Skip to main content

Full text of "Bibliotheca historica medii aevi. Wegweiser durch die Geschichtswerke des europäischen Mittelalters von 375-1500. Vollständiges Inhaltsverzeichniss zu 'Acta sanctorum' der Bollandisten; Anhang: Quellenkunde für die Geschichte der europäischen Staaten während des Mittelalters"

See other formats


•■r 


/ 


^-f^Ju*    f^CY^T^    ^'-f')l!    iim.4.'yo^   ^V^r.. 


BIBLIOTHECA  HISTOEICA  MEDII  AEYI 


WEGWEI8ER 


DURCH  DIE 


GESCHICHTSWERKE 


DES 


EUROPAISOHEN  MITTELALTERS 

VON  375—1500 


VOLLSTANDIGES  INHALTSVERZEICHNISS  ZU  ,ACTA  SANCTORUM' 

DER  BOLLANDISTEN 

ANHANG 

QUELLENKUNDE  FUR  DIE  GESCHICHTE  DER  EUROPAISCHEN  STAATEN  WAHREND  DES 

MITTELALTERS 

VON 


AUCtUST  potthast 


^  ''^^aC^ 


\ 


\^ 


BERLIN 

HUGO  KASTNER  &  C^^' 

1862 


2 


DEN 


DEEI  GLANZENDEN  LEITSTEKNEN 


AUF 


DEM  GEBIETE  DER  GESCHICHTSFORSCHUNG 


DEN  HERREN 


JACGRIMM  G.EPERTZ  G.WAITZ 

iN  Berun  in  Berlin  in  Gottingbn 


HOCHACHTUNGSVOLLST 


QEWBIHT 


VORWORT. 


JJie  Quellen  der  Geschichte  des  europaischen  Mittelalters  theilen  sich 
hauptsachlich  in  Geschichtbiicher  und  in  Urkunden;  nur  die  ersteren 
haben  hier  Berucksichtigung  gefunden.  Dieser  Wegweiser  enthalt 
demnach  die  Annalen,  Chroniken  und  anderweitigen  historischen  Werke 
ganz  Europas,  welche  innerhalb  der  Jahre  375 — 1500  verfasst 
wurden  und  bis  jetzt  imDrucke  erschienen  sind.    - 

Gerechtfertigt  diirfte  das  Erscheinen  dieses  Werkes  deshalb  sein, 
weil  dadurch  deni  taglich  fiihlbarer  werdenden  Mangel  einer  genauen 
iibersichtiichen  bibliographischen  Zusamnienstellung  der  gesammten 
historischen  Literatur  des  Mitlelalters  abgeholfen  und  Kenntniss  von 
neuen  Ausgaben  oder  selbst-Schriftstellern  gegeben  wird,  die  unser 
von  dem  Bewusstsein  getragenes  Jahrhundert.  dass  Vollstiindigkeit  und 
Reinheit  der  Quellen  eine  nothwendige  Vorbedingung  der  Erforschung 
und  Darstellung  der  Geschichte  sind,  iq  ausserordentlicher  Menge  zu 
Tage  gefordert  hat.  Vieien  zeitgenossischen  Historikern  —  deutlich  geht 
das  aus  ihren  sonsl  sehr  schatzenswerthen  Arbeiten  hervor  —  blieben 
dieselben ,  und  mit  ihnen  die  Ergebnisse  der  neuern  Kritik  w  egen  des 
Fehlens  eines  Directoriums  unbekannt,  wenn  nichtunerreichbar;  und 
so  mussten  sie  ohne  deren  Gebraucli  nothwendig  falsche  Ansichten 
aufstellen  oder  weiter  verbreiten,  die  bei  Benutzung  der  gebotenen 
bessern  Hiilfsmittel  vermieden  waren.  Beispiele,  die  bis  in  die  jiingsten 
Tage  hinein  ohne  Miihe  zu  erganzen  sind,  liegen  in  iiberraschender 
Menge  vor. 


VI 

\V;is  (lic  ;in,i:('N\tMi(lt'te  Methode  betrilHt,  so  \viii(I(mi  iii  der  ersten 
Al)llit'iluii,u  iiiitcr  A  (lie  Saininel-  und  Mi.scellan\verke  alige- 
nieinen  Inlialt.s  autiiezalilt,  dann  unterB  diejenigen  der  einzelnen  Lander 
niit  Beifiigung  der  hIxm  sie  erschienenen  bihliographischen  Hiilfsniittel, 
um  dadurch  eine  Uebersiclil  dci  riuiliiikcit  zu  gewahren,  welche  die 
verschiedenen  Nalionen  in  (heser  lieziehung  auf  deni  historischen  Ge- 
biete  des  Mittelallers  entvvickelten.  Hierauf  folgt  unter  C  eine  genauere 
Titelangabe  dci^cllxn  in  ;ilj)habetischer  Ordnung  uiit  bibliographischen 
oder  soiisligeii  interessirenden  Notizen. 

Den  eigentliclien  Kcrn  dcs  ^orliegenden  Buches  bildet  die  zweite 
Abtheilung,  wclclic  ncbcii  sclir  vielen  Handschriflen")  alle  in  den 
unter  C  genannlcn  Sainincl-  und  Miscellanvverken  und  einzeln  veran- 
stallclc  Aiisg;ilicn  dcr  niittelalterlichen  Geschichtbucher,  dieUeber- 
setzungen  und  Erlaulerungsschriften  derselben  enthalt;  bei 
letztern  vvird  nian  auch  den  reichen  Schatz  der  in  der  periodischen 
Literatur  erschienenen  AbhaniJlungen  herangezogen  finden.  Die  Aufein- 
anderfolge  ist  die  alphabelischc  luicii  (lcn  Autoren  oder  bei  Anonymen 
lutcli  (lcni  Slichworh»  (lc>  Titcl>.  iind  sind  bei  jedem  Schriftsteller  Per- 
sonalnotizcii,  sowiedasTodesjalir,  ausserdem  dieAnfangs-  und  Schluss- 
jahre  der  Erzahlungen  genau  angegeben.  Wo  Beziehungen  zu  andern 
Stijcken  stattlinden,  fehit  es  niemals  an  einem  Hinweis  darauf.  Bei  der 
Benennunu  dcr  einzelnen  VVcikc  wurde  diiv  vom  letzten  Herausgeber 
gewahlte,  v\enn  auch  oft  verfehlle  Tilel  angenonnnen,  da  jede  Keform 
hierin  wegen  der  vielen  Anfiihrungen  in  der  GeschichtsUteratur  ver- 
vviircn  inusste;  jedoch  ist,  sobald  das  Fernhalten  von  Irrthumern 
es  erheischte,  stets  auf  die  friihere  Bezeichnung  gcriicksichtigt. 
Die  dem  Verfasser  bekannt  gewordenen  Ausgaben  derselben  sind 
durch  kleine  Zitlern  bezeichnet  und,  um  nicht  die  oft  unwesent- 
lichen  Abweichungen  in  den  verschiedenen  Titeln  wiederiioien  zu 
miissen,  meistentheils  nach  dem  ersten  ausfiiiirlichen  nur  Druckort 
(Verleger),  Jalireszahl  und  Formatgenau  vermerkt,  so  dass  diese  letz- 
tern  Angaben  hinreichen,  die  fraglichen  Editionen  sofort  erkennen  und 
unterscheiden  zu  konneu.    Wo  es  nothwendig  erschien,  Uess  raan  es 


*;  Es  ist  ihr  Aufbewahrungsort  oder  das  iiber  sie  haudelude  Werk  genaunt;  die- 
selben  vollstandig  oder  von  allen  Schriften  sie  beizubringen,  lag  ausserhalb  der 
gestelltcn  Aufgabc. 


vn 

aii  kurzen  Notizen  iiber  Werth,  wissenschaftliche  Bedeutung  und 
Seltenheit  und  an  materielier  Beschreibung  der  Schriften  nicht  fehlen, 
um  so  besonders  jungern  Historikern  bei  der  Benutzung,  Biicherfreun- 
den  und  Antiquaren  bei  ihrer  Wahl  und  ihrer  Geschaftsthatigkeit  Winke 
an  die  Hand  zu  geben.  Schriften,  weiche  von  1800 — 1862  erschienen, 
ist  nach  Moglichkeit  der  Ladenpreis  beigesetzt. 

Von  Sammel-  oder  sonstigenEinzelvverken,  welche  hier  nicht 
vorkommen,  darf  als  sicher  angenommen  \Nerden,  dass  ihr  Inhalt  den 
berucksichtigten  Zeitraum  (375 — 1500)  uberschreitet  und  sie  keines- 
wegs  sorglos  unbeachtet  geblieben  sind. 

Von  Briefen  konnten  nur  die,  welche  ihres  geschichtlichen  Inhalts 
wegen  von  Interesse  sind,  eingereiht  werden;  Voilstandigkeit  ist  aber 
hierbei  nicht  beabsichtigt,  sondern  nur,  die  wichtigsten  zu  geben. 
Wenn  aiich  die  Necrologien  nicht  eigentlich  zur  historischen  Literatur 
zu  rechnen  sind,  so  diirfte  ihre  moglichst  vollstandige  Aufzahlung  trotz- 
dem  mancher  mit  Befriedigung  aufnehmen. 

Was  hoffentlich  dem  Werke  einen  besonderen  Werth  verleiht,  ist 
das  vollstandige  Inhaltsverzeichniss  dessen,  was  die  nach  einem 
grossartigen  Plane  angelegten  ,Acta  sanctorum'  der  Bollandisten  bieten. 
Die  in  ihnen  aufgespeicherte  Menge  von  Originalschriften,  welche  viel- 
fach  von  Zeitgenossen  verfasst  sind,  zahlen  zu  den  hauptsachlichsten  Ge- 
schichtsquellen  fiir  den  Schluss  des  Alterthums  und  das  ganze  Mittelalter; 
sie  sind  hochschatzbare  Denkmaler  fiir  den,  der  den  Charakter  und  den 
Geist  der  Zeit,  in  welcher  sie  geschrieben  worden,  naher  kennen  lernen 
und  von  dem  Leben,  den  Sitten,  von  dem  was  wir  den  Zeitgeist  nennen, 
naher  unterrichtet  sein  will;  sie  sind,  wenn  auch  die  Staatsgeschichte 
durch  sie  manchmal  nur  vvenig  gewinnt,  oft  desto  wichtiger  fiir  die 
Kenntniss  der  Geschichte  einzelner  Landestheile.  Der  grosste  Theil 
des  Inhalts  jenes  riesenhaften  Denkmals  wissenschaftlichen  Strebens 
findet  sich  am  Schlusse  der  zweiten  Abtheilung  unter  der  Rubrik  Vita 
(ohne  Bedenken  sind  aber  auch  die  Vitae  nicht  heiliger  Personen, 
welche  anderswo  vorkommen,  dazwischen  geschoben)  vereinigt 
und  dabei  alles  angegeben,  was  sonst  an  den  passenden  Stellen  als 
Legenda,  Martyrium,  Passio  usw.  hatte  beigebracht  vverden  miissen. 
Jedoch  sind  die  Verfasser  der  Vitae  und  die  andern  hierhin  gehorenden 
Schriften  in  der  zweiten  Abtheilung  an  den  betreffenden  Orten  einge- 


VIII 

schaltel,  so  dass  in  dicser  Beziehiing  Llicken  wol  nicht  anzntroffen 
siMH  \V(M(ltMi.  Il(M\()rziilu'l)(Mi  hielhl ,  (lnss  (lic  hishcriiitMi  litcrarisfhen 
NacliNNcise  hicriihcr  niil  scllcncn  Ausnahmclallcn  in  iidrcir  der 
Aniiahcn  des  Unifangs  der  einzelnen  Vitae  z,u  vNcit  gehen  und  die  als 
coiumcntarius  praevius,  sylloge  usw.  von  den  Hcrausgchcrn  hezcich- 
ncttMi  Vorrcdcn  odcr  Einlcitungcn  zu  dcn  Werken  selhst  rechnen; 
hicr  ist  dicscr  Fchler  vermicdcn  wordcn. 

Dcr  Anhang  ,Qucllcnkundc  fiir  die  Geschichte  der  Staaten 
des  europaischen  Mitlelalters'  diirlTte  willkommen  sein,  weil  hier 
in  kurzcn,  chronologisch  nach  dcn  Schlussjahrcn  eines  jeden  Stiickes 
geordnctcn  Citatcn,  dcren  ausfiihrlicher  Titcl  in  der  zwcitcn  Ahthcilung 
lcicht  einzusehcn  ist,  dic  hauptsachlichsten  Qucllcn  und  hci  dicsen  die 
einschlagenden  Erlauterungsschriften  fiir  die  einzelnen  Periodcn  der 
Geschichte  jcden  Volkcs  Europas  gchoten  werden. 

Die  konigl.  Bihliothck  in  Bcrlin,  welche  sich  jcdcm  wisscn- 
schaftlichcn  Untcrnchmen  mit  bckanntcr  Libcraiitat  zur  Seite  stellt  und 
auch  das  voriiegcndc  mit  dankcnswerthester  Bereitwilligkeit  unter- 
stiitzte,  bot  in  ihren  colossalen  Schatzen  nicht  allc  Werke  oder  Hiilfs- 
luittcl.  dcrtMi  Einsicht  nothwcndig  crschicn:  glcichsam  ErgJinzungcn 
abcr  gewahrtcn  die  reichcn  Antiquariatslager  von  Asher  <&  (^'!t ,  E.  Mai, 
J.  A.  Stargardt  und  W.  Weber,  deren  wohlwollende  Besitzer  durch 
das  Eins^henlassen  und  Darleihcn  seltener  Werke,  durch  Uebermitteln 
von  U-atalogcn  und  dergl.  ihr  Intcrcssc  an  dicscmBuche  bethatigt  habcn. 
Sowol  crstcrcm  grossartigen  Institut  in  seinem  hochvcrehrten  Chef 
Herrn  Geh.  Rath  Dr.  G.  H.  Pcrtz,  als  den  genannten  geachteten  Berliner 
Geschaftsfirmen  wird  hiermit  offentlich  gedankt!' 

Moge  dem  guten  Willen,  der  jetzt  dieses  Resultat  langer  und 
miihsamcr  Nachforschungen  voilcgt,  einc  freundliche  Ancrkcnnung 
entgegenkommen,  der  Freund  dieser  Wissenschaft  aber  auf  etvvaige 
Irrlhtiraer  und  nothwendige  Besserungen  giitigst  aufmerksam  inachen! 

BERLIN  1862. 

Dr.  Potthast 

Militairgtrasse  No.  147. 


Erste  Abtheilung. 


Sammel-  und  Miscellanwerke 

der  Geschichtsehreiber 

des 

Mittelalters. 


A.     Allg-emeinen  Inhalts. 


Scriptores  reram  allgeiiieinen  Inhalts. 

d'Achery,  L.,  spicilegiiim  vet.  aliq.  scriptorum.     *  Paris.  1G55 — 77.    13  vol.  4°. 

—  2  Paris.  1723.  3  vol.  fol. 
Acta  Sanctorum  Bollandistarum.     Bruxellis  1643 — 1861.    57  vol.  fol. 
Baluze,  St.,  miscellanea.    *  Paris.  1678.  7  vol.  8°.  —  ^  ed.  Mansi.    Lucae  1761, 

4  vol.  fol. 

Bibliotheca  magna  Patrum.    Paris.  1654.    17  vol.  fol. 
Bibliotheca  maxima  Patrum.    Lugduni  1677.    27  vol.  fol. 
Bibliothek  des  literarischen  Vereins.    Stuttgart  1842 — 61.    61  vol.  8°. 
Canisius,  H.,  thesaur.  monumentorum  seu  Lectiones  antiquae.    *  Ingolstad.  1604. 

6  vol.  4".  —  *  ed.  J.  Basnage.    Antverp.  (Amsterd.)  1725.    7  vol.  fol. 
Feller,  J.  Fr.,  raonumentorum  ineditorum  fasciculi  XII.    Jenae  1718.  4". 
Gudenus,   Fr.  de,  sylloge  diplomatum  monumentorumque.    Francofurti  1728.  8*. 
Hahn,  S.  F.,  collectio  monumentorum.    Brunsvigae  1724.  2  vol.  8°. 
Hugo,  C,  sacrae  antiquitatis  monumenta.    Stivagii  1725.  fol. 
Kollar,  analecta,  vide  Lambecius. 

Krause,  J.  Ch.,  corpus  praecipuorum  medii  aevi  scriptorum.    Halae  1797.  I.  8°. 
Labbe,  Ph.,  bibliotheca  nova  manuscriptorum.    Paris.  1657.  2  vol.  fol. 
Lambecius,  Pr.,  comnientarii  de  bibl.  Vindobon.    '  Vindob.  1665.  8  vol.  fol.  — 

^*  ed.  Kollar.  Vindob.  1766.  8  vol.  fol. 
Lamius,  J.,  deliciae  eruditorum.    Florentiae  1736 — 69.  18  vol.  8°. 
Ludewig,  J.  P.  a,  reliquiae  manuscriptorum.    Francofurti  1720.  12  vol.  8". 
Mabillon,  J.,  Acta  Sanctorum  o.  s.  Benedicti.   *  Paris.  1668.  9  vol.  fol.  —  ^  Ve- 

netiis  1733.  9  vol.  fol. 

museum  Italicum  seu  coUectio  veterum  scriptorum.    Paris.  1687.    2  vol.  4°. 

vetera  analecta  s.  collectio  vet.  aliq.  operum.    ^Lut.  Paris.  1675 — 85.  4  vol. 

8o.  _  2  paris.  1723.  fol. 

Manso,  J.  F.  C,  chronica.    Vratislav.  1825.  2  vol.  8°. 

Martene,    E.    et    U.    Durand,    thesaurus    anecdotorum    novus.      Paris.    1717. 

5  vol.  fol. 

veterum  scriptorum  et  monument.  collectio  ampl.    Paris.  1724.  9  vol.  fol. 

Migne,  J.  P,  patrologiac  cursus  completus.    Paris.   1839  sq.  257  vol.  Lex.-8°. 
Miraeus,  A.,  bibliotheca  ecclesiastica.    Antverpiae  1639.  fol. 

opera  diplomatica  et  historica.  Ed.  2.  ed.  Foppens.  Bruxell.  (Lovan.)  1723. 

4  vol.  fol. 

rerum  toto  orbe  gestarum  chronica.    Antverpiae  1608.  4". 


Mombritius,  B.,  sanctuarivim  s.  vitae  sanctorum.    Mediolani  s.  a.  2  vol.  fol. 
Monumeuta  concilionim  generalium.    Viennae  1857.  Vol.  I.  fol. 

1* 


4  8CRIPT0RES  RERUM  ALLGEMEINEN  INHALTS. 

Muratori,   L.  A.,    anecdota  ex  Ambros.   bibl.  codd.  T.  L  IL    Mediol.  1697.  T. 

IIL  IV.  Patav.  1713.  4°. 
Pez,  Br.,  thcsaurus  anccdotonnn  novissimus.  August.  Vindel.  1721.  6  vol.  fol. 
Roesler,  Chr.  Fr.,  chronica  niedii  acvi.    Tubing.   1798.  Tom.  I.  8". 
Roucallius,  Th.,  vetustiora  latinoruui  scriptornm  chronica.  Venet.  1787.  2  vol.  4". 
Ruiuart,  Th.,  acta  primorum  martyrum  sincera  et  selecta.   *  Parisiis  1689.  4°.  — 

»  Aug.  Vind.  1802.  3  vol.  8°.  —  '  Katisbonae  1859.  Lex.-8°. 
Seukenberg,  H.  Chr.  de,  selecta  iuris  et  historiarum.    Francof.  1734.  6  vol.  8°. 
Sichard,  Jo.,  chronicou  eruditiss.  autorum.    Basil.   1529.  fol. 
Surius,  L.,  vitae  sanctorum.  »  Colon.  1570.  6  vol.  fol.  —  *  Venet.  1581.  6  vol.  foL 
Tengnagel,  vetera  monumenta  contra  schismaticos.  Ingolstad.  1611.  i^. 
Tissier,  bibliotheca  Cisterciensis.  Bonofonte  1660 — 69.  2  vol.  fol. 
Walch,  nionimenta  medii  aevi.    Gottingae  1757 — 64.  3  vol.  8°. 
Zacharia,  F.  A.,  anecdotorum  medii  aevi  collectio.  Aug.  Taurin.  1755.  fol. 

Erl.-Schr.:  Biilir,  J.  Chr.  Fr.,  die  christlichen  Dichter  und  Geschichtschreiber 
Roni.s.  A.  unt.  d.  Tit.:  Gesch.  der  romischen  Literatur.  Supplement-Band. 
1.  Abth.    Karlsruhe  1836.  8». 

Geschichte  der  rijmischen  Literatur  im  karolinglscben  Zeitalter.   Karls- 

ruhe  1840.  8». 

Berington,  Jos.,  literary  historj  of  the  Middle  Ages.  Lond.  1814.  4*.   2£  2  sh. 

Bibliotheca  historica  in.structa  a  B.  G.  Struvio,  aucta  a  Chr.  G.  Budero, 
nunc  vero  ita  degesta,  aucta  et  emendata  ab  J.  G.  Meusel.  Lipsiae  1782 
bis  1804.  11  tom.  in  22  vol.  S».  23J  Thlr.  (jetzt  J.  Baer's  Verlag  in  Frkf. 
a.  M.  8  Thlr.)   —  Die   1.  Auft.  auct.   B.    G.   Struvio  erschien  Jenae  1705. 

1  vol.  8»;  —  edit.  2.  emendav.   et  locuplet,  Chr.  G.  Buder.     Jenae  1740. 

2  vol.  8».         , 

Biographie   g«in^rale,   nouvelle,  dep.   les   temps  les  plus  recul^s  jusqu'  k 

nos  jours,  avec  les  ren.seigncments  bibliograph publ.  par  Firm.  Didot 

frferes  sous  la  direction  de  M.  Hoefer.  Paris  1855 — 61.  36  vol.  ( — Murr.)  gr.  8«. 

Biographie  universelle,  ancienne  et  moderne,  ou  Histoire  par  ordre 
alphabetique  de  la  vie  de  tous  les  hommes  qui  se  sont  fait  remarquer  par 
leurs  ecrits,  leurs  actions  etc,  ouvrage  entilrement  neuf,  r^dig^  par  une 
soci^t^  de  gens  de  lettres.  Paris  1811  -28.  52  vol.  8«.  Treffliche*  Werk. 
M.  Michaud  veroffentlichte  1832-33  eine  Fortsetzung  in  3  Bdn.,  die  zu- 
yleich  als  Anjang  eines  Supplements  yelten;  1853  war  dadurch  das  Haupt- 
tcerk  bis  zuvi  83.  Bd.  yediehen.  Nach  Michaud' s  Tode  1857  erschien  der 
84.  Bd.,  der  bis  zuvi  Artikel  V andamme  reicht.  —  Nouvelle  Bio- 
graphie  uuiverselle  (Michaud)  ancienne  et  moderne.  Nouvelle  «^dition  .  .  . 
r^digi?  par  une  societ^  de  geus  de  lettres  et  de  savants.  Paris.  Tom.  I — XXIX. 
(Mon.  —  Mj.s.)  1852  —  1861.  8».  k  3i  Tblr.  —  Ein  Nachdruck  der 
1.  Ausyabe  erschien  Bruxelles,  Ode  1843 — 47.  21  vol.  gr.  8'. 

Fabricius,  J.  Alb.,  bibliotheca  latina  mediae  et  infimae  aetatis.  '  Hamburgi 
1734 — 46.  6  vol.  8*. —  *  c.  supplem.  Schoettgenii  edid.  J.  D.  Mansi.  Patavii 
1754.  6  vol.  4".    Noch  heute  unentbehrlick  U7id  von  yrossem  Nutzen. 

Freher,  M.,  directorium  in  omnes  fere,  quos  habemus  superstites  chrono- 
logos,  annalium  scriptores  et  historicos  potissimum  Romani  Germanicique 
imperiu  1600.  fol.  —  '  Recogn.  et  auxit  J.  D.  Koeler.  Acced.  C.  Sagit- 
tarii  dissert.  de  praecipuis  scriptoribus  historiae  Germanicae.  Norimberg. 
et  Altorfii  1720.  4*.  —  *...  iterum  recogn.  J.  D.  Koeler.  Addito  direc- 
torio  chronol.-diplomatico  annorum  regni  et  imperii  omnium  regura  Ger- 
mauiae  et  imperator.  Roman.  . . .  Acced.  C.  Sagittarii  dissert.  etc.  (uie 
vorher).  Norimbergae  et  Altortii  1734.  4».  Mit  1  Kupfer.  —  *  post  iteratas 
J.D.  Koeleri  curas  recogn.,  emend.,  auxit  G.  Hamberger.  Gotting.  1772.  4'. 

Hamberger,  G.  C,  zuverlassige  Nachrichten  von  den  vomohmsten  Schrift- 
stellern  vom  Anfange  der  Welt  bis  1500.  Lemgo  1756—64.  4  Bde.'  8*. 
Von  yerinyer  Brauchbarkeit. 

kurze    Nachrichten,    in    einem    Auszuge    aus    dem     grossern   Werke. 

Lemgo  1766.     2  Bde.  8*.    Enthiilt  viele  Eryanzunyen  und  Berichtiyunyen. 

(Lenglet  Dufresnoy)  Catalogue  des  principaux  hi.storiens,  augmente  par 
J.  B.  Mencke.   k  Leipsic  1714.  8». 

M  e  n  c  k  e  n ,  J.  B.,  vollstandiges  Verzeiehniss  der  vornehmsten  Geschicht-Schreiber, 


SCRIPTORES  REEUM  BELGICARUM.  5 

worinnen  die  besten  Auflagen  fleissig  angemerkt  und  die  Biicher  nach  ihrem 

Werth  und  Unwerth  beurtheilt  werden.     Leipzig  1718.     8*. 
Meusel,  J.  G.,  vide  oben  Bibliotheca  historica. 
Semler,  Jo.  Sal.,  Versuch  den  Gebrauch  der  Quellen  in  der  Staats-  u.  Kirchen- 

geschichte  der  mittlern  Zeiten  zu  erleichtern.    Halle  1761.  8°. 
Schiiz,  Henr.,  commentarius  criticus  de  scriptis  et  scriptoribus  historicis  tam 

antiquis  quam  novis  ad  faciliorem  et  veriorem  historiae  qua  ecclesiast.  qua 

prof.   notitiam   concinnatus.    Ulmae  et   Lips.    1763.    4".    Streny   hutholischer 

Standpunkt;  verdient  noch  immer  Beriichsichtiyung. 
Struve,  B.  G.,  vide  oben  Bibliotheca  historica. 

V.  Sybel,  historische  Zeitschrift.  Miinchen  1859—61.    Bis  jetzt   5  vol.    gr.  8*. 
Whear,   D.,   mantissa   de   historicis   gentium   particularium ,   c.  accessionibus 

J.  Chr.  Xaevii.    Tubingae  1663-68.    2  vol.  8». 
Wachler,  L.,  Geschichte  der  historischen  Forschung  und  Kunst.    Gottingen 

1812  —  20.     5  vol.  8*.     Verdiente  neu  bearbeitet  zu  werden. 


B.     Der  eiiizeliien  Ijander. 


Scriptores  rerum  Belgicarnm  et  Hollandicarum. 

Batavia  sacra  (industria  Hug.  Fr.  van  Heussen).    Bruxellis  1714.  2  vol.  fol. 
Brouerius  van  Niclek,  M.,  analecta  medii  aevi.    Amsterd.  1725.  8°. 
Chapeaville,  J.,  gesta  pontificum  Tungrens.     Leodii  1612.  3  vol.  4°. 
Collection  de  chroniques  Belges.     Bruxelles  1836—60.  19  vol.  4°. 
Dumbar,    G.,    analecta    s.   vetera    aliquot    scripta    inedita.     Daventr.  1719 — 22. 

3  vol.  8«. 
Freytag,  A.,  historia  belgica  s.  rerum  in  Belgio  memorabilium  scriptores  aliquot. 

Francof.  1583.  8». 
Ghesquiere,  J.,  acta  sanctorum  Belgii.     Bruxellis  1783.  6  vol.  4". 
Hoynck    van    Papendrecht,    Corn.  P.,  analecta  belgica.     Hagae  Com.  1743. 

6  vol.  4°. 
Kluit,  historia  critica  Hollandiae.     Medioburgi  1777.  2  tom.  4". 
Matthaeus,  Ant.,  veteris   aevi   analecta.     '  Lugd.  Batav.  1698.    10  vol.    8".  — 

»  Hag.  Comit.  1738.  10  tom.  in  5  vol.  4°. 
Reiffenberg,    baron  de,  monuments  pour  servir,  vide  CoUection   de  chroniques 

Belges. 
Scriptores  rerum  Belgicarum.     Bruxelles  1830.     Tom.  L     8^. 
de    Smet,     J. ,     corpus    chronicorum    Flandriae,    vide  Collection    de    chroniques 

Belges. 
Sweertius,  Fr.,  rerum  Belgicarum  annales,  cbronici  et  historici.  Francof.  1620. 

Tom.  L  (unic.)  fol. 

Erl. -SchP. :   Foppens,  Jos.    Fr.,    bibliotheca    belgica    sive  virorum  in  Belgio  vita 

scriptisque   illustrium   catalogus,    continens   scriptorbs  a  Val.  Andrea,  Aub. 

Miraeo,    Fr.  Sweertio  aliisque  recensitos ,   usq.   ad  a  1680.     Bruxellis  1739. 

2  vol.  4». 
Hoffmann  v.  Fallersleben,  horae  Belgicae.  Vratislav.  f_;'e<z<:  Hannoverae, 

Rumpler)    1830—55.    11  partes.  8*.    Iiihalt:  1)  Uebersicht  der  mittelniederl. 

Poesie.     2)   Niederland.    Volkslied.     3)   Floris    ende   Blancefloer.     4)   Caerl 

ende   Elega.st.     5)  Lantsloot   ende   die   scone   Sandrijn   en   Renout  v.  Mon- 

talbaen.     6)    Altniederl.    Schaubiihne.      7)   Glossar.    Belg.     8)    Loverkens. 

9)  Altniederland.  Sprichworter.     10)  Niederl.  geistliche  Lieder  des  15.  Jahrh. 

11)  Antwerpener  Liederbuch.  v.  1544. 
Mone,   Fr.  J.,    Ueber.sicht   der   niederlandischen    Volksliteratur    alterer   Zeit. 

Tiibing.  1838.  8«. 
Paquot,  mdmoires  pour  servir  k  Thistoire  litt<5raire  des  Pays-Bas,  de  la  princi- 

paut4  de  Liege  et  de  quelques  contr^es  voisines.  Louvain  1743 — 70.  18  vol.  8'. 


SChMPIOKKS  KMlKnM  HOIIEMICAIUJM  —  BKITANNICAKUM. 

Piirs,  A<lr. ,  iu<it*x  Mat;ivic»i8  of  naamrol  van  do  BataviHO  en  HollandHe 
sclirijvors.     Van  Jiilius  Cosar  af  tot  dcse  fijdcn  toe.    Leidcn  1701.  4". 

Warnkonig,  L.  A.,  iii  Miinchener  gelclut.  .\nzcigeu.  XII.  Septbr.  p.  161. 
{interensante  Notizeii  ilber  die  belyische  1  lislorio(jraphie.)  —  ^  erv:eitert  und 
ergiinzt  als  „  Ucl^ersicht  der  historischcn  Litcratur  der  Niedcrlande"  in  v. 
Sybel,   historische  Zcitschrift.  1860.  3.  Hcft.  p.  203—272. 

W  e  r  k  e  dcr  uiaatschappij  van  Ncdcrlandsche  Lcttcrkunde. 

Wind,  S.  de,  hibliothek  dcr  Nederlaiulsche  gcschiedschrijvcrs,  of  oordcc- 
kundig  ovcrzigt  dcr  inhmdsche  geschiedsclu-ijvcrs  der  Nederlandcn  vau  dc 
vroegstc  tijden  af  tot  dcn  jare  1815.  5  Stukc.  Middclburg  1831—35.  gr.  8*. 
Fiir  UU8  hat  nur  das  1.  Stiich  hiteresse,  wclchea  dic  Historiker  von  970  bis 
l.ofifi  uwfasst. 


8cri|itorc$  rcriini  Boliciineariini  ct  IQoraviciiruiu. 

Balbinus,  Hoh.,  Bohemia  sancta.     Pragae  1682.  fol. 

Dobncr,  Gcl.,  monumcnta  historica  Bocmiac.     Pragao  1764.  6  vol.  4". 

Freher,    M.,    rerum    Bohemicaram    antiqui    scriptores    aliquot    insignes.     Hanov. 

1612.  fol. 
(Pelzcl,    Fr.  M.    ct  J.  Dobrowsky)    Scriptores   rcrurn   Boheniicnrnm.     Pragae 

1783—84.  2  vol.  8°.  —  Tom.  III.  cd.  F.  Palacky.  ibid.  1829.  8». 
Quellcn-Schriften    zur   Geschichte  Miihrcns  und  Oestcrr. -Schlesiens.     1.  Bd. 

hrsg.  von  C.  d'Elvert.     Bruun  1861.     Lex.-8». 

Erl.-Schr. :  Bohmische  Chronisten,  —  in  Oe.sterreich.  Blatter.  1847.    Nr.  285. 

Meinert,    die    bohmischen    Geschichtschreiber    des    ersten    Zeitraums,    —    in 

Wicner  Jahrbiicher,  literar.  Anzeigeblatt.  1821.  III.  p.  27.  IV.  p.   I. 
Palacky,  Fr.,  iiber  Geschichtforschnng  und  Geschicht.schreibung  in  Bohmen, 

—  in   M^natschrift   der  Gesellschaft   des    vatcrland.  Muscunis   in    Bohmen. 

1829.     3.  Jahrg.     Juli.  p.  3—17. 

Wiirdigung  der  alten  bohmischcn  Geschichtschreibcr.  Prag  1830.  8». 

Ungar,  K.,  Bohemia  docta.    Pragac  1776—80.  3  vol.  8.     Tre^liche»  Werk. 


Scriptorcs  rcrum  Britannicarum. 


Bertramus,    C,    Britannicarum  gentium    historiae  antiquae   scriptores.     Ilavniae 

1757.  8. 
Bohn'8  antiquarian  library,  London   1848  sq.     38  vol.     kl.  8°. 
Canidcn,  G.,  Anglica,  Normannica,    Cambrica.  Francof.  1602.  fol. 

Britannia.    Londini  1586.  8°.  etc. 

Colgan,  J.,  acta  sanctornm  Scotiac.  Lovanii  1645.  2  vol.  fol. 

Collection   of   historians   cdited   by  order  of  the  Record  Commission  =  Monu- 

menta  historica  Britannica. 
Connor,  C.  o',   rerum  Hibernicarum  ecriptores  veteres.     Buckingham  1814—26. 

4  vol.  4°. 
Galc,  Th.,  historiac  Anglicanac  scriptores  V  nunc  primuni  cditi.    Oxon.  1687.  fol. 

historiae    Britannicae,    Saxonicae,    A;iglo-Danicae    scriptores  XV.     Oxon. 

1691.  fol. 

Giles,   J.  A.,    bibliotheca   patrum   eccles.  Anglicanae   ad  a.  1300.     Oxon.  1843. 
36  vol.  8°. 

scriptores  monastici.    London  1844  sq.  8®. 

BCriptores  rerum  gestarum  Wilhclmi  Conqucstoris.  Londini  1845.  8*. 

six  old  cnglish  chronicles.    London  1848.  8". 

Hearne,  Th.,  scriptorcs  varii  de  historia  Anglicana.  Oxon.  1709 — 35.  64  vol.  8*. 
Leland,  Joh.,  ihc  itincrary,  pnbl.  by  Thoni.  Hcarnc.  Oxford  1768.  3  vol.  8». 

de  rcbus  Britannicis  collectanea.    Londini  1774.    6  vol.  8". 

Lindsay,  Kb.,  the  chronicles  of  Scotland.  London  1815.  2  vol.  8*. 


SCRIPTORES  EERUM  BRITANNICARUM.  7 

Messinghum,  Th.,  florilegimn  insulae  sanctorum.  Paris.   1624.  fol. 
Monnmenta  historica  Britannica.    Londini  1848.  Vol.  I.  fol. 

(Petrie,  H.)  CoUection  of  the  english  historians  =  Monumenfa  histor.  Britaunica. 
Publications  of  the  Anglia  christiana  society. 

„  „     ,,     Bannatyne  club. 

,,  „     „     Camdon  society. 

„  „     „     Caxton  society. 

„  ,,     ,,     English  historical  society. 

„  „     „     Maitland  cluh. 

„  „     „     Roxburghe  club. 

,,  ,,     ,,     Surtoes  society. 

RerumAnglic.scriptores  vet.  Tom.  I.  (ed.  G.Fulman  iussu  J.  Fell.)  Oxon.  1684.  fol. 
Reruni   Britannicarnm,  i.  e.  Angliae,  Scotiae  vicinarumque  iusularum  .  . .  scriptores 

vetustiores  .  . .  Heidelb.  (auch  Lugduni)   1587.  fol. 
Rerum  Britannicarura  medii  aevi  scriptores,  or  Chronicles  and  memorials  of  Great 

Britain.  London  1858—61.  Vol.  1—12.  14—24  in  32  part.  gr.  8». 
(Savile,  H.)  Rerum  Anglicarum  scriptores  post  Bedam  praecipui.   *  Londini  1596. 

fol.  —  ^  (Francof.  1601.)  fol. 
Selden,  vide  Twysden. 

(Sparke,  J.)  Historiae  Anglicanae  scriptores  varii.  Londini  1723.  fol. 
(Twysden,  R.  et  Selden)  Historiae  Anglicanae  scriptores  X.  Londini  1652.  fol. 
Wharton,  H.,  Anglia  sacra.    Londini  1691.  2  vol.  fol. 

Erl.-Schr. :  Baleus,  scriptorum  illustrium  maioris  Britanniae,  qnam  nunc  Angliam 

et   Scotiam  vocant,   catalogus.     Basileae   1557 — 59.    2    vol.  in  1  tom.   fol. 

Schdtzbar,  die  Grundlage  der  britischen  Bioyrapkien. 
Berkenhout,  John,  biographia  literaria,  cnntaining  lives  of  engli.sh,  scotti.sh 

and  irish  authors  (from  the  beginning  of  the  5.  to  the  end  of  the  16.  cen- 

tury.)    liondon  1777.  A:".     Nutzliche  Zusammenstellung. 
Bruyssel,   Ern.   van,    etude   bibUographique    sur  les    chroniqueurs    anglais, 

^cossais   et  irlandais   depuis  les   temps  les  plus  recules  jusqu'i  Fiuvention 

de  limprimerie,  —  in  Compte  rendu  dcs  soauces  de  la  commission  royale 

d'histoire.  Bruxelles  1861.     3.  s«5rie.  III.  1.  bull.  p.  79—118.     Umollstandiy. 
Ebeling,    F.    W.,    Englands    Geschichtsschreiber.      BerHn   1852.     8".    nebst 

Nachtrag.     ibid.  1852.  8.     Nichts  werth. 
Lappenberg,  J.  M.,  Geschichte  von  England.    Hamburg  1838.   8".     Vorrede. 
Leland,  Joh.,  commentarii  de  scriptoribus  Britannicis,  ed.  Hall.  Oxon.  1709. 

2  vol.  in  1.  80. 
(Macray,   William  Dunn)    A  manual  of  british  historians  to  A.  D.  1600,  con- 

taining  a  chronological  account  of  the  oarly  chroniclers  and  raonkish  writers, 

their  printed  works  and  unpublished  mss.    London  1845.  8". 
Meibom,  H.  D.,    progr.  de  Anglicae  historiae  periodis  et  praecipuis  scripto- 

ribus.     Helmstad.  1702.  4». 
Nicolas,  Nicholas  Harris,  Esq.,  observations  on  the  state  of  historical  literature, 

and  on  the  society  of  antiquaries,   and   other  institutions   for  its  advance- 

ment  in  England.    London  1830.  8'. 
Nicolson,  Will.,    the  english   hi.storicaI   library :    or   a   short   view   and  cha- 

racter  of  most  of  writers  now  extant,  either  in  print  or  manuscript.  London. 

s.  a.  Part.  I.  8«. 
the  english,  scotsh  and  irish   historical   libraries,  giving   a   short  view 

and  character  of  most  of  our    historians   either  in  print  or  manuscript  etc. 

A  new  edition.    London  1776.  4*. 
S  c  h  ni  i  d ,  Reinh.,  iiber  die  Chroniken  der  Angclsachsen,  —  in  ,Hermes'.  Band  30. 

H.  2.  1828. 
Gesetze    der   Angelsachsen.    Lcipzig  1832.    I.    p.  XIX— XXVIII.     {Ge- 

schichtsquellen   der  Briten)   und  p.  XLVII  —  LXI.  {die  angelsachsischen  Ge- 

schichtsquellen . ) 
Schoell,    C.  W.,    de    ecclesiast.    Britonum   Sootorumque     historiae    fontibus. 

Berolini  1851.  8».  1  Thlr. 
Stace'&   british    historical    intelligencer ;    containing   a   catalogue    of  English, 

Scotish,  Irish  and  Welsh  historians ;  an  account  of  authors  quoted  by  Rapin, 

Tindal,  Carte  ...  in  their  histories  of  England  etc.  Westminster  1829.  8«. 


SCRIPTORES  Ri^RUM  BYZANTINARUM. 

Wright,  Thom.,  biographia  Britannica  literaria,  or  Biography  of  literary  charac- 
ters  of  Great  Britaiu  and  Ireland,  arraugcd  iu  chronological  order.  London 
1842—46.     2  vol.  gr.  8.  (l£  ^sh.)     Gutes   Werk. 


Scriptores  reriiiii  Byzaiitinaruin. 

Corpus  scriptorum  historiae  Byzantinae,    opera  Niebuhrii,  Bekkeri  etc.     Bonnae 

1828—55.  48  vol.  8». 
Excerpta  de  legationibus.     »  Paris.  1609.  8».  —  ^  ibid.  1648.  fol. 
Historia  rerum   in  Oriente   gestarum   ab  0.  C.  ad  nostra    haec   usque  tempora. 

Francof.  1587.  fol. 
Scriptores  historiae  Byzantinae.  Paris.  1645 — 1711.  38  vol.  fol. 

Erl.-Schr.:  Bekker,  I.,  die  ungedrnckten  Byzant.  Historiker  der  St.  Markus-Biblioth. 

Berlin  1841.  4*.  (auch  in  Abhandhmgen  der  konigl.  Akademie  der  Wissen- 

schaften  zu  Berlin.  Jahrg.  1841.) 
Bibliothfeque  historique  Arm^nienne  ou  choix  des  principaux  historiens  Armt5- 

niens  traduits  en  francjais  et  accompagn^s  de  notes  historiques  et  gdograph. 

CoUection  destinee  k  servir  de  complement  aux  chroniqueurs  byzantines  et 

slavons,  par  Ed.  Dulaurier.    Paris-Londres  18.59.    4*. 
Capellus,  R.,  Byzantina  sive  schema  corporis  historiae  Byzantinac  vel  Constan- 

tinopolitanae    posthumum    a    Constantino    M.    ad    Constantinum    ultimum. 

Hamburgi  1686.  4«. 
Dufresne,  C,    glossarium  ad  scriptt.    mediae  et  intimae  graccitatis.     '  Paris. 

1682.     2  vol.  fol.  —   '  Lugduni  Bat.  1688.  2  vol.  fol. 
Fabricius,  J.  A.,  bibliotheca  Graeca  VI.  p.  219. 
Hamaker,    H.   A.,    de  graecis  latiuisque  historicis  medii  aevi  ex  Orientalium 

fontibus  illustrandis.    Leovard.  1806.  4*. 
Hammer,  J.  de,  de  Byzantinae   historiae   ultimis   scriptoribus  ex  historia  Os- 

manica  elucidandis    et   corrigendis,  —  in  Commentationes   reeentiores    soc. 

reg.  Gotting.  VI.  p.  233.  {auch  besonders  abgcdruckt  Gottingae  182.5.  4.«) 
Hankius,  M.,  de  Byzantinarum  rerum  scriptoribus  graecis  liber  autorum  50, 

qui  de  Constantinopolitanis antiquitatibus  monumenta  reliquerunt, 

vitas,  scripta,  de  scriptis  iudicia  recensct.    Lips.  1677.  4<*. 
Heyne,  antiquitates  Byzantinae,    comment.  I.  II.  —  in  Comment.  rec.  societ. 

reg.    Gotting.  I. 
Hiillmann,  K.  D.,   Geschichte   des  bvzantinischeu  Handels  bis   zu  Ende  der 

Kreuzziige.  Frankf.  a.  0.  1808.  8o.'i  Thir. 
Krug.  Ph.,  krit.  Versuch  zur  Aufklarung  der  byzantin.  Chronologie,  mit  beson- 

derer  Riicksicht  auf  die  friihere  Gesch.  Russlands.  St.  Petersburg  1810.  8". 
Labbeus,   Ph. ,   protrepticon  de  Byzantinae   historiae  scriptoribus   ad  omnes 

per  urbem  eruditos.  Paris.  1648.  fol. 
(v.  Morgenstern,  K.)  Ueb.  d.  Studium  der  byzantinischen  Geschichtschreiber, 

—  in  Memoires  pr^sent^s   k  Tacad^mie   de    St.  Petersbourg.    IV.  livr.  1,  2. 

(auch   besonders  hieraus  abyedruckt  Petersburg  1837  )  gr.  4o.  7||  Thlr. 
Miiller,  J.,  byzantinische  Analecten  a.  Handschriften  der  St.  Marcusbibliothek 

zu  Venedig  und  der  k.  Hofbibliothek  zu  Wien    Wien  1853.  8<>.  |  Thlr. 
Mul  lach,  F.  G.A.,  couiectaneorum  Byzantinorum  libri  2.  Berolini  1852'  8».  jThlr. 
Muralto,  E.  de,  essay  de  chronographie  Byzantine.  St  P^tersbourg  1865.  8». 
Scholl,  Geschichte  der  griechischen  Literatur  III.  p.  246  sq.  p.  288  sq. 
Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meuscl.  V.  1.  p.   108  sq    p.  159  sq. 
Stritter,  J.  G.,  memoriae  populorum  olim  ad  Danubium,,  1'ontum  Euxinum,  pa- 

ludem  Maeotidem,  Caucasum,  «lare  Caspicum  et  inde  magis  ad  septentriones 

incolentium,  e  scriptoribus  historiae  Byzantinae  erutae  et  digestae.    Petropoli 

1771  —  79.    4  vol.    4«.    —  Der    hieraus  von  Slritter  gleichzeitig  gemachte  Aus- 

zugwurde  ins  Russische  iibers.  v.  W.  Swjetovv.  Petersburg  1770—  75.  4  vol.  8*. 
Thysclius,  P.  E.  L.,  historiola  quae  inscribitur  Constantinopolitanae  civitatis 

expuguatio.  e  cod.  chart.  bibl.  templ.  cathedr.  Stregnes.  descripta.    Upsalae 

1835.  8*.   V.  et  10  pwj.  Geleyenheitsschr. 


SCKIPTORES  RERUM  CRUCIFEROR.  -  RERUM  DANIC. 


Scriptores  reruin  Criiciferorum. 

Bongars,  J.,  gesta  Dei  per  Francos.  Hannov.  1611.  2  vol.  fol. 
Buchon,  chroniques  ^trang^res.   Paris  1840.  8*. 

recherches  et  matdriaux.    Paris   1840.  2  vol.  gr.  8». 

Eccard,  J.  Gr.,  corpus  historicum  medii  aevi.    Lipsiae  1723.  2  vol.  fol. 
Michaud,  J.,  biblioth^que  des  croisades.    Paris  1829.    4  vol.  8". 

coUection  des  historiens  des  croisades.    Paris  1843. 

Recueil  des  historiens  des  croisades.  Paris  1841 — 59.  Tom.  I.  vol.  1.  2.  II.  fol. 

Erl,-Schr.:  Micbaud,  J.,  bibliographie  des  croisades.  Paris  1822.  2  vol.  S», 


Scriptores  rerum  Danicarum  et  Septeutrionalinm. 

Fornmanna-Sogur  seu  Scripta  historica  Islandorum.  Hafniae  1828  sq.   12  vol.  8«. 
Fornaldar-Sogur  Nordrlanda.    Kjobnhavn  1829.  3  vol.  8*. 
Islendinga-Sogur.    Kjobenhavn  1829.  2  vol.  8». 
Langebek,  J.,  scriptores  rerum  Danicarum  medii  aevi.  cura  Pt.  F.  Suhm.  Havn. 

1772—1834.  8  vol.  fol. 
Lindenbrog,  Erp.,  scriptores  rer.  German.  septentrion.   '  Francof.  1609.  fol. — 

"^  ibid.  1630.  fol.  —  '  ed.  Fabricius.    Hamburg.  1706.  fol. 
Rerum  Danicarum  scriptores  anonymi  XII  ab  a.  700 — 1500  ap.  Ludewig,  reliq. 

mss.  Tom.  IX.  {zum  Theil  unter  anonymi,  zum  Theil  unter  anonymus  auf- 

zusuchen.) 

Erl.-Schr. :  Baden,  G.  L.,  dansk  norsk  historisk  Bibliothck,  indeholdende  efterretning 

om  de  scrifter,  som  bidrage  til  dansk-norsk  historiekundskap.  Odense  1815.  8<*. 
Bosworth's  Scandinavian  literature,  with  short  chronological  speciinens  of  the 

old  Danish,  Icelandic,  Norwegian,  Swedish,  and  a  notice  of  the  Dalecarlian 

and  Ferroe  dialects.    London   1836.  Roy.-8.    4$.  6d. 
Catalogus  var.  de  rebus  Suecicis  scriptor.  ordine  alphabet.  in  Holmia  literata. 

Holmiae  1707.  i». 
Einar,  H.,  historia  literaria  Islandiae.    Hafniae  1786. 
Klempin,    C.   R ,    de   criteriis    ad   scripta   historica  Islandorum   examinanda. 

Pars  I.     Berolini  1845.  8«. 
Mallet,  introduction  k  Thistoire  "de  Danemark.    Copenhague  1755.  4®. 
Mobius,Th.,  catalogus  librorum  Islandicorum  et  Norvegicorum  aetatis  mediae. 

Lipsiae  1856.   8«. 

iiber  die  altere  islandische  Saga.    Leipzig  1852.  8*. 

MoIIer,   Cimbria  literata    sive   scriptorum    Slesvicensis    et  Holsatici   historia 

literaria.     Havniae  1744.  3  vol.  fol.     Gelehrtes   Werk. 
Miiller,   P.   E. ,   critisk   undersogelse    at'  Danmarks    og  Norges  Sagnhistorie. 

Kjobenhavn  1823.  4«. 

Saga-BibHothek.  med  anmaerkninger  og  inledende  afhandlinger.  Kjoben- 

havn  1817—20.  3  vols.  8». 

liber   den   Ursprung,    die  Bliithe   und  den  Untergang  der  islaudischen 


Geschichtschreibung.     Aus   dem   Danischen  iibersetzt   vou  L.  E.  Sander. 

Kopenhagen  1813.     8*.     InhaUreich. 
Sibbern,    N.    P. ,    bibliotheca    historica    Dano  -  Norvegica   s.   de    scriptoribus 

rerum  Daiio-Norvegicarum  commentarius.    Hamburgi  1716.  8«. 
Tiirk,    Forschungen   auf  dem  Gebietu  der  Geschichte.    5.  Heft  p    87  ft".  {iiber 

die  diinischen  Geschichtsquellen.) 
Usinger,  R.,  die  danischen  Annalen  uud  Chroniken  des  Mittelalters.   Kritisch 

untersucht.    Hannover  1861.   gr.  8».    16  Sgr. 
Vedel,  And.  S.,  om  den  Danske  krouike  at  beskrive;   forfattet  1581,   udgivet 

1787  da  P.  F.  Suhm  . . .   Kiobenh.  1787.  8«. 


10  SCKiriHHiE.S  liEKUM  UALLKJAKUM. 


Scriptorcs  rcruiii  iiallicariiin. 

Rongars,  J.,  gcslii  Dci  pcr  Fr.oucos.  Hanov.  1611.  2  vol.  fol. 

I5oui|uet,    Mt.,    recucil    des    historiens    dcs    Gaulcs    et    dc    la    France.     Paris 

1738-1855.  21  vol.  fol. 
Huchon,  J.  A.,  choix  de  chroniqucs  et  ni^inoircH.  Paris  1836 — 38.   17  vol.  gr.  8. 

chroniqucs  »5lrangcrcs.    Paris  1840,  8". 

collcctioude8clironiquesnationalcsfran(,'aiscH.  13. — 16.  siScIe.  Pari»  1824 — 29. 

47  toin.  in  2G  vol.   8«. 

rccherchcs  et  nuitdriaux  p.  s.  a  unc  histoirc  dc  la  domination  fran(j.  Paris 


1840.  2  vol.  gr.  8». 
Calincl,    histoire    de    Lorrainc.       '  Nancy    1728.      3   vol.    fol.    —    ^  ibid.  1745. 

7  vol.  fol. 
Chapeaville,  J.,  gesta  pontificum  Tungrens.    Lcodii  1612.  3  vol.  4*. 
Codc  historique  de  la  ville  de  Strasbourg.    Strasbourg  1848.  gr.  4». 
Collcction    de    docuinents    inedits    sur    rhistoire    dc    Francc.     Paris  1835 — 60. 

3  s^rics.    Zasommen  his  jetzt  125  vol.  4*.  u.  4  atlas  in  fol. 

univcrsclle    des    mdmoires  .  .  .    relatifs   k  rhistoire   de  Frauce.    Londres  ct 

Paris  1785—1807.  70  vols.  8«. 

Duchesne,  A.,  historiae  Normnnnorum  scriptores  antiqui.    Paris.  1619.  fol. 

historiae  Francorum  scriptorcs  coactanci.    Paris.  1639 — 49.  5  vol.  fol. 

(Frcher,   M.)    Corpus   Francicae  historiac  vcteris  ct  siiiccrac.    Hanov.  1613.  fol. 
Godcfroy,    Th. ,    histoire  dc  Charlcs  VHI.     »  Paris    1617.    4«.   —    *  cd.  2.  ibid. 

1684.   fol. 

histoirc  dc  Louis  XII.    Paris  1615.  2  vols.  4«. 

Guizot,  collcctiou  des  in^noires  relatifs  a  Thistoire  de  Francc.    Paris  1823 — 35. 

31  vols.  8». 
Labbe,  Ph.,  nova  bibliotheca  mamiscriptoruin.    Paris.   1657.  2  vol.  fol. 
Michaud    ct    Poujoulat,    nouvelle    coUection   des   mdmoires   p.    s.    a  l'hist.  de 

France.    Paris  1836—39.    3  series.  32  vols.   gr.  8«. 
Michel,  Fr.,  chrouiques  Anglo-Normandes.    Roueu  1836.  3  vols.   8«. 

chroniques  de  Normandie.    Paris  1839.  4". 

Paris,  P.    et  Ed.  Menncchet,    histoire  de  France  par  les  ^crivains  contcmpo- 

rains.    Paris  1836-38.  8  vol.  12«. 
Petitot,  coUection  complitc  dcs  mdmoires  relatifs  k  rhistoire  de  France.    Paris 

1819-26.  52  vols.  8». 
Pithoeus,  Pt.,  aniialium  et  historiae  Francorum  ab  a.  708— 990  scriptores  coae- 

tanci  XII.    '  Paris.  1588.  2  tom.  in  1  vol.  8".  —  *  Francof.  1594.  8«. 

historiac    Fraucorum    ab    a.    900 — 1285    scriptores  veteres    XI.     Fraucof. 

1596.  fol. 

Revue  r6trospective  Normande.    Roueu  1842.  gr.  8". 

Erl.-Schr.:  Ampfere,  J.  J.,  histoire  de  la  litterature  framjaise  au  moyen  ftge.    Paris 

1839-  41.  4  vols.  8». 
Cataloguc   analjt.   des   archives  de  ins.   de  Joursanvault ,   conten.  une  pr^c. 

collect.  de   rass. ,   chartes  et  documents  orig.  au   nombre   de  plus  de  80000 

conc.  riijst.  goner.  de  France  etc.    Paris  1838.  2  vol.  8». 
Catalogue   de    la   bibliotheque   impdr.  de  Paris.   Histoire  de  France.    Paris 

1855—59.     8  vol.  4».  de  90  a  IW  /euilles.   Preis  eines  Jeden  7J  TJUr.  Hr- 

schienen  sind  lid.  1 — 6. 
Depning,  G.  B.,  introduction  k  riiistoire  de  Normandie.    Rouen  1836.  8«. 
Duchesne,  A.,  bibliotheca  chronolopica  scriptorum  ab  originibus  regni  Fran- 

cici  ad  sua  usque  tenipora.    (Hainburgi  1708.)  8«, 

bibliothfcquc  des  auteurs  (pii  ont  ^crit  rhistoire  et  la  topographie  de  la 

France.     •  Paris  1618.  8o.  _  »  ihid.  1663.  8«. 

Hcries  auctorum  omniuin  qni  de  Frnncorum  historia  et  rebus  Francicis 

cuiii  ecclc.iia.itici.s  tum  .sacoidaribus   scripseruut,  ab   exoidio  rcgni  Franciae 


SCKIPTORES  RElllJM  GERMANICARUM.  11 

ad  nostra  usque  tempora,  quoruin  cditionem  pollicetur  A.  D.  '  Lutet. 
Paris.   1633.    fol.    —  ^  ibid.  1635.  fol.  —  »  Ibid.  1663.  12>'io. 

Fabricius,  J.  A.,  jsagoge  in  notitiam  scriptorum  liistoriae  Galliae,  qua  conti- 
nentur  1)  A.  Duchesnii  bibl.  script  regni  Francici,  2)  C.  Gryphii  script. 
sec.  XVII.  de  reb.  Gallicis,  3)  H.  D.  Meibomii,  de  Gallicae  historiae  pe- 
riodis    et   scriptor.  diss.  Hamburg.  1708.    8". 

Girault  de  St.  Fargeau,  A.,  bibliograpln'c  historique  et  topographique 
dc  la  France.  Ou  catalogue  de  tous  les  ouvragcs  imprimes  en  franijais 
dcpuis  le  1.5.  siecle  jusqu'au  mois  d'Avril  1845.  Paris  1845.  8". 

Histoirc  litteraire  de  la  France,  ouvrage  conunence  par  des  religieux 
Benedictins  de  la  congregation  de  St.  Maur  et  continue  par  des  meiiibres 
de  rinsfitut.  Paris  1733—63.  1807—57.  23  vol.  8».  Beicht  bis  zum  Ende 
des  IS.  Jahrh.  Sehr  verdienstliches  in  seinen  Jriihereti  Theilen,  jetzt  aber 
anliquirtes   Werk. 

Leber,  C. ,  J.  B.  Salgues  et  J.  Cohen,  coUection  de  meilleurcs  disser- 
tations,  notices  et  trait^s  particuliers,  r^latifs'  k  Thist.  de  France,  com- 
posee  en  grandc  partie  de  pieces  rares  ou  qui  n'ont  jamais  ^t^  publides 
separcment.  Paris  1826  -  38.     20  vol.  8». 

Lclong,  J.,  biblioth  liistorique  de  la  Francc,  contenant  Ic  catalogue  de  tous 
les  ouvrages  tant  imprinies  que  mss.  qui  traitcut  de  Thist.  de  ce  royaurae 
ou  qui  y  ont  rapport.  Avec  des  notes  histor.  et  crit.  '  Paris  1719.  fol.  — 
*  Nouv.  t5dit.  augm.  p.  Fevret  de  Fontctte  et  autres  historiens.  Paris 
1768 — 78.  5  vol.  fol.  Herrliches  Werk.  Tcjl.  hieriiber  Paul  L.  Jacob 
(Paul  Lacroix),  dissertations  sur  quelques  points  curieux  de  rhistoire  de 
France.  Paris  1834-42.  8».  Disscrtatious  3.  et  4.:  „Sur  la  Bibliotheque 
historique  dc  la  France  par  le  P.  Lclong." 

Mare,  P.  de  la,  historicorum  Burgundiae  conspectus  ex  bibl.  Philiberti. 
Divione   1689.  4». 

Meibom,  Herm.  D.,  programma  publicis  in  notitiam  regni  Galliei  pi'aele- 
ctionibus  praemissum ,  in  quo  simul  dc  Gallicae  historiae  periodis  et  prae- 
cipuis  scriptoribus  disseritur.  '  Helmestadii  1703.  4».  —  ^  wiederholt  (Ham- 
burgi  1708.)  8». 

Nisard,  D.,  histoire  de  la  litt^rature  fran^aise.  Paris  1849.  3  vol.  8". 

Projet  de  la  nouvelle  coUection  des  historiens  de  France.  (Paris,  G.  Martin 
1738.)  4». 

Querard,  J.  M.,  la  France  littdraire.  Paris  1827.  10  vol.  8«. 

Struve,  B.  G  ,  bibliotheca  historicaed.  Meusel.  Vol.  VI.  prs.  2;  —  Vol.  X.  prs.  1. 


Scriptores  rerum  Geriiiaiilcaruui.''') 

a.    Sammiungen  fur  ganz  Deutschland. 

Anzeiger  fiir  Kunde  des  deutschen  Mittclalters.  Herausg.  von  Frh.  H.  v.  und 
zu  Aufsess,  fortgesetzt  von  F.  J.  Mone.  Karlsruhe  1833—39.  Jahrgg. 
1—8.  gr.  4«. 

Bohmer,  J.  F.,  fontes  rerum  Germanicarura.    Stuttgart.  1843—53.  3  vol.  8°. 

Brower,  Cp.,  sidera  illustrium  virorum.    Moguntiac   1616.  4*. 

Eccard,  J.  G.,  commentarii  de  rebus  Franeiae  orientalis.  Wirceburgi  1729. 
2  vol.  fol. 

corpus  historicum   medii  aev4.     *  Lipsiae  1723.    2  vol.    fol.    —    "^  Francof. 


1743.  2  vol.  fol. 

veterum  monumentorum  quaternio.    Lips.  1720.  fol. 


Fischer,  Fr.  Ch.,  novissima  scriptorum  ac  monumentoram  collectio.    Halae  1781. 
2  vol.  4». 


*)  Mit  dieser  Bezeiclinung  vcrband  man  lu  .Xusgiing  des  16.  imd  AnfauR  des  17.  .Tahrh.,  wo  fast  jedcs 
Jahr  anf  gleich.sam  mechanischc  Manier  ohne  System  neue  Ausgaben  von  Qucllonschriftou  licforto,  kcine 
bcstimmtc  Idec,  .sondern  man  edirte /«?•  Deutschland  .allcs,  was  uur  m  Deutschland  zu  linden  war;  dcs- 
halb  hiossen  die.se  Samnilunsen  ,Scriptores  rerum  (iermanicarum*  in  jjenerellem  Sinue.  In  der  2.  HWfte 
dos  17.  J.ahrh. ,  wo  die  allKcmeinen  Materialien  schon  etwas  erschopft  waren,  tralen  .tuch  Sammluni^^en 
iiiit  provinciellem  Charalitcr  liorvor. 


12  SCRIPTORES  RERIIM  GERMANICARUM. 

Frecht,  Witichindi  Sax.  rer.  ...  libri  3  etc.  liaBil.  1532.  fol. 

Freher,  M.,    rerum  Gcrmanicar.  scriptorcs.      '  Francof.  ad  M.   1600 — 11.    3  vol. 

fol.  —  "^ibid.  1624—37.  3  vol.  fol.  —   »  cur.  B.  G.  Struve.  Argentor.   1717. 

3  vol.  fol. 
Geschicht.schreibcr  der  deutschen  Vorzeit.    Herlin   1849  —  60.  38  Lieferg.  8°. 
Goldast,  M.,  renim  Alamannicarum  scriptores.     '  Francof.  1606.  fol.    —    ^  ibid. 

1661.  fol.  —  *cur.  H.  Ch.  Senkenberg.    ibid.   1730.  fol. 
Hansiz,  M.,  Germania  sacra.  Aug.  Vindel.  et  Vicnnae  1727 — 55.  .'5  voi.  fol. 
Harenberg,  monumenta  historica.  Brunovici    1758.  3  Stcite.  8*. 
Heineccius,    J.  M.    et  J.    G.  Leuckfeld,    scriptores    rer.    German.     Francof. 

1707.  fol. 
Hess,  G.,  monumenta  Gudfica.    Campiduni  1784.  4®. 

Hoffmann,  Ch.  G.,  nova  scriptor.  ac  monument.  collcct.  Lipsiae  1731.  2  vol.  4°. 
Leibnitius,  Gf.  G.,  accessiones  historicae.    Hannov.  1698.    2  vol.  4°. 

script.  rer.  Brunsvic.  Hannov.  1707.  3  vol.  fol. 

Lindenbrog,    E.,    scriptores  rer.  Germanic.     '  Francofurti  1609.    fol.  —  "^  ibid. 

1630.  fol.  —  »  cura  Fabricii.    Hamburg.  1706.  fol. 
Meibomius,  H.,  rer.  Germanic.  tomi  3.  Helmstad.  1688.  3  vol.  fol. 
Paullini,  Chr.  Fr.,  rer.  et  antiquit.  German.  syntagma.  Francof.  ad  M.  1698.  4**. 
Pertz,    G.  H.,    monumenta    Germaniae    historica.     Hannoverae  1826 — 61.     Tom. 

1-XIIL  XV.  XVL  XVn.  fol.  max. 

scriptores  rer.  Germ.  in  usum  scholarum.    Hannov.  1840 — 56.    13  Bde.  8". 

Pistorius,  J.,  rer.  Germ.  scriptor.    '  Francof.  ad  M.   1583 — 1607.  3  vol.  fol.  — 

*Hanov.  1613.  Tom.  I.  II.    Francof.  1653.    Tom.  III.  {neuer  Titel  1653).  fol. 

—  »cur.  G.  B.  Struve.  Ratisbon.  1726.  3  vol.  fol. 
Pithoeus,  P.,  Otto  Frisingensis,  Radev.  et  Guntherus.  Basil.  15G9.  fol. 
Reineccius,  R.,  script.  rer.  Germanic.  Francof.  ad  M.  1577 — 81.  fol.    Das  Werk 

existirt  nur  in  der  Fabel. 
Reuber,  Just.,  veterum  scriptor.,  qui  cae.sarum  et  imperat.  Germanic.  res.  literis 

mandarunt,  tomus  unus.   '  Francof.  1584.  fol.  —  *  Hanov.  1619.  fol.  —  »  cur. 

G.  Ch.  Joannis.  Francof.  ad  M.  1726.  fol. 
Schannat,  J.  Fr.,  vindemiae  literariae  h.  e.  vet.  monument.  ad  Germaniam  sacram 

praecipue  fpectantium  collect.  I.  II.   Fuldae  et  Lips.  1723 — 24.  fol. 
Schard,  Sim.,  Germ.  rer.  quatuor  chronographi.  Francof.  ad  M.  1566.  fol. 

historicum    opus    in    4    tomos   divisum.      '  Basil.    1574.    fol.    —    '  Giessae 

1673.  fol. 

Scheidt,    Chr.    L. ,    bibliotheca    histor.    Gottingensis.     Gotting.    1758.     Tom.   I. 

(unic.)  4®. 
Schilter,  J.,  scriptores  rer.  German.  Argentorati  1702.  fol. 
Urstisius,  Ch.,  Germaniae  historicorum  illustrium  tomi  II.    '  Francof.  1585.  fol. 

-  *  Francof.  1670.  fol. 

Ussermann,  E.,  prodromus  Germaniae  sacrae.  Sangall.  1790.  2  vol.  4*. 
Walch,  C.  W.  F.,  monumenta  medii  aevi.  Hannov.  1757.  5  fasc.  8*. 

Erl.-Schr. :  Archiv  dcr  Gesellschaft  fiir  altere  deutsche  Geschichtskunde,  siehe  unten 

unter  Monumenta  Germaniae. 
Asher,  A. ,    a  bibliographical   essay  on  the   scriptores  rerum  Germanicarum. 

London  and  Berlin  1843.    gr.  4».    4  Thlr.     Nur  eine  buchhandlerische  Spe- 

culationsschrift;  scldecht.  {Vfjl.  Cassers  Recens.  in  Schmidfs  Zeitschr.  fiir 

(ieschichtswi.ssen8chaft.     1844    II.  p.  161—168.) 
Bohmer,  J.  F.,   regesta  imperii.    Stuttgart.  4».    Die  Vorreden.  —  Fontes,  die 

Torreden. 
Buder,     Chr.    G.,    bibliotheca    scriptor.    rerum    Germanic.    easdem    nniversim 

illustrant. ,   vor  aeiner  Au^gabe   des   Corpus  historiae  Germaniae  cd.  Struve. 

(Dresdne  1755      2  vol.     4«.l     Tom.  I.  p.  1. 
Contzen,  M.  Th.,  liber  die  Quellen  der  Gesch.  Deutschlands  im  sSchsischen 

Zeitraum.    Miiuchen  1837.    8». 
Dahlmann,   F.   A.,   Quellenknnde  der  deatsch.  Geschichte.    Gottingen  1830. 

8«.    -  »  2.  Aufl.  ibid.  1838.  8«. 


SCRIPTORES  RERIJM  GERMANICARUM.  13 

Donniges,   W.,   Gesch.  des  deutschen  Kaiserthums  im   14.   Jahrh.   1.   Abth. 

Berlin  1841.    8".    Kritlk  der  Quellen  f.  d.   Gesch.  Heinrichs   VII. 
Fincke,  J.  P.,  index  in  collectiones  scriptorum  rer.  Germanic.    Lips.  1737.  4". 
Gfrorer,   A.   Fr.,    die  Geschichte  der   ost-   und  westfrankischen  Karolinger. 

Freiburg  1848.    8«.    II.    p.  243  sq. 
Giesebrecht,  W. ,  Geschichte  d.  deutschen  Kaiserzeit.    '  Braunschw.   1855  sq. 

3  Bde.   gr.  8*.  —  *    2.  Aufl.    ibid.  1859—62.   3  Bde.  gr.  8«. 
Hausser,  uber  die   teutschen   Geschichtschreiber  vom  Anfang  des  Franken- 

reichs  bis  auf  die  Hohenstaufeu.    Heidelb.  1839.  8">. 
Hegewisch,    Charaktere    und    Sittengemalde    a.     d.     deutsch.     Gesch.    des 

Mittelalters.    1.  Sammi.  1786.  8". 
Hertz,  Mich.,  bibliotheca  Germaniae  s.  notitia  scriptorum  rerum  Germanicar. 

Erford.  1679.   fol. 
Liedtki,    Th.,   Andeutungen    iib.   den    Entwicklungsgang  der  deutschen  Ge- 

schichtschreibung.    Gleiwitz  1842.  4".   Proyr.  des  Gymnas. 
Maurenbrecher,  G. ,  de   historicis  x.  seculi   scriptoribus,    qui  res  ab  Ottone 

Magno  gestas  memoriae  tradiderunt.    Bonnae   1861.  gr.  8**.   (III.  u.  li  S.) 

V,  Thlr. 
Meibom,  H.  D.,  de  genuinis  historiae  Germanicae  fontibus.  Helmstad.  1701.  4». 
Pertz,  G. ,    Uebersicht  der    Quellenschriften    zur    karolingischen    Geschichte^ 

im  Archiv  I.  p.  475. 
Rettberg,  F.  W.,  Kirchengesch.  Deutschlands.    Gottingen  1846—48.  2  Bde. 

8*.      Wichtige  Schri/t,  leider  nicht  voUendet. 
Roth,  K.,  Gesciiichte  des  Benefizialwesens.    Erlangen  1850.    gr.  8". 
Sagittarius,   C,   diss.    de   praecipuis    historic.    German.    scriptoribus.    Jenae 

1763.    4». 
Schottel,    Bericht    von    denen  bekannten   und    gelehrten   Leuten    und    Auc- 

toribus,  welche  von  Deutschland  sowohl  vormals,  als  ueuerlich  geschrieben 

—  m  dessen  Werk  ,Von  der  deutschen  Sprache'.     1676.    4". 
Stalin,   Chr.  Fr.,   wirtembergische   Geschichte.     Stuttgart   1841 — 56.    3  Bde. 

8».    I.  p.  1  sq.  . 

Stenzel,  G.  A.,  Grundriss  der  Literatur  zu  Vprlesungen  iib.  deutsche  Staats- 

und  Recht,sgeschichte.    Breslau  1832.   8*. 
zur  Kritik  der  Quellen  der  Geschichte  Deutschlands  unt.   d.  frankisch. 

Kaisern.     Leipzig  1827,  28.    2  Bde.   8o.   II.   p.  1—112. 
Waitz,  G.,  iiber  die    Entwickelung   der  deutschen  Historiographie  im  Mittel- 

alter,  —  in  Schmidfs  Zeitschrift  fiir  Geschichtswissenschaft.  II.  p.  39  fF. 

97    ff.   IV  p.  97  ff. 
Wattenbach,    W. ,    Deutschlands    Geschichtsquellen    im    Mittelalter    bis    zur 

Mitte  des  13.  Jahrh.   Preisschrift.    Berlin  1858.    8».    2  Thlr.  24  Sgr. 
Weber,  K.  G.,  Literatur   der  deutschen  Staatengeschichte.    Leipzig  1800.  8". 

L  p.  511—722. 
Wedekind,   A.    L.,    Noten    zu    einigen    Geschichtschreibern    des    deutschen 

Mittelalters.     Hamburg  1821—37.    3  Bde.    8». 


b.  Sammlungen  fur  einzelne  deutsche  Lander. 

Abel,    C. ,    Sammlung   etlicher   noch   nicbt   gedrnckten  alten  Chronicken.    Braun- 

schweig  1732.  8». 
Bertholdus  Mellicensis,  sancta  et  beata  Austria.  Aug.  Vind.  1750.  2  tom.  fol. 
Burkhard,    C.   A.    H. ,    Quelleusammlung    zur    Geschichte    des   Hauses    Hohen- 

zoUern.    Jena  1857.    gr.  8".    1.  Bd. 
Chroniken,  hamburgische,  vide  Lappenberg. 
Farlati,  D.,  Illyricum  sacrum.     Venetiis  1751 — 69.  8  vol. 

Finauer,  J.,  Bibliothek  der  baierischen  Staatsgeschichte.  Fraukf.  1772.  3Bde.  8". 
Fontes  rerum  Austriacarum.     Wien   1855—60.    22  Bde.    gr.  8". 
Geschichtsquellen,  Bremer,  wjdfe  Hodenberg. 

Geschichtsquellen  des  Bisthums  Miiuster.    Miinster  1851 — 56.    3  Bde.    8<*. 
GeschichtsqueHen,  thiiringische.     Jena  1854.  3  Bde.  8®. 
Geschichtsquellen  des  Erzstiftes  Bremen,  vide  Lappenberg. 


14  SCRIPTORES  RERUM  GERMANICARUM. 

Goldast,    M. ,    reram   Suevicaruni    scriptorcs.    Francof.    1G05.    4*.    — ^*    Ulmae 

1727.  fol. 
Groppins.  Ign.,  collectio  novissima  scriptor.  et  rer.  Wirceburgensium.    Francof. 

ct  Lips.  1741 — 44.    2  vol.  fol. 
Hodenberg,  W.  v.,  Bremcr  Gcschichtsquellen.    Cellc  1856.  57.  3  Bdc.    gr.  4**. 
Hoffmann,  Ch.  Gf.,  scriptores  rer.  Lusaticar.    Lips.  et  Budiss.  1719.    4  tom.  in 

2  vol.  fol. 

Joannis,  G.  Ch.,  scriptores  rerum  Moguntiacanira.      Francof.   ad  M.  1722 — 27. 

3  vol.  fol. 

Lappenberg,  J.  M.,  Geschichtsquellen  des  Erzstiftes  Bremen.    Bremen  1841.   8*. 

hamburgische  Chroniken.    Hamburg  1852 — 61.    1 — 4.  Heft.    gr.  8*. 

Leibnitius,  Gf.  G.,  scriptores  rer.  Brunsvicens.    Hannov.  1707 — 11.    3  vol.  fol. 
Lindeubrog,  Erp.,  scriptores  rerum  Germanicarum.   *  Francof.  1609.  fol.  — "^  ibid. 

1630.  fol.  — 'cura  Fabricii.    Hamburgi  1706.  fol. 
Ludewig,   J.   Pt.,   Geschichtschreiber  v.   d.  Bischofsthume   Wiirzbnrg.     Frankf. 
1713.  fol. 

script.  rer.  episcopatus  Bambergens.  et  Germanic.    Francof.  et  Lips.    1718. 

2  vol.  fol. 

Mader,  J.  J.,  antiquitates  Brunsviccnses.    Helmstad.    1678.  4*. 
Meichelbeck,  C,  historia  Frisingensis.    Aug.  Vindel.    1724.  2  vol.  fol. 
Mencken,  J.  B.,  scriptores  rer.  Germanicarum,  praecipue  Saxonicarum.  Lipsiae 

1728—30.    3  vol.  fol. 
Mone,  F.  J..  Quellensammlung  der  badischen  Landesgeschichte.   Karlsruhe  1848. 

2  Bde.  4». 

Monumenta  Boica.    Monachii  1769  sq.    44  vol.    4*. 

Oefele,  A.  F.,  rerum  Roicarum  scriptores.    Aug.  Vindel.    1763.    2  vol.  fol. 

Pez,  Hier.,  script.  rer.  Austriacarum  vet.  ac  gener.     Lips.  et  Katisb.    1721' — 45. 

3  vol.  fol. 

Quellensammlung  fiir  frankische  Geschichte.    Bamberg  1849  sq.    4  Bde.  8". 
Quellen-Schriften   zur   Geschichte   Mahrens  und    Oesterr. -Schlesiens.     1.  Bd. 

hrsg.  von  C.  d'EIvert.     Briinn  1861.     Lex.-8*. 
Rauch,  A.,  rerum  Austriacarum  scriptores.    Vindob.   1790 — 94.    3  vol.  4». 
Reinhard,  J.,  rerum  palatinarum  scriptores.    Carlsr.  1748.  L 
Schottgen,  Ch.,   et    Kreysig,    diplom.    et   script.  histor.  German.  (Saxonicae) 

medii  aevi.    Altenb.  1753 — 60.    3  vol.  fol. 
Scriptores  rerum  Lusaticarum.    Gorlitz  1838.    3  vol.  4*. 

Scriptores  rerum  Prussicarum,  ed.  Hirsch  etc.    Leipzig  1861.    1.  Bd.    Lex.-8*. 
Seib  er  t  z ,  J.  S.,  Quellen  der  westfalischen  Gesch.  Arnsberg  1857 — 60.  2  Bde.  gr.  8*. 
Sommersberg,   F.    W.    de,   Silesiacarum   rerum    scriptores.    Lipsiae   1729 — 32. 

3  vol.  fol. 
Stenzel,  G.  A.,  scriptores  rerum  Silesiacar.,  od.  Sammlung  schlesisch.  Geschicht- 

schreibcr.    Breslau  1835—51.    5  Bde.    4«. 
Ussermann,  E.,  prodromus  Germaniae  sacrae.    Sangall.  1790.    2  vol.  4'. 
Vogt,    J. ,    monumenta    rerum    Germanicarum    praccipue    Bremensium.     Bremae 

1840.  I.   8». 
Wegelin,  Reinh.,  thesaur.  rer.  Suevicarnm.    Lindangiae  1756 — 60.    4  vol.  fol. 
Westphalen,    E.   J.   de,    monumenta  inedita  rer.  German.,  praec.  Cimbricarum 

et  Megapol.    Lips.  1739—45.    4  vol.  fol. 

Erl.-Schr.:  Baden.    Mone,  Qnellensammlang  zur  badischen  Geschichte.     Karl.smhe 
1848.   4».   p.  14  sq. 
Baiprn.    Arctin,  J.  L.  Frhr.  v.,  literar.  Handbuch   fiir   d.    baierische  Geschichte 
nnd  alle  ihre  Zweigc.    Miinchen  1810.  8".    {vgl.  dazu:  ,Hermes'.    Bd.  29.  p. 
1   flF.  p.  181  flf.) 
Bohmer,   F.,  Wittelsbachische  Regeaten.    Stuttgart  1854.   4».   p.  XIV,  flF. 
Contzen,  Geschichte  v.  Bayern.    Miinster  1853.   8«.   1.  Abtheil.  (einziye.)  Ent- 

hlilt    eine  Horgfdltiy  gesammelte  Literutur  bia  iiber  das  10.  Jahrh.  hinaus. 
Koch,  Handschriften  z.  bajerischen  Geschichte,  —  in  Oberbayersches  Archiv 


SCRIPTORES  RERUM  GERMANICARUM.  15 

f.  vaterl.  Geschichte,  hrsg.  v.  d.  hist.  Verein  von  u.  fiir  Oberbayern.    Miin- 

chen.  IX.  1847.  p.  141. 
L a ng,  K.  H.  V.,  Abhandlung  iiber  d.  baierische  Geschichtsliterat.,  —  in  ,Hermes'. 

Jahrg.  1827.  XXIX.  p.  1—65  u.  181—228. 
Lobel,   von   den   speierischen  Urkundeu,   Biichern,   Chronikenschreibem  und 

andem  Schriftstellem  nach  der  Zeitordnung.     Miinchen  1787.    4". 
Will,  A.,  bibliotheca  Norica  oder  kritisches  Verzeichniss  aller  Schriften,  welche 

die  Stadt  Niirnberg  angehen.  Altdorf  (Nurnb.)  1790— 93.  8  Thle.  8».  6«/,Thlr. 
Brannscbweig.   Baring,    D.   E.,  succincta  notitia  scriptorum  remra  Brunsvicens. 

et  Luneburgens.  quotquot  hactenus  innotneruut  et  in  lucem  editi  sunt.  Hannov. 

1729.  8». 
Bibliotheca    Brunsvico  -  Liineburgensis.    Scriptores    rerum   Brunsvicensium- 

Liineb.  materiarum  ordine  dispositi  (ed.  de  Praun.)  Wolfenbutteli  1744.  8*. 
Erath,  A.  U.,  bibliotheca  Brunsv.-Luneburgensis,  —  in  seinem  conspectus  histo- 

riae  Brunsv.-Luneburg.    Halberst.  (Brunsvigae)   1745.  fol. 
Hambarg.  Lappenberg,  J.  M.,  von  den  Quellen  der  haraburgischen  Geschichte 

bis    kurz   nach   der  Reformation,  —  in   Zeitschrift  fiir  Hamburgische  Ge- 

schichte.     I.  p.  37. 
Hannover.  Bertranus,  J.  F.,  parerga  ostfi-isica.  quibns  continentur  diss.  de  rerum 

in    ecclesia  et  republica  Frisiae   orient.    gestarum    scriptoribus.    '  Bremae 

1735.     4».  —  »  ed.  2.  ibid.  1740.  4». 
Fincke,  J.  P.,  conspectus,  vide  unter  Liibeck. 
Geschichtschreibung,    haimoversche ,    von   1371  —  1401,   —    in   Spilcker, 

vaterlandisches  Archiv.  1834.  p.  171. 
Lauenstein,   J.    B. ,  Einleitung   in    die   scriptores    remm  Hildesiensium,   — 

in  seiner  Hildesheimer  Kirchen-  und  Reformationshistorie.  Hildesheim  1736 

8».    Bd.  XII. 
Hessen.    Hombergk,  J.  J.,  bibliotheca  rerum  Hassiacaram.    Francof.    1739.   8». 
Walther,  literarisches  Handbuch  fiir  Geschichte  und  Landeskunde  von  Hessen 

im  Allgemeinen  und  dem  Grossherzogthum  insbesondere.     Darmstadt  1841, 

Supplem.  ihid.  1850.  8". 
Lansltl.  Carpzow,  T.-B.,  von  den  oberlausitzischen  Historicis  und  deren  Schriften, 

—  in  seinem  Ehrentempel  der  Oberlausitz.    Leipzig  1719.   fol.  p.  350 — 380. 
Grosse,    S.,   Nachrlcht   von   denen   vornehmsten   Scribenten   zur  Oberiausitz- 

und  Unterlausitzischen    Historie,    —     ir»     seinen    Lausitzischen   Merkwiir- 

digkeiten.     Leipzig  1714.  fol. 
Lubeck.    Fincke,    J.     P.,    conspectus    bibliothecae    historicae    Saxoniae    infer., 

cuius  specimen  exhibet  scriptores  Lubecenses.    Hamburgi  1744.  4°. 
Grautoff,  iiber  die  alteste  gedruckte  Chronik  der  Stadt    und    des   Bisthuras 

Liibeck,  —  in  seinen  Historisch.  Schriften.  III.  1836.  p.  317. 
Waitz,  G. ,   iiber  Hermann   Korner   und    die    liibecker   Chroniken,  —  iji  Ab- 

handlungen  der  konigl.  Gesellschaft  der  Wissenschaften  zu  Gottingen.  V.  p. 

69 — 112.     Auch  besonders  abyedruckt,    Gottingen  1851.   gr.  4*.   n.  16  Sgr. 
MecLlenburg.  Beehr,  M.  J.  de,  conspect.  scriptorum  rerum  Germanicarum,  qui  ab 

J.  B.  Menckenio   et  E.   J.   de  Westphalen  sunt  editi :   acced.  epitome  libro- 

mm  8   rerum  Meclenburgicarum.  Lipsiae  1747    8**. 
Boll,   iiber  Mecklenburgs    Chroniken  uud    Genealogien,  —  in  Jahrbchr.  des 

Vereins    fur   mecklenb.     Gesch.   u.   Alterthumskuude ,    hrsg.    von    Lisch. 

Schwerin.  VII.  1843.  p.  183. 
Mecklenburgische  Scribenten-Bibliothok  oder  catalogus  derjenigen  Schrif- 

ten,    welche    zur   Erlauterung    der  Hlstorie    Mecklenburgs    dieneu,    —    in 

Mecklenburgisches  Gelehrten-Lexikon.    Rostock  1729.   8".   Thl.  V.  u.  VII. 
Nettelbladt,  H.,  .succincta  notitia  scriptorum    tum  editoi-ura,  tum  anecdot. 

ducatus  Magalopolit.  histor.  litter.  explic.    Rostoch.  1745.    4". 
Richter,  D.,  bibliothecae  historicae  de  rebus  Mecklenburg.  sciagraphia  et  spec. 

II.     Rostochii  1733.  4». 
Oesterrelch.   Archiv    fiir    Kunde    der    osterreichischen    Geschichtsquellen ,   hrsg, 

von  der  z.    Pflege   vatorl.  Geschichte  aufgestellten  Commission  der  kaiserl. 

Akaderaie  der  Wissenschaften.    Wien  1848—60.    Bd.  1—25.  gr.  S».  Dazu  als 

Beilage  das  Notizenblatt. 
Lang,  K.  H.   v.,  allgem.  Uebersicht  der  neue.sten  osterreichischen  Literator, 

—  im  ,Hermes'.  26.  Bd.  p.  302—343. 

Schmidt,   C,  Ritter  v.  Tavera,  Bibliographie  zur  Ge.schichte  des  osterreich. 
Kaiserstaates.    I.  Abtheil.  1.  2.  Heft.    Wien  1858.    gr.  8».    Qut. 


IQ  scRiPTOijKs  km:rtim  germanicarum. 

Vogel,  J.  N.  de,  specimcn  bibliothecae   gernianicae-austriacae,  s.  notitia  scri- 

ptorum  rerum  Au.striacaruni  quotquot   autori   inuotuerunt.    Recens.,  digessit, 

auxit  Leop.  Gruber.    Viennae  1779  — 80.    S  vol.  8». 
Pfall.    Joanncs,  G.  Ch.,   praefatio   de   scriptorib.    ad   hi.stor.    remque    palatinam 

uoscendani  facientibus,   —  in  D.  Pareus,  hist.  Bavar.  Palat.  Francf.  ad  M. 

1717.   4».  p.  1 — 148,  n    Emendata  et  additam.  —  in  G.  Ch.  Joannes,  miscell. 

histor.  Palat.  Francf.  1725.   4».   p.  197—218. 
Preussen.    Baltische  Studien.    Jahrg.  3.    Heft  1. 
Beger,   E.,    J.    scriptorum    March.  -  Hrandenburgicorum    brevis   delineatio,    — 

in  seiner  Diatribe  de  libris  rarioribiis.    Berolini  1729.  4".  p.  17. 
Bibliothek,  historische,    vom   Fiirstenthum  Halberstadt   oder  Verzeiclin.  der 

den    iiltern    oder    ueueru    Zustand    dieses    Landes     betreftenden    Schriften. 

Halberstadt  1818.  4». 
Fuldner,  J.  J.,  schlesische  Bibliothek  und  Biicherhistorie,  welche  eine Erzeh- 

hing  u.  Urtheile  von  d.  gedruckten  Scriptoribus    rerum  Silesiae   nach  ihrer 

Geburt,  Geschlecht  etc.  zugleich  in  sich  fasset.     Lauban  1731.    4». 
Hartknoch,  C.,  diss.  de   scriptoribus   historicis    Prussiae.    Francof.   et  Lips. 

1679.  4".  —  u.  Vorrede  von  preuss.  Schriftstellern,  —  i«   dessen  Altes  und 

neues  Preussen,  ibid.  1684.  fol. 
Janssen,  Joh.,  Studien  iib.  d.  kohiischen  Geschichtquellen  im  Mittelalter,  — 

in  Anualen   des   histor.  Vereins   f.  d.  Niederrhein.    Kohi    1855.    8.    I.   p.  78 
-104;  196-229. 
Kletke,  K.,  die  Quellenschriftsteller  zur  Geschichte  des  preussischen  Staates. 

Berlin  1858.  8».  4  Thlr. 
Kiister,  Ge.  Gf.,  bibliotheca   histor.  Brandenburgica,    .scriptores    rerum  Brau- 

denburg.,  maxime  Marchicarum  exhibens  etc.  Vratislaviae  1743.  8".  —  Acces- 

siones  ad  biblioth.  historicam  Bnindenburg.    Berolini  1766.    2  vol.  8". 
Lilienthal,  M.,  diss.  de  rer.  Prus.sicar.  scriptorib.  mss.  par.  atq.  imprcssis, — 

in  Selecta  hist.  et   litter.  contin.  Regiomont.  et  Lips.  1719.    8».    p.  85 — 126. 
Monumente,  schriftliche,  der  altesten  Geschichte  Pommerns,  —  mi  Pommer. 

Gesch.  Jahresber.   I.   p.  40. 
Nachrichten    von    denen     zur    schlesischen    Historie     gehorigen    Schriften. 

1746.  4». 
Pinder    und   Brandes,    Verz.    der    histor.   Literatur   von   Pommern    in    der 

konigl.  Biblioth.    Berlin  1837.   8». 
Runge,  C,  notitia  historicor.  et   historiae  gentis  Silesiacae.    P.    I.    Vratislav. 

1775.  8».   15  Sgr. 
Schottgen,  L.,  Einleitung  z.  Kenntniss  der  pommerschen  Historien-Schreiber, 

in  seinevi  Altes  und  Neu-Pommerland.    Stargard  1721.   8*.   St.  1.    §.  1 — 25. 
Toppen,  M. ,    Geschichte    der    preussischen    Historiographie  von    Peter    vou 

Dusburg  bis  auf  K.  Schiitz.    Berlin  1853.    8».    1'/,  Thlr. 
Weddigen,   P.   F. ,  Handb.  der  histor.  geographischen  Literatur  Westfalens. 

Dortmund  1801.   1.  Thl.    8». 
Wilken,  de  historiae  Westphalicae  fontibus  et  quidem  dissert.  primae  Mona- 

steriensis  historiae  fontes  continens.  Monasterii    1824.    8*. 
Sachsen.    Adelung,  J.  L. ,  Directorium  d.    i.   chronologisches    Verzeichniss    der 

Quellen  der  siidsachsischen  Geschichte  (bis  1536):    Meissen  1802.    4». 
Kreysig,   Ch.   L. ,  histor.  Bibliothek  von  Ober-Sachsen   und   einigen  angren- 

zenden  Landern    nach  allen   Theilen   der   Historie  gesammelt.    Leipzig   n. 

Gorlitz.    2.  Ausg.    1749.    8». 
Struve,  B.  G.,  bibl.  Saxonica,  scriptores  rer.  Saxonicar.,  Misnensium,  Thurin- 

giacarum  —  exhibens.    Halae  1736,   8'. 
Weinart,  B.  G. ,  Versuch  einer  Ljteratur  der  sachsischen  Gesch.  und  Staats- 

kunde.    Dresden  u.  Leipzig  1805.    2  Bde.    8». 
Wilisch,G.,  prodromus  hist.  Annabergensis,  ubi  recensio  scriptorum  in  Misnia 
montana  exhibetur.    Annaebergae  1725.    4*. 
Schleswig-Dolstela.    Moller,    Cimbria    literata,    sive    scriptorum    Slesvicensis     et 

Holsatici   hi.storia  literaria.     Havniae    1744.     3    vol.    fol.     Ce   trhor  d^iru- 

dition  biographique  est  le/ruit  de  50  ans  de  travaux,  il  se  trouve/ort  rarevient. 

B  r  u  n  e  t. 

Schwaben.       Moser,   J.  J.,    bibl.   scriptorum   de  reb.  Suevicis  oder  kurze  Nach- 

WiirtemberK.       richt  von  mehr  als  tausend  gedruckten  und  ungedruckten  Schriften, 

welche  Schwaben  ganz  oder  z.  Theil  angehen,  —  in  M.  Crusius'  Schwabischer 

.   Chronik.    Francf.  1733.  fol.  p.  1—95. 


SCRIPTORES  RER    GOTH.,  LONGOB.,  HELVETIC.  17 

Moser,  J.  J.,  Wiirtemb.  Bibl.  oder  Nachricht  v.  allen  bekannten  gedruckten 
u.  ungedruckten  Schriften  von  Wiirtemberg'.    Heilbronn  1780.  8". 

Pregizer,  C.  G.,  bibl.  Suevo-Wirtembergica  s.  recensio  praecipuorum  scri- 
ptorum  rerum  Suevicar.  et  Wirtembergens.  ord.  alphab  adorn.,  —  in  dessen 
Suevia  et  Wirtemberg.  sacra.  Tubingae  1717.   4».   p.  439.  565. 

Stalin,  Ch.  F.,  wirtembergische  Geschichte.  Stuttgart  1841—56.  3  Bde.  8». 
I.  p.   i  sq. 


Scriptores  rerum  Gothiearuni,  Longobardicarum  etc. 

Grotius,  Hugo,  historia  Gothorum  etc.   Amstelodami  1655.   8**. 
Lindenbrog,  Fr.,  diversarum  gentium  historiae  scriptores.    Hamburgi  1611.   4®. 
Vulcanius,  B.,  Gothicarum  et  Longobardicarum  rerum  scriptores.    Lugd.  Batav. 
1597.  1618.   8°. 


Scriptores  rerum  Helveticarum. 

(Fiisslin,  J.  Cr.)  Thesaurus  historiae  Helveticae.    Tiguri  1735.   fol. 

Erl.-Schr. :  Beck,  J.  C,  de  usu  historiae  Helvet.  praecipuisque  eius  .scriptoribus, 

Basil.  1742.   4». 
Haller,  G.  J.  v.,   Biblioth.  der  Schweizergesch.  u.  aller  Theile,  so  dahin  Bezug 

haben.  Bern  1785 — 87.  7  vol.    8".  Mit  Fleiss  und  Umsicht  zusammenyetragen. 

conseils  pour  former  une  biblioth.  histor.  de  la  Suisse.    Berne  1771.    8». 

Janisch,  scriptores  rerum  Helveticar.,  —  in  seiner  Bibliothek.  V.  p.  124. 
V.  Sinner,  Bibliographie   der  Schweizergeschichte.    Bern  1851.   8".   lYs  Thhr. 

Bietet  fiir  unsere  Zwecke  sehr  weniy. 


Scriptores  rerum  Hispanicarnm. 

Aguirre,  J.,  collectio  concilior.  Hispan.    I(omae  1693.    4  vol.  fol. 

Bel,  E.,  rerum  Hispanicarum  scriptores  aliquot.    Francof.   1579.    3  vol.  fol. 

Coleccion  de  las  cronicas  y  memorias  de  los  reyes  de  Castilla.  Madr.  1779 — 87. 

7  vol.  40. 
Florez,  H.,  Espana  sagrada.    Madr.  1747—86.   35  vol.    4®. 
Sandoval,    Historias    de  Idacio,   Isidoro,   Sebastiano   etc.    Pamplona  1615  oder 

1634.   fol. 
(Schott,  A.)  Hispania  illustrata.    Francofurti  1603 — 08.    4  vol.  fol. 

Erl.-Schr.:     Antonio,    Nic,    bibliotheca    Hispana   vetus    s.   Hispanorum    qui 

usquam  unquamve  scripto  aliquid  consignaverunt  notitia,  complectens  scri- 

ptores   omnes    qui  ab  Octav.    Augusti   aevo   usque   ad   a.   1500   floruerunt. 

Cur.   J.  Saenz,   card.   dAguirre.   Romae  1696.    2  vol.  fol.  —  *    curante  Fr. 

Perezio  Bayerio —  Matriti  1778.  2  vol.  fol.    Vgl.  Struve,  bibl.  hislor.  ed. 

Meusel.  VI.  1.  p.  4—13. 
de  Castro,   Rodriguez,  bibliotheca  Espanola.    Madrid  1781 — 1786.    2  vol.  fol. 

Vgl.  Struve,  1.  c.  p.  18.  19. 
Depping,   histoire  g^ndrale   de   TEspagne.    Paris  1811.   8*.   (wiederholt  ibid. 

1814.    8».    chez  Thdod.   Dabo)  2  vol.    Enthdlt  eine  Bibliothhque  historique 

de  rJSspagne. 
Dozy,  P.  A.,  recherches  sur  1'histoire  politique  et  litt«5raire  de  TEspagne  pen- 

dant  le  moyen  Sge.    Leyde  1849.    Tom.  1.   gr.  8°. 
Fabricio,  Adam,   los  historiadores  Espanoles  en  pruebas   escogidas.  Leipzig 

1858.  16mo.   y^  Thlr.       , 
Ferreras    convencido    con    critico   desenganno   en   el   tribunal  de  los  doctos 

por  Fr.  de  Braganza.    Madrid  1729.    4». 
Ferreras,   J.   de,  synopsis    histor.    chronol.    de  Espana.    Madrit    1700  —  27. 

16  vol.  4».  —  Dazu: 
Keparos  historicos  sobra  los  doce  primeros  annos  del  tomo  VII.  de  la  hist.  de 

Esp.  Alcala  1723.  4». 

2 


18  SCRIPTORES  RER.  HUNGAR.,  ITALICAR. 

Anti-Ferreras,    de    sagrarios    de    Fernaii   Gonzales    conde   de  Castilla  por 

Diego  Martinez  de  Cisueros.    Madrid  1724.   4". 
Franckcnaii,  G.  E.    do,  bibliotheca  Hispanica    historico-genealogico -heral 

dica.  Lipsiae  1724.    4".    T'»//.  Struve  1.  c.  p.  13—16. 
Idea   de   uua   edicion   de   las   cronicas   y   momorias   de   los  reyes  de  Castilla, 

propuesta  al  publico  por  sub.scripcion.    Madrid  1778.   4". 
(Liagno  sive  Liano,  A.  A.  de)  Repertoire  portatif  de   Thistoire   et  de  la  litte 

rature  des  nations  espagnole  ct  portugaise.  I5erlin(181S- 20.)  Tom,  I.  1.  2.  8». 
de  Mondejnr,   notitia    y  judicio   de    los    mas    principales    historiadores    dc 

E.spana.  Madrid  1784.' 8».    Tyl.  Struve  1.  c.   p.  19—21. 
Rodriguez,  Jos.,  bibliotheca  Valcntina.    Junta  se  la  continuacion  de  la  misma 

obra,  hecha  por  Ign.  Savall.s.  (Valencia)  1747.  fol.    Vgl.  Struve  1.  c.  p.  15. 
Sempere   y   Guarinos,    Juan,    cnsayo   de   una  biblioteca   espanola  de  los 

mejores  escritores  del  reynado  de  Carlos  III.    Madrid  1785 — 89.    6  vol.  8". 
Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meu.sel.    VI.    prs.   1. 
Ximeno,    Vinc,    e.scritores    del    reyno    de    Valencia . .    desde    el    a.    1238 — 

1747.  Valencia  1747-49.  2  vol.  fbl. 


Scriptores  rernm  Hnngaricarum. 

Acta  sanctorum  Ungariae.    Tyrnav.  1743.  2  vol.  4". 

(Bongars,  J.)  Rerura  Hungaricar.  scriptores  varii.    Francof.  1600.    fol. 

Eder,  J.,  scriplores  rerum  Transsilvanicar.     Cibinii    1797 — 1840.    3   vol.    4°. 

Endlicher,  monumenta  Arpadiana,  vid.  Rerum  Hungaric.  raon. 

Engel,  J.  Ch.  ab,  monuraenta  Ungrica.    Vindob.  1809.    8**. 

Kovachich,    Mt.    G.,    script.    rer.    Hungaric.    vet.  ac  genuini.    Budae  1798 — 99. 

2  vol.  80. 

Sammlung    kleiner  noch    ungedruckter   Stucke,    in    welchen    gleichzeitige 

Schriftsteller  einzelne  Abschnitte  der  Hungr.  Gesch.  aufgezeichnet  haben. 
Ofen  1805.    1.  Bd.    8". 

Monumenta  vetera  historica  Hungariara  sacram  illustrantia.  Collecta  ab  Aug. 
Theiner.    Romae  1859.  60.    Tom.   1.  2.  fol. 

Rerura  Hungaricarum  monuraenta  Arpadiana.    Sangalli  1848.    2  vol.    gr.  8". 

Schwandtner,    J.    G. ,    script.  rer.  Hungai-icar.    vett.  ac  genuini.    Vindob.  1746. 

3  vol.  fol. 

Erl.-Schr. :    Brackmann,   F.   E.,    epistola   de   scriptoribus   rer.  Hungar.,   —  In 

seinen  epistol.  itinerariae.    Giielpherb.  1742.   4". 
Catalogus  scriptorum,  qui  res  Hungariae,  Transsylvaniae,  Valachiae,  Mol- 

daviae,     Croatiae,    Dalmatiae    vicinarumq.    region.    illustrant    et    in    bibl. 

M.    Schmeizelii  asserv.    Halac  1744.   8". 
Czwittinger,   D.,  biblioth.  scrii)torum  qui  exstant  de  rebus  Hungaricis,  —  in 

-aeinem  Spec.  Hungariae  litteratae.    Fraucof.  et  Lips.  1711.   4".   p.  1 — 80. 
Haner,  G.,  de  scriptoribus  rerum  Hungar.  et  Transsilv.  scriptisque  eorundcm 

antiquiorib..  ordine  chronologico  digesti.s,  advers.  Viennae  1774  —  98.  2  rol.  8». 
Horanyus,  A.,  bibl.   scriptorum  qui  extant  de  rebus  Huiigar.  ipsiusque  pro- 

vinciis,    —     in    deKsen    Memor.    Huugai'.    et    provincial.   script.    edit.  not. 

Foson.  1775—77.  3  vol.    8.    III.  p.  643-696. 
Hungari,  H.  M.,  historiae  literariae  Hungaricae  lineamenta.  Altonav.  et  Ser- 

vestae  1745.  4». 
Wallaszky,  P.,  conspectus  rei  publicae  literariae  in  Hungaria  ab  initiis  regui 

ad  no.stra  usque  tempora.   Budae  1808.  8».    3'/»  Thlr. 


Scri|itores  rernm  Italicarnm. 

Archivio  storico  Italiauo.    Firenze  1842 — 58.    47  vol.    8". 

Assemani,  Jos.  Sim.,  Italicae  historiae  scriptores.    Romae  1751 — 53.   4  vol.  4". 


SCRIPTOEES  RERUM  ITALICARUM.  19 

Barralls,  V.,  chronologia  sanctorum  sacrae  insulae  Lerinensis.  Lugduni  1613.  4®. 

Caietanus,  0.,  vitae  sanctorum  Siculorum.    Panormi  1657.    fol. 

Caracciolus,  A.,  antiqui  chronologi.    Neapoli  1626.  4". 

Carusius,  J.  Bt.,  bibliotheca  historica  regni  Siciliae.    Panormi  1720.  2  vol.    fol. 

Delectus  scriptorum  rer.  Neapol.,  vid.  Jordanus. 

Del  Re,  G.,  cronisti  e  scrittori  Napoletani.    Napoli   1845.    Vol.  1.  2.    Lex.-8". 

Farlati,  D.,  Illyricum  sacrum.     Venetiis  1751 — 69.    8  vol. 

(Fazelli,  Olb.),  rerum  Sicularum  scriptores.    Francofurti  1579.  fol. 

Frisi,  A.  F.,  memorie  storiche  di  Monza  esaminate.    Milano  1794.    3  vol.   4°. 

Graevius,    J.    G. ,    thesaur.    antiquitatum    et    historiarum    Italiae.     Lugd.    Bat. 

1704—23.    30  vol.  fol. 
•  thesaur.    antiquitat.  et    historianim    Sardiniae,    Corsicae    etc.    Lugd.   Bat. 

1723—25.    15  vol.  fol. 
Gregorius    Rosarius,    bibliotheca    scriptorum   qui    res    in   Sicilia   gestas   sub 

Aragonum  regno  retulere.    Panormi  1791 — 93.     2  vol.  fol. 
'■ —  rerum  Arabicarum   quae   ad  historiam   Siculam   spectant,    ampla  collectio. 

Panormi  1790.    fol. 
(Jordanus,  Dm.)  Delectus  scriptorum  rerum  Neapolitanarum.  Neapoli  1735.  fol. 
Istorici  delle  cose  Veneziane.    Venet.  1718 — 22.    10  vol.   4®. 
Manni,  Dm.  Mr.,  chronichette  antiche  di  varii  scrittori.     Firenze  1733.    4". 
Matthaei,  A.  F.,  Sardinia  sacra.    Romae  1758.    fol. 
Mittarelli,  J.  Bd.,  ad  scriptores  rerum  Italicarum  Muratorii  accessiones  historicae 

Faventinae.    Venetiis  1771.  fol. 
Mombritius,   B.,   sanctuarium   sive   vitae   sanctorum.     Mediolani   s.   a.    (1475?) 

2  vol.  fol. 
Monumenta  historiae  patriae.    Aug.  Taurinor.  1836  sq.   9  vol.  fol. 
Monumenta    historica    ad    provincias    Parmensem    et   Placentinam     pertinentia. 

Parmae  1855—59.    4  vol.  gr.  A'^. 
Moriondus,  J.  Bd.,  monumenta  Aquensia.    Taurini    1789.    2  vol.    4°. 
Muratori,   L.   Ant. ,    antiquitates  Italicae   medii   q,evi   post    declinationem  Rom. 

imperii  ad  a.  1500.    Mediol.  1738—42.    6  vol.  fol. 
rerum   Italicarum  scriptores  praecipui.    Mediol.    1723 — 51.    25   tom.    in  28 

vel  29  vol.  fol. 
Pellegrini,  C,  historia  principum  Langobardorum.    Neap.  1643.    3  vol.    4". 
Raccoltk  di  cronisti  e  storici  Lombardi  inediti.  Milan  1856.  57.    Vol.  I,  II.    8«. 
Regius  episcop.  Viceaquensis,  vitae  sanctorum  regni  Neapolitani.    2  vol. 
(Schott,  Andr.)    Italiae   illustratae    s.   rerum  Italicar.  scriptores.    Francof.   1600. 

[neuer  Titel  1605.)   fol. 
Scrittori  i  monumenti  della  storia  Italiana.    Florent.  1854.    vol.  I.  gr.  8*. 
(Tartinius,  J.  M.)  Rerum  Italicarum  scriptores.    Florent.  1748.    2  vol.  fol. 
Tiraboschi,  G.,  bibliotheca  Modenese.     Modena  1781.    6  vol.    4". 
Ughelli,  Italia  sacra.    ^  Romae  1644 — 62.  9  vol.  fol.  — ^    umgearb.  u.  sehr  ver- 

mehrt  von  M.  Coleti.    Venetiis  1717 — 25.    10  vol.  fol. 

Erl.-SchP. :  Agostini,  notizie  istorico-critiche  intorno  la  vita  e  le  opere  degli  scrit- 

tori  Viniziani.    Venezia  1752.    2  vol.    4". 
Argelati,    Ph. ,    bibliotheca   scriptorum    Mediolanensium.     Acc.    J.    A.    Saxii 

historia  literario-typographica  Medilan.     Mediol.  1745.    4  vol.  fol. 
Bandinius,    Ang.    Mar.,     specimen     litteraturcae    Florentinae     saecidi     XV. 

Florentiae  1748. 
Baretti,  Giu.,  Italian  library,   containing  an  account  of  the  lives  and  works 

of  the  most  valuable  author.s  of  Italy.    London  1757.    8". 
Bibliografia  storica  delle  citti  e   luoghi   delle   stato   pontificio;   con    suppl. 

Roma  1792.  93.    4«. 
Casabona,  March.  de,  memorie  degli  scrittori  Cosentini.    Jsapoli  1750.    4". 
Fantuzzi,  Giov.,  notizie  degii   scrittori  Bolognesi.     Bologna  1781  —  94.    9  vol. 

fol.  Gewissenhafte  Arheit  nach  MuzzuchelWs  Manier. 
Finazzi,  Giov.,  degli  antichi  scrittori  delle  cose  di  Bergamo  commentario.  Ber- 

gamo  1855.    8». 

2* 


20  SCRIPTORER  RERUM  LURTTANTCARITM. 

GerTinus,   Gesch.   der   florentinischen  Historiographie  bis  zum    16.   Jahrh., 

—  in  dessen  Hi.stori.schen   Schriften   I.   1833.  p.  1.  (vgl.  Schlosser,  iiber 

Gerv.  Ge.sch.  -    m  Schlo.sser  u.  Bercht,  Arch.  V.  1833.) 
Mittarelli,    J.  Bd.,    dc  literatura  Favoutiuorum  sive   de  viris   doctis  et  scri- 

ptoribus  urbis  Favcntiae.    Veuetiis  1775.  fol. 
Mongitore,  A.  (f  1743),  bibliotheca  Sicula   seu   de   scriptoribus  Siculis,    qui 

tum  vel   tum  res   saec.  illustrarunt  notitiae  locupletiss.  etc.  Panormi   1708. 

14.  2  vol.  fol. 
Moreni,  D.,   bibliografia  storica-ragionata    della   Toscana,    o   sia   Catalogo 

degli  scrittori  che  hanuo  illustrata  la  storia  della  citti,  luoghi  e  persone  della 

medesima.     Firenze  1805.    2  vol.    4*. 
Narbone,  Ales.,   bibliografia   sicula  sistematica,   o   apparato  metod.   alla  let- 

teraria  della  Sicilia.    Palermo  1850—57.    Vol.  1—6.    8». 
Negri,    Giul.   (f  1721'?),  istoria    degli   scrittori  Fiorentini,  la  qualc  abbraccia 

intorno  a  due  mila  autore,  che  negli  ultimi  cinque  secoli  hanno  illustrata  co 

i  loco  scritti   quella  nazione   etc.   Ferrara   1722.   fol.     Hat  viele  Unrlchtlg- 

keiten,   nur   rnit  Vorsicht  zu  (jebrauchen. 
Orlando,  Pellegr.,   notizie  degli  scrittori  Bolognesi  e  delle  opere  loco  stam- 

pate  e  manoscritte.    Bologna  1714.   4°. 
Ozanam,   A.   F. ,    documents    intidits    pour    servir    k  Thist.   litt(5raire   dltalie 

depuis  le  8.  si^cle  jusqu'au  13e.  Paris  1851.   8". 
Pertz,  G.,  iib.  die  alt.  Floreutiuer  Chroniken,  —  in  Abhandlungen  der  kon. 

Akad.  der  Wissensch.  zu  Berlin.   1853.    p.  499—515. 
Poccianti,  Mich.,  catalogus  scriptorum  Florentinorum.    Florentiae  1589.   4*. 
Predari,   Franc.,    biblioteca  enciclopedica   milanese,    ossia    repertorio    siste- 

matico  ed  alfabetico    delle   opere   edite  ed   inedite   che  illustrano  Milano  e 

suo  territorio.    Milano  1857.  8". 
Santa  Maria,  A.  G.  di,  biblioteca  e  .storia  de'  scrittori  cosi  della  citti  come 

del  territorio  di  Vicenza.    Vicenza  1772—82.    6  vol.  4». 
Sigonius,    C,   iudicium   de   historicis,   qui    res   Romanas    scripserunt  ab  U. 

C.  ^d  Caroli  M.  tempora,    —    in  B.  Bonifacii  excerpta  de  LX,  Rom.  hi- 

storiae  scriptoribus.     Helmstad.  1674.  4*. 
Tafuri   da  Nardi,    G.    B.    (f    1760),    scrittori    Napolitani    s.     storia    degli 

scrittori   nati  nel  regno  di  Napoli.  Napoli  1744 — 70.    3  tom.  in  9  vol.  l^mo. 

Eine  chronologisch  yeordnete    Vebersicht   aller  Schri/tsteller ,  die    im  Konigr. 

Neapel   geboren  waren  oder  sein  sollten ;    T,    verbindet   damit    eine   Aufz&h- 

lung    ihrer    Schrijten    und    eine   kurze    Kritik.      Als    Anhang    zu   einzelnen 

Theilen  gab  er  einige  bisher  unbekannte  Schrijten  heraus,   z.  B.   zum  1.  Bd. 

des   2.  Thls.   p.   474   Armdfi,   chronic.  Sarac.-Calairum  etc. 
Zeno,  A.,  degl'  istorici  delle  cose  Veneziane.   Venez.  1718.  4*. 
dissertazione  Vos.siane,  cioe  giunte  ed  osservazione  intorno  agli  storici 

Italiani  che  hanno  scritto  latinamente,  ramentati  dal  Vossio  nel  3.  libro  de 

histor.  Latin.     Venez.  1752 — 54.    2  vol.   4«. 


Scriptores  rerum  Lusitanicarum. 

Colle^ao   de    livros    ineditos    de  historia  portugueza  (publicados  por  Jos^  Correa 

de  Serra).    Lisboa  1790—93.    3  vol.  fol. 
• dos  documeutos    e    memor.  .  .  .    da    historia    portugueza.      Lisboa    1722. 

15  vol.  fol. 
Portugaliae  monumenta  historica.     Olipone  1860 — 61.   I.  fasc.   1 — 3. 
(Schott,  A.)  Hispania  illustrata.    Francof.   1603—8.    4  vol.  fol. 
Sousa,  J.,' bibliotheca  historica.    Lisboa  1801.    4°. 
documcntos  arabicos  para  a  historia  portugueza.    Lisboa  1790.  4*. 

Erl.-SohP.:    Barbosa,  D.,  bibliotheca  Lusitana  histor.,  critic.  ct  chronolog.,  na 

qual  se  coraprehende  a  noticia  dos  authores  Portuguezes  et  das  obras  que 

compuseraon.     Lisboa  occid.  1741 — 59.  4  vol.  fol.    Ausgezeichnetes    Werk. 

Figaniere,  Ces.  de,  bibUographia  histor.  portugueza  ou  catalogo  metbodico 

dos    auctores   Portuguezes,    e    des    alguus   estrangeiros    domiciliarios    em 


SCRIPTORES  RER.  MORAVIC.  -   POLONIC.  21 

Portugal,  qne  tractaram    da  historia    civil,    politica  e   ecclesiastica  d'estes 

reinos    e  seus  dominios  etc.    Lisboa  1850.   8".    Nicht  genugend. 
(Pinto   de  Sousa,    Jose  Carl.)    Bibliotheca   historica  de  Portugal  e  seus  do« 

minios  ultramarinos.  Nova  edi(;ao  publ.  por  Arvo  do  Cejo.  Lisboa  1801.  4°. 
Schmauss,    J.  J.,   Verzeichniss  deren  Scribenten,    insonderheit  derer  histori- 

corum  von  Portugal,  —  in  seinem    Werke:   Der  neueste  Staat  von  Portugal. 

Halle  1714.  8».     Cap.  19.  Th.  U. 
Telles  da  Sylva,  M.,  recensio  scriptorum  praecipuorum  historiae  Lusitanae, 

lingua  Lusitana,  —  inseiner  Historia  acad.  Reg.  Lusitanae.  Lisboae  1727.  4". 


Scriptores  rerum  Moravicarum, 

vide  Scriptores  rerum  Bohemicarum. 


Scriptores  rerum  Norvegicarum, 

vide  Scriptores  rerum  Danicarum  et  Scriptores  rerum  Suecicarum. 


Scriptores  reruui  Polonicarum. 

Jablonowski,  J.  de,  museum  Polonum.    Leopoli  1752.  L   4". 

Lites    ac    res    gestae    inter   Polonos   et  ordinem   Cruciferorum.     Posoniae  1855. 

3  vol.  fol. 
Mizler    de    Kolof,    Lr. ,    historiarum    Poloniae    et    magni    ducatus    Lithuaniae 

scriptorum  coUectio.    Varsaviae  1761.  4  vol.  fol. 
Pistorius,  J.,  Polonicae  historiae  corpus.    Basil.  1582.  3  vol.  fol. 

Erl.-Schr. :    Braun,    D. ,     catalogus    et    iudicium    de    scriptoribus    Poloniae    et 

Prussiae  historicis.    Colon.  1723.   4". 
Chavalkowski,   N.  de,    catalog.   brev.  .scriptor.   de   rebus    Polonicis   —    in 

seinem  Jus  publicum  regni  Poloniae.   Regiomont.  1684.  4°. 
Groddeck,  Gabr.,  de  scriptor.  historiae  Polonicae  schediasma.  Dantisci  1707. 

{auch    im    1.  Bande    von   Dlugossi    historia   Polonica    ed.    Huyssen.     Li- 

psiae  1711.) 
Hoppius,  Joach.,  de  scriptoribus  historiae  Polonicae.  Dantisci  1707.  4*. 
Lelewel,   J. ,   Nachricht   von    den    altesten    polnischen    Geschichtschreibem. 

Warschau  1809.  8».  (Auch  abgedruckt  bei  Ossoliriski,  Vincent  Kadlubek, 

iibers.  von  Linde.     Warschau  1822.  8«.  p.  383—402.) 

Polska  w  wiekow  srednich.    Poznari  1846.  2  vol.  8". 

Prazmowski,    Ad.,    Nachrichten    von    den    altesten    polnischen    Geschicht- 

schreibem,    —    in    ^  Ossoliriski's    Vinc.    Kadlubek,   iibers.   von    Linde. 

Warschau  1822.    8".  p.  301—345.  —  *  m  Jahrbucher  der  kon.  Warschauer 

Gesellsch.  der  Freunde  der  Wissenschaften.  IX.  {der  polnische  Titel  lautef. 

Wiadomosc  o  naydawnieyszych   dzieiopisach  Polskich  etc.  und   erschien  die 

Abhandl.  einzeln  w  Varsowie  1811.  8*.) 
Schubert,   Maciejowsky  und   seine  Bemiihungen   um    die    altern  polnischen 

Chronisten,  —  in  Preuss.  Provinzial-BIatt.  Nr.  IV.   1847.  p.  59.  130. 
Semler,  animadvers.  ad  antiquiores  Polonorum  scriptores, —  tn  Acta  societ. 

Jablonovvsk.  I. 
Starovolscius,    S.,    centum    elogia   illustrium    Poloniae    scriptorum.     Vra- 

tislav.     1733.    4». 
Wiszniewski,  Mich.,  historya  literatury  polski^j.  Krakow  1840 — 45.  7  vol.  8*. 
Zalnski,    J.  A.,   progr.  litt.  ob  exempl.    varit.  ex  Polon.    in   lat.  serm.   trans- 

latiun  recudi  ac   histor.   liter.  Polon.,  Lithuan.,  Pruss.    et  Curoniae  illustr. 

cur.  G.  P.  Schultz.    Dantisci  1743.    4». 


22  SCRIPTORES  RERITM  RU8SIC.  —  SUECICARUM. 

Scriptores  reriiiii  Russicarum. 

Annales  Russici.  Ruscaja  L^topis  po  Nikonova  spiskn.  Petropoli  1767.  Vol.  I.  4**. 
Sammlung  russischer  Annalen.    Petersburg  1841-48.  4  vol. 
Scriptorcs  rerum  Livonicarura.    Riga  1847 — 49.   Lief.  1 — 3.  gr.  8*. 

Erl.-SchP. :   Buhle,    J.    G. ,   Versuch    einer  kritischen   Literatur  der    russischen 

Gesch.  Th.  I.  der  Literat.  der  alt.  allgem.  nord.  Gesch.    Moscau  1810.    8». 
Celle,    B.   A. ,    schediasma   lit.    do   scriptorib.  qui   histor.   polit.-eccl.  Ru.ssiae 

.«criptis  illustr.  Reval  1738.  8«. 
(Gadebusch,  F.  K.)  Abhandlungeu  von  Lieflandischen  Geschichtschreibern. 

Riga  1772.  8«.    Nachrichten  iiber  90  Autoren. 
Napiersky,  zur  lievlandischen  Chronikenkunde,  -     in  Mittheilungen  der  Ges. 

der  russisch.  Ostseeprovinzeu.  I.  1840.  p.  419. 
Nolten,   R.  A. ,   diatribe  liter.   de  genuinis  histor.  Russicae  fontibus.  Lipsiac 

1739.  40. 
Pogodin,    M.,    hist.-krit.   Untersuchung   iib.   d.  Anfang    der  russ.  Chroniken, 

tibers.  von  Lowe.  Petersburg  1844.  gr.  8*. 


Scriptores  rerum  Suecicarum. 

Benzeliue,    Er.,    monumenta   historica  vetera  ecclesiae  Sueo-Gothicae.    Upsalae 

1704—09.   6  vol.  4°. 
Fant,    E.  M.,    scriptores    rerum    Suecicarum    medii    aevi.    Holra.  et  Upsal.   1818. 

2  tomi  k  2  sect.   fol. 
Rietz,  scriptores  Suecici  medii  aevi.    Lundae  1842.  3  vol.  8". 
Vastovius,  Joh.,  vitis  aquilonita.    Upsalae  1708.  4*^. 

Erl.-Schr. :  Bosworth's  Scandinavian  literature,  vide  Scriptores  rer.  Danicar. 
Catalogus  librorum   qui    in    historia    et    antiquitatibus   patriae   sub  iraperio 

regis  Caroli  XI.  publicati  sunt,   et,    vel   iam  parati,  vel   adhuc  elaborantur 

. . .  af  Collegii   antiquitatum  assessorer  pS,  Latin  och  Swcnska.    Stockholm 

1690.    fol. 
Catalogus  dissertationum,    quae  ad  illu.strandas  res  Svevicas  faciunt,    prae- 

sertim  in  argumentis  historicis,  eccles.  . .  .  Holmiae  1765.    4». 
Fant,    E.  M.  praes.    (resp.  O.    E.  Rogberg  .  .  .),    bibliotheca   critica  histo- 

ricorum  Sueciae.  Upsal.  1808.  Vol.  1.  2.  4». 
N(ettelbladt),    C(hr.)    v.,    conspectus    scriptorum    rer.    Svio - Gothicarum 

quotquot  hactenus  de  gentis  elogiis,  antiquitate  . .  .  in  lucem  prodiere.  s.  I. 

1756.  4">. 
Nettelbladt,    schwedische  Bibliothek,  in  welcher  verschiedene  zur  schwed. 

Historie  gehorige  Scbriften  u.   s.    w.   gesammelt   sind.    5   Stiicke   in  2  Bd. 

Stockholm  1728—1736.  4«. 
Reuterdahl,  Henr.,  ofversigt  af  den  behandling,  som  det  hedniska  Sveriges 

hi.storia  erhtlllit  Tore  medlet  af  17:  de  Arhundradet.  Belont  med  hogsta  pris 

1833.  Stockh.  1839.   8». 
Scheffer,  J. ,  Suecia  literat.a,  de  scriptis  et  scriptoribus  gentis  Suec,  studio 

J.  MoUeri.    Hamburgi  1698.  8«. 
Stiernman,   Andr.    Ant.,    bibliotheca    Suiogothica.     Holmiae  1731.   4*.     Be- 

spricht  Hchicedische  Schrijtsteller  und  ihre   Werke. 
Warmholtz,   C.  G.,   bibliotheca   histor.    Sueo-Gothica,  cller  fortekning  uppa, 

sa  val  trykte,    som  handscrifne  bocker,   tractater  och  skrifter  huilka  hand- 

la  om  svenska  historien.  Stockholm  1782—93.  Tpsal.  1801—17.    15  vol.  gr. 

8«.  12  Thlr.   (Theil  5.,  enth.  Almauna  hist,  och  konunga-hist.  til  1520,  komvit 

hier  in  Betracht.) 


ABEL  —  ACTA  23 

C    In  alphabetischer  Ordniing' 
mit 

genanerer  Titelaiigabe. 

Abel,  Oasp.  (f  1763):  Sammlung  etlicher  noch  nicht  gedruckten  alten 
Chronicken,  als  der  Nieder-Sachsischen,  Halberstadtischen,  Quedlin- 
burgischen,  Ascherslebischen,  und  Ermslebischen  .  .  .  samt  einer 
Zugabe  zu  den  Teutschen  und  Sachsischen  Alterthiimem,  worinnen 
des  uhralten  Buzicischen  Geschlechts  Ursprung  u.  s.  w.  Braun- 
schweig  1732.  8». 

Biefet  fiir  unsern  Zweck  nur  einige  Stiicke. 

Achery,  Luc.  d'  (f  1685):  Spicilegium  s.  collectio  veterum  aliquot 
scriptorura,  qui  in  Galliae  bibliothecis,  maxime  Benedictinorum, 
latuerunt.  Parisiis  1655—77.  13  vol.  4".  (^Tora.  I.  II.  1665.  ed.  2^''-) 

Selten.  80 — 100  Fr.  Inhaltsverzeichniss  ap.  Ittig,  de  biblioth.  patrum  pag,  166  sq.  — 
Eine  neue,  besser  geordnete,  verbesserte  und  vermehrte  Ausg.  besorgte  L.  Jos.  de  la 
B  a  r  r  e  u.  d.  Tit. : 

Nova.    editio   priorii    accuratior   et   infinitis    prope    mendis    ad    fid.    mss.  codd. 

quor.  varias   lectt.  St.  Baluzius  ac  Edm.  Martene  collegerunt,    expurgata 

per  L.  Fr.  Jos.    de  la  Barre.    Paris.  1723.    3  vol.    fol.     Hierzu  gehoren: 

Vetera  analecta  s.  collectio  veterum  aliquot  operum  et  opusculorum  omnis 

'generis  etc.  Cum  itinere  Germanico  ...  et  notis  J.  Mabillonii.    Nova  editio, 

cui    access.     Mabillonii    vita    etc.    (curante   L.   Fr.    de   la  Barre.)    Paris. 

1723.    fol. 

Barre  vorstiimmelte  in  beiden  Werken  die  lehrreichen  Vorreden  und  besserte  an  den 
von  jenem  unverandert  abgedruckten  Mss. ;  deshalb  haben  die  1.  Ausg.  noch  immer  ihren 
Werth. 

Acta  concilii  Basileensis,  vide  Monumenta  conciliorum  generalium. 
Acta  primorum  martyrura,  vide  Ruinart. 
Acta  Sanctorum  Belgii,  vide  Ghesquiere. 
Acta  Sanctorum  ordinis  s.  Benedicti,  vide  Mabillon. 
Acta  Sanctorum   quotquot    toto   orbe    coluntur,    collegit,    digessit,    notis 
illustravit  Joh.  Bollandus  (f  1665);   oper.   et   stud.  contulit  Go- 
defr.    Henschen    (f  1681).     Antverp.,    Bruxellis    et    Tongerloae 
1643—1794.     Bruxellis   184.5.    1853.    1858.   1861.     56  resp.  57  vol. 
fol.      VoUstandige  Exemplm-e  sind  ausserordentlich  selten  und  loerden 
jetzt  auf  960—1100  Thlr.  f3600— 4000  Fr.)  geschdtzt. 
Jan.  =  2  vol.  —  Febr.  =  3  vol.  —    Mart.  =  3  vol.  —    April  =  3  vol.  — 
Mai  =  7  (resp.  8  vol.)    —    Jun.  =  7  vol.    —    Jul.  =  7  vol.    —    Aug. 
=  6  vol.  —  Sept.  =  8  vol.  —  Octob.  =  10  vol. 
Januar.  Antv.  1643.  2  vol.;  —  Febr.  op.  et  stud.  J.  Bollandi  et  Grf.  Hen- 
schenii;  ibid.  1648.  3  vol.  —  Mart.  op.  et  stud.  Gf.  Henschenii  et  Dan. 
Papebrochii  (f  1714);    ibid.   1668.  3  vol.*)    —    April.    op.    et  stud.  Gf. 
Heiischenii  et  Daii.  Papebroch.  ib.  167.5.  3  vol.  —  Mai.  op.  et  stud.  Gf. 
Hensch.,  Dan.  Papebroch.,  Fr.  Baertii  (f  1719)  et  Cr.  Janningi  (f  1723); 
ib.  1680—88.  7  (oder  8  mit  Einschl.  des  Propylaeum  ad  AA.  SS.  Maii 
sub    feliciss.    auspiciis   Innocentii  XI.    Eom.   pont.    etc.    in    septom   tomos 


*)  Vol.  II.  des  Marz  hat  eiue  doppelte  Paginirung:    die  ersle   umfasst   den  Marz  iind  reicht  von  p.  1 
bis  126;  die  zwcite  neu  mit  p.  1  beginnende  lauft  durch  bis  ans  Ende. 


24  ACTA  SANCTORUM 

digesta,  quo  conlinetur  Papebrochii  conatus  chron.-historicus  ad  cata- 
lognm  Rom.  pontif.  cum  praevio  apparatu  Gdf.  Henschcnii  atquc  Petri 
Possiiii  a  s.  Petro  usq.  ad  Paschalem  II.  [atich  vor  AA.  SS.  Mai.  IV. 
p.  1* — 220*],  Pars  I.,  /erner  desseii  Pars  II.  a  Gelasio  papa  II.  ad  In- 
nocentium  XI.  [auch  vor  AA.  SS.  Mai.  V.  p.  1* — 182*]  imd  dessen 
Paralipomcna  addendorum ,  mutandorum  aut  corrigendornm  in  conatu 
chron.-histor.  ad  catal.  Rom.  pont.  [auch  hinter  AA.  SS.  lioll.  Mai.  VII. 
p.  loS;  cs  befindcn  sich  bei  jedem  Thcile  auch  die  schablonenartigen  I'or- 
traits  der  betrej/enden  Fiipste]  und  Joh.  Bapt.  Salae:  Petr.  Gcorg. 
Odescalcus  primum  Alexandrin. ,  tum  Viglebanens.  episc.  (t  1620)  in- 
troductor  ad  AA.  SS.  Maii  [auch  vor  AA.  SS.  Mai.  IV.  p.  1 — 28  mit 
0-8  Portr^  Antverp.  1681.  \kirchlich  verboten!])  vol.  —  Jun.  op.  ct  stud. 
Gdf.  Henschen.,  Dn.  Papebroch. ,  Fr.  Baert. ,  Conr.  Janning.  et  J.  B. 
Solleri  (t  1746);  ib.  1695—1717.  7  vol.  —  Jul.  op.  et  stud.  Conr. 
Januing.,  J.  Bt.  Sollerii,  J.  Pinii  (t  1749),  Guil.  Cuperi  (t  1741)  et  P. 
Boschii  (t  1736);  ibid.  1719—31.  7  vol.  —  Aug.  op.  et  stud.  J.  Bt. 
Soller.,  J.  Pin.,  G.  Cuperi,  Pt.  Bosch.  et  J.  Stiltingii  (t  1762);  ib.  1733— 
43.  6  vol.  —  Sept.  op.  et  stud.  J.  Pin. ,  J.  Stilting. ,  J.  Limpeni,  J. 
Veldii,  Cst.  Suyskenii  (t  1771),  J.  Perieri  (t  1762),  Urb.  Stickeri  et  J. 
Clei;  ibid.  1746—62.  8  vol.  —  Octob.  op.  et  stud.  J.  Stilting.,  Cst, 
Suyskenii,  J.  Perieri,  Corn.  Byei,  Jac.  Buei,  Jos.  Ghesquieri,  J,  Hubeni 
et  J.  B.  Fonsoni.  10  vol.  Tom.  1—3.  ibid.  1765—70;  Tom.  4.  5.  Bruxellis 
1780 — 86.  (Tom.  5.  ed  2<i*  ibid.  1852  u.  zur  1.  Ausgabe:  Auctarium  seu 
notae  ad  AA.  SS.  tomi  V.  Octobris,  conscriptum  a  Jos.  van  Hecke, 
Beni.  Bossue,  Vict.  de  Buck,  Ant.  Tinnebroek  (t  1855),  ib.  1852.  fol. 
92  pag.).  Tom.  6.  (op.  et  stud.  C.  Byei,  J.  B.  Fonsoni.  A.  Berthodi,  J. 
Buei,  Siardi  Dyckii,  Cvpr.  Goorii  et  Math.  Stalsii)  Tougerloae  1794. 
Tom.  7.  pars.  1.  2.  (mit  durchlaufender  Paginirung,  illustr.  a  Jos. 
Vandermoere  et  Jos.  Vanhecke)  Bruxellis  1845.  Tom.  8.  (op.  et  stud.  Jo.s. 
van  Hecke,  Beni.  Bossuc,  Vict.  de  Buck,  Ant.  Tinnebroek),  Bruxellis  1853. 
Tom.  9.  (op.  et  st.  J.  van  Hecke,  B.  Bossue,  V.  de  Buck,  E.  Carpentier) 
Bruxellis  1858.  Tom.  10.  (coll.,  dig.,  Jllustr.  a  J.  van  Hecke,  B.  Bossue, 
V.  de  Buck  et  E.  Carpentier)  Bruxellis   1861. 

Unkorrccter  Nachdnick  Venetiis  17.31 — 3.5,  bis  jetzt  42  vo'  fol.  rciclit  bis  zum  14.  Septbr. 
incl.  —  Einzeln  hieraug  erschienen  auch: 

Praefationes,  tractatus,  diatribae  et  exegeses  praeliminares  Actis  SS.  praefixae. 
Venet.  1749.  3  vol.  fol. 

Diese  bertihmteste  Sammlting  von  Lestenden  und  Hcllicenbiographien,  deren  gedicfrenster 
Theil  von  Hcnschen  und  Papebroch  gcarbeitet  ist,  cnthalt  viele  sehr  tiichtige  Arbeilen  und 
nnermessliches  historisches  Material.  Die  Originalauspabe  ist  scincr  Zeit  unvoliendet  ge- 
blieben  und  sclten  die  fortlaufende  Bandezahl  zusanimen  zu  tlnden ,  weil  vielc  Kxemplare, 
besonders  vom  Monat  October,  znr  Zeit  der  nicderlandischcn  Ilcvolution  vernichtet  wurden. 
Die  in  Briissel  ansassipen  Bollandisten  haben  vor  17  Jahren  mit  dem  .Subside  dcr  belgischen 
Regierung  (seit  1S.37  jahrlich  6000  Francs)  die  Fortsetzung  dieses  Wcrkcs  nach  so  langer 
Unterbrechung  wicdcr  befronncn  und  sind  bis  zum  24.  Oct.  incl.  pediehen.  —  Hieraus  sind 
besonders  edirt  die  AA.  St?.  Belgii,  AA.  S.S.  Ungariae,  AA.  s.  Ferdinandi  reg.  C.ast.,  A.^.  s. 
Tercsiae  a  Jcsu  etc.  —  Ein  Registcr  iib.  die  besprochencn  Ilciligen  tindet  sich  im  7.  Bde.  des 
Juni  und  im  1.  Bde.  des  Octob.,  sowie  ebcndasclbst  cin  Rcgistcr  iibcr  die  Einleitungen  und 
die  vielen  im  Wcrkc  cnth.aUcnen  selbstandigen  Abhandlungen.  —  F'ast  jeder  Baod  ist  mit 
dcm  Portrait  eines  Papstes  oder  eiiics  Mitglicdes  dos  lOrzhauses  Oesterrcich  (,.\ustriacae 
familiac  tunc  in  Bclgio  regnantis.  Opus  enim  illud,  in  Belploo  solo  natum  et  adultiim,  Bcl- 
gicorum  principum  nomina  in  fronte  gcrcre  amat.'  Dedicatio  tomi  I.X.  Oct.)  odcr  dcr  jetzigen 
belgischen  Konigsfamilie,  eincs  Bischofs  u.  s.  w.  geschmiickt.  —  Der  BuchhSndlcr  Vict.  Palm^ 
zn  Paris  wolltc  vor  zwei  Jahren  eine  neue  Ausg.  der  AA.  SS.  Boll.  in  52  vol.  fol.  (bis  zum 
1.").  Oct.)  ,par  les  soins  de  J.  Carnandet  sous  la  direction  de  Bollandistes  de  Bruxelles'  fUr 
1350  Fr.  veranstaltcn  und  bis  1870  vollen^en,  scheint  aber  wcgcn  Mangels  an  Subscribentcn 
das  Untemehmen  aufgegeben  zu  haben. 

Erl.-SchP.:  Acta  Sanctorum  BoUandiana  apologet.  libriB  vindicata.   '  Antverpiae 

175,5.  fol.  —  >  nachyedruckt  Venetiis  17.55.  fol. 
Bibliotheca  Hulthemiana  ou    catalogue   mdthodique    dc  la  . . .  collection  de 

livres   et   des   m.«s.   delai.ss^s   par  M.  Ch.    van   HuUhem   (redig^  par  M.  A. 

Voi.sin.)    Gand  1836.    (6  vol.  8».)  IV.  Nr.  25.Sfll  .«q.,    tro   dle  Schriften   auf- 

qezdhlt  sind,  welche  fiir  und  gegen  die  Bollandisten  erschienen. 
Bibliotheque  de  l'dcole  des  chartes.  II.  livr.  6. 


ACTA  —  ANZEIGER  25 

Bonner  Zeitschrift  fiir  Philosophie  xtnd  kathol.  Theologie.  Heft  17.  20. 
Catalogus  bibliothecae  Bunavianae,  ed.  Franckius.  III.  2.  (m  Ganzen  3  tomi 

in  11  part.   Lips.  1750—56.  4«.)    Sehr  brauchbar. 
De    prosecutione    operis  Bollandiani,    quod  AA.  SS.  inscribitur  (von  4  Je- 

suiten  unterzeichnet).     Namurci  1838    8". 
Efeert,  bibliograph.  Lexicon.  I.  p.  8.  Nr.  76. 
Ersch  u.  Gruber,  Encyclopadie,  Artik.  Papebroch. 
Gachard,  m^m.  sur  les  Bollandistes, —  tn  Messager  des  sciences  et  des  arts 

de  la  Belgique.  1835.  p.  200. 
Pitra,    etudes  sur  la  collection  des  Actes   des  Saints  publi^s   par  les  BoUan- 

distes.  Paris  1850.  8«.  -344  pag. 
Scheler  im  Serapeum.  1846.  No.  20. 
Schmauss,  Heiligenlexicon.   Gottingen  1719.  8<*.     Brauchbar  fiir  die  Auffin- 

dung  der  Heiligen  und  ihrer  Festtage. 
Schiiz,   corament.    criticus   de  scripti^  et  scriptoribus  historicis.     Ulmae  1763. 

.   p.  34—39. 
Seb.  a  s.  Paulo,   exhibitio   errorum   quos  D.  Papebrochius   suis   in    notis  ad 

AA.  SS.  commisit.  Coloniae  Agripp.  1693.  4*.  —  Zu  diesem  Werke  gehoren 

folgende  Ericiderungsschriften:    Nic.  Rayeus,  examen  iuridico-theologicura 

praeambulorum  Seb.  a  s.  Paulo.     Antverp.  1698.    40.    —    und  Responsio 

Dan.  Papebrochii  etc.  Antverp.  1696—98.  3  vol.  4o. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel.  I.  1.  p.  306—309. 
Warnkonig  in  Miinchener  gel.  Anzeigen.  XII.  Septb.  p.  172  sq. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquellen  p.  5. 

Acta  sanctorum  Ungariae  ex  J.  Bollandi  eiusque  continuatorum  operibus 
excerpta  et  prolegg.  et  notis  illustr.  Semestria  2.  Tyrnav.  1743.  44.  4°. 

Aeneae  Sylvii  . .  .  historia  .  . .  cum  notis  Boecleri,  vide  Schilter,  script.  rer. 
Germ. 

Aguirre,  Jos.  Saenz  de,  cardinalis  (f  1699):  Collectio  maxima  conci- 
liorum  omnium  Hispaniae  et  novi  orbis  epistolarumque  decretalium, 
necnon  plurium  monumentorum  ad  illa  spectaritium,  cum  notis  et 
dissertationibus  quibus  s.  canones,  historia  disciplinaque  ecclesia- 
stica  et  chronologia  illustrantur.  ^  Romae  1693 — 95.  4  vol.  fol.  — 
*  wiederholt  von  Gius.  Catalani.  Romae  1753.  6  vol.  fol.  Weniger 
geschcitzt  als  die  erste  Ausgahe.  1858  in  Augshurg  mit  55  Jl.  hezahlt. 

Analecta  vetera,  vide  Achery,  und  Mabillon. 

Analecta  veteris  aevi,  vide  Matthaeus. 

Anglia  christiana  society.    London  1846  sq.  8*. 

Diese  1846  gegriindete  Gesellschaft  hat  sjch  die  Herausgabe  von  altern  Schriften, 
welche  sich  auf  die  englische  Kirchengeschichte  beziehen ,  zur  Aufgabe  gestellt. 
Erschicnen  sind: 

Chronicon  raonasterii  de  Bello.    1846. 
Giraldus  Cambrensis,  de  instructione  principum.    1846. 
Liber  Eliensis,  tom.  1. 
Annales  Russici.    Ruskaja  Letopis  po  Nikonova  spisku,   e  codice  Nico- 
niano.   Ed.   curavit   acad.   scientiar.  Petropolitana.    T.  I.    Petropoli 
1764.  4°. 
Anzeiger  fur  Kunde  des  deutschen  Mittelalters.     Eine  Monatschrift,  her- 
ausgegeben   unter   freier  Mitwirkung  von  H.  Freih.  v.  u.  zu  Auf- 
sess.     L  u.  2.  Jahrgang.    1832  u.  1833.     Niirnberg  1833.    gr.  4«. 
2\  Thlr.  3.  Jahrg.  1834,  von  v.  Aufsess  und  F.  J.  Mone.  Ehen- 
das.  gr.  4«.  l^  Thlr. 

Eine  Fortsetzung  erschien  unter  dem  folgenden   Titel: 

Anzeigep  fiir  Kunde  der  deutschen  Vorzeit.  Herausgegeb.  v.  Frz.  Joh. 
Mone.  4.-8.  Jahrg.  (des  Anzeigers  f.  Kunde  d.  deutschen  Mittel- 
alters  von  Aufsess).  1835—39.  Karlsruhe,  Groos.  gr.  4°.  (4.-6. 
Jahrg.  1835-37.  a  2  Thlr.;  7.  u.  8.  Jahrg.  a  2|  Thlr.j  lli  Thlr. 


26  AKcmvio 

Archivio  storico  Itaiiano  ossia  raccolta  di  opere  e  documenti  finora  ine- 
diti  0  divenuti  rarissimi,  risguardanti  la  storia  d'ltalia,  con  29  ap- 
pendici.  Firenze,  Gio.  Pietro  Vieusseux  1842 — 58.  47  vol.  8". 

Eiiip  SammlunR  von  historischoin  Mnlcrial,  wie  scit  Murafori,  r.n  dem  «ie  ein 
unpntbohrliches  Supplement  bildef,  koinc  rihnlichc  filr  Italien  erschlcnen  iKt.  Ob- 
wol  nicht  ganz  in  unsem  Kreis  gehoriR,  fiihrcn  vvir  doch  ihrer  Wichtigltcit 
weuen  den  Inhalt  Itur/.  an  —  das  Material  ist  leider  nicht  In  chronologischcr  An- 
orduuuK  gcdruckt  wordcn : 

I.  Pitti,  Jo.,  storia  P^iorcntina.     1842.    1  vol. 

II.  Sozzini,  Aless.,  diario  delle  cose  avvcnute  1550 — 1555  in  Siena  — 
La  cacciata  della  guardia  Spagnola  da  Siena  d'incerto  autore  (1552) 
—  Racconti  delle  principali fazioni  della  guerra  di  Siena,  Bcritti  da  Giorol. 
Roffia  (1554)  —  Notizie  delle  vittoria  riportata  dagl'  imperiali  presso 
Marciano,  scritte  da  un  anonimo  (1554).  —  Edid.  Gaetano  Milanesi. 
1842.    1  vol. 

III.  Cronache  Milanesi  scritte  da  G.  P.  Cagnola,  G.  And.  Prato  c  G. 
M.  Burigozzo.  —  Ed.  Ces.  Cantu'.  1842.  1  vol.  Filr  das  15.  u.  16. 
Jahrh.  von  Bedeutung. 

IV.  1.  2.    Vite  di  illustri  Italiani.    1843.  53.    2  vol. 

V.  Foscarini,  M.,  storia  arcana  1733 — 35  —  Due  lettere  di  Marco 
Foscarini  sul  modo  di  scrivere  la  storia,  al  marchese  Scip.  MaflPei  e  al 
Mons.  Passionei  —  Dei  Veneziani  raccoglitori  di  codici  monografia 
estratta  dai  materiali  preparati  da  M.  Foscarini  —  I  codici  storici 
della  coUezione  Foscarini.  —  Edid.  Tomm.  Gar.   1843.    1  vol. 

VI.  1.  2.   Roncioni,  R.,  istorie  Pisane.  1844.48.  2  vol.  Ende  des  16.  Jahrh. 

VII.  1.  2.  Malpiero,  D.,  annali  et  cronaca  Veneziana  —  Foscari, 
dispacci    —    Barbaro,   Dan. ,    storia  Veneta.    1843.    1  vol.  in  2  parte. 

VIII.  Cronaca  Veneta  detta  Altinate  e  Canale,  cronaca  dei  Veneziani. 

1845.  1  vol. 

IX.  Narrazioni  e  documenti  sulla  storia  del  regno  di  Napoli  dall'  a. 
1522  al  1667,  racc.  da  Fr.  Palermo.     1846.    1  vol. 

X.  Tommasi,  G.,  sommario  della  storia  di  Lucca,  dall'  anno  1004 — 1700, 
continuato  sino  all'  a.  1799  per  cura  di  C.  Minutoii.    1847.  1  vol. 

XI.  Lettere  di  Pasquale  de'  Paoli  con  note  e  proemio  di  N.  Tommas^o. 

1846.  1  vol. 

XII.  Nores,  P.,  storia  della  guerra  di  Paolo  IV.  sommo  pontefice  contro 
gli  Spagnuoli  (1556—1559).    1847.    1  vol. 

XIII.  Paralipomeni  di  storia  Piemontese  dall'  a.  1285 — 1617  per  cura 
di  Scarabelli.     1847.    1  vol. 

XIV.  Galvani,  G. ,  delle  genti  et  delle  favelle  loro  in  Italia  dai  primi 
tempi  storici  sino  ad  Augusto.    1849.    1  vol. 

XV.  Canestrini,  G. ,  documenti  della  milizia  italiana  dal  XIII.  secolo 
al  XVI.    1851.    1  vol. 

XVI.  1.  2.  Cronache  e  storie  della  citt.\  di  Perugia  dal  1150  al  1563; 
per  cura  di  Fr.  Bonaini ,  A.  Fabretti  e  Fil.  Polidori.  1850 — 51.  1  vol. 
in  2  part. 

Appendice  all'  archivio  storico  Italiano.    1842 — 53.    9  vol. 

Indice  tripartito   dclla   prima   serie    dell'   archivio   storico   italiano.    1858. 
1  vol. 
Nuova   serie. 

I.  parte  1:  Ordinamcnta  iustitiae  communis  et  populi  Florentiae  anni 
1293,  ed.  noviter  Fr.  Bonalni  • —  Nic.  Tommas^o,  sopra  gli  studi 
storici  e  le  pubblicazioni  dei  monumenti  —  Franc.  Palermo,  il  secolo 
XVIII.  nelia  vita  di  Nicolo  Fragianni  Napoletano  —  Rassegna 
di  libri. 

parte  2:  P.  Capei,  tavole  delle  leggi  municipali  di  Salpensa  e  Malaga  — 
Anonymi  auctoris  breve  chronicon  Mantuanum  ab  a.  10 '5 — 1299  — 
Lettere   di   C.   Botta   a   G.   W.  Greene    —   Reumont,  Alf.,   dei  soci 


ARCHIVIO  27 

esteri  della  accademia  della  Crusca  —  L.  Galeotti,  Trajano  Boccalini 
e  il  suo  tempo  —  Kassegna  di  libri.    1855.    1  vol.  in  2  parte. 

II.  parte  1:  Codice  diplomat.  del  capitolo  Cremonese  —  C.  Milanesi, 
della  statua  equestre  di  Erasmo  da  Narni  —  N.  Tommaseo,  della 
civiltk  Italiana  nelle  isole  lonie  —  P.  Vieusseux,  scritture  politiche 
e  militari  dei  principi  di  Savoja  —  Rassegna  di  libri. 

parte  2:  Gir.  Savorgnano,  lettere  sulla  guerra  combatt.  nel  Friuli  dal 
1510 — 1528.  Prt.  1.  —  L.  Galeotti,  dell'  archivio  centrale  di  stato  — 
S.  Centofanti,  sant'  Anselmo  d'Aosta  e  il  suo  storico  Francese  signor 
Remusat.  Prt.  1  —  Della  letteratura  italiana  nel  corrente  secolo  • —  Ag. 
Sagredo,    dell'    archivio   pubblico   di   Venezia    —   Rassegna   di   libri. 

1855.  1  vol.  in  2  parte. 

III.  parte  1:  Gir.  Savorgnano,  lettere  sulla  guerra  combatt.  nel  Friuli 
dal  1510—1528.  Part.  2.  —  Diario  della  ribellione  D'Urbino  nel 
1572  —  Pietro  Colletta,  uomo  di  stato  e  scrittorc  —  Campori, 
ultime  imprese  e  morte  di  Alberto  Waldstein  (Wallenstein)  —  Rassegna 
di  libri. 

parte  2:  F.  Odorici,  la  battaglia  di  Rudiano  detta  di  Malamorte  a. 
1191  —  L.  Passerini,  della  origine  della  famiglia  Bonaparte  —  T. 
G  a  r ,  patto  tra  il  comune  di  Pergine  e  il  municipio  di  Vicenza  nel 
1166  —  S.  Centofanti,  sant' Anselmo  d'Aosta.  Parte  2.  —  M.  Amari, 
dei   recenti   studj    sull'    antica     civilta  Arabica    —   Rassegna    di   libri. 

1856.  1  vol.  in  2  parte. 

IV.  parte  1:  Milanesi,  Giov.  Villani  e  il  palazzo  degli  Alessi  — 
Savorgnano,  lettere  etc.  Parte  3.  — ■  Passerini,  della  origine  ... 
Parte  2.  —  Poggi,  delle  leggi  riferibili  all'  agricoltura  del  Padovano 
—  Martini,  P.,  dei  progressi  della  storia  Sarda  negli  ultimi  30  anni  — 
Di  una  nuova  iscriz.  etrusca  —  Rassegna  —  Necrologia. 

parte  2:  Milanesi,  cartelli  di  querela  e  di  sfida  tra  L.  Marteili  e  G. 
Bandini  al  tempo  dell'  assedio  di  Firenze  1530  —  Canzone  popolare 
istor.  del  sec.  XVI.  —  8  lettere  de  Leibnizio  a  Ferdin.  de'  Medici  — • 
Archivi  di  Venezia,  di  Vieiina,  di  Firenze  e  di  Genova  —  Pietro 
Colletta,  uomo  di  stato  e  scrittore.  Parte  2.  —  Degli  studj  storici 
in  Italia  —  Rassegna.    1856 — 57.    1  vol.  in  2  parte. 

V.  parte  1:  G.  Canestrini,  il  mar  Nero  e  le  colonie  degli  Italiani  nel 
medio  evo  —  C.  Monzani,  di  Leon.  Bruni  Aretino  discorso  —  G. 
Boccardo,  degli  studj  geografici  e  del  loro  stato  presente  in  Italia  — 
Necrologio  Romano:  (E.  Sarti,  S.  Campanari,  E.  Braun,  Fr.  Orioli,  L. 
Canina)  —  A.  Vannucci,  Tito  Livio  e  la  critica  storica  —  G.  Rosa, 
nuova  enciclopedia  popolare  italiana  —  Rassegna. 

parte  2:  G.  Monzani,  di  L.  Bruni  Aret.  discorso,  parte  2.  —  A.  Fabretti, 
di  Gio.  Bat.  Vermiglioli  dei  monumenti  di  Perugia  —  F.  Ugolini, 
della  vita  e  dei  tempi  di  monsign.  Ferrero-Ponziglione  —  E.  Rubieri, 
la  cupola  di  s.  Marie  del  Fiore  —  G.  Rosa,  dizionario  di  economia 
polit.  ...  del  prof.  Ger.  Boccardo  —  A.  Reumont,  Vittoria  Colonna  — 
G.  Cittadella,  dei  ,,Monumenta  histor.  patriae"  pubblicati  a  Torino — • 
Rassegna.    1857.    1  vol.  in  2  parte. 

VI.  parte  1:  P.  Capei,  estratto  di  un  epistolario  delle  repubblica  Fio- 
rentina  dell'  a.  1308.  —  E.  Poggi,  origiui  e  vicende  dei  feudi  in 
Italia  —  L.  Galeotti,  la  monarchia  di  casa  Savqja  —  Sagredo, 
sulle  consorterie  delle  arti  edificative  in  Venezia  —  Rassegna. 

parte  2:  Canestrini,  I'arte  della  seta  portata  in  Francia  dagl'  Italiani  — 
S.  Viale,  dell'  uso  della  lingua  patria  in  Corsica  —  Necrologio  Romano  ■ — 
Papencordt,    Gesch.    der   Stadt  Rom    im   Mittelalter  —  Rassegnk. 

1857.  1  vol.  in  2  parte. 

VII.  parte  1:  Istruzione  al  vescovo  di  Montefiascone  che  nel  1621 
recavasi   nunzio   a  Venezia  —  Di   Cesare  Saluzzo   e   dei   suoi   tempi  — 


28  ASSEMAM  —  BANNATYNE 

Di  Alessandro  Franifois  e  dci  suoi  scavi  —  Del  corpus  incription.  latin. 
Pruss.  —  Rasscgna. 

parte  2:  Milanesi,  lettere  inedite  c  testamento  di  Giov.  de'  Mediei  — 
Societk  colombaria  fiorentina  1858  —  Un  brano  d'istoria  della  re- 
pabblica  fiorentina  —  Controversia  di  preccdenza  tra  i  duchi  di 
Firenzc  c  dei  Ferrara  —  Intorno  alla  vita  di  Franc.  Orioli  — 
KasBcgna.     ]858.    1  vol.  in  2  parte. 

VIII.  parte  1:  Lettere  di  Giov.  de' Medici.  Parte  2. —  Storia  di  Rcggio 
di  Calabria  —  G.  Ferrari,  storia  delle  rivoluzioni  d' Italia  —  Della 
bibliotcca  Vaticana  —  Del  duomo  di  Firenze  e  della  sua  facciata  — 
Rassegna. 

parte  2:  De  eccidio  ui*bis  Caeseuae  anonymi  auctoris  coaevi  comoedia.  a. 
1377  —  Storia  dclla  legislazione  Italiana  —  Ferrari,  storia  delle 
rivoluzioni  d'  Italia  —  Le  pubblicazioni  dell'  instituto  di  corre- 
spondenza  archeologica  —  Rassegna.     1858.    1  vol.  in  2  parte. 

Erl.-Schp.:  Giesebrecht,  W.,  neuere  Erscheinungen  der  histori.schen  Literatur 
in  Italien  —  in  Schmidfs  Zeit.schr.  f.  Geschichtswissenschaft  II.  p.  38 — 49 
(bespricht  die  ersten  8  B&nde.) 

Assemani,    Jos.  Aloys.  (f  1786):    Italicae  historiae  scriptores  ex  biblio- 
thecae  Vatic.  codicibus  mss.  Romae  1751-53.  4  vol.  4*. 

Ist  kein  Sammelwerk,  wie  der  Titel  vcrmuthen  lasst,  sondern  eine  Geschichte 
der  Konigreiche  Neapcl  nnd  Sicilien,  in  welche  Brnchstiicke  der  bezUglichen 
Quolle!!  verwebt  sintl ;  rtiese  hicr  aufzufiihren,  schien  iiberflUssigr  zu  sein. 

Balblnus,  Bohusl.:  Bohemia  sancta.  Pragae  1682.  fol. 

Baluze,  Steph.  (f  1718):  Capitularia  regum  Francorum.  '  Paris.  1677. 
2  vol.  fol.  —  ^  Venetiis  1772.  2  vol.  fol  —  '  rursus  edita  a  P.  de 
Chiniac.  Add.  sunt  Marculphi  et  aliorum  formulae  veteres  et  notae 
doctiss,  viror.  Paris.  1780.  2  vol.  fol. 

Vor  (lcr  Veroffentlichung  dieser  Auspf.  liess  Chiniac  die  Vorrede  Baluze's  in 
besondern  Al)driicken  erscheinen,  und  zwar  unter  dem  Titel: 

Histoire  des  capitulaires  des  rois  fran^ois  de  la  premiere  et  seconde 
race,  ou  traduction  de  la  preface  mise  par  Etienne  Baluze  k  la  tete  de 
son  edition  des  capitulaires,  avec  la  vie  de  Baluze,  un  catalogue  des 
ouvrages  de  ce  suvant  etc.    Paris  1779.    8°. 

Miscellaneorum  libri  VII.   seu  Collectio   veterum  monumentorum, 

quae  hactenus  latuerunt  in  variis  codicibus  ac  bibliothecis.  '  Paris. 
1678 — 1715.  7  vol.  8".  —  ^  Miscellanea,  novo  ordine  digesta  et 
non  paucis  monumentis  ineditis  aucta,  opera  et  studio  J.  D.  Mansi. 
Lucae  1761.  4  vol.  fol.     Recht  gut. 

Vitae  paparum  Avenionensium,  hoc  est  historia  pontificum  Roma- 

norum,  qui  in  Gallia  sederunt  ab  anno  1305  usque  ad  annum  1394. 
Parisiis  1693.  2  vol.  4". 

Erl.-Schr. :  Vitrac,  dloge  de  Bahize.  Limoges  1777.  8".  Mit  Port. 

Bannatyne  Club.  Diese  seit  1853  aufgeloste  Gesellschaft,  welche  zu  Edin- 
burg  im  Februar  1823  unter  dem  Voi-sitze  8ir  Waher  Scott's  naeh 
dem  Vorbilde  des  Roxburghe  Club  in  London  gestiftet  wurde  und 
sich  jBannatyne  Club'  zum  Andenken  an  den  schottischen  Gelehrten 
Georg  Bannatyne  (Ende  des  16.  Jahi'h.)  nannte,  verfblgte  haupt- 
sachlich  den  Zweck,  Werke  drucken  zu  lassen,  die  zur  Aufhellung 
der  Geschichte,  Alterthiimer  und  Literatur  Schottlands  dienen.  Die 
Zahl  ihrer  Publicationen  ist  recht  ansehnlich.  Da  es  aber  diesem 
Werkc  fernliegt,  sie  hier  alle  aufzuzahlen,  so  sind  in  der  zweiten 
Abtheilung  nur  die  betreffenden  historischen  .Schriften  mit  der 
Bezeichnung  ,Bannatyne  Club*  oder  ,printed  for  the  Bannatyne  Club* 


BARONIUS  29 

aufgefiihrt.  —   Die  Zahl  der  Gesellschaftsmitglieder  belief  sich  auf 
mehr  als  hundert. 
Baronius,  Caes.,  cardinalis  (f  1607):  Annales  ecclesiastici  a  Christo  nato 
ad  annum  1198. 

Knthalten  manche  veifalschte  Urkunden ,  untergeschobene  Documente  ,  er- 
dichtete  Erzahlungen,  Sagen  und  Legendon,  haben  aber  auch  namhafte  Vorziige.  — 
Baronius  hat  durch  dies  Werlc  der  Kirchen-  und  Profangeschichte  trotzdem  we- 
sentlicli  geniitzt. 

Ausg.:  ^  Eomae  1588 — 1593.  12  vol.  fol.  Sehr  selten  getoorden.  —  Schon 
nach  dem  Erscheinen  der  ersten  Bdnde  wurden  neue  Avflagen  nothig,  die 
jedoch  zum  Theil  an  Incorrectheit  leiden:  '-^  Antverpiae  1589 — 1603.  10  vol. 
fol.  (Die  schonste  Ausgabe,  jedoch  ohne  die  Abhandlung  de  motiarchia 
Siciliae  \im  11.  Bd.\  tvelche  die  altea  Anspriiche  der  Pdpste  auf  Neapel  u. 
Sicilien  verfocht  u.  den  span.  Hof  so  erbitterte,  dass  er  diesen  Band  durch 
Henkershand  verbrennen  liess ;  sie  erschien  darauf  Pairisiis  1609  einzeln) 
—  3  ibid.  1600.  12  vol.  fol.  —  ^  Moguntiae  1601—05.  12  vol.  fol. 
•  (von  Baronius  selbst  durchgesehen  und  nach  seiner  eigenen  Erhldrung  die 
bestej  —  *  Coloniae  1609.  12  vol.  fol.  —  «  Venetiis  1705—11.  10  vol. 
fol.  —  '  Neueste  (21.)  Ausg.  cum  criticaPagi;  acced.  animadv.  in  Pagium 
et  apparatus  ad  eosdem  annales;  cura  Dm.  Georgii  et  J.  Dm.  Mansi, 
Lucae  1738 — 59.  35  vol.  Text  ti.  3  vol.  Index  universalis.  fol.  (Diese 
Ausg.,  ioelche  auch  die  Fortsetzung  des  Raynald  und  Laderchius 
enthdlt,  hat  neben  den  Noten  Mansi's  und  dem  Index  dadurch  ent- 
schiedene  Vorzuge  vor  jeder  friiheren ,  dass  hier  Pagi's  Kritik  allemal  am 
gehorigen  Orte  eingeschaltet  ist.  Leider  ist  sie  aber  inco7-rect  und  ver- 
stiimmelt.) 

Daran  schliessen  sich : 

Odorici  Raynaldi  annales  ecclesiastici  ab  anno  quo  desiit  Caes. 
Baronius  1198  usque  ad  ann.  1565.  Tom.  13 — 20.  {Torn.  21.  er- 
schien  erst  nach  Baynald' s  Tode  in  2  Ahtheilungen  Romae  1676. 
1677.)  '  Romae  1646—63.  8  [resp.  9)  vol.  fol.  —  -  wiederholt  Co- 
loniae  1693—1727.  9  vol.  foh 

und 

Annales  ecclesiastici  ab  a.  1566,  ubi  Raynaldus  desinit  ad  annum 
1571  auctore  Jacobo  de  Laderchio.  Tom.  22 — 24.  ^  Romae 
1728 — 37.  3  vol.  foL  —  ^  wiederholt  Coloniae  1733  sq.  3  voL  foL 

Ferner: 
Ant.  Pagius,  critica  hist.-chronolog.  in  universos  annales  eccL  C.  Ba- 

ronii.     Opus  posthumum   4  tomis  distinctum.     Accedunt  catalogi 

10  veterum  summorum  pontificum    hactenus  inediti.     *  Antverp. 

(i.  e.  Genevae)  1705.    4  voL    foL   —    ^  verbesserte  Ausg.  von  Fr. 

Pagius.  ihid.  1724.  4  voL  fol. 
Apparatus    annalium    ecclesiasticorum    Baronii    etc.     Lucae    1740. 

2  vol.  foL 

Zusammen  30  Rde.  in  ununterbrochener  Folge.  —  Eaynald  erschien  auch  unter 
dem  Titel:  Odorici  Kaynaldi  coutinuatio  annalium  Baronii  c.  Laderchio.  Vol.  1 
—10.  Coloniae,  Haas  1776.  fo!.  26  Thlr.  —  Vol.  11  et  12.  ibid.  fol.  —  Vol.  13—22. 
ibid.,  Romerskirchen.  fol.  26  Thlr. 

Andere  Fortsetzungen,  aber  nicht  so  geschatzt,  sind  folyende. 

Bzovius,  Abr.,  annales  ecclesiastici  post  Caes.  Baronium.  Tom. 
13. — 20.  ab  anno  1198 — 1565  rerum  in  orbe  christiano  gestarum 
narrationem  complectentes.  *  Romae  1616  sq.  8  voL  foL  —  ^  wie- 
derh.  u.  verinehrt  Coloniae  1621 — 30.  8  voL  foL 

Spondanus,  Henr.,  annalium  ecclesiasticorum  Caes.  Baronii  conti- 
nuatio  ab  a.  1197  ad  finem  1646.  ^  Paris.  [1640.  41]  1647.  2  voL 


30  BARRALIR  -  BERNIER 

fol.    (dtese  Ausgaben   gehen  blos   bis  1640)    —    *  Lugduni  1678. 
.•5  vol.  fol. 

In  iinsern  Tagreu  hat  Baroniiin'  und  Rcincr  Kortsetzer  Annalen  P.  Tbciner, 
Prfifect  der  Archive  des  Vaticans,  weiterRcfilhrt  und  Romao  1856.  57  in  Statnpe- 
ria  Tiberina,  piazza  Poli  .S  vol.  fol.  vorlSuflgr  herausgegebcn.  Sie  umfasnen  die 
letzten  Monatc  dcs  Fontiflcats  des  Pap<<teR  Piu.s  V.  und  den  iranzen  Pontiflcat 
Gregor's  XIII. 

Ausziige  erschietien  unt.  d.   Titel: 

Henr.  Spondaiii   annalcs  ecclesiastici   ex  12  tom.  Caes.  Baronii  in 

epitomen   •  redacti  et  eius  auctoritate  editi.  Pari.s.  1612;  —  *  ibid. 

1622.    fol.    —    '  Moguntiae  1614.    fol.    c.   append.  ex  Bzovio.  — 

*  wiederh.  ibid.  1618.  fol.    —    *  in    compend.  red.  a  L.  Aureiio 

Perusino.  Monasterii  1688.  8*.  —    "  Gabrielis  Biscidae  epitome 

annalium  ecclesiast.  Baronii.    Coloniae  1602.  4".    —    '  Augustini 

Sartorii,  Cisterc.  Ossecens.,  epitome  annal.  eccles.  Baronii.  Prag. 

1718;  vermehrt  ibid.  1736. 

Uebers.:   C.    Baroiiii    Kirchengeschichte,   iibers.    von  W.   Fugger.     Ingol- 
stadt  1594.     1.  Bd.     fol. 

Es  gicbt  anch  fran'/.6.si8che,  italienische,  polnische  UebersetzungeB,  sogar  eine 
arabische  von  Brittius,  aber  lceine  umfasst  das  ganze  Werk. 

Erl.-Schr.:  Baronii  epistolae  nimc  primum  ex  architypis  in  hicem  editae.  Novani 

Baronii  vitam  praeposuit,   recens.  not.  ilhi.^travit  Raym.  Albericus.     Romae 

1760.  2  vol.  4«. 
Ittig,    de   scriptoribus  hist.  eccl.  recent.  —   in  seinen  Selecta  capita  historiae 

eccles.  primi  saec.  Lips.  1709.  4*. 
Krebs,  exercitationes  Anti-Baronianae.  Onoldi  1678»  79.  8  partes.  ^*. 
Majer,  J.  Fr.,    de  fide  Baronii  et  Bellarmini,   ipsis  pontificiis  ambigua.     Am- 

stelod.  1697. 
Reding,  A.,  vindex  verit.  annahum  Baronii.  Einsidl.  1680.  Centur.  I.  fol. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel.  I.  1.  p.  102  —  105. 
Walch,  bibHotheca  thcologica.  III.  p.  142—162. 

Barralis,  Vincent. :  Chronologia  Sanctorum  et  alior.  virorum  illustr.  et 
abbatum  sacrae  insulae  Lerinensis.    Lugduni  1613.  4". 

Batavia  sacra  sive  res  gestae  apostolicorum  virorum  qui  fidem  Bataviae 
primi  intulerunt:  industr.  ac  stud.  T.  S.  F.  H.  L.  H.  S.  T.  L.  P. 
V.  T.  (Hug.  Fr.  van  Heussen.)  Bruxellis  1714.  2  vol.  fol. 

Bel,  Rob.,  Angius:  Rerum  Hispanicarum  scriptores  aliquot  ex  biblio- 
theca  clarissirai  viri  Dn.  Roberti  Beli.  Nunc  accuratius  emenda- 
tiusque  recusi*)  et  in  duos  tomos  digesti.  Francofurti  1579 — 80. 
2  voi.  fol. 

Ein  .3.  Bd.  welcher  Francof.  1581  erschien,  hat  den  Titel:  De  rebus  gestis  a 
Franc.  Ximcnio  Cisnerio  archicp.  Toletano  libri  8,  auctore  Aivaro  Gomecio:  qui 
snnt  Ueruni  Hispanic.  toraus  III.  Umnia  studio  Joa.  Sambuci.  —  Vgl.  Struve, 
bibl.  hist.  od.  Meusel  VI.  1.  p.  105. 

Beilus,  Mattb.,  scriptores  rerura  Hungaricarura  =  Schwandtner. 
Benzelius,    Ericus,    archiep.  Upsaliensis  (f   1743):    Monuraenta  historica 

vetera  ecclesiae  Sueo-Gothicae  ex  codd.  mss.  collecta  et  illustrata. 

Upsaiae  1704—1709.  6  vol.  4». 

al.  Vastovius  und  chvonicon  Margaretae. 
onumens  inedits  de  Thistoire  de  France.  1400 — 1600. 
M^moires  originaux  concernant   principalement  les  villes  d'Amiens, 
de  Beauvais,  de  Clermont-Oise,  de  Compifegne,  de  Cr^py,  de  Noyon, 
de  Senlis  et  leurs  environs.  Paris  et  Senlis  1835.  8*. 


*)  Deatet  auf  kcinc  neue  Aasg.  der  ganzen  Sanimlung ,  «ondern  der  darin  entbaltenen  cinzelnen 
■Werke,  welche  vorhcr  besonders  an  verschiedenen  Orten  nnd  zn  verschledenen  Zeiten  erachienen  waren. 


BERTHOLDUS  -  BIBLIOTHEK  31 

Berthoklus  Mellicensis:  Sancta  et  beata  Austria.    Acta  et  vitae  sanctorura 

Austriae.  Aug.  Vindel.  1750.  fol. 
Bertramus,  C:  Britannicarum  gentium  historiae  antiquae  scriptores  tres: 
Ricardus  Corinensis,  Gildas  Badonicus,  Nennius  Banchorensis.  Re- 
censuit  notisque  auxit  C.  Bertramus.  Havn.  1757.  8®. 
Bibliotheca  magna  vett.  patrum  et  antiquorum  scriptorum  ecclesiae,  primo 
quidem  a  Margarino  de  la  Bigne  composita,  postea  studio  Colon. 
tneologorum  aucta;  nunc  vero  additione  200  circiter  auctorum  tam 
graecorum  quam  latinorum  locupletata,  emendata  et  in  17  tomos 
distributa,  nec  non  perfectiori  ordine  disposita  etc.  Paris.  1654. 
17  vol.  fol. 

Dazu  gehoren: 
Front.  Ducaei  auctarium.   Paris.    1624.    2  vol.  fol.   —   Fr.    Combefisi 
auctarium.    Parls.    1648.  2  vol.  fol.  —  eiusdem  auctarium  novissimum. 
Paris.   1672.    fol. 
Bibliotheca  maxima  veterum  patrum  et  antiquorum  scriptorum  ecclesiastic. 
. .  .  hac  editione  ad  Coloniens.  exacta,   novis  supra  100  auctoribus 
et  opusculis  hactenus  desideratis  locupletata.  (Cura  Ph.  Despont.) 
Lugduni  Bat.  1677.  27  vol.  fol. 

Schr  vollstaiidige  Sammlung,  welche  die  vorhergehende  und  andere  ganz  ver- 
drangt  hatte,  jetzt  aber  an  der  handlicheren  Ausgabe  Migne's  eine  aehtungs- 
vyerthe  Nebenbuhlerin  besitzt. 

^  Dazu : 

Le  Nourry,  apparatus  ad  bibl.  max.  patrum  etc.  Lugduni  editam,  in  quo 
quidquid  ad  eorum  scripta  et  doctrinam  variosque  scribendi  et  docendi 
modos  pertinet,  dissertationibus  criticis  examinatur  et  illustratur.  Paris. 
1703 — 15.  2  vol.  fol.  (Tom.  I.  saec.  1.  u.  2.  enthaltend,  erschien  schon 
friiher:  Paris.  1694.  2  vol.  8*.) 
Ph.    a    S.    Jacobo,     ss.    patrum    bibliotheca    max.    Lugdunensis   ....  in 

epitomen  redacta.    Aug.  Vind.  1719.    2  vol.  fol. 
Sim.    a   s.  Cruce,  index  bibliothecae  max.  patrum.    Genuae  1707.  fol. 
Bibliotheca  Patrum,  vide  Migne. 
Bibliotheca  Patrum  ecclesiae  Angl.,  vide  Giles. 

Bibliothek  der  gesammten  deutschen  National-Literatur  von  der  altesten 
bis  auf  die  neueste  Zeit.  Quedlinburg  1835—58.  3  Abtheil.  (1.  = 
37  vol.,  2.  =  3  vol.,  3.  =  1  vol.)  in  41  vol.  gr.  8«. 

Aus  dem  Inhaltsverzeichniss  folgen  hier  nur  die  Bande,  welche  fiir  dieses 
Werk  von  interesse  sind: 

1.  Abtheil.  Bd.  2:    Theuerdank. 
,,     4:    Kaiserchronik. 
„     3:    Sanct  Alexius  Leben. 

„  25 :    Maere  von  S.  Annen,  Erzebiscove  ei  Kolne. 
Bibliothek    des   literarischen  Vereins    in   Stuttgart.     Stuttgart  1842 — 61. 
61  Bde.  gr.  8«. 

Kommt  nicht  in  den  Bnchhandel.  Fiir  Mitglieder  des  Vereins  k  Jahrgang 
G  Thlr.  9  Sgr.    Gute  Sammlung,  aus  der  aber  nur  weniges  in  unsern  Kreis  gehort. 

Inhalt:  Bd.  1:  Fritsche  Closener's  Strasburg.  Chronik.  —  Des  Ritters  Georg 
von  Ehingen  Reisen  (nach  der  Ritterschaft).  1842.  —  Aeneas  Sylvius, 
de  viris  illustribus.  1842.  —  Handlungsbuch  des  Ulmer  Kaufherrn  Ott 
Ruland.    1843.  —  Codex  Hirsaugiensis. 

Bd.  2 — 4:  Fr.  Felicis  Fabri  evagatorium  in  terrae  sanctae,  Arabiae  et 
Aegypti  peregrinationem,  ed.  C.  D.  Hassler.     1843 — 49.   3  vol. 

Bd.  5:  Die  Weingartner  Liederhandschrift,  hrsg.  von  Fr.  Pfeiffer  und  F. 
Fellner.  1843.  —  Italianische  Lieder  des  hohenstaufischen  Hofes  in 
Sicilien.    1843. 


32  BIBLIOTHEK 

Bd.  6:    Briete  dcr  Prinzessiu  Elisabeth  Charlotte  von  Orleans  an  die  Rau- 

grafin  Louisc.     1G76 — 1722,  hrsg.  von  W.  Menzel.    1843.    M.  Facsim. 
Bd.  7 :    Leo'8  von  Rozmitiil  Reisc  durcli  die  Abendlande,  1465 — 14G7,  hrsg. 

von   Schmeller.    1844.   —   Die   livliindische  lieimchronik,   hrsg.    von    Fr. 

Pfeiflfer.    1844. 
Bd.  8:    Chronik  des  edlen  Ramon  Muntaner,  hrsg.  von  K.  Lanz.    1844. 
Bd.  9 :    Bruchstiick  iib.  d.  Kreuzzug  Friedrichs  I.,  hrsg.  von  F.  v.  ReiflFen- 

berg.    1844.  • —  Ein  Buch  von    guter  Speise.    1844.   — ■  Die  alte  Heidel- 

berger  Liederhandschrift,  hrsg.  von  Fr.  PfoiflPer.    1844.    Mit  Facsim. 
Bd.  10:    Urkunden,  Briefe  und  Aktenstiicke  zur  Geschichte  Maximilians  I., 

hrsg.  von  Chmel.     1844. 
Bd.   II:    Staatspapiere  zur  Geschichte  des  Kaisers  Karl  V.,    hrsg.  von  K. 

Lanz.    1845. 
Bd.  12:    Das  Ambrasser  Liederbuch  vom  Jahre  1582,   hrsg.  von  J.  Berg- 

mann.    1845. 
Bd.  13:    Li   romans   d'Alixandre,   par   Lambert   li   Tors    et  Alexandre    de 

Bernay.    Hrsg.  von  H.  Michelant.    1846. 
Bd.  14  u.  31 :    Urkunden  zur  Geschichte  des  schwabischen  Bundes  (1488 — 

1533),  hrsg.  von  H.  Kliipfel.    1846,  1853.    2  vol. 
Bd.  15,  17  u.  26:    Cancioneiro  geral.    Altportugiesische  Liedersammlung  des 

edlen  Garcia  de  Reseude.    Neu  hrsg.  von   E.   H.  von    Kausler.     1846 — 

51.    3  vol. 
Bd.  16:    Carmina  burana.    Lateinische  u.  deutsche  Lieder  aus  einer  Hdschr. 

des    13.    Jahrh. ,    hrsg.    von  Schmeiler.    1847.    —    Albert   von  Beham  u. 

Regesten  Papsfs  Inuocenz  IV.    Hrsg.  von  Const.  Hofler.    1847. 
Bd.  18:    Konrads    von    Weinsberg    Einnahmen-    u.    Ausgabenregister    von 

1437—38.    Hrsg.  von  J.  Albrecht.    1850. 
Bd.  19 :    Das    Habsburgischoesterreichische    Urbarbuch ,     hrsg.     von     Fr. 

PfeiflPer.     1850. 
Bd.  20:    Hadamar's  von  Laber  Jagd-  u.  drei  andere  Minnegedichte  seiner 

Zeit   und   Weise:    Des   Minners    Klage,    der    Minneqden   Zwist    u.    Ver- 

sohnung,  der  Minne-Falkner.    Hrsg.  von  J.  A.  Schmeller.    1850. 
Bd.  21:    Meister  Altswert,    hrsg.   von  W.  Holland   und  A.  v.  Keller.  1850. 
Bd.  22:    Meinauer's  Naturlehre,  hrsg.  von  W.  Wackernagel.    1851. 
Bd.  23:    Der  Ring  von  Heinrich  Wittenweiler,  hrsg.  von  L.  Bechstein.  1851. 
Bd.  24:    Philipp   von   VigneuUes,  Gedenkbuch    aus  d.  Jahren  1471 — 1522, 

hrsg.  von  H.  Michelant.    1852. 
Bd.  25:    Ludolphi  de  itinere  terrae  sanctae  liber,  hrsg.  von  F.  Deycks.  1851. 
Bd.  27:    Die  Crone  von  Heinrich  von   dem  Tiirlin.    Zum  erstenmale   hrsg. 

von  H.  Fr.  Scholl.    1852. 
Bd.  28 — 30:    Fastnachtsspiele   aus   d.    15.  Jahrh.,   hrsg.    von   A.  v.  Keller. 

1853.    3  vol. 
Bd.  32:    K.    Stolle'8    Thiiringisch  -  Erfurtische  Chronik,    aus    der    Urschrift 

hrsg.  von  L.  Fr.  Hesse.    1854. 
Bd.  33.  34 :    H.  Jacob  von  Grimmelshausens  abentheuerlicher  Simplicissimus, 

hrsg.  von  A.  v.  Keller.    1854.    2  vol. 
Bd.  35:    Erzahlungen   aus   altdeutschen   Handschriften ,   gesammelt   von  A. 

V.  Keller.    1855. 
Bd.  36 :    Die    Schauspiele  des  Herzogs  Heinrich  Julius  von  Braunschweig, 

hrsg.  von  W.  Holland.    1855. 
Bd.  37:    Johann'8   von    Morszheim    Spiegel    des   Regiments,    hrsg.   von    K. 

Godeke.    1856. 
Bd.  38 :    Hugo's  von  Langenstein  Martina,    hrsg.  von  Ad.  v.  Keller.    1856, 
Bd.  39:   Denkmaler  der  provenzalischenLiteratur,  hrsg.  vonK.Bartsch.  1856. 
Bd.  40:    Das    erste    Buch   der  Hystorien  von  Amadis    ausz  Franckreich  in 

unser   teutsche  Sprache   gebracht.     Nach   der  Ausgabe   von    1561    hrsg. 

von  Ad.  V.  Keller.    1857. 
Bd.  41:  Deutsche  Dichtungen  von  Nic.  Frischlin.    Theils  zum  ersten  Male 


BISCIONI  —  BOHN  33 

nach    Handschriften ,     theils    nach    alten    Drucken   hrsg.    von    Dav.    Fr. 

Strauss.    1857. 
Bd.  42:    Das    Zeitbuch    des    Eike   von  Repgow,   in    urspriinglicher   nieder- 

deutscher  Sprache  und  in  friiher   latein.  Uebersetzung ,  hrsg.  von  H.  F. 

Massmann.    1857. 
Bd.  43:    Wormser  Chronik   von  Friedr.  Zorn    mit  d.  Zusatzen   Franz    Ber- 

thold's  von  Flersheim,  hrsg.  von  W.  Arnold.   1857. 
Bd.  44:    Der  Trojauische  Krieg,  von  Konrad  von  Wiirzburg,  .  .  .  zum  ersten 

Mal  hrsg.  von  A.  v.  Keller.    1858. 
Bd.  45:    Karl  Meinet.    Zum  erstenmale  hrsg.  durch  A.  v.  Keller.    1858. 
Bd.  46 :    Fastnachtspiele  aus  d.  15.  Jahrh.  Nachlese  von  A.  v.  Keller.   1858. 
Bd.  47 :    N.  Federmanns  und  H.  Stades  Reisen  in  Siidamerica  1529  bis  1555, 

hrsg.  durch  H.  Kliipfel.    1859.     . 
Bd.  48:    Dalimirs  Chronik  von  Bohmen,  hrsg.  von  V.  Hanka.    1859. 
Bd.  49:    Paul  Rebhun's  Dramen,  hrsg.  von  H.  Palm.     1859. 
Bd.  50:    Die  Geschichten  und  Taten  Wilwolts  von  Schaumburg,  hrsg.  von 

A.  v.  Keller.    1859. 
Bd.  51:    Decameron  von  Heinr.  Steinhowel,  lirsg.  von  A.  v.  Keller.    1860. 
Bd.  52:    Dietrich's  erste  Ausfahrt,  hrsg.  von  Frz.  Stark.    1860. 
Bd.  53:    Mitteldeutsche  Gedichte,  hrsg.  von  K.  Bartsch.    1860. 
Bd.  54:    Die  Gedichte  Jehans  von  Condet,  hrsg.  von  Tobler.    1860. 
Bd.  55:    Huyge  van  Bourdeus,  hrsg.  von  Wolf.    1860. 

Bd.  56:  Das  Buch  der  Beispiele  der  alten  Weisen,  hrsg.  von  Holland.  1860. 
Bd.  57:  Translationen  von  N.  von  Wyle,  hrsg.  von  A.  von  Keller.  1860. 
Bd.  58:  Scherzgedichte  von  J.  Lauremberg,  hrsg.  von  Lappenberg.  1861. 
Bd.  59 :  Tagebuch  des  Grafen  W.  von  Waldeck,  hrsg.  von  Tross.  1861. 
Bd.  60:  Meleranz  von  dem  Pleier,  hrsg.  von  K.  Bartsch.  1861. 
Bd.  61:    Reisen  u.  Gefangenschaft  Hans  Ukich  Krafft's,   hrsg.   von  K.  D. 

Haszler.    1861. 

Biscioni  (f  1756),  vide  Cronichette. 
Boeclep,  vide  Schilter. 

Boehmer,  J.  F.,  (geb.  1795):  Fontes  rerum  Germanicarum.    Geschichts- 
quelien  Deutschlands.    Stuttgart  1843—53.    3  vol.    gr.  8».    9  Thlr. 
15  Sgr. 
Vol.  I.    Joannes    Victoriensis    und    andere    Geschichtsq.    Deutschlands    im 

14.  Jahrh.   1843. 
VoL  II.  Hermannus   Altahensis   u.  andere  Geschichtsq.   D.'s   im  13.  Jahrh. 

1845.    Mit  1  Lithograph. 
VoL  III.  Martyrium  Arnoldi    archiep.    Moguntini    u.    a.    Geschichtsq.    D.'s 
im   12.  Jahrh.    1853. 

Vom  ausgezeichnetsten  Werthe  fiir  d.  12—14.  Jahrhundert. 

Bohn,  Henry  G.  (Buchhandler  in  London):  Antiquarian  library.  London 
1848—58.  37  vol.  kl.  8».  h  bs. 

Diese    Sammlung  bietet  englische  Geschichtswerke  des  Mittelalters  in  Ueber- 
setzungen. 

Inhalt:   1.  Bede's  ecclesiastical  history,  and  the  Anglo-Saxon  chronicle. 

2.  Mallefs  northern  antiquities,  by  bishop  Percy;  with  an  abstract  of 
the  Eyrbiggia  Saga,  by  Sir  Walter  Scott.    Revised  by  J.  A.  Blackwell. 

3.  William  of  Malmesbury's  chronicle  of  the  kings  of  England. 

4.  Six  old  english  chronicles,  viz.  Asser's  L'fe  of  Alfred,  and  the 
chronicles  of  Ethelwerd ,  Gildas,  Nennius,  Geoffrey  of  Monmouth  and 
Richard  of  Cirencester. 

5.  Enis's  early  english  metrical  romances,  revised  by  J.  O.  Halliwell. 

6.  Chronicles  of  the  Crusaders:  Richard  of  Devizes,  Richard  de 
Vinesauf,  Lord  de  Joinville. 

7.  Early  travels  in  Palestine,  Mandeville,  La  Brocquiere,  Maundrell 
and  others. 

3 


34  BOLLANDITS  -  BOUQUET 

8.  10.  12.  Brand'8  populnr  autiquities  of  England,  Scotland  and  Ireland, 
by  Heury  Ellis.    3  vol. 

9.  11.  Roger  of  Wendover'8  chronicle,  translat.  by  J.  A.  Giles.    2  vol. 

13.  Keightley's  fairy  mytholof^y. 

14.  15.  16.  Sir  Thom.  Browne's  works,  edit.  by  Sim.  Wilkin.    3  vol. 

17.  19.  31.  Matthew  Paris^s    chronicle,    translat.  by  J.  A.  Giles.    3  vol. 

18.  Yule-Tide  stories,  edit.  by  B.  Thorpe. 

20.  23.  Roger  de   Hoveden,    annals,   translated    and    edited    by    H.    T. 
Riley.    2  vol. 

21.  Henry   of  Huntingdon's    history   of  the  English,  transl.  and  edited 
by  Thos.  Forester. 

22.  Pauli's   life   of  Alft-ed   the    Great   and  Alfreds  Anglo-Saxon  version 
of  Orosius,  by  B.  Thorpe. 

24.  25.  Matthew  of  Westminster's   flowers   of  history,  translat.  by  C. 
D.  Yonge.    2  vol. 

26.  Lep8ius's  letters  fromEgypt.  etc.  transl.  by  Leonora  and  J.  B.  Horner. 

27.  28.  30.  36.  Ordericus  Vitalis:    eccles.  history    of  England  and  Nor- 
mandy.    4  vol. 

29.  Ingulph's  chronicle  of  the  abbey  of  Croyland,  transl.  by  H.  T.  Riley. 

32.  Lamb's  specimens  of  english  dramatic  poets. 

33.  Marco  Polo's  travels,  by  Th.  Wright. 

34.  Florence   ofWorcester,  translat.  by  Thos.  Forester. 

35.  A  handbook  of  proverbs,  collected  by  Henry  G.  Bohn. 
37.  Chronicles  of  the  tombs,  by  T.  J.  Pettigrew. 

Bollandus,  J.,  vide  Acta  Sanctorum  quotquot  toto  orbe  etc. 

(Bongarsius,    Jac.  [t  1612])    Gesta  Dei   per  Francos,    sive    orientalium 

expeditionum ,   et   regni  Francorum  Hierosolimitani    historia  (ab  a. 

1095  ad  1420)  a  variis,    sed  illius  aevi   scriptoribus ,    litteris  com- 

mendata.  Hanoviae  1611.  2  tom.  in  1  vol.  fol. 

Sehr  wichtig  fUr  die  Zeiten  der  Kreuzziige.  —  Der  2.  Theil  hat  den  Titel: 
Liber  secretorum  fidelium  crucis  super  Terra&  Sanctae  recuperatione  et  conser- 
vatione  .  .  .  cuius  auctor  Marlnus  Sanutus  dictus  Torsellus,  patricius  Venetus 
.  .  .  ex  mss.  veteribus  editus  .  .  . 

Zu  bemerken  ist  noch :  Bongars,  pr^foce  de  rhistoire  orientale.  Traduicte 
par  luy  mesme.    Hanaw  1613.  4  0. 

(Bongarsius,  Jac.)  Rerum  Hungaricarum  scriptores  varii.  Historici,  Geo- 
graphici.  Ex  veterib.  plerique,  sed  iam  fugientibus  editionibus 
revocati:  quidam  nunc  primum  editi.  Indices  additi  auctorum  quos 
illi  citant,  vocum  minus  frequentium  et  rerum  memorabilium. 
Francofurti  1600.  fol. 

Vieles  in  diesedi  WerkeE  nthaltene  geh6rt  nicht  in  unser  Gebiet. 

Erl.-Schr.:  Barth,  Casp.,  animadversiones  et  mss.  ad  Bongarsianos  scriptores 
historiae  Palaestinae  .sive  Gestormn  Dei  per  Francos  —  ap.  Ludewig,  reliq. 
mss.  III.  inteyro. 
Lettre  de  Jacques  Bongars  (conseiller  et  maitre  d'h6tel  du  roi  Henri  IV.  de 
France,  ambassadeur  pres  des  princes  et  ^tats  d'Allemagne)  au  magistrat 
de  Strasbourg  d.  d.  6.  Juill.  1596  —  ap.  A.  de  Kentzinger,  documens  hi.sto- 
riques  relat.  k  l'hist.  de  France.  Strasbourg  1818.  I.  p.  186 — 188. 
Lothholz,   G.  E.,    comment.  de  Bongarsio  singulisque  eius  aequalibus.     Wi- 

mariae  1857.  4®  mai.  6  Sgr. 
Sinner,  J.  R.,  catalogus  codicum  m.?s.  bibliothecae  Bernensis.  Bernae  1760.  I. 
praefat.  p.  II— XV.    (Leben  Bongars'  u.  d.  Oeschichte  seiner  BibUothek.)  II. 
praef.  p.  IV -VIII.    {iib.  d.  Jlandschrijten,  welche  B.  benutzte).  XVI.  XVII. 
Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meu.sel.  II.  2.  p.  271 — 288. 

Bouquet,  Mart.  (f  1754):  Recueil  des  historiens  des  Gauies  et  de  la 
France  (Scriptores  rerum  Gallicarum  et  Francicarum.)  Paris.  1738 
—1855.  21  vol.  fol.  cca.  2000  Fr. 


BOUQUET  35 

Sehr  wichtige,  noch  nicht  vollendete  Sammlung,  die  trotz  ihrer  fehlerhaften 
Anordnung  unentbehrlich  beim  Studium  der  franzos.  Geschichtsquellen  ist.  — 
Vol.  1—8.  sind  von  Bouquet  besorgt.  V.  9.  16.  von  J.  Bt  u.  Ch.  Ilaudiquier, 
V.  11.  v.  Housseau;  Poirier  u.  Jacq.  Pr^cieux,  V.  12.  13.  v.  Fr.  Cl^ment 
und  M.  J.  J.  Brial.  V.  14—17.  von  M.  Jean  Jos.  Brial,  V.  18.  19.  v.  M.  Brial. 
begonnen  und  nach  seinem  Tode  vollendet  von  Pastoret,  Fr.  Daunou  und 
Jos.  Naudet,  V.  20.  von  Daunou  und  Naudet,  V.  21.  von  Guigniaut  und  de 
Wailly.  Ist  auf  etwalSO  Bande  berechnet.  —  Einen  grossen  Theil  iibersetzte 
ins  Franzosiche  Guizot,  coUection  des  memoires.  —  Der  Inhalt  bis  Bd.  13.  in 
Vol.  Xin.  u.  ap.  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel.   VI.  2.  p.  275—364. 

VoL  I.  contient  tout   ce   qui   a  ^t^  fait  par  les  Gaules  avant  rarrivee  des 

Fran^ois*)  et  plusieurs  autres  choses  qui   regardent   les  Fran^ois  depuis 

leur  origine  jusqu'  a  Clovis.  1738. 
Vol.  II.  contient  ce  qui  s'est  pass^  dans  les  Gaules  et  ce  que  les  Fran^ois 

ont  fait  sous  les  rois  de  la  premifere  race.     1739. 
Vol.  III.  Continuation  du  tome  prec^dent.    1741. 
Vol.  IV.  contient  les  lettres  historiques,  les  loix,  les  formules,  les  diplomes 

et  piusieurs   autres   monumens   qui   concernent   les  Gaules    et  la  France 

sous  les  rois  de  la  premiere  race.    1741. 
Vol.   V.   contient    ce    qui    s'est   pass^    sous    les    r^gnes    de    Pepin    et    de 

Charlemagne,    c'est-k-dire    depuis    l'an    752 — 814;    avec   les   loix,    les 

ordonnances,    les    diplomes    de   ces    deux    rois    et  autres   monumens   hi- 

storiques.     1744. 
Vol.   VI.  contient  les   gestes   de  Louis  le  D^bonnaire   d'abord   roi   d'Aqui- 

taine  et  ensuite  empereur  depuis  781 — 840,  av.   les  loix,  les  ordonn.  et 

les  dipl.  de  ce  prince  et  autres  mon.  histor.     1749. 
Vol.    VII.  renferme  les  gestes  des  fils  et  petits-fils  de  Louis  le  Debonnaire 

depuis  840 — 877   av.    les    capitulaires   de    Charles   le    Chauve   et   autres 

mon.  hist.,  les  diplomes  ^tant  rejett^s  dans  le  vol.  suivant.     1749. 
Vol.    VIII.  contient   ce   qui   s'est  pass^    depuis  le  commencement  du  r^gne 

de  Louis  le  B^gue,  fils   de  Charles   le   Chauve,  jusqu'a  la  fin  du  regne 

de  Louis  V.  dernier  roi  de  la  seconde  race,  c'est-a-dire  depuis  877 — 987, 

av.  les  dipl.  des  fils  et  petits-fils  de  Louis  le  D^bonnaire.     1752. 
Vol.  IX.  renferme   ce   qui  restoit  a  publier   des   monumens   de  la  seconde 

race    depuis  le    commencement  du   regne   de  Louis  le  Begue  jusqu'aux 

premieres  anndes   de  Hugues-Capet,   c'est-k-dire  depuis  877 — 991.   1757. 
Vol.  X.  contient  ce  qui  s'est  passe    depuis   le   commencement  du  r^gne  de 

Hugues-Capet  jusqu'  a  celui  deHenri  I,  c'est-^-dire  depuis  987 — 997.  1760. 
Vol.  XI.  contient  principalement  ce  qui  s'est  passe  sous  le  regne  de  Henri  I, 

fils  du  roi  Robert  le  Pieux,  c'est-k-dire  depuis  1031— lOGO.     1767." 
Vol.  XII.  contient   une   partie   de    ce   qui  s'est  passe    sous  les  trois  r^gnes 

de  Phihppe  I,  de  Louis  VI  dit  le  Gros,   et   de  Louis  VII  surnomme  le 

Jeune  depuis  1060—1180.     1781. 
Vol.  XIII.  Continuation  du  tome  pr^cedent.    1786. 
Vol.  XIV.  contient  la  suite  des  raonumens  des  3  regnes   de  Philippe  I,  de 

Louis  VI  et  de  Louis  VII,  depuis  1060—1180.     1806. 
Vol.  XV.  Continuation  du  tome  prdc^dent.     1808. 
Vol.  XVL         dto.  dto.  dto.  1814. 

Vol.  XVII.  contient  les   monumens  des  regnes  de  Philippe  Auguste  et  de 

Louis  VIII  depuis  Tan  1180—1226.     1818. 
Vol.  XVIII.  Contiuuation  du  tome  pr^cedent.     1822. 
Vol.  XIX.  dto.  dto.  dto.  1833. 

Vol.  XX.  contient  la   premi^re   livraison   des   monumens   des   rfegnes  de  St. 

Louis,    de  Philippe    le   Hardi,    de   Philippe   le   Bel,    de   Louis   X,    de 

Philippe  V  et  de  Charles  IV,  depuis  1226—1328.     1840. 
Vol  XXI.  contient  la  deuxieme  livraison  des  monumeus  etc.     1855. 


*)  So  Bteht  es  auf  d.  Titel;  in  der  Vorrede  des  2.  Theils  heissen  sie  stets  Francs. 


3* 


36  BRIAL  —  BUCHON 

Erl.-Schr.:  de  Sismondi,  m  Revue  encyclop^d.  1822.  XVI.  sq. 

(Tassin)  Histoirc  litt^raire    de  la  congregation    de  s.  Maur  p.  634.  695.  700 
(deutsche  Ueberaetz.  II.  p.  372.  466.  476.) 

Brial.  vide  Bouquet. 

Brouerius  van  Nidek,  Matth.  (f  1735):  Analecta  medii  aevi.  Ofte  oude 
en  noit  voorheen  gedrukte  Nederiandsche  geschiedenisboeken, 
eerste  Deel,  waar  in  gevonden  werden  JSicke  Beninga,  Sybe  Jarichs, 

eens  onbekenden  schryvers  cieyne  Cronica,  Tjalling  Aykema 

Te  Amsterdam  by  H.  Bosch  iV^.^.  8». 

Brower,  Christoph.  (f  1617):  Sidera  illustrium  et  sanctorum  virorum, 
qui  Germaniam  praesertim  magnam  olim  gestis  rebus  ornarunt. 
Moguntiae  1616.  4*'. 

Das  Werk  ist  nicht  fortlaufend  paginirt,  sondern  jede  darin  enthaltene  Vita 
fiir  sich  und  mit  einem  be><onderen  Titel  verseben;  wahrscheinlich  wurde  jede 
auch  einzeln  ausgegeben. 

Jnhcdt:    1.    Vita  s.  Gregorii  Traiect.  ep.  auct.  Ludgero. 

2.  Vita  s.  Ludgeri  Mimigard.  ep. 

3.  „      „    Pyrminii  per  Othlonum  Fuld. 

4.  „      „    Sturmii  I.  abb.  Fuld. 

5.  „     „    Godehardi  ep.  Hildesh.  nebst  Ekkehardi  Uraug.  chronic.  Hildes- 

hem.  breve. 

6.  „     „    Bernwardi  ep.  Hild.  et  translat.  s.  Epiphanii  Ticin.  episc. 

7.  „    ss.  Leandri  archiep.  Hispal.,  Fulgentii,  Isidori  fratrum. 

8.  „     b.  Meinwerci  ep.  Paderb. 

9.  „     b.  Ludewici  comitis  de  Arnstein. 
10.      „     s.    Eigilis  abb.  Fuldens. 

Erl.-SchP.  ilb.  d.   Verf.:  Reiffenberg,   historia   societatis  Jesu  ad  Rhenura  infe- 
riorem.  I. 
Wachler,  Geschichte  der  historischen  Forschung.   I.  2.  p.  921. 
Wyttenbach,  Versuch  einer  Geschichte  von  Trier.     Bd.  3. 

Buchon,  J.  A.  C.  (geb.  21.  Mai  1791):  Choix  de  chroniques  et  m^moires 
sur  1'histoire  de  France,  avec  notices  biographiques.  Paris,  A.  Desrez 
1836—38.  17  vol.  gr.  S". 

Inhalt :  Tom.  1 — 3 :  Les  chroniques  de  sire  Jean  Froissart  [am  Ende 
des  3.  Bds.:  Livre  des  faits  du  bon  niessire  Jean  le  Maingre,  dit 
Bouciquaut.)   [  Wiederholt  Paris,  soci^t^  du  Panth^on  litt^raire  1853]. 

Tom.  4:  Chronique  de  Du  Guesclin  —  Romances  espaignoles  et  limou- 
sines  sur  Blanche  de  Bourbon  —  d'Orronville,  chronique  de  Louis 
de  Bourbon  —  Christiue  de  Pisan,  vie  de  Charles  V  —  Juvenal 
des  Ursins,  chronique  de-  Charles  VI  —  Miguel  del  Verms, 
chronique  des  comtes  de  Foix,  en  laugue  bearnaise  —  Chronique 
in^dite  de  Flandres  —  G.  Gaian  et  M.  du  Rochefort,  ambassade 
au  juge  d'Arbor^e. 

Tom.  5:    Chroniques  d'Enguerrand  de  Monstrellet. 

Tom.  6:    Oeuvres  historiques  inddites  de  sire  George  Chastellain. 

Tom.  7:  Philippe  de  Comines,  m^,moires  sur  les  r^gnes  de  Louis  XI 
et  Charles  VIII —  Guillaume  de  Villeueuve,  m^moire  sur  l'expedi- 
tion  de  Naples  —  Olivier  de  la  Marche,  memoire  sur  la  maisou  de 
Bourgogne  —  Georges  Chastelain,  chronique  de  J.  de  la  Lain  — 
J.  Bouchet,  chronique  de  la  Tremouille  (wiederholt  Paris,  soci^t^  du 
Panth(5on  litt^raire  1842.    gr.  8".) 

Tom.  8:  Jacques  du  Clerq,  mdmoires  de  1448  i  1467  —  Pieces  rela- 
tives  a  la  prise  de  Coustantinople  en  1453  —  Jean  Lefebvre  de 
Saiut-Remy,  m^moires  de  1407 — 1435  —  M^moire  sur  Jacques 
Coeur  (par  Bonamy)  et  actes  de  son  procSs. 

Tom.  9:    Le    loyal    serviteur,    chrouique    de   Bayard   —   Guillaume   de 


BUCHON  37 

Marillac,  vie  du  conn^table  de  Bourbon  —  Antoine  de  Laval, 
continuation  de  Marillac  —  Jacques  Buonaparte,  sac  de  Rome  en 
1527  —  R.  de  la  Marck,  sieur  de  Fleurange,  m^moires  du  jeune  ad- 
ventureux  —  Louise  dc  Savoie,  journal  — •  Martin  et  Guillaume 
du  Bellay,  m^moires. 

Tom.  10:  Commentaires  du  mar^chal  Blaise  de  Montluc  —  M^moires 
sur  le  mar^chal  de  Vieilleville,  par  Vinc.  Carloix. 

Tom.  11:  Memoires  de  Gaspard  de  Saulx-Tavannes  —  Mdmoires  de 
Boyvin  du  Villars. 

Tom.  12:  B.  de  Salignac  —  G.  de  Colligny  —  La  chastre  —  Guill.  de 
Rochechouart  —  Michel  de  Castelnau  —  J.  de  Mergey  —  F.  de  la 
Noue  —  Ach.  de  Gamon  ■ —  J.  Philippi  —  Duc  de  Bouillon  —  Guill. 
de  Saulx-Tavannes  — ■  Marguerite  de  Valois  —  J.  Aug.  de  Thou  — 
J.  Choisnin  —  Merle. 

Tom.  13:  Pierre  de  la  Place,  commentaires  de  Testat  de  la  religion 
et  republique  —  L.  Regnier  de  la  Planche,  histoire  de  l'estat  de 
France.  Livre  des  marchands  —  Theodi  Agrippa  d'Aubign^, 
m^moires  —  Fran^.  de  Rabutin,  coramentaires  des  dernieres  guerres 
en  la  Gaule  Belgique. 

Tom.  14:  Rob.  Macquereau,  chronique  de  la  raaison  de  Bourgoigne,  de 
1500  a  1527  —  Comte  de  Cheverny,  memoires  de  1528—1599  — 
Phil.  Hurault,  m^moires  de  1599  a  1601  —  J.  Pape  seigneur  de 
Saint-Auban,  m^moires  de  1572  a  1587  —  Satyre  M^nippee.  — 

Tom.  15.  16:  Palma  Cayet,  chronologie  novenaire.  Chronologie  septe- 
naire  —  M^moire  de  Michel  de  Marillac  —  M^moires  d^estat  de 
Villeroy  — 'M^moires  du  duc  d' Angoulesme.  — 

Tom.  17:    Negociations  du  pr^sident  Jeannin. 

Buchon,  J.  A.  C. :  Chroniques  ^trangeres  relatives  aux  expeditions  fran^aises 
pendant  le  13.  siecle.  En  grec,  en  catalan  et  traduites  et  elucidees. 
Paris  1840.  gr.  8». 

Inhalt:  1)  Anonyme  Grec,  chronique  de  la  principaut^  fran^.  d'Achaie  — 
2)  Ramon  Muntaner  —  3)  Bernat  d'Esilot,  chronique  de  Pierre  III  — 
4)  Anonyme  Sicilien,  chronic^ue  de  la  conspiration  de  J.  Prochyta. 

Collection  des  chroniques  nationales  fran^aises,  ecrites  en  langue 

vulgaire,  du  treizieme  au  seizieme  siecle,  avec  des  notes  et  eclair- 
cissements.  Paris  1824—29.  47  vol.  8». 

Drnck  incorrect;  von  grossem  Verdienst. 
1.  Serie.    13.  Jahrh.    Vol.  1—8. 

Tom.  1.  2.  Histoire  de  Tempire  de  Constantinople  sous  les  empereurs 
franQois,  jusqu'  k  la  conquete  des  Turcs,  par  Dufresne  du  Cange, 
nouvelle  edition  enti^rement  refondue  sur  les  mss.  et  conforrae  k  la 
seconde  ddition  in^dite  qu'il  avait  pr(5paree.    1826.    2  vol. 

Tom.  3.  Chronique  de  la  prise  de  Constantinople  par  les  Fran§ois,  ecrite 
par  Geoffroy  de  Ville-Hardouin,  suivie  de  la  continuation  par 
Henri  de  Valenciennes  —  Fragment  d'une  ancienne  chronique 
en  dialecte  rouchy  —  Pierre  Gilles,  description  du  Bosphore  et  de 
la  ville  de  Constantinople,  traduite  du  grec  par  le  comte  d'Hauterive 
—  Nicetas  Choniates,  discours  sur  les  monuments  d^truits  ou  mutil^s 
par  les  crois(5s  en  ^1204  —  Philippe  Mouskes,  chronique  metrique 
de  la  conquete  de  Constantinople  par  les  Francs.    1828.    1  vol. 

Tom.  4.  Chronique  de  la  conquete  de  Constantinople  et  de  r^tablissement 
des  Fran^ois  en  Mor^e ,  ecrite  en  vers  politiques  par  un  anonyme  dans 
les  premi^res  annees  du  14.  siecle,  et  traduite  pour  la  premi^re  fois  sur 
le  ms.  grec  in^dit.    1825.    1  vol. 

Tom.  5.  6.    Chronique   de  Ramon  Muntaner,    traduite  pour  la  premiSre 


38  BUCHON 

fois  du  Catalan,  avec  des  notes.  1827.  2  vol.  Am  Ende  des  2.  Thl. 
befindet  sich  La  conspiration  de  Jean  Prochyta. 
Tom.  7.  8.  Chronique  de  Saint-Magloire  —  Adam  de  la  Halle, 
chronique  —  Ducange,  vie  de  Guillaume  Guiart  —  Branche  des 
royaulx  lignages,  chronique  m^trique  de  Guillaume  Guiart,  publi^e 
pour  la  premi^re  fois   d'apr^8   les   mss.  de  la  bibl.  du  roi.    1828.    2  vol. 

2.  Sirie.    14.  Jahrh.    Vol.  9—25. 

Tom.  9.  Chronique  mdtrique  de  Godefroy  de  Paris,  suivie  de  Livre 
de  la  Taille  de  Paris  en  1313;  publi^es  pour  la  prenii^re  fois  d'apr^8 
lee  mss.  de  la  bibl.  du  roi.    1827.    1  vol. 

Tom.  10.  Po^sies  de  Froissart,  extraites  de  deux  mss.  de  la  bibl.  du 
roi,  et  publides  pour  la  prem.  fois.  1829.  1  vol.  Avec  la  vie  de  Froissart 
par  de  la  Curne    de  St.  Palaye. 

Tom.  11—25.  Chroniques  de  Froissart.  1824—26.  15  vol.  Am  Ende 
des  14.  Bds.  befinden  sich  im  Anhange  diverse  poetische  Stiicke  aiif  d.  Be- 
gebenheiten  dieser  Zeit.  Der  25.  Bd.  enthdit  3  Supplemente :  a.  Relation 
de  Tambassade  de  Migon  de  Rochefort  .  .  .  a  Hugues  IV  juge  d'Arbor^e, 
en  1378,  nebst  der  constitution  du  judicat  d'Arbor^e  ou  Carte  de  Logu; 
b.  Chronique  de  Richard  II  depuis  Tan  1377  — 1399;  c.  Memoires 
de  Pierre  de  Salmon  pr^sentds  k  Charles  VI. 

3.  SSrie.    15.  Jahrh.    Vol.  26—47. 
Tom.  26—40. 

26 — 32.    Enguerrand  de  Monstrellet,  chroniques. 

32.  33.  Saint-Remy,  m^moires  —  The  siege  of  Harflet  et  batayl  of 
Azencourt  by  king  Henry  V. 

34.  Chronique  et  proces  de  la  puceHe  d'Orl^ans  —  L'abb^ 
Dubois,  dissertation  sur  la  minute  du  proces  de  la  Pucelle  —  Guy  de 
Laval,  lettre  sur  la  Pucelle  —  Lettres  patentes  de  Charles  VII  et  de 
Louis  XUI  pour  ranoblissement  de  la  Pucelle  et  de  sa  famille  ■ — 
Sentence  de  la  r^vocation  du  proc^s  de  la  Pucelle  —  Lettres  de 
Jeanne  d'Arc  —  Opinion  des  docteurs  sur  la  Pucelle  —  Pri^re  faite 
k  Toccasion  de  la  Pucelle. 

35.  36.    Matthieu  de  Coussy,  chroniques. 

37 — 40.  Reiffenberg,  des  m^moires  de  Du  Clercq  —  J.  Du  Clercq, 
m^moires  —  Van  Praet,  notice  sur  le  ms.  intitul^:  Tournois  de  la 
Gruthuse  —  Index  diplomatique ,  1148 — 1467  —  Francisco  de 
Frasne,  information  de  la  prise  de  Constantinople  par  les  Turcs  — 
Saad-Eddin-Effendi,  relation  de  la  prise  de  Constantinople,  traduite 
du  turc  par  M.  Garcin  de  Tassy    —    Bonamy,  m^moires  sur  J.  Coeur 

—  Reiffenberg,    extrait   du   ms.    ,,De   Angelis"    —    J.    A.  Lorente, 
extrait  de  Thistoire  de  Tinquisition  —  Journal  d'un  bourgeois  de  Paris. 

Tom.  41.  Chronique  de  Jacques  de  Lalein,  par  Georges  ChasteUain 
Olivier  de  la  Marche,  banquet  donn^  par  Philippe  le  Bon  —  J. 
Molinet,  complainte  de  Gr^ce.    1825.    1  vol. 

Tom.  42.  43.    Chronique  de  ducs  de  Bourgogne,  par  GeorgesChasteHain 

—  Poeme  sur  la  bataille   de  Li^ge   en   1468;   publi^e   pour   la  prem. 
fois.    1827.    2  vol. 

Tom.  44 — 47.    Chroniques   de   Jean  Molinet,   publides  pour  la  premi^re 
fois.    1827—28.    4  vol. 
Buchon,  J.  A.  C. :  Recherches  et  mat^riaux jpour  servir  a  une  histoire  de 
la  domination   fran^aise  aux  XIII.,    XIV.   et  XV,  sifecles  dans  ies 
provinces  d(^membrees  de  Tempire  Grec,  k  la  suite  de  la  quatri^me 
croisade.  Paris,  A.  Desrez  1840.  2  parties  en  1  vol.  gr.  8". 
Part.  1:    Eclaircissemens   historiques,    gdndalogiques   et  numismatiques  sur 
la    principautd    fran^aise    de    Morde    et    ses    douze    pairies,    avec    neuf 
plancbes  de  sceaux,  monnaies  et  mddailles,  et  tables  gdndalogiques. 


BURKHARDT  —  CAMDEN  39 

Part.  2:    Chroniques   des    emp^reurs   Baudoin   et  Henri    de  ConStantinople, 

par    Geoffroy    de    Ville-Hardoin    et    Henri    de    Valeuciennes. 

Burkhardt,  C.  A.  H.:  Quellensammlung  zur  Geschichte  des  Hauses  Hohen- 

zollern.  1.  Bd.    A.  u.  d.   Tit.:  Das  funflft  merckisch  Buech  d.  Chur- 

fuersten  Albrecht  Achilles  (1470-1486.)  Jena  1857.  gr.  8».  2  Thlr. 

Correcturen  und  Zusatze  zu  Quellenschriften  fiir  Hohenzollrische 

Geschichte.  I.  das  kaiserliche  Buch  des  Markgrafen  Albrecht 
Achilles  herausgegeben  von  Dr.  Const.  Hofler.  Jena  1861.  gr.  8". 
T  Thlr. 

Burmannus,  vide  Graevius. 

Byzantinae    historiae    scriptores,    vide  Corpus    scriptorum    historiae  By- 

zantinae. 
Caietanus,  Octavius,  S.  J.  (f  1620  Panormi):   Vitae  sanctorum  Siculorum, 

ex  antiquis   graecis   latinisque  monumentis  et  ut  phirimum  ex  mss. 

codd.  nondum   editis  collectae.     Opus    posthumum   cui  perficiendo 

operam  contulit  Pt.  Salernus.  Panormi  1657.  2  vol.  fol. 

Geruhmtes  Werk. 

Erl.-Schr.:  Alegambe,  bibliotheca  scriptorum  societatis  Jesu.   Antverp.  1643.  fol. 
Caietanus,  O.,  idea  operis  de  vitis   Siculorum  SS.  in  lucem  prodituri.     Pa- 

normi  1617.     4«. 
Mongitore,  bibliotheca  Sicula.     Panormi  1708.     Tom.  I. 

Calmet,  August.,  abbas  Benedict.  Senonensis  (f  1757  Parisiis):  Histoire 
ecclesiastique  et  civile  de  la  Lorraine  qui  comprend  ce  qui  s'est 
passe  de  phis  memorable  dans  rarcheveche  de  Treves  et  dans  les 
eveches  de  Metz,  Toul  et  Verdun,  depuis  Tentree  de  Jules  C^sar 
jusqu'en  16U0;  avec  les  pieces  justificatives  k  la  fin  etc.  ^  Nancy 
1728.  3  vol.  [pder  4,  wenn  die,  meistens  an  das  JEnde  eines  jeden 
Bandes  gebundenen  Preuves  zu  einem  hesondern  und  mit  eigenem 
Titel  versehenen  Bande  geeinigt  sind).  fol.  —  '^  revue,  corrigee  et 
augmentee.  Nancy  1745—57.  7  vol.  fol.  mit  Einschluss  der  miss- 
rathenen  Bibliotheque  de  Lorraine,  welche  den  4.  Bd.  hildet. 

Ein  Auszug  erschien  Nancy  1734.  8o.  —  Hierzu  noch  Xotice  de  la  Lorraine  .  .  . 
par  ordre  alphabetique.  Nancy  1756.  2  vol.  fol.  {mederholt  Luneville  1835 — 37. 
2  vol.  gr.  80.),  Erganzungen  zum  vorhergehenden  Hauptwerke.  Planlos  zusam- 
mengestellt. 

Camden,  Guil.  (f  1623):  Anglica,  Normannica,  Hibernica,  Cambrica;  a 
veteribus  scripta:  ex  quibus  Asser  Menevensis,  Anonymus  de  vita 
Guilelmi  Conquestoris,  Th.  Walsingham,  Th.  de  la  More,  Guil.  Ge- 
miticensis,  Giraldus  Cambrensis:  plerique  nunc  primum  in  hicem 
editi  ex  bibl.  G.  Camdeni.  Francofurti  1602.  (auch  1603).  fol. 

Britannia,   sive  florentissimorum  regnorum  Angliae,    Scotiae,    Hi- 

berniae  et  insularum  adiacentium  ex  intima  antiquitate  choro- 
graphica  descriptio.  Londini  '  1586.  8".,  nicht  voUstdndig\  —  ^  1600. 
4".,  —  '  1607.  fol.  —  Es  wird  auch  eine  Ausg.  Londini  1590.  fol. 
angefiihrt;  existirt  sie?  oder  ist  es  nur  das  Chronicon  Hiberniae, 
ivelches  damals  erschien  und  1607  mit  Henricus  de  Marleburgh  zu 
einem  Ganzen  vereinigt  wurdef 

,The  common  sun,  whereat  our  modem  writers  have  all  lighted  thei  little 
torches.'    Nicolson. 

Uebersetzt  wit.  d.  Titel:  Britannia  a  chorographical  description  of  Great 
Britain  and  Ireland,  together  with  the  adjacent  islands  ....  translat.  .  .  . 
a  by  Edm.  Gibson.  ^  London  1772.  2  vol.  fol.  —  *  corher  ibid.  1695. 
fol.  3  1722.  *  1753.  2  vol.  fol.  —  b  by  R.  Gough.   London  1789.  3  vol.  fol. 

Erl.-Schr. :   Camdeni    et  illustrium  virorum   ad   G.   Camdenura  epistolae.     Cum 


40  CAMDEN  —  CANISIUS 

#   append.  varii  argumenti.  Accedont  snnalium  regni  Jacobi  I  apparatus  etc. 

Londini  1691.     4». 
Whear,   Deogr.,   parentatio   historica  manibus  Camdenianis   oblata.     '  Oxon. 

1628.     «Londini  1704.  4«. 

Camden'8  society  publications.    London  1838  sq.    kl.  4®. 

Dic  Gesellschaft  existirt  eeit  183H  und  hat  l)is  1857  69  vol.  verSffentUcht.  Sie 
boschranlit  sich  hauptsachlich  auf  den  Wicdcrabdruck  selten  gewordoner  Schriften 
naoh  Mpton;  die  Auflago  ist  nicht  gross.  —  Veroffentlichte  Werlte  (von  donen  die 
hiorher  gehorenden  in  der  2.  Al>theil.  vorlioinnien): 

1.  Restoration  of  king  Edward  IV.  2.  Kyng  Johan,  by  bishop  Bale. 
3.  Deposition  of  Richard  II.  4.  Plumpton  coiTespondence.  .5.  Anecdotes 
and  traditions.  6.  Political  songs.  7.  Hayward's  annals  of  Elizabeth. 
8.  Ecclesiastical  documents.  9.  Norden's  description  of  Essex.  10.  Wark- 
worth's  chronicle.  11.  Kemp's  nlne  daies  wonder.  12.  The  Egcrton 
papers.  13.  Chronica  Jocelini  de  Brakelonda.  14.  Irish  narratives, 
1641  and  1690.  15.  Rishangers  chronicle.  16.  Poems  of  Walter  Mapes. 
17.  Travels  of  Nicander  Nucius.  18.  Three  metrical  romances.  19.  Diary 
of  Dr.  John  Dee.  20.  Apology  for  de  Lollards.  21.  Rutland  papers. 
22.  Diary  of  bishop  Cartwright.  23.  Letters  of  eminent  Hterary  men. 
24.  Proceedings  against  Alice  Kyteler.  25.  Promptorium  parvulorum, 
tom.  1.  26.  Suppression  of  the  monasteries.  27.  Leycester  correspon- 
dence.  28.  French  chronicle  of  London.  29.  Polydore  Vergil.  30.  The 
Thornton  romances.  31.  Verney's  notes  of  Long  Parliament.  32.  Auto- 
biographie  of  Sir  J.  Brumston.  33.  Correspondence  of  duke  of  Perth. 
34.  Liber  de  antiquis  legibus.  35.  The  chronicle  of  Calais.  36.  Polydore 
Vergirs  history,  vol.  1.  37.  Italian  relation  of  England.  38.  Church  of 
Middleham.  39.  The  Camden  miscellany,  vol.  1.  40.  Life  of  lord 
Grey  of  Wilton.  41.  Diary  of  Walter  Yonge.  42.  Diary  of  Henry 
Machyn.  43.  Visitation  of  Huntingtonshire.  44.  Obituary  of  Rich. 
Smyth.  45.  Twysden  on  the  government  of  England.  46.  Letters  of 
Elizabeth  and  James  VI.  47.  Chronicon  Petroburgense.  Liber  niger. 
48.  Queen  Jane  and  queen  Mary.  49.  Bury  wills  and  inventories. 
50.  Mapes,  de  nugis  curialium.  51.  Pilgriraage  of  sir  R.  Guylford. 
52.  Secret  services  of  Charles  JI  and  James  II.  53.  Chronicle  of  Grey 
Friars  of  London.  54.  Promptorium  parvulorum,  tom.  2.  55.  The 
Camden  miscellany,  vol.  2.  56.  Verney  papers  to  1639.  57.  The  ancren 
riwle.  58.  Letters  of  lady  B.  Harley.  59.'  Roll  of  bishop  Swinfield, 
vol.  1.  60.  Grants,  etc.  from  the  crown  during  the  reign  of  Edward  V. 
61.  The  Camden  miscellany,  vol.  3.  62.  Roll  of  bishop  Swinfield,  vol.  2. 
63.  Charles  I  in  1646.  Original  letters.  Ed.  by  J.  Bruce.  64.  Chronicle, 
an  english,  of  the  reigns  of  Richard  II,  Henry  IV,  Henry  V  and 
Henry  VI.  Ed.  by  J.  S.  Davies.  65.  The  knights  hospitallers  in  Eng- 
land  a.  D.  1368.  Edit.  by  Lambert  .  .  .  J.  Mitchel  Kemble.  66.  Diary 
of  John  Rous,  incumbent  of  Santon  Downham,  Suffolk,  from  1625 — 1642. 
Edit.  by  Everett  Green.  67.  The  trevelyan  papers,  part.  1.  Edit.  by 
J.  P.  Collier.  68.  Journal  of  Rowland  Davies ,  dean  of  Ross  .  .  .  from 
1689—1690.  Edit.  by  Rich.  Caulfield.  69.  The  domesday  of  St.  Pauls, 
description  of  the  manors  belonging  to  the  church  of  St.  Pauls  in  London 
1222.  Edit.  by  W.  Hale. 
Canisius,  Henr.  (f  1610):  Chronicon  Victoris.  Chronicon  Joannis  Bicla- 
riensi.s.  Legatio  Luitpraudi  ad  Nicephorum  Phocara,  noraine  Ottonis 
Magni  Imp.  Augu.sti.  Synodus  Bauarica,  sub  Tassilone  Bavariae 
duce  tempore  Caroli  Magni  . . .  Omnia  nunc  prira.  in  luc.  edita 
studio  H.  C.  Ingolstadii  1600.  4». 

Thesaurus    monumentorura    ecclesiasticorum   et    historicorum   seu 

Lectiones  antiquae.  Ingolstadii  1601—04.  6  vol.  4". 

Hierzu  ranss  man  fUgen:  eiuid.  Promptuarium  eccleslaBticuni.  Ingolst.  1608. 
4«.,  in  Wahrheit  nichts  andere»  aln  der  5.  Theil  der  Lect.  antiq.  mit  neuem  Titel, 
aber  doch  um  5  neue  Schriften  vermehrt. 


CARACCIOLIUS  —  CHRONIKEN  41 

Edit.   n*  cur.    Jac.  Basnage.     Antuerp.    (Amsterd.)   1725.    7   tom.   in  3,  4 
oder  5  vol.  fol. 

In  dieser  schonen  Ausg,  fehlen  mehrere  Stiickc  der  vorhergehenden.     Ihr  In- 
halt  ap.  Fabric.  bibl.  graeca  XIII.  p.  759  sq. 

Caracciolius,  Ant.:    Antiqui  chronologi    quatuor    historiae    Neapolitanae. 

Neapoli  1626.  4«. 
Carusius  |  Joh.  Bapt.  (f  1724) :    Bibliotheca  historica  regni  Siciliae,  sive 
Caruso    i  historicorum  *qui  de  rebus  SicuUs  a  Saracenorum  invasione  ad 

Aragonensium  principatum  illustriora  monumenta   reliquerunt,    am- 

plissima  collectio.  Panormi  1720 — 23.  2  vol.  fol. 

Sehr  reichhaltig  u.  schatzbar  ist  die  Nachlese  des  Rosarius  Gregorius  (s.  d.) 
Erl-Schr. :  Wachler,  Gesch.  der  histor.  Forschung  II.  1.  p.  192. 

Caxton  society.     Gegriindet  1845;    so    benannt    zum  Andenken  an  den 
ersten  Buchdrucker  Englands.     Veroffentlichte  Werke: 
Henricus  de  Silgrave,  chronicon,  ed.  by  C.  Hook. 
Gaimar's  chronicle  ..  ed.  by  Th.  AVright. 
Le   r^volte  du  comte   de  Warwick  contre  le    roi  Edouard  IV,    to    which 

is  added  a  french   letter   relating   to   lady  Jane  Grey   and  queen  Mary, 

edit.  by  J.  A.  Giles. 
Epistolae  Walteri  Dervensis  abbatis,  ed.  C.  Messiter. 
Benedictus   abbas  Petriburgens.,   vita  et  mirac.  s.  Thomae  Cantuar,  ed. 

by  J.  A.  Giles. 
Galfridus    le    Baker    de    Swinbroke,    chronicon    Angliae,    edit.    by    J. 

A.  Giles. 
Epistolae  Herberti  de  Losinga,  ed.  by  Anstruther. 
Anecdota  Bedae,  Lanfranci  et  aliorum,  inedited  tracts,  letters,  poems  e<c. 

of  Bede,  Lanfranc  .  .  .  by  J.  A.  Giles. 
Rudolphi  Nigri  chronica  duo,  by  Anstruther. 
Memorial    of   bishop   Waynflete    by    Dr.   Pet.   Heylyn,    edit.    by   T.   R. 

Bloxam. 
Robert  Grosset§te's    „Chasteau   d'Amour"    and   La   Vie    de    s.    Marie 

Aegyptienne,  ed.  by  M.  Cooke. 
Galfridus   Monumetensis,   histor.    Britonura  .  .  .  .  ed.    by  J.  A.  Giles. 
Alanus  prior  Cantuar.,  postea  abbas  Tewkesburiensis,  scripta  quae  extant, 

ed.  by  J.  A.  Giles.  " 
Chronicon  Angliae  Petriburgense  iterum  post  Sparkium  ed.  J.  A.  Giles. 
Vitae  quorundam  Anglo-Saxonum,  ed.  by  J.  A.  Giles. 

Champollion-Figeac,  documents  historiques  inedits,  vide  ttnter  Collection 
de  documents  inedits  sur  Thistoire  [mSlanges  historiques.) 

Chapeaville,  Joh.,  canonicus  Leodiensis  (f  1617):  Qui  gesta  pontificum 
Tungrensium,  Traiectensium  et  Leodiensium  scripserunt  auctores 
praecipui.  Accedit  P.  Aeg.  Bucherii  de  primis  Tungrorum  seu  Leo- 
diensium  episcopis  historica  disputatio  itemque  chronologia  poste- 
riorum.  Auch.  unt.  d.  Tit.:  Historia  sacra  et  profana  nec  non  po- 
litica  etc.  Leodii  1612—16.  {neuer  Tit.  ihid.  1618.)  3  tomi.  A"^. 

Wichtig  fiir  die  Kirchengeschichte  von  Liittich,  Tongern  u.    Utrecht;  die  Pro- 
fangeschichte  reicht  bis  Ludwig  XII. 

Chesne,  And.  du,  vide  Duchesne. 

Chronicles  and  memorials  of  Great  Britain  and  Ireland,  vide  Rerum  Bri- 

tannicarum  raedii  aevi  scriptores. 
Chroniken,  die  mun.sterschen,  des  Mittelalters,  vide  Geschichtsquellen  des 

Bisthums  Miinster. 
hamburgische.     Fiir    den    Verein    fiir    hamburgische    Geschichte 

herausg.  von  J.  M.  Lappenberg.    Hamburg  1852 — 61.    1 — 4.  Heft. 

gr.  8».  k  24  Sgr. 


42  CHR0NIQUE8  -  COLECCION 

Chroniques  Siennoises    trad.   de  ritalien    pr^c^d.  d'une   introduction  et 

accomp.  de  notes  p.  le  Duc  de  Dino.    Avec  facsim.     Paris  1846. 

gr.  So. 
Chronographi  IV,  vide  Schard,  German.  rer. 
Code  historique  et  diplomatique  de  la  ville  de  Strasbourg.     Strasbourg 

1843.  1848.  Tom.  I.  part.  1.  2.  (  fin  des  chroniques  d^Alsace.)  err.  4". 

n.  61  Thlr.  ^  -^  •  ^ 

Entbfilt  Mittbcilungcn  aus  ClosenerB  und  Twingers  Cbroniken. 

Colgan,  Joa.:  Acta  sanctorum  veteris  et  maioris  Scotiae  seu  Hiberniae 
'  sanctorum  insulae,  partim  ex  variis  per  Europam  mss.  codd.  ex- 
scripta,  partim  ex  antiquis  monumentis  et  probatis  authoribus  eruta 
et  congesta:  omnia  notis  et  appendicibus  iUustrata.  Tom.  I.  Janr,, 
Febr.  et  Martium  complectens.  Lovanii  1645.  fol.  —  Tom.  II.  Pa- 
tricii,  Cohimbae  et  Brigidae  acta  continens  [dieser  Tlieil  ist  auch 
hekannt  nnter  der  Bezeichminy:  Acta  triadis  thaumaturgae  seu  di- 
vorum  Patricii,  Cokimbae  et  Brigidae).  ihid.  1647.  fol. 

Selten  und  sehr  gesucht  in  Kngland. 

ColiecQao  de  livros  ineditos  da  historia  portugueza  dos  reinados  dos  sen- 

hores  reis   De  Joao  I,    D.   Duarte,    D.   Affonso  V  e  D.  Joao  II. 

Publicada  por  ordem  da  academia  real  das  sciencias   de  Lisboa. 

Lisboa  1790—93.  1816.  1824.  5  vol.  fol.  26^  Thlr. 

Inhalf-    Vol.  1:   Mth.  de  Pisano,livro  da  guerra  de  Ceuta;  Ruy  de  Pina 

chronicas   d'el   rey   D.   Duarte,   D.  AfFonso  V.  —    Vol.  2:    Chronica  del 

rey   D.    Joao   II;     Gomes   Eanncs   de   Azurara,    chronica   de    conde 

D.  Pedro    de  Menezes.    —     Vol.  3:    Ruy    de   Pina,    chronica   de   conde 

D.  Duarte  de  Menezes;  Livro  vermelho  do   rey  D.  Affonso   V;    frag- 

mentos  da  legisla(jao  Portugueza.   —   Vol.  4:  FernaoLopez,  chronicas 

dos  reinados    de   D.  Dinis,   D.   Affonso  IV,  D.  Pedro  I  e  D.  Fernando. 

—    Vol.   5:    As    chronicas   dos    reis   dc  Portugal  por    Christ.    Rodrigues 

Acenheiro;  Foros  antigos  dos  Concetos   de  Gravao,  Guarda  e  Beja; 

descripQao    do    terreno    em    roda    da    cidade    de   Lamego  por    Ruy 

Fernandes. 

Eigentlicher  Herausgeber  war  Josd  Oorrea  da  Serra.  Fiir  die  Geschiohtc 
Portugals  sehr  ^vichtige  Sammlung.  —  Vom  6.  Bande  sind  nur  40  Seiten  gedrnckt 
und  nicht  fortgesetzt ;  sie  enthalten  Foros  de  Castello  Branco. 

dos  documentos  e  memorias  da  academia  real  da  historia  portu- 

gueza.    Lisboa  1722—36.    15  vol.  fol. 

Sehr  wichtipe  Sammhing. 

dos  principaes   auctores   da  historia  portugueza,  publicada  com 


notas  pelo   director  da  classe  da  litteratura  da  academia  real  das 
sciencias.    Lisboa  1806-09.  8». 
Jnhalt:    Tom.  \ — 6:    (Bemardo  de  Brito,  monarchia  Lusitana.    Livro  1 — 6.) 

Lisboa  1806-09. 
Tom.   1.  2.   {d.   i.   7.   8.):    (Ant.    Brandao,    monarchia    Lusitana.     Livro 
8—11.)    1806. 
Coleccion  de  documentos  ineditos  para  la  historia  de  Espana,  por  Don 
Mig.  Salva,   Pedro  Sainz  de  Baranda  y  M.  F.  de  Navarrete. 
Madrid  1842-60.  Vol.  I— XXXV.  4».  450  fr. 

de    las   cr6nicas  y  memorias  de  los  reyes  de  Castilla.     Madrid 

1779-87.  7  vol.  4«. 

Diese  schStzbarc,  sehr  gut  gcdruclcte  u.  jetzt  soltene  Sanimlung  ist  von  Eugen  i  o 
de  Llaguno   Aniirola  be.sorgt  und  enthSlt : 

Tom.  I.    Pt.  Lop.  de  Ayala,  cronica  del  rey  Pedro  I.    1779. 

Tom.  II.  Dcl  mismo  cr6nica  de  D.  Enrique  II,  Juan  I  y  Enrique  III.  1780. 

Tom.  III.    Cronica  de  D.  Pedro  Niiio  por  G.  Diez  de  Gomez,  la  embaxada 


COLLECTIO  —  COLLECTION  43 

al   Tamerlan    por   Ruy   Gonzalez    de   Clavijo,   y   el   Sumario   de   los 

reyes  de  Castilla.    1781. 
Tom.  IV.    Cronica    del    rey    D.   Alonzo   VIU.    Parte    I    que    contiene    les 

mcmorias  historicas  de  la  vida  y  acciones  de  este  rey,  recogidas  por  el 

Marqu^s    de  Mond^jar   (d.   i.   Ibanez)   e   illustr.   por  Fr.   Cerda  y   Rico. 

1783.    (Der  2.   Theil  ist  nicht  erschienen.) 
Tom.    V.    Cronica  de  D.  Alvaro  de  Luna.    1784. 
Tom.    VI.    Cronica    del    rey    D.    Enrique    IV     por    Diego    Enriquez    de 

Castillo.    1787. 
Tom.   VII.    (Juan   Nunez   de  Villasan)   Cronica   de   D.  Alfonso  XI.    1787. 

Parte  1. 

Passend  schliesst  sich  hieran : 

Cr6nica  de  D,  Juan  II  por  Fernan  Perez   de  Guzman.     Valencia 

1779.  fol. 
Cronica  de  los  reyes  catolicos  D.  Fernando  y  D.  Isabel,  por  Her- 
nando  del  Pulgar.  Valencia  1780.  fol. 
Collectio  chronicorum  edente  Miguel  Lopes  Ferreyra,  sub  tit.  gen.: 

1.  Duarte   Gaivao,    chronica  do   D.  Affonso  Henriques  I  rey  de 
Portugal.  Lisboa  1726. 

2.  Ruy  de  Pina,  chronica  do  D.  Sancho  I,  iMd.  1727. 

3.  „    —    „    —      chronica  do  D.  Affonso  II,  ihid.  1727. 

4.  „    —    „    —      chronica  do  D.  Sancho  II,  ihid.  1728. 

5.  „    —    „    —      chronica  do  D.  Affonso  III,  ihid.  1728. 

6.  „    —    „    —      chronica  do  D.  Diniz,  ihid.   1729.  1  vol.  fol. 
Collection  complete  des  m^moires,  vide  Petitot. 

Collection  de  chroniques  Belgesine  dites,  publiee  par  ordre  du  gouver- 
nement  et  par  les  soins  de  la  commission  royale  d'histoire.  Bruxelles 
1836—60.  Vol.  I— XIX.  gr.  4«.  271  fr. 

Interessante  und  wichtige  Sammlimf;,  fiir  deren  Heransgabe  die  um  die  vater- 
landische  Geschichtsforschung  mit  wahrhaft  patriotischem  Eifer  besorg^te  belgische 
Regierung  eine  eigene  Commission  bildete.  Zu  dieser  gehorten  bisher  v.  Ger- 
lache,  V.  Reiffenberg,  Gachard,  de  Ram,  de  Smet,  du  Mortier,  Willems,  Bormans 
und  Borgnet. 

Inhalt :    Tom.  I. :    Jean  van  H  e  e  1  u ,  chronique  en  vers.  1836.  1  vol.    10  fr. 
Tom.    II.    IV.    Philippe    Mouskes,    chronique  rim^e.     1836-^-38.     2    vol. 
28  fr.    Suppl^m.  1845. 

Recueil  des  chroniques  de  Flandre,  publi^  ...  par  J.  J.  de  Smet. 
Auch  unt.  d.  Tit.:  Corpus  chronicorum  Flandriae,  sub 
auspiciis  Leopoldi  I  serenissimi  Belgarum  regis,  ed.  J.  J.  de 
Smet.  1837.  41.  56.   Vol.  1—3.  45  fr. 

Tom.  III.  Vol.  I. :  Antiquissiina  genealogia  forestariorum  et  comitum 
Flandriae  —  nomina  comitum  Flandriae  —  brevissima  genealogia  Flan- 
drensium  comitum  —  alia  brevior  genealogia  forestar.  et  comit.  Flandriae 
—  catalogus  et  chronica  principum  Flandriae  —  chronicon  comitnm 
Flandrens.  —  chronicon  Flandriae  scriptum  ab  Adriano  de  Budt,  mon. 
Dunensi  sub  fin.  sec.  XIV.  —  annales  fratris  cuiusd.  anon.  conventus 
fratrum  minor.  Gandavens.  —  annales  S.  Bavonis  Gandensis  —  chronicon 
S.  Bavonis  scriptum  sub  fin.  sec.  XV.  ab  auct.  anon.  —  descriptio  de 
origine  conventus,  postea  abbatiae  Trunchiniensis,  ord.  Praemonstrat.  — 

Tom.  VI.  Vol.  II.  Breve  chronicon  Elnonense  S.  Amandi  —  ancienne 
chronique  de  Flandre  —  chronica  Aegidii  Li  Muisis,  abbatis  XVII»  S. 
Martini  Tornacens.  —  chronicon  Aegidii  Li  Muisis,  abb.  S.  Mart.  Torn. 
alterum  —  chronicon  Jacobi  Muevin,  XVII'  abbatis  S.  Mart.  Torn.  — 
chronica  Tornacensis  sive  excerptum  e.x  diversis  auctoribus  collectum  — 
chronicon  Balduini  Ninoviensis  —  appendices  —  codex  diplomaticus 
abbatiae  Ninoviensis. 


44  COLLECTION 

Tom.  X.  Vol.  TII.  Breve  cbronicon  Flandriae  —  laetRte  deel  der  Kronyk 
van  Jan  van  Dismude  —  chronique  des  PayB-Has,  de  France,  d'Angleterre 
et  de  Tournai  —  chronique  de  Flandre  etdes  croisades  —  histoire  des 
Pais-Bas  depuis  1477 — 1492,  dcrite  en  forme  de  journftl  par  un  auteur 
contemporain.  (Vol.  IV.  ist  unter  der  Prcaae.) 
Tom.   V.    VIJ.  Jean  de  Klerk,  les  gestes  des  ducs  de  Brabant.    1839.  43. 

2  vol.    24  fr. 
Tom.    VIII.    Documens  relatifs  aux  troubles  du  pays  de  Li^ge  sous  les 
princes  dveques  Louis   de  Bourbon  et   de  Jean    de  Hornc  (1455 — 1505), 
publ.  pour  la  prem.  fois  par  Tabbd  F.  X.  de  Ram.    Bruxelles  1844.   4". 
1  vol.  15  fr. 

EnthaH:  Johannes  de  Los  —  Henricus  de  Merica  —  Theodoricus 
Pauhis. 
Monuments  pour  servir  a  rhistoire  des  provinces  de  Namur,  de 
Hainaut  et  de  Luxembourg,  recueillis  et  publics  pour  la  premiere 
fois  (a  Texception  du  ,Cantatorium  Sancti  Huberti')  par  le  baron 
de  ReiiFenberg. 
Tom.  IX.    Vol.  I.    1.  division.    Partie  diplomatique.    1844. 

Enthdlt:    1.    Cartulaire   de   Notre-Dame  de  Namur  (1200—1328)  ^crit 
dans  la  l""®  moitid  du  14.  si^cle.    —   2.   Autre  cartulaire  de  Namur 
(1235  — 1298).    —    3.    Chartrier    de    Namur    ou    chartes    originales 
(1092—1323).  —  4.  Cartulaires  de  Hainaut  (1071—1347). 
Tom.  XII.— XIV.  Vol.  IV. — VI.    2.  division.    L^gendes  historico-po^tiques. 
Auch  unt.    d.    Titel:    Le    chevalier    au   cygne   et   Godefroid    de  Bouillon. 
1846.  48.  54.    Vol.  1—3. 
Tom.  XV.    Vol.  VII.    Suite   de  la  2.  divis.    L^gendes  historico-po^tiques   et 
3.  division.    Annales  et  chroniques.     1847.    1  vol. 

Enthdlt:    2.    division.    Roman    en   vers    de  Gilles  de  Chin,  seigneur  de 
Berlaymont.  —  3.  divis.    a.  Petites  annales  —  b.    Annales  d'Anchin 
—    c.    Histoire  de  Tabbaye  de  St.   Hubert   depuis    sa    fondat.    vers 
687—1106  —  d.  Chronique  de  l'abbaye  de  Liessies,  750—1578.  — 
e.   Histoire   de   1'abbaye    de   St.   Denis   en   Broqueroie,   par   1'abb^ 
Gaspar  Vincq   —   f.  Autre   chronique   de   St.  Denis   depuis    Tann^e 
1081—1667. 
Tom.   XVI.    Vol.   VIII.    Suite    de  la    3.    division.     Annales    et    chroniques. 
1848.    1  vol. 
Enthdlt:    g.   Antiquitas  ecclesiae  Andaginensis  S.  Petri.  —  h.  Chronique 
de    Tabbaye    de    FloreflPe.     —     i.    Fundatio    et    abbates    abbatiae 
FlorefFensis ,    adhuc   inedita,    auctore  Bernardo   Henrico   Maxim.    de 
Varick  —  k.    Annales  de  Tabbaye  de  St.  Ghislain  par  Dom  Pierre 
Baudry.  —  6  vol.    90  fr. 
Tom.  XI.    Relation    des    troubles   de    Gand   sous    Charles - Quint ,   par  un 
anonyme;    suivie   de   330   documents   in^dits   sur   cet  dvdnement;  par  M. 
Gachard.    1846.    1  vol.    14  fr. 
Tom.  XVII — XIX.    Dinterus,  chronica  ducum  Lotharingiae  et  Brabantiae 

ac  regum  Francorum.    1854—60.    Tom.  I.    1.  2.    II.  III.   45  fr. 
Erl.-Schr. :  Compte   rendu   des    seances    de   la  commission  royale   d'histoire   ou 
Recneil  de  ses  bulletins.     Eruxell.  1844.     Tom.  1.     2c  ^dit.  gr.  4«. 
Warnkonig  in  von  SybeTs  hi.stor.  Zeitschrift.    1860.    3.  Heft.    p.  233. 

Collectlon  de  documents  in^dits  sur  Thistoire  de  France  publi^s  par  ordre 
du  roi  et  par  les  soins  du  ministre  de  Tinstruction  publique  •  •  •  • 
Paris,  imp.  royale  1835 — 60.  Zusammen  bis  jetzt  125  vol.  gr.  4". 
und  4  Atlas  fol. 

Eine  grosBartige   iind  pracbtvolle   Sammlimg,  die   alie  ilbrigen  franEiSsiscben 
hinter  eich  liisvt.    Gaizot  gab  za  ihr  den  Anstoss. 
Inhalt:    1.  Serie.    Histoire  politiquc. 


COLLECTION  45 

A.  M^moires  militaires  relatifs  a  la  succession  d'Espagiie  sous  Louis  XFV 
extraits  de  la  correspondance  de  la  cour  et  de  g^nlraux,  par  le  lieutenant 
g^n^ral  deVault,  .  ..  revus,  publi^s  et  pr^c^des  d'une  introduction  par 
le  lieutenaut  gen^ral  Pelet.  Tom.  I.— X.  1835—59.  —  Dazu:  Atlas 
dress^  par  les  soins  de  M.  le  lieut.  g^n.  Pelet  du  vol.  1—8.  Paris 
1836—45.    fol.  max. 

B.  Negociations  relatives  a  la  suecession  d'Espagne  sous  Louis  XIV  ou 
correspoudances,  m^moires,  .  .  .  accompagnes  d'un  texte  historiqne  et 
prec^des    d'une  ,  introduction  par  M.  Mignet.    Tom.  L — IV.     1835 — 42. 

G.  Journal  des  Etats  g^nei-aux  de  France,  tenus  a  Tours  en  1484  sous  le 
regne  de  Charles  VIII,  r^dige  en  latin  par  Jehan  Masselin  .  .  ., 
publi^    et   traduit    pour    la    premi^re    fois  .  .  .  par  A.  Bernier.     1835. 

D.  Proc^s-verbaux  des  s^ances  du  conseil  de  r<5gence  du  roi  Charles  VIII, 
pendant  les  mois  d'aout  1484  a  janvier  1485,  publi^s  .  .  par  A. 
Bernier.     1836. 

E.  Chronique  des  ducs  de  Normandie,  par  Benoit,  trouv^re  anglo- 
normand  du  XII.  siScle,  publiee  pour  la  premiere  fois  .  .  .  par  Francisque 
Michel.    3  vol.     1836—44. 

F.  E^glements  sur  les  arts  et  metiers  de  Paris,  redig^s  au  XIII.  siecle 
et  connus  sous  le  nom  du  ,,Livre  du  metiers"  d'Etienue  Boileaui 
publi^s  .  . .  avec  des  notes  et  une  introduction  par  G.  B.  Depping.     1837. 

G.  Histoire  de  la  croisade  contre  les  her^tiques  Albigeois,  ecrite  en  vers 
provenQaux  par  un  poete  contemporain ,  traduite  et  publiee  par  M.  C. 
Fauriel.     1837. 

11.    Paris  sous  Philippe  le  Bel  d'apr^s  des  documents  originaux  .  .  .  publi^ 

pour  la  premiere  fois  par  H.  G^raud.     1837. 
/.    Relations  des  ambassadeurs  venitiens  sur  les  aifaires  de  France  au  XVI. 

si^cle,  recueillies   et  traduites   par  M.  N.  Tommaseo.    2  vol.     1838. 
K.    Chronique  de  Bertrand  Du  Guesclin  par  Cuyelier,  trouvere  du  XIV. 

si^cle,  publi^e  pour  la  premiere  fois  par  E.  Charri^re.    2  vol.     1839. 
L.    Chronique  du  religieux  de  Saint-Denys,  contenant  le  regne  de  Charles  VI 

de  1380  k  1422,  publiee   en  latin  pour  la  premiere  fois  et  traduite  par 

M.    Bellaguet,    precedee    d'une    introduction    par    M.    de    Barante. 

6  vol.     1839—52. 
M.    Archives   administratives   de   la  ville   de  Eeims.     Collection   de   pi^ces 

in^dites  .  .  .  par  Pierre  Varin.     (Tom.  I.  1.  2.  II.  1.  2.  IIL)    3  tom. 

in  5  vol.     1839—48. 
N.   Archives   l^gislatives   de   la   ville   de  Reims.    CoUection   de   pi^ces  in^- 

dites  .  .  .  par  Pierre  Varin  .  .  .  Tom.  I.  coutumes.  II.  1.  2.  3.  statuts. 

2  part.  in  4  vol.    1840 — 52.  —  Dazu:    Table  g^nerale  des  matieres  .  .  . 

par  L.  Amiel.     1853. 
0.    Correspondance  de  Henri  d'Escoubleau  de  Sourdis,  .  . .  augment^e 

des   ordres,    instructions    et    lettre    de    Louis    XIII    et    du    cardinal    de 

Richelieu  k  M.  de  Sourdis,  . . .  et  accompagnee  d'un  texte  historique,  de 

notes  et  d'une  introduction  .  .  .  par  Eug^ne  Sue.    3  vol.     1839. 
P.    Lettres  de  rois,    reines   et   autres  personnages    des  cours  de  France  et 

d'Angleterre,  depuis  Louis    VII  jusqu'    a  Henri    IV,    tir^es   des    archives 

de    Londres,    par    Br^quigny    et    publi^es    par    M.    Champollion- 

Figeac.     Tom.  L   (a.  1162—1300).    II.   (a.    1301—1515.)     1839.    1847. 
Q.    Les  Olim   ou   registres    des   arrets   rendus   par   la  cour  du  roi  sous  les 

r^gnes    de    saint  Louis ,    de  Philippe   le  Hardi,  .  .  .  publi^s  par  le  comte 

Beugnot  .  .  (Tom.  I.  1254—1273;  IL  1274—1318;  HL  1.  1299—1311; 

III.  2.  1312—1318.)    3  tom.  in  4  vol.     1839—48. 
R.    CoUection  des  cartulaires  de  France. 

Tom.  I.  II.  Cartulaire   de  Tabbaye   de   Saint-Pere   de   Chartres,   publi^ 
par  M.  Gu^rard.     1840. 

Tom.  III.    Cartulaire  de  Tabbaye  de  Saint-Bertin,  publi^  par  M.  Guerard; 


46  COLLECTION 

cartulaire  de  Tabbaye  de  la  Saint-Trinit^  du  Mont  de  Rouen,  pr^pard 
pour  rimpression  par  A.  Deville.  —  1840. 

Tom.  IV — VII.  Cartulaire  de  r^glisc  Notre-Dame  de  Paris,  publid  par 
M.  Gu(5rnrd  avec  la  collaboration  de  MM.  G^raud,  Marion  et 
Deloye.     1850. 

Tom.  VIII.  IX.    Cartulaire  de  Tabbaye  de  St.  Victor  de  Marseille,  publi^ 
par  M.  Gu^rard.     1857. 
S.    Papiers  d'^tat  du  cardinal  de  Granvelle  ...  publids  sous  la  direction 

.de  M.  Ch.  W^eiss.    Tom.  I— IX.     1841—52. 
T.    Proc<!!s    des    Templiers,     publi^    par    M.     Michelet.      Tom.     I.    II. 

1841—51. 
U.    N^gociations,  lettres  et  pieces  diverses  relatives  au  r^gne  de  Francjois  II, 

tir^es  du  portefeuille  de  S^bastien   de  TAubespine  ..  .  par  Louis 

Paris.     1841. 
V.    Proces-verbaux   des   Etats   g^neraux   de  1593,  recueillis  et  publi^s  par 

M.  Aug.  Bernard  (du  Montbrison).    1842. 
W.    Recueil  des  lettres  missives   de  Henri  IV.   publi^   par  M.  Berger  de 

Xivrey.    Tom.    L— VII.    (Tom.    L    1562—1584;    U.    1585—1589;    IIL 

1589-93;  IV.  1593—1598;  V.  1599—1602;  VL  1603—6;  VII.  1606—10.) 

1843—1858. 
X.    Negociations   diplomatiques    entre    la  France    et  TAutriche    durant   les 

trente   premiSres   ann^es   du   XVI.    siecle,    publi^es    par   M.    Le    Glay. 

2  vol.     1845. 
F.    Captivit^  du  roiFrauQois  I  par  M.  Aim6  Champollion-Figeac.  1847. 
Z.    N^gociatious  de  la  France  dans  le  Levant,  ou  correspondances,  memoires 

et  actes  diplomatiques, .. .  publiees  pour  la  premi^re  fois  par  E.  Charri^re. 

Tom.  L— IV.     1848—60. 
Aa.    Recueils  des  monuments  inedits  de  l'histoire  du  tiers  ^tat. 

1.  s^rie,  parAugustin  Thierry.  Chartes,  coutumes,  actcs  municipaux, 

statuts   de   corporations   d'arts  et   mdtiers   des   villes  et  communes  de 

France.    R^gion   du  nord.     Tom.    L  —  III.     (Tom.    I.    1057   —   XV. 

si^cle;   IL  XV.— XVIL   si^cle;  IIL  —  1789.)  '  Amiens  1850—56. 

Bb.    Li  Livres  de  Jostice  et  de  Plet,  publi^  pour  la  premiere  fois  . . .  par 

Rapetti,  avec  un  glossaire  .  .  .  par  P.  Chabaille.     1850. 
Cc.    Correspondance  administrative   sous   le   r^gne  de  Louis  XIV   entre   le 

cabinet  du  roi ,    les   secr<^taires  d'Etat  .  .  .  etc.  etc.    recueillie    et  mise  en 

ordre  par  G.  B.  Depping.    Tom.  I. — IV.     1850 — 55. 
Dd.    Lettres,  instructions   diplomatiques    et  papiers   d'^tat   du   cardinal  de 

Richelieu,     recueillis    et    publi^s    par    M.    Avenel.      Tom.     I. — III. 

1853—58. 
Ee.    Cartulaire  de  Tabbaye  de  Saviguy,  suivi  du  petit  cartulaire  de  Tabbaye 

d'Ainay,    publi^s    par  Aug.    Bernard.    2   part.   in  2   vol.     1853.     (Die 

Paginirung  durch  beide  'Theile  ist  fortlaufend.) 
Ff.    Privildges  accord^s  k  la  couronne  de  France  par  le  Saiut-Si^ge.     1855. 
Gg.    M^moires    de   Claude   Haton   contenant  le    r^cit   des  dv^nements  ac- 

complis   de  1553 — 1582,    principalement   dans  la  Champagne  et  la  Brie, 

publ.  par  F.  Bourquelot.     2  vol.     1857. 
Hh.    N^gociations    diplomatiques    de   la   France    avec   la    Toscane.     Docu- 

ments   recueillis  par  Gius.   Canestrini  et  publ.  par  Abel  Desjardins. 

Tom.  I.     1859. 
li.    Anelier,   Guill. ,   de   Toulouse,    histoire   de   la   guerre   de  Navarre  en 

1276  et  1277,  publ.  avec  une  traduction  .  .  .  par  Franc.  Michel.    1856. 
Kk.    Cartulaire  de  Tabbaye  de  Beaulieu  (en  Limousin),  publ.  par  Maxim. 

Deloche.     1859. 
2.  Sirie.    Histoire   des   lettres   et   des   sciences. 

A.    Ouvrages  in^dits  d'Ab^Iard,  pour  servir  k  Thistoire  de  la  philosophie 

scolastique  en  France,  publids  par  M.  Victor  Cousin.     1836. 


COLLECTION  47 

B^  Les  quatre  livres  des  rois,  traduits  en  fran^ais  du  XII.  si^cle,  suivis 
d'un  fragment  de  moralit^s  sur  Job  et  d'un  choix  de  sermons  de  saint 
Bernard,  publi^s  par  M.  Le  Roux  de  Lincy.  1841. 
C.  L'^claircissement  de  la  langue  fran^aise,  par  Jean  Palsgrave,  siflvi 
dela  grammaire  de  Giles  Du  Guez,  publi^s  pour  la  premiere  fois  en 
France  par  F.  Genin.  1852. 
3.  Serie.    Arch6ologie. 

A.  Statistique  monumentale.  Rapport  .  .  .  sur  les  monuments  historiques 
de&-  arrondissements  de  Nancy  et  de  Toul  .  .  .  par  E.  Grille  de^ 
Beuzelin  (mit  Atlas  in  fol.)    1837. 

B.  Instructions  du  comite  historique  des  arts  et  monuments.  Tom.  I. 
(Vol.  1.  Monuments  gaulois,  grecs,  romains  et  chr^-tiens.  Vol.  2. 
Monuments  chretiens  par  Lenoir,  Merimee,  Lenormant.  Vol.  3. 
Architecture  militaire  au  moyen  fige  .  .  .  par  Merimee  et  Lenoir). 
Tom.  II.  Architecture  monastique  par  Lenoir  (1.  partie).  Tom.  III. 
Iconographie  chr^tienne.    Histoire  de  Dieu  par  M.  Didron.     1843 — 56. 

C.  Monographie  de  r^glise  Notre  Dame  de  Noyon  par  Le  Vitet  {mit 
Atlas  in  fol.) 

D.  Notice  sur  les  peintures  de  Teglise  de  Saint-Savin  par  P.  Merim^e. 

E.  Comptes  de  d^penses  de  la  construction  du  chS,teau  de  Gaillon,  publi^s 
par  A.  Deville  (mit  Atlas). 

F.  Journal  d'01ivier  L^fevre  d'Ormesson  et  extraits  des  m^m.  d'Andr6 
L^fevred'Ormesson,publ.  par  Cheruel.    Tom.  L  (1643— 1650.)    1860 

M^Ianges  historiques. 

A.    Documents     historiques    inedits  .  .  .  publi^s     par    M.    Champollion- 
Figeac.     Tom.  I.— IV.  (I.  IL  III.  1.  2.  IV.  1.  2.)     1841—48. 
PiSces   officielles  relatives  k  la  collection. 

A.  Rapports  au  roi  et  pieces.    s.  l.  et  a. 

B.  Rapports  au  ministre.     1839. 

Collection  des  m^moires  pour  servir  a  Thistoire  de  France,  vide  Miciiaud 
et  Poujoulat, 

des  memoires  relatifs  a  Tliistoire  de  France,  vide  Guizot. 

d'ouvrages  publies  par  la  Societe  de  Thistoire  de  France.    Paris, 

J.  Renouard  1835-52.  53  vol.  8«. 

In  der  2.  AbtheJlung  sind  die  einsohlagenden  Werke  an  den  passenden  Stellen 
eingereiht.  Diese  Publicationen  haben  im  Allgemeinen  wegen  ihrer  sorgfaltigen 
Behandluug  eine  giinstige  Aufnahme  gefunden. 

Erschienen  sind:  L'ystoire  de  li  Normant,  publ.  par  ChampoUion-Figeac. 
1835.  1  vol.  —  Hist.  de  France  par  Gregoire  de  Tours,  trad.  par  Guadet 
et  Taranne.  1836.  4  vol.  —  Lettres  de  Mazarin,  publ.  par  J.  Ravenel. 
1836.-1  vol.   —  M^m.   de  P.   de   F^nin,  publ.   par  M»e  Dupont.    1737. 

1  vol.  —  Conquete  de  Constantinople ,  par  JoflFroy  de  Ville-Hardouin, 
publ.  par  P.  Paris.  1838.  1  vol.  —  Correspondance  de  Maximilien,  publ, 
par  Leglay.  1839.  2  vol.  —  Hist.  des  ducs  de  Normandie,  par  F. 
Michel.  1840.  1  vol.  —  Oeuvres  d'Eginhard,  publ.  par  M.  Teulet.  1840. 

2  vol.  —  Orderic  Vital,  publ.  par  M.  Le  Prevost.  1838—52.  4  vol.  — 
M6m.  de  Commines,  publ.  par  M"^  Dupont.  1840—47.  3  vol.  —  Lettres 
de  Marguerite  d'Angouleme,  publ.  par  M.  G4nin.  1841.  42.  2  vol.  — 
Proc^s  de  Jeanne  d'Arc,  publ,  par  Quicherat.  1841 — 49.  5  vol.  — 
Coutumes  de  Beauvoisis ,  publ.  par  M.  Beugnot.  1842.  2  vol.  —  M^m. 
et  lettres  de  Marguerite  de  Valois,  publ.  par  M.  Guessard  (avec  la  ruelle 
mal  assortie).  1842.  1  vol.  —  Chronique  de  Guillaume  de  Nangis,  publ. 
par  H.  Giraud.  1843.  2  vol.  —  Mem.  du  comte  de  CoHgny  -  Saligny, 
publ.  par  M.  Monmerqu^.    1844.    1  vol.   —   Hist.  de  Frauce  par  Richer, 

,  trad.  par  Guadet.  1845.  2  vol.  —  Registres  de  THotel  de  Ville  de  Paris, 
par  Leroux  de  Lincy.  1846 — 48.  3  vol.  —  Vie  de  St.  Louis,  par  Lenain 
de  Tillemont.  1846 — 51.  6  vol.  —  Journal  du  r6gne  de  Louis  XV,  par 


48  COLLECTION  —  CONNOR 


pax  W 
3.  1851. 


1850.  3  vol.  —  Comptes  de  rargenterie  des  rois  de  France.  1851.  1  vol. 

—  M<5m.  de  Daniel  de  Cosnac.    1852.    2  vol. 

Collection   of  hi.storians  edited  by  order  of  the  Record  Commission  = 

Monumenta  historica  Britannica. 
universelle  des  memoires  particuliers  relatifs  k  Thistoire  de  France. 

Tom.  1 — 65.     Londres  et  Paris,  rue  d'Anjou-Dauphine  1785 — 178*.'. 

—  Suite  de  la  coUection  universelle  des  m^moires  particuliers  rela- 

tifs  k  rhistoire  de  France,  .  .  .  Tora,  66—72.  Paris,  rue  de  Vaugi- 

rard.  1806—07.  12  vol.  8». 

Gesammelt  von  Koucher,  ,'\iit.  Perriji,  Dussleux  u.  a.  und  mit  Anmcr- 
kungen  hrsgegb.  von  Duchesnay.    Blieb  unvoUendet.  • 

Tom.  1 — 3:    Mdmoires  de  JoinvMle  avec  les  dissertations  de  Ducange. 
Tom.  4.  5:    M^moires    de    Du    Guesclin    —    Mdm.    de    Christine    de 

Pisan  —  Mdm.  de  Pierre  de  F^nin. 
Tom.  6:    M^m.  de  Boucicaut. 
Tom.  7:    M^m.  de  la  Pucelle  d'Orl^ans  —  Mdm.  du  cbnn^table  de  Riche- 

mont,  par  G.  Gruel  —  M^m.  de  Florent  dTlliers,  par  D.  Godefroy. 
Tom.  8.  9:    M^m.  d'01ivier  de  la  Marche  —  Mdm.  de  Du  Clerq. 
Tom.  10 — 12:    M^m.  duPhilippedeComiues. 
Tom.  13:    M^m.  de  Jean  de  Troyes. 
Tom.  14.  15:    M^m.    de   Guillaume    de   Villeneuve    —    M^m.    de   la 

Tr^mouille    par    Jean    Bouchet    —    M^m.    de   Bayard    par    le    loyal 

serviteur. 
Tom.  16:    M^m.  de  Fleuranges  —  M^m.  de  Louise  de  Savoie. 
Tom.  17—21:    M^m.  de  G.  et  M.  du  Bellay. 
Tom.  22 — 26:    Mem.  de  Blaise  de  Montluc. 
Tom.  27 — 28:    Mem.  de  Tavannes. 
Tom.  28—33:    M^m.  de  Vieilleville  par  Vinc.  Carloix. 
Tom.  33—37:    M(^m.  de  Villars. 
Tom.  37—39:    Mem.  de  Fr.    de  Rabutin. 
Tom.  39.  40:    Mem.  de  Bertr.   de  Salignac    —    M^m.   de    Coligny    — 

M^m.  de  la  Chastre  —  Mem.  de  Rochechouart. 
Tom.  41 — 46:    Mem.    de  Mergey    —    M^m.  de   M.    de    Castelnau   — 

M^m.  de  A.  Gamon  —  M4m.  de  J.  Philippi. 
Tom.  47 — 49:    Mdm.  de  laNoue  —  M^m.  deH.  de  laTour  d'Auvergne 

—  M^m.  de  G.  de  Tavannes. 
Tom.  50.  51:    M^m.  de  Cheverny. 

X  Tom.  52:    M^m.  de  Marguerite  de  Valois,  reine  de  France. 

Tom.  53:    Mdm.  deJacquesAug.  deThou. 
Tom.  54:    Mt^m.  de  Mathieu  Merle  et  de  Jean  Choisnin. 
Tom.  55—60:    M^m.    de    Pierre-Victor    Palma    Cayet,    ou    chronologie 

novenaire. 
Tom.  61:    M^m.  de  Nicolas  de  Neufville,  sieur  de  Villeroy. 
Tom.  62:    M^m.  de  Charles  de  Valois,  duc  d'Augoul6me. 
Tom.  63—65.  68—70:    M<^.m.  de  Brantome. 
Tom.  68 — 67:    Tables  des  42  premiers  tomes. 
Tom.  71.  72:    Chronologie  septeuuaire  de  PierreVictor  Palma  Cayet. 

Man  hat  auch:  Table  genirale  deg  matieres  de  la  coUection  universelle  etc. 
k  Londrei!,  et  se  trouve  a  Paria.  Tom.  1.  depuis  vol.  1—21.  1790.  —  Tom.  2.  vol. 
22—16.  1791.  80.  .  TTi    • 

Connor,  Car.  o':  Rerum  Hibernicarum  scriptores,  or  Chronicles  of  En, 
being  the  history  of  the  Gaul  Sciot  Iber  or  the  Irish  people, 
translated  from  ancient  ms.  in  the  phenician  dialect  of  the  scythian 
language  by  C.  o'  C.  Buckingham.  et  Londini  1814—26.  4  vol.  4». 

Urschrift  mit  latcini»cher  Uebersetzung.  Eine  filr  dJc  Occchichte  IrlandR  sehr 
wichtige  und  sorgf&Itlg  redigirte  Sammlung;  ihr  Patron  war  der  freigebige  Herzog 
von  Buckingharo.  —  1858  bei  BuUch  in  Augsburg  mit  120  fl.  bezahlt. 


CORPUS  49 

Inhalt:  Tom.  1:  Continens  epistolam,  quae  codd.  vet.  Hibemens.  notitiam  et 
regum  chronologiam  complectitur,  item  prolegomeua  ad  annales  partibus  II, 
quarum  prima  vetustissimorum  de  Hibernia  testimonia  historica,  secunda 
annalium  et  carminum  Hibernens.  catalogos  comprehendit.  Auctore  C. 
0'Connor. 

Tom.  2:    Annales  Tigemachi   —  annales  Inisfalenses  —  annales  Buelliani. 

Tom.  3:    Quatuor  magistrorum  annales  Hibernici  usq.  ad  a.  1172. 

Tom.  4:    Annales  Ultonienses  ab  a.  831 — 1131. 

Erl.-Schr. :  Moore,  the  history  of  Ireland.     Paris   1835.   8«.   I.   c.   8.  p.  156  sq. 
161.  170;  c.  14.  p.  311  sp. 

Corpus  chronicopum  Flandriae  sub   auspiciis  Leopoldi  I,  . .  .  ed.  J.  J.  de 

Smet,  vide  s.  v.  CoUection  de  chroniques  Belges.  Tom.  III.  VI.  X. 
Corpus  scriptorum  historiae  Byzantinae.  Editio  emendatior  et  copiosior, 
consilio  B.  G.  Niebuhrii  instituta.,  opera  eiusdem  Niebuhrii,  Imm. 
Bekkeri,  L.  Schopeni,  G.  et  L.  Dindorfiorum  aliorumque  philolo- 
gorum  parata.  Auctoritate  acad.  liter.  reg.  Boruss.  continuata.  Bonn. 
1828—55.  Vol.  I— XLVIII.  8«.  raai.  148^  Thlr. 

Diese  wichtige  Samralung  liefert  eine  ziemlicli  voUstandige  Gesch.  des  griech. 
Kaiserthums  vom  6.  Jahrh.  bis  z.  Untergange.  Sie  enthalt  bis  jetzt: 

1.  Agathiae  Myrinaei  historiae  libr.  5.  c.  vers.  lat.  et  annot.  B.  Vulcanii, 
B.  G.  Niebuhrius  C.  F.  Graeca  recensuit.  Acc.  Agathiae  epigrammata. 
1828.    2  Thlr.    (I.)*) 

2.  Anastasii  bibliothec.  histor.  ecclesiastica  ex  rec.  Imm.  Bekkeri.  1841. 
{zusamm.  m.  Theophanis  chronograph.) 

3.  Annae  Comnenae  Alexiadis  libr.  15.  Graeca  ad  fid.  codd.  n.  pr.  rec. 
nov.  interpr.  lat.  subiecit  Car.  Ducangii  comment.  suasque  annot.  add. 
Lud.  Schopen.    1839.    2^  Thlr.    (XXXVI.) 

4.  Cananus,  Jo.,  vid.  Phrantzes. 

5.  Cedrenus,  Georg.,  Joannis  Scylitzae  ope  ab  Imm.  Bekkero  suppletus 
et  emend.    1838.  39.    2  vol.    8^  Thlr.    (XXXII.   XXXIII.) 

6.  Chalcocondylas ,  Laonic,  historiarum  lib.  10  ex  rec.  Imm.  Bekkeri. 
1843.    2|  Thlr.    (XLIV.) 

7.  Chronicon  Paschale.  Ad  ex.  Vatic.  rec.  Lud.  Dindorf.  1832.  2  vol. 
6J  Thlr.    (XIV.  XV.) 

8.  Cinnamus,  Joh. ,  epitome  rerum  ab  Joanne  et  Alexio  Comnenis 
gestarum.  Ad  fid.  cod.  Vatic.  rec.  Aug.  Meineke.  —  Nicephori 
Bryennii  commentarii.  Recogn.  Aug.  Meineke.   1836.   3^  Thlr.    (XXIV.) 

9.  Codini,  Georg. ,  Curopalatae  de  officialibus  palatii  Constant.  et  de 
officiis  magnae  ecclesiae  Liber,  ex  rec.  I.  Bekkeri.  1839.  2  Thlr.  (XXXV.) 

10.  Codini,  Georg. ,  excerpta  de  antiquitatibus  Constant. ,  ex  recogn. 
I.  Bekkeri.    1843.    l^  Thlr.    (XXXVII.) 

11.  12.  Constantini  Porphyrogeniti  imp.  de  caerim.  aulae  Byz.  libri  2. 
gr.  et  lat.  e  rec.  J.  J.  Reiskii  c.  ejsd.  comment.  integris.  1829.  30. 
Vol.  I.  II.  8  Thlr.  —  De  thematibus  et  de  administrando  imperio. 
Accedit  Hierociis  Synecdemus  cum  Bandurii  et  Wesselingii  comment. 
Rec.  I.  Bekker.    1840.    2|  Thlr.    (VIH.  IX.  u.  XXXVIII.) 

13.  Corippus,  vid.  Merobaudes. 

14.  Dexippi,  Eunapii,  Petri  Patricii ,  Prisci,  Malchi,  Menandri  histor. 
quae  supersunt,  e  rec.  I.  Bekkeri  et  B.  G.  Niebuhr.  C.  F.  C.  vers.  lat. 
p.  Jo.  Classenum  emend.  Acc.  eclogae  Photii  ex  Olympiodoro,  Candido, 
Nonnoso  et  Theophane  et  Procopii  Sophistae  panegyricus,  annot.  H. 
Valesii,  Labbei  et  Villoisonis  et  indices  Classeui.    1829.    3J  Thlr.    (XU.) 

15.  Ducae,  Michaelis  Ducae  nepotis,  hist.  Byzantina.  Recogn.  et  inter- 
prete  italo  addito  supplevit  I.  Bekker.    1834.    3|  Thlr.    (XIX.) 

16.  Ephraemius  ex  recogn.  I.  Bekkeri.    1840.    2  Thlr.    (XXXIX.) 

*  Die  eingeklammerteu  romischeu  Zableu  gelieu  die  chronologische  Reihenfolge  des  Erscheineus  an. 

4 


50  CORPUS 

17.  Eustathius,  vid.  Leo  grammaticus. 

18.  Genesius,  vid.  Theophylactus  Simocatta. 

19.  Georgius  Acropolit.,  vid.  Manasscs. 

20.  Georgius  monachus,  vid.  Theophanes  contin. 

21.  Georgius  Pisida,  vid.  Paulus  Silentiar. 

22.  Glycas,  Michael,  annales.    Rcc.    I.  Beklvcr.    1836.    2^  Thlr.    (XXV.) 

23.  Historia  politica  et  patriarchica  Constantinopoleos.  Epirotica.  Rec. 
I.  Bekker.    1849.    1|  Thlr.    (XLVI.) 

24.  Joel,  vid.  Manasses. 

25.  Johannes  Anagnostes,  vid.  Phrantzes. 

26.  Johannes  Cameniata,  vid.  Theophanes  continuat. 

27.  Johannes  Cantacuzenus  eximp.  Histor.  lib.  4.  gr.  et  lat.  cura  L. 
Schopeni.     1828—32.    3  vol.    lOf  Thlr.    (H— IV.) 

28.  Johaunes  Lydus.  Ex  recogn.  I.  Bekker.  1837.  4|  Thlr.  {Dieser  ge- 
hort  strevg  genommen  nicht  z.  d.  Byzant.  —  XXIX.) 

29.  Johannes  Malalas,  chronographia  ex  rec.  L.  Dindorf.  Acc.  Chil- 
meadii  Hodiique  annot.  et  Rich.  Bentleji  epistola  ad  Jo.  Millium. 
1831.    4  Thh-.    (Xiri.) 

30.  Leonis  Diaconi  Caloensis  hist.  lib.  10  de  vehtatione  bellica  Nicephori 
Augusti  ex  rec.  C.  Ben.  Hasii.  Add.  ejsd.  versione  atq.  annot.  ab  ipso 
recogn.  Acc.  Theodosii  acroases  de  Creta  capta  e  rec.  Fr.  Jacobsii 
et  Luitprandi  legatio  cum  aliis  libellis,  qui  Nicephori  Phocae  et 
Johannis  Tzimiscis  historiam  illustrant.    1828.    2|  Thlr.    (V.) 

31.  Leo  grammaticus,  chronographia.  Ex  rec.  I.  Bekkeri.  Acc.  Eustathii 
De  capta  Thessalouica  liber.    1842.    2J  Thlr.    (XLIII.) 

32.  Luitprandi  legatio,  vid.  Leonis  Diac. 

33.  Manasses,  Constant. ,  breviarium  historiae  metricum.  —  Joelis 
chronograjjhia  compendiaria.  —  Georgii  Acropolitae  annales.  Recogn. 
I.  Bekker.    1837.    3^  Thlr.    (XXVIL) 

34.  Menander,  vid.  Dexippi. 

35.  Merobaudes  ct  Corippus.   Rec.  L  Bekker.    1836.    2|  Thlr.    (XXVL) 

36.  Michaelis  Attaliotae  historia.  Opus  a  Wlad.  Bruneto  de  Presle, 
instituti  gallici  socio,  iuventum  descr.  corr.  rec.  Imm.  Bekker.  1853. 
1|  Thlr.    (XLVII.) 

37.  Nicephorus  Bryennius,  vid.  Cinnamus. 

38.  Nicephorus  Gregoras,  vid.  Syncellus. 

39.  Nicephori  Gregorae  hist.  Byzantina  gr.  et  lat.  c.  annot.  Hier.  Wolfii, 
C.  Ducaugii,  Jo.  Boivini  et  Cl.  Capperonuerii.  Cura  L.  Schopeni.  1829.  30. 
2  vol.    6J  Thlr.  (VI.  VII.) 

40.  Nicephori  Gregorae  historiae  Byzant.  libri  postremi  ab  I.  Bekkero 
n.  prim.  ed.    18^5.    3  Thlr.    (XLVHI.) 

41.  Nicephorus  Patriarcha,  vid.  Paulus  Silentiar. 

42.  Nicetae  Choniatae  historia  ex  rec.  I.  Bekkeri.    1835.  4jThlr.  (XXI.) 

43.  Pachymeris,  Georg.,  de  Michaele  et  Andronico  Palaeologis  lib.  13. 
Recogn.  I.  Bekker.    1835.    2  vol.    8  Thlr.    (XXII.  XXIII.) 

44.  Paulus  Silentiarius,  descriptio  S.  Sophiae  et  Ambonis  ex  recogn. 
I.  Bekkeri.  —  Georgii  Pisidae  expeditio  Persica,  bellum  Avarium, 
Heraclias.  Rec.  I.  Bekker.  —  Sancti  Nicephori  Patr iarchae  Const. 
breviarium  rerum  post  Mauricium  gestarum.  Rec.  I.  Bekker.  1837. 
21  Thlr.    (XXX.) 

45.  Petrus  Patricius,  vid.  Dexippi. 

46.  Phrantzes,  Georg.,  Johannes  Cananus,  Johannes  Anagnostes  ex  rec. 
L  Bekkeri.    1838.    2^  Thlr.  (XXXIV.) 

47t  Priscus,  vid.  Dexippi. 

48.  Procopius  ex  rec.  Guil.  Dindorf.  1833  —  38.  3  vol.  9^  Thlr. 
(XVI— XVIII.) 

49.  Scylitzes,  Jo.,  vid.  Cedrenus. 


CORPUS  51 

50.  Symeon  magister,  vid,  Theophanes  contin. 

51.  Syncellus,  Georgius  et  Nicephorus  Gr.  e  rec.  Guil.  Diiidorf.  1829. 
2  vol.   6^^  Thk.    (X.  XI.) 

52.  Theodosii  acroases,  vid.  Leo  Diacon. 

53.  Theophanes  continuatus,  Joa.  Cameniata,  Symeon  magister,  Georgius 
monachus  ex  rec.  Imm.  Bekkeri.  1838.    4|  Thlr.    (XXXI.) 

54.  Theophanis  chronographia.  Ex  rec.  Jo.  Classeni.  Vol.  I.  1839. 
4  Thlr.  —  Vol.  II.  Praecedit  Anastasii  biblioth.  historia  eccl.  ex  rec. 
I.  Bekkeri.    1841.    3i  Thlr.    (XXXVII.  u.  XL.) 

55.  Theophylacti  Simocattae  historiarum  lib.  8.  reeogn.  I.  Bekker.  — 
Genesius  ex  rec.  Car.  Lachmanni.    1834.    2|  Thlr.    (XX.) 

56.  Zonaras,  Joh.,  annales  ex  rec.  M.  Pinderi.  1841 — 44.  2  vol.  6  Thk. 
(XLI.  XLII.) 

57.  Zosimus  ex  rec.  L  Bekkeri.    1837.    2^  Thlr.   (XXVIIL) 

Die  erste  Idee  zu  diesem  riesenmassigen  Unterneljmen  gab   Labbe ,   die  Aus- 
fiihrung  ist  besorgt  von  Combeflsius,  Dufresne  u.  a.    Es  erschien  unter  dem  Titel: 

Byzantinae  historiae  scriptores.    Paris.,  typ.  reg.  1645 — 1711. 
39  (47  od.  23,  auch  27*)  vol.  fol. 

Inhalt:  1.  Ph.  Labbaei  de  hist.  Byzant.  script.  emittendis  protrepticon. 
1648.  —  Excerpta  de  legationibus  ex  VII  auctoribus.  Gr.  et  lat.  ex 
interpr.  Car.  Cantoclari,  c.  eiusd.  et  H.  Valesii  notis.  1648.  —  Eclogae 
historicorum,'gr.  et  lat.  c.  nott.  Ph.  Labbaei.    1648. 

2.  Theophylacti  Simocattae  hist.  lib.  VIII.  Gr.  et  lat.  ex  J.  Pontani 
interpr.  et  c.  notis.  1647.  —  Nicephori  breviarium  hist.  de  rebb.  gest. 
ab  obitu  Mauricii  ad  Constantinum  usque  Copronymum.  Gr.  et  lat.  c. 
interpr.  et  notis  D.  Petavii.    1648. 

3.  Proeopii  Caesar.  hist.  sui  temporis  lib.  VIII.  —  eiusdem  de  aedificiis 
Justini  lib.  VI.  Gr.  et  lat.  c.  not.  Claud.  Maltreti.  —  eiusd.  arcana 
historia.  Gr.  et  lat. ,  ex  interpret.  et  c.  not.  Nic.  Alemanni.  1662 — 63. 
—  Nicephori  Bryennii  comment.  de  reb.  Byzantinis.  Gr.  et  lat.  stud. 
Pt.  Possini.  166.1. 

4.  Agathiae  schol.  de  imp.  et  reb.  gestis  Justiniani  imp.  lib.  V.  Gr.  et 
lat.  c.  not.    Bonav.  Vulcanii.    1660. 

5.  Syncelli  chronographia  et  Nicephori  breviarium  chronograph.  Gr. 
et  lat.  ex  interpr.  et  c.  not.  Jac.  Goar.    1652. 

6.  S.  Theophanis  chronographia  et  Leonis  grammat.  vitae  recent. 
imperat.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  Jac.  Goar.  et  c.  eiusd.  et  Frauc.  Combefisii 
not.    1655. 

7.  Hist.  Byzant.  scriptores  post  Theophanem.  Gr.  et  lat.  ex  vers. 
Franc.  Combefisii.    1685. 

8.  -Georg.  Cedreni  compend.  histor.  Gr.  et  lat.  ex  vers.  et  c.  not. 
Gu.  Xylandri.  Acc.  annot.  Jac.  Goar.  et  Car.  Annib.  Fabroti  glossar. 
in  Cedr.  It.  Johannes  Scylitzes  Curopalates.    1647. 

9.  Mich.  Glycae  annales.  Gr.  et  lat.  ex  vei*s.  Jo.  Leuuclavii.  Ex  rec. 
et  c.  notis  Ph.  Labbaei.    1660. 

10.  Annae  Comnenae  Alexias.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  Pt.  Possini,  c. 
eiusd.  not.  gloss.  et  annot.  Dav.  Hoeschelii.    1651. 

11.  Joann.  Cinnami  hist.  libr.  VI.  Gr.  et  lat.  c.  not.  hist.  et  philol.  Car. 
Dufresne  du  Cange  in  Nicephor.,  Comnenae  et  Cinnami  hist.  Acc.  Pauli 
Silentiarii  descript.  S.  Sophiae.    Gr.  et  lat.  c.  not.  du  Cange.   1670. 

12.  Constant.  Manassis  breviar.  hist.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  Jo.  Leunclavii, 
c.  eiusd.  et  Jo.  Meursii  not.  Acced.  var.  lect.  cura  Leonis  Allatii  et  C. 
A.  Fabroti  et  eiusd.  glossar.  graecobarbar.  1655.  —  Georgii  Codini 
et  anonymi  excerpta   de   antiquitat.  Constantinopoi.   Gr.  et  lat.   ex  vers. 

*  Diese  Verschiedenheit  der  Anzahl  der  Bande  riihrt  von  ihrer  verschiedenen  Eintheilung  her.  Eiue 
andere  als  die  hier  gegebene  bietet  u.  a.  Brunet.  So  werden  z.  B.  die  hier  mit  Nr.  1.  u.  2.  bezeichneten 
Schriften  auch  in  einen  Ilaud  vereinigt. 

4* 


52  CORPUS 

P.  Lambecii,   c.    eiusd.  not.    Acc.   Manuelis  Chrysolarae   epist.  III. 
etc,   imp.   Leonis   oracula,   (c.  fig.)    Gr.    et  lat.   interpr.   Bern.   Medonio. 
1655. 
J.3.  Nicetae    Acominati  historia.    Gr.   et   lat.    interpr.   Hier.  Wolfio,    c 
eiusd.  notis.  Acc.  C.  A.  Fabroti  gloss.  graecobarb.  1647. 

14.  Georg.  Acropolitae,  hist.  Gr.  et  lat.  Joelis  Chronograpbia  compen- 
diaria  et  Jo.  Canani  narratio  de  bello  Const.  Gr.  ct  lat.  ex  interpr.  Leon. 
Allatii.  Acc.  Allatii  de  Georgiorum  script.  diatriba.  1651. 

15.  Douzae  historia  Byzantina.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  et  c.  not.  Ism. 
Bullialdi.  1649. 

16.  Joan.  Cantacuzeni  hist.  lib.  IV.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  J.  Pontani, 
c.  eiusd.  et  Jac.  Gretseri  annot.  3  vol.  1645. 

17.  Laonici  Chalcocondylae  hist.  lib.  X.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  Conr. 
Clauseri ;  c.  annal.  SuUanor.    Gr.  et  lat.  ex  vers.  C.  A.  Fabroti.  1650. 

18.  Georg.  Codinus,  de  oflF.  magnae  ecclesiae  et  aulae  Constant.  Gr.  et 
lat.  ex  vers.  Jac.  Gretseri,  c.  eiusd.  comment.  Acc.  voces  honor.  appell. 
dign.  indd.  .  .  .  Gr.  et  lat.  cur.  Jac.  Goar.  1648. 

'  19.  Anastasii  Bibliothecarii  hist.  eccl.  Ex  msr.  Vatic.  CoII.  ad  msr.  exempl. 
Longob.  vetust.  Casin.  bibl.  c.  not.  et  gloss.  C.  A.  Fabroti.  —  Eiusd. 
Anastasii  vitae  pontificum  Roman.  1649. 

20.  Chronicon  orientale,  nunc  primum  latinit.  douat.  ab  Abr.  Ecchel- 
lensi.  —  Eiusd.  suppl.  chron.  orient.  1651. 

21.  Chronicon  paschale.  Gr.  et  lat.  ex  interp.  et  c.  not.  chron.  ac  hist. 
Car.  du  Fresne  du  Cange.  1688. 

22.  Joan.  Zonarae  annales.  Gr.  et  lat.  ex  interpr.  H.  Wolfii,  recens.  et 
not.  illustr.  C.  du  Fresne.  2  vol.  1686—87. 

23.  Nicephori  Gregorae  Byzant.  historia.  Gr.  et  lat.  ex  vers.  H.  Wolfii 
et  Joh.  Boivin.  2  vol.  1702. 

24.  Anselmi  Banduri  imperium  orientale  s.  antiquitates  ex  var.  script. 
graec.  opp.  2  vol.  1711. 

25.  C.  du  Fresne,  historia  Byzant.  dupl.  comment.  illustrata.  2  vol.  1680. 

26.  Geo.  de  Ville-Hardouin,  hist.  de  I'einpire  de  Constant.  etc.  avec 
les  notes  de  C.  du  Fresne.  1657. 

27.  Notitia  dignitatum  imper.  roman.  Ex  nova  recens.  Phil.  Labbei.  1651. 

Anordnung  und  Abtheilung  willkitrlich.  Vollst£ndige  Exempl.  sehr  selten.  Als 
notbwendige  Supplemente  gelten: 

28.  Georg.  Pachymeris  historia.  Gr.  et  lat.  c.  observ.  Pt.  Possini.  2  vol. 
Komae  1666—69.  fol. 

29.  Joh.  Malalae  hist.  chronica,  ed.  Edm.  Chilmead.  Oxon.  1691.  8". 

30.  Jos.  Genesius  de  reb.  Constant.,  Ge.  Phrantzae  chronicon,  Joau. 
Antioch.  chronographia,  Rich.  Bentleii  epist.  ad  Jo.  Milliam  etc.  Venet. 
1733.  fol. 

31.  Pt.  Boschii  tractatus  de  patriarch.  Antioch.  Venet.  1748.  fol. 

32.  Gu.  Cuperi  tractatus  de  patriarch.  Constant.  ibid.  1751.  fol. 

33.  Const.  Porphyrogenetae  de  caerimoniis  aulae  Byzantinae  lib.  11. 
Prod.  nunc  prim.  gr.  et  lat.  interpr.  et  corament.  cur.  Joh.  Henr.  Leichius 
et  Jo.  Jac.  Reiskius.  2  vol.  Lips.  1751.  54.  2  vol. 

34.  Dufresne,  dissert.  de  impp.  Const.  numism.  Romae  1755.  4°. 

35.  Corporis  hist.  Byzant.  nova  appendix,  opera  G.  Pisidae,  Theodosii 
diaconi  et  Corippi  Afr.  compl.  Gr.  et  lat.  ex  rec.  Pt.  Fr.  Fogginii. 
Romae  1777.  fol. 

36.  Anonymi  script.  hist.  sacra,  ed.  J.  Bt.  Bianconi.  Gr.  et  lat.  Bonon. 
1779.  fol. 

Dasselbe  Buch,  aber  ans  einem  andem  Codex  erschien  unter  dem  Titel:  Jul. 
Pollucis  hist.  s.  chronicon,  ed.  Ign.  Hardt.  Monach.  et  Lips.  Lindauer  1792. 
80.    1  Thlr.  25  Sgr. 

37.  Georg.  Phrantzae  chronic. ,  ed.  Fr.  C.  Alter.  Vindob.  1795.  fol. 
5  Thlr. 


¥ 


CORREA  —  DUCHESNE  53 

38.  J.  Frd.  Lydus  de  magistratib.  reipubl.  Rom.,  ed.  J.  Dm.  Fuss.  Praef. 
est  C.  B.  Hase.  Paris.   1811.  8°.  100  Exempl.  Velinp.  4». 

39.  Leouis  Diaconi  histor.  scriptoresque  alii  ad  res  Byzantinas  perti- 
nentes.  Gr.  et  lat.  nunc  prim.  ed.  et  notis  illust.  C.  B.  Hase.  Paris.  1819. 
fol.  40  Fr. 

Wiederholt  unter  dem  Titel: 
Byzantinae   historiae   scriptores  in  unum    corpus   redacti,  gr. 
et  lat.  23  (auch  27  od.  35)  tomi.  Venet.  Javarina  1722—33.  fol. 

Incorrect ;  umfasst  No.  1 — 30  der  paris.  Ausg. ,  ausserdem  Allatii  symmicta  u. 
Theophylacti  institutio  regia.  Das  chronic.  orient.  ed.  A.  Echellensis  ist  mit  dera 
chronic.  orient.  Petr.  Rahebi  und  4  dissert.  de  Arabum  origine  ac  religione  von 
Jos.  S.  Assemani  bedeutend  bereichert.  Die  paris.  .Seitenzahl  steht  am  Rande. 
Vergl.  ilber  diese  Ausgabe  Baumgarten,  Nachrichten  von  einer  hallisch.  Biblioth. 
V.  p.  398—470. 

Auszuge:  Histoire  de  Constantinople  depuis  le  regue  de  Justin  jusqu'k  la  fin 
de  l'empire,  trad.  sur  les  originaux  grecs  par  L.  Cousin.  Paris  1672 — 74. 
8  vol.  4**.  —  Auch  (Hollande)  1685.  11  vol.  8®.  Letztere  Ausg.  loird  mehr 
geschdtzt. 

Correa  da  Serra,  vide  CoUec^ao  de  livros  ineditos. 

Cronichette  antiche   di  varj   scrittori  del  buon  secolo  della    lingua  To- 
scana.  Firenze  1733.  4'^. 

M.  Manni,  nicht  Biscioni,  vpar  der  Herausgeber.  —  Es  sind  daria  5  kleine 
Chroniken  abgedruckt. 

Dacherius,  Luc.|        .   ,  t        j» 

D'Achery,  Luc.  i  =  ^«^^^^'  ^^^^^'  ^ 

Delectus  scriptorum  rerum  Neapolitanarum,  vide  Jordanus. 
Del  Re,  Giuseppe:  Cronistie  scrittori  sincroni  Napoletani.  Napoii  1845  sq. 
Lex.-8".  Vol.  1.  Normanni;  Vol.  II.  Svevi  e  Angioni. 

Desmet,    J.  J.:   |  j?ecueill  ^^^^  *•  ^*  CoUection  de  chroniques  Belges. 
Dobner,  Geh  (f  1790):  Monumenta  historica  Boemiae  nusquam  antehac 
edita,   quibus  non   modo  patriae,   aliarumque   vicinarum   regionum, 
sed    et    remotissimarum    gentium    historia   .  .  .  illustratur.     Pragae 
1764—86.  6  vol.  4°.  11|  Thlr. 
Dobrowsky,  vide  Pelzel. 
Documens  relatifs   aux  troubles  du  pays  de  Liege  . . .  publ.  par  F.  X. 

de  Rara,  vide  Collection  de  chroniques  Belges.  Tom.  VIII. 
Dreyer,  J.  C.  H.:    Monumenta  anecdota  virorum  post  fata  illustrium  et 
clarorum,  quibus  varia  rei  litterariae,  historiarum,  antiquitatum  et 
iuris   Germanici  argumenta    illustrantur  et   expenduntur.     Lubecae 
1760.  4°.  Tom.  I.  {umc.) 
Duchesne  (latein.  Chesnius,  Duchesnius,  Quercetanus,  Querneus),  Andr. 
(t  1640):  Historiae  Francorum  scriptores  coaetanei  ab  ipsius  gentis 
origine  ad  Philippi  IV  tempora,   quorum  plurirai  nunc  priraum  ex 
variis   codd.  mss.   in  lucem  prodeunt,   alii  vero  auctiores  et  eraen- 
datiores;   cum  epistolis  regum,  reginarum,   pontificum,  ducum  .  .  . 
et  aliis  veteribus  rerum  Francicarum  monumentis.  Paris.  1636—  49. 
5  vol.  fol. 
Vol.     I.  ad  Pipinum  usq.  regem.  Par.  1636. 
„     II.  ad  Hugonem  Capetum.  Par.  1640. 
„    ni.  ad  Hug.  et  Rob.  reg.  tempora.  Par.  1640. 
,,    IV.  ad  regnum  Philippi  Augusti.  Par.  1641. 
„     V.  ad  Philipp.  IV  s.  Pulcrum.  Par.  1649. 

Unentbehrliche  Sammlung,  enthalt  vieles  was  man  bei  Bouquet  vergebens  sucht. 
Bd.  3—5.  edlrte  A.  Duchesne's  Sohn  Pran?ois  Duchesne.  Sehr  selten,  da  alle  erreich- 
baren  Exemplare  aufgekauft  und  auf  k5nigl.  franTi.  Befehl  verbrannt  Vyurden.  — 
Ihr  Inhalt  ist  angegeben  in  S  truve,  biblioth.  hlstorica  ed.  Meusel  VI.  2.  p.  200— 


54  DUCHE8NE  —  ECCARD 

S45,  tmd  in  Ch.  G.  Bnderi  bibliotheca  «criptornm  rerQm  Germanic.,  welche  vor 
B.  G.  Stnive"8  Corpus  hist.  Ocrmaii.  abprcdnickt  sioh  befiiidet.  Jenae  1730.  Fol. 
p.  105 — lis.  —  DuchcHne  ist  «lcr  Vater  der  (Jcschichte  Prankreichs. 

Duchesne,  Andr. :  Historiae  Norraannorum  scriptores  antiqui,  res  ab  illis  per 
Ualliam,  Angliam,Capuae  principat.,  Siciliam  etOrientera  gestas  expli- 
cantes.  ab  a.  Chr.  838 — 1220.  Insertae  sunt  monasteriorum  funda- 
tiones  variae,  series  episcoporum  ac  abbatura,  genealogiae  regum, 
ducum,  comitum  et  nobilium,  plurima  denique  alia  vetera,  tam  ad 
profanam  quam  ad  sacram  illorum  temporura  historiam  pertinentia. 
Ex  mss.  codd.  omnia  fere  nunc  primura  edita.  Lutetiae  Parisiorum 
1619.  fol. 

Schr  ffcschStzt  und  seltcn  ;  war  urspriinBlich  auf  drei  Bande  Ijpi-echnct.  — 

Inhalt:  1)  Gesta  Normannorum  ante  RoUonem  —  2)  Excerptuni  lleginonis  chronici 
—  3)  Annalium  in  Fuldensi  nionasterio  scriptorum  excerptimi  —  4)  Va- 
riorum  chronicorum  excerpta  —  5)  Abbo  de  obsessa  a  Normannis  Lu- 
tetia  Parisiorum  —  6)  Dudo  —  7)  Encomium  Emmae  —  8)  Gnilelmus 
Pictavicnsis  —  9)  Guilelmus  Gemetic,  hist.  Norm.  —  10)  Epitaphium 
Guilelmi  ducis  —  11)  Ordericus  —  12)  Gcsta  Stephani  regis  —  13)  Chro- 
nicon  Normanniae  —  14)  Gesta  Normannor.  in  Francia  —  15)  Chronicon 
S.  Stephani  Cadomensis  —  16)  Nomina  Normannor.  qui  floruer.  in  Anglia 
ante  conquestum,  c<c.  — t-  Vgl.  dariiber  auch  *Fabricii  bibl.  med.  et  inf. 
latinitatis,  lib.  I.  p.  269.  —  ^Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel.  VI. 
2.  p.  246. 

Einen  Auszug  aus  diesem  Werke  machte  Franc.  Maseres  unt.  d.  Titel: 
Historiae  AngHcanac  circa  tempus  conquestus  Angliae  a  Guilehno  Notho 
Normannomm  duce  selecta  monumenta;  excerpta  ex  magno  volumine, 
cui  titulus  Historiae  Normannorum  scriptores  antiqui  a  Duchesne 
edito;  cum  notis  plur.  angiico  sermone  conscriptis  a  Fr.  M.  Londini  1807. 
4®.  (1£  86-.)  Dies  Werh  enthdlt  Nr.  7.  8.  11.  15.  16.  des  voranstehenden 
Hauptwerkes. 
DueUlus,  Raym.:  Miscellanea.  Aug.  Vindelic.  1723 — 24.    2  Bde.  4". 

Schr  niitzliche  Sammlung. 

Dumbar,  Gerh.:  Analecta  seu  vetera  aliquot  scripta  inedita.  Daventriae 
1719—22.  3  vol.  8». 

Du  Meril,  Edelestand:  Poesies  populaires  latines  anterieures  au  douzifeme 
siecle.  Paris  1843.  Po6sies  populaires  latines  du  moyen  ksQ,  Paris 
1847.   8«.     ^  ^  ^  \     ^ 

Diimmler,  E.:  St.  Gallische  Denkmale  aus  der  karolingischen  Zeit. 
Ziirich  1859.  4°.  {Auck  u.  d.  Tit.:  Mittheilungen  der  antiquarischen 
Gesellschaft  in  Zxirich.  Bd.  XII,  Heft  6.)  VIII.  u.  62  pag.  1  Thlr. 
6  Sgr. 

Sehr  dankenswerthe  Publication,  deren  Schriftstiicke,  obwol  dem  (n^Sssten 
Theile  nach  schon  friiher  gedruckt,  hier  von  neuem  mit  dcn  Handschriften  ver- 
glichen  sind.     Vgl.  v.  Sybel,  histor.  Zeitschrift.  18G0.  1.  p.  202. 

Eccard,  Joh.  Georg  (f  1730):  Commentarii  de  rebus  Franciae  Orien- 
talis  sive  Germanicae  et  episcopatus  Wirceburgensis  usque  ad 
Henrici  Aucupis  tempora.    Wirceburgi  1729.  2  vol.  fol. 

Einem  .jeden  Bande  sind  alte  historische  Denkmaler  und  Quellensehriften  an- 
(fehangt.  AufgezahltvonFab  ri  c  ius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  lib.  VI.p.651 — 563. 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum.    1732.    p.  145.  249. 

Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scriptoribus  historicis  p.  181. 

Corpus  historicum   medii   aevi   sive   Scriptores    res  in   orbe  uni- 

verso,  praecipue  in  Germania  a  temporibus  maxirae  Caroli  M.  irap. 
usque  ad  finem  seculi  post  C.  N.  XV.  gestas  enarrantes  aut  iilu- 
strantes.    '  Lipsiae  1723.  2  vol.  fol.  —   *  Francof.  1743.  2  vol.  fol. 

Veterum  monumentorum  quaternio.  Lipsiae  1720.  fol. 


EGILSSONIUS  —  FAZELLI  56 

Egilssonius,  Sveinbj.,  vide  Scripta  historica  Islandoriim. 
Endlicher,  vide  Rerum  Hungaricarum  monumenta. 

Engel,  J.  Ch.  ab  (f  1814):  Monumenta  Ungrica.  Viennae  1809.  gr.  8". 
l^  Thlr.    Im  Buchhandel  vergriffen. 

Inhalt:  1)  Fragtn.  chronici  Hung.  rithmici  temp.  Lndovici  L  conscript.  —  2)  Emni. 
Bubeck,  regestrum  de  Thuroch.  a.  1391.  —  3)  Steph.  Taurini  Olomuc. 
Stauromachia  a.  1519.  —  4)  Fragm.  libri  rationarii  a.  1526.  —  5)  Casp. 
Bojthini  de  reb.  gest.  Gabr.  Bethlen  libri  III.  1624. 

English  historical  society's  publications.  London  1838 — 56.  30  vol.  gr.  8*. 

Diese  Sammlung  geniigt  iu  wissenschaftlicher  Beziehung  nicht  vollstandig,  ihre 
Ausstattung  ist  gut.  Nach  der  .Aufiosung  der  Gesellschaft  kamen  nur  wenige 
Exemplare  in  den  Handel  und  halt  es  jetzt  etwas  schwer,  die  ganze  Reihenfolge 
zu  erlangen. 

Ausgeyeben  sind: 

Beda  Venerab.,  histor.  ecclesiastica  ed.  Stevenson.  1  vol.  1838.  12s. 

Gildas,    de   excidio,    ed.  Stevenson.    —    Nenniys,   ed.  Stevenson.  1838. 

2  vol.  8».  I4s.  12 d. 
Richardus  Divisiensis,  ed.  Stevenson.  1  voL  1838.  7 s.  6d. 
Codex  diplomaticus  aevi  Saxonici,  opera  J.  M.  Kemble.  6  vol.  1839 — 48. 

each  12  s. 
Guilelmus  Malmesburiensis,   gesta   reg.   Angl.,    —    atq.  Historia  no- 

vella  ed.  Hardy.  2  voL  1840.  12  Is. 
Kogerus  de  Wendower,  chronica  ed.  Coxe.  5  vol.  1841 — 44.  3£. 
Beda,  opera  historica  minora,  ed.  Stevenson.  2  vol.   1841.   10*.  Bd. 
Trivetus,  annales,  rec.  Hog.  1  vol.  1845.  12 s. 
Gesta  Stephani  reg.  Angl.,  rec  Sewell.  1  vol.  1846.  65. 
Chronique  de  la  traison,  par  Williams.  1  vol.  1846.  12s. 
Adamus  Murimuthensis,  rec.  Hog.  1  vol.   1846.  10 s.  6d. 
Walteri   de   Hemingburgh   vulgo   Hemingford  ...  chronicon,   rec.  Ha- 

milton.  2  voL  1848.  49.  1£  6s. 
Florentius  Wigorniensis,  chronicon,  ed.  Thorpe.  2  vol.  1848.  1  £  1  *. 
Gesta  Henrici  V.  reg.  AngL,  ed.  Williams.  1  vol.  1850.  10 6-.  6d. 
Guilelmus  Parvus,  hist.  rer.  Angl.  ed.  Hamilton.  2  vol.  1856. 

Espafia  sagrada,  vid.  Florez. 

Excerpta  de  legationibus  ex  Dexippo  Athen.,  Eunapio  Sardiano,  Petro 
Patricio  et  Magistro,  Prisco  Sophista,  Malcho  Philadelph.,  Menandro 
Protectore,  Theophylacto  Simocatta.  Omnia  ex  codd.  mss.  a  D. 
Hoeschel  edita  interpr.  C.  Cantoclaro,  c.  eiusd.  notis.  *  Augustae 
Vindelic.  1603.  4°.  —  ^  loiederholt  Parisiis  1609.  8".  —  '  loiederh., 
accedunt  not.  et  animadv.  H.  Valesii.  Paris.  1648.  foh  —  *  ap.  Labbe, 
Byzant.  historiae  script.  (Paris.)  Tom.  I.  —  *  vnederh.  Venetiis 
1729.  fol.  —  «  ed.  Imm.  Bekker  et  G.  B.  Niebuhr  unt.  dem  Tit.: 
Dexippi,  Eunapii  .  .  .  historiarum  quae  supersunt  ...  in  Corp.  hist. 
Byzant.  Bonnae  1829.  8».   (No.  14!) 

Fant,  Eric.  Mich.,  Er.  Gust.  Geijer  et  Joh.  Henr.  Schroder:  Scriptores 
rerum  Svecicarum  medii  aevi  ex  schedis  praecipue  Nordianis  col- 
lectos  dispositos  ac  emendatos  ed.  ...  UpsaHae  1818.  28.  2  vol. 
fol.  a  2  sect.  2U  Thlr.     Im  Buchhandel  vergriffen. 

Fariati,  Dan.  (f  1773):  IUyricum  sacrum.  Venetiis  1751 — 1819.  8  vol.  fol. 

Hierzu  hatte  der  Verfasser  seit  vielen  Jahren  bis  1742  in  Verbindung  mit  deni 
Jesuiten  Riccpati  die  Materialien  gesammelt.  Der  8  Bd.  isl  von  Jacob  Coleti 
herausgegeben. 

(Fazelli,  Thom.,  ord.  praed.  f  1570):  Rerum  Sicularum  scriptores,  ex 
recentioribus  praecipui  decades  II.  per  Thom.  Fazellum.  '  Franco- 
furti,  Wechel  1579.  fol.  —  '  Catanae  1749-52.  3  vol.  fol. 


56  FELL  —  F0NTE8 

Fell,  vide  Rerum  Anglicar.  scriptores. 

Feller,    Joach.    Fried.    (f   1726):    Monumentorum    ineditorum    variisque 

linguis  conscriptorum ,   historiam   imprimis,   genealogias   medii  aevi 

et  rem  literariam  illustrantium  fascicuii  XII.  Cum  indice  auctorum 

et  rerum.   Jenae  1718.  4". 
Ferreyra,  Mig.  Lopes,  vide  Collectio  chronicorum. 
^^Finauer,    P.   P.)    Bibliothek    zum    Gebrauche    der   baierischen  Staats-, 

Kirchen-  und  Gelehrten-Geschichte.  Miinchen  1772 — 75.  3  Bde.  8°. 

Nur  der  1.  Bd.  bietet  Stoft"  ftir  unser  Wcrk. 
Erl.-Schr. :  Westenrieder,  Beitrage  zur  vaterlandischen  Historie  II.  p.  452. 

Fischer,  F.  Chr.  Jonath.  (f  1797):  Novissima  scriptorum  ac  monumen- 
torum  rerum  Germanicarum  collectio.  Halae  1781.  82.  2  vol.  4". 
2^  Thlr. 

Obgleich  diese  Sammlnng  voii  grossem  Werthe  fiir  die  Geaehichte  und  IJn- 
guistik  ist,  80  beriihrt  sie  doch  nicht  unsern  Kreis.i  Der  1.  Bd.  enthalt  Kurfiirst 
l.udwlgs  V.  voD  d.  Pfalz  reimweise  verfasste  Genealogie  des  baierisch.  u.  pfalzi«ch. 
Hauses,  der  2.  nur  Docnmente ,  besonders  wichtig  fiir  d.  baierieche  u.  tiandrieche 
Geschichte. 

Florez,  Henrique  (f  1773):  Espana  sagrada.  Theatro  geografico-historico 
de  la  iglesia  de  Espana.  Origen,  divisiones  y  limites  de  todas  sus 
provincias.  Antigiidad,  traslaciones  y  estado  antiguo  y  presente 
de  sus  sillas  en  todos  los  dominios  de  Espana  y  Portugal.  Madrid 
1747—1856.  48  vol.  4». 

Sehr  wichtiges  Werk  sowol  fUr  die  Kirchen-  als  Profangeschichte  Spaniens :  man 
tindet  darin  einen  grossen  Reichthum  an  Dociimenten,  wichtig  fiir  die  Geschichte 
und  Geographie  des  Mittelalters ,  viele  bisher  nicht  veroifentlichte  Diplome,  ver- 
besscrte  Textesrecensionen  von  Chroniken  und  andern  historischen  Sohriflen,  wie 
Idacius,  lldephons  u.  anderen,  —  Fortgesetzt  igt  das  Werk  nach  F's  Tode  von  Fr. 
Manuel  Ri.sco,  Fernandez,  Ant.  Merino.  J.  de  la  Ganal  u.  a.  —  Von 
den  ersten  11  Banden  erschien  eine  2.  Ausg.  1751 — 75,  vom  ersten  Bd.  eine  3.  Ausg. 
1779,  alle  1  o.  Der  28—42.  Bd.  sind  vou  M.  Risco,  der  43.  u.  ff.  von  Merino  und 
Canal  herauspegeben.  —  Den  Inhalt  der  ersten  35  Bainde  tindet  man  bei  Struve, 
bibl.  historica  ed.  Meusel  VI.  1.  p.  469—486  angegeben,  den  Inhalt  aller  Bde.  in 
EI  bibliografo  espauol.  Madrid  1859.  No.  14.  p.  106—112;  115—117. 

Erl.  Schr.:  Llorente,  J.  A.,  in  Revue  encyclopMique.  1819.  V.  p.  665  sq. 

Mendez,  Franc,   noticias   sobre  la  vida,   escritos   y    viages   de  Fr.   Enrique 

Flores.     '  Madrid  1780.  4*.  —  *  segunda  edic publica  la  real  academia 

dc  la  historia.  ihid.  1860.  4«.    Mit  F-z\  Portr.   446  pag. 

Fontes  rerum  Austriacarum.  Oesterreichische  Geschichtsquellen.  Herausg. 
von  der  historischen  Commission  der  k.  Akademie  der  Wissensch. 
in  Wien.  Wien  1855—60.  -gr.  8».  (I.  1.  2.  II.  1-20.  37ThIr.28  Sgr. 

1 .  Abth.  Scriptores. 

1.  Bd.  Joh.  Tichtels  Tagebuch,  1477—1495.  Siepnm.  v.  Herberstein, 
Selbstbiographie,  1486—1553.  Joh.  Cuspinian'8  Tagebuch,  1502—1527 
und  G.  Kirchmair's  Denkwiirdigkeiten,  1519—1553,  herausg.  von  Th. 
G.  V.  Karajan.  1855.  (XXIV,  584  S.)  2  Thlr. 

2.  Bd.  GeschichtechreJber  der  husitischen  Bewegung  in  Bohmen.  Herausg. 
von  K.  Hofler.  1.  Th.  1856.  (LXIH.  642  S.)  2  Thlr.  15  Sgr. 

2.  Abtk.  Diplomataria  et  acta. 

Bd.  1.  Diplomatarium  raiscellum  sec.  XIII.  A.  wit.  d.  Tit.:  Urkunden  zur 
Gesch.  V.  Oesterreich,  Steiermark,  Kamthen,  Krain,  Gortz,  Triest,  Istrien, 
Tirol.  A.  d.  J.  1246—1300.   A.  d.  Orig.  hrsg.  von  J.  Chmel.  1849. 

Bd.  2.  Diplomatarium  Habsburgense  sec.  XV.  A.  vnt.  d.  Tit.:  Urkunden, 
Briefe  und  Aktcnstiicke  zur  Gesch.  der  Habsburg.  Fiirsten  K.  Ladislaus 
Posth.,  Erzherz.  Albrecht  VI.  und  Herzog  Siegmund  von  Oesterreich. 
A.  d.  J.   1443—1473.  Aus  Originalien  .  . .  Herausg.  von  J.  Chmel.  1850. 

Bd,  3.  Liber  fundationum  monasterii  Zwetlensis.  A.  inU.  d.   Tit.:  Das  ,Stif- 


FORNALDAR  SOGUR  57 

tungen-Buch'  des  Cistercienserklosters  Zwetl.  Herausg.  von  Joh.  v.  Frast. 

1851. 
Bd.  4.  Liber  fund.  ecclesiae  collegiatae  Claustroneoburgensis.    A.  unt.  dem 

Tit.:   Codex  traditionum   ecclesiae   collegiatae  Olaustroneob.   cont.    dona- 

tiones,    fundationes    commutationesque    hanc    ecclesiam   attinentes    ab  a. 

1108  —  circiter  1260.    Adiectis    annotationibus  et   ind.  a    Max.    Fischer. 

1851. 
Bd.  5.  Codex   Wangianus,   Urkundenbuch  des  Hochstiftes  Trient.  Hrsg.  v. 

R.  Kink.  1852.  (XXVH.  560  S.)  2  Thlr. 
Bd.  6.  I.  Sumnia  de  literis  missilibus.  Ein  Formelbuch  aus  Petri  de  Hallis, 

kaiserl.  Notars,  processus  iudiciarius.  Herausg.  von  Friedr.  Fimhaber.  — 

H.  Das    Stiftungsbuch    des   Klosters    St.  Bernhard.     Herausg.    von  H.  J. 

Zeibig.     1853.  (3  Bl.  347  S.  u.  2  lithogr.  Taf.)  IJ  Thlr. 
Bd.  7.  Copeybuch    der  gemainen   Stat   Wienn    1454 — 1464.     Herausg.   von 

H.  J.  Zeibig.  1853.  (XX.  419  S.)  l^  Thlr. 
Bd.  8.  Das  Saal-Buch  des  Benedictinerstiftes  Gottweig.    Mit  Erlauterungen 

und  einem  diplom.  Anh.  von  W.  Karlin.  (XH,  440  S.  u.  1  lithogr.  Schrift- 

taf.)  1§  Thlr. 
Bd.  9.  Actenstiicke    zur   Geschichte   Franz   Rdc6czy's    und    seiner   Verbin- 

dungen  mit   dem   Auslande.     Aus   den  Papieren  Ladislaus  Kokenyesdi's 

von  Vetes  1705—1715.  Herausg.  von  Jost  Fiedler.  1.  Bd.  (XXVI,  419  S.) 

1  Thlr.  18  Sgr. 
Bd.  10.  Urkundeubuch  des  Stiftes  Klosterneuburg  bis  zum  Ende  des  14.  Jahrh. 

Bearb.  von  H.  Zeibig.  1.  Thl.  (LXV,  480  S.)  2  Thlr. 
Bd.  11.  Urkundenbuch    des    Cistercienserstiftes    Heih'genkreuz    im    Wiener 

Walde.   Herausg.  von  Joh.  Nep.  Weis.    1.  Thl.  (3  Bl.,  323  S.)  \\  Thlr. 
Bd.   12 — 14.  Urkunden   zur  altern   Handels-    und  Staatsgeschichte    der  Re- 

publik  Venedig   mit  besonderer  Beziehung  auf  Byzanz  und  die  Levante. 

Vom  9.  bis  zum  Ausgange  des  15.  Jahrh.  Herausg.  von  G.  L.  Fr.  Tafel 

und  G.  M.  Thomas.    1.  Thl.  (814—1205)  1856.    (XXII,  574  S.)    2  Thlr. 

—    2.   Thl.    (1205-1255).    (XV,   496    S.)    1    Thlr.   26   Sgr.    —    3.  Thl. 

(1256—1299).    1857.    (VIII,  466  S.)    1  Thlr.  24  Sgr.    Bd.  1-3.  5  Thlr. 

10  Sgr. 
Bd.  15.  Urkundenbuch  zur  Geschichte  Siebenbiirgens.     1.  Thl.,    enthaltend 

Urkunden  und  Regesten  bis  zum  Ausgang  des  arpadischen  Mannsstammes 

(1301).    Bearb.  von  Geo.  Dav.  Teutsch  u.  Fr.  Firnhaber.  1857.  (LXXXIV, 

265  S.)  1  Thlr.  6  Sgr. 
Bd.  16.  Urkunden  des  Cistercienserstiftes  Heiligenkreuz  im  Wiener  Walde. 

Herausg.  von  J.  N.  Weis.  2.  Thl.  1859. 
Bd.  17.  Actenstiicke    zur   Geschichte   Franz   Rac6czy's   und  seiner   Verbin- 

dungen    mit    dem   Auslande.     Aus   den   Papieren   Joh.    Mich.  Klemenfs, 

1708—1715.    Nebst  einem  Nachtr.  zum  1.  Bde.  (1703-^1726.)     Herausg. 

von  Jost  Fiedler.  2.  Bd.  (XL,  675  S.)  2  Thlr.  14  Sgr. 
Bd.  18.  Urkunden  der  Benedictinerabtei  unserer  lieben  Frau  zu  den  Schotten 

in  Wien.    Vom  J.  1158 — 1418.    Herausg.  vou  Ernefet  Hauswirth.  1859. 
Bd.  19.  Quellen  z.  Geschichte  der   bohmischen  Briider.    Veroffentl.  von  A. 

Gindely.  1859.  (460  S.)  1  Thlr.  16  Sgr. 
Bd.  20.  Urkundl.  Beitrage   zur  Gesch.  Bohmens,    1450  —  1471.    Hrsg.   von 

Fr.  Palacky.   1860.  (XVI.  665  S.) 

Fornaldar  Sogur  Nordrlanda  eptir  firoemlumliandritum.  Kiobhavn  1829 — 30. 
3  vol.  8«. 
Uebers.:  daniscb:  Nordiske  Fortids-Sagaer.  Kjobhvn.  1829—30.  3  vol.  8". 

Erl.-Schr. :   v.   d.   Hagen,   nordische  Heldenromane.     Breslau  1814 — 28.     5  Bde. 
8*.     Gibt  daraus  die  zutn  Fabelkreise  der  Nibelunyen  und  des  Heldenbuchs 
yehorigen  Sagen. 
Rafn,  Nordiske  Kampe-Historien.     Kjobhv.  1821— 26.     3  Bde.     8*. 


58  FORNMANNA-SOGUR  -  FREHER 

Fornmanna-Sdgur.  Eptir  goemlura  handritum  utgefnar  ad  tilhlutun  hins 
konungliga  Norraena  fornfraeda  fMags.  Kaupmannahofn  1!S25 — 'M. 
12  vol.  8».  25^  Thb-. 

l^einisch  unter  dem  Tilel: 

Scripta  historica  Islandorum  de  rebus  gestis  veterum  Borealium. 
Latine  reddita  et  apparatu  critico  instructa  cur.  soc.  reg.  anti- 
quar.  septentrionalium.  (Opera  et  studio  Sveinbjornis  Egils- 
sonii  in  Islandia.)   Hafti.  et  Londini  1828 — 46.  12  vol.  8". 

Ddniach  unier  dem  Titel: 

Oldnordiske  Sagaer  efter  den  af  det  nordiske  Oldscrift - Selskab 
udgifne  Grundscrift  oversatte  af  C.  Chr.  Rafn.  Kiobhvn.  1826  sq. 
12  vol.  8«. 

l'mfasst  niir  Begebenheiten  der  Nordlandcr  ausserhalb  Islands.  d.  h.  de» 
scandinavischen  Tcstlandes,  also  Gegenstiick  der  Ileiraskringl.a.  Den  Inhalt  dieser 
12  Bande  tindet  raan  in  dem  Leitfadeu  z.  nordischcn  Alterihuraskunde,  hrsg.  v.  d. 
konigl.  Gesellschaft  rUr  nordische  Alterthumskunde.     Kopenhagen  18.S7.  80.  p.  94. 

Erl. -Schr.:  Miiller,    P.  E. ,   critisc  Undersogelse  af  Danmarks  og  Norges  Sagn- 
historie.     Kjobenhavn  1823.     4*. 

(Frecht,  Mart.,  prof.  Tubingens.  f  1556)  Witichindi  Saxonis  rerum  ab 
Henrico  et  Ottone  I  imperatoribus  gestarum  libri  3,  una  cum  aliis 
quibusdam  raris  et  antehac  non  lectis  diversorum  autorum  historiis, 
ab  a.  salutis  800  usque  ad  praesentem  aetatem,  quorum  catalogus 
proxima  patebit  pagina.  Huc  accessit  rerum  scitu  dignarum  co- 
piosus  index.  Basileae  ap.  Jo.  Heruagium.  Mense  Martio,  anno 
1532.  fol. 

Dle  erste  Sammlung  dieser  Art  in  Deutschland,  und  deshalb  beachtenswerth. 
—  Wird  auch  unter  d.  Titel:   Jo.  Heruagil  scrii^tores    rer.  Germanicar. 

angefiihrt. 

(Freher,  Marquard.  f  1614)  Corpus  Francicae  historiae  veteris  et  sin- 
cerae,  in  quo  prisci  eius  scriptores,  hactenus  miris  modis  in  om- 
nibus  editionibus  depravati  et  confusi,  nunc  tandem  serio  emendati 
et  pro  ordine  temporum  dispositi,  pseudepigrapha  veris  auctoribus 
suis  restituta,  omnia  denique  notis  marginalibus  illustrata  .  .  .  uno 
voluraine  exhibentur  .  .  .  (auct.  M.  F.)  Hanoviae  1613.  fol.  2  part. 
in  1  vol. 

Dieser  Sammlung  sind  voraufgeschickt :  6  r  e  g  o  r  i  i  episc.  Taronens.  vitae 
breviarinm;  quaedam  de  Gregorio  e  Trilhemii  libro  de  scriptoribus  ecclesiast. ; 
de  Aimoino  historico  iudicinm  Jacobi  du  Breul;  (Freher)  de  Einhardo  scri- 
ptore  vitae  Karoli  M.;  qui  sinl  eius  Krancicae  historiae  auctores,  quae  .^imoini 
nomine  circumfertur,  observatio  Guil.  Kanchini;  alia  de  eadem  re  observatio  M. 
Freheri.  —  Das  Werk  ist  dnrch  viele  Druckfehler  entstellt. 

Scriptores   rerura  Boheraicarum   antiqui   aliquot  insignes,    partim 

hactenus  incogniti.  Accedit  J.  Dubravii  hi.storia  Bohemica  longe 
auctior.  Hanov.   1602.  fol. 

Rerura  Gerraanicarura   scriptores  aliquot   insignes,   qui  gesta  sub 

regibus  et  iraperatoiibus  Teutonicis  iam  inde  a  Carolo  Magno  usque 
ad  Fridericum  III.  imp.  perpetua  fere  serie,  suis  quoque  seculis, 
litteris  mandata  posteritati  reliquerunt.  Ex  bibl.  Marquardi  Freheri. 
Cum  glossario.  '  FrancofOrti  ad  M.  1600—11.  3  vol.  fol.  —  ^  edit. 
2»  des  1.  u.  2.  Theils  ihid.  1624—37.  —  »  edit.  3*  reliquis  locu- 
pletior  et  emendatior.  Curante  B.  G.  Struvio.  Argentorati  1717. 
3  vol.  fol. 

Ausgezeichnete  Saramlung;  der  grttsste  Theil  des  Inhalts  des  3.  Bandcs  reicht 
iiber  unscrc  ge/.ogene  Grenze  hinaus. 

Erl. -Schr. :   Schiiz,    commentarius   criticus  de   scriptis    et   scriptoribus    historicis 
p.  193—196. 


V.  FREYBERG  -  GESCHICHTSCHREIBER  59 

V.  Freybepg,  Frh.  M.  (f  1851):  Sammlung  historischer  Schriften  und  Ur- 
kunden.  Geschopft  aus  Handschriften.  Bd.  1—5.  Heft  1.  2,  Stutt- 
gart  1827—37.  8«. 

Bietet  fiir  uiisern  Zweck  nur  vier  Werke. 

(Freytag,    Arn.)     Historia    belgica    s.    rerum    in    Belgio    memorabilium 

scriptores  aliquot.  Francof.  1583.  8". 
Frisl,    0.  A.  F. :    Memorie  storiche  di  Monza  esaminate.     Milano  1794. 

3  vol.  4«. 
Fulman,  Gu.,  vide  Rerum  anglicarum  scriptores. 
(Fiisslin,  Joh.  Conr.  [f  1775]  et  J.  Jac.  Breitinger  [f  1776])    Thesaurus 

historiae  Helveticae,  continens  lectissimos  scriptores,  qui  rationem, 

instituta,  mores,   disciplinam,   fata   et  res   gestas  explic.  et  illustr. 

Tiguri  1735.  fol. 

Werthvolle  Sammlung,  deren  Schriften  aber  grosstentheils  nicht  in  unsern  Kreis 
gehoren,  weil  sie  iiber  1500  hinausreichen.  Ihr  Inhalt  bei  Fabricius,  bibl.  med. 
et  inf.  latinitatis.  Lib.  VIII.  p.  600—609. 

Gale,    Thom.  (f  1702):    Historiae  Anglicanae   scriptores  quinque  ex  ve- 
tustis  mss.  nunc  primum  in  lucem  editi.    Oxonii  1687.  fol. 
Inhalt:   1)  Annales  Marganeoses  —  2)   Wikes  —  3)    Annales  Wawarleiens.    — 
4)  Galfridus  de  Vino  salvo  —  5)  Galtherus  Hemmingford. 

Historiae  Britannicae,   Saxonicae,   Anglo-Danicae  scriptores  XV 

ex  vetustis  codic.  mss.  editi.    Oxonii  1691.  fol. 

Zu  diesem  und  dem  vorhergehenden  Werke  fiigt  man  auch  als  1.  Bd.  Fell's 
Sammlung  («.  d.)  von  1684.  zusammen  also  3  lide. 

Inhalt:  1)  Gildas  —  2)  Eddius  —  3)  Nennius  —  4)  Asserius   —  5)  Kadulphus 
de  Hygden  —  6)  Guilelmus  Malmesbur.  —  7)  Anonymus  Malmesbur.  — 
8)  Historia  Kamsensis  —  9)  Historia  Elicnsis  —  10)  Thoraas  Eliensis  — 
11)  Wallingford    —    12)  Kadulphus    de  Diceto    —    13)  De  partitione  in 
Schiras  —  14)  Fordun  —  15)  Alcuinus. 
Geschichtschreiber,  die,  der  deutschen  Vorzeit  in  deutscher  Bearbeitung 
(nach  der  Ausgabe  der  Monumenta  Germaniae)  unter  dem  Schutze 
Sr.  Majestat  des  Konigs  Friedrich  Wilhelm  IV.  von  Preussen  her- 
ausgeg.  von  G.  H.  Pertz,  J.  Grimm,  K.  Lachmann,  L.  Ranke, 
K.  Kitter.  Berlin  1849—60.  38  Lief.  8».    13  Thlr.  28  Sgr.  Velin- 
papier  20  Thlr.  27^  Sgr. 
Inhalt  der  Lief.  1 — 38  in  chronologischer  Folge : 

Geschichtschreiber   der   deutschen  Urzeit,    1.  Band:    Die  Romerkriege    aus 
Plutarch,  Casar,  Vellejus,  Suetonius,  Tacitus  Germania.     Uebersetzt  von 
Dr.  J.  Horkel.     Mit    einer  Vorrede   von  G.  H.  Pertz.     49  Bog.  1849. 
(Lief.  1—3  des  ganzen  Werkes.)  1  Thlr.  19  Sgr. 
VI.  Jahrh.    4.  u.  5.  Bd. :    Gregorius    von   Tours,    zehn    Biicher  frankischer 
Geschichte.  Uebers.  von  Wilh.  Giesebrecht.    50  Bog.  1851.  (Lief.  12 
u.  16  des  ganzen  Werkes.)  1  Thlr.  20  Sgr. 
Vn.  Jahrh.  3.  Bd. :    Die   Chronik   Fredegars  und    der   Frankenkonige ,    die 
Lebensbeschreibungen  des  Abts  Columban  ,  der  Bischofe  Arnulf  u.  Leo- 
degar,  der  Konigin  Balthilde.    Uebers.  von  Dr.  O.  Abel.    8  Bog.  1849. 
(Lief.  5.)  8  Sgr. 
VIII.  Jahrh.  1.  Bd.:  Leben  der  Aebte  Gallus  und  Otmar  von  Sanktgallen. 

Uebers.  von  Dr.  Aug.  Potthast.  5  Bog.  1857.  (Licf.  31.)  5  Sgr. 
VIII.  Jahrh.  3.  Bd.:  Das  Leben  des  Bischofs  Willehad  von  Anskar.  Uebers. 
von  Dr.  J.  C.  M.  Laurent.    Mit  einem  Vorwort  von  Dr.  J.  M.  Lappen- 
berg.  2  Bog.  1856.  (Lief.  27.)  3  Sgr. 

VIII.  Jahrh.  4.  Bd.:  Paulus  Diaconus  und  die  ilbrigen  Geschichtschreiber 
der  Langobarden.  Uebers.  von  Dr.  0.  Abel.  18  Bog.  1849.  (Dief.  6.) 
18  Sgr. 

IX.  Jahrh.  1.  Bd.:  Einhards  Leben  Karls  ries  Grossen.  Uebers.  von  Dr. 
O.  Abel.  5  Bog.  1850.  (Lief.  8.)  5  Sgr. 


60  GESCHICHTSQUELLEN 

IX.  Jahrh.  2.  Bd.:  Einhards  Jahrbiicher.  UeberB.  von  Dr.  0.  Abel.  10  Bog. 

1850.  (Lief.  9.)  10  Sgr. 
IX.  Jahrh.  3.  Bd.:   Ermoldus  NigeUus  Lobgedicht  auf  KaiRer  Ludwig  uud 

Elegien  an  Konig  Pippin.  Uebers.  von  Dr.  Th.  G.  Pfund.  7  Bog.  1856. 

(Lief.  26.)  8  Sgr. 
IX.  Jahrh.  4.  u.  5.  Bd.:   Thegan,  Leben  Ludwigs  des  Frommen,  und  das 

grossere  Leben  Ludwigs  des  Frommen.  Uebers.  von  Dr.  J.  v.  Jasmund. 

9  Bog.  1850.  (Lief.  11.)  9  Sgr. 
IX.  Jahrh.  6.  Bd.:  Nithards  vier  Biicher  Geschichten.    Uebers.  von  Dr.  J. 

v.  Jasmund.  5  Bog.  1851.  (Lief.  13.)  5  Sgr. 
IX.  Jahrh.  7.  Bd.:  Die  Uebertragung  des  heil.  Alexander  von  Ruodolf  nnd 

Meginhart.  Uebers.  von  B.  Richter.  2  Bog.  1856.  (Lief.  29.)  3  Sgr. 
IX.  Jahrh.  8.  Bd.:   Leben    der  Erzbischofe   Anskar  und  Rimbert.     Uebers. 

von  Dr.  J.  C.  M.  Laurent.    Mit  einem  Vorwort  von  Dr.  J'.  M.  Lappen- 

berg.  8  Bog.  1856.  (Lief.  28.)  9  Sgr. 
IX.  Jahrh.  9.  Bd. :   Die  Jahrbiicher   von   Fulda    und  Xanten.     Uebers.  von 

Dr.  C.  Rehdantz.  10  Bog.  1852.  (Lief.  17.)  10  Sgr. 
IX.  Jahrh.  11.  Bd.:    Die   Annalen   von  St.  Bertin   und    St.  Vaast.     Uebers. 

von  Dr.  J.  v.  Jasmund.  16  Bog.  1857.  (Lief.  34.)  17  Sgr. 
IX.  Jahrh.  13.  Bd. :  Der  Mbnch  von  St.  Gallen  iiber  die  Thaten  Karls  des 

Grossen.     Uebers.  von  Dr.  W.  Wattenbach.   6  Bog.  1850.  (Lief.  10.) 

6  Sgr. 

IX.  Jahrh.  14.  Bd.:  Die  Chronik  des  Abtes  Regiuo  von  Priim.  Uebers.  von 
Dr.  E.  L.  Diiramler.  8  Bog.  1857.  (Lief.  30.)  9  Sgr. 

X.  Ja^rh.  1.  Bd.:  Die  Fortsetzung  des  Regino.  Uebers.  von  Dr.  Max 
Biidinger.  2^  Bog.  1857.  (Lief.  32.)  3  Sgr. 

X.  Jahrh.  2.  Bd. :   Aus  Liudprands  Werken.     Uebers.  vom  Freiherrn  Karl 

V.  d.  Osten-Sackeu,  mit  einer  Einleitung  von  Dr.  W.  Wattenbach. 

13  Bog.  1853.  (Lief.  22.)  13  Sgr. 
X.  Jahrh.  3.  Bd.:  Ruotgers  Leben  des  Erzbischofs  Bruno  von  Kohi.  Uebers. 

von  Dr.  J.  v.  Jasmund.  5  Bog.  1851.  (Lief.  14.)  5  Sgr. 
X.  Jahrh.  4.  Bd.:  Das  Leben  der  Konigin  Mathilde.   Uebers.  von  Dr.  Ch. 

Jaffe.  1858.  (Lief.  35.)  4  Sgr. 
X.  Jahrh.  5.  Bd. :   Hrotsuitas    Gedicht    iiber    die    Griindung    Gandersheims 

und  die  Thaten  Kaiser  Oddo  II.  Uebers.  von  Dr.  Th.  G.  Pfund.  Berlin 

1860.  (Lief.  38.)  5  Sgr. 
X.  Jahrh.  6.  Bd. :  AVidukinds   sachsische  Geschichten.   Uebers.    von   Rein- 

hold  Schottin.  Mit  einer  Vorrede  von  Dr.  W.  Wattenbach.  9  Bog. 

1852.  (Lief.  18.)  9  Sgr. 
X.  Jahrh.  7.  Bd.:  Das  Leben  des  Bischofs  Adelbert  von  Prag.  Uebers.  von 

Dr.  Herm.  Huffer.  3  Bog.  1857.  (Lief.  33.)  4  Sgr. 
X.  Jahrh.  8.  Bd.:  Das  Leben  der  Kaiserin  Adelheid  von  Odilo  von  Clugny. 

Uebers.  von  Dr.  Herm.  Huffer.  U  Bog.   1856.  (Lief.  25.)  2  Sgr. 

X.  Jahrh.  10.  Bd. :  Richers  vier  Biicher  Geschichte.  Uebers.  vom  Freiherrn 
Karl  V.  d.  Osten-Sacken,  mit  einer  Einleitung  von  Dr.  W.  Watten- 
bach.  20i  Bog.  1854.  (Lief.  23.)  20^  Sgr. 

XI.  Jahrh.  l.Bd. :  Die  Chronik  Thietmars,  Bischofs  von  Merseburg.  Uebers. 
von  Dr.  J.  C.  M.  Laurent.  Mit  eihem  Vorwort  von  J.  M.  Lappen- 
berg.  22  Bog.  1849.  (Lief.  4.)  22|  Sgr. 

XI.  Jahrh.  2.  u.  3.  Bd. :    Die  Lebensbeschreibung   der    Bischofe  Bernward 

und  Godehard  von  Hildesheim.    Uebers.  von  Dr.  Herm.  Hiiffer.  1857. 

(Lief.  36.)  12  Sgr. 
XI.  Jahrh.  5.  Bd.:    Die  Chronik   Herimanns   von   Reichenau.     Uebers.   von 

Prof.  K.  Nobbe.  4  Bog.  1851.  (Lief.  15.)  4  Sgr. 
XI.  Jahrh.  6.  Bd. :  Die  Jahrbiicher  des  Larabert  von  Hersfeld.  Uebers.  von 

Dr.  L.  F.  Hesse.  21   Bog.   1855.  (Lief.  24.)  22  Sgi-. 
XI.  Jahrh.  7.   Bd.:    Adaras   von   Bremen   hamburgische   Kirchengeschichte. 


GESCHICHTSQUELLEN  61 

Uebers.  von  Dr.  J.  C.  M.  Laurent.  Mit  einem  Vorwort  von  Dr.  J.  M. 
Lappenberg.  16  Bog.  1850.  (Lief.  7.)  16  Sgr. 

XI.  Jahrh.  8.  Bd. :  Der  Sachsenkrieg  von  Bruno.  Uebers.  vou  Dr.  W.  Wat- 
tenbach.  12  Bog.  1853.  (Lief.  21.)  12  Sgr. 

XII.  Jahrh.  2.  Bd. :  Das  Lebeu  Kaiser  Heinrich  des  Vierteu.  Uebers.  von 
Dr.  Ph.  Jaff<5.  4  Bog.  1858.  (Lief.  37.)  4  Sgr. 

XII.  Jahrh.  7.  Bd.:  Helmolds  Geschichte  der  Slaven.  Uebers.  von  Dr.  J. 
C.  M.  Laurent.  Mit  eiuem  Vorwort  von  Dr.  J.  M.  Lappenberg. 
15  Bog.  1852.  (Lief.  19.)  15  Sgr. 

XIII.  Jahrh.  3.  Bd.:  Die  Chronik  Arnolds  von  Liibeck.  Uebers.  vou  Dr.  J. 
C.  M.  Laurent.  21  Bog.  1853.  (Lief.  20.)  21  Sgr. 

Erl.-Schr.:  (Schneider)  De  opere  ,Die  Geschichtschreiber  der  deutschen  Vorzeit. 
Bd.  1.'  Vratislav.  1849.  8o. 

NB.  Eine  ahnliche  Sammlung  unter  dem  Titel:  ,BibIiothek  der  Chronikeu 
oder  Samralung  der  interessantesten  Chroniken  und  Geschichtbiicher  des  Jlittel- 
alters ;  deutsch  in  der  Urspraclie  oder  Uebersetzungen,  die  wichtigsten  vollstsindig, 
die  minder  wichtigen  in  zweckmassigen  Ausziigen'  kiindigrte  1828  Cotta  in  Stutt- 
gart  an  (s.  Freyberg,  Sammlung  hist.  Schriften  und  Urkunden.  II.),  ist  aber 
nie  erschienen. 

Geschichtsquellen,  Bremer,   herausg.  von  Wilh.  v.  Hodenberg.     Celle 
1856.  57.  gr.  4».  3  Bde.  6|  Thb. 

1.  Beitr.:  Das  Stader  Copiar,  ein  im  kouigl.  Axchiv  zu  Stade  verwahrtes 
Copialbuch  des  bremer  Domcapitels,  aus  welchem  die  kirchliche  Ein- 
theilung  der  Di6cese*Bremeu  hervorgeht,  wie  solche  im  Jahre  1420  be- 
standen  hat.  Erster  Beitrag  zu  den  Bremer  Geschichtsquellen.  (XX, 
158  S.)  2^  Thlr. 

2.  Beitr.:  Das  vorder  Register,  ein  im  konigi.  Archiv  zu  Stade  verwahrtes 
Lagerbuch,  welches  uuter  der  Bezeichnuug  ,Registrura  bouorum  et  iurium 
castri  Vorde  citra  et  ultra  Oestam'  auf  Anordnung  des  bremer  Erz- 
bischofs  Joh.  Rohde  die  zur  erzbischofl.  Vogtei  Bremervorde  gehorigen 
Hoheitsrechte,  Gerichtsbarkeit,  Tafelgiiter  u.  a.  Kechte  verzeichnet,  wie 
solche  im  J.  1500  bestanden  haben.    2.  Beitr.  etc.  (XXIV,  209  S.)  3  Thlr. 

3.  Beitr.:  Zevener  Urkundenbuch.  (XXIV  und  72  S.)     l^  Thlr. 
Deutschlands,  vide  Bohmer. 

des  Bisthums  Miinster.     Herausg.    von   Freunden    der    vaterlan- 

dischen  Geschichte.     Munster  1851—56.  3  Bde.  gr.  8».  6|  Thlr. 

Auch  urUer  dem  Tilel: 

1.  Bd.:  Die  miinsterischeu  Chrouiken  des  Mittelalters  [:  a)  Florenz  von  We- 
velinkhoven's  Chrouik  der  Bischofe  vou  Miinster,  mit  der  Fortsetz.  eines 
Ungeuannten  uud  den  Zusatzen  der  Monche  von  Marieufeld.  772 — 1424. 
p.  1 — 92.  b)  Chronik  der  Bischofe  vou  Miinster  von  der  Stiftuug  des 
Bisthums  bis  auf  deu  Tod  Bischof  Otto's  vou  der  Hoya.  772 — 1424,  p. 
92 — 156.  c)  Leben  Otto's  von  der  Hoya,  Bischof  zu  Miinster.  1392  bis 
1424.  p.  156 — 188.  d)  Miiusterische  Chronik  eines  Augenzeugeu  vou  der 
Wahl  Bischof  Heinrich's  vou  Mors  bis  auf  das  Ende  der  grosseu  miin- 
sterischen  Fehde.  1424 — 1458.  p.  188 — 241.  Fortsetzung  Rudolfs  vou 
Langen.  1458 — 1496.  e)  Arud  Bevergern's  miiusterische  Chrouik  vou 
der  Wahl  Bischof  Heinrich's  vou  Mors  bis  auf  die  Einfiihrung  Bischofs 
Heiurich  vou  Schwarzeuburg.  1424 — 1466.  p.  244 — 289.  /)  Fortsetzung 
der  Chronik  des  Arud  Bevergeru  bis  auf  den  Begiuu  der  Religions- 
Neuerungen.  1466 — 1524.  p.  289 — 304.  g)  Miinsterische  Chronik  von  der 
Wahl  Bischof  Heiurich's  vou  Mors  bis  auf  die  Wahl  Bischof  Beruhard's 
von  Raesfeld.  1524—1557.  p.  304 — 346.  Anhang.]  Herausg.  von  Julius 
Ficker.  Munster  1851.  2^  Thlr. 

2.  Bd.:  Berichte  von  Augeuzeugen  iiber  das  miiustersche  Wiedertauferreich. 
Herausg.  von  C.  A.  Cornelius.  Miinster  1853.  3  Thlr. 

3.  Bd.:  Die  miinsterischen  Chroniken  von  Rochell,  Stevermann  und  Corfey. 
Miinster  1856.  2  Thlr. 


62  GESCHICHTSQUELLEN  —  GODEFROY 

Geschichtsquellen  des  Erzstiftes  und  der  Stadt  Bremen  Herausg.  von 
J.  M.  Lappenberg.  Bremen  1841.  8».  l^  Thlr. 

Oesterreichische,  vide  Fontes  rerum  Austriacarum. 

Thuringische,  1—3.  Bd.    Jena  1854—59.    gr.  8».   8  Thlr. 

Inhalt:  1.  Bd.:  Annales  Reinliardsbrunneuscs  ed.  Wegele. 

2.  Bd.i  Nicolaus  de  Siegen,  chron.  eccl.  ed.  Wegele. 

3.  Bd.:  llothe,  diiriugische  Chronik  ed.  Lilienkrou. 

Verdener,  herausg.  von  W.  v.  Hodenberg.   Celle  1856.  gr.  8". 

1.  Heft.  f  Thlr. 

Ghesquiere,  Jos.  (postea  et  Comel.  Smetius  et  Joh.  Thysius):  Acta 
Sanctorum  Belgii  selecta  ab  exordio  ecclesiae  ad  annum  1700. 
Bruxellis  1783-94.  G  vol.  fol. 

Nur  cin  Auszug  aus  Acta  SS.  Bollaad.  1834  wurde  die  Foitsetzung  beschlossen, 
aber  definitiv  seit  18.36  aufgegeben. 

Giles,  J.  A.:  Bibliotheca  patrum  ecclesiae  AngUcanae  ad  annura  1300. 
Oxonii,  Londini  et  Paris.  1843—48.  36  vol.  8».  ]8£  IHs.,  jetzt 
9£. 

Nicht  vicl  werth. 

InJicdt:  1)  s.  Aldhelmi  abb.  Malm.  opp.  Oxonii  1844.   1  vol. 

2)  V.  Bedae  opp.  omnia  Lond.  1843.  44.  12  vol. 

3)  b.  Lanfranci  arch.  Cant.  opp.  Paris.  18^44.  2  vol. 

4)  s.  Bonifacii  arch.  Mog.  opp.  omn.  Oxon.  1844.  2  vol. 

5)  Petri  Blesens.  opp.  omn.  Oxon.  1846.  47.  4  vol. 

6)  s.  Thomae  Caut.  vita,  epistolae  et  reliquiae.  Oxon.  1845.  46.  8  vol. 

7)  Johannis  Sarisberiens.  opp.  omn.  Ox.  1848.  5  vol. 

8)  Arnulfi  Lexov.  ep.  epistolae.  Oxon.  1844.  1  vol. 

9)  Anecdota  Bedae,  Lanfranci,  Bonifacii,  Tatwini,  Herberti  de  Bosbam 
et  alior.  Oxon.  1844.   1   vol. 

iMonkish  historians  of  Great  Britain.  |  London,  Jam.  Bohn  1844 

jScriptores  monastici.  i      sq.  8". 

Inhalt:  1)  Bede's  church  history.  128. 

2)  Gildas'  historical  works  et  Nennius'  british  history.  8s.  ' 

3)  Richard  of  Devizes,  chronicle.  8s. 

4)  Geoffrey  of  Monmouth's  british  liistory.  lOs. 

5)  Bede's  historical  works.  Vol.  2.  10 s.  6d. 

6)  Chronicle  of  the  White  Rose  of  York.  12 s. 

Scriptores  rerum    gestarum   Willelmi   Conquestoris,    Willelmi  H, 

Henrici  I  et  Stephani,  in  unum  collecti.  Ed.  J.  A.  G.  (Vol.  I.) 
Scriptores  rerum  gestarum  Willelmi  Conquestoris  . . .  Londini  1845. 
8«.  4A  Thlr. 

Mehr  ist  nicht  erschienen. 

Six  old  euglish  chronicles,  of  which  two  are  now  first  translated 


from  the  monkish  latin  originals.  —  Ethelwerd's  chronicle.  Asser's 
life  of  Alfred.  GeofFrey  of  Monmouths  british  history.  Gildas.  Nen- 
nius.  and  Richard  of  Cirencester.  Edited  .  .  .  by  J.  A.  G.  London 
1848.  8".  Mit  1  Kupf.  {Bildet  zugleich  Tom.  4  von  Bohn's  auti- 
quarian  iibrary.) 
Godefroy,  Theod.:  Histoire  de  Charles  VIH,  par  Guillaume  de  Jaligny, 
Andr6  de  la  Vigne  et  autres  historiens  de  ce  temps  Ik,  ou  sont 
d^couvertes  les  choses  mdmorables  arriv6es  pendant  ce  regne, 
depuis  Tan  1483-1498.  '  Paris  1617.  4®.  —  *  enrichie  de  plusieurs 
memoires,  titres  et  pieces  historiques  non  encore  imprim^es;  le 
tout  recueilli  par  Den,  Godefroy  historiographe  de  France.  Paris 
1684.  fol. 


GODEFROY  —  GROTIUS  63 

Godefroy:  ffistoire  de  Louis  XII  et  des  choses  advenues  de  son  regne 
depuis  Tan  1498  jusqu'en  1515,  par  Claude  de  Seyssel,  Jean  d'Auton 
et  autres  auteurs  contemporains.    Paris  1615.  2  vol.  4". 

Goldast  ab  Haiminsfeld,  Melch.  (f  1635):  Apologia  pro  Henrico  IV.  im- 
peratore  contra  Gregorium  VII  papam.  Hanoviae  1611.  4". 

Rerum  Alamannicarum   scriptores   aliquot  vetusti,   a  quibus  Ala- 

mannorum,  qui  nunc  partim  Suevis,  partim  Helvetiis  cessere, 
historiae  tam  saeculares  quam  ecclesiasticae  traditae  sunt.  '  Fran- 
cof.  1616.  —  ^  wiederhoU  ibid.  1661.  fol.  —  *  cura  H.  Ch.  Senken- 
bergii.  Francof.  et  Lips.  1730.  3  tom.  in  1  vol.  fol. 

Dsr  2.  Thoil  ist  der  wichtigste,  da  er  die  alten  alemannischen  Gesetze  enthalt 
und  fiir  Sprachforscher  grosses  Interesse  bietet.  Tom.  HI.  enthalt  meist  neuere 
Schriften  iiber  das  Kirchenwesen,  als  Joach.  Vadianus  de  collegiis  et  monasteriis 
Germ.  etc. 

Suevicarum  rerum  scriptores  aliquot  veteres.   '  Francof.  1605.  4". 

2  Ulmae  1727.  fol. 

Graevius,  Joh.  Geo.,  prof.  histor.  Ultraiecti  (f  1703)  et  Pet.  Burmannus 
prof.  Lugduni  (f  1741):  Thesaurus  antiquitatum  et  historiarum  Ita- 
liae.  Lugduni  Batav.  1704—23.  30  vol.  fol. 

Hieran  schliesst  sich,  von  denselben  besorgt: 

Thesaurus  antiquitatum  et  historiarum  Siciliae,  Sardiniae,  Corsicae 
etc.  Lugd.  Bat.  1723—25.  15  vol.  fol. 

Unschatzbare  Sammlung. 

Erl.-SChr.:  Burmann,  P.,  vita  Joh.  Georgii  Graevii.  Lugduni  1703.  S".  {auch 
vor  Graevii  praefationes  et  epistolae  ed.  Fabricius.  1707,  und  vor  Graevii 
orationes  Ultraiecti  habitae.) 

Fabricius,  bibliotheca  historica  III.  p.  464. 

Oratio  funebris  in  obitum  Petri  Burmanni  dicta  ab  Herm.  Oosterdyk  Schacht. 
Lugd.  Bat.     1741. 

Grandidier,  Phil.  Aug.  (f  1787):  Essais  historiques  et  topographiques  sur 
Teglise  cathedrale  de  Strasbourg.    a  Strasbourg  1782.    4°. 

Histoire  de  Feglise  et  des  eveques-princes  de  Strasbourg  depuis 

la  fondation  de  reveche  jusqu'a  nos  jours.  Strasbourg  1766. 
2  tom.  40. 

Dieses  Werk  erwarb  dem  Verfasser  eine  schmeichelhafte  Auszeichnung  des 
Papstes,  aber  auch  den  Hass  seiner  geistlichen  Briider,  die  ihn  mit  den  heftigsten 
Schmahschriften  verfolgten. 

Gravier,  Gi.,  vide  Raccolta. 

Gregorius,  Rosarius,  prof.  iur.  Panormi  (f  1809):  Bibliotheca  scriptorum 

qui  res   in  Sicilia  sub  Aragonum  regno.  gestas  retuiere.     Panormi 

1791—93.  2  vol.  fol. 

Rerum  Arabicarum    quae   ad  historiam   Siculam  spectant  ampla 

coUectio,  arabice  et  latine.  Panormi  1790.  fol. 

Gretser,  Jacob.,  Soc.  J.  Ingolstadii  (f  1625):  Philippi  episcopi  de  eccle- 

siae   Eystettensis   divis  tutelaribus   s.  Richardo,    s.   Wunibaldo,    s. 

WiHibaldo,    s.    Walpurga    commentarius ,    editus    a   Jac.  Gretsero. 

Ingolstadii  1617.  4". 
Gropp,  Ign.  (f  1758):    Collectio  novissima  scriptorum  et  rerum  Wirce- 

burgensium.  Francof.  et  Lips.  1741—50.  4  vol.  fol. 

Gleichsam  Fortsetzung  von:  Ludewig,  Geschichtschreib.  von  d.  Bischofth. 
Wiirzburg.  —  Die  beiden  ensten  Bande  enthalten  die  lateinischen,  die  zwei  letzten 
Bde.  die  deutschen  Qiiellen. 

Grotius,  Hugo:  Historia  Gotthorum,  Vandalorum  et  Langobardorum:  ab 
H.  Gr.  partim  versa,  partim  in  ordinem  digesta.  Praemissa  sunt 
eiusdem  prolegomena.  Ubi  regnum  Gotthorum  ordo  et  chronologia, 
cum  elogiis.    Accedunt  nomina  appellativa  et  verba  Gotthica,  Van- 


64  GinGNIAUT  —  GUIZOT 

dalica,  Langobardica  c.  explicatione.     Auctorum  omnium  ordinem 
tabula  contentorum  indicat.    Arastelodami  1655.  8*.    Selten. 

Erl.-Schr. :   Burigny,    vie    de    Grotius,    avee     riiistoiro   de  ses    ouvrages.     Paris 
1752.     12«no. 

Guigniaut,  M.  et  de  Wailly:  Recueil  des  historiens  des  Gaules  et  de  la 
France,  vide  Bouquet. 

Guizot,  Fr.  P.  G.  (geb.  4.  Oct.  1787):  CoUection  des  m^moires  relatifs 
a  riiistoire  de  France  depuis  la  fondation  de  la  monarchie  fran^aise 
jusqu'au  13.  sifecle;  avec  une  introduction,  des  suppl^ments,  des 
notices  et  des  notes.  Paris  1823 — 35.  31  vol.  8**.  k  6  fr. 

Hingiohts  der  chronolo^jischeii  Anordnunir  trefflich. 
Inhalt:    Introducti  on  (non  iomeej.  Bourdon  de  Sigrais,  consid^rations 

sur  Tesprit  niilitaire  des  Gaulois  etc.  —  Aug.  Trognon,  fragment  sur 

rhistoire  de  France. 
Tom.   1.  2:    Gr^goire  de  Tours,  histoire  de  France.   —   Fr^ddgaire, 

chronique.  —  Vie   de  Dagobert  I,  par  un  moine  de  St.  Denis.  —  Vie 

de    St.  Leger,   par  un  moine    de   St.    Symphorien    d'Autun.    —    Vie  de 

Pepin  le  Vieux,  maire  du  palals. 
Tom.  3:    Eginhard,  annales,  vie  de  Charlemagne.  —  Des  faits  et  gestes 

de  Charles  le  Grand,   par   un   moine    de    St.  Gall.    —    Th^gan,  de  la 

vie   et  des  actious  de  Tempereur   Louis  le  Pieux.    —    Vie   de  Louis   le 

Ddbonnaire,   par  l'Astronome.    —    Nithard,  histoire  des  dissensions  des 

fils  de  Louis  le  D^bonnaire.  — 
Tom.  4:    Ermold  le  Noir,   faits  et  gestes  de  Louis  le  Pieux,  poeme.  — 

Annales  de  St.  Bertin  par  St.  Prudence  et  Hincmar.  —  Annales  de 

Metz,  par  une  moine  de  St.  Arnoul. 
Tom.  5:    Frodoard,  histoire  de  T^glise  de  Reims. 
2b7n.  6:    Abbon,  si^ge  de  Paris  par  les  Nonnands,  poeme.  —  Frodoard, 

chronique.    —    Raoul   Glaber,    chronique.   —    Helgaud,    vie   du   roi 

Robert.  —  Adalb^ron,  poeme  adress^  au  roi  Robert. 
Tom.  7:    Odon    de   St.    Maur,    vie    de   Bouchard,    comte    de   Melun.  — 

Fragments  de   Thistoire  des  FrauQais,  de  Hugues  Capet  k  Philippe  I. 

—  Hugues   de   Fleury,   chronique.    —    Procfes-verbal   du   sacre   de 

Philippe  I.  —  Hugues  de  Poitiers,  histoire  du  monast^re  de  V^zelai. 
Tom.  8:    Suger,  vie  de  Louis  le  Gros.    —    Guillaume   de  St.  Denis, 

vie  de  Suger.  —  Vie  de  Louis   le  Jemie.  —  Galbert,    vie  de  Cbarles 

le  Bon. 
Tom.  9.  10:    Guibert  de  Nogent,   histoire  de  croisades.    Sa  vie,  ^crite 

par  lui-meme.  —  Guillaume  de  St.  Thierri,  vie  de  St.  Bemard.  — 

Arnauld  de  Bonneval,  vie  du  meme.  —   Geoffroi  de  Clairvaux, 

vie  du  meme. 
Tom.  11:    Rigord,   vie  de  Philippe-Auguste.  —  Guillaume  leBreton, 

vie  du  meme.  —  Vie  de  Louis  VIH.  —    Nicolas  de  Bray,   des  faits 

et  gestes  de  Louis  VIII. 
Tom.  12:    Guillaume  le  Bretou,  la  Philippide. 
Tom.  13:    Guillaume  de  Nangis,  chronique. 
Tom.  14:    Pierre  de  Vaulx-Cernay.  histoire  de  Theresie  et  guerre  des 

Albigeois.  —  Dom  Vaissette,   sur   Torigine   du  nom  d^Albigeois;   sur 

r^poque  de  la  mission  de  St.  Dominique  en  Languedoc.  —  Innocent  III, 

lettre   au    comte    de  Toulouse,    29.   mai    1207.    —  Lettre    des   Toulou- 

sains  k  Pierre  d'Arragon.  —  Raymond  de  Moissac,  lettre  k  Philippe- 

Auguste.    —    Actes     de     soumission    souscrits    par    Raymond   VI.    — 

Abjuration  des  consuls  de  Toulouse. 
Tom.  15:    Histoire    de    la    guerre    des    Albigeois.    —    Guillaume    de 

Puy-Laurens,    chronique.     —     Des    gestes    glorieux    des    Fran^ais 

1202—1311. 


HAHN  —  HEARNE  65 

Tom.  16—18:    Guillaume  de  Tyr,  histoire  des  croisades. 

Tom.  19:    Bernard  le  Tr^sorier,  continuation  de  Guillaume  de  Tyr. 

Tom.  20.  21:    Albert    d'Aix,     histoire    des     croisades.     —     Raimond 

d'Agiles,   histoire  des  Francs  qui  ont  pris  J^rusalem. 
Tom.  22:    Jacques   de   Vitry,   histoire    des  croisades;  lettre  k  ses  amis 

sur  la  prise  de  Damiette. 
Tom.  23:    RaouldeCaen,  faits  et  gestes  du  prince  Tancrede.  —  Robert 

le  moine,  histoire  de  la  premiere  croisade. 
Tom.  24:    Foulcher  de  Chartres,  histoire  des  croisades.  —  Odon  de 

Deuil,  histoire  de  la  croisade  de  Louis  VII. 
Tom.  25—28:    Orderic  Vital,  histoire  de  Normandie. 
Tom.  29:    Guillaume  de  Jumi^ge,  histoire  des  ducs  de  Normandie.  — 
9      Guillaume  de  Poitiers,  vie  de  Guiilaume  le  Conquerant. 
Tom.  30:    Table  generale  des  mati^res. 
Hahn,  Sim.  Frid.  (f  1729):   Collectio  monumentorum  veterum  ac  recen- 
tium  ineditorum,  diplomatum  nempe,   sigillorum,  litterarum,  chroni- 
corum  aliorumque  insignium  scriptorum,   antiquitates,  geographiam, 
■  historiam  omnem  etc.  illustrantium.  Brunsvigae  1724—26.  2  vol.  8"*. 

Enthalt  fiir  unsere  Zwecke  wenig. 

Hansiz,  Marc.  (f  1766  Viennae):  Germania  sacra.  Tom.  I.  II.  Aug.  Vindel. 
1727.  Tom.  III.  Viennae  1755.  3  vol.  fol. 

Harenberg,  J.  Cp.  (f  1774):  Monumenta  historica  adhuc  inedita:  die  aus 
sonst  ungedruckten  Schriften  erliiuterte  Geschichte  Teutschlands  und 
der  angranzenden  Reiche.    Brunovici  1758 — 62.  3  vol.  S^, 

Bemerkenswerth  wegen  der  corveyschen  Jahrbiicher.    Voll  von  Betriigereien. 

Hearne,  Th.  (geb.  1678,  f  1735):  Scriptores  varii  de  historia  anglicana 
etc.  Oxonii  1709—35.  64  vol.  8«. 

Diese  sehr  schatzbare  Sammlung  umfasst  33  verschiedene  Werke,  die  jedoch 
nicht  alle  in  unser  Gebiet  gehoren.    Es  sind: 

1.  Spelma»'s  life  of  Alfred  the  Great.     1709.    1  vol. 

2.  Leland's  itmerary.    1710—12.    9  vol. 

3.  H.  Dodwelli  de  parma  equestri  viroodwardiana  dissertatio.    1713.  1  vol. 

4.  Lelandus,  de  rebus  britannicis  coUectanea.    1715.  6  vol. 

5.  G.  Roperi  vita  Th.  Mori.    1716.    1  vol. 

6.  Joannis   Rossi  histor.   regum  Angliae.     *  1716.    1    vol.    —    "^  wieder- 
holt  1745.  1  vol. 

7.  Aluredi  Beverlacensis  annales.    1716.    1  vol. 

8.  Titi  Livii  Foro- Juliensis  vita  Henrici   V  regis  Angliae.  1716.  1  vol. 

9.  Camdeni  annales  rerum  anglicarum  et  hibernicarum  regnante  Elisa- 
betha.    1717.    3  vol.     With  portrait  qf  Elisabeth  by   Vertue. 

10.  Thom.  Sprotti  chronica.    1719.    1  vol. 

11.  Guilelmi  Neubrigensis  historia  sive  chronica  rerum  anglicar. 
libri  V.    Accedunt  3  homiliae  eidem  Guil.  adcriptae.    1719.    3  vol. 

12.  C 0 1 1  e  c ti 0 n  of  curious  discourses  written  by  eminent  antiquaries.  ^  1720. 
1  vol.  —  ^  wiederabgedruckt  1775. 

13.  Textus  Roffensis.    1720.    1  vol. 

14.  Rob.  de  Avesbury  historia  Edwardi  III.    1720.    1  vol. 

15.  Johannis   de   Fordun    Schoti  chronicon   genuinum.     1722.    5  vol. 

16.  The  history   and  antiquities  of  Glastonbury.    1722.    1  vol. 

17.  Hemingi  chartularium  ecclesiae  wigomiensis.    1723.  -2  vol. 

18.  Robert  of  GIoucester'8  chronicle.  *  1724.  2  vol.  —  ^  wiederholt 
unt.  d.  Tit.:  The  works  of  Thom.  Hearne.  Vol.  1.  2.  containing  .  .  . 
1.  2.  vol.  of  Rob.  of  Gl.  ibid.    1810. 

19.  Peter  Longtoffs  chronicle.  '  1724.  2  vol.  —  ^  wiederholt 
ibid.    1810. 

20.  Letter  containing  an  account  of  some  antiquities  between  Windaor 
and  Oxford.    1725.    1  vol. 

5 


66  HEINECCIU8  —  HOFFMANN 

21.  Johannis  confratris  Glastoniensis  chronica.    1726.    2  vol. 

22.  Adarai  de  Domershara  historia  de  reb.  gestis  glastoniensibus. 
1727.    2  vol. 

23.  Thomae  de  Elmhara  vita  et  gesta  Henrici  V.    1727.    1  vol. 

24.  Historia  vitae  et  regni  Richardi  II,  a  monacho  quodam  de  Evesham 
consignata.  Accesserunt  praeter  alia  Johannis  Rossi  historiola  de  comi- 
tibus  Warwicensibus ;  Johannis  Berebloci  comraentarii  de  rebus  gestis 
Oxoniae  ibidem  commorantc  Elizabotha  regina,  et  D.  Ricardi  baronetti 
narratio  historica  de  Caroli  Walliae  principis,  famulorum  in  Hispaniam 
itinere  a.  D.    1623.    1729.    1  vol. 

25.  Liber  niger  scaccarii.    1729.    2  vol. 

26.  Johannis  de  Trokelowe  annales  Edwardi  II;  Henrici  de  Blaneford 
chronica  etc.    1729.    1  vol.  • 

27.  Thoraae  Caii  vindiciae  antiquitatis  academiae  Oxoniensis,  contra 
Joan.  Caium  cantabrigiensem.    1730.    2  vol. 

28.  Walteri  Hemingford  historia  de  rebus  gestis  Edwardi  I,  Edwardi  II 
et  Edwardi  III.    1731.    2  vol. 

29.  Duo  rerum  anglicarum  scriptores  veteres:  Thomas  Otterbourne  et 
Joannes  Whethamstede.    1732.    2  vol. 

30.  Chronicon  sive  annales  prioratus  de  Dunstaple.    1733.    2  vol. 

31.  Benedictus  abbas  petroburgeusis  de  vita  et  gestis  Henrici  II  et 
Richardi  I.    1735.    2  vol. 

32.  Vindication  of  those  who  take  the  oath  of  allegiance.  1731.    1  vol. 

33.  Acta  apostolorum.    Gr.  et  lat.    1715.    1  vol. 

Heineccius,  J.  Mch.  (f  1722)  et  J.  G.  Leuckfeld:  Scriptores  rerum 
Germanicarum  tres  selecti  imprimis  de  vitis  et  factis  Caroli  M.  et 
Wittikindi  M.  regis  Saxonum.  Acced.  G.  Budaei  thanatologia,  item 
capitulatio  Osnabrug.  Francofurti  ad  M.  1707.  fol.    Mit  Kupfern. 

Dies  Werk  enthaJt  fiir  unsern  Zweck  nur  eine  Sctrift;  bietet  iiberliaupt  we- 
nige  Quellen  uud  keine  bisher  unbekannte. 

Hervagius,  vide  Frecht. 

Hess,    Gerh.:    Monumentorum   guelficorum  pars   historica,    s.  scriptores 

rerum    guelficarum   ex    vetustiss.    codd.   memb.   eruti   notisque  crit. 

illustrati.    Typis  Campidonensibus  (Kempten)  1784.  2  vol.  4".    Mit 

4  Taf.  6  Thlr.  20  Sgr. 

Friiher  hatte  der  Verfasser  edirt: 

Prodromus  monumentorum  guelf.  seu  Catalogus  abbatum  monasterii 
Weingart.  Aug.  Vindel.  1781.  4».  2  Thlr.  20  Sgr. 

Hirsch,  Th.^  Toppen  und  Strehlke,  vide  Scriptores  rerum  Prussicarum. 

Historia  rerum  in  Oriente  gestarum  ab  exordio  mundi  et  orbe  condito 
ad  nostra  haec  usque  tempora,  in  qua  Assyriorum,  Medorum,  Per- 
sarum,  Graecorum  et  Macedonum  successus  explicantur,  deque  Con- 
stantinopolitana  potentia  una  cum  narratione  compend.  de  rebus 
Turcicis  et  Persicis  etc.  longe  lateque  disseritur.  Francof.  1587.  fol. 

Knthalt  Zonaras,  Nicetas,  Nicephorus,  Chalcocondylas  tlc. 

Historical  society,  vide  English  historical  society. 

Hodenberg,  Wilh.  von,  vide  Geschichtsquelien,  Bremer. 

—     „     —     „       Verdener. 

Hoeschel,  D.,  excerpta  de  legationibus,  vide  Excerpta  de  legat. 

Hoffmann,  Chr.  Gf.  (f  1735):  Scriptores  rerum  Lusaticarum  antiqui  et 
receutiores,  Lusaticae  gentis  origines  ctc.  et  alia  ad  Slavicarum 
Lusatic.  et  vicinar.  gentium  antiquitt.  et  histor.  pertinentia  monu- 
menta,  quidam  nunc  prim.  ex  mss.  eruti,  inter  quos  Chr.  Manlii 
commentt.  Budiss.  1719.  4  vol.  fol.  Mit  Kupfem,  Wappen,  Urkun- 
den  und  Stammtafeln. 


HONTHEIM  —  KOEMART  ^7 

Unkritisch  gesammelt  und  hochst  incorrect  gedruckt.  Vgl.  Adelung,  Direc- 
torium  78.  110. 

(Honthelm,  J.  N.  de,  f  1770)  Prodromus  historiae  Trevirensis  diplo- 
matica  et  pragmatica.  Aug.  Vindel.  1757.  2  vol.  fol. 

Hoynck  van  Papendrecht,  Coru.  P. :  Analecta  belgica.  Hag.  Comit.  1743. 
6  vol.  4». 

Wichtig  fiir  hoUandische  Geschichte. 

Hugo,   C.  Ludw,,   abb.   Stivagii   et  Fontis  Andreae:   Sacrae  antiquitatis 

monumenta  historica,  dogmatica,  diplomatica,  notis  illustrata.  *  Sti- 

vagii  (et)  in  oppido  Sancti  Deodati  1725.  31.  2  vol.  fol.  —  *  neuer 

Titel  Francofurti  ad  M.  1744.  fol. 

Inhalt:    Tom.   1:    Gervasii    abb.    Praem.    epistolae    —    antiquitates    archi- 

prioratus  Hireevallens.    —   antiquitates  Valjis  Galileae   vulgo  S.  Deodati 

—  diarium  et  medulla  votorum  patrum  concilii  Trideiit.  autore  N. 
Psalmaeo  —  elucidationes  nonnullorum  locorum  concilii  Trident.  etc. 
collectore  N.  Psalmaeo  —  chronica  B.  Emonis  et  Mencouis  etc. 

Tom.  2:  Acta  b.  Lucae  —  vita  Ludovici  com.  Arnstein.  etc.  —  ehronicon 
abbatiae  Viconiens.  —  Sibrandi  Leonis  chronica  abbatum  Horti  b.  Mariae 
et  Lidlumensium  iu  Frisia  —  Parisiensis  abbatiae  in  Alsatia  autiquitates 

—  Alspachensis  monialium  abbatiae  in  Alsatia  antiquitates  —  Hugonis 
Metelli  epistohie  numero  55  —  antiquae  constitutiones  coenobii  S.  Petri 
Montis  ord.  canon.  —  statuta  colleg.  eccles.  S.  Dionysii  Leodiens.  — 
statuta  synodalia  Virdunensis  dioeceseos  —  varia  diplomata. 

Hund,    Wiguleus  (f  1858  Ingolstadii) :  Metropolis  Salisburgensis.     •  In- 

golstad.    1582.   fol.  —  "^  ed.  Christ.  Gewold.  Monachii  1620.  2  vol. 

fol.  —    =»Ratisbon.  1719.  2  vol.  fol. 
Jablonowski,   J.  de  (f  1777):    Museum  Polonum  seu  Collectio  in  regno 

Poloniae  et  magno  ducatu  Lithuaniae  scriptorum  editorum  ac  eden- 

dorum.  Leopoli  1752.  Vol.  I.  {unic.)  4". 
Joannis,  G.  Christ.  (f  1735):  Scriptores  rerum  Moguntiacarum.  Francof. 

ad  M.  1722-27.  3  val.  fol. 

Vgl.  iiber  den  Herausgeber  Dahl'3  Notizen  in  Pertz'  Arch.  ni.  p.  146.  cf.  11. 
p.  240.  —  Die  Seltenh.  des  3.  Bds.  riihrt  von  dem  grossen  in  Frankfurt  1726  stattge- 
habten  Brande  her,  da  nur  wenige  Exempl.  1727  aus  den  geretteten  Papieren  zu- 
saminengetragen  werden  konnten.  —  Der  Inhalt  des  WerJies  in  Fabricii  bibl. 
lat.  med.  et  inf.  latinitat.  ed.  Mansi.  V.  p.  82  sq.  — V-Vusserdem  s.  unt.  Reuber 
und  Urstisi  u  s. 

(Jordanus,  Dom.)  Delectus  scriptorum  rerum  Neapolitanarum  qui 
populorum  ac  civitatum  res  antiquas  aliasque  variorum  temporum 
gestas  memoriae  prodiderunt,  partim  nunc  primum  editorum,  partim 
auctiorum  ac  emendatiorum.  Neapoli  1735.  fol. 

Eine  kleine,  viel  Merkwiirdiges  darbietende  Sammlung. 

Islendinga-Sogur.  Eptir  goemlum  handritum  litgefn.  etc.  Kiobenh.  1829 — 
30.  Vol.  I.  II.  8«. 

Enthalten  die  historischen  Sagas  Islands.  Eine  neue  Sammlung  mit  gleichem 
Titel,  doch  mit  kritischem  Apparat  erschien  KjSbenhavn  1843 — 17.  2  vol.  8o. 

dstorici  delle  cose  Veneziane,  i  quali  hanno  scritto  per  pubblico  decreto, 
cive  M.  Ant.  Sabellico,  Pt.  Bembo,  P.  Paruta,  A.  Morosini,  Gi. 
Bt.  Nani  e  Mch.  Foscarini.  In  Venezia  1718—22.  10  vol.  4». 

Der  eigentliche  Herausgeber  war  Apostolo  Zeni.  —  Die  .'Vusgabe:  Venet.  1747. 
6  vol.  80  enthalt:  Sabellico,  Bembo  und  Paruta.  —  Nur  die  zwei  erstern  geho- 
ren  in  unser  Gebiet. 


i 


Kluit,  Adrian  van  (f  1807  Lugduni):   Ilistoria  critica  comitatus  Hollan- 
diae  et  Zeelandiae.  Medioburgi  1777 — 82.  2  tom.  in  4  vol.  4". 

Enthalt   nur  chrouicon  Hollandiae  monachi  Egmond.   mit  Noteu,  Excurs.  und 
Cod.  diplom.  Schatzenswerthes  Werk. 

Kollar,  vide  Lambecius. 

(Kormapt,  Christ.)    Abr^g^    des    m^moires   illustres    contenant    les  plus 


68  KOVACHICH  —  LANGEBEK 

remarquables  afFaires  d'estat  enrichi  d'un  sommaire  des  essais  de 
Montaigne.   '  s.  1.  1689.  8".  —  *  Dresde  1(389.  12'"°. 

Kovachich,  Mt.  G.:  Scriptores  rerum  Hungaricarura  minores  hactenus 
inediti,  synchroni  aut  proxime  coaevi.  Budae  1798 — 99.  2  vol.  8". 
3  Thlr. 

Sammlung  kleiner  noclj  ungedruckter  Stiicke,  in  welchen  gleich- 

zeitige  Schriftsteller  einzelne  Abschnitte  der  Hungrischen  Ge- 
schichte  aufgezeichnet  haben.  Ofen  1806.  Vol.  I.  (unic.)  8". 
21  Thlr. 

Krause,  Jh.  Ch.  (f  30.  Sept.  1799):  Corpus  praecipuorum  medii  aevi 
seriptorum.  A.  unt.  d.  Tit.:  Lamberti  ochafnaburgensis  annales 
rerum  iu  Germania  "a.  1039 — 1077  gestarum  denuo  edidit  c.  not. 
et  indicib.  Halae  1797.  8«.  l^  Thh-. 

Kulpisius,  vide  Schilter. 

Labbe,  Phil.  (f  1667):  Novae  bibliothecae  manuscriptorum  librorum 
tomus  primus  (et  tomus  secundus  rerum  Aquitanicarum,  praesertim 
Bituricensium  uberrima  coUectio),  historias,  chronica,  sanctorum 
sanctarumque  vitas,  translationes,  miracula,  stemmata  genealogica 
ac  similia  antiquitatis  praesertim  Francicae  monumenta,  nunc  pri- 
mum  ex  mss.  variarum  bibliothecarum  codd.  eruta,  copiose  ac  plena 
manu  repraesentans.  Parisiis  1657.  2  vol.  fol. 

Ein  3.  Bd.  ist  im  Druck  zwar  begonneu  wordefi,  aber  aug  unbekannten  Grtin- 
den  inliibirt;  cf.  AA.  SS.  Boll.  Jan.  VII.  p.  35,  No.  5.  —  Der  Inhalt  ap.  Struve, 
biblioth.  historica    ed.  Meusel.  VI.  2.  p.  24S — 270. 

Lambecius,   Petr.   (f  1680):    Commeiiiariorum    de    bibliotheca    caesarea 

Vindobonensi  libri  8-  -\  Vindob.  1665 — 79.   8  vol.  fol.    —    ^' op.  et 

stud.  Ad.  Fr.  Kollarii.  Vindob.  1766—82.  8  vol.  fol. 

Analecta  monumentorum  omnis  aevi  Vindobonensia,  op.  et  stud. 

Ad.  Fr.  Kollari.    Vindob.    1761.  2  vol.  fol.   —  Ad.  Kollarii 

ad  Lambecii  commentarior.  libros  8  supplementorum  liber  primus 

posthumus  (ed.  Mich.  Denis).  Vindob,  1790.  Zusammen  llvol.  fol. 

KolIar's  Zusatze  sind  unbedeutend  und  ist  die  neue  Ansg.  sehr  nachlassig  be- 
sorgt. 

Lamlus,  J.:  Deliciae  eruditorum  seu  veterum  dvexdoTMv  opusculorum 
collectanea.    Florentiae  1736 — 69.  15  vol.  8". 

Das  Gesainmtwerk  soll  aus  18  Bdn.  bestehen;  weil  sich  jedoch  in  den  biblio- 
graph.  Handbiichem  ■  kein  nfiherer  Nachweis  iindet  und  das  Werk  selbst  in  Ita- 
lien  sehr  selten  ist,  so  folgt  hier  eine  Angabe  der  Specialtitel,  da  die  Biiiide  keine 
fortlaufende  Bezeichnung  tragen.  I — II.  M.  Glycae  epistolae.  2  tomi.  UI  —  IV. 
Historiae  ]'ontific.  et  August.  2  tomi.  V.  Nicetae  Heracl.  in  eplst.  I  ad  Corin- 
thios  enarrat.  pars  1.  VI  — VIII.  Historiae  Siculae  Lanr.  Bonincontrii.  3  partes. 
IX.  M.  Margunii,  D.  Cateliani,  A.  Eparcbi,  Arsenii  Monemb.  epistolae.  X— XH. 
,  Charitonis    et   Hippophili    hodoeporici  3   partes.     XUI.    Pauli   Florent.    de   orig. 

ord.  Serv. ;  Dom.  Joannis  poema  de  vita  B.  Mariae;  Acta  apocrypha  S.  Romuli  et 
al.  XIV.  Catalogus  graecus  codicum  mss.,  Zenonis  Plstor.  carmina  ital.  XV.  O.  Se- 
veri  et  al.  Graec.  recentiorum  cpistolae. 

Langebek,  Jac.  (f  177.5):  Scriptores  rerum  Danicarum  medii  aevi,  partim 
hactenus  inediti,  partim  emendatius  editi.  Tom.  I — IH.  Havniae 
1772-74.  Tom.  IV.  publici  iuris  fecit,  V.— VII.  recognovit  Pt.  Fr. 
Suhm,  ibid.  1776—92.  Tom.  VHL  ed.  L.  Engelstoft  et  E.  C. 
Werlauff,  ibid.  1834.  8  vol.  fol.  36  Thlr.-  {Tom.  I  — VII  kosten 
jetzt  nur  28   Thlr.,  fruher  b2\    Thlr.)    Mit  41   Tafeln. 

Eine  fiir  ihre  Zeit  trctfliche  Sammlung,  welche  die  dSniscben  GeBchiehtsquelleii 
vollslfindig  enthalt,  aber  hinsichts  der  Anorduung  viel  zu  wUnschen  Ubrig  ISsst.  — 
,The  editor  was  doubtless  the  Bouqriet  of  Denmark.'  Dibdin.  —  Hiermit  ist  zu  ver- 
bindcn: 

Lappenberg,  J.  M.:  Danische  Annalen;  ein  Nachtrag  zu  Lange- 
bek's  script.  rer,  Danic,  —  in  Archiv  fiir  Staats-  und  Kircheu- 
geschichte  der  Herzogthiimer  Schieswig  etc.  redig.  von  Michelsen 


LAPPENBERG  —  LLAGUNO  69 

und  Asmussen.  II.  p.  187.    1834.    {auch  einzeln  hieraus  gedrtickt 
Altona  1834.  8».) 
Lappenberg,  vide  Chroniken,  hamburgische. 

-Geschichtsquellen  des  Erzstiftes  Bremen.  ' 
Langebek. 
Leibnitius,  Gf.  Gu.  de  (f  1716):  Accessiones  historicae  quibus  potissimum 
continentur    scriptores    rerum  Germamicarum    et  aliorum    hactenus 
inediti   sequentes.   Tom.  I.    Lipsiae  1698.  Tom.  II.    Hannov.  1700. 

2  vol.    4«. 

Vorlaufer  den  folgenden  Werkes: 

Scriptores  rerum  Brunsvicensium    illustrationi    inservientes ,    an- 

tiqui  omnes  et  religionis  reformatione  priores.    Hannov.  1707 — 11. 

3  vol.  fol. 

Beriihmte,   sehr  gesehatzte  Sammlung,   welche  fiir  die  niedersachsische  Lan- 
desgeschichte  und  die  wellische  Hausgeschichte  reiches  Material  bietet. 

Leland.  The  itinerary  of  John  Leland,  the  antiquary.  —  Publish'd  from 
the  original  ms.  in  the  Bodleian  literary  by  Thomas  Hearne... 
at  tbe  end  is  subjoyn'd  a  discourse  concerning  some  antiquities .  .  . 
in  York-shire.  The  3^^  ed.  Oxford  1768.  69.  Vol.  1—3.  4—6.  7—9 
x=  3  vol.  8». 

Johannis  Lelandi  antiquarii   de  rebus  Britannicis  collectanea.  — 

Ex  autographis  descripsit  ediditque  Tho.  Hearnius  .  .  .  qui  et 
appendicem  totumque  opus  (in  6  vol.  distributum)  notis  et  indice 
adornavit.  Oxonii  1715.  Tom.  I.  1.  2.  II.  III.  Append.  1.  2.  8».  — 
editio  2^^.  Londini  1774.  6  vol.  8». 

Leroux  de  Lincy:  Recueil  de  chants  historianes  Frangais  depuis  le  12"^^ 
jusq'au  XVIII.  siecle  etc.  Paris  1841.   x2.  2  vol.  8«. 

Leuckfeld ,  J.  G..  vide  Heineccius. 

.I-BTOnilCEII  PyCCKHX^,  Co6paHie,  vide  Sammlung,  vollstand. 

Lindenbrog,  Erp.  [j  1616  Hamburgi):  Scriptores  rerura  Germanicarum 
septentrionaiium,  nempe  Saxonum,  Slavorum,  Danorum,  Norve- 
giorum,  Suedorum.  ^  Francofurti  ad  M.  1609.  fol.  —  *  ihid.  1630. 
fol.  —  *  cum  novo  auctario  J.  A.  Fabricii.    Hamburg.  1706.  fol. 

Eine  noch  immer  gesehatzte,  aber  nachliissig  besorgte  Sammlung. 

Lindenbrog,  Frid.:  Diversarum  gentium  historiae  antiquae  scriptores  tres: 
Jornandes  .  .  .  Isidorus  Hispal.  .  .  .  Paulus  Warnefridi  .  .  .  Hamburgi 
1611.  4». 

Lindsay,  Rob.:  The  chronicles  of  Scotland.  Published  from  several  old 
mss.  London  1815.  2  vol.  8». 

Lipomanus,  Aloys. ,  episc.  Veronensis:  Historia  de  vitis  sanctorum. 
»  Romae  1551—60.  8  vol.  4«.  —  »  Lovanii  1.564.  2  vol.  fol.  — 
*  tom.  I.  cum  scholiis  eiusdem  .  .  .  Lovanii  ap.  M.  Verhasselt  1568; 
tom.  II.  ilid.  ap.  Petr.  Zangrium  Tiletanum  .  ,  .  s.  a.  2  tOm.  in 
1  vol.  fol.  —  *  Lovanii  ap.  Zangrium  1571.  2  vol.  fol.  —  *  n7it.  d. 
Tit. :  De  vitis  SS.  ab  Aloys.  Lipomano  ep.  Veron.  . .  .  olim  con- 
sci-iptis:  nunc  primum  a  F.  Laurentio  Surio  Carthus.  emendatis 
et  auctis.  Venet.,  Ald.  158L  6  vol.  fol.     Vgl.  Surius. 

Lites  ac  res  gestae  inter  Polonos  et  ordinem  Cruciferorum.  Tom.  I. 
Continet  libr.  et  regist.  Joa.  Dlugossi.  Tom.  I.  pars  II.  cont.  Pri- 
vilegia  et  alia  producta  pro  parte  fratrum  de  Prussia  de  a"  1321. 
(Debit  von  Zupanski  in  Posen.)  1855—57.  3  Bde.  fol.  48  Thh-.  Nur 
140  Exempl.  gedruckt. 

Llaguno  Amirola,  E.  de,  vide  Coleccion  de  las  cronicas  etc. 


70  LUDEWIG  —  MANSO 

Ludewig,  J.  Pt.  de  (f  1743):  Geschichtschreiber  von  dem  Bischofthum 
Wiirzburg.    Frankfurt  1713.  fol. 

Hioraii  .«ohlieKst  sich  als  Fortsetznng:  Gropp,  collect.  nov.  script. 

Reliq^uiac   manuscriptorum   omnis   aevi,  diplomatum  ac  monumen- 

torum  ineditorum.  Francofurti  et  Lips.  1720 — 41.   12  vol.  8". 

Mcislcns  Urkunden,  mchr  Chroniken  seit  dem  8.  Bdc. 

Scriptores    rerum    episcopatus  Bambergensis    et  Germanicarum. 

Francof.  et  Lips.  1718.  ?  vol.  fol. 

Der  2.  Bd.  hat  auch  den  Titel:  Scriptores  rer.  Gertnanicar. ;  er  enthtiU  fa.<it 
nur  (Schriften  ^aus  dem  Ifi.  .lahrb. 

Erl.-Schr.:    Wideburg,   de  vita  et  scriptis  Jw   P.  de  Ludewig.  Halae  1755.  8». 

Mabillon,  Joh.  (f  1707):  Acta  Sanctorum  ordinis  s.  Benedicti  in  saecu- 
lorum  classes  distributa.  Saeculum  I— VI.  (500 — 1100.)  CoUegit 
Luc.  d'Ach6ry,  edid.  J.  Mabillon  et  Theod.  Ruinart,  '  Lutet.  Paris. 
1668—1701.  9  vol.  fol.  —  -^  loiederh.   Venet.  1733-40.  9  vol.  fol. 

Besonders  abpedruckt  hieraus  die: 

Praefationes  in  Acta  SS.  o.  s.  Ben.  ^  Tridenti  1724.  4®.  —  "^  wie- 
derh.  Rothomagi  1732.  4».  —  »  Venetiis  1740.  4". 

Der  10.  Bd.  blieb  handschrifilich  in  d.  .^btei  St.  Germain;  uide  Millin,  mag. 
cncycl.  ITrio.  V.  p.  366.  —  Voni  grossten  Werlhe  fiir  die  Geschichtc.  Abweichend 
von  der  Anordnung  dcr  Bollandisten  i»t  diescs  Werk  nach  der  Zeitfolge  geordnet 
und  beginnt  selbstverstandlich  erst  mit  der  Entstehung  des  Benedictinerordens. 
Die  ersten  Jahrhunderte  der  Kirche  behandelte  Kuinart  (s.  d.)  in  Acta  prim. 
martyr. 

Erl.-Schr. :  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel.  L  1.  p.  311. 

Museum  Italicum  seu  Collectio  veterum  scriptorum  cx  bibliothecis 

Italicis  eruta,  complectens  iter  Italic.  litterar.,  opuscula  varia  patrum 
et  vetera  monumenta,  c.  sacramentario  et  poenitentiali  Gallicano; 
antiquos  libros  rituales  Rom.  ecclesiae,  cura  comm.  praevio  in 
ordinem  Roman.:  a  J.  Mabillon.  et  Mich.  Germain.  '  Paris. 
1687—89.  2  voi.  4».  Mit  Kupf.  —  *  unverandert  wiederh.  Lutet. 
Paris.  1724.  2  vol.  4».    Mit  Kupf. 

Vetera  analecta    seu  Collectio    veterum    aliquot   operum   et  opu- 

sculorum  omnis  generis.  *  Paris.  1675 — 85.  4  vol.  8".  —  ^  wiederh- 
c.  itinere  Germanico.  Nov.  edit.  c.  Mabillonii  vita  (cura  Jos.  de 
la  Barre.)  Paris.  1723.  fol. 

Gewohnlich  bei  der  nenen  Ausg.  von  d'Achery  (s.  ob.)  Das  iter  Germa 
nicum  besonders  hrsg.  v.  Alb.  Fabricius.     Hamhurg.     1)717.  8«. 

Erl.-Schr.:  Ruinart,    Th.,    abreg^    de    la    vie    de   Dotn    Jean  Mabillon.    Paris 
1709.      12mo. 

Mader,  J.  A.:  Antiquitates  Brimsvicenses  seu  Variorum  monumentorum 
. . .  domus  Brunsvico-Luneburg.  vetustatem  . . .  maiestatemque  decla- 
rantium  sylloge.    Helrastad.   1678.  4". 

ist  nur  eine  neue  Ausg.  de.sselben  Werkes  ohne  jcdwede  Aenderung,  welches 
nnt.  d    Tit.  erschien: 

Maderi  Vetustas,  potentia  atque  maiestas  . .  .  domus  ducum  Bruns- 
vic.   ac  Luneburg.    antiquis  aliqiiot  monumentis  ostensa.     Helm- 
stad.  1661.  4«. 
Maltland  Club.     Glasgow  1828  sq.  4«. 

Seit  ihrcr  Oriindung  im  Jahre  1828  hat  diese  Gescllschafl  eine  sehr  grosse  An- 
zahl  von  trcfflichen  Wcrken  gcliefert;  hier  konnten  nur  Aufnahnie  flndcn: 

No.  40.    Gray,  Th.,  scalacronica.    1836. 
,,     46.    Chronicon  de  Lanercost.    184L 
Manni,  Dm.  Mar,,  vide  Cronichette. 

Manso,  J.  F.  C:  Chronica  Prosperi  Aquitan. ,  Prosperi  Tironis,  Idatii 
aliorumque  per  annos  digesta  inter  se  connexa  et  in  unum  corpus 
redacta  c.  brevi  aunot.  P.  L  U.  (—  421)  Vratislav.  1825.  8«. 


MARTENE  —  MICHAUD  71. 

Martene,  Edm.  (f  1739)  et  Ursin.  Durand  (f  1773?):  Thesaurus  anec- 
dotorum  novus  seu  CoUectio  monumentorum ,  complectens  regum 
ac  principum  aliorumque  virorum  illustrium  epistolas  et  diplomata 
bene  multa.  Paris.  1717.  5  vol.  fol. 

Fast  ausschliesslich  kirchliehen  Inhalts.  —  Diesem  Werke  ist  auch  wegen  ihrer 
grossen  Seltenheit  die  Sammlung  einverleibt,  welche  Martene  alleln  besorgt 
hatte  utU.  d.  Tit.: 

Veterum  scriptorum  et  monumentorum  moralium,  historicorum, 
dogmaticorum  ad  res  ecclesiasticas ,  monasticas  et  politicas  illu- 
strandas  collectio  nova.    Rotomagi  iTOO.  4". 

et  Ursin.  Durand:  Veterum  scriptorum  et  monumentorum  histo- 

ricorum,  ecclesiasticorum,  dogmaticorum,  moralium  amplissima  col- 
lectio.    Paris.  1724—33.  9  vol.  fol. 

Der  1.  Bd.  enthalt  regum  et  principum  aliorumque  virorum  illustrium  epi- 
stolas  et  diplomata  bene  multa;  die  andern  geben  viele  unwichtige  iind  nniiutze, 
auch  sonst  schon  veroftentlichte  Schriften. 

Erl.-Schr. :  (Tassin)   Histoire  litt^raire  de  la  congregation  de  St.  Maur  p.  549. 
551-566.     (Deut.sche  Uebers.  H.  p.  235.  239—261.) 

Maseres,  Fr. :  Historiae  Anglicanae  . . .  selecta  monumenta,  vide  Duchesne, 

hist.  Normann.  scriptores. 
Matthaeus,  Ant. :  Analecta  veteris  aevi  s.  Vetera  aliq.  monumenta,  quibus 

continentur  auctores  varii  qui  praecipue  historiam  universalem,  ex- 

peditiones  in  terram  sanctam  et  res  Belgicas  memoriae  prodiderunt. 

Lugd.  Bat.  1698—1710.  10  vol.  8«.  —  ed.  2^^  c.  ind.  Hagae  Comit. 

J738.  10  part.  in  5  vol.  4«. 

Erl.-Schr. :  Beckmann,  Literatur  der  Reisebeschreib.  I.  p.  429. 
Uffenbach,  Reisen  m.  p.  272. 

Meibom,  Henr.  iun. :  Rerum  Germanicarum  tomi  HI.  I.  Historicos  Ger- 
manicos  ab  H.  Meibomio  seniore  primum  editos  et  illustratos,  nunc 
auctiores.  II.  Historicos  Germanicos  ab  Henr.  Meibomio  iuniore  e 
mss.  nunc  primum  editos  et  illustratos.  III.  Dissertationes  histo- 
ricas  varii  argumenti  utriusque  Meibomii  continet.  Helmaestadii 
1688.  3  vol.  fol. 

Nachlassig  veranstaltet  und  incorrect  gedruckt.  trotzdem  noch  unentbehrlich. 

Meicheibeck,  Carol.  (Benedict.  monach.,  f  1734):  Historia  Frisingensis 
ab  a.  724  ad  annum  1724.    Augustae  Vindel.  1724-29.  2  vol.  fol. 

Ausgezeichnet  durch  griindliches  Quellensludium  und  gesundes  Urtheil.  — 
Enthalt  die  Quellenschriften  fiir  die  fjeschichte  des  Bisthums  Freisiug. 

Memoires  pour  servir  a  Thistoire  des  provinces  de  Namur,  de  Hainaut 
et  de  Luxembourg,  vide  CoUection  de  chroniq.  Belges,  Tom.  IX.  sq. 

Menclcen,  J.  Bch.  (f  1732):  Scriptores  rerum  Germanicarum,  praecipue 
Saxonicarum.  Lipsiae  1728—30.  3  vol.  fol.  12  TUr. 

Besonders  wichtig  fiir  die  Geschichte  Mittel-Dentschlands  ist  Tom.  H.,  gibt 
auch  kleine  Sehriften  von  Spalatin,  Camerar,  Melanchthon;  T.  lU.  Kerssenbroch, 
von  d.  Wiedertaufern  in  Miinster.    Sehr  schatzbare  Sammlung. 

Mepil,  vid.  Du  Meril. 

Messingham,   Thom.:    Florilegium  insulae  sanctorum  seu  Vitae  et  acta 

sanctorum  Hiberniae,    quibus  accesserunt   s.   Patricii  purgatorium 

aliaque  monumenta.    Parisiis  1624.  fol. 
Michaud,  Jos.  (geb.  1769,  f  30.  Sept.  1839):  Bibliotheque  des  croisades; 

seconde  ^dition.   Paris  1829—30.  4  vol.  8«. 

Gibt  Ausziige  aus  den  Quellenschriftslellern  der  Kreuzziige. 

Michaud  et  Poujoulat:  Nouvelle  collection  des  memoires  pour  servir  a 
rhistoire  de  France,  depuis  le  XIII.  sifecle  jusqu'a  la  hn  du  XVIII., 
precedes  de  notices  pour  caracteriser  chaque  auteur  des  luemoires 


72  MICHAUD  ET  POUJOTJLAT 

et  son  epoque,  suivis  de  l'analyse  des  documents  historiques  qui 
8'y  rapportent.  Paris,  chez  T^diteur  du  Commentaire  analytique  du 
code  civil,  1836—1839.  gr.  8».  1.  s6rie  =  12  tom.  (1836—38), 
2.  s^rie  =  10  tom.  (1837  —  38),  3.  s6rie  =  10  tom.  (1836—39),  zu- 
sammen  32  vol.  300  fr. 

NachlAsgig  ausgefUhrte,  uncorrecte  Sammlung  auf  schlcchtcni  Papicr. 

1.  Sirie. 

Totn.  1.  2:  Ville-Hardoiiin  —  Henri  de  Valenciennes  —  Joinville  —  Pierre 
Sarrasin  —  Mdmoires  sur  Du  Guesclin  —  Christine  de  Pisan  —  Le 
livre  des  faits  du  marechal  de  Boucicaut  —  Juv^nal  des  Ursins  — 
Pierre  de  F^nin  —  Journal  d'un  bourgeois  de  Paris. 

Totn.  3:  M^moire  sur  Jeanne  d'Arc  et  Charles  VH  —  M^moires  sur 
Richemont,  par  G.  Gruel  —  Miimoires  de  Florent  d^llliers,  par  Denis 
Godefroy  —  Olivier  de  la  Marche  —  Du  Clercq. 

Tom.  4:  Philippe  de  Comines  —  Jean  de  Troyes  —  Villeneuve  —  La 
Tremouille  —  Bayard. 

Tom.  5;    Fleurange  —  Louise  de  Savoye  —  G.  et  M.  du  Bellay. 

Tom.  6:  FranQois  de  Lorraine  —  Le  prince  de  Cond^  —  Antoine  du 
Puget:  le  tout  publi^  par  MM.  ChampoIIion  -  Figeac  et  Aim^  Cham- 
pollion  fils. 

Tom.  7:    Montluc  —  Fran^ois  de  Rabutin. 

Tom.  8 :    Gaspard  et  Guillaume  de  Saulx-Tavannes  —  Salignac  —  Coligny 

—  La  Chastre  —  Rochechouart  —  Gamon  —  Philippi. 

Tom.  9:    M^moires    sur    Vieilleville,    par  Vinc.    Carloix    —    Castelnau    — 

Mergey  —  La  Noue. 

I  Tom.  10:    Du  Villars    —    Marguerite  de  Valois    —    Chevery    —    Philippe 

Hurault. 

Tom.  11:    Le  duc  de  Bouillon  —  le   duc  d'AngouIeme    —   Villeroy  —  de 

Thou  —  Choisnin  —  Gillot  —  Merle  —  St.  Auban  —  Louise  Bourgeois 

—  Dubois  —  Groulard  —  Marillac. 
Tom.  12:    Pierre  Victor  Palma  Cayet. 

2.  Sirie. 

Tom.  1:    Registre  - journal   de   Henri   III,   de  Henri  IV  et  de  Louis  XIII, 

publi^   d'apr6s   le   manuscrit    autographe    de   Lestoile,    par   MM.   Cham- 

poIIion-Figeac  et  A.  ChampoIIion  fils. 
Tom.  2.  3:    SuIIy,  memoires;  refutation  contemporainc. 
Tom.  4:    Negociation  du  pr^sident  Jeannin. 
Tom.  5:    Fontenay  -  Mareuil   —  Pontchartrain   —   Relation   de   la   mort   du 

marechal  d'Ancre  —  Rohan. 
Tom.  6:    Bassompierre    —    d^Estrees   —   Memoires  de  Pontis,  r^dig^s  par 

du  Foss^. 
Tom.  7 — 9 :    Richelieu-Arnauld  d'Andilly  —  Tabbd  Arnauld  —  Gaston  duc 

d'0rl^an8  —  la  duchesse  de  Nemours. 
Tom.  10:  M™*  de  Motteville  —  Le  P.  Berthod. 

3.  Serie. 

Tom.   1 :    M^moires  du  cardinal  de  Retz,  publies  pour  la  premiere  fois  sur 
le  ras.  autographe,  avec  leur   compl(5ment,   par  MM.  Champollion-Figeac 
et  Aime  Champollion  fils. 
Tom.  2:    Guy  Joly  —  Claudc  Joly  —  Pierre  Lenet. 

Tom.  3 :  Brienne  —  Montresor  —  Fontrailles  —  la  Chatre  —  Campion  — 
Turenne  —  duc  d'Yorck:  le  tout  publie  par  MM.  Champollion-Figeac 
et  A.  ChampoIIion  fils. 

M"«  de  Montpensier  —  Contrart. 

Montglat  —  la  Rochcfoucauld  —  Gourville. 

Omer  Talon  —  Tabbd  de  Choisy:  publies  par  MM.  ChampollioD- 


Tom.  4 
Tom.  5 
Tom.  6 


Figeac  et  A.  Champollion  fils. 


MICHEL  —  MIGNE  73 

Tom.  7:   Henri  de  Guise  —    Grammont  —  Guiche  —    Du    Plessis  —  M^- 

moires  de  M.  de***,  pour    servir   a   rhistoire    du   XVII.    si^cle  —  Me- 

moire  pour  servir  k  l'histoire  du  XVII.  siecle 
Tom.  8:  Laporte  —  Temple    —   Mn»e  de  la   Fayette  —  La  Fare  —  Ber- 

wick  —  M™^  de  Caylus  —  Torcy. 
Tom.  9  :  Villars  —  Forbin  • —  Dugay-Trouin. 
Tom.  10 :  Memoires  politiques  et  militaires,  par  Tabbe  Millot  —  Duclos  — 

Mme  de  Staal. 

Ein  Suppleinentbandchen  erschien  zu  dieser  Sammlunp  Paris  1840;  es 
cnthalt:  1.)  das  Eude  des  2.  Bds.  der  ersten  Serje,  die  pag.  533-9S  (Memoires  de 
,M.  de  Marillac,  et  Memoires  de  Clande  Groulard) ;  2.)  das  Ende  des  4.  Bds.  der 
3.  Serie.  pag.  433—622  (M^m.  de  Contrart.) 

NB.  Paris,  Didier  1854.  .31  vols.  8o.  300  fr.  [Ne  consiste  que  dans  les  titres.) 

Michel,  Francisque:  Chroniques  Anglo-Normandes.  Recueil  d'extraits  et 

d'escrits  relatifs  a  Fhistoire  de  Normandie  et  d'Angleterre  pendant 

les  lle  et  12e  siecles;  publie,  pour  la  prem.  fois,  d'apres  les  mss. 

de  Londres,   de  Cambridge,    de  Douai,   de  Bruxelles  et  de  Paris. 

Rouen  1836—40.  3  vol.  8». 

Inhalt:  1.  Extrait    de    la   chronique    de    Geoffroi   Gaimar  ~  2.  Continua- 

tion  du  Brut  d'Angleterre  de  Wace,  par  un  anonyme  —  3.  Extrait  de 

Thist.    de  s.  Aedward  le  roi ,    translat^e    du  latin  —  4.   Extrait   de  la 

chronique  de  Pierre  de  Langtoft  (Longtoff)  —  5.  Extrait  de  Testoire 

et  la  genealogie  des  Dux  qui  unt  este  par  ordre  en  Normandie,  par  Be- 

noit  de  S.  More  —  6.  De  gestis  Herewardi  Saxonis  —  7.  Vita  et  pas- 

sio    Waldevi   comitis    —    8.    Vita   Haroldi   regis   —   9.  De   inventione    s. 

Crucis  Walthamensis  —  10.  Widonis    carmen  de  Hastingae  proeliq  — 

11.  Du  roi  Guillaume  d'Angleterre  —  12.  Le  dit  de  Guillaume  d'Angle- 

terre. 

Chroniques  de  Normandie,  publiees  pour  la  premiere  fois  d'aprfes 

deux  mss.  de  la  bibliotheque  du  roi.  Paris   1839.  4*. 

Migne,  J.  P. :  Patrologiae  cursus  completus,  sive  bibliotheca  universalis, 
integra,  uniformis,  commoda,  oeconomica  omnium  SS.  Patrum, 
doctoram,  scriptorumque  ecclesiasticorum,  sive  Latinorum,  sive 
Graecorum,  qui  ab  aevo  apostolico  ad  aetatcm  Innocentii  III  {ann. 
1216)  pro  Latinis,  et  ad  Pnotii  tempora  {ann.  863)  pro  Graecis  flo- 
ruerunt.  Parisiis  1844—57.  (Series  latina  Vol.  1 — 217.  217*-"^  == 
221  vol. ;  series  graeca  20  vol.;  zusammm)  241  vol.  Imp.-8°.  oder 
4°.  min. 

Series  I.  A  Tertulliano  ad  Gregorium  Magnum.  Tom.  1 — 79.  (1.  Scriptores  qui 
in  U-IV.  saec.  floruerunt.  Tom.  1—19.  —  2.  Scriptores  V.  saec.  Tom.  20—61.  —  3. 
Scriptores  VI.  saec.  Tom.  62—79.) 

Series  II.  A  Gregorio  Magno  ad  Innocentium  III.  Tom.  80 — 217.  (1.  Scriptores 
qui  in  VII.  saec.  prima  parte  floruerunt.  Tom.  80 — 86.  —  2.  Scriptores  qui  in  VII. 
saec.secunda  parte  floruerunt.  Tom.  87.  88.  —  3.  Scriptores  ecclesiastici  VIII.  saec. 
Tom.  .f9— 96.  —  4.  Scriptores  IX.  saec.  Tora.  97—130.  —  5.  Scriptores  X.  saee.  Tom. 
131- 138.  —  6.  Scriptores  XI.  saec.  Tom.  139—151.  —  7.  Scriptores  XII.  saec.  Tom. 
152—191.  —  8.  Scriptores  XIII.  saec.  Tom.  192—217  a-d. 
Series  graeca.  Tom.  1—7;  15;  17—21;  23—25;  27—30. 

Meistens  neue  incorrecte  Abdriicke  alter  Ausgaben ,  aber  mancbmal  wegen 
Seltenheit  der  lctztern  als  Ersatz  angenehm.  In  der  2.  .^btheilung  sind  deshalb 
auch  nur  die  wichtigern  Schrittsteller  dieser  Saromlung  bei  den  Editionen  auf- 
gefiihrt.  —  Ein  vollstandiges  Inhaltsverzeichniss,  vom  Herausgeber  versprochen, 
bis  jetzt  aber  nicht  gegeben,  ist  mit  beigefiigter  Zahl  des  betrelfenden  Bandes  un- 
ter  Ausschliessung  der  uns  nicht  interessirenden  griecbischen  Patristiker  im  Nach- 
stehenden  alphabetisch  verzelchnet: 

Tom.  Tom.  Tora. 

Abaelardus,  opera  omnia  178    Absalon  abb.  Sprinckirs-  Adalbertus  ep.  Mognnt.    172 

Abbaudus  abbas  166        bac.  211    Adalbertus  ep.  Pragens.  137 

Abbo  abba.s  Floriacens.   139    Achardus  abb.  S.  Victoris  196    Adalbertus  scholast.  Me- 
Abbo  episc.  Mettens.  87    Adalbero  ep.  Laudun.       141        tens.  136 

Abbo  Sangerm.  monach.  132    Adalbero     archiep.    Re-  Adalgerus    ep.    incertae 

Abedoc  abbas  Hibernus     96        mensis  137        .sedis  134 


74 


MIGNE 


Adalhardus    abbas   Cor- 

bcionsis  105 

Adamnanus  abbas  Hiien- 

sis.  88 

Adamus  abbas  Perseniae  211 
Adamus  Bremensis  146 

Adamus  Scotiis  198 

Adamus  S.  Victoris  196 

Adelboldus  ep.  Traiect.  140 
Adelgorius  archiepiscop'. 

Magdeb.  157 

Adelmannus  cp.  Brixiens.  143 
Ademarois^S.  Cibardi 

monachus  141 

Adeodatus  papa  87 

Ado  archiep.  Vienn.  123 

Adrevaldus  monachus 

Floriac.  124 

Adrianus  I  papa  96 

Adrianus  II    „  122 

Adrianus  III  „  126 

Adrianus  IV  ,,  188 

Adso  Dervensis  137 

Adventius  ep.  Mettens.  121 
Aegidius  Paris.  212 

Aelfricus  abb.  Riev.  195 

Aelredus  Rhievallus  195 

Aeneas  ep.  Paris.  121 

Agano  ep.  Augustodun.  150 
Agapetus  I  papa  66 

Agapetus  II  papa  133 

Agatiio  pont.  R.  87 

Agio  archiep.  Narbon.  132 
Agnellus  abb.  S.  Mariae  106 
Aguellus  episc.  68 

Agobardus  ep.  Lugdun.  104 
Ahyto  s.  Hatto  ep. 

Basil.  105.  115 

Aileranus  80 

Aimericus  patr.  Antioch.  201 
Aimo  abbas  S.  Petri  Div.  181 
Aimoinus  mon.  Floriac.  139 
Aimoinus  mon.  Sangerm.  126 
Alanus  episc.  Antissiod.  201 
Alanus  de  Insulis  210 

Alanus  abbas  89 

Alanus  abb.  Teukesbur.  190 
Albericus  ep.  Ostiens.  155 
Albertus  abb.  Miciacens.  139 
Albertus  Aqucnsis  166 

Alcherus  mon.  Claraev.  194 
Alcuinus,  opp.  omn.  100-1 
Aldhelmus  ep.  Scliireb.  89 
Aldricus  ep.  Cenoman.  116 
Aldricus  archiep.  Senon.  105 
Alexander  II  papa  146 

Alexander  III     ,.  200 

Alexander  abb.  Gemetic.  205 
Algerus  canon.  Leod.  180 
Algerus  episc.  134 

Algrinus  cardinalis  206 

Almericus  patr.  Antioch.  201 
Alpertus  S.  Symphor.  140 
s.  Alphanus  80 


Alphanus  arch.  Salern.  146 
Alvarus  patr.  Cordub.  121 
Amalarius  arch.  Trev.  99 
Amalarius  presb.  Met.  105 
Amandus  ep.  Traiect.  87 

Amatus  ep.  Burdegal.  155 
Ambrosius  arch.  Mediol. 

14-18 
Ambrosius  AutpertuS  89 

Ambrosius  Cadurcens.  89 
Amedeus  ep.  Lausan.  188 
Amoenus,  cnchiridion  61 

Amulo  ep.  Lugdun.  116 

Anamodus  eccl.  subdiac.  129 
Anastasius  I  papa  20 

Anastasius  III  „  131 

Anastasius  IV  „  188 

Anastasius  mon.  et  erem.  149 
Auastasius  biblioth.  127-9 
Andreas  abbas  106 

Angelomus   Luxov.    mo- 

nach.  115 

Angelramnus  ep.  Metens.  96 
Angelrannus  abb.  Centul.  141 
Angilbertus  abb.  Centul.  99 
Angilbertus  abb.  Corbei.  129 
Anianus  21 

Annaeus  Sylvius  13.  50.  53 
AnnalesHildesh.,  Weissemb. 

Quedlinburg.  141 

Annemundus  ed.  Lugd.  87 
Anno  archiep.  Colon.  143 
Anonymi  saec.  XII.  213 

Anschariusep.  Hamburg.  118 
Ansegisus  abb.  Fontan.  105 
Anselmus   archiep.  Can- 

tuar.  158.  159 

Anselmus  arch.  Mediol.  155 
Anselmus  canon.  Leod.  ^  143 
Anselmus  ep.  Havelb.  188 
Anselmus  ep.  Lucens.  149 
Anselmus  mon.  S.Remig.  142 
Anselmus  schol.  Laudun.ll62 
Antoninus  ep.  Constant.  50 
Antoninus  Placentinus  72 
Antonius  carm.  adversus 

gentes  5 

Aquinas,     vid.    Thomas 

Aquinas 
Arator  subdiac,  epist.        68 
Arculfi  vita  s.  (Jolumbae     88 
Ardo  Smaragdus  106 

Aregius  abb.  Attanens.  72 
Arialdus,  conciones  143 

Arianus,  de  generat.  div.  8 
Aribo  arch.  Mogunt.  141 
Aribo  Kchol.,  musica  160 

Arnaldus  S.  Pet.  Senon.  163 
Arno    praepos.    Reichersp. 

194 
Arnobius,  adv.  gentes  5 

Arnobius  et  Serapion  63 

Arnoldus  praep.  S.  Emm.  141 
Arnoldus  ep.  Halberst.     139 


Arnulfus  (Arnoul)  179 

Arnulfus  arch.  Remens.  139 
Arnulfus  cler.  Mediol.  147 
Arnulfus  de  Boeriis  180 

Arnulfus  ep.  Lexov.  201 

Arthaldus  arch.  Remens.  133 
Ascaricus  auct.  sec.  VIH.  99 
Atto  ep.  Pistor.  188 

Atto  ep.  Vercell,  opp.  134 
Audoenus  ep.  Rothomag.  87 
Audradus  chorep.  Senon.  115 
Augustino  equales  patres  31 
Augustinus  Angl.  apost.  80 
Augustinus  Hippon.,  opp. 

33-47 
Aunarius  ep.  Antiss.  72 

Aurelianus  ep.  Arelat.  68 
Aurelianus  mon.  Reom.  106 
Aurelius  Aug.  =  Augu- 

stinus  Hipp. 
Aurelius  ep.  Carthag.         20 
Ausonius  19 

Auspicius  episc.  Tullens.  61 
Autbertus  ep.  Camerac.  80 
Avesgotus  abb.  Cenom.  143 
Avitus  ep.    Viennens.  59 

Aymardus  abb.  Cluniac.  137 
Bachiarius  mon.,  prof.  20 
Baldricus  arch.  Dolens.  166 
Balduinus  arch.  Cantuar.  204 
Balduinus  Flandriae  comes 

209 
Bandinus  mag. ,  sententiae 

192 
Bartholomaeus  abb.  mai. 

mon.  149 

Bartholomaeus  ep.  Catal.  181 
Baudinus  =  Bandinus. 
Beatus  presb.,  epistolae  96 
Becket,  Th.,  arch.  Cant.  190 
Beda  Ven.,  opp.  omn.  90-96 
Belethus  theolog.  Paris.  202 
Belmeis,  Johannes  de  209 
Benedictu«Ipp.,epistoIae  72 
Benedictus  II  pp.  „      96 

Benedictus  III  pp.  „  116 
Benedictus  IV  pp.  „  131 
Benedictus  VI  pp.  „  135 
Benedictus  VII  pp.  „  137 
Benedictus  VIII  pp.  „  139 
Benedictus    IX  pp.  141 

Benedictus  abb.  Anian.  103 
Bencdictus  can.  S.  Petri  179 
Benedictus  Crispus  89 

Benedictus  diac,  capitul.  106 
Benedictus  mon.  S.  Andreae 

139 
Benedictus  patriarcha  66 
Berengarius  Abaelardi  disc 

178 
Berengarius  vicecom. 

Narl)on.  143 

Berengaudus,  sup.  7  vision. 

129 


MIGNE 


75 


Berengosus  abb.  S.  Max. 

Trev.  160 

Bernardus  abb.  Claraev., 

opp.  182-85 

Bernardus    abb.    Fontis 

Calidi  204 

Bernardus  arch.  Toletan.  155 
Bernardus    com.     Bisul- 

dun.  149 

Bernardus  ep.  Lutevens.  150 
Bernardus  mon.  Francus  121 
Bernardusprior  Carthus.  153 
Bernardus  prior   Carthus. 

153.  181 
Bernardus    prior   Graudim. 

204 
Bemardus   schol.    Ande- 


gav. 


141 


Bernerus  abb.  Humolar.  137 
Berno  abb.  Augiae  div.  142 
Bernowinus  ep.  Clarom.  105 
Bertharius  abbas  Casin.  126 
Bertharius   presb.   Virdun. 

132 
Bertholdus  Constantiens.  147 
Bertichramnus  ep.  Cenom,  80 
Bertrandus  templar.;tnag.  195 
Blesensis  ,     vid.     Petrus 

Blesensis. 
Boetius,  A.  M.  S.,  oper. 

63.  64 
Bonifacius  I  papa,  epist.  20 
Bonifacius  II  pp.,  epist.  65 
Bonifacius  IV  pp.,  scripta  80 
Bonifacius  V  pp.  80 

Bonitacius  arch.  Mogun- 

tinus,  epist.  89 

Bonizo  ep.  Placent.  150 

Bovo  abb.  Bertin.  143 

Braulio  ep.  Caesaraug.  80 
Brittertus  mon.  Rames.  139 
Bruno,  notitia  histor.  155 
Bruno  Asteus.,  opp.  164-5 
Bruno  arch.  Colon.  134 

Bruno  Carthus.  152-3 

Bruno  cler.  Magdeb.  147 
Bruno  ep.  Argent.  166 

Bruno  ep.  Herbipol.  142 

Bruno  ep.  Lingon,  139 

Bulgaranus  comes  80 

Burchardus  ep.  Wormat,  140 
Caesarius  ep.  Arelat.  67 

Caius  pontif.  Rom,  5 

Caldonius  3 

Calixtus  II  pp.  163 

Camenus  Fr.,  hymnus  162 
Candidus  Arianus  8 

Candidus  mon.  Fuld.  106 
Cappidus  Stavriens.,  no- 

tit,  133 

Capreolus  Carthag.,  epist.  53 
Carolomanni  monumenta  96 
Carolus    Calv,   rex    Fr., 

epist.  124 


Carolus  Magn,,  oper,  97-98 
Cassianus,  Joa.,  opp,  49-50 
Cassiodorus,  M.  A.,  opp.  69 
Cathwallonus  ep.  Rothon.  141 
Catulfus  ep.  Inst.  96 

Celerinus  3 

Celsus  6 

Ceolfridus  89 

Cerealis  ep.  Catellens.  58 
Childericus  II  Francorum 

rex  87 

Chrodegangus  89 

Chrodobertus  87 

Chromatius  ep.  Aquil.  20 
Chronicon  Aldenburg.  174 
Chronicon  Polonorum  160 
Chrjsologus  arch.  Rav.  52 
Cirita,  vid.  Johannes  Cir. 
Claudius  ep.  Taurin.  104 
Clemens  II  pp.,  epist.  142 
Clemens  III  pp.,  epist,  204 
Clodoveus  II  Franc.  rex  87 
Clotarius  II  Franc.  rex  80 
Clotarius  III  Franc.  rex  87 
CodexAldenburg.diplom.  174 
Coelestinus  I  pp.,  epist,  50 
Coelestinus  II.  pp,  179 

Coelestinus  III  pp.  206 

Coelestius  21 

Cogitosus  ,     notitia     ex 

Basn.  72 

Columbanus-  abb.  Trud.  106 
Columbanus  Hibern,,  carm. 

80 
Comestor,    histor,    scho- 

last,  198 

Commodianus     Gazaeus 

Afer  5 

Conon  cardinalis  163 

Constans    sac,    de    Em- 

merammo  96 

Constantinus  M.,  consti- 

tution.  8 

Constantinus    abbas     S. 

Symph,  139 

Constantinus  Afric.  mon, 

Cas,  150 

Constantinus  pp,  89 

Constantius  ep,  Albigens,  87 
Cornelius  pp.  et  mart.  3 

Cosmas    Jap.    Mater., 

carm.  133 

Cosmas    Prag.,    chronic. 

Boh,  166 

Cotto  Joh.,  de  musica  150 
Crisconius  ep.  African.  88 
Cnmmianus  87 

Cyprianus  Th.,  opp.  4 

Cyprianus  Cordub.  epigr.  132 
Cyprianus  monach,  89 

Cyricius  ep.  Barcinon.  96 
Dado  ep.  Virdun.  132 

Dagobertus  I  rex  Franc.  80 
Dagobertus  H  rex  Franc.    87 


Dagulfus,  notitia  histor.  99 
Damasus  pp.,  opusc.  13 

Damianus  ep.  Ticin.  87 

Damianus,  Petr..    epist. 

144,  145 
Dedoinus  ep,  Leod.  146 

Defensor  monach.  88 

Desiderius  ep.  Cadurc.  87 
Deusdedit  cardin.  150 

Deusdedit  pap.  80 

Dexter,  Luc,  chronicon  31 
Dialogus    int.    christ.  et 

judaeum  163 

Dinothus  abbas  80 

Dionysius  ep.  Alex.,  fragm. 

3.  5 
Dionysius  Exiguus,    no- 

titia  67 

Dionysius  Filocalus, 

kalend.  13 

Dionysius  pp.,  fragm.  5 

Diplomata  ecclesiast.  reg, 

Longob.  87 

Dodana  s,  Duodena,  notit. 

106 
Dodwelli  dissert,  Cyprian,  5 
Dominicus  patr.  Gradens, 

141 
Domnizo  presb,  Canus.  166 
Domnolus  ep,  Cenoman,  72 
Donationes    factae    rao- 

nast,  Pistor.  s.  Barthol.  87 
Donatus  ep.  Vesont.  87 

Donus  papa  87 

Dracontius,  carm.  60 

Drepanius  Flor.,  psalm.  61 
Drogo  ep.  Bellovac.  143 

Drogo  ep.  Astens.  166 

Druthmarus  mon.  Corbei. 

106 
Dudo  decanus  S.  Quint.  141 
Dungalus  reclusus  105 

Duns  Scotus  Erigena  122 
Dunstanus  arch,  Cant.  135 
Duodena  106 

Durandus  abb.  Troarn.  149 
Durandus  ep.  Clarom.  150 
Dynamius  80 

Eadmerus  mon.  Cantuar.  159 
Ebalus  arch.  Remens.  141 
Ebbo  episc.  Remensis  116 
Eberhardus  abb.  Tegerns. 

141 
Ebrardus  mon.  Watinens. 

149 
Eckbertus  abb,  Schoenaug. 

195 
s.  Egbertus  89 

Eginhardus  abb.,  annal.  104 
Eigil  abb.   Fuldens.  105 

Ekkehardus  Uraugiens.  154 
Eldefonsus  ep.  Hispan.  106 
Elias  de  Coxida  209 

Eligius  ep.  Noviom.  87 


fi   /^' 


76 


MIGNE 


Eleutherius  ep.  Tornac.  65 
Elfricus  arch.  Cautuar.  139 
Elipaudus  ep.  Toletau.  96 
Elisabethae  vita  ab  Eck- 

berto  195 

Ellingerus  abb.  Tegerns.  141 
Elpis  ux.  Boethii,  hymni  63 
Emmae  reg.  Angl.  encom. 

141 
Ennodius  ep.  Ticinens.  63 
Eraclius  ep.  Leodiens.  135 
Erchambertus  ep.  Frising. 

116 
Erchembertus  mon.  Casin. 

129 
Erigena,  vid.  Duns  Scotus. 
Erkembaldus  ep.  Argent.  137 
Ermanricus  mou.  Augiens. 

116 
Ermengaudus,  opusc.  204 
Ermoldus  Nigellus  105 

Ernaldus  abb.  Bonaev.  189 
Ernulfus  ep.  Roffens.  163 
Erradis  abbatissa  Hohen- 

burg.  194 

Ervisius  abb.  S.  Victoris 

196 
Ethelbertus  rex  Anglor.  80 
Etheivolfus  abb.  Hibern.  96 
Etheiwoldus  ep.  Winton.  137 
Etherianus,  de  anima  202 
Eucherius  ep.  Lugdun,  50 
Eugenius  Carthagin.  58 

Eugenius  ep.  Toletan.  87 
Eugenius  II  pp.  105 

EugeuiusUI  pp.,  epistolae 

180 
Eugippius     abb.     Afric, 

opp.  62 

Eulogius  arch.  Toletan.  115 
s.  Euphronius  58 

Eusebius  Bruno  ep.  Andeg. 

147 
Eusebius  papa  6,  7 

Eusebius  Vercellens.  12 

Eiisthatius  in  hexam.   s. 

Basil.  53 

8.  Eutropius  80 

Eutychianus  pp.  5 

Evagrius  monach.,  altercat. 

20 
Evantius  abb.,  epist.  88 

•Evodius  ep.  Upsal.  31 

Exhortatio  ad  monachos  18 
Exhortatio    ad    sponsam 

Christi  18 

Facundus  ep.  Hermian.  67 
Falco  Benev.,  chronic.  173 
Faltonia  Proba  19 

Fardulfus  abb.  Sandionjrs. 

99 
Faro  ep.  Meldens.  87 

Farsitius  =  Hugo  Farsitus. 
Fastidus  ep.  Britauu.  50 


Fastredus  abb.  Claraev.  188 
Faustinus,  de  pass.  doiii.  59 
Faustinus    et  Marcellin. 

presb.  13 

Faustus  ep.  Rhegieus.  58 
Faustus  Mauicheus  20 

s.  Felix  5 

Felix  ep.  Lemovic.  87 

Eelix  ep.  Ravenn.  89 

Felix  ep.  Toletan.  96 

Felix  episc.  Urgellens.  96 
Felix  II  pp.,  epist.  13 

Felix  III  pp.,  epist.  et  decr. 

58 
Felix  IV  pp.,  epist.  65 

Firmianus  3 

Firmicus  Maternus,de  errore 

12 
Flodoardus  Rem.,  opp.  135 
Florianus  abb.,  epist.  72 

Florius  Drepanius  61 

Florus  diac.  Lugdun.  119 
Folcardus  abb.  Lobieus.  157 
Folcardus  mon.  Sithiv.  147 
Folcuinus  abb.  Laubieus. 

137 
Foliot  Gilb.  ep.  Hereford., 

dein  Londin.  190.  202 

Folquinus  mon.  Sanbert.  136 
Formosus  pp.,  epist.  129 

Fortuuatus  ep.  Pictav.  88 
Franciscus  Camenus  162 
Franco  abb.  Affligem.  166 
Franco  scholast.  Leodiens. 

143 
Franco  frat.  Mai.  monast. 

155 
Freculphus  ep.  Lexov.  106 
Fredegisus  abb.  Turon.  105 
Fridegodus  mon.  Bened.  133 
Fridericus  arch.  ColokU.  166 
Frollandus  ep.  Sylvanect 

143 
PVotharius  ep.  TuUens.  106 
Froumunduscoen.  Tegerns. 

141 
Frowinus  abb.  moa.  Ang.  179 
Fructuosus  ep.  Bracar.  87 
Fulbertus  ep.  Carnot.  141 
Fulco  abb.  Corbeiens.  150 
Fulco  arch.  Remeus.  131 
Fulcoius  subd.  Meldens.  150 
Fulgentius  ep.  Ruspens.  65 
Fulgentius  Ferrandus,  opp. 

67 
Galbertus  Brugens.  166 

s.  Gallus  abb.  87 

Gallus  ep.  Clarom.  87 

Galo  episc.  Paris.  162 

Galterus  ep.  Magalon.  157 
Garcias  mon.  S.  Mich.  141 
Garnerius  abb.,  legatio  96 
Garnerius  ep.  Lingon.  205 
Garuerus  can.  S.  Vict.      193 


Gaudentius  ep.  Brixian.  20 
Gaufridus  abb.  Claraev.  188 
Gaufridus  ep.  Catal.  173 

Gaufridus  Grossus  172 

Gaufridus  Malaterra  149 
Gaufridus  monachus  Tiron. 

172 
Gaufridus   sabprior  205 

Gauslinus  ep.  Bituric.  141 
Gausselmus  abbas  166 

Gebuinus  arch.  Lugdun.  147 
Gelasius  I  pp.,  epist.  59 

Gelasius  II  pp.  163 

Gennadius  Massil.  58 

Geraldus  abb.  Silv.  mai.  147 
Geraldus  ep.  Cadurc.  205 
Gerardus  I  cp.  Camer.  142 
Gerardus  II  ep.  Camer.  150 
Gerardus  ep.  Engolism.  172 
Gerardus  Itherii  204 

Gerardus  presb.,  notitia  170 
Gerhohus  praep.  Reich. 

193.  194 
Germanus  ep.  Paris.  72 

Gervasius  ep.  Reroens.  143 
Gesta  ep.  Metens.  163 

Gesta  pont.  Camerac.  149 
Gesta  Treverorum  154 

Gezo  abb.  Dertonens.       137 
Gilbertus  de  Hoiland.       188 
Gibertus  FoL,  vid.  Foliot. 
Gilbertus    ep.  Lunicens.  159 
Gildas,  de  exc.  Brit.  69 

Gilduinus  abb.  S.  Vict.  196 
Gillebertus  mon.  Elnon.  150 
Gilo  ep.  Tusculan.  173 

Gislebertus  abb.  Westmon. 

159 
Gislebertus     Pftrret.    ep. 

Pict.  188 

Godefridusabb.  Vindocin.  157 
Godefridus  Admont.,  opp.  174 
Godefridus  Bullonii,  epist. 

165 
Godefridus  ep.  Ambian.  162 
Godefridus  mon.  Stabulens. 

149 
Godefridus  S.  Victoris  196 
Godefridus  Viterb.,  panth. 

198 
Godehardus  ep.  Hildesh.  141 
Godeschalcus,  sequentiae  141 
Gondemar  rex  Gothor.  80 
Goscelinus  mon.  Cantuar. 

155 
Gospertus  abb.  Tegerns  139 
Gotteschalcus  mon.  Orbac. 

121 
Gozechinus  schol.,  epist.  143 
Gratianus,  decretum  187 

Gregorius  leg.    S.    Ang. 

diac.  166 

Gregorius  Magnus,  opp. 

75-79 


MIGNE 


76« 


Gregorius  Turon.,  opp. 
Gregorius  Roman.  presb. 
Gregorius  II  pp. 
Gregorius  III  pp. 
Gregorius  IV  pp. 
Gregorius  V  pp.,  epist. 
Gregorius  VI  pp.,  epist. 
Gregorius  VII  pp.,  diplom 


71    Hadoindus  ep.  Cenom.       80 
163    Haiminius  mon.  S.  Vedasti 
89  105 

89    Haito,  vid.  Ahjto. 
106    Halinardus  ep.  Lugdun.  142 
137    Halitgarius  ep.  Camerac.  105 
142    Hariulfus  abb.  Aldenburg. 

174 

148    Harraotus  abb.  Sangall.  126 

Hartmannus  mon.  S.  Galli  116 

Harvengius  abb.  Bonae 

Spei  203 

"  131 


Gregorius  VIII  pp.,  epist. 

202 
Grimaldus  abb.  S.  Galli  121 

Grimlaicus  presb.,  regula  129    Hatto  arch.  Mogunt. 
Guaiferius   mon.  Casin.     147    Hatto,  vid.  auch  Ahyto. 
Gualterius  ep.  Meldens.   147    Haymo  ep.  Halberst.   116-118 
Gualterus  can.  Tarvann.  166    Helgaudus  mon.  Floriac.  142 
Gualterus  de  Castellione  209   Helinandus  mon.  Frig.  m. 


Gualterus  mon.  Chmiac.  173 
A  Gualterus  prior   S.  Vict. 
r      Par.  199 

— 1  Guarinus   abb.   S.   Vict., 

epist.  196 

Guerricus  abb.  Igniac.  188 
Guibertus  abb.  Gemblac.  211 
Guibertus   abb.   S.  Mar. 

Nov.  156 

Guichardiis  arch.  Lugdun. 

199 
Guido  Aret.  abb.  s.  Cruc. 

141 
Guido  abb.  Cariloci  181 

Guido  abb.  Farf.,  discipl 


212 


Guido  de  Castellione 
Guido  ep.  Ambian. 
Guido  ep.  Podiens. 
Guigo  I  prior  Carthus. 
Guigo  II  prior  Carthus 
Guilelmus,  vid.  auch  Wil- 

helmus. 
Guilelmus    abb.    S.    Ar- 

nulfi 
Guilelmus   abb.   S.  Ben 

Div. 
Guilelmus  abb.  S.  Germ.  141 
Guilelmus  <tbb.  S.Theodor. 

180 
Guilelmus  Apulus  149 

Guilelmus  de  Campellis  163 
Guilelmus  de  Trahinaco  204 
Guilelmus  V  dux  Aquitan. 

141 


Hemingus  presb.  Wigorn.  150 
s.  Henricus  imper.  140 

Henricus  archid.  Huntingd. 

195 
Henricus  archid.  Salzburg. 

196 
Henricus  archiep.  Remens. 

196 

Henricus  clerlc.  Pomp.     150 

Henricus  de  Castro  Mars.  204 

Henricus  ep.  Parmensis     139 

HeuricusSalt.,  de  purgat.  180 

Henricus  Septim.,  elegia  204 

Herardus  arch.  Turon.      121 

150    Herbertus   de  Boseham, 

142        opp.  190 

146    Heribertus  ep.  Eichstet.    141 

137    Heribertus  mon.,  epist.      181 

loS^Hericus  mon.  Antissiod.    124 

153    Herigerus  abb.  Lobiens.  139 

Herimannus  ep.  Metens.  150 

Heriultus  vid.  Hariulfus. 

Herlembaldus  143 

Hermannus  abb.  Tornac.  180 

Hermannus  ex  Jud.  Christ. 

170 
Hermannus  Contract.  143 
Hervaeus  arch.  Remens.  132 
Herveus  mon.  Burdigal.  181 
Heterius  ep.  Uxam.  96 

Hieronymus  presb.,  opp. 

22-30 
Hilarianus,  Q.  J.,  chronolog. 

13 


150 


141 


GuilelmusMalmesb.,  opp.  179  >HiIariusAbaeIardidiscip.  178 
Guilelmus  mon  Cabillon.  134   Hilarius  diaconus,  comment. 
Guilelmus   Tjrius  201  18 

Guillebertus  mon.  Elnon.  ISO^Hilarius  ep.  Arelat.  50 

Guitmundus  arch.  Avers.  149    Hilarius  ep.  Pictav.,  opp 
Gumpoldus  ep.  Mantuau.  135 
Gundecharus  ep.  Eiehstett. 

146 
Guudulfus  ep.  Rotfens.  159 
Guntharius  ep.  Colon.       121 


10 

Hilarus  pp.,  epist.  58 

Hildebertus  ep.  Cenom.    171 
Hildebrandusiun.,  de  con- 
templ.  181 


Guntherus  mon.  Cisterc.  212    Hildegardis  abbat. ,  opp.  197 
Gunzo  gramm.,  diac.  Nov.  136    Hildemarus  mon.,  epist.    106 


Hildephonsus  ep.  Toletan.    96 

Hildephonsus,  vgl.  Eldefonsus. 

Hildericus  abb.  Casin.       105 

Hilduinus  abb.  S.  Dionys. 

106 

Hincmarus  arch.  Rem  ,  opp. 

125.  126 

Hincmarus  ep.  Laudun.    124 

Ant.  Honoratus  50 

Honorius  Augustodun.,  opp. 
172 

Honorius  I  pp. 

Honorius  II  pp.,  epist. 

Hormisda  pp.,  epist. 

Hrotswitha,  opp. 

Hubertus  Andag.,  chron. 

Hucbaldus  mon.  S.  Aman. 

s.  Hugo  abb.  Cluniac. 

Hugo  V  abb.  Clun. 

Hugo  Ambian.    Rothom. 

Hugo  arch.  Lugdun. 

Hugo  de  Campo  flor. 

Hugo  de  Cleriis,  comm.   163 

Hugo  deFlavigny,  chron.  154 

Hugo  deFoIieto,  notit.       196 

Hugo  de  Ribodimonte        166 

Hugo  de  S.  Vict.,  opp. 

Hugo  ep.  Gratianop. 

Hugo  ep.  Lincoln. 

Hugo  ep.  Lingon. 

Hugo  ep.  Nivern. 

Hugo  ep.  Portucal. 

Hugo  ep.  Trecens. 

Hugo  Eterianus,  epist. 

Hugo  Farsitus 

Hugo  Floriac. 

Hugo  Masticon. 

Hugo  Metellus 

Hugo  Pictav.,  hist.  Viz. 

Humbertus  ep.  Silv.,  Card. 

143 
Idalius  ep.  Barcin.  96 

Idatius  ep.,  chron.  51 

Ildefonsus,  vid.  Hildephonsus. 
Innocentius  I  pp.,  epist.  20 
Innocentius  II  pp.,  epist.  179 
Innocentius  III  pp.,  opp. 

214-17 
Isaac  abb.  de  Stella  194 
Isaacus  ep.  Lingonens.  124 
IsidorasHispaIens.,opp.  81-84 
IsidorusMercator,decret.  130 
Isidorus  Pacensis,  chron.  96 
Iso  mon.  Sangallens.  121 
Italus  mon.  Cluniac.  133 

Itherius  G.  Grandim.  prior 

204 
Itinerarium  Burdegal.  8 

Jeremias  arch.  Senonens.  105 
Jesseep.  Ambian.,  epist.  105 
Johannes  abb.  S.  Arn.  Mett. 

137 
Johannes  Abrincens.  ep.  147 
Johannes  Algrinu3  card.  206 


80 
166 

63 
137 
154 
132 
169 
207 
192 
157 
196 


175-77 
166 
153 
142 
143 
170 
146 
202 
179 
163 
181 
188 
194 


76' 


MIGNE 


Johaunes  Arelst.  ep.  72 

Johaunes  Besuensis  162 

Johaunes  Biclar.,  chrou.  72 
Johanues  Carthus.  Port.  m. 

153 
Johannes  Cirita  abb.  Th.  188 
Johannes  Constant.,  epist. 

163 
Johanues  Cornub.  Augl.  199 
Johanues  de  Belmeis  209 
Johannes  Duns  Sc.  Erig.  122 
Johannes  diac,  epist.  59 

Johaunes  diac.  Venetus  139 
Johaunesdiac.  deeccl.lat.  194 
JohannesFiscamnes.abb.  147 
Johannes   de  Garlandia, 

opp.  150 

Johaunes  Gualbert.,  pre- 

ces  146 

Johannes  Italus  Cluniac.  133 
JohaunesMar8.,Tusc.  ep.  160 
Johanues   Mich.,   regula 

templ.  166 

Johauues  mouach.,  epist.  166 
Johannes  mon.  Besueus,, 

chrou.  162 

Johanues  mon.  S.  Audoeui 

162 
Johannes  mon.  S.  Laur. 

Leod.  180 

Johanues  II  pp.,  epist.  66 
Johannes  III  pp.,  epist.  72 
Johanues  IV  pp.  80 

Johanues  V  pp.,  not.  hist.  96 
Johannes  VI  pp.  89 

Johannes  VII  pp.  89 

•Johannes  VIII  pp.,  epist. 

126.  139 
Johannes  IX  pp.  epist.  131 
Johannes  X  pp.,  epist.  132 
Johannes  XI  pp.,  epist.  132 
Johanues  XII  pp.,  epist.  133 
Johannes  XIII  pp.,  epist.  135 
Johannes  XIV  pp.,  epist.  137 
Johannes  XV  pp.,  epist.  137 
Johanues  XVIII  pp.,epist.  139 
Johaunes  XIX  pp.,  epist.  141 
Johanues  Lugduu.  arch.  209 
Johaunes  Rothom.  arch.  147 
Johaunes  Sabiuens.  ep.  143 
Johannes  Sarisber.,  opp.  199 
Jona.''  abb.  Eiuonens.  87 

Jonas  Aurelian.  ep.  106 

Jordanus  Lemovic.  ep.  142 
Josceliuus  arch.  Turon.  196 
Josephus  Alcuini  disc.  99 
Josephus    sac.  praecept. 

Lud.  106 

Joslenus  ep.  Suession.  186 
Julianus  ep.  Pelagian.  21 
Juliunus  ep.  Toletan.  96 

Juliauus  Pomerius  59 

Jolius  I  pp.,  epist.  8 

Janiliua  ep.  African.  68 


Justus  Urgellensis  67 

Juveucus  19 

Laboraus  cardinalis  204 

Lactantius,  opp.  6.  7 

Laidradus  ep.  Lugdnn.  99 
Lambertus  Audom.,   lib. 

flor.  163 

LambertusCarthus.prior  153 
Lambertus  ep.  Atrebat.  162 
Lambertus  ep.  Pultar.  106 
Lambertus  Aschafnab.  = 
Lambertus  Hersfeld.,  ann.  146 
Landericus  ep.  Paris.  87 

Landulphus  iun.,  hist. 

Med.  173 

Landulphus  sen.,    cleric. 

Med.  147 

Lanfraucus   arch.  Cant., 

opp.  150 

Laurentius  de  Bello  Ba- 

lear.  163 

Laurentius  de  Leodio  204 
Laurentius  ep.  Novar.  66 
Laurentius  monachus  Ca- 

sinens.  133 

Laureutius  Veronens,  163 
Leander  ep.  Hispaleus.  72 
Ledwinus  abb.  S.  Vedasti  141 
Leitbertus  ep.  Camerac.  146 
Leo  Atinens.  ep.,  notit.  143 
Leo  Bituricens.,  epist.  53 
Leo  Magnus  pp.,  opp.  54-56 
Leo  Marsicanus  173 

Leo  II  pp.,  epist.  96 

Leo  HI  pp.,  epist.  102 

Leo  IV  pp.,  epist.  et  decr.  115 
Leo  VI  pp.,  epist.  132 

Leo  VII  pp.,  epist.etpriv.  132 
Leo  VIII  antipp.,  privil.  134 
Leo  IX  pp.,  opusc.  143 

Leo  Senonens.  episc.  68 

Leo,  Petr.  et  Gregor.  le- 

gati  166 

Leodegarius  August.  ep.  96 
LeodegariusVienn.  arch.  143 
Leporius  presb.  et  mon.  31 
Letaldus  mon.  Miciac.  137 
Liber  diurnus  Kcm.  pp.  105 
Liberatus  diac.  Carthag.  68 
Liberius  pp.  8 

Licinianus  ep.  Carthag.  72 
Lietbertus  abb.  S.  Ruh  157 
Lietbertus  ep.  Camerac.  146 
Lisiardus  cler.  Turon.  174 
Liturgia  Mozarabica  85.  86 
s.  Livinus  87 

Lombardus  Petrus,  opp. 

191,  192.  2171  d. 
Lotharius  rex,  epi.st.  121 

Lucianus  3 

Lucifer  ep.  Calaritan.  13 

Lucius  pp.  et  mart.  3 

Lucius  II  pp.,  epist.  179 

Lucius  UI  pp.,  episL        201 


Luculentias,  N.  T.  com- 

ment.  72 

LudgerusMimigard.episc.  99 
Ludovicus  I  Pius  ,  dipl.  104 
Luitprandus  Crcm.  ep.  136 
Lullus  ep.  Mogunt.  96 

Lupus  Servat.  abb.  Fer- 

rar.  119 

Lupus  protospata,  chron.  156 
s.  Lupus  et  Euphronius 

ep.  58 

Macarius  3 

Magister  88 

Magues  presb.,  fragm.  5 

Maguus  arch.  Senon.  102 
Maiolus  abb.  Cluniac.  137 
Mamertinus,  panegyric.  18 
Mamertus  presb.  Vienn.  53 
Mancio  ep.  Catalaun.  131 
Manegalduspresb.,  opusc.  155 
Manichaeus  contra  tidem 

cath.  20 

Mauichaeus  Secundinus  20 
Mansuetus  ep.  Mediol.  87 
Mappinius  Rhemens,,  epist.  68 
Marbodus  ep.  Redonensis 

epist.  171 

s.  Marcellinus  6.  7 

Marcellinuscom.jChrouic.  51 
Marcellinus  presb.  13 

s.  Marcellus  6.  7 

Marculfus  mon.  87 

Marcus  Casinens.  80 

Marcus  Idront.  ep.,  hymn.  96 
Marcus  pp.,  notit.  histor.  8 
Marianus  Scotus  147 

Marianus  I  pp.,  epist.  126 
Marinus  II  pp.,  epistol.  133 
Marius  ep.  Aveut.,  chron.  72 
Marius  Mercat.,  opp.  48 

Martinianus  monach.  131 
Martinus  ep.  Dum.,  opp.  72 
Martinus  Legion.,  opp. 

208.  209 
Martinus  I  pp.  87 

Martinus  Turon.,  confess.  18 
Mart^Tologium  Adonis  123 
Martyrologium  Usuardi 

123.  124. 
Mathildis  comit.  vita  157 
Mathildis  reginae  vita  136 
Matthaeus  cardin.,  epist.  173 
Matthaeus  Vindoc,  metrica 

206 
Mauricius  de  Sulliaco  205 
Maurns  arch.  Ravenn.  87 
Mauritius  arch.  Rothomag. 

143 
Maxentius  patr.  Aquilei.  106 
Maximus  Caesaraugust.  80 
Maximusgrammat.,epist.  18 
MaxirausTaurin.ep.,opp.  57 
Mcgiufredus  Magdeb.  mag. 
141 


MIGNE 


76« 


s.  Melchiades  6.  7 

Merobaudes,  carm.  de 

Christo  61 

Metellus,  Hugo  188 

Milo  mon.,  vita  metr.  121 
Minucius  Felix,  Octav.  3 
Montanus  65 

Monumenta  quaed.  eccles.  88 
Moyses  3 

Munio  ep.  Mindon.,  hist.  170 
Nicetas  ep.  Aquilei.  52 

s.  Nicetius,  opuscul.  68 

Nicolaus  mon.  Claraev.  196 
Nicolaus  I  pp.,  epist.  119 
Nicolaus  II  pp.,  epist.  143 
Nicostratus  3 

Nithardus  abb.  S.  Richar.  116 
Norbertus  arch.  Magdeb.  170 
Norisius,  vindic.  August.  47 
Notgerus  ep.  Leodiens.  139 
Notkerus  Balbulus  131 

Novatianus  3 

Novatus  Catholicens.,  18 

Oceanus  20 

Odalricus  arch.  Remens.  133 
Odalricuspraep.Remens.  150 
Oddo  Astens.  mon.  165 

s.  Odilo  abb.  Cluniac, 

epist.  142 

Odilomon,  S.Med.Suess.  132 
Odo  abb.  Cluniac.  133 

Odo  abb.  Morimund.  188 
Odo  abb.  S.  Remigii  172 
Odo  arch.  Cantuar.  133 

Odo  de  Diogilo  195 

Odo  de  Soliaco  ep  Par.  212 
Odo  diacon.  Ausc,  epist.  137 
Odo  ep.  Bellovac.  124 

Odo  ep.  Camerac.  160 

Odo  ep.  Tullens.  stat.  205 
Odo  mon.  Fossatens.  143 
Odo  prior  S.  Vict.,  epist.  196 
Odorannus  mon.  S.  Petri  142 
Ogerius  abb.  Lucedii  180 
Oldegarius  ep.  Tarrac  172 
Oliva  ep.  Ausoniens.  142 
Optatianus  19 

Optatus  et  Zeno,  opp.  11 
Orderieus  Vital.,hist.  ecc].  188 
Orientius,  commonitor.  61 
De  origine  animae  163 

Orosius  Paul.,  opp.  31 

Osbernus  mon.  Cantuar.  149 
Osius  ep.  Cordul&ens.  8 

Othelboidus  abb.  S.  Bavon. 

141 
Othlonus  mon.  S.  Emmer. 

146 
Otto  ep.  Bamberg.  173 

Pacianus  ep.  Barcilon.  13 
Palladius  ep.  Antissiod.  87 
Pammachius  et  Oceanus  20 
Papias  grammat.,  notit.  141 
Paschalis  I  pp.,  epist.       102 


Paschalis  II  pp.,  epist.  163 
Paschasinus  ep.  Lilybaet.  50 
Paschasius  Radbertus  120 
Patricius  apo.st.  Hibern.  53 
Paulinus  Aquilei.,  opp.  99 
Paulinus  Mediol.,  opp.  20 
Paulinus  Nolan.,  opp.  61 

PaulinusPetricord.,  poem.  61 
Paulus  Emerjtanus  80 

Paulus  ep.  Virdun.  87 

Paulus  mon.  S.  Petri  155 
Paulus  I  pp.  89 

Paulus  Winfridi,  opp.  95 

Pelagius  21 

Pelagius  I  pp.,  epist.  69 

Pelagius  II  pp.,  epist.  72 
Peringerus  abb.  Tegerns.  141 
Perpetuus  ep.  Turon.  58 

Petrus  Alph.  ex  Judaeo 

christ.  157 

Petrus  archidiac.  in  Daniel  96 
Petrus  Bernardi  Grand.  204 
Petrus  Blesensis  207 

Petrus  Cantor  205 

Petrus  cardin.  S.  Chrysog. 

199 
Petrus  Cellensis  202 

Petrus  Chrysologus  52 

Petrus  Claraev.  abb.  201 
Petrus  Comestor  198 

Petrus  Damiani,  epistolae 

144.  145 
Pettus  de  Honestis  163 

Petrus  de  Riga,  fragm.  212 
Petrus  de  Roya,  Clar.  mon.  194 
Petrus  diac,  Casin.  mon.  173 
Petrus  Leonis  166 

Petrus  Lombardus,  opera 

omnia  191.  192 

Petrus  Malleacensis  146 

Petrus  monach.  181 

Petrus  Pictaviens.  canc.  211 
Petrus  Sarnensis  mon.  213 
Petrus  Venerabilis  189 

Philastrius  ep.  Brix.  12 

Philippus  de  Harveng  203 
Philippus  Franc  rex  159 
Phiiippus  presb.  Com.  53 
Phoebadius  ep.  Agim.  20 
Pibo  ep.  Tullens.,  dipl.  157 
Pippini  Carlom.,  dipJom.  96 
s.  Pirminius  89 

Placidus  inc.  sedis  episc.  163 
Poetae  christiani,  lu- 

vencus  ....  19 

Polemius  Sylvius  13 

Pomerius,  devitacontempl.  59 
Pontianus  ep.  African.  67 
Pontius  abb.  Cluniac.  166 
Pontius  abb.  S.  Rufi  163 
Pontius  diac  Carthag.  3 

Poppo  arch.  Trevir.  141 

Poppo  episc.  Metens.  155 
Possidius  ep.  Calam.  50 


Potamius  ep.  Ulyssipon.  8 
Praedestinatus  53 

Prima.sius  ep.  Abdrum., 

opp.  68 

Probus  Valerius,  opp.  130 
Prosper  Aquitan.,  opp.  51 
Prosper  ex  Manich.  conv.  65 
Protadius  ep.  Bisont.  80 

Prudentius  Aurel.,  carm. 

59.  60 
Prudentius  ep.  Trecens.  115 
Pullus  cardinal.  186 

Purchardus  mon.  Ang.  div. 

139 
Rabanus  Maurus,  opp.    107- 
112 
Rachio  ep.  Argent.  96 

Radbodus  Dolens.,  epist.  132 
Radbodus  II  ep.  Tornac  150 
Radbodus  ep.  Traiect.  132 
Radegundis  reg.  Franc  72 
Radulphus  Ardens  155 

Radulfus  arch.  Cantuar.  163 
Radulfus  arch.  Remens.  163 
Radulfus  Tortarius  160 

Raimbaldus  arch.  Arelat.  143 
Raimbaldus  I  arch.  Rem.  150 
Rainaldus  II  arch.  Re- 

mens.  172 

Rainardus  abb.  Cisterc  181 
Ratherius  Veronens.  136 

Ratpertus  Sangall.  mon.  126 
Ratramnus  Corbei,  mon.  121 
Rauracus  ep.  Nivern.  87 

Regino  Prumiens.  abb.  132 
Regula  ad  virgines  88 

Reimbaldus  praep,  Leod.  162 
Reinerus  mon.  Leod.  204 
Rembertus  ep.  Hamburg.  126 
Remigius  ep.  Curiens.  102 
Remigius  ep.  Lugdun.  121 
Remigius  mon.  S.  Germ.  131 
Remigius  Remensis,  opp.  65 
Renallus  magist.  Barc  147 
Richardus  abb.  Floriac  136 
Richardusabb.Pratellens.166 
Richardus  cardin.,  epist.  162 
Richardus  de  Dumellis  155 
RichardusdeS.  Vict.,opp.  196 
Richerius  mon.,  histor.  138 
Riculfus  ep.  Suession.  131 
Rilindis  abbat.  Hohenb.  194 
Rimasius  68 

Robertus  abb.  Molism.  157 
Robertus  de  Abrisello  162 
Robertus  rex  Francor.  141 
Robertus  ep.  Metens.  132 
Robertus  Cisterc.  fundat.  157 
Robertus  Pullus  card.  186 
Robertus  Retenensis  189 

Robertus  abb.  de  Torin.  202 
Robertus  abb.  S.  Vigoris  150 
Rodolphus  abb.  S.  Tru- 

donis  173 


76«' 


IHQNE 


Rodulphns  ep.  Bituric. 
Rodulphus  Glaber 
Rogerius  mon.  Becceus. 
Rogerus  abb.  S.  Evurt. 
Rogerus  Ictus  Italus 
Romauus  pp.,  epist. 
Romualdus  abb.  Camald. 
Rorico  ep.  Laudun. 
Rorico  mou.  ap.  Cadurc. 
Rosweyde,  vitae  PP.    73 
Rotbertus  ep.  Loudin. 
Rothadus  II,  ep.  Suess. 
Rufinus  ep.  inc.  sedis 
Rufinus  presb.  Aquilei. 
Rnpertus  abb.  Tuitiens., 

opp.  167- 

Ruricius  ep.,  epist. 
Rusticus  diac.  Rom.     / 
Salomon  ep.  Constant. 
Salonius  ep.  Viennens. 
Salvianus  presb.  Massil. 
Samuel  Mar.  ex  Judaeo 

christ. 
Scotus,  Adam  can. 
Scotus,  Joh.  Erig.  opp. 
Scotus,  Marian.,  chron. 
Secundinus  ep.  Hibern. 
Secujidinus  Manich. 
Sedatus  ep.  Biterrens. 
Sedulius,  Coelius 
Sedulius  Scotus  in  Pauli 

epist. 
Seherus  abb.  Calmosiac 
Seifridus  abb.  Tegerns. 
Sergius  I  pp. 
Sergius  II  pp.,  epist. 
Sergius  III  pp.,  epist. 
Sergius  IV  pp.,  epist. 
Seulfus  arch.  Remens. 
Severus  Maior.,  de  Judaeis 
Severus,  Sulpit.  19. 

Sicardus  ep.  Cremon. 
Sidonius  Apollin.,  carm. 
Sigebertus  Gembl. 
Sigebertus  rex  Franc. 
Sigehardus  mon.  S.  Max 

Trev. 
Silvester  pp.,  epist. 
Silvester  II  pp. 
Simpertus  abb.  Murbac. 
Simplicius  pp.,  epist. 
Siricius  pp.,  epist. 
Sisebuthus  rex 
Sixtus  II  pp  ,  epist. 
Smaragdus  abb.  S.  Mich. 
Smaragdus  Ardo 
Sonnatius  ep.  Remens. 
Stephanus  abb.  Cisterc. 
Stephanus  abb.  Tornac 
Stephanus  de  Balgiaco 
Stephanus  de  Chalmeto 
Stephanus  de  Liciaco 
Stephanus  de  Mureto  Dic 
Stephanus  eccl.  cardin. 


119   Stephanus  ep.  August.      172  Thomellus  mon.  Hasnon.  147 

142    Stephanus  ep.  Leodiens.    132  Tichonius  Afer 

150    Stephanus  ep.  Parisiens.  173  Tortarius,  Radulf. 

199    Stephanus  pp.  et  mart.         3  Trifolius  presb.,  epist 

146    Stephanus  II  pp.                  89  Troianus  ep.  Santon. 

129    Stephanus  III  pp.                89  Turribius  ep.  Asturic. 

140  Stephanus  IV  pp.,  notitia  102  Tusaredus  auct.  iaC.  8. 
133    Stephanus  V  pp.,  epist.    129  saec. 
139    Stephanus  VI  pp.,  epist.  129  Tutilo  mon.  Sangall. 

74    Stephanus  VII  pp.,  epist.  132  Udalricus  episc.  August.  135 

141  Stephanus  VIII  pp.,  epist.  132  Udalricus  mon.  Cluniac.  149 
119  Stephanus  X  pp.,  epist.  143  Udascalcus  mon.  August.  170 
150    Sturmius                                 89  Ulgerius  ep.  Andegav.      180 

21    Suavius  abb.  S.  Severi     157  Ulfilas  ep.  Gothor.,  opp 

Sugerius  abb.  S.  Dion.     186  Uranius  presb.,  epist. 

170    Sulcardusmon.  Westmon.  155  Urbanus  I  pp. 

58    Sulliaco,  Mauric.  de          205  Urbanus  II  pp.,  serm. 

67    Sulpicius  ep.  Bitur.              80  Urbanus  III  pp. 
132    Sulpicius  Sever.,  chron.     20 
53    Sylverius  pp.,  epist.             66 
53    Sylvius  Polemens.  notit. 

'                    13.  50.  53  Valentinus  pp 

149    Sjmmachus  Aur.,  epist.      18  Valerianus  ep.  Cemel 

105  Valerius  abbas 
80 
80 


18 
160 
68 
67 
50 

99 
129 


18 

53 

3 

151 

202 


Usuardus,  mon.  Sangerm. 

123.  124 


Utho  ep.  Argent. 


198  Symposius  Amalarius 

122  Taio  ep.  Caesaraug. 

147  Tarra  monach. 

61  Terricus  templar.  prae- 

20  cept. 

72  Tertuliianus,  opp. 

19  Teulfus  mon.  Maurin. 
Thangmarus  presb.  Hil- 

103  desh. 


Vaso  ep.  Leodiens. 

Venantius  Fortunatus 

'       Veranus  ep.  Cabellit. 

201    Verus  ep.  Ruthenens. 

1-3    Victor  Marius,  comment. 

180   Victor  ep.  Capuanus 

Victor  ep.  Carthag. 
140    Victor  Pub.,  descr.  Romae 


134 

105 

52 

87 

142 


162    Theganus  chorep.  Trevir.  106    Victor  Tunonens..  chron. 


142    Theobaldus  archiep.  Cant. 
89/  188 

106    Theobaldus  Stampens., 


131 

139 

131 

20 

20 


163 


Hu- 


epist 
Theodericus  abb.  S 

herti  157 

Theodericus  canon.  Pader 


born. 


Victor  Vitensis 
Victor  II  pp. 
Victor  III  pp.,  concio 
Victorinus  ep.  Petav. 
Victorinus  C.  F.  contra 

Manich. 
Victricius  ep.  Rotomag. 


14T\Vigilius  pp.,  epist. 


72 

87 

61 

68 

80 

18 

68 

58 

143 

149 

5 

8 
20 
69 


213    Theodericus  ep.  Metens.  137    Vigiliusdiac.,reg.  monach,  50 


150 
87 
99 
87 


58  Theodericus  mon.  S.  Au 
160        doeni 

87  Theodericus  rex  Franc. 
.    ^Theodorus  archiep.  Cant 

133  Theodorus  I  pp. 

8  Theodosius  Magnus  et 
139       Pacatus 

99  Theodulfus  cp.  Aurelian.  105    Vivianus  Praemonstrat. 

58  Theogerus  ep.  Metens.      163    Waharnarius 

13  Theudoinus  praep.  Cata 

80       laun. 

5  Theuzo  erem.  et  mon. 

102  Thietmarus  ep.  Merseb. 

106  Thietpaldus  mon.  Tegerns 


Vigilius  ep.  Trident. 
s.  Villibrordus 
Vincentius  Lirin.,  com- 

mon. 
Vita  Caroli  M. 
Vitalianus  pp. 
13    Viventiolus  ep.  Lugdun. 


13 

89 


80  139 

166  Thiofridusabb.Epternac.  157 

211  Thomas  Aquiuas           217ad. 

172  «.  Thomas  archiep.  Can- 

153  tuar.,  opp.                        190 

204  Thomas  ep.  Eborac.         155 

204  Thomas  mcm.  Cisterc.       206 

143  Thomas  mon.  de  Radolio  209 


60 
99 

87 

67 

166 

80 

Walafridus  Strabo    113.  114 

121    Waldrammus  ep.  Argent.  132 

143    W«lramus  ep.  Numburg.  159 

139    Walterius  ep.  Aurelian.     119 

Walterius  ep.  Senon.         132 

Walterus  ep.  Cabilon.       160 

Wandalbertus  Prumieus.  121 

Wernerus  abb.  S.  Blasii  157 

Wibaldns  abb.  Stabul.      189 

Wiboldus  arch.  Camerac.  134 

Wicboldus,  notit.  histor.     96 

Widricus  abb.  S.  Ghisleni  143 

WidukinduS  Corbeiens.     137 


MIGNE  —  MONUMENTA  76« 

Wieo  decan.  Phyuhtwang.  137  Wilhelmus  Malsmesb.       179  Wolphelmus  abb.  Brun- 

Wimelmus,  uid.  aucA  Gui-  WilhelmusPict.,gestaW.  150        will.                                   154 

lelmus.  Wilhelmus   I  rex  Angl.  Wulfadus  ep.  Bitur.          121 

Wilhelmus  abb.  Hirsaug.  150  conq.                                 149  Xystus  III  pp.,  epist.          50 

Wilhelmus  arch.  Remens.  209  Wilhelmus  Sandionys.      186  Zacchaeus  Christ.  consult.  20 

Wilhelmus  abb.  S.  Tho-  Wippo  presb.                      142  Zacharias  ep.  Chrjsopol.  186 

mae                                  209  Wolbero  abb.  S.  Pant.     195  Zacharias  ep.  ign.  sedis  186 

Wilhelmus  Calculus           149  Wolfardus    presb.    Hasenr.  s.  Zeno,  opp.                         11 

Wilhelmus  Clusiensis        150  129  Zosimus  pp.,  epist.              20 

Miklosich,  F.  et  J.  Miiller:  Acta  et  diplomata  Graeca  medii  aevi  sacra 
et  profana.  Vol.  I.  11.  Acta  patriarchatus  Constantinopolitani. 
Viennae  1860.  62.  gr.  8». 

Miraeus,  Aub. :  Bibliotheca  ecclesiastica  sive  nomenclatores  septem  ve- 
teres:  s.  Hieronymus  presb.  et  doctor  ecclesiae,  Gennadius  Massi- 
liensis,  s.  Ildefonsus  Toletanus,  Sigebertus  Gemblacensis ,  s.  Isido- 
rus  Hispal.,  Honorius  Augustodun.,  Henricus  Gandavensis.  Aubertus 
-  Miraeus  Bruxellensis  ....  auctariis  ac  scholiis  illustrabat.  Antverpiae, 
ap.  Jac.  Mesium  1639.  fol.   Pars  altera  ibid.  1649.  fol. 

Opera  diplomatica  et  historica.  Ed,  IP*  aucta  notisque  illustrata 

a  J.  Fr.  Foppens.  Bruxell.  (Lovanii)  1723.  4  vol.  fol. 

Rerum  toto  orbe  gestarum  chronica  a  Christo  nato  ad  nostra  usque 

tempora.  Auctoribus  Eusebio  Caesariensi  episc,  b.  Hieronymo  pre- 
sbytero,  Sigeberto  Gemblac.  monacho,  Auberto  Miraeo  Bruxell.  ali- 
isque.  Omnia  ad  antiq.  codd.  mss.  partim  comparata,  partim  nunc 
primum  in  lucem  edita.  Antverpiae  1608.   4". 

Mittarelli,  J.  Bd.,  vide  Muratori,  script. 

Mizler  de  Kolof,  Lor.  Chr,  (f  1778):  Historiarum  Poloniae  et  magni  du- 
catus  Lithuaniae  scriptorum  magna  collectio  ob  exemplarium  ra- 
ritatem  iterum  typis  exscriptorum  suppeditante  bibl.  Zalusciana 
edidit,  annott.  adiecit  M.  de  K.  Varsaviae  1761 — 69.  4  vol.  fol. 

Sehr  selten,  in  Polen  und  Deutschland  fast  ganz  unsichtbar.  (In  Berlin  nur 
Tom.  l.  u.  2.)  Der  i>.  Bd.  wurde  noch  vor  der  Ausgabe  von  der  Wltwe  maculirt. 
Enthalt  zum  Theil  Schriften,  die  iiber  unsere  Grenzen  hinausreichen ,  z.  B. 
Guagnini's  (f  1614)  rer.  Polonic.  tomi  3,  welches  Werk  hier  unter  Math. 
St  rykow8ky's  Namen  vorkommt,  und  von  diesem  als  das  seinige  reclamirt 
worden  war. 

Mombritius,  Boninus,  patricius  Mediolanens. :  Sanctuarium  sive  Vitae 
sanctorum  collectae  ex  codicibus  manuscriptis,  alphabetice  digestae 
et  dedicatae  Cicho  Simonetae,  ducum  Mediolanensium  secretario. 
Mediolani  s.  a.  (1475?)  2  vol.  fol. 

Ausgezeichnet  durch  Reichhaltigkeit  und  durch  unveranderten  Abdruck  alter 
Handschriflen.  —  Die  Ausgabe  ist  vor  1480  gedruckt,  in  welchem  Jahre  C.  .Simo- 
neta,  dem  es  gewidroet,  starb.  In  2.  Coll.  mit  Sign.  und  runder  Schrift.  Der  1.  Bd. 
beginnt  mit  3  Bl.  Inhaltsverzeichniss  und  schlicsst  mit  der  passio  s.  Gregorii, 
SpoUtani  presb.;  der  2.  Band  beginnt  auf  der  Riickseite  des  1.  Bl.  ebenfalls  mit 
eineui  Inhaltsverzeiehn.  und  schliesst  mit  dem  Lebeu  des  h.  Zeno.  Das  letzte 
Bl.  der  Sign.  nnnn,  welehes  das  Leben  des  h.  Nicasius  enthallt,  fehlt  fast  in  allen 
Exempl.  Man  findet  ein  Naheres  iiber  .sie  bei  van  Praet,  2.  catal.  III.  p.  16  und 
in  Biblioth.  Spenceriana  VII.  p.  76. 

Erl.-Schr. :  Fabricius.,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed.  Mansi  V.  p,  85. 

Mone,  F.  J. :  Quellensammlung  der  badischen  Landesgeschichte,  Karls- 
ruhe  1848—50.  2  Bde.  gr,  4». 

Manchea  hieraus,  weil  dem  16.  u.  17.  .lahrh.  entstammend,  konnte  in  diesem 
Werke  nicht  beriicksicbtigt  vyerden. 

Monumenta  Arpadiana,  vide  Rerum  Hungaricarum  monumenta. 


76'  MONUMENTA 

Monumenta  Boica,  ed.  academia  scientiar.  Maximil.-Boica.  Monachii  1769 
sq.  ol)  voi.,  worunter  2  Do;ppelbdnde,  also  zusammen  [mit  Ausschluss 
des  Reyisterhandes)  45  vol.  4°. 

Pas  Werk  war  urspriiiiglich  u.  blieb  auch  bis  z.  27.  Bde.,  der  1829  erschien, 
nur  eine  Sammlnug  klosterlicher  Urkunden,  weshalb  d.  Titel  vlel  zu  weit  gcwShlt 
war.  Dieser  Sltere  Thcil  der  Ston.  erfuhr  mit  Kecht  vielfachen  Tadel,  da  er  ohne 
alle  Auswahl  zupammeugeraflft  ist.  Die  ersten  16  Bde.  wimmcln  von  Fehlern  und 
cin  blosses  Verzeichniss  dieser  wiirde  im  Druck  2  Quartanten  flillen.  Jedoch  auch 
die  Fortsetzung,  unter  Hormayr'8  Einflusfi  begonnen,  gibt  zu  mancben  Ausstellun- 
geu  Anlass.  Ihr  eieentlicher  Charakter  einer  Urkundensammlung  wurde  beibchal- 
ten.  —  Vol.  XXVIII.  1.  bildel  den  Anfang  dieser  Fortsetzung  u.  d.  Tit.; 

Monumentorura  Boicorum  coUectio  nova,  und  umfasst  bis  jetztYol. 
I— IX.  prs.  1.  2.  Monachii  1833—61.  4°. 

Monum.  Boica.  .Collect.  nov. 

Vol.  XXVIII.  pars  1.  2.  =         Vol.  I.  pars  1.  2.  1833. 

„     XXIX.  XXX.  p.  1.  2.        =  „     II.  m.  p.  1.  2.  1834.  35. 

„     XXXI.  p.  1.  2.  =  „     IV.  p.  1.  2.  1836.  37. 

„     XXXII.  p.  1.  2.  =  „     V.  p.  1.  2.  1838.  39. 

„     XXXIII.  p.  1.  2.  =  „     VI.  p.  1.  2.  1840.  42. 

„     XXXIV.  p.  1.  2.  =  „     VII.  p.  1.  2.  1844.  45. 

„     XXXV.  p.  1.  2.  =  „     VIII.  p.  1.  2.  1847.  49. 

„     XXXVI.  p.  1.  2.  =  „     IX.  p.  1.  2.  1852.  61. 

(Tom.  1— XIX  k  1'  Thlr.;  T.  XX— XXVIII  k  If  Thlr.;  I— XXVIII  = 
44}  Thlr.  T.  XXIX  [collect.  nov.  Vol.  2.]  —  XXXVI.  p.  2.  =  25} 
Thlr.)  Tom.  I— XXXVI.  1.  2.  =  69^  Thlr. 

Hierzu  kommt: 
Index  generalis  in  Monumentorum   Boicorum  vol.  I — XIV.  pars  1. 
Monachii  (Franz)  1847.  4°.  3  Thlr.    We7iig  brauchbar. 

Epl.-Schr. :  Aretin,   Frh.  v.,  literar.  Handbuch   f.    d.    baierische    Gesch.  Munchen 

1810.   p.   71    {ico  auch    die    verschiedenen    erschienenen  Becensionen    aufgezdhlt 

werden.J 
Bohmer,    Fr.,   (Einleitung  zu  den)  Wittelsbachisch.  Regesten.   Stuttg.    1854.   4". 

p.  VI. 
Contzen,  M.    Th.,   Geschichte  Bayerns.  I.  p.   54   {zahlt  76  Kloster  auf,   deren 

Urkunden  in  den  Monum.  B.  vorkovimen). 
Hormayr,   Frh.   v.,   iiber   die  Monum.   Boica.  Gelesen   am  71.  Stiftungstage  d. 

k.  baieri.sch    Akad.  d.  Wissensch.  28.  Marz  1830.   Munch.  1830.  4».  22'/,  Sgr. 

iib.   dicselben.     Mit   kritisch.   Anmerk.    und  OriginaUirkunden,   —  in  H's 

kleinen  histor.    Schrifteii    und   Gedacbtnissreden.   Miinch.    1832.   4°.   3*/»  Thlr. 
—  Vgl.  auch  luland.  Jahrg.  1829.  April. 

Jenaische  Literaturzeituug.   1807.  No.   278  (iiber  Bd.   17.)   1812.   No.  79 

(iib.  Bd.  18-20).     Enthalt  scharfen  Tadel. 
Koch-S  ternfeld,   J.   F,.  v.,   Betiachtungen   iib.  die  Geschichte,   ihre  Attribute 

und  ihren   Zweck.   Munchen   1841.   4«.   p.   LIV.   u.   p.   LXXIV.  (VertheidigerJ. 
Lang,   K.  Hnr.  v.,   die   Mouumenta  Boica   vor  d.  Richter.stuhl   der  [hdhnenden] 

Kritik  gefordert.     Miinchen    1815.  8*.   (hetrifft   die   ersten   16   Bande)    —  und 

in:  .Hermes',  krit.  Jahrb.  d.  Literat.  Leipz.  1827.  29.  Bd.  p.  20-26.  45.  184. 
Rudhart,    G.    Th.,    tiber   die    Behandlungsweise    der    bayer'schen   Geschichte. 

Hamburg  1835.  8».  p.  5.  12  sq. 
Semler,    Vergleichung    der   Urkundenabdriicke  ^n    den    Mon.    Boic.    mit    den 

bessern  in  Hunds  Metropolis  (1582),  —  in  seinen  Historischen  Abhaudlgg.  iib. 

einige  Gegenstande  der  mittleren  Zeit.    Dessau  u.  Leipz.  1782.  8*.  p.  282-346. 
Westeurieder,   Lor.   v.,    Betrachtungen   iiber   den   16.   Band   der  Mon.  Boica. 

Miinchen,  Lindauer  1795.  4».  —  dito  ub.  d.  18.  Bd.  ibid.  1809.  4».  — 

Geschichte  der  baier.  Akad.  der  Wissenschaften  H.  p.  331. 

Beitrage  zur  vaterlandischen  Hlstorie  X.  p.  193 — 212. 


MONUMENTA  77 

Monumenta  conciliorum  generalium  sec.  XV.  Concilium  Basileense.  Scri- 
ptorum  tom.  1.  Viennae  1857.  fol.  10  Thlr. 
Enthdlt:    Initium  et  prosecutio  Basileens.  concilii. 
Johannes  de  Ragusio. 
Petrus  Zatecensis. 
Carlerius,  Aeg. 
Ebendorffer,  Thom. 
Johannes  de  Turonis. 

Erl.-Schr.:  Wiener   kath.  Literaturzeitung.  1857.  No.  25. 

IVIonumenta  Germaniae  historica  inde  ab  anno  Christi  5(X)  usque  ad  a.  1500, 

auspiciis  societatis  aperiendis   fontibus   rerum  Germanicarum  medii 

aevi  edidit  G.  H.  Pertz.    Hannoverae  1826—61.  Tom.  1 — 17.  fol. 

max.  Ausg.  No.  1.  300  Thlr.  15  Sgr.  No.  2.  201  TWr.  10  Sgr. 

Tom.   1.  oder  Scriptorum   Tom.  1.,  mit  8  Taf.  Handschriftenproben.     1826. 

Ausg.  No.  1.  16^-  Thlr.    No.  2.  11  Thk. 
Tom.  2.      „  „  Tom.  2.,  mit  11  Taf.  Handschriftenproben.    1830. 

Ausg.  No.  1.  21  Thlr.    No.  2.  15  Thlr. 
Tom.  3.      „        Legum       Tom.  1.,  mit  5  Taf.  Handschriftenproben.     1835. 

Ausg.  No.  1.  13^  Thlr.    No.  2.  9  Thlr. 
Tom.  4.      „  .,  Tom.  2.,  mit   2  Taf.  Hand"schrifteaproben.    1837. 

Ausg.  No.  1.  171  Thlr.  No.  2.  11§  Thb-. 
Tom.  5.      „      Scriptorum   Tom.  3.,  rait   5  Taf.  Handschriftenproben.    1839. 

Ausg.  No.  1.  20|  Thlr.  No.  2.  13|Thlr. 
Tom.  6.      „     ,  „  Tom.  4.,  mit   4  Taf.  Handschriftenproben.    1841. 

Ausg.  No.  1.  20  Thlr.  No.  2.  13  i  Thlr. 
Tom.  7.      „  „  Tom.  5.,  mit   4  Taf.  Handschriftenproben.    1843. 

Ausg.  No.  1.  13^  Thlr.   No.  2.  9  Thlr. 
Tom.  8.      „  „  Tom.  6.,  mit  4  Taf.  Handschriftenproben.     1844. 

Ausg.  No.  1.  19|  Thlr.  No.  2.  13|  Thlr. 
Tom.  9.      ,,  .  ,,  Tom.  7.,  mit  6  Taf.  Handschriftenprobeu.     1846. 

Ausg.  No.  1.  20^  Thlr.  No.  2.  13|  Thlr. 
Tom.  10.    „  „  Tom.  8.,  mit  3  Taf.  Handschriftenproben.     1848. 

Ausg.  No.  1.  16  Thlr.    No.  2.  11  Thk. 
Tom.  11.    „  „  Tom.  9.,  mit  5  Taf.  Handschriftenproben.     1851. 

Ausg.  No.  1.  21  Thlr.   No.  2.  14  Thlr. 
Tom.  12.    „  „  Tom.   10.,  mit  2  Taf.  Handschriftenproben.    1852. 

Ausg.  No.  1.  15  Thh-.    No.  2.  9|  Thlr. 
Tom.  13.    „  „  Tom.  11.,  mit  4  Taf.  Handschriftenprobeu.   1854. 

Ausg.  No.  1.  16  Thlr.  No.  2.  10§  Thlr. 
Tom.  14.    „  „  Tom.  12.,  mit  5  Taf.  Handschriftenproben.   1856. 

Ausg.  No.  1.  24  Thlr.   No.  2.  16  Thlr. 
Tom.  \b.  fasc.  1.    od.     Legum     Tom.    3.,    fasc.    1.     (46    Bogen).        1851. 

Ausg.   No.  1.   4  Thh-.    No.  2.   2|  Thlr. 
Tom.  16.  oder  Scriptonim  Tom.  16.,  mit  3  Taf.  Handschriftenproben.    1859. 

Ausg.  No.  1.  18  Thlr.    No.  2  12  Thlr. 
Tom.   17.     „  „  Tom.  17.,  niit  5  Taf.  Handschriftenproben.    1861. 

Ausg.  No.  1.  24  Thlr.  No.  2.  15^  Thlr. 
Tom.  13.  14.  15.  Scriptorum,  welche  scriptores  rer.  Merovingicarum  et  Gesta 
pontificum  Romanorum  enthalten  solien,  sind  noch  nicht  erschieneu, 
weil  die  Arbeiten  der  Herausgeber  bis  jetzt  nicht  zum  Abschluss  ge- 
kommen. 
Die  Monumenta  zerfallen  in  fiinf  Abtheilungen:  Sc.riptores  (wohm  die 
Annalen,  Chroniken,  Historien  u.  Biographien  gehoren),  leges,  diplomata, 
epistolae  und  antiquitates,  von  denen  jedoch  nur  die  beiden  ersten  er- 
offnet  sind. 


78  MONUMENTA 

Die   Scriptores   sind   betreffenden   Orts    unten    einzeln    aufgefiilirt ;    der 

1.  Bd.  der  Legcs  enthalt  siimmtliche  Capitularien  der  Merowinger 
und    der    deutschen ,    italieuischen    und    franzosischen    Karolinger ,    der 

2.  Bd.  die  Reichsgesetze,  FriedenssohliisKe  uiid  Reichstagsverhandlungen 
Deutschlands  bis  z.  Jalire  1313;  dcr  inhnlt  bcidcr  ist  gleichfalls  seiner 
Wichtigkeit  wegen  hier  aufgenomnicn. 

Zu  den  ersten  zehn  Biinden  der  Monuincnta  crschien  cin  Inhaltsver- 
zeichniss,  ed.  G.  H.  Pcrtz.  Aus  d.  10.  Bd.  des  Archivs  der  Gesell- 
schaft  f.  iilt.  dcutsclic  (  m  ^cliicjitc  besonders  abgedruckt.  Hannover 
1848.    gr.  8».    10  Sgr. 

Die  Monumente  sind  citirt  als:  Pertz,  mon.  script.  od.  leg. 

Vollstandige  Exemplare  sind  .sehr  gesucht,  da  einzelne  Bande  (naml.  Tom. 
II — VIII.  incl.)  ganz  vorgriffen  sind. 

Der  urspriingliche  Gedanke  zu  diesem  vaterlSndi.schen  Werke  gehort  ttem 
grossen  Freiherrn  voa  und  zum  Stein;  er  fand  den  Anfang  seiner  Verwirk- 
lichang  in  der  am  20.  Januar  1819  zu  Frankfurt  a.  .M.  gcgrUndeten  Gesellschaft 
fiir  Deutschlands  altere  Geschichtskun  de,  deren  Redaction  1824  in  die 
tiichtigsten  Hande,  de,s  Dr.  G.  H.  Pertz,  zur  Zeit  geh.  Reglerungs-Rath  u.  Ober- 
bibliothekar  der  kbnigl.  Bibliothek  zu  Berlin,  kam.  Jedoch  war  die  Theilnahme 
der  verscbiedenen  deutschen  Regierungen  wechsclnd  imd  erst  seit  18?i3  wurde  sie 
eine  regelmassige.  —  Hauptiiiitarbeiter  waren  bislang  dabei:  Pfof.  G.  Waitz  in 
Gottingen,  Bibliothekar  Bethmann  in  Wolfenbiittel ,  Archivrath  Wilmans  in 
Miinster,  Prof.  Wattenbach  in  Heidelberg,  Prof.  R.  Kiipke  in  Berlin,  Dr.  phii. 
et  med.  Phil.  Jaffe  in  Berlin,  Bibliothekar  Lappenberg  in  Hamburg  und  Dr. 
K.  Pertz  in  Greifswalde.  —  Dieses  Unternehmen,  ein  riihmliches  Denkmal  dcut- 
.schen  Fleis.ses  und  deutscher  Griindlichkeit,  lasst  an  Gediegenheit  jedes  ahnliche 
des  Auslandes  vvelt  hinter  sich.  —  Im  Zusammenhang  hiermit  stehen: 

Geschichtschreiber  der  deutschen  Vorzeit, 
Scriptores  rerum  Germauicarum  ed.  Pertz, 

und 

Archiv  der  Gesellschaft  fiir  iiltere  deutsche  Geschichts- 
k  u  n  d  e  zur  Beforderung  einer  Gesammtausgabe  der  Quellen- 
schriften  deutscher  Geschichte  des  Mittelalters.  Herausg.  von 
J.  L.  Biichler  und  C.  Diimge.  Bd.  1—4  Frankfurt  a.  M. 
(jetzt  in  J.  Baers  Verlag)  1820—22.  gr.  8«.  lO^  Thlr.  [Jetzt  5  Thlr. 
22  Sgr.) 

dasselbe,  fortgesetzt  von  G.  H.  Pertz.    Bd.  5 — 11.    Hannover 

1824-58.  gr.  8».  21\  Thlr. 

Das  Archiv  bespricht  die  Vorbereitungen  des  grossen  deutschen  Nationalwerkes, 
gibt  die  Verzeichnisse  der  f.  deutsche  Geschiehte  wichtigen  Haudschriften  aus 
fast  allen  Bibliolhcken  Europas,  die  Berichte  iiber  unternommene  Reisen,  vor- 
bereitende  Untersuchungen  und  Abhandlungen  iiber  vcrschiedene  andore  in  Frage 
kommende  Gegenstande.  —  Citirt  als:  Pertz'  Archiv. 

Erl.-Schr. :  Wattenbach,  Deutschlauds  Geschichtsquellen  p.  12 — 20. 

Monumenta  historiae  patriae  edita  iussu  Caroli  Alberti.  Aug.  Taurin.  1836 
— 57.   Bis  jetzt  9  vol.  fol.  max. 
Inhalt:    Chartarum  Tom.  I.  1836. 
Chartarum  Tom.  11.  1854. 
Scriptorum      „      I.  1840. 
„      11.  1839. 
„  „      III.  1848. 

Leges  municipales.    1838. 

Liber  iurium  reipubl.  Genuensis.    Tom.  I.  IT.    1854.  57. 
Edicta  regum  Langobardorum.    1855. 
Erl.-Schr.:  CittadeHa,    Giov. ,  .stiidj  intorno  all'  ojicni  che  .si  stampa  iu  Torino 
eol   titolo   jHistoriae   patriae   monunicnta ',    —    in  Archivio    storico  Italiano. 
Nuova  serie.  V.  2.  p.  146—169.  1857. 
Libri,  G.,  notice   des   collections   histuiiqius   t|iii  .-«•  |mbli<iit  ;'i  'luriii.     Pari.s 
18.39.     4». 

historica    ad    provincias   Parmensem    et  Placeutinam    pertinentia. 

Parmae,  ex  officina  P.  Fiaccadori  1855 — 59.  4  vol.  oder  43  fascic. 
gr.  4».  a  fasc.  4  fr.  od.  1  Thlr.  2  Sgr.  =  45  Thlr.  2Q  Sgr. 

Aiif  deii  Titcln  ist  keine  fortlaufcnde  BSnde-Zabl  augegeben. 


MONITMENTA  —  MORIONDUS  79 

Inhalt:  1.  Statuta  communis  Parmae  digesta  anno  MCCLV.  —  2.  Statuta 
communis  (ejusdem)  ab  amio  MCCLXVI.  ad.  aunum  circiter  MCCCIV.  — 

3.  Statuta    communis   (ejusdem)  ab   anno  MCCCXVI.  ad  MCCCXXV.  — 

4.  Statuta   mercatorum    Placentiae    ( ab  auno  MCCCXI.  ad  MCCCL.)  — 

5.  Statuta  antiqua  communis  Placentiae  (ab  anno  MCCCXXXVI.  ad 
MCCCXCI.)  —  6.  Chronica  fr.  Salimbene  parmensis  0.  M.  (ab  anno 
MCCXII.  ad  MCCLXXXVII.),  accedunt  fragmenta  aliquot  —  7.  Chro- 
nicon  parmense  ab  anno  MXXXVIII.  ad  MCCCXXXVII.  —  8.  Chronica 
abbreviata  de  factis  civitatis  Parmae  (ab  anno  MXXX.  ad  MCCCXLV.) 
—  9.  Chronica  fr.  Johannis  de  Cornazzano  0.  P.  (ab  anno  MLXXXV. 
ad  MCCCIC.)  —  10.  Excerpta  e  compendio  chronicorum  omnium  sec 
XIV.,  quod  italice  concinnavit  Angelus  Marius  Edoari  Da-Erba,  edita 
in  supplementum  eorum  quae  hodie  desiderantur  —  11.  Epitaphia  pontifi- 
cum  ecclesiae  parmensis  sec.  X.  et  XI.  —  12.  Cantus  triuinphales  in 
imperatorem  Fridericum  II  de  Victoria  urbe  expugnata  (anno  MCCXLVIII) 
castigatiores  et  adnotationibus  monumentisque  aucti  —  13.  Vitae  sancto- 
rum  usque  ad  sec.  XV.  ad  patriam  historiam  spectantes  —  14.  Hymni 
et  Aythmi  rariores  ad  illusti-ationem  historiae  cum  ecclesiasticae  tum 
literariae  —  15.  Chronicon  Placentinum  ab  anno  MXII  ad  MCCXXXV. 
(auctore  Jo.  Codagnello)  —  16.  Chronicon  Placentinum  ab  anno  MCLIV. 
ad  MCCLXXXIV.  (scripsit  anonymus)  —  17.  Chronicon  Placentinum 
ab  anno  MCCLXXXIX.  ad  MCCCXXII.  (auctore  Guerino). 

Recens.:  Scarabelli  in  Archivio  storico  Italiano.  Nuova  serie.  III.  2. 
p.  204—210. 

Monumenta  historica  Britannica,  or  materials  for  the  history  of  Britain,  from 
the  earliest  period  to  the  end  of  the  reign  of  king  Henrj  VII. 
Published  by  command  of  Her  Majesty.  Vol.  I.  {only  published.) 
Extending  to  the  Norman  conquest.  Prepared  and  illustrated  with 
notes  by  Henry  Petri,  assisted  by  John  Sharpe.  (London)  1848. 
fol.  mai.  Wtth  jplates,  descriptive  catalbgue  of  the  coins  and  fac- 
similes  of  manuscrijpts.  42  s. 

Diese  Sammlung,  von  der  nur  ein  Band  bis  j^tzt  ausgegeben,  erscheint  nach 
dem  der  Regierung  1822  vorgelegten  Plane  unter  den  Auspicien  der  Record  com- 
mission  (under  the  direction  of  the  Commissioners  of  the  Public  Records  of  the 
liingdom).  —  P  et  r  ie  erlebte  das  Ert^cheinen  des  1.  Bds.  nicht  (f  1842);  dieser  wurde 
beendet  und  mit  einer  Vorrede  versehen  von  Thom.  Duffus  Hardy.  — 

Nach  dem  Hauptredacteur  wird  dieses  Werk  auch  citirt  unter  dem  Titel: 
jPetrie,  collection  of  the  english  historians',  femer  unter  d.  Tilel:  .Collection 
of  Historians  edited  by  order  of  the  Record  Commission'. 

Inhalt:  Gildas  —  Nennius  —  Beda,  chrou.  et  hist.  eccles.  -^  chronologia 
breviss.  —  Anglo-Saxon  chronicle  —  Asserius  —  Florentius  Wigorn.  — 
Nomina  archiep.  et  episc.  —  Genealogia  reg.  Angl.  —  Simeon  Dun.  — 
Henricus  Hunt.  —  Gaimar  —  Anuales  Cambriae  —  Brut  y  Tyw  — 
Carmen  de  bello  Hasting. 

Portugaliae,  vide  Portugaliae  monumenta. 

vetera  historica  Hungariam  sacram  illustrantia.    Maximam  partem 

nondum  edita,  ex  tabulariis  Vaticanis  deprompta,  collecta  ac  serie 
chronologica  disposita  a  presbytero  Aug.  Theiner.  Tom.  I.  Ab 
Honorio  papa  III  usque  ad  Clementem  pp.  VI.  1216—1352.  Eomae, 
(Lips.,  Gerhard)  1859.  fol.  (XLIII  u.  837  S.)  21^  Thlr.  —  Tom.  11. 
Ab  Innocentio  pp.  VI  usque  ad  Clementem  pp.  VII.  1352 — 1526. 
Romae  1860.  fol.  (XXVII  u.  815  S.)  21i  TMr. 

Monuments  pour  servir  k  Thistoire  des  provinces  de  Namur,  de  Hainaut 
et  de  Luxembourg,  vide  s.  v.  Collection  de  chroniques  Belffes.  Tom. 
IX.  XII— XVI.  H  s 

Moriondus,  J.  Bt.:  Monumenta  Aquensia.   Adiectae  sunt  plures  Alexan- 


80  MURATORI  —  PAmS 

drinae  ac  fiiutimaruui  Pedemontanae  ditionis  provinciarum  chartac 

et  chronicae  etc.    Taurini  1789-- 90.  2  vol.  4". 
Muratori,  L.  A.  (f  1750):   Anecdota  ex  Anibrosianae  bibliothecae  codi- 

cibus  nunc  prinmm  eruta,  notis  ac  disquisitionibus  aucta.    Tom.  I. 

II.  Mediolani  1697.  98.  T.  III.  IV.  Patavii  1713.  4  vol.  4°. 
Antiquitates  Italicae  medii  aevi  post  declinationem  Romani  imperii 

ad  a.  1500.  '  Mediolani  1738—42.  G  vol.  fol.  —  *  Ai-etii  1777—80. 

17  vol.  4«. 
Rerum  Italicarum   scriptores  ab   anno    aerae   christianae   500  ad 

-^r^  '  i-        •  :^  -.• •-      I J.-i.     „„     A.„ 


1500,  quorum  potissima  pars  nunc  primum  in  lucem  prodit  ex  Am- 
brosianae,  Estensis,  aliarumque  insignium  bibliothecarum  codicibus. 
L.  A.  Muratori  seren.  ducis  Mutinae  bibl.  praefectus  coUegit,  ordi- 
navit  et  praefationibus  auxit,  nonnullos  ipse,  alios  vero  Mediola- 
nenses  palatini  socii  ad  mss.  codd.  fidem  exactos,  summoque  labore 
ac  diligentia  castigatos,  variis  lectionibus  et  notis  tam  editis  vete- 
rum  eruditorum,  quam  novissimis  auxere.  Mediolani  1723 — 51. 
25  tom.  in  28  vol.  fol.    {Tom.  1.  2.  3.  hestehen  aus  je  2  partes.) 

Dasu  gehdren: 

^  Renim  Italicarum  scriptores  ab  a.  1000 — 1600  qnorum  potissima  pars 
nunc  primum  in  lucem  prodit  (op.  Jos.  Mar.  Tartinii. )  Florentiae 
1748 — 70.  2  vol.  fol.  —  ^  Ad  scriptores  rerutn  Ttalicarum  Cl.  Muratorii 
accessioncs  historicae  Faventlnae;  prodeunt  nunc  primum  op.  et  studio 
J.  Bd.  Mittarelli,  ord.  s.  Ben.  congregat.  Camaldulensis.  Venetiis  1771. 
fol.  {Hieran  ist  geivdhrdich  gebunden:  De  literatura  Faventinorum  sive' 
de  viris  doctis  et  scriptoribus  urbis  Faventiae.  Appendix  ad  Accessiones 
historicas  Faventinas.    Venetiis   1775.   fol.  van  demselben    Verfasser.) 

Die  erste  grosse  und  plaiimassig  angelegte  Sammlung  der  Geschichtsquellen 
eines  ganzen  Landes.  —  Die  projectirten  beidon  neuen  Ausgaben  sind  bei  der 
blossen  Buchhandlerannon^e  stehen  geblieben.  —  Kin  uusfiihrlicher  Index  steht 
im  25.  Bde. 

Erl.-Schr. :   Vita  del  proposto  Lod.  Ant.  Muratori  descritta  dal  proposto   Gian. 
Fr.  Soli  Miiratori,  suo  nipote.  Venezia  1756.  8«. 
Vecchi,  G. ,   Muratori,  Petrarca,  Michelangelo ,  Canzoni.     Modena  1860.     8». 

Nordlske  Fortids-Sagaer,  vide  Fornaldar-Sogur. 

Oefele,  And.  Fel.  [j  24.  Febr.  1780):  Rerum  Boicarum  scriptores  nus- 
quam  antehac  editi,  quibus  vicinarum  quoque  gentium,  nec  non 
Grermaniae  universae  historia  ex  monumentis  genuinis,  historicis  et 
diplomatis  (!)  plurimum  illustratur  Ex  membranis  et  chartis  vetustis 
etc.  Aug.  Vindel.  1763.  2  vol.  fol. 

Wichtige,  an  sich  nicht  genug  zu  verdankende  Sammlung,  obwohl  Geschichf- 
liches  und  Urkundliches,  Altes  und  Neues  bunt  durch  einander  lauft. 

Erl.-Schr.:  Aretin,  literar.  Handbnch  fiir  die  baierische  Geschichte.  Miincheu 
1810.  p.  67 — 70  ftco  auch  zitgleich  die  erachienenen  verschiedenen  Recensionen 
nachgewiesen  werden). 

Fischer  in  Meusels  histor.  Literat.  1781.  VIII.  Stiick  p.  181  f. 

Lobrede  zum  Andenken  des  A.  F.  Oefele  —  in  Westenrieder's  baier.  Beitrageu 
z.  schon.  u.  niitzHchen  Literat.     Miiuchen  1780.  1.  Bd. 

Vacchiery'8  akademische  Rede  auf  F.  Oefele.     Miinchen  1781.  4*. 

Palacky,  vide  Pelzel. 

Paris,  Paulin,    et  Edouard  Mennechet:  Histoire   de  France,  par  les 

^crivains  contemporains ,    comprenant   ies  annales  de   la  monarchie 
,    franyaise  depuis  ,Les  grandes  chroniques  de  Saint-Denis*  jusqu'aux 

m^moires  de  la  r^volution,  publi6e,  avec  notes  et  commentaires  par 

P.  P.  et  E.  M.    Paris,  Techener  1830-39.  8  vol.  12™°. 

Inhalt:   Les  graodes  chroQiques  de  Saint-Denis.    6  vol. 


PARKER  —  PETITOT  81 

Histoire  de  Testat  de  France,   sous   le   r^gne   de  Fran^ois  11,  par  R^gnier 
sieur  de  la  Planche.    2  vol. 

Mehr  ist  nicht  erschienen. 

Parker,  Matth.    (geb.   den  6.  Aug.   1504  zu  Norwich,  f  5.  April   1575. 
Erzbisch,  v.  Canterbury),  gab  heraus: 
Matthaeus  Westmouast. 
Matthaeus  Paris. 
Asserius. 
Walsingham. 

Nach  einigen  aoU  er  auch  der  Herausgeber   von  Rerum  Britannicamin  .... 
seriptores  vetustiores  ac  praecipui  .  .  .  Heidelb.  1587  (s.  d.)  sein. 

Paullini,  Chr.  F.  (f  1712):  Rerum  et  antiquitatum  Germanicarum   syn- 

tagma,  annales,  chronica  et  dissertationes  (22)  comprendens.  Francof. 

ad  M.  1698.    4». 
(Pelzel,  Fr.  Mt.   et  J.  Dobrowsky)    Scriptores    rerum  Bohemicarum. 

Pragae  1783  —  84.    2  vol.    gr.  8«.    2|  Thh-.   —  Tom.  III.   ed.  Fr. 

Palacky.  ibid.  1829.  gr.  8«. 

Dieser  letzte  Theil  hat  auch  den  Titel: 

Annales  patrio  sermone  scripti,  vulgo  Pulkavae  et  Benesii  ....  con- 
tinuatores  anonymi. 
Peregrini,  Camillo,  (f  1663) :  Historia  principum  Langobardorum.  ^  Neapoli 
1643.    3  vol.    4«.  —  2  Lugd.  Batav.    1725.   fol.  —  »  ed.  L.  Pratilli. 
Neapoli  1749.    5  vol.    4°. 
Perrin,  vid.  Collection  universelle  des  memoires. 

Pertz,  G.  H.  (geb.  1795,  geh.  Regierungs-Rath  u.  Oberbibl.  in  Berlin)  vid. 
Geschichtsschreiber  der  deutschen  Vorzeit, 
Mouumenta  Germaniae, 
Scriptores  rerum  Germanicar. 
Petitot:  CoUection  complfete  des  memoires  relatifs  a  Thistoire  de  France, 
depuis    de  regne  de  Philippe-Augusie  jusqu'au    commencement  du 
XVII.  siecle,   avec  des  notices  sur  chaque  auteur,  et  des  observa- 
tions  sur   chaque   ouvrage,  par  M.  Petitot  (Faind  et  M.  A.  Petitot, 
et  quelques-unes  par  M.  Monmerque).    Paris,  Foucault  1819 — 1826. 
52  vol.    8«.   312  fr. 

Meist  sorgfaltig  redigirte  Sammlung. 

Tom.  1:    M^moires  de  Ville-Hardouin. 

Tom.  2.  3:    Mem.    de   Joinville    avec    des    dissertations    de    Du   Cange; 

extraits  des  manuscrits  arabes. 
Tom.  4.  5:    Mem.  de  DuGuesclin,  et  observations  relat.  k  ces  m^moires. 
Tom.  5.  6:    Mem.  de  Christine  de  Pisan. 

Tom.  6.  7:    M^m.  de  Boucicaut  —  Mdm.  de  Pierre  de  F^nin. 
Tom.  8:    Mem.    de    Jeanne    d'Arc    —    M^m.    de    Richemont,   par  G. 

Gruel  —  M^m.  de  Florent  dTlliers,  par  D.  Godefroy. 
Tom.  9.  10:    M^m.  d'01ivier  de  la  Marche. 
Tom.  11 — 13:    M^m.  de  Du  Clercq  —  Mem.  de  Comines. 
Tom.  13.  14:    Mem.   de  Jean   de  Troyes  —  M^m.   de  Villeneuve  — 

M^m.  de  la  TremouUle  par  Jeau  Bouchet. 
Tom.  15.  16:    Mem.    de    Bayard     par    le    royal    serviteur    —    M6m.    de 

Fleurange  —  M^m.  de  Louise   de  Savoie. 
Tom.  17—19:    Mem.  de  G.  et  M.  du  Bellay. 
Tom.  20—22:    Mem.  de  Montluc. 

>Tom.  23 — 25:    Mem.  de  Tavannes. 
Tom.  26—28:    M^m.  de  Vieillevilie  par  V.  Carloix. 
Tom.  28—30:    M^m.  de  Villars. 
Tom.  31 — 32:    M^m.  de  Kabutin   — ■   de  Salignac  —   de  Coligny  — 
de  la  Chastre  —  de  Rochechouart. 
6 


82  PETRIE  —  PITHOEUS 

Tom.  33:    M^m.  de  Castelnau. 

Tom.  34:    M^m.   de   Mergey    —    de    la  Noue    —    de    Gamon    —    de 

Philippi. 
Tom.  35:    M<5m.  de  la  Tour  d'Auvergne  —  de  G.  de  Tavannes. 
Tom.  36:    M^m.  de  Cheverny  —  de  Ph.  Hurault. 
Tom.  37:    M^m.  de  Marguerite  de  Valois  —  de  de  Thou. 
Tom.  38 — 43:    M^m.  de  J.  Choisnin    —    de  M.  Merle    —    Chronologie 

novenaire  de  Palma-Cayet,   de  Pape   de  St.  Auban. 
Tom.  44:    M^m.  de  Villeroy  —  d'Augouleme. 
Tom.  45 — 49:    Mem.   de  P.    d'Estoile    —    de   Louise   Bourgeois  — 

de  Jacq.  Gillot  ~  de  Cl.  Groulard  —  de  Mich.  de  Marillac. 
Tom.  50.  51:    Mem.  de  Fontenay-Mareuil, 
Tom.  52:    Table  g^neral  par  Delbare. 

Erl.-Schr.:  Notice  sur  les  deux  s^ries  de  la  ,Collection  de  memoires  relatifs  k 
rhistoire  de  France'  publi^es  par  MM.  Petitot  et  Monmerque.  Paris,  J,  Foucault 
1829.  8». 

NB.  Die  2.  S4rie,  welche  Paris  1820—29  in  78  vol.  8o.  erschien  (depuis 
l'av^nement  de  Henri  IV  jusqu'k  la  paix  de  Paris  conclue  en  1763)  gehort  nicht 
in  unaem  Kreis. 

Petrle,  H,  (f  1842^:  CoUection  of  the  English  historians,  edited  from 
the  mss.  of  the  British  Museum,  the  College  of  Arms  and  of  the 
Cathedral  libraries  of  Durham  and  Lincoln.  London  1848.  fol. 
Tom.  I.  =  Monumenta  historica  Britannica. 

Pez,  Bern.  (f  1735):  Thesaurus  anecdotorum  novissimus  seu  Veterum 
monumentorum,  praecipue  ecclesiasticorum  ex  Germanicis  potissi- 
mum  bibliothecis  adornata  collectio  novissima;  omnia  nunc  primum 
c.  praefat.  observat.  praeviis  et  indicibus  publ.  iuris  facta.  Aug. 
Vindel.  1721—29.    6  vol.  fol. 

Pez,  Hieron.  (f  1762):  Scriptores  rerum  Austriacarum  veteres  ac 
genuini.  Tom.  I.  11.  Lipsiae  1721.  25.   Tom.  IIL  Ratisbon.  1745.  fol. 

Vollig  unkritische  und  veraltete  Sammlung,  aber  wichtig  wegen  der  darin 
enthaltenen  Reimchronik  Ottokars  von  Horneck. 

Eri.-Schr.:  Acta  eruditorum  Lipsiens.  1721.     1.  Aug. 

Vogel,  J.  N.  de,  notitia  scriptorum  rerum  Austriacarum.  Viennae  1783,  II,  p,  3. 

Pistorlus,  Joh.  (f  1607):  Polonicae  historiae  corpus,  i.  e.  Polonicarum 
rerum  latini,  recentiores  et  veteres  scriptores  quotquot  extant. 
Basileae  1582.    3  tom.  in  1  vol.  fol.    Sehr  selten. 

Rerum  Germanicarum  scriptores   aliquot   insignes,  qui  historiam 

et  res  gestas  Germanorum,  medii  potissimum  aevi,  inde  a  Carolo 
M.  ad  Carolum  V  usque  per  annales  litteris  consignarunt,  primum 
collectore  Pistorio  .  .  .  .  in  lucem  producti,  nunc  denuo  recogniti, 
adiectis  notis  ....,  cur.  B.  G.  Struvio.    Ratisbon.  1726.   3voI.  fol. 

Erschien  zuerst  wt.  d.  Tit.: 

Illustrium   veterum   scriptorum   q.  r.  a.  G.  p.  m.  a.  g.  h.  v,  a,  p.  r.  tomus 

(unus ).   Francof.  1583 — 84.   2  vol.  fol.  u.  dazu  als  3.  Rer.  German. 

veterum  jam  primum  publicati  scriptores  VI.  Francof.  1607.  fol.  — 
Eine  2.  Ausg.  Hanov.  1613.  2  vol.  fol.  m.  der  3.  Bd.  Fraucof.  1653.  fol. 
Dieser  3.  Bd.  erhiell  auch  den  Titel:  Kerum  familiarumque  Belgicarum 
chronicon  magnum.    Francof.  1654.  fol. 

Eri.-Schr.:  Struvio-Buderianae  bibl.  historic.  select.  cap.  16.  §  36.  p.  790—793. 

Pithoeus,  Petr.  (f  1596):  Annalium  et  historiae  Francorum  ab  a.  Chr. 
708 — 990  scriptores  coaetanei  XII,  nunc  primum  in  lucem  editi, 
ex  biblioth.  r.  Pithoei  I.  C.  Inserta  sunt  et  alia  quaedam  vetera, 


PITHOEUS  —  QUELLENSAMMLUNG  83 

ad  illorum  temporum  historiam  pertinentia.  *  Paris.  1588.  8".  — 
2  wiederholt  Francof.  1594.  8°. 
Pithoeus,  Petr. :  Historiae  Francorum  ab  anno  900  ad  a.  1285  scriptores 
veteres  XI,  in  quibus  Glaber,  Helgaudus,  Sugerius  abbas,  M. 
Rigordus,  Guillermus  Brito,  Guillermus  de  Nangis  et  anonymi  alii, 
extreraae  stirpis  Carolinae  et  Capetiorum  regum  res  gestas  usque  ad 
Philippum  D.  Ludovici  filium  regem  explicantes.  Francofurti  1596.  fol. 

( )  I.  Ottonis  episcopi  Frisingensis,  Leopoldi  Fii  marchionis  Austriae 

F.  chronicon,  sive  rerum  ab  orbe  condito  ad  sua  usque  tempora 

gestarum  libri  VIII;  ,  , 

II.   eiusdem  de  gestis  Friderici    I    caesaris    aug.    libri    II,    Radevici 

Frisingensis  canonici  de  eiusd.  Friderici  gestis  libri  II  prioribus 

additi;  i  i    .    v 

in.  Guntheri  poetae  Ligurinus,  sive  de  gestis  Friderici  libri  X. 
Addita  sunt  et  alia,  cum  ad  Friderici,  tum  ad  posteriorum  im- 
peratorum  historiam  pertinentia,  quorum  catalogum  proxima 
pagina  notavimus.  Ex  quibus  quaedam  nunc  prinaum,  reliqua 
integriora  longe  quam  antea  eduntur,  adiectis  etiam  notis  et 
indice  accurato.    Basileae,  ap.  Petr.  Pernam  1569.  fol. 

Der  Text  Otto's  ist  nach  einem  guten  Mpt.  gegeben. 

Erl. -Schr.:  Boivin,  Joh.,  PetriPithoei  vita.  Elogia,  operum  catalogus,  bibliotheca; 
aceesserunt  excerpta,  notae  aliaeque   appendices.     Parisiis   1716.     4«.    Mit 
Fortrait. 
(Grosley)  Vie  de  Pierre  Pithou,  avec  quelques  m^moires  sur  son  pere  et  ses 
freres.     Paris  1756.     2  vol.     12mo. 

Portugaliae  monumenta  historica  a  saeculo  octavo  post  Christum  usque 
ad  quintumdecimum.  Jussu  academiae  scientiarumOlisiponensis  edita. 
Scriptores.    Vol.  1.    Oiisipone  1856.  fol. 
-  Leges  et  consuetudines.    VoL- 1.  tbid.  1856.    fol. 
Pottier,  Andr.,  vid.  Revue  r^trospective  Normande. 
Pratilli,  Fr.  Mar.  (geb.  1689  zu  Capua,  j  1763),  vid.  Peregrini. 

Erl.-Schr.:  Kopke,  R.,  Pratill's  literar.  Thatigkeit,  —  in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  224. 

Pray  etFrohlich:  annales  veterum  Hunnorum,  Avarorum  et  Hungarorum 

ab  a.  210—1517.    Viennae  1763—67.    4  part.    fol. 
Publicationen  des  literarischen  Vereins  in  Stuttgart,  vid.  Bibliothek  des 

literar.  Vereins. 
Publicationsof  the  AngHa  christianasociety,  vid.Anglia.  christiana  society. 
„  „    „   Camden  society,  „    Camden  society. 

,    „  „    „   Caxton  „  „    Caxton         „ 

„  „    „   English  historical  society,  „    English  historical  society. 

„  „    „   Maitland  club,  „    Maitland  club. 

„  „    „  Roxburghe  club,  „    Roxburghe  club. 

„  „    „   Surtees  society,  „    Surtees  society. 

Quellensammlung  der  Schleswig-Holstein-Lauenburgischen  Gesellschaft 
fiir  vaterlandische  Geschichte.    Kiel  1862.    Vol.  I.  gr.  8».  U  Thlr. 
Inhalt:    Chronicon    Holtzatiae    auctore    Presbytero    Bremensi.     Hrsg.    von 
J.  M.  Lappenberg. 
Quellensammlung  fiir  friinkische  Geschichte,  herausgeg.  von  d.   histor. 
Verein    z.  Bamberg.    Bamberg   1849—1853.    gr.  8«.    1.— ^^^'  Bd. 
4  Thlr.  12  Sgr. 

6* 


34  QUELLENSCHRIFTEN  —  REINECCroS 

Quellen-Schriften  zur  Geschichte  Mahrens  und  Oesterreichisch-Schlesiens. 
1.  Section.  Chroniken.  1.  Bd.  Mahrische  und  schlesische  Chroniken, 
hrsg.  von  C.  d'Elvert.    Brunn  1861.    Lex.-8°.    1|  Thlr.  ^ 

Raccolta  di  cronisti  e  storici  Lombardi  inediti.  Milano  1856.  57.  Vol.  L 
n.  L   8°. 

Inhalt:    Vol.  I:    Cronaca    di    Antonio    Grumello,    pavese,     tolta    dall' 

autografo  .  .  .  e  pubblicata  dal  Gius.  Miiller. 
Vol.  II.  1:    II   proccsso   dei  congiurati  Bresciani  del   1512,  pubblicato  ed 

illustrato  da  Feder.  Odorici. 

di  tutti  i  piu  rinomati  scrittori  dell'  istoria  generale  del  regno 

di  Napoli  (compilazione  di  Gi.  Gravier).  Napoli  1769 — 72.  25  vol.  4°. 

Rader,  Mth.:  Bavaria  sancta  et  pia.  ^  Ingolstad.  1581.  2  Bde.;  — 
^Monachii  1615^1624.  3  Bde.;  —  » Monachii  1704.  4  Bde.  fol. 
Mit  Knpfern. 

Rafn,  vid.  Fornmanna-Sogur. 

de  Ram,  vid.  Documens  relatifs  aux  troubles. 

Rauch,  Andr.  (f  16.  Juni  1802):  Rerum  Austriacarura  scriptores,  qui 
lucem  publicam  hactenus  non  viderunt  et  alia  monumenta  diplo- 
matica  nondum  edita.    Vindobon.  1790—94.    3  vol.    4®.    9  Thlr. 

Aus  d.  3.  Bde.  ist  besouders  abgedruckt: 

Historia    rerum    Austriacarum    ab     a.     C.     1454    usque    ad    A.    C.    1467. 
ibid.  1  Thlr. 

Die  ganze  Satnmlung  voUig  uukritisch  und  veraltet. 

Raynald,  annales,  vid.  Baronius. 

Record  works,  printed  under  the  direction  of  the  Commissioners  on  the 
public  Records  of  the  Kingdom. 

Von  den'  zahlreichen  Publicationen  dieser  Commission  konuten  nur  drei  hier 
beriicksichtigt  werden: 

in  der  1.  Abtheil.:    Monumenta  historica  Britannica. 
„      „    2.  ,,  Capgrave,  chronicle  of  England. 

„      „    2.  „  Chronicon  monasterii  de  Abingdon. 

Recueil  de  chroniques  de  Flandre,  vid.  Collection  de  chroniques  Belges. 

Tom.  IIL  VL  X. 
Recueil  des  historiens  des   croisades,  publie  par  les  soins  de  Tacademie 
des    inscriptions    et   belles    lettres.     Historiens    occidentaux.     Paris 
1841-44.    Tom.  I.    vol.   1.  2.    Paris   1859.    Tom.  11.   (XXXVI  u. 
828  pag.)  gr.  fol. 

Der  1.  Bd.  (vol.  1.  2.)  gibt  auf  quergespaltenen  Seiten  unter  einander  gedruckt 
die  Historia  belli  sacri  des  Wilhelm  von  Tyrus  nnd  seine  altfranzSsische  Ueber- 
setzung  unt.  d.  Titel.:  L'estoire  de  Eracles  empereur  et  la  conqueste  de  la  terre 
d'outremer,  c'est  la  translation  de  1'estoire  de  Guillaume  arcevesque  de  Sur).  — 
Der  2.  Bd.  bringt  die  Fortsetzungen  der  Geschichte  Wilh.  v.  Tyrus  bls  z.  J.  1261. 

Eiue  hochst  breite  und  stattliche  Unternehmung,  die  etwas  langsam  fortschreitet. 
Mit  ihr  zu  verbinden  ist  das  Werk,  welches  unter  demselben  allgemeinen  Titel 
erschien : 

des  historiens  des  croisades.  Lois.  (Assises  de  Jerusalem  ou  recueil 

des  ouvrages  de  jurisprudence  compos^s  pend.  le  XIII.  sibcle  dans 
les  royaumes  de  Jerusalem  et  de  Chypre.  Tom.  1:  Assises  de  la 
haute  cour  publ.  par  Beugnot.  Tom.  2:  Assises  de  la  cour  des 
bourgeois  publ.  par  Beugnot.    Paris  1841 — 43.    2  vol.    gr.  fol. 

des  historiens  a,es  Gaules  et  de  la  France,  vide  Bouquet. 


Reiffenberg,  baron  de  (f  1850):  Monuments  pour  servir  k  rhistoire  des 
provinces  de  Namur,  de  Hainaut  et  de  Luxembourg,  vid.  CoIIection 
de  chroniques  Belges. 

Reineccius,  Reiner  (f  lo95):  Scriptores  rerum  Germanicarum.  Francof. 
ad  M.    1577—81.    fol. 

Soviel  bekannt  ist,  besitzt  keine  der  grSssten  deutschea  Bibliotheken  dieBes 


REINHAKD  —  RERUM  BRITANNIC.  85 

Werk  nnd  grttnden  sich  dle  Angaben  Eberts,  Stenzels,  Dahlmanns  (Quellenknnde 
p.  13)  u.  a.,  welche  obigen  Titel  anfuhren,  wahrscheinlich  auf  einen  Irrthum 
Buder's,  der  in  seiner  Bibliotheca  script.  Germ.  p.  37.  47.  al.  122.  einen  Riicken- 
titel  mehrerer  zusammengebundener  von  Reineccius  edirter  Werke  falschlich  unter 
jener  Bezeichnung  copirte;  Struve,  der  Buder's  Schrift  vor  seinem  corpus  bistor. 
Germanic.  I.  wieder  abdrucken  liess,  verbreitete  ihn  weiter. 

Eri.-Schr.:  Schiiz,    commentarius    criticus    de    scriptis   et   scriptoribus    historicis 
p.  381—404. 

Reinhard,  J.  (f  1772):  Rerum  palatinarum  scriptores.  Carlsruhae  1748. 
Vol.  I.  {umc.) 

Enthalt  keine  eigentlichen  Quellen  nnd  blieb  unvollendet. 

Rerum  Anglicarum  scriptorum  veterum  Tomus  I.  Quorum  Ingulfus  nunc 
primum  integer,  caeteri  nunc  primum  prodeunt.  Oxoniae,  e  theat. 
Sheldoniano  1684.    fol.  min. 

Eigentlicher  Herausgeber  war  Gu.  Fulman,  der  diesen  Band  anf  Verlangen 

des  Bischofs  vcn  Oxford  John  Fell  (t  1686)  edirte.    Man  citirt  diese  Ausg.  unter 

beider  Namen.  —  Ein    2.  Bd.  ist  niemals   erschienen,  es  werden  aber  als  2.  u.  3. 

gewohnlich  die  von  Th.  Gale  (s.  d.)  herausgegebenen  Sammlungen  beigefiigt. 

Inhalt:    1.  Ingulfus    —    2.   Petrus   Blesensis    —    3.    Chronicon  Mailrosens. 

monast.  —  4.  Annales  Burtonenses  —  5.  Continuatio  historiae  Croylandensis. 

Rerum  Britannicarum,  i.  e.  Angliae,  Scotiae,  vicinarumque  insularum  ac 

regionum  scriptores  vetustiores  ac  praecipui:  Galfrcdi  Monumetensis 

cognomento  Arturi,  de  origine  et  gestis  rerum  Britanniae  lib.  XII, 

Pontici  Virunnii  britannicae   historiae  lib.  VI,   Gildae  Sapientis   de 

excidio  et  conquestu  Britanniae  epistolae,  Bedae  histor.  eccles.  gent. 

Angl.    libri  V,    Gul.   Neubricensis    de  rebus   anglicis  lib.  V,    Joa. 

Froissardi  historiarum   epitome.     Heidelbergae  (auf  einigen  Exem- 

plaren  stelit  dafur  aucli  Lugduni)  ap.  Hier.  Commelinum  1587.   fol. 

Die  alteste  gedruckte  Sammlung  britischer  Geschichtschreiber.    Selten. 

medii    aevi    scriptores,    or   Chronicles    and   memorials    of  Great 

Britain  and  Ireland  during  the  middle  ages.  Published  by  the 
authoritj  of  Her  Majesty's  treasury,  under  the  direction  of  the 
master  of  the  rolls.  London  1858—1861.  Bis  jetzt  Vol.  1  —  24 
in  33  part.    gr.  8**. 

Diese  wichtige   Sammlung  soU   die  Materialien  fiir  die  Geschlchte  Englands 
von  dem  Eindringen  der  Romer  bis  zur  Regierung  Heinrichs  VUI  umfassen.    Sie 
ist  hiichst  anstandig  ausgestattet  und  verhaltnissmassig  sehr  billig. 
Inhalt:    Bd.  1:    John  Capgrave,  chronicle  of  England,  ed.  Hingeston.  1858. 
Bd.  2.    Chronicon  monasterii  de  Abingdon,  ed.  Stevenson.  1858.  Vol.  1.  2. 
Bd.  3.    Lives  of  Edward  the  confessor  ...  ed.  by  H.  R.  Luard.    1858. 
Bd.  4.    Monumenta  Franciscana  ....  ed.  by  J.  S.  Brewer.    1858. 
Bd.  5.    Fasciculi  zizaniorum  mag.  Johannis  Wyclif  cum  tritico.  Ascribed 

to  Thom.    Netter  of  Walden  ...  ed.  by  W.  W.  Shirley.    1858. 
Bd.  6.    Will.  Stewart,  the  buik  of  the  chroniclis  of  Scotland,  ed.  by  W. 

B.  Tumbull.    Vol.  1.  2.  3.    1858. 
Bd.  7.    Joh.    Capgrave,    liber    de    illustribus    Henricis,    ed.    by   Fr.    Ch. 

Hingeston.    1858. 
Bd.  8.    Thomas  of  Elmham,  historia  monast.  s.  Augustini  Cantuar.,  ed. 

by  Ch.  Hardwick.    1858. 
Bd.  9.    Eulogium  (historiarum  sive  temporis):  chronicon  ab  0.  C.  usque 

ad  a.  dom.  1366,   a   monacho  quodam  Malmesburiensi  exaratum  ...  ed. 

by  F.  S.  Haydon.    Vol.  1.  2.    1858.  1860. 
Bd.  10.    Historia  regis  Henrici  VII    a   Bernardo  Andrea  Tholosate 

conscripta  ...  ed.  by  J.  Gairdner.    1858. 
Bd.  11.    Memorials  of  Henry  the  Fifth  .  .  .  .  ed.  by  Ch.  A.  Cole.    1858. 
Bd.  12.    Munimenta  Gildhallae   Londoniensis;  Liber  Albus,  liber  custu- 

marum,  et  liber  Horn,  ed.  by  H.  Th.  Riley.    Vol.  1.  cont.  Liber  Albus, 

compiled  a.  Dom.  1419.    Vol.  II.  1.  2.  1859.  60. 
Bd.  13.    Johannes  de  Oxenedes,  chronica,  edit.  by  H.  Ellis.    1859, 


86  RERUM  HUNGAR.  —  ROESLER 

Bd.  14.    Political  poems  and  songs  relating  to  cnglish  history,  composed 

during  the  period  from  the  accession  of  Edward  III  to  that  ofRichard  III. 

Ed.  by  Th.  Wright.    Vol.  1.  2.    1859.  61. 
Bd.  15.    Fr.  Rogeri  Bacon    opera  quaedam  hactenus    iuedita.    Edit.    by 

J.  S.  Brewer.    Vol.  1.  1859. 
Bd.  16:    Bartholomaei  de  Cotton,  monachi  Norwicensis,  historia  Angli- 

cana  (A.  D.  449 — 1298)  necnon  eiusdem  liber   de    archiepiscopis  et  epi- 

scopis  Angliae,  ed.  by  H.  Richards  Luard.    1859.    Enthalt  zugleich  1  Blatt 

Bcrichtigungen  zu  ,Lives  of  Edward  the   Conf.^  (Bd.  Z.) 
Bd.  17.    Brut  y  Tywysogion,   or  the   chronicle  of  the  princes,  ed.  by 

J.  Williams  ab  Ithel.    1860. 
Bd.  18.    Royal   and   historical  letters  during  de  reign    of  Henry  IV 

king    of  England    and    of  France,    and  Lord    of  Ireland.    Edit.    by   C. 

Hingeston.    Vol.  1.  a.  1399—1404.    1860. 
Bd.  19.    Reginald  Pekock,   the   repressor    of  over    much  blaming  of  the 

clergy.    Ed.  by  Ch.  Babington.    Vol.  1.  2.    1860. 
JBrf.  20.    Annales  Cambriae.    Ed.  by  J.  Williams  ab  Ithel.    1860. 
Bd.  21.    The  Anglo-Saxon  chronicle  according  to  the  several  original 

authorities,  ed.  by  B.  Thorpe.    Vol.  1.  2.    1861. 
Bd.  22.    Giraldi   Cambrensis  opera.  Ed.  by  J.  S.  Brewer.  Vol.  1.  1861. 
Bd.  23.    lyctters   and   papers    illustrative    of    the    wars   of  the    english 

in  France  during    the    reign    of    Henry    VI.  .  .  .  ed.    by    J.    Stevenson. 

Vol.  1.    1861. 
-     Bd.  24.    Letters  and  papers   illustrative  of  the  reigns  of  Richard  III 

and  Henry  VII,  ed.  by  J.  Gairdner.    Vol.  1.    1861. 
Recens.:    v.  Sybel,  historische  Zeitschrift.    Jahrg.  1859.    p.  548  sq. 

Rerum  Hungaricarum  monumenta  Arpadiana.  Edid.  Steph.  Ladisl.  End- 
licher.    Sangalli  1849.    gr.  8».    3f  Thlr. 

Das  Werk  umfasst  Scriptores  (p.  1-296)  und  Leges  (p.  299-748.)  —  Als  End- 
licher  1840  gestorben  war,  beendete  Fr.  de  Tschudl  die  Herausgabe. 

Rerum  Sicularum  scriptores,  vide  Fazelli. 

Reuber,  Just.  (f  1607);  Veterum  scriptorum,  qui  caesarum.  et  impera- 
torum  Germanicorum  res  per  aliquot  saecula  gestas  litteris  man- 
darunt,  tomus  unus.  *  Francof.  1584.  fol.  —  ^  wiederhoU  Hanov. 
1619.  fol.  —  '  nova  hac  editione  diligenter  recognitus  et  luculentis 
accessionibus  auctus  curante  Geo.  Christ.  Joannis.  Francof.  ad 
M,  1726.  fol.  Gute  Ausg.,  der  ein  Lebensahriss  Beuber^s  vorauf- 
geht  und  Noten  nebst   Varianten  beigefiigt  sind. 

Revue  retrospective  Normande.  Docimiens  inedits  pour  servir  a  1'histoire 
de  Rouen  et  de  la  Normandie,  recueillis  et  publi^s  par  A.  Pottier. 
Rouen  1842.    gr.  8". 

Dieser  Band  vereinigt  mehrere  Schr^flen  in  sich  (z.  B.  chroniqne  du  roi  Ri- 
chard  Coeiir-de  Lion,  Siige  de  Rouen  etc),  welche  der  Hrsgbr.  in  den  Jahren 
1837—41  einzeln  aus  den  Schatzen  der  Rouener  Bibliothek  verofifentlicht  hatte ; 
einige  von  ihnen  gehcn  iiber  die  uns  gesteckte  Urenze  hinaus. 

Rietz,  Joh.  Em.:  Scriptores  Suecici  medii  aevi,  cultum  culturamque 
respicientes:  e  manuscriptis  hucusque  ineditis  editi.  Lundae  1842 
—1844.    Pars  1—3.    8«. 

Nnr  der  3.  Theil  hat  bier  Verwendung  flnden  kSnnen. 

Roesier,  Christ.  Fr.:  Chronica  medii  aevi,  argumento  generaliora,  auctori- 
tate  celebriora,  usu  communiora,  post  Eusebium  atque  Hieronymum 
res  secc.  IV.  V.  et  VI.  exponentia;  nova  hac  editione  collegit, 
digessit,  commodo  apparatu  instruxit  Chr.  Fr.  R.  Tom.  I.  {unicus). 
Tubingae  1798.    8».    U  Thlr. 

Enthfilt  11  der  altestcn  Quellenschriftsteller  (Beda,  Cassiod.,  chron.  Cugpin., 
Idatius,  Fredeg.,  Isidor.,  jMarcell.,  chron.  pasch.,  Marius  Avent.,  Prosper  und  Vict. 
Tun.),  an  denen  der  Herausgb.  musterhaft  die  GrundsStze  anwendete,  welche  er 
jn  den  folgenden  verdienstvollen  VVerken  niedergclegt  hattc : 


RONCALLIUS  —  SANDOVAL  87 

Roesler,    Chr.    Fr. ,     diss.    de    annaHam    medii    aevi     varia    conditione. 

Tubingae  1788.    4». 
■  de    arte    critica    in    annal.    med.    aevi    diligentius    exercenda.    ibid. 

1789.    4". 
de  annal.  med.  aevi  interpretatione.   ibid.   1791.   4°. 

Sie  sind  iiberarbeitet  und  zu  einer  Abhandlung  verschmolzen  auch  vor  obi- 
(tem  Hauptwerke  p.  3—128. 

Roncallius,  Th.:  Vetustiora  latinorum  scriptorum  chronica,  notis  illustrata; 
praemisso  Eusebii  chronico  a  D.  Hieronymo  e  graeco  verso,  collegit 
D.  Th.  Roncallius.    Venet.  (Patav.)  1787._  2  vol.    4». 

Roucher,  vide  Collection  universelle  des  memoires. 

Roxbupghe  club  books. 

Die  Gesellschaft,  welche  unter  demNamen  Roxburghe  club  zum  Andenken 
an  die  denkwiirdige  Versteigerung  der  Bibliothek  des  leidenschaftlichsten  eng- 
llschen  Biichergammlers  John  Herzog  v.  Roxburghe  (f  1811)  am  17.  Juni  1812  ge- 
stiftet  ist  und  sich  alljahrlich  versammelt ,  besteht  aus  31  Mitgliedern.  Jahrlich 
muss  eins  derselben  (in  alphabetischer  Ordnung)  auf  seine  Kosten  einen  Abdruck 
einer  seltenen  alten  Schrift ,  vorziiglich  poetischen  Inhalts,  veranstalten.  Ein  frohes 
Mahl  mit  bibliogr.  Toasten  und  bibliogr.  Unterhaltung,  und  die  Vorlegung  und 
Vertheilung  der  neuen  Abdriicke  machen  das  Fest  aus.  Zwischen  1814 — 30  ver- 
oflFentlichte  der  Klub  33  Bde.  4o.,  von  denen  aber  nur  wenige  hier  einen  Platz 
finden  konnten;  es  ist  deshalb  die  Bpezielle  Aufzahlung  der  Publicationen  unter- 
blieben. 

Vgl.  in  der  2.  Abth.  Galfridus  Monmutens.,  prophetia. 

Ruinart,  Theodoric.  (f  1709):  Acta  primorum  martyrum  sincera  et  selecta 
ex  libris  tum  editis  cum  mss.  coll.  eruta  vel  emendata  notisqtie  et 
obs.  illustrata,  stud.  Th.  R.  Cum  indice.  ^  Parisiis  1689.  4".  — 
*  cum  supplement.  Amstelod.  1713.  fol.  —  '  ed.  perB.  Galura.  Aug. 
Vind.  1802.  3  vol.  8".  6  Thlr.  —  *  unt.  d.  Tit.:  Acta  martyrum 
P.  Th.  Ruinart.  opera  .  .  .  collecta,  ....  Accedunt  praeterea  in  hac 
editione  acta  ss.  Firmini  et  Rustici  ex  optt.  codd.  Veronensibus. 
Editio  iuxta  exemplar  Veronense  nov.  curis  quam  emendatiss.  recusa. 
Ratisbonae  1859.    Lex.-8«.    2  Thlr.  8  Sgr. 

Treffliches  Werk.  Vgl.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

Uebers.:  deutsch,    ^  Augsburg  1807.    2  Bde.    8".   —   *  Ruinart,   echte    und 
ausgewahlte  Acten  der  ersten  Martirer.  Wien  1831 — 34.  6  Bde.  8". 
Ruskaja  Letopis,  vide  Annales  Russici. 
Sagaer,  Oldnordiske,  vide  Fornmanna-Sogur. 
Sammlung,  vollstandige,  der  russischen  Chroniken,  hrsg.  von  der  archaeo- 

graphischen  Commission  (lIo.aHoe  codpanie  PyccKiixi»  •I^ToniiceH, 

H3,4aHHoe  . . .  apxeorpa*HyecKOio  KOMMHCcieio.)  Tom.l — 7.  Peters- 

burg  1841—56.    gr.  4«. 

Alle  hierin  enthaltenen  Chroniken  bestimmen  die  Zeit  nach  Jahren  der  Welt; 
ura  das  Jahr  Christi  zu  ermitteln,  ist  die  Zahl  5508  davon  abzuziehen. 

Inkah:  Tom.  1.  I.  II.:  Die  Lawrentijewsche  u.  Troizkische  Chronik 
(tlaBpeHTieBCKafl  h  TpoHi^Kaa  tH-bTonucu),  Tom.  2.  III:  Die 
Ipatewsche  Chronik  (HnaTieBCKaa  «I-feTonHCb).  Tom.  3.  IV:  Die 
Nowgorodsche  Chronik  (HoBropo/^cida  Jl-bToancn  Tom.  4.  IV.  V: 
Die  Nowgorodsche  und  Pskowsche  Chronik  (HoBropo^cida  h 
ncKOBCKia  JI*TonHCH  ToM.  5.  V.  VI:  Die  Pskowsche  u.  Sophien- 
chronik  (^HcKOBCKia  h  Co^iucKia  A-bTonncn).  Tom  6.  VI: 
Die  Sophienchronik  (Co*iHCKia  JI-feTonHCH  Tom.  7.  VII:  Die  Wos- 
kresenskische  Chronik  («I^TonHCb  no  BocKpecencKOMy  CnncKy). 

Sammlung  von  Quellenschriften  zur  Gesch.  Schlesiens,  vtd.  Scriptores 
rer.  Silesiac. 

Sandoval,  Prudencio  de:  Historia  de  cinco  obispos.  Historias  de  Idacio 
obispo,  que  escrivio  poco  antes,  que  Espana  se  perdiese:  de  Isidoro 
obispo  de  Badajoz  (Pacensi),   que  escrivio  en   los  tierapos,  que  se 


88  SAVILE  —  SCHILTER 

perdi6  Espana,  treynta  y  ocho  annos  despues:  de  Sebastiano 
obispo  de  Salamanca,  que  escrivio  desde  el  rey  don  Pelayo,  hasta 
don  ordonno  primero  desde  nombre;  de  Sampiro  obispo  de 
Astorga,  que  escrivio  desde  el  rey  Don  Alonso  el  magno,  tercero 
desde  nombre:  de  Pelagio  obispo  de  Oviedo  etc.  Recogidas  por 
don  Fray  Prudencio  de  Sandoval.  *  Pamplona  1615.  fol.  — 
*  wiederholt  ihid.  1634.    fol. 

Sehr  seltene  Sammhing. 

(Savile,  H.  [t  1622])  Rerum  Anglicarum  scriptores  post  Bedam  praecipui, 
ex  vetustissimis  codicibus  manuscriptis  nunc  primum  in  lucem  editi. 
Willielmi  Malmesb.  de  gestis  reg.  Anglor.  libri  5  —  eiusd.  historiae 
novellae  lib.  2  —  eiusd.  de  gestis  pontif.  Angl.  lib.  3  —  Henrici 
Huntindon.  historiarum  libri  8  —  Rogeri  Hovedeni  annal.  pars  1. 
et  2  —  Chronicorum  Ethelwerdi  lib.  4  —  Ingulfi  abb.  Croyl. 
historiar.  liber  1.  *  Londini  1596.  fol.  min.  —  ^  wiederhoU  Francof. 
1601.  fol.     Weniger  correct,  aher  mit  einem  Index  versehen. 

Schannat,  J.  F. :  Vindemiae  literariae  h.  e.  veterum  raonumentorum  ad 
Germaniam  sacram  praecipue  spectantium  collectio.  I.  et  H.  Fuldae 
et  Lips.  1723.  24.    fol. 

Schard,  Sim.  (f  1573):  Germanicarura  rerum  quatuor  celebriores  vetu- 
stioresque  chronographi,  earura  descriptionem  ab  O.  C.  usque  ad 
tempora  Henrici  IV  imp.  patriae  imperiique  vindicis  et  propugna- 
toris  acerrimi,  singulari  fide  et  diligentia  quasi  continua  successione 
deducentes,  ad  publicam  historiae  studiosorum  utilitatem  in  lucem 
revocati  et  longe  eraendatius  quam  ante  impressi,  cum  novo  indice. 
Quorum  nomina  sunt:  Joannes  Turpinus  de  vita  Caroli  Magni  et 
Rolandi.  Rhegino  abbas  Pruraiensis,  dioec.  Trevir.  Sigebertus  Gerabla- 
censis  eiusque  continuator  Robertus  de  Monte.    Lambertus  SchafFna- 

burgensis,    alias    Hirsfeldensis    dictus Impressum  Francofurti 

ad  M.  1566.   fol. 

Einige  Exemplare  haben  auf  dem  Titel  auch:  Parisiis  ap.  Jacqnes  Du- 
puls  1566,  andere  Basileae,  noch  andere  Lngduni;  es  ist  aber  dasselbe  Bnch 
mit  verandertem  Druckorte. 

Schard,  Sim.:    Historicum    opus    seu   scriptores    rerum  Germanicarum. 

•  Basileae  1574.    4  vol.  fol.    —    '^  unt.  d.    Tit.\    Schardius  redivivus 

sive   rerum   Germaniae   scriptores  varii,  olim   a   Simone  Schardio 

in    IV    tomos    collecti,    hactenus  diu   desiderati  ....    editi    opera 

,   Hieron.  Thomae.    Giessae  1673.    4  vol.  fol. 

Diese  Sammlung  enthalt  mit  Ausnahme  des  Lambert  nur  Schriften  des  16.  Jahrh. 
(T.  L  Schilderungen  des  deutschen  Landes  und  Volks  von  Tacitus  bis  Luther, 
T.  n.  Karls  V,  T.  m.  Ferdinands  \,  T.  IV.  Maxirailians  II  Regierung  angehend.) 

Erl.-Schr.:  Struvio-Buderianae  biblioth.  histor.  select.  I.  p.  779 — 788. 

Schiiz,  commentar.   criticus   de   scriptis  et  scriptoribus  historicis  p.  412—415. 

Scheidt,  Chr.  Ldw.  (f  d.  25.  Octb.  1761):  Bibliotheca  historica  Gottin- 
gensis.  Tom.  I  {nicht  mehr  erschienen).  Cum  figur.  Gotting.  1758. 
4^  H  Thlr. 

Schilter,  Jo.  (f  1705):  Scriptores  rerum  Germanicarura  a  Carolo  M. 
usque  ad  Fridericura  III  inclusive:  partim  denuo  .  .  .  .,  partim 
auctiores,  partira  de  novo  in  unum  voluraen  collecti  ....  Accessit 
etiam  praefatio  Jo.  Schilteri.    Argentorati  1702.   fol.    17  Kxipfertaf. 

Der  erste  Veranstalter  dieser  Sammlung  war  J.  Henr.  Boecler,  wefc.her  aber 
vor  Ihrer  Vollendung  1672  starb.  Jo.  G.  Kulpisius  (f  1698)  tibernahm  nun  die  Her- 
ausgabe,  fUgte  die  Geschichte  Ihrer  Entstehung  bei  und  veroffentjlchte  «ie  tinter 
denj  Titel: 


SCHILTER  —  SCRIPTORES  89 

Aeneae  Sylvii  ....  historia  rerum  Friderici  III  imp.  ex  ms.  optimae 
notae  nunc  primum  edita,  cum  specimine  annotatt.  J.  H.  Boecleri  in 
eandem.    Accesserunt   diplomata  ....  Subiuncti   sunt   praeterea   alii    ad 

German.  historiam   pertinentes  scriptores    nounulli   rariores Argen- 

torati  1685.   fol. 

Nach  dem  Tode  dieses  Heransgebers  kaufte  der  Buchhandler  Dulssecker  in 
Strasburg  eine  Anzahl  Exemplare,  veranlasste  Schilter,  eine  neue  Vorrede  und 
einige  Notizen  dazu  zu  schreiben  und  schickte  sio  dann  unter  obigem  Titel  in  die 
Welt.  —  Eine  unchronologische  Aneinanderreihung  der  verschiedenartigsten  Chro- 
niken. 

Thesaurus    antiquitatum    teutonicarum    ecclesiasticarum,  civilium, 

literariarum,    cum  emend.   et  not.  J.  G.  Scherzii  ac  variorum   etc. 
Uhnae  1727.    3  vol.  fol. 

Eine  kostbare  Sammlung  wichtiger  Documente  der  Staats-  und  Literargesch. 
der  Carolingischen  Periode.  Der  3.  Bd.  enth.  ein  frankisches  u.  altdeutsches  Glossar. 

Schopflin,  J.  Dan.  (f  1771):  Scriptores  rerum  Alsaticarum.  Argento- 
rati  1768. 

Es  ist  zn  bezweifeln,  dass  diese  Ausg.  je  erschienen,  obgleich  sie  auch  Bou- 
gine  in  seinem  Handbnch  der  liiterargesch.,  jedoch  mit  dem  Druckort  Basel  anruhrt. 

(Schott,  Andr. )  Hispaniae  illustratae  seu  rerum  urbiumque  Hispaniae, 
Lusitaniae,  Aethiopiae  et  Indiae  scriptores  varii.  Partim  editi  nunc 
primum,  partim  aucti  atque  emendati.  Tomis  aliquot  divisi  opera 
et  studio  doctorum  hominum.    Francofurti   1603 — 1608.    4  vol.   fol. 

Sehr  geschatzte  Sammlung,  die  gewohnlich  unter  des  gelehrten  Jesuiten  Andr. 
Schott  Namen  citirt  wird.  Dieser  besorgte  nur  Tom.  1.  u.  2;  den  3.  veroffent- 
lichte  Joann.  Pistorius,  den  4.  Franc.  Schott,  Bruder  des  Andr.  Schott. 

Italiae  illustratae  seu  rerum  urbiumque  Italicarum  scriptores  varii, 

notae  melioris.    Nunc  primum  collecti   simulque   editi.    Francofurti, 
in  bibliopol.  Cambieriano  1600.   fol.  {neuer  Titel  1605.) 

Enthalt  fiir  unser  Unternehmen  nur  wenig. 

Schottgen,  Chr.  et  G.  Ch.  Kreysig,  diplomataria  et  scriptores  historiae 
Germanicae  medii  aevi.  Acc.  praefatio  Buderi  de  damnis  archivo- 
rum.    Altenburgi  1753—60.   3  vol.    fol. 

Schwandtner,  J.  G. :  Scriptores  rerum  Hungaricarum  veteres  ac  genuini, 
partim  primum  ex  tenebris  eruti,  partim  ante  hoc  editi,  cum  praef. 
M.  Belii.  ^  Vindobonae  1746—48.  3  vol.  fol.  —  ^  wiederholt 
Tyrnaviae  1765.  3  vol.  8».  mai.  —  »  ed.  3».  Viennae  1766—68. 
3  tomi  in  2  voi.    4«.    3i  Thh-. 

Erl.-SchP.:  Benko,  Transsilvania  n.  p.  620  sq.  und  429. 
NB.  Hier  ist  nach  der  1.  Ausg.   citirt. 

Scripta  historica  Islandorum,  vide  Fornmanna-Sogur. 
Scriptores  historiae  Byzantinae,  vide  Corpus  scriptorum  historiae  Byzantinae. 
Scriptores  rerum,  vide  auch  Rerum  .... 

Scriptores  rerum  Belgicarum,  decreto  regio  nunc  primum  editi.  Tom.  I. 
{unic.)  Petrus  a  Thymo,  ed.  Reiffenberg.    Bruxellis  1830.    8". 

Auf  den  Wunsch  des  Konigs  Wilhelm  I.  untemahm  Reiffenberg  diese  Ausgabe, 
die  Fortsetzung  wurde  aber  durch  die  Revolution  von  1830  unterbrochen. 

Scriptores  rerum  Germanicarum.  In  usum  scholarum  ex  Monumentis 
Germaniae  historicis  recudi  fecit  G.  H.  Pertz.  Hannoverae  1840 
—  1856.    13  vol.    gr.  8°.    6  Thlr.  5  Sgr. 

Handausgaben  der  interessantesten  und  wichtigsten  Scriptores  zum  Schul- 
gebrauch  und  fiir  solche  Geschichti^freunde,  denen  das  Hanptwerk,  die  Monumenta 
Germ.  hist.,  nicht  zuganglich  oder  zu  kostspielig  ist,  sowie  zur  Benutzung  bei  .spe- 
ziellen  historiscben  Studien.  —  Die  Sammlong  umfasst  bis  Jetzt: 


90  SCRIPT0RE8 

Adamus  Bremensis,  gesta  Hammab.  ecclesiae.    1846.    26 j  Sgr. 

Bruno,  de  bello  Saxonico.    1843.    15  Sgr. 

Chrouicon  Novaliciense.    1846.    12^^  Sgr. 

Einhardus,  annales.     1845.     llj  Sgr.  ^ 

„  vita  Karoli'  M.  Edit.  altera.    1845.    7^  Sgr. 

Lambertus  Hersfeldens.,  annales.    1843.    271  Sgr. 
Liudprandus,  episc.  Cremon.,  opera  omnia.    1840.    22i^  Sgr. 
Nithardus,  historiarum  libri  4.    1840.    l^  Sgr. 
Richerus,         ~   „  „     4.    1840.    25  Sgr. 

Ruotgerus,  vita  Brunonis.    1841.    6{  Sgr. 
Vita  Heinrici  IV  imp.    1856.    5  Sgr. 
Widukindus,  res  gestae  Saxonicae.    1840.    11|  Sgr. 

Wipo,    proverbia,   tetralogus   Heinrici   regis,    vita   Chuonradi  H    iraperat. 
1853.     71  Sgr. 

Scriptores  rerum  Llvonicarum.    Samml.   d.  Wichtiffst.  Chroniken  u.  Ge- 

schichtsdenkmale  von  Liv-  Ehst-  u.  Kurland  in  genauem  Wieder- 

abdruck    d.    besten,    seltenen    Ausgaben.    Lief.    1 — 3.    {mehr   woM 

nicht  erschtenen.)    Riga   1847 — 49.    gr.    8".    {Ladenpr.  f.   d.   vollst. 

auf  4  Lieff'  herechnete   Werk  12  Siloer-Rubel.) 

I:    Balthas.   Russow's  livland.  Chronik  (plattdeutsch)    nebst  Worterb.    u. 

Regist.    —   Salom.   Henning's  liv. -kurl.    Chronik   —   dess.    Bericht   in 

Reh'gionssach.    II:    Thora.  Horner,  hist.  Livon.    —  Aug.  Eucaedius, 

aulaeum  Dunaidura  —  Dion.   Fabricius,  Livon.  hist.   —   Fr.  Menius, 

syntagraa  hist.  de  orig.  Livonor.  — ■  Olaus  Hermelin,  de  orig.  Livonor. 

—   P.  Einhorn's  Widerleg.    d.  Abgotterei  —  Ejusd.  Reformatio  gent. 

Letticae    ■ — •    Ejusd.   hist.    Lett.   —  Engelken,   neue  Zeitung  v.  gross. 

Hunger   1602.  —  Boecler,   d.  Ehsten   aberglaub.  Gebriiuche    • —    Dan. 

Printz   v.   Buchau,   Moscoviae   ortus   et  progress.    —    M.  Fuchs,   das 

rothe     Buch    inter     archiepiscopalia.      III:     Chronik      Heinrich      des 

Letten    nach    d.    Gruber'schen    Ausgabe,    nebst    deutsch.    Uebersetz. ; 

bearb.  v.  Hansen,  nebst  Silva  docuraentorum. 

Scriptores  rerum  Lusaticarum.  Sammlung  ober-  und  niederlausitzischer 
Geschichtschreiber.  Herausgegeben  v.  der  oberlausitzischen  Ge- 
sellschaft  der  Wissenschaften.  Neue  Folge.  Gorlitz  1839 — 1852. 
3  Bde.  gr.  8«  k  3  Thlr. 

■Schliessen  sich  an  die  von  Hoffmann  1719  heraus^egebenen  Scriptores  rer. 
I.usatic;  die   Fortsetzung  ist  augenblicklich  wegen  Mangels  an  Fonds  sistirt. 

Scriptores  rerum  Prussicarum  oder  Die  Geschichtsquellen  der  preussischen 
Vorzeit  bis  zum  Untergange  der  Ordensherrschaft.  Herausgegeben 
von  Th.  Hirsch,  M.  Toppen  und  E.  Strehlke.  Leipzig  1861. 
l--  Bd.    Lex.-8».    6|  Thlr. 

Das  ganze  Werk  soll  5  Bde.  umfassen.  Es  vereinigt  in  kritischer  Au^gabe 
Alles,  was  von  alten  historischen  Aufzeichnungen  ttber  Preussen  vorhanden  ist. 
Die  Einleitnng  und  Anmerkungen  sind  in  deutscher  Sprache  gegeben.  —  Da»  Un- 
ternehmen  gerelcht  der  deutschen  Wiasenschaft  zur  Ehre. 

Scriptores  rerum  Sicularum,  vide  FazeUi. 

Scriptores  rerum  Silesiacarum  oder  Sammiung  schlesischer  Geschicht- 
schreiber,  namens  der  schlesischen  Gesellschaft  fiir  vaterlandische 
Cultur  hrsg.  von  Gust.  Ad.  Stenzel.  Vol.  I — V.  gr.  4**.  Breslau 
1835—51.  ^ 

Vol.  .3 — 5  auch  unter  dem  Titel: 

Sammlung    von    Quellenschriftcn    zur    Geschichte   Schlesiens.    1 — 3.  Vol. 

Breslau    1847—51.     gr.    4°.    Vol.    1.    2.   =   8    Thlr.;    3—5.  =  9^  Thlr. 

Scriptores  tres  Gallicarum  rerum  nobilissimi,  Phil.  Cominaeus,  Frossardus 

et  Cl.  Sesellius  a  Joa.  Sleidano   e  Gallico  in  latinum  sermonem 

conversi.    Francofurti  1578.    fol. 


SCRIPTORES  —  SURIUS  91 

Scriptores  varii  rerum  urbiumque  Italicarum.    Francofurti  1600.    fol. 
Scriptopum    a    societate    Hafniensi    bonis    artibus    promovendis    dedita 

danice  editorum,  nunc    autem    in  latinum   sermonem   conversorum 

partes  duae.    Hafniae  1745.    2  vol.    4». 
Scpittori    e    i  Monumenti    della    storia  Italiana.     Firenze   1854.    vol.  1. 

Diese  Sammlung  soll  die  Scriptores  des  Muratori,  die  Monnraente  in  der 
SammlunK  der  Antiquitates  medii  aevi,  die  Leges  barbarae,  Epistolarien,  Docu- 
mente,  Chroniken  u.  s.  w.  vom  6.— 16.  Jahrh.  umfassen.  Die  erste  Lieferung  dersel- 
ben  bildet  Joh.  Burchardi  diarium  ed.  OennarelH. 

Seibertz,    J.    Suib.:    Quellen    der   westfalischen    Geschichte.     Arnsberg 

1857—1860.    2  Bde.    gr.  8«. 
Selden,  vide  Twysden. 
Senclcenbepg,   H.    Ch.    de  (f  1768):    Rerum   Alamannicarum   scriptores, 

vide  Goldast  ab  Haiminsfeld. 

Selecta    iuris    et  historiarum  tum  anecdota    tum  iam  edita,   sed 

rariora.     Francofurti  1734—42.    6  vol.    8°. 

Wichtige  und  interessante  Sammlung. 

Seppa,  Correa  da,  vide  Collec^ao  de  livros. 

Sichapd,  Jos.:  Chronicon  eruditissimorum  autorum  usque  ad  a.  1512: 
Eusebii,  Hieronymi  presbyteri,  Prosperi  Aquitan.,  Aurelii  Cassiodori, 
Hermanni  Contracti,  Matth.  Palmerii  Flor.  et  Pis.  etc.  Basileae 
1529.    fol. 

Sleidanus,  vide  Scriptores  tres. 

Smet,  corpus  seu  receuil,  vide  Corpus  chronicorum  Flandriae. 

Societe  de  rhistoire  de  France,  vide  CoUection  d'ouvrages. 

Society,  english  historical,  vide  English  historical  society. 

Sommersbepg,  F.  W.  de:  Silesiacarum  rerum  scriptores  aliquot  adhuc 
inediti.  Accedunt  codicis  Silesiae  diplomatici  specimen  et  diploma- 
tarium  Bohemo-Silesiacum  etc.    Lipsiae  1729 — 32.    3,  vol.  fol. 

Hierzu  erschienen: 

Sachs  von  Lowenhein,  Berichtigungen  und  Erganzungen.  Eeichen  bis  1790.. 
Sousa,  Jose-Carlo-Pinto  de:  Bibliotheca  historica  de  Portugal,  e  seus 
dominios  ulti-amarinos:  na  qual  se  cont^m  varias  historias  daquelle, 
e  destes  Ms.  e  impressas  em  prosa  e  em  verso,  s6  e  juntas  com 
as  de  ontros  estados,  escritas  por  authores  portuguezes,  e  estrangei- 
ros  .  .  .  dividada  em  quatro  partes  .  .  .  nova  edi^ao,  correcta  e 
amplamente  augmentada.    Lisboa  1801.    4". 

Joao,  de:  Documentos  arabicos  para  a  historia  portugueza,  copia- 

dos  dos  originales  da  Torre   da  Tombo,   e  vertidos  em  portuguez. 
Lisboa  1790.    4». 

Nicht  besonders  wichtig  fiir  die  Geschichte. 

Spapke,  Jos.  (anon.) :   Historiae  Anglicanae  scriptores  varii,  e  codd.  mss. 
nunc  primum  editi.    Londini  1723.   fol.  mai. 
Inhalt:    1.    Johannes   abb.  burgi   S.  Petri    —    2.   Robertus    de   Boston   — 
3.  Historiae   coenobii  Burgensis   scriptores   varii    ■ —    4.    Vita  s.  Thomae 
Cantuariensis  auctore  Wilhelmo  Stephani  (Stephanide). 
Stenzel,  vide  Scriptores  rerum  Silesiacarum. 

Stevartius,  P. :  Tomus  singularis  insignium  auctorum,  tam  graecorum 
quam  latinorum.    Ingoistad.  1616.    4". 

Interessante  Sammlung  patristischer  Schriftsteller,  vvelche  sich  an  die  des  Ca- 
nisius  anschliesst. 

Struve,  B.  G.,  {\  1738),  vide  Pistorius. 

Surius,  Laur.,  Carthusianus  (f  1578  Coloniae):  De  probatis  sanctorum 
historiis,   partim  ex  tomis  Al.   Lipomani  .  .  .  .,  partim  etiam  ex 


92  SITRTEES  —  UGHELLI 

egregiis  manuscriptis  codicibus  ....  collectis  per  L.  Suriura.  *  Colon. 
Agripp.  1570— 7o.  Bd.  1—6.  fol.  {Janr.-Decb.)  —  ^  Ed.  ^-^»  ibid. 
1576—81.  7  vol.  fol.  Tora.  VII.  von  Jac.  Mosander  mit  Regist. 
zu  beiden  Ausgaben,  Nachtrilgen  und  Martyrolog.  Adonis.  Er  ist 
seJir  selten.  —  «  Ed.  3^  Colon.  1618  sq.  12  vol.  fol.  —  *  Nach- 
druck  Venetiis  1581.    6  fol.    4».    {Janr.-Decb.) 

Ncben  den  Actis  SS.  Bnlland.  fUr  diejenigen  Monate  unentbehrlich,  welche 
jenes  unvollendete  Werk  nicht  entbalt.  —  Surius'  Arbeit  verliert  dadurch  an 
Wcrlh,  dass  er  den  grossten  Theil  .jener  hebensbeschreibungen  abkiirzte  und  den 
Stil  der  Autoren  nach  Gutdiinken  anderte.  —  Eine  deutsche  Uebers.  besorgte  J. 
a  Via.  Miinchen  1574—80.     7  Bde.  fol.  —  Citirt  als:  Surius,  vitae  SS. 

Erl.-Schr. :  Haraeus,  Fr.,  de  vitis  sanctorum  Laur.  Surii.  Coloniae  1605.  fol. 

Vgl.  Upomanus. 

Surtees  society  (Durham.l    London  1835  sq.    8". 

Gegriindet  1834.  Ihre  Publicationen  sind  ziemlich  zahlreich ;  hier  fanden  Be- 
achtung: 

No.  1.  Reginaldus  monach.  Dunelm.,  libelluB  {vid.  Vita  s.  Cuthberti). 

No.  9.    Historiae  Dunelmensis  scriptores   tres,  i.  e.  Galtridus  Dunelmensis, 

Graistan,  Guilelmus  de  Chambre. 
No.  11.    Jordanus  Fantasma. 

No.  20.  Reginaldus  mon.  Dunelm.,  vita  s.  Godrici. 
Sweertius,  Fr. :  Rerum  Belgicarura  annales,  chronici  et  historici  de 
bellis ,  urbibus  . .  .  antiqui  recentioresque  scriptores  .  .  .  Tora.  I. 
{unic.)'.  1.  Joh.  Gerbrandus  a  Leydis  et  2.  Reynerus  Snoyus, 
Goudanus,  de  coraitibus  Hollandiae,  Zelandiae  ...  3.  Aegidius  a 
Roya  et  4.  Anonymus  de  Belgicis  rebus,  omnes  typis  nunc  primum 
editi  opera  . .  .  Fr.  Sw.  Antwerpiani.  Francofurti  1620.  fol. 
Tartini,  vide,  Muratori,  script. 

Tengnagel:   Vetera  monumenta  contra   schismaticos.    •  Ingolstad.    1611. 
4«;  —  \wiederholt  in  Gretseri  opera.  Vol.  VL  p.  429-601.  1735  ff. 
Thesaupus  historiae  Helveticae,  vide  Fusslin. 
Tiraboschi,  Girolamo  (geb.  1731,  f  1794):  Biblioteca  modenen.se.  6  vol. 

Modena  1781-86. 
Tissier,  Bertr.  (f  1672):  Bibliotheca  patrura  Cisterciensiura  i.  e.  Opera 
abbatum  et  raonachorum  ordinis  Cisterc,  qui  saeculo  s.  Bernardi, 
aut  paulo  post  ejus  obitum  floruerunt,  in  vnum  corpus  aliquot  tomis 
distinctum  collecta.  Tom.  1 — 6.  Bonofonte  1660—64.  Tom.  7.  8. 
Paris.,  L.  Billaine  1669.    8  torai  in  2  vol.  fol. 

Ausser  den  geschichtlichen  Werken  des  Stephanus  abb.  Cistercii,  Herber- 
tus  abb.  coenob.  de  Moris,  Caesarius  Heisterbac,  Otto  Frisingens.  nnd 
Helinandus  sind  in  dieser  Bibliotheca  nur  theologische  Schriften  enthalten. 

Twysden,  Rog.  [et  Joh.  Selden]:  Historiae  Anglicanae  scriptores  decera. 
Cura  Seldeni  de  iisdera  iudicio.  Ex  vetustis  rass.  nunc  priraum  in 
lucem  editi,  adiectis  variis  lectionib.,  glossario  etc.  Londini  1652. 
Vol.  1.  2.    fol. 

Admirable  collection.  BohrCs  catalogue.  I.  p.  449. 
Inhalt:    1.  Simeon  Dunelmensis  —  2.  Johannes  Hagustald.  —  3.  Richardus 
Hagustald.  • —  4.  Aelredus   —  b.  Radulphus   de  Diceto    —   6.  Johannes 
Brompton  —  7.  Gervasius  Dorobornensis  —  8.  Stubbs  —  9.  Thorne  — 
10.  Knigthon.  —  11.  Glossary. 
Ughelli,  Ferd.  (f  1670):  Italia  sacra  s.  de  episcopis  Italiae  et  insularura 
adiacentium  rebusque  ab    iis    praeclare    gestis,    deducta    serie    ad 
nostram  usque   aetatem.    Opus   singulare   provinciis  20  distinctum, 
in  quo  ecclesiar.  origines,  urbium  conditiones,  principum  donationes, 
recondita    monumenta    in    lucem  proferuntur.     Roraae    1644 — 1662. 
9  vol.    fol.    —    *  umgearbeitet    und   sehr   vermehrt    ed.    N.    Coleti. 
Venetiis  1717—1725.    10  vol.  fol. 


URSTISroS  —  WESTPHALEN  93 

Ein  unentbehrliches,  aber  unkritisches  Werk,  in  welchem  insbesondere  die  Ur- 
kunden  mit  grosser  Xachlassigkeit  u.  ohne  Unterscheidung  der  echten  u.  falschen 
abgedruckt  sind.  InTom.  VI.  springt  die  Seitenzahl  von  586  auf  591,  ohne  dass 
etwas  fehlt. 

Urstisius  (Wursteisen,  Christian.,  f  1588):  Germaniae  historicorum  illu- 
strium,  quorum  plerique  ab  Henrico  IV  imp.  usque  ad  a.  Christi 
1400,  et  ex  iis  quidem  septem  nunquam  antea  editi,  gentis  eius 
res  gestas  memoriae  consecrarunt,  Tomus  unus.  {Der  2.  Theil  hat 
d.  Titel:  Germaniae  historicorum ,  qui  post  Henricum  IV  imp. 
aetatem  300  annis  scripserunt,  pars  altera.)  *  Francofurti  1585. 
2  tomi.   fol.  —  ^  iviederh.  Francofurti  1670.  fol. 

Wichtige  Saminhing,  die  den  Geschichtschreibern  des  Mittelalters  grosse 
Dienste  geleistet  hat.  —  Von  G.  Ch.  Joannis  (f  1735)  wurde  eine  Ausg.  vorbe- 
reitet  und  ist  druckfertig  hinterlassen  worden:  vgl.  Docen,  iiber  eine  v.  Joannis 
bearbeitete  neue  Ausg.  des  Urstisius  in  d.  kon.  Bibl.  zu  Miinchen,  m  Pertz'  Arch. 
n.  p.  187.  —  Struvio-  Buderianae  biblioth.  histor.  selecta.  cap.  16.  §.  37.  p. 
796  flf.  —  Die  Seitenzahlen  stimmen  in  beiden  Ausgaben  iiberein. 

Ussermann,   E.   (f  1798):    Prodromus   Germaniae    sacrae    seu    coUectio 

monumentorum    res    Alemannicas    illustrantia.     Sangall.    1790.   91. 

2  vol.    4°. 
Vastovius,   Joh.:    Vitis    aquilonita    sive    vitae    Sanctorum    regni    Sueci- 

Gothici,   emendavit  et  notis   illustravit  Ericus  Benzelius.     Upsalae 

1708.   4«. 
Vulcanius,  Bonav.    (f    1614):    Gothicarum    et  Langobardicarum   rerum 

scriptores  aliquot  veteres.    *  Lugd.  Bat.   1597.    8".    —    "^wiederholt 

und  besser  ihid.  1618.    2  part.  in  1  vol.    8". 
Walchius,  Christ.  Guil.  Fr.  (f  178'4):  Monimenta  medii  aevi  ex  biblio- 

theca  regia  Hauoverana.    Gottingae    1757 — 64.    (Fasc.  1 — 4.  1757 

—1760.   Vol.  IL  fasc.  1.  2.  1761—1764.)   3  vol.    8«. 
Inhalt:    Fasc.  1:    Matthaeus  de  Cracovia  —  Grauamina  nationis  Germanicae 

—  Johannes  de  Vesalia  —  Jacobus  Junterburgius. 

Fasc.  2 :    Johannes  Novariensis  —  Roederus,  Matth.  —  Vitalis  Valentinus 

—  Theodericus  de  Monasterio  —  Vaquerus  —  Auctoris  anonymi  oratio 
de  corruptiss.  —  Auctoris  anon.  oratio  in  conc.  Constant.  —  Hotricus 
Abendon  —  Auctoris  anon.  oratio  in  concil.  Const. 

Fasc.  3 :  Jacobus  de  Misa  —  Auctoris  anon.  oratio  de  vitiis  —  Johannes 
Zachariae  —  Theodericus  de  Monasterio  —  Statius  — ■  Auctoris  anon. 
orat.  pro  maturanda  —  Auctoris  anon.  sermo  de  meliori  — ■  Hugonettus 
de  Metis  —  Epistolae  Luciferi. 

Fasc.  4:    Auctoris  anon.  orat.  de  reformatione  —  Auctoris  anon.  panegyricus 

—  Gochius  —  Westerrodus. 

Vol  II.  fasc.  1:    Gochius  —  Wigelius   —  Engelstet   (gehort    nicht  in  unser 

Gebiet.J 
Fasc.  2:    Formula   examinandi   Bohemos   —  Junterburgius    (rdn   hirchlich). 
Wegelinus,  J.  Reinh.  (f  1764) :  Thesaurus  rerum  Suevicarum.   Lindaugiae 
1756—60.   4  vol.  fol. 

Westphalen,  E.  Joh.  de  (f  1759):  Monumenta  inedita  rerum  Germanica- 
rum,  praecipue  Cimbricarum  et  Megapolensium.  Lipsiae  1739—45. 
4  vol.  fol.  c.  fig.  aen.    24  Thh-. 

Tom.  1.    Heinrich  Rantzau's  schleswig-holsteinsche  Statistik. 
Tom.  2.    Diplomatar.  Neomonasteriense  —  M.  Coronaei  antiquitates  coenobii 
Bordesholmensis  —  A.  Tratzigers   chronica   der  Stadt  Hamburg  —  Nic. 
Mareschalci  Thurii  vitae  Obetritarum  libri  5  etc. 
2hm.  3.    Chronicon  Holsatiae  vetus  auctore  presbytero  Bremensi;  Liibsches 

Recht;  Ditmarsches  Landrecht;  Schweriner  Chronik. 
Tom.  4.    Latomus  mecklenburg.   Chronik;    Jutsches   Lov;   Stadtrechte  von 
Flensburg,  Hadersleben,  Ripen;  Hamburger  Statut. 


94  WHARTON  —  ZENO 

Wharton,  Henr.  (f  1095):  Anglia  sacra  sive  collectio  historiarum  partim 
autiquitus,  partim  recenter  scriptarum,  de  archiepiscopis  Angliae 
a  prima  fidei  christianae  susceptione  ad  a.  1540  nunc  primum  in 
lucem  editarum.  Pars  I.  de  archiep.  et  episc.  eccles.  cathedralium, 
quas  monachi  possederunt.  Pars  11.  plures  antiquas  de  vitis  et 
rebus  gestis  praesulum  Anglicorum  historias^sine  certo  ordine  con- 
gestas  complexa.    Londini  1691.    2  vol.  fol. 

A  work,   which  with  all  its   inaccuraciosi  will  transmit  the   author'8  name  to 
postcrity  among  the  brightest  of  those  of  his  countrvmen.     Lowndes. 

Witichindi  Saxonis  .  .  .  libri  III,    Basil.  1532,  vide  ^recht. 
Wupsteisen  =  Urstisius  {s.  d.) 

Zacharia,  F.  A.:  Anecdotorum  medii  aevi  coUectio.  Aug.  Taurin. 
1755.    fol. 

Seltene  Sammlung. 

(Zeno,  Apost.)  Istorici  delle  cose  Veneziane,  i  quali  hanno  scritto  per 
pubblico  decreto,  vide  Istorici  delle  cose  etc. 


Zweite  Abtheilung. 


Sonderausgaben  und  Nachweis 

der 

einzelnen  geschichtlichen  Schriften  des  Mittelalters 

in  den 

angefnhrteii  Sammelwerken,  alphabetisch  geordnet. 

Nebst 

XJebersetzung-eii  Mnd  Erlauterung-sscliriften. 


^. 


Aageson,  Sueno  (saec.  XII.): 
Historia  legum  castrensium  regis 
Ganuti  Magni. 

Interessantes  Denkmal  der  dan.  Geschichte. 
Ausg.:   ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  III. 
p.  139-164. 

Aageson:  Historia  regum  Dani- 
corum  seu  Breviarium  historiae 
ecclesiasticae  Danicae.    300 — 1187. 

Treue,  aber  liickenhafte  Darstellung. 
Ausg.:  ^unt.  d.  Titel:  Suenonis  Aggonis 
filii,   primi  Danicae   gentis   historici ,  quae 
extant  opp.  Ed.  St.  Joh.  Stephanius,    Sorae 
{hodie  Soroe)  1642.   kl.  8«.  —  'wiederholt 
ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I.  p.  43-64. 
Erl.-Schr.:    Dahlmann,   Forschungen    auf  dem 
Gebiet  der  Gesch.  I.  p.  180. 
Usinger,  die  danischen  Annalen  p.  17. 

Abbas  Urspergensls  =  Ekkehardus 
Uraugiensis. 
Abbo  abbas  Floriacensis  (f  1004)^ 

vide  Vita  Abbonis  ab^b.  Flor. 
,,     s.  Edmundi    {passio.) 
Epistolae  Abbonis. 

Abbo  monachus  S.  Germanl  a  Pratis 
Paris.  (f  cca.  925) :  De  bellis  Pari- 
siacae  urbis  adversus  Normannos 
libri  HI. 

Keicht  bis  896.   SchStzbar,  aber  kaum  als  Ge- 
schicht.swerk  zu  rechnen. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  11. 
Augg. :   '  lib.  I.  et  IL  zuerst  ed.  Pithoeus 
in  script.  coaet.  XII.  Ed.  Francof.  p.  530-572. 

—  *  wiederholt  ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr. 
n.  p.  499-523  und  *  ap,  Duchesne,  scr. 
Normann.  p.  35-48;  —  *  ap.  J.  Breul. 
ad  coZceni  Aimoini.  Paris.  160.3.  fol.  p.  400; 

—  '  ap.  Joh.  de  Bouchet,  orig.  prim.  et 
secund.  stirpis  reg.  Francor.  Par.  1642.  fol. 
p.  266.  —  •  ap.  Bouquet ,  rec.  VIII.  p.  1-25. 

—  '  cum  glossis  integris  Abbonis  et  annot. 
editoris  dans  les  Nouvelles  annales  de  Paris 
par  D.  Toussaints  du  Plessis.    Paris  1753. 


4«.  p.  215.  —  '  aus  d.  Original  ap.  Pertz, 
mon.  n.  p.  776-805,  der  auch  lib.  III. 
zu£rst  herausgah.  —  *  ed.  N.R.  Taranne.  Paris 
1834,  8°.  —  Einige  Bemerh.  u.  Textesverbesse- 
rungen  ap.  Barth,  adversaria  XXXTTT.  14. 
u.  XXXVI,  19. 

Uebers. :  '  Le  sidge  de  Paris  par  les  Nor- 
mands  en  885  et  886,  poeme  d'Abbon, 
av.  la  traduction  en  regard,  accompagn^ 
des  notes  explicat.  et  historiq,  par  N.  R. 
Taranne.  Paris  1834.  8«.  —  'ap.  Guizot, 
coUection  VI. 

Erl.-Schr.:   Babinet,    Jerem.,    siege     de   Paris 
par  les  Normands,   episode   de  ITiistoire  de 
France  de  885  a  891.  Poitiers  18.50.  8». 
Bahr,  Gesch.  d.  romisch.   Literatur  im  karo- 

ling.  Zeitalter.  Carlsruhe  1840.  p.  123. 
Fabricius,  bibl.med.et  inf.latinit.  Lib.  I.  p.3. 
Histoire  litteraire  de  la  France  VL  p.  189. 
Labbe,  descriptoribus  ecclesiasticisl.  p, 22-24. 
Schiiz,   H.,    comment.   criticus  de  scriptis  et 

scriptoribus  historicis  p.  30 — .32. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  155. 

Abbrevlatio  gestorum  Franciae  re- 
gum,  vid.  Historia  reg.  Francor. 
monast.  s.  Dionys. 

Abrege  de  Thistoire  chronologique 
des  roys  Charles  VI,  Charles  VII 
etc.  depuis  Tan  1400  jusqu'  en  1467, 
par  un  auteur  contemporain. 

Ausg. :  ein  Theil  von  1400  - 1422  ap. 
Godefroy,  histoire  de  Charles  VI.  Paris 
1653.  fol.  p.  441.  —  Der  andere  Theil  von 
1422-1467  ap.  Godefroy,  histoire  de  Char- 
les  Vn.  Paris  1661.  fol.  p.  369.  —  Mn 
Excerpt  mit  Fortsetz.  bis  1478  in  Supple- 
mens  aux  m^moires  de  Messire  Philippe 
de  Comines.     Bruxelles  1713.  8».  p.  319. 

Abrege  de  Thistoire  de  France, 
composee  en  latin  sous  le  r^gne 
de  Philippe-Auguste  et  traduite  en 
fran^ois  par  Tordre  d'Alphonse, 
comte  de  Poitou  et  frfere  deStLouis. 


98 


A.BREG6  —  ACTA 


Ausg.:  extraits  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p. 
278-2^0;  XII.  p.  222-227. 

Abr^ge  de  rhistoire  des  rois  de 
France. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ex  cod.  nis.  abbatiae 
S.  Victoris  Pari.s.  No.  419.  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  313;  XI.  p.  38G;  XII.  p.  228. 

Acciaiolus,  Donat.  (florent.  Staats- 
mann,  geb._1428,  f  1478):  Vita 
Caroli  Magni. 

Ausg. :  '  cum  Plutarchi  vitis  parallelis  Ro- 
mae  1470.  4«.  —  *  ed  G.  Wicelius,  hagio- 
logion  p.  178.  —  *  ap.  Freher,  corp.  hist. 
Franc.  p.  549-559.  —  *ap.  Mencken,  scr. 
I.  p.  813. 

Erl.-Schr.:    Bruni,  hist.  pop.  fiorent. 

Fabricius,    bibl.   lat.   med.   et  infim.   latini- 

tatis.  Lib.  1,  p.  7. 
Mazzuchelli,  gli  scrittori  d'Italia.  1. 1.  p.  41. 
Segni,  Ang.,  vita  di  Donato  Acciaioli,  data  in 

luce  da  Tom.  Tonelli.  Fiienze  1841.  8». 
Strnve.  bibl.historica  ed.  jVleusel.VII.  1.  p.352. 
Vgl.:  Bruni,  Aret.,  histor.  Florent.  (Uebers.) 
,.      Palmerius,  M.,  vita  (Uebersetz.) 

Accoltis,    Ben.    de  /      Aretinus 
Accoitus,    Bened.     i     (11466): 
De  bello  a  christianis   contra  bar- 
baros    gesto    pro    Christi    sepulcro 
et  Judaea  recuperandis,  libri  IV. 
1095-1187. 

Vollendet  .schone  Sprache,  aber  unkritisch  u. 

mangelhaft.     Tasso  benutzte  dies  Werk  in  d.  unten 

angegebenen  Uebersetzung  bei  seinera  Gerusalemme 

liberata. 

Ausg.:  •(Venetiis  1532.)  4».  —  ^tviederholt 

Basil.    1544.    8«.    —    »  ed.    c.    not.    Thom. 

Dempsterus.  Florent.  1623.   i".  —    *  recudi 

curavit  Henr.  Hofsnider.  Groning.  1731.  8". 
Uebers. :  franzos. :  Paris  1620.  8". 

italienlsch:  per  Fr.  Badelli.  Vinegia  1543, 
auch  1549.  8«. 

deutsch:  Benedictus  von  Areto,  Der  Hi- 
stori  von  dem  heerzuge  christlichen 
namens  zu  errettung  des  heyligen 
Landes.  Buch  1-4.  (Aus  Lateiuischer 
sprachen,  ins  deutsch  verdolmetschet 
durch  Heinr.  von  Eppendoi-fF.)  (Stras- 
burg  1551.)   kl.  fol. 

Erl.-Schr.:  Duchatius,  Vvo.  "Y/Swvo?  Jov- 
Xanov  TQtjXfiog  tov  Uqov  noXifxov,  ov 
inokf/utjaay  ol  'pQuyxoi,  xal  oi  ukkoi 
^toffrjkflg  X^icnuyot  (fitjyijafi,?  i.  Vv. 
Duchatii  Trecensis  belli  sacri  a  hYancis  ali- 
isque  christianis  adversus  barbaro»  gesti  pro 
sppulchro  et  Judaea  recupcrandis  narrationes 
quatuor.  Ex  latinis  Guilelnii  Tyri  episcopi, 
sed  maxime  Benedicti  de  Acoltis  exccrptae. 
Parisiis  1620.  80. 
Fabriciua,  blbl.  med.  et  inf.  latin.  lib.  I.  p.  8. 

Dialogus     de    praestantia 

virorum  sui  aevi. 

Ausg.:  '  Parmae  1689.  8«.  —  ^  wieder- 
holt  ibid.  1691.  8».  ~  »  ap.  Burmann,  thes. 
Ital.  XI.  prs.  6. 

Accounts  of  the  Great  Chamber- 


lains  of  Scotland,  and  some  other 
officiers  of  the  Crown,  reudered  at 
the  Exchequer,  1326 — 1453. 

Au.ig.:  edit.  by  Thom.  Thomson.  3  vols. 
4».  1817.  Dated  1837-45.  Printed  for  the 
Bannatync  Club. 

Acepbus  IVIorena,  vid.  Morena. 
Achardus  monach.  Claraevall.  (cca. 
1140),  vid.  Vita  s.  GotseUni. 

Acominatus,  vid.  Nicetas  Acomi- 
natus. 

Acropolita,  Georg.,  vid.  Georgius 
Acropolita. 

Acta,  vid.  auch  unt.  Gesta,  Historia, 
Synodus,  hesonders  unter  Vita. 

Acta  abbatum  Fuldensium  vetusta 
a.  744-916. 

Nur    mit   Vorsicht    zu  bcnutzen,   btibsch  ge- 
schrieben. 

Ausg.:  '  ap.  Schannat,  cod.  probat.  p. 
1-3.  —  »ap.  Bohmer,  fontes  m.  p.  XXVin 
u.  161-164. 

Erl.-Schr.:     Wattenbach,     Deutschlands    (ie- 
schichtsquellen  p.  131. 

Acta  Alexandri  III  papae  ab  eius 
temporis    auctore    cbnscripta.  1159 

—1178. 

Gehaltvoll. 
Ausg. :    '  ed.  Baronius,   annal.   ecclesiast. 
ad  a.    1159.   §.   28.  —  '  ap.  Muratori,   scr. 
rer.  Ital.  UI.  1.  p.  448.  —  *  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  XIII.  p.  665-671. 

Acta  archiepiscopor.  Rothomag. 
=  Gesta  arch.  Rothom. 

Acta  Benedicti  XII  papae  (f  1342). 
Ex  ms.  historia  Ptolemaei  Lu- 
censis  in  cod.  Vatic.  3766. 

Ausg.:  ed.  Papebroch.  ante  AA.  SS.  Boll. 
Mai.  V.  p.  *83-*86. 

Acta  Clementis  VI  papae  (f  1352). 

Ausg.:  ex  mss.  ed.  Papebrochius  ante 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  *86-*89. 

Acta  concilii  Causeiensis  a.  995 
auctore    Gerberto    archiepiscopo 

(t  1004). 

Sehr  vvichtist  fiir  die  Erklfiruog  desRioherns. 
Ausg.:   ap.   Pertz,   mon.  hist.  Germ.  scr. 
III.  p.  691-693. 

Acta  concilii  Mosoraensis  a.  995 
auctore  Gerberto   archiepiscopo. 

Uncntbehrlich  boim  Studium  des  Richerus. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  cod. 
Voss.  4*.  No.  54  sec.  X.  —  Wolfen- 
biittel,  Helmst.    No.  32.  fol. 

Ausg.:   ap.  Pertz,  mon,  hist.  Germ.  scr. 


ACTA  —  ACTE 


99 


in.  p.  690.  691.  —    *ap.  Bouquet,  rec.-X. 
p.  532. 

Acta  concilii  Remensis  ad  S, 
Basolum  a.  991  auctore  Gerberto 
archiepiscopo. 

Beim  Stiidium  des  Richerus  unentbehrlich. 

Eandschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  Voss. 
cod.    No.  54.    4».    sec.  X. 

Ausg.:  ^ap.  Pertz,  mon.  Germ.  hist.  scr. 
III.    p.    G58-686.    —    *vorher    Francofurti 

1600.    8«. 

Erl.-Schr.:     Wattenbach,     Deutschlands     Ge- 
schichtsquellen  p.  204. 

Acta  concilii  Ticinensis  a.  876 
habiti  pro  electione  Caroli  Calvi 
in  regem  Italiae. 

Ausg.:  c.  animadverss.  J.  A.  Saxii  ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  11.  2.  p.  150 
-158.  —  Duchesne  und  Baluze  gehen 
dieselben  Acta,  aber  verstummelt. 

Acta  coronationis  Karoli  impe- 
ratoris  Ludovici  filii. 

Ausg. :  ed.  Pithoeus ,  annal.  et  histor. 
coaet.  script.  XII.  Ed.  Francof.  p.  498-506. 

Acta  de  exauctoratione  Wences- 
lai  imp.  et  Ruperti  imp.  electione 
a.  1400. 

Amg. :  '  ed.  Urstisius  ,  German.  histor. 
illustr.  n.  p.  180-183.  —  *  ap.  Martene  et 
Durand,  coUect.  ampl.  IV.  p.  1. 

Acta  electionis  Conradi  IV. 
Ausg. :  ap.  Baluze,  miscell.  I. 

Acta  fundationis  monasterii  Mu- 
rensis,  vid.  OriginesMurens.  monast. 

Acta  irapiae  et  nefandae  exaucto- 
rationis  Ludovici  Pii  imperat.  apud 
Compendiura  a.  833. 

Ausg.:  '  ed.  Pithoeus,  aunales  et  histor. 
coaet.  script.  12.  Ed.  Francof.  p.  322-330. 
—  *  ap.  Duchesne,  script.  rer.  Fr.  11.  p. 
331,  —  *  in  Baronii  annal.  ecclesiast.  IX. 
p.  820.  —  *ap.  Sirmondi,  concil.  Gall.  11. 
p.  560.   —   *  ap.  Bouquet,  rec.  VI.   p.  243. 

Erl.-Schr.:  te  Cointe,  refutatio  horum  acto- 
rum,  —  in  eius  Annal.  eccles.  VIII.  a.  833. 
no.  38. 
Paschasius  Radbertus,  vita  s.  Walae  ab- 
batis  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  V. 
p.  458. 

Acta  Innocentii  VI  papae  (tl362). 

Ausg. :  ex  ms.  ed.  Papebroch.  ante  AA. 
SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  *89-*91. 

Acta  inter  Bonifacium  VIII,  Bene- 
dictum  XIj  Clementera  V,  summos 
pontifices ,  et  Philippum  Pulchrum 
regem  Francorum. 

Ausg. :  '  accedit  eorum  historia  ex  variis 
scriptt.    s.  1.    (Trecis   ap.   Chevillot)    1613. 


12mo.  —  'auctiora,  cum  eonindem  histor. 
ex  variis  scriptt.  (accedit  Tractatus  sive 
quaestio  de  potestate  papae,  scripta  cca. 
1300).  s.  1.  (Parisiis)  1614.  8».  fferaus- 
geber  war  Fr.  Pithoeus. 
Vgl.  Fasciculus  actorum. 

Acta  Johannis  XXII  papae  (f 
1339).  Ex  mss.  Bernardi  Guidonis 
et  Ptolemaei  Lucensis   coaevorum. 

Ausg.:  ed.  Papebrochius  ante  AA.  SS. 
BoU.  Mai.  V.  p.  *75-*80. 

Vgl.  Vita  Johannis  XXII. 

Acta  legationis  Hugolini  cardin. 
episcopi  Ostiensis  (Gregorii  IX.) 

Sehr   wichtig  fiir  die   Oesch.   Friedrichs   II.; 
enthalt  Briefe  Gregors,  Friedrichs  u.  s.  w. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  anni 
1221  u.  1222.  fol.  No.  5152  A.  Colb.  1660. 
regius  4252.    Original. 

Acta  martyrum,  vid.  Martyrolo- 
gium. 

Acta  Murensia,  vid.  Origines  Mu- 
rensis  mon. 

Acta  Nicolai  antipapae  (f  1333) 
et  schismatis  exorti.  Ex  ms.  Fuxensi 

Bernardi  Guidonis. 

Ausg.:  secvmd.  Bosquetum  ed.  Pape- 
brochius  ante  AA.  SS.  BoU.  Mai.  V.  p. 
*80-*83. 

Acta  patriarchatus  Constantinopo- 
litani  a.  1315 -»1402., 

Ausg.:  e  codd.  mss.  biblioth.  palatinae 
Vindobon.  ap.  Miklosich  et  Miiller,  acta  et 
diplomata.   Vol.  I. 

Acta  translationis,  vid.  unter  Vita. 

Acta  Urbani  VI  papae  (f  1389) 
electionis  et  schismatis. 

Ausg.:  ex  ms.  ed.  Papebroch.  ante  AA. 
SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  *95-*101. 

Acta  urbium  Cremsensis  et  Stei- 
nensis  tempore  belli  inter  Fride- 
ricum  imper.  ducemque  Austriae 
ac  Mathiam  Corvinum  Hungariae 
regem,  et  sub  harum  duarum  ur- 
bium  obsidionem,  quibus  earundem 
iura  municipalia  et  privilegia  sub- 
iunguntur. 

Ausg.:  ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr.  III. 
p.  257-394  mit  dessen  Observatt.  praeviae. 

Acta  Vaticana  Baronii,  vid.  Cen- 
cius  Camerarius. 

Acte  fait  par  les  Milauois  devant 
le  cardinal  d'Amboise  le  17.  avril 
1500  sur  le  pai'don  par  eux  requis 
k  cause    de    leur  rebellion   contre 


100 


ACITTHEIS  —  ADAMUS 


Louis  XII  roy  de  France,  duc  de 
Miian. 

Ausg. :  '  ap.  Godefroy ,  hi.stoirc  de  Loiiis 
XII.  I.  No.  4.  —  *  ap.  Seyssel,  histoirc  de 
Louis  XIL  Paris  1615.  4».  p.  192. 

Acuthels  (aus  Indra,  cca.  1452): 
De  gestis  Spalatinorum  sive  Spa- 
latensium  in  Dalmatia  usque  ad 
a.  1452. 

jScriptor  ouini  sane  commiseratkino  (lifjiiissi- 
mus.'     Haner. 

Ausg.:     '  zusanimen    mit    Joaiinis    Lucii 

Dalmatae  De  reguo  Dalmatiae  et  Croatiac. 

Amstelodami    1666.    fol.    No.  VI.   —    *  ap. 

Schwandtner,  scr.rcr.  Hungar.  III.  p.  654-661. 

Erl.-Schr.:  Haner,  de   scriptorib.  rcrum  Ilunga- 

ricar.  p.  37. 

Adaibero  episcopus  Laudunensis : 
Carmen  ad  Rotbertum  regem 
Francorum. 

Gibt  manche.i  Brauchbare;  Stil  dunlcel. 

Ausg. :  ^  zusammen  mit  Carmen  panegyri- 
cum  in  laud.  Berengarii  ed.  H.  Valesius. 
Paris.  1663.  8».  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  64-92. 

Uebers. :  publ.  en  prose  fran^.  par  Guizot, 
collection.  VI.    Paris  1824. 

Adalbertus,  vgl.  auch  Adelbertus. 

AdalbertusdiaconusBabenberg.,^/^. 
Vita  s.  Hcinrici  11. 

Adalbertus  episcopusPpagensis,  vid. 
Vita  s.  Alexii  conf.  {hoinilia.) 

Adalbertus  monach.Floriacens.,  vid. 
Vita  s.  Benedicti  abb.  Casin.  {unt. 
Transl.; 

Adaibertus  prior  Augustanus,  vid. 
Vita  s.  Siniperti. 

Adalboldus  monachus  Lobiensis 
et  episc.  Traiect.  (f  1027),  vid. 

Vita  s.  Ileinrici  II. 
,,     ,,   Walburgis. 

Adalgisus,  monach.  Remens.  ( 1 1 50), 
vid.  Vita  s.  Theoderici  abb.  Rem. 
imiracula.) 

Adam  de  ia  Haiie:  Cest  du  roi 
de  Sezile  {Charles  d'Anjou  f  1284). 

Ausg. :  ap.  Buchon,  colkH-t.  VII.  p.  23-26. 

Adam  de  Montaldo  =  Adamus 
de  Montaldo. 

Adam  Merimouth  =  Adamus 
Murimuthensis. 

Adamnanus  abbas  Hiiensis  in  Scotia 
(cca.  705) :  Libri  .'}  de  locis  sanctis 
ex  relatione  A  r  c  u  1  f  i  episcopi  Galli. 

Ausg.:    ^  unl.    d.    Tit.:    Adamanni    de 


situ  terrac  sanctac  et  quoruiidani  alior. 
locor.,  ut  Alcxandriac  et  C.P.  libri  3  ed. 
Jac.  Grctser.  Ingol.stad.  1619.  4«.  —  »wie- 
derholt  aj).  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
sacc.  111.  2.  p.  .502-522.  Vgl.  p.  499. 
l'yl.  Vita  s.  Columbae. 

Adamnanus  Scotohibernus  abbas 
=  Adamnanus  abbas  lliiensis. 

Adamus  Bremensis  (lebte  1067 
als  Domherr  inBremen,  f  um  107G) : 
Gesta  Hammenburgensis  ecclcsiae 
pontiiicum,  seu  Historia  ecclesia- 
stica,  seu  Bremensium  praesulum 
historia.  Libri  4. 

Umfasst  das  Erzbisth.  Ilamburg,  Scandinavien, 
Diinemark  und  das  nordwestl.  Deutschland,  doch 
auch  Britannien,  reicht  von  78« — 1072.  —  .\dam  ist 
der  erste  und  trefflichste  Geschichtschreiber  des 
nordlichen  Deutschlands;  der  Stil  etwag  hart. 

Ilandschr.:  Bremen,  Gymn.-Bibl.,  voU- 
standiger  krit.  Apparat.  —  Kopenhagen, 
k.  Bibl.  altere  Samml.  mbr.  sec.  XII. 
XIII.  4».  No.  2296  (ex  bibl.  Sevel);  — 
chart.  ,sec.  XVI.  XVII.  No.  1175;  —  ,de- 
scriptio  region.  et  insul.  aquil.'  chart.  sec. 
XVI.  fol.  No.  719.  —  neue  Samml.  ,de- 
script.  reg.  septent.'  chart.  anni  1685.  4®. 
No.  522.  —  ,Scholia  antiq.  ad  libell.  insul. 
aquilon.'  chart.  8".  No.  139.  —  alte  Samml. 
,  descript.  insul. '  chart.  sec.  XV.  No.  718. 
Vgl.  Pertz'  Archiv  VI.  p.  836  S.  VII.  448  ff. 

—  Leyden,  Un.-Bibl.  Voss.  Lat.  mbr.  sec. 
XL  4».  No.  123.  —  Kom,  bibl.  Vatic.  No. 
2010.  mbr.  anni  1451.  Vgl.  Pertz,  I.  c.  V. 
153.  _  Wien,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XIII.  4». 
No.  .413.  J'gl.  Pertz,  1.  c.  m.  651.  — 
Wolfenbuttel,  chart.  .sec.  XV.  fol.  Gud. 
83.  —  Vgl.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  271-276. 

Ausg. :  '  ed.  A.  S.  Velleus  (Vedel) ,  Haf- 
niae  1579.  4«.  —  *  ed.  E.  Lindenbrog. 
Lugd.  Batav.  1595.  4».  —  '  ap.  Linden- 
brog,  script.  rer.  Germ.  sept.  Francof.  1609. 
1630.  —  *cd.  J.  J.  Mader.  Helmstad.  1670.  4». 

—  *ap.  Lindenbrog,  scr.  ed.  J.A.  Fabricius. 
Hamburgi  1706.  p.  1  {sehr  fehlerhaft.)  — 
•  32  Capitel  des  1.  Buches  notis  Sperlingii 
illustrata  ap.  Westphalen,  mon.  ined.  U. 
p.  615.  —  '  ex  jecens.  Lappenbergii. 
Hannov.  1846.  8®.  —  '  ex  eiusd.  rcciiis. 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  VH.  p.  280-389. 

Uebers.:  '  Adams  (v.  Bremen)  Gesch.  der 
Ausbrcitung  d.  cliri.stl.  Keligion  durch  die 
hamburg.  u.  brem.  Kirche  in  d.  benachbarten 
Norden  etc.  Aus  d.  Lat.  m.  Anm.  v.  C.  M  i  e  s  e - 
gaes.  Bremen  1825.  8».  ScUecld.  —  »A.'s 
hamburg.  Kirchengcsch.,  libersetzt  von  M. 
Laurent.  Berlin  1850.  (Geschichtschr.  d. 
deutsch.  Vorz.  XI.  Jahrh.  7.  Band.)  —  »Dcn 
grossten  Theil  d.  3.  u.  4.  Bchs.  gab  F.  B.  von 
Buchholz  m  Anhange  zu  seln.  Utbers.  des 
Lambertus  Hersfeldcns.  («.  d.) 

QueUen:  Asmussen,  J.,  de  fontibus 
Adami.    KUiae  1834.   4». 


ADAMUS  —  ADELBERTUS 


101 


Lappenberg  tn  Pertz' Archiv  VI.  p.  770. 
Stenzel,   Gesch.   der    friinkischen   Kaiser 
II.  p.  95. 

Berichtigungen  und  Erlauterungen  dieses 
Werkes  in:  '  Nova  commentar.  societ. 
Gotting.  I.  2.  p.  126;  —  '  ed.  Lambecius, 
rer.  Hamburg.  11 ;  —  *  ap.  Staphorst,  hist. 
eccles.  Hamburg.;  —  *  ap.  Chr.  Fr.  Feust- 
king,  observatt.  ad  Adami  histor.  eccl.  ed. 
J.  J.  Mader ;  —  *  wiederhoU  ap.  West- 
phalen,  mon.  ined.  in.  p.  385. 

Erl.-Schr.:    Dreyer,   Sammlung  verm.  Abhand- 
lungcn  I.  p.  107-138. 
Fabricius,   bibl.  med.   et  inf.  latinitatis  Lib. 

I.  p.  17-19. 
Giesebrecht,   zur  Beurlheilung  Adams  von 
Bremen,  —  in  Baltische  Studicn.  Stettin,  VI. 
1.  p.  183. 

liber   die  Nordlandskunde   des   Adam  v. 

Bremen,  —  m  Histor.  u.  literar.  Abhandl.  der 
Konigsberger  deutsch.  Gesellschft.  Hrsg.  v. 
F.  W.  Schubert.   Konigsb.  III.  p.  141. 

Wendische  Geschichten  irl.  p.  317. 

W.,  Geschichte  der  deutschen  Kaiserzeit 

I.  p.  752. 

nSusser,   die    teutschen    Geschichtschreiber. 

Hcidelbcrg  1839.  p.  80. 
Hegewisch,  historische  und  literarische  Auf- 

satze  p.  191-221. 
P e  rt  z,  iibcr  die  wiener  Handschr.,  —  m  seinem 

Archiv  III.  p.  651-667. 
Seelen,  J.  H.  a,  de  Adamo  Bremensi  diatribe, 

—  in  eius  Misccllai).,   (Lubecae  1736.  8»)  II. 

p.  415-493. 
Waitz  in  Schmidfs  Zeitschrift  f.  Geschichts- 

wissenschaft.  1844.  II.  p.  104.  Vgl.  Gottinger 

gel.  Anzcigen.  1856.  p.  1906. 
Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  252-25.5. 
NB.    Als  hesonderer  Abdruckfindet  sich  aus  dem 
grossem  Werke  iwo  er  den  lib.  IV.  bildet)  geschieden: 

'  Libellus  de  situ  Daniae  et 
reliquarum  quae  trans  Daniam 
sunt  regionum,  ap.  Lindenbrog, 
scr.  rer.  Germ.  1706.  p.  55.  — 
*  wiederhoU  als  hesondere  Ausgahe 
unter  d.  Tit.:  Chorographia  Scan- 
dinaviae  sive  descriptio  vetust. 
regionum  et  populorum  aquilo- 
narium,  Sueciae,  Daniae  et  Nor- 
vegiae  per  ven.  virum  Adamum  .... 
nunc  vero  a  Joh.  Messenio  .... 
publicata.  Holmiae  1615.  4".  — 
^  wiederh.  in  Joh.  Stephanii  sylloge 
scriptorum  de  regno  Daniae.  Lugd. 
Batav.,  Elzevir.  1629.    l^'"*'.    p.  1. 

Vgl.  Vita  s.  Libentii  arch.Brem. 
„     ,,   Unnis. 

Adamus    Claromontensis,   clericus 

episcopi  Claromont,  (flor.  1272): 
Flores  historiarum  ex  historiali 
speculo  fratris  Vincentii  Bello- 
vacensis;  c.  contin.   ad  "a.   1270. 

Ausg.:    prooemium    et   excerpta    a.    1243 
-1268  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.    p.  76-79. 
Erl.-Schr.:    Histoirc    litteraire     de    la    France 
XIX.  p.  434. 


Adamus  de  Marisco,  vid.  Episto- 
lae  -Adae  de  M. 

Adamus  de  Montaldo,  Genuensis, 
ord.  erem.  s.  August.  (flor.  a.  1480); 
De  laudibus  familiae  de  Auria 
opusculum. 

Ausg.:  primiun  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXI.  p.  1177-1186. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf,  lati- 
nitatis  ed.  Mausi  V.  p.  86. 

Adamus  de  S.  Victore,  vid.  Vita 
s.  Bernardi  Ciaraev.  {epitaphium.) 
AdamusDomer8hamensis(ca.  1270): 
Historia  controvers.  inter  episcopos 
Bathonienses  et  monachos  Gla- 
stonienses,  sive  Historia  de  rebus 
gestis  Glastoniensibus.  1126 — 1290. 
Ausg.:  *  ap.  Wharton,  Anglia  sacra. 
Lond.  1691.  I.  p.  578-583.  —  » ed.  Hearne. 
Oxonii  1727.    2  vol.    8». 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum.  1729.  p.  183. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.  Lib.  . 

I.  p.  21. 
Journal  des  Savans.  1728.  Mai.  p.  133. 

Adamus  Murimuthensis:  Chronicon 
sive  Historia  sui  temporis  sive 
Tomi  duo  annalium  rerum  Anglica- 
narum  ab  a.  1303 — 1346.  Ab  alio 
continuat.  ad  a.  1380. 

Eandschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Mus.  bibl.  Cott. 

Ausg. :  •  ed.  Ant.  Hall ,  mit  der  Fortsetz. 
des  Trivetus  (s.  d.)  Oxonii  1719-22.  2  vol. 
8°.  —  *  nunc  primum  per  decem  annos 
aucta,  cum  eorundem  continuat.  a  quodam 
anonymo  ...  ed.  et  rec.  Th.  Hog.  Londini 
1846.  8».  Printed  for  the  engl.  historic. 
Society.  (10  sh.  6  d.)  —  Einige  Fragmente, 
von  1326-1377,  ed.  Th.  Hearue  unt.  d. 
Tit.:  Anonymi  historia  Edwardi  tertii  zu- 
sammen  mit  Galtherus  Hemmingford.  H. 
p.  387  sq. 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum.  IX.  Supplem.p.  181. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latin.  Lib.  I. 
p.  24. 

Adamus  Opatowius  (saec.  XV.),  vid. 
Vita  s.  Johannis  Cantii. 

Adamus  Parisiensis,  vid.  Vita  s. 
Domnii. 

Addicioun  of  Scottis  croniklis 
and  deidis,  and  a  short  Chronicle 
of  the  reign  of  James  the  Second, 
king  of  Scots  (f  1460),  an  histori- 
cal  fragment  from  a  ms.  in  the 
Auchinleck  library. 

Ausg.:  edit.  by  T.  Thorason.  Edinburgh 
s.  a.  (?  1818).  4».  Privately  printed. 

Adelbertus,  sieh  auch  Adalbertus. 


102 


ADELBERTUS  —  ADO 


Adelbeptus  abbas  Heidenheimensis 

(cca.   1150),  vid. 

Vita  «.  Willlbaldi. 
,,      „  Wunnibalili. 
.,     ,,  Riohaidi  reRis  (V.  epit.) 

Adelbertus  ppior  S.  Udalrici  (cca. 

1240),  vid.  Vita  .s.  Simperti  episc. 

Adelboldus,  sieh  auck  Adalboldus. 

Adelmus  abbas  Malmesburiensis 
=  Adelmus  Schirebiirnensis. 

Adelmus  Benedictinus  monachus, 
vid.  Einhardus,  annales. 

Adelmus  Sagiensis  episcopus  (cca. 
880),  vid.  Vita  s.  Oportunae. 

Adelmus  Schirebupnensis  episcop. 
(t  700),  vid. 

Vita  s.  Scholasticae  [carmen).  [Opera 
A — i  quae  extant  omnia  primum  ed.  J. 
A.  Gile.-).  Oxonii  1844.  So.  2  Thlr.  20  Sgr.] 

AdelphuSjJoh.:  Turckisch  Chronica 
von  irem  ursprung  anefang  und 
regiment  biss  uff  dise  Zeit,  sampt 
yren  kriegen  und  streyten  mit  den 
christen  begangen. 

Ausy.  .•  '  Strasbnrg,  M.  Flach,  MCCCCXIII 
(pro  1.513.)  fol.  jWtt  Ilolzschn.  —  ^unederk. 
ibid.,  Joh.  Knoblouch  1516.  fol.  Mit  zahl- 
reichen  giU  ijearbeiteten  Holzschnitten. 

Adelpedus  =  Alredus. 

Ademarus  Cabannensis,  monachus 
Engolismensis,  tum  S.  Martialis 
Lemovicensis  (f  p.  1029):  Chro- 
nicon  Aquitanicum  et  Francicum 
seu  historia  Francorum,  libri  3. 

Vom  Ursprung  der  frank.  Monarchie  bis  1029. 
Hat  die  gcsta  reg.  Francor.  ganzlich  in  sich  auf- 
genommen.  —  Ist  niemals  vollstandig  gedruckt. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  111  u.  Pertz'  Archiv  VII.  p.  432. 

Ausg.:  'Das  2.  Buch  ohne  ^4.'«  Namen 
als  M  o  n  a  c  li  u  s  E  n  g  o  1  i  s  m  e  n  s  i  s  d  e 
vita  Karoli  Magni  zuerst  ed.  Pithoeus, 
script.  coaet.  XII.  ed.  Paris.  pag.  6,  ed. 
Francof.  j).  230.  —  '^  hieraus  ap.  Duchesne, 
.script.  II.  p.  08  u.  —  *  ap.  Hchilter-Kulpis 
No.  V.  p.  ^n-C)").  —  Excerpta  aus  Adem. 
imt.  (I.  'J'i/i/:  '  A(]uitaiiicac  histor. 
fragnicntuiii,  Ji.  ^77-1028  cd.  Pithocus, 
script.  XII  coaet.  ed.  l'ari  .  y.  Iir, .  r,/. 
Francoj.  p.  517  —  *?«.  iti  ./  -  r,,  Mil|rt. 
vet.  hist.  Franc.  XI.  p.  70.  —  '  iricdcrholt 
ap.  Duchcsne,  script.  II.  p.  <i.'!_':  IV.  p.  80. 
—  Ein  kurzes  Frayrnent  aus  A.  auch  bei 
Duchesne,  liist.  Normann.  p.  19.  —  Frag- 
merttum  de  s.  Adalbcrto  ep.  Pragensi  et  s. 
riiiiiiiiic  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
.~,'u c.  V.  p.  871.  872.  — -  Grossere  Stellen 
sehr  ynt  ed.  .7.  Besly,    histoire   dcs   comtes 


de  Poictou  et  ducs  de  Guyenne.  Paria 
1647.  fol.  —  Fine  vollstand.  Ausg.  wollte 
Labbc  geben,  er  folgte  jedoch  einem  inter- 
poUrten  Codex  u.  brachte  deshalb  an  ein- 
zelnen  Stellen  Thuan's  eingeschobene 
Worte,  bibl.  nov.  mss.  11.  p.  151-175.  — 
Aus  T.  abhc  u.  Duchcsnc  der  grossere 
Theil  roi,  A.V.  Gesch.  ap.  Bouquet,  rec.  II. 
p.  ol  l:  V.  p.  J84;  VI.  p.  223;  VII.  p.  225. 
VI II.  \>.  232;  X.  p.  144-164.  —  Gleich- 
/(?//.v  ;iicht  vollstdndig  ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
innii.  scr.  IV.  p.  113-148.  —  Ein  Auszug 
tiiis  A.,s  hist.  von  Pharamund — 1029  nebst 
Fort.ietz.  bis  1652  unt.  d.  Tit..  Historiae 
Francorum  seu  chronici  Ademari  epi- 
tome,  c.  notis  et  interpretatt.  Petri  a  S. 
Romualdo.    Paris.  1625.    12mo. 

Erl.-Schr.:  de   la   Curne   de   St.   Palaye,  notice 

d'iin  ms.  intitul(5  Vita  Oaroli  ,M..       in  Mcm. 

de  l'acad.    des  inscript.   hist.    II,  ii.  i'ii  (cii. 

a  la  Haye,  hist.  IV.  p.  437.) 
Semler,  Versuch  den  Gebraucli   dcr  Quellen 

in   d.    Gesch.   der  mittlern   Zeit   /,ii   erleich- 

tern  p.  .')3. 
Wiiitz     in   Jahrbiicher   fiir    wissenschaftliche 

Kritik.  1837.  II.  No.  89.  p.  708. 

Vyl.  Historia  Francorum  brev.  inde. 

Ademapus:  Commemoratio  abbat. 
Lemovicensium  basilicae  s.  Martia- 
lis  apostoli;  cui  monachus  alter, 
antea  Henrici  11  regis  Angliae 
capellanus,  Helias  de  Roffiaco 
nominatus,  appendicem  seu  con- 
tinuationem  eorundem  abbatum 
adtexuit,  ab  alio  quoque  deinceps 
auctum.    84(8—1105. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  II.  p.  271 
-275. 

(Adenulfus)  De  excidio  urbis  Ac- 
conis  libri  II. 

Der  Verfas,.ier  scheint  Zeilgenosse  zu  sein. 
Ausg. :   ap.  Martene    et  Durand,  ampliss. 
coll.  V.  p.  757-784. 

Adenulphus  archiepisc.  Capuanus, 
vid. 

Acta  s.  Marci  i'iii,-i:,  .\tiii. 
.,     ss.  Niciiiitlri  el  .M. 

Adjudication  ducomtedeProvence 
a  Louis  XII  contre  les  pretentions 
de  Ren4  duc  de  Lorraine,  extraite 
d'une  histoire  manuscrite  de  France 
qui    commcifbe    Fan    1270   et  finit 

l.")10. 

Akkii.:  ,hi.  (ioilcfiiiv ,  liistoire  de  Louis 
XII.  IJ.  Nu.  2. 

Adnotatio  Radbodi  episcopi  Traie- 
ctensis  a.  900,  vid.  Vita  s.  Radbodi 
ep.  Traiect. 

Ado  archiepiscopus  Viennensis 
in  Lotharingia   (f  16.  Decb.  874): 


ADREVALDUS  —  AEGIDIU8 


103 


Chronicon  sive  Breviarium  chro- 
nicoruin  de  sex  mundi  aetatibus 
ab  Adamo  usque  ad  a.  869. 

Voller  Fehler  untl  vorgefasster  Meinungen; 
Handschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  sec.  XI. 
fol.    No.  120;    reicht   bis   1032.    —    Cam- 
bridge,  Corpus  college,  sec.  XI.  No.  290. 

—  Leyden,  Un.-Bibl.  Voss.  mbr.  fol.  sec. 
XI.  No.  96;  —  sec.  XL  No.  39.  —  Mont- 
pellier,  Un.-Bibl.  sec.  XUI,  No.  31.  fol.; 

-  No.  377  f.  61'  —  Paris,  k.  Bibl.  No. 
4888;  —  sec.  XIII.  No.  5512.  4;  Notre 
Dame  No.  135.  mbr.  sec.  XIII.  fol. 

Ausg.:  '  edit.  cum  Gregorio  Turon., 
auspiciis  Guil.  Parvi  in  aedib.  Ascens. 
Paris.  1512.  fol.  —  ^  ex  recens.  Guil. 
Morelii.  Paris.  1561.  8o.  kinter  Gregor. 
Turou.  —  *  einzeln  cura  M.  Flacii.  Basil. 
1568.  8«.  —  •'ed.  Laur.  Barre,  bistor. 
christiana  veterum  patrum.  Basil.  1585. 
fol.  —  *  in  Bibliothecis  Patrum.  Paris. 
1589.  1644.  1654.  VII;  Coloniae  1618.  IX; 
Lugduni  1677.  XVI.  —  Excerpta  'ap. 
Bouquet,  rec.  IL  p.  666-673;  V.  p.  316; 
VI.  p.  190;  VII.  p.  54.  —  *ap.  Pertz,  mon. 
II.  p.  315-323  ab  a.  527-869  cum  2 
contin.  usq.  ad  a.  1031.  pag.  324-329. 

ETl.-Schr.:    Bahr,  Gesch.  der  romischen  Litera- 

tur   im   karolingischen   Zeitalter  p.  182.  500. 

Fabricius,   bibl.   med.  et  intimae  latinitatis 

Lib.  I.  p.  42. 
Mabillon,  elogium  historicum  s.  Adonis  arch. 
Vienn.  in  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p. 
262-275. 
Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptor.  historicis  p.  42. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  119. 

Vgl.   Fragmentum  hist.    Franc.    ex   Ad. 
llartyrium  ss.  Maximae,  Don. 
Martyrologium  Adonis. 
Vita  s.  Bernardi  arch.  Vienn.  {mirac^ 
„     „  Desiderii  Vienn.  {acta  transl.) 
„    „  Thcuderii. 

AdrevaldusFloriacensis  monachus 
(f  cca.  878),  vid. 

Vita  s.  Aigulfi. 
„     „  Benedicti   abb.  Casin.    (rnirac.  et 
translalio.) 
Erl.-Schr.:   Bsihr,   Geschichte  der  romischen  Li- 
teratur  im  karolingischen  Zeitalter  p.  253.      . 
H  i  stoi  re  littdraire  de  la  France  V.  p.  516-520. 
Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis.    Ulmae  1763.  p.  43. 

Adrianus  de  Veteribusco,  S.  Lau- 
rentii  Leod.  monachus:  Chronicon 
Leodiense  sive  Opus  rerum  Leodi- 
ensium.    1429—1483. 

Ausy.:  ap.  Martene  et  Durand,  coU. 
ampl.  IV.  p.  1199. 

Erl.-Schr.:  F  oppen  s,  bibliothecaBelgical.  p.  22. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  ge- 
schiedschrij^rs  p.  87. 

Historia  collegiatae  s.  Petri 

Eyncurtensis  ecclesiae  ad  Louani- 
ensem  s.  Jacobi  parochialem  eccle- 
siam  translatae.    1037 — 1470. 


.:  ap.    Martene    et   Durand,    ampl. 
coll.  III,  p.  1183. 

Historia  S.  Laurentii  Leo- 

diensis  monasterii. 

Ist  aus  Rupertus  abb.  S.   Herib.   Tuit.  abge- 
schrieben. 

Ausq.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
coll.  iV.   p.  1034-1164. 

Adrianus  praepos.  Malbodii,  vid. 
Vita  s.  Aldegundis  {hist.  transl.) 

Adso,  vgl.  aucli  Anso. 

Adso  Dervensis  abbas  (cca.  990): 
Catalogus  pontificum  Tullensium. 

Vollig  im   Legendenton  verfasst  u.   zu  histor. 
Zeusrniss  unbrauchbar. 

Ausy. :  '  zum  Tkeil  ap.  Martene ,  thes. 
anecd.  IIL  p.  989.  —  '  vollstandig  ap. 
Calmet,  histoire  eccldsiastique ,  preuves 
p.  83. 

Auszug  hieraus  bis  1530:  Cedulae  cuius- 
libet  episcopi  TuUens.  seu  epitaphia  episc. 
Tullens.,  ibid.  p.  165. 

Vgl.  auch  Vita  s.  Apri  (mirac.) 
„     „  Basoli. 
„      „  Bercharii. 
,,      ,,  Frodoberti  (transl.) 
„      „  Mansueti  ep.  Tull. 
,,      „  Mansueti  Scoti. 
Erl.-Schr. :  Ri  vet ,  histoire  litt^raire  VI  p.  471-492. 
Schiiz,  H.,  commentariuscritic.de  scriptis  et 

scriptoribus  historicis  p.  44. 
Vita  V.  Bereharii  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.   saec.  II.  p.  848.  —  u.  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  487.  488. 

Adso  Hemerieus  abb.Luxov.  (saec. 
X.),  vid.  Vita  s.  Waldeberti  abb. 
Luxov. 

Adto  abbas  Vallum- 
brosanus  = 

Adto  Pacensis,  Lusi- 
tanus  = 

Adto  episoopus  Pisto- 
riensis 

Adventius  episcopus  Metensis  (f 
875),  vid. 

Epistolae  Adventii. 
Epitaphium  Adventii. 

Aegidius  abbas:  Pro  privilegiis 
ecclesiae  Arelatensis  Symmacho 
papae  a.  514  obiatus  libellus  cum 
Symmachi  responso  ad  Caesarium 
Arelatensem. 

Ausg. :  '  ap.  Sirmondi,  concilia  Galliae  I. 
p.  187.  —  *  ap.  Labbe,  concil.  IV.  p.  1310. 

Krl.-Schr. :  Baronius  ad  martyrologium Roman. 
1.  Septemb. 

Aegidius  Aureae-Vallis  (Orval)  reli- 
giosus:  Gesta  Leodiensium  pontifi- 
cum  a  dom.  Theoduino  usque  ad 
Henricum  lU.    1048—1246. 


(cca.  1133), 

vid.  Vita  s. 

Johannis 

Gualberti. 


104 


AEGIDIUS  —  AENEAS 


Der  Text  des  Hariger  und  des  Anselm. 
canon.  ist  diesem  Worke  in  verkiirzter  und  inter- 
polirter  Gcslalt  einverleibt. 

Ausy.:  '  ap.  Joh.  Chapeaville,  atictores 
de  gestis  pontif.  Leod.  11.  p.  1-270.  — 
'  Brnchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p. 
605-617. 

Erl.-Schr.:  Wilmans  in  Pertz'  Arch.   x.  p.  218. 
W  i  n  d  ,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  3ti. 

Aegidius  de  Roija,  monachusDimen- 
sis,  antea  magister  Parisiensis  et 
abbas  (f  1478) :  Chronicon  Dunense 
(Duins  bei  Briigge)  s.  annales 
Belgici,  ab  a.  792—1478. 

Ein  knapp  zusammengezogener  Auszug  aus 
dem  chronodromon  des  Brando  Johannis  ord. 
Cisterc,  mon.  Dunensis  (t  1428)  bis  zum  J.  1428; 
von  da  an  selbstandig. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  B.  chart.  sec. 
XV.  fol.  No.  7978.  Autoyraphon  des  Brando. 
—  Montpellier,  Un.-Bibl.  sec.  XV.  4». 
No.  375  (-1414,  c.  continuat.  -14.30).  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  No.  5041.  1  (von 
792-1477.) 

Ausg. :  '  ed.  Sweertius ,  rer.  Belgic.  ann. 
Francof.  1620.  I.  Brando's  u.  Aegldius'' 
Werk  vereinigt;  von  letzterm  nur  das  selb- 
stdndig  Verfasste.  Sehr  schlecht,  wie  B  o  u  - 
hier  angiebt.  —  '  annales  ...  eruti  ab  A. 
Schotto  s.  1.  et  a.  fol. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,    bibl.    med.   et  inf.   lati- 
nitatis.  I,ib.  I.  p.  61. 
Wind,  bibliotbek  der  Nederlandsche  geechied- 
sfhrijvers  p.  83. 

Aegidius  Parisiensis,  decan.  S.  Mar- 

celli  (flor.  1198):  Carolinus  sive 
De  gestis  Caroli  Magni  carmen 
hexametrum  ad  informationem  Lu- 
dovici  filii  Philippi  Augusti.  Libri  5. 

WichtifT  fiir  die  Jiiteraturgeschichte. 
Ausg. :  '  nur  das  5.  Buch  ap.  Bouquet,  rec. 
XVn.  p.  289-301.  —  »  Bruchstiick  unter 
d.  Tit. :  Fragmenta  de  Ludovico  VIII.  .  . . 
et  de  Parisiensib.  litteratis  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  V.  p.  323. 

Aegidius  Petrus,  vid.  Petrus  Ae- 
gidius. 

Aeifred  the  Great  (f  901),  vid. 
Orosius  ( Uebers. :  The  Anglo-Saxon 
version.) 

Aelfredus  —  Aelredus. 

Aelnothus,  mon.Cantuar.,  vid.  Vita 
s.  Canuti. 

Aelredus,  Alredus,  Adelredus, 
Ailredus ,  Ealredus  Khievallus 
Anglus,  abbas  (f  1166):  Descriptio 
de  bello  inter  regera  Scotiae  et 
barones  Angliae  apud  Standardum 
iuxta  Alvertonam  a.  1138. 


Ausq. :  '  ap.  Twysden,  hist.  Anglic.  script. 
p.  337-346.  —  »ed.  Rich.  Gibbon.  Lon- 
dini  1631. 

De  sanctimoniali  de  Wattun. 

Ausg. :  '  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  415-422. 

Genealogia    regum    An- 

glorum. 

Ausg.:  '  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  347-369. 

FM.-Schr.:    Fabriclus,    bibl.   med.    et  inf.  latl- 
nitati.s..  Lib.  I.  p.  38. 
Wright,   Th.,   biographia  Britann.   litcr.  II. 
p.  187—196  s.  V.  .KWveA  of  Rievaux. 
Vgl.  Vita  .s.  Edvardi. 

,,    ,,    Margaretae  reg. 

Aemilius,.  Paulus,  Veronensis  = 
Paulus  Aemilius  Veronensis. 

Aemyiianus,  Q.,  Cimbriacus  poeta: 
Encomiasticon  ad  Fridericum  imp. 
et  Maximilianum  1  regem  Roman. 
lib.  5,  quibus  praecipue  electio 
praedicti  regis  resque  eorum  gestae 
apud  Brugas  Flandrorum  a.  1488 
celebrantur. 

Av^g. :  '  Venetiis  ap.  Aldum.  —  '  Argento- 
rati  1512.  4".  —  ^  wiederholt  ap.  Freher, 
scr.  rer.  Germ.  II.  p.  415-444. 

Aeneas  Sylvius  Bartholomaeus 
Piccolomini  (geb.  1405  in  Siena, 
f  als  Papst  Pius  II  1464):  Commen- 
tarii  rerum  memorabiiium  quae 
temporibus  suis  coutigerunt,  a  J. 
Gobellino  compositi  etaFr.  Bandino 
Piccolomineo  ex  vetusto  originali 
recogniti.    1405 — 1463. 

KlSrt  viele  Dankelheiten  der   Gesch.   jener 
Zeit  auf. 

Handschr.:  Wien,  geh.  Staatsarch.  Uni- 
versal.   No.  21. 

Atisg. :  '  unt.  d.  Tit. :  In  Europam ,  scil. 
de  his  quae  sub  ('aesare  Frid.  III  per 
Germaniam  gesta  sunt,  edente  Mich.  de 
Tristan.  Memmingae,  A.  Kunne  (1490).  4". 
—r  '  Romae  1584.  4«.  —  '  mit  d.  gelungeiien 
Fortsetz.  seines  Freundes  Jacob  degli 
Amanati  gen.  l^iccolomini  (f  1479) 
his  1469,  wiederholt  Francof.  1614.  fol.  — 
^unt.  d.  Tit.:  De  statu  Europao  sub  Frid. 
III  in  Aeneae  S.  opera  omnia.  Hclmstadii 
1699.  4».  p.  218-374,  jedoch  ohne  Vorrede 
und  mit  veriinderter  Capiteleintheilung.  — 
^unt.  d.  Tit.:  De  his  quae  Friderico  III 
imperante  in  Germania  ej  per  totam  Eu- 
ropam  mcmorabilitcr  ge.sta  sunt  usque  ad 
a.  1458,  commentarius,  ap.  Freher,  scr.  r. 
Germ.  ed.  Struvo  11.  p.  81-170. 

Basilea. 

Ausg. :  zvsammen  mit  Epitome   historiae 


AENEAS  SYLVIUS 


105 


Basileensis  una  c.  episcopor.  Basileensium 
catalogo,  nuspiam  antehac  edita  authore 
Chr.  Urstisio.  Basil.  1577.  4". 

Aeneas  Sylvius ;  De  ritu,  situ,  mo- 
ribus  et  condicione  Theutonie  de- 

scriptio. 

Ausg.:  Lyptzick  1496.  4».  (49  Bldtter). 
Selten. 

Aeneas  Sylvius :  De  situ  et  origine 
Pruthenorum-,  de  Livonia  eiusque 
ortu  et  situ;  de  bello  Thurcorum 
et  Hungarorum;  de  origine,  officio 
et  progressu  Heraldorum. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4».  (?Coloniae  1470?) 
27  Jol.  Vgl.  Hain,  addenda  No.  212. 

Erl.-Schr.:  Toppen,  M. ,  dissert.  critiea  de 
historia  Borussiae  antiqua.  Regiomont.  1847. 
p.  2  sq. 

AeneasSylvius;  De  viris  illustribus. 

Enihalt  viele  Lebensbeschrcibungen  wichtiger 
Zeitgenossen. 

Ausg. :  *■  Stnttgardiae ,  sumpt.  soc.  litter. 
1842.  8«.  (Ivi  1.  Bde.  der  BlUiotheh  des 
literar.  Vereins.)  —  ^vorher  ap.  Mansi, 
Aeneae  Sylv.  orationes  politicae  et  ecclesia- 
sticae  cum  aliis  ejusd.  ineditis  lucubrationi- 
bus.    Lucae  1759.  UI.  p.  144-213. 

Aeneas  Sylvius:  De  vita  et  rebus 
gestis  Friderici  HI*),  sive  Historia 
Austriaca. 

Ausgezeichnet  durch  Reiehhaltigkeit. 
Handschr. :   Hannover,    k.  Bibl.  chart. 
sec.   XVn.   Meibom.    No.   26.    Schrank   X. 

—  Mailand,  bibl.  Ambros.  —  Miinchen, 
k.  Hofb.   chart.  s.  XV.   No.  386.   Cod.   lat. 

—  Kloster-Neuburg.  chart.  s.  XV.  4".  No. 
1063.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  6028;  — 
6224.  —  Rom,  bibl.  Vat.  chart.  sec.  XV. 
fol.  No.  3888.  f.  60.  —  Wien,  geh.  Staats- 
arch.  No.  141.  2. 

Ausg. :  '  ap.  Schilter-Kulpis.  c.  annot.  Boe- 
cleri.  Arg.  1685.  p.  1  - 148.  Accedunt  di- 
plomata  et  doc.  varia,  rebus  Friderici  HI 
illustrandis,  ut  et  figurae,  imagines,  nummi 
(neue  Paginirung)  p.  1-326.  —  ^Helm- 
stadii,  impens.  J.  M.  Sustermanni  1704.  4«. 

—  '  in  Aeneae  Sylv.  oper.  geograph.  et 
historic.  Francof.  et  Lips.  1707.  4».  —  *  ap. 
Kollar,  anal.  n.  p.  1-475  init  Joh.  Hin- 
derbachii  (s.  d.J  episc.  Trident.  bis  dahin 
unedirter  Continuatio ;  —  ibid.  J.  H.  Boe- 
cleri  annott.  in  hanc  hist.  p.  475-550. 
Am  hesten.  —  Lambecius'  versprochene 
Ausgabe  ist  nicht  erschienen. 

Aeneas  Sylvius;  Decadum  Flacii 
Blondi  epitome   ab   inclinato  Rom. 

*)  Oesterreichische  Schriftsteller  nennen  ihn 
Friedr.  IV  (1440—1493,)  weil  schon  Friedr.  d.  SchCne 
(1.313 — 1330)  der  3.  Kaiser  dieses  Namens  gewesen 
war. 


imperio  anno  Chr.  circiter  407  ad 

annum  1440. 

Ausg.:  '  Basil.  1553.  fol.  —  ="  Helmstad. 
1700.  4».  — *  '  in  Aeneae  Sylv.  oper. 
geograph.  et  historic.  Francof.  et  Lips. 
1707.    4». 

Aeneas  Sylvius;  Germania  in  qua 
continentur  gravamina  Germanicae 
nationis;  de  concilio  Constantiensi 
et  Basileensi;  de  concordatis  prin- 
cipum  etc. 

Ausg.:  'Argentinae,  Renat.  Beck  1515. 
4«.  —  *  ap.  Schard,  scr.  rer.  Germ.  I. 

Aeneas  Sylvius;  Historia  Bohpmica 
seu  De  Bohemorum  origine  ac  gestis 
historia.    894—1458. 

Die  Nachrichten  sind  mit  Vorsieht  aufzunehmen 
sowol  wegen  der  antihussitischen  Gesinnung  als  des 
Hanges  zur  hi.storJschen  .Malerei. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Chigi  7  ExempL, 
vgl.  Pertz'  Arch.  IV.  533.  —  Kloster- 
Neuburg,   No.  1063.   chart.  sec.  XV.    4». 

—  Gent,  Kathedralarchiv  sec.  XV.,  sehr 
schon.  —  Cus,  chart.  No.  6  patres.  — 
Im  Escurial,  arch.  M.  6  X.  plut.  H.  non. 
28.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  No.  6034 
[Colb.] ;  s.  XV.  No.  6228  [Colb.] ;  Snppl.  lat. 
sec.  No.  294.  8.  —  Middlehill  m  Besitz 
'des  Sir  Thom.  Fhillipps  ( Cochrane. )  — 
Kopenhagen,  k.  Bibl.  chart.  sec.  XV. 
No.  2281;  Univ. -Bibl.  chart.  sec.  XV.  4». 
Arn.  Magn.  No.  830,  am  Schluss. 

Ausg.:  'Romae,  J.  H.  Han.  Heymer  et 
J.  Schurener.  1475.  fol.  Selten.  —  *s.  1. 
et  a.  4».  Auf  gespaltenen  Columnen.  (Niirn- 
berg  1486?)  —  'Argentorati  1490.  4«.  — 
«Venetiis  1503.  4».  —  » Coloniae  1518 
(1524.)  8«.  —  «Basileae  1532  ap.  Frecht, 
collect.  scr.  germ.  —  '  Salingiaci  1538.  8«. 

—  'Basileae  1575.  fol.  — •  'Anibergae  1592. 
40.  _  locellis  Hollw.  1600.  80.  —  "  Ha- 
noviae  1602  ap.  Freher,  scr.  rer.  Bohem. 
p.  118.  —  1»  Guelpherb>i;i  1620.  8».  — 
'^Francof.  ad  Viadr.  1687.  8«.  —  «*Helm- 
stadii  1699.  4».  —  'sPragae  1766.  4». 
(castrirt).  —  ^*  Av.ch  in  Sylvii  opera, 
icelche  Basileae  1551,  1571  u.  1589  fol.  u. 
Francof.  et  Lips.  1707.  4".  erschienen. 

Uebers. :  Le  historie  costumi  et successi 
della  nobiliss.  prouincia  della  Boerai,  com- 
posti  da  Pio  II  sommo  pontefice.  Vinegia 
1545.    8». 

i»i's  Bohmische  ^iibersetzt  von  N i c o  1. 
Koiiac  unt.  d.  Tit.:  Ceska  krouika  Aenea 
Sylvia  z  lat.  w  Praze  1510.  4*.  —  *  in 
verbesserter  Sprache  von  D.  Ad.  v.  Weles- 
lawin.    1585. 

Erl.-Schr.:    Palacky,   Fr. .  Wiirdigung  der  alt- 

bohmisch.  Geschicht.schr.    Prag  1830.  p.  230. 

NB.  Ueber  einzelne  1'artien  ilesWerkes  vglch. 

Monatschrift  des  vaterlandischen   Museums  in  Boh- 

men.  1827.  p.  36  £f.  1828.  p.  UQ  flf.  p.  227  flf. 


106 


AENEAS  SYLVIUR 


Aeneas  Sylvius:  Historia  concilii 
Basileensis,  libri  III. 

GeRChat/.t  wcgen  dor  (iaiiii  (iliwallonUn  i'rci 
miitigkcit. 

Ausg.:  '  s.  1.  ct  a.  1».  —  '  Ba.sileae  1515. 
8*.  • —  ^  initrr  d.  Tit.:  Conimeutarior.  de 
(•iiiicil.  Hasilont'  cflebrato  libri  II  olim 
(Hiidi'111  scripti,  iniuc  iirimnra  impre.ssi  (Ba- 
sileae  irr_>l,  jedenfaUs  vor  ih'6b.)  4".  — 
*  ed.  Gratius»,  fascic.  rer.  expet.  —  ^' unter 
d.  Tit.:  Aen.  S.  commeutarior.  hi.storicor. 
libri  H  de  concil.  Basileen.si.  Coloniae  1535. 
•4«.  —  •  wlederkoU  ibld.  1667.  4».  —  '  Tau- 
rini  1624.  4».  —  « Cattopoli  1667.  4«.  — 
«Londini  1690.  —  '«  iuxta  edit.  Colon.  1535 
Francof.  et  Lips.  1791.  8«. 

Aeneas Sylvius :  Historia Gothorum. 

Nur  ein  Auszug  au.s  Jornandes. 
Ausg. :  '  unt.  d.  Tlt. :  Biga  librorum  ra- 
riorum,  quorum  I.  Chorographia  W.  Lazii, 
II.  Historia  Gothica  Aen.  Sylvii  hucusque 
inedita  et  inter  eins  scripta  nunquam  com- 
meraorata  in  lucem  protulit  Raym.  Duellius. 
Lips.  et  Francof.  1 730.  fol.  —  -  c.  praefat. 
J.  Car.  Keiveni.    Francof.  1730.    4«. 

Aeneas  Sylvius:  Historia  rerura 
ubique  gestarum,  cum  locorum  de- 
scriptione  non  finita. 

Das  Werk  blieb   unvollenrtet;   nur   der  erste 
Theil  erschien. 

Ausg.:  '  Venetiis,  per  Joh.  de  Colonia 
sociumque  eius  Joh.  Manthen  de  Gerretzem, 
1477.  fol.  min.    Selten. 

Aeneas  Sylvius:   Opera  omnia. 

Enthalten  jedoch  nicht  alU  Werke  S's. 
Ausg.:  'Ba,sil.  1551.  fol. —  *(cura  Hop- 
peri)  nunc  demum  post  corrupt.  editt.  summa 
diligentia  et  in  iinum  corpus  redacta.  Basil. 
1571.  fol.  —  ^ibid.  1589.  fol.  —  *  opera 
geographica  et  historica,  edita  a  J.  A. 
Schmidio.  Helm.stadii  1699,  1700.  2  vol.  4«. 
—  *Francofurti  et  Lips.  1707.    4». 

Aeneas  Sylvius:  Oratio  coramCa- 
lixto  papa  tertio  de  obedientia  Frede- 
rici  III  imp.  1450. 

Ausg. :  s.  1.  et  a.  (Romae,  Steph.  Plannck). 
4*.    5  BllUt. 

Aeneas  Sylvius:  Oratio  de  morte 
Eugenii  pp.  IV  creationeque  et 
coronatione  Nicolai  V  coram  rege 
Friderico  habita  a.  1447. 

Ausg.:  ap.  Muratmi.  scr.  rcr.  Ital.  III.  2. 
p.  878-898. 

V,,l.       OlM  1        IV. 

AeneasSylvius:  Oratio  gratulatoria 
ad  Alphonsum  ISiciliae  regem  super 
connubio  Friderici  III  imp.  et  Leo- 
norae  Lusitanae. 

Diese  Rede  wurde  1448  gehalten. 


Ausq.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struvo  II.  p.  23-31. 

Aeneas  Sylvius:  Oratio  pro  corona- 
tione  Friderici  HI  ad  Nicolaum  V 
pontif.  Rom.  (f  145.5)  cum  petitione 
pro  congregando  cSncilio  generali. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer,  Germ.  ed. 
Struve   H.  p.  34-38. 

Aeneas  Sylvius:  Oratio  suasoria  ad 
Nicolaum  V  pont.  Rom.  ut  Fri- 
dericum  imp.  in  Turcos  passagium 
parantem  iuvare  velit,  aimo  1482. 
habita. 

Ausg. :    '  ap.  Freher,    scr.  rer.  Germ.  ed. 

Struve  II.   p.    38  42.    —    '^mit  einigen  Ver- 

anderungen  in  Aeneae  S.  historia  Frid.  HI. 

Erl.-Schr.:    Boeclcr,  ,1.  H.,  adnotatio  liistor.de 

pa^sagiis.  Argentor.  1618.  'to.  etin  ejusd.  Dlss. 

nca.(i.  ibid.  1658.  SO. 

Reusner,  orationes  II.  p.  1. 

Aeneas  Sylvius:  Orationes  politicae 
et  ecclesiasticae. 

Ausg.:  c.  aliis  eiusdem  ineditis  lucu- 
brationibus,  quarum  multas  ex  mss.  codd. 
eruit,  reliquas  colleg.  et  rec.  J.  D.  Mansi. 
Lucae  1755-59.    3  vol.   4». 

Aeneas  Sylvius:  Pentalogus  de  re- 
bus  ecclesiae  et  imperii. 

Hat  niehr  politisehe  als  historische  Tendenz 
und  betrifft   ausschliesslich  die  Zeit  Friedrichs  III. 
Ausg.:    ap.  Pez,   thes.  anecd.  noviss.  IV. 
3.  p.  637-743. 

Aeneas  Sylvius:  Tractatus  de  ca- 
ptione  urbis  ConstantinopoHtanae  a. 
1453. 

Handschr.:  Bamberg,  k.  Bibl.  chart, 
sec.  XV.    4». 

Ausg.:  (Romac,  Joh.  Gensberg  147'/s.) 
4".  Hiervon  gibt  es  noch  mehrere  zu  Rom 
erschienene  undatirte  Ausgaben,  vgl.  Hain 

No.  251  ff. 

Vgl.  Pifeces  relatives. 
Erl.-Sehr.:    .\  e  n  eas  Sylviug  Piccoloniini  an  den 

Kau/.ler  des  Koni(?reichs  Polen,  —  in  Hor- 

mayr's  Archiv.  1828.  No.  120. 
Archiv  f.  Kunde  osterreichischer  Geschlchts- 

quellen  XVI. 
Beets,   N.,   do    Aeneae   Sylvii    morum    men- 

tisque  rautationiB   rationibus.     Harlemi  18.19. 

gr.  80.  91  paR. 
Fabricius,  bibl.  uu.l.  ct  iuf.  laiiiiitaii.-;,   Lib. 

I.  p.  27.  V.  p.  :i<i<i. 
GenBler,    H.    O.,    iibcr    Aeiicxs    Sylviu.s    in 

Kcincr  Bedeutung  fiir  die  deutsche  Rechtggc- 

schichte.    Erlangen  18(10.  gr.  8o.  20  Sgr. 
Gobellini,  connnentar.  rerum  inemorab.  tem- 

pore  Pii  H.  Romae  l.')84.    4«.  —  l>Yancofurti 

1611.  '10,    Enthtilt  Aetuas'  Sclbstbiographie. 
Hagenbach,    Krinnerungen   an  Aeneiis  .Syl- 

vlug  Piccolomini.  B.a8el  1840.    8o. 
V.  Ileinemaiin,  Aeneas  Sylvius  al.-i  I':.  ili -ii 

eines    allgemeinen     Kreuzzuges    geKcn    ilie 

TUrken.    Bernburg  1855.  i". 
Helwing,    H.    Oh.    C.    B.,   de  Pif  II   pont. 

max.  rebus  gestis  et   moribus  commcntatio. 

Berolinl  1825.  lo. 


AETHELWEARD  —  AGOBARDUS 


107 


Koel  er,  J.  T.,  de  diplomate  imp.  Friderici  TII 

quo  Aeneas   Sylvius   creatus  fuit   poeta  lau- 

reatns.  Gottingae  1741.  4o. 
Lauffs,   Fr.,   de  Aenea   Sylvio  hist.   dis.sert. 

Bonnae  1S43.  8o. 
Platina,  Jo.  Stella,  Jo.  Trithemius  et  maxime 

Jo.  Ant.  Campanus  episc.  Aretinus,  vita  Ae- 

neae  Sylvii,  post  Pii  II  papae,  in  fronte  Ope- 

rum  Aeneac.  Balll.  1571.  fol.  —  auch  ap.  Jo. 

Fichard,    vitae    viror.    illustrium.    Francof. 

1556.  40.  —  ap.  Muratori,  scr.  rer.  ItaHc.  III. 

2.  p.  967. 
Richter,  was  den  Aeneas  Sylv.  bewogren,  die 

Gesch.  Friedriehs  (als  Kaiser  III,  als  Herzog) 

V  zu   schroiben,    —  in  Horraayr's  Archiv. 

1818.  No.  1. 
Schmid,  J.  A.,  vita  Aeneae,  praef.  ad.  eiusd. 

Opp.  geograph.  et  histor. 
Schrockh,     Lebensbeschreibung    beriihmter 

Gelehrten.  I.  p.  10. 
Verdifere,   essai   sur  Aen.  Silv.  Piccolomini. 

Paris  1813. 
Voigt,   G.,   Enea  Silvio  de'  Piccolomini,  als 

PapstPius  I[  u.  sein  Zaitalter.  2  Bde.  Berlin 

1857-62.  80.    3  Thlr.  20 -Sgr. 

Vgl.  auch  Epistolae  Aeneae  Sylv. 

Aethelweard  seu  Ethelweard  seu 
Elwerd  (^pronepos  regis  Ethelwerdi 
I,  t  post  974):  Chronicon  de  rebus 
Anglicis.    Libri  4. 

Lib.  I.  a  Chr.  n.  —  592;  U.  —  787;  ni.  — 
860;  IV.  —  971,  Brauchbar  von  450  an  fiir  die 
angelsachsische  Geschichte.  Die  alteste  lateinische 
Bearbeitung  (Auszug)  der  Sachsenchronik  (Saxon 
chronicle).  Unbeholfen  und  roh  im  hochsten 
Grade,  aber  sehr  treu. 
Handschr. :  verloren. 

Ausg. :  ap.  Savile,  scr;  rer.  Angl.  '  Lond. 
1596.  p.  473-483.  (^ed.  Francof.  p.  830- 
850.)  —  '  wiederholt  par  la  commission 
des  Records  in  Momim.  histor.  Britann. 
1848.   L  p.  499-521. 

Uebers. :  The  chronicle  of  Fabius  Ethel- 
werd,  translat.  by  J.  A.  Giles,  in  Bohn's 
antiq.  library.  Tom.  IV.  London  1848.  p. 
1-40,  {hat  auch  den  Tit.:  Six  old  english 
chronicles  by  J.  A.  G.) 

Erl.-Schr.:    P'abricius,   bibl.   med.    et  inf.  lati- 
nitatis.  Lib.  V.  p.  34S. 
Lappenberg,    Geschichte    von    England    I. 

p    LVL 
Schmid,  Gesetze  der  Angelsachsen  I.  p.  LX. 
Wright,  Ethelward  m  Ais  Biographia  Britan- 
nica  literar.  I.  p.  522. 

Agathangelus  (saec.  IV.),  vid.  Acta 
s.  Gregorii  episc.  Armen. 

Agathias  scholasticus,  Myrinaeus 
fcca.  594) :  IleQl  z^g  ^IovdTivtccvov 
§aaiXeiag  seu  laxoQiMv  ^i^Xoi  V.  De 
imperio  et  rebus  gestis  Justiniani 
imp.  libri  V.  552—559. 

Kann  als  Fortsetzung  des  Procopius  ange- 
sehen  werden.  Stil  incorrect,  Darstellung  schwiil- 
stig.  —  Weitergefiihrt  von  Menander. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Agathyus  de  bello 
Gotthonim  et  aliis  peregrinis  historiis  mit 
lat.  Uebers.  des  Christ.  Persona,  Romae 
1516.  fol.  —  ^'Aug.  Vindel.  1519.  4».  Die 
Uebers.  unvollstdndig.  —  *  ex  biblioth.  B. 
Vulcanii.  Lugd.  Bat.  1594.  8».  —  *■  wieder- 
holt ,  et  acc.   eiusd.  Agathiae  epigrammata 


c.  lat,  vers.  Paris.  1660.  fol.  (Zugleich  Tom. 
IV.  der  Byzantinae  '  historiae  scriptores.) 
Die  Uebers.  besser  als  die  vorhergehende.  — 
^toiederholt  in  Corp.  script.  Byz.  Venet. 
1729.  fol.  —  ^zusammen  m.  Zosimus  ex 
recens.  T.  Leunclavii.  Basil.  1576.  fol.  — 
'  rec.  B.  G.  Niebuhr  c.  vers.  lat.  et  annott 
Vulcanii,  Acced.  Agath.  epigr.  Bounae 
1828.  8".  2  Thh-.  (Corp.  hist.  Byz.  I.)  — 
Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  47-72. 
Vebers.:  lateinisch  sum  Theil  ed.Tiug. 
Grotius  in  Historia  posthuma  Graecorum  etc. 
Amsterd.  1655.  8".  —  Excerpta  Grotio 
interprete  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  1. 
p.  381-393. 

Erl.-Sckr.:     Hase  in  Journal   des  Savans.    1829. 
p.  715. 
Pagius,  crit.  Baron.  X.  p.  80. 
.Struve,  bibl.  histor.  ed.  Meusel.  V.  I.  p.  234. 
Teuffel,    W.    S.,    Agathias    von    Myrine,    m 
Philologus    von    Schneidewin.    Jahrg.    1846. 
3.  Heft.  p.  495. 

Agiles,  vid.  Raimundus  de  Agiles. 

Agius  frater  Hrotsvithae:  Vita 
Hathumodae  abbatissae  Ganders- 
heimensis  (f  874)  primae,  cum 
dialogo  poetico  de  obitu  eius. 

Reine,    fehlerfreie  Sprache,  voU   zarter  tmd 
sinniger  Gedanken. 

Handschr. :  vid.  ap,  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  166. 

Ausg. :  '  ap.  Andr.  Lang,  de  sanctis  ord. 
s.  Bened.  —  ^ap.  Pez,  thes.  anecd.  I.  3. 
p.  289.  —  '  ap.  Eccard,  vet.  monumentorum 
quaternio.  1720.  p.  3  -  26.  Viele  Fehler  in 
denbeiden  letzten;  p.  27-44  gibt  E.  genea- 
logische  Notizen  dazu.  —  *  wiederholt  ap. 
Harenberg,  histor.  Gandersheim.  diplomat. 
p.  451.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  166- 
175,  176-189;  (hier  sind  die  Verse  179. 
180.  375.  376.  576.  577.  589.  590  zum  ersten- 
male  gedruckt.) 

Uebers. : '  deutsch  von  Fr.  Riickert.  Stutt- 
gart  1845.    8".    Anziehend. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litt^raire  de  la  France   V. 
p.  448. 
Wattenbach,       Deutschlands      GeSchichts- 
quellen  p.  138. 

Vgl.  Poeta  Saxo. 

Agnellus  =  Andreas  presb.  Ra- 
vennas. 

Agnes  de  Harcourt,  abbat,  Longi 
Campi  (saec.  XHI.),  vid.  Vita  b. 
Elisabethae  virg.  reg. 

Agobardus,  archiep.  Lugdunensis 
(I  841):  Apologeticus  pro  fiHis 
Ludovici  Pii  imp.  adversus  patrem. 

Ein  beredtes  Manifest. 
Ausg.:     ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  248. 

Agobardus  archiep.  Lugdunensis: 

Epistolae  et  opera. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  IX. 
No.  2853;  —  Arsenalb.  sec.  X.  Theol.  No.  55. 


108 


AGRICOLA  —  ALANUS 


Ausg.:  '  ed.  Papir.  Masson;  acc.  2  ejip. 
Leidradi.  Paris.  1605.  8«.  —  '  c.  epist.  et 
opusc.  Leidradi  et  Amiilonis  ed.  et  illustr. 
St.  Baluzc.  Paris.  1666.  2  vol.  8».  —  » in 
Gallandi  bibl.  PP.  XIIl.  p.  405.  -  *  in 
Bibl.  PP.  Colon.  IX.  —  » Paris.  1644. 1654. 
IX.  —  •  Lugd.  XIV.  p.  234.  —  » ap.  Bou- 
quet,  rec.  VI.  p.  356-868.  —  Eine'  Probe 
ap.  Pertz,  mon.  leg.  I.  p.  369. 

EH.-Schr.:   BJih r,  (leschichte  der  roni.  Litcratur 

im  karoliug.   Zeitalter.     Carlsruhe    1810.    !>. 

98.  383-388. 
Kabricius,  bibl.  nied.  ct  inf.  latinitatis.  Lib.  T. 

p.  77. 
Henschen,  de  s.   Agobardu  ep.  F.ngdunensi 

in  AA.    SS.  r.oll.  6.  Jun.  I.  p.  748. 
Histoirc   litt(5r.aire  dc  la  France  IV.  p.  567. 
Hnndeshapen,   K.  Bh.,    de   Agobardi    vita 

et  scriplis  commenl.  P.  I.  vitara  cont.  (Jies- 

sae  1831.  So.  lO  Sgr. 
Schiiz,  commentar.  criticas  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  48. 

Vgl.  Epistola  Agob.ardi. 

Agricola,Rudolph.,Fri.sius  (11485): 
De  congressu  Friderici  III  imp. 
et  Caroli  ducis  Burgundiae  apud 
Treverim  anno  1474  historiola. 

Ausg.:  '  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  302.  —  ^  in  opp.  eius ,  ed. 
Alard,  Colon.  1539.  8».^ 

Erl.-Schr.:  Tresliug,  vita  ct  mcrita  Rud.  Agri- 
colae.  Crouingac  1830.  8o. 

Agrlcola,  Rudolf.  iunior  Rhesus: 
Oratio  ad  Rev.  in  Christo  patrem 
dominum  Petrum  Tomitium  epi- 
scopum  Premisliensem  et  regni 
Poloniae  vicecancellarium,  d.  1 7.  Jul. 
a.  1515. 

Ausg.:  Viennae  Austriae  per  J.  Siiigrenium 
1515.    4». 

Aigradus,  vid. 

Vita  s.  Ansberti  Kothom. 
,,     ,,  Lamberti  ep.  T/Ugdun. 

Ailredus  =  Aelredus. 

Aime  moine  du  Mont-Cassin  = 
Amatus  Casinensis. 

Aimo,  Aymo  =  Hayino  u.  Heimo. 

Aimoinus  monachus  Floriacensis 
(f  1008):  Historia  Francorum  seu 
libri  V  de  gestis  Francorum. 

Kurz  u.  unkritisch.  Hcicht  cigcntlich  bis  G54, 
in  Handschriftcn  aber  auch  bis  1131  u.  116.'). 

Jlandachr.:  Kopenhagen,  k.  Bibl.  alt. 
Samml.  mbr.  sec  X.  XI.  fol,  No.  599.  — 
London,  brit.  Mtis,  Harl.  .sec.  XIII.  No. 
3974.  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  No.  142. 
f.  1.  (enth.  Aimoin.  V.  c.  102-117.)  — 
Oxford,  Un.-Bibl.  Bodl.  No.  2.525.  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIIL  No.  4891,  reicht 
bis  1135;  —  sec.  XIV.  No.  5925,  a  Faram. 
—  825;  anni  1470.  No.  5925  A,  reicht  bis 
1165;  —  St.  Germ.  mbr.  sec.  XU.  No.  436; 


-—  chart.  see.  XVI.  No,  1081  ;  —  Navarre, 
anni  1332,  No.  22 ;  —  St.  Victor,  sec.  XIII. 
No.  584.  Vgl.  iib.  alle  Pertz'  Arch.  VII. 
554  u.  XI.  314-318. 

Ausg.:    ^  unt.   d.   Tit.:  Annonii    monachi 

Ben de    regum   procerumque   Fran- 

corum  origine  gestisqu(> ....  usque  ad  Phil. 
Augustiim  libri  V.  (stud.  Parvi.)  Paris., 
Aseens.  1514.  fol.  —  '  unt.  d.  Tit. :  Aimoini 
monachi  qui  anteaAnnonii  noraine  editusest, 
hist.  Francorum  libri  V.  Ex  vet.  exempl. 
multo  emcnd.  c.  ind.  locupl.  (stud.  J.  Ni- 
cotii.)  Paris.  s.  a.  (1567.)  8«.  Mit  einigen 
Textesverbesserungen.  —  *  Aimoini  mon. 
libri  II  de  gestis  Francorum.  Eiusd.  Ai- 
moini  libri  II  de  invent.  et  translat.  corp. 

s.  Vincentii  levitae  et  mart Abboui.i 

discip.  Aimoini  libri  II  de  obsessa  a  Nort- 
manuis  Liitecia.  Cbronicon  Casinense  L. 
Marsicani  cardiii .  etc.  . . .  Omnia  stud.  et 
op.  Fr.  J.  du  Breul.  Paris  1602,  auch  1603. 
fol.  —  *  M.  ohne  dieses  ap.  J.  a  Bosco, 
biblioth.  Floriacens.  Lugduni  1605.  S".  p. 
79.  p.  316.  —  *  ap.  Freher,  corp.  hist. 
Franc.  p.  247  {nur  bis  lib.  IV.  c.  41).  Ibid. 
p.  476  Aimoini  annales  continuari  ab  a. 
846-1165. —  'ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr. 
III.  p.  1-120.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  21-143  (nur  4  librij ;  XI.  p.  274-281; 
XII.  p.  122-^4. 

Erl.-Schr.:    Fabricius,   bibl.   med.   et  inf.  lati- 
niiatis.  Lib.  I.  p.  82. 
Histoire   Iitt»5raire  de  la  France  VIT.  p.  216. 
Labbo,   Ph.,    diatribe    de    Aimoino  historiae 
Prancicae    auctore,   —   in   ejus    Dissert.    de 
scriptor.  ccclesiasticis.  Paris.  1660.  8o.  II.  p. 
829-879. 
Nachricht   von   der  historia  Francorum  des 
Aimoini,  —  i'»j  Antwortschreiben  auf  etliche 
Fragstiicke   cines    gelchrtcn   Kdelmanns  {ge- 
druckl  1710.  80.)  p.  14-1-149. 
SchUz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptorib.  historicis.  Ulmae  1763.  p.  40. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Mensel.  VII.  1.  p. 

•.<75-277. 
Wattenbach,  Deutschlauds  Geschichtsquel- 
len  p.  206. 

Vgl.  Vita  s.  Abbonis  abb. 

,,    „  Benedicti  Casin.    (mira- 

cula  ct  translcu.) 
,,     ,,  Ilhuiovici  imp. 

Aimoinus  monachus  S.  Germani  a. 

Pratis  (flor.  888):  De  Normannorum 
gestis  circa  Parisiacam  urbem  et 
de  divina  in  eos  ultione  tempore 
Caroli  Calvi  a.  846.  Fragmentura. 

Ausg.:  ap.  Duchcsne,  scr.  rer.  Franc.  II. 
p.  655-658. 

Erl-Schr.:   Bahr,  (iesch.  der  rijm.  Literatur  im 
karoling.  Zcitalter  p.  241. 
Histoire  littiraire  de  la  France  V.  p.  641. 
Vijl.  Histor.  ss.  Gcorgii  diao.,  {iranal^ 
Vita  s.  Gcrmaui  Paris.  (tniVac  ) 
„     ,,  Vinceutiilevitae  (traml.) 
„     „  Saviui  (iranal.) 

Alanus  abbas  Teukesburicnsis,  vid. 
Vita  s.  Thoraae  archiep.  Cantuar. 

Vgl.  Alani   Tewkcsbcriensis  scripta 
qtiae  extant  omnia,  ed.  J.  A. 


ALANUS  —  ALBERTUS 


109 


Giles.  Londlni,  Caxton  society 
1846.  So. 

Alanus  episcopus  Autissiodorensis, 
vid.  Vita  s.  Bernardi  Clar. 

Albericus  (cca.  1230),  vid.  Vita 
s.  Aspreni. 

|Albericus  cardinalis, 

JAIbericus  monachus  Casinensis  et 
praepos.  S.  Mariae  de  Albaneta 
(tl088)':  Chronologia  ab  a.  1000_— 
1154,  vid.  Anonymi  monachi  Casin. 

Vgl.  Vita  s.  Doiuin.  abb.  iuxta  Soram. 

Albericus  (fdlscTilich  genannt  Mo- 
nachus  Trium  Fontium;  cca.  1246 
Augustinermonch  zu  Neuf-Moustier 
bei  Huy):  Chronicon  ab  Orbe  C. 
usque  ad  a.  1241. 

Schiieb  den  Sigib.  Gembl.,  Otto  Frising.  u. 
a.  fast  ganz  aus.  Viel  marchenhaftes,  chronologisch 
verwirrt.  Der  grosste  und  alteste  Theil  noch  unge- 
druckt. 

Handschr.:  Gottingen,  Un.-Bibl.  fol.; 
c/.  Hamberger,  zuverlass.  Nachrichten  IV. 
381. —  Hannover,  Schrank  V.  mbr.  fol. 
sec.  XIV.  —  Leipzig,  Rathsbibl.  contin. 
von  960-1240.  chart.  fol.  Rep.  II.  68.  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  No.  4896  A;  — 
von  9G0-1241.  sec.  XVH.  No.  4896B.  — 
N.  D.  135.  sec.  XIII. 

Ausg.:    *  von   a.    900-1241.    ed.    G.    G. 

Leibnitius.   Hannoverae   1698.  4".    Mn  be- 

sonderer    Abdruck    aus   d.   Jolgend.    Werke 

L.^s:  —  *ap.  Leibnit.,  accession.  hi.stor.  Lips. 

1698.  I.  p.  1.  —  '  Lectiones   emendatiores 

et  auctiores  vel  eius  continuatio  ab  a.  960- 

1240  ap.   Mencken,   script.  I.  p.  38-90.  — 

*Bruchstucke   ap.  Bouquet,   rec.  IX.  p.  57 

-68;  X.  p.  285-289;  XI.  p.  349-363;    XIII. 

p.  683-714;  XVIII.  744-796;  XXI.  p.  594-630. 

Erl.-Schr.:    Ernst  ap.   Lavalleye  ,  liist.  de  Lira- 

bourg.  18.S8.  ir.  append.  p.  C-lO.  ■• 

Histoire    littir.   de   la    Erance     Xf.   p.   623; 

XVUI.  p.  279. 
Lelong,  bibl.  histor.   prem.  edit.  no.  7103.  p. 

3,55.  u.  16803  T.  11.  p.  l.^il. 
Vill  enfagne,  recherches  pour  servir  a  Phist. 
de  la  ci-devant  priucipaute  de    Liege.    1817. 
II.  p.  433-451.  Leichtfertige  Arbeit. 
VVattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  424. 
Wilmans,   lib.    d.    Chronik    Alberichs    —  in 

Pertz'  Archiv  X.  p.  174. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  27. 

Alberius  (cca.  1230),  vid.  Vita  s. 
Aspreni. 

Albertinus  Mussatus,  vid.  Mussatus. 

Albertus,  vid.  auch  Alpertus. 

Albertus  Aquensis(Achen  oder  Aix) 
canonicus:'  Chronicon  Hierosolymi- 
tanum  de  bello  sacro  historia  lib. 
XII.  1095-1121. 


Augenzeuge ;  d.  chronolog.  Angaben  ungenau, 
Namen  der  Stadte  u.  Personen  oft  sehr  entstellt. 

Handschr.:  Gent,  Bibl.  d.  Hrn.  van  Al- 
stein,  chart.  fol.  sec.  XV.  —  Hannover, 
k.  Biblioth.  Schrank  I.  inbr.  sec.  XIII.  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIH.  No.  5128. 

Ausg. :  '  ohne  Namen  des  Verf.  ed.  Rein. 
Reineccius.  Helmstad.  1584,  nach  andern 
1594.)  4»  (sind  nicht  2  Bde.,  wie  man  sonst 
wol  irrthumlich  angegeben  findet  und  icozu 
die  Bezeichnung  des  Titels  mit  Fars  prima 
operis  leicht  Anlass  gibt.J  —  '  wiederholt  ap. 
Bongars,  ge.sta  Dei  I.  p.  184-381. 

Vebers.:  Albert  d'Aix,   histoire  des  facts 

et  gestes   dans  regions  d'outremer,   depuis 

l'ann^e  1095-1120,  trad.  et  pabl.  par  Guizot, 

coUection  XX.  u.  in  XXI.  (Paris  1824.) 

Erl.-Schr.:  Bock,  Albertus  Aquensis,  —  in  Nie- 

derrhein.  Jahrb.  1813.  p.  42.  96. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis,  Lib. 

I.  p.  101. 
V.  Sybel,  Gesch.   des  ersten  Kreuzzuges  p. 

72  ff. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
!en  p.  303. 

Albertus  Argentinensis  (f  1553): 
Chronicon  integrum,  continens  hi- 
storiarum  seriem  a  Rudolpho  I 
Habspurg.  usque  ad  Caroli  IV 
imp.  obitum.    1273 — 1378. 

Verdicnt  Glauben,  Stil  ungelenk.  Nur  von 
1353  an  Alberts  Werk;  den  friihern  Theil  hat  Mat- 
thias  Ne  oburgensis,  Canonikus  im  Stift  I^au- 
terbach  («.  d.  )  verfasst  u.  Albert  iiberarbeifet. 
Handschr.:  Bern,  Strasburg. 
Ausg.:  ^bis  z.  Jahre  1349  erschien  diese 
Chronik  cum  Joh.  Cuspiniani  commentat. 
de  consul.  Basil.  1553.  fol.  —  ^von  Pi- 
thoeus  besorgt  mit  Otto  Frisingensis 
zusammen  p.  157.  ibid.  1569.  fol.  —  ^  voll- 
standig  ed.  Urstisius,  German.  histor.  illustr. 
H.  p.  154-179,  (das  unter  Alberts  Namen 
Voraufgehende  ist  das  Werk  de«Matthias 
Neoburgensis. )  —  Bruchstiicke  nach 
letzterer  Ausgabe  ed.  J.  Schneller  in  Ge- 
schichtsfreund  der  5  Orte.  Einsiedeln  1846. 
III.  p.  68-70. 

Erl.-Schr.:  Basler  Beitrage.  1850.  4.  Bd.  p.  159. 

Bohmer,  reg.  Ludov.  Bavari  p.  VIII. 

Engelhard,    iiber   eine   Handschr.   des  Alb. 

Arg.  —  m  Pertz'  Arch.  VI.  p.  425;  cf.  1.  p.  46. 

Lelong  Fontette,  bibl.  de  la  France  1.  No. 

9136.  m.  38702. 
Meu.sel,  hist.  biblioth.  I.  1.  p.  89. 
Schopf  lin,  histor.  Zaringo-Badensis  II.  p.  17. 
Sinner,  catal.    codd.   mss.   bibl.   Bern.   II.  p. 
516-548. 

Vgl.  Chronicon  Marbacense. 

Albertus  Bohemus  (decan.  inPassau, 
papstl.  Legat  in  Deutschland  1239 
— 1253):  Ausziige  aus  dessen  ver- 
lornem  Missivbuche. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
787-800. 

Vgl.     Schreitwein. 

Albertus  Bohemus:  Ausziige  aus 
dessen  noch  vorhandenem  Missivb. 


110 


ALBERTUS  —  ALCUINUS 


JlSohst  wlchtiffe  UeberbleibKel.  Albert  war 
"ein  wiithenilcr  Verthciciiger  der  pSpstl.  Sache  gegen 
dic  Hohcnslaufen.  Originalconcepte  der  Scbreiben 
Alberts,  IJriefe  von  K.  Friedrich  11  u.  Papst  Inno- 
cenz  IV. 

Aitsg.:  ed.  Hofler  in  Bibliothek  des  literar. 

Vereina.    Stuttgart  1846.  XVI.    Abth.  2. 

Erl.-Schr.:  Hofler,  Friedrich  11.  p.  391  if.  u.  — 

in  Miinchener  gelehrte  Anzeigen.  1844.  No.  74. 

Stalin,  wirtembergisclie  Geschiehte  II.  p.  12. 

Albertus  de  Crummedyck,  episcop. 
Lubecens.,  vid.  Chronicon  episcop. 
Lubecens. 

Albertus  de  Ripalta  (1484),  vid. 
Antonius  de  Ripalta. 

Albertus  episcopus  Genuensis  = 
Obertus  ep.  Genuens. 

Albertus  le  Grand  ord.  praed.,  vid. 

Yita  s.  Ilervaei. 
,,     ,,  .Toavae  {tnta  alia.) 
„     „  Maiani. 

Albertus,  Leo.  Bapt.  =  Leo  Baptista 
Albertus. 

Albertus  monachus  Oberaltahensis, 
vid.  Vita  s.  Alberti  sive  Adalberti. 

Albertus  Stadensis  (Benedictiner- 
abt  zu  St.  Marien  in  Stade,  seit  Aug. 
1240  Minorit) :  Chronicon  ab  0.  C. 
usque  ad  a.  1241. 

Das  Spatcre  bi.s  12G1  ist  Interpolation.  Man- 
ches  Abenteuerliche,  chronologische  Mangel,  aber 
auch  viele  schatzbare  Einzelheiten  und  genealo- 
gische  Naclirichten. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  mbr.  sec. 
XIV.  fol.  Helm,st.  Xo.  466;  vgl.  Pertz,  mon. 
script.  XVI.  p.  280-282. 

Aus(]. :  '  ed.  Rein.  Reineccius.  Helmst. 
1587.  '40 ;  —  =  v-iederholt  Vitebergae  1608. 
4".  -  'ap.  Kulpis. ,  rer.  Germ.  scr.  Ar- 
geiit.ii.  If.s.-,.  No.  XL  p.  123-336.  —  *  ap. 
Schiher,  .scr.  rer.  Germ.  jSo.  XI.  p.  123. 
—  '  jetzt  als  Annales  Stadenses  au- 
ctore  Alberto  ed.  Lappenberg  ap.  Pertz, 
mon.  script.  XVI.  p.  283-378.  —  Jiin  durrer 
Auszug  des  Albertus  ub.  ddnische  Ange- 
legenhelten  fohne  Quellennngabe)  '  ap.  Lude- 
wig,  reliq.  mss.  IX.  p.  208-212;  —  u.  aus 
ihm  *  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  V. 
p.  497-499  U7it.  der  Veberschrift :  Chro- 
nicon  Danorum  sive  rerum  Dani- 
carum  ab  a.  1214-1252. 

Continuatio    annalium   Al- 

berti    Stadensis   ab    anno   1264   ad 
ann.  1324,  r/cZ.  Annales  Lubicenses. 

Erl.-Hrhr.:    ];<kard,  T.,    vita  Alberti  Stadcns. 

abbatis,  chroiiici  auclori^-.  (;oBlar.  IViii.  49. 

Haberlin,   lectiones  variante»,   (.■mendat.   ct 

supplementa,  inHaberlin  analect.  med.  acvi. 

Norinb.  et.  Lips.   1764.  p.  607. 

Lappenberg,  J.,   iib.  d.  continuator  Alberti 

Stadensis,  in  Pertz'  Arch.  VI.  p.  547-553. 
Lappenberg,  J. ,   iiber  d.  catalogus  pontifi- 
cum  in  Albert'8  v.  Stade  Chronik,  ibid.  VI.  p. 


741.  Vgl.  auch  VI.  p.  326-.%6  u.  .357-363.  Prae- 

fation.  ap.  Pertz  1.  1.  p.  271-2R3. 
Scliiiz  ,   commentar.    critlcuti   de    scriptis    et 

scriptoribus  historicis.  p.  52-56. 
Wattenbach,   Deutschlands  (ieschichtsqucl- 

lcn  p.  413. 

Albini,  Joa.:  De  gestis  regum 
Neapolitanorum  ab  Aragonia  qui 
extant  libri  IV  ad  annum  1495 
(sive  de  bello  Gallico  Ferdinandi  II 
Aragonum  regis,  sive  de  Caroli  VIII 
Francorum  regis  expeditione  in 
regnum  Neapolitanum. 

Ausg.:  Neapoii  1588.    4». 

Erl.-Schr.:  ^!  azzuoh  elli,  scrittori  dltalia  I.  1. 
p.  m. 

Albinus  Alcuinus  Flaccus  =  Al- 
cuinus. 

Alcuinus  (t  804):  Carmen  ad  Pau- 
lum  Warnefridi  ,Parvula  rex  Caro- 
lus  —  regat.' 

In  Karls   d.    Grossen   Namen   wahrsclieinlich 
voii  .\lcuin  verfasst. 

Ausg. :  '  in  Alcuini  opp.  ed.  Duchesne 
carm.  186.  —  *  ap.  Mabillon,  annal.  a. 
787.  —  '  ap.  Gattiila,  histor.  Casinens.  I.  p. 
23.  —  *ed.  Fabricius,  bibl.  med.  lat.  ed. 
Mausi  I.  p.  345.  —  ^  in  Alcuini  opp.  ed. 
Frobeu  (Ratisbonae)  1776.  4  vol.  in  2  tom. 
fol.  II.  p.  551.  —  '  ap.  Bouquet,  recueil  V. 
p.  411.  —  '  ap.  Liruti,  notizie  de'  letterati 
del  Friuli.  1760.   4».  I.  p.  180. 

Alcuinus:  De  convers.   Saxonum. 

Credicht. 
Ausg. :  in  Alcuini  oper.  ed.  Froben  II.  p.  612. 

Alcuinus:  De  pontificibus  et  san- 
ctis  ecclesiae  Eboracensis. 

(ledicht  von  1657  Hexametern. 
Ausg.:  ^ein  grosser  Theil  als  Schrift  eines 
anonymus  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  ni.  2.  p.  558-569.  —  ^vollstandig 
ap.  Gale,  hist.  Britann.  script.  p.  703-732.  — 
*  wiederhoU  in  Alcuini  oper.  ed.  Froben. 
No.  CCLXXXI. 

Alcuinus:  De  rerum  humanarum 
vicissitudine  et  clade  Lindisfarnen- 
sis  monasterii. 

In   Distichen   abgcfasst  ;    d.  Klu  tn    w.ird  793 
von  d.  Dancn  zerstort. 

Ausg.:  in  Alcuini  oper.  ed.  Froben.  No. 
CCLXXX. 

Erl.-Hchr.:  Lorentz,  Alcuins  Lcben  p.  212  sq. 

Alcuinus:  Epitaphia  Fulradi  et 
Maginarii  abbatum  S.  Dionysii,  et 
alii  versus  liistorici. 

Ausg. :  '  ap.  Duche.sne,  liist.  Franc.  script. 
II.  j).  690-693.  —  'in  Alcuini  oper.  ed. 
Froben.    No.  CCLXV.  sqq. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  (icsch.  der  rom.  Literatur  im 
karoling.  Zeitalter.  Carlsruhe  1840,  —  liber 
A's'Gedichte  p.  78-84,  histor.   Schrificii  v- 


ALDEBALDUS  —  ALLEGRETTUS 


111 


192-196;  theolog.,  philosophische  u.  grammat. 
p.  302-354. 
Lorentz,  F.,  Alcuins  Leben,  ein  Beitrag  zur 
Staat.s- kirchen-  u.  Culturgesch.  derkarolin 
eischen  Zeit.  Halle  1829.  80.  i  Thlr.  10  Sg. 
(translat.   frora   the  german    by  J.   M.    Slee. 
London  1837.  12mo.) 
Monnier,    Fr.,    Alcuin   et  son   influence   lit- 
t^raire,  religieuse  et  politique  chez  le.s  Franks. 
Paris  1853.  So.  mit  einem  friiher  ungediuck- 
ten   Gedichte  und  einem   Briefe  Alcuins  an 
Leo  III.  im  Auhange. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichlsquel- 

len  p.  93.  94. 
Wright,    Alcuin  in   his  Biographia    Britann. 

literar.  I.  p.  349-368. 
,  Vgl.  Angilbertus. 

Annales  Alcuini. 
Epistolae  Alcuini. 
Vita  Alcuini. 
,.     s.  Martini  arch.  Turon. 
„     „  Richarii. 
„     „  Vedasti  {vita,    adhortat., 

epitaph.) 
„     „  Willibrordi. 

Aldebaldus  monach.  Cluniacens., 
vid.  Vita  s.  Maioli. 

Aldelmus  =  Adelmus. 

Aldobrandinus  Paparonus  ord. 
praed.,  vid.yitsi  b.  AmbrosiiSansed. 

Aleardus  =  Franciscus  Aleardus. 

Alemannus  =  Altmannus. 

Alexander  abbas  Aquicinctensis 
(flor.  1196),  vid.  Vita  b.  Gosvini 
Aquicinctensis. 

Alexander  Benedictus  Paeantius  Ve- 
ronensis,  Veneti  exercitus  medicus 
(t  1525):  Diaria  de  bello  Carolino, 
quod  Carolus  VIII  rex  Galliae  in 
Italia  a.  1495  gessit,  libris  11. 

Ausg. :  's.l.  eta.(Venet.,  Aldus  UQG.^i^.Sehr 
selten.  —  *  im  Anhange  zu  Petr.  Giustiuiani 
historia  Veneta.  Argentor.  1611.  fol.  p.  74. 
—  ^  unt.  d.  Tit.;  De  rebus  a  Carolo  VIII 
Galliae  rege  iu  Italia  gestis  libri  11  ap. 
Eccard,  corp.  hist.  II.  p.  1577-1628. 

Uebers. :  italienisch  von  Luigi  Domenichi, 
mit  d.  Tit. :  II  fatto  d'arme  del  Tarro  fra  i  prin- 
cipi  italiani  e  Carlo  VIII.  Vinegia  1549.  8". 

£r?.-jScA;-. :  Fabricius,   bibl.   med.   et.   inf.  lati- 
nitati.';.  Lib.  I.  p.  164. 
Struve,   bibl.    historica   ed.    Meusel.    VII.   2. 
p.  175. 

Alexander  canon.  Leodiensis,  vid. 
Gesta  pontificum  Traiectensium. 

Alexander  de  Tassonibus,  vid.A.xmsk- 
les  veteres  Mutinensium. 

Alexander  episco^.  Vulturariensis, 
vid.  Vita  s.  Alberti  episcopi. 

Alexander  Essebiensis  (cca.  1200): 
Epitome  historiae  Britanniae. 

Nicht  gedruckt. 
Erl.-Schr.:  Twyne,   antiqoitatis  academiac  oxo- 
1  niens.  apologia  p.  212. 


Alexander  monachus  Casae  novae 

(cca.  1300),  vid.  Chronica  monast. 
s.  Bartholomaei. 

Alexander  monachus  Cyprius,  vid. 
Acta  s.  Barnabae  apost.  (laudatio.) . 

Alexander  Myln,  canon.  Dunkel- 
densis,  vid.  Vitae  Dunkeldensis  ec- 
clesiae. 

Alexander  Telesinus  abbas:  Libri 
IV  de  rebus  gestis  Rogerii  Siciliae 
regis.  1127—1135. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Indices  rerum  ab 
Aragoniae  regibus  gestarum  ed.  Hieron. 
Surita.  Caesaraugustae  1578.  4*.  —  *  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  607-645.  — 
^  ap.  Schott,  Hispania  illustrata  IH.  p.  344. 

—  *  ed.  Carusius ,  scriptores  Siculi  I.  — 
'ap.  Burmann,  thes.  antiquitat.  Siciliae  V.  — 
*  ap.  Del  Re ,  cronisti  e  scrittori  sincroni  I. 
p.  85-148  mit  gegenilberstehender  itallenisch. 
Uebersetz.;  Noten  ibid.  p.  149-156. 

Alexandre  d'Asby    ==    Alexander 

Essebiensis. 

Alexius  Comnenus  (1081—1118 
griechischer  Kaiser):  yioyaQixij 
naXaia  kal  vsa. 

Verzeichniss  der  Staatseinkiinfte. 

Ausg.:   ^unt.  d.  Tit.:  Antiquum  rationa- 

rium  Augusti  Caesar.  et  novum  rationarium 

Alexii  Comneni  imp.,  gr.  et  lat.  ap.  Mont- 

faucon,  analect.  gr.  Paris.  1688.  4".  p.  316. 

—  *ap.  J.  F.  Gronov.,  lib.de  sestertiis. 
Lugd.  Bat.  1681.  4».  p.  709.  —  »ap.  Coteler, 
monumenta  eccles.  gr.  Paris.  1692.  4".  IV. 
p.  367. 

Alfani,  Teseo  (noverato  sempre 
in  Perugia,  f  post  1527) :  Memorie 
Perugine  dal  1502—1527. 

Ausg. :  per  cura  di  F.  Bonaini  in  Archivio 
storico  Ital.  XVI.  2.  p.  247-319. 

Alferius,  Ogerius,  vid.  Chronica 
Astensia. 

Alfredus  Magnus  (f  901),  vid.  Oro- 
sius  {Uehersetz.:  The  Anglo-Saxon 
version.) 

Alfred  of  Beverley 

Alfridus    Beverla- 
censis 

Allegrettus  de  Allegrettis:  Ephe- 
merides  Senenses  ab  a.  1450 — 1496 
italico  sermone  scriptae. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  8cr.  rer.  Ital. 
XXTTT.  p.  767-860. 


=   Aluredu§ 
Beverlacensis. 


112 


ALMANNUS  —  ALVARES 


Almannus  =  Altmanhus. 

Alonso  de  Palencia  (Chroniken- 
schreiber  des  ungliicklichen  Thron- 
bewerbers  gegen  Heinrich  IV): 
Cr6nica.    1454—1474. 

Abgefasst  iii  einem  tiblen  und  schwerfSUigen 
Stil.     Das  t^anze  noch  ungedrnckt. 

Ausg.:  Fragmente,  herausgegeben  von 
W.  L.  Holland  xint.  d.  Tit.:  Ziir  (Jeschichte 
Castiliens.  Bruchstiicke  aiis  der  Chronik  des 
Alonso  de  Palencia.  Tiibingen  1850.  (Sie 
enthalten  die  Absetzung  Heinrichs  IV  1465; 
den  Tod  Alonso''^,  des  jiingere^  Bruders 
Isabella^s  der  Katlwlischen,  1468 ;  den  Tod 
des  Konigs  Heinrich  IV,  1474  und  die 
Schilderung  HeinricKs  IV.) 

Erl.-Schr.:  Pellicer,  Juan,  biWioteoa  de  tradu- 
ctore.s.  Madrid  177S.  40.  II.  p.  7.,  wo  Kiiheres 
iiber  Palencias  Leben  mitgetheiU  ist. 

Alpertus  S.  Symphoriani  Metten- 
sis  monachus  (saec.  XI.  ineunt.): 
De  episcopis  Mettensibus  libelhis 
ad  Constantinum  abbatem.  978 — 
984,  et  De  diversitate  temporum 
ad  Burchardum  Wormat.  episc. 
libri  II.    1002—1018. 

Vom  erstern  nur  ein  Bruchstiick  erhalten, 
zuerst  bei  Pertz,  —  das  andere,  von  Bedcutung 
f.  d.  lothringische  Geschichte,  ist  1022  u.  1023  ge- 
schrieben. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi  I. 
p.  91-132.  An  vielen  Stellen  verdorhen.  — 
^Ein  Theil,  ndml.  libr.  I.  c.  11-15  schon 
l&SOals:  Vitae  s.  Aufridi  seu  Ansfridi 
episc.  Ultraject.  pars  auctore  monacho  Ultra- 
jectino  S.  Pauli  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I. 
p.  431.432.  —  ^als:  Alperti  opera  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IV.  p.  697-700;  700-723.  —  *aZs: 
Des  Alpertus  von  Met/,  zwei  Biicher  iiber 
verschied.  Zeitereignisse,  nebst  zwei  Bruch- 
stiicken  iiber  Bischofe  v.  Metz.  Urschrift, 
deutsche  Uebersetz.,  geschichtl.  Kommentar, 
hrsg.  V.  Andr.  Dederich.  Miinster  1859.  gr. 
8*.  Vj  Thlr.  —  Bruchstuck  ap.  Bouquet, 
rec.  X.  p.  138-141. 

Erl.-Schr.:  Mabillon,  de  s.  Aufrido  episc.Traiect. 
ad.  Rhen.  (+  1010.  3.  Mai),  in  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  sacc.  VI.  1.  p.  85-93. 


Alphanus 


[archiep.  Saler- 
I     nitanus 
Imonachus  Ca- 


(1060), 
vid. 


\     smensis         / 

Acta  ss.  inartyrum  XII  fratrum  {vita  ine- 

trica.) 
Vita  8.  Benedicti   abb.    C.-isin.  (hymnus.) 
„      „  Mauri  (hymnus.) 

Aiphonsus  a  Carthagena,  episcop. 
Burgensis  (f  145G):  Kerum  Ilispa- 
norum,  Romanorum  imperatorum, 
summorum  pontihcum  nec  non  re- 
gum  Francorum  anacephalaeosis. 


Atisg. :  '  Granatae  1645.  fol.  —  *  ap.  Bel, 
rer.  tiisp.  scr.  II.  p.  611.  —  *  ap.  Schott, 
Hisp.  illustr.  I.  p.  246. 

Alphonsus  III  rex  Hispaniae  (f 
912):  Brevis  historia  ab  aerae  Hi- 
span.  a.  710  (Chr.  612)  usque  ad  a. 
aer.  Hisp.  904  (Chr.  866). 

Sie  erschien  unt.  (1.  Namen  des  Sebastianus' 
S  almanticensis  episcop.  gedruckt,  obwol  nach 
Nic.  Antonius,  bibl.  Hispan.  vet.  VI.  10.  init.  p. 
•193  sq.  unzweifelhaft  Aiphons  fiir  ihren  Verfasser 
angesehcn  wcrden  kann. 

Au^g. :  '  ap.  Pr.  Sandoval ,  historia  de 
cinco  obi.spos.  Pampelon.  1615  nnd  '  1634. 
fol.  —  *  ap.  Florez,  Espana  sagr.  XIII.  p. 
475.  —  *  ap.  Ferrera,  hist.  de  Espaua  XVI. 
append.  p.  9. 

Alredus  =  Aelredus. 

Alserus  Schireburgensis  episcopus 
=  Asserius  Menevensis. 

Altahensis  anonymus,  vid.  Chroni- 
con  Bavariae  br.  anon.  Altah. 

Altfridus  (f  849),  vid.  Vita  s. 
Liudgeri. 

Althelmus  episcopus,  vid.  Vita  ss. 
Juliani,  Basilissae. 

Altmannus  [auch  Alemannus,  Al- 
mannus)  monachus  Altvillarensis 
(Hautvilliers,  f  cca.  882),  vid. 

Vita  s.  Helcnac  imp. 
„     „  Nivardi  arch.  Rem. 
„     „  Sindulfi. 

Vgl.  BShr,  Gcsch.  der  romisch.  Li- 
teratur  im  karoling.  Zeitalter 
p.  210. 

Aluredus  Beverlaceusis  canonicus 
(int.  1 14(J — 1 150):  Annales  Britannici 
sive  Historia  de  gestis  regum  Bri- 
tanniae.  Libri  IX,  a  Bruto  — 1129. 

Wird  fiir  eine  Compilation  aus  Galfridus  Mon- 
mutensis  gehaltcn. 

Au^g.:  ed.  Tho.  Hearnius.  Oxonii  1716. 
8".  —  Ausziige  ap.  Lelaud,  collectauea 
in.  p.  223-229. 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum  1717.  p.  388. 

Fabricius,  bibl.  raed.  et  inf.  latinitatis.    Lib. 

I.  p.  (55. 
Wright,  biographia  Britannica  litcraria  II. 
p.  155-l.'i8. 

Alvares,  Fr.  Joao  (cca.  1450): 
Chronica  dos  feitos,  vida  e  morte 
do  infante  santo  Fernando,  que 
morreo  em  Fez. 

Diese  Chronik  wurde  geg.  Knde  d.  15.  Jahrh. 
gcschricben  und  sofort  durch  die  flirsorgo  des  Hi- 
eronymus  Lopes  verolfcntlicbt  unl.  d.  Til.: 

Ausg. :  '  Oroiiica  <lo  sancto  e  virtuoso 
itfantc  dom  Fernando,  fillio  dol  rey  do  Joha, 
primeyro  deste  nonie,  qne  se  finou  eni  terra.s 
de  Mouros,  dirigada  a  sua  alteza  por  Ger- 
man   Galharde.   1527.    8».    (Den   Druckort 


ALVARUS  —  ANASTASIITS 


113 


dieses  sehr  selt.  Buches  findet  man  nirgends 
angegeben.)  —  *  reformada  e  augmentada 
por  Fr.  Jeronymo  Ramos.  Lisboa  1577,  8". 
Uebers.:  lateinisch  vid.  Acta  s.  Ferdinandi 
principis. 

Erl.-Schr.:  (Olfers)  Leben  des  standhaften  Prin- 
zen.  Nach  der  Chronik  des  F.  Joam  Alva- 
res  ctc.  Berlin  1827.  8». 

Alvarus  patricius  Cordubensis  (cca. 
860),  vid.  Vita  s.  Eulogii .  Cord. 

Alvarus  Pelagius,  episc.  Algar- 
viensis  (f  1352) :  De  planctu  ecclesiae 
libri  II. 

Ausg.:  'Llmae  1474.  —  *  Lugduni  1751. 
fol.  _  »Venetiis  1560.  fol. 

Amalricus  Augerius  de  Biterris 
(Dr.  theol.  u.  Prior  des  Augustiner- 
klosters  zu  Aspirano,  um  1362): 
Chronicon  pontific.  seu  Actus  pontifi- 
cum  Romanor.  usque  ad  Johannem 
XXII  seu  ann.  1321. 

Kin  achtunprswerther  Schriftsteller. 

Handschr.:  Munch.en,  Un. -Bibl.  cat. 
bibl.  Ingolstad.,  a  Petro  —  1363.  —  P  aris, 
k.  Bibl.  sec.  XIV.  No.  5146.  5147.  —  Stras- 
burg,  Un.-Bibl.  Johannit.  chart.  sec.  XV. 
D.  56. 

Ausg. :  '  primum  integri  editi  ap.  Eccard, 
corp.  n.  p.  1641-1824.  —  *  ap.  Muratori, 
script.  ni.,  pars  2.  Dieser  hat,  um  diefort- 
lau/ende  Reihe  der  Vitae  der  Papste  zu 
vervollstandigefi,  eine  Anzahl  Lebensbeschrei- 
bungen  von  anderen  Verfassern  an  denpassen- 
den  Orten  in  AmalricKs  Werh  eingeschoben. 

—  Einzelne  derselben  hatte  berelts  Baluze 
in  seinen  Vitae  pap.  Avenionens.  I.  p.  95. 
185.  veroffentlicht. 

Erl.-Schr.:  Lau,  Th.,  Entstehungsgeschichte  der 
Magna  charta.  Hamburg  1857.  p.  12  ff. 

^abbas  Mapchio-i  (flor. 

Amandus  |     nensis  >  1112), 

'de  Castello       '  vid. 
Vita  b.  Odonis  abb.  Torn. 

Amandus  de  Ziericzee  (f  1534): 
Chronica  compendiosissima  ab  O. 
C.  ad  a.  1534. 

Unbedeutend. 
Ausg. :    •  Antverp.  ap.  Cocum  1534.  8  vo. 

—  ^wiederholt  ibid.  1537.  12nio. 
Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 

geschied.schrijvers  p.  134. 

Amandus  episcopusVigiliensis,tJi*<:?. 
Inventio  ss.  Mauri  episc. 

Amandus  prior  Aquiscinctiuus  = 
Amandus  de  Castello. 

Amatus  Casinensis  (f  1101):  Hi- 
storia  Normannorum. 

Abgerundetes,  reich  ausgefUhrtes  Werk.   Es 


existirt  nur  noch  in  altfranzosischer  Uebersetznng 
und  ist  eins  der  altesten  franzos.  Prosadenkmaler. 
Uebers. :  unt.  d.  Tit. :  L'ystoire  de  li  Nor- 
mant  et  la  Chronique  de  Kobert  Viscart,  par 
Aymd  moine  du  Mont-Cas.sin,  publ.  pour 
la  premiere  fois  par  ChampoUion-Figeac. 
Paris  1835.  8«.  9  fr.  Sehr  mangelhaft. 

Erl.-Schr.:  Oiesebrecht,  Geschichte  d.  deutsch. 
Kaiserzeit  U.  p.  531. 
Wilmans,  Ist  Amatus  von  Monte  Casino  der 
Verf.   der  Chronika   Roberti  Biscardi?  —  in  , 
Pertz'  Archiv  X.  p.  122-130. 

Vgl.  Chronica  Roberti  Guiscardi. 

Ambrosinus  de  Soncino,  vid.  Vita 
b.  Jacobi  Alemanni. 
s.  Ambrosius  archiep.  Mediol.,  vid. 

Acta  s.  Satyri. 
Vita  s.  Agnetis  virg. 
„     „  Sebastiani. 

Ambrosius  Autpertus  abbas  S.  Vin- 
centii  prope  Beneventum  (f  778), 
vid.  Vita  s.  Paldonis. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  d.  romischen  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  191.  293. 

Ambrosius  Calepinus  ord.  eremit. 

(t  1511),  vid.  Vita  b.  Johannis  Boni. 

Ambrosius  de  Cora  seu  Coriolanus 

seu  Coranus  (Prior  der  Augustiner- 
Eremiten,  f  1485):  Chronic.  de  viris 
illustrib.  et  scriptoribus  sui  ordinis. 

Ausg. :  ^  ed.  G.  Horolt  de  Bamberga. 
Komae  1481.  fol.  —  'wiederholt  Argentinae 
1490.  fol. 

Amelius,  Petrus  ^  Petrus  Amelii. 

Amelgardus  presbyt.  Leodiensis, 
vid.  Basin,  Th. 

Amys,  Jean,  secretaire  du  roy: 
Proces  -  verbal  de  rhommage  fait 
par  Philippe  archiduc  d'Autruche 
a  Louis  XII  roy  de  France  pour 
les  comt^s  de  Flandres,  Artois  et 
Charollois  le  5.  juillet  1499. 

Ausg. :  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis  XTT. 
L  No.  3. 

[Chronicon  breve! 
\     Casinense  seu/ 
Anastasius  ( Epitome    chro-  j  vid. 
nicorum  Casi- 


nensium 

Leo  Marsicanus  {epit.  ehron.  Ca^n.) 

Anastasius  bibliothecarius  (f  cca. 
886):  Acta  synodi  sextae,  septimae 
et  octavae. 

Verhandlungen  des  Concils  zu  Constantinopel 
680,  ztt  Nicaa  787  u.  des  zu  Constantinopel  869. 

Ausg.:  '  ed.  Binius,  coU.  concil.  III.  — 
»ap.  Labbe,  concil.  VI.  VU.  u.  VUI.  — 
*die  beiden  letzten  auch  ap.  Hardouin,  concil. 

8 


114 


ANASTASIUS  —  ANDREAS 


IV.   p.  19;  V.  p.  749.  —  uud   *ap.  Mansi, 
concil.  XII.  p.  981;  XVI.  init. 

Anastasius  bibliothecarius:  Historia 
ecclosia^tica  seu  Chronographia  tri- 
partita — 872. 

Compilalion  aus  Nicephorus  ,  Syncellns  und 
Theoplianos. 

Avsg. :  '  m  Historiae  Byzant.  script.  cum 
noti.s  C.  Ann.  Fabrotti.  Paris.  1(549.  fol.  XX. 
—  '  besser  ibid.  Venetiis  1729.  fol.  XIX.  — 
*  ex  recens.  Imm.  Bekkeri  im  2.  Bde.  von 
Theophanis  chronographia.  Bonnae  1841. 
8».  (C(n-p.  liist.  Byzant.  XL.) 

Anastasius  bibiiothecarius:  Vitae 
pontiticum  Romanorum,  vid.  Liber 
pontiiicalis. 

Vgl.  auch:  Vita  s.  x\gathon.  tliaiim. 
,.      „  Bartholom.  apo.st. 

{encom.) 
„     „  Benedicli  U.  pont. 
Passio  ,,  Demetrii  mart. 
Vita    „  Johannis  eleem. 
,,      „  Gregorii  II. 
„      ,,  Leonis  II. 
„      „  Paschalis  I. 
Acta   ,,  Pauli  I.  pont. 
„       „  Petri  Balsami. 
,,      „  Vitaliani  Kom. 
,,      „  Zachariae  pont. 
Nicephor.  patr.  (xoQOyQa<p. 
l/ebers.j 
Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.  der  romischen  I.iitera- 
tiir  im  karoling.  Zcitalter  p.  261 — 271. 

Andechs,  vid.  Chronik,  dye,  und 
das  sagbiichel. 
Andreas  abbas  S.  Michaeiis  Bam- 

berg.  (t  1502):  Chronicoii  sui  mona- 
sterii  (—1494;  m.Fortsetz. bisl549.) 

Handschr.:  Bamberg,  k.  Bibl.,  membr. 

anni  1494;  vgl.  Pertz'  Arch.  VI.  58. 

"  Ausg. :    '  ap.  Brusch ,  chronol.  monast.  p. 

313  sq.  —  *ap.  Ussermann,  episcopatus  Bam- 

berg.  p.  298  sq.  —  Bei  beiden  nicht  vollstandig. 

]'ijl.  Vita  .s.  Ottonis  np.  Bamb. 

Andreas  abbas  Strumensis,  vid. 
Vita  .■^.  Johannis  Gualbei'ti. 

Andreas  abbas  Valiumbrosanus  (f 
1170),  vid.  Vita  s.  Arialdi. 

Andreas  archiep.  Cretensis,  vid. 
Acta  s.  Greorgii  mcgal. 

Andreas  Bergomas  =  Andreas 
presbyter  Bergom. 

Andreas  Billius  Mediolanensis,  Au- 
gustinianus  (f  1455):  Historiae  Me- 
diolanensis  et  Lombardicae  libri  9 
ab  a.  1402—1431. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XIX. 
p.  6-158. 

Andreas  deBiliis=AndreasBiUius. 

Andreas  de  Gataris  (f  post  140G): 
Chronicon  Patavinum  lingua  italica 


conscriptum,  iuncta  patrisGaleatii 
de  Gataris  (t  1405)  historia.  1311 
— 140G. 

Kinfach  -  wahr.     Die  Schriftcn  sind  im  Druck 
einander  gcgeniibergestellt. 

Ausg.;  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVII. 
p.  7-944. 

Andreas  de  Redusiis  de  Quero, 
canccllarius  comniun.Tai^visii:  Chro- 
nicon  Tarvisinum.    13G8  — 1428. 

Aiisg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XIX. 
,p.  741-806. 

Andreas  de  Strumis,  vid.  Vita  s. 
Johannis  Gualberti. 

Andreas  Dei:  Historia  8enensis 
ab  a.  1186—1328.  Continuata  ab 
AngeloThurae  usque  ad  a.  1352. 
Italice. 

Au^g.:  c.  notis  H.  Benvoglienti  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  rer.  Ital.  XV.  p.  1-128. 

Andreas  Fontebraldensis  monachus, 
vid.  Vita  b.  Roberti  de  Abrissello 
(vita  alia.) 

Andreas  Lucensis,  abbas  in  Monte 
Viridi,  vid.  Vita  s.  Walfridi. 

(  Marcianensis  \         . , 
prior  .74 

^         ^  -        -    \     feylviUS, 


Andreas 


prior  I 

mon.     Aqui-| 
cinctinus 


( '"  cinctinus"  )     ^"^r- 
Andreas  monachus  Fontis  Ebraldi, 

vid.  Vita   b.  Roberti   de  Abrissello 

[vita  alia.) 
Andreas  Naugerius,  vid.  Naugei-ius. 
Andreas    presbyter    Bergomas    al. 

Itahis:  Chronicon  s,  abbreviatio  de 

gestis  Longobardorum.     568—877. 

Der  Vcrfasser  begleitete  die  I.eiche  Kaisers 
I.udvvifT  II.  Aug.  87.5.  —  Unjrlauhlich  harbarisch  pe- 
schrieben,  ist  Forlsctz.  d,    l'auln  s  Warnefridi. 

Handschr.:  St.  Gallen,  bibl.  civit.  C.  2:i. 
s.  IX.  Autograph;  —  ibid.  No.  620.  s.  IX. 

Ausg. :  '  edid.  Herm.  Philomuson  ap. 
Mencken,  .'<cr.  I.  p.  89.  —  *wiederholt  ap. 
Muratori,  antiq.  Ital.  I.  p.  37.  —  ^am  besten 
ap.  Pertz,  raon.  iwr.  III.  p.  231-238.  —  Aua- 
ziige  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  204.  —  Der 
Anfang,  icelcher  bi.sher  uberall  fehlte,  hrsg. 
V.  Bethmann  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  369. 

Erl.-Schr.:  Bethmauu,  lib.  d.  Sprachgebrauch 
(1.  Andr.  presb.  v.  Bergarao,  —  inPcrt/,'  .-^rch. 
i.V.  p.  (!.-.!•:  !v//.  .\.  )..  :)r;7-:!70. 

Andreas  presbyter  Italus  =_  Au- 
dreas  presb.  Bergomas. 

Andreas  presbyter  Ratisbonensis: 
Chronicon  de  ducibus  Bavariae  s. 


ANDREAS  —  ANELIEiR 


115 


Chronicon  de  principibus  terrae  Ba- 
varorum.    1  — 1439. 

A.  wurde  wegen  dleses  Werkes  der  baierische 
Titus  Livius  genannt. 

Bandschr.:  Cassel,  kurf.  Bibl.  chart.  sec. 
XV.  Hist.  fol.  No.  5. 

Ausg. :  '  cum  paralipomenis  Leonh.  Bau- 
hoh:  et  notis  Marq.  Freheri.  Amberg.  1602. 
40.  _  J  tciederholt  Hanov.  1607.  4«.  —  *  ap. 
Schilter  No.  XHL  p.  3-49;  ex  alio  cod. 
paulo  ampliora  p.  49-61. 

Uebers.:  Andreae  Ratisbonensis  ad  S. 
Magnum  presbjt.  deutsche  1427  verfasste 
Chronik  v.  Bavern,  m  Frevberg's  Samml. 
histor.  Schriften  H.  1828.  p.  369-454.  ¥^1. 
Oefele,  scr.  Boic.  L  p.  9. 

Pauholtz    de    Operchoven, 

Leonhard.,  presb.  dioecesis  Ratis- 
bonensis:  Contin.  Andreae  presb. 
Ratisb.  chronici.    1439—1486. 

Ausfj.:  ap.  Schilter  -  Kulpisium  p.  62-72; 
—  notae  in  Andreae  chron.  ibid.  p.  91-98. 

Andreas    presbyter    Ratisbonensis: 

Chronicon  episcoporum  Ratisbonen- 
sium,  ab  origine  484  —  1428. 
Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  Boic.  I.  p.  31. 

Andreas    presbyter    Ratisbonensis: 

Chronicon  generale  a  Christo  nato 
usque  ad  aun.  1422. 

Brauchbareis  Werk,  benutzte  sehr  den  Marti- 
nns  Polonus. 

Ausq. :  '  ap.  Pez,  thes.  anecd.  IV.  3. 
p.  275-636.  —  Mdem,  a  Joa.  Chrafft, 
praedic.  Cambensi  (1500)  interpolatum  et 
usque  1490  continiiatum  ap.  Eccard,  corp. 
hist.  L  p.  1931-2176. 

Andreas    presbyter    Ratisbonensis: 

Diarium  sexennale  1422 — 1427. 
Ausg. :  ap .  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  15. 
Erl.-Schr.:   v.  Aretin,   Bcitrage  zur  Geschichte 
^  u.  Lit.'l805.  April  p.  436.  Mai  p.  534. 

literar.    Handbuch   f.    d.  baierische  Gesch. 

p.  140-148. 
Bibliotheca    principalis     monasterii    ad     s. 
Emmeraraum  Ratisbonae.  P.  II.  no.  573-575. 
Diimge  et  Mone,  Andreae  presb.  Ilat.  chro- 

nic.  geu.  in  Pertz'  Arch.  I.  p.  375;  ef.  173. 
O  e  f  ele,  comment.  de  vita  el  scriptis  Andreae 
Katisb.,  in  seintn    Script.   rer.    Boic.  I.  p.  1. 
Vgl.  Histor.  fundationum  mon.  Bav. 

AndreasResendius  ord.  praed.,  vid. 
Vita  b.  Aegidii  ord.  praed. 

Andreas  seu  Agnellus,  presbyter 
Ravennas  et  abbas  S.  Mariae  ad 
Blachernas  (nat.  cca.  a.  805):  Chro- 
nicon  ab  a.  568 — 875. 

Aung. :  ap.Mencken,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  89. 

Andreas  seu  Agnellus:  Liber  pon- 
tificaHs  s.  Vitae  pontificum  Ravenna- 
tensium. 


Reicht  vom  h.  Apollinaris  bis  836.  Riigt  bitter 
die  Fehler  der  Geistlichkeit  seiner  Zeit  und  greift 
sogar  die  Rechte  des  romischen  Bischofs  an.  — 
Fortgesetzt  von  einem  Anonymns  bis  1286  und  v. 
Paulus  Scordillus  bis  1410. 

Ausg.:   ^unt.  d.   Tit.:  Agnelli  qui  et   An- 

dreas liber  pontif.  s.  vitae  pont.  Ravenn. 

D.  B.  Bacchinius  ex  bibl.  Estensi  eruit,  diss. 

et  observ.  necnon  app.  mon.  illustr.  et  auxit. 

Mutinae  1708.  2  vol.  4»;  die  Fortsetz.  ibid. 

in  Append.  p.  110-138.  —    *  verbessert  und 

vermehrt  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  1. 

p.  1-187 ;  die  Fortsetzung  ibid.  p.  188-220. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  rom.  I.iteratur  im 

karoling.  Zeitalter  p.  220. 

Eckhart,  coramcnt.  de  rebus  Francicis  Orient. 

L  p.  6,W.  no.  143 
Fabricius,  bibl.  med.  et.  inf.  latinitatis  Lib. 

1.  p.  75. 
Pinius,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  Boll. 

Jul.  V.  p.  328. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  158 

Vgl.  Vita  s.  Apollinaris  ep.  Ravenn. 
,.      ,,  Petri  ep.  Ravenn. 

Andrelinus,  Publ.  Faustus,  Foroli- 
viensis  (f  1519):  De  Neapolitana 
Fornoviensique  victoria  ad  Caro- 
lum  VIII,  Francorum,  Siciliae  ac 
Hierusalem  regem.    Libri  II. 

Sehr  mittelmassige  Gedichte. 
Ausg. :  '  Parisiis  1496.  prid.  kal.  Septb. 
40.  _  ^uiederholt  ibid.  1508.  4«.  —  Fin 
anderes  Gedicht  de  Fornoviensi  victoria  er- 
schien  von  demselb.  Verf.  '  s.  a.  et  1.  4".  — 
^Paris.  1502.  4«.  -^  ^ibid.  1507.  4". 

Andrew  of  Wintown,  Wyndowe 
(regularer  Chorherr  zu  St.  Andrews, 
f  wahrscheinlich  nach  1424):  Ory- 
gynale  Cronykil  of  Scotland. 

Von  Ersehaffung  der  Welt  bis  1408,  in  acht- 
silbigen  Jamben. 

Ausg.:  De  orygynale  cronikil  of  Scot- 
land  by  Andrew  of  Wyntown,  priour  of 
Sanct  Serfis  ynche  in  Loch  Levyn.  Now 
first  published  with  not.  and  glossary  by 
D.  Macpherson.  London  1795.  2  vol.   8». 

Andronicj  II  imp.  Constantino- 
politani  Aurea  bulla,  data  (1330) 
Henrico  Henrici  Mirabilis  filio  Al- 
berti  magni  N.  duci  Brunsvicenci 
ante  annos  337. 

Ausg.:  '  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  469-488  cum  notis  et  narratione  de  prin- 
cipis  illius  posteris.  —  '  in  dessen  opuscula 
historica  varia  res  Germanic.  concernentia. 
Helmstad.  1660.  4«.  p.  177. 

Anelier,  Guill.,  deToulouse,  trouba- 
dour:  Histoire  de  la  guerre  de 
Navarre  en  1276  et  1277. 

Ausg.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Epop^e  eu  langue 
romane  sur  la  guerre  civile  de  Pampelune 
en  1276,    par   G.  Anelier,    publ.    par   Don 

8* 


116 


ANGELRANNUS  —  ANNALES 


Tafurus. 


Pablo  Llarregui.  Paris  1847.  4".  —  »publ. 
avec  une  traduction  ....  par  Franc.  Michel. 
Paris  18.o7.  4".  fbildet  zugleich  einen  Theil 
der  Collection  des  documents  inedits.) 

Angelrannus  abbas  Centulensis  = 
Ingelrauinus  abbas  Cent. 
Angelo  de  Nerito  | 
Angelo  Tafupo      i 

Angelus  deCurribusSabinis,pocta 
laureatus :  De  excidio  civitatis  Leo- 
diensis  libri  VI  (a.  1468.) 

Handschr. :  P  a  r  i  s ,  k.  Bibl.  R^s.  St.  Germ. 
paq.l3.  No.5.29.  Abschr.  sec.  XVIL— Cam- 
brai,  chart.  sec.  XVI.  No.  699. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coll. 
IV.  p.  1379. 

Angelus  Thurae  (cca.  1352),  vid. 
Andreas  Dei. 

Angilbertus  seu  Engelbertus  abbas 
Centulensis  (f  814):  Carmen  de 
Karolo  Magno. 

Einige  schrieben  es  friiher  dem  Alcuin,  andere 
dem  Helpericus  oder  Hilpericus  zu. 

Ausg. :  '  als  Poema  de  Carolo  M.  rege  et 
Leonis  III  papae  adventu  ad  eundem  ed. 
Canisius,^  lect.  antiq.  VI.  p.  521  (*ed.  2a.  11. 
p.  474.)  —  *  tcenig  verdndert  ap.  Duchesne, 
scr.  hist.  Fr.  II.  p.  188-197.  —  ••  in  Alcuini 
oper.  ed.  Duchesne  p.  1747  sq.  —  *ap.  Bou- 
quet,  rec.  V.  p.  388.  —  *  unverdndert  wieder- 
holt  in  Alcuini  oper.  ed.  Froben.  Ratisb. 
1777.  II.  p.  451.  —  'ap.  Pertz,  mon.  II.  p. 
391-403  noA^h  sorgfdltig  benutzter  Handschr.; 
er  beiveist  zugleich,  dass  nur  das  3.  Buch 
jenes  Gedichtes  iibrig  ist.  —  '  unt.  d.  Tit. : 
Levini  Hilperici  monachi  Seligenstad.  carm. 
de  congressu  Caroli  M.  et  Leonis  papae 
(a.  779)  versibus  hexametris;  c.  animadvers. 
M.  Goldasti.  Genevae  1600.  4".  —  » unt.  d. 
Tit.:  Helperici  sive  ut  alii  arbitrantur  An- 
gilberti  Karolus  Magnus  et  Leo  papa.  Ed. 
K.  J.  Orellius.  Turici  1832.  Lex.-8».  '/,Thlr. 
—  "  ap.  Migne,  patrologiae  cursus  XCIX. 
p.  849-854. 

Erl.-Schr.:  BShr,  Oe«ch.  d.  rom.  Literatur   im 
lcaroling.  Zeitalter  p.  85-89. 

Docen  ap.  Aretin,  Beitrjige  VII.  p.  523. 

Doccn  m  Neuer  literar.  Anzeiger.  1807.  No.  6. 

Mabillon,  .J.    clugium  Angilberti  i«  AA.  SS. 
o.  8.  Ben.  IV.  1.  p.  (87,  ed.  Venet.)  91-108. 

Perty.  m  *.  Archiv  VII.  p.  3fi3. 

Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  99-103. 

Angilbertus  abbas  Centulensis:  Ver- 
SU8  de  Pipino  Italiae  rege. 

Dcr  Verf.  ist  zweifclhaft. 
Attsg. :   '  ap.  Duchesne,  hlst.  Franc.  scr.  II. 
p.  646.  —  »  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  408-410. 
Vgl.  Vita  R.  Angilberti  abb.  Cent. 

Anglo-Norman  poem  on  the  con- 
quest  of  Ireland  by  Henry  II. 


Vcrsificlrte  Geschlchte  dcr  Eroberung  Irland* 
durch Heinrich  11  (tll54)  inaltfranzSsischerSprache. 
Verf.  unbekannt. 

Ausg.:  from  the  ms.  preserved  in  the 
archiep.  libr.  at  Lambeth  palace  edit.  by 
Fr.  Michel,  with  an  iutrod.  essay  on  tho 
hist.  of  the  Anglo-I^orman  conquest  of  Ire- 
land  bj  Th.  Wright.  London  1837.  8«. 
10  sh.  6  d.    Geschmackvolle  Ausgabe. 

Erl.-Schr.:  l.yttleton,  O. ,  noteg  to  the  second 
and  third  boolcs  of  thc  history  of  king  Henry 
II.  I.ondon  1767.  -to.  p.  270. 

Anglo-Saxon  chroniole= Chronicon 

Saxonicum. 

Anna  Comnena,  vid.  Comnena. 

Annalar  Islenzkir  sive  annales  Is- 
landici  ab  a.  Christi  803  ad  ann. 
1430.  Ex  legatiArnae-Magnaeani  et 
magnae  bibl.  reg.  Hafn.  raelioris 
notae  codicibus  raembranaceis  et 
chartaceis,  cum  interpretatione  lat., 
variis  lectionibus,  prolegomenis 
necnon  indice  personar.  locorum  et 
rerum  (ed.  A.  S.  Oersted,  E.  C. 
Werlauff  al.)  Hafniae  1847.  qr.  4». 
4  Thh-. 

Annales,  vid.  auck  Chronica  und 
Chronicon. 

Vgl.  Bahr,  J.  Ch.  F.,  Gesch.  d.  romisch.  Lite- 
ratur  im  karoling.  Zeitalter  p.  144  sq. 

Pertz,  de  annalibus  (5ermanorum  antiqnis- 
simis  monitum  —  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  1-3. 

RSsler,  Chr.  Fr.,  dissertatio  de  annalibus 
mcdii  aevi  ad  usum  historicum  diligentius 
praeparandis  —  in  aeinen  Chronica  medii 
.levi  I.  p.  3-72. 

Dis.sert.  de  chronicis  post  Eusebium  et 

Hieronymum  antiquissimis  iunctim  hic  edi- 
dis  {sic!)  aut  sua  quadam  parte  inscrtis,  tWrf. 
p.  75-128. 

Wait/,  in  Jahrbchr.  f.  wissenschaftl.  Kritik. 
1837.  Novb.  No.  88.  p.  702. 

Annales  ab  anonymo  quodam  cir- 
citer  a.  1288  (circa  Albiam)  =  Anna- 
les  Hamburgenses. 

Annales  abbatiae  S.  Petri  Blandin. 
=  Annales  Blandinienses. 

Annales  Admuntensesab  a.  1  —  1 139. 

Zuveriasslg,  wcnn  auch  nicht  rcichhaltig. 
Handschr.:    vid.  Pertz,   mon.   scr.  IX.  p. 
569.  570. 

Ausf).:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  569-593. 

\'!fl.  Annalium   Mellic.   auct.   Garst. 
/lintrr  Annnlcs  Mellicenses. 

Annales  Agrippinenses  ab  a.  1092 
—1384. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bibl.  cod.  lat. 
No.  4.  4*.  chart.  saec.  XV. 

Ausg.:  ap.Pertz.  mon.  scr.  XVI.  p.  736-738. 

Annales  Alamannici.    Pars   prima 


ANNALES 


117 


a.  703—768  c.  continuat.  a.  769— 
789;  c.  continuat.  Murbacensi  a. 
790-800,  Augiensi  a.  801—859, 
et  tribus  Sangallensibus  a.  860— 
876,  877—881,  882-912.  926. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  I.  p.  20. 
Ausg. :  voUstdndig  ap.  Pertz ,  mon.  I.  p. 
22-30,  40-44,  47-48,  49-50,  50-51,  51,  52-60. 
—  Ein  TheUunt.d.  Tit.:  Chronicon  breve 
monasterii  sancti  Galli  ab  a.  748-926. 
vorher  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  lU. 
p.  466-470.  —  '  iciederhoU  ap.  Bouquet,  rec. 
V.  p.  359 ;  Vm.  p.  109.  —  Ein  anderer  ap. 
Fr.  A.  Zaccharia,  iter  litterar.  Italicum.  Ve- 
netiis  1762.  —  Eln  dritter  unt.  d.  Tit.: 
Gesta  Francorum  excerpta  ab  a.  709- 
926  seuChronicon  breve  monasterii 
s.  Galliauctumex  origlnali  ms.  ecclesiae 
maioris  Turicensis  ap.  Ussermann,  prodrom. 
Germaniae  sacrae  I.  p.  XCIU  sq. 

Erl.-Sehr.:    Giesebrecht,   L.,    wendische   Ge- 
schichten  UI.  p.  281. 
Stalin,  wirtembergische  Gesch.  I.  p.  168  ff. 
Ussermann,  observationes in Annalium  Alam. 
annum   911   in  Prodrom.  Germ.    sacr.   I.   p. 
CXI-CXVra.  —  wiederhoU  ap.   Pertz   1.  1.   p. 
57-60. 
Waitz  in  Schmidts   Zeitschrift  f.   Geschichte 

U.  p.  51. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  87. 
Z   .  .  .  ,   chronicon  breve  San   Gallense,  —  in 
Schweizer.   Geschichtsfreund  V.   1825.  p.  94. 
Vgl.  Annales  Weingartenses. 

Annales  S.  Albani  Moguntini  = 
Annales  Wirziburgensis. 

Annales  Albiani  =  Annales  Ham- 
burgenses  a.  1—1265. 

Annales  S.  Albini  =  Chronicon  S. 
Albini  Andegav. 

Annales  Alcuini  ut  videtur,  anno- 
rum  782—797. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  2. 

Annales  Aldersbacenses  (dioec. 
Passav.  in  Bavaria)  ab  anno  1273 
-1286. 

Handschr.:  Miiuchen,  k.  Hofb.  mbr. 
saec.  Xm.  No.  161.  fol. 

Ausg.:  ^unt.d.  Tit.:  Continuatio  Alderspac. 
Martini  Poloni  ap.  Bohmer,  fontes  II.  p. 
461-464.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
535.  536. 

AnnalesAlsaticarum  rerum=Anna- 

les  Colmarienses. 

Annales  Altahenses.  Eine  Quellen- 
schrift  zur  Geschichte  des  elften 
Jahrhunderts,  aus  Fragmenten  und 
Excerpten  hergestellt  von  W.  Giese- 
brecht.  Als  Anhapg  eine  Abhand- 
lung  iib.   d.  Kirchenspaltung  nach 


dem  Tode  Nicolaus  II.  Berlin  1841. 
gr.  8».    li  Thlr. 

Mit  bewundernswerthem  Fleisse  und  Scharf- 
sinn  combinirt  aus  baierischeu  Chronikes  spaterer 
Zeit  und  besonders  aus  Staindel. 

Vgl.  den  Nachtrag  in  d.  Literar.  Zeitun  g 
1841.  p.  687,  Giesebrecht,  Gesch.  der  Kaiser- 
zeit  n.  p.  525.  —  Rec.  von  Waitz  m  Gottinger 
gel.  Anzeigen.  1842.  No.  38-41;  L.  Giesebrecht, 
wendische  Geschichten  III.  p.  309.  —  Htifler  in 
Milnchener  gel.  Anzeigen  XIU.  p.  253  sq.  —  Wat- 
tenbach,  Deutschlands  Geschichtsquellen  p.  228, 
—  Die  werthlosen  Excerpta  Altahensia  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  36  haben  keine  Beziehung 
zu  diesen  Annalen. 

Annales  Altahenses  et  historiae. 
Unter  diesem  Titel  hat  Jaflfe  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XVII.  folgende 
im  Kloster  Nieder  -  Altaich  abge- 
fasste  Schriften  vereinigt,  die  be- 
treffenden  Orts  einzeln  nachzusehen 
sind: 
Auctarium  Ekkehardi  Altahense 

a.  508-1139        p.  360-365. 

Annales  ducum  Bavariae  a.  508- 

907 p.  365.366. 

Catalogus  abbatum  Altahensium  p.  366-368. 
Nomina    monachorum    Altahen- 

sium  a.  990-1280  ....  p.  368.369. 
Hermannus      de     institatione 

monasterii  Altah p.  369-373. 

Hermannus  de  advocatis  Alta- 

hensibus p.  373-376. 

GenealogiaOttonis  II  duc.Bavar. 

et  Agnetis  ducissae    .     .     .  p.  376-378. 
Hermannus  abb.  Altahens.  de 

rebus  suis  gestis  a.  1242-1273  p.  378-381. 
Hermanni  Altahensis  annales 

a.  1137-1273 p.  381-407. 

De  Hermanni  abb.  abdicatione 

a.  1273 p.  407.408. 

Henricus   Steoro   de   Her- 

manni  abbatis  morte      .     .  p.  408. 
Continuatio  Altahensis  a.  1273- 

1291 p.  408-416. 

Continuatio  Ratisbonensis  anno- 

rum  1287-1301   .....  p.  416-420. 
Iter  Altmanni  abbatis  Altahensis 

in  urbem  Cameracum  a.  1367  p.  420.421. 
Notae  Altahenses  a.  765-1585      p.  421-427. 

Annales  S.Amandi  (monast.  Elnone 
S.  Amandi  dioec.  Tornacens. ,  St. 
Amand.) 

Pars  prima  a.  687-740. 
Continuatio  a.  741-770. 

altera  a.  771-791. 
Pars  secunda  a.  792-810. 
Ausg. :  *■  ohne  Titel  ap.  Duchesne,  scr.  rer. 
Franc.  HI.  p.  125  hinter  Bedae  chronicon 
de  VI  aetat.  mundi.  —  *wiederholt  ohne 
Beda^s  Schrijt  ap.  Bouquet,  rec.  U.  p.  643 
u.  V.  p.  28.  —  *  ebenso  ap.  Pertz,  mon.  I. 
p.  6.  10.  12.  14. 


118 


ANNALES 


Erl.-Schr.:  O  icsobrccht  ,L.,  wcmlisclipGexchich- 
ton  m.  p.  SSO. 
VVattcnbach,   Deut.schlands   (icschicUtsquel- 

lou   |).  Ht>. 

l'pl.  (Ihroiiicon  Elnoncn.sc. 

Annales  S.  Amandl  breves  aniiorum 
742-855. 

Handschr. :  G  e  n  t",  Un.-Bibl.  sec.  X.  213.  8». 

Ausg. :   '  in  AA.  SS.  Bolland.  Febr.  I.  p. 

895.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  Gcrm.  II.  p.  184. 

Annales  Aquenses  sive  Annales  ec- 
clesiae  regalis  Aquensis  ab  anno 
1001— 119G. 

Ausg. :  '  ed.  Qiiix,  BeitrSge  znr  Gesch.  der 
Stadt  und  des  Reichs  von  Aachen.  Aachen 
1838.  U.  p.  173-179.  —  *ed.  Quix,  cod. 
diplomaticu.s  Aquensis.  Aquisgrani  1839.  I. 
p.  69-73.  Sehr  fehlerhaft.  —  '  ap.  Ernst, 
histoire  de  Limbourg.  publi^c  par  S.  La- 
vallaye.  1847.  VI.  p.  77-83.  Fehlerhaft.  — 
'■besser  ap.  Bi3hmer,  fontes  lU.  p.  391-398. 
—  ^  dieselben  von  1125-1169  vermischt  vvit 
Annales  S.  Petri  Erphesfurdenses  ap.  Pertz, 
monum.  scr.  XVI.  p.  17-22;  voUstandig  p. 
684-687. 

AnnalesAquiclnctlnl  a.  1079 — 1279. 

In  Sijteberti  t4erabl.  auctarium  et  contin.  Aqui- 
cinct    iibcrge^'!Uijren. 

Handschr.:  Douai,  off.  Bibl.  No.  825. 
mbr.  fol.  sec.  XII. 

Ausg. :  ap.  l'ertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  503-506. 

Annales  Aquicinensis  monasterii 
annorum  1149—1288. 

Mandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XVI. 
No.  5440. 

Au^g. :  vieles  in  Auctar.  Aquic.  ad  Sigibert. 
ed.  Miraeus. 

Annales  Aretinae  urbis  ab  a.  1192 
— 1343  auctore  anonymo. 

Ausg.:  lu-imum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXIV.  p.  855-882. 

Annales  Argentinenses  =  Chronicon 
Marbacense. 

Annales  Argentinenses  breves  anno- 
rum  G73— 1207. 

Zura  grossten  Theil  in  die  Annales  Marba- 
censpB  aufgenomnien. 

Ausy. :  '  ed.  Grandidier,  Thistoire  d'Alsace. 
n.  Pi^ces  justificatives  p.  63-67.  —  *v;ieder- 
holt,  aber  einen  reinern  Text  ed.  JaflK  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  87-90. 

NB.  Der  2.  Rd.  der  hiBtoire  il'Alface  isl  nicht 
erschienen,  und  so  «ind  auch  dle  vorher  f?cdruckten 
hicr/.u  ttehoriRcn  ,pifcce8.)ustilicatives'  nicht  in  den 
liuchhandel  gekommen.  Ihr  selir  intorcssanter  In- 
h.ilt  Jst  demnach  volistaindli?  iinbekannt  Rcblieben. 
AusserPertz,  d.  aus  dcn  annales  Arcrent.  bro  v  es 
cinc  Noliz  zu  Bernold  KHW  Rab,  habeu  alle  neu- 
em  Geschlchtschreiber  von  ihnen  kpine  Kenntniss 
f^ehabt. 

/;rZ.-ScAr.:,Wilnians  m  Pertz' Arch.  XI.  p.  121. 

AnnaIesAugienses=AnnalesWein- 

gartenses. 


Annales  Augienses.  709 — 858  aus 
Annal.  Alamann.,  u.  8()0 — 954  aus 
Annal.  JSangallens.  u.  Weingart.  ge- 
zogen. 

Henutzl  von  d.  Fortsetz.  IJecino^s  u.  Ilerim. 
Augiens. —  Wilhelm,  der  natiirliche  Sohn  Ottos 
(les  (Jr.  u.  i).")4  Er/.bisch.  v.  .Mainz,  hat  sie  entwe- 
der  solbst  aufpcezeichnet  oder  aufzeichnen  lassen. 

Ilandschr.:  Paris,  k.  Bibl.,  anc.  fonds. 
No.  4860.  saec.  IX.  X. 

Ausg.:  '  unt.  d.  Tit.:  Chronicon  Au- 
giense  ap.  Baluze,  miscell.  I.  p.  496-500. 
—  ^ibid.  cd.  Mansi  I.  p.  120.  —  »ap.  Pertz, 
mon.  I.  p.  67-69.  Emendationes  ibid.  II.  p. 
238.  —  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  VIU. 
p.  101;  —  ein  andercs  aus  einer  Rei- 
chenauer  Haudschrift  des  IX,  Jahrh.  ed. 
Mone  als  annales  Augiens.  priores 
u.  Necrologium  Augiense,  —  in  An- 
zeiger  f.  Kunde  d.  deutschen  Mittelalters. 
1835.  p.  16. 

Erl-Schr.:  Waitz  tn  NachHohtcn  v.  d.  Oiittinar. 
Univcrsitat.  1K>~.  p.  .'.."5. 

Annales  Augienses  brevissimi  anno- 
rum  541—817. 

Von  unbedeutendem  Wcrthc. 

Handschr.:  Carlsruhe,  No.  167.  fol. 
14.  15. 

Ausg. :  '  ap.  Pcrtz ,  mon.  Germ.  scr.  III. 
p.  136.  137.  —  ^vorher  cd.  Mone  in  An- 
zeiger  fiir  Kunde  der  teutschen  Vorzeit. 
IV.  16.  17. 

Annales  Augustani  minores  amio- 
rum  1137—1321. 

Elne  Fortsctzuns  der  Chronographia  Hei- 
raonis.   Diirftig. 

Ausy.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p. 
8-11. 

Annales  Augustani  seu  Augustenses 
a.  973—1104. 

In  kaiserlicheraSinnegeschriebea;  biet.  ausserst 
schatzb.ire  Nachrichten. 

Handschr.:  Miinchcn,  k.  Hofb.  cod. 
lat.  2.  mbr.  fol.  anni  1135.  f.  6. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  chronica  Augustensis 
ap.  Frcher,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  343.  — 
*  ibid.  ed.  Struve  I.  p.  493.  —  *  der  genauere 
Text  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p. 
123-136. 

Krl.-Schr..  Stalin,   wirtombergischc  Geschichte 
II.  p.  9. 
Waitz  in  Nachrfchten   von  d.  Gottinger  Uni- 

versitSt,  1857.  p,  58-<;2. 
Wattcn.bach,  Deutschlands  Gcschiohtsqnel- 
len  p.  215. 

Annales  Augustenses  SS.  Udalrici 
et  Afrae  =  Annales  i?S.  Udalrici 
et  Afrae. 

Annales  Aureaevallenses,  vid.  Chro- 
nicon  Lcodionse  brcve. 
Annales  Auscienses  a.     G87 — 1127. 
Pars  prior    a.     687 — 844. 
„     altera  a.  1051-1127. 


ANNALES 


119 


Eandschr.:   Carpentras,   sec.   IX.    8». 
No.  274;  vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  375. 
Aiixg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.. p.  171. 

Annales  Austriae  edidit  W.  Watten- 
bach  ap.   Pertz,  mon.  scr.  IX.  p. 
479—843  imter  folgenden  Titeln: 
Annales  Mellicenses  anno- 

rum  1-1123 p.  480-501. 

Contimiatio  Mellicens.  a.  1124- 

1564 p.  501-535. 

Auctarium  Mellicense  a.  508- 

1269 p.  535-537. 

Contin.  Zwetlensis  I.  a.  1140- 

1170 p.  537.538. 

Auctarium  Zwetlense  a.  1024- 

1160 p.  538-540. 

Contin.  Zwetlensis  II.  a.  1170- 

1189 p.  541-544. 

Contin.  Cremifanensis  a.  1139- 

1216 p.  544-549. 

Auctar.  CVemifan.  a.  249-1217  p.  550-554. 
Auctar.  Lambac.  a.  1128-1197.  p.  555.556. 
Contin.  Lambac.  a.  1197-1348.  p.  556-561. 
Auctar.  Garstense  a.  450-1139.  p.  561-569. 
Annales    Admuntenses    a. 

1-1139 p.  569-579. 

Contin.  Admuntens.    a.   1140- 

1250 p.  579-593. 

Contin.  Garstensis  a.  1182-1257  p.  593-600. 
Annales    Gotwicenses    a. 

1068-1230 p.  600-604. 

Continuationes  Claustroneo- 
burgenses,  vScotorum,  Sancru- 
censes,  Zwetlenses,  Novimon- 
tenses,  Vindobonenses  .     .     .  p.  604-677. 
Contin.  Claustroneoburg.  I.  a. 

1075-1168 p.  607-613. 

Contin.  Claustroneoburg.  11.  a. 

1141-1224       p. 613-624. 

Contin.  Scotorum  a.  1225-1233  p.  624-626. 
Contin.  Sancrucensis  I.  a.  1225- 

1233 p.  626-628. 

Auctar.  Claustroneob.  a.  1072- 

1134 p.  628. 

Contin.   Claustroneob.  III.    a. 

1142-1233 p.  628-637. 

Contin.  Sancrucensis  Q.  anno- 

rum  1234-1266 p.  637-646. 

Auctar.   Mariacellense  a.  978- 

1259 p.  646.647. 

Confein.   Claustroneob.  IV.    a. 

1267-1279      ......  p.  647.648. 

Historia  annorum  1264-1279     p.  649-654. 
Contin.  Zwetlens.  UI.  a.  1241- 

1329 p.  654-669. 

Contin.  Novimontens.  a.  1329- 

1396 p.  669-677. 

Annales  Zwetlenses  a.  1-1349   p.  677-684. 
Contin.  Zwetlensis  IV.  a.  1348- 

1386 p.  684-689. 

Kalendarium  Zwetlense  anno- 

rum  1243-1458 p.  689-698. 


Contin.  Vindobon.  a.  1267-1302. 

1313-1327 p.  698-722. 

Auctar.  Vindobon.  a.  893-1275  p.  722-724. 
Contin.  praedic.  Vindobon.  a. 

1025-1283      p. 725-732. 

Auctar.  Sancrucense  a.  1138- 

1246 P-  732. 

Contin.  Sancrucens.  III.  anno- 

rum  1302-1310 p.  732^735. 

Contin.  Clanstroneob.  V.  anno- 

rum  1307-1455 p.  735-742. 

Contin.   Claustroneob.   VI.    a. 

1267-1288 p.  742-746. 

Contin.   Florianensis   a.  1273- 

1309 p.  747-753. 

Auctarium    c.   Kalendario   Al- 
berti  plebani  de  Waldkirchen 

a.  1283-1332 p.  753-755. 

Contin.  Claustroneob.  VII.  a. 

1324-1383 p.  755-757. 

Annales  S.  Rudberti  Salis- 

burgens.  breves  a.  991-1168    p.  757-758. 
Annales  S.  Rudberti  Salis- 

bm-gens.  a.  1-1286      .     .     .  p.  758-810. 
Contin.  Weichardi  de  Polhaim 

a.  1280-1307 p.  810-818. 

Contin.  canonicor.  S.  Rudberti 

Salisburg.  a.  1308-1327       .  p.  819-823. 
Annales  Matseenses   a.   1305- 

1395 .  p.  823-837. 

Contin.  monachor.  S.  Petri  a. 

1375-1398 p.  837-843. 

Erl.-Schr.:     Wattenbach,     Deutschlands     Ge- 
schichtsquellen  p.  365. 
Stoegmann,  liber  das  Verhaltniss  der  Ausg.  , 
der  Ann.  Austriae   von  Wattenbach  zu  ilen 
friiheren   Ausgaben  von   Pez  und  Rauch,  in 
Arch.  f.  Ooterr.  Gesch.-Quelleu.  XIX.  1.  Heft. 

Annales  Babenbergenses  a.  1137 — 
1180. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  4. 

Annales  Babenbergenses  et  notae: 
Dedicatio  ecclesiae  sancti  Petri 

Babenbergensis  a.  1012. 
Notae  S.  Petri  Babenbergensis 

a.  1024-1472. 
Annales  S.  Petri  Babenbergen- 

ses  a.  1103—1185. 
Notae  S.  Jacobi  Babenbergen- 

ses  a.  1072—1147. 
Versus  Babenbergenses   anno- 

rum  1322—1348. 
Notae    sepulcrales    Babenber- 
genses  — 1501. 
Eandschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  634. 

Ausg. .  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  6.35-636;  636;  636-637;  637-639;  639-640; 
640-642. 

Annales  Barenses  anonymi  ab  a. 
605—1043. 


120 


ANNALE8 


Sind  vor  1071  geschriebeu.  Eiige  vcrwandt  mit 
Lnpus  protOKpatarius. 

Handachr.:  vid.  ap.  Pcrtz,  scr.  V.   p.  51. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  C  h  r  o  ii  i  c  o  u  B  a  - 
rense  anonynii  cum  not.  Nic.  Aloy.siae 
ap.  Muratori,  antiq.  I.  p.  29.  —  ^vrieder- 
ahgedruckt  ap.  Pratilli,  hi.st.  princ.  Lango- 
bard.  IV.  p.  348.  —  *  avi  besten  ap.  Pertz, 
mon.  Germ.  scr.  V.  p.  51-56 ,  mit  gegenuber- 
atehendem  Texte  des  Lnpus  protospata. 

iCrl.-Schr.:  Wilnian,»,  die  Annalen  von  Bari, 
—  in  Fertz'  Arch.  X.  p.  111-117. 

Annales  Bartholiniani  ab  anno  777 
—1200. 

Verfasst  von  Thom.  Bartholin  (f  1690);  ohne 
Werth. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  L 
p.  334-342. 

Annales  Basileenses  a.  1266 — 1277, 
vid.  Annales  Colmarienses. 

Annaies  S.  Bavonis  Gandensis,  a 
Julio  Caesare  et  a.  608 — 1350. 

Concinnati  sunt  ex  Vitis  ss.   Amandi,  Bavonis, 
Livini,  Landoaldi  et  antiq.  ann.  s.  Bavonis  monaster. 
Ausg. :  zum  erstenmale  ap.  Pertz,  mon.  IL 
p.   185-191.      Vgl.  Chronicon  S.  Bavonis  Gand. 

Annales  Bebenhusanl  coenobii.  1267 
-1401. 

Nicht  vor  dem  15.  Jahrh.  begonnen,  geben  nur 
ein  lcurzes  Verzeichniss  der  Aebte  u.  der  Schen- 
kungcn. 

Handschr.:  Stuttg.,  Staatsarch.  No.  43. 

Ausg.:  '  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  X.  p. 
407-425.  —  *  ap.  Hess ,  monum.  Guelfica 
p.  253-268. 

Annales  Benedictoburani  ab  anno 
1109-1211.    1278. 

Handschr.:  Miinchen,  konigl.  Hofb., 
latin.  4563. 

Ausg. :  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  319-320.  Notae  Burauae  ibid.  p. 
320-322. 

Annales  Beneventani.    788 — 1130. 

Diirftig,  doch  enthaltcn  sie  manche  brauchbare 
Notiz.  Von  Pratilli  in  seiner  Ausgabe  sehr  verffilscht. 

Handschr.:  3,  vid.  Pertz,  mon.  scr.  HL 
p.  173. 

Av^g. :  '  ap.  Muratori,  antiquitat.  Ital.  edid. 
Nicol.  Aloysia.  I.  p.  251.  —  *  eine  zweite 
Becension  gab  Steph.  Borgia  in  Storia  del 
dominio  temporale  nelle  due  Sicilie.  Append. 
Diese  Annalen  reichen  bis  1128  uiid  sind 
vollstdndiger  als  die  vorhergehenden.  —  *  unt. 
d.  Tit.:  Breve  chronicon  monasterii  s.  So- 
phiae  Beneventi  edid.  Pratilli  in  historia 
principum  Langobardor.  IV.  p.  360.  Be- 
deutend  ver/iilscht.  —  *am  besten  ap.  Pertz, 
mon.  Germ.  scr.  III.  p.  173-185. 

Erl.-Sckr.:  Koplie,  li.,  PratiHs  Codex^  der  an- 
nales  Benevontani  in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  198. 
l'gi.  (;hronicon  S.  Sophiae  Benev. 

Annales  S.  Benigni  Divionensis  a. 
564-1285. 


Um  112.1  compillrt  und  bis  1285  fortgesetzt. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  37. 

Ausg.:  '  zuerst  vollstandig  ap.  Pertz,  mon. 
.scr.  V.  p.  37-50.  ed.  Waitz.  —  '  M^i  grosser 
Theil,  von  753-1223  unt.  d.  Tit.:  Chro- 
nicou  S.  Beuigni  abbatiacDivionen- 
sis  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  293-290;  — 
*  hieraus  die  Fragmente  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  172;  XL  p.  345;  XIL  p.  310;  XVU. 
p.  741. 

Vgl   Annales  Besuenses. 

Annales  Bernenses  a.  1191 — 1405. 

Handschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  No.  452. 
chart.    4«. 

Ausg. :  '  in  Der  Schweizerische  Geschichts- 
forscher.  Bern  1817.  4».  H.  p.  21-31.  — 
^vielfach  verbessert  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVH. 
p.  271-274. 

Annales  Bertiniani  (so  benannt  nach 
d.  Mpt.  der  Abtei  St.  Bertin  zu 
St.  Omer). 

1.  Pars  prima  a.  741 — 835. 

2.  Prudentii    Trecensis    episc. 
annales  a.  835 — 861. 

3.  Hincmari  Reraensis  archiep. 
annales  a.  861 — 882. 

Die  beiden  letzten  Theile  liefern  die  wichtig- 
sten  Beitrage  fiir  die  Geschichte  Jener  Zeit. 

Handschr.:  St.  Omer,  Stadtb.  sec.  X. 
No.  697 II.  706,  altesteHandschr.,  obwol  nicht 
Original.  —  Briissel. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  IH. 
p.  150-261 ;  sehr  fehlerhaft.  —  *  wiederholt 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  U.  i.  p.  495- 
576  (mit  Fortsetzung  eines  anonymus  von 
833-900,  welche  friiher  scJion  aFreher,  scr. 
Germ.  I.  p.  46  —  u.  b  Duchesne,  hist.  Fr. 
scr.  II.  p.  575  hinter  Annales  Fuldenses 
bekannt  gCmacht  hatten.  —  Ein  anderer 
Zusatz  des  Jahres  901  aap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Br.  I.  p.  192  —  bap.  Freher,  scr.  r.  Germ. 
ed.  Struve  I.  p.  20.  vgl.  p.  63.)  —  *ap.  Bou- 
quet,  rec.  VL  p.  192-203;  VII.  p.  57-124; 
VIII.  p.  26-37.  —  *  Bas  Oanze  berichtigter, 
mit  WcglcLSsung  des  ersten  aus  andern  altern 
Quellen  abgeschriebenen  Theiles,  von  830- 
882  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  423-429 ;  429-452  ; 
452-515.  Vgl.  ibid.  U.  p.  193  die  Lesarten 
der  briisseler  Handschr. 

Uebers. :  deutsch  von  J.  v.  Jasmund.  Ber- 
lin  1857.  8".  (Geschichtschreib.  d.  deutscheu 
Vorzeit,  Lief.  34). 

Franzosisch  von  L.  Cousiu  in  Histoire  de 
Tempire  d'Occident.   Paris  1683.   12».  I. 
Krl.-Schr.:  Biihr,  (Jesch.  der  riimisch.  Literatur 
im  karoling.  Zcitalter  p.  167;  —  Ub.  Prudeu- 
tius  ibid.  p.  453-45C;  tib.  HincmartJ.  p.  .507-583. 
Ilistoire  littdraire  de  la  France  V.  p.  578. 
Lebeuf,  examen  critique  des  3  derni^res  par- 
ties  dcK  ann.iles  de  St.  Bertin  avec  les  preuve» 
demonstratives  que  1'rudence  de  Troyes  esl 
auteur  du   lu  penultiiimc  partie  et  Hiucmar 
de  Kheims  de   la  dernidre,  —  in  seinen  Dls- 
sert.  sur  Thistoire  de   Paris   (Paris    1739-43. 
3  vol.  80.)  I.  p.  432-497. 
notice  rala.  d'im  ms.  des  aunales  de  St. 


ANNALES 


121 


Bertin    que  Duchesne  n'a  pas    connu,  —  in 
Mim.  de  l'acad.  des  inscr.  XVIU.  p.  27i-281. 

I.,evesque  de  la  Ravaliere,  Doute  propose 
aux  savants  au  sujet  des  auteurs  des  annales 
des  rois  de  France,  connues  sous  le  nom 
de  St.  Bertin,  —  in  Mercure  de  France. 
1736.  Decbr. 

Levesque  de  la  Ravalifere,  lettre  a  M.  Le- 
beuf  au  sujet  de  la  nouv.  dissert.  sur  les 
annales  de  St.  Bertin,  laquelle  est  a  la  fln 
de  son  nouveau  volume  de  la  presente  annee, 
tnMercure  de  France.  1739.  Decbr.  II.  p.  2976. 

Lettre  touchant  le  doute  precedent,  ib.  1737. 
Mai.  p.  837-840. 

Pertz,  praefatio  in  mon.  I.  p.  419-423. 

Pritchard,  the  life  and  times  of  Hincmar. 
Littlemore  1849.  8o. 

R^ponse  a  Tauteur  de  la  suite  de  la  diffe- 
rence  de  I'eglise  de  Troyes  (Paris  1738)  sur 
ce  qu'il  a  ecrit  contre  Tauteur  du  doute  pre- 
cedent,  in  Mercnre  de  France.  1738.  Octb. 

Koth,  Geschichte  des  Beneflzialvvesens.  Er- 
langen  1850.  gr.  8o. 

Schiiz,  H.,  commentar.  criticus  de  scriptis 
et  scriptorib.  historicis.  Ulmae  1763.  p.  65-67. 

Waitz  in  Jahrbchr.  f.  wissenschaftl.  Kritik. 
1837.  Novb.  No.  89.  p.  710  sq. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  113  u.  p.  154. 

Vgl.  Chronicon  Bertinianum. 

Annales  Besuenses  (hodie  mona- 
sterium  Blaise  prope  Divionem.) 
600—1174. 

Man  halt  einen  Monch  dieses  Klosters  mit  Na- 
men  Johannes  fiir  den  Verf.  —  Aus  Annales  S. 
Benigni  Div.  geschopft,  von  1119  an  selbstandig. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  Bouhier  No. 
43 ,  neuere  Abschrift  aus  Cod.  Vatic.  — 
Rom,  Vatic.  bibl.  Christinae  No.  506.  mbr. 
fol.  sec.  XVI. 

Ausg.:    ^unt.  d.    Tit.:    Johannis    Be- 

suensis   chronicon   rerummemora- 

bilium    monasterii    Besuensis,     stud.    L. 

d'Achery.    Paris.   1654.    4o.    —    'm   dessen 

spicileg.  L  p.  489    (» ed.  Hda.  p.  400-463.) 

Auffallende  Fehler.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr. 

n.  p.  247-250.   —    *  Bruchstiicke  ap.  Bou- 

quet,  rec.  IX.  p.  19;  XI.  p.  203;  XH.  p.  307. 

Erl.-Schr.:    Papillon,    in  Desmolets   memoires 

de  literature.  FV.  p.  224. 

Waitz  in  Jahrbch.  f.  v^issenschaftliche  Kritik. 

1837.  Novb.  No.  88.  p.  702. 

Vgl.   Vita    s.   Guilelmi    abb.  S.  Be- 
nigni  Div. 

AnnalesBlandinienses  aba.  1 — 1292. 

Ausg. :  ^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  20-34 
ed.  Bethmann.  -^  *u?it.  d.  Tit.:  Annales 
abbatiae  St.  Petri  Blandinienses, 
ed.  van  de  Putte.  Gandavi  1841.  4".  Von 
dies.  Werke  wurden  ausser  den  fiir  die  Mit- 
glieder  der  Societe  d'  emulatiou  bestimmten 
Exempl.  nur  noch  wenige  gedruckt. 

Annales  S.  Blasii  (St.  Blasien  im 
Schwarzwalde)  et  Engelbergenses  a. 
932—1143;  1147—1546. 

Der  erstere  Theil,  m.  eingemisohten  Engelberg- 
schen  u.  St.  Blasienschen  Notizen  ist  in  St.  Bla- 
sien,  d.  iibrige  v.  1147   an  in  Engelberg  geschrieb. 

Handschr.:  Klost.  Muri,  Original.  — 
Engelberg. 

Ausg.:  ^  vollstiindig  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVn.  p.  276-278;  278-282.  —  *vorher  ex- 


cerpta  chronici  S.  Blasii  ab  a.  398-1175  ap. 
Ussermann,  prodrom.  German.  sacr.  U.  p. 
438-442. 

Annales  Bohemiae  brevissimi  anno- 
rum  80—1453. 

Vou  keiner  grossen  Bedeutung. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bibl.,  codd.  lat. 
No.  136.  chart. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
719-721. 

Annales  Bohemici  =  Annales  patrio 
sermone  scripti. 

Annales  S.  Bonifaoii  a.  716 — 1024. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.,  int.  Sca- 
ligeri  libr.,  mbr.  sec.  XI.,  olim  Fuldens. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  III. 
p.  117.  118. 

Annales  S.  Bonifacii  brevissimi.    936 

—1011. 

Handschr.:  Basel,  Un.-Bibl.,  olim  Ful- 
dens.,  mbr.  sec.  X. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  118. 

Annales  Bosovienses  a.  1125—1195. 

Fortsetzung  des  Ekkehard. 
Handschr.:  Zeitz. 

Ausg.:    *  ap.  J.  G.  Eccard,    corp.   histor. 

medii  aevi  I.  p.  1007-1024.  —    ^wiederholt 

ap.  Hofmann,  script.  Lusatic.  IV.  p.  118-137. 

Krl.-Schr.:  Cohn,  L.  A.,  de  reb.  int.  Henric.  VI 

et    Henric.    Leonem   actis.    Diss.    Vratislav. 

1856.  p.  24. 

Schamelius,    M.,    Geschichte    des    Klosters 

Bosau.  Naumburg  1732.   4o. 

Annales  Bremenses  ab  anno  750 
—1307. 

Grosstentheils  aus  Annales  Stadenses  ex 
cerpirt. 

Handschr.:  Mailand,  Ambr.  Bibl.  mbr. 
H.  58.  inf.  4°.  p.  19-22. 

Ausg. :  ed.  Jaff<5  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  854-858. 

Annales  breves  a.  816  \ 

conscripti  /  ^{d.  Annales 

Annales  breves  cyclo/  Juvavenses. 

.  .  .  adscripti  ) 

Annales  brevissimi  de  veterum  Thu- 
ringiae  landgraviorum  origine.  1039 
—1253. 

Ausg.:  ^  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  956;  {^ihid.  ed.  Struve  I.  p.  1366.)  — 
*ap.  Eccard,  historia  genealogica  principum 
Saxoniae  superioris  p.  345-350. 

Annales    Brunwilarenses    ab    anno 

lUOO— 1179. 

Sehr  schatzbar. 

Handschr.:  Rom,  Vatic.  Urb.  290.  mbr. 
sec.  XI.  fol. 

Ausg.:  ^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  I.  p.  99-101. 
Supplementum  a.  1000-1149  ibid.  H.  p.  216. 
—  *bedeutend  verbessert,   a.  1000-1179  ap. 


122 


ANNALES 


Bohmer,   fontes  III.  p,  382-388.   —   *voU- 
.itandiy   endlich   ap.  Pertz.   nion.  scr.  XVI, 
p.  724-728.   —   *Bruchstucke   bis  1149  ap. 
VViirdtwein,  nova  subsidia  V.  p,  265-268, 
Hrl.-Schr.:    Jansscn,    in   Annalon    des    hlstor. 
Vereins  f.  d.  Niederrhein  IHM,  I.  1.  p.  99. 
l'gl.  Fundatio  lirunwilar. 
Vita  s.  Wolfhchni. 

Annales  Buelliani.     420 — 1245. 

Ausg.:  jvp.  o'Conuor,  ror,  Hibern.  scr.  II, 

Annales  Burtonenses  (Kloster  in 
d.  Grafschaft  Stafford.)  1004—1263. 

Bis  zur  Zeit  Uichards  l.  schr  unvollstandig.  — 
iMeistens  Ausziigc  aus  Uogcrus  de  llovcdcn  u.  Mat- 
thaeus  Paris. 

Ausg. :  ap.  Fell,  Angl.  rer,  scr.  p.  24G-448. 

Annales  Caesenates  ab  anno  1162 
usque  ad  a.  lo62  auctore  auonymo. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  rer,  Ital. 
scr.  XIV.  p.  1089-1186. 

Annales  Cambriae  ab  ann.  circiter 
444 — 1066,  a  diversis  sed  ignotis 
scriptoribus  conditi. 

Aii.sg.:  primum  in  Monumenta  historica 
Britann.  I.  p.  830-840, 

Annales  Cambriae 

Ausg.:  edited  by  J,  Williams  ab  Ithel, 
Londini  1860,  8«.  4  Thlr,  (Bildet  zugleich 
von  ,Rerum  Britann.  med.  aevi  scriptores' 
Tom,  XX.) 

Annales  Cameracenses  auct.  Lam- 
berto  Waterlos,  a.   1099—1170. 

Handschr.;  Paris,  k,  Bibl.  Baluz.  Arm. 
n.  p.  1,  No,  3  (13),  Autograph,  Einzige. 

Ausg.:  '  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p.  497- 
533.  —  *  zuerst  vollstandig  ap,  Pertz,  mon, 
scr.  XVI,  p.  510-554, 

Annales  Cantuarienses  et  Lindis- 
farnenses  a.  618 — 690. 

Atisg. :  ap,  Pertz,  mon,  Germ,  scr.  IV.  p.  2. 
Krl.-Schr.:     Wattenbach,     Deuischlands    (je- 
schichtsquellen  p.  .H7. 

Annales  Casinates  breves  a.  914 
—1042. 

Unbedeutend. 

Handschr.:  Montecasino  No,  3,,  vgl, 
Pertz'  Arch.  V.  110. 

Ausg. :  ■  ed.  Gattula,  accessioncs  ad  histor. 
Casinens,  II.  p,  8.38.  839.  —  » ap.  Pertz, 
mon.  scr.  III.  p.  171,  172. 

Annales  Casinensium  anonymorum 
a.  1000 — 1154,  vid.  Anonymi  mon. 
Casinensis. 
Annales  Catalaunenses: 

Annales  iSancti  Pctri  Catalau- 

nensis  a.  1009—1196. 
Continuatio  a.  1202—1228. 
Annales  Dervenses  ab  ann.  1 196 
—1316. 


Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  mss.  I.  p.  296. 
297,  —  'ap.Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p,  488-490, 

Annales  Cavenses,  569—1315  (1318 
Muratori). 

n.os  von  Pratilli  iin  \.  Bde.  p.  .1Sf)-l.'il  der  Pel- 
legrinischcn  Uistor.  principum  Langobardonim  unt. 
rt.  Titcl:  chronicon  Cavense  hcrausgcKebone, 
dic  .l.ahre  79l-9,J8  u.  962108,')  umfassende,  in  neuerer 
Zcit  vielfach  beiiutzte  nnd  fiir  echt  gchallenc  NVcrk 
ist  von  dom  Editor  gelehrt  cotnpilirt  und  von  dcii 
Annalcs  Cav.  oder  Chron.  Cav.  durchaiis  vcr- 
schiodcn;  init  dicscra  stcbt  es  nur  dadurch  in  Vcr- 
bindung,  dass  ihm  cinigc  Ausztlgc  der  .Tahre  10S7- 
liUS  aiis  dem  jMuratorischcn  Abdnick  als  angeh- 
lithcR  Supplcment  angchSnftt  sind. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  III,  p.  185. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chronicon  Ca- 
vense  ap.  Muratori,  ser.  rer.  Ital,  VII,  p. 
917-932.    Von  den  argsten  Fehlern  entstellt. 

—  *  nach  dcr  Entstehungsart  als  A  n  n  a  1  e  s 
Cavenses  bezeichnet  u.  hrsg.  v.  Pertz  in 
Mon.  Germ.  scr.  III.  p.  185-197. 

Krl.-Schr.:  Pcrtz,  iib.  d.  chron.  Cavense,  — in 
.Schinidfs  Zcitschrift  fiir  Qeschichtsw.  II). 
1S15,  p,  389. 
Pertz  u.  K6pke,  iib.  d.  chron.  Cav.  u.  an- 
derc  von  Pralillo  hrsjreg.  Quellenschrlflcii. 
—  in  Pcrtz'  Arch.  IX.  p.  1-239. 

Vijl.  Ilistor.  consccrationis  moii.  C.a\'. 

Annales  Claustroneoburgenses  = 
Continuatio  Clautroneoburg.  I — VII. 

Vijl.  Annalos  Austriae. 

Annales  Colmarienses  s.  Annales 
Coimariens.  Doininicanorum.  1211 
—1305. 

Aousserst  schStzbare  u.  reichhaltige  Jahrbiicher. 
Dic  meisten  Aufzoiehnungcn  sind  gleichzcitig  ge« 
macht,  cln  Thcil  zu  Kasol.  .Taffe  hat  sie  darnach 
in  soinen  Ausgaben  geschieden  und  bcnannt. 

Handschr.:  Stuttgart,  oflFentl,  Bibl.  cod, 
hist,  No.  145,  4». 

Au^g .:  ^  als  fasti  et  chronicon  Do- 
minicanorum  Colmar,  ed.  IJrstisius, 
Germ.  histor,  iUustr,  U,  p.  5-62  (edit,  a. 
1585,)  —  *iciederholt  in  der  Ausg.  ton  1670 
11.  p.  5-62 ;  voU  von  Lucken   u.  Conjusion. 

—  ^besser,  aber  nicht  voUstdndig  ap.  Bohmcr, 
fontes  II.  p.  1-43.  —  *  gleichfalls  nicht  voll- 
stdndig  in  Les  annales  et  la  chronique  des 
Dominicains  de  Colmar  publ.  par  Gerard 
et  Liblin,  Colmar  1854.  8",  mit  beigefugter, 
aber  nicht  iiberaU  geniigender  franz.  Ueber- 
setzung.  —  *  voUstdndig  nach  den  Mpten. 
zu  Stutlgart  u.  Colmar  ed,  Jaflft5  ap.  I'ertz, 
mon.  scr.  XVII.   in  folgender  JHintheilung : 

Annales  Colmarienses  minores 

a.  1211-1298 p.  189-193. 

Annales  Basileenses    a.   1266- 

1277 p,  193-202. 

Annales  Colmarienses  maiores 

a,  1277-1472 p,  202-232. 

De    rebus    Alsaticis     ineuntis 

seculi  XIII p.  232-237. 

Descriptio  Alsatiae  .  .  .  ,  p.  237-238. 
Descriptio  Theutoniae  .  .  .  p.  238-240. 
Chronicon  Colmariae  (s.  dasseUteJ 

a.  1218-1304 p.  240-270. 


ANNALES 


123 


—  Bruchstuckenac/tUrstisiused.J.Schneller 
in  Geschichtsfreund  der  5  Orte.  Einsiedeln 
1846.  3.  Bd.  p.  68-70. 

Erl.-Schr. : B 6  h m e r ,  fonte?.  praefat.  1. c.  p.  IX-XIT- 
Waitz  in  Gottinger  gelehrte  Anzeigen.    1S56. 
p.  1113-1120. 

Vgl.  Chronicon  Colmariense. 

Annales  Colonienses  a,  944.  979. 

Gewissermassen  Fortsetzung  der  .\nnales  Colon. 
maiores. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  7.il. 

Annales  Colonienses  breves  a.  814 
—964. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p. 
730.  731. 

Annales  Colonienses    brevissimi    a. 

814-870. 

DUrftig.  aber  nicht  unwichtig. 

Handschr.:  fehlt. 

Ausg.:  '  ap.  Eckhart,  Francia  orientalis 
II.  p.  917.  918.  —  ^wiederholt  ap.  Pertz, 
mon.  I.  p.  97. 

Annales  Colonienses  maiores  anno- 

rum  776 — 1028. 

Handschr.:  Darmstadt,  sec.  X.  XI. 

Ausg.:  >■  zum  Theil  ed.  Harzheim,  cata- 
logus  histor.-critic.  codd.  mss.  hibliothecae 
Coionieusis.  Colon.  Agripp.  1752.  p.  142- 
144.  —  'voUstdndig  ap.  Pertz,  mon.  I.  p, 
97-99. 

Annales  Colonienses  maximi  ab  O. 
C.  -1237. 

Von  grossfer  Wichtigkeit  fiir  die  Geseh.  der 
Hohenstaufen.  —  Bisher  ohne  Grund  unter  dem 
Namen  des  Godefridus  monachus  S.  Panta- 
leonis  oder  als  Chronica  regia  S.  Pantaleo- 
nis  ofters  gedmclct;  die  erstere  Bezcichnung  stiitzt 
sich  auf  den  unzuverlassigen  Trithemius  (praef. 
ad  clironicon  Hirsaug.).  dic  andere  auf  eine  falsch 
interpretirte  Stelle  der  Annalen  solbst  (a.  114S). 
Sie  sind  i.n  3  verschiedenen  Recensionen  vorhanden, 
von  denen  bisher  nnr  die  zweite  im  Drucke  beltannt 
war ;  die  beiden  andern  sind  zuerst  in  Pertz'  mon. 
veroflentlicht.  —  Die  Jahre  57G-1106  sind  fast  ganz 
aus  Eklvehard  geschopft. 

Eandschr.:  1.  Recens.:  Bibl.  des  Grafen 
von  Ashburnham,  ind.  Nahe  vonBattle, 
Grafschaft  Sussex,  saec.  XIII.  mbr.  No.  1586. 
8».  (d.  .J.  576-1175.)  —  2.  Bec:  Wolfen- 
biittel,  mbr.  sec.  XIII.;  74.  3.  Ms.  Aug. 
fol.  (bis  1237 ;  hiernach  bei  Freher,  Eccard, 
Bohmer,  Bouquet  u.  Feller.)  —  Leipzig, 
Senatsbibl.  II.  70.  mbr.  fol.  sec.  XIV.  — 
3.  liec:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  .sec.  XHL 
No.  467.  fol.  —  Rom,  Vatic.  bibl.  Christ. 
521.  fol.  mbr.  sec.  XIII.  —  Berlin,  kgl. 
Bibl.  ms.  lat.  65.  4">.  chart.  sec.  XVIII.  — 
Hannover,  k.  Bibl.  (uurFragm.,  jetzt  un- 
sichtbar.)  Vgl.  iib.  sie  Pertz'  mon.  scr.  XVII, 
p.  723-728;  Archiv  VH.  p.  638. 

Ausy. :  '  die  Jahre  1162-1237  ap.  Freher, 
scr.  rer.  Germ.  I.  (edit.  a,  1600.  -1624; 
*ed.  3a.  cur.  Struvio  a.  1717.  I.  p.  335-404. 
—  *ab  O.  C.  ad  a.  1162  ap.  Eccard,  corp. 
hist.  med.  aevi  I.  p.  683-944.    Fehlerhaft.  — 


^die  Jahre  964-1162  .im  Auszug  nach  d. 
berliner  3Ipt.  ap.  Wiirdtwein,  nov.  subsid. 
XIII.  p.  1-40.  —  *  Die  Jahre  1198-1238  ap. 
Bohmer,  fontes  II.  p.  329-372  u.  nachtrag- 
lich  der  Anfang  von  1106-1197  nebst  einigen 
frilher  ausgelassmen  Stellen  ibid.  III.  p.  408- 
480.  —  '  ed.  K.  Pertz  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
Xvil,  p.  729-847;  vgl.  p.  852.  853.  unt.  d. 
Tit.:  Ann.  Colon.  max.  (mimlieh  recensio  - 
I.  a.  576-1175  p.  736-788  [pars  prior  a.  576- 
1125  p.  736-754;  pars  secunda  a.  1126-1175 
p.  754-788] ,  recens.  II.  et  III.  ab  O.  C.  — 

—  1237  p.  729-847).  Sehr  gut.  —  Bruch- 
stiicke  '  ap.  Bouquet,  rec.  XHI.  p.  721-723. 

—  *  ap.  Feller,  monum.  inedita  p.  2. 
Uebers. :  deutsch,  abgefasst  im  14.  Jahrh., 

ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi  I.  p.  946- 
1006,  enthalt  d.  Jahre  920-1162  nach  der 
leipsiger  Handschr. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  fontes  H.    praef.  p.  XXXIV 
sq.  III.  p.  LXI.  sq. 
Fabricius,    bibl.   med.    et   inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  194. 
Janssen  jn  Ann.alen   des  histor.  Vereins  fur 

d.  Niederrhein  18.55.  I.  p.  100. 
Stotzer,  chronicon  Keichersbergense  p.  3 
Wattenbach,  Dcutschlands  Geschiehtsquel- 
len  p.  416  sq. 

Annales  Colonienses  minimi  ab  a. 

1193—1206. 

Hangen  mit  d.  vorhergehenden  Annalen  innig 
zusammen. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  h.  Bibl. 
Extrav.  302,  1.  mbr.  8».  sec.  XTTI.  —  Han- 
nover,  k.  Bibl.  chart. 

Ausg. :  '  ed.  Abel,  KonigPhilipp  der  Hohen- 
staufe  p.  274-277.  —  ^'ed.  K.  Pertz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVH.  p.  849-853. 

Annales  Colonienses  minores,  vid. 

^Annales  S.  Petri  Coloniensis  a.  798-818. 
Colonienses  breves  a.  814-964. 
(ap.  Pertz,  mon.  I. 
97-99)  a.  944.  979. 
Eemenses  et  Colonienses  anno- 
rum  961-1150. 

Contin.  annorum  1151-1196. 
S.    Gereonis   Colonien.sis   anno- 
rum  1 191-1248. 
S.  Petri  Coloniensis  a.  1247, 
Agrippinenses  a.  1092-1384, 

Annales  S.  Columbae    Senonensis 

(Sens)  ab  a,  708-1218, 

Von  Werth  f.  d.  Geschichte  Frankreiohs.  Aus 
diesen  sind  das  chronicon  L  emovicense,  das 
ganze  chron.  Senonense  S.  Columbae,  chron. 
odoranni  u.  chron.  Ploriacense  geschopft. 
Bisher  ungedruckt. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Cbri.stin.  No.  755. 
sec.  IX.  mbr.  fol. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  102-109. 

Vgl.  Clarius. 

Annales  Compostellani  a.  1 — 1249. 

Ausg.:  educti  ex  cod.  vet.  ecclesiae  Com- 
po.stell.  ap.  Juan  de  Ferrera,  hist.  de 
Espana  XVI.  app.  p.  103. 


124 


ANNALES 


Annales  Corbeienses  a.  658 — 1148. 

Harnlschr.:  Paderborn,  Arch.,  auto- 
graph.  mbr.  fol.  saec.  Vlll.  et  XI. 

Arisg.:  '  ap,  Harenberg,  monuni.  histor. 
adhuc  inedita.  I.  a.  1758.  8».  p.  1-41.  —  »m 
ihrer  venneintlich  echten  Gestalt  ed.  Wigand 
in  Arch.  f.  Gcsch.  u.  Alterthumskunde  West- 
phalens  V.  p.  1-26.  —  *  vollstUndhjer,  a.  d. 
Orujinal  ap.  Pertz ,  mou.  scr.  III.p.  1-18. 

Annales  Corbeienses  s.  Fasti  Cor- 
beienses  1144 — 1159. 

Soll  eine  Fortsetzung  der  vorhergeheiiden  sein. 
Ein  Machwerk  Harenberg's,  mlt  Hilfe  der  Wi- 
baldinischen  Briefe  componirt.  Scheidt  deckte 
diesen  Betrug  auf  iu  Gottineer  gel.  Anzeigou.  175S. 
p.  1187-1190  u.  1759.  p.  757.  758.  Wigand  hielt  irrig 
einen  Monch  Hcinrich,  Begleiter  Wibiild's,  f.  den 
Verfasser. 

Ausg. :  ap.  Harenberg,  mon.  ined.  I.  p.  45-89. 

Annales  Corbeiae  Saxoniae  antiqui 
subinde  continuati.    815 — 1471. 

Von  dem  corvcier  Historiographen  Paullini 
gescbmiedet.    Unecht. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  H. 
p.  296. 

Erl.-Schr.:  Wigaud,  P.,  die  corveier  Geschichts- 
quellen.  Leipz.  1811. 

Vgl.  Chronicon  Corbeiense. 

Annales  Cracovienses 

Ausg.:  nach  dem  Original  von  3Lftow.ski 
im  Katalog  Biskupow  Krakowskich,  Tom. 
IV.  Krakow  1853.  8». 

Annales  Cremifanenses  (Krems- 
miinster)  a.  1139-1216.  249-1217. 

Ausg.i  ed.  Wattenbach  ap.  Pertss,  mon. 
scr.  IX.  p.  544-549;  550-554. 

Vgl.  Annales  Austriae. 

Annales  Danioi  ab  a.  1101—1313. 

Uurftiger  Auszug  aus  .4nn.  liyenses. 
Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV. 
p.  22. 

Annales  Danici  ab.  a.  1131 — 1325. 

Ausg.:  a]).  Langebek,  scr.  rer.  Daii.  IV. 
p.  231. 

Annales  de  Raimo  sive  brevis  hi- 
storia  rerum  in  regno  Neapolitano 

Eestarum  ab  a.  1197 — 1486,  auctorib. 
udovico   seniore    et    iuniore 
de  Raimo.    Italice. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXm.  p.  221-240. 

Annales  Dervenses  (Moustier  en 
Der),   vid.  Annales  Catalaunenses. 

Annales  S.  Disibodi  s.  Disiboden- 
bergenses  (haud  procul  a  Moguntia) 
a.  743.    891—1200. 

Marianus  .Scotus  bildet  die  Urundlagc.  Man 
hielt  bisher  irrtbUnilich  elnen  son«t  unbckannten 
Abt  Dodcchinus  von  Dlsibodenberg  (vgl.  s.  v.) 
(Ur  den  VerfaKser. 


Handschr.  :Frankfurt,  Stadtb.  mbr.  fol. 
saec.  XIV.  No.  104.  Vgl.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  V.  483. 

Ausg. :  '  zuerst  unter  Marianus'  u.  Dode- 
chinus''  Namen  tnit  dem  Tit. :  Mariani .  . . 
chronica :  . . . .  c.  Dodechini  continuatione 
...  (ed.  Herold.)  Basileae,  Oporinus  1559. 
foi.  —  *  wiederholt  ed.  Pistorius,  scr.  rer. 
Germ.  I.  p.  266  (» ed.  Ilda.  I.  p.  457-476;  — 
*ed.  Struve  I.  p.  448-656;  657-678.)  Fehlt 
mehreres,  besonders  in  d.  Briefen;  dies  hat 
znm  Theil  Gerken,  Reisen  durch  Deutsch- 
land  II.  p.  381  sq.  ergiinzt.  —  *  die  Jahre 
743.  919'120(J  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p. 
173-217,  niit  Weglassung  der  Briefe  u.  nicht 
genauer  Auscheidung  der  genuinen  Erziih- 
lung  des  Verfassers.  —  *de7i  genuinen  Tkeil, 
mit  Fortlassung  des  schon  Bekannten,  ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  6-30. 

Erl.-Schr.:  Giesebrccht,  wendiache  Geschich- 
ten  III.  p.  346. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  409. 

Annales  Divionenses  =  Annales  S. 
Benigni  Divion. 

Annaies  dominicanorum  Colmarien- 
sium  =  Annales  Colmarienses. 

Annales  Dunstaplenses==  Chronicon 
sive  annales. 

Annales  ducum  Bavariae  ab  a.  508 

—907. 

Unbedeutend.  ^ 

Ausg. :  ed.  JafF^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X VH . 
p.  365.  366. 

Annales  ecclesiae  regalis  Aquensis 
=  Annales  Aquenses. 

Annales  ecclesiae  Viconiensis  = 
Fundatio  coenobii  Viconiensis. 

Annales  Egmundani  (Egmond,  zer- 
stort  1573)  ab  a.  875-1205.  1207 
—1315. 

Aus  diesen  ist  das  Chronicon  Ilollandiae 
sive  Egmondanum  a.  647-1205  abgeleitct.  Ael 
teste  Chronilt  von  Holland. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mou.  scr.  XVI. 
p.  442.  443. 

Ausg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  443-479. 

V(jl.  Chronicon  Eginondanum. 

Annales  Einsidlenses. 

Zwei  Ablheilungen  dersclben  siehe  unt.  A  nna- 
les  Heremi  und  Anuales  S.  Meginradi.  Die 
Anu.  Kin.sidl.  reichcn  von  746-1569. 

Handschr.:  Einsideln,  No.  319  olim 
63.  mbr.  sec,  X.  4*.  Vql.  iib.  sie  u.  die  der 
and.  Abtheil.  Pertz'  Arch.  IV.  286.  VII. 
388.  mon.  scr.  IIL  p.  137. 

Ausg.:  ap.  Portz,  mon.  scr.  III.  p.  145-149. 

Annales  Einsidlenses.    957—1025. 

Zwei  Scctionen,  von  deneu  die  eine  v.  957-994, 
d.  and.  v.  972-1025  reicht,    Als  3.  scbliesst  sich  da- 


ANNALES 


125 


ran  die  von  Pertz,  wiewol  auch  anders  abgetheilt, 
bekannt  gemachte. 

Ausfj. :  ap.  Mabillon.  anal.  vet.  IV.  p.  478 
(ed.  lida.  p.  368;  u.  IV.  p.  479  (ed.  Ilda. 
p.  368.) 

Erl.-Schr.:  Pertz'  Archiv  IV.  p.  2S6.  w.  I.  p.  377. 

Annales  Einsidlenses  maiores  a.  814 
—1226. 

Ausg.:  ed.  P.  Gall  Morel  m  Geschichts- 
freund.  Mittheil.  des  histor.  Vereins  der  fiinf 
Orte.  1843.  I.  1.  p.  99-146. 

Annales  Einsidlenses  minores  a.  814 
—1298. 

Aus<j.:  ed.  P.  Gall  Morel  1.  c.  I.  1.  p. 
147-150. 

Vgl.  Liber  Heremi. 

AnnalesElnonenses  maiores  =  Chro- 
nicon  Elnonense. 
Annales  Elnonenses  minores  a.  533 

-1061. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  17-20. 

Annales  Elwangenses.    1 — 1237. 

Compilation,  die  sich  bis  1100  auf  Annales 
Wirziburgenses  stUtzt;  ausserst  mager. 

Handschr.:  Stuttgart,  oifentliche  Bibl. 
No.  55.  fol. 

Ausg. :  zuerst  ed.  O.  Abel  ap.  Pertz,  mon. 
X.  p.  15-20. 

Vgl.  Chronicon  Elwacense. 

Annales  S.  Emmerammi  brevissimi 
a..  792—1062. 

Ausg. :  ed.  Jaflfd  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  571. 

AnnalesS.Emmerani  Ratisponenses 

maiores.    748—823. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Bibl.  s.  Em- 
meran.  4».  E.  79.  sec.  IX. 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  anal.  vet.  IV.  p. 
476  (ed.  2a-  IV.  p.  307.)  —  » ed.  Docen  ap. 
Pertz,  mon.  I.  p.  92.  93. 

Krl.-Schr.:Xi Qcen,  einige Notizen  iib.  d.  Handschr. 
der  sogenannten  annal.  Ratisponenses ,  — 
in  Pertz'  Arch.  V.  p.  515;  vgl.  I.  p.  428. 

Annales  S.  Emmerani  Ratisponenses 
minores.    732 — 1062. 

Grosstentheils  Compilation,  vorziigl.  aus  Beda. 
Xicht  unwiclitig. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  cod. 
lat  No.  210. 

Ausg.:  hmt.d.  Tit.:  chroniconBaioar. 
br.  monachi  Emmeranensis  ap.  Oefele, 
scr.  rer.  Boic.  I.  p.  45.  46.  —  '  tciederholt 
ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  93.  94. 

Annales  S.  Emmerammi  saeculi  XI. 
ab  a.  1036—1046. 

Ausg. :  ed.  JafF^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  571. 

Annales  Engelbergenses,  vid.  Anna- 
les  S.  Blasii. 


AnnalesEngolismenses  a.  815—993. 

Au.sg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  5. 

Annales  Engolismenses. 
Pars  prima  a.  815—870. 
Continuatio  prima  a.  886 — 930. 
„  secunda  ab  a.  940 

—991. 

Von  den  vohergehenden  verschieden. 

Handschr.:  Eom,  Vat.  Christ.  No.  1127; 
iib.  andere  vgl.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  485. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  chronicon  En- 
golismense  ap.  Labbe,  bibl.  mss.  I.  p. 
323-325.  —  *ap.  Bouquet,  recueil  VII.  p. 
222 ;  Vin.  p.  222.  —  » ap.  Pprtz,  mon.  scr. 
XVI.  p.  485-487. 

Annales  Ensdorfenses.  1184—1368. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  4-8. 

Annales  Erphesfurdenses  annorum 
1125—1137.  1349. 

Wichtige  Jahrbiicher. 

Handschr.:  Gotha,  hrz.  Bibl.  sec.  XII. 
mbr.  fol.  vgl.  Pertz'  Archiv  VII.  505-507. 

Ausg. :  ^  ap.  Pertz ,  mon.  Germ.  scr.  VI. 
p.  536-541.  zuerst,  in  ihrer  urspriinglichen 
Gestalt.  —  *  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  574- 
581  unt.  d.  Tit:  Annales  Lothariani 
imperiales. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschlands  Ge- 
schichtsquellen  p.  342. 

Annales  Erphordenses  ab  a.  1220 
—1254. 

Der  Verfasser  war  ein  Dominikaner.  Enthalten 
manche  wichtige  Thatsache,  namentlich  iiber  K. 
Heinrichs  VU  letzte  .'Schicksale  Jn  Deutschland. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  26. 

Ausg.:  ^  ap.  Schannat,  vindem.  literar. 
coll.  L  p.  91-106  unt.  d.  Tit.:  Chronicon 
Erfordiense.  —  *  ap.  Bohmer,  fontes  II. 
p.  388-415.  —  *  ap,  Pertz,  mon.  script.  XVI. 
p.  27-40.  —  Bruchstiicke  ap.  Guden,  codex 
diplomat.  L  p.  517-637. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschlands  Ge- 
schichtsquellen  p.  388. 

Annales  Esromenses  s.  Lundenses. 
777—1265,  resp.  1267.  1307. 

Handschr.:  Erfurt,  Stadtb.  saec.  XIII. 
—  Kopenhagen,  Un.-Bibl.  saec.  XIV. — 
Hamburg,  Archiv. 

Au.sg. :  '  ed.  chr.  Wormius ;  *  sehr  gut  ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I.  p.  213-250.  — 
*  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  IX.  p.  1.  —  *  ed. 
Waitz  in  Nordalbingische  Studien.  Kiel 
1848.  V.  1.  p.  7  sq. 

Erl.-Schr.:    Usinger,    die    danischen    Annalen 
p.  38-52. 
Waitz,  die  Quelle  der  ann.  Esrorm.  od.  Lund., 
—  in  Nordalbingische  Studien  1.  c.  p.  1. 

Annales  et  historiae  Altahenses  = 
Annales  Altahenses. 
Annales  et   la  chronique  des  Do- 


126 


ANNALES 


minicains    de    Colmar   =   Annales 
Colmarienses. 

Annales  S.  Eucharii  Trevirensis  a. 
1015—1092. 

Hanihchr.:  Trier,  oflfentHche  Bibl.,  vid. 
Pertz,  moii.  scr.  V.  p.  10. 

Ausg. :  '  ap.  Martene  et  Durand,  ampliss. 
collect.  IV.  p.  505.  —  *  ap.  Pcrtz,  raou.  scr. 
V.  p.  10,  besser. 

Annales  Farfenses.    661 — 1228. 

Uiibedeutend. 
Ausg.:   '  excerpta  ap.  Mabillon,  mus.Mtal. 
Ib.  —  ^iciederhoU  ap.  Miiratori,  scr.  II.  2. 
p.  295.  —  *  ed.  Bctlimann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  587-590. 

Vgl.  Ilistoriac  FartVnses. 

Annales  Flaviniacenses  a.  382—853. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  Voss.  No. 
28.  sec.  Vm.  IX. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  III.  p. 
150-152. 

Annales  Floreffienses  a.  1—1482. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  618. 

Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVI.  p.  618-631.  —  Ausziige  ap.  de  Smet, 
Compte  rendu  de  la  commission  royale 
d'histoire.  Brnxellos  1838.  III.  p.  15. 

Annales  Floriacenses  (aus  der  Abtei 
Fleury)  a.  626—1060. 

Ausg.:  ^  als  chronicon  Floriacense 
ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  III.  p.  355- 
356  a.  687-1028.  —  *ap.  Baluze,  miscell.  II. 
p.  303.  (ed.  Mansi  I.  p.  121.)  —  »  ap.  Pcrtz, 
mon.  II.  p.  254.  255.  mit  Weglassung  des 
aus  Pauli  Warnefridi  historia  miscell., 
annal.  Senonens.  u.  Ann.  St.  Amandi  Ent- 
nommenen.  —  *  Bruchstticke  ap.  Bouquet, 
rec.  m.  p.  315;  Vm.  p.  253;  X.  p.  177. 
Vgl.  Chronicon  Floriaccnse. 

Annales  Florianenses  (St.  Florian). 
1273-^1300. 

Der  Verfasser  schcint  als  Weltpriester  in  Enns 
gestorben  zu  sein. 

Ausg. :  '  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  747-753.  —  ^vorher  als  Chro- 
nicon  Florianense  ap.  Rauch,  scr.  rer. 
Austr.  I.  p.  213-232. 

Erl.-Schr.:  Ijambecius,  commenlar.  II.  p.S»t6-919. 

Annales  Formoselenses  ( Vormezeele 
prone  Ypras)  a.   1  — 1136. 

Ilundsrhr. :  B  r  ii  s  s  e  I ,  No.  8675-8689.  mbr. 
8».  saec.  XI.  XII. 

Ausg.:  ab  a.  777-1136  ed.  Bethmann  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  34-36. 

Erl.-Schr.:  Chronicon  Vormeselcnse,  par  F.  V. 
ct  C.  C  lirwxU  1S17.  so.    5  f r. 

Annales   Forolivienses  ab   a.  1275 

— 1473  auctore  anonymo. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXU.  p.  135-240. 


Annales  Fossenses  a.  1123—1389. 

Auag. :  ap.  l'ertz,  mon.  scr.  IV.  p.  30-35. 

Annales  Franclci  qui  Laurishemi- 
enses  compellantur  =  Einhardus, 
annales. 

Annales  Franciscanorum  in  Gorlitz. 
1131—1484. 

Von  gerlngera  Umfan^e. 
Ausg.:  '  ap.  Knauthe,  Beschreibung  der 
Dreifaltigkeitskirche  (Umgangszeddel  auf 
das  Jahr  1769.)  —  'loiederholt  ap.  Biisching, 
Alterthumer  von  Gorlitz,  —  in  ?^ied.-Lau- 
sitzisch.  Magazin  III.  p.  181.  —  *ed.  Koeh- 
ler  m  Scriptor.  rer.  Lusaticar.  Gorlitz  1839. 
I.  p.  311-313. 

Annales  Francofurtenses  ab  a.  793 

—1300. 

Erl.-Schr.:  Tho  raas,  Frankfurter  Annalen,  —  in 
Frankfurlcr  Archiv.  I.  2.  IRJ^.  p.  1. 
Vgl.  Herp.  ' 

Annales  Francorum  ab  a.  726 — 796 

=  Annales  Petaviani. 

Annales  Francorum  auctiores  = 
Annales  Tiliani. 

Annales  Francorum  Fuldenses  rerum 
sub  Pipino,  Carolo  M.  eiusque  po- 
steris  usque  aJ  excessum  Arnulphi 
imp.  gestarum  ab  a.  714  ad  a.  900. 
Hos  ex  cod.  veteri  bonae  notae 
emendavit  Joa.  Fr.  Christius,  quac 
emendationcs  ipsius  Noctiuin  aca- 
demicarum  Halae  1728  editarum 
P.  III.  exstant  =  AimalosFuldenses. 

Annales  Francorum  Labbeani  a.  726 
— 79(j  =  Annales  Petaviani. 

Annales  Francorum  Lambeciani  ab 
a.  794-803. 

Mit  ihnen  stimmcn  Annales  Lanreshamenses 
7U-817  iiberein. 

Ausg.:  'ex  cod.  caesar.  in  principio  mutilo, 
sed  Caroli  M.  tempore  manu  exarato,  cditi 
a  Lambecio  in  comment.  de  bibl.  Vindob.  II. 
p.  377.  —  »ap.  KoIIar,  anal.  Vindob.  I.  p. 
bll.  —  »c.  comment.  J.  B.  Gentilotti  ap. 
Muratori,  scr.  U.  2.  p.  87-122.  —  *ap.  Bou- 
quet,  rec.  II.  p.  645;  V.  p.  63. 

Erl.-Schr.:  Schliz,  commenf.  oriticus  dc  scripti.s 
ct  scriptoribua  historieis  p.  70. 

Vyl.  Annale.s  Fuldcnses  und  Annale» 
LHurissenscK  minorcs. 

Annales   Francorum    Mettenses   = 

Annales  Mcttcnscs. 

Annales  Francorum  Pithoeani  (ed. 
Pithoeus)  =  Ainialcs  Fuldcnses. 

Annales  Francorum  veteres  (670— 
S40)  =  Chronicon  Moissiacense. 


ANNALES 


127 


Annales  Francopum  vetusti  Mencke- 
niani,  quibus  quaedam  a  Carolo  M. 
et  Ludovico  Pio  ab  a.  801—822 
gesta  traduntur. 

SinJnur  ein  Bruchstiick  d.  Ekkehard.  Uraug. 

Handschr.:  Leipzig,  Rathsbibl.  IL  70. 
a.  fol.  min.  sec.  XIV.,  vgl.  Pertz'  Archiv 
VII.  649. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  102. 

Annales  Fuldenses  a.  680 — 901. 

Enhardi  Fuldensis  annales  a.  680-838. 
Ruodolfi  Fuldensis  annales  a.  838-863. 
Pars  III.  auctore  incerto  a.  863-882. 
-      IV.  -        anonymo  a.  882-887. 

V.  -       quodam  Bawaro   anno 

882-901. 
Yortretflich    geschrieben    von   ausserordentlich 
gul  unterrjchteten  Verfassern. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  No.  5  der 
mon. :  Lcibnitz  gab  hieraus  den  Schluss.  — 
Kopenhagen,  Un.-Bibl.  Arn.  Magn.  chart. 
sec.  XV.  4».  No.  830.  Abschrift  der  Schlett- 
stadter,  No.  1.  der  Monum.  Germ.  —  Leip- 
zig,  Rathsbibl.,  sec.  X.,  ehemals  in  Altaich, 
No.  4  der  Mon.  Germ.  —  Andere  vid.  ap. 
Pertz,  mon.  I.  p.  340. 

Ausy.:  ^  ed.  Petr.  Pithoeus  in  ,Annalium 
et  historiae  Francorum  ab  a.  708  ad  a.  990 
scriptores  coaet.  XII.'  zu  Anfang.  Hat  vieles, 
besonders  das  FiddaBetreffende,  ausgelassen. 

—  *ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  1-55 
unt.  d.  Tit.:  Appendix  ad  annales  Ful- 
denses  (883-900).  —  ^  aus  belden  conjun- 
dirt  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  II.  p. 
531-584.  —  Hierauf  edirten  den  4.  Theil 
des  Werkes  *  Lambecius,  commentar.  de 
bibl.  Vindob.  H.  p.  345  —  u.  *Kollar,  anal. 
Vindob.  I.  p.  510.  —  Die  Jahre  900  u.  901 
"  ap.  Leibuit.,  scr.  rer.  Brunsvic.  I.  p.  192. 

—  Die  Liicke  der  Jahre  895  u.  896  von 
Gentilotti  beseitigt  '  ap.  Muratori ,  scr.  i-er. 
Ital.  n.  2.  p.  119  u.  «ap.  Kollar,  anal. 
Vindob.  I.  p.  523.  —  Jetzt  erschienen  die 
etjcas  besseren  Ausg.  *  ap.  Freher-Struve, 
script.  rer.  Germ.  I.  p.  1.  unt.  d.  Tit.:  An- 
nales  f^ancorum  Fuldenses  —  und 
"ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  673,  V.  p.  326,  VI. 
p.  206,  Vn.  p.l59,  Vm.  p.  38.—  '^am  kritisch- 
sten  u.  besten  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  343-415. 

—  Bruchstiicke  ed.  J.  Fr.  Christ,  noctes 
academicae.  Halis  1729.  No.  15.  29.  30. 

Uebers.:  deutsch  von  Rehdantz,  Berlin 
1852.  8".  (Geschichtschreiber  der  deutschen 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  9.  Bd.) 

Erl.-Scfir.:  Bahr,   Gesch.   d.  rciinisch.   Literatur 
im    karoling.    Zeitalter.    Carlsruhe    1840.   p. 
170-17*.  228. 
Hig  toire  litt^rairc  de  la  France  V.  p.  597  sq. 
Lappenberg  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  774. 
Pertz,  praefat.  in  mon.  I.  p.  3.S7-342. 
Schiiz,  comment.  criticus  de   scriptis   et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  67-69. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtgquel- 
len  p.  122. 


Vgl.  Annales  Francor.  Lambec. 

,,     Lauris.senses. 

Annales  Fuldenses  antiqui.  Pars 
prior  a.  651 — 814. 

Handschr.:  Cassel,  sec.  VIIL  IX.  (enth. 
Beda,  de  temp.  rat.)  —  Wien,  hist.  prof. 
No.  654.  Vid.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  116*. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  (I.  p. 
95.  IL  p.  237.)  m.  116*.  117*.  —  Con- 
tinuationes  a.  816-828.,  ibid.  III.  p. 
117*. 

Erl.-Schr.:  Naumann,  iib.  d.  auf  der  leipziger 
Stadlbibl.  befindliche  Ilandschrift  der  Annal. 
Fuld..  —  iii  .Serapeum  1810  p.  145.  169.  191. 
221.  237.  .304.  o.^O. 

Annales  S.  Gallenses,  vid.  Annales 
Sangallens. 
-"  Annales  Gandenses  a.  1296 — 1310. 

Sehr  wiehtig  f.  d.  Gesch.  der  Kriege  zwischen 
den  flandrischen  Stadten  u.  Grafen  u.  Konig  Phi- 
Hpp  von  Frankreich. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p. 
555-557. 

Ausg. :  '  ed.  C.  F.  Hartmann  in  Index 
lectionum  gymnasii  Hamburgensis.  Ham- 
burgi  1823.  Schlecht.  —  *  ap.  de  Smet, 
recueil  des  chroniques  de  Flandre  I.  p. 
371-436.  —  'ed.  Lappenberg  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVI.  p.  558-597. 

Annales  Garstenses  a.  1182 — 1257. 

Von  12  41  an  schiitzbar  u.  eine  der  wichtigsten 
Quellen  fiir  d.  osterr.  Gesch.  in  dioser  Zeit. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  593-600. 

Vf/l.  .Annales  .«Vustriae. 

Annales  Gengenbacenses  a.  1027 
—1096. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  389. 
390.    A'z<r  30  Zeilen  umfassend. 

AnnalesGenuenses,lib.  1 — 10.  anno- 
rum  1100—1293. 

Lib.  I.  scripsit  Caffari  Genuensis  consul 
(t  1163.)  1100-1163.  Vgl. 
Bohmer,  reg.  imp.  ab  a. 
1198-1254.  p.  LXXIV. 

-  n.         -        Obertus  cancellarius  Ge- 

nuensis.  1164-1174. 
ni.       -        Ottobonus    sci-iba.   1174- 
1196. 

-  IV.        -        OgeriusPanis.  1197-1219. 

-  •   V.         -        Marchisius   scriba   122Q- 

1223. 

-  VI.        -       Bartholomaeus     scriba. 

1224-1264. 
VII.  scripserunt  Lanfrancus  Pigno- 
Ins,  Guilelm.  de  Mul- 
tedo,  Marinus  Usus- 
maris  et  Henricus 
marchio  de  Gavio. 
,  1264-1266. 

-  VIII.  -  Nicolaus    Guercius, 

Guilelm.  de  Multedo, 
Henric.  Drogus    et 


128 


ANNALES 


Bonivassallus.  1267- 
1270. 
Lib.  IX.  scripserunt  Obcrtus  Stanconus, 
Jacobus  de  Auria, 
marchisius  de  Cas- 
sino  et  Barthol.  Bo- 
nifacii  1270-1280. 
-     X.  scripsit  Jacobus  de  Am-ia.  1280- 

1293. 
Sind  die  ersten  untor  offentlicher  Aufsicht  ver- 
fassten  .Staatsjahrbiichor.  Wichtigcti  u.  bedeutendes 
Geschichtswerli. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
5899;  —  sec.  XVI.  6170.  —  Suppl.  lat.  sec. 
XIII.  No.  773. 

Ausg. :  '  ap.  Muratori.  script.  rer.  Ital.  VI. 
p.  247-610.  —  *  eine  neue  Ausy.  erscheint 
von  JafF^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVIII.  zu 
AnfaTuj.  —  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
Xn.  p.  3.55-361. 

Annales  S.  Georgii  in  Silva  nigra 
(St.  Georgen  im  Schwarzwalde.) 

1153  zuorst  (reschrieben  und  bis  1625  fortgesetzt. 
Das  Original  ist  1768  in  .St.  Blasien  verbrannt. 

Ausg.:  Ausziige  v.  1084-1308  nach  einer 
1762  genommenen  Abschrift  'ap.  Usser- 
mann,  prodromus  Germaniae  sacrae  11.  p. 
443-448.  —  ^  andere  nach  derselb.  Abschr. 
ed.  Gerbertus ,  historia  Nigrae  Silvae.  — 
*  nach  beiden  v.  613-1308  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVII.  p.  295-298. 

Erl-Schr.:  Martini.Ed.  Ch.,  GcEchichte  d.  KIo- 

sters  u.   der   Pfarrei   St.   Georgen   auf  dem 

Schwarzwalde.   Ein  histor.  Versuch.  St.  Ge- 

orgen  1859.  gr.  8«.  1  Thlr.  6  Sgr. 

Stalin,   wirtembergische  Geschichte  II.  p.  S. 

Annales  S.  Gereonis  Coloniensis  a. 
1191—1248. 

Bieton  schatzbare  Notizcn. 

Handschr.:  Diisseldorf,  Arch.  sec.  XII. 

Ausg. :  '  ed.  S.  Boisser^e  et  L.  Lersch  in 
Jahrbiicher  des  Vereins  von  Alterthums- 
freunden  im  Eheinlande.  XII.  p.  154;  XIV. 
p.  12.  —  ^wiederholt  ap.  Bohmer,  fontes 
m.  p.  399-400.  —  'ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVI.  p.  733-734. 

Annales  S.  Germani  Parisiensis  (St. 
Germain  des  Pr6s)  a.  4G6 — 1061. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
No.  434,  olim  547.  mbr.  saec.  XI. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  166-168. 

Annales  S.  Germani  Parisiensis 
minores  a.  642—019.  Cum  continua- 
tione  a.  923—1146. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  3.  4. 

Erl.  -  Schr. :    Waftenbach,    Deutschlands    Ge- 
schichtsfiucllen  p.  87. 

Annales  S.  Germani  Pratensis  ab 
a.  1—1063. 

Handschr.:  Paris,    k.   Bibl.    St.   Germ. 
mbr.  sec.  XI.  No.  434.  olim  547. 
Ausg,:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  166. 


Annales  Gotici  codicis  Compluten- 
sis  ab  a.  618-1126. 
Amg. :  ap.  Fcrrera,  hi.st.  de  Espana  XVI. 

p.  98. 

AnnalesGotwicenses  a.  1068—1230. 

Von  Gotweiher  Annalcn  sind  nur  Fragmente 
erhalten. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  600. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  600-604. 

Annales  Gradicenses  ab  a.  1 — 1145 
et  Opatowicenses  ab  a.  1146 — 1158. 
1163. 

Der  erste  Thei!  bis  1145  ist  von  einom  Anony- 
raus  im  Kloster  .S.  Stephan  zu  Hradisst  (Hradisch) 
bei  Olmiitz  geschrieben;  als  um  1150  die  Pramon- 
stratenser  von  Opatowltz  jene  .Abtei  in  ihren  Be- 
silz  brachten,  wanderte  die  Handschr.  dorthin  und 
wurde  daselbst  bis  1158  fortgesetzt.  —  Piter,  Dob- 
ner  und  Mcinert  nennen  den  Verfasser:  monachus 
Gradicensis,  das  Werk  selbst  chro  nicon  Gra- 
dicense,  Palacky  bezeichnet  den  Verfasscr  mit : 
monachusOpatovicensis,  das  Werk  mit  ch  ro- 
nicon.Bohemiae  a  Christi  nativitate  ad  a.  11.57. 
1163.  —  Bis  zum  J.  893  ganz  aus  Ekkehard  aus- 
geschrieben. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  395,  olim 
theol.  125,  deiude  hist.  eccl.  50.  mbr.  fol. 
sec.  XII. 


j.:  ^unt.d,  Tit.:  Excerpta  ex  chro- 
nico  a  Christi  dom.  uativitate  —  1158  ap. 
Dobner,  monum.  III.  p.  17-24,  umwllstdndig. 
—  *  ed.  Meinert  unt.  d.  Tit. :  Durchsicht 
des  Auszuges  aus  d.  Hradischer  Zeitbuch 
in  Dobners  monumenta  etc,  —  in  Jahr- 
biicher  d.  Literatur.  Wien  1830.  Bd.XLVIII. 
Anzeigeblatt,  p.  35-38.  —  ^zuerst  vollstandig 
vom  J.  894  an  unt.  obigem  Tit.  ed.  Watten- 
bach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  644-652; 
652-653.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Piter,  the- 
saurus  absconditus  in  agro  Brzewnowiensi 
prope  Pragam  ord.  s.  Ben.  S.  Gunterus  etc, 
Bninae  1762.  4».  p.  189. 

Erl.-Schr.:  Palacky,  Fr.,  Wiirdigung  der  alten 

bohmisch.    Geschichtsehreiber.    Prag     1830. 

p.  52-64,  {Verbeaaerungen    zu   MeinerCa  Auag.) 

p.  305. 
Pubitschka,   chronologische  Geschichte  IV. 

p.  315. 
Wattcnbach,    Deutschlands   Geschichtsquel- 

lcn  p.  367. 

Annales  Grussavienses  (^Cisterciens.- 
Klost.  Griissau  in  Schlesien)  ab  a. 
1230-1306. 

Handschr,:  Wien,  k.  Hofb.  Original; 
cf.  Pertz'  Arch.  X.  474. 

Au^g.:  ed.  Roepell  in  Zeitschrift  d.  Ver- 
eins  f.  Gcschichte  u.  Alterthum  Schlesiens. 
Bre.slau  1856.  2.  Heft.  p.  200-213. 

Annales  Guelferbytani.    , 

Bestehen  aus  2  Theilen  und  olner  Fortsetzung. 
741-769;  769-790;  791-80.5.  817.  823.  Bis  791  aus  An- 
nales  Murbac.  goschopft,  das  Ubrige  genuin. 

Handschr.:  Wolf enbuttel,  No.  67.  5. 
mbr.  12mo. 

Ausg.:   •  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 


A.NNALES 


129 


Struve  I,  p.  77.  —  *ap.  Pertz,  mon.  I.  p. 
23-31;  40-44;  45.  46. 

Annales  Halberstadenses  =  Chro- 
nicon  Halberstadense. 

Annales    Halesbrunnenses    (dioec. 
Wirzburgens.) 

Notae  Halesbrunnenses  a.  1117.  1133. 

1338. 
Annales  Halesbrunnenses  a.  1099-1178. 

1241. 

Notae  Eberbacenses  a.  1186.  1135. 1460. 

Handschr. :  Erlangen,  konigl.  Bibl.  — 

Mii  n  ch  e  n.  Vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  13. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  13.  14. 

Annales  Hamburgenses  a.  1 — 1265. 

Falschlieh  von  vielen  Incerti  auctoris  chronjca 
Slavica  oder  Chronicon  Slavicuni  genannt.  Excerpte 
aus  Albertus  Stadensis. 

Handschr.:  Hamburg,  oflF.  Bibl.  mbr. 
4».  sec.  Xm.  vgl.  Pertz'  Archiv  VI.  p.  359. 
Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Annales  abano- 
nymo  quodam  circiter  a.  D.  1^288 
conscripti  ap.  Lindenbrog,  scr.  rer.  Germ. 
p.  218-221.  —  ^wiederholt  ap.  Langebek, 
scr.  rer.  Dan.  I.  p.  197-212  unt.  d.  bessern 
Tit.:  Annales  Albiani  circa  a.  1265 
conscripti.  —  * ed.  Lappenberg  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVI.  p.  382-385. 

Annales  Hamburgensis  eccles,  bre- 
vissimi  ab  a.  751 — 1262. 

Sind  aus  den  vorhergehenden  Annal.  Ham- 
burgenses  excerpirt. 

Ausg. :  ap.  Staphorst,  hamburg.  Kirchen- 
geschichte  UI.  p.  416. 

Annales    Heilsbronnenses    1099  — 

1178. 

Unbedeutend. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr,  XVI.  p.  13. 14. 

Annales  Herbipolenses  a,   1125 — 

1158.  1202—1204,  1215, 

Fortsetzung  von  Ekkehardi  chronicon. 
Handschr.:    Venedig,    Marcusbibl.  No. 
398.  mbr.  fol. 

Ausy.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  1-12. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,    Deutschlands    6e- 
schichtgquellen  p.  395. 

Annales  Heremi  (Einsideln): 

Pars  prior  a.  1-965. 
Continuatio  a.  977-997. 
Continuatio  altera  a.  972-1057. 
Handschr.:    Einsideln,    No.    29.    mbr. 
sec.  X.    —    No.   356.    mbr.   sec.  X.    ex.  et 
XI.    4». 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  III.  p. 
138-142;  143.  144;  143-145. 

Vgl.  Annales  Einsidlenses. 
„         S.  Meginradi. 
Libpr  Heremi. 

Annales  Hersfeldenses. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  III,  p. 
18-116;  V,  p,  1-6. 


Erl.-Schr.:  Wai  tz,  G.,  d.  Hersfelder  Annalen  — 
in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  663-688,  wo  iiber  ihre 
Theile  und  ihre  gemeinschaftliche  Quelle  treff- 
lich  gehandelt  ist.  Ihre  urspriingliche  Gestalt 
iat  verloren. 

Annales  Hibernicl  quatuor  magi- 
strorum  usque  ad  a.  1172, 

Ausg.:  ex  ipso  0'Clerii  autographo  in 
bibl.  Stowense  servato  irice  et  latine  ap. 
o'Conor,  rer.  Hibern.  scr.  III. 

Vgl.  Chronicon  Hibemiae. 
Jacobus  Grace. 

Annales  Hildesheimenses: 

No.  1.    Pars  prima  ab  O.  C.  ad  a.  993. 
No.  2.    Continuatio  a.  994-1040. 
No.  3.    Continuatio  altera  a.  1041  1108. 
No.  4.    Continuatio  Paderbornensis  an- 
norum  1109-1137. 
Schatzbare  Geschichtsquelle.     Sind  bis  814  nur 
Wiederholung  der  Annales  Lauriss.   minores,  vid. 
Pertz'  Arch.  VII.  415.  —  No.  3.  Contin.  ist  aus  Ann. 
Wirziburg.  seu  S.  Albani  entnommen. 

Handschr.:  Autograph  Paris,  k.  Bibl. 
No.  6114.  (olim  1031.  1125  et  5993)  mbr. 
4"*.  sec.  X.  XI.  et  XII.,  vid.  Pertz,  mon. 
scr.  III.  p.  19. 

Ausg.:  '  ab  a.  714-1138  ap.  Duchesne, 
scr.  hist.  Fr.  III.  p.  504-539.  —  *  wiederholt 
ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  710-741 
als  chronicon  Hildesheimense.  — 
^V07i  814  an  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  22; 
42-70;  90-103;  103-112;  112-116.  Vgl.  XI. 
p.  163.  —  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
VL  p.  237;  VIL  p.  253;  XI.  p.  213. 

Erl.-Schr.:    Giesebrecht,    L.,    wendische    Ge- 
»  schichten  III.  p.  299.  307. 
Giesebrecht,  W.,  Gesch.  der  Kaiserzeit  I. 

p.  745. 
Pertz  in  praefat.  1.  I.  c.  19.  20. 
8<;hiiz,    commentar.    criticus    de    scriptis    et 

scriptoribus  historicis  p.  69. 
Waitz    in    Pertz'   Archiv   VI.   p.  663  ff.  —  in 

Nachrichten    von    d.  Gotting.  Ges.  d.  Wiss. 

1857.  p.  56. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  178.  230.  236. 

Annales  Hincmari,  vid.  Hincmarus. 
Annales  S.  Jacobi  Leodiensis: 

Pars  prior  a.  1-1055. 

secunda  a.  1056-1174. 
Continuationes  annorum  1164-1393. 
Ausgeschrieben ,  fortgesetzt  und   gemehrt   von 
Lambert.  Parvus  u.  Reiner. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  632. 

Ausg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI, 
p.  635-638;  638-642;  642-645. 

Annales  Iburgenses  =>  Annales 
Yburgenses, 

Annales  imperiales  Lothariani  =: 
Annales  Erpliesfurdenses, 

Annales  Inisfallenses  a,  428 — 1088. 

Sehr  wichtig  fiir  die  Geschichte  von  Irland. 
Ausg.:    irice   et  latine  ap    o'Conor,   rer. 
Hibernic.  scr.  II.  ex  codd.  et  Bodl.  et  Dublin. 
Erl.-Schr.:    Nicolson,    the  english,   scotch  and 


130 


ANNALES 


irish   historical    libriirieH.    l^ondou   1736.  fol. 
p.  17  21. 

Annales  S.  Johannis  Magdeburgensis 

=  Annales  Ro.^^enveldenses. 
Annales  Isiandorum  regii. 

Keichen  bi.^i  1341. 
Ausy.   ap.  Laugebek,  .scr.  rer.  Dan.  IIL 
p.  1-135. 

Erl.-Sc/tr.:  Lindfors,   iuledning  till  islaendsku 
litteraturen  og  dess  historia.  Lund  1824.  8«. 
p.  1S3. 
Suhm,  hi.storie  af  Danmark.  X.  p.  132. 
Torfacxis,  hist.  Norvegiae  IV.  I.  8. 

Annales  Islandorum  vetustissimi. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  ,scr.  rer.  Uan.  IL 
p.  177-199. 

Annales  Juvavenses  breves  ab  anno 
721—741. 

Ausg.:   ap.  Pertz,  mon.  .scr.  111.  p.  123. 

Annales  Juvavenses  maiores  a.  550 

—835.  V)75. 

Handschr.:  Wiirzburg,  k.  Kibl.  Original. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  Francia  orieutalis  I. 
p.  804  unt.  deni  Tit.:  Annales  breves 
cyclo  paschali  in  codice  sec.  IX.  ad- 
scripti.  —  *ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  87-89. 
Supplementum  ibid.  III.  p.  122. 

Erl.-Schr.:  Lappenberg,  englische  Geschichte 
I.  p.  XLVL  not. 
Schmid,  Gesch.  der  Angelsachsen  I.   p.  LVI. 
iiot.  [sprtchen  sich  beide  fiir   dertn   angelaUch- 
sische  Abstammung  aus.) 

Annales  Juvavenses  minores  a.  742 

-814. 

Sind  816  geschrieben. 
Ausg.:  '  ap.  Eccard,  Francia  orientalis  I. 
p.  8.05  unt.  d.  Tit.:  Anuales  breyes  a. 
816  conscripti  et  in  folio  vacuo  post 
cyclum  paschalem  reperti.  —  *  ap.  Pertz, 
mon.  I.  p.  88.  89.  Supplcmentum  ibid.  UI. 
p.  122. 

Annales  Labbeani  =  Annales  Ma- 
sciacenses. 

Annales  Lambacenses  (Lambach) 
a.  1128-1197.  1197—1848. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  555.  556;  556-661. 

Annales  Lambeciani  =  Annales 
Francorum  Lambeciani. 

Annales  Lamberti  =  Lambertus 
Hersfeldensis. 

Annaies  Laubacenses  (AbteiLobbes 
a.  d.  8ambre  im  Hennegau): 

Pars  prima  a.  687-740; 
Continuatio  a.  741-770; 
Continuatio  altera  a.  771-791; 
Pars  secunda  a.  796-885; 
Pars  tertia  a.  887-926. 
Bisher  anbekaunt;    bis   791    den   Annales    S. 
Amandi  entnomraen. 


Handachr.:  Mouza. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  7.  9.  10.  12. 
15.  52-55. 

Annales  Laubienses  a.  418 — 1054. 

Continuatio  a.  1056-1505. 
Ausg. :  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
1410-1431  unt.  dem  Tit.:  Chronicon  Lo- 
biense  breve  bis  zum  J.  1641;  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  9-20;  20-28.  —  Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  415;  XIII. 
p.  580-585;  XVIII.  p.  666-668. 

Vgl.   Anualium  I.,obiensiuin  fragm. 

Annales  Laureshamenses  (Lorsch): 

Pars  prima  ab  a.  703-768. 
-      altera  ab  a.  768-803. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  hist.  prof. 
No.  646.  Autograph. 

Ausg. :  ^  zuerst  vollstdndig  ap.  Ussermaun, 
prodromus  Germaniae  sacrae  I.  p.  LXXV. 
—  *ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  22-30;  30-39.  — 
Bruchstiicke :  eins  aZsFragmentumVin- 
dobonense  '  ed.  Lambecius,  comment. 
bibl.  caes.  Vindob,  11.  p.  377.  —  *wieder- 
holt  ap.  KoIIar,  anal.  I.  p.  571.  —  *  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  110.  —  «ap. 
Bouquet,  rec.  II.  p.  645*;  V.  p.  163.  —  Ein 
anderes  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  II. 
p.  21.  —  *  wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  V. 
p.  26. 

Annales  Laureshamenses  et  Ful- 
denses  =  Annales  Laurissenses  mi- 
nores. 

AnnalesLaurishemienses  quiavariis 
varie  compellantur  =  Einhardus, 
annales. 

Annales  Laurissenses  (Lorsch)  maio- 
res  (olim  Loiseliani  vel  Plebeii)  a. 
741 — 788.  Continuatio  auctoreEin- 
hardo  annorum  788—829. 

Von  verschiedenen  Verf. ;  an  Reichhaltigkeit 
und  Glaubwiirdigkeit  uugleich.  Benutzt  in  d.  An- 
nalps  Bertiniani. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  I.  p. 
128-131. 

Ausg.:  ^  als  Fraucicorum  annalium 
fragmentum  ed.  Cauisius,  lect.  antiq.  UI. 
p.  187.  Der  Stil  und  nicht  wenig  anderes 
ist  gedndert.  —  *m  ervjeiterter  Gestalt  ap. 
Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  II.  p.  24-49.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  32-62.  —  *ap.  Pertz, 
mon.  I.  p.  134-174;  174-218. 

Erl.-Schr.:  BShr,  Oesch.  der  rumisch.  Literatur 
ini  kuroling.  Zoitalter  p.  lf)3. 
Dippoldt,  Lebeu  Karl.s  de.>-  (irossen  p.  296  ff. 
Pertz,  praefatio  I.  c.  p.  124-131. 
Schilz,    commentar.    criticus    de    scriptis    et 
scri])toribus  hisloricis  p.  71-73. 

Annales  Laurissenses  minores.  1)80 
—817. 

Von  680-741  Auszug  aus  Fredegar,  v.  741-817 
(ibergegangen  in  annal.  Fuldens.  u.  Hildet- 
heim.  und  von  Marianus  Scotus  benutzt. 


ANNALES 


181 


Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  L  p.  112. 
Ausg. :  'ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  114-123.  630 ; 
cf.  n.  p.  196,  ubi  Lectiones  cod.  regii  Bruxel- 
lensis.  —  Vorher  unt.  d.  Tit.:  Annales 
Laureshamenses  et  Fuldenses  *  ed. 
Lambecius,  commentar.  mss.  bibl.  caes.  Vind. 
lib.  II.  cap.  5.  —  'wiederholt  *  ap.  KoUar, 
analect.  I.  p.  549.  —  *ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  11.  2.  p.  98.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
n.  p.  645;  V.  p.  63. 

Vgl.  Annales  Francor.  Lambec. 
„         Fuldenses. 
,,         Nazariani. 
Chronicon  Laureshamense. 
Codex  Laureshamensis. 

Annales  Lausonenses  a.  850 — 985. 

Handschr. :  Lej^den,  Un.-Bibl.  Voss.  No. 
28.  sec.  Vm.  IX. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  III. 
p.  152. 

Annales  Lemovicenses  (Limoges) 
a.  687-1060. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit. :  Chronicon  Le- 
movicense  breve  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
U.  p.  332-334.  —  'und  ap.  Martene,  thes. 
nov.  anecd.  III.  p.  1400  u.  p.  1448.  —  'ap. 
Pertz,  mon.  U.  p.  251.  252.  —  *  Bruchstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  lU.  p.  316;  X.  p.  177. 
Vgl.  Annales  S.  Columbae. 
Gaufredus  coenob. 

Annales  Leodienses  =  Annales  S. 
Jacobi  Leodiensis. 

Annales  Leodlenses  a.  58—1054. 
Continuatio  a.  1055 — 1121. 

Verschieden  v.  Chronicon  Leod.  breve. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  9. 

Ausg.:  ^  als  Chr  onicon  Leodiense  a. 
400-1132.  Append.  a.  1133-1184  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  L  p.  334-339;  405-408.  —  "  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  9-20;  28-30.  — 
*  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XIU.  p.  604 ; 
XVUL  p.  666. 

Annales,  les,  et   la  chronique  des 

Dominicains  de  Colmar  =  Annales 
Colmarienses. 

Annales  Lindisfarnenses,  vicZ.Anna- 
les  Cantuarienses. 

Annales  Lobienses,  vid.  Annalium 
Lobiensium  fragmentum. 

Annales  Loiseliani  =  Annales  Lau- 
rissenses  maiores. 

Annales  Lothariani  =  Annales  Er- 
phesfurdenses. 

Annales  Lubicenses  a.  1264— 13l?4, 

Bekannt  unt.  d.  Tit.:  Continuatio  Alberti 
Stadens  i  .s. 

Handschr.:  Wolfenbuttel,  an  Albert 
Stadens. 

Ausg.:  *  ed.  Andr.  Hojer  aZ«  Continuat. 
A.   St.  Havniae    1720.   4".    Fehlerhaft.  — 


*  ed.  Lappenberg  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  411-429.  —  (Haberlins  beabsichtigte 
Ausgabe  [vgl.  praef.  eius  ad  analect.  med. 
aevi  a.  1764]  ist  nicht  erschienen.) 

Erl.-Schr.:  Lappenberg  in  Pertz'  Archiv  VI. 
p.  547-553. 

Annales  Lugdunenses  ab  anno  769 

—841. 

Von  geringer  Bedeutnng  und  sehr  lcurz. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vallicell.  E.  26. 
vgl.  Pertz'  Arch.  V.  109. 

Ausg. :  i  ap.  Mabillon,  museum  Italicum  I. 
p.  68.  —  ^mehr  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  110.  630. 

Annales  Lundenses  =  Annales  Es- 
romenses. 
Annales  Lupi  protospatharii  a.  855 

— 1102  =  Anonjmi  Barensis  etc. 

Annales  Magdeburgenses  a  Christo 
nato  —1188.  1453—1460. 

Friiher  bekannt  unter  dem  Xamen  Chrono- 
graphus  Saxo;  nicht  zu  verwechseln  mit  dem 
spatern  chron.  Magde  burgense.  Geschrieben 
gegen  Ende  des  12.  Jahrh.  —  Da.s  von  Wedekind, 
Noten  I.  p.  349  ff.  mitgetheilte  Chronographi 
Saxonis  fragm.  Luneburgicum  sind  die  An- 
nales  Rosenvelden  ses. 

Handschr.:  Hannover,  vid.  Pertz,  mon. 
scr.  XVL  p.  105.  Einzige. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Chronographus 
Saxo  ap.  Leibnit. ,  access.  histor.  I.  p.  1- 
315.  —  »  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  107- 
196.  —  Excerpte  ap.  Bouquet,  rec.  IX. 
p.  36-39. 

Erl.-Schr.:  Benutzt  ist  der  Codex  von  Brower 
in  seinen  Scholien  zu  Vita  s.  Meinwerci  u. 
Gesta  Treviror.  als  Chronicon  ms.  Saxon., 
u.  von  d.  Bollandisten  in  AA.  SS.  April.  III. 
p.  802.  Mai.  IV.  p.  150  (a.  1069.)  VIL  p.  83 
u.  Jun.  I.  p.  916. 

Lappenberg,  Verhaltniss  deschronogr.  Saxo 
zur  Quedlinburger  Chronik,  —  in  Pertz'  Ar- 
chiv  VI.  p.  647.  Vgl.  VII.  p.  473. 

Wattenbach,! Deutschlands  Geschichtsqnel- 
len  p.  413. 

Annales  Marbacenses  =  Chronicon 
Marbacense. 

Annales  Marchianenses  (hodie  Mar- 
chiennes-du-pont)  ab  a.  1 — 1306. 

Handschr.:  Douai,  No.  15.  mbr.  foL 
max.  saec.  X.  —  Paris,  k.  Bibl.  Ees. 
St.  Germ.  13,  5.    Copie. 

Ausg. :  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVI.  p.  609-617. 

Vgl.  Vita  s.  Adalbaldi  ducis. 

Annales  Marganenses  sive  de  Mar- 
gan,  ab  anno  1066 — 1232. 

Ausg. :  '  ed  Jones  in  Archaeologia  Cam- 
brensis  a  record  of  the  antiquities  of  Wales 
and  its  marches.  London  1848.  lU.  p.  262. 
—  *  vorher  ap.  Gale,  script.  hist.  Anglican. 
p.  1-19. 

Annales  Masciacenses  (Massai.) 
732—1013. 

9* 


132 


ANNALES 


HamUchr.:  Genf,  Un.-Bibl.  mbr.  sec.  IX. 
No.  50. 

Axisg.:  ^  als  Chronicon  S.  Martini 
Ma.^^ciacensis  breve  ap.  Labbe,  bibl. 
nov.  mpt.  II.  p.  732.  —  *tciederkolt  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  169.  170.  —  Ein 
Bruchstiick   a.  910-1013  ap.  Bouquet,  rec. 

VIII.  p.  230. 

Erl.-Schr. :  S  c  h  ii  z ,  comnientfvr.  crificns  de  scri- 
ptis  et  scriptoribus  historicis  p.  7.'f. 

Annales  Matseenses.    KJOr) — 1395. 

Enthalten  unter  anderm  sehr  detaillirte  Anga- 
ben  iiber  die  Ketzereien  jener  Zeit. 

Handsckr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.823. 
'  Ausg.:   ap.  Pertz,    mon.  scr.  IX.  p.  823- 
837,  ed.  Wattenbach. 

Erl.-Schr.:  Archiv  f.  osterr.   Oe«chichtsquellcu 
XIV.  p.  1117. 
Pez.  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  5.33 -.536. 

Annales  Maurimonasteriens.  (Maur- 
munster,  Maurmoutier  im  Elsass)  a. 

814—1288. 

Handsckr.:  Wien,  k.  Hofb.  hist.  (prof. 
229)  nunc  9099  sec.  XVI.  chart. 

Ausg.:  ^zuerst  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p. 
8-10.  —  *ed.  JafFe  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  181.  182. 

Erl.-Schr.:  Rettberg.  Deutschlands  Kirohenge- 
schichte  II.  p.  86. 

Annales    S.    Maximini    Trevirensis. 

538—987. 

Quelle  der  Fort^etz.   des  llegino  von   1)23  an. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  in  Wil- 

helmii  collect.  rer.  histor.  chart.  sec.  XVII. 

fol.  Tom.  IV.,  umfassen  d.  Jahre  717-741.  — 

Coblenz,  bibl.  Goerres.  No.  16.  mbr.  sec. 

IX.  4"». 

Ausg.:    '  ap.    Wiirdtwein,    nov.    subsid. 
"diplom.  Xin.  p.  316.  —  '  ap.  Pertz,  mon. 
II.  p.  212.  213,  hesser  ibid.  scr.  IV.  5-7. 
l'yl.  Chronicon  S.  Mathiae  Trev. 

AnnalesMediolanenses  abanno  1230 
— 1402,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  641-840. 

Annales  S.  Meginradi  (in  Heremo, 
Einsiedeln)  a.  91S— 951.' 

Handschr.:  Einsidelu,  No.  321.  mbr. 
sec.  IX. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  138. 

Erl.-Schr.:  Morel,  G.,   llber  den  Liber  Herenii 
—  ini  Oeschichtsfreund.  1843.  I.  p.  91-152. 
StSlin,  wirtemberKische  Oesrhichte.  I.  p.  420. 
Vyl.  Annales  Kinsidlenses. 

Annales  Mellicenses  ab  a.  1 — 1123 
c.  contin.  usq.  ad  a.  1504  auctore 
anonymo. 

Begonnen  um  1123  u.  darauf  von  Vcrschiedenen 
fortgesetzt. 

Handsckr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  480.  481. 

Ausg.:  ^  ala  chronicon  Mellicensis 
monasterii  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 


162-288.  —  »ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IX.  p.  480-501 ;  —  die  contin.  bia 
1564  ibid.  p.  501-535.  —  Ihre  sonstigen  Fort- 
setzungen  s.  unt.  Annales  Austriae. 

Erl.-Schr.:    1'ertz,    chronici    Melli(\    editio    ap. 
H.   Pez  cum   cod.  autographo   collata   —  in 
seinem  Arch.  IV.  p.  522. 
Wattcnbach,  Deutschlands  Qeschichtsquel- 
len  p.  239.  .<»62.  .365. 

AnnaliumMellicensium 

auctarium  Garstense  1182 — 12.56. 

Eine  der  wichtigsten  Quelleu  fiir  d.  osterreich. 
Geschichte  in  dieser  Zeit. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  561- 
569.  Das  Stiick  von  1140-1188  cds  Nebenjorm 
der  Ann.  Admunt.  p.  580-586.  Continuatio 
Garstensis  p.  594-600. 

Vgl.  Annales  Adrauntenses, 

Histor.  fundat.  coenob.   MelHc, 
Necrologium  .Mellicense. 

Annales  Menckeniani  =  Annales 
Francorum  vetusti. 
Annales  Mettenses.   G87— 930. 

Von  Kegino  sclavisch  nachgesehrieben.  Ganz 
iinzuverlassig. 

Handschr.:  Durham,  C.  IV.  15.  — 
Middlehill,  fol.  No.  746,  bei  Hanel;  iii. 
heide  vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  385. 

Ausg.:  'ap.  Duchesue,  hist.  Franc.  scr. 
III.  p.  262-333.  —  *  wiederkolt  ap.  Bouquet, 
rec.  U.  p.  676;  V.  p.  335;  VI.  p.  212;  VII. 
p.  184;  VIII.  p.  61.  —  »  ap.  Pertz,  mon.  I. 
p.  316-336  (nur  der  von  687-768  reickende 
Tkeil  und  ein  Stiick  von  830.) 

Erl.-Scttr.:  BShr,  Oesch.  der  romisch.  Literatur  im 
karoling.  Zcitalter  p.  171. 
Histoire  litteraire  de  la  France  V.  p.  599. 
Wattcnbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  l.SS. 

Annales  Mettenses  brevissimi  ann. 
934—1038. 

Handsckr.:  Middlehill  No.  717. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  155. 

Annales  S.  MichaelisBabenbergen- 

sis  a.  106G— IKiO. 

Unbedculcnd. 
Aitsg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr. 
V.  j).  9.  10. 

AnnalesMoguntinenses  s.  Moguntini 
a.  1083—1309. 

Handsckr.:  Bremen,  Stadtb.  chart. 

Ausg.:  'unt.  d.  Tit.:  Brevo  chronicou  ab 
a.  1083-1309  ap.  Schottgen  et  Kreysig, 
diplomatar.  et  script.  I.  p.  61,  52.  —  **r?»e\ 
derholt,  aher  feklerfreier  ap.  Bohmer,  fontes 
II.  p.  249-253.  —  *  am  besten  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVII.  p.  1-3. 

Annales  Monasterienses  S.  Gregorii 

(Miinster  im  Gregorienthal ,  Elsass) 
a.  528—1194. 

Pars  prior  a.  528-828, 
-      altera  a.  1065-1194. 
Av^g.:    ^  als    Chronicon  Monasteri- 


ANNALES 


133 


ense  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III.  p. 
1435.  —  *  cler  erstere  Theil  a.  Chr.  nat.  — 
828  ap.  Grandidier,  histoire  d'Alsace  I.  Pr. 
p.  XXI.  —  ^.wiederholt  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
III.  p.  152-154;  154.  155.  mit  Weglassung 
der  Kaiser-  u.  Papstkataloge  u.  deren  der 
franzos.  Konige  bis  zum  8.  Jahrhundert. 
Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  II.  p.  H3. 

Annales  Mosellani  ab  a.  703—797. 

HandsChr.:  St.  Petersburg,  k.  Bibl. 
mbr.  12ino.  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  491. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Lappenberg  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVI.  p.  494-499. 

Annales  Mosomagenses  (Mousson 
a.  d.  Maas).    969-1452. 

Bandschr. :  Fa,ris,  k.  Bibl.  mbr.  fol. 
No.  5371. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  160-166. 

Annales  Murbacenses,  vid. 

Annales  Alamaunici; 
Annales  Guelferbytaui. 

Annales  Mutinensium    veteres    (ex 

vetustioribus  et  synchronis  scriptori- 
bus  de  verbo  ad  verbum  transscripti 
ab  Alexandro  de  Tassonibus). 
a.  1131—1336. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XI. 
p.  53-82  cura  additamentis  variis  auctoris 
anonymi  a.  1343-1501  p.  82-86. 

Vgl.  Bonifacius  de  Morano. 
«fohannes  de  Bazano. 
Vita  s.  Geminiani. 

Annales  Nazariani  (i.  e.  in  mona- 
sterio  sancti  Nazarii  iuxta  Rhenum 
scripti,  i.  e.  Lorsch.) 

Bestehen  aus  2  Theilen,  708-768  u.  769-791. 
Handschr. :  aufgezdhlt  in  Pertz'  Arch.  V. 
p.  106;  mon.  I.  p.  22. 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  corp.  hist.  Fr.  I.  p. 
86-90.  —  *  ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  script.  II. 
p.  3-6.  —  ^  vollstandiger  ap.  Freher,  scr. 
rer.  Germ.    ed.   Struve   I.    p.   77.  *ap. 

Bouquet,  rec.  11.  p.  639;  V.  p.  10.  —  *ap. 
Pertz,  mon.  L  p.  23-31;  40-44. 

Erl.-Schr.:  Schiiz,   commentar.   criticus  de   scri- 
ptis  et  scriptoribus  historicis  p.  75. 
Vgl.  Annales  Laurissenses. 

Ohronicon  Laureshamense. 

Annales  S.  Nazarii  a.  936 — 978. 

Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  p.  33. 

Annales   neerologici  Fuldenses  = 

Necrologium  Fuldense. 

Annales  Neresheimenses  a.  1049— 
1296. 

Continuatio  I.     a.  1297-1406. 

II.  a..  1411-1540    auctore 
Johanne  Schweickhofer 
abbate  Neresheimensi. 
m.  a.  1545-1572. 


Friiher  schon  zum  Theil  dem  Inhalte  nach  be- 
kannt  durch  die  Aufnahme  desselben  in  das  Chro- 
nicon  Elwacense  u.  d.  sogen.  Chronik  Fisten- 
port 's. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  16. 

Ausg.:    ed.  primum  O.   Abel   ap.   Pertz, 

mon.  scr.  X.  p.  20-25;  25-27 ;  27-32.  33.  34. 

Annales  Nestvedenses  ab  a.  1130 
—1228. 

Diirftig. 
Ausg. :  vor  dem  Calendarium  Nestved.  ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV.  p.  286-289. 
Erl.-Schr.:     Usinger,    die    danischen    Annalen 
p.  37. 

Annales  Novrmontenses  (Neuberg). 
1329—1396. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon, 
scr.  IX.  p.  669-677  (vgl.  Annales  Austriae, 
contin.  Novim.) 

Annales  Opatowicenses,  vtd.  Anna- 
les  Gradicenses. 

Annales  Osterhovenses  =  Chro- 
nicon  Osterhoviense. 

Annales  Ottakariani,  vid.  Cosmas 
Pragensis. 

Annales  Ottenburani  (Ottenbeuern 
bei  Memmingen). 

Pars    prior    ex    ann,    Hersfeldensibus 

desumta  a.  727-791. 
Pars  altera  genuina  a.  1040-1111. 

Voll  kaiserlicher  Gesinnung. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  scr.  V.  p.  1.  — 
Maihingen,  fiirstl.  Oettingensche  Bibl. 

Ausg.:  zum  erstenmale  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  V.  p.  1-6;  6-9. 

Annales  Ottenburanl  Isingrimi  et 
minores. 

Die  erstern  verfasste  Abt  Isingrim  von  Otten- 
beuern,  dem  Otto  Frisingensis  seine  Chronik  wid- 
mete.  —  Wichtig  f.  d.  Gesch.  dieses  Klosters. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  311. 

Ausgi:   als  Annales  Isingrimi  maiores  a. 

1121-1168  ibid.    p.  312-315. 

Annales  Isingrimi  minores  a. 

1145-1157  ibid.    p.  315. 
Annales  Ottenburani  minores 
a.  1145-1416  ibid.  p.  315-318. 
Vgl.  Chronicon  Ottoburanum. 

Annales  Palidenses  (Poehlde)  au- 
ctore"  Theodoro  monacho  ab  O. 
c.  —1182  et  1390. 

Bislang  niemals  herausgegeben.  Eine  grosse 
Bereicherung    d.    liistor.   Literatur  Niedersaohsens. 

Handschr.:  Gottingen,  Un.-Bibl.  5»- 
Eine  Abschrift  des  friiher  in  Cambridge, 
Un.-Bibl.  G.  85  gewesenen. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  48-98. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,    Deutschlauds    Ge- 
schichtsquellen  p.  410-413. 


134 


ANNALE8 


Annales  Parchenses  a  nativitate 
Johannis  ad  a.  13UJ.  1458. 

Ilandschr.:  London,  brit.  Mus.  snppl. 
No.  14788. 

AuK(/.:ai).  Pertz,  mon.  scr.XVI.  p.  598-608. 

Annalespatriosermonescripti,vulgo 
Pulkavae  et  Benesii  de  Hofowic 
chronicorum  continuatores  anonymi. 
Ed.  Fr.  Palacky.  Pragae  1829.  8«. 

Der  bohmische  Titel  lautet: 
Starj  letopisowe  cestj   od  rokn  1378 
do  1527  etc. 

Bildet  zugleich  den  3.  Bd.  von  Pelzcl  u.  Do- 
b  r  o  w  s  k  y ,  annales  und  enth&lt  die  historischcn 
Schriften  acht  verschiedener  anonymer  Verfasser, 
welche  den  Zeitraum  von  1378-1527  nmfassen. 

Dics  Werk  begreift  auch  die  Polcracowanj  kro- 
nyky  Benese  7.  Ilorowic  (ISa^J-H^O),  ed.  J.  W.' 
Zimmcrmann.  v  Praze  1S19.  80.  und  Continnatio 
chronici  Palkawae  ap.  Dobner,  monum.  IV.  p.  129- 
190.  Scide  fiuaserst  fehlerhaft. 

Erl.-Schr.:V a,\&c)iLy .  Fr.,  Wiirdignng d.alten  boh- 
mischen  Goschichtschreiber.  Prag  1H30.  p.251. 

Annales  S.  Pauli  Virdunensis  ann. 
908-1215.  1249.  1419. 

Handschr.:    Verdun,   No.  36.   mbr.  fol. 
sec.  Xm. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.XVL  p.  500-502. 

Annales  Pegavienses  (Pegau  bei 
Merseburg)  et  Bosovienses  (Kloster 
Posen  unweitZeitz)  a.  1000—1149. 

Continuatio  a.  1140-1181. 
Continuatio  secunda  a.  1182-1190. 
Continuatio  tertia  a.  1191-1227. 
Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  u.  s.  w., 
vid.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  233. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Moiiachi  Pega- 
viensis  historia  de  Viperto  mar- 
chione  gab  den  ersten  Theil  bis  1124  zu- 
sammen  mit  Historia  Friderici  Admorsi 
necnon  Historia  de  vita  et  gestis  Adolphi  II 
com.  Holsat.  R.  Reineccius.  Francof.  1580. 
fol.  —  *wiederholt  ap.  Hofmann,  scr.  rer. 
Lusat.  I.  p.  1. 

Varianten  und  eine  Fortsetzung  von  1126- 
1236  tmt.  d.  Tit.:  Continuatio  chronici 
Pegaviensis  monasterii  '  ap.  Mencken, 
scr.  rer.  Germ.  III.  p.  130-156.  —  *  zuerai 
vollstdndig  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p. 
234-270. 

Uebers. :  Die  Historia  Viperti  deutsch  '  von 
Emst  Brotuff.  Leipzig  1520.  4».  m.  1556.  4». 
—  *  von  R.  Reineccius.  Eisleben  1584.  4". — 
u.  •  ap.  G.  Hahn,  Historia  Martisburgensis. 
Leipzig  1606.  fol. 

Erl.-Hchr.:  Cohn,  F,.,  -A.,  die  pexauer  Annalen  mit 
Benut/.nnfc  handschriftl.  litilfsmittel  kritisch 
untersucht.  Abgedruckt  au.«  d.  Mittheil.  der 
Geschichts  -  und  Alterthumsfor.scheuden  Ge- 
sellschaft  des  Osterlandes.  Bd.  IV.  Heft  1. 
p.  472-533.  Altenburif  18.08.  HO. 
Genealogia  comitum  Leieniccnsium  dcducta 
a  maioribuR  Vipcrti  illins  comitis  Groizensis, 
auctore  Pet.  Albino,  edita  l.W?.  8«.  {gltich- 
sam  ein  Commentar  zu  d.  Annal.  Pegav.) 
Auch  unt.  d.  Titel: 
Vipertus  sive  origines  Ranzonianae  wieder- 


holt  ap.  Menckcn,  scr.  rer.  Germ.  III.  p.  838. 
AntjehHngl  iat  Schwartzii  commcnt.  de  di- 
gnilatibus  cl  possessionibus  Viperli(Jroizen»ls. 
Wattcnbach,  Deutschland»  Geschichtsquel- 
lcn  p.  381. 

Vgl.    T-ibcIIus    de     fUnd.    mon.    Bi- 
paucriensis. 

Annales  Pelplinenses.  1190—1293. 

Au^g. :  in  Scriptores  r.  Prussic.  I.  p.  270. 271 . 

Annales  Petaviani  {nach  d.  frUhern 
Besitzer  einer  Handschrift  derselhen 
so  benannt): 

Pars  prima  a.  687-740. 
Confinuatio  a.  741-770. 
Pars  secunda  a.  771-800  et  804. 
Wichtig  fiir  die  Jahrc  771-804. 
Handschr.:  Genf,  Un.-Bibl.  mbr.  sec.  IX. 
No.  50.  f.  2.  —  Paris,   k.  Bibl.  No.  4995 
(Colb.  3287.  regius  5192.  2.  2.) 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p.  6-10.  —  *  ap.  Labbe ,  bibl.  nova  H.  p. 
733-736  als  Annales  Francorum  ab  a. 
726-796.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  H.  p.  641; 
V.  p.  13.  —  «ap.  Pertz,  mon.  L  p.  7.  9. 
11.  13.  15-18;  cf.  IIL  p.  170. 

Annales   S.    Petri   Babenbergenses 

a.  1103—1185. 

Ausg. :  'nicht  vollstdndig  ed.  C.A.Schweitzer 
in  Siebenter  Bcricht  des  historischen  Ver- 
eins  zu  Bamberg  p.  70.  —  *ed.  Jaff^  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  636.  637. 

Vgl.  Annales  Babcnbergcnses. 

Annales  S.   Petri  Colonlensis  ann. 

798—818. 

Handschr.:  Darmstadt  No.  83 c. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  730. 

Annales  S.Petri  Coloniensis  a.  1247. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  734. 735. 

Annales  S.  Petri  Erphesfurdenses: 

Pars  prior  a.  1078-1128. 
Annales  Sancti  Petri  et  Aquenses. 
Pars  secunda  a.  1133-1149. 
Pars  tertia  a.  1150-1163  et  1169. 
Continuatio  a.  1164-1182. 
Vorher  nie  herausgegeben. 
Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  15. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  script.  XVI.  p.  16- 
25.  —  Enthdlt  auch  das  von  Wiirdtwein, 
nov.  subsid.  II.  p.  238  edirte  Chronicon 
monachi  S.  Petri  Erfurt. 

Erl.  - Schr.:     Wattenbach,    Dent8ch1ands    Ge- 
schichts(iuelleu  p.  3S7. 

\'gl.  Annalcs  Erphesfurdenses. 

Annales  Pisanorum,  vid.  Chronica 
Pisana. 

Annales  Pistorienses  seu  commen- 
tarii  reruin  gestarum  in  Tuscia, 
italice  scripti  ab  auctore  anonymo 
synclirono.   1300-1348. 

Der  neuestc  Ilerauspeber  schreibl  sie  dein  Mo- 
naldesco  oder  jMonaldl  zu. 

Au»g. ;  '  unt.  d.  Tit. :  Istoria  delle  cose 
avvenute  in   Toscana  dall'   anno   1300   all 


ANNALES 


135 


1348,  scritta  per  autore,  ehe  ne'  medesimi 
tempi  visse,  Firenze,  Giunti  1578.  4*.  — 
*  wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XI. 
p.  367-530.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Istorie  Pisto- 
lesi    ovvero    delle    cose    avvenute    in   To- 

scana ,  e  diario  del  Monaldi.   Firenze 

1733.    4«. 

Annales  Placentini,  vid.  Ripalta. 

l'yl.  Johannes  de  Mussis. 

Annales  Plebeii  =  Aunales  Lau- 
rissenses  maiores. 

Annales  poetae  Saxonis,  vid.  Poeta 
Saxo. 

Annales  Polonicl.  899—1378. 

Ausg.:  ap.  Mizler  de  Kolof,  histor.  Polon. 
script.  III.  p.  26. 

Annales  praedicatorumVindobonen- 
sium  ( Wien)  a.  1025—1283. 

Handschr. :Munchen,k. Hof b.  Weihenst. 
No.  49. 

Ausg. :  '  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  725-732.  —  *  vorher ,  jedoch  ab- 
gekurzt  in  Hormayr's  Archiv.  1827.  p.  430  ff. 
—  JEine  alte  deutsche  Bearbeiturig,  in  welcher 
aber  die  Beziehungen  auf  die  Dominicaner 
in  Wien  fehlen,  ed.  Zeibig  in  Archiv  fiir 
osterreich.  Gesch.-Quellen  IX.  p.  355-362. 
Vgl.  XIV.  p.  9. 

l'gl.  unter  Annales  Aiistriae  Contin. 
praed.   Vind. 

Annales  Pragenses   a.   894—1220. 

Von  997  an  zuverlassig ,  wenn  auch  nicht  frei 
von  Fehlern. 

Handschr.:  Bamberg,  mbr.  sec.  XIII. 
B.  IV.  6. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  119-121. 

Erl.-Schr.:  Koepk  e  in  Pertz'  mon.  scr.  IX.  p.  10. 
Palacky,  Wiirdigung   der  alten   bohmischen 

Geschichtschreiber  p.  95.  96. 
Watlrenbach,  die  slavische  Liturgie  in  Boh- 

men,  —  in  Abhandlungen  der  phil.-hist.  Ge- 

sellsch.  in  Breslau  I.  p.  223. 

Deutschlands  Geschichtsquellen  p.  314. 

Annales  Pragenses   a.   725—1163. 

Unbedeutend,  wo!  nur  Excerpte. 
Ausg. :  ed.  Stumpf  ap.  Miklosich,  slavische 
Bibliothek  II.  p.  301. 

Vgl.  unt.  Cosmas  Pragensis. 

Annales  Prudentii  episc.  Trecensis 
a.  835  —  861,  vtd.  Prudentius. 
Annales  Pruveningenses  ab  a.  770 

—1298. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  Supplem. 
No.  372.  mbr.  fol.  fol.  7-14. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVII.  p.  606-609. 

Annales  Quedlinburgenses  =  Chro- 
nicon  Quedlinburg. 

Annales  S.  Quintini  Veromandensis. 

793-994. 


Handschr.:  Rom,  Vatic.  No.  645.  mbr. 
4".  saec.-IX. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  507-508. 

Annales  Ratisponenses,  vid.  Anna- 
les  S.  Emmerani. 

Annales  Ratisponenses  ab  anno 
1-1201. 

Bohmer  schreibt  diese  Annalen  mit  Unrecht 
dem  Hu<?o  Kat  is  ponensis  (wahrscheinlich  der- 
selbe  mit  dem  Kanonikus  Hugo  de  Lerchenfelt, 
welcher  1207-1216  unter  d.  Zeugen  der  Regensbnr- 
ger  vorkomrat)  zu.  Wattenbach  aber  beweist ,  dass 
nur  die  Jahre  1171-1197  (1201)    von  ihm  herruhren. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.,  suppl.  372. 
mbr.  fol.  —  Miinchen,  k.  Hofb.  lat.  14733. 
mbr.  80. 

Ausg. :    '  mit    Auslassungen    als   Hugonis 

Rat.  chronica.  1 1152-1197  ap.  Bohmer, 

fontes  III.  p.  488-495.  —  *  vollstdndiger  ed. 
Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
579-590. 

Annales  regum  Francorum  Pipini, 
Caroli  M.  et  Ludovici  Pii  ab  a. 
,741 — 842  =  Einhardus,  annales. 

Annales  regum  Francorum  a  tem- 
pore  quo  Carolo  Martello  defuncto 
Carlomannus  et  Pipinus  fratres 
regnum  adepti  sunt,  usque  ad  a. 
882  =  Annales  Bertiniani. 

Annales  Reicherspergenses ,  vid. 
Magnus  presbyt.  Reichersp. 

Annales  Reinhardsbrunnenses,  ab 
a.  1026—1335. 

Enthalten  unverkennbar  Gutes,  aber  sie  ver- 
langen  Kritik.  —  Die  Vita  Ludovici  IV  landgr. 
Thnring.  ist  hineingearbeitet. 

Handschr. :  vid.  Pertz'  Archiv  XI.  pag. 
381-386. 

Ausg.:  zum  erstenmale  herausgegeben  von 
F.  X.  Wegele.  Jena  1854.  8».  2  Thlr.  {Bil- 
det  zugleich  d.  1.  Bd.  d.  Thiiringischen  Ge- 
schichtsquellen.) 

Erl.-Schr.:  Cohn,  L.  A.,  de  rebus  int.  Henricum 

VI  imp.  et  Henricum  Leonem  actis.  Dissert. 

Vratislav.  1856.  p.  16. 

Literarisches  Centralblatt.  1854.  p.  425. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  388. 

Annales  Remenses  et  Colonienses 
a.  961 — 1150.  Continuatio  annorum 
1151—1196. 

Handschr.:  Montpellier,  Univ.-Bibl. 
No.  280. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p. 
731-733. 

Annales     rerum    in    Hollandia    et 

dioecesi  Ultraiectina  gestarum  a. 
1481—1483. 

Ausg.:  ed.  Matthaeus,  anal.  vet.  I.  p. 
397-500. 


136 


ANNALES 


EH.-Sehr.:  Wind,  bihllothek  der  Nederlandsche 
ffesoliiedschrijvers  p.  105. 

Annales  Richeri  a.  095—998,  vid. 
Richerus. 

Annales  Riddagshusani  monachi  a. 
551 — 1508  =  Chronicon  Riddags- 
husense. 

Annales  Rodenses  {heute  Kloster- 
rad)  a.  1100—1157. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bibl.  cod.  lat.  No. 
365.  fol.  mbr. 

Ausg.:  ziierst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  699-723. 

Annales  Romani  ab  a.  1044—1187. 

EnthaUen  wichtige  Nachrichten  iib.  d.  Papste. 
Handschr.:  Rom,  Vatic.  No.  1984.  rabr 
fol.  sec.  XI.  XII. 

Atisg. :    *  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  V.  p.  468- 

480.    —    *  Die  Ausgabe   von  Ang,  Mai    in 

Spicileg.    Rom.  VI.  ist  nach   einer  iiberar- 

beiteten  Abschrijt  Zacagni's  gemacht. 

Erl.-Schr.:  Bethmann    in  Pertz'  Arch.   XI.  p. 

841-849. 

Giesebrecht,  Gesch.  d.  Kaiserzeit  II.  p.533. 

in  Kieler  allgemeine  Monatschr.  April 

1852.  p.  272. 
Hofler    in   MUnchener    gel.   Anzeigen.     XX. 
No.  .33. 

Annales    Rosenveldenses   ab   anno 

1057—1130. 

Handschr.:  Liineburg,  Archiv  zn  St. 
Michael.  sec.  XIV.  mbr.    Einzige. 

Ausg. :  '  ap.  Wedekind,  Noten  zu  einigen 
Geschichtschreibern  des  deutschen  Mittel- 
alters  I.  p.  346-367  unt.  d.  Tit.:  Chrono- 
graphi  Saxonis  seuAnnaliumSancti 
Johannis  Magdeburgensis  frag- 
mentum.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  99-104. 

Erl.-Schr.:  Jaffe  m  Pertz'  Arch.  XI.  p.  850-867. 
Wattenbach,  Dentschlands  Ge.schichtsquel- 
len  p.  257.  273.  308.  343.  409.  412-414. 

Annales  S.  Rudberti  Salisburgensis 
ab  a.  1  — 1286  =  Chronicon  Salis- 
burgense   ab   a.   1.  aerae  Chr.  etc. 

Annales  S.  Rudberti  Salisburgensis 
breves,  ab  a.  991—1168.     ' 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  757. 
Ausg.:    ed.  Wattenbach   ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  757.  758. 

Annales  Ryenses  i^Ruhkloster  in 
Schleswig)  ab  O.  C.  ad  a.  1288. 

Eins  der  alte.>^ten  Denkmaler  dcr  danischen  Ge- 
schichte.  Falsclilich  dem  Koni);  Erich  VII  (von 
Pommcrn,  1412-39)  zugepchrieben  u.  dcshalb  auch 
Chronicon  Erici  rogis  genannt. 

Handschr.:  Hamburg,  off.  Bibl.  Einzige. 

Ausg.i  ^  unt.  d.  Tit.:  Historica  nar- 
ratio  de  origine  gentisDanorum  et 
de  regibus  eiusdem  gentise^c.  com- 
pendiose  olim  conscripta  ab  Erico 
Daniac   rege,    Wratislai   VH    ducis   Po- 


meraniae  fil.  etc.  edid.  E.  Lindenbrog. 
Hamburg.  1603.  4«.  —  »  wiedcrholt  ap.  Lin- 
denbrog,  scr.  rer.  Germ.  sept.  Francof.  a. 
1609.  »  1639  p.  292  u.  *  in  eod.  libro  ed. 
Fabricius.  Hamb.  1706.  p.  262-276  (sehr 
nachltissig.)  —  *  in  J.  Gualtheri  sive  Gruteri 
chronico  chronicorum  politico  I.  p.  425-459. 
•  in :  Tractatus  varii  de  regno  Daniae  et 
Norvegiae  ed.  Stephanius.  Lugd.  Batav. 
1629.  16rao.  Schlechter  als  die  vorhergehen- 
den  Ausg.  —  '  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan. 
I.  p.  148-170.  —  «ed.  Lappenberg  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XVI.  p.  392-410. 

Uehers. :  eine  alte  danische,  mit  Fortsetz. 
bis  1314,  herausg.  von  K.  Nyerup  in  Nye 
Dan.ske  Magazin.  1827.  V.  p.'  161-200.  — 

Aus  dieser  Ueber.setzung  zog  Laurent. 
Stralius  seine  Annalen  (1084-1314),  ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IH.  p.  302-316  u. 
iibersetzte  sie  ins  Lateinische.  Eine  poetische 
Uebers.  unter  dem  Tit.:  Den  Gammel- 
Danske  Rimkronike  fra  Sore-Klo- 
ster  ei-schien  zuerst  1495;  die  10.  Ausgabe 
ed.  Ley. 

Erl.-Schr.:  Giesebrccht,  ■wcndische  Geschich- 

ten  III.  p.  370. 
Lappenberg  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  364-369, 

u.  praefatio  ap.  Pertz,  mon.  1.  1.  p.  386-392. 
Suhm,  Historie  af  Danmark  XI.  p.  47. 
Usinger,  die  danischen    Annalen  des  Mittel- 

alters  p.  61-78. 

Annales  Salisburgenses.  499—1049. 

Handschr.:  Wien,  k. -Hofbibl.  No.  421. 
mbr.  Salisb.  sec.  IX. 

Amg, :  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  89.  90. 

Annales  Sancrucenses  (Heiligen- 
kreuz).  1225—1266.  1302—1310. 
Auctar.  Sancrucense.    1138 — 1246. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  626-628  u.  637-646 ;  732-735 ;  732. 

Vgl.  Annales  Austriae. 

Annales  Sangallenses  Baluzii. 

2  Thle  ,  6i)l-7()4,  .\iis/.us  aus  Ann.  .S-  Amandi, 
u.  V.  768-S14,  selb.standig. 

Handschr..  St.  GallenNo,  124.  sec.  IX. 
Autograph. 

Ausg. :  '  ed.  Ild.  ab  Arx  ap.  Pertz ,  mon. 
I.  p.  63.  —  ^vorher  ed.  Bahize,  miscell.  I. 
p.  494.  495  (»ed.  2da.  ed.  Mansi  L  p.  120) 
unt.  d.  Tit.:  Chronicon  brevissimum 
monasterii  sancti  Galli.  —  *wieder- 
holt  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  30. 

Annales  Sangallenses  breves,  cod. 
No.  732,  a.  708—815. 

Ausg.:  edider.  ab  Arx  et  Pertz,  mon.  I. 
p.  64.  65. 

AnnalesSangallenses  brevissimi,  cod. 
No.  250.  a.  768—889. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  69. 

AnnalesSangallenses  brevissimi,  cod. 
No.  459,  a.  814—961. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  70.  —  Notae 


ANNALES 


137 


historicae  codicib. Sangallensibus adiectae 
a.  806-1262. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  1.  c.  I.  p.  70.  71. 

AnnalesSangallenses  maiores,  2  par- 
tes,   ab  a.  709—918  et  919—1056. 

Bislang  mit  Unrecht  dem  Hepidan  zuge- 
schrleben. 

Handschr.:  St.  Gallen,  No.  915  u.  No. 
453  sec.  XII. 

Ausg. :  ' unt.  d.  Tit. :  Hepidani  coeno- 
bitae  (f  1080)  S.  Galli  annales  breves 
rerum  in  Alemannia  gestarum  ap. 
Goldast,  scr.  rer.  Alam.  I.  p.  1.  p.  6.  Fehler- 
hajt.  (ed.  Senckenberg  p.  *2.)  —  *  ap. 
Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  III.  p.  471-480.  — 
'  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  316;  X.  p.  193; 
XI.  p.  8.  —  *ed.  ab  Arx  ap.  Pertz,  ,mon.  I. 
p.  72-85.  —  Goldasti  glossae  in  Hepidan. 
ap.  Goldast.  1.  c.  p.  104.  (ed.  11») 

Erl.-Schr.:    Stalin,    wirtemberg.    Geschichte   I. 
\         p.  420. 

Struve,    bibl.    histor.   ed.     Meusel    VII.  2. 

p.  24. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  194. 

Annales  Saxonici  ab  0.  C.  — 1271. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  cod.  Gud. 
No.  321.  mbr.  8«.  sec.  XIU. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Bethmann  ap.  Pertz, 
mon.  XVI.  p.  430.  431. 

Annales  Scaf  husenses  a.l009— 1064. 

Ausy. :  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  V.  p.  388. 
Kur  8  Zeilen  umfassend. 

Annales  Scheftlarienses  (Kloster 
Scheftlarn  an  der  Isar)  maiores  a. 
1092- 1247. 

Die  wichtigste  Quelle  f.  baierische  Geschichte 
zwischen  Magnus  Reichersb.  u.  Hermannus  Aha- 
hensis. 

Handschr.:  vide  Pertz,  mon.  scr.  XVH. 
p.  334. 

Ausg.:  '  ed.  Rudhart  in  Quellen  u.  Er- 
orterungen  zur  baierisch.  u.  deutsch.  Ge- 
schichte.  Miinchen  1856.  8».  I.  p.  373-397; 
die  Jahre  1092-1111  nach  Kandler''^  Ab- 
schrift.  —  *  aus  d.  Original  das  Ganze  ed. 
Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  335-343. 

Annales  Scheftlarienses  minores  a. 

814—1272. 

Handschr. :  Miinchen,  k.  Hofb.  latin. 
17138. 

Ausg. :  ^  ed.  Rudhart  I.  c.  p.  397-404.  — 
»ed.  Jaff^  I.  c.  p.  343-345. 

Vyl.  Catalogus  praeposit.  Scheftlar. 
De  fundatione  Scheftlariensi. 
Dedieationes  Scheftlarienses. 

Annales  Schirenses  (Klost.Scheiern) 
auctore  Chiinrado,  vid.  Conradus 
philosophus. 

Annales  Seldentalenses  (^Seldenthal 
bei  Landshut  in  Baiern)  a.  1108 
—1347.   1455. 


Unbedeutend. 
Ausg.:  *in  Monum.  Boica  XV.  p.  551-558. 
—  *itnederholt  ap.  Bohmer,   fontes  III.    p. 
526-529. 

Annales  Seligenstadenses  ab  a.  1067 
—1168. 

Ausg. :  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  p.  31.  32. 

Annales  Senenses  ab  a.  1385 — 
1422  auct.  anonymo,  italice  scripti. 

Ausg, :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XIX.  p.  387-428. 

Annales  Senonenses  S.  Columbae, 
vid.  Annales  S.  Columbae. 

Annales  Sindelfingenses  (westlich 
von  Stuttgart)  ab  a.  1083—1294. 

Von  d.  grossten  Wichtiglceit  f.  die  Geschichte 
,Schwabens.  Der  erste  Theil  bis  1271  ist  unt.  d.  Tit. : 
.Liber  memoriarum  eccl.  Sindelf.'  von  Henrious 
de  Moskirch,  canon.  Sindelf.,  tum  Constantiae 
rector  eccles.  s.  Johannis,  verfasst;  das  iibrige,  be- 
sonders  von  1276-1294  fiigte  Conradus  de  Wur- 
melingen,  canon.  S.  Martini  in  Sindelf.  (f  22.  Apr. 
1295)  als  Augen-  oder  Ohrenzeuge  an. 

Handschr. :  verloren,  war  1593  noch  vor- 
handen.  Excerpte  in  Stuttgart,  No.  16. 
8*.  u.  in  Tiibingen,   Un.-Bibl.  No.  445 b. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chronici  Sindel- 
fingensis  quae  supersnnt  ....  primum  edidit 
C.  F.  Haug.  Tubingae  1836.  4».  —  *von 
1273-1294  iciederholt  ap.  Bohmer,  fontes  H. 
p.  464-472.  —  *  im  Ganzen  nach  Haug, 
jedoch  an  einzelnen  Stellen  verbessert  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  300-307. 

ErlSchr.:    Stalin,  wirtembergische  Geschichte 
III.   p.  1  sq. 

Vgl.  Necrologium  Sindelfing. 

Annales  Sithienses.    548 — 823. 

Ohne  Werth,  Ausz.  der  Annal.  Fuld.  v.  Enhard. 
Ausg.:  ap.  Mone,  Anzeiger  f.  Kunde  der 
deutschen  Vorzeit.  1836.  p.  5  sq. 

Erl.-Schr.:    Waitz,  iib.  d.  annal.  Sith.  in Pertz' 
Arch.  VI.  p.  739. 

Annales  Spirenses.    920—1272. 

Handschr.:  Carlsruhe,  Arch.  mbr.  fol. 
sec.  XIV. 

Ausg.:  'ap.  Bohmer,  fontes  II.  p.  147- 
158.  —  »ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  80-85. 

Annales  Stabulenses  ab  a.  1—1087. 

Xicht  reichhaltig,  aber  mit  einigen  niitzlichen 
Notizen. 

Au^g.:  ap.  Reiffenberg,  monuments  de 
Namur  etc.  VII.  p.  195-204. 

Annales  Stadenses  =  Albertus 
Stadensis. 

Annales  Stederburgenses  auctore 
Gerhardo,  vid.  Chronicon  Steder- 
burgense. 

Annales  Straubingenses  =  Annales 
Windebergenses. 


138 


ANNALE8 


Annales  Stuttgardiani  ab  a.  1265 
—1422. 

Wiclitige  Ctoschichtsqtielle  f.  fl.  wiirtembergigche 
Hans-  nnd  LandesRescIiichtc. 

Atisg. :  '  ed.  Mone  in  Anzeig.  fiir  Kiinde 
des  deutschen  Mittelalters.  1834.  p.  137- 
140.  —  '  nach  der  Zeitfolge  zusammengo- 
reiht  u.  hrsg.  von  Ch.  F.  Stalin  in  Wvirt- 
tembergische  Jahjbiicher.  1849 b.  p.  5-30 
(atich  besonders  abgedruckt.) 

Annales  Sueviae,  vid. 

Vita  Hariolfi  fund.  mon.  Elwangensis. 
Annales  Ehvangen.ses. 
Annales  Neresheimenjses, 
Chronicon  Elwacense. 
Annaies  Zwifaltenses. 
Ortliebus,  de  fundat.  mon.  Zwivildens. 
Bertholdus,    hb.    de    construct.    mon. 
Zwivildens. 

Annales  Suevlci  ab  a.  1273—1292. 

Handschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Mus.  No. 
22349.  sec.  XIU. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVIL  p. 
283.  284. 

Annales  Tiliani: 

Pars  prima  a.  708-740. 
-      altera  a.  741-807. 
Auszug  der  Annal.    Petaviani   u.  I.auris- 
sens.  mai. 

Ausg.:  '  unt.  d.  Tit.:  Annales  Fran- 
corum  auctiores  {scil.  Nazarianis  et 
Petavianis)  ex  cod.  ms.  antiquo  Joannis 
Tilii  ap.  Duchesne,  .scr.  rer.  Fr.  II.  p.  11. 
—  ^toiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  642 
et  V.  p.  17.  —  *  loiederholt  ap.  Pertz,  mon. 
L  p.  6-8  et  219-224. 

Annales  S.  Trudperti  a.  593—1246. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
285-294. 

Annales  SS.  Udalrici  et  Afrae  Au- 
gustenses  a.  11(M3 — 1334. 

Fast  ganz  aus  llermanni  Altahens.  annal.,  Mar- 
tini  Poloni  chronica  ad  a.  1320  producta,  Marti- 
nus  minorita,  Ekkehard,  transl.  s.  Udalrici  compi- 
Hrt.  —  Wahrscheinlich  ein  Werk  der  Benedictiner 
lldalrich  u.  Conrad  Wellingaus  d.  Ulrichs- 
klostor  v.n  Augsburg,  das  durch  cine  von  ersterm 
Monche  falsch  verstandene  Notiz  im  Wiener  Codex 
des  Hermannus  Altahens.  u.  seiner  Fortsetzungen 
(vgl.  densflb.)  zum  Theil  (a.  1266-1300)  dem  Henri- 
cus  iSteoro,  u.  somit  auch  vom  ersten  Herausgeber 
unsinnigerweiBe  beigelcgt  wurde.  F^benso  grund- 
los  hat  man  sie  dem  Herinannus  Altab.  zuge- 
schrieben. 

Handschr. :  vid.  Pertz ,  mon.  scr.  XVII. 
p.  428. 

Ausg.:  '  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  (edit. 
a.  1600  et  1624.  I.  p.  358-410)  ed.  Struve 
I.  509-596 ,  und  zwar :  aj  als  Vhronica. 
Augustensifi  a.  1152-1265  p.  509-536; 
iJawHeinriciSteronis,  monachi  Altahae 
infer..  transscripta  et  excerpta  ex  chronica 
coenobii  sui,  rerum  sub  impp.  Rudolpho, 
Adolpho,  Alberto,  Henrico  VII  ab  a.  1266- 
1300,  p.  565-581 ;  cj  aU  Continuatio  chronicae 


Henrici  Steronis.  Caetcra  quae  .«equuntur 
augmentanint  frater  Udalricus  Welling  et 
frater  eius  Conradus ,  monachi  ...  ab  a. 
1301-1334,  p.  581-596.  (Variauten  u.  Er- 
ganzungen  Struve's  ibid.  p.  536-554).  — 
*ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
429-436,  indem  von  schon  Bekanntem  nur  die 
Anfangs-  und  Jindtoorte  iciedergegeben  sind. 

Annales  d'Ulster 


( 
Annales  Ultonienses  \ 


a.  831—1131. 


Iliervon    existirt    eine    halb    lateinische,    halh 

englische   Uebersetz.    handschriftlich  zu   London, 

brit.  Mus.  No.  4795  catal.  Ayscough,  reicht  big  HiOb. 

Ausg.:    ap.   o'  Conor,   rer.  Hibern.    scr. 

Tom.  rv.  (totusj  ex  cod.  Bodleiano. 

Annales  Undersdorfenses  et  notae. 
1180—1472;  1173—1483. 

Au.sg. :  ed.  JaflP^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  332.  333. 

Annales  Vedastini  (so  genannt  nach 
d.  Abtei  St.  Vaast  zu  Arras).  874 
—900. 

Darstcllung  au.sfiihrlich  und  timfa.s8end. 
Handschr.:  Briissel.  —  Douai,  Stadt- 
bibl.   mbr.   sec.   XI.    4«.    No.    753;    einzige 
voUstandige. 

Ausg. :  '  ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p.  79-93. 
—  *ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  516-531;  besser  H. 
p.  196-209. 

Vebers. :  deutsch  von  J.  v.  Jasmund.  Berlin 
1857.  8«.  (Geschichtschreib.  d.  deutsch.  Vor- 
zeit)  hinter  s.  Uebers.  der  Annalen  v.  St. 
Bertin  p.  215. 

Erl.-Schr.:  Diimler,  de  Arnnlfo  rege  p.  176. 
Lebeuf,  J. ,   notice    rais.   des  annsUes  Veda- 
stines,  man.  du  X.  sifecle,  on  sont  renferm^es 
des   details  curieux  sur  rhist.    de  France  de 
la  fin   du  IX.   siecle,  —  in  Mem.    de  Tacad. 
des  inscr.  XXIV.  p.  687-713. 
Wattenbach,   Deutschlands  Oeschichtsquel- 
len  p.  1.55. 

Annales    veteres     Francorum    = 

Chronicon  Moissiacense. 
AnnalesVetero-Cellenses(Altenzelle 

a.  d.  Mulde.)    801—1484. 

Sie  sind  im  12.  Jahrhundert  begonnen. 

Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  No.  360. 
mbr.  sec.  XII.  fol. 

Ausg. :  Hmt.  d.  Tit.  rChroniconVetero- 
Cellense  minus  ap.  Mencken,  script.  II. 
p.  435-446.  —  'ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI. 
p.  41-47.  —  *  Einen  Theil  edirte  '  Tenzel, 
bibl.  curios.  ad  a.  1704  p.  1063-1064.  — 
*  ap.  Eccard,  historia  genealogica  principum 
Saxoniae  p.  99-104. 

Annales  Vetero-Cellenses,  conti- 
nentes  historiam  Misniae  marchio- 
num  seu  Chronicon  Vetero-CeUense 
maius.    785-1375. 

Mencken  hSlt  dafiir,  dass  sic  aus  d.  Chronicon 
Montis  Sereni  von  einem  Monch  aus  Altenzelle 
compilirt  seien.  —  Nicht  ohne  Werth  f.  d.  sSchsische 
Oeschichte. 


ANNALES 


139 


Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  No.  350. 
mbr.  sec.  XU.  fol.  vgl.  Pertz'  Arch.  XL  351. 
Ausy.:  '  ed.  Struve  nii«  Chronicon  terrae 
Misnensis.  Jenae  1720.  8».  -  ^unt.  d.  Tit.: 
Jo.  Tylichii,  monasterii  s.  Mauritii  ord. 
can.  reg.  extra  muros  Nuemburgenses  prae- 
positi,  chronicon  Misenense,  ap.  Schannat, 
vindem.  literar.  CoUect.  II.  p.  74.  —  *  Sehr 
verderbt  unt.  d.  Tit.:  Catalogus  brevis 
landgravior um  Thuringiae  et  mar- 
chionum  Misniae  ap.  Ludewig,  reliq. 
ms.  VIII.  2.  p.  172.  —  ^Sehr  correct  mit 
Varianten  ap.  Mencken,  scr.  II.  p.  377-416. 
Addenda  ibid.  II.  p.  2175. 

Erl.-Schr.:  Beyer,  E.,    das  Cisterzienser  Stift  u. 
Kloster  Alt-Zelle  in  dem  Bisthum  Meissen. 
Dresden  1855.  gr.  So.  3  Tlilr.  6  Sgr. 
Kreysig,    historische   Bibliothek    von   Ober- 

sachsen  p.  4. 
Leyser,  alte  VerEeichnungen  der  friihesten 
Erwerbnngen    des    Kiosters    Altenzelle    in 
Sacbscn,  —  in  Bericbte  an  die  Mitglieder  d. 
deutschen  Gesellschaft.  Leipzig  1840.  p.  32. 
Riihling,  Versuch  einer  Erlauterung des  vor- 
hcrgehenden  Verzeichnisses,  —  ibid.  Leipzig 
1841.  p.  42. 
XB.    Die  Geschichte   des   Klosters  beschrieben 
Schlegel   (1703),  Knauth  (1722),   Martius  ;,A1- 
tenzclle".  2  Bde.  Freib.  1822-23. 

Annales  Viconiensis  ecclesiae,  vid. 
Fundatio  coenobii  Vicon. 

Annales  S.  Vincentii  Mettensis,  a 
Chr.  n.  —1157,  fortges.  bis  1284. 

Handschr.:  Gotha,  hrz.  Bibl.  mbr.  sec. 
XII.  fol.  Autograph.  —  Haag,  k.  Bibl. 
No.  1311.  Au.szug  der  vorigen.  Vyl.  Pertz' 
Arch.  VII.  413. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Chronicon  bre ve 
S.  Vinc.  Mett.  ab  a.  511-1279  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p.  344-347,  Fehlerhaft.  —  »ap. 
Pertz,  mon.  Germ.  scr.  lEI.  p.  156-160.  — 
*  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p.  644- 
646;  XVIII.  p.  678. 

Erl.-Schr.:  Pertz    Archiv  VII.  p.  413. 

Annales  Virdunenses  a.  822 — 1024. 

Handschr. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  7. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  7.  8. 
ed.  Waitz. 

Vgl.    Chronlcon    monast.    S.    Mich. 
Virdnn. 

Annales    S.    Vitoni    Virdunensis   a. 

96-1481. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  488. 

Ausg.:  ^  als  Chronicon  abbatiae  S. 
Vitoni  Virdunensis  ab  a.  952-1598  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  400-404.  Xach- 
Uissige  Arbeit.  —  *ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  525-530.  —  » Bruchstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  413 ;  XIII.  p.  640 ; 
XVUI.  p.  682. 

Annales    Wawerleiensis    monasterii 

ord.    Ci.sterc.    in    agro   Surregiensi 
(Surrey)  in  Anglia.    1066-1291. 

Handachr.:  London,  brit.  Mus.  bibl. 
Cotton.  Vesp.  A.  XVI.  21. 


Au^g.:  ap.  Gale,  histor.  Anglican.  script. 
p.  129-243.  —  Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  XVIII.  p.  187-210. 

Annales  Weingartenses. 

Bestehen  aus  2  Thlen.,  v.  708-787,  u.  v.  792-936. 
Auszug  aus  Annales  Alamannici. 

Handschr.:  Stuttgart,  k.  Bibl.  priv. 
sec.  X.  vgl.  Pertz'  Arch.  I.  39. 

Ausg.:  'ab  a.  811-877  ap.  Mabillon,  anal. 
vet.  IV.  p.  476  (ed.  2da.  p.  368.)  Xur  Frag- 
ment.  —  *  unt.  d.  Tit.:  Annales  Augi- 
enses  vollstdndig  ap.  Hess,  mon.  Guelf. 
pars  histor.  p.  269-274.  —  'om  besten  ap. 
Pertz,  mon.  I.  p.  65-67. 

Erl.-Schr.:  Moser,  iib.  d.  annal.  Weingart.,  bei 
Hess  annal.   Aug.   —  m  Pertz'  Arch.   V.  p. 
519-524. 
NB.  Verschieden  davon  d.  Chronicon  Augi- 
ense  ap.  Baluze. 

Annales  Weingartenses  Welfici  ab 

a.  1101—1181. 

Geben  gute  Nachrichten  iiber  d.  Welfen.  Sie 
sind  kein  Theil  des  Monachus  Weingartensis. 

Handschr.:  Brvissel,  burg.  Bibl.  sec. 
XVII.  No.  7764.  —  Fulda,  mbr.  sec.  XH. 
4«.  mai. 

Ausg.:  •  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p. 
190  (»ed.  Ba.snage  III.  p.  593).—  *  collat. 
c.  cod.  Augustano  ap.  Leibnit. ,  scr.  rer. 
Brunsv.  I.  p.  792.  793.  —  «  ap.  Hess,  mon. 
Guelf.  p.  47-54  und  als  Anmerkung  zu  p. 
71-75.  —  *nach  d.  Fuhlaer  cod.  ap.  Pertz, 
mou.  scr.  XVII.  p.  308-310. 

Vgl.  Monachus  Weingartensis. 

Annales  Weissemburgenses    ab   a. 

763-846. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  Weissemb. 
No.  81.  mbr.  sec.  IX. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  111. 

Erl.-Schr.:  Pertz  in  seinem  .\rchiv  VII.  p.  416. 

Annales  Weissemburgenses  alii: 

Pars  prior  a.  708-984. 
Pars  altera  a.  985-1075,  1087.  1147. 
Handschr.:  Miinchen,   Un.-Bibl. ,  olim 
Weissemb. ;  vid.  Pertz,  mon.  scr  III.  p.  18. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III,  p.  33-65 ; 
70-72.  —  Vorher  nur  in  JExcerpten  bekannt 
ap.   Wiirdtwein,    subsidia   diplom.  XH.    p. 
134  sq. 

Annales     Wessofontanl      (Wesso- 

brunn).  1195  —1279,  auctore  ut  vide- 
tur  Conrado   Pozzone. 

Im  16.  Jahrh.  vonSteph.  Leopol  der  in  seine 
Chronik  aufgenommen. 

Ausg. :  ap.  Leutner,  historia  Wessofontana 
II.  p.  26-35. 

Annales  Windbergenses  {bei  IStrau- 
bing)  ab  a.  1196—1407. 

Handschr.:  Miincheu,  k.  Hofb.31.  (latin. 
1031).  —  Wien,  k.  Hofb.  hist.  eccl.  29. 

Ausg. :  '  in  Monum  Boica  XIV.  p.  108- 
110.  —  *wiederholt  hiemach  a.  1218-1392 
ap.    Bohmer,    fontes   III.    p.   524.   525.   — 


140 


ANNALE8  —  ANNALIUM 


*aua  d.  mss.  ed.  Jaffe  ap,  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  p.  .565.  566. 

r<//.  Rolalio  (lc  orisine. 

Annales  Wirziburgenses  seu  S.  Al- 
bani  Moguntini.    (587—1101.    1480. 

Ziisammcngestelltaus  Chronicon  W  irziburg. , 
Marianus  Scotus  u.  unbekannten  Quellen. 

Ausg.:  *tmt.d.  Tit.:  chronicon  Wirzi- 
burgense  ap.  Baluze,  miscell.  I.  p.  501 
(ed.  2a  ed.  Mansi  I.  p.  127.)  — *ap.  Ludewig, 
script.  Wirz.  p.  1004.  —  *  ap.  Eccard,  com- 
ment.  rer.  Franc.  m  append.  I.  p.  806. 
*  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  238-247. 

Erl.-Schr.:  Bolimcr,  fouteK  IIl.  y.  M. 

Waitz,   die  Annales  S.   .Mbani,  in  den  Nach- 
richton  von  rler  G6ttinger  Universitat.  IKiT. 
p .  5.5.  cf.  Pertz.  mon.  scr.  VI.  p.  8.  not.  84. 
Wattonbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  273. 

J'i/l.  .\nnales  Elwangenses. 

Annales  Wisbyenses. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr,  rer.  Dan.  II. 
p.  169-176. 

Annales  Wormatienses  ab  anno  873 

—1366. 

Wichtig  fiir  d.  Gesch.  Ober-Deutschlands  im  13. 
Jahihundert. 

Handschr. :  vide  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  35, 

Ausg.:   '  die  Jahre  1221-1298  ap.  Bohmer, 

fontes  II.  p.  158-215.  —  ^nach  reichhaltiyeren 

Quellen  in  vermehrter  Gestalt   zusammenye- 

stellt  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  37-73. 

Annales  Wormatienses  breves  a. 
1165-1295. 

Voll  von  chronologischen  Fehlern,  sonst  nicht 
unwichtig  fiir  d.  Gesch.  d.  lli.  .lahrh. 

Handschr. :  Kopenhagen,  Univ.-Bibl. 
Am.  Magn.  No.  830.  4».   chart.   sec.   XIV. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  74-79, 

Annales  Wratislavienses  conscripti 
1514,  ab  a.  1149—1491. 

Ausg. :  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Sil.  II. 
p.  172, 

Annales  Xantenses.  640—874,  cum 
appendice  ab  a,  815 — 835. 

Die   wichtigste  Geschichtsquelle   neben  d.  an- 
nal.  Bertiniani  u.  Fuldens.  fiir  ienc  Zeit. 
ffandschr.:  London,  brit,  Mus. 
Ausg. :  zuerst  ap,  Pertz,  mon.  II.  p.  219-236. 
Uebers. :  deutsch  von  C.  Rehdantz,»  Berlin 
1852.    (Gcschichtschr.   d.   dciitsch.  Vorzeit. 
IX.  Jahrh.  9.  Bd.  p.  131  flf.) 

Krl.-Schr.:    Wattenbach,     Dcutschlands    (ie- 
8chicht8f|uellen  p.  141. 

Annales  Yburgenses.  Fragmenta  a. 

817—841.   1072-1085. 

Ausg.:  '  ed.  L.  Perger  in  Zeitschrift  fiir 
Gesch.  und  Alterthumskunde  Westphalens 
XVIII.  p.  277-293.  (hieraus  besonders  abge- 
druckt  Miinster  1857.  8».  4  Sgr.)  —  >  ap, 
Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  434-438. 

Annales  Zittavienses,  vid.  Johannes 
von  Guben. 


Annales  Zwetlenses  =  Chronicon 

Zwetlen.se  recentius, 

Annales  Zwifaltenses  s.  Chronicon 
Zwifalteuse  maius  et  ininus, 
Annales  maiores  a.  1-1503. 
Annales  minores  a.  1-1221. 
Bietcn   trotz  ihrer  Kiirze   manche  «chr  scbiitz- 
bare  Niichricht. 

Handschr.:  Stuttgart,  k,  Bibl.  cod. 
theol.  Q.  No.  141.  —  hist.  fol.  No.  415; 
vgl.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  51. 

Ausg. :  '  annal.  raaior,  et  minor,  durch 
einander  gemengt  ap.  Hess,  monum,  Guelf, 
p.  216-233.  —  '^getrennt  ed.  Abel  ap,  Pertz, 
mon.  scr,  X.  p.  53-64. 

ErL.Schr.:    Stalin,    wirtemberg.   Geschichte   II. 

p.  9.  m.  p.  10. 

Sulgcr,  .'Crs.,  annales  imp.  monasterii  Zwi- 
faltensis  ord.  s.  Bened.  in  Suevia.  August. 
Vind.  Ifi98.  40.  2  partes. 

Vgl.  Bertholdus  abb.  u.  Ortlieb  abb. 

Annali  brevi  della  cittk  di  Perugia 
dal  1194  al  1352,  scritti  verisimil- 
mente  da  uno  della  famiglia  O  d  d  i. 

Avsg.:  in  Archivio  stor,  Ital.  XVI.  1. 
p.  55-68. 

Annali  Sanesi  =  Annales  Senenses. 

Annalista  Saxo:  Chronicon  quo  res 
gestae  ab  initio  regni  Francorum 
741 — 1139  enarrantur. 

Wahrscheinlich  in  Ilalberstadt  gesehrieben;  iin- 
gcheure  Compilation,  aber  zuverlassig. 

Handsckr.:  Hannover,  k.  Bibl.,  2  Ab- 
schriften.  —  Nordkirchen,  Biblioth.  des 
Grafen  Plettenberg,  unt.  d.  Tit.:  Chronic. 
Saxonicum.  —  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
mbr,  sec.  XII,  fol,  No.  440.  Vgl.  iiber  alle 
Pertz'  Arch.  VII.  p.  547,  mon.  scr.  VI.  p, 
548  sq, 

Quellen:  vgl.  Stenzel,  Geschichte  der 
frankischen  Kaiser  II.  p.  110.  und  Pertz' 
Arch.  V.  p.  737-763. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  corp.  I.  p.  133-678, 
—  *  sehr  gut  ed,  Waitz  ap.  Pertz,  mon,  scr. 
VI.  p.  542-777.  —  Ausziige  ap.  Bouquet, 
rec.  VI,  p.  217;  VH.  p.  21fi;  VIH,  p.  223; 
IX.  p.  36;  X.  p.  228;  XL  p.  215.  640; 
XIII.  p.  714, 

Erkldrungen  u.  Eviendationen  in  Pertz' 
Archiv  V.  p.  719,  738.  747. 

Erl.-Schr.:  G  i  esc  brfich  t,  L.,  wendischo  Ge- 
schichten  UI.  p.  3.'(3  u.  unten  S-  IS- 

Scmler,  Versuch  p.  ^.'i-lOV. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel 
len  p.  :'>12. 

Annalista  Silesiacus.   1230—1372. 

Handschr.:  Breslau,  Un.-Bibl. 

Ausg.:  ed.  Kaffler  in  Zeit^chrift  des  Ver- 
eins  fiir  Gesch,  und  Alterthtim  Schlesiens, 
Breslau  1856.  Heft  2.  p.  213-224, 

Annalium  Angliae  excerpta: 

1.  Ex  codice  annalium  a  Christo  nato 
ad  a.  1156. 


ANNALIUM  —  ANONYMI 


141 


2.  Ex  codice  Sancti  Petri  Cantuariensis 

a.  1111-1141. 

3.  .        -        annalium  Saxonicorum  a. 

743-1147. 

4.  -     annalibus     Winchecumbensibus 

a.  1052-1194. 

5.  -     cod.   annalium   a  nativitate  Jo- 

hannis  Bapt.  usque  1235. 

6.  -     annalibus  Fiscanensib.  (F^camp) 

a.  919-1213. 

7.  -  -         Halesiensibus   a.   780- 

1290. 

8.  -  -         saeculi  XIII.  a.  1066- 

1271. 
AiLsg. :  ap.Pertz,  mon.  scr.XVI.  p. 480-484. 

Annalium  de  gestis  Caroli  M.  imp. 

libri  V,  opus  auctoris  quidem  in- 
certi,  sed  Saxonis  et  historici  ac 
poetae  antiquissimi,  i.  e.  Arnolfo 
imp.  aequalis  =  Poeta  Saxo. 

Annalium  fragmentum  e  codice 
Nazariano  =  Annales  Nazariani. 

Annalium  in  Fuldensi  monasterio 
scriptorum  excerptum  de  Danis  et 
Normannis.    808-891. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Norm.  scr.  p.  14. 

Annalium  Lobiensium  fragmentum : 

Fragmentum  a.  741-870. 
Continuatio  a.  900-982. 
Stimmen  im  Ganzen  mit  Annal.  Bertiniani. 
Ausg.:    '  ap.    Wiirdtwein,    nov.    subsid. 
diplom.   XIII.  p.   151-214.    —   "  ap.   Pertz, 
mon.  II.  p.  194.  195.  209-211. 

Vgl.  Annales  Laubacenses. 
,,  Laubienses. 

Annals  of  Multifernan. 

Ausg.:  edit.  by  Aquilla  Smith.  Dublin, 
publ.  by  the  Irisch  archaeological  society. 
1842.    4«. 

Annolied,  das,  vid.  Vita  s.  Annonis 
archiep.  Col.  {incerti  poetae  teuton.) 

Annonius  monachus  Benedict.  =^ 
Aimoinus  monachus  Floriacensis. 

Annotatio  Arnonis  =  Arnonis  ep. 
Juvav.  congestum. 

Anonymi  aliqua  gesta  de  morte 
domini  Lutoldi  (sic!  f  1386)  ducis 
Austriae  et  de  guerra  dominorum 
Friburgensium  contra  Bernenses  a. 
1386—1389. 

Ausg. :  mit  Anmerk.  von  Zurlauben  u. 
Anic.  Melot,  ap.  Fiissli,  Neues  schweitzer. 
Museum.  1793.  I.  p.  609-637. 

Anonymi  annotatio  officialium  IS. 
Galli. 


Ausg.:  ap.  Goldast,  rer.  Alam.  scr.  ed. 
Senckenberg  I.  p.  92. 

Anonyml    archidiaconi    Gneznensis, 

vid.  Chronica  Cracoviae. 

Anonymi  Barensis  seu  Lupi  Proto- 
spatae  chronicon.    855 — 1115. 

Enthalt  manche  brauchbare  Nachrichten  f.  d. 
Gesch.  Unteritaliens.  Es  ^bt  davon  2  Recensionen, 
deren  altere  bis  1040  reicht.  _ 

Ausg.:  '  primum  in  lucem  produxit  C. 
Peregrinu.s  hinter  seiner  Ausg.  der  series 
abbatum  Cassinensium.  Neapoli  1643.  p. 
185.  3Ht  trefflichen  Koten.  —  -wiederholt 
ap.  Pratilli,  hist.  princip.  Langobard.  IV. 
p.  314.  —  ^mit  Peregrini's  Noten  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  V.  p.  147-157. 

Anonymi  Bavari  breve  chronicon 
rerum  suo  tempore  gestarum  anno- 
rum  1396—1418. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  610. 

Anonymi  (Belae  regis  notarii  1131 
— 1196)  Historia  Hungarica  de  se- 
ptem  primis  ducibus  Hungariae.  819 
-931. 

Nur  mit  kritischer  Vorsicht  zu  benutzen  Der 
altoste  ungar.  Chronikenschreiber  in  latein.  Sprache, 
wahrscheinlich  mit  Bischof  Paul  von  Siebenbiirgen, 
der  unter  Bela  III.  lebte,  identisch. 

Ausg. :  '  ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hun- 
gar.  I.  p.  1-38  ed.  Lips.  et  Vindob.  — 
^unt.  d.  Tit.:  De  gestis  Hungarorum 
liber  edid.  c.  indicib.  St  L.  Endlicher. 
Viennae  1827.  8«.  l'/s  Thlr.  —  »m  dessen 
Rer.  Hungar.  mon.  Arpad.  p.  1-54. 

Erl.-Schr.:  Cornides,  Dan.,  vindiciae  anonymi 
B.  Regis  not.  editae  auctae   a  J.  Ch.   I^ngel. 
Budae  1802.  4o.  3  Thlr.  20  Sgr. 
Dankowszky,  Gr.,  anonymus,  Sim.  de  Ketza 
et  Joa.  de  Turotz  de  Huugarorum  natal-i  solo 
referentes   recensiti  et  illustrati.  Poznaniae 
1826.  80. 
DUmmler,  de  Arnnlfo  rege  p.  180. 
Haner,  de  scriptoribus  rer.  Hungaricar.  p.  9. 
Schlozer,  krit.  Untersuchungen  z.  Gesch.  d. 
Teutschen  in  Siebenbiirgen.  G6ttingen  1796. 
St.  2.   u.  in  sein.  Ausg.  des  Nestor  (s.  d.) 
III.   p.  130.     Hefliger    Angriff ,    den    Kngel  in 
obiger  Schrift  abzuwehren  suchte. 
Wattenbach,   Deutschlands   Geschichts(iuel- 
len  p.  321. 

Anonymi    Benedictini     Burani     hi- 

storia  Fontis   Salutis  (Legenda   de 
Hailprunne)  a.  1159. 

Ausg.:    ap.  Pez,    thes.    anecd.  III.  3.   p. 
647-656. 

Anonymi  Benedictini  monachi  Ma- 

ioris  Monasterii  gesta,  vid.  Johannes 
Turonensis. 

Anonymi  brevis  narratio  belli  sacri 
ab  a.  1097—1128. 

Ausg.:    ap.  Marteue  et  Durand,    collect. 
ampl.  V.  p.  536-539. 

Anonymi    carmen    panegyr.,    vid. 
Carmen  panegyricum. 


142 


ANONYMI 


Anonymi  Cassinensis  chronicon  = 
Anonvmi  monachi  Cassinensis  rer. 

Anonymi  chronioa  de  Mailros,  vid. 
Chronicon  Maih-osensis  inonasterii. 

Anonymi  chronica  diversorum  ge- 
storum  a.  900—1364. 

Ausg. :  '  ed.  Matthaeus,  anal.  vett.  VI.  p. 
372  («ed.  iiov.  III.  p.  679.) 

Anonymi  chronica  principum  Po- 
loniae,  cum  eorum  gestis  ab  origine 
gentis  usque  ad  a.  1382. 

Ausy.:  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
I.  p.  13. 

Anonymi  chronicon  archiepiscop. 
Magdeburg.,  vid.  Chronicon  Magde- 
burgense. 

Anonymi  chronicon  Austriacum 
1454-1467. 

Die  Chronik  ist  deutsch  geschriebeii. 
Ausg.:  '  ap.  Senckenberg,  selecta  iuris 
et  histor.  V.  p.  1-346.  —  *  unt.  dem  Tit. : 
Rerum  Austriacarum  historia  ab  a. 
1454-1467,  quam  ex  synchrono  bibl.  aug. 
Vindob.  ms.  cod.  depromsit  ac  edidit  A. 
Rauch.  Vindobon.  1794.  4».   1  Thlr.  Selten. 

Vgl.  die  pracfat.    ap.  Senekenberg  I.  c. 
p.  3-9. 

Anonymi  chronicon  Casinense  (so 
genannt  ap.  Bouquet  XV.  423)  = 
Anonymi  mon.  Casinensis  rerum  .  . . 

Anonymi  chronicon  de  reb.  gestis 
Friderici  II  imp.,  vid.  Nicolaus  de 
Jamsilla. 

Anonymi  xQovixov  cvvTOfioVj  Chro- 
nicon  breve  ab  a.  1089 — 1523. 

Ausg.:  ed.  Ismael  Bullialdus  zusammen 
mlt  Johannes  Ducas.  Paris.  1649.  fol.  p. 
196-205. 

FM.-Schr.:  Mullach,  F.  (J.  A.,  coniectaneorum 
Byzantinorum  liliri  2.  Berolini  1852.  gr.  8. 
20  Sgr. 

Anonymi  chronologia  Danica  anno- 
rum  821—1330. 

Ausg.:  ap.  Westphalen,  mon.  ined.  I. 
p.  1404. 

Anonymi  chronologia  Danica  anno- 
nim  826—1157. 

Ausg.:  ap.  Westphalen,  mon.  ined.  I. 
p.  1408. 

Anonymi  chronologia  Danicarura 
rerum  a.  1046—1556. 

Ausg. :  ap.  Ludewig,  reliq.  rass.  IX.  p.  39. 

Anonymi  chronologia  et  series  reg. 
Gothorum,  vid.  Clironologia  et  series. 


Anonymi  coenobitaeZwetlensis  chro- 
nicon,  v/c/.  ContinuatioZwetlens.  IV. 

Anonymi  commentarius  historicus 
de  profectione  Danorum  in  terram 
sanctam  circa  a.  1187  suscepta, 
eodem  tempore  ab  incerto  auotore 
conscriptus. 

Magere  Erzjihlung. 
Ausg.:    ed.  Bern.  Casp.  Kirchmann   cum 
altero  de  reb.  vetust.  Norvagicis.  Amstelod. 
1684.    8». 

Anonymi  compilatio  chronologica 
=  Chronica  S.  Aegidii. 

Anonymi  de  Henrici  IV  imp.  bello 
contra  Saxones  historia  carraine 
heroico  scripta  =  Gesta  Heinrici 
imp. 

Anonymi  de  partitione  provinciae 
Angliae  in  schiras  sive  comitatus, 
episcopatus  et  regna  tractatus. 

Ausg.:  ap.  Gale,  script.  histor.  Britann. 
No.  13.  p.  560-562. 

Anonymi  de  recuperatione  terrae 

sanctae  libellus. 

Geschrieben  um  1303. 
Ausg.:    ap.    Bongars,    gesta    Dei   II.    p. 
316-361. 

Anonymi  directorium  ad  faciendum 
passagiura  a.  1330  ad  Philippum 
regem  Francorum. 

Ausg. :  aj».  Quetif.  et  Echard,  script.  ord. 
praed.  I.  p,  571. 

Anonymi   Erphesfordiensis    historia 

de    landgraviis    Thuringiae.     28 — 
1426. 

.J.  Ch.  Neu  in  mantissa  ad  Wheari  relectiones 
hieinales  legt  tlieses  Werkchen  dem  Nicolau»  de 
Sie  gen  bei. 

Ausg. :  '  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  908-955.  —  '  ibid.  ed.  Struve  I.  p.  1296- 
1379,  mit  Noten. 

Anonymi  exordium  ordinis  Cister- 
ciensis  rainus,  scriptum  a.  1120. 

Ausg. :  '  ed.  Ign.  Firm.  de  Hibero,  Fite- 
rensis  coenobii  in  regno  Navarrae  abbate. 
Fiteri  1610.  fol.  —  *  wiederholt  Coloniae 
1614.    4». 

Anonymi    expeditio  Asiatica  Fri- 
derici  Barbarossae  imp.  a.  1194. 
Ausg.:  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  V.  p.  44- 

93  (ed.  nov.  MI.  -2.  p.  499-526). 

Anonymi  Fiirstenfeldensis  chronicon 
Bavariae  breve  a.  1220 — 1296. 

Auxg.:  ap.  Uefele,  script.  rer.  Boic.  II. 
p.  455. 


ANNONYMI 


143 


Anonymi  Gemnicensis,  vid.  Chro- 
nicon  Alberti  dueis. 

Anonymi  gesta  Francorum  =  Ano- 
nymi  Itali  gesta. 

Anonymi  gesta  Francorum  expu- 
gnantium  Hierusalem  =  Bartolfus 
Peregrinus. 

Anonymi  historia  de  via  Hierosoly- 
mis  =  Historia  belli  sacri. 

Anonymi  historia  de  vitas.Findani, 
vid.  Vita  s.  Findani  conf. 

Anonymi  historia  Edwardi  tertii, 
vid.  Adamus  Murimuthensis. 

Anonymi  historiae  Hierosolymi- 
tanae  pars  secunda.    1100 — 1124. 

Der  1.  Theil  existirt  nicht.  Barth,  adversar. 
CLXVII.  cap.  7  halt  Lisiardus  Turonensis  f. 
d.  Verf.  —  Stiitzt  sich  aiif  Fulcherius. 

Ausg. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  594-625. 

Anonymi  Ingolstadiensis  belli  Bava- 
rici  a.  1504  brevis  narratio. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  II.  p. 
494-497. 

Anonymi  Itali  gesta  Francorum  et 
aliorum  Hierosolymitanorum.  1095 
-1099.    Libri  VI. 

Es   sind  Excerpte   aus  Pe  trus  Tudebodns. 
Ausg. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  1-30. 

Anonymi  Itali  historia  =  Brevia- 
rium  italicae  historiae. 

Anonymi  Leobiensis  chronicon,  vid. 
Johannes  Victoriensis. 

Anonymi  libellus  de  divisionibus 
et  generationibus  gentium  =  Fre- 
degarius. 

Anonymi  Mellicensis  breve  chro- 
nicon  Austriae.    1438 — 1464. 

Enth.  d.  Epitaphia  Albrechts  II  (V),  seiner  Ge- 
mahlin  Elisabeth,  des  Ladislaus  Posth.  nnd  hierauf 
Gesch.  Friedrichs  III. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
461-466. 

Anonymi  Mellicensis  (saec.  XII.) 
de  scriptoribus  ecclesiasticis  117. 

Endigt  um  1120. 
Ausg. :    ^  ap.   B.  Pez ,   bibliotheca  Bene- 
dictina.  Aug.  Vindelic.  1716.  8«.  ad  calcem. 
—   *wiederholt  ed.   Fabricins,    bibliotheca 
ecclesiastica.  Hamburgi  1718.  fol. 

Anonymi  monachi  Bavari  compilatio 
chronologica  rerum  Boicarum.  1000 
—1388. 

Ausg.:  ex  schedis  Gewoldi  ed.  Oefele, 
8cr.  rer.  Boic.  III.  p.  331. 


Anonymi    monachi    Casinensls   hi- 

storia  =  Chronicon  Casinense. 

Anonymi  monachi  Casinensis  breve 
chronicon  rerum  in  regno  Neapoli- 
tano  gestarura  ab  a.  1000 — 1212. 
Auch  genannt:  Annales  Casinen- 
sium  anonymorum   a.    1000 — 1212. 

Benutzt  von  Richard  vou  St.  Germano. 

Handschr.:  Monte  Casiuo  No.  47.  199. 
851.    Vgl.  Pertz'  Arch.  V.  111. 

Ausg. :  *  ed.  Caraccioli ,  IV  antiqui  chro- 
nologi  p.  128,  ungenau,  fehlen  Worter.  — 
*  ap.  Pellegrini,  hist.  princip.  Langobard.  IV. 
p.  69.  —  'ed.  Gattula,  accessiones  ad  histo- 
riam  Casinens.  II.  p.  826.  -  *  ap.  Mui-atori, 
scr.  rer.  Ital.  V.  p.  55-78.  Der  erste  Theil 
vom  J.  1000-1154  nach  einem  andern  Mpt., 
in  welchem  als  Verfasser  Albericus  mo- 
nachus  Casinensis,  postea  cardina- 
lis  (f  1088)  yenannt  ist,  noch  einmal  wieder- 
holt  ibid.  V.  p.  139-143.  —  *  ap.  Pratilli, 
histor.  princip.  Langob.  V.  —  *  ohne  Be- 
nutzung  der  Mpte.  ap.  Del  Re,  cronisti  e 
scrittori  sincroni  I.  p.  461-480  mit  gegen- 
'iiberstehender  italienischer  Uebers;  die  .Jahre 
1000-1154.  1191-1198.  1209  nach  einer  an- 
dern  Handschr.  unt.  d.  Tit.:  Chronologia 
ab  a.  1000-1154  ex  cod.  Casin.  62.  auctore 
Alberico  monacho  Casin.  et  praeposito 
S.  Mariae  de  Albaneta  ibid.  I.  p.  565-569. 
—  'Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p. 
423-426  mit  d.  Ueberschrift :  Gesta  Eugenii 
UIpp. 

Anonymi    monachi    Emmeranensis, 

vid.  Chronicon  Bavar.  ducum. 

Anonymi  narratio  de  caede  Arnoldi 
archiepiscopi  Moguntini  anno  1160 
perpetrata.  Latine  conversa  ab 
editore  ex  Chronico  Germanico 
manusc.  Augustinianorum  Mogunti- 
nensium  Conradi  sive  Christiani  11 
potius  arch.  Moguntini. 

Au^g. :  ap.  Joannis,  scr.  rer.  Moguntiac.  II. 
Vgl.  Christianus  archiep.  Mog. 
Vita  8.  Arnoldi  archiep. 

Anonymi  narratio   de  captione  Hi- 

erusalem  a.  1099. 

Ausg. :  ap.  Ughelli,  ItaUa  sacra  III.  p.  853 
(ed.  nov.  X.  p.  91.) 

Anonymi     narratio     de     electione 

Lotharii  ducis  Saxoniae,  vid.  Electio 
Lotharii  etc. 

Anonymi  narratio  de  rebus  gestis 
Alberti  ex  ducibus  Brunsvicensibus 
episcopi  Halberstadensis  XIX  (f 
1324)  =  Historia  Alberti  II  episc. 
Halberstadens. 


144 


ANONYMI  —  ANONYMUS 


Anonymi  narratio  fundationis  prio- 
ratus  S.  Barbarae  in  Algia  dioec. 
Lexovieusis.    kScripta  cca.  1200. 

Ausg. :  '  ap.  A.  du  Monstier,  Neustria  pia 
p.  716.  —  *ap.  Bouquet,  rcc.  XIV.  p.  498 
-506. 

Anonymi  Nestvedensis  chronologia 
Danica  ab  a.  821—1300. 

Ausg. :  '  ap.  Westphalen,  nionum.  iuedita 
I.  p.  1404.  Schlecht.  —  *  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Dan.  I.  p.  .S68-372. 

Erl.-Schr.:  UsinKer,  dio  dauisthen  Anualen  d. 
Mittolalters  p.  71). 

Anonymi  opusculum  de  origine 
regum  Franciae. 

Ausy.:  Bruchstuck  ex  cod.  m.s.  mona.sterii 
Alborum  Mautellorum  Paris.  ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  233-23.5. 

Anonymi  oratio  funebris  in  Con- 
stantinum  imp.  ConstantiniM.  filium. 

Ausg. :  graece  et  lat.  ed.  S.  Haverkamp 
post  Eutropium.  Lugd.  Bat.  1729.  8».  p. 
703-722. 

Anonymi  poema  de  bello  et  excid. 
urb.  Comens.,  vid.  Anonymus  Novo- 
comensis. 

Anonymi  poetae  annales  =  Poeta 
Saxo. 

Anonymi  querela  in  gratiam  no- 
thorum.  (Conqueritur  saeculi  XI. 
poeta,  quod  nothi  ad  ordines  et 
praelaturas  non  promoveantur  vel 
ab  iis  amoveantur.) 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  444-447_ 

Anonymi  Rotensis  (coenob.  ad  Oe- 
num  ord.  s.  Ben.  in  Bavaria):  Breve 
chronicon  ab  a.  1460 — 1486. 

Ausg.:  ap.  Pez,   script.  rer.  Austr.  II.  p. 

467-468. 

Anonymi  Salernitani  chronicon  = 
Chronicon  Salernitanum. 

Anonymi  scriptoris  historia  sacra 
=  Juhus  Polydeukes. 

Anonymi  secunda  pars  historiae 
Hieros.  =  Anonymi  historiae  Hiero- 
solym, 

Anonymi  Tegernseensis  chronicon 
=  Chronicon  Austriae  breve. 

Anonymi  Ticinensis  comraentarius 
de  laudibus  Papiae,  ehicubratus 
circiter  a.   183C). 

Av^g.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XI. 
p.  5-46. 


Anonymi  Vaticani  historia  Sicula 
ab  ingressu  Normannorum  in  Apu- 
liam  usque  ad  a.  1282. 

HSIt  Ciiampollion-Kigeac,  ffilschlicli  f.  ein  Werk 
des  Amatus  Casinensiit.  Kiimmorliche,  inhalts- 
lose  Schrift,  barbarisches  Latein. 

Ausg. :  '  ed.  Carusius,  bibl.  Siculae  hist. 
II.  p.  829 ;  —  *  ep.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
VIII.  p.  741-780. 

Erl.-Hchr.:  Wilmans  in  Pcrtz'  .'Vrchiv  X.  \>. 
122  ff. 

Anonymi  versus  de  viris  illustribus 
belli  sacri  particibus. 

VoU  von  Plattheiten  und  Irrthitmern. 
Ausy. :  ap.  Martene,  ampl.  coll.  V.  p.  539. 

Anonymi   Viennensis    breve    chro- 

nicon  Austriacura  (1402  —  1443), 
partim  latina,  partim  germanica 
lingua  exaratum. 

Ausg.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  II.  p. 
547-550. 

Anonymus  archidiaconus  Gneznensis 

(=  Johannes  de  Czarnkow),  vid. 
Chronica  Cracoviae. 

Anonymus  Benedictlnus  monachus 
Maioris  monast.  =  Johannes  Turon. 

Anonymus  Bergomensis,  vid.  Passio 
s.  Alexandri  martyris  Bergomi. 

Anonymus  de  Guelfis  =  Monachus 
Weingartensis. 

Anonymus  de  origine  et  abbatibus 
coenobii  Combergensis.  1079 — 1484. 

Ausg.:  ap.  Schannat,  vindemiae  II.  p.  41. 

Anonymusdepartitione  =  Anonymi 
de  part. 

Anonymus  de  rebus  Daniae  atque 
inferioris  Saxoniae.    1275  —  1520. 

Ausg. :  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  IX.  p.  92. 

Anonymus  de  rebus  Danicis.  1274 
—1497. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  IX.  p.  158. 

Anonymus  de  rebus  gestisFriderici 
II,  vid.  Nicolaus  de  Jamsilla. 

Anonymus  de  vita  et  rebus  gestis 
Dominorum  de  Arckel  — 1428. 

Ausg.:  ed.  Matthaeus,  anal.  vet.  V.  p. 
203-240. 

Erl.-Schr.:  K  e  m  p  ,  Abr. ,  leven  der  heeren  vaii 
Arltel  ende  .laar-beschrijving  der  stad  <:o- 
rinchom,  ed.  Henr.Keinp.Oorinchem  1C56.  8». 

Anonymus  de  vita  Guilelmi  Con- 
questoris. 

Ex  anliquo  libro  munasterii  g.  Stephani  Cado- 
meDKis  fragmcntuin. 

Ausg.:  ap.  Camden,  Anglica  p.  29-35. 


ANONYMITS        AN8ELMUS 


145 


Anonymus  Elyensis,  vid.  Historia 
Eliensis. 

Anonymus  Fuxensis,  vid.  Gesta 
Innocentii  III. 

Anonymus  Haserensis  (Herrieden): 
De  episcopis  Eichstetensibus  ab  a. 
741—1058. 

Geschriebeii  um  1080.  Fiir  d.  Sittengeschichte 
^es  10.  JaUrh.  nicht  unwichtig.  Nur  noch  ein  Bruch- 
stiick  erlialten. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII. 
p.  253. 

Ausy. :  '  vollst.  zum  erstenm.  d.  Bethmann 
ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  VII.  p.  254-267. 
—  *vorher  ap.  Gretser,  catalogus  episcopor. 
Eistetens.  Ingolstad.  1617.  4"*.  (der  vollst. 
Tit.  unt.  Gundechar.) 

Erl.-Schr.:    Giesebrecht,   Geschichte  der  Kai- 
serzeit  H.  p.  71.  85. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  305. 

Anonymus  Laudunensis  canonicus 
seu  potius  Praemonstratensis,  Angli- 
gena:  Chronicon  — 1229. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5011. 
Ausg. :  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.XIII. 
p.  677;  XVIII.  p.  703-720, 

Anonymus  Murensis,  vid.  Origines 
Murensis  monasterii. 

Anonymus  Novocomensis:  Cuma- 
nus  sive  poema  epicum  de  bello  et 
excidio  urbis  Comensis  ab  a.  1118 
usque  ad  a.   1127. 

VoU  Pafriotismus. 
Ausg.:  cum  notis  J.  M.  Stampae  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  399-456. 

Anonymus  presbyter  Bremensis  = 
Presbyter  Bremensis. 

Anonymus  Ramesiensis,  vid.  Hi- 
storia  Ramesiensis. 

Anonymus  rerumDanicar.  scriptor. 
834—1287. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  IX.  p.  212. 

Anonymus  rerumDanicar.  scriptor. 
1130—1300  =  Chronicon  Danorum 
ab  a.  1130—1300. 

Anonymus  rerum  Danicar.  scriptor. 
1210—1286. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  rel.  mss.  IX.  p.  90. 

Anonymus  rerumDanicar.  scriptor. 
1241—1410. 

Au^g.:  ap.  Ludewig,  rel.  mss.  IX.  p.  79. 

Anonymus  rerum  Danicarum  aevi 
vetustioris  ineditus  adhuc,  ex  vetust. 
codd. 


Amg. :  ap.  Ludewig,  rel.  mss.  IX.  p.  3. 

Anonymus  Roskildensis:  Chronicon 
Danicum.    826—1157. 

Gehort  zu  den  altesten  und  wichtigsten  Quellen 
der  danischen  Geschichte. 

Ausg, :  •  ap.  Westphalen ,  mon.  ined.  I. 
p.  1408.  —  2  nach  einer  Abschrift  Peter 
OlaVs  (t  1560-1570)  ap.  Langebek,  script. 
rer.  Dan.  I.  p.  373-387.  —  *em  Theil  ap. 
Waitz,  eine  ungedruckte  Lebensbeschreib. 
des  Herz.  Knud  Laward.  Gotting.  1858. 
4».  p.  38. 

Erl.-Schr.:  Dahlmann,  Porschungen  auf  d.  Ge- 
biete  der  Gesch.  I.  p.  179. 
Usinger,   die  danisch.    Annalen  des  Mittel- 
alters  p.  9-16. 

Anonymus  Sangallensis=Monachus 
Sangallensis. 

Anonymus  Saxo,  vid.  Historia  im- 
peratorum. 

Anonymus  Trevirensis  =  Gesta 
Balduini. 

Anonymus  Villariensis,  vid.  Vita 
b.  Goberti  ord.  Cist. 

Anonymus  Weingartensis  de  Welfis 
=  Monachus  Weingartensis. 

Anonymus  Zwetlensis,    vid. 

Chronicon  Zwetlense. 
Continuatio  Zwetlensis  IV. 

Ansbertus :  Historia  de  expeditione 
Friderici  imp,  a  quodam  clerico, 
qui  eidem  interfuit,  nomine  Ansberto. 

Von  einigem  Werthe. 
Bandschr.:    besprochen    von  Dobrowsky 
in  Pertz'  Arch.  V.  680  ff. 

Ausg.:  nunc  primum  e  Gerlaci  chronico, 
cuius  ea  partem  constituit,  typis  expressa, 
cura  Jos.  Dobrowsky.  Pragae  1827.  gr.  8*. 
1  Thlr.  2'/,  Sgr. 

Erl.-Schr. :Wi\k&ii,   Geschichte  der  Kreuzziige 
IV.  Beil.  p.  91-106. 

Vgl.  Gerlacus  abbas  Milovicensis. 

Anscherus  abb.  Centulensis  (1110), 
vid.  Vita  s.  Angilberti  abb. 
Ansegisi  capitularium  libri  IV. 

Ausg. :  ap,  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  256-325. 

Anselminus  deRaimondis,  notarius 
Cremonensis,  vid.  Vita  b.  Rolandi 
de  Med.  {mirac.) 

Anselmus,  vid.  Acta  s.  Fingaris. 

Anselmus  abbas  Gemblacensis: 
continuatio  Sigeberti,  vid.  Sige- 
bertus. 

Anselmus  Leodiensis  canonicus 
(cca.  1050):  Gesta  pontificum  Traie- 
ctensiumetLeodiensium.  661 — 1048. 

10 


146 


ANSELMUS  —  ANTONIUS 


Handschr.:  Liittich,  Un.-Bibl.  chart. 
sec.  XVL  fol.  —  Middlehill  No.  435; 
wahrscheinlich  dasselbe  No.  1130.  —  Wol- 
fenbiittel,  mbr.  sec.  XL  76.  14.  ms.  Aug, 
fol.  —  Vgl.  Pertz,  mon.  scr.  VIL  p.  157. 

Ausg.:  'ap.  Chapeaville,  auctores  de  gest. 
pontif.  Tungrens.  I.  p.  99-310;  unvollstdndig. 
—  *  ex  mas.  Audagin.  monast.  s.  Huberti 
ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coll.  IV.  p. 
837-911.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p. 
189-234  ed.  Kopke.  —  Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  9-12. 

Erl.-Schr.:  Villcnfagne,  'mdlanges   de  littera- 
ture  et  d'histoire.  Liege  1788.  p.  214. 
Wattenbach,  Deutschlands   Geschichtsqucl- 

len  p.  286-288. 
Wind,  bibliotb.  det  Nederlandsche  geschied- 
schryvers  p.  20. 

Vgl   Aegidins  Aur.  Vallis  relig. 
Gesta  pontif.  Traiect. 
Hariger. 

Vita    8.    Remacli   ap.   Traiect. 
{vita  alia.) 

Anselmus  Remensis  monachus  ae- 
qualis:  Itinerarium  Leonis  IX  papae 
a.  1049  in  Galliam,  sive  Historia 
dedicationis  ecclesiae  sancti  Remigii 
apud  Eemos. 

Genaue  Beschreibung  der  Reise  Leo's  und  des 
Concils  von  Reims. 

Ausg. :  '  ap.  Marlot ,  metropolis  Remens. 
n.  p.  88-104.  —  '  besser  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  713-727  (624 
-638  ed .  Venet.)  —  '  unvollstandig  ap.  Ba- 
ronium ,  annal.  eccles.  —  u.  *  ap.  Mansi, 
coU.  concil.  XIX.  p.  727-745. 

Erl.-Schr.:  Sigebertus,   de  scriptoribus  eccle- 
siast.  c.  \h2.  {nennt  den  Verfasaer.) 
Vgl.  Vita  Leonis  IX. 

Ansgotus  Croylandensis  supprior, 
vid.  Vita  s.  Guthlaci  {append.) 

8.  Anskarius  archiep.  Breraensis 
(t  865),  vid.  Vita  s.  Willehadi. 

Anso  =  Adso. 

Anso  abbas  Laubiensis  (f  800),  vid. 

Vita  8.  Ennini. 
,,      „  Ursmari  {yita  alia.) 

Antenor  episcopus  (saec.  VII),  vid. 
Vita  s.  Silvini. 

Antiquitates  coenobii  s.  Michaelis 
Bambergae.    1015-1108. 

Autg.:  ap.  Schannat,  vindemiae  I.  p.  41. 

Antonlnus  archiepiscopus  Floren- 
tinus  (t  1459):  Chronicon  sive  Summa 
historialis  ab  O.  C.  —1457. 

Unkritisch,  aber  tieissig  gesauimelt,  uach  syste- 
matischer  Ordnung.  Benutzte  Villani. 

Uandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  .suppl.  latin. 
sec.  XV.  mbr.  3  vol.  fol.  No.  759. 

Ausg. :  '  in  Antonini  operib.  omn.  Venet. 
1474-1479.  4  vol.  fol.  —  '  einzeln  unter  d. 
TU.:  Samma  historialis  s.  cbronicon 


bipartitum.  Venet.  1480.  3  vol.  fol.  — 
*Nurenibergae  per  Ant.  Koburgor  1484.  3  vol. 
fol.  —  *  ibid.  1491.  3  vol.  fol.  —  »in  Basilea 
per  Nic.  Kesler  1491  unt.  d.  Tit.:  Chroni- 
con  sive  opus  historiarum.  3  vol.  fol. 

—  «Basil.  1494.  3  vol.  fol.  —  Hbid.  1602. 
3  vol.  fol.  —  » Lugduni  1512.  3  vol.  fol.  — 
*ibid.  1527.  3vol.  fol.  —  '"  ex  recens.  et 
c.  not.  P.  Maturi.  ibid.  1587.  3  vol.  fol.  — 
"in  oper.  omnib.  Florent.  1741.  fol.  Tom. 
I.  pars  1.  2.  —  '*Basil.  1591.  ap.  Frobenium, 
3  vol.  fol.  —  '*  Parisiis  1512  per  Nicol. 
Wolfium.  —  '*  Lugduni  ap.  Joa.  Clein 
Alemannum  1517.  fol.  —  '*Rothomagi 
1525.    fol. 

Vgl.  Vita  s.  Antonini  arch.  Florent. 
Martyrium  ss.  Johannis  sacerd. 
Vlta  s.  Zenobil  ep.  Flor. 

Antoninus  martyr  (saec.  VI):  Itine- 
rarium. 

Eine  Reisebeschreibung  nach  dem  h.  Lande. 
Ausg.:   de  membranis  vett.  descriptum  e 
musaeo  Cl.  Menardi ....  Juliomagi  -  Andium 
1640.    4». 

Antoninus  Piacentinus  (saec.  X.  XI) : 
Itinerarium  sive  Relatio  de  locis 
sanctis. 

Handschr.:  Rheinau,  Klost.  saec.  IX.? 
Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  IL  p.  X  — 
XVIIL 

Erl.-Schr.:    Zapf,    Reisen  durch   eiuige   Klosfer 
Schwabens  etc.  Erlangen  1786.  p.  152. 
Vgl.  Johannes  Phocas. 

Antonio  de  Nebrixa,  vid.  Pulgar, 
Hernando  da,  chronica. 

Antonius,  vid.  Vita  s.  Simeonis 
stylitae. 

Antonius  Astensis,  poeta  Astensis 
ac  primus  ducalis  Astensium  secre- 
tarius  (flor.  1450) :  Carmen  de  varie- 
tate  fortunae,  sive  de  vita  sua  et 
gestis  civium  Astensium  ab  origine 
urbis  ad  a.  1342.    Libri  6. 

Nicht  vollstaudig  erhalten. 
Au^g. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  ItaL 
XIV.  p.  1009-1082. 

Antonius  de  Augustinis,  Samminia- 
tensis  {synchron.)'.  Ilistoria  obsidio- 
nis  Plumbini  peractae  anno  1448 
(Istoria  dell'  assedio  di  Piombino) 
metrice  conscripta. 

Ausg.:  priniuni  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXV.  p.  319-370. 

Antonius  de  Boezio,  gewohnlicU 
Buccio  di  San  Vittorino  genannt 
(mtsAquila):  Delle  cose  dell'  Aquila. 

—  Della  venuta  del  re  Carlo  di 
Durazzo. 


ANTONIUS  —  ARETINUS 


147 


Zwei  Gedichte,  die  Boezio  di  Reinaldo'.s 
Geschichte  Aquilas  v.  13G3-1382  fortsetzen. 

Ausg.:  'ap.  Muratori,  antiquitat.  Ital.  VI. 
p.  711  u.  p.  825. 

Erl.-Schr.:   Guinsruene,   histoire  liter.   dTtalie 
III.  p.  22o. 

Antonius  de  Ripalta,  patricius  Pla- 
centinus:  Annales  Placentini  ab  a. 
1401 — 1463,  continuati  ab  Alberto 
de  Ripalta  eius  lilio  usque  ad 
a.  1484. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  .scr.  rer. 
Ital.  XX.  p.  869-913;  913-978. 

Antonius  Galius,  Genuensis,  scriba 
magistratus  S.  Georgii  (flor.  1499): 
Opuscula  historica  de  rebus  gestis 
populi  Genuensis,  i.  e.  Commen- 
tarius  de  Genuensium  maritima 
classe  in  Barchinonenses  expedita 
a.  1466.  [Handschr. :Kopenhagen, 
k.  Bibl.  alt.  Samml.  mbr.  No.  2205] 
—  Commentarius  rerum  Genuen- 
sium  ab  a.  1476 — 1478  ad  Hierony- 
mum  Moneliensem  —  Commentarius 
secundus  anni  1478  —  Commen- 
tariolus  de  navigatione  Coiumbi  per 
inaccessum  antea  occeanum. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXm.  p.  245-262;  263-292;  293-300; 
301-304. 

Antonius  Hyvanus  Sarazanensis, 
cancellar.  Volaterranus  {synchron.) : 
Commentariolus  de  bello  Volater- 
rano  a.  1472  a  Florentinis  gesto. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIII. 
p.  5-20. 

Antonius  Johannis  Petri  =  An- 
tonius  Petri. 

Antonius  Maria  Gratianus  episc. 
Amerinus,  vid.  Vita  s.  Hymerii. 

Antonius  Nebrissensis,  vid.  Pulgar, 
Hernando  da,  chronica. 

Antonius  Nerlius  abbas  (flor.  1393): 
Breve  chronicon  monasterii  Man- 
tuani  s.  Andreae  ord.  Bened.  ab 
a.  1017—1418. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXIV.  p.  1073-1084. 

Antonius  Panormita,  vid.  Beccadelli. 

Antonius  Petri,  beneficiatus  in 
basilica  Vaticana:  Diarium  Roma- 
num  ab  a.  1404—1417. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXIV.  p.  973-1066: 


Antwurt  zu  handthabung  und  be- 
haltnusz  Roemischer  kunigklicher 
Maiestat  eeren  un  glympffens.  der 
Statthalter  und  Rate  des  hohen 
Rats  zu  Macheln  in  Brabant  und 
aller  ander  Nyderlande.  auff  der 
Frantzosen  falsch,  ertycht  auszu- 
schreiben.  zwischen  des  Allerdurch- 
leuchtigisten  Groszmachtigisten 
Roemischen  Kiiniges  Maximilians. 
Freulin  Anna  Hertzogin  zu  Britani 
seiner  genaden  gemahel  und  des 
Kuniges  zu  Franckreych.  —  Fol.  8: 
Nach  christi  geburt  1492  jar  des 
monets  may. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4".  15  Blatter. 

Apologetica  episcoporum  et  cleri- 
corum  imperialium  pro  imperatore 
Henrico  IV  contra  papae  Gregorii 
VII  excommunicationem. 

Ausg. :  ap.  Goldast,  apologia  pro  Henrico 
IV.  Hannov.  1611.  4».  p.  46-48. 

Apologia  Gregorii  VII  ad  Otto- 
nem  Constantiensem  episcopum. 

Jlandschr.:  Einsiedeln,  Stiftsbibl.  sec. 
XII.  mbr.  No.  45. 

Ausg.:  ap.  Gretser,  opera  p.  546. 

Apophtegmata  imperatorum  Ro- 
manorumRudolphi,Caroli  IV,  Sigis- 
mundi,  Alberti,  Friderici  III,  per 
Poggium  Flor6ntinum  (f  14.59), 
Aeneam  Sylvium  et  Henric.  Bebe- 
lium  (1500)  consignata. 

Ausg.:  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  n.  p.  394. 

Appellatio  Sigismundi  ducis  Au- 
striae,  vid.  Heimburg. 

Appendix  ad  annales  Fuldenses 
=  Annales  Fuldenses. 

Ara  Froda,  vid.  Ari. 

de  Arcuate,  Johannes  Franc.  et 
Hieronymus,  Sutrii  iurisconsulti: 
memorabilia  in  adventu  Caroli  VIII 
in  Italiam. 

Atisg.:  Romae  1514.  4".  ' 

Ardo  Smaragdus  monachus  et 
presbyter  Anianensis  (f  843),  vid. 
Vita  s.  Benedicti  abb.  Anian. 

Arenpeckhius,  vid.  Ampeckius. 

Aretino,  Lionardo  Bruni  =  Bruni. 

Aretinus  =  Bruni. 

10* 


148 


ARI  —  ARNOLDITS 


Ari  seu  Arius  seu  Ara  Thorffilsis 
filii  cognom.  Froda  (i.  e.  sapiens, 
t  1148):  Islendingabok  =  Land- 
namabok,  seu  Liber  historicus  de 
Islandia.    874-1120. 

Geschichte  der  Insel  Island  und  ihrer  allma- 
ligen  Bevolkeruug;  das  erstere  Werk  giebt  sie  kurz, 
d.  2.  ausfiihrlicher.  Keendet  v.  Stur  1  a  Th  ords.-io  n 
In  d.  2.  Hiilfte  des  13.  Jahrh.  Mit  Arc  beginnt  d. 
eigentliche  histor.  Literatur  der  Sagas. 

Aiisg.:  '  Scheda  Ara,  prestz  Froda  um 
Islaud  (i.slandice  edid.  Th.  Thor]aciu.s.) 
Skalholte  1688.  4».  —  «Arae  multiscii 
scedae  de  Islandia,  c.  vers.  paraphr.  et 
not.  philol.  ed.  Chr.  Worm.  Oxoniae  1716. 
8«.  Hier  fehlt  das  Ende;  cf.  Werlauff  p. 
39-43.  —  *  Arii  Thorgilsis  filii  cognomento 
Frodae  s.  multiscii  vel  polyhistoris  in  Is- 
landia  quondam  presbjteri,  priml  in  septen- 
trione  historici,  schedae  s.  libellus  de  Is- 
landia,  e  vet.  Island.  vel  si  mavis  danica 
antiqua  septentrionalibus  olim  communi 
lingua,  in  latin.  versus  ac  praeter  necess. 
ind.,  quorum  unus  est  lexici  instar  brev., 
not.  et  chronol.,  ind.  et  gloss.,  praem.  quoque 
aut.  vit.  illustr.  ab  Andr.  Bussaeo.  Hafniae 
1733.  4».  (neuer  Titel  ibid.  1744.  4».) 

Ausg.  des  Landnamabok:  '  I.slands 
Landnamabok.  Hoc  est  liber  originum  Is- 
landiae.  Vers.  latin.,  lect.  var.  et  rer.,  pers., 
loc.  necnon  voc.  rariss.  ind.  illustr.  ed.  J. 
Finnaeus.  Hafniae  1774.  4«.  —  '  Sagan 
Landnama  um  fyrstu  hygging  Islands  af 
Nordmonnum,  Skalholte  1688.  4«.  —  »m 
Islendiga-Sogur.  I. 

Erl.-Schr.  Dahlmann,  C,  das  Lslfinderbuch  d. 

Priesters    Are    des    Weiscn,    in    seinen   Por- 

schungen    a.    d.    Geb.    der    Gesch.    I.   1822. 

p.  4.57. 
Dissertatio   de    Arii  multiscii    vita  et   scri- 

ptis,  vor  der  Oxforder  Ausj/. 
Engelstofts  Annaler.  1808.'  II.  p.  69-91. 
Werlauff,    E.   Ch.,    de   Ario   multiscio  anti- 

quissimo  lelandorum   historico   spec.   inaug. 

Hafniae  1808.  80. 

Arlbertus  Salernitanus,  vid.  Chro- 
nicon  Salernitanum. 

Aribo  episcopus  Frisingensis  (f 
784),  vid. 

Vita  B.  Corbiniani. 
„      „  Emmcrammi. 

Arichis,  vid.  Passio  s.  Mercurii 
{translatio.) 

ArlunuSjBernardin.,  patric.  Medio- 
lanensis:  De  bello  Veneto  libri  VI, 
ubi  quae  saeculo  XV  novo  a  Ger- 
manis,  Gallis,  Hispanis  variisque 
Italiae  principibus  adversus  Venetos 
gesta,  ab  his  vero  infirmata  sunt, 
usque  ad  pacem  inter  hos  omnes 
initam. 

ParteiiiJCb  gegchrieben. 


Ausg.:  ed.  Graovius,  thes.  antiq.  et  hist 
Italic.  V.  i)r8.  III. 

rArm^e  du  rovLouis  XII  contre 
les  Venitiens  et  roVdre  de  batailles. 

Ausg.:  Lyon   1.509.  4". 

Arnaldus  abbas  Bonaevallis,  vid. 

Vita  s.  Bernardi  abbatis  Claraevall, 

Arnaldus    de   Verdala,    cpiscopus 

Magalonensis  (f  1351):  Series  epi- 
scoporum  Magalonens.    770—1133. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  I.  p.  793- 
802.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  368-372. 

Arnaldus  ord.  s.  Franc.,  vid.  Vita 
b.  Angelae  de  Fulgineo. 

Arnauld  de  Bonneval  =  Arnaldus 
abbas  Bonaevallis. 

Arne-Thorlacsson-Bishup-Saga. 

Ausg.:  in  Sturlunga-Saga.  Tom.  Iv. 

Erl.-Schr.:    Miiller,   «ag.ibibl.    ( ileutsch.   Ausg.) 
I.  p.  2.S9. 

Arnoldus  abbas  Claraevallens.,  vid. 
Vita  s.  Bernardi  Claraev. 

Arnoldus  Bonaevallensis  =  Arnal- 
dus  abbas  Bonaevallis. 

ArnoldusdeBevergerne:  Chronicon 
Monasteriense.    772—1457. 

Niederdeutsch. 
Ausg.:   ed.  Matthaeus,   vetera  med.  aevi 
analect.  VIIL  p.  1  (ed.  nov.  "V.  p.  1.) 

Arnoldus  de  Vochburg  =  Arnoldus 
praepositus  S.  Emmeramrai. 

Arnoldus  ex  canon.  Herveld.  Alta- 
hensis,  vid.  Vita  s.  Godehardi. 

Arnoldus  Ferronius,  vid.  unter  Pau- 
lus  Aemilius. 

Arnoldus  Halberstadensis:  Epistola 
ad  Henricum  episcopum  Herbi- 
polensem  de  institutione  episcopatus 
Bambergensis.    A.  1011. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscellan.  IV.  p.  4:W. 

Arnoldus  Lubecensis  {verisimiliter 
ahhas  S.  Johannis  ord.  s.  Bened. 
Luhecae,  f  1212):  Chronica  Slavo- 
rum.    1171—1209. 

Wichtig  fiir  die  Gesch.  d.  nfirdlicheu  Deutsch- 
lands.    Fortsetzung  des  Ilelmoldus. 

Handschr.:  Kopenhagen,  Univ.-Bibl. 
Addit.  ad  catal.  No.  50;  —  Arn.  Magn. 
cliart.  «ec.  XV.  fol.  No.  30;  —  k.  Biblioth. 
iilt.  Samml.  mbr.  sec.  XIV.  No.  646;  —  4". 
No.  2288;  —  neue  Samml.  4».  No.  523. 
Ueber  aUe  diese  vgl.  Waitz  in  Pertz'  Arch. 
VII.  614.  —  Liibeck,  Stadtbibl.  chart. 
.sec.  XIV.  4».  —  Rom,  bibl.  Vatic.  chart. 
sec.  XVII.  No.  956.  Ueber  diese  beiden  vgl. 


ANNALES 


149 


Lappenberg  in  Pertz'  Arch.  VI.  576.  — 
Briinn,  Ceronis  Samml.,  mbr.  saec.  XIII. 
4«.  LVU.  No.  27. 

Ausq.:    '  ed.  Sigm.  Sehorkel.  Francof.  ad 

M.  1556.    4".    Verstilmmelt.   —    '  wiederholt 

ibid.  1573.  4».  —  *  besser  ed.  R.  Reineccius. 

Francof.  a.  M.    ap.   A.   Wechel.   1581.    fol. 

Hier  fehlen  die  letzten  4  Capitel.   —    *  ap. 

Lindenbrog,  scr.  rer.  Germ.  sept.  Francof. 

1609.   fol.  —   *  volhtdndig   ed.  H.  Bangert, 

Lubecae  ap.  Stat.  Wesselium  1659.   4".  — 

•  ap.  Leibnit. ,   scr.  rer.  Brunsv.  II.  p.  537. 

Uebers.:    deutsch  iibersetzt  von  J.  C.  M. 

Laurent.  Berlin  1853.  8".  (Geschichtschreib. 

d.  deutschen  Vorzeit,  XIII.  Jahrh.  3  Bd.). 

Erl.-Schr.:  Christiani.  W.  E.,  Vergleichung  d. 

Nachrichten  v.  danischen  Begebenheiten    v. 

1181-1209,  welche  bei  Arnold  v.  Liibeck  an- 

zutreffen    sind.     Eine    Preisschrift.    Kopen- 

hagen  1789.  4o. 

C  ohn  ,  L.  A.,  de  rebus  inter  Henric.  VI  imp. 

et  Henricnm  Leonem  actis.  Dissert.  Vratis- 

lav.  1856.   p.  10. 

Lappenberg,   J.    M.,     zur   bevorstehenden 

Ausg.   dcs   Arnold  von  Lubeck  —  in  Pertz' 

Archiv  VI.   p.  566-584   u.  in  der   Vorrede  zur 

Uebersetz.  durch  Laurent  [s.  ob.) 

I.iOca  in  Hermanni  Corneri  chronico  inedito 

ex  Helmoldo  vel  Arnoldo  citata,  quae  tamen 

apud  eosdem,  quales  exstant,  plane  non  vel 

aJiter   leguntur,    —   ap.    Leibnit.,    scr.    rer. 

Brunsv.  II.  p.  743. 

Meibom,  Henr.,  libri  VII.   continuationi.s  hi- 

storiae  Arnoldi   Lubec.  capita    ultima,  —  in 

deasen  opuscula  historica  var,  res  6erm.  con- 

cerneDti.i.  Helmstad.  1660.  4o.  p.  577. 

Schmid  ,   Joh.   Fr. ,    dissert.  de  Henrici  Leo- 

nis  .  .  .   itinere  Hierosolymitano    a.  1172  su- 

sceplo  .  .  .;  ad  Arnoldi  Lnbec.  lib.  III.  cap. 

3  sq.  Helmstad.  1701.   lo. 

Schiiz,  comraentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis.  Ulmae  1763.  p.  83-85. 
Wattenbach,    Deutschlands    Geschichtsquel- 
len  p.  378. 

Arnoldus  praepositus  S.  Emmer., 
vid.  Vita  s.  Emmerammi. 

Arnolfus  monachus  S.  Emmerammi 
(cca.  ICXX)),  vid.  Vita  s.  Eamuoldi. 

Arnonis  episcopi  Juvaviensis  ab 
a.  785  (antea  abbatis  Elnonensis, 
t  821),  congestum  s.  indiculus. 

Ist  vom  Jahre  798  und  zahlt  die  ersten  Stif- 
tungsgiiter  der  salzburgschen  Kathedrale  und  ihre 
Geber  auf;  eins  der  altesten  Denkmaler  der  b  aie- 
rischen  Geographie  des  Mittelalters. 

Ausg.:    ^  unt.  d.  Tit.:    Annotatio    Ar- 
nonis  episc.   tempore  Caroli  M.   reg. 
Francorum   ed.  Canisius,  lect.  antiq.  ed. 
2da  m.  2.  p.  452.   —    »ed.   Gewoldus    ad 
Hnndii  metropol.  Salisburg.  I.  p.  37-43.  — 
*ap.  Metzger,    hist.  Salisburgens.    p.  1040- 
1048.  —  ♦  ap.  Hansiz,  Germania  sacra  II. 
p.  34.  38.  43   etc.  —  *  ap.   v.   Kleinmayrn, 
Juvavia.  —   'ed.   Rockinger,   Quellen   zur 
baierischen  Geschichte  VII.  p.  47-168. 
Erl.-Schr.:    Biidinger,    osterreichische   Gesch. 
I.  p.  147  ff. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  92. 

Arnpeckius,  Vitus,  presbyt.  Lan- 


dishutanus  et  Sixti  episc.Frisingens. 
eapellanus  (f  post  1495) :  Chronicon 
Austriacum  a  fabulosis  gentis  pri- 
mordiis  — 1488. 

Dem  Verfasser  gobiihrt  unt.  den  ruhmvpiirdi- 
gen  Vatern  der  baierischen  Geschichte  eine  der 
vorzfiglich.sten  Stellen.  Er  benutzte  die  Chronik 
Matthaei  od.  (4reg.  Hagens.  Feind  Oesterreichs, 
besond.  Friedrichs  d.  .Schonen. 

Ausg.:    ap.  Pez,   script.   rer.  Austr.  I.  p. 
1165-1295. 

Erl.-Schr.:  Pez,  1.  c.  observat    praeviae. 
Pertz,  Archiv  I.  p.  tS7. 

Chronicon  Baioariae  ab  a. 


539—1495. 

Wichtiges  Werk. 
Ausg. :  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  novissim. 
TTT.  2.  p.  19-472.  —  Die  von  Prof.  v.  Bellers- 
berg  zu  Landshut  1814  angekiindigte  Au^g. 
ist  nicht  erschienen.  —  Ausziige  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv,  III.  p.  660  unt.  d.  Tit.: 
Excerpta  de  Guelfis  ex  Viti  Arenbeck 
presbytei-i  Frisingensis  chronica  Bavarorum 
inedita  (1049-1180.) 

Erl.-Schr.:  Hoheneicher,  iib.  des  Veith  Arn- 
pekch  chron.  Boioariae,  —  in  Pertz'  Arch.  IV. 
p.  553. 

Liber   de  gestis  episcopo- 

rum  Frisingensium. 

Ausg. :  a.  einer  alten  Handschr.  herausg. 
u.  mit  Vorerinnerung  u.  Anmerkungen  ver- 
sehen  v.  Mart.  v.  Deutinger.  (Abdruck  aus 
d.  3.  Bd.  der  Beitrage  zur  Gesch.  d.  Erz- 
bisthums  Miinchen-Freysing.)  Miinch.  1852. 
8".    Vs  Thlr. 

Erl.-Schr.:  v.  Aretin,  literar.  Handbuch  fiir  d. 
baierische  Gesch.  I.  p.  154.  Handelt  iiber  d. 
Verf.  u.  d.  QehaU  seiner  Schriften. 

Vgl.   Historia  fundationum  monast. 
Bav. 

Arnulfus  archidiaconus  Sagiensis, 
ab  a.  1141  Lexoviensis  episc. :  In 
Girardum  episcopum  Engolismen- 
sem  (t  1136)  invectiva,  seu  Tra- 
ctatus  de  schismate  ortopostHonorii 
II  papae  decessum. 

Wichtig  f.  d.  Gesch.  der  Papste  Innocenz'  n 
und  Anaclets. 

Ausg. :  '  ap.  Dachery,  spicileg.  II.  p.  338 
(ed.  2da.  I.  p.  152).  —  'wiederhoU  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  rer.  Ital.  IH.  1.  p.  423-432.  — 
*  desgl.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XH.  p.  707-720. 
—  Ausziige  mit  Anmerkungen  ap.  Bouquet 
(Brial),  recueil  XFV.  p.  249-262. 

Vgl.  Epistolae   Arnulli  Lexoviensis. 

Arnulfus  monachus :  Chronicon  Sa- 
racenico-Calabrura  ab  a.  903  usque 
ad  a.  965,  auctore  Arnulpho  Ca- 
labro  qui  eo  tempore  floruit. 

Ist  fiir  unecht  zu  halten ;  der  Verdacht  absicht- 
licher  Tauschnng  bleibt  auf  dem  haften,  der  es  zu- 
erst  in  die  Literatur  einfiihrte. 

Aiisg. :  '  primum  prodiit  ex  ms.  codice 
J.    Beruardini    Tafuri    Neritini    in    dessen 


150 


ARNULPHUS  —  ATTAVANTI 


scrittori  Napolctani  II,  1.,  p.  477.  —  *wie- 
derholt  ap.  Pcllegrini,  histor.  princip.  Lango- 
bard.  edid.  Pratilli  III.  p.  283,  jedoch  sind 
die  Liicken  der  ersten  Ausg.  misgefullt. 
Erl.-Schr.:  Kripkc,  R..  Arnulfl  raonachi  chron. 
Sar. -Calabr.  —  i?»  Portz'  .Arch.  IX.  p.  2(>(;. 

Arnulphus  archiepiscopus  Mcdiola- 
nensis  (cca.  1085) :  Rerum  sui  tempo- 
ris  libri  V  seu  Gesta  Mediolanen- 
sium.    925—1077. 

Von  1012  an  eijrenthitmlich ;  vfichtig  f.  d.  altestc 
braunschweigische  Gesch. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  script.  VIII. 
p.  4. 

Ausg.i  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  III.  p. 

727-746.  —  *unt.  d.  m:  Hist.  Mediolan. 

qua     eontinentiir     gesta    quorundam    Ital. 

regum    ab    a.   925-1076   libri   IV,   ap.  Bur- 

mann,  thesaur.  Ital.  T.  IV. —  'mi.  Varianten, 

histor.  u.  kritisch.  Noten  ap.  Muratori,  scr. 

rer.  Ital.  IV.  p.  1-46.  —    *  ap.  Pertz,  mon. 

Germ.  scr,  VIII.  p.  6-31.   ed.  Wattenbach. 

Erl.-Schr.:   Be thmann-HolIweg,   A.   de,   Ur- 

sprung    (ier     lombardischcn     Stadtefreiheit. 

Bonn  1846.  8». 

L  e  o ,   H. ,    Entwicklung    der    Verfassung    der 

lombardischen  Stadtc.  Hamburg  1824.  80. 

Arons-Saga  Hiorleifssonar. 

Von  dem  Sohne  Hiorleifg  Aron  (1250.) 
Ausg.:  nur    Uebersetzung  in  Bruchstycke 
af  Aron  Hjorleifsons  Saga,   an  det  norske 
Hofliv  i  det   13de   Aarh.,  v.  P.  E.  MuUer 
in  det  Skandin.  Litter.  Selsk.  Skrift.  1814. 
p.  1-37. 
Erl.-Schr.:  M  ii  1 1  e  r ,  Sagabibliothek  {dnUsche  Ausg.) 
I.  p.  173. 

(abbas,El-\  (cca.  590), 
Asaphus  I    guensis)  vid.  Vita  s. 
'    episc.    '  Kentigerni. 
Asserius  Menevensis  (Bischof  von 
Sherburn  u.  Freund  Alfreds,  f  910): 
Annales    rerum    gestarum  Aelfridi 
magni  regis,  seMHistoria  de  rebus 
gestis  Alfredi. 

Reichen  bis  887,  H  Jahre  vor  Aelfredg  Tode. 
Nach  Wright,  biograph.  Britann.  literar.  ein  Mach- 
werk  nus  dcm  Ende  des  10  Jahrh. ;  dagegen  halt 
sie  Ijappenberg  (Gotting.  gel.  Anz.  1.  2.  1852) 
und  R.  Panli  (Konlfr  Aelfred  und  seine  Stelle  in 
d.  Gegch.  Englandg.  Berlin  1851.  Einleit.  n.  Kieler 
allgem.  Monatsschr.  1852.  p.  .386)  fiir  echt.  EbenKO 
bedimrnngsweise  ein  Recensent  in  No.  6  des  JLite- 
rarischen  Ccntralblattes  f.  1852. 

Ausg. :  '  am  Ende  v.  Thom.  Walsingham's 
hist.  Angl.   ed.  Parker.    Londini  1574.   fol. 

—  *besser  ap.  Camden,  Anglica  etc.  p.  1-28. 

—  ^unt.  d.  Tit.:  Vita  Aelfredi  magni 
Anglorum  regis  ab  a.  871-899;  3  libris  com- 
prehensa  etc.  cum  not.  Henrici  Spelmani. 
Oxonii  1678.  fol.  —  ♦  ap.  Hearne  I.  p.  1. 
1707.  8».  —  *recens.  Fr.  Wise.  Oxon.  1722. 
8*.  Beste  Ausg.  —  *wiederholt  in  Monumenta 
histor.  Britannicae.  Londini  1848.  I.  p.  467- 
498. — Hierausals  fragmentum  De  rebus 
gestis  Caroli  M.   cum  Anglorum   re- 


gibns  '  ap.  Duche.sne,  histor.  Fr.  «cr.  II. 
p.  221.  ~  '  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  358.  — 
Ein  anderes  De  regno  Caroli  Crassi 
imp.  inFrancia,  et  de  divisione  im- 
perii  Pranc.  post  eiiis  obitum  (884- 
887)  ap.  Duchesne,  histor.  Fr.  scr.  II.  p. 
497-499.  —  Ein  anderes  ab  a.  876-888  ap. 
Bouquet,  rec.  VIII.  p.  99.  —  Ein  anderes 
De  Normannorum  incursionibus  a. 
886  et  887  ap.  Pithoenm,  annal.  et  histor. 
Franc.  coaetanei  XH  p.  432. 

Uebers. :  Annals  of  the  reign  of  Alfred 
the  Great,  by  Asser  of  St.  Davids,  transl. 
by  J.  A.  Giles  in  Bohn's  antiquarian  library. 
Tom.  IV.  p.  43-86  {hat  auch  d.  TU.:  Six 
old  english  chronicles,  transl.  by  J.  A.  Giles.) 

:  Chronicon  fani  s.   Neoti, 

sive  Annales  Joa.  Asserii,  ut  non- 
nuUis  videtur. 

Von  Julius  Ca.iar  bts  aiif  A'8  Zeit  u.  mit  ano- 
nymer  Fortsctzung  bis  Olt.  Dcs  Asserius  ganz 
iinwiirdig  und  wol  nicht  von  ihm.  Einc  lateinische 
Bearbeitung  des  Saxon  chronicle. 

Ausg.:  ap.  Gale,  histor.  Brit.  script.  p. 
141-175. 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Ocschichte   der  rbmigch.  Li- 

teratur  im  karoling.  Zeitalter  p.  273. 
Blanc,   Luifci,   Alfredo   il  Grandc  —  nel  Mu- 

seo   di   szienze  e  Ictteratura.    giornale   Na- 

poletano,  anno  U.  Vol.  IV.  fasc.   14.  1857. 
Geschichte  Alfreds  dcs  Grossen  Ubertragen 

aus  T«rncr's  Gcschichte  der  Angelsachsen 

nebst  dcr  I.odbrokar-Quida  in  d.  Urtext  u. 

einer  metrischen  Uebersetz.  von  Dr.  Friedr. 

Lorentz.  Hamburg  1828.  8o, 
Giles,  J.  A.,  the  life  and  times  of  Alfred  the 

Great.  London  1818.  8o. 
Lappenberg,    Geschlchte    von    England    I. 

p.  XLIX. 
Pauli,  Konig  Alfrcd   iind  seinc    Stollung    in 

der  Geschichte    Englands.    Berlin    1851.    8o. 

2  Thlr.  —  (translated   frora  the  German  by 

B.  Thorpe.  London  1853.  kl.  8o.  Zuglrich  v. 

Bohn's  antiq.  library  Tom.  22.) 
Schraid,  R.,    Gesetze    der   Angelgachgen  X. 

p.  LIX. 
Spelraan,     Aelfredi    Magni   Anglorum    regis 

vita.  Oxonii  1678.  fol. 
Stolberg,  F.  L.  Graf  zu,  Leben  Alfreds  deg 

Grossen,  KCnigs  in  England.  Miingter  1815. 

80.  1  Thlr.  2.  Aufl.  ibid.  1836.  8o. 
Weiss,  J.  B.,  Gcschichte  Alfreds  d.  Grossen. 

Schaflfhausen  1852.  80. 
Wise,  de  scriptis  Asserii  §.  lU.  sq.  p.  XXVII 

{seiner  Jusg.  d.  vorhergehenden  Werkes.) 
Wright,  Agser  m  Ms  Biographia  Britannica 

liter.  L  p.  405-418. 

Asterlus  episcopus  Amasenus,  vid. 

Acta  8.  Luphemiae  {exposit.) 
.,      ,,  Phocae  hort. 

Astronomi  annales  =  Einhardus, 
annalcs. 

Astronomi  vita  Ludovici,  vid.  Vita 
Hludovici. 

8.  Athanasius  episcopus,  vid. 

Vita  g.  Antonii  Magni. 
„     „  Philippi  prcsb  ,  Eusebit(vi<a 

alia.) 
,,      „  Syncletioae. 

Attavanti,  Paul.,  vid.  Vita  b.  Joa- 
chimi  Senensis. 


ATTO  —  AUCTORIS 


151 


Atto  abbas  Vallumbrosanus  et 
postea  episc.  Pistoriensis  (1133), 
vid.  Vita  s.  Johiannis  Gualberti. 

Atto  episcopus  (1242j,  vid.  Vita 
s.  Verdianae. 

Auctarium  Affligemense  (Afflighem 
zwischen  Gent  u.  Briissel.) 

Fortpetzung  tles  Sigebert.  Geschrieben  vor 
1189.     Umfasst  d.  .lahre  597.  10051163. 

Ausg.:  »ed.  Miraeus  in  seiner  Ausg.  des 
Sigebert.  Es  Jehlt  alle»,  was  Lobliches  uber 
d.  Kaiser  gesagt  ist.  —  *treu  wiederholt  ap. 
Pistorium,  script.  rer.  Germ.  ed.  Struve  I. 
966.  —  »am  beste^i  ap.  Pertz,  mon.  Germ. 
scr.  VI.  p.  398-405. 

Auctarium  Alberti  plebani  de  Wald- 
kirchen  annorum  1283 — 1332  cum 
kalendario. 

Enthalt  nur  unbedeutende  Data. 
Ausg.:    ap.  Pertz,   mon.  scr.  IX.  p.  754. 
755.  ed.  Wattenbach. 

Auctarium  Aquicinctinum ,  vid.^igQ- 
Auctarium  Aquicinense   |    bertus 
Auctarium  Bellovacense  '  Gembl. 
Auctarium   Blandiniense  =  Chro- 

nicon  S.  Bavonis  Gandensis. 
Auctarium  Claustroneoburgense  a. 

1072-1134. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  628. 

Auctarium  Corbeiense,  vid.  Sige- 
bertus  Gemblac. 

Auctarium  Cremifanense  annorum 
249—1217. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  IX. 
p.  550. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  550-554. 

Auctarium  Ekkehardi  Altahense  a. 
508—1139. 

Wichtig  wegen  der  darin  enthaltenen  Frag- 
mente  der  verlornen  Annales  Altahenses. 

Ausg.:  aus  d.  Wiener  Cod.,  hist.  eccl.  29. 
sec.  XIII.  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVn.  p.  360-365. 

Auctarium  Garstense  a.  450—1139. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  562. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  561-569. 

Auctarium  GemblacensCj  ^id.  Sige- 
Auctarium  Hasnoniense       bertus 
Auctarium  S.  Judoci       '  Gemblac. 
Auctarium  Lambacense,  annorum 
1128—1197. 


Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  IX. 
p.  555. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  555.  556. 

Auctarium  Laudunense,  vid.  Sige- 
bertus  Gemblac. 

Auotarium  Mariaecellense  annorum 

978-1259. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  646.  647. 

Auctarium  Mortui  \ 
Maris  f  vid.  Sigebertus 

Auctarium  Nicolai  i      Gemblac. 
Ambianensis  ' 

Auctarium  Sancrucense  annorum 
1138—1246. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  732. 

Auctarium  Sithiense      )  ^^'^-  f^S^' 

7         \     bertus 

Auctarium  Ursicampin.  \  Qemblac. 

Auctarium  Vindobonense  annorum 
893-1275. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  IX. 
p.  722. 

Amg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  722-724. 

Auctarium  Zwetlense,  vid.  Chro- 
nicon  Zwetl.  vetust. 

Auctor  rhythmicus,  vid.  Vita  s. 
Elisabeth  filiae  {auctor.) 

Auctoris  anonymi  chronicon  vetus, 
vid.  Chronicon  vetus   ex  libro  efc. 

Auctoris  anonymi  oratio  de  cor- 
ruptissimis  ecclesiasticorum  mori- 
bus  in  concilio  Constantiensi  die 
18.  Sept.  1415  habita. 

Au^g.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  11. 
p.  123-143. 

Auctoris  anonymi  oratio  de  im- 
peritia  clericorum  in  concilio  Con- 
stantiensi  d.  15.  Sept.  1415  recitata. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  II. 
p.  147-180. 

Auctoris  anonymi  oratio  de  refor- 
matione  infeliciter  dilata,  in  concilio 
Constantiensi  dicta  d.28.  Febr.  1417. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  IV. 
p.  1-44. 

Auctoris  anonymi  oratio  de  vitiis 
clericorum  in  conciHo  Constantiensi 
dicta  d.  6.  Decbr.  1415. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  III. 
p.  27-57;  cf.  praef.  p.  XV.— XVU. 


152 


AUCTORIS  —  AUSZZUG 


Auctoris  anonymi  oratio  in  con- 
cilio  Constantiensi  d.  11.  Febr.  1416 
habita. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  II. 
p.  209-232;  cf.  praef.  p.  Lll. 

Auctoris  anonynii  oratio  pro  matu- 
randa  reforraatione  in  concilio  Con- 
stantiensi  die  5.  Aprilis  a.  1416 
dicta. 

Aiisg. :  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  III.  p. 
165-189;  cf.  praef.  p.  XXXV. 

Auctoris  anonymi  panegyricus  de 
dignis  clero  virtutibus,  in  concilio 
Constantiensi  dictus  d.  6.  Jan.  1416. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  IV. 
p.  47-71;  cf.  praef.  p.  IX. 

Auctoris  anonymi  sermo  de  me- 
liori  clero  in  concilio  Constantiensi 
d.  7.  Jun.  1416  dictus. 

Ausg. :  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  III.  p. 
193-206;  cf.  praef.  p.  XXXVII. 

Auctoris  iucerti  carmen  de  origine 
Francorum,  vid.  Carmen. 

.     ...  '  \  chronica    j     -i 

Auctoris  mcerti  )  chronicon  i  '"''^- 

\  Chronica 
( Chronicon. 

Auctoris  incerti  historia  Hierosol. 
=  Galfridus  de  Vino  salvo. 

Auctoris  incerti  imperatorum,  vid. 
Imperatorum  ab  Henrico. 

Audeiaeus  presbyter  (cca.  700), 
vid.  Vita  s.  Fortunati. 

Audoenus  sive  Dado  episcopus 
Rothomag.,  vid. 

Vita  s.  Dadonis. 
„      „  Elifrii. 
,,      „  Medardi   ep.  Nov.    [carmen.) 

Audradus  Modicus  episcop.  (cca. 
853):  Liber  revelationum. 

Ausg. :  Excerpte  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer. 
Franc.  II.  p.  390-393.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  Vn.  p.  289. 

Augarus,  vid.  Vita  s.  Theodori 
ducis. 

Augustinus  Olomucensis  (propr. 
wow.  Kaseubrot  «cm  Kasenbrot, 
f  1513):  Episcoporum  Olomucen- 
sium  series. 

Ausg.:  '  Viennae  1511.  —  *  ap.  Freher, 
script.  rer.  Boh.  11.  p.  277.  —  ^  in  Joh. 
Gualteri  chronic.  chroniconim  eccles.  polit. 
Francof.  1614.  I.  p.  1176  sq.    —    *recens., 


continuavit  notisquc  historico  -  chronolog. 
illustravit  F.  X.  Kichter.  Olmutii  1831.  8». 
1  Thlr. 

Augustinus  de  Olmuncz  (f  1513): 
Tractatus  de  secta  Waldensium. 

Atmj.:  impressum  in  civitate  Olmuncensi 
per  me  Conradum  Bomgathen  1500.  4". 
Das  erste  in  Olmutz  gedruckte  Buch. 

Erl.-Schr.:  Bohme,  J  h.  ("•.,  de  Augnstino  Olo- 
inucensi  ct  patera  eius  aurea  coromentario- 
lus.  Dresdae  1758.  8«. 

Vgl.  Kpistolae  Augustini. 

Augustinus,      patricius     Senensis, 

caeremoniar.  magister,  dein  (14b3) 
episcop.  Pientinus;  Descriptio  ad- 
ventus  Friderici  HI  imp.  a.  1468 
ad  Paulum  pap.  II. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon ,  museum  ital.  II. 
p.  256.  —  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
609-623.  —  »ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXIII.  p.  205-216. 

Vgl.  Picolomini,  Jac. 

:    De   comitiis    imperii  sub 

Friderico  imp.  III  ap.  Ratisponam 
celebratis  a.  1471  comment. 

Ausg.:  ap.  Freber,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  288. 

Augustinus  Rubeus  de  Aragonio: 
Oratio  habita  anno  1478  in  laudem 
Johannis  Galeatii  Sfortiae  vice- 
comitis  Mediolan.  ducis. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXV.  p.  455-462. 

Augustinus  Ticinensis,  vid.  Vita  s. 
Guarini. 

Augustinus  Turtura,  vid.  Vita  s. 
Hieronymi  Aemiliani. 

Aurelius  Prudentius  Clemens,  vid. 

Acta  8.  Cassiani  mart. 
Acta  8.  Laurentii   archid.   {hymnus) 
„     BS.    martyrum     XVIII     Sebast. 
{hymrMa.) 
Vita  88.  Emelherii  et  Celedonii. 

Auria,  Jacobus  de,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Australis  historia  =  Historia  au- 
stralis. 

Auszzug,  der,  von  Teutschen  lan- 
den  gen  Rom,  Fridrichs,  des  ro- 
mischen  Kiinigs  zu  empfahen  die 
kayserliche  Cron. 

Ausg.:  am  Ende:  Durch  verordnung  des 
fiirsichtigen  herrn  Johan  Rynman  von 
Oeringen,  und  Jacob  Wackers  von  Salz- 
burg,  nat  Mayster  hanns  Otmar  diss  history 
gedruckt  zu  Augspurg 1603.  4**. 

Erl.-Schr.:  Schwindel,  thesaur.  blblioth.  III. 
p.  115. 


AUTHPERTUS  —  AVENTINUS 


153 


Authpertus  abbas  Casinensis,  vid. 
Vita  s.  Mathiae  ap.  {sermo.) 

Autpertus  abbas  S.  Vincentii  ad 
Vulturnum  (f  778),  vid.  Vita  s. 
Paldonis  abbatis. 

Autpertus  presbyter,  vid.  Passio 
ss.  Fortunatae.  - 

AvtoxQaxoQia  Ka)V<StavtivoVj 
vid.  Ba(JiXeia  Asovtog. 

Aventinus,  Joh.  {eigentlich  Turmair, 
t  1534):  Annal.  Boiorum  libri  VII. 

Ausgezeichnet  durch  freisinnige  n.  tief  religiose 
Weltanschauung,  sowie  durch  Kraft  und  Reinheit 
der  Sprache. 

Ausg.:  '  erschien  zuerst  als  Bayeri.sches 
Chronikon  in  Latein  verfertiget  und  in 
Syben  Puechen  getailt,  ein  kurzer  Auszug. 
Niirnberg  1522.  fol.  16  Bogen.  —  *  ed. 
Hieron.  Ziegler.  Ingolstadii  1554.  fol.,  un- 
vollstandig.  —  ^  voUstlindiger :  aucti  diligentia 
atque  fide  Nic.  Cisneri.  Basil.  1580.  fol.  — 
*  wiederholt  Bnsil.  IGlb.  fol. —  u.  'Franco- 
furti  1627.  fol.  — •  •  acced.  A-i  abacus  simul 
ac  F.  Guillimanni  de  Helvetia  s.  rebus 
Helvetiorum  tractatus,  cura  N.  H.  Gund- 
lingii.  LipsiaelTlO.  fol.—  'Lipsiael718.  fol. 

Uebers. :  Joh.  Aventini,  des  weltbenihmten 
beyerischen  Geschichtsschreibers  Chronica, 
darinne  nit  allein  dess  gar  alten  Hauss 
Beyern,  Keiser,  Konige,  Hertzogen  etc.  Her- 
kommen,  Sitten,  Religion  u.  s.  w.  beschrie- 
ben  u.  aus  allerley  Chronicen,  Handschrif- 
ten,  alten  Frejheiten  etc.  zusammengetragen 
u.  in  8  Bchr.  getheilt  ....  anfanglich  durch 
den  Autoren  in  Latein  verfertigt,  nachmals 
aber  von  ihm  selber  in  Hochteutsch  ge- 
bracht,  gemehrt  vnd  gebessert  (von  Sim. 
Schard.)  Frankfurt  a.  M.  1566.  "  fol.  Mt 
Holzschn,  Selten.  —  ^  dieselbe  Uebersetzung, 
in  Druck  gegeben  u.  m.  nutzlichen  Glossen 
illustriert  von  N.  Cisner.  Basel  (Frankfurt  ?) 
1580.  fol.  M.  12  Holzsch.  von  T.  Amman. 
Vollstdndiger  als  d.  vorhergehende.  —  und 
'  Frankfurt  1622.  fol.  —  Paralipomena 
ad  annales  ed.  Struve,  acta  literar.  ex  mss. 
eruta  I.  p.  20-28. 

Uine  deutsche  Redaction  dieser  Annalen 
erschien  auch  als:  Chronica  Joh.  Aventini 
von  vrspriing,  herkomen  vnd  thaten  der 
vhralten  Teutschen ,  jetzt  erstmals  von 
Casp.  Brusch  in  Druck  verfertigt.  Nurnberg, 
Joh.  Petreius  1541.   4». 

Erl.-Schr.:  A  moenitat es  literariae.  V.  p.  81-96; 

VII.  p.  435-462. 
Gie.sebrecht,  W.,  Aventins  Darstellung  der 

bairischen  Unruhen  unt.  Otto  II.  ann.  Bolor. 

lib.  V.  c.  23,  —  in  Jahrbiicher   des   deutsch. 

Reichs    unt.   der    Herrsch.    Ottos  II.   Berlin 

1840.  80.  Excurs  No.  14. 
Gundling,  observat  sel.  ad  rem  literar.  spe- 

ctantes.  III.    No.  1. 
V.  Lang,  allgem.  Uebersichtd.  bayerischen  Ge- 

schicbtsliteratur,  in:Hermefi,  kritisch.  Jahr- 


buch  der   Literatur.  Leipzig   1827.    29.    Bd. 

p.  2-7. 
Strnve.  act.  liter.  e.x  m.ss.  eruta.  fasc.  VIII. 
histori,sch-poIitisches  Arch.  III.  p.  254. 

:    Chronicon    seu     annales 


Schirenses. 

Ausg.:  '  Biponti  1600.  4».  —  *cum  Conradi 
philosophi  chronico.  August.  Vindel.  1616. 
40.  —  3  cum  notis  P.  F.  Stephani  abb. 
Schirens.  Ingolstad.  1623.  fol.  —  *  cum 
eodem  Conrado  Stephanique  notis  et  con- 
tinuat.  G.  Chr  Joannis.   Argentor.  1716.  4«. 

:   De  Turcarum   origine  et 

causis,  cur  ita  invalescant  et  quo- 
modo  pelli  possint. 

Ausg. :  latine  in  Phil.  Loniceri  chronicis 
Turcicis.  Francofurti  1578.  fol.  I.   p.  113. 

Uebers. :  deutsch  von  Heinr.  Miiller,  Com- 
mentar  vib.  d.  tiirkische  Gesch.  'Frankfurt 
1563.  1577.  fol.  —  'wiederholt  ap.  Fron- 
sperger,  Kriegss-Buch.  Francf.  1596.  fol. 
III.  p.  234.  —  *ap.  Goldast,  politische 
Reichs  -  Handel  p.  470.  —  *  einzeln  Zwei- 
briicken  1606.  1697.  4«. 

:  Historia  et  vetustates  Oe- 

tingae  sive  Antiquitates  ac  monu- 
menta  Utinensia. 

Aicsg.:  '  Norimbergae,  Joann.  Stuch.  1518. 
4".  —  '  ap.  Ludewig,  script.  Bambergens. 
II.  p.  348. 

Uebers. :  deutsch  mit  einem  Auctar  Mart. 
Ejsengrein's.    Ingolstadt  1751.  8". 

:  Vita  Henrici  IV. 

Ausg.:  Augustae  Vindel.  1518.  4". 
Erl.-Schr.:  Annalen   der  bayrischen   Literatur. 

1781.  I.  St.  3.  p.  269  ff. 
Breyer,   F.,    iiber  Aventin,    den  Vater    der 

bayerischen    Geschichte,    in    ,erste    offentl. 

Sitz.  d.  k.  Akad.  d.  Wissensch.'  Miinchen  1807. 
Ehrentempel  der  deutschen  Gelehrsamkcit. 

1747.  Zehend  IIL  No.  1. 
Fabricius,   bibl.  med.  et  inflmae  latinitatis. 

Lib.  I.  p.  387-396. 
Gumpelzhaimer,   Aventins  Grabmal  zu  St. 

Emmeran  in  Regensburg,   mit  Abbild.  —  in 

Verhandl.  d.  histor.  Vereins  d.  Regeukreises. 

Regensburg  III.  p.  94.  210. 
Etwas   iiber  Johannes   Aventins  Hausbe- 

sitz  u.  Einbiirgerung  fiir  sich  u.  seine  Familie 

zu  Regensburg,  —  ihid.  I.  p.  53. 
HaTis-  und  Handkalender  Aventins,  — in 

Verhandl.  d.  histor.  Vereins  d.  Regenkreises. 

Regensb.  IIL  p.  1-65. 
Kobolt,   bayerisches   Gelehrtenlexicon  p.  61. 
Mayer,  Aventin, — m  Verhandl.  d.  hist.  Ver- 

eins  d.  Regenkreises.  Regensb.  I.  p.  48. 
Wachler.   Geschichtc   dcr  historischen   For- 

schung  I.  p.  249. 
Wiedcmann,  Th.,  Johann  Turmair  genannt 

Aventinus,     Geschichtschroiber    des    baieri- 

schen  Volkes.    Nach  seinem  Leben  u.  seinen 

Schriften     dargestellt.      Freising    18iJ8.     So. 

1  Thlr.  18  Sgr 
Ziegler,  Aventins  Leben,  —  tn  C.  G.  Baderi 

vita  clarissimorum  historicorum.  Jonae  1748. 

8«.  No.  2. 
Zirngibl,  Aventins  Vorgeben,  dass  Regens- 

burg  a.    IISO   7,n  einer  Reich.sstadt   erhuben 

worden  —  tra  Denkschriften  der   Hayrischcn 

Akademie  der  Wissenschaften.  Miiuchen.  IV. 

p.  65. 


154 


AVESBURY  ~  AZARIUS 


Avesbury,  vtd.  Robertus  de  Aves- 
bury. 

Ayala,  Pedro  Lopez  de  (f  1407 
zu  Calahorra):  Cr(')nica  del  rey  do 
Pedro.  —  Avn  Ende:  ,Aqui  se 
acaba  la  eoronica  {sic)  del  rey  don 
Pedro  primero  deste  nombre  dCa- 
stilla  e  de  Leon'.    1350—1396. 

Fangt  an,  wo  dic  Chronik  Alfons'  XI  ondifct 
und  Rcht  bis  zum  6.  Repierungsjahre  Heinrichs  ril. 
Unparteiisch.  Stil  voll  von  reicher  Lcbendigl(cit 
nnd  Freihcit.  Der  erstc  spanische  Versuch  praRma- 
tlscher  Geschichtsdarstellung ;  der  Verf.  war  der 
ergfe  Spanier  seiner  Zeit. 

Auag.:  'Sevilla,  por  Meynardo  vngiit, 
aleman,  et  Estanislao  polono  1495.  fol. 
Sehr  schon  u.  sehr  selten.  —  *  (Toledo,  en 
casa  de  Kemo.  d'Petras  1526).  kl.  fol.  Selten. 
Enthalt  auch  la  cronica  de  D.  £nrique  II 
y  D.  Juan  I;  dieselbe  findet  sich  gleichfalls 
bei  den  folgenden  Ausgaben.  —  *(Scvilla, 
J.  Cromberger)  1542.  fol.  —  *nuevamente 
corregida  y  emeudada.  Pamplona  1591. 
kl.  foi. —  *Cronicas  delos  reyes  de  Castilla 
D.  Pedro,  D.  Enrique  II,  D.  Juan  I,  D. 
Enrique  III.  Con  las  enmiendas  de  G.  Z  u  r  i  t  a 
y  las  correcciones  ....  por  E.  de  Llaguno 
Amirola.  Madrid  1779.  80.  2vol.  4».  (bilden 
zv^leich  den  1.  u.  2.  Bd.  der  Coleccion  de 
las  cronicas.)  —  Bruchstiicke  ap.  Capmany, 
teatro  de  la  eloquencia  espannola.  I.  p.  50  sq. 

Erl.-Schr.:  Antonio,  Nic,  biblioth.  vetus.  Buch 
X.  e.  1.  iiber  Ayalaa  Leben. 

Apologia  del  rey  D.  Pedro  de  Castilla  conf. 
a  la  cr6nica  verdadcra  de  D.  Pedro  I.opez 
de  Ayala,  por  el  licenciado  D.  Josef  Ledo 
del  Pozo...  Madrid,  Hernan  s.  a.  (1779?)  fol. 

Ferrer  del  Rio,  Ant.,  examen  histor.-entico 
del  reinado  de  D.  Pedro  de  CastiUa,  obra 
premiada  por  voto  unanime  de  la  real  aca- 
demia  cspan.  Madrid  1851.  4»  . 

Merim^e,  Pr. ,  histoire  de  Don  Pedro  I  roi 
de  Castille.  Paris  1848.  8».  Kritische  WUrdi- 
gung  von  Ayala's  Unparteilichkeit. 

Struve,  bibl.  historicaed.  Meusel.  VI.  l.p.238. 

Wolf,  F.,  in  den  Wiener  Jahrbiichem  d.  L\- 
teratur  LIX.  p.  31. 

Zurita,  Ger. ,  Enmiendas  y  advertencias  a 
las  cr6nicas  de  los  reyes  de  Castilla  D.  Pedro, 
D.  Enrique  el  segundo,  D.  Juan  el  primero, 
y  D.  Enrique  el  tercero,  que  escrlbi6  D.  Pe- 
dro  Lopez  de  Ayala;  y  las  saca  k  luz  Diego 
Jos.  Dormer.  Zaragoza  1683.  lil.  40. 

Aykema,  Tjalling:  Cronycke  van 
die  Ommelanden.  Daer  in  metten 
cortsten  begrepen  wort,  hoe  ende 
met  wat  manier  de  Ghelreschen 
den  Dam  vast  ghemaket  ende  we- 
derom  neder  geworpen  hebben,  ende 
hoe  Wedde,  Coeverden,  Diepnum 
ende  den  Kinchorst  by  Meppel 
ghewonnen  bint. 

Oeschichte  des  Krieges  zwiscben  der  Stadt  Gro- 
ningen   u.  d.  Herzog  von  Geldern  l.VW. 

Ausg.:  ed.  Brouerius,  analecta  medii 
aevi  I.  p.  477-491. 


Aym6,  moine  du  raont  Cassin  = 
Amatus  Casinensis. 

Aymericus  de  Peyraco,  abbas  in 
Gallia  Moyssiacensi  (f  cca.  1400) : 
Chronicon  a  Christo  — 1251. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
4991  A.  mbr.  fol.  vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  396. 
—  Fragment,  P  ar  is ,  No.  5288.  fol.  sec.  XV. 

Erl.-Schr.:   Br^quignv.  notices  et  extraits  VI. 
p.   7.1;  VII.  p.  1;  VII,  2.   p.  397. 

Vgl.  Vitji  Urbani  V  papae. 

Aymo  de  Bordis  mon.  S.  Germani 
Antissiod.,  vid.  Vita  Guidonis  abb. 

Azarius,  Petrus,  notar.  Novariensis 
(f  cca.  1402):  Chronicon  de  gestis  in 
Lombardia  principum,  vicecomitum 
et  dominorum  Mediolani  ab  anno 
1250 — 1362.  —  Accedit  eiusdem 
opusculum  De  bello  Canapiciano 
a.  1339  et  comitatu  Masini. 

P.echt  anschauliche  Darstcllung,  schlechte.s  La- 
tein. 

J^isg. :  •  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  297-424.  425.  —  'Mediolani  1771.  4".  - 
Das  zweite  Werkchen  erschien  '  ex  recens. 
Ambros.  de  Roccacontrata  et  Gaudent.  Ro- 
berti  ed.  Albrizius  in  La  Gallcria  di  Minerva. 
Vinegia  1697.  fol.  II.  p.  401-412;  nicht  gut. 
—  »ap.  Muratori  I.  c.  XVI.  p.  425-440. 

Azurara  oder  Zurara,  Gomes 
Eannes  de,  chronista-mor  do  reino 
e  guarda-m6r  da  Torre  do  Tombo 
(saec.  XV.  fin.):  Chronica  d'elrey 
{sic!)  D.  Joao  I  de  boa  memoria, 
e  dos  reis  de  Portugal  o  decimo 
part.  3.  em  que  se  contem  atoma- 
das  de  Ceuta. 

Ausg.:  Lisboa,  &  custa  de  Ant.  Alvares 
1644.  fol. 

Erl.-Schr.:  Leao,  Duarte  Nunes  de,  cronicas  dos 
reves  Joao  I,  D.  Duarte  e  D.  AiTonso  V. 
Lisboa  1780.  2  vol.  4o. 

— :  Chronica  do  Conde  D. 
Duarte  de  Menezes. 

Ausg. :  in  Collec(;ao  de  livros  ineditos  de 
hist.  Portugueza  (publ.  por  J.  Corrca  de 
Serra.)  Lisboa  1793.  fol.  T.  IH. 

:   Chronicon  do  Conde  D. 

Pedro  de  Menezes. 

Ausg. :  in  CoIlec(jao  dc  livros  ineditos  de 
hi.storia  Portugueza  (public.  por  J.  Correa 
de  Serra.)  Lisboa  1792.  fol.  II. 

:  Chronica  do  descobrimento 

e  conquista  de  Guin^,  escripta  por 
mandado  d'Elrei  D.  Affonso  V, 
sobra  direc^ao  scientif.  e  secundo 


BACZKO  —  BALDUINUS 


155 


as    instruccoes     do    illustre  infante       Visconde  de  Carreira  . . .  e  illuslxado  com 

r\    u        •    '  alerumas  notas  pelo  Visconde  de  Santarem. 

D.  Henrique.  p°j.jg  jg^i          go.    20  fr.   (Es  gibt  auch 

Au:^it:ir;ilo  pnmeira  voz  k  luz  por      ^remplare,  clie  in  4«.  abgezogen  sind.  40  fr.) 


B. 


Baczko  =  Baszkon. 
Badesius,   Hieron.,    vid.  Vita   b. 
Pii  V  pont.  [carmen.) 

Baeda  Venerabilis  =  Beda. 
Baker,  vid.  Galfridus  le  Baker. 
Batbinus  Bohuslaus,  vid. 

Vita  s.  Johannis  Nepomuceni. 
,,     s.  Ivani. 

Baldemar  von  Peterweil,  canonic: 
Beschreibung  der  kaiserlichen  Stadt 
Frankfurt  ara  Main.  Aus  dem  14. 
Jahi-hundert. 

Ausg.:  Urschrift  mit  Uebersetz.  und  Er- 
lauterungen  hrsg.  von  L.  H.  Euler.  Frank- 
furt  a.  M.  1858.  gr.  8».  13'/,  Sgr.  (Beson- 
derer  Abdruck  aus:  Mittheilungen  an  die 
Mitglieder  des  Vereins  f.  Gesch.  u.  Alter- 
thumsk.   in  Frankf.  a.  M.  1858.   p.  51-110.) 

Balderic,  chronique  d'Arras 
(  j  episc, 

ICamera-lchronic 

Baldericus  '  ^f^V^  ^Camera-J 
\   Novio-  icense  et| 
I  mensis  I  Atreba- 
\  ]   tense. 

Gesta  episcoporum  Cameracensium. 

:  Confirmatio  bonorum  quae 

monasterio  Lehunensi  sunt  a  Bosone 
milite  restituta. 

Ausg. :  '  ap.  d'Acherv ,  spicileg.  VHI.  p. 
169  (»ed.  2a.  m.  p.  463.) 

Vgl.  Vita  s.  Gaugerici. 

Baldericus  scholasticus  Treviren- 
sis,  vid.  Gesta  Adalberonis  archiep. 
Trevirensis. 

Baldricus  Andegavensis,  abb.  Bur- 
guliensis,  deinde  archiepisc  Dolensis 
(t  1131):  Historiae  Hierosolymitanae 
libri  IV.    1095—1099. 

Nur  eine  Ueberarbeitung  von  Mobej-ti  mon. 
exped.  Hierosol. 

Handschr.:  Chartres,  Stadtbibl.  sec. 
Xni.  No.  130.  —  Montpellier,  sec.  XIV. 
No.530.  f.  154.—  Paris,  k. Bibl.  sec.  XTV. 


No.  2588;  sec.  XIU.  4876:  —  4892.  4.  5133; 
—  sec.  XIV.  5134;  —  sec.  XIII.  5135.  c.  con- 
tin.  u.sq.  ad  1106;  5512.  i-  5513.  c.  append. 
(edito  ap.  Bongars.  p.  594).  —  St.  Vict.  sec. 
XV.  No.  635.  —  Arsenalbibl.  hist.  lat.  No. 
101.  102.  sec.  Xin.  —  Wolfenbiittel, 
Gud.  232,  Abschrift  von  Gudiiis. 

Ausg.:  ap.  Bongars,  gesta  Deil.  p.  81-138. 

Erl.-Hchr.:  FabriciuB,  bibl.  med.  et  infimae  la- 
tinitatis.  Lib.  II.  p.  43S. 

:  Carmina  historica,  honori 

iUustrium  defunctorum  tributa  ple- 
raque  et  in  his  leonina  quaedam. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
IV.  p.  251-277. 

:  Confirmatio  bonorum  mo- 

nasterii  s.  Florentii. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  VII.  p. 
196  (*ed.  nov.  ni.  p.  459.) 

:  Relatio  de  monasterio  Fi- 

scannensi,  seu  Baldrici  itinera,  seu 
Epistola  ad  Fiscannenses  monachos. 
Ausg. :  '  ap.  A.  de  Monstier,  Neustria  pia. 
Rothomagi  1663.  fol.  p.  227  sq.  —  'unt.  d. 
2.  Titel  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  224-229. 
Vgl.  Vita  s.  Geraldi  {epitaphia.) 

„      „  Hugonis  arch.  Rothom. 

{vita  alt.) 
„     „  Maglorii. 
„     „  Maclovii. 
„     „  Roberti  de  Abriss. 
„      „  Samsonis  ep.  Dolens. 
,,     ,,  Valent.  ep.  Inter.  {trans- 
latio.) 

Baldricus  episcopus  Dolensis  = 
Baldricus  Andegavensis. 

Baldewlnus  monachus  Remensis 
(saec.  XII.),  vid.  Vita  s.  Gibriani 
{mirac.) 

Balduinus  de  Avennis  filius  Mar- 
garitae  comitissae  Flandriae  (f 
1289):  Genealogiae  ex  chronicis 
Hainoniensibus  recollectae.  977 — 
12«9. 

Handschr. :  Hannover,  Schrank  V.  mbr. 
fol.  sec.  XIV. 

Ausg. :  •  ap.  d'Achery,  spicil.  VII.  p.  584- 
621.  (*ibid.  ed.  nov.  III.  p.  286).  —  ^unt. 
d.    Tit.:    Chronicon     Balduini    Aven- 


156 


BALDUINUS  —  BARLETIUS 


nensis,  toparchae  Belliniontis,  s,  Historia 
genealogica  comitum  Hannoniac  aliorumque 
,principiim  antc  annos  400  conscripta,  . . . 
notis  histor.  illustrata  studio  Jacobi  le  Roy. 
Antuerpiae  1691.  fol.  —  *  nnederhoU  ibid. 
1693.  fol.  —  u.  » iciederholt  Bruxell.  1722. 
fol. 

NB.  Von  diesem  Werke  gibt  e»  oinen  .^uszug 
in  f  ranzo  sischer  Spracho,  clesren  Vcrfasser  un. 
bekannt  isi. 

Hundschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  84  (olim 
139);  —  No.  660  (olim  939)  St.  Germ.  — 
No.  8380.  3.  3.  (olim  803  Colbert.) 

Atusg.:  'vom  J.  1226  an  unl.  d.  Tit.:  Ex- 
traits  de  la  chronique  attribu^e  a 
Baudoin  d'Avesnes  ap.  Bonquet,  rec. 
XXI.  p.  160-181.  —  *unt.  d.  TiU:  Le  livre 
de  Baudoyn,  publ.  par  Serrure  et  Voisin. 
Bruxelles  1836.  8«. 

Erl.-Schr.:  Wincl,  bibliothek  der  Nederlandsche 
gesohiedschrijvers  p.  37. 

Balduinus  imperator,  vid.  Epistola 
Balduirii. 

Balduinus  Ninoviensis;  Chronicon 
a  Chr.  nato  — 1294. 

Handschr.:  Gent,  Bibl.  des  Hrn.  Ver- 
gauwen,  mbr.  sec.  XIII.  4".  —  Briissel, 
burg.  Bibl.  sec.  XVII.  No.  7652. 

Ausg. :  '  ap.  Hugo ,  monumenta  sacrae 
antiquitatis.  Stivagii  1726.  fol.  —  *  ap. 
Smet,  corp.  chron.  Flandr.  II.  p.  587. 

Baltherus  monachus  Seckinganus 
(saec.  X.\  vid.  Vita  s.  Fridolini. 

Bandamanna-Saga  sive  historia 
foederatorum. 

Ausg. :  ap.  Marcusson ,  Nockrer  marg- 
frooder  sogn  etc.  p.  1-15. 

Bandinus  de  Bartholomaeis,  Joh.: 
Historia  Senensis  ab  a.  1302 — 1422. 
—  ContinuataaFranc.  Thomasio 
eius  pronepote  et  Petro  Russio 
Senensi.    1422-1468.  • 

In  elegantein  Latein  geschrieben. 
Au^g.:    ap.  Muratori,   scr.  rer.  Ital.  XX. 
p.  5-23;  p.  23-64. 

Barbaro,  Dauiele,  istorico  della 
repubblica  Veneta  (f  1570):  Storia 
Veneziana  dall'  anno  1512  al  1515, 
supplita  nella  parte  che  manca  colla 
storia  segreta  di  Luigi  Borghi 
(segretario  del  senato  Ven.)  Libri  3. 

Ausg.:  in  Archrvio  storicd  Italiano  VII. 
2.  p.  951-1087. 

Barbaro,  Nicolo:  Giornale  delP 
assedio  di  Constantinopoli  1453. 

Ausg. :  corredato  di  note  e  documenti  per 
Enrico  Cornet.  Vienna,  Tendler  &  0.  1856. 
gr.  8«.  16  Sgr. 


ErL-Scfir.i  Sagredo,  Ag. ,  atudio  storico  sul 
giornale  dell'  assedio  di  Constantinopoli  dl 
Nicc.  Barbaro.  Venezia,  tip.  Antonelli  18,5C. 
So.  23  pag. 

Barbarus,  Hermolaus,  legat.  Vene- 
tus  (t  1493):  Ad  Fridericum  IH 
imp.  et  Maxhnilianum  I  Rom.  re- 
gem  recens  creatum  oratio  gratula- 
toria,  habita  a.  1486. 

Voll  inannlicher  Berodtsamkeit. 
Ausg. :    '  in  H.  Barbari   oration.    Parisiis 
1.508.    4«.    —    ^einzeln  Basil.  1529.    4«.  — 
^  wiederholt    ap.    Freher- Struve,    scr.    rer. 
Germ.  II.  p.  408. 

Barbour,  John  (geb.  um  1316, 
gest.  cca.  1395  als  Archidiaconus 
zu  Aberdeen):  History  of  Robert 
Bruce  kingoftheScots,  1306 — 1321. 

14000  achtsilbige  janibische  Verse  in  20  Bchrn. 
Von  vvahrhaft  historischern  Werthc. 
Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  'The  actes  and  life 
ofthemost  victorious  conquerour  Rb.  Bruce, 
king  of  Scotland.  Edinburgh  1620.  8».  v;ie- 
derholt  1648.  1665.  1670.  1671.  1672.  1737. 
1758.  —  *The  Bruce,  or  the  history  of 
Robert  I  king  of  Scotland.  The  first  genuin 
edition,  publish.  from  a  ms.  dated  1489. 
AVith  notes  and  a  glossary  by  J.  Pinkerton. 
Lond.  1790.  3  voll.  8».  —  »  ed.  Jamieson 
mit  Harry  (s.  d.)  zusan\men.  Edinburgh  1820. 
2  vol.  4".  Beste  Ausgabe. 

Erl.-Schr.:  Ellis,  spec.  of  early  engl.  poetry.  I. 
(Lond.   1801.  S.)  p.  22.1-24.1. 
Tanner,  bibl.  britann.-hibern.  p.  73. 
Wharton,  Anglia  sacra  II.  p.  110-113. 

Bardo  presbyter,  vid.  Vita  s.  An- 
selmi  ep.  Luc. 

Barduccius  Petrus  de  Canigariis, 
vid.  Vita  s.  Catharinae  Senensis 
{epistola.^ 

Barletius  Scodrensis,  Marinus  (flor. 
1467) :  Historia  de  vita  et  ^  gestis 
Scanderbegi  Epirotarum  principis 
(t  1466). 

Interessantes  rednerisch-schSnes  Werk,  dessen 
Vorf.  ein  Xienosse  Scanderbegs  war. 

Ausg.:  '  impress.  Rorae  per  B.  V.  s.  a. 
(wahrscheinlich  1508).  fol-  —  ^wiederabge- 
druckt  Argentorati  ap.  Crat.  Mylium  1537. 
fol.  —  «Zabagriae  1743.  4«.  —  *  Phil. 
Lonicer  hat  es  dem  3.  Bd.  seiner  Chronica 
turcica,  Francof.  1578.  fol.  einverleibt,  ohne 
d.ie  Vorrede.  —  *  Endlich  hat  G.  B.  Pontanus 
einen  Abriss  dieser  Oesch.  unt.  d.  Tit.  ge- 
geben:  Scanderbegius ,  hoc  est  vita  et  res 
strenue  feliciterque  gestae  Georgii  Castrioti, 

Epiri  regis Hanoviae  1609.  8". 

Uebers.:  Histoire  de  George  Castriot 
surnomm^  Scanderbeg,  roi  d'Albanie,  re- 
cueillie  par  Jac.  de  Lavardin.  Paris  1576. 
4».    Zuvi  grossten    Theil  eine  Uebersetzung 


BARNABAEUS  —  BARTHOLOMAEUS 


157 


des  M.  Barletius.  —  Wiederabgedruckt  La 
Rochelle  1593.  8»;  Paris  1597.  8»;  Franche- 
ville  1604.  8».  —  Spater  schopfte  aus  dieser 
Hauptquelle  der  Jemit  Du  Poncet  seine 
Histoire  de  Scanderbeg.  Paris  1709.  12i"o. 

D  e  s  allerstreytparsten  vu  theuresten  Fiir- 
steu  vnd  Herrn  Georgen  Castrioten  genant 
Scanderbeg,  ritterliche  Thaten  ....  ver- 
teutscht  durch  J.  Pinicianum.  ^Augsburg 
1533.  fol.  —  *  tciederholt  Francfurt  1561. 
4«.  »1577.  fol.  —  ^ibid.  1597.  fol. 

Historia  del  Georgio  Castrioto,  detto 
Scanderbego,  principe  de  gli  Albani.  Dal 
latino  in  lingua  italiana  per  P.  Rocca  no- 
vamente  tradotta.  Venet.  1554.  S**. 

:  Chronicon  Turcarum. 


Amg.:  ed.  Ph.  Lonicer.  Francofurti  1578. 
3  vol.   4». 

Uebers.:  deutsch:  Tiirckische  Chronika  . . . 
Franckfurt  1577.  fol. 

:  De    obsidione    Scodrensi 

{Skutari)  a  Turcis  libri  III. 

Ausg.:  'Venetiis  1504.  4».  —  *ibid.  1556. 
4'*.  —  'ap.  Lonicer,  chronica  Turcica  HL 
p.  231.  —  *  im  Auszuge  ed.  G.  B.  Pontanus 
in  Scanderbegus,  hoc  est  vita  et  res  stren. 
feliciterq.  gestae  Georgii  Castrioti  . . .  Ha- 
noviae  1609.  8». 

Barnabaeus  Senensis  (cca.  1440), 
vid.  Vita  s.  Bernardi  Senensis. 

Barry,  vid.  Giraldus  Cambrensis. 

Bartholinus,  Richardus,  Perusinus 
(cca.  1518):  Carmen  heroicum, 
geniale  laudabundum  et  triumphans 
super  Caroli  Roman.  regis  electione. 

Ausg.:  Argentorati  1519.  4". 

:    De  bello  Norico    ducum 

Bavariae  et  principum  palatinor., 
h.  e.  Austriados  libri  XII.  1504— 
1507. 

B.  war  ein  guter  Versifex,  aber  ohne  Phanta- 
sie  nnd  Geschmack.  Das  Gedicht  hat  historischen 
Werth. 

Ausg.:  'ed.  Joach.  Vadianus.  Argentorati 
1516.  4<*.  —  *Argentor.  1531.  4".  zusammen 
mit  Guntherus  Ligurinus,  u.  ufters;  so  auch 
*  verviehrt  et  cum  scholiis  Spiegelii  ap. 
Reuber  ed.  Joannis  p.  1007  (1.  Ausg.  p.  479.) 

:  De   conventu  Augustensi 

concinna  descriptio. 

Ausg.:  'Aug.  Vindel.  1518.  ^**.  Sehrselten. 
—  *tciederholt  ap.  Schellhorn,  amoenitates 
ecclesiast.  II.  p.  657-709.  —  *  ap.  Beyschlag 
et  Senckenberg,  selecta  iuris  et  historiar. 
IV.  p.  625. 

:    Odoeporicon    sive    itine- 

rarium  Matthaei  S.  Angeli  cardina- 
lis    Gurzensis     etc,     quaeque     in 


conventu  Maximiliani  imp.  et  regum 
Uladislai,  Sigismundi  et  Ludovici 
memoratu  digna  gesta  sunt  a.  1515. 

Ausg. :  '  Viennae  1515.  4».  65  £1.  Selten. 
—  *  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  H.  p.  321 
(ed.  Struve  H.  p.  613-672.) 

:   Oratio   ad  Maximilianum 

August.  de  expeditione  contra  Tur- 
cas  suscipienda. 

Atisg.:  'Aug.  Vindel.  1518.  4».  —  *.ap. 
Reusner,  anti-Turcicum. 

Bartholomaeus  de  Quercu  (1240), 
vid.  Vita  b.  Gerardi  Solitar. 

Bartholomaeus  Bonifacii(cca.  1280), 
vid.  Annales  Genuenses. 

Bartholomaeus  de  Cotton,  monach. 
Norwicensis  (cca.  1292):  Historia 
Anglicana  ab  a.  Dom.  449—1298, 
necnon  eiusdem  liber  de  archiepi- 
scopis  et  episcopis  Angliae. 

Handschr.:  London.  brit.  Mus.  bibl. 
Cotton.  Nero.  C.  V. 

Ausg.:  edit.  by  H.  Richards  Luard  in 
Rer.  Britann.  med.  aevi  scriptores  or  chro- 
nicles.  1859.  Tom.  XVL  —  Fragmente 
hieraus  mit  d.  Tit.:  Annales  Norwicenses 
ab  a.  1042-1295  {das  3.  Buch  fuhrt  die 
Aufschrift:  Historia  de  episcopis  Xorwicen- 
sibus)  ap.  Wharton,  Anglica  sacra  I.  p. 
397-402;  403-412. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  mediae  et  infimae 
latinitatis  Lib.  11.  p.  476. 

Bartholomaeus  de  Drahonicz,  vid. 
Drahonicz. 

Bartholomaeus  de  Luca  =  Ptole- 
maeus  de  Fiadonibus. 

Bartholomaeus  de  Neocastro,  iuris- 
cons.  Messanensis,  olim  pro  Jacobo 
Aragoniae  et  Siciliae  rege  ap.  Ho- 
norium  IV  pap.  orator  (fl.  1293): 
Historia  Sicula  a  morte  Friderici 
n  imperatoris  et  Siciliae  regis,  hoc 
est  ab  a.  1250—1294  deducta. 

Handschr.:  Palermo,  bibl.  reg.,  vid. 
Pertz'  Arch.  V.  196. 

Ausg.:  'primum  ap.  Muratori,  rer.  Ital. 
scr.  Xm.  p.  1013-1196.  —  *  ed.  Gregorius, 
bibl.  script.  I.,  buchstiiblicher  Abdruch  der 
vorhergehenden  Ausg.  —  *  zu^avimen  mit 
J.  M.  Amati  de  templo  Panormitano  libri 
Xin.  Panormi  1728.  fol.  —  ♦ap.  Del  Re, 
cronisti  e  scrittori  II.  p.  409-600,  mit  gegen- 
iiberstehender  ifalienischer   Uebersetzung. 

Bartholomaeus  de'Sacchi  =Platina 
{unter  diesem  Namen  beJcannter.) 


158 


BARTHOLOMAEUS  —  BATAILLE 


Bartholomaeus  de  Tolomaeis,  vid. 
Vita  b.  Luchesii. 

Bartholomaeus  della  Pugliola,  ord. 
min. :  Historia  raiscella  Bononiensis 
ab  anno  1104—1394.  —  Accedit 
continuatio  ab  aliis  synchronis 
usque  ad  1471. 

Italienisch  geschriebeii. 
Ausg.:  omiiia  primum  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  XVIII.  p.  241-560;  561-792. 

Bartholomaeus  Ferrariensis ,  ord. 
praed.  (f  cca.  ]3'.)0):  Polyhistoria 
annorum  1288 — 1367  (Libro  del 
polistore.) 

Ist  italienisch  geschrieben. 
Ausg.  ■■  ap.  Muratori,  .scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  699-848. 

Bartholomaeus  IVIortarius  ord. 
praed.,  vid.  Vita  b.  Jacobi  de  Mev. 
(vita  alia.) 

Bartholomaeus  Norwicensis  (cca. 
1292)  =  Bartholomaeus  de  Cotton. 

Bartholomaeus  Platinensis  (       = 

Bartholomaeus  Sacchi       ^  Platina. 

Bartholomaeus  scriba,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Bartholomaeus  Senarega,  vid.  Sena- 
rega. 

Bartholomaeus  Senensis,  vid.  Vita 
s.  Catharinae  Sen.  (analecta.) 

Bartholomaeus  Tridentinus  (saec. 
XIII),  vid. 

Vita  s.  Dominici  fund.  {vita  alia.) 
„     „  Remedii  conf. 

Bartholomaeus    v.     St.    Aegidius: 

Chronik  von  Prag  im  Reformations- 
zeitalter.  Chronica  de  seditione  et 
tumultu  Pragensi  1524—1531. 

Ausg.:  im  latein.  Texte  zum  ersten  Male 
auf  Kosten  und  unter  Mitwirkung  der  k. 
bohm.  Gesellsch.  der  Wissensch.  hrsg.  uud 
m.  histor.  Einl.  begleitet  von  C.  Hofler. 
Prag  1859.  gr.  8».  2  Thk. 

Bartolfus  Peregrinus  de  Nacgeio 
Germanus:  De  gestis  Francorum 
qui  Hierusalem  a,  1095  expugna- 
verunt,  usque  ad  a.  11 10. 

AuBzug  aus  Fulcherius. 

Auag.:  unt.  d.  Tit.:  Anonymi  gesta 
Francorum  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p. 
561-59.3  okne  Namen  des  Verf.  —  Barthii 
notae  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  III.  p.  500- 
519.  Vgl.  eiusd.  adversar.  lib.  CLXVU. 
cap.  7. 


Bartossius,  Bartossek,  vid.  Dra- 
honicz. 

BaCikeia  Aiovxoq  avioxQaTOQOq, 
^AXf'§dvSQOV  viov  Baatlsiov,  Ktav- 
avavTivov  ihov  yiiovroq,  ^aaiXtia 
'^Po)fidvoVj  avioxQavoQia  KtovCrav- 
tivov  xal  ^aCiXtia  '^Pta^dvov  viov 
Koivdvavvivov  xov  JToQ(fVQoy€vvi]TOV. 

Fortsetzung  des  C  on.stan  ti  nus  1'orphyrog:. 
von  einem  Ungenainiten. 

Ausg.:  gr.  et  lat.  ed.  Combefis.  inter 
Hist.  Byzant.  Scriptores  post  Theophanem 
p.  217.  233.  235.  246.  271.  293.  {Vgl.  By- 
zantinae  histor.  scriptor.  No.  7.) 

Basilius  Magnus,  archiepiscopus 
Caesareae  Cappadoc,  vid. 

Elogium  s.  lulittae  niart. 
Vita  s.  (iordij. 

Basin     )  Thom,,  archiepisc.  Cae- 
Basinus  (  sariensis   (f   1491) :    Hi- 

stoire  de  Charles  VII  et  de  Louis 

XI  (1461—1483). 

Wurde  bislier  d.  Amelgardus  presb.  Leo- 
diens.  zugeschrieben  u.  entweder  Opifs  de  ge- 
stis  I.,udovici  XI  Franc.  regis  od.  Historia 
Gallica  sive  Historia  de  Lud.  XI  Galliae  rege  et 
Carolo  Burgundiae  duce  benanut. 

Ausg.:  ren^ue  k  son  veritable  auteur  et 
publiee  p.  la  prem.  fois  avec  les  autres 
oeUvr.  hist.  du  meme  (5criv.  par  J.  Quicherat. 
Paris  1854-59.  4  vols.  gr.  8».  (36  fr.) 

Ausziige  witer  Amelgards  Namen  ap. 
Martene  et  Durand,  coUect.  ampl.  IV.  p. 
741.  —  Andere  mit  Notizen  iiber  d.  Verf. 
ap.  du  Theil,  notices  et  extraits  des  ma- 
nuscripts  de  la  biblioth.  du  roi  etc.  Paris 
1787.  4».  I.  p.  403-439. 

Excerptum,  unter  Ba.sins  Namen,  res 
gestae  in  HoUandia  dioecesi  Ultraiectina 
a.  1481-83  ed.  Matthaeus,  analect.  II.  p. 
141  (ed.  nov.  I.  p.  501-586).  —  Bruchstucke 
ap.  Jac.  Meyer,  annales  lib.  17. 

Uebers.:  cZeuiscA  Hildburghausen  1793.  S". 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  245. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschiod- 
schrijvers  p.  86. 

Bassianus  Dardado,  vid.  Vita  b. 
Jacobi  de  Oldo. 

Baszkon,  Godzislaw:  Chronicon 
Poloniae  ab  a,  1253 — 1271. 

Fortsetzung  des  IJoguphalus. 
Ausg.:  'ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
H.  p.  18-78.  —  *  zusammen  mit  Boguphalus 
ed.  Jablonowski  et  Zaluski.  Varsoviae  1752. 
40  —  *wiederholt  ap.  Mizler,  hist.  Polon. 
script.  collect.  lU. 

Krl.-Schr.i  Wiszniewski,    M.,  historya  literar. 
polskltjj  11.  p.  lao-i.w, 

Bataille  de  Pontvallain  et  prise 
de  Vaas. 


BAUDEMUNDUS  —  BEDA 


159 


Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Description  extraite 
du  roman  de  messire  Bertran  de  Glaieqiiin, 
chronique  du  XIV.  siecle.  Paris  1831.  8". 

Baudemundus  monach. Elnonensis, 
vid.  Vita  s.  Amandi  Trai. 

Baudoin  d'Avesnes  =  Balduinus 
de  Avennis. 

Baudonivia  monialis  (flor.  580), 
vtd.  Vita  s.  Radegundis  (lib.  II.) 

Bawari  cuiusdam  continuatio  an- 
nalium  Fuldensium  ann.  882 — 901, 
vid.  Annales  Fuldensss. 

Bayard,  vid.  Memoires  de  Bayard. 

Bebelius,  Henr.  (11516):  Ecloga 
triumphalis  de  victoria  caesaris 
Maximiliani  contra  Bohemos. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  n.  p.  507. 

Oratio    ad    Maximilianum 

imp.  de  eius  ac  Germaniae  laudib. 

Au^g.:  *■  ap.  Schard,  collect.  I.  p.  221.  — 
*ap.  Goldast,  politica  imperialia.  Francf. 
1614. 

Becanus,  Joh.  =  Beka. 

Beccadelli,  Anton.,  Panormitanus 
(f  1471),  tst  bekannter  unter  dem 
Namen  Panormita  {s.  d.) 

Becker,  Pet,  Biirgerm.  in  Zerbst 
(tl457):  Zerbster  Chronik.  1259— 
1445. 

In  niederdeutscher  Sprache  gesehrieben. 
Ausg.:  zuerst 6ei Fr. Kindscher,  Urkunden- 
samml.  z.  Gesch.  von  Anhalt.  Dessau  1858. 
4°.  (Enth.  auch  eine  Lebensbeschreib.  B^s.) 
1  Thlr.  24  Sgr. 

Erl.-Schr.:  Dunkel,  Nachrichten  von  verstor- 
benen  Gelehrten.  I  p.  589  ft'. 

Slntenis,  Pet.  Beckers  Naehrichten  iiber  d. 
Mark  Brandenburg  unt.  Friedr.  v.  ZoUeru, 
besond.  iib.  d.  Fehde  mit  den  v.  Quitzow 
u.  V.  Rochow  im  Jahre  1413  —  viitgetheilt  in 
Thiiring.  antlq.  Mittheilungen  II.  3.  p.  357. 

Sintenis,  Pet.  Beckers  Bericht  iib.  d.  Fehde 
der  Stadte  Magdeburg,  Halle  u.  Braunschweig 
u.  d.  Ilerren  v.  Veltheim  mit  d.  Grafen  Bernh. 
V.  Bernburg  im  .1.  1426  —  mitgeth.  ibkl.  No. 
II.  1.  1836.  p.  62. 

Sintenis,  d.  Fehde  der  Stadt  Alagdeburg 
mit  Erzbisch.  "Giinther  v.  8chvvarzburg  in  d. 
Jahre  1432-1435;  aus  P.  Beckers  Chronik  — 
ibid.  No.  IV.  3.  1839.  p.  91. 

Beckington ,  Bp.  Tho. :  A  journal 
during  his  embassy  in  1442  to  ne- 
gotiate  a  marriage  between  Henry 
VI  and  a  daughter  of  Count  Ar- 
luagnac. 

Ausg.:  with  uotes  ....  by  N.  Harris 
Nicolas.  London  1828.  Eoy.-8o. 


Beda  Venerabilis  (f  26.  Mai  735): 
Chronicon  seu  Liber  de  temporibus 
seu  De  sex  mundi  aetatibus  ab  O. 
C.  —726. 

An  sich  wenig  bedeutendes  Werk.  Die  Grund- 
lage  der  meisten  Universalchronlken  des  Mittelal- 
ters.  ,Beda  chronicon  libro  „De  ratione  temporum" 
subiecit.'  Petrie. 

Handschr.:  St.  Gallen,  No.  250.  397.  — 
Rom,  bibl.  Christin.  No.  755.  fol.  71-86.— 
Florenz,  bibl.  Riccardi  No.  410.  fol.  15. 
sec.  —  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  fol.  4860; 
sec.  Xn.  4885 ;  -  sec.  X.  5239.  13 ;  —  sec. 
IX.  7296 ;  —  sec.  Xn.  7361 ;  —  sec.  Vin. 
7530.  29;  —  sec.  XI.  S.  283;  —  sec.  XI. 
S.  V.  457;  —  St.  Germ.  No.  434;  —  St. 
Vict.  sec.  XI.  No.  457;  —  Supp.  lat.  sec. 
XI.  No.  553.  —  Oxford,  Magdal.  College 
2324.  183.  —  Middlehill,  sec.  XI.  820. 
1895.  —  Leyden,  Un.-Bibl.  Cod.  Scalig. 
No.  38.  —  Dijon,  Un.-Bibl.  sec.  XII.  No. 
269.  8».  fol.  170.  —  Chartres,  Stadtbibl. 
sec.  X.  No.  26.   (cap.  66);    sec.  X.  No.  55. 

—  Valenciennes,  mbr.  sec.  XI.  T.  4. 
16;  4".  —  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr.  sec. 
XI.  No.  9837.  —  sec.  XII.  No.  9933. 

Ausg.:  ^in  dessen  opp.  Basil.  1563.  fol.  11. 

—  ^Colon.  1688.  IL  p.  103.  -  Hesonders 
abgedrucht  mit  P.  Victoris  de  regionibus 
urbis  Romae  libellus  aureus.  Venet.  1505. 
40,  _  *Paris.  1507.  4«.  —  »m  Opuscula 
aliquot  de  temporum  ratione.  Colon.  1537. 
fol.  —  •  ap.  Joh.  Smith,  Bedae  opera  hist. 
coUecta.  Cantabrig.  1722.  fol.  p.  1-34.  — 
'  in  Monum.  hist.  Britan.  1848.  I.  p.  83-102 
(nur  sexta  aetas  i.  e.  a.  1-726.) 

Nicht  zu  verwechseln  viit  dem  Auszug 
ap.  Roncalli,  vet.  lat.  script.  chron.  II.  p. 
463  u.  einem  andem  als: 

ChroniconBedanum  brevea  mundi 
exordio  ad  a  Chr.  810,  ex  vetust.  cod.  ms. 
,Bedae  de  ratione  temporum'  monast.  S. 
Dionysii  abgedruckten  '  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  III.  p.  125.  —  »ap.  Schelestrate, 
antiquit.  eccles.  I.  p.  609.  —  *  in  Bedae 
opp.  Colon.  1537.  fol.  —  *ap.  Eccard,  com- 
ment.  de  reb.  Franciae  oriental.  Append.  I. 
p.  825-829. 

Erl.iSchr.  :Tt.03leT,  chronica medii aevi  p.  114-117. 

De  ratione  temporum. 

Geschrieben  725.  ,Chromcon  Bedae  est  libri  do 
ratione  temporum  pars  historica.'  Smith. 

Handschr.:  Mailand,  bibl.  Ambros.  von 
863-1053;  ein  2.  Exempl.  von  532-835.  — 
Monza,  Collegiatarch.  »/10  saec. —  Bern, 
off.  Bibl.  No.  285.  —  St.  Gallen  No.  250. 
sec.  IX.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIII.  No. 
1829;  —  sec.  XI.  No.  2340.  2;  —  sec.  IX. 
2341;  —  mbr.  fol.  4860;  —  sec  IX.  7296; 
sec.  X.  7297 ;  —  Sorbon.  sec.  XI.  No.  283. 
—  sec.  X.  No.  1827,  —  Oxford,  Un.-Bibl. 
2372.  Bodl.  594.  —  Bodl.  suppl.  mbr.  4«. 
677.    —   Magdalen  College  2324.   183.  — 


160 


BEDA 


Middlehill  768.  1869.  —  sec.  XI.  2651.  — 
Miiucheu,    k.  Hofb.   cod.   lat.   mbr.   sec. 

IX.  No.  246.  —  Leydeu,  Uu.-Bibl.  Cod. 
Scalig.  No.  38.  —  Genf,  Un.-Bibl.  sec.  IX. 
lat.  50.  —  Dijon,  Un.-Bibl.  sec.  XII.  No. 
269.  8».  fol.  102.  —  Kouen,  mbr.  sec. 
XIII.  hist.  123/92.  5.  —  Evreux,  Stadtb. 
No.  60.  4.  —  Chartres,  Stadtb.  sec.  X. 
No.  26  et  No.  55.  —  Valenciennes,  mbr. 
sec.  X.  4».  B.  5.  66.  —  sec.  XI.  T.  4.  16.  — 
Strasburg,  alte  Un.-Bibl.  C.  IV.  15. 

Ausg.i   in  Bedae  oper.  Colon.  1612. 

Historia  ecclesiastica  geutis 

Anglorura  Libri  V. 

lioichbaltig,  aVjer  oft  unzuvorla.ssig;  wegen  Man- 
gels  an  bewShrten  Quellen.  Ein/iges  Werk  iiber  d. 
Slteste  Gcsch.  Englands  bis  zuni  Jalire  731. 

Handschr. :  B  r  e  s  1  a  u ,  bibl.  Rhediger. 
Rep.  I.  No.  94.  membr.  anni  1449.  fol.  — 
Dresden,  k.  Arch.  membr.  fol.  2  Exempl. 
—  Cassel,  kurf.  Bibl.  [lib.  V.  VI.]  theol. 
4».  No.  2.  —  Admont,  Stiftsbibl.  membr. 
sec.  XII.  fol. ;  —  membr.  sec.  XIII.  4".  — 
Heiligenkreuz,  Stiftsb.  membr.  sec.  XH. 
No.  145.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  IX.— XIV. 
No.  5226-5236;  —  sec.  XV.  5237.  1.  — 
St.  Germ.  mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  593.  — 
Bibl.  des  Arsenals.  sec.  XIV.  hist.  lat.  No. 
7.  —  sec.  XII.  No.  19.  20.  —  Oxford, 
Un.-Bibl.Bodl.  1702.  2016.  2086.  2619.  3537. 
3892.  4106.  6462  (jehlt  lib.  I.,  1-18,)  — 
Balliol  Colleg.  181.  H.  16 ;  —  Merton  Colleg. 
562.  95.  —  S.  Johns  Colleg.  1851.  19.  — 
Magdaleu  College  2246.  105.  —  Middle- 
hill  256.  1089;  —  773.  1873;—  sec,  XIV. 
2701.   —    Wiirzburg,    k.  Bibh   mbr.    sec. 

X.  Th.  fol.  118.  —  Munchen,  k.  Hofb. 
Cod.  Tegerns.  15.  198.  —  Utrecht,  Un.- 
Bibl.  245.  u.  —  Leyden,  Un.-Bibl.  (^od. 
Voss.  lat.  4».  sec.  XV.  No  57.  —  Wolfen- 
biittel,  chart.  fol.  Hchnst.  93.  —  mbr.  sec. 
IX.  fol.  Weissemb.  34.  —  Kouen,  sec. 
XIIL  mcmbr.  hist.  123/92.  3.  -  Kheims, 
mbr.  fol.  0.873.  871.  — Boulogne,  Stadt- 
bibl.  mbr.  sec.  XI.  fol.  —  Douai,  mbr. 
sec.  Xn.  4».  No.  864.  —  Strasburg,  Un.- 
Bibl.,  Johanmt.-Bibl.  chart.  fol.  B.  60;  — 
B.  77.  —  Namur,  Stadtbibl.  mbr.  sec.  X. 
fol.  11.  —  Briissel,  burg.  Bibl.  chart.  a. 
1489.  fol.  No.  8245.  —  Bamberg,  k.  Bibl. 
sec.  XI.  vgl.  Pertz'  Arch.  VI.  .50.  —  Mai- 
land,  bibl.  Ambros.  scc.  X.  —  St.  Gallen, 
.sec.  IX.  X.  No.  247.  —  Montecasino  No. 
177.  181.  sec.  XIL 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  {Ealingae  1471.)  fol.  — 

*  Argentorati,  Eggesteyn  (um  1473.)  fol.  — 

*  Eslingae,  Conrad  Fyner  1475.  fol.  —  * «. 
tit.,  in  fine:  Finiunt  libri  hist.  ecclesiastice 
gentis  anglorum.  s.  1.  et  a.  (Argentorati 
1483?)  fol.  —  «Spirae  1490.  fol.  —  «Ar- 
gentor.  1500.  fol.  —  '  un<.  d.  Tit.:  eccle- 
«iast.  histor.  d.  Eusebii  et  eccles. 
hist.  gent.  Anglor.  Bede  etc.  Hagenaw. 
1506.  4».  —  «Argentorati  1606.  fol.  —  *die 


Ausg.  von  1.500  wiederholt  Paris.  1514.  fol. 
"»Coloniae  1537.  4».  —  "  Antwerp.  1550. 
fol.   Schiln  u.  selten.  —    '*Paris.  1554.   fol. 

—  '«Basileae  1663.  fol.  —  '*Lovanii  1666. 
12110.  —  'sjjj  Historia  christiana  veterum 
Patrum  ed.  L.  de  la  Barre.  Paris.  1.583.  fol. — 
'•Rer.  Britann.  script.  Heidelberg.  (Lovanii) 
ap.  Commelin  1.587.  fol.  p.  147-280.  — 
' '  Heidelberg.  1587.  12nio.  _  i » Colouiae  1601 . 
12mo '»Coloniae  1612.  fol.  (m  op.  omn.). 

—  '"  anglo  -  Saxonice  et  latine  ed.  Wheloc. 
Cantabrigiae  1643.  fol.  Gute  Auag.  —  *^wie- 
derholt  Cantabrigiae  1664.  fol. —  *'m.  d.  7Ht.: 
Bedae  presbyt.  et  Fredegarii  scho- 
lastica  concordia  ....  ed.  Pr.  Chifflet. 
Paris.  1681.  fol.  —  »  Coloniae  1688.  fol. 
(m  op.  omn. ,  Wiederholung  der  Ausg.  von 
1612.)  —  "cura  et  stud.  Joh.  Smith.  Can- 
tabrig.  1722.  fol.  Besie  Ausg.  —  "  ed.  J. 
Stevenson.  Loudini,  engl.  histor.  societj 
1838.  8".  —  *•  c.  opusculis  quibusd.  et 
epi.stola  Bonifacii  ad  Cudbertum  archiepisc. 
Oxoniae,  University  press  (Parkerj  1846.  8». 
2'/,  Thlr.    —    »'ed.   J.   A.    Giles.    Londini 

1847.  8*.  —    2»  in  Monum.   histor.  Britann. 

1848.  I.  p.  103-289.  —  Ausziige  ap.  Leland, 
collectanea  IH.  p.  118-157. 

Uehers. :  KingAIfred's  Anglo -  Saxon 
version  of  the  eccles.  history,  gedrucht  in 
den  Ausgaben  des  Originals  von  Wheloc 
(1643)  u.  Smith  (1722;  s.  ob.) 

The  history  of  the  church  of  Englande 
. . .  tranlated  . . .  by  Thom.  .Stapleton. 
'Antverp.  1565.  4".  —  *wiederholt  St. 
Omer  1622.  8«. 

Eccl'esiast.  history  of  the  English 
nation  . . .  (transl.  by  John  Stevens.) 
London  1723.  8». 

The  history  of  the  primitive  church  of 
England  ....  translat.  by  Will.  Hurst. 
London  1814.  8». 

The  eccles.  history  of  the  English 
nation  ....  translat.  by  J.  A.  Giles. 
'London  1840.  8».  —  'wiederholt  Lon- 
don,  James  Bohn  1844.  kl.  8«.  (Vor- 
titel:  Scriptores  monastici  or  Monkish 
historians  of  Great  Britain.  Tom.  1.) 
12  sh.  —  ^  wiederholt  zusammen  mit 
Anglo-Saxon  chronicle.  London,  Bohn's 
antiquarian  library  1848.  kl.  8".  Tom. 
I.  6  sh. 

Vgl.  Chronicon  Edinburgens. 

Martyrologium ,   vid.  Mar- 

tyrologium  Bedae. 

. Opera  omnia. 

Ausg.:  '  Paris.  1621.  3  vol.  fol.  —  *ibid. 
1644.  3vol.  fol.  —  »tir(Z.  1554.  —  » Basil. 
1563.  8  part.  in  4  vol.  fol.  —  *  Coloniae 
1612.  8  part.  in  4  vol.  fol.  —  •  ibid.  1688. 
8  i)art.  in  4  vol.    fol.  —    '  Cantabrig.  1722. 

—  •  ibid.  1772.  —  » ed.  J.  A.  Giles.  Lon- 
dini  1843.  44.  12  vol.  8".  Text  m.  englischer 
Ueberaetzung  der  hiatorisch.  Schriften  (enth. 


BEGENCKNUS  —  BEKA 


161 


in  Bd.  1-4.).  —  Opera  historica  minora  ed. 
Stevenson.  London,  engl.  historical  society. 
1841.  2  vol.  8"-  —  (Bedes  historical  works. 
London ,  Jam.  Bohn  1845.  2  vol.  kl.  8». 
[Vortitel:  Monkish  historians.  Tom.  5.]).  — 
Anecdota  Bedae  ...  ed.  J.  A.  Giles. 
Londini,  Caxton  society.    gr.  8**. 

Bedas  Leben  Jtndet  slch  in  der  Uebers. 
der  Histor.  ecclesiastica  von  Stevens  (1723) 
und  Giles  (1840),  und  Wilcocks  Uebers.  der 
Vitae  quinque  abbatum. 

Erl.-Schr.:  Babr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur, 
Supplem.  I.  Abtheilung  p.  112.  148.  II.  Abth. 
p.  475-4S7. 
■   Ebeling,  Englands  Geschichtschreiber  p.  3. 
Fabricius,   bibl.  med.   et   inf.  laiinitat.  Lib. 

II.  p.  i^di-h^Z. 
Gehle,  H.,  de  Bedae    Ven.  presb.  Anglo-Sax. 
vita  et  scriptis.  Lugd.  Bat.  1S38.  8».    1  Thlr. 
Schmid,   R.,    Gesetze    der    Angelsachsen   I. 

p.  XLVIII  LL 
Wattenbach,  Deutschlands   Geschichtsquel- 

len  p.  81.  • 
Wright,  biographia  Britannica  literaria.  Lond. 
1843.  I.  p.  263-288. 
NB.  Fdlschlich  wwrden  cZm  Bed  a  Venerabi  lis 
fruher  beigelegt : 

Vita  s.  Arnulfi  ep.  Mett. 
„     ,,    Attalae  abb.  Bob. 
„     „    Bertulfi  Bob.  abb. 
„     „    Burgundofarae  abb. 
„     „    Columbani  abb. 
„     ,,    Eusta.<ii  abb.  Luxov. 
Passio  s.  Justini  novennis. 
Vita  s.  Patricii  Hib.  auct.  M.  Probo. 
Ausgw ogen  sind  aus  seiner  historia  ecclesi- 
ast  ica: 

Vita  3.  Adamnani. 
„    Adriani  abb. 
ss.  Albani  et  Amphibali. 
8.  Benedicti  Bisc. 
„    Boi.>iili. 
„    Ceaddae. 
„    Ceddae. 
„    Cedmoni. 
,,   Cuthberti.' 
,,    Easterwini. 
„    Egberti. 
„    Ethalberti. 
„    Ethildritae  virg. 
ss.  Ewaldorum. 
s.  Felicis  conf. 
,,    Melliti  episc. 
„    Oswini  reg.  North. 
„    Paulini  arch. 
„    .Scholasticae  (vita  alia.) 
„    Theodori  arch.  Cant. 
De    s.    Theoritgida. 
Vita  s.  Vedasti. 

,    Wilfridi  {epitaph.) 
Vitae  quinque  abbat.  Wiremutheng. 

Begencknus  kays.  Maiestat  etc. 
Hiernach  volget  die  begenknus 
kaiserl.  mayestat  So  zu  Wien  be- 
schehen  ist  Anno  dora.  1493.  An 
dem  7.  tag  decembris  mit  vigili 
und  am  nechsten  tag  darnach  Als 
an  de  tag  des  heiligen  bischoff 
nicolai  mit  selmessen  und  opfer 
Auch  wie  die  maiestat  des  Ro- 
mische  kunigs  ge  Kierchen  gerich- 
ten  in  der  Kierche  gestanden  und 
zu   opfer  gagen  ist.    Wie   des  Ro- 


mische  reichs.  Auch  der  R.  M.  Erb- 
lande  baner  helm  und  schilt  ge- 
trage  seind  worden:  und  durch 
welchen  adel  Darzu  wie  vil  Kur- 
fursten  und  Fursten  botschaft  und 
auch  prelaten  darpei  gewesen  seind 
und  deruach  geschribe  druck  ist 
visitiert  und  verhort  durch  der  K. 
M.  reth  und  gerecht  und  wo  anders 
erfunden  wirt  in  geschrifft  oder 
druck  ist  ungerecht. 

Ausg.:  (am  Ende:)  getruckt  zu  Wien 
durch  Johanem  Winterburg.  o.  0.  u-  J- 
(Wien  1493.)  4«.  8  Bl. 

Erl.-Schr.:  Denis,  Wiens  Buchdruckergesch. 
No.  303  {gibt  den  Inhalt.) 

Behaim,  Mich.,  deutscher  Meister- 
sanger  (geb.  1421  zu  Sulzbach,  f 
nach  1474):  Von  den  Wienern. 

Enthalt  die  Gesch.  des  Aufruhrs  der  Wiener 
gegen  Friedrich  III.  1462-1465. 

Handschr.:  Gotha;  —  Heidelberg;  — 
Strasburg,  Un.-Bibl.,  Johannit.-Bibl.  sec. 
XV.  4«.  B.  129. 

Ausg. :  ^  herau^gegeben  z.  erstenmal  von 
Th.  v.  Karajan.  Wien  1843.  8».  4»/»  Thlr. 
*  zum  Theil  in  Hormayr's  ,  Taschenbuch. 
1825.  p.  208-246. 

Erl.-Schr.:  Wiener  Jahrbiicher  der  Literatur. 
1853.  p.  222-244. 

:  Vita  et  resgestaeFriderici 

electoris  Palatini  Rhenani. 

Rheimchronik  der  Thaten  des  Kurfiirsten  Frie- 
drich  I  von  der  Pfalz. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic. 

Ausg.:  Frobm  in  L.  J.  Kremer's  Gesch. 
des  Churfiirst.  Friedr.  I  v.  d.  Pfalz.  Mann- 
heim  1769.  2  Bde.  4». 

:    Zehn   Gedichte   zur  Ge- 

schichte  Oesterreichs  und  Ungerns. 

Ink.:  1.  Geschlechtsfolge  des  Hauses  Habsburg 
V.  Kud.  I  -  Friedr.  IV.  —  2.  Gedicht  zum  Lobe  d. 
Wiener  Universitat.  —  3.  Kampf  siwisch.  Friedr.  IV 
und  Herzog  Albrecht  VI.  —  4.  Ein  Ged.  zu  Ehren 
der  im  Aufstande  Wiens  1462  treu  Gebliebenen.  — 
5.  Wladislaw's  von  Polen  Zug  gegen  .Murad  II 
1443.  44  u.  Schlacht  bei  Varna.  —  6.  Entsatz  des 
Schlosse.s  Losontz  durch  J.  Giskra  7.  Sept.  1451.  — 
7.  liOb  des  Grafen  Sigmund  v.  Szentyorgy.  —  8. 
Lob  der  Bohmen  u.  Tadel  der  Ungarn  als  War- 
nung  f.  Konig  Ladislaus.  —  9.  Zug  des  Kouigs  La- 
dislaus  gogen  d.  Tiirken  14.56  und  Ermordung  des 
Grafen  Ulrich  von  Cilly.  —  10.  Klage  iiber  die  Ge- 
fahr  der  Tiirkenkriege. 

Au^g. :  m.  Erlaut.  von  Th.  G.  v.  Karajau 
in  Quellen  und  Forschungen  f.  vaterl.  Ge- 
schichte.  1849.  p.  1-65. 

Beka,  Joh.  de,  canonic.  Ultraiecti- 
nus  (cca.  1350):  Chroiiicon  de  epi- 
scopis  Ultraiectinis.    690  — 1346. 

Die  Fortsetzung  eines  anonymus  reii-ht  b.  1393. 

Handschr.:     Breslau,    bibl.    Rhediger. 

Rep.  I.   No.  36.   mbr.   fol.    —   Rep.  I.  No. 

11 


ir»2 


BELAE  —  BENEDICTTTS 


115.  fol.  mbr.  et  chart.  —  Brussel,  kgl. 
Bibl.  chart.  sec.  XV.  4».  No.  3600.  5754. 
6405-07.  9955.  1016G.  —  Leydeu,  Univ.- 
Bibl.  Cod.  Voss.  lat.  fol.  sec."  XV.  No.  109. 

—  Middlehill.  3243.  3244.  3245.  3320.  — 
Trier,  Stadtbibl.  chart.  sec.  XIV.  fol.  1288 
(CXXXVII.)  —  Utrecht,  Un.-Bibl.  237.  — 
Wolfeubiittel,  mbr.  fol.  Helmst.  484.  — 
Vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  701.  704. 

Ausq. :  '  ed.  Furmerius.  Franeckerae  1611. 
4».  —  ^^wlederholt  il/ld.  1612.  4».  —  »c.  noti.s 
A.  Buchelii  (,optimi  auctoris  pessimus  scho- 
liastes'.  Schiiz.)  Ultraiecti  1643.  fol.  zusam- 
men  viit  Wilh.  Heda.  Bei  dies.  Ausg.  findet 
slch  auch  appendix  ad  hoc  chronic.  von 
Suffridus  Petrus  (f  1597)   p.  136.  1.S9.  141. 

—  *  Bruchstiicke  uber  die  Jahre  1247-1256 
ap.  Bohmer,  fontes  H.  p.  432-449. 

Uebers.:  ilandschr.,  hollond.:  Briissel. 

—  Middlehill,  chart.  sec.  XV.  fol.  No. 
2524.  —  chart.  anni  1478.  fol.  No.  1129. 
Vgl.  iib.  alle  Pertz'  Arch.  VII.  702. 

VoU  voii  Naivitat  u.  Anscliaulichkeii  der  Dar- 
stellung.  .Stark  benutzt  ist  .lohannes  de  Leydis. 
Mit  eigener  ausfiilirlicher  Fortsetzuns  bis  1426. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Ab  anonymo  ante 
reformationem  Belgice  versum,  qui  et  passim 
non  pauca  addit  et  ubi  Beka  desiit,  res 
gestas  porro  est  persecutus  usque  ad  comit. 
Holland.  Philipp.  Burgund.  (1426).  Cum 
notis  et  observatt.  ed.  A.  Matthaei,  vet.  anal. 
Tom.  V.  (ed.  nov.  IH.  p.  1-407.) 

Erl.-Schr.  .lanning.  m  AA.   S8.  Boll.  Jun.  VII. 

2.  p   175.  176.  c/.  Juli.  IV.  p.  i.o6.  No.  16. 
Loher,    Frz. ,  Jakobaa  von  Bavern  und  ihre 

Zeit.  Nordlingen  lS6ii.    8o.  I."p.  413. 
Schiiz,    coramentar.     criticus   de    scriptis   et 

scriptor.  histor.  p.  9S. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 

Bchrijvers  I.  p.  51-55. 

Belae  regis  Anonymus,  vid.  Ano- 
nymi  Belae  regis  etc. 

Belligraphia  cum  appologetico  inter 
IUustrissimum  Sigismundum  Austrie 
archiduce.  Kt  raagnificum  JSenatum 
venetorum  feliciter  incipit  et  publi- 
cata  extat  et  approbata. 

Ausg. :  (avi  Knde:)  dixi  Anno  salutis  1488 
ultima  Septembris,  impressum  Auguste  per 
Anthonium  Sorg.  4".  8  Bl. 

Bellonius,  Ant.:  Vitae  patriarcha- 

rum  Aquileiensium  usque  ad  a.  IW6(). 

Ausg.:   ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 

p.  25-78. 

Vyl.  Vitae  eplscopor.   et   palriarch. 
Aiiuil. 

Beilum  Britannicum  inter  Rainal- 
dum  Caroli  Magni  duccm  et  Lam- 
bertum  comitem,  et  de  direptione 
urbis  Nanneticae  per  Normanuos  = 
Fragmentum  ex  chronico  tS.  JSergii 
Andegavensis. 


Bellum  Mediolanensium  in  Comen- 

ses  =  Auonyinus  Novocomensis. 

Bembus  (Bembo),  Petr.,  cardinalis, 
patricius  Venetus  (f  1547) :  Historiae 
Venetae  libri  12,  ab  a.  1486—1513. 

Complectitur  historia  principatus  Augustini  Bar- 
badici  et  Leonardi  Lauredani. 

Ausg.:  'Venetiis,  ap.  Aldi  filios  1561. 
foi.  —  *  Lutetiae,  ex  offic.  Mich.  Vascosani 

1551.  4*.  —  ^in  Istorici  delle  cose  Veneziane 
H.  p.  1-471. 

Uebers. :  '  Della  historia  Vinitiana  volgar- 
mente  scritta  libri  12.  In  Vinegia,  G.  Scotto 

1552.  4".  —  *  In  Vinetia,  per  Giord.  Ziletti 
1570.  4".  Beiden  Ausgaben  geht  elne  Vita 
Bembi  auct.  anonymo  vorauf.  —  *  secondo 
roriginale  pubbHcati  da  Jac.  Morelli.  Vi- 
negia,  Zatta  1790.  2  vol.  4». 

J!}rl.-i>clir. :    Johannes    Casa,    Petri    cardinalis 

Bembi   vita  c.  notis   A.   Zcni,   —   in   Utorici 

delle  cose   Ven.  II.  p.  I  XXI.X.    Mit  fortrait. 

L  odovico  Beccatelli,  vita  di  Pletro  Berabo 

cardinale,  ibid.  p.  XXXIILI. 

:    Liber    de   Guid.    Ubaldo 


Feretrio  deque  Elisabetha  Gonzaga 
Urbini  ducibus. 

Au.9g. :  '  Veuetiis,  per  Anton.  eiusq.  fratres 
Sabios  1530.  4».  —  »  Romae  1546  {Brunet, 
5.  6dit„  hat  1548).   4». 

Benedetti,  Alexander = Alexander 
Benedictus. 

Benedictus    abbas    Petroburgensis 

(t  1193,  al.  1200):  De  vita  et  gestis 
Henrici  II  et  Ricardi  I  Angliae 
regum. 

Wahr  und  grlindlich,  gute  Darstellung. 
Ausg.:  ed.  Th.-Hearne.  Oxonii  1735.  2vol. 
8".  Sehr  selten.  —  Bruchstiicke  hieraus  ap. 
Bouquet,    rec.  XIIL   p.  142-183;    XVII.  p. 
437-546. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.   med.   et  infim.  la- 
tinitatis.  Lib.  II.  p.  .W. 
Wright,  Benedict  of  Pcterborough  in  hia  Bio- 
graphia  Britannica  liter.  II.  p.  358-360. 

Vgl.  \ita  s.  Thomae  archiep.  Cantuar. 

Benedictus,  Alexander,  vid.  Alex- 
ander  Benedictus. 

Benedictus  Chelidonius:  Voluptatis 
cum  Virtute  disceptatio:  Carolo 
Burgundiae  duce  iilustr.  diviq^ue 
Caesaris  Maxaemiliani  nepote  litis 
direraptore  aequissimo.  Viennae 
Pannoniae  corara  Maria  Hungaro- 
rum  regina  designata  dominoque 
Matthetj  S.  angeli  diac.  cardinali 
rev.  recitata. 

Ausg.:  Viennae,  Joa.  Singrenius  1515.  4". 
Vgl.  D  eni  s ,  Buchdnickergeschichte  Wiens. 
No,  150. 


BENEDICTUS  —  BENJAMIN 


163 


Benedictus  de  Accoltis,   vid. 
coltus. 


Ac- 


Benedictus   diaconus: 

843-847. 


Capitularia 


Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  Ilb.  p.  17- 
158.  —  Versus  de  legibus  institutis  a 
Pipino,  Carolo  M.  et  aliis  Francorum  regibus ; 
ex  praefat.  eius  in  lib.  III  posteriores  ca- 
pitulorum  eorundem  regum  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  II.  p.  653-655. 

Benedictus  Gauferius  =  Grauferius. 
Benedictus  levita;  Versus  de  Ludo- 
vico  Pio  imper. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  266. 

Benedictus  monachus  S.  Andreae: 

Chronicon  ab  anno  360 — 973. 

Der  Verfasser,  ein  Miinch  aus  d.  Andrea.^klo- 
ster  auf  d.  Soracte  (jetzt  Moute  Oreste)  bei  Rom, 
schrieb  um  1000.  Gibt  die  wichtigsten  Aufschliisse 
iiber  d.  Stadtgesch.  Roms  im  10.  Jahrh.  Sprache 
ungeniein  rauh. 

Handschr.:  Rom,  in  bibl.  Chisiana.  F. 
IV.  75.  Autograph. 

Ausg.:  entdeckt  u.  hrsg.  v.  Pertz  in  Mon. 
Germ.  scr.  UI.  p.  695-719. 

Vebers.:  ein  Bruchstiick  bei  Abel,  Pau- 
lus  Diaconus  p.  203  (Geschichtschreib.  der 
d.  Vorzeit.  6.  Lieferg.)  —  ein  anderes  (Capit. 
23)  bei  Wattenbach  in  sein.  Uebers.  ,der 
Monch  von  St.  Gallen.'  p.  77-79. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  381. 
Vgl.  V.  p.  146. 
Giesebrecht,    Geschichte  der  Kaiserzeit   I. 

p.  743. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  213. 

Benedictus  monachus  Claudio- 
cestriensls  ( 1 120),  vid.  Vita  s.  Dubricii. 

Benedictus  Paeantius,  Alex.  = 
Alexander  Benedictus. 

Benedictus  von  Areto  =  Accoltus. 

Benese  z  Hofowic,  Pokracowdnj 
kronyky,  vid.  Annales  patrio  ser- 
mone  scripti. 

Benessius  Krabice  de  Waitmuel, 
archidiac.  Zatecensis  et  Pragensis 
ecclesiae  canonic.  (f  27.  Juli  1375): 
Clironicon,  libri  IV.  I.  1283—1307; 
II.  1310—1334:  III.  133G— 1345: 
IV.  -1374. 

,Nihil  Benessii  historia  illnstrins,  nihil  etiam 
verius  esse  potest.'  Balbin. 

Handschr.:  Prag,  bibl.  cathedr.  chart. 
sec.  XIV.  4». 

Ausg. :  ap.  Pelzel  et  Dobrowsky,  scr.  rer. 
Boh.  II.  199-424.  Einzige'  treue  Ausgabe. 
Das  Werli,  welches  unt.  dera  Titel  Benessii 
Krabice  de  Waitmile  archidiac.  Zatecen- 
sis  et  canon.  Prag.  chronicou  ab  a.  1257-1487 
ap.  Uobner,  mouumenta  IV.  p.  23-78  steht,  ist  nur 
eine  dilrftige,  gedankenlose ,   alte  Compilation  aus 


Benes  v.  Weitmiil  u.  a.  Chronikeu,  mit  Balbini  u. 
Pessin.^'s  Excerpten  vermehrt. 

Erl.-Schr.:    Dobrowsky    in    Monatsschrift    der 
Gesellschaft  des  vaterlandischen  Museuras  in 
Bohmen.  I.  1827.  April.  p.  56. 
Palacky,   Fr.,   Wiirdigung   der  alten  bohm. 

Geschichtschreiber.  Prag  18.S0.  p.  193. 
Pelzel,  Abbildungen bohraisch.  u.  mahrischer 
Gelehrten  111.  p.  1. 

Benevenutus,  Bonaventura:  Frag- 
menta  Fulginatis  historiae.  1198 — 
1341. 

Ausg. :  (ed,  Tartinius)  rer.  Ital.  scr.  I.  p  483. 

Benevenutus  de  S.  Georgio,  comes 
Blandratae,  eques  Hierosolymitanus 
(t  1527) :  Chronicon  usque  ad  a.  1518. 

Ausg.:  in  Monumenta  hist.  patriae,  scr. 
m.  p.  1306-1350. 

Historia  Montisferrati    ab 

origine  (900)  marchionum  illius 
tractus  usque  ad  a.  1490  seu  Ragio- 
namento  familiare  dell'  origine,  tempi 
e  postumi  de  gl'  illustr.  principi  e 
marchesi  de  Monferrato. 

Italienisch  geschrieben. 
Ausg.:  '  Asti  1516.  4".  —  ^  Casale  (impr. 
in  civitate  Casalis  s.  Evasii)  1639.  4".  Aeus- 
serst  selten.  —  *  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital. 
XXTTT.  p.  311-762.  —  *publ.  dal  G.  Ver- 
nazza.  Turin  1780.    4». 

:  Historia  de  origine  Guel- 


phorum  et  Gibellinorum. 

Ausg. :  (Basileae,  And.  Cratander  1519.)  4*. 
Erl.-Schr.:    Avogadro,  G.,    di  Benvenuto  San- 

giorgio,  —  in  Monum.  hist.  patr.  1.  c.  vor  d. 

chronicon  ohne  Pagiitirung. 

Benevenutus  de  Rambaidis  (f  1391): 
Liber  augustalis  vitas  caesarum  a 
C.  Jul.  Caesare  usq.  ad  Wenceslaum 
imp.  (1385)  summarie  complectens. 

Enthaltnur  wenige  Zeilen  iiber  jeden  Herrscher. 

Handschr.:  Miinchen,  Hofbibl.  cod.  lat. 
mbr.  sec.  XV.  No.  313  (bis  1387.)  —  Paris, 
k.  Bibl.  s.  XV.  No.  1616.  23 ;  —  sec.  XV. 
No.  5010.  2;  — -  anni  1387  No.  6122. 

Ausg.:  '  als  Anhang  an  Fr.  Petrarchae 
opera,  Basil.  1496.  fol.  et  ibid.  1581.  I.  p. 
516.  fol.  —  ^  ed.  Laur.  Abstemius,  Argen- 
tor.  1505.  4"*.  —  *  cum  supplemento  usq.  ad 
Maximiliau.  I  (1387)  ex  Egnatio  ap.  Freher, 
scr.  rer.  Germ.  II.  p.  1-23.  —  *  cum  supplem. 
Aeneae  Sylvii  ad  Frideric.  III  imp.  (1440) 
ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed.  Struve  II. 
p.  1-24.  —  Varianten  ap.  Fabric.  bibl. 
med.  et  inf.  latin. 

Benjamin  Tudelensis,  rabbi  (flor. 
1173):  Itinerarium. 

HebrSisch  geschrieben,  Bericht  iiber  eine  Reise, 
die  in  den  Jahren  1160-1173  stattfand. 

Ausg. :  hebrciisch  '  Constautinopel.  Soncini 
1543.  8*.  64  pag.  —  *  wiederholty  aber  viit 
bessem  Leaarten  Ferrara,  Abrah.  Ben  Usque 
11* 


164 


BENINCASA  —  BENOIT 


1556.  8'  64  pag.  Noch  seltener  als  die  erste 
Ausgabe.  —  *  Freiburg  im  Breisgau  1583.  8''. 
Wiederhohim]  der  ersteii  Ausg.  —  *  Amster- 
dani  1698.  24mo.  —  »  Sulzbach  1782.  8».  — 
•  Zolkievv,  s.  a.  Fomiat  unbekannt.  —  '  cum 
versione  lat.  et  notis  Constautini  TEmpe- 
reur  ab  Oppyck.  Lugd.  Bat.  1633.  8».  Gute 
Ausg.,  die  einzige,  mit  der  eine  lateinische 
Uehers.  vereiriigt  isl.  —  '  ibid.  Elzev.  1633. 
24mo.  203  pag.  —  ^unt.  d.  T.:  The  itine- 
rary  of  R.  Benj.  of  Tudela,  ed.  and  trans- 
lat.  by  A.  Asher.  London  aud  Berlin 
1840.  41.  2  vol.  8'.  Schone  Ausg.,  mit  histor. 
u.  geograph.  Erl&uterungen.     8  Thlr. 

Uebers.:  englisch   by  A.   Asher,    s.  Ausg. 

Franzosisch:  '  Voyages  de  Eabbi  Benja- 
min,  fils  de  Jona  de  Tudele,  en  Europe, 
en  Asie  et  en  Afrique,  depuis  lEspagne 
jusqu'i  la  Chine  .  .  .  trad.  de  Thebreu  .  .  . 
par  J.  P.  Barratier.  Amsterd.  1734.  2  vol. 
12nio.  —  2  nach  der  latein.  Uebers.  des  Mon- 
tanus  franzus.  ap.  Bergeron,  voyages  faits 
principalement  en  Asie  dans  les  12.  13.  14. 
et  15.  siecles  etc.  k  la  Haye  1735.  4».  Tom.  I. 

Lateinisch:  latinevers.  perConstant.rEm- 
pereur,  s.  Ausg.  —  ^  auch  einzeln  Lugd. 
Bat.,  Elzevir  1633.  24'"o.  (Collect.  des  re- 
publiques.)  —  *  vers.  per  Beued.  Ar.  Mon- 
tanum.  Antuerpiae,  Chr.  Plautin  1575  8". 
Beidenachdem/ehlerhaften  Konstant.  Texte. 
—  ^wiederh.  Hehnstadii  1636.  8».  —  *«• 
Lipsiae  1764.  8«.  —  •  Bruch.stuck  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  467-471. 

Hollandisch:  Reize  van  Benj.  van  Tudela 
.  .  .  door  Europa,  Azie  en  Afrika,  vertald 
door  S.  Keyzer.  Leydeu  1846.  8». 

Benincasa  canonicus  s.  Mariae 
ecclesiae  Pisis  (cca.  1160),  vid.  Vita 
s.  Raynerii  solitarii. 

Beningha,  Eggeric:  Chronyk  oft 
historie  van  Ost-Friesland.  1048  - 
1562. 

Aujig.:  '  nu  aldererst  met  aenteek.  int 
licht  gebr.  door  Ant.  Matthaeus.  Leyden 
1706.  gr.  8».  —  ^  wiederhoU  ed.  Mattjiaeus, 
anal.  vett.  VH  (ed.  nov.  IV.).  —  *w?it.  d. 
Tit.:  Volledige  chrouykvou  Oo.stfries- 
land.  ^u  med  oude  verlegelingen  etc.  ver- 
meerdert  door  E.  F.  Harkenroht  Emden 
1723.  4». 

Beningha,  Sikko,  raadsheer  der 
stad  Groningen  (^nach  1;")27  f): 
Kronijk  der  Vriesclie  Landen.  1467 
of  eigentlijk  1492-1527. 

L»er  Vcrfasper  sprieht  aU  .^ugi^nzeuffe.  Treff- 
liches  Urtheil.  Voriiehmlich  wichtig  f.  d.  Goschichte 
Frieslands  uiid  (;r6nint;ens.  , 

Ausg.:  ed.  M.  Brouerius  van  Nidek,  ana- 
lecta  medii  aevi.  Amsterd.  1725.  8".  1.  p. 
1-432, 

Erl.-iSchr.:  Wind,  bibllothek  der  Nederlandsche 
feschiedBchrijvers  p.  119. 


Benno,  presWter  cardin.  (f  1098): 
Vita  et  gesta  Hildebrandi  seu  Gre- 
gorii  VII  papae.    1078—1087. 

Von  den  altern  diu  besscre  Lebensbeschreibung; 
(i.  Verfas.^er  zeigt  sich  als  wUthenden  Gegner  dieKes 
Kirchonfiirgten. 

Handschr.:  Briissel,  mbr.  sec.  XII.  fol. 
niin.  —  London,  brit.  Mus.  Cott.  Tiber. 
E.  VIII.  chart.  fol.  290-301.  Vgl.  ub.  beide 
Pertz'  Arch.  VII.  872. 

Ausg. :  '  in  Commentariorum  Aeneae  Syl- 
vii  Senensis  de  concilio  Basileae  celebrato 
libri  duo,  olim  quidem  Scripti,  nunc  vero 
(jedenfalls  vor  d.  Jahre  1535)  impressi  etc. 
p.  89.    Outer  Abdruck,  sehr  selten  geworden. 

—  ^  ed.  Ort.  Gratius,  fasciculus  rer.  expe- 
tend.  et  fugiendarum.    Colon.  1535.   p.  39; 

—  »Londin.  1690.  T.  L  —  *  ed.  M.  Fla- 
cius,  catalog.  testium  veritatis.  —  *  ed.  J. 
Woltius,  lect.  memorab.  I.  p.  290.  —  *  ed. 
Kein.  Reineccius.  Francof.  1581.  fol.  —  '  ap. 
Goldast,  apolog.  pro  Henrico  IV  imp.  p.  1. 
Alle  ungenau  und  fehlerhaft. 

Uebers.:  The  lyfe  of  Hyldebraude  called 
Gregory  the  seventh,  pope  of  that  name; 
with  the  life  also  of  Henry  IV  emperour 
of  Rome  and  AUemagne.    London  1534.  8**. 

Eil.-Schr.:  Bowd  en,  life  and  pontilicate  of  Gre- 

gory  VII.  Loud.  1843.  (f^.  W.  Giesebrccht 

bei  Schmidt,    Zeitschrift  fUr    Geschichtswis- 

sensch.  I.  p.  Si.) 
Cassauder,  (i.,    das   Zeitalter    Hildebrands 

fur  und  gegen  ihn.   Darmstadt   1842.  gr.  8». 

1  Thlr. 
Del^cluse,   S.,   Gregoire  VII,    saint    Pran- 

vois  d'A8sises,  saint  Thomas  d'Aquin.   Paris 

1.S44.  2  vols.  80. 
Floto,  H.,  Gregor  VII  und  HeinrichlV,  —  «'« 

Gelzer's  Protestant.  Monatsblatter  fUr  inncre 

Zeitgeschichte.    Gotha  1856.  VII.  p.  275-2%; 

335-302.  Interessant.  • 

GfrBre  r,  A.  l'r.,  Papst  Gregorius  VII  u.  seln 

Zeitalter.    1-7.   Uand.   Schaffhausen  1858-61. 

gr.  80.  2t  Thlr.  20  Sgr. 
Helfenstein,  Jac,  Gregors  VII  Bestrebun- 

gen;    nach    den   Streitschriften   seiner   Zeit. 

Fraultf.  a.  M.  18f)6.  8o. 
Pertz'  Archiv  VIL  p.  872. 
SchUz,  coraraent.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  histor.  p.  101-103. 
Sudeudorf,  registrum  I  (aehr  incorrect.) 
Stenzel,  Gesch.  Deutschlands  unt.    d.  frSnk. 

Kaisern  n.  p.  18. 
Vidaillan,   M.  A.  <le,   vie  de  Gregoire  VII. 

Paris  1837.  2  vol.  8». 
Voigt,   J. ,    llildebiand   als  Papst   Gregorius 

VII  u.   sein   Zeltalter.   Wciraar  1815.  80.  — 

2.  Autt.  ibid.  1846.  80. 

Vgl.  Vila  s.  Gregorli  VII  pont. 

Benoit  de  Sainte-Maur  (More,  cca. 
1180,  Hot- Trouv^re  Heinrichs  U 
von  England) :  Estoire  et  la  g^n^a- 
logie  des  ducs  qui  ont  este-par 
ordre  en  Normandie. 

H6chst  parleiisch. 
Ausg.:  voUstHndig  von  den  Einfalleii  der 
Normanner  unt.  Haesten  u.  Biom  Eisenribbe 
bis  zur  Regier.  Heinr.  U  in  Chronique  des 
ducs  de  Normandie  par  Benoit,  trouv^re 
Auglo-Normand  du  12.  sifecle ,   publ.  pour 


.iil 


BENZO  —  BEENAED 


165 


la  prem.  fois  .  .  .  par  Fr.  Michel.  Paris 
1836-44.  3  vol.  4».  {bildet  ziigleich  eine  Ab- 
theil.  der  Collection  de  docnments  in^dits. 
1.  s^rie  E.) 

Fragmente  (cZ.  Gesch.  der  Liebe  Boherts 
II  u.  der  schonen  Herleva)  ap.  Vauquelin 
de  la  Fresnaje ,  nouvelle  histoire  de  Nor- 
mandie.  Versailles  1814.  8».  p.  426-438;  — 
{d.  Gesch.  von  Haesten^s  Seerauberziigen 
nach  Franhreich  u.  Italien)  ap.  Depping, 
histoire  des  expeditions  maritimes  des  Nor- 
mands.  Paris  1826.  8«.  II.  p.  273-816; 
—  u-  (Beschreibung  der  Schlacht  bei  Ha- 
stings  u.  Eroberung  Englands)  ap.  Liquet  et 
Depping,  histoire  de  Normandie  depuis  les 
temps  les  plus  recules  jusqu'^  la  conquete 
de  rAngleterre  en  1066.  Eouen  1835.  8». 
n.p.  289-345. —  Die  ChronikftM  1087  ap. 
Michel,  chroniq.  anglo-norm.  p.  167-303.  — 
AndereBruchstiicke  auch  ap.  Auguis, 
les  poetes  franQais  II.  p.  94. 

Erl.-Schr.:    de    la    Kue,    G.,    archaeologia   bri- 
taun.  XII.  p.  314-323. 

essais  historiqnes  sur  les  bardes,  les  jong- 

leiirs  et  les  trouvferes   Normands  et  Anglo- 
Normand.^i.  Caen  1834.  II.  p.  188-205. 
Histoire   litteraire  de  la  France  XIII.  p.  423; 

XVII.  p.  635. 
Turner,  history  of  England  during  the  middle 
ages.  2.  edit.  Lond.  182.5.  8o.  IV.   p.  290-293. 
Wolf,  F.,  in  rfen  Wiener  Jahrbiichern  der  Li- 

terat.  Bd.  77.  p.  83-98. 
Wright,   Benoit   de  Sainte-Maur  in  Ms  Bio- 
graphia  Britannica  literar.  II.  p.  258-264. 
Vgl.  Chanson  ou  cantique. 

Vita    s.    Thomae    arch.    Cant. 
(Guemes  du  Pont.) 

Benzo  episc.  Albiensis  in  Italia 
fcca.  1061):  Panegyricus  rhythmi 
cus  in  Henricum  III  imp.  (alias  IV 
Germ.  regem)  suo  tempore  aequalem, 
sive  de  rebus  ad  eum  pertinentibus 
libri  VII,  opus  historico-paraene- 
ticum. 

In  Prosa  u.  leoninischen  Versen,  voll  der  un- 
verschamtestpn  Schmeichelei.  Schlosser  nennt 
dieses  Werk  ,eine  Schandschrift.'  Mit  Recht. 
Handschr.:  Upsala  No.  88.  mbr.  8*. 
Avsg. :  '  ap.  Mencken ,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  957-1074  c.  not.  J.  A.  Franckensteinii 
(tl733).  Voll  von  Fehlern.  —  *ap.  Lude- 
Wig,  reliq.  mss.  X.  p.  217  aus  einem  schlechten 
u.  fehlerhaften  Cod.  —  *  ed.  Kar.  Pertz  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XL  p.  591-681.  Der  wahre 
Text. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latin. 
l.ib.  II.  p.  566. 
Giesebrecht,    annal.  Altahenses  p.  123.  p. 
213-227  u.  Geschiofite  d.  Kaiserzeit  II.  p.  535 
{gegen  mu.) 
Helfenstein,     Gregors    VII    Bestrebungen 
nach  den  Streitscbriften  seiner  Zeit.  Frank- 
furt  1856.  p.  162. 
Krebs  in  Annalen  des  hisfor.  Vereins  fiir  den 

Niederrhein.  Koln  1857.  II.  p.  333.  Noto. 
Stenzel,  Geachichte  d.  frankisch.  Kaiser  II. 

p.  80-90. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  329. 
Will,  K.J.,  Benzo's  Panegyrikns  auf  Heinr.  IV 
m.  besouderer  Kucksicht  auf  d.  Kirchenstreit 


zwichen  Alex.  II  u.  Honor.  n  u.  d.  Concil 
zu  Mantua  kritisch  behandelt.  Marburg  1857. 
gr.  80.  6  Sgr. 

Berapdus,  Joh.,  vid,  Chronicon 
Casauriense. 

Bercarius    /        t^    .    • 
Bepcharius !  ^  Bertarius. 

Bepeith,  Johann,  von  Jiiterbogk, 
Stadtschreiber  in  Gorlitz  (f  1474): 
Goerlitzer  Annalen.    1436—1478. 

Handschr.:  Gorlitz,  milichsche  Bibl. 
chartac.  fol. 

Ausg. :  ed.  Kohler  in  Script.  rer.  Lusati- 
car.  Gorl.  1839.  I.  p.  217-226;  Erlauterun- 
gen  ibid.  p.  229-261  u.  Vorwortp.XVm-XX. 

Bepengapij  imperatoris  panegyri- 
cus,  vid.  Carmen  panegyricum. 

Bepengapii  pax,  vid   Pax  Bereng. 

Bepgmann,  NicoL:  Historia  im- 
peratorum  et  regum  Romanorum 
Spirae  sepultorum  a  Carolo  Magno 
ad  Carolum  IV.   801—1377. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  script.rer.  Boic.  I.  p.  600. 

Bepgomensis,  Jac.  Phil.  =  Foresta. 

Bepicht  eines  Augenzeugen  iiber 
die  Zusammenkunft  des  Kaisers 
Friedrich  III  mit  Karl  d.  Kiihnen, 
Herzog  von  Burgund  zu  Trier  im 
Jahre  1473. 

Ausg. :  a.  d.  Origin.  mitgetheilt  von  Ed. 
Forstemann  —  in  Neue  Mittheilungen  d. 
Thiiring.-Sachischen  Vereins  II.  p.  78. 

Beplengerius  Tarentinus,  vtd.  Vita 

s.  Cataldi. 

Bepler,  Maternus,  Priester  u.Rector 
der  Kirche  zu  Gueberswiler  (lebte 
noch  155.5):  Chronik.    668—1517. 

Deutsch  geschrieben  zwischen  1510-1520.  ,StyIe 
parfois  embrouille  et  diflfus,  presque  toujours  lourd.' 
Handschr. :  Strasburg. 
Ausg. :    in  Code  historiq.   et   diplom.   de 
la  ville  de  Strasbourg  I.  2.  1—130. 

Erl.-Schr.:  Notice  sur  Mateine  Berler  et  sa 
chronique,  ibid.  I.  c.  p.  1-30.  {Dieser  Band' 
hat  eine  doppelte  Faginirung.) 

Bernaldez,  Andreas  {auch  behannt 
unter  dem  Namen  El  Cura  de  los 
Palacios.):  Cr6nica  del  rey  don 
Fernando  y  Ysabel.    1488—1513. 

Ehrlich  und  aufrichtig,  gibt  die  Ziige  des  Zeit- 
alters  treu  wieder.     Un^edrackt. 

Bernaldus  Bracarensis  archidia- 
con.,  vid.  Vita  b.  Geraldi  Brac. 

Bernard  le  Tresorier,  vid.  Ber- 
nardus  thesaurarius  u.  Guilelmus 
Tyrius. 


166 


BERNAEDINUS  —  BERNARDUS 


Bernardinus,  B.,  vid.  Vita  b.  Phi- 
lippi  Aquilaiii. 

Bernardinus  Scardeonis,  vid.  Vita 
b.  Antonii  Peregrini. 

Bernardus  Andegavensis  scholae 
magister,  vid.  Acta  s.  Fidis  virg. 
et  mart.  {mirac.) 

Bernardus  Andreae  Tholosatis:  De 
vita  regis  Henrici  VII  (1485—1509) 
historia. 

Hochst  inlialtreiche  Schrift.  Der  Verfasser  lebte 
am  konigl.  Hofe. 

Ausg. :  ed.  by  J.  Gairdner  unt.  d.  Tit. : 
Memorials  of  king  Henry  the  Seventh  m 
Rer.  Britann.  med.  aevi  scriptores  or  chro- 
nicles,.  1858.  Tom.  X.     Gute  Aitsg. 

Rec:  ap.  v.  Sybel,  histor.  Zeitschr.  1859. 
p.  559. 

Bernardus  dapifer  Mellicensis  (f 
cca.   1362\  vid.  Vita  s.  Gothalmi. 

Bernardus  Guidonis,  ord.  praed., 
episc.  Lodovensis  (f  1331):  Acta 
Clementis  V  papae  (f  1314). 

Ausg.:  '  ex  mss.  ed.  Papebrochius  ante 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  *71-*74.  —  »  ap. 
Baluze,  vit.  pap.  Aven.  I.  p.  57-62;  62-84.  — 
*  wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  111. 
2.  p.  462-465. 

:  Acta  Johannis  XXII  papae 

(t  1334). 

Ausg. :  '  ap.  fialuze,  vit.  pap.  Aven.  I.  p. 
133-152 ;  152-170.  i—  =  wiederholt  ap.Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  488-497. 

~  :  Catalogus  pontificum  Ro- 

manorum  seu  Flores  cronicorum, 
seu  Vitae  pontificum  Romanor.  seu 
Chronic.  pontificum  et  imperatorum. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  2043. 
mbr.  fol.  sec.  XIV.  (bis  Joh.  XXII,  a.  1331). 

—  Mailand.  bibl.  Ambros.  —  Paris,  St. 
Germain,  s.  XIV.  No.  500h  —  sec.  XIV. 
(Colb.)  No.  4040  (bis  Joh.  XXII.)  —  sec. 
XV.  4974  (Teller;  bis  Clem.  V.)  —  sec. 
XIV.  No.  4975  (Colb.,  bis  Joh.  XXII.)  — 
sec.  XIV.  No.  4976.  4976A.  4976  bis  4990; 

—  s.  XIV.  5031.  5032;  —  s.  XV.  5033.  c. 
cont.  —  1426;  —  sec.  XV.   .5034.   c.   cont. 

—  1352;  —  sec.  XVI.  5035;  —  sec.  XIV. 
5036.    5036A.    5043.    5929.    5930.   6489.   4. 

—  Miinchen,  konigl.  Bibliothek,  Cod. 
Emmer.  sec.  XV.  C.  52.  —  L  e  i  d  e  n ,  Un.-B. 
Cod.  lat.  anni  1320.  No.  79.  (bis  Joh.  XXII. 
1317.)  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  No.  90. 
mbr.  sec.  XIV.  —  No.  186.  chart.  sec.  XV. 
f.  226.  —  London,  br.  Mus.  Arundel  mpt. 
chart.  .s.  XV.  f.  No.  117.  f.  75.  —  Madrid, 
k.  B.  mbr.  anni  1310.  fol.  X.  29. 

Ausg. :  '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  III., 
aher    nicht    vollstdndig;    —     *  beniUzt   zum 


Theil  als  gleichzeitige  Qv^lle  ap.  Baluze, 
vit.  pap.  Av.  I.  p.  55.  62.  133.  151.  —  »pro- 
logus  et  fragm.  a.  1234-1327  ap.  Bouquet, 
rcc.  XXI.  pag.  691-7.34.  —  *  andere  Aus- 
gaben  vgl.  unt.  d.  /alschen  Tit.:  (vid.  Bou- 
quet  1.  c.  p  691)  Praeclara  Fr«ncorum 
f  a  c  i  n  o  r  a. 

:  Chronicon  seu  Genealogia 


comitum  Tolosanorum. 

Ausg. :  '  ap.  Catel,  histoire  des  comtes 
de  Toulouse.  Touloiise  1623.  fol.  append. 
p.  37.  —  *  Bruchstiicke:  von  Anfang  bis  z. 
J.  1194  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  372;  das 
iibrige  Ibid.  XIX.  p.  225-228. 

:  De  monasterio  s.  Augustini 

Lemovicensis. 

Av^g.:  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  mss.  II. 
p.  278. 

:  De  ordinibus  Grandimon- 

teusi  atque  Artigiae  et  monasterio 
s.  Augustini  Leinovicensis. 

Aus(j.:  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  mss.  II.  p 
275-279. 

:  De   origine   prima  gentis 

Francorum  et  eorum  progressu. 
Ilandsrhr.:    Rom,   bibl.   Vat.   mbr.    sec. 

XIV.  fol.  No.  2043  fol.  117  (bis  Philipp 
Valois).  —  Madrid,  k.  Bibl.  mbr.  anni 
1310.  fol.  X,  39.  —  Paris,  k.  Bibl.  s.  XV. 
4974  (Teller);  —  .sec.  XIV.  XV.  No.  4975 
bis  4990.  —  sec.  XIV.  5036A.  5043.  5929. 
5930.  —  CambridgeCorp.  Coll.  sec.  XIV. 
No.  45  (bis  1333.)  —  Miinchen,  k.  Hofb. 
Cod.  Emmer.  sec.  XV.  C.  52.  —  Mont- 
pellier,  Un.-Bibl.  mbr.  sec.  XIV.  No.  90. 
fol.  123. 

Ausy.:  Bruchstiick  als  Exchronicove- 
teri  regum  Francorum  a  Pipino  brevi 
ad  Philippum  Valesium    ap.   Bouquet,    rec. 
XI.  p.  385;  XII.  p.  230-233. 
:  Descriptio  Galliarum. 

Amy. :  ap.  Duchesne,  script.  hist.  Franc.  I. 

:  Imperatores   Romanorum, 

seii  Chronica  imperatorum  Rom.  ab 
Julio  Caesare. 

Noch  nicht  gedriickl. 

Handschr.:  Cambridge  Corp.  College. 

sec.  XIV.  No.  45  (-131.3). —  Montpellier, 

Un.-Bibl.  mbr.  scc.  XIV.  No.  90.  fol.    110. 

—  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod.  Emmer.  sec. 

XV.  C.  52.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
(Colb.)  4040.  (bis  Lud.  Bavar.  1329);  — 
sec.  XIV.  XV.  No.  4974  bis  4990;  —  sec. 
XIV.  5036A.  5043.  5406.  5929.  5930.  6849. 

4.  —  Rom,  bibl.  Vat.  mbr.  sec.  XIV.  fol.     i 

No.  2043.  fol.  165  (bis  Lud.  Bav.)  1 

:  Libellus  de   ordine  prae- 

dicatorum. 

Ausy.:    fragmenta    '  ap.   Martene,  ampl. 


BERNARDUS 


167 


coU.  VI.  —  »  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  735- 
751.  (ann.  1235-1297.) 

:  Liber  sententiarum  inquisi- 

tionis  Tolosanae. 

Ausg.i  ap.Liinbroch,  historiainquisitionis. 

• :  Nomina  ac  gesta  Lemovi- 

censium  episcoporum  ad  a.  1273. 

Ausy. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  mss.  U.  p.  265- 
271.  —  *fragment.  a.  1226-1316  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XXI.  p.  754-756. 

:  Nomina  episcop.  Tholosae. 

Ausa. :  fragment.  a.  1270-1317.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XXI.  p.  753-754. 

:  Praefatio   speculi   sancto- 

ralis,  cum  tribus  epistolis,  prima 
eiusdem  Bernardi  ad  Johannem 
papam  XXII  data  Avenione  anno 
1324,  altera  Johannis  XXII  papae 
ad  Bernardum  Lodovensem  episc, 
scr.  Avenione  anno  1329;  tertia  P. 
Arvernorum  episcopi  ad  archiepi- 
scopum  et  capitukim  Cantuariensis 
rn  Anglia  ecclesiae. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  II.  513-515. 

:  Priores  Grandimontenses. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  4977  et 
5929. 

Ausg. :  pars  ultima  ap.  Bouquet,  rec.  XXI. 
p.  751-752. 

:  Tractatus  de  sanctis  Lemo- 

vicensibus  extra  dioecesim  sepultis. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  I.  p.  636. 
637. 


:  Tractatus  de   sanctis  qui 

ornant  Lemovicensem  dioecesim. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  I.  p.  629- 
636. 

Tractatus    de    Stephano 


Obasinae  fundatore,  Gaufrido,  Ro- 
gerio  et  Auberto. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  I.  p.  637. 
638. 

:  Tractatus   de   temporibus 

et  annis  generalium  et  particularium 
conciliorum. 

Vom   Concil    /..  Nicwa  bis  zum  Vienner  Concil 
1311.  1312.     Sehr  schatzenswert,  nicht  gedruckt. 

Handschr. :  R  o  m ,  bibl.  Vat.  mbr.  sec.  XIV. 
fol.  No.  2043.  fol.  185.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.XV.(Colb.)No.  1450;  — No.  1523.  2.  .sec. 
XVI.  (Colb.)  —  sec.XIV.  XV.  No.  4974-4990; 
— sec.  XIV.  5036A.  5043.  —  sec.  XIV.  5178. 2. 
5929.  5930.  —  Munchen,  k.  Hofb.  Cod. 
Emm.  sec.  XV.  C.  52.  —  Montpellier, 
Un.-Bibl.  No.  90.  mbr.  s.  XIV.  f.  174.  — 
No.  186.  chart.  sec.  XV.  f.  372.  — 


Erl-Schr.:  Bouquet,  rec.  XU.  p.  XIV  et  XXVI; 
XIX.  p.  XXm  et  225. 
Chronica  brevis  de    vita  et  moribus  ac  scri- 
ptis  et  operibus    fratris  Bernardi    Guidonis 
ex  ord.  praed.,   episcopi  Luterensis  in  Nar- 
bonuensi  prima,  anonymo  auctore,  sed  coae- 
taneo,  ap.  I.abbe,   bibl.   nov.   II.  p.  .511-513. 
Notices  et  extraits  de  mss.  II.  p.  18. 
Vgl.  Acta  Ntcolai  antip. 

Vita  s.  Dominici  fundat. 
„     „  Fulcranni. 
,,     „  Licerii  vel  Glyc. 
„      ,,  Sacerdotis. 
,,     ,,  Thomae  Aquinatis. 

Bernardus  Guntolfus  monach.  (saec. 
XIII),  vid.  Vita  s.  Bernardi  Claraev. 

Bernardus  Iterli,  monachus  et  ar- 
marius  S.  Martialis  Lemovicensis 
(t  1225):  Chronicon  ab  anno  1(X)7 — 
1224. 

Bis  1183  nach  Ademarus  Cabannensis  u. 
Gaufredus  coenob.  bearbeitet.  Fortgesetzt  bis 
1297  vou  Stephanus  de  Salviniec  u.  Helias 
de  Brolio. 

Ausg. :  Bruchstiicke  '  ap.  Estiennot,  frag- 
mens  1.  p.  289.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  453;  XVIII.  p.  223-238  nach  d.  Auto- 
graph;  XXI.  p.  757-759. 

Bernardus  monachusFrancus(870): 

Itinerarium  factum   in  loca  sancta. 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  523-526. 

Bernardus  Noricus,  coenob.  Cremi- 

fanensis  (f  post  1321) :  Catalogus 
sive  chronicon  abbatum  Cremifa- 
nensium.    777 — 1311. 

Handschr.:  Miinchen,k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  XV.  C  52. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  51. 

Erl.-Schr.:  Besange,  H.,  selecta  historiae  Cre- 

mifanens.  Linc.  1777.  40. 
synopsis  vitae    religiosorum  in    monast. 

Cremif.  Styr.  1777. 
Hagn,   Th.,    das  Wirken  der    Benedictiner- 

abtei  Kremsmiinster.  Linz  1848.   8o. 
Pachmayr,   M. ,  series abbatuni  et  religiosor. 

monast.  Cremifan.  Styr.  1777.  fol. 
Strasser,  G.,  Kremsmiinster  aus  seinen  Jahr- 

biichern.  Steyer  1808. 

:     Chronicon    Austriacum. 


1003—1308. 

Pez  konnte  diese  Chronik  nicht  mit  Musse  be- 
arbeiten,  da  ihm  seitens  des  Stiftes  Kremsmiinster 
Hindernisse  in  den  Weg  gelegt  wurden. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  C.  52.  sec.  XV. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  687- 
696. 

Erl.-Schr.:  Bohraer,  fontes  1.  p.  X. 

:    Chronicon    Bavariae    ab 


anno  508-1313. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  XV.  C.  52, 


168 


BERNARDUS  —  BERTARIUS 


Amg. :  '  ap.  Pez ,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
63.  —  ^hesser  ap.  Finauer,  Bibliothek  z. 
Gebraucho  der  baierischen  Staats  Kirchen- 
u.  Gelehrten-Geschichte  I.  p.  169-194. 

Erl.-Schr.:  v.  Aretin,   litcrSr.  Handbuch  fiir  d. 
baierische  Gcschichte.  Miinch.  1810.  p.  134. 

:  Chronicon  Laureacensium 


et  Pataviensium  pontificum.    268 — 
1321. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  XV.  C.  52. 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  1296. 

:  Opusculum  V  anecdotum 

de   genealogia  fundatoris  coenobii 
Cremifanensis. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIII.  p.  493. 

ygl.  Hi.storiafundat.monast.Tegerns. 

Bernardus  Opicellarius  (s.  Rucellai, 
1 1514) :  De  bello  Italico  Caroli  VIII 
commentarius.    1483. 

Nach  Erasmus  ein  zweiter  Sallust.  Das  beste 
Werlt  iiber  den  Zug  Karls  VIII:  griindlich,  frei, 
im  Urleil  hochst  gemcssen. 

Atisg. :  *  (ed.  Joh.  Bridley)  Londini  1724. 
4».  —  'Londini  1733.  4». 

Hrl.-Schr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.  Frankf. 
1833.  I.  p.  80. 
Struvc,    bibl.    historica    ed.   Meusel   VII.  2. 
p.  171. 

Bernardus  prior  S.  Gemmae  in 
pago  Santonensi,  vid.  Vita  s.  Roberti 
abb.  Casae  Dei  {vita  alia.) 

Bernardus  scholasticus,  Andega- 
vinae  scholae  magister,  vid.  Acta 
s.  Fidis  {mirac.) 

Bernardus  thesaurarius:  Liber  dc 
acquisitione  terrae  sanctae  (1095 — 
1230)  gallice  scriptus,  vid.  Guilel- 
mus  Tyrius  {Fortsetz.) 

Bernardus  Ticinensis  episc.  (anno 
1194  ordin.),  vid.  Vita  s.  Lanfranci 
ep.  Ticinensis. 

Bernardus  Ytherius  =  Bernardus 
Iterii. 

Bernerus  abbas  Hu-i  v\ 

molariensis  (saec.  X), 

_  .      /  vid.    Vita  s. 

Bernerus    "lonachus  ^^^^        .j^ 

S.  Kemigu  Kemens.    /  " 

Bernius,  Guern.,  vid.  Guernerius 

Bernius. 

Berno  Augiensis  abb.  (f  1048),  vid. 

Kpistolae  Bernonis. 
Yita  8.  Mcginradi. 
„     „  Ulrlci. 


Bernoldus   monachus  S.  Blasii   (f 

16.  Sept.  1 100) :  Apologia  pro  decre- 
tis  Gregorii  VII. 

Ausg.:  ap.  ITssermann  in  edit.  Hermanni 
Contracti  II.  p.  270. 

Apologia  pro  Gebhardo  III 

Constantiensi  episcopo. 

Ausg.:  ap.  Ussermann  m  edit.  Chron. 
Hermanni  Contracti  II.  p.  378. 

Catalogus  Romanorum  pon- 

tificum  ab  a.  1  —  1099. 

Ausg. :  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  V.  p.  395- 
400. 

Chronicon  ab  a.  1 — 1100. 

Im  eifrigsten  grcgorianischen  Sinne  geschrieben. 
Grosse  chronologische  Sieherheit.  Von  1055  an 
selbstSndig. 

Handschr.:  Miinchen,  Autographon,  s. 
Pertz'  Arch.  III.  8.  —  Wurzburg,  k.  Bibl. 
H.  fol.  1.  mbr.  sec.  XI.  fol.  unt  d.  Namen 
des  Hermanuus  Contractus ;  vyl.  Pertz'  Arch. 
VH.  467 ;  mon.  scr.  V.  p.  388-391. 

Ausg. :  unt.  dem  Namen :  'chronicon 
Hermanni  Contracti  et  Bertoldi 
presbyteri  ed.  Urstisius  in  Germ.  hist. 
illustr.  etc.  Francof.  1585.  I.  —  *  ed.  Usser- 
mann,  prodromus  Germ.  sacrae  typ  san- 
Blasianis.  1790.  I.  —  »  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
V.  p.  385-467. 

Ausziige  nach  Urstitius'  Ausg.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XI.  p.  23;  XIV.  p.  548-564  et 
674-688. 

Erl.-Schr.:  Doccn,  iib.  d.  Autographon  d.  Chro- 

nik   des  Bernoldus  in  der  miincbcncr  Bibl., 

—  in  Pertz'  Archiv  III.  p.  3. 
Oefele,  scr.  r.  Boic.  I.  p.  644-663  ^'JMectlon. 

var.  ox  autogr.  Bcrnoldi. 
Stalin,  wirtembergische  Geschichtc  II.  p.  7. 
Stenzel,  Gesch.  d.  frankisch.  Kai.ser  II.  p.  100. 
Wattenbach,   Ueutschlauds  Geschichtsquel- 

len  p.  212. 

Necrologium. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  sct.  V.  p.  391-393. 

Bernriedensis,  vid.  Paulus  Bern- 
riedensis. 

Bertarius  canonicus  S.   Vitoni  {S. 

Vannes,  cca.  887):    Historia  brevis 
episcoporum  Virdunensium.    332— 

887. 

Wegen  des  Mangels  an  Uteren  Quellen  sehr 
dlirftig. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  39. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  .spicil.  XII.  p.  251. 
(ed.  nov.  II.  p.  234-262.)  —  » ap.  Calmet, 
histoire  de  Lorraine  I.  preuves  p.  194.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  36-45  ed.  Waitz. 
—  BruchBtuck  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p. 
249-252. 


BERTARIUS  —  BERTRANDUS 


169 


Erl.-Sehr.:  Rettberg,  Beutschlands  Kirchenge- 
schichte  I.  p.  526. 

V^gl.  Mugo  Flav.  {chr.   Vird.) 
I.aurentius  de  Leodio. 

Monachus  abbatiae  s.  Vitoni: 


Continuatio  historiae   episcoporum 
Virdunensium,  ab  anno  925-1047. 

Ausg. :  ap.  d'Achery,  spicil.  XII.  p.  262 
(ibid.  ed.  nov.  II.  p.  237).  —  *ap.  Calmet, 
hist.  de  Lorraine  II.  p.  11.  —  *  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IV.  p.  45-51  ed.  Waitz.  ^  Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  413-415. 

Uebers. :  Jranzos. :  von  J.  J.  Caiot  in  Al- 
manach  historique  de  la  ville  et  du  diocese 
de  Verdun.     Verdun  1775.  12mo.  p.  67. 

£rl.-Schr.:  Bahr,  Geschichte  der  romisch.  Lite- 
ratur  im  karolingisch.  Zeitalter  p.  243. 
Histoire  littdraire  de  la  France  VI.  p.  154. 

Bertha  sive  Bertrada  monacha 
(saec.  XI.  ine.),  vid.  Vita  s.  Adel- 
heidis  abbatissae  Vilicensis. 

Bertharius  abbas  Casinensis  (saec. 

IX.),  vid. 

Acta  s.  Bartholoniaei  apost.  (iranslat.) 
Vita  s.  Bened.  abb.  Casin.  (carmen.) 

Bertholdus  abbas  Zwivild.  (resign. 
1169):  Liber  de  constructione  mona- 
sterii  Zwivildensis,  seu  de  antiqui- 
tatibus  monasterii  sui  libellus. 

Geschrieben  1137  u.  1138;  die  Gesch.  ist  hier 
weiter  gefuhrt  als  bei  Ortlieb.  Schmaht  Heinrich  IV. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p,  93.  —  Stuttgart,  k.  Bibl.  cod.  hist. 
No.  430.  fol. 

Ausg.:  aus  verschiedenen  Fragmenten  u. 
Excerpten  hergestellt  von  Abel  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  96-124. —  Excerpte  dar- 
aus,  die  sich  auf  d.  Gesch.  der  Weljen  be- 
ziehen,  ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  204-215. 
Vgl.  Pertz'  Arch.  IV.  p.  292. 

Erl.-Schr.:   Pabricius,  bibl.  med.   et  inf.  lati- 
nit.  Lib.  H.  p.  657. 
Stalin,  wirtembergische  Geseh.  II.  p.  15. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  397. 

Vgl.  Annales  Zwifaltenses. 
Ortlieb  abbas. 

Bertholdus  Constantiensis  =  Ber- 

tholdus  discipulus  etc. 

Bertholdus,  discipulus  Herimanni 
Augiensis  (f  1088):  Annales  sive 
chronicon  de  rebus  post  Hermanui 
Contracti  obitum  gestis  ab  anno 
1054  usque  ad  eius  saeculi  finem 
(1080)  et  a.  1100. 

Sehr  ausfiihrliche  Darstellung.  Eifrige  Partei- 
nahme  gegen  Konig  Heinrich  IV.  Benutzte  berejts 
Bernold's  Chronik. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V. 
p.  264.  265. 


Ausg. :  '  ed.  Urstisius,  Germ.  histor.  illustr. 
I,  p.  341-378.  —  *  ed.  Ussermann  in  Pro- 
dromus  Germaniae  sacrae  7nit  Herimannus 
Augiensis.  I.  —  ^mit  Ausscheidung  dessen, 
icas  Bernold  geh&rte  [da  wir  BerthokVs 
Werk  nur  aus  einer  grossen  Comjnlation 
kennen)  trejjlich  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p. 
264-326.  —  ♦  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
XI.  p.  23-29.  —  ^Ein  Theil  ab  a.  1056- 
1085  in  Vita  s.  Gregorii  VII  (acta  pontif.) 
in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  VI.  p.  143-148.  u.  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  548-564.  —  Ein 
anderer  Theil:  Gesta  Urbani  U  pp.  {nach 
Urstisius)  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  674- 
687.  —  Lectiones  variae  et  emendationes 
ex  autographo  chronici  Bernoldi  Constan- 
tiensis  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Eoic.  I.  p.  644. 
Erl.-Schr.-j.D ocen,  iib.  das  Autographon  d.  Chro- 
nik  des  Bernoldus.  —  in  Pertz'  Archiv  III. 
p.  3. 
Diimge   u.    Mone,    Bertholdus  Constantien- 

sis,  —  in  Pert/.'  Archiv  I.  p.  380. 
Pabricius,   bibl.   med.   et  infimae  latinitatis. 

Lib.  II.  p.  653. 
Giesebrecht,  Geschichte  d.  deutschen  Kai- 

serzeit  II.  p.  524. 
Schiiz,  commentarius  cril.  de  scriptis  et  scri- 

ptor    histor.  p.  127. 
Waitz  m  Gottinger    gel.  Anzeigen.  Nachrich- 

ten  1857.  p.  62. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  I).  243. 

Bertholdus  monachus(1800):  Anno- 
tatio  de  abbatibus  mouasterii  sancti 
Galli.    1199—1292. 

Ausg.  ap.  Goldast,  rer.  Alam.  script.  1730. 
I.  p.  92. 

Bertoldus     monachus     Micianensis 

(cca.   840),    vid.  Vita   s.  Maximini 
abb.  Micianensis. 

Bertholdus  monachus  ord.  sancti 
Salvatoris,  vid.  Vita  s.  Brigittae 
viduae. 

Bertoldus  monachus  Reinhards- 
brunnens.  et  capellanus  (cca.  1230), 
vid.  Leben  Ludwigs  IV,  Land- 
grafen  v.  Thiiringen. 

Bertramus  Reoldus  (cca.  1326), 
vid.  Vita  s.  Francae. 

Bertrandus  monachus  Casae  Dei, 
vid.  Vita  s.  Roberti  abb.  ('miracula.) 

Bertrandus,  Nicol.,  j.  u.  professor 
(t  1527):  Opus  de  Tholosanorum 
gestis  ab  urbe  condita  cunctis 
mortalibus  apprime  dignum  con- 
spectibus. 

Knthalt  besonders  in  den  crstein  Zeiten  viele 
Fabeln. 

Ausg.:  Tholose  1515.  fol. 


170 


BERTKANUS  —  BODO 


Vebers. :  franzoa.  vom  Ver/asaer  selbst  be- 
sorgt unt.  d.  Tit.:  Gestes  desTolosains 
et  d'autres  nations  des  cnvirons.  Tolose 
1515.  fol.  —  ^wiederholt  Lyon  1617.  fol. 
—  *  revue  et  augment^e  de  plusieurs  hi- 
stoires.  Tolose  1555.  fol. 

:   Tractatus   de  bello  inter 

summum    pontificem  Julium   II    et 
Ludovicum  XII  Franciae  regem. 

Aus<]. :  ap.  Bertrand,  gestes  des  Tolosains. 
Tolose  1515  u.  1517.  fol.  p.  73. 

Bevergern,  Arnoldus  de:  Chroni- 
con  Monasteriense  vernaculum.  772 
—1457. 

Niederdeutsch. 

Ausg.:  ap.  Matthaeum,  anal.  vet.  VIII. 
p.  1.  (ed.  nov.  V.  p.  1.) 

Biga  librorum  rariorum,  vid.  Ae- 
neas  Sylv.,  hist.  Gothor. 

Billius  =  Andreas  Billius. 

Birgep,  archiepiscopus  Upsaiiensis, 
vid.  Vita  s,  Brigittae  viduae. 

Biterris,  vid.  Amalricus  Augerius. 

Bittschreiben  der  Landschaft  in 
Krain  iiber  die  Gefahren  u.  Leiden 
der  haufigen  verwiistenden  Einfalle 
derTiirken  an  Papst  Sixtus  IV.  1475. 

Ausg.:  aus  einer  gleichzeitigen  Druck- 
schrift  d.  Miinchener  Bibl.  in  Horniayr's 
Archiv.  1828.  p.  324. 

Blandinus  monachus,  vid.  Vita  s. 
Agathae  virg.  {mirac.) 

Blasius  Menalesius,  generalis  ord. 
Vallumbrosani,  vid.  Vita  s.  Johannis 
Gualberti. 

Blasius  monachus  sacerd.  (post 
sec.  XIII.) ,  vid.  Vita  s.  Zenonis 
episc.  Fiorent.  {eadem  vita.) 

Blasius  Ortigius:  Itinerarium  Alex- 
andri  VI  anno  1523  ab  Hispania 
Romam  usque. 

Ausg.:  '  Toleti  1546.  4°.  —  'wiederholt 
ap.  Baluze,  misccllan.  III.  p.  351-470. 

Blondus  (Biondo),  Flavius,  Forli- 
viensis  (f  1463):  De  origine  et 
gestis  Venetorum. 

Ein  blosser  Entwurf. 
Ausg. :  '  Venetiis  1481.  fol.  —  '  mit  andern 
Werken  desselb.    Verf.    zusammen  Basileae 
1559.  fol. 

:   Historiarum   decades  III 

ab     inclinatione     imperii    Romani. 
400-1440. 


Benutzte  Albertinu»  Mussatus.  Ginc  Oesch.  Ita- 
Heng,  aus  der  Papst  Plus  H  noch  al»  .^en.  Sylvius 
cinen  Au.i7.ug  inachte. 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.,  ganz  in  der  Manier 
eines  Mpts.  mit  Abkilrzwigen  qedruckt.  — 
»  Vcnet.  1483.  fol.  —  » loiederholt  ibid.  1484. 
fol.  —  *  Basil.  1531.  fol.  —  »  wiederh.  ibid. 
1559.  fol. 

Vebers. :  Le  Historie  del  Biondo  dalla 
declinazione  dell'  imperio  di  Koma  insino 
al  tempo  .suo,  ridotte  in  compendio  da  papa 
Pio  et  tradotte  per  Luc.  Fauno.  Venetia 
1547.  2  vol.  8». 

■ :  Italiae  illustratae  libri  VIII 


cum  epistola  Gasp.  Blondi  ad  Do- 
minicum  episc.  Brixiensem. 

Ausg. :  '  Romae  1474.  fol.  —  '  tviedefholt 
Veronae  1482.  fol.  —  »  Taurini  1627.  4». 

Uebers. :  siehe  beim  folgend. 

:  Roma  instaurata.  Libri  3. 

Ausg.:    's.  1.  eta.  (^owiae  1471).    fol.  — 

*  wiederholt  Veronae  1481.  kl.  fol.  —  *Ve- 
netiis  1511.  fol.  zusammen  m.  Roma  triumph. 
—  «Venetiis  1540.  fol. 

Uebers.:  Roma  ristaurata  ed  Italia 
illustrata,  trad.  da  Luc.  Fauno.  Vinegia 
'1542.  8».    »1543.  8»,  »1548.  8».   «1558.  8*. 

:  Romatriumphans.  Libri  10. 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  (tca.  1474.)  fol.  — 
^Brixiae  1482.   fol.  —    ^"  ibid.  1503.   fol.  — 

*  Venetiis  1511.  fol.  zusamm.en  mit  Roma 
instanrata.  —  *  Paris.  1.533.  8".  —  Auch  in 
BIondi's  Werken.  Basil.  1531.  1559.  fol. 

Uebers.:  Roma  trionfante  trad.  p.  Luc. 
Fauno.  Vineg.  '  1543.  » 1544.  8».  "^ibid.  1548. 
8».  ^ihid.  1549.  8».  HUd.  1588.  8». 

Erl.-Schr.:  Fabriciu.^,  bibl.  med.  et  inf.  lali- 
nitatis.  I-ib.  II.  p.  679-6«*l. 

Bobolenus  presbyt.,  vid.  Vita  s. 
Germani  abbatis. 

Bocking,  Radulfus,  ord.  praed., 
vid.  Vita  s.  Richardi  episc.  Cicestr. 

Bodel,  Jean:  Chanson  des  Saxons 
ou  Widukind  le  Saxon. 

Bczieht  sich  auf  die  Kriege ,  welche  Widukind 
mit  Karl  dem  Grossen  fiihrte.  Eins  der  iiltesten  u. 
authcntischstcn  Gedichte  iiber  jene  Zeit. 

Ausg.:  publ.  pour  la  prem.  fois  par 
Francisque  Michel.  Paris  1839.  40.  2  vol.  8". 
(Zugleich  No.  5  et  6  dcr  Collection  des 
douze  pairs  de  France.) 

Bodo,  Henricus,  monach.  Bene- 
dictin.  in  coenobio  Clusa:  De  con- 
structione  coenobii  Gandersheimen- 
sis  (856)  eiusque  perfectione  et 
historia  abbatissarum  — 1250. 

Ausg. :  ap.  Meibom,  script.  rcr.  Germ.  II. 
p.  479-509.  —  Supplementum  a.  881- 
1531  ap.  Leibnit,  scr.  rer.  Brunsv.  II.  p.  330. 


BOECK  —  BONFINIUS 


171 


Chronicon  Cusinum. 


Ausg.:  selecta  ap.  Leibnit,  script.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  345. 

Boeck,  het,  van  al  't  gene  datter 
gheschiedt  is  binnen  Brugghe,  sich- 
tent  jaer  1477,  14.  Febr.,  tot  1491. 

Der  Verfasser  ist  saiizlich  unbekannt. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Staatsbibl. 

Ausg.:  uitgegev.  door  C.  C(arton).  Gent 
1859.  gr.  8*.  Nur  100  numerirte  Exempl. 
fiir  d.  Bu^hhandel  gedruckt. 

Erl.-Schr.:    v.   Svbel,    histor.    Zeitschrift.   18f.O. 
3.  Heft.  p.  246. 

Boendale,  Jan,  genannt  Jean  de 
Klerk,  vid.  Jean  de  Klerk. 

BoethiusDeidodanus,Hect.,canon. 
Aberdon.  (f  1550):  Historia  episc. 
AberdonensiumetMurthplacensium. 

Ausg. :  '  Parisiis  1522.  fol.  —  '  unt.  dem 
Tit. :  H.  Boetii  etc.  vitae  1522  iterum  in 
lucem  editae.  Edinburg,  printed  for  the 
Bannatyne  Club.  1825.  4«.  Nur  60  Exempl. 
gedruckt. 

:  Historiae  Scotorum  a  prima 

gentis   origine   libri   19,    cum  con- 
tinuat.  Joann.  Ferrerii  ad  a.  1488. 

Von  unbedeutendeni  Wcrthe    Ronianhaft. 

Ausg.:  '  Paris,  Jod.  Badius  1526.  fol. 
Nur  17  Bchr.  —  'vollstiindiger:  libri  19; 
access.  contin.  per  Jo.  Ferrerium.  Paris. 
1574.  fol.  —  wiederh.  ibid.  »1575.  *1577.  fol. 

Uebers. :  '  H  i  .s  t  o  r  y  and  Croniklis  of 
Skotland,  with  the  cosmography  and  de- 
scription  thairof,  translat.by  JohnBellendeu. 
Edinburgh  by  Th.  Davidson  (circa  1536). 
fol.  —  *  wiederholt  (ed.  by  Sir  W.  Scott) 
Edinbourgh  1821.  2  vol.  4o.  Selten  u.  sehr 
gesucht  in  England.  Kur  200  Exempl.  ge- 
druckt  for  the  Bannatyne  club.  —  *London 
1587.  fol.  —  Ausziige  ap.  Holinshed,  chro- 
nicles  of  England,  Scotland  and  Ireland. 
Lond.  1807.  6  vol.  4». 

Hiervon  giebt  es  eine  gereimte  Ueberselzung  in 
schottischein  Dialekt  unter  dem  Titel: 

The  buik  of  the  chroniclis  of  Scotland 
or  A  metrical  verslon  of  the  history  of 
Hector  Boece  by  W,  Stewart.  Edited  by 
W.  B.  Turnbull.  London  1858.  3  vol.  8». 
10  Thlr.  6  Sgr.  (Zugleich  ein  Theil  der  Kerum 
Brit.  medii  aevi  scriptores.) 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  med.  et  inf.  latinit. 
Lib.  Vin.  p.  ,577-,=S79. 

Boezio  di  Kainaldo  di  Poppleto, 
gewohnlich  Buccio  Renallo  genannt, 
aus  Aquila  (f  1363):  Istorie  delF 
Aquila.    1252—1362.' 

Reimchronik  in  sogenannten  Martelllanischen 
Verscn.  Fortgesetzt  von  Antonius  di  Boezio. 

Ausg.:    ap.  Muratori,    antiquit.   Ital.  VI. 
p.  533. 
Erl.-Schr.:  Guinguene,  hist.   llt.  d'Ital.  ni.,p. 
225. 


Boguphalus  H  episd.  Posnaniensis 
(t  12()5):  ChroniconPoloniae  — 1253. 

Fortge^iotzt  von  Baszkon. 
Ausg.:  'Var.soviae  1752.  4».  —  *ap.  Som- 
mersberg,  scr.  rer.  Sil.  II.  p.  18-65. 

ICrl.-Schr.:  v.  f.edebur,  iiber  des  Bischofs  Bo- 
guphal  II  von  Posen  Kenntniss  der  nord- 
westlichen  Slavenlander,  —  in  Markische 
Forschungen.  Berlin  1843.  II.  p.  120-l.HO. 

Boiardus,  vid.  Ricobaldus,  hist. 
imperatorum. 

Boissen ,  Brocerus :  Chronicon 
Slesuicense  ab  initio  christianae 
religionis  in  provinciam  invectae 
usque  ad  a.  1530. 

Augg.:  ap.  Mencken,  script.  rer.  Germ. 
III.  p.  563. 

Boke,  in  desserae,  vindet  man 
beschreven  de  Fiirsten  Greven  unde 
Fryhen  de  uppe  deme  Dage  myt 
deme  Keyser  Fredericken  deme 
dritten  to  der  erwelynge  des  Fiirsten 
Maximilianus  to  eyneme  roraischen 
Konynck  erschenen  synt. 

Ausg.:  s.  1.  1486.  fol. 

Bonacursius  (^Buonaccorsi),  Phi- 
lippus,  Florentinus,  regis  Poloniae 
secretarius  (f  1496),  hekannter  als 
SchriftsteUer  tcnt.  dem  Namen  Calli- 
machus  Experiens  {siehe  dens.), 
den  er  als  Mitglied  der  von  ihm  in 
Rom  gestifteten  antiquarischen  Aka- 
demie  annahm. 

8.  Bonaventura,  vid.  Vita  sancti 
Francisci  confess. 

Boncompagni ,  Florentinus  (cca. 
1218):  Liber  de  obsidione  Anconae 
a  copiis  Friderici  I  imp.  a.  1172 
peracta  eiusque  urbis  liberatione. 

KraftvoUe  Schilderuug. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  membr.  sec. 
XIV.  No.  4963  B.  4. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI 
p.  925-946.   Unglaublich  verdorbener  Text. 

Bonfinius,  Antonius,  Asculanus  (f 
1502) :  Rerura  Hungaricar.  decades 
libris  XLV  comprehensae.  364 — 
1495. 

Unkritisch,  nui-  fiir  Matthias'  Zeit  glaubwiirdig. 
Vicl  gelesen.  Erhielt  hierfiir  den  Bcinamen:  der 
ungarische  Livius. 

Ausg.:  '  ed.  M.  Bremier.  Basil.  1543.  fol. 
(30  libri.)  Voller  Druckfehler.  —  » ed.  J. 
Sambucus.  Basil.  1568.  fol.  —  *  wiederholt 
Francofurti  1581.  fol.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Historia  Panuonica  s.  Hungaricar.  rer. 


172 


BONFINIUS  —  BONSTETTEN 


decades  4.  45  libri.  Coloniae  1690.  fol.  — 
*  HRnoviae  1606.  fol. —  ^wiederholtPosQnW, 
tvpis  Royerianis  1744.  fol.  —  '  ed.  C.  A. 
Bel.  Lipsiae  1771.  fol.  5  Thlr.  —  JKs  soll 
auch  eine  Ausgahe  Viennae  1744.  fol.  iint. 
d.   Tit:  Historia  Hungarica  existiren. 

Uebers.:  War hafftige  Chronik  d.  aller- 
mechtigsten  Kiinigreichs  in  Ungern,  iibers. 
von  H.  Boner.  '  Strassb.  fol.  —  '  Frankf. 
1541.  5  part.  in  1  vol.  fol.  AI.  Holzschn.  — 
'  Basel  1545.  fol.  M.  Holzschn.  —  *  unt.  d. 
Tit. :  A.  Bonfinii  Vngarischer  Chronick  45 
Biicher,  verteutschet  aus  d.  Latein,  durch 
Faulum  Frisium.  Frankf.  S.  F.  (S.  Feyer- 
abend)  1581.  fol. 

Erl.-Schr.:    L  istliius,    notae  ad    Bonfinium,  ap. 
Kovacliicli,  s-.    ler.  Huiip.  mln.  I.  332.  (cf. 
Corniiles  im  IncTischen  Magazin  I.  p.  16; 
Kder,  scr.  rer.    TrHnssilvanic.  I.  p.  278.) 

Vgl.  \'iia  6.  I.adislai  reg.  [vita  alia.\ 

:  Libellus  deCorvinaedomus 

origine. 

Ausg.\  Basileae  1577.  8». 

• :    Praefatio   Philostrati   se- 

nioris  operibus  in  latinum  sermonera 
ab  eo  conversi.s  praefixa  ad  Mathiam 
Corvinum  Hungariae  regem  de  reb. 
in  Austria  coiitra  imp.  Fridericum 
III  ab  eodem  gestis. 

Betriffl  d.  .lahre  1486  u.  Ii87  iind  ist  im  panc- 
fryrischem  Tone  gehallen. 

Ausg.:  ap.  Kollar,  anal.  monum.  II.  p. 
810-827. 

:   Symposion   Beatricis   re- 

ginae  Hungariae  seu  Dialogi  3  de 
virginitate  et  fide  coniugali. 

Voll  des  Lobes  der  Konigin. 
Ausg.:  Basileae  1621.  12mo. 
Erl.-Schr.:    Haner,    de  scriptorjbus  rerum  Hun- 
garic.  Viennae  1774.  p.  79-90. 
Mollerus,  Dan.  fiuil.,  dissertatio  de  Antonio 
Bonfinio.  Altortii  1698.  4». 

8.  Bonifacll  archiepisc.  Moguntini 
Poenitentiale. 

Von  Bedeutung  f.  d.  Geschichte  u.  Verfassung 
der  christlichen  Kirche  im  8.  .lahrh. 

Auag.:  *  nur  der  Anfang  ap.  Labbe  et 
Cossart,  concil.  VII.  p.  1478  (ed.  Paris. 
1677.)  —  *  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  VII.  p.  48  und  hieraus  in  andern 
Werken  dieses  Faches.  —  '  wiederholt  von 
Giles  in  Bonifacii  arch.  et.  mart.  opp.  Lond. 
1844.  2  vols.  8".  —  u.  *  ap.  Migne ,  patro- 
logiae  cursus.  Paris.  1850.  LXXXIX.  — 
*  zuerst  vollstondig  ed.  Binterim  als  Anhang 
zu  Car.  Blasci  dissert.,  in  qaa  ostenditnr, 
diaconis  nunquam  fuisse  permissum  ad- 
mini.strare  sacramentum  poenitentiae.  Mo- 
guntiae  1822.  8".  p.  140  u.  in  seinen  Denk- 
wiirdigkeiten  d.  christl.  Kirche.  V.  3.  p.  430. 

Uebers.:  ni  S.imnitliche  Schriften  des  h. 
Bonifazius,   lilM  r>.   von  Kiilb.  II.  p.  201-210. 

Erl.-Schr.:  S;ii}irnil.  Schriften  des  h.  Bonifaz, 
tibers.  v.  I'h.  11.  Kiilb,  II.  p.  439. 


Vgl.  Kpistolae  s.  Bonifacii. 
Vita  s.  Bonifacii. 
„     ,,  Lebuini. 
,,     „  Livini. 

Bonlfacius  de  Morano  (f  1349): 
Chronicon  Mutinense  ab  a.  1306  — 
1342. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XI. 
p.  93-130. 

Bonifacius  Veponensis  (f  1293): 
De  rebus  a  Perusinis  gestis  ab  a. 
1150 — 1293.  Historia  metrica  quae 
vocatur  Eulistea. 

Ausq. :  primum  in  Archivio  storico  Italiano 
XVI.  i.  p.  3-52. 

Bonin,  Th^odose:  Registrum  vi.si- 
tationum  archiepiscopi  Rothoraa- 
gensis.  Journal  des  visites  pasto- 
rales  d'Eude  Rigaud,  arch^veque 
de  Rouen,  1248- 12G9. 

Au^g. :  Rouen  1847.  4».  36  fr. 

Bonincontrlus,  Laurent.,  Minia- 
tensis  (cca.  1475):  Annales  ab  a. 
13(>0  -1458. 

Ausq. :  primum  ap.  Muratori ,  script.  rer. 
Ital.  XXL  p.  9-162. 

:  Historia  utriusque  Siciliae. 

1041—1343. 

Ausg.:  cum  schol.  Lamii  et  Mecatti  ed. 
Lamius,  dehc.  eruditor.  Florentiae  1739.  4". 
VI-VIII.  3  voll.  8». 

Bonivassailus,  vid.  Annales  Ge- 
nuenses. 

Bonizo,  episcopus  Sutriensis  (f 
1091):  Liber  ad  amicum  seu  ae 
persecutione  ecclesiae  libri  IX. 
312—1085. 

Von  absiehtlicher  Entstellung  frei. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  HofbibJ.  Cod. 
lat.  mbr.  sec.  XII.  618.  8».  Einzige. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  II.  p. 
780 ;  feUerhaft. 

Erl.-Sehr.:  Giesebrecht,  im  Anhange  z.  d.  An- 
nales  .'Mtahens.  u.  Gesch.  der  KaiBcrzeit  II. 
p.  fiS4. 

Pert/,'  .Archiv   VII.  p.  462. 

Stenzel.  «ic-chichte  der  frfinkischen  Kaiser 
II.  p.  tlT. 

:     Chronicon     Romanorum 

pontificum  —  Urbanum  IV. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cotton. 
Jul.  mbr.  scc.  XIII.  A.  VII.  4».  Unedirt. 

Erl.-Schr.:  F.i  l.  ri  ^- i  i  ~ .  liiM.  tncl.  et  inlim.  !a- 
tinitatis,   l.ih    II.  p.  Vl.^  717. 

Bonstetten,  Albertus  de  (saec.XV. 
fin.) :  Descriptio  confoederationis 
superioris  Germaniae.    Libri  III. 


BONSTETTEN  —  BOUILLON 


173 


Handschr.:   Rom,   bibl.  Vallicel.    C.  75. 
Nicht  gedruckt. 

:  De  proeliis  et  fine  Caroli 

Audacis. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  amii  1477. 
No.  6221.  Nicht  gedruckt. 

Erl-Schr.:  Morel,  G.,  Alb.  v.  Bonstetten,  De- 
can  in  Einsiedeln,  m  Geschichtafreund  d. 
Schweiz.  III.  Bd.^  p.  3-39. 

Boso  cardinalis  presbyter  (ann. 
1165),  vid.  Oencius  Camer. 

Bossi ,  Donatus ,  notarius  Medio- 
lanensis  (nat.  1436,  f  ibOO?):  Chro- 
nica  Bossiana  sive  gestorum  dicto- 
rumque  memorabilium  et  temporum 
ac  conditionum  et  mutationum  hu- 
manarum  historia.  Ab  0.  C.  — 1492. 

Verralh  ernste  Wahrheitsliebe,  bezieht  slch  in 
letzter   Zeit   auf  mailandische    Gesch.   und   enthiilt 
einen  Siammbaum  der  Visconii. 
Amg. :  Mediolani  per  A.  Zarotum  1492.  fol. 
Erl.-Schr.:  Argelati,  Ph.,  biblioth.  script.  Me- 
diolan.  I.  p   211. 
Mazzuchelli,  scrittori  d'Italia,  s.  v. 

Botho,  Cr. :  Cronecken  der  Sassen 
ab  O.  C.  -1489. 

Weil  viel  tiber  das  Erzstift  Magdeburg  darin 
vorkommt,  nannte  m.insie  auch  Magdeburgische 
Chron  ik. 

Ausg. :  '  ohne  Namen  des  Verfass.  Fol. 
284  a.;  dusse  Kronecke  van  keyseren  vnd 
anderen  fursten  vnde  steden  der  Sassen  mit 
oren  wapen  hefft  geprent  Peter  schoffer  van 
gernssheim  In  der  eddelen  stat  Mencz  1492. 
fol.  Merkwiirdig  wegen  der  ganz  neuen  und 
eigenthiimlichen  Initial-  u.  Versaltypen.  Sehr 
selten.  —  *wiederholt  mit  des  Ver/.  Namen 
unt.  devi  Tit. :  Chronicon  Brunsvicensium 
picturatum ,  dialecto  locali  conscriptum, 
authore  Conr.  Bothone  sive  Brunsvic.  ap. 
Leibuit.,  scr.  rer.  Brunsv.  lU.  p.  277 ;  ibid. 
p.  423  sq.  Appendix  a.  1490-1540. 

Uebers. :  Jreie  obersdchsische  Bearbeitung 
'  von  Sm.  Pomarius  mit  Fortsetz.  bis  1588. 
Wittenberg  1589.  fol.  —  *  wiederholt  und 
Jortgesetzt  bis  1596  von  Mth.  Dresser,  ibid. 
1596.  fol. 

Erl.-Schr.:  v.  Alten,  iiber  elne  Notiz  des  chro- 
nicon  picturatum  des  Botho,  die  Stadt  Han- 
nover  betroffend  —  in  Zeitschr.  des  histor. 
Vereins  f.  Niedersachsen.  Jahrg.  lS.i9.  Han- 
nover  1S60.  8».  p.  1  s<i.  Schlecht. 
Panzer,  deutsche  Annalen  I.  p.  19G. 

Bouchard,Alain,  advocat  aRennes 
(saec.  XVI):  Les  grandes  chronic- 
ques  de  Bretaigne  parlans  de  tres- 
pieux,  nobles  et  tres  -  belliqueux 
roys,  ducs,  princes,  barons  et  aultres 
gens  nobles  tant  de  la  Grande  Bre- 
taigne  ....  que  de  nostre  Bre- 
taigue  .... 

Endigt  148S  im  Septb.  KntbJilt  Kabeln  in  Meiige 
und  wird  desbalb  auch  von  Lenglet  du  Fresnoy  u. 
de  Bare   uut.  d.  Romane  gezablt.     Obwohl  unzu- 


verlSssig,  gibt  dieses  Werk  viele  sonst  unbekannte 
Ein/.elheiten. 

Ausy. ;  '  Paris  par  Jeh.  de  la  Roche  1514. 
fol.  —  »Caen,  Mich.  Angier  1518.  kl.  fol. 
—  *  unt.  d.  Tit. :  Les  croniques  annales  des 
pays  d'Angleterre  et  Bretaigne  . . .  Paris, 
Jeh.  Petit  et  Galiot  du  Pre  1531.  fol.  Ein- 
zige  Ausgabe,  welche  den  Namen  des  Verf. 
auf  d.  Titel  nennt.  —  *  Caen  1532.  fol.  — 
Additions  k  la  chronique  de  Bretague 
1483-1532,  '  Paris  1532.  fol.  ^wiederholt 
ibid.  1541.  4». 

Bouchet,  Jean  (ne  1476,  f  cca. 
1555):  Annales  Dacquitaine,  faictz 
et  gestes  en  sommaire  des  roys  de 
France  et  Dangleterre,  pays  de 
Naples  et  de  Milan. 

Kinfache  und  freimiithige  Darstellung,  das  be.ste 
Werk  Bouchet's,  der  viel  geschrieben  hat. 

Ausg.:  ^Poictiers  1524.  fol.  —  ^unt.  d. 
Tit.:  Les  correctes  et  additionnees  annales 
Dacquitaine,  faitz  et  gestes  en  sommaire 
des  roys  de  France  etc.  Poictiers  1531.  fol. 
—  *  mit  Fortsetzung  bis  1535.  Poictiers  1535. 
fol.  —  "Paris,  G.  Lebret  1537.  fol.  — 
»Paris  1540.  fol.  —  «Poictiers  1545.  '1557. 
'  1607.  fol.  —  '  vermehrt  u.  verbessert  par 
A.  Mounin,  ibid.  1644."  fol. 

Erl.-Schr.:  Moniieur  universel.  1855.  1.  Avril 
et  2^.  novenib.  Eine  bibliograph.  Notiz  Uber  d. 
'     Ausg. 

-:■  Histoire  de  Louis  seigneur 


de  la  Tremouille  dit  le  chevalier 
Sansreproche,  ou  Memoires  de  la 
Tremouille,  ou  Chronique  de  la 
Tremouille. 

Ausg.:  '  ap.  Godefroy,  histoire  de  Char- 
les  Vin.  No.  5.  —  *in  CoUection  univer- 
selle  XIV.  XV.  —  »  ap.  Petitot ,  collection 
XIV.  —  *ap.  Michaud  et  Poujoulat,  coUect. 
nouv.  IV.  — ;  *ap.  Buchon,  choix  de  chro- 
niques  VII.  \*  loiederholt  Paris,  societtJ  du 
Panth^on  litt^raire.  1842.) 

Boucioaut.  Memoires  ou  le  livre 
des  faits  du  marechal  de  Boucicaut 
(t  1421)  ou  Livre  de  faits  du  bon 
messire  Jean  le  Maingre  dit  Bouci- 
quaut. 

Ausg.:  in  CoIIection  universelle  VI.  — 
»ap.  Petitot,  collection  VI.  VII.  —  » ap. 
Michaud  et  Poujoulat,  nouv.  collection  U. 
—  *  ap.  Buchon,  choix  de  chroniques  III. 
am  Fnde  (^  wiederholt  Paris  1853,  societ«5 
du  Panth^on  litteraire.  gr.  8".) 

Erl.-Schr.:    Godefroy,   Th.,   hisloire   de  Jean 
de  Boucicaut.  Paris  1C20.   4». 
(de  Pilham)   Hisioiro    du    marechal   de  Bou- 
cicaut.    Paris  lti97.  —  Haye  1G99.  kl.  S»  . 

Bouillon.  Hystorie  von  der  Kreuz- 
fahrt  nach  dem  heiligen  land,  von 
desselben  Belagerung  undEinnahme 
durch  Gottfried  von  Bouillon. 


174 


BOURDIGNE  —  BREVIARIUM 


Ausg. :  '  Augsp. ,  H.  Bamler  1482.  fol. 
M.  Holzschn.  —  *  ihid.  Luc.  Zeissenmair 
1502.   4». 

Vgl.  Epistolae  Godefrldi  Bullonii. 
FaitK,  les,  et  ge«(es. 

Bourdigne,  Jean  de:  Lystoire  agre- 
gative  des  annalles  et  cronicques 
Danjou  . . .  et  plusieurs  faictz  dignes 
de  menioire  advenuz  tant  en  P^ance, 
Italie,  Espaigne,  Angieterre,  Hieru- 
saieni  et  aultres  rojauinies  tant 
chretiens  que  sarrazins  .  .  . 

Ausg.:  '  Angiers  (impr.  4  Paris  par  Auth. 
Cousteau)  1529.  fol.  —  »Paris  1533.  fol.  — 
^unt.  d.  Tit.:  Chroniques  d'Anjou  et 
d  u  M  a  i  n  e  avec  un  avant-  propos  de  Mr. 
le  comte  de  Quatrebarbes  et  des  notes  par 
Godard  de  Faultrier.  Angers  1842.  2  vols. 
gr.  8». 

Bouvier  dictus  Berry,  Jacques  de, 
vid.  Chartier. 

Bovo  abbas  Sithivensis,  vid.  Vita 
s.  Bertini  {narratio.) 

Bower,  \  Walter,  vid.  Johannes 

Bowyer,!  de  Fordun. 

Bracelll,  Jac,  cancellarius  rei- 
publicae  Genuensis  (f  1460):  De 
bello  Hispano  s.  adversus  Alphon- 
sum  V  Hispaniae  regem  a  Genuensi- 
bus  feliciter  gesto,  Jibri  V.  1422 — 
1444. 

Sclione  Spraclie;  griindlicli.  ,Der  Vater  d.  ele- 
ganten  Bearbeitung  der  einiieimischen  (iescliiclite.' 

Ausg. :  '  edente  Masello  Venia  Beneven- 
tano.  s.  a.  et  1.  8*.  Erste  seltene  Ausgabe, 
wahrscheinlich  1477  zu  Muiland  yedruckt.  — 

*  in  B-i  lucubrationes  ed.  A.'  Giustiniano. 
Paris.  1520.   4».   —   'Basileae  1520.   4».  — 

*  in  Graevii  thesaur.  autiq.  Ital.  I.  1.  p. 
1261.  —  ^  zusammen  mit  Jo.  Joviani  Pontani 
de  bello  Neapoljtano  libri  VI ,  una  cum 
historiae  encomio  Andr.  Alciato  auctore. 
Hagenoae   1530.  4».  —   •Parisiis  1532.  4», 

Uebers.:  Jac.  Bracellus  u.  Joh.  Jovi- 
nianus,  Ein  schone  chronica  vom  Kiinig- 
reich  Hispania  vnnd  sonderlich  von  Kuuig 
Ferdinando  etc.  Erstlich  in  Latin  beschr., 
durch  Hi.  Boner  in  Teutscli  verwendt. 
Augsp.  1543.  fol. 

:  De  claris  Genuensibus. 

Ausg.:  '  ap.  Schott,  Italia  illustrata  p. 
641-648.  —  ^vorher  in  B-i  lucubration.  ed. 
A.  Giustiniano.  Paris.  1620.  4". 

— :  Liguriae  descriptio. 

Ausg. :  '  ap.  Schott,  Italia  iilustrata  p.  637- 
641.  —  'vorher  in  B-i  lucubration.  ed. 
Giustiniano.  Paris.  1520.   4". 


Bradshaw,  Henr.,  vid. 

Vita  s.  Hadegundis  {ly/e.) 
„     ,.   Wereburgae  {lu/f.) 

Brandkrossa-Thattur. 

Ajisg. :  islandice  et  latine  ed.  Thorlacius. 
Hafn.  1816.   8». 

Brando  Johannis,  monach.  Dunen- 

sis  ord.  Oisterc.  (f  1428),  vid.  Aegi- 
dius  de  Roija. 

Brant,  Dr.  Sebast. ,  Canzier  der 
Stadt  Strasburg  (f  1520):  Bischoff 
Wilhelms  von  Hoenstein  waal  und 
einrit.  Anno  1506  et  1507.  Eygend- 
liche,  ganntz  auszfiirliche  vnnd 
recht  contrafeytische  beschreibung 

authore  D.  doctore  Branden, 

seligen,  wie  'ich  annders  nicht 
befinnd. 

Ausg.:  ed.  Schneegans  in  Code  histor. 
et  diplom.  de  la  ville  de  Strasbourg  I.  2. 
p.  231-299. 

Erl.-Schr.:  Notice  sur  la  relation  de  T^lection, 
du  sacre  et  de  I'cntr6e  de  l'6veque  (Juil- 
laume  de  ilonstein,  ibid.  I.  2.  p.  61-70. 

Braulio  episc.  Caesaraugustanus 
(saec.  VII.)  vid.  Vita  s.  Aemiliani 
conf. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Braulione,  synopsis  histor. 
in  .\A.  SS.  BoII.   IS.  Mart.  11.  p.  635  G3.S. 

Braunschweigische  Reimchronik, 
vid.  Reimchronik. 

Bretex,  Jean:  Tournois  de  Chau- 
venci,  donn^s  vers  la  fin  du  XHI. 
si^cle,  decrits  par  J.  B.  1285. 

Ausg. :  annotds  par  Ph.  Delmotte  et  publ. 
par  H.  Delmotte.  Valenciennes  1835.  8». 

Erl.-Schr.:  Uaynouanl  im  Journal  des  Savans. 
is:};").  Octbr.  p.  «22-629. 

Breve  chronicon  monasterii  s. 
Sophiae  Beneventi,  vid.  Annales  Be- 
neventani. 

Breviaria  variarum  ecclesiarum 
aufgezdhli  in  grosser  Menge  v.  Fa- 
bricius,  bibi.  med.  et  infim.  lati- 
nitatis  liber  II.  pag.  748—759,  von 
(jrrjisse,  tresor  des  livres  rares  et 
pr^cieux  1.  p.  582  —  537,  und  von 
B  r  u  n  e  t ,  manuel  du  libraire.  Paris 
18(50.  I.  p.  1228—1247. 

Breviarium  chronologicum  ano- 
nymi  cuiusdam  auctoris,  qui  sub 
imperatore  Caroh)  M.  vixit,  ab  O. 
C.  usque  ad  a.  809  =  Einhardus, 
annales. 


BREVIARIUM  -    BRUNI 


175 


Breviarium  Italicae  bistoriae  a 
temporibus  Fridei-ici  II  Augusti 
(1212)  usque  ad  a.  1354.  auctore 
anonymo  syncbrono. 

Atisg.:  primiun  e  cod.  bibl.  Pauliuae 
Lipsiens.  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  255-288. 

Breviarium  Pisanae  bistoriae  = 
Cbronica  Pisana. 

Brevis  regum  Francorum  historia, 
vid.  Erchanbertus. 

Bridferthus  ^cca  980),  vtd.  Vita 
V.  Dunstani. 

Brito,  vid.  Guilelmus  Brito. 

Britwaldus  episcop.  Wintoniens. 
(saec.  XI.).  vid.  Vita  s.  Egwini 
episc.  Wigorn.  (vita  alia.) 

Brompton,  vid.  Jobannes  Brom- 
pton. 

Bruce,  Guilelm.,  Scotus  (cca  1479) : 
De  bello  adversus  Turcas  gerendo 
consilium. 

AtLsg.:  Lipsiae  1595.  8**. 

:  De  Tartaris  diarium. 

Ausg.:  Francofurti  1598.  fol. 
Erl.-Sehr.:    Mackenzie,    de    eruditis   Scotis     I. 
p.  460. 

Bruchstuck  iiber  den  Kreuzzug 
Friedricbs  I. 

Ausg.:  hrsg.  von  J.  v.  Reiffenberg,  Stutt- 
gart  1844.  gr.  8".  (Bibliothek  des  literar. 
Vereins.  IX.  Bd.)    Nicht  im  Buchhandel. 

Brugmannus,  Jo.,  ord.  min.  (flor. 
1430),  vid.  Vita  b.  Lidwinae. 

Bruni,  Bruno  seu  Brunus,  Leonar- 
dus,  Aretinus  (aus  Arezzo),  Floren- 
tino  senatui  cancellarius  (f  1444): 
Historia  Fiorentina  seu  Historia 
del  popolo  Fiorentino. 

Saaberte  zuerst  die  alte  florent.  Gesch.  von  d. 
Pabeln.  Nur  bei  angestrengtem  Fleisse  belehrend, 
nicht  ohne  Geist. 

.4««^.:  historiarum  Florentinarum  lib.  XII. 
Qns  1404)  ....  quibus  access.  quorundam 
suo  tempore  in  Itaiia  gestorum  et  de  rebus 
graecis  commentarius,  ....  ex  mpto.  in 
lucem  edit.  stud.  et  op.  Sixti  Brunonis. 
Argentor.  1610.  fol.  Einziye  latein.  Ausgabe. 

Uebers. :     '  composta in   latino    et 

tradocta  iu  lingua  tosca  da  Donato 
Acciaioli.  Vinegia  12.  Febr.  1476.  fol. 
Gewuhnlich  viit  Poggii  historia  Florentina 
(ed.  1476)  zusanuneiigebunden.  —  *  wieder- 
hoU  Firenze  1492.  fol.  —  » mit  Sansovino's 
Fortsetzung  bis  1560  Venet.  1561.  4».  - 
*ohne  diese  wiederhoU  Firenze,  le  Monnier 
1856.  8«. 


—  Ueb.  d.  Staatsverfassung  d.Florentiner ; 
hrsg.  u.  m.  einer  Einleit.  versehen  von  K.  Fr. 
Neumann.  Frankfurt  1822.  8«.  ^'A  Sgr. 

—  AiovuQ&ov  'AQfTivov  TifQl  Ttjs  noliTfkcg 
TiZf  fpk<i)Qfynyu)y.  Neu  nach  Pariser,  bisher 
unedirten,  Handschriften  hrsg.  von  L.  W. 
Hasper.  Lipsiae,  Djk  1861.  8».  *4  Sgr. 

:  De  bello  italico  adversus 

Gotbos  gesto   libri  IV.   487  —  556. 

Nach  Prokop,  ohne  diesen  .iedoch  zu  nennen. 

Handschr.:  Pest,  mus.  Jankovich.  mbr. 
sec.  XV.  4». 

Ausg. :    '  Hunc   libellum  Emilianus 

Eulginas  [sic!)  et  Joannes  Numeister  theu- 
tunicus  ....  impresserunt  in  domo  eiusd. 
Emiliani,  (Fulginei)  1470.  fol.  Manclie  Exem- 
plare  dieser  Ausgabe  haben  in  der  Ueber- 
schrift  statt  Emilianus  de  Ursinis  Fulginas : 
Emil.  de  Orfinis  Euiginas  {inieunsere.) 

—  ^(Venet.)  Nic.  Jenson  1471.  fol.  1858 
in  AvAjshurg  mit  &OJi.  bezahlt.  —  '  Romae 
1471.  fol.  —  *Paris.  1507.  4».  —  *  cum 
Procopio.  Basil.  1531.  fol.  p.  513.  —  «Paris. 
1584.  8».  —  'cum.  Zosimo.  Ba.sil.  1576.  fol. 

—  *cum  Agathia  et  Jornande.  Lugd.  Bat. 
1594.   8». 

Uebers.:  Libro  de  la  guerra  de  Ghoti 
composta  da  M.  Leon.  Aretino  e  fatto  vol- 
gare  da  Lod.  Petroni.  'Firenze  1526.  8*. 
Vinegiae  »1528.  8».  »1543.  8».  n548.  8». 

The  history  of  Leonard  Aretine  con- 
cemicg  the  vearres  betwene  the  Iraperialls 
and  the  Gothes  for  the  possessiou  of  Italy, 
translated  by  Arth.  Goldyng.  Lond.  1563. 
16rao. 

Franzosisch  Paris  1667.  12  mo. 

:  Rerum  in  Italia  suo  tem- 


pore  gestarum  commentarius  seu 
Libellus  de  temporibus  suis.  1378 — 
1440.     Libri  II. 

Handschr.:  Pest,  museum  Jaukovich. 
chart.  sec.  XVI.  fol. 

Ausg. :  '  Lugduni  1539.  4".  —  *  als  An- 
hang  a7i  seiner  Historia  Florent. ,  Argen- 
torati  1610.  fol.  —  '  besser  ap.  Muratori, 
scr.  XIX.  p.  913-942.  -  ♦  curante  J.  G. 
Meuschen.  Francof.  1732.  4". 

Uebers. :  italienisch  '  Vinegia  1476.  4".  — 
^ibid.  1485.  4».  —  «Firenze  1488.  4».  — 
*  cura  Franc.  Sansovini.   Vinegia  1561.   4** 

Erl.-Schr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.  Frankf.* 
1833.  I.  p.  57. 
Mazzuchelli,  seiittori  d'Ital.  sxib.  v. 
Mehus    m   sehitr  Ausg.  der  epistolae    Bruni. 

PMorent.  1741. 
^lonzani,    C,     di   Leonardo    Bruni    Aretino 
discorso,  — in  Archivio  storicoltaliano.  Naova 
serie.  V.  1.  p.  29  59;   V.  2.  p.3  34. 
Vespa.sianus    Florentinus ,   viroruro   illustr. 
vitae.  Uomae  1,S39.  p.  559. 
NB.  Nach  Grasse,   tresor.  des  livres  rares  rtc. 
exi.stiren   die  Ausg.   No.   1   u.  S   der  Deber- 
setzung  nicht. 

Vyl.  Epistolae  Bnini. 

Vita  di  Dante  e  del  Petrarca. 


176 


BRUNI  —  BUCHLIN 


Bruni,  Ludov.,  poeta  laureatus: 
Carmen  sapphieura  ad  ageiidas  Deo 

fratias  iu  adventuui  illustr.  domini 
laximiliani  ducis  Austriae  novique 
Burgundiae  ducis  etc.  Am  Ende: 
Ad  illustr.  princ.  ducis  Austriae  etc. 
suaeque  conthoralis  honorem  . . . 

Ausg. :  Ego  Joannes  de  Westphalia  Pader- 
bornen.s.  dyocesis  opusculum  istud  in  ... 
universitate  lovaniensi  impressi  feliciter  a. 
1477.   4». 

Bruno     clericus     Magdeburgensis 

(1084):  De  bello  Saxonico  liber 
et  Vita  Heinrici  IV  imp.  ab  a. 
1056-1082. 

Wichtig  wegen  der  eingeflochtenen.  Urkunden. 
Heftise  und  entschiedene  Schrift  geKen  den  Konig. 
In  Chronic.  .Magdeburg.  ap.  Meiboni,  scr.  (ierni. 
n.  267  mit  Weglassung  der  Urkunden  fast  ganz 
abgeschrieben. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz ,  mon.  s^r.  V. 
p.  328. 

Ausy:  '  ap.  Freher,  scr.  I.  p.  99-153  (ed. 
Struve  I.  p.  171-233.)  —  '  ap.  Pertz,  mon. 
script.  V.  p.  327-384.  —  'ex  Mon.  Germ. 
recudi  fecit  in  usum  schol.  Pertz.  Hannov. 
1843.    8». 

Uebers. :  Brunos  Buch  vom  sachsischen 
Kriege,  iibers.  von  W.  Wattenbach.  Berlin 
1853.  8".  (Geschichtschr.  der  deutsch.  Vor- 
zeit,  XI.  Jahrh.  8.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Hcgewi.sch,  Charaktere  des  Mittel- 

alters  p.  200. 
Kanke,  zur  Kritikfrankisch-deutscherReichs- 

annalisten  p.  436-440  (24-28.) 
Smolka,   de  Brununis   bello  Saxonico.  Wra- 

tisl.  1856.  80. 
Stenzcl,  Geschichte  d.  frankisch.  Kaiscr  II. 

p.  55-67. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  257. 

Bruno  episcopus  Signiensis,  vid. 
Vita  s.  Leonis  IX.  (vita  alia.) 

Bruno  Querfurtens.,  mon.  S.  Alexii 
Roraae  (f  I0<J1>)  vid.  Vita  s.  Adal- 
berti  ep.  Prag. 

Bruun  Candidus,  raonachus  Ful- 
densis,  vid.   Vita  s.    Eigilis. 

Brut  y  Tywysogion,  vid.  Caradoc. 

s  Brynolphus  episcopus  Scaren.sis, 
vid.  Vita  s.  llelenae  vid. 

Buccio  di  San  Vittorino,  vid.  Anto- 
uius  di  Boezio. 

Buccio  Renallo,  vid.  Boezio  di  Rai- 
naldo. 

Buchlin,  disz,  sagt  vo  dera  landt- 


fryd  Cammerger.  Gemeynepfening 
und  vo  der  hanthabung  des  frydens 
reehts  un  ordenOg  wie  die  dan  uflF 
der  versamehlg  des  heilige  Reichs- 
tags  zu  worrasz  im  iar  1495  durch 
unsern  allergnedigsten  hern  Maxi- 
railian  rorai.  ko.  Die  Churfiirsten 
und  geraeyn  Versanielung  des  hei- 
ligen  Richs  geordnet  gesetzt  und 
beschlossen  seint.  —  Foi.  23 '^:  Desz 
zu  urkund  haben  wyr  obgenater 
Berthold  von  raeyntz  etc.  unser 
isigell  an  dissen  brieff  gehangen. 
Der  geben  ist  zu  worrasz  ara  si- 
benden  tag  desz  raonats  Augusti 
Nach  Christi  gepurt  1495. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4".    23  Blatter. 

Biichlin,  in  dera,  findt  raan  be- 
schriben  die  Fiirsten  grauen  und 
Friihen,  die  uff  den  tage  zu  Frack- 
furt  mit  der  kayserlichen  raajestat 
vn  allerdurchluchtigsten  Fiirsti"  uh 
heren.  Keyser  Friederichen  dem 
dritten.  zuo  der  erwehmg  des  durch- 
leichtigen  Fiirsten  Maxirailian  Ertz- 
herzog  zu  Osterreich  der  keyser- 
lichen  majestat  sune  zuo  einera 
Roraischen  Kunig  erschinen  sind 
Anno  dni  1486  iar. 

Ausg. :  {am  JEnde :)  also  wasz  die  erwelung 
geschehen  uf  Douerstag  nach  .Invocauit. 
Anno  Dni.  1486  iar.  0.  M.  D.  M.  M.  Ge- 
truckt  und  volendet  zu  stutgarten.  Fol. 
Hain  10929. 

Biichlin,  in  disera,  vindet  raan 
beschriben  dye  fiirsten  graue  vnnd 
freyen.  dye  auff  dera  tage  rait  dera 

Kayser    Friderichen    dera 

dritte  zu  der  erwelung  des  .  .  . 
fiirsten  Maximilianus  Erczherczog 
zu  Oesterreich  ,  . . .  zu  eynem  Roe- 

mischen  Kiinig  erschinnen  seind 

Darzu  wie  der  roraische  Kayser  in 
seiner  kayserlichen  raaiestet  rait 
den  Kuiftirsten  und  andern  Fursten 
grauen  un  herren  nach  ordenung 
in  der  Kirchen,  so  raan  dye  hohe 
mesz  sange  gestanden  und  wie  sy 
den  roraischen  Konig  auff  den  altar 
saczten  Un  ausz  der  Kirchen  dar 
nach  In  der  ordenng  gangen  seynd 
etc.    Fvl.    P:    In    de   jar    da  man 


AUTHPERTUS  —  AVENTINUS 


177 


ziilt   nach    crist    geburt  1486   auf 
san  Sebastas  gesaczter  tag  zeit  e,tc. 
Ausg.i    s.  1.  et  a.   (1486).    4».    8   Bldtter. 
Hain  *10928. 

Bulla  Innocentii  VIII  cum  exe- 
cutoriis  Andreae  cardinalis  S.  Mar- 
tini  in  Montibus  et  Ludovici  epi- 
scopi  Albiensis  ad  Carolum  VIII 
pro  subventione  contra  Turcas. 

Ausg.:  s.  1.  1491.  fol. 

Bulla  Paschalis  papae  I  ad  Petro- 
nacium  archiepisc.  Ravennae  a.  822. 

Ausg.:  ap,  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  11.  1. 
p.  220  (II.) -220  (Vn.) 

Bunderllus,  Sebast. :  Oratio  ad 
salutandam  illustriss.  principem  et 
dominam  Mariam  archiducissam 
Austriae  ducissam  Burgundiae  Bra- 
bantiae  etc.  sponsam  designatam 
Ludovici  Ungariae  Bohemiaeque 
regis,  habita-16.  kal.  JuL  1514. 

Ausg. :  Viennae,  J.  Singrenius  1514.  4". 
11  S.  Vgl.  Denis,  Wiens  Buchdruckerge- 
schichte  No.  110. 

Buonaccorsi,  Biagio:  Diario  de' 
successi  piu  importanti  seguiti  in 
Italia  e  particolarmente  in  Fiorenza 
dair  anno  1498—1512. 

Glaubwiirdig :  anfangs  dem  Macchiavelli 
beigelegt. 

Au^g. :  con  la  Vita  del .  Magn.  Lorenzo 
de'  Medici  scritta  da  Nicold  Valori, 
Fiorenza  1568.  4». 

:  Delle  cose  fatte  da  Luca 


di  Antonio  degli  Albizzi  e  dell' 
assalto  dato  a  Pisa  dai  Fiorentini 
con  le  genti  Francesi  nel  1500 
breve  narrazione. 

Ausq. :  ed.  Fel.  Polidori  in  Archivio  stor. 
ital.  IV.  2.  p.  387-421. 

Buonaocorsi,  Phil,  vid.  Bonacur- 
sius. 

Buoncompagni  =  Boncompagni. 

Buoninsegni,DomenicodiLinardo: 
Storie  della  citta  di  Firenze  dalUa. 
1410—1460. 

Trockener  Annalist.  Das  folgende  Werk  bildet 
hierzu  den  1.  Theil. 

Ausg.:  (Landini)  Fiorenza  1637.    4». 
Brl-Schr.:    Follini  in  Collez.  di  Opusc.  d.  80C. 
Columb.  Kirenze  1S15.  8«.  X.XI. 

Buoninsegni,  Piero:  Historia  Fio- 
rentina  dall'  origine  di  Firenze  fino 
air  anno  1409. 


Guelfisch    gesinnt,   ohne  klare  Ordnung.    Das 
vorhergehende  Werk  ist  der  2.  Theil  hierzu. 
Ausg.:  Fiorenza  1580.  4».  Selten. 
Erl.-Schr.:  Ge  rvinu  s  ,  histor.  Schriften.  Prankf. 
1833.  I.  p.  49. 

Burchardus,  vid.  Casuum  S.  Galli 
contin.  etc. 

Burchardus  Biberacensis  {dus  Bi- 
herach,  einer  oberschwdhischen  Stadt, 
Projost  tn  Ursperg  von  1215  —  1226): 
Historia  Friderici  imperatoris  ma- 
gni,  huius  nominis  primi,  ducis  Sue- 
vorum  et  parentelae  suae. 

Enthalt  viele  Urkunden  u.  Starambaume.  Com- 
pilirt  aus  d.  ChroniconUrspergense,  endet  m. 
1229;  schlecht  stilisirt. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
lat.  chart.  sec.  XV.  516.  fol.  15-74.  —  Cod. 
Tegerns.  198.  —  Cod.  Ebersperg.  chart. 
sec.  XV.  95.  fol.  411.  —  Wolfenbiittel, 
chart.  fol.  Helmst.  205. 

Au^g. :  ^  s.  1.  et  a.  fol.  44  Blatter  mit  38 
Zeilen.  (Aug.  Vindel.  1475?)  Hochst  seltene 
Ausg.,  Titel  u.  Seitenzahlen  fehlen.  Naheres 
hieriiber  gibt  Schumacher  in  Beytraege  z. 
deutschen  Eeichshistorie  p.  64.  Erschien 
anonym.  —  *  Der  Verf.  xourde  erst  genannt 
in  der  Ausg.  von  G.  A.  Christmann.  Ulniae 
1790.  40.  15  Sgr. 

Erl.-Schr.:    Abel,   O.,  historia  Friderici,  —    in 
Pertz'  Archiv  XI.  p.  81.  112. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsqael- 
len  p.  4U-416. 

Vgl,  Chronicon  Urspergense. 
Ekkehardus  Uraugiens. 

Burchardus,  Johann.,  Argentinensis, 

clericus  et  ceremoniarum  magister 
(f  1506):  Diarium  curiae  Romanae 
s.  commentarius  rerum  urbanarum 
1483—1492  sub  Innocentio  VIII, 
et  ab  a.  1492 — 1506  sub  Alexandro 
VI  papa. 

In  barbarischer,  aber  treuherziger  Sprache  ge- 
schrieben.  Friiher  von  d.  Liebhabern  der  Scandal- 
geschichte  eifrig  studirt,  excerpirt  und  benutzt. 

Handschr.:  Carlsruhe,  Hofbiblioth.  — 
Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod.  lat.  No.  135- 
146  von  Onufrio  Panvini  geschrieben,  reicht 
von  1484-1538.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec. 
XVI.  5158;  —  anni  1668.  No.  5159.  —  sec. 
XVI.  No.  5160-5161.  5162.  (v.  1497-1503); 
—  sec.  XVII.  No.  5520.  5521.  —  missions 
^trang.  No.  345.  —  Rom,  bibl.  Chigi,  entd. 
V.  la  Curne  de  St.  Palaye.  5  vol.  A^.  Voll- 
standig. 

Ausg. :  ^Fragmente  (einige  auf  Savona- 
rola  bezugliche  Stellen)  » ed.  Den.  Godefroy 
im  Anfang  zu  Comines'  Memoires  1649.  — 
b  seln  Sohn  in  semer  Histoire  de  Charles  VIH. 
1684.  —  c  ed.  Reinald.  in  der  Fortsetz.  der 
Annales  Baronii. —  *  Einen  Auszug  nach 
einer  verstiimmelten  Wolfenbiitteler  Hand- 
schrift  ed.  Leibnitius  unt.  d.  Tit.:  Histo- 

12 


178 


BITRCHAEDUS  —  CAJ-^SAKIUS 


ria  arcana  s.  de  vita  Alexandri  VI  R. 
P.Hannov.  1696, a«cA  1697.  4».—  *nach  einer 
von  1  a  C  r  o  z  e  in  der  Berl.  Bibl.  gejundenen 
Handschr.  der  wahre  Text  des  Diarium 
ap.  Eccard.,  corp.  hist.  11.  p.  2017  .sq.  Un- 
euverl&ssiger  Abdruck.  —  *  einen  andem 
Theil  gab  Ciraber  in  Arch.  cur.  de  i'histoire 
de  France  I.  p.  230-312.  —  *  unt.  d.  Tit.: 
Joh.  Burchardi  ....  diarium  luno- 
centii  VIU,  Alexandri  VI,  Pii  III  et 
Julii  II  temjiora  complectens  nunc  primum 
pubhci  iuris  factum  commentariis  et  mo- 
numentis  quamplurimis  et  arcanis  adiectis 
ab  Achille  Gennarelli  equite.  Florentiae 
1854  (1856).  gr.  8».  Erste  Abtheilung.  Reicht 
von  1484-1494.  Lesbarer  u.  correcter  Text. 
(Zugleich  Vol.  I.  der  Scrittori  e  Monumenti 
della  stor.  Ital.) 

Erl.-Schr.:  v.  A  ret  in  ,  BeitrSge  z.  Literatur.  1803. 

St.  6.  p.  49.  1804.  St.  1.  p.  49.  73.  St.  2.  p.  49. 
Bianchi-Oiovini,    il     diario    di   Buroardo, 

quadro  dei  coslumi  della  corte  di  Roma,  ag- 

giuntavi  la  storia  del  !egno  della  croce,  una 

biografia  del  generale  Antonelli  etc.  Firenze 

1861.  16mo.  21r.  50c. 
Feudrix    de    lirt5qnigny,    notices    et   ex- 

traita   des  manuscritK    de    la    bibl.    du  roy. 

Paris   1787.    Wiea  au/  die   Oonvenienz  der  Be- 

kanntmachung  dea  ganzen  Werkea  kin. 
Foncemagne,  m^moires  de  l'acad.   des  in- 

script.  XVII.  p.  597. 
Paulus,  Sophronizon  VI.  p.  1.  1824. 
Roscoe,  Gcsch.  des  Papstes  I.eo  X. 
Thiimm  el,  Reisen  [hat  d.  achlme  Excerpt  bei  d. 

Strumpfbandgeachichte  d.  avignoner  Clarchens !) 

Burchardus  de  Hallis  (Schwdhisch- 
HaU,  t  1300)  et  Dytherus  de  Hel- 
mestat  {ndrdl.  v.  Neckarhischofs- 
heim  imBadischen) :  Notaehistoricae 
a.  1273-1325. 

Schatzbar  wegen  der  Darstellung  der  Ereig- 
nisse  von  1298.  Dic  Verfasser  waren  Priibendare 
an  der  St.  Peterskirche  zu  Wimpfen. 

Handschr.:  Darmstadt,  Arch.  fol.  mbr. 
Ausg.:  ^  excerpta  unt.  d.  Tit.:  Chroni- 
con  ecclesiae  collegiatae  s.  Petri  Wim- 
pinensis  ap.  Schannat,  vindem.  liter.  II.  p. 
57.  —  *  excerpta  ap.  Bohmer,  fontes  II.  p. 
473—479. 

ErL-Schr.:  Baur,  —  m  Archiv  f.    he.ssische  Ge- 
schichte  III.  p.  1-41. 
Heber,  Ph.,    die    vorkarolingischeu  chrisU. 


Glaubensbelden    am  Rhein.  Frankfurt  «.  M. 

1S5.S.  so.  p.  114. 

Burchardus    monachus    Augiensls: 

Carmen  de  gestis  Witigowonis  ab- 
batis     Augiae.  985—997. 

Nicbt  obne  Geschmack  und  Kunstfertlgkelt. 

Handschr.:  nur  eine,  Carlsrnhe  No. 
CCV.  mbr.  saec.  X.  fol.  71-84. 

Ausg. :  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  IV.  p.  621- 
632. 

Burigozzo,  Giov.Marco  (flor.  1544), 
cronaca  di  Milano,  vid.  Cronache 
Milanesi. 

Burkhardus:  Liber  de  casibus,  vid. 
Casuum  S.  Galli, 

Buschius,  Joh.,  canon.  Windisemen- 
sis  (cca  1471):  De  origine  coenobii 
et  capituli  seu  congregationis  Win- 
disemensis  (  Windesheim  bei  Zwol.) 

Ausg.:  ed.  Herib.  Rosweyde.  Autverp. 
1621.  8». 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschicdschrijvers  p.  76. 

Buschius,  M.  Johann.  {um  1400): 
Liber  reformationis  monasteriorum 
quorundam  Saxoniae. 

Handschr.:  Briissel,  chart.  sec.  XV. 
fol.  No.  1656.  Vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  716. 
VIII.  489. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  476;  weiter  unten  folgen  Supplemente 
u.  Verbesserungen. 

But,  Adr. :  Cronica  abbatum  mo- 
nasterii  de  Dunis. 

Ausg. :  Brugis  1839.  4**.  Von  dieser  Ausg. 
vmrden  nur  100  Ex.  Jiir  den  Bu^hhandel 
gedruckt. 

Byrchinton  =  Stephanus  Bir- 
chingtonius. 

Bysinius    i    vid.     Laurentius    de 
Byzynius  t  Bfezowa. 


o. 


Cabinet  de  Louis  XI,  contenant 
divers  fragmens,  lettres,  intrigues 
non  encore  vues,  recueillies  de  di- 
verses  archives  (parTristan  THer- 
m  ite  de  Soliers.) 

Ausg. :  '  Paris  1661.  12nio.  —  »  in  Sup- 
plemeQts  aox  M^moires  de  Comines  (a.  d.). 


Broxelles  1713.   8«.   p.   170-245.  —   *  Auch 
in  den  spHtem  Ausgaben   des   Comines. 

Caesarius  capellanus  Nunbergensis, 
vid.  Vita  s.  Erendrudis  {mirac.) 

Caesarius  Heisterbacensi8,mon.  ord. 
Cisterc.  (f  1240):  Catalogus  archie- 


CAESARIUS  —  CALLIMACHUS 


m 


piscoporumColoniensiumab  a.  94 — 
1230. 

Nicht  ohne  Werth.  Niir  eine  Ueberarbeitung 
des  Catalogus  archiep.  Colon.  ap.  Hahn;  von 
Philipp  V.  Heinsberg  an  selbstandig. 

Ausg. :  ex  '  Gelenii  farragines  XXX.  p. 
955-959  wiederhoU  *  ap.  Boluner,  fontes  II. 
p.  271-282. 

Erl.-Schr.:  Ficlser,  Engelbert  d.  Heilige  p.  201. 
Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereins  f.  d. 

Niederrhein  I.  p.  80  sq. 
V.  Mering  u.  lleischert,  die  Bischofe   von 

Koln.  Koln  1842.  2  Bde.  80. 
Pe  rtz,  iib.  eine  rheinischeChronik  d.  13.  Jahrh. 
und   eine  ungedruckte  FortsetzUng,  —  «n  d. 
Abhandl.   der  berl.   Akademie.    Berlin  1855. 
p.  136. 

Vgl.  Chronica  praesnlum  et  archiep. 
Colon. 
Northof. 

:  De  miraculis  etvisionibus 

sui  temporis  s.  dialogus   miraculo- 
rum. 

Dies  Werk  gewShrt  den  tiefsten  Bllck  in  die 
Verhaitnisse  der  damal.  Kloster,  wie  in  das  ganze 
Leben  und  Treiben  d.  damal.  rheinischen  Volkes, 
und  gehort  dasselbe  zu  den  bedeutendsten  Fund- 
gruben  fiir  Sagenforsohung ,  Cultur-  und  Sittenge- 
schichte  des  Mittelalters. 

Haiidschr.:  Bonn.  —  Coln. — Diissel- 
dorf.  —  Briissel,  burg.  Bibl.  sec.  XV. 
fol.  No.  551.  —  Liittich,  Un.-Bibl.  chart. 
fol.  sec.  XV.  No.  86. 

Ausg. :  *  s.  1.  et  a.  (Colon.,  Udalr.  Zell, 
cca  1475.)  fol.  goth.  Sehr  selten.  —  *  Colon. 
1481.  8».  --  sColon.  1591.  —  *  (ed.  Til- 
man.  Bredenbach.)  Colon.  1599.  S*.  —  *  (ed. 
Jac.  Fischer.)  Duaci  1601.  S».  —  •  Antrerp. 
1604.  8*.  —  '  verstummelt  ap.  Tissier,  bibl. 
Cisterciens.  II.  p.  1-358.  Apologia  pro 
Caesario  et  notae  ibid.  p.  359-364.  — 
•  unt.  d.  Tit. :  dialog.  mirac.  Textum  ad 
4  mss.  editionisque  principis  fidem  accurate 
recogn.  Jos.  Strange.  Col.  1850.  51.  2  vol. 
gr.  12mo.  ly,  Thlr.  —  Index  in  Caes.  Heist. 
dialogum  (ed.  J.  Strange.)  Confluentiae 
1857.  gr.  12ino.  6  Sgr.  —  Excerpta  hi- 
storiarum  memorabilium  Caesarii  Heist. . . . 
loca  quae  agunt  de  rebus  Ottonis  IV  (1197) 
et  contemporaneis ,  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  516. 

:  De  abbatibus  Prumiensi- 

bus. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  No. 
6761. 

Vgl.  Acta  b.  Margaretae  virg.  et  m. 
Vits  s.  Elisabethae  iiUae. 
„     ,,  Engelberti. 
Brl. - Schr.  iiber  Caesarius: 

Hartzheim,  bibliotheca  Coloniensis  p.  42. 

Kaufmann,    M. ,   Caesarius    v.   Heisterbach. 

Ein  Beitrag  znr  Kulturge.schichte  des  12.  u. 

13.  Jahrh.  Coln  1850.  gr.  12mo.  7  Sgr.  6  Pf. 

Kaufraann  ap.   Lersch,  niederrhein.   Jahrb. 

1844.  p.  64. 
Sehiiz,    commentar.    criticus    de    scriptis    et 

scriptoribus  hi.storicis  p.  115. 
Wattenbach,   Dentschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  438. 

Caffari,  vid.  Annales  Genuenses. 


Cagnola,  Giov.  Pietro  (fcca  1519), 
vid.  Cronache  Milanesi. 

Calanus,  Juvenc.  Coelius,  Dalmata 
(saec.  XII— XV.):  Attila  rex  Hun- 
norum. 

Ausg.:  '^  ad  calcem  vitarum  Plutarchi, 
ab  Hier.  Sqarciafico  prim.  typis  mandatum 
opusculum.  Venetiis  1502.  fol.  —  *  ed.  Ca- 
nisius,  lect.  antiq.  Ingolstad.  1608.  4*.  V. 
—  *  ed.  Bel. ,  apparat.  hist.  Hungaricae. 
Poson.  1736.  fol.  dec.  I.  mon.  3. 

Erl.-.Schr. :    Fabricius,    bibl.    med.    et   infimae 
latinitatis  ed.  Mansi  IV.  p.  213. 
Haner,  de  scriptoribus  rer.  Hungar.  p.  16. 
Struve,    biblioth.   historica  ed.  Meusel  V.  1. 
p.  3,38-340. 

Calchus ,  Tristan ,  Mediolanensis 
(t  1516?):  Historiae  patriae  iibri 
XX  ad  a.  1313. 

Griindliche  Forschung. 
Ausg.:  Mediolani  1627.  fol. 

Calchi  residua  videl.  hi- 

storiae  patriae  libri  XXI.  et  XXII., 

annorum  1314 — 22. 

Ausg.:  *  Mediolani  1644.  fol.  —  *  mit  d. 
Vorhergehenden  ed.  Graevius  in  Thesaurus 
antiq.  Ital.  H.  p.  441. 

— ^ —  Jos.  Ripamontii  histo- 
riae  patriae  decades  ab  a.  1314 
quo  Calchus  desinit,  ad  excessum 
Caroli  V. 

Ausg. :  Mediolani  1648.  5  vol.  en  6  tom.  fol. 
Vgl.  Vita  s.  Johannis  Camilli. 

,,     „  Simpliciani.  {vit.  cUi.) 

Calculus,    Guil.  =  Gemeticensis. 

Calendarium  =  Necrologium. 

Calepinus,  Ambrosius,  ord.  erem. 
(t  1511),  vid.  Vita  beati  Johannis 
Boni. 

Calixtus  II  papa  (f  1124),  vid. 
Miracula  s.  Jacobi  maioris. 

Callimachus  Experiens  (Philippus 
Bonacursius,  Buonaccorsi,  tl496): 
Ad  Innocentium  VIII  de  bello  Tur- 
cico  inferendo  oratio  gravissima 
ac  iam  temporibus  convenientissima. 

Ausg.:  '  Hagenov.  1519.  4".  —  *  Cracov. 
1524.  4".  —  *  zu^ammen  viit  dessen  Historia 
de  iis  etc.  ex  edit.  Nic.  Gerbellii.  Hagenov. 
1533.  4».  —  *  inier  Orationes  Turcicas.  Lips. 
1596.  4».  p.  84. 

:  De  contributione  cleri  ad 

bellum  contra  Turcas  oratio  in  syn- 
odo  episcoporum. 

Au^g. :  ed.  Jac.  Gorscius.  Cracoviae,  La- 
zari  1584.  4». 

12* 


180 


CALLIMACHIIS  —  CANANITS 


:    Historia    de    iis    quae   a 

Venetis  tentata  sunt,  Persis  ac  Tar- 
taris  contra  Turcas  movendis. 

Ausg. :  '  zusammm  mit  dessen  Ad  Inno- 
centium  .  . .  oratio  ex  edit.  Nic.  Gerbellii. 
Hagenov.  1533.  4".  —  ^wiederholt  Lslebiae 
1603.  4".  —  *  inter  Scriptores  rerum  Per- 
sicarum.  Francof.  1601.  fol.  p.  402. 

:  Historia  de  rege  Vladislao 

IV  Hungariae  seu  clade  Varnensi 
a.  1444.  Libri  3. 

Ausg. :  '  cura  Sigism.  Scheuffleri.  Aug. 
Vindel.  ex  off.  Sig.  Grim.  et  M.  Vuirsung 
1519.  4».  Selten.  —  «Francofurti   1573.  4». 

—  *  mit  einer  langen  Vorrede  u.  Nachricht 
iih.  den  Verfasser  ed.  J.  M.  Brutus.  Cra- 
coviae  1582.  4".  —  *  wiederholt  unt.  d.  Tit. : 
De  Vladislao  rege  seu  Clade  Varnensi  epi- 
stola  ap.  Phil.  Lonicerium,  chronic.  Turc. 
Francf.  1584.  8«.  I.  p.  1.  —  ^wiederholt 
ap.  Bongars,  rer.  Hung.  script.  p.  292-354. 

—  •  unt.  d.  Tit. :  Historia  imperii  et  necis 
Vladislai  Jagellonidis  ad  calcem  M.  Cromeri 
historiae  Polonicae.  Colon.  1589.  f.  p.  618.  — 
'  ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hungar.  I.  p. 
433-518. 

NS.  Andere  Ausgaten,  z.  B.  von  1.584.  40.  m- 
sammen  mit  Bonfinius,  welche  S/ters  bibliographische 
Werke  citiren,  gibt  es  nicht. 

:  Vita  Attilae  seu  de  gestis 


Attilae. 

UnzuverlSssig  wegen  Leichtglaubigkeit  des  Ver- 
fassers. 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  (Tarvisii  cca.  1489)  4°. 
—  'in  Conr.  Veceri  de  seditionibus  Sici- 
liae  historia  etc.  Hagenoae  1531.  4".  — 
*  Basileae  1541.  8".  —  *  in  d.  Sammlung 
Opus  historiarum  nostro  saeculo  conveni- 
entissimum.  —  *  ed.  Sambucus  ad  calcem 
Bonfinii  decad.  rer.  Hungaricarum.  Francof. 
1581.  fol.  No.  VI.  —  •Coloniae  1690.  fol. 
p.  638.  —  '  ijfters  mit  Bonfinius'  rerum 
Hungaricar.  decades,  s.  B.  Basileae  1643. 
fol.  ibid.  1568.  fol.  etc. 

Erl.-Schr.:   Cjampi,    bibl.   crit.    d.   relaz.    dell' 

Ilalia  colla  Prussia,   Polonia  etc.  I.  p.  26  sq. 

Fabricius,  bibl.  med.  ct  inf.  latinitatis.  I^ib. 

III.  p.  892. 
Haner,   de  scriptorlbus  rer.  Hungaric.  Vien- 

nae  1774.  p.  66-75. 
Zeno,  Ap.,  dissertat.  Vossiane  II.  art.  XCVIII. 
p.335. 

Vgl.  Bonacursius. 

Vita   K.  Stanislai    cpisc.   {CaUi- 
machus.) 

Cailinicus  s.  Hypatii  discipulus 
(450),  vid.  Vita  s.  Hypatii. 

Callistus,  Nicephorus:  Historiae 
ecclesiasticae  libri  XVIII,  a  Christo 
nato  ad  a.  610. 

Nichtganz  unbedeutendes  Werlc,  aber  voll  von 
Fabeln. 

Ausg.:  gr.  et  lat.  ex  vers.  Jo.  Langii  et 
rec.  FroutoDis  Ducaei.  Parisiis  1630.  2  vol. 


fol.  Oeschdtzte  Ausg. ,  '  einzige  des  griech. 
Textes. 

Uebers.:  His  toire  ecclesiastique  de  Ni- 
cefore,  auteur  grec,  trad.  du  lat.  (de  Lan- 
gius)  en  franc;,  par  deux  docteurs  (Den. 
Hangart  et  Jean  Gillot.)  Paris  1578.  2  vol.fol. 

Historia  ecclesiastica,  lat.  a  J.  Langio. 
Basil.  1560.  fol. 

Campanus,  Joann.  Ant.,  epi.scop. 
Interaranensis  s.  Aprutinus  (f  1477): 
In  conventu  Ratispon.  ad  exhortan- 
dos  principes  Germanorum  contra 
Turcos:  et  de  laudibus  eorum  le- 
gator.  existeii  Rmo.  drio  Car.  Se- 
neii.  1471. 

Ausg. :  s.  1.  et  a.  (Romae,  Steph.  Plannck) 
4.  12  Blttr. 

ifW.-^cAr.:  Qolda 8 1,  S.  M.,  Reichssatzungen.  Ha- 
nau  1609.  p.  194. 
Wiener   Jahrbchr.    d.   Literat.   1842.    99.  Bd. 
p.  6.  Anz.-BI. 

:  Opera,  scilicet :  tractatus  5, 

orationes  15,  epistolarum  libri  9, 
vita  Pii  II,   historia   Brachii,   epi- 

grammatum  libri  8. 

Ausg.:  »  Venetiae  s.  a.  (1495?)  fol. 
—  *Romae,  Silber,  Michael  Ferni  cura 
1495.  kl.  fol.  —  'Venetiis  per  Bernhardi- 
nura  Vercellensem  s.  a.  fol.  —  *  ibid.  1502. 
io\.;geh6rt  zur  Sammlung  der  Aldinen,  ist 
die  vorige  Ausg.,  von  welcher  die  letzten 
Bllitter  umgedruckt  sind.  —  Z>ie  Vita  Brachii 
auch  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XIX.  p. 
439 — 622  in  6  Biichern  (italienisch  von  Pom- 
pejus  Pellinus.  Vinegia  1572.  4".),  die  Vita 
Pii  U  ibid.  III.  2.  p.  967-992. 

:  Oratio  funebris    pro  Ba- 

ptista  Sphortia  Urbini  coraitissa  ac 
principe  illustrissiraa. 

Ausg.:  Callii  ifiagli)  1476.  4«.  {Hain^So. 
4291  liisst  sie  fUlschlich  in  Bom  gedruckt 
sein).  Vgl.  Epistolae  Campani. 

Canale,  Martino  da:  La  cronaca 
dei  Veneziani  dall'  origine  della 
citta'  —  1275. 

In  den  Jahren  1250-75  reich  an  dem  interessan- 
testen  Detail. 

Ausg.:  nel  antico  francese  colla  corri- 
spondente  versione  ital.  del  conte  Giov. 
Galvani,  —  ed.  Fil.  Polidori  in  Archivio 
storico  Italiano.  Firenze  1845.  8".  VIII.  p. 
268-707.     Annotazioni  p.  709-766. 

Cananus,  Joann.  (15.  saec.):  Nar- 
ratio  de  ijello  Constantinopolitano 
anni  ab  O.  C.  6930,  Christi   1462. 

Beschreibung  der  Belagcrung  C'h  durch  Amu- 
rath. 

Au^g.:  'ed.  Leo  Allatius  zmammen  mtt 
Georgius  Acropolita.  Paris.  1651.  fol.  p. 
187-199.  —  *  zusamm.  mit  Georg.  Phrantzes 


CANDIDUS  —  CAPGRAVE 


181 


u.  Joannes  Anagnostes  ex  rec.  Imm.  Bek- 
keri.  Bounae  1838.  8"  2*/,  Thlr.  (Corp.  scr. 
hist.  Byz.) 

Candidus  Bruun  monachus  Fulden- 
sis,  vid.  Vita  s.  Eigilis. 

Candidus  Isauricus:  Historia  anno- 
rura  457—491. 

Von  I.eo  bis  Zeno.  Grosstentheils  verloren. 
Ausg.:  Fragmente  ap.  Ph.  Labbe,  eclog. 
histor.  p.  17.  —  »  m  Corp.  scr.  histor.  Byz. 
ed.  Niebuhr    ztisammen  mit  den  Fragm.  des 
Dexippus  p.  472. 

Canon  Johannis  IX  papae  de 
electione  papae  a.  898. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  Ilb-  p.  158. 

Canonicus  Leodiensis:  Chronicon 
rhythmicum  ab  a.  1117 — 1119. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  415. 

Av^g. :  ^  ,ed.  J.  Quicherat  in  Biblio- 
theqtje  de  TEcole  des  chartes.  II.  S^rie.  III. 
p.  214-232.  a.  1857.  —  ^  wiederhoU  von 
Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII.  p. 
415-421. 

Canonicus  Sambiensis  (flor.  1338): 
Epitome  gestorum  Prussie  a  Chr. 
nato  —  1^36. 

Handschr.:  Konigsberg,  k.  Bibl.  No. 
1119.  sec.  XIV.  fol. 

Ausg. :  ed.  Toeppen  in  Scriptor.  rerum 
Prussic.  I.  pag.  275-290 ;  vgl.  Einleitung  p. 
2V2-275. 

Canonicus  Wissegradensis(1126 — 
1142),  vid.  Cosmas  Pragensis. 

Cantatorium  S.  Huberti  =  Chro- 
nicon  Andaginensis  monast. 

Cantinellius,  Petrus,  Bononiensis, 
syndicus  et  procurator  Faventiae 
(t  1294):  Chronicon  Faventinum 
ab  a.  1229—1294. 

Wichtig  auch  fiir  die  Geschichte  von  Bologna, 
Imola,  Ravenna,  Rimini,  Caesena  u.  s.  yv.  Glaub- 
wUrdig. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer.  Ital. 
accessiones  p.  231-314. 

Cantlow  sive  Cantalupus,  Nicol., 
Anglus  Bristoliensis,  monachus  Car- 
melita  (f  1441):  Chronica  funda- 
tionis  Cantabrigiae  seu.  Liber  de 
antiquitate  et  origine  universitatis 
Cantabrigiensis. 

Augg.:  ed.  Th.  Hearne  zusammen  mit 
Thom.  Sprottus.  Oxonii  1719.  8«. 

Srl.-Sehr.:    Fabricius,    bibl.   med.  et   infiinae 
latinitatis  eil.  Mansi  V  p.  106- 


Cantus  triumphaies  in  imperatorem 
Fridericum  II  de  Victoria  urbe 
expugnata  a°.  1248. 

Ausg.:  'ed.  Hofler  in  Bibl.  d.  liter. 
Vereins.  Stuttgart  T.  XVI.  —  » prode- 
unt  ex  edit.  Stuttgart . .  .  castigatiores  et 
adnott.  monumentisque  aucti.  Parmae,  P. 
Ficcadori  1858.  Ntir  20  Exempl.  gedruckt, 
auf  Veranstaltung  von  L.  Barhieri.  —  '  V)ie- 
derholt  in  Monum.  histor.  ad  prov.  Parm. 
(chronica  Parmens.)  III.  p.  447  -  464.  — 
*verbess.  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVIII. 

Guilelm.,  vicecancel- 

larius  Rhodii  (f  post 
Caoursin  f  1488):  Obsidionis 
Caorsinus  /  Rhodiae    urbis     de- 

scriptio.  A.  1480.  23. 

Mai.— 28.  Jul. 

Ausg. :  '  s.  1.  et  a.  (Romae,  Silber  [?]  cca 
1480).*)  4».  18  Blttr.  —  »  Patavii  1480.  kl. 
4».  16  Bl.  —  '^unt.  d.  Tit.:  Guilh.  Caor- 
sini  de  obsidione  et  belio  Rhodiano  (libellus). 
Am  Ende:  per  ven.  virum  Johann'  Snel 
art.  impress.  magistrum  in  Ottonia  . .  .  1482. 
4«.  —  *  Ulmae,  J.  Reger  de  Kemnat  1496. 
fol.  Dies^r  Band  ist  eine  SammJung  von 
neun  Schriften  desselben  Verf.,  die  sich  auf 
d.  Stadt  Rhodus  beziehen.  —  *  Romae  1584.  fol. 

Uebers.:  deutsch  yon  J.  Adelphus.  Stras- 
burg  1513.  fol.     Mit  Holzschn.  68  Bldtt. 

Englisch:  by  Joh.  Klay.  London,  Caxton 
s.  a    (fin.  saec.  XV.)  fol.  24  Blatt. 

Jtalienisch :  s.  1.  et  a.  (saec.  XV.)  4«.  22 
Bldtter. 

Spanisck:  mit  andern  Schriften,  Sevilla 
1526  fol.  64  Bldtt. 

Capgrave,  Joh.,  monach.  Augusti- 
nian.  (f  1484) :  Liber  de  illustribus 
Henricis. 

Mehr  panegyrische  als  historische  Schrift.  Be- 
handelt  die  deutschen  Kaiser  u.  englischen  Konige, 
sowie   audere  Manner  de'   Namens   Heinrich. 

Ausg.:  ed.  by  the  Rev.  F.  C.  Hiugeston 
in  Rer.  Britannic.  med.  aevi  script.  or  chro- 
nicles.  VII.     Sehr  schlecht. 

Uebers. :  The  book  of  the  illustrious  Hen- 
ries  by  John  Capgrave,**)  translat.  by  F. 
C.  Hingeston.  London  1858.  8«.  1  Thir. 
18  Sgr. 

Recens.:  v.  Sybel,  histor.  Zeitschr.  1859.- 
p.  554. 

:  Nova  legenda  Angliae  s. 

Catalogus  sanctorum  Angliae. 

Das  Werk  ist  stets  anonym  erschienen,  man 
halt  aber  Capgrave  fiir  den  Verfasser. 

Av^g. :  '  Londini ,  in  domo  Winandi  de 
Worde  1516.  fol.  —  »  wiederholt  ibid.  1527. 


*)  Brunet,  5.  ed.  Paris  1860  lasst  diese  Atw- 
gabe  falschlich  cca  1475,  also  vor  der  Belagerung, 
erschienen  sein. 

**)  Brunet  hat  Palsgrave. 


182 


CAPGRAVE  —  rAPITULARlA 


fol.  —  »  Cnach  lowndes,  2.  ed.  111.  p.  1333) 
Paris.,  Hopyl  1518.  fol.  —  *  {nach  demselhen) 
ibid.  s.  a.  fol.  Beide  Ausaaben  scheinea 
irrthumlich  Cajigravezugeschriebenzu  werden. 

:  The  chronicle  of  England. 

Ab  O.  C.  -  1417. 

Handschr. :  ap.  Hingeston  p.  XXV-XXVH. 

Ausg.:  ed  by  the  Rev.  F.  C.  Hingeston, 
M.  A.  of  Exeter  CoUege,  Oxford,  in  Rerum 
Britanmcarnm  med.  aevi  script.  orchronicles. 
I.  p.  1-317.  Lond.  1858.  8«.  8sh.  6d.  Ueber 
alle  Begrlffe  unkritisch. 

Erl.-Scl-ir.:  v.  Sybel,  hlstorische  Zeitschrift.  1859. 
p.  554. 
Vgl.  auch:  Vita  s.  Adriani  abb.  (vit.  alia.) 

,,     ,,   Aelredi. 

,,     „   Aidani. 

,,     ,,  Caradoci. 
Acta  s.  Cuthburgae  virg. 
Vita  s.  Decumani  erem. 

„     ,,  Eanswidae  abb. 

,,     ,,  Ebbae  abb. 

,,     „  Egwini  ep.  Wig. 
Acta  s.  Erconwaldi. 
De    s.    Ermenilda. 
Vita  s.  Ethelberti. 
Acta  B.  Elhelburgae. 
Vita  3.  Prideswidae. 

„     „  Gilberti  fund.  {vita  alia.) 
Acta  8.  Guilelmi  pueri, 
De    s.    Guillelmo  mart.  Roff. 
Vita  8.  Gundlei. 

„     „  Guthlaci. 

„      ,,  Henrici  ep.  Norv. 

„     „        ,,        erem. 
Acta  b.  Hugonis  pueri. 
Vita  s.  Ithamari. 

„     „  Justinianl  erem. 

,,     „  Ivonis  ep.  Pers.  (mirac.) 

„      „  Katharinae  {mttrical  life.) 

,,      ,,  Kentigerni. 

,,     „  Keynae. 

„     ,,  Melliti  {mirac.) 

,,      „  .Melori. 

„     „  Mildredae. 
Acta  ,,  Oswini  reg.  {acta  alt.) 
Vita  „  Oudocei. 

„     ,,   Wulsini. 
De    s.   Ywio. 

Capitula    Arnulfi    imperatoris    a. 

895.  896. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  559-562. 
Capitula  Childeberti  I  regis  pacto 
legis  Salicae  addita  c.  a.  550. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  H.    p.  5-9. 

Capitula  Chilperici  I  regis. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  10-12. 

Capitula  Chlodovechi  I  regis  pacto 
Salicae  addita.  500—511. 

Ausg. :  ap.  Pcrtz,  mon.  leg.  II.  p.  1-5. 

Capitula    Chlothacharii    I    regis 
pacto  legis  Salicae  addita. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  9. 

Capitula  concordie  dudu  inter 
gloriosissimii  principe  diimFridericn, 
Komaorn  imperatore  semp  augustil 
etia  p.  suis  neredib.  expresse   noi- 


nato    inclitissimo    Romanor.    rege 
necno  clare  raemorie    Mathia    Hq- 

frarie  rege  ac  regni  Hugarie  pre- 
atos  proceres  super  successione  in 
eodem  regno  cclusa  hincinde  ac- 
ceptata  et  bulle  cofirmatorie  fe.  re. 
pii  ppe  secudi  infra  scripte  inferta. 

Amg.:  s.  1.  et  a.  fol.   11   Blitr. 

Capitula  de  synodo  apud  Altheinn 
in  Bavaria  acta  a.  916. 

Ausg.:  ap.  v.  Freyberg,  Sammlung  IV. 
p.  223-240. 

Capitula  Karlomanni  apud  Vernis 
palatium.  a.  884,  Mart. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  capit.  II.  p.  283.  — 
'  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  550. 

Capitula  Karlomanni  in  broilo 
Corapendii.  a.  883.  Febr.  22. 

Ausg.:  *  ap.  Baluze,  capit.  H.  p.  283. — 
'  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  550. 

Capitula  Karoli  Calvi  Francorum 
regis  et  irap.,  in  diversis  synodis 
ac  placitis  generalibus  edita,  non 
omnia  quidera  nec  integra,  sed  ea 
duntaxat,  quae  ad  eiusdura  regis 
historiam  pertinere  visa  sunt,  ali- 
quibus   etiam  aliunde  adiectis. 

Ausg.:  ex  capitulorum  Caroli  Calvi  vo- 
lumine,  quod  J.  Sirmondus  in  lucem  emisit, 
'  ap.  Diichesne,  hist.  Franc.  scr.  II.  p.  406. 
—  'ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  598-706.  — 
»ap.  Pertz,  mon.  legg.  L  p.  375-886;  388- 
394;  407;  416-429;  444-458;  462-464;  478- 
502;  506-522;  528-541. 

Capitula  Karoli  III  de  Tungrensi 
episcopatu.  a.  920. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  capit.  II.  p.  295.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  565. 

Capltula  legis  Gallorum.  Capitula 
de  compositionibus.  Exemplar  regi- 
ae  professionis. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  568. 

Capitula  pacto  legisSalicae  addita. 
561-584. 

Ausy.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  12. 

Capitularia  Hlotharii  I  imperatoris 

a.  823—854. 

Auig. :    ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  232. 
236.  239-242.   248-251.   255.   355.   359-369. 
371-374.  380.  393.  407.  422.  427. 

Capitularia   Hlotharii  II  regis  a. 

857—865. 

Atiig.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  466. 
462.  465-470.  483-487.  603. 


CAPITULAraA 


183 


•  Capitularia  Hludowici  I  imperato- 
ris  annorum  816 — 839. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  195-373. 

Capitularia  Hludowici  I  imperato- 
ris  spuria. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  Ilb-  p.  4-10. 

Capitularia  Hludowici  II  impera- 
toris  annorum  844—875. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  387. 
395-406.  430-443.  504.  523-528. 

Capitularia    Hludowici     II    regis 
Galiiae  annorum  877—878. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  542-546. 

Capitularia    Hludowici    II    regis 

Germaniae  a.  842  —  870. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  375. 
393.  407-415.  458-461.  468-470.  483-487. 
499.  508.  516. 

Capitularia  Karlomanni  principis 
a.  742.  743. 

Capitulare  anni  742.  Apr.  21. 

Liftinense  a.  743.  Mart.  1. 

Forma  abrenuntiationis  diaboli.  Indiculus 
snperstitionum  et  paganiarum. 

Ausg.:  '  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  16-19. 
Vortrejjtich.  —  '  Die  beiden  Capitvlaria  auch 
ap.  Baluze,  capitul.  I.  p.  145.  149;  —  '  in 
s.  Bonifacii  epistol.  ed.  Serrarius  p.  110 
u.  186  (No.  78  u.  134.)  —  *  in  s.  Bonifacii 
epistol.  ed.  Wiirdtwein  p.  122  u.  124  (No. 
56.  57.)  Fehlerhafter  Text.  —  *  Auch  in 
rlen  Conciliensammlungen  abgedruckt. 

Capitularia  Karlomanni  regis 
Galliae  annorum  882—884. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  549-553. 

Capitularia  Karoli  magni  anno- 
rum  769—814. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  32- 
194;  IL  p.  14-16;  549-554. 

Capitularia  Karoli  Magni. 

Capitnlare  generale.  a.  769-771. 

'  ap.  Baluze,  capifular.  I.  p. 
189.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
V.  p.  645.  —  '  ap.  Pertz, 
mon.  leg.  I.  p.  33. 
Capitnlare  de  banno  dominico.  a.  772. 
ap.  Pertz,  mon.  leg.  I.  p.  34. 
anni  779.  mens.  Mart. 

ap.  Pertz,  m.  leg.   I.   p.  35. 
episcoporum 

'ap.  Baluze  \.  c.  L  199.  — 
'ap.  Pertz  1.  c.  I.  39. 
Mantuannm.  a.  781.  Mart.? 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  p.  40. 

Pippini  Langob.  a.  782.  Mart.? 

ap.  Pertz,  1.  c.  I.  p.  42. 


Encyclica  de  emendatione  librorum  et  of- 

ficiorum  ecclesiasticorum. 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  p.  203.— 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  p.  44. 
Capitulare  generale  anni  783. 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  45. 

legationis  Romanae.  a.  785. 
ap.  Pertz  1.  c.  II.  549. 

Paderbrunnense  a.  785. 

'  ap.  Baluze  1.  c.  I.  251.  — 
^ap.  Pertz  1.  c.  I.  48. 

Pippini  Langobard.  a.  786. 
'  ap.  Baluze  1.  c.  I.  539.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  50. 
Encyclica  de  litteris  colendis.  a.  787. 

'ap.  Baluze  L  c.  L  201.  — 
'ap.  Pertz  \.  c.  I.  52. 
Capitnlare  ecclesiasticum  a.  789.  Mart.  23. 
'  ap.  Baluze  1.  c.  I.  213.  — 
^ap.  Pertz  ].  c.  I.  53, 

monasticum. 

'ap.  Baluze  I.  c.  L  241.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  L  67. 

generale. 

'  ap.  Baluze  L  c.  I.  243.  — 
'  '  ap.  Pertz  L  c.  I.  68. 

missorum  Aquitanorum. 
ap.  Pertz  1.  c.  II.  14. 

Pippini  Papiense.  a.  789  vel  790. 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  535.  — 
»ap.  Pertz  L  c.  L  69. 

Francofurtense  a.  794. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  261.  — 
'ap.  Pertz  I.  c.  L  71. 

Saxonicum  a.  797.  Octob.  28. 
'  ap.  Baluze  \.  c.  I.  p.  275.  — 
^ap.  Pertz  L  c.  I.  75. 
Statuta  episcoporum  Rhispacensia  et  Fri- 

singensia.  a.  799.  Aug.  20. 
ap.  Pertz  L  c.  I.  77. 
episcoporum  Salisburgensia. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  80. 

Edictum  pro  episcopis.  a.  800. 

'ap.  Baluze  L  c.  I.  329.  — 
>ap.  Pertz  I.  c.  L  81. 
Capitulum    pro    pago    Cenomannico.    a. 
800.  Jun. 
ap.  Pertz  \.  c.  I.  82. 
Synodus  Romana.   Sacramentum  Leonis 
III  papae  a.  800.  Dec. 

ap.  Pertz  L  c.  II.  p.  15. 
Capitulare  Ticinense  a.  801.  m.  Jun. 

'  ap.  Baluze  L  c.  I.  p.  346.  — 
'ap.  Pertz  1.  c.  I.  82. 
Aquisgranense  a.  801.  m.  Nov. 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  357.  — 
»ap.  Pertz  L  c.  L  87. 
Mandatnm  de   Saxonibus   obsidibus    Mo- 
guntiae  praesentandis.  a.  802. 
Jan.  ex. 
ap.  Pertz,  1.  c.  I.  89. 
Conventus  vemalis  anni  802. 

ap.  Pertz  L  c.  I.  90-101. 


184 


CAPITULARIA 


Capitularc  Aquisgranense  a.  802.  m.  Mart. 
•ap.  l?aluze  1.  c.  I.  363.  — 
'ap.  Tcrtz  I.  c.  I.  90. 
Capitula  missis  dominicis  data 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  96. 
missornm  per  missaticum   Pari- 
siensc  et  Rodomense 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  96.  II.  16. 
missorum  per  missaticum  Seno- 
nense 

'  ap.  Buluze  1.  c.  I.  p.  375.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  96. 
excerpta 

'ap.   Baluze  1.  c.  I.  515. — 
•     *ap.  Pertz  1.  c.  I.  99. 
Admonitio  generalis 

ap.  Pertz  1.  c.   I,    101.  — 
cf.  Baiuze  1.  c.  I.  p.  375. 
Capitulare  Pippini  Langobard.  a.  802. 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  103. 
Conventus  autumnalis  anni  802.  m.  Octb. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  105-109. 
Capitulare  generale 

ap.  Pertz  1.  c,  I.  106. 
Capitula  examinatiouis  generalis 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  107. 
de  doctrina  clericorum 

ap.  Pertz  I.  c.  I.  107. 
varia 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  108. 
Capitulare  Pippini  Langobardicum  duplex 
a.  803  vere. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  109. 
Conventus  vernalis  anni  803. 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  112-122. 
Capitula  quae  in  lege  Salica  mittenda  sunt 
•ap.  Baluze  1.  c.  I.  387.  — 
'ap.  Pertz  1.  c.  L  112. 
minora 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  391.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  L  114. 
qnae  in  lege  Ribuaria  mittenda 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  395.  — 
*ap.  Pertz  I.  c.  L  117. 
Capitulare  de  exercitu  promovendo 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  489.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  118. 
Capitula  alia  addenda 

'ap,  Baluze  1.  c.  I.  399.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  L  120. 
misso  cuidam  data 

'ap.  Baluze  1.  c.  L  401.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  121. 
a  missis  dominicis  edita 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  403,  — 
*ap.  Pertz  I.  c.  L  122. 
Capitulare  Pippini  Langobardicum 
ap.  Pertz  1.  c.  L  116. 
ad  Salz  a.  803  aestate. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  415.  — 
*ap.  Pertz  I.  c.  I.  123. 
metropolitani  cuiusdam  in  syn- 
odo  propositum 
ap.  Pertz  ].  c.  I.  124. 


Capitula  data  presbyteris 

'ap.  Baluze  I.  c.  I.  417.  — 
»ap.  Pertz  I.  c.  I.  124. 

Conventus  autumnalis  a.  803.  Sept.  Nvbr. 
ap.  Pertz  I.  c.  I.  125-127. 

Capitula  legi  Baioariorum  addita 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  445.  — 
'ap.  Pertz  1.  c.  I.  125. 

Capitulare  Baioaricnm 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  207,  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  126. 

Epistola  de  oratione  dominica  et  symbolo 
discendis.  a.  804. 

ap.  Pertz  I.  c.  I.  127. 

Garibaldi  episcopi  Leodiensis  encyclica 
ap.  Pertz  I.  c.  I.  128. 

Capitulare  de  latronibus.  a.  804.  c. 
ap.  Pertz  I.  c.  I.  129. 

Capitula  ecclesiastica.  a.  804.  c. 

ap.  Pertz  I.  c.  I.  129, 

Capitulare  Aquisgranense  anni  805. 
ap.  Pertz  I.  c.  I.  130. 
duplex  in  Theodonis  villa  pro- 
mulgatum  a.  805.  Dec. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  421,  — 
»ap.  Pertz  I,  c.  L  131. 

Excerpta  eius  «.,  Jesse  episcopo  Ambia- 
nensi,  et  b.,  alii  cuidam  misso 
dominico  contradita 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  485.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  135. 

Capitula  missorum  dominicorum  a.  806. 
ap.  Pertz  I.  c.  I.  137. 
presbyterorum 
ibid.  I.  138. 

Divisio  imperii  a.  806.  Febr.  8. 

'ap.  Baluze  I.  c.  I.  439.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  140. 

Capitulare  duplex  ad  Niumagam  a.  806. 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  451.  — 
*ap.  Pcrtz  1.  c.  L  143. 

Encyclica  de  placito  generali  habendo 
a.  806.  vere. 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  145. 

Conventus  autumnalis  a.  806. 
ibid.  I.  146-148. 

Capitulare  Aquense  a.  806. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  447.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  L  146. 

Capitula  excerpta  de  canone 

'ap.  Baluze  I.  c.  I.  456.  — 
»ap.  Portz  I.  c.  I.  147. 

Capitulare  Pippini  Langobardicum  a.  806. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  148. 
Aqucnsc  a.  807.  Mart, 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  457.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  148. 

Epistola  ad  Pippinum  regem  Italiae. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  461.  — 
'ap.  Pertz  1.  c.  I.  150. 

Capitulare  Ingelheimense  a.  807.  Ang. 

'ap.  Baluze  I.  c.  I.  529.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  151. 


CAPITULARIA  —  CAPPONI 


185 


Capitulare  Noviomagense  duplex  a.  808. 
«ap.  Baluze  1.  c.  I.  152.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  152. 

Pippini  Langobardicam  a.  808. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  153. 

Aquisgranense  a.  808.  m.  Aug. 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  465.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  L  154. 

Aquisgranense  a.  809.  vere. 
'ap.Baluze  1.  c.  1.465. 469.— 
^ap.  Pertz  1.  c.  I.  155. 

Pippini  Langobardicum  a.  809. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  157. 

de  disciplina  palatii  Aqtxensis 
'  ap.  Baluze  1.  c.  I.  341.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  158. 

de  moneta 

ap.  Pertz  1.  c.  L  159. 
Conventus  autumnalis  anni  809.  Novb. 

ibid.  L  160-162. 
Capitulare  ecclesiasticum 

'ap.  Baluze  I.  531.  — 
^ap.  Pertz  1.  c.  I.  160. 
Capitula  de  presbyteris 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  161. 
Capitulare  Aquisgranense  anni  810. 
ibid.  L  162. 

de  instructione  missorum 
'ep.  Baluze  1.  c.  I.  475.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  163. 
Encyclicade  ieiuniisgeneralib.  a.810.  Nov. 
ap.  Pertz  1.  c.  I.  164. 

Riculfi  archiepiscopi  ad  suffra- 

ganeos  suos 
ibid.  L  165. 
Capitulare  duplex  Aquisgranense  a.  811 
'  ap.  Bfiluze  1.  c.  L  477. 479.  — 
^'ap.  Pertz  1.  c.  I.  166. 

de  expeditione  exercitali 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  485.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  L  168. 

de  exercitalibus 

ap.  Pertz  1.  c.  I.  169. 
^Encycli6a  ad  archiepiscopos  de  doctrina 
'ap.  Baluze  1.  c.  I.  483.  - 
^ap.  Pertz  1.  c.  I.  170. 
"Capitulare  Bononiense  a.  811.  Octbr. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  493.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  I.  170. 

Aquisgranense  a.  812. 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  495.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  L  174. 
fFormulae    beneficiorum    fiscorumque  re- 

giorum  describendorum 
ap.  Pertz  1.  c.'  L  175. 
Capitulare  de  villis  imperialibus 

'ap.  Baluze  1.  c.  I.  331.  — 
*ap.  Pertz  1.  c.  L  181. 
.  -  Aquisgranense.  Concordia  epi- 

scoporum.  Anno  813. 
ap.  Pertz  1.  c.  II.  550. 

Aquisgranense  a.  813.  Aug.  c. 
'ap.  Baluze  I.  c.  I.  505.  — 
»ap.  Pertz  1.  c.  I.  187. 


Excerpta  canonum 

'ap.  Baluze  l.  c.  I.  501.  — 

^ap.  Pertz  1.  c.  I.  189. 
Capitula  Langobardica  a.  773-814. 

ap.  Pertz  1.  c.  L  191. 
de  ludaeis.  a.  768-840. 

ibid.  I.  194. 
Capitularia  Karoli  magni  spuria. 

Ausy.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  ll^-  p.  1-5. 

Capitularia  Karoli  III  regisGalliae 
a.  920-922. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  565- 
568 ;  II.  p.  16. 

Capitularia  Merowingorum  regum, 

vid. 

Capitula  Chlodovechi  I.  500-511. 
Childeberti  I.  c.  a.  550. 
Chlothacharii  c.  a.  550. 
Constitutio  Childeberti  I.  554. 

Chlothacharii.  560. 
Edictum  Chilperici  I.  561-584. 
Capitula  pacto   leg.  Sal.   add.  561-584. 
Edictum  Guntchramni.  585. 
Pactum  Guntchr.  et  Childeb.  587. 

Childeberti   et  Chlothach.  593. 
Decretio  Childeberti.  596. 
Decretum  Chlothacharii  11. 
Edictum  Chlothacharii  II.  a.  614. 

Capitularia  Pippini  regis  Franco- 
rum  a.  744-765.  768. 

1.  Capitulare  Suessionense.  744.Mart.3. 

2.  -  Vermeriense.  753.  Mart. 

3.  -  Vernense.  755.  Jul.  14. 

4.  -  Compendiense.  757. 

5.  Conventus  Attiniacensis.  765. 

6.  Capitulare  incerli  anni. 

7.  Encyclica  de  letaniis  faciendis.  765. 

8.  Capitulare  Aquitanicum.  768. 
Ausy. :   '  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  20-32 ; 

IL  p.  13.  —  *  No.  1.  2.  3.  4.  6.  7.  auch  ap. 
Baluze,  capitular.  I.  p.  155.  161.  167.  177. 
179. 185.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  637-644. 

Capitularia   Pippini   regis    Italiae 

a.  7<^2— 809. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  42.  45- 
47.  50.  69.  103.  109.  116.  148.  153.  157. 

Cappidus  Stavriensis  (cca.  920), 
vid.  Vita  s.  Odalpiii. 

Capponi,  Gino  (f  1420):  Monu- 
menta  historica  de  rebus  Florentino- 
rum  seu  Caso  o  tumulto  de'Ciompi, 
ab  a.  1378-1419. 

Ein  Meiaterstiick  der  Kunst,  dem  Leser  ein  un- 
ausResprochenes  Urteil  deutlich  an  die  Hand  zu 
geben.  Quelle  des  Macchiavelli. 

Ausg. :  '  in  Cronichette  antiche  di  varj 
scrittori  del  buon  secolo  della  lingua  To- 
scana.  Firenze  1733.  4».  —  *  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  XVIII.  p.  1103-1152.  (Mt 
C.^a  PoTtrait.) 


186 


CAPPONT  —  CARDINALIS 


Erl.-Sehr.:    Acciaioli,   Vinc.  ,   vila  di  Plero  di 
Oino   Capponi,  —  in  Archivio  stor.   italiano 
IV.  2.  p.  13-71. 
r.  ervinus,  histor.  Schriften.  Frnnkf.  1833.  1. 
p.  62-70. 

Capponi,  Neri  (Sohn  des  Vorher- 
gehenden,  f  1457):  Cominentarj  di 
Neri  diGinoCaponidall  1419—1456. 

Troclicner  Commentaricnstil;  umstandliche  Auf 
zahlunft  der  cigcnen  HandUinfren.  Xur  im  Ganzen 
der  italienischon  (ioschichle  von  Interes.se. 

Ausg.:  primum  ap.  Miiratori,  script.  rer. 
Ital.  XVHI.  p.  1157-1220.  {M.  Cs  Portrait.) 
Erl.-Schr.:     Ciervinus,    historische    Schriftcn. 
Frankf.  m^.  1.  p.  71. 
Vijl.  Platina. 

Capreoius,  Helias,  Brixiensis: 
Chronica  de  rebus  Brixianorum  tam 
sacris  quam  civilibus  ab  urbis  exor- 
dio  ad  a.  1510.    Libri  12. 

Ausf). :  'Brixiae,  impressum  per  Arundum 
de  Arundis  (1500).  fol.  —  *  ap.  Bnrmanu, 
thesaur.  scriptor.  Italiae  IX.  pars  VII. 

Uebers.:  Cavrioli,  H. ,  delle  historie 
Bresciane  libri  12,  fatti  volgari  da  P.  Spini 
coir  aggiunte  sino  1585.  'Brescia,  M.  Mar- 
chetti  1585.  4».  —  '  wlederholt  unt.  d.  Tit. : 
Istorie  della  cittk  di  Brescia  libri  14,  Venezia 
1744.  4".  Der  ersten  Atisgabe  vorzuziehen. 

Cara,  Petrus,  iuriscons.  et  coraitis 
duc.  Sabaudiae  senator  et  legatus 
ad  Maximil.  caesarem:  Oratio  in 
publico  frequentique  principum  et 
oratorum  totius  Italiae  atque  Hi- 
spaniae  conventu  feliciter  habita 
Viglevani  in  arce  ducali  anno  1486 
die  12.  Sept. 

Ausg.:  Lugduni  per  Jac.  de  Suigo  de  S. 
Germano.  s.  a.  (1497).  4«.  16  Seiien. 

Caraccioius,  Tristanus,    patricius 
Neapolitanus  (nat.  cca.  1439,  f  cca. 
1517);  Opuscula  historica  i.  e. 
Vita  Johannae  I  reginae  Apuliae, 

-  Serzanis     ( Sergiani )     Caraccioli 

magni  seneschalli  NeapoHs, 

-  Johannis     Bapt.    Spinelli     cariati 

comitis, 
De  varietate  fortunae, 
-     inquisitione  CaroH  I  Siciliae  regis, 
De  Ferdinando  qui  postea  rex  Aragon. 

fuit  eiusque  geneal., 
Nobilitatis    Neapolitanae    defensio    ad 
legatum  reipublicae  Venetae. 
Ausq.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XXII.   p.  7-128    (i.  e.   p.  7-18;   19-38; 
.39-66;    67-96;    97-106;    107-112;    113-120; 
121-128.) 

Brl.-Schr.:    Toppius,    bibliotheca   Xeapolitana 
p.  363. 

Caradoc  of  Llancarvan  (f  ante 
1154):  The  historie  of  Cambria, 
now  called  Wales,  oder  The  history 


of  Wales,  oder  The  chronicle  of 
the  princes  of  Wales. 

Heginnt  118G,  von  mehreren  fortgesetz.t.  Der 
urspriinglichc!  Jatcin.  Text  ist  verloren,  und  nur  in 
zwel  Ucberset/.ungcn,  oiner  e  nglischcn  und  elner 
galischen,  erhalten.  —  Die  Monum.  hist.  Bri- 
tann.  und  Williams  ab  Ithel  Eprechcn  dem  Cara- 
d  o  c  dio  Antorschafl  ab. 

Ausg.:  '  The  historic  of  Cambria,  now 
callcd  Wales:  a  part  of  the  most  famous 
Yland  of  Brytaine,  vvitten  in  the  Brytish- 
language  aboue  200  years  past:  translat. 
into  English  by  H.  Lhoyd:  correeted,  aug- 

ment.  and  continued  (de  1186-1282) by 

Dav.  Powel.  London  1584.  4*.  Beste  Aus- 
gabe.  —  '  unt.  dem  Tit. :  The  history  of 
Wales:  comprehending  the  lives  and  suc- 
cession  of  the  princes  of  Wales  from  Cad- 

walader   Written    originally    in 

British  by  Caradoc  ....  and  .  . .  published 
in  Engli.sh  by  Dr.  Powel.  Now  newly 
augmented  and  improved  by  W.  Wynne. 
London  1697.  8".  —  *  iciederubgedruckt 
London  1702.  8».  —  *  uaiter  dem  Tit. :  The 
history  of  Wales,  written  originally  in 
British  by  Caradoc  . . . ,  Englished  by  Dr. 
Powell  and  augmented  by  W.  Wynne, .... 
to  which  is  added  a  Description  of  Wales 
by  JohnPrice.  London  1774.  8".  —  'wieder- 
holt  Merthyr  Tidfil.  1812.  8<>.  —  •  revised 
and  corrected  ....  by  Rich.  Llwyd.  Shrews- 
bury  1832.  8".  —  '  in  Monumenta  histor. 
Brit.  (s.  unt.).  —  Die  galische  Ueber- 
setzung  mit  d.  Tit.:  Brut  y  Tywysogion 
steht  ap.  '  Owen,  Myvyrian  archaiology  of 
Wales.  London  1801-07.  3  vol.  8».  —  'nebst 
der  eng^lischen  Uebers.  in  Monumenta 
histor.  Britann.  1848.  I.  p.  841-855.  — 
*  ohne  die  englische  Uebers.  mit  dem  Titd: 
Brut  etc.  in  Rer.  Britann.  med.  aevi  scri- 
ptores.  1860.  Tom.  X VII.  edit.  by  J.  Williams 
ab  Ithel.  3  Thlr.  12  Sgr. 

Erl.-Schr.:  Wright,    biographia   Britann.   liter. 
II.  p.  16t). 

Vgl.  Vita  s.  Gildne. 

Carbonell,  Pedro  Miguel,  notari 
publich  de  Barcelona:  Chroniques 
de  Espanya  fins  aci  no  divulgades; 
que  tracta  d'Is  ....  reys  dels  Gots, 
y  gestes  de  aquells  y  dels  contes 
de  Barcelona  e  reys  de  Arag6. 

In  castilischem  (catalan)  Dialect  geschrieben 
zwi.schen  149«  1.518. 

Au^g.:  'Barcelona  1536.  fol.  —  '  loieder- 
holt  s.  1.  et  a.  {ibid.  1546.)  fol. 

:  Episcopologio  de  la  santa 

iglesia  de  Barcelona. 
Ausg. :  ap.  Florez,  Espana  sagrada  XXIX. 

p.  359. 

Erl.-Sehr.:  Struve,  biblloth.  histor.  ed.   Mensel 
VI.  1.  p.  11«. 

Cardinaljs  Ara^oniae  (Nicolo  Ro- 
selli  ord.  Dorainic,  a.  1351  cardi- 


CARESINUS  —  CAKOLI 


187 


nal,  t  1362):  Vitae  nonnuUoruin 
pontificum  Komanor.  1050 — 1241. 
Handschr.:  Dresden,  bibl.  reg.  F.  18., 
beste.  —  Rom,  Vatic.  Arch.,  friiher  cod. 
Avinion.  und  cod.  St.  Angelo;  vgl.  Pertz' 
Arch.  V.  92.  97.     ' 

Biopraphicn  d.  Papste  Leo  IX  bis  Alexand.  IIT 
m.  Ausschluss  Vict.  III  u.  Urb.  II,  u.  eln  Leben 
Greg.  IX.  —  Aus  Ceiicius  Camerarius'  liber 
censunm  vollstandig  entlehnt,  also  um  100  Jahre 
alter.  Vide  Cencius. 

Vgl.  Vita  Nicolai  II  pap. 

Caresinus,  Raph.,  vid.  Dandulo. 

Carlerius,  Aegid.,  decanus  Camera- 
cens.:  Liber  de  legationibus  concilii 
Basiliensis  pro  reductione  Bohemo- 
rum.    1431. 

Ausg. ;  (ed.  C.  Birk)  in  Acta  concil.  Basil. 
I.  p.  359-700. 

Carlos  de  Viana  {ein  durcTi 
seine  traurigen  Schicksale  heruhmter 
Prinz):  Cronica  de  los  reyes  de 
Navarra,  escrita  por  el  principe 
D.  C.  de  V.,  hijo  del  rey  D.  Juan 
de  Aragon  y  de  Navarra. 

Reicht  bis  zur  Mitle  des  15.   Jahrh. 
Handschr.:  Madrid,  acad.  de  la  histor. 
B.  27.  C.  61;  bibl.  nation.  G.  135. 

Ausg.:  publicada  por  D.  Jos^  Yanguas  y 
Miranda.  Pamplona  1843.  4». 

Erl.-Schr.:  Blatter  flir  literarische  Unterhaltung. 
1850.  No.  231. 

Carmen    ad    Paulum    Warnefridi: 

jChriste  pater  mundi  —  optime 
salve.* 

Handschr. :  vollstandig  Montecasino 
No.  257.  —  Die  letzten  10  Verse  ibid.  No. 
449.  saec.  XVI. 

Ausg.:  ^vollstandig  ap.  Ch.  de  Montrond, 
bibliotn.  de  Fecole  des  chartes.  1840.  I.  p. 
305.  —  *  ap.  Tosti,  storia  di  Montecasino. 
1842.  I.  p.  105.  —  *ap.  Giesebrecht,  de 
litter.  studiis  apud  Italos.  Berol.  1846.  4*. 
p.  26. 

Die  letzten  10  Verse  '  ap.  Leo  Ostiens. 
(«.  d.)  I.  15.  —  *ed.  Marcus  ad  Petrum 
Diacon.  1655.  c.  8.  —  *  ed.  Fabricius, 
bibl.  med.  aevi.  —  *  in  Alcuini  opp.  ed. 
Froben. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  in  Pertz'  Archiv  X.  p. 
249.  No.   1. 

Carmen  authoris  incerti  qui  Caroli 
Calvi,  cui  inscr.  est,  aetate  vixit, 
De  origine  atque  primordiis  gentis 
Francorum  stirpis  Carolinae. 

Verf.  BoII  ein  gewisser  Lothar,  Diacon  zu 
Auxerre  gewesen  sein.  Geht  zuuachst  auf  Karl 
d    6r.  n.  Ludwijf  d.  Frommen. 

Ausg. :  '  c.  not.  histor.  Acc.  dissert.  de 
Aristiteniis  episc.  noraine,  stud.  et  op.  Thotn. 
Aquinatis  a  S.  Joseph.  Paris.  1644.  4«.  — 


'ap.  Bouchet,  preuves  de  la  veritable  origine 
de  la  maison  de  France.  Paris  1646.  fol. 
p.  32.  —  'ap.  Chifflet,  vindic.  Hispaniae. 
Antverp.  1650.  fol.  App.  c.  1.  —  *  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  677-681.  —  *  m  Jac.  Chif- 
fletii  oper.  histor.  p.  431;  vgl.  p.  435.  not. 
—  *  als  Origo  et  exordium  gentis 
Francorum  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  312.  313. 

Carmen  de  bello  Hastingensi  a. 
1066  auctore  W.  (  Widone  Amhasia- 
nensiT),  vid.  Wido  Ambasianensis. 

Carmen  de  bello  Saxonico  Henrici 
IV,  vid.  Gesta  Heinrici  imper.      ^ 

Carmen  de  laudlbus  Mediolani 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  .scr.  rer.  Ital.  11.  2. 
p.  689. 

Carmen  de  origine  gentis  Caro- 
linae  antiquissimum  =  Carmen 
authoris  incerti  qui  Caroli. 

Carmen  historicum  occulti  auctoris 
saec.  XIII. 

In  leoninischen  Hexara.  GeKChrieben  in  d.  er- 
sten  10  Jahren  der  Reg.  Rudolphs  v.  Habsburg. 
Wichtig  fiir  d.  Gesch.  d.  Jurisprudenz. 

Ausg. :  ed.  C.  Hofler  in  Sitzungsberichte 
d.  k.  Akad.  d.  Wissensch.  Hist.-phil.  Kl. 
XXXVII.  Wien  1861.  p.  191-262;  vgl.  Ein- 
leit.  p.  163-191. 

Carmen  Laureshamensium  mona- 
chorum  expulsorum  ad  Heinricum 
V  contra  Hirsaugienses  a.  11 11. 

Beachtenswerth. 
Ausg.:    ap.  Goldast,   apologia  pro  Hein- 
rico  IV.  p.  233. 

Carmen  panegyricum  incerti  au- 
ctoris  in  laudemBerengarii  Augusti. 
887-  916. 

t)ie  Sprache  nicht  ohne  Gewandtheit  behandelt. 
Zieralich  werthvoU.  Verfa-s.st  zwischen  916-924. 

Handschr. :  uur  eine,  vid.  Pertz,  monum. 
scr.  IV.  p.  190. 

Ausg. :  '  ed.  Hadr.  Valesius  (Valois)  bei 
seiner  Ausgabe  des  Adalbero.  Paris.  1663. 
8".  —  *  wiederholt  ap.  Leibnit.,  script.  rer. 
Br.  I.'  p.  235-256.  —  *  c.  notis  Valesii  et 
Leibnitii  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  1. 
p.  371-414.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  VHI.  p. 
103-130.  —  *ap.  Pertz,  mon.  script.  IV. 
p.  189-210. 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.   der  romischen  Lite- 
ratur  im  karolingischen  Zeitalter  p.  129. 
Diiramler,  de  Arnulfo  rege  p.  176. 
Wattenbach,  Deutschlands  Oeschichtsquel- 
len  p.  159. 

Caroli  Magni  versus  in  Adriani 
obitum. 

ffandschr.:  P  aris,  k.  Bibl.  Navarre.  sec. 
XIL  ex.  No.  7. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  412. 


188 


CAROLI —  CASTANAEUS 


Caroli  IV.  imp.  commentarius  de 
vita  sua,  vid.  Vita  Karoli  IV  imp. 

Landbuch,  vid.   Karls  IV 

Kaiser. 

Carolus  =  Karolus. 

Carolus  IV.  imperator,  vid.  Vita 
s.  WencGslai. 

Carpenter,  John  {Stadtschreiber 
von  London):   Liber  albus. 

Verfasst  1419.  Eiiie  iincrschoiifliche  Fundgrube 
iib.  die  verschiedenartigsten  Angelegenhciten  des 
mittelalterlichen  Londons. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Memoriales  Lon- 
donienses  ed.  by  H.  T.  Riley  in  Rer. 
Britann.  med.  aev.  scr.  or  chronicles.  XII. 

Bec:  V.  Sybel,  histor.  Zeitschrift.  1859. 
p.  557. 

Carpesanus,  Franciscus,  flamen 
Parmensis:  Commentaria  suorum 
temporum  libris  X  comprehensa. 
1470-1526. 

Ausg. :  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coll. 
V.  p.  1175. 

Carte  de  Logu,  vid.  Gaian. 

Cassiodorus,  Marc.  Aurelius,  se- 
nator  (f  post  563) :  Chronicon  breve 
seu  consulare  ab  0.  C.  — 519. 

Diirftig  und  untrenau;  Bchwiilstis:e  Sprache. 
Ausg.:  'ed.  Sichard,  chronica.  Basil.  1529. 
p.  155.  —  *c.  comment.  Cuspiniani  ed.  Nic. 
Gerbelius.  Basil.  1552.  fol.  —  ^inCassiodori 
opp.  c.  not.  G.  Fornerii.  Paris.  1589.  fol.  — 
*auct.  Paris.  1588.  fol.  —  *Aurel.  Allobrog. 
1622.  8».  —  *in  Cassiod.  opp.  studio  F. 
Garetii.  Rotomag.  1679.  I.  p.  380.  (Venetiis 
1729.  fol.).  —  '  ap.  Joh.  Cuspinian.,  de  con- 
sulibus  commentarii,  in  ei.  opp.  Francof. 
1601.  fol.  —  'ap.  Roncalli,  vet.  lat.  scr. 
chr.  II.  p.  161.  —  »ap.  Fr  Sylburg,  hist. 
Rom.  Francof.  1588.  I.  p.  591.  —  '» ap. 
Nic.  Blancard,  hist.  Rom.  epitom.  Lugd. 
Bat.  1648.  12mo.  p.  599.  —  'im  Bibl.  Patr. 
max.  Lugdun.  XI.  p.  1355.  —  '*ap.  Ro.sler, 
chronica  medii  aevi  p.  142  sq.  —  '*  ap. 
Migne,  patrologiae  cur.sus.  Paris.  1848.  2voI. 
gr.  8».  —  '*Mn<.  d.  Tit.:  Die  Chronik 
des  Cassiodorus  senator  vom  J.  519 
n.  Chr.  Nach  d.  Handschriften  hrsg.  von  Th. 
Mommsen.  Leipzig  1861.  Lex-8«.  1'/,  Thlr. 
Erl.-Schr.:  Rosler,  chronicamediiaevi  p.  10.5-108. 

— :   Computus   paschalis  sive 

de    indictionibus,     cyclis    solis    et 
lunae  etc. 

Unbedcutend. 
Ausg.:  in  Cassiodori  oper.  ed.  F.  Garetius. 
L  p.  396. 

:     Historiae    ecclesiasticae 

tripartitae  ex  tribus  Graecis  scripto- 
ribus  Sozomeno,  8ocrate  acTheodo- 


reto  ab  Epiphanio  scholastico  versis, 
per  Cassiodorum  senatorem  in  epi- 
tomen  redactae  libri  XII.  306 — 441. 

War  das  kirchengeschichlliclic  Ilandbuch  des 
Mittelalters. 

Hamhchr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  anni 
1447.  No.  655.  —  Chartres,  Stadtb.  sec.  X. 
No.  21.  —  Douai,  Stadtb.  mbr.  sec.  XU. 
fol.  No.  760.  —  Rheims,  mbr.  fol.  sec. 
X.  XL  K.  763.  760.  —  Utrecht,  Univ.- 
Bibl.  N.  256.  t. 

Ausg.:  's.  I.  et  a.  (Coloniae,  U.  Zell).  fol. 
Ebert  3650.  —  'per  Joh.  Schussler  regie 
urbis  Augustensis  civem  1472.  fol.  —  'Paris. 
1541.  fol.  —  *  c.  hist.  eccles.  Nicephori  ed. 
Beat.  Rhenanus.   Francofurti  1588.   fol.  — 

*  m  den  Ausgaben  der  Werke  Cassiodor^a, 
namentlich  in  der  von  Garetius.  Vgl.  auch 
Hain  No  4750-52. 

Vgl.  Socrates. 
.Sozomenus. 
Theodoretns. 

:  Libri  XII  de  rebus  gestis 

Gothorum. 

Verloren,  nur  noch  in  einem  Auszug  des  Jor- 
danes  vorhanden,  der  deshalb  auch  den  Ausgaben 
des  Cassiodorus  belgefiigt  ist. 

:    Variarum     (epistolarum) 

libri  XII. 

Regierungsausschreiben  und  Instructionen ;  eine 
ergiebige  Quelle  der  Zeitgeschiohte. 

Ausg.:  '  Aug.  Vindel.  1533.  fol.  —  » Pa- 
risiis  1579.  fol.  —  » ibid.  1589.  fol.  — 
«Lugdnni  1595.  8».   —    ^  ibid.  1637.  4».  — 

•  ihid.  1650  (1653).  4«.  —  » ibid.  1656.  4». 
—  *  Auch  in  Cassiodori  opp.  («.  eius  chro- 
nicon,  loo  sie  aufgefilhrt.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,   die   christl.   Dichter   und  Gc- 
schichtschr.  Roms  p.  107. 
du  Buat,  Abhandl.  von  d.  Lcben  Cassiodors, 

—  in  Abhandl.  hist.    und  philos.  Inhalts  der 

bayr.  Akad.  d.  WisBensch.  Miinchen  1763, 
Dahn,   Fel.,   die  Konige   d.  tiermanen.  Miin- 

chen  1861.  gr.  8o.  II.  Ablhl.  p.  268-272.  Gihl 

Collectaneen  aus  Oassiodor. 
Kopke,  R.,  deut.'!che  Forschungen.    Die  An- 

fange  des  Konigthums   bei  d.  Gothen.  Berl. 

1S59.  p.  78- W. 
Schirren,   (!ar.,    de   ratione  quae  inter  Jor- 

danem  et  Cassiodorum  intercedat  dissertatio. 

Dorpati  1858.  80. 
(St.  Marthe,    F.  D.   dq)    Vie    de    Caasiodore 

chancelier    et    premier  ministre    de    Th^o- 

doric   le  Grand  .  .  .  avec  .  .  .  deg  remarque» 

sur  ses  ouvrages.  Paris  1695.  12  mo. 
Thijm,  A.,  iets  over  Marc.  Aur.  Cassiodonis 

en  zijne  eeuw.  Amsterd.  1857.  gr.  8o.  152  S.; 

2.   verm.    oplage    ibid.   18.'>8.    gr.  80.   152  8; 

21  Sgr. 
TroHS,  Nachricht  flir  d.  kiinftigen  Bearbeiter 

der  Variarum    des    Cassiodor,  —  in  Pertz' 

Archiv  VI.  p.  487. 
T  r  o  s  8 ,    in     Cassiodori    variarum   libros    sex 

priores    symbolae   criiicae.    Parisiis,    Tross 

IS-W.  80.  24pag.  1  fr.  50  c.  ifur  wenige  Kxtm- 

plare  gedruckt. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  45. 

Castanaeus  de  la  Rochepozay, 
Henr.  Ludov.,  Pictavorum  episcop. : 
Notae  ad  litanias  Pictonicas,  quas 


CASTELLANUS  —  CATALOGUS 


189 


ipse   concinnavit,   disposuit    vulga- 
vitque. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nov.  IL  p. 
728-734. 

P       Castellanus  =  Chastelain. 

Castelli  de  Castello,  civis  ac  no- 
tarius  Bergomas  (flor.  cca.  1407): 
Chronicon  Bergomense  Guelpho- 
Ghibellinum  ab  a.  1378 — 1407,  seu 
Liber  memorabilium,  sive  Chronicon 
successuum  Guelforum  et  Gibelli- 
norum. 

Ausg. :  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  845-1008. 

Castillo,  Diego  Enriquez  del  (Ca- 
pellan  u.  Geschichtschreiber  Hein- 
richs  IV):  Cronica.    1454—1474. 

In  einfacher  Weise  gesclirieben.  —  Wann  und 
wo  die  erste  Ausg.  gedrackt  worden,  ist  nicht  anzu- 
geben.  Mondejar  in  Advertencias  (1746)  p.  112, 
Bayer  in  seinen  Anmerliungen  zu  jSic.  Antonio's 
bibl.  hisp.  vet.  II.  p.  349  (gedruckt  1788),  u.  Ochoa 
in  seinen  Anmerkungen  zu  den  ungedruckten  Ge- 
dichten  des  Markgrafen  von  Santillana  (Paris  1844) 
p.  397  und  in  seinen  Manuscritos  espanoles  (Paris 
1844.  40  .)  gprechen  so  dariiber,  als  sei  sie  nur  hand- 
schriftlich  vorhanden.  Dagegen  tragt  die  gleich  an- 
zufiihrende  .A-Usg.  auf  d.  Titel  die  Bezeichnung: 
zweite  Ausg. 

Au^g.:  edid.  Josef  Miguel  de  Flores. 
Madrid  1787.  4o.  Sehr  gut.  (Bildet  zuglekh 
den  6.  £d.  der  Coleccion  de  las  cronicas.) 

Casus  S.  Galli,  vid. 

Ratpertus  —  883. 
Ekkehardus  IV.  contin.  —  972. 
Casuum  S.  Galli  contin.  II.  —  1200. 
Conradus  de  Fabaria  —  1233. 
Au^g.:  edid.  Ild.  ab  Arx  ap.  Pertz,  mon. 
n.  p.  59-183. 

CasuumS.Galli  continuatio  altera. 
972—1200. 

Geschrieben  zu  Anfang  des  13.  Jahrh.  Verfasser 
soll  ein  Monch  namens  Burchard  oderBurk- 
hard  sein. 

Ausg.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Burkhardi  liber 
c  a  8  u  u  m  etc.  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  I, 
1.  p.  110.  —  *  ibid.  ed.  Senckenberg  I.  p. 
65.  —  Glossae  Goldasti  in  eundem  ibid. 
p.  134.  —  »edid.  Ild.  ab  Arx  ap.  Pertz, 
mon.  II.  p.  148-163. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  regcsta  p.  LXXI. 
Stalin,  wirtembergische  Geschichte  II.  p.  16. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichlsquel- 
len  p.  396. 

Casus  monasterii  Petrishusen  (bei 
Konstanz.) 

Verfasst  1156  u.  bis  1164  fortgesetzt.  Eine  der 
besten  Arbciten  dieser  Art. 

Ausg.:  nach  der  Urschrift  neu  hrsg.  ap. 
Mone,  Quellensammlung  p.  114-174. 

Srl.-Sehr.:   Stiilin,  wirtembergiscbe  Geschichte 

n.  p.  16. 


Catalogus,  vid.  auch  Indiculus  und 

Series. 

ErL-Schr.  Siebenkees,  iib.  den  Werth  und  die 
Brauchbarkeit  der  Kataloge  der  Bischofe, 
Aebte  und  Pralaten  in  manchen  Archiven, 
—  in  Pertz'  Archiv  II,  294. 

Catalogus  abbatissarum  et  abba- 
tum  Liesbornensium. 

Mit  vielen  Marchen  ausgeschraiickt. 
Au^g.:  ap.  Witte,  histor.  antiq.  occident. 
Saxoniae  s.  nuncWestphaliae.  Monast.  1778. 
4».  p.  748. 

Catalogus  abbatum  Altahensium 
ab  Eberswindo  — 1546. 

Ausg.:  ed.  JafFe  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVII.  p.  366-368. 

Catalogus  abbat.  Altenburgensiura. 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  319. 

Catalogus  abbatum  Augiensis  mo- 
nasterii. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  11.  p.  37-39  ed. 
J.  ab  Arx. 

Catalogus  abbatumBergensis  mo- 
nasterii.    1030—1662. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  ni.  1.  p.  328-329. 

Catalogus   abbatum  Brunwilaren- 

sium  {gesttftet  1048). 

Ausg.:  ed.  Sammarthani,  Gallia  chri- 
stiana  III. 

Catalogus  abbatum  Casae  Dei 
anonymo  auctore  monacho  eiusdem 
coenobii. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nov.  mss.  11. 
p.  659-661. 

Catalogus  abbatum  Chomburgen- 
sium  {prope  Halam  Suevorum)  ab 
a.  1090. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  I, 
No.  VL 

Catalogus    abbatum    Cremifanen- 

sium,  vid.  Bernardus  Noricus. 

Catalogus  abbatum  Dolensium. 

Ausg.:  a^.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  741. 

Catalogus  abbatum  Farfensium 
usque  ad  a.  1125. 

Ausg.:  ^  der  letzte  Theil  ap.  Mabilion, 
mus.  Ital.  It>.  —  ^  wiederholt  ap.  Muratori, 
script.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  297.  —  »  ed.  Beth- 
mann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  585-586. 

Vgl.  Historiae  Paifenses. 

Cataiogus  abbatum  Farfensium 
alter. 

Compilirtaus  ConstructioFarfensis;ohne  Werlh. 

Ausg.:    '  ap.  Mabillon,  mus.  Ital.  Ib.  — 

*  wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  II.  2.  p.  296, 


190 


OATALOGUS 


—    •  ed.  Betlimann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  586-587. 

Catalogus  abbatum  Fiscanensium 
ab  a.  1000— 1G50. 

Ansg.:  ap.  Labbe,  bibliotfa.  nov.  mss.  L 
p.  328. 

Catalogus  abbatum  Flaviniacen- 
sium  aiinorum  755  — 1096. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  .script.  VUI.  p. 
502.  503. 

Catalogus  abbatumFloriacensium. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  miscellan.  I.  p.  491- 
493.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  424. 

Catalogus  abbatum  Fuldensium. 
744—916. 

Ausg. :  '  ap.  Leibnit. ,  script.  III.  p.  760. 
761.  —  *ap.  Schannat,  hist.  Fuld.  probat  p. 
1-3.  —  »ap.  Dronke,  tradit.  Fuldins.  1844. 
p.  162-164.  —  *ap.  Bohmer,  fontes  III. 
p.  161-164. 

Catalogus  abbatum  Fuldensium. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  117. 

Catalogus  abbatum  S.  Gaili. 

Ausg.:  ed.  Ild.  ab  Arx  ap.  Pertz,  mon.  U. 
p.  34-37. 

Catalogus  abbatum  Glunicensium. 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  U.  p.  328. 

Catalogus  abbatum  Gottwicensium 
ab  Hai-tmanno  usque  ad  Michaelem 
Herrlich,  i.  e.  ab  a.  1094—1604. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  U.  p.  281. 

Catalogus  abbatum  8.  Martini 
Coloniensis.  751 — lOiib  =  Chroni- 
con  S.  Martini  Coloniensis. 

Catalogus  abbatum  monasterii  s. 
Mariae  Stadensis,    1141 — 1583. 

Handschr.:  Hamburg,  Stadtbibl.   4*. 
Ausg.:  ap.  Lappenberg,  Geschichtsq.  von 
Bremen  p.  188. 

Catalogus  abbat.  monasterii  Silvae 
Maioris  in  Aquitania  (1080—16??) 
collectus  a  Stephano  au  Lauva. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Apr.  I.  p. 
432.  433.    , 

Vgl.  Vita  ».  Geraldi  abb. 

Catalogus  abbatum  Montis  sancti 
Michaelis,  de  Monte  Tumba  seu  de 
Fericulo-Maris. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  mss.  I. 
p.  351.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  493. 

Catalogus  abbatum  Pegaviensium. 
1157-1519. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  102. 


Catalogus    abbatum  Portae    coeli 

vulgo  Thennenbach. 

Ausg. :  ed.  Lampadius,  Beitraege  z.  Vater- 
landsgesch.  1811.  p.  228. 

Catalogus  abbatum  Saganensium. 
1217—1398  resp.  1616. 

Eine  wichtige  Chronik.  fiir  die  Geschichte  der 
Fiirstenthiinicr  Glogaii  und  Sagan  und  auch  der 
Niederlausit/,;  sie  besteht  aus  sechs  Theilen. 

Ausg.:  ap.  Stenzel,  script.  rer.  Siles.  I. 
p.  173-248. 

Catalogus  abbatum  Savigniacensis 
monasterii  ab  a.  1112 — 1243. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  miscell.  U.  p.  310.  — 
'ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  518.  519. 

Vgl.  Chronicon  Savigniac. 

Catalogus  abbat.  Werthinensium. 

Ausg. :  ex  cod.  sec.  XI.  Werthinensi  ap. 
Eccard,  comment.  Franciae  Oriental.  11. 
p.  918.  —  Sylloge  abbatum  Werthinens. 
ab  Henr.  Hagen  elaboratum  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv.  lU.  p.  600. 

Catalogus  archiepiscoporum  Can- 
tuariensium  ab  a.  599  usque  ad  a. 
1313  auctore  Henrico  de  Estria, 
priore  ecclesiae  Cantuariens. 

Ausg.:    ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 

83.  84. 

Catalogus  archiepiscoporum  Colo- 
niensium  vetustissimus.     94 — 1191. 

Wurde  von  Caesarius  Heisterb.  iiberarbeitet. 
Handschr.:     Wolfenbiittel  ,     Helmst. 
No.  486.  6. 

Ausg.:  ap.  Hahn,  coUect.  monum.  I.  p. 
385-394. 

Erl.-ScJtr.:  Jangsen  in  Archiv  de.s  historischen 
Vereins  f.  d.  Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  80. 
V.  Mering  u.  Reischert,   die  BigchSfe    von 
Koln.  KBln  1842.  2  Bde.  8». 

Vgl.  Caesarius  Heisterb.,  Catal. 
Chronicapraesulumetarch.  Col. 
Chronicon  archiep.  Colon. 
Northof,  catal. 

Catalogus  archiepiscoporum  Me- 
diolanensium  ad  ann.  1071.  Cum 
continuationibus  a.  1075 — 1355. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  VIII. 
p.  101. 

Ausg.:  '  ap.  Pertz,  mon.  script.  VIII.  p. 
102-104;  104-110  ed.  Wattenbach.  —  'vor- 
her  ap.  Mabillon,  musenm  Italic.  I,  2.  p. 
109.  —  *  egregie  illustrat.  a  Papebrochio 
in  AA.  SS.  Mai.  VU.  p.  LIV.  —  *ap.  Mu- 
ratori,  script.  rer.  Ital.  IV.  p.  141-144.  — 
'  usque  ad  a.  1262  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  I,  2.  p.  228. 

Catalogus  baronum  Neapolitano 
in  regno  versantium,  qui  sub  au- 
spiciis  Guliehni  cognom.  Boni  ad 
terram  sanctam  sibi  vindicandam 
susceperunt. 


CATALOGUS 


191 


Aiisg.:  ap.  Del  Re,  cronisti  e  scrittori 
sincr.  I.  p.  571-616. 

Catalogus  brev.  landgrav.  Thu- 
ringiae,  vid.  Annales  Vetero-Cellens. 

Catalogus  ducum  Beneventi  et 
principum  Salerni. 

Von  Pratilli  unteigeschoben. 
Aitsy. :   '  ap.  Pratilli,  hist.  princip.  Lango- 
bardorum  V.  p.  5.  —  *  vnederholt  ap.  Pertz, 
mon  scr.  III.  p.  210.  211. 

Erl.-Schr.:  Blasi,   series  principum   qui  Lango- 
bardorum  aetate  Saleini  imperarunt.  Napoli 
1785.  p.  121. 
K6pke,  R.,  catalogus  duc.  Ben.  e<c.,  tn  Pertz' 
Arch.  IX.  p.  197. 

Catalogus  episcoporum,  vgl.  aucli 

Chronicon  epi-scoporum. 
Series  ,,      ., 

Verzeichuis^s  der  Bischofe. 

Catalogus  episcoporum  Augusta- 
norum  et  abbatum  S.  Afrae  usque 
ad  Frid.    I  imp.   aetatem  a.   1167. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
IL  p.  2239. 

Catalogus  episcoporum  Constan- 
tiensis  ecclesiae. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  39. 

Catalogus  episcoporum  et  archie- 
piscoporum  Bremensium,  contextus 
et  conscriptus  a  Joh.  Ottone  Lune- 
burgensi.    780—1580. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  773. 

Erl.-Schr.:  Chrouotaxis  undecim  primorum 
Bremensium  et  octo  Haniburgensium  prae- 
sulum,  in  AA.  Sanct.  Boll.  21.  Oct.  IX. 
.S77-383. 
Kelpius,  contlnuatio  catalogi  et  historiae 
epi.scoporum  et  archiep.  Bremensiom,  —  in 
Pratje's  verm.  histor.  Samralung.  I.  1842. 
p.  265. 

Catalogus  episcoporum  Havel- 
bergensium  anonymi.    946 — 1608. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  VIII, 
p.  263. 

Catalogus  episcoporum  Hildenes- 
hemensium  (822 — 1280)  sumtus  de 
chronico  Eggehardi  Uraugiensis 
abbatis. 

Werthlos. 

Ausy.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  772. 

Catalogus  episcoporum  Hildes- 
heimensium.    822 —  cca.  1520. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  153. 

Catalogus  episcopor.  Mettensium. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  268-270. 

Erl.-Schr.:  Meurisse,    histoire    des  (jveques  de 
r^glise  de  Metz.  Metz  1684.  fol. 


Tabouillot,  histoire  de  Metz.  Metz  1769.  5 
vols.  40. 

Vgl.  Paulus  Warnefr.,  lib.  de  episc. 
Mettens. 

Catalogus  episcoporum  Naum- 
burgensium. 

Ausg. :  in  Kruse's  deutsche  AlterthiLmer 
II.  2.  p.  169. 

Catalogus  episcoporum  Olomucen- 
sium,  vid.  Augustinus  Olomuc. 

Catalogus  episcoporum  Roskilden- 
sium  — 1529. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic. 
VII.  p.  152-155.  -  Ein  anderer  bis  1569 
ibid.  p.  155-165. 

Catalogus  episcopor.  Salisburgen- 
sium,  Ratisbonens. ,  Pataviensium, 
Frisingensium  et  Sabionensium. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  IX.  A.  5.  fol.  171.  —  Cod. 
Tegerns.  15,  776. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  anna'l.  p.  316.  — 
*  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  I.  p.  9. 

Vgl.   Catalogiis  presulum  Juvavens. 

Catalogus  episcoporum  Sleswi- 
censium. 

Ausg. :  ^  ap.  Lappenberg  ,  Geschichts- 
quellen  v.  Bremen  p.  5  nach  Cod.  Vicelini.- 
—  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  392. 

Catalogus  episcopor.  Spirensium. 
610—1581. 

Ausg. :  ap.  Eccar4,  corp.  hist.  11.  p.  2273. 
Erl.-Schr.:  Remling,    Geschichte    der   Bischofe 
zu  Speyer.  Mainz  1852.  80. 

Catalogus  episcopor.  Verdensium. 
Ausg.:  mPratje's  vermischte  hist.  Samml. 
I.  1842.  p.  292. 

Catalogus  episcoporum  Wirzi- 
burgensium. 

Handschr.:  Kopenhagen,  Uuiv.-Bibl. 
Cod.  ex  donat.  4".  No.  141. —  Wiirzburg, 
k.  Bibl.  chart  cod.  sec.  XVL  fol.  Q.  76 
in  hne. 

Erl.-Schr:  Himmelstein,    P.    X.,   Reihenfolge 

der  Bischofe  v.  Wiirzburg.  Wiirzb.  1843.  80. 

Schiill,    J,,    Herbipolis    hist.    iurid.    Herbi- 

poli  1700. 
Ussermann,    episcopi   Wiirziburg.   S.   Blas. 
1794.  40. 

Catalogus  episcoporum  Wratisla- 
viensium. 

VoUendet  i.  J.  1468:  unznverlas.sig. 
Ausg.:  ap.  Stenzel,  script.  rer.  Siles.  U. 
p.  133.  134. 

Catalogus  et  cronica  principum 
et  comitum  Flandrie  et  Ibrestario- 
rura,  que  terra  olim  dicebatur  terra 
de  Buc  vel  nemus  regionis  sine 
misericordia.    621 — 1423. 


192 


CATALOGUS  —  CATALOGI 


Handsehr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  317. 

At(S(j.:  ed.  Warnkonior  ap.  de  Smet,  corp. 
chron.  Flandr.  I.  p.  19. 

Vebers.:  Jiandrisch  (Handschrift  ap. 
Pertz  1.  1.  p.  317.  not.  56)  unt.  d.  Tit.:  Dits 
die  excellente  cronjke  van  Vlaenderen. 
Antverp.  1531.  mit  Forts.  bis  1507  (2  idtere 
Ausgaiten  vid.  unt.  ,Cronycke,  Die  alder- 
excellentste.') 

FranziJsisch:  Handschr.  ap.  Pertz  1.  1. 
p.  317  not.  57. 

Catalogus  imperatorum  ex  cod. 
Parisiensi  — 1243. 

Ausg.:  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  138. 

Catalogus  landgravior.  Thuring.  = 
Annale.s  Vetero-Cellenses. 

Catalogus  pontilicum  Laureacen- 
sium  et  Pataviensium  a  Wivilone 
(772)  usque  ad  Ernestum. 

Ausg.:  ap.  Pez,   scr.  rer.  Austr.  I.  p.  15. 

Catalogus  pontificum  Romanorum 
(38—1151)  non  diu  post  a.  1048 
confectus. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
"n.  p.  1629-1640.  —  ^Bruchstucke  hiernach 
ap.  Muratori,  .scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  331. 
335.  338.  341.  344.  346. 

Catalogus  praepositorum  mona- 
sterii  Diessensis  {Diessen  am  Am- 
mersee,  Augustmerchorherren)  ab  a. 
1132—1535. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  II.  p. 
648-654. 

}'gl.  Necrologium  Diessense. 
Notae  Diessens. 

Catalogus  praepositorum  Scheft- 
lariensium  a.  1140 — 1463. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  script.  XVII. 
p.  335. 

Ausg.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Chronicon  breve 
Scheftlariense  ab.  a.  1140-1562  ap.  Oefele, 
scr.  rer.  Boic.  I.  p.  639-641. 

Vgl.  Annales  Scheftlarienses. 

Catalogus  praesulum  Eboracen- 
sium  in  Angfia.    627—871. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  322.  323. 

Catalogus  presulum  Juvavensium 
metrice  scriptus. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  18. 

Ausg.:  •  ed.  ab  Alberto  abb.  S.  Petri  in 
Catalogo  abbatum  S.  Petri.  Salisburgi  1646. 
p.  21.  —  'wiederholt  ap.  Hansiz,  Germ. 
sacra  II.  p.  66.  Bei  beiden  nur  bis  zu  Tiemo 


V.   69.     —     »ed.    Wattenbach    ap.    Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  19-33. 

V(jl.  Catalogus  eiiiscop."  .SaliRburg. 

Catalogus  principum  Capuae. 

Ge.-chrieben  zwischen  977-986. 
Ausg. :  '  ap.  Pratilli,  hist.  princip.  Langob. 
V.  p.  84.   —    *  ap.  Pertz ,   mon.  script.  III. 
p.  210. 

Vgl.  Chronicon  comitum  Cap. 
Johaniies  abbas  Casin. 

Catalogus  principum  kSalerni,  vid. 
Chronicon  ducum  Benevent. 
Catalogus  principum  Salerni. 

Ausg. :  '  ed.  Pratilli  in  nova  edit.  Peregrini, 
histor.  princip.  Langobard.  V.  p.  1.  —  *ap. 
Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  210.  211. 

Catalogus   regum  Daniae  a  Dan 

ad  Waldemarum  II. 

Ausg. :  ap.  Langebek ,  scr.  rer.  Dan.  I. 
p.  13. 

Catalogus  regum  et  imperatorum 
Monacensis  — 1056. 

Ausg.:  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  136. 

Catalogus  regum  et  imperatorum 
Wratislaviensis. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  64. 

Catalogus  regum  Francor.  —855. 

Ausij. :  ap.  Pertz,  nion.  scr.  III.  p.  19. 

Catalogus  regum  Francorum  ex 
cod.  Vindobonensi. 

Ausg.:  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  139.  140. 

Catalogus  regum  Italiae  —1028. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  IV. 
p.  149. 

Catalogus  regum  Italiae  alius 
—965. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  IV. 
p.  149. 

Catalogus  regum  Langobardorura. 

Ausg.:   ex  cod.  Rhediger.  Wratislav.  ap.       , 
Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  64.  : 

Catalogus  Roman.  pontif.  Bernoldi, 
vid.  Bernoklus. 

Catalogus  Romanorum  pontificum 
Mariani  Scoti,  vid.  Marianus  8cotus.      ' 

Catalogl  antiquorum  pontificum 
Romanoruni  veteres. 

Au^g.:    in    AA.    SS.    Boll.    April.    I.     y.        ' 

I— xxxvn.  j 

]'gl    Catalogus  pontif.  Romnti.  [ 

Catalogi  regum  et  imperatorum 
Italiae     Hamburgensis ,     Cavensis, 


CATALOGI  —  CEDRENUS 


193 


Ambrosiani ,  Vindobonensis ,  Vati- 
canus,  Casinas. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  215- 
219.  872.  873;  V.  p.  64. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  403. 
406.  408. 

Catalogi   regum  iuiperatorumque, 

vid. : 

1.  Catalogus    regum    et   imperatorum 

Monacensis  —  1212. 

2.  Historia  Francorum  imperat.  breviss. 

ex  cod.  Admuntensi  —  1212. 

3.  Catalogus  imperatorura  ex  cod.  Pari- 

siensi  —  1243. 

4.  Nomina  regum  Francorum  ex  cod. 

Montispessulano  —  1181. 
6.    Catalogus  regum  Francorum  ex  cod. 
Vindobon. 

Catharina  Bononiensis,  ord.  s.  Clarae 
abbatissa  (f  1463):  LibeUus  de 
revelationibus. 

Ausg. :  '  Bononiae  1511.  —  *  ibid.  1536. 
—  «Venetiis  1583.  —  *Bononiae  1653,  4«. 

Vgl.  Vlta  b.  Catharinae  Bonon. 

Catharina  de  Gewesweiler,  priorissa 
Subtiliensis  sive  Unterlindensis  (f 
1330):  Liber  de  vitis  primarum 
sororum  illius  monasterii. 

Ausg. :  ap.  Pez,  biblioth.  ascetica  antiquo- 
nova.  Katisb.  1725.  8«.  Vm.  p.  35-399. 

Cattanee,  Alb.,  archidiacre  de 
Cremone:  Extrait  d'une  histoire 
abreg^e  (manuscrite)  des  roys  de 
France. 

Ausg. :  ap.  Godefroy,  hist.  de  Charles  Vni. 
No.  8. 

Cavalcanti,  Giov.:  Della  carcere 
di  Cosmo  de  Medici  etc. 

Eine   Abhandlung  iiber   C's   Verbannung  und 
Riickkehr. 
Ausg.:  ed.  Moreni.  Fiorenze  1821.  8». 

:  Istorie  Fiorentine.  1420 — 

1452. 

Vom  Beginn  dea  Krieges  gegen  Mailand  bis 
Giov.  de  Medicis  Tod.  Naiv,  heftig,  mit  dem  Ge- 
prSge  der  hochsten  Glaubwiirdigkeit.  Quelle  des 
Macchiavelli. 

Bandschr. :  F 1  o  r  e  n  z ,  bibl.  Magliabecch. ; 
•^  bibl.  Riccardiana. 

Amg. ;  (ed.  Fil.  Polidori.)  Con  illustrazioni. 

Pi%nze  1838.  39.   2  vol.    8«.    {Der   Vortitel 

Utuiet:  Documenti  di  storia  Italiana.) 

Erl..8chr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.  Frank- 
furt  1833.  I.  p.  73-80. 

Cavalluccj,  August.  (1450),  vid. 
Vita  b.  Ritae. 

Caviceus,  Jac,  Parmensis :  Urbium 
dicta   ad   Maximilianum  Frederici 


tertiiCaes.  filium  Romanorum  regem 
triumphantissimum. 

Ausg.:  (am  Unde:)  ex  cella  mea  libraria 
17.  Kal.  April.  anno  salutis  christ.  1491. 
4».  5  Blatter. 

Cavrioli,  Elia  =  Capreolus. 

Caxton,  Will.,  typographus  Angli- 
cus  (t  1491):  The  chronicles  of 
England  etc. 

Nur  in  Bprachlicher  Beziehung  merkwiirdig;  als 
Verf.  gilt  gewohnlich  der  Verleger  Caxton,  der 
erste  Buchdrucker  Englands.  Das  Werk  reicht  .bis 
zur  Kronung  Eduards  IV. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cott. 
Galba.  E.  Vm. 

Au^g.:  'ehpiited  by  me  William  Caxton 
in  thabbey  of  Westmynstre  by  London  etc. 
1480.  fol.  goth.*)  —  *  wiederholt  m.  grossen 
Abweichungen  als  The  croniclis  of  Englode 
with  the  Frute  of  Timis.  St.  Albans  (1483). 
fol.,  bekannt  unter  d.  Namen  Chronicles 
of  St.  Albans.  —  ^  Auch  wiederholt  (von 
Guil.  de  Machlinia  zu  London)  s.  a.  et  1. 
fol.  Ngl.  Biblioth.  Spencer  IV.  p.  393;  — 
*Andewarpe  by  Ger.  de  Leew  1493.  fol. 
{ibid.  p.  223);  —  *  Westmestre  by  W.  de 
Worde  1497.  fol.  {ibid.  p.  401);  —  «London 
,in  Flete  strete  in  the  syne  of  the  sonne' 
1502.  fol.  —  '  by  Julayane  Notary  (1504). 
fol.    —    »by   Kich.   Pynson.  1510.    fol.    — 

*  ibid..,  Jul.  Notary  ISiS.  fol.  —  *"London, 
W.  de  Worde  1515.  fol.  —  "-Hbid.,  W.  de 
Worde  1520.  fol.  —  ^^ibid.,  W.  de  Worde 
1528.  fol. 

Erl.-Schr.:  ■Blades,  W. ,  the  life  and  typogra- 
phy  of  William  Caxton,  Englands  first  prin- 
ter,  with  evidence  of  his  typographical  con- 
nection  with  Colard  Mansion,  the  printer  at 
Bruges  CompUed  from  original  sources. 
London  1861.  Vol.  I.  4».  Mit  Portr.  Preis 
fUr  2  Bde.  40  Thlr. 
Lewis's  life  of  mayster  Wyllyam  Caxton 
of  the  Weald  of  Kent,  the  first  printer  in 
England;  in  which  is  given  an  account  of 
the  rise  and  progress  of  the  art  of  pryntyng 
in  England,  during  his  time  .  till  1493.  Lon- 
don  1737.  Roy.  8». 

Vgl.  Radulphus  de  Hygden. 

Ceccano,  Joh.  de,  vid.  Chronicon 
Fossae  Novae. 

Cedrenus,  Georgius,  monachus 
{um  1057):  2vvoipig  latoQKJov  swe 
Annales  seu  Chronicon  ab  O.  C. 
—1057. 

Von  geringem  Werth ,  der  letzte  Theil  fast 
ganz  aus  Johannes  Scylitzes  abgeschrieben. 

Ausg. :  •  Georgii  Cedreni  annales  ab  O.  C. 
ad  Isaacum  Comnenum,  gr.  et  lat.  a  G. 
Xylandro,    c.    notis.    Basil.    1566.    fol.   — 

*  besser  und  mit  Ausjallung  grosser  Liicken 
Georgii  Cedreni  compendium  historiarum, 
gr.  et  lat.  ex  vers.  G.  Xylandri,   c.  eiasd. 


*)  Hain  No.  5002  hat  anch  eine  Ausg.  ibid.  von 
1482.  fol. 

13 


194 


CELSUS  -  CHALCOCONDYLAS 


annotationibus.    Accedunt   h.    edit.  praeter 

lacunas  tres  ingentes  et  alias  expletas  notae 
in  Cedrenum  P.  J.  Goar.  et  0.  A.  Fabroti 
glossar.  ad  eund.  Cedreuuni.  Itein  Joa. 
Scylitzes  Curopalates  excipiens,  ubi  Cedrenus 
desinit,  nunc  primum  graece  editus,  ex  bibl. 
regia.  Paris.  1647.  fol.  {Zugleich  ein  Bd.  der 
Byzantinae  histor.  scriptores.)  —  *  wleder- 
holt  Vfnet.  1729.  fol.  —  *  Georgius  Cedreuus, 
Jo.  Scylitzae  ope  ab  Imm.  Bekkero  suppletus 
et  emendatus.  2  tomi.  Bonnae  1838.  39.  H». 
8'/,  Thlr.  (Corp.  hist.  Byz.) 

Uebers.:  lat.  Jo.  Bapt.  Gabio  interprete. 
Venet.  1570.  fol. 

Erl.-Schr.:   Bunsen,    Aegryptens  .Stelle    in    Uer 
Welfgeschichte  I.  p.  276. 
Struve,   bibliotheca  historica   ed.  Meusel  V. 

1.  p.  152. 
Vossius,   de  hisloricis  Graecor.  ed.  Wester- 
m.lnn  p.  351. 

Celsus  a  Falcibus,  vid.  Vita  s. 
Toscanae. 

Celtes,  Conradus  (f  1508):  Laudes 
et  victoria  divi  Maximiliani  de 
Boemannis  per  VII  electores  et 
regem  Phoebum,  Mercurium  et 
Bachum  et  novem  musas  personatas 
publico  spectaculo  Viennae  actae 
a.  1504. 

Ausg.:  '  August.  Vindel.  per  mag.  Joh. 
Ottmar.  1504.  4".  M.  JBohschn.  —  ^wieder- 
holt  ibid.  1505.  4». 

:  Panegyris  ad  duces  Bava- 

riae.    Oratio  inaugur. 

Au.ig.:  s.  1.  et  a.  (Aug.  Vind.,  Erh.  Rat- 
dolt  1492).  4». 

:  Panegyricus  ad  Maximilia- 

num  I  caesarem. 

Ausg.:  Norimbergae  1502.  4". 

Erl.-Schr.:  Erhard,    Gesch.   des  Wiederaufblii- 
hens  wissenschaftlicher  Bildung  in  Deutsch- 
land.  Magdeburg  1830.  11. 
Klttpfel,  E.,  de  vita  et   scriptis  Conr.  Celtig, 
hrsg.  V.  J.  C.  Kuef  u.   nach   dessen  Tode  v. 
C.  Zell.  Freiburg  l.?27.  2  vol.  4». 
Vgl.  Guntherus  Ligurinus 
Hrotsuita. 

Cencius  Camerarius  (a.  1216  papa 
Honorius  III):  Liber  censuum  san- 
ctae  Romanae  ecclesiae. 

Enthalt  ausser  Urkunden,  urkundiichen  Nach- 
richten  u.  s.  w.  die  Papstleben  \on  Leo  IX  bis 
AIcx  III  u.  (iregors  I.\  (mit  Aus.schlus.-.  derer  Vicl. 
lU  u.  Urb.  II),  doren  ei^entlicher  Verf.  wol  Boso 
cardinal.  prcsb.  (a.  110.'J)  seih  diirfle,  wie  er 
nachweislich  der  Verf.  der  Vita  iladrianilV  i.st, 
welche  gleichfallg  in  dieser  Sanimlung  enthalten.  — 
Forlselzung  des  Liber  pontifical  is. 

Jlandschr.:  Florenz,  bibl. liiccardi. mbr. 
fol.  No.  228.  —  N  e  a  p  e  1 ,  bibl.  Brancacciana 
fol.  L  C.  20.  —  Paris,  k.  Bibl.  4188  (unt. 
Pius  II.  geschrieben.)  —  Perugia,  Stadtb. 
Autograph.  fol.  No.  261.  S.  1.  Vgl.  Pertz' 
Arch.  V.  89-98. 

Ausg.:    *  unt.  d.   Tit.:   Acta    Vaticana 


ed.  Baronius,   annal.   ecclesiast.,    aber  zer- 

stiickelt.  —  ^/dlschlich  mit  d.  Namen  Car- 

dinalis   Aragoniae    als    Verf.   ap.   Mu- 

ratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  1.   p.  277  sq.    Der 

Text  nicht  so  gut  wiebei  Baronius. —  *Bruch- 

stiick:    ,census   Rom.    sedis   in  Hungaria 

1192'  ap.  Endlicher,  rer.  Hung.  mon.  p.  247. 

i>/.-6'cAr. :  Gicse  bre  ch  l,  W.,  m  Kieler  allgem. 

Monatsschrift  f.    Wissensch.    u.  Liter.    1852. 

p.  268  a. 

Pertz'  Arch.  V.  p.  97  sq. 

Vgl.  Cardinalig  Arag. 

Vita  s.  Gregorii  VH  {acta  pont.) 

Censura  historiae  Trevericae. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  script.  VIII.  p. 
117.  118. 

Cepio  Dalmata,Coriolan.  (f  1493): 
Petri  Mocenici  imperat.  gestorum 
libri  III. 

Sowol  wegen  d.  eleganten  Stils  als  wegen  sei- 
nes  Inhalts  hochst  schatzeuswerth. 

Ausg.:  ^  Venetiis  1477.  4».  52  Blatter. 
Schone  und  seltene  Ausgabe,  dexen  Kosten 
ein  Verwandter  des  Mocenigo  trug.  —  *wte- 
derholt  Basil.  1544.  8».  et  » 1556.  8«.  cum 
Barletio  p.  341.  —  *ed.  Basil.  Herold 
unt.  d.  Tit.:  De  bello  Asiatico.  Venetiis 
1594.  8".  —  *  ebenso  ed.  Pet.  Giustiniani 
in  Rerum  Venetarum  historia.  1611.  fol. 

Vebers.:  italienisch  als  'Della  guerra  de' 
Veneziani  nell'  Asia,  libri  3.  Vineg.  1510. 
8».  —  » wiederholt  ibid.  1570.  8».  —  » ed. 
Morelli.  ibid.  1796.  8». 

Erl..-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  Istini- 
taiis.  Lib.  IIL  p.  1027. 

Certaldo,  Messer  Pace  da  {geb. 
1213,  Freund  Otov.  ViUani's):  Storia 
della  guerra  di  Semifonte  a.  1202. 

Sehr  wichtig  fiir  d.  Gesch.  von  Florenr. 
Ausg.:  Firenze  1753.  8». 
Erl.-Schr.:  Gervinus,  hlstor.  Schriften.  Frankf. 
1833.  I.  p.  9. 

.  Cesslo  Leonis  VIII  papae  dona- 
tionum  Romanae  ecclesiae  {spuria). 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  Ub.  p. 
168-170. 

Cest  de  Jehanne-la-Pucelle.    L^- 

gende  de  la  fin  du  XV.  si^cle. 
Paris  183:3.    2  vol.    8°. 

Chaeromenus  Syracusanus  {saec. 
111),  vid.  Acta  s.  Niconis  episcopi. 

Chaloocondylas ,  Laonicus  {um 
1470):  Historia  de  origine  atque 
rebus  Turcorum  et  imperii  Graeco- 
rum  interitu  libri  X.     1298—1462. 

BeleUrcnd  und  unterhaltend. 
Ausg. :  *  Gr.  et  lat.  inter  Tres  historiae 
Byzantinae  scriptores.  Genevae  1615.  fol. 
{Neuer  Tit.  Colon.  Allobr.  1615.)  —  »Gr. 
et  lat.  mit  Varianten  und  Glossar  ed.  C. 
A.  Fabroti.  Paris.  1650.  fol.    {Zugleich  ein 


CHAMPIER  —  CHARTA 


195 


Band  der  Byzantinae  histor.  scriptores.)  — 
^wiederholt  Venet.  1729.  fol. —  *gr.  et  lat. 
ex  recogn.  Imm.  Bekkeri.  Bonnae  1843. 
gr.  8».  2*/,  Thlr.  (Corp.  script.  histor.  Byz. 
Xf.IV.) 

Uebers.:  4nterprete  Conr.  Clausero  latine 
prodiit.  Basil.  1556.  fol.  —  *  wiederholt  mit 
Nicephor.  Gregoras.  ibid.  1562.  fol.  p.  273. 
—  *  in  Historia  rerum  in  Oriente  gestar. 
Franconof.  1587.  fol.  p.  228. 

—  '  trad.  avec  notes  par  Blaise  de  Vigenere. 
Paris  1577.  4«.  1584.  4».  —  »Ed.  sec.  Av. 
des  fig.  Paris  1612.  fol.  —  »  mw^  d.  Tit.: 
histoire  de  la  decadence,  trad.  dugrec 
par  Bl.  de  Vigenere,  continu^e  par  Eud.  de 
Mezeray.  Eouen  1660.  2vol.  fol.  —  *wieder- 
holt,  continuee  par  de  Mezeray  jusqu'  en 
1661.  Paris  1662.  2  vol.  fol. 

Bruchst.:  E  Laonici  Chalcocondylae  hist. 
graeca  rerum  Turcicarum  loci  insignes 
Germaniae  descriptionem  continentes  —  ap. 
Freher,  scr.  rer.  Germ.  H.  init. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibliotheca  histor.  ed.  Meu- 
sel  V.  1.  p.  143. 

Champier,  Symphor.,  medecin 
d'Antoine  duc  de  Lorraine  {nS  1472, 
t  1539  k  Lyon):  Extrait  d'une  hi- 
stoire  des  roys  de  France  intitulee: 
Francorum  regum  genealogia. 

Ausy.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Char- 
les  Vm.  No.  10. 

Le  recueil  ou  croniques 


des  hystoires  des  royaulmes  Dau- 
strasie  ou  France  orientale,  dite  k 
present  Lorrayne,  de  Hierusalem, 
de  Cicile  et  de  la  duche  de  Bar; 
ensemble  des  sainctz  contes  et 
euesques  de  Toulx. 

Ausg.:  Lugduni,  Vincent.  de  Portunariis 
de  Tridino.  fol.  Am  Ende :  ...  Cy  finist  le 
recueil  . . .  ensemble  Lordre  de  chevalerie 
compose  k  Nancy  en  Lorrayne  Tan  de  grace 
1510  .  .  .  par  maistre  Symph.  Champier. 
Dieae  Chronik  gehort  zu  den  am  seltesten 
vorkommenden  Werken  CKs.  Sie  wird  mit 
350  fr.  und  mehr  bezahlt. 

:    Les    grandes   chroniques 

des  gestes  et  vertueux  faictz  des 
tresexcellens,  catholicques,  illustres 
et  victorieux  ducz  et  princes  de 
Savoye  et  Piemont. 

Ausg.:  Paris  1516.  fol.  Gehort  zu  dm 
seltensten  und  gesuchtesten  Werken  Ch'8. 

:  Tropheum  Gallorum,  qua- 

druplicem  eorumdem  complectens 
historiam  in  quattuor  partitum  libros 
partiales,  primus  de  Gallie  divisione, 
de  Gallorum  origine  . . .  Liber  se- 


cundus  de  commendatione  et  anti- 
quitate  civitatis  Lugdun  ....  Libe» 
tertius  de  scriptorious  famatis  .  .  . 
Galliae.  Liber  quartus  de  status 
ecclesiastici  tranquillitate  apud  Ave- 
nionem. 

Ausg.:  ^s.l.et  a.  (Lugdunil507.)  4».  Selten. 
—  *Bruchstuck  ap.  Godefrov,  histoire  de 
Charles  VHI.  No.  11. 

Uebers.:  Les  triomphes  de  Louis  XII, 
contenant  Torigine  et  la  declination  de 
Venitiens  et  leur  defaite  k  Agnadel,  par 
S.  Champier.  Lyon  1509.  4».  —  Bruchstiick 
hieraus  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis  XII. 
L  No.  6. 

Erl.-Schr.:  Allut,  P.,  etude  biographique  et  bi- 
bliographique  sur  Symphorien  Champier. 
Lyon,  Seheuring  1859.  gr.  ?,o.432pag.  7  Thlr. 

Chanson  des  Saxons,  vid.  Bodel. 

Chanson  moult  pitoyable  des 
grievouses  oppressions  qe  la  povre 
Commune  de  Engleterre  souffre 
soubz  la  Cruelte  des  Justices  de 
Trayllbastun.  Un  chaunt  que  fust 
fet  sur  la  Mort  e  occysion  du  tres 
noble  Seignour  Symon  de  Mount- 
fort  nadgAveres  Cuens  de  Leycestre. 

Ausg.:  Edited  by  sir  F.  Palgrave.  (Lon- 
don)  1818.  4*.  Black  letter.  Privately  printed. 

Chanson  ou  cantique  sur  la  croi- 
sade  du  XII.  siecle  attribuee  h. 
Benoit. 

Ausg.:  publi^  pour  la  prem.  fois  d'aprfes 
le  ms.  de  la  bibl.  Harleienne  No.  1717  par 
Fr.  Michel  in  ,Chronique  des  ducs  de  Nor- 
mandie  par  Benoit.'  Appendix  No.  1. 
Vgl.  Benoit. 

Chaplemagne.  An  anglo-norman 
poem. 

Gedicht  des  12.  Jahrh.  von  einem  unbekannten 
Verf.  Behandelt  die  Beise  Karls  des  Grossen  nach 
Konstantinopel  u.  Jerusalem. 

Ausg.:  publi^  par  Francisque  Michel. 
London  1836.  12  mo. 

Charroiois,  heraut  d'armes,  vid. 
Chastellain,  chronique  du  bon 
messire  etc. 

Charta  divisionis  imperii  Franco- 
rum  pro  pace  inter  filios  conser- 
vanda,  quae  in  quibusdam  exem- 
plaribus  Karolo  Magno  adscribitur, 
non  certa  iide.    Anno  806. 

Ausg. :  ^  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  88-91.  —  *ed.  Pithoeus,  annal.  et 
histor.  coaet.  script.  12.  Ed.  Francof.  p. 
283-288. 

13* 


196 


CHARTA  —  CHARTIER 


Charta  divisionis  imperii  inter 
XiOtharium,  Pipinum  et  Ludovicum, 
tilios  Ludovici  Pii  imperatoris  = 
Praeceptum  Ludovici  Pii. 

Charta  foederis  et  conventionis 
inter  Eugenium  IV  pp.  (f  1447)  et 
Philippum  Mariam  ducem  Mediolani 
adversus  Franciscum  Sfortiam. 

Ausg. :  ap.  Muratori.  scr.  rer.  Ital.  III.  2. 
p.  899-902. 

Charta  restaurationis,  consuetudines 
et  iura  monasterii  regulae  ord.  s. 
Bened.  ad  Garumnam  in  dioecesi 
Vasatensi. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nova  II.  p. 
743-748. 

Charta  Stephani  vicecomitis  Bituri- 
censis,  qua  Bituricensium  vice- 
comitum  series  declaratur. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe ,  eloge  panegyrique 
de  la  ville  de  Bourges  p.  170.  —  *  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  458. 

Chartae  plures  tam  ducum  Nor- 
manniae,  quam  regum  Franciae  et 
aliorum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Norm.  script. 
p,  1052. 

Chartae  privilegiorum  a  Ludowico 
Pio  imper.  concessorum  Hispanis, 
qui  ad  ipsum  Sarracenorum  metu 
confugerant,  a.  815. 

Ausg. :  '  ex  tabular.  eccles.  Narbonensis 
ed.  Pithoeus,  annal.  et  histor.  coaet.  script. 
p.  427-433.  —  *  ap.  Duchesne,  script.  rer. 
Franc.  11.  p.  321.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  V. 
p.  470. 

Chartarium        Reinhartsbornensis 

coenobii  in  Thuringia.    1086 — 1365. 

Ausg. :  ap.  Schannat,  vindemiae  I.  p.  106. 

Chartier,  Alain  (secretaire  du  roy 
Charles  VII):  Les  cronicques  du 
feu  roy  Charles,  septiesme  de  ce 
nom  que  Dieu  absouile,  contenans 
les  faitz  et  gestes  dudit  Seigneur, 
lequel  trouua  le  royaulme  en  grant 
depolatiou,  et  neantmoins  le  laissa 
paisible.  Laduenement  de  laPucelle, 
faitz  et  gestes  dicelle  et  autres 
choses  singulieres  aduenues  de  son 
temps.  Redigees  par  escript  par 
feu  maistre  A.  Ch. 

Der  wahre  Verfasser  soU  nach  einigcn  Jac- 
qnes  de  Bo  nvi  er-Berry  sein. 


Ausg. :  '  ohne  Namen  des  Ver/.  vnt.  dem 
Tit.:  La  chronique  et  histoire  du  roy  Char- 
les  VII  depuis  lan  1402-1461.  Paris,  chez 
Regnault  1528.  fol.  —  *d^nn  mit  Chartier'8 
Namen  unt.  obiy.  Tit.:  Paris,  F.  Regn^It 
1528.  fol.  —  *  als  Histoire  memorable  des 
grands  troubles  de  ce  Royaume  ....  par 
A.  Chartier.  Nevers  1594.  4".  —  *(hrsg.  von 
Blaise  de  Vigenere)  unt.  d.  Tit.:  Dis- 
cours  sur  Thistoire  du  roy  Charles  VII. 
Jadis  escripte  par  maistre  A.  Chartier  son 
secretaire.  Ou  se  peut  veoir,  que  Dieu  jamais 
n'abandonna  ceste  tres  -  chrestienne  inuin- 
cible  couronne  en  ses  plus  fort  deplorez 
affaires.  Paris,  A.  L'angellier  1594.  8*. 
204  pag.  —  Dieselbe  Ausgabe  existirt  okne 
Namen  des  Druckorts  und  mit  Weglassung 
des  Privilegs,  blos  mit  der  Bezeichnung 
ClOiaXCnU.  8».  204  pag.  —  *mit  andern 
Werhen  Ch's.  unt.  d.  Tit.:  Les  oeuvres  de 
maitre  Alain  Chartier . . .  par  And.  du  Chesne. 
Paris  1617.  4«.  —  «em  Theil  von  1402-1422 
unt.  dem  Tit.:  Histoire  chronologique  de 
Charles  VI  et  Charles  VII ;  par  ( Gilles, 
falso  secundum  alios  Jacques  de  Bouvier 
dit)  Berry  ap.  Den.  Godefroy,  histoire  de 
Charles  VII.  Paris  1661.  fol.  p.  411-444.  — 
'  Bruchstiick  unt.  d.  Tit. :  excerptum  ex 
chronica  quam  alii  Alano  Chartier,  alii  Jac. 
de  Bouvier  cogn.  Berry  adscribunt ,  ab  a. 
1402-1455,  publ.  par  Godefroy  mit  Juvenal 
des  Ursins,  histoire  (s.  d.)  Paris  1614.  4».; 
1653.  fol. 

— - — :  Dialogus  familiaris  amici 
et  sodalis  super  deploratione  GalHcae 
calamitatis. 

Ausg.:  in  Oeuvres  de  Chartier  publ.  par 
A.  Duchesne.  Paris  1617.  4».  p.  455. 

:  Epistolae   de  detestatione 

belli  Gallici  et  suasione  pacis. 

Ausg. :  in  Oeuvres  d'AIain  Chartier  publ. 
par  A.  Duchesne.  Paris  1617.  4».  p.  477. 

■ :  Le  quadrilogue  invectif. 

Mittelmassig,  um  1422  verfasst. 
Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  fol.  21  Blatter.  — 
*  Bruges  1477.  fol.  —  *m  Oeuvres  d'AIain 
Chartier  publ.  par  A.  Duchesne.  Paris  1617. 
4".  p.  402.  —  *  par  M.  Bri^re  Valigny. 
Reims  1850.  8°.  (Notice  extraite  des  Siances 
et  travaux  de  Vacad.  de  Reim^.) 

(Chartier,  Jean,  chantre  de  T^glise 
abbatiale  dc  S.  Denys):  Histoire 
de  Charles  VII,  roi  de  France. 

Ausg. :  '  in  Chroniques  de  France  appel- 
I^es  etc.  (s.  d.)  —  *  ed.  Den.  Godefroy, 
histoire   de   Charles   VII.    Paris    1661.    fol. 

p.  1.  —    '  nouv.    edit publ.   .  . .    par 

Vallet  de  Viriville,  Paris,  Januet  1858.  59. 
3  vol.  16mi>-  ( Bilden  zugleich  Theile  der 
Biblioth6que  Elz^virienne.) 

Jirl.-Schr.:     Discours     sur     lliiBtoire    du    roy 


CHARTUITIUS  —  CHOUNRADUS 


197 


Charles  VII  jadis  escrite  par  M.  A.  Chartier. 
Paris,  A.  Langellier  1594.  8«. 

Chartuitius  episc.  (tempore  regis 
Colomanni),  vid.  Vita  s.  Stephani 
regis. 

Erl.-Schr.:    Haner,   de   scriptoribus  rerum  Hun- 
garicar.  Viennae   1774.  8o.  p.  1-7. 

Chartularia. 

Handschr. :  sammtliche  der  k.  Bibl.  in 
Paris  alphabetisch  m  Pertz'  Arch.  VIII.  328. 

Chastellain,  George  {Historiograph 
des  Herzogs  Philipp  des  Guten  von 
Burgund,  f  1474):  Chronique  de 
ducs  de  Bourgogne. 

Fortgesetzt  von  J.  Jlolinet. 
Ausg. :  '  zuerst  ap.  Buchon ,  collection 
Tom.  42.  4Sr.  Paris  1827.  —  '  par  Buchon 
im  Panthdon  litt^raire  unt.  d.  Tit. :  Oeuvres 
historiques  in^dites  du  Sir  G.  Chast. . . .  Diese 
Ausgabe  ist  um  den  ersten  Theil  der  Chronih 
vermehrt,  der  die  Jahre  1419-1422  und 
Fragmente  fiir  die  Jahre  1461-64  enthalt.  — 
*  La  chronique  m^trique  de  Chastellain  et 
de  Molinet  revue,  corr.  et  comment^e  par 
D.  Reiffenberg.  BruxeUes  1836.  8». 

:    Chronique    de    bon    che- 

valier  Messire  Jacques  de  Lalain, 
frfere  et  compagnon  de  Tordre  de 
la  toison  d'Or. 

Ein  rechter  Zeitspiegel.  Uebrigens  soll  nicht 
Chastellain,  sondern  der  heraut  d'arnies  Charro- 
lois  der  Verfasser  sein. 

Ausg.:  ^  publ.  par  Jul.  Chifflet.  Bruxell. 
1634.  4».  —  *  ap.'  Buchon,  coUection  XLI. 
—  *  ap.  Buchon,  choix  de  chroniques  VII. 

:  RecoUection  de  merueilleu- 

ses  auenues  en  nostre  temps,  com- 
mencee  par  Chast.  et  continu^e 
jusqu'k  present  par  Jehan  Molinet. 

Oedicht. 
Ausg.:  'comence  par  tres  elegat  orateur 
messire  G.  Chastelai  cheualier  iudiciaire  et 
historiographe  de  tres  illustre  prince  mon- 
seigneur  le  duc  de  Bourgoigne  et  continuee 
iusques  a  present  Par  maistre  Jehan  Mo- 
linet  ....  Anvers  s.  a.  (1531  ?)  4".  —  *  zu- 
sammen  mit  Faits  et  Dicts  de  Molinet.  Paris 
1531.  fol.  {^wiederholt  ibid.  1537.  8».;  *1540. 
8'.)  —  ^zusammen  mit  (Charl.  Bourdignd) 
La  legende  ioyeuse  mai.stre  Pierre  Faifeu. 
Paris,  Coustelier  1723.  8».  —  »  ap.  Buchon, 
collect.  XLI.  p.  XXXIX -LXXIV.  —  '  ap. 
Barante,  histoire  de  ducs  de  Bourgogne. 
XIII.  —  *  zusamme^i  mit  Chastellain's  chro- 
nique  des  ducs  de  Bourgogne  (s.  vorher) 
piibl.  par  Reiffenberg.  Bruxelles  1836,  8». 
—  Hieraus  Chanson  de  Jeh.  Molinet 
sur  ce  qu'il  a  vu  apud  Baecker,  chansons 
historiques  de  la  Flandre.  Lille  1855.  p. 
237-243. 


Erl.-Schr.:  Biographie  universelle  VHI.  p.  279. 
Bnchon,  collection  XLI.  p.  I-XXXVII. 
de  la  Serna  Santander,  mem.  sur  la  bibl.  de 

Bourgogne  p.  119. 
Litteratur-  u.  Volkerkunde.  1783.  IX.  p.  247- 

2.55. 
Sammlung  der  Skizzen  aus  dem  Leben  und 

Charakter  grosser    Manner.  IV.   Sammlung. 

Quedlinburg  1788.  8o.  p.  64. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsehe  geschied- 

schrijvers  p.  78-80. 

Vgl.  Chroniques  de  Metz. 

Chatelain,  Jean,  vid.  Chroniques 
de  Metz. 

Chaundeler  (Candelarius),  Thom. 
(t  1489):  Cronica  brevis  de  ortu, 
vita  ac  gestis  Willelmi  de  Wykham, 
episc.  Wintoniensis  (f  1404). 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  11. 
p.  355-357. 

:  Vita  Thomae  de  Becking- 

tona  episcopi  Bathensis  et  WeUensis. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  11. 
p.  357. 

Chesterfield  velChesterton,Thom., 
canon.  Lichfeldensis  (a.  1347):  Series 
episcoporumCoventrensium  et  Lich- 
feldensium,  adiectahistoria  ecclesiae 
ab  a.  656  -ad  sua  tempora. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I. 
p.  423. 

Chilienus  monachus  (cca.  740), 
vid.  Vita  s.  Brigittae  Scot. 

Chinatius  {  Daniel,  Tarvisinus  (f 
ChinazzoU419?):  Belli  apud 
Fossam  Clodiam  et  alibi  inter  Ve- 
netos  et  Genuenses  gesti  a.  1378 
et  sequentibus  italico  sermone  accu- 
rata  descriptio.  Auch  unt.  d.  Tit.: 
Cronaca  della  guerra  di  Chioza. 

Malerisch,  rauhe  Sprache. 
Ausg.:    ap.  Muratori,    scr.  rer.  Ital.  XV. 
p.  699-804. 

Cholewa,  Matthaeus,  episc.  Craco- 
viens.  (f  1166),  hisher  gewohnlich 
unter  dem  Namen  des  Kadlubek 
citirt.  Er  ist  der  Verfasser  der 
ersten  3  Biicher  von  Kad}ubek's 
historia  Poloniae. 

Erl.-Schr.:  Lelevvel,  Joach.,  Bemerkungen  ttb. 
den  Matthaeus  vom  Wappen  Cholewa,  einen 
polnischen  Geschiohtschreiber  des  12.  Jahrh., 
insonderheit  ub.  das  1.  Buch  seiner  Gesch. 
Deutsch  V.  Linde  hinler  Ossoliiiski^s  Vincent. 
Kadlubek.  Warschau  1822.  p.  415-592.  Be- 
riihmle  Abhandlung. 
Wiszniewski,  Mich..  historya literatury  pols- 
ki^j  II.  p.  60-94.  {Matetts!  herbu  Choletea  t 
Kadlubek.) 

Chounradus  =  Conradus. 


198 


CHRISTIAN  —  CHRONICA 


Christian  Kiiehemeister  (m  Dienste 
des  Abts  von  St.  Gallen):  Chronik. 
1234-1330. 

Ist  eine  Fortsetzunp  der  friiheren  St.  Galler 
Hau.^cbronikou. 

Ausg.:  lirsg.  von  J.  Breitinger  in  Hel- 
vetische  Bibliothek.  Ziirich  1736.  Stuck  V. 
p.   11-101. 

Chrlstianus,     archiep.    Moguntinus 

(1249 — 1251),  filius  Dudonis  came- 
rarii  Mogunt. :  Clironicon  Mogunti- 
num  1142 — 1251;  gewohnlich  unt. 
d.  Tit.:  Chronicon  Moguntinense 
Conradi  episc.  seu  potius  Christiani 
II  archiep.  Moguntini. 

Ausg. :  '  zusammen  mit  Witichindi  Sax. 
rer.  ab  Henr.  . . .  gest.  libri  3.  (Frecht, 
coUcct.)  Basil.  ap.  Hervag.  1532.  p.  381- 
394.  —  *  ap.  Kenber  p.  450.  —  *  ibid.  ed. 
Joannis  p.  761.  —  *  unt.  d,  Tit.:  Chronicon 
vet.  rer.  Maguntiacar.  auctore  Conrado 
episcopo  ap.  Urstisium,  Germ.  hist.  illustr. 
I.  p.  567-575.  —  ^ als  Chronicon  vctus 
rer.  Maguntiacar.  Cunradi  illustr.  a 
Ggio  Helwich.  Francof.  1630.  8».  —  «Mo- 
gunt.  1716.  8".  —  '  iciederholt  ap.  Joanni.s, 
scr.  rer.  Mog.  II.  p.  101-130.  —  '  ap.  Bohmer, 
fontes  II.  p.  253-271. 

•  £rl.  -  Sc/ir.  :  Beitrage  7,ur  Mainzer  <Teschichte 
der  luittleren  Zciten  (diplom.  Versuch  einer 
Genealogie  Christian  II  Erzbisch.  v.  Mainz.) 
Mainz  17S9.  So. 

Dahl,  chrou.   Moguntinnm  vetus,  —  in  Pertz' 
Archiv  II.  p.  326. 

Fabricius,   bibl.   nied.   et  inf.   latinitatig  cd. 
Mansi  V.  p.  S2. 

Wattcnbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  101. 

Vgl.  Anonymi  narratio  de  caede. 

Christianus  de  Seala,  monachus,  vid. 

Vita  B.  Ludmillae. 
„     ,,  Wenceslai. 

Christlanus  monaohus  Silvae  malo- 
ris,  vid.  Vita  s.  Geraldi. 

Christine  de  Plsan  (f  a.  1415): 
Vita  du  roi  Charles  V  le  Sage, 
ou  M^moires  de  Christine  de  Pisan. 

Ausg. :  '  av.  des  notes  publ.  par  Lebeuf, 
dissert.ttions  sur  Thistoire  de  Paris.  Paris 
1743.  12nio.  UI.  p.  81-389.  —  >ap.  Buchon, 
choix  des  chroniques.  IV.  —  *in  Collection 
nnivers.  des  m^m.  V.  —  *  ap.  Petitot,  col- 
lection.  V.  VI.  —  *ap.  Michaud  et  Poujoulat, 
nouvelle  collection.  II. 

Erl.-Schr.:   Struve,    bibl.    historica    ed.    Meusel 
VII.  2.  p.   111. 

Christophorus  a  Soldo,  civis  Bri- 
xien.sis  synchron. :  Annales  Brixiani 
sive  Istoria  Bresciana  sive  Memorie 
delle  guerre  contra  la  signoria  di 
Venezia  a.  1437 -14G8.    Italice. 


Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rcr.  Ital.  XXI. 
p.  789-914  primum. 

Chronlca,  Chronicle,  Chronicon, 
Cronaca,  Cronache,  Chronik,  Cronica, 
Croniche,  Cronichetta,  Cronike,  Chro- 
nique,  Chroniques,  Croniques,  Chro- 
nycxken,  Cronycke,  Cronycles,  Kronijk ; 

vgi.  Keimchroiiik . 

Chroneke  der  romischen  Vorsten, 
dey  gewohnet  heft  to  Goslar.  812 — 
1292. 

Handschr.:  Wolfenbfittel,  chart.  sec. 

XV.  20.  10.  Ms.  Aug.  4». 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  lU. 
p.  426. 

Chroneke  der  Sassen,  vid.  Botho. 
Chronica    ab    origine    urbis    Ro- 
manae  conditae  ad  Henricum  V. 

Handschr.:   Wolfenbiittcl,   chart.  sec. 

XVI.  76.  30.  Ms.  Aug.  fol. 

Ausg.:  hieraus  abgedruckt  ist  Liber  de 
Henrico  Aucupe  '  ap.  Mader,  antiquitates 
Brunsvic.  p.  136.  —  *  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brimsv.  I.  p.  707-710. 

Vgl.  Iinperatorum  ab  Henrico. 

Chronlca  abbatum  S.  Benigni,  vid. 
Chronicon  S.  Benigni  Divionensis. 

Chronlca  abbreviata  ab  a.  1377 
usque  ad  ann.  1469. 

Ausg.:  ed.  Smith  in  Publications  of  the 
Cambridge  antiquarian  society.  Cambridge 
1846.  I. 

Chronlca  abbreviata  de  factis  civi- 
tatis  Parmae  cum  aliquibus  ad- 
iunctis,  ab  a.  103() — 1445. 

Ausg.:  in  Monument.  histor.  ad  prov. 
Parm.'  (chronica  Parm.)  III.  p.  323-354. 

Chronica  S.  Aegidii  in  Brunsvig 
ab  O.  C.  — 1474  anonymi  cuiusdam 
monachi  illius  coenobii. 

Wichtig  fiir  d.  Bildunt;  dcs  ganzen  kirchlichen 
Wesons  in  dcr  vorkarolingischen  Zeit. 

Ausg.:  'ap.^Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  HI. 
p.  558-600.  —  *unt.  d.  Tit.:  Compilatio 
chronologica  ex  diversis  chronicis  ponti- 
ficum  et  imperatorum  ed  Pistorius,  scr.  rer. 
Germ.  I.  p.  705  (»ed.  Struve  I.  p.  1057- 
1115  mit  Noten.)  —  Kovmt  auch  unter  d. 
Titel  vor :  Compendiosa  chronica  ab 
auctorc  antiquo  collecta. 

Erl.-Schr.:  Dahl,   B.  J.,    Ub.   d.  friiheren  Theil 
des   chron.    S.    Acgldli    In   Brunsvig,    —    m 
Pertz'  Arch.  III.  p.  17. 
Wattenbach,   Deulschlands  Geschichtsqael- 

len  p.  126. 
Wattenbach,  iter  Austriacum  p.  U. 
Wcgele  in  d.    Vorworl   t.   d.   Annales   Rein- 
hardsbrunnenses  p.  XXIX. 

Chronica  S.  Albanl,   vid.  Caxton. 


CHRONICA 


199 


Chronica  Astensia  auct.  Ogerio 
Alferio  et  Guilelmo  Ventura, 
quorum  alter  scripsit  ab  origine 
urbis  seu  potius  ab  a.  1070  ad  a. 
1294,  alter  continuavit  ab  a.  1260 
ad  a.  1325. 

Handschr.:  Ogerii  chronicon  Turin, 
Athenaeum  Xo.  584.  saec.  XVI. 

Venturae  chronicon  Turin,  Athenaeum 
No.  582.  saec.  XV. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XI. 
p.  139-268. 

Brl.-Schr.:   Mencken,  biblioth.  virornm  militia 
ac  scriptis  insigniura  p.  466. 

Vgl.  Ventura,  Secundin. 

Chronica  auf  Closternewburg ,  der 

landtsfurstlichenStatt,  1322bis  1428. 

Gibt  fiir  Oesterreichs  Gesch.  manche  interes- 
sante  Beitrage.  Der  Verf.  scheint  ein  Laie  gewesen 
zu  sein. 

Ausg.:  unt.d.  Tit.:  DiekleineKloster- 
neuburger  Chronik  (1322-1428).  —  Das 
Klosterneuburger  Todtenbiich.  Zugleich  der 
1.  u.  2.  Thl.  der  ,Monumenta  Glaustroneo- 
burgensia'  ed.  Zeibig  in  Archiv  fiir  Kunde 
osterreichischer  Geschichtsquellen.  VII,  p. 
227-250.  {besonders  hieraus  abgedruckt  Wien 
1852.  gr.  8».   V3  Thlr.) 

Chronica  Augustensis  diffusior  SS. 
Udalrici  et  Afrae,  interpolata  nonni- 
hil  ab  Henrico  Sterone,  a.  1152 — 
1265  =  Annales  SS.  Udalrici  et 
Afrae  Augustenses. 

Chronica  Aulae  Regiae,  vid.  Petrus 
Zittaviensis. 

Chronica  aurea  s.  Chronicon  rerum 
per  Austriam  gestarum.  1025 — 1282. 

Wichtig  fiir  bohm.  Geschichte. 
Av^g.:   in  Hormayr's  Archiv   fiir  Gesch., 
Statistik  u.  s.  w.  1827.  p.  430  sq. 

Chronica  australis  ab  a.  1276 — 
1302  =  Historia  australis. 

Chronica  S.  Benedicti  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  III.  p.  197—213  m  fol- 
genden  Ab th eilungen : 

Chronica  de  monasterio  sanctissimi  Be- 

nedicti p.  198-207. 

Chronicon    comitum     Ca- 

puae  a.  815-1058.    .     p.  207-210. 
Catalogus  principum  Ca- 

puae p.  210. 

Catalogus   principum   Sa- 

lerni p.  210. 

Chronicon  ducum  Ben.  Sal. 

Cap.  et  Neap.      .     .     p.  211-213. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  III.  p.  197. 

Ausg.:     '  ed.    Peregrini,    histor.    princip. 

Langobard.  Neap.  1643.  4».  (« ed.  2da.  ed. 

Pratilli.)  —   Vgl.  die  einzelnen   Titel. 

Vgl.  Chronicon  S.  Benedicti. 


Chronica  S.  Blasii  {St.  Blasien  im 
Schwarzioalde)  ==  Annales  S.  Blasii 
et  Engelbergenses. 

Chronica  Bohemicalis  et  historia 
Hussitarum.  Pars  I.  usque  ad  a. 
1327.  P.  II.  usq.  ad  a.  1351.  P. 
III.  Historia  tumultuum  Hussitico- 
rum  ab  a.  1414. 

Noch  nicht  gedruckt. 
Handschr.:     Breslau,    bibl.    Rhediger. 
Rep.  n.  No.  50.   fol.  ann.  1466.  67. 

Chronica  Bohemorum,  vid.  Cosmas 
Pragensis. 

Chronica  Bossiana,  vid.  Bossi. 
Chronica    breve    do    archivo    na- 
cional. 

Betrifft  die  Regiernngszeit  des  D.  Diniz. 
Ausg. :  in  Portugaliae  monum,  I.  p.  22.  23. 

Chronica  brevis  de  fundatione 
monasterii  Elnonensis. 

Ausg.:  zusammen  mit  Phil.  Mouskes 
ed.  Reiflfenberg  I.  p.  520.  (der  Collection  de 
chroniques  Belges  Tom.  II us.) 

Chronica  compendiosa  ab  auctore 
antiquo  coUecta  =  Chronica  S. 
Aegidii. 

Chronica  conventus  s.  Andreae 
de  Faventia  ord.  praed.  a.  1218 — 
1412. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rcr.  Ital. 
accessiones  p.  362-367. 

Chronlca  Cracoviae  seu  Polonorum 
anonymi  archidiaconi  Gneznensis 
brevior.    965—1395. 

Durch  die  neaesten  Untersuchuixgen  Caro's  ist 
urkundlich  festgestellt,  da.ss  Johannes  de  Cz  arn- 
kow  dieser  archidiaconus  Gneznensis,  also  auch  der 
Verf.  der  vorliegenden  Schrift  war.  —  Erwahnt 
einer  Krankheit,  welche  den  Anzeichen  nach  die 
Syphilis  gewesen,  so  dass  diese  schou  im  1-1.  Jahrh. 
in  Europa  vorgekommen. 

Ausg. :  '  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Silesiac. 
II.  p.  78-155.  —  ^nach  einer  schlechten  Ab- 
schrift  Sommersberg' s  ap.  Mizler,  hist.  Polon. 
scr.  coUect.  III.  p.  163-258.  —  LeleweFs 
beabsichtigte  Ausgahe  ist  nicht  erschienen. 

Erl.-Schr.:  Wiszni e wski,  historya  literatury 
polskiej  II.  p.  150-153.  {JaTiko  archidyakan 
gnieznieTiski .) 

Chronica  Danorum  et  praecipue 
Sialandiae  =  Chronicon  Sialandiae. 

Chronica  deAbingdon=Chronicon 

monasterii  de  Abingdon. 

Chronlca  de  Dunstable  =  Chro- 
nicon  sive  annales  etc. 

Chronica  de  Eyton,  vid.  Otter- 
burnus. 


200 


CHRONICA 


Chronica  de 


Chronica  de  Hollant  et  eius  coml- 
tatii  a.  863—1477. 

Ausg. :  '  mit  Noten  ed.  Matthaeus ,  anal. 
vet.  IX.  p.  80.  {»ed.  nov.  Hag.  1738.  V. 
p.  523.) 

iMailros  /  =  Chroni- 
'Melrosei  con     Mail- 

rosensis  raonasterii. 

Chronica  de  monasterio  sanctissimi 

Benedicti. 

Geschrieben  872;  maferiel  sehr  wichtlg,  die 
Form  roh  uml  mangelhaft. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  III. 
p.  197. 

Ausg.:  ap.  Perta,  monum.  script.  III.  p. 
198-207. 

ETl.-Schr.:  Bethmann  in Pertz'  Archiv  X.  p.  3S9. 
Vgl.  Chronicon  S.  Benedicti. 
Chionica  S.  Benedicti. 

Chronica  de  sex  aetatibus  mundi 
usque  ad  a.  810. 

Ein  majfcres  Geripp  ohne  selbstandigen  Werlh. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  II.  p.  256; 
ausserdem  in  Dijon,  mbr.  sec.  XII.  fol. 
188'.  —  Paris,  k.  Bibl.  No.  4883A.  bis 
4860.  —  Montpellier,  No.  306.  fol.  6. 
sec.  IX.  —  Middlehill,  716.1830.  Ueb. 
diese  cf.  Pertz'  Arch.  VII.  272. 

Ausg.:  '  voUst&ndig  ed.  Kollar,  analect. 
Vindobon.  p.  602;  —  '  nur  das  Ende  ap. 
Pertz,  mon.  II.  p.  256. 

Chronica  de  Traiecto  et  eius 
episcopatu  ac  ortu  Frfsiae  ab  a. 
642-1456. 

Ausg. :  '  ed.  Matthaeus ,  anal.  IX.  p.  9. 
(*ed.  nov.  Hag.  Comit.  1738.  V.  p.  301.) 

Chronica  del  muy  esclarecido  prin- 
cipe  y  rey  D.  Alfonso:  el  qual  fu6 
par  de  emperador,  6  hizo  el  libro 
de  las  siete  partidas,  y  ansi  mismo 
al  fin  deste  libro  va  incorporada 
la  cronica  del  rey  D.  Sancho  el 
bravo,  etc.    1252-1312. 

Dieses  Werk  ist  das  erste,  welches  von  einem 
ernannten  kdnigl.  Chronikenschreiber  abgefasst 
wurde.  Wcr  zuerst  da.s  Amt  bekleidete,  ist  nicbt 
bekannt  «eworden,  die  Chronlk  aber  ungefahr  um 
1.S20  nnpefertigt.  Vormals  schrieb  man  sie  Fernan 
S  a  n  c  h  e  z  d  e  T  o  v  a  r  zu. 

Ausg. :  Valladolid,  Sebast.  Martinez  1554. 
fol.  Mit  dieser  Ausgahe  ist  gewohnlich  ver- 
einigt:  Cronica  dei  muy  valeroso  rey  D. 
Fernando,  visnieto  del  sancto  rey  D.  Fer- 
nando.  Valladolid  1554.  foi. 

Krl.-Schr.:    Clemencin     in     Memorias     de    la 
academ.  de  higtoria  VI.  p.  4.51. 
Mondt^tjar,   niemorias    historicas   de  Alfonso 
el  Sibio.  Madrid  1777.  fol.  p.  569. 

Chronica  del  muy  esclarecido  prin- 
cipe  y  rey  don  Alonso  el  onceno. 
1312  -  1350. 


Allfiremeine  Haltungemst  nnd  entsr.hieden,  gleich 
cincm  Manne  der  mit  Zuverllissiiirkeit  liber  wieh- 
ligc  Dinge  redet.  — Nic.  Antonio,  bibl.  hisp.  vet. 
II.  p.  174  spricht  die  Antorschaft  dem  .luan  Nunez 
de  Villasan  (justlcia  mayor  del  rcy  D.  Knrique 
II)  zu. 

Ausg.:  '  Valladoiid,  Sebast.  Martinez  1551. 
fol.  —  *Medina  del  Campo  1563.  fol.  — 
«Toledo,  Pedro  Rodriguez  1595.  fol.  ffat 
auf  d.  Titel:  conpuesta  por  Juan  Nunez 
de  Villasan.  —  *  Beste  Ausg.  por  Cerdd 
y  Rico.  Madrid  1787.  4».  (Bildet  zuglekh 
den  7.  Bd.  der  Coleccion  de  las  cronicas.) 

NB.  A  n  t  o  n  i  o  i.  c.  cilirt  auch  fdUcklich  eine  Autg. 
Medina  del  Campo  1514.  fol.  ,En  lo  que  hay  no- 
table  error,  nacido  sin  duda  de  haberse  asi  escrito 
cn  alf^una  portada  dc  las  muchas  imprct^as  poste- 
riormente  para  completar  alRun  cjemplar  defe- 
ctuoso.'  Muiioz  y  Romero,  diccionario  de  loa  an- 
tig.  reinoa  . .  .  de  Kspana.  iladrid  1S58.  p.  *2. 

Chronica    der    edlen   Grafen    von 

Cilli.    1359—1458. 

Ausg.:  ap.  Hahn,  coll.  mon.  II.  p.  665. 

Chronica    der    Hungern,    wie    sie 

anfengklich  ins  land  koramen  sind, 
rait  anzeygung  aller  irer  Konig, 
was  sie  namhafftiges  gethon  haben, 
von  Athila  bis  auff  Ludwig,  so  im 
1526.  jar  bey  Mohaty  umbkom- 
men  ist. 

Bis  jetzt  von  keinem  Bibliographcn  erwahnt. 

1  Exempl.   (15  Thlr.)   bei   Asher  u.   Cie.  in  Berlin. 

—  Verfasser  soll  H.  Haug  zum  Freystein  sein. 

Ausg.:  Wien  1534.  fol.  M.  Holzschnitten. 

Sehr  selten. 

Chronica  der  Stadt  Bremen,  449 — 
1511,  vid.  Coch,  Conr. 
Chronica    des  Landes  Oesterreich 

von  Anfang  der  Welt  — 1298. 

Interessant  fiir  die  Gcschichte  Oesterreichs; 
voll  Fabeln.  .^eneas  Sylvius  nennt  den  unbe- 
kanntcn  Verf.  ,aseIlHS  biCeps.' 

Handschr.:  Bern,  otfentl.  Bibl.  A.  45.  fol. 
chart  sec.  XV.  —  Hamburg,  Stadtb.  — 
Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod.  germ.  chart. 
4».  No.  375  (geht  nur  bis  Pez  p.  1154.) 

Ausg.:  mit  Weglassung  des  nicht  von 
Oesterreich  handelnden  Theiles  unter  dem 
Navxen  rfe«Matthaeus  od.  Gregor  Ha- 
gen  bei  Pez,  scr.  rer.  Au.str.  I.  p.  1044- 
1158.  —  Appendix  ann.  1365-1493  dazu 
ibid.  I.  p.  ,1159-1166. 

Chronica  duo  rhythmica  de  rebus 
gestis  veterum  Sueciac  regum  (Twa 
gamblaSwenske  rijm-kronikor,  then 
forre  kort  etc.) 

Aasg.:  cura  J.  Hadorph,  accedunt  variae 
regum  Sueciae  diplomaticae  transactiones 
(in  schwedischer  Sprache).  Stockholmiae 
1674-76.  2  vol.  4». 

Chronica  episcopor.  eccles.  Merse- 
burg.,  vid.  Chronicon  episcoporum 
Merseburg. 


CHEONICA 


201 


Chronica  episcopor.  Placentinorum 

(322—1500),  compilataper  Fabri- 
cium  deMarliano  civem  Medio- 
lanensem,  episcopum  Terdonensera 
ac  postea  Placentinum. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  627-634. 

Chronica  Estensis,  gesta  raarchio- 
num  Estensium  coraplectens  ab  a. 
1101  usque  ad  a.  1354,  per  ano- 
nymos  scriptores  synchronos  de- 
ductum  et  ab  aliis  auctoribus  con- 
tinuatum  usque  ad  a.  1393. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XV. 
p.  295-548. 

Chronica  Ferrariensis  parvaauctore 

anonymo.    658 — 1264. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VIII. 
p.  469-488  zuerst. 

Chronica  Francorum  regum,  vid. 
Chronica  regum  Francorum. 

Chronica  Gothorum  s.  Historia 
Gothorum  ab  a.  348—1222. 

Wichtig  fiir  portugiesische  Geschichte. 
Ausg.:  'm  MonarchiaLusitana.  Tom.  III. 
auctore  Brandano,  append.  script.  1.  —  *m 
Portugaliae  monum.  I.  p.  8-17. 

Chronica  Hungarorum  antiqua  ab 
origine  ad  coronation.regisMatthiae 
1458  auctore  anonymo.    Libri  2. 

Wegen  des  Druckortes  gewohnlich  Chronicon 
Budense  genannt. 

Ausg. :  '  Budae  Anno  dni  1473  in  vigil. 
penthecostes :  per  Andr.  Hess.  fol.  JEinsder 
ersten  Biicher,  die  in  Ungarn  gedrucJct  sind. 
Panzer  I.  p.  266.  Ebert  4140.  —  ^unt. 
d.  Tit. :  Chronicon  Budense.  Post  elapsos 
ab  editione  prima  et  rarissima  365  annos 
secundam  adornavit,  textum  recogn.,  notis 
illustr.,  lemmata  ac  indices  adiec.  etc.  Jos. 
Podhradczky.  Budae  1838.  gr.  8».  2  Thlr. 

Chronica     illustrissima     Hungariae 

regum,  vid.  Johannes  de  Thwrocz. 

Chronica  monasterii  s.  Bartholomael 

de  Carpineto  (962—11.59),  quod  in 
episcopatu  Pennensi  construxit  co- 
mes  Bernardus  Liuduni  anno  962, 
libris  VI,  auctore  Alexandro  rao- 
nacho  (cca  1300). 

Ausg.:  'ap.  Ughelli,  Ital.  sacra  VI.  p.l231 
(»ed.  nov.  X.  p.  349.) 

Chronica  Neustriae  ab  a.  1414— 
1422.  Gallice,  vid.  Gesta  Henrici 
quinti. 


Chronica  Pedonae  civitatis,  vid. 
Fragraenta  chronicae  antiq. 

Chronica  Pisana  seu  Annales  rerum 
Pisanorura  ab  a.  971  usque  ad  a. 
1178. 

Au:Sg. :  '  ap.  Ughelli,  Ital.  sacra  X.  p.  99. 
—  ^unt.  d.  Tit.:  Breviarium  Pisanae 
historiae  auctius  et  emendatius  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  VI.  p.  163-198  (reicA<  bei  diesem 
bls  1269.)  —  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
XII.  p.  353-355. 

Vgl.  Gesta  Pisana. 

Chronica  Poloniae  principum  ab 
a.  800—1370. 

Ist  von  Johannes  Longinus  benutzt  wor- 
den.  Fur  d.  Geschichte  der  breslauer  Bischofe  die 
alteste  Quelle,  zuverlassig. 

Ausg.:  *ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
I.  p.  13-63,  sehr  fehlerhaft.  —  ^  nach  bessern 
Mpten.  ap.  Stenzel,  scr.  rier.  Siles.  I.  p.  38- 
172,  mit  Zusdtzen  bis  1572.  Vgl.  Vorrede 
p.  X-XVII. 

Chronica  Polonorum  =  Chronicae 
Polonorum. 

Chronica  Polonorum  ab  origine 
gentis  usque  ad  ann.  1278. 

Sommersberg  u.  a.  nennen  falschlich  als  Verf. 
einen  gewissen  Johannes;  dieser  schrieb  dicselbe 
IS.^iO  nur  ab.  —  Enthalt  viel  aus  Kadlubek  Ent- 
lehntes. 

Ausg. :  '  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Sil.  I. 
p.  1-13.  —  *  besser  ap.  Stenzel,  script.  rer. 
Sil.  I.  1-32. 

Erl.-Schr.:  Schindler,  Nachricht  von  einer 
vorgefundenen  Abschrift  d.  bekannten  Chro- 
nica  Polonorum  des  Johannes,  —  in  I.itera- 
rische  Chronik  von  Schlesien.  Decbr.  1787. 
p.  353  ff. 

Stenzel,  Vorrede  ad  scr.  r.  Sil.  1.  c.  p.  VI-IX. 

Wisznle wski,  M.,  historya  literat.  polski^j 
II.  p.  135-139. 

Chronica  praesulum  et  archiepisco- 
porum  Coloniensiura. 

Ihre  erste  Uedaction  schliesst  mit  1370.  Fort- 
setzungen  reichen  bis  1515.  Wichtig.  Quelle  der 
,Cronica  van  der  hilliger  Stat  van  Coelle.' 

Handschr.:  aufgezahlt  von  Janssen  in  An- 
nalen  des  hist.  Vereins  fiir  d.  Niederrhein. 
Koln  1855.  I.  p.  81-84. 

Ausg. :  '  zerstiickelt  und  zerpfiiickt  im 
Chronicon  Belgicum  magnum  ed.  Pistorius, 
scr.  rer.  Germ.  III.  —  *  vollstdndig  ed.  G. 
Eckertz  m  Annalen  des  histor.  Vereins  fiir 
den  Niederrhein.  Koln  1857.  II.  p.  181-244; 
Bemerkungen  p.  245-250. 

Vgl.  Caesarlus  Heisterb. 

Catalogus  archiep.  Colon. 
Chronicon  archiep.  Colon. 
Northof. 

Chronica  praesulum  Spirensis  civi- 
tatis.    727—1512. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
n.  p.  2257-2280. 


202 


CHRONICA 


Chronica  principum  Poloniae  cum 
eorum  ffestis.  <S(X)— 137U  =  Chro- 
nica  Poloniae  principum. 

Chronica  rectorum  civitatis  Pla- 
centiae,  videlicet  consulum  et  pote- 
statum  ab  a.  1130—1280. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  611-627. 

Chronica  regia  S.  Pantaleonis  Co- 
loniensis  =  Annales  Colonienses 
maximi. 

Chronica     regum     Francorum     a 

Troiana  gentis  origine  ad  a.  1368. 
Ausy.:    Bruchstiick   ex  inss.    bibl.  regiae 
No.  5932   ac   5949   ap.  Bouquet,   rec.  XII. 
p.  208-215. 

Chronica  regum  Francorum  ab  Ar- 

nultb  Mettensi  ad  Conradum  11. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  214. 

Chronica    regum    Francorum   (Ti- 

liana)  breviter  digesta  a  primo 
Francorum  ortu  usque  ad  Ludovici 
Pii  imp.  filios  auctore  anonymo, 
qui  sub  rege  Carolo  Calvo  scribebat 
ante  mensem  Septembrem  a.  855, 
quo  Lotharius  imp.  obiit 

Ausg. :  'ex  cod.  ms.  Jo.  Tilii  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  797.  —  ^  ap.  Labbe, 
bibl.  nov.  ms.  I.  p.  330.  331.  —  »ap.  Bou- 
quet,  rec.  11.  p.  663-666. 

Vgl.  Chronieon  regum  Franc. 
Ilistoria  Francoriim. 
Historia  regum  Francor. 

Chronica  Roberti  Guiscardi. 

Weiter  nichts  al»  ein  armscliges  Excerpt  aus 
Gaufred  usMalaterra.  —  Amatus  von  Monte 
Casino  ist  nicht  d.  Verfasser. 

Handschr.:  Neapel  (studj.)  —  Rom, 
bibl.  Vat.  No.  4936;  vgl.  Pertz'  Arch.  V. 
156.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XVI.  5911; 
—  sec.  XVII.  6176.  2;  —  sec.  XIII.  6237.  2. 

Ausg. :  ed.  Caru.sius ,  bibl.  hist.  Sicil.  II. 
p.  829-853. 

Erl.-Schr. :  C  h  a  m  p  o  1 1  i  o  n  -  F  i  g  e  a  c  in  L'ystoirc 
de  H  Norraant  et    la  chronique    de   Kobert 
Viscart  par  kimi.  rooine  du  MontCassin.  I^aris 
183.^.  p.  LXVIII-XV. 
Willien,  bistor.  Comnenor.  praef.  p.  XXVII. 
Wilmans,  ist  Amatus  von  Monte  Casino  der 
Verf.   der  cbronica  Kob.  Bisc.  V  —  in  Pertz' 
Arch.  X.  p.  122-180;  vgl.  p.  117. 
Vgl.  Amatus  Casinensis. 

Chronica  seren.  ducum  Bruns- 
vicens.  =  Chronicon  ducum  Bruns- 
vicensium. 

Chronica  Siavica  de  Lubeck  = 
Chronicon  JSIavicum  parochi  Suse- 
lensis. 


sive     ex- 
auctoribus 


ChronicaSlavorum,  vid.  Helmoldus. 
Chronica     summorum     pontificum 

iraperatorumque,  vid.  Lignamine. 

Chronica  Tiliana =Chronica  regum 
Francorum  (Tiliana.) 

Chronica     Tornacensis 
cerptum     ex     diversis 
collectum. 

Geschrieben  im  16.  Jahrh. 
Ausg.:  ap.  Smet,  corpus  II.  >p.  474. 
Krl.-Schr.:     Wilmans      m     Pertz'     .Archiv     IX. 
p.  'dlh.  361. 

Chronica  trium  Tabernarum  et  de 

civitate  Catamzarii.  * 

Handschr.:    Paris,    k.   Bibl.   sec.    XVI. 

5911.  2;  —  .sec.  XVII.  6176.  —  Rom,  bibl. 

Vatic.  chart.  sec.  XVI.  aut  XVII.   fol.   No. 

4936.  f.  27. 

Ausg. :  zum  Theil  ap.  Ughelli,  Italia  sacra 

IX.  p.  487. 

Chronica  und  altes  Herkommen  der 

Landgraven     zu     Doeringen     und 
Marggraven  zu  Meissen  etc. 

Reicht  bis  1479.  Soll  nach  einigon  um  1:')20  ver- 
fasst  sein.  Der  Sanct-Galler  Codex  No.  656.  4«  ist 
jcdoch  vora  erstgenannten  Jahre  an  von  einerjiln- 
gern  Hand  bis  l.^i-iS  fortgesetzt. 

Ausg.:  nur  die  Jahre  1477-79  ap.  Sencken- 
berg,  select.  iur.  et  histor.  III.  p.  303. 
Vgl.  Annales  brevissimi. 

Chronica,  Venediger.  Fol.  P:  Hie- 
nach  volgt  gar  ain  seltzame  kurtz- 
weilige  Chronick  und  hystori,  her- 
komens  und  weszens  der  Venediger. 
Durch  .  .  .  Nicol.  Mengin  von 
Nanzey,  Secretarien  ....  ausz 
Frantzosischer  sprach  zu  teutsch 
transzferiert  etc. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (?Basel  1509.)  i».  Un- 
bekannte  Ausgabe.  Vgl.  Panzer,  Zusatze 
p.  15.  No.  70b.  (Biblioth.  l.ibri.  1857  No. 
4915  iat  alsDruckort  Y t &n\iinTt  anyegeben.) 

Cronica,  Venediger.  Fol.  V:  Vene- 
diger  Chronica.  Mit  angezoigte 
vrsachil  des  schadliche  Kryecs,  do 
mit  .sye  bitz  har  vo  Romischer 
Key.  Maistat  so  schwarlich  ge- 
strafftseind.   s.  I.  et  a.  4°.   24  Bldtt. 

Chronica  von  der  hillig.  StadtCoelin, 
vid.  Cronica. 

Chronica  Uon  vil  NamhafTtigen  ge- 
schichten  Die  geschehen  seynd  seid 
man  zalt  nach  Christ  geburt  neun 
hundert  und  dreii  iar  in  Ungem 
Behera      Osterreich      Steiirmarckt 


CHRONICA  -  CHRONICON 


203 


Bayern  Schwabn  Franken  Walsch 
vnnd  Teiitsch  landen  biss  auf  das 
M.  CCCCC.  XV.  s.  1.  (Augspurg) 
et  a.  (1515.)   4".  3  Bogen. 

Meusel,  analocta  ad  Vol.  I.  P.  I.  seiner  bibl. 
histor.  I.  2.  p.  320  kannte  diese  altere  Ausg.  nicht, 
fiihrt  aber  die  vou  1516  und  spatere  an. — Panzer 
hat  sie  in  seinen  Zusaitzen  zu  d.  Anualen  der  alt. 
deutschen  Literatur  p.  133.  No.  819  b.  beschrieben, 
jedoch  so,  dasa  nach  anpestellter  Vergleichungauf 
3  verschiedenc  Auflagen  desselben  Jahres  1,^15  zu 
schliessen  ist.  —  Goldast  hielt  Peutinger  fiir  den 
Verfasser;  vgl.  Veith.  vita  C.  Peutingeri  p.  116. 
Vgl.  auch  Gatterer,  Beitr.  z.  Gesch.  n.  Literatur. 
1805.  HL  p.  335. 

Chronica  von  vil  und  mancherlei 
historien  in  vil  landen  und  gegenden 
. . .  von  ....  903  biss  auff  1521  jar. 
Widerumb  mit  fleyss  iiberlesen  ge- 
mert  und  gebessert.  s.  1.  et  a.  kl.  4*. 

Chronicae  Polonorum  usque  ad  a. 
1113.    Libri  3. 

Bis  auf  die  neueste  Zeit  wurde  Martinus 
Gallus,  eine  zweifelhafte  Person,  fiir  ihren  Ver- 
fasser  mit  Unrecht  gehalten.  Wahrscheinlich  das 
Werk  cines  Italieners.  Sprache  schwiilstig. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  moii.  scr.  IX. 
p.  421.  422. 

Ausg.:  ^  imter  dem  Titel:  Vincentius 
Kadlubko  et  Martinus  Gallus  scri- 
ptores  hist  Polonicae  vetustissimi  (ed.  G. 
Lengnich).    Gedani    1749.    fol.    p.    56.    — 

*  wiederholt  von  Mizler  de  Kolof  in  Hi- 
storiarum  Poloniae  et  Lithuaniae  scriptor. 
magna    collect.    Varsoviae    1769.    III.    — 

*  zuerst  vollstandig  ed.  J.  V.  Bandtke.  Var- 
soviae  1824.  8".  als  Martini  Galli  chronicon. 
—  *  unt.  obigem  Tit.  edid.  J.  Szlachtowski 
et  R.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p. 
423-478. 

.BW.-^c^r.;  Czatzk  i,  Thadd.,  Priifung  der  pol- 
nischen  Gesch.  des  Martin  Gallus  u.  Vincent 
Kadlubek,  aus  Nowy  Pami?tnik  Warszavvski. 
1801.  No.  2.  Febr.  p.  183-197  iibersetzt  von 
Linde  kinter  OssoIinski's  Vincent  Kadlubek. 
Warschau  1822.  8».  p.  349-369. 

GiesebrechtjL.,  wendische  Geschichten  lU. 
p.  325  ff. 

Kownatzki,  Hippol. ,  von  d.  Vaterlande  des 
altesten  polnisclien  Geschichtschreibers,  Mar- 
tinus  Gallus  genannt  aus  Pami?tnik  War- 
szawskl.  1819.  Mai.  p.  111.  Deutsch  hinter  Os- 
soIihski's  Kadlubek.  p.  373-379. 

KUhnast,  L.,  de  comitibus  .Martini  Galli. 
Part.  I.  (ExponituT  quos  Polonorum  veterum 
magistratus  comitum  nomine  appellaverit 
Mart.  G.)  Thoruni  1841.  4o.  Progr. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  319. 

Wiszniewski,  Mich.,  hislorya  literat.  pols- 
ki^j  II.  p.  46-60  (Gallus.) 

Chronicarum  et  historiarum  epi- 
tome,  vid.  Rudimentum  noviciorum. 

Chronicarum  liber.  F.  1.  a:  Re- 
gister  des  j  buchs  der  Cro-  |  niken 
vnd  geschichten  |  mit  figure  etc.  — 
F.  268*" :  durch  Georgium  al  |  ten  . '. . 


zu  Niirmberg  auss  . . .  latein  . .  .  in 
diss  teutsch  gebracht . . .  1493,  vid. 
Schedel,  Hartm.  [deutsche  Uebers.) 
Chronicas  breves  e  memorias  avul- 
sas  de  S.  Cruz  de  Coimbra. 

Es  sind  4  Artikel,  welche  die  Zeit  vor  derRe- 
gicrung  des  D.  Diniz  beleuchten.  Portugiesisch  ge- 
schrieben. 

Ausg.:  in  Portugaliae  mon.  I.  p.    24-32. 

Chronicle,  Anglosaxon  =  Chro- 
nicon  Saxonicum. 

Chronicle,  an  english,  of  the  reigns 
of  Richard  II,  Henry  IV,  H^nry 
V  and  Henry  VI,  written  before  . .  . 

1471. 

Av^g. :  edited  by  . . .  John  Silvester  Davies. 
London,  Camden  society,  1856.  kl.  ^''.No.  64. 

Chronicle,  english,  from  1377  to 
1461. 

Amg. :  London,  Camden  society  (No.  64). 
1856.  kl.  4«. 

Chronicle,  french,  ofLondon,  of 
the  year  44  of  Henry  III  to  the 
year  17.  of  Edward  III.  1260— 
1344. 

Ausg.:  edit.  by  G.  J.  Aungier.  London, 
Camden  society  1844.  kl.  4».  No.  28. 

Chronicle  of  Calais  temp.  Henr. 
VII  and  Henr.  VIII. 

Ausg. :  edit.  by  John  G.  Nichols.  London, 
Camden  society  1846.  kl.  4».  No.  35. 

Chronicle  of  England,  a  short  me- 
trical,  from  Brute  to  1312. 

Ausg.:  London  1802.  8«, 

Chronicle  of  London  from  1089 
to  1483. 

Au^g.:  edit.  by  sir  Harris  Nicolas.  Lon- 
don  1827    4«. 

Chronicle  of  Man  and  the  isles  = 
Chronicon  Manniae. 

Chronicle  of  the  reign  of  James 
II  king  of  Scots  (1437-1460),  vid. 
Addicioun. 

Chronicle  of  the  monastery  of  Abing- 
don  from  1218—1304. 

Ausg.:  edit.  by  T.  O.  Halliwell.  Ashmo- 
lean  society  of  Berkshjre  1844.  small  4". 
Vgl.  Chronicon  monasterii  de  Abing- 
don. 

Chronicon,  vide  auch  Annales, 
Chronica  und  Gesta. 

Chronicon  ab  Julio  Caesare  usque 
ad  Fridericum  IV.  (inclus.) 


204 


CHEONICON 


Einzelne  merkwllrdige  Angaben  v.  J.  1000  an. 
UnK  odriickt . 

Jlandschr.:  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  953. 
4».  charl.  sec.  XV;  vgl.  Pertz'  Arch.  I.  380. 
V.  50G. 

Chronicon  ab  Antonio  Vero  usque 
ad  Friderici  imperium. 

Unbedeutcnd. 

Handschr.:  Turin,  Athenaeum  No.  505. 
membr.  sec.  XV. 

Ausg.:  zum  Theil  ap.  Moriondi,  monu- 
menta  Aquensia.  Tom.  11.  unt.  d.  Tit.:  Ja- 
cobi  Aquensis  imago  mundi.  —  Vgl. 
Pertz'Arch.V.  477  ff.  n.  unt.  Jacobus  Aquens. 

Chronicon  ab  imperlo  Caroli  M., 
vid.  Richardus  Pictav. 

Chronicon  abbatiae  Panispontis. 

Ausg.:  '  ap.  Moricium,  probationes  histo- 
riae  min.  Britanniae  I.  p.  153.  —  ^  Bruch- 
stticke  ap.  Bouquet,  rec.  XU.  p.  564;  a. 
1185-1222  XVIII.  p.  331.  332. 

Chronicon    abbatiae    Saviniacensis 

breve. 

Ausg. :  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  199-201. 

Chronicon  abbatiae  s.  Trudonis  = 

Gesta  abbatum  Trudonensium. 

Chronicon  abbatiae  s.  Vitoni  Virdun. 
=  Annales  S.  Vitoni  Virdunensis. 

Chronicon  abbatis  Schwarzhei- 
mensis  {vid.  Erici  Mauritii  opu- 
scula  p.  113)=  Chronica  regia  S. 
Pantaleonis,  seu  potius  nimc  Annales 
Colonienses  maximi. 

Chronicon  abbafum  monasterii  s. 
Trudonis  (St.  Trond)  =  Gesta  ab- 
batum  Trudonens. 

Chronicon  Acutiani  sive  Farfensis 
monasterii  in  ducatu  Spoletano  de 
rebus  Francicis  et  Italicis.  669 — 
930. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  .sec.  XVII. 
5409 ;  —  blancs  mant.  No.  84,  neuere  Ab- 
schrift;  —  St.  Germ.  sec.  XVII.  No.  588. 
589. 

Ausg. :  Ausziige  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
8cr.  III.  p.  650-671. 

Vgl.  Congtructio  Farfensis. 
Gregorius  monachus. 
Historiae  Farfenses. 

Chronicon  ad  Tractemundum,  vid. 
Liudprandus. 

Chronicon  Admontensis  monasterii 
a  Chr.  n.    -  1250. 

Handschr.:  Admont,  Stiftsb.  mbr.  sec. 
Xm.  (ab  a.  1074-1259.) 


Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  147. 

Erl.-Schr.:  Puchs,  Qreg.,  kurzgefasste  Gesch. 
d.  Benedictinerstifts  Admont.  2.  verbesserte 
Au(i.  Graz  ISii».  gr.  8o.  i  Thlr. 

Chronicon  Affligemense  auctore 
anonymo.  1083—1100. 

Geschrieben  nach  1122,  unvollcndet. 

Handschr.:  keine. 

Ausg.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Historia  Affli- 
gemiensis  ap.  Dachery,  spicileg.  X.  pag. 
585  (ed.  Ila-  II.  p.  769).  —  '  loiederholt 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  pag.  407-417  ed. 
Bethmann. 

Chronicon  Albeldense  seu  Emilia- 
nense  a  Roma  condita  — 883. 

Dulcidiu.s,  seit  883  Bisch.  v.  Salamanca,  war 
wol  nieht  der  Verfasser.  —  Kurzer  Abriss  d.  Welt- 
ge.schichte  in  i  Abtheilungen. 

Ausg. :  '  ed.  Joseph.  Pellicer  unt.  d.  Tit. : 
Dulcidii  presbyteri  Toletani  chronicon. 
Barcinon.  1663.  4».  —  '  unt.  d.  Tit.:  Chro- 
nicon  Emilianense  ap.  Berganza,  las 
antigiiedades  de  Espana.  Madrid  1721.  II. 
p.  548.  —  *  cum  notis  Joh.  del  Saz.  Madrid 
1724.  8*.  —  *  ap.  Ferrera,  historia  de  E- 
spana.  XVI.  app.  p.  66.  —  *  ap.  H.  Florez, 
Espana  sagrada  XHI.  p.  433. 

Vigilas  monachus:  Ap- 

pendix    ad    chronicon   Albeldense. 
676-905. 

Ausg. :  ap.  Ferrera,  hist.  de  Espana  XVI. 
app.  p.  426. 

Erl.-Schr.  Fabriciu.'»,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatio.  Lib.  IV.  p.  199.  200.      ^ 

Chronicon  Alberti  ducis  Austriae 
II  vulgo  Contracti  authore  anonymo 
carthusiano      Gemnicensi.     1273 — 

1519. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  11.  p.  370- 
383. 

Chronicon  S.  Albini  Andegavensis 
mt)nasterii  Petavianum.  929 — 1200. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XII.  No.  "2825 ;  —  sec.  XIII.  No.  4955.  10. 
von  889-1195. 

Au^g.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  I.  p.  275- 
280.  —  '  einzelnes  von  976  bis  1099  unt. 
d.  Tit.:  Annaltes  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III. 
p.  168.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  274;  XI.  p.  286;  XU.  pag.  479-486; 
XVIII.  p.  323;  addenda  a.  1199-1212  ibid. 
p.  325-327. 

Chronicon  S.  Albini  Andegavensis 
monasterii  alterum.  768 — 1110. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  280- 
282 ;  ibidera  Addenda  ex  cod.  Petaviano  a. 
1047-1106.  —  '  Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.   169. 

Chronicon  Alcobacense  {Alcobaga) 
breve.  1147-1393. 


CHRONICON 


205 


Ausg. :  '  ed.  Fortunatus  a  D.  Bonaventura, 
historia  chronologica  e  critica  de  Alcoba^a. 
provas  e  addi^.  p.  42.  —  *  in  Portugaliae 
mon.  I.  p.  21.  22. 

Chronicon  Aldenburgensis  mona- 
sterii  (chronique  du  monastere  d'Ou- 
denbourg)  — 1081. 

Ausg.:  publi^e  par  Tabb^  J.  B.  Malou. 
Bruges  1840.  4",  Von  diesem  Werke  wurden 
ausser  den  fUr  die  MitgUeder  der  Societ^ 
d'dmulation  numerirten  Exempl.  nur  noch 
60  Ex.  fiir  d.  Handel  gedruckt.  6  fr. 

Chronicon  Alexandrinum  =  Chro- 
nicon  paschale. 

Chronicon  Altahense  =  Annales 
Altahenses. 

Chronicon,  altestes,  und  Schen- 
kungsbuch  des  Klost.  Ottenbeuern 
=  Chronicon  Ottenburanum  antiq. 

Chronicon  Altinate,  vid.  Chronicon 
Venetum. 

Chronicon  Andaginensis  monasterii 
sive  Cantatorium  S.  Huberti  {St. 
Hubert    in  Arduenna)  ad    a.  1106. 

Handschr. :  Hannover,  Schrank  V. 
mbr.  fol.  sec.  XIV.  —  Vid.  Pertz,  mon. 
scr.  Vni.  p.  566 ;  —  Eeiffenberg,  monuments 

vn.  p.  xciK-cn. 

Ausg.:  ^  als  Historia  Andaginensis 
monasterii  s.  Huberti,  scripta  ineunte 
sec.  Xin.  ab  auctore  anonymo  ed.  Martene 
et  Durand,  ampl.  coU.  IV.  p.  913-1023  sehr 
fehlerhaft;  „mendosa  Martenii  editio.^^  Bol- 
landistae.  —  '  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VUI. 
p.  568-630  ed.  Bethmann  et  Wattenbach. 
—  *ap.  P.  de  Robaulx  de  Soumoy,  chro- 
nique  de  rabbaye  de  s.  Hubert.  Bruxelles 
1847.  8".  Mit  franzosischer  Uebersetz.  — 
*  ap.  Reiffenberg ,  monuments  pour  servir 
k  rhistoire  de  Namur,  de  Hainaut  et  de 
Luxembourg  VII.  p.  233-373.  —  *  Excerpte 
ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  149.  635;  XIH.  p. 
586-591. 

Erl.-Schr.:    Reiffenberg,  1.  c.  VII.  introduct. 
p.  XCVIII  CXII. 

Vgl.  Vita  s.  Beregisi. 

ChroniconAndecensemontis  sancti, 
vid.  Chronik,  dye,  und  das  sag- 
buchel. 

Chronicon   Andegavense  breve  ab 

anno  882—1192. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1379.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
XVin.  p.  323-325. 

Vgl.  Chronicon   S.  Albini  Andegav. 
Chronicon  monast.  s.  Michaelia 
de  Monte. 


Chronicon  Andegavense  quod  a 
quibusdam  Vindocinense  dicitur. 
678—1251. 

Von  1057  an  ist  eine  Fortsetzung. 
Ausy.:  ^ap.  Labbe,  bibl.  nova  l.  p.  283- 
291.  —  '  Bruchstticke  ap.  Bouquet,  rec. 
Vn.  pag.  237;  VIU.  p.  251;  X.  p.  176. 
271;  XI.  p.  29;  XH.  p.  486-489  ;XVnL  p. 
327. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bib!.  histor.  ed.  Meusel  VII. 
2.  p.  45. 

Vgl.  Conventus  episcoporum. 

Chronicon  S.  Andreae  castri  Ca- 
meracesii  a.  1001 — 1133  libri  3 
auctore  monacho  anonymo. 

Ein  VVerk  von  grosser  Bedeutung,  sehr  lange 
unbekannt  geblieben.  Gibt  wichtige  Nachrichten 
iiber  Heinrich  III. 

Handschr.:  verloren. 

Ausg.:  Fragmente  in  AA.  SS.  Belgii  V. 
p.  193.  ded.  Bevenot.  —  *  das  3.  Bu,ch  zuerst 
ap.  Le  Glaj,  chronique  d'Arras  et  de  Cam- 
brai  par  Balderic.  Paris  1834.  8».  p.  353. 
—  ^  zuerst  vollstandig  ed.  Bethmann  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  VIL  p.  526-550. 

Chronicon  s.  Andreae  monasterii 
iuxta  Brugas  (chronique  de  rabbaye 
de  s.  Andre  les  Bruges.) 

Ausg. :  cum  43  insigniis  et  imag.  abbat.  ed. 
A.  Goethals.  Gandavi  1844.  4".  Nur  fiir  d. 
Mitglieder  der  soci^te  d'emulation  pour 
r^tude  de  Thist.  et  des  antiq.  de  la  Flandre 
gedruckt.  8  fr. 

Chronicon  Andrensis  seu  Ander- 
nensismonasterii,?;ic?.  Guilelmus  ab- 
bas  Andrensis. 

'  a.    654  j  vtd. Jo- 
-1368/  hannes 
Chronicon  Angliae  (  Petri-  \  abbas 
bur-  l  burgi 
genseJS.Petr. 
Chronicon  Angliae  regnantibus  Ri- 
cardo  11,   Henrico  IV;  Henrico  V 
et  Henrico  VI  auctore  incerto. 

Ausg. :  ed,  J.  A.  Giles.  Londini   1848.  8». 

ChroniconAnglicanum  ab  a.  1066 — 
1200. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Dorand,  ampliss, 
coUect.  V,  p.  801. 

Chronicon  anonymi . . . ,  vid.  auck 
Chronicon  .  . .  ohne  den  Zusatz:  ano- 
nymi,  z.  B.  Chronicon  anonymi 
2iwetlensis  =  Chronicon  Zwetlense. 

Chronicon  anonymi  ab  O.  C.  — 
1160. 

Ausg.:  ein  Theil  ex  cod.  bibl.  regiae  No. 
4934  ap.  Bouquet,  rec.  XH.  p.  118-122. 


206 


CHRONICON 


Chronicon  anonymi  Casinensis  ab 
a.  1000—1153. 

Ausg.:  primuni  ap.  Muratorl,  scr.  rer. 
Ital.  V.  p.  139-143. 

Chronicon  anonymi  Laudunensis 
canonici  ab  O.  C.  — 1218. 

Intercasant  fiir  englische  Geschichte. 

Handschr.:  Middlehill,  No.  1880  bei 
Hanel,  785  Meermann. 

Ausg.:  Ausziige  ap.  Bouquet,  rec.  XIII. 
p.  677-683;  XVIII.  p.  702. 

Chronicon  anonymi  Neapolitani. 
1434—1506. 

In  hohem  Grade  diirftig.  Wahrschoinlich  von 
Pratilli  vorfas.st. 

Ausg. :  ap.  Pratilli,  histor.  princip.  Lango- 
bard.  IV.  p.  132. 

Erl.-^chr.:    Kiipke    in  Pertz' Archiv  IX.  p.  223. 

Chronicon  Antiochenum  =  Chro- 
nicon  paschale. 

Chronicon  Antissiodorense  breve 
a.  1005  -  1174  =  Chronicon  S. 
Stephani  Antissiod. 

Chronicon  Antissiodorense  breve 
ab  a.  1022—1188. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibi.  sec.  XI.  XII. 
No.  5253  (am  Rande.) 

Au^g.:  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
1384.  1385.  Nicht  genau.  —  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  292. 

Vijl.  Chronicon  S-  Stephani  Ant. 

Chronicon  Antissiodorense  sive  Ano- 
nymi  (Roberti)  monachi  S.  Mariani 
Antissiodorensis  chronologia  =  Ro- 
bertus  Altissiodorensis. 

Chronicon  antistitum  Viennensium 
usque  ad  a.  1239. 

Ausg. :  '  ap.  Estieunot ,  fragments  VI.  p. 
565.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec, 
XII.  p.  345;  XVIII.  p.  744. 

Chronicon  Aquitanicum  quod  a  non- 
nullis  dicitur  Fragmentum  chronici 
Lemovicensis.  830  - 1025. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nov.  ms.I.  p.  291. 

—  *  in  Jessen  melanges  curieux  au  tome  II. 
de  Tabreg^  chronolog.  Paris  1664.  p.   478f 

—  *  ap.  Chiflflet,  histoire  de  Tabbaye  et  de 
la  ville  de  Tournus.  Dijon  1664.  4».  — 
'  unt.  d.  Tit.:  Breve  chronicon  Nor- 
mannnicum  s.  Britannicum  (a.  830- 
930)  ap.  Martene,  nov.  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1448.  -  »ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  252. 
253.  —  •  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  VII. 
p.  223. 

Chronicon  archiepiscoporum  Colo- 
niensium,  usque  ad  a.  1369. 

Wohl  nur  eln  Aiigzug  aus  Northof. 


Ausg. :  ein  StUck  von  1156-1369.  ap.  Wiirdt- 
wein,  nova  subsid.  XII.  p.  327-339. 

Chronicon  Ariminense  ab  a.  circiter 
1188  usque  ad  a.  1385  auctorc  ano- 
nvmo  ac  deinde  continuatum  per 
alterum  anonymum  usq.  ad  a.  1452. 
Auch  CVonaca   Riminense  genannt. 

Au^g.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XV. 
p.  893-968. 

Chronicon  Armoricum  =  Chroni- 

con  monasterii  s.  Michaelis  de  Monte. 

Chronicon    S.   Arnulphi   Mettensis 

monasterii  =    Annales   Mettenses. 

ChroniconAtinensis  ecclesiae  breve 
auctoribus  anonymis  duobus  Atina- 
tensibus.  Ab  Julio  Caesare  ad  ann. 
1356. 

Ausg.:  '  ap.  Muratori,  script.  VH.  p.  901- 
912.  —  » ap.  Ughelli,  Italia  sacra  X.  p.  37. 

Chronicon  auctoris  anonymi  ab  a. 
1096  ad  a.  1172. 

Ausg.:  ap.  Catel,  histoire  des  comtes  de 
Toulouse.  1623.  fol.  p.  459. 

Chronicon  Augiense  (709  —  954), 
vtd.  Annales  Augienses. 

Chronicon  Augustanum  breve  a. 
1256-1467. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  615. 

Chronicon  Augustense  difFusius  SS. 
Udalrici  et  Afrae,  interpolata  non- 
nihil  ab  Henrico  Sterone  =  Annales 
SS.  Udalrici  et  Afrae  Augustenses. 

Chronicon  Aulae  Regiae,  vtd.  Petrus 

Zittaviensis. 

Chronicon  Austriacum  ab  a.  852 — 
1327. 

Ausg. :  ap.  Freher,  scr.  rer.  Genn.  I.  p. 
431. 

Chronicon  Austriacum  anonymi 
Zwetlensis,  vtd.  Continuatio  Zwet- 
lensis. 

Chronicon  Austriacum  breve  a. 
1018-1273. 

Ausg. :  ex  cod.  ms.  monasterii  s.  Petri 
Salisburg.  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  682. 

Chronicon  Austriacum  incerti  au- 
ctoris  saec.  Xll.  1012—1189. 

Ausg. :  viit  Weglassung  des  vor  1U12  Vor- 
hergehenden  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
647. 


CHRONICON 


207 


Chronicon  Austriae  breve  anonymi 
Tegernseensis  a.  1359—1496. 

Enthalt  nur  kurze  Notizen. 
AiLsg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  pag. 
469.  470. 

Chronicon  Autissiodorense  =  Chro- 
nicon  Antissiodorense. 

Chronicon  Baioariae  breve  monachi 
Emmeranensis  =  Annales  S.  Em- 
merani  Ratisp.  minores. 

Chronicon  Baioariae  et  Sueviae 
breve  a.  906—  1280. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  C13. 

Chronicon  Balduini,  vid.  Balduinus 
de  Avennis. 

Chronicon  Barcinonense  ab  aimo 
1136—1310. 

Ausg. :  '  ad  calcem  Petri  de  Marca,  marca 
Hispanica.  Paris.  1688.  fol.  —  *  ap.  Florez, 
Espana  sagrada  XXVIII. 

Chronicon  Barcinonense  breve,  ab 
a.  1082-1311. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  X.  p.  621. 
(*ed.  nov.  lU.  p.  141.)  —  '  Brachstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  380;  XIX.  p.  234. 

Chronicon  Barense  anonymi,  md. 
Annales  Barenses. 

Chronicon  Bavariae  breve.  1156  — 
1368. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  339. 

Chronicon  Bavariae  breve  anonymi 
Altahensis.  514—998. 

Werthlos. 

Ausg. :  ^  ap.  Oefele,  scr.  I.  p.  337.  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  Germ,  scr.  IV.  p.  35.  36.  unt. 
d.    Tit.:  Excerpta  Aitahensia. 

Vgl.  Annales  Altahenses. 

Chronicon  Bavariae  breve  anonymi 
Monacensis.   1486 — 1506. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  47. 

Chronicon  Bavariae  breve,  excer- 
ptum ab Hartm.  Schedelio.  1 156 — 
1368. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  654. 

Chronicon  Bavariae  ducum  breve. 
732 — 1062  =  Annales  S.  Emmerani 
Ratisponenses  minores. 

Chronicon  Bavariae  monasticum 
breve.  967—1242. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  338. 

Chronicon  Bavaricum  anonymi.  768 
—1328. 


Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  H.  p.  73. 

Erl.-Schr.:  Acta   eruditor.  Lipsiens.  1725.  p.  386. 

Chronicon  Bavaricum  anonymi. 
1253-1518. 

Ausg.:  a  Chr.  Gewoldo  excerptum  ap. 
Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  388. 

Chronicon  Bavaricum  breve  ab  a. 
1412 — 1454  ex  cod.  monasterii  Te- 
gernseensis. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  U.  p.  426. 

Chronicon  S.  Bavonis  Gandensis 
ab  Julio  Caesare  usque  ad  a.  1152. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  No.  14524. 
16531.  —  Gent,  chart. sec. XVI.  —  Amiens, 
Stadtb.  chart.  fol.  sec.  XVU.  No.  356. 

Ausg. :  '  ap.  de  Smet,  corp.  chron.  Flandr. 
I.  p.  455  vollstdndig.  —  ^  den  erstern  Theil 
his  z.  J.  772  ed.  Vandeputte  in  Annales  S. 
Petri  Blandiniensis.  Gandavi  1842.  4".  — 
*  dasselbe  aZs  Auctarium  Blandiniense 
ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  16. 

Erl.-Schr.  van  Lockeren,  histoire  lie  labbaye 
de  St.  Bavon.  Gand  1855.40. 

Vgl.  Annales  S.  Bavonis  Gand. 

Chronicon  Beccensis  abbatiae  in 
Normannia  ord.  s.  Bened.  ab  a.  fun- 
dationis  1024  ad  a.  1468. 

Legt  Fabricius,  bibl.  mediae  et  iuf.  latinit. 
ed.  Mansi  VI.  p.  105  dem  Robertus  de  Monte 
bei,  das  von  einem  Anonymus  fortgefiihrt  worden. 
Ausg. :  ad  calcem  operum  Lanfranci  Can- 
tuariensis,  ed.  L.  d'Acherj.  Paris.  1648. 
fol.  p.  1-32. 

Vgl.  Vita  Bosonis  abb.  Becc. 
,.     Guilelmi  abb.  Becc. 
„     Letardi  abb.  Becc. 
„     Theobaldi  abb.  Becc. 

ChroniconBedanum  breve  amundi 
exordio  ad  a  Chr.  810. 

Xicht  zu  verwechseln  mit  Bedae  chronicon. 
Ausg.:  '  ex  cod.  ms.  Bedae  de  ratione 
temporura  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 
III.  p.  125-130.  —  '  wiederholt  ap.  Bouquet, 
rec.  U.  p.  643.  —  '  ap.  Schelestrate,  antiq. 
eccles.  I.  p.  609.  —  *  in  Bedae  opp.  Colon. 
1537.  fol.  —  *  ap.  Eccard,  comment.  de 
reb.  Franciae  orient.  Append.  I.  p.  825-829. 

Chronicon  Belgicum  magnum  (54 
— 1474),  in  quo  cum  primis  Belgicae 
res  et  familiae  explicantur ;  collectore 
ordinis  s.  Augustini  canonicorum 
regularium  prope  Nussiam  religioso 
cca.  a.  1478. 

Nicht  uncrheblich  fiir  belgische  Geschichts- 
kunde.  Compilation  mit  nur  wenig  Eigenem. 

Ausg. :  ^  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  HI. 
p.  1-456.  —  '  ed.  Pistorius-Struve,  scr.  rer. 
Germ.  UI.  p.  1-456. 

Erl.-Schr.:  Janssen  tn  Archiv   des  histor.  Ver- 
eins  f.  d.  Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  84. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  77.  78. 


208 


CHRONICON 


Chronicon  Belgicum  vetus  a.  785  — 
1479. 

Ausy. :  ex  sched.  P.  Scriverli  '  ed.  Mat- 
thaeus,  aual.  I.  p.  73  ('  ed.  nov.  I.  p.  48-60.) 

Chronicon  S.  Benedicti  de  Hulmo 

minus  or  Chronicle  of  St.  Benet 
Holme  from  the  incarnation  to  the 
year  1294,  continued  by  the  canons 
of  Hickling  priory  to  the  year  1503. 
Ausg.:  ed.  Henry  Ellis  zusammen  mit 
Johannes  de  Oxenedes  p.  412-439.  London 
1859. 

Chronicon  S.  Benedicti  monasterii. 

Geschrieben  872;  bezieht  sich  fast  allein  auf 
Capuanische  VerhSltnisse. 

Jlandschr.:  Montecasino  Nro.  353. 
saec.  X. 

Ausg.:  '  ap.Peregrini,hist.  princip.Lango- 
bard.  Napoli  1643.  4".  —  '  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  II.  1.  p.  270-271,  bei  beiden 
fehlerhafi  u.  schlecht.  —  '  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  m.  p.  197-213. 

Erl.-Schr. ;  B  c  t h m  a n n in Pertz'  Arch.  X.  p.  389-395. 
Wattenbach,   Deutschlands  Ge.schichtsquel- 
len  p.  157. 

Vgl.  Chronica  S.  Benedicti. 

Chronica  de   monast.   s.  Bene- 
dicti. 

Chronicon    Benedictoburanum    ed. 

W.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
IX.  p.  210—238  in  folgenden  Ab- 
theilungen : 

Chronicon   Benedictoburanum   a.    740- 

850 p.  212-216. 

Continuatio  usq.  a.  circiter 

1060 p.  217-221. 

Breviarium  Gotschalci   a. 

740-1052      .     .     .     .     p.  221-224. 
Translatio   s.    Anastasiae 

a.  1053 p.  224-229. 

Chronicon    Burensis    mo- 

nasterii  a.  740-1139. 

1248.  1377.  1378. 

1490-1493  .  .  .  .  p.  229-238. 

Chronicon  Benedictoburanum.  740 

— 850.  Cum  continuatione  usque 
ad  a.  1060. 

Ausg. :  '  ed.  Meichelbeck  ap.  Pez ,  thes. 
m.  3.  p.  597.  —  »ed.  Wattenbach  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  212-216.  —  »m 
Monum.  Boic.  VII.  p.  1-17  aZsMonumenta 
Benedicto-Burana.  Continuat.  ap.  Pertz 
1.  1.  p.  217-221. 

Erl.-Schr.:   Hefner,  J.   v.,  J.ieiHtungen   des  Klo- 

sters  Benedilttbenern  fUr  Wissenschaft  und 

Kunst,  —  in  Oberbaier.  Arch.  f.  vaterl.  Gesch. 

III.  p.  337. 

Meichelbeck,   C,   chronicon   Benedictobu- 

ranum,  curante  Alph.  Ilaidonfeld.  1753.  fol. 
Kettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 
II.  p.  165. 

Vgl.  Chronicon  Burensis  monasterii. 


Chronicon  Beneventanum.  781  — 
1113. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vat.  —  Paris, 
k.  Bibl.  Res.  St.  Gcrm.  paq.    No.  5.  20. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.    p.    173. 

Chronicon    S.    Benigni    Besuensis 

monasterii   =   Annales   Besuenses. 

Chronicon  S.  Benigni  Divionensis 

abbatiae  (753  —  1223)   =  Annales 

S.  Benigni  Div. 

Chronicon  S.  Benigni  Divionensis 
ab  a.  458 — 1052  auctore  anonymo. 
Continuatum  usque  ad  a.  1513. 

Handschr.:  Dijon,  Autograph.  sec.  XI. 
4».  No.  348  {vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  443.) 
—  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XVL  5651.  —  St. 
Germ.  sec.  XVII.  No.  443.  4.  —  Arsenalb. 
hist.  lat.  No.  24. 

Ausg.:  '  vollstandig  ap.  d'Achery,  spicileg. 
I.  p.  353  (^ed.  2a.II.  p.  357.)  Sehr  fehler- 
haft.  —  Jiin  Fragment  ap.  Bouquet,  rec. 
m.  p.  317-319,  ein  anderes  ibid.  VI.  p. 
235,  ein  anderes  von  1041-1052  '  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  VI.  2.  p.  35  —  '  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XI.  p.  12  —  u.  » ed.  Waitz  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  235-238,  besonders 
uber  Halinard. 

Erl.-Schr.:   Fabricius,  bibl.    med.  et  infim.  la- 
tiiiilLifis.  I.ib.  II.  p.  .'561. 
llistoire  litt^raire  de  France  VII.  p.  455. 
Vgl.  auch  Annales  S.  Benigni  Div. 
Annales  Besuenses. 
Vita  8.  Guilelmi  abb.  Div. 
,,     ,.    Halinardi. 

Chronicon  Bertinianum  seu  Sythi- 
ense  S.  Bertini  auctore  Joanne 
Iperio  seu  de  Ipra  eiusd.  monast. 
abbate  (f  1383.)  590-1294. 

Uiischatzbar  f.  d.  Geschichte  der  Nieilerlande. 
Handschr.:  Briigge,  chart.  sec.  XV.  — 
B  rti  s  s  e  I ,  chart.  fol.  sec.  XVI.  No.  3366.  vgl. 
Pertz'  Arch.  VIL  671.  —No.  8037.  8381.  — 
G e n t ,  Lammers,  sec.  XV.  —  Middlehill, 
3210  (ab  a.  586-1641).  —  St.  Omer,  Stadt- 
bibl.  mbr.  a.  1045.  fol.  No.  739;  —  mbr. 
sec.  XV.  fol.  No.  740  (Copie  von  739);  — 
chart.  sec.  XV.  fol.  No.  741;  —  chart.  s. 
XVI.  fol.  No.  743  (m.  Forts.  bis  1450);  — 
chart.  8.  XVI.  fol.No.  744  (dies.  Forts.  u.  eine 
and.  bis  1642);  —  chart.  a.  1590.  fol.  No. 
745.  (m.  Forts.  bis  1522) ;  —  mbr.  sec.  XV. 
fol.  No.  811.  —  chart.  sec.  XV.  fol.  No. 
812  (m.  Forts,  bis  1450) ;  —  chart  s.  XVI. 
fol.  No.  818  (Copie  von  745.)  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  XVU.  5438.  (bis  1471).  —  R^s. 
St.  Germ.  paq.  13.  No.  6.  1-5. 

Ausg.:  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
441-776.  —  Ein  Supplement  hierzuv.  1294- 
1497  ap.  Martene,  coll.  ampl.  mon.  VI.  p. 
614.  —  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  VII. 
p.  266-270;  IX.  p.  70-81;   X.  p.  297-300; 


CHRONICON 


209 


XI.  p.  380-384;  XHI.  p.  456-475;  XVm. 
p.  594-610. 

Erl.  -  Schr.:    Schiiz,   commentar.    crit.    de   scri- 
ptoribus  historicis  p.  238. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  58. 

Vgl.  Annales  Bertiniani. 

Chronicon  Besuense  breve  a  Christi 
nativitate  ad  a.   1177. 

Ausg. :  Bruchstiick  ex  cod.  ms.  bibl. 
Paris  No.  5009.  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p. 
309. 

Vgl.  .Annales  Besuenses. 

Chronicon  Bethleemiticum,  vide 
Coccius. 

Chronicon  S.  Blasii  =  Annales  S. 
Blasii  et  Engelberg. 

Chronicon  Bohemiae  ab  origine 
gentis  ad  a.  1320. 

Ist  deutsch  geschrieben.  Von  Pez  irrthiitnlich 
unter  des  .4.bschreibers  des  von  ihm  benutzten  Em- 
meramer  Codex  Christ.  Hofmann  v.  Rotenburg 
a.  d.  Tauber  (tl534)  Namen  hrsggben.  Der  Verf.  war 
wahrscheinlich  ein  Bohme,  der  allem  .4nschein  nach 
altdeutsche  Relmchroniken  vor  Augen  hatte. 

Ausg. :  ap.  Pez ,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
1044. 

£!rl.-Schr.:  Docen,   B.  J.,  in  Pertz'  Archiv  III. 
p.  349. 

Vgl.  Hofmann. 

Chronicon  Bohemiae  breve  anony- 
mi.  938—1283. 

Ausg. :  zuerst  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  11. 
p.  1112. 

Chronicon  Bohemicum  anonymi, 
vid.  Pulkawa. 

Chronicon  Bonaevallensis  mona- 
sterii  apud  Carnutes.  841 — 895. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  rV.  2.  p.  504-506. 

Chronicon  Bremense  breve  usque 
ad  ann.  1072. 

Chronik  der  Erzbisch.  v.  Bremen  u.  Hamburg. 

Handschr.:  ehemals  eine  im  Kloster  Bo- 
dicken;  eine  andere  des  Olaus  Petri,  eine 
3.  im  Codex  Vicelini  (beschr.  von  Pertz, 
mon.  scr.  11.)  ehemals  dem  KJost.  Abding- 
hof  in  Paderborn  gehorig.  Vglch.  iiber  sie 
Lappenberg,  Gesch.-Quellen  v.  Bremen  p. 
Vin.  u.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  389. 

Ausg. :  ^  ap.  Martene  et  Durand,  coU.  amp. 

V.  p.  504-506 ;  sehr  fehlerhaft.  -^-  *  wieder- 
holt  in  (Pratje's)  Bremen  und  Verden  IV. 
p.  126.  —  *  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic. 

VI.  p.  608.  Interpolirt.  —  *  am  besten  ap. 
Lappenberg,  Geschichtsquellen  v.  Bremen 
p.  1-6.  —  *  ed.  Lappenberg  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  Vn.  p.  390-392. 

Chronicon  Bremense  oder  Bremisch 
Chronikon,  449—1511,  vid.  Coch, 
Conr. 


Chronicon  breve.  770-1056. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscell.  appeud.  ed. 
Man.si  I.  p.  429. 

Chronicon  breve  ab  a.  1039 — 1104. 

Ausg.:  ex  ms.  Primiiensi  ap.  Martene  et 
Durand,  ampl.  coU.  IV.  p.  517. 

Chronicon  breve  a  mundi  exordio 
usque  ad  a.  Chr.  810. 

Lambecius  hielt  es  irrthiimlich  fiir  ein  Werk 
Einhard's. 

Av^g. :  ^  ex  vet.  cod.  Bedae  de  temp.  rat. 
ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  ni,  p.  125- 
130.  —  *  ed.  Lambecius,  comment.  de  bibl. 
Caes.  n.  p.  395.  —  '  Bruchstiicke  ap.  Bou- 
quet,  rec.  II.  p.  643;  V.  p.  28. 

Erl.-Schr.:  Gundling,  otia  II.  p.  221. 

Histoire  litteraire   de    la  France   IV.  p.  564. 

Chronicon  breve  a  Pipino  rege 
(752)  usque  ad  a.  1034. 

Ausg.:  ^  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
ni.  p.  365.  366.  —  ^Bruchstiick  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  365.  366. 

Chronicon  breve  ab  a.  1083—1309 
=  Annales  Moguntinenses. 

Chronicon  breve  S.  Amandi  ^ 
Annales  S.  Amandi  breves. 

Chronicon  breve  auctoris  incerti 
ab  a.  688—1015. 

Ausg. :  ex  vet.  cod.  Al.  Petavii  ap.  Du- 
chesne,  histor.  Franc.  scr.  lU.  p.   349-353. 

Chronicon  breve  de  quibusdam 
novissimis  temporibus  actis  in  parti- 
bus  Misniae  et  etiam  de  aliis  me- 
moria  dignis,  quod  non  incongrue 
Lipsiense  dici  potest.  1302 — 
1479. 

Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  1310.  6. 
A%isg. :  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  55. 

Chronicon  breve,  e  cod.  capit.  ca- 
thedralis  eccles.  Pistoriensis,  usque 
ad  a.  1127. 

Ausg.:  ap.  Baluze,   miscellan.  I.  p.  433. 

Chronicon  breve  ex  bibliotheca 
Thuanea,  ab  initio  regni  Francorum 
usque  ad  a.  1137. 

Ausg.:  "^  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
in.  p.  357-363.  —  *Bruchstucke  ap.  Bou- 
quet,  rec.  lU.  p.  357 ;  V.  p.  380;  VII.  p.  253. 

Chronicon  breve  in  mouasterio  s. 
Galli  scriptum  ==  Annales  Ala- 
mannici. 

Chronicon  breve  principum  Ro- 
manorum,  qui  Goslariae  aut  in  vi- 
cinia  egerunt  et  ecclesias  privilegiis 

14 


210 


CHRONICON 


Annales  Sangallenses 


ornaverunt,  dialecto  Saxonica.  812 — 
1292. 

Handachr.:  Wolfenbiittel,  chart.  sec. 
XV.  20.  10.  Aug.  4». 

Ausg. :  ap.  Loibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  426. 

Chronicon  bpeve  S,  Vineentii  Met- 
tensis  =  Annales  S.  Vincentii  Met- 
tensis. 

Chronicon  bpevissimum  a  Clotario 
II  ad  obituin  Pipini.    584—768. 

Mil  tlicsor  Chionik  bpginiit  eigentlich  die  Ge- 
schichte  dcs  Karolingischen  Hauses. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  781.  —  ^  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  091. 

Chronicon  brevissimum  a  Theo- 
dorico  I  usque  ad  Childericum,  cui 
successit  Pipinus.    678—^753. 

Wichtijf  fiir  die  Zeit  der  Merowinger. 
Ausg.:   '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  781.  —    ^  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  691.  — 
'  ap.  Martene  et  Durand,  coll.  ampl.  V. 

Chronicon  brevissimum  monasterii 
s.    Galli 
Baluzii. 

Chronicon  Briocense. 

Ausg.:  'ap.  Moricium,  probationes  histor. 
minoris  Britanniae  I.  p.  35.  —  'Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  565-568. 

Vgl.  Chronicon  Namnetense. 

Chronicon  Britannicum. 

Ausg. :  '  ap.  Moricium,  probationes  histor. 
minoris  Britanniae  I.  p.  1-120.  —  *Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  557  ;  XVIII. 
p.  329. 

Chronicon  Britannicum  alterum. 

Ausg.:  'ap.  Moricium,  probationes  hi.stor. 
minoris  Britanniae  I.  p.  120.  —  *  Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  412;  XII. 
p.  559-561 ;  XVUI.  p.  330.  331. 

Chronicon  Britannicum  seu  Nor- 
mannicum  breve  =  Chronicon  Aqui- 
tanicura. 

Chronicon  Brixiense  a.  749-883. 

Geschricbcn  KH3  nnter  Karl  d.  Dicken.  Ohne 
gro;..8en  Wcrth. 

Handschr.:  fehlen. 

Ausg. :  '  ap.  Muratori ,"  antiquit.  Ital.  IV. 
p.  943.  —  '  wiederholt  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
III.  p.  238-240. 

Brl.-Schr.:  Abel,   Sig.,   der  UntcrKang  dcs  Lon- 
KobardoJireichs  in  Italicn.  f!ottin(?en  1S.59.S0. 
Bcthniann  in  Hertz'  Arrhiv.  X.  p.  401. 

Chronicon  Brunsvicensium  pictura- 
tum,  vid.  Botho. 

Chronicon  Buchense  =  Chronicon 
Misnensis  terrae. 


Chronicon  Budense  a  temporibus 
remotissiinis  ad  a.  1458.  Libri  2. 
=  Chronica  Hungarorum  antiqua. 

Chronicon  Burensis  monasterii. 
74(J-1139.  1248.  1377.  1378.  1490. 
1493. 

Oeschrieben  zwlschen  1148-11.55  m.  Fortsetzung 
bis  1493. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  211. 

Ausg.:  '  in  Monum.  Boic.  VII.  p.  17-37. 
—  *  ap.  Hund,  metropol.  Salisb.  ed.  Mon. 
II.  p.  143  (ed.  Rat.  II.  p.  97.)  —  ^unt.  d. 
Tit.:  Monumentum  Benedictobura- 
num.  740-1033  ed.  Duellius,  miscell.  II.  p. 
1-10.  —  *  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz ,  mon. 
scr.  IX.  p.  229-238. 

Vgl.  Chronicon  Benedictoburanum. 

Chronicon  Burdegalense  S.  Co- 
lumbae. 

Ausg. :  '  ap.  Estiennot  inter  fragmenta 
historiae  Aquitanicae  IX.  p.  320.  —  'fragm. 
ann.  1187-1226  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII. 
p.  245. 

Chronicon  Burglense  {BUrgeln). 
1128— IIGO. 

Verfasser  soll  Conradus  de  S.  Blasio  sein. 
Av^g.:   ed.  R.  Heer  in  Anonymus  Murensis 
denudatus.     Friburgi    Brisg.    1755.    4».    p. 
365-384. 

Erl.-Schr.:  Mone,  Quellensammlung    p.  175.  176. 

Chronicon  Cameracense  et  Atreba- 
tense  =  Gesta  episcoporum  Ca- 
meracensium. 

Chronicon  Cantoennense. 

theilweise    ap.    Bouquet,    rec.    X. 


p.  169. 

Chronicon  Casaubonianum  =  Chro- 
nicon  paschale. 

Chronicon  Casauriense  sivellistorisi 
fundationis  abbatiae  s.  Clementis 
Casauriensis  seu  Piscariensis  in 
Aprutia  ulter.  ad  mare  Adriat.  in 
Italia.    806—1182.    Libri  3. 

Verfasst  von  Joh.  Berardus  (saec.  xni.) 
Handschr.:  vid.  Pertz'  Arch.  XI.  p.  485. 
Ausg. :  Der  erste  Theil  ohne  Namen  des 
Verf.  '  ap.  Dnchesne,  scr.  hist.  Franc.  III. 
p.  544-563.  —  *ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VI. 
p.  1291  (ed.  nov.  X.  p.  393.)  —  *vollstiindig 
mit  deviselhen  ap.  d'Achery,  spicileg.  V.  p. 
361  (ed.  nov.  H.  p.  929-977.)  —  *  ap.  Mu- 
ratori,  script.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  775-920, 
accedunt  Additamenta  p.  925-1018.  —  *Aus- 
ziige  ap.  Bouquet,  rec.  VU.  p.  261-265. 

Vgl.  Vita  b.  Oaidonis  abb.  Piacar. 


CHRONICON 


211 


Chronicon  Casinense  ab  anno  568 

usque  ad  867. 

Unerelenke  Sprache ;  liefert  einiges  Wichtiges. 

Ilundschr.:  Montecasino  No.  353.  mbr. 
saec.  X. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  'Historia  ignoti 
Casinensis  rerum  a Longobardis gestarum 
in  Cis-Tiberina  Italia  ab  a.  840-875  ed. 
Peregrini,  hist.  princ.  Lang.  I.  p.  97.  Schlecht. 

—  ^  wiederholt  ed.  Graevius ,  thes.  T.  IX. 
p.  1.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Historiola  Lango- 
bardorum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  1. 
p.  264-269,  fehlerhaft.  —  *  ap.  Pratilli,  hist. 
princ.  Langob.  I.  p.  179,  ebenso.  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  222-230,  voUstdndig. 

—  •Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  VII. 
p.  45. 

Erl.-Schr. :  Bethma.iin,  uber  d.  Sprachgebrauch 
des  ohron.  Casinense,  —  in  Pertz'  Arch.  I.X. 
p.  659;  vgl.  X.  p.  390. 

Vgl.  Leo  Marsicanus. 

Chronicon  Cavense  sive  Chronicon 
monasterii  s.  Trinitatis  Cavensis 
perPetrum  deSalerno  cancella- 
rium  et  Gilbertum  archivarium 
coUectum.    794—1085. 

(ielehrte  Compilation  des  Iferau.^igebers. 
Ausg.:    zuerst   ap.  Pratilli,   histor.   princ. 
Lang.  IV.  p.  386-451. 

Vgl.  Annales  Cavenses. 

Historia  consecrat.  monast.Cav. 

Chronicon  Ceccanense,  vid.  Chro- 
nicon  Fossae  Novae. 

Chronlcon  Centulense,  vid.  Ha- 
riulfus. 

Chronicon  Chemnicense,  vid.  Mon- 
sterbergius. 

Chronlcon  Chirense  =  Chronicon 
Schirense,  vid.  Conradus  philo- 
sophus. 

NB.  Als  Chron.  Chirense  oftmals  in  franzo- 
sischen  Catalogen  aufgefiihrt. 

Chronicon    Clarevallense.     1147— 

1192. 

Abgefasst  nach  1223. 
Ausg.:    '  ap.    Chifflet,    genus   illustre   S. 
Bemardi  assertum.  Divione  1660.  4».  p.  81- 
89.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  311-313. 

Chronicon  Clarimarisci  monasterii 
breve.    1098—1286. 

Ausg. :  '  ap.  Martene ,  thes.  anecd.  UI. 
p.  1386.  —  ^Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
XIII.  p.  455;  XVm.  p.  593. 

Chronicon  Claustro-Neoburgense  ab 

a.  aerae  Chr.  218  ad  1:548. 

Von  1114  an  selbslandige  Arbeit. 
Ausg.:    resectis    quae    ante    a.   Chr.   988 
referuntur    ap.   Pez,    scr.   rer.  Austr.  I.   p. 
433-490.  ^ 


Chronicon  Cluniacense,  Fragmen- 
tum  ab  a.  1109-1199. 

Ausg.:  ex  ms.  Nivernensis  s.  Steph.  mo- 
nasterii  ap.  Martene,  thesaur.  auecd.  III. 
p.  1387. 

Chronicon  Cluniacense,  scriptum 
a  Francisco  de  Rivo  iussu  Jacobi 
de  Ambasia  Cluniacensis  abbatis. 
Fragmentum  a.  1153 — 1157. 

Ausg.:  '  ap.  M.  Marrier,  bibl.  Cluniacensis 
p.  592  et  1650.  —  ^wiederholt  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  397.  398. 

Chronicon  Cluniacense  sive  Chrono- 
logia  abbatum  Cluniacensium. 

Ausg.:  ^  ap.  M.  Marrier,  bibliotheca  Clu- 
niacensis  p.  1621.  —  ="  Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rec.  XU.  p.  313-316;  XVIII.  p.  742. 

Chronicon  coenobii . . .,  vid.  Chro- 
nicon  monasterii  ....  odet-  unt.  dem 
jCoenobii^  voraufgeschickten  hetref- 
fenden  Ortsnamen,  z.  B.  Chronicon 
Uticensis  coenobii. 

Chronicon  Colmariense.  1218 — 
1303. 

Als  Berichte  eines  Zeitgenossen  von  grosser 
Wichtigkeit.  Enth.  detaillirte  Nachrichten  uber  Ru- 
dolfs  I  Familienv.,  de.ssen  Leben  vor  und  nacb 
der  Wahl  etc. ,  sowie  auch  die  Regierung  Adolfs 
V.  Nassau. 

Handschr. :  Stuttgart,  offeutl.  Biblioth. 
cod.  hist.  No.  145.  4**. 

Ausg. :  '  ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr. 
II.  p.  37-62.  —  *ap.  Bohmer,  fontes  H. 
p.  44-96.  —  *  in  Les  annales  et  la  chronique 
des  Dominicains  de  Colmar  publ.  par  Gerard 
et  Hblin.  Colmar  1854.  8«.  —  *  ed.  Jaff^ 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  240-270. 

Erl.-Schr. ;  B  6  hm  e r ,  fontes,  praef.  1.  c.  p.  XII-XIV. 
Vgl.  Annales  Colmarienses. 

Chronicon    comitum  Capuae   ann. 

815-1058. 

Ein  Casinesischer  Monch  Mauringus  soll  der 
Verfasser  sein  iind  es  dem  Abt  Manso  (t  986)  ge- 
widmet  haben.  Es  ist  jedenfalls  ein  spateres  Mach- 
werk  und  unecht.  Ob  Pratilli  dabei  der  Uetauschte 
oder  Tauschende  vvar,  ist  nicht  leicht  auszumachen. 

Ausg.:  '  ap.  Pellegrini,  histor.  princip. 
Laugobard.  edid.  Pratilli  III.  p.  146.  — 
'vnederholt  und  verbessert  ap.  Pertz,  mon. 
Germ.  scr.  III.  p.  207-210. 

Krl.-Schr.:  Kopke,  R. ,   chronicou  com.  Cap.  — 
in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  202. 

Vgl.  Catalogus  prlncip.  Cap. 
Johannes  abb.  Ca.sinens. 

Chronicon  comitum  Flandriae. 

Ausg.:  ap.  Desmet,  recueil  I. 

Chronicon  Complutense  sive  Alco- 
bacense  vel  monasterii  s.  Crucis 
Conimbricensis  ab  a.  319 — 1149. 

Ausg.:  '  ap.  Florez,  Espaua  sagr.  XXIII. 
append.  —  *  in  Portugaliae  monument.  I. 
p.  17.  18. 

14* 


212 


CHRONICON 


Chronicon  Conchensis  monasterii 
s.  Nomina  abbatura  Conchensium 
qui  fuerunt  post  destructionem  Sara- 
cenorum.    817— 1050^ 

Ausg. :  ap.  Martene ,  coU.  ampliss.  III. 
p.  138. 

Chronicon  Condomensis  abbatiae  et 
ab  a.  1317  episcopatus  in  Gallia, 
usque  ad  a.  1371. 

Ausg.:  ap.  d^Acherj',  spicileg.  XIII.  p. 
432  (ed.  nov.  II.  p.  580-602.) 

Chronicon  Conimbricense  ab  anno 
319—1364. 

In  lateinischer  und  portugiesischer  .Sprache  (re- 
fichrieben;  das  in  letzterer  Verfasste  betrifft  das 
14.  u    15.  Jahrh.  ' 

Bandschr. :  L  i  s  s  a  b  o  n  sec.  XII.  XIII. 
XIV.  XV. 

Ausg.:  '  in  5  Tkeile  getheilt  ap.  Florez, 
Espana  sagr.  XXIII.  append.  No.  7.  —  *m 
2  Thelle  getheiU,  u.  zwar  der  1.  latein.  ge- 
schrieben  in  Portugaliae  monura.  I.  p.  1-5. 

Chronicon  Constantinopolitanum  = 

Chronicon  paschale. 
Chronicon  Corbeiense.  768 — 1187. 

Unecht,  geffilscht  von  PauUini  oder  Fallie. 
Ausg.:    zuerst  vollstandig  ap.  Wedekind, 
Noten   zu   einigen  Geschicntschreibern   des 
Mittelalters.  I.  p.  374-399. 

Erl-Sekr.:    Hirsoh,   Siegfr.  und  6eo.  Waitz, 

krit.  Priifung  d.  Chronicon  Corb.  —  in  Jahr- 

biich.  d.  deutsch.  Reichs,  hrsg.  v.  L.  Ranke. 

3.  Bd.  1.  Abthl.  Berlin  1839.  8».  20  Sgr. 
Klippel,   Joh.  F.  Falcke  u.  d.  chronic.  Cor- 

beiense.  Brem.  1843.  8o.  i  Thlr.  7  Sgr.  6  Pf. 

{Auch  unt.  d.  TiUl:  Historische  Forschungen 

u.   Darstellungen.    1.  Bd.  Vgl.  Jaff(5's  Re- 

cens.    in  Schmidt's  Zeitschr.    f.  Geschichts- 

wissenschaft  IV.  p  272  flf.) 
Schaumann,  A.  Fr.  H.,  iib.  d.  chron.  Corb. 

bei  Wedekind.  GCttingen  1839.  8o  .  15  Sgr. 
Waitz,  G.,  iiber  Paullinis  Arbeiten  z.  Gesch. 

des  Klosters  Korvei  —  m  GSttinger  Gel.  An- 

zeigen.  Nachrichten  1853.  No.  7.  p.  91. 
Wigand,  P.,  die  corveyschen  Geschichtsquel- 

len.  Ein  Nachtr.  z.  kr.  Priif.  d.  chron.  Corb. 

gr.  40.  1841.  1  Thlr. 
zur  Kritik  des  chron.  Corb.  —  in    Wetz- 

larsche     Beitriige    fiir    Gesch.    und    Rechts- 

alterth.  Hrsg.  v.   P.  Wigaud.    Wetzlar  1842. 

II.  1.  p.  53. 

Chronicon  Corbeiense  anonymi 
ab  a.  822  usque  ad  Wicboldum. 

Nichts  als  eine  Abtreihe  mit  Angabe  der  reci- 
pirten  Moncbe. 

Ausg.:  mit  Noten  ap.  Meibom,  scr.  rer. 
Gerra.  I.  p.  755-757-762. 

Vgl.  Annales  Corbeienses. 

Chronicon  Cremonense  breve. 
1096—1232. 

Ausg,:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VII. 
p.  629-654. 

Chronicon  8.  Crucis  Edinburgensis 
=  Chronicon  Edinburg.  monast.  s. 
Crucis. 


Chronicon  Cuspinianum,  usque  ad 
a.  493. 

Fortsetzung  des  Prosper,  Verzeichniss  riini. 
Konige  und  Cousuln.  Verf.  unbekannt,  nach  d.  er- 
sten  Herausgeber  bezelchnet. 

Au^g. :  '  Bruchstucke  im  Coramentar  des 
Cuspinian  zu  Cassiodor's  chronicon.  —  *zu- 
summengestellt  von  A.  Panvinius  hei  seinem 
Werke  De  fastis  (Venet.  1558)  hinter  Pro- 
speri  chronic.  p.  53.  —  *  theilweise  hrsg.  ap. 
Eccard,  corp.  hist.  I.  p.  34;  —  '■in  AA.  SS. 
Jun.  VI,  2.  p.  186.  —  ^voUstandig  ap. 
Roncalli,  vet.  lat.  script.  chron.  II.  p.  104. 
p.  137.  —  •  ap.  Rosler,  chronica  med.  aevi 
p.  136. 

Nicht  verschieden  hiervon,  aber  weniger 
vollstUndig  sind  die  Fqsti  consulares: 

Ausg.:  '  ed.  H.  Norisius,  epistola  con- 
sularis,  in  qua  collegia  LXX  consulum  ab 
a.  chr.  epochae  XXIX.  imp.  Tiberii  Aug. 
XXIX.  usque  ad  a.  CCXXIX.,  imp.  Alex. 
Severi  VIII.  in  vulg.  fastis  perperam  de- 
scripta  corriguntuf  etc.  Bononiae  1683.  4".  ; 
«Florent.  1689.  4».;  » Lipsiae  1694.  4».  — 
*  in  Norisii  oper.  Veronae  1729.  II.  p.  854. 
—  *  ed.  Graevius ,  thesaur.  XI.  p.  335 ;  c/. 
p.  361. 

Erl.-iSchr.:  Bfihr,   die   christlichen   Dichter  und 
Geschichtschreiber  Roms  p.  106. 
Rijsler,  chronica  medii  aevi  p.  103-105. 

Chronicon  Daniae  breve  a.  1095— 
1194,  a  monacho  Ryensi  vel  saltem 
in  dioecesi  Sleswicensi  morante 
post  a.  1207  compositum. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  III. 
p.  627-631. 

Chronicon  Danicum  ab  a.  980  ad 

1286. 

Ausg. :  '  ap.  Ludewig ,  reliq.  mss.  IX.  p. 
212-217.  —  *wiederhoU  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Dan.  U.  p.  433. 

Chronicon  Danicum  ab  a.  1028  — 
1282  =  Chronicon  Sialandiae. 

Chronicon  Danicum  ab  a.  1074 
usque  ad  a.  1219. 

Interessantes,  In  annalistischer  Form  gescbrie- 
benes  Werkchen. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  III. 
p.  240-256. 

Erl.-Schr.:    Usinger,    die    diinischen    Annalen 
p.  34-36. 

Chronicon  Danicum  breve  ab  a. 
841—1006. 

Anszug  auB  Annales  Eiiromenses. 
Ausg.:   ap.  Langebek,    scr.  rer.  Dan.  II. 
p.  17.  Vgl.  Usinger  1.  c.  p.  55. 

Chronicon  Danicum  breve  ab  a. 
1246— 12^  HJ. 

Unbedeutend. 
Ausg.:    ap.  Langebek,   scr.  rer.  Dan.  V. 
p.  571.  Vgl.  Usiuger  1.  c.  p.  78. 


CHRONICON 


213 


Chronicon  Danorum  ab  anno  936 
usque  ad  a.  1317  auctore  ut  videtur 
Lundensi. 

Auszug  aus  den  Annales  Ryenses. 
Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  II. 
p.  169-176. 

Erl.-Schr.:    Usinger,    die    dSnischen  Annalen 
p.  82-84. 

Chronicon  Danorum  ab  a.  1130 
usque  ad  a.  1300. 

Ausg. :  '  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV. 
p.  225-230.  —  'unt.  d.  Tit.:  Anonymus 
rer.  Danicar.  scriptor  ap.  Ludewig, 
reliq.  mss.  IX.  p.  150.  VoUstdndiger  als  die 
and.  Ausg. 

Erl.-Schr.:  Usinger,  1.  c.  p.  80. 

Chronicon  Danorum  ab  a.  1214 — 
1252,  vid.  Albertus  Stadensis. 

Chronicon  Danorum  breve  ab   a. 

1246—1265. 

Anszug  aus  Annales  Esromenses. 
Ausg.:   ap.  Langebek,    scr.  rer.  Dan.  V. 
p.  570. 

Chronicon  Danorum  et  praecipue 
Sialandiae  =  Chronicon  Sialandiae. 

Chronicon  Datianum,  vtd.  Datius 
archiep.  Med. 

Chronicon  de  antiquitatibus,  nobili- 
tatibus,  dignitatibus ,  laudibus  et 
honoribus  civium  Placentiae  et  de 
eorum  gestis,  omnia  sub  compendio. 
1217—1400. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p,  585-610. 

Chronicon    de    archiepiscopis    et 

sacerdotibus  caeteris  ecclesiae  Up- 
saliensis  ad  a.  1448  incerto  auctore. 
Ausg.:  editum  c.  notis  a  Joh.  Scheflfero. 
Upsaliae  1673.  8». 

Chronicon  de  s.  Brigitta  =  Vita 
s.  Brigittae  Suecicae. 

Chronicon  de  ducibus  Bavariae. 
1311—1372. 

Wahres  und  Sagenhaftes  gemischt  und  strenge 
Prilfung  nothwendig. 

Ausg. :  '  ap.  Oefele,  script.  I.  p.  40-44.  — 
*wiederholt  ap.  Bohmer,  fontes  I.  p.  137-147. 

Chronicon  de  fundatione  ecclesia- 
rum  Saxoniae,  vid.  Libellus  de 
fundatione  quarund.  Sax.  eccl. 

Chronicon  defundatione  monasterii 
Schwarzacensis. 


Ausg.:  ap.  Ludewig,  script.  rer.  Germ. 
II.  p.  45. 

Chronicon  de  Guelfis,  vid.  Mona- 
chus  Weingartensis. 

Chronicon  de  Lanercost  in  comitatu 
Cumbriae,  1201—1346. 

Ausg. :  •  e  cod.  Cottoniano  primum  edid. 
Jos.  Stevenson.  1839.  2  vols.  4»,  Printed 
for  the  Bannatyne  Club.  —  '  presented  by 
Arch.  Campbell.  Glasgow,  Maitland  Cluh 
1841.  4». 

Chronicon  de  Normannorum  gestis 
in  Francia,  vid.  Chronicon  Nor- 
mannorum. 

Chronicon  de  rebus  in  Italia  gestis 
histor.  imper.  Suevor.  illustrandae 
aptiss.,  vid.  Chronicon  Placentinum. 

Chronicon  de  rebus  Normannorum 
auctoris  incerti  =  Chronicon  Nor- 
mannorum  sive  Chronicon  etc. 

Chronicon  decani  apud  S.  Theo- 
baldumMetis  (1229-1345)  =  Chro- 
niques  du  Doyen. 

Chronicon  Diessense   {Diessen  am 

Ammersee ,      Aiigustinerchorherren). 
850-1224. 

Enthalt  viel  aaf  die  alten  Herzoge  von  Meran 
Beziigliches. 

Ausg'.:  ed.  DueUius,  miscell.  11.  p.  124. 

Chronicon  Diessense  ab  a.  1151 — 

1432,  vid.  Notae  Diessenses. 

Chronicon  S.  Dionysii  in  Francia 
breve  ad  cyclos  paschales.  808 — 
1292. 

Kurze  und  biindige  Geschichte  Frankreichs. 
Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicil.  II.  p.  808 
('  ed.  nov.  11.  p.  495-498).  —  »ap.  F^libien, 
probationes  histor.  monast.  s.  Dionys.  p. 
203.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  297;  XI. 
p.  377;  XIL  p.  215;  XVIL  p.  422. 

Chronicon  Dithmari,  vid.  Thiet- 
marus. 

Chronicon  Dolensis  coenobii  in 
provincia  Bituricensi.  917 — 1345. 
Continuatum  a  recentiore  manu  ab 
a.  1459—1550. 

Ausg. :  *■  ap.  Labbe ,  bibl.  nov.  I.  p.  315 ; 
cum  auctario  de  miraculis  b.  Mariae  Do- 
lensis  p.  319-322.  —  *  in  dessen  abr^g^ 
royal  de  Talliance  chronologique  etc.  Paris 
1664.  4».  I.  p.  129.  —  »Bruchstucke  ap. 
Bouquet,  rec.  XL  p.  387;  XII.  p.  455; 
XVIII.  p.  245.  246. 


214 


CHRONICON 


Chronicon  dominicanorum  Colmar. 

==  AiiiKilcs  Colinarienses. 

Chronicon  Dresdense  =  Chronicon 
reruin  in  Mi.sni.a  etc. 

Chronicon  ducum  Beneventi. 

ilawlschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  5001. 
Aung.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  1. 
p.  279  287. 

Chronicon  ducum  Beneventi,  Sa- 
lerni,  ( 'apuae  ct  Neapolis.  518 — 943. 

(jescliriebeu  um  948. 

Handschr.:  Wien,  hist.  eccl.  No.  147. 
mbr.  sec.  XI.  —  Briissel,  mbr.  sec.  XI. 

Ausg. :  zuerst  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  III. 
p.  211-213. 

Chronicon  ducum  Brabantiae'  ab 
initio  ad  a.  1485  auctore  anonymo. 

Ausg. :  cura  A.  Matthaei.  Lugd.  Batav. 
1707.   4". 

Chronicon  ducum  Brunsvicensium 

et  Luneburgensium.    874 — 1288. 

Handschr. :  VVoIfenbiittel,  hrz.  Bibl. 
Extrav.  4«. 

Av^g. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chrouica  sere- 
niss.  ducum  Brunsvic.  autoris  anonymi 
sed  vetusti  ap.  Mader,  antiquit.  Bruusvic. 
p.  1.  —  "^  besser  ap.  Leibnit. ,  script.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  14. 

Chronicon  ducum  et  principum 
Salerni. 

Ausg.i  ed.  Pratilii  in  iwva  editione  Hi- 
storiae  principum  Langobardor.  Peregr;ni 
V.  p.   1. 

Chronicon  Dunstaplense  =  Chro- 
nicoii  sive  annales  etc. 

Chronicon  Ebersheimensis  mona- 
sterii  =  Chronicon  Novientensis 
monasterii. 

Chronicon  Eberspergense  anonymi 
Eberspergensis  antiquius.  90() — 
1045. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rcr.  Boic.  II. 
p.  1-11. 

Chronicon  Eberspergense  posterius. 
900—1045. 

Ausq.:  ap.  Oefcle,  script.  rer.  Boic.  H. 
p.  11-14. 

Chronicon  ecclesiae  Halberstaden- 
sis  =  Olironicon  Halberstadense. 

Chronicon  ecclesiae  ss.  Simonis  et 
Judae  Goslariensis  parvum  ab  a. 
912 — 1106,  cum  recensione  reli- 
quiarum. 


Ausg.:  '  ap.  Lcibuit.,  scr.  rer.  Brunsv.  H. 
p.  533.  —  *  ap.  Leuckfeld,  antiq.  Walckcn- 
riedenses  unter  Addenda  p.  196  mil  iler 
Ueherschrift:  Chron.  monasterii  S.  Si- 
monis  etc. 

Chronicon  ecclesiae  Trevirensis 
breve.    958—1132. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  access.  historic.  I. 
p.   57.  Vyl.  Gesta  Treverorum. 

Chronicon  Edinburgensis  monasterii 
s,  Crucis  in  Scotia  ab  ingressu 
Julii  Caesaris  in  Angliam  usque 
ad  a.  1163. 

Reicht  elgentlich  his  735,  ist  aber  fortgesctzt  'v. 
1064-1163.  Kine  Ueberarbeitiing  vonBeda'R  histor. 
eccles. 

Ausg. :  '  omissis  illis  quae  ante  596  ex 
Beda  solo  auctor  contraxerat  ap.  Wharton, 
Anglia  sacra  I.  p.  152-162.  —  *  iterum  in 
lucem  editura.  Edit.  by  Kob.  Pitcairn.  Edin- 
burgh,  printed  for  the  Bannatyne  Club 
1828.   4». 

Chronicon  Egmondanum  sivc  Hol- 
landiae  auctore  anonymo  monacho 
Egmondano  a.  647 — 1205. 

AbKeleitet  ausAnnales  Egmund.iii  i.  M.it- 
Ih.aeJ  hielt  irrthiiralich  P.  .Meerho  ut  fiir  ilen  Verf. 
I'"ortgesetzt  von  G  u  i  1  e  1  m  u  s  p  r  o  o  ii  r  ;i  I .  E  g  m  o  n  d. 

Eandschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  XVI. 
p.  443.  No.  3.  4. 

Ausg. :   '  ed.  Swertius ,  rer.  Belgicar.  scr. 

Francof.  1610.  fol.  —  *  ed.  Matthaeus,  anal. 

medii  aevi  unt.  d.  falschen   Titel  Wilhel- 

mus  procurator  II, 2. 'p. 425-496.  Ausg.  in 

4".  (IV.  8".)   —    *  mit  einem  Schatze  gelehr- 

ter  Anmerkungen  unt.  d.  Tit.:  Chronicon 

Hollandiae  anonymi  ap.  Kluit,  histor. 

critica    comitum   HoIIandiae    et   Zelandiae. 

Medioburgi  1777.  I,  1.  p.  1-215.  Gute  Ausg. 

Erl.-Schr.:   Kronyk    van  Egmond  .  .  .  uit  latyn 

bcschreevon  doer  broeder  Jan  vanljeyden  .  . . 

vertaald   door   Kornelis   van  Herk  .  .  .  ver- 

volgt  door   Gerard  Kemphcr  . .  .  uiigegeven 

en  vermeerdert . . .  door  Simon  Eikclenberg. 

Alkmaar  1732.  4». 

Wind,  bibliolhek  der  Nederlandsche  geschied- 

schrijvers  p.  32-31. 
Kli.  Das  Kloster  Epmond  ist  1573  in  den  Blir- 
gerkricgeii  vollstandig  zerslort.  —  Vgl.  Annales  Eg- 
mundani  u.  Johannes  de  l^oydis. 

Chronicon  Elnonense  breve.  Fra- 
gmeiitum  a.  742—855. 

Aus(/.:  cx  ms.  Blandiniensi  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Febr.  I.  p.  895. 

Chronicon  Elnonense  S.  Amandi 
breve.    542—1224. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  R^s.  St.  Germ. 
paq.  13.  No.  5.  Abschrift  sec.  XVH.  v.  Pertz, 
scr.  V.  10. 

Ausg:  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
1390-1400.  —  *ap.  Sniet,  corpus  II.  p.  1-26. 

—  ^unt.  d.   Tit.:    annales  Elnononses 
maiores  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  10-17. 

—  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,    rec.  X.   p. 


CHRONICON 


215 


280;  XI.  p.  344;   XIII.  p.  453-455;  XVIH. 

p.  592. 

Vijl.  Annales  S.  Amandi. 

Chronicon  Tornacense  br. 

Chronicon  Elwacense  sive  El- 
wangense.    1 — 1477. 

Eine  annalistische  Compilation  niehrerer  Ver- 
fa-sser  fiir  die  alteren  Zeiten  aiis  Annales  Elwan- 
scenses  u.  Neresheime  nse  s;  sehr  brauchbar 
fiir  schwabische  Geschichte. 

Hanclschr. :  vid.  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  X. 
p.  16. 

Ausg. :    '  ap.  Pez ,   thes.  anecd.  IV.  3.    p. 

759-802.  —  -  iciederholt  von  Abel  ap.  Pertz, 

mon.  scr.  X.  p.  34-51.  —  Ap.  Freher,  scr. 

rer.  Germ.   (ed.  1600)  p.  453-466  {ihid.  ed. 

Struve  p.  673-690)  ist  ein  uon  Matthaeu  s 

Marschalcus   von  Pappenheim  nicht 

fieissig  bearbeiteter  Auszug  (von  1095-1877). 

Erl.-Schr.:  Hormayr,    Archiv  fiir   Geographie. 

1821.  p.  516. 

Stalin,  wirtembergische  Gesch.  III.  p.  9:    - 

Vgl.  Annales  Elwangenses. 


Chronicon    Emilianense   = 

nicon  Albeldense. 


Chro- 


Anna- 


Chronicon  Engolismense 

les  Engolismenses. 

Chronicon  episcoporum vid. 

auch  Gesta  episcoporum  .... 

Chronicon  episcoporum  Cambra- 
censium  =  Gesta  episcoporum  Ca- 
meracensium. 

Chronicon  episcoporum  Hildes- 
heimensium  S22 — 1472. 

Wichtig  fiir  die  sachsische  Gesehichte  ,  glaub- 
wiirdig. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  vid.  Pertz, 
mon.  scr.  VII.  p.  845. 

Ausg,:  ^unterd.  Titdn:  ,chron.  episc. 
Hild.',  jExcerpta  ex  necrolog.  Hil- 
deshemensis  eccl.',  ,Indiculi  confra- 
ternitatum  et  episcoporum  Hildes- 
hem.  ecclesiae',  ,Nomina  archiepi- 
scoporum  et  episcopor.  qui  primum 
in  Hildeshemensi  eccles.  canonici 
fuerunt',  ,Excerptapaucula  exlibro 
donationum  eccles.  Hildeshemensi 
factarum'  und  ,Fragmentum  de  re- 
liquiis  quibusd.  ecclesiae  cathedr. 
Hildeshemensis'  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  I.  p.  742-772.  —  *v;iederhoU  ap. 
Pertz,  mon.  script.  VII.  p.  847-873. 

Chronicon  episcoporum  Hildens- 
heimensium  necnon  abbatum  mona- 
sterii  s.  Michaelis.    «14—1573. 

Als  Verfasser  gilt  Engelhusius. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  Extrav.  115. 
fol.  —  Extrav.  227.  4». 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  784. 


Chronicon  episcoporum  Lubecen- 
sium  usque  ad  a.  141)5. 

Verfasst  von  Albert  v.  Crummedyck,  der 
1165  Bischof  von  Liibek  wurde,  f  1489. 

Ausg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  IL 
p,  393-403.  —  Continuatio  anonymi  a. 
1459-1505,  ibid.  p.  403-410. 

Chronicon     episcoporum     Merse- 

burgensium  ab  a.  968 — 1514. 

Nicht  gar  reichhaltig.  Zuerst  1136  verfasst  und 
daun  bis  1320.  1311.  1131.  15U  fortgesetzt. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  162. 

Ausg. :  '  ap.  Ludewig ,  reliq.  mss.  IV.  p. 
329-460;  —  ^  Verbesserungen  und 
Supplemepte  hierzu  ap.  Mencken,  scr. 
III.  p.  159.  —  *  der  ursprungliche  Text 
iciederhergestellt  von  Wilmans  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  157-212. 

Chronicon  episcoporumMettensium 

=  Gesta  episcopor.  Mettensium. 
Chronicon    episcoporum    Minden- 

sium.   788—1599. 

Ausg. :  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Briinsv.  II. 
p.  157.  —  ^  ap.  Pistorius-Struve,  scr.  rer. 
Germ.  III.  p.  808-818;  sequuntur  30  eiusd. 
ecclesiae  ab  imperatorib.impetrata  privilegia 
p.  819-841. 

Chronicon  episcoporum  Osna- 
brugensium,  vid.  Erdtmann. 

Chronicon  episcoporum  Ratisbo- 
nensium  breve  ex  chronico  Con- 
radi  de-Monte  Puellarum  (geb. 
1309)  confectum.    704—1296. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
II.  p.  2243-2252. 

Chronicon  episcoporum  Ratisbo- 
nensium  anonymi  auctoris.  730 — 
1377. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
II.  p.  2253-2256. 

Chronicon  episcoporum  Slesvicen- 
sium,  vid.  Cypraeus. 

Chronicon  episcoporum  Spiren- 
sium.    486—1272. 

Geschrieben  um  12S0. 
Ausg.:    ap.    Mone,    Quellensammlung  I. 
p.  181-186,  mit  Zusdtzen  von  p.  186-190. 

Chronicon    episcoporum    Verden- 

sium.    785—1480. 

Leibnitz  vermuthet,  dass  dieses  Chrouicon  von 
einem  westfalischen  Monche  Georg  Hyrte  ver- 
fasst  sei. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  211;  vgl  introd.  p.  22. 

Erl.-Schr.:    Pfannkuche,    Ch.    G..    Altes  und 
Neues  I.  p.  88. 
Rettberg,    Dentschlands    Kirchengeschichte 
11.  p.  456.  460. 


216 


CHRONICON 


Chponicon     Epternacense     breve. 

738—1010. 

Ausg. :  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coll. 
IV.  p.  505. 

Chronicon  Epternacense  breve. 
892—1539. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  collect. 
ampl.  IV.  p.  509. 

Erl.-Schr.:  Fragmentum  Epternaccnse.  De  Da- 
Koberti  III  morte,  —  in  Bull.  de  Pacad.  de 
Bruxelles.  X.  2.  184.3.  p.  264. 

Chronicon  Erfordensis  civitatjs. 
(420 — 1412),  cuius  auctor  creditur 
Theod.  Engelhusius. 

Handschr.:  Dresden,  k.  Arch.  mbr.  sec. 
XV.  —  Hannover,  k.  Bibl. 

Ausg. :  e  m.s.  cod.  bibl.  s.  crucisHanoverae 
descr.  ab  Jo.  G.  Eccard  et  edit.  ap.  Mencken, 
scr.  rer.  Germ.  II.  p.  562-5fi6. 

Chronicon  Erfordiense  =  Annales 
Erphordenses. 

Chronicon  Erlci  regis  =  Annales 
Ryenses. 

Chronicon  Eugubinum,  vid.  Guer- 
nerius. 

Chronicon  ex  chronicis,  vid.  Flo- 
rentius  Wigorniensis. 

Chronicon  ex  veteri  martyrologio 
ecclesiae  sancti  Pauli  Narbonensis. 
890-1332. 

Ausg. :  ap.  Catel ,  m^moires  de  rhi.st.  de 
Languedoc,  in  append.  p.  193  (Paris  1633.  fol.) 

Chronicon  Farfense,  vid.  Gregorius 
Catinens.  monachus. 

Vgl.  Constructio  Farfensis. 
Historiae  Farfenses. 

Chronicon  Faventinum  ab  a.  1238 — 
14(X),  a  Bernardino  Azzurinio 
Faventino  (f  1620)  compilatum  ex 
veteribus  membranis.^ 

Aung. :  ap.  Mittarelli,  ad  script.  rer.  Ital. 
acccssiones  p.  320-331. 

Chronicon  Faventinum  ab  a.  1310 — 
1468.  ExcerptaBernardiniAzzu- 
rinii  ex  antiq.  membran.  libelio. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer.  Ital. 
acce.ssiones  p.  332.339. 

Chronicon  Fiscanensis  monasterii 
a  Chr.  nato  ad  a.  1220. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  nova  bibl.  I.  p.  325- 
328.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  363;  XIL  p.  777;  XVIU.  p.  350. 

Vgl.  Catalogus  abbatum  Fiscan. 
Vita   s.   Gullelmi  abb.   s.   Ben. 
Dlv. 


Chronicon  Flandrense  rhythmicum. 

1162-1278. 

Der  Verfasser  benutzte  Flandria  gcnerofia. 

Ausg. :    ed.  Kaussler   in  DenkmUIer   der 

altniederland.  Literatur.  Tiibingen  1840.  8». 

Chronicon  Floriacense.  61.5—1060. 

Ver.schiedon  von  Annales  Kloriacenses. 
Au^g. :  ap.  Baluze,  miscell.  II.  p.  303-307 
(ed.  Mansi  I.  p.  121.) 

Vgl.  Annales  S.  Coliimbae. 

Chronicon  Florianense  auctore  ano- 
nymo  ann.  1276 — 1310  =  Annales 
rlorianenses. 

Chronicon  Floridi  horti  auctore 
anonymo  canonico.    1276—1297. 

Ausg.:  ap.  Hugo,  sacr.  antiquitat.  monum. 
p.  566. 

Chronicon  Fontanellense  breve. 

Ausg.:  Bruchstiick  ex  cod.  monasterii 
Dunarum  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  771. 

Chronicon  Fontanellense  sive  S. 
WandregisiU  dioeces.  Rotoraagen- 
sis.    841  —  859.    Fragmentum. 

Geschrieben  um  872  und  uicht  mit  Oesta  ab  - 
batum  Fontanellensium  zu  verwechseln. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr, 
II,  p.  387-390.  —  =ap.  Bouquet,  rec.  VH. 
p.  40-44.  —  »  ap.  Pertz,  mon.  II.  p,  301-304. 

Erl.-Schr.:    Histoire  lilter.   de   la  France   IV. 
p.  517. 
Schiiz,  comment.  crificus  do  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  139. 

Chronicon  Fontanellensis  abbatiae 
=  Gesta  abbatum  Fontanellensium. 

Chronicon  Fossae  Novae  sive  Chro- 
nicon  Ceccanense  ab  anno  primo 
nostrae  .salutis  usque  ad  a.  1217. 

Der  Verf.  ist  ungewiss.  Erst  gegen  Ende  von 
einiger  Bedeutung. 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  I.  append, 
p.  450,  (in  der  neuen  Ausgabe  T.  X.  unter 
anecdota  Ughell.)  U7iter  d.  falschen  Autor- 
namen  Joh.  deCeccano. —  ^  besser  ohne 
Namen  d.  Verf.  ap.  Muratori,  script,  VII. 
p.  855-898.  —  *  ap.  Del  Re,  cronisti  o  scrittori 
sincr.  I.  p.  493-542  mit  gegeniiberstehender 
ital.  Uebers.;  Varianten,  Noten  u.  Commen- 
tar  ilnd.  p.  543-556,  —  *  Bruchstiicke  ,de 
gestis  Adriani  IV  papac'  ap.  Bouquet,  rec. 
XV.  p.  661-666;  ,de  gestis  Alexandri  UI 
pp,'  ibid.  p.  720-743. 

Krl.-Schr.  Lau,  Th.,  KntstebungsgeBCh.  d.  Magna 
Charta.    Ilamburg  1857.  p.  16  ff. 

Chronicon  Francorum  s.  praeclara 
Francorum  facinora  ab  a.  1202 — 
1311  incerti  auctoris  =  Praeclara 
Francorum  facinora. 


CHRONICON 


217 


Chronicon  Garstense.    958—1257. 

Eandschr. :  Wien,  k.  Staats-Arch.  149. 
Abschrift;  1181-1257. 

Ausg.:  Ausziige  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr. 
II.  p.  143. 

Chronicon  Gastinensis  coenobii  in 
dioec.  Turonensi  — 1226. 

Ausy.:  Bruchstuck  a.  1182-1226  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XVm.  p.  322.  323. 

Vgl.  Chronicon  Uticens. 

Chronicon  Gemeticense  breve. 

Ausg. :  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  775. 

Chronicon  genealogicum  (ducum 
Lotharingiae  et  Brabantiae  ex  pro- 
sapia  Caroli  M.)  Nivellense  usque 
ad  a.  1314. 

Ausg. :  '  ex  ms.  cod.  edid.  J.  J.  Chiffletius. 
1659.  4*.  —  ^  wiederhoU  c.  var.  lectt.  ap. 
Senckenberg,  select.  iur.  III.  p.  181. 

Chronicon  Gladbacense  auctore 
anonymo  a.  973.  974. 

Geschichte  der  Griindung  des  Klosters. 
Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  XII.  p. 
234  (ed.  2'ia-  H.  p.  655-658).  —  '  ap.  J. 
A.  Binterim  et  J.  H.  Mooren,  die  alte  und 
neue  Erzdiocese  Koln  III.  p.  41-53.  — 
'  hieraus  iclederholt  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  74-77.  —  *unt.  d.  Tit.:  Relatio  de 
fundat.  Gladb.  monast.  ap.  Bohmer, 
fontes  IIL  p.  349-357.  —  *  ap.  Fahne, 
Chronik  v.  Gladbach.  Koln*1855.  fol.  p.  1-6. 
Mit  jdmmerlicher  latein.  Vorrede. 

Erl.-Schr.:  Eckertz   in     Annalen  des  hist.  Ver- 
eins  f.  d.  Niederrhein  I.  p.  266-275. 
Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereins  f.  d. 
Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  103. 

Vgl.  Necrologium  Gladbacense. 

Chronicon  Gottwicense  seu  Anna- 
lesliberi  et  exempti  monast.  Gotwi- 
ceiBis  ord.  s.Ben.  inferiorisAustriae 
etc.  Tom.  I.  Typis  monast.  Tegern- 
seensis  1732.  fol.  mai. 

P^uhren  wir  der  Vollstandigkeit  wegen  an,  ob- 
wil  es  nicht  hierher  gehort.  Der  Herausgeber  Abt 
Btssel  oder  vielmehr  Pr.  Jos.  v.  Hahn  hat  da- 
rir  das  Diplomenwe.^^en  der  deutschen  Kaiser  auf 
grtndlicho  Weise  erortert,  und  eine  Uchtvollere 
Beabeitung  der  Geogr.aphio  Deutschlands  mit  Be- 
riicisichtigung  der  allmaligen  Territorialverande- 
run-en  angebahnt.  —  Auskunft  iiber  den  nicht  er- 
schinenen  2.  Theil  gibt  Fr.  Blumberger  in 
Perft'  Arch.  IV.  p.  233.  —  Vgl.  ausserdem  Fabri- 
ciui,-,  bibl.  med.  et  infiraae  latinitatis.  Lib.  VII. 
p.  20-233. 

(hronicon  Gozecensis  ,monasterii 
{Klister  Ooseck  hei  Naumburg)  seu 
Lib^lus  de  fundatione  monasterii 
Gozejensis.    1041—1235. 

Voriiglieh  gehaltreich. 
Ban\schr.:  Wolfenbiittel,  76.  30.  cod. 
Aug.  f6.  sec.  XVI;    c/.   auch  Pertz,  mon. 
scr.  X.  1,  141, 


Ausg. :    '  ap.  Mader   hinier  d.  Chronicon 

Montis  Sereni  p.  207 ;  fehlerhaft.  —  ^  wie- 
derholt  ap.  Hoifraann,  scr.  rer.  Lusatic.  II. 
p.  106.  —  *  ed,  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  140-157.  —  *  Ein  Fragment  ed.  zuerst 
R.  Reineccius  in  Widukindus.  Francof.  ad 
Moen.  1577.  p.  39, 

Erl.-Schr.:   Schamel,   histor.  Beschreibung   des 

alten    Benedictinerklosters    Gosegk.    Naum- 

burg  1782.  40. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsqnel- 

len  p.  .383. 

Chronicon  Gradense,  vid.  Johannes 
diaconus. 

Chronicon  Gradicense,  vid.  Mona- 
chus  Opatovicensis. 

Chronicon  Halberstadense  s.  Chro- 
nicon  ecclesiae  Halberstadensis  s. 
Annales  Halberstadenses  ab  a.  780 
— 1209,  incerti  auctoris  saec.  XIII. 

Handschr.:  Bibl.  d.  Domgymn.  in  Hal- 
berstadt,  mbr.  sec.  XIV.  fol. 

Ausg.:  ^  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  H. 
p.  110.  —  ^ed.  G.  Schatz.  Halberstad.  1839. 
gr.  4».   '/,  Thlr. 

Chronicon  Hannoveranum. 

Ausg. :  in  Spangenberg's  Neues  vaterl. 
Arch.  1828.  I.  p.  324. 

Erl.-Schr.:  Bronneberg,  zur  Wiirdigung  der 
Meiniingen  Ub.  d.  s.  g.  Chronic.  Hannove- 
ranum ," —  ap.  Spllcker  u.  Bronneberg,  va- 
terl.  Arch.  f.  Braunschw. -Hannov.  Gesch. 
Luneburg.  1833.  p.  284. 

Chronicon  Hennebergense,  vid.  Mo- 
nachus  Vesserensjs. 

Chronicon  heren  Ecken  von  Repgow 
=  Chronicon  Repegovii. 

Chronicon  Hiberniae  ab  a.  1162 — 
1370. 

The  style  is  rougH  and  barren,  but  the  chro- 
nicle  throws  great  light  on  Irish  history.  Hardy. 

Ausg.:  ap.  Camden,  Britannia.  Londini 
1590.  fol. 

Vgl.  Annales  Hibernici. 
Jacobus  Grace. 

Chronicon  HierosoJymitanum  breve. 
1097—1124. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscell.  ed.  Mansi  I. 
p.  432. 

Chronicon     Hierosolymitanum     de 

bello  sacro   edidit  Reineccius,  vid. 
Albertus  Aquensis. 
Chronicon  Hildesheimense,  vid. 

Annales  Hildesheiraenses. 
Chronicon  episc.  Hildesh. 

Chronicon  Hilleshemensis  raona- 
sterii  s.  Augustini. 

Ausg. :  Ausziige  aus  einer  Chronik  des 
Augustinerklosters  zu  Hillesheim  im  Kreise 
Daun,  —  in  Rhein.  Provinzbl.  H.  1832.  p.  7. 


218 


CHRONICON 


Chronicon  historicum  apud  Ger- 
manos,  vid.  Lambcrtus  Hersfeldensis. 

Chronicon  Hollandiae  anonymi  mo- 
nachi  Egmondani,  vid.  Chronicon 
Egmondanum. 

^,      .         iHolsatiae  )  ''^^^\  ^^' 

Chronicon     Holtzatiae    Presbyter 

y  '  Bremensis. 

Chronicon  S.  Huberti  Andaginensis 
—  Chronicon  Andaginensis  monast. 

Chronicon  Huiesburgensis  mona- 
sterii  in  dioecesi  Halberstadensi 
—1590. 

Ausg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  533-540. 

Chronicon  Hungarorum  et  regum 
Hungar.,  vid.  Johannes  de  Thwrocz, 

Chronicon  Hungarorum  mixtum  et 
Polonorum  scu  Kronika  Wegierska 
i  Polska. 

Gcschriebcn  um  1220  :  wichliB. 
Handschr.  :Warschau,  Bibl.  der  Grafen 
Zamoiski.  sec.  XIV.  mbr. 

Ausy. :  '  mit  einer  polnisclien  Uebersetzung 
ed.  H.  Kownacki.  Varsowiae  1823.  —  '  wie- 
derholt  ap.  Endlicher,  rer.  Hungar.  mon. 
Arp.  p.  60-82.     Nicht  accurat  gemacht. 

Erl.-Schr. :  Wiszniewski,M.,  historya  literatury 
polski^i  II.  p.  94  96. 

Chronicon  Huxariense,  vid.  Vissel- 
beccius. 
Chronicon  Jarratanae. 

Handschr.:  Palermo,  bibl.  Fitalia,  eu- 
sammen  mit  Gaufrid.  Malaterra.  XV.  sec. 

Ausg.:  ed.  Carusius,  bibl.  Sicul.  I.  p. 
249-254.  Zahllose  Fehler. 

Chronicon  ignotl  Barensis  siveLupi 
Proto.spatae  =  Anonymi  Barensis. 

Chronicon  imperatorum  et  pontifi- 
cum,  vid.  Chronicon  Repegovii. 

Chronicon  incerti  auctoris  a  nativi- 
tate  Domini  usque  ad  a.  1167. 

Geschrieben  innerh.-ilb  der  .lahre  1170-78. 
Ausg. :  '  ap.  Pet.  Stevart,  insignes  auctores 
gr.  et  lat.  Ingolstad.  1616.  4".  p.  717.  — 
*  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  ed.  Basnage  III. 
p.  219.  —  *im  Auszug  in  Pertz'  Arch.  I. 
p.  382. 

Chronicon  Insubrias  res  complectens 
ab  a.  Chr.  t;4-1218. 

Handschr.:  Tiirin,  Athenaeura  No.  1045. 

Au^g. :  ap.  Pasini,  codd.  mss.  bibliothecae 
reg.  Taurinensifi.  Taurini  1749.  fol.  II.  p. 
351-355.  —  Chronicon  alterum  ab  a. 
1170-1202  ibid.  p.  356.  366. 


Chronicon  Iriense,  ab  aerae  Hisp. 

a.  (iU  1-1020.  (a.  Chr.  563— 982.)^ 

Ausg. :  '  ap.  Ferrera ,  hist.  de  Espana 
XVI.  app.  p.  89.  —  'ap.  Florez,  E.spana 
sagrada  XX.  p.  598. 

Chronicon  Kemperlegiensis  abbat. 
s.  Crucis  in  trallia  Armorica  ab  a. 
843-1279. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  miscellan.  I.  p.  520- 
527  (*<7rtd.  ed.  Mansi  I.  p.  265.)  —  »Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  294 ;  XI.  p. 
371;  XII.  p.  561;  XVIII.  p.  333. 

Krl.-Schr.:    Samniartha n i,    Gallia    chri^itiana 
IV.  p.  .551. 

Chronlcon  Koenigsveldense  —1442. 
Von  dem  Ursprung  der  durchliichti- 
gen  Fursten  von  Oesterreich  vahet 
dis  an. 

Der  Verfasser,  ein  Franziskaner ,  unterschreibt 
sich  Clewi  Fryger  v.  Waltzhuot,  Lermey- 
ster  1412. 

Ausg.:  ap.  Gerbert,  de  translat.  Habs- 
burg.  princ.  cadaveribus.   1772.  p.  86-115. 

Chronicon  Laetiense  c.  1215. 

Ausg.:  Bruchstiickweise  bei  Jacques  de 
Guise  (c/.  Wilmans  in  Pertz'  Arch.  IX. 
p.  359.  flf.).  —  Neuere  Bearbeilung  bis  1578 
ap.  Reiffenberg,  monum.  de  Namur  VII. 
p.  393. 

Chronicon     Lambacense.     1126 — 

1278. 

Ausg.:  ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
463-488. 

Chronicon    Lamecense   ab    O.    C. 

ad  annum  1207. 

Unbedeutend. 
Ausg.:  '  ed.  J.  P.  Riberius,  disserta'oes 
chronolog.  e  criticas  IV.  1.  p.  173.  —  'tf^or- 
tunatus  a  D.  Bonaventura,  historia  chrmol. 
e  crit.  de  Alcoba(;a  p.  166.  —  *  in  lortu- 
galiae  monum.  I.  p.  19.  20. 

Chronicon  Langobardorum  seu  m> 
nachorum  de  monasterio  s.  Benedicti. 

Nur  .lahroszahlen  u.  Nachfolger  enthahend. 
Ausg. :   '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  U  1- 
p.  270.  271.  —   'ap.  Pertz,  mon.  scr.  m. 
p.  198.  199. 

Chronicon  Laurbanense  (Lonao) 
a.  904—1148. 

Ausg.:  in  Portugaliae  monum.  I.  p,20. 

Chronicon  Laureacensium  et  'ata- 
viensium  archiepiscoporum  e'  epi- 
scopor.  (268—1216)  auctore  iicerto. 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  1  p-  6. 

Chronioon  S.  Laurentii  Led.,  vtd. 
Rupertus. 


CHRONICON 


219 


Chronlcon  Laureshamense.  764 — 
1179.    Fragmentum. 

Ausg. :   ^  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  I. 
p.  56.  (*  ibid.  ed.  Struve  I.  p.  83.)  —  *  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  UI.  p.  490-503. 
—  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  V,  p.  381. 
Erl.- Schr.:  Xo^e^Mws,    Geo.,    brevis   relatio   de 
fuDdatione,  consecratione  .  . .  coenobii  I.auris- 
sensis,  —  ap.  Freher-Struve  1.  c.  I.  p.  163. 
Vgl.  Annales  Laurissenses. 
„  Nazariani. 

Chronicon  Lausanensis  chartularii. 

Aus  dem  13.  Jahrh. 
Ausg.:  hrsg.  von  Giuginsm  M^moires  et 
docum.  de  la  Suisse  Romande  VI. 

Chronicon  Lauterbergense  =  Chro- 
nicon  Montis  sereni. 

Chronicon  Lemovicense  breve  = 
Annales  Lemovicenses. 

Chronicon  Lemovicense  brevissi- 
mum  ab  a.  1235 — 1299. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  807. 

Chronicon  Leobiense,  vid.  Johannes 
Victoriensis. 

Chronicon  Leodiense  a.  4(X)— 1184 
=  Annales  Leodienses. 

ChroniconLeodiense  breve  ab  anno 
549—1192. 

Enthalt  nicht  viel,  verschieden  von  Annales 
Leodienses. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecdotor. 
III.  p.  1403-1409.  —  *  iciederholt  unter  d. 
Tit.:  Notae  sive  Annales  Aureae val- 
lenses  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  681- 
683.  —  ^Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  202;  XIII.  p.  603. 

Vgl.  Annales  S.  Jacobi  Leod. 

Historia  raonasterii  s.  Lauren- 
tii  Leod. 

Chronicon  Lippoldesbergense.  1051 
—1151. 

Eine  hiibsche  Erzahhincr  die.ses  Nonuenklosters. 
Ausg. :  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  254-269. 

Chronicon  Lipsicum  Thomanum  = 
Chronioon  Misnensis  terrae. 

Chronicon  Lipsiense  breve  ab  a. 
1301-1497. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  55-63. 

Chronicon  Livonicum,  vid.  Henricus 

Lettus. 

^,       .         \  Lobbiense/  , 
Chronicon   |  Lobiense  i  ^^^^^  = 

Annales  Laubienses. 

Chronicon  Lombardiae  et  marcae 
Trevisanae  =  Monachus  Patavinus. 


Chronicon  Ludovici  IV  imp.  au- 
ctore  anonymo  1260 — 1347. 

(iibt  diHch  seine  Lebendigkeit  ein  anziehendes 
Bild  der  Zeit. 

Ausg. :  '  ap.  Pez ,  scr.  rer.  Austr.  11.  p. 
415-426.  —  *  wiederholt  ap.  Bohmer,  fontes 
I.  p.  148-161. 

Erl.-Schr:  Bohmer,  reg.  Ludov.  Bavari  p.  X. 

Chronicon  Lunaelacense  {Kloster 
Mondsee  hei  Salzhurg.) 

Ausg. :  una  cum  mantissa  bipartita.  Mo- 
nachii  et  Pedep.  1748.  4». 

Erl.-Schr.:  Chronicon  Lunaelacense  iaxta  se- 
riem  abbatum  cet.  ab  archivario  Lunaelacensi 
ad  ann.  iubilaeum  millenarium,  sumptib.  Jox 
Oaesl)  Pedepontani.  Mantissa  chronici  Lu- 
naelac.  blpartita.  ,1748.  4o. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  390. 

Chronicon  Liineburgicum  sax.  ling. 
conscriptum  (768—1247)  =  Chro- 
nicon  Repegovii. 

ChroniconLiJneburgicum  vernacula 
Saxonum  dialecto  ab  initio  ducatus 
Luneburgici.    785  ad  a.  1421. 

Handschr.:  Kopenhagen,  k.  Bibl.  alt. 
Samml.  fol.  No.  667. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  172. 

Chronicon  Lusitanum  ab  a.  311 — 
1184. 

Ausg.:  '  in  Monarchia  Lusitana  III.  auct. 
Brandano,  append.  —  ^  ap.  Florez,  Espana 
sagrada  XIV.  p.  402. 

Chronicon  Luxoviense  breve.  Ab 
O.  C.  —1039. 

Wichtig  fiir  d.  raerowingische  Zeit. 

Handschr.:  Montpellier,  Univ. -Bibl. 
sec.  XL  mbr.  No.  151.  fol.89. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  script.  HI.  p. 
219-221. 

Chronlcon  Lyrensis  monast.  breve. 
Ab  anno  814-1249. 

Unbedeutend. 
Ausg. :  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
p.  1432-1434.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  366;  XIL  p.  776;  XVUI.  p.  352. 
Kach  einem  vollstandigem  Mpt. 

Chronicon  Maceriense  ab  Alardo  de 
Gennilaco  Signiacensi.    860 — 1020. 

Inhalt,  Stil  u.  Sprache  verrathen  ein  sehr  spates, 
untergeschobenes  Machwerk. 

Ausg.:  ed.  Nicolas  Le  Long  in  seiner 
Histoire  ecclesiastique  et  civile  du  diocfese 
de  Laon.  Laon  1783.  p.  593. 

Erl.-Sehr.:  Wattenbach,  iiber  d.  chron.  Mace- 
riense,  —  in  Pertz'  Archiv  XI.  p.  211. 

Chronicon  Magdeburgense  anonymi 
ab  a.  938—1375. 

Von  1350  an  Fortselzung  eines  gleichfalls  Unbe- 
kannten. 


220 


CHRONICON 


Handschr.:  Halle,  Univ.-Bibl.  No.  19. 
chart  fol.  —  Dresden. 

Ausg. :  '  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  269-371.  —  *  iiiit  einem  Dresdener  Alpt. 
verglichen  und  mit  Snpplementen  ap. 
Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III.  p.  360-374. 

Erl.-Schr.:  Wattenbaoh,  Dcutschlands  ()e- 
schichtsquellcii  p.  .SSO. 

Chronicon  Magdeburgense  brevc. 

Eine  kurze  Kaiserchronik  bis  auf  Wilhelm  von 
Holland,  die  dcmEpko  de  Repkau  zuReschrieben 
wurdc. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  349-360. 

Erl.-Schr.:    Geut ralblatt.    lilerarisches.    18.^.5. 
p.  4.50. 
Pfeiffer,  Fr.,  Untersuchungen  iib.  die  Repe- 
govische  Chronik.  Bresl.  18.54.  p.  17-21. 

Chronicon  Magentiacum  (Maissac) 
prioratus  s.  Launomari  apud  Ar- 
vernos.    874. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  254-259. 

Vgl.  Vita  s.  Launomari. 

Chronicon  Maiirosensis  sive  Mel- 
rosensis  monasterii  in  Scotia  ord. 
s.  Ben.  ab  a.  731—1270. 

Ausg.:  ^ap.  Fell,  collect.  script.  rer.  Augl. 
Oxon.  1684.  p.  135-244.  —  '  ed.  Stevenson. 
Edinburg,  Bannatyne  Club.  1835.  4».  Ex- 
cellent  edillnn. 

Uebers. :  english  by  J.  Stevenson  in  ,Church 
historians  of  England.'  Lond.  1853.  8". 
IV.  p.  1. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  raed.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  V.  p.  7. 
Liber   s.   Marie  de   Melros,  munimenta  vetu- 

stiora  monasterii  Cisterc.  de  Melros;  edit.  by 

Cosmo  Innes.  Edinburg  1867.  4  o .  Printed  for 

the  Bannatyne  Clui. 
Tlie   Melros   papers.    2  vol.    Abbotsford  club. 

1837.  40. 

Chronicon  Maileacense  seu  abbatiae 

s.  Maxentii  in  Pictavensi  dioecesi, 
seu  potius  excerpta  ex  ingenti 
opere  chronologico  ab  ortu  rerum 
ad  Ji.  1134,  quod  ex  cuiusdam  Julii 
Flori  historia  aliisque  hinc  inde 
collcctum  fuit. 

Hwndschr.:  s.  unt.  Julius  Florus. 

Ausg.:  Ein  Theil  (o.  841-1134)  '  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  II.  p.  190-221,  nicht  sehr  genau. 
—  *ap.  Bouquet,  rec.  VlL  p.  228;  IX.  p. 
8;  X.  p.  231-234;  XI.  p.  216-220;  XII.  p. 
400-408. 

Erl.-8chr.:   Schttz,  eomment.   criticus  de   scri- 
ptis  et  scriptoribus  historicis  p.  14<i. 
Vgl.  Narratio  de  mon.  Mall. 
Petrns  Malleacensis. 

Chronicon  Manniae  et  insularum  ab 

a.  10()G — 12H6,  adiecta  brevi  con- 
tinuatione  ad  a.  1316. 

Ausg.:  '  ap.  Camden,  Britannia.  Londini 
1610.  fol.  —    ^  voUst&ndiger  unt.  dem  Tit.: 


Antiqnitates  Celto-Normannicae,  containing 
the  ("hronicle  of  Man  and  the  Isles,  abrigea 
by  Camden,  with  a  translat.  and  extracts 
froin  various  authors  edit.  by  Jam.  John- 
stone.  Copenhag.  1786.  4o. 

Chronicon  Mantuanum  breve  ano- 
nymi  auctoris  ab  a.  I09o  ad  a.  1299. 

Ausg.:  per  cura  di  Carlo  d'Arco  in  Ar- 
chivio  stor.  Italiano.  Nuova  serie.  1855.  I. 
2.  p.  27-58. 

Chronicon  Marbacense  sive  Annales 
Marbacenses  {in  Alsatia)  sive  Anna- 
les  Argentinenses.  631 — 1262,  resp. 
1375. 

Wichtiif  fiir  d.  Geschichte  der  Hohenstaufen. 
Handschr.:  Jena,  Univ.-Bibl.  saec.  XIII. 
Autograph. 

Ausg. :  '  ed.  Urstisius ,  German.  histor. 
illustr.  vor  seiner  Ausgabe  des  Albertus  Ar- 
gentinensis  II.  p.  74-93  (Ausg.  von  1585  u. 
1670)  unt.  d.  Tit.:  fragmentum  histori- 
cum  auctoris  incerti  a.  1131-1272.  Die- 
ser  magere  Auszug  ist  ein  Werk  Alberfs 
von  Strasburg,  mit  dessen  Chronik  es 
auch  unmittelhar  ■oerbunden  ist.  —  '  unt.  d. 
Tit.:  Annales  Argentinenses  auszugs- 
weise  bis  1238  ed.  Bohmer,  fontes  II.  p.  96- 
107 ;  —  *  uberjliissig  gemacht  durch  den  ac- 
curaten  u.  vollstdndigem  Abdruck,  ndndich 
von  631-1100  auszugsweise,  dann  vollstdndig 
bis  1238  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  66-113. 
—  *zuerst  vollstdndig  unt.  d.  Tit.:  Annales 
Marbacenses  ed.  Wilmans  ap.  Pertz, 
mon.  script.  XVII.  p.  l^e-l^O',  nach  dem 
Autograph. 

Erl-Schr.:    Gothe   m  Pertz'   Archiv  II.    p.  301 
(cf.  Waitz  ibid.  VIII.  p.  698.) 
Wattenbach,  Deutscblands  Geschichtsquel- 

len  p.  419. 
Wilraans,  R.,  das  chronicon  Marbacense, 
sons-t  Annales  Argentinenses  genannt,  und 
sein  Verhaitniss  zu  d.  iibrigen  Geschlchts- 
quellen  des  Elsasses  —  in  Pertz'  Archiv  XI. 
p.  115  sq.;  c/.  ibid.  VI.  p.  426. 

Chronicon  Marienrodensis  mona- 
sterii,  vid.  Henricus  de  Bernten. 

Chronicon  S.  Martialis  Lemovi- 
censis  anonymum  ad  ann.  1315 
continuatum. 

Ausy. :  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  802-806 
vom  J.  1274  an. 

Chronicon  S.  Martialis  Lemovi- 
censis  anonymum  ad  ann.  1320 
continuatum. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  808-814. 

Chronicon  Martini  vid.  Martinus 
Polonus. 

Chronicon  S.  Martini  Coloniensis 
a.  751 --1036. 

Scheint  nur  ein  Brucbstiick  zu  tein. 


CHRONICCX 


221 


Ausg. :  '  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  II.  p.  214. 
215.  —  *tmt.  d.  Tit.:  Catalogus  abbatum 
S.  Martini  Colon.  mit  Varianten  u.  in  ver- 
anderter  Ordnung  ap.  Bohmer,  fontes  lU. 
p.  344-346. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschlands  Ge- 
schichtsquellen  p.  284. 

Chronicon  S.  Martini  Masciacensis 
breve.  732— 1013=AiinalesMascia- 
censes. 

Chronicon  S.  Martini  Turonensis  = 
Chronicon  Turonense. 

Chronicon  Martisburgicum. 

Handschr.:  Dresden,  k.  Archiv. 

Ausg. :  ap.  Ludewig,  ral.  mss.  IV.  p.  329. 
—  Emendationes  et  supplem.  ap.  Mencken, 
8cr.  rer.  Germ.  III.  p.  159. 

Chronicon  Martymiany  dictura, 
bohemice. 

Ausg. :  in  fine  nach  der  deutschen  Ueber- 
setzung:  Im  Jahre  der  goettlichen  Geburt 
MCCCCLXXXVm  endiget  sich  Martymiani 
oder  wie  manche  sagen,  die  roemische 
Kronik,  Freytags  vor  St.  Wenzel.  Und  das 
in  der  Altstadt  Prag.  fol.  (Hain  5003.) 

Chronicon  Masciacensis  monasterii 
in  Biturigibus  =  Annales  Mascia- 
censes. 

Chronicon  S.  Mathiae  Trevirensis 
a.  1015—1391. 

Ausg. :  Bruchstiick  ap.  Martene  et  Durand, 
ampl.  coll.  IV.  p.  305. 

Vgl.  Annales  S.  Maximini  Trev. 

Chronicon  Mauriniacensis  monast. 
=  Chronicon  Morigniacens.  mon. 

ChroniconS.Maxentii  =  Chronicon 
Malleacense. 

Chronicon  S.  Medardi  abbatiae 
Suessionensis.    497 — 1296. 

Handschr.:  Paris,  kgl.  Bibl.  sec.  XIV. 
4998.  8.  —  R^s.  St.  Germ.  paq.  13.  No. 
6.  9.  Abschr.  sec.  XVU. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  II.  p.  781. 
(*ed.  nov.  11.  p.  486-492).  —  Bruchstucke 
ap.  Bouquet  III.  p.  366.  367;  IX.  p.  56; 
X.  p,  291 ;  XI.  p.  367 ;  XII.  p.  278 ;  XVUI. 
p.  720-722. 

J5ri.-5cAr. ;  Vales  ius,  Hadr.,   Valeiiiana  p.  81  sq. 

Chronicon  Mediani  monasterii,  vid. 
Liber  de  s.  Hildulli  successoribus. 

Chronicon  Mellicensis  monasterii 
ab  a.  1 — 1564  auctore  anonymo  = 
Annales  Mellicenses. 

Chronicon  S.  Michaelis  in  pago 
Virdunensi  =  Chronicon  monasterii 
s.  Michaelis  Virdunensis. 


Chronicon    Mindense    incerti    au- 

ctoris.  780—1474. 

Nur  ein  schlechter  Auszug  aus  Lerbeke's 
chronicon  Mindense. 

Ausg. :  ap.  Meibom,  scr,  rer.  Germ.  I.  p. 
549-574  mit  Zusatzen. 

Erl.-Schr.:   Waitz    in   Naehrichten    von    d.  Got- 
ting.  Univers.  1S57.  p.  63. 
Vgl.  Lerbeke. 

Watten.5tedius. 

Chronicon  Misnense  ab  a.  1301 — 
1497. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  55-64. 

Chronicon  Misnensis  terrae  seu  S. 
Thomae  Lipsiensis  seu  Buchense  ab 
O.  C.  —1486. 

Handschr.:  Gottingen,  Un.-Bibl.  chart. 
anni  1506.  fol.  p.  360-379.  —  Jena,  Buder 
fol.  No.  67.  chart.  sec.  XV. 

Ausg.:  '  ed.  B.  G.  Struve  in  Acta  liter. 
fasc.  7.  zusammen  mit  Annales  Vetero-Cel- 
lenses.  Jenae  1720.  -8".  —  *  ap.  Mencken, 
scr.  U.  p.  313-376;  Memorabilia  quaedam 
in   hoc   chron.    restituta   ibid.    UI.   p.  165. 

—  *  ed.  Gersdorf  in  Leipz.  deutsch.  Gesell- 
schafts-Bericht.  1839.  p.  1. 

Chronicon  Modoetiense  — 134Q,  vid. 
Morigia. 

Chronicon  Moguntinense  Conradi 
episc.  seu  potius  Christiani  II  archiep. 
Mogunt. ,  vid.  Christianus  archiep. 
Mogunt. 

Chronicon  Moissiacense  a  saeculo 
IV  ad  a.  818  et  840. 

Wichtig,  aber  bis  zur  Pertzschen  Au.sg.  sehr 
verdorben.     Bis  auf  Kaiser  Honorius  ungedruckt. 

Handschr. :  vid.  Pertz ,  mon.  I.  p.  281 . 
Nachtrag  in  Pertz'  Archiv  XI.  p.  286. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Excerpta  chro- 
nici  veteris  ab  initio  regni  Fran- 
corum  usque  ad  a.  Chr.  819  ex  mbr. 
cod.  Moissiacensis  coenobii  ap.  Duchesne, 
,scr.  rer.  Franc.  lU.  p.  130-147.  —  ^  uiU. 
d.  Tit.:  Annales  veteres  Francorum 
ex  mpt.  olim  monasterii  Rivipullensis  ap. 
Marteue  et  Durand,  ampliss.  coilect.  V.  p. 
883  mit  den  Anfangsworten:  Incipit  ge- 
nealogia  ortus  vel  actus  sive  vita 
Caroli  gloriosi  at.que  piissimi  im- 
perat.  ab  a.  680-818.  Ist  Jast  ganz  das 
chronicon  Moissiacense,  interpolirt  mit  voll- 
stdndigen  Kapit.  axts  Einhard's  Vita  Karoli 
von  einevi  monachus  raonasterii  Anianensis. 

—  *  Beide  Werke  Chron.  Moissiac.  et 
Anianense  verband  mit  «nander  Bouquet, 
rec.  U.  p.   648-656;  V.  p.  67;  VL    p.  171. 

—  *  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  282-313.  Die 
Jahre  787-789.  804-813.  816  noch  einmal 
abgedruckt  und  verbessert  ibid.  II.  p.  257- 
259. 


222 


CHRONICON 


Erl.-ScJtr.:  Biihr,   Gegch.    d.   rCrn.   Literatur  im 
karoling.  Zeitalter.  Carlsr.  1840.  p.  IGG. 
Fabricius,   bibl.   med.   el    inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  Hi. 
Wattenbach,   Deutschlands  GcschichtKciuel- 
len  p.  118. 

Vffl.    Kr«Kmentum   chronici   ciuod   a 
<;.  Catcl. 

Chronicon  monachi  S.  Petri  Erfurt. 
=  Aunalcs  8.  Petri  Erphesfurd. 

Chronicon  Monasteriense  S.  Gre- 
gorii  {Miinster  im  Gregorienthal, 
Elsass)  =  Aniiales  Monasterienses. 

Chronicon  monasteril 

NB.  Was  hier  nicht  vorkommt,  s.  unter  dem  betref- 
fenden,  ,monasterii'  vorau/geschickten  Ortsnamen,  z.  B. 
Chronicon  Gozeceii.^is  monasterii. 

Chronlcon  monasterii  s.  Crucis,  vid. 
Chronieon  Edinburgens. 

Chronicon  monasterii  de  Abingdon. 

675-1189. 

Gewahrt  grosse  Einblicke  in  das  Kulturleben 
der  frithern  Benedictiner. 

Ausg.:    ed.    by   J.    Stevenson.   2  vol.   in 

Rer.  Britann.  med.  aevi  scriptor.    or  chro- 

nicles.  Tom.  II.  part.  1.  2. 1858.  Guie  Ausg. 

Rec:  V.  Sybel,  histor.  Zeitschrift.  1859. 

p.   558.  Vgl.   Chronicle    of    Ihe   monast.    of 

Abiugdon. 

Chronicon  monasterii  de  Alnewyke 

ex  quodam  libro  chronieorum  in 
libraria  collegii  Cantabrigiae  de 
dono  regis  Henrici  VI  fundatoris. 
Ausg.:  ed.  Dickson  in  Archaeologia  Ae- 
liana  or  miscellaneous  tracts  relating  to 
antiquitv  published  etc.  Newcastle  1844. 
III.  p.  33. 

Chronicon  monasterii  de  Bello. 

Ausg.:  nunc  primum  typis  mandatum. 
Londini,  print.  hy  the  Anglia  christiana 
sodety  1846.  gr.  8».  2  Thlr. 

Chronicon    monasterii    s.  Florentii 

Salrauriensis  breve,  ab  anno  799 — 
1235. 

Au^g. :  '  ap.  Martene  et  Durand ,  ampl. 
collect.  V.  p.  1139.  —  '  ap.  Bouquet,  rec. 
IX.  p.  55;  X.  p.  284;  XI.  p.  249;  XII.  p. 
489-491 ;  XVIII.  p.  328.  329. 

Vgl.  Uistor.  eversionis  raon.  8.  Flor. 
Historia  monast.  s.  Florentii. 

Chronicon  monasterii  s.  Galli  breve 
=  Annales  Ahunannici. 

Chronicon  monasterii  s.  Galli  breve 
et  auctum  seu  Gesta  Francorum 
excerpta  =  Annales  Alamannici. 

Chronicon  monasterii  S.  Gregorii 
=  Annales   Monaster.  S.  Gregorii. 

Chronicon  monasterii  in  Lothen 
dioecesisMindensis,  post  in  oppidum 
Lemgo  translati  (1265 — 1447)  au- 
ctore  anonymo. 


Ausg. :  ap.  Meibom,  script.  rer.  Germ.  11. 
p.  625-532. 

Chronicon  monasterii  Lucidae  vallis 

{Lichtenfhal  hei  Baden).  1245—  1 372. 
Atisg.:  ap.  Mone,  Qucllensammlung  I.  p. 
191-195;  vgl.  p.  529. 

Brl-Schr.:  Badcr.J.,  Gcich.  des  altltadischou 
Krauenklosters  Lichtenthal,  —  in  Schriften  d. 
Altei  ihumsvereins  f.  d.  Grossherzogth.  Uaden 
I.  p.  121. 
Jubelfeier,  die  sechshundcrtifihrige,  d.  Klo- 
stcrs  I.ichtenthal  hei  Baden.  Baden  Wh.  8». 
Vgl.  Necrologium  I^ucidae  vatlis. 

Chronicon   monasterii   s.  Michaelis 

de  Clusa.    99G  usque  ad  a.  1046. 

Ausg.:  in  Monunient.  histor.  patriae,  .scr. 
III.  p.  249-266. 

Vjl.  Vila   s.  Johannis  archiep.  IJav. 

Chronicon  monasterii  s.  Michaelis 
de  Monte  in  Periculo  maris.  .506 — 
1154. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  347- 
.349.  —  De  abbatibus  montis  S.  Michaeii.s 
965-1411,  ibid.  p.  350-322. 

Chronicon  monasterii  s.  Michaelis 
de  Monte  in  Periculo  maris,  quod 
iure  Armoricum  aut  Andegavense 
dixeris.    421 — 1056. 

Amg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  349. 
—  ^Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p. 
175.  247;  XL  p.  29;  XIL  p.  772. 

Chronicon  monasterii  s.  Michaelis 

in  Hildesheim. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  399. 

Chronicon  monasterii  s.  Michaelis 
in  Hildesheim.    993-1521. 

Aufg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  517-525. 

Chronicon  monasterii  s.Michaelis  in 

Liineburg  de  Saxoniae  principibus. 

ViTfasst  um  1L'.'50. 
Ausg.:  ap.  Wedekind,  Noten   zu  einigeu 
Geschichtschreibern  des  Mittelalters.    I.   p. 
401-422. 

Erl.-Sckr.:  (Jebhardi,  kurze  Gesch.  d.  Klosters 
St.  Michaelis  Jn  I.lineburg.  Celle  1858.  8«. 
l.'-.  S(?r. 

Vgl.  \arr:itio  de  fundat.  ct  rest.  etc. 

Chronicon  monasterii  s.  Michaelis 

Virdunensis    {Jieute   8t.  MihieL) ,  a. 
722—1034. 

Wichlig  f.  d.  Gesch  Karl  d.  Grossen  u.  Ludvv. 
(1.  Pr.  -  Kabriclus,  bibl.  mcd.  et  inf.  latinitat.  ed. 
Mansi  VI.  p.  105  Ugt  es  dem  Kobcrtus  de  Monte 
bei. 

Handichr.:  Paris,  librairie  de  Edw. 
Tross,  anno  1857.  Elnzige.  Ob  noch  im  Be- 
sitze  dieses  i/err?i?? 

Ausg.:  '  die  ersten  20  Capitel  ap.  Mabil- 
lon,  anal.  vet.  II.  p.  374  (ed.  2da.  p.  350). 
—  ^dann   ap.   Calmet,    hist.    de   Lorraine 


CHEONICON 


223 


viit  Anfugung  von  Cap.  28-36  I.  preuv.  p. 
555.  —  '  Diese  liess  Waitz  tviederabdrucken 
ap.  Pertz,  mon.  script.  IV.  p.  78-86.  — 
*  ex  antiquiss.  cod.  uunc  prim.  integrum 
ed.  L.  Tross.  Hammone  1857.  28  pag.  4". 
12  Sgr. 

Erl.-Schr.:    Recension  im  Anzeiger  flir  Kunde 

der  deutsch.  Vorzeit.  Nurnberg  1858.  No.  2. 

p.  69. 
Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 

I.  p.  531. 

Chronlcon  monasterii  Mortui  Maris. 
1113-1234. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1438.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
Xn  p.  781-784;  XVm.  p.  354-357. 

r^MiistoiiamonasteriiMortui  Jiaris. 

Chronicon  monasterii  Oberriedt  in 

Nigfa  silva.    1235—1523. 

Ausg. :  ap.  Mone,  Quellensammlung  I.  p. 
196-198. 

Chronicon  monasterli  s.  Pantaleonis 
=  Amiales  Colonienses  max. 

Chronlcon  monasterii  s.  Petri  Ani- 
ciensis. 

Ausg.:  '  ap.  Vaissette,probationeshistoriae 
Occitanicae  II.  p.  8.  —  *  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  Xll.  p.  346-349. 

Chronicon   monasterii   ss.   Simonis 

et  Judae  =  Chronicon  ecclesiae  ss. 
Sim6nis  et  Judae. 

Chronicon  monasterli  s.  Sophiae 
Bene  venti,  vid.  Annales  Beneventani. 

Chronicon  monasterii  s.  Taurini 
Ebroicensis  a  Chr.  n.  — 1216;  c. 
continuat.  ad  a.  1259. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
Xn.  p.  776;  XVm.  p.  353. 

Chronicon    monasterii    s.  Vincentii 

prope  Vulturnum  fluvium  in  pro- 
vincia  Capuana.    727 — 1071. 

Fast  nur  Klostergeschichte.  ,Chronologiae  impe- 
ritus'  auctor.  Ouper. 

Ausg.:  Excerpta  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  m.  p.  672-702.  —  '  ap.  Bou- 
quet,  rec.  VII.  p.  238-240. 

Erl.-Schr.:  Cuper  in  AA.  SS.  Boll.  Jul.  IV.  p.646. 
Schiiz,  comnient.   criticus  de  .scripti.-;  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  158. 

Vgl.  Johannes  monachus. 

Vita  s.  .'\mbro.sii  Autperti. 

Chronlcon  Montls  Sereni  s.  Lauter- 
bergensis  coenobii  dioecesis  Magde- 
burgensis  [des  Lauterherges  oder 
Petersberges  bei  HaUe)  ab  a.  1 124 — 
1225,  incerti  auctoris. 

Wird  einem  Geistlichcn  Konrad  zugeschrieben, 
anziehend  iind  lehrreich;  bietet  manche  Nachrich- 
ten  Uber  die  meissnischen  PUrsten  und  Lande. 


Handschr.:  Gottingen,  Un.-Bibi.  chart. 
anni  1506.  fol.  (zusammen  mit  Lambert). 
fol.  256-356;  vgl.  Pertz'  Arch.  VH,  458.— 
Halle  a.    1492.   —  Dresden  .saec.   XVI. 

Ausg. :  '  una  cuin  alior.  monast.  chronicis 
vetust.  etc.  ad.  J.  J.  Mader.  Helmst.  1664. 
4". ;  —  ^  ap.  Hofmann,  scr.  rer.  Lusat.  FV. 
p.  1-106 ;  —  *  ex  edit.  Maderiana  coUatum 
c.  al.  cod.  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ. 
n.  p.  165-312;  c.  supplemento  (v.  1182- 
1220)  ibid.  II.  p.  310.  —  *ex  cod.  Fre^ieriano 
recens.  F.  A.  Eckstein.  Pars  1-3  {Schul- 
programme).  Haiae  1844.  ff.  4". ;  vereinigt 
Halae  1856.  4».  (VI  u.  211  pag.)    2  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Berichtigung  der  Genealogie  der 
ersten  ostlichen  Markgrafen  im  chron.  Mon- 
tis  Sereni,  —  in  N.  schles.  Arch.  I.  1804. 
p.  206. 

Kijhler,  G. ,  das  Kloster  des  h.  Petrus  auf 
dem  Lauterberge  bei  Halle  und  die  altesten 
Grabstatten  des  erlauchten  sachsischen  Fiir- 
stenhauses.  Dresden  1857.  4».  ilit  11  Kup/em. 
2  Thlr. 

Opel,  J.  O.,  das  chronicon  Montis  Sereni  kri- 
tisch  erliiutert  Halle  1S59.  so.  25  Sgr.  {Vgl. 
Sybel,  histor.    Zeitschr.   1S60.  1.  H.  p.  214.) 

Wichmanh.  C.  R. ,  Chronik  des  Petcrsber- 
ges  bei  Halle  a.  d.  S.  Halle  1857.  8o.  15  Sgr. 
Quellenmassige  und  fleisaige  Arbeit. 

Vgl.  Annales  Vetero-Cellenses. 

Chronioon  Morigniacensis  (Mauri- 

niacensis)  monasterii  ord.  s.  Bened. 
in  dioecesi  Senonensi  [al.  Carno- 
tensi)  auctoribus  Theulfo  et  aliis 
eiusdem  coenobii  monachis.  Libri  3. 

Das  erste  Buch  ist  verloren. 
Ausg.:  die  Jahre  1108-1147  '  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.   scr.  IV.    p.  359-389.    —    *  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  68-88. 

Erl.-Schr.:   de   la  Curne   de  St.  Palaye,   me- 

moire  sur  la  chronique   de  Morigny   et  sur 

les  auteurs  qui  Tont  compose  —  in  Mem.  de 

Tacad.  des  inscript.  X.  p.  541-552. 

Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  VII.  2.  p.  51. 

Chronicon  Mosomensis  monasterii 
ord.  Bened.  in  dioec.  Remensi  ad 
cyclos  paschales  a.  971  —  1033. 

Ausg.:  'ap.  Dachery,  spicileg.  VH.  p.  623 
(*ed.  nov.  II.  p.  561-573)  cum  appendice 
ad  a.  1212.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  318;  XVIII.  p.  696-698. 

Vgl.  Vita  s.  Arnulii  mart. 

Chronlcon  Mugensis  coenobii. 

Ausg. :  '  ap.  Maurice,  probationes  hi.storiae 
minoris  Britanniae  I.  p.  250.  —  *  Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  563. 

Chronlcon  Mutinense,  vid. 

Bonifacius  de  Morauo. 
Johanncs  de  Bazano. 

Chronicon  Namnetense  restitutum 
auxilio  fragmentorum  eiusdem  a 
Petro  le  Baud  laudatorum,  quae  in 
ChronicoBrlocensi  reperta  sunt, 
et  veteris  collectionis  manuscriptae, 


224 


CHRONICON 


quae  in  ecclesia  Namnetensi  serva- 
tur.    841—984. 

Atisg. :  '  ap.  Lobineau ,  probationes  hist. 
Britannicae,  Paris.  1707.  fol.  —  *  ap.  Bou- 
quet,  rec.  VII.  p.  217;  VIII.  p.  275. 

Chronlcon  Narbonensis  ecclesiae  s. 
Pauli  ab  a.  809  usque  ad  a.  1498. 

Ausg. :  '  ap.  Catel,  histoire  des  comtes  de 
Toulouse  p.  105.  —  '  Bruchstiick  ap.  Bou- 
quet,  ree.  XIX.  p.  237. 

Chronicon  Nemausense  breve. 

Ausg. :  '  ap.  Vais.sette,  historia  Occitanica 
U.  p.  10-13.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  Xn.  p.  367. 

Chronicon  Nemausense  a.  768 — 
1108. 

9  Zeilen  umfaf.send. 

Handachr.:  ap.  Pertz,  mon.  script.  III. 
p.  213. 

Ausg.:  '  ap.  Menard,  histoire  de  la  ville 
de  Nismes.  —  *  ap.  Menard,  histoire  geneal. 
de  Languedoc  II.  p.  10.  —  *  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  UI.  p.  219. 

Chronicon  S.  Nicasii  Remensis. 
Epitome  ab  a.  350  ad  a.  1248. 

Ausg.:  ap.  Marlot,  hi.st.  de  1'  «iglise  de 
Reims  p.  613. 

Chronicon  Nivellense,  vid.  Chroni- 
con  genealogicum. 

Chronicon  Noribergense  breve. 
1116-1399. 

Ausg. :  ap.  Oefele ,  script.  rer.  Boic.  II. 
p.  330. 

Chronicon  Noribergense  et  vicino- 
rum  locorum  anonymi.  1361 — 1476. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  322. 

Chronicon  Norimbergense,  vid. 
Schedel. 

Chronicon  Normanniae  continens 
multa  ad  Francos  et  Anglos  perti- 
nentia  ab  a.  1139 — 1259. 

Bis  z.  Jahre  116S  nur  ein  Auiizug  aus  Rober- 
tu8  de  Monte  (appendix  ad  .Sipbertuni  Gembl.) 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  hist.  Norm.  scr. 
p.  977-1014.  —  -  Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  788. 

Chronicon  Normanniae  ducum  breve 
ab  a.  1087-1239. 

Ausg.:  Bruch.stiick  ex  ms.  cod.  S.  Victoris 
Paris.  No.  419  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p. 
786-788. 

Chronicon  Normannicum  breve  ab 
a.   1041—1085. 

Von  der  Niederlussung  der  NormSuncr  iu  Ca- 
labricn  bis  z.  Tode  Uob.  Uui.scard'8.  Gescbrieben 
zwischen  1111  u.  11S}7,  u.  (frosstentheiU  au«  Jjupus 
Protospata  getloMen. 


Ausg.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  V. 
p.  278  (V.  VI.  eln  Carton.) 

Chronicon  Normannicum  sive  Bri- 
taunicum  breve  =  Chronicon  Aqui- 
tanicum. 

Chronicon  Normannorum  sive  Chro- 
nicon  de  gestis  Normannorum  in 
Francia  ab  a.  820—911. 

Wertlos;  ausAnnalcs  Bertin.  und  Veda.st. 
entnommen. 

Hanilschr. :  feblen. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  scr.  hist.  Franc. 
IL  p.  524-530.  —  ^von  840-920  ah  Chro- 
nicpn  de  reb.  Normann.  ap.  Duchesn^, 
script.  hist.  Norm.  p.  32.  —  '  wiederholt  ap. 
Bouquet,  rec.  VL  p.  204;  VU.  p.  152-154; 
VIII.  p.  94-97.  —  ^wiederholt  ap.  Pertz, 
mon.  L  p.  532-536. 

Chronicon  Novaliciense  seu  Novali- 
ciensis  monasterii  [Novalese)  ord. 
s.  Ben.  ad  radices  montis  Cimisii 
in  kSegusina  Italiae  valle  {^ro-pe 
Taurinum).  928  — 1048.  Auctore 
anonymo.    Libri  5. 

Geschrieben  zwischen  1025-1030.  Eine  Haupt- 
quelle  f.  Sitten-  u.  Kirchengesch.  u.  reicher  Sagen- 
schatz.  Das  1.  und  4.  Buch  fast  ganz  verloren  ge- 
gaugen. 

Hundschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  VU.  p.  76. 

Ausg. :  '  mit  Auslassung  der  ersten  2  Bchr. 
ap.  Duchcsne,  scr.  rer.  Frauc.  II.  p.  223; 
III.  p.  635-643.  —  ^mit  Auslassung  d.  ersten 
Buches,  aher  vollstdndiger  und  richtiger  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  699-764  w. 
Antiq.  Ital.  med.  aev.  lU.  diss.  XLIV.  p. 
963.  —  *  den  cod.  autograph.  ed.  C.  Com- 
betti.  Taurini  1848.  gr.  8«.  —  *  und  in  Mo- 
numenta  historiae  patriae,  scr.  lU.  p.  41- 
128.  —  *  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  monum. 
Germ.  scr.  VII.  p.  79-133.  —  •  ex  recens. 
Bethmanni  in  Mon.  Germ.  recudi  fecit  Pertz 
in  us.  scholar.  Hannov.  1846.  8».  (12'/,  Sgr.) 
—  '  Grosse  u.  viele  Excerpte  '  ap.  Rochex, 
la  gloire  de  l'abbaye  de  la  Novalese. 
Chamberi  1670.  4".  —  '  ebenso  ap.  M.  Ant. 
Carretto,  vita  di  San  Eldrado.  Torino  1693. 
4".  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  144. 

Uebers. :  deutsch :  Bruchstiicke  v.  O.  Abel 
hint.  seiner  Uebers.  des  Paulus  Diaconus. 
p.  187-192. 

Chronicon  Novientensis  seu  Ebers- 
heimensis  monasterii  {Ebersheim 
oder  Ebersmiinster  hei  otrasburg). 
630—1235. 

Voller  Fabeln  u.  wissentlicber  I..Ugen,  ohne 
groHisen  Werth. 

Handschr.:  Strasburg,  oflfentl.  Bibl. 
kl.  fol.  a.  1320. 

Ausg.:  ^  cds  Historia  Novientensis 
monast.  ap.  Martcne,  thes.  anecd.  UI.  p. 
1125-1160.  —  'beaser  ap.  Graudidier,  hist. 


CHRONICON 


225 


d'Alsace.  Pi^ces  justificat.  II.  p.  9-36.  Hochst 
selten.  —  *von  951-1235  ap.  Bohmer,  fontes 

m.  p.  10-31. 

Erl.-Schr.:  Augustinianus,  A.  C,  defensio  Ar- 
nolphi    Bavariae    ducis.    Monachii  1735.  40. 
p.  153. 
Rettberg,   Deutschlands   Kirchengeschichte 
II.  p.  81. 

Chronicon  Nurembergense,  vid. 
Schedel. 

Chronicon  Olivense  a  fundatione 
monasterii  a.   1170  ad  a.  1350. 

Wichtigste  Quellenschrift  fiir  d.  Kenntniss  der 
ostporamernschen  Lande  im  13.  u.  14.  Jahrh. 

Handschr.:  Konigsberg,  geh.  Archiv, 
No.  613 b.  —  Berlin,  Joachimsth.  Gymn. 
—  Rom,  bibl.  Chigi. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Die  altere  Chronik 
von  Oliva  und  die  Schrifttafeln  von  Oliva 
ed.  Theod.  Hirsch  in  Script.  rer.  Prussicar.  I. 
p.  669-726;  727-731. 

Erl.-Schr.:  Hirsch,  Th.,  ub.  d.  Chronicon  Oli- 
vense  u.  sein  Verhaltniss  zu  den  iibrigen 
olivaisch.  Geschichtsdenkmalern,  als  Anhang 
zu  dessen  Schrift  ,das  Kloster  Oliva'  u.  s.  w., 
merst  im  Programra  des  Danziger  Gymna- 
siums  von  18.50,  dann  in  Neue  preuss.  Pro- 
vinz.-Blatter.  X. 

Hirsch,  Th.,  Einleitung  in  Scriptores  1.  o. 
p.  648-668. 

Toppen,  M.,  Gesch.  der  preussischen  Histo- 
riographie  p.  18-26. 

Chronicon  originls  et  fundat.  mona- 
sterii  Scheirn,  vid.  Conradus  philo- 
sophus. 

Chronlcon  Osterhoviense  {Kloster 
zwischen  Strauhing  und  Passau)  ab 
a.  43-1433. 

Im  Wesentlichen  Fortsetzung  desHermannus 
Altahensis.  Von  1300  an  selbsstSndige  Erzahlung. 

Handschr.:  Wien,  hist.  prof,  95.  mbr. 
fol.  XIII.  XIV.  saec. 

Ausg.:  ^ab  a.  1197-1365  ap.  Rauch,  scr. 
rer.  Austr.  I.  p.  491-544.  —  ^  die  Jahre 
1286-1313  wiederholt  ap.  Bohmer,  fontes  H. 
p.  554-569.  —  ^nach  d.  Wiener  Handschr. 
ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  538-558  unt.  dem  Tit.:  Annales  Oster- 
hovenses,  wo  auch  der  erstere  bisher  unge- 
druckt  gebliebene  Theil  sich  findet. 

Chronicon  Ottoburanum  antiquissi- 
mum.    764—1229. 

Verfasst  unt.  Abt  Konrad  I  (tl229),  handelt 
hauptsachlich  v.  d.  reichem  Giitererwerb  d.  Stiftes. 

Handschr. :  M ii  n c  h  e  n  ,  Reichsarchiv, 
mbr.  4*. 

Ausg. :  ^  blos  die  Urkunden  daraus  und 
einzelne  Abschnitte  ap.  M.  Feyerabend, 
Jahrbiicher  des  ehemal.  Reichsstifts  Otten- 
beuren.  (Ottenb.  1813-16.  4  Bde.  8».)  in  d. 
Anmerkungen.  —  =*  ed.  v.  Raiser  als  Bei- 
gabe  zum  Jahresbericht  d.  histor.  Kreisver- 
eins  im  Reg.-Bezirke  v.  Schwaben  u.  Neu- 
burg  fur  d.  Jahr  1838.  Augsburg  1839.  p. 
64-86,  nicht  voUstandig,  schlecht.  —    ^unt. 


dem  Tit.:  Aeltestes  Chronicon  und 
Schenkungsbuch  des  Klosters  Ottenbeuren, 
hrsg.  u.  erlaut.  v.  A.  Steichele  —  in  seinem 
Archiv  f.  d.  Gesch.  d.  Bisthums  Augsburg. 
1859.  II.  p.  6-67  o.  d.  Original. 

Vgl.  Annales  Ottenburani. 

Chronicon  Ovetense.   409—850. 

Ausg. :  ap.  J.  de  Ferrera,  hist.  de  Espana, 
XVI.  app.  p.  59. 

Chronicon  Parmense  ab  a.  1038 — 
1336,  auctore  anonymo  synchrono. 

Ausg. :  ^  ab  a.  1038  - 1309  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  IX.  p.  756-880.  —  ^vollstan- 
dig  in  Monument.  histor.  ad  prov.  Parm. 
(cnronica  Parmens.)  IH.  p.  1-321;  fragmenta 
a.  1336.  37  ibid.  p.  322. 

Chronicon  paschale  {friiher  auch 
Chronicon  Alexandrinum,  Antioche- 
num,  Casaubonianum,  Constantino- 
politanum,  Fasti  Siculi  qenannt)  ab 
0.  C.  -1042. 

Ein  historisch-chronologisches  Gemengsel  in  3 
Abschnitten  von  3Verfassern:  abO.C.-354,  354-629 
(d.  Jahre  601-629  fehlen),  629-1042. 

Ausg.:  '■unter  dem  Tit.:  'Ethto fj,ri  ano 
'Adccfi  Tov  nqoiTonXdaTov  ai^d-gainov  twg  x 
iTovg  Ttjg  ^aGiXfiag  'HgaxXiiov  rov  ivGi^i- 
aTatov  xal  fHTu  vnuTiiav  hovg  t^'  xal  irj 
iTovg  Tijg  ^uailiiag  'HgaxXiiov  viov  K(oy- 
aTavnvov  tov  viov  ainov  ivdixTiojyog  y  in 
Scaligers  Ausgabe  des  Eusebius  p.  277 
und  in  Georgii  Alexandrini  Chronicon 
Alexandrinum  vulgo  Fasti  Siculi  dictum, 
gr.  et  lat.  c.  notis  ed.  M.  Rader.  Monachii 
1615,  4«.—  'unt.  d.  Tit.:  Haaxdhoy  seu 
Chronicon  paschale  a  mundo  condito 
ad  Heraclii  imp.  ann.  vicesimum.  Opus 
hactenus  Fastorum  Siculorum  nomine  lau- 
datum,  deinde  Chronicaetemporumepitomes, 
ac  denique  Chronici  Alex.  lemmate  vulgatum, 
nunc  tandem  auctius  et  emendatius  prodit 
c.  nova  vers.  lat.  et  not.  chronol.  et  histor. 
cura  ac  studio  C.  du  Fresne  D.  du  Cange. 
Paris.  1688.  fol.  p.  1.  {Zugleich  No.  21  der 
Byzantinae  histor.  scriptores.)  —  ^  wieder- 
holt  Venet.  1729.  fol.  —  'Chronicon 
paschale  ad  exemplar  Vatic.  recensuit 
L.  Dindorfius.  Bonnae  1832.  2  vol.  8». 
ey.Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.j  —  *  die 
latein.  Uebers.  Raders  wiederholt  in  Bibl. 
Patr.  max.  Lugdun.  XII.  p.  867.  —  *  als 
Chronicon  paschale  a  mundo  cond.  ad 
Heraclii  imp.  ann.  XX.  Opus  hactenus  fa- 
storum  Sicidorum  nomine  laudatum,  deinde 
chronicae  temporum  epitomes,  ac  denique 
chronici  Alexandrini  lemmate  vulgatum  etc. 
AcceduntGeorgiiPisidae  opera  quae  reperiri 
potuerunt  omnia.  Accurante  J.  P.  Mio-ne. 
Parisiis  1860.  gr.  8».  4  Thlr.  {Nach  Din- 
dorfs  Ausg.  Bildet  zugl.  den  92.Band  des 
Cursus  patrologiae  complet.)  —  '  Fragmen- 
tum  gr.  et  lat.  ap.  Mai,  coUect.  nova  auct. 
vet.  I.  2.  p.  222. 

15 


226 


CHRONICON 


Erl.-Sehr.:   BShr,   die   christl.  Dichter  und  Ge- 

8cbicht8cbreiber  Roms  p.  111. 
Bunsen,    Aegyptens  Stelle    in    der    Weltge- 

schi<:hte  I.  p.  S7(i. 
Kosler,  chronica  mcdii  aevi  p.  108-110. 
Schliz,    coniment.  critjcus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  126. 
V  o  s  8  i  u  s ,  de  historlcis  Graecorum,  ed.  Wester  - 

mann  p.  332. 

Chronicon  Patavinum  anonymi. 
1164-1399. 

Auag. :  ap.  Muratori,  antiquit.  Italiae  med. 
aevi  IV.  p.  1115. 

Chronicon  Pegaviensis  monasterii 
=  Annales  Pegavienses. 

Chronicon  Pegaviensis  monasterii 
quod  est  monachi  Pegaviensis  a  R. 
Reineccio  editi  quam  eius  continua- 
toris  ab  illo  praetermissi  epitome 
(1040-1212)  =  Libellus  de  funda- 
tione  monast.  Bigaugiensis. 

Chronicon  Petavianum  ab  a.  688 — 
1115. 

Ausg. :  ex  ms.  Petavii  ap.  Duchesne,  .scr. 
hist.  Franc.  III.  p.  349-354. 

Chronicon  Petershusanum  {Kloster 
imBreisgau).  Libri  VI.  976—1249. 

Eine  vorziigliche  Quelle  fiir  d.  Ort.'<-  und  Ge- 
schlechterkunde,  Sitten-  und  Kunstgeschichte  Ale- 
manniens,  iiberhaupt  f.  d.  Zeit  von  K.  Heinrich  IV 
bis  auf  die  ersten  Hohenstaufen. 

Handschr.:  Heidelberg,  Un.-Bibl.  4". 
Original. 

Ausg.:  '  ap.  U.ssermann,  prodromus  Germ. 
sacr.  I.  p.  261-393.  Ungenau.  —  'ap.  Mone, 
Quellensamml.  der  badischen  Landesgesch. 
I.  p.  114-174  nach  d.  Original. 

Erl.-Schr.:  Mone  1.  c.  p.  112. 

St&lin,  wirtembergische  Geschichte  II.  p.  IG. 

Chronicon  S.  Petri  Catalaunensis. 
1009—1223. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5009. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  29G. 
—  *wiederhoU  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  321; 
XI.  p.  344;  XII.  p.  276;  XVIIL  p.  700. 

Chronicon  S.  Petri  Vivi  Senonensis, 
vid,  Clarius. 

Chronicon  S.  Petri  vulgo  Sanpetri- 
num  Erfurtense  ab  a.  Chr.  31  sive 
potius  ab  a.  1036 — 1355. 

Bedeutende  Stiicke  aus  Annales  Erphor- 
denses  sind  hiorin  iibergegangcn. 

Ausg. :  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  201-344. 

Erl.-Schr.:  Griinhagen,  Erganzungen  z.  chron. 
Sampetrinum  fUr  d.  Zeitraum  von  1270-1330, 
—  in  Zeitschr.  des  Vereins  fiir  thUringische 
Gescb.  u.  Alterthumskunde.  Jena  185S.  III. 
2.  u.  3.  Heft.  p.  85. 
Wattenbach,  Deutschlaods  Geschichtsquel- 
len  p.  388. 

Vgl.  Annales  S.  Petri  Erphesf. 

Lambertns    Hersfeld.    Ausgabe 
No.  7.  8.  11. 


Chronicon  Petroburgense  auctore 
monacho  anonymo.    1122  —  1295. 

Av^g.:  nunc  primum  curante  Thoma 
Stapleton.  Londini,  sumpt.  societatis  Cam- 
den  1849.  kl.  4».  No.  47. 

Vgl.  Johannes  abbas  burgi  s.  Petri. 

Chronicon  picturatum,  vide  Botho. 
Chronicon    Pinnense    {im  jetzigen 
Abruzzo,  citth  di  Penna). 

EnthSlt  Beitrfige  zur  Lebensgesch.  Papsts  .Ste- 
phan  IX. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Breve  chronicon 
seu  potius  epistola  encyclica  in  tabulario 
eccle.siae  Pennensis,  ex  bibl.  D.  Cyri  Mi- 
nervini  Neapoli  rait  Anmerkungen  hrsg.  v. 
Dr.  Miinter  in  Pertz'  Archiv  IV.  p.  128. 
Vgl.  IV.  p.  213. 

Erl.-Hchr.:  Pertz,  Vermuthungen  Ub.  einige  ver 
dorbene  Stellen  des  chron.  Pinnense,  —  in 
seinem  .Arch.  IV.  p.  182;  Verbesserungen  v. 
Pertz,  ibid.  V.  p.  531. 

ChroniconPisanumanonymi.  962 — 
1342. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscellan.  ed.  Mansi, 
in  append.  I.  p.  449. 

Chronicon  Pisanum  breve  ab  a. 
1004  usque  ad  a.   1188. 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  X.  p.  117. 

Chronicon  Pisanum  breve  incerti 
auctoris  ab  a.  1101  usque  ad  1268. 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  X.  p. 
121-126. 

Chronicon  Pisanum,  seu  fragmen- 
tum  auctoris  incerti  ab  a.  688 — 1136. 

Handschr.:  Paris,  Arsenal  Hist.  No.  80. 
mbr.  s.  Xn.  fol.  14.  Pertz'  Arch.  XI.  321. 

Ausg. :  *  ap.  Ughelli,  Ital.  sacra  X.  p.  97. 
—  '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI.  p.  107- 
110.  —  *  ap.  Baluze,  miscell.  ed.  Mansi  in 
append.  I.  p.  430. 

Chronicon    Placentinae    urbis     ac 

nonnuUarum  nobilium  tum  in  ea,tum 
per  Italiam  familiarum  descriptio,  ab 
origine  urbis  usque  ad  a.  1320. 

Ausg. :  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  561-584. 

Chronicon  Placentinum  ab  a.  1012 
usque  ad  1235. 

Nach  B.  PallastrclH  ist  Johannes  Coda- 
gnellus,  notarius  Placentiae  (blUhte  um  1203)  der 
Verfasscr ;  voll  gueltischer  Gesinnung  u.  v.  grosser 
Wichtigkeit  fUr  d.  12.  u.  13.  Jahrh. 

Sandschr.:  Paris,  k.  Bibl.,  anc.  fonds, 
mbr.  sec.  XIU.  fol.  4931. 

Ausq. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chronicon  Placen- 
tinum  et  Chronicon  de  rebus  in  Italia  gestis 
histor.  stirpis  imperatoriae  Suevorum  illu- 
.strandae  aptissima  ed.  J.  L.  A.  Huillard- 
Breholles.  Paris  (Franck)  1856.  4».  4  Thlr. 
8  Sgr.  —  *  ed.  Pallastrelli  in  Monum.  hisL 


CHRONTCON 


227 


ad  prov.  Parm.  III.   (auch  mit  d.  Separat- 
titel:  Chronica  tria  Placentina)  p.  1-108. 
Erl..-8ckr.:  Bethmann  in    Pertz'  Archiv  X.   p. 
339.  340. 
Pallastrelli  1.   c.  p.  III-XTI. 
Pert»,   iib.   die   altesten  Placentiner   Chroni- 
ken.  Abhandlungen  der  Berliner  Akademie. 
1853.  40  . 
Wattenbach,  Deutschlands   Geschichtsquel- 
len  p.  372. 

Chronicon  Placentinum  ab  a.  1154 — 

1284  auctore  anonymo. 

Der  Verfas.ser  war  von  Gesinnung  Ghibelline. 
Handschr.:    London,    brit.    Mus.   Harl. 
No.  3678.  mbr.  fol.  sec.  XIU. 

Ausg. :  ^  zusammen  mit  d.  vorhergehenden 
unt.  d.  Tit.:  Chronicon  de  rebus  in  Italia 
gestis  historiae  imperat.  Suevor.  illustrandae 
aptissima  ed.  J.  L.  A.  Huillard-Br^hoUes. 
Paris  1856.  4».  —  ^  ed.  Pallastrelli  in  Mon. 
histor.  ad  prov.  Parm.  IH.  {auch  mit  dem 
Separattitel:  Chronica  tria  Placentina)  p. 
109-346;  variae  quae  accedunt  notitiae  a. 
1285-1302  ibid.  p.  347-349. 

Erl-Schr.:  Pallastrelli  1.  c.  p.  Xin-XXIX. 
Vgl.  .'^ntonius  de  Ripalta. 
Chronica  episc.  Plac. 
Chronica  rectorum. 
Chronicon  de  antiquitatibns. 
„  Placentinae  urbis. 

Johannes  de  Mussis. 

Chronlcon  Posoniense  a.  997—1203. 

Nicht  unwichtig.  in  den  Jahreszahlen  fehlerhaft. 
Av^g.:    ex    cod.    Poson.    S.    Martini    ap. 
Endlicher,    rer.  Hungaric.  mon.   Arpad.  p. 
55-59. 

Chronicon  postremorum  comitum 
Capuae,  vid.  Johannes  abbas  Casi- 
nensis. 

Chronicon  principum  Brunsvicen- 
sium  (768—1279)  rhythmicum  anti- 
quum  sermone  vernaculo  antiquo, 
tum  Saxonica,  tum  (ex  editione 
Gobleri)alia  dialecto  script.tempore 
Henrici  Mirabilis  et  Alberti  II  eius 
fratris,  vid.  Reimchronik  der  Her- 
zoge  von  Braunschweig. 

Chronicon  principumMisnensium  = 
Chronicon  rerum  in  Misnia  etc. 

Chronicon  Prumiensis  monasterii 
iuxta  Treverim  breve. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  IV.  p.  517. 

Chronicon  Pseudo-Maxlmi  =  Maxi- 

mus  Caesaraugustanus. 

Chronicon  Quedlinburgense  seu 
Annales  Quedlinburgenses  ab  O.  C. 
ad  a.  1025. 

Dnbedeutend  f.  d.  friihe  Zeit,  f.  die  der  slichs. 
Kaiser  eiue  der  zuverlassigsten  Quellen.  Bis  z.  J. 
1000  sind  d.  Ann.  Hildesheim.  benutzt.   Leben- 


dig,  mit  wahrem  Interesse  f.   d.  kaiserl.  Familie 
geschrieben. 

Handschr.:  Dresden,  vid.  Pertz,  mon. 
scr.  m.  p.  20. 

Ausg. :  ^  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  H. 
p.  272.  —  *  collatum  c.  chronograph.  Sax. 
ap.  Mencken,  scr.  HI,  p.  170;  nachldssig, 
ausserdem  fehlt  vieles.  —  *  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  in.  p.  22-69 ;  72-90.  —  *  Bruchstiick  in 
Script.  rer.  Prussic.  I.  p.  237. 

Erl.-Sehr.:  Giesebrecht,  W.,  Gesch.  d.  dentsch. 
Kaiserzeit.  Bd.  I.  p.  746.    II.  p.  517. 
Lappenberg,  J.  M.,   chronic.    Quedlinb.  — 

in  Pertz'  Arch.  VI.  p.  635-647. 
Lappenberg,  J.  M.,  Verhaltniss  d.  chrono- 
graphus    Saxo    zur   Quedlinburger  Chronik, 
ibid.  VI.  p.  647-653. 
Waitz   »71  Pertz'  Archiv  VI.  p.  686-688. 
Vgl.  Annales  Hersfeldenses. 

Chronicon  Ramsiense  {Ramsey  in 
Anglia)  auct.  Oswaldo  episcopo  (?) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  735,  glbt  lange  Auszuge. 

Erl.-Schr.:  Wright,  biographia  Britann.  lit.  I. 
p.  462. 

Chronicon  Rastedense  anonymi 
Bremensis.    1059—1463. 

Hauptquelle  der  alt.  Gesch.  der  Vorfahren  d. 
Konige  von  Danemark  u.  der  Grossherz.  v.  Olden- 
burg;  viele  Nachrichten  iib.  d.  Stedinger. 

Ausg.:  ^zuerst  ap.  Meibom,  script.  rer. 
Germ.  H.  p.  89-119.  Ein  aus  Schip- 
howers  Qhronik  interpolirter  Abdruch  u. 
sehr  fehlerhaft.  —  *  wiederhoU  ap.  Lange- 
bek,  scr.  hist.  Dan.  HI.  p.  166-209. 

Erl.-Schr.:  v.  Halem,  Gesch.  Oldenburgs.  Thl.  1. 
Einleit. 
Lappenberg,  J.  M. ,  historia  de  fundatione 
monasterii  Kasteden.sis  u.  Chronicon  Raste- 
dense,  —  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  750. 
Ricklefs,  Nachrichten  von  d.  chron.  Rasted. 
im  Oidenburgisch.  Landesarchiv, — tn  Pertz' 
Archiv  m.  p.  300. 

Chronicon  Reglense  auctoribus 
Sagacio  (f  cca  1353)  et  Petro 
de  Gazata  vicario  generali  epi- 
scopi  Regiensis  (f  1414).  1272— 
1353,  resp.  1388. 

Zu  Anfang  und  Ende  nicht  vollstandig. 
'Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVin. 
p.  5-98. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  142. 

Chronicon  Reginonis,  vid.  Regino. 
Chronicon    regum    Francorum    a 

Carolo  Magno  ad  a.  1180  breve. 
^       Ausg. :  ex  ms.  usaticorum  Barcinonensium 
reg.  bibl.  Paris.  No.  4671.  A.  ap.  Bouquet, 
rec.  Vin.  p.  231;  XH.  p.  216. 

Vgl.  Chronica  regum  Francorum. 
Historia  regum  Francorum. 

Chronicon  regum  Italiae  =  Cata- 
logus  regum  Italiae. 

Chronicon  regum  Manniae   et   in- 
sularum  ab  anno  1066 — 1266,  adiecta 
brevi  continuatione  ad  a.  1316. 
15* 


228 


CHRONICON 


Hierdurch  ist  dci-  Artikel  p.  220  ,Chronicon 
Manniae'  zu  vervolUtiindigcD. 

Ausg.:  '  Londini  1587.  8».  —  *  vnederhoU 
Francofurti  1590.  8».  —  » ap.  Camden, 
Britannia.  Londini  1610.  fol.  —  *ap.  Lange- 
bek,  scr.  rer.  Danic.  IIL  p.  212-244.  — 
*  vollstandiger  unter  dem  Tit.:  Antiquitates 
Celto-Normannicae,  contaiuing  the  Chronicle 
of  Man  and  the  Isles,  abriged  by  Camden, 
with  a  translat.  and  extracts  from  various 
authors  edit.  by  Jam.  Johnstone.  Copenhag. 
1786.  4«. 

Chronicon  regum  Visigothorum 
auctore  anonymo. 

Der  Verfasser  soll  nach  einigen  eiu  gewisser 
Vulsa,  nach  andern  ein  gewisser  Julianus  Lu- 
cas,  717  Diac.  z.  Toledo,  gewesen  sein. 

Ausg.:  ap.  Florez,  Espana  sagrada  II. 
p.  177. 

Chronicon     Reicherspergense     {m 

Oberosterreich) ,    vid.   Magnus   pre- 
sbyter  Reichersperg. 

Chronlcon  Remense  breve  a  Chr. 
nato  —1190. 

Ausg.:  ^  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  358- 
361.  —  'Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  271;  XI.  p.  291;  XIL  p.  274-276;  eine 
Fortsetzung  von  1197-1227  XVm.  p.  699. 700. 

Chronicon  Rhemense  breve  alterum 
ab  a.  830—999. 

Ausg. :  ^  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  362. 
—  *  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  39. 

Chronicon  Repegovii  seu  Cronica 
Romanorum,  Chronicon  Liineburgi- 
cum  Saxonica  lingua  conscriptum', 
Chronicon  herenEckenvonRepgow, 
Historia  Romanens.,  Sassenkroneke, 
Sachsenchronik,  sachsische  Welt- 
chronik,  Chronicon  imperatorum  et 
pontificum  etc,  — 1314  resp.  1348. 

Die  Frage  iiber  d.  Verf.  dieser  unvollendeten 
Chronik  ist  noch  nicht  abgeschlossen.  Interessantes 
und  wcitverbrcitetes  Werk  des  Mittelalters,  dessen 
Abfassungszeit  gcgen  Ende  der  20ziger  Jabre  des 
13.  Jahrh.  fallt.  Erstc  prosaische  Chronik  in  deut- 
scher  Sprache.  Auf  ihr  beruht  die  braunschweig. 
Reimchronik  u.  Closcner'^  Chronik.  — Eyke 
von  Kepkow  lebtc  in  der  1.  HSlfte  des  13.  Jahrh. 

Handschr.:  Hamburg,  Kopenhagen, 
Wolfenbiittel  u.  s.  w.,  siehe  iib.  dAeselben 
Pertz'  Arch.  III.  p.  239;  VI.  13.  231.  373; 
VII.  650,  vor  allen  Massmann,  Kaiserchronik 
III.  p.  75  sq. 

Ausg.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Das  Zeitbuch 
des  Eike  von  Repgow,  in  urspriing- 
licher  niederdeutscher  Sprache  u.  in  -friiher 
lateinischer  Uebersetzung  hrsg.  vou  H.  F. 
Massmann.  (42.  Publication  des  literarisch. 
Vereins  in  Stuttgart).  Stuttgart  1857.  gr.  8». 
X.  u.  753  Seit.  Lobenswerthe  Ausgabe.  Die 
von  M.  gegebene  IfUeinitche  Uebersetz.  war 


friiher  bekannt  unt.  d.  Tit.:  Historia  im- 

peratorum  a  Carolo  M.  ad  Fridericum  II 

imp.,  speciatim  ad  a  1235  auctore  anonymo 

Saxone  (ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 

p.  63-128.)  —  *ein  Theil  unter  dem   Titel: 

Chronicon  Liineburgicum    Sax.  ling. 

conscript.  atque  ad  Wilheimum  rcg.  Germ. 

extensum  (768-1247)  ap.  Eccard,  corp.  hist. 

niedii    aevi  I.  p.  1315-1412.    Ist  eine  Inter- 

polation,    besonders  aus  der  sonst  sehr  ver- 

schiedenartigen    Kaiserchronik;     sie    wurde 

lateinisch   bearbeitet  von   Conrad  v.  Hal- 

berstadt,  der  sie  bis  1353  fortsezte.  (Vgl. 

Dahlmann,  Gesch.  Danemarks  I.  p.  385. 

not.  1.)  —  *  der  letzte  Theil,  von  Lothar  d. 

Sachsen    bis    auf  Albrecht    ap.   Massraann, 

Kaiserchronik  IL  p.  685-721.  —  *die  Rep- 

gauische    Chronik,     das    Buch    der 

Konige.   Hrsg.  von  G.  Schone.    Elberfeld 

1859   {aus   d.  1858  r-  Programm    der   elber- 

felder    Realschule.)     4».     1'/,    Thlr.     {Vgl. 

V.  Sybel,  histor.  Zeitschr.  1860.  1.  p.  215.) 

Erl.-Schr.:  Anzeiger  fiir  Kunde  der  deutschen 

Vorzeit.  1858.  No.  1.  p.  35. 

Cohn,  L.  A. ,   de  rebus  int.  Henricum   VI  et 

Henricum  Leonem  actis.  Vratislav.  1856.8«. 

p.25. 

DUmge  et  Mone,  Repgowii  chronicon  —  in 

Pertz'  Archiv  III.  p.  239. 

Ficker,   de    Henrici  VI  imp.    conatu  electi- 

ciam  regum  in  imperio  Romano-Germanico 

successionem  in  hereditariam  mutandi.  1849. 

p.  26  sq. 

Lappenberg,    von   d.    Chronik    des   Grafen 

Gerhard   v.   Holstein    u.   der    Repgowschen, 

sowie  der  sogenannten  LUneburger  Chronik, 

—  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  373 ;  vgl.  VII.  p.  650. 

Massmann,  Nachweisung  lib.  d.  Anfang  der 

Chronecken  der  Sassen,  —  ap.  Spangenberg, 

neucs  vaterland.  Archiv.   1825.   1.   p.  233,  — 

iViMiinchenergelehrteAnzeigen.  1842.  Sp.  1022. 

Pfeiffer,  F.  \V.,  de  chronico  Ecconi  de  Rep- 

gow  addicto  maiore.  Berolini  1853.  8. 
Pfeiffer,  F.  W.jUnter.suchungenUber  dierepe- 

govische  Chronik.  Breslau  1854.  S» . 
Wattenbach,  Deutschlands  Gescliichtsquel- 

len  p.  421. 
Wedekind,    Noten    zu    einigen   Geschicht- 
schreibcrn  des  Mittelalters  II.  p.  267. 

Chronicon  rerum  Danicarum  sive 
Chronicon  Danorum  a.  1214 — 1252, 
vid.  Albertus  Stadensis. 

Chronicon    rerum    in    Misnia    seu 

Chronicon  principum  Misnensium 
ab  a.  1175—1349  gestarum,  quod 
non  immerito  Dresdense  dici  posset. 

In  nicderdeutscher  Sprache. 
Handschr.:  Dresden,  k.  Archiv. 
Ausg.:  ap.  Menckeu,  scr.  rer.  Germ.  UI. 
p.  345. 

Chronicon  rerum  per  Austriam  vi- 

cinasque  regiones  gestarum  inde 
ab  a.  1025  —  1282  incerti  auctoris. 

Auch  bekannt  unter  der  Bezeicbnung  G  o  1  d e  n  e 
Chronik. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl. 

Ausg.:  ed.  prim.  B.  J.  Docen.  Munich. 
1827.   8». 


CHRONICON 


229 


Erl.-ScTir.:  Die  goldeneChronik  der  Mlin- 
chener  Hofbibliothek:  incerti  auctoris  chron. 
rer.  etc.  —  in  Horinayr's  Archiv  fiir  Geogr., 
Gesch.  u.  Statistik.  Wien  1827.  No.  77.  p.  430  ff. 

Chronicon  rhythmicum  canonici 
Leod.,   vid.    Canonicus  Leodiensis. 

Chronicon  rhythmicum  principum 
Brunsv.  =  Reimchronik  der  Her- 
zoge  von  Braunschweig. 

Chronicon  Riddagshusense  seu 
Riddagshusanum,  seu  eorum  qui 
Riddagshusen  a  fundatione  per 
annos  460  praefuerunt,  abbatum 
catalogus.    551—1508. 

Handschr.:  Wolfenbuttel,  chart.  sec. 
XV.  et  XVI;  33.  6.  Ms.  Aug.  fol. 

Ausg. :  '  ins.  multis  notatu  dign.  reb.  in 
Saxon.  gest.  Acced.  tractatus,  quo  maiores 
primum  consilio  fundarint  coenobia?  etc. 
Ed.  H.  Meibom.  Helmaestad.  1605.  4».  — 
'ibid.  1620.  4°.  —  ^wiederholt  ap.  Meibom, 
scr.  rer.  Germ.  in.  p.  343-418,  wo  es  zu- 
gleich  bis  1615  Jortgefiihrt  ist.  —  *unt.  d. 
Tit.:  Annales  Riddagshusani  monachi  ap. 
Leibnit,  scr.  rer.  Brunsv.  H.  p.  68. 

Chronicon  Ripaltae  {prope  Tauri- 
num)  parvum  ab  a.  1195—1405. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori ,  script.  rer. 
Ital.  XVn.  p.  1321-1326. 

Chronicon  Ripensis  ecclesiae  seu 
annales  episcoporum  Ripensium. 

Ausg. :  ^  commentario  Com.  Hamsfortii 
illustratum  ed.  P.  Terpager.  Hauniae  1708. 
80.  —  *  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  VH. 
p.  184-209. 

Chronicon  Rosenveidense  =  An- 
nales  Rosenveldenses. 

Chronicon  Rothomagense  a  Christo 
nato  ad  a.  1344. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  nova  bibl.  I.  p.  364- 
390.  —  '  Fragmentum  ex  chronico  Rotho- 
mag.  ab  a.  1230-1234  ap.  Dachery,  spicileg. 
ni.  p.  613.  —  ^andere  Bruchst.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XI.  p.  386;  XH.  p.  784-786; 
XVIIL  p.  357-362. 

VgL  Gesta  archiep.  Rothomag. 

Chronicon  Rottenburgense.  815— 
1509. 

Ausg. :  ed.  Duellius,  miscellan.  II.  p.  175. 

Chronicon  Ruyensiscoenob.  — 1222. 

Ausg.:  '  ap.  Moricium,  probationes  histor. 
Britannicae  I.  p.  251.  —  *  Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  563  ;  XVIIL  p.  332.  333. 

Chronicon  Sagornini  =  Johannes 
diaconus. 

Chronicon  Salemitanum  {Salmanns- 
weiler)  ord.  Cisterc.  1134—1210. 


Ausg.:  ap.  Mone,  Quellensammlung  I. 
p.  177-180. 

Chronicon  Salernitanum  s.  historia 
principum  Langobardorum  ab  anno 
747—974. 

Verf.  unbekannt,  als  solcher  galt  lange  ein  ge- 
wisser  Aribert  aus  Salerno.  Sprache  rauh.  Fort- 
setz.  des  Paulus  Warnefridi  (Diaconus.)  Von 
Wichtigkeit  fUr  d.  unteritalischen  Kriege  Otto's  I. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  mbr.  sec. 
XIII.  No.  5001.  40.  Original.  —  bibl.  Bar- 
berini,  chart.  fol.  Vgl.  Pertz'  Arch.  V.  131. 
150;  X.  375. 

Ausg. :  nur  Bruclistiicke  *  ap.  Peregrini, 
hist.  princ.  Langob.  II.  p.  149.  —  *  wieder- 
holt  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  II.  1.  p. 
287-306.  —  ^vollstandig  ed.  Pratilli,  hist. 
princ.  Langob.  H.  schlecht.  —  *  ap.  Pertz, 
mon.scr.  UI.  p.  467-561.  —  Paralipo- 
mena  a.  760-960  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  II.  2.  p.  171-286;  emendationes  dazu 
ex  cod.  Vatic.  ibid.  p.  1099-1112;  schlecht, 
da  vieles  fehlt. 

Uebers.:  deutsch:  einzelne  Bruchstiicke 
von  O.  Abel  hinter  Paulus  Diaconus  in 
Geschichtschreiber  der  deutschen  Vorzeit. 
(VIII.  Jahrhundert  4.  Bd.)  Berlin  1849.  p. 
192-202. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  m  Pertz'  Arch.  X.  p.  375. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtschrei- 
ber  p.  214. 

Chronicon  Salernitanum  brevissim. 

Wertlos. 
Ausg. :    *  ap.  Peregrini ,    hist.  princ.  Lan- 
gobard.  I.  p.  260.  261.  —  ^  wiederholt  ap. 
Pratilli  in  ed.  nov.  Peregrini,  histor.  princ. 
Lang.  V.  p.  16. 

Chronicon    Salisburgense.      580 — 

1475. 

Hat  wahrscheinlich  einen  salzburgischen  Cano- 
niker  zum  Verfasser.  Ist  mit  dem  folgenden  nicht 
zu  verwechseln. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
Emmer.  sec.  XV.  F.  14  (bis  1466 ;  bis  1257 
fast  ganz  gleich  mit  Canisius,  dann  nur 
Excerpte.)  —  Wien,  k.  Hofbibl.  hist.  eccl. 
45,  jetzt  8072.  chart.  fol.  s.  XVI. 

Ausg.:  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  (ed. 
nov.  III,  2.  p.  478.) 

Chronicon  Salisburgense  ab  a.  1. 

aerae  Chr.  ad  1286  resp.  1398,  ab 
anonymo  quodam,  ut  videtur,  ca- 
nonico  Salisburgensi  saec.  XII. 
scribi  coeptum,  tum  ab  aliis  coae- 
taneis  inprimisque  Weichardo  de 
Polheim,  postea  archiep.  Salisb., 
continuatumy  demum  ab  anonymis 
vel  abbatibus  vel  coenobitis  San- 
Petrensibus  pertextura. 

Merkwiirdiges  Werkchen,  v.  d.  Canisianischen 
ganz  vcrschieden. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  759. 


230 


CHRONICON 


Atisg. :  '  ap.  Pez,  script.  rer.  Aastr.  I.  p. 
314-434.  _  ^als  Annales  S.  Radberti 
Salisbiirgensis  a.  1-1286  c.  contin. 
Weichardi  de  Polheim  et  contin.  canonic. 
S.  Rudberti  Salisb.  ed.  Wattenbach  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  757-823. 

Erl.-ischr.:  v.  Koch -S t  ernf eld  in  Pertz' Arch. 
III.  p.  106.  —  Vgl.  ibid.  XI.  Annales  S.  Rudb. 
.Salisb.  elc.  bis  zu  Endc. 

Chronicon  Salisbupgense  a  s.  Rud- 
berto  (716)  iisque  ad  a.  1495  ano- 
nymi  San-Petrensis  coenobitae. 

Meislens  niir  fiir  d.  GeKch.    des  Klosters  wich- 

tig,  jedoch  unter   den  mit  Incidentia  iiberschrie- 

benenStiickcn  auch  Verschiedenes  z.  Gesch.  d.  Zeit. 

Ausg.:    ap.   Pez,    script.    rer.    Austr.   II. 

p.  427-446. 

Chronicon  Salisburiensis  monast, 
vid.  Wikes. 

Chronicon  Salutiense,  vid.  Epitome 
chronici  Salut. 

Chronicon  Saltzeburgense.  1403 — 
1494. 

Ausg.:  ed.  Duellius,  miscellan.  II.  p. 
129-168. 

Chronicon  Sanpetrinum  =  Chro- 

nicon  S.  Petri. 

ChroniconSaracenico-Siculum.  827 
—963. 

Ausg. :  '  arabice  et  lat.  ed.  Carusius,  bibl. 
Sicula  I.  —  'lat.  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  n.  2.  p.  245-248. 

Chronicon  Savigniacensis  monast. 
in  finibus  minoris  Britanniae  et 
Normanniae.    1 1 12 — 1378. 

Ausg.:  '  ed.  Baluze,  miscell.  11.  p.  310 
(*ed.  nov.  I.  p.  326.)  —  'Bruchstucke  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  781;  XVIII.  p.  350 
-352.  Vgl.  CataloguK  abbat.  Savigniac. 

Chronicon  Saxonicum  =  Annalista 
Saxo. 

Chronicon  Saxonicum,  Anglo- 
Saxon  chronicle,  Saxon  chronicle 
sive  Annales  rerum  in  Anglia  prae- 
cipue  gestarum  a  Chr.  n.  ad  a. 
1154  deducti. 

Wahrgcheinlich  zu  Alfreds  Zeit  angefangen,  v. 
wem  ist  ungewiss.  Neben  Beda  Hauptquelle  f.  d. 
iilteste  Gesch.  Englands,  das  hervorragendste  Werk 
der  angclsacbsiscben  Ilistorik.  Ins  Lateinische  iiber- 
getzf  von  Florentius  WigQruiensis,  lateinisch 
bearbeitet  von  Acthelweard. 

Ausg.:  ^hinter  Wheloc's  Ausg.  von  Beda's 
historia  ecclesiast.  Cantabrig.  1643.  fol.  — 
*  sax.  et  lat.  c.  mapp.  geograph.  opera  E. 
Gibson.  Oxonii  1692.  4".  Hrste  umfassendere 
Atisg.  —  •  with  an  english  translation  aud 
QOtes  critical  and  explanatory  by  J.  In- 
gram.  London  1823.  4*.  Beste  Ausgabe.  — 


*with  an  engl.  translat.  m  Monum.  histor. 
Britann.  1848.  I.  p.  291-466.  —  ^wnt.  d.  Tit.: 
Thc  Anglo-Saxon  chroniclc,  cdited  with  a 
tran.slation  by  Benj.  Thorpe.  London  1861. 
Vol.  1.  Original  texts.  Vol.  2.  Translation. 
2  yol.  gr.  8».  (Zugleich  Tomus  XXI.  Reruro 
Britann.  medi  aevi  scriptores.)  —  Bruchstiick. 
'  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p.  47-66.  —  '  ap. 
Lyc-Manning,  dictionarium  Saxonico-  et 
Gothico-Latinum.  Londini  1772.  fol.  ap- 
pend.  IV. 

Uebers.:  english:  'by  Miss  Gurney.  Nor- 
wich  1819.  8*.  Nur  in  wenigen  Exemplaren 
gedrucht  und  daher  sehr  selten.  —  *  by  J. 
Ingram  {s.  vorher.)  —  *  in  Mon.  hi.stor.  — 
*zusammen  mit  Bede's  eccles.  history.  Lon- 
don,  Bohn's  antiq.  library  1848.  Tom.  I. 
kl.  8».  —  *by  Thorpe  (s.  vorher.) 

Erl.-Schr.:  Haigh  ,  D.  H.,  the  conquest  of  Bri- 
tain  by  thc  Saxons:  a  harmony  of  fhe  ,Hi- 
storia  Britonum,'  the  writings  of  Gildas,  the 
,Brut'  and  the  Saxon  chronicle,  with  refe- 
rence  to  the  events  of  the  5.  and  C.  cen- 
turies.  London,  J.  R.  Smith  1861.  8o.  15  ah. 
History,  ancient,  english  and  french,  vid.  s.  v. 

Hugo  Candidus. 
Lappenberg,  Gesch.  v.  Engl.  I.  p.  XLIX  sq. 
Schmid,  Gesetze  d.  Angelsachsenl.  p. LVIIsq. 
—  u.  im  ,Hermes.'   Bd.   XXX.    Ueft  2.  1828. 
p.  286  sq.  Kritik  der  Ausg.  von  Ingram. 
Usinger,   die  danischen  Annalen  des  Mittel- 
alters.  Hannov.  1861.  p.  40-47. 

Chronicon  Saxonum  Quedlin- 
burgense  =  Chronicon  .Quedlin- 
burgense. 

Chronicon  Scheftlariense  =  Cata- 

logus  praepositor.  Scheftlariensium. 

Chronicon  Schirense,  vid.  Conradus 
philosophus. 

Chronicon  Schlierseense  anonymi 
eius  ecclesiae  canonici.    779 — 1378. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  377. 

Chronicon  Schutterani  monasterii 
(Sckuttern,  westlich  am  Fusse  des 
Schwarzwaldes)  auctore  anonymo. 
603-1327. 

Ausg.:  ap.  Schannat,  vind.  literar.  p,  17. 

Erl.-Schr.  :   Gerbert,    historia    Nigrao    silvae 

p.  U. 
Grandidier,  histoire  d'AIsace  I.  p.  .S38. 
Mabillon,  annalcs  Benedict.  I.  p.  492. 
Rettberg,    Deut.schlanda    Kirchengcscbichte 

II.  p.  86. 

Chronicon  Senonense  S.  Columbae. 
459—1193. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1450-1453.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p. 
40;  X.  p.  272;  XI.  p.  292;  XII.  p.  287; 
addenda  a.  1193-1235  XVm.  p.  722.  723. 

Vgl.  Annale»  S.  Columbae  Senon. 
Clarius. 

Gaufridug  de  CoIIonc. 
Odoranniu. 


CHRONICON 


231 


Chronicon  Senoniense  in  Vosago, 
dioec.  TuUens. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.   367-369.       Vgl.  Richerius. 

Chronicon  Sialandiae  seu  Danicum 

ab  a.  1028 — 1282,  c.  continuatione 
ad  a.  1307  auctore  anonymo  (qui 
vergente  saec.  13.  vixisse  videtur.) 

Auszug  aus  d.  Vita  Canuti  Lawardi  auctore 
anonymo  u.  a. 

Ausg. :  '  unt.  dem  Tit. :  Incerti  auctoris 
chronica  Danorum  et  praecipue  Sialandiae 

ex  vet.  membr.  bibl.   reg.  Havniens. 

ed.  Arn.  Magnaeus.  Lipsiae  1695.  8*.  — 
^  wiederholt  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  II. 
p.  602-644. 

Erl.-Schr.:  Usinger,  die  danischen  Annalen  d. 
Mittelalters  p.  56-61. 

Chrohicon  Siciliae  ab  acquisitione 
ipsius  insulae  per  Graecos  usque 
ad  obitum  Guiljelmi  ducis  Friderici 
II  reg.  Sicil.  fil.,  qui  circa  ann. 
1340  in  vivis  fuit  (820—1328),  ab 
anonymo  auctore  conscriptum. 

Ausg. :  '  ex  ms.  Colbert.  editum.  Lugduni 
Bat.  s.  a.  fol.  —  ^  ap.  Martene  et  Durand, 
thesaur.  anecd.  III.  p.  5.  —  *  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  X.  p.  803-910. 

Chronicon  Siculum  Cantabrigiense 
=  Chronicon  Saracenico-Siculum. 

Chronicon  Sigeberti  Gemblac,  vid. 
Sigebertus. 

Chronicon  Silesiae  breve.  970^— 
1410. 

Das  alteste  noch  vorhandene  Fragment  einer 
schlesischen  Chronik.  Nicht  unwichtig. 

Ausg. :  '  ed.  H.  Hofifmann  in  seiner  Mo- 
natsschrift  von  und  fiir  Schlesien  I.  p.  49. 
—  *  ap.  Stenzel,  scr.  rer.  Siles.  I.  p.  38-37. 

Chronicon  Silesiae  vetustissimum. 
Fragmentum.    1238—1308. 

Ausg.:  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
n.  p.  17.  18. 

Chronicon  Simonis  comitis  Montis 
fortis  =  Praeclara  Francor.  facinora. 

Chronicon  Sindelfingense  =  Anna- 
les  Sindelfingenses. 

Chronicon  Sithiense  S.  Bertini  = 
Chronicon  Bertinianum. 

Chronicon  sive  annales  prioratus 
de  Dunstaple  —1297. 

Ausg.:  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1733. 
2vol.  8«. 

Chronicon  sive  rudimentum  =  Ru- 

dimentum  noviciorum. 


Chronicon  Skibyense  s.  Annales 
rerum  Danic.  ab  a.  1046—1534 
resp.  1555. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  H. 
p.   554-602. 

Chronicon  Slavicum  =  Annaies 
Hamburgenses. 

Chronicon  Slavicum  parochi  Suse- 
lensis  sive  Chronica  Slauica  de 
Lubek,  Hamburg,  Luneburg,  Wis- 
maria,  Rostok,  Sundis  et  ceteris 
ciuitatibus  incerti  auctoris.  814 — 
1485. 

-^bgefasst  von  einem  Geistlichen  des  Dorfes 
Siisel,  etwa  3  Meilen  von  Liibeck.  Als  Compilation 
unbedeutend;  enthalt  vom  14.  Jahrh.  an  nur  diirf- 
tige  Ausziige  aus  Detmars  Chronili.  Soll  Fort- 
setzung  des  Helmold  sein. 

Ausg. :  •  s.  1.  et  a.  (circa  1490).  fol.  Hain 
No.  4995.  —  ^  ap.  Lindenbrog,  script.  rer. 
septentr.  Francof.  1609.  p.  189-247  (» ed. 
alt.  ihid.  1639  —  «  ed.  3».  Hamburgi  1706. 
ed.  Fabricius  p.  251.)  Voller  Fehler. 

Uebers.:  unt.  d.  Tit.:  Wend^che  Chro  - 
nik.  Hyr  begynnet  de  wenaesche  Chro- 
necke  etc.  Endet  cca.  1485  so:  Desse  man 
der  minsten  Wendesten  Kronecke  in  korten 
worden  geschreven  vnde  samelt  en  ene 
hystorien  vn  tor  tyd  genog  dok  in  groteren 
Schriften  vnde  boken  Machme  me  vend 
lengere  hystorien  gune  vorwasen  u.  s.  w. 
1  s.  1.,  a.  et  typ.  8".  (Liibeck  au^  Matth. 
£rand's  Offizin,  1485-1490.)  —  » Francof. 
1520?  fol. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  Th. ,  Kantzows  Chronik  v. 

Pommern  in  niederdeutscher  Mundart  p.  23. 

Dreyer,    Einleit.   in  d.  liibeckische  Verord- 

nung.  1769.  p.  40.  No.  8. 
Grautoff,  F.  H. ,   iiber  die  deutsche  Origi- 
nalausg.  d.  Chronici   Slavici,   etc.  —  m  Pertz' 
Arch.  ni.  p.  387. 
Grautoff,   F.  H. ,   iib.   d.   alteste  gedruckte 
Chronik  der  Stadt  u.  des  Bisthums  Ltineburg 
,    oder  d.  chronicon  Slavicnm  in  Lindenbrog's 
Sammlung  .  .  .   in  seinen   Histor.   Schriften. 
Llibeck  1836.  IH.  p.  317-343. 
Lappeuberg,   ub.  d.  chron.  Slavic.  par.  Su- 

sel.  —  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  404. 
Voigt,  Joh.,   Bremisch.  u.  Verdensch.   Heb- 
opfer.  Bd.  1.  p.  93. 

Chronicon  S.  Sophiae  Beneventi 
=  Annales  Beneventani. 

Chronicon  Spilimbergense  ab  anno 
1241—1489. 

Ausg. :  primum  (cura  Jos.  Bianchi)  Utim, 

ex  typ.  Turchetto  1856.  8«.  18  pag. 

Erl.-Schr. :  A r  c h i  v i  o  storico  Italiano.  Nuova  serie. 
m.  2.  p.  213-216. 

Chronicon  Spirense. 

Haufig  als  echte   QuoUe  benutzt,   aber  hochst 
wahrscheinlich  ein  Werk  Schannafs. 
Handschr.:  Darmstadt,  Archiv. 
Ausg.:   ap.   Wiirdtwein,    nova   subsid.  I. 
p.  118. 

Erl-Schr.:  Stalin,    wirtembergische  Geschichte 
11.  p.  17,  nota. 


232 


CHRONICON 


Chronicon  Spirensis  civitatis  prae- 
sulum.    727—1512. 

Ausq.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
II.  p.'2257. 

Chronicon  Stamsensis  monasterii 
in  Tirolo  breve  auctore  anonymo. 
1273-1496. 

Enlhalt  meistens  Nachrichten  iiber  TodesfSlle 
und  Begrabnisse. 

Ausy.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  11.  p. 
457-460. 

Erl.-Schr.:  Die  Muttor  Conradins  u.  sein  Mau- 
soleum  die  Cistercienserabtei  Stams,  —  ap. 
Hormayr,  die  goldene  Chronik  von  Hohen- 
schwangau.  Miinchen  1842.  4«.  2.  Abtheil. 
p.  71-82. 

Chronicon  Stederburgense  {prope 
Wolfenbutfel),  1000—1195,  sub  Ger- 
hardo  praeposito  (f  1209)  conscri- 
ptum. 

Gehort  zu  den  wichtigsten  Quellen  der  Gesch. 
Heinrichs  de.s  Lowen. 

Handschr.:  Wolfenbiittel  ,  Landes- 
hauptarcli.,  mbr.  sec.  XIV.  fol.  Copialbuch 
des  Stifts.    Original. 

Ausg. :  '  ai,f.  Meibom ,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  427-436 ;  450-455 ;  —  »  m  Meibomii  avi 
Opusc.  hi.stor.  var.  res  Germ.  concernentia. 
Helmst.  1660.  4".  p.  271.  Unvollstandig,  wim- 
melt  von  Fehlern.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Chro- 
nicon  Stederburgense  (1007-1282),  cui 
inserta  Gerhardipraepositi  de  Hen- 
rici  Leonis  postremis  rebus  gestis 
historica  narratio  ap.  Leibnit.,  script. 
rer.  Brunsv.  I.  p.  849.  Ebenso  schlecht,  als 
die  vorhergehende,  obwol  sie  besser  sein  will. 
—  '■unt.  d.  Tit.:  Annales  Stederbur- 
genses  auctore  Gerhardo  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVI.  p.  197-231. 

Erl.-Schr.:  Cohn,  L.  A.,  de  rebus  int.  Henric.  IV 

et   Henric.   Leonem  actis.  Vratislav.  1866.  p. 

13-16;  p.  18-21. 
Waitz,  chron.  Stederburgense  —  in  Pertz'  Ar- 

chiv  VII.  p.  598-612. 
,     Wattenbach,   Deutschlands   Geschichtsquel- 

len  p.  376. 

Chronicon  S.  Stephani  Antissio- 
dorensis  breve  ab  a.  1005  ad  a. 
1174  c.  append.  ab  a.  1034—1190. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p. 
292  w.  405.  —  '  Bruchstiicke  ap.  Bouquet, 
rec.  X.  p.  270;  XII.  p.  299. 

Vgl.  Chronicon  Antissiodor. 

Chronicon  S.  Stephani  Cadomensis 
=  Historia  annalis  brevis. 
Chronicon  Strozzianum. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  272-274;  XI.  p.  294. 

Chronicon  Sublacense  seu  Cata- 
logus  abbatum  monasterii  Subla- 
censis  ab  a.  circiter  595 — 1390  au- 
ctore  raonacho  Sublacensi  anonymo. 


Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  929-966. 

Chronicon  Sythiense,  vid.  Chroni- 
con  Bertinianura. 

Chronicon  S.  Taurini  Ebroicensis. 

Ausg. :  ex  cod.  reg.  bibl.  Paris.  No.  4861 
Bruchstiick  ap.  Bouquet,   rec.  XII.  p.  776. 

Chronicon  Tegernseense.  Duo  fra- 
gmenta.    1347  et  1445. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  629. 

Vgl.  Historia  fundat.  mon.  Tegerng. 

Chronicon  Thietmari,  vid.  Thiet- 
marus. 

Chronicon  S.  Thomae  Lipsiens.  = 
Chronicon  Misnensis  terrae. 

Chronicon  Thuringicum  etHassia- 
cum  =  Chronica  vnd  altes  Her- 
komraen. 

Chronicon  Tielense  sive  maioris 
chronici  pars  ultima  et  maxime 
notabilis  auctore  incerto. 

Reicht  bis  1419,  mit  einer  Fortsetzung  bis  1566. 
Fiir  die  geldern.sclie  Geschichte  von  Wichtigkelt. 
Der  Verfasser  scheint  in  oder  bei  Tiel  Deichmeister 
geweson  zu  sein. 

Ausg. :  ex  archetypo  primus  edid.  annotatt. 
addidit  J.  Did.  van  Leeuwen.  Traiecti  ad 
Rhen.  1789.  8«.  XXV III  et  716  pag. 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschied.schrijvers  p.  73-75. 

Chronicon  Tolosanum  ab  a.  1096 
ad  a.  1271. 

Ausg. :  '  ap.  Catel,  histoire  des  comtes  de 
Toulouse,  append.  p.  160.  —  '  Bruchstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  XH.  p.  373 ;  XIX.  p.  236. 

Chronicon  Tornacense  breve  S. 
Martini  auctore  anonymo.  459 — 
1099. 

Der  Verfasser  schrieb  dasChronioon  Elno- 
nense  vollstandig  aus. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  HI. 
p.  145.3-14.56.  —  ^  Bruchstiicke  ap.  Bouquet, 
rec.  Vm.  p.  285;  X.  p.  205;  XI.  p.  142. 

Chronicon  Trenoricense. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  112. 

Chronicon  Turingie  et  Hassie,  vid. 
Chronica  vnd  altos  Herkoraraen. 
Chronicon  Turonense  — 1140. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  2825. 
olim  Thuan.  et  Colb.  5199.  Rcgius  4051. 
5.  mbr.  sec.  XII.  fol.  94.  —  London,  br. 
Mus.  Cotton.  VcKp.  D.  XIII.  mbr.  sec.  XH., 
schliesst  mit  1137. 

Av^g. :  von  Pipin  an  '  ap.  Ducbesne, 
hist.  Franc.  scr.  lU.  p.  367.  —  *  ap.  Bou- 


CHRONICON 


233 


quet,   rec.  VTII.  p.  316;   IX.  p.  45;   X.  p. 
225;  XI.  p.  212;  XII.  p.  64-67. 

Chronicon  Turonense  a  Chr.  nato 
usque  ad  1224. 

Ausg. :  die  Jahre  1180-1224  ap.  Bouquet, 
rec.  XVUI.  p.  321.  322. 

Chronicon  Turonense  anonymi  ca- 
nonici  Turonensis  S.  Martini.  249 
—1227. 

Fabricius,  bibl.  iat.  med.  aevi  ed.  Mansi  IV. 
p.  100  ineint,  dass  Johannesmaiorismonasterii 
monachus  der  Verf.  sei.  —  Wichtig  fiir  die  Gesch. 
Lndwigs  VIH  von  Franlireich. 

Ausg. :  '  ap.  Martene  et  Durand ,  ampl. 
coUect.  V.  p.  917-1072.  —  ^  ap.  Bouquet, 
rec.  X.  p.  280;  XI.  p.  346;  XH.  p.  461-478; 
XVIII.  p.  291-320. 

Vgl.   Historia  monasterii  s.   Juiiani. 

Chronicon  Urspergense.  1126— 
1229. 

Nur  dieser  Theil  der  friiher  sogenannten  Ur- 
sperger  Chronik  kann  seit  dem  Abschluss  der 
neuern  Untersuchungen  iiber  Ekkehards  Welt- 
chronik  Anspruch  auf  diesen  Namen  machen.  Brusch, 
monaster.  Germ.  cent.  I.  1551.  p.  168  war  der 
erste.  der  den  Conrad  v.  Lichtenau  als  Verf. 
der  Chronik,  mit  Einschluss  v.  Ekkehard's  Werk 
nannte.  D.aher  die  Baseler  Ausg.  von  1569  schon 
ihn  als  solchen  auf  d.  Tit.  nennt.  Als  man  d.  Auf- 
merksamkeit  auf  d.  Historia  Friderici  richtete, 
stellte  es  sich  unzweifelhaft  heraus,  dass  d.  Propst 
Burchard  v.  Ursperg  (aus  Biberach  gebiirtig) 
der  Verf.  unserer  Chronik  sei  fiir  die  Jahre  1126- 
1226,  u.  dass  Conrad  v.  Lichtenau  (f  1240, 
Burchards  Amtsnachfolger)  sie  bis  1229  fortgesetzt, 
sowie  die  letzte  Redaction  derselben  iibernommen 
habe. 

Ausg. :  Vgl.  unter  Ekkehardus  Uraugiensis. 

Chronicon  Uticensis  monasterii,  in 
Oastinensi  monasterio  continuatum. 

Ausg. :  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  773.  774, 

Vgl.  Chronicon  Gastinens. 

Chronicon  Valciodorense  =  Chro- 
nicon  Walciodorense. 

Chronicon  Venetum,  vid.  Johannes 
diaconus. 

Chronicon  Venetum  anonymi  co- 
aevi  scriptoris  ab  a.  1494 — 1500 
italice  scriptum  =  Sanutus,  de  bello 
Gallico. 

Chronicon  Venetum  vulgo  Altinate, 
Cronaca  Altinate,  auctore  anonymo. 
Libri  8. 

Ohne  zureichenden  Grund  chron.  Altinate 
genannt.  Hochst  barbarische  Sprache,  fortjresetzt  bis 
ins  13.  Jahrh.  Ein  wunderlicheres  Gemi.-^ch  als  dieses 
Werk  existirt  wol  kaum  in  der  ganzcn  histor.  Li- 
teratur. 

Ausg. :  » iuxta  codic.  patriarchat.  Veneti 
seminarii  sub.  tit. :  La  cronaca  Veneta  detta 
Altinate  di  autore  anonimo  in  latino,  pre- 
ceduta  da  un  comment.  del  P.  Ant.  Kossi, 
—    in   Archivio    storico    Italiano.    Firenze 


1845.  VIII.  p.  1-228.  Correzioni  e  supple- 
menti  da  potersi  fare  alla  cronaca  Altinate 
traendoli  dal  cronista  Marco  ibid.  p.  769- 
783.  —  "^nach  dem  bessern  dresdener  Codex 
ibid.  im  Append.  Tomo  XIX.  p.  1.  1847. 
Erl.-Schr.:  Giesebrecht  in  .Schmidts  Zeitschr. 
f.  Geschichtswissenschaft.  II.  p.  43-47. 

Chronicon  Verdense  =  Chronicon 
episcoporum  Verdensium. 

Chronicon  Veronense,  vid.  Parisius 
de  Cereta. 

Chronicon  Vetero-Cellense  maius 
et  minus,  vid.  Annales  Vetero- 
Cellenses. 

Chronicon  vetus  ex  libris  Pentheon 
excerptum  de  imperatoribus  Ger- 
manicis  anonymi,  ab  a.  769 — 1235. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  German. 
I.  p.  1. 

Chronicon  S.  Victoris  Massiliensis 
monasterii.    540—1481  (1563). 

Wurde  hautig  als  von  einem  Victor  Massi- 
liensis  herriihrend  angesehen;  es  ist  dies  jedoch 
nur  der  Name  des  Klosters,  wo  es  geschrieben. 

Ausg.:  excerpta  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
mss.  I.  p.  339-344.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
XII.  p.  348;  XIX.  p.  238. 

Chronicon  Vlennensium  antistitum 
iussu  Brunonis  episcopi  a.  1239 
conscriptum. 

Ausg.:  '  ap.  D.  Estiennot,  fragmenta 
historiae  Aquitanicae  VI.  p.  152.  —  ^Bruch- 
sttick  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  345. 

Chronicon    Vilodunense    stve    Dt 
vita  et  miraculis  s.  Edithae  (f  984) . 
regis    Edgari    filiae    carmen  vetus 
Anglicum. 

Um  1420  im  Dialekt  von  Wiltshire  geschrieben. 

Ausg. :  e  cod.  unico  Cotton.  in  mus.  Brit. 

adservato  .  . .  in   lucem  editum ,  cura  Guil. 

Henr.    Black    sumptib.    Ric.    Colt    Hoare. 

Londini  1830.  fol.  141  pag. 

Vgl.  Vita  s.  Eadgithae. 

Chronicon  S.  Vincentii  Mettensis 
breve  =  Annales  S.  Vincentii 
Mettensis. 

Chronicon  Vindocinense  =  Chro- 
nicon  Andegavense. 

Chronicon  Vircionense  brevissimum 
a.  843—1221. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  737. 
—  *  wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  XVHI.  p. 
246.  247. 

Chronicon  Virdunense,  vid.  Hugo 
Flaviniacensis. 


234 


CHRONICON  —  CHRONIK 


Chponicon  Virdunense\ 
S.  Vitoni  f=  Annales 

Chronicon    S.    Vitonij  S.  Vitoni. 
Virdunensis  ' 

Chronicon  Vizeliacensis  monasterii 
ab  a.  660—1316. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  394- 
398.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  384;  XII.  p.  344;  XVm.  p.  743. 

Vgl.  Hiigo  Picl.avinus. 

Chronicon  Vormeselense,  vid.  Anna- 
les  Formoselenses. 

Chronicon  Vulturnense,  vid.  Johan- 
nes  monachus. 

Chronicon  Walciodorense  {gaUice 
WasoTj  Vaulsors,  Valencourtj.  814 — 
1242. 

Atisg. :  '  ap.  d'Achery,  spicil.  VII.  p.  565 
(*ed.  nov.  11.  p.  709.)  —  »  Bruchstucke  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  252-254;  XIV.  p.  514 


-518. 


Vita  s.  Forannani. 


Chronicon  Waldhusanum  breve. 
1148 — 1170.  Additus  est  praeposi- 
torum  huius  canoniae  elenchus  ab 
Henrico  I  ad  Conradum  Schratt 
(t  1530). 

Atisg.:  ed.  Duellius,  miscellan.  lib.  I. 
p.  56. 

Chronicon  Watinense,  vid.  Eberar- 
dus  seu  Ebrardus  mon.  Watinensis. 

Chronicon  Weihen-Stephanense,  vid. 
Excerpta  ex  vetustiori  chronico 
Weihen-Stephan. 

Chronicon  Weingartense  =  Mo- 
nachus  Weingartensis. 

Chronicon  Wirtembergense  ano- 
nymi.    1100—1514. 

Eine  fast  wortliche  Zusamincnstellung  allcr  auf 
Wiirtemberg  bezligHchen  Ancraben  aus  Trithemii 
annal.  Hirsaugiens.  Ganz  entbehrl.  Werkchen. 

Aiisy. :  ap.  Schannat,  vindem.  liter.  coUect. 
n.  p.  21-40. 

Erl.-Schr.:  Kolb,  Lexicon  von  Baden  I.  p.  127. 
StSlin,   wirtemberg.  Geschichte  III.  p.  10 

Chronicon  Wirziburgense  ab  O.  C. 
ad  a.  1057. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  17-32. 

Chronicon  Wirziburgense  edidit 
Bahize,  vid.  AnnalesWirziburgenses. 

Chronicon  Wirziburgense  anonymi 
a.  1340  conscriptum,  ex  cod.  monast. 
8.  Stephani  Wirciburg.,  et  continua- 


tum  usque  ad  Laurentium  de  Bibra 

(1519). 

Ausg. :  ap.  Eccard,  comment.  rer.  Franc. 
in  append.  I.  p.  816-825. 

Chronicon  Wormatiense,  vid.  Mo- 

nachus  Kirschgartensis. 

Chronicon  Zwetlense  recentius  a 
Chr.  nato  usque  ad  a.  1349;  cum 
additamentis  ab  a.  1349 — 1457. 

Dio  Additameuta  sind  aus  dem  Necroloitium 
des  Klosters  excerpirt. 

Aiisg.:  '  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
524-546.  —  ^  allein  richtig  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  677-684;  689-698  ed.  Wattenbach. 

Chronicon  Zwetlense  vetustius 
usque  ad  a.  1160. 

Handschr.:  Zwetl  No.  255.  vid.  Pertz, 
mon.  scr.  IX.  p.  538. 

Ausg.:  der  grossere  Theil  a.  1077-1160 
ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  517.  —  Das 
iibrige  ed.  Frast.  —  Excerpta  a.  1024-1160 
als  Auctarium  Zwetlense  ed.  Watten- 
bach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  538-540. 

Chronioon  Zwifaltense  |  ^[^^  \  = 
Annales  Zwifaltenses. 

Chronicorum  Eccelini  Romani  tertii 
libri  XII  =  Rolandinus. 

Chronijk  van  Holland,  loopt  van 
de  vroegste  tijden  tot  den  jare  1316, 
van  den  Klerk  uit  de  Lage  Landen 
bij  der  Zee. 

Ausg.:  uitgeg.  dor  Frans  van  Mieris. 
Lejden  1740.  4». 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.  55-57.    . 

Chronijkje,  cort,  van  de  graven 
van  Hollant  van  Dirk  I  totAlbert 
van  Beijeren  of  tot  1398. 

Ausg. :  uitgeg.  dor  P.  B.  V.  D.  Amster- 
dam,  bij  van  Stendel  1761.  8«. 

Chronijkje,  kort,  van  Holland  van 
den  jare  972  tot  het  jaar  1466. 

Nicht  von  Krossem  Belangc. 
Ausg. :  hinter  Chronijk  van  Holland  .... 
van  den  klerk   utt  de  lage  Landen  («.  d.) 
p.  211-235. 

Chronik,  vid.  auch  Reimchronik. 

Chronik:  Hier  begint  die  Cronike 
ofte  die  Historie  van  HoIIant  etc, 
vid.  Jan  van  Naaldwijk. 

Chronik,  augsburger,  von  1377 — 
1398,  nebst  einer  Fortsetzung  we- 
nigstens  zweier  Verfasser  von  1406 
—1445. 


CHBONIK 


235 


So  geoanDt,  weil  sie  zn  Angsburg  geschrieben 
wTirde;  sie  war  die  Quelle,  aus  der  Burkhard 
Zengg  seine  augsburger  Chronik  schopfte.  Sehr 
wichtige  Quelle  fiir  die  Oesch.  dcr  schwabischen 
Stadtc. 

Handschr.:  Heidelberg,  No.  676.  — 
Miinchen,  k.  Hoft)ibl.  Cod.  Bavar.  No. 
2035.  fol.  73. 

Ausq. :  '  ed.  Mone  in  Anzeiger  f.  Kunde 
d.  deutschen  Mittelalters.  1837,  p.  113-126; 
257-269;  372-382.  —  ^  vorher  ap.  Wurdt- 
wein,  nov.  subsid.  X.  p.  297-336. 

Erl.-Schr.:  Oefele,  rer.  Boie.  «cript.  I.  p.  243. 
Stalin,  wirtembergische  Geschichte  III.  p.  6. 

Chronik,  bayrische,  eines  Unge- 
nannten,  — 1493. 

Oefele  hielt  anfangs  Aiig.  KoIIner,  spater 
Udalr.  Fiiterer  f.  d.  Verfasser;  letzterm  spricht 
sie  Aretin,  liter.  Handb.  p.  170  ab. 

Handschr.:  vid.  Freyberg,  Sammlung  I. 
p.  3.  4. 

Ausg.:  ap.  v.  FreybeVg,  Sammlung  I.  p. 
5-198. 

Chronik,  bohmische  {Ms  1320),  vid. 
Chronicon  Bohemiae. 

Chronik,  bohmische,  vid.  Dalimil. 

Chronik,  braunschweigischie=Reim- 
chronik  derHerzoge  vonBraunschw. 

Chronik,  constanzer.   307—1466. 

Von  mehreren  aufgezeichnet,  wovon  der  erste 
1466  aufhort;  enthalt  manches  Goldkorn  sicherer 
Deberlieferungen. 

Handschr.:  Constanz,  Arch.  chart.  fol. 

Ausg.:  ap.  Mone,  Quellensammlung  zur 
badischen  Gesch.  I.  p.  309-349. 

Chronik,  danische,  vid.  Niels. 
Chronik  der  Bischofe  von  Munster 

von  der  Stiftung  des  Bisthums  bis 
auf  den  Tod  Bischof  Otto's  von 
der  Hoya.    772—1424. 

Ausg. :  ed.  J.  Ficker  in  Geschichtsquellen 
des  Bisthums  Miinster  I.  p.  92-156. 
Vgl.  Chronik,  miinsterische. 
Leben  Ottos  v.  d.  Hoya. 

Chronik  der  Fursten  von  Braun- 
schweig  =  Reimchronik  der  Her- 
zoge  von  Braunschweig. 

Chronik  der  Sassen,  vid.  Botho. 

Chronik  des  deutschen  Ordens  = 
Hochmeisterchronik. 

Chronik  des  Herzogthums  Liineburg, 

bis  1414. 

In  plattdeutscher  Prosa;   verschieden  von  der 
beiLeibnitz  gegebenen  (wrf.  Chronicon  Liinebnrgic.). 
Handschr.:  Wolfenbiittel,    chart.  sec. 
XV.  fol.  Blanckenburg.  127  a. 

Chronik,  dye,  und  das  sagbiichel 
yon  dem  Heyligen  Perge  Andechs 
in  obern  Bayren. 


Ausg. :  » s.  I.  et  a.  et  typogr.  fol.  Unbe- 
ztoeifelte  Originalausgabe.  —  *  Augsburg, 
H.  Schonsperger,  s.  a.  4".  {zwischen  1460- 
1470).  —  'getruckt  zu  Wessossprunnen  von 
Luc.  Zeyssenmajr,  s.  a.  (1505).  4".  —  *ge- 
druckt  zu  Augspurg  von  Hannsen  Schon- 
sperger.  s.  a.  4».  —  *  gedr.  zu  Augspurg 
von  Joh.  Bamler.  1473.  fol.  —  •  s.  1.,  a.  et 
typogr.  4».  (14??)  —  '  s.  1.  et  typoffr.  1572. 
40.  —  *Miiuchen  bei  Adam  Berg  1595.  4".  — 
*  unt.  d.  Tit.:  Chronicon  Andecense 
Montis  sancti.  Von  d.  Ursprung  der  Herren 
und  Grafen  von  Andechs  ....  in  Obern 
Bayrn,  Augspurger  Bissthumbs  der  Heylig 
Berg  genannt.  Miinchen  1602.  4".  M.  Holz- 
schnitten.  —  ^"  wiederhoU  Ibid.  1611.  4°. 
Mt  180  Hokschn. 

Erl.-Schr.:  Ges chichtsbeschreibung  von    d. 

heil.  Berg  Andex.  Augsburg  1755.  4». 
Hiiber,   P.,    d.   vortreffl.   Geschichten,   heil. 

Stifftungen  u.  wunderlichen  Standsverande- 

rungen   der  tapfern,   macht.  u.  durchleucht. 

Holden  von  Thaurn,  Andechs  etc.    Ingolst. 

•1670.  40. 
Sche  uerecker,  A.,  der  heil.  Berg  Andechs 

(im   bayer.   Oberlande)  und   seine   Wunder. 

Augsburg  1845.  80. 
J**  S**,   Ursprung,   .4bstammung  und   Aus- 

sterben  der  hochgebornen  Grafen  v.  Andechs. 

Ein  Auszug   aus   d.   Chronik   vom  h.   Berge 

Andechs.  Berg  Andechs  1839.  80. 
Von  dem  gnadenr.  heil.  Berg  Andechs,  Bene- 

dict.-Ordens.  Augsburg  1699.  80. 

Chronik,  elsasser  =  Twinger,  Jac, 
von  Konigshofen. 

Chronik,  gandersheimer,  vid.  Eber- 
hardus, 

Chronik,    goldene    =    Chronicon 
rerum  per  Austriam  etc. 
Chronik,  goslarische. 

In  niedersachsischer  Mundart,  um  1270abgefasst. 
Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Bransv.  IH. 
p.  426-430. 

Chronik,  hessische,  von  1455—60. 

Fiir  die  Geschichte  von  Naturereignissen  und 
Witterungskunde  interessant.   ' 

Handschr.:  Metz,  H.  34. 
Ausg.:  ed.  Mone    in  Anz.   fiir  Kunde  d. 
deutschen  Mittelalters.  1835.  p.  282-287. 

Chronik,  holsteinische ,  eines  Un- 
bekannten  in  niedersachsischen  Rei- 
men.    1199—1225. 

Ausg. :  '  ap.  Staphorst,  hamburg.  Kirchen- 
geschichte  I.  2.  p.  118-131.  —  *ap.  Dreyer, 
monumenta  anecdota  I.  p.  461-479. 

Erl.-Schr.:  Kinderling,  Gesch.  der  niedersSchs. 
Sprache  p.  287. 
Schelter,    Biicherkunde   der  niederdeatsch. 
Sprache  p.  11. 

Chronik,  holsteinische,  wic/.Presby- 
ter  Bremensis. 

Chronik,  ipatewsche,  vid.  tltTO- 
nHCb  nnaTieBCKafl. 


236 


CHRONIK  -  CHRONIQUE 


Chronik,  kleine  Klosterneuburgep  = 

Chronica  auf  Clostcrnewbiirg. 

Chronik,  kleine,  von  Oesterreich. 
1368—1458. 

Ausg. :  iiach  einer  gleichz.  Handschr.  im 
Klosterneuburg.  Arch.  hrsg.  von  H.  J.  Zei- 
big  —  in  Arch.  fiir  Kunde  osterr.  Gesch.- 
Quellen.  1853.  IX.  135. 

Chronik,  klingenberger,  vid.  Klin- 
genberg. 

Chronik,  kolnische  =  Cronica  van 
der  hilliger  Stat  va  Coelle. 

Chronik,  konstanzer  =  Chronik, 
constanzer. 

Chronik,  lawrentijewsche,  ,vid. 
tI['feTonHCb  wlaBpeHTieBCKafl. 

Chronik,  limburger  =  Fasti  Lim- 

purgenses. 

Chronik,  liJneburgische,  in  nieder- 
sachsischer  Mundart,  vid. 

Chronicon  Liineburgicum  und 

Chronicon  Kepegovii. 

Chronik,  magdeburgische,  vid. 
Botho. 

Chronik,  meissen'sche  =  Cronica, 
meyssenische. 

Chronik,  miinsterische ,  eines  Au- 
genzeugen  von  der  Wahl  Bischof 
Heinrich's  von  Mors  bis  auf  d.  Ende 
der  grossen  miinsterischen  Fehde. 
1424  —  1458.  Fortsetzung  Rudolfs 
von  Langen.    1458—1496. 

Ausg.  ■■  in  Geschichtsquellen  des  Bisthnms 
Miinster  I.  p.  188-243. 

Chronik,    miinsterische,    von    der 

Wahl  Bischof  Heinrich's  von  Mors 
bis  auf  die  Einfuhrung  Bischofs 
Heinrich  von  Schwarzenburg.  1424 
— 1466.  Verfasst  von ArndBever- 

fern.   —  Mit  Fortsetzung  bis  auf 
.  Beginn  der  Religionsneuerungen. 
1466—1524. 

Hlerdurch  ist  der  Artikel  ,Bcvergern'  p.  170 
zu  erKanzen. 

Ausg. :  ed.  J.  Ficker  in  Geschichtsquellen 
des  Bisth.  Miinster  I.    p.  244-288;  289-303. 

Chronik,  miinsterische,  von  der 
Wahl  Bischof  Heinrich's  von  Mors 
bis  auf  d.  Wahl  Bischof  Bernhard's 
von  Raesfeld.    1424—1557. 

Ausg.:  ed.J.  Ficker  in  Geschichtsquellen 
des  Bisthums  Munster  I.  p.  304-346. 


Vgl.  Beverprern. 

Chronlk  d.  BischOfe  v.  MUnster. 
I-eben  Otto'K  v.  d.  noya. 

Chronik,  nowgorodsche,  vid. 
«iJiTOHCb,  HoBropo/^CKia. 

Chronik,  niirnberger,  vid.  8chedel, 
Hartm. 

Chronik,    oberrheinische ,    — 1334. 

Mit  Fortsetzungen  his  1349. 

ZweitaltestebekannteChronikindeutscherPros», 
verfertigt  um  d.  Mitle  des  14.  Jahrh.  Uebrigens  ein 
schlochtes  Machvverk. 

Ausg.:  aus  einer  gleichz.  Handschr.  zum 
erstenmal  hrsg.  von  Fr.  Karl  Grieshaber. 
Rastatt  1850.  gr.  8».    18  Sgr. 

Chronik,  oesterreichische,  vid.  Otto- 
kar  von  Horneck. 

Chronik,  oesterreichische,  v.  Jahre 
1454—1467  =  Anonymi  chronicon 
Austriacum. 

Chronik,  olivaer  =  Chronicon 
Olivense. 

Chronik,    pskowsche,  vid.  JI*to 

nHCb;    IICKOBCKia. 

Chronik,  repgauische  =  Chronicon 
Repegovii. 

Chronik,  rheinische. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Bruchstiicke  (157 
Hexamet.)  einer  gereimten  latein.  Chronik 
des  Niederrheins  aus  d.  13.  Jahrh.  ed.  Pertz, 
—  in  Abhandl.  d.  Akademie  d.  Wissensch. 
zu  Berlin.  Philos.-histor.  Klasse.  1855.  p. 
143-148. 

Erl.-Schr.x  Erlauterun  gen  dazu  i&tc2.  p.  131-142. 
Janssen,   Nachschrift  dazu  —  in  Annalen  d. 
histor.  Vereins  f.  d.  Niederrhein.  1855.  I.  p. 
227-229. 

Chronik,  rostocker  plattdeutsche, 
von  1268—1322. 

Ausg- :  hrsg.  von  H.  R.  Schroter  —  in 
Beitrage  z.  Mecklenburgischen  Geschichts- 
kundc.  I.  1.  Heft.  Rostock  1826.  4». 

Chronik,  Sophien-,  mc?.  JlfcTonHCb, 
Co*iHKia. 
Chronik,  speirische,  v.  1407 — 1476. 

Ungemein  reii-hhaltiK,  behandelt  das  ganze 
Rhelniand;  durch  die  aufgenoinmenen  Urkunden  u. 
Briefe  ist  sie  ein  friiher  Versuch  einer  diploma- 
tischen  Reichggeschichte. 

Ausg.:  ap.  Mone,  QuAllensammlung  zur 
badischen  Geschichte  I.  p.  371-520. 

Chronik,  strasburgische,  vid.  Twin- 
ger,  Jac,  von  Konigshofen. 

Chronik,  troizkische,  vid.  •il-tTO 
HHCb  TpoHi^Kaa. 

Chronik  van  Brabant  =  Cronycke, 
die  allderexcellentste. 


CHEONIK  —  CHRONIQUE 


237 


Chronik  von  Flandern,  vid.  Cro- 
nycke,  die  alder-excellentste. 

Chronik  von  Oiiva,  die  altere  = 
Chronicon  Olivense. 

Chronik  von  Rapperswil  vom  Jahre 

1000—1388. 

Ausg.:  nach  einer  von  Matth.  Rikhenmau, 
Presbyter  u.  Biirger  zu  Rapperswil  im  Jahre 
1670  genommenen  Abschrift  hrsg.  v.  Ludw. 
EttmiiUer.  Ziirich  1848.  gr.'4».  6  Sgr.  {Bil- 
det  zugleich  VI.  Bd.  5.  Heft  von  Mittheilun- 
gen  d.  antiquarisch.  Gesellsch.  in  Ziirich.) 

Chronik,  wendische,  vid.  Chronicon 
Slavicum  parochi  Suselensis. 

Chronik ,  woskresenskische ,  vid. 
•I-bTonHCb  no  BocKpeceHCKOMy 
CnHCKy. 

Chronik,  wiirtembergische,  vid. 
Lirer,  Thom. 

Chronikes  des  comtes  de  Flandres. 

Ausg.:  texte  du  13.  siecle  publ.  d'apres 
un  ms.  de  la  bibl.  imp^r.  k  Paris.  Brug. 
1849.   4». 

Chronique  abregee  du  roi  Richard 
coeur-de-Lion,  depuis  son  retour 
de  Palestine  jusqu'a  sa  mort.  (1192* 
— 1199.)  Extrait  d'une  histoire  uni- 
verselle  compilee  par  Jehan  Ra- 
veneau,  religieux  de  St.  Wandrille 
(1467). 

Ausg.:  publid  d'apres  un  ms.  du  XV. 
si^cle  de  la  bibl.  de  Rouen  par  A.  Pottier 
in  Revue  r^trospective  Normande  No.  1. 
{entk.  16  pag.) 

Chronique,  ancienne,  de  Flandre 
—1152. 

Ausg. :  ap.  Smet,  recueil  des  chroniques  H. 
p.  27-91. 

Chronique  anonyme  des  rois  de 
France,  finissant  en  1286.  3  livres. 

Der  Verfasser  schrieb  zwischen  1286-1314.  Dieses 
Werk  ist  alter  als  die  Chroniques  de  SaintDenis. 
AiLsg.:  nur  der  letzte  Theil  von  1234  an 
ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  81-102.  —  Bruch- 
stiicke  ed.  M.  P.  Paris  unter  den  Varianten 
zu  seiner  Ausgabe  der  Chroniques  de  St. 
Denis. 

Chronique  anonyme  finissant  en 
1380. 

Hauptsachlich  sach  den  Chroniques  de 
France  gearbeitet. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  9656. 
5.  5.  A  (olim  Colbert  1016.)  saec.  XIV. 

Ausg.:  extrait  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p. 
124-130. 


Chronique  anonyme  fran^aise,  finis- 

sant  en  1308. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  7511.2. 
Ausg.:    extraits   ap.   Bouquet,    rec.  XXI. 
p.   131-137. 

Chronique  anonyme  finissant  en 
1356. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
No.  1556  (olira  2216.)  saec.  XVI. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  138-140. 

Chronique    anonyme   finissant   en 

1380. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  10303. 
2.  2.  (olim  Cangd  119.) 

Ausg. :  extraits  ap.  Bouquet ,  rec.  XXI. 
p.  141. 

Chronique  anonyme  finissant  en 
1383. 

Handschr.:  Pajris^k.  Bibl.  No.  5027 
(olim  4503.  3,  vel  567  Baluze.) 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  142- 
145  extraits. 

Chronique  anonyme  finissant  en 
1328. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  7512.  3; 
—  No.  7511.  4.  4. 

Ausg. :  fragment  ap.  Bouquet,  rec.  XXI. 
p.  146-158. 

Chronique  attribuee  a  Baudoin 
d'Avesnes,  vid.  Balduinus  de  Avennis. 

Chronique  attribuee  aJeanDes- 
noueiles,  abbe  de  Saint-Vincent 
de  Laon  (flor.  1368). 

Cette  compilation  manque  absolument  de  m^- 
thode.  Bouguet. 

Ausg.:  extraits  de  Tan  1258-1328  ap. 
Bouquet,  rec.  XXI.  p.  182-198. 

Chronique  d'Arras,  vid.  Gesta  epi- 
scoporum  Cameracensium. 

Chronique  de  Bretagne,  vid.  Bou- 
chard. 

Chronique  de  Cousinot,  vid.  Chro- 
nique  de  la  Pucelle. 

Chronique  de  Du  Guesch'n,  vid. 
Guesclin. 

Chronique  de  France,  finissant  en 
1285. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  alliance  chronologique 
n.  p.  529.  » 

Chronique  deFrance  qui  commence 
k  la  prise  de  Troies  et  finit  k  Phi- 
lippe  le  Hardy. 

Ausg. :  extraits  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  293 ; 
XI.  p.  371 ;  Xn.  p.  227. 


238 


CHRONIQUE 


Chronique  de  Gennes  auec  la  totalle 
description  de  toute  ytallie. 

Ausg. :  am  Ende :  Cy  fine  la  cronique  de 
gennes  et  de  millan  abregee  auec  lordon- 
nance  et  police  faicte  par  la  dicte  ville  de 
genes  par  le  roy  de  frace  loys  XII  de  ce 
no.  Paris,  E.  de  Brie  1507.  8». 

Chronique  deGuines  parLambert 
cure  d'Ardre,  vid.  Larabertus  Ar- 
densis. 

Chronique  de  Tabbaye  de  Floreffe, 
de  Tordre  des  Premontr^s. 

Geschrieben  von  1462-1473;  als  Verfasser  wird 
Henri  cl'Opp  rebais,  chanoine  rdgul.  de  Floreife 
et  abb^  de  Beiuirepaire  genannt.  Gedicbt. 

Ausg.:  ap.  Reiifenberg,  monuments  pour 
servlr  k  Thist.  des  provinc.  de  Namur  . . . 
Vm.  p.  65-188. 

Chronique  de  Tabbaye  de  Saint- 
Wandrille;  et  aussi  daucunes  pu- 
nissions  donn^es,  par  la  justice  di- 
vine,  aux  molesteurs  de  moignes 
de  cest  monastere,  et  semblablement 
aux  malfaicteurs,  robeurs,  pilleurs 
et  detenteurs  des  biens  et  cboses 
du  dit  monastfere,  et  de  ses  membres 
et  deppendances.    — 1436. 

Ausg.:  publ.  pour  la  premiere  fois  par 
Pottier  —  in  Revue  r^trospective  Normande 
No.  4  (umfasst  16  pag.) 

Chronique  de  la  conquete  de  Con- 
stantinople  et  de  r^tablissement  des 
Fran^ais  en  Moree,  ^crite  en  vers 
politiques  par  un  auteur  anonyme 
dans  les  premieres  annees  du  14. 
siecle. 

Ausg. :  traduite  pour  la  prem.  fois  sur  le 
ms.  grec  in^dit  {le  texte  yrec  en  regard)  par 
Buchon.  Paris  1825.  gr.  8».  6  frcs.  {bildet 
zugleich  von  Buchon ,  collection  Tom.  IV.) 

Chronique  de  la  guerre  entre  Henri 
II  et  son  tils  aine  en  1173  et  1174, 
compos^e  par  Jordan  Fantosme, 
vtd.  Jordanus  Fantasma. 

Chronique  de  la  Pucelle  {bruUe 
en  1341)  ou  Chronique  de  Cousinot 
(de  Montreuil,  f  post  1484). 

Dic  Chronik  reicht  von  1422-1129;  sie  ist  nur 
ein  Fragment  einea  grosseren  Werlips.  Beachlons- 
werth.  Der  Name  ihres  Verfaifsers  Cousinot  ist 
erst  durch  dcn  Iftzten  HerauBgeber  festgestellt 
worden. 

Au^g.:  ^ap.  Godefroy,  histoire  de  Char- 
les  VII.  Paris  1661.  p.  481-530.  —  ^wleder- 
holt  in  extenso  ap.  Roudter,  collection  VII. 
(Paris  1785).  —  '  ap.  Buchon,  collection 
XXXIV.  —  *ap.  Michaud  et  Poujoulat, 
nouv.  coUect.  III.  —  *  ap.  Petitot,  coUect. 


VIII.  —  *in  Panth^on  litt^raire.  Paris 
1838.  80.  p.  407-4.52.  —  '  ap.  J.  Quicherat, 

proces de  Jeanne  d'Arc.   Paris,   soc. 

de  1'hist.  de  France.  1848.  IV.  p.  203.  — 
'  suivie  de  la  chronique  normande  de  P. 
Cochon,  relatives  aux  rfegnes  de  Charles  VI 
et  de  Charles  VII,  restitu^es  k  leurs  auteurs 
et  publicies  pour  la  prem.  fois  integralement 

k  partir  de  Tan  1403,  d'aprfes  les  mss 

par  M.  Vallet  de  Viriville.  Paris,  A.  Dela- 
hays  1859.  kl.  8».  544  pag.  5  fr. 

Vgl.  Livre  de  la  Pucelle. 

Memoircs  de  Jeanne  d'Arc. 

Chronique  de  la  traVson  et  mort 
de   Richart   deux  roy  Dengleterre 

(1400). 

Ausg.:  mise  en  lumiere  d"apres  uii  ms. 
de  la  biblioth.  roy.  de  Paris,  avec  les 
variantes  fournies  par  dix  autres  mss.  . .  . 
et  un  glossaire,  par  Benj.  Williams.  Lon- 
don,  english  hist.  society  1846.  gr.  8".  12  sh. 

Chronlque  de  London  depuis  Tan 
44.  Henr.  III.  —  17.  Edward  III. 
1260—1344  =  Chronicle,  french, 
of  London, 

Chronique  de  Louis  de  Valois,  roi 
de  France  =  Jean  de  Troyes. 

Chronique  de  St.  Magloire  ou  Chro- 
niques  de  France  en  vers  depuis 
1214—1296. 

Unvollstandig. 
Ausg.:  ^ap.  Lebeuf,   dissertat.  sur  Thist. 
de   Paris    II.    p.    CXLIII-CLVL    —    »ap. 
Barbazan  et  Meon,  fabliaux  II.  p.  220-235. 
—  '  ap.  Buchon,  collection  VII.  p.  1-18. 

Chronique  de  Nuremberg,  vid. 
Schedel,  dessen  Werk  unter  diesem 
Namen  hekannt  ist. 

Chronique  de  Rains  {Reims). 

Nicht  allein  interessant  fiir  d.  Gesch.  v.  Rheims, 
sondern  auch  wichtig  fiir  die  Ge.'ch.  Frankreichs. 

Ausg.:  publ.  sur  le  ms.  unique  du  14. 
si^cle  de  la  biblioth.  du  roi  par  P.  Paris. 
Paris  1837.  8». 

Chronique  de  Richard  II  depuis 
l'an  1377—1399  =  Jean  le  Beau, 
chronique. 

Chronique  de  Saint-Albain,  vid. 
Caxton. 

Chronique  de  Savoye=Chroniques 
anciennes. 

Chronique  de  Simon  de  Montfort 
=  Praeclara  Francorum  facinora. 

Chronique  des  abbes  de  Saint- 
Ouen. 


CHRONIQUE  —  CHRONIQUES 


239 


Ausg.:  publide  par  la  premiere  fois  d'apres 
un  ms.  du  XIV.  si^cle  par  Fr.  Michel. 
Rouen  1840.  gr.  8". 

Chronique  des  faits  et  gestes  ad- 
mirables  de  Maximilien  I  durant 
son  mariage  avec  Marie  de  Bour- 
gogne. 

Urspriinglich  in  flamandischer  Sprache  ge- 
schrieben  u.  erscliien  in  dieser  unt.  d.  Tit. : 

Ausg. :  Dit  syn  de  wonderljcke  oorloghen 
van  d.  doorluchtighen,  hoochgeboren  prince, 
kajser  Maximiliaen,  hoe  hy  hier  eerst  int 
landt  quam  ende  hoe  hy  vrou  Marien  troude. 
Thantwerpen,  Jan  van  Ghelen  1577.  kl.  fol. 

Uehers.:  unt.  obigem  Tit.:  transl.  du  fla- 
mand  en  fran^.  pour  la  prem.  fois  et  aug- 
mentee  d'^claircissements  histor.  et  de  do- 
cuments  inedits  par  Octave  Delepierre. 
Bruxelles  1839.  8».  M.  Kwpf. 

Chronique  des  quatre  premieps 
Valois  (1327—1393). 

Handschr. :  Paris,  k.  Biblioth.  Supplem. 
No.  107. 

Ausg.:  publ.  pour  la  prem.  fois  pour  la 
soci^t^  de  rhistoire  de  France  par  Simdon 
Luce.  Paris,  Renouard  1862.  8».  LXI. 
355  pag. 

Chronjque  des  rois  de  France. 

Ausg. :  extraits  du  ms.  de  la  bibl.  du  roi 
No.  567  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  315;  XI. 
p.  410. 

Chronique  du  Conte  Rouge   (i.  e. 

Ame  VII   conte  de  la  Savoye,  f 
1391)  par  Perrinet  Du-Piu. 

Schliesst  sich  engan  Chroniques  anciennes 
de  Savoye. 

Ausg.:  fragments  tn  Monument.  historiae 
patriae,  scr.  I.  p.  391-591. 

Chronique  du  Hainaut  et  de  Mons. 

Ausg. :  publ.  par  A.  Lacroix.  Mons  1842» 
gr.  4".  Facsimiledruck  nach  einer  Pergam.- 
Handschr.  im  Stadtarchiv  zu  Mons  mit  be- 
sonders  dazu  geschnitt.  goth.  Schrift  u.  mit 
farbigen  Initialen  gedruckt ;  die  Auflage  war 
klein.  6  fr. 

Chronique  du  monastere  d'Ouden- 
burg,  vid.  Chronicon  Aldenburgen- 
sis  monasterii. 

Chronique  du  religieux  de  Saint- 
Denys,  contenant  le  regne  de  Char- 
les  VI  de  1380  a  1422. 

Ausg. :  publi^e  en  latin  pour  la  premi^re 
fois  et  traduite  par  M.  L.  Bellaguet,  pr^- 
C(5dee  d'une  introduction  par  M.  de  Barante. 
Paris  1839-52.  6  vols.  4».  72  fr.  {bilden  zu- 
gleich  eine  Abtheilung  der  ersten  Serie  von 
Collection  de  documents  inedits  etc.)  —  Die 
Introduction  par  Barante  erschien  auch  ein- 
zeln  (Paris)  imp.  de  Crapelet  (1840).  4«. 


Chronique  du  roy  Louis  XI  = 
Jean  de  Troyes. 

Chronique  et  histoire  du  roy  Char- 
les  VII,  vid.  Chartier. 

Chronique  inedite  de  Flandres. 

Ausg.:  ap.  Bouchon,  choix  de  chroni- 
ques  n. 

Chronique  Martinienne,  vid.  Mar- 

tinus  Polonus. 

Chronique  ou  dialogue  entre  Joan- 
nes  Lud  et  Chretien,  secretaires  de 
Rene  II  duc  de  Lorraine  sur  la 
defaite  de  Charles  le  Temeraire 
devant  Nancy.  1477. 

Ausg.:  publ.  par  Cayon.  Nancy  1844.  4". 
Es  wurden  hiervon  nur  100  Exemplare  ge- 
druckt. 

Chronique  rim^e  de  St.  Magloire 
=  Chronique  de  St.  Magloire. 

Chronique  rlmee  relatant  divers 
evenemens  de  Thistoire  de  France 
arrives  pendant  le  XIII.  et  le  XIV. 
si^cle. 

Voller  Xaivetat  und  fehlervoll. 
Ausg.:   publ.   pour  la  prem.   fois  d'apres 
un  ms.  de  la  bibl.  de  Rouen  par  Pottier  — 
in  Revue  retrospective   Normande.    No.  2. 
14  pag. 

Chronique  Saxonne  =  Chronicon 

Saxonicum. 

Chronique  scandaleuse,  vid.  Jean 
de  Troyes. 

Chroniques.  Les  croniques  des 
roys,  ductz  et  cotes  de  burgoigne 
depuis  ranXIIII  apres  la  resurrection 
de  nostre  seigneur  jusques  a  tres 
victorieux  prince  Charles  duc  et 
cote  dudit  bourgoigne  qui  trespassa 
deuant  nancy  en  lorrayne  ou  moys 
de  januier  1476. 

Ausg.:  *  s.  1.  et  a.  40.  &  Blatt.  Brunet, 
manuel.  5.  ed.  I.  p.  1875.  —  'wiederh.  Lyon 
s.  a.  (cca  1510).  4». 

Chroniques  anciennes  de  Savoye 
jusques  a  Ame  VII,  conte  XVI  et  I 
duc  de  Savoye  (f  1391). 

Altfranzosisch.  Ueber  d.  Verfasser  ist  man  nicht 
einig;  Chiesa  halt  IMerreDu  Pin  dafiir.  —  Eine 
Fortsetz.  bildet  d.  Chronique  du  Conte  Rouge. 

Ausg. :  in  Monument.  historiae  patr.,  scr. 
L  p.  5-382. 

Chroniques  anglo-normandes.    Re- 

cueil  d'extraits  et    d'ecrits  relatifs 


240 


CHRONIQUES 


k  rhistoire  de  Normandie  et  d' Angle- 
terre  pendant  les  11.  et  12.  sifecles. 

Ausg. :  publ.  pour  la  premi&re  fois  d'apres 
les  mss.  de  Londres,  de  Cambridge,  de 
Douai,  de  Bruxelles  et  de  Paris  par  Franc. 
Michel.  Roueu  1830-40.  3  vol.  8".  18  fr. 

Chroniques  de  Bretagne,  vid.  Bou- 
chard. 

Chroniques  de  St.  Denis,  vid.  Chro- 
niques  de  France. 

Chroniques  de  Flandre  depuis 
Charlemanie  jusques  aceque  le  roy 
Edouard  eut  conquis  la  ville  de 
Calais.    792—1346. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz ,  mou.  Germ. 
scr.  IX.  p.  316.  not.  48. 

Auag.:  unt.  d.  Tit.:  Cronique  de  Flandre 
depuis  Liedric  I  comte  de  Flandre  en  792 
jusqu'en  1384,  compos^e  par  auteur  incer- 
tain,  avec  la  continuation  (jusqu'en  1435) 
et  les  Memoires  d'01ivier  de  la  Marche, 
(le  tout)  mis  en  lumiere  par  Denis  Sauvage. 
Lyon  1561.  02.  3  tom.  in  1  vol.  fol.  Sauvage 
a  rajeuni  le  style. 

Erl.-Schr.:  van  Praet,  recherches  sur  Louis  de 
Bniges  seigneur  de  la  Gruithuyse.  Paris 
1832.  «0. 

Chromques  de  France  abregees, 
depuis  la  cri^ation  du  mondejusqu'k 
ran  1481. 

Ausg.:  'Paris.  Infine:  Imprim^es  k  Paris 
le  4.  Fevr.  1492  par  Jean  Treperel.  4". 
{vgl.  Hain  No.  5010.)  —  ^  wiederholt  ibid. 
1493.  4». 

Chroniques  de  Franoe  en  vers 
depuis  Tan  1214  jusqu'k  Fan  1296 
=  Chronique  de  St.  Magloire. 

Chroniques  de  France  {appelUes 
Les  grandes  chroniques  de  l^Yance 
ou  Les  chroniques  de  iSt.  Denys) 
depuis  les  Trojens  jusqu'  k  la  mort 
de  Charles  Vll  en  1461. 

WahrRcheinlich  zuerst  von  Guilelmus  Ue 
Nangiaco  zusammengetrapren.  Ursjiriinglich  reich- 
ten  sie  nur  bis  1223,  wurden  von  mehreren  fort- 
gesetzt  bis  1380  u.  durch  AnhSnge  weiter  gefiihrt 
bis  1461.  Sle  cnlhallen  die  Arbeiten  Aimoin'8, 
Einhard's,  Turpin's,  im  12.  Jahrh.  d.  Schriften 
und  Dcnkwiirdigkeiten  Suger'8,  Kigord's  Werk, 
Guil.  de  Nang.  gesta  Ludov.  et  Phil.,  einTage- 
buch  unbekannter  Benedictiuer  von  1301-1380, 
Juv<;nal  deg^Ursina'  (t  1478)  Gesch.  Carls  VI, 
Al.  Chartier'8  (f  1458?)  Gesch.  bis  1422,  die 
Gesch.  Ludw.  XL,  grdgstcntheils  von  Jean  Castel, 
Pierre  Desrey^s  Gesch.  Carls  VUI  u.  d.  Gesch. 
Ludw.  XII  zumeist  nacb  Kob.  Gaguin. 

Handachr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr. 
sec.  XIV.  No.  1-5.  —  Carpentras,  chart. 
sec.  XV.  No.  414.  —  Chartres,  Stadtb. 
sec.  XV.  No.  312.  —  Genf,  Un.-Bibl.  chart. 
ms.    fran?.    No.   82.    (p.  356).   —    Turin, 


Athenaeum,  sec.  XV.  No.  73;  aehr  tchones 
Manuscript. 

Atisg.:  '  Paris  chez  Pasq.  Bonhomme, 
16.  Janv.  1476.  3  vol.  fol.  Soviel  bekannt 
ist,  das  erate  franzosiache  in  Frunkrelch  ge- 
druckte  Buch.  Avsserordentlich  aelten.  — 
'Paris  chez  A.  Verard,  31.  Aout  1493. 
3  vol.  fol.  —  *  continu^es  jusqu'  en  1513  ; 
av.  la  chronique  de  Rob.  Gaguin,  contenue 
k  la  chrouique  Martinienne  (Mart.  Polonus 
vgl.),  Paris  chez  G.  Eustace.  1514.  3  vol. 
fol.  Vgl.  i/b.  dieae  Ausgabe  Hain  A^o.  5007. 
5008.  —  *  avec  une  continuat.  jusq.  en 
1516,  sous  le  titre:  La  mer  des  histoires 
et  croniques  de  France.  Paris  1517. 
1518.  4  vol.  fol.  —  *  Paris  1533.  2  vol.  fol. 
—  •contin.  jusqu'  en  1574  {Charles  F), 
publi^es  par  Paulin  Paris.  Paris  1836-39. 
6  vol.  kl.  8*.  JHa  ist  hiervon  auch  eine  kleine 
Anzahl  Exemijl.  in  fol.  min.  mit  2  Colonnen 
abgezogen  worden.  Gute  Ausg.,  zu  welcher 
der  Herausgeber  mehr  als  20  Mpte.  ver- 
glichen  hat.  —  '  Eine  Ausgabe,  von  der  zu 
Ljon  1837.  Vol.  I.  8*.  erschien,  iat  nicht 
fortgesetzt.  —  *  Bruchstuckweise  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  144-314;  V.  p.  216-333;  VL  p. 
126-170;  VIL  p.  125-152;  VIIL  p.  325-357; 
X.  p.  303-313;  XI.  p.  398-410;  XU.  p.  134- 
215;  XVIL  p.  346-422;  XX.  p.  309-542; 
depuis  1285-1328  XX.  p.  654-724;  extraits 
ibid.  XXI.  p.  104-123. 

Uebers.:  italienisch  nach  einer  Handachr. 
verfertigt  und  Jriiher  als  dcta  Original  edirt 
unt.  d.  Tit.:  Croniche  di  Francia  e 
Cronica  di  San  Dionigio.  In  Parigi  1475. 
3  vol.   fol. 

Erl.-Schr.:  le  Beuf  in  M^m.  de   I'acad.  des  in- 

script.  XVL  hist.  p.  175. 
de  la  Curne  de  St.  Palaye,  ibid.  XV.  p.  580. 
Lacabane,    rccherches    sur  les  auteurs  des 

grandes    chroniques    de    France,     dites    de 

Saint-Denis,  —  in  Ecole  d.  Chartes.  11.  184i0- 

41.  p.  57. 
Struve,    bibl.    historica   ed.    IMeusel    VH.   1. 

p.  14. 
de  Wailly,   examen    de   quelques   questions 

relatives  k  l'origine  des  chroniques  de  Saint- 

Denys,  —  in  Mem.    de    l'acad.    d.    inscript. 

XVII.  1.  1817.  p.  379. 

Chroniques  de  Metz.  Chroniques 
de  la  noble  vilie  et  citd  de  Metz 
depuis  la  fondation  d'icelle,  de  quels 
gens,  et  en  quel  temps  elle  fut 
construite. 

Keimchronik  von  Anfang  der  Wclt  bis  1471, 
fortgesetxt  von  eineni  Anonymus  bis  1550.  —  Ver- 
fasser  ist  Chatelain  de  la  porte  Saint-Thie- 
bault,  der  wedei',  wie  es  von  mehreren  Biblio- 
graphen  gcscbchen,  mit  George  Chastelain, 
uoch  mit  dem  AugU8tinerm6ncbe  Jean  Cbatelain, 
gebiirtig  aus  Tournay  und  12.  Jan.  1525  in  Metz  auf 
dem  Scheiterhaufen  verbrannt,  verwechselt  werden 
darf. 

Auag.:  »Metz,  Bouchard  1698.  12  mo. 
'Selten.  —  *  unvollstdndig  {von  1302-1550)  ap. 
Calmet,  histoire  de  Lorraine  II.  Append. 
CXXI  (ed.  nov.  UI.  p.  282.) 


CHRONIQUES  —  CRONICA 


241 


Erl.-Schr.:     Palkenstein,     Beschreibung    der 

Dresdener  Bibliothek  p.  437. 
Gotze,     Merkwilrdigkeiten     der    Dresdener 

Bibliothek  III.  p.  10.5. 
Hugnenin,  J.  F.,  les  chroniques  de  la  ville 

de  Metz,  recueillies.mises  en  ordre  etpubli^es- 

pour  la  prem.  fois.  Metz  183S.  80. 

Chroniques  de  Normandie. 

Nur  eine  prosai.-iche  Paraphrase  von  Wace's 
le  roman  de  Rou. 

Atisg. :  '  Rouen,  Noel  de  Harsy  1487.  kl. 
fol.  140  Blatler.  Vgl.  Brunet,  manuel.  5. 
^d.  I.  p.  1871.  —  *  Kouen,  Guill.  le  Talleur 
1487.  kl.  fol.  In  fine  prologi:  le  Guillaume 
le  talleur  natif  et  demourant  a  la  parroisse 
Sainct  Lo  a  rouen  —  ay  voulu  impriraer 
les  dictes  cronicqves  en  mon  hostel  en 
rouen  Lesquelles  ont  este  accomplies  au 
moy  de  may  mil.  (X'CC.  quatre  vingtz  et 
sept.  Hain  No.  5006.  —  »Rouen,  P.  Re- 
gnault  s.  a.  (cca  1500.)  kl.  fol.  Schon  und 
selten.  —  *  Und.,  Jeh.  Mace  s.  a.  4*. 

Chroniques  de  Normandie. 

Ausg.:  publides  d'apres  un  ms.  du  13. 
sifecle  de  la  biblioth.  du  roi  par  Franc. 
Michel.  Paris  (1839.)  kl.  4».  15  fr. 

Chroniques  deSaint-Denis  =  Chro- 
niques  de  France. 

Chroniques  de  Savoye  =  Chro- 
niques  anciennes. 

Chroniques  du  Doyen  de  St.  Thibaut 
du  Metz.    1229—1445. 

Ausg.:  ap.  Calmet,  hist.  de  Lorraine  II. 

Chroniques,  les  grandes  =  Chro- 
niques  de  France. 

Chroniques  Martiniennes,  vid.  Mar- 
tinus  Polonus. 

Chroniques  scandaleuses  =  Jean 
de  Troyes. 

iof  dieHistorie  j 
van  HoUant,  1    vid. 
van  Zeelant\Jan  van 
(   etc.  i  Naald- 

Chronykie,  oudeGoutschel   wijk. 
Chronyxken,  oud  Goutsch  / 

Coronica  do  condeestabre  de  Por- 
tugal  Nuno  Aluares  Pereyra,  princi- 
pador  da  casa  que  agora  he  do 
duque  de  Bragan^a. 

Ausg.:  'Lixboa,  por  Germa  Galharde 
1526.  fol.  Sehr  selten.  —  *  wiederholt  par 
les  soins  de  Domingos  Texaira  Lisbonne 
1723.  fol. 

Cronaca  Altinate  =  Chronicon 
Venetum. 


Chronyke 


Cronaca  del  Graziani  =  Cronaca 
della  cittk  di  P. 

Cronaca  della  citta  di  Perugia  dal 
1309  al  1491,  nota  col  nome  di 
Diaria  del  Graziani,  supplita  ne' 
luoghi  mancanti  con  escerti  di  altre 
inedite  cronache  Perugine. 

Ausg.:  per  cura  di  A.  Fabretti  m  Archivio 
storico  Italiano  XVI.  1.  p.  71-750. 

Cronaca  di  Saluzzo,  vid.  Gioffredo 
della  Chiesa. 

Cronaca  Riminense  =  Chronicon 
Ariminense. 

Cronaca  Veneta  =  Chronicon  Ve- 
netum. 

Cronache  Milanesi,  scritte  daGiov. 
Pietro  Cagnola,  castellano  della 
Rocca  di  Sartirana,  dall'  a.  1023 
(omesso  il  libro  primo)  sino  al  1497, 
Giov.  Andrea  Prato,  patrizio 
Milanese,  in  continuazione  ed  emenda 
del  Corio  dall'  a.  1499  sino  al  1519, 
e  Giov.  MarcoBurigozzo,  mer- 
ciajo,  dair  a.  1500  sino  al  1544. 

Fiir  da.><  13.  u.  16.  Jahrhundert  von  Bedeutunff. 
Ausg.:  in  Archivio  storico  Italiano.  1842. 
IIL  p.  1-215;  219-418;  421-552. 

Croneken  der  Sassen,  vid.  Botho. 
Cronica  Adefonsi  VII   imperatoris. 

,E1  autor,  a  lo  que  parece,  cansado  de  la  prosa, 
escribio  en  versos  leoninos.'  Munoz. 

Ausg.:  'ap.  Berganza,  antigiiedades  de 
Espana  II.  p.  590.  —  *ap.  Florez,  Espana 
sagrada  XXI.  p.  320. 

Cronlca  Altaecumbae  abbatiae  ab 
a.  1125-1421. 

Ausg.:  in  Monument.  hist.  patr.,  scr.  I. 
p.  671-678. 

Cronica,  cleyne,  eens  onbekenden 
schryvers  van  de  Gronningher  Om- 
landen.    701—1512. 

Ausg.:  ed.  Brouerius,  anal.  medii  aevi  I. 
p.  473-476. 

Cronica  comitum  et  principum  de 
Clivis  et  Marca,  Gelriae,  Juliae  et 
Montium,  necnon  archiepiscoporum 
Coloniensium  usque  ad  ann.  1392. 

Handschr.:  vld.  beibertz,  'Quellen  H. 
p.  113.       , 

Ausg.:  ap.  Seibertz,  Quellen  der  west- 
falischen  Geschichte  II.  p.  121  sq. 

Cronica  de  D.  Alfonso  XI,  vid. 
Chronica  del  muy  esclarecido  prin- 
cipe  . . .  D.  Alf.  XI. 

16 


242 


CRONICA 


Cronica  de  Don  Aluaro  de  Luna. 

Luiia  war  der  geistige  hcnker  der  Keffierung 
Johaun's  II.  110S-U5:!.  Der  Verf.  isl  unbekannt. 
Ernst  und  stattlich,  besltzt  einen  bedeutenden  An- 
strich  von  Wahrhaftigkeit. 

Ausg.  •■  '  Cotnieu<;a  la  cronica  de  don 
Aluaro  de  Luna  condestable  de  los  reynos 
de  Castilla  y  de  Leon  ....  Milan ,  Juan 
Ant.  de  Castellono  1546.  fol.  Schiine  und 
seltene  Ausg.,  xcelche  Alvaro  de  Luna, 
d.  Enkel  des  Connetable,  drucken  liess,  als 
er  in  der  Citadelle  von  Mailand  comman- 
dirte.  —  *  wiederkolt  mit  zwei  historischen 
Piecen  (Pas.so  honroso  und  Seguro  de  Tor- 
desillas)  vervi.  und  herausgeg.  von  J.  M.  de 
Flores.  Madrid  1784.  4*.  (Bildet  zugleich  den 
5.  Band    der   Coleccion   de   las  cronicas.) 

Erl.-Schr:  Ticknor,  Gesch.  d.  schonen  Literat. 
in  ijpanien.  Deutsch  von  Julius.  I.  p.  164. 

Cronica  de  sancto  Isidero  Menore: 
con  aleune  additione  cauatedel  texto 
et  istorie  de  la  Biblia:  e  del  libro 
de  Paulo  Orosio:  e  de  le  Passione 
de  li  Sancti. 

In  Ciudad  de  Friuli  1480.  4«. 


Cronica  del  famoso  caballero  Cid 
Ruy  Diaz  Campeador  (f  1099). 

Xst  zum  Theil  aus  Oronica  general  vou  Spanien 
u.  der  Chronik  Alfons  des  Weisen  geflossen.  Wann 
sie  in  ihrer  gegenwartigen  Gestalt  abgefasst  wor- 
den  und  dureli  wen  das  geschehen,  i.st  unbekannt. 

Ausg. :  '  Coronica  del  Cid  ruy  Diaz.  Se- 
villa  s.  a.  4*.  Kostbare  Ausg. ,  die  sich  in 
d^r  kaiserl.  Blbl.  zu  Wien  bejindet.  Denis', 
angejiihrt  von  Panzer  I.  p.  466  setzt  als 
Erscheinungsjahr  1498,  loas  jedoch  sehr  pro- 
blematisch  erscheint.  Andern/alls  wiire  sie 
die  alteste  gedruckte  Ausg.  —  ^Cronica  del 
famoso  cavallero  Cid  ruy  Diez  Campeador: 
a  qui  se  acaua  la  cronica  del  muy  noble 
y  esfor^ado  y  siempre  victorioso  Cid  ruy 
diez  campeador,  a  costa  y  despesa  de  los 
reuerendos  padres  Abad  monjes  e  convento 
del  monasterio  de  Sant  Pedro  de  Cardena 
....  Burgos,  por  arte  e  industria  de  Fa- 
drique  Aleman  de  Basilca,  31.  Marz  1512. 
fol.  Das  vollstdndigste  Werk  ilber  das  Leben 
dea  Helden  von  Castilien.  Herausgeber  war 
P.  Fr.  Juan  Lopez  de  Belorado,  Abt  des 
Kioaters  Cardeiia,  gewuhlt  1512.  Sehr  seltene 
Auagabe.  Brunet,  man.  5.  edit.  I.  p.  1882. 
—  *Toledo  1526.  4*.  Wiederholung  der 
ersten  Ausg.  —  *  (Sevilla)  Jac.  Cromberger 
1541.  4*.  —  *  Cronica  dei  famoso  e  inuen- 
cible  cauallero  Cid  Kuy  Diaz  Campeador. 
Medina  del  Campo,  Fr.  de  Cato,  24.  Octb. 
1552.  fol.  Selten.  —  •  Chronica  del  famoso 
cavallero  Cid  Ruydiez  Campeador.  Burgos, 
Ph.  de  Junta  1593.  fol.  —  » SeviUa  1610. 
fol.  —  •  nueva  edicion  con  uua  introducion 
historico-literaria  por  V.  A.  Huber.  Mar- 
burg  1844.  4».  5  Thlr. 

Hieran  achliesat  sidh: 

'Cronica  del  muy  esfor^ado  cavallero 


cl  Cid  ruy  Diaz  Campeador.  Bruxellas, 
Juan  Mommaertd  1588.  fol.  Nicht  dasselbe 
Werk  wie  das  vorgehende,  aber  ich  kann 
nicht  sagen,  ob  es  ein  Wiederabdruck  der 
Chronik  ist,  die  zu  Sevilla  s.  a.  (1498)  ge- 
druckt  worden. 

'  EI  Cid  ruy  Dias.  La  historia  del  valo- 
roso  y  bien  afortunado  cauallero  Cid  Ruy 
Diaz  de  Biuar.  a-Alcala  de  Henares,  Juan 
Gracian  1604.  kl.  4».  —  ^wiederholt  Ma- 
drid  1616.  4".  u.  cSalamanca  1627.  4». 

Uebers. :  The  cronicle  of  the  Cid  Rodrigo 
Diaz  de  Bivar,  the  Campeador,  transl.  from 
the  spanish  by  Rob.  Southey.  London 
1808.   4». 

^r/. -ScAr. ;  Aschbach,   Jos.,  de   Cidi   historiae 
fontibus  dissertat.  Bonnae  184.3.  40. 

m  d.  Heidelberger  Jahrbilchern.  Bd.  49. 

Novb.  p.  1078. 
Dozy,  K.   P.   A.,   recherches  sur  l'hist.  poli- 
tiq.    et   litt(^raire   de    TEspagne   pendant    le 
moyen  age.  Leyde.  1849.  1.  p.  320-706. 
Enk   in  d.   Wiener  Jahrb.  fUr  Literat.  XI>IX. 

p.  153. 
Escobar,  Juan  de,  romancero  e  historia  del 
muy  valeroso  cavallero  el  Cid  Ruy  Dlaz  de 
Biuar,  en  lenguage  antiguo,  recopilado  por 
J.  d.  E.  Alcala  1612.  12mo.  u.  o/ters,  zulettl 
hrsg.  v.  A.  Keller,  Stuttgart  1840.  2  vol.  8». 
Huber,    V.    A.,    Gesch.    des   Cid    Ruy   Diaz. 

Bremen  1829.  80.   Trefflich. 
Molina,   .Manuel   Malo   de,   Rodrigo   el  Cam- 
peador.  Estudio  hist6rico  fundado  en  las  no- 
ticias  que  sobre  este  h^roe  facilitan  las  cro- 
nicas  y  memorias  Arabes.  Madrid  1857.  gr.  8o . 
MUller,  Joh.  v.,  Werke  VIIL  p.  135. 
Pereira  Bayam,  Jos.,  historia  verdadeira  do 
famosissimo   h<^roe,   e    invencivel   cavalleiro 
Hespanhol    Rodrigo   Dias  de   Bivar  etc.  Lis- 
boa  1734;  tviederh.  1751.  80, 
Risco,  M.,  hi.storia  del  Cid.  Madrid    1792.  4o. 
■Schlegel,  A.  W.  v.,  Werke  L  p.  318. 
Ticknor,  G. ,   Gesch.   d.  schonen  Literat.  in 
Spanien.    Deutsch  v.  Julias.    Leipz.  1852.   L 
p.  138. 
Wolf,  F.,  in  den  Wiener  Jahrbiich.  der  Lite- 
rat.  LV.  p.  261;  LVI.  p.  239. 

Vgl.  Gesta  Roderici  Campedocti. 

Crdnica    del    Gran    Capitan    Don 

Gonzalvo  de  C6rdova. 

Verfasser  ist  Hernan  P  erez  de  Pnlgar  (geb. 
1451,  t  1531).  Dicses  Werk  ist  nicht  die  unbedeu- 
tende  u.  langweilige  Chronik  von  Gonzalvo's  Le- 
ben,  die  1580  zuerst  erschien,  ihm  oft  zugeschrieben 
wurde  und  d.  Titel  fUhrt:  Cronica  del  gran  Capl- 
tan  Gon<;alo  Fernandez  de  Cordoba  y  Aguilar,  en 
la  qual  se  contionen  las  dos  conquistas  del  reyno 
de  Napoles  etc.  iSevilla  1580.  fol.  Es  scheint  noeh  eine 
/riihere  Ausgabe  zu  geben.  —  'Sevilla  1582.  fol.  — 
SAlcala  1584.  fol.  Es  ist  eiiie  rohe  und  kr&ftige  Slazze 
von  (rs  Leben. 

Ausg.:  '  Sevilla  1627.  fol.  —  *nachdieser 
besorgt  von  Martinez  de  la  Rosa  unt.  dem 
Tit.:  Hernan  Perez  de  Pulgar.  Madrid 
1834.  8«. 

Cronica  del  muy  valeroso  rey  don 

Fernando  (cl  IV)  visnieto  del  sancto 
rey  don  Fernando  que  gano  a 
Seuilla  . .  .  Este  es  el  rey  don  Fer- 
nando  que  dizen  que  murio  empla- 
zado  de  los  Caruajales. 

Ausg. :  Valladolid,  Sebast.  Martinez  1554. 
fol.  Aus  der  voraujgeschickten  Druckerlauth 


CRONICA 


243 


niss  sleht  man,  dass  Miguel  de  Herrera 
der  Herausgeber  war,  auch  der  Herausgeber 
von  (IJhroniques  de  Alonzo  X  und,  von 
Sancho  IV  sein  unirde. 

Man  findet  gewdhnlich  mit  diesem  Werke 
vereinigt : 

La  cronica  de  D.  Alfonso  el  Savio,  y 
D.  Sancho  bravo ,  ehenfalls  gedruckt  zu 
Valladolid  1554.  vgl.  Chronica  del  muy 
esclarecido  principe  etc. 

Cronica  del  rey  D.  Pedro,  vid. 
Ayala. 

Cronica  del  rey  don  Rodrigo  (710 — 

711)  postrimero  rey  de  los  Godos, 
con  la  destruycion  d'Espafiia. 

Au^g.:    '  Sevilla,    por    Jac.    Cromberger 

1511.  fol.  -    '  SeviUa  1526.  fol.  —  » Valla- 

dolid,    Nicolas    Tierria    1527.    fol.    Ebenso 

selten   wie  die  vorhergehende.  —    *  Sevilla 

1527.  fol.    —   *  nueuamente  corregida  con- 

tiene  de  mas   de   la  historia  muchas  bivas 

razones  j  avisos  muy  provechosos.  Toledo, 

Juan  Ferrer  1549.  fol.   —  '  Alcala  de  He- 

uares  1587.  2  part  in  1  vol.  fol.   Schlechtes 

Papier.  —  '  Sevilla,  J.  Gracian  1587.    fol. 

Erl.-Schr.:  Figueiredo,   Fr.    Manoel   de:    Dis- 

sertacao  liist.-critica,    em  que  claramente  se 

monstram  fabulosos  os  factos ,  eom  que  esta 

enredada  a  vida  de  Rodrigo  rei  dos  Godos . . 

Lisboa  1786.  fol. 

Historia    verdadera    del   rey    don    Rodrigo, 

compuesta  por  el  sabio  Alcay  de  Abulcacim 

Tarif  Abentarique,    traduzida  de  la  len?ua 

arabiga  por  Mig.    de  Luna  (auctor.)  5.  im- 

pression.  Madrid  1654.  40.  —  6.  Impress.  En 

Valencia  lfri6.  40.  —  7.  impress.  Madrid  (1676) 

167.5.  4*.  {ins  Franzds.  iibersetzt  Pa,ris  1708.  80.) 

Cronica  del  santo  rey  dd  Fernando 

tercero  deste  nobre  que  gano  a 
Seuilla  y  a  Cordoua  y  a  Jaen  e 
a  toda  el  Andaluzia. 

Ausg. :  '  Salamanca,  por  Pedro  de  Castro 
1540.  fol.  Sehr  selten;  die  alteste  bekannte 
Ausg.  dieser  Chronik.  —  *Sevilla,  Dom.  de 
Robertis  1551.  fol.  Sehr  seltenes  Buch.  Es 
hat  sich  hier  nicht  feststellen  lassen,  ob  es 
dasselbe  Werk  ist.  vne  das  vorhergeheride.  — 
»Valladolid,  Seb.  Martinez  1555.  fol.  — 
*Medina  del  Campo,  Franc.  del  Canto  1566. 
fol.  —  *  wiederholt  ibid.  1568.  fol.  Diese 
Chronik,  deren  Vorrede  von  Don  Modrigo 
Erzbischof  von  Toledo  herriihrt,  scheint  ein 
Wiederabdruck  der  obigen  Ausg.  von  1540 
zu  sein.  —  •  por  D.  Rodrigo.  Sevilla  1614. 
fol.  —  ■'wiederholt  Sevilla  1639.  fol. 

Cronica  del  senor  rey  don  Juan  el 

segundo  deste  nombre. 

Fangt  mit  d.  Tode  Heinrichs  III  an  {vgl.  Ayala) 
und  endet  UM.  —  Alvar  Garcia  de  s.  Maria 
schrieb  ohne  Zweifel  den  ersten  Theil  bis  1420;  d. 
Verf.  der  uachsten  Abtheil.  ist  unbekannt;  v.  1429- 
1445  war  Juan  de  Mena  der  konigl.  Geschicht- 
schreiber.  Das  ganze  Werk  wurde  zuletzt  Fern. 
Perez  de  Uuzman  iibertragen,  der  es  so  ordnete 
und  vervollstandigte,  wie  es  auf  Karls  V  Befehl 
herausgegeben  ist. 


Ausg.:  'Logrono  1517.  fol.  Die  richtigste 
unter  d.  alt.  Ausg.  Auf  dem  Titel  ist  ein 
Verf.  nicht  genannt.  —   *  Seuilla  1543.  fol. 

—  ^  wiederholt  Pamplona  1590.  fol.  —  *mit 
dem  Namen  des  Redact.  Perez  de  Guzman 
Valencia  1779.  fol.  Am  hesten.  —  Hierzu 
kommt  als  Ergdnzung:  Apendice  k  la  cro- 
nica  del  rey  D.  Juan  11,  en  que  se  da 
noticia  de  todas  las  monedas,  de  sus  valores 
y  del  precio  ....  por  P.  Fr.  Liciniano  Saez. 
Madrid  1786.  fol. 

Auszug  unt.  d.  Tit.:  Epitome  be  la  cro- 
nica  del  rey  D.  Juan  el  H  de  Castilla, 
hecho  por  D.  Jos.  Martinez  de  la  Puente. 
Madrid  1678.  fol. 

Cronica  delle  guerre  d'ltalia  dal 
1494  al  1518. 

Gedicht  in  Octaven. 
Ausg. :  Vinetia,  Domenico  de'  Franceschi 
1565.  kl.  4*.   Sehr  selten.    Eine  Copie  hier- 
von  wurde  1847  in  Paris  mit  59  fr.  bezahlt. 

Cronica  di  Bologna,  vid.  Bartholo- 
maeus  della  Pugliola. 

Cronica  di  Lucca,  vid.  Johannes 
Ser  Cambii. 

Cronica  di  Monferrato,  vid.  Galeotto 
del  Carretto. 

Cronica  di  Pisa  =  Monumenta 
Pisana. 

Cronica  di  Romualdo  Guarna  = 
Romualdus  archiep.  Salernitan. 

Cronica  diversorum  gestorum,  ab 
a.  912—1364. 

Unbedeutend,.  betriflFt  die  niederlandische  Ge- 
schichte. 

Ausg.:  ed.  Matthaeus,  analecta  vet.  III.  p. 
679-684. 

Cronica  d'Orvieto  =  Ephemerides 
Urbevetanae. 

Cronica  general  de  Espana. 

Berlihmtes  Werk;  Verf.  war  Konig  Alfons  X 
der  Weise,  f  1284.  Nach  Mondejar,  memorias  de 
Alfonso  el  Sabio  p.  464  war  d.  nrspriingl.  Titel : 
Estoria  de  Kspana. 

Ausg. :  ^  edid.  Florian  de  Ocampo.  Zamora 
1541.  fol.    Sehr  verdorben  u.  unvollstandig. 

—  ^wiederholt  Valladolid  1604.  fol.  Noch 
fehlerhafter.  Hinsichtlich  der  Zahl  der  Irr- 
thiimer  eins  der  am  schlechtesten  gedruckten 
Biicher. 

Erl.-Scltr.:  Dozy,  R.  P.  A.,  recherches  snr 
rhistoire  politique  et  litt^raire  de  I'Espagne 
pendant  le  moyen  age.  Leyde  1S49.  T.  I, 
p.  384-413,  v)0  er  iiber  d.  Abfassung  der  Ord- 
nica  general  durch  Alf.  X  selbst,  den  Charakler 
derselben  im  Ganzen,  die  kritische  Wilrdigung 
ihrer  einzelnen  Theile  u.  s.  w.,  endlic'.  das  Vtr- 
hSltniss  der  Crdnica  particular  dt  Cid  zu  dieser 
Chronik  handelt. 
Ticknor,  Gesch.  d.  schon.  Literatur  in  Spa- 
nien.  Deutsch  v.  Julius.  Leipz.  1862. 1.  p.  131. 

16* 


244 


CRONICA  —  CR0NIQUE8 


Cronica.    Hie    hebt    sich    an    ein 

tiitsche   Cronica    von    Anfang    der 
Welt  uncz  uff  keiserFriderich.  1474. 

Der  Verf.  ist  Heinrich  Steinhowel,  Stadt- 
arzt  in  Ulm,  mit  dessen  Namen  erst  die  2.  Ausg. 
versehen  wurde.  —  Diese  Chronik  ist  ein  blosser 
Auszug  aus  Martini  minoritae  flor.  tempor. 

Ausg.  •■  '  unt.  obig.  Tit. :  Vlm,  Joa.  Zainer 
vo  Riitlingen  1473.  fol.  36  Blaiter.  Die 
alteste  gedruckte  deutsche  Chronik,  se.hr  sel- 
ten.  Ebert  No.  4146.  Panzer  I.  p.  73.  No. 
31.  Hassler,  Buchdruckergeschichte  ZTlvis. 
1840.  p.  97.  —  >unt.  d.  Tit'.:  Beschreibunge 
einer  Chronic,  von  Anfang  der  Welt  bisz 
auf  Keyser  Friderich  den  Dritten ,  kurz 
summirt  vorn  Jarn  durch  den  hochgelerten 
Heinr.  Steinhowel...  ausgezogen  unnd 
gemacht.  Unnd  jetzo  durch  . . .  Jac.  Robeln, 
Stattschreiber  zu  Oppenheim  an  etlichen 
Orten  gemeret,  und  auf  Kejser  Carlen 
den  V  erstreckt.  Frankfurt  a.  M.  1531.  4». 
51  Blatter.  Selten. 

Erl.-Schr.:  Freytag,  liter.  adparat.  I.  p.   289. 

Cronica    Honorii,    vid.    Honorius 

Augustodunensis. 

Cronica  ilamada,  vid.  Pulgar,  Her- 
nando  Perez  de. 

Cronica,  meyssenische ,    wye    dye 

hochgebornen  Fursten  von  Meyssen 
etc.  Erst  christlichen  glawben  an- 
genommen  und  herkommen  syndt. 
Ausg.:  s.  1.  et  a.  {Anjang  d.  16.  Jahrh.) 
4».  4  Bogen.  Fehlt  bei  JEbert  u.  Panzer. 

Cronica  Riminense  =  Chronicon 
Ariminense. 

Cronica  Romanorum  =  Chronicon 
Repegovii. 

Cronica  Sabaudiae*  latina. 

Comincia  sua  narrazione  con  Amedeo  VIH  (1391) 
e  termina  al  1487. 

Atcsg. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr.  I. 
p.  599-669. 

Cronica  Sanese,  vid. 

Andreas  Dei. 
Donati. 

Cronica  van  der  hilliger  Stat  va 
Coelle. 

Es  gibt  auch  Exemplare  mit  d.  Tit. :  Cronica 
van  der  hilligerStat  Coellen.  (Die  kSnigl. 
Bibl.  in  Berlin  besitzt  2  solcher  verschiedener  Exem- 
plare.)  In  dem  berliner  Ex.  niit  ersterm  Titel  (und 
colorirtem  unterstehenden  Bilde)  iindel  sich  der 
letztere  noch  einmal  hinter  d.  Kegistcr,  zu  Anfang 
des  Werkes,  mit  schwarzem  Bilde.  —  Quelle  war 
u.  and.  Chronica  praesulum  et  archiep.  Colon. 
—  Diese  oft  unzuverlfissige  Chronik.  bekannt  unt. 
dem  Nameu  KSlnische  Chronik,  Ist  von  vielen 
Goschichtschreibern  der  Buchdruckerkunst  cilirt 
worden  wegcn  eines  PassuB,  wo  gesagt  wird,  dass 
diese  Kunst  zu  Mainz  durch  Joh.  Outembcrg  1410 
erfunden  u.  1450  vervoUkommnet  sei  (p.  311  u.  312. 
Vgl.  Lignamine.) 

Auag.i    gedruckt  mit  gfroissem  ernst  ind 


vlij.ss  Johan  koelhoff  burger  in  Coellen.  ind 
vollendet  vp  sent  Bartholomeus  auent  des 
hilHgen  Apostels.  (1499.)  fol.  Mit  vielen 
Holzschn.  Selten.  Ebert  No.  4145.  Panzer  I. 
p.  240.  No.  476. 

NH.  V.  Arnoldi  stellt  in  Pertz'  Archiv  III.  p. 
381  die  Behauptung  auf,  dass  auch  Ausgaben  der- 
aelben  Chronik  von  1489  u.  1490  existiren.  Mait- 
taire,  ann.  typogr.  I.  p.  528  u.  698  (Ausg.  v.  1733) 
behauptet  gleichfalls  das  Dasein  Slterer  Ausgaben 
von  1489  u.  90,  ebenso  Uffenbach,  Reisen  III. 
p.  505,  u.  a. ;  dagegen  sind  G6tze,  Panzer,  Ebert 
u.  a.,  und  es  ist  wohl  mit  letztern  als  unzweifelhaft 
anzunehmen,  dass  nur  die  einzige  Ausg.  von  1499 
existirt,  jede  andere  ein  Unding  i.st.  —  Zubemerken 
bleibt  aber,  dass  sich  in  den  Exemplaren  Druck- 
verschiedenheiten  tinden. 

Cronica  van  Sassen,  vid.  Reim- 
chronik. 

Vgl.  Botho. 

Cronica     von  Ibebsten,  /      vid. 
allenKaysern  vii  lkunigen,i  Twinger. 

Cronica  von  allen  Kiinig  und  Kai- 
seren  von  Anfang  Rom.  Auch  von 
viel  Geschichten  bisz  zu  unsern 
zeiten  die  geschehen  seint.    — 1494. 

Ausg.:  getrugt  zu  Strassburg  uff  Grvineck 

s.  a.  (1500.)  4". 

Croniche  di  Francia  e  cronica  di 
San  Dionigio  =  Chroniaues  de 
France  (appell.  les  grand.  cnron.  de 
France.) 

Croniche  di  Lucca  e  del  Sig. 
Paolo  Guinigi  di  Lucca  e  d'altri 
Paesi  =  Johannes  Ser  Cambii. 

Cronichetta  de'  Malatesti,  scritta 
nel  secolo  XIV.  da  anonimo  Rimi- 
nese. 

Ausg. :  pubblicata  sopra  due  mss.  c.  anno- 
tazioni.  Faenza  1846.  8*.  Am  Ende  ist  an- 
gehangen:  Leygenda  della  b.  Chiara  da 
Rimino,  geschrieben  saec.  XIV.  med.,  schon 
gedruckt  zu  Rom  1784.  4".  16  pag. 

Erl.-Schr.  Clementini,  Caes.,  racconto  istorico 
della  fondazione  di  Rimino  et  dell'  origine 
e  vite  de'  Malatesti.  Rimino  1617-27.  Si  vol. 
40.   Sehr  sellen. 

Cronichetta  o  sommario  di  tempi 
dalla  creazione  del  mondo  fino  allo 
imperadore  Zenone. 

Ausg. :  '  in  Cronichette  antiche.  Firenza 
1733.  —  ^wiederholt  Udine  1851.  16  mo. 

Cronike  of  die  historie  vau  HoUant, 
van  Zcelant,  vid.  Jan  van  Naaldwijk. 

Cronique  de  Flandre  =  Chroniques 
de  Flandre. 

Croniques,  vid.  Chroniques. 


CRONYCKE  —  CHRONOLOGIA 


245 


Cronycke,  Die   alder-exceUentste, 

van    Brabant,    Holland,    Seeland, 
Vlaenderen  int  generael,  — 1486. 

Ist  nur  Uebersetznng  des  Werkes  Catalogus 
et  cronica  princ.  et  comit.  Flandrie  u.  soll 
von  Andries  de  Sraet  gemacht  seln. 

Ausg. :  '  geprent  t'  Antwerpen  by  Rolandt 
van  den  Dorp  1497.  fol.  —  '  wiederholt 
Antwerpen  1512.  fol.  Sehr  selten,  mit  vielen 
Interessanten  Holzschnitten.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Dits  die  excellente  cronike  va  Vlaendere. 
Beghinnende  van  Liederick  Buc  den  eersten 
forestier  tot  den  laetsten,  achtervolghende 
die  rechte  afcomste  der  voorst  grauen  tot 
Keyser  Carolo.  Antverpen  1531.  fol.  Mit 
Fortsetzung  bis  1507.  (Mit  den  Hohschn. 
der  Jriiheren  Ausg. ;  doch  finden  sich  einige 
darunter,  die  an  Diirer  erinnern.)    Selten. 

Cronycke,  die,  van  Hollandt  ende 
Vrieslant,  beginnende  von  Adams 
tijden  tot  die  geboerte  ons  Heren 
Jesu,  en  voertgaende  tot  den  jare 
1517. 

Compilation  aus  verschiedenen  Historikern,  na- 
mentlich  Johannes  de  I.eydis  u.  Veldenar.  Bekannter 
unter  d.  Namen  Divisie  kronijk.  Im  16.  Jahrh. 
ein  Lieblingsbuch  der  Hollainder. 

Ausg.:  ed.  Jan  Comelissen  of  Jan  Severts, 
boekdrukker  te  Leyden  1517.  fol.  —  Noch 
o/t  gedruckt,  z.  B.  Amsterdam  1595.  fol. ; 
am  voUstandigsten  von  W.  van  Gouthoeven 
unt.  d.  Tit. :  D'oude  chronijcke  ende  histo- 
rien  van  Holland,  van  Zeeland  ende  van 
Utrecht.    Dordrecht  1620.  2  tom.  fol. 

Erl.-Schr.:  AVind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
gesichiedschrijvers  p.  112. 

Cponycles  of  England,  vid.  Caxton. 

Cponyk  der  stad  Brugge  tydens 
het  bestuer  van  Maximilian  =Boeck, 
het,  van  al .  . . . 

„      ...    )  de  divisie,  (     vtd.  Cro- 
'^''^"'i'^' I  de  grote,    i  nycke,    die, 
van  Hollandt  ende  Vrieslant. 

Kponika,  de,  fan  Sassen,  vid.  Reim- 
chronik. 

Vgl.  Botho. 

Kronijkjen  van  s'Hertogenboscb. 
1312-1517. 

Ausg.:  in  Belgisches  Museum.  III.  1839. 
p.  78. 

Erl.-Schr.:  Heylen,  Kronijkje  van  s'Hertogen- 
bosch  van  1312-1517,  —  in  Hermans  geschie- 
denkundig  Mengelwerk  I.  1840.  p.  234. 

Kponijkje,  vijf-en-twintig Jarig,  der 
Stad  en  Meijerij  van  s'Hertogen- 
bosch,  van  1476—1501. 

Ausg.:  in  Hermans  geschiedenkundig 
Mengelwerk  I.  1840.  p.  193. 


Kponik,  romische,  vid.  Chronicon 
Martymiany. 


Chponogpaphi  Saxonis  fragmentum 

—  Annales  Rosenveldenses. 

Chponogpaphia  Scandinaviae,  vid. 
Adamus  Bremensis. 

Chponogpaphus  Fontanellensis  = 
Gesta  abbatum  Fontanellensium. 

Chponogpaphus  Saxo  =  Ann^ales 
Magdeburgenses. 

Chponogpaphus  Siloensis,  vid.  Ger- 

lacus  abbas  Milov. 

ChponogpaphusWeingaptensis  usque 
ad  1208. 

Geschichte  der  romischen  Kaiser  und  Welfen; 
die  Genealogie  ist  ziemlich  genau. 

Ausg.:  ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  55-76. 
Erl.-Schr.:   Stalin.   wirtembergische  Gesehichte 
II.  p.  9. 

Chponologia  abbatum  Cluniacen- 
sium  =  Chronicon  Cluniacense. 

Chponologia  breviss.  ad  Northan- 
hymbros  spectans  ab  a.  547 — 737. 

Ausg.:  in  Monum.  histor.  Britann.  1848. 
I.  p.  290. 

Chponologia  episcoporum  Ceno- 
manensium. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p. 
856-859;  862-869. 

Vgl.  Gesta  s.  Innocentis  ap.  Cenom. 

Chponologia  et  seriesregumGotho- 
rum,  qui  tam  in  Gothia  Gallica, 
quam  in  Hispaniis  regnarunt,  usque 
ad  Caroli  Martelli  Francorum  prin- 
cipis  tempora. 

Ausg. :  '  ex  cod.  coenobii  Moissiacensis 
ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script.  I.  p. 
818-820.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  11.  p.  704 
-706. 

Chponologia  rerum  Danicarum  et 

Suecicarum  vetus.    916 — 1263. 

Au^g. :  '  ed.  Benzelius,  monum.  histor.  I. 
p.  14.  —  *  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  11. 
p.  166.  —  *  ap.  Fant,  scr.  rer.  Suec.  I.  p.  47. 

Chponologia  rerum  memorabilium 
ab  a.  1020—1323. 

Avsg. :  '  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  11. 
p.  520.  —  '  ap.  Westphalen,  monum.  Cim- 
brica  III.  p.  540.  Sehr  schlecht,  unvoll- 
standig  wie  die  vorhergehende. 

Erl.-Schr.:  Usinger,  d.  dSnisch.  .\nnalena.s.  w. 
p.  85. 


246 


CHUNKADUS  —  COCCINIUS 


Chunradus  Schirensis,  vid. 

\iin.ilcs  Schirciisos. 
I.iber  do  fuudatione  tlc. 

Chuonradus  =  Conradus. 

Cid  Rny  Diaz,  vid.  Cr6nica  del 
famoso  caballero  Cid. 

Ciminelli,  Carol.,  eremita  August, 
vid.  Vita  b.  Antonii  conf. 

Cincinnius,  Joh.,  de  Lippia  (flor. 
1500  cca),  vid.  Vita  s.  Liudgeri. 

Cini.  Ricordi  di  F.  di  Cini 
Rinuccini  dal  1282—1460,  coila 
continuazione  disuoifigliiinoal  1506. 

Auxy-:  per  cura  di  G.  Aiazzi.  Firenze 
1840.  foL 

Cinnamus,  Johannes,  grammaticus 
(cca  1183):  ^EmTOfjhi]  rwv  naTOQd-w- 
udccov  xtX.  Epitome  rerum  ab  Jo- 
hanne  et  Alexio  Comnenis  gesta- 
rum.    1118—1176. 

Fortsetzer  der  Anna  C»mnena.  Soviel  Pa- 
negyrik  als  Geschichte,  doch  immer  lehrreich. 

Ausy.:  '  ed.  cum  vers.  C.  ToUius.  Traj. 
ad  Rhen.  1652.  4".  —  -  wiederholt  cura 
Car.  du  Fresne  D.  du  Cange.  Paris.  1670. 
fol.  —  «Venetiis  1729.  fol.  —  *rec.  Aug. 
Meineke.  Acced.  Nicephori  Bryennii 
commentarii.  Recogn.  A.  Meineke.  Bonnae 
1836.  8«.  3'/,  Thlr.  (Corp.  hist.  Byz.) 

Erl.-Schr.:    Conz,   C.   P. ,  laudatio   Wielandii. 
Acc.  sermo  de  Niceta  et  Cinnamo,  Byzantinis 
historicis.  Tubingae  1818.  80.  7  Sgr.  6  Pf. 
Schiiz,    coramentar.    triticus    de    scriptis    et 

scriptoribus  historicis.  p.  161. 
Struve,    bibliotheca  histor.  ed.  Meusel  V.  1. 
p.  257-259. 

Cirneo,  Pietro  =  Cyrnaeus. 
Clarius  monachus:   Chronicon  S. 
Petri  Vivi  Senonensis.    420 — 11S4. 

Bandschr. :  P  a  r  i  s ,  k.  Biblioth.  St.  Vict. 
chart.  fol.  No.  1058.  neu.  —  Rds.  St.  Germ. 
paq.  13.  No.  6.  8.  Abschr.  .sec.  XVU.  — 
paq.  13.  No.  7.  14.  Abschr.  sec.  XVII. 

Aus(j. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  II.  p.  705 
(»  ed.  nov.  II.  p.  463-486.)  —  »  ap.  Bouquet, 
rec.    VI.   p.  236;    VII.   p.  265;    IX.    p.  32; 
X.    p.  222;    XI.    p.    196;    XU.   p.  279-284; 
,controversia  de  villis  Pauliaco  et  Rictiaco 
inter  abbatias  S.  Petri  Vivi,  Molismensem 
et  Reomensem' XIV.  p.  204-207;  ,ex  inedita 
append.'  a.  1184-1223  XVUI.  p.  723-724. 
Vgl.  Annales  S.  Colnmbae. 
Chronicon  Senonense. 
(iaufridus  de  Coilone. 
Odorannus. 

Claudius  Tauriensis:  Chronicon 
breve  ab  O.  C.  -816. 

Der  Name  des  Verf.  erdlchtet,  blos  ein  chro- 
nologischer  Versuch  ,  gegchriebcn  unter  Ludwig  d. 
Krommen. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nova  I.  p. 
309-315. 


Clausula  de  Pippini  in  Francorura 

regcm  consecrationc,  facta  post 
abdicationem  Cliiklerici  ultimi  Mero- 
veadum  familiae  regi.s. 

Ausg.i  '  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  9.  — 
*ap.  Mabillon,  de  arte  diplomatica  p.  .348. 
—  '  In  Gregorii  Turon.  opp.  ed.  Ruinart. 

Cleniens  (cca  1250),  vid.  Vita  b. 
Thomae  Heliae. 

Clerc,  Jean  de  =  Jean  de  Elerk. 

Clercq,  Jacq.  du,  vid.  Du  Clercq. 

Clewi  Fryger  von  Waltzhuot,  ord. 
s.  Franc.  (1442),  vid.  Chronicon 
Koenigsveldense. 

Closener,  Fritsche,  Priester  a.  d. 
Capelle  der  h.  Katharina  im  stras- 
hurger  Miinster  (f  1384);  Stras- 
burger  Chronik  — 1362. 

Quelle  Twingers  v.  KSnigshofen  fiir  die 
(Jesch.  de.s  westlichen  Deutschlands.  Von  bedeuten- 
dem  Interesse.  Das  dritte  Beispiel*)  eiuer  deutsch 
verfassten  Arbeit  der  .\rt.  C  I  osener  schrieb  sie 
auf  Veranlassung  Twingers;  sie  onthalt  die  Reihe 
der  Papste  bis  auf  Clemens  V,  dann  die  romischen 
Kaiser  u.  Konige  bis  Carl  IV  mit  besonderer  Be- 
riicksichtigung  Kudolfs  I,  ferner  strasburgische 
Geschichte  und  zum  Schluss  iiochmals  eine  (iesch. 
der  Hohenstaufen. 

Handschr.:  Linz,  vgl.  Pertz'  Arch.  III. 
76.  —  Paris,  k.  Biblioth.  No.  15444.  vgl. 
Pertz'  Arch.  VII.  695. 

.^Ms^r. :  '  nach  einer  Handschr.  von  1362 
hrsg.  von  A.  Schott  und  A.  W.  Strobel. 
Stuttgart  1842.  gr.  8».  (Biblioth.  d.  literar. 
Vereins.  l.Bd.)  Mcht  im  Buchhandel,  selten 
geicorden.  —  ^  Bruchstiicke  im  Code  histor. 
et  diplom.  de  la  ville  de  Strasbourg.  Vol.  I. 
prs.  1,  geviischt  mit   Twinger^s  Chronik. 

Erl.-Schr.:  Bouterwek,  Gesch.  der  Poesie  und 
Beredtsamkeit  IX.  p.  510. 
firandidier,  almanac  d'Alsace.  1785.  p.  298. 
Menzel,  Literatur-Blatt.  18.12.  p.  .')05. 
Notice  sur  Closener  et  Twinger  de  Koenigs- 
hoven  et  leurs   chroniques  —  in  Code  hist. 
et  diplom.  de  Strasbourg  I.  1.  p.  1-20. 
Stalin,  wirtembergische  tieschichte  III.  p.  5. 
Strobel,    A.    (!. ,    de    Frid.   Closneri    presb. 
Argentor.  chronico  Germanico.    Argentoratl 
1829.   80. 

Vgl.  Chronicon  Repegovii. 

Vit:i  s.  F'lorentii  epi.sc.  Argent. 

Coccinius,  Mich.,  Tubmgensis:  De 
rebus  gestis  in  Italia  annis  1511 
et  1512,  seu  De  bello  Maximiliani 
imp.  et  Ludovici  XII  regis  Franco- 
rum  cum  Venetis  gesto  liber  unus. 

Der  Verf.  war  Angen/.euge;  das  ganze  Werk 
kam  nicht  zum  Druck. 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  (1512.)  fol.  10  Bl.  — 
*  cum  Cor.  Cepione  u.  o.   kistor.  Sckri/ten 


*)  Dao  iUteHte  ist  bekanntlich  d.  ,Chronicon 
Repegovil',  das  zweite  die  ,  Oberrheinisohe 
Chronik.' 


COCCIUS  —  CODINUS 


247 


Basileae  1544.  fol.  —  *  ap.  Freher ,  script. 
rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p.  167-568. 

Coccius,  Ger.  (f  post  1471):  Kro- 
nijk  van  1233—1391. 

Chronik  des  Klosters  Bethlehera  bei  Zwolle. 
Unvollstandig  auf  uns  gekommen;  sie  reichte  friiher 
bis  1471  resp.  1520. 

Ausg. :    uitgeg.    door   de  Vereeniging  tot 

beoefnening   van    Overijsselsch    Recht    en 

Geschiedenis.  Deventer  1860.  gr.  8".  66  pag. 

Erl.-Schr.:   van    Hattnm,    geschiedenis    en    be- 

schrijving  van  ZwoUe.  5  vol.   Sat  d.  Kronik 

Jleissig  henutzt.  • 

Coch,  Conrad:  Chronik  d.  bremi- 
schen  Bischofe.  449—1511. 

Ungedruckt. 
Handschr.:  Gottingen,  Univ.-Bibl.  — 
Kopenhagen,  k.  Bibl.,  alt.  Samml.  No. 
677  (4  Bchr.  m.  Bildern),  No.  678  (d.  vor. 
sehr  ahnlich,  aber  ohne  Bilder).  fol.;  — 
neuere  Samml.  fol.  No.  279.  282. 

Cochon,  P.,  pretre  notaire  kRouen 
(flor.  1430):  Chronique  Normande. 
1181—1430. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  Colb.  9859.  3. 

Ausg. :  nur  Fragmente  iiher  die  Jahre 
1403-1430  publ.  Vallet  de  Viriville  zusammen 
mit  Chronique  de  la  Pucelle.  Paris  1859. 
8".  p.  363-468. 

Codagnellus,  Joh.,  notarius  Pla- 
centiae  (flor.  1235),  vid.  Chronicon 
Placentinum. 

Codex  Carolinus  seu  volumen  epi- 
stolarum,  quas  Romani  pontifices 
Stephanus  II,  Paulus  I,  Constan- 
tinus  antipapa,  Stephanus  III  et 
Hadrianus  I  miserunt  ad  principes 
et  reges  Francorum,  Carolum  Mar- 
tellum,  Pipinum  et  Carolum  M. 

Eine  durch  Karls  d.  Gr.  Fiirsorge  selbst  ver- 
anstaltete  Sammlung  von  Briefen,  besonders  der 
Papste  an  ihn. 

Ausg. :   ^  in  chronologische  Reihenfolge  ge- 
hracht  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  485-496.  — 
^  mgleich  Bd.  1.  von  Cai.  Cenni  monumenta 
dominationis  pontific.  Eomae  1760.  4". 
Vgl.  Monumenta  dom.  pont. 

Codex  epistolaris,  vid.  Udalricus 
Babenbergensis. 

Codex  epistolaris  Ottocari  II,  vid. 
Henricus  de  Isernia. 

Codex  epistolaris  Rudolphi  I  = 
Epistolae  Rudolphi  I. 

Codex  Hirsaugiensis. 

Verfasfit  gegen  Ende  des  12.  Jahrh.,  Gesch.  d. 
Klosters  Hirschau  mit  werthvollen  urkundlichen 
Aufzeichnungen. 

Aueg.:  in  der  Biblioth.  des  Uterarischen 
Vereins.  Stuttgart  1842.  gr.  8».  1.  Band. 
Selten. 


Codex  Laureshamensis. 

Ein  im  12.  Jahrh.  gesammeltes  Urkundenbnch 
des  Klosters   Lorsch,    mit   welchem    geschichtliche 
Nachrichten  bis  1167  verbunden  sind. 
.   Ausg.:    ed.     Academia    Palatina.     1768. 
3  vol.   40. 

Erl.-Schr.i  Heber,  Ph. ,  die  vorkarolingischen 
christlich.  Glanbenshelden  am  Rhein.  Frank- 
furt  a.  M.  1858.  80.  p.  65-96. 

Vgl.  Annales  Laurissenses. 
Annales  Nazariani. 
Chronicon  Laureshamense. 
Necrologium  Laureshamense. 

Codex  Rudolphinus  =  Epistolae 
Rudolphi  I. 

Vgl.  Monumenta  dominationis  .... 

Codicillus  presens  indicat  nomina 
principu  comitu  et  baronu  qui  ad 
illustr.  principis  dni  dni  Maximiliani 
archiducis  austrie  ducisq^  burgudie 
electionem  in  Romanor.  rege  in 
opido  Franckfordensi  couenere.  — 
Fol.  9a:  CoronatO  illustr.  et  ser. 
regis  maximiliani  archiducis  au- 
strie  .  . .  in  rege  romanor.  clebrata 
per  principes  elcores  romani  imperij 
in  aquisgrano.  —  Fol.  lOa:  Anno 
dni  1486  28.  die  Marcii. 

Av^g.:  s.  1.  et  a.  4".  22  Bldtter.  Hain 
10926*. 

Codicillus  qui  indicat  nomina 
principum,  comitura  etc.  qui  ad 
iilustr.  principis  Maximiliani  archi- 
ducis  Austrie  electionem  in  Roma- 
norum  regem  in  oppido  Franco- 
furtensi  conuenere.  Item  eiusdem 
Maximiliani  coronatio. 

Ausg. :  Norimbergae  1483  {soll  wol  heissen 
1486.)  4».  Hain  10927. 

Codinus,  Georg.  (saec.XV.  med.): 
JIccQex(ioXal  sx  T^g  ^i^Xov  tov  xQO- 
vixov  neql  tcov  TcaTQicav  Tijg  Kcov- 
(STavTivov  noXecog.  De  originibus  et 
antiquitatibus  Constantinopolitanis. 

Ist  nur  ein  Bruchstiick  aus  dera  friiher  dem 
Hesychius  illustris  Milesius  zugeschriebenen 
'laroQixoy  (5g  iv  cvvotpii  xoomx^s  Imoqiag, 
libri  VI,  welche  von  d.  Zeiten  aes  Belos  bis  518 
n.  Chr.  reichten. 

Ausg.:  'Gr.  et  lat.  c.  animadv.  ed.  Petr. 
Lambecius.  Paris.  1655.  fol.  —  *  iciederholt 
Venet.  1729.  fol.  —  'selecta  de  originibus 
C.  gr.  etlat.  ed.  Georg.  Dousa.(Heidelbergae) 
apud  Commelin  1596.  8"*.  —  *  wiederholt 
Genevae  1697.  S*.  —  *  unt.  d.  Tii. :  H  e  s  y  c  h  i  i 
illustris  res  patr.  Constantin.  gr.  c. 
J.  Meursii  vers.  et  not. ,  in  Eclog.  histor, 
de  rebus  Byzantinis.  Paris.  1647.  fol.  p.  24. 
—  •  in  Hcsychii  Milesii  opuscula  duo  quae 
supersunt.    Ed.  J.   C.  Orelli.  Lipsiae  1820. 


248 


COEUR  —  COMINES 


8*.  p.  60.  —  •  ex  recognit.  Imm.  Bekkeri. 
Bonnae  184.3.  8".  (Corp.  script.  hist.  By- 
zant.)  1'/,  Thlr. 

Erl.-Schr.:  (Mourslns)  Facula  aocensa  dlspel- 
lendis  tam  iuBitis  quam  a  Junio  superinsilis 
tenebris  etc.  Ingolftad.  1604. 
Meursius,  Jo.,  notac  ad.  G.  Codini  origg. 
Constantinopolitan.  .^urel.  Allobrog.  1607.  So. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  V.  1.  p. 
286-292. 

:  neql  rdoy  d(f(fixiaXla)v  tov 

TtaXmiov.  TliQl  t^g  oixodofiixijg  xov 
vaov  xriq  ayiaq  ^otfiaq.  Curopalata. 
De  officialibus  palatii  Constantlno- 
politani  et  officiis  magnae  ecclesiae. 

Ausy. :  '  nunc  prim.  gr.  et  lat.  in  lucem 
editus.  Ex  bibl.  Jul.  Pacii  (op.  Fr.  Junii.) 
Lugd.  1588.  8*.  Sehr  mangelhaft.  —  *  gr. 
et  lat.  not.  illustr.  lacunas  ope  mspt.  sup- 
plevit  Fr.  Jiinius.  (Heidelbergae)  Ex  of- 
ficina  Commeliana  1596.  8«.  Ausser  einigen 
Zusdtzen  d.  vor.  in  Allem  gleich.  —  '  besser 
gr.  et  lat.  c.  comment.  ed.  Jac.  Gretserus. 
Paris.,  Cramoisy  1625.  fol.  —  *  in  Gretseri 
opp.  Tom.  XV.  —  *  gr.  et  lat.  c.  Gretseri 
comment.  suisque  notis  ed.  Jac.  Goar. 
Paris.  1648.  fol.  (Vgl.  No.  18  Byzantinae 
historiae  scriptores.)  —  •  wiederholt  Venet. 
1729.  fol.  —  '  ex  recognit.  Imm.  Bekkeri. 
Bonnae  1839.  8".  (Corp.  script.  historiae 
Byzant.)  2  Thlr. 

Coeur.  M^moires  sur  Jacques 
Coeur  (t  14565  par  Bonamy)  et  actes 
de  son  proc^s. 

Ausg. :    '  ap.   Buchon,   coUection  XL.   — 
*ap.  Buchon,  choix  de  chroniques  VIII. 
Erl.-Schr.:    Olement,    P. ,     Jacques    Coeur   et 
Charles    VII    ou    la   France    au    15.    .'iifecle. 
Paris  18.53.   8«.   Tom.  1.  2. 
Trouv^,  baron,  Jaeques  Coeur,  commer^ant, 
maitre  des  monnaies,  argentier  du  roi  Char- 
les  VII  et  negociateur.  XV.  sifecle.  Paris  1840. 
80.    Mit  Portr. 

Cogltosus,  vid,  Vita  s.  Brigittae 
Scoticae. 

Colenuccio  =  Collenutio. 

Collectio  historiae  chronographi- 
cae,  vid.  fVedegariu.''. 

Collenutio,  Pandulf.,  legatus  ducis 
Ferrariae:  Historia  Neapolitana  seu 
Compendio  dell'  istoria  del  regno 
di  Napoli.    Libri  VI. 

Reicht  bis  U.oH.  Oesunde  polilische  fJrunils-Stze, 
gefallige  Hprache.  Der  Verf.  wurde  auf  Befehl  des 
J.  Sforza,  Tyrann  zu  Pe.saro,  im  Ocfangniss  1.504 
erdrosselt. 

Ausg.:  '  Venetia  1539  {auch  1541)  8».  — 
«Basil.  1572.  4».  —  *mit  Fortsetz.:  cont. 
al  anno  1586  da  M.  Koseo  e  T.  Costo. 
Venetia  1691.  4».  —  *Venetia,  Giunti  1613. 
3  vol.  4».  —  »Dordrecht  1618.  8».  zusam- 
men  mit  Jovianus  Pontanus.  —  *die  Ausg. 
Venet.  1613  wiederholt  in  Baccolt^  di  tutti 


i  piii  rinomati  scrittori.  Tom.  17 — 19.  — 
(Napoli  1771.) 

Uebers.:  ex  italico  in  lat.  conversi  a 
Joann.  Nic.  Stupano.  •Ba.sil.  1572.  4».  — 
»Dordr.  1618.  8». 

franzosisrh:  ^unt.  d.  Tit.:  Sommaire  des 
histoires  du  royaume  de  Naples,  par  Denis 
Sauvage.  Paris  1546.  8".  —  *unt.  d.  Tit.: 
Histoire  du  royaume  de  Naples  depuis 
rempire  d'Auguste  jusqu'en  1459.  Tournon 
1595.  8".  Wahrscheinlich  dieselhe  Ueber- 
setzung  tcie  die  vorhergehende. 

:  Ad  Maximilianum  Roma- 

norum  regem  oratio  dicta  Inspruchis 
in  auditorio  caesaris  a.   14^4. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  ir.  p.  476-481. 

Colmannus,  Fr. ,  monachus:  Hi- 
storia  monasterii  s.  Aegidii  Nori- 
bergensis.    1140 — 1504. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  340. 

Columna,  Guido  de,  vid.  Guido 
de  Columna. 

Columna,  Johannes  de,  vid.  Rudi- 
mentum  noviciorum. 

Columna,  Land.  de,  vid.  Landulfus 
de  Columna. 

Combat  de  Ragatz  entre  les  sept 
cantons  primitifs  et  les  Zurichois 
soutenus  par  l'Autriche  1446. 

Ausg.:  ap.  Bridel,  conservateur  Suisse 
11.  Bd.  oder  Etrennes  helvet.  Nr.  41-43. 
p.  1-16. 

Erl.-Schr.:  Ein  I. ied  von  der  Schlacht  zu  Ragaz 
1446  —  in  Rochholz,  eidgenoss.  Liederchronik 
p.  75-80. 

»  Mittheihingen  der  antiq.  Gesellschaft  zu 
Ziirich  II.  p.  65. 

Combat  de  trente  Bretons  contre 
trente  Anglais  en   1350. 

Ausg. :  * unier  dem  Titel :  Combat  des 
Trente,  po^me  du  XIV.  si^cle,  publ. 
pour  la  prSm.  fois  av.  des  not.  historiques 
par  M.  de  Frt^minville.  Brest  1819.  8".  — 
*publi^  d'apres  les  mss.  de  la  bibl.  du  roi 
par  G.  A.  ('rapelet.  Paris  1827  gr.  8».  Nur 
250  Exemplare  gedruckt.  {Bildet  zugleich 
Tom.  3.  der  Collection  des  anciens  monu- 
ments  de  rhistoire  et  de  la  langue  fran- 
tjaise.)  —  *ap.  Buchon,  collect.  XIV.  p. 
301-.S20.  —  ^wiederholt  Paris,  Bohaire  1835. 
gr.  8".  —  *  d'apr^s  les  documents  originaux 
des  14.  et  15.  sifecles,  suivi  de  la  biographie 
et  des  armes  des  combattants,  par  Pol  de 
Courcy.  Saint-Brieuc  et  Saint-Pol  de  Lfcon 
1857.  4".  76  pag. 

Comlnes,  Commines,  Cominaeus, 
sieur  d'Argenton,    Philippe    de   (f 


COMINES 


249 


1509):  Cronique  et  hystoire  faicte 
et  composee  par  feu  messire  Phe- 
lippe  deCommines  .  .  .,  contenant  les 
cnoses"  aduenues  durant  le  regne 
du  Roy  Loys  XI  tant  en  France, 
Bourgongne  Fiandres  Arthois  An- 
gleterre  que  Espaigne  et  lieux  cir- 
conuoisins.    1464 — ^1483. 

Trefflichi-s  Werk  in  einfacher,  anmuthiger  Dar- 
stellungr,  dessen  Mittelpunkt  das  Konigthum  bildet; 
es  gehort  zu  den  Meisterwerken  der  practischen 
Politik.  Der  Verf.  wurde  durch  dasselbe  einer  der 
bedeutendsten  Begriinder  der  neuern  Geschicht- 
schreihung. 

Ausg.:  'Paris,  Galliot  du  pre.  26.  Auril 
1524.  fol.  Diese  Ausg.  enthalt  nur  die  sechs 
ersten  Biicher  (his  zum  Tode  Ludwigs  XI 
1483.)  —  ^Paris,  Galliot  du  pre.  7.  Septbr. 
1524.  fol.  —  'Paris,  Galliot  du  pre,  im- 
prime  en  januier  1525.  fol.  —  *acheuee 
d'imprimer  15.  Feurier  1525  par  maistre  J. 
G.  fol.  —  *nouuellement  imprim^e  i  Paris, 
s.  a.  kl.  4».  —  «Lyon  1526.  fol.  (o/.  gr.  4».) 
—  ■'ibid.  1528.  fol. 

Die  Fortsetzung  in  dem  7.  u.  8. 
Buche  {his  zum  Tode  Karls  VIII  1498) 
erschien  *  Paris ,  a  la  rue  st.  iacques  a 
lenseigne  du  Pellican  et  a  Poictiers  1528. 
fol.  unter  d.  Tit.:  Croniques  dn  Roy 
Charles  VIII  de  ce  nom  que  Dieu  ab- 
soille,  contenant  la  verite  des  faictz  et 
gestes  dignes  de  memoire  dudict  seigneur, 
quil  feist  en  son  voiage  de  Naples  et  de 
la  conqueste  dudit  royaulme  de  Naples  . .  . . : 
Compile  et  mise .  .  en  forme  de  memoires 
par  . .  .  Phelippes  deCommines  . .  —  ^wieder- 
holt  Paris,  Eng.  de  Marnef  1529.  fol.  — 
^"unter  d.  Tit.:  Cronicque  et  histoire 
faicte  et  compos^e  par  . .  Phil.  de  Com- 
mines  .  .  .  contenant  les  choses  aduenues. 
Durant  ....  Imprime  en  Mars  1539.  — 
Cronicques  du  Roy  Charles  VIII  mis  par 
escript  en  forme  des  memoires  par  messire 
Phelippes  de  Coramines  .  .  .  Paris,  A.  Lan- 
gellierl539.  8».  —  'iParis,  E.  Hervault  1539. 
8«.  —  "Paris  MDLXIIL  {sic!  es  ist  zu  lesen 
1543),  Jacq.  Regnault.  8».  —  '»Paris,  Gal- 
liot  du  pr<i  (et  J.  de  Roigny),  1546.  8«,  — 
'*Paris,  Jeh.  Longis  1549.  8».  —  '*Paris, 
Est.  Grouleau  1551.  12mo.  _  >«Paris,  B. 
Regnault  1559.  16mo.  —  "Paris,  Est.  Grou- 
leau  1560.  12mo. 

' '  Unt.  d.  Tit. :  Lesmemoiresdemes- 
s  i  r  e  P  h.  d  e  C  o  m  m  i  n  e  s ,  sur  le  principaux 
faicts  et  gestes  de  Louis  XI  et  de  Charles 
VIII  son  fils,  Roys  de  France.  Reueus  et 
corrigez  par  Denis  Sauvage  de  Fonte- 
nailles  en  Brie.  Paris,  Galliot  Du  Pr^  1552. 
fol.  —  wiederholt:  '»Paris,  J.  de  Roigny 
1552.  fol.  —  «"Lyon,  J.  de  Tournes  1559. 
fol.  —  *'Paris,  Guill.  Morel  pour  galiot  du 
Pre  1561.  fol.  —  "Paris,  T.  Perier  1580. 
fol.  —  "Paris,  A.  L'An^elier  1580.  fol.  — 


**De  nouveau  reveuz  et  corrigez  pour  la 
seconde  fois,  auquel  cstadiouste  une  epistre 
de  Jean  Sleidan  .  .  .  Avec  la  viede  messire 
Angelo  Cattho,  archevesque  de  Vienne  . . . 
Paris,  N.  Bonfons  1579.  16mo.  —  "Paris 
1561.  fol.  —  -*ibid.  1572.  16>no.  —  ^Hbid. 
1576.  16mo.  —  i»ihid.  1580.  fol.  —  "pout 
Jaques  Chouet  (k  Geneve)  1593.  12rao.  _ 
»»s.  1.  (Antverp.)  1596.  ISmo.  _  «'Anvers, 
M.  Nutius  1597.  12mo.  _  3»s.  1.  J.  Chouet 
1604.  l2mo.  _  "Rouen,  J.  Berthelin  1605. 
12mo.  _  3*Paris.  1610  fol.  —  "Rouen,  J. 
Berthelin.  l2nio.  _  s«Paris,  N.  L"Escuyer 
1614.  l2mo.  _  3»Paris,  P.  Le  Mur  1615 
fol.  —  "Rouen,  J.  Berthelin  1634.  l2mo. 
—  **Leyde,  chez  les  Elzeviers  1648.  12mo. 
wiederholt  **Paris,  Cardin  Besongne  1661. 
12mo.  —  u.  *'Paris,  A.  de  Sommaville  1661. 
12nio.   —  und   **Paris,   F.   Clousier   1661. 

12mo. 

**les  memes,  reueus  et  corrigez  sur 
diuers  manuscrits,  et  anciennes  Impressions. 
Augmentez  de  plusieurs  Traictez,  Contracts, 

par  Denys  Godefroy.  Paris,  imp. 

royale  1649.  fol.  —  **  iciederholt  Leyde, 
Elzevirs  1649.  12mo.  766  pag.  —  *^toieder- 
holt,  divisde  en  2  tomes  et  enrichie  des 
portraits  en  taille-douce.  La  Haye,  A.  Leers. 
1682.  2  vol.  12mo.  _  *«augment^e  de  Thi- 
stoire  de  Louis  XI  connue  sous  le  nom 
de  Chronique  scandaleuse.  (Par  Jeaij  de 
Troyes.)   Brusselle,   Foppens,    1706-1714. 

4  vols.  8".  (der  Titel  des  3.  Bandes  lautet: 
Divers  traitds,  contrats  .  .  .)  —  *'mi<  ver- 
schiedenen  Zusdtzen  Brusselle,  Foppensl723. 

5  vols.  8'.  —  *'nouvelIe  edition,  revue  sur 
plus.  mss.  du  temps  .  .  .  par  MM.  G  o  d  e  - 
froy;  augment^e  par  M.  Tabbe  Lenglet 
Du  Fresnoy.  Londres  et  Paris,  RoUin 
1747.  4  vols.  in  -4'.  Die  hierbei  hefind- 
liche  Dedication  des  Herau^gebers  an  den 
Marschall  Moritz  von  Sachsen  fehlt  in  den 
meisten  Exemplaren,  da  sie  auf  hoheren 
Befehl  unterdriickt  wurde.  Vollstdndigste 
Ausgabe.  —  **nouv.  ^dition  ....  par  Mlle. 
Dupont  Paris,  Renouard  1840-1847.  3  vol. 
in  8*.  (Verofentlicht  von  "Soci^t^  de  Thist 
de  France.')  27  fr.  —  ^''pr^c^des  d'une 
notice  biographique.  (Par  J.  L.  Belin.)  Paris, 
Belin-Leprieur  1843.  18mo —  5'ap.  Buchon, 
choix  de  chroniques  VII.  —  **ap.  Petitot, 
collection  XII.  XIH.  —  "  in  CoUection 
univers.  de  m^m.  X-XII.  —  '*ap.  Michaud 
et  Poujoulat,  nouv.  collection  IV. 

A  u  s  z  u  g ,  lateinisch,  unt.  d.  Tit. :  D  e  r  e  b  u  s 
gestis  Ludovici  eius  nominis  XI,  Galli- 
arum  regis,  et  Caroli,  Burgundiae  ducis, 
Philippi  Cominaei  ..  .  commentarii  vere 
ac  prudenter  conscripti ;  ex  Gallico  facti 
latini  a  J.  Sleidano.  'Argentinae  1545. 
4'.  —  *  wiederholt  Parisiis,  C.  Wechelus 
1545.  80.  u.  *Parisiis,  J.  Roigny  et  C. 
Wechelus.  1545.  8*.  Nur  die  6  ersten,  aber 
in   10  getheilten  Biicher  —    die   andern  2 


250 


COMINES  —  COMPAQNI 


folgten  unter  dem  Titel:  Phil.  Cominae! 
commentariorum  de  bello  Neapolitano 
libri  V.  *  u.  »Argentin.  1548.  4».  und  8».— 
Das  ganze  Werk,  so  in  16  Biicher  getheilf, 
erschien  '  Parisiis  1561.  16mo.  —  ^  ibid. 
Wechelus  1569.  16mo.  —  "Paris.,  Dupuys 
1569.  16nio.  _  «Basil.  (1574).  8».  —  ^unt. 
d.  Tit.:  Tres  Gallicarum  rcrum  scriptores 
nobilissimi  etc.  Francofurti  1578.  fol.  zu- 
savimen  mit  Froissart  tmd  Sesellius.  — 
*c.  Froissart.  ibid.  1584.  12rao.  _  'Basileae 
1599.  8».  —  «Hanoviae  1606.  12mo.  _  *ibid. 
c.  Froissarto  1619.  S».  —  '"Casselii  1638. 
12mo.  _  1  'Amstelodami  1648. 12mo.  —  '^ibid. 
1656.  12mo.  unt.  d.  Tit.:  Phil.  Cominaeus 
de  reb.  gestis  a  Ludov.  XI  et  Carolo  VUI 
Francor.  regibus,  brevique  explicat.  illu- 
stratus  a  J.  Sleidano. 

TJebers. :  Latein. :...  Ca.sp.  Barthius exem- 
plar  Gallicum  bona  fide  nihil  omittens, 
nihil  traiiciens  .  .  .  latinitati  transscripsit. 
Francofurti  1629.  8».  {nicht  1619,  wie  Le- 
long  hat.) 

Italienisch  unt.  d.  Tit.:  Le  memorie 
di  Filippo  di  Comines,  atradotte  da  Nic. 
Reince.  Venetia  1544.  1559.  8».  —  btradotte 
da  Lor.  Conti.  '  Genova  1594.  4o.  —  ^j^j. 
lano  1601.  8».  —  »Brescia  1612.  4«.  — 
♦Venetia  1613.  4».  —  ^ibid.  1640.  4«.  — 
c  A/w  der  erstere  Theil  unfer  dem  Titel: 
Istoria  di  mons.  Fih'ppo  d'Argenton  delle 
guerre  di  Ludovico  XI,  re  di  Francia,  e 
di  Carlo,  duca  di  Borgogna  .  .  .  dall'  anno 
1464  insino  a'  tiempi  nostri.  Venetia  1569.  8°. 

Deutsch :  avon  Casp.  Hedion  mit  Vorrede 
vonBeuther.  'Strasburg  1551.  4<*.  —  ^wieder- 
holt  ibid.  1566.  fol.   —   u.  ^ibid.  1580.   fol. 

—  ^ibid.  1625.  fol.  —  biibers.  v.  Melch. 
Kloseman.  Frankfurt  1643.  12mo. 

Englisch:  «by  Thom.  Danett.  'London 
1596.  fol.  —  ■'ibid.  1614.  fol.  —  bwnt.  d.  Tit.: 
The  memoirs  of  Phil.  Coraines,  con- 
taining  the  history  of  ,Lewis  XI  and  Char- 
les  VIII,  kings  of  France,  with  the  most 
remarkable  occurrences  in  their  particular 
reigns  from  the  year  1464  to  1498.  Eevised 
.  .  .  by  Denys  Godefroy  and  fi-om  his  hero 
edition  .  . .  translated-  .  .  .  London  1674.  8». 

—  cwith  annotat.  by  M.  ITvedale.  ibid.  1712, 
2.  Ausg.  1723.  2  vol.  ^».  —  dby  an  anon. 
London  1823.  2  vol.  8".  —  e  by  A.  R.  Scoble. 
London,  Bohn  1858.  2  vol.  8«. 

Solldndisch:  aHaas,  Frans  de,  Filip  van 
Comines  Gedenkschriften.  Amsterdam,  er- 
ven  Houttnin  1757.  8».  —  bRiliaan,  Cor- 
nelis  Kyel  of,  Filip  van  Comines  Gedenk- 
schriften.  Antwerp.  1578.  8«.  —  ^wieder- 
holt  Delft  1612.  8».  —  «Leeuwarden 
1665.  8". 

Spanisch :  Las  memorias  de  Felipe  de 
Comines,  seiior  de  Argenton,  de  los  hechos 
y  empresas  de  Luis  XI  y  Carlos  VIII, 
reyes  de  Francia,  traducidas  de  Frances 
con    escolios   proprios   por  Don   Juan   Vi- 


trian.    2  tom.    «Amberes   1643.  fol.   Erste 

Ausg.  GeschUfzt  und  selten.  —  *wiederkolt 

ibid.  1663.  fol,  —   ^ibid.   1713.    2   vol,    fol. 

Sc.hwedisch:    Philippi  Cominei    grun- 

delighe   Beskrifwelse   .   .    .   uitg.    dor  Eric 

Schroderus.  Stockholm,  Meurer  1624.  fol. 

Erl.-Schr. :  L  o  e  b  e  1 1 ,  J.  W.,  de  Philippl  ComJnael 

fide   historica.    Prolusio  academica.    Bonnae 

1832.  80. 

Paquot,    mdmoires    pour    Bervir   a  l'bistoire 

litt^r.  dcs  Pays-Bas  II.  p.  1. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Mensel  VII.  2,  p. 

149-158. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  93-98. 

Comitia  regni  habita  Corbeiae  a. 

1065. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  111. 

Commemoratio  Caroli  Crassi  imp. 
apud  Augienses  a  Chadolfo  episcopo 
Novariensi. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  114. 

Comnena,Anna  (f  lU8):^M6^i(xg, 
Alexiadis  libri  XV. 

(je.schichte  ihres  Vaters  Alexiua  1069-1118.  Xeno- 
phontischer  8til  u.  klassi.sche  Darstellung:  fortge- 
setzt  von  Cinnamus. 

Ausg.:  'libri  VIH,  nunc  prim.  edid. 
Dav.  Hoeschelius.  Aug.  Vindel.  1590  4^., 
wiederholt  ibid.  ==1610  und  »1618.  4*.  — 
*Iibri  XV,  nunc  prim.  editi.  Graece  et  lat. 
c.  glossario  et  not.  ed.  Petr.  Possinus. 
Paris.  1651.  fol.  {Zugleich  ein  Theil  der 
Byzantinae  historiae  scriplores).  —  *  Venet. 
1729.  fol.  —  •recens.,  nov.  interpretationem 
latinam  subiecit,  C.  Ducangii  commentarios 
suasque  adnotatt.  addidit  L.  Schopen.  Bonn. 
1839.  (Corp.  hist.  Byz.)  8».  2%  Thlr. 

Uebers.:  fibersetzt  in  Schiller's  histor. 
Memoiren.  Bd.  1.  u.  2. 

Trad.  enfran^.  parL.  Cousin.  Paris  1655. 8o. 
Erl.-Sckr.:  Fiissly,  Joh.  K.,  diss.  de  Alexiade 
Annae  Comnenae,  qua  graecarum  liter.  cul- 
tores  et  professores  ad  novam  buius  libri 
editionem  exstimulantur.  Turici  1766.  4*. 
36  pag. 
Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  script. 

hlstor.  p.  163-166. 
Struve,    bibl.    bistorica   ed.  Meusel  V.  1.   p. 

251-256. 
Wilken,  rerum  ab  Alexio  I,  Joanne,  Manuele 
et  Alexio  II   Comnenis    gestarum    libri   IV. 
Heidelb.  1811. 
Wilmans,    R. ,    Anna  Comn.  vcrglichen  mit 
Guilelm.  Apul.  —  in  Pertz'  Arcb.  X.  p.  93  ff. 

Comoedia  de  eccidio  urbis  Cae- 
senae  anonymi  auctoris  coaevi  a. 
1377. 

Ausg.:  ed.  Gori  in  Archivio  storico  Ita- 
liano.  Nuova  ser.  1858.  VIH.  2.  p.  3-37. 

Compagni,  Dino  Florentinus  (f 
26.  Febr.  1323):  Cronaca  delle 
cose  occorrenti  ne'  tempi  suoi. 
1280—1312  seu  Istoria  Fiorentina. 

Einer  der  grSssten  Geschichtschreiber  nicht 
blos  seiner  Zeit,  son^ern  aucb  des  ganzen  Mittel- 
alters.    Selne  Chronik  vergegenwSrtigt  angchaulicb 


COMPENDIOSA  —  CONCILIUM 


251 


die  Stellung  der  Geschlechter  znr  Stadtherrschaft 
n.  d.  Kampf  der  Gemeinen  gegen  die  Geschlechter, 
Uberhanpt  d.  politisch-stadtische  Leben  von  Florenz 
zn  Ausgang  des  l^.  u.  Anfang  des  14.  Jahrh. 

Handschr.:  Florenz,  Bibl.  Stroziana 
Nr.  1436. 

Ausg. :  '  ap.  Mnratori,  .scr.  IX.  p.  463- 
536.  —  -  unter  dem  Titel:  Cronica, 
Fiorentina  di  D.  Compagni  ed.  D.  Mar. 
Manni.  Firenze  1728.  4".  —  Die  spateren 
Ausgaben,  deren  es  eine  Menge  in  Italien 
gibt,  sind  nur  Abdriicke  der  Mannischen 
Ausg.,  der  alten  Formen  und  Sprachiceisen 
entkleidet  u.  modernisirt:  s.  £.  in  Collana 
degli  illustri  storici  italiani  dal  sec.  XIII. 
al  XIX.  Vol.  I.  Venezia;  am  schlechtesten. 
—  sPisa  1818.  8».  —  *Milano  1829.  8».  — 
*  ed.  Benzi,  cronaca  Fior.  Livomo  1830 ; 
willkiirliche  Aenderungen,  aber  Erkliirungen 
dunkler  Stellen.  —  *con  annotazioni  di' 
Alf.  Folinea.  Napoli  1845.  12mo.  _  'Fi- 
renze  1857.  8». 

Uebers.:  deutsch  mit  Einleitnng  von  W. 
Donniges  in  sein.  Gesch.  d.  deatsch.  Kaiser- 
thums  im  14.  Jahrh.  Berlin  1841.  I.  1.  p. 
131-313. 

Erl.-Schr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.  Frankf. 
1833.  I.  p.  10-24. 

Compendiosa  chro-\ 
nica  (  =  Chronica 

Compilatio  chrono-j  S.  Aegidii. 
logica  ' 

Compilatio  chronologica  auctoris 
anonymi  a  temporibus  Caroli  Magni 
ad  a.  1410. 

Ausg.:  *^ zusammen  mit  Gervasius  Til- 
beriensis  ed.  I.  I.  Mader.  Helmst.  1673. 
4*.  p,  118.  —  *  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  62. 

Compotus  praepositorum  et  balli- 
vorum  Franciae  de  termino  Ascen- 
sionis  a.  Dom.    1248. 

Ausg. :    ap.  Bouquet,   rec.   XXI.   p,   260- 

284. 

Compotus  Th.  de  Carnoto  et 
Amarrici  Pulli  a.  Dom.  1231  mense 
Julio,  dieMercurii  postMagdalenam. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  220- 
226. 

Computationes  saeculi  XII  de  tem- 
pore  s.  Rudberti,  vid.  Vita  s. 
Ruperti  Salisb. 

Conchubranus  scholastic.  (f  1082), 
vid.  Vita  s.  Moduennae. 

Concilium  =  Synodus. 

Concilium  apud  S.  Aegidium  habi- 
tum  anno  1042. 

Ausg. :  excerptaap.Bouquet,  rec.  XI.p.513. 


Concilium  Basileense  (saec.  XV.) 

Ausg.:  in  Mouumenta  conciliorum  gene- 
ralium  I. 

Concilium  Karrofense  celebratum 
Kalendis  Junii  a.  circiter  988,  certe 
ante  990,  quo  obiit  Hugo  episcopus 
Engolismensis,  qui  interfuit. 

Ausg.:  ap,  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  764. 

Concilium  Lateranense  Calixti  II 
papae  a.  1123. 

Ausg. :  ap.  Fertz,   mon.  legg.  Ilb.  p.  182. 

Concilium  Lemovicense  II. 

Ausg. :  Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec,  XI. 
p.  503-505. 

Concilium  Lumbariense  adversus 
Albigenses  haereticos  a.  1165. 

Ausy.:  '  ap.  Labbe,  concil.  X.  p.  1470. 
—  'ap.  Rogerum  Hoveden  (ad  a.  1176)  p. 
555.  —  *Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  XIV. 
p.  430-434. 

Concilium  Narbonense  IX.  anno 
1054. 

Ausg. :  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  515-516. 

Concilium  Parisiense,  in  quo  da- 
mnatas  Berengarius. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  532. 

Vgl.  Conventus  Brionensis. 

Concilium  Pictaviense  idibus  Ja- 
nuarii  celebratum  praeside  Siguino 
Burdegalensi  archiepiscopo,  in  quo 
concilii  Karrofensis  a.  988  celebrati 
fit  mentio. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.    nova  II.  p.  765. 

Concilium  Remense  celebratum  a 
Leone  IX  summo  pontifice. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  518-524. 

Concilium  Romanum  Eugenii  II 
papae  a.  826. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  Hb-  p.  11-16. 

Concilium  Romanum  sub  Gregorio 
V  papa  et  Ottone  III  imp.  a.  998 
celebratum. 

Ausg. :  4  canones  ad  res  Aquitanicas  spe- 
ctantes  ap.  Labbe,  bibl.  nova  H.  p.  765. 

Concilium  Senonense  ab  omnibus 
provinciae  Senonensis  episcopis  co- 
rara  Henrico    rege    habitum    anno 

1048. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  517. 

Concilium  Triburiense  Arnulfi  regis 
a.  895.  Mai. 

Ausg.:   ap.   Pertz,   mon.  legg.   I.  p.  559. 


252 


CONCILIITM  —  CONRADUS 


Concilium  Tulugiense. 

Avsij.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  510-512. 

Concilium  Turonense  a.  1055. 

Auiifj.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI,  p.  524-527. 

Confederatio  divoru  Allexadri 
pape  VI  Maximilianique  Romanoru 
regis  semper  augusti  ac  sereniss. 
regum  Hispaniarum  ducis  Medio- 
lanen.  et  dominii  Venetorum  quin- 
que  lustris  duratura. 

Ausg.:  s.  1.  (Basil.  Joh.  Bergmann  de 
Olpe)  et  a.  (1496.)  4».  4  Bl. 

Confortus  Pulex,  vid.  Pulex. 
Congestum   Arnonis    =    Arnonis 
congestum. 

Connovitius  sacerdos  (cca  1190), 
vid.  Vita  s.  Hildegundis  virg. 

Conquestio  Ludovici  Pii  de  cru- 
delitate  et  defectione  militum  suo- 
rum  et  horrendo  scelere  filiorum 
suorum  in  sui  deiectione  et  depo- 
sitione  patrato. 

Ausg. :  ap.  Duehesne,  scr.  rer.  Franc.  II. 
p.  336. 

Conrad  von  Welnsberg,  Reichs- 
Erbkammerer:  Einnahmen-  u.  Aus- 
gaben-Register  von  1437  u.  1438. 
Bibl.  des  Liter.  Vereins.  Stuttgart 
1850.    gr.  8^    Bd.  XVni. 

Conradi  episc.  incertae  sedis  chro- 
nicon  vetus,  vid.  Christianus  arch. 
Moguntinus. 

Conradus  a  Lichtenaw,  abbas  Ur- 
spergensis,  vid.  Ekkehardus  Ur- 
augiensis. 

— —  :  Historia  Longobardorum. 

Auag.:  edid.  Joh.  Friedr.  Christius  unt. 
demTit.:  Origines  Lan  gobardicae  e 
membrana  pervetusta.  Accessit  Conradi 
a  Lichtenau  historia  Langobardorum  et 
ex  aliis  excerpta  quaedam.  Halae  Magde- 
burgicae  1728.  4".  Sehr  selten. 

Conradus  abbas  Mellicensis  =  Con- 
radus  de  Winzenberg. 

Conradus  abbas  Ebersbacensis  = 
Conradus  monachus  Claraevall. 

Conradus  de  S.  Blasio,  vid.  Chro- 
nicon  Burglense. 

Conradus  de  Fabaria,  abbas  Zwi- 
faltensis,  (cca  1234):  Casuum  S. 
Galli  continuatio  tertia.  1203—1233. 


Ausg.:  'ap.  M.  Goldast,  scr.  rer.  Ale- 
mannic.  I.  2.  p.  128.  —  *ibid.  edid.  Sencken- 
berg  I.  p.  76.  —  (Goldasti  glossae  in  Con- 
rad.  ibid.  p.  138.)  —  »edid.  Ild.  ab  Ari 
ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  163-183. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Dcutschlands  Ge- 
Rchichtsiiucllpn  p.  396. 

Vgl.  Casus  S.  Galli. 

Conradus  de  Halberstad:  Crono- 
graphia  summorum  pontificum  et 
imperatorum,  — 1353. 

Ungedruckt. 
Handschr.:  Hannover,  chart.  sec.  XV. 
vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  381. 

Vgl.  Chronicon  Repegovii   {Autgabt 

No.  2.) 

Conradus  de  Kastel,  canonicus 
Eichstetensis :  Additiones  adGun- 
decari  librum  pontificalem: 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  250- 
253. 

Conradus  de  Marburg,   vtd.  Vita 

s.Elisabethae  filiae  {vita  u.  epistola.) 

Erl.-Schr.:  Estor,  J.  G.,  Supplcmenta  vitam 
Conradi  de  M.  illustrantia  —  ap.  Kuchen- 
becker,  analecta  Has.siaca  III.  p.  72-88. 

Hausrath,  Ad. ,  der  Ketzermeister  Konrad 
von  Marburg.  Heidelberg  1861.  gr.  S*. 

Stadtler,  J.  Ph.,  Konrad  von  Marburg  —  in 
seiner  Uebersftz.  von  Montalembert ,  Leben 
der  h.  Elifabeih.  Aachen  1837.  p.  561-567. 

Conradus  de  Monte  Puellarum,  vid. 
Chronicon  episc.  Ratisb. 

Vita  s.  Erardi  {vita  tert.) 

Conradus  de  Winzenberg,  abbas 
Mellicensis:  Breve  chronicon  Au- 
striacum.    928—1194. 

Ausg. :  ^  ap.  Ans.  Schramb ,  chronicon 
Mellicense,  p.  92,  unvollstdndig.  —  *ap. 
Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  287,  vollstdndig. 

Conradus  de  Wurmelingen,  canon. 
S.  Martini  in  Sindelfingen  {Worme- 
lingen  b.  Rotenburg  a.  N.,  f  1294\ 
vid.  Annales  Sindelfingenses. 

Conradus  dominicanusPanormitan. 
(t  post  1296):  Brevis  chronica  a. 
1027—1283  =  Epistola  Conradi 
dominicani. 

Conradus  episcopus,  vid.  Chroni- 
con  Moguntinense. 

Conradus  episcopus  Traiectensis : 
Oratio  pro  imperatore  Henrico  IV 
contra  papam  Gregorium  VII  dicta 
in  comitiis. 

Ausg. :  ap.  Goldast,  apologia  pro  Henrico 
IV  imp.  Hanov.  1611.  4».  p.  48-51. 

Conradus  Lauterbergensis ,  vid. 
Chronicon  Montis  Sereni. 


CONRADUS  —  CONSTANTINUS 


253 


Conradus  monachus  Brunwilaren- 
sis  (cca  1110—1123),  vid.  Vita  s. 
Wolfhelmi. 

Conradus  monachus  Claraeyalien 

sis  (t  1226),  vid. 

Exordium  magnum. 
Vita  b.  Gerardi  fratris. 

Conradus  monachus  S.  Naboris, 
vid.  Vita  s.  Adelberonis  II  Mettens. 
iepitaph.) 

Conradus  phiiosophus,  monachus 
Schirensis  (1206—1259):  Annales 
ab  a.  1077—1226. 

Die  letzJen  Theile  nicht  ganz  wertlos.  —  l)iese 
annales  sind  den  folgenden  catalogi  in  d.  Mpt.  so 
interponirt,  dass  beide  Werkchen  ein  einziges  zu 
sein  scheinen. 

Ausg. :  *  excerpta  unt.  d.  Tit. :  Excerpta 
ex  catalogo  Romanor.  pontificum  et  im- 
perat.  Conradi  coenob.  Schjrens.  ap.  Pez, 
scr.  rer.  Austr.  II.  p.  407-414.  —  ^als 
Annales  Schirenses  1100  . . .  1192-1226  ap. 
Bohmer,  fontes  III.  p.  513-518  nach  Pez' 
Ausg.  —  ^nach  dem  Miinchener  Mpt.  ed. 
Jaff4  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  629- 
633. 

:    Catalogi   regum,    pontifi- 

cum,  imperatorum. 

•Nudi  exilesque,  mendorum  lacunarum  pleni.' 
Jaffd. 

Ausg.:  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVn.  p.  624-629. 

— :  Chronicon  Schirense.  1077 

usque  ad  1225. 

Nicht  unwichtig  fiir  d.  Urgeschichte  dea  Hauses 
der  Wittelsbacher,  aber  mit  Vorsicht  zu  gebrauchen. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  614. 

Ausg.:  '^unt.  d.  Tit.:  Chronicon  ori- 
ginis  et  fundationis  monasterii  Scheirn 
ord.  s.  Bened.  Frisingensis  dioecesis  in 
super.  Bavaria  siti,  a  F.  Conrado  philo- 
sopho  ....  eiusd.  monasterii  monacho 
conscriptum,  nunc  vero  quibusdam  additi- 
onibus  et  notis  auctum  luci  publicae  datum 
a  P.  G.  Stephano  eiusd.  monasterii  abbate 
(t  1634;.  (Ingolstadii)  tjpis  G.  Haelin.  1623. 
fol.  —  ^wiederholt  unt.  d.  Tit.:  F.  Con- 
radi  philosophi  chronicon  Schirense,  cura 
Georgii  Chr.  Joannis.  Argentorati  1716.  4". 
—  »m  Monum.  Boic.  X.  p.  381-397.  £r- 
bSrmlicher  Abdruck.  —  *als  Liber  de 
fundatione  Schirensis  monasterii 
ap.  Bohmer,  fontes  III.  p,  499-512.  —  *ex 
autographo  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon  scr. 
XVU.  p.  615-623. 

:  De  codicibus  a  Chounrado 

exaratis  relatio. 

Conrad  ist  nicht  der  Verfasser. 
Av^g.:  *ap.  Pez,  thes.  anecd.  I.  1.  dissert. 
isagog.  p.  XXVIII.  —  *ed.  Hefner  in  Ober- 


bayersches  Archiv  f.   vaterl.  Gesch.  1840. 

II.   p.    158.  —  *ed.   Jaff^   ap.   Pertz,  mon. 

scr.  XVn.  p.  623.  624. 

Erl.-Schr.:  Hefner,  J.  v.,  tib.  d.  Monch  Conrad 
V.  Scheyern  mit  d.  Beinamen  philosophus  — 
in  Oberbayersches  Archiv  fiir  vaterl.  Gesch. 
1840.  II.  p.  156-180. 

iib.  die  literarischen  Leistungen  des  KIo- 

sters  Scheyern,  ibid.  II.  p.  91-116. 

iib.   d.  Fiirsteiigruft  u.  d.  Fiirstenkapelle 

von  Scheyern,  ibid.  1S40.  II.  p.  181-202. 

Conradus  Pozzo,  vid.  Annales 
Wessofontami. 

Conradus  Schirensis  =  Conradus 
philosophus. 

Conradus  Sindelfingensis  =  Con- 
radus  de  Wurmelingen. 

Conradus  Wessofontanus,  vid.  An- 
nales  Wessofontani. 

Consecratio  Caroli  Calvi  regis, 
quando  in  regno  Lotharii  corona- 
tus  est. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
11.  p.  449-452. 

Consecratio  Hermintrudis  reginae, 
Karoli  Calvi  coniugis. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  446-449. 

Consecratio  Ludovici  II  Franco- 
rum  regis  Caroli  Calvi  filii  quando 
Compendii  coronatus  est  VI.  idus 
Decembris  a.  877  ab  Hincmaro. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  473. 

Consilium  Hincmari  archiepiscopi 
Remensis  de  poenitentia  Pipijii  iun. 
olim  regis  Aquitaniae. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
n.  p.  414-423. 

Constantinus  abbas  S.  Symphoriani, 

vid.   Vita    s.  Adalberonis  II   Mett. 

Constantinus  Acropolita  magnus 
logotheta  (Jlor.  1294), vid.  Encomium 
s.  Theodosiae. 

Constantinus  episcopus  Tii,  vid. 
Acta  s.  Euphemiae  (historia). 

Constantinus  Manasses,  vid.  Ma- 
nasses. 

Constantinus  Medices  Etruscus  (f 
1254),  vid.  Vita  s.  Dominici  fundat. 

Constantinus  VII  Porphyrogenitus 
(905—959):  Constitutiones  impe- 
riales. 

Ausg.:  Lutet.  Paris.  1557.  fol. 

:  '^lffTOQix^  di^yr/Jig  rov  ^lov 

xai  TTQcc^ecop  rov  BatSiXsiov.  De  Ba- 


254 


CONSTANTINUS  —  CONSTITUTIO 


silii  vita  et  rebus  gestis.  867 — 886. 
.  Continuata  ab  auctore  anonymo  ab 
a.  886-963. 

Ausg.:  'Const.  Porph.  Basilius  Macedo 
s.  historia  de  vita  et  reb.  gest.  Bas.  imp. 
gr.  et  lat.  Leonc  Allatio  interpr.,  In  eiusd. 
JSvfi/JtxTci.  Colon.  Allobrog.  1653.  8*.  Lib. 
II.  p.  1.  —  *gr.  et  lat.  c.  nov.  interpr.  Fr. 
Conibefisii  inter  Script.  post  Theophanem. 
Paris.  1685.  fol.  p.  132  (Bjzantinae  historiae 
script.  Nr.  7.) 

ETl-Schr.:  Struve,blbUoth.  histor.  ed.  Meusel  V. 
1.  p.  247.  248. 

Vgl.  Bceaikfia. 

:   KscfaXaicodsig    vTcod-eCetq. 

Excerpte  aus  verschiedenen  Geschichtschrei- 
bern.  Wir  kennen  von  diesen  Biichern  nur  noch 
das  27.  unter  d.  Titel  ixXoyal  mql  nqfO^ftWV, 
das  50.  theilweise  mqi  aqiTtjg  xccii  xaxiccg  be- 
titelt  u.  ferner  7If  pi  yyijifioiv  s.  de  scntentiis. 

Ausg.:  A.  ^  das  ersterwahnte  theilweise  in: 
Ex  libris  Polybii  Megalop.  selecta  de  le- 
gationibus.  Et  alia  quae  sequenti  pagina 
indicantur :  nunc  prim.  in  luc.  edita  ex  bibl. 
F.  Ursini.  Antverp.  1582.  4*.  — ^  u.  thellweise 
in:  Excerpta  de  legatiouibus  ex  Dexippo 
Athen.,  Eunapio  Sardiano,  Petro  Patricio 
et  Magistro,  Prisco  Sophista,  Malcho  Phila- 
delph.,  Menandro  Protectore,  Theophylacto 
Simocatta.  Omnia  excodd.  ms.  aD.Hoeschel 
edita  interpr.  C.  Cantoclaro,  c.  eiusd.  notis. 
Acced.  not.  et  animadv.  H.  Valeaii.  Paris. 
1648.  fol.  {Vergl.  Nr.  1  der  Byzantinae  hi- 
storiae  scriptor.)  —  ^Au^h  zum  Theil  aufge- 
nommen  ap.  I.  Bekker  et  B.  G.  Niebuhr, 
Dexippi  Eunapii  etc.  quae  supersunt.  Bonnae 
1829.  8».  (Corpus  hist.  Byz.) 

B.  das  zweiterwdhnte ,  bekannt  unt.  dem 
Namen  Excerpta  Peiresciana  oder 
Valesiana,  auch  LiberPeirescianus, 
erschien  unt.  d.  Tit.:  Polybii,  Diodori  Sic, 
Nicolai  Dam.,  Dionysii  Halic,  Appiani  Alex., 
Dionis  et  Joannis  Ant.  excerpta  ex  coUe- 
ctaneis  Constantini  Aug.  Porph.  H.  Valesius 
nunc  primnm  graece  edid.,  lat.  vert.  notisq. 
illustr.  Paris.  1634.  4». 

C.  das  3.  'ex  cod.  Vatic.  gr.  et  lat.  edid. 
Ang.  Mai  in  Vet.  scr.  collect.  nova.  Romae 
1827.  T.  n.  —  ^theilweise  auch  ap.  Bekker 
et  Niebuhr,  Dexippi  etc.  quae  supersunt. 
Bonnae  1829.  8».  (Corp.  hist.  Byz.) 

Erl.-Schr.  ad.  B.:  Gros,  E..  in  prae/at.  ad  *. 
edit.  historiae  Komanae  Cassii  Dionis.  I.  p. 
l.VII-LXXXIV. 
Wollenberg,  Jul.,  excerpta  ex  Joannc  An- 
tiochono  ad  llbrum  Peirescianum  a  se  ex- 
cussum  eniendavit  J.  W.  —  in  Programme 
du  coll^ge  royale  fran^ais.  Berlin  18(il.  4*. 

:    Occiduae   partis    imperii 

orientalis  libri  II.    IJeQl  ^tfidruv. 

Handelt  von  den  Gouvernements  des  orien- 
talischen  u.  occidenUlischen  Reicbs,  ihrem  Ursprung 
und  den  Volkem,  welche  sie  bildeten. 


Ausg.:  'TTfp»  ^'^f/uciTcov  9.  de  praefecturis 
impeiii  orientalis  sapientiss. regisConstantini 
Porphyr.  de  thematibus.  Sive  de  agminibus 
militar.  per  imper.  orientale  distributis  liber, 
nunquam  antehac  editus.  Ex  bibl.  et  vers. 
B.  Vulcanii.  C.  notis  eiusd.  Lugd.  Bat.  1588. 
8".  —  -  Constant.  Porphyr.  de  theraatibus 
occiduae  partis  orientalis  imperii  libri  duo, 
graece  uuuc  prim.  e  bibl.  reg.  editi ,  a  F. 
Morcllo  recensiti,  lat.  versi  et  illustr.  Lutet. 
Par.  1609.  8*.  —  '  in  Constantini  operib. 
Lugd.    Bat.    ex    off.    Elzev.    1617.    8».    — 

*  Const.  Porph.  de  thematibus  imp.  orient. 
et  occident.  libri  II.  graece  c.  vers.  et  not. 
A.  Baudurii  in  eiusd.  Imperium  Orientale. 
Paris.  1711.  fol.  I.  p.  1.  (vyl.  Corp.  script. 
hist.  Byz.  ed.  Paris.  No.  24.)  —  '  in  Meursii 
opera  VI.  p.  1421.  -  «imf.  d.  Tit.:  De 
thematibus  et  de  administrando  imperio. 
Acced.  Hieroclis  Synecdemus  cum  Ban- 
durii  et  Wesselingii  comment.  Recogn.  Imm. 
Bekker.  Bonnae  1840.  2*/,  Thlr.  (Corp.  scr. 
hist.  Byz.)  —  '  wii.  d.  Tit.:  De  provincii.? 
regni  Byzant.  libri  II.  Ed.  Tafel.  Tubing. 
1847.  4».  1  Thlr. 

:  2vvTayfia  seu  sx^sdig  z^g 

^aaiksiov  td^swg.  De  ceremoniis 
aulae  Byzantinae  libri  II. 

Ausg. :  '  Constant.  Porphyr.  libri  duo  de 
caerimoniis  aulae  Byzantinae.  Prodeunt 
nunc  primum  graece  c.  latina  interpr.  et 
comment.  ('urar.  J.  H.  Leichius  et  J.  J. 
Reiskius.  2  vol.  fol.  Lipsiae  1751-54.  (Brock- 
haus  6  Thlr.  Vgl.  Byzantinae  histor.  script. 
No.  33.)  Der  3.  Band  ist  nlcht  erschienen. 
R.^s  Ilandschr.  ist  in  d.  konigl.  Bihliothek 
zu  Kopenhagen.  —  ^ioiederholt  Bonnae  1828 
-1830.  2  vol.  8">.  8ThIr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 
Erl.-Schr.:    Nobbe,    C.   F.   A. ,    ir^pecimen    reli- 

quiiiruraRei.skianarum  in  scholae  Nicolait.inae 

bibl.    asservatarum,    adnotationes   in  Const. 

Porph.    opns   de   caerimoniis   aulae    Byzant. 

comptectens.  Lips.  1829.  80.  24  pag.  Progr. 
Struve,   bibliotheoa   histor.  ed.  Meusel  V.   1- 

p.  2;)2-301. 

Constantinus  presbyter  Lugdunens. 
(cca  480),  vid. 

Vita  s.  Germani  ep.  Autissiod. 
,,     .,  Justi  ep.  Lugdun. 

Constantinus  ord.  s.  Hieron.  (cca. 
1460),  vid.  Martyrium  b.  Antonii 
Ripul. 

Constitutio  Childeberti  I  regis  cca. 
a.  554. 

Ausg.:  'ap.  Baluze,  capitular.  I.  p.  5.  — 

*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  1. 

Constitutio  Chlothacharii  I  regis  c. 
a.  500. 

Ausg. :  '  ap.  Balnze,  capitular.  I.  p.  5.  — 

*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  2. 

Constitutio  Friderici  II  de  iuribus 
principum. 


C0N9TITUTI0NES 


255 


Ausg.:  '  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
coll.  I.  p.  1848.  —  '  ed.  Heineccius,  de 
sigillis. 

Constitutiones  Adolfi  regis  1292— 
1297. 

Atisg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  11.  p. 
459-466. 

Constitutiones  Alberti  i  regis  a. 
1298-1307. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  II.  p. 
466-489. 

Constitutiones  Conradi  I  regis  a.  916. 

Ausg. :  ap.  Pertz ,  monum.  legg.  11.  p. 
554-560. 

Constitutiones  Conradi  li  regis  I 
imperatoris  a.  1031 — 1038. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  II.  p. 
38*-40. 

Constitutiones  Conradi  iii  et  Hein- 
rici  regura  a.  1144 — 1151. 

Ausg.:    ap.  Pertz,    monum.    legg.    II.    p. 

84-88. 

Constitutiones  Conradi  iV  regis 
annorum  1237—1254. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  322- 
324.  333.  339.  361. 

Constitutiones  Friderici  i  impera- 
toris  a.  1152—1188. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  89- 
185;  565-568. 

Constitutiones  Friderioi  ii  impera- 
toris  a.  1212—1250. 

Ausy.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  223- 
360;  571-582. 

Constitutiones  Guifredl,  vid.  Syno- 
dus  provincialis. 

Constitutiones  l-ieinrici  anticaesaris 
a.  1246. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  11.  p. 
361.  362. 

Constitutiones  IHeinrici  I  regis  a. 
921-932. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  567; 
II.  p.  16-18. 

Constitutiones  i^einrici  li  regis  I 
imperatoris  a.  1019 — 1022. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  11.  p.  38. 
561;  II  b.  p.  173-176. 

Constitutlones  Heinrici  111  regis  II 
imperatoris  a.  1047 — 1065. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  41-44. 

Constitutiones  Helnricl  iV  regis  III 
imperatoris  annorum  1076 — 1104. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  11.  p.  44-63. 


Constltutiones  Heinrici  V  regis'  IV 
imperatoris  annorum  1106 — 1125. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  63-79. 

Constitutlones  Helnrlci  Vi  regis  V 
imperatoris  a.  1190 — 1197. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  186- 
200.  568.  569;  II b.  p.  185. 

Constltutiones  Heinrici  (Vli)  regis 
annorum  1222-1234. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  248. 
249.  252.  254.  257.  258.  266.  278-284.  290. 
300-302.  304-.306.  569-571. 

Constltutlones  Heinrici  Vil  regis  VI 
imperatoris  annorum  1308 — 1313. 

Ausg. :  ap,  Pertz ,  monum.  legg.  11.  p. 
490-549. 

Constitutlones  Lotharll  III  a,  1125 
usque  ad  1136. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  79-84 ; 
II  b.  p.  184.  185. 

Constltutlones  Ludovici  et  Lotharii 
imperat, 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  405-415 
ex  Baluzio,  Mabillonio  et  aliis. 

Constitutlones  s.  Ludovici  IX  Fran- 

corum  regis  de  haereticis,  excom- 
municatis  et  decimis  ecclesiarum. 

Ausg. :  ^p.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  420. 

Constltutiones  Ottonis  I  imperatoris 

annorum  948 — 971. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  19- 
34.  560. 

Constitutlones  Ottonis  11  imperatoris 
a.  983. 

Ausg. :  ap.  Perfz,  mon.  legg.  II.  p.  32-35. 

Constitutlones  Ottonls  111  impera- 
toris  a.  996—998. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  11.  p.  36.  37  ; 
Hb.  p,  162. 

Constltutlones  Ottonis  iV  impera- 
toris  a.  J198— 1218. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  203- 
207;  214-222. 

Constitutiones  pacis  et  treugae 
editae  in  vico  Alusonensi. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  512.  513. 

Vgl.  Paraenesis. 

Constitutlones  Phillppi  regis  ann, 
1198-1207. 

Ausg.:  ap,  Pertz,  mon,  legg,  II.  p,  201. 
202.  208-213. 


256 


CONSTITUTIONES  —  CONTINUATIO 


Constitutiones  Richardi  regis  anno 
1269. 

Atisg.:  ap.  Pertz,  iuonum.  legg.  II.  p. 
381.  382. 

Constitutlones  Rudolfi  I  regis  anno- 
rum  1273-1291. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  II.  p, 
382-458. 

Constitutiones  Wilheimi  regis  anno- 
rum  1247 — 1256. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  II.  p. 
363-381. 

Constitutum  de  monasteriis  regni 
Francorum,  qui  regi  militiara,  dona 
vel  solas  orationes  debent,  a  Ludo- 
vico  Pio  sancitum  a.  817. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  U. 
p.  323. 

Constructio  Farfensis  monasterii, 
usque  ad  a.  857. 

Keine  Sprache. 
Handschr.:  Farfa,  einzige. 
Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  monum. 
scr.  XI.  p.  520-530. 

Vgl.  Historiae  Favfenses. 

Contarinus  clericus,  vid.  Miracula 
s.  Jacobi  mai.  {miracula  alia.) 

Continuatio  Admuntensis  a.  1140 
usque  ad  1250. 

Handschr.:  ap.  Pertz,  monum.  scr.  IX. 
p.  579. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  579-593. 

Continuatio  Alderspacensis  Martini 
Poloni  =  Annales  Aldersbacenses. 

Continuatio  Aquicinctina,  vid.  Sige- 
bertus  Gemblacensis  {die  vorzilg- 
lichste  von  aUen  Fortsetzungen  Sige- 
herts.) 

Continuatio  Austriaca,  vid.  Johannes 
Victoriensis. 

Continuatio  chronici  Martini  Po- 
loni,  vid. 

Johannes  Victoriengis. 
Martinus  Polonus. 

Continuatio  chronici  Pegaviensis 
monast.,  vid.  Annales  Pegavienses. 

Continuatio  Claustroneoburgensis 
prima  a.  1075  -1168. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  608. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  607-613. 


Continuatio  Claustroneoburgensis 
secunda  a.  1141 — 1224. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  monum.  scr.  IX. 
p.  614. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  613-624. 

Continuatio  Claustroneoburgensis  III 
a    1142—1233. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  628. 
Amg. :   ed.  Wattenbach  ap.  Pertz ,    mon. 
scr.  IX.  p.  628-637. 

Continuatio  Claustroneoburgensis  IV 
a.  1267—1279. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  647. 
—  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  647.  648. 
Krl.-Schr.:  Schmidt  v.  Tavera,  Bibliographie 

zur  Oesch.  d.  osterreichlschen  Kai.se rstaates. 

Wien  1S.5H.  p.  24. 

Continuatio  Claustroneoburgensis  V 

annorum  1307 — 1455. 

Ausg. :  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  IX.  p.  735- 
742.  —   Vgl.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  725. 

Continuatio  Claustroneoburgensis  VI 

a.  1267—1288. 

Ausq.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  742-746. 

Continuatio  Claustroneoburgensis  VII 

a.  1324—1383. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  755-757. 

Continuatio  Cremifanensis  a.  1139 
usque  ad  1216. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  monum.  scr.  IX. 
p.  544.  481 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX    p.  544-549. 

Continuatio  Florianensis  a.  1273 — 

1309. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mou. 
scr.  IX.  p.  747-753. 

Continuatio  Garstensis  a,  1182 — 
1257. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  593-600. 

Continuatio  gestorum  episcoporum 
Cameracensium  a.   1051 — 1179. 
Ausg.:  ap.  Pertz,    mon.  scr.  VII.  p.  525. 
Vgl.  Gesta  episc.  C.^merac. 

Continuatio  Lambacensis  a.  1197 — 
1348. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  556. 
Ausg.:   ed.  Wattenbach   ap.  Pertz,    mon. 
scr.  IX.  p.  556-561. 

Continuatio  monachorum  S.  Petri 
1375-1398. 

Ausg.\  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  837- 
843.   Vgl.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  423. 


CONTINUATIO  —  CONVENTUS 


257 


Continuatio  Novimontensis.  1329 — 
1396. 

Ausq.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  669- 
677  ed.  Wattenbach. 

Continuatio  Sancrucensis  prima  a. 
1225-1233. 

Handschr. :  vid.  Pertz ,  monum.  scr.  IX. 
p.  626. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  626-628. 

Continuatio  Sancrucensis  li  a.  1234 

usque  ad  1266. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  637. 

Ausg. :  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz ,  mon. 
scr.  IX.  p.  637-646. 

Continuatio  Sancrucensis  III  a.  1302 
usque  ad  1310. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  732-735. 

Continuatio  Scotorum  a.  1225 — 
1233. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  nionum.  scr.  IX. 
p.  624. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  624-626. 

Continuatio  Vindobonensis  a.  1267 — 
1302.    1313—1327. 

Handschr. :  ap.  Pertz,  monum.  script.  IX. 
p.  698. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  698-722. 

Continuatio  Zwetlensis  prima.  1140 
usque  ad  1170. 

Handschr.:  Zwetl  No.  102.  vid.  Pertz, 
mon.  scr.  IX.  p.  482.  537. 

Atisg. :  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz ,  mon. 
scr.  IX.  p.  537.  538. 

ContinuatioZwetiensis  altera  a.ll70 
usque  ad  1189. 

Handschr.:  Zwetl  No.  102. 
Ausg.:   ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,   mon. 
scr.  IX.  p.  541-544. 

Continuatio  Zwetlensis  III  a.  1241 
usque  ad  1329. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  monum.  scr.  IX. 
p.  654. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  654- 
669  ed.  Wattenbach. 

Continuatio  Zwetlensis  IV.  1348 — 
1386. 

Vom  Jahre  1850  an  sind  die  Angaben  sehr 
ausflihrlich. 

Handschr.:  Kloster  Neuburg,  Stifts- 
bibl.  chart.  sec.  XVI.  fol.  No.  691. 

Ausg. :  '  ap.  Pez ,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
972-1001  unt.  d.  Tit.:  Anonymi  coeno- 
bitaeZwetlensis  chroniconab  a.  Chr. 


928-1386.  —  *  ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr.  11. 
p.  316-334.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p. 
684-689  ed.  Wattenbach. 

Contra  falsas  francoru  litteras  pro 
defensione  honoris  serenissimi  Ko- 
manorum  Regis  semper  Augusti. 
—  Am  Ende:  Francorum  fraudes 
nosces,  regisque  severos  romani 
moresj  hec  modo  pauca  legas. 

Ausg. :  s.  1.  (Aug.  Vindel.,  Erh.  Ratdolt) 
et  a.  (1492).  4».  6  Bldtter. 

Contractus  navigii  domini  regis 
Ludovici  IX  cum  Venetis  factus  a. 
1268,  postquam  idem  rex  secundo 
ad  acquisitionem  terrae  sanctae 
proficisci  statuit. 

Ausg.:  ap.  Ducheshe,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  435-438. 

Controversia  de  villis  Pauliaco  et 
Rictiaco,  vid.  Clarius. 

Conventio  inter  Guilelmum  ducem 
Aquitaniae  comitemque  Pictavorum 
et  Hugonera  chiliarchum  de  Lizi- 
niaco,  incerto  auctore. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  175- 
189.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  533-539. 

Conventio  inter  reges  HUudovicum 
filium  Caroli  Calvi  imp.  itemque 
Hludovicum  filium  Hludovici  regis 
Germaniae  in  loco,  qui  vocatur 
Furonis,  ipsis  et  communibus  fideli- 
bus  ipsorum  faventibus  et  consen- 
tientibus,  facta  est  a.  879. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p.  478-480. 

Conventus  apud  Marsnam  1  et  II 

atque  synodi  Suessionensis  capitula. 
Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II. 
p.  408-414. 

Conventus  Brionensis,  in  quo  Be- 

rengarius  convictus. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  532. 

Vgl.  Concilium  Parisiense. 

Conventus  episcoporum  ad  dedica- 
tionem  Vindocinensis  monasterii  s. 

Trinitatis  a.  1040. 

/ 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  505-507. 

Vgl.  Chronicon  Andegav.  quoJ. 

Conventus  episcoporum  et  nobilium 
ad  dedicationem  ecclesiaes.Amantii 
Buxiensis  a.  1170. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  concil.  X.  p.  1451.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  XIV.   p.  451. 

17 


258 


CONVENTUS         CORIPPTT.S 


Conventus  Hludowici  III  Germ.  et 
Hludowici  11  Gall.  a.  878.  Novb.  l: 

Hludowici  II.  oratio.  —  Capitula. 
Ausg. :  '  ap.  Baluze,  capitul.  II.  p.  277.  — 
*  ap.  Pertz,  nion.  legg.  I.  p.  545. 

Conventus  Karoli  regis  Provinciae 
a.  859. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  nion.  legg.  I.  p.  4G2. 

Conventus  Karoli  II  imp.  C  arisia- 
censis  a.  877.    Jun.  14: 

Capitula    proposita    et    conventus    re- 
sponsa.  —  Capitulare. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze ,  capitul.  II.  p.  259. 
267.  —  '  ap.  Pertz ,  monum.  legg.  I.  p. 
537-542. 

Conventus  Lamberti  imperatoris 
Ravennas  mense  Octb.  a.  898. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  562- 
565,  ndmlich: 

Capitula  synodalia  p.  562-564. 

Praelocutio   pontificis  Johan- 

nis  IX p.  562. 

Responsio  synodi.     .  p.  563. 
Petitio  synodi  ad  im- 

peratorem     .     .     .  p.  563. 

Johannispapaeoratio  p.  564. 

Conventus  IVrantalensis,  in  quo  idi- 
bus  Octobris  Bosoni  regis  nomen 
ab  Arelatensis  regni  proceribus 
delatum  est  a.  879. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  480.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  304. 

Conventus  Valentinus,  in  quo  regis 
nomen  Ludovico,  Bosonis  regis  filio, 
ab  Arelatensis  regni  episcopis  pro- 
ceribusque  delatura  est  a.  890.  Ex 
annalib.BurgundiaeGuil.Paradini. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II. 
p.  430. 

Conversio  Bohemorum  per  s.  Me- 
thodium  episcopum  (saec.  IX.) 

Ausg.:  ex  ms.  Budecensi  in  vita  s.  Lud- 
millae   mart.   in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mart.  II. 

p.  24.  25. 

Vgl.  Vita  ss.  Cyrilli  et  Methodii. 

Copey-Buch  der  gemainen  Stat 
Wienn.  1454—1464. 

Enthalt  viel  Interessantes. 
Ausg.:  in  Fontes  rer.  Austriacar.  II.  Ab- 
theil.  7.  Bd.  ed.  Zeibig. 

Erl.-Schr.:    Zeibig,    li.    J. ,  fn  Sit/.uuiisber.  iler 
kais.  .\kademie.  1852.  IX.  Bd.  p.  f)02-o24. 

Copia  von  der  erlichen  und  kost- 
lichen  empfahung  ouch  fruntliche 
erbietung  des  Kunigs  vonEngelland 
Kayser  Maxmiiian  I  in  Biekardy 
gethon,  Unnd  von  dem  angryff  und 


nyderlegung  do  selbs  vor  Terbona 
geschahen. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1513.)  4». 

Coral,  Petrus,  abbas  Lemovicensis 
(1247—1276):  Chronica  S.  Martini 
Lemovicensis  ad  a.  1266. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  6452. 
sec.  XIV;  —  No.  218  3.  Supplem.  lat. 
sec.  Xm. 

Ausg. :  Bruchstiicke  'ap.  Baluze,  miscellan. 
VI.  p.  369.  370.  —  »  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  454;  XVIII.  p.  238-241;  a.  1228-1342 
XXI.  p.  763-788  c.  supplementis  5,  ibid.  p. 
788-802. 

De  castro  Saphet  narratio 


scripta  ante   a.    1266,   quo  captum 
est  a  sultano  Babyloniae. 

Ausg. :  ap.  Baluze,  miscellan.  VI.  p.  357 
-369. 

Corio,  Bern. ,  Mediolanensis  (f 
1519):  Historia  diMilano,  continente 
da  Torigine  di  Milano  tutti  li  gesti 
....  infino  al  tempo  di  esso  autore. 
558—1500. 

Zuverlassig  in  der  neuern  Zeit,  schlecht  ge- 
schrieben.  —  Fortgesetzt  und  verbessert  von  Jo- 
hannes  Andreas  de  Prato  [yid.  Cronache  Mi- 
lauesi.) 

Ausg.:  'Milano,  Alex.  Minutianus  1503. 
gr.  foi.  Gute  und  seltene  Au^g.  —  *Vineg. 
1554.  4*.,  mit  Verandeningen  u.  Auslassun- 
gen  an  vielen  Stellen.  —  *  Vineg.  1565.  4»., 
enthalt  merkwiirdige  Stellen,  die  in  d.  vorig. 
nicht  vorkommen.  —  *Padoa  1646.  4*.  — 
^ridotta  a  lezione  moderna,  coUe  vita  etc. 
del  prof.  Egidio  de  Magri.  Milano,  F.  Co- 
lombo,  1855-58.  3  vol.  8».  Folgt  der  ersten 
Ausgahe.  {Recens.  von  Milanesi  in  Archivio 
stor.  Ital.Nuova  ser.  1856.  III.  1.  p.  206 
-213.) 

— — :  Vite  degl'  imperatori  da 
Giulio  Cesare  fino  k  Federico  Barba- 
rossa. 

Bildct  einen  Anhang  zu  dem  vorhergehenden 
Wcrke.  S.  d.  Ausg.  desselben. 

Erl.-Schr.:  Justi  Vicccomitis  (J.  Y.  Mazzu- 
chelli)  dissertat.  pro  Bern.  Oorio.  Bergamo 
1712. 8».  —  u.  in  Raccolta  d'opusc.  scient.  e  fll. 
Tom.  IX. 

Corippus,  Flav.  Cresconius,  Africa- 
nus  (570?):  De  laudibus  Justini 
minoris.    565—578.    Libi-i  IV. 

Mit  Schwulst  und  Schmeiehelei  (iberfUllt.  Pane- 
gvrisches  Gedicht. 

'  Ausg.:  'ed.  Mich.  Kuiz.  Antverp.  1581. 
8».  _  2ed.  Th.  Dempster.  Paris.  1610.  8». 
—  »ed.  Andr.  Kivinus.  1653.  8».  —  *multis 
in  locis  emendat.  ogera  . . .  N.  Rittershusii 
And.  Gotzius  recens.  Altorfii  1743.  8».  — 
»ed.  Guil.  Jager  in  Panegyr.  vett.  Norim- 
berg.    1779.    8«.   II.    p.   459-592.    —    •  ed. 


CORIPPUS  —  CORTESIUS 


259 


Foggini,  c.  not.  variorum.  Eomae  1777.  4*. 
—  '  ed.  Imm.  Bekker  in  Corp.  hist.  Byzant. 
Bonnae  1836.  S*». 

:  Johannidos  s.  de  bellis  Ly- 


bicis  libri  VII. 

Beschreib.  des  ostrdmischen  Krieges  gegen  dle 
Vandalen.  In  geschichtl.  u.  geogr.  Hinsicht  reich- 
baltig. 

Ausg.:  ^  ex  cod.  Mediolanensi  opera  et 
studio   P.  Mazzuchelli.  Mediolani  1820.  4». 

—  *  zusammen  mit  Merobaudes  recogn.  Imm. 
Bekker.  Bonnae  1836.  S».  2»/^  Thlr.  (Corp. 
hist.  Byz.) 

Erl.-Schr.:  Saint-Martin  tn  Journal  des  savans. 
1828.  Avril. 

Corlaeus,  Franc,  vid.  Vita  s. 
Ausonii  ep.  Engolism. 

Cornelius  Aurelius  Batavus:   Dia- 

dema  imperatorium  sive  de  coro- 
natione  Maximiliani  I  imp.  deque 
boni  imperatoris  officio  oratio,  in 
persona  pontificis  maximi  impera- 
torum  coronantis  composita. 

Amy. :  ap.  Reusuer,  orat.  de  beUo  Turcico 
I.  p.  355. 

Cornelius  Curtius,  ordinis  s.  Augu- 
stini  historiographus,  vid. 

Vita  b.  Christinae. 
„     „  Oringae  {vita  alia.) 
„      „  I.ufthildis. 

Cornelius  monachus:  Breviarium 
Fuldense  historicum  ab  a.  744  ad 
a.  1468. 

Wohl  ein  Machwerk  Paullini's. 
Ausg.i  ex  editione  Chr.  Fr.  PauUini  ap. 
Schannat,   codex  probationum  histor.  Ful- 
dens.  p.  3-15. 

Corner,  Hermannus,  ord.  praed. 
Lubecae  (1402—1437):  Chronica 
novella  usque  ad  a.   1435  deducta. 

Sehr  unzuverlassiger  Compilator,  besonders  in 
Riiclisicht  seiner  Quellenangaben.  Fand  deutsche 
Bearbeiter  an  Detniar  und  Rufus  (s.  d.) 

Handschr.:  Hannover,  Schrank  X.  fol. 

—  Wolfenbuttel,  h.  Bibl.  Helmst.  N.  408. 

—  Liineburg.  —  Danzig,  Biblioth.  der 
Marienkirche.  —  Linkjobing  (aus  dem 
Kloster  Wadstena;  vgl.  Dudik,  Forschun- 
gen  [1852]  p.  356.)  —  Eine  deutsche  Bear- 
beitung  Hannover,  mbr.  sec.  XV.  fol. 

Ausg.:  mit  Auslassung  alles  dessen,  was 
bis  zu  den  Zeiten  Karls  d.  Gr.  reicht  ap. 
Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi  II.  p.  431- 
1344.  —  Ausziige  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  HI.  p.  199  —  u.  'ap.  Feller,  mo- 
numenta  var.  inedita.  Jenae  1714.  4*.  lU. 
trimestr.  p.  171.  —  Dasjenige  was  Corner 
aus  Henrici  de  Hervordia  chronic.  entlehnte, 
ist  unter  dem  Texte  desselben  in  der  Au^- 
gahe  (ed.  Potthast.  Gotting.  1859.  4°.)  genau 
angegeben. 


Continuatio      chronici 

Hermanni  Comeri  dialecto  Saxonica. 
1435—1466. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  IH. 
p.  201. 

Iioca   in    Herm.    Corneri    chronico    in- 

edito  ex  Helmoldo  vel  Arnoldo  citata,  quae 
tamen  apud  eosdem  quales  exstant,  plane 
non  vel  aliter  leguntur,  ap.  Leibnit.  1.  c.  II. 
p.  743. 

Erl.-Schr.:  Lappenberg,  iiber  Herm.  Corneri 
chronicon,  —  in  Pertz'  Arch.  VI.  p.  585. 
Waitz,  G. ,  iib.  Hermann  Korner  u.  die  Lii- 
becker  Chroniken.  (Aus  d.  5.  Bde.  der  Ab- 
handlungen  d.  kon.  Gesellsch.  d.  Wissen- 
schaften  zu  Gottingen.)  Gottingen,  Dietrich 
1851.  gr.  40.  16  Sgr. 

Verhaltniss  des  Herm.   Comer  zu  Henri- 

eus  deHervordia,  —  m  Pertz' Arch.  VI.  p.  761. 

iiber  eine  bisher  unbekannte  Handschrift 

des  Hermannus  Korner,  —  in  Gottinger  gel. 
Anzeigen.  1859.  Nachrichten.  No.  5.  p.  57-63. 

Coronatio  Arnulfi  imperatoris  a. 
896.  Apr.  18  et  Juramentum  Ro- 
manorum. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  legg.  I.  p. 
561.  562. 

Coronatio  Hludowici  II  Karoli  filii. 

Commendatio  procerum  a.  877.  Novb.  30. 

Coronatio  a.  877.  Decb.  8. 
Ausg.:    ^  ap.  Baluze,   capitul.  II.   p.  271. 
273.  306.    —   *  ap.  Pertz ,  mon.  legg.  I.  p. 
542-545. 

Coronatio  Judith,  Caroli  filiae,  cum 
regi  Anglorum  desponsata  est. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  H. 
p.  423.  424. 

Coronatio  Maximiliani  archiducis 
Austrie  etc.  in  regem  Romanorum 
celebrata  per  principes  electores 
romani  imperii  in  Aquisgrano.  1486. 

Ausg.i  >  s.  1.  et  a.  (1486.)  4».  14  £1.  — 
*  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed.  Struve  ni. 
p.  30-42. 

Coronatio  Odonis  regis  a.  888.  889. 

Ausg.:  ^  ap.  Baluze,  capitul.  H.  p.  291. 
—  *  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  554. 

Coronatus  notarius,  vid.  Vita  s. 
Zenonis  ep.  Veronensis. 

Coronica,  vid.  unt.  Cronica  hinter 
Chroniques  p.  240  sq. 

Correspondance  des  magistrats 
d'Ypres  deputes  k  Gand  et  k  Bruges 
pendant  les  troubles  de  Flandre 
sous  Maximilien  duc  d'Autriche,  roi 
des  Romains  etc. 

Ausg.:  publ.  par  J.  L.  A.  Diegerick. 
Bruges  1854.  8». 

Cortesius,  Alexand.,  Dalmata,  se- 
cretar.  apostolic.  Romae  (saec.  XV.) : 
17* 


260 


CORTUSII  —  COSMAS 


Laudes   bellicae  Matthiae  Corvini. 
Carmen  epicum. 

Es  besteht  ans  1200  Hexametern. 
Ausg. :  cura  Vinc.  Obsopaei  zuerst  Romae, 
dann  zusammen  mit  Bonfinius.  Basileae  1568. 
und  in  den  andern  Ausgaben  desselben  mit 
Ausnahvie  der  vom  J.  1744. 

Erl.-Schr.:  Haner,   de  scriptorib.  rer.  HunRar. 
p.  76. 

Cortusii  Patavini  duo,  vtd.  Historia 
Cortusiorum. 

porvinus,  Matthias,  vtd.  Matthiae 
Corvini  .... 

Cosmas  Pragensis  ecciesiae  deca- 
nus  (t  21.  Oct.  1125):  Chronicae 
Bohemorum  libri  III. 

Der  Slteste  bohmische  Geschichtschreiber,  der 
Herodot  seines  Vaterlandes.  Sein  Werk,  das  bis 
zum  Todesjahre  resp.  1283  incl.  die  Fortsetzungen 
reicht,  ist  die  reichhaltigsle  und  im  Allgemeinen 
zuverlfissigste  Quelle  fiir  seine  Zeit.  Theilweise 
ausgezeichnete  Darstellung. 

Handschr.:  Bfewnow,  Klosterb.  chart. 
sec.  XVI.  fol.  —  Briinn,  museum  Franci- 
scanor.  membr.  sec.  XV.  fol.  —  Ceronis 
Sammlung,  chart.  fol.  sec.  XVIII.  No.  88.  — 
Dresden,  k.  Arch.  mbr.  sec.  XIII.  fol. — 
Prag,    bibl.  cathedr.,  mbr.  sec.  XIV.    fol. 

—  Raudnitz,  bibl.  Lobkowitz,  chart.  sec. 
XV.  fol.  —  Stockholm,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
Xni.,  Abschrift  davon  inWien,  kk.  Bibl. 
chart.  sec.  XVI.  4*.  —  Strasburg,  Un.- 
Bibl.  zusammen  mit  Otto  Frising.,  sec.  XIII., 
reicht  bis  1085.  —  Wien,  kk.  Bibl.  mbr. 
sec.  XIII.  4*.  Vgl.  Pertz,  mon.  script.  IX. 
p.  22-30. 

Ausg. :  '  bis  1086  aus  einem  unvollstandigen 
(strasburger)  Codex  ap.  Freher,  script.  rer. 
Bohem.  p.  1-14.  Hanov.  1602.  fol.  —  ^voll- 
standig  von  dem^elben  edirt  ibid.  unt.  dein 
Tit.:  chronicae  Bohemorum  libri  III 
nunc  prim.  integre  in  lucem  editi.  Hanov. 
1607.  fol.  p.  1-172.  {neuer  Titel  Hanov. 
1620.  fol.)  —  *  wieder  abgedruckt  u.  erldut. 
vdt  Noten  von  Chr.  Gl.  Schwarz  ap. 
Mencken,   scr.  rer.  Gerra.  I.  p.  1967-2132. 

—  *ed.  Pelzel  et  Dobrowsky,  script.  rer. 
Bohem,  I.  p.  1  -  282  mit  Vergleichungen, 
Verbesserungen  u.  Vermehrungen  nach  dem 
dresdener  Manuscriyt.  —  *  nach  einem  sehr 
reichen  Apparat  ed.  R.  Kopke  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  1-209  in  folgenden  Abtheilungen: 

Cosmae  libri  III  usq.   ad   a.   1125.   p. 

31-132. 
Caijonici    Wissegradensis    continuatio 

a.  1126-1142  p.  132-148. 
Monachi  Sazavensis  continuat.  a.  932- 

1162  p.  148-163. 
Canonicorura  Pragensium   continuatio- 

nes  a.  1140-1195  p.  163-166. 
Wenceslai  I  regis  historia  a.  1228-1249 

p.  167-169. 


Aunalium  Pragensium  pars  I.  a.  1196- 

1278  p.  169-181. 
Anuales   Ottokariani    a.   1254-1278    p. 

181-194. 
Anualium   Pragens.  pars   II.   a.    1278- 

1280  p.  194-198. 
Annalium  Pragens.   pars  III.  .a.  1279- 

1283  p.  198-209. 
Appendix  p.  843-846  {die  Lesarten  der 
s  budweisser  Handschrift.) 

Hierzu  erschienen  mehrere  Fortsetzungen : 

1.  Continuatio  chronici  Bohe- 

mici  auctore  anonymo(ab  a.   1125) 

usque  ad  1142. 

Ausg. :  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  1800. 

2.  Continuatio  chronici  Bohe- 
mici  olim  conscripti  aCosmaPragen- 
sis  eccl.  decano.   1126—1283. 

Ausg. :  e  cod.  Pragensi  producta  •  ed. 
Joach.  Krakovski  de  KoIIovrath.  Viennae 
ap.  Trattner  1752.  4».;  sehr  fehlerhaft.  — 
*  ap.  Pelzel  et  Dobrowsky,  script.  I.  p.  285, 
am  besten. 

3.  Continuatio  Francisci  Pra- 

gensis  (s.  d.)    ' 

Andere  Fortsetzungen  findet  man  ap. 
Dobner,  mon.  hist.  Bohem. ,  u.  ap.  Pelzel 
et  Dobrowsky,  scr.  rer.  Bohem. 

Erl.-Schr.:  Dobner  ad  Haiecii  annal.  Bohemor. 
I.  p.  172. 
Dobrowsky   in  praefat.   ad  script.   rer.   Bo- 
hem.  I.  p.  Vn. 

iib.    eine  unverstandliche    Stelle    in   der 

Chronik  d.  ersten  bcihm.  Geschichtschreibers 
Cosmas  —  m  Monatsschr.  d.  Gesellschaft  des 
vater).  Museums  zu  Prag.  I.  Juni.  p.  48. 

DUmge  et  Mone,  Cosmae  Prag.  ehron. 
Boemorum,  —  m  Pertz'  Arch.  I.  p.  392. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  I.  p.  331. 

Glesebrecht,  L.,  wendische  Geschichteu  IH. 
p.  327. 

Hamberger,  zuverlassige  Nachrichten  IV. 
p.  104. 

Meinert,  dic  bohmischen  Geschichtschreiber 
des  ersten  Zeitraumes,  —  in  Wiener  Jahrb. 
XV.  Anzeigebl.  p.  27. 

Morltz,  J.,  Beantvvortung  d.  histor.  Preisfr.: 
Wer  und  von  welchem  Geschlecht  war  jener 
PfaJzgraf  Kapotho,  von  welchem  bei  Cosmas 
Prag.  ad  a.  1103  ge.sagt  wird,  dass  er  so 
machtig  und  reich  war,  dass  er  von  Biibmen 
bis  nach  Rom  durch  lauter  eigenthiimliche 
Giiter  und  Castelle  reisen  konnte?  Miinchen, 
Franz,  s.  a.  8«.  15  Sgr 

Oudinus,  comment.  de  script.  cccl.  II.  p.  766. 

Palacky,  di5jing  Cesk^  I.  2.  p.  9. 

Wiirdigung  d.  alten  bohraisch.  Geschicht- 

schreiber.  Prag  1830.  p.  1;  —  iib.  d.  Fort- 
setzungen  ibid.  p.  36 ;  —  iib.  eine  andere 
Fortsetzung  von  1160-1240,  ibid.  p.  90. 

Pubitachka,   Gesch.  v.  Bohmon  IV.  p.  104. 
Wattenbach,   Deutsehlands  Geschichtsquel- 

len  p.  315-319. 
Wisznie w.=iki,  M.,   historya  literatury  pols- 
ki6j  II.  p.  52.  190. 

Vgl.  Vita  s.  Adalberti  ep.  Prag.  {hist. 
tranalat.) 

Cosmas  presbyter  Syrus  (flor.  450), 
vid.  Vita  s.  Simeonis  stylitae  {acta.) 


COTTON  —  CUVELIER 


261 


Cotton,  vid.  Bartholomaeus  de 
Cotton. 

Coucy,     i  Matthieu    de  =    d'Es- 

Coussy,   1  couschy. 

Cousinot  de  Montreuil,  Guill.  (f 
post  1484),  vid.  Chronique  de  la 
rucelle. 

Crantz  =  Krantz. 

Crassus  Helvetius,  Christoph.: 
Oratio  tumultuaria  ad  illustriss.  et 
generos.  principem  dom.  Casimirum 
marchionem  Brandenburgensem. 

Ausg.:  Viennae  per  Singrenium  (1515.) 
4".  Vgl.  Denis,  Wiens  Buchdruckerge- 
schichte  No.  331. 

Craus,  Johann,  presbyter  dioece- 
sis  Ratisbonensis:  Fragmentum  ex 
libro  sibi  soli  abbreviato  qui  dici- 
tur:  Flores  temporum  de  vitis  im- 
peratorum  Saxonum.    920 — 1252. 

Ausg.:  ap.  Mader,  antiquitates  Brunsvic. 
p.  80. 

^Hieronymus    Cri- 

-  ..    „  -j   ]     bellus. 

Cribellus,  vid.    Leodrisius      Cri- 

(     bellus. 
Crisentianus  presbyter  (saec.  H.), 
vid.  Acta  s.  Alexandri  episc. 

Crispius,  Guil.,  vid.  Vita  s.  Gerlaci. 
Crispinus,  vid.  Vita  s.  Parthenii. 
Crispinus,  vid.  Milo  Crispinus. 
Cronaoa 
Cronache 
Cronica       l  '^\^:    ^*^f!r    Cronica 
-,      .  .    X.  /     hinter  Chroniques 
Cronichetta  ^    ^40  sq. 

Cronike 
Cronycles 
Crummedyck,  Alb.,  vid.  Chronicon 
episc.  Lubicensium. 
Cumineus,     |  Albus,  vid.  Vita  s. 
Cummeneus,  i  Columbae    abbatis. 

Cuonradus  /        ^         , 
^        j  =  Conradus. 

Cunradus    \ 

Curia  Heinrici  (VI)  regis  a.  1148. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  p.  85. 

de  Curres,  Charles:  Les  triomphes 
de  France.  Translates  du  latin,  mis 


en  marge  en  vers  fran^ois  par  Jean 
d'Ivry. 
Ausg.:  Paris  1508.  4». 

Cuspinianus ,  Joa.  (germanice : 
SpiesJiammer,  f  1529):  Austria,  seu 
Historia  marchionum,  ducum  et 
archiducum  Austriae. 

Ausg.:  '  c.  praef.  Casp.  Bruschii.  Basil. 
1553,  fol.  —  ^Trancof.  ad  M.  1601.  fol. 

Commonitio  ad  Leonem  X 


pp.  et  Carokim  V  imp.  caeterosque 
principes  christianos  de  capta  Con- 
stantinopoU  et  bello  adv.  Turcas 
suscipiendo  commonefactio. 

Ausg. :  in  Reusneri  orat.  Turcic.  Tom.  II. 

■:   Conventus  Maximiliani  I 


caesaris  cum  Vladislao  Hungariae, 
Sigismundo  Poloniae  ac  Ludovico 
Bohemiae  regibus,  Viennae  m.  Julio 
1515  celebratus. 

Ausg.:  '  Viennae  1515.  4".  —  'wiederholt 
ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  II.  p.  304  (ed. 
Struve  II.  p.  587-612).  —  *  angehdngt  c. 
notis  Wolfg.  Hungeri  an  Cuspiniani  Cae- 
sares,  Francof.  1601.  fol.  —  *  ap.  M.  Bel, 
adparatus  ad  hist.  Hungariae.  Posonii  1735. 

Uebers.:  Der  namhaftigen  kay.  May. 
und  dreyer  Kunigen  zu  Hungern,  Beham 
und  Poln  zamenkumung  und  Versamlung, 
so  zu  Wien  in  dem  Heymonat  1515  ge- 
schehen,  ain  kurtze  .  .  .  erzelung  und  er- 
klarung.  Fol.  2:  .  .  .  anfengklich  durch 
Hern  Johansen  Cuspinian  .  .  .  lateinisch 
gemacht  und  nochmals  .  .  .  getheuscht.  s. 
a.  (1515)  et  1.  (Wien).  4».  Vgl.  Denis, 
Wiens  Buchdruckergesch.  No.  333. 

:  De  Turcarum  origine. 

Ausg.:  '  Lugd.  Batav.  1654.  8».  —  ^ihid. 
1654.    16  mo- 

Cuthbertus  Durhamensis  (cca.740), 
vid.  Vita  v.  Bedae. 

a  Cutheis  aus  Indra  in  Dalmatien 
=  Acutheis. 

Cuthenus,  Mart.:  Kronika  o  zalo- 
zenj  zeme  ceske  a  prwnjch  obywa- 
teljch  zeume. 

'Die  erste  bohmisch  geschriebene  Chronik;  sie 
reicht  bis  Ferdinand  I.  1527. 

Ausg.:  '  w  Praze  1535.  4*.  Mit  Portr.  — 
*hrsg.  von  Weleslawin.  w  Praze  1585.  4".  — 
*  hrsg.  von  Kramerius.  w  Praze  1817.  8<*. 

Cuvelier,  trouvere  du  XIV.  siecle: 
Chronique  de  Bertrand  du  Guesclin 

(t  1380). 

Ausg.:  'publ.  pour  la  prem.  fois  par  E. 
Charrifere  in  Collection  de  documents  in^dits 


262 


CYPRAEUS  —  DALIMIL 


snr  rhist.  de  France.  2  vol.  (K.)  —  '  auch 
eimeln  aus  dieser  Sammlung  Paris  1839. 
2  vols.  8». 

Vgl.  Guesclin. 

Cypraeus,  Hieron.:  Catalogus  epi- 
scoporum  8  lesvicensium.  8 12 — 1556. 
Metrice. 

Ausg.:  'Lubecae  1660.  Ib  plagul.  —  wie- 
derholt  *  ap.  Huitfeld,  chronicon  episcopor. 
Daniae.  —  *  ap.  Joa.  Ad.  Cypraeum,  annales 
episcop.  Slesvicensium.  Colon.  1634.  8".  — 
*  ap.  Langebek ,  script.  rer.  Danic.  VII.  p. 
176-181. 

:    Chronicon    episcoporum 

Slesvicensium.    826 — 1349. 

Ausg.:  ap.  Westphalen,  mon.  ined.  III. 
p.  185. 

Cyprianus  episcopus,  Messianus  et 
Stephanus,  vid.  Vita  s.  Caesarii. 
Cyrillus  monachus  (560),  vid. 

Vita  s.  F^uthymii. 
,,     ,,  Johanaes  Silentiarii. 


Cyrillus  Scythopolitanus  (saec.  VI), 
md.  Vita  s.  Cynaci  abbatis. 

Cyrnaeus,  Petr.  Fel.,  clericus  Ale- 
riensis  (f  1506):  Commentarius  de 
bello  Ferrariensi  ab  anno  1482 — 
1484  inter  Venetorum  rempublicam 
et  Herculem  I  Estensem  Fierrarien- 
sium  ducem. 

Ausg.i  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXI. 
p.  1193-1218. 

:  Historia  insulae  Corsicae 

seu  De  rebus  Corsicis.  Libri  IV  a 
temporibus  Romanorum  usque  ad  a. 
1506. 

Von  geringem  Werth,  aber  gut  geschrieben. 
Ausg. :  '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  413-506.  —  ^unt.  d.  Tit.:  De  rebus  Cor- 
sicis  seu  Istoria  di  Corsica  .  .  .  recata  . . . 
in  lingua  ital.  etc.  da  Gio.  Carlo  Gregorj. 
Parigi  1834.  8«.  (lat.  et  ital.) 


I>. 


Dado  episcopus  Rothomagens.  (f 
676),  vid.  Vita  s.  Medardi  {carmen). 

Dado  episcopus  Virdunensis:  Hi- 
storia  sui  temporis.  a.  893. 

Uandschr.:  verloren. 

Ausg. :  '  fragmentum  ap.  Wassebourg, 
antiquitez  de  la  Gaule  Belgicque  I.  — 
'  wiederholt  ap.  Pertz,  mon.  script.  IV.  p. 
37.  38. 

Vgl.  Vita  s.  Dadonis. 
„     „  Eligii. 
,,    „  Medardi  ep.  Nov. 

Da-Erba,  Angel.  Marius,  vid.  Ex- 
cerpta  e  compendio. 

Dalaeus  (0'Dale),  Cherub.  Maria, 
Hibernus,  vid.  Vita  s.PhilippiBoniti. 

Daiimil  Meseryczni  {zwischen  1282 
— 1314) :  Krony  ka  Boleslawskfl. 

Reimchronilc.  Von  (Jechs  angeblichcr  Anlcunft  in 
Bohmen  -1314.  —  Ein  Licblingslesebuch  zweier  Jahr- 
hunderte.  Das  Urtheil ,  welches  den  unbekannten 
Verf.  als  historischen  Falschmiinzer  hinslellt,  ist  zu 
hart.  Dallmils  Namc  jetzt    allgemcin  angenomraen. 

Handschr. :  9  Sttick ;  ».  iiber  dieselben 
Fr.  Palacky,  Wiirdigung  der  alten  bohm. 
Geschichtschreib.  p.  102.  —  Briinn,  Ce- 
roni'8  Samml.  chart.  4».  saec.  XIV.,  LVIII. 
No.  108.  Eine  deutsche  Uebersetzung :  Di 
tutsch  kronik  von  behemlant,  anni  1389 
handschriftl.  Prag,  biblioth.  cathedral.  — 


Uebersetz.  in  deutscher  Prosa  Regensbnrg, 
Klosterbibl.  S.  Emmeran.  XV.  sec. — u.  L  e  i  p  - 
zig,  Univ.-Bibl.  XV.  sec. 

Ausg.:  '  ed.  Paul  Gessin  1620.  25.  Juni 
unt.  d.  Tit. :  Kronyka  stari  kldstera  Boles- 
lawsk^ho:  o  Poslaupnosti  knjzat  a  krdlu 
Czeskych,  rozlicnych  Pfjbezych,  diwnych 
Prom^ndch,  a  slawnych  Ndrodu  Czeskeho 
cinech,  od  zalozenj  t^hoz  Ndrodu,  az  do 
Jana  Lucembersk(5ho,  wolen^ho  krdle  Cze- 
sk^ho,  pofidne,  a  rozkosnymi  rytmy  wypra- 
wugjcy,  Nynj  ponepyprw^  pr6  obecn^  dobr^ 
wubec  na  Swetlo  wydand.  Wytisteni  w 
Nowem  meste  Prazskcm,  v  Danyelo  Karla 
z  Karlsperka.  4*.  —  *  unt.  d.  Tit. :  Kronyka 
BolesIaw.skfl  o  Poslaupnosti  knjzat  a  krdlu 
fleskych  ,  a  slawnych  nilrodu  ^esk^ho 
^inech  etc.  Ed.  Frant.  Fau.st.  Prochdzky. 
WytiStfnd  1786.  8»,  —  '^unt.  d.  Tit.:  Da- 
limilova  chronika  ceskd  v  nejddvnejsi  6teni 
navrdcena  ed.  Venc.  Hanka.  v  Praze  1849. 
8".  Die  erste  Ausgabe  des  ursprilnglichen 
Textes.  —  *  toiederholt  v  Praze  1851.  8«. 
—  *  wiederhoU  v  Praze  1853.  12  mo.  min. 

Uebers.:  in  deutscher  Prosa  'ap.  Pez,  scr. 
rer.  Austr.  II.  p.  1044.  —  ^unter  d.  Tit.i 
Dalimils'  Chronik  von  Bohmen.  Hrsg.  von 
Venc.  Hanka.  Stuttgart,  Biblioth.  d.  liter. 
Vereins.  1859.  gr.  8».  (48.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Dudik,  B.,  Mahrens  Uescbichtaqnel- 
len.  Briinn  1850.  Ko.  i.  p.  404-418. 
Palacky,  P.,   Wlirdiprung  der  alt.  bBhmiscb. 
Geiichichlschreiber.  Prag  1830.  p.  98-120. 


DAMALEVICIUS  —  DE  EXPUGNATIONE 


263 


Damalevicius,  Steph.,  vid.  Vita  b. 
Bogumili. 

s.  Damasus  papa,  vid.  Vita  s. 
Marcelli  papae  (epitaph.) 

Danbussoni ,  Petr. ,  Rhodiorum 
militum  magister:  De  servata  urbe 
praesidioque  suo,  et  insigni  contra 
Turcas  victoria  ad  Fridericum  III 
imp.  relatio  a.  14S0. 

Ausy. :  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  n.  p.  305. 

Dandulus,  Andr.,  Venetorum  dux 
(t  1354):  Chronicon  Venetum  a 
pontificatu  s.  Marci  ad  annum  usque 
1339.  LibriJO. — SucceditRaphae- 
lis  de  Caresinis  s.  Raphaini 
Caresini,  caucellarii  Veneti  (f 
1390)  Continuatio  usque  ad  a.  1388. 

Wichtig  durch  die  eingeschalteten  Urkunden, 
«nparteiisch.  Lib.  1-3  fehlen  in  den  mpts.  Ist  in 
einigen  Handschriften  Mare  magnum  historia- 
rum  betitelt. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  G.  5.  m.  Raph.  —  Paris,  k.  Bibl. 
s.  XV.  No.  5874  A.,  bis  1280,  anonymi  — 
1342,  et  Eaph.  —  1387.  —  Wien,  k.  Hofb. 
cod.  CCVIII.  No.  6643.  chart.  sec.  XVI. 
4».;  —  Cod.  XIV.  No.  6206.  sec.  XVII. 
chart.  40. ;  —  Cod.  I.  No.  6119.  sec.  XVH. 
chart.  fol. 

Ausg. :  '  vnn  lib.  4-10  ap.  Muratori,  rer. 
Ital.  scr.  XII.  p.  13-416;  Kaph.  p.  417-524. 
—  *  excerptum  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
m.  p.  748. 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum.  1729.  p.  290. 

G  ar,  T.,  in  Archivio  stor.  Italiano  V.  p.  283  sq. 

(uier  d.  Mandschr.  in  Wien.) 
Tartarotti,   Hieron. ,   dissert.    epistolaris  de 

auctoribus   ab  Andrea   Dandulo    laudatis   in 

Chronico  Veneto  —  ap.  Muratori,   scr.    rer. 

Ital.  XXY.  post  pag.  478  pag.  I-XXVIII. 

Daniel  monachus  Raithunus  (saec. 
XI.),  vid.  Vita  s.  Johannis  Climaci. 

Dante  Alighieri  (f  1321):  De 
monarchia  libri  III. 

Nicht  vollendet;  entstanden  zwischen  1310-1313. 

Ausg.:    '  edit.   cum    Andr.   Alciati,    de 

formula  Romani  imper.  Basil.  (1559.)  8°.  — 

*  ap.  Schard,  syntagma  tractatuum  de  iuris- 
dict.  imperiali  varior.  auctor.  script.  Basil. 
1566.  fol.  p.  237.  —  »  Argentorati  1609.  — 

*  Genevae  1740. 

Erl.-Schr.:   Azzolino,  P.,   sul   libro   de  monar- 
chia  di  Dante  Alighieri.  Bastia  1839.  8o. 
Vgl.  Epistolae  Dantis. 
Vita  Dantis. 

Das  ist  ein  anschlag  eins  zugs 
wider  die  tiircken.  Und  alle  die 
wider  den  Christenlichen  glauben 
seind. 


Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1479)  4o.  4  Bl. 

Erl.-Schr.:  Bergmann  in  Jahrbiicher  d.  Lite- 
ratur.  Wien  1S42.  99.  Bd.  p.  6.  Anz.-Bl.  Der 
Verfasser  vemaUhet,  dass  dieses  Werkchen  in 
Wien  gedruckt  und  somit  das  dlteste  Erzeugniss 
der  dortigen  Presse  sei. 

Datl,  Agostino  (f  1478):  Historia 
Senensis.    1447—1457.  Libri  III. 

Fleissig  und  genau,  in  alterthiimlichem  Stil. 
Ausg. :  ^  in  Dati  opera,  Senis  1503.  fol.  — 

*  lolederholt  in  Dati  opp.  Venet.  1516.   fol. 

Erl.-Schr.:  Bandiera,  J.  N.,  de  Agost.  Dati  li- 
bri  II.  Romae  1732.  4<». 

Vgl.  Epistolae  Dati. 

Dati,  Gorio  [Gelehrter  und  Staats- 
mann,  f  1435):  Istoria  di  Firenze 
dal  1380-1405. 

In  der  wunderliehen  Form  eines  Dialogs.  Der 
Kern  wahr  und  echt,  aber  in  roher  Erzahlnng. 

Ausg.:  Firenze  1735.  4'.  ed.  Bianchini 
da  Prato. 

Erl.-Schr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.  Frankf. 
1833.  I.  p.  50. 

Datius  archiepiscopusMediolanen- 
sis  (f  cca  552):  Chronicon. 

Ein  fabelhaftes  Werk,  das  hier  nur  der  Voll- 
.'!tandigkeit  wegen  erwahnt  wird;  es  existirt  nicht 
und  ist  nie  erschienen.  Vgl.  auch  Schiiz,  comment. 
criticus  de  scriptis  et  scriptoribus  historicis  p.  133. 

Dauton,  vid.  Jean  d'Auton. 

Davides  Nicetas  Paphlagoneus  = 
Nicetas  Paphlago. 

Davides  Romaeus,  vid.  Vita  s. 
Valerii  episc.  Surrent. 

De  adventu  reliquiarum  s.  Lau- 
rentii  Leodium,  vid.  Vita  s.  Laurentii. 

De  Arnulfo  comite  Flandriae. 

Ausg. :  '  ed.  Fr.  Vandeputte  in  Annales 
de  la  soci^t^  d'emulation  de  la  Flandre 
occidentale  I,  3.  p.  228  et  H,  3.  p.  69.  — 

*  loiederholt  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  304. 

De  Danorum  rebus  gestis  secul. 
III.  et  IV.  Poema  dan.  dialecto 
anglosax. 

Ausg. :  ed.  c.  vers.  lat.  et  not.  G.  J.  Thor- 
kelin  {Finn  Magnusen).    Havniae  1815.  4". 

De  depositione  ducis  Adalberonis 
Carnotensis. 

Ausg. :  *  ap.  A.  Mai,  spicilegium  Eoman. 
V.  p.  147.  —  ^'ap.  Mone,  Anzeiger  f.  Kunde 
des  Mittelalters.  1838.  p.  204.  —  »  ed.  Boh- 
mer  im  Notizenblatt  d.  Wiener  Akad.  1855. 
p.  520. 

Erl.-Schr.  :  Giesebrecht,  VV.,  Geschichte  der 
deutsch.  Kaiserzeit  II.  p.  608.  611. 

De  expugnatione  Scalabis  (hodie 
Santarem)  a  rege  Alfonso  comitis 
Henrici  tilio,  saec.  XIII. 

Ausg.:  in  Portugaliae  mon.  I.  p.  94.  95. 
Erl.-Schr.:  Monarohia  Lusitana,    tom.    III.   au- 
ctore  Brandano;  append. 


264 


DE  EZONE  —  DE  PRIMA  EXPEDITIONE 


De  Ezone,  Mathilde  etc.  =  Fun- 
datio  eoenobii  Brunwilarensis. 

De  fundatione,  vid.  Libellus,  auch 
Relatio. 

De  fundatione  monasterii  Nonantu- 
lani  in  agro  Mutinensi  sub  novissi- 
mis  regibus  Longobardis  (cca  752) 
auctore  monaeho  Nonantulano. 

Aung. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
sacc.  IV.  —  ^tciederholt  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  I.  2.  p.  189-194  c.  appendice  de 
Anselmi  fundatoris  successoribus. 

De  fundatione  et  primis  abbatibus 
monasterii  Condatescensis  sive  St. 
Eugendi. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  annal.  Benedict.  I. 
Append.  p.  677. 

Vgl.  Vita  s.  Eugendi  abb. 

De  fundatione  monasterii  vallis 
Liliorum  {Lilimthal.) 

Geschrieben  um  1270. 
Ausg.:  ap.  Lappenberg,  Geschichtsquellen 
von  Bremen  p.  184. 

De  fundatione  Scheftlariensi  narra- 
tiuncula  (cca  ^.  780?) 

Ausg.:  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVII.  p.  345. 

De  gestis  Caroli  M.  regis  Franco- 
runi  et  imp.  libri  2  ad  Carolum 
Crassum  imp.  eiusdem  Caroli  pro- 
nepotem;  scripti  a  quodam  coenobii 
s.  Galli  monacho  ex  relationibus 
Adalberti  militis,  qui  Hunnico  Sa- 
xonicoque  et  Slavico  Caroli  bello 
interfuit,  eiusque  filii  Werinberti 
sacerdotis  =  Monachus  Sangallens. 

De  imperatoria  potestate  =  Li- 
bellus  de  imperatoria  potestate. 

De  institutionibus  ordinis  Cartu- 
siensis. 

Av^g.:  ex  cod.  S.  Remigii  Remensis  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  638-640. 

I'gl.  DorlandiKS. 

DeLeodlensium  dissidio,  vid.Ficco- 
lomini,  rerum  gest.  comment. 

De  miraculo  hostiae  a  Judaeo 
Parisiis  a.  1290  multis  ignominiis 
affectae. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nova  I.  p. 
663-664. 

De  ordine  comprovincialium  pon- 
tificum  auctore  poeta  anonymo  = 
Versus  de  ordine. 


De  ordine  Vallis  scholarium ,  qua- 
liter,  a  quibus  et  quo  tempore  sacer 
ordo  Vallis-Scholarium  sub  regula 
s.  Augustini  sumpsit  habitum.  a. 
1204. 

Au.sq.:  ap.  Labbe,  biblioth.  nova  I.  p. 
391-394. 

De  origine  et  continuatione  ducum 
Austriae  usque  ad  a.  1460. 

Ist  ira  6.  C.ajiitel  des  Scnatorium  (s.  d.)  cnt- 
lialtcn. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  623. 

De  origine  gentis  Carolinae  = 
Carmen  authoris  incerti  qui  Caroli 
Calvi  etc. 

De  prima  expeditione  Attilae  regis 
Hunnorum  in  Gallias  ac  de  rebus 
gestis  Waltharii  Aquitanorum  prin- 
cipis.   Carmen  epicum  saec.   VL 

Treue  Darstellung  der  frankisch-germanipchen 
■  Heldensitten.  —  Das  Gedicht  gehort  aber  ins  10. 
Jahrhundert. 

Handschr.:  Karlsruhe.  —  Stuttgart.  — 
Briissel.  —  Paris.  —  Wien.  —  Regensburg. 
—  Turin.  —  Engelberg.  —  Leipzig. 

Ausg.:  '  ed.  F.  Ch.  J.  Fischer.  Lipsiae 
1780.  4".  15  Sgr.  —  '  zum  zweitenmal  mii 
dem  fehlenden  Schluss  ibid.  1792.  4".  — 
Den  Schluss  (Vers  1334-1452)  gab  zuerst 
F.  Molter  in  Meusers  histor.  liter.  1782.  p. 
370.  —  *  einen  neuen  Abdruck  nebst  deut- 
scher  Uebers.  ed.  F.  Molter.  Carlsruhe  1782. 
8".  —  *  eine  neue  Bearbeitung  unt.  d.  Tit. : 
Waltharius  ed.  Jac.  Grimm  in  Latei- 
nische  Gedichte  des  X.  und  XI.  Jahrhund. 
Gottingen  1838.  8".  (Mn  genauer  Auszug 
aus  dem  Inhalte  ibid.  p.  78-97.)  —  ^"  unter 
demselb.  Tit.:  ed.  Provana  in  Monument. 
histor.  patriae,  scr.  III.  p.  133-166. 

Uebers. :  deutsch  '  von  F.  Molter  unt.  d. 
Tit. :  Prinz  Walther  von  Aquitanien.  Carls- 
ruhe  1782.  8».  —  ^von  Klemm  unt.  d.  Tit.: 
Attila  nach  d.  Gesch.,  Sage  und  Legende. 
Leipz.  1827.    8». 

Erl.-Schr.:  Attila  dans  le»  Oaules   en  4.S1,  par 
un    ancien    dl^ve   de  ]'Ecole  polytecbnique. 
Paris,  Carilian-Goeury  183,3.  so. 
Bahr,   Geschichte   der   roiniKch.  Literatur  im 

lcaroling.  Zeitalter  p.  133-138. 

Fischer.  F.  Ch.  .1.,  Sltten  u.  Gebr.  d.  Euro- 

pSer  ira  5.    u.    C.  Jahrh.,    aus   einem   alten 

Denlimahle  beschrieb.  Frankf.  a.  O.  17R4.  So. 

Gervinus,   Gesch.   der  poeti.ichen  National- 

liter.  d.  Deutschen.  Leipz.  1835.  I.   p.  82.  ff. 

(Grangier.    J. )    l»e    loco    ubi   victus    Attila 

fuit  olim  dissortatio.    Parisiis,    ex  typogr.  J. 

Libert  1641.  80. 

Molter,  F.,  BevtrSge  z.  Ge»ch.  u.  Literatur. 

Frankfurt  a.  M.' 171)8.  80.  p.  212. 
Mone,  F.  J.,  iibor  Walter  von  Aqultanien  — 

in  Pertz'  Arcliiv  IL  p.  92. 
Plan  du  carap  d'Attila,  ^tabli  a  trois  lieues 
de  Chalons-sur-Mame,  prfes  le  village  de  L» 
Chcppe.  Chalons  sur-Marne,  imp.  de  Boniez- 
Lambert.  s.  a.  fol. 
Provana,  prefazione  in  Monum.  hist.  patr. 
1.  c.  vor  d.  Atug. 


DE  REBUS  —  DESCRIPTIO 


265 


Reiffenberg,  raemoire  sur  les  legendes  re- 

latives  aux  irivasions  de  Huns  et  sur  le  poinie 

de  Waltharius,  —  in  M^m.  de  Tacad.   royale 

de   Briixelles.   Bulletin   1838.  6.  Oct.   No.  8. 

p.  .'197  sq. 

Theiner,    Aug. ,    Saint-Aignan,    ou   le   siege 

d'Orleans   par  Attila.  Notice    historique  sui- 

vie  de  la  vle   de  ce  saint,   tiree    des   manu- 

scrits  de  la  Biblioth.  du  roi.  Paris  18.32.  8». 

Ein   deutsches   Bruchstiick    von   einem  Wal- 

ther  d.  13.  Jahrh.   vid.  in  Priihlingsgabe  (1839)  von 

V.  Karajan. 

De  rebus  Caroli  Magni  cum  Hunis 
et  Slavis  seu  Baioariis. 

Ausy. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II. 
p.  220.  221. 

De   recuperatione ,  vid.  Anonymi 
de  recuperatione. 
i  sancta .... 


De 


vid.  unter  Vita. 


sancto . 
f  sanctis .... 
De  situ  civitatis  Mediolani  (saec. 
IX.  X.)  auctore  anonymo. 

Handelt  hauptsachlich  v.  d.  Leben  u.  der  Wirk- 
samkeit  der  dortisen  Bischofe. 

Ausg. :  ap.  Muratori ,    scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  203-227. 

De  translatione  divinorum  libror. 
in  Theudiscam  linguam  iussu  Lu- 
dovici  Pii  facta;  praefatio  in  librum 
antiquum   lingua  Saxon.   scriptum. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,   hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  326.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  256. 

De  triumphis  ecclesiae  libri  VIII. 

Gesch.  der  Kreuzziige  u.  Albigenser  -  Kriege; 
interessant  fiir  engl.  u.  franzos.  Historie. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cott. 
Claud.  A.  X.  sec.  Xni. 

Decembrio,  Petr.  Candidus,  Vigle- 
vanensis  ( nat.  1399,  f  1477) :  Oratio 
in  funere  Nicolai  Picinini ,  sive  Vita 
eiusdem  ducis,  a.  1444  a  Polisma- 
gna  in  italicum  sermonem  conversa. 

Guter  Stil. 
Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XX.  p.  1051-1090. 

:   Vita  Francisci    Sfortiae, 

quarti  Mediolanensium   ducis,    per 
epitomen  scripta,  ab  a.  1401 — 1462. 

SchSner  lateinischer  Stil. 
Ausg. :   ap.  Muratori ,   scr.  rer.  Ital.  XX. 
p.  1023-1046. 

:  Vita  Philippi  Mariae  vice- 

comitis,  Mediolanensium  ducis  tertii. 

Ausgczeichnct  durch  Stil. 
Auag. :    '  Mediolani  1625.   4".    —    '  ancta 
ap.  Muratori,   script.  rer.  Ital.  XX.  p.  985 
-1020. 

Vgl.  Johannes  Montanas. 


Decima  triennis  et  biennis  ab  a. 
1247  coUecta. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  532-540. 

Decima  triennis  ab  a.  1289  collecta. 
Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  545-556. 

Decius,  Jod.  L.:  De  vetustatibus 
Polonorum,  vid,  Miechow,  chronica. 

DecretioChildeberti  dataanno  596. 
Febr.  29. 

Au^g.:  '  ap.  Baluze,  capitul.  I.  p.  17.  — 
'  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  8. 

Decretum  Ghlothacharii  II. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  capitul.  I.  p.  19.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  11. 

Decretum  concilii  Bellovacensis 
a.  1166  adversus  Resbacenses  mo- 
nachos  episcopo  Meldensi  rebelles. 

Ausg. :  '  ap.  Bulaeum ,  hist.  universitatis 
Paris.  II.  p.  706.  —  '  ap.  Bouquet,  rec. 
XIV.  p.  448-450. 

Dedlcatio  ecclesiae  s.  Maioris  mo- 
nasterii  per  Urbanum  II  pp.  facta. 

Ausg. :  ^  ex  bibl.  Laur.  BocheUi  ad  cal- 
cem  Gregorii  Turonens.  histor.  Paris.  1610. 
8".  p.  125.  —  '  ap.  Ruinart ,  vita  Urbani 
II  app.  387.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XIV. 
p.  99. 

Dedicatio  ecclesiae  s.  Petri  Baben- 
bergensis  a.  1012. 

Ausg.:  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVII.  p.  635.  636. 

Dedicationes  Scheftlarienses  intra 
annos  1148—1341. 

Ausg.:  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVn.  p.  345-347. 

Delena,  vid.  Passo  honroso. 
Deodatus  pre.sbyter  (saec.  V.),  vid. 
Vita  s.  Taurini  episc.  Ebroic. 
Deposition  of  Richard  11. 

Ausg.:  edit.  by  Thom.  Wright.  London, 
Camden  society  1838.  kl    4«.  No.  3. 

Descriptio  Antiochiae. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  14. 

Descriptio  apparatus  bellici  regis 
Franciae  Caroli  VIII  intrantis  civi- 
tates  Italiae  Florentiam  ac  deinde 
Ropam  pro  recuperando  regno  Sici- 
liae,  hoc  est  Neapolitano. 

Ausg. :  '  s.  1.  et  a.  kl.  4».  goth.  12  Bldtt. 
Bisher  von  heinem  Bibliographen  ericahnt. 
Vgl.  Catalogue  des  livres  de  feu  Jonghe 
in.  p.  16.  —  *ap.  Martene  et  Durand, 
voyage  litt^raire.  Paris  1724.  4«.  II.  p.  379. 

Descriptio  basilicae  veteris  Vati- 
canae,  vid.  Mallius. 


266 


DESCRIPTIO  —  DEXTER 


Descriptio  itineris  in  terram  san- 
ctam  (saec.  XII.) 

Auag. :  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
II.  p.  1345-1348. 

Descriptio  urbis  Mutinensis  sive 
Additamenium  ad  vitam  s,  Geminiani 
episc.  Mutin.  auctore  anonymo. 

Auag.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  2. 
p.  691. 

Descriptio  Veronae  rhythmica  ab 
anonymo  circa  a.  790  facta. 

Ausg. :  '  ed.  Mabilloniiis ,  vet.  analecta 
p.  409.  —  '  wiederholt  ap.  Muratori ,  scr. 
rer.  Ital.  II.  2.  p.  1095. 

Descriptio  victoriae  quam  habuit 
ecclesia  Romana  a.  1266.  4.  Mart. 
sub  sanctissimo  patre  D.  Clemente 
IV  papa  per  brachium  Caroli  regis 
Siciliae,  qui  fuit  frater  Ludovici  IX 
Francorum  regis. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  826-850. 

Desiderius  abbas  Casinensis,  postea 
Victor  III  papa_(t  1087):  Libri  IV 
dialogorum  de  miraculis  s.  Benedicti. 

Gibt  gufe  Nachrichten  iib.  d.  ZeitHeinrichs  III. 
Ausg. :   '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
IV.  2.  p.  425-461.  —    ^vorher  ed.  J.  Bapt. 
Mari.  Romae. 

Vgl.  Vlta  s.  Benedicti  abb.  Casin. 
„     ,,  I.eonis  IX  {mirac.  duo.) 

Desiderius  Paloni  ord.  praedic, 
vid.  Vita  b.  Margaritae  Fontanae. 

Desnouelles,  Jean,  vid.  Chronique 
attribu^e  a  Jean  Desn. 

Despars,  J.  Nic:  Cronijcke  van 
den  lande  ende  graefscepe  van 
Vlaenderen.  Van  den  jaeren  405 
tot  1492. 

Ausg.:  voor  de  eerste  mael  thans  in  het 
licht  gegeven  en  met  aenteekeningen  op- 
geheldert  door  J.  de  Jonghe.  Amsterd.  en 
Brugge  1839.  40.    4  vol.    Lex.-^». 

Desrey,  Pierre:  La  genealogie 
avecque  les  gestes  et  nobles  faictz 
darmes  du  trespreux  et  rennome 
prince  Godeffroy  de  Boulion,  et.  de 
ses  chevalereux  freres  Baudouyn 
et  Eustace. 

Ausy. :  vid.  unter  Faits,  les,  et  gestes  du 
preux  Godefroy  de  Bouillon. 

:    Relation    du    voyage    de 

Naples  du  roy  Charles  VlII  pour 
la  conquete  du  royaume  de  Naples. 

Ist  ein  Supplement  zu  de  la  Yigne,  extrait. 


Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Char- 
les  VIII.  No.  4. 

Vijl.  Uaguln. 
Monstrellet. 

Detmar,  Lesemeister  der  Franci- 
scancr:  (Liibeckische)  Chronik  in 
niederdeutscher  Sprache. 

Begonnen  1385. 
Ausy. :  hrsg.  mit  ihren  Fortsetzungen  von 
Grautoff.  Hamburg  1829.  2  Bde.  8". 

Erl.-Schr.:  Hacb,  Dethmars  Chronilt,  —  in  Ma- 
gaz.in  f.  Schleswig  I.  1H21.  p.  433. 
I>appenberg,   iib.    die  Qnellon  Detmars,  — 
in  Berliner  Jahrb.  fiir   wissenscliaftliche  Kri- 
tili.  1830.  11.  p.  7^9. 

Vgl.  Chronicon   Slavicum   par.  Sus. 
Corncr. 

Devotio  Ludovici  Pii  erga  s.  Seba- 
stianum,  cum  in  monasterio  S.  Me- 
dardi  a  filio  suo  detineretur,  auctore 
incerto  S.  Medardi  monaclio,  sed 
coaetaneo. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc.  II. 
p.  334. 

Dexippus  (saec.  III.):  Historia. 
Xqovixij  IdiOQia. 

Abriss  der  Geschichte  bis  268. 
Ausg. :  '  excerpta  in  A.  Maii  script.  vet. 
nova  collect.  Romae  1827.  4".  II.  p.  319.  — 
*historiarum  quae  supersunt  e  recens.  Im. 
Bekkeri  et  B.  G.  Niebuhrii  c.  vers.  lat.  per 
Jo.  Classenum  emendata  in  Corp.  script. 
hist.  Byz.  Bonnae  1829.  Vgl.  Photius,  bibl. 
cod.  LXXXn ;  —  Corp.  inscript.  gr.  I.  No. 
380;  —  Vossius,  de  histor.  graec.  II.  p.  16. 

Dexter  Paciani,  Barcelonae  in  Hi- 
spania  episcopus:  Chronicon  sive 
Historia  omnimoda  ab  anno  urbis 
Romae  752  ad  a.  1183.  (Christi  1 
ad  430.)  Cum  Marci  Maximi 
continuat.  ab   a.  Chr.   430  ad  612. 

Ein  Htcrarischer  Betrug  des  .Icsuiten  Hieron. 
Romanus  de  Higuera  zu  Ende  des  16.  Jahrhunderts. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Fl.  Lucii  Dextri 
fragmentum  chronici  sive  omnimodae  histo- 
riae  cum  chronico  Marci  Maximi  et  additio- 
nibus  s.  Braulionis  et  Helecae  cd.  Jo.  Cal- 
deron.  Caesaraugustae  1619.  4°.  —  '  wie- 
derholt  et  cum  notis  ed.  Rod.  Carus.  Hi- 
spali  1627.  4".  —  *  c.  comroent.  ed.  Franc. 
Bivarius,  ord.  Cist.  monachus.  Lugduni 
1627.  fol.  —  *in  Nic.  Antonii  biblioth.  vet. 
Hisp.  n.  p.  274-286.  —  »  c.  comment.  Fr.  Bi- 
varii.  Matriti  1640.  fol.  —  *v;iederholt  ibid. 
1651.  fol.  —  ">  zusammen  mit  Orosius,  c. 
notis  Bivarii  ed.  J.  P.  Migne.  (Cursus  pa- 
trologiae.)  Paris.  1846.  gr.  8». 

Srl.-Sehr.:  Acta  Sanctor.  Boll.  praef  ad  Febr.  I. 
Biihr,  dle  christl.  Dichter  u.  Geschichtsohrei- 

ber  Roras  p.  113. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inflmac  latinlt.  Lib. 
IV.  p.  75-79. 


DIALOGUS  —  DINTERUS 


267 


Hamburgische   bibliotheca  historica.  Cen- 

tur.  VIII.  Leipz.  1720.  Art.  27.  p.  99. 
Pennotus,  Gabr.,  historia  totius  ordinis  cle- 

ricorum.  Romae  1624.  Colon.  1630.  fol.  Gegen 

die  Echiheit. 
defensio   censurae  ill.   card.  Baronii  et 

Bellarraini,  cum   refutatione   libelli  apologe- 

tici     recens    editi   pro    a.sserto    chronico    L. 

Dextri.  Yenet.  1630.  4«.    Gegen  d.  Echtheit. 
Schiiz,   comment.    criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  144. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  I.  1.  p.  62. 
Tamayo  de  Vargas,  Th.,  Fl.  L.  Dextro  o  uo- 

vedades    antiguas    de    Espana     defendidas. 

Madrid  1624.  4« .  Vertheidigt  die  Echtheit. 

Dialogus  clerici  et  laici  contra 
persecutores  ecclesiarum.  1205 — 
1208. 

Ausg. :  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  400-407. 

Diaria  Neapolitana  (Giornali  Na- 
politani)  ab  a.  1266—1478  italica 
rudi  lingua  conscripta  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  '  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXI.  p.  1031-1138.  —  'unt.  d.  Tit.: 
Giomale  dell'  istorie  del  regno  di  Napoli 
quale  si  conserva  per  iJ  duca  di  Montelione. 
Napoli  1770.  4». 

Diario  del  Graziani  =  Cronaca 
della  cittk  di  Perugia. 

Diario  della  ribellione  d'Arezzo, 
vtd.  Pezzati. 

Diarium  Ferrariense  (Diario  Ferra- 
rese)  ab  a.  1409-1502,  ab  ano- 
nymo  auctore  synchrono  italice 
scriptum  ac  continuatum. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Itai.  XXIV.  p.  173-408. 

Diarium  fratrum  minorum  in  Wi- 
sbye  ab  a.  circiter  1300  usque  ad 
1479. 

Ausg. :  Ausziige  ap.  Ludewig,  reliq.  mss. 
IX.  p.  197. 

Diarium  Parmense  ab  a.  1477 — 
1482  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXII, 
p.  247-398. 

Diarium  Romanae  urbisab  a.  1481 — 
1492  auctore  anonymo  synchrono 
notario  de  antiportu.  Italice  scriptum. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  2. 
p.  1071-1108. 

Diarium  Vazstenense  sive  Anna- 
les  monasterii  Wadstena  in  Ostro- 
gothia  siti  ab  a.  1344 — 1545. 

Ausg.:  ed.  Eric.  Benzelius.  Upsaliae 
1721.   4*.  vgi,  viU  8.  Brigittae  Suec. 


Diary  of  the  expedition  of  king 
Edward  I  into  Scotland  a.  1296. 

Au^g.:  Edinburgh,  printed  for  the  Ban- 
natyne  Chib.  i^. 

Diceto,  vid.  Radulphus. 

Didacus  de  Rosario,  vid.  Vita  s. 
Gonsalvi. 

Didacus,  Franc,  de  Aynsa-y- 
Yriarte,  vid.  Vita  s.  Victoriani. 

Diedus,  Franc,  Brixiensis,  vid. 
Vita  s.  Rochi  conf. 

Dier  de  Muden,  Rudolph. ,  socius 
fratrum  scholarium  Daventriae  (f 
1458):  Script.  de  magistro  Gherardo 
Grote,  domino  Florencio  et  multis 
aliis  devotis  fratribus.  Cum  con- 
tinuatione  composita  per  Petrum 
Hoorn,  ab  a.  1450—1472. 

Geschrieben  1408,  wichtig  fiir  die  Kirchenge- 
schichte  von  Daventer. 

Ausg.:  ap.  Dumbar,  analecta  I.  p.  1-113; 
114-148. 

Dietherr  de  Helmestatt,  vid.  Bur- 
chardus  de  Hallis. 

Dinamius  patricius  (cca  593),  vtd. 

Vita  s.  Marii  abb.  Bobac. 
„  Maximi  abb.  Lerin. 

Dino  Compagni,  vid.  Compagni. 
Dinterus,Edm.,  ducum  Brabantiae 

a  secretis  (t  1448 ):  Chronicon  ducum 
Brabantiae  etLotharingiae  acregum 
Francorum. 

Wichtiges  Geschichtswerk  ;  glaubwiirdig. 

Handschr.:  Corsendonk,  Original.  — 
Briissel,  burg.  Bibl.,  mehrere  Exemplare. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  E.  de  Dynter,  chro- 
nique  de  ducs  de  Brabant  (en  6  livres), 
publiee  d'apres  le  ms.  de  Corsendonk,  avec 
des  notes  et  l'ancienne  traduct.  fran^aise 
deJehanWauquelin  par  F.  X.  de  Eam. 
Tom.  1-3.  Bruxelles  1854-1860.  (Tom.  I. 
1.  part.  1860;  2.  part.  1854;  Tom.  II.  1854; 
Tom.  III.  1857.)  gr.  40.  (Collection  de  chro- 
niques  belges  Tom.  XIX-XXI.) 

Erl.-Schr.i  Loher,  Fr.,  Jakobaa  von  Bayern 
u.  ihre  Zeit.  Nordlingen  1S62.  I.  p.  408. 

:    Genealogia    ducura  Bur- 

gundiae,  Brabantiae  etc. 

Tst  nur  Bruchstiick  eines  grossern  Werkes. 
Ausg.:    'Argentorati    1529.    8".    —    *  ap. 
Freher-Struve,  scr.  rer.  Germ.  III.  p.  230- 
232   mit  Fortsetzung   bis  auf  Karl  V.  (*  in 
der  alt.  Ausg.  III.  p.  191-193.) 

Erl.-Schr.:  Yabricius,   bibl.   med.   et  inf.  lati- 
nitati.s,  lib.  IV.  p.  89;  lib.  V.  p.  249. 
Paquot,    m^moires   pour    servir   a  l'histoire 

litt^raire  de  Pays  -  Bas  I.  p.  .'506  sq. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  69-71. 

Vgl.  Vita  Philippi  a  Burgnndia. 


268 


DIOCLEAS  —  DONIZO 


Diocleas  presbyt.  (circamed.saec. 
XII.):  De  regno  Slavorum. 

Die  Schrifl  soll  von  einem  Anonynius  ursprfing- 
lich  in  slavischcr  Mundart  verfasst  und  nur  voin 
jenoni  Prio.ster  nus  Dioclea  ins  Latcinische  fibers. 
sein;  letztcres  Werk  ist  noch  granz,  jenes  nur  noch 
in  Bruchstiicken  vorhandcn. 

Ausg. :  '  ed.  Jo.  Luciu.s ,  de  regno  Dal- 
matiae  et  Croatiae  a  gentis  origine  ad  a. 
1480.  Amstelod.  1666.  fol.  —  'ap.  Schwandt- 
ner,  .scr.  rer.  Hungar.  II.  p.  476-509. 

Uebers.:  trad.  Maur.  Orbini,  il  regno  delli 
Slavi  hoggi  detti  Schiavoni.  Pisauril601.  fol. 

Erl.-Schr.:  Haner,  de  scriptoribus  rer.  Hunga- 
ricar.  p.  12. 

Dionysius  monachus  Casinensis, 
vid.  Vita  s.  Lidani. 

Dionysius  Polinaris  de  Florentia, 
vid.  Vita  b.  Vivaldi. 

Diptychon  =  Necrologium. 

Discours  du  si^ge  de  Beauvais 
en  1472  par  Charles  de  Bourgogne. 

Ausg. :  publ.  par  Pierre  Louvet.  Beauvais 
1622.  8".  NachUisslge  Arbeit. 

Discussion  de  diff^rends  entre  les 
rois  de  France  et  d'Angleterre,  au 
rois  Louis  XI. 

Ausg. :  ed.  Leibnitius  in  Mantissa  codicis 
iuris  gentium  diplomatici  p.  63. 

Dit  syn  de  wonderl.  oorloghen 
van  . . .  kayser  Maximiliaen=Chro- 
niques  des  faites  et  gestes. 

Ditleb  von  Alnpeke,  vid.  Reim- 
chronik,  livlandische. 

Ditmarus  Merseburgensis  episc.  = 
Thietmarus. 

Divisie- Kronijk,  de,  vid.  Cro- 
nycke,  die,  van  HoUandt  ende  Vries- 
lant. 

Divisio  regni  Lotharii  facta  a.  870 
inter  reges  Carolum  et  Ludovicum 
fratres, 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  11. 
p.  453.  —  *  ap.  Baluze,  misc.  II.  p.  221. 

Divisio  terminorum  episcopatuum 
provinciae  Narbonensis,  dum  Gothis 
parebat;  ex  divisione  dioecesium 
parochiarum  Hispaniae  a  Wamba 
rege  facta. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
I.  p.  834.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  719. 

Dlugossus,  vid.  Johsiunes  Longinus. 

Documents  pour  servir  k  Thistoire 
des    troublcs    des    Pays-Bas    sous 


Maximilien  I  estraits   des  archives 
du  Pas-de-Calais. 

Knfh.  dio  Flrzfihlung  des  Abtcs  v.  8.  Bertin  Ub. 
Maximilian's  I  tiefanKenschaft. 

Ausg.:  in  226.  Bulietin  du  comit^  histo- 
riquc  des  monuments  dcrits  de  Thist.  de 
France.  1850.  p.  210-226. 

Dodechinus   abbas    Disibodenberg. 
Dodechinus  sacerdos. 

Abt  Dodechinus  ist  aus  der  Litcraturgeschichte 
zu  streichen.  Irrthiimlicb  oder  absichtlich  bat  man 
aus  einem  sonst  unbekanntcn  presbyter  Dodechi- 
nus,  von  dem  zum  J.  1117  eine  epistola  de  expu- 
gnatione  Ulixibonae  urbis  in  die  Annales  S.Disibodi 
aufpenomnien  ist  und  welche  letztere  auf  Marianus 
Scotus  im  1^'rankfurter  .MS.  No.  101  folgen,  einen 
,Abt  von  Disibodenberg'  gemacht  und  ihn  zupleich 
zum  Fortsetzer  des  erwahnten  Marianus  gestcmpelt. 
Vgl.  Annales  S.  Disibodi. 
Marianus  Scotus. 

Doering,  Matth.  ord.  s.  Francisci 
(t  1469),  vid.  Engelhusius. 

Domenecci,  Vinc,  Hispanus,  vid. 
Vita  s.  Peladii. 

Dominicus  Bonaventura  Fessis,  vid. 
Vita  s.  P^rancisci  Fabrian. 

Dominicus  de  Gravina:  Chronicon 
de  rebus  in  Apulia  gestis  ab  a. 
1333-1350. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XII. 
p.  549-722.  Anfang  und  JSnde  fehlen. 

Domnizo  =  Donizo. 

Donati,  Hieron.,  Venetus:  Oratio 
ad  caesarera  pro  re  christiana. 

Ausg.:  Venetiis,  per  Bem.  Venetum  de 
Vitalibus  1501.  4«. 

Uebers.:  La  oration  del  magnif.  et 
clariss.  misier  Hieronymo  Donato  orator 
Veneto  facta  a  la  sacra  majesta  del  re 
Maximilian.  Venetia  1501.  4**. 

:  Oratio  ad  christianiss.   et 

inuictiss.  Gallorum  regem  (Ludo- 
vicum  XII). 

Ausg.:  in  fine:  Acta  Blesis  postridie  Cal. 
Decb.  1501.  Venetiis,  apud  Aldum  1501.  8«. 
4  Bldtt.  Aeusserst  selten,  mit  13  L  13  sh. 
in  der  Auction  Butler  bezahlt. 

Donati,  Nerius:  Annales  Senenses 
ab  a.  1352—1381.    Italice. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XV. 
p.   136-293. 

Donatus  diaconus  (Mettensis? 
saec.  VIII),  vid.  Vita  s.  Trudonis. 

Donizo  presb.  et  monach.  Canu- 
sinus,  vid. 

Vgl.  Vit*  GregorU  VII.  {txctrpl) 
„    Mathildis  comitlsaae. 


DORLANDUS  —  DZIERZWA 


269 


Dorlandus,  Petr.  Diestensis,  Car- 
thusianus  (f  1507):  Chronicon  Car- 
thusianum  sive  Coronae  de  viris 
Carthusiani  ord.  illustribus  libri  VII. 

Ausg. :  ^  ed.  Theod.  Petraeus,  Campensis. 
Coloniae  1608.  8».  —  ^  ed.  A.  Driscart. 
Tornaci  1644.    8». 

Drahonicz,  Bartossius  seu  Bartho- 
lomaeus  de  (cca.  1464):  Chronicon 
Bohemicum  ab  a.  1419 — 1443. 

Ausgezeichnet  durch  barbarischen  Stil ;  nur  nackte 
Thatsachen,  wiedergeffeben  mit  histor.  Treue. 

Handschr.:  Schloss  Tetschen,  im  Be- 
sitz  des  Grafen  Thun,  chart.  sec.  XV.  4«. 
—  Dux,  chart.  sec.  XVU.  —  Prag,  off. 
Bibl.  —  Leitmeritz,  sec.  XVII.,  unvoll- 
standig. 

Ausg.:  ap.  Dobner,   mon.  hist.  Boem.  I. 
p.  143-207  c.   append.  annor.  1310-1464  p. 
210-218. 
.  Erl.-Schr.  :T) ohn^T ,  observationes praeviae  ibid. 
I.  p.  130-142. 
Palacky,  Fr.,  Wiirdigung  d.  alten  bohmisch. 
Geschiehtschreiber.  Frag  1830.  p.218. 

Drascovitius ,   Geo. ,    vid.   Vita  s. 
Johannis  eleemos.  {hist.  transl.) 
Drepanius  Florus  =  Florus,  Drep. 

Drogo  Bergensis  monachus  (1058), 
vid. 

Vgl.  Vita  s.  Lewinnae. 

,,     „  Winnoci  {vita  alia.) 

Drogo  Boloniensis  episc.  (f  1078), 
vid.  Vita  s.  Godelewae. 

DrogoWinnocibergensis  monachus, 

vid.  Vita  s.  Oswaldi  regis. 

Drogus,  Henricus,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Ducas,  Johannes  (post  1462) :  Hi- 
storia  Byzantina  a  Johanne  Palae- 
ologo  adMehemetemll.  1342 — 1462. 

Ausg. :  '  graece  c.  interpret.  lat.  et  notis 
ed.  Ismael  BuUialdus.  Paris.  1649.  fol. 
{Vgl.  Byzantinae  histor.  scriptor.  No.  15.) 
—  ^wiederJiolt  Venet.  1729.  fol.  —  »rec. 
et  interprete  italo  addito  supplevit  Imm. 
Bekker.  Bonnae  1834.  gr.  8o.  (Corp.  scr. 
hist.  Byz.)  3'/,  Thk. 

Erl.-Schr.:  Mullach,  P.  (i.  A. ,  conlectaneoruin 
Byzantinorum   llbri  2.  Berolini  1852.  gr.  8«. 
20  Sgr.  Behandelt  Jj's  Geschichte. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  J\Ieu.sel  V.  1.  p.  275. 

Du  Clercq,  Jacques,  sieur  de 
Beauvoir  en  Tournois,  escuyer: 
M^moires  commen^ant  en  1448  et 
finissant  en  1488. 

Betrctren  den  Hof  und  die  Regierung  Ilerzogg 
Philipp  V.  Burgund;  wichtig  fur  d.  Kulturgesch.  d. 
15.  Jahrhunderts.  ErgSnzungen  dazu  lindet  man  bei 
Haynin. 


Ausg.:  ^in  CoOection  universelle  IX.  — 
^  ap.  Petitot,  collection  XI.  —  *  ap.  Micbaud 
et  Poujoulat,  nouv.  collection  III.  —  *  avec 
un  essai  sur  Thistoire  des  Pays-Bas,  un 
glossaire  historique,  h^raldique  et  gram- 
matical  et  de  tables  par  F.  baron  de  Reiffen- 
berg.  Bruxelles  1823.  4  vol.  8".  Dieses  Werk 
bildet  den  Anfang  einer  Memoirensammlung 
fUr  die  Gesch.  der  Niederlande,  ist  aber 
nicht  fortgesetzt.  —  ^wiederholt  ap.  Buchon, 
coUection  XXXVII-XXXIX.  —  *  die  Jahre 
1448  - 1467  ap.  Buchon ,  choix  de  chro- 
niques  VIII. 

Vgl.  Monstrellet. 

Du  Roi  Guillaume  d'Angleterre. 

Aus  d.  13.  Jahrh. 

Ausg.:  ap.  Michel,  chroniques  Anglo-Nor- 
mandes  III.  p.  39-172. 

Dudo,  decanus  S.  Quintini  Viro- 
mandensis:  Historia  Normannorum 
seu  Libri  III  de  moribus  et  actis 
primorum  Normanniae  ducum.  860 
usque  ad  1002. 

Mehr  romantisch  als  historisch ,  aber  trotzdem 
ein  kostbares  Denkmal  jener  Zeit. 

Handschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  No.  208. 
mbr.  sec.  XIII.  —  Cambridge,  Corp. 
college,  sec.  XI.  276.  —  Douai,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XII.  No.  835.  4'.  —  Leyden, 
Un.-Bibl.  Cod.  Voss.  lat.  sec.  XVI.  XVU. 
No.  47  (bis  997.)  —  Middlehill,  sec.  XI. 
747.  1854.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XVI. 
abbreviat.  S.  G.  1087. 

Ausg.:  ^  ap.  Duchesne,  histor.  Norm.  p. 
49-159.  —  ^Auszug  ap.  Pertz,  mon.  script. 
IV.  p.  93-106.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  141-144. 

Erl.-Schr.:   Bouquet,  recueil  VIII.  p.  X.KIV. 
Fabricius,    bibl.    med.    et   infini.   latinitatis 
lib.  IV.  p.  197-199. 
Lappenberg,  Gesch.  v. England II.  p.  372-374. 
Leyser,  hist.  poet.  medii  aevi  p.  291. 
Rivet,  histor.  litter.  de  Fr.  VII.  p.  237. 

Dulcidius  episcop.  Salamanc.  (flor. 
883),  chronic,  vid.  Chronicon  Albel- 
dense. 

Du-Pin,  Perrinet,  vid. 

Chronique  du  Conte  Rouge. 
Chroniques  anc.  de  Savoye. 

Durante,  Giovanni,  vid.  Velluti, 
Donato. 

Dynter,  Edm.  de  =  Dinterus. 

Dytherus  de  Helmestat  {nordl.  v. 
Neckarbischofsheim  in  Baden)^  vid. 
Burchardus  de  Hallis. 

Dzierzwa  (1289—1296):  Chi-oni- 
con  Polonorum  — 1288. 

Istnichta  anderes,  als  d.  Kadtubeks  cheWerk, 
gereinigt  von  den,  Abschweifungen,  ubrigens  Wort 
fUr  Wort  abgeschrieben. 

Ausg. :    '  unter  Kadluheks  Namen  mit  d. 


270 


EADMEE  —  EBERHAKDUS 


Tit.:  Vincentiu3  Kadhibko  et  Martinus 
Gallus,  scriptores  historiae  Polonae  vetu- 
stissimi  etc.  (ed.  Lengnich).  Gedani  1749. 
fol.  —  *  wiederholt  ap.  Mizler  de  Kolof, 
histor.  Polon.  scr.  IV.  —  *  zusammen  mit 
Vinc.  Kadhibko.  Varsav.  1824.  8». 


JErl-Schr.:  Lelewel,   O.,   Uber  Mattbaeus  Oho- 

levva ,   hinter  08«olinski'8  Vincent  Kadlubck, 
(ibers.  V.  Linde.  Warschau  1823.  p.  424. 

Ossolinaki,  Vincent  Kadtubck  etc.  p.  293Hq. 

Wisznlewski,   M.,  historya  Hteratury  pols- 
kidj  II.  p.  133-135,  c/.  I.  p.  137.  364. 


E. 


Eadmer,  monachus  Cantuariensis, 

archiep.  8.  Andreae  in  Scotia  (f 
1124):  Historiae  novorum  sive  rer. 
sui  saeculi  libri  VI.  Res  gestae 
sub  Guilehiiis  I  et  II  et  Henrico  I 
Angliae  regibus  ab  a.  959 — 1122. 

Einsichtsvoll  u.  kUnstlerisch  gebildet;  enthSlt 
Drkunden. 

Ausg. :  '  in  luc.  emisit  Joa.  Selden.  Londini 
1623.  fol.  Notas  porro  adiecit  et  spicilegium. 

—  *  wiederabgedruckt  hinter  Anselmi  opera 
ed.  Gerberon.  Paris.  1675.  fol.  —  *  studio 
monachor.  congreg.  s.  Mauri  hinter  An- 
selmi  opera.  Paris.  1721.  fol.  Mit  Selden's 
Noten.  —  *  in  Seldeni  operibus  IL  p.  1588. 

—  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet ,  rec.  XI.  p. 
192-194.  —  *ap.  Leland,  collectanea  III. 
p.  220-223. 

Erl.-Schr.  Fabricius,  bibl.  med.  et  infini.  lati- 
nitatis.  Lib.  V.  p.  210-214. 
Wright,   Th.,   biographia  Britannica  literar. 
II.  p.  80-84.  ' 

Vgl.  Epistola  Eadmeri. 
Vita  s.  Anselmi. 
,,      ,,  Bregwyni. 
„      „  Dunstani. 
„     ,,  Lanfranci  arch. 
,,     „  Odonis  arch.  Cant. 
,,     „  Oswaldi  episc. 
,,     „  Wilfridi. 

Eadmundus  Grimaeus,  vid.  Vita 
s.  Thomae  arch.  Cantuar. 

Ealredus  =  Alredus. 

Ebbo  (1147—1157  scrips.),  vid. 
Vita  s.  Ottonis  episc.  Bamberg. 

Ebbo  archiepiscopusRemensis  822 
usque  ad  835,  episc.Hildesheimensis 
(t  851):  Apologeticus. 

Geschricben  810. 
Ausg.:    •  ap.  d'Achery,   spicileg.  VII.   p. 
175  (»ed.  nov.  III.  p.  335.)  —  »  ap.  Labbe, 
concil.  VII.  p.  1772.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
VI.  p.  254;  VII.  p.  281. 

Erl.-Schr. : ■'Ra.liT ,  Oesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karolingisch.  Zeitalter  p.  401. 
Histoire  litteraire  de  la  France  V.  p.  100. 
Narratio  clericorum  Kemensium  {vid.  s.  v.) 
Rueckert,  H.  C,  de  Ebbonis  archiep.  ilem. 
vita.  Berolini  1844.  8«. 

Vgl.  Epistola  Caroli  Calvi. 

Ebendorffer  de  Haselbach,  Thom. 
(t  1460):  Chronicon  Austriacum, 
libri  V.    928—1463. 


Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  689 
mit  Av^schluss  des  1.  u.  eines  grossen  Theiles 
des  2.  Buches. 

:    Diarium     gestorum     per 

legatos  conciHi  Basileensis. 

Ausg.:  (ed.  C.  Birk)  m  Acta  concil.  Basil. 
L  p.  701-783. 

Erl.-Schr.:  Kabricius,  bibl.  med.  et  infimae  la- 
tinitatis.  Lib.  VIII.  p.  573-575. 
Khautz,  Versuch  einer  Geschichte  d.  osterr. 
Gelehrten  p.  58. 
NB.  Die  Annales  rom.  imperat.  et  regum  Eben- 
dorflFer's  sind  verloren. 

Eberardus  s.  Ebrardus  monaohus 
Watinensis  (t  cca.  1124):  Chronicon 
Watinensis  monasterii  ( Waetene  2 
Stunden  von  St.   Omer.) 

Stil  dunkel  u.  verwirrt,  gibt^viel  Interessantes 
iiber  Hamische  und  hennegauische  Geschichte. 
Handschr.:  Brugge,  ehart.  sec.  XV. 
Ausg. :  '  ap.  Martene.  thesaur.  anecd.  III. 
p.  798-830.  —    *Bruchstiick   ap.    Bouquet, 
rec.  XI.  p.  104-108. 

Erl.-Schr.:    Paquot,    mdmoires   pour    servir  k 
rhistoire  litter.  des  Pays-Bas  XV.  p.  221-225. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  22. 

Eberhardus  Altahensis  {genitus  Al- 
tahae  fuit)  =  Eberhardus  archi- 
diaconus  Ratisponensis. 

Eberhardus  archidiaconus  Ratispo- 
nensis  (saec.  XIV.  ineunte  flor.): 
Annales  ab  a.  1273-1305. 

Selbstandiges  Werk,  das  bis  jetzt  mit  Unrecht 
fUr  eine  Fortsetz.  des  Hermannus  Altahensis 
gehalten  ist.  Eberhard  benutzte  hierbei  dic  Conti- 
nuatio  Altahensis  und  die  Cont.  ilatiapo- 
nens.  des  Hermannus  Altah.,  fiir  deren  Verfasser 
man  ohne  gewichtigen  Orund  Ihn  lange  ausgege- 
ben  hat. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  latin. 
4352  (cod.  August.  S.  Udalrici  52),  saec. 
XV.  chart.   Einzige,  nicht  voUst&ndig. 

Ausg. :  '  ex  cod.  Monac.  ed.  Canisius,  lect. 
antiq.  I.  p.  307-358  (» ed.  2.  ed.  Basnage  IV. 
p.  216-234.)  —  *  als  Fortsetzung  des  Herm. 
Altah.  u.  mit  Aenderungen  der  vorigen  Jie- 
cension  ap.  Bohmer,  fontes  II.  p.  526-553. 
—  *  nach  dem  munchener  Mpt.  mit  Textes- 
besserungen  aus  Weichardus  de  Polhaim  u. 
andem  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  592-605. 


EBERHARDUS 


EIKE 


271 


Eberhardus  archiepiscopus  Salis- 
burgensis:  Oratio  de  Hildebraudi 
antichristiano  imperio  recitata  in 
comitiis. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  apologia  p.  237-240. 
Vgl.  Vita  s.  Gebehardi  arch. 

Eberhardus  Fuldensis  monachus 
(cca.  1 150) :  Summaria  traditionum 
Fuldensium  s.  donationum  veterura 
s.  Bonifacio  legatarum. 

Wichtig  fiir  Alterthurasforscher. 
Ausy.:  ap.  Schannat,  corpus  traditionum 
Fuldensium  p.  280-316. 

Eberhardus  presbyter  Gandershe- 
mensis  (cca.  1216):  De  fundatione 
a.  •  856  et  increraentis  Gandershe- 
mensis  ecclesiae  versus  Saxonici 
antiqui. 

Weitschweitig^e  Reimchronik,  bisher  zu  wenig 
beachtet. 

Ausg. :  '  ap.  Leuckfeld ,  antiquit.  Gan- 
dershem.  p.  353-408.  —  '  ap.  Leibnit.,  scr. 
rer.  Brunsv.  IIL  p.  149-171.  —  »  ap.  Ha- 
renberg,  hist.  Gandershem.  Hanuover.  1754. 
p.  476. 

Eberwinus  abbas  S.  Martini  Tre- 
verensis  {j  1047),  vid. 

Vita  s.  Magnerici. 
„     ,.  Symeonis  herem. 

Ebran  de  Wildenberg,  Joh.  (1480): 
Chronicon  Bavariae.  1162-1436. 

Ausg.:  ^impress.  Landishuti  per  N.  Wurm 
1501.  4".  —  *  wiederabgednickt  (aus  einer 
munchener  Handschr.)  ap.  Oefele,  scr.  rer. 
Boic.  L  p.  301-341. 

Brl.-Schr.:  v.  Aretin,  literar.  Handbuch  fiir  d. 
baier.  Gesch.  Miinchen  1810.  p.  148.  No.  15. 

Ebulo,  vid.  Petrus  de  Ebulo. 

Ecbertus  presb.  et  canon.  Bun- 
nensis  (cca.  1160),  vid.  Vita  s.  Eli- 
sabethae  Schoen.      ^ 

Eddius,  Guil.,  vid.  Vita  s.  Mo- 
duennae. 

Eddius  Stephanus,  vid.  Vita  s. 
Wilfridi  ep.  Eborac. 

Edictum  Chlothacharii  II.  a.  614. 
Oct.  18. 

Ausg. :  1  ap.  Baluze,  capitul.  L  p.  21.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  14. 

Edictum  Guntchramni  regis  a.  585. 
Nov.  10. 

Av^g. :  '  ap.  Baluze ,  capitul.  I.  p.  9.  — 
*ap.  Pertz,  mou.  legg.  I.  p.  3. 

Edictum  Karoli  II  imp.  de  tri- 
buto  Nordmannico  a.  877.  Mai.  7. 


Ausg. :  ^  ap.  Baluze,  capitul.  H.  p.  257.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  536. 

Edictum   Theodorici  regis    (511- 

544.) 

Eothalt  154  Gesetze. 
Atisg. :  ap.  E.  Lindenbrog,  cod.  leg.  anti- 
quarum.  Francof.  1613.  fol.  p.  241-260. 
Erl.-Schr.:  v.  Aretin,  literar.  Handbuch  f.  die 
baierische  Gesch.  Miiiich.  1810.  p.  80. 

Edinerus  Anglus,  vid.  Vita  s.  An- 
selrai  archiep.  Cantuariensis. 
Edlibach,Ger.v.(tl530):  Chronik. 

Wahrscheinlich  um  1485  begonnen  (mit  d.  Ha- 
der  um  die  tockenburgische  Erbschaft);  endet 
1527.  Gesunde  Darstellung,  besonnen  und  von  po- 
litischem  Tacte  zeugend. 

Ausg. :  mit  Sorgfalt  nach  d.  Orig.  copirt 
und  mit  einer  gleichzeitig  verfertigten  Ab- 
schrift  genau  verglichen  u.  aus  derselben 
vermehrt  u.  erganzt  von  J.  Mart.  Usterj. 
Zurich  1847.  4«.  M.  Kupf.  2  Thlr.  12  Sgr. 
{BiMet  zugleich  den  4.  Bd.  der  Mittheilun- 
gen  der  antiquarisch.  Gesellsch.  zu  Ziirich.) 

Edmond  ofHadenhara  (cca.  1307): 
Annals  of  the  church  of  Rochester. 
604-1307. 

Von  einem  Unbekannten  bis  1377  fortgesetzt. 
Ausy. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra.  Lond. 
1691.  I.  p.  341-355. 

Eduardus  Cantuariensis,  vid.  Vita 
s.  Thoraae  archiep.  Cant. 

Egebertus  (unbekannt),  vid.  Vita 
s.  Araoris. 

Eggehardus  =  Ekkehardus  Urau- 
giensis. 

Egilbertus  praepos.  Cusantiensis, 
vid.  Vita  s.  Ermenfridi   abb.  Cus. 

Egils-Saga. 

Leben  des  Dichters  u.  Hauptlings  fcgil,  aus  d. 
10.  Jahrh. 

Ausg.:    'Egils-Saga.  Hrappsey   1782.  4**. 

—  -Egils-Saga  s.  Egilli  Skallagrimii  vita. 

Ex   mss.  leg.   Magn.    c.   interpr.   lat,   not. 

chronol.  Islandice  et  latine.  Hafniae  1809.  4*. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabiblioth.  {detUsche  Atug.)' 

I.  p.  81-95. 

Egilwardus,  vid.  Vita  s.  Burchardi 
episc.  Herbipol. 

Eginhardus  abbas  Seligenstadensis 
=  Einhardus. 

Eginhart  =  Einhardus. 

Eginus  monachus,  vid.  Vita  s.  An- 
sovini. 

Eigil  abbas  Fuldensis,  vid.  Vita  s. 
Sturmi. 

con  Repegovii. 


272 


EIKHART  —  EINHARDUS 


Eikhart  Artzt  (von  Weissenburg 
ivi  Elsass) :  Geschichte  seiner  Zeit. 
1431-1471. 

.Selir  schSt/.bare  Auf/.eichnuu»oii  iiber  Begeben- 
heiten  des  siidwestlichen  Deutschlands ,  vou  denen 
d.  Verf.  oft  AugonzeuRe  gcwesen. 

Ausg.:  'ap.  Wiirdtwein,  nova  subsid.  dipl. 
X.  p.  323-336,  unvollstandig.  —  ^besser 
hrsg.  von  Mone  in  Badisches  Archiv.  H. 
1827.  p.  210-306. 

Einenkel  =  Enenkl. 

Einhardus  sive  Eginhardus  (f  14. 
Mart.  844) :  Annales  sive  chronicon 
breve  a  mundi  exordio  ad  a.  Chr. 
829. 

Geschrieben  mit  histor.  Auffas.^ung  und  Dar- 
stellung.  Ueber  ihren  eigentlichen  Verf.  schwanken 
die  Urteile;  nach  H.  Nuenar  ist  es:  quidara  Bene- 
dictinae  religionis  monachus  —  nach  Reuber:  illius 
aetatis  a.-itronomus  et  Ludovici   regis  domesticus 

—  nach  Freher:  Adelmus  s.  Ademarus  Bene- 
dictinus  —  nach  Duchesne,  Miraeus,  Lambecius  u. 
Pertz:  Eginhardus  sive  Einhardus  —  nach  Ca- 
rolus  le  Cointe:  monachus  Laureshame  nsis. 
Wir  folgetr  Pertz. 

Hundschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  1.  p. 
131-133. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Adelrai  Benedictini 
vel  secund.  alios  Ademari  monachi  An- 
nales  Francorum  regum,  Pippini,  Caroli 
M.,  Ludovici  Pii  per  annos  continuos  87 
ap.   Freher,    corp.    hist.  Franc.    II.  p.  381. 

—  'unt.d.  Tit.:  Annales  Laurishemi- 
enses  aba. 741-828  ed.H.  aNuenaremi^Vita 
Karoli  (s.  unt.  Einhardus,  Vita  Kar.).  Co- 
loniae  1521.  4".  —  Folgende  Ausgg.  (ver- 
bunden  mit  Vita  Kar.)  stutzen  sich  au/ 
diese:  »Colon.  1561  (1562).  12mo.  _  *Lip.siae 
1616.  4*.  —  *ap.  Reuber,  scr.  rer.  Germ. 
Francof.  1584.  p.  15  («ed.  Joannis  1726. 
p.  27.)  —  'ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 
n.  p.  233.  —  'Z)je  Ausg.  Nuenur''^  wieder- 
holten  als  Fasti  Carolini  Heineccius  u. 
Leuckfeld,  .scr.  rer.  Germ.  1707.  p.  144.  — 
»ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  196-215  u.  p.  53- 
62;  VI.  p.  174-190.  —  ''^unter  dem  Titel: 
Breviarium  chronolog.  seu  Abbre- 
viatio  chron.  ex  Beda  ab  O.  C.  usque 
ad  a.  809  ed.  Lambecius,  comment.  de  bibl. 
Vindob.  II.  p.  395. —  "ap.  Kollar,  analecta 
Vindobon.  I.  p.  602.  —  '^von  741-829  ap. 
Pertz,  mon.  I.  p.  135-218  (bis  p.  188  sind 
ihnen  die  Aunales  Laurissenses  gegeniiber 
ahgedruckt.)  —  '*in  usum  scholar.  recudi 
fecit  Pertz.  Hannov.  1845.  8».  ll'/»  Sgr. 

Uebers. :  deutsch  von  U.  Abel.  Berlin 
1850.  8».  (Geschichtschreib.  der  deutschen 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  2.  Bd.) 

FranziJsisch  ap.  Guizot,  collection  HI. 
p.  1-116. 

Krl.-Schr.:  Baln-.  Cc-cb.  der  romisch.  Literatur 
iin  karolini?.  Ziiialtcr  p.  164-166. 

Bredow,  Karl  d.  (jrosse  etc.  p.  176  not. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  l.  p.  12. 

Guizot,pr(5facemCoIIectionIII.p.Vn-XXXn. 


Histoire  litt^raire  de  la  Prance  IV.  p.  559. 

Pertz,  praefatio  1.  c.  p.  121-133. 

Schllz,  H.,  dintriba  de  unnalibus  Francicig 
qui  nunc  Eginhardi,  nunc  LaunKbemienses 
annales,  a  variis  varie  compcllantur  —  in 
seitiem  Cominentarius  critic.  de  scriptis  et 
scriptorib.  histoi-if.  riiimi^  IVi::'..  [i.  1  L'|i ;  <;/. 
p.  40. 

Siinson,  H.  lOd.,  (](•  .statii  (iiiricslionis  sinliie 
Einhardi  necne  sint,  quos  ei  adscribuut  an- 
nales  impcrii  specimen.  Di.ssort.  hi.st.  Regi- 
omontii  1860.  gr.  «o.  (62  pag.  Cf.  Zarncke, 
liter.  Centralblatt.  1860.  No.  Ki.)  Spricht  dem 
Einhard  die  Aulorscha/t  ab. 

:  Acta  ss.Marcellini  etPetri 


martyrum  sub  Diocletiauo.  Carmen 
trochaicum. 

Einhard'R  Autorschaft  ist  zweifelhaft. 
Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  2.  Jun.  lU. 
p.  555.  —  ^wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Jun.  L  p.  174-176. 

:  Continuatio  annalium  Lau- 

rissensium,    vid.   Annales   Lauriss. 
maiores. 

:  De  translatione  ss.  mart. 


Marcellini  et  Petri,  libri  2,  ad   ab- 
batiam  Seligstadensem  a.  826. 

830  verfasst.  .Sehr  anziehende  Darstellung. 
Handschr.:    Giessen,    Un.-Bibl.    chart. 
saec.  XVII.  fol.  110.  4".  p.  60-95. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  2.  Jun.  III.  p. 
526.  —  ^ioiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  2. 
Jun.  L  p.  181-206.  cf.  VL  p.  1.  —  ^in 
Einhardi  opp.  ed.  Teulet.  —  *Fragmenta 
,de  Ludovico  Pio  imp.'  hieraus  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  H.  p.  651. 

Erl.-Schr.:  De  translationess.  Marcellini  et 
Petri,  ap.  Mabillon,  AA.  .SS.  o.  .■:.  Ben.  saec. 
IV.  1.  p.  414-416. 

Vgl.  Odilo  nionachus. 

:  Epistolae,  vid.   Epistolae 

Einhardi. 

:    Historia    Saxonum,    vid. 


Translatio  s.  Alexandri. 

:  Vita  Karoli  Magni  impe- 

ratoris.  750-814. 

Das  vollendetste  geschii^^htl.  Wcik  dioser  Art 
im  Mittelalter.  Von  keiner  .Schrift  (iui  niittlern  Zeit 
(ausgen.  Martinus  Polonus)  cxisiiren  so  viele 
Handschriften;  1'ert/,  beniitzte  60;  vgl.  iib.  diese 
Perlz'  Arch.  V.  p.  126,  aufgcziihlt  tlnd  erschopfend 
behandelt  .Mon.  Germ.  II.  p.  4.31-440.  Nachtrfige  da- 
zu  in  Pertz'  Arch.  VU.  p.  364.  u.  XI.  p.  286. 

Ausg. :  '  unter  dem  Titel :  Vita  et  gesta ' 
Karoli  cognom.  M.,  Francor.  reg.  fortiss.  et 
Germaniae  suae  illustratoris  authorisque 
optime  meriti,  per  Eginhartum  illius  quan- 
doque  alumnum  atque  scribam  adiuratum, 
Germanum.  Annales  regum  Francorum 
Pipini,  Karoli,  Ludovici  ab  a.  p.  Chr.  n. 
741  usquc  ad  828  ....  (Ed.  Hermannus  a 
Nuenare.)  Colon.  Agripp.  1521 .  ^».  — '  wieder- 
holt  Basil.  1532.  ap.  Frecht,  coUect.  script. 
Germ.  p.  107;  —  *cum  Beati  Rhenani  libris 
ni  rerum  Germanicarum.  Basileae  1551. 
fol.  —  *Colon.  Agripp.  1561  (viele  Fxempl. 


EmiCUS  —  EKKEHARDUS 


273 


1562.)  12rao.  —  «Lipsiae,  J.  Janson  1616. 
4".  —  'ed.  Heineccius  u.  Leuckfeld,  script. 
rer.  Germ.  1707.  p.  122-143.  —  J^u/Nuenar 
stiitzt  sich  die  Ausg.  'ap.  I.  Reuber,  scr. 
rerum  German.  1584.  p.  1.  («ed.  2'!^  p.  1; 
—  •cZer  3.  Aufl.  1726  filgte  d.  Herausg. 
Joannis  die  Schminckeschen  Abweicliungen 
bei)  u.  *"ap.  J.  Joach.  Franz,  histor.  Karoli 
M.  Argentin.  1644.  4".  —  Ferner  die  Ausg. 
i'ap.  Freher,  corp.  hi.st.  Fr.  p.  433.  — 
'*ap.  Diichesne,  hist.  Franc.  scr.  H.  p.  93- 
106.  —  '»m  AA.  SS.  Bolland.  28.  Jan. 
H.  p.  877-888.  —  '*ap.  Weinckens,  Egin- 
hartus  illustratus.  Francof.  1714.  fol.  — 
«*ed.  Fr.  Bessel.  Helrastad.  1667.  4».  — 
'•od.  J.  H.  Schmincke.  Trai.  ad  Rhen. 
1711.  4«.  Mit  Comment.  u.  BemerJc.  der  Vor- 
gcinger.  —  "ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  88- 
103.  — ■  '«ed.  N.  Heerkens.  Groning.  1755. 
80.,  folgt  Schmincke.  —  '»ed.  G.  G.  Bredow. 
Helmst.  1806.  8".  Vergleiche  mit  Es  Aus- 
schreibern,  viele  gute  i}rhl<irungen.  — :  ^^ap. 
Pertz,  mon.  H.  p.  443-463.  Wies  die  Nach- 
ahmung  S^ieton^s  genau  u.  speciel  nach.  — 
"in  usum  scholar.  recudi  fec.  Pertz.  Han- 
nov.  1829.  8».  -  "ed.  Hda-  ibid.  1845.  S». 
7'/,  Sgr.  —  "Leben  u.  Wandel  Karls  d. 
Gr.  Text,  Komment.  u.  Urkundensammlung, 
hrsg.  V.  I.  Li  Ideler.  (2  Bde.)  Hamburg 
1839.  n.  p.  47  sq.  —  **par  A.  Teulet  in 
Oeuvres  completes  d'Eginard,  r^unies  pour 
la  premiere  fois  et  traduites  en  frau^ais. 
Paris  1840-43.  2  vol.  gr.  8*.  18  fr. 

Uebers. :  Leben  u.  Thaten  Karls  d.  Gr. 
Deutsch  von   I.   A.  Egenolf.  Leipzig  1728. 

12>no. 

Leben  u.  Thaten  Karrs  des  Grossen. 
Latein.  u.  deutsch.  Wien  1815.  8*. 

Leben  Carls  d.  Grossen  nach  d.  latein. 
Ausg.  1561  zu  Coln  gedruckt.  Aachen 
1821.  8". 

Majer,  J.  B.,  Leben  Karls  des  Gr. 
von  Eginhard,  aus  d.  Latein.  iibers.  u.  m. 
Anmerk.  begleitet.  Kempten  1837.  4".  {Pro- 
gravim.) 

Uebers.  von  Kunisch  in  Bredows  Karl 
d.  G.  (s.  unt.) 

Kaiser  Karls  Leben,  iibers.  v.  O.  Abel. 
Berl.  1850.  (Geschichtschr.  der  deutschen 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  1.  Bd.) 

Franzosisch:  'Eginard.  Lavie  du  Roy  et 
Empereur  Charle-Maigne,  trad.  par  Helies 
Vinet.  Poitiers  1546.  4".  —  *  wiederholt  ibid. 
1558.  8*.  —  ^  Eine  andere  Uebersetz.  von 
Cousin  in  sein.  Histoire  de  Tempire  d'Oc- 
cident.  2  vol.  12'no.,  —  *eine  andere  v.  L. 
Pournas.  Paris  1614.  12o,  —  *eine  and. 
unt.  d.  Tit.:  Histoire  de  (^harlemagne  par 
M.  D**  (Denise).  Paris  1812.  l^^no.  —  *ein€ 
andere  bei  Guizot,  collect.  IH.  p.  119 — 161. 
—  ^und  in  Oeuvres  d'Eginard,  par  Teulet 
(s.  Ausg.J. 

Erl.-Schr.:  Abel,  Kai-ser  Karls  Leben  v.  Einhard. 
p.  1-18.  ^ 

Bahr,   Gesch.  d.  romisch.  Literatur  im  karo- 


ling.   Zeitalter.   Carlsruhe    18i0.   p.  200-216; 

163-166.  Gibt  auch  die  weUlUufige  Literatur  iib. 

Einhard. 
Bredow,  G.  G. ,   Karl  d.  Grosse ,    wie  Egin- 

hard  ihn  beschrieben,  die  Legende  ihu  dar- 

stellt  und  Neuere   ihn  beurthcilt  haben.  Al 

tona  1814.  80. 
Capefigue,  Charlemagne.  Paris  1851.  2  volsf. 

80. 
Dippoldt,  Leben  Karls  d.   Grossen.  TUbin- 

gen  1820.  p.  279  sq. 
Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latinitatis,  lib. 

V.  p.  254-266. 
Frese,  J.,   Einhardi    vita  et  scripta.  Berol. 

1846.  80. 
Gundling,   N.  H. ,   Reflexion   iib.  Eginhards 

Leben  Karls  d.  Gr. ,    in  seinen  Otia.  Frankf. 

u.  Leipz.  1700.  II.  p.  102-122. 
Hausser,  L.,  iib.  d.  teutschen  Geschichtschr. 

Heidelberg  1839.  p.  20. 
Histoire  Utteralre  de  la  France  IV.  p.  550  sq. 
Hofacker,  iiber  die  histor.  Glaubwiirdigkeit 

PJginhard"s  —  ap.   Gatterer   histor.   Biblioth. 

XIV.  p.  1-18. 
Knapp,  war  Eginhard  ,  der  Biograph  Kaiser 

Karls  d.  Gr.  aus  d.  Odenwalde  gebiirtig?  — 

in  Steiner's  Arch.  f.  hessen-darrastadt.  Gesch. 

m.  2.  1812. 
Koch-Sternfeld  iri  Miinchener   gel.  Anzei- 

gen  XI.  p.  825. 
Mittermiiller,  R.,  histor.  Erlauterungen  iiber 

einige  controverse   Thaten    und   Lebensum- 

stande  Karls  d.  Gr.  Deggendorf  1819. 
Pertz,  mon.  IL  p.  426-430. 
Ranke,  L.,  zur  Kritikfrank.  deutscher  Reichs- 

annalisten  (Annalen  von  Einhard  u.  Lambert). 

Berlin  18.54.  4©.  (Abhandl.  d.  Akad.  d.  Wis- 

sensch.)  Lehrreich. 
Reinhardi,  J.  P.,  Egiuhartus  de  vita  Caroli 

M.   anim.   advers.    illustratus  (praes.  F.  Bes- 

selio.)  Helmestad.  1667.  40. 
Relatio    de.  Eginharti  et  Emmae,   Caroli  M. 

tiliae,   amoribus,   ex  areh.  monast.   Seligen- 

stad.  ed.  Hocker,  catalog.  bibliothecae  Heils- 

bronn.  Noriberg.  1731.  fol.  p.  240. 
Schlegler,  F.,   kritische   Untersuchung  des 

Lebens  Eginhards.  Bamberg  1S36.  8o. 
Schneegans,  J.,  de  latinitate  Eginharti.  Je- 

nae  1759.  40 .  ■ 
Schneider,  Heinr. ,    das   Leben  Eginhards, 

Vertrauter  Karls  des  Grossen.  Fiir  d.  reifere 

Jugend  a.    d.  Volke  erzahlt.  Bamberg  1861. 

gr.  80.  15  Sgr. 
Waitz,   G.,    zu   den  Lorscher   und  Einhards 

Annalen,  —  in  Nachrichten  von  d.  Gotting. 

Universitat.  1857.'  p.  46-52. 
Einhards  angebliches  Buch  v.  d.  Sachsen, 

—  ibid.  1857.  p.  42-46.   Vgl.  auch  Jahrbchr.  f. 

wissenschaftl.    Kritik.    1837.    Novb.    No.    91. 

p.  726. 
Wattenbach,  W.,  Deutschlands  Geschichts- 

quellen  p.  103-112. 
Weinckens,    T. ,    Eginhartus   illustratus    ac 
vindicatus.  Adiectae    sunt    Eginharti   episto- 
lae.  Francof.  1714.  fol. 

Vgl.  Chronicon  breve  a  mnndiexord. 

Eiricus  =  Hericus. 

Ekkebertus  monachus  Hersfelden- 
sis,  vid.  Vita  s.  Haimeradi. 

Ekkehardus  IV  iunior,  scholasticus 
Moguntinus:  Casuum  S.  Galli  con- 
tinuatio  I.  891-972. 

Hinsichts  der  politisch.  Gesch.  nur  mit  grosster 
Vorsicht  zu  gebrauchen.  Geschrieben  um  1030. 

Handschr.:  St.  Gallen,  Stadtbibl.  L. 
12.  sec.  XV.  zusammen  mit  Ratpert. 

Amg. :  '  ap.  Goldast,  script.  rer.  Alamann. 
Francof.  1606.  1661.  I.  1.  p.  35.  —  ibid. 
1730.  I.  11-64.  —  Goldasti  glossae  in  eund. 

18 


274 


EKKEHARDUS 


ibid.  p.  109.  —  *ap.  Pertz,  mon.  Germ. 
II.  p.  74-147  ed.  Ild.  ab  Arx.  —  Excerpta 
'  ep.  Duehesne,  liist.  Franc.  scr.  III.  p. 
481-489.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  5. 

Erl.-Schr. :  D  ii  m  m  1  e  r ,  Formelbuch  des  Bischofti 
Salomo  m.  p.  108. 
Waitz    in  Schmidfs  Zeitschr.  f.    Gesch.  IV. 

p.  100. 
Wattenbach,    DeutschKands  Geschichtsquel- 
len  p.  195. 

Vgl.  Vita  s.  Otmaii  {rhytkmi.) 

Ekkehardus  minimus  decanus  San- 
gallensis  (cca.  1220),  vid.  Vita  b. 
Notkeri  Balbuli. 

Ekkehardus  Urauglensis  abbas  (f 
cca.  1130):  Clironicon  universale  ab 
O.  C.  —  a.  1125. 

Hauptschrift  fiir  die  Zeit  von  I0S0-U25.  Die  erste 
deutsche  Geschichtsquelle,  welche  durch  die  neue 
Erfindung  der  BCichdruckerkunst  ans  Licht  gefor- 
dert  wurde.  —  Friiher  hielt  man  Conradus  a 
Lichte  naw,  gewohnlich  Conradus  oder  Abbas 
Urspergensis  genannt,  fiir  den  Verf.  dieser  des- 
halb  allgeniein  mit  d.  Namen  Chronicon  Ursper- 
geuse  bezeichneten  wichtigen  Chronik,  mit  Ein- 
schluss  von  Ekkehards  Werk.  Andere  fabelten  au- 
dcres.  Die  neueren  Untersuchnngen,  besouders  v. 
Professor  G.  Waitz  u.  Otto  Abel  haben  es  unzwei- 
felhaft  festgestellt,  dass  der  erste  Theil  bis  1125 
von  Ekkehard  I  zu  Urach  bei  Wiirzburg,  die 
Fortsetzung  der  Jahre  1126-1226  von  Burchard  v. 
Ursperg  (auch  Biberacensis  nach  seiner  Va- 
terstadt  Biberach  genannt,  Propst  in  Ursperg  von 
1215-1226),  und  der  Zeitraum  v.  1226-1229  von  Con- 
rad  von  Lichtenau  (f  1240),  Burchards  Amts- 
nachfolger,  herriihren.  Andere  Fortsetzungen  bil-, 
den  die  Annales  Bosovienses  und  Herbipo- 
lenses.  —  Spater  wurde  die  Chronik  von  Caspar 
Hedio.n  bis  1537  weitergefiihrt.  —  Durch die  nalio- 
nale  u.  antipapstliche  Gesinnung  des  Propstes  von 
Ursperg  fand  die  Chronik  grossen  Beifall,  wie  die 
Empfehlung  derselben  vou  Melancbthon  und  die  5 
Auflagen  wahrend  eincs  Jahrhunderts  beweisen. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI. 
p.  13-16.  Sehr  viele. 

Ausg.:  ^die  erste  hat  den  Titel:  Chro- 
nicon  abbatis  Urspergen.  a  Nino  rege  As- 
syriorum  magno  usque  ad  Fridericum  II 
Romanorum  imperatorem.  Auf  der  letzten 
Seite:  Finit  chronicon  abbatis  Urspergen. 
quod  est  monasterium  ordinis  Praemonstra- 
tensis  medio  fere  itinere  inter  Ulmam  utque 
Augustam  Vindelicorum.  Idque  Joannes 
Miller  sollertia  sua  Augustac  Vindelicorum 
imprimi  fecit.  Anno  salutis  humanae  MDXV. 
decimo  Kal.  Novembr.  Fol.  Herausgeber 
war  Conrad  Peittinger.  Ihvi  verdanken  vir 
die  Erhaltung  des  Gesammticerkes.  Der 
spatere,  die  staujische  Zeit  umfassende  Theil 
(Burchardi  Biberacensis  historia  Friderici) 
desselhen  war  schon  vor  ihm  gcdruckt.  — 
Lediglich  Ahdrucke  dieser  crsten  Ausg.  sind 
die  sputem:  *Accedunt  paraleipomena  rer. 
memorabil.  a  Frid.  II  —  Carol.  V.  Argen- 
torati  1537;  --  *ibidem  1540.  fol.  —  *edd. 
Melanchthon  et  Crato  Mylius ;  paraloipomena 
historiae  abbatis  Urspergen.sis  annexa  per 
Ca.sp.  Hedionem  (1229-1537).  Basileae  1569. 
fol.  —  *Accedunt  Rheginonis  et  Lamberti 
Schaffnab.  annal.  Argentorati  1609.  fol.  — 


•Ekkehardi  chronicop  allein  u.  am  besten 
edid.  G.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  VI. 
in  folgenden  Abtheilungen: 

Chronicon  Wirziburgense   ad  a.    1057 
p.  17-32. 
Stemmata  Karolorum  et  Otto- 

num p.  32. 

Ekkehardi  chronicon  universale 

ab  O.  C.  ad  a.  1106    p.  33-231. 
Chronicon  inlperatorum  ab 
origine  Francorum 
ad  a.  1114     .     .     p.  115-248. 
Chronici  universalis  parsal- 

tcra  a.  1106-1125  p.  231-265. 
Hierosolimita  .  .  .  .  p.  265-267. 
Uebers.:  Chronicon  abbatis  Urspergen- 
sis,  d.  d.  Ejn  auszerlescn  Zeitbuch  darinn 
allerlay  namhaffte  vnd  marckliche  Haendel 
.  .  .  zusamcngeordnet.  Strassbiirg  1566.  5 
Thle.  in  1  Bd.  fol. 

Erl.-Schr.:  Abel,  H.  F.  O.,  die  Ursperger  Chro- 
uik  —  in  Pertz'  Archiv  XI.  p.  76-115. 
Bohmer,  Kegosteu  von  1198-1251.  p.  LXX. 
Diimge  et  .Mone,   Ekkehardl   Uraug.  chro- 

nicon,  —  in  Pertz'  Archiv  I.  p.  397. 
Ekkehardi  Uraugiensis  opera,  —  in    Pertz' 

Archiv  VXI.  p.  469-509. 
Giesebrecht,    wendische    Geschichten     III. 

p.  332.  346. 
Gothe,  W.,  Conrads  von  Ursberg  Chronik,  — 

in  Pertz'  Archiv  IIL  p.  272. 

G  r e  ts  e  r,  opera  XVII.  p.  75.  Bespricht  d.  Quellen. 

Gruber,    J.    D. ,    sententia  de  vulgo    iactato 

Conradi    abbatis  Urspergensis  plagio,   —  in 

Commercii  epislolici  Leibuiti.ani  Tonio   I.  2. 

p    1449. 

Hausser,   die  teutschen  Geschichtschreiber. 

Heidelb.  1839.  p.  79. 
Hocker,  H.,  catalogus  bibliothecae  Heilbron- 
nensis.  Sect.  I.   Na.  61.  p.  87;  gibt   Varianten 
eines  Codex  der  heilbronner  Klosterbibliothek. 
J^fe,  Ph.,  in  Pertz'  Archiv  XI.  p.  850-867. 
Mayer,    iit)er   Ekkehard   Abt  von  Urach  und 
seine  Chronik,  —  m  Oesterreich.  Arch.  1831. 
No.  87  sq.  u.  V.  VI.  und  tn  Hormayr's  Arch. 
1828.  p.  806  sq. 
Moller,  D.  G.,  de  abbate  Urspergensi.  Altorf. 

1694.  40. 
Riedel,   iib.   d.  havelberger   Handschrift  der 
Weltchronik  des  Ekkchard  von  Urau,  —  im 
Serapeum.  1840.  p.  1S5. 
Schumacher,  C.   W.,   Bctcachtung  iibcr  das 
schatzbare   Zeitbuch,   fiir  dessen    Verf.    der 
ehemalige  Abt  zu  Ursperg  Conrad  von  Lich- 
tenau  sonst  geh.ilten  worden  ist,  — ■  «n  seinen 
Beitr.'igen    zur    dcutschen    Hcichsgesehichte 
p.  38-55.  Bespricht  die  Quellen. 
Scmler,  J.  .'S. ,    Versuch   den   Gebrauch   der 
Quellen  in  der  Staats-   u.  Kirchengeschichte 
der   niittlern   Zciten   zu    erlcichtern.    llalle 
1761.  80.  p.  128. 
StSlin,  wirtembergische  Gesch.  II.  p.  10. 
Stenzel,   Gescb.   Dcutschlands   unt.   d.  frau- 
ki.sch.  Kaisern  11.  p.  106.  Behandelt  d.  Quellen. 
(.Struvc,  U.   G.)    Diss.  "dc    Conrado   Ursper- 
gensieiusdemque  chronico, — in  Ob.servation. 
select.  Halens.  I.  Obs.  XX.  p.  303. 
Waitz,  G.,  de  chronico  Uilipcrgensi.  Part.  I. 
Berol.  1836.  40.   Vor  allem  wicluig  d.   Vorrede 
*u  teiner  Autgabe. 

in  Schmidls  Zeitschrift  fiir  Geschichle 

II.  p.  106. 

in  Nachrichten  von  d.  G6ttinger  Univer- 

sitKt.  1857.  p.  55-58. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
leu  p.  307  sq.  416. 

Vgl.  Annales  Colon.  max. 

„  Franc.  vetusti. 

„  Gradicenses. 


EKKEHARDUS  —  ELECTIO 


275 


:  Epythome  Eusebii  de  se- 

quenti  opere;  d.  i.  Weltchronik  bis 
z.  Jahr  1101  u.  1106. 

Geschrieben  1098-1101  u.  1106.  In  der  echten 
Gestalt  vorhanden,  aberungedruckt.  Vgl.Pertz'Arch. 
Vir.  470. 

Handschr.:  Jena,  Un.-Bibl.  mpt.  Bos. 
19.  mbr.  4".  sec.  XI.  ex.  et  XII.  ineiint.  — 
chronograph.  Saxo  wegen  d.  Jahre 
1099-1101.  —  Briigge,  Stadtb.  chart.  sec. 
XV.  vint  d.  Namen  des  Eusebius.  — Wien, 
k.  Hof.  mbr.  sec.  XH.  XIH.  fol.  hist.  eccl. 
No.  29. 

Noch  wahrend  der  Beendigung  umgearbeitet 
fiir  Konig  Heinr.  V,  mit  Kiicksicht  auf  welchen  er 
manches  anderte;  vgl.  Pertz'  Archiv  VII.  482. 

Sandschi::  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
Xn.  Xm.  No.  4889.  —  mbr.  sec.  XIII.  fol. 
No.  4889A.  —  Annalista  Saxo,  benutzte 
sie  mit  d.  Fortsetz.  bis  1125. 

Historia     Alexandri     M., 


Gothorum,  Hunorum,  Francorum, 
Langobardorum,  JSaxonum  etMathil- 
dis  reginae. 

Blos  aus  dem  grossern  Werke  ausgeschiedene 
Abschnitte,  denen  d.  Verfasser  die  vita  Math.  aus- 
ziiglich  anfiigte  und  s£mmtlich  in  ein  Werk  ver- 
einigte. 

Eandschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  1890 
mbr.  4».  —  Wolfenbiittel,  hrz.  Bibl.; 
iib.  beide  Pertz'  Arch.  V.  159.  —  Miinchen, 
k.  Hofb.  Schmeller.  mbr.  sec.  XII.  8».  No. 
46.  —  mbr.  s.  XPV.  8».  No.  56.  —  Ebersp. 
chart.  sec.  XIV.  XV.  fol.  No.  96.  —  Wiirz- 
burg,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XH.  4".  hist. 
No.  2.  —  Hannover,k.  Bibl.  mbr.  s.  XIV, 

—  Vorziiglich  wichtig  f.  d.  Vntersuch.  iib. 
d.  Quellen  des  noch  ungedruckteji  langen 
Abschn.  iib.  d.  Gesch.  Alex.  des  Gr.  sind  d. 
Mpte.  zu  Leyden,  Un.  Bibl.  Voss.  mbr. 
s.  X.  4».  No.  29.  —  Cod.  lat.  mbr.  s.  XII.  fol. 
No.  20.  —  Haag,  k.  Bibl.  mbr.  830.  — 
Montpellier,   Un.-Bibl.    s.  XHI.  No.  31. 

—  sec.  XHI.  8».  No.  384.  —  Ueber  alle 
diese  Pertz'  Arch.  VII.  486.  —  Handschr. 
einer  gedruchten,  aber  von  dieser  verschiede- 
nen  historia  Alex.  ibid.  p.  491-493. 

:  Libellus  de  expugnatione 

Hierosolymitana.    1095—1187. 

Ausg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  V.  p.  501-535.  —  ^ap.  Pertz,  mon. 
scr.  VI.  p.  265-267. 

Erl-Schr.:   v.    Sybel,    Geschichte   des   ersten 
Kreuzzuges  p.  63-67. 

Vgl.  Annalista  Saxo. 

-Auctarium  Ekkehardi. 
Epistola  Ekkchardi. 

EkkehardusUraugiensisabbasiunior: 

Chronicon  Hildeshemense  breve  de 
episcopis  Hildeshemensibus.  822 — 
1398. 

Ausg.:  'a  Caroli  M.  tempore  ad  a.  1280 
ed.  Chr.  Browerus  cum  vita  s.  Godehardi 
ep.  midesh.  p.  97-101  in  Sidera  illustrium 


Germaniae.    Moguntiae    1616.    4*.   —   *ap. 
Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  742-774. 

Eiadius  diaconus,  vtd.  Vita  s. 
Apollinaris  episc.  Val. 

Electio  Bosonis  regis  anno  879. 
Octb.  15. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  547. 

Electio  Hludowici  regis  Arelatensis 
a.  890. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mou.  legg.  I.  p.  558. 

Electio  Karoli  imperatoris  ab  Ita- 
lici  regni  episcopis  et  caeteris  opti- 
matibus  confirmata  a.  876. 

Ausg.:  'ap.  Pithoeum,  script.  coaet.  II. 
p.  390.  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr. 
II.  p.  458. 

Electio  Lotharii  ducis  Saxoniae  in 
imperatorem  Romanorum  Moguntiae 
habita  a.  1125  auctore  anonymo 
{auch  hekannt  als  Narratio  de  ele- 
ctione  etc.) 

Handschr.:  Gottweih. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
570.  —  ^wiederholt  ap.  Eccard,  quat.  vet. 
mon.  p.  46;  —  *ap.  Rehtmeier,  Braunschw. 
Ltineburg.  Chronica  I.  p.  287;  —  *ap. 
Reuber,  scr.  ed.  Joannis  p.  404;  —  'ap. 
Scheidt,  origg.  Guelf.  II.  p.  484;  —  'ap. 
Olenschlager ,  Erlauterung  der  goldenen 
BuIIe  a.  1766.  p.  19.  —  'ap.  Boehmer, 
fontes  rer.  Germ.  IH.  p.  570-574.  —  «ed. 
Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XH.  p. 
509-512. 

Erl.-Sehr.:  Jaffe,  die  Gesch.  des  deutsch.  Rei- 
ches  unt.  Lothar  dem  Sachsen  p.  24  flP. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  341. 

Electio  Maximiliani  archiducis  Au- 
striae  ducisque  Burgundiae  etc.  in 
regem  Rom.  facta  per  principes 
electores  in  oppido  Franckenford 
anno  1486.  —  Codicillus  praesens 
indicat  nomina  principum  comitum 
et  baronum  qui  ad  . . . .  Maximiliani 
archiducis  Austriae  etc.  electionem 
in  Rom.  regem  in  oppido  Franck- 
fordensi  convenere. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  IH.  p.  22-30. 

Electio  Widonis  regis  et  leges 
annorum  888.    889: 

Electionis  capitula    .     .     .     .     p.  554. 
„  decretum       .     .     .     p.  555. 

Widonis  regis  leges,  899.  Mai.  1. 

p.  556. 
Ausg.:  apud  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  554- 
556. 

18* 


276 


ELEUSIUS  —  ELOGIA 


Eleusius,  vid.  Vita  s.  Theodori 
Siceotae. 

Elevatio  =  Tranalatio  {s.  unter 
Vita.) 

Ellas  (flor.  1125),  vid.  Vita  s. 
Raymundi  Rotensis. 

Elias  de  Trickingham,  benedictinus 
S.Petri  burgi:  Annales  a.  626  — 1269. 

Ausg.:  'c(l.  Sani.  Pegge.  Loiidini  1535. 
—  ^  wlederholt  Londini  1789.  4». 

Eliseus  della  Manna :  Victoria  Cre- 
monensium  in  navali  bello  sub  Nico- 
lao  Picinio  et  Francisco  comite  de 
Cotignola  contra  Venetos  sub  Nicolao 
Trivisano  a.  1431. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XXV.  p.  445-452. 

Ellenhardus  magnus  sive  maior, 
Argentinensis  fabrice  pr^curator  et 
gubernator  prebendariorum  paupe- 
rum  S.  Spiritus  (f  13.  Mai.  1304) : 
Annales  et  chronica, 

Ellenhard  «clbst  ist  nicht  der  Abfasser  oder 
Sekreiber  der  verschiedenen  unter  obigem  Titel  bei 
Pertz  zusammenjresfellten  und  hier  unten  einzeln 
verzeichneten  .Schriften,  sondern  er  liess  sie  auf 
seine  Anvveisunp;  hin  anfertigen,  so  dass  er  jeden- 
falls  ihr  geistiger  Urheber  war.  In  neuesler  Zeit  ist 
deshalb  Gotfriod  von  Ensmingen,  der  einige 
Werlichen  auf  Verahlassuns;  Ellenliard's  schrieb  d.  i. 
nach  dessen  Anpraben  bearbeiteic,  und  nurhierund 
fla  eigenc,  genau  als  solche  bezeichuete  Zusalze  an- 
fiigte,  als  selbstfindiger  Autor  aus  der  Literaturge- 
schichte  des  Mittelalters  gestrichen  worden. 

IJandschr.:  alle  Schriften  E's  stehen  in 
einem  Mpt.  zu  St.  Paul  in  Karntheu,  mbr. 
fol.  saec.  XIII.  vergl.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  95-97. 

Es  sind: 

annales  a.  1132—1297. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Notae  historicae 
Argentinenses  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p. 
113-117.  Nicht  vollstundig.  —  ^vollstdndig 
ed  JaflK  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  101- 
104. 

annales  hospitalis  Argenti- 

nensis  a.  1279—1389. 

Av^g.:   ed.   Jaff(5   ap.   Pertz,  mon   scr. 
XVII.  p.  104.  105. 

Bellum  Waltherianum  seu 

Relatio  de  conflictu  apud  Husbergen 
a.  1260-1262. 

Behandelt  den  Kampf  der  BUrger  Strasburgs 
mlt  ihrom  Uischof  Walther,  der  sie  zu  knechten 
versuchfe.  Von  grosKem  Werthe.  Bisher  mit  Un- 
recht,  wie  oben  angogebcn,  dem  (iotfried  von 
pjnsmingen  beigelegt.  Eberso  irrthiimlich  legte 
Bruschius,  epitome  .  .  .  operis  de  omnib.  (iermaniae 
eptscopatibus.  Norimb.  1549.  p.  K>  dasselbe  einem 
gewissen  Petrus  Oarmelita  bei. 


Handschr.:  St.    Paul   in   K.  («.  vorher.) 

—  Strasburg  off.  Bibl.,  in  dem  lateiu. 
Ms.  Twingers  v.  Konigshofen. 

Ausg.:  unt.  dem  Tit.:  Godofredi  ab 
Ensmingen  rclatio  de  confl.  ap.  H.  'ed. 
A.  G.  Strobel.  Argentorati  1841.  8».  Mcht 
im  Buchhandel;  —  *ed.  L.  Sclineegans  in 
Code  historique  et  diplomatiq.  de  la  ville 
de  Strasbourg  I.  2.  p.  221-238;  —  »ap. 
Bohmer,  fontes  III.  p.  120-136.  —  unt.  d. 
Tit. :  Bell.  Walth.  *  ed.  Jaffci  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVn.  p.  105-114. 

Uebers.:  deutsch  vonFr.Closener, 'hrsg. 
von  A.  G.  Strobel  m  Bibliothek  des  literar. 
Vereins  zu  Stuttgart.  1.  Bd.  1842.  —  ^d.ie- 
selbe  ala  Theil  von  Twinger's  Chronik  (s.  d.) 
veriiffentlichte  Schilter  1698. 

Catalogus  episcoporum  Ar- 

gentinensium.    346 — 1299. 

Ausg.:  '  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  5-8 
unt'.  d.  Tit.:  Series  episc.  Argent.  e  cod. 
Eilenhardi.  —  *ed.  Jaffe  ap.  Pcrtz,  mon. 
scr.  XVII.  p.  117.  118. 

Chronicon  a  Chr.  n.  '—1299. 

Besteht aus  4 Theil.,  d.  Jaffe  genau  in seiner  Ausg. 
angibt.  Gleichfalls  mit  Unrecht  dem  Gotfried  v. 
Ensmingen  zugeschrieben.  —  Wichtig  fiir  d.  (ie- 
schichte  von  Elsass  und  Burgund  und  K.  Rudolfs 
burgundischen  Eeldzug. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Magni  Ellenhardi 
chronicon  quo  res  gestae  Rudolphi  etc.  ed. 
F.  M.  Pelzel.  Pragae  1777.  8".  Sehr  selten. 

—  'die  drei  letzten  Theile  wiederholt  unt. 
d.  Tit.:  Gcsta  Kudolti  et  Alberti  regum 
Romanorum  auctore  Godcfrido  de  Ensmin- 
gen.  a.  1273-1299  ap.  Bohmer,  fontes  II. 
p.  111-147.  —  »w?i<.  obig.  Tit.:  ed.  Jaff»; 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  118-141. 

Uebers.:  deutsch  zum  grossten  Theil  in 
Closener's  strasburgischer  Chronik  (s.  o.) 

Miracula  s.  Mariae  Argen- 

tinensis  a.  1280  acta. 

Gotfried  v.  Eusm.  verlieh  dieser  schon  vorhan- 
denen  Schrift  im  J.  1290  auf  Ellenhard's  Wunsch 
eine  neue  Gestalt. 

Ausg.:  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVILp.  114-117. 

Erl.-Schr.:  Erlanger  gelehrte  Anzeig.  1778.  I. 
Oottinger  gelehrte  Anzeigen.  1777.  p.  1199. 
Jaff6    ap.   l'ertz,   nion.  1.  c.  XVH.   p.  91-101. 
Notlce    sur    l'histoire    dc    la   gucrre   de   r^- 
ve(iue    Gauthier  et  de   la  bataille  de  Haus- 
bergen,   extraite   du  Chronicon  d'EIlenhard, 
—  in  Code  histor.  et  diplom.  de  Strasbourg 
I.  2.  p.  .S9-(50. 
Nllrnberger  gelehrte  Zeitung.  1778.  p.  123-125. 
Tempeltey,  Ed.,   de  Godefredo  ab  Engroin- 
gen   eiusque   quae  feruntur   operibus  histor. 
J.ipsiiie  IsfiO.  gr.  80.  16  .Sgr. 
Wilmans  in  Pertz'  Archiv  XI.  p.  137. 

Elmham  =  Thomas  de  Elmham. 

Elogla  Philippi  Pulchri  Franco- 
rum  regis  eiusque  tiliorum  Ludovici 
Hutini  et  Philippi  Longi,  vid.  Lan- 
dulfus  de  Columna. 


ELOGIUM  —  ENENKL 


277 


Elogium  Burchardi,  vid.  Vita 
Burchardi  episc.  Wormat. 

Elogium  Caroli  M.  quod  praemisit 
Wigbodus  quaestionibus  iu  Octa- 
teuchum. 

Ausg.:  '  ap.  Martene,  ampl.  col.  IX.  p.  295. 
—  ^ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  404. 

Elogium  Ludovici  Pii  imp. 

Ausg.:  ap.  Bonquet,  rec.  VI.  p.  265. 

Elogium  Philippi  Augusti  Franco- 
rum  regis, 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  analecta  vet.  II.  p. 
623. 

Elogium  Willelmi  filii  Osberni 
Herfordiae  comitis,  Normanniae  du- 
cis  dapiferi. 

Ausg.:  'ap.  Sammarthanos,  Gallia  chri- 
stiana  XI.  p.  123.  —  ^wiederholt  ap.  Boii- 
quet,  rec.  XIV.  p.  27. 

Elwardusj         .   xi.  i         j 
,       ==  Aethelweard. 
Elwerd     \ 

Emanuel  Cerratensis:  Chronicon 
Hispaniae.    618  —  1282. 

Ausg.:  ap.  Florez,  Espana  sagrada  II. 
p.  205. 

Emicho  abbas  Schoenaugiensis, 
vtd.  Vita  s.  Elisabethae  8choen. 
(rhythmi.) 

Emmel  Tillm.  Adam  (f  1400), 
vid.  Fasti  Limpurgenses. 

Emo  et  Menco  abbates  Werumen- 
ses  seu  Floridi  in  Frisia  ( Wertim 
zicischen  Groningen  und  Appinga- 
dam):  Chronicon  ab  a.  1204 — 1257; 
1237—1273. 

Ein  Versuch,  d.  Gesch.  mit  d.  Geographie  zii 
verbinden.  .Slll  schlccht,  fast  unlesbar;  die  Wahr- 
heitsliebe  Nvird  geriihmt.  Wichtig  f.  friesische  Ge- 
schichte. 

Ausg. :  '  ed.  Matthaeus,  analect.  vett.  III. 
p.  1.  (»ed.  nov.  U.  p.  1.)  —  »ed.  C.  L. 
Hugo,  sacrae  antiquitatis  monumenta  histor. 
Stivagii  1725.  fol.  I.  p.  409-504. 

Erl.-Sclir:  Westendorp,  Jaarboeken   der  Pro- 
vinz  Groningen  I.  p.  224.  2.35.  301. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvors  p.  34-36. 

Emsep,  Hieron.  (f  1527),  vid.  Vita 
s.  Bennonis  episc.  Misnensis. 

Encomium  vid.  unter  Vita. 

Encomium  Emmae,  Anglorum 
reginae,  Richardi  I  ducisNormanno- 
rum  filiae.    1012-1040. 

Von  einem  unbekannten  abcr  gleichzeit.  Verf. 
Ausg.:  'ap.   Duchesne,   hist.    Norm.  scr. 


p.  161-178.  —  *%ciederhoU  London  1783. 
Baron  Maseres  liess  es  zur  Privatvertheilung 
drucken.  —  *ap.  Maseres,  histor.  Anglic. 
sel.  monumenta.  No.  1.  —  *  Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  5-8. 

Enen,  Joh.,  Weihbischof  zu  Trier 
(t  1519):  Medulla  gestorum  Treve- 
rensium.  Clarlich  Berichtung  des 
hochwird.  heyltumbs  aller  stifftt  und 
Closter  inwendig  und  bey  der  statt 
Tryer  mit  vilen  anderen  zugesatzten 
geschichten  derselben  statt  u.  s.  lo. 

Die  erste  Geschichte  trierschei-  Begebenheiten. 
Ausg.:   'Metz  1515.  —  ^ibid.  1515. 
JJebers.:  latein.   von  Joh.  Scheckmann, 
ibid.  1517. 

Enenkl,  Joa.  (Jans  der  Euenchel, 
Einenkel,  Joannes  Nepos):  Fiirsten- 
buch  von  Oesterreich  vnd  Steyr- 
land  in  markomanisch-frankischen 
Reimen. 

Der  Verfasser  lebte  1190-1250  am  thiiringischen 
Hofe.  Das  Werk  reicht  bis  1246. 

Handschr. :  W  i  e  n ,  k.  Hofbibl.  hist.  prof. 
n.  915.  916.  mbr. 

Ausg.:  'hrsg.  von  Hier.  Megiser.  Linz 
1618.  8»;  —  ^wiederholt  ibid.  1740.  8». 
typis  CLindenmayeri;  selten.  —  'ap.Rauch, 
script.  rer.  Austr.  I.  p.  252-373. 

NB.  Pez'  uud  Bes8el's  projectirte  Ausgb.  sind  nie- 
mals  erschionen. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,    Deutschlands    Ge- 
schichtsquellen  p.  391. 

Universal-Chronik     (von 

Ersch.  der  Welt  bis  Friedr.  H  od. 
den  Streitbaren.) 

Prosa  und  Poesie  wechseln  ab.  Ein  holzernes 
Reimwerk  und  wunderliches  Gespinnst  von  Mar- 
chen  und  Fabeln. 

Handschr.:  Wien,  k.  Staats-Arch.  mbr. 
97.  fol.  —  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod.  Germ. 
mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  11;  —  sec.  XIV. 
XV.  chart.  fol.  250.  —  Wolfenbiittel, 
chart.  fol.  Helmst.  No.  289.  —  Rom,  bibl. 
Vatic. 

Ausg.i  Auszuge  ap.  ^Pez,  script.  rer. 
Austr.  II.  p.  536;  —  ^ap.  Docen,  Miscel- 
laneen  zur  Gesch.  der  deutsch.  Liter.  II.  p. 
160.  —  *ap.  Hagen,  Gesammtabent.  II. 
p.  493.  533.  567.  647  u.  s.  w.  —  *m  Hi- 
storia  der  Gelehrsamk.  unscrer  Zeiten  XI, 
p.  989.  —  ^in  Haupt's  Zeitschrift  V.  p. 
268.  —  •Bruchstiicke  aus  J.  d.  Eninkels 
Weltchronik  v.  K.  Roth.  Miinchen.  1854. 
8».  10  Sgr. 

Erl.-Schr.:   Faus,   Mang,    Versuch  iiber  J.  Eni- 

kels   Universalchronik.   St.  Neresheim   179.3. 

80.  Seine  beabsicht.  Ausg.  kam  nicht  zu  Stande. 

Graeter,  Iduna.  1S16.  No.  43.  p.   170. 

Ilagen,  Gesammtabent.  III.  p.  783. 

Kliautz,  Vers.  einer  Gesch.  der  osterr.  Ge- 

lehrten.  F-rankf.  u.  l.eipz.  1755.  80.  p.  3. 
Massmann.  Kaiscrchronik  III.  p.  103-113. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  391. 


278 


ENGELBERTUS  —  ENTREVIJE 


Engelbertus  Admontensis  abbas 
(f  1331):  De  ortu,  progressu  et 
fine  Romani  imperii. 

Ausg. :  '  ed.  C.  Bruschius  cum  hodoeporico 
.suo  Bavarico.  Basileae  1553.  8".  —  'Mo- 
guntiac  1603.  8^  —  'ed.  .Joach.  Clutenius. 
Offenbaci  1610.  8".  —  *in  supplemento 
Bibl.  Patrum  Colon.  a.  1622,  *  Lugdunens. 
XXV.  p.  363-378. 

Vgl.  Epistola  Engelberti. 

Engelhardus  =  EUenhardus. 

Engelhardus  abbas  in  Lanckheira, 
vid.  Vita  s.  Mathildis  seu  Mecht. 

Engelhusius,  Theod.  {aus  Eimbeck, 
t  1434):  Chronicon  ab  O.  C.  usque 
1420. 

Handschr.:  Dresden,  kon.  Arch.  mbr. 
sec.  XV.  —  Hannover,  Schrank  X.  chart. 
sec.  XV.  fol.,  ausserdem  daselbst  noch  2 
andere  sec.  XV.  vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  407. 
—  Wolfenbiittel,  herz.  Bibl.  Extrav. 
115.  fol.;  —  Extr.  117.  b.  fol. 

Ausg.:  '  ed.  J.  J.  Maderus.  Helmst.  1671. 
4».  —  'vermehrt  bis  1433  unt.  d.  Tit. :  C hr o  - 
nica  nova  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
n.  p.  978.  —  Duae  continuationes  chronici 
Engelhusani  ibid.  H.  p.  84. 

Matthiae     Doeringii, 

ord.  minorum  et  ministri  in  Kiritz 
in  marchia  Prignitziana  (f  1469) 
Continuatio  chronici  Tneoderici 
Engelhusii  ab  a.  1420  usque  ad 
a.  1464. 

Ausg. :  'ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  HI. 
p.  1-54.  —  *,Auszug  einiger  sachsicher 
Begebenheiten,  von  1420-1493  aus  M.  D's 
u.  Th.  Werners  Engelhusio  continuato'  ed. 
Horn  in  Niitzliche  Sammlungen  zu  einer 
histor.  Handbibliothek  in  Sachsen.  IV. 

Erl.-Schr.:  Fabricins,  blbl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis.  Lib.  IV.  p.  130-133;  Lib.  V.  p.  299-304. 

:  Chronicon   episc.  Hildes- 

hem.,  vid.  Chronicon  episc.  Hildesh. 

:  Genealogia  ducum  Bruns- 

vicensium  illorum,  qui  Eimbeck, 
Osterrot  etDuderstat  cum  attinentiis 
possederunt. 

Ausg.:  ^ohne  Angabe  des  Verfass.  ap. 
Mader,  antiq.  Brunsvic.  No.  12.  —  *ap. 
Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II.  p.  20. 

Vgl.  Chronicon  ErfordenBis  civitatis. 

:  Imperatorum  ex  cels.  du- 

cum  Brunsvicensium  domo  oriun- 
dorum  vitae, 

Ausg. :  '  ap.  J.  J.  Mader,  antiquitat.  Brun- 
vic.  Helmstad.  1678.  4».  p.  16.  —  ^elnzeln 
u.  voUstdndiger  ed.  J.  J.  Mader.  Helmst. 
1671.  4». 


Engelmodus  episc.  Suessionens., 
vid.  Vita  s.  Paschasii  liadberti. 

English  chponicle,  .ujo?.  Chronicle, 
enghsh. 

Enguerant  de  Monstrellet,  vid.Mon- 
strellet. 

Enhardi  Fuldensis  annales  =  An- 
nales  Fuldenses. 

Eninkel  =  Enenkl. 

Ennodius,  Magnus  Felix,  episcop. 
Papiensis,  postea  Ticinensis  (1521): 
Panegyricus  Theodorici  regis  Ostro- 
gothorum. 

Vermuthlich  507/8  zu  Mailand  oder  Ravenna  im 
Namen  der  romlschen  Kirche  gehalten. 

Ausg.:  '  ap.  Gruter,  panegyrici  veteres 
H.  p.  648.  —  'm  J.  Cochlaei  vita  Theodorici 
regis,  c.  notis  Sirmondi.  Ingolstadii  1544. 
4*.  —  in  J.  Cochlaei  vita  Theod.  reg. 
edita  a  J,  Peringskiold.  Holmiae  1699.  4". 
p.  201.  —  *cum  Cassiodori  varia.  Paris. 
1589.  fol.  —  *m  Ennodii  opera  seu  poemat. 
sacr.  ed.  Andr.  Schott.  Tornaci  1611.  8'. 
p.  291.  —  *m  Ennodii  opp.  ex  edit.  Jac. 
Sirmondi.  Paris.  1611.  8».  —  'm  Bibl,  Patr. 
Lugd.  1677.  Tom.  IX.  —  'm  Opera  varia 
ss,  Patrum  ed.  Sirmondi.  Venet.  1728. 1.  p. 
959.  —  *in  Autores  orthodoxographi.  Basil. 
1596.  —  '"ed.  Manso.  Vratislav.  1822.  8». 
—  '"  ap.  Manso,  -Geschichte  des  ostgothischen 
Reiches  p.  433. 

Erl.-Schr.:   Baillet,  jugemens   des   savang  snr 
les  poetcs. 
Bcllarmin,  scriptores  ecclesiastici. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  iuf.  latinitatis.  Lib. 

V.  p.  30.5. 
Pertig,  Alagnus  Folix  Ennodius  u.  seine  Zeit. 

1.  Abth.  Passau  1855.  4».  10  Sgr. 
Moreri,  dictionnaire  historique  lU.  E.  p.  81. 
{gibt  E^s  Kpitaph.) 

Vgl.  Vita  b.  Antonii  Lirin. 
,,       .,    Epiphanii. 

Enoch  patriarch.  Hierosol. ,  vid. 
Vita  s.  Angeli  Carmel, 

Enrique,  vid.  Historia  de  Enrique. 

Enriquez  del  Castillo  =  Castillo. 

Entrevue  de  Charles  IV  empereur 
et  roy  de  Boheme,  de  son  fils  Vuen- 
ceslaus  roy  des  Romains,  et  de 
Charles  V  roy  de  France  h,  Paris 
Tan  1378.  Extraicte  d'une  chronique 
manuscripte  de  la  biblioth^que  du 
roy. 

Nicht  unintercssantes  Tngebiich  Kaiser  Karls  IV 
zu  Paris  1378. 

Ausg.:  publ.  par  T,  Godefroy.  Paris 
1614,  4». 

Uebers.:  von  Joh,  Ritter  v,  Rittersberg 
in:  Monatschrift  der  Gesellsch,  des  vaterl. 
Museums  in  Bohmen.  Jahrg,  1828.  MUrz 
201  ff.  Apr,  313  ff. 


EPHEMERTDES  —  EPISTOLA 


279 


Ephemerides  Urbevetanae  ab  a.  1342 
usque  ad  a.  1363  ab  anonymo  syn- 
chrono  italice  conscriptae. 

Ausq.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XV.  p.  643-694  mit  der  Ueherschrift 
Discorso  istorico  con  molti  accidenti  oc- 
corsi  in  Orvieto  et  in  altre  parti. 

Ephrem,  vid.  Acta  s.  Abramii. 

^En ipiiciov  rhy thmo  teutonico . . . 
=  Rhythmus  teutonicus. 

s.  Epiphanius  (cca.  350),  vid. 

Hlstoria  s.  Josephi  comitis. 
Vita  s.  Alalachiae. 

Epiphanius  scholasticus  (cca.  510): 
Historia  tripar-tita.  Libri  XII.  Com- 
pendium  historiae  ecclesiasticae  So- 
cratis,  Sozomenis  et  Theodoreti. 

Ausg. :  ^  Aug.  Vindel.  per  Joh.  Schiissler, 
1472.  fol.  —  -Parisiis  ap.  Franc.  Eegnault, 
s,  a.  8".  —  ex  recognit.  Beati  Rhenani 
^Basil.  1523.  *1528;  M533;  »1539;  '1568. 
8*.  —  'Parisiis  ap.  Nivellium  1562.  fol. ; 
»1566.  8«.  —  'oFrancofurti  1588.-  fol.  zu- 
sammen  mit  Eusebii  hist.  ecclesiast.  — 
"ed.  Joh.  Garetius  in  Cassiodori  oper. 
Rothomagi  1679.  fol.  Sehr  gut. 

Uebers.:  deutsch  zusammen  mit  Eusebius 
u.  Rufinus  von  Casp.  Hedius.  Strasburg 
1545.  fol. 

Franzosisch:  cura  Ludov.  Cyanei.  Paris 
1568.  fol. 

Spanisch  cura  Johannis  Crucii  sive  a 
Cruce.  'Ulyssipone  1541.  fol.  —  u.  ^Conim- 
bricae  1554.  fol. 

Episcopi  Rosi(ildenses  =  Catalogus 
episcoporum  Roskildensium. 

Epistola  abbatis  Claraevallensis  ad 
papam  Eugenium  de  laude  Sugerii 
abbatis. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  493-545. 

Vgl  Sugerus. 

Epistola  Adelgorii  sive  Adalgoti 
archiepiscopi  Magdeburgensis  pro 
auxilio  adversus  paganos  (Slavos) 
a.  1110. 

Ausg.:  ap.  Martene,  coUect.  ampl.  I.  p. 
625. 

Epistola  Adriani  III  papae  ad  Sigi- 
botum  Narbonensem   archiepiscop. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  200. 

Epistola  Aeneae  Sylvii  ad  Turcum 
imperatorem  Mahumetem.  Incipit 
,Pius  papa  secudus  eloquetissimus 
qui  obiit  anno  1464,  in  Anchona  du 


proficisci    pposuerit    contra  turcos, 
cdposuit'  etc. 

Ausg. :  s.  1.  et  a.  (Coloniae,  typis  U.  Zell, 
circa  1468.)  4».   Vgl.  Brunet  u.  Hain. 

Vgl.  Aeneas  Sylvius. 

Epistolae  Aen.  Sylvii. 

Epistola  Agobardi  archiep.  Lugdu- 
nensis  (f  841 )  deploratoria  ad  Mat- 
fredum  de  divisione  imperii  Franco- 
rum  inter  haeredes  Ludovici  Pii 
a.  833. 

Ausg. :  '  ap.  Goldast,  constitutiones  imper. 

I.  p.  1.  —  *ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 

II.  p.  329.  —   *m  Agobardi   opera.   Paris. 
1666.  8».  I.  p.  42.  ' 

Vgl.  Agobardus. 

Epistola  Alexandri  III  ad  Cister- 
cienses  de  pace  cum  Friderico  I 
facta,  et  Friderici  I  ad  eosdem  de 
eadem  re. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  70;  —  sec.  XIH.  No.  2259.  2.  3.  — 
sec.  XIV.  3088.  59. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II. 

Epistola  Anastasii  II  papae  Clodoveo 
regi  Francorum,  quod  Christo  no- 
meu  dedit,  scripta  ,a.  497. 

Ausg.:  'ap.  d'Achery,  spicileg.  V.  p.  532. 
—  ^wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  IV. 

Epistola  Anselml  comitis  de  Ribe- 
mont  ad  Manassen  II  archiepisc. 
Romanensem  de  Antiochiae  expu- 
gnatione,  cui  ipse  interfuit. 

Ausg. :  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VH.  (ed. 
nov.  IV.) 

Epistola  Arnoldi  de  Lalaing  de 
congressu  Friderici  III  imper.  et 
Caroli  Burgundionum  ducis  anno 
1474  apud  Treverim  facto. 

Ausg. :  '  e  ling.  gallica  transt.  Rud.  Agri- 
cola.  Basileae  1518.  4".  —  ^m  dessen\  Opu- 
scula,  Antverp.  1511.  II.  —  ^wiederholt  ap. 
Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p. 
302. 

Epistola  Arnoldi  Halberstad.,  md. 
Arnoldus  Halberstadens. 

Epistola  Arnoldi  Heymricii  decani 
Xantensis  ad  Ludolphum  de  Venna 
decanum  Traiectensem,  continens 
conflictum  inter  patientiam  et  for- 
tunam  Roperti  archiep.  Coloniens. 
cum  historia  Davidis  episc.  Traie- 
cteusis,  scripta  a.  147G. 

Ausg.:  ap.  Dumbar,  analecta  I.  p.  349- 
440. 


280 


EPISTOLA 


Epistola  Arnoldi  Narbonensis  ar- 
chiepiscopi  de  Narbonensi  princj- 
patu  contra  molitiones  comitis  Mon- 
tisfortis. 

Aus(j.:  'ap.  G.  Catel,  histoire  des  comtes 
de  Touloiise.  Touloiise  1623.  fol.  Lib.  L  — 
'ap.  Saminarthanos,  Gallia  christiana  L 
p.  378. 

Epistola  Aviti  episcopi  Viennensis 
ad  Chlodovaeum  de  suscepto  ab  eo 
baptismate. 

Ausg.:  ^in  eius  opera  ed.  Jac.  Sirmondi. 
ParLs.  1643.  8".  —  *  ap.  Duchcsne,  scr.  rer. 
Fr.  I.  p.  835.  —  *ap.  Sirmondi,  concil. 
Gall.  I.  p.  153.  —  *ap.  Bouqnet,  rec.  IV. 
p.  49. 

Erl.-Schr.:  le  Colnte  in  Annalcs  ccclcs.  I. 

Epistola  Balduini  imperatoris  Con- 
stantinopolitani  ad  Blancham  regi- 
nam  Franciae  super  matrimonio 
soldani  de  Yconio  cum  eiusdem 
Balduini  imp.  nepte,  a.  1243. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  424. 

Epistola  Balduini  imperatoris  Con- 
stantinopolitani  ad  s.  Ludovicum 
super  donatione  a  se  facta  de  terra 
de  Curtiniaco  principi  Achaiae,  et 
super  dotalitio  uxoris  suae  Mariae 
imperatricis,  a.  1229. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  423. 

Epistola  Balduini  imperatoris  de 
expugnatione  Constantinopolis  urbis 

a.  1204. 

Ausg. :  '  in  zwei  Redactionen  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  V.  p.  275  u.  278;  fehler- 
haft.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  520- 
523. 

Epistola  Benedicti  III  ad  Hubertum 

tempore  Caroli  iunioris. 

Handschr.:  Paris,  sec.  X.  No.  1557.  9. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  .'J84. 

Epistola  Blanchae  reginae  Franco- 
rum  ad  comitissam  Campaniae  de 
bello  inter  christianos. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  426. 

Epistola  Boamundi  de  capta  a. 
1098  Antiochia  a  christianis. 

Ausg.:  '  ap.  Fulcherium  («.  d.)  cap.  15. 
—  *vollst(indiger  ap.  Baluze,  miscellan.  I. 
p.  415. 

Epistola  Burchardi  notarii  imp.  ad 
Nicolaum  Sigebergensem   abbatem 


de  victoria  Friderici  I  imp.  et  ex- 
cidio  Mediolanensi  11  (j2. 

Ausg.:  'ap.  Frehcr,  scr.  rer.  Germ.  I.  p. 
236  (»ed.  Struve,  mit  Nuten  I.  p.  .327.  — 
*  wiederhoU  -ni.  Stnive^s  Noten  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  p.  915-918. 

Epistola  Carisiacensis  synodi  pa- 
trum  a.  <S58  habitae  ad  Ludovicum 
Germaniae  regem. 

Handschr. :  Paris,  k.  Bibl.  sec.  X.  .5095.  8. 

Ausg.:  inter  Capitularia  Caroll  Calvi  Tit. 
27.  —  Bruchstucke  'ap.  Duchesne,  scr. 
hist.  Franc.  I.  p.  792;  —  *ap.  Bouquet, 
rec.  m.  p.  659. 

Epistola  Caroli  Calvi  ad  Nicolaum 
papani  de  depositioile  Ebbonis  ar- 
chiepiscopi  Remenais. 

Ausg.:  ein  Theil  ap.  Bouqnet,  rec.  VI. 
p.  254. 

Vgl.  Ebbo. 

Nanatio  clcricorunj. 

Epistola  Caroli  Magni  ad  Fastra- 
dam  de  victoria  a.  791  qua  Hunnos 
ad  Anasum  Austriae  turpissima 
clade  afflixit. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  187.  —  ^Bouquet,  rec.  V.  p.  623. 

Epistola  Caroli  Magni  ad  Offam 
Merciorum  regem. 

Enthalt  Karls  Freude  iibcr  die  Bekehrung  Wi- 
dukinds. 

Ausg.:  Hn  AA.  SS.  Boll.  Jan.  L  p.  381. 
—  'ap.  Baluze,  capitular.  I.  p.  194.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  620. 

Epistola  Caroli  Magni  ad  Pipinum 
filium  in  Italia  regnantem. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  694. 

Epistola  Chlodavaei  ad  episcopos 
post  bellum  Galiicuui  scripta,  de 
captivis  ipsorum  arbitrio  relaxandis. 

Ausq. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
I.  p.  836.  —  » wiederh.  ap.  Bouquet,  rec.  IV. 

Epistola  Christophori  papae. 

AuH(). :  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  210. 

Epistola  Clementis  VI  papae  ad 
archiepiscopum  Trevirensem  et  eius 
sufFraganeos  super  processum  ad- 
versus  Ludowicum  Bavarum  in  Ro- 
manor.  regem  electum. 

Ausg.:  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Main- 
zischen  Geschiclite  II.  p.  474. 

Epistola  Conradi   de  Marburg    ad 

papam   de    vita  b.  Eiisabeth,    vid. 
Vita  8.  Elisabethae  liliae  Andreae. 


EPISTOLA 


281 


Epistola  Conradi  dominicani  prioris 
conventus  s.  Catharinae  in  civitate 
Panormitana  adAngelum  episcopura 
Cathanensem  (f  129G)  seu  Brevis 
chronica  ab  a.  1027—1283. 

Enthalt  einiges  Bemerkeiiswerthes. 
Ausg. :  •  ed.  J.  B.  de  Grossis  in  Cathania 
sacra  p.  143.  —  *ap.  Matth.  Selvagium 
ord.  min.,  lib.  de  tribus  peregrinis.  Venetiis 
1542.  8».  —  *ed.  Carusius,  bibl.  histor. 
Siculae  I.  —   *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 

1.  2.  p.  277-279. 

Epistola  Corbeiensium  ad  Euge- 
nium  papam  de  confirmanda  ele- 
ctione  Wibaldi  abbatis  a.  1146. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  collect.  ampliss.  II. 
p.  200.  —  *ap.  Harenberg,  monumenta 
hist.  adh.  inedita  I.  p.  41-44.  —  *ap.  Pertz, 
mon.  scr.  III.  p.  12.  not.  1. 

Epistola  de  morte  Eugenii  IV 
papae  (f  1447). 

Ausg. :   ap.   Muratori,    scr.   rer.   Ital.  III. 

2.  p.  902-904. 

Epistola  Deoduini  seu  Theoduini 
Norici,  episc.  Leodiensis  (1047 — 
1075)  ad  Henricum  I  regem  Franco- 
rum  contra  Brunouem  Andegaven- 
sem  episc.  et  Berengarium  Turo- 
nensem. 

Unter  dem  falschen  Autornamen  Durandiis 
bei  mehreren. 

Ausg.:  '  verstummelt  ap.  Barom'ura,  annal. 
ecc].  ad  a.  1035.  No.  2-4.  —  ^vnederholt 
ap.  Chapeaville ,  hist.  episc.  Leodiensium 
L  p.  261.  —  »m  Bibl.  PP.  Lugd.  XVIII. 
p.  531.  —  *vollstandig  ap.  Mabillon,  analect. 
IV.  p.  396  (*ed.  nov.  p.  446.)  —  «ap.  Bou- 
quet,  rec.  XI.  p.  497, 

Epistola  Dietwini  episcopi  Leo- 
diensis  ad  Imadum  episcopum  Pa- 
derbornensem. 

Ausg. :   ap.  Martene,   collect.   ampl.  I.  p. 

487. 

Epistola  Eadmeri  archiep.  S.  An- 
dreae  (f  1124)  ad  moilachos  Wigor- 
nienses  de  electione  episcopi. 

Ausg. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II. 
p.  238. 

Epistola  Ekkehardi  Uraugieosis 
abbatis  (f  cca.  1130)  ad  Ekkem- 
bertum  Corbeiensem  abbatem. 

Mit  diesem  zugleich  sendete  Kkkehard  jenem 
sein  Chronikon. 

Ausg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl, 
coll.  I.  p.  511.  —  'in  Oesterreich.  Archiv. 
1881.  Urkundenblatt  V.  p.  17.  —  »ed.  Waitz 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  10. 

Vgl.  Ekkebardus  Uraug. 


Epistola  8.  Eligii  Noviomensis  epi- 
scopi  (t  659)  ad  Desiderium  epi- 
scopum  Cadurcensem. 

A.usg.:  ed.  Cauisius,  lect.  antiq.  V.  2. 
(ed.  2da.  I.  p.  646.) 

Epistola  Engelberti  Admontensis  in 
^tiria  abbatis  (f  13- il)  de  studiis 
et  scriptis  suis. 

Ausg. :  ap.  Pez,  thes.  anecd.  I.  p.  429. 

Epistola  Ernulfi  mon.  Benedict., 
postea  Roffensis  episcopi  (f  1124) 
ad  Walchelinum  episcopum  Wen- 
tanura. 

Ausg. :  ap,  d'Achery,  spicileg.  111.  p.  464- 
471  (ed.  2da.  H.  p.  410.) 

Epistola  Ernulfi  monachi  Bened. 
ad  Lambertum. 

Ausg.:  ap.  d'Achery,  spicil.  III.  p.  471- 
474  (ed.  2(la.  H.  p.  431.) 

Vgl.  Ernulfus. 

Epistola  Eucherii  episcopi  ad  Fau- 
stum  presbyterum. 

Eine  Beschreibung  von  Jerusalem. 
Ausg.:    ap.  Labbe,   bibl.  nova  I.  p.  665- 
667. 

Epistola   Eugippii    ad  Faschasium 
diaconum. 
Ausg.:  ed.  Canisius,   lect.  ant.  edit.  ^da. 

I.  p.  408. 

Vgl.  Vlta  Ottoiii.s. 

Episfola  Eulogii  presbyteri  Cordu- 
bensis  scripta  a.  889  de  factionibus 
Wilhelmi  Magni  et  comitis  Sancii 
Sancionis  advers.  Carohim  Calvum. 

Ausg. :  excerptum  ap.  Duchesne,  scr.  rer. 
Franc.  II.  p.  399. 

Epistola  Friderici  Barbarossae  ad 
suum  filium. 

Ausg.:  edid.  de  Reiffenberg  in  Bull.  de 
racad.  de  Bruxelles  X.  1.  1843.  p.  377. 

Epistola  Friderici  imp.  quomodo 
fuit  debellatus  ante  Parmam  a.  1248. 

Ausg.:   ^inter  Petri   de  Vineis    epist.    lib. 

II.  cap.  5;  nicht  genau.  —  ^besser  ?n  Monnm. 
histor.   ad.  prov.    Parm.   (chronica  Parm.) 

III.  p.  465. 

Epistola  Friderici  imp.  quomodo 
expugnatus  fuit  ante  Parmam. 

Ausg.:  ^int.  Petri  de  Vineis  epist.  lib.  II. 
cap.  41.  —  ^viederholt  in  Monum.  histor. 
ad  prov.  Parm.  III.  p.  466.  467. 

Epistola  Fulberti  Carnotensis  epi- 
scopi  ad  Hildegarium. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  495-497. 


282 


EPISTOLA 


Epistola  Gebhardi  arehiepisc.  Salis- 
burgensis  (f  1088)  adHermannum 
Metensem  episcopum  de  schismate 
inter  Gregorium  VII  et  Henricum  IV. 

Haiidschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec,  XIII.  E.  74.  —  Admont, 
Stiftsbibl.  mbr.  sec.  XIL  fol.  —  Mont- 
pellier,  Un.-Bibl.   sec.  XI.    XII.  No.  221. 

Ausg. :  •  ed.  Tengnagel,  vetera  monimenta. 
Ingolstad.  1612.  4».  —  'ap.  v.  Kleinmayrn, 
Juvavia.  Auhaug  p.  263.  —  'ed.  C.  Jan- 
ningns  in  AA.  SS.  Bolland.  16.  Jun.  VI. 
p.  157-165. 

Vgl.  Vita  Gebehardi. 

Epistola  Gilonis  cardinalis  (f  cca. 
1142)  ad  Bernardum  Antiochenum 
patriarcham. 

Ausg.:  ap.  Ltidewig,  reliq.  mss.  II. 

Epistola  Gozechini  scholastici  ad 
Walcherum  scholasticum  {um  1040). 

Voll  bittorn  Unmuths  iib.  den  Verfall  aller  Wis- 
^scnschaft. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  anal.  p.  437.  — 
^ap.  Bouqnet,  rec.  XI.  p.  500-503. 

Erl.-Sc7tr.:    Wattenbach,     Deutsehlands    6e- 
schichtsqucllen  p.  271. 

Epistola  Gregorii  V  de  synodo 
Papiensi  a.  997. 

Ausg. :   ap.  Pertz,    mon.    scr.  III.  p.  694. 

Epistola  Gregorii  VII  ad  reges  Hi- 
spaniae  de  septem  viris  apostolicis 
et  de  abrogando  officio  Mozarabico. 

Ausg.:  ap.  Florez,  Espana  sagrada  III. 
Append.  No.  5. 

Epistola  Guidonis  de  Bassainvilla, 
domorum  militiae  templi  Hierosoly- 
mitani  praeceptoris,    de  rumoribus 

f)artium  transmarinarum  regis  Phi- 
ippi  Augusti  tempore. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  script.  rer.  Franc. 
V.  p.  272. 

Epistola  Gunzonis  Itali  ad  mo- 
nachos  Augiae  divitis. 

Geschrieben  unt.  Otto  I.  Wichtig  fiir  die  Cul- 
turgesch.  dieser  Zeit. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  coll.  ampl. 
L  p.  294-314. 

hri  -^ri.r.:  ftatterer,  M.  .T.  Ch.,  progr.  de  Gun- 
,   iiM    Italo.  Norimberg,   17.')6.  d<>. 

Epistola  Hadriani  I  papae  (f  795) 
ad  Carolum  M. 

Ausg.:   'ap.  Sirmond,  concil.  Gall.  11.  p. 
117.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  403. 
Vijl.  Epistolae  Madriani  I. 

Epistola  Hadriani  vel  Celestini  ad 
Frider.  imp.  eiusque  responsum. 

Zur  CeHch.  dos  Constanzcr  Concils. 
Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  No. 
1548.  4;  —  .sec.  XIIL  5065.  2;  —  sec.  XV. 


5178,  13.  —  Wolfenbiittel,   hrz.    B.  4». 
Gnd.  249. 

Ausg.:  'cd.  Pithoeu.s,  Ottonis  epi.sc.  Fri- 
sing.  p.  345.  —  'ed.  Ursti.sius,  Germ.  histor. 
illustr.  I.  p.  562. 

Epistola  Henrici  abbatis  Clare- 
vallensis  ad  omnes  fideles  de  pro- 
fligaudis  Tolosatibus  haereticis.  a. 
1178. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc,  .scr. 
IV,  p.  486.  —   »ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 

479-484, 

Epistola  Henrici  monachi  S,  Ger- 
mani  Autissiodorensis  ad  Carolura 
Calvum  imp.,  quae  praecipue  multi- 
plex  eiusdera  Caroli  erga  quaeque 
optimarum  artium  ac  disciplinarum 
studia,  tum  beneficiorum  tum  au- 
ctoritatis  fomentum  commendat. 
Desumta  ex  vita  s.  Germani  An- 
tissiodor,  episc,  quam  Henricus  ipse 
carmine  desci-ipsit. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist,  Franc.  scr. 
11.  p.  ^10-^12. 

Epistola  Henrici  IV  imp.  ad  Phi- 
lippura  I  regem  Francorura. 

Ausg.:  'ed.  Urstisius,  scr.  rer.  Gerra.  I. 
p.  396.  —  'ap.  Eccard,  corp,  hist.  med, 
aevi  II.  p.  222.  —  '  ap,  Bouquet,  rec,  XIV. 
p.  807-810. 

Epistola  Henrici  IV  imperatoris  ad 
Annonera  archiepisc.  Coloniensem. 

Untergeschoben. 
Ausg.:  ed,  Reineccius  hinter  seiner  Aus- 
gabe  von  Benno,  vita  et  gesta  Hlldebrandi. 
Francof,  1681,  fol, 

Erl.-Schr.:  Schiiz,  coimnentarius  critieus  de  scri- 
ptis  et  scriptoribus  historicis  p.  382-404. 

Epistola  Henrici  VII  rcgis  Anglie 
etc.  Francie  ad  Cesareara  Maiestate. 

Enthailt  eine  wahrscheinlich  inl^ondon  gcdruckte 
Aufforderuna:  Konigs  Heinrich  VII  von  Eugland  an 
K.  Max  I,  ein  Biindniss  gegen  die  TUrken  einzu- 
gehen. 

Ausg.:  (a?»  ^?;cZe:)Ex  palatio.  s.  a.  (1512.) 
4»,  2  Bl. 

Epistola  Hildiwardi  episcopi  Halber- 
stadensis  ad  dominum  Adeiberonera 
II  ppiscopura  Mettensem. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl,  nova  I.  p.  782. 
783. 

Vgl.  Vita  s.  Adalberouis  II  ep.  Mett. 

Epistola  Hincmari  Remensis  ar- 
chiepiscopi  ad  Carolura  IH  imper., 
qua  illi  commeudat,  ut  ecclesiam 
(jrailicanara  pene  coUapsara  restituat, 
regni    dissidia   toUat   ac    Ludovici 


EPISTOLA 


283 


Balbi  liberis  e  regni  primoribus 
idoneos  institutores  et  eonsiliarios 
attribuat.    Scripta  a.  883. 

Aiisg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  484-486.  —  *m  Hincmari  opp. 

Epistola  Hincmari  archiep.  Re- 
mensis  ad  dioecesis  Rem.  episcopos 
et  regni  primores,  qua,  cum  Karolus 
Calvus  rex  Francorum  in  Italiara 
coronae  imperialis  obtinendae  causa 
concessisset,  et  Ludovicus  rex  Ger- 
maniae,  eius  frater,  tentaret,  eo 
absente  regnum  invadere,  quid  in 
tanto  discrimine  facto  opus  esset, 
rescribit. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  II.  p.  456.  457. 

Epistola  Hincmari  archiepiscopi 
Remensis  ad  episcopos  quosdam 
Franciae,  quam  pro  recta  novi  ac 
iuvenis  regis  institutione  scripsit, 
et  ex  Adalhardi  abbatis  Corbeiensis, 
Caroli  M.  propiuqui,  libello  accurate 
exposuit,  quis  ordo  et  modus  non 
in  palatio  solum  regio,  sed  toto 
etiam  regno  pacifice  administrando 
deberet  observari. 

Ausg. ;  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II. 
p.  487-497. 

Epistola  Hincmari  archiepiscopi 
Remorum  ad  Ludovicum  II  Franco- 
rum  regem  dictura  Balbum,  qua 
suum  illi  de  adeunda  pacifica  regni 
administrat.  consilium  su^peditat. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p.  475-478. 

Vgl.  ilincmarus. 

Epistola  Hugonis  Cluniacensis  abba- 
tis  adPhilippuml  regemFrancorum. 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  II.  p.  401. 
('ed.  nov.  III.  p.  443.)  —  *ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  811. 

Epistola  Hugonis  comitis  S.  Pauli 
ad  Henricum  ducera  Brabantiae  de 
CPolitanae  urbis  expugnatione  per 
Latinos  facta  a.  1204. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 
V.  p.  272-274.  —  >ap.  Freher,  scr.  rer. 
Germ.  I.  p.  368.  —  » ohne  Namen  des  Verf. 
ap.  Martene,  thes.  anecd.  I.  p.  784.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  517-519. 

Epistola  Hugonis  comitis  S.  Pauli 
altera  ad  Coloniensem   archiepisc. 


de    Constantinopolis    expugnatione 
a.  1204. 

Ausg.\  ap.  Duchesne,  script.  rer.  Franc. 
V.  p.  275  sq. 

Epistola  Hugonis  Floriacensis  ad 
Ivonem  episc.  Carnotensem. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  341. 

Epistola  Hugonis  Floriacensis  nun- 
cupatoria  ad  Mathildem  imperatri- 
cem  in  librum  de  gestis  modernorum 
regum  Franciae. 

Ausg.:    ap.  Martene,  thes.  anecdot.   I.  p. 
327.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  9. 
Vgl.  Hugo  Floriacens. 

Epistola  Hugonis  Rothomagensis 
archiepiscopi  (f  1164)  ad  Inno- 
centium  papam  II  de  obitu  Stephani 
regis  Anglorum. 

Aus(/.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  col- 
lect.  IX.  p.  1236. 

Erl.-Sckr.:  Wright,   Hugh   abbot  of  Reading  in 

Ms  Biographia  Britannica  liter.  II.  p.  198. 

Vgl.  Vita  s.  Adiutoris. 

Epistola  Jacobi  de  Vitriaco  ad  Ho- 

norium  III  de  calamitatibus  terrae 
sanctae  a.  1219. 

Ausg. :  ap.  d'Achery,  spicileg.  VIII.  p. 
373  (ed.  nov.  III.  p.  801.) 

■■ —  ad  religiosos,  familiares  et 

notos  suos  in  Lotharingia  existentes 
de  captione  Damiatae. 

Ausg.:  ap.  Bongars ,  gesta  Dei  I.  p. 
1146-1149. 

Vgl.  Epistolae  Jacobi  de  Vitr. 
Jacobus  de  Vitriaco. 

Epistola  incepti  auctoris  de  Caroli 
Burgundiae  ducis  (f  1477)  laudibus 
et  victoriis  necnon  Leodiensium 
clade  et  excidio. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  278. 

Epistola  Ingeburgis  coniugis  Phi- 
lippi  II  regis  Francorum  ad  Caele- 
stinum  III  papam  data  a.  1196. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscell.  I.  p.  422. 

EpistolaJohannis  regis  Indiae  Ema- 
nueli  regi  Graecorum  et  ab  ipso 
Friderico  imp.  directa, 

Im  Mittelalter  berUhmtor  Brlef. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Harl. 
3099.  3.  mbr.  sec.  XIII.  —  Fulda,  mbr. 
s.  Xin.  4".  zus.  m.  Hugo  Novant.  —  Paris, 
k.  B.  5941.  —  Arras,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XIV.  fol.  No.  184. 

Ausg. :  '  lat.  edid.  Jubinal  in  Rutebeuf, 
oeuvres  II.  p.  444.  —  *ap.  Johannes  de 
Hese,   itinerarium    as.    1.    et  a,  4";    bDa- 


284 


EPISTOLA 


ventr.  1499.  4»;  cAntverp.  1565.  4».  —  *ap. 
Pez,  thesanr.  anecd.  T.  V.  {welcher  auch 
VI.  genannt  icird)  2.  p.  20.  No.  XLIII. 

Eri-  Schr.:   (iicselor.  iib.  d.  1'riester  JohanneH 

in  den  Tlieolog.  Studion  u.  Kritik.  X.  p.  .3.W. 

Grasse,    l.ehrbueh    einer    LitorarResch.    der 

beriihmt.  Vollc.   dos  Mittelalters  11.  Abth.  2. 

p.  777. 

Epistola    Isenboldi    de    8.    Paulo 
Halberstad.  magistri  ad  Elvingum. 
Aiisg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  13. 

Epistola  Ivonis  Carnotensis  epi- 
scopi  de  investituris  episcoporum  et 
abbatum. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  apologia  p.  183-188. 

Epistola  Ladislai  Hungariae  regis 
a.  1456  scripta  ad  Callistum  HI 
papam  paullo  ante  cladem  quam 
deinde  tulit  a  Turcis. 

Ausg.:  ap.  Dachery,  spicileg.  IV.  p.  386 
(ed.  nov.  III.  p.  799.) 

Epistola  Laurentii  abbatis  S.  Vitoni 
Virdunensis  apologetica  contra  ca- 
nonicos  eiusdem  urbis.  Anno  1111. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon ,  annales  ord.  s. 
Bened.  V.  p.  683.  —  ^  ap.  Bouquet,  rec.  XV. 
p.  207-213. 

Epistola  Leonis  abbatis  et  legati 
ad  Hugonem  et  Rotbertum  reges. 

Wichiig  fiir  dio  Gesch.  Arnulfs  u.  Gerberts. 
Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
X.  No.  503.  fol.  219. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  686-690. 

Epistola  Leonis  III  de  translatione 
corporis  s.  Jacobi  et  praedicatione 
discipulorum  eius. 

Ausg.:  ap.  Florez,  Espaiia  sagrada  III. 
append.  No.  9. 

Epistola  Lotharii  III  ad  abbatem 
Casinensem. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  819. 

Epistola  Lotharii  imp.  ad  Leonem 
ni  papara. 

Ausg. :  ap.  Bouqnet,  rcc.  VII.  p.  565-567. 

Epistola  Ludovici  II  imp.  occiden- 
talis,  Lotharii  tilii  Ludovici  Pii 
nepotis  ad  Basilium  apologetica 
missa  a.  871. 

Ausg. :  '  ed.  Baronius,  annal.  eccl.  IX.  — 
*  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  III.  p.  555. 

Epistola  Ludovici  IX  regis  Galliae 
de  captione  et  liberatione  sua  ad 
subditos  suos  in  regno  Franciac 
constitutos,  data  Acone  a.  1250. 

Auag. :    '  ap.    Bongars ,    gesta  Dei   I.    p. 


1196-1200.  —    *ap.  Duchesne,  script.  rer. 
Franc.  V.  p.  428. 

Epistola  Mathildis  Suevae,  sororis 
Gisiae  impcratricis  ct  aviae  Mathil- 
dis  Toscanae,  data  a.  1027  aut  1028 
ad  Misegonem  II  Poloniae  regem. 

Atisg.:  auct.  Ph.  A.  Dethiero,  Berolini 
1842.  8».  Mit  Facsim.  Nur  250  Exemplare 
gedruckf. 

Epistola  Milonis  Mindonensis  epi- 
scopi  missa  ad  Gorziense  mona- 
sterium. 

Handelt  iiber  d.  Leben  d.  heil.  Gorgonius. 
Handschr.:   Paris,   No.  5594.  mbr.  sec. 

XI.  4«.  fol.  9. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  204. 

Epistola  Odonis  episcopi  Tuscula- 
nensis  ad  Innocentium  IV.  papam 
de  gestis  a.  1249  insulaCypro  contra 
infideles  ab  exercitu  christiano. 

Ausg. :  ap.  d'Achcry,  spicileg.  VII.  p.  213 
(ed.  nov.  III.  p.  624.) 

Epistola  Oliveril  scholastici(t  1225) 
ad  Engelbertum  archiepisc.  Colo- 
niensem  de  obsidione  Damiatae  et 
iis  quae  vidit  in  Oriente  a.  1218. 
1219. 

Handschr.:  Leyden,  Univ. -Bibl.  Cod. 
Voss.  lat.  4».  sec.  XIV.  No.  13.  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  XVL  5136.  —  sec.  XIH.  4861. 
—  sec.  XIV.  4955. 

Ausg.:  ap.  Bongars,  gcsta  Dei  I.  p.  1185 
-1192. 

Vebers.:  Oliviers  Scholasters  zu  Coln 
Sendschreiben  an  d.  Erzbischof  Engelbert 
iib.  d.  Einnahme  von  Damiette  —  in  West- 
phalia.  1825.  St.  41-43. 

Vfll.  Oliverius. 

Epistola  Otberti  Leod.  ep. ,  vid. 
Historia  de  vita  Henrici  IV. 

Epistola  patriarchae  Hierosol.  pro 
impiorando  auxilio  contra  Sarra- 
cenos,  occidentali  ecclesiae  missa: 
,Quoniam  ecclesie.' 

Handschr.:  Kloster  Neuburg,  Stifts- 
bibl.  fol.  No.  722.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec. 

XII.  No.  5356.  7. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  14. 

Epistola  Pauli  Diaconi  ad ,  vid. 

Paulus  Warnefridi. 

EpistolaPauli  perfidi,  qui  tyrannice 
rebellioneni  fecit  in  Gallia  Wam- 
bano,  principi  magno  Toletano. 

Ausq.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
L  p.  820.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  706. 


EPISTOLA 


285 


Epistola  Petri   de  Versailles,  mo- 

nachi  S.  Dionysii  De  calamitatibus 
Franciae  earumque  remediis  ad  Jo 
hannem    Jouvenel,    regis    Francor. 
consiliarium. 

Ausg. :  ap.  Martene,  thesaur.  anecdotor.  I. 
p.  1723-1737. 

Epistola  PilegriniLaureacensis  epi- 
scopi  (t  992)  ad  Benedictum  Vll, 
in  qua  petit  pallium  et  privilegiorum 
confirmationem. 

Ausg. :  '  ap.  Hiind,  metropolis  p.  356.  — 
*  ed.  Lazius,  libri  12  de  republica  Romana, 
sect.  7.  cap.  5.  p.  1286.  —  *  in  Conciliorum 
tomis. 

Erl.  -  Schr.:   Chronicon  Gotwicense  I.  p.  130. 
Hansiz,  Germania  .sacra  I. 

Epistola  Pilei  de  Frato,  ex  Pata- 
vino  episc.  archiepiscopi  Ravenna- 
tensis  et  cardinalis  (f  1401)  pro 
electione  Urbani  VI  ad  Ludovicum 
comitem  Flandriae  a.  1378  data. 

Ausg. :  ap.  d'Acherv,  spicileg.  IV.  p.  301 
(ed.  nov.  III.  p.  743.) 

Epistola  Pontii  episcopi  Claro- 
montani  (f  cca.  1172)  ad  Mauritium 
episc.  Parisiensem. 

Ausg.:  ed.  de  Visch,  bibl.  Cisterciensis 
p.  281.  No.  3. 

Epistola  publicata  super  obitu  Lu- 
dovici  IX  regis  Francorum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
V.  p.  440. 

Epistola  Reimbaldi  Leodiensis  S. 
Lamberti  canonici  ad  omnes  fideles 
de  schismate  in  Romana  ecclesia 
exorto  a.  1130. 

Ausg. :  '  ed.  Baronius ,  annal.  ecclesiast. 
ad  a.  1130.  No.  43.  —  ^wiederholt  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XV.  p.  366-368. 

Epistola  Roberti  de  Monte  ad  abba- 
tem  Beccensem  a,  1182. 

R's  Autorschaft  ist  zwcifelhaft. 
Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  333. 

Epistola  Roberti  de  Monte  ad 
Gervasium. 

Geschrieben  zwischen   n50-ll.>l. 
Ausg. :  ed.  d'Achery  hinter  Guiberti  opera. 

Epistola  Sergii  II  papae  (844 — 
847)  ad  episcopos  transalpinos. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  383. 

Epistola  Sergii  III  papae. 

Ausg.:  ap.  Bonquet,  rec.  IX.  p.  213. 

Epistola  Sigeberti,  vid.  Sigebertus 
Gemblacensis. 


Epistola  Simeonis  monachi  Dunel- 
mensis  (f  post  1129)  ad  Hugonem 
decanum  Eboracensem  de  archiepi- 
scopis  Eboraci,  a.  627 — 796. 

Bandschr.:  London,  brit.  Mus.  Cotton. 
Titus.  A.  XIX.  1. 

Ausg.:  ap.  Twvsden,  hist.  Angl.  script. 
p.  75-82. 

Vijl.  Simeon  Dunehiiens. 

Epistola  Stephani  Carnotensis  et 
Blesensis  comitis  de  actis  ad  An- 
tiochiam  a.  1098  ad  Adelam  uxorem. 

Ausg. :  ap.  d'Acherv,  spicileg.  IV.  p.  257 
(ed.  nov.  III.  p.  430.) 

Epistola  Stephani  Carnotensis  et 
Blesensis  comitis  ex  castris  .obsi- 
dionis  Nicaenae  a.  1098. 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  museum  Italicum  I. 
p.  237. 

Epistola  Stephani  VIII  papae. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  224. 

Epistola  s.  Stephani  IX   papae  ad 
Gervasium  Ivemensem  archiepisc. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  491. 

Epistola  super  liberatione  obsidio- 
nis  civitatis  Parmae  a.  1248.  I. 

Ausg.:  '  ex  additamentis  Matthaei  Paris: 
—  ^  item  ex  fragment.  in  Raynaldi  annal. 
eccles.  ad  a.  1248.  —  ^verbessert  in  Mon. 
hist.  ad  proT.  Parmens.  (chronica  Parm.) 
III.  p.  464. 

Epistola  supep  liberatione  obsidio- 
nis  civitatis  Parmae  a.  1248.  II. 

Ausg. :  '  ex  ed.  Saviolii ,  annal.  Bologn. 
III.  2.  p.  224.  —  'in  Monum.  hist.  ad  prov. 
Parm.  m.  p.  465. 

Epistola  synodalis  ad  episcopos 
Brittonum,  qui  a  metropolitano  suo 
desciverant,  et  cum  excommunicatis 
communicabant,  ut  se  atque  alios 
ab  his  excessibus  revocent  et  Salo- 
monera  de  subditis  capitibus  com- 
moneant. 

AiLsg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  439-445. 

Epistola  synodalis  ad  Wenilonem 
archiepiscopum  Senonum. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  437.  438. 

Epistola  Theodemari  abbatis  Casi- 
nensis  ad  Karolum  M.   (saec.  IX.) 

Wird  fiir  unterareschoben  gehalten. 
Handschr.:    Paris,    k.    Bibl.    sec.    XII. 
5256.  13. 


286 


EPISTOLA  —  EPISTOLAE 


Ausg.:  in  Petri  Diaconi  chronico  Casi- 
nensi  L  12. 

Krl.-tichr.:  Fabricius,   bibl.    nied.   ct  inf.  latl- 
nitatis  cd.  Maiisi  VI.  p.  221. 

Epistola  Theodosii  monachi  ad 
Leonetn  archidiac.  de  Syracusanae 
urbis  expugnatione  a.  878  vel  880 
per  Araoes.    Graece. 

Ausg.:  graeco  et  lat.  ed.  C.  B.  Hase  zu- 
sammen  mit  Leo  Diaconus.  Parisiis  1819. 
fol.  p.  179. 

Vebers.:  latine  '  ap.  Rocch.  Pirri,  Sicilia 
sacra  seu  ecclesia  Syracusana  IL  p.  144. 
—  *  ed.  Caietanus,  vit.  SS.  Siculor.  II.  p. 
272.  —  *  cd.  Carusius,  bibl.  hi.stor.  Siculae 
n.  —  *  apr  Muratori,  scr.  rer.  Itai.  I.  2.  p. 
p.  257-265.  —  Bruchstiicli  '  ap.  J.  Fr.  Abela, 
Melita  illusti-ata  lib.  3.  p.  307.  —  =  ed. 
Pic.colus,  de  antiq.  iure  eccles.  Sicil.  par. 
2.  p.  145. 

Italienisch.  ein  Theil  ap.  Invege.s,  Panorm. 
sac.  aiin.  878.  p.  654. 

Epistola  Thunensis  episcopi  ad 
Theobaldum  regem  Navarrae  de 
felici  obitu  s.  Ludovici  regis  Franco- 
rum  (t  1270). 

Ausg. :  '  ap.  Martene ,  coll.  ampl.  VI.  p. 
1218. —  ^tciederholt  ap.  Buchon,  recherches 
et  matdriaux  I.  p.  444. 

Epistola  Venturae  de  Perusio  ad 
Stephanum  de  Nardinis  de  Forlivio 
I.  N.  D.  de  adventu  honorab.  ducis 
Sigismundi  Austriae  ad  Constantiam 
a.  1459. 

Ausg.:  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  177-188. 

Epistola  Waldneri  (Wilh.)  d.  d. 
15.  Jan.  1519  ad  Bened.  Fursten- 
bach,  monasterii  s.Magni  in  Fuessen 
abbatem  data. 

Entbalt  die  einzelnen  UmstSnde  vom  Tode  u. 
Begrabniss  Kaisers  Maximilian  I. 

Ausg.:  '  ap.  Fidler,  Austria  sacra  I.  2. 
p.  348.  —  *un<.  d.  Tit.:  Missiv  Schreiben 
an  den  Erwirdigen  herrn  Bened.  Abbt  zu 
Fuessen  von  d.  seeligen  Ableiben  Maximi- 
liani  in  Oesterr.  Archiv  fiir  Gcschichte  etc. 
1831.  p.  324. 

Epistola  Walrami  ep.  Naumb.,  vid. 
Walramus. 

Epistola  Zwinglii  (Hulderici)  ad 
Vadianum  de  gestis  inter  Gallos  et 
Helvetios  ad  Ravennam,  Papiam  et 
alia  loca,  et  de  convcntu  apud 
thermas  Helveticas  a.  1512. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  1611. 
in.  p,  121  (ed.  nov.  p.  137-146.) 


Epistolae  Abbonis  Floriacensis  (f 

1004.) 

Chronologi.sclipn  Tnbalts. 
Jlandschr. :  Montpellier,  Un.-Bibl.  No. 
48.  p.  19. 

Ausg.:   'Parisiis,    im    Louvre    1687.    fol. 

—  *  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  434-454. 

Krl.-Schr.:  Mahillon,  itinorar.  Kurp.  p.  9. 

Epistolae  ad  Carolum  Calvum. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  ruc.  VIL  p.  560-565. 

Epistolae    ad     Petrum     diaconum 

missae. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  raon.  scr.  VII.  p.  564. 
565.  938. 

Epistolae  Adae  de  Marisco, 

Uor  Verf.  war  uni  d.  Mitte  de.s  13.  Jahrh.  Prof. 
in  Oxford.  Eine  unvergleicliliche  Briefsaminlung. 

Ausg. :  ed.  J.  S.  Brewer  unt.  d.  Collectiv- 
Tit. :  Monum.  Franciscana  in  Rer.  Britaiin. 
med.  aevi  scriptores  or  chroniclcs.  1858. 
Tom.  IV. 

Bec:  V.  SybeTs  histor.  Zeitschrift.  1859. 
p.  559. 

Epistolae  Adami  abbatis  de  Per- 
senia  ord.  Cisterc.  in  episcopatu 
Cenomanensi  (circa  1190). 

Ausg.:  ep.  5  ad  Osmundum  monachum 
Mortui  maris  ap.  Baluze,  miscell.  I.  p.  423. 

—  aliae  epist.  23  ap.  Martene,  thes.  anecd. 
I.  p.  669. 

Epistolae  Adventii  episcopi  Meten- 

sis  (855—875). 

Beziehen  sich  auf  die  v.  Lothar  verlangte  Sch'ei- 
dunu;  von  seiiier  Gemahliii  Theutberga. 

Ausg.:  ed.  Baronius,  annal.  eccles.  X.  ad 
ann.  862.  -No.  60.  ann.  863.  No.  51.  u.  ann. 
864.  No.  6. 

Erl.-Schr. :Schroeckh,  Kirchenge«chichte  XXU. 
p.  123;  130. 

Vgl.  Epitaphiiim  Adventii. 

Epistolae  Aeneae  Sylvii  de  Piccolo- 
minibus  (Pii  H  papae,  f  1464). 

Enthalten  einen  Scbatz  wichtiger  Mitlheilungen. 

—  Man  kennt  von  ihnen  IGOAusgaben;  hier  folgen 
ab(»r  nur  die  wichtigsten. 

Handschr.:  Leipzig,  Rathsbibl.  chart. 
anni  1460.  fol.  Rep.  IL  72.  —  Middlehill, 
sec.  XV.  No.  1127.  —  Munchen,  k.  Hof- 
bibl.  Cod.  Emm.  Rati.sb.  B.  42;  —  Cod.  lat. 
chart.  sec.  XV.  No.  70.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XV.  No.  4154;  —  sec.  XV.  No.  4314; 

—  sec.  XV.  No.  8577.  —  St.  Germ.  No. 
1417;  —  suppl.  lat.  sec.  XVI.  No.  582;  — 
Arsenalblbl.,  Belles  lettres  No.  76.  sec.  XV. 
fol.  —  Triest,  ungefahr  60  eigenhandige 
im  Besitz  von  Rosetti,  wol  nicht  alle  ge- 
druckt. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Aeneae  Sylvii  Picco- 
lomlnei,  postea  papae  Pii  II  epistolae  omnes 
(433)  cdente  Nicolao  de  Wyle.  Norimbergae, 
Ant.  Kobnrger  1481.  ^».  —  *ibid.  1486.  4». 

—  ^ibid.  1496.  4».  (Hain  156.) 


EPISTOLAE 


287 


Epistolae  in  cardinalatu  editae 
(156).  ^s.  I.  et  a.  (Argentorati  1472?)  fol. 
—  'Romae,  Joh.  Schurener  1475.  fol.  — 
*  Paris.  1476.  fol.  —  «nd  mehrere  andere 
undatirte. 

Epistolae  in  pontificatu  editae  (52), 
'  per  Petr.  Aug.  Fhilelfum  castigatae.  Me- 
diolani,  impressit  Andr.  de  Zarotis  1473. 
fol.  —  ^wiederholt  mit  einigen  Besserungen 
ibid.  1481.  fol.  u.  »  1487.  fol. 

Epistolae  peramenae  seu  fami- 
liares  in  quadruplici  vitae  eius  statu. 
*■  s.  1.,  in  fine:  Pii  secundi  pont.  cui  Aeneae 
Sylvio  nomen  fuit,  familiares  epistolae  etc. 
feliciter  finiunt  a.  s.  1477.  (Lovanii,  J.  Vel- 
dener.)  fol.  Vgl.  Panzcr  I.  p.  513.  —  -  Co- 
loniae,  Joh.  Koelhof  1478.  fol.  —  *  wieder- 
holt  Lovanii,  Joh.  de  Westphalia  1483.  fol. 
—  '■wiederholt  Lugduni,  Joh.  de  Vingle. 
1497.  40. 

Epistolae  Enee  Silvii  poete  lauriati 
(sic)  (edente  Nicolao  de  Wyie.)  (Argentorati, 
Joh.  Mentellin  1475/6).  fol.  Koberger^s  Aus- 
gaben  sind   Wiederholungen  dieser. 

Epistolae  ad  Carolum  VII  regem 
Francorum  ap.  Dachery,  spicileg.  VII.  p. 
311 ;  IV.  p.  460  (ed.  nov.  III.  p.  806.  p.  822). 

Epistolae  aliae  ad  alios  ibid.  Vll. 
p.  305.  p.  312;  VIIL  p.  325  (ed.  nov.  III. 
p.  788.  823.  824.) 

Epistola  Pii  II  ad  Machumetem  Tur- 
corum  principem.  Epistola  Morbisani  Magni 
Turci  ad  Pium  11.  •  s.  a.  et  1.  (Coloniae, 
Llr.  Zell  1470.)  4».  —  ^  iciederholt  ibid.  ap. 
eund.  1473.  4*.  —  *  s.  1.  et  a.  {sed  Romae 
per  Steph.  Planck  1482).  4».  —  *  Tarvisii 
1475.   4». 

Erl.-Schr.:   Strobel,    Misceil.    Hterar.    Inhalts. 
Samml.  IV.  p.  131. 

Vgl.  Aeneas  Sylvius. 
Epistola  Aeneae  S. 

Epistolae  Agapiti  II  papae  (946 
—955). 

Ausg. :  *  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  226-234. 
—  *  ap.  Mansi ,  collect.  concil.  XVUI.  p. 
405  sq.  (Concil.  supplem.  I.  p.  1123.) 

Epistolae   Agobardi    archiepiscopi 
Lugdun.,  vid.  Agobardus. 
Epistolae  Alati. 

Aus  der  zweiten  Halfte  des  9.  JaUihunderts. 
Ausg.:  ed.  L.  Rockinger  in  Quellen  und 
Erorterungen  zur   bajerisch.   u.  deutschen 
■    Gesch.  V-  p.  171-185. 

Epistolae  Alboini  presbyteri  de 
coniugio  sacerdotum  per  Hilde- 
brandum  damuato  11. 

Ausg. :  ap.  Goldast,  apologia  pro  Henrico 
IV.  Haunov.  1611.  4».  p.  40-46. 

Epistolae  Alcuini  (f  804)  232. 

Unschatzbares   Dcnkmal,    eine  der  wichtigsten 
Quellen  fiir  d.  Gesch.  jener  Zeit. 

Handschr.:  St.  Gallen,  No.  271.  sec. 
IX.  8*.;  iib.   a.  Briefe  und  Werke  Alcuins 


u.  seiner  Freunde  sind  die  St.  Galler  Mpte. 
in  Pertz'  Archiv  V-  509  aufgefiihrt.  Ueber 
a.  25  Handschriften  in  Loudon,  Cambridge, 
Paris  etc,  vgl.  Pertz,  1.  c.  VH.  850. 

Ausg. :  '  67  epp.  ed.  Canisius,  lect.  antiq. 
I.  p.  1-123  ('ed.  2a.  n.  1.  p.  379-456.)  — 
*  115  epp.  in  Alcuini  opp.  ed.  Duchesne  p. 
1461. —  *28  epp.  auch  ap.  Duchesne,  hist. 
Fr.  scr.  II.  p.  668-690.  —  *  ap.  Dachery, 
.spicileg.  VL  p.  391.  396  (ed.  nov.  IH.  p. 
321.  [3  epp.]).  —  '  ap.  Baluze,  capitul.  I. 
p.  1444.  —  '  ap.  Bakize ,  miscellan.  I.  p. 
365 ;  IV.  p.  413.  —  »  ap.  Mabillon,  vet.  anal. 
IV.  p.  272  (ed.  nov.  p.  398-408  (26  epist.). 

—  •  ap.  Pez,  thes.  anecd.  II.  1.  p.  1.  — 
^"ap.  Martene,  ampl.  collect.  I.  p.  49.  ^ 
"  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  604-620  (25  epp.). 

—  ^'in  Alcuini  oper.  ed.  Froben.  Ratisb. 
1777.  fol.  L  p.  1  sq.  (232  epp.).  —  '»f?ar- 
nach  ap.  Migne,  patrologiae  cursus  C.  CI. 

Erl.-Schr.:  Bahr,Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  311. 
Vgl.  Alcuinus. 

Vita  s.  Alcuini. 

Epistolae  Alexandri  II,  StephaniX 
etlSlicolai  II  poutificum  Romanorum 
ad  Gervasium  Remensem  archie- 
piscopum. 

Ausg. :  '  ed.  Joh.  Massonus  post  Fulberti 
epistolas.  —  '  in  Bibliothecis  PP.  —  *  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  198-207. 

—  *  chronologisch  geordnet  ap.  Bouquet,  rec. 

XIV.  p.  531-548. 

I'<7;.  Gesta  Alexandri  II. 

Epistolae  Alexandri  III  papae,  scri- 
ptae  a.  1159—1181. 

Handschr.:  Cambridge,  Trinitv  coU. 
R.  9.  17.  mbr.  sec.  XII.  4».  —  Paris,  k. 
Bibl.  sec.  XHI.  No.  1596. 

Ausg.:  Es  gibt  4  Sammlungen:  1)  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  557-569 ; 
592-629  (cca.  120  epist.)  —  2)  56  epist.  ed. 
Jac.  Sirmondus  in  seinen  Opera  III.  p.  1294 
hinter  den  Epistolae  Petri  Cellensis.  — 
Dlese  beiden  Sammlungen  vereinigt  ap.  Labbe, 
concil.  X.  p.  1247-1361.  —  3)  496  epist.  ed. 
Martene,  ampl.  collect.  H.  p.  655-1011, 
welche  hauptsdchlich  das  Beimser  Oebiet 
betreffen.  —  4)  elne  4.  Sammlung  zusammen 
viit  Epistolae  s.  Thomae  Cant.  ed.  Christ. 
Lupus.  Bruxellis  1682.  4».  —  5)  JEine  Aus- 
wahl  dieser  4  Collectionen  ap.  Bouquet,  rec. 

XV.  p.  744-977  (419  epist.) 

EpistolaeAmati  episcopi  EUorensis 
(cT  OUron),  dein  archiepiscopi  Burde- 
galensis,  sedis  apostolicae  legati  (flor. 
1089)  15. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  763-776. 

Epistolae  Anacleti  antipapae,  scri- 
ptae  a.  1130. 

Ausg. :  9  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  360-366. 


288 


EPISTOLAE 


Epistolae  Anastasii  IV  papae,  scri- 
ptae  a.   1 1;');}. 

Atis:/. :  12  ;ip.  UoiHiuot,  rec.  XV.  p.  656-601. 

Epistolae  Anselmi  archiepiscopi 
Cantuariensis. 

VVichtig  fiir  piiglische  Gcschichte. 
.4««^^. :  '  edid.  Gerberon,  o.  s.  Ben.  Pari.s. 
1675.  fol.  —  ^wiederhoU  ihid.  1721.  fol. 
Am  Ende  dieser  Ausg.  stehen:  1)  Ea^morus 
de  vita  s.  Auselmi  {die  Liicken  hierin  sind 
von  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p.  181  aus- 
gefilllt) ;  2)  Eadmeri  bistoria  novorum ,  mit 
Seldeiis  Noten.  —  *  15  ap.  Boucpiet,  rec.  XV. 
p.  63-68  (aini.  1100-1109.) 

Epistolae  Arnulfi  Lexoviensis  {Lis- 
sieux)  episcopi  ad  Henricum  II 
regem  Angliae,  s.  Thomam  archiep. 
Cantabrig.  et  alios. 

HandjicJir.:  Oxford,  s.  John's  Colleg. 
1844.  126.  —  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
sec.  XIII.  No.  1225.  —  St.  Victor.  sec.  XII. 
No.  97.  —  sec.  XIII.  No.  1000. 

Ausg. :  '  e  cod.  ms.  Oxon.  edid.  J.  A.  Giles. 
Oxonii  1844.  8".  4'/»  Thlr.  —  ^vorher  unt. 

d.   Tit.:   Epistolae nunquam   antehac 

in  luc.  ed.  (71.)  Ex  bibl.  Turnebi  Hadriani. 
Paris.  158.^.  8".  —  '  Ausser  diesen  sind 
einige  andere  Briefe  gesammelt  von  d'Achery, 
*  Duchesne ,  *  Martene ;  nach  diesen  *  in 
Gallia  cliristiaua  XI.  etc.  —  '31  epist.  aus 
den  J.  1143-1182  ap.  Bouquet,  rec.  XVI. 
p.  656-679. 

\'gl.  Ainnlfiis  archidi.iconus. 

Epistolae  Athalarici  regis  Italiae. 

Ausg.:  ex  Cas.siodori  variis  edit.  Garet. 
ap.  Bouquet,  rec.  IV.  p.  10-12. 

Epistolae  Attonis  episcopi  Ver- 
cellensis. 

10.  .Jahrh.  Geben  einige  wichtige  Beitrage  zur 
Geschichte  der  Zeit,  namentlich  der  Lorabardei. 

Au^q.:  in  Attonis  opera,  ed.  Burontius. 
Vercellis  1768. 

Epistolae  Augustini  Olomucensis 
(I  15  lo)  IV  contra  perfidiam  Val- 
densium  ad  Joh.  Nigrum  1500 — 
1503. 

Ausg.:  Lipsiae  1512  mit  viehreren  andern 
Schriften  ilesselben  Inhalts. 

Vijl.  Aupustinus  Olomucens. 

Epistolae  Beccadelli  '^  Epistolae 
Panormitae. 

EpistolaeBenedicti  IV  papae(905— 
906)  duae. 

Ausg.:  '  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  211-213. 
—  *ap.  Mansi,  collect.  concil.  XVIII.  p.  234. 

I  Epistolae  Benedicti  VI  papae  (972 
—974). 

Au»g.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  241-245. 


Epistolae  Benedicti  VII  papae  (974 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  245-250. 

Epistolae  s.  BernapdiClaraevallens. 

Handschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  No.  44. 
membr.  sec.  XIV.  —  Leipzig,  Un.-Bibl. 
379-382.  cf.  823.  —  Admont,  Stiftsbibl. 
membr.  sec.  XII.  4".  —  Heiligenkreuz, 
Stiftsbibl.  No.  226  et  244.  —  Paris,  k. 
Bibl.  sec.  XIV.  No.  353.  2564.  2565.  2569. 
2572.  2573.  2924.  2925;  sec.  XV.  2926.  St. 
German.  No.  1299.  1300.  Navarre,  sec. 
XIII.  No.  82.  Arsenalbibl.  sec.  XIV.  No. 
514  theol.  —  London,  brit.  Mus.  kings 
libr.  .sec.  XV.  5.  F.  I.;  8.  F.  XV.  —  Cam- 
bridge,  Cajus.  1077.  13.  D.  13.  —  Ox- 
ford,  Univ.-Bibl.  4051.  —  Balliol  College 
207.  B.  6;  269.  D.  11.  —  New  CoIIege  1272. 
308.  —  Lincoln  College  1308.  21.  —  AU 
Souls  College  1402.  1.  —  Middlehill, 
.sec.  XIII.  2264,—  Miinchen,  k.  Hofbibl. 
Cod.  Tegerus.  2,  3.  —  Utrecht,  Univ.- 
Bibl.  256.  X.  —  Dijon,  Un.-Bibl.  sec.  XII. 
XUI.  XV.  No.  153-155.  —  Troyes,  Bibl. 
sec.  XIL  4».  ReiheVIL  —  Briissel,  rabr. 
u.  mbr.  sec.  XIII.  4".  —  mbr.  sec.  XV.  fol. 
(310  epist.);  iib.  letzterc  3  vgl.  Pertz'  Arch. 
VIL  877.  —  Arras,  Stadtbibl.  mbr.  sec. 
XIIL  No.  70.  —  St.  Omer,  Stadtbibl.  sec. 
XIII.  No.  137;  —  sec.  XIL  No.  146,  sehr 
schon.  —  Douai,  Stadtbibl.  mbr.  s.  XII. 
u.  XIII.  4».  No.  381.  —  mbr.  sec.  XII.  fol. 
max.,  sehr  sch('m  geschrieben,  zusammen  viit 
Hildeberts  u.  a.  Briefen.  —  Cambrai, 
mbr.  s.  XIV.  fol.  No.  495.  —  Metz,  Stadt- 
bibl.  chart  sec.  XV.  D.  60.  —  Strasburg, 
Un.-Bibl.,  Johanniterbibl.  mbr.  s.  XV.  A.  18 ; 
—  chart.  .sec.  XV.  4».  C.  117.  —  Briissel, 
burg.  Bibl.  No.  418.  480.  1458.  1840-1848. 
4340.  9728.  10596.  11757. 

Ausg. :  ^  cum  aliis  eiusdem  tractatihus.  s.  1. 
et  a.  (Argentorati,  Henr.  Eggesteyn  1472/3). 
fol.  81  Blatt.,  enthfilt  296  epist.  —  'Bruxellis 
(per  fratres  communis  vitac)  1481.  fol.  310 
epist.  —  *  Basileae  1494.  4«.  —  *  epistolae 

numero   310.   Mediolani    1495.    4".    — 

*  epist.  . . .  444  numero  ed.  Joh.  Mabillonius 
in  Bernardi  oper.  omn.  Paris.  1667.  2  vol. 
fol.  9  vol.  8».  («ed.  2a.  1690.  2  vol.  fol.  — 
'ed.  3a.  1719.  2voI.  fol.)  —  *  hieraus  110 
epist.  irieilerholt  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p. 
543-625.  —  *epistoIae  historic.  ap.  Duchesne, 
hist  Franc.  scr.  IV.  p.  448-457.  —  »»35 
aliae  epist.  ap.  Marteue,  ampl.  collect.  I. 
p.  726.  Vgl.  Vita  8.  Beraardi  Claraev. 

Epistolae  Bernonis  abbatis  Augien- 
sis  (t  1048)  ad  diversos,  praecipue 
ad  Henricum  imperatorem,  episco- 
pos  et  monachos  Augienses. 

Jfandschr.:    St.    Gallen,    Stiftsbibl.  No. 
898.  mbr.  saec.  XI.  4".    Vngedruckt. 
Vgl.  Berao. 


EPISTOLAE 


289 


Epistolae  Bernonis  duae,  ad  Pile- 
grinum  archiepisc.  et  ad  Aribonem. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl,  Cod. 
Frising.  sec.  XI.  mbr.  P.  G.  1. 

Ausg. :  nehst  vielen  andern  ap.  Pez,  thes. 
VI,  1.  p.  199-222. 

Eplstolae  s.  Bonifacii  archiepiscopi 
Moguntini,    Germanorum     apostoli 

(t  755). 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  1340. 
fol.  346.  saec.  XIII;  bibl.  Vallicel.  C.  15. 
(neue  Auswahl  von  Drucken.)  —  Karls- 
ruhe,  Hofbibl.  sec.  XI.  —  Miinchen, 
off.  Bibl.,  2  Exempl.  —  Venedig,  Markus- 
bibl.  etc.  Vgl.  Kiilb,  II.  p.  432  sq.  (s.  wni.) 
Ausg.:  'nunc  prim.  e  Caes.  mai.  Viennens. 
bibl.  luce  notisque  donatae  per  Nic.  Ser- 
rarium.  Moguntiae  1605.  4».  —  "^wiederholt 
ibid.  1629.  4».  Wimmelt  von  Fehlern.  — 
*  wiederholt  in  Bibl.  Magna  Patr.  Paris. 
fol.  II;  —  *m  Bibl.  Max.  Patr.  Par.  1677. 
HI ;  —  *  in  Bibl.  Patr.  Colon.  fol.  VIH. 
Suppl. ;  —  •  in  Bibl.  Patr.  Lugd.  fol.  XIII. 
p.  70.  —  '  ordine  chronologico  dispos.  not. 
et  var.  lect.  illustratae  a  Steph.  Al.  Wiirdt- 
wein.  Magontiae  1789.  4".  Einige  Verbesse- 
rungen,  aber  auch  fehlerhaft.  —  '  ap.  Usher, 
veterum  epistoJarum  sylioge.  Dublin.  1632. 
4".  p.  44-50.  —  •  wiederholt  Herbornae 
Nassov.  1696.  p.  42-48.  —  'Oap.  Bouquet, 
recueil  V.  p.  483.  —  "  Wurdtvjein^s  Text 
in  S.  Bonifacii  archiep.  et  mart.  opp.  ed.  J. 
A.  Giles.  Londini  1844.  2  voi.  8».  —  und 
^^in  S.  Bonifacii  opp.  ap.  Migne,  patrologiae 
cursus.  Paris.  1850.  8».  LXXXl|;.  Letztere 
beide  Ausg.  sind  mit  unverzeihhcher  Nach- 
lcissigkeit  besorgt.  —  '*  ap.  Duchesne,  scr. 
hist."  Franc.  11.  p.  661-664.  —  '*  epp.  72 
ed.  Baronius,  annal.  eccles.  Tom.  XII.  ed. 
Lucae  1742.  —  '*  eine  andere  Samml.  von 
70  epp.  ap.  Letzner,  historia  S.  Bonifacii, 
der  Deudschen  Apostel  genandt.  Hildesheim 
1602.  (Erfurdt  1603).  II. 

Uebers.:  Des  Apostels  der  Deutschen 
Winfried  Bonifazius,  Erzbischofs  u.  Mar- 
tyrers ,  sammtl.  Briefe,  zum  erstenmale  voll- 
standig  iibers.  von  Dr.  Wiss.  Fulda  1842. 
8*.  Nach  Wiirdtwein;  gibt  nur  die  dem 
heil.  Bonifaz  ausschliesslich  angehiJrenden 
Briefe  und  bleibt  deshalb  dem  Leser  vieles 
unverstandlich. 

Deutsch  von  Ph.  H.  Kiilb  in  Sammtl. 
Schriften  des  heil.  Bonifazius.  Regensburg 
1859.  L  183  Briefe. 

Die  vou  Othlo  in  Bonifaz's  Leben  mit- 

getheilteu  Briefe    '  in   der   deutschen  Bear- 

beitung  der  Legendensammlung  des  Surius 

von  Joh.   a  Via.     Miinchen    1574.    fol.   — 

*auch  bei  Letzner,  Gesch.  des  h.  Bonifazius. 

Erl.-Schr.:  Dobrowsky,    iib.  eine  Stelle  im  19. 

Briefc   d.  heil.  Bonifaz  ,  rtie   Slaven  u.    ilire 

Sitten  betreffend,  —  in  Abhandl.  der  bohm. 

OeselUch.   der    Wissensch.    Prag  1788.  III. 

2.  p.  15«. 


Histoire  litteraire  de  la  France  IV.  p.  96-115. 

Gibt  eine  detailUrte  Analysis  der  Briefe. 
Kiilb,    der  heil.  Bonifazius  als  Schriftsteller, 

—  in   d.  angefuhrten  Uebersetzung.  II.   p.  430. 

Griindlich. 
Pertz,   Briefe  des  heil.  Bonifaz,  —  in  seinem 

Archiv  III.  p.  170. 
Wright,  Boniface  in  his  Biographia  Britann. 

lit.  I.  p.  308-334. 

Vgl.  Bonifacii .  . .  poenitentiale. 

Vita    s.    Bonifacii    arch.    Mog. 

Epistolae  Bruni,  Leonardi  Aretini. 
Libri  VIIL 

Gehaltreich  und  vortrefflich  stilisirt;  sehr  wich- 
tig  fiir  die  Literargesehichte  Italiens  im  15.  Jahrh. 

Ausg.:  'ex  recens.  Ant.  Moreti  Brixiens. 
et  Hieronymi  {Squarciafici)  Alexandrini. 
(Brixiae)  1472.  fol.  Sehr  selten.  72  BliUter. 

—  *  epistol.  familiarium  libri  6.  (Lovanii, 
impensa  Rodoltti  Loeffs  de  Driel,  1483.)  4». 

—  »s.  1.  1495.  fol.   —   *Romae  1495.    fol. 

—  »Lipsiae,  J.  Thanner  1499.  4».  —  «Basil., 
H.  Petri  1535.  8«.  —  '  wiederholt  curante 
J.  A.  Fabricio.  Hamburg.  1724.  8».  —  » awi 
besten  die  um  2  Bilcher  vermehrte  Ausgabe 
von  L.  Mehus.  Florent.  1741.  2  vol.  8». 

Vgl.  Bruni. 

Epistolae  Calixti  II  papae,  scriptae 
a.  1019—1124. 

Ausg.:  43  aus  Martene,  Labbe,  d^Achery 
und  and.  zu,sammengetragen  ap.  Bouquet, 
rec.  XV.  p.  228-251. 

Epistolae  Campani,  Joannis  Ant., 
episc.  Aprut.  (f  1477)  familiares 
ad  Jacobum  cardinalem  Papiensem 
ex  comitiis  imperii  sub  Friderico 
III  apud  Ratisbonam  a.  1471  cele- 
bratis  de  rebus  ibi  gestis. 

Fiir  die  Zeitgeschichte  interessant. 
Ausg.:  '  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  292.  —  ^  epistolae  et  poemata, 
rec.  J.  B.  Mencken.  Lipsiae  1702.  8».  (1734. 
8".)  —  *  auch  in  Campani  oper. ;  vgl. 
Campanus. 

Epistolae  Caroli  Calvi. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  552-560. 

Epistolae    Caroli     Magni     et     ad 

eundem. 

Handschr.:  Leipzig,  Univ.-Bibl.  353; 
iiber  7  Handschr.  in  Paris  und  Leyden 
vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  859. 

Ausg.:  ^meist  einzeln,  ap.  Baluze,  miscell. 
I,  413,  —  »Bouquet,  rec.  V.  620.  634,  — 
*Delalande,  concil.  Gall.  suppl.  p.  82,  — 
*  ap.  Duche.sne,  hist.  Franc.  scr.  II.  p.  665. 

Epistolae  Cathwuiphi  et  incertorum 
tres  ad  Pipinum  et  Carolum  Magn. 
reges. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
U.  p.  664-668. 

19 


290 


EPISTOLAE 


Epistolae  Christiani  I  regis  Daniae 
(t  1481)  vel  ad  eum  scriptae. 

Ausg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  VUL 
p.  3()0-44tJ. 

Epistolae  s.  Clarae  IV  ad  b.  Agne- 
tem  de  Bohemia  virg.  ord.  s.  Clarae 
Pragae  (a.  1282). 

Au»y.:  m  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  L  p. 
506-508. 

Vgl.  Vita  b.  Agnetis  de  Bohemia. 

Epistolae     Clementis     III     papae 

quinque,  annis  1188  et  1189. 
Ausg.:  ap.  Boiiquet,  rec.  XIX.  p.  331-333. 

Epistolae  Coelestini  II  papae,  scri- 
ptae  a.  1143. 

Ausg. :  6  gesavimelt  aus  d'Achery,  Labbe, 
Baluze  u.  a.  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p. 
408-411. 

Epistolae  Coelestini  III  papae  unde- 
viginti,  anni.s  1191 — 1197, 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  333-342. 

Epistolae  Cyriaci  Anconitani  (cca. 
1440)  ad  Johannem  Palaeologum 
Byzantinum  imperat.  et  alios. 

Ausg.:  ed.  Mansi  in  Fabricii  bibl.  med. 
et  inf.  latinitati.«.  VI.  Append.  p.  12  23. 

Epistolae  Dantis  Aiighieri  quae 
extant,  novem. 

Ausg.:  cum  notis  Caroli  Witte.  Patavii 
1827.  8".  Lateinisch  u.  italienisch. 

Vgl.  Dante.  —  Vita  Danti.<. 

Epistolae  Dati  (August.)  Senensis. 
Ausg. :  Ncapoli,  Arnold.  de  Bruxella  1474. 
40.    33  Blutter. 

Vgl.  Dati. 

Epistolae  Desiderii  Cadurcensis 
episcopi  (637—660)  XV  et  XX  ad 
eundem. 

Ilandschr.:  St.  Gallen,  No.  190.  mbr. 
sec.  IX.  8». 

Ausg. :  '  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  V.  p. 
526  (ed.  2Ja  I.  p.  636).  Viele  willkurliche 
Aenderungen.  —  ^ap.  Freher,  corp.  histor. 
Franc.  inter  epistol.  Francic.  p.  210.  — 
*  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  .«cr.  I.  p.  875. 
—  *  in  Bibl.  PP.  Paris.,  (Jolon.,  et  Lugdun. 
VUI.  p.  579.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  IV.  p. 
36-41.  (Variorum  epistolae  ad  Desiderium 
ep.  Cad.  ibid.  p.  42-49.) 

Vgl.  Vila  Dosiilorii. 

Epistolae  Einhardi. 

Nicht  ohne  Uedeutung  filr  d.  Oeschichte  des 
Zeitalter». 

Handschr.:  Laon,  Middlehill,  Paris, 
vgl.  Pertz'  Arch.  VH.  861. 

Ausy.:  '  61  epist.  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  U.  p.  695-712.  —  » ap.  Bou- 
quet,  rec.  VI.  p.  369-385.   —  »epist.  63  in 


Gcrinauiu  praelo  hactenus  nunquam  subi. 
ed,  Weinckens  in  Eginhartus  illustratus  ac 
vindicatus.  Francof.  1714.  fol.  p.  83.  — 
*  ap.  Tetilet,  Einhardi  opera.  Paris.  1840- 
1843.  2  vol.    gr.  8». 

Vgl.  Einhardu». 

Epistolae  Elmeri  prioris  Cantuar., 
vid.  Epistolae  Heroerti  de  L, 

Epistolae  Emanuelis  regis  Portu- 
galiae  etc.  de  victoriis  habitis  in 
India  et  Malacha  ad  Leonem  X 
pont.  max, 

Ausg.:  (per  Jac,  Spiegel  Selestensem). 
Vienuae  1513.  4». 

EpistoiaeErnulfi  Lexoviensis  episc. 

Handschr.:  Cambridge,  Corp.  Coll. 
mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  273.  —  Oxford, 
St.  Johns.  No.  126. 

Ausg.:  in  Bibl.  Patrum.  Colon.  Agr.  1618. 
fol.  sec.  XIL  II.  p.  458. 

Epistolae  Eugenii  papae  III  (1145— 
1153)  LXXXVIIL 

Ausg. :  *■  in  Conciliorum  tomis.  —  '  ap. 
Ang.  Mauricium  sive  Mauriquez,  annales 
Cisterciens.  II.  —  '  ap.  B.  Tis.sier,  bibl. 
Cisterc.  —  *ap.  Baluze,  miscellan.  V.  — 
»ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  426-483.  —  Ueher 
einzelne  hieraus  vgl.  Fabricius,  bibl.  med. 
et  iufimae  latinit.  Lib.  V.  p.  372. 

Epistolae  Fausti  Reiensis  pre- 
sbyteri. 

ilandschr.:  St.  Gallen,  No.  190.  mbr. 
sec.  IX.  8», 

Ausg.:  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  (1601) 
V.  428.    Willkiirlich  gecindert. 

Epistolae  Ferdinandi  de  Pulgar. 
(t  1531). 

Ausg.:    ex   hispanico   in  latinnm  idioma 
conversae  a  Juliano  Magon,   c.  notis,   zu- 
sammen  mit   Petri  Martyris  Anglerii    opus 
epistolarum.  Amsterd.,  Elzev.  1670.  fol. 
Vgl.  Pulgar. 

Epistolae   Formosi    papae    (891 — 

896). 

Ausg.:  ^ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  202-206. 
—  *  4  epp.  nebst  Fragmcnten  ap.  Mansi, 
collect.  concil.  XVIII.  p.  102. 

Epistolae  Francicae  LXXXIII. 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  corp.  histor.  Frauc, 
p.  182.  —  ^wiederholt  ap.  Duchesne,  scr. 
rer.  Franc.  I.  p.  847. 

Epistolae  Friderici  I  imp.  quaedam 
tempore  schismatis  inter  papas  Vi- 
ctorem  Paschalemque  et  Kolandum 
scriptae.    1159. 

Ausg. :  •  ap.  Freher,  scr,  rer,  Germ.  I.  — 
*ap.  Duchesne,  script.  rer.  Franc.  IV.  — 
*beide  Ausg.  vereint  ap.  Freher,  script.  rer, 
Germ.  ed.  Struve  I.  p,  417, 


EPISTOLAE 


291 


Epistolae  Friderici  I  imp.  et  vario- 
rum  ad  eum,  scriptae  a.  1152 — 1178. 

Ausy. :  26  aus  Martene,  d'Achery  u.  a.  ge- 
sammelt  ap,  Bouquet,  rec.  XVI.  p.  684-699, 

Epistolae  Fridericl   II   imperatoris 

(1212-1250). 

Au3(/.:  '  ap.  Hahn,  collect.  monumentor. 
—  *  zusammen  mit  den  JBriefen  Petri  de 
Vineis  (s.  Epistolae  Petri  de  Vin.) 

Epistolae  Frlderlci  III  imp.  aliquot, 
eiusdem  formulaprecationis  adDeum 

etc.  1440. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  404. 

Epistolae  Frontonis. 

Ausg.:   ep.  Frontonis   et  dissert.   eccles., 
calendarium  Romanum  notis  illustratum  et 
s.  Ivonis  Camotensis  vita,    cum  praef.  J. 
A.  Fabricii.  Hamburg.  1720.  8». 
Vgl.  Fronton. 

Epistolae  Frotharii  episcopiTullen- 
sis  (813-848)  XXXII. 

Zehn  Briefe  sind  an  andere  Perso^n.  Nicht  zu 
Ubersehende  Documente  f.  die  Gesch.  jener  Zeit. 
Ausg.:  '  ap.  Duchesne,   hist.  Franc.  scr. 
n.  p.  712-723.  —  ^'(Sl)  ap.  Bouquet,   rec. 
VI.  p.  386-397. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Geschichtc  der  rom.  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  226. 
Histoire  litteraire  de  la  France  V.  p.  52  sq_ 

Epistolae  Fulberti  Carnotensis  (f 
1029)  historicae. 

Sehr  beachtenswert. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
fran^.  Harl.  sec.  XI.  XII.  No.  377.  — 
Chartres,  Stadtbibl,  anni  1373,  No.  51. 
hist.  du  pays. 

Ausg. :  ^  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  172-198.  —  »m  opera  ed.  C.  de 
Villiers.  Paris.  1608.  8o.  —  »m  Bibliothecis 
Patrum.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  450 
-482. 

Vgl.  Fulbertus. 

Epistolae  Gaguini  (f  1501). 

Ausg. :  '  Parisiis  1498.  4».  —  » ibid.  1521. 
4".  und  oftera. 

Vgl.  Gaguin. 

Epistola  Galfredi  canonici  cognom. 
de  Britolio  et  subprioris  S.  Barbarae 
(eca.  1170)  et  aliorum  ad  eum  LII. 

Auag.:  ap.  Martene,  thes.  anecd.  I.  p. 
494-555. 

Epistolae  Gasparinl  Bergomensis. 

Ausg.:  Argentorati,  Martinus  Flach,  typis 
SaUustii  1475.  fol. 

Epistola  Gelasii  II  papae,  scriptae 
a.  1118-1119. 

Ausg. :  1 1  aus  verschiedenen  Schriften  zu- 
savmengestellt  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p. 
223-228. 


Epistola  Gerberti  sive  Sylvestri  II. 

Diese  cca  230  Briefe  sind  ausserst  wichtig  fiir 
d.  Jahre  980-1002. 

Handschr.:  Middlehill,  sec.  XVII.  513. 
1718.  —  Ueber  6  andere  Handschriften  in 
Paris,  Leyden,  Bamberg,  Wolfen- 
biittel  vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  871.  —-  Miin- 
chen,  k.  Hofbibl,  Cod.  Emmer.  sec.  XI. 
G.  109.  fol.  44. 

Ausg. :  ^  ed.  Joann.  B.  Masson.  Paris. 
1611.  4".  —  *  wiederholt  und  vermehrt  ap, 
Duchesne,  scr.  hi»t.  Franc,  H.  p.  789-844; 
bis  jetzt  die  I^equemste  Ausgahe,  enthalt  161 
Briefe.  —  *  daraus  in  Bibl.  magna  patrum. 
Colon.  1618.  X.  —  u.  '■in  Bibl.  max.  patr. 
Lugd.  1677.  XVn.  —  Einzelne  andere  Briefe 
^ap.  Mabillon,  ann.  p.  106;  —  *  ap.  Pez, 
thes.  anecd.  I.  2.  p.  149.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  IX.  p.  271-293;  X.  p.  387-429.  — 
epistola  ad  Wideroldum  episcop.  Argen- 
tinens.  .ap.  Mansi,  coUect.  concilior.  XIX. 
p.  153-166,  sehr  wichtig.  —  zwei  andere  ap. 
Hofler,  die  deutschen  Papste  I.  p.  330.  — 
Ueber  andere  vgl.  Fabricius,  bibl.  med. 
et  inf.  latinitatis.  Lib.  VII.  p.  127-133. 

Brl.-Schr.:  Biidinger,  M.  M.,  iib.  Gerberfs  wis- 

senschaftliche  u.  politische  Stellung.  Dissert. 

inaug.  Marburgl851. 
Contzen,  d.  Geschichtschreiber  d.  sachsisch. 

Kaiserzeit  p.  178  ff. 
Gfrtjrer,  allgem.  Kirchengesch.  Bd.  III.  .4b- 

theil.  3.  Wichtjge  Beitrdge: 
Giesebrecht,  W.,  Gesch.  d.  deutsch.  Kaiser- 

zeit.  Braunschw.   1855.  I.  p.  748.  792. 
Hock,  Gerbert  oder  Papst  Silvester  II  und 

sein  Jahrhundert.  Wien  1837.  S». 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  203. 
Wilmans,  R.,  Excurs  tn  Jahrbiicher  d.  deut- 

schen  Reichs.  II.  2.  p.  141-175.  Aiisgezeichnet. 
Vgl.  Gerbertus. 

Epistolae  Gerhohi  Reicherspergen- 
sis  praepositi  (1132 — 1169). 

Fiir  die  Kenntniss  dieser  Zeit  wiclitig. 
Handschr.:  Admont,   vgl.  Pertz'   Arch. 
X.  p.  640. 

Ausg. :  zum  grossten  Theil  ap.Pez,  thes.  VI. 

Erl.-Schr.  Stiilz,   Gerhoch  von  Reigersberg,  — 
in  Abhandlungen  d.  kaiserl.   Akad.  d.  Wis- 
sensch.  zu  Wien.  1849. 
Vgl.  Gerhohus. 

Epistolae  s.  Germani  Parisiensis 
episc.  ad  Brwnichildem  reginam, 
ut  Sigibertum  I  regem  revocet  a 
consiho  belli,  quod  (Childerico) 
fratri  suo  inferebat. 

Ausg, :  '  ap.  Labbe ,  coU.  concil.  V.  p. 
923.  —  *  ap.  Hardouin ,  coU.  concil.  HI. 
append.  p.  2083  —  u.  in  andern  Samm- 
lungen  der  Concilien. 

Epistolae  Gervasii  abbatis  generalis 
XIV  ord.  Praemonstrat.  et  episcopi 

Seezensis  (f  1228)  137. 

Fiir  die  Geschichte  seiner  Zeit  wichtig;  betref- 
fen  hauptsSchlich  kirchliche  Verhaltnisse  Frank- 
reichs. 

Ausg. :  ^  unt.  d.  Tit. :   Sacrae  antiquitatis 

19* 


292 


EPISTOLAE 


monumenta  ed.  C.  L.  Hngo.  Stivagii  1725. 
(2  vol.  fol.  min.)  I.  p.  1-124.  —  »Mons 
1662.  4».  —  ^  wiederholt  Valencieunes  1663. 

Epistolae  Gervasii  Remorum  ar- 
chiepiscopi  ad  papas  Nicolaum  II 
et  Alexandrum  11. 

Ausg.:  ap.  Bouqiiet,  rec,  XI.  p.  498-500. 

Epistolae  Giustinianii  (Bernardi)  et 
oratione.s. 

Ausg.:  Venetiis  s.  a.  (1492).  fol. 
Vijl.  (iiustiniani.  B. 

Epistolae  Godefridi  Bullonii  Lotha- 
ringiae  ducis,  Hierosolym.  regis  I, 
et  diplomata. 

Ausg. :  acced.  append.  ampli.ss.  monument. 
perplur.  de  bello  sacro  etc.  ed.  Migne.  Paris. 
1854.  4".  (2132  pag.) 

Vgl.  Bouillon. 

Kaits,  le.i,  et  grostes. 

Epistolae  GofFridi  abbatis  Vindoci- 
nen.sis  scriptae  a.  1095 — 1132. 

Ausg. :  '  ed.  Jac.  Sirraondi.  Paris.  1610. 
8».  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  270-312. 

EpistolaeGregorii  I  Magni  s.  Sancti 
papae  (f  506). 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  .sec.  X.  No. 
2279 ;  —  sec.  X.  No.  2280 ;  —  sec.  XI.  No. 
2281;  — •  sec.  XU.  No.  2182;  —  sec.  XII- 
XIV.  No.  2283-2289.  —  sec.  XIII.  2993  A. 
3454.9.  —  Oxford,  Univ.-Bibl.  2100.  — 
Carpentras,    Bibl.  .sec.  X.   fol.   No.  113. 

—  Dijon,  Un.-Bibl.  .sec.  XUI.  4».  No.  144. 

—  Chalons,  Bibl.  .sec.  XV.  gr.  fol.  — 
Namur,  Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  5. 

—  Leipzig,  Un.-Bibl.  316.  338.  —  Stras- 
burg,  Un.-Bibl.  Johanniterbibl.  A.  17. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Epistolarum  ex 
registro  Gregorii  libri  XII.  Venetiis  1504. 
fol.  —  'wiederhoU  Parisiis  1508.  4».  — 
Supplementa  ap.  Baluze,  miscell.  V.  p.  468 
-477.  —  in  den  verschiedenen  Ausgaben  von 
Gregorii  opera.  —  Notae  et  observationes 
Ant.  Dadini  Alteserrae  in  XII  libros  epistol. 
Gregorii.  Tolosae  1669.  4».  —  Epistolas 
Gregorii  Britannicas  recensuit  H.  Spel- 
mans,  concil.  Angliae  I.  p.  69  sq. ;  —  H  i  s  p  a  - 
nicas  rec.  Aguirre,  coll.  conc.  II.  p.  398- 
413;  —  Gallicas  rec.  '  Sirmondi,  concil. 
Galliae  I.  p.  411  sq.  —  'Duchesne,  scr. 
rer.  Franc.  I.  p.  889-914.  —  *Bouquet,  rec. 
IV.  p.  12-35. 

Uebers.:  deutsch  von  M.  Feyerabend. 
Kempten  1807-09.  6  Bde.  8».  5'/,  Thlr. 

Vgl.  nrecrorius  M>agnus. 

\  ila  «.  GrcKorii  Magni. 

Epistolae  Gregorii  VII  papae.  Li- 
bri  XL 

Atug. :  '  in  Binii  concil.  VUI,  —  *  regia 
coll.  concil.  XXV,  —  *  ap.  Labbe ,  concil. 
X.  p.  6.  —  *  in  ed.  Coleti  Venet.  concil. 
XII.  —  Vgl.  auch  *  Baluze,  miscell.  VII.  p. 


123.  —    •Duchesne,    hist.  Franc.  .scr.  IV. 
p.  207-216.  —  '  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  665 

Epistolae  Gregorii  VIII  papae  tres, 
auuo  1187. 
Av^fg. :  ap.  Bonquet,  rec.  XIX.  p.  330.  331. 

Epistolae  Guibaldi  abbatis  aliquot. 

Handschr.:  Montecasino  No.  270. 
Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IV.  622. 

Epistolae  Guilelmi   abbatis   S.  Ar- 

nulti  Mettensis  VII  (cca.  1078). 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  analect.  I.  p.  247 
('  ed.  nov.  p.  455.) 

Epistolae  s.  Guilelmi  abbatis  S. 
Thomae  de  Paracleto  in  Dania, 
scriptae  a.  1193—1225.  Libri  2. 
(lib.  1  =  39,  lib.  2  =  83  epist.) 

Ausg. :  '  ed.  Fr.  Suhm  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Danic.  VI.  p.  1-79.  —  '28  Briefe, 
loelche  slch  auf  die  Ehe  Ingeburg^s  mit  Konig 
Philipp  August  von  Frankreich  beziehen, 
ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  310-326. 

jBW.-ScAr.:  Engelstoft.  S.,  Philip  August  konge 
af  Fraiikrigo  og  Ingcborg  prinsesse  af  Dan- 
mark.  Kiobenh.  1801.  kl.  8». 
Schulz,  J.  M.,  Philipp  .4ngugt  von  Frankr. 
und  Ingeburg  l^rinzessin  v.  Danemark.  Ein 
histor.  Versuch.  Kiel  1801.  8o. 

Epistolae  Guilelmi  V  comitis  Picta- 
viensis  et  Aquitaniae  ducis. 

Ausg.:  ap.  Bouqu^t,   rec.  X.  p.  482-486. 

Epistolae  Hadriani  I  papae  (f  795) 
47  ad  Carolum  regem  Francorum. 
Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  UI.  2. 
p.  194-282. 

Vgl.  De  .«.  Hartrlano  I. 
Epistolu  Iladriani  I. 

Epistolae  Hadriani  II  papae  (867 — 

872). 

Betretfen  d.  wichtigsten  Reichsangelcgenheiten 
sowie  vorschiedone  kirchliche  Strcitigkeiten. 

Ausg.:  'ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  439-459. 

—  '  ap.  Mansi,  collect.  concil.  XV.  p.  819 

(36  epp.).  —  *ap.  Sirmond,  concil.  Gall.  III. 

p.  362.  —  *ap.  Hardouin,  concil.  V.  p.  691. 

Erl.-Schr.:    HJihr,   (;osih.  d»-r  rtimischen  Lilera- 

tur  im  karolingischen  Zeitalter  p.  560. 

Dupin,   biblioth.   des   autours  ccclesiastiques 

VII.  p.  182. 

Epistolae  Hadriani  IV  papae  scri- 
ptae  a.  1155—1159. 

Ausg.:  55  ap.  Boiiquet,  rec.  XV.  p.  666 
-693. 

Epistolae  Henrici  archiepiscopi  Re- 

mensis,  fratris  Ludovici  VII  regis 
Francorum.    Datae  a.  1147 — 1174. 

Ausg.:  aus  Martene ,  thesaur.  anecd.  I. 
p.  399,  Duchesne,  Tissier  u.  a.  chronologisck 
zu^ammengestellt  ap.  Bouquet,  rec.  XVI.  p. 
171-200. 


EPISTOLAE 


293 


Epistolae  Henrici  II  Angliae  regis 
LXXVII,  scriptae  intra  a.  1156— 
1178. 

Ausg.:  chronologisch  geordnet  u.  zusam- 
niengestellt  aus  Duchesue,  Twysden  etc.  ap. 
Boucfuet,  rec.  XVI.  p.  633-655. 

Epistolae  Henrici  comitisTrecensis, 

scriptae  a.  1149—1165. 

Ausg.:  16  atis  Baluze,  Duchesne  «.  a.  ge- 
sammelt  ap.  Bouquet,  rec.  XVI.  p.  700-706. 

Epistolae  Henrici  IV  imp.  novem. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emm.  sec.  Xm.  B.  4.  8».  —  Oxford, 
Laud.  mbr.  sec.  XIL  foL  I.  26.  —  Lon- 
don,  Lambeth.  mbr.  s.  XII.  fol.  No.  351. 

Ausg.:  '  ed.  Aventinus  a.  1518.  —  *  ed. 
Urstisius,  Germ.  histor.  illustr.  I. 

Epistolae  Henrici  IV  imp.  (1056) 
aliquot  ad  pontificem  et  alios  prin- 
cipes. 

Ausg.:  ^  ap.  Frecht,  coU.  scr.  Germ.  p. 
73-83.  —  '  ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr. 
I.  p.  393-400. 

Epistolae     Herberti     de    Losinga 

Erimi    episcopi    Norwicensis,    Os- 
erti  de  Clara  et  Elmeri.prio- 
ris  Cantuariensis. 

Ausg.:  nunc  primum  e  codd.  mss.  editae 
a  Rob.  Anstruther.  Londini,  Caxton  society 
1846.  gr.  8«. 

Epistolae  Hildeberti   archiepiscopi 

Cenomanensis  (f  1134). 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  sec. 
XIII.  No.  10833.  —  Chalons,  Bibl.  sec. 
XII.  —  Douai,  Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol., 
sehr  schon  geschrieben.  —  Kopenhagen, 
k.  Bibl.  alt.  Samml.  mbr.  fol.  No.  43;  — 
neue  Samml.  fol.  No.  17.  3.  sec.  XVI.  — 
Middlehill  No,  1734.  559.  —  Paris,  k. 
Bibl.  St.  Germ.  sec.  XII.  No.  1304.  —  Ar- 
senalbibl.  Belles  lettres.  sec.  XV.  No.  69. 

Ausg.:  22  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  313 
-327,  gesammelt  aus  d'Achery,  Duchesne  u.  a. 

Epistolae  Hildeberti  episcopi  Ceno- 
mariensis  (f  1134)  duo  de  calami- 
tatibus  ab  Henrico  V  ecclesiae  in- 
flictis,  anno  1111. 

Av^g. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV. 
p.  248-251. 

Epistolae  s.  Hildegardis  et  pro- 
phetiae.  Accedit  Guyenonis  prioris 
epistola  de  libris  et  prophetia  s. 
Hildegardis. 

Handschr.:    Paris,     k.    Bibl.    sec.    XV. 
2592;  -  Sorbonne.  sec.  XIII.  No.  1681. 
Auag. :  '  unt,   d.  Tit. :    Epistolarum  liber, 


item  eiusdem  Hildegardis  scripta  alia  (vita 
et  visiones,  ed.  Just.  Blanckwalt.)  Coloniae 
1566.  4*.  —  "^wiederholt  in  Bibl.  Patrum 
Lugdun.  XXVn. 

Vgl.  Gebeno  prior  und  s.  Hildegar- 
dis. 

Epistolae  Hildegarii,  Fulberti  disci- 
puli  et  Pictaviensis  scholastici. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  486-491. 

Epistolae  Hincmari  episcopi  Remen- 

sis  (t  882). 

Wichtig  f.  d.  Zeitge^cliichte ,  besond.  in  kirch- 
licher  Beziehung. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  No.  141. 
cod.  lat.  —  ^liddlehill,  .sec.  IX.  578. 
1745;  —  sec.  IX.  617.  1769.  —  Munchen, 
k.  Hofb.  Cod.  Tegerns.  952.  —  Ueb.  7  an- 
dere  Cod.  vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  865.  - 
Hannover,  Abschrift  von  Flacius.  4". — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  IX.  2865;  —  sec.  X. 
2866.  5095.  3. 

Ausg. :  '  ap.  Mansi,  coU.  concil.  XV.  XVI. 
XVIL  —  ^'ap.  Bouquet,  rec.  VH.  p.  518- 
552 ;  IX.  p.  254-271.  —  *  ap.  Eccard,  corp. 
hist.  med.  aevi  II.  p.  375-430.  —  *  in  ej. 
operib.  ed.  Jac.  Sirmond.  Paris.  1645.  2  vol. 
fol.,  avi  voUstdndigsten. 

Erl.-Schr.:  s.  unt.  Hincmarus. 

Epistolae  historicae  ex  cod.  vet. 
bibl.  S.  Victoris  Parisiensis  sub 
Ludovico  VII  rege  conscriptae. 

Ausy. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV. 
p.   762-770. 

Epistolae  Honorii  II  papae,  scriptae 
a.  1125-1129. 

Ausg.:  275fesaTOmeZ<ait«Martene,d'Achery, 
Mabillon  etc.  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  256 
-269. 

Epistolae  Honorii  III  papae  (et  ad 
eum)  248  de  rebus  Francicis  ab  a. 
1216—1222.    Libri  10. 

Au^g.:  ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  610-778. 

Epistolae  Hugonis  Capeti  regis 
duae  ad  Johannem  papam. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
p.  107-112;  113-115. 

Epistolae  Hugonis  deCampo  florido, 

episcopi  kSuessionensis  et  Franciae 
cancellarii,  ex  annis  1156-1175. 

Ausg.:  ^569  epist.  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  IV.  p.  557-762.  —  '47  epiat. 
hieraus  loiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  XVI. 
p.  201-208. 

Epistolae  Hugonis  episcopi  Diensis, 
dein  archiepiscopiLugdunensis  (flor. 

1076)  27. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  miscell.  VI.  p.  412. 
—  »ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  777-797. 


294 


EPISTOLAE 


Epistolae  Hugonis  Rotomagensis 
arohiepiscopi,  scriptae  a.  1133 — 
IIGO. 

Avisg.:  19  aus  Martene,  Mabillon,  Mon- 
stier  u.  a.  gesammelt  ap.  Bouquet,  rec.  XV. 
p.  694-702. 

Epistolae   Hugonis  Senonensis    ar- 

chiepiseopi  (1142 — 11(38). 

Auftg.:  15  nach  Dux^hesne  ap.  Bouquet, 
rec.  XV.  p.  711-717. 

Epistolae  Jacobi  "comitis  Purlilia- 
rum  farailiares. 

Ausg. :  s,  1.  et  a.  (Tarvisii,  Ger.  de  Flan- 
dria,  cca.  1480.)  fol.  Sehr  selten  und  /ast 
gar  nicht  beJcannt. 

Epistolae  Jacobi  de  Vitriaco  (f 
1240). 

Erl.-Schr.:  de  St.  Genois,  sur  des  lettres  indd. 
de  Jacques  de  Vitry,  dveque  de  s.  Jean 
d'Acre  .  .  .  ecrites  en  121G,  —  in  Nouveaux 
m^in.  de  l'acad.  royale  des  sciences  et  b. 
lettr.  de  Bruxelles  X.KIII.  1849. 

Vgl.  Jacobus  de  Vitriaco. 

Epistolae  Innocentii  I  papae  (f  417) 
et  ad  eum  scriptae  42. 

Ausg.:  ap.  Petr.  Constant,  epistolae  Ro- 
manorum  pontificum  p.  738  sq. 

£rl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  lat.  med.  aevi  ed. 
Mansi  IV.  p.  33. 

Epistolae  Innocentii  II  papae,  scri- 
ptae  a.  1130-1143. 

Ausg.:    69  gesammelt  aus  Eccard,    corp. 
,  hist.  medii  aevi  II. , .  Baluze  u.  a.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XV.  p.  368-408, 

Epistolae  Innocentii  III  pontificis 
Romani  (f  1216).    Libri  XIX. 

Von  hochster  Wichtigkeit  fiir  dic  Periode  K. 
Phillpps  u.  K.  Ottos  IV  u.  d.  Anfangszeit  K.  Prie- 
dricha  II.  —  Lib.  IV.  XVH-XIX  scbeinen  verloren 
zu  sein. 

Handschr.:  Troyes,  sec.  XVIII.  fol' 
Bouh.  16.  u.  21.  —  Wolfenbuttel,  mbr' 
8».  Helmst.  654. 

Ausg. :  '  Lib.  I.  II.  V.  X-XVI,  in  Episto- 
larum  Innocentii  III  libros  undecim  ed.  St. 
Baluzius.  Paris.  1682.  2  vol.  fol.  —  »  Lib. 
III.  V-IX.  ap.  Brequigny  et  la  Porte  du 
Theil,  diplomata,  chartac,  epist.  et  alia  do- 
cumenta.  1'aris.  1791.  fol.  II.  1,2.  —  » ed. 
Hahn,  zusammen  mit  Thoraas  de  Capua.  — 
*  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V.  p,  706-748 ; 
792-809.  —  *312  quae  ad  res  Francic.  per- 
tineut,  ab  a,  1198-1216  ap.  Rouquet,  rec. 
XIX.  p.  347-605.  — Uazu  noch  Registrum 
Innoc.  lU  super  negotio  Rom.  imperii  ap. 
Baluze  1.  c.  I.  p.  687-764. 

Erl.-Schr.:  Ilurter,  Fr.,  Gesch.  Pabst  Innocenz 
des   driltcn  und  sejner  Zeitgcnosscn.    Uam- 
burg  1834-42.  4  Hde.  gr.  S».  13  Thlr. 
KQtices  et  eitraits  U.  p.  27!);  III.  p.  617. 
Vgl.  Innocentius  III. 

Gesta  Innocentii  lU. 


Epistolae  Innocentii  IV  papae  (1243 
-1254.) 

Vielc  sind  fiir  Deutschland  wlchtig. 

Eandschr.:  Paris,  No.  4039,  Colb.  mbr. 
fol.  s.  XIII  (es  sind  672  Briefe.) 

Ausg.:  leinen  Theil  ed.  Hofler.  Stutt- 
gart  1847.  —  -  super  profcctione  Ludovici 
IX  reg.  Franc.  in  subsidium  torrae  sanctae 
et  super  eius  captione  per  Saraceuos  ap. 
Duchesne,   hist,  Franc.  scr.  V.  p,  412-417. 

—  »  109  epist.  ap.  Baluze,  miscellan.  VII. 

]'gl.  Vita  Innocentii  IV. 

Epistolae  Johannis  de  Zredna,  pro- 
tonot.  cancellarii  regis  Hungariae, 
de  rebus  gestis  inter  imperat.  Fri- 
dericum  et  regnum  Hungariae  ab 
a.  1445—1451. 

Wichtige  Sarnmlung. 
Handschr.:    Wien,  k.  Bibl.  mbr.  histoT, 
prof,  No.  531.  4«. 

Ausg.:  ap,  Schwandtner,  scr.  rer,  Hung. 

n,  p.  1-106, 

Erl.-Schr.:    Hancr,   de  scriptoribus  rer.  Uunga- 
ric.  Viennae  1774.  8o.  p.  44-46. 

Epistolae  Johannis  VIII  papae  (872 
—882). 

Sehr  zahlreich.  Sie  beriihren  die  pesammte  Lage 
jener  Zeit,  in  welcher  die  Erhebung  der  riimisch. 
Kirche  immer  mchr  sich  entwickolte. 

Ausg. :  '  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p,  459-480 ; 
IX.  p.  157-198.  —  » vorher  Romae  1519.  — 
*  loiederholt  ap.  Mansi,  concil.  X^II,  p.  3. 

—  *ap.  Labbe,  concil.  IX.  —  *ap.  Coleti, 
concil.  XI,  —  •  ap.  Hardouin,  conc.  VI, 
(320  epp.) 

Erl.-Schr. : D n p  I n , biblioth. d.  antenrs  ecclesiastiq. 

VII.  p.  183-194.     Gibt  den  InhcUt  der  einzelnen 
Bri^e. 

Fabrlcius,  bibl.  Oraeca  XI.  p.  545  alt.  Ausg. 
Gibt  ein  Verzeichniss  der  einzelnen  Brie/e. 

Epistolae  Johannis  IX  papae  (901 — 
909)  quatuor. 

Ausg.:   'ap.  Bouquet,  rec,  IX.  p.  208-210. 

—  '  ap.  Mansi,  collect.  concil.  XVHI.  p.  189. 
Erl.-Schr.:  Dupin,  bibl.  des auteurs  ecclesiastiq. 

VIII.  p.  15. 

Epistolae  Johannis  X  papae  (912 — 

928)  tres. 

Bcziehcn  sich   auf  die  frankischen  Angelegen- 
heiten. 
Ausg.:  'ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p,  214-218. 

—  'ap.  Mansi,  collcct.  conciL  XVIILp.  320. 
Erl.-Schr.:  Dupin  ,  bibl.  des  auteurs  ecclesiastiq. 

VII.   [1.  is.  Ciht  ilcn  Jnhalt. 

Epistolae  Johannis  XI  papae  (931 — 
936). 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec,  IX,  p,  218. 
Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
talis  IV.  p.  44. 

Epistolae  Johannis  XII  papae  (956 — 

963). 

Ausg.:  'ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  234-236. 

—  '  ap.  Mansi ,  collect.  concil.  XVIH.  p. 
447  flf.  455  ff. 


EPISTOLAE 


295 


Epistolae  Johannis  XIII  papae  (965 — 

972). 

Ausg. :  '  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  236-241. 
—  ^  ap.  Mansi,  collcct.  concil.  XVIII.  p. 
482  sq.  p.  489  sq.  (Concil.  siippl.  I.  p.  1141.) 

Epistolae  Johannis   XV   papae  (f 

985). 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  250-254. 

Epistolae    Johannis    Sarisberiensis 

episcopi  Carnotensis,    quas    ab    a. 
1155—1180  scripsit. 

Sehr  interessant,  besonders  wichtig  in  Bezusr 
auf  den  Conflict  zwischen  Konig  Heinrich  II  und 
Beket. 

Ausg.:  ^e  Fapyr.  Massonii  biblioth.  una 
cum  vita  Thomae  Cantuar.  et  nonnullis 
Gerberti  sive  Sylvestri  II  ac  Stephani 
Tornacensis.  Paris.  IGll.  4".  Unvollstandig, 
nur  302  Briefe.  —  *  studio  Pap.  Massonii 
inMagna  bibliotheca  veterum  patrum.  Colon. 
Agripp.  1622.  fol.  XV.  p.  498-612.  —  »m 
Max.  Biblioth.  vet.  Patrum.  Lugduni  1677. 
XXIII.  p.  410-535.  —  *  In  Vita  d.  Thomae 
mart.  et  Cant.  arch.  ed.  Christ.  Lupus. 
Bruxellis  1682.  4».  (s.  d.)  sind  93  Briefe 
von  Johannes.  —  *  ap.  Martene ,  thesaur. 
anecd.  L  p.  597.  602.  604.  3  Briefe.  — 
*  eprst.  historicae  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  453-476.  —  «106  epist.  ap.Bouquet, 
rec.  XVI.  p.  488-625.  —  Index  eorum  ad 
quos  Johannis  Sarisb.  epistolae  ap.  Fa- 
bricium,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed.  Mansi 
IV.  p.  133-135. 

Erl.-ScJir.:  Wright,    John   of  Salisbury   in   his 
Biographia  Britaunica  litcrar.  II.  p.  230-245. 

Epistolae  Ivonis  Carnotensis  episcopi 
(t-1117). 

JJandschr.:  Avranches,  Stadtb.  mbr- 
sec.  XIL  4».  No.  93.  —  Bern,  oflf.  Bibl- 
No.  225.  476.  mbr.  sec.  XIL  —  Briissel, 
burg.  Bibl.  mbr.  sec.  XII.  8".  No.  8841.  — 
Chalons,  sec.  XU.  Xm.  fol.  —  Char- 
tres,  Stadtb.  hist.  du  pays,  sec.  XIII.  No. 
9.  —  Heiligenkreuz,  Stiftsb.  mbr.  sec. 
XIL  No.  188.  —  Kopenhagen,  k.  Bibl. 
alt.  Samml.  mbr.  4".  No.  1357.  —  Leip- 
zig,  Un.-Bibl.  201.  2.  —  London,  brit. 
Mus.  Cott.  Claud.  A.  IV.  fol.  172.  —  kings 
libr.  sec.  XIL  11.  A.  X.  —  Middlehill, 
sec.  XIU.  471.  1694.  —  ilontpellier, 
Un.-Bibl.  sec.  XU.  No.  75.  —  sec.  XIII. 
No.  231.  —  Namur,  mbr.  sec.  XIL  8». 
No.  118.  —  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodl.  1290. 
2216.  —  Paris,  k.  Bibl.  s.  XUL  2485;  — 
s.  XIIL  2486-2490.  2887;  —  sec.  XU. 
2887  A;  —  sec.  XUI.  2888-2894.  3004;  — 
sec.  XII.  4221  2;  —  sec.  XIII.  5505.  7.  — 
St.  Martin.  sec.  XII.  XIII.  No.  118.  — 
Navarre,  sec.  XU.  No.  103.  —  Notre 
Dame  sec.  XU.  No.  245.  —  Troyes,  Bibl. 
4».  ReiheVIIL  (Bouh.  E.  43.  —  Wolfen- 
buttel,  mbr.  4".  Helmst.  450. 


Ausg. :  »  epistolae  288  ed.  Petr.  Pithoeus. 

Paris.  1585.  4».  —  '  cum  Fr.  Jureti  obser- 

vatt.  Paris.  1610.  8».   —    *  epistolae  56  hi- 

storicae  ap.  Duchesne,    script.  hist.  Franc. 

IV.  p.  217-247.  —   *epistola  de  investitura 

episcopoj-.  et  abbatum  ap.  Goldast,  apologia 

pro  Henrico  IV.  p.  183.  —  *  162  annorum 

1091-1115  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  70-177. 

Erl.-Schr.:  1'abricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  205. 

Vgl.  Ivo  Carnot. 

Vita  Ivonis  Oaniotens. 

Epistolae  Lamberti  Atrebatensis 
episcopi  (,1093-1115)  CXLIV  et 
aliorum  ad  ipsum. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  miscellan,  V.  p.  283 
-377.  —  ^67  ann.  1095-1114  ap.  Bouquet, 
rec.  XV.  p.  178-207. 

Vgl.  Gesta  Lamberti  Atreb. 

Epistolae  Lanfranci  archiepiscopi 
Cantuariensis  (f  1089)  LX. 

Sehr  wichtig  fiir  englische  Geschichte. 
Ausg.:    in  Lanfranci   opp.   ed.   Dachery. 
Paris.  1648.  fol.  p.  807-827. 

Vgl.  Vita  b.  I.anfranci. 

Epistolae  Leonis  papae  Magni  (f 
461). 

JJandschr.:  Kopenhagen,  k.  Bibl.  alt. 
Samml.  4«.  mbr.  No.  1352.  —  Wolfen- 
biittel,  mbr.  sec.  IX.  fol.  obl.  Helmst.  254. 

Ausg.:  ^ex  recogn.  Jo.  Andreae  episc. 
Aleriensis.  Romae  1470.  fol.  —  *  Venetiis 
1485.  fol.  —  *  in  Leonis  operib.  ed.  Paschas. 
Quesnel.  Lugduni  1700.  2  vol.  fol,  —  *in 
L-s    oper.   ed.   Ballerini.    Venetiis  1753-57. 

3  vol.   fol.  Vgl.  Vita  s.  Leonis  Magni. 

Epistolae  Leonis  III  papae  (f  816) 
ad  Carolum  Magnum. 

Ausg. :  '  edid.  Herm.  Conring.  Helmst.  1647. 
40.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  497-603. 

Epistolae  Leonis  VII  papae  (936— 
939)  tres. 

Ausg.:  'ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  219-224. 
—  *ap.  Mansi,  collect.  concil.  XVIU.  p. 
375. 

Erl.-Schr.:   Dupin,   biblioth.  des  auteurs  eccle- 
.«iastiq.  VIII.  p.  18. 

Epistolae  Leonis  X  pontificis  Ro- 
mani  (f  1521)  tres  super  obitu 
Maximiliani  I  imp.  et  novi  ele- 
ctione  facienda  ad  Ludovicum  ele- 
ctorem  Palatinum  a.  1519. 

Ausg.:  ap.  Frelier,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Striive  IIL  p.  161-167, 

Epistolae  Lotharii  regis. 

Ausg. :  ap,  Bouquet,  rec,  VII.  p.  567-572, 

Epistolae  Lotharii  imperatoris  (1125 
— 1137)  ad  Henricura  Siiperbum 
ducem  Bavariae  et  Innocentium  II 
papam. 


296 


EPISTOLAE 


Mlt  vielem  Fener  geschrieben,  geben  eln  le- 
bendiges  Hild  der  Verliiiltnisiie  jeiicr  Zeit. 

Atuy.i  ed.  Kortiira,  in  Schlosser's  und 
Bercht's  Archiv  f.  Geschichte  u.  Literatur. 
Frankf.  a/M.  1831.  IL  p.  368-372. 

Erl.-Hchr.:   StJilin,   wirtembergische  Geschichte 
II.  p.  «0  sq. 

Epistolae  Lucli  II  papae,  scriptae 
a.  1144.  1145. 

Ausy.:  21  aus  d'Achery  u.  a.  gesammdt 
ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  411-421. 

Eplstolae  Luoil  III  papae  (et  ad 
eum),  annis  1183—1185. 

Ausy.:  13  ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  326 
-329. 

Eplstolae  Ludowici  I  imperat. 

Handschr.:  Oxford,  Paris,  vgl.  Pertz' 
Arch.  VII.  860. 

Ausg.:  einzeln  'ap.  Mansi,  concil.  XIV. 
524.  —  »ap.  Baluze,  miscell.  I,  643-646.  — 
*ap.  Boiiquet,  rec.  XI.  p.  333. 

Epistolae  Ludovici  II  imperatoris. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  572-579. 

Epistolae  Ludovici  Bavari  29.  1315 
—1347. 

Ausg.:  ap.  Bohmer,  fontes  I.  p.  192-227. 

Epistolae  Ludovici  VI  regis  Franco- 
rum,  scriptae  a.  1112 — 1134. 

Ausg.:  12  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  "p.  339 
-344. 

Epistolae  Ludovici  VII  regis  Franco- 
rum  (t  1180)  et  variorum  ad  eum. 

Au^g. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  557,  gibt  569  Briefe,  die  alle  nach 
dem  J.  1159  geschrieben  sind.  —  'wieder- 
holt,  mit  Zujiigung  von  Briefen  aus  dem 
J.  1137-1159,  unter  Ausscheidung  von  min- 
der  wichtigen  und  chronologisch  geordnet 
ap.  Bouquet,  rec.  XVI.  p.  2-170. 

Epistoiae  Lupi  abbatis  Ferrarien- 
sis  [Ferrieres;  f  862?)  130. 

Fiir  die  Zeitgoschichte  hochwichtiif. 

Handschr.:  Paris  k.  Bibl.  mbr.  sec.  IX. 
No.  2858.  1.  4«. 

Ausg. :  '  ed.  Pap.  Masson.  Paris.  1588. 
8*.  —  *mit  seinen  Fehlern  ubergegangen  in 
Bibl.  PP.  Colon.  (1618).  IX.  »Paris.  (1624). 

—  *  in  Lupi  oper.  ed.  Steph.  Baluze.  Paris. 
1664.  8».  »(Antwerp.)  Lipsiae  1710.  8».  — 
*  hieraus   in  Bibl.   PP.  max.  Lugdun.  XV. 

—  '  ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  U.  p.  726- 
788.  —  » ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  401  (7  epp.) ; 
VII.  p.  480-518. 

Erl.-iHchr.:  Bahr,  fiesch.  der  rtimi.sch.  Literatur 
im  liarolin^ischen  Zeitalter  p.  463. 
\'gl.  I-upuji  abb.  Ferr. 

Epistolae  Manassis  episcopi  Aurelia- 
nensis  (1146-1185). 

Ausg. :  7  nach  Duchesne^s  Ausg.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XV.  p.  717-719. 


Epistolae  Manfredi  regis   Siciliae. 

Aiug. :  fip.  Baluze,  miscellan. 

Epistolae  Marini  I  papae  (f  884). 

Ausg.:  ap.  JJouquet,  rec.  IX.  p.   198-200. 

Epistoiae  Marini  II  papae. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rcc.  IX.  p.  225.  226. 

Epistolae  Marini  Sanuti  dicti  Tor- 
selli  XXIII. 

Sind  nur  hiatori.schen  Inbalts. 
Au^g. :  ap.  Bongars,  gesta  dei  II.  p.  289- 
316. 

Vgl.  Sanutus. 

Epistolae  Matthiae  Corvini  ad  pon- 
tifices,  imperatores,  reges,  principes 
aliosque  viros  illustres  datae. 

Ausg. :  '  Cassoviae  1764.  4».  —  '  ed.  Steph. 
Vida.  Cassoviae  (1774).  2  part.  in  1  vol.  8". 
Vgl.  Matthiae  Corvini  .  .  . 

Epistolae  Nicolai  I  papae  a.  858 — 

867. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  1458.  36;  —  sec.  X.  2864.  5095.  4.  — 
sec.  X.  1557.  11. 

Ausg. :  '  in  Binii  concil.  VI  (sive  III  prs 
I).  —  *ap.  Labbe,  concil.  VIII.  —  *ap. 
Hardouin,  concil.  V.  —  *Concil.  ed.  Veneta. 
X.  —   *ap.  Bouquet,   rec.  VII.  p.  385-439. 

—  ^ani    vollstiindigsten    ap.   Mansi,   concil. 
collect.  XV.  p.  159. 

Erl.-Schr.i   Bahr,   Gesch.   der   romischen  Lite- 

ratur   im  lcarolingischen  Zeitalter  p.  f)57-560. 
Fabricius,   bibl.    med.  et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  100. 
Thiel,  Andr.,  de  Nicolao  papa  I   commenta- 

tiones  duac  historicn-canonicae.  Brunsbergae 

1S.09.  8«  .   10  .Sgr.   . 

Epistolae  Nicolai  II  papae.  1058 — 
1061.  ^  ^ 

Ausg.:  'ap.  Bouquet,  rcc.  XI.  p.  492.  — 
*ad  Gervasium  Remensem  archiepiscop.  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.    IV.  p.   198  sq. 

Epistolae  Nicolai  IV  papae  anno 
1288—1292. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  4047,  anni  1— 4i- 

Ausg.:  'ap.  Wadding,  annal.  ord.  minor. 
II.  append.  —  'ap.  Kaynald,  annal.  eccles. 

—  *ed.  Bzovius,  annal.    eccles.   ad  annoa 
laudatos  supra. 

Epistolae  Odilonis  abbatis  Clunia- 
censis  (f  104'.))  aliquot  ad  Fulbertum 
etFulberti  aliorumque  ad  Odilonera. 

Ausg.:  n]>.  Ducliesne,  bibl.  Cisterciensis. 
Paris.  1614.  fol.  p.  349. 

rgl.  odilo  abbas. 

EpistolaeOdonis  canonici  regularis 
S.  Victoris  atque  inde  abbatis  S. 
Genovefae  Parisiensis  (f  1166)  VII. 

Ausg. :  '  ap.  Dachery,  spicileg.  II.  p.  525. 
('ed.  nov.  U.  p.  529.) 


EPISTOLAE 


297 


Epistolae  Osberti  de  Clara,  vid. 
Epistolae  Herberti  de  Losinga. 

Epistolae  Ottooari  11  Bohem.  regis, 
vid.  Henricus  de  Isernia. 

Epistolae  Panormitae,  (Beccadelli), 
amici  regis  Alfonsi  Neapolit.  (f  147 1) 
familiares  ac  campanae. 

Sehr  anziehend. 
Ausg.:  ^Neapoli  s.  a.  (Sixt.  Riessinger 
1471).  fol.  —  ^unt.  d.  Ttt.:  epistolarum 
libri  V,  orationes  duae  et  carmina  varia. 
Venetiis  1553.  4*.  —  *  ed.  auctior  et  emend. 
NeapoU  1746.  fol. 

Vgl.  Panormita. 

Epistolae  Paschalis  I  papae  (817 — 
824)  quatuor. 

Die  Echtheit  wird  theilweise  bezweifelt. 

Ausg. :  '  am  besten  ap.  Mansi,  coUect. 
concil.  XrV.  p.  371.  Suppl.  concil.  I.  p. 
799.  —  Vgl.  Hardouin,  conc.  IV.  p.  1213. 
—  ^  der  2.  Brief  auch  ap.  Baroniam,  ann. 
eccles.  ad  a.  821.  No.  IV.  p.  840.  —  ^der 
3.  ;bid.  ad  a.  817.  No.  XIX.  p.  800  ed. 
Venet. 

Erl.-Schr.:  Dupin,  biblioth.  des  autears  eccle- 
siasliq.  VII.  p.  177. 

EpistolaePaschalis  II  papae,  scriptae 
a.  1099-1117. 

Ausg. :  106  aus  Baluze,  Mabillon,  Martene 
etc.  gesammelt  u.  chronologlsch  geordnet  ap. 
Eouquet,  rec.  XV.  p.  16-63. 

Epistolae  Petrarcae  familiares. 

Xusg.:  'ex  castigatione  Seb.  Manilii  Ro- 
maii  Venetiis  1492.  4".  —  '  ivi  2.  Bd.  seiner 
Ope?a.  Basileae  1581.  fol. 

.  Epistolae  Petri  Bituricensis  archi- 
spiscopi  (1141 — 1171). 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  520.  —  *  hieraus  u.  aus  andem  Werken 
16  epist.  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  703-710. 

Epistolae  Petri  Blesensis  {Blois), 
liscipuli  Johannis  Sarisberiensis  (f 
}ost  1198). 

Die  bessern  Ansichten  des  Zeitalters  .«chimmern 
dirch.  Hellsinnig  und  freirauthig. 

Handschr.:  Admont,  Stiftsb.  chart.  sec. 
XIV.  4».  —  Bern,  oflF.  Bibl.  No.  208.  sec. 
XIII.  —  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XIII; 

—  chart.  fol.  sec.  XV;  —  burg.  B-^sec.  XV. 
No.  648.  899.  1459 ;  —  sec.  XIV.  No.  9608. 

—  Cambridge,  s.  Peter,  1682.  20.  — 
Cassel,  kurf.  B.  chart.  sec.  XIV.  Theol. 
fol.  No.  64.  —  Chartres,  Stadtb.  sec. 
XIII.  247.  —  hist.  du  pays  No.  51  anni 
1373.  —  Coln  IV.  No.  67.  mbr.  et  chart. 
sec.  XV.  —  Leipzig,  Rath.sb.  chart.  fol. 
sec.  XV.  Rep.  I.  19.  —  Leyden,  Un.-Bibl. 
mbr.  sec.  XIIL  No.  198.  Cod.  lat.  --  Lon- 
don,  brit.  Mus.  Harl.  mbr.  .sec.  XVL  325. 
fol.   327.   sq.  —  Lowen,    Un.-Bibl.  mbr. 


sec.  XV.  fol.  241.  g.  —  Middlehill,  474. 
1697;  — 475.  1698.  —  Montpellier ,  Un.- 
Bibl.  sec.  XV.  No.  369.  —  Munchen,  k. 
Hofb.  Cod.  lat.  chart.  sec.  XV.  No.  70 ;  — 
Cod.  Eber.sp.  chart.  sec.  XV.  31.  —  Ox- 
ford,  Un.-Bibl.  Bodl.  2017.  2327.  2671;  — 
Oriel  Coll.  906.  54;  —  New  Coll.  chart. 
sec.  XV.  No.  127.  8».  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XIII.  No.  2604.  2605.  2607 ;  —  sec.  XV. 
No.  2608-2611;  —  sec.  XIIL  2836.  3;  — 
sec.  XIV.  2953-2962;  sec.  XIV.  7717.  8;  — 
St.  Germ.  No.  1302.  1303.  —  St.  Germ. 
fran*;.  Harl.  No.  376.  —  Arsenalb.  theol. 
No.  518.  sec.  XV.  —  Rom,  bibl.  Vatic. 
No.  2973.  —  Strasburg,  alte  Univ.-Bibl. 
chart.  sec.  XV.  4».  B.  IL  39.  —  Turin, 
Athenaeum  No.  675.  sec.  XIII.  —  Wolfen- 
biittel,  mbr.  sec.  XV.  fol.  Gud.  73;  — 
chart.  anni  1438.  fol.  Helmst.  460; —  mbr. 
4«.  Helmst.  707. 

Au^g. :  1  Incipiiit  epistole  Magistri  petri. 
In  fine:  Expliciiit  epistole  magistri  petri 
blesensis  bathoniensis  archidyaconi.  s.  1.  et 
a.  (Bruxellis  cca.  1480).   fol.    —    *m  Petri 

oper industria  mag.   Andree   boucard 

calcographi.  Impensis  autem  Johannis  petit. 
(Paris.)  1519.  fol.  —  *  in  oper.  omn.  ed. 
P.  de  Gussanville.  Paris.  1667.  fol.  —  *wie- 
derholt  in  Bibl.  PP.  Lugdun.  XXIV.  p.  911 
-1365.  —  *ed.  J.  A.  Giles.  Londini  1848. 
4  vols.  8*.  —  *  3  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  402.  —  '12  ap.  Bouquet,  rec. 
XIX.  p.  267-282. 

Erl.-Schr.  :  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  V.  p.  247. 

Vgl.  Petrus  Blesensis. 

Epistolae  Petri  Cellensis  {Moutier- 
la-Celle)  abbatis  ord.  s.  Bened.  in 
suburbio  Trecensi,  denique  a.  1182 
in  episcopatu  C^rnotensi  successor 
Joannis  Sarisberiensis  (f  1187). 
Libri  9,  169  epist. 

Ausg. :  '  c.  notis  Jac.  Sirmondi.  Parisiis 
1613.  8».  —  *m  Sirmondi  opp.  Paris.  1696. 
»Venet.  1729.  IIL  —  *m  Bibl.  Patrum 
Lugd.  XXm.  p.  823.  —  *ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  462.  —  '25  epist. 
ap.  Bouquet,  rec.  XVL  p.  706-715. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  V.  p.  2.'v2. 

Epistolae  Petri  Claraevallensis  abba- 
tis  (cca.  1162). 

Ausg. :  ap.  Tissier ,  biblioth.  Cisterciens. 
in.  p.  264.  Cf.  Oudinus,  comment.  de  script. 
eccles.  II.  p.  1561. 

Epistolae  Petri  Cluniacensis  dicti 
Venerabilis.  Libri  VI,  scriptae  a. 
1131-1153. 

Ausg. :  '  ed.  Petrus  de  Monte  martyrum, 
Paris.  1522.  fol.  —  *  ap.  Andr.  Duchesne, 
bibliotheca  Cluniacensis  p.  621-958.  —  'tn 
Biblioth.  Patrum  Lugdun.  XXII.  p.  826.  — 


298 


EPISTOLAE 


*Epistolas  6  historicas  ex  editis  excerpsit 
atque  recens.  Duchesne,  script.  hist.  Franc. 
IV.  p.  458-461.  —  *34  epist.  ap.  Bouquet, 
rec.  XV.  p.  626  (555. 

JErl.-Schr.:  Fabriciiis,  bibl.  raed.  et  infim.  lati- 
nitatis  ed.  Alaiisi  V.  p.  ihb. 

Epistolae  Petri  Damiani.  Libri  VIII. 

(iehaltvoll. 

Handschr.:  Pari.s,  k.  Bibl.  s.  XFV.  No. 
1645;  —  sec.  XIII.  No.  2332.  12.  —  U- 
trecht,  Un.-Bibl.  245.  e.  256.  n.  248.  k.  — 
Strasburg,  alte  Un.-Bibl.  chart.  sec.  XV. 
40.  B.  II.  39. 

Ausg.:  'ed.  Const.  Caietanus.  Pari.s.  1610. 
4*.  —  ^  in  opera,  stud.  ac  labore  Const. 
Caietani.  Romae  1606.  fol. ;  —  'Paris.  et 
Venet.  1743.  fol.  —  ♦  Epistolae  IV  ad  s. 
Hugonem  Cluniacensem  abbatem  ap.  Ma- 
rier,  bibl.  Cluniac.  p.  478. 

Epistolae  Petri  Damiani  ad  Alex- 
andrum  II  eiusdemque  ad  illum. 

Handschr.:  Heiligenkreuz,  Stiftsbibl. 
No.  227. 

Epistolae  Petri  Damiani  ad  Richen- 
zam  et  Conradum  III. 

Handschr.:  Montecasino  No.  257. 

AiLsg.:  ap.  Martene  et  Durand,  coUect. 
ampl. 

Vgl.  Vita  b.  Petri  Damiani. 
Petrus  Damiani. 

Epistolae    Petri    de   Condeto,    ca- 

pellani  regis  s.  Ludovici,  de  rebus 
gestis  sub  extrema  regis  huius 
tempora  ac  post  excessum  eius- 
dem  IV. 

Ausg.:  ap.  d'Achery,  spicilcg.  H.  p.  551. 

Epistolae  Petri  deVineis,  cancellarii 
Friderici  II  imp.  (f  1249). 

Das  gchafz.barste  von  V.  hinterlas.scne  Denk- 
mal ,  eine  reiche  Quelle  fiir  d.  Gesch.  des  Kai.sers 
Friedrich  II  und  seiner  Zcit. 

Handschr.:  vgl.  iib.  d.  zahlreichen  unt. 
P.  de  V.  Namen  umgehenden  Briefe  Pertz' 
Arch.  V.  p.  353-447;  XI.  p.  499;  X.  p.  449. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Querimonia  Frider. 
H  etc.  (33  Briefe  dea  I.  Bchs.)  ed.  Joh. 
Securius.  Hagenoviae  1529.  8".  —  ^voll- 
ttdndiger  unt.  d.  Tit.:  epi.stolarum  quibus 
res  Friderici  II  imp.  gestae  describuntur, 
libri  VI.  (cur.  S.  Schard.)  Basil.  1566.  8». 
Sehr  fehlerhaft.  —  *epistolar.  libri  VI  glos- 
sario  illu.strati  Germani  Philalethis  (wahr- 
scheinlich  von  Goldast.)  Ambergae  1609. 
8'.  —  *  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coll.  II. 
p.  1137.  —  *  adiectis  var.  lect.  cur.  J.  R. 
Iselin.  Basil.  1740.  2  vol.  8».  —  •  ap.  Hahn, 
collect.  mon.  I.  p.  116-278. 

Erl.-Schr.  :  A 1)  (Temeiner  literar.  Anz.ciger.  liW. 
No.  6.").  p.  1688. 
DSnniReii,  Excerpte  aue  cinem  Turiner  Co- 
dex  (Athenaeuni  D.  38)  der  Brlefc  1'etri  de 
Vin.  tn  aeiner  (iesch.  des  deut«ch.  Kaiserih, 
im  14.  Jabrh.  Berlin  1841.  I,  1.  p.  311-343. 


Fabricinx,  bibl.  med.   et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  V.  p.  284. 

VcrKlcic  hungen  d.  Erlan^ji-r  Ilandschr.  mit 
.'!  .AuKK.  von  V.  Murr  —  in  Moniorabilia  bi- 
l)li()Ihecariim    publlcarum    Noriiiibi-rgensium 
ct  uuivcrsitatis  Altdorlinae  III.  |).  07. 
Vijl.  INIiiis  di'  VineU. 

Epistolae  Petri  presbyteri  cardinalis 
S.  Chrjsogoni,  antea  episcopi  Mel- 
densis,  quas  scripsit  a.  1175 — 1178. 
13  epist. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesno,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  560  sq.  —  ^  chronologisch  geordnet 
ap.  Bouquet,  rec.  XVI,  p,  680-684, 

Epistolae  Piccolomini,  Amanati. 

Ausg. :  '  et  commentarii,  Mediolani  28. 
Mart.  1506.  fol.  —  '  mit  neuem  Titel  ibid, 
1521.  fol. 

Epistolae  Pii  II,  vid.  Epistolae 
Acneae  Sylvii. 

Epistolae  Poggii  Florentini. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Historiae  convivales 
disceptativae,  orationes,  epistolae,  invectivae 

ct  facetiarum  liber.  Argeiitinae  1510. 

fol,  min,  —  '^ihid.  1511.  fol,  min.  —  *^o/t 
stiindiger  ibid.  1513.  fol,  min.  Alle  3  selten. 
—  *BasiI,  1538,  fol.  in  eius  Opera  p.  293.  — 
^Epistolae;  editas  collegit  et  emendav.,  ple- 
rasque  codicib,  eruit,  ordine  chronol.  d»- 
sposuit  notisque  illustravit  eques  Thom.  ce 
Touellis.  Florentiae  1832,  8<>.  Tom.  I. 

Vgl.  roKsius. 

Epistolae  pontificum  Roraanoruri, 
regum,  cardinalium,  episcoporum, 
abbatum,  ducum,  comitum  et  aao- 
rum  orbis  christiani  virorum  ad 
Ludovicum  VII  Franciae  regem 
et  alios,  de  rebus  praecipue  statuci 
regni  Francorum  concernentibus. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV. 
p.  557-761. 

Epistolae  pontificum  summorum 
episcoporum,  ducum,  comitum  e 
aliorum  historicae,  quae  ad  re 
Francicas  pertinent  a  Roberto  rege 
usque  ad  Ludovicum  VI  cogn)- 
mento  Grossum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist,  Franc.  scr. 
IV.  p.  169-172. 

Epistolae  pontificum  summorum 
Gregorii  III,  Stephani  III,  Zachariae 
I,  Pauli  I,  ytcphani  IV,  Adriani  I 
ct  pseudopapue  Constantini  ad  prin- 
crnes  et  reges  Francorum  Carolum 
Martellum,  Pipinum  et  Carolum 
Magnuiu  a  Carolo  M.  imp.  collectae 

Ausg.:  nach  Jac.  Gretser'8  Ausgabe  af 
Ducheauc,  hist.  Franc.  scr.  Ul.  p.  703-82'! 
Vgl.  Codex  Carolinas, 


EPISTOLAE 


299 


Epistolae  pontificum  summorum 
Honorii  III,  Gregorii  IX,  Innocentii 
IV,  Alexandri  IV,  Urbani  IV  et 
Martini  IV  ad  principes  et  reges 
Francorum  et  super  negotio  regni 
Siciliae. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  851-892. 

Epistolae  pontificum  summorum 
Nicolai  I,  Adriani  II,  Joharmis  VIII 
et  aliorum  de  rebus  ad  historiam 
Francorum  praecipue  pertinentibus. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
m.  p.  828. 

Epistolae  Ratherii  episcopi  Vero- 
nensis  (f  974). 

Bieten  einzelne  wichtige  Beitrage  Ub.  die  Zeit- 
gesclj. ,  besonders  iiber  die  Lombardei.  Sonst  von 
iiberwiegend  theologischem  Interesse. 

Ausg. :  in  Eatherii  opera,  ed.  fratres  Balle- 
rinii.  Veronae  1765.  —  sex  ap.  Dachery, 
spicileg.  I.  p.  371  (3  davon  auch  ap.  Cha- 
peaville,  gesta  pontif.  Tungrens.  I.  p.  179.) 
—  septem  ap.  Pez  et  Hiibef,  cod.  diplo- 
mat.  I.  p.  93.  —  tres  ap.  Martene,  coUect. 
ampl,  IX.  p.  965. 

Erl.-Schr.:  De   Ratherio   ep.   Veronensi  ap.  Ma- 

billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  478-4S7. 

Vogel,   A.,    Ratherius  von   Verona  und  das 

10.  Jahrh.  Jena  1851.  2  Thle.  8o.  Fleissige  u. 

griindliche  Monographie. 

Vgl.  Ratherius  Veronensis. 

Epistolae  regum,  principum  ac 
praelatorum  ad  regem  Francorum 
Ludovicum  iuniorem  viginti  septem, 
una  ad  Alexandrum  III  pp.  scriptae. 

Ausg.:  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  1172 
-1191. 

Epistolae  s.  Remigii  episcopi  Re- 
mensis  (f  533)  quatuor. 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  script.  hist.  Franc.  I. 
p.  184.  —  *  ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc. 
I.  p.  849.  —  *m  Concilia  Regia  IV.  p. 
1268.  1401.  1608.  —  «ap.  Marlot,  metropolis 
Remensis  11.  8.  u.  11.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  IV.  —  Epistolae  duae  ad  Chlo- 
doveum  regem  in  Gregorii  Turonens.  opp. 
ed.  Ruinart  p.  1326. 

Erl.-Schr.:  (Kibaud  de   la  Chapelle)  Disser- 
tations  sur  1'origine  des  Francs,  sur  le  tom- 

beau  de  Childeric  I sur  une  lettre  de 

8.  Reray  a  Clovis  etc.  P.iris  I7A8.  8o. 
Vgl.  Vita  s.  Kemipi. 

Epistolae  Roberti  Grosseteste  epi- 
scopi  quondam  Lincolniensis,  anno- 
rum  1225—1253. 

Augg. :  edit.  by  H.  Rich.  Luard  in  Rerum 
Britannic.  medii  aevi  script.  or  chronicles. 
London  1861.  gr.  8*. 

Epistolae  Romani  papae  (f  897) 
duae. 


Ausg. :  '  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  206-208. 
—  *ap.  Mansi,  coUect.  concil.  XVIII.  p.  185. 

Epistolae  Rotrodi  archiepiscopi 
Rotomagensis,  quas  ab  a.  1165 — 
1183  scripsit,  26. 

Ausg.:  chronologisch  geordnet  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XVI.  p.  626-633. 

Epistolae  Rudolphi  I  imperatoris 
(1273—1291). 

Von  urkundlichem  Werthe. 
Ausg. :  '  ed.  C.  Cenni  in  Monument.  do- 
minationis  pontificiae  et  codex  Rudolphinus. 
Romae  1760.  2  vol.  4».  —  'ed.  M.  Gerbert, 
codex  epistolaris  Rudolphi  I  locupletior. 
St.  Blasii  1772.  fol.  —  »F.  J.  Bodmann, 
cod.  epistol.  Rud.  I  epist.  230  anecd.  cont., 
correctis  insuper  et  suppl.  auctis,  a  Ger- 
berto  editis.  Lipsiae  1806.   8". 

Erl.-Schr.:    AlJgem.    deutsche  Biblioth.  XXIV. 
197.  Anh.  37-52.  p.  17-10-48. 
Erlanger  Beitrage.  1713.  p.  441. 
Ernesti,   neue  theol.  Biblioth.  H.  p.  844-851. 
Gatterer,  Journal  IV.  p.  154. 
Gottinger  gel.  Anzeig.  1775.  p.  370. 
Haller,  Bibl.  d.  Schweiz.  Gesch.  II.  p.  1911. 

Epistolae  Ruodepertl  magistri  s. 
Galli. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  1730. 

n.  p.  65. 

Epistolae  Ruricii  episcopi  Lemo- 
vicensis  (f  507).  Libri  II. 

Handschr.:  St.  Gallen,  No.  190.  mbr. 
sec.  IX.  8». 

Ausg.:    '  ed.  Canisius,    lect.  antiq.  V.  p. 
461  (*ed.  nov.  I.  p.  369).   Vielfach  geandert. 
—    ^in  Bibl.  Patrum    ed.   Paris.   1654.  II. 
p.  369  u.  in  d.  folgenden  heiden  Ausgaben. 
Erl.-Schr.:    Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.    lati- 
nitatis  ed.  Mansi  VI.   p.  138    (^gibt  die  Namen 
der  BHe/emp/anger.) 
Histoire  litter.iire  de  la  France  III.  p.  49. 
Sammarthani,  Gallia  christiana  II.  p.  501. 
fgl.  Vita  s.  Rtiricii  II  ep. 

Epistolae  Sanuti,  vid.  Epistolae 
Marini  Sanuti. 

Epistolae  Sidonii  Apoilinaris,  epi- 
scopi  Claromontani  in  Arvernia  (f 

488  vel  489). 

Wichtig  f.  d.  Aufhellung  mancher  Thatsachen 
jener  Zeit ,  besondors  iib.  d.  Trciben  in  d.  hohern 
Standen. 

Handschr.:  Paris,  St.  Germ.  No.  1046. 
sec.  XIII.  —  Avranches,  No.  131.  sec. 
XIII.   4«. 

Ausg.:  in  den  Werken  desselben,  deren 
Ausgaben  zuglelch  mit  Angabe  der  Namen 
der  Briefempfanger  u.  s.  w.  F  a  b  r  i  c  i  u  s , 
bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed.  Mansi  VI. 
p.  167-179  aufzdhlt.  —  Epistola  Sidonii 
Ap.  de  vita  Theodorici  Visigothoriim  regis 
ap.  Vulcanium,  Gothic.  et  Longob.  rer.  scr. 
L  p.  181-187. 

Uebers. :     Oeuvres    de    Sidoine    ( Text, 


300 


eIpistolae 


franz.  TJebers.  u.  Noten)  par  J.  F.  Gregoire 
et  J.  Z.  Collombet.  Lyoa  1836.  3  vols.  8«. 
Jirl.-Sefir. :   Cupor,  coininentar.  hi.storicU8  de   s. 
Sidonio  Apoll.  in  AA.SS.  BoU.  23.  Ang.  IV. 
p.  597:624. 
Fertig,  M.,  C.  Sollius  Apollinari.s  Sidonins  u. 
seine  Zeit,  nach  feinen  Wcrken  darpostcllt. 
3   Abiiil.   .Mannorstadt   (Wiirzburg)   1815.    16. 
Paussau  1S48.  gr.  4*.  Programme. 
Vgl.  De  8.  Abrah.am  abb. 

Epistoiae  Sigifridi  abbatis  Gorzen- 
sis  (1040?)  duae. 

Sipifrid  ist  vvohl  der  ersle,  der  iiber  das  Ein- 
dringcu  franzos.  IModen  in  Deutschland  klagt. 

Ausg. :  zuerst  ap.  W.  Giesebrecht,  Ge.sch. 
der  deutschen  Kaiserzeit  II.  p.  613-619. 

Epistolae  Sisebuti  regis  Gothorum 
(t  721)  oeto  ad  diversos. 

Ausg. :  ap.  Florez,  Espana  sagrada  VIII. 
p.  307. 

Epistolae  Stephani  V  papae  (885 — 
891). 

Ausg.:    'ap.   Bouquet,    rec.   IX.  200-202. 

—  ^ap.  Mansi,  collect.  concil.  XVIII.  p. 
6.  p.  10. 

Erl.-Schr.:  Dupin,   biblioth.   des  auteurs  eccle- 
siastiq.  VII.  p.  194. 
Fabricius,   bibl.   med.  et  inf.  latlnitatis  VI. 
p.  203. 

Epistolae  Stephani  VI  papae  (896 — 
897)  duae. 

Ausg. :  ap.  Mansi,  collect.  conc.  XVIII. 
p.  175.  {Der  kurzere  ist  aus  Flodoardi  hist. 
eccl.  Rem.  IV.  4.  entnommen.) 

Epistolae  Stephani  X,  Nieolai  II 
et  Alexandri  II  pontificum  Romano- 
rum  ad  Gervasium  Remensem  ar- 
chiepiscopum. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  198-207. 

Epistolae  Stephani  Parisiensis  epi- 
scopi  (1124—1144). 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  III.  p. 
155  (»ed.  nov.  III.  p.  489.)  —  »ap.  Bouquet, 
rec.  XV.  p.  329-388. 

Epistolae  Stephani  Tornacensis  epi- 
scopi  ab  a.  1159 — 119G. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIII. 
8566A:  —  8630A.  —  Valenciennes,  mbr. 
sec.  Xm.  4".  B.  4.  98.  —  Wolfenbiittel, 
mbr.  sec.  XIV.  8».  Gud.  309. 

Ausg.:  'ed.  J.  B.  Massou  zusammen  mit 
Gerberti  et  Johannis  Sarisbericnsis  epistolis. 
Paris.  1611.  4*.  —  *wiederholt  in  Biblio- 
thecis  Patrum.  —  'denuo  edid.  et  40  ine- 
ditis  locupletavit  Claudius  du  Molinet.  Paris. 
1679.  <1682.)  8».  Fehlerhajt.  —  «40  epist. 
hieraus  ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  282-306. 

—  Epistolam  ad  Wilhelmum  archiep. 
Remens.  ed.  Baluze,  mi.scell.  I.  p.  420.  — 
Alias   plures   ed.  Miraeus,   opp.   diplom. 


IL  p.  838.  981.  1197.   1200.   1201.  m.  p. 
364.  579. 

Epistolae  Sugerii  abbatis  S.  Diony- 
sii  (nat.   1082,  f  1151). 

Sehr  wichtige  Brlefe  dieses  roachligon  Ucicbs- 
verwaltcrs  wahrend  dcs  Kreii/.zuges  Ludwigs  VII. 
,Aucun  n'iinpatiente  par  une  obscurite  plus  prdten- 
tiousc ,  aucun  ne  conjure  un  plus  invincible  som- 
meil  que  Tabb^  Suger.'  Sismondi. 

Ausg.:  '164  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  493.  —  »21  novae  ap.  Martene 
et  Durand,  thes.  anecd.  I.  p.  414-425.  — 
*ap.  Mabillon,  anal.  I.  p.  .328.  —  *Du- 
chesne's  Ausg.  wiederholt  ap.  Bouquet,  rec. 
XV.  p.  483-532. 

Vgl.  Sugerus. 
Vila  Sugcri. 

Epistolae  Sylvestri  II  =  Epistolae 
Gerberti. 

Epistolae  Theodorici  episcopi  Vir- 

dunensis. 

Ausg. :  '  ap.  Goldast,  const.  imper.  I.  p. 
236.  —  *ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  I. 
p.  220. 

Epistolae  Theodorici  regis  Italiae 
ad  Olodovaeum  regem  Francorum, 
Gundobaldum  regem  Burgundionum 
et  alios. 

Ausg. :  '  ex  M.  Aurelii  Cassiodori  epistolis 
ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script.  I.  p. 
837-847.  —  *ex  Cassiodori  variis,  edit. 
Garetii,  ap.  Bouquet,  rec.  IV.  p.  1-10. 

Epistolae  d.  Thomae  Cantuariensis 
archiepiscopi,  vid.  Vita  d,  Thomae. 
Edit.  Bruxellis  1682.    4\ 

Erl.-Schr.:  Tanner,  mentions  of  a  previous  edi- 
tion  of  thc  Epistolae  with  the  Lifc  (the  Qna- 
drilogu.5),  printed  at  LondAn  jn  1495. 

Epistolae  Traimundi  monachi  Cla- 
raevallensis  historicae,  quas  nomine 
Ludovici  VII  regis,  Petri  et  Hen- 
rici  abbatum  Claraevallensium  et 
aliorum  conscripsit. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  477-490. 

EpistolaeTrithemii,t7c?.Trithemius, 
Epistolae      Ulrici      Bambergensis 
presbyteri  (cca.  1125). 

Eine  Sammlung  von  Formeln  zu  Urkunden  und 
Briefon,  durch  welche  die  deut.sche  Gesch.  beson- 
ders  im  Anfange  des  12.  .Tahrh.  ungemein  aufgehellt 
wird.  Ein  lebondiges  Bild  der  Verhaltni.^^se  geben 
dlc  Brlefe,  welche  Kaiser  Lolhar  tn.  Ileinrich  dem 
Stolzcn  u.  Papst  Innocenz  II  wochselte. 

Ausg.\  siehe  unter  Udalricus  Babenber- 
gensis. 

Epistolae  Urbani  II  papae  (11099)  81. 

Ausg.:  aus  verschledenen  Schriften  ge- 
sammelt  u.  chronologisch  geordnet  ap.  Bou- 
quet,   rec.  XIV.    p.   688-737.    c.  appendice 


EPISTOLAE  —  EPITAPHIUM 


301 


,de  Atrebatensi  episcopatu  ab  Urbano  II 
restituto'  (ex  Baluze,  miscell.  V.  p.  237.) 
ibid.  p.  7.38-757  et  alia  append.  ,de  con- 
troversja  pro  Salmoriacensi  pago  inter  Vien- 
nensem  et  Grationopolitanam  ecclesias  (ex 
Ruinartio  in  append.  ad  vit.  Urbani  II  III. 
p.  358)  ibid.  p.  757-762. 

Epistolae  Urbani  III  papae  tres, 
annis  1186  et  1187. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  329. 

Epistolae  variorum  ap.  Bouquet, 
rec.  VII.  p.  579—598;  IX.  p.  293— 
300;  X  p.  491—513. 

Epistolae  Walteris  abbatis  Der- 
vensis.* 

Ausg. :  edit.  by  C.  Messiter.  London,  Cax- 
ton  society  1850.  8». 

Epistolae  Wibaldi  abbatis  Stabu- 
lensis  et  Corbeiensis  1098 — 1158. 

Ein  grosser  Schatz  fiir  d.  Geschichte  und  Poli- 
tik  seiner  Zeit. 

Handschr.:  Aachen,  mbr.  scr.  XIV. 
XV.  8».  Vgl.  Pertz'  Arch.  VII.  878. 

Ausg.:  '  ap.  Martene  et  Durand,  collect. 
ampl.  U.  p.  153-621.  —  *9  hieraus  wieder- 
holt  ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  532-540. 

Erl.-Schr.:  Janssen,  J.,  de  Wibaldo  abb.  disser- 

tatio.  Bonnae  1853.  80. 
Wibald  von  Stablo  und  Korvej'.  Miinster 

1854.  80. 
P  h  i  1 1  i  p  s  ,   Wibald ,   —  in  seinen   Vermischte 

Schriften  I.  p.  316. 
V.  Ra  umer,  ungedruckte Stlicke  aus  eineni  Co- 

dex  epislolaris   Wibaldi  abbat.  Corb. ,  —  in 

V.  Ledebur's  Arch.  No.  I.  1836.  p.  67. 

Epistolae  Wimphelingii  (Jacobi) 
Selestadiensis  de  Germanicae  natio- 
nis  et  imperii  gravaminibus  contra 
sedem  et  curiam  Romanam  ad  Ae- 
neam  Sylvium  Senensem  tunc  epi- 
scopum,  et  orationes. 

Ausg. :  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  686-698. 

Vgl.  Wimphelingius. 

Epistolaris  codex,  vid.  Udalricus 
Babenbergensis. 

Epistolaris  codex  Ottokari  II,  vid. 
Henricus  de  Isernia. 

Epistolaris  codex  Rudolphi  I,  vid. 
Epistolae  Rudolphi  I. 

Epitaphia  Adalberonis  episc.  Wirzi- 
burg.,  vid.  Vita  Adalberonis. 

Epitaphia  Arnulfi  et  Ludovici  III 
imp;  quae  extant  Katisponae  in 
choro  ecclesiae  s.  Emmerani. 

Ausg. :  » ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
U.  p.  586.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  102. 


Epitaphia  Fastradae  reginae  Caroli 
M.  coniugis. 

Ausg.:  Ex  libr.  VTI.  antiquitatum  Tre- 
verens.  Christ.  Broweri  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  11.  p.  648. 

Epitaphia  filiarum  Pipini  et  Caroli 
M.  necnon  Plildegardis  reginae. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
n.  p.  202-205. 

Epitaphia  Lotharii  Francorum  re- 
gis,  Gerbergae  matris  eius  et  ali- 
quot  aliorum. 

Ausg.:  ap.  Ducbesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  628-630. 

Epitaphia  Ludovici  VII  regis  Franco- 
rum  cognomento  Junioris. 

Ausg. :   ap.    Duchesne ,   hist.    Franc.    scr. 

IV.  p.  443. 

Epitaphia  s.  Ludovici  IX  regis 
fratrum  ac  liberorum. 

Ausg. :   ap.   Duchesne ,    hist.   Franc.   scr. 

V.  p.  442.  443. 

Epitaphia  Philippi  I  Francorum 
regis  tria, 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,    hist.  Franc.  scr. 

IV.  p.  167.  168.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XIV. 
p.  812. 

Epitaphia  pontificum  ecclesiae  Par- 
mensis  sec.  X  et  XI. 

Ausg. :  e  cod.  sec.  XII.  in  Monum.  histor. 
ad  provinc.  Parm.  (chronica  Parm.)  III.  p. 
445.  446. 

Epitaphia  quorundam  regum  Fran- 
corum. 

Ausg.:  ex  vetust.monumentis  ed.Pithoeus, 
hist.  Franc.  script.  coaetan.  12.  Edit.  Fran- 
cof.  p.  427.  524.  525. 

Epitaphia  vetera  reginarum,  pontifi- 
cum,  patriciorum  et  aliquot  aliorum. 

Ausg. :  ex  vet.  ms.  bibl.  Petavii  nunc 
prim.  evulgata  ap.  Duchesne,  scr.  hist. 
Franc.  I.  p.  513-520.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
II.  p.  531-538. 

Epitaphium  Adalberonis,  vid.  Vita 
Adalberonis. 

Epitaphium  Adalheidae  imperatr. 
=  Vita  s.  Adalheidae. 

Epitdphium  Adventii  episcopi  Met- 
tensis(_855 — 875)abeoipsoscriptum. 

Empfiehlt  sich  durch  Inhalt  und  Korm. 
Au^g.:  in  Histoire  litteraire  de  la  France 

V.  p.   431.        Vgi.  Epistolae  Adventii. 

Epitaphium  s.  Bavonis,  vid.  Vita 
s.  Bavonis  [epit.) 


302 


EPITAPHIUM 


Epitaphium  Caroli  Calvi  regis 
Fraucoruin,  quoil  extat  in  ecclesia 
s.  Dioiiysii  mart. 

Ausg.:  ap.  Ducliesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  472. 

Epitaphium     Caroli     Calvi     regis 
*       Francorum  et  irap.,  quod  in  Nantua- 
censi  monasterio  illi  positum  fuit. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  6G0  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VIII  p. 
678.  —  *in  Histoire  litt^raire  de  la  France 
V.  p.  488. 

Epltaphium  Caroli  Magni. 

AuKg.:  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  406. 

Epltaphium  Dagoberti  regis  et  ver- 
sus  alii  de  Dagoberto  rege. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  590. 

Epitaphlum  Dragonis  archiepiscopi 
Metensis  tilii  Karoli  M.,  qui  in  mona- 
sterio  s.  Arnulfi  Metensis  iacet. 

Atisg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  320.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p. 
320, 

Epitaphium  Drogonis  et  Pipini, 
Caroli  Calvi  fiiiorum. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  321. 

Epitaphlum  Einhardi  auctore  Ra- 
bano  Mauro. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  271. 

Epitaphium  Fardulfi  abbatis  S.  Dio- 
nysii. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  406. 

Epitaphium  Folradi  abbatis  S.  Dio- 
nysii. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  405. 

Epitaphlum  Friderici  ducis  Austrie 

et  Stirie: 

Eandschr.:  Wien,  k.  Hofb.  No.  398, 
scil.  cod.  Udalric. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  51. 

Epitaphium  Guilelmi  ducis  Nor- 
mannorum  et  regis  Anglorum. 

Au^q.:  ap.  Duchcsne,  hist.  Norm.  scr. 
p.  318. 

Epitaphium  Hlldegardis  filiae  Ludo- 
vici  Germanici  regis. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  j).  320. 

Epitaphlum  Hugonis  magni,  Ro- 
berti  regis  filii,  quod  fecit  Girar- 
dus  Aurelianensis. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hisL  Franc.  scr. 
rV.  p.  79. 


Epitaphium  Ingeburgidis  seu  Isen- 

bur^is  reginae  Francorum,  quod 
est  in  ecclesia  s.  Johannis  Carbo- 
liensis.  a.  1236. 

Av^g.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  262.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p. 
326. 

Epitaphium  Johannis  Galeaz  ducis 

Mediolani  (f  1402). 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  1037.   1038. 

Epitaphium  Lotharii  imperatoris. 

Ausg.:  aj).  Bouquet,  rec.  VII.  p.  318. 

Epitaphium  Lotharil  imperatoris  et 
Irmingardis  augustae   auctore  Ra 
bano  Mauro. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  618.  —  »ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  II.  p.  398.  —  »ap.  Bou- 
quet,  rec.  VH.  p.  319. 

Epitaphium  Ludovici  Pii  imp. 

Ausg.:  ex  Baluzio  repetit.  ap.  Bouquet, 
rec.  VI.  p.  266. 

Epitaphium  Ludovici  Pii  regis  et 
imp.  filii  Karoli  M.  qui  iacet  in 
monasterio  s.  Arnulfi  Metensis. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  320.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p. 
267.  —  *  in  Histoire  litti5raire  de  la  France 
IV.  p.  587. 

Epltaphium  Ludovici  II  Lotharii 
imp.  filii,  Ludowici  imp.  nepotis, 
quod  in  ecclesia  s.  Ambrosii  Medio- 
lani  extare  dicitur. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  399.  --  »ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p. 
321. 

Epitaphium  Ludovici  VI  regis  Fran- 
corum  (t  1137). 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  327.  —  'wiederholt  ap.  Bouquet, 
rec,  XVI.  p.  715. 

Epitaphium     Ludovici     VII     regis 

Francorum  (f  1180.) 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  IV. 
p.  444.  —  ^wiederholt  ap.  Bouquet,  rec. 
XVI.  p.  715. 

Epltaphium  Ottonis  Magni  impera- 
toris  auctore  O  d  i  I  o  n  e  abbate  Clu- 
niacensi. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  636. 
637. 

Epitaphium  Petri  Carloti  episcopi 
Noviomensis,  Philippi  Augusti  filii, 
quod  in  ecclesia  b.  Mariae  Novio- 
mensis  illi  positum  est. 


EPITAPHIUM  —  EEDMANN 


303 


Ausg.;  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  262. 

EpitaphiumPhilippiAugustiFranco- 

rum  regis. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  257.  —  *wiederholt  ap.  Bouquet,  rec. 
XVII.  p.  116. 

Epitaphium  Pipini  regis  Italiae. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  406. 

Epitaphium  Smaragdi  abbatis  Ca- 

stellionis. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  analecta  vet.  II. 
p.  386.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  271. 

EpitaphiumTheodorici  I  Francorum 
regis  Atrebati  in  s.  Vedasti  mona- 
sterio  inscriptum. 

Ausq.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
I.  p.  687.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  367. 

Epitome  bellorum  quae  a  chri- 
stianis  principibus  pro  recuperatione 
terrae  sanctae  suscepta  sunt  ab  a. 
1095  ad  1422. 

Behandelt  alle  Kreuzziige,  besser  als  andere 
Werke  gleicher  Art. 

Ausg.:  ^ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 
249  ('ed.  nov.  IV.  p.  426.) 

Epitome  chronicae  temporum  = 
Chronicon  ^aschale. 

Epitome  chronici  Salutiensis  Italico 
sermone  scripta,  qua  res  ducum 
Sabaudiae  et  marchionum  Montis- 
ferrati  atque  Salutiarum  accurate 
perstringuntur  ab  a.  593 — 1409. 

Ausg. :  ap.  Pasini,  codd.  mss.  bibliothecae 
reg.  Taurin.  1749.  fol.  II.  p.  419-430. 

Epitome  chronicorum  Casinensium, 
vid.  Leo  Marsicanus. 

Epko  de  Repkau:  Breve  chronicon 
Magdeburg.,  vid.  Chronicon  Magde- 
burgense  breve. 

Epko  de  Repgow,  chronicon  = 
Chronicon  Repegovii. 

Equicola,Mario  (nat.  1460):  I  com- 
mentari  della  istoria  di  Mantova, 
seu  Cronica  di  Mantova,  seu  Istoria 
di  Mantova. 

Ausg.:  'Mantova  1521.  4».  —  'riformata 
per  B.  Osanua.  Mantova  1607  (auck  1608 
und  1610).  4«. 

Erchanbaldus  abbas  S.  Trudberti, 
vid.  Vita  s.  Trudberti. 


Erchanbertus,  synchronus  Karoli 
Martelli:  Breviarium  regum  Franco- 
rum  inde  a  saec.  V.  t— 881. 

Ohne  grosse  Bedeutung. 
Ausg. :  R  o  m ,  bibl.  Vatic,  Christin.  No.  713. 

—  Weissenau,  sec.  IX. 

Ausg. :  '  U7it.\d.  Tit. :  Brevis  regum  Francor. 
histor.  prin»  ed.  M.  Freher  in  corp.  hist. 
Franc.  p.  167;  —  ^vnederholt  ap.  Duchesne, 
scr.  hist.  Franc.  I.  p.  780.  —  *m  Greg. 
Turon.  opp.  ed.  Ruinart  p,  1352.  —  *ap. 
Bouquet,  rec.  II.  p.  690.  —  ^eine  vollstdn- 
digere  Ausg.  mit  der  Fortsetz.  eines  mo- 
nachus  Augiensis  v.  841-881  ap.  Usser- 
raann,  prodr.  German.  sacrae  I.  p.  XXXIX- 
LII.  —  *w.  J.  741  mi  mit  der  Fortsetz. 
monachi  Augiensis  von  841-881  ap. 
Pertz,  mon.  II.  p.  328-330. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschlands  6e- 
schichtsquellen  i».  119. 

Erchempertus,  monachus  ord.  s. 
Bened.  in  Monte  Cassino  (cca.  900) : 
HistoriaLangobardorum  ab  a.  774 — 

889. 

Fortsetzung  des  Paulus  Warnefridi.  Ist 
nur  Auszug  aus  fl.  Verf.  verlornem  grossern  Werke 
Chronicon  Langob. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  5001. 
mbr.  4".  Einzige. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Heremperti  ...  hi- 
storiae  degestisprincipumBenevent.  epitome 
chronolog.  ed.  A.  Caracciolius  in  seinen 
antiqui  chronologi   IV.   Neapoli   1626.  4**. 

—  ^wiederholt  c.  Excerptis  ex  fusione  histor . 
ejd.  Herimperti  ap.  Muratori,  scr.  V.  p. 
15-33  (entstellt  durch  Auslassung  von  Wortern, 
Sdtzen,  Capiteln  u.  s.  w.)  —  *c.  castigat. 
c.  Peregrinii  in  seiner  hist.  princip.  Lango- 
bard.  I.  p.  25.  Neap.  1643  (*ed.  Pratilli  I. 
p.  46).  —  ^wiederholt  ed.  Graevius,  thesaur, 
Italjae  IX.'  pars  I.  —  'ap.  Eccard,  corp. 
hist.  med.  aevi  I.  p.  49-90.  —  'ap.  Mura- 
tori,  scr.  rer.  Ital.  II.  1.  p.  237-255. 
Besser.  —  'ap.  Pertz,  mon.  scr.  HI.  p.  240- 
264.  --  Excerpta  ab  a.  781-793  ap. 
Bouquet,  rec.  V.  324;  VI.  205;  VII.  155. 

Erl.-Schr.:  Bethraannm  l*ertz'  Archlv  X.  p.  374. 
Wattenbach,  Geschichtsriuellen  p.  158. 
NB.  Ungedruckt  ist  noch  Erchemperti  mar- 
tyrologlum;  cf.  Pertx'  Archiv  VIII.  176.  187. 

Erchenbaldus  episc.  Argentin.,  vid. 
Versus  de  episcopis  Argent. 

Erchenfridus  abbas  Mellicensis  (f 
1163),  vid.  Vita  s.  Colomanni. 

Erckenbaldus  episc.  Argentin. :  De 
antecessoribus  suis  in  episcopatu 
carmen  =  Versus  de  episcopis  Ar- 
gentinensibus. 

Erdmann,  Erdwinus  (f  1505):  Chro- 
nicon  episcoporum  Osnabrugensium. 
772-1453. 


304 


ERECTIO  -  d'ESCOUSCHY 


Handschr.:  Kopenhagen,k.  Bibl.  neue 
Samml.  No.  314.  fol.  —  Wolfenbiittel, 
hrz.  Bibl.  chart.   anni  1481.    Gud.  231.  4«. 

Ausg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Gerni.  II. 
p.  195-264. 

NII.  In  plattdeutsc.her  Sprache  handschriftlich 
in  d.  Hamburger  Stadlbibl.  No.  LXVI.  cod.  chart. 

Erectio  ecclesiae  Magd«burgensis 
=  Narratio  erectionis  etc. 

Ericus  =  Hericus. 

Ericus  Daniae  rex,  historia  gentis 
Danorum  =  Annales  Ryenses. 

Ericus  Olai,  theol.  professor  Upsal. 
(f  14(SG):  Historia  Svecorum  Gotho- 
rumque  a  Christo  nato  ad  1464. 

Erste  ausfiihrliche  Geschichte  seine.s  Vaterlan- 
des.  Barbarisch-lateinische  nnd  unkritische  Com- 
pilation. 

Ausg. :  '  ed.  Joh.  Messenius.  Holmiae 
1615.  4°.  —  '  ed.  Joh.  Loccenius,  cum  notis. 
Holmiae  1654.  8». 

Uebers. :  schwedisch  von  Johann  Sjlvius. 
Upsalia  (Stockh.)  1678.  4». 

Erinherus  (monachus?),  vid.  Vita 
s.  Haimeradi. 

^rledigung,  von  der,  der  kunig- 
lichen  Maie.stat  unnd  von  allen 
hendeln  geschehen  in  niderland 
picz  zu  Ende. 

Ausg. :  {amEnde :)  MCCCC  im  LXXXVm. 
iare.  4". 

Ermaldus  =  Arnaldus. 
Ermanricus  =  Ermenricus. 
Ermenricus    monachus  Augiensis 
et  abbas  Elwangensis  (f  8G6),  vid. 

Vita  ».  (ialli. 
„     ,,  Hariolphi. 
„     „  Magni  abb. 
„     „  Solae. 
Erl.-Schr.:  Histoire   litt^raire  de  la  Francc  V. 
p.  325. 
■\Vatlenbach,  Dcutschlands  Geschichtsquel- 
len   p.  118. 

Ermentarius  abba8\  ,  o„„.  . , 
Tornusiensis  fe^-  ^63 W- 

Ermentarius  mo-(  y^t^. /'  ^Y\ 
nachus  )  ^^^*'  {translat.) 

Ermoldus  Nigellus  abbas  Anianen- 
sis  (J^S^l:  Carmina 

in  honorcm  Hiudouuici  libri  IV, 
in  laudcm  Pipini  regis  elegia  I, 
in  laudem  Pipini  regis  elegia  II, 
Diese  Gedichtc   spiegeln    in    getniuen   Bildcrn 
jeni!  Zcit  wicdir 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  mbr.  sec. 
XI.  hist.  prof.  No.  992.  4». 

Ausg. :  '  zv^rst  ap.  Muratori ,  scr.  rer. 
Itt^I.  IL  2.  p.  13-80.  —  *wiederholt  ap. 
Mencken,    script.  Germ.  I.   p.   865-956;  — 


*ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  1.-66;  —  *ap. 
Pertz,  mon.  II.  p.  464-523.  —  *ap.  Migne, 
patrologiae   cursus    CV.    p.    551-640   nach 

Bouquet. 

Uebers. :  deutsch  von  Pfund.  Berlin  1856. 
8*.  (Geschichtschreiber  d.  deutsch.  Vorz.  IX. 
Jahrh.  3.  Bd.) 

Jranzoaiach  ap.  Guizot,  coUection  IV.  p. 
13.  11- 

Erl.-Schr.:  BShr,   Gesch.  der  romischen  Litera- 
tur  im  karoling.  Zeitalter.  1S40.  p.  96-97. 
Fabricius,    bibl.   med.    et  infini.    latinitatie. 

I.ib.  V.  p.  332. 
Hfiusser,   die   teutschcn   Geschichtschreiber. 

Heidelberg  1839.  p.  38. 
Histoire  litteraire  de  la  France  IV.  p.  520. 
Leyscr,  historia  poet.  medii  aevi  p.  229. 
Schiiz, ,   comment.    criticus  de  script.  et  seri- 

ptoribus  historici.5  p   186. 
Struve,    bibl.    historica    ed.    Meusel  VII.    2. 

p.  4-6. 
Wattoiibach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
lcn  p.  113. 

Ernulfus  Roffensis  episcop.,  antea 
monachus  Benedict.  (f  1124):  Colle- 
ctanea  de  rebus  ecclesiae  Roffensis 

{Rodiester). 

Ausy. :  '  nach  der  Handschr.  zu  Bnchester 
ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p.  329-334. 
—  ^accedunt  Professionum  antiquor.  An- 
gliae  episcoporum  formulae  de  canonica 
obedientia    archiepiscopis    Cantuariensibus 

praestanda  etc Edid.  Thom.  Hearnius. 

Oxonii  1720.  8». 

Erl.-Schr.  Wright,  Th.  ,  biographia  Britannica 
liter.  II.  p.  79. 

Vgl.  Episfola  Ernulii. 

Erveus,  vid.  Translatio  ss.  Ragno- 
berti. 

Eschenloer  (Eschler),  Peter,  Stadt- 
schrciber  inBreslau  (f  1481):  Denk- 
wiirdigkeiten  der  iStadt  Breslau. 
1440-1479. 

lioller,  unbefangener  Blick,  klare  Darstellung. 
Handschr.:   d.  lat.  Urschrift  bis  1472  in 
Breslau,  Khedigerschc  Bibl.,  die  deutsche 
in  Breslau,  Rathsarch. 

Aus(j.:  ed.  J.  Gb.  Kunisch.  Breslaa  1827. 
2  Bde.  8». 

ErL-Schr.:  Kunisch,  J.  Gb.,  de  Pctro  Eschen- 
loero,  antiquissirao  rerum  Vratlslaviens.  scri- 
ptore  oiiisq.  commentarils.  Vratislav.  )S29. 
■10.  Programm. 

Pcter  lOschenloer  und  seine  DenkwUrdig- 

keiten,  —  «n  Pertz'  Archiv  V.  p.  541. 
Pal.tcky,  auK  u.  iibrr  P.  Escheiiloers  Gesch. 
d.  Stadt  Breslau  v.  J.  1440-1479,  —  in  Biihm. 
Mus.  Mon.ats.-iChr.  II.  1.  p.  225 ;  II.  2.  p.  52.=). 
Schmidt,  zu  Pet.  Kschenloers  (Jesch.  d.  Stadt 
Bre.slau,  —  III  Schles.  Provinzialbl.  CXXVU. 
isni.  p.  :!s. 

d'E8couschy  ou  de  Coucy,  Mat- 
thieu:  Histoire  d*une  partic  du  r^gne 
de  Charles  VII  depuis  Tan  1444 
jusqu'  en  1461,  ou  Chroniques  de 
M.  de  Coucy. 


ESAIAS  —  EUSEBIUS 


305 


Ausg.:  ^par  Den.  Godefroy  in  Histoire 
de  Charles  VII.  Paris  1661.  fol.  p.  531.  — 
»ap.   Buchon,    collection  XXXV.   XXXVI. 

Esaias  eques  regis  Persarum,  vid. 
Acta  ss.  Jonae  et  Bar. 

Ethelwerd  =  Aethelweard. 

Ethelwolf  monachus  (nat.  ante 
770) :  Carmen  de  abbatibus  et  viris 

Eiis    coenobii    s.    Petri    in    insula 
lindisfarnensi. 

Ausg.:  ex  cod.  ms.  Cantabrig.  ap.  Ma- 
billon,  AA,  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p. 
304-321. 

Erl.-Sclir.:  Leyser,  hist.  poet.  medii  aevi  p.  222. 
Wright,  Th.,   biograpbia  Britannica  literar. 
I.  p.  370-372. 

Etienne  Byrchington  =  Stephanus 
Birchingtonius. 

Etterlyn,  Petermann,  Gerichtschrei- 
ber  zuLuzern  (flor.  1.503):  Kronica 
von  der  loblichen  Eydtgenosschaft. 
Ir  harkoraen  vnd  sust  seltzam  strit- 
tenn  vnd  geschichten.    863 — 1503. 

Fiir  die  Begebenheiten  der  letztern  Zeit  von 
grossem  AVerth. 

Handschr.:  Middlehill,  No.  1207. 

Ausg.:  'corrigjert  durch  R.  Husenegk. 
Basel  1507.  fol.  Mit  viel.  Eolzschn.  Sehr 
selten.  JSbert  No.  6692.  Panzer  I.  No.  595. 
W.  Wachernagel,  deutsch.  Lesehuch  III.  1. 
p.  69.  —  *hrsg.  V.  J.  J.  Spreng.  Basel 
1752.  fol.  —  ^ibid.  1764.  fol. 

Eucharius:  Dialogus  Charitis  et 
Gaudae  super  obitu  Maximiliani 
Rom.  imp.  Aug.  ob  canonicam  ele- 
ctionem  Caroli  ex  Philippo  filio 
nepotis  se  vicissim  consolantium. 

Ausg.:  Gandavi  1519,  4^ 

Eucherius  episc.  Lugdunens.  (cca. 
529),  vid.  Narratio  de  martyribus 
legionis  Thebaicae. 

Eugippius  abbas  prope  Neapolim 
(511),  vid.  Vita  s.  Severini  abbatis 
et  Nor.  ap. 

Eulogium  historiarum  sive  tem- 
poris:  Chronicon  ab  O.  C.  usque 
ad  a,  D,  1366,  a  monacho  quodam 
Malmesburiensi  exaratum. 

Ausg.:  ed.  F.  S.  Hajdon  in  Rerum  Bri- 
tann.  med.  aevi  script.  or  chronicles.  1858. 
60.  Tom.  IX.  1.  2. 

Rec:  in  v.  SybeTs  histor.  Zeitschrift, 
1869.  p.  557. 

8.  Eulogius  episcopus  Toletanus, 
dictus  Cordubensis  (f  859),  vid. 


Aeta  B.  Aureae  virg. 
Acta  8S.  Nunilonis. 
Historia  ss.  Georgii  diac. 
Passio  ss.  Ruderici  presb. 
Vita  s.  Perfecti. 
Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.   der  romisch.  Literatur 
Im  itaroling.  Zeitalter  p.  231. 

Vgl.  Vita  8.  Eulogii  Cordub. 

s.  Eulogius  presbyter  et  martyr, 
vid. 

Acta  s.  Isaaci  monachi. 
Vita  s.  Columbae. 
„      „  Pomposae. 

Eumenius  praefectus  scholae  Au- 
gustodunensis  (cca.  296):  Gratiarum 
actio  Constantino  Magno  Augusto 
Flaviensium  nomine. 

Gehaiten  zu  Trier  311,  wohin  die  Biirger  von 
Autun  (welches  wegen  s.  Bevorzugung  seitens  d. 
Kaisers  d.  Namen  Flavia  angenommen  hatte)  zum 
Danke  den  E.  gesendet  hatten. 


Panegyricus    Constantino 
Augusto  dictus. 

Gehjilten  zu  Trier  310,  verbreitet  sich  iiber 
Constantins  Siege. 

Panegyricus  Constantio  cae- 

sari  recepta  Britannia  dictus. 

Wahrscheinlich  zu  Trier  297  namens  der  Stadt 
Autun  gehalten,  zunachst  wegen  der  Siege  des 
Kaisers  in  Britannien  iiber  Karausus  u.  Allectus. 

Ausg. :  in  den  Sammlungen  der  Panegyfici 
veteres  (Basil.  1520-  Antverp.  1599-Francof. 
1607-  Paris.  1655-  HaKs  1703.  —  ed.  W, 
Jager,  Niirnbergae  1799.  I.  [recht  gut.]  — 
Ultraiecti  1790,  2  vol.  4«.  ed,  H.  J.  Arntzen.) 

Eunapius  Sardianus  (saec.  V  init.) : 
Xqovhc^  lcSzoQia  fi^va  Js^ircnov. 
270—414  p.  Chr.    Libri  14. 

Nur  noch  Fragmente  vorhanden.  Fortgesetzt  v. 
Oly  mpio  dorus. 

Ausg.:  'rec.  notisque  illustr.  J.  F.  Bois- 
sonade.  Acced.  adnotat.  D.  Wjttenbachii, 
Am.steIod.  1822.  2  vol.  8»,  —  »ed.  I,  Bekker 
et  B.  G.  Niebuhr  zusammen  mit  Dexippi 
fragment.  Bonnae  1829.  8"*.  (Corp.  hist. 
Byzant.)  —  *  Eunapii  historiarum  fragmenta, 
ed,  Ang,  Mai  in  Scriptorum  veterum  nova 
collectio.  Romae  1827,  II.  p.  296-318. 

Eusebius  Caesariensis  episcopus, 
Palaestinus,  Pamphili  (f  337 — 340) : 
^ExxhjdiadTix'^  IdroQiaj  historia  ec- 
clesiastica.    Libri  10. 

Geschrieben  zwischen  324-326,  das  Hauptwerk 
des  E.,  dem  der  Charakter  der  Treue  und  Glaub- 
wiirdigkeit  nicht  abgesprochen  werden  darf. 

Ausg.:  ^unter  dem  Tit. .  Eusebii  Pamph. 
eccl.  hist.  lib.  10;  eiusd.  de  vita  Constantini 
lib,  5;  Socratis  lib.  7;  Theodoreti  episc. 
Cyrenensis  lib.  5;  collectaneorum  ex  hi- 
storia  eccl.  Theodori  lectoris  libri  2 ;  . , , 
Lutet.  Paris.,  H.  Stephanus  1544.  fol.  — 
*ed.  H.  Valesius.  Paris.  (Amsterd.)  1659, 
fol.  —  ^mit  neuem  Tit.:  Paris.  1677.  fol. 
—  *  wiederholt  Moguntiae  (Francof.  ad.  M,) 
1672-79, 3  vol.fol.  Sehrincorrect.  —  ^wieder- 

20 


•306 


P:USEBIUS  —  EUSTATHIUS 


holt,  G.  Reading  novas  elucldationes  .  .  . 
adiecit.  Cantabrigiae  1720.  3  vol.  fol.  — 
*wiederholt   Aug.  Tanrin.    1748.  3  vol.  fol. 

—  'edid.  F.  A.  Strotli.  Halis  1779.  8».  Tom. 
I.  (imic.)  l'/j  Thlr.  —  «ed.  Ern.  Zimmer- 
manu.  Francof.  ad  M.  1822.  2  vol.  in  1  tom. 
8».  —  » ed.  F.  A.  Heinicheu.  Lipsiae  1827. 
28.  3  vol.  8".,  womit  zu  verbinden :  Supple- 
mentum  notarum  ad  Eusebii  historiam  ec- 
clesiast.  Lips.  1840.  S».  —  '»ed.  Burton. 
Oxonii  1838.  2  vol.  8».  —  ^^  wiederholt 
Oxonii  1845.  8».  —  "rec.  A.  Schwegier. 
Tubing.  1852.  8».  1«/,  Thlr.  —  '»graecum 
text.  collatis  qui  in  Germaniae  et  Italiae 
bibliothecis  asservantur  codd.  et  lat.  c. 
appar.  crit.  ed.  H,  Laemmer.  Scafhusae 
1861.  gr.  8», 

Uebers.:  bdhmisch  unt,  d.  Tit.:  Hy- 
storya  cyrkewnj  Eusebia  prigmienjm  Pamf- 
fila  na  knilly  desatery  rozdielend.  Nynj 
wnowie  z  reci  Latinske  w  Czeskan  pre- 
lozena  od  Jana  Kocyna  z  Kocynetu.  L(5ta 
poslednjho  weku  1594.  fol. 

Deutsch  unter  dem  Tit.:  E's  Kirchenge- 
schichte,  m.  einigen  Anm.  von  F.  A.  Stroth. 
Quedlinb.  1777.  2  Bde.  gr.  8».  3  Thlr. 

Englisch:  Eusebius'  ecclesiastical  hi- 
story.  London,  Bohn's  ecclesiast.  library. 
8».  5  sh. 

Lateinisch:  von  Rufinus  (cca.  400) 
in  9  Bchrn  (das  10.  ist  von  ihm  nicht  iiber- 
setzt)  mit  dessen  Forts.  in  2  Bchrn  ist  im 
15.  u.  16.  Jahrh.  sehr  haufig,  dann  von 
Petr.  Thom.  Cacciari,  Romae  1740.  41. 
zuerst  nach  kritischen  Grundsatzen  hrsge- 
geben  worden,  dennoch  aber  fiir  d.  Kritik 
des   Originals  noch  nicht   gehorig  benutzt. 

—  Hieriiber  u.  vib.  andere  vgl.  Brunet, 
manuel.  5.  ^dit.  H.  p.  1110. 

Erl.-Schr.:  Barton,  B. ,  annotationes  variorum 
inhistor.  eccles.  Eusebii.Oxonii  1852.  L'voI.  80. 
Danz,  J.  Trg.  Jihr.,  de  Eusebio  Caes.  histo- 
riae  eccles.  scrlptore  eiusque  fide  recte  aesti- 
manda.  Jenae  181.'».  gr.  80.  15  Sgr. 
Kestner,  C.  A.,  comment.  de  Eusebii  histo- 
riae  eccl.  conditoris  auctoritate  et  iide  diplo- 
matica.  Gottingae  1816.  40.  15  Sgr. 

:    Jlccvtodan^    IffTogia    seu 

Xgovixd  GvyyQdfjtfiKTa  —  allgemeine 
Geschichte.  Libri2: 1)  XQOvoyQacfia, 
2)  XQOvixog  xav(6v. 

Eb  sind  nur  noch  einzelnc  Bruchstlicke  d.  griech. 
Original8,(ibrig,  dagegen  hat  sich  eine  lateinischo 
Bearbeitung  des  h.  Hicronymus  vom  2.  Bucho 
erhalten.  {fgl.  unt.  Hieronyraus.)  —  Vom  gricchi- 
scben  Werke  kennen  vdr  eine  armenische  Ueber- 
setz.  aus  d.  6.  Jahrb. ;  sie  erscbien 

Uebera. :  '  am  besten  durch  Ang.  Mai  unt. 
d.  Tit.:  Eusebii  Pamphili  chrouicorum  ca- 
nonura  libri  2,  opus  ex  haicano  cod,  a  Joh. 
Zohrabo  diligenter  repress.  et  castigatum; 
Ang.   Maius   et  Joh.  Zohrabus   nunc  prim. 

latinitate   donatum    notisq.   illustrat. 

additis  graecis  reliquiis  edidenint,  —  Sa- 
muelis  presb.  Aniensistemporumratio  . . . ,; 


A,  Maius  et  J,  Zohrabus  ediderunt.  Medio- 
lani  1818,   gr.   4«.  15-18  Fr.   —  »opera  J, 

B.  Aucher  Ancyrani  monachi.  Venetiis  1818. 
(Text  u.  latein.  Uebersetz. ;  trotz  der  Jahres- 
zahl  1818  erst  im  Juni  1819,  10  Monate 
nach  MaVs  Ausg.,  verojfentlicht.)  2  vol.  4". 
—  ^vAederhoU  ap.  Mai,  scriptorum  veter, 
nova  collectio,  Tom.  VHI,  Romae  1833. 

Erl.-Schr.:    Bfihr,   die  cbristlichen  Dichter  und 

Gescbichtschrciber  Uoms  p.  95. 
Leopardi,  G.,  annotazione  sopra  la  cronica 

d'Eusebio.  Roma  1823.  8o. 
Niebuhr,  B.  G.,  histor.  Gewinu  aus  d.  arme- 

nischen  Chronik  des  Eusebins  —  in  Abhand- 

Inngen  der  berliner  Akademie  der  Wissensch. 

1820-21.  p.  37114. 
Prato,  Hier.  de,  dissertatio  de  chronicis  libris 

2    ab    Euaebio   scriptis    ct    editis.    Veronae 

1750.  80. 
Scb  iiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  134-138;  188. 
-    Tostado,  Alph.,  comlen^a  el  comento  o  ex- 

posicion  do  Eusebio  de  las  chronicas  o  tiem- 

pos  intcrpretado   cn  vulgar.  Salamanca,  H. 

Gisser  1506.  5  part.  fol. 

:   Vita  Constantini  M.   ini- 

peratoris.    Graece.    Libri  4. 

Geschrieben  nach  d.  Jahre  33",  tragt  mehr  den 
Charakter  einer  Lobrede,  als  einer  einfachen  Bio- 
graphie. 

Ausg.:  ^inter  antiquos  ecclesiasticar.  hi- 
storiar.  scriptt.  (s.  ob.  hist,  eccl,  den  Titel) 
Lutetiae  Paris,  1544.  fol.  —  *gr,  et  lat, 
Eusebianis  eccles.  histor,  libris  addita,  inter- 
prete  Hadr.  Valesio.  Paris.  1659.  fol,  — 
^ioiederholt  Moguntiae  1672.  fol.  —  *wieder- 
holt  von  G.  Readiug.  Cantabrigiae  1720, 
fol,  —  ^ebenso  mit  einigen  Zusdlzen  Vene- 
tiis  1770,  3  vol,  4".  —  •  zusammen  mit 
Eusebii  hist,  eccl.  ed.  F,  A,  Stroth.  Halis 
1779.  8".  —  '(gr.  et  lat.)  cum  integro 
H.  Valesii  commentar.,  selectis  Readingi, 
Strothii  etc.  observationibus  ed.  F,  A.  Hei- 
nichen,  Lipsiae  1830.  8».  3  Thlr, 

Uebers.:  latine  '  ed.  Joa.  Portesius. 
Colon.  Agripp,  1570.  fol.  —  ^ed.  Wolfg. 
Musculus,  Basil,  1549,  »1557,  *1562.  M611, 
fol.  —  'ed.  Joh.  Christophorsonus.  Lovani, 
1570  et  '  Coloniae  1570,  fol,  —  *iciederholt 
c.  SufFr.  Petri  annotatt,  ibid.  1581,  fol, 
•Paris,  1571,  fol,  —  "ed.  F,  A.  Heinichen 
(s.  vorher.) 

Erl.-Schr.:  Baur,  P.   G.,   comparatur  Eusebius 
cum  Herodoto.  Tubingae  1834.  40. 
Hermann,  C.  F. ,  de  scriptoribus  illu.str.  ap. 

Hieronymum  etc.  GoUingae  1848,  40. 
Struve,  bibliotheca  bistor.  ed.  Meusel  V.  1. 
p.  178-181. 

Vgl.  Acta  ss.  Eliae,  Jer. 
„       „  Alarini  mll. 
,,       „  Pothini. 
Martyrium  s.  Tbeae. 

Eusignius,  vid.  Vita  s.  Basilisci. 

Eustathius:  De  capta  Thessalonica 

liber. 

Ausg.:  ex  recogn.  Imm.  Bekkeri  zusamr 
men  mit  Leoni.s  grammatici  chronographia. 
Bonnae  1842.  8".  (Corp.  hist,  Byzant.) 


EUSTATHIUS  —  EXCERPTA 


307 


Eustathius  presbyter  Constantino- 
pol.  (cca.  850),  vid.  Vita  s.  Eutychii 
patriarch. 

Euthymius  patriarcha  Ternobensis, 
vid.  Vita  s.  Johannis  abb.  Ryl. 

Eutropius  episcopus:  Tractatus  de 
iuribus  et  privilegiis  iraperatorum 
in  imperio  Romano. 

Ein  Werk  des  11.  Jahrh. 
Aiisg. : '  ap.  Goldast,monarchia.  —  *Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  298-301. 

Eutychianus  presbyter  Adanae  in 

Cicilia  (saec.  VI),  vid.  Vita  s.  Theo- 

phili  viced. 

_      ,    ,  ,  ,       lAltimontensis/ 

Everhelmusabbasjgi^^^i^i^j^^igj 

(t  cca.  1069),  vid.  Vita  s.  Popponis 
abbatis. 

Evodius  episc.  Caesareae,  vid. 

Acta  ss.  martyrum  40.  Sebast.  (vita 
alia.) 
,,      „      „      „       42. 

Ex  historiola  Longobardorum,  au- 
ctore  monacho  Cassinensi  coaevo. 
846—872  =  Chronicon  Casinense. 

Exactio  Nortmannis  constituta 
tempore  Caroli  Calvi  regis,  ut  ab 
ipsius  regno  recederent,  a.  872, 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 
II.  p.  460-467. 

Excerpta,  vide  aucJi  den  Haupt- 
titel  eines  hetr.  Werkes,  z.  B.  Chroni- 
con,  Historia  etc. 

Excerpta  annalium  abbatis  cuius- 
dam  Cinnensis  ab  a.  920—1528. 

Ausg.:  ap.  P.  J.  Eckhard,  script.  rer. 
lutrebocensium.  Witebergae  1734.  4*.  p.  136 
-142. 

Excerpta  annalium  Angliae,  vid. 
AnnaUum  Angliae  excerpta. 

Excerpta  auctoris  ignoti  de  Con- 
stantino  Chloro,  Constantino  Magno 
et  aliis  imperatoribus. 

Ausg.:  ex  editis  Henr.  Valesii  repetita 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV.  p.  635- 
640.  (X.) 

Excerpta  chronici  veteris  ab  initio 
regni  Francorum  usque  ad  819  = 
Chronicon  Moissiacense. 

Excerpta  chronologica  de  ducibus 
Brunsvicensibus  (905—1314)  et  de 
reliquiis  ecclesiae  collegiatae  s. 
Blasii  (1312). 


Ausg.:  ap.  Leibnit,  scr.  rer.  Brunsv.  11, 
p.  59. 

Excerpta    de    antiquitatibus    Con- 

stantinopolitanis . 

Ob  da.sselbe  rait  Codinus'  nagsx^oXai^ 
Ausg.:   ap.  A.  Banduri,   imperium  orien- 
tale  sive  antiquitates  Constantinopolitanae. 
Paris.  1711.  fol.  I.  3.  p.  124. 

Excerpta  de  Guelfis,  vid.  Arn- 
peckius, 

txcerpta  e  chronico  Jordani  cui 
titulum  fecit  Satyrica  gestarum 
rerum  regum  atque  regnorum  et 
summorum  pontincum  nistoria  a 
creatione  mundi  —  1320,  vid.  Jor- 
danus  canonicus  Osnabrug. 

Excerpta  e  compendio  chronicorum 
omnium  sec.  XIV.,  quod  italice 
concinnavit  Angelus  Marius  Edoari 
Da-Erba,  edita  in  supplementum 
eorum  quae  hodie  desiderantur. 
1310—1398, 

Ausg. :  in  Monument.  histor.  ad  prov. 
Parm.  (chronica  Parm.)  III.  p.  400-444. 

Excerpta  ex  chronico  a  Christi 
nativ.  — 1158,  vid.  Anuales  Gradi- 
censes. 

Excerpta  ex  chronico  Erfurtensi 
antiquiore  ab  a.  1078 — 1181. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ. 
III.  p.  226. 

Excerpta  ex  chronico  mss,  ecclesiae 
Goslariensis  (935 — 1292),  dialecto 
Saxonica, 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  750. 

Excerpta  ex  chronologia  Arabica 
Hazi  Aliphe  M  u  s  t  a  f  a  ad  rem  Sara- 
ceno-Siculam  pertinentia, 

Ausg. :  ^  latine  ap.  Muratori ,  scr.  rer. 
Ital.  I.  2.  p.  283.  —  ^italicd  ed.  Joh.  Rai- 
naldus  Caroli.  Venetiis  1697. 

Excerpta  ex  chronologia  universali 
Ismaelis  Alemujadad,  Abulpheda, 
regis  Amani,  ex  Arabico. 

Ausg. :  '  ed.  Carusius,  biblioth.  Sicula  I. 
—  ^latine  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  251-254. 

Excerpta  ex  epitome  historiae 
chronologicae  nondum  typis  man- 
datae,  inchoantis  ab  a.  1400,  finientis 
in  a.  1467,  quo  tempore  vixit  Phi- 
lippus  Bonus,  Burgundiae  dux,  cuius 
aulae  auctor  anonymus  addictus  fuit. 
20* 


308 


EXCERPTA  —  EXPEDITIO 


Ausg.:  zusammen  mit  Juv^nal  des  Ursins, 
histoire  («.  d.)  Paris  1614.  4».  1653.  fol. 

Excerpta  ex  martyrologio  et  necro- 
logio  Casinensi  manu  exaratis  una 
cum  aliis  ad  raonasterium  Casinense 
spectantibus. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VII. 
p.  935-962. 

Exceppta  ex  variis  chronicis  ab  a. 

881  usque  ad  a.  987. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  82-98. 

Excerpta  ex  vetustiori  chronico 
coenobii  Weihen-Stephanensi  ord. 
s.  Ben.  in  Bavaria.  1012 — 1347, 

Handschr. :  M  ii  n  c  h  e  n ,  Hofbibl.  cod.  lat. 
mbr.  1015.  saec.  12-14. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
402-406. 

Erl.-Schr.:  Deutinger.  BeitrSge  VI.  p.  200. 

Excerpta  ex  vitis  Sanctorum  ab 
a.  840  ad  a.  877. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  340. 

Excerpta  ex  vitis  Sanctorum  ab 
a.  877  ad  a.  987. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  106-156. 

Excerpta  ex  vitis  Sanctorum,  de 
regibus  Hugone  et  Roberto. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,   rec.  X.   p.  328-386. 

Excerpta  historica,  ex  diario  manu 
imper.  Friderici  III  (1440—1493) 
scripta. 

Ausg.:  'ap.  Lambecium,  diarium  itineris 
Cellensis  p.  13.  ein  Theil.  —  'post  Lambec. 
diligentius  vulgata  ap.  Koliar,  anal.  monum. 
omnis  aevi  II.  p.  066-678  {hier  u-ird  die 
Angabe,  dass  das  Ganze  ein  Autogi  cph  des 
Kaisers  sei,  iciderlegt.) 

Excerpta  historica  ex  vetustiss. 
kalendario  mpt.  Ambrosianae  bi- 
blioth.  1116-1223. 

Wichtig  fur  die  altmailandi.sche  Geschjchte. 
Ausg.:   ap.  Muratori,   scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  235.  236. 

Excerpta  historica  quaedam  ex 
veteri  stemmate  genealogico  regum 
Franciae. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  331. 
332. 

Excerpta  Johannis  Hussi  condem- 
nationem  concernentia. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist  medii  aevi 
IL  p.  1859-1862. 

Excerpta  libri  revelationum  Au- 
dradi  Modici. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
n.  p.  390-393.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VII. 
p.  289-292. 


Excerpta  Peiresciana,  /   vid.  Con- 
Excerpta  Valesiana,     i    stantinus 

Porphyrogen.,  xeifaXaioodfig.  B. 
Excerptum  chronici  veteris  ab  a. 

986-1109. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
rV.  p.  96-98. 

Excerptum  ex  chronica  quam  alii 
Alano  Chartier,  aUi  Jacobo  de 
Bouvier  cognomento  Berry  ad- 
scribunt,  ab  a.  1402 — 1455,  vid. 
Chartier. 

Excerptum  ex  Gallica  historia. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  XII.  F.  9. 

Ausg.:  'ed.  Lazius  m  Comment.  de  rep. 
Rom.  lib.  I.  c.  8.  p.  52;  —  *Vossius  et 
Goldast,  script.  rer.  Suev.  p.  3;  —  'm 
Chronicon  Ursperg.  ad  a.  1167.  —  Cf. 
Otto  Frising.  lib.  III.  c.  4  (edid.  Urstisius 
p.  56.) 

Excidium  Halberstadens.  civitatis. 

Gercimte  rhythraische  Pocsie. 
Ausg.:  ap.  Schatz,    chronicon  Halber.sta- 
dense.  Halberst.  1839.  p.  60. 

Excommunicatio  Heinrici  ducis 
Bawariae  a.  976. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  Ilb.   p.  171. 

Excommunicatio  hominum  Bal- 
duini  comitis  Flandriae  propter  oc- 
cisionem  Falconis  Remensis  archie- 
piscopi  ab  illis  perpetratum. 

Ausg.:  ex  ms.  Nic.  Camusatii  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  II.  p.  585. 

Exemplar  notitiae,  quaUter  Domi- 
nus  noster  Karolus,  filius  vester 
carissimus,  querelae  Rotberti  epi- 
scopi  finem  dederit. 

Ausg.:  ap.  Bouquct,  rec.  VII.  p.  297. 

Exordium  magnum  ordinis  Cister- 
ciensis  auctore  Stephano  abbate  et 
fundatore  archimonasterii  Cister- 
ciensis,  quod  scripsit  Conradus 
abbas  Eberbacensis  (f  1226). 

Ausg.:  ap.  Tissier,  bibl.  Cisterciens.  I. 
p.  1-9. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litt^raire  delaFrance  XVII. 
p.  363. 

Exordium  monasterii  s.  Johannis 
de  Tarouca  ord.  Cisterc.  a.  1187. 

Ausg.:  '  m  Monarchia  Lusitana,  tom.  III. 
auctore  Braudauo,  appeud.  —  ^wiederholt 
in  Portugaliae  monum.  I.  p.  89.  90. 

ExpeditioKaroli  magni  Hispanica, 
vid.  Fabulae  de  Hispanica  exped. 


EXPENSA  —  FABER 


309 


Expensa  in  militia  domini  Philippi, 
regis  iilii,  Parisius  in  festo  pente- 
costes  a.  Dom.  1267. 

Ausy.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  393-397. 
Extracta  e  variis  cronicis  Scocie. 

Ausy. :  edit.  by  W.  B.  Turnbull.  Edin- 
burg,  Abbotsford  club.  1842.  4». 

Extrait  de  la  Estoire  de  seint 
Aedward  le  Roi,  translatee  du  Latin, 
vid.  Vita  s.  Edvardi  regis  [la  estoire). 

Extrait  de  Fhistoire  d'aucuns  des 
ducs  de  Normandie  =  Wace,  le 
roman  de  Kou. 

Extrait  de  Thistoire  de  Louis  duc 
d'Orleans  pour  ce  qui  regarde  Thi- 
stoire  du  roy  Charles  VIII. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Charles 
VIII.  No.  9. 

Extrait  des  registres  du  parle- 
ment,  touchant  les  plaintes  de  Louis 
duc  d'Orleans  contre  Fenlevement 
du  roy  Charles  VIII  par  la  com- 
tesse  de  Beaujeu  en  1484. 

Ausg.:  Paris  1652.  4». 

Extralt  d'une  histoire  de  France 
manuscrite,  qui  commence  en  1270 
et  finit  l'an  1510. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
Xn.  I.  No.  7. 

Extraits  des  differens  ouvrages, 
qui  ont  rapport  au  roy  Charles  VIII 
et  a  son  regne;   scavoir:    Effigies 


regum  Francorum  auctor e  H  e  n  r  i  c  o 
Pantaleone;  Epitome  des  gestes 
des  roys  de  France;  Genealogie 
et  epitaphes  des  roys  de  France 
par  Jacq.  Bouchet;  Chronique 
abr6g6e  des  roys  de  France;  Re- 
cueil  des  antiquites  de  Tabbaye  de 
s.  Denys;  Steph.  Paschalii  ico- 
num  liber;  Theod.  Paschasii  in 
Icones  regum  Francorum  notae;  La 
Franciade ;  Antiquites  et  singularites 
remarquables  de  Paris. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Charles 
Vm.  No.  12. 

Eynwicus  praepositus  canoniae  s. 
Floriani  in  Austria,  vid.  Vita  s. 
Walburgis. 

Eyrbyggia-Saga. 

Geschichte  des  Thorpriesters  Hrolfs  u.  seineg 
Geschlechts.  ,,0f  the  various  records  of  Icelandic 
history  and  literature  is  none  more  interesting  than 
the  Eyrbiggia-Saga."   Weber. 

Ausg. :  Eyrbyggia-Saga  s.  Eyranorum  hi- 
storia,  quam  mandante  ...  P.  F.  Suhm, 
vers.  lat.  var.  lect.  ac  ind.  rer.  aux.  G. 
J.  Thorkelin.   Hafniae  1787.   4».  2'/»  Thlr. 

Erl.-Schr. :ilii\ler,  Sagabiblioth.  (detUsche  Atug.) 
I.  p.  140. 
Weber,  northern  antiquities  p.  477-521. 

Eysenhart,  Mich.,  vid.  Martinus 
minorita. 

Ezelo  monachus  Cluniacensis,  vid. 
Vita  s.  Hugonis  abb.  Cluniacens. 
{epitome.) 


F. 


Faber,  Felix,  dominican.  Ulmensis 
(t  1502):  Historiae  Suevorum  libri 
IL    180—1490. 

Ausgezeichnet  durch  grosse  Freimiithigkeit  und 
reich  an  wichtigen  Nachrichten. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Suev.  Ed. 
Franc.  1605.  p.  46,  ed.  Ulm.  1723.  p.  13. 

:    Evagatorium     in    terrae 

sanctae,  Arabiae   et  Aegypti  pere- 
grinationem  a.  1479  et  1483. 

Faber  war  Begleiter  des  Mainzer  Dekans  Brei- 
tenbach  und  verfasste  oder  redigirte  das  unter 
dcs  letztern  Namen  erschienene  Rcisewerk. 

Ausg.:  'ed.  C.  D.  Hassler  m  Bibl.  des 
liter.  Vereins.  Stuttgart  1843-49.  Bd.  2-4. 
3   voU.   8».   —     *vorher   unt.   d.    Tit.:   Hi- 


storia  itineris  s.  peregrinationis  Hierosol. 
sub  nomine  Breitenbachii  Moguntiae 
1486.  —  »Spirae  1490.  —  *ibld.  1502. 

Uebers.:  'Eigentlich  beschreibung  der 
hin  vnjid  vvider  farth  zu  dem  Heyligen 
Landt  gen  Jerusalem  etc.  Vormals  im  Druck 
nie  dergleichen  aussgangen.  (Von  Bruder 
Felix  Lesemeister  zu  Vlm.)  s.  1.  1556.  4*. 
-1557.  4*.  Selten.  —  *hrsg.  von  Jac.  Eysen- 
grein.  1560. 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  I.ib.  VI.  p.  413. 
Haberlin,   Fr.   Dom.,   diss.  de  vita,   itineri- 
bus  et  scriptis  Felicis  Fabri,  monachi  pracd. 
Dlm.  Gotting.  1742.  40. 

Faber,  Joan.  ord.  praed.  (f  1541 
episc.  Viennensis):  Oratio  funebris 


310 


FABP:R    -  FALCANDUS 


in  depositione  Maximiliani  I  in 
oppido  Wels  die  16.  Jan.  a.  1519 
habita. 

EnthSlt  eine  Uebersicht  des  ganzen  Lebena  dea 
Verstorbeoen.  » 

Aiisg.:  ap.  Frcher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  721-743. 

:  Sermones   consolatorii .  . . 

super  immanissimi  Tureorum  ty- 
ranni  altera  imminenti  obsidione 
inciytae  urbis  Viennensis. 

Ausg.:  Viennae  Pannoniae  1532.  4". 

Fabep,  Joan.,  Parisiensis,  Carnotens. 
episcopus  (1379—1390):  Expositio 
rerum  in  Grallia  tum  gestarum. 

Ausg. :  ed.  Bulaeiis  in  Historia  academiae 
Parisiensis  IV.  p.  523. 

Faber,  Udalric,  Rhetus:  Aegloga 
cui  nomen  "AQyog  seu  KXavd^fiog 
^OTQixoc  id  est  fletus  pastoralis  de 
morte  Maximiliani  Caesaris  Aug. 
cunctis  mortalibus  graviter  nec  mi- 
nus  pie  deploranda. 

Ausg.:  Viennae  per  Joa.  Singrenium.  s. 
a.  4».  14  Bl. 

Fabian,  Robert  (Sheriff  in  London, 
f  1512):  Concordance  of  stories  or 
chronicle  of  England   and  France. 

Wolsey  liess  das  Bucli  wegen  der  vorkommeu- 
den  Angriffe  auf  d.  engl.  Geistliclilceit  verbrennen. 
Es  reicht  von  Brutus  bis  Heinrich  VI i. 

Ausg.:  'London  1516.  2  vol.  fol.  —  "^ibid. 
1533.  fol.  —  *ihid.  1542.  fol.  —  Hbid. 
1559.  fol.  —  *ed.  H.  Ellis  unt.  d.  Tit.: 
R.  Fabyan,  new  chronicles  of  England  and 
France  in  2  partes.  . . .  Named  by  himself 
the  concordance  of  histories  etc.  ibid.  1811. 
4".    Wiederholung  der  1.  Ausg. 

Fabricius  de  Marliano,  episc.  Pla- 
centinus  (1476) ,  vid.  Chronica 
episcoporum  Placentinorum. 

Fabulae  de  Hispanica  expeditione 
Karoli  Magni. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IH.  p.  708-710. 

Facius,  Bartholom. ,  e  Spedia 
{Svezzia,  1 1457) :  De  bello  Veneto- 
Clodiano  cum  Genuensibus  gesto 
a.  1377. 

Ausg.:  'Lugduni  1568.  8".  —  *tciederhoU 
ibid.  1578.  8".  —  'ap.  Burmann,  thesaur. 
Ital.  V.  prs.  4. 

:    De     origine    belli    inter 

Gallos  et  Britannos  a.  1415. 

Ausg.:  ed.  Fr.  Dionys.  Camusatus  in 
additionib.  ad  Bibliothecam  Alphousi  Ciac- 
conii  p.  883. 


:  De   rebus    gestis   ab  Al- 

phonso  I  Neapolitanorum  rege  usque 
ad  obitum  Nicolai  V  papae  a.  1455 
commentariorum  libri  X. 

Ausg. :  '  ed.  Joann.  Michael  Brutus.  Lug- 
duni  1560.  4".  —  *wiederholt  ibid.  1562. 
4».  —  ^wiederholt  ibid.  1566.  4».  —  *m.it 
Guicciardini's  latein.  Uebersetz.  ed.  Coelius 
Cvmo.  Ba.sileae  1566.  fol.  —  »ap.  Burmann, 
thes.  antiq.  Ital.  IX.  prs.  3.  vor  Poutanus 
hist.  Neapol.  —  *die  7  ersten  Biicher  ed. 
Frauc.  Philoponus.  Mantuae  1563.  4". 

Uebers. :  italienisch  unter  dem  Tit. :  Fatti 
d'Alfonso  d'Aragone,  primo  re  di  Napoli 
di  questo  nome,  trad.  da  Jac.  Mauri.  Vi- 
negia  1580.  4». 

:    Historiarum  et  chronico- 

rum  mundi  epitorae.  . 
Ausg.:  Venetiis  1533.  8*». 
EH.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tiitis.  Lib.  VI.  p.  427431. 
Struve,  bibl.histor.  ed.MeuselVI.  l.p. 259-261 

Faereyinga-Saga. 

Geschichte  der  Faroerinseln  v.  10-11.  .J.ahrh. 
Ausg.:  ein  Stiick  als:   'Thattur  Thrandar 
og  Sigmundar  Brestissinar  s.  historia  Thran- 
deri   et   Sigmundi    Bresti    filii    in   der  Vita 

01.  Tryggvi  filii  I.  p.  94-117  u.  App.  p.  22- 
36.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Faereyinga-Saga  oder 
Geschichte  der  Bewohner  der  Faroer,  im  Is- 
landisch.  Grundtexte  mit  faroischer,  da- 
niscber  u.  deutscher  Uebersetz.,  hrsg.  v.  C. 
C.  Rafn  u.  C.  F.  Mohnike.  Kopenhagen 
1834.  4».  M.  Karte  u.  Facsim. 

Faits  et  particularit^s  concernant 
Marie  de  Bourgogne  et  Maximilien 
d'Autriche     du    Jauvier     1476    au 

2.  Nov.  1477. 

Ausg.:  in  Mdmoires  et  publications  de 
la  socit^t^  du  Hainaut.  Bruxelles  1839.  1. 
publids  par  Lacroix» 

Faits,  les,  et  gestes  du  preux  Gode- 
froy  de  I3ouillon  et  de  ses  che- 
valereux  freres  Boudouin  etEustace, 
issus  de  la  noble  ligne  de  chevalier 
au  Cigne;  avec  leur  g^nealogie. 
Traduit  du  latin  (par  Pierre 
Desrey). 

I-)ie  latein.  Urschrift  ist  unbckannt. 
Ausg.:   'Paris   s.   a.   et    1.  fol.   —   ^ibid. 
(1500.)    4».    —   ^ibid.    1511.    4».   —   ^ibid. 
1523.    fol.    min.    Mit   vielen  Holzschn.    — 
*Lyon  1580.  12  mo.  _  *ibid.  1585.  8". 

Vgl.  Bouillon. 

Epistolae  Oodefridi  BuUonii. 

Falcandus,  Hugo  (cca.  1190?): 
Historia  de  rebus  gestis  in  Siciliae 
regno  praecipue  ab  a.  1146 — 1169, 
sivc   de   calamitatibus  Siciliae  sub 


FALCO  —  FASTI 


»    311 


Wilhelmo  I  et  II  regibus  ad  Petrum 
Panormitanae  ecclesiae  thesaura- 
rium. 

Kraftvoll  und  geistrcich. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  5150.  2;  —  6262;  —  St.  Victor.  sec. 
XIV.  No.  164. 

Ausg. :  '  ed.  Gei-vas.  Tornacensis  sive 
Matth.  Longogaevus.  Lutet.  Paris.  1550. 
4*.  —  *(ed.  Fazelli)  in  Scr.  rer.  Sicular. 
No.  V.  p.  247.  —  *  ap.  Burmann,  thesaur. 
Siciliae  antiq.  V.  —  *ed,  Carusius,  bibl. 
hist.  Siciliae  I.  No.  17.  —  •ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  VII.  p.  247-344.  —  Oap.  Del 
Re,  cronisti  e  scrittori  sincroni  I.  p.  277- 
391  -mit  gegeniiberstehender  italien.  Ueber- 
setzung;  Noten  p.  393-400. 

Falco,  Beneventanus  iudex:  Chro- 
nicon  de  rebus  aetate  sua  gestis. 
1102—1140. 

Eine  der  wichtigsten  Quellen  Uber  Unteritalien. 
Ausg. :  '  ap.  Caraccioli,  antiq.  chronologi 
IV.  p.  178.  —  ^ed.  Carusius,  bibl.  hist. 
Sicil,  I.  p.  299.  —  *Burmann,  thes.  antiquit. 
Ital.  IX.  —  *mit  Emendationen  v.  C.  Pelle- 
grini  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p. 
82-133.  —  *ap.  Pratilli,  hist.  princip.  Lan- 
gobard.  IV.  p.  135.  —  'ap.  Del  Ke,  cro- 
nisti  e  scrittori  I.  p.  161-252  mit  gegen- 
iiberstehender  italienischer  Uebers.,  Noten 
ibid.  p.  253-276.  —  '  Bruchstiicke  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XV.  p.  213-223.  251.  344-360. 

Erl.-Sclir.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  infimae  la- 
tinit.  VI.  p.  431;. 

Vita  s.  Barbati  Benev. 

Falco  monachus:  Chronicon  Tre- 
norchiense. 

Ausg. :  '  ed.  P,  Fr.  Chifflet  in  Historia 
monasterii  Tornutiensis  sive  Trenorchien.sis. 
Divione  1664.  4».  —  ^Bruchstiick  (de  trans- 
lat.  s.  Filiberti)  ap.  Mabillon,  AA,  SS,  o, 
s.  Ben.  saec,  IV.  1,  p.  560-563. 

Vgl.  Passio  s.  Valeriani  mart.   (jpass. 
alt.) 

Falcuinus,  vid.  Vita  s.  Pharonis. 

Faritius  monachus  Malmesberien- 
sis,  vid.  Vita  s.  Aldhehni. 

Fasciculus  actorum  pertinentium 
ad  controversiam  inter  Bonifacium 
VIII  et  Philippum  IV  regem  Galliae. 

Bietet  nichts  neues. 
Ausg. :  ap.  Leibnit.,  mantissa  codicis  iuris 
gent.  dipl,  Hanoverae  1693.  fol.  p.  222. 
Vgl.  Acta  inter  Bonifacium. 

Fasciculus  temporum,  vid. 

Johannes  de  Laer. 

llolevinck. 

Veldenarius. 

Fasti  Carolini  =  Einhardus:  an- 
nales. 


Fasti  consulares,  vid. 

Chronicon  Cuspinianum, 
Idacius. 

Fasti  Corbeienses  =  Annales  Cor- 
beienses. 

Fasti  dominicanorum  Colmarien- 
sium,  continentes  rerum  Alsaticarum 
annales  earundemque  uberiorem 
enarrationem  ad  a.  1303  =  An- 
nales  Cohnarienses. 

Fasti  Limpurgenses,  d.  i.  ein  wohl- 
geschrieben  Fragment  einer  Chro-, 
nik  von  der  Stadt  vnd  den  Herren 
zu  Limpurg  auf  der  Lohne  (a.  d. 
Lahn,  in  Nassau).    1336 — 1402. 

MerlcwUrdigesSprachdenkmal  rheinischerMund- 
art;  wichtig  wegen  der  vielen  in  ihm  enthaltenen 
alten  Reime  und  Nachrichten  von  altdeutschen  ly- 
rischen  Sangern,  und  interessant  namentlich  fiir  d. 
deutsche  Cultur-  und  Trachtengeschichte.  —  Erster 
Verfasser  war  wahrscheinlich  der  Stadtschreiber 
Tillmann  Adam  Emmel  (f  1400),  der  sie  bis 
1399fuhrte.  Johannes  Gensbain(uml473)  schrieb 
sie  ab  und  fugte  Zusatze  zu  1299.  1317.  1369.  1456. 
und  1461. 

Handschr.:  Original,  verloren.  —  Trier, 
Stadtbibl.  chart.  sec.  XVH.  fol.  No.  1368 
(XLVni.)  Aus  Hontheim's  Nachlass. 

Ausg. :  ^  hrsg.  von  Joh.  Friedr.  Faust  von 
Aschaffenburg.  Heidelberg  (Limpurg)  1617. 
kl.  8*.  Sehr  selten.  —  ^wiederholt  ibid.  1619. 
8».  —  »Wetzlar  1720.  1747.  8«.  Modernisirt. 

—  *unt.  d.  Tit.:  Limburger  Chronik,  mit 
einer  Einleit.  u.  erlaut.  Anmerkungen  hrsg. 
von  C.  D.  Vogel.  Herborn  1826.  8«.  — 
*  2.  Aufl.  Marburg  1828.  8»,  Alle  selten.  — 
*U7it.  d.  Tit.:  Die  Limburger  Chronik  des 
Johannes,  Nach  J,  Fr.  Fausfs  Fasti  Lim- 
purgenses  hrsg.  von  Karl  Eossel.  Wies- 
baden  1860.  8».  XII.  116  Seit.  m.  3  Tafeln. 
20  Sgr,  Von  allen  modernen  Zustutzungen, 
Einschiebseln  u.  Anhdngseln  befreit  und  in 
der  urspriinglichen  Form  wiederhergestellt. 

—  Vgl.  Hontheim,  prodrom,  historiae  Trevir, 
p,  1082. 

Auszug  unt.  d.  Tit. :  Fragment  einer  alten 
Chronik,  worinnen  verscbiedentliche  Ge- 
schichten  von  denen  Jahren  1347-1371  be- 
schrieben  seynd,  zur  Unterhaltung  denen 
Liebhabern  der  altteutschen  Schreibart,  aus 
einem  alten  Manuscript  zum  Druck  gegeben 
von  G.  C.  N.  Auban.  s.  1.  1747  (d.  h.  von 
Geo.  Christoph  Neller,  geb.  zu  Auhan  im 
Wurzburgischen,  frilher  Professor  in  Trier). 
kl.  8°,  4  Bogen  von  grosster  Seltenheit. 

Erl.-Schr.:  Eschenburg,  von  J.  Gensbeins  Lim- 
purgischer  Chronik  ,  —  in  Braga  und  Her- 
mode.  IH.  1.  Abth.  p.  82. 
Stieglitz,  die  Bildung  und  Sitten  der  Deat- 
schen  des  Mittelalters,  nach  der  Limburger 
Chronik,  —  in  Berichte  an  d.  .Mitglieder  d. 
deutschen  Gesellschaft  z.  Erforschung  vater- 
ISnd.  Sprache  und  Alterthiimer  zu  Leipzig. 
Leipz.  1829.  p.  67. 
V.  Sybel,  historische  Zeitschrift.  1861.  3.  Jahrg. 
2.  Heft.  p,  486-488. 


312 


FASTI  —  FERRETO 


Fasti  necrologici  =  Necrologium. 
Fasti  Siculi  =  Chronicon  paschale. 
_  ^  Imonach.  Casin./  (f  620), 
f^2"s*"Mpresbyter,  \     vtd. 

Yita  s.  Mauri  abb. 
,,    ,,  Severini  abbatis. 

Felinus,  vid.  Sandeus. 
Felix  Croylandensis  (cca.  730),  vid. 
Vita  8.  Guthlaci. 

Krl.-Schr.:  Wright,  biograpLia  Britann.  literar. 
I.    p.  246-240. 

Felix  Manllius,  vid.  Vita  s.  Gebe- 
hardi  episc.  Constant. 

Felix  Nerinius,  vid.  Vita  s.  Gau- 
dentii  archiep. 

Felix  Renda,  vid.  Vita  s.  Amati 
episc.  Nusci. 

Felix  Toletanus  episc.  (f  702), 
vid.  Vita  s.  Juliani  ep.  Toietani. 

Fenin,  Pierre  de  (f  1433):  M6- 
moires,  comprenant  le  recit  des 
^venements  qui  se  sont  pass^s  en 
France  et  en  Bourgogne  sous  les 
regnes  de  Charles  VI  etCharles  VII. 

In  picardischer  iMundart  gesciiricben.  Kiihrt 
wahrscheinlich  von  einem  spatern  Verf.  her.  Fiir 
die  drei  letzten  Dezennien  der  Re?ier.  Karls  VI  v. 
Frankreich  eine  der  wichtigsten  Geschichtsquellen. 
Ausg. :  '  zuerst  als  Anhang  zu  Juv(5nal 
des  Ursins,  archeveq.  de  Rheims ,  Histoire 
de  Charles  VI.  Paris.  1614.  4».  Paris  1653. 
fol.  —  '  wiederholt  ap.  Perrin ,  collection 
univ.  des  mdmoires  r^latifs  k  Thist.  de 
France.  1785.  V.  —  »u.  ap.  Petitot,  collect. 
des  mem.  1819.  VII.  —  *  nach  der  pariser 
Handschr.  publ,  par  Mademois.  Dupont 
unt.  d.  Tit.:  M^m,  de  Pierre  de  Fenin. 
Paris  1837.  8».  9  fr.  —  » ap.  Michaud  et 
Poujoulat,  nouvelle  coUect.  II. 

FeodaNormanniae  atqueScriptum 
de  servitiis  militum,  quae  debentur 
duci. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Nonn.  script. 
p.  1037-1049. 

Fernandez  de  Velasco,  vid.  Seguro. 

Fernao  Lopes,  chronista-m6r  do 
Reino  (.saec.  15):  Cronicas  del  Rey 
D.  Joam  da  gloriosa  memoria  o  I 
deste  nome  e  as  dosReysD.  Duarte 
e  D.  Alfonso  o  V. 

lot  von  Gomes  ,Io.^o  de  Zurara  (t  1472)  ergfinzt. 
Ausg. :    '  tiradas   a  luz  por  ordem  de  D. 
Rodrigo    da   Cunha    arcebispo    de   Lisboa. 
Lisboa   1643.   fol.  —   ^Li.sboa  1774.  1780. 
2  vol.  4».  (/71  Tom.  1.   steht  Duarte  Nunes 
de  Leao,  cronicas  dos  reyes  Joao  I.  etc.) 
Erl.  •  Setir.:  Menezen,  Fem.  de,  vida  e  ac<;oens  • 
d'el  rey  Dom  Joao  I.  5  libros.   Lisboa  1677. 
40. 


V.  Olfers,  Leben  des  atandhaflen  Prlnzen. 
Nach  der  Chronika  Ncincs  GehoimschreibcrH 
F.  Joan  Alvares.  Bcrliii  1K27.  so. 

:    Chronica    do   Senhor  D. 


Fernando,  nono  Rei  de  Portugal. 

Ausg. :  in  Collec^ao  de  livros  ineditos  de 
hist.  portug.  IV. 

:    Chronica    do   Scnhor   D. 

Pedro  I  oitavo  Rey  de  Portugal. 

Ausg. :  '  dada  a  luz  e  accrescentada  por 
Joze  Pereira  Bayam.  Lisbpa  1735.  8",  — 
*  iriederhoU  ibid.  1760.  4».  —  *  in  CoIIec<;ao 
de  livro.s  ined.  de  histor.  port.  IV. 

Ferrerius ,  Zachar. ,  Vicentinus, 
episc.  Gardiensis  (f  cca,  1525):  Acta 
scitu  dignissima  Constantiensis  con- 
cihi. 

Ausg.:   ilediolani  1611, 

Apologia  sacri  Pisani  con- 

cilii  moderni. 

Ausg.:  Pisis  1511. 

Decreta    et    acta    concilii 

Basileensis. 

Ausg.:  'Pisis  1511.  —  *Paris,  1512. 

Epistola  ad  Hadrianura  VI 

pont.  max.  de  laudibus  urbis  Fa- 
ventiae  a.  1522. 

Ausg.:  ag.  Mittarelli,  ad  script.  rer.  Ital. 
accessiones  p.  842-844, 

:   Lugdunense  somnium  de 

divi  Leonis  X  papae  ad  summum 
apostolatus  apicera  electione  et  Epi- 
stolae  ad  Ludovicum  XII  Franco- 
rum  regem. 

Ausg.;  '  Lugduni  1513. —  'in:  Carmina 
illustrium  poetarum  Ital.  Florentiae  1721. 
Tom.  IV. 

Krl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latl- 
nitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  ;!.'S2. 

Vgl.  Vita  s.  Oasimiri  Pol.  reg. 

Ferreto,  Vincent.  (f  post  1330): 
Historia  reriira  in  Italia  gestarura 
ab  a.  1250  ad  a.  usque  1318  libris  VIL 

Angenehm  durch  Fluss  dor  Sprache  und  Ueber- 
sicht  des  Ganzen,  bisweilen  ungenau  und  iibertrie- 
ben  in  den  Urteilen. 

Handschr.:  Rom,  Vatic,  bibl,  No.  4941. 
3929.  3930.    Vgl.  Pertz'  Arch.  V.  177.  178. 
Ausg.:  ap.  Muratori,  scr,  rer.  Ital,  IX.  p, 
935-1182.  Likkenhaft. 

Erl.-Schr.:  Donniges,  Oesch.  des  deutscb.  Kai- 
xerthums  im  14.  Jahrh.  Berlin  1841  I.  1. 
p.  73. 

:  De  morte  Benevenuti  Cam- 

pesani  poetae  Vicentini. 

Av^g.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IX. 
p.  1183-1186. 

:  De  morte  Beneveimti  Cam- 

pesani  Vicentini  poetae  adMussatum 
Patavinum. 


FERRETO  —  FLODOAEDUS 


313 


Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IX. 
p.  1187.  1188. 

:  De  Scaligerorum  origine 

poema   circa  a.    1329  scriptum  ad 

Oanem    grandem    Scaligerum   Ve- 

ronae  etc.  Dominum. 

'    Ausg.:  ap.  Muratori,    script.  IX.  p.  1197 

-1218. 

Erl.-Schr.:    Ephemerides    ernditorum.    Paris. 
17S3.  Mai.  p.  102. 
Fabricius.   bibl.  rned    et  inf.  latinitatis  Lib 
^  VI.  p.  491-19.3. 

Ferroni ,  Arnold. ,  Burdigalensis, 
vid.  unter  Paulus  Aemilius. 

Feus  Belcharius,  vid.  Vita  s.  Jo- 
hannis  Columbani. 

Fiamma,  Galvano  =  Galvaneus 
Flamma. 

Fiori,  Giorgio,  prof.  iur.  Medio- 
lani  (t  1512)  =  Florus,  Georg. 

Firmanus,  Seraph,,  vid. 

Vita  V.  Gentilis. 
„     s.    Margaretae  virg. 

Flrmlnus  episcopus,  vid.  Vita  s. 
Caesarii  episc. 

Firnandus  oanonic.  Leodiens.  (cca. 
1220),  vid.  Vita  s.  Lamberti  episc. 
Lugd.  [triumph.) 

Fistenport,  Joh.,  vid.  tint. 

Martinus  minorita  u.  vgl. 
Annales  Nere.slieimenses. 

Flandria  generosa  usque  ad  annum 
1164. 

Dieses  Werk  bildet  die  Grundl.ige  fast  aller 
Chroniken  Flanderns. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  314-317. 

Au^g.:  '^in  Galopini  Flandria  generosa. 
Montibus  1643.  4*.  —  *ap.  Paquot,  historiae 
Flandricae  synopsis.  Brux.  1781.  4*.  mit 
Fortsetzung  von  Paquot  selbst  bis  1482.  — 
^  wiederholt  u. 'vermehrt  ap.  Martene,  thes. 
anecd.  III.  p.  377-440  unt.  d.  Tit.:  Genea- 
logia  comitum  Flandrensium  u.  einer  Fort- 
setzung  bis  1347.  —  *  tciederholt  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XI.  p.  388;  XIII.  p.  411;  XVIII. 
p.  559.  —  *  ed.  Bethmann  ap.  Pertz ,  raon. 
scr.  IX.  p.  313-334. 

Uebers. :  franzosisch  unt.  d.  Tit. :  Li  ge- 
nerations  li  parole  et  li  lignie  des  contes 
de  Flandres  {Handschr. :  vid.  ap.  Pertz  1.  1. 
p.  316.)  ap.  de  Smet,  corpus  chron.  Flandr. 
U.  p.  31. 

Erl.-Schr.:   Wind,    bibliothek  d.  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.507. 

Vi/l.    Chronicon    Flandrense    rhyth- 
micum. 

Flavius  Anselmus  monach.  Beccen- 
sis,  vid.  Vita  s.  Berengarii. 


Fleuranges.  Robert  de  la  Marck, 
sieur  de  Fleuranges,  marechal  de 
France  (ne  cca.  1490,  f  1537): 
Memoires  du  jeune  adventureux  — , 
ou  Histoire  de  choses  memorables 
advenues  du  reigne  de  Louis  XII 
et  de  Fran^ois  I  en  France,  Italie, 
Allemagne  et  es  Pays-Bas  depuis 
1499-1521. 

Ausg. :  '  publ.  par  rabbe  Lambert.  Paris 
1753.  8<*.  —  '  in  Collection  universelle  XVI. 

—  »  ap.  Petitot,  coUection  XVI.  p.  139-382. 

—  *  ap.  Michaud  et  Poujoulat,  nouv.  collect. 
V.  —  *  ap.  Buchon,  choix  de  chroniques  IX. 

Floamanna-Saga. 

Ausg. :  unt.  d.  Tit. :  Fornsogur.  Vatnsdaela- 
saga,  Hallfredarsaga,  Floamannasaga.  Hrsg. 
von  Gudbrandr  Vigfiisson  und  Th.  Mobius. 
Leipzig  1860.  8»,  1'/»  Thlr. 

Uebers. :  danisch  von  Thorlacius  in  den 
Scandin.  Lett.  Selsk.  Skr.  1808.  p.  194-336. 

Flodoardus  presb.  Remensis  (f 
5.  Kal.  April.  966):  Annales  seu 
Chronicon.  919—966.  Continuatio 
a.  9G6.  976-978. 

Ausgezeichnet  durch  Wahrheitsliebe  u.  Griind- 
lichkeit .  oft  dunkel  und  unverstandlieh.  Fiir  d.  lo- 
thringischen  Angelegenheiten  eine  ergiebige  Quelle, 
unschatzbar  f.  d.  franzos.  Geschichte. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  HI. 
p.  367. 

Ausg. :  '  ed.  Pithoeus,  ann.  script.  coaet. 
XII.  Paris.  1588.  p.  147  (ed.  Francof.  1594. 
p.  109-213).  —  '  verbessert  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  IL  p.  590-623.  -  » ap. 
Bouquet,  rec.  VIL  p.  212-214;  VIIL  p.  176 
-214.  —  *  am  besten  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
III.  p.  368-407;  407.  408.  —  »  un^  d.  Tit.: 
Flodoardi  chronicon  etc.  latein.  u.  fran- 
zosisch  ed.  Bandeville.  Eeims  1855.  8". 

Uebers.:  franz.  ^ap.  Guizot,  collection  VI. 

p.  69-162.  —  *  par  Bandeville  (s.  vorher.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.  d.  romisch.  Uteratur 

im  karoling.  Zeitalter  p.  188. 

Giesebrecht,  W. ,  Gesch.  d.  deutschen  Kai- 

serzeit  I.  p.  740. 
Pertz'  Archiv  VII.  p.  '105. 
AVattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  202-203. 

:  Fragmentum  de  Romanis 

pontificibus:  DeGregorio  papa  II  et 
de  s.  Bonifacio  doctore  et  martyre 
(715-935). 

In  Hexametern  abgefasst. 
Amg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  UI.  2.  p.  569-608.  —  *  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  68-70.  —  Andere 
Bruchstiicke:  De  Paschale  papa  I  (f  824) 
in  AA.  SS.  Boll.  Mai.  VH  p.  772.  773.  — 
De  Gregorio  III.  ap.  Muratori  1.  c.  p.  71. 
72.  —  De  Zacharia  pp.  ibid.  p.  78-80.  — 
De  Stephano   H  ibid.  p.  89.    —   De  Paulo 


314 


FLODOARDUS  —  FLORUS 


ibid.  p.  116.  —  De  Stcpbano  III  Ibid.  p. 
176.  —  De  Adritino  I  ibid.  p.  190.  —  De 
Leone  III  ibid.  p.  283.  —  De  Stephano  IV 
ibid.  p.  285.  —  De  Paschali  I  ibid.  p. 
286  u.  s.  w. 

Erl.-Sc/tr.:  B£hr,  Gesch.  der  rornischen  Litera- 
tiir  ira  lcaroliiig.  Zeitaltcr  p.  127. 

Historiarum.  ecclesiae  Re- 

mensis  libri  IV. 

Eina  der  besteii  franz6s.  Goschichtswerke  jcner 
Zoit.  Bei-iihrt  an  manchen  Stcllen  d.  Geschiclite  des 
deutscheu  Heichs. 

Handschr.:  Montpellier,  Un.-Bibl.  No. 
186.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  5209. 
(Hb.  III.  ct  IV.  desunt.)  —  Reims.  — 
R  0  m ,  bibl.  Vat.  No.  5267.  Vgl.  Pertz'  Arch. 
V.  p.  146. 

Ausg.:  '  ed.  Jac.  Sirmondus.  Paris.  1611. 
8".  Incorrect.  —  *  correcter  c.  scholiis  ed. 
G.  Colvenerius.  Duaci  1617.  8".  —  ^wieder- 
holt  in  Bibl.  PP.  Lugd.  XVII.  p.  500.  — 
*  ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p.  164-175.  — 
*latein,  u.  franzosischpubl.  par  Lejeune. 
Reims  1854.  2  vols.  8«. 

Bruchstiicke,  die  zur  Illustrirung  der 
Annales  dienen,  stehen  unter  Pertz'  Ausgabe 
derselben;  uiidere  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p. 
361 ;  andere  zu  d.  Jahren  840-873  ap.  Bou- 
quet,  rec.  VII.  p.  212. 

Uebers.i  franzos.  ^  unt.  d.  Tit.:  Histoire 
de  r^glise  de  Reims  par  Flodoard,  trad. 
par  N.  Chesneau.  Reims  1581.  4*.  Nicht 
treu,  weil  nach  einer  schlechten  Handschr. 
ubersetzt.  —  '  ap.  Guizot ,  collection  V. 
(ganz).  —  *  par  Lejeune.  Reims  1854.  8*. 
(s.  vorh.  Ausg.) 

Erl.-Schr.i  Bahr,   Gesch.   d.   rom.   IJteratur  im 
karoling.  Zeitalter  p.  271. 
Contzen,    d.    Geschichtschreiber    der   sfich- 

sischen  Kaiserzeit  p.  77-83. 

De  V.   Frodoardo    presb.    liemensi,    ap.    Ma- 

billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  325-3.32. 

Februci,  A.  Chr.,  enchiridion  historiae  pon- 

titicalis  post  Hbros    Frodoardi    canon.   Hhe- 

mens.  ab  saeculo   VIII.  ad  XVIII.  in   perio- 

dos  6  contractum,  servata  versus  hexametri 

ratione.  Lugo,  Ferrucl  1856.  80. 

H&usser,  L.,  die  tcutschen  Geschichtschrei- 

ber.  Heidelb.  1839.  p.  66. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  202. 

Vgl.  Acta  ss.  Timothei  et  ApoU. 
Vita  8.  Attalae  abb.  (earm.) 
,,    ,,  Balderici  conf. 
„     ,,  Bertulti  abb.  {carm.) 
„     „  Gibriani  [histor.) 
„    „  Remigii ep.Rem. (fran*^) 
,,    „  Sonnatii. 

Floharius,  vid.  Vita  s.  Eugenii 
Toletani. 

Florence  de  Worcester  =  Flo- 
rentius  Wigorniensis. 

Florentius  abbas  Britannus,  vid. 
Vita  s.  Judoci  filii. 

Florentius  GallusTricastinus  (saec. 
VII),  vid.  Vita  s.  Rusticulae  abb. 


Florentius  Wigopniensis  monachus, 

ct  Bravonius  dictiis,  (f  1118): 
Chronicon  ex  chronicis  ab  O.  C. 
usque  ad  a.  1118. 

(irosstentheils  aus  M  nrianus  Scotus  entnom- 
mcn.  Von  einem  andern  Monche  zu  VVorcester  bis 
IUl  fortgesetzt. 

Ilandschr.:  London,  brit.  Mus.  Harl. 
chart.  67;  —  chart.  1757.  —  Bibl.  des  Erz- 
bischofs  von  Canterbury  in  Lambethhouse, 
sec.  XII.  42  {unt.  d.   Tit.:   Marian.  Scotus, 

—  1131.)  —  Oxford,  Corp.  Christi  Colleg. 
1624.  157. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  chronicon  ex  chro- 
nicis  (ed.  Guil.  Howard.)  Londini  1592.  4<*. 

—  'mit  Matth.  Westmonastericnsis.  Francof. 
1601.  fol.,  fehlerha/t.  —  »  anni  1113-1139 
ap.  Pertz,  mon.  script.  V.  p.  564-568.  — 
*  tantum  anni  449-1000  ex  Florentio ,  ab 
hoc  vero  anno  chronicon  Mariani  una 
cum  additamentis  Florentii  i?i  Monumenta 
histor.  Britann.  seu  Collection  of  Historians, 
edited  by  order  of  the  Record  Commission 
I.  p.  522-615.  —  *  ab  adventu  Hengcsti  et 
Horsi  in  Britann.  usque  ad  a.  1117  ed. 
Benj.  Thorpe.  Londini,  engl.  histor.  society 
1848.  49.  2vol.  gr.  8«.  —  •Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  XIII.  p.  67-78. 

Uebers.:  Florence  of  Worcester's 
chronicle  with  2  continuations ,  comprising 
anuals  of  english  history  from  the  depar- 
ture  of  the  Romans  to  the  reign  of  Ed- 
ward  I,  translat.  by  Thos.  Forester.  Lon- 
doii,  Bohn's  antiquar.  library.  Tom.  34.  kl.S". 

De   regali  Anglorura  pro- 

sapia  seu  regum  Anglorura  genea- 
logiis. 

Ausg. :  '  in  der  londoner  Ausg.  des  Chro- 
nicon.  —  *tn  Collection  of  Historians  I. 
p.  627-644. 

Erl.-Schr.:  Wright,   biographia  Britannica  lite- 
rar.  II.  p.  73-75. 

Vgl.  Chronicon  Saxonicum. 
Vila  s.  \Vul8t.^ni  ep.  Wig. 

Florenz  von  Wevelinkhoven:  Chro- 
nik  der  Bischofe  von  Munster,  mit 
d.  Fortsetz.  eines  Ungenannten  u. 
d.  Zusatzen  d.  Mdnche  von  Marien- 
feld.    772—1424. 

Ausg.:  ed.  Jul.  Ficker  in  Geschichts- 
quellen  des  Bisthums  Miinster  I.  p.  1-92. 

Fiorus,  Drepanius,  diacon.  Lugdu- 
nensis  (cca.  850) :  Epistola  seu  Car- 
raen  ad  Madoinum  Augustodunen- 
sem  episcopum. 

Au^g. :  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  262.  263. 

:  Querela  de  divisione  im- 

perii  post  mortcra  Ludovici  Pii  imp. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  anal.  vet.  1.  p. 
388;  edit.  IL  p.  413.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
VII.  p.  301. 


FLOEUS  —  FOKMULA 


315 


Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  447-453 ;  vgl.  p.  108  sq. 
Vgl.  Martyrologium  Bedae  Vener. 

Florus,  Georg.,  Mediolanens.  Jctus 
(f  1512):  De  bello  Italico  et  rebus 
Gallorum  praeclare  gestis.  Libri  6. 

Ausg.:  ^  ed.  Hug.  Picardet.  Paris.  1613. 
4».  —  «m  Biirmanni  thesaurus  antiquitat. 
Italicar.  Tom.  IX.  prs.  VI.  —  ^  unt.  d.  Tit.: 
De  expeditione  Caroli  VIII  in  regnum  Nea- 
politanum  libri  II  ap.  Godefroy,  histoire  de 
Charles  Vni.  (ed.  1684)  p.  216. 

Erl.-Sehr.:  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
VII.  2.  p.  174. 

^  ,       ,  ,       iBertinianus/ 

Folcardusmonachus  jsithivensis  ^ 

(cca.  1050),  vid. 

Vita  s.  Audomari. 
,,     ,,  Bertini  abb.  Sith.  {u.mirac. 

lib.  I.) 
„      „  Johannis  Beverlac. 
,,     ,,  ,,  episc.  Ebor. 

Erl-Schr.:  Wright,  biographia  Britann.  liter.  I. 
p.  512-514. 

Folcuinus  abbas  Lobiensis  (f  990): 
GestaabbatumLobiensium  sei^Chro- 
nicon  Lobiense.    637 — 980. 

Durch  Wahrheitsliebc  u.  Einfachheit  ausgezeich- 
net.  Der  alteste  niedorlandische  Chronikenschreiber. 

Handschr.:  Amiens,  Stadtb.  chart.  sec. 
XVI.  fol.  No.  357.  —  Arras,  Stadtb.  chart. 
sec.  XVL  No.  767  —  Briissel,  burg.  Bibl. 
sec.  XVL  No.  7816.  —  Paris,  k.  Bibl. 
R^s.  St.  Germ.  90.  n.  4.  —  Baluze,  paq. 
1.  No.  3.  15.  —  Vid.  Pertz,  mon.  script. 
IV.  p.  53. 

Ausy.:  i  ap.  d'Achery,  spicileg.  VI.  p. 
541-588.  ('ed.  nov.  II.  p.  730-759.)  ScMedit. 
—  'ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  52-74.  — 
*Bruchstucke  ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p.  220, 

Continuatio     gestorum 

abbatum  Lobiensium  ab  a.  980 — 
1162,  auctore  anonymo. 

Fiir  flandrische  u.  liitticher  Geschichte  vyichtig. 
Ausg'.:  'ap.  d'Achery,    spicil.  VI.  p.  589 
(*ed.  nov.  II.   p.  759.)    —    ^wiederholt  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  412-423. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litt^raire  de  la  France  VI. 
p.  451. 
Paquot,  m^moires  pour  servir  a  l'histoire  lit- 

t(5raire  des  Pays-Bas  XV.  p.  164-170. 
Villenfagne,    m^langes     de    litteratnre     et 

d'histoire.  I.i^ge  1788.  p.  207.  208. 
Wind,    S.  de,   bibliothek   der  Nederlandsche 

geschiedschrijvers  p.  18. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  191. 

V  l.  Vita  s.  Folquini. 

„  „  Ursmari  {append.  II.  — 
histor.  transl.  —  Mstor. 
mirac.) 

Fordun,  vid.  Johannes  de  Fordun. 

Foresta,  Jac.  Phil.,  heJcannter  als 
Jacopo  Filippo  di  Bergamo 
0(^er  Jacobus  rnilippus  Bergo- 


mensis  (t  1520):  De  plurimis  claris 
selectisque  mulieribus  opus  prope 
divinum  novissime  congestum. 

Fiihrt  die  Papstin  Johanna  auf. 

Ausg.:    '  Ferrarie,    L.    de   Rubeis    1497. 

fol.  Mit  Hohschnitten.  Sehr  selten.  —  ^  Ve- 

netiis  1506.  fol.  —  *  ap.  Textor,  de  memora- 

bilibus  et  claris  mulieribus.  Paris.  1521.  fol. 

Vgl.  Vita  b.  Helenae  Utinensis. 

;    Supplementum    chronico- 


rum    orbis   ab  initio  mundi  usque 
ad  a.  1482  libri  XV. 

Unkritisch,  rauhe  Sprache;  so  hoch  geachtet, 
dass  noch  zu  Lebzeitcn  des  Verfassers  9  Ausg.  er- 
schienen,  und  noch  jetzt  von  Werth  hinsichtlich  v. 
Thatsachen,  die  er  selbst  erlebte. 

Ausg.:  'Venetiis,  Bern.  de  Benaliis  (1483.) 
fol.  —  ^iciederholt  Brixiae  1485.  fol.  — 
«Venetiis  1486.  fol.  —  *idem  opus,  usque 
ad  a.  1490  continuatum.  Venetiis,  Bern. 
Rigus  de  Novaria  1490.  fol.  —  Hbid.  c. 
ead.  continuat.  Venet.,  Ricius  1492.  fol.  — 
•Norimbergae  1503.  fol.  —  ^  usque  ad  a. 
1503  continuat.  Venetiis,  Alb.  de  Lissona 
1503.  fol.  —  *  c.  ead.  coutinuat.  unt.  d. 
Tit.:  Novissimarum  historiarum  om- 
nium  repercussiones ,  libri  16,  qui  Supple- 
mentum  supplementi  chronicarumnuncupan- 
tur.  Venetiis,  Georg.  de  Rusconibus  1506. 
fol.  —  »i6id.  1513.  fol.  —  ">Paris.  ap. 
Colinaeum  1535.  fol. 

Uebers.:  italienisch  von  F.  Sansovino. 
'Vinegia  1488.  fol.;  —  »1491.  4».  —  ^mit 
Fortsetzung  bis  1503,  vulgarizz.  per  miser 
Francesco.Venetia,  Geo.  de  Rusconi  1508.  fol. 
—  *  ibid.  1535. » 1540.  •  1544. '  1553.  f ol. ;  «1573. 
4«.  «1581.  4».  Die  letzte  Ausg.  enthcilt  Zu- 
sdtze  aus  Jovius,  Bembo,  Carlon  u.  a. 

Spanisch  unt.  d.  Tit. :  Suma  de  todas  las 

cronicas   del  mundo,    von  d.  valenciaschen 

Dichter  Narcis  Vinoles.  Valencia  1510.  fol. 

Erl.-Schr.:  Biographie  universelle  s.  v.  Foresta. 

Clement,  Dav.  III.  p.  174-181. 

Gil  Polo,   Diana  enumerada   (Ausg.  v.  1802) 

p.  304. 
Hain  Xo.  1805  sq. 
Ximeno,  bihl.  Valenciana  I.  p.  61. 

Formelbuch  des  Bischofs  Salomo 
III  von  Konstanz,  vid.  Formulae 
Salomonis  III. 

Formelbuch,  salzburg.,  aus  des 
Erzbisch.  Arno  Zeit,  vid.  Arnonis 
ep.  Juvav.  congestum. 

Formula  examinandi  Bohemos  (i. 
e.    Wiclefitas.)    1455. 

Ausq.:  ap.  Walch,  monimenta  Vol.  U. 
fasc.  2.  p.  3-22.  c.  praefat.  p.  V-VIU. 

Fopmula  foederis  inter  Ludovicum 
Germaniae  etCarolumGalliae  reges 
apud  Argentoratum  a.  842  percussi. 

Ausg.:  *  ap.  Freher,  scr.  rsr.  Germ.  ed. 
Struve  I.    p.  71.    —    *  mit  Freher^s  Noten 


316 


FORMULA  —  FRAGMENTA 


ap.  Schilter,  scr.  rer.  Germ.  No.  IX.  p.  113 
-119.  —  *  ap.  Duchesno,  hist.  Franc.  .«cr. 
II.  p.  381-38G.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VII. 
p.  34-39.   J'gl.  Pertz,  mon.  II.  p.  G66. 

Formula  precationis  Friderici  III 
imp.  (1440)  ad  Deum  pro  imperii 
incolumitate. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  404. 

Formulae  Salomonis  III  episcopi 

Constantiensis  (890—920). 

Ausg. :  '  cd.  Rockiuger  in  Quellen  und 
Erorterungen  zur  bayerischen  u.  deutschen 
Gesch.  VII.  p.  189-256.  —  ^unt.  J.  Tit.: 
Das  Formelbuch  des  Bischofs  Salomo  III. 
hrsg.  u.  erljiut.  von  E.  Dummler.  Leipzig 
1857.  gr.  8».  ly,    Thlr. 

Forsbraedra-Saga. 

Gesch.  dcr  ISriider  Thorgnir  Havardsson  und 
Thormod  Kolbriiiiarskald,  a.  d.  11.  J.ihrh. 

Ausg.:  islandice  c.  versione  lat.  Hafniae 
1822.   8». 

Erl.-Schr  :    Miiller,    Sagabibl.  (deutsche   Ausa.) 
I.  p.  113.  "  ' 

Fortunatus  Ulmo  dominicanus,  vid. 
Vita  s.  Cosmae  eremitae. 

Fortunatus  Venantius  presbyter  et 
Pictaviensis  episeopus  (f  cca.  600): 
Carmina  historica  de  regibus  Fran- 
corum,  reginis,  episcopi.s,  ducibus, 
comitibus  et  aliis  illustribus  sui 
saeculi  viris. 

Ausg. :  •  ap.  Duchesne,  script.  hist.  Franc. 

1.  p.  460-513.  —  ^ap.  Bouquet,  rec.  II.  p. 
472-531.  —  *  in  eius  oper.  ed.  A.  Luchi. 
Romae  1786.  4».  Tom.  L 

Vide  auck:  Vita  s.  Albini  Andeg. 
„     „  Amantii  Kuthen. 
„     ,,  Galli  ep.  Arvern.  (epitaph.) 
„     „  Germanl  Paris. 
„     „  Hilarii  Pictav. 
,,     ,,  Marcelli  Paris. 
„     „  Martini  arch.  Turon. 
„     ,,  Maurilii  Andeg. 
,,    „  Medardi  ep.  Nov. 
,,     ,,  Nicetii   ep.   Trev.    (elogium.) 
,,     ,,  Paterni  ep.  Abrinc. 
„     „  Radegundis  reg. 
,,    „  Remigii  Rem. 
Acta  „  Vincentii  mart.   Aginn.    {/ti- 
storia.) 
Erl- Schr.:   Pabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
t.'itis  lib.  VI.  p.  537-548. 

Foscarl,  P>anc.,  orator  Venetus: 

Dispacci   al   senato  Veneto   presso 

rimperatoreMassimiliano  I  nel  1496. 

Ausg.:   in  Archivio  storico  Italiano  VII. 

2.  p.  723-948. 

Fragmenta  annalium  ab  a.  769  ad 

a.  806. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Fr.  II. 
P-  21.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  26. 

Fragmenta  annalium  Iburgensium, 
vid.  Annales  Yburgenses. 


Fragmenta  chronicae  antiquae  civi- 

tatis  Pedoiiae  a.  906  —  1089. 

Ausg. :  in  Monument.  histor.  patr.  V.  (scr. 
III.)  p.  67. 

Fragmenta  chronicorum  comitum 
Pictaviae  et  dueum  Aquitaniae  usque 
ad  tempora  regis  Philippi  Pulchri, 
a.  1226,  auctore  ut  videtur  monacho 
S.  Maxentii  (saec.  XIII.  fin.) 

Ausg.:  '  ap.  Martene,  collect.  ampl.  V. 
p.  1155.  —  '  y-iederholt  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  294-296;  XI.  p.  372-374:  XIL  p.  408 
-411;  XVIIL  p.  242-245. 

Fragmenta  de  Gregorii  VII  obitu 
ex  codd.  Cotton.  et  Catalaunensi, 
vid.  Vita  s.  Gregorii  VII. 

Fragmenta  de  Gregorii  VII  obitu 
ex  codd.  Laudunensi  et  Udalrici, 
vid.  Vita  s.  Gregorii  VII. 

Fragmenta  deLudovico  VIIIFranco- 
rum  rege  et  de  Parisiensibus  litte- 
ratis,  ex  Karolino  Aegidii  Parisien- 
sis,  vid.  Aegidius  Parisiensis. 

Fragmenta  de  Pippino  et  Carolo 
M.  ex  passione  s.  Bertharii  et  Atha- 
leni,  vid.  Acta  ss.  Bertarii  et  Atal. 

Fragmenta  de  rebus  Eudonis  Aqui- 
tanorum  et  Caroli  Martelli,  Franco- 
rum  principum,  ac  de  ficta  eiusdem 
Caroli  Martelli  damnatione. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  785. 

Fragmenta  de  rebus  Lotharii  et 
Ludovici  II  imp.  in  Italia,  ex  hist. 
pontif.  Anastasii  bibl.,  vid.  Liber 
pontificalis. 

Fragmenta  de  rebus  Ludovici  VII 
regis  Francorum,  vid.  Vita  s.  Ber- 
nardi  Claraevall. 

Fragmenta  dp  rebus  pie  gestis 
Clotarii  III,  Childerici  II  et  Theo- 
dorici  III  ex  vitis  sanctorum.  656 — 
678. 

Ausg.:  ap.  Duchosne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  660. 

Fragmenta  de  rebus  pie  gestis 
Dagoberti  regis. 

Ausg.:  ap.  Ducbesne,  hlst.  Franc.  scr.  I. 
p.  627-660. 

Fragmenta  de  rebus  Pipinl  et  Ca- 
roli  M.  in  Italia  gestis,  ex  historia 


FRAGMENTA  —  FRAGMENTUM 


317 


pontif.  Rora.  Anastasii  bibliothec, 
vid.  Liber  poutificalis. 

Fragmenta  de  regibus  Francorum 
et  eorum  circa  sanctos  et  ecclesias 
ac  cultum  Dei  gestis  a  Carolo  Mar- 
tello  regis  Pipini  patre  usque  ad 
Robertum  Hugonis  Capeti  filium; 
ex  vitis  sanctorum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  III. 
p.  374-439. 

Fragmenta  de  regum  Francorum 
rebus  pie  gestis,  ex  historiis  seu 
vitis  sanctorum,  aClodovaeo  I  usque 
ad  Dagobertum  M.  Clotharii  filium. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  script.  hist.  Franc. 
I.  p.  520-572.  —  *  veit  reickhaltiger  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  368-676. 

Fragmenta  de  veterum  Francorum 
moribus  et  rebus  gestis  a  Con- 
stantino  M.  usque  ad  Chlodovaeum 
I  eiusque  Hberos:  ex  Constantini 
ipsius  constitutione,  Libanio  sophista, 
Prisco  rhetore,  Jornande,  Procopio, 
Agathia,    Menandro    protectore    et 

aliis. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  I. 
p.  219.  —  ^wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  I. 
et  II. 

Fragmenta  historiae  Pisanae  Pisana 
dialecto  conscripta  ab  a.  1191 — 
1337  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  643-672. 

Fragmenta  historicaincodiceAnna- 
listae  Saxonis  de  rebus  Wirzibur- 
gensibus  saec.  XIV. 

Ausg,:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  550.  551. 

Fragmenta  Ratherii  episc.  Veronen- 
sis,  e  cod.  Monacensi. 
Au^g. :  ap.  Pertz,  mpn.  scr.  IH.  p.  451.  553. 

Fragmenta  variorum  de  Roberto 
rege. 

Ausg.:  ^  ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  IV. 
p.  144-147.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  205. 

Vgl.  Vita  s.  Judoci  {invent.) 

Fragmenta  veterum  scriptorum  de 
rebus  Ludovici  VI  regis  Francorum 
dicti  Grossi. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  322-326.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  63. 

Fragmenta  veterum  scriptorum  de 
rebus  Ludovici  VU. 


'..•  ^ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p."  420-424.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  208. 

Fragmentum  annalium  e  codice 
Nazariano  =  Annales  Nazariani. 

Fragmentum  annalium  Francico- 
rum  =  Annales  Laurissens.  maiores. 

Fragmentum  anonymi  chronici  post 
annura  1297  Piiilippo  IV  nuncupati. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  199-201. 

Fragmentum  chronici  Bardewicen- 
sis   dialecto   Saxonica.    814 — 1441. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  216. 

Fragmentum  chronici  quod  a  Guil- 
lelrao  Catel,  senatore  Tolosano,  re- 
fertur  in  coramentariis  rerum  Gothiae 
seu  Septiraaniae  p.  538  et  videtur 
esse  ex  iis,  quae  desunt  in  Chronico 
Moissiacensi. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 

m.  p.  148. 

Fragmentum  chronographi  Saxonis, 

vid.  Annales  Rosenveldenses. 

Fragmentum  cod.  Bamberg.  de  nau- 
fragio  Arabum  a.  902. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  monum.  script.  III.  p. 
548.  549. 

Fragmentum  cod.  Harleiani  3014 
de  Conrado  II  rege  a.  1095  (!) 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  474, 
infra.*) 

Fragmentum  cod.  Monac.  de  bello 
a.  880. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  569. 

Fragmentum  cod.  Paris.  de  bello 
a.  978. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  569. 

Fragmentum  concilii  Romani  habiti 
a.  863. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  2. 
p.  127.  128. 

Fragmentum  continens  gesta  Ludo- 
vici  VIII  auctore  incerto. 

Gibt  die  Genealogie  u.  Thaten  des  Konigs  von 
1223-1226. 

Ausg. :  ^  ed.  Pithoeus,  script.  hist.  Franc. 
XI.  p.  346.  —  'besser  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  V.  p.  284-287. 

Fragmentum  de  Arnulfo  seii  Arnoldo 
Bavariae  duce  (f  937). 

Wiehtig. 
Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  sec.  XII.  G.  113.  mbr.  4».  fol.  70. 


318 


FRAGMENTUM 


Ausg. :  '  ed.  Coelestirrus  in  Ratisbona 
inonastica  p.  232.  —  '  ap.  Gerckeu,  Roisen 
i  durch  Schwaben,  Baiern  etc.  II.  p.  104.  105. 
—  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p.  570. 

Fpagmentum  de  bello  Britannico 
inter  Keinaldum  Caroli  Oalvi  ducem 
et  Lambertum  etc.  =  Fragmentum 
ex  chronico  S.  8ergii  Andegavensis. 

Fragmentum  de  bello  inter  chri- 
stianos, 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V, 
p.  427. 

Fragmentum  de  Chlodovaeo  et  Ala- 
rico  regibus. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 

I.  p.  915-918. 

Fragmentum  de  expeditione  Ludo- 
vici  Pii  in  Britanniam  et  fundatione 
monasterii  Rothonensis  a,  818, 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  II. 
p.  324. 

Fragmentum  de  Guilelmo  Conque- 
store,  vid.  Ordericus. 

Fragmentum  de  Heinrici  IV  pacto 
cum  Romanis  anno  1083  ex  cod. 
Arundel  No.  300. 

Ausg. :  ap,  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  460. 

Fragmentum  de  Henrico  I  rege, 
filio  Philippi. 

Nicht  unwichtig. 
Au^g. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
IV.  p.  148. 

Fragmentum  de  incursu  Normanno- 
rum  in  Wasconiam  et  de  provinciae 
eius  ducibus  tempore  Caroli  Calvi 
a.  864. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script, 

II.  p.  400. 

Fragmentumdematrimonios.Llido- 

vici,  vid.  Vita  s,  Theobaldi  abbatis. 

Fragmentum  de  missis  a  Ludovico 
imp,  per  episcopatus  et  comitatus 
regni  sui  ordinatis,  ex  libro  II. 
capitulorum  Caroli  M.  et  Ludovici 

Pii. 

Ausg. :  ap,  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
n.  p.  325. 

Fragmentum    de  Petracoricensibus 

episcopis  sive  Epitome  gestorum 
quorundam  ecclesiae  Petracoricen- 
sis  praesulum  ab  a.  976 — 1182, 
auctore  anonymo. 


Ausg.:  ^ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  737 
-740.  —  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI, 
p.  287;  XII.  p.  391-393. 

Fragmentum  de  Pippino  duce. 

Niclit  vor  dem  8.  oder  9.  Jahrh.  verfasst;  cf. 
Portz.  inon.  Genn.  I.  p.  315. 

Ausg.:  ap.  Freher,  corp,  script.  Franc, 
p.  168-170. 

Fragmentum  de  pontificibus  Ebora- 
censibus  =  Historia  dc  pontificibus, 

Fragmentum  de  rebusCaroliMagni 
etc,  vid.  Libellus  de  conversione, 

Fragmentum  de  rebus  Ludovici  III 
et  Carlomanni  regum,  Ludovici  II 
filiorum,    881  et  882. 

Aueg.:  ex  sermone  de  tumulatione  ss. 
martyrum  Quintini  ct  Victorini  et  s.  Cassiani 
ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II.  p.  483, 

Fragmentum  de  rebus  Pipini  et 
Caroli  M,  in  Italia  gestis  usque  ad 
a,  774,  ex  VI  libro  hist.  Langob. 
Pauli  Diaconi;  cum  append.  au- 
ctoris  incogniti  a.  776 — 825, 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  corp.  Franc,  hist.  p. 
179.  —  *  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc,  II, 
p.  205-208.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  189. 
—  *  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  I.  2,  p, 
183.  184. 

Fragmentum  de  villa  Nobiliaco,  ab 
a.  843  ad  a,  876, 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  215. 

Fragmentum  de  vlta  Ludovici  VIII 
Fraucorum  regis,  vid.  Guileimus 
Scotus, 

Fragmentum  de  vita  Philippi  Auda- 
cis,  Eranciae  regis,  s.  Ludovici  IX 
filii. 

Verfasst  von  Ouilelmus  Scotns. 
Ausg.:  '  ap.  Duchesne,   hist.  Franc,  scr, 
V.  p.  549.  —  ^  wiederholt  ap.  Bouquet,  rec. 
XX.  p.  .540.  541. 

Fragmentum  ex  chronico  regum 
Francorum  auctore  anonymo,  qui 
sub  Conrado  III  vixit. 

Ausg.:  ap.  Bouquct,  rec.  VIII.  p.  231. 

Fragmentum  ex  chronico  S.  ISergii 
Andegavensis  de  bcllo  Britannico 
inter  Rainaldum,  CaroliCalvi  ducem 
et  Lambertum  comitem  et  de  dire- 
ptione  urbis  Nanneticae  per  Nor- 
mannos  a.  843. 

Auch  unter  den  Titeln  helcannt: 
B  e  1 1  u  m  Britannicum  inter  Rainaldum 
Caroli  etc.  und 


FRAGMENTUM 


319 


Fragmentumde  bello Britannico  inter 

Rainaldum  etc.  und 

Fragmentum    historiae    Britannicae 

Armoricae  auctore  anonymo  coaevo. 

Ausg.:  ^  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Normann. 

p.  20.  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 

II.  p.  386.  —    *  ap.  Martene ,    thes.  anecd. 

III.  p.  831.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  53. 

Fragmentum  Gallici  scriptoris  ex 
Conrado  abbate  Urspergensi  ad 
annum  922,  de  Carolo  rege  dicto 
Simplice. 

Ausg. :  i  ed.  Pithoeus ,  annal.  et  histor. 
coaet.  script.  Ed.  Francof.  p.  216-219.  — 
*ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II.  p.  586. 

Fragmentum  genealogicum  ducum 
Normanniae  et  Angliae  regum.  a. 
1100—1186. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  241. 242. 

Fragmentum  historiae  Aquitanicae 
ab  a.  877 — 1028,  vtd.  Ademarus 
Cabannensis. 

Fragmentum  historiae  Britannicae 
Armoric,  vid.  Fragmentum  ex  chro- 
nico  S.  Sergii. 

Fragmentum  historiae  Francicae  a 
Ludovico  Pio  imp.  —  reg.  Robertum 
Hugonis  Capeti  fil.    814—896. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  Notre  Dame. 
No.  135. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
in.  p.  334-346.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  VI. 
p.  231;  VII.  p.  224;  VIII.  p.  300;  X.  p.  210. 

Fragmentum  historiae  Francicae  a 
LudoAvico  Pio  imp.  ad  mortem  Phi- 
lippi  I  reg.    840—1108. 

Beachtenswert. 

Ausy. :  *ex  bibl.  Floriacensi  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  III.  p.  334;  IV.  p.  96.  — 
*  ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  scriptor.  XI.  p. 
83-95.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
VI.  p.  231.  232;  X.  p.  213;  XI.  p.  160; 
xn.  p.  1. 

Fragmentum  historiae  Francicae  a 
Ludovico  II  Balbo,  qui  a  quibus- 
dam  illustris,  ab  aliis  Nihili 
dictus  est,  ad  Hugonem  regem 
Capetum. 

Ausg.:  ^  ex  vet.  membr.  Floriac.  coenobii 
ed.  Pithoeus,  annal.  et  histor.  coaet.  script. 
Ed.  Francof.  p.  510-517  (Ed.  Paris.  p.  407.) 
—  *  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  11.  p.  630. 

Fragmentum  hlstoriae  Francicae  ex 
Adonis  chronico  et  hist.  Aimoini 
consarcinatum,  a  morte  Ludovici 
Pii  ad  Ludovicum  II  Balbum.    877. 


Au^g. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p.  401-405. 

Fragmentum  historiae  Langobar- 
dicae  Paulo  Diacono  attributum 
=  Fragmentum  de  rebus  Pipini. 

Fragmentum  historiae  Mediolanen- 
sis  italice  scriptum  a.  1368. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  1051-1054. 

Fragmentum  historiae  monasterii 
novi  Pictaviensis. 

Ausg.:  ein  Theil  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  118-122. 

Fragmentum  historiae  Slesvicen- 
sis.    826 — 1556. 

Ausg.:  ap.  Westphalen,  mon.  ined.  III. 
p.  255. 

Fragmentum  historicum  auctoris 
incerti,  vid.  Chronicon  Marbacense. 

Fragmentum  historicum  auct.  inc. 
a  Dagoberto  I  =  Fragmentum 
historicum  auct.  inc.  M.  Alberti 
Argent.  chron. 

Fragmentum  historicum  auctoris 
incerti  M.  Alberti  Argentinensis 
chronico  in  mss.  codicibus  prae- 
fixum.    631 — 1262. 

Voll  von  Irrthiimern. 
Ausg.:  'ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr. 
II.  p.  74-93.  —  '  als  fragmentum  historicum 
auctoris  incerti  a  Dagoberto  I  usque  ad 
Pipinum  regem  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Fr. 
I.  p.  782.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  692. 

Fragmentum  historicum  de  Blanca 
altera  Maximiliani  I  coniuge. 

Ausg.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  II. 
p,  555. 

Fragmentum  historicum  de  concilio 
Aquisgranensi. 

Ausg. :  *  ap.  Mabillon,  vet.  anal.  I.  p.  52. 
—  *  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  415-445. 

Fragmentum     historicum     de    de- 

structione  ecclesiae  Corbeiensis. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  II. 
p.  588-590. 

Fragmentum  historicum  de  IV  Al- 

bertis  Austriae  ducibus. 

Die  kurze  Erzahlnng  geht  v.  Tode  Albrechts  II 
1358  bis  X397. 

Jlandschr. :  S  e  i  t  z ,  in  der  Karthause. 

Ausg.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  11.  p. 
382-385. 

Fragmentum  historicum  de  Ludo- 
vico  VII  Francorum  rege,  excerptum 


320 


FRA.GMENTUM  —  FRANCORUM  FACINORA 


ex  Stephani  Parisiensis  comraen- 
tario  ms.  in  regulam  s.  Benedicti 
c.  35. 

Ausy.:  '  ap.  Mabillon,  annal.  Benedict. 
app.  VI.  p.  700.  —  >  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  89-91. 

Fragmentum  histopicum  de  tributo 
Floriacensibus  imposito. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  423.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p. 
94-96. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibl.  bistorica  ed.  Meuscl  VI. 
2.  p.  3t5. 

Fragmentum  historicum  ex  libro 
aureo  Epternacensi  a.  714.  715. 

Ausg.:  ed.  RcifFenberg  in  Bulletin  de 
racadt^mie  de  Bruxelles.  1843.  X.  2,  p.  264. 
—  Vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  p.  338. 

Fragmentum  libri  de  diversis  ca- 
sibus  coenobil  Dervensis  [Moutier 
en  Der)  cca.  919. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  6.  Cf. 
praefat.  ad  h.  tom.  p.  X. 

Fragmentum  mpti  runici,  vid,  Hial- 
mar-Saga. 

Fragmentum  poematii  in  laudem 
Henrici  comitis  palatini  ad  Rhenum 
Henrico  Leone  nati.  a.  1209. 

Ausy.:  ap.  Eccard,  vet.  mon.   quat.  p.  50. 

Fragmentum   Siculae    historiae   ab 

a.  1287 — 1434  auctore  anonynio. 

Ausg. :  ap.  Muratoi-i,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  1089-1100. 

Fragmentum  veteris  scriptoris  de 
raaioribus  doraus  regiae  =  Libellus 
de  maioribus  domus. 

Fragmentum  Vindobonense,  vid. 
Annales  Lauresharaenses. 

Franciscus  a  Puteo,  vid.  Vita  s. 
Brunonis  fund.  {altera). 

Franciscus  Aleardus  Veronensis: 
Oratio  in  laudera  Francisci  Sfortiae 
viceconiitis  habita  Veronae  a.  1449. 

Ausrj. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXV. 
p.  375-418. 

Franciscus  Castilionensis,  vid. 

Vita  8.  Anlonini  archipp. 
,,      ,,  Vincentii  Ferrer.  (mirae.) 

Franciscus  de  Ponte,  vid.  Vita  s. 
Amati  episc.  Nusci. 

Franciscus  de  Zabarellis  =  Za- 
bareUa. 


Franciscus  dux  Andriensis,  vid. 
De  s.  Richardo  cp.  Andriens. 

Franciscus  Ferrariensis,  vid.  Vita 
b.  Osannae. 

Franciscus  Hispalensis,  ord.  s. 
Franc.  (flor.  1476),  vid.  Legenda 
ss.  martyrum  quinque. 

Franciscus  Patavus:  Oratio  de  s. 
Leopoldo  Austriae  marchione,  se- 
dente  Innocentio  VHI  p.  et  Fride- 
rico  HI  imp.  suadente,  XII  kal. 
Dec.  a.  1484. 

Ausg. :  '  ap.  Pez,  ser.  rer.  Austr.  I.  p.  577. 
—  »ed.  Surius,  vit.  SS.  15.  Novbr. 

Franciscus  Pipinus,  Bononiensi.s, 
ord.  praed. :  Chronicon  ab  a.  1176— 
1314. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IX. 
p.  581-752. 

Vgl.  Bernardus  thesaurar. 

Franciscus  Pragensis  (f  1362): 
Continuatio  chronici  Boemici  olira 
conscripti  a  Cosma  Pragensis  ec- 
clesiae  decano.    1125 — 1353. 

Aufmerlcsamer  Beobachter:  bi.sweilen  bittcr,  im 
iibrigen  treuer  Erzahler  und  Compilator. 

Handschr.:  Prag,  bibl.  cathedr.  cod. 
origin.  anni  1342;  wird  hier  secunda 
pars  chronicae  Pragensis  genannt. — 
Wien,  Bibl.  des  Franziskanerklost,  chart. 
scc.  XV.  mit  d.  Tit.:  chronica  Boemo- 
rum,  regum,  ducum  et  dominorura. 

Ausg.:  '  ed.  J.  A.  Knejsl.  Pragae  1754. 
fol.,  fehlerhaft  und  icillkUrlich  gedndert.  — 
*  ap.  Pekel  et  Dobrowsky,  scr.  rer.  Boem. 
II.,  buchstublich  treu.  —  *  ap.  Dobner,  mo- 
numenta  T.  VI.,  blos  das  3.  Bv4:h. 

Erl. - Schr. :  KnoII,  Mittelpunkte  dcr  Geschicht- 
forschung  u.  Geschichtschreibung  in  B<)h- 
men  u.  Mahren.  1821.  p.  21. 
Meinert,  d.  boiim.  Geschichtschreiber  des 
ersten  Zeitraumes  —  m  Jahrbiich.  d.  Litera- 
tur.  Anzeigebl.  Wien  1S21  \\l. 
Palacky,  lY.,  Wiirdigung  d.  alten  bfihmisch. 
(ieschioht.scbreiber.  Prag  183U.  p.  138. 

Franciscus  Silvester  Ferrariensis, 
ord.  praed.  (cca.  1500),  vid.  Vita 
b.  Osannae  Andrasiae. 

Franciscus  Thomasius  (cca.  1460), 
vid.  Bandinus. 

Francorum  facinora,  t;i*c?.  Praeclara 
Francor.  facinora. 


gentis    origo,    vid.   Origo 

gentis  Francorum. 

hLstoriaabbrev.,  vtcf.Petrus 

bibliothec. 


FRANCORUM  —  FREDEGARIUS 


321 


Francorum  reges  a  Chlothario,  vid. 
Reges  Fraiicorum. 

regum     breviarium,     vid. 

Erchanbertus. 

regum  catalogus,  vid.  Cata- 

logus  regum  Francorum. 

regum    geneaiogiae,    vid.' 

Genealogiae  regum  Francorum. 

regum   historia,    vid.   Hi- 

storia  regum  Francorum. 

Frank,  Joh.,  Monch  zu  St.  Ulrich 
u.  Afra  (t  1472) :  Augsburger  Auna- 
len,  1430—1462. 

Betreffen  jenes  Kloster  u.  die  Stadt  Augsburg. 

Hanclschr. :  Augsburg,  Bibl.  d.  bischofl. 
Ordinar. 

Ausg. :  '  einen  kurzen  Auszug  ed.  Pl.  Braun, 
notitia  de  codd.  mss.  monasterii  ss.  Vdalr. 
et  Afrae.  Aug.  Vind.  1793.  IH.  p.  40-42.  — 
^vollstdndig  ap.  Steichele,  Arch.  f.  d.  Gesch. 
des  Bisthums  Augsburg.  1859.  H.  p.  79-122. 

Frasquet,  Johann,  monachus  S. 
Germani  Antissiodorensis  (f  post 
1272):  Chronicon  ab  0.  C.  —1272. 

Handschr.:  Middlehill,  mbr.  et  chart. 
sec.  XIV.  786.  1881.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XV.  St.  Germ.  1000;  —  sec.  XV.  St. 
Vict,  722;  —  sec.  XVm.  St.  Vict.  1065. 

Freculphus,  episcop.  Leuxoviensis 
(t  ante  853) :  Chronicorum  tomi  II 
ab  O.  C.  usque  ad  Francooum  et 
Langobardorum  regna  (Bonifac.  III 
a.  607). 

Geschrieben  gegen  830.  Urteil  oft  frei  u.  ein- 
sichtsvoll,  Sprache  einfach  und  kornie;. 

Ausg.:  ^  (Coloniae)  1530.  »1539.  fol.  — 
wiederholt  '  (Heidelberg.)  ap.  Commelin 
1597.  8».  —  *  Bibl.  PP.  Lugd.  XIV.  p.  1061. 
—  sBibl.  PP.  Paris.  XVI.  p.  122.  und  fast 
in  allen  iibrigen  Bibl.  PP. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  rom.  Literatur  im 
karoling.  Zeitalter  p.  181. 
DUmge   et  Mone,    Freculfi  chronicon  —  in 

Pertz'  Arch.  I.  p.  409. 
Watt enbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  119. 

Fredegarius  scholasticus  (f  cca. 
658):  Chronicon  ab  O.  C.  usque 
ad  annum  II  Clodovei  II,  a.  Chr. 
641,  iussuChildeberti  comitis,  Pipini 
regis  patrui,  conscriptum. 

Besteht  aus  5  Bchrn.,  von  lienen  die  H  ersten 
bis  561  reichen  nndausJul.  Afric,  Hippolyt.u. 
IdaciUB  gcnommen  sind;  d.  1.  ist  Ausz.  und  Er- 
gknz.  des  Gregor  v.  Tours  bis  584,  d.  5.  Port- 
setz.  desselb.  bis  641.  Fortges.  von  Verschiedenen 
bls  768. 

Hcmdschr. :  ausfiihrlich  beh.  inPertz' Arch. 
VU.  p.  252. 


Au^g.:[  A.  icZie  3  ersten  Biicher  unt.  dem 
Tit.:  Collectio  historiae  chronogra- 
p  h  i  c  a  e  ex  Idatio  et  aliis  ohne  den  Namen 
des  Verf.  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  II.  p. 
569  (»ed.  Basnage  II.  p.  154-194).  —  »Lib. 
I.  emendat.  ed.  Labbe,  bibl.  nova  ms.  I. 
p.  298-309  ilnt.  d.  Tit.:  Anonymi  libellus 
de  divisionibus  et  generationibus  gentium. 
—  *praefat.  et  postrem.  cap.  libri  III.  ed. 
Lambecius,  cat.  bibl.  Vindob.  11.  p.  850.  — 
B.  « d.  4.  Bu^h  ap.  Freher,  scr.  hist.  Franc. 
I.  p.  90.  —  *  ap.  Duchesne,  histor.  Franc. 
scr.  I.  p.  722.  —  *  in  Gregorii  Tur.  op.  ed. 
Kuinart  p.  541  —  u.  *  ap.  Canisium  1.  c. 
ed.  Basnage  II.  p.  195.  —  C.  i  das  5.  Buch, 
ohne  Namen  des  Verf.  mit  d.  4.  c.  Gregor. 
Turon.  ed.  Matth.  Flacius.  =>  Basil.  1568. 
8».;  «Paris.  1610.  8».  —  *mBibI.  PP.  Lugd. 
XV.  p.  815.  —  »ap.  Freher  1.  c.  p.  117.  — 
•ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p-  740 
-779.  —  'ap.  Euinart  1.  c.  p.  585.  —  ^-  ^von 
Cap.  110  bis  Ende  ed.  Canisius  1.  c.  II.  p. 
708  (^ed.  Basnage  IL  p.  219.)  —  ^- Alles 
zusummen  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  391-464; 
Fortsetzung  V.  p.  1-8.  —  Bruchstiicke  ap. 
Rosler,  chron.  med.  aevi. 

Uebers. :  franzosisch  ^  mit  Gregor  v.  Tours 
ed.  M.  de  Marolles.  Paris  1668.  8».  —  '  ap. 
Guizot,  coUect.  11.  p.  163-265.  —  '  loieder- 
holt  unt.  d.  Tit.:  Gr^goire  de  Tours  et 
Fredegaire ,  traduct.  de  M.  Guizot  . . .  revue 
et  augmentee  .  . .  par  A.  Jacobs.  Paris  1860. 
61.  2  vol.  8». 

deutsch:  Fredegars  u.  der  Frankenkonige  ^ 
Chronik  u.  s.  w.,  iibers.  von  O.  Abel.  Berlin 
1849.  (Gesch.  d.  deutschen  Vorzeit.  VII. 
Jahrh.  3.  Bd.)  —  Auszug  des  5.  Buches  in 
Giesebrechts  Uebersetzung  des  Gregor, 
n.  p.  268-281. 

Erl.-Schr.:  Abel,  O.,  Einleitung  zu  seiner  Ueber- 
setzung  p.  3 — 8. 
Alteserra,  A.  D.,  notae  et  observationes 
in  historiam  Francorum  Gregorii  Turonen- 
sis  et  supplement.  Fredegarii.  Tolo.sae  1679. 
4«. 
Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur.  Supple- 

mentband.  1.  Abth.  Carlsr.  1836.  p.  145-147. 
de  Brequigny,    observat.  sur  un  ancien  ms. 
qui  contient  un  recueil  des  chroniques  attri- 
bue  communement  a  Fredegaire,  —  in  Mem. 
de  Tacad.  des  inscript.  XXXVI.  p.  119. 
Breysig,  Th.,  de  continuato  Fredegarii  seho- 
last.  chronico.  Berolini  1849.  gr.  S».  12  Sgr. 
Chifflet   P.  F.,  Bedae  presbyteri   et  Prede- 
garii  scholast.   concordia  ad  senioris  Dago- 
berti  definiendam  monarchiae  periodum  .  .  . 
Accesslt  append.  de   s.  Dionysio  AriopagJta 
et  de  s.  Genovefa.  Paris.  1681.  40 . 
Fabricins,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  lib.  VI. 

p.  605. 
Jacobs,  Alf.,   giographie  de  Fr^degaire,  de 
ses  continuateurs  et  des  Gesta  regum  Fran- 
corum.  Paris  1859.  8».  52  ■pag. 
V.  Ledebur,   Samo"s  lleimat  und  Reich,  Ca- 
strum  Vogastense,  —  in  Markische  Forschun- 
gen.  Berlin  1842.  II.  p.  37. 
Lobell,  Gregor  v.  Tours   p.  446,  strenges  Ur- 

teil. 

Palacky,  iib.  d.  Chrouisten  Fredegar  u.  seine 

Nachrichten  von  Samo ,  —  iv  Jahrbiicher  d. 

Bohmisch.  Mu.seums  I.  p.  387-413.  Prag  1827. 

Pelzel,  Abhandl.  iib.  Samo  Konig  der  Slaven 

21 


322 


FRICKARD  —  FROISSART 


—  in  Abhandl.  ciner  Privatgesellsch.  iu  Boh- 

men,  hrgg.  v.  Ign.  Edlcr  v.  Born.  Prag  1775. 
ROslor,  chronica  mndii  acvi  p.  118-120. 
Schiiz,   H.,  commentai-.  criticu.";  de  scriptis  et 

scriptoribus  historicis  p.  139-141. 
de  Vortot,  apologie  ile  fhist.  de  Fred^Raire 

qni  concerne  Thistoire  de  Krancc,  —  in  Mdm. 

de  l'acnd.  des  inscr.  I.  p.  3(>2. 
Wattenbach,   Ueutschlands  <}c8chichtsquel- 

lon  p.  (ifi-fi9. 

Vffl.  Vita  s.  Gnntr.anmi  (append.) 

Frickard,  Thiiring,  Stadtschreiber 
zu  Bern:  Beschreibung  des  Twing- 
herrenstreits  daselbst  im  J.  1470, 

Ausg.:  mit  hi.storisch.  Einleit.  ti.  erliiut. 
Anmerk.  hr.sg-.  von  E.  v.  Rodt.  Bern  1837. 
gr.  80.  1  'A  Thlr. 

Fridegodus  monach.  Cantuariens. 
(cca.  960),  vid. 

Vita  s.  Audoeni. 
„     ,,    Wilfridi. 

Friedrich's  IV  Einzug  und  Kro- 
nung  in  Rom  a.  1452. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
germ.  chart.  fol.  No.  276;  c/.  Pertz'  Arch. 
I.  421. 

Friedrich  v.  Schwaben. 

Gedicht  eines  Unbekaiyiten.  Schildert  die  Be- 
freiung  der  schonen  Angelburg  und  ihre  VermKli- 
lung  mit  Friedrlch. 

Ausg.:  Ausziige  'ap.Eccard,  Franc.  orient. 
I.  p.  859.  —  *  ap.  Grater,  Bragur  VI.  1, 
p.  181  ff;  VI,  2.  p.  190;  VII,  1,  p.  209;  VHI, 
p.  402.  —  '  ap.  Hagen,  Germania  VII,  p. 
95-115. 

Friess,  Lorenz;  Chronik. 

Keicht  bis  1495;  vortrcft"liches  Werk. 
Ausg.:   ap.  Ludewig,  Geschichtschreiber 
V.  d.  Bi.schofth.  Wiirzburg.  p.  377-866. 

Frivettus  (Freveth)  =  Trivetus. 

Frodoardus  {falsch!),  vid.  Flodo- 
ardus. 

Froissart,  Jean  (f  cca.  1401):  Cro- 
niques  de  France.  Dangleterre.  De- 
scoce.  Despaigne.  De  bretaigne. 
De  gascongne.  De  flandres.  Et 
lieux  circunuoisins.    1326 — 1400. 

Der  be.stc  franz5sische  Chronicist.  Seine  Erzah- 
lungen  sind  schiitzbare  Documente  de.s  Charakters 
und  der  Sittejener  Zeit,  abgefasst  in  naiv-epischem 
Geiste.  Fortgesetzt  von  Monstrellef. 

Auag. :  '  Paris ,  Fr.  Regnault  et  Anth. 
Verard.  4  vol.  fol.  (Vol.  I.  s.  a.  [cca.  1495]. 
279  jolia.  Vol.  II.  1505.  Einige  Exemplare 
dieser  Biinde  haben  Regnault,  andere 
Verard  als  Drucker.  Vol.  III.  s.  a.  Verard. 
231  Jolia.  Vol.  IV.  1518.  Verard.  106 /o/ia). 
—  '  Paris,  Anth.  Verard.  s.  a.  {cca.  1497).  4  tom. 
in  3  vol.  fol.  —  *  Paris,  Mich.  le  Noir  1505. 
4  tom.  in  2  vol.  fol.  —  *  Paris,  (i.  Eustace 
1514.  4  tom.  in  3  vol.  fol.  —  »Paris,  F. 
Regnault  1514.  4  tom.  in  3  vol.  fol.  — 
•  Paris,  A.Verard  1518.  4  vol.  fol.  —  '  Paris. 


F.  Regnault  (1518).  4  tom.  in  3  vqI.  fol.  — 
"Paris,  J.  Petit  1518.  4  tom.  in  3  vol.  fol. 
—  »Paris,  Galliot  du  pre  1530.  4  tom.  in 
3  vol.  fol.  —  '"Paris,  J.  Petit  1530.  4  topi. 
in  1  vol.  fol.  —  Alle  diese  Ausgaben  sind 
nur  Wiederholungen  der  ersten.  —  "reueu 
ct  corrig^  sur  divers  Exemplaires,  et  suyuant 
les  bons  Auteurs  par  Denis  Sauvage  de 
Fontenailles  enBrie.  Lyon  1559-15<;i.  4tom. 
in  2  vol.  fol.  Besser  als  die  andern,  aber  mj 
der  Orthographie  und  andern  Wesenheiten 
sefir  modernisirt.  Lelong,  bibl.  hist.  No. 
7293  bezeichnet  diese  Ausg.  als  die  schonste 
u.  seltensie.  —  ^*  iciederholt  Paris  1574.  4 
tom.  in  2  vol.  fol.  —  '■^{ed.  Dacier?)  Paris 
cca.  1788.  fol.  Tom.  I.  JDie  Revolution  von 
1789  hinderte  die  Fortsetzung.  —  '*  Paris, 
Verdifere  et  Carez  1824-26.  15  vol.  8».  {Zu- 
gleich  Tom.  XI-XXV  von  Buchon,  collect.) 
Am  Ende  des  14.  (resp.  24.)  Bdes.  befin- 
den  sich  im  Anhange  diverse  poetische 
Stiicke  auf  die  Begebenheiten  dieser  Zeit. 
Der  15.  (resp.  25.)  Bd.  enthdlt  Supplemente: 

a.  Relation  de  rambassado  de  Migon 
de  Rociiefort  . . .  k  Hugues  IV  juge 
d'Arboree,  en  1378  nebst  der  Con- 
stilution  d'un  judicat  d'Arbor^e,  ou 
Carta  de  Logu. 

b.  Chronique  de  Richard  U  depuis 
I'an  1377-1399. 

c.  M(5moires  de  Pierre  de  Salmon, 
pr<5sent^s  k  Charles  VI.  — 

'*  iciederholt  von  Buchon  im  Choix  de  chro- 
niques  et  memoires.  Paris,  bureau  du  Pan- 
theon  litteraire.  1836.  Tom.  1-3.  3  vol.  gr.  8». 
Sehr  schone  bequeme  Ausgube,  aber  in  Be- 
zug  auf  d.  Erklarungen  o/t  irrig.  —  "Paris 
1846.  8». 

Y^Ausziige:  franzos.  unt.  d.  Tit:  Fragment 
de  rhistoire  de  Froissard,  touchant  la  se- 
dition  faicte  a  Paris  du  temps  du  roy  Char- 
les  VI  et  de  ce  qui  s'en  ensuivit.  Ensemble 
un  autre  du  mesme  argument,  tir^  de  la 
Mer  des  histoires  de  Gaguin.  Lyon  (?) 
1564.   8«. 

lateinisch  unt.  d.  Tit. :  '  Froissardi  histo- 
riarum  opus  omno,  iam  primum  brevit.  col- 
lectum  et  lat.  sermone  redditum  a  J.  Slei- 
dano.  Paris.  1537.  8°,  ungetreu.  —  'wieder- 
holt  ibid.  1562.  l2rao.  _  s  Basil.  1574.  8». 
*Wittenbcrg.  1576.  8".  —  'Francofurti  1678. 
fol.  —  *unt.  d.  Tit.:  Duo  Gallicarum  rerum 
scriptores  nobiliss.  Froissardus  in  brevem 
histor.  memorab.  epitomen  contractus  et 
Ph.  Cominaeus  de  reb.  gest.  Ludovici  XI 
et  Caroli  VIII  Francorum  regum  arabo  a 
Jo.  Sleidano  e  gallico  in  latinum  sermonem 
conversi.  Francof.  ad  Moen.,  Wechel  1584. 
12rao.  —  '  Heideibergae  1587.  fol.  m  Rerum 
Britannic.  script.  unt.  d.  Td.:  J.  F — i  hi- 
storiarum  epitome  ab  J.  S.  coilecta  et  la- 
tinitate  donata  p.  497 — 568.  —  •Francof. 
1594.    12mo.    _    » Hanov.    1606.    12rao.  _ 


FROISSART  —  FRYGER 


323 


^oibid.  1619.  12mo.  _  iiCassellis  1638. 
8<*.  —  ^*  Sehr  smther  ist:  Frossardus  et 
Cominaeus,  duo  nobilissimi  Gallicarum 
rerum  scriptores.  Amsterdami  1640.  12 mo. 
—  '^ibid.  1656.    12mo. 

Dieser  Auszug  ist  wieder  ins  Franzdsische 
iibersetzt  u.  mit  C  o  m  i  n  e  s  hrsg.  *■  in  Oeuvres 
de  J.  Sleidan,  qui  concement  les  histoires 
qu'il  a  escrites.  Geneve  1566.  fol.  —  ^von 
Fran(j.  de  Belle-Forest  unt.  dem  Tit. :  Re- 
cneil  diligent  et  profitable,  auquel  sont  con- 
tenues  les  choses  plus  notables  k  remar- 
quer  de  toute  Thistoire  de  Jean  Froissart, 
mis  en  un  abrc^ge  et  illustre  de  plusieurs 
armotations.  Paris  1572.  lemo-  —  englisch: 

An  epitome  of  Frossard Compiled  in 

latine  by  J.  Sleidane  and  translated  into 
english  by  P.  Golding.  London  1608.  4».] 

Uebers. :  '  englisch  unt.  d.  Tit. :  Here  be- 
gynneth  the  first,  second,  thirde  and  fourthe 
boke  of  sir  John  Froissart  of  the  cronj^cles 
of  Englande,  Fraunce,  Spaygne,  Portyngale, 
Scotlande  ....  translated  . . .  in  to  englysshe 
by  Johan  Bourchier  (Lord  Berners).  Lon- 
don  1523-25.  4  tom.  in  2  vol.  fol.  —  *  einen 
neuen  Ahdruck  besorgte  Utterson.  London, 
Rivington  1812.  2  vol.  4**.  —  ^  wiederholt 
London  1814.  4  vol.  Roy.-^".  —  *  unter  d. 
Tit.:  Sir  John  Froissarts  chronicles  of 
England,  France,  Spain  and  the  adjoining 
countries  ...  by  Thom.  Johnes.  Hafod  1803 
-10.  5  vol.  4».  M.  60  Xupfrn.  Prachtwerk.  — 
^toiederh.  London,  Longman  1805.  Tom.  1-3. 
8°.  —  *wiederholt  London,  Longman  1806. 
12  vol.  8**.  et  atlas  in  4".  —  '  a  new  edition 
condensed  with  notes  and  ilhistr.  London, 
Burn's  select  library  1850.  2  vol.  8".  — 
'  translated  from  the  french  edit.  with  addi- 
tions  from  celebrated  mss.  by  Th.  Johnes. 
Londou  1839.  2  vol.  Roy.-8'.  u.  » 1852.  2  vol. 
Roy.-8*.  Schone  Ausgabe  mit  zahlreichen 
Holzschnitten. 

Ddnisch,  handschriftlich  in  d.  k.  Bibl.  zu 
Kopenhagen,  Tottsche  Sammlung.  fol.  No. 
572.  573. 

Fldmisch  von  Gerrit  Potters  van  der  Loo. 
s.  1.  et  a.  fol. 

Erl.-Schr. ;  A  m b  e  r  t ,  in^m.  sur  1'exp^dition anglaise 
de  1.346  et  sur  la  bataille  de  Cr^cy  —  t» 
Spectateur  milit.  XXXVIU.  1844.  p.  516.  609. 
X.XXIX.  p.  5.  121. 

Archenholz,  Literatur  und  Volkerkunde. 
1783.  No.  V.  p.  446-453.  Nachrichten  von  Joh. 
Froissard. 

Beltz,  an  inquiry  into  existing  narratives  of 
the  batlle  of  Cressy,  with  some  account  of 
its  localities,  traditions  and  remains,  —  in 
Archaeologia  or  miscellaneous  tracts  relating 
to  antiquity.  London.  XXVIII.  1840.  p.  171. 

de  la  Curne  de  St.  Palaye,  m^m.  sur  la 
vie  de  Jean  Froissart,  —  in  Mem.  de  Tacad. 
•des  inscr.  X.  p.  664  (in  8o.  XV.  p.  496.) 

m^m.  conccrnant  les  ouvragos  de  J.  Frois- 

sart,  ibid.  XIII.  p.  534  (in  8».  XX.  p.  288.) 

jugement  de  1'hist.  de  J.  Froissart,  ibid.  XIII. 

^.5.^5  (in  80.  XX.  p.  322.) 

notice   des  poesies  de  J.  Froissart,  ibid. 

XIV.  p.  219. 

Dewez,  notice  snr Froissart,  —  iri  Nouveaux 


m^moires  de  Tacad.  roy.  des  scienc.  et  bell. 
lettr.  de  Bruxelles.  VII.  1832. 
Eduard  III  von  England  als  Sieirer  bei  Crecy 
—  fn  Archiv  f.   Geographie,   Hi,<torie   usw. 
hrsg.  von  Hormayr.  Wieu  1815.  No.  83. 
Fabricius,   bibl.  med.  et  Inf  latinilatis,  lib. 

VI.  p.  632  634. 
Frois8art's  illuminations.  Aseries  of  60richly 
coloured  plates  to  illustrate  Froissart's  chro- 
nicles,  heightened  wiih  gold  and  silver  after 
the  illuminations   in   the  ancient  manuscript 
copies.  {The  large  set  published  by  Col.  Johnes 
of  Hajord.)  s.  I.  et  a.    Koy.-40.  £5. 
Fuarison,  le  Froissart  de  M.  Kervyn  de  Let- 
tenhove,  —  in  Messager   des  sciences  histo- 
riques  .  .  .  de  Belgique.  Annee  1857.  Gand. 
p.  484-488. 
Humphreys,  H.  N. ,  illuminated  illustrations 
of  Froissart,    selected   f  om  the  ms.  in  the 
british  museum.  London  1844.  40. 
Johnes,    Thom.,    memoirs   of  the   life   of  sir 
John  Froissard,  to  w^hich  is  added  some  ac- 
count  of  the  ms.  of  his  chronicle  in  the  Eli- 
zabethian  library  at  Breslau,  and  a  complet 
index.   Hafod  1810.   4o.    {BUdet   zugleich  den 
5.   Bd.  von  der  von    Joknes  veranstalt.  Ausg. 
in  40.) 
Kervyn  de  Lettenhove,   Froissart.  Etude 
litt^raire  sur  le  XIV  siecle  (l^aris,  naeh  Bru- 
net,  5.    'itid.)  Bruxelles    1857.    2   vol.    12  mo. 
2  Thlr.  20  Sgr. 

Froissart.   Ueponse   aux  observations  de 

Paulin  Paris ,  —  in  BuUctin  du  bibliophile 
et  du  bibliothecaire  publ.  par  Techener.  S^- 
rie  XIV.  Juli.  p.  1317-1350. 
Lelong,  bibliotheque  historique  de  la  France 

No.  7293. 
Lucas,  notices  sur  la  vie  et  les  ouvrages  de 
Jean  Froissart.  Cologne  1848.  49.  Programme. 
40. 
Praetorius,  Ed..  iiber  Jean  Froissart  u.  seine 
Chroniken,  mit  besondorer  Riicksicht  auf  d. 
Ritterwesen,  —  in  Archiv  f.  Gesch.  u.  Lite- 
ratur,   hrsg.  v.  Schlosser  u.  Bercht.  Frankf. 
a.  M.  V.  1833.  p.  213—318. 
Rigollot  (d'Amiens),   de   Cayrol   (de  Com- 
pifegne)  etde  laFontenelle  deVaudore 
(de   Poitiers) ,  le  manuscrit   de   Froissart  de 
la   bibliotheque    d'Amiens,    dissertations    et 
extraits,  particuliferement  en  ce  qui  concerne 
les  batailles  de  Crecy  et  de  Maupertuis.  Paris, 
imp.  de  F.  A.  Saur"in  1S41.  8o.  Extrait  de  la 
2.  sirie  de  la  ,Revue  anglo-frangaise.^ 
RigoIIot    et   de   CajToI,   m^moires    sur    le 
manuscrit  des  chroniques  de  Froissart,  de  la 
bibliothfeq.  de  la  ville  d'Amiens.  Amiens,  A. 
Caron  1840.  go.  {Extrait  des  .Memoires  de  la 
societe  des  antiquaires  de  Picardie.'  Amiens. 
III.  1840.  p.  131.  487.  185.) 
Schlacht,    d!e,    bei  Crecy,   —  in  Oesterrei- 
chische    mUilairische    Zeitschr.    Wien    1830. 
Heft  V.  vgl.  1835.  Heft  IX. 
Scheibel,  J.  E.,  Nachrichten  von  den  Merk- 
wiirdigkeiten  der  Rhcdigerschen  Bibliothek. 
Breslau  1794.  40.  Stiick  1. 
Stramberg,   —  in  Ersch  u.   Gruber's   Ency- 
clopfidie  d.Wissenscfi.  u.  Kiinste  s.  v.  Froissart. 
Struve,  biblioth.  historica  ed.  Meusel  VH.  2. 

p.  88-105. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
sehrijvers  p,  64-66. 

Fronton,  Joh.,  acad.Paris.  canceli., 
can.  reg.  S.  Genovefae,  vid. 

Epistolae  Frontonis. 
Vita  s.  Ivonis. 

Froumundi  historia,  vid.  Historia 
fundationis  mon.  Tegernseens. 

Fryger  von  Waltzhuot,  ord.  s. 
Franc.  (1442),  vid.  Chronicon  Koe- 
nigsveldense.  / 

21* 


324 


FULBERTUS  —  FUNDATIO 


Fulbertus  abbas,  tnm  epise.  Carno- 
tensis  (f  1029),  vid. 

Vita  8.  Aulbcrti  opisc.  Camor. 
Vgl.  Epistolae  Fiilbirli. 

_    ,  larchidiac.|    Rothoma- 

Imonachusi  gensis  (cca. 
1080),  vid. 

Gesta  archiepisc.  Kothomap. 
Vita  s.  Audoeni  ep.  Kolh.  {mirac.) 
,,     ,.  Romani  Roth. 

Fulbertus  peccator,  monachus  Ge- 
meticensis  (cca.  1100),  vid.  Vita  s. 
Aichadri. 

FulcheriusCarnotensis,  regum  Bal- 
duini  I  et  II  capellanus  (cca.  1127): 
Gesta  peregrinantium  Francorum 
cum  armis  Hierusalem  pergentium. 
1095-1127. 

Augen/.eiige,  treiie  und  schmuclilose  Goschichte. 
Handschr.:  Brus.sel,  burg.  Bibl.  mbr. 
see.  Xn.  No.  9823.  vgl.  Pertz'  Arch.  VU. 
431.  —  Cambridge,  Un.-Bibl.  sec.  XII. 
1786.  —  Douai,  Stadtbibl.  mbr.  sec.  XII. 
4".  No.  838.  —  Montpellier,  Un.-Bibl. 
sec.  XIII.  No.  139.  f.  226.  —  Miinchen, 
Un.-Bibl.  cat.  bibl.  Ingokt.,  epitom.  (1096 
-1106).  —  Paris,  k.  Bibl.  .sec.  Xm.  5131; 

—  sec.  XV.  5131.  A.  —  St.  Germ.  sec. 
XIII.  No.  1080.  —  St.  Vict.  sec.  XIII.  No. 
205.  No.  893.  —  Arsenalbibl.  hist.  lat.  sec. 
Xn.  No.  103. 

Atisg. :  '  ap.  Bongars  ,  gesta  Dei  I.  p.  381 
-440  {7iur  his  1124).  —  ^  vollstundig  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  816-889. 

—  *  ap.  Reuber,  vet.  scr.  ed.  Joaunis.  — 
Vgl.  Ludewig,  reliq.  mss.  III.  p.  291-360, 
der  hier  Noten  Casp.  Barthii  zu  Fulcher 
gllt. —  Die  Praefatio  ap.  Martene,  thes. 
anecd.  I.  p.  364.  —  Einen  Auszug  siehe 
unt.:  Anonymi  historiae  Hierosolym.  pars 
secunda. 

Uebers. :  Fonlcher  de  Chartres ,  histoire 
des  croisades,  trad.  et  publ.  par  Guizot, 
collection  XXIV.  p.  1-275. 

Erl.-Schr.:    Kabricius,  bibl.  med.  inf.  latinita- 
tis.  Lib.  VI.  p.  61,3  G46. 

Vgl.  Anonymi  historiae. 
Bartolfus. 
Ge.^-ta  Francorum  oxpugnant. 

Fulco  (XII  saec.  ex.):  Historia 
gestorum  et  viae  sui  temporis  Hie- 
rosolymitanae  versibus  hexametris, 
libris  III.    Ab  a.  109G. 

Wurde  in  weitern  4  Bchrn  von  Gilo  fortgeset/.t. 
Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 

IV.  p.  890. 

Erl.-Schr.:  iabricius,  bibl.  mcd.  et  infiraae  la- 
tinitatis.  J.ib.  \1.  p.  046. 

Fulco  Bonus,  comes  Andegavens. 
(cca.  1089) :  Historia  Andegavensis. 

Ausg. :  fragraentnm  '  ed.  d'Achery,  .spicileg. 
X.   p.   392    (» ed.   2da.  lU.    p.  232-234.)  — 


»ap.   Bouquet,   rec.  X.   p.  203-205;    XL  p. 
137;  XIL  p.  491. 

Vijl.  .AnonynulicMKMliclinimon.  gesta. 

Fulcuinus  abbas  Lobiensis  =  Fol- 
cuinus. 

Fundatio  capituli  S.  Martini  Arto- 
nensis  in  Arvernia. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  754. 

Fundatio  coenobii  Brunwilarensis. 

Auch  als  ,Vita  Ezonis  palatini',  aU:  ,Xarr.%tiu  de 
Kzone  coraite  Palatino  et  Mathilde  eorumque  libe- 
ros'  (981-1063)  u.  als  ,Narratio  de  vener.  palatinis 
Kheni  Ehrcnfrido  seu  Ezone  et  Mathildo  corumque 
fllia  b,  Richeza  regina  Poloniae ,  a  monacho  Brun- 
willcrensi  conscripta'  bekannt.  Zwischen  1076-1079 
verfas.st. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  395. 

Ausg. :  ^  in  d.  Historia  et  vindicta  b.  Richezae 
coraitissae  palatinae  opera  Aeg.  Gelenii. 
Colon.  1649.  —  ^fehlerhaft  ed.  Papebroch 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p.  49-55.  — 
*  wiederholt  ap.  Leibnit, ,  scr,  rer.  Brunsv, 
I,  p.  319-322.  —  *besser  ed,  Koepke  ap, 
Pertz,  mon,  scr,  XI.  p.  396-408.  —  ^  der 
alte  fehlerhafte  Text  wiederhoU  ap.  Bohmer, 
fontes  m,  p.  362-382. 

Erl.-Schr.:  Contzen,  die  Geschichtschreiber  d. 
sachsischen  Kaiserzeit  p,  157. 
(Giersbcrg)  Ueber  die  altesten  rheinisohon 
Pfalzgrafen  mit  Bczug  auf  don  Ort  und  die 
Ablei  Brauweiler,  —  in  Annalen  des  histor. 
Vereins  f.  d.  Niederrhein.  Koln  l.s.^9.  7.  Hft. 
p.  11-22. 
Janssen—  mAnnalcn  des  histor.  Arreins  fiir 

d.  Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  102. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  284. 

■   Vgl.  Annales  Brunwilarenses. 
Do  V.  Ehrenfrido. 
Viia  s.  Wolfhelmi. 

Fundatio  coenobii  Viconiensis  pro- 
pe  Valencenas  a.  1129. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  XII.  p. 
533,  (*ed.  nov.  IL  p.  871.)  — -  »ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p,  488-490.  —  *wn«.  d.  Tit.:  An- 
nales  eccle.siae  Viconiensis  m  Jacobi 
de  Guisia  annal.  Hannon.  ed.  Fortia  XII. 
p.  106.  Stimmt  mit  den  vorhergehenden  Aus- 
gaben  aufs  Vollkovimenste  iiberein.  —  Mne 
vollstdndigere  Oriindungsgeschichte  vdt  Fort- 
setzung  des  Nicolaus  de  Moutegni  bis 
1303  ap.  Hugo  abb.  Stivagii,  moiniinonta 
sacrae  antiquit.  II.  p.  191. 

Fundatio  ecclesiae  et  conventus 
y.  Hieronymi  de  observantia  extra 
portam  montanariam  urbis   Faven- 

tiae. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer,  Ital. 
accessiones  p.  356-361. 

Fundatio  monasterii  Aroasiae  au- 
ctore  anonymo  a.  1097. 

Ausg. :  in  AA,  SS,  BoU.  13.  .Jan.  I.  p.  831-834. 
Vgl.  l)e  s.  Ileldemaro. 


FUNDATIO  —  GAIMAR 


325 


Fundatio  monasterli  Gladbacensis 
=  Chroiiicon  Gladbacense. 

Fundatio  monasterii  Lambacensis, 
vid.  Vita  Adalberonis   ep.  Wirzib. 

Fundatio  monasterii  Nonantulani 
in  agro  Mutinensi  cca.  a.  752. 

Ausy.:  c.  notis  Mabillonii  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  I.  2.  p.  189-194  c.  appendice 
de  Anselmi  fiindatoris  successoribus  etc. 
p.  195.  196. 

Fundatio  Murensis  coenobii  in  Hel- 
vetia  =  Origines  Murensis  monast. 


FiJtrer,  Ulr.,  Maler,  Chroniken- 
schreiber  u.  Dichter  zu  Miinchen: 
Chronik  von  Baiern.  60  v.  Chr. 
—1479  n.  Chr. 

Ungcdruckt. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod, 
germ.  chart.  fol.  No.  225.  Cf.  Pertz'  Arch. 
I,  420.  —  Andere  bei  Aretin  (s.  u.)  p.  167. 

Ausg. :  ausgewahlte  Stellen  aus  Ulr.  Fiit- 
rer's  ungedruckter  Chronik  von  Bayern  ed. 
Wiirthmann  in  Oberbayersches  Arch.  fur 
vaterl.  Gesch.  Miinchen  1844.  V.  p.  48. 

EH.Schr.:  v.  Aretiu,   iiterar.  Handb.  f.  d.  baie- 
rische  Gesch.  p.  161-167. 


G^. 


Gabutius,  Joh.  Ant.,  vid.  Vita  b. 
Pii  V  pontif. 

Gaguin,  Rob.,  ord.  s.  Trinitatis 
magister  generalis  (f  1501):  Com- 
pendium  super  origine  et  gestis 
Frauoorum  a  Pharamundo  usque 
ad  a.  1491,  sive  Amiales. 

Unkritisch,  aber  sriitcs  Latein. 
Ausg.:  '  Paris.  1495.  fol.  —  *  Parisiis, 
Dur.  Gerlerius  et  Andr.  Bocard  1497.  fol. 
Fe/derhaft ,  so  dass  G.  selbst  ihre  Unter- 
druckung  anstrehte.  Cf.  Le  Long,  bibl.  Franc. 
No.  7501.  7502.  Chevillier,  origine  de  Vini- 
prim.  de  Paris  p.  157.  —  *Lugduni,  J. 
Trechsel,  accur.   Badii  Ascensii,  1497.   fol. 

—  *  Parisiis  1499.  fol.  —  *  (Paris.)  impress. 
. . .  Thielmannus  Kerner  . .  .  impensis  . . . 
bibliop.  Dur.  Gerlerii  et  Joa.  Parui  . .  .  1500. 
fol.  Beste  Ausg.  —  •  Paris.  in  officina  Bel- 
lovisiana  pro  J.  Parvo  1504.  fol.  —  ''ibid. 
(in  inclyto  Parrisiorum  gymnasio)  1507.  fol. 

—  *ibtd.  1511.  8*.  Geschdtzt,  sehr  selten.  — 
*ibid.  1514.  8«.  —  '•"  U7it.  d.  Tit.:  Habes 
candide  lector  R.  patr.  Rob.  Gaguini,  quas 
de  Franc.  regnm  gest.  scripsit  annales,  c. 
supplemento  Huberti  Velleji  usque  ad 
a.  1520  ibid.  1521.  S".  —  "  ibid.  1522.  8«. 
^*ibid.  1524.  8». —  '*  adiecta  sunt  ...  car- 
mina  Lud.  Bolognigni  (sic.')  Bononiensis  de 
laude  Gallorum.  Lugd.  1524.  foh  —  ^*ibid. 
impr.  . .  per  J.  Cornillau^ro  P.  Viard  (1528). 
8«.   _    i^ibid.,   AE.    Gormontius    1528.   8». 

—  '*  ibid.,  J.  Parvus.  1528.  8».  —  "  Lug- 
duni  1524.  fol.  —  "Lugduni  1550.  fol.  — 
'»  Paris.  1554.  fol.  —  "Francofurti,  Wechel 
1577.  fol.  —  »'Parisiis  1578.  —  "Duaci 
1586.  8".     Wurde  noch  ofter  gedruckt. 

Uebers. :  '  unt.  d.  Tit. :  Les  grandes  cro- 
niques;  excellens  faitz  et  vertueux  gestes: 
des  tres  illustres  tres  chre.stiens,  magnanimes 
et  victorieux  Roys   de  France.    Et  tant  en 


la  saincte  terre  de  Hierusalem  comme  en 
pays  de  Syrie.  Sicile.  Italie.  Espaigne. 
Alemaigne  ....  Oomposees  en  latin  par  .  . . 

Rob.    Gaguin Paris ,    Galliot    du    pre 

Marchant  libraire  1515.  fol.  —  ^unt.  dem 
Tit.:  Les  croniques  de  france:  excellens 
faictz  et  vertueux  gestes  des  tres  chrestiens 
Roys  et  princes  qui  ont  regne  audict  pays, 
depuis  Texidion  de  Troye  la  grande.  Jus- 
ques  au  regne  du  ...  roy  Francois  pre- 
mier  .  .  .  composees  par  Rob.  Gag.  Paris, 
Galliot  du  pre  1515  fol.  —  ^iibers.  u.  fort- 
gefilhrt  j;on  Pierre  Desrey  (f  n.  1514.) 
unt.  d.  Tit.:  La  mer  des  croniques  et  Mi- 
rouer  hystorial  de  france  iadiz  composee 
en  latin  par  . . .  R.  G.  .  Paris,  Nicole  de 
la  Barre  1518.  fol.  —  *  ibid.  1520.  fol.  — 
^ibid.  1527.  fol.  —  Hbid.  1530.  fol.  —  'ibid. 
1536.  fol.  —  "ibid.  1538.  4«. 

Erl.-Schr.:  Melanges   tirees    d'iine   grande    bi- 
blioth.  VI.  p.  154. 
Struve,   bibl.    historica    ed.    Meusel   VH.    1. 
p.  6-11. 

:    Historia  .Ludovici    XII. 

Gallice,  vid.  Chroniques  de  France. 

Vgl.  auch:  Epistolae  Gaguini. 

Passio  s.  Kichardi  pueri. 
Turpinus  {unt.  Uebersetz.) 

Gaian,  G.  et  Migon  de  Rochefort: 
Relation  de  l'ambassade  de  Migon 
de  Rochefort  et  G.  Gaian  a  Hugues 
IV  juge  d'Arboree  en  1378,  avec 
La  constitution  du  judicat  d'Ar- 
bor^e  ou  Carte  de  Logu. 

Supplement  zu  Froissart. 
Ausg.:    '  ap.  Buchon,  collection  XXV.  1, 
Supplement.  —  '  ap.  Buchon,  choix  de  chro- 
niques  FV. 

Gaimar,  Geoffroy  (^ein  normanni- 
scher  Trouveres,  cca.  1148):  L'e- 
storie  des  Engles,   or  The  Anglo- 


326 


GALBERTUS  —  GALFRIDUS 


Norman   raetrical  chronicle   of  the 
Anglo-Saxon  kings. 

Von  Cerdics  J^andung  495  bis  auf  Wilhelms  II 
Rufus  Tod.  Verf.  zwlschen  U45-1147.  Reirachronik. 

Ausg.:  der  erste  Theil  von  495-1066  m: 
Monumenta  histor.  Britann.  1848.  I.  p. 
764-829.  —  der  zweiie  Thl,  von  der  Er- 
oberung  Englands  durch  die  Normannen 
bis  auf  Wilh.  II-  Tod  ap.  Michel,  chro- 
niques  Anglo-Normandes  I.  p.  1-64.  — 
'  printed  for  the  first  time  entire  from  the 
ms.  of  the  brit.  Mnseum,  with  notes  and 
an  appendix  containing  the  lay  of  Havelok 
the  Dane,  the  legend  of  Ernulph  and  the 
life  of  Hereward  the  Saxon ;  edit.  by  Th. 
Wright.  London,    Caxton  society  1850.  8°. 

Erl.-Schr. :  d  e  1  a  R  u  e  ,  archaeologia  britann.  XII. 

p.  3(17-312.   Der  Ver/asser  widerrief  die  hierin 

ausgesprochene  Ansicht  in 
essais  historiques  sur  les  bardes,  les  jong- 

leurs  et  les  trouveres   Normands   et  Anglo- 

Normands.  Caen  lS3t.  II.  p.  104-123. 
Frere,   manuel   du  bibliographe  normand  II 

p.  .5. 
Histoire    litteraire    de   la    France    XIII. 

p.  63-66;  XVIII.  p.  738. 
Turner,  historv  of  EnglaTid  during  the  middle 

ages.  2.  edit.  London  1825.  80.  IV.  p.  289. 
Wolf,  F.,   in  den  Wiener  Jahrbiichern  d.  Li- 

teratur.  1836.  LX.XVI.  p.  268-292. 
Wright,    biographia    Britannica    llterar.    II. 

p.  151-151. 

Galbertus  Brugensis  (cca.  1129), 
vid.  Vita  Karoli  Boni  {passio). 

Galeatius  de  Gataris  (f  1405),  vid. 
Andreas  de  Gataris. 

Galeotto  del  Carretto,  consigliere 
di  stato  {fior.  1520):  Cronica  di 
Monferrato  dall'  origine  de'marchesi 
del  Monferrato,  sino  al  1530. 

Ausg. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
m.  p.  1081-1300. 

Erl.-Schr.:  Avogadro,  G.,  di  Gal.  del  Carretto 
vor  d.  Chronik  l.  c.  ohne  Paginirung. 

Galeotus,  Martin.  j  Italus,  secre- 
Galeotti,  Marz.  i  tarius  regis 
Matthiae  Corvini  (f  1478):  De 
egregie,  sapienter  et  iocose  dictis 
et  factis  Matthiae  I  regis  Hungariae 
commentarius. 

Der  Stll  G's  ist  feiner,  als  sein  Urteil.  In  hu- 
manigtischem  Gescbmack. 

Ausg.:  'Viennae,  typ.  M.  Zimmermanni 
1563.  4".  —  *ap.  Bongars,  collect.  Hungaric. 
rer.  script.  No.  IX.  —  'ed.  Joh.  Bocatius 
(SalomonHung&ricus).  Ca.ssoviae  1617. 12mo. 
—  *ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hung.  L  p. 
528-568. 

Erl.-Schr.:  Ilaner,  de  scriptoribus  rer.  Ifungar. 
Viennae  1771.  p.  51-5-1. 

Galesinius,  Petr.,  notarius  apostoli- 
cus  Mediolani  (f  1590),  vid.  Vita 
s.  Bonaventurae  s.  R.  e.  cardinalis. 


Galfredus,  vid.  aucli  Gaufredus, 
Gaufridu.««. 

Galfrid  of  Coldingham  =  Galfridus 
Dunelmensis. 

Galfridus  Bakerus  de  Swinsbroke 

(flor.  cca.  132^^) :  Chronicon  AngHae 
temporibus  Edwardi  II  et  Ed- 
wardi  III. 

Ausg.:  primum  ex  unico  ms.  Bodlei.  ed. 
J.  A.  Giles.  Londini,  Caxton  society  1847. 
gr.  8».  4  Thlr.  8  Sgr. 

:  Historia  de  vita  et  obitu 

Eduardi  II  regis  Angliae  (1307 — 
1326),  ex  Gallico  Thomae  de  la 
More  (Moor)  latine  versa. 

Ausg.:  ap.  Camden,  Anglica,  Normann. 
etc.  p.  593-603. 

Erl.-Schr.:  Nicolson,    Will.,   the  english  histo- 
rical  library  I.  p.  79. 
Oudinus,  comment.  de  seript.  eccl.III.  p.  799. 

Galfridus  Burtoniensis,  vid.  Vita 
s.  Moduennae. 

Galfridus  de  Belloloco  {BeauUeu, 
ord.  praed.,  f  1274),  vid.  Vita 
Ludovici  IX. 

Galfridus  de  Vino  salvo  (saec.  XII): 
De  statu  curiae  Romanae  carmen 
elegiacum  versuum  1026. 

Ausg.:  '  edid.  Matth.  Flacius  in  Varia 
doctorum  piorumque  virorum  de  corrupto 
ecclesiae  statu  poemata.  Basil,  1557.  8*. 
p.  418-454.  —  *ap.  Mabillon,  analect.  IV. 
p.  535  (»ed.  nov.  p.  369-376.)  —  Variae 
lectiones  ap.  Leyser,  historia  poeraatum 
medii  aevi  p.  979-985. 

:     Historia    captionis    Da- 

mietae.    1218—1219. 

Stark  benutzt  von  ;\Iatthaeus  Paris. 
Ausg.:  'ap.  Gale,  script.  hi.st.  Angl.  p. 
435-452.  —  ^'ap.  Michaud,  bibl.  des  croi- 
sades.  —  ^unt,  d.  Tit.:  Incerti  scriptoris 
narratio  de  rebus  in  bello  saucto  gestis  a. 
D.  1217-1218   primum   (Jalschl)  ex  unico 

cod ed.   J.   A.   Giles.   Londini    1846. 

8».  2  Thlr.  24  Sgr. 

:  Historia  Hierosolymitana 

seu  itinerarium  Richardi  Anglorum 
regis  in  Terram  sanctam  ab  a. 
1170—1190. 

Wright,  (leotfrey  de  Vinsauf  in  «Mn«r  Biogra- 
phia  Britann.  lilor.  11.  p.  402  meiut,  dass  dieses 
Werk  wol  eher  deii\  Richard  the  Canon  zu/.a- 
schreiben  sei.  —  Barth  halt  eincn  gewissen  Ouido 
Adduanensis  fiir  den  Verfasser 

Ausg.:  'ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p. 
1150-1172  ohne  Namen  des  Verfassers,  nach 
einem  sehr  liickenhaften  Mpt.,  unt.  d,  Unter- 
schrift :    Ilistoria   Hierosolymitana   auctore 


GALFRIDUS 


327 


anonymo  Anglico.  Fragmentum.  —  *besser 
ap.  Gale,  hist.  Angl.  script.  p.  247-429.  — 
C.  Barthii  in  hanc  histor.  notae  ap.  Lude- 
wig,  reliq.  mss.  III.  p.  539  et  glossarium 
p.  551. 

Uebers. :  unt.  d.  Tit. :  Chronicles  of  the 
Crusaders :  ...  Geoffrey  de  Vinsauf  .... 
In  Bohn's  antiquarian  library.  Tom.  VI. 

Erl.-Schr.  Fabricius,  bibl.  mediae  et  iniimae 
latinitatis.  Lib.  VII.  p.  35-39;  VII.  p.  369  s. 
V.  Guido. 

Galfridus  Dunelmensis  monachus: 
Historia  Dunelmensis  ecclesiae  bre- 
vis.    1152—1214. 

Fortgesetzt  von  Graistan  u.  Guilelmus  de 
Cham  bre. 

Ausg. :  '  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
718-731.  —  ^voUstdndiger  ed.  Raine,  hi- 
storiae  Dunelmensis  scriptores  tres.  Dur- 
ham  1839.  8».  Printed  for  the  Surtees 
Society. 

Erl.-Schr.:  Wrlght,  biographia  Britann.  liter.  H. 
p.  466. 

Galfridus  monaehus  Finchalensis 
(1050\  vid.  Vita  s.  Godrici. 

Galfridus  [Geoffrey,  Jeffrey  ap 
Arthur)  Monmutensis  archidiaconus, 
postea  vero  episc.  Asaphensis  (f 
1154):  Historial3ritanniae,libri  XH, 
seu  Britanniae  utriusque  regum  et 
principum  origo  et  gesta  insignia, 
seu  Historia  Britonum. 

Fabelvoll;  diese  Chronik  ist  die  Q.uelle,  aus  d. 
Rob.  Wace  's  Gedicht  Briitus  und  fast  alle  Romane 
der  Tafelrunde  flossen.  —  cf.  Robert  of  Gloucester. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  mbr.  s. 
XII.  fol.  cod.  lat.  20.  —  Cod.  Voss.  lat. 
fol.  No.  76.  —  Montpellier,  Un.-Bibl. 
sec.  Xni.  No.  92.  —  No.  142.  fol.  69.  — 
sec.  Xn.  fol.  No.  378.  —  Troyes,  sec. 
XIV.  4«.  (CoU.Trec.)  —  P  aris,  No.  8501  A. 
mbr.  sec.  XII.  f.  60.  Bibl.  des  Arsenals, 
hist.  lat.  sec.  XIV.  No.  7.  —  Rouen,  mbr. 
sec.  XIII.  "y»j.  histor.  —  Reims,  mbr. 
sec.  Xn.  XIU.  O.  874.  885.  --  Douai, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  4«.  No.  835.  — 
Briissel,  burg.  B.  mbr.  s.  XIII.  4".  No. 
8536. 

Ausg.:  'Britanie  vtriusq^  regu  &  prlcipii 
Origo  &  Gesta  insignia  ab  Galfrido  Mone- 
mutensi  ex  antiquissimis  Britannici  ."ermonis 
monumentis  in  Latinu  sermone  e  traducta, 
&  ab  Ascensio  cura  &  impedio  magistri 
Juonis  Cauellati  in  lucem  edita  .... 
(Parisiis)  Id.  Jul.  1508.  4».  —  ^wiederholt 
• . .  ab  Ascensio  rursus  maiore  accuratione 
impressa.  . .  .  Id.  Sept.  1517  (Parisiis).  4». 
—  *ed.  H.  Commelin  in  Rer.  Britannic. 
scriptt.  Heidelberg.  1587.  fol.  p.  1-92.  — 
*unt.  d.  Tit.:  Historia  Britonum,  in 
Anglia  nunc  primum  ex  9  codd.  mss.  edita 
ab  J.  A.  Giles.  Londini  1844.  8».  [der  Vor- 
satztitel:    Scriptores    monastici    ed.    J.    A. 


Giles.]  4*/,  Thlr.  —  ^wiederholt  von  dem- 
selben  Herausgeber :  Londini,  Caxton  society 
185?.  gr.  8». 

Im  Auszuge,  verfasstjvon  Ponticus  Vi- 
runnius  Tarvisinus  (f  1520),  erschien 
das  Werk  unt.  d.  Tit. :  Britannica  historia 
'Aug.  Vindel.  1534..  8».  —  * Heidelberg. 
1542.  8*.  —  »Londini  1585.  8".  ex  recens. 
David.  Poveli.  —  *^in  Rer.  Brit.  script. 
Heidelberg.  1587.  fol.  p.  93-112. 

Uebers.:  The  british  history.  ...  trans- 
lated  into  English  from  the  Latin  of  Jef- 
frey  of  Monmouth  ....  By  Aaron  Thomp- 
son.  London  1718.  8«». 

The  british  history  of  Geoflfrey  of 
Monmouth.  Tranlat.  by  Thorapson.  A  new 
edition,  revis.  and  corrected  by  J.  A.  Giles. 
London  1842.  8«. 

Geoffrey  of  Monmouth's  British  hi- 
story,  transl.  by  J.  A.  Giles  '  in  Monkish 
historians  of  Great  Britain.  London,  Jam. 
Bohn  184?  8«.  Tom.  4.  10  sh.  —  ■^wieder- 
holt  in  Bohn's  antiquarian  library  IV.  p. 
89-292.  London  1848.  {Dieser  Band  hat 
auch  den  Tit.:  Six  old  english  chronicles, 
transl.  by  J.  A.  G.) 

Gottfried's  von  Monmouth  historia 
regum  Britanniae  mit  liter.-histor.  Einleit. 
u.  ausfiihrl.  Anmerk.,  u.  Brut  Tysylio, 
alt-wjilsche  Chronik  in  deutsch.  Uebers. 
Hrsgegb.  von  San-Marte  (A.  Schulz.)  Halle 
1854.  gr.  8«.  3  Thlr.  18  Sgr. 

— — :  Prophetia  Anglicana  Mer- 
lini  Ambrosii  Britanni,  ex  incubo 
olim  (ut  hominum  fama  est)  ante 
annos  mille  ducentos  circiter  in 
Anglia  nati,  Vaticinia  et  praedictio- 
nes,  a  Galfredo  Monumetensi  latine 
conversae. 

Man  glaubte  lange  Zeit,  in  diesen  Prophezei- 
hungen  Andeutungen  iiber  die  kiinftige  Geschichte 
Englands  zu  flnden. 

Ausg.:  *una  cum  7  libris  explanationum 
. .  .  Alani  de  Insulis  etc.  Francofurti  1603. 
8°.  —  ^wiederholt  (der  Tit.  hat  aber:  a 
Galfredo  Monumetensi  latiue  conscripta.) 
Francofurti  1608.  8«.  —  ""ibid.  1649.  S».  — 
*unt.  d.  Tit.  Gaufridi  Arthuri  Monemu- 
thensis  archidiaconi,  postea  vero  episcopi, 
Asaphensis,  de  vita  et  vaticiniis  Merlini 
Calidonii  carmen  heroicum.  Edid.  G.  Ellis. 
Londini,  printed  for  the  Roxburghe  Club. 
1830.  4'.  —  ^auch  in  Cavellatis  u.  Com- 
melin's  Ausgg.  des  vorhergehenden  Werkes. 
—  ''unt.  d.  Tit.:  Vita  Merlini.  Vie  de  Mer- 
lin  attribu^e  k  Geoffroy  de  Monmouth,  sui- 
vie  de  prophdties  de  ce  barde,  tirees  du 
IV.  livre  de  Thistoire  des  Bretons,  publ. 
. . .  par  Francisque  Michel  et  Thomas  Wright. 
Paris  1837.  8».  12  fr. 

Uebers. :  deutsch  vou  Schlegel  in  Samm- 
lung  romantischer  DichtungeuLeipz.  1802.1, 


328 


GALFRIDUS  —  GARZO 


Engliach:  'London  1629.  4*.  —  *iUd. 
1641.  4».  —  ^ibid.  1754.  —  ^ibid.  1813.  8». 
Franzoslsch:  'Paris  1498.  3  vol.  8».  — 
*Roaen  s.  a.  la»^'-  —  *par  Boulard.  Paris 
1528. 3  vol.  12mo.  _  *ibid.  1797.  3  vol.  12  mo. 
Italienlsch:  '  Venetia  1480.  4».  —  »ri- 
renze  1496.  4*.  u.  ujters. 

Spanisch:  'Burgos  1498.  4".  —  *Sevilla 
1500.  4». 

Erl.-Schr.:  Merlin's  life,  his  propheties  and  prc- 
(liclion.-*.  London  1813.  8«. 
San  Marte  (Schulz),   die  Arthnrsage.  Que(J- 

linburg  1812.  80. 
Schlegel,   Fr.  v.,   Geschichte  des  Zaubercrs 

Merlin.  I.eipzig  1804.  80. 
VitadeMerlino  et  de  le  sueprophetiehistoriade 
chelui  fece  lequale  tractano  de  le  cose  che  hano 
a    venire.    Venetia    1507.    40.  —  ibid.  V.   di 
Roffinelli  15.S9.  12mo. 

Erl.-Schr.  iiber  Gal/rid:  de  Buclc,  de  Galfredo 
Monumetensi  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Uct.  IX. 
p.  94-98. 

Kbeling,  Englands  Geschicht.schreiber  p.  12. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  intimae  latinitatis. 
Lib.  VII.  p.  28-33. 

San-Martc,  zur  Kritik  der  Historia  regum 
Britanniae  des  Gottfr.  v.  Monmouth,  —  in 
Ncue  Mitlheilungen  aus  d.  Gebiet  historisch- 
antiquar.  Forschungen.  Halle  (Nordhausen) 
iS57.  Bd.  IX.  p.  49-75. 

Schmid,  Gesetze  der  Angelsachsenl.  p.XXVI. 

The  Quarterly  Rewiew.  No.  LXVII.  June 
1826.  p.  285  sq. 

Wright,   Geoffrey    of  Monmouth  in  his  Bio- 
graphia  Britannica  literar.  II.  p.  143-150. 
Vgl.  Pas.^io  s.  Ursulae. 
Tysilio. 

Galfridus  Vinsauf  =  Galfridus  de 
Vino  salvo. 

Galius,  Martinus,  vid.  Chronicae 
Polonorum. 

Galtherus  Hemmingfopd,  canon.  de 
Gissburne  (f  1347):  Historia  de 
rebus  gestis  Edwardi  I,  II  et  111. 
1060—1346. 

Mit  grosser  Sorgfalt  u.  histor.  Treue  gcschrieben. 
Ausg.:  '  der  erste  Theil  bis  1272  ap. 
Gale,  .scr.  hist.  Anglican.  p.  453.  —  ^  das 
Oanze  ed.  ex  mss.  Th.  Hearne.  Oxon. 
1731.  2  vol.  80.  —  »wn<.  d.  Tit.:  Walteri 
deHemingburgh  vulgo  Hemingford  nun- 
cupati  Chronicon  de  gestis  regum  Angliae, 
rec.  H.  Hamilton.  Londini,  engl.  hist.  Soc. 
1848.  49.  2  vol.  gr.  8».  £  1.  1  sh. 

Galterius,  vid.  Vita  s.  Ana.stasii 
eremitac. 

Galterus  archidiaconus  Tervannen- 
sisj  vid.  Vita  Karoli  Boni. 

Galvao,  Duarte  (geb.  1435,  f  1517): 
Chronica  de  Don  Affonso  Henriques 
primeiro  rey  de  Portugal. 

Ausg. :  ed.  Mich.  Lopez  Ferreira.  Lisboa 

1726,  auch  mit  der  Jahreszahl  1727.  fol.^ 

Erl.-Schr.:  S.Luiz,  Frane.  de,  brevcs  retiexoes 

sobrc   08   quatro   capitulos  ineditos  da  chro- 

nicad'EIrei  I).  Affonso  Ilenriques  por  Duarte 

Galvao,  publicados  no  tom.  II.  daRuvista  Lit- 


teraria.  Sahiram  no  Panorama,  jornal  Utte- 
rario.  No.  129.  1839.  19.  Outubro. 
NB.  Andere   sind  aufK'ezithIt  von  Fitrcniere, 

bibliographia  historica  portugue/  i    \".    "-^.   ^;i.  'Xi. 

97-100.  103-106. 

Galvaneus  s.  Gualvancus  Flamma, 
Mediolanensis,  lector  theolog.  (fj). 
1344):  Manipulus  florum  sou  Hi- 
storia  Mediolanensis  ab  origine  ur- 
bis  ad  a.  circiter  1336.  Ab  alio 
continuata  usque  1371, 

Excerpirte  grosstentheils  den  Johannes  de 
Cermenate,  auch  den  Codagncllus,  wenig  ei- 
genes.  ,Horao  omnium  mendacissimus.'  WaUenbach. 
Handschr.:  Kloster-Neuburg,  Stifts- 
bibl.  chart.  scc.  16.  fol.  No.  693.  — -  Paris, 
k.  Bibl.  —  1336.  cum  continuat.  —  1371 
[du  Fresne].  sec.  XV.  No.  5884.  5885.  — 
Mailand,  bibl.  Ambr.  s.  XIV. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XI.  p. 
537-740;  cf.  XU.  p.  993. 

.&W.-/ScAr.;Bethmann  j»  Pertz' Archiv  X.  p.341. 
Donniges,  Gesch.  des  deutsch.  Kaiserthums 

im  14.  Jahrh.  Berlin  1841.  I.  1.  p.  96. 
Fabricius.   bibl.   med.  et  infimae  latinitatis. 
Lib.  VII.  p.  45. 

:  Opusculura  de  rebus  gestis 

ab  Azone,  Luchino  et  Johanne  vice- 
comitibus  ab  a.  1328 — 1342. 

Ist  nur  ein  .\nhang  zu  der  vorhergehenden 
Schrift. 

Ausg.:  primum  e  cod.  Ambros.  c.  notis 
Ant.  Saxii  ap.  Muratori,  rer.  Ital.  scr.  XH. 
p.  997-1050. 

Erl.-Schr.:    B  c  th  iu  an  n  - 1!  ol  1  vveg,    A.   v.  ,    Ur- 
sprung  d.  lombardischcn  Stadtefreiheit.  Bonn 
1846.  8«. 
I.  eo,    H. ,    Kntwickching  dcr   Verfassung   der 
lombardischcn  Stadte.  llamburg  1824.  8o. 

Games,  G.  Diez  de  =  Gomez. 
Garinus,  ord.  praed.  (f  1340),  vid. 
Vita  b.  Margaritae  Hungar. 

Erl.-Schr.:  Hatier,   de  scrlptoribus  rerum  Hun- 
garic.  Viennae  1774.  p.  35. 

Garnerius,  vid.  aucli  Wernerus. 
Garnerius  monachus  Trenorchien- 
sis,  vid.  Passio   s.  Valeriani   mart. 

{transl.^ 

Garzo,  Johannes,  Bononiensis  (f 
1506):  Annales  Misnenses  sive  Hi- 
storia  de  bellis  Friderici  Magni. 
Libri  H. 

Ausg.:  'edid.  Erasmus  Stella.  Basileae 
1518.  4".  —  hinederholt  in  Opus  historiarum 
no.stro  saeculo  conveuientissimum.  Basil. 
1541.  fol.  —  ^zusamnten  mit  Vita  Wiperti 
ed.  R.  Reinoccius.  Francof.  1580.  fol.  — 
*ap.  Mcucken,  scr.  rer.  Germ.  U.  p.  1015- 
1056  c.  notis  Tentzelii. 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  med.  et  infimac  la- 

linitatis.  I.ib.  VII.  p.  60-63,  wo  auch  deutsche 

Uebersetzungen  angegeben  sind. 

Ffirstemann,   iiber   J.    Garzo'8   meissuischo 

Chronik  u.  d.  Uebersetzung  dorselben  durch 


GASPAR  —  St.  GELAIS 


329 


Heinrich  v.  Lindenaii,  —  in  Thiiring.  antiq. 
Mittheilungen.  N.  I.  2.  p.  179. 

:  De  dignitate  urbis  Bono- 


niae  comnientarius. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori.  scr.  rer. 
Ital.  XXI.  p.  1143-1168. 

Gaspar  Veronensls,  vtd.  Vita  Pauli 
II  papae. 

Gaudentius  archiepisc.  Gnesnensis 
(cca.  l(X)O),  vid.  Vita  s.  Adalberti 
seu  Adelberti. 

s.  Gaudentius  episc.  Brixiensis,  vid. 
Acta  s.  Philastri. 

Gauferius,  Guaiferius,  Grediferius 
monachus  Casinensis,  vid. 

Vita  s.  Lucii  I  papae. 
„      „  Secundini  Ecan. 


Gaufredus 
Gaufridus 


vid.  aucJi  Galfridus. 


Gaufredus,  coenobita  monasterii  s. 
Martialis  Lemovicensis  ac  prior 
Vosiensis  in  dioecesi  Lemovicensi, 
(cca.  1184):  Chronicon  a  tempore 
Roberti  Pii  regis  Francorum  usque 
ad  a.  1184  seu  Chi-onicon  Lemovi- 
cense.    2  partes. 

Ausg.i  'pars  1.  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
IL  p.  279-329;  pars  2.  ibid.  p.  330-342. 
—  »ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  267-269;  XL 
p.  288;  (pars  1.)  XIL  p.  421-451 ;  (pars  2.) 
XVm.  p.  211-223. 

Vgl.  .Annales  Lemovicenses. 

Gaufredus  de  Ecclesia  de  Saluciis 
publicus  imper.  auctoritate  notarius 
=  Gioffredo  della  Chiesa. 

Gaufredus  IVlalaterra,  monach.  Be- 
nedictinus:  Historia  Sicula  ab  a. 
1099  ad  a.  1265  seu  De  Roberti 
Guiscardi  et  Rogerii  Calabriae  du- 
cum  rebus  gestis  libri  IV. 

Einfacher,  hier  und  da  mit  Verscn  untermisch- 
ter  Stil. 

Ausg. :  '  ed.  Hieron.  Surita.  Caesarau- 
gustae  1578.  fol.  —  *ap.  Schott,  Hispan. 
illustr.  III.  p.  282.  —  »ed.  Carusius,  bibl. 
hist.  rer.  Sicul.  I.  p.  40.  —  *ap.  Burmann, 
thesaur.  antiq.  Sicil.  V.  —  ^am  besten  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  537-602.  — 
•  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  138- 
142. 

Vgl.  Chronica  Roberti  Guiscar^di. 

Gaufridus  abbas  Claraevallensis  = 

Gaufridus  Claraevallens.  uionachus. 
Gaufridus  Arthurus  Monemuthensis 
=  Galfridus  Monmutensis. 


GaufridusAntissiodorensis  =  Gode- 
fridus  Antissiodorensis. 

Gaufridus  Claraevaliensis  monach. 
seu  abbas  Claraevallensis  seu  Gode- 
fridus  Antissiodorensis  {f  1180),  vid. 

Vita  s.  Bernardi  abbat.  Claraeval- 
len.sis  (7iJ.  III.  IV.  V.  VI  pars  3a 
u.   epistola  und  sermo.) 

Vita  s.  Petri  Tarantasii. 

Gaufridus  de  Bello  loco  {Beaulieu, 
ord.  praed. ,  f  1274) ,  vid.  Vita 
Ludovici  IX. 

Gaufridus  de  Coldingham  =  Gal- 

fridus  Dunelmensis. 

Gaufridus  de  Collone,  S.  Petri 
Vivi  Senonensis  monachus  (flor. 
1294):  Chronicon  super  nominibus, 
actibus  et  sepulturis  Senonensium 
archiepiscoporum  a.  Chr.  n.  — 1294. 

Benutzte  Odorannus,  Clarius  etc. 
Ausg. :  Bruchstiick  ap.Bouquet,  rec.XVIII. 
p.  724.  725. 

Gaufridus  Grossus  (cca.  1110),  vid. 
Vita  s.  Bernardi  fundatoris. 

Gaufridus  prior  Vosiensis  =  Gau- 
fredus  coenobita. 

Gauterius  =  Gualterius. 

de  Gavio,  Henricus  marchio,  vid, 
Annales  Genuenses. 

Gaza,  Theodorus,  Thessalonicensis 
(f  1478  in  Italia) :  flsQi  ccQxaioyoviaq 

TOVQXCOV    STtKfToXlJ. 

Ausg.:  in  Allatii  avfx/uixid  s.  opuscula 
graeca  et  latina,  vestustiora  et  recentiora. 
Venetiis  1733.  fol. 

Gebehardus  episcopus  Augustanus, 
vid.  Vita  s.  Udalrici. 

Gebeno  prior  in  Eberbach:  Pro- 
phetia  s.  Hildegardae  seu  speculum 
futurorum  temporum  a.  1220  com- 
positum. 

Handschr. :  Miinchen,  k.  Hotbibl.  Cod. 
lat.  mbr.  sec.  XHL  324.  —  Paris,  k.  Bibl. 
Sorbonne.  sec.  Xm.  No.  841.  (2.) 

Vgl.  Epistolae  s.  Hildegardis. 

Vita  s.  Hildegardis  {prophet.) 

(St.  Gelais)  Extrait  d'une  histoire 
de  France  raanuscripte  qui  cora- 
mence  a  Fan  1270  et  finit  k  Tan 
1510,  recueillie  par  un  des  gentils- 
hommes  de  Charles  d'Orleans  corate 
d'Angouleme  (Saint  Gelais.) 

Au^g.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Charles 

vm.  No.  2. 


330 


St.  GELAIS  -  GENEALOGIA 


St.  Gelals,  Jean  de,  seigneur  de 
Moulieu:  Ilistoire  de  Louys  Xll 
roy  de  France  et  de  plusieurs  choses 
m^niorables  advenues  en  France  et 
en  Italie  jusqu'  k  Tan  1510. 

Amg. :  mise  en  himi^re  par  Th.  Godefroy. 
Paris  1622.  4«. 

Erl.-Schr.:  Struvc,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
VII.  2.  p.  1S3. 

St  Geiais,  Octavien  de:  Le  ver- 
gier  d'honneur. 

Gibt  marifhes  Brraeikenswertho  iiber  Carl  VII, 
Ludw.  X  u.  Carl  VIII  von  Frankreich. 

Ausg.:  «Paris  1526.  4».  —  ^ibid.  s.  a.  fol. 

.ffW.-.9cAr.;Ca8t  aigne  ,  Eus.,  notice  litt(5raire  sur 
la  famillc  Saint-Gelais.  Angouleme  1836.  ISmo. 
29  pag. 

Geneatogia  augustiss,  domus  Habs- 
burgo-Austriacae  ab  imp.  Rudolpho 
I  usque  ad  a.  1439. 

Trockeue  Auf/.ahlung  der  Namen. 
Ausg.:  ap.  Rauch,   scr.   rer.  Austr.   I.  p. 
381-388. 

Genealogia  Caroli  Magni  impera- 
toris. 

Geschrieben  um  867. 
Ausg.:  'ed.  Canisius,  lect.  antiq.  V.  p* 
687  (*ed.  IJda.  I.  p.  372).  —  »ap.  Bouchet, 
preuves  de  la  veritable  origine  de  la  mai- 
son  de  France  p.  37.  —  *ap.  Chifflet, 
lumina  nova.  Append.  c.  I. 

Genealogia  Caroli  Magni  imp. 

Gcschrieben  um  867.  Zu  unterscheiden  von  der 
vorhergehenden. 

Handschr.:  Karlsruhe,  cod.  Reichen. 
LXXXm  (97).  fol.  13b.;  —  cod.  Aug.  CXLVI 
(243). 

Ausg.:  'ap.  d'Achery,  spicil.  II.  p.  800 
(»ed.  Ilda.  IL  p.  493).  —  »ap.  Kollar,  anal. 
p.  468.  —  *ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  311.  — 
» ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  698.  —  Vgl.  M  o  n  e , 
Anzeig.  f.  Kunde  d.  deutschen  Mittelalters. 
1835.  IV.  p.  131. 
Genealogia  Caroli  Magni  imperat. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  205. 

Genealogia  Caroli  Magni  qua  Na- 
murcensium  comitum  et  Bolonien- 
sium  origo  declaratur. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p.  585. 

Genealogia  Carolingicae  domus. 

JEntBlaiuicn  au»raul  nsDiaconus,  gesf.  cpl.^c. 
Mettens.  mit  Benutzung  des  Fredegar  und  selner 
Fortsetzer.  Aus  ihr  lcitet  sicb  abl.ibellngde  Ma- 
ioribu»  domus. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  scr.  rcr.  Franc. 
II.  p.  20.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  II.  p. 
308-312. 

Erl.-Schr.:  Mone.  Carolinporum  genealogia,  7.a 
Pertz'  mon.  hint.  (ierm.  II.  p.  312.  No.  1.  —  in 
Anz.  f.  Kunde  des  deutsch.  Mittelalt.  1835. 
p.  131. 


Genealogla  cels.  ducum  Brunsvic, 

vid.  Engelhusius. 

Genealogia  comitum  Antipolitano- 
riun  sive  Grassensium  in  Provincia 
brevis. 

Ausg. :  '  ap.  Estiennot,  fragments  XII.  p. 
162.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  366. 

Genealogia  comitumBononiensium. 

Ausq. :  Brnchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  346. 

Genealogia  comitum  Buloniensium. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  299. 

Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz  1.  1.  p. 
300.  301. 

Genealogia  comitum  Flandrensium 
=  Flandria  generosa. 

Genealogia  comitum  Flandriae. 

Wichtig  far  d.  fianzos.  Gesch.  von  1179-1317. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
377.  —  'Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
XIII.  p.  411;  XVIII.  p.  559-567. 

Genealogia  comitum  Flandriae  ab 
a.  792-1120. 

Au^g.:  ex  ms.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
520-522. 

Genealogia  comitura  Flandriae 
Bertiniana. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  305. 

Ausg.:    'ap.    Bouquet,    rec.  XIII.  p.  417. 

—  *ap.  de  Smet,  corp.  chron.  Fland.  I.  p.  9. 

—  'ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  305-308. 

Genealogia  comitum  Fiandriae 
brevis. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  334. 

Ausg. :    '  ed.    Warnkonig   ap.    de    Smet, 
corp.  chron.  Flandr.  I.  p.  7.  —  '  ed.  Beth- 
mann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  334. 
Vgl.  Johannes  de  Thielrode. 

Genealogia  comitum  Flandriae  et 
quoi'undam  aliorum  magnatum. 

Au^sg. :  cx  Philippi  Augusti  cartulario  ap. 
Bonquet,  rcc.  XIII.  p.  415. 

Genealogia  comitum  Guasconiae. 

Ausg.:  'ap.  Martene,  premier  voyage 
litt^raire  II.  p.  40.  —  »ap.  Bouquet,  rec. 
XII.  p.  385. 

Genealogia  comitum  Richemun- 
diae  post  conquestum  Angliae. 

Au.sg.:  'ap.  Twysden,  praef.  ad  script. 
X  hist.  Angl.  p.  XXXVL  —  'ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  568. 

Genealogia  dominorum  Bellismen- 
sium. 

Ausg.:   ap.  Labbe,   bibl.  nova  I.  p.  661. 


GENEALOGIA  —  GENEALOGIAE 


331 


Genealogia  duc.  Northmannorum. 

Ausg.:  Bruchstucke  'ap.  Bouquet,  rec. 
XL  p.  173;  XII.  p.  569.  —  »ap.  Duchesne, 
script.  rer.  Normaon.  p.  213. 

Genealogia  s.  Galli,  vid.  Vita  s. 
Galli. 

Genealogia  Ottonis  II  ducis  Ba- 
variae  et  Agnetis  ducissae. 

Geschrieben  vor  1253.  wahrscheinlich  von  Her- 
mannus  Altahensis.  Wichtig. 

Ausg. :  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  21.  22.  —  *unt.  d.  Tit.:  Notae  variae 
Herm.  Altah.  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p. 
560-563.  —  -ed.  Jaffd  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  p.  376-378. 

Genealogia  posterorum  Clodionis 
R.  qui  hactenus  ignoti  fuerunt. 

Ausg.:  'ex  ms.  legis  Salicae  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  793.  —  'ap. 
Bouquet,  rec.  11.  p.  696. 

Genealogia  regum  Angliae  usque 
ad  mediura  fere  saeculi  XII. 

Au^g.:  in  Monum.  histor.  Britann.  1848. 
I.  p.  627-644. 

Genealogia  regum  Danorum  (et 
series  anouymi  ex  cod.  ms.  chronici 
cuiusd.  ecclesiae  Laudunensis,  quod 
desinit  in  a.  Chr.  1218),  e  quibus 
originem  traxit  Ingeburgis  Franco- 
rum  regina  (f  1236). 

Ausg. :  '  ed.  Henr.  Ernstius,  notis  et  com- 
mentar.  illu.strata.  Sorae  1646.  8".  —  ^tcie- 
derholt  ap.  Ludexvig,  reliq.  ms.  IX.  p.  591- 
650.  —  ^  nach  einer  jetzt  verlorenen  Hand- 
achrift  u.  der  1.  Ausg.  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Danic.  II.  p.  155-163.  —  Hciederholt 
das  Jilr  Frankreich  Interessante  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIX.  p.  307-310. 

Erl.-Schr.:  Usinger,  die  danischen  Annalen  d. 
Mittelalters  p.  18. 

Genealogia  regum  Francorum  a 
Pbaramundo  ad  Philippum  I. 

Ausg. :  Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  170. 

Genealogia  regum  Francorum  a 
Pharamundo  ad  Pipinum.  —  Alia 
a  Merovaeo  usque  ad  unctionem 
Pipini. 

Die  erstere  voH  von  Fabeln. 

Ausg. :  Beide  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr;  I.  p.  793.  794.  —  »ap.  Bouquet,  rec. 
II.  p.  695.  696. 

Genealogia  regum  Francorum  bre- 
viter  digesta,  a  primo  Francorum 
eorundem  ortu  usque  ad  Ludovici 
Pii  imp.  filios. 

Ausg.i  ex  ms.  Tilii  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  script.  I.  p.  797. 


"^    Genealogia  regum  Francorum  co- 

mitumque  Flandriae. 

Kurzes  Gedicht  in  trochaischem  Masse. 
Ausg.:    zuerst  ap.   Pertz,   mon.   scr.   IX. 
p.  308. 

Genealogia  regum  Francorum  ter- 
tiae  stirpis  et  quarundam  illustrium 
familiarum. 

Ausg.:   ap.   Bouquet,   rec.   XIV.    p.  1-10, 

primum. 

Genealogia  regum  Francorum  ter- 
tiae  stirpis,  quomodo  disiunctum 
sit  regnum  Francorum  a  genealogia 
Caroli  Magni. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  H.  p. 
804  (^ed.  nov.  IL  p.  493)  —  ^iciederholt 
ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  291  u.  XVH.  p. 
433.  434. 

Genealogia  reg.  Merowingicorum. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  H.  p.  307. 

Genealogia  Rollonis  primi  Nor- 
manniae  ducis,  in  qua  de  Britanniae 
et  Campaniae  comitibus. 

Ausg.:  'ap.  d'Achery,  spicil.  H.  p.  806 
(*ed.  nov.  H.  p.  493.)  —  ^wiederholt  ap. 
Bouquet,  rec.  XVH.  p.  435. 

Genealogia  Welphonis  ducis,  vid. 
Monachus  Weingartensis,  chronic. 
de  Guelfis  ducibus. 

Genealogiae    comitum   Flandriae, 
ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
IX.   p.  302—336  in  folgmden  Ah- 
theilungen '. 
Witgeri  genealogia  Arnulfi  co- 

mitis p.  302-304. 

De  Arnulfo  comite     .     .     .     .     p.  304. 
Genealogia  comitum  Flandriae 

Bertiniana p.  305. 

Continuatio  Marchianensis       p.  306.  307. 
„  Leidensis  et  Di-   • 

vionensis p.  307.  308. 

Genealogia  regum  Francorum 

comitum  Flandriae       .     .     p.  308. 
Lamberti  genealog.  comitum 

Flandr.  usq.  ad  a.  1120       p.  308-312. 
Continuatio  a.  1127.  1128.       p.  312.  313. 
Flandria  generosa  usq.  ad  a. 

1164 p.  313-325. 

Continuatio  Bruxellensis      .     p.  325. 
„  Gislenensis    .     .     p.  326. 

„  Claromariscensis   p.  326-334. 

Genealogia  brevis  comitum 

.     Flandriae  —  1202.       .     .     p.  334. 
Johannis  de  Thielrode  geneal. 

com.  Flandr.  —  1271.     .     p.  334.  335. 
Catalogi  comitum  Flandriae  .     p.  336. 


332 


GENEALOGIAE  —  GEORGIUS 


Genealogiae   cx  chronicis  Haino- 

iiiciisibus. 

Jc.M/.;  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  374-377. 

Genealoglae  reguiu  Francorum 
quatuor. 

.\ii-«/.:  iij).  Pcrtn,  iiioii.  scr.  II.  p.  304- 
311. 

Genealogie  de    la    noble    et    trhs 
puissantc  lignee  de  Chauvignv- 
Ausy.:  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  457. 

Genepatlo  Guilelmi  Bastardi  et 
quorundam  aliorum  hominum  ma- 
gnorum. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  niiscellan.  lib.  IV.  p. 
469.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  569. 

GeneratJones  populorum. 

Aiisg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  314. 

GenesJus,  Josephus  (cca.  959): 
De  rebus  Constantinopolitanis  a 
Leone  Armenio  ad  Basilium  Mace- 
donem  libri  VI.    813-867. 

Gesch.  dcr  Kaiser  Leo  d.  Armen.  — Rasilios  d. 
>raked. 

Ausg.:  * zusammenmitC.Phrantzac  chron., 
Joan.  Antioch.  chronographia,  R.  Bentleii 
epist.  ad.  Jo.  Millium  etc.  gr.  et  lat.  c. 
noti.s  Steph.  Bergleri.  Venet.  1733.  fol.  (Script. 
hist.  Byzant.)  Hochst  fehlerhajt.  —  *m 
verhesserter  Gestalt  ex  recens.  Car.  Lach- 
manni  zusammen  mlt  Theophylactus  Simo- 
catta.  Bonnae  1834.  8».  2  Vs  Thlr.  (Corp. 
scr.  hist.  Byz.) 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibliothecahistorica  od.  Meu- 
.sel  V.    1.   p.  163-1G(>.  {Gesch.  der  ersten  Ausg.) 

Gennadius  Massiliensis  presbyter 
(^cca.  495) :  Liber  de  viris  illustribus, 
seu  Liber  de  scriptoribus  ecclesia- 
sticis. 

Nach  St.  nieroiiymiis'  Hei.-piel  abgefasst.  pleich- 
sam  unmiuelf)are  l''oi'tsotzunp  desselbcn,  daher 
auch  iii(.'ist  iiiii  iliiii  vfrbunden. 

Aufff.:  ^r.usamiiien  oftmals  'mi/ Hieronjmi 
opera  seit  der  Ausg.  von  1468  gedruckt ;  — 
'so  in  edit.  Francof.  1684  zweimal,  I.  p. 
201  u.  IV.  p.  127.  —  ^auch  zusammen  ed. 
Erasmus  mit  Hieronymi  iibro  de  viris  il- 
lustrib.  Basil.  1529.  4».  —  *c.  schol.  Snf- 
fridi  Petri.  Colon.  1580.  8**;  ^zusamnien  niit 
Isidori,  Honorii,  Sigeberti  etc.  libris  de  vir. 
ill.  —  '«(('<  denselhen  vereint  ed.  Aub.  Mi- 
racus,  biblioth.  ecclesia.stica.  Antverp.  1639. 
fol.  p.  41-74.  —  ^wieder  hrsgh.  vew  Fabri- 
cius.  Hamburgi  1718.  fol.  —  ^Einzeln  unt. 
d.  Tit.:  Libellus  in  quo  Catalogum  ilhi- 
striuni  ecclesiae  doctorum  a  divo  Hieronymo 
coiisignatum  perte.xuit  ....  Corre.xit  et  edid. 
Joaniii'^  a  l''iichte.  Hehnstad.  1612.  4".  — 
•c.  noiis  A.  Miraei  ex  recens.  S.  Ern.  Cy- 
priani.  Jcnac  1703.   4*.  —  '«s.  1.  et  a.  4». 


F.rl.-Schr.:  BShr,  die  ehristlichcn  Dichter  u.  Oe- 
schiclitschreiber  Uoms  p.  U':!. 
Fiibricius,     bibl.   mcil.    it    iniini.    Iiitiiiitatis. 
I.ib.   VII.   p.  88-94. 

Gensbain ,  Johanncs ,  vid.  Fasti 
Limpurgense.s. 

Geoffrol  de  Vinesauf  =  Galfridus 
de  Vino  salvo. 

Geoffroy  de  Villehardouin,  vid. 
Villehardouin. 

de  S.  Georgio,  vid.  Benevenutus 
dc  S.  Georgio. 

Georgius  Acpopolites,  logotheta  (f 
1282):  Chronicon  Constantinopolita- 
num;  Xqovix'^  avyygawij.  1204— 
1261. 

Schwiilstig  und  dunkel  im  Vortrage,  zuverlSs- 
.--ig  in  den  Thatsachen. 

Ausg. :  '  nunc  prim.  gr.  et  lat.  notisq. 
illustr.  Ex  bibl.  Th.  Douzae.  Lugd.  Bat. 
1614.  8".  Enthdlt  nur  einen  Auszug  aus 
G's  WerJc.  —  'in  Histor.  Byzant.  script. 
tres.  gr.  et  lat.  Colon.  Allobrog.  ( auch 
Aureliae  u.  Genevae)  1615.  fol.  —  'gr.  et 
lat.  ed.  Leo  AUatius.  Paris.  1651.  fol.  Erste 
vollstand.  Ausg.,  D  o  u  s  a '  s  hrsgegeb.  Auszug 
ist  verhessert  heigefiigt.  —  *  unederholt  Venet. 
1729.  fol.  —  ''zusammen  mit  Manasses 
ex  recens.  Im.  Bekkeri.  Bonnae  1836.  8*. 
(Corp.  scr.  hist    Byz.) 

Erl.-Schr.:  Struvc,  biblioth.  hi>lorica  ed.  Meu- 
sel  V.  1.  p.  260-2(S. 

Georgius  Alberious,  vid.  Vita  s. 
Sigiberti  III  reg.  {Jiistor.  translat.) 

Georgius  Alexandrinus,  vid.  Chro- 
nicon  paschale. 

Georgius  ^AadQVMloQ,  vid.  Ge- 
orgius  monacnus  dictus. 

Georgius  Castellanus  =  Chastelain. 

Georgius  Cedrenus,  vid.  Cedrenus. 

Georgius  Codinus,  vid.  Codinus. 

Georgius  Drascovitius  episc. ,  vid. 
Vita  s.  Johannis   eleem.    {translat.) 

Georgius  Gemnicensis  prior,  ord. 
Cartiius.  in  Austria :  Epiicmeris  sive 
Diarium  peregrinationis  transma- 
rinae  in  Aegyptum,  montem  Sinai, 
terram  sanctam  etSyriamsusceptam 
a.  1507.    Libri  IH. 

Ausg.:  ap.  Pc/.  thcsaiir.  anecd.  II.  3.  p. 
454-640. 

Georgius  monachus  (saec.  X  med.): 
Bioi  Twv  vioiv  fiuCikiMV.   H13 — 944. 

Ausg.:  'gr.  et  lat.  ed.  Fr.  Combefis  inter 
Scriptores  post  Theophanem.   Paris.  1685. 


GEORGIUS  —  GERHARDUS 


333 


8».  p.  499.  —  «Venetiis  1729.  fol.  —  »ex 
recogn.  Imm.  Bekkeri  zusammen  mit  Theo- 
phanes  continuatus.  Bonnae  1838.  8**.  (Corp. 
hist.  Byz.) 

Georgius  monachus,  dictus  '^Aiidq- 
T(akog  (saec.  IX):  Chronicon  ab  0. 
C.  ad  ann.  post  Chr.  n.  842 ,  et  a 
diversis  scriptoribns  usque  ada.  1143 
continuatum :  Xqovixov  avvrofioy  sx 
diaqoQMV  xQOVoyQd<f(av  t€  xccl  i^fjy^- 
ZMV  avXXeyiv  xal  avvTs^tv  vno  Fsmq- 
yiov  ''A^aQTOiXov . 

Ausg. :  nunc  primum  ad  fid^m  cod.  Mos- 
quensis,  adiecta  passim  varietate  reliquorum 
codd.  nec  non  Leouis  grammatici  et  Cedreni 
et  aunotatis  locis  s.  scripturae  etc.  ed.  E. 
de  Muralto.  Petropoli  1859.  Lex.-  8».  (Fran- 
cofurti,  J.  Baer.)  5'/j  Thlr.  —  Nur  einzelne 
Theile  unt.  d.  Tit. :  '  Georgii  monachi  de 
legationibus  Romauorum  ad  gentiles.  Gr. 
et  lat.  F.  Morello  interprete.  Paris.  (1616.) 
4".  — *Georgii  Hamartoli  prooemium  chro- 
nici,  gr.  et  lat.  ed.  A.  Fabricius  in  Bibl. 
gr.  ed.  Ima.  X.  p.  644.  —  *Narratio  de 
inventa  cruce  ed.  Gretser,  de  Cruce  II.  p. 
1140.  {in  eius  oper.  II.  p.  44.) 

GeorgiUs  Pachymeres,  vid.  Pachy- 
meres. 

Georgius  Phrantzes,  vz*^^.  Phrantzes. 

Georgius  Pisides,  magnae  eccles. 
CPolitauae  diaconus  (cca.  G30): 
Expeditio  persica.    610-641. 

Ein  Gedicht,  .lus  108S  Jamben  bestehend. 
Ausg. :  ^  Opera  G.  Pisidae,  Theodosii  di- 
aconi  et  Corippi  Africani  grammat.,  graec. 
et  lat.  c.  annott.  ed.  Fr.  Fogginus.  Romae 
1777.  fol.  —  ^recogn.  Imm.  Bekkerus  {vgl. 
Paulus  Silentiarius.)  —  ^zusammen  mitGhvo- 
nicon  paschale  edid.  J.  P.  Migne.  Parisiis 
1860.  gr.  8".  {Bildet  zugleich  einen  Band 
des  Patrologiae  cursus.) 

Georgius  Syncellus,  monachus  et 
medicus  Constantinopolitanus  (cca. 
800):  Chronographia  ab  Adamo 
usque  ad  Diocletianum.    285. 

Enthiilt  Extracte  aus  Bcrosus,  Eusebius, 
Jul.  Africanus  u.  Manetho. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Georgii  monachi  et 
Tarasii  patriarchae  C.  P.  quondam  Syncelli 
chronographia  ab  Adamo  usq.  ad.  Diocle- 
tianum.  Et  Nicephori  patr.  C.  P.  brevi- 
arium  chronograph.  ab  Adamo  ad  Michaelis 
et  eius  fil.  Theophili  tempora.  Georgius 
Syncellus  e  bibl.  reg.  nuuc  prim.  adi.  var. 
lat.  edit.  Niceph.  breviar.  ad  varias  edit. 
reccns.  His  tabulae  chronolog.  et  annot. 
additae  cura  et  st.  J.  Goar.  Paris.  1652.  fol. 
—  *wiederholt  Venet  1729.  fol.  —  »Ge- 
orgius  Syncellus  et  Nicephorus.  Ex 


recens.  G.  Dindorfii.   Bonnae    1829.  2   vol. 
8«.  (Corp.  hist.  Byz.)  6'/«  Thlr. 

Erl.-Schr.x  Boeckh,  Manetho  und  die  Hund.s- 
sternperiode,  —  in  .Schmidfs  Zeitschr.  fiir 
Geschichtswissenschaft  U.  p.  424  sq. 

du  Bouchet,  l'apo!ogie  de  Moise  contre  Apion 
convaincu  d'imposture  par  le  texte  de  Ma- 
nethon,  dont  il  appuye  faussement,  les  ca- 
lomnies  qu'il  a  debitees  contre  Moise,  suivi 
d'un  examen  d'un  Ms.  antique  de  Syncellus, 
—  in  Bibliotheque  raisonnee.  XLVU.  2.  p.  282. 

Bredow,  B.,  ad  F.  A.  Wolt.eplst.de  Georg. 
ISync.  chronogr.  e  codd.  Paris.  supplenda  et 
emendanda  —  )  in  seinen  Epistol.  Paris.  Lips. 
1812.  80.  p.l53;  i  loiederhoU  in  d.  Ausg.  von 
Diudorf  (s.  o.)  II.  p.  3. 

Bunsen,  Aegyptens  Stelle  in  der  Weltge- 
schichte  I.  p.  254. 

Lepsius,  Chronologie  der  Aegypter  I.  p.  410. 

Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meusel  V. 
1.  p.  14G. 

Vossius,  de  historicis  Graecor.  ed.  Wester- 
mann  p.  339. 

Welser,  epistolae  de  G.  Syncello  —  in  seinen 
Opera.  Norimberg.  U>2.  Vol.  p.  795. 

Georgius  Trapezuntius  (f  1486), 
vid.  Acta  b.  Andreae  Chii. 

Gerald  Barry  —  Giraldus  Cam- 
brensis. 

Geraldus  Itherius  prior  Grandi- 
mont. ,   vid.  Vita   s.  Stephani  Mur. 

Gerardus  abbas  Silvae  maioris 
ex  Corbeiensi  monacho  (saec.  XI), 

Vld.  Notitia    de  fundatione   monast.   Sil- 

vae  mai. 
Vita  s.  Adalhardi  abb.  Corbeiens. 
,,     ,.  Geraldi  abb. 

Gerardus  de  Busco  (fin.  saec.  XV), 
vid.  Vita  Johannis  Hatten. 

Gerardus  monachus  S.  Medardi 
Suession.  (^flor.  950),  vtd.  Vita  s. 
Romani  episc.  Rothom.  {vitajirior.) 

Gerbertus  archiepisc.  Remensis, 
postea  Sylvester  II  papa  (f  1004), 


vid. 


.4cta  coucilii  C.-tus. 

„  ,,        Mosora. 

„  ,,        Remens. 

Epistolae  Gerberti. 
Vita  s.  Adalborti  cp.  Prag. 

vid.     Johannes     de 


ich  \  C^erardus. 
/  Girardus. 


Girar- 


Gerbrandus, 

Leydis. 

Gerhardus,  vgl.  auc 

Gerhardus  de  Fracheto 

dus  de  Fracheto. 

Gerhardus  Noviomagus,  vid.  Vita 
Philippi  a  Burgundia. 

Gerhardus  praepositus  S.  Mariae 
in  urbe  Augustana,  vid.  Vita  s. 
Udalrici. 

Gerhardus  praepositus  Stederbur- 
gensis  (f  1209):  Narratio  historica 


334 


GERH0HU8  —  GERVASIU8 


de  Henrici  Leonis  Bavariae  et 
Saxoniae  ducis  postremis  rebus  ge- 
stis  et  obitu. 

Ausy.:  '  besonders  ed.  Henr.  Meibomius. 
Helmstad.  1614.  i".  —  *ap.  Meibom,  opusc. 
histor.  var.  res  German.  concernentia.  Helm- 
stad.  1660.  4».  p.  223.  —  »ap.  Meibom,  scr. 
rer.  Germ.  I.  p.  430-436  c.  notis  bis  p.  450. 

—  mit  d.  Chronicon  Stederburgense  (s.  d.) 
vereint  ap.  *Leibnit.  u.  *Pertz. 

Gerhohus  Reichersbergensis  prae- 
positus  (^1132 — 1169),  vid. 

Epistolae  Gerhohi. 
Vita  Wirntonis. 
Stncke  Bciner  Schriften  lindon  sich  im  Chro- 
nicon  Reiche  rsb  orgensc. 

Erl.-Schr.:   Stiilz,   iiber  Gorhoh,  in  Abhandlun- 
(fen  der  Wiener  Akadeniie  I.  p.  113. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  363  flF. 

Gerlacus  abbas  Milovicensis  {Miihl- 
hausen,  bohemice  MilewsJco,  f  cca. 
1228):  Chronicon  sive  annales  Bohe- 
miae  a.  1167—1198. 

Kortsetziing  d.  Vincentius  Pragensis.  Beim 
Jahre  1190  einverleibte  er  Ansberti  histor.  de 
exped.  Friiler.  voUstandifr  seinem  Texte. 

Handschr.:  s.  unt.  Vincentius  Pragensis, 
dem  Gerlacus  angefiigt  ist. 

Ausg.:  ^vollstcindig  unt.  d.  Aufschrift: 
chronographus  Siloensis  ap.  Dobner, 
monum.  1.  p.  79-122  u.  vom  J.  1193  an  als 
chronicon  B.  Gerlaci  ibid.  I.  p.  122- 
129.  Schlecht.  Hier  fehlt  Ansberti  historia. 

—  'ap.  Dobrowsky,  An.sberti  historia  de 
expedit.  Friderici  imper.  Pragae  1827.  p. 
XXn.  u.  138  sq.   der  Theil  von   1187-1198. 

—  *ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVU.  p.  683-710  ohne  Ansberti  hist.  — 
*Bruchstuck  unt.  d.  Autornamen  Jaroslai 
canoniciPragens.  et  dein  religiosi  Prae- 
monstrat.  ed.  Pessina,  phosphor.  p.  558. 

Erl.-Schr.:  Palacliy,  Fr.,   WUrdigung  d.  alten 
bShmischen  Gcschichtschreiber.    Prag  1S30. 
p.  79-89. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  368. 

Gerlacus,   Joh.   (flor.   1430),  vid. 
Vita  b.  Lidwinae. 
Gerlacus  Siloensis  {monast.  Selau) 

—  Gerlacus  abbas  Milovicensis. 
Gerstenberger,  Wigand  {nat.  Fran- 

kenhergae  1457,  f  1522 ; :  Chronicon 
Hassiacum  etThuringiacura  — 1498. 

Auszug  aus  d.  vorlornen  lics.sisfhon  Chronik 
Joh.  Riedesel'8  (t  nacb  1311).  Bemcrkenswcrth. 
Ausg.:  'ap.  Schmincke,  monimenta  Has- 
siaca.  Cassel  1747.  8».  I.  p.  31-293;  H.  p. 
295-574.  —  *ap.  Ayrmann,  sylloge  anec- 
dotorum.  I. 

Erl.-Schr.:  Adelnng,  Dircclorium  dcr  sUdsiich- 
siscben  Geschichle  z.  Jahre.  1493. 
Hease,  ap.  PertT;,  mon.  Hcr.  V.  p.  148.  not.  59. 
Wenck,  hessischc  Landesgeschlcbto  I.  praef. 
p.  XV. 


:   Chronicon    Franckenber- 

gense  d.  i.  Franckenbergisch  Chro- 
nick  und  Zeitbuch. 

Ausg. :  '  itzo  an  tag  gegeben  h.  Mss.  J. 
F.  F.  V.  A.  s.  1.  (Heidelberg)  G.  Vogelin 
1619  fol.  Herausgcber  soll  J.  F.  Faust  v. 
Achaffenburg ,  der  1617  die  Fasti  Lim- 
purgenses  veroffenttichte,  gewesen  sein.  — 
'e  cod.  ms.  ap.  Kucheiibecker,  anal.  Hass. 
V.  p.  145.  —  *Ausziige  aus  einem  moder- 
nen  Codex  ap.  Ayrmann,  sylloye  auecd. 
I.  p.  620. 

Erl.-Schr.:  WJe  sich  Herzog  Otto  mit  scinem 
unnutzen  Maule  um  das  Land  Hessen  brachte . 
Aus  G(y8tenbergk's  Chronik  der  St.idt  Fran- 
kenbergk  zu  Uessen,  —  in  Spangenbcrg'» 
Ncues  vatorl.  Arcbiv.  IJineburg  1828.  1.  p.  88. 

Gervais  de  Cantorb^ry  =  Ger- 
vasius  monachus  Dorobornensis. 

Gervaslus  monachus  Dorobornen- 
sis  sive  Cantuariensis  (f  post  1199): 
Tractatus  de  combustione  et  re- 
paratione  Doroborneiisis  ecclesiae. 
Imaginationes  de  discordiis  inter 
monachos  Cantuarienses  et  archi- 
episcopum  Baldevinum.  Chronica 
de  tempore  regum  AngUae  Stephani, 
Henrici  II  etRicardi  I  (1122—1199). 
Vitae  Dorobornensium  archiepi- 
scoporum. 

Ausq.:  ap.  Twysden,  hist.  Anglic.  script. 
p.  1285-1303;  1303-1334;  1334-1628;  1629- 
1684.  —  Die  chronica  auch  'ap.  Selden, 
corp.  hist.  Angl.  p.  1338.  —  'Londini 
1652.  4".  —  Hierau^  Bruchstiiche  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIU.  p.  120-141;  XVU  p.  661- 
679. 

Uebers.:  Gervase's  account  of  the  bur- 
ning  and  repairing  the  church  of  Canter- 
bury,  —  in  A  Report  of  the  proceedings 
of  the  British  archaeolog.  association.  Edi- 
ted  by  Alf.  J.  Dnnkiu.  London  1845.  8». 
p.  194-240. 

Erl.-Schr.:  Wright,   Gervase  of  Canterbury  tn 
his  Biographia  Britannira  liter.  II.  p.  419-421. 
Vgl.  Vit.ie  Dorob.  archiep. 

GervasJus  Tilberiensls  [Kaisers 
Otto  IV.  Kanzler  u.  Reichsmarschall, 
schrieh  1211):  Otia  imperialia,  seu 
Liber  de  mirabilibus  mundi,  seu 
Solatium  imperatoris,  sewDescriptio 
totius  orbis  per3dicisiones  distincta. 

j.Sack  voll  liicherlicher  Ainnienfabcln.'  Leibnit. 
praef.  ad  scr.  rer.  Br.  I.  p.  I.XIII. 

.fliandscAr. :  B  r  ii  s  8  e  1 ,  burg.  Bibl.  chart. 
anni  1454.  fol.  No.  1136.  —  Cambridge, 
corp.  coll.  sec.  XIV.  414.  —  Canterbury, 
christ.  church.  —  Leyden,  Un.-Bibl.  cod. 
Voss.  lat.  chart.  sec.  XVII.  fol.  No.  15.  — 
London,  brit.  Mus.  Cott.  Vespas.  E.  IV. 
—  Paris,   k.  Bibl.  sec.  XVI.  No.  652.  — 


GESTA 


335 


sec.  XIV,  6488.  6489;  —  sec.  XV.  6490. 
6492  A.  6703.  —  sec.  XVI.  6704;  —  sec. 
XVII.  6781.  —  Rom,  bibl.  Barberini  No. 
874.  sec.  XV.  —  Wolfenbuttel,  mbr. 
fol.  Heimst.  481. 

Ausg.:  "^fragmentum  de  regib.  Francorum 
et  Anglorum  ex  Libro  de  mirabil.  mundi 
.  .  .  seu  Otia  imper.  nominatur,  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  script.  III.  p.  363-374.  —  "  einen 
Theil  unt,  d.  Tit.:  De  imperio  Romano  et 
Gottorum,  Lombard.,  Britton.,  Francor.  An- 
glorumque  regnis  commentatio ,  ex  ipsius 
Otiis  imperial.  . . .  nunc  prim.  edita  a  J.  J. 
Madero.  Helmestadii  1673.  4».  —  ^voll- 
stdndig  ap.  Leibnit,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p. 
881-1004;  emendationes  et  supplementa  ex 
4  mss.  Paris.  ibid.  II.  p.  751-784.  —  *In 
einer  Auswahl  neu  hrsgb.  von  F.  Liebrecht. 
Hannover  1856.  gr.  8».  2  Thlr.  {Das  Ge- 
schichtlicheisthierinfortyelassen.)  —  *Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  45;  XI.  p. 
317;  XIV.  p.  V6-l&.  —  l>leVirgil{d.Zatiberer) 
betreffenden  Stellen  (ap.  Leibnit.  1.  1.  I.  p. 
963-1001)  sind  z.  Theil  wieder  abgednickt 
bei  Dobeneck,  des  deutschen  Mittelalters 
Volksglaube.  Berlin  1815.  I.  p.  188  und 
bei  Spatzier,alteuglischeMarchen.  Braun- 
schweig  1830.  I.  p.  89-92. 

Uebers. :  deutsch  im  Auszuge  in  d.  AU- 
gemeinen  Monatsschrift.  1792.  St.  H.  p.  158. 
The  ancient  dialogue  concerning  the 
exchequer,  published  from  2  ms.  volumes, 
called  the  Black  Book  and  the  Red  Book. 
By  Tho.  Madox.  London  1758.  ^». 

Erl.-Scfir.:  Cent ralbl att,   literar.   1857.  No.  22. 
Fabricius,   bibl.  med.   et  infimae  latinitatis. 

Lib.  VII.  p.  157-159. 
Grjisse,  J.  G.  Tli.,  Beitrage  zur  Literatur  u. 
Sage  des  Mittelaltcrs    {Zur  Hage  vom  Zauberer 
Virgilius.)  Dresden  1850.  40. 
Wattenbaeh,  Deiitschlands  Geschichtsqnel- 

len  p.  437. 
Wright,   Gervase   of  Tilbury  in  his  Biogra- 
phia  Britann.  liter.  II.  p.  283-290. 

Gesta,  vgl.  auch  Chronicon  und 
Vita. 

Gesta  abbatum  Fontanellensium  [lo- 
cus  monastern  FontaneUensis ,  olim 
in  dioec.  Rotomagensi  ad  Sequanam 
siti,  hodie  St.  Vandrille  audit)  ab  a. 
'  645  usque  ad  ann.  833.  Appendix 
annorum  834—850. 

Enthalten  manfherlci  Merkwiirdiges. 
Ausg.:    ^unt.   d.    Tit.:    chronicon  Fonta- 
nellensis  abbatiae  ap.  d'Achery,  spicil.  III. 
p.   185.  (*ed.   2da.    II.  p.  263-290.)  —  »ap. 
Pertz,  mon.  11.  p.  270-301.  —  Bruchstiicke 
'ap.  Bouquet,  rec.   II.   p.  657,   V.  p.  314,; 
VI.  p.  173;  VIL  p.  231;  IX.  p.  3.  —  »ap. 
Mabillon,   AA.  SS.   o.  s.  Ben.  saec.   HI.  2. 
p.  130-136.  —   »m  AA.  SS.   Boll.  AprU.  I. 
p.  844-846.      Vgi.  Chronicon  Fontaneilense. 
Vita  V.  Austrulfi  abb. 
,,     ?.  Benigni  abb.  Font. 
„     ,,  Hugonis  arch.  Uoth. 
„     „  Wandonis. 


Gesta  abbatumGemblacensium,  vid. 

Sigebertus  u.  ebendaselbst. 
Continuatio  auctore  Godeschalco. 

Gesta  abbatum  Lobiensium,  vid. 
Folcuinu.s  abb.  Lobiensis. 

Gesta  abbatum  Trudonensium  {St. 
Truijen  oder  St.  Trond)  auctore 
Rudolfo  abbate.  Libri  13.  618 
—1108. 

Eine  Fortsetzung  bis  1136  gab  ein  Freund  Ru- 
dolfs,  eiue  zweite  reicht  bis  1183,  eine  dritte  bis 
1366.  Ein  rechter  Spiegel  des  Klosterlebens. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
225.. 

Ausg.:  ^ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  213-448.  —  ^vorher  ap.  Dachery,  spi- 
cileg.  VII.  p.  344-512  (ed.  2da.  n.  p.  659- 
708).  Sehr  nachlassig  veranstaliet.  —  »Ex- 
cerpte  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  204;  XIU. 
p.  591. 

Brl.-Schr.:    Fabriclus,    bibl.    med.    aevi    VI- 
p.  336-328. 
Paquot,  memoires  pour  servir  k  l'histoire  lit- 

teraire  des  Pays  Baa  XII.  p.  34-41. 
Wattenbach,   Deutschlands   Geschichtsquel- 
len  p.  289-290. 

Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
Bchrijvers  p.  26. 

Vgl.  Vita  s.  Trudonis. 

Gesta  Adalberonis  arcbiepiscopi 
Trevirensis  auctore  Balderico 
scholastico  Treverensi.  a.  1132 — 
1152. 

Warme,  lebensvoHe  Schilderuug. 
Handschr. :  vid.  Pertz ,   mon.   scr.   VIII. 
p.  236. 

Ausg.:  ^ed.  Hontheim,  prodrom.  histor. 
Trevir.  II.  p.  767.  —  »ap.  Wyttenbach,  ge- 
sta  Trevirorum  I.  p.  217  sq.  —  *ap.  Pertz, 
mon.  scr.  VIII.  p.  243-260  ed.  Waitz.  — 
*fragmentum  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
349-360. 

Vgl.  Gesta  Treverorum. 

Vita  Adalberonis  arch.  Trev. 

Gesta  Alexandri  II  papae  (f  1073). 

Ausg.:  ex  variis  chronicis  et  aliis  docu- 
mentis  adornata  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
526-531. 

Vgl.  Epistolae  Alexandri  II. 

Gesta  Ambasiensium  dominorum. 

Ausg.:  'ap.  dAchery,  spicileg.  X.  p.  551 
(*ed.  nov.  III.  p.  275.)  —  ^Bruchstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  238;  XI.  p.  256- 
260;  XIL  p.  504-519. 

Gesta  archiepisooporum  Mediola- 
nensium,  vid.  Arnulphus  archiepise. 
Mediolan. 

Gesta  archiepiscoporum  Rothoma- 
gensium  auctore  ut  videtur  Ful- 
berto  Rothomagensi  (cca.  1080). 

Ausg.:  ^ap.  MabiUon,  analect  11.  p.  424- 


336 


GESTA 


46B  (*ed.  2<la-  p.  222.)  —  «Bruchstuck  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  70-72. 

Vgl.  Chronicon  Rothomag. 

Gesta  archiepiscoporum  Sallsbur- 
gensiixm.  Unter  diesem  Titel  hat 
Wattcnbach  ap.  Pertz,  raon.  scr. 
XI.  p.  1 — 103  folgende  Schriften 
veroffentUcht : 

1.  De  conversione  Bagoariorum  et 

Carantanoriim  libellus  p.  4-15. 

2.  Computationes    saeculi    XII.    de 

tempore  s.  Rudberti  p.  15-17. 

3.  Vita  Gebehardi  archiepiscopi  au- 

ctore  monacho  Admuntensi  p.  17-33. 
Catalogus   praesulum   Salisburgens. 

p.  19-25. 
Vita  Gebehardi  p.  25-28. 
Passio    Thiemonis    archiepiscopi    p. 

28-33. 

4.  VitaGebehardi, Thiemonis, Chun- 

radi,  Eberhardi,  Chunradi  II  archie- 

piscopor.  cum  chronico  Admuntensi 

p.  33-49. 
Continuatio  a.  1199-1259  p.  49.  50. 
Planctus    de    obitu   Friderici    ducis 

Austriae   et  cpitaphium    p.  50.  51. 

5.  Passio    Thiemonis     archiep.    p. 

51-62. 

6.  Vita  Chunradi  archiep.  p.  62-77. 

7.  Vita  Eberhardi  archiep.  p.  77-84. 

8.  Vitae  et  miracula  ss.  luvavensium 

Virgilii,    Hartwici,    Eberhardi    p. 
84-103. 

Gesta  Arnoldl  Treviren.sis  archi- 
episcopi. 

Handschr.:  Briissel,  burgund.  Bibl.  in 
Wilthelmii  coll.  rer.  histor.  uondum  editar. 
chart.  sec.  XVII.  fol.  Tom.  I. 

Ausg.:  diese  Schrift  steht  noch  in  keiner 
Ausg.,  vgl.  jedoch  Eccard,  corp.  hist.  med. 
aevi  II.  p.  2232. 

Gesta  Baldewini  de  Luczenburch, 
Trevirensis  archiep.  et  Henrici  VII 
imp.  Germani,  libri  III.  1298—1358. 

Der  Verfasser  unbckannt,  aber  Zeitgenosse,  fiir 
d.  Bisthuin  Trier  Hauptquellc,  sonnt  wenig. 

Ausg.:  'ap.  Baluze,  miscell.  I.  p.  93  ('ed. 
Mansi  I.  p.  310).  —  *ap.  Reuber,  scr.  rer. 
Germ.  ed.  Joannis  p.  953. 

Erl.-Schr.:  Barthold,  d.  Komerzug  Kiinig  Ileiu- 
rich«  VII.  Thl.  II.  HeilaKe  1 
DfinnigeB,   Oeschichte   (ien  deutsch.  Kaiser- 
thums  im   14.  Jahrhundert.  lierlin  1841.  I.  1. 
p.  102. 

Gesta  Bartholomaei  episc.  Laudu- 
nensis,  vid.  Ilerimannus  Laudunen- 
sis  (mirac.  s.  Mariae). 

Gesta  Benedicti  XIII  papae  sive 
antipapae ,  dura  perageret  a.  1406 
et    sequentibus    litora    Genuae    et 


auctore     anonymo    syn- 


Massiliae 
chrono. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  III.  2.  p.  777-8.30. 

Gesta  Carlomanni,  Caroli  Siraplicis 

et  successorum.    887 — 896. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
III.  p.  429. 

Gesta  comitum  Barcinonensium  ac 
regum  Aragoniae,  a  quodam  mo- 
nacho  Rivipullensi  scripta,  saec. 
XIII. 

Ausg.:  'ap.  Baluze  in  append.  ad  Mar- 
cam  Hispanicam  p.  346  {al.  537).  —  *Bruch- 
stiicke  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  68 ;  XI.  p. 
289;  Xir.  p.  375-380;  XIX.  p.  231-234. 

Gesta  Conradi  (III)  regis  a.  1095. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIU.  p.  474. 

Gesta  consulum  Andegavensiuni, 
vid.  Johannes  Turonensis. 

Gesta  Dagoberti  I  regis  Francorum, 
scripta  a  raonacho  quodam  S.  Dio- 
nysii  anonyrao  quidem,  sed  con- 
temporaneo.    621  —  662. 

Un/.uverlassifto  Compilation  des  9.  Jahrh. 
Handschr.:  Dresden,  k.  Bibl.  mbr.  sec 
XIV.  fol.  No.  60.  —  Jena,  Un.-Bibl.  rabr 
sec.  XIV.  fol.  No.  65.  —  Steinvelt,  ehem 
Klosterbibl.  mbr.  sec.  XII.  4».  fol.  1-23 
Pertz'  Arch.  VH.  364.  —  Paris,  k.  Bibl 
sec.  X.  No.  5569.  3;  sec.  XIU.  n.  6263; 
St.  Germ.  .sec.  XlU.  No.  1085.  —  Kopen- 
hagen,  k.  Bibl.  neue  Samml.  8».  No.  107. 
Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Fr.  I.  p. 
572-589.  —  'ed.  B.  G.  Struve  in  Act.  literar. 
Jenae  1703.  8«.  p.  45.  —  »ap.  Bouquet, 
rec.  II.  p.  577-596.  —  ^aus  Duchesne  ap. 
Migne,  patrologiae  cursus  completus  XCVI. 
p.  1395. 

Uebers.:  Vie  de  Dagobert  I.,  par  un 
moine  de  Saiut-Denis,  ap.  Guizot,  collec- 
tion  II.  p.  273-316. 

Krl.-Schr.:  Girault,  C.  X.,  voyage  du  roi  Da- 

gobert  on   Bourgfogfne.   Paris   1812.   8o.   (^i. 

trait  du  Magasiu  encyclopedique,  juin  1812.] 

Henschen,  O.,  de  tribus  Dagobertis  Franco 

rum  regibug.  Antverp.  I6bf>.  i» . 

exegesis   praeliminaris  innovans  et  stabi 

lieus  diatribam  olim  cditam  De  tribus  Dago 
bertis  Francorum  regibug   et   eorum  genea 
lof^ico  stenimate,  —  in  AA.  SS.   Holl.  April 
UI.  p.  I  XV. 
Mabillon,  J. ,  dissert.   dc  anno  mortis  Da^o 
berti  I  et  Chlodovei  iunioris  —  iin  eiua  Ana- 
lect.  vet.,  —  *tmederhoU  ap.  Bouquet,  rec.  III 
p.  70H. 
Kolb,  (icschichte  dcs  BoneHzi.ihvesens  p.  44.3 
Struve,    bibl.    historica    ed.    Mousel    VII.    1 
p.   .W2-:i07.    .3n..'il4,    wo  viele  andcre   Erldule 
ruug.iscliriften  aufgrfiihrt  sind. 

Gesta  episcoporum,  vid.auchChro 
nicon  episcoporum  ... 

Gesta  episcoporum  Cameracen 
sium.  Libri  3.    500-1051. 


GESTA 


337 


Gingen  bis  anf  Bethmauns  Ausgabe  auf  den 
Namen  des  Bischofs  Baldericus  von  Noyon. 
Bieten  unschatzbare  Nacbrichten  f.  d.  Geschichte 
Ottos  ir  u.  III. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII. 
p.  398-400. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Balderici  chronicon 
Cameracense  et  Atrebatense  s.  Historia 
utriusque  ecclesiae  3  libris  ab  hinc  600 
fere  annis  conscripta  (500-1076) ;  nunc  prim. 
in  luc.  edita  et  not.  illustr.  per  G.  Colve- 
nerium.  Duaci  1615.  8".  JEine  der  besten 
Ausgaben  mittelalterlicher  Schriftsteller.  — 
'vollstdndig  u.  am  besten  unt.  obig.  Tit. : 
ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII  p. 
393-525  in  folgenden  Abtheilungen : 
Liber  I.  II.  m.  usque  ad  a 

1051  .......     p.  402-489. 

Continuatio.  Gesta  Lietberti  et 

Gerardi  a.  1051-1076-1092   p.  489-500. 
Gesta  Manassis  et  Walcheri 

excerpta  a.  1092-1094      .     p.  500-504. 
Gesta  pontificum  abbreviata  per 

canon.  Cameracens.  a. 

1012-1191 p.  504-510. 

Gestorura  versio  Gallica  a.  1092- 

1135 p.  510-525. 

Continuatio  Andreana  a.  1051- 

1179 p.  525. 

Supplementum p.  938. 

—  *unt.  d.  Tit.:  Chronique  d'Arras  et  de 
Cambrai  par  Balderic,  chantre  de  T^rouanne 
au  XI.  siecle,  revue  sur  divers  mss.  et 
enrichie  de  deux  supplem.  av.  comment., 
gloss.  .  . .  par  Le  Glay.  Cambray  (et  Paris) 
1834.  8".  IJs  gibt  auch  Exempl.  dieser  Ausg. 
mit   dem   Druchort   Valenciennes    s.    a.   8*. 

—  *ap.  Migne,  cursus  patrologiae.  —  *Ex- 
cerpte  av^  Colvenerius'  Ausg.  ab  a.  881- 
885  c.  annotat.  ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p. 
278;  andere  ibid.  X.  p.  196;  XL  p.  122; 
XIII.  p.  476,  533.  534  (letztere  bilden  eine 
Fortsetz.  aus  d.  Jahre  1180.) 

Uebers.:  en  fran^.  d'apr^s  Tedition  la- 
tine  de  M.  le  Glay  par  Faverot  et  Petit. 
Valenciennes  1836.  8». 

Erl.-Schr.:    Bethmann,    praef.    ap.  Pertz   1.    1. 
p.  393-402. 
Giesebrecht,   Gesch.  d.  deutsch.  Kaiserzeit 

II.  p.  526.  (2.  Ansg.  I.  u.  II.  p.  556.1 
Wattenbach,   Detitschlands    Geschichtsquel- 

len  p.  299-301. 
Wilmans  in  Pertz'  Arch.  IX.  p.  351.  363. 
Andere  zahlt  in   grosser  Menge  auf  Bethmann 
1.  c.  p.  395.  not.  23. 

;—  Supplementum  seu  con- 

tinuatio  chroniciCameracensis  Bal- 
derico  adscripti,  ab  a.  1054  ad 
a.  1196. 

Von    eineiH   Cambr.iyer   C.innnicus   aus    Gesta 
Wetberti  u.  a.  zusammonpezogen  und  fortgesetzt. 

Ausg.:   iCameraci  ap.  S.  Bcrthoud  1786. 
8*.    (64  pag.)   —   ^wiederholt  ap.  Bouquet, . 
rec.  XIII.  p.  534.  —  *nach  beiden  ed.  Beth- 
mann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  504-510 
als  Gesta  pontif.  abbreviata. 


Gesta  episcoporum  Cenomanen- 
sium. 

Ausg. :  ^  ap.  Mabillon,  analect.  III.  p.  327 
(*ed.  nov.  p.  319.)  —  'Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rec.  X.  p.  384-387;  XL  p.  135- 
137;  XIL  p.  539-557.  — 

Vgl.  Vita  s.  Berarii  episc. 

Gesta  episcoporum  Leodiensium  = 
Gesta  pontif.  Traiect. 

Gesta  episcoporum  Mettensium  ab 
a.  768  usque  ad  a.  1120. 

Continuatio  I.  1120-1189. 
„  n.  1212-1260. 

„  in.  1261-1296. 

Fortsetzungd.  Gesta  de.s  Paulus  Warnefridi. 
Handschr.:   vid.   ap.   Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  533. 

Ausg.:  ^ein  Theil  ap.  Andr^  du  Chesne, 
histoire  genealogique  de  la  maison  de  Bar- 
le-Duc.  Paris  1631.  fol.  preuves  15.  et  16. 

—  'vollstilndig  ap.  Dachery,  spicileg.  VI. 
p.  643  (ed.  alt.  11.  p.  224).  Fehlerhajt.  — 
*ap.  Calmet,  hist.  de  Lorraine  I.  preuv.  p. 
59-68.  (ed.  Ilda.  i.  p.  LXXII)  ein  grosserer 
Theil.  —  *ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  531-551.  —  *  Fragmente  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  198;  Xin.  p.  642;  XVm.  p. 
677.  678. 

Erl.-Schr.:  Histoire  des  eveques  de  reglise  de 
Metz.  Metz  1631.  fol. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  405. 

Gesta  episcopoPMm  Tullensium  ad 
a.  1107. 

Wenig  belehrend  und  nicht  reichhaltig. 
Handschr.:    Nancy,   Besitz    des   Herrn 
Noel,  mbr.  sec.  XU.  4«.  —  Haag,  No.  274». 

—  Paris,  k.  Bibl.  Baluz.  coll.  arm.  V. 
paq.  5.  No.  2. 

Ausg.:  'ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  HI. 
p.  991.  —  'ap.  Calmet,  histoire  de  Lorraine 
I.  preuves  p.  83-166.  —  "^am  besten  ap. 
Pertz,  mon.  Germ.  scr.  VIH.  p.  631-648 
ed.  Waitz.  —  *Brachstuck  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  152. 

Gesta  episcoporum  Tungrens., 
Traiectens.  etc,  vid. 

Gesta  pontiflc.  Traisctens. 
Hariger. 

Gesta  episcoporum  Virdunensium, 
vid.  Bertarius. 

Gesta  Eugenii  III  pp.,  vid.  Anonymi 
monachi  Casinensis  rerum  .  .  . 

Gesta  Francorum,  vid. 

Gesta  regum  Francorum. 
Rorico. 

Gesta  Francorum  excerpta  =  An- 
nales  Alamannici. 

Gesta  Francorum  expugnantium 
Hierusalem  auct.  anonymo.  1095 — 

liUO.         Auszug  aus  Fulcherius. 

22 


338 


GESTA 


Ausg. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  561- 
693. 

Gesta  Frlderici  II  imperatoris  (f 
1250)  eiusquc  liliorum  Conradi  et 
Manfredi  regum. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  bist.  medii  aevi 
I.  p.  1025. 

Gesta  Gerardl  II  episcopi  Camera- 
censis.  a.  107G— 10it2. 

Ist  oin  Tlieil  licr  Uest a  episc.  C.ainerac ens. 
Ausg. :    '  Bouquet,   rec.   XIIl.    p.    47G.  — 
*ed.   Bethmauu    ap.   Pertz,    mon.   scr.  VII. 
p.  497-500. 

Gesta  Godefridi  archiepiscopi  Tre- 
verensis  annorum  1124 — 1127. 

Ausg.:  zuei-d  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII. 
p.  200-204. 

Vgl.  Gesta  Treverorum. 

Gesta  Hammaburgensis  ecclesiae, 
vid.  Adamus  Bremensis. 

Gesta  Heinrici  imperatoris  metrice, 
sive  Carmen  de  bello  Saxonico 
Henrici  IV.  (1075). 

Keine  Quelle  von  grossem  Werth,  aber  doch 
ein  nicht  unwicbtiges  Denlimal  der  Zeit,  in  der  es 
entstand.  tloldast  hielt  anfanglich  fiir  den  Verf.  d. 
Goslarischen  Propst,  spatern  Biseh.  v.  Bambcrg 
Rupertus. 

Handschr.:  Hamburg,  Stadtbibl.  Einz. 
saec.  XVI.  chart. 

Ausy.:  •Argentorati   ap.   Joh,  Griininger 

1508.   4».    10   Bldtter   (1   Exempl.   in   Gdt- 

tingen ;  Hrsausgeb.   war   Gervas.   Soupher.) 

*Argentorati  1583.  4°.  {toird  nur  von  Ham- 

lefger  anyefuhrt,   ist   nirgends   atijzutreiben 

u.  beruht  sicherlich  axij  einer  Verioechslung 

mit  d.   Edit.  princ.)   —   *ap.  Reuber,   scr. 

rer.   Germ.  I.   p.   181    (*ed.   Joannis   I.   p. 

287.)  —  *ap.  Goldast,   apologia  pro  Hein- 

rico  IV.   imp.  Hannov.  1611.  4».  p.  20-40. 

Erl.-Schr.:    Floto,-  Geseh.    Heinrichs   IV.  II.  p. 

427-432,  ist  /iir  die  Kchtheit. 

Pertz  in  seinem  Arehiv  X.  p.  75-86,  haltes/Ur 

ein  Erzeugnias  des  16.  Jahrh. 
Waitz  in  Gotting.  Gel.  Anzeigen.  Nachrichten. 
1857.  p.  1.3-38;   vgl.  Gott.  gel.  Anz.   1856.  p. 
1882,  beweisl  die  Echtheit  des  Oedichtes. 
'Wattcnbach,  Deutscblands  Geschichtsquel- 
len  p.  259.  260. 

Gesta  Henricl  de  Finstingen,  Tre- 
virorum  archiepisc.    1259-1286. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  603G. 
sec.  XV.  —  iib.  eine  andere  Handschr.  vql. 
Pertz'  Arch.  II.  p.  323. 

Ausg. :  ap.  Martene  et  Durand,  coU.  am- 
pliss.  IV.  p.  256-331;  381-341. 

Gesta  Henricl  quinti  Angliae  regis 
auctore  capellano  in  exercitu  regio. 
1413-1422. 

Ausg.:  cum  chronica  Neustriae,  gallice, 
ab  a.  1414-1422,  ad  fid.  codd.  mss.  recen- 
suit,  chronicam  tradoxit  notisque  illustravit 


Benj.  Williams.    Londini,    Engl.    historical 
Society  (1848.)  18.50.  8».  10  «A.  6  d. 

\'tjl.  Tlioniaa  (le  Elinhain. 

Gesta  honorifica,  solemnes  cere- 
monie  et  triumphi  nupcr  habiti  in 
suscipienda  Maximiliani  Romanor. 
imp.  et  filii  sui  Karoli  principio 
Castelle  archiducis  Austriae  lega- 
tione  pro  sponsalibus  et  matrimonio 
inter  praefatum  principem  Karohira 
et  principem  Mariam  prenominati 
regis  filiam  contrahendis  nec  non 
ritus  et  ordo  in  huiusmodi  sponsa- 
liorum  et  matrimonii  celebratione 
observati. 

Ausg.:  {am  Ende):  Richard  Pynson.  s. 
a.  (1508)  et  I.  (Londini.)  4». 

Gesta  in  concilio  Remensi  circa 
investituras  a.  1119,  vid.  Hesso 
scholasticus. 

Gesta  Innocentii  III  (1198-1216) 
auctore  anonymo  coaevo(cca.  1220). 

Gesch.  der  ersten  11  Regierun?8jahre;  schlech- 
tes  Latein.  Fabricius  nennt  den  Verf.  Anonyraus 
Fuxensis. 

'Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  5150.  1;  6151.  5152.  —  Rom,  bibl. 
Vatic.  3883;  blbl.  Vallicelliana. 

Ausg. :  '  e  cod.  collegii  Fuxensis  edid. 
episcopus  Morspellicensis.  Tolosae  1632. 
fol. ;  mangelhaft.  —  *  besser  ap.  Baluze, 
epist.  Innoc.  IH.  Paris.  1682.  I.  p.  1  sq. 
fol.  —  ^wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  m.  1.  p.  486.  —  *ed.  J.  B.  Carusius, 
biblioth.  historica  Siciliae.  Panormi  1723. 
fol.  II.  —  ^besser  und  vollstandiger  ap. 
Brequigny  et  du  Theil,  diplomata,  chartae 
et  al.  docunienta  ad  res  J^Vancic.  spect.  I. 
p.  1  sq.  Paris.  1791.  fol.  —  •Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p.  342-347. 

Erl.-Schr.:  Lau,  Th.,  Entstehungsgeschichte  der 
Magna  Charta.  Uambiirg  1K57.  p.  812. 
Hurter,  Fr.,  (iesch.  Pabst  Innocenz  III  und 
seiner  Zcitgenossen.  Ilamburg  1834-42.  1  Bde. 
gr.  80.  13  Thlr. 
Kottengatter,  A.  Th.  v.,  res  ab  Innocentio 
III  papa  gcstae.  Vratislav.  18,31.  8o. 
Vgl.  Epistolae  Innocentii. 

Gesta  Karoli  Magnl  ad  Carcasso- 
nam  et  Narbonam,  et  de  aedifica- 
tione  monasterii  Crassensis. 

Ausg. :  edita  ex  cod.  Laurentiano  a  Seb. 
Ciampi.  Florcntiae  1823.  8». 

Gesta  Karoli  Magni,  vid. 

Wonachus  IS.ingallensis. 
Hoeta  .Sa.xo. 

Gesta  Lambertl  Atrebatensis  epi- 
scopi  (1092 — 1115)  auibus  Atreba- 
tensium  civitas  sub  tlrbano  II  ex- 
cusso   Cameracensium    subiectionis 


GESTA 


339 


iugo  in  antiquam  reformatur  digni- 
tatem. 

Ausg. :  'ap.  Baluze,  miscellan.  V.  p.  237. 
—  Elnen  Theil  "ed.  Ferreolus  Locrjus, 
chronicon  Belgic.  —  *ed.  Dachery,  spicileg. 
V.  p.  543  (*ed.  nov.  III.  p.  421). 

Erl.-ScJir.:  Oudinus,  corament.  de  script.  eccles. 
II.  p.  880. 
Sammarthani,  Gallia  christiana  II.  p.  215. 
]'gl.  Epistolae  Lamberti  .^tr. 

Gesta  Ludovici  VII  regis  filii  Lu 
dovici  Grossi,  qui  minor  dictus. 

Ist  nur  eineDarstellung  des  Ludwigschen  Kreuz- 
zuges.  Geschrieben  nach  1180,  eine  Compilation  aus 
Historia  Ludovioi  regis  und  G  uil  elmus  Ty- 
rius. 

Ausg.:  'ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script. 
XI.  p.  136-158.  —  ^besser  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr,  IV.  p.  390-411,  nach  einem 
unvollstdndigen  Mpt. 

Uehers.:  publ.  en  lang.  fran^.  par  Guizot, 
coUection  VIII.  p.  209-230. 

Erl.-Schr.:  de  la  Curne  de  St.  Palaye,  me- 
moire  sur  deux  ouvrages  historiques,  con- 
cernant  Louis  VIII  intitul^s  Tun:  Gesta  Lu- 
dovici  VII  .  .  .  et  sur  les  auteurs  de  ces 
ouvrages,  —  in  Al^m.  de  l'acad.  dcs  inscript. 
X.  p.  563-570  (in  80.  XV.  p.  325.) 

Jaffe,  Ph.,  d.  Verhaltniss  der  Gesta  liUdo- 
vici  VII  zu  Wilhelm  von  Tyrus  ,  —  in  Ad. 
Schmidfs  Zeitschrift  f.  Geschichtswissensch. 
II.  184i.  p.  572. 

Wilken,  Geschichte  der  KreuzzUge  III.  1. 
p.  158.  No.  4. 

Gesta  Ludovici  VIII  regis  qui  sancto 
Ludovico  pater  fuit.  Fragmentum. 

Ausg.:  ^ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script. 
XI.  p.  396-400.  —  'ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  V.  p.  284-287.  —  ^wiederholt 
ap.  Bouquet,  rec.  XVII.  p.  302-311. 

Gesta  Ludovici  IX  regis,  vid.  Vita 
s.  Ludovici  IX. 

Gesta  IVIanassis  et  Walcheri  epi- 
scoporum  Cameracensium  a.  1092 — 
1094. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  500- 
504. 

Gesta  Marcuardi  abbatisFuldensis. 
1150—1165. 

Selbstbiographie,  lehrrciche  Darstellung. 

Handschr.:  Fulda,  Arch. 

Ausg.:  ^ap.  Schannat,  hist.  Fuld.  p.  187- 

190.  —  *ap.   Dronke,  trad.   Fuld.   p.   153- 

157.  —  »ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  165-173. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,     Deutschlands    Ge- 
schichtsqiiellen  p.  38G. 

Gesta  Normannorum  in  Francia 
ante  KoUonem  ducem  ab  a.  837 — 
896. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Normann.  scr. 
p.  1-7. 

Gesta  Oddonis  I  imperat.,  vid. 
Hrotsuita. 


Gesta  Ottonis  ducis  Brunsvicensis 

s.  Tarentini. 

Ausg. :  excerpta  ap.  Leibnit. ,  scr.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  50. 

Gesta  Paschalis  11  papae  (f  1118). 

Ausg.:  ex  variis  chronicis  etc.  adornata 
ap.  Bouquet,  rec.  XV.  p.  1-16. 

Gesta  Petri  Albanensis  episcopi, 
apostolicae  sedis  legati  (a.  1079). 

Ausg.:  'ex  Bibl.  Cluniac.  p.  511.  —  *ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  47-49. 

Gesta  Philippi  Augusti  Francorum  * 
regis,  vid.  Guilelmus  Scotus. 

Gesta  Pisana  triumphalia  adversus 
Saracenos  =  Gesta  triumphalia  per 
Pisanos. 

Gesta  pontifioum  =  Gesta  epi- 
scoporum. 

Gesta  pontificum  Romanorum,  vid. 
Liber  pontificalis. 

Gesta  pontificum  Traiectensium 
et  Leodiensium  libri  II  auctore 
Alexandro  e  canonicis  S.  Lam- 
berti  apud  Leodium.    653 — 1048. 

Hiermit  slnd  zu  verbinden  Aegidius,  Ansel- 
mus,  Hariger. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  'ampl. 
coll.  IV.  p.  837-912. 

Gesta  qualiter  electio  Caroli  imp. 
confirmata  fuit  Romae  a.  877. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p.  467-470. 

Gesta  quibus  Atrebatensium  civi- 
tas  sub  Urbano  in  antiquam  refor- 
matur  dignitatem  =  GestaLamberti 
Atreb. 

Gesta  regum  Francorum. 

Gesch.  der  franli.  Monarchie  bis  Theodorich  IV 
(t  637.)  Theihveise  aus  Gregor.  Tur.  entnommen. 
Diirftig,  aber  zuverlassig. 

Ausg.:    *ap.   Freher,   corp.  hist.    Franc. 

I.  p.  57-86.  —  ^nebst  einem  Anhange  bis 
752  ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc.  I.  p. 
690-722;  —  ^wiederholt  ap.   Bouquet,   rec. 

II.  p.  539-571.  —  '■aus  Duchesne  ap.  Migne, 
patrologiae  curs.XOVI.p.  1421:  —  Einmerk- 
wiirdiges  Bruclistiick  daraus  ap.  Mone,  Anz. 
f.  Kunde  des  deutschen  Mittelalt.  1835.  p. 
10-14. 

Uebers.:  auszugsweise  der  erste  Theil  von 
Giesebrecht,  hinter  Gregor  v.  Tours  11.  p. 
282-302.  Vollstandig  von  639  an  ubers.  von 
Abel,  hinter  Fredegar. 

Erl.-Schr.:  Cauer,  de  Karolo  Marlello.  Berolini 
1841.  80.  p.  11-25. 
Struve,   bibl.  historica   ed.    Meiisel   VII.  1. 
p.  278.  279. 

22* 


340 


GESTA 


Wattenbaeh,  Deutsclilands  GescUlchtsqiiel- 
len  p.  70. 

Vgl.    Korico,    init    dessen   Werk 
(liesos  iiicht  zuverwcchseln  ist. 

Gesta  Roderici  Campedocti  (f  ante 

1238). 

Ausg.i  im  Anhang  ap.  Man.  Risco,  hi- 
storia  del  Cid.  Madrid  1792.  4». 

Vgl.  Cronica  dcl  famoso  caball. 

Gesta  Samsonis  abbatis  Corduben- 

sis  (t  890). 

Ausg. :  ap.  Florez,  Espaiia  sagrada  XI. 
p.  300. 

Gesta  Seheri  abbatis  Calmosiacen- 
sis  ex  libris  duobus  ab  eo  de  pri- 
mordiis  eiusdem  monasterii  scriptis, 
vid.  Seherus  abbas. 

Gesta  Stephani  regis  Anglorum  et 
ducis  Normannorum  a.  1135 — 1154, 
incerto  auctore. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  Normann.  rer. 
script.  p.  925-976.  —  'denuo  recens.  notis- 
que  illustravit  Ric.  Cl.  Sewell.  Londini, 
Engl.  historial   society  1846.   gr.   8».    6  sh. 

Uehers. :  zusamvien  mit  Ilenricus  Hun- 
tindon.  english  by  Forester  in  Bohn's  An- 
tiquarian  library.  London  1850.  kl.  8". 
Tom.  21. 

Gesta  Treverorum  seu  Trevirorum 
ab  U.  c.  usque  ad  a.  1132. 

Gewohnlich  d.  Monche  Golscher  zugeschrie- 
ben,  wahrscheiniich  aber  ein  VVerli  mehrererMonche 
des  Klosters  Novientum  (Ebersmiinster  [spater  Apri- 
monasterium])  oder  des  Stiftes  S.  Matthiao.  —  Grosse 
historische  Sammlung,  die  lange  eine  Zankapfel  d. 
Gelehrten  war. 

Handschr.:  vglch.  iiher  sie  Pertz,  mon. 
script.  VIII.  p.  12.S-128:  Arch.  V.  p.  757 
u.  Waitz  in  Pertz'  Arch.  VII.  p.  509;  XI. 
p.  356-378.  391.  IJs  gibt  davon  3  Hauptrecen- 
sionen. 

Ausg.:  '  ap.  d'Achery,  spicil.  XII.  p.  196 
(ed.  nov.  II.  p.  207;  reichen  nur  his  1122). 
—  *ap.  Leibnit.,  access.  histor.  Lips.  1698. 
I.  No.  3  {reichen  bis  1132).  —  *ap.  Calmet, 
histoire  de  Lorraine  I.  preuves  p.  1-50. 
Nancy  1728;  ed.  2.  ihiJ.  1745,  p.  I-LXI. 
(fehlen  die  ersten  Capitel.)  —  ^fortgesetzt 
von  11.32-1259  ap.  Eccard,  corp.  hi.st.  med. 
aevi  n.  p.  2197-2258.  —  »e  cod.  S.  Ma- 
ximini,  von  882-1455  uvifassend  ap.  Mar- 
tene  et  Durand,  collect.  ampl.  IV.  p.  145- 
452.  —  * fortgesetzt  bis  1734  ap.  Hontheim, 
prodr.  hi.stor.  Trevirens.  II.  p.  741-948.  — 
''unt.  d.  Tit.:  GestaTrevirorum  integra 
lect.  variet.  et  animadverss.  illustrata  ac 
ind.  duplici  instructa  nunc  primum  ed.  Jo. 
Hugo  Wyttenbach  et  Mich.  Fr.  Jo.  Miiller 
Treviri.  Aug.  Trevirorum  1836-39.  3  vol. 
4».  mai.18  Thlr.  [Inhalt:  Bd.  I.  Ab  incuna- 
bulis  mythicis  historiae  Trevirenais  usque  ad 
obitum  archiepiscopi  Arnohli  ab  Isenburg 
a.  1269.  —  Bd.  II.   Ab   a.    1269  iisque  ad 


mortera  archiep.  Richardi  a  Greifenclau, 
a.  1531.  Bd.  III.  Ah  a.  1531  ad  annuni  urbi 
et  provinciae  Trevirensi  famosissimum  1794.] 
Diese  Ausgahe  liisst  du/rchaus  nicht  den 
urSpriinglichen  Text  von  den  spateren  Zu- 
slitzen  unterscheiden.  —  *ap.  Pertz,  mon. 
Germ.  scr.  VIII.  p.  1.30-174  ad  a.  1101.  ed. 
Waitz.  Erste  kritische  Ausgahe.  Mit  folgen- 
den  Anschliissen: 

a.  Additamentum  et  continuatio  prima  a. 
•    1015-1132.  ihld.  p.  175-200; 

b.  Gesta  Godefridi  archiepiscopi  annorum 

1124-1127,  i^id.p. 200-204,  zumersten- 
male  edirt; 

c.  Ex  translatione  s.  Celsi  auctore  T  he  - 

oderico,  ibid.  p.  204-207; 

d.  Miracula  eius,  ibid.  p.  207.  208; 

e.  Ex    vita    s.   Magnerici    de    abbatia    s. 

Martini  auctore  Eberwino,  ihid.  p. 
209-211; 

f.  Ex  vita  s.  Agritii,   ihid.   p.  211.   212; 

g.  Vita   et   passio  Conradi    archiepiscopi 

auctore  Theoderico,  ihid.  213-219; 
h.  Ex   historia  martyrum   Treverensium, 

ihid.  p.  220-223; 
i.    Ex  miraculis  s.  Modoaldi  auctore  Ste- 

phano,  ibid.  p.  223-226; 
k.  Ex  inventione  et  miraculis  s.  Mathiae, 

ibid.  p.  227-2.34; 
1.    Gesta  Alberonis  archiepiscopi  a.  1132- 

1145  metrica,  ibid.  p.  236-243: 
m.  Gesta  Alberonis  archiepiscopi  auctore 
Baldericoa.  1056-1152,  ibid.  p.  243- 
260. 
•Fragmente  nach  Martenes    u.    Hontheims 
Ausgahen   a  ap.   Bouquet,    rec.   XI.  p.  194 ; 
XIV.    p.    349-360;    XVIII.    p.    670-676.  — 
l)  ap.  Baluze,  miscellan.  I. 

Erl.-Schr.:  Dahl,  gesta  Trevir.,  —  m  Pertz'  Ar- 

cliiv  H.  p.  .318. 
Diimge  et  Mone,  gestaTrever.,  tWd.  I.  p.  415. 
Massraann,  Kaiserchronik  III.  p.  30.3  sq. 
Miiller   u.  Wyttenbach,    iib.   unsere    Vor- 

arbeiten  zur  Uerausg.  der  gesta  Trevir.,  ihid. 

IV.  p.  556. 
Rettberg,    Deutschlaiids    Kirchengeschichte 

I.  p.  79.  180. 
Sybei   u.  Gildeme  istcr,   d.   heil.   liock  zu 

Trier.  Diisseld.  1845.  .''O.  Manche  scharfsinnige 

Bemerkungen  uber  die  Entstehung ,   die   Zeit  u. 

d.  Quellen  der  gesta. 
v.  Sybel,    die    Advocatcn    dcs    lieil.   Kockes 

p.  45.  52. 
Waitz,    der  angeblich  altoste  Text  der  gesta 

Trevirorum,  —  tn  Pertz'  Arch.  IX.  p.  703. 
Waitz,   praefatio  ap.  Perlz,   mon.    scr.  VIII. 

p.  111129. 
Wattenbach,  Dcutschlands  (ieschiclits(|uel- 

len  p.  275. 

Gesta  triumphalia  perPisanos  facta 
de  captione  Hierusalem  et  civitatis 
Maioricarum  et  aliarum  civitatum. 
lODi) — 1120,  auctore  anoiiymo. 

Ausg.:  'ap.  UgheUi,  Italia  sacra  III.  p. 
851  i^ibid.  ed.  nov.  X.  p.  91-97).  —  »wieder- 
holt  ap.  Muratori,  script.  VI.  p.  99-106.  — 
*Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  349- 


353. 


Vgl.  Breviarimii  hlstoriao  IM.sanac. 


GESTA  —  GILDAS 


341 


Gesta  Witigowonls  abbatis  Augien- 
sis,  vid.  Burchardus  monachus  Aug. 

Gestes  glorieux  des  Fpangais  = 
Praeclara  Francorum  facinora. 

Gestes,  les,  de  Charles  VII. 

Ausg. :  in  Chroniques  Martiniennes  (s.  d.) 
Paris  1503.  fol.  II. 

Gestes,  les,  du  roy  Charles  VI. 

Atisf). :  in  Chroniques  Martinienues  (s.  d.) 
Paris  1503.  fol.  II. 

Erl.-Schr.:   Strnve,    bibJ.  historica    ed.  Meusel 
VII.  2.  p.  12.5. 

Gezeitigung,  newe,  ausz  romischer 
kais.  Maiestat  und  des  kiinigs  von 
Engellandt  Here  von  Terebona  In 
Bickhardia.  Was  eer  erbietung  der 
kiinig  von  Engellandt  der  kays. 
Maiest.  in  irer  zukunfFt  erzaigt  etc. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1513.)  4». 

Ghilinus,  Joh.  Jacob.:  De  Maxi- 
miliani  caesaris  in  Italiam  adventu 
a.  1497  commentariolus. 

Der  im  Titel  (renannte  Camill  Ghilinus  ist 
nur  der  Hrsgb.  dieser  von  seinem  Vater  Jacob 
verfassten  Erzahlung,  welche  die  an  der  Grenze 
Tirols  stattp-efundone  Unterredung  zwischen  Max  I 
und  Ludwig  Sforza  betriift. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  III.  p.  93-110. 

Gigas  s.  Gygas,  Hermannus,  mi- 
norita  (saec.  XIV),  vid.  Martinus 
minorita. 

Wird  mit  Ilermannus  Januensis  falschlich 
von  einigen  {?..  Wachler,  Ilandb.  der  Liter.  II. 
217)  fiir  identisch  gehaltcn. 

Gilbertus  =  Gislebertus. 
Gilbertus  archivarius  Cavens.,  vid. 

Chronicon  Cavense. 

Gilbertus,  decanus  S.  Andreae, 
Elnonensis  (f  1095):  Poema  de  in- 
cendio  monasterii  s.  Amandi  a.  1066. 
Libri  IV. 

In  leoninischen  Versen  geschrieben. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  s.  XIII.  No 
2093.  11.  mbr.  fol.  Einzige. 

Ausg.:  ^in  AA.  SS.  Boll.  6  Febr.  I.  p. 
896.  —  'ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  409-432. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,    Deutschlands    Ge- 
schichtsquellen  p.  301. 

Vgl.  Vita  s.  Amandi  {miracula.) 

Gildas  Badonicus  sive  Sapiens 
(Cormac,  Britannus  monachus,  f  570 
vel577):  Liber  querulus  de  calami- 
tate,excidio  et  conquestuBritanniae, 
quam  Angliam  nunc  vocant. 

In  hohem  Klageton,  alles  den  Siinden  beimes- 
send.  ,Satlrc  violcnte  des  moeurs  du  temps.'  Srtmei. 


Handschr.:  Avranches,  mbr.  s.  XII. 
4".  No.  154.  —  Cambridge,  Un.-Bibl.Ff. 
i.  27.  Dd.  i.  27.  —  London,  brit.  Mus. 
kings  libr.  sec.  XIII.  13.  D.  V.  —  Liittich, 
Un.-Bibl,  mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  368.  — 
Utrecht,  Un.-Bibl.  cod.  lat.  mbr.  s.  XII. 
fol.  20  (excerpta.) 

Ausg. :  '  s.  1.  et  a.  8<».  —  '  ed.  Polydorus 
Vergilius,  Londini  1525.  8".  UnvollsUindig 
u.  uncorrect.  —  nachgedruckt  *Aug.  Vindel. 
1534.  80,  —  •'Paris.  (Basil.)  1541.  8o,  — 
*Basil.  1568.  12nio.  ^  _  «Paris.  1576.  12  mo. 
u.  in  'Orthodoxographi.  Basil.  1555.  '1569. 
fol.  —  Vollstandiger  unt.  d.  Tit. .  •  D  e 
excidio  et  conquestu  Britanniae  ac  flebili 
castigatione  in  reges,  principes  et  sacerdotes 
epistola.  Londini  ap.  J.  Daie  1563.  8*. 
—  '^'^  wiederholt  Londini  1567.  12mo —  Ug^^ 
Joan.  Joscellinus.  Londini  1568.  8*. —  ^^dar- 
nach  in  Bibl.  Patr.  Lugd.  max.  VIII.  p. 
707.  —  »»ap.  Galland,  bibl.  patrum  XII. 
p.  198.  —  ^*m  Rer.  Britann.  script.  Heidel- 
berg.  1587.  p,  113-146.  —  '»Parisiis  1610. 
go  —  ^*recht  gut  ap.  Gale,  hist.  Brit.  script. 
p.  3-39.  —  ^^  Kiederholt  mit  einigen  Aende- 
rungen  von  Car.  Bertramus  in  Britannicar. 
gentiiun  historiae  ant.  script.  p.  65-89; 
uotae  p.  177-183.  —  ^'Gildas,  de  excid. 
Brit.  Rec.  J.  Stevenson.  Londini,  engl. 
histor.  society  1838.  8<*.  —  ^*nach  Gale^s 
Ausg.  in  Monum.  histor.  Britann.  1848.  I. 
p.  1-46.  —  ''^ zusammen  mit  Cassiodorus  ap. 
Migne,  patrologiae  carsus.  Paris.  1848. 
gr.  8». 

Uebers.:  deutsch  mit  Nennius  zusammen 
von   San-Marte  (A.   Schulz.)    Berh'n   1844. 

english  *by  Thom.  Habington  unt.  d. 
Tit.:  The  epistle  of  Gildas.  Lond.  1638. 
8".  —  *A  description  of  the  state  of  Great 
Brittain,  written  1100  yeares  since.  By 
that  ...  author  Gildas  ...  London  1652. 
12mo.  —  ^zusammen  mit  Nennius,  transl.  by 
J.  A.  Giles.  London  1841.  8".  —  '■wieder- 
holt  zusammen  mit  Nennius.  London,  Jam. 
Bohn  184?.  8o.  —  ^wiederholt  ibid.  in 
Bohn's  Antiquarian  library.  Tom.  IV.  p. 
295-380.  1848.  8». 

Erl.-Schr.:  Bahr,  die  christlichen  Dichter  und 
Geschichtschreiber  Roms  p.  136. 

EbeIlng,Englands  Geschichtschreiber  p.  1.  2. 

Haigh,  D.  H.,  the  eonquest  of  Britain  by  the 
Saxons:  a  harmony  etc,  siehe  d.  vollst,  Titel 
unt.  Chronicon  Saxonicum. 

Lappenberg,  Gesoh.Englands  I.  p.XXXVHI. 

Roberts,  Pet.,  the  chronicle  of  the  kings  of 
Britain  .  .  .  attrlbuted  to  Tysilio  .  .  .  are 
added  original  dissertations  on  the  history 
and  epistle  attrlbuted  to  Gildas.  London 
1811.  4«. 

Schmid,  R. ,  die  Gcsetze  der  Angelsachsen. 
Leipzig  1832.  I.  p.  XXII. 

Schoell,  C.  G.,  de  ecclesiastlcae  Britonum 
Scotorumque  historiae  fontibus.  Berolini  1851. 
gr.  80.  p.  1-20. 

Wright,  biographia Britaiin.  liter.  I.  p. 115-135. 
Vgl.  Vita  s.  Gildae. 


342 


GILEMANNUS  -  GIRALDUS 


Gilemannus,  Johann.,  canon.  Ru- 
beae  Vallis  (cca.  1480),  vid. 

Vita  s.  Christianae  virg. 
,,     ,,  Hiniclini. 
,,    ,,  Idae  viduae  comit.  (w'<o  al.) 

Gilles,  Nicole,  secretaire  du  roy 
Louis  XII  (t  1503):  Les  annales 
et  chroiiiques  de  France,  de  Torigiiie 
des  Fran^ois  et  de  leur  venue  ^s 
Gaules  jusqu'au  roi  Charles  VIII. 

Ausg.:  'Paris  1492.  4«.  Sehr  selten.  — 
*ibiil.  1498.  fol.  —  »Caen  1510.  4».  —  *m. 
Fortsetz.  bis  1520  unt.  d.  Tit.:  Les  tres 
elegantes  Tres  veridiques  et  copieuses 
Annalles  Des  tres  preux,  tres  nobles  .... 
moderateurs  des  belliqueuses  Gaules  Depuis 
la  triste  -desolation  . . .  de  Troye  Jusques 
au  regne  du  . . .  roy  Francois  a  present 
regnant  compilees  par  feu  .  . .  maistre  Nicole 
Gilles  etc.  Paris  1520.  2  tom.  in  1  vol.  fol. 
—  ^wiederholt  ibid.  1525.  1  tom.  in  1  vol. 
fol.  —    *wiederholt   ibid.  1527.    2    tom.   in 

1  vol.  fol.  (caractires  gothiques.)  —  ''ibid. 
1534.  fol.  —  Hbid.  (1538).  2  vol.  8».  — 
*wiederholt  ibid.  par  Jehan  Foucher  1544. 

2  tom.  in  1  vol.  fol.  —  '"Paris,  en  la  rue 
St.  Jacques  a  Tenseigne  de  Lelephant  1544. 
2  tom.  in  1  vol.  fol.  (der  2.  Theil  hat  das 
Datum  1541.)  —  "Paris,  en  la  rue  St. 
Jacques  a  lenseigne  du  Pelican  1544.  2  tom. 
in  1  vol.  fol.  —  ^^  ^ciederholt  Paris,  Galliot 
du  Pre  1547.  fol.  —  '*Paris,  veufve  Fran^oys 
Kegnaultl551.  fol.  —  '*Paris,  Kob.  Masselin, 
1551.  2  tom.  in  vol.  fol.  —  ^*fortges.  bis 
auf  Franz  II  unt.  d.  Tit.:  Les  Annales 
et  Croniques  de  France,  depuis  la  de- 
struction  de  Troye  ....  Imprimees  nouuel- 
lement  sur  la  correction  du  Signeur  Denis 
Sauvage  de  Fontenailles  en  Brie,  et  ad- 
ditionees,  selon  les  modernes  historiens, 
iasques  k  cet  an  1553.  Paris,  V.  Sertenas 
1553.  2  tom.  in  1  vol.  fol.  —  '^'ibid.,  J. 
Macd  1553.  2  tom.  in  1  vol.  fol.  —  '^''ibid. 
1560.  fol.  —  'Hbid.  1662.  fol.  —  'Hbid. 
G.  Buon  1566.  2  tom.  in  1  vol.  fol.  (der 
2.  Thl.  datirt  von  1562.)  —  ^''fortgesetzt 
von  F.  de  B  e  1 1  e  -  F  o  r  e  s  t  bis  auf  Karl  IX. 
Paris,  G.  Buon  1573.  u.  1600.  fol.  —  ^'fortges. 
von  Gabr.  Chappuys  bis  auf  Heinrich  III. 
Paris,  .1.  Cavellat  1585.  fol.  —  "ivieder- 
holt  ibid.  1600  fol.  —  ^*fortgesetzt  von  einem 
Ungenannten  bis  1617.  Paris,  C.  Rigaud 
1617.  fol.  —  **avec  la  suitc  et  continuation, 
jusques  au  Roy  . . .  Louis  XIII.  Eusemble 
tous  les  portraicts  des  Roys  en  taille-douce. 
PIus  la  saincteto  du  Roys  Loys  dict  Clovis, 
par  M.  Jean  Savaron  . . .  Paris,  P.  Chevalier 
1621.  fol. 

Uebers.:  latine  c.  continuationibus  verte- 
runt  Henr.  Pantalcon  et  Nicol.  Falckner. 
Basil.  1572.  fol. 

deutsch:  N.  Gilles'  frantzosische  Chronica 
teutsch  durch  Nicl.  Falckner.  (Bascl)  1572.  fol. 


JCrl.-Schr.:   Struvo,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
_  VII.  1.  p.  5. 

Gilo  clericus  Parlsiens.,  po.stea 
monachus  Cluniacensis  et  episcopus 
cardinalis  (f  cca.  1142):  Poema 
de  expeditione  crucesignatorum  in 
terram  sanctam,  seu  Carraen  hi.stor. 
de  via  Hierosolymit.,  seu  Historia 
gestorum  viae  nostri  temporis  Hiero- 
solymitanae  libri  IV.    1095—11)99. 

Fortsetzung  dei!  Fulco. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  B.  sec.  XII. 
No.  10615.  fol.  165.  -  Douai,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XII.  4».  No.  838.  —  Paris,  k. 
Bibl.  sec.  XIU.  No.  5129.  5;  —  St.  Germ. 
.sec.  XIIL  No.  1080.  —  Val  enciennes, 
No.  219  (nach  Sander.) 

Ausg. :  '  zusavimen  viit  Fulco  und  ver- 
stummelt  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  .scr. 
IV.  p.  890.  —  ^vollstandig  ntit  beigefiigten 
Lib.  V.  VI.  ap.  Martene  et  Durand,  thesaur. 
anecd.  III.  p.  212-266. 

Erl.-Schr.:    Fabriciu.s,    bibl.   mcd.    et  intim.ie 
latiiiitati.i(.  Lib.  VI.  p.  6'tfi. 
Struve,  bibl.  historica-ed.  Meusel  II.  2.  p.  289. 
Vgl.  EpiStola  Gilonis. 

Vita  s.  Iluuoni.sabb.  Cluii.  (epit.) 

Gioffpodo  delia  Chiesa,  segretaro 
del  marchese  Lodovico  I  e  quindi 
giudize  inSaluzzo  (11453):  Cronaca 
di  Saluzzo.  Larbore  e  genealogia 
de  la  illustre  Casa  di  Salucio  di- 
scesa  dal  Saxonico  sangue. 

Avsg.:  mMonument.  histor.  patriae,  script. 
m.  p.  841-1076. 

Erl.-Schr.:  Muletti,  C,  vor  der  Oron.  l.   e.  ohnt 
Paginirung. 

Giornale  dell'  istorie  ^    =  Diaria 
Giornali  Napolitani    \  Neapolitana. 
Giovanni  di  Ser  Piero:  Sei  capi- 

toli  deir  acquisto  di  Pisa  fatto  dai 

Fiorentini  nel  1406. 

Ausg.:  in  Archivio  stor.  Italiano.  VI. 

Giraldus  Cambrensis,  archidiaconus 
et  episc.  electus  Menevensis  ( f  1223) : 
Itinerarium  Cambriae  seu  laboriosae 
Balduini  Cantuar.  archiepiscopi  per 
Walliam  legationis  accurata  descri- 
ptio.    Libri  2. 

Ausg. :  '  c.  annotat.  Davidis  Poveli.  Lon- 
dini  1585.  8«.  —  *ap.  Camden,  Anglica 
p.  818-878.  —  ^die  erste  Ausg.  wiederholt 
Londini  1806..  4«.  Nur  200  Exempl.  ge- 
druckt. 

Uebers.:  Thc  itinerary  of  archbi.shop 
Baldwin  trough  Wnles  by  Giraldus  de 
Barri,  tran.^^lated  into  English  and  illu- 
strated  with  view.s,  annotations  and  a  lifo 
of  Giraldus  by  Richard  Colt  Hoare.  Lon- 
don  1806.  2  vols.  4». 


GIEALDUS  — ,  GISLEBERTUS 


343 


:  Cambriae  descriptio. 


Ausg.:  c.  notis  Dav.  Poveli  ap.  Camden, 
Anglica  p.  880-892. 

:  De  instructione  principum 

libri  3. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cott. 
Jul.  B.  XIII. 

Ausy. :  '  ein  grosseres  Bruchstiick  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XVIII.  p.  121-163.  —  ^nur  den 
historlschen  Theil  ed.  John  S.  Brewer.  Lon- 
don,  print.  by  the  Anglia  christiana  society, 
1846.  8«. 

:  Expugnatio  Hiberniae  sive 

Historia  vaticinalis  Silvestris  Gi- 
raldi  Carabrensis.    Libri  2. 

Ausg. :  '  ag.  Camden,  Anglica  p.  755-813. 

—  ^Dublin  1602. 

Uebers..  english  by  J.  Hooker  d'Exeter 
and  publ.  ap.  Holinshed,  chronicles  of  Eng- 
land,  Scotland  and  Ireland.  London  1807. 
6  vol.  4». 

TopographiaHiberniae  sive 

de  mirabilibus  Hiberniae.    Libri  3. 

Ausg.:   'ap.  Camden,  Anglica  p.  692-754. 

—  *em  Theil  ap.  Bouquet,  rec.  XIH.  p. 
209-217. 

:  Vita  Galfridi  archiepiscopi 

Eboraceusis.  Vitae  episcopor.  Lin- 
coluiensium.  Vitae  sex  episcoporum 
coaetaneorum.  Epistola  ad  Stepha- 
num  Langton  archiepiscop.  Cantua- 
riensem.  De  libris  a  se  scriptis. 
De  descriptione  Walliae  liber  se- 
cundus.  Retractationes.  De  rebus  a 
se  gestis  libri  3.  De  iure  et  statu 
Menevensis  ecclesiae  distinctiones  7. 
Vita  s.  Davidis  archiepiscopi  Mene- 
vensis. 

Ausg.  ap.  Wharton,   Anglia   sacra  H.  p. 

373-640.    —    Aus    ,De    rebus    a   se  gestis' 

fragment.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  484-486. 

Brl.-Schr.:    Cambrensis    eversus    sive    potins 

historica  tides  in    rebus  Hibernicis  Giraldo 

Cambrensi  abrogata  by  John  Lynch    (1662) 

«dit.  by  Kelly.  Dublin,   Celtic   sociefy's  pu- 

blication.s  1849-52.  3  vol.  gr.  8o. 

Fabricius.    bibliotheca   med.  et  inf.  latinita- 

tis.  Lib.  VII.  p.  179189. 

Heinrich   II    Konig    von   England  nach   Gi- 

raldus  Cambreiisis  —  in  Histor.  polit.  Blatter 

f.  d.  kath.   DeutscbKand.  XXIV.  1849.  p.  689. 

Opera  Giraldi.  ed.  by  J.  S.  Brewer.  London 

1861.  Vol.  I.  Kr.  80. 
Stanihurst,  R.,  de  rcbus  in  Hiberaia  gestis. 
Acc.  Hibernic.  rerum  appendix  ex  SylvBBtro 
Giraldo.  .Antverp.  1.5S4.  4o. 
Wright,  biographiaBritan.  liter.  II.  p.  380-397. 
Vgl.  Vita  s.  Davidis  arch.  Men. 

„      ,,  Ethelb.  regis   or.  Angl. 
{mirac.) 
,,     ,,  Hugonis  Nonant. 
..  Romipii  op.  I-incoln. 

Girardus  Aurelianensis,  vid.  Epita- 
phium  Hugonis. 


Girardus  de  Arvernia,  canon.  Prae- 

monstrat.    (flor.    1288):    Chronicon 
ab  O.  C.  —1288. 

.Chronicon  nimia  siccitate  arescit.'  Bouquet. 
Handschr.:   Paris,    k.    Bibl.    No.    4910 
(olim  5231).  —  Eom,  Vatic.  bibl.  (2  codd., 
enden  1272.) 

Ausg.:  prooemium  (auch  ap.  Martene, 
thesaur.  anecd.  I.  p.  1187)  et  a.  1228-1288 
ap.  Bouquet,  rec.  XXL  p.  213-219. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litteraire  de  la  France  XX. 
p.  7.50-753. 

Girardus  de  Fracheto,  ord.  praed. 
(f  1271):  Chronicon  usque  ad  a. 
1266  aut  1268  cum  anonyma  eius- 
dem  operis  continuatione  usque  ad 

a.  1328. 

,Nihil  fere  aliud  est  nisi  collectitium  indigestum- 
que  opus,  ubi  perturbatione  temporum  sermonisque 
rusticitate  rer.  gestarum  narratio  plerumque  labo- 
rat.'  Guigniaut. 

Ausg. :  ab  a.  1230  ap.  Bouquet,  rec.  XXI. 
p.  3-6;  6-70. 

:  Vitae  fratrum  ordinis  prae- 

dicatorum. 

Ausg.:  *Duaci  1619.  4».  —  -wiederholt 
Valentiae  Aragonum  1657.  4*. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litteraire  de  la  France  XIX. 
p.  174;  XXI.  p.  720-725. 
Quetif   et  Echard,  scriptores    ord.  praedi- 
catorum  I.  p.  2,59. 

Giraudus  magister,  vid.  Vita  s. 
Johannis  ep.  Valent. 

Gisbertus  Alexandrinus,  vid.  Vita 

b.  Ambrosii  Sansedonii. 
Gisla-Saga  Sursonnar  s.  historia 

Gislii  Surii  fihi. 

Aus  d.  10.  Jahrh. 
Ausg.:   ap.   Marcusson,    Agiaetar    Forn- 
manna  Sogur.  Hoolum  1756.  8*.  p.  127-180. 

Erl.-Schr. :  M  ii 1 1  e r,  Sagabibliothek  {deiUscheAusg.) 
I.  p.  124. 

Gisiebertus    Autissiodorensis    mo- 

nachus    (cca.    1048),    vid.   Vita    s. 
Romani  abb. 

Gislebertus,  Balduini  V  Hannoniae 
comitis  cancellarius,  praepositus 
Montensis:  Chronica  Hannoniae. 
1030—1196. 

WichtigerSchriftstellerf.  d.  deiitscheGeschichte. 
Ausg.:  '  stud.  march.  du  Chasteler.  Bruxell. 
1784.  4".  Ein  zioeiter  Bd.,  der  d.  Anmerkun- 
gen  enthalten  sollte,  ist  nicht  erschienen. 
—  ^beinahe  vollstdndig  au/genommen  in 
Jacobi  de  Guisia  annales  Hannoniae  ed. 
Fortia,  (vgl.  Wilmans.)  —  ^wiederholt  ap. 
Bouquet,  rec.  XUI.  p.  542-580;  XVIII.  p. 
364-430. 

Erl.-Schr.:    Villeufagno,    recherches    sur    Thi- 
stoire  de  I.idge  I.  p.  302—325.  442. 
Wilmans  in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  365. 
Wind,  hibliothek  derNederlandsche  geschied- 
schryvers  p.  29. 


344 


GISLEBERTUS  ^  GOCHIUS 


Gislebertus  Crispinus  abbas  West- 
monaster.  (f  1114),  vid.  Vita  b. 
Herluini. 

Erl.-Schr.:  Wright,  biographia  Britann.  literar. 
II.  \).  (1—70. 

Gislebertus  Elnonensis  =  Gilbertus 

(lccanus  !S.  Andreac  Elnonens. 

Gislebertus  Montensis  praepos.  = 
Gislebertus  Balduini. 

Gisiemarus  monachus  (saec.  IX), 
vid.  Vita  s.  Droctovei. 

Gista  quae  Ludovicus  IX  cepit 
ab  a.  1254—1269. 

Ausg.:  'ed.  Bru.ssel,  u.sage  g^n^ral  des 
fiefs  I.  p.  553.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XXI. 
p.  397-405. 

Giustiniani,  Agost,  vescovo  di 
Nebio  (t  1536) :  Castigatissimi  annali 
della  republica  di  Genoa  da  fideli 
et  approvati  scrittori. 

Zum  J.  1470  erzahlt  der  Verf.  sein  eigenes  Le- 
ben,  das  sehr  eigenthiimlich  ist,  und  gibt  ferner 
eine  Biographie  von  Christoph  Coiumbus. 

Ausy.:  aus  der  Handschrift  des  Verfas- 
sers.  Genoa  1537.  fol. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  ct  inf.  latini- 
tatis  ert.  ilansi  IV.  p.  207.  208. 

Giustiniani,  Bernard.  (f  1489):  De 
origine  urbis  Venetiarum  rebusque 
ab  ipsa  gestis  historia.    Libri  15. 

Reicht  tiis  S09.    Trctriiche  Forschung. 

Ausg. :  '  Venetiis  per  B.  Benalium  (1492). 
fol.  —  »ed.  B.  Brugnoli  ibid.  1534.  fol.  — 
*in  Thesaurus  antiquitat.  Ital.  Tom.  V.  Ps.  1. 

Uebers. :  italienisch :  trad.  da  Luigi  Domi- 
uichi.  Vinegia  '1545.  M608.  8». 

■ :    Historia    generale    della 

monarchia    Spagnuola,     antica     e 
moderna. 

Ausg.:  Venetia  1674.  4». 

:  Oratio   habita   apud  Six- 

tum  IV  papam. 

Aiisg.:  'Romae  1471.  fol.  —  ^inter  N. 
Reusneri  orationes  Turcicas.  Lips.  1696. 
p.  62. 

Erl.-Schr.:  Diarinm  eruditorum  Italiae  XIX.  p. 
364. 
Stella,   Ant.,    vita    Bern.   Justiniani.    Venet. 
1553.  80. 

Vgl.  Epistolae  Giustinianii. 
Vlta  b.  Laurentii  Juslin. 
„     s.  Marci  cvangel. 

Giustiniani,  Laur.,  patricius  Vene- 
tus  (t  1446):  Oratio  in  funere  Caroli 
Zeni  acta  a.  1418  Venetiis,  et  epi- 
stolae  quaedam. 

Atisg. :  '  zusavimen  mit  aeines  Sohnes  Ber- 
nard  Orationes.  Venet.  1492.  fol.  —  *ap. 
Martene,  collect.  ampl.  III.  p.  743.  —  *ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  XIX.  ad  calcem 
Jacobi  Zeni  p.  373-380. 


Erl.-Schr.:  Kabricius,  bibl.  med.  et  Inf.  latinl- 

tatis  cd.  Mansi  IV.  p.  2()!l. 

Vgl.  Vita  s.  Nicolai  Myr. 
„     Zeni. 

Glaber,  vid.  Rodulfus  Glaber. 

Glareanus.Henric,  poeta  laureatus 
(nat.  14S8,  f  1503) :  Ad  Maximilia- 
num  Rom.  Imp.  Semper  Augustum 
panegyricon.    1514. 

Ausg. :  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  cd. 
Struve  II.  p.  481. 

Glycas,Michael(saec.XIIautXV): 
Bi^Xog  xQOfixij  ab  O.  C.  —  1118. 

Der  Theil  von  Jril.  Caps.  —  Constantin  d.  Or. 
wurde  l.inge  Zcit  dem  Theodorus  Metochita 
faischlich  zugeschrieben  und  unt.  dessen  Nainen 
zuerst  hrsir.  gr.  et  lat,  mit  dem  Titel:  '  Metochltae 
historiae  Rom.  a  Jnl.  Caes.  ad  Const.  M.  liber  von 
J.  Meursius,  Lugd.  Bat.  1618.  4o.  —  i  auch  in 
Meur.sii  opera  a  Lamio  coUecta.  Florent.  1741.  fol. 
Tom.  VII. 

Ausg.:  '  Gr.  et  lat.  c.  interpret.  Joa.  Leun- 
clavii  ed.  Ph.  Labbe.  Paris.  1660.  fol.  — 
^wiederh.  Venet.  1729.  fol.  —  *recogn.  Imm. 
Bekker.  Bonnae  1836.  8".  ^'A  Thlr.  (Corp. 
scr.  hist.  Byz.) 

Uebers. :  latine  editi  per  Jo.  Leunclavium. 
Basil.  1572.  8». 

Erl.- Schr.i  VValch,  de  Michaelis  Glycae  aetate, 
— ireCommentationessocietat.  reg.  Gottlngens. 
Gotting.  1782.  V.  p.  IS— 14. 
Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meusel  V.  1. 
p.  1.53—155. 

Gobelinus  Persona,  decanus  Bilfel-' 
densis  et  offic.  Paderbornensis  (nat. 
1358,  f  1420):  Cosmodromium,  hoc 
est  chroniconuniversale  complectens 
res  ecclesiae  et  reipublicae  ab  O. 
C.  ad  a.  Chr.  1418. 

Von  1317  an  unabhfingig,  und  eigenthiimlich, 
fleissige  Arbeit. 

Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  1331  p. 
—  Strasburg,  Un.-Bibl.  chart.  a.  1471. 
fol.,  ohne  Zeichen. 

Ausg. :  '  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  53-369,  mit  Noten.  —  ^vorher  ed.  H. 
Meibom.  Francof.  1599.  fol. 

Erl.-Schr.:  Brenken,  Freih.  v.,  das  officium 
in  Etteln.  Histor.  Nachritht  von  Gobel.  Pers., 
nach  cinem  Autographon,  —  in  Zeitschr.  f. 
westf.  Gesch.  u.  Alterthumsk.  hrsg.  v.  Er- 
hard  u.  Mayer  III  2.  p.  1S6. 
Rosenkranz,  (J.  J.,  Gobelinus  Persona,  ibid. 

VL  p.  1. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.    Lib. 
VII.  p.  192. 

Vgl.  Vita  s.  Meinulphi. 

Gobellinus,  Jacob.,  vid.  Aeneas 
Sylvius. 

Gochius,  Johannes  (a.  1480  pre- 
sbyter  Mechliniae):  De  scholastico- 
rum  scriptis  et  rcHgiosorum  votis 
epistola  apologetica. 

Ausg.:  ap.  VValch,  monimenta  Vol.  II. 
fasc.  1.  p.  3-24.  c.  praefat.  p.  II-XXIV. 


GODEFRIDUS  —  GORLITZER  ANNALEN 


345 


Godefridus     Antissiodorensis     = 

Gaufridus   Claraevallensis  mona- 
chus  (t  1180),  vid. 

Vita  s.  Beriiardi  Claraev. 
,,     ,,  Pctri  Tarantasii. 

Godefridus  Calvus,  vid.  Vita  s. 
Guilielmi  ep.  Briocensis. 

Godefridus  Coioniensis  monachus, 
vid.  Annales  Colonienses  maximi. 

Godefridus  de  Ensmingen,  vid. 
EUenhardus. 

Godefridus  episcopus  Lingonensis, 
vid.  Passio  s.  Mamantis  mart. 

Godefridus  \  Coloniensis,     |  ^^^ 
monachus       \  S.  PantaleonisJ 
Annales  Colonienses  maximi. 

Godefridus  Monmutensis  =  Gal- 
fridus  Monmutensis. 

Godefridus  Viterbiensis,  capellanus 
et  notarius  imperatorum  Conradi 
III,  Friedr.  I  et  Henr.  VI  (f  1191): 
Carmen  de  gestis  Friderici  I  imp. 
in  Italia,  seu  De  expugnatione  Medi- 
olani. 

Entdeckt  von  Docen,  vgl.  Pertz'  Arch.  IV.  p.352. 
Handschr.:  Munchen,k.  Hofb.  cod.  lat. 
mbr.  sec.  XIII.  43. 

Ausg.:  zuerst  ed.  J.  Ficker.  Oeniponti 
1853.  8".  —  Verbesserungen  des  Textes  in 
Zarncke's  Literarisch.  Centralblatt.  1855. 
p.  136. 

Erl.-Schr.:    Archiv    fijr   Kunde   ostcrreich.    Ge- ' 
schichtsquoUen.  1857.   No.  13.   Notizenblatt. 

:    Meraoria    seculorum    ab 

O.  C.  -1185. 

Ungedruckt.  —  Eine  fast  ganz  in  Versen  ge- 
schriebene  anecdotenartige  Geschichtserzahlung 
von  Kaisern,  Konigen  u.  a. 

Handschr.:  Montpellier,  Un.-Bibl. mbr. 
sec.  XIV.  fol.  No.  222.  (Bouh.  C.  46.)  — 
P  ar  is ,  k.  Bibl.  No.  4896.  sec.  XIV.  mbr.  fol. 
Muratori'8  Ansicht  (scr.  rer.  Ital.  VH.  p.  350) 
und  die  anderer,  dassMemoriaSeculorum  der  eigent- 
liche  Titel  des  Pantheon  gewesen,  ist  irrig.  Der 
Verf.  umarbeitete  dieses  Werk,  indem  er  einen 
prosaischen  Text  aus  Otto  von  Freisingen  dazu 
entlehnte,  in  das  Pantheon ;  so  findet  es  sich; 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  cod. 
lat.  mbr.  sec.  XHI.  43.  —  Paris,  k.  Bibl. 
No.  4894.  mbr.  sec.  XII,  fol. 

Erl.-Schr.:  Pertz'  Archiv  VU.  p.  559;  XI.  p.  322. 
Waitz   in  Schmidts  Zeitschr.   fiir  Geschichts- 
vcissenschaft  IV.  p.  103. 

:  Pantheon  seu  universitatis 

Hbri,  qui  Chronici  appellantur,  XX, 
ab  0.  C.  -1186. 

In  d.  filtest.  Zeiten  fabelhaft,  von  1150  an  be- 
achtenKwerth. 

Handschr.:  vgl.  iib.  sie  Pertz'  Arch.  IV. 
352-368;  VIL  569-590;  XL  329-338;  V.  166- 
173. 


Ausg.:  ^als  chroniconuniversale  ed. 
B.  J.  Herold.  Basil.  1559.  fol.  —  ^wieder- 
holt  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  U.  p.  1. 
{^iUd.  ed.  Struve  II.  p.  8-392  mit  Vari- 
anten  von  J.  D.  Koeler  u.  Noten  von  J. 
M  Schamelius  u.  Struve.)  —  *mit  Aiislas- 
sung  des  auf  d.  alte  Testament  u.  d.  ersten 
christlich.  Jahrhd.  Beziigliche  von  Kaiser 
Maxentius  an  ap.  Muratori,  scr.  r.  Ital.  VII. 
p.  347-520. 

:   Speculum  regum   seu  de 

genealogia  onnium  r6gum  et  im- 
peratorum  a  diluvii  tempore  ^d  Hen- 
ricum  VI  dmp. 

Ungedruckt. 
Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod. 
Ebersberg.  chart.  sec.  XV.  95.  —  Wien, 
k.  Hofb.  hist.  eccl.  217;  —  theol.  130;  — 
Lunaelac.  181.  —  Vgl.  Lambecius,  comm. 
de  bibl.  Vindob.  11.  575.  u.  Pertz'  Arch. 
VII.  590-596. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.    Lib.  VII.  p.  201—206. 
Labbo,  Rcriptores  ecclesiastici  I.  p.  355. 
Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  200 — 204. 
Waitz   in  Schmidts  Zeitschrift  f.    Geschichts- 

wissonschaft  IV.  p.  103. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  356—358. 

Godefroy  de  Paris  (daselbst  um 
1311  Salzausmesser):  Chronique 
metrique  de  Philippe  le  Bel.  1300 — 
1316.  Suivie  de  laTaille  deParis 
en  1313. 

Ausg.:  'publiee  pour  la  prem.  fois  d'apres 
les  mss.  de  la  bibl.  du  roi  par  Buchon. 
Paris  1827.  8».  6  frcs.  {auch  ap.  Buchou, 
collection  IX.  p.  1.) 

Godel,  vid.  Guilelmus  Godellus. 
Godescalcus,  vid.  aucli 

Gotschalcus  und 
Jot.^aldus. 

Godescalcus  canonicus  Leodiensis 
(f  cca.  770),  vid.  Vita  s.  Lamberti 
episc.  Leod. 

Godeschalcus  monachus  Gembla- 
cens.,  vid.  Sigebertus:  gesta  abba- 
tum  Gemblacens. 

Godi,  Antonius,  nobilis  Vicentinus 
(t  cca.  1313):  Chronica  rerum  Vi- 
centinarum  ab  a.  1194  ad  a.  1260. 

Ausg.:  'rec.  Felix  Osius  vxit  Mussatus, 
historia  Henrici  VII.  Venct.  1636.  fol.  — 
^vermehrt  u.  verbessert  von  J.  A.  Saxius  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VIH.  p.  67-90.  — 
*ed.  Graevius,thesaur.  antiquitat.Italiae.VI. 

Gorlitzer  Rathsannalen  =  Raths 
annalen,  gorlitzer. 


346 


GOLSCHER  —  GRAVAMINA 


Golscher,  vtd.  Gesta  Trevirorum. 

Gomez,  Gutierre  Diez  de:  Cr6nica 
de  Pedro  Niiio,  condc  de  Buelna. 
1374—1453. 

Es  Kibt  kaum  einen  treueren  unrt  mchr  mit 
ritterlii-lien  Eigcnschaften  geschmiicktoren  Chro- 
nikcnschreiber. 

Ausg.:  la  piiblica  Don  Enpen.  de  Lla- 
guno  Aniirola.  Madiid  1782.  4*.  Mit  vielen 
Amla^isuiKjcn.  Daran:  1.  Historia  del  gran 

Tamorlan ,    e   itincrario   y relacion   dc 

la  embajada  que  luiy  Gouzolez  de  Clavijo 
le  hizo  por  mandado  de  Henrique  IIL 
Seguiida  impression.  2.  Sumario  de  los 
reyes  de  Espana  por  el  despenscro  mayor 
de  la  reyna  Leonor  muger  de  Juan  I. 
{Bildet  zugleich  d.  3.  Bd.  der  Colecciou  de 
las  cronicas.) 

Erl.-Schr.:  Wolf,  F.,  in  Wiener  JahrbUcher 
der  I.iteratur.    LIX,  p.  38. 

Gondar.  Chroniques  fran^oises  de 
Jacques  Gondar  clerc. 

Ausg.:  publ.  par  Fr.  Michel;  suivies  de 
recherches  sur  le  style  par  Charl.  Nodier. 
Paris,  Louis  Janet  "^1836.  8«.  goth.  11  fr. 
50  c.  Nur  in  v^enigen  Exeniplaren  abge- 
zogen. 

Gonzoabb.  Florinensis  (saec.  XII), 
vid.  Vita  s.  Gangolfi   {histor.  mir.) 

Gordianus  Romanus,  vid.  Vita  s. 
Placidi  disc. 

Gorelli  dei  Singardi  seu  de'Sighi- 
nardi  (Notar  zu  Arezzo):  Cronica 
della  citta  d'Arezzo.    1310-1384. 

Reimchronikin  Terzinen.  Dcr  Verf.  war  Augen- 
zeuge. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XV. 
p.  809-886. 

Gorlnus,  vid.  Johannes  Gorinus. 
Goscelinus  monachus  Cantuar.  (| 
1098),  vid. 

Vita  8.  AngURtini  ep.  Cantuar. 
„     „  Edithae. 
„     „  Ivonis  episc.  Pers. 
„     „  Swithuni. 
„     ,,  Wercburgae. 
Erl.-Schr.:  Wright,  Ootseiin  in  his  Biograpbia 
Britannica  litteraria  I.  p.  518 — 521. 
Vgl.  auch  Jooelirius. 

Goswin,  Hofcapellan  Herzogs  Leo- 
pold  III  (um  1390):  Chronik  von 
Marienberg.  1170—1430. 

Noch  ungcUruekt.  Dcr  Inhnlt  ist  at)ziehcnd. 
Uebers.:  a.  d.  Latein.  in  das  Deutsche 
frei  iibers.  von  Jos.  Koggel,  —  in  Beitrage 
z.  Ge.sch.  etc.  von  Tyrol  u.  Vorarlberg. 
Hrsg,  V.  d.  Mitgliedern  des  Ferdinandeums. 
Innsbruck  1826.  I.  p.  67-165. 

Goswlnus  (ignot.):  Carmen  de  ex- 
pugnatione  Salaciae  {hodie  Alcacer 
do  8al)  saec.  XIII. 


Elnige  haltcn  Goswintis  raon.  Vlllar.  flir 
d.  Verfasser,  aber  wol  mit  Unrecht;  andere  nniintcn 
ihn  fSlscblich  8ucriufi  (tosuinus;  dem  Uischof 
Suerius  von  I.i.MHabon  war  d.  Gedicbt  nur  Kcwidmct. 
Ausg.:  'ed.  Brantlanus.  —  *ed.  Fortu- 
natus  a  D,  Bonaventura.  —  ^nach  d.  Ms. 
in  Lissabon  No.  207  m  Portugal.  monum. 
L  p.  101-104. 

Goswlnus  canonicus  Moguntinens. 

(cca.  1072),  vid. 

l.egenda  s.  Aurei  ep.  linvenlio.) 
Vita  fi.  All)ani  mart. 

Goswinus  monachus  Villariensis 
(flor.  1230),  vid.  Vita  s.  Arnulfi 
Villariensis. 


Gotfridus 
Gothofredus 

Gotschalcus 


-  Godefridus,  Gal- 
fridus. 

Godescalcus. 
Jotsaldus. 
Gotschaicus  monachus  Benedicto- 
bur. :     Breviarium    chronici    Bene- 
dictoburani. 

Ausq. :  '  ed.  Wattenbacb  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  221-224.  —  «Bruchstiicke  ap. 
Pez,  scrl  rer.  Austr.  III.  3.  —  '  ap.  Meichel- 
beck,  chronicon  Benedictoburanum. 

Vffl.  Translatio  8.  Anaetasiae. 

Gotselinus  =Go8celinus,  Jocelinus. 

Gottfried  von  Monmouth  =  Gal- 
fridus  Monmutensis. 

Gouda-Chronik,   die  alte  |    ^{^1. 

Goudtsch  chronycxken        i    Jan 
van  NaaldAvijk. 

Gozbertus  abbas  San- 
gallensis 

Gozbertus  diaconus 

Vila  s.  (ialli  abb.  {coiitin.) 
,,     „  Otmari. 

Grace,  Jacob.,  vid.  Jacobus  Grace. 

Graistan,  Robertus :  Historia  Dunel- 

mensis  ecclesiae.    1214  ad  a.  1336. 

Schlicsst  sich  an  (lalfridus  Dunelmonsis. 
Fortgesetzt  vonGuilelmus  de  Chambre  bi.s  1559. 
Ausg.:  'ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
732-765.  —  'ap.  Raine,  historiae  Dunel- 
mensis  scriptores  tres.  Durham  1839.  8*.  Prin- 
ted  for  the  Surtees  Society.   Tom.  9. 

Graphia  aureae  urbis  Romae. 

Unter  Kaiser  Otto  III  enlstanden.  fiibt  neben 
eincr  Beschreibung  Iloms  Nachrichten  ilber  die  da- 
malige  Vcrfassunp:. 

Ausg.:  ap.  Ozanam,  documents  iniJdits 
p.  155-183. 

Erl.-Schr.:    Oieaebrecht,   Gesch.    der   Kaiser- 
zcit  I.  p.  814. 

Gravamina  Germanicae  nationis 
cum  remediis  et  avisamentis  ad 
caesaream    Maiestatem,    habita    in 


(t  837), 
vtd. 


GEAVAMINA  —  GREGORIUS 


347 


conventu  principiim  Augustano  a. 
1518. 

Ausg.:  'Selestadii  in  offic.  Schureriana 
8.  a.  (1518).  40.  —  'ap.  Freher,  scr.  rer. 
Germ.  ed.  Struve  II.  p.  673-684. 

Gravamina  natiouis  Germanicae 
adversus  curiam  Romanam,  Johanni 
cardiuali  S.  Angeli,  Nicolai  V  papae 
Romani  legato  exhibita.   1450. 

Ausg.:  ex  cod.  Helmstad.  ap.  Walch, 
monimenta,  fasc.  I.  p.  101-110;  c/.  praefat. 
p.  XXXVIII-LII. 

Gray,  SIp  Thom.,  of  Heton:  Scala- 
cronica,  a  chronicle  of  England  and 
Scotland  from  a.  1056 — 1362. 

Ausg.:  now  first  printed  from  the  unique 
ms.,  with  notes  by  Jos.  Stevenson.  Glasgow 
1836.    4».    Prinied  for   ihe   Maitland    Cliib. 

Graziani,  vid.  Cronaca  della  citta 
di  Perugia. 

Grediferius  =  Gauferius. 

Gregoras,  Niceph.,  vid.  Nicephorus 
Gregoras. 

Gregorius  Catinensis,  monachus 
Farfensis  (nat.  a.  1062):  Chronica 
Farfensis.    681—1104. 

Xach  dem  Jahre  1105  zu  schreiben  angefangen. 

Handschr.:  Farfa,  andere  vid.  ap.  Pertzi 
mon.  scr.  XI.  p.  557. 

Ausg.:  'ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II. 
2.  p.  299-678.  —  'Excerpte  gab  vor  ihm 
Dnehesne,  hist.  Franc.  scr.  III.  p.  650-671. 
—  ^nach  ihm  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  558-585. 

Vgl.  Constructio  Farfensis. 
,,     Historiae  Farfenses. 
,,     Hugo  abbas. 

:    Orthodoxa    defensio    im- 

perialis  de  investitura  scripta  no- 
mine  congregationis  Farfensis  sub 
Heinrico  imp. 

Handschr.:  Farfa,  scr.  XV.  Noch  un- 
gedruckt. 

:     Registrum     s.     Gemnia- 

graphus  s.  Cleronomialis. 

Ein  Riesenwerk,  worin  alle  Urkundon  des  Stif- 
les  copirt  sind. 

Handschr.:  Rom,  Vatic.  bibl.  No.  8487. 
geschrieben  zvv.  1092-1099. 

Ausg. :  viele  Urkunden  haben  hieraus  Ma- 
billon,  Miiratori,  Galletti ,  Fattcschi,  Fon- 
tanini  veToffentlicht ,  aber  die  bei  weiiem 
grossere  Anzahl  ist  noch  ungedruckt.  — 
Einige  Excerpte  gab  Bethmann  ap.  Pertz, 
mon.   scr,  XI.  p.  558-585. 

Vgl.  Chronicon  monast.  Acutiani. 
,,     Historiae  Farfeuses. 


Gregorius  Cyprius  patriarcha  CP., 
vid.  Vita  s.  Gregorii  megalomart. 
{encomium.^ 

Gregorius  episcopus  Tarracinensis, 
vid.  Acta  s.  Restitutae  virg. 

Gregorius  Lombardellus,  vid.  Vita 
b.  Aldae, 

Gregorius  Magnus  papa  (f  506), 
vid. 

Vita  s.  Benedicti  abb.  Cas. 

,,  Bonifacii  ep.  Ferent. 
Elogium  8.  Constantii.  , 

Acta  s.  Eleutherii  abb. 
Vita  „  Eutychii  abb. 

„      „   Fortunati. 
Acta  „   Gallae. 
Vita  ,,  Honorati  abb.  Fundis. 

,,     ,,   Isaac. 

„     „   Martini  dicti. 
Acta  ,.  Nonnosi  pfaepos. 
Vita   „   Scholasticae  {vita  alia.) 

„     „  Severi  presb. 

„     „  Spei  abb. 

Vgl.  Epistolae  Gregorii  I. 
,,     Vita  Gregorii  Magni, 

Gregorius  Nyssenus,  vid. 

Vita  s.  ifacrinae. 
,,     „  Moysis  prophetae. 
Erl.-Schr.:  Hevns,  St.  P.,  de  Gregorio  Nysseno 
di.ssert.  hist.-theol.  Lugd.  Bat.  1835.  4»    Weigtl 
1  Thlr.  7  Sgr.  6  F/g. 

Gregorius  Palama  archiepiscopus 
Thessalonic.  (saec.  VIH),  vid.  Acta 
s.  Petri  Athon. 

Gregorius  Suiecicius,  vid.  Vita  s. 
Casimiri  [miracida.) 

Gregorius  Turonensis  (f  17.  Novb. 
594) :  Historia  ecclesiastica  Franco- 
rum,  libri  X  ab  O.  C.  —591.  Auch 
Historia  Francorum,  Gesta  Franco- 
rum  genannt. 

Der  alteste  Geschichtschreiber  der  Franken. 
Leichtglaubig  und  ^vundersiichtig ,  nngenau  in  der 
Chronologie.  iiber  sein  Zeitalter  reichhaltig.  Stil 
rauh  und  fehlerhaft.   Fortsetzer  ist  F  redegar  ius. 

Ausg.:  ^in:  Opera  omnia  Gregorii  cnra 
G.  Parvi.  Paris.  1522.  fol.  {Andere  Ausg., 
vjclche  die  Jahreszahlen  1500.  1511.  1512. 
1521.  fiihren  sollen,  sind  fabelhafi.)  —  ^zu- 
sammen  mit  Adonis  chronicon.  Paris.  ap. 
G.  Morelium  1561.  (1563.)  8».  —  »(stud. 
M.  Flacii.)  Ba-^ileae  1568.  8«.  —  *ed.  R, 
Laur.  de  la  Barre,  mit  Hinzufiigung  des 
11.  Bches.,  cum  Historia  christiana  veterum 
patrum.  Pari.s.  1583.  fol.  —  ^in  Bibl.  PP. 
Lugd.  XL  p.  703  (ed.  M.  de  la  Bigne).  — 
*in  Bibl.  PP.  Colon.  VI.  2.  p.  417.  —  '  in 
Bibl.  PP.  Paris.  1589.  VII.  —  «Libri  X., 
mit  HinzufUgung  des  11,  Buches  ex  bibl. 
Laur.  Bochelli.  Paris.  1610.  8».  —  »ap. 
Freher,  corp.  hist.  Franc.  p.  240.  ^'^fleissig 
bearbeitet  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  I. 
p.    251-400.    —    "cm    besten   in    Gregorii 


348 


GREGORIUS 


opera  ct  Fredegarii  cbronic.  oper.  Theod. 
Ruiuart.  Paris.  1699.  fol.  —  ^* wied^rholt 
ap.  Bouquet,  rec.  U.  p.  75-390.  —  '»ed. 
J.  Guadet  et  Taranne.  Paris  1836-37.  2  vols. 
gr.  8*.  Fussen  nuj  Rtdnart.  Sie  veranstnl- 
teten  3  Ausg.,  eine,  die  den  Text  allei^i, 
eine  zweite,  icelche  nnr  die  franzikische 
Ueherselz.,  und  eine  dritte  1836-38  {Brunet, 
5.  Uit.  hat  falsch  1836-41)  4  vols.  8». 
(36  fr.),  welche  Text  und  Uehersetz.  enthalt. 

Uehers.:  'traduit  du  latin  en  fran(j. 
par  C.  B.  D.  (Claiide  Bonnet,  gentilhomme 
Dauphinois).  Grenoble  (Paris)  1610.  8». 
Sehr  fehlerhaft  und  unbeholfen  im  Aus- 
druck.  —  * unt.  d.  Tit.:  Histoire  de  Francjois 
de  s.  Gr(5goire  . . .  traduite  en  franc;.  par  M. 
de  MaroUes.  Paris  1668.  2  vol.  8».  Nicht 
viel  besser.  —  ^in  Guizofs  Collect.  de 
m^moir.  relat.  k  rhistoire  de  France. 
Tom.  I.  (ganz)  und  II.  p.  1  - 152.  Paris 
1823.  Fliessender  und  gewandter  als  die 
vorigen  iibersetzt.  —  ^Sie  diente  der  oben 
ericcihnten  von  Guadet  et  Taranne 
zur  Grundlage.  —  *ap.  Sauvigny,  essais 
historiques  sur  les  moeurs  des  Fran(fais. 
Paris  1785.  —  'traduction  nouvelle  par 
J.  J.  E.  Roy,  revue  par  une  socidt^  d'ecclesia- 
stiques.  Tours,  A.  Mane  1838.  12nio.  — 
Uoiederholt  ibid.  18i0.  12mo.  _  »ibid.lSi2. 
12mo.  _  Hbid.  1849.  12mo.  _  ^oibid.  1852. 
12mo.  (gehilrt  zur  Bibliotheque  de  la  jeu- 
nesse  chr^tienne,  approuveo  par  monseig- 
neur  rarcheveque  de  Tours.)  —  ^'wni.  d. 
Tit.:  Gr^goire  de  Tours  et  Fi'4ddgaire, 
traduction  de  M.  Guizot;  nouvelle  ^dition 
enti^rement  revue  et  augmentee  de  la  geo- 
graphie  de  ces  deux  historiens,  par  Alfred 
Jacobs.  Paris,  Didier  et  Cie  1860-61.  2  vol. 
8».  14  fr. 

deu(«cA:  viGregor  v.  T.  kirchliche  Gesch. 
der  Franken  in  10  Bchm.  Zum  erstenm. 
m.  Benutz.  sammtl.  Hilfsmittel  vollstandig 
a.  d.  Lat.  iibers.  Wiirzburg  1848.  1849. 
gr.  16mo.  1  Thlr.  21  Sgr.  (Neue  [Titel-] 
Ausg.,  Wiirzburg,  Goldstein  1852.  y,  Thlr.) 
Das  Werk  mehrerei  Hiinde,  daher  ungleich 
bearbeitet.  —  ^Zehn  Bchr.  frankischer  Ge- 
schichte,  iibers.  von  W.  Giesebrecht.  2  Bde. 
Berlin  1851.  l»/s  Thlr.  (Geschichtschreib. 
der  deutsch.  Vorzeit.  VI.  Jahr.  4.  u.  5.  Bd.) 
:  Libri  .septem  miraculorum. 

Nach*Jrej?or'seig.  Ang.-ibe  bemcrkter  inil.Buche 
einiges  iiber  d.  Wunder  Christi,  der  Apostel  und 
a.  Martyrcr  und  Hciligen,  im  2.  bcrichtet  er  von 
d.  Tugcnden  des  h.  Julianus,  in  den  4  folgcnden 
von  dencn  des  h.  Martinua,  so  wie  im  7.  von  d. 
Leben  einiger  anderer  frommer  Christen.  Als  8. 
Buch  fiigte  cr  dann  dic  Schrift  De  miraculis 
confessorum  bci.  Das  hier  gen^nnte  7.  Bach 
(De  religiosorum  vita)  hcisBt  bei  Gregor  selbst  (hisf. 
cccl.  Franc.  lib.  X.)  auch  De  vitis  patrum,  so- 
wie  gleichfallK  das  8.  Buch  dcn  Titel  De  gloria 
beatorum  confessorum  fiihrt  und  gewiibnlicb 
die  dritte  .Stclle  einnimmt. 

Ausg.:  ^in  Gregorii  oper.  omn.  cur.  G. 
Parvi.  Paris.  1522.  fol.  —  ^ibid.  1561. 
1563.    8».    ed.    G,    MorclUus.  —  »stud.  M. 


Flacii.  Basil.  1568.  8«.  —  *m  Bibl.  Patr. 
Paris.  1589.  VII.  *Colon.l618.  VI.  «Lugdun, 
1677.  XL  —  'op.  et  stud.  Theod.  Ruinart, 
Lutet.  Paris.  1699.  fol. 

Uebers.  :  Les  livres  de  miraclcs  et  autres 
opuscules.  Revus  ...  et  trad.  . .  .  par  H. 
L,  Bordier,  Paris  1857.  Tom.  I.  8». 

:  Historia  regruin  Francorum 


~  Gesta  regum  Francorum. 

Erl.-Schr.:   Altescrra,   A.   D.,   notae  ct  ohser- 

vationcs    in    historiara   Francorum    (jrcgorii 

Turoncnsisetsupplement.  IVedcgarii.  Tolosae 

1679.  do. 
BShr,  GeBchichte  der  christlichcn  Dichtcr  u.  . 

Geschichtschreiber  p.  138 — M5. 
Baumgart  en,  Nachrichten  von  merkwiirdigen 

Biichern  III.  p.  513. 
Bonamy,    sur    un    passaprc   de    Gregoiro    de 

Tours,  dont  on  .avoit   prelendu  la  lc(,on  fau- 

tive  —  in  Hist.  dc  l'acad.  dcs  inscript.  XXI. 

p.  96—100. 
Chronologia   Gregorii  Tur.,    cum   notis  P. 

M.  T.  (Petri  Menandri  Turon.)  —  in  Appcn- 

dice   de  rhistoire   de   r(5glise   dc  Tours  par 

Maan.    Tours  1667.  fol.  p.  213. 
le  Cointe,  examen  chronologiaeGregoriiTur. 

—  in  eiics  annal.  IV.  ad  a.  681.    No.  9—58. 
Dadin,  A.,  de  historia  Fiancorum  b.  Gregorii 

Tur.  ep.  Tolosac  1679»,  4'. 
Des  Francs,  L.  B.,  ettidcs  sur  Gregoire  de 

Tours,   ou  de  la   civilisation   en  France  au 

■VI.  sifecle.  Chambery,  impr.  Puthod  fils  1861. 

80.  108  pag. 
Fabricius,   bibl.    med.   et  inf.    latinit.    Lib. 

VII.  p.  292—308. 
de  Foncemagnc,  E.  L.,  dissertat.  pour  prou- 

ver    que    tSt.   Gregoire    de   Tours    n'est   pas 

Tauteur  de   la  vie  de  St.  Yricz,  —  m  M6m. 

de  l'acad.  dcs  inacr.  VII.  p.  278  ^in  8«.  IV. 

p.  434). 
Giesebrecht,  W.,  Einleitung  zu  seiner  Ueher- 

setz.  («.  ob.)  p.  VII— XLVII. 
Hansser,   L.,    iibcr  die  teutschen  Geschicht- 

schrciber  voii  Anfang  des  l-'rankenreichs  bis 

auf  die  Hohcnstaufen.    p.  8. 
Histoirc  litterairc  de  la  France  III.    p.  372. 
Jacobs,  A.,  geographie  de  Gregoire  de  Tours. 

Paria  1858.  80. 
Junghans,   die    Gesch.   der  frankischen  K6- 

nige  Childerich  und  Chlodovech  kritisch  un- 

tersucht.    Gottingen  1857.    8o. 
Kopkc,   U.,   Gregor  von  Tours   (Recens.  der 

l/ebers.  von  Gieaebrecht)  —  in  Kicler   allgem. 

Monatschrift.    1852.    p.  775-800. 
Kries,  C.  G.,  de  Gregorii  Tur.  episc.  vila  et 

scriptis.   Vratislav.    1839.  8«.   22  Sgr.  6  Pfg. 

Tiichtige  Arbeit. 
Lebeuf,   examen  d'un   passage   de   Grdgoire 

de  Tours  sur  le  temps,  ou  l'on  a  commenc^ 

d'enterrer   les    morts    dans    lcs    cit^s  —    in 

M^m.    de    Tacad.    des    inscriptions.    XXVII. 

p.  176-179. 
Lecoy  de    la  Marche,  A.,  de  rautoritd  de 

Gr^goire    de  Tours ,    dtude   critique    sur    le 

tcxte   de   rhistoire   des   Francs.    Paris    1861. 

8  0.    135  pag. 
Lcvesque,    nouvclle    vie    de   8t.  Qrig.    de 

Tours,  prcmier  historien  des  Francalg,  —  tn 

M«Sm.  de  1'acad.  des  inscr.   XXVI.    p.  598- 

637. 
LSbell,  J.  W.,  Gregor  von  Tours  und  seine 

Zeif.    Leipzig  1839.  80.    2  Thlr.  25  .Sgr.   Sehr 

verdienstliche  Arbeit. 
Schiiz,  comment.    criticug  de  scriptig  et  gcri- 
ptoribus  hlstoricis.    Ulmae  1763.    p.  219-222. 
Valesius,   Hadr. ,   rer.   Francicarum   libri   8. 

Lutet.  Paris.  1646.   3  vol.   fol. 
Waitz,  G.,  in  d.  Gottinger  gclehrlen  Anzeigen. 

1839.    p.  781-793,    —  in  Schmidts  Zeitschr.  f. 

Gesch.  II.  p.  44.   Vgl.  Pcrtz'  Arch.  V.  p.  50. 

VU,  p.  246. 


GRETTIS  —  GUALTERIUS 


349 


Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  60— €6. 

Vgl.  De  8.  Abraham  abb. 

„    88.  Alexandio  et  Galla 
Vita  8.  Aredli  abb.  Lemov.  (vita 

alia.) 
Acta  ,,  Baudelii  mart.  (append.) 
Vita  ,,  Caluppani 

„     „  Clothildis  (vit.  alt.) 

„     ,,  Felicis  conf. 

„     „  Friardi. 

„     „  Galli  ep.  Arv. 

,,     ,,  Gregorii  ep.  Lingon. 

„     „  Guntranmi. 

„     „  Hospitii  rccl. 

,,     ,,  Hilarii  ep.  Pict.  {mir.) 

„     „  Illidii. 
De  ss.  Iniurioso  eiusq.  ux. 
Vita  8.  Juliani  mart.  (pass.) 

.,     „  Leobardi 

,,  ,,  Lupentii 
De  8.  Lupiano 
Vita  s.  Lupiciui   abb.  Jur.  (,vita 

alia.) 
De  8.  Lupicino 
Elogium  s.  Mariani  conf. 
Vita  s.  Martii  abb. 
Acta  8.  Maximi  abb.  et  conf. 
Vita  s.  Melanii  ep.  Khed. 

,,     „  Monegundis 

„     „  Nicetii  ep.  Lugd. 

II     j)        »         »    Trevir. 

„     ,,  Portiani. 

„     ,,  Praetextati. 

,,     „  Quintiani  ep. 

,,     ,,  Romani   abb.   Jur.  (vita 
alia.) 
Aota  88.  septem  dorm.  (acta  alia.) 
De   8.    Severo  presb. 
Vita  b.  Sigismundi  ducis. 

„      s.  Venantii  abb. 

,,      „  Victoris  Mauri  (anaZecto). 
Acta  8.  Vincentii    mart.  Aginn. 

(mirac.) 
Vita  8.  Wulfllaici. 
Gesta  regum  Francorum. 

Grettis-Saga. 

Handelt  von  dem  Slcalden  Grettis  dem  Starken, 
U.  Jahrhundert. 

Ausg. :  '  Grettis-Saga  ens  Sterka  s.  hi.storia 
Gretteris  Robusti  ap.  Marcusson,  Nockrer 
margfrooder  Sogu  thattar  Islendinga  etc. 
Hoolum  1756.  4«.  p,  81-163.  —  *udgiven 
for  det  Nord.  Lit.  Samf.  af  G.  Magnusson 
og  G.  Thordarson.  Stockholm  1859.  8«. 
2»/,  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabibliothek  (deutsche 
Ausg.)  I.  p.  184-193. 

Greumann,  Ortolf:  Kundschafts- 
schreiben  an  Erzherzog  Sigmunden 
von  Oesterreich-Tirol  wegen  des 
plotzlichen  Ablebens  seines  Vetters 
Erzherzogs  Albrecht.    1463. 

Ausg.:  in  Hormavr's  Archiv  1811.  No. 
1.35  u.  138. 

Greystanes,  Rob.  =  Graistan, 

Grlmaldus  (saec.  IV),  vid.  Vita  s. 
Felicis  conf,  (translat.) 

Grimoaldus  raonachus  Exiliensis 
(cca.  1070),  vid.  Vita  s.  Doininici 
Exiliensis. 

Griphius  Mediolanensis  =  Leon- 
ardus  Griphius. 


Groenlendinga-Saga. 

Sage  vonEiich  dcm  Rothen  u.  ThorflnnThord- 
son  od.  Uber  die  Entdeckung  Gronlands  n.  Amerikas. 
Ausg. :  in  Antiquitates  Americanae.  Haf- 
niae  1839.  4«. 

Erl.-Schr.:  Miiller.  Sagabibl.  (detUsche  Ausgabe.) 
l.  p.  213. 

Grossenbrot,Sigism.,monachusSS. 
Udalrici  et  Afrae  Aug,  Vind. :  Chro- 
nicon  Augustanae  ecclesiae  breve 
usque  ad  a.  1481. 

Nach  andern  heisst  der  Verfass.  Sigismund 
Maisterlein, 

Ausg. :  '  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  IH. 
p.  589.  —  *ed.  Pistorius-Struve ,  scr.  rer. 
Germ.  III.  p.  657-684.  —  »Bruchstucke  ap. 
Ludewig,  reliq.  mss,  VIII.  p.  112. 

Grumello,  Ant.,  Pavese:  Cronaca 
Pavese  dal  1467  al  1529. 

Ausg. :  tolta  dall'  autographo  .  . .  e  pubblic. 
. , . ,  da  Gius.  Miiller  in  Raccoltk  di  cronisti. 
Milano  1856.  8».  I. 

GriJnbeck,  Jos.  (geh.  Rath  und 
Beichtvater  Kaisers  Maxim.  I) :  Hi- 
storia  Friderici  III  et  Maximiliani  I 

—1508. 

Handschr.:  Wien,  k.  Haus-  und  Hof- 
archiv,  Original. 

Ausg.:  ed.  J.  Chmel  in  Oesterreichischer 
Geschichtsforscher  I.  1838.  p.  65-97. 

Uebers.:  unt.  d.  Tit.:  G's,  Kaiser  Maxi- 
miliani  I  geh.  Raths  u.  Beichtvatters,Lebens- 
Beschreibung  Kayser  Friederichs  des  HI 
(V.)  u.  Max.  I.  Aus  der  Hoch-Fiirstl.  Wiir- 
tembergischen  Regier.-Raths-Bibliothek  erst- 
mahls  ediret ....  von  Joh.  Jac.  Moser  von 
Filsseck  und  Wejhlerberg.  Tiibingen,  G. 
F,  Pflicken  1721.  8».  100  S.  Selten. 

Erl.-Schr.  Khautz,  C.  P.,  Versuch  einer  Gesch. 
der  osterr.  Gelehrten  p.  130. 
Moser,  J.  J. ,  in  Bibl.  mss.   Norimberg.  1722. 

40.  p.  11. 
Oesterreichisclie  Zeitschrift  f.  Geschichte. 

1837.  No.  27. 
Preuenhuber,  Val.,  annalcs  Styrenses.  1740. 


p.  4.  184. 

Guaiferius 


Gauferius. 


Gualbertus  =  Walbertus. 

Gualdo  monachus  Corbeiensis,  vid. 
Vita  s.  Anskarii. 

Gualo  Camber  Britannus  (cca. 
(1170):  Carmen  in  monachos. 

Ausg.:  ^ohne  Namen  des  Verf.  ed.  M. 
Flacius  inter  Varia  doctorum  piorumque 
virorum  de  corrupto  ecclesiae  statii  poemata. 
Basil.  1557.  8».  p.  489.  —  'wiederholt  ed. 
Fabricius.  bibl.  med.  et  infimae  latinitatis. 
Lib.  VH.  p.  322-324. 

Gualterius,  s.  aucJi  Walterius. 
Gualterius  s.  Gauterius  (cancella- 
rius,  comes  Godefridi  Bulionii) :  Hi- 


350 


GUALTERUS  —  GUESCLIN 


storia  de  bellis  Antiochenis.    1115 — 
1119. 

Glaubwtirdig.  Vcrdientc  oiiie  nciic  nearbcitunR. 

Handschr. :  Pari.s,  k.  Bibl.  sec.  XIII. 
No.  6131.  2;  —  Aiseualbibl.  bist.  lat.  sec. 
Xn.  No.  103. 

Ausg.:  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  441- 
466.  —  J.  C.  Barthii  notae  et  observatt. 
ap.  Ludewig,  reliq.  vet.  monum.  III.  p.  309. 

Gualterus  Aroasiensis  canonicus 
(cca.  1162),  vid.  Vita  .s.  Monicae. 

Gualterus  Bakerus  de  Swinborn  = 
Galtridus  le  Baker  de  Swinsbrokc. 

Gualterus  Cornutus  archiepiscopus 
Senonensis  (f  1241):  Historia  su- 
sceptionis  ooronae  spineae  Jesu 
Christi,  quam  Ludovicus  rex  a  Bal- 
duino  imperii  Constantinopohtani 
herede  obtinuit  ac  Parisiis  repor- 
tavit  a.  1239. 

Atisg.:  ap.  Duchesne,  script.  rer.  Franc. 
V.  p.  407-411. 

Erl.-Schr,:  B  ul  aeus ,  hialoria  acadom.  Parisicns. 
ni.  p.  170. 

Gualterus  Gisburnensis  \       Di^, 
Gualterus  Hemmingfordi  Galtherus 
Hemmingford. 

Gualterus  JVfapes  Lincolniensis  can- 
tor  (cca.  1196):  De  nugis  curialium 
distinctiones  quinque. 

Ausg. :  edited  from  a  ms.  in  the  Bodleian 
library  at  Oxford  by  Thom.  Wright.  Lon- 
don,  printed  for  the  Camden  Society  (No.  50) 
1850.  4». 

Erl.-Schr.:  Phillips,  O. ,  Walther  Map.  Ein 
Beitrag  z.  Charakteristik  Konig  Heinrichs  II 
von  England  u.  dos  Lebcus  an  gcineni  Hofo. 
Wien  l."<53.  (Sitzungsberichte  d.  k.  Akademic 
der  Wistenschaft.  X.  p.  319  ff.) 
Wright,  Th.,  Waltcr  Mapes  tn  A!»  Biographia 
Hiitannica  litcr.  U.  p.  2'J5-310. 

Gualterus  sive  Gauterius  monachus 
Cluniacensis  (post  1141):  Libellus 
de  miraculis  b.  virginis  Mariac  ad 
monasterium  s.  Venantii. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  m.ss.  I. 
p.  650-655. 

Gualvaneus  de  la  Flamma,  vid. 
Galvaneus. 

Guarna,  Kom.,  arcivesc.  Salern.  = 
^  Romualdus  archiep.  JSalern. 

Guercius,  Nicolaus,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Guerinus  Placentinus  (vissuto  in 
fine  del  sec.  Xlll):  Chronicon  Pla- 
centinum  ab  a.  1289  ad  a.  1322. 

IJer  Verf.  gebfirte  zur  ghibellinischen  Partei. 


Ausg. :  od.  Pallastrelli  in  Monum.  histor. 
ad  prov.  l'arni.  III.  {auch  viit  d.  Separat- 
ilt.:  Chronica  tria  Placentina)  p.  351-422; 
additamenta  a.  1324-1339  p.  423. 

Krl.-Hchr.:   rallaslrelli   I.   c.   p.  XXX-XXXIV. 
1'oggiali,   mcmor.   storichc   di   Fiacouza  VI. 
p.  103  8<i. 

Guernerius  Bernius,  Eugubinus: 
Chronicon  Eugubinum  ab  a.  135() — 
1472. 

Ist  italienisch  geschrieben. 
Ausg. :  cx  cod.  Vatic.  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital,  XXI.  p.  920-1024. 

Krl.Schr.:  Acta  eruditorum.  1733.  p.   117. 

Guernes  du  Pont  de  St.  Maxence, 
vid.  Vita  s.  Thomac  Cant. 

Guerra,  la,  de'  Tedeschi  contra  i' 
Vinitiani  de  quali  era  lor  capitan 
el  signor  liuberto  de  Sanseverino. 

lu  ottava  rima. 
Ausg.:  s.  a.  et  1.  (1487.)  4«. 

Guerre,  le,  dei  Veneti  nell'  Asia 
1470—1474.  Documenti  cavati  dall' 
archivio  a'  Frari  in  Venezia. 

Ausg. :  pubblicati  per  Enr.  Cornet.  Vienna 
185G.  gr.  8».  Vs  Thlr. 

Guesclin.  Histoire  de  messire  Ber- 
trand  connestable  de  France  etc. 
Contenant  les  guerres  etc.  faites 
sur  les  Anglois,  Espagnols  et  autres 
durant  les  r^gnes  des  rois  Jean  et 
Charles  V.  Escrite  en  prose  Tan 
13b7  h,  la  requeste  de  messire  Jean 
d'Estoutevilie.  Auch  behannt  unt.  d. 
Titel:  Memoires  de  Bertrand  du 
Guesclin,  connetable  de  France  (f 

1380). 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  hes  pronesses  et  vail- 
lanccs  du  preux  et  vaillant  chevalier  B.  du 

Guesclin Lyon,  cheulz  Oliv.  Arnoullet 

1529.  4».  — ^parCl.Mdnard.  Paris  1G18.  4». 
Mit  0's  PoWt-.  — «Douay  1692.  4«.  — *u»i<. 
d.  Tit.:  Ancicns  rat^moires  du  14.  sifecle, 
011  Ton  apprend  lcs  avantures  . . .  de  Bertr. 
du  Guesclin,  trad.  nouvellem.  par  J.  Le- 
febvre  in  Collection  universelle  IV.  V. 
(Paris  1785).  —  ^toiederholt  ap.  Petitot, 
collectiou  IV.  u.  in  V.  (Paris  1819).  — 
•  tviederholt  ap.  Michaud  et  Poujoulat,  nou- 
velle  coUection  L  (Paris  1836).  —  'ap. 
Buchon,  choix  de  chroniques  IV.  —  *unt. 
d.  Tit.:  Chronique  dc  Du  Guesclin,  par 
Fr.  Michel.  Paris  1830.  kl.  8».  {bihlet  r.u- 
gleich  einen  Theil  von  Biblioth.  choisie  par 
une  soci^t^  de  gens  de  lettres  sous  la 
direct.  de  Laurentie.  III.  sect.)  —  *ap. 
Buohon,  choix  des  chroniques.  Paris,  bu- 
reau  du  Panth^on  litterairo  1861.  gr.  S». 
Tora.  m. 


GUIART  —  GUIDO 


351 


Erl.-Schr.:  Guvard  de  Berville,  histoire  de 
Bertrand  du  Guesclin.  i  Paris  1767.  2  »ol.  So . 
—  2  ijjf/.  1772.  2 vol.  So. —  3iMd.  1827.  2  vol. 
12mo.  —  iliVon  1829.  Ro.  u.  B/ters. 
P.  H.  seigneur  D.  C.  (Paul  Hay  seigneur 
dii  Chastelet,  f  1636'):  Uistoire  de  Bertrand 
du  Guesclin,  connestable  de  France  etc.  Paris 
1666.  fol. 

Vgl.  Cuvelier. 

Guiart  de  la  Guillerie,  Guillaume 
{aus  Arras  oder  Orlians):  Branehe 
de  royaulx  lignages,  d.  i.  Portion 
de  la  faraille  royale. 

Reimchronik,  geschrieben  zu  Ehren  Pliilipps  d. 
Gnten  zwischen  13W-1306.  1252S  Verse. 

Ausg. :  '  publide  pour  la  prem.  fois  d'apres 
les  mss.  de  la  Inbl.  du  roi  par  Buchon. 
Paris  1828.  2  vol.  8«.  12  frcs.  —  'ap. 
Buchon,  collect.  Tom.  VII.  u.  VIII.  — 
Eieraus  La  vie  de  s.  Louys  roy  de 
France  in  Ducange^s  Ausg.  des  Joinville 
(s.  d.)  p.  131-161.  —  u.  Bataille  de  Bou- 
V  ines  a.  1214  ap.  Baecker,  chants  histo- 
riques  de  la  Flandre.  Lille  1855.  gr.  8o. 
p.  159. 

Erl.-Schr.:  Ducange,  vie  de  G.  Guiart,  ap. 
Buchon  1.  c.  VII. 

Guibertus,  vid.  auch  Wibertus. 
Guibertus    abbas  Gemblacensis   (f 

1208):  De  combustione  monasterii 
Gemblacensis  a.  1137. 

Ausg.:  ohne  Namen  d.  yerf.:  'ed.  Lam- 
becius,  commentar.  de  bibl.  Vindobon.  II. 
p.  904-907.  —  "^unt.  d.  Tit.:  Narratio 
incendii  quo  Gerabl.  coen.  a.  1137 
conflagravit  ap.  Kollar,  anal.  vet.  I. 
p.  926.  —  '■unt.  d.  Tlt.:  Destructio  vel 
potius  etc.  ap.  Mabillou,  AA.  SS.  o.s.  Ben. 
saec.  V.  p.  312-314.  —  ^niit  d.  Namen  d. 
Verf.:  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  668-670. 
—  ^ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  563-564. 
cf.  Guiberti  epistola  ap.  Marten^,  coU. 
ampl.  I.  p.  930. 

Gulbertus  abbas  monast.  S.  JN^ariae 

[io\\2eni\{Nogent-sous-Cou(n,jll24:): 
De  vita  sua  sive  Monodiarum 
libri  III. 

Das  1.  Buch  behandelt  G'8  Leben,  das  2.  die 
Gescb.  seines  Klosters,  d.  3.  die  Tragodie  L.aon's 
unt.  Bischof  Galdricus. 

Ausg. :  '  in  Guiberti  opera  ed.  d'Achery. 
Paris.  1651.  fol.  p.  456-526;—  ibid.  p.  561 
notae  et  observatt.  ad  Guibertum,  —  *Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  235-266. 

Uebera. :  publ.  eu  lang.  fran^.  par  Guizot, 
coUection  IX.  p.  341-508;  X.  p.  1-131. 

:   Historia  Hierosolymitana 

guae  dicitur  gesta  Dei  per  Francos. 
Libri  VIII.    1095-1110. 

Oft  marchenhaft  und  wundervoll.  Das  von  einem 
Anouymus  zugefdgrte  9.  Buch  enthalt  d.  Gesch.  des 
J.  1112. 

Handschr.:  Paris  k.  Bibl.  Celestins, 
mbr.   sec.   XIL   No.    23   (224.)    4«.  —   St. 


Germain  s.  XIU.  No.  1080;  Notre  Dame 
s.  Xm.  No.  129.  —  Troyes,  Bibl.  s.  XIIL 
8».  (Clarevall.) 

Ausg.:  ^in  Guiberti  opera  ed.  d"Achery. 
Paris.  1651.  fol.  p.  367-455.  —  ^ap.  Bon- 
gars,  gesta  Dei  I.  p.  467-560.  Zdhlt  nur 
7  Bchr.,  da  7  u.  S  vereinigt  sind.  —  Vgl. 
C.  Barthii  notas  ap.  Ludevvig,  reliq.  mss. 
III.  p.  406-487  una  cum  eiusdem  glossario 
p.  487-499. 

Uebers. :  Guibert  de  Nogent,  histoire  des 
croi.sades.  Publ.  en  langue  fran^.  par  Gui- 
zot,  collection  IX.  p.  1-338. 

Krl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  latinitatis  med.  et 
intimae.  Lib.  VII.  p.  .lO^-S^S. 

Guibertus  archidiaconus  Tullensis, 
vid.  Vita  s.  Leonis  IX   {yita  alia). 

Guibertus  ord.  minor.,  vid.  Vita 
s.  Eleutherii  ep.  Torn. 

Guido  =  Wido. 

Guido  abbas  S.  Germani  =  Guido 
Burgundus. 

Guido  Adduanensis,  vid.  Galfridus 
de  Vino  salvo. 

Guido,  Bernard.,  vid.  Bernardus 
Guidonis. 

Guido  Burgundus  de  villa  Mymo, 
abbas  S.  Germani  Autissiodor.  (f 
1313):  Gesta  abbatum  S.  Germani 
Autissiodorensis  ab  a.  998 — 1290. 

Ausg.:  ^ap.  Labbe,  bibl.  nova  inss.  I.  p. 
570-593.  —  ^Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  296;  XI.  p.  377;  XIL  p.  306. 
Vgl.  Vita  Guidonis. 

Guido  de  Castro,  Carthusianus  (1 130) 
vid.  Vita  s.  Hugonis  Grandin. 

Guido  de  Columna,  Messan. :  Hi- 
storia  Troiana,  prosaice  composita. 

Diese  um  1276  in  lat.  Sprache  geschriebene 
fabelhafte  Gesch.  von  Troja  nach  Dares  u.  Dictys 
war  im  Mittelalter  ein  sehr  beliebtes  Bnch.  Vgl. 
Ebert  I.   No.   5000.   Freytag,  aual.   liter.    p.  306. 

Ausg. :  ^  Colonie,  per  Arnoldum  therhurne 
1477.  4».  Erster  datirter  Druch.  —  *Ar- 
gentorati  (Priiss?)  1486.  fol.  —  ^wiederholt 
ibid.  1489.  *1494.  £s  giebt  noch  mehrere 
undatirte  Drucke. 

Uebers. : '  italienischvonFhilvpp.od.  Chrlst. 
Ceffi.  Venexia  1481.  fol.  —  ^wiederholt 
Napoli  1665.  4». 

Jranzosisch  '*s.  1.  et  a.  fol.  —  'Paris 
s.  a.  (cca  1505).  4".  Ueber  diese,  deutsche 
u.  hollUndische  vgl.  Brunet,  manuel.  5. 
^dit.  n.  p.  169-173. 

Erl.-Schr.:  Fabricins,  bibl.  mcd.  et  intimae  la- 
tinilatis.  Lib.  VII.  p.  38.r. 

Guldo  de  Corvaria  sive  de  Vallec- 
chia,  iudex  et  demum  canon.  regul. : 
Fragmenta  historiae  Pisanae  ab  a. 
1270-1280. 


352 


GUroO  —  GUILELMUS 


Atug.:  ap.  Mnratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  673-694. 

Guido  Langobardus:  Chronicon  ab 
O.  C.  usque  ad  Heinricum  IV  inip. 

(a.  1108). 

Geschrieben  unt.  neinrich  V. 
Auag.:  ex  cod.  Bruxell.   ap.  Pertz,   mon. 
scr.  V.  p.  64.  65. 

Guido  presbyter  Cassinensis,  vid. 
Historia  de  vita  Henrici  IV. 

Guigo  de  Castro,  Carthusianus 
(1130),  vid.  Vita  s.  HugonisGrandin. 

Guigonis  comitis  Forensis  Con- 
cordia  cum  clericis  Lugdunensis 
ecclesiae  facta  a.  1167. 

Ausq.:  'ap.  d'Achery,  spicilcg.  IX.  p. 
149.  (»ed.  nova  lU.  p.  539.) 

^  .,  ,  .,      (Andernensis    ,, 

Guilelmus  abbas  JAndrensis       (t 

1234):  Chronicon  Andrensis  mona- 
sterii  ab  a.  1083—1234. 

Bis  zum  Jahre  1149  aus  Andr.  Sylvius'  (s.  d.) 
Werke  geschopft. 

Handschr.:  Amiens,  Stadtb.  chart.  sec. 
XVI.  fol.  No.  354.  —  Briissel,  burg. 
Bibl.  sec.  XVH.  No.  7655. 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  IX.  p. 
338-671  (»ed.  2.  K.  p.  781-871).  —  Bruch- 
stiicke  '  ed.  Beauchanip  im  Anhange  zu 
Andr.  Sylvii  hist.  Franco-Merov.  synopsis. 
Duaci  1633.  4».  II.  —  » ap.  Duchei5ne,  hist. 
Ghisnensium  comitum,  probation.  —  *ap. 
Bouquet,  rec.  XVIII.  p.  568-583. 

Guilelmus  abbas  Orbacensis  (1180), 
vid.  Translatio  s.  Reoli. 

Guiielmus  abbas  S.  Theodorici  Re- 
mensis,  vid.  Vita  s,  Bernardi  Clarae- 
vallensis  {liber  I.) 

Guilelmus  Andernensis  =  Guilelmus 
abbas  Andr. 

Guilelmus  Apuliensis  (cca.  1099): 
Historicura  poema  epicum  libris  V 
de  rebus  Normannorum  in  Sicilia, 
Apulia  et  Calabria  gestis  usque  ad 
mortem  Roberti  Guiscardi  ducis  a. 
1085  ad  filium  eius  Rogerium. 

(icschrieben  zwischen  1099-1111.  „Accurati.sri- 
muK  scriptor.'  Wi/ften,  rer.  ab  Alexio  I  etc.  gestar. 
libri  IV.  Heidelb.  1811.  p.  180. 

Handichr.:  Avranches,  Stadtb.  mbr. 
8.  XII.  No.  154.4".  — Neapel,  Brancacc. 
m.  B.  48  u.  Borbon.  X.  B.  9.,  nur  Ab- 
schriften.  —  Rom,  bibl.  Barberin.  No. 
2533.  chart.  sec.  XVI.  XVII.  Abschrift  der 
edit.  princ.  —  Vgl.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  240. 


Ausg.:  'unt.  d.  Tit.:  Guil.  Apul.  rerum 
in  ItMia  ac  regno  Neapolit.  Norm^nni- 
carum  libri  V.  Ed.  Joh.  Tiremaeus.  Rotho- 
magi  ap.  Rich.  Petit  et  Kicli.  Lallcniant 
a.  1582.  4».  56  Bldtt.  Sehr  selten.  In  keiner 
Biblioth.  des  Festlandes  zu  fiiiden.  —  *wie- 
derholt  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  I.  p.  578, 
mit  Noten.  —  »ap.  Muratori,  scr,  rer.  Ital. 
V.  p.  253-278,  mit  A^b^en.  —  *ed.  Carlisius, 
bibl.  hist.  regni  Sicil.  I.  p.  87.  —  ^unt.  d. 
Tit.:  Guillermi  Apul.  gesta  Roberti  Wi- 
scardi  ed.  Wilmans  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  239-298.  —  •Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  447-452. 

Erl.-Schr.:  di  Meo.  Alessandro,  —  in  Annali  cri- 
tico-diplomatici  del  regno  VII.  p.  1.36;  VIII. 
p.  78.  104.  169.  22.5;  IX. 
Robert  Guiscard,  Herzog  von  Apulien  und 
Calabrien,    —   in  Hormayr'8    Archiv.     1813. 
No.  40. 
Schwarfz,  K.,  die  Feldziige  liob.  Ouiscard'6 
gegen  d.   byzantin.   Keich.   Fulda  1854.  40. 
10  Sgr. 
Wilken,  rerum  ab   Alcxio  I,   .Toanne,  Manu- 
ele  et  Alexio  II  Coninenis  gcstarum  libri  IV. 
Heidelbergae  1811. 
Wilmans,  iib.  die  Quellen  dcr  Gesta  Roberli 
Wiscardi    in    GuillermuR    Apuliensis,    —    in 
Pertz'  Arch.  X.  p.  87. 

GuilelmusAremoricus  =  Guilelmus 
Brito. 

Guilelmus  bibliothecarius,?;2'c^.Liber 

pontificalis. 

Guilelmus  Brito,  Aremoricus,  ca- 

Sellanus  regius  (f  p.  1223):  Historia 
e  vita  et  gestis  Philippi  Augusti 
regis  Galliae,  post  Rigordum. 

Auszug  aus  Kigord  mit  Fortsetzung  v.  1207-1223. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  68-93.  —  -  wiederholt,  aher  verglichen 
mit  elnem  andem  Mpt.  ap.  Bouqnet,  rec. 
XVIL  p.  62-116;  c/.  p.  769-775  addenda  et 
corrigenda. 

Uebers. :  publ.  en  laiig.  franc;.  par  Gui- 
zot,  collection  XI.  p.  183-351. 

:    Philippidos   libri   12  seu 

gesta  Philippi  regis  Franciae.  1179 
—1223. 

In  Hexametern,  nach  Rigordus.  Von  1207  an 
eigenthiimlich. 

Ausg. :  '  ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  scr. 
XI.  Francf.  1596.  p.  226-396. —  *  t;er6esser< 
und  vermehrt  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  V.  p-.  93-259.  —  *unt.  d.  Tit.:  Spe- 
culum  boni,  pii,  cordati  et  fortunati  princi- 
pis,  qualis  describitur  et  revera  fuit  Fran- 
corum  rex  Philippus  Augustus  a  Deo  datus, 
qui  regnavit  etc.  recens.  C.  Harthius  et 
auimadversionum  commentario  illustravit. 
Cygneae  1657.  4*.  —  *  Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  561;  XVII.  p.  117- 
287.  —  *  Ein  anderes  grdsseres  Bruchstiick 
cdid.  Jac.  Meyer  unt.  d.  Tit. :  Bellum  quod 
Philippus  Francorum  rex  cum  Othone  Au- 
gusto,    Auglis  Flandrisque  gcssit  a.  1197, 


GUILELMUS 


353 


annos  abhinc  300  conscriptum,  nunc  autem 
fideliter  recognitum.  Fragment.  Antverpiae 
1534.  80.  —  •Ausziige  unt.  d.  Tit.:  Phi- 
lippide  de  Guillaume  le  Breton.  Extraits 
concernant  les  guerres  de  Flandre,  texte 
lat.  et  frani;.,  par  Oct.  Delepierre.  Bruges 
1841.   4».   8  fr. 

Uebers.:  trad.  en  prose  frauQaise  et publ. 
par  Guizot,  coUection  XII.  (ganz). 

Erl.-Schr.:  de  la  Curne  de  s.  Palaye  —  in  Me- 

moires  de  racadem.  des  inscript.  VIII.  p.  528. 

Histoire  litteraire  de  la  France  XVII.  p.  553. 

Struve,  biblioth.  historica  ed.  Meusel  Vn.  2. 

p.  57-59. 

Guilelmus  Calculus  =  Giiilelmus 
Gremeticensis. 

Guiielmus  canonicus  Gratianopol. 
(cca.  1163),  vid.  Vita  Margaritae 
Burg. 

Guilelmus  Carnotensis  ord.  praed. 
(t  1280  oder  1281),  vid.  Vita  s. 
Ludovici  IX  regis. 

Guilelmus  Cestriensis,  vid.  Vita  s. 
Anselmi  Cantuar. 

Guilelmus  Crispius,  vid.  Vita  s. 
Gerlaci. 

Guilelmus  de  Chambre:  Historia 
Dunelmensis  ecclesiae  ab  a.  1336 — 
1559. 

Ist  eine  Fortsetzung  von  Galfridus  Dunelm. 
u.  Graistan. 

Ausg. :  '  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
765-784.  —  *ap.  Raine,  historiae  Dunel- 
mensis  scriptores  tres.  Durham  1839.  8*. 
Printed  for  the  Surtees  Society. 

Guilelmus  de  Dandina  (f  1157), 
vid.  Vita  Hugonis  de  Lacerta. 

Guilelmus  de  Multedo,  vid.  An- 
nales  Genuenses. 

Guilelmus  de  Nangiaco  (f  p.  1301): 
Chronicon  ab  O.  C.  —1300. 

Bis  1113 nach  Sigebertus  Gemblac.  gearbeitet. 

Eundschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  No.  73. 
—  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr.  sec.  XIV. 
4».  No.  14855.  —  Lyon,  Bibl.  Del.  160. 
-r  Paris.  k.  Bibl.  No.  4917-4920;  bis 
1225  u.  4920  A;  —  bis  1209  sec.  XIV.  No. 
4991.  11.  —  St.  Germ.  No.  998.  999.  — 
R^s.  St.  Germ.  paq.  13.  No.  7.  3  Abschr. 
sec. XVn. (987. 1111.)  —  Turin,  Athenaeum 
No.  506.  507.  saec.  XIV ;  idem  Gallice  No. 
168.  sec.  XV.  —  Verona,  Capitularbibl. 
cod.  203  [CCVII]  mbr.  sec.  XIV.  ab  O.  C. 
—  1300.    Vgl.   Pertz'  Arch.  V.  599. 

Ausg. :  '  die  Fortsetzuhg  des  S  i  g  i  b  e  r  - 
tu.s  Gemblacens.  ab  a.  1113-1300  ap. 
d'Achery,  spicil.  XI.  p.405.  (»ed.  nov.  HI. 
p.  1-54).  —  Varianten  dazu  ibid.  XUI.  p. 
200 ;  andere  enthult  d.  Vorrede  zu  d.  neuen 
Ausg.  des  spicil.  —  ^die  Jahre  1226— 1300 
ap.  Bouquet,  rec.  XX.  p.  545-582;  die  Jahre 


1113-1226  iUd.  XX.  p.  725-763.  —  ^unt. 
d.  Tit.:  Chronique  latine  de  G.  de 
Nangis,  de  1113  h.  1300,  avec  les  con- 
tinuations  de  cette  chronique  de  1300  k 
1368.  Nouvelle  ^dition,  revue  sur  les  mss. 
et  publi^e  .  .  .  par  H.  G^raud  .  -  .  Paris,  J. 
Eenouard  1843.  2  vol.  8«.  4*/,  Thlr.  —  »ein 
Fragment  ab  a.  977-996  'ed.  Pithoeus, 
script.  coaetanei  XII.  Francof.  1594.  8*.  p. 
510-516.  —  '  wiederholt  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  II.  p.  626-628.  —  Andere  ap. 
Bouquet,  rec.  IX.  p.  81  ;  X.  p.  300. 

Anonymus    monachus 

S.  Dionysii  in  Francia,  continuator 
prior  Guilelmi  de  Nangiaco  chro- 
nici.    1300—1340. 

Ausg.:  ^ap.  d'Achery,  spicileg.  XI.  p. 
603  (*ed.  nov.  III.  p.  54.)  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  XX.  p.  583-646.  —  *ed.  H.  G^raud 
(s.  vorherj. 

Continuator  posterior 

Guilelmi  de  Nangis.    1340—1368. 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  XI.  p.  785. 
(*ed.  nova  HI.  p.  100.)  — »ed.  H.  G^raud 
(s.  vorher). 

Erl.-Schr.:  de  la  Curne  de  St.  Palaye,  de 
Guilianme  de  Nangis  et  de  ses  continuateurs 
—  in  Memoires  de  l'acad.  des  inscript.  Hist. 
yill.  p.  560-578.  (in  8o.  XII.  p.  292.) 
Geraud,  H. ,  de  Guillaume  de  Nangis  et  de 
ses  continuateurs  —  in  Ecole  des  Chartes. 
m.  1841-42.  p.l7. 
PrdfSlce  ap.  Bouquet,  rec.  XX.  p.  XLVIII  sq. 

:  Chronique  abreg^e,  a.  845 

-1300. 

Ist  nicht  eine  Uebersetzung  des  chronicon. 
Ausg.:    vom  J.   1226-1300   ap.    Bouquet, 
rec.  XX.  p.  649-653. 

:  Gesta  Ludovici  IX  Fran- 

corum  regis.    1226—1270. 

Geschrieben  nach  d.  Vorarbeiten  Gilo'8  von 
Reims  und  Gotfrieds  von  Beaulieu.  Die 
hiervon  vorhandene  altfranzosische  Uebersetzung 
soll  vom  Verfasser  selbst  herriihren. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No,  5925. 
Colb.  290.  mbr.  sec.  XIV.  fol. 

Ausg.:  'ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script, 
XI.  Francof.  1596.  p.  400.  —  »ap.  Duchesne, 
hist.  Franc,  scr.  V.  p.  326-406.  —  »ap. 
Bouquet,  rec.  XX.  p.  312-465,  mit  gegen- 
uberstehender  altfranzosischer  Uebersetzung. 

Uebers. :  altfranzds.  '  zuerst  in  der  von  J. 
B.  Mellot  etc.  Paris  1761  besorgten  Ausg. 
JoinvilIe's  (s,  d.)  —  »ap.  Bouquet,  rec,  (s, 
Au^g.  Ifo.  3). 

Erl.-Schr.:  s.  unt.  Vita  s.  Ludovici  IX. 

:   Gesta  Philippi  lU    regis 

Franciae.    1270—1285, 

Geschrieben  nach  den  Vorarbeiten  Gilo's  von 
Ileims  u.  Gotfrieds  von  Beaulieu. 

Bandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5925. 
Colb,  290,  mbr,  sec.  XIV.  fol,  f.  371. 

Ausg. :  '  ed.  Pithoeus,  scr.  hist,  Franc. 
XI.  p,  471-504,  —  *besser  ap,  Duchesne, 
hist.   Franc.    scr.   V.   p.   516-549,  —  »»»»/ 

23 


354 


GUILELMUS 


gegenUi)erstehender     altfranzdsischer    Ueber- 
setztiiig  Hp.  Boiiqiiet,    rec.  XX.  p.  46G-539. 

Guilelmus  de  Podio  Laurentii: 
Chronicon  super  historia  negotii 
Francoruin  sive  bellorum  adversus 
Albigcnses  ab  a.  1099 — 1271,  seu 
Historia  Albigcnsium. 

Auxij.:  '  ed.  Guil.  Catel,  histoire  des 
comtes  de  Toulouse.  Toulouse  1623.  fol. 
Append.  p.  49.  Nicht  accurat.  —  ^wieder- 
holt  ap.  Duchesne,  script.  rer.  Franc.  V. 
p.  666-705.  —  ^nach  Mss.  aufs  neue  ver- 
glichen  der  1.  Theil  ap.  Bouquet,  rec.  XIX. 
p.  193-225;  der  2.  Theil  vom  Jahre  1230- 
1272  ibiJ.  XX.  p.  764-776. 

Uebers.:  Clironique  de  Guillaume  de 
Puy  Laureus  contenant  Thist.  de  Texpt^d. 
de  Fran^.  contre  les  Albigeois.  Trad.  en 
lang.  fran(j.  Publ.  par  Guizot,  coUect.  XV. 
p.  205-329. 

Erl.-Schr. :  S  t  r  u  v  e ,  bibl.  bistorica  ed.  Meusel  VH. 
2.  ]..  71. 

Gulielmus  de  Samuco  sive  San- 
villiaco  sive  Sanvico  Anglus,  car- 
melita  (cca.  1280):  Chronicon  breve 
de  amissione  monasteriorum  terrae 
sanctae  et  de  multiplicatione  ordinis 
Carmelitici  per  Syriae  provincias  ac 
adventu  Carmelitarum  in  Europa. 

Ausg.:  ^im  9.  Buche  Philippi  Riboti  Ca- 
talani  de  rebus  Carmelitanis,  in  Danielis 
a  virgine  Maria  Armentario  Carmelitarum, 
Antverp.  1680.  fol. —  ^c.  notis  Papebrochii 
in  AA.  SS.  Mai.  III.  p.  LX-LXIV. 

Guilelmus  de  Thoco  (1323),  vid. 
Vita  s,  Thomae  Aquinati.s  [vita  alia.) 

Guilelmus  de  Wycumba,  prior 
Lanthensis  in  Cambria  (cca.  1140), 
vid.  Vita  s.  Roberti  Betun. 

GuilelmusEddius.viW.Vitas.Modu- 
ennae. 

Guilelmus  Egmundanus  =  Guilel- 
mus  procurator. 

Guilelmus  lilius  Stephani,.  vid.  Vita 
s.  Thomae  archiep.  Cant. 

Guilelmus  Gemeticensis  (Calculus, 
flor.  1137):  De  gestis  ducum  Nor- 
mannicorum  libri  8.    851 — 1137. 

lYxe  t  erKten  Hiiiher  .\uKzug  nus  Duilo,  die  4 
anderti  (seben  die  (Je.schichte  von  99(i-ll.')7. 

Handschr.:  Kopenhagen,  konigl.  Bibl. 
Tottsche  Saniml.  4».  mbr.  No.  1333.  — 
Lcydcn,  Un.-Bibl.  Cod.  lat.  mbr.  sec. 
XII.  fol.  20.  (-1137);  —  Cod.  Voss.  lat.  fol. 
No.  76.  —  London,  brit.  Mus.  Arund. 
mpts.  mbr.  sec.  XIII.  fol.  Np.  41.  —  Ox- 
ford ,  Magdalen  CoUoge,  mbr.  sec.  XII.  8». 
2214.  73.  —  Paris,  k.  Bibl.  .sec.  XIIL  No. 


2769.  10.  — St.  Vict.  sec.  XIIL  No.  580.  — 
sec.  XVI.  Nd.  5999. 

Ausg. : '  ap.  Camden,  Anglica,  Normannica 
etc.  p.  604-691.  —  * correc^er  ap.  Duchesne, 
hist.  Normann.  scr.  p.  215 — 317.  —  •Bruch- 
stiicke  aus  dem  2.  Buche  von  876-962  ap. 
Bouquet,  rec.  VIII.  p.  254-269 ;  ajidere  X. 
p.  184-193;  XII.  p.  570-585. 

Uehers. .  Guillaume  de  Jumifege,  hist. 
des  Normands,  ap.  Guizot,  coUect.  XXIX. 
p.  1-308. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inflniae  la- 
tinitatis.  Lib.  VU.  p.  434. 

Guilelmus  Godellus,  monachus  S. 
Martialis  Lemovicensis:  Chronicon, 
ab  anonymo  continuatum  — 1320. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec,  X. 
p.  259-263;  XT.  p.  282-285;  XIU.  p.  671- 
677 ;  XXI.  p.   760.  761. 

Guilelmus  Hermannus  Goudanus 
(Willem  Hermansz  van  Gouda,  f 
1.510):  HoUandiaeGelriaeque  bellum 
quod  gestum  cca.a.  1507  et  deinceps. 
Ausg.:  ed.  Matthaous,  anal.  vet.  I.  p. 
321-354. 

Erl.-Schr.:  'VVinil,  bibliothek  der  Ncderlandsche 
{teschiedschrijvers  p.  109,  wo  aueh  andere 
Schriften  ilber  d,   Verf. 

Guilelmus  Kecello,  cleric.  Bever- 
lacens.,i;io?.Vitas.JohannisBeverlac. 
{miraciila^ 

Guilelmus  Maior  (le  Maire)  Gallus, 
episcopus  Andegavensis  (f  1314): 
Gesta  episcopatus  sui  ab  obitu  de- 
cessoris  eius  Nicolai  Gellant  usque 
ad  a.  131(i. 

Wichtig  fiir  il.  fran7,6s.  Ccsch.  von  1290-1314. 
Ausg.:   'ap.  Dachery,  spicileg.  X.  p.  247 
u.  im  Apppnd.  XIII.    p.   227  (»ed.  nov.  II. 
p.  159-207). 

Guilelmus  Malmesberiensis  (f  1 141): 
De  antiquitatibus  Giastoniensis  ec- 
clesiae. 

Ausg.:  'ap.  Gale,  hist.  Britann.  script. 
p.  291-335.  —  ^zusammen  mit  Adamus 
Domersham.  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1727. 
I.  p.  1-122.  8». 

:  De  gestis  pontificum  An- 

glorum  libri  5.    ()01-^1122. 

Ausg.:  '  ap.  Savile,  scr.  rer.  Anglic.  p. 
111-168  (*ed.  Francof.  p.  195-294);  giebt 
nur  4  Biicher;  das  5.,  welches  Vita  s. 
Aldhelm  i  enthalt,  fehlt.  —  »liber  V"»  ap. 
Wharton,  Anglia  sacra  11.  p.  1-49.  —  *i;o^^ 
atandig  ap.  Gale,  hist.  Brit.  scr.  p.  337-381. 

:  Historiae  novellae  libri  II. 

1126-1143. 

I«t  eine  Kortsotzuni?  <leB  folgenden  Werkes. 
Handschr.:  vid.  ap.   Pertz,   mon.  scr.  X. 
p,  451. 


GUILELMUS 


355 


Ausg.:  'ap.  Savile,  rer.  Angl.  script.  p. 
99-110  (»ed.  Francof.  p.  174-195).  —  '^mlt 
d.  folgenden  zusarumen  ed.  Thom.  Duffus 
Hardy.  Londini,  engl.  histor.  society  1840. 
2  vols.  8*.  —  Bruchstiicke  '  ed.  Waitz 
nach  letzterm  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X..p. 
484.  485.  —  *ap.  Leland,  collectanea  I.  p. 
136-151 ;  III.  p.  234-243. 

Uebers.:  The  history  of  the  kings  of 
England  and  the  modern  history  of  William 
of  Malmesbury.  Translat.  from  the  latin 
by  John  Sharpe.  London  1815.  4". 

:  Libri  V   de  rebus  gestis 

regum  Anglorum  a  primo  Saxonum 
adventu  ad  28,  Henrici  I  regis 
annum.    449—1125. 

Mit  Wahiheitsliebe  preschrieben  1119-1124. 

Handschr.:  Middlehill,  Hacnet  No. 
237.  mbr.  sec.  XIIL  fol.  —  Paris,  k.  Bibl. 
Notre  Dame.  sec.  XH.  Xo.  1.33.  —  Troyes, 
Bibl.  sec.  XH.  fol.  Reihe  VI.  —  Vgl.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  451. 

Ausg. :  '  in  Rer.  Britann.  i.  e.  Angliae 
....  scriptores.  Heidelb.  1587.  fol.  p.  281- 
348  unt.  d.  Tit.:  Continuatio  {i.  e.  Bedae 
histor.  eccles. )  incerto  auctore ,  libris  3 
{nur  die  3  ersten  Biicher  in  verstuvimelter 
Copie).  —  'ap.  Savile,  rer.  Angl.  script. 
p.  2-98  (»ed.  Francof.  p.  5-174).  —  *ed. 
Th.  D.  Hardy.  Londini  1840.  2  vol.  8». 
{mit  d.  Werh  vorher).  —  ^theilweise  ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  452-484. 
—  'fragmenta  de  Caroli  M.  Francorum 
regis  gestis,  ex  libro  I.  ap.  Duchesne,  scr. 
rer.  Franc.  II.  p.  222.  —  » ex  libro  II.  ap. 
Bouquet,  rec.  X.  p.  243-247;  XI.  p.  173- 
192;  Xm.  p.  1-30. 

Ucbers. :  deutsch  im  Auszuge  (Guilelm. 
n.  13  sq.)  in  Fouqud's  Musen.  Berlin  1812. 
m.  p.  116-153. 

Thehistory  of  the  kings  of  England 
and  the  modern  history  of  William  of 
Malmesbury.  Translat.  from  the  latin  by 
J.  Sharpe.  London  1815.  4». 

William  of  Malmesburys  chronicle 
of  the  kings  of  England,  by  J.  A.  Giles. 
London,  Bohn's  antiq.  library  1848.  8". 
Tom.  3. 

Erl.-Schr.:  History,  ancient,  english  and  french, 
vid.  s.  V.  Ilugo  Candidiis. 
Wright,   Th.,   William  of  Malmsbury  in  his 
Biographia  Britannica  liter.  II.  p.  134-142. 
Vgl.  Vita  s.  Altlhelmi. 

,,      ,,  Benedicti  Biscopi. 
,,      ,,  Iiidracti. 
,.      „  Wul.sini. 
,.      ,,  Wul.stani. 

Guilelmus  monachus  Albanensis, 
vid.  Acta  ss.  Albani  et  Amphibali. 

Guilelmus  monachus  de  Kamsey 
(t  post  1204),  v{d.  Vita  s.  Waldevi. 

Guilelmus  monachus  Signiacensis, 
vid.  Vita  s.  Bernardi  abb.  Claraev. 
{Itb.  L) 


Guilelmus  Narniensis,  vtd.  Acta  s. 
Chelidoniae.    ' 
Guilelmus  Neubrigensis  seu  Parvus, 

seu  Litle,  monachus  Augustin.  (f 
1208):  Rerum  Anglicarum  libri  5. 
1066—1197. 

W'ahr  und  grilndlich,  gute  Darstellung. 
Ausg.:  'ed.  Guilielm.  Silvins.  Antverp. 
1567.  8'.  —  ^wiederholt  in  Rer.  Britannic. 
script.  Heidelberg.  1587.  fol.  p.  353-496, 
der  Text  sehr  unvollstdndig .  —  *  nunc  prim. 
auctiores  XI  capitulis  hactenus  desideratis 
et  not.  Joanuis  Picardi.  Parisiis  1610.  2  vol. 
8*.  —  '■mit  zahlreichen  Verbesserungen  und 
Picard's  Anmerk.  studio  Thom.  Hearnii. 
Accedunt  3  homiliae  eidem  Guilielmo  a 
viris  doctis  adscriptae.  Oxonii  1719.  3  vols. 
8".  Sehr  selten.  —  ^  unt.  d.  Tit.:  Wilhelmus 
Parvus  . . .  de  Newburgh  . . .,  historia  rerum 
Anglic.  Ad  fidem  codd.  mss.  ed.  Hans 
Claude  Hamilton.  London,  engl.  hist.  so- 
ciety  1856.  2  vols.  8».  —  •  Ein  Theil  ap. 
Bouquet,  recueil  XHL  p.  92-119;  XVHI. 
p.  2-58.  —  ^Ausziige  ap.  Leland,  coUecta- 
nea  I.  p.  226-230. 

Uebers. :  englishby  J.  Stevensonin  ,Church 

historians  of  England'   IV.  p.  2.  1853.   8". 

Erl.-Schr.:  Schiiz,  commentar.   criticus  de  scri- 

ptoribus  historicis  p.  551. 
Wright,   William   of  Newbury  in  his  Biogra- 

phia  Britannica  liter.  II.  p.  407-410. 

Gullelmus  Parvus  =  Guilelmus 
Neubrigensis. 

Guilelmus  Pictaviensis,  archidiacon. 
Lexoviorum  (cca.  1090):  Gesta  Gui- 
lelmi  II,  ducis  Normannorum,  regis 
Anglorum  I. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  scr.  histor.  Norm. 
p.  178-213.  Zu  Anfang  und  am  JEnde  ver- 
stiimmelt.  —  ^Bruchstucke  ap.  Bouquet,  rec. 
IX.  p.  75-103.  —  *ap.  Maseres,  hist.  Anglic. 
selecta  monumenta  Nr.  2. 

Uebers.:  Guillaume  dePoitiers,  vie 
de  Guillaume  le  Conquerant.  Trad.  en 
fran(j.  et  publ.  par  Guizot,  collection  XXIX. 
p.  326-439. 

Guilelmus  procurator,  Egmondanus 
monachus:  Chronicon  comitum  et 
nobilium  Hollandiae  ab  a.  1205  — 
1332. 

Ueberaus  reichhaltig,  oft  urkundlich  treu.  Fort- 
setzung  des  Chronicon  Egmondanum. 

Ausg.:  'ed.  Matthaeus  anal.  vet.  V.  p. 
1.  (*ed.  nov.  H.  p.  425-718  [eigentUch  vo7i 
p.  496-718,  da  p.  425-496  das  Chronicon 
Egmondanum  enthalten]). 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederl.indsche 
geschiedschrijvers  p.  49. 

GuilelmusScotus,  monachus  Sancti 
Dionysii:  Chronicon  ab  O.  C.  —1317. 


Kur  Pars  3a  ist  erhalten. 


23' 


350 


GUILELMUS  —  GUILLAUME 


Ausq.:  vom  J.  1286-1317  ap.  Bouqiiet, 
rec.  XXI.  p.  202-211. 

NB.  Duchesno  verSffentlichte  in  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  257-260;  288.  395  et  54i)  vier  Fragmente  (Uesta 
Phillppi  AuKusti;  fr.igmentuni  de  vita  Ludovici  VIII; 
fresta  8.  I.udovlci  I.X  [vgl.  unt.  Vita]  und  fragmentum 
de  vita  Philippi  Audacis),  die  nach  seiner  Meinuny 
von  unbekannten  Verf.  herriihrten ,  aber  nach  der 
Bandschr.  (Paris,  k.  Bibl.  1082)  gleichfalls  dem 
Guil.  IScotus  angehiiren. 

Guilelmus  Sugerii  contubernalis, 
vid.  Vita  Sugerii  abbatis. 

Guilelmus  Thorne,  monaeh.  Can- 
tuar.,  vid.  Thorne. 

Guilelmus  Tripolitanus:  Liber  de 
statu  Saracenorum  post  Ludowici 
IX  regis  de  Syria  reditum. 

Ausg.:  fragmentum  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  V.  p.  432-435. 

GuilelmusTyrius,  cancellarius  regis 
Amalarici,  episcopus  Tyrius  (f  ante 
1188):  Belli  sacri  historia,  libri  23. 
1100—1184. 

Einer  rtcr  besten  Schriftsteller  iiber  d.  Kreuz- 
zlige.  Ungemein  reichhaltig,  oft  urkunaiich,  in  kirch 
lichen  Angolegenhciten  nicht  uubefangen. 

Hayidschr. :  Cambridge,  Corp.  College. 
sec.  XIV.  No.  95.  —  Montpellier,  Un.- 
Bibl.  sec.  XlIL  No  91.  —  Paris,  k.  Bibl. 
Navarre.  sec.  XIII.  No.  21.;  suppl.  lat. 
sec.  Xm.  No.  188. 

Ausg.:  'ed.  Ph.  Poyssenot.  Basileae, 
Oporinus  (1549).  fol.  —  *ed.  H.  Pantaleon. 
Basileae  1564.  fol.  —  *ap.  Bongars,  gesta 
Dei  I.  p.  625-1044.  —  *m  Recueil  des 
historiens  des  croisades.  Paris  1841-44.  2 
vols.  Unter  den  eigentlichen  Text  ist  eine 
altfranz.  Uebersetzung  auf  querges^ialtenen 
Seiten  gedruckt  mit  d.  Tit.:  L'estoire  de 
Eracles  Empereur  et  la  conqueate  de  la 
terre  d'outremer,  c'est  la  translation  de 
Testoire  de  Guillaume   arcevesque  de  Sur. 

Fortsetz.:  Die  Fortseizung  (reicht  bis 
1275)  eines  a  n  o  n  y  m  u  s  (  Bernardus 
Thesaurarius,  nach  Struve,  bibl.  histo- 
rica  ed.  Meusel  II  2.  p.  294  HugoPlagon), 
franzosisch  geschrieben,  steht  ap.  Martene 
et  Durand,  ampl.  collect.  V.  p.  581-757. 
Muratori,  der  Jas  Original  nicht  kannte, 
gab  hiervon  eine  lateinische  Uebersetzung 
(in  ling.  latin.  conversus  a  fr.  Franc. 
P  i  p  i  n  o  Bononiensi)  in  rer.  Italic.  .scr.  VU. 
p.  657-858  unt.  d.  Tit. :  Bernardi  thesaurarii 
liber  de  acquisitione  terrae  sanctae  (1095- 
1230)  gallice  scriptus.  —  Dis  1261  in  Re- 
cenil  des  historiens  de  croisades.  Paris 
1859.  fol.  Tom.  IIuh. 

Uebers.:  deutsch:  'Wilhelm  Erzbischof 
von  Tyrus,  Ge.schichte  der  Kreuzzfige  und 
des  Konigreichs  Jerusalem.  A.  d.  Latein. 
von  E.  u.  R.  Kausler.  Stuttgart  1840.  8». 
2  Thlr.  —  *{neue  wohlfeile  Titelausgahe 
der)  2.  Aufl.  Mit  1  Kupfer  2  Planen  und 
1  Karte.  Stuttgart  1848.  8».  27  Sgr. 


franzosisch :  '  par  Gabr.  du  Preau.  Paris 
1573.  fol.  i*neuer  THel  1574).  Biese  Ueber- 
setztmg  wird  noch  heute  mit  Interesse  ge- 
lesen.  —  *eine  andere  mit  der  Fortsetzung 
des  Bernardus  thesaur.  ap.  Guizot,  coUect. 
XVI-XVIII.  XIX.  —  *eine  altfranzongche 
s.  ob.  unt.  Ausg.  No.  4. 

italienisch :   '  tradotta  da  J.  G.  Horologgi. 
Venet.    1562.    4».  —  »da   Thom.  Baglioni, 
iUd.  1610.  4». 
Srl.-Schr.:  Unchatiaa,  Yvo,  TOV  Uqov  noXifiOV 
vid.  unler  Accoltus. 
Jaff^,  Ph.,   das  Verhfiltnlss   der  gesta  Ludo- 
vici  VII  zu  Wilhelm  v.  Tyrus,  —  in  Schmidts 
Zeitschrift  fiir  Geschichtswissenschaft  II.  1844. 
p.  572-577. 
Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  tcri- 

ptoribus  historicis  p.  552-554. 
Streit,    I..,    de    rerura    transmarinarum ,    qui 
Guilelmum    Tyrium  excepisse  fertur   gallico 
auctore    specimen.    Gryphi.ie    1861.    gr.    8o. 
*2  Sgr.     ^.^^   ^^^j^  l.udovici  VII. 

Vitas.  Johannis  eleemos.  (origo.) 

Guilelmus  Worcestrlus  Bristolien- 
sis  Anglus  (t  cca.  1480):  Annales 
rerum  Anglicarum  ab  a.  1324 — 1491. 

Man  vermuthet  dass  von  1468  an  ein  anderer, 

dor  Sohn  Wilhelms,  die  Fortsetzung  geliefert  habe. 

Ausg.:  Excerpte  ed.  Thom.  Hearne  zu- 

sammen  mit  Liber  Niger  Henrici  II  u.  eini- 

gen  andern  Schriften.  Oxonii  1728.  8°. 

et    Symon    Simeonis: 

Itineraria. 

Ausg. :  quibus  acccdit  Tractatus  de  metro, 
in  quo  traduntur  regulae  a  scriptoribus 
medii  aevi  in  versibus  lconinis  observatae, 
ed.   Nasmith.   Cantabrigiae   1778.   Roy.-8". 

12    8. 

Guillaume  de  Jaligny,  secretaire 
de  Pierre  II  duc  de  Bourbon:  Hi- 
stoire  de  plusieurs  choses  memo- 
rables  advenues  du  rfegne  de  Char- 
les  VIII  roy  de  France  ^s  annees 
1486,  1487,  1488  et  1498. 

Ein  Tagebuch,  roher  Stil. 
Ausg. :  '  ap.  Godefroy,  histoire  des  Charles 
VIII.  No.  1.  Paris  1617.  4«.  —  *iMd.  1684. 
fol. 

Guillaume  de  Jumiege  =  Guilel- 
mus  Gemeticensis. 

Guillaume  de  la  Perene:  Histoire 
des  guerres  dltalie  par  les  Bretons 
sous  le  pontificat  de  Gregoire  XI, 
escrite  en  vers  frauQais  par  G.  de 
la  Perene  qui  y  estoit  present. 

llistorisch  treu. 

Ausg.:  ap.  Martene,  collect.  ampliss.  I. 
2.  p.  268. 

Guillaume  de  Neubridge  ==  Guilel- 
nms  Neubrigensis. 

Guillaume  de  Puy  Laurens  =  Gui- 
lelmus  de  Podio. 


GUILLAUME  —  GTTY 


357 


Guillaume  le  Villeneuve,  vid.  Ville- 
neuve. 

Guillaume  le  Breton  =  Guilelmus 
Brito. 

Guillaume  Sommerset  de  Malmes- 
bury  =  Guilelraus  Malraesberiensis. 

Guillebert  de  Metz:  Description 
de  la  ville  de  Paris   au  15.  si^cle. 

Ausg.:  pwbl.  pour  la  prem.  fois  d'apres 
le  ms.  unique  par  Le  Roux  de  Lincy. 
Paris  1856.  8». 

Guillermus  =  Guilelmus. 

Guitherus  abbas  S.  Lupi  Trecensis 
(f  1195):  Libellus  memorialis  de 
coenobii  sui  rebus. 

Ausg. :  '  ap.  Camuzat,  promptuariiim  sa- 
crar.  antiquitatum  Trecensium  p.  296.  — 
»ap.  Bouquet'rec.  XIV.  p.  491-493. 

Gumpoldus  episcopus  Mantuanus, 
vid.  Vita  s.  Wenzeslai. 

Gundecharus  sive  Gunzo  episc. 
Eichstetensis  (f  1075):  Liber  pon- 
tificalis  Eichstetensis,  usque  ad  a. 
1072. 

Enthalt  einige  gcschichtl.  Angaben,  besond.  d. 
Folge  der  eiehstadter  Bischofe. 

Handschr. :  Eichstadt,  vid.  Pertz,  mon. 
scr.  Vn.  p.  239. 

Ausg. :  vollstandig  ed.  Bethmann  ap.  Pertz, 
mon.  scr.VII.  p.  242-253.  —  Ottonis  et  aliorum 
continuationes  saec.  XII-XVI.  ibid.  p.  253- 
266.  —  Excerpta  '  ap.  Gretser,  PhilippiEy- 
stettensis  de  eiusdem  ecclesiae  divis  tute- 
laribus  commentarius  ....  cum  catalogo 
episcoporum  . . . .  Ingolstadii  1617.  4".  — 
*ed.  Boschius  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  L 
p.  175-182. 

Vgl.  Conradus  de  Kastel. 
De  b.  Gundecharo. 

Gundelfing,  Henric,  Frisingensis, 
Helvetiae  capellanus:  Historia  Au- 
striaca  ab  initio  regni  usque  ad  a. 
1476. 

Nicht  vollstSndig  gedruckt,  da  die  ergtern  Theile 
die  fabelhaften  Erzahlungen  von  den  Urbewohnern 
Oesterreichs  nach  Hagens  Chronik.  und  die  Gene- 
alogie  der  Habsburger  von  den  Perleonen  enthalten; 
zuletzt  glaubwiirdig.  Handelt  umstandlicb  vom  bur- 
gundischen  Kriege. 

Ausg.:  ^mehreres  ed.  Lambecius,  com- 
ment.  lib.  U.  p.  493;  VI.  p.  465.  — 'tertia 
pars  ap.  Kollar,  anal.  vett.  I.  p.  727-822; 
zuni  Schluss als appendix  De  successione 
comitum  Tyroliensium   p.  822-826. 

Erl.-Schr.:  Pabrioius,  bibl.  med.   et  inf.  latini- 
tat.  m.  p.517. 
Guilliman,  de  rebus  Helveticis  p.  Lm. 


Herrgott,  prolegomena  ad  genealog.  Habfib. 

I.  p.  LXV. 
Scheuchzer,   catalogus    scriptor.    Helvetic. 

p.  260. 

Gunlaugs  Ormstungu-Saga. 

Leben  des  Skalden  Gunlaug  Schlangenznnge, 
der  1013  getodtet  wurde. 

Ausg.:  Sagan  of  Gunlaugi  Ormstungu 
ok  Skald-Rafni  sive  Gunlaugi  Vermilinguis 
et  Rafni  poetae  vita.  Ex  mss.  lcg.  Ma- 
gnaeani  c.  interpr.  lat. ,  notis  chron.,  tab. 
genealog.  et  ind.  cur.  Erichson.  Hafniae 
1775.  4«. 

Erl.-Schr.:  Erici,  Joa.,  de  chronologia  Gunlangs- 
Saga.    Hafniae  1778.  40. 
Miiller,  Sagabibliothek  {devische  Ausgabe)  I. 
p.  45. 

Guntherus  Ligurinus,  mon.  Cisterc. 
Paris.  (t  1223):  De  rebus  gestis 
imperatoris  caesarisFriderici  I  Aug. 
(1154 — 1162)  libri  X  carmine  he- 
roico  conscripti. 

Eine  poetische  Schuliibung,  die  durch  geschickte 
und  talentvolle  Behandlung  des  Stoffes  noch  heute 
ihren  usurpirten  Platz  in  der  geschichtl.  Literatur 
behauptet.  Derangebliche  Auffinder  dieses  Epos  war 
Cr.  Celtes  (f  1508.) 

Ausg. :  ^  edid.  Cr.  Peutinger.  Aug.  Vindel., 
Ehrhard  OEglin  1507.  fol.  —  »c.  schol.Jac. 
Spiegelii.  Accedunt  Rich.  Bartholini  Austria- 
dos  libri  XII.  Argentorat.,  Joh.  Schottus 
1531.  fol.  —  'ed.  Pithoeus  una  cum  Ottone 
Frisingensi  et  praef.  Phil.  Melanchthonis. 
Basil.  1569.  fol.  p.  1.  —  '■nach  d.  Ausg. 
von  1531  ap.  Reuber,  scr.  rer.  Germ.  (1584) 
p.  275  sq.  —  *recens.  Cr.  Rittershusius. 
Tubing.  1598.  8«.  —  *Mit  Noten  von 
Spiegel,  Rittershus.  u.  Barth  ap.  Reuber, 
scr.  rer.  Germ.  (1726)  p.  446.  —  'ed.  C. 
G.  Diimge.  Vol.  I.  {unicum).  Heidelberg. 
1812.  8»-  —  Withoffs  1730  angekundigte 
Aiisg.  ist  nicht  erschienen. 

Erl.-Schr.  Docen  in  Pertz'  Archiv  V.  p.  656. 

Neuer  liter.  Anzeiger.  1806.  p.  282. 

Pertz,  Steins  Leben  V.  p.  266. 

St^ilin,  wirtembergische  Geschichte  IL  p.  22. 

Vogt    u.    Weitzel,   rheinisch.  Archiv    VHL 
p.  120  sq.  _  '  ^ 

:    Historia  Constantinopoli- 

tana  de  urbe  expugnata  a  Balduino 
ex  ore  Martini  abbatis  qui  ex- 
pugnationi  illi  1204  interfuit. 

Ausq.:    ed.  Canisius,   lect.    antiq.   (1604). 
V.  2.  p.  358.  (ed.  Amstelod.  1725.  IV.  p.  1.) 
Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  Lib.  VII.  p.  520-522. 

Gunterus  monachus  Elnonensis, 
vid.  Vita  s.  Amandi  [Jiistor.  mirac.) 

Gunzo  =  Gundecharus. 

Gurdestinus  monachus  Landevene- 
censis,  vid.  Vita  s.  Winwaloei  {vita 
tertia.) 

Guy  de  Monceaux,  vid.  Histoire 
de  Charles  VI. 


358 


GIJYSE  —  HARDING 


Guyse,  Jacques  de 
Guisia. 


=  Jacobus  de         Guzman,  vid.  Perez  de  Guzman. 
Gygas,  Herra.,  vid.  Gigas  p.  341. 


n. 


Hagecius,  Wencesl.  j    (^  1553): 
Hagek  a  Liboczan    i  Annales  Bo- 
hemorum. 

Fast  die  silteste  aus  Urknnden  gezogene  Ge- 
Bcbichte  Bobmen». 

Ausy. :  boheviice  Pragae  1540.  4°. 

Uebers.:  e  bohemica  edi tione  latine 
redditi  quibusdamque  notis  illustrati  a  Vi- 
ctorino  a  s.  Cruce,  nunc   plurimis  animad- 

versionib ,   diplom.   etc.   aucti   a   Ge- 

lasio  Dobner  a  s.  Catharina.  Pragae  1761 
-83.  6  vol.  4».  M.  Kupjern.  14  Thlr.  20 
Sgr. 

BohmischeChronik,  verdeutscht  durch 
J.  Sandel.  '  Prag  1596.  fol.  —  *  wiederabgedr. 
Nurnberg  1697.  fol.  —  ^und  Leipz.  1718.  fol. 

Erl.-Schr.:  Duchowski,  I.nciferlucensnonurens, 
lustrans  ac  illustrans  oraissa  et  commissa  in 
prodromo  annalium  Hajekanorum  etc.  Pra- 
gae  1765.  4o. 
W  a  i  d  e  1  e ,  Altbohmen  nach  Hagek  und  seinem 
Commentator  Dobner,  —  m  Hormayr's  Archiv 
1S27.  No.  115. 

Vgl.  Vlta  «.  Adalberti  ep.  Prag.  {mi- 
racula.) 

Hagen,  Des  Meister  Godefrit, 
Reimclironik  derStadtColn.  1250 — 
1270. 

Der  Verfasser.  war  Stadtschreiber  in  Coln  und 
lebte  ura  die  Mitte  dea  13.  Jahrb.  —  Die  Chronik 
ist  frenauer  Beachtung  werth. 

JSandschr.:  vid.  Groote's  Au.sg.  p.  XVIII 
fF;  —  Mone's  Anzeig.  f.  Kunde  d.  deutsch. 
Mittelalt.  II.  p.  215  ff;  III.  p.  308  ff. 

Ausg. :  in  der  Cronica  van  der  hilliger 
Stat  van  Coellen  (vid.  p.  233);  —  *ap.  Bruns, 
romantische  Gedichte  in  niederdeutscher 
Sprache.  Berlin  1798.  8».  p.  99.  In  beiden 
unvollstdndig.  —  ^andere  BruchstUcke  ap. 
Hamm,  de  Conrado  ab  Hochsteden  und 
De  Engelberto  de  Falkenburg.  Coloniae 
1784.  —  *gleichjalls  nicht  voUstandig  ap. 
Brewer,  vaterlandische  Chronik.  Jahrgang 
1825.  Heft  10  ff.  u.  1826  in  allen  Hejten. 
—  *zuerst  vollstdndig  hrsg.  m.  Anmerk. 
und  Worterb.  von  E.  v.  Groote.  Coln  1834. 
8*.  —  •Reimchronik.  In  der  Originalspr. 
mit  Worterb.  Coln  1847.  8». 

Erl.-Schr. :  .Tanssen  in  Annalen  d.  bistorisch. 
Vercins  f.  d.  Niederrhein.   1H.')5.  1.  p.  liW  222. 

Hagen,  Henning :  SyUabus  abbatura 
Wcrthinensium  et  Helmstadiensium 
auctore  fratre  Henningo  Hagen. 

Ausg.:  ap.  Leibnit,  scr.  rer.  Brunsv.  IH. 
p.  600, 


Hagen,  Matth.,  vid.  Chronica  des 
Landes  Oesterreich  p.  200. 

Hagiologion  Franco  -  Galliae  ac 
praesertim  Aquitaniae  et  Bituri- 
censis  dioeceseos,  excerptum  ex 
antiquo  martyrologio  abbatiae  s. 
Laurentii  Bituricensis. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  687- 

Haiminlus  monachus  Atrebat.,  vid. 
Vita  s.  Vedasti  (miracula,  senno.) 

Haimo  (1107),  vid.  Vita  s.  Gui- 
lelmi  abbatis  Hirsaugiensis. 

Halb-Suter  aus  Luzern  (um  1386): 
Schlacht  bei  Sempach,  so  beschehen 
im  J.  188(5  vff  sanct  Cirillentag. 

D.  Verf.  focht  in  d.  .Schlacht  selbst  mit. 
Ausg.:  *ap.  Tschudi,  Schweizer-Chronik 
I.  p.  529.  —  *ap.  Wackernagel,  altdeutsch. 
Lesebuch  p.  703  (2.  Aufl.  p.  919).  —  »o. 
O.  u.  J.  8».  15  Seit.  —  *a.  1666.  8«.  14 
Sdt.  —  *Luzern  1694.  8«.  16  Seit.  —  *ibid. 
1705.  8«.  16  Seit.  —  'ap.  Foller,  Harfen- 
grossen  aus  Deutschland.  —  'm  Mittheilun- 
gen  der  antiquarischcn  Geselischaft  zu 
Ziirich.  1844.  11.  Heft  p.  65-71. 

Erl.-Schr.:  Haller,  Bibl.  d.  ."chweiz.  Gesch.  V. 
p.  126. 
lyorenz,    O. ,    dle  Sempacher  Schlachtlieder. 

Wien,  Tendler  u.  Sch.  1861.  gr.  8».  8  Sgr. 
Rochhol  z  ,  eidgenoss.  Liederchronik  p.  28-50. 
Scholl,  deulscho  Literat.  I.  p.  434. 

Haldoinus  abbas  Altivillarens.,  vid. 
Vita  s.  Reraigii  Reraens.  {versus.) 

Halloix,  Petr.,  soc.  Jes.  (f  1656), 
vid.  Vita  s.  Theophili  episc.  Ant. 

Hamartolus  monachus,  vid.  Ge- 
orgius  raon.  dictus  p.  333. 

Harcourt,  Agnes  de,  abbatissa 
Longi  Campi  (saec.  XHI),  vid.  Vita 
b.  Elisabethae  virg.  regiae. 

Harding,  Johannes,  compagnon 
d'arraes  de  sir  Henri  Percy  (nat. 
1378,  •f?}:  The  chronicle  of  John 
Hardyng,  in  metre,  from  de  firste 
begynnyng  of  Englande  unto  the 
reigne  of  Edward  IV. 

Der  letzte  Tbeil  ist  in  Prosa  gescbrieben. 


HARIGEK  —  HAYMO 


359 


Auag.:  'hrsg.  u.  fortgesetzt  von  Rich. 
Grafton.  London  1543.  4».  —  »with  Graf- 
tons  continuation  ed.  by  sir  Henri  Ellis. 
London  1812.  4".  FrachtvoUe  Ausy.  mit 
biograph.  u.  philologisch.  Noten. 

Hariger  abbas  Leobiensis  (cca. 
1007):  Gesta  pontificum  Tungren- 
sium  et  Leodiensium  a  b.  Materno 
primo  Leod.  episc.  (90)  usque  ad 
b.  Remaclum  ep.  XXVIL  (653.) 

Fanden  erst  nach  1050  ihren  Vollender  in  An- 
selmus.  Fiir  die  echte  Geschichte  von  geringera  Be- 
lange.  Stil  schlecht.  —  Iliermit  zu  vcrbinden:  Ae- 
gi  dius  aur.  v.  relig.,  Anselmns.Alexander  ca- 
non.,  Gest  a  po  ntif.  Traiect. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VH. 
p.  157. 

Ausy. :  '  ed.  J.  Chapeaville  in  Auctores 
de  gestis  pontif.  Tungrens.  Leodii  1612. 
4».  (neuer  Tit.  Ibid.  I6l8.  4».)  I.  p.  1-98.  — 
'ed.  Kopke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VH.  p. 
161-189. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  Lib.  VIII.  p.  562-565. 
Histoire   litteraire   de  la  France  VII.  p.  194- 

208;  472-176. 
Mabillon,  ann.  ord.  s.  Bened.  IV.  p.  60.  178. 
Andere  aufgezahlt  v  Kopke  I.  c.  p.  135.  not.  7. 
Vgl.  Vita  s.  Amaqdi. 
„     „  Berlendis. 
„     ,,  Landoaldi. 
„      ,,  Monulfi. 
„      ,,  Servatii. 
,,      ,.  Ursmari  {vita  alia.) 

Hariulfus  monachus,  abbas  S.  Petri 
Aldenburgi  prope  Brugas  (f  1143): 
Chronicon  Centulensis  abbatiae  seu 
S.  Richarii.    625—1088. 

Ist  eine  Vollendiing  vou  Saxowalus'  chron. 
Centulense. 

Handschr. :  P  a  r  i  s ,  k.  Bibl.  R^s.  St.  Germ. 
paq.  13.  No.  7.  15.  Abschr.  sec.  XVH.- 

Ausg.:  ^ap.  d'Achery,  spicil.  IV.  p.  419 
(*besser  ed.  nova  II.  p.  291-356.)  — 
*Excerpte  ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  349- 
352;  V.  p.  371;  VL  p.  229;  VU.  p.  243- 
246;  VHL  p.  273;  X.  p.  194;  XL  p.  129- 
135;  XU.  p.  272.  —  Die  Schlussverse  des 
Chronicon  ap.  Mabillon,  analect.  I.  p.  431 
(ed.  nov.  p.  378.) 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  infimae  la- 
tinitatis.  Lib.  VIII.  p.  566.  I.  p.  .%1. 
Vgl.  Vita  s.  Angelranni. 
,,      „  Anghilberti. 
,,     ,,  Arnulfi  Suess. 
„     „  Gervvini. 
,,     ,,  Madelgisili. 
,,      „  Richaril  {miracula.) 

Harmerus,  vid.  Vita  s.  Maurilii 
episc.  {miracida.) 

Harrer,  Pet. :  Reimchronik  von 
Ludwigs  V  Friedensstiftung  und 
Friedrichs  III  Hochzeit. 

Noch  nicht  gedruckt,  aber  analysirt  von  Mone 
in  Badisches  .■Vrchiv  I.  p.  57. 

Harry  oder  Heinrich  (um  1446) : 
The  acts  and  deeds    of  the    most 


famous  and  valiant  champion  Sir 
William  Wallace  knight  of  Ellerslie. 
Written  by  Blind  Harry  in  the 
year  1361. 

Besingung  des  zweiten  schottischen  Helden  W. 
Wallace  (um  1300.) 

Ausg.:  'with  Arnaldi  Blair  relations. 
Edinburgh  1758.  4».  —  ^Perth  1790.  3 
vol.  8".  —  *»ii<  Barbour  zusammen  unt.  d. 
Tit.:  The  Bruce  and  Wallace  publishied 
from  two  ancient  mss.  preserved  in  the 
library  of  the  Fac.  of  advocates.  With 
not.  biogr.  sketch  and  glossary  by  J.  Ja- 
mieson.  Edinburgh  1820.  2  vol.  4». 

Hartmannus  monachus  S.  Galli, 
vid.  Vita  s.  Wiborodae. 

Hartmanns  Chronik,  vid.  Schedel. 

Hartwious  episcop.  {forsan  Ratis- 
pon.),  vid.  Vita  s.  Stephani  regis. 

Harvengius,  Phil.  =  Philippus 
Harveng. 

Hasse,  Joh. ,  Biirgermeister  zu 
Gorlitz  (flor.  1513):  Gorlitzer  Raths- 
annalen.    1"509— 1513. 

Ausg.:   ed.   Th.  Neumann  in  Script.  rer. 
Lusatic.  Gorlitz  1852.  m.  p.  1-576. 
Vgl.  Rathsannalon. 

Haubertus  Hispalensis  monachus: 
Chronicon  ab  O.  C.  -919. 

Ein  unterge.schobenes  Machwerk. 
Ausg.:  unt.   d.    Tit.:  Poblaciou  ecclesia- 
stica  de  Espa^a  ed.  Greg.  Argaizius.  Madrit. 
1667.  3  vol.  fol. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latl- 
nitatis.  Lib.  VIII.  p.  576. 

Haug  zum  Freystein,  H.,  vid.  Chro- 
nica  der  Hungern  p.  200. 

Hautfuney,  Joann.,  vid.  Vincentius 
Bellovacensis. 

Havard-Isfyrdings    s.   Isfyrdinga- 

Saga. 

Ausg. :  ap.  Marcusson ,  Nockrer  marg- 
frooder  Sogu  thattar  Islendinga.  Hoolum 
1756.  4«.  p.  38-58. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabiblioth.  (det«t«cAe  ^u^^.) 
L  p.  197. 

Haycon  =  Haython. 
Haymo  Halberstadensis   episcopus 
(t  853):   Breviarium  historiae  ec- 
clesiasticae. 

Ausg.:  'ed.  J.  J.  Mader.  Hefmstad.  1671. 

—  '  am  besten  ed.  Boxhornius.  Lugduni  1650. 

Erl.-Schr.:  .Antou,  de  vita  et  doctrina  Haymonl». 

Halis  1701.  40. 

De   V.    Haimone    Halberstadensi   terlio,   ubi 

de  primis  eius  sedis  episcopis  agitur,  ap.  Ma- 

billon.  .'^A.  SS.  o.  s.  Ben.  .saec.IV.  I.  p. 618-621. 

Derling,   de  Haymone.    Helmstad.    1747.    4». 

Haymo  monachus  Sandionysianus 
(1186—1204):  Liber  de   detoctione 


360 


HAYNIN  —  HEIMBURG 


Macharii,  Areopagitae  Dionysii  so- 
ciorumque  eius  a.  1050. 

Ausg. :  einen  Theil  ed.  Koepko  ap.  Pertz, 
mon.  8cr.  XI.  p.  .371-376. 

Uebers.:  franzoa.  in  Les  chroniqu^s  de 
St  Denys  {vid.  p.  240)  ap.  Boaquet,  rec. 
XI.  p.  405. 

Vgl.  Vita  s.  Dionysii. 

Haynln.  Les  m^moires  de  messire 
Jean  seigneur  de  Haynin  et  de 
Louvegnies.  1465  —  1477. 

Erganzt  .1.  Dticlorq. 

Ausg.:  Mons  1842.  2  vol.  8».  (No.  11  des 
publications  de  la  socldt^  des  bibliophiles 
belges,  s^ant  k  Mons.) 

Haython,  Haithonus,  Aythonus  de 
Courcy  (Vetter  des  Konigs  von 
Armenien,  cca.  1306):  L'hystoire 
merueilleuse  plaisante  et  recreatiue 
du  grad  empereur  de  Tartarie  seig- 
neur  des  Tartares  nijme  le  grad 
Can  cotenat  six  liures  ou  parties 

Ausg.:  'Paris  1529.  fol.  —  *m  Recueil 
des  voyages.  Lejde  1729.  II.  —  *ap.  Ber- 
geron,  recueil.  Haag  1735.  4". 

NB.  Nicolaus  de  Falconi  iibertrug  diescs 
Werk  1307  ins  I^ateinische;  als  solches  gedruckt 
unt.  d.  Tit.:  '  Liber  historiaruin  partium  Orientis 
sive  Passagium  Terrae  Sanctae,  scriptus  a.  1300  Hay- 
thono  auctore  (edente  Menrado  Molthero).  Haga- 
noae  1529.  4«.  —  J  Historia  orientalis  Haithoni  et 
huic  subiectum  Marci  Pauli  itinerarium ,  item  frag- 
ment.  e  speculo  hist.  Vincentii  Bellovac.  eiusdem 
argumenti.  Kd.  R.  Reineccio.  Halberstad.  158.5.  4». 
Selten.  —  *  toiederh.  als  Historia  orientalis  quae  de 
Tartaris  inscribitur,  eura  Andr.  Miiller.  Colon.  Bran- 
denb.  1671.  4o.  Ts'/.  Adelung,  Uebersicht  I.  p.  119.  120. 

Hebrethmus  mon.  Cluniac.  (1080), 
vid.  De  s.  Indaletio  {acta  translat.) 
Hector  Boethius,  vid.  Boethius 
Heda,  Guilelm.,  praepositus  Arn- 
hemensis  et  canonic.  Ultraiect.  (f 
1525):  Historia  episcoporum  Ultraie- 
ctensium.    690 — 1521. 

Eandschr.:  Utrecht,  Un.-Bibl.  248.  u. 
—  Wolfenbiittel,  hrz.  Bibl.  cod.  August. 

Ausg.:  'ed.  B.  Furmerius.  Franequerae 
1612.  4".  Fehlerhajt.  —  »c.  notis  ed.  Arn. 
Buchelius  zvsamvien  mit  d.  Chron.  Joannis 
de  Beka.  Ultraiecti  1643.  fol. 

Erl.-Sc/ir.:  Wind.  bibliothek  der  Nederlandscbc 
geschiedschrijvers  p.  113-115. 

Heelu,  Jan  van  {stammt  aus  dem 
hrahantschen  Stddtc/ten  Zout  Leew 
hei  St.  Truyden) :  Chronique  en  vers 
ou  reiation  de  la  bataille  de  Woe- 
ringen  (5.  Juny  1288). 

Handschr.:  Haag,  k.  Bibl.  No.  806. 

Ausg.:  'publit-e  par  J.  F.  Willems.  Auch 
umt.  d.  Titel:  Rymkronyk  van  J.  van 
Heehi  betreffende  den  slag  van  Woeringen. 
Avec  lithograph.  et  tablegdndalog.  Bruxelles 


1836.  gr.  4».  6  Thlr.  {BUdet  zugleich  den 
1.  Bd.  der  Collection  de  chroniques  Belges.) 
Iliervon  erschien  vorher  ala  erste  Auag. 
ein  Bruchatiick  in  8",  so  daaa  dieae  eigent- 
lich  die  2.  hildet.  —  Auszug  in  flamischer 
Sprache ;  eerst  in  druck  uytghegheven  door 
G.  S(choenvaerdts).  Brussel  1646.  4".  89  pag. 
Sehr  aelten. 

?7e6er5.  iProehumWoeringanumoftestrydt 
ende  slach  van  Wocringen  tusschen  Jan  I 
en  Walorand  ofte  de  victorie  van  5.  juny 
1288 ;  ecrst  in  oud  ncderduyts  berymt  door 
J.  van  Heelu,  iii  nederduyts  prosa  door 
H.  C.  van  Dongelberge.  Loven,  Michel 
8.  a.  8«. 

Erl.-Schr.:  Carbasius    in  d.  Nieuwe  wcrken  d. 
maatschappyj  der  nederd.  letterk.  HI.  2.  p.  3. 
Hoffmann,  horae  Belgicae  I.  p.  7S. 
Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereins  f.  d. 

Niederrhein.  1855.  I.  p.  222-225. 
Mone,   Fr.   J. ,   Aniceiger  f.  Kunde   deutschcr 
Vor/.eit.  Jahrg.  V.  p.  428. 

Uebersicht  der  niederland.  Volksliteratur 

alterer  Zeit.  Tiibing.  1838.  p.  109. 

Paquot,  memoires  pour  servir  a  fhistoire 
litter.iire  dcs  Pays  Bas  HI.  p.  198. 

van  den  Berghe,  O.,  Jean  le  Victorieux. 
£tude  historique.  Louvain  1857.  8o. 

Voisin,  A.,  la  bataille  de  Woeringen,  rdcit 
historique,  avec  le  dessin  du  tableau  de  N. 
de  Keyser.  Bruxelles  18i?9.  8o. 

Wyn,  H. ,  van,  letter-  en  gcsrhiedkundige 
aantcekeningen  op  de  Rymkronyk  van  Jan 
van  Heelu.  tlitgegeven  door  W.  J.  A.  Jonck- 
bloet  en  A.  W.  Kroou.  s'Gravenhage  1840. 
gr.  40.  Herabgesetzt.  Freis  2  Thlr.  20  Sgr. 

histor.   avondst.   Amsterd.    1800.    p.    I.   p. 

285-288. 

Wind,  bibliotbck  d.  Nederlandsche  gescbied- 
schrijvei-s  p.  38. 

Heldarviga-Saga. 

Fortsetzung  der  Viga  Styrs-Saga  («.  d.) 
Auag.:  in  d.  Islendiga-Sogur.  I. 
Erl.-Schr.:  Miiller,  iiSigiiXyM.  [deutsche  Ausgabe.) 
I.  p.  31. 

Heidenhelmensls  8anctimoniah's 
(saec.  VIII),  vid. 

Vita  8.  Willibaldi. 
„     ,,  Wunnibaldi. 

Heimburg,  Gregorius  (f  1472): 
Sigisraundi  ducis  Austriae  eiusque 
advocati  G.  Heimburg  appellatio 
et  apologia  contra  censuram  et  ex- 
communicationem  Pii  II  pont.  Rom. 
a.  1460. 

Ausg. :  ^  zv^ammen  m.  Admonitio  de  iniustis 
usurpationibus  paparum  in  desaen  Antilogia 
papae.  Basil.  1555.  8".  — ■  ^  wiederholt  hon- 
dini  1690.  fol.  —  *ap.  Ortwin.  Gratium, 
fasciculus  rer.  expetend.  et  fugiend.  Colo- 
niae  1535.  fol.  II.  —  *ap.  Freher,  scr. 
rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p.  183-261- 
266.  —  ^zuaammen  mit  Apologia  contra 
Theodonim  Laelium  episQ.  Feltrensem,  et 
altera  contra  Nicolaum  Cusanum  (cura  God- 
asti).  Francofurti  1608.  4«.  —  *wiederholt 
ap.  Goldast,  monarchia  s.  imperii  Rom. 
Francofurti  1721.  I.  p.  557.  II.  p.  1576. 
1692.  1604.  1626. 


HEIMO  —  HELMOLDUS 


361 


Erl.-Schr.:  Ballenstad,  J. ,   de  vita  et  excom- 

raunicatione  D.  Gregorii  de  Heimburg.  Helm- 

stadt  1737.  40. 
Brockhaug,   C. ,  Gregor  von  Heimburg.  Ein 

Beitrag  zur  deutsch.  Geschichte  des  15.  Jahrh. 

Leipzig  1861.  gr.  8o. 
Dux,  der  deutsche  Cardinal  Nicolaus  v.  Cusa 

u.  d.  Kirche   seiner  Zeit.  Regensburg   1847. 

2  Bde.  80. 
Jjiger,  .'\.,   der  Streit  des  Cardinals  Nicolaus 

V.  Cusa  mit  dem  Herzog  Sigmund  v.  Qester- 

reich.  Innsbruclc  1861.  2  Bde.  gr.  80. 
Vgl.  Laelins. 

Heimo  presbyter,  coenobii  s.  Mi- 
chaelis  Babenbergensis  monachus: 
Chronographia. 

Geschrieben  1135. 
Handschr.:   vid.  ap.  Pertz,   mon.  scr.  X. 
p.  2. 

Ausg.:  Bruchstiicke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 

X.  p.  2-4,  nur  von  1106-1135  mit  den  Augs- 
burger  und  Bamherger  Zusatzen. 

Vgl.  Annales  Augustani  minores. 

Heimskringla,  vid.  Snorro  Stur- 
leson. 

Heinrieus  =  Henricus. 

Heigaldus  seu  Helgaudus,  monach. 
Floriacensis  (cca.  1050):  Epitoma 
vitae  Roberti  regis,  filii  Hugonis 
Capeti,  ex  alterius  monachi  script;is. 

Hochst  parteiisch  geschrieben. 
Ausg. :   '  ed.  Pithoeus,  hist.  Fr.  scr.  coaet. 

XI.  p.  59-79.  —  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  59-79.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  96-117. 

Uebers.:  en  fran^.  par  Guizot,  coUect. 
VI.'  p.  363-414. 

Erl.-Schr.:  de  la  Cnrne  de  St.  Palaye,  M^m. 
sur  la  vie  du  moine  Helgaud,  sur  T^pitome 
de  la  vie  du  roi  Robert  et  sur  trois  fragmens 
qui  sont  imprimes  a  la  suite  de  cet  epitome 
dans  la  Coll.  de  Thist.  de  France,  —  in  M^m. 
de  Tacad.  des  inscr.  X.  p.  553  (ed.  a  la  Haye 
XV;  p.  309.) 

Histoire  litter.  de  la  France  VH.  p.  407. 

Legendre,  nouv.  hist.  de  France  VI.  p.  128. 

Helianus,  Ludov.,  Vercellensis, 
Francorum  regis  senator:  De  bello 
suscipiendo  adversum  Venetianos  et 
Turcas  oratio,^  Maximiliano  Augusto 
in  conventu  praesulum,  principum, 
electorum  et  civitatum  Rom.  imperii 
dicta  in  Augusta  Vind.  4.  Id.  April. 
1510. 

Sehr  wichtige  Rede,  welche  sogleich  auf  Befehl 
des  sehr  zufriedenen  Kaisers  gedruckt  wurde. 

Ausg.:  ^[am  Ende:)  Aug.  Vind.  per  Joa. 
Othmar  apud  coenobium  S.  Ursulae  cis 
Licum.  1510.  12.  Mai.  4».  —  'tciederholt 
ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed.  Struve  11. 
p.  522-531. 

Helias  de  Brolio,  vid.  Bernardus 
Iterii. 


Helias  de  Roffiaco,  Henrici  II  regis 
Angliae  capellanus  et  monachus,  vid. 
Ademarus  Cab.  {commem.) 

Helinandus,  monachus  coenobii 
Cisterc.  s.  Mariae  de  Frigido  monte 
(t  1227) :  Chronicon  ab  0.  C.  —1204. 
Capita  49. 

Stand  wegen  guter  Anordnung  und  Glaubwiir- 
digkeit  in  gros.sem  Ansehen.  Ein  solch  sclavischer 
Nachscbreiber  dcs  Sigib.  Gembl.,  dass  nian  sein 
chron.  fiir  einen  Codex  desselben  halten  konnte. 
Nur  von  Cap.  45  (ann.  639)  an  noch  vorhanden;  d. 
iibrigo  war  schon  friih  verloren;  c/.  Vinc.  Bellpv. 
spec.  hist.  29,  108. 

Ausg.:  ap.  Tissier,  bibl.  Cisterciensis 
Vn.  p.  73-205. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  Lib.  VIII.  p.  589. 
Wilmans  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  204. 
Vgl.  Passio  s.  Gereonis. 

Helmoldus  presbyter  Bosoviensis, 
ad  lacum  Ploenensem  (f  cca.  1147): 
Chronicon  Slavorum  sive  Annales 
Slavorum. 

Beginnt  mit  der  Bekehrung  der  Sachsen  durch 
Karl  d.  Gr.  u.  schliesst  1170.  Von  ausgezeichnetem 
Werth.  Schwerfallige  Sprache.  —  Meist  zusammen 
mit  Arnoldus  Lubecensis  herausgegebon. 

Ausg.:  ^unvollstandig  ed.  Sigism.  Schor- 
ckel,  Francof.  a.  M.  1556.  4**.  —  *  wieder- 
holt  ibid.  1573.  4».  —  ^besser  ed.  R.  Rei- 
neccius.  Francof.  1581.  fol.  —  *voUstandig 
edid.  H.  Bangert.  Lubecae  1659.  4".  p.  1- 
239.  —  *Wos  neuer  Titel  mit  Hinzufugung 
von  J.  Molleri  diatribe  de  Helmoldo.  Lu- 
becae  1702.  4o.  —  'ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  537-751. 

KB.  J.  H.  V.  Elswich's  projectirte  .^usg.  ist 
ebenso  wenig  erschienen,  als  die  von  J.H.  v.Seelen 
beabsichtigte. 

Uebers.:  deutsch  'vonLaurent.  Berlinl852. 
(Geschichtschreib.  der  Vorzeit)  nach  devi 
berichtigten  Texte.  —  *in  deutsche  Verse 
iibertragen  a.  1378  von  Hermann  v.  Kirch- 
berg. 

Chronicae  supplementum (785-1186) 
ap.  Lindenbrog,  scriptorum  de  rebus  Ger- 
manicis  septentrionalibus  syntagma  p.  274- 
278  (ex  edit.  Fabricii  a.  1706.  p.  248-250). 

Loca  in  Herm.  Corneri  {s.  d.)  chronico 
inedito  ex  Helmoldo  vel  Amoldo  citata, 
quae  tamen  apud  eosdem  quales  exstant, 
plane  non  vel  aliter  leguntur  (871-1211) 
ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  II.  p.  743. 

Erl.-Schr.:  Erlauterungen  zu  einer  Stellc  iib. 

d.  Pantheon  zu  Rhetra  in  Mecklenburg,  — 

in   Monatsschrift.    Jahrg.    1789.    p.  735.   82S. 

1031.   1103;   Jahrg.   1790.   p.  99.   225;   Jahrg. 

1791.  p.  481. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.  Lib. 

VIII.  p.  .^93-598. 
Giesebrecht,   L.,   wendische    Geschichten 

III.  p.  355. 
Lappenberg,  Uber  Helmold  und  Arnold,  — 

in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  554-584. 
Moller,  Jo. ,   diatribc  de  Helmoldo  eiusque 

chronico  Slavorum  historioo-critica,  Lubecae 

1702.  40. 


362 


HELPERICUS  —  HENRICU8 


Opovriailania  historycznc  (kronlka  llclmolda. 

W    wsieoie    Poznania    1715    roku.    Niowola 

Fr.  Poni6skiego  17;U  roku  efc.)    Po.snan  1!^60. 

80.  3IS8  paif.   2  Tlilr. 
Struve,   biblioth.  historica  ed.  Meusel   V.  2. 

p.  1-7. 
Wattenbaoh,   Deutschlands   Geschichtsquel- 

len  p.  376. 

Vgl.  Chronicon  Slavicum  par.  Susel. 

Helpericus,  vid.  Angilbertus. 

Hemmingford  (f  1317),  vid.  Gal- 
therus  Hemmingford. 

Hemingus  monach.  Wigorn.  (saec. 
XI) :  Chartularium  ecclesiae  Wigor- 
niensis. 

Ausg.:  descripsit  ediditque  Thom.  Hear- 
nius.  Oxonii  1723.  2  vols.  8». 

Vgl.  \'ita  s.  Wul.^itani. 

Hemricourt,  vid.  Jacques  de  Hemri- 
court. 

Henri  de  Huntingdon  =  Henricus 
Huntind  oniensis. 

Henri  d'Opprebais  (flor,  1473),  vid. 
Chronique  de  Fabbaye  de  FlorefFe. 

Henri  de  Valenciennes,  vid.  Ville- 
hardouin. 

Henrici  IV  vita,  vid.  Historia  de 
vita  Henrici  IV. 

Henricus  a  Diessenhoven  =  Hen- 
ricus  dapifer. 

Henricus  Aquilonipolensis  (1514): 
Adolpheis  sive  historia  comitum 
Schaumburgensium  ac  Hamburgen- 
sis  civitatis. 

Ausg. :  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  599-604. 

:  De  primordiis  urbis  Lubi- 

canae  (1037). 

Ausg. :  ap.  Meibom ,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  605-620. 

Henricus  archidiaconus  kSalisburg- 
ensis:  Historia  calamitatum  ecclesiae 
Salisburgensis  sub  Adelberto  archi- 
episcopo. 

Geschrieben  zwischen  1164-1 1G8. 
Ausg. :  ap.  Pez,   thesaurus  H.  3.  p.  199- 

218. 

Henricus  daplfer  a  Diessenhoven: 
Historia  ecclesiastica  ab  a.  1316 — 
1361. 

Eine  eehr  wichlige  (ieschichtgquelle,  wcil  der 
sehr  begabte  Verf.  vieles  aus  etgener  Erfahrung 
kannte. 

Handachr.:  Miinchen,  Hofbibl.  (friiher 
in  Ulm,  einzige.) 

Ausg.:  ist  von  Bohmer  fiir  seine  Fontes 
vorbereitet. 


Erl.-Schr.  Doccn,  B.  J.,  Ileinrichs  Truchsessen 

7,u  Diessenhoven  Fortselzunjt  de.s    grossern 

GeschichtsvverkH    des   Ptolemaeus  Lucensis, 

—  in  Pertz'  Archiv  II.  p.  26. 

StSlin,  wirtembergischn  Ueschichtc  III.  p.  5. 

Vgl.  Ptolemaeus  de  Fiadonibus. 

Henricus  de  Bernten  Marienroden- 

sis:  Chronicon  monasterii  Marien- 
rodensis  ord.  Cist.  prope  Hildes- 
hemium  ab  a.  1210  —  1454. 

\Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  432 ,  viit  Fortsetzungeji  jungerer  JTand 
p.  464-469  bis  1580. 

Henricus  de  Blaneford :  Chronicon. 
1323—1325. 

Ausg.:  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1729.  8». 
zusammen  mit  Joh.  de  Trokelowe. 

Henricus  de  Estria.  vid.  Catalogus 
archiep.  Cantuariensium. 

Henricus  de  Heimburg,  presbyter 
(flor.  1279):  Annales  sive  Cronica 
Bohemorum  ab  a.  861 — 1300. 

Wichtig  fiir  bohmische  und  inahrische  Gesch. 
—  Bis  1126  auB  Cosmas  Prag.  cxcerpirt. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bibl.  lat.  codd. 
No.  136.  chart.  sec.  XVI.  fol.  fol.  15. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  712-718. 

Henricus  deHervordia,  ord.  praed. 
Mindae  (f  1370):  Liber  de  rebus 
memorabilioribus  sive  chronicon  ab 
O.  C.  —  a.  1355. 

Handschr.:  vid.  edit.  p.  XXXIU. 

Ausg.:  vom  Jahre  687  an  ed.  A.  Potthast. 
Gottingae  1859.  gr.  4».  5  Thlr.  {Vgl.  iiber 
diese  Ausg.  Waitz  m  Gottinger  gel.  An- 
zeigen.  Nachrichten.  1859.  No.  181.  p.  1801- 
1806.) 

Erl.-Schr.:  Bruns,  BeitrSge  z,  ErklarQng  alter 

Handschriften.  Braunschw.  1802.  St.  1.  u.  3. 
Grimm,  J.,  (ib.  u.  zu  Heinrichs  von  Herford 

Chronik,  —  in  Gotting .   gcl.   Anzeig.  Nach- 

richt.  1856.  No.  4.  p.  94108. 
v.  Sybel,  historische  Zeitschr.  1861.  3.  Jahrg. 

2.  Heft.  p.585  sq. 
Waitz,  das  Verhaltniss  des  Hermann  Corner 

zum  Henr.  de  Herv.,  — tn  Pertz' Archiv  VI. 

p.  761. 

Henricus  de  Isernia;  Codex  epi- 
stolaris  Primislai  Ottocari  II  Bone- 
morum  regis. 

Ausg.:  ed.  Th.  Dolliner.  Viennae  1803.  4«. 

Henricus  de  Marlborough  {Marle- 
burgh),  vicarius  in  Ballyscadan 
dioec.  Dublinens.  (cca.  1421):  Cro- 
nicaexcerptade  medulla  diversorum 
cronicorum,  praecipue  Ranulphi  Ce- 
strensis,  una  cum  qiribusdam  capi- 
tulis  de  cronicis  HiDerniae.  A  Cnr. 
nato  —1421. 

Handachr.:    Dublin,    bibl.    College    s. 


HENRICUS 


363 


Trinity.  — London,  brit,  Mus.  bibl.  Cott. 
Vitell.  E.  V. 

Ausg.:  ein  Theil  a.  1371-1421  ap.  Cam- 
den,  Britannia.  Londini  1607.  fol.  p.  829- 
836. 

Uehers.:  english  by  James  Ware.  'Dub- 
lin  1633.  fol.  —  ^wiederholt  ibid.  1809.  8«. 
(sie  beyinnen  mit  d.  Jahre  1285.)  —  Aus- 
ziige  ap.  Holinshed,  chronicles  of  England, 
Scotland  and  Ireland.  London  1807  sq. 
6  vol.  40. 

Henricus  de  Merica,  coenobii 
Bethleemetisi  prope  Lovanium  prior : 
Corapendiosa  historia  de  cladibus 
Leodiensium.    1465—1467. 

JJandschr. :  B  r  ii  s  s  e  I ,  burgund.  Bibl.  chart. 
sec.  XV.  No.  11968. 

Ausg.:  ed.  de  Ram  zusammen  mit  Jo- 
hannes  deLos  t«  Documens  relatifs  aux 
troubles  No.  2  {od.  Collection  de  chroniq. 
Belges  Vni.)  Bruxelles  1844.  4«. 

Henricus  de  Mdskirch,  vid.  An- 
nales  Sindelfingenses. 

Henricus  de  Osthoven  (1252):  De 
institutione  Paradysi  et  humili  in- 
gressu  sororum  a.  1252. 

Eiufache,  aberlebendiggeschriebene  Erzahlung. 

Ausg.:   ap.   Seibertz,   Quellen   der   west- 

falischen  Geschichte  I.  p.  1-13. 

Uebersetz.  u.  Erl.-Schr.:  Seibertz,  J.  S.,    Gesch. 

der  Stiftung  des  Klostcrs  Paradies  bei  Soest, 

—  in  Zeitschr.  fiir  vaferl.  Geschichte  u.  AI- 

terthumskunde.  Hrsg.  von  Geisberg  u.  Giefers. 

Neue  Folge.  Miinster  1S56.  VII.  p.  267-291. 

Henricus  de  Rebdorf,  monachus 
Augustinianus  (flor.  cca.  1361):  Chro- 
nica  seu  annales  rerum  ab  impera- 
toribus  Adolpho,  Alberto,  Friderico, 
Ludovico  Bav.  et  Carolo  IV  gesta- 
rum.    1295-1363. 

Chronologisch  geordnete  Kaiser-  u.  Papstgesch. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XIV.  4».  suppl.  No.  201.  n. 

JJandschr.:  'ed.  Freher,  scr.  rer.  Germ. 
I.  p.  411;  sehr  fehlerhaft;  auch  hat  Fr. 
eigenmachtig  Einschaltungen  vorgenommen. 
—  *ed.  Chr.  Gewoldus.  Ingol.stad.  1618. 
4".  mit  Noten  u.  Auslassung  der  Fr.^schen 
Einschiebsel.  —  ^ioiederholt  ap.  Freher- 
Struve  I.  p.  598-644  mit  Varianten  und 
Parallelstellen. 
•  Erl.-Schr.:  I5  6hmer,  reg.  Ludov.  B.av.  p.  X. 

Henricus  Drogus,  vid.  Annales 
Genuenses  p.  127. 

Henricus  Gandavensis  (f  1293):  De 
scriptoribus  ecclesiasticis. 

Ausg.:  'ed.  Suffrid.  Petrus,  de  scriptorib. 
eeclesiasticis.  Coloniae  1580.  8».  —  »c. 
scholiis  Aub.  Miraei  in  dessen  Bibliotheca 
eccles.  Antverp.  1639.  fol.  p.   161-174.  — 


'ed.  Fabricius,  bibl.  ecclesiast.  Hamburgi 
1718.  fol. 

Erl.-Schr.:  Schwartz,  N.  J.,  Henri  de  Gand  et 

ses  derniers  historiens,  —  in  Mdmoires  cou- 

ronnes    et    autres    mem.,    publ.    par   Tacad. 

royale  .  .  .  de  Belgique.  Bruxelles  1860.  80. 

X.  Xr.  3. 

Henricus   Huntindoniensis  s.  Hun- 

tendunensis,  archidiaconus  (f  post 
1154):  Epistola  ad  Walterum  de 
mundi  contemptu,  sive  De  episcopis 
et  viris  illustribus  sui  ternporis. 

Ausg.:  'ap.  Wharton,  Anglia  sacra  11. 
p.  694-702.  —  'exemplar  tertiae  epi- 
stolae  de  contemptu  mundi  per  ea  quae 
ipsi  vidimus  hoc  est,  —  '  ap.  d'Acherj,  spi- 
cileg.  VIII.  p.  178  (*ed.  2da.  HI.  p.  503- 
507.  —  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XIV. 
p.  265-268. 

:  Historiae  Anglorum  libri 

VI  n  sive  X  secundum  aliorum  dis- 
tributionem.    60—1154. 

Fleissig  gesammelte  und  gut  geordnete  Chro- 
nik;  eigentlich  12  Biicher,  von  denen  aber  die  4 
letzten  bis  jetzt  nicht  erschienen  sind. 

Handschr. :  L  ey  d  e  n,  Un.-Bibl.  cat.  Scalig. 
mbr.  No.  2.  —  Rouen,  mbr.  sec.  XIV. 
hist.  '*y»2  (viel  vollstandiger  als  die  Aus- 
gabe,  10  Bchr.) 

Ausg. :  '  ap.  Savile,  scr.  rer.  Angl.  p.  169- 
228  (*ed.  Francof.  p.  295-399.)  —  »in 
Monumenta  histor.  Britann.  seu  CoUection 
of  Historians  edit.  by  order  of  the  Record 
Commission  I.  p.  689-763.  Buch  1.  2.,  vom 
3.  Bruchstikke,  4.  5.  6.  —  Bruchstiicke  '  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  206-212;  XUL  p.  30- 
37.  —  ^ap.  Leland,  collectanea  I.  p.  189- 
199;  III.  p.  289-306.  —  *ap.  Migne,  patro- 
logiae  cursus  CXCV.  1844. 

"  Uebers. :  Henry  of  Huntingdon's  history 
of  the  English,  transl.  and  edited  by  T. 
Forester.  London  1850.  kl.  8".  {Zugleich 
von  Bohn's   antiquarian  library   Tom.  21.) 

Eri.-Schr.:  Ebeling,    Englands  Geschichtsquel- 
len  p.  12. 
Fabricius,  bibliolh.  med.  et  inflm.  latinitatis. 

Lib.  VIII.  p.  660. 
Wright,    bibliosraphia   Britannica    liter.    II. 
p.  167-17.S. 

Henricus  Lettus,  sacerdos:  Chro- 
nicon  Livonicum  vetus.  1186 — 1227. 

Meisterhaftes  Wcrk,  sehr  wichtig  fiir  d.  Gesch. 
des  nordwest!.  Russlands.  Der  Verf.  war  Zeitge- 
nosse. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Origines  Livo- 
niae  sacrae  et  civiles  recens.  et  scriptor. 
testimoniis  illustravit  J.  D.  Gruber.  Fran- 
cof.  et  Lips.  1740.  fol.  —  ^  zusammen  mit 
Hansens  deutsch.  Uebersetz.  u.  m.  Zu.satzen 
hrsg.  von  C.  E.  Napiersky  als  3.  Lieferung 
der  Scriptores  rer.  Livonicarum.  Riga  1849. 

Uebers.:  deutsch,  'erganzt  (d.  Jahr  1221) 
u.  m.  Anmerk.  von  J.  Gf.  Arndt.  Halle 
1747.  2  Bde.  fol.  —  *von  Hansen  (s. 
vorher.) 


364 


HENRICUS  —  HERIMANNU8 


Erl.-Sehr.:  Ronnell,  E.,  dic  Chronologie  Heln- 
richs  des  I.etten  vorprliclien  mit  d.  Zeitan- 
gabon  eiuiger  russischer  Chroniken  —  in 
Btilletin  dc  la  Classe  des  sciences  histor. 
phil.  et  polil.  de  Tacad.  de  St.  Pctersbourst. 
XI.  No.  4.  6.  fi.  8.  9.  Petersb.  1851.  4«.  (gibt 
einen  fortlaufenden  AiuMff  aus  H.  Lett.  als 
Orundlage.) 

Knnik,  vorlfiuflpe  Andeutungen  iiber  d.  Jahr 
d.  Schlacht  an  dcr  Kalka  rn.  besond.  Kiick- 
sicht  auf  ileinr.  d.  Letten  —  ibid.  XI.  p.  133. 

.'^chlozer,  Kurd  v.,  I.ivland  p.  177. 

Seniler,  J.  S.,  niisccll.  Icction.  fasc.  I.  p.  fiO. 
Norimberg.  1748.  8o.  gibt  Ad  chronicon  Li- 
voniae  quacdam  craendatione.';. 

VViszni  e  wski ,  Mich.,  historya  literatury  pols- 
niej  II,  p.  %-i»8.  (IknryU  I.otysz.) 

Henricus  marchio  de  Gavio,  vid. 
Annales  Genuenses. 

Henricus  Marleburgensis  =  Hen- 
ricus  de  Marlborough. 

Henricus  Pomerius  (f  1469),  vid. 
Vita  Ruysbrochii. 

Henricus  praepositus  \  Chronicon 
Ottingensis  |  Bavariae, 

Henricus  Stero  '       ^id. 

Anualcs  S.S.  Udalrici  et  Afrae. 
Ilermannus  .'Mtahcnsis. 

Henricus  van  Veldeken,  vid.  Vita 
s.  Servatii  ep.  Tungr. 

Henriquez,  Chrysost.,  vid.  Vita  b. 
Aiberici  abb.  Cisterc. 

Hepidanus,  vid. 

Annales  SanKallenses  roaiores. 
Vita  s.  Wiborodae. 

Herardus  archiepisc.  Turonensis 
(t  871),  vid.  yita  s.  Chrodogangi 
ep.  Sagorn. 

Herbernus,  vid.  Vita  s.  Martini 
Turon.  {miracula.) 

Herberstein,  Sigism.  liber  baro  in 
(t  1.566):  Rerura  Moscoviticarum 
commentarii,  Russiae  et  quae  nunc 
eius  metropolis  est,  Moscoviae  bre- 
vissima  descriptio  et  de  religione 
eorum  varia  inserta  sunt. 

Dieses  Werk,  vielleicht  das  erste,  vvelches  Ub. 
Russland  erschienen  ist,  wird  fiir  das  beste  gehal- 
ten  iiber  die  altcrn  Zeiten  jencs  .Staate».  Herber- 
stein  lcbte  dort  als  Gesandter  d.  dcutschen  Rciches 
von  1;)16  1526. 

Ausg.  '(Viennae  1649.)  fol.  —  *Basileae 
(1556).  fol.  —  «Antuerpiae  1567.  kl.  8».  —  *m 
Rerum  Moscovit.  scriptores  varii.  Francof. 
1600. 

Uebers.:  dcutsch:  'Wicn  1557.  fol.  — 
'Basel  1567.  8". 

Erl.-Sehr.:  Adctunf;,  Lebengbeschrcibuni?  Her 

beniteins.   Petersburg  1818.   8».  Benntiie  ITs 

Selbatbiographie. 

Kiedler,  J.,  Actenstiicke  zu  8.  Frh.  v.  Her- 

ber8teiu'8  zweiter  Mission  nach  Russland,  — 


ap.  Miklosich  n.  Fiedlcr,  slavische  Biblioth. 
od.  BcitriiRe  z.  slav,  Philologie  u.  Oesch. 
Wien  1857.  II.  p.  63-!t2. 

:  Selbstbiographie.    1486 — 

1553. 

Ausg.:  's.  I.  et  a.  fol.  —  *ap.  Kovavich, 
Sainmlung  I.  —  *ed.  Th.  v.  Karajau  in 
Fonte.s  rer.  Austriac.  "Abtheil,  1.  Bd.  I.  p. 
67-396. 

Herbertus  abbas  coenobii  deMoris, 
vid.  Vita  s.  Bernardi  Claraevall. 
(Herbertus.) 

Herbertus  monachus  Claraevall., 
vid.  Vita  b.  Schetzelonis. 

Herbordus  scholasticus,  vid.  Vita 
s.  Ottonis  ep.  Bamberg. 

Herempertus  =  Erchempertus. 

Hericus  monachus  Autissiodor.  (t 
cca.  881),  vid.  Vita  s.  Germani  ep. 
Autiss.  (vit.  ead.,  Mirac.) 

Erl.-Sehr.:  Bahr,    Gesch.   der  roinischen  Lite- 
ratur  im  karolingischcn  Zeitaltcr  p.  111. 
Fabricius,    bibl.  med.   et  inf.   latiuitatis  II. 

p.  106. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  535. 

Heriger  =  Hariger. 

Herimannus  Augiensis  (vulgo  Con- 
tractus,  t24.  Sept.  1054):  Chronicon 
de   sex  aetatibus  mundi  ab  O.  C. 

—  1054. 

Schatzbar,  niit  vielcm  Urteil  abgefasst;  seine 
Zeit  schildert  H.  mit  historischer  Treue  u.  innerer 
Wahrheit.  Wurde  die  Grundlage  dcr  folgcndcn 
Chronistcn. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V. 
p.  70-74. 

Ausg.:  'ap.  J.  Sichard,  chronicon  erud. 
autorum  etc.  Basil.  1529.  fol.  p.  167.  — 
*Basileae  per  Henrichum  Petri,  s.  a.  (1549). 
fol.  —  *ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p.  429 
(*ed.  2a.  III.  1.  p.  191.)  —  »ed.  Pistorius, 
scr.  Germ.  rer.  I.  p.  85.  —  •  locupl.  et 
emend.  ex  cod.  bibl.  S.  Georgii  in  Hercynia 
sylva  ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr.  I. 
p.  229-338.  —  'wtBibl.  patrum  Colon.  XI. 

—  •in  Bibl.  patrum  Lugdun.  XVIII.  p. 
348.  —  •coll.  textu  Urstisii  et  Canisii  ap. 
Pistor.,  rcr.  Germ.  scr.  ed.  Struve  I.  p. 
p.  113-.300.  —  '"ed.  Ussermann,  prodrom. 
German.  sacrae.  I.  —  "ap.  Pertz,  mon. 
scr.  V.  p.  67-133  nach  grossem  hamlschrijtl. 
Apparat,  —  '*Bruchstucke  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  319-332;  V.  p.  362;  VI.  p.  224: 
VII.  p.  232;  VIII.  p.  245;  XI.  p.  18  sq. 

Spicilegium  lectionum  variarum  ap. 
Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  642. 

Uebers.:  deutach  von  Nobbe.  Berlin  1851. 
8*.  (Geschichtschreiber  der  deutschen  Vor- 
zeit.  XI.  Jahrh.  6.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Acta  Sanct.  Boll.  Jul.  IV.  p.  .580. 
I>ocen,  iib.  dcn  Hcrniannus  Contractus,  —  in 

Pertz'  Archiv  III.  p.  3. 
Dttmgcet  Fr.  Mone,  Hermanni  Contr.  chro- 
nicon  eiusquc  contiuuatores  Bertholdus  vulgo 


HERIMAKNUS  —  HERMANNDS 


365 


Constantiensis,  Bernoldus   San-BIasianus  et 

monachus  Scafhusanus,  —  in  Pertz'  Archiv 

III.  p.  209. 
Gercken,  Reisen  I.  p.  163. 
Giesebrecht,  Cesch.  tlcr  deutschen  Kaiser- 

zeit  II.  p.  .523.  (2.  Autl.  II.  p.  553.) 
Gundling,  St.  H.,  Nachricht  von  Hermannus 

Contr.,  ingleichen   von  d.   variis   editionibus 

seines  chronici,  —  in  Gundlingiana  I.  p.  51. 
Hamburgische  Bibliotheca  histor.  Cent.  III. 

p.  71. 
Hausser,  L. .   die   teutschen  Geschichtschr. 

Heidelberg  1839.  p.  69. 
Semler,   J.    S.,    Versuch  den   Gebrauch   der 

Quellen  in  d.  .Staats-  u.  Kirchengeschichte  d. 

mittlern   Zeiten   zu   erleichtern.   Halle    1761. 

80.  p.  132. 
Stenzel,   Gesch.  der  frankischen  Kaiser  I. 

p.  136. 
Ussermann,    dissert.    de    Hermanni    Contr. 

chronico.    huius   codd.   editionibusque,  —  in 

praefat.  I.  p.  I. 
Wattenbach,   Deutschland.s  Geschichtsquel- 

len  p.  237-239. 
Wegelin,    thesaurus   rerum    Suevicarum    U. 

No.  8  (unederkolt  die  Gnndlingsche  Schrift.) 
Vgl.  Annales  .Augienses. 

HerimannusClericusWormatiensis, 
vid.  Vita  s.  Burchardi  ep.  Wormat. 
(elogium.) 

Herimannus  Laudunensis  seu  abbas 
S.  Martini  TornaceDsis  (non  diver- 
sus  ab  Hermanno  Tornacensi,  Fa- 
bricius-Mansi,  B.  M.  A.  1. 240) :  Mira- 
cula  s.  Mariae  Laudunens.,  libri  3, 

Geschrieben  1149  od.  1150. 
Ausg.:  'ap.  d'Achery  post  Guiberti  'oper.i. 
Paris.  1561.  fol.  p.  526-561.  —  »die  9  ersteii 
Kapitel  des  3.  Buches  ed.  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  654-660  {uber  d. 
BischoJ  Bartholomaeus  u.  Erzbisch.  Norbert 
von  Mugdeburg).  —  ^hiervon  der  grossere 
Theil  auch  *in  AA.  SS.  BoUand.  6.  Jun. 
I.  p.  862-865.  —  »ap.  Bouquet,  cec.  XII. 
p.  266-272;  XIV.  p.  342-349. 

Vgl.  Vita  s.  Norberti  arch. 

:     Narratio     restaurationis 

abbatiae  s.  Martini  Tornacensis,  ab 
ipsa  fundatione  a.  1092  ad  a.  1127; 
continuata  ad  a.  1160. 

Der  2.  Thl.  der  Chronica  Tornacensis  ist 
hieraus  ein  Anszug.  Wichtig  fiir  belgische  u.  fran- 
zos.  Geschichte. 

Au^g.:  'ap.  d'Achery,  spicileg.  XH.  p. 
358  (*ed.  nov.  II.  p.  888.)  u.  mit  Zusatzen 
verschiedener  Verfass.  v.  1127-1160  p.  922 
u.  926.  —  ^wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  236;  XI.  p.  254;  XIH.  p.  392-410;  XIV. 
p.  80-83  (vita  Odonis  episc.  Camerac.)  — 
*Bruchstuck  (cap.  81-85)  ed.  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  660-662. 

Erl.-Sclii::  Wilmans  in  Pertz'  Arch.  IX.  p.  361. 

Hermannus  abbas  Altahensis  = 
Hermannus  Altahensis. 

Hermannus  Altahensis  abbas  (nat. 
1200  aut  1201,  t  1275):  Annales 
a.  1137-1273. 


Von  grossem  Werthe  rdr  die  baierische,  oster- 
reichische  und  bohmische  Geschichte  im  13.  Jahrh. 
Quelle  der  Annales  SS.  Udalrici  et  Afrae,  Oster- 
hov.,  Windberg. ,  des  Eberhardus  archidiac.  Eatis- 
bon.,  Staindelius.  —  Ueber  d.  Verf.  herrschten  lange 
unrichtige  Auffassungen,  indem  man  f^Ischiich  Her- 
raanns  Annalen  bald  dem  Henricus  Steorovon 
Oettingen  zuschrieb,  bald  diesen  in  zwei  Per- 
sonen:  Henricus  Stero  u.  Henr.  Oettingensis  trennte, 
bald  dcuselben  als  d.  Verf.  der  Continuatio  et  Alta- 
hensis  et  Ratisponensis  ansah,  ja  sogar  einen  Theil 
der  Annales  SS.  irdalrici  et  Afrae  August.  unter 
seine  Autorschaft  .siellte.  Dieser  fiigte  nur  1275 
einige  Worte  de  Hermanni  morte  zu,  uber  welchen 
im  Original  die  spater  falsch  verstandene  Notiz  v. 
einer  andern  Hand  steht:  Subscripta  sunt  verba 
dom.  Ileinrici  prepositi  Otingensis;  jene  wenigen 
Zeilen  sind  nicht  dazu  angethan,  ihm  einen  Platz 
in  der  l.iteraturgeschichte  des  Mittelalters  einzu- 
raiumen.  Vgl.  Eberhardus  archidiac.  Ratis- 
pon.  —  Auch  Bohmers  Ansichten  .iiber  die  irrige 
Bezeichnung  d.  Verfassers  oder  dcs  Uinfangs  der  v. 
diesem  herriihrenden  Stiicke'  sind  nach  Jaffe's  nen- 
esten  Untersuchungen  zu  berichtigen. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  hist.  eccl. 
29,  jetzt  413.  mbr.  fol.  sec.  XIII.  Original. 
Vgl.  Pertz'  Archiv  m.  p.  477;  VII.  474; 
X.  451;  mon.  scr.  XVH.  351.  368.  — 
Miinchen,  k.  Hofb.  lat.  4352.  fol.  sec.  XV. 

Ausg. :  aus  d.  MUnchener  Ms.  unt.  d. 
Tit. :  Henrici  Steronis  chronicon  Altahense 
a.  1152-1273,  getduscht  durch  die  Freher^sche 
Ausg.  der  Annales  SS.  Udalrici  et  Afrae 
August.,  'ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p. 
229-304  (^^ed.  2da.  IV.  p.  172-214).  —  ^sehr 
entstellt  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  660- 
695.  (Es  sind  dies  nur  wenig  accurate  JEx- 
cerpte  aus  unsern  Annalen,  confundirt  mit 
Fragmenten  aus  Annales  Beichersberg.,  Oster- 
hov.  u.  a.,  fiir  die  Oefele  ohne  Orund  zwei 
Verfasser  angenommen  hat:  er  liess  sie  ab- 
drucken  unt.  d.  Tit.:  Hermanni  Alta- 
hensis  annales  hactenus  Henrico  Steroni 
. . .  perperam  attributi  ex  autogr.  Joa.  Aven- 
tini  ad  2  mss.  Altahensis  et  Osterhov.  fidem 
descripti  ab  a.  1147-1273  p.  660-685,  — 
u.  unt.  d.  Tit.:  Heinrici  Ottingensis 
praepositi  chronicon  Bavariae  ab  a.  1273- 
1313  ex  mss.  Altah.  et  Osterhov.  a  Jo. 
Aventino  descriptum  ex  eiusd.  adversar. 
p.  687-695.)  —  *sehr  gut  aus  d.  Original 
ab  a.  1152-1273  ap.  Bohmer,  fontes  U.  p. 
486-525.  —  ^am  besten,  grelchfalls  aus  dem 
Orig.  ed.  JafFe  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVH. 
p.  381-407,  der  die  Epiloge  u.  Fortsetzungen 
abersichtlich  vom  eigentiichen  Werke  Her- 
manns  schied. 

De    Hermanni    abbatis 

abdicatione  a.  1273  d.  12.  Martii. 

Au^g.:  ed.  Jaift5,  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVH.  p.  407.  408. 

Henricus   Steoro    (mo- 

nach.  Altahensis  et  capellanus  abbat. 
Hermanni,  post  praepositus  Oettin- 
gensis,  f  post  127G):  De  Hermanni 
abbatis  morte  a.    1275  d.  31.  Jul. 

Ausg.:  ed.  Jaflf*5  ap.  Pcitz,  mon.  scr. 
XVn.  p.  408. 


366- 


HERMANNITS  —  HERVARAR  SAGA 


Continuatio    Altahensis 

a.  1273-1291. 

Auay.:  ed.  Jaffu  ap.  Pertz,  mou.  scr. 
XVn.  p.  408  41G. 

ContinuatioRatisponen- 

sis  a.  1287—1301. 

Ausg.:  ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  p.  416^20. 

Continuatio    Hermanni 

Altahensis.    1273-1303. 

Sehr  wichtig. 
Sandschr.:  Wien,  Hofbibl. 
Ausg. :   ap.  Bohmer,   fontes   III.   p.   553- 
560  zuerst. 

:  De  advocatis  Altahensibus. 

Ausg.:    'm   Monuni.   Boic.   XI.   p.  19-23. 

—  ^unt.  d.  Tit.:  Notae  variae  Hermanni 
Altahensis  ap.Bohmer,  fontes  IH.  p.  564-567. 

—  *ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
373-376. 

:  De  institutione  monasterii 

Altahensis. 

Aus  d.  Vita  Godehardi  II,  Ekkehard,  Gerhardi 
vita  Udalrici  etc,  geschrieben  vor  12.5.3. 

Ausg.:  ^zusammen  init  Andreae  presb. 
Ratispon.  chronicon  ed.  Freher.  Ambergae 
1602.  4».  p.  171.  —  ^ap.  Ben.  Piter,  the- 
saurus  absconditus  in  agro  Brzenowiensi 
. . .  S.  Gunterus.  Brunae  1762.  4»  p.  9-14.  — 
*ed.  Chmel  in  Archiv  f.  Kunde  oester- 
reich.  Gescbichtsquellen  I.    1848.  p.  14-20. 

—  *mit  einem  Zusatze  des  miinchener  Cod. 
ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII.  p. 
369-373. 


De    rebus   suis  gestis  a. 


1242—1273 

In  7.\vei  Theilc  getheilt,  der  1.  handelt  iib.  li's 
Stiftsverwaltung.  der  2.  iiber  die  von  ihm  errich- 
teten  oder  restaurirlen  Kaulichkeiten  der  Abtei. 

Ausg.:  ^^heide  Theile  ap.  Piter,  thesaurus 
absconditus  p.  14-16.  —  ^sehr  gut,  mit  Zu- 
adtzen  ed.  Jafl'(i  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  378-381.  —  Hii/o«  den  2.  TheU  ed.  Chmel 
in  Archiv  f.  Kunde  osterreich.  Geschichts- 
quellen  I.  p.  20.  21.  —  *nach  d.  wiener 
Ms.  ap.  Bohmer,  fontes  U.  p.  522-524. 

Notae  variae  Hermanni 

Altahensis  ap.  Bohmer,  fontes  HI. 
p.  560-569,  vid. 

GcDealogia  Ottonis  II. 
HermanDus    Altah. ,     dc    advocatis 
Altahens. 
Erl.-Schr.:  Chmel,  Hermannus  Altahensis, ' — in 
Arcbiv  f.  Kunde  iistcrr.  Gesch.  I.  p.  1. 
Haidcn,  Pl.,  dex  KloHters  Niederaltaich  kurzc 
Chronik  oder  Zeitnchrifien.  Regcnsburg  1732. 
4«.  p.  94-98. 
ArVattcnbach,  Deutschland.s  Geschichtsquel- 
leu  p.  419. 

Vgl.  Annalcs  SS.  Udalrici  et  Afrae. 

Hermannus    Contractus   =   Heri- 


mannus  Augiensis. 


Hermannus  de  Bortfeld  (flor.  cca. 
1386?):  Minutuiu  chronicon  Her- 
vordense. 

Nicht  giir  glaubwlirdig. 

Ausg.:  'ap.  Paullini,  syntagmarer.German. 

—  'ap.  Scheid,    origin.  Guelf.   IV.   p.  256. 

Erl.-i>chr.:(irupea,  origines  German.  III.  p.  420. 

Hoffbauer,    Studien    zur  altercn  Geschiohte 

der  Abtei  Herford,  —  tn  Zeitschrift  f.  wcst 

fiiliscbe    Geschiehte    und    Alterthnmskunde. 

X.\.  1859.  p.  57-64. 

Kpi.sach,   Gr.   v.,    iibcr  die    Areblve    West- 

falcns,  —  «nWestfal.  Provinzialbl.  I.  2.  HefU 

Hermannus  Januensis  (ordinis  s. 
Wilhelmi):  Chronicon  s.  flores  tempo- 
rum  ab  O.  C.  —1349. 

Ein  .\uszucr  aus  Martinus  minorita.  Herm. 
Januensis  vvird  von  einigen  mit  Herm.  Gigas 
fSlschlich  fiir  iiienlisch  gehaltcn. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bibl.  Cod.  lat. 
No.  21.  4».  (jhart.  sec.  XV.  m.  Forts.  bis 
1420.  — Hannover,  k.  Bibl.  Schrank  X. 
anni  1647.  —  Mtinchen,  k.  Hofb.  Cod. 
lat.  chart.  sec.  XV.  No.  502.  (cf.  Oefele,  scr. 
Boic.  I.  598;  stimmt  nicht  mit  d.  Ausg., 
vgl.  Pertz'  Arch.  II.  23.)  —  Cod.  Tegerns. 
377.  439.  464.  770.  775.  776.  —  Trier, 
Stadtb.  chart.  et  mbr.  sec.  XV.  No.  1197 
(699)  bis  1345,  ra.  Forts.  bis  1415. 

Ausq.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
I.  p.  1638. 

Erl.-Schr.:  Diimgc  et  Mone,  flor.  temp.  Mar- 
tini  minoritae  et  Herm.  Januensis,  —  in  Pertz' 
-Archiv  I.  p.  402. 

Hermannus  minorita,  vid.  Martinus 
minorita. 

Hermannus  monachus  Capenber- 
gensis:  Opusculum  de  conversione 
sua. 

Hochst  eigenthUmliche  Schrift. 
Ausg. :    ed.    Carpzow    hinter   dem   Pugio 
fidei  Kaymundi   Martini.   Lipsiae  1687.  fol. 
Vyl.  Vita  8.   Godcfridi  comitis. 

Hermannus  Tornacensis  =  Heri- 

mannu.s  Laudunen.sis. 

Hermansz  van  Gouda  =  Guilelmus 
Hermannus  p.  354. 

rHermite  de  Soliers,  Trist.,  vid. 
Cabinet  du  roy  Louis  XI. 

Herp,  Petr. ,  mon.  Dominicanus 
Francofurti:  Annales  Dominicano- 
rum  Francofurtensium.  1306 — 1500. 

Handschr.:  Wolfcnbii ttel,  chart.  .sec. 
XVI. ;  47.  6.  Ms.  Aug.  4o. 

Au^g.:  ap.  Senckenberg,  select.  iur.  et 
hist.  II.  p.  1-30. 

Uebers.:  deutsch.  Frankfurt  s.  a.  8*. 
fgl.  Annaies  Francofurt. 

Hervarar  Saga:  Historia  Hervarae, 
lingua  veteri  Gothica. 


HESSO  —  S.  HIERONYMUS 


367 


Ausg. :  '  cnm  notis  Olai  Verelii.  Upsalae 
1672.  fol.  Selten.  —  *id.  liber.  Auctariura 
notar.  in  Hervarar  Saga.  . . .  cum  ej.  Ve- 
relii  disputatiunc.  de  Fauin.  Upsalae  1674. 
fol.  —  *ok  Heidrekskongs  h.  e.  historia 
Hervorae    et   regis    Heidreki,    islandice    et 

lat illustravit   S.    Biornonis :   additus 

est   comment.    geographicus   Suhmii.   Haf- 
niae  1785.  4». 

Hesso  scholasticus :  Relatio  de  con- 
cilio  Remensi  sive  tractatus  de  pace 
inter  Henricura  V  et  Calixtum-II 
seu  Gesta  in  conciiio  Rem.  circa 
investituras.    a.  1119. 

Handachr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XH. 
p.  423. 

Ausg.:  'ap.  Tengnagel,  vet.  mon.  adv. 
scismaticos.  Ingolstad.  1612.  p.  329-.338. 
—  ^wiederholt  inter  Opera  Gretseri.  VI. 
a.  1735.  —  'ap.  Eccard,  corp.  hist.  med. 
aevi  n.  p  301,  sehr  fehlerhajt.  —  *die 
erste  Ausg.  wiederholten  Labbe  in  Collect. 
concil.  X.  p.  872  u.  'D.  Mansi  in  Coll.  conc. 
XXI.  p.  244.  —  •ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
200-204.  —  '  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XII.  p.  422-428. 

Hesychius  illustris  Milesius,  vid. 
Codinus. 

s.  Hesychius  presbyter  Hierosoly- 
mitanus,  vid.  Acta  s.  Longini. 

Hettlingische  Sachsenchronik  ^= 
Sachsenchronik  (^hettlingische). 

Heynrijk  van  Veldeken,  vid.  Vita 
s.  Servatii  ep.  Tungr. 

Hialmar-Saga. 

Untergeschoben. 
Ausg.:  unt.  <}•  Tit.:  'fragmentum  msti 
runici,  c.  interpret.  vern.  diss.  q.  edid.  L. 
Halpap.  Upsal.  1690.  8».  —  'Historia  Hiai- 
mari  regis  Biarmelandiae  atq.  Thalemarkiae 
ex  fragm.  mss.  runici  litt.  recens. ,  descr. 
c.  gem.  vers.  loh.  Peringskiold.  Upsal.  s. 
a.  fol.  —  'ap.  Hickes,  thesaurus  septen- 
trional.  Tom.  UI. 

Erl.-Schr.:  Nordin,  C.  G.,  diss.  de  monumeu- 
tis  suiogothicis  vetustioris  aevi  falso  meri- 
toque  suspcctis.  Upsal.  1774.  4o. 

Hie  hebt  sieh  an,  vid.  Cronica. 
Hie  hebt  sich  p.  244. 

Hie  hebt  sich  an  ein  schone  uii 
kurczweilige  hjtori  zelesen  von 
herczog  Leuppold  und  seinem  sun 
Wilhalm  von  osterreich  wie  die  jr 
leben  vollenndet  haben.  und  wieuil 
herczog  Wilhalm  erlitten  hat.  — 
Fol.  75a:   Ein  end  hat  das  lesen 


von  herczog  Wilhalm  von  osterreich 
ein  hiibsche  histori. 

Ein  Roman  ohne  historischen  Grund. 
Ausg.:    (am   Ende:)   Diess   hat    gedruckt 
Anthonius    Sorg    zu    Augsburg.    Nach   Xi 
gepurt  1481.  jare.  fol. 

ErL-Schr.:   Biisching,   Grundriss  der   Literatur 
p.  187. 
Panzer,  Annalen  I.  p.  121. 

Hie  nach  volget  ein  \ 
Cronica,  (         vid. 

Hie    vahet    an  die  (    Twinger. 
Cronica,  ' 

Hierocles  grammaticus  (cca.  530): 

^vvsxdriixog  sive  Comes  peregri- 
nationis. 

Eine  Beschreibung  des  Byzantinischen  Reiches. 
Ausg. :  '  als  Anhang  zu  Caroli  a  S.  Paulo 
Geographia  sacra.  Amsterd.  1704.  fol.  p. 
18.  Griechisch  und  lateinisch,  ohne  Namen 
des  Verfassers.  —  ^griechisch  ap.  Schel- 
strate,  antiquitatesecclesiaeillustratae.  Kom. 
1697.  fol.  U.  in  Append.  ad  opus  geograph. 
p.  689.  —  ^hieraus  vnederholt  griechisch 
u.  lat.  in  A.  Bandurii  Imperium  orientale. 
Paris.  1711.  fol.  I.  {vid.  Byzantinae  historiae 
scriptores.  Paris.  No.  24.)  —  ^griechisch  mit 
Wesselings  Commentar  in  dessen  Vetera 
Romanorum  itineraria.  Amsterd.  1735.  4°. 
p.  631-734.  —  ^zusammen  mit  Constantini 
Porphyr.  De  thematibus  ed.  Imm.  Bekker. 
Bonnae  1840.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

s.  Hieponymus  (j  420):  Chronicon 
omnimodae  historiae,  Chronica,  Cliro- 
nicae,  i.  e.  temporum  breviarium 
—378.    Libri  2. 

Ist  eine  lateinische.  aber  erweiterte  Bearbei- 
tun?  der  nayroffantj  iaroQia  d.  EusebiusCae- 
sar.  Von  grossem  Wert  fiir  die  gefammte  alte 
Geschichte.  —  Hieran  schliesst  sich  Prosper,  u. 
in  weiterer  Folge  Marcel  linus,  Victor  Tunn., 
Atarius,  Johannes  Biclar. 

Ausg.:  ^Mediolani,  ap.  Phil.  Lavaniam, 
curante  Bonino  Mombritio.  (cca  1475.)  fol. 

—  *  Venetiis,  Erh.  Ratdolt  1483.  4».  —  »ed. 
Henr.  Stephanus.  Paris.  1512.  fol.  — '■vAeder- 
holt  ibid.  1518.  fol.  —  *  ed.  J.  Sichard.  Basil. 
1529.  fol.  u.  ofter.  —  'c.  notis  et  castigat. 
Arnaldi  Pontaci  Burdigal.  1604.  fol.  —  'ed. 
A.  Miraeus,  rerum  toto  orbe  gestarum 
chronica.  Antverp.  1608.4*.  ohiie  Faginirung. 

—  *unt.  d.  Tit. :  Thesaurus  temporum:  Euse- 
bii  Pamphili  chronicorum  canonum  omni- 
modae  historiae  libri  II,  interprete  Hiero- 
nymo  etc.  opera  ac  stud.  J.  J.  Scaligeri. 
Lugd.  Bat.  1606.  u.  'ed.  auctior  (studio 
Alex.  Mori  publicata).  Auisterdami  1658  fol. 

—  '"m  oper.  Hieronymi  stud.  et  labore 
Dominici  Vallarsi,  op.  ferent.  Scip.  Maffeio 
Veron.  1734.  ff.  11  vol.  fol.  (Venet.  1766.  11 
vol.  4«.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,   die  christlichen  Diohter  und 
Qeschichtschreiber  Roms  p.  95-98. 


368 


S.  fflERONYMUS  —  HILDRICUS 


RSsler,  Ch.  F.,  cbronica  inedii  aevi.  Tubing. 
179S.  1.  p.  129  sq.  Oibt  cine  Zutammenstellung 
der  verschiedenen  au/die  Chronik  des  Eusobius- 
Hicronymus  /olgenden  Cfironiken  nach  den 
einzelnen  Jahren  geordnet;  sie  geht  vom  Jahre 
37i»-45;). 

S  churzfleiseh,  notilift  bibliothccae  princi- 
palis  Vimarensi.s  Accedunt  .Salmasii  in  chro- 
nicon  llicronymi  latinum  variac  lcctioncs  et 
emendationcs,  .  .  .  tum  et  ad  chronicon  Eu- 
sebii  et  altcrum  paschale.  Jenae  1715.  40. 

:   De   viris  illustribus,   seu 

De  scriptoribus  ecclesiasticis ,  sive 
De  auctoribus.  —  Cum  appendici- 
bus  De  vitis  apostolorum  et  De 
duodecim  doctoribus  ad  Desiderium 
seu  De  luminaribus  ecclesiae. 

Ausg.:  'nebst  den  2  append.  in  den 
grosseren  Ausgg.  der  Werhe  des  Hieronymus, 
navientlich  in  der  Benedictinerausg .  (stud. 
et  labore  monachor.  ord.  .s.  Ben.  Parisiis 
1706.  fol.  IV.)  ohne  die  griech.  Uebersetz. 
—  ^mit  derselben  in  Hieron.  opp.  ed.  Val- 
larsius.  II.  —  *c.  Sophronii  graeca  versione 
cur.  Des.  Erasmo.  Basil.  1539.  49.  —  *c. 
catalogis  Gennadii,  Isidori,  Honorii  etc. 
e  rec.  Suffr.  Petri.  Colon.  1580.  8».  —  *ed. 
Miraeus,  biblioth.ecclesiastica.  Antverp.  1639. 
fol.  p.  1-38.  —  *c.  not.  A.  Miraei  etc.  et 
Ernesti  Salom.  Cypriani.  Helmstad.  1700. 
4'.  —  'in  Fabricii  bibl.  eccles.  Hamb. 
1718.  fol. 

Uebers.:  griechisch  von  Sophronius,  ed. 
Erasmus  («.  vorh.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  d.  romigchcn  Litera- 
tur.  Supplem.-Band.  1.  Abth.  p.  116121.  2. 
Abth.  p.  165  204.  {Gibt  and.  Erltgsschriften.) 
Hermann,  C.  F. ,  de  scriptoribus  illustribus, 
quorum  tempora  Hieronymus  ad  Eusebii 
chronica  annotavit.  (iottineiae  1848.  4*. 
Rahmer,  die  hebraeischc  Tradition  im  Hie- 

ronymus.  I.  Breslau  18CI.  8». 
Stiltin^,  de  s.  Hieronymo  doctore  eccle.siae 
comment.  historicus,  —  in  AA.  SS.  Boll.  30. 
Sept.  Vni.  p.  418-C88. 

Vgl.  Vita  s.  Hieronymi. 
„     „  Hilarionis. 
„     „  Leae. 
„      ,,  Malchi  mon. 
„     „  Marcellac  vid. 
„     ,,  Nepoliani. 
„     „  Paulac  viduae. 
„     ,,  Pauli  Theb.  (yita  alia.) 

Hreronymus  Cribellus,  Mediolanen- 
sis:  Oratio  parentalis  in  laudem 
BlancaeMariae  Sfortiae  vicecomitis. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXV. 
p.  425-432. 

Hleronymus  de  Bursellis,  Bononien- 
sis,  ord.  praed,  (f  1497):  Annales 
Bononienses  ab  a.  1418 — 1497, 

Ausq.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXHI.  p,  867-916. 

Hieronymus  de  Utino  ord.  minor, 
(flor.  1459),  vid.  Vita  s.  Johannis 
de  Capistrano. 


(t  1139), 
vid. 


Hieronymus  Dungersheymius,   vid. 

Vita  s.  JScliolasticae  {de  laudihus.) 
Hieronymus  eremita  Camaldul.,  vid. 

Vita  s.  Komualdi. 

Hieronymus      Foroliviensis,      ord. 

praed.    (f    post    1433):    Chronicon 

Foroliviense   ab  a.  1397 — 1433. 

Ausg.:  priraum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  p.  873-908. 

Hieronymus  Radiolensis,  monach. 
Vallumbros.,  vid. 

Vita  8.  .Tohannis  (iualb.  imirac.) 
„     b.  Torelli  Solitarii. 

Higden,  vid.  Radulphus  de  Hygden. 

Hilarion,  vid.  Vita  s.  Gregorii 
megaloinart.  {translat.) 

s.  Hliarius  episcop.  Arelatensis,  vid. 
Vita  8.  Honorati  episc.  Arelat. 

Vgl.  Vila  s.  Hilarii  op.  Arel. 

Hildebertus  archiepiso. 

Turonens.,  antea 

Hildebertus  episc.  Ce- 
nomanens.  ' 

Epistolae  Hildcberti. 
Passio  Rs.  Caprasii  (jpassio.) 
Vita  g.  Hugonis  abb.  Clun. 

„      „  Mariae  Aegypt. 

„     „  Radcgundisreginae(vt(aa/ta.) 

Hildefonsus,  Ildefonsus,  Alfonsus, 
Alonsus  etc.  episc.  Toletanus  (f  669): 
Libellus  de  viris  iliustribus  XIV, 
sive  De  scriptoribus  ecclesiasticis, 
sive  Additio  Ildefonsi  ad  librum  Isi- 
dori  de  viris  illustribus  post  Hiero- 
nymum  et  Gennadium. 

Ausg. :  '  cds  Appendix  inter  Isidori  opera 
a  Jac.  du  Breul  edita.  Cplon.  1617.  fol. 
p.  518.  —  *ap.  Schott,  Hispania  illustrata. 
A.  1603.  II.  p.  7.  —  »ap.  Gars.  a  Loisa, 
concil.  Hispaniae.  Madrit.  1603.  —  *ap. 
Aguirre,  conc.  Hisp.  III.  p.  77.  —  *ed. 
A.  Miraeus,  biblioth.  ecclesiastica.  Antv. 
1639.  p.  91-106;  Hamb.  1718.  fol.  —  «ap. 
Florez,  Espana  sagrada  V.  p.  470. 

s.  Hildegardis,  vid. 

Kpistolae  s.  Ilildegardis. 
Vita  s.  Hildepardis  de  Alemannia. 
„      ,,  Kupcrti  ducis. 

Hildegarius  monach.  ISandionysia- 
nus  et  episc.  Meldensis  (f  875), 
vid.  Vita  s.  Faronis  episc.Meidensis. 

Hildricus  abbas  Casinensis  (cca. 
834) :  Epitaphium  Pauli  Warnefridi. 

Handschr.:  Montecasino,  No.  .353. 
saec.  X.  mod. 

Ausg.:    'ed.  Marus  ad  Petrum   Diacon. 

1655.  c.  8.  —  *ap.  Mabillou,  aunal.  U.  p. 


S.  HILDULFI 


fflSTOIRE 


369 


716.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  p. 
402.  —  *ap.  Gattula,  historia  Casinens.  p. 
26.  —  *ap.  Liruti,  notizie  de'  letterati  del 
Friuli.  1760.  4».  I.  p.  180. 

s.  Hildulfi  successores,  vid.  Succes- 
sores  s.  Hildulfi. 

Hilduinus  abbas  S.  Dionysii  (f 
814),  vid.  Vita  s.  Dionysii  Ariop. 

Hilpericus,  vid.  Angilbertus. 

Hincmarus  archiepisc.  Remensis  (f 
post  882):  Annales  ab  anno  861 — 
882. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  I.  p.  452-516. 

Vgl.  Annales  Bertiniani. 

:  De  ordine  palatii  et  regni 

epistola. 

I.ehrreich,  aber  die  Zuverlassigkeit  uiigewiss. 

Ausg.:  ap.  Walther,  corp.  iur.  German. 
III.  p.  761-772. 

Opusculum  de  divortio  Lo- 

tharii  regis  et  reginae  Teutbertae 
a.  860  scriptum. 

Ausg. :  '  in  Hincraari  operib.  ed.  J.  Sir- 
mondi.  Lutet.  Paris.  1645.  fol.  I.  p.  586.  — 
Hn  Bibl.  PP.  Lugdun.  XVI.  —  *Excerpte 
ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  292-296. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  rom.  Literatur  im 
karoling.  Zeitalter  p.  507-52.S. 
Gess,  W..  K.,  Merkwiirdigkeiten  aus  d.  Leb. 
nnd  d.  Schriften  Hinkmars  Erzbischofs  von 
Kheims,  als  ein  Beitrag  zur  nahern  Kennt- 
niss  des  9.  Jahrh.,  besonders  in  Ilingicht  aaf 
d.  kirchl.  u.  sittl.  Zustand  in  d.  frank.  Krei- 
sen;  m.  einer  Vorrede  v.  G.  J.  Planck.  Got- 
tingen  1806.  8o.  i  Thlr.  5  Sgr. 
Pritchard,    the   life  and  times  of  Hincmar. 

Littlemore  1849.  8». 
Roth,  Gesch.  des  Benefizialwesens.  Erlangen 

18.00.  p.  461. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

.len  p.  113.  154. 
Weiszacker,  Hinkmar  u.  Pseudo-Isidor,  - 
in    Zeitschrift    fiir    histor.    Theologie.    1858. 
p.  327-310;  uber  die  vita  Remigii  p.  388.  417. 
Vgl.  Epistola  Hincmari. 
Epistolae        „ 
Vita  s.  Genebaudi. 
„     ,,  Remigii  arch.  Rotom. 
„     b.  Sanctini. 

Hinderbach,  Joh.,  episcopus  Tri- 
dentinus  (f  1486):  Historiae  rerum 
a  Friderico  III  imp.  gestarum  ab 
Aenea  Sylvio  scriptae  continuatio. 
1452—1462. 

H.  schrieb  diese  Fortsetzung  im  Auftrage  K. 
Friedricha  III. 

Ausg.:  ap.  KoUar,  analect.  monum.  med. 
aevi  II.  p.  550-666. 

Vgl.  Aeneas  Sylvius. 

Hinricus  =  Henricus. 

Hippoiytus  canonicus:  Historia  in- 
ventionis  reliquiarum  duorum  san- 
ctorura  saeculo  XIII  in  Austria. 


Hn  kk.  SS.  BoU.  19.  Jun.  HI. 
p.  850"!  —  »ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
744. 

Hippolytus  Florentinus,  vid.  Vita 
b.  Humilianae  [miracida.) 

Hippolytus  Guarinonius,  vid.  Vita 
s.  Notburgae  ancillae. 

Hippolytus  Thebanus  (saec.  X  fin.): 
Chrouicon  a  Christo  nato  — 996. 

Es  existirt  hiervon  nur  noch  eiu  Auszug. 
Ausg.:    ^unt.  d.   Tit.:   Historia  Hippoliti. 
Mutinae,   Mich.  Volmar.  s.  a.  4".  15  Blttr. 

—  'Collectio  hist.  chronogr.  ex  anonymo, 
qui  sub  Alexandro  M.  Severo  vixit,  coUe- 
ctore  Gallo  quodam  Caroli  M.  temporibus, 
ed.  Canisius,  lect.  antiq.  IH.  p.  579.  — 
*Chronicon  de  divisionibus  etgeneratiouibus 
gentium,  emendatius  et  auctius,  ap.  Ph. 
Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p.  298.  —  ^zu- 
sammen  mit  Chronicon  paschale  edid.  Du- 
cange.  Paris.  1688.  fol.  p.  413  (gek&rt  aber 
richtiger  dem  dltem  Jlippolyt  ausd.S.Jahrh.) 

—  *gr.  et  lat.  ed.  E.  Scheistrate  in  Antiquitat. 
eccles.  illustr.  Eomae  1692.  fol.  p.  510.  — 
•gr.  et  lat.  c.  var.  lect.  codd.  Vatic.  ac 
Vindeb.  et  edit.  Canisii  in  Hippolyti  episc. 
et  martyris  opera  non  antea  collecta  et 
partim  nunc  primum  "e  mss.  in  lucem  edita, 
curante  J.  Alb.  Fabricio.  Hamburg.  1718. 
2vol.  fol.  L  p.  46.  c/.  H.  p.  57.  —  'gr. 
et  lat.  ed.  Canisius  iii  lect.  antiq.  IH.  p. 
26  («p.  35.  ed.  Ilda.)  _  «Fragmenta  Hipp. 
Thebani  varia  XH.  gr.  et  lat.  ed.  Galland. 
in  Bibl.  PP.  XIV.  p.  106-119. 

Hirnandus  canon.  Leodiens.  (cca. 
1220),  vid.  Vita  s.  Lamberti  Leod. 
{friumphus.) 

Hirzelin:  Ueber  die  Schlacht  bei 
GoUheim  1298. 

Handschr.:  Wien,  k.  Bibl.  pap.  fol.  sec. 
XV.  1548.  --  cod.  Salib.  416.  mbr.  fol. 
sec.  XIV. 

Ausg.:  ^ap.  Rauch,  script.  rer.  Austr. 
n.  p.  300-309;  —  >ap.  Graflf,  Diutiska 
III.  p.  314-323.  Beide  schlecht.  —  *aus 
beiden  zusammengesetzt  ap.  Bohmer,  fontes 
H.  p.  479-486. 

Histoire  d'aucuns  des  ducs  de 
Normandie. 

Ausg.;  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  276;  XI.  p.  316. 

Histoire    de    Charles    VI    roy    de 

France,  escrite  par  les  ordres  et 
sur  ies  m^moires  et  les  avis  de 
Guy  de  Monceaux  et  de  Phi- 
Hppe  deViHette,  abbez  de  sainct 
Denys ,  par  un  autheur  coutem- 
porain    religieux   de   leur   abbaye. 

24 


370 


HISTOIRE  -  mSTORIA 


Contenant  tons  les  secrets  de  Testat 
et  du  schisme  de  T^glise,  avec  les 
interests  et  le  caractere  des  prin- 
ces  .... 

Uehers.:  traduite  sur  le  iiipt.  latin  tire 
de  la  bibliothfeque  de  M.  le  president  d« 
Thou.  Par  M>-'  J.  le  Laboureur  (f  1675). 
Paris  1663.  2  vol.  fol. 

NB.  Die  lateinische  Urschrift  ist  iiie  erschicnen. 
EH.-Schr.:  Struve,    bibl.    historica  ed.   Mousel 
VIH  2.  p.  124-125. 

Hlstoire  de  ia  croisade  contre  les 
her^tiques  Albigeois,  ecrite  en  vers 
proven^aux  par  un  poete  contem- 
porain. 

Ausg. :  traduite  et  publi«5e  par  M.  C 
Fauriel  m  Collection  de  documents  in^dits. 
I.  serie.  G.  (auch  einzeln  daraus  Paris 
1837.  4«.) 

Histoire  de  ia  guerre  des  Albigeois, 
6crite  en  Languedocien  par  un  an- 
cien   auteur    anonyme  (saec.  XIII. 

XIV.) 

Umfa.sst  den  Zeitraiim  von  1202  1219. 

Ausg. :  '  publ.  par  dom  Vaissette  in  Preu- 
ves  de  rhi.stoire  g(inerale  de  Languedoc 
III.  p.  1-108.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  XIX.  p. 
114-190,  avec  glossaire  fran^.  p.  190-192. 
*fragmens  ap.  Catel,  histoire  de  comtes  de 
Toulouse.  Toulouse  1613.  fol. 

Uebers.:  publ.  en  lang.  franc;.  par  Guizot, 
collection  XV.  p.  1-202. 

Histoire    du    chevalier  Bayard    = 

Memoires  de  Bayard. 

Histolre  du  precieux  sang  de  Notre 
Seigneur  Jesus  Christ,  conserve  en 
rabbaye  de  la  Sainte-Trinit^  de 
Fecamp.    Legende  Normande. 

Ausg.:  publ.  pour  la  premiere  fois  par 
Pottier  in  Revue  r^trospective  Normande. 
No.  V.  (umjasst  20  pag.  Text  u.  7  pag.  Er- 
Iduterungen.) 

Vgl.  Translalio  .«anguini.s. 

Histoire  du  recouvrement  du  duch^ 
de  Mihm,  fait  en  Tan  1515  par 
Fran^ois  I  roy  de  France. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
XII.  L  No.  8. 

Histoire  du  siege  d'0rl6ans  et  de 
la  Pucelle  Jeanne.   1428. 

Ausg.:  mise  en  notre  langue  par  du 
Breton.  Paris  1631.  8». 

LHistoire  et  discours  du  siege  qui 
fut  mis  devant  la  ville  d'0rl6ans 
par  les  Anglois  en  1428  sous  les 
roy  Charles  VII  avec  la  veuue  de 


Jeanne  la  Pucelle  et  comment  elle 
fit  lcver  le  si^ge,  etc. 

Kln  schal/.bares  Tagobuch  iiber  die  Belageruug 
von  (^rleans  12.  Oct.  142.S  bis  K.  Mai  1421». 

Ausg.:  'prised'un  vieil  exemplaire  escrit 
i  la  main  et  mise  en  lumitjre  par  Leon 
Trippault.  Orltsans  et  Paris  1576.  8*.  — 
^wiederhoU  Orli^ans  1606.  8».  —  ^ibid.  1611. 
12mo.  _  tihid.  1612.  12'"o.  _  iL^on 
1619.  8».  —  «Troyes  1621.  8».  —  'Paris 
1722.  8«. 

HlstoJre  qui  contient  partie  du 
rfegne  de  Charles  VII  depuis  Tan 
1422-1429  =  Chronique  de  U 
Pucelle. 

Historia  abbatiae  Condomensis. 

Ausg.:  J5ruchsttick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p,  394-398. 

Historia    abbatum    Fuldensium    = 

Acta  abbatuui  Fuldens. 

Historia  Affligemiensis  =  Chro- 
nicon  Affligemense. 

Historia  Alberti  II  episc.  Halber- 
stadensis,  uati  ex  ducibus  Bruns- 
vicens.  ab  a.  1324  ad  1349  con- 
scripta. 

Ausg.:  'ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
II.  p.  148.  —  *ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ. 
II.  p.  381-385  unter  d.  Tit.:  Anonymi 
narratio  de  rebus  gestis  Alberti  ex  ducib. 
Brun.svic.   etc. 

Historia  Andaglnensis  monasterii, 
vid.  Ciironicon  Andag.  monast. 

Historiaannalisbrevis  iu  monasterio 
s.  Stephani  Cadomensis  (Caen)  con- 
scripta.    G3o--1293. 

Ausg.:  'uunc  prim.  ap.  Duchesne,  hist. 
Norm.  scr.  p.  1015-1022.  —  *Bruchstucke 
ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  379;  XII.  p.  779- 
781;  XVIII.  p.  348.  349.  —  »ap.  Maseres, 
hist.  Anglic.  . . .  .selecta  inouumenta  No.  15. 

Historia  annorum  12(54 — 1279. 

Wicblig  fiir  fislerr.  Geschicljte. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mou.  scr.  IX. 
p.  649. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
647.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  649- 
654. 

Historia  arcana,  vid.  Burchardus, 
Joh. 

Historia  archlepiscoporum  Bremen- 
sium  a  primordio  ad  a.  Ch.  1307; 
continuata  usque  ad  a.  1414. 

Crosslenlheils  Aus/.UK  aus  Ai  ber  tu»  St  aden  • 
sis;  tlieils  Prosa,  theiU  Verse. 

Uandachr.:    vgl.  iib.   sie  Lappenberg  »n 


fflSTORIA 


371 


Pertz'  Arch.  VII.  p.  675-684  u.  Lappenberg, 
Geschichtsquellen  von  Bremen  p.  XI. 

Quellen,  vgl.  iib.  sie  Lappenberg  in  Pertz' 
Arch.  VI.  p.  346.  833.  871. 

Ausg.:  'ed.  Lindenbrog,  Lugduni  1595. 
4*.  —  *ap.  Lindenbrog,  scr.  rer.  Germ. 
sept.  1630.  p.77-134.(»1706.p.  69-115  ;scWec/if, 
haujig  unverstandlich.)  —  * ■am  besten  ap. 
Lappenberg,  Gesehichtsquellen  von  Bremen 
p.  7-54. 

N£.  Die  Vita  {rJiythmische)  Johannis  archie- 
piscopi  (t  30.  Mai  13271  aus  dieser  Chronik  hat 
Langebelc,  scr.  rer.  Dan.  VI  p.  266—273  nach  Lin- 
denbrog  {1106)  wiederhoU;  fehlerhaft. 

Historia  Atrebatensis  episcopatus. 

Von  einem  dortigen  Cleriker  circa  1172  ge- 
schrieben. 

Handschr.:  Kopenhagen,  konigl.  Bibl. 
Tottsche  Samml.  mbr.  sec.  XII.  4».  No.  520. 

Ausg.:  das  Ende  hiervon  ed.  Bouquet, 
rec.  XIII.  p.  533.  —  -ebenso  ap.  Le  Glay, 
chronique  d'Arras  et  de  Cambrai  par  Bal- 
deric  .  . .  Paris  1834.  8».  p.  351. 

Historia  australis.  Pars  plenior  de 
gestis  sub  Rudolpho,  Adolpho  et 
Alberto  caes.  ab  a.  1276 — 1303. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  I.  p. 
327  (ed.  Struve  I.  p.  470-490.) 

Historia  belli  sacri  seu  De  via 
Hierosolymis,  quaUter  recuperata 
sit.  1095—1101.  Auctore  anonymo. 

Der  Verf.  excerpirte  Anonymi  Itali  gesta 
und  T 11  d  e  b  o  d  u  s. 

Handschr.:  Montecasino  N.  300. 
Ausg.:   ap.   Mabillon,    museum   italic.   I. 
2.  p.  130-236. 

Erl.-Schr.:   Struve,    bibl.  historica    ed.   Meusel 
II.  2.  p.  289. 

Historia  brevis  occupationis  et 
amissionis  terrae  sanctae.  1095 — 
1197. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  medii  aevi 
n.  p.  1349-1354. 

Historia  Britonum,  vid.  Nennius. 

Historia  captionis  Damietae  ab  a. 
1217  -1219  =  Gklfridus  de  Vino 
salvo,  hist.  capt. 

Historia.  collegii  Hospitalensis  ad 
Pirum  Moutem.    1325—1570. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
325. 

Historia  comitum  Provinciae  ex 
familia  comitum  Barcinonensium 
brevis.    1090—1246. 

Au^g,:  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  353- 
364.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  361-364; 
XIX.  p.  231. 

Historia  compendiosa  et  succincta 
serenissimorum  regum  Daniae    ab 


incerto  auctore  conscripta,  nunc 
vero  usque  a'd  Christianura  IV  de- 
ducta.  (1574.) 

Handschr.:  Hamburg,  ofir.  Bibl.  No.  24. 
chart.   fol. 

Amg.:  primum  edita  ab  E.  Lindenbrog. 
Lugd.  Batav.  1595.  4». 

Historia  conclavis  unde  prodiit 
electio  Pii  II  papae  (f  1464). 

Ausq.:  ed.  Papebroch  ante  AA.  SS.  BoU. 
Mai.  V.  p.  *127-  *131. 

Historia  consecrationis  monasterii 
s.  Trinitatis  Cavensis  factae  ab 
Urbano  papa  II  a.  1092.   5.  Septb. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  237-240. 

Vgl.  Annales  Oavenses. 

Historia  conversionis  Baioariorum 
=  Libellus  de  conversione. 

HistoriaCortusiorum  de  novitatibus 
Paduae  et  Lombardiae  ab  a.  1256 — 
1358.    Libri  11. 

Verfasser  sollen  Guilelmus  u.  Albrigetus 
aus  der  Familie  der  Cortusii  sein,  so  dass  Guilelm. 
die  Begebenheiten  seiner  Zeit  trocken  aufgeschrie- 
ben,  Albrigetus  fortgefahren,  das  Ganze  uberarbeitet 
und  Znsatze  gemacht  habe.  Ist  aber  wahrschein- 
lich  eine   von   vielen   fortgesetzte  Faniilienchronik. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  cod. 
lat.  chart.  sec.  XVI.  No.  94. 

Handschr.:  ^zusammen  mit  Rolandinus, 
Musatus  (histor.  aug.),  monachus  Patavinus 
ed.  Fel.  Osius.  Venetiis  1636.  fol.  —  ^ap. 
Burmann,  thes.  Ital.  VI.  prs.  1.  —  ^besser 
ap.  Muratori,  rer.  Ital.  script.  XII.  p.  763- 
954.  —  Additamentaduo  ad  chronicon 
Cortusiorum,  unum  ab  a.  1359-  cca  1365, 
alterum  ab  a.  1354-1391,  Patavina  dialecto 
scripta  ab  auctoribus  anonymis,  prim.  ex 
cod.  E.stensi  ap.  Muratori  1.  c.  p.  959-988. 

ErV.-Schr.:  Donniges,     Gesch.    des    deutschen 
Kaiserthums  im  14.  Jahrh.  Berlin  1811. 1.  p.  60. 

Historia  crucifixorum  26  in  Japonia, 
vid.  De  ss.  martyribus  26  crucifixis 
in  Japonia. 

Historia  de  Enrique  fi  de  Oliva. 

Ausg. :  i  SeviUa  1490.  4».  —  »Sevilla  1533. 
4".  —  ^unt.  d.  Tit.:  Historia  de  Enrique 
hijo  de  dona  Oliua  rey  de  hierusalem 
y  emperador  de  Constantinopla.  Sevilla 
1545.  4». 

Historia  de  fundatione  monasterii 
Casauriensis  sive  s.  Clementis  in- 
sulae  Piscariae  libri  II  =  Chro- 
nicon  Casauriense. 

Historia  de  gestis  regum  Britanno- 
rum  et  Anglorum  a  CasGibellano 
ad  ann.  20.  Edwardi  III  (1346)  per 
24* 


k 


372 


IIISTORIA 


quendaiT)  canonicum   de  Lanercost 
in  comitatu  Cumbriae*. 
Aitsg. :  Edinbiirg  1839.  4". 

Historia  de  gestis  Romanorum  im- 
peratorum  et  summorum  pontiiicum. 
I2lt0— 18;50,  vid.  Madius  de  Barba- 
zanis. 

Historia  de  Henrico  I  rege  filio 
Philippi  auctore  anonymo. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  IV.  p.  148. 

Historia  de  landgraviis  Thuringiae 
a  temporibus  Ludovici  Barbati  ad 
a.  1426. 

Verschieden  von  Anonymi  Erphcsford.  hi- 
s  t  oria. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  historia  genealogica 
principum  Saxouiae  superioris  p.  351. 

Historia  de  Ludovico  XI  Francorum 
rege  et  Oarolo  Burgundiae  duce, 
vtd.  Basinus. 

Historia  de  morte  et  eventibus  feli- 
cis  recordationis  quondam  illustr. 
princ.  domini  Alberti  Rom.  Ung. 
Boh.  etc.  regis  (1397—1439)  auct. 
anonymo  aequali. 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  11.  p. 
675-678. 

Historia  de  particula  s.  crucis  quae 
in  coenobio  Mellicensi  adservatur. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
389;  —  'wiederholt  ap.  Kollar,  vet.  anal. 
I.  p.  860. 

Historia  de  pontificibus  et  sanctis 
ecclesiae  Eboracensis  scripta  a  poeta 
anonymo,  Alberti  episcopi  discipulo 
(cca.  785). 

Ausg.:  fragmentum  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI.  2.  p.  558-.569. 

Historia  de  primordiis  Calmosia- 
censis  monasterii,  libri  IL  1094 — 
1222. 

Ausy.:  aj).  Martene,  thesaur.  anccd.  III. 
p.  1159. 

Historia  de  via  Hierosolymitana, 
vid.  Historia  belli  sacri. 

Historia  de  Viperto  marchione,  vtd. 
Annales  Pegavienses. 

Historia  de  vita  =  Vita. 

Historia  de  vita  Henrici  IV  imp. 
(1056 — 1106)  a  quodam  eius  tem- 
poris  conscripta.  * 


Eini^e  halten  flir  den  Verf.  Otbert,  BiNchof 
V.  LUttich  (t  11  ly),  der  slet»  ein  KroHser  AnbiinRer 
\Va  war,  andero  eini'n  Rowissen  CJulilo  presb. 
Cassinensi.s  (Peit/,'  Arcb.  IV.  p.  2()1 ).  Ausge- 
zeichuiU  durch  Heinheit  und  Schfinheil  dcr  Sprache. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mou.  scr.  XII. 
p.  269. 

Ausg,:  'unt.  d.  Tit.:  Henrici  IV  caes. 
Aug.,  ducis  vero  Boioruni  VII,  vita  eiusd. 
epist.  iuv.  ab  Joa.  Aventiuo.  Aug.  Vindel. 
1518.  4".  ohne  Namen  des  Ver/ass.  Sehr 
schlecht  interpunctirt,  sonst  fleissige  Arbeit. 
—  *ap.  Frecht,  coll.  zugleich  mit  Witichind. 
p.  53.  —  *ed,  Ortw.  Gratius,  fascicul.  rer, 
expetendar.  et  fugiendarum.  Coloniae  1535. 
p.  45.  {neu  abgedruckt  von  Ed.  Brown 
Londiui  1690.  I.  p.  89.)  —  ^unt.  d.  Tit.  : 
Historia  de  vita  imp.  caes.  Henrici  IV 
aug.  Hiltebrandi  P.  R.  cognon.  Gregorii 
VII  circa  ea  tempora,  quibus  uterque 
vixit,  conscripta  (ed.  Rein.  Reineccius  in 
seiner  Ausg.  des  Helmold.)  Francof.  1581. 
fol.  —  *ap.  Reuber,  scr.  rer.  Germ.  p.  181. 
('ed.  Joannis  p.  256).  Ohne  Grund  bisher 
als  die  beste  Ausg.  angesehen;  es  fehlen 
ganze  Satze.  —  'ed.  Urstisius,  Germ.  hist. 
illustr.  I.  p.  381-393.  —  *unt.  d.  Tit.:  Ot- 
berti  episc.  Leodiens.  epistola  paren- 
tatoria  de  vita  et  obitu  Henrici  IV  imp. 
ap.  Goldast,  apologetica  scripta  pro  Henr. 
IV  imp.  Hanov.  1611.  4».  p.  204.  —  '"ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XH,  p.  268-283  ed.  Watten- 
bach.  —  'i  in  usum  scholar.  ex  recens.  Watten- 
bachii  ed.  Pertz.  Hannoverae  1855.  gr.  8°. 
5  Sgr. 

Uebers.:  deutsch  von  Ph.  Jafft5.  Berlin 
1858.  8".  (Geschichtschreiber  der  deutschen 
Vorzeit.  XII.  Jahrb.  2.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Ncuniann,  K.  I'..  wlederhergestellter 
Text  der  vita  Henrici  IV  nach  der  einzigen 
noch  vorhandcncu  llandschrift  aus  St.  Emine- 
ran,  —  ire  Pertz'  Arch.  IV.  p.  260;  vgl.  HI.  p. 
5:w. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichts^iuellen 
p.  260. 

Historia  dedicationis  ecclesiae  Ca- 
vensis  a.  1192. 

Ausg.:  »ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VII.  p. 
512.  —  »m  AA.  SS.  BoII.  4.  Mart.  I.  p. 
335.337. 

Vgl.  Vila  s.  Pelri  ep.  Polic. 

Historia  dissidium  marchionis 
Estensis,  vid.  Maurusius. 

Historia  Dulcini  haeresiarchae  No- 
variensis  ab  a.  1304 — 1307,  auctore 
anonymo  synchrono. 

Ausg. :  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  IX. 
p.  427-442. 

Additamentum    ad    hi- 

storiam  fratris  Duicini  haeretici  ab 
auctore  coaevo  scriptum  (scriptum 
Kal.  Maii  1136;  cf.  p.  455  ap.  Mu- 
ratori). 


mSTORIA 


373 


Ausg.:  'ap.  Muratori,  script.  IX.  p.  447- 
460.  —  ^grosse  JExcerpte  ap.  Heuric.  de 
Hervordia  ad  a.  1304. 

Historia  e  conquestes  dells  comtes 
de  Barcelona  y  reis  d'Arag6.  — 
Empieza  la  ohra:  ,Asi  comen^en 
les  liistories  e  conquestes  dels  reys 
de  Arago  e  comtes  de  Barcelona 
compilades  per  lo  honorable  mossen 
pere  T  o  m  i  c ,  caualler' .... 

Reicht  bis  1479. 
Ausg.:  'Barcelona,  por  Joh.  Rosembach 
Alamany    1495.    fol.   —    ^wiederholt    ibid. 
1519.  4».  —  ^ibid.  C.  Amoros  1534.  4». 

Historia  e  Real  di  Franzia,  que 
tratta  de  fatti  dei  Paladini  e  di 
Carlo  Magno,  in  sei  libri. 

Ausg.:  Mutina  1491.  fol. 

Historia  Eduardi  III  auctore  ano- 
nymo,  vid.  Adamus  Murimuthensis. 

Historia  elevationis  s.  Wicberti, 
vid.  Vita  s.  Wicberti. 

Historia  Eliensis  ecclesiae  auctore 
anonymo  Eliensi.    Libri  3. 

Ausy.:     ^nur    lib.    1.    ap.  Dachery,    acta 
Benedictiu.    Unvollstiindig.    —    ^besser    ap. 
Gale,  hist.  Britaun.  scr.  p.  463-488. 
Vgl.  Thomas  Eliensis. 

Historia  episcoporum  Autissiodo- 
rensium  ab  anonymis  scriptoribus 
diversis  scriptatemporibus.  2partes. 
A  s.  Peregrino  I  ep.  — 1593. 

Ausg.:  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  411- 
526.  —  'Bruchstucke  ap.  Bouquet,  rec.  IH. 
p.  639;  X.  p.  170-172;  XI.  p.  113-115; 
XII.  p.  300-306;  XVHI.  p.  725-741. 

Vgl.  Passio  s.  Peregrini. 
Vita  b.  Humbaldi. 

Historia  episcoporum  Virdunen- 
sium,  vid. 

Bertarius. 

I.aurentius  de  Leodio. 

Historia  Erphesfordiensis  anonymi, 
vid.  Anonymi  Erphesf. 

Historia  Eudonis  maioris  domus 
regiae  in  Angliae  regno  genealogica. 

Ausg.:  ex  Monastico  Anglicauo  II.  p.  899 
sq.  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  789-792. 

Historia  eversionis  monasterii  S. 
Florentii  veteris  a  Britonibus  et 
Normannis,  translatio  eiusd.  sancti, 
fundatio  et  abbates  monasterii  Sal- 
muriensis. 

Vorziiprlich  wlohtig  fiir  d.  Jahre  843—853. 
Attsg. :  '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 


p.  843.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec. 
Vn.  p.  56;  XI.  p.  58. 

Vgl.  Chronicon  monast.  s.  Florentii. 
Historia  „         ,,  ,, 

Historia    Flandrica'    =     Flandria 

generosa. 

Historia  Florentina  auctore  ano- 
nymo  ab  anno  1106—1438.  Italice 
scripta. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XIX.  p.  949-984. 

Historia  Fossatensis.  Fragmenta 
saeculi  IX — XIII. 

Handschr.:  nid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  340. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  370- 
374  ed.  Waitz. 

Historia  Franoorum  auctore  ano- 
nymo  qui  mediante  saec.  XII  vixit. 
Finis:  a.  1152. 

Ausg.:  Bruchstiick  ex  cod.  S.  Germani 
a  Pratis  No.  77,  olim  162  ap.  Bouquet,  rec. 
XII.  p.  115-118. 

Historia  Francorum  brevis  inde  a 
Faramundo  usque  ad  Henricum  11 
imp.  et  Robertum  I  regem. 

Ein  meist  wortlicher  Auszug  aus  Ademarus. 
Handschr.:  Rom,  bibl.   Christ.  No.  692, 
Ausg.:   die  Schlussworte  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  n.  p.  172. 

Historia  Francorum  usque  ad  annum 
1110. 

Ausg.:  'ed.  Pithoeus,  scr.  coaet.  coll.  I. 
p.  407  (»510  ed.  Francof.)  coll.  U.  p.  83. 
—  *ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc.  11.  p. 
630;  IV.  p.  85. 

HistoriaFrancorum  brevis  aLotha- 
rio  Lud.  Pii  filio  — 1108,  vtd.  Hugo 
Floriacensis. 

Historia  Francorum  imperatorum 
brevissima  ex  cod.  Admuntensi  — 
1212. 

Ausg.:  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
X.  p.  136-138. 

Historia  Francorum  Senonensis 
brevis  ab  a.  688  usque  ad  a.  1015. 
(1034). 

Vollslandig  von  Ordericus  Vitalis  in  sein' 
Werk  aufgenommen. 

Handschr  :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  348. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
III.  p.  349-354.  —  »ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.   scr.  IX.  p.  364-369. 

Historia  Friderici  imp.  magni  etc, 
vid.  Burchardus  Biberacensis. 


374 


HISTORIA 


Hlstoria  fundationis  coenobii  Melli- 
ccnsis  <a.  1)28. 

Ausg  :  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
297-301.  —  '  ed.  Lambecius,  comment.  de 
bibl.  Viiidobon.  11.  p.  627-633.  —  »ap. 
Kollar,  vet.  anal.  I.  p.  871. 

Histopia  fundationis  ruonasterii  Clu- 
sani  in  valle  Segusina  =  Libellus 
narrationis  seu  chronicon  coenobii 
s.  Michaelis  de  Clusa. 

Historia  fundationismonasterii  Te- 

gernseensis. 

Wohl  aus  d.  11.  Jahrh.,  mit  jrossem  Aufwande 
rcdnerischen  Schmuckes  verfasst.  Wird  von  Pez 
einem  gewisseii  Froumund  zugeschrieben,  der  im 
10.  .Tahrhundert  jrelebt  haben  soU,  bcstritten  von 
Lachmann  und  Zeuss  (Herkunft  der  Baiern  1839. 
p.  476.) 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
Tegern.s.  933.  1046. 

Ausfj.:   'ap.  Pez,    thes.  anecd.  III,    8.  p. 
475-496.   —   'Flacius,    catal.   testium    veri- 
tatis    (Argentorati  1562)    p.    127.    128.    hat 
ein  Brtichstuck  daraus  loiederholt,    was    er 
aber  dem  BernardusNoricus  zuschreibt. 
Vgl.   Acta     s.   Quirini    mart.    Rom. 
{Quirinalia). 
Chronicon  Tegernseense. 

Historia  fundationis  Parthenonis  s. 
Bernardi. 

Altdeutsches  Gedicht. 
Ausg. :    ap.    Pez,    scrlpt.    rer.    Austr.    II. 
p.  287. 

Historia  fundationum  monasterio- 
rum  Bavariae  nonnullorum. 

Einige  schreiben  sie  dera  Vit.  Arnpeckius, 
andere  dem  Andreas  jiresb.  Ratisbon.  zu. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
lat.  chart.  sec.  XV.  351. 

Ausg. :  '  ed.  M.  Freher  zu  Ende  von 
Andreae  Ratisb.  chronic.  de  Aucib.  Bavar. 
Amberg.  1602.  4».;  —  'Hanov.  1604.  4». 

Erl.-tichr.:  l'"abricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
t;itis  ed.  Mansi  VI.  p.  302. 

Historia  Galllca,  vid.  Basinus. 

Historia  gentis  Danorum,  sive  hi- 
storica  narratio  de  origine  gentis 
Danorum  et  de  regibus  eiusdem 
genti.s,  deque  eorundem  rebus  gestis, 
a  Dan  usque  ad  a.  1288  =  Annales 
Ryense.s. 

Historia  Gothorum  =  Chronica 
Gothorum. 

Historia  Gothrlci  et  Rolfi  Westro- 
gothiae  regum  liiigua  antiqua  Go- 
thica  conscripta. 

Ausg.:  quam  ex  ms.  vetustiss.  ed.  et 
versione     notisque     illustr.     01.     Verelius. 


Acc.  Joa.  SchefFeri  notae  politicae.  Upsal. 
1664.  8». 

Erl.-Schr.:   Tfirner,    Fab. ,    de    rege    Rolfone. 
Upsal.  171S.  8». 

Hlstorla  Hasnoniensis  monasterii, 
vid.  Tomellus. 

Historia  Henrici  IV  imp.,  vid.  Hi- 
storia  de  vita  Henrici  IV. 

Historla  Hierosolymitana  abbre- 
viata,  vid.  Jacobus  de  Vitriaco. 

Hlstoria  Hlerosolymitana  auctore 
anonymo  Anglico.  Fragmentum. 
1177—1190  =  Galfridus  de  Vino 
salvo,  historia  Hieros. 

Hlstorlae  Hierosolymitanae  pars  se- 
cunda  auctore  anonynio.  1100 — 
1124  =  Anonymi  historiae  Hierosol. 
pars  sec. 

Historia  Hungariea,  vid.  Anonymi 
Belae. 

Historia  Jadrensls  obsidionis  a  Ve- 
netis  a  1345  et  1346  auctore  ano- 
nymo  coaevo.    Libri  II. 

Scriptor  sane  miscrabilis.  Haner. 
Ausg.:   ^  ad  calcem  Jo.  Lucii  VI  librorum 
de  regno  Dalmatiae  et  Croatiae.   Arastelod. 
1666.  fol.  p.  387-422.  —  *ap.  Schwandtner, 
scr.  rer.  Hungar.  IH.  p.  665-723. 

Erl.-Schr.:  Hancr,   de   scriptoribus  remm  Hun- 

iraricar.  p.  ,36. 

Hlstorla  Ignoti  s.  monachi  Casi- 
nensis,   vid.   Chronicon   Casinense. 

Historia  imperatorum  a  Carolo  M. 
ad  Fridericum  II  imp. ,  speciatim 
ad  a.  12.'i5  ex  cod.  chartac.  biblio- 
thecae  Paulinae  Lipsiensis  ab  ano-' 
nymo  Saxone,  vid.  Chronicon  Repe- 
govii  [Ausgabe  No.  1.) 

Historla  llberatlonis  Messanae  in 
Sicilia  a  Saracenorum  dominatu  a. 
1060  per  comitem  Rogerium  Nor- 
mannura  factae.    Scripta  a.  1160. 

Ausg.:  'ap.  Bahize,  miscellan.  VI.  p.  174- 
196.  —  ^wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  VI.  p.  613-626. 

Hlstorla  j  Lombardlca,  i  vid  J&- 
/  Longobardica,!  cobus  de 
Voragine. 

Historla  Ludovlci  regis  filii  Ludo- 
vici  Grossi  ab  a.  1137  usque  ad  a. 
1165. 

OelBtloBCH  Machwerk. 
Ausg. :  '  cd.-  Pithoeus,   script.  coaet.  XH. 


fflSTORIA 


375 


p.  136.  —  *ap.  Diichesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  412-419.  -  »ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  124-134. 

Erl.-Schr.:  de  la  Curne  de  St.  Palaye,  m^- 
inoirc  sur  deux  ouvrages  bistoriques,  concer- 
nant  Louis  VII,  intitul^s  Pun:  Gesta  Ludo- 
vici  VII,  et  rautre:  Historia  regis  I.udov.  et 
sur  les  auteiirs  de  ces  ouvrages  —  in  M^m. 
de  Tacad.  des  inscript.  X.  p.  563-570. 
Struve,  bibl.histor.  ed.Mensel  vn.2.  p..52..53. 
Vgl.  Gesta  Ludovici  VII. 

Historla  Martini  V  papae  (1417 — 
1431). 

Ausg. :  ex  ms.  ed.  Papebrochius  ante  AA. 
SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  *112— *117. 

Historia  martyrii  =  Vita. 

Historia  martyrum  Gorcomensium 
=  Vita  martyr.  Gorcom. 

Historia  martyrum  interfectorum 
in  Hamburg  =  Legenda  de  martyr. 
interf. 

Historia  martyrum  Treverensium 
auctore  anonymo. 

Ueicht  bis  1072  mit  Aufzahlung  der  Wunder. 
Avsg. :  '  ap.  Hontheim,  prodrom.  histor. 
Trevirens.  I.  p.  109.  —  '  wiederholt  in  AA. 
SS.  BoU.  Oct.  n.  p.  373.  —  ^nach  Hont- 
heim  Ausziige  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII. 
p.  220-223. 

Historia  misoella.    Libri  XXVL 

Entsfand  aiif  Gnindlage  der  Hist.  Romana  des 
Paulus  Waruefridi  durch  Zusatze  u.  weitere 
Fortsetzungen.  Reicht  von  d.  Griindung  Roms  bis 
813.  Verfasser  soll  Laudolfus  Sagax  sein.  Viel 
gebraucht,  ohne  Werth. 

Handschr.:  vid.  Pertz'  Arch.  X.  p.  312. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Eutropius.  Paulus, 
edid.  Gelenius.  Basil.  ap.  Froben.  1532. 
fol.  —  *Historiae  miscellae  a  Paulo  Aqui- 
leiensi  diacono  primum  collectae,  post  etiam 
a  Landulpho  Sagaci  auctae  productaeque 
ad  imper.  Leonis  IH.  i.  e.  a.  806,  libri 
XXIV  (ed.  P.  Pithoeus).  Basil.  1569.  8«.— 
*ap.  Goulart,  hist  augusta.  Lugd.  Bat. 
1593.  8».Vol.  IV.,  giebtjedoch  nur  das  Ende.' 
—  *Pauli  Diaconi  historiae  niiscellae  libri 
24,  nunc  ex  var.  mpts.  illustr.  et  ed.  ab  H. 
Canisio.  Ingolst.  1603.  8».  aus  Pithoeus.  — 
*ap.  Gruter.,  hist.  aug.  scr.  Hanov.  1611. 
fol.  p.  771.  —  *in  Bibl.  PP.  Lugd.  Bat. 
1677.  Xni.  p.  201,  aus  Vanisiiis.  —  'ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  1.  p.  1-185  mit 
Vanisius'  Noten.  (Dazu  J.  D.  Mansi,  ob- 
servationes  in  A.  Zaccariae  iter  litter.  per 
Italiam.  Venet.  1769.  4».  p.  19.)  —  *unt.  d'. 
Tit.:  Hist.  misc.  ab  incerto  auctore  consar- 
cinata  complectens  Eutropii  historiam 
roniauam  c.  additamentis  Pauli  Diaconi 
et  Landulphi  Sagacis  seu  cuiusquam 
alii  usq.  ad  a.  1306  additis  notis  et  variis 
lectionibus  H.  Canisii.  Editio  novissima. 
Cherii  1854.  8».  9  Bl.  556  S.  u.  1.  Schrift- 
taj.  1  Thlr.  14  Sgr. 


Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  christl.  Dichter  u. 
Geschichtschreiber  Roms  p.  152-155. 
Bethmann  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  3U-31.S. 
Schiiz,   commentarius   criticus   de  scriptis  et 
.   scriptoribus  hiFtoricis  p.  279-283. 

Historia  monasterii  s.  Florentii  Sal- 
muriensis  seu  Glonniensis  ab  a.  841 
-1203. 

Ausg. :  '  ap.  Martene ,  ampl.  coUect.  V. 
p.  1081.  —  *Bruch.stucke  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  264;  XL  p.  276;  XIV.  p.  506-509. 

Vgl.  Chronicon  monast.  s.  Florentii. 
Historiaeversionis  mon.  s.  Flor 

Historia  monasterii  Glonniensis  = 
Historia  mon.  s.  Florentii  Salm. 

Historia  monasterii  s.  Juliani  Turo- 
nensis  brevis.   570 — 1040. 

Ausg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
coUect.  V.  p.  1072.  —  *Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  117. 

Vgl.  Chroiiicon  Turonense. 

Historia  monasterii  ss.  Justi  et  Cle- 
mentis  Volaterrarum  in  Hetruria. 
Ausg.:  in    AA.    SS.    Boll.    5.  Jun.    I.  p. 


439-441. 


1'^^  Miracnla  ss.  Justi  et  Clem. 


Historia  monasterii  s.  Laurentii 
Lebdiensis  cum  appendice  instru- 
mentorum.    958  — 1586. 

Ausg. :  ap.  Martene  et  Durand,  coll.  ampl. 
II.  p.  1038. 

Historia  monasterii  Mortui  Maris 
ab  a.  1130 —  a.  circiter  1200. 

Ausg. :  '  ap.  A.  du  Monstier,  Neustria  pia 
p.  768.  —  *  in  Gallia  christiana  XI.  p.  307. 
—  'Bruchstiick  ap.  Bonquet,  rec.  XIV.  p. 
509-514. 

Vgl.  Chronicon    monasterii    Mortni 
Maris. 

Historia  monasterii  Piscariensis. 

Ausy.:  'ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VI. 
(*ed.  riova  X.  p.  393.) 

Historia  monasterii  Pontiniacensis 
dioeces.  Autissiodorensis. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  thesaur. 
anecd.  IIL  p.  1221. 

Historia  monasterii  Usercensis  ab 
a.  760—1149. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  historia  Tutelensis, 
probationes  p.  825. —  ^Bruchstiick  ap.  Bou- 
quet.  rec.  XIV.  p.  334-342. 

Historia  monasterii  Viilariensis. 
1146-1485. 

Ausg.:  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  HI. 
p.  334. 

Historia  IVIontisferrati ,  vid.  Bene- 
venutus  de  S.  Georgio. 


376 


HISTORIA 


Historia  Morimundensis  coenobii 
orcl.  Cisterc.  a  Fapiensibus  a.  1237 
desolati,  auctore  synchrono. 

Aiug.:  ap.  Ughelli,  Italia  aacra  IV.  p. 
183-196. 

Historia  mortis  Henrici  VII  imp. 
(1313.) 

Ausg.:  ap.  Freher,  .scr  rcr.  Germ.  ed. 
Stnive  I.  p.  645. 

Historia    Novientensis    monasterii, 
vid.  ( 'hronicou  monast.  Novicnt. 
Historia  Olai  sancti  regis. 

Ausy. :  ex  vet.  sermone  cura  Sveinbjor- 
ni.s  Egilssonii.  Hafniae  1834.  2  vol.  8». 
mai.  {Zugleich  Bd.  4.  u.  5.  der  Scripta 
histor.  Lslandorum.) 

Vgl.  Saga  Olafs  liins  helga. 

Historia  Olavi  Tryggvii  filii. 

Ausg.:  ex  vetere  sermone  opera  Svein- 
bjornis  Egilssonii  in  Islandia.  Hafniae 
1828-31.  3  vol.  8».  mai.  (Zugleich  Bd.  1-3. 
der  Scripta  hist.  Islandorum.) 

Vi/l.  Sap:a  Olafs  Trygixwassonar. 

Historia  passlonis  s.  Mauritii  et 
sociorum  Agaunensium  martyrum 
legionis  Felicis  Tbebaeae  a.  2S6, 
vid.  Narratio  de  martyribus  legio- 
nis  Thebaeae. 

Historia  Pistoriensis  =  Annales 
Pistorienses. 

Historia  politioa  et  patriarchica 
Constantinopoleos.  —  Epirotica. 

Ausg.:  recogn.  Imm.  Bekker.  Bonnae 
1849.  gr.  8».  1'/,  Thlr.  (Corpns  scr.  hist. 
Byz.) 

Historia  pontificum  et  comitum 
Engolismensium  incerto  auctore, 
quem  canonicum  Engolismensem 
fuisse  et  vixisse  a.  1159  certum  est. 

Ausg.:  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p. 
249-*264. —  *Bruchstucke  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  248;  XI.  p.  263;  XII.  p.  393-400. 

Historia  quomodo  portio  vivifice 
crucis  Werdeam  {Donauworth)  per- 
venerit.  1027. 

Ausg. :  '  ap.  ( )efelc.  scr.  rcr.  Boic.  I.  p. 
332-336.  —  »ap.  Konigsdorfer,  Geschichte 
von  Donauworth  I.  p.  384-392.  —  »ap. 
Grandidicr,  histoire  d'Alsacc  I.  p.  226. 

Rrl.-Schr.:  Wattenboch,  Doutitchlands  Gc- 
(-chicli1gqiiflk'ii   p.  L'2C. 

Historia  Ramesiensis  sive  Liber  de 
fundatione  et  benefactoribus  coe- 
nobii  Ramcsiensis  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Gale,  histor.  Britann.  script. 
p.  385-462. 


Historia  regum  Francorum  usque 

ad  a.  .S77. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.    H.  p.  324.  325. 

Historia  regum  Francorum  mona- 
sterii  sancti  Dionysii  -  a.  1108. 
1137. 

Ilandschr.:  vid.  ap.  Pertjs,  mon.  scr.  IX. 
p.  341.  343.  349. 

Ausg. :  '  Bruchstucke  unt.  d.  Tit. :  Ab- 
breviatio  gestornm  Franciae  regum  ap. 
Bouquet,  rec.  VI.  p.  238;  VII.  p.  2.55;  X. 
p.  226;  XI.  p.  213;  XII.  p.  67.  285.  XVU. 
p.  432.  —  'volhtdndig  ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IX,  p.  395-406. 

Historia  regum  Francorum  [latine 
et  franconallice)  ab  origine  gentis 
ad  a.  1214.    Libri  3. 

Ausg.:  ex  cod.  ms.  abbatiae  s.  Victoris 
Paris.  No.  419.  ap.  Bouquet,  rec.  VU.  p. 
259-261;  IX.  p.  41-45;  X.  p.  277;  XI.  p. 
319;  XII.  p.  217-222;  XVU.  p.  424-428; 
in  franzosischer  Uebersetzung  p.  428-432. 

Historia  rerum  Austriacar.,  vid. 
Anonymi  chronicon  Austriacum. 

Historia  rerum  a  Langobardis  ge- 
starum  in  Cistyberina  Italia  ab  a. 
840  ad  tempora  Landulfi,  Campani 
episcopi,  atque  s,  Bertharii  abbatis 
Cassinensis,  ignoto  monacho  Cassi- 
nensi  auctore. 

Ausg.:  'ed.  C.  Peregrinus,  hist.  princip. 
Langobard.  Neap,  1643.  4<»,  p,  92 ;  —  '  ap, 
Pratilli,  hist.  princ.  Langob.  I,  p,  187 
cwni  notis. 

Historia  Romanensis  =  Chronicon 

Repegovii, 

Historia  sanguinis,  vid.  Transiatio 
sanguinis. 

Historia  Saracenorum  in  Sicilia,  ex 
historia  cui  titulus  Asmodferi,  com- 
posita  ab  Alkadi  Sciohabadin  fii. 
Abiddami,  Araariensi.    908—1039. 

Ausg. :  latine  redd.  a  Dobelio  Citerone, 
ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  I.  2.  p.  251- 
254. 

Historla  Selebiensis  monasterii  quod 
fundatum  est  in  AngHa  in  honore 
s.  Germani  Autissiodorensis  episcopi 
a.  10G9,  auctore  auonymo  qui  scri- 
bebat  a.  11.S4. 

Ausg.:  aj),  Labbe,  bibl.  nova  I,  p.  594- 
626. 

Historia  seu  epistola  de  morte  La- 
dislai  R.  Ung,  Daim.  Boh.  ducis 
Stiriae  etc.  peracta  a.  1475. 


fflSTOraA  —  HOCXSEMIUS 


377 


AtLsg.:   ex  ms.   chron.   Pol.  et  Slezie  ap. 
J.    G.    Drescher,    diplomat.   Nebenstundeu 
(Breslau  1774.  4».)  I.  p.  73-78. 
]'gl.  Lcssus  in  obituin. 

Historia  Sverperis  regis  (1184  - 
1202)  Norvegiae. 

Ausg.:  ex  vet.  sermone  lat.  redditsi  et 
apparatu  crit.  instructa.  Opera  et  stud. 
Sveinbjoruis  Egilssonii.  Hafniae  1837.  8*. 
mai.  2'/,  Thlr.  (Bildet  zugleich  Bd.  8.  der 
Scripta  histor.  Island.) 

£W.-&?<r. :  Anecdoto  n    historiam   Sverreri   re- 
jjfis  Norveciae  iilu&trans,  ed.  M.  E.  Chr.  Wer- 
l:iuff.  Hafniae  181.").  SO. 
Miillcr,  .Sagabiblioth.  III.  p.  413-126. 
Vgl.  Sverris-Saga. 

Historia  translationis  tunicae  Jesu 
Christi  de  Hungaria  ad  incl.  civi- 
tatem  Coloniensem  ad  raonasterium 
Albarum  Dominarum. 

Aiisg.:  impressum  Coloniae  per  Lodov. 
Reuchen.  Avi  Schluss:  1474.  4  Bldtter. 
4".    Von  grosster  Seltenheit. 

Historia  Trevirensis  =  Gesta  Tre- 
virorum. 

Historia  tripartita  ecclesiastica,  vtd. 
Cassiodorus. 

Historia  turbinum  Monasteriensium 
a.  1451—1457. 

Ausg. :  ap.  Witte,  hist.  antiq.  occident. 
Saxon.  s.  nunc  Westphal.  Monast.  1778.  4". 
p.  728-747. 

Historia  vetus  coenobii  Petribur- 
gensis  versibus  Gallicis. 

Eine  poetische  Abkiirzung  des  Hngo  Candi- 
dus  bis  1138. 

Ausy.:  ap.  Sparke,  hist.  Anglic.  script. 
p.  241  sq. 

Historia  vitae  et  regni  Richardi  II, 
a  monacho  quodam  de  Evesham 
consignata. 

Ausg. :  ed.  Th.  Hearne.   Oxonii  1729.  8». 

Historia  Waitharii,  vid.  De  prima 
expeditione  p.  264. 

Historia  Wenceslai  I,  vtd.  Cosmas 
Pragensis. 

Historiae  coenobii  Burgensis  con- 
tinuatioperanonymum.  1321 — 1338. 

Fortselzung  des  Walterus  de  Why  tlesey  e. 
Aiisg. :  ap.  Sparke,    hist.   Anglic.    script. 
p.  217-240. 

Vgl.  Hugo  Caudidus. 

Historiae  Farfenses  (raonasterium 
b.  Mariae  V.  in  iSabinis  interRomara 
Reateque),  vtd. 

Constructio  Farfensis, 
Hugo,  opuscula, 


Ordo  Farfensis, 

Gregor  Catinensis,  opera, 

Catalogus  abbatum  Farfensium, 

Annales  Farfenses. 
N£.  Die   Litcratur    dieses  Klosters  ist  erst  seit 
1853  durch  Bethmann  liritisch  untersucht  u.  durch 
Veroffentlichung  der  genannten   Schriften  zugang- 
licher  gevforden.  ^ 

Erl.-Schr.:  Giesebrecht,  W.,    Gesch.  d.  deut- 
schen  Kaiserzeit  t.  p.  753. 

Historiae  Flandricae  synopsis  = 
Flandria  generosa. 

Historiae  regum  Magni  Boni,  Ha- 
raldi  Severi  et  filiorum  eius. 

Ausg.:  ex  vet.  serm.  cura  Sveinbjornis 
Egilssonii.  Hafniae  1835.  8".  mai.  {Zugleich 
Bd.  6.  der  Scripta  histor.  Islandorum.) 

Historiae  regum  Norvegiae  aMagno 
Nudipede  usque  ad  Magnum  Erlingi 
filium. 

Ausg.:  ex  vet.  sermone  opera  et  studio 
Sveinbjornis  Egilssonii.  Hafniae  1836.  8". 
mai.  {Zugleich  Bd.  7.  der  Scripta  histor. 
Islandorum.) 

II-  X    ■     »*/■  j    (  Relatio  de  ori- 
Historiae  Wind-     •        ^^  Annales 
bergenses  =  ( Windbergenses. 

Historica  narratio  de  origine  gentis 
Danorum  =  Annales  Ryenses. 

is  toriola  Longobardorum  auctore 
ignoto  monacho  Cassinensi  coaevo, 
ab  a.  fere  840  ad  tempora  LanduLfi 
Campani  episcopi,  continens  35  an- 
nos  =  Chronicon  Casinense. 

Hochmeisterchronik  oder  Ordens- 
chronik  — 1467. 

Die  umfassendste  Chronik  d.  deutschen  Ordens, 
aber  als  Ganzes,  wie  sie  vorliegt,  ein  trauriges  Mach- 
werk. 

Handschr.:  vid.  Toppen,  Gesch.  der 
preuss.  Historiographie  p.  56. 

Ausg.:  keine. 

Uebers.:  holldndisch:  nach  einem  Ms.  zu 
Utrecht  ed.  Matthaeus,  analecta  vet.  aevi  V. 
p.  631-818  (in  4«.). 

{andere  holldnd.  Handschr.  zu  Briinn, 
Stockholm,  k.  Bibl.,  Skokloster  bei 
Upsala.) 

Erl.Schr.   Toppen,  Gesch.  I.  c.  p.  ,55-87. 

Hochwardus  Laurentius:  Cata- 
logus  episcoporum  Ratisponensium 
—1539. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  hist.  eccl. 
47.  jetzt  9527. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  159. 

Hocxsemius,  Joh.,  canon.  Leodien- 
sis:  Historia  et  res  gestae  pontificum 
Leodiensium  ab  Henrico  Guelrensi 


378 


HOFMANN  —  HROTSUITA 


usque    ad  Engelbertum    a  Marka. 
1246—1348. 

Ausff.:  ap.  Chapeaville,  gesta  pontific. 
Leodiensium  II.  p.  273-514. 

Erl.-Sc/tr.:  B<i  hmi.'r,  rcfresta  I/iulovici  Bav.  p.  X. 
Winil,  bibliotliek  d.  Nrdcrlandscbe  gei^cbied- 
schrijvcr.-i  p.  .')0. 

Hofmann,  Fr.  Christ. ,  monachus 
Emmeramensis  {■f  1534) :  Chronicon 
breve  de  primis  ducibus  Bavariae, 
episcopis  Ratisbonensibus  et  de  s. 
Emmeramo. 

V(jllig  uobeueuteiid. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  545. 

Erl.-Schr.:  v.  Arctin,  literar.  Ilandb.  f.  U.  baie- 
rische  Gesch.  p.  160. 

Vgl.  Chronicon  Bobemiae. 

Hollandsche  Rijm-Kronijk,  vid. 
Stoke. 

Honoratus  Massiliensis,  vid.  Vita 
s.  Hilarii  Arelat.  episc. 

Honorius  Augustodunensis  presb. 
(t  post  1152):  Imago  mundi  de 
dispositione  orbis. 

Kine  Beschreibung  der  ganzen  Welt,  noch  coni- 
pendioscr  als  da.s  folgende.  Enth.  auch  cinc  kurze 
Chronik. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  127. 

Ausff.:  der  Jruhere  Theil  zusammen- 
gearbeitet  mlt  Sahburger  Annalen  unt.  d. 
Tit. :  Cronica  Honorii.  ...  hdvfig  ge- 
drucht  z.  B.  '(Norimberg.,  Ant.  Cobur- 
ger)  s.  a.  fol.  —  *  Norimberg.  1491. 
fol.  —  •'Basil.  1497.  4».  —  "Spirae  1583. 
8*.  —  *  unter  A  n  s  e  I  m  u  s '  Namen  Ba.sil. 
1497.  4».  —  auch  in  •Bibl.  max.  Patrum. 
Colon.  Xn.  —  'Bibl.  m.  Patr.  Lugd.  XX. 
p.  964.  —  >ed.  Wilmans  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  X.  p.  132-134,  nur  eln  Theil  d.  1.  Bchs., 
der  Deutschland  betrifft,  und  das  Ende  des 
3.  Buchs. 

— — :  Libri  quatuor  de  lumina- 
ribus  ecclesiae  sive  de  scriptoribus 
ecclesiasticis. 

Da»  1.  Tiuch  i8t  auB  Hieronymus,  das  2.  aus 
Gennadius,  das  3.  ans  iHidoruK,  das  4.  aus  ver- 
schiedenen  andcrn  Qucltcn  entnommen. 

Ausg. :  '  cum  catalogis  Gennadii ,  Isidori 
etc.  e  recensione  Suffridi  Petri.  Colon. 
1580.  8".  —  »ed.  Miraeus,  bibl.  ccclesia- 
8hca.  Antverp.  1639.  fol.  p.  107-130  (»ed. 
nova,  fcd.  J.  A.  Fabricius.  Hamburg.  1718. 
fol.   p.  73.) 

:    Summa    totius  de   omni- 

moda  historia. 

Ein  magcres  iind  gciRtloses  Handb.  der  Wclt- 
geRcbichtc. 

Handschr.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  126. 

Ausg.:  von  726-1133  ed.  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  128-131. 


Erl.-Schr.:  PabriclUH,  bibl.  mcd.  ct  inflmae  la- 
Unltatis  Lib.  VIII.  p.  H14  «23. 
Wattcnbach,  DeutNchlands  Geschichtijquel- 
leu  p.  344. 

Hoorn,  Petr,,  vid. 

Dier  dc  Muden. 
Vita  (Pctri)  Hoorn. 

Horneck,  vid.  Ottokar  von  Horn- 
eck. 

Hotricus    Abendon,    prof.    theol. 

Oxoniensis  (a.  1421):  Panegyricus 
in  concilio  Constantiensi  d.  27.  Oct. 
1415  habitus. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  II. 
p.  183-205.  cf.  praefat.  p.  XLVI-LII. 

Hoveden,  vid.  Rogerus  de  Hoveden. 
Hrotsuita,    Hroswitha,    Roswitha 

nionialis  in  Gandersheim  {vor  9S4): 
Carmen  de  primordiis  et  fundatori- 
bus  coenobii  Gaudershemensis. 

In  Mexametern.  Verbreitet  sich  auch  iiber  die 
friihere  Familiengesch.  dcs  ottonisclion  Kaiserbau- 
sos.  Hr.  ist  dio  erstc  Dichterin  auf  germanischem 
Boden. 

Handschr. :  verloren,  nur  eine  fiir  Leib- 
nitz  be.stimmte  Abschrift  in  Hannover. 

Ausg. :  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  II.  p. 
319.  —  'ap.  Leuckfeld,  antiquitat.  Gan- 
dersheim.  nebst  Vebersetzung  von  1216  p. 
409.  —  *ap.  Harenberg,  hist.  Ganders- 
heim.  diplom.  p.  469.  —  *ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  306-317.  —  »ed.  K.  A.  Barack 
ln\  Die  Werke  der  Hrotsvitha.  Niirnberg 
1858.  8». 

Uebers.:  deutsch  von  Pfund.  (Geschicht- 
schreiber  der  dentschen  Vorzeit.  X.  Jahrh. 
5.  Bd.)    Berlin  1860.  8»- 

:  Panegyricus  Ottonis  Magni. 

919-967. 

Manchmal  dunkel,  von  grossem  Nutzen  fiir  d. 
Gcschichte  jener  Zcit, 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  Ratisb.  saec.  X.  4".,  einzige.  Durch 
die  darin  befindlichen  2  grossen  Liicken 
ist  fast  die  Hiilfte  des  Werkes  unterge- 
gangen. 

Ausg. :  unl.  d.  Tit. :  '  Hrosvite  illustr. 
virgin.  et  monialis  germane  gente  saxonica 
orte  (opera),  nuper  a  Cour.  Celte  inveuta. 
Norimb.  1501.  fol.  M.  8  Holzschn.  Erste 
sehr  seltene  Ausg.  Text  hin  u.  icieder  ver- 
(Indert,  besonders  wo  ein  Hiatus  tcar.  Be- 
schreibung  bei  Maugerard,  ^sprit  des  jour- 
naux,  avril  1788.  p.  257;  1856  in  Augs- 
burg  mit  72  fi.  hezahlt.  Panzer,  annales  VU. 
p.  439.  —  ^unederholt  ap.  Keubor,  script. 
germ.  1584.  p.  161.  Miteinig.  Besserungen. — 
•  7nit  Widukind  zusammen  ed.  H.  Meibom. 
Francof.  1621.  4».  Mit  Noten.  —  unt.  d. 
Tit.:  *  Opera  partim  soluto  partim  vincto 
sennonis  genere  ab  ea  couscripta,  a  C. 
Celte  formis  primum  expressa,  nunc  denuo 


HUBERTUS  —  HUGO 


379 


recognita  et  repurgata  cnra  et  stud.  H.  L. 
Schurzfleisch.  Vitemberg.  1707.  4».  p.  175. 
—  *ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  709. 
Corrupter  Text.  —  •  ap.  Renber,  vet.  scr. 
ed.  Joannis  p.  226.  —  'ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  317-335.  —  «ed.  K.  A.  Barack 
in:  Die  Werke  der  Hrotsvitha.  Niirnberg 
1858.  9)".  Ist  die  erste  voUstdndige  Gejfirnmt- 
av^gabe.  • 

Uebers. :  deutnch  vou  Dr.  Pfund  (Geschicht- 
schreiber  der  deutschen  Vorzeit.  X.  Jahrh. 
5.  Bd.)  Berlin  1860.  8«. 

Otto  d.  Grosse,  ein  Gedicht  a.  d.  Lat. 
von  K.  F.  A.  Nobbe.  Leipzig  1851.  52. 
2  Thle.  gr.  8». 

Erl.-Schr.:  Contzen,  d.  Geschichtschreiber  der 

sachs.  Kaiser  p.  109. 

Dorer,  Edm.,  Koswitha,  die  Nonne  aus  Gan- 

dersheim.  Aarau  1857  (Recens.  in  ,Deutschl.' 

18.5S.  No.  97.  ,Schlesisehe  Zeit.'  1858.  No.  205.) 

Fabricius,   bibl.  med.  et  inflmae  latinitatis. 

Lib.  Vni    p.  829  834. 
Frevtaft,  Gust.,    de  Rosuitha poetria.  Vratis- 

!av.  1.S39.  80. 
Giesebrecht,  W.,  Gesch.  der  deutsch.  Kai- 

serzeit  I.  p.  741. 
Hausser,  L..,    die   teutschen    Geschichtschr. 

Heidelberg  1839.  p.  57. 
Hoffmann,    de   Roswithae    ■vdta   et   scriptis. 

Vratislav.  1S39.  S». 
Leuckfeld,    antiquitat.    Gandersheim.    Guel- 

ferb.  1709.  40. 
Matirenbrecher   in  Sybels  histor.  Zeitschr. 

1861.  p.  123.  151. 
Pertz  m  seinem  Archiv  VII.  p.  409. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  171.  172. 
Wilstemann,    J.    S.,    Geschichte    der    Ros- 
witha.  8.  1.  1758.  80.  Selten. 

Vgl.  Acta  s.  Pelagii  mart.  [acta  alia.) 
NB.  Bendixen  edid.  Hrotsuitae  comoedias. 
Lubecae  1858.  16rao.  Vipnon  de  Retif  de  la 
Bretonne,  poesies  latines  de  Rosvithe,  religieuse 
Saxonne  av.  une  tradnotion  libre  en  vers  franc. 
Pari.<i  1854.  srr.  80.  u.  Charles  Magnin,  theatre 
de  Rhotsvilha.  Paris  1845.  So. 

Hubertus  (post  a.  1047),  vid.  Vita 
s.  Gudilae. 

Hubertus  presbyter,  vid.  Vita  s. 
Vedasti  [apparitio.) 

Hucbaldus  |  monachus  S.  Amandi 

Hugbaldus  i  Elnonensis  (f  976): 
Carmen  mirabile  ad  Carolum  imper. 
Calvum  de  laude  calvorum  seu 
Ecloga  de  calvis. 

Ein  plattes  (ledicht  von  136  Ver.sen,  in  welchem 
jedes  Wort  mit  C  anfangt.  Barth  gibt  15  Verse  mehr. 

Handschr.:  Valenciennes,  N.  8.1, — 
No.  239.-  (nach  Sander.) 

Ausg.:  's.  1.  et- a.  (Mogunt.  vor  1500). 
4».  Selten.  ~  «Basil.  1516.  4».  —  *iUd. 
1546.  4°.  Diese  beiden  letziem  sollen  nicld 
voUstandig  dasselbe  enthalten.  —  *in  Acro- 
sticha,  nempe  Hugbaldi  Calvor.  laus;  lusus 
venatorius  ...  et  alia  quaedam  carmina 
n.  prim.  ed.  Ba.sileae,  Jac.  Parvus.  1552. 
8«.  —  *Lovanii  1561.  S».  —  "ap.  Casp. 
Dorn&v,    amphitheatriim   sapientiae  Socra- 


ticae.  Hanov.  1619.  fol.  T.  p.  290.—  'ap. 
Barth,  adversar.  XLVI.  22.  p.  2175.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  VH.  p.  311. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karol.  Zeitalter  p.  126.  244. 
Cousseraaker,  E.  de,  meraoire  sur  Hucbald 
et  su.-  ses  trait^s  de  musique.  Douai  et  Pa- 
ris,  Techener  1841.  4o.  15  fr.  Nur  inSO  Exem- 
plaren  gedruckt. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  Lib.  VIII. 

p.  810. 
Preytag,  adparatus  litterar    II.  p.  933-39. 
Gerbert,     scriptores    ecclesiast.    de    musica 

sacra.  St.  Blasii  1784.  I.  p.  103  sq. 
Goethals,     lectures     relatives    a    l'hist.     des 
sciences  en  Belge.  Bruxelles  1837.  I.  p.  1-9. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  VI.  p.  210  sq. 
Leyser,  hist.  poet    medii  aevi  p.  277. 

Vgl.  Acta  ss.  Cyrici  et  Julittae  {acta.) 
Vita  s.  Aldegundis. 
„     „  Jonati. 
,,     ,,  Lebuini. 
,,     ,,  Rictrudis. 
„      „  Theoderici   abb.    Rem. 
{hpnni.) 

Hugenettus  de  Metis  (Avenionen- 
sis,  iur.  Dr.) :  Panegyricus  pro  matu-  ■ 
randa  ecclesiae  reformatione  in  con- 
cilio  Constantiensi  dictus  d.  4.  Aug. 
1417. 

Ausg. :  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  3.  p. 
209-244;  cf.  praef.  p.  XXXVHI. 

Hugo  abbas  Farfensis  (f  1039): 
Opuscula:  Destructio  monasterii 
Farfensis  circa  a.  900. 

Oeschrieben  nach  d.  J.  1000. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  531. 

Ausg. :  '  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  532-539.  —  ^vorher  ap.  Mura- 
tori,  antiquit.  Ital.  [letzter  Bd.)  —  ^wie- 
derholt  von  CoUuci,  antichiti  Picene  XXX. 
—  *  Bruchstiick  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
IL  2.  p.  294. 

Erl.-Schr.:  Giesebrecht,  W.,  Gesch.  d.  Kaiser- 
zeit  I.  p.  331. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  324. 

:    Breve  de  rebus  perditis 

monasterii  Farfensis. 

Geschrieben  cca  1014. 
Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.   Ital.  H.  2. 
p.  447, 

:  De  diminutione  monasterii 

Farfensis. 

Gcschrieben  1026;  nur  noch  ein  kurzer  Anszug;, 
V  )n  Gregor.  Catinensis  seiner  Chronik  einge- 
fiigt,  vorlianden. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  annales  IV.  p. 
699.  —  ^wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  II.  2.  p.  549.  —  *M.  von  Bethmann, 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  539-543. 

:  Ordo  Farfensis. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz.  mon.  scr.  XI. 
p.  545. 

Ausg. :,  '  der  prologus  ap.  Mabillon,  an- 
nales   IV.   —  "^das    voLlstandige    Werk   in: 


380 


HUGO 


Vetus  disciplina  monastlca,  opera  congreg. 
Sanblasianae.  Parisiis  1726.  4*.  —  '7iur 
(ias  auj  die  Geschichte  Farfa^s  BeziLgliche 
ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mou.  scr.  XI.  p, 
544-548. 

:  Querimonium  ad  impera- 

torem  Conradum  a.  1026  de  castro 
Tribuco  et  Bucciniano. 

Handischr.:  vid.  ap.  Pertz,  mou.  scr.  XI. 
p.  531. 

Ausg.:  'ap.  Galletti,  Gabii  p.  130.  — 
^ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p. 
543.  544. 

\'<jl.   Ili.stoiiiie  Farfeiiso.^. 

Hugo  abbas  Farsitus  (cca.   1132), 
vid.  Narratio  s.  Mariae  Suession. 
Hugo  archidiaconus  Compostella- 

nus,  vid.  Vita  .s.  Fructuosi  [transl.) 
Hugo  archiepiscopus  Magdebur- 
gens.  (flor.  11,'U),  vid.  Vita  s,  Nor- 
berti  Magdeburgensis. 

Hugo  Candldus  (f  post  1155):  Hi- 
storia  coenobii  Burgensis  (Peter- 
horough).    654—1175. 

Ausg.:  ap.  Sparke,  hist.  Anglic.  script. 
p.  1-94. 

Erl.Sckr.:  History,  ancient,  en^liKb  and  frencb, 
exemplified  in  a  re^ular  dissection  of  the 
S.axon  chronicle;  prcceded  by  a  review  of 
Wharton'.s  ulrum  Elfricu.^  srrammaticus?  Mal- 
mesbury'8  life  of  s.  Wulstan,  and  Hugo  Can- 
d  i  d  u  r'  Peterborough  history;  wherein  the  prin- 
cipal  saxon  annalists  are  now  (for  the  first 
time)  identified.  London,  Hatchard  1830.  8». 

XVI.  m  p.  10  sh. 

WriRht,  "Th.,  biographia  Britannica  Hter.  II. 

p.  176-17S, 

Vgl.  Ilistoria  vetus  coeii.  Petrib. 

Hugo  canonicus  S,  Mariani  Altissio- 
dorens.  (flor.  1228),  vid.  Robertus 
Alti.ssiodorensis. 

Hugo  canonicus  regularis,  vid.Viia. 
s.  Johannis  de  Bridlingtona. 

Hugo  comes  S.  Pauli,  vid.  Epistola 
H«gonis  com. 

Hugo  de  Cleeriis,  miles  Andega- 
vensis,  Fulconis  V  comitis  ad  Ludo- 
vicum  regem  legatus :  Commentarius 
de  nmioratu  etseneschalliaFranciae, 
Andegavorum  olim  comitibus  haere- 
ditaria. 

Nach  1120  gegchiHoben. 
Atisg. :  '  ed.  Sirmondi  zu  Anfang  des  5. 
Buche^  Epi.stolarum  Godfridi  Vindocinen- 
sis.  Paris.  1610.  8*.  —  *in  Sirmondi  opera. 
III.  p.  875-878.  —  »ap.  Duchesne,  scr.  hist. 
Franc.  IV.  p.  328.331.  —  «ap.  Baluze, 
miscellan.  IV.  p.  479.  —  *Bruchstuck  ap. 
Bouquet,  rec.  XII.  p.  492-495. 


Hugo  de  S.  Victore  (f  1140):  Hi- 

storia  sive  Chronicon. 

Noch  nicht  edirt. 
Ifandschr.:  Paris,  No.  4891.  mbr.  sec. 
XII.  fol,;  —  No.  4999  A.  mbr.  s.  XIV. 
4».  —  No.  4862.  mbr.  sec.  XIU;  — 
No.  5014.  Colb.  6213.  mbr.  sec.  XU. 
40.;  ^  Trier,  No.  1287  (CIX.)  mbr.  et 
ch.  sec.  XV.  —  Leipzig  No.  350.  mbr. 
scc.  XII.  fol.  f.  94.  Vgl.  iiber  alle  Pertz' 
Arch.  XI.  p.  306  310. 

Erl.-Schr.:  Fabrieius,  bibl.  med.  et  inf.  latiui- 
tatig.  Lib.  VIII.  p.  SSlSSg. 
Liobncr,  Alb.,  Ilugo  v.  St.  Victor  und  die 
theolog.  Kichtungiiu  seiner  Zeit.  Leipz.  1832. 
80. 
Moiboni,  cle  llugonis  de  S.  Victoro  patria  Sa- 
xonia,  ap.  Mi.^iliom,  scr.  rer.  Germ.  III.  p. 
■12!»  4:12. 

Hugo  Falcandus,  vtd.  Falcandus. 

Hugo  Flaviniacensis  seu  Virdunen- 
sis  (abbas  a.  1111):  Chronicon  Vir- 
dunense  seu  Flaviniacense,  a  Chr. 
n.  —1002  et  1002—1102.   Libri  2. 

D,is  erste  Buch  planlose  Compilation,  d.  2.  reich 
au  Urkunden  und  sehr  wichtig  fiir  fr.^nz.  ICirchen- 
geschichte.  Der  Verf.  war  sehr  leichtglaublg. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  VIII. 
p.  284, 

Ausg.:  'ap.  Labbe,  nova  bibl.  mss.  I.  p. 
75-272.  —  »ap.  Pertz,  mou.  scr.  VIU.  p. 
288-502.  —  ^Bruchstiicke  ap.Bouquet,  rec. 
m.  p.  353-365;  V.  p.  372;  VI.  p.  230; 
Vn.  p.  246-248;  VIU.  p.  286-297  u.  prae- 
fat.  p.  31;  X.  p.  205-210;  XL  p.  142-147; 
XIU  p.  617-628;  XIV.  p.  797-804.  —  Be- 
sondere  Theile  hieraus  sind:  Acta  Gregorii 
VII  {s.  unt.  Vita  s.  Gregorii  VII),  Series 
abbatum  Flavin,,  Vita  b.  Richardi  abb.  S. 
Vitoni,  u.  Vita  s.  Magdalvei. 

Erl.  -  Schr. ;  K  ci  p  k.  e ,    R. ,    die  Quellen  dcr  Chro- 
nik  des  Hugo  v.  Flavigny,  —  in  Pertz'  Arch. 
IX.  p.  240-292. 
SchUz,   comment.  criticus  dc  scriptig  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  159. 
Waitz  in  G6ttinger  gel.  Anzeig.  18.56.  p.  1905. 
Wattenbach,    Deutschlands  GeKchichtsquel- 
len  p.  282. 

Vgl.  Bertarius  can.  8.  Vit. 
Raurentins  de  Leodio. 

:  Necrologium. 

Ausg. :  ap.Pertz,mon.  scr.  VIIL  p.  285-287. 

Hugo  Floreffiensis  canonicus  (cca. 
1230),  vid.  Vita  s.  Juttae. 

Hugo  Floriacensis  monachus  seu 
de  s.  Maria  (cca.  1135):  Chronicon. 

Geschriebcn  f.  Konig  I-udw.  VI  z.  Anf  des  12. 
Jahrb. ,  reicht  von  Ninus  bis  Karl  d.  Kaiilen  (S.5.5.) 
Nicht  ohnc  Verdienst.  Ist  falscblich  Ivo  Bisch.  v. 
Chartres  zugeschrieben. 

Handschr. :    aufgezahlt    und    kritisirt    in     * 
Pertz'  Arch.  VIL  526. 

Ausg.:  ^vollstundig  ed.  Bh.  Rotteudorff. 
Monasterii  1636.  4".  miu.  -r  *die  erste 
Hnljte  unt.  dem  Tit.:  Ivonis  Carnotensis 
ep.  excerpta  chron.  de  gestis  quorundam 
regum  et  iinperatorum  usque  ad  Ludov. 
Piuni,    ap.    Freher,    corp.    hist.    Franc.    p. 


HIJGO 


381 


1-51  (von  Ninus  -  Constant.  ap.  Rott.  p. 
1-91).  —  Bruchstiicke  'ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p  16,  durch  Versehen  zum 
2.  male  gegeben  III.  p.  349.  («^r/.  Bouquet, 
rec.  Vm.  praef.  p.  145,  No.  43.)  (ap.  Rott. 
p.  90.)  —  *ed.  Lambecius,  comm.  de  bibl. 
Vindob.  lib.  n.  p.  857   (ap.  Rott.  p.  179). 

— :      Chronicon     de     regibus 

Francorum  a  Pharamundo  ad  Phi- 
lippum  I  (1108). 

Wurde  gewohnlich  dem  Ivo  Carnoteusis  zu- 
geschriebon. 

Ausg. :  ^  unter  Jvo''^  Nameti  in  Ivonis 
operib.  Paris.  1647.  p.  305.  —  *c.  Ivonis 
epistolis  ed.  P.  Pithoeus.  Paris.  1585.  4". 
—  »ed.  Juretui?.  ibid.  1610.  8».  —  « ap. 
Freher,  corp.  hist.  Franc.  p.  51-57.  —  *  ap. 
Pertz,  mou.  scr.  IX.  p.  395-406   ed.  Waitz. 

Uebers.:  ab  a.  949-1108  trad.  en  fran^. 
par  Guizot,  coUection  VII.  p.  65-86. 

:  Fragmentum  chronici  seu 

excerptum  chronici  veteris,  ab  a. 
987—1134. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  142-144.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  158-160;  XII.  p.  8. 

:  Historia  ecclesiastica  qua- 

tuor  libris  digesta  usque  ad  Karoli 
M.  obitum. 

Ist  die  erste  Ansgabe. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  338.  347. 

Au^g.:  ^ed.  RottendorfF.  Monasterii  1636. 
4».  —  'ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  der  1. 
Theil  bis  zu  Anfang  des  5.  Buches.  —  *ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  349-353. 
(giht  nur  den  Dedicationsbrief,  die  Vor- 
reden  der  einzelnen  Biicher,  Anfang  und 
Ende,  den  Epilog  an  die  Grafin  Adele  u. 
den  letzten  Theil  des  4.  Buches,  der  aber 
mit  der  2.  Ausgabe  verbunden  ist.) 

:  Historia  ecclesiastica  sex 

libris  digesta. 

I.st  die  zweite  Ausgabe.  Reieht  bis  855.  Der 
GrSfin  Adele  von  Blois  gewidniet.  Denkma)  der  Ge- 
lehrsamlieit  u.  des  Fleisses  Ilugos. 

Handschr.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p. 
338.  348. 

Ausg.:  'ed.  Rottendorff.  Monasterii  1636. 
4".  —  *ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  354-364. 

:  Historia  Francorum  brevis 

a  Lothario  Ludovici  Pii  tiho  — 1108, 
vid.  Ivo  Carnotensis. 

— :  Historia  nova  Francorum 


s.  Libellus  de  modernis  Francorum 
regibus.   Continet  actus  —  a.  1108. 

Geschrieben   fiir  d.  Konjgin    Matbilde   v.  Rngl. 

zvv.  llU-1125.  Das  brauchbarsio  aller  Biicher  Hugos. 

Handschr. :  P  a  r  i  s ,  Notre  Dame  No.  135. 

mbr.  fol.  8.  XIII.;  —  St.    Germ.  No.  1085. 


olim  646.  mbr.  fol.  min.  s.  XIII. ,  unvoll- 
stdndig.  —  Liittich,  olim  St.  Trudonis; 
einzige  vollstdndige. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Fragmentum  a.  877- 
949  ex  H.  Fl.  chronica  a  Carolo  Simplice 
usque  ad  Hugonem  Capetum  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  IH.  p.  347 ;  —  der  iibrige 
Theil  ibid.  IV.  p.  142.  —  ^aus  4  Mpten.  ap. 
Bouquet,  rec.  VIII.  p.  317-321 ;  XII.  p.  792- 
799.  —  *  Vorrede  und  Anfang  des  Textes 
ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  I.  p.  327.  — 
*ap.  Pertz,  scr.  mon.  IX.  p.  376-395  ed. 
Waitz  in  der  ursyriinglichen  Gestalt. 

:  Tractatus   de  regia  pote- 

state  et  sacerdotali  dignitate. 

Gesclirieben  auf  Geheiss  IConigs  lleinrioh  I  v. 
England  in  seinem  Streite  mit  Anselm  von  Canter- 
bury  zwischcn  1100-1106.  Kiihn  und  klar. 

Ausg.:  ^ap.  Baluze,  miscellan.  IV.  p.  9- 
68.  (=ed.  Mansi  II.  p.  186.) 

Erl.-Schr.:  Stenzel,  Gesch.  der  frank.  K.iiser  I. 
p.  6S9. 
Waitz   ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  345. 
Watteubach,    Deutschlands   Ge.schichlsquel- 

len  p.  323. 
Wilmans  in  Pertz'  Aroh.  X.  p.  199-202. 
Vgl.  Epistola  Hugonis. 
Yita  s.  Sacerdotis. 

Hugo  Francigena,  monachus  Sal- 
vaniensis  (cca.  1174):  NaiTatio  de 
conversione  Pontii  de  Lazario  et 
de  exordio  monasterii  Salvaniensis. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscellan.  III.  p. 
205-226. 

Hugo  MetellusTuUensis:  Certamen 
papae  et  regis. 

Behandelt  den  Investiturstreit  nicht  ohne  Ge- 
.schick  und  sprachliche  Gewandtheit. 

Ausg. :  der  Anfang  ap.  Du  M(5ril,  po^- 
sies  popiilaires  Lat.  p.  405. 

HugoNovantjNormannus :  Historia 
universalis  usque  ad  a.  1197. 

Von  Hcinr.  V   an  wichtig   fiir  deutsche  Gesch. 
Handschr. :  F  u  1  d  a ,  mbr.  sec.  XII.  XIII. 
4«.  No.  127. 

Ausg.:    ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  55. 

Vgl.  Vita  Uugonis  Novant. 

Hugo  Plctavinus,  monach.  Vezelia- 
censis  (1 156):  Historia  Vezeliacensis 
coenobii  ab  a.  846 — 1147.    Libri  4. 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg'.  HI.  p.  446 
(^ed.  nov.  II.  p.  498-560).  —  Fragnieuta 
'  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  424- 
443.  — -  *ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  317-345. 

Uebers. :  livre  H-IV.  publ.  en  lang.  fran^. 
par  Guizot,  collection  VII.  p.  99-337. 

Vgl.  Chronicon  Vc/eliacense. 

:   Origo   et  historia   brevis 

Nivernensium  comitum,  auctore  ut 
quidam  scribunt  Hugoue  Pictavino. 

Ausg.  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  399. 
400.  —  *  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  258;  XL  p.  281;  XH.  p.  316. 


382 


HUGO  —  JACOBIJS 


Hugo  Ratisponensis:  Chronica  = 
Annales  Ratisponenses  — 1201. 

Hugo  Rotliomagensis  archiepise. 
[j  11(54):  Contra  haereticos  sui  tem- 
poris  libri  III. 

Ausy.:  in  Guiberti  abb.  Novig.  oper.  ed. 
d'Achery.  Paris.  1651.  fol.  Append.  p.  687- 
715. 

Vgl.  Vita  s.  jViliiitoris. 

Hugo  Turonensis  archidiaconus 
(cca.  1020^:  Dialogus  ad  Fulbcrtum 
episc.  Carnotensem  de  miraculo  quod 
contigit  in  translatione  s.  Martini  et 
dedicatione  monasterii  ab  Hervaeo 
thesaurario '  fundati. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  analect.  II.  p.  349 
(»ed.  nov.  p.  213-217). 

Hugo  Virdunensis  =  Hugo  Fla- 
viniacensis. 

Hugolinus  Verinus,  vid.  Vita  s. 
Johannis  Gualb.  (sylva.) 

Humbertus  de  Montmoret:  Beilo- 
rum  Britannicorum  a  Carolo  VII 
Francorum  rege  inHenricum  Anglo- 
rum  regem  felici  duce  auspice 
Puella  Franca  gestarum,  prinia  pars 
versibus  expressa,  continens  bellum 
Craventicum,  bellum  Brossimeria- 
num,  bellum  Vernolianum  et  bellum 
Aurelianum. 

Ausg.:  Parisiis  1512.  4». 

Hungurvaka  s.  historia  primorum 
quinque  Skalholtensium  in  Islandia 
episcoporum. 

Ausg.:  zusamvien  mit  Pals  Biscups-Saga 
s.  historia  Pauli  episcopi  et  Thattur  of 
Thorvaldi  Vidfoerla  s.  narratio  de  Thor- 
valdo  peregrinatore,  ex  mss.  leg.  Magnaeani 
c.  interpr.  lat.,  annot.  chronol.,  tab.  geneal. 


et  indic,  cura  Suhm,  Erichsen  etc.    Hafniae 
1778.  8». 

Krl.-Sclir.   Mjlllor,    Sagabibl.   [deuLtche    Ausgab.) 

Hunibaldus :  Historiarum  libri 
XVIIl  a  bello  Troiano  usque  ad 
C  hlodovei  tempora. 

Munibald  ist  von  Trithemius  erfunilen  und 
Jint  (Ireister  Stirn  in  die  Welt  jfeschicict.  Er  fabri- 
cirie  aus  d.  ihm  angeblich  vorli.-Kiruden  letzter.  12 
Uiichern  einen  Auszug  unt.  d.  Tit.; 

Ausg.:  Compendium  de  origine  Franco- 
rum  «ap.  Schard,  scr.  rer.  Germ.  Basil. 
1574.  I.  p.  ,301.  —  ^WT-Aer  Moguntiae,  Jo. 
Schoffer  1515.  tol.  —  »Ba.sil.  1539.  fol.  — 
*m  Trithemii  opp.  ed.  Freher  I.  p.  1.  — 
'«OTedeWioi/lap.  Ludewig,  script.  rer.  Wirce- 
burg.  p.  1011-1040. 

Erl.-Schr.:  :    Chrael,    Iland.schriften  der  Wiener 

Hofbibliothelt  I.  p.  312-320. 
Kabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitati.s.  Lib. 

VII.  p.  903. 
de   Francheville,    m^moire    sur    l'historien 

Hunibald  —  mM^moires  de  Tacad.  de  Berlin. 

1763.  p.  141. 
Ocrvinug,   Gcsch.  der  deutsch.  N.ationalIite- 

ratur  I.  p.  22. 
(iorres,  J.,  Hunibalds  Chronik,  —  in  (Schlegels) 

Deutsch.    Museum   III.    p.    319.    5o3.    IV.  D. 

322.  362.  ^ 

Loebell,  Gregor  von  Tours  p.  4S7. 
Tiirk,  R. ,   Forschungen  auf  dera  Oebiete  der 

Geschichte.  Rostock  18.30.  III.  p.  4. 
Vgl.  Trithcraius,  compend. 

Huttenus,  Huldric,  equesGerm.: 
Ad  principes  Germaniae  ut  bellum 
Tijrcis  inferant  exhortatoria  in  pu- 
blico  Germaniae  concilio  apud  Aug. 
Vindel.  1518  habita. 

Ausg. :  Augustae,  Sigism.  Grimm  et  Marc. 
Wirsung.  s.  a.  4". 

Hygden,  t'2  J.Radulphus  de  Hygden. 

Hyrte,  Georg.,  monach.  Westphal. 
(cca.  1480),  vid.  Chronicon  episco- 
porura  Verdensium. 

HyvanuSkSarazanensis  =  Antonius 
Hyvanus. 


I.  et  jr. 


Jaoob  von  Konigshofen  =  Twinger. 
Jacobillus,  Lud.,  vid. 

Vita  b.  Antonii  a  Stroncone. 

,,  ,,  Dionysii,  Aemiliani  elc. 

„  „  Joli. 

,,  s.  Laurentii  illumiiiat. 

,,  ,,  Mesgallinae  virg. 

„  „  Placidi  ord.  apost. 

Jacobus  Acconensis  =  Jacobus  de 
Vitriaco. 


Jacobus  Ammanatus  {per  adoptio- 
nem)  Piccolomini  =  riccolomini, 
Jacobus. 

Jacobus  Aquensis  seu  de  Aquis, 
ord.  praed.  (sec.  XIII):  Chronicon 
imaginis   mundi   ab   0.  C.   — 1290. 

Unbedoutend. 
Handschr.:  Turin,  Athenaeum  No.  505. 
mbr.  aec.  XV. 


JACOBUS 


\ 


383 


Ausg.:  'z«m  Theil  ap.  Moriondi,  monu- 
menta  Aquensia.  —  ^ganz  ed.  Avogadro 
m  Mouument.  histor.  patriae,  scr.  III.  p. 
1358-1626.  —  Vgl.  Pertz'  Archiv  V.  p. 
477  <f. 

Jacobus  Auria,  vid.  Annales  Ge- 
nuenses. 

Jacobus  cardin.  S.Georgii  adVelum 
aureum  (1290):  De  actis  s.  Petri 
Coelestini  (Coelestiui  Yy  pontilicis 
Romani  (f  1296\  Metrice. 

Ausg.:   '  ed.  Papebroch   In  AA.  SS.  Boll. 

19.    Mai.    IV.    p.    437-461    ex    2.  mss.    — 

*  iciederholt  ap.    Muratori,    script.  rer.  Ital. 
m.  1.  p.  613-641. 

:  De  electione  et  coronatione 

Bonifacii  Vlll   papae.    Libri  duo. 
Metrice. 

Au^g.:  'ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  BoU. 
19.  Mai.  IV.  p.  461-473.  —  ^  tciederholt  a,^. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  I.  p.  641-649. 

Jacobus  de  Deiayto,  cancellarius 
Nicolai  Estensis  marchionis  Ferra- 
riae:  Annales  Estenses  de  gestis 
ipsius  marchionis  ab  a.  1393 — 1409. 

Fortsetzung  des  Chronicon  Estense. 
Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVHI. 
p.  905-1096. 

Jacobus  de  Guisia,  Dr."  theol.,  mo- 
nach.^Franciscan.  (f  6.  Febr.  1399, 
1398  nach  damaliger  Rechnung): 
Annales  Hannoniae  s.  chronica  iliu- 
strium  principiun  Haunoniae  ab 
initio  rerum  usque  ad  a.  Chr.  1390. 

NaiveAnschauungs-  u.  Ausdruck.sweise,  ein  kinU- 
lich  frommes  Uemiith,  grosse  Liebe  z.  angestamm- 
ten  Lande  u.  Fiirsten  zeichnen  dieses  Werk  aus. 
Hochst  wichtig  fiir  d.  Literargeschichte.  —  .Supple- 
ment  hierzu  bildet  Lefebvre. 

Handschr.:  Mons,  Stadtb.  anni  1454,« 
nur  7  Bchr.;  Buch  8-14.  franzosisch  1448 
geschrieben.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
No.  5995.  —  Wien,  k.  Hofb.  Eug.  fol. 
102.  jetzt  3440.  chart.  sec.  XV.,  die  ersten 
7  Biicher  lateinisch. 

Au^g. :  par  les  soins  du  marquis  de  Fortia 
d'Urban  ed.  Gu^rard.  Paris  1826-37.  15 
vol.  8".  Text  (wovon  der  5.  Band  ein  Dop- 
pelband)  u.  3  Bdnde  Register.  Dem  latein. 
Text  gegeniiber  steht  eine  lesbare  franzos. 
Uebersetzung.  —  Bruchst.  ,Buchardi  de  Aves- 
nis  varia  fortuna'  ap.  Bouquet,  rec.  XVIII. 
p.  588-592. 

Uebers.:  von  Luc.  Wadding  oder  von 
Jacq.  Lessabe  unt.  d.  Tit.:  Le  premier 
(deux.  et  troisieme)  volume  des  Illustrations 
de  la  Gaulle-Belgique,  antiquitez  du  pays 
de  Haynaut  et  de  la  grande  cite  des  Belges, 
a  present  dite  Bavay  etc.  oder  auch :  Cro- 
nique  et  annales   de  Haynau  et  Pays  cir- 


covoisins.  Paris  1531.  32,  3  vol.  fol.  Ab- 
gekiirzt.  —  Eine  andere  s.  unt.  Au^g. 

Erl.-Schr . :   Histoire   des  Lorrains   par  Hugues 

de   Toul,   extraite   des   annales   de    Hainaut 

par  Jacques  de  Guyse,  redigee  et  commen- 

t^e  par  Je  marq.   de  Fortia.    Paris  1838.  80. 

Wilnians,  R.,  Jacobi  de  Guisia  annal.  Han- 

non.,  —  in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  292. 
Wind.  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  59-62. 

Jacobus  de  Malvetiis  =  Maluetius. 

Jacobus  de  Misa  (f  9.  Aug.  1429 
Pragae):  Opuscuhim  de  purgatorio 
animarum. 

Ausg. :  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  UI. 
p.  1-25;  cf.  praef.  p.  V-XV. 

Jacobus  de  Susato  al.  de  Sweve 
(f  '1440):  Chronicon  episcoporum 
Coloniensium  — 1420. 

Eandschr.:  Soest,  Stadtbiblioth.  8*. 

Ausg.:  ap.  Seibertz,  Quellea  der  west- 
fjilischen  Gesch.  I.   p.  165-215. 

:   Chronologia  comitum   de 

Marka  —1390. 

Handschr.:  Soest,  Stadtbibl.  8">. 
Ausg.:    ap.  Seibertz,    Quellen   der   west- 
falischen  Geschichte  I.  p.  216-220. 

Jacobus  de  Vitriaco,  Acconensis, 
deinde  Tusculanus  episcopus  et 
cardinalis  (f  1240) :  Historia  orien- 
talis.    Libri  III.    62'2—l2lS. 

Beachtensvvertli.  Oft  sehr  verwirrt  augegeben. 
Das  3.  Buch  ist  ein  Plagiat  aus  Oliverius'  hist. 
Damiat. 

Handschr.:  Briigge,  Serainarbibl.  sec. 
XIV.  —  Briissel,  burg.  Bibl.  chart.  a. 
1489.  fol.  Xo.  8245.  —  Cambridge,  Un.- 
Bibl.  17.  1759.  —  Douai,  Stadtbibl.  mbr. 
sec.  XIV.  fol.  No.  750.  —  Leyden,  Un.- 
Bibl.  cod.  Voss.  lat.  4».   sec.  XV.  No.  125. 

—  Lowen,  Un.-Bibl.  chart.  sec.  XVI.  4*. 
No.  10.  —  Middlehill,  338;  — sec.  XIV. 
790. 1883.  —  0  X  f  o  r  d ,  Un.-Bibl.  Bodl.  1376 ; 

—  Merton  College  mbr.  sec.  XIV.  fol.  585. 
118.  —  Paris,    k.  Bibl.   s.   XIV.  3768.  3. 

—  s.  XIV.  fragment.  No.  4955.  7.  —  s. 
XIV.  No.  5152  A;  No.  5510.  —  sec.  XV. 
5511.  —  Arsenalbibl.  hist.  lat.  No.  99.  — 
Troyes,  Bibl.  sec.  XIV.  4».   (CoU.  Trec.) 

—  Turin,  Athenaeum,  sec.  XIV.  No.  589; 

—  sec.  XV.  No.  615.  —  Valencia,  Bibl. 
No.  61.  —  Wolfenbiittel,  hrz.  Bibl. 
mbr.  sec.  XIIL  fol.  Ms.  Aug.  30.  5.  Ende 
des  2.  und  3^^   Buch  fehlen. 

Ausg.:  ^Liber  I.  II.,  ed.  Fr.  Moschus. 
Duaci  1597.  8».  —  »Liber  in.  (1211- 
1218 )  ap.  Jac.  Gretser .  hortas  crucis, 
mantissa.  Tom.  III.  —  *in  eius  opp.  T.  HI. 

—  *unt.  d.  Tit.:  Historia  Hierosolymitana 
abbreviata  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p. 
1047-1145.  Nur  das  1.  und  3.  Buch.  — 
Die  praefat. ,    welche    in   der  Duacenser 


384 


JACOBUS 


Ausg.  fehlt ,  wiederholte  Bongars  aus  Ca- 
nisi  us,  lect.  antiq.  VI.  —  Verschiedm  von 
dieaeii  ap.  Martene  et  Durand,  thes.  anecd. 
m.  p.  268. 

Uebers.:  J.  de  Vitry,  histoire  des  croi- 
sades  ap.  Guizot,  collection  XXII. 

Erl.-Schr.:    Striivc,    bibl.    historica    ed.    Meusel 
n.  2.  p.  279  582. 
Wilmans  i«  Pcrtz'  Archiv  X.  i>.  213  sq. 

:   Historia  Hieiosolymitana 


abbreviata  a  M.  Jacobo  Achoriensi 
episcopo. 

Handschr. :  Cambridge,  corp.  College. 
sec.  XIII.  66.  —  Leipzig,  Rathsbibl. 
chart.  .sec.  XVI.  Rep.  11.  67.  —  Leyden, 
Un.-Bibl.  sec.  XV.  42.  cod.  lat.  —  Ox- 
ford,  Magdal.  College  2184.  43.  — Paris, 
sec.  XIV.  4963.  B.  2. 

Vgl.  Epistola  Jacobi  de  Vitr. 
Kpistolae      „        ,,      „ 
Vita  b.  Mariae  Oigniac. 
„      8.  Johannis     eleemos.  {de 
primor.) 

Jacobus    de    Voragine,    archiepi- 

scopus  Genuensis  (f  1298):  Chro- 
nicon  Genuense  ab  origine  urbis 
usque  ad  a.  1297. 

Nur  fiir  ilie  letzten   l.^iO  Jalire  v.  Wichtigkeit. 

Handschr.:  Genua,  bibl.  Berio.  No.  196. 
8».  —  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XIV.  4931. 
fol.  117. 

Ausy.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  IX. 
p.  3-56. 

:  Legenda  aurea,  seu  Liber 

passionalis,  seu  Historia  Longo- 
bardica  (Lombardica)  sanctorum, 
seu  Legenda  sanctorum  per  anni 
circuitum  venientium. 

Zusamincngetragen  aiis  friiheren  I.egendaiien, 
neigt  sehr  zum  Abenteuerlichon.  D.  Wcrk  genoss 
im  Mittelalter  ein  hohes  Ansehen  und  wurde  in  fast 
alle  lebende  Spiachen  ilbersetzt  uml  durch  /ahllose 
Abschriften  verbreitet.  Panzer  zahlt  bis  zum  J. 
1500  allein  74  lateinische  Ausgg.  auf;  hier  sind  nur 
die  bessern  ausgewiihlt. 

Ausg.:  'Ulm,  J.  Zainer  s.  a.  fol.  —  ^als 
hist.  Lombard.  s.  ].  et  a.  fol.  244  gezixMte 
fol.  ohne  Signatur  u.  Custoden.  —  ^als 
hist.  Lomb.  s.  l.et  a.  fol.  JSbert  No.  10674. 
Gedruckt  zu  Avg-iburg,   O.  Zainer  cca.  1473. 

—  '■als  hist.  Lomb.  s.  1.  et  a.  4".  — 
*Norimbergae  1476.  fol.  —  •Coloniae  1476. 
fol.  — '  ibid.  1478.  fol.  —  «Norimb.,  Koburger 
1478.  fol.  —  •Paris.,  typis  Crantzii  et  Ge- 
ring  1478.  fol.  —  "Venetiis,  typis  Ch.  Ar- 
noidi  1478.  fol.  —  "  a/«  hist.  Lomb.  impress. 
.  .  .  per  me  Rich.  paffroed  de  colonia  dauen- 
triensem.  1479.  fol.  —  '^Gebennis,  per  Ad. 
Steynschaber  de  Schuinfordia  1480.  fol. 
goth.  —  '*Venetiis,  typ.  Ant.  de  Stata 
Cremona  et  M.  Cat.  Schaivicolae  1480.  fol. 

—  '*Nuremberg.,  Koburger  (1481.)  fol.  — 
'  *  Nurimbergat;  per  A.  Koburger  1482.  fol. 

—  '•Venetiis,    typ.  Andr.   Jac.   de  Cataro 


1482.  fol.  — "Argentine  1483.  fol.— ««Da- 
ventriae  1483.  foi.  —  "Lugduui,  per  mag. 
Petrum  Ungarum  1483.  fol.  —  *oReutlingae 

1485.  fol.  —  »'  Lovonii  1485.  —  "Argen- 
tinac  1485.  fol.  —  **Basileae,    Nic.  Keslcr 

1486.  fol.  —  **Lugduni    per   Math.    Husz. 

1487.  fol.  —  "Venetiis  1488.  4«.  —  ^*ah 
Lomb.  hist.  Argetine  1489.  fol.  —  "a/s 
hist.  Lomb.  Nurenberge,  A.  Koburger  1492. 
fol.  —  "Norimberg.  1493.  fol.  —  "Medio- 
lani  1494.  fpl.  —  »» Nurnberge  1496.  fol.  — 
»'Argentiu.  1496.  ^».  —  '^^ah  Lomb.  hist. 
Nuruberg.,  A.  Koberger  1501.  fol.  —  **Ha- 
guenoae  1501.  —  **Argeutine  1502.  fol.  — 
**ais  Longob.  hist.  s.  1.  1503.  4".  min.  — 
"Veuetiis  1503.  4».  --  "Lugduui  ap.  J. 
Huguetan  1505.  fol.  —  "Lugduni  1509. 
fol.  —  '•Haganoae  ap.  Jao.  Rinman  de 
Oringaw  1510.  fol.  —  *»Lugduni,  typ.  Steph. 
Balam  1510.  4».  —  *'Lugduni,  typ.  Jac. 
Saccon  pro  Jac.  Huguetan  1512.  fol.  — 
**expensis  J.  Rynman  in  offic.  .  .  .  oppidi 
Hagenawcnsis  1516.  fol.  —  **aZ»  legenda 
SS.  Lugduni  1517.  4*.  —  **  Argentinae 
1518.  4«.  —  *»  Lugduni  1519.  —  *«Lugduni 
1531.  4».  —  "ibid.  typ.  Nic.  Petiti  et  Hect. 
Penet  1535.  fol.  —  *»Lugduni  1540.  — 
**ihid.  typ.  Petri  Luceii  1546.  fol.  —  '•'^ibid. 
Eust.  Barritati  1554.  4".  —  *'Rotomagi  ex 
recogn.  F.  Claudii  a  Rota  per  Nic.  le 
Roux  1546.  fol.  —  "Basileae,  typ.  Nicol. 
Keyser  1586.  fol.  —  u.  s.  w.  —  **  am  besten 

rec,  emendavit,  supplev notas   histo- 

ricas ,  prolegom.  et  catalog.  sanctorum 
bibliographicum  adiecit  J.  G.  Th.  Grasse. 
5  fasc.  Lipsiae  et  Dresd.  1843—46.  gr.  8». 
5  Thlr.  —  "ed.  2>la.  Lipsiae  1850.  gr.  8«. 

1  Thlr.  —  Ausserdem  noch  andere  Aus- 
gaben. 

Uebers. :  anglice:  ',tranlat.  into  Englysshe' 
by    W.    Caxtpn.    Westmestre ,    20.    Novbr. 

1483.  fol.  —  »edit.  U.  ibid.  1493.  fol.  — 
*printed  by  Wynkyn  de  Worde  1498.  — 
*London,  Temblebat  1.503.  fol.  —  *London, 
Wynk.  de  Worde  1512;  «1527.  fol, 

bohemice:  'Pilsen  s.  a.  fol. ,  nur  eiw 
Exevipl.  bekannt.  —  *Prag  1495.  fol. 

gallice:  's.  I.  et  a.  typis  pervetustis.  — 
*ex  recogn.  Jean  Bathalicr.  Lyon  1476.  — 
^unt.  d.  Tit.:  La  legende  de  SS.  en  fran- 
<;ois,  imprimec  h,  Paris  .  .  .  par  A.  Verard 
1493.  fol.  —  *La  legende  dort-e  en  fran- 
9ois.  Lyon,  Jeh.  de  Vingle.  1497.  fol. 

gervianice ;   am  neuesten  Aarau  1829.  8". 

2  Thlr.  6'/4  Sgr. 

hollandice:  'Aurea  legcnda,  Gulden  le- 
genda  of  Passionael.  Gouda  1478.  4  vol. 
fol.  Hehr  selten.  —  *unt.  d.  Tit.:  Passionael 
mitteu  martirologio.  ZwoUe,  Pet.  van  Os 
1490.  4  vol.  fol. 

itaiire:  ^unt.  d.  Tit.:  Legende  di  tutti 
i  sancti  et  le  sancte,  tradotte  (dal  latino  di 
Jacopo  di  Voragine)  per  Nicol.  di  Manerbi. 
(Venezia)    per    Nic.    Jcnsou    (1475.)    fol. 


JACOBUS  —  JAN 


385 


Erste  Ausgabe.  —  *  loiederholt  ibid.  1477. 
fol.  _  »ibid.  typis  Scoti  1481.  fol.  — 
*  ibid.  Paganini  1487.  fol.  —  *  Venetia 
1516:  fol.  —  •nuovaraente  ridotto  a  miglior 
lingua  .  .  .  etc.  Venetia  1576.  4.  —  'tra- 
dotto  per  Manerbi.  Venetia  1584.  4*.  — 
'  als  Leggendario  delle  vite  de'  santi,  trad. 
per  N.  Manerbio.  Venetia  1586.  4". 

Jacobus  diaconus,  vid.  Vita  s. 
Pelagiae. 

Jacobus  episcopus,  vid.  Vita  s. 
Gandolphi  conf. 

Jacobus  Gandensis,  vid.  Vita  s. 
Alberti  Magni  [legenda). 

Jacobus  Genuensis  =  Jacobus  de 
Vitriaco. 

Jacobus  Grace,  monachus  abbatiae 
s.  Johannis  in  Kilkenny  (cca.  1370): 
Annales  Hiberniae.   1074-1370. 

Ausg.:  edit.  from  the  ms.  in  the  library 
of  Trinfty  College,  in  the  original  latin 
with  a  translation  and  notes  by  Rich. 
Butler.  Dublin,  publ.  by  the  Irish  archae- 
ological  society.  1842.  4". 

Vgl.  Chronicon  Hiberniae. 

Jacobus  Graecus  Syllanaeus,  mo- 
nachus  Florensis,  vid.  Vita  b.  Joa- 
chimi  abbatis. 

Jacobus  Philippus  Bergomensis  = 

Foresta. 

Jacobus  Polius  ord.  min.,  vid.  Vita 

s.  Alderici. 

Jacobus  rex  Aragoniae  (f  1276): 
Vita  ab  ipso  scripta. 

Rauhe  Sprache.  Spanisch  geschrleben. 
Ausg.:  Valencia  1557.  fol. 

Jacobus  Sarugensis,  vtd.  Acta  ss. 
septem  dormientium. 

Jacobus  Volaterranus,  secretarius 
et  protonotarius  apostolicus  (f  1516 
Romae):  Diarium  Romanum  deXisti 
IV  pontiiicatu  a.  1472—1484. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXIII.  p.  87-200. 

Jacopo  Filippo  di  Bergamo  =  Fo- 

resta. 

Jacques  de  Guyse  =  Jacobus  de 
Guisia. 

Jacques  de  Hemricourt  (f  1403): 
Miroir  des  nobles  de  Hasbaye,  com- 

5os6  en  forme   de   chronicque  par 
acq.  de  Hemricourt,  cheval.  de  St. 
Jeau  de  Jerusalem,  lan  1353,  ou 


il  traite  des  g^nealogies  de  Tan- 
cienne  noblesse  de  Liege  et  des  en- 
virons  depuis  Tan  1102  jusques  en 
Tan  1398.  Avec  Thistoire  des  guerres 
civiles  du  dict  pays  qui  ont  dure 
Tespace  de  45  ans  (1290—1335)  et 
le  traite  de  paix  qui  fut  conclue 
ensuite  des  dites  guerres. 

Handschr.:  Hamburg,  Stadtb.  (cod. 
Uffenbach.)  fol. 

Ausg.:  publ.  par  de  Salbray.  Bruxelles 
1673.  fol.  Mit  einer  Uebersetzung  ins  Neu- 
Franzosische  und  vielen  Kupjern.  —  Diese 
Uebersetzung  allein  wiederholte  Jalheau , 
Lidge  1791.  fol.  av.  des  gravures. 

Erl.-Schr.:  Hoffmann,   F.  L. ,  un  manuscrit  d_e 
Jacq.   de   Hemricourt,  —  in  Bulletin   du   bi- 
bliophile  Belge.  1851.  VHI.   p.  309-312. 
Paquot,    m^moires  pour   servir  k  Thist.   lit- 

t^r.  des  Pays  Bas  VI.  p.  54-57. 
Villenfagne,     melanges     de     litt^rature   et 

d'hist.  (1788)  p.  231-238.  \ 

Wind,  biblioth.  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  62. 

Jacques  du  Clercq,  vid.  Du  Clercq. 

Jahrbiicher,  die  beiden  altesten 
deutschen,  der  Stadt  Ziirich.  Jahr- 
buch  eines  Ungenannten  von  den 
ersten  Anfangen  der  Stadt  bis  z. 
J.  1336  nebst  Fortsetzung  eines 
andern  bis  1446  (welche  zugleich 
eine  Gonstanzer  Bischofsreihe  ent- 
hdlt,  die  mit  der  bei  Mone,  Quellen- 
samnfdung  1.  303  iibereinstimmt),  und 
Jahrbuch  des  Ritters  und  Schult- 
heissen  von  Ziirich  Herrn  Eber- 
hard  Muller's  von  1336—1364, 
nebst  Fortsetzung  eines  andern  bis 
1386. 

Ausg.:  hrsg.  von  L.  Ettmiiller  in  Mit- 
theilungen  der  antiquarischen  Gesellschaft 
zu  Ziirich.  1844.  Ila.  p.  41-74;  74-96. 

Erl.-Schr.:  Stalin,  wirtembergische  Geschichte 
III  p.  3. 

Jahrbucher,  hamburgische ,  vom 
Jahre  1457,  fur  die  Jahre  1388  u. 
1413. 

Avsg. :  ap.  Lappenberg,  hamburg.  Chro- 
niken.  Hamburg  1861.  gr.  8».  p.  227.  228; 

vgi.  p.  xxin. 

JahrbiJcher  vbn  Zittau,  vid.  Jo- 
hannes  von  Guben. 

Jan   de  Dixmude,    vid.  Johannes 

de  Dicasmuda. 

Jan  Gerbrantszoon  \         -.  , 

T       1  f  =  Johannes 

van  Leyden  ^^  ^^     ^.^^ 

Jan  van  Leyden      '  "^ 

25 


386 


JAN 


JEAN 


Jan  van  Heelu,  vid.  Heelu. 

[Jan  van  Naaldwljk  (f  post  1488)]: 
Het  oude  Goutsche  Chronykie,  of 
Chronyk  vau  Holland,  Zeeland  en 
Vriesland.  —  Auch:  Hier  beghint 
die  Cronike  of  die  Hystorie  van 
Hollant,  van  Zeelant  ende  Vries- 
lant  ende  van  de  stichte  van  Utrecht. 

Keicht  von  863-1177.  Ueber  den  Verfass.  ist  man 
noch  ini  Streit;  einige  theilcn  dem  Ritter  Naald- 
wijk,  der  Befehlshaber  untcr  den  Hocks  war  und 
die  Chroiiik  zuerst  drucken  lifiss,  nur  den  Theil  v. 
1437-1477  zu.  —  D.  Werk  erschien  zuerst  ohne  Namen 
des  Vcrfass.  —  Verstandigo  Auswahl,  aber  auch 
„met  groove,  langc,  vette.  dickc  fabelen  en  beuse- 
lingen  doorspekt."  Scriver. 

Handschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Mus.,  Cotton. 
Vitell.  F.  XV.  (bis  1363). 

Ausg.:  'voleynt  by  Gheraert  Leeu  ter 
Goude  in  Hollant  a.  1478.  4o.  Sehr  selten. 

—  'wiederholt  Leyden  1483.  4".  —  *s.  1. 
et  a.  (Antvverp.  Gerh.  Leeu  cca  1490).  4*. 

—  *Le}'den    1517.   fol.    Mit    Holzschnitten. 

—  ^unt.d.  Tlt.:  Oud  Goutsch  Chronycxken 
ed.  P.  Scriverius,  der  eine  Fortsetzung  bis 
au/  Philipp  II  zufilgte,  ibid.  1663.  4». 

Erl.-Schr.:  Oudinus,  comment.  de  soriptoribus 

ecclesiast.  III.  p.  U729. 
Paquot,  m^moires  pour  servir  a  l'hist.  litt^r. 

des  Pays  Bas  IX.  p.  98. 
Van  Kampen,   gesch.  der  Nederl.  L.ett.  III. 

p.  48. 
Wind,  bibliothck  derNederlandscbe  geschied- 

schrijvers  p.  80-82. 

Jan  z  Czarnkowa,  vid.  Chronica 
Cracoviae  p.  199. 

Jans  der  Enenchel,  vid.  Enenkl. 

Jarichs,  Sybe:  Corte  chronyc  uyt 
veele  chronijcken  te  samen  met 
groote  neersticheyt  ende  arbeydt 
gebracht,  tracterende  den  oor- 
spronck  ende  crygh  der  Vreesen 
tot  desen  dach  toe  van  Westvries- 
lant,  Gronningherlant  ende  Oest- 
vrieslant.    758 — 153G. 

Augg. :  ed.  Brouerius ,  analecta  medii 
aevi  1.  p.  435-470. 

Jaroslaus  canonicus  Pragensis, 
vid.  Gerlacus  abbas  Milovicensis 
{Bruchst.)  p.  334. 

IdaciusLemovicensis  (Lemicensis) 
episcopus:  Chronicon.  379 — 468. 

Ziemlich  reicbhaltlg.  Fortsetzuug  desHiero- 
ny  mus. 

Ausg. :  '  Idacii  episc.  chronicon,  ed.  L. 
S.  Laurentio  (San  Llorente.)  Romae  1615. 
4".  —  'Id.  chron.  et  fa.sti  consul.  ab  a. 
Chr.  381-490.  E.x  edit.  et  c.  not.  I.  Sir- 
mondi.  Lutet.  Paris.  1619  8*.  --  *ujid  in 
Sirmondi  opera  II.  p.  230  (ed.  Venet.  II. 
p.  291.)  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  I. 
p.  183-196.  —  »m  Bibl.  PP.  Lugd.  VU.  p. 


1231.  —  «ap.  Aguirre,  concil.  Hi.span.  II, 
p.  168  (od.  2a.  III.  p.  158).  —  'ap.  Bou- 
qnet,  rec.  I.  p.  612-624.  —  «ap.  Gallandi, 
bibl.  PP.  X.  p.  323.  —  «ap.  Florez, 
Espaiia  sagr.  IV.  p.  ;M5.  —  '"ap. 
Roucalli,  vetust.  lat.  scr.  chron.  II.  p. 
1-54.  —  "  ed.  De  Ram  In  Compte  rendu 
de  la  commission  royale  d'hist.  Vol.  X. 
Bruxell.  1845.  cf.  IX.  p.  6.  (hieraus  au<:h  ein- 
zeln gedrucht.  Brux.  1845.  8".) —  '*ap.  Rosler, 
chronica  med.  aevi  p.  135  sq.  —  ^*7.usammen 
viit  Prosper  u.  Marcellinus  ed.  Migne,  cur- 
sus  patrologiae.  Tom.  LI.  Paris.  1846.  gr.  8". 
MD.  Exiatirte  friiher  nur  in  einem  Auszuge,  der 
zur  Zeil  Karls  d.  Gr.  gemacht  toar: 

Ausg.:  'Excerpta  ex  chron.  Idat.  c. 
cont.  ad  a.  500,  ed.  Canisius,  lect.  antiq. 
n.  p.  183;  —  *ibid.  ed.  2a.  p.  165. —  »ap. 
Scaliger ,  thes.  tempor.  p.  17,  —  *ap. 
Schott,  Hispan.  illustr.  IV.  p.  160.  — 
*ed.  Scaliger  in  editione  Chronici  Euse- 
biani  A.  1606.  et  «edit.  Romana  Frid, 
Lindenbrogii  1615.  4*.  —  ^ap.  Sandoval 
in  Historias  de  Idacio  obi.spo,  de  Isidoro 
obispo  de  Badajoz  etc.  Pampelonae  1615. 
et  1634,  fol, 

Chronicon. 

Ein  Jcleineres,  das  als  Auszug  aus  d.  vorherge- 
henden  erscheint  u.  nicht  von  Idacius  herriihrt. 
Ausg.:    ap.  Florez,   EspaSa   sagrada  IV. 
p.  414. 

:  Fasti  consulares  sive  De- 

scriptio   consulum,     245  U.    Cond. 

—468  p.  Chr. 

Sind  verrauthlich  von  einemSpanier  des  6.  Jabr- 
bunderts  aiipefertigt. 

Ausg. :  voUstiindig  '  ap.  Labbe,  bibl.  mss. 

I.  p.  3-15.  —  'ap.  Aguirre,  concil.  Hisp. 
n.  p.  179  (ed.  2.  III.  p.  69.)  —  *zusam- 
men  mit  Chronicon  paschale,  ed.  Ducauge 
p.  439.  —  *ed.  Graevius,  tbes.  antiq.  Rom. 
XI.  p.  246.  —  ^mit  Idac.  chronic.  ex  edit. 
et  c.  not.  J.  Sirmond.  Lutet.  Paris.  1619. 
8",  nicht  vollstdnd.  —  •in   Sirmondi  opera 

II.  p.  245.  —  'm  Bibl.  PP.  Lugd.  VH.  p. 
1238,  nicht  voUstdnd.  —  'ap.  Gallandi,  bibl. 
PP.  X.  p.  331,  nicht  vollstandig.  —  'ap.  Ron- 
calli,  vet.  lat.  scr.  chron.  II.  p.  55.  — 
'*ap.  Florez,  Esp.  sagr.  IV.  p.  466. 

Erl.-Schr.:    Balir,   Gesch.  der  riimisch.  Literat 

•Supplcmentband.  1.  Abth.  Carlsrube  1836.  p 

102-10.'). 
Fabricius,  bibl.  med.   et  inf.   latinitatis   ed 

Mansi  VI.  p.  29. 
Manso,  J.  C.  Fr.,  cbronicorum  Prosperi  Aqui 

tanici,  Idatii  et  aliorum  part.  II.  Yratislav 

1825.  40.  {Progr.) 
RSsler.    ctironica    med.   aevi    p.  84-94   u.   p 

100-103. 
Scbiiz,  commentar.  critlcus  de  scriptis  et  scri 

ptoribus  historicis  p.  23.5. 
Wattenbach,  Deutschlands  Cleschichtsquel 

len  p.  ,'■.3. 

Jean  d'Auton :  Chroniques  compre- 
nant  rhistoire  de  Louis  XII  et  de 
son  temps.    1498 — 1515. 

Aucb  wTcbtig  fUr  die  italienische  Gescbicbte, 


JEAN 


387 


Amg.:  'publiees  pour  la  prem.  fois  en 
entier  d'apr^s  les  mss.  de  la  bibl.  du  roi 
....  par  P.  L.  (Lacroix)  Jacob.  Paris 
1834-1835.  4  vol.  8».  40  fr.  Nur  300  Exem- 
plare  abgezogen.  —  *vorher  ein  Bruchstuck 
von  1506-1508  unt.  d.  Tit.:  J.  d'Aut.  hist. 
de  Louys  XII  roy  de  France.  Mise  en 
lumiere  par  Th.  Godefroy.   Paris  1615.  4". 

—  *ei7i  anderes  unt.  dem  Tit.:  J.  d'Aut. 
Histoire  de  Louys  XII  roy  de  France, 
p^re  du  peuple,  et  de  choses  memorables 
adveniies  de  son  regne,  ^s  ann^es  1499. 
1500.  1501.  Mise  en  lumiere  par  Th.  Gode- 
froy.  Paris  1620.  4».  (ann^e  1502)  ibid. 
1620.  4".  —  *ein  anderes:  Entrevue  de 
Louis  XII  roy  de  France  et  de  Ferdinand 
roy  d'Arragon  k  Savone  Tan  1507,  tiree 
de  J.  d'Aut.  et  donnee  au  public  avec 
d'autres  pi^ces  par  Th.  Godefroy.  Paris 
1613.  40. 

Jean  d'Outre-Mease  (f  vers  1400 
k  Liege):  Chroniques. 

Zum  Studium  der  altbelgischen  Geschichte  un- 
umganglich  nothwendig.  Grosstentheils  ungedruckt. 

Ausg.:  Vasse,  A. :  Episodes  historiques, 
extraits  des  chroniques  in^dites  de  Jean 
d'Outre-Meuse.  Bruxelles  1856.  8».    1  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Polain,  L.,  recherches  sur  la  vie 
et  les  ouvrages  de  Jean  d'Outremeuse,  —  in 
Melange.s  historiques  et  litteraires.  Liege 
1839.  Vgl.  auck  Polain's  Atisg.  von  J&a.n  le 
Bel.  1850.  Preface. 

Jean  de  s.  Gelals,  vid.  Gelais  p.  330. 
Jean  de  Klerk,   Schepenklerk  te 

Antwerpen  (f  1351):  jBrabantsche 
Yeesten  of  rijmkronik  van  Braband. 

—  Les  gestes  des  ducs  de  Brabant 
en  vers  flamands. 

Handschr.:  vid.  Mone,  Uebersicht  p. 
114. 

Ausg. :  publi^es  par  J.  F.  Willems.  Bru- 
xelles  1839-43.  Tom.  1.  2.  (Tom.  3.  uitgeg. 
door  M.  Bormans.  Bruxelles  1862  [?].) 
gr.  4«.  14  Thlr.  Bilden  zugleich  Bd.  5.  u. 
7.  der  Collection  de  chroniques  Belges. 
Der  1.  Bd.,  5  Biicher  enthaltend,  reicht 
bis  1350 ;  der  2.,  umfassend  die  Biicher  6. 
u.  7.  bis  1440.  —  Fragmente  sind  heraus- 
gegeben  von  Willems  in  seiner  Ausg.  des 
Heelu  p.  346  u.  in  Belgiscbes  Museum. 
1837.  p.  26-32. 

Erl.-Schr.:  Hoffmann,   horae  Belgicae  I.  p.  84. 

M  o  n  e ,  Uebersicht  dur  niederlandischen  Volks- 

literat.  Slterer  Zeit.  Tubingen  1838.  p.  114118. 

van  Wijn,   H.,   historische   en   letterkundige 

avondst.  Amsterd.  1800.  I.  p.  323-326. 

:  Edouard  III  roi  d'Angle- 

terre,  en  Belgique.  Chronique  rim^e 
^crite  vers  Tan  1347. 

Ausg.:  traduite  ....  en  frani;.  par 
Octave  Delepierre.  Gand  1841.  4».  Nur  100 
numerirte  Exemplare  abgezog&ti. 


Jean  de  Thielrode  =  Johannes 
de  Thielrode. 

(Jean  de  Troyes,  greffier  de  rhotel 
de  Ville  de  Paris)  Les  chroniques 
du  tres  chrestien  et  tres  victorieux 
Loys  de  Valois  feu  roy  de  France, 
que  Dieu  absokie,  vnziesme  de  ce 
nom  auecques  plusieurs  aultres  ad- 
ventures  aduenues,  tant  en  ce  roy- 
aulme  de  France  comme  6s  pays 
voisins  depuis  lan  1460 — 1483  in- 
clusiuement. 

Bekannter  unter  dem  Namen:  Chronique  de 
Louis  de  Valois,  Chronique  scandaleuse 
od.  Memoires  de  Jean  de  Troyes.  Der  Name 
des  Verf.  steht  erst  auf  der  Ausg.  v.  1620. 

Ausg.:  's.  1.  et  a.  (Lyon  1488-93?)  4«. 
Selten.  Vgl.  Hain  No.  5005,  Brunet,  5. 
^dit.  I.  p.  1876.  —  *  aufgenommen,  jedoch 
mit  Unterdriickung  einzelner  Stelien ,  zu 
Ende  des  2.  Theils  der  Chroniques  Mar- 
tiniennes.  Paris  1503.  {vid.  Martinus  Po- 
lonus.)  —  *mit  denselben  Auslassungen  im 
3.  Bde.  von  Monstrellefs  chroniques,  Ausg. 
von  1512  und  in  den  folgenden.  —  *i»i 
3.  Bde.  der  Chroniques  de  France  dites 
de  St.  Denis,  Ausg.  von  1514.  —  *im  4. 
Bde.  derselben  Chronik,  bekannt  unter  dem 
Namen:  Mer  des  histoires,  vom  J.  1517.  — 
*unt.  d.  Tit.:  La  chronique  du  roy  Louis  XI 
....  par  un  greffier  de  rhotel  de  ville. 
Paris  (1529.)  fol.  —  '  einzeln  ferner  unter 
d.  Titel:  Histoire  de  Loys  XI  et  des 
choses  memorables  advenues  sous  son 
regne  . . . . ;  autrement  dicte  la  Chronique 
scandaleuse.  Paris,  Galliot  du  Pr^  1558. 
8".  —  *ad  calcem  operis :  Histoire  de  France 
par  du  Haillan.  (Paris  1584.)  fol.  —  » mit 
demselben  Tit.  wie  No.  6,  aber  augment(5e 
d'une  table  et  imprimee  sur  le  vrai  origi- 
nal.  (Paris)  1611.  8».  —  "wwY  d&mselben 
Tit.  und  dem  Namen  des  Verfassers. 
s.  1.  (Paris)  1620.  8».  u.  '^s.  1.  (Paris) 
1620.  4°.  —  *'escritepar  JeandeTroyes, 
eingeschaltet  in  Mem.  de  Comines,  edit.  de 
Bruxelles  (in  5  vol.  8».)  1723.  Tom.  II.  — 
'*m  CoUection  universelle  des  m^m.  XHI. 
Paris  1786.  —  '*  ap.  Petitot,  coUection 
XIH.  XIV.  —  '*  ap.  Michaud  et  Poujoulat, 
nouv.  collection  IV.  —  **m  Pantheon  lit- 
t^raire.  Paris  1838.  8». 

Uebers. :  deutsche  Ausziige  ap.  Archenholz, 
Litteratur  und  Volkerkunde.  1785.  No.  I. 
p.  77-85. 

english  by  A.  R.  Scoble  im  2.  Bde.  seiner 
Uebersetzung  des  Comines.  London,  Bohn 
1856.  58.  8».  3V,  sh. 

Erl.-Schr.:  Struve,   bibl.    historica    ed.    Meusel 


VII.  2.  p.  148. 

Jean   de  Tynemouth 

Tinmouthensis. 


Johannes 


25' 


388 


JEAN  —  INCERTI 


Jean  de  St.  Victop  =  Johannes 
Parisiensis. 

Jean  Desnouelles,  vid.  Chronique 
attribuee  ii  Jean  D.  p.  -237. 

Jean  des  Prez,  dit  Outremeuse  = 
Jean  d'Outremeuse. 

Jean  du  Port,  escuyer,  sieur  des 
Rosiers  (f  1467):  La  vie  de  tres 
illustre  et  vertueux  prince  Jean 
comte  d'Angouiesme,  aieul  de  Fran- 
9ois  I  roy  de  France. 

Ausg.:  'Angoulesme  1602.  kl.  4*.  — 
^unt.  d.  Tit.i    J.    du    P.,    la   vie  de  Jean 

d'Orl^ans,  dit  le  Bon,  comte  d'Ang par 

F.  Eus.  Castaigne.  Angouleme  185?.  8". 

Jean  le  Beau,  chanoine  de  S.  Lam- 
bert  h  Li6ge  (f  post  1449):  Chro- 
nique  de  Richarde  II  depuis  Tan 
1377—1399. 

Handschr.:  Paris,  k  Bibl.  anni  1449, 
autographe. 

Ausg. :  zusamvien  mit  Froissart  publ.  par 
Buchon.  Paris  1824.  8».  Tom.  15.  oder 
Tom.  25  der  Collection  (vid.  Froissart.) 

Jean  le  Bel  ou  le  Beau  (f  vers 
1370):  Les  vrayes  chroniques  jadis 
faites  et  rassemblees  par  J.  le  Bel. 

Ausg. :  publ.  par  L.  Polain.  '  Li^ge  1850. 
8».  Mit  gothischer  Schrift.  Kur  100  Exeni- 
plare  gedruckt.  —  ^wiederholt?  (Mons)  1850. 
4*.  (Konigl.  Bibl.  zu  Berlin.) 

Jean  le  Chatelain  {hruU  1525) :  Les 
chroniques  de  la  noble  et  riche  cit6 
de  Metz. 

Ausg.:  r^imprim^es  pour  la  prem.  fois 
et  prdced^es  de  notes  bibliograph.  par  F. 
M.  Chabert.  (Metz)  Paris,  Didron.  1861. 
12110.    5   fr.     vgl.  Chroniques  de  Metz  p.  240. 

Jean  le  Fevre  =  Leffebvre. 
Jean  le  Maingre  (f  1421)  =  Bouci- 
caut  p.  173. 
Jeanne  d'Arc,  vid. 

Chronique  de  la  Pucelle. 
I.ivre  de  la  Pucelle. 
Memoires  de  J.  d'Arc. 

Jehan  de  Wavrin,  seigneur  de 
Forestel  (f  post  1469):  Anchiennes 
cronicques  aEngleterre. 

-4tw^.:  choix  dechapitres  intidits  annotes  et 
(depuis  Van  1325-1469)  publids  pour  la 
80ciet(i  de  Thist.  de  Frauce  par  M"t-  Du- 
pont.  Paris  1858.  59.  2  vol.  8». 

Jeroschin,  Nicolaus  von,  Ordens- 
caplan  (flor.  1341):  Di  Kronike  von 
Pruzinlant,oc?erDeutschordenschro- 
nik. 

Ist  eine   Ueberaetzung  des   Petrus  de  Dus- 


burgin  deutschen  Reinien.  Von  hohem  Werthe 
in  sprachl.  lie/.ichung.  Vollendet  zwi.schen  1.3.15-1341. 
A%isg.:  'hrsg.  von  E.  Strehlke.  Leipzig 
1861.  Lex.  -  8».  IV  u.  336  S.  2  Thlr.  12 
Sgr.  Besonderer  Ahdruck  aus  dem  folgen- 
den  Werke :  —  *  in  Scriptores  rer.  Prussica- 
rum  I.  p.  303-624.  —  *iwt  Auszuge  hrsg. 
von  Fr.  Pfeiflfer  in  d.  Werke:  BeitrJige  zur 
Geschichte  der  mitteldeutschen  Sprache  u. 
Literatur.  Die  Deutschordenschronik  des 
Nicblaus  v.  Jeroschin.  Stuttgart  1854.  8". 
LXXII  u.  316  S. 

Erl.-Schr.:  Doll,  die  Familie  der  Walpoden  in 
Mainz,  sodann  dle  drei  ersten  Ilochmeister 
und  die  iiltesten  Chronikenschreiber  des 
deutschen  Ordens,  —  in  Quartalblatter  des 
Vereins  fiir  l.,iteratur  und  Kunst  za  Mainz. 
Mainz  1831.  Heft  2.  p.  1.5. 
(Hanow)  Nachricht  von  Nicolai  Jeroschins 
gereimter  Preuss.  Chronik  und  deren  Unter- 
Bchiede  von  der  Dusburgischen,  —  in  Peuss. 
Sammlung  U.  p.  63-91. 
Pisanski,    Entwurf  der    preuss.    Literiirge- 

schichte.  Konigsberg  1791.  p.  77. 
Toppen,   M.,   Geschichte   der  preuss.  Histo- 
riographie  p.   15-18. 

Ignatius  diaconus  Constantinopol. 
(830),  vid.  Vita  s.  Nicephori  pa- 
triarchae. 

Ignatius  episcopus,  vid.  Vita  s. 
Tarasii  patr. 

[gnoti  civis  Barensis  =  Anonymi 
Barensis  p.  141. 

Ignotus  Casinensis,  vid.  Chronicon 
Casinense  a.  568 — 867. 

Ihaletus  Sardiniae  rex:  Carmen 
ineunte  saec.  VIII  compositum. 

Ausg. :  primum  a  Petr.  Martini  Carali- 
bus  publicatum  repetendum  curavit  J.  F. 
Neigebaur.  Vratislaviae  1852.  gr.  8".  4Sgr. 

Ildephonsus  episcopus  Toletanus 
(•j-  667)  =  Hildefonsus. 

imperatorum  ab  Henrico  Aucupe 
ad  Henricum  V  res  praeclare  gestae 
auctoris  quidem  incerti,  sed  qui  sub 
hoc  eodein  Henrico  vixit,  in  com- 
pendium  vero  quondam  redactae 
a  monacho  quodam  Hamers- 
lebiensi.    920-1126. 

Fabricius,  bibl.  nied.  et  Inf.  lat.  ed.  Mansi  IV. 
p.  237  meint,  dass  dieses  wahrscheinlich  ein  Auszug 
aus  Lambertus  Hersf.  histor.  Hersfeld.  sei ;  es  ist 
abcr  nur  ein  Theil  der  Chronica  ab  origine 
urbis  Rom.  cond.  ad  Henr.  V. 

Au^g.:  'als  Liber  de  Henrico  Au- 
cupe  ap.  Mader,  antiquitates  Brunsvic.  p. 
135.  —  *ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Bruusv.  L 
p.  707-710. 

Incerti  auctoris,  s.  auch  Chronicon. 

Incerti  auctoris  sed  Saxonis  et 
historici  et  poetae  antiquissimi,  mo- 
nachi  Paderboruensis  carmen  = 
Poeta  Saxo. 


INCERTI  —  INITIA 


389 


Incerti  poetae  teutonici  rhythmus 
de  s.  Annone,  vtd.  Vita  s.  Annonis 
arch.  Colon. 

Incerti  scriptoris  chronicon  Angliae 
■—  Chronicon  Angliae  regnantibus 
Ric.  II. 

Incerti  scriptoris  narratio  de  rebus 
in  bello  sancto  gestis  a.  D.  1217 — 
1218. 

Es  isl  Galfridi  de  Vino  salvo  historia  ca- 
ptionis  Damietae.  Giles  war  in  starkem  Irrthum, 
als  er  sich  fdr  den  ersten  Herausgeber  hielt  u.  den 
Verfasser  fiir  cinen  ,incertus  scriptor'  erklarte. 

Ausg.:  prim.  ex  unico  cod.  qui  in  bibl. 
Aiilae-Gracanae  servatur,  J.  A.  Giles.  Lon- 
dini  1846.  8«.  2  Thlr.  24  Sgr. 

Incerti  scriptoris  Sueci  chronicon 
rerum  Sueo-Gothicarum  ab  a.  Chr. 
1160—1320  gestarum. 

Atisg.:  nunc  prim.  editum  et  notis  illu- 
stratum  (01.  Celsio  praeside)  a  Jona 
Touschier.  Upsal.  1705.  8». 

Incerti  scriptoris  Sueci  circa  a. 
Ch.  1344  breve  chronicon  de  epi- 
scopis  et  sacerdotibus  ecclesiae 
Upsaliensis. 

Ausg.:  ed.  notisque  adornavit  J.  Scheflfer. 
Upsalae  1673.  8». 

Incerti  (ut  putalnt  Mamertini)  Pa- 
negyricus  in  nuptias  Constantini 
M.  cum  Fausta. 

Mit  Vorsicht  zu  benutzen. 
Ausg. :  am  besten   ed.  Wolfg.  Jaeger,  pa- 
negyrici  veteres.  Norimberg.  1779.  8".  I. 

Indiculum  fundationis  monasterii 
s.  Vincentii  Ulixbone  a.  1147. 

Wichtig  fiir  die  portugiesische  Gesch.  unter  Al- 
pbons  I. 

Ausg.:  'm  Monarchia  Lusitana,  tom.  III. 
auctore  Brandano,  append.,  schlecht.  —  *  in 
Portugaliae  monum.  I.  p.  91-93. 

Indiculus,  vid.  auch  Catalogus  und 
Series. 

Indiculus  alius  perantiquus  anti- 
stitum  Pataviensium  ab  a.  722  usque 
ad  Bernardum  (1285). 

Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  11. 

Indiculus  alius  recentior  antistitum 
Pataviensiura  usque  ad  Ernestum 
a.  1515. 

Ansg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  14. 

Indiculus  confraternitatum  et  epi- 
scoporum  Hildeshemensis  ecclesiae. 

Ausg.:  ap.  Leibuit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  767. 


Indiculus  de  episcoporum  Britonum 

depositione  a.  848. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,    rec.  VII.  p.  288. 

Indiculus  pervetustus  Pataviensium 
praesulum  a  Wivilone  usque  ad 
Conradum.    722—1148. 

Ausg. :  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  I . 
p.  10. 

indulgentiae  variae  concessae  a 
summo  pontifice  Urbano  IV  in  fa- 
vorem  Ludovici  IX  regis  Francor. 
et  Philippi  eiusdem  Ludovici  primo- 
geniti. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  418.  419. 

Infessura,  vid.  Stephanuslnfessura. 
ingelramnus  abbas  Centulensis  (f 
1045),  vid. 

Vita  s.  Bichardi  presb. 
„      ,,  Richarii    abb.   Cent.   {histor. 
und  vita  alia.) 

Ingulfus  abbas  Croylandensis  (f 
1109):  Historia  seu  descriptio  abba- 
tiae  Croylandensis  ab  a.  626—1091, 

Gesehopft  bis  97i  aus  dem  Chronicon  de  reb. 
memorandis  monast.  Croiland.  des  Monches  Ajo; 
fortgesetzt  von  1091-1110  durch  Petrus  v.  Blois. 
—  Die  -Authentizitat  wird  in  Zweifel  gezogen. 

Ausg.:  'ap.  Savile,  script.  rer.  Angl.  p. 
484-520.  (ed.  Francof.  1601.  p.  850-916.) 
Nicht  vollstandig.  —  *£esser,  mit  Ausfiillung 
der  Liicken  u.  der  Fortsetzung  ap.  Fell, 
rer.  Angl.  script.  p.  1-107.  —  Excerpta 
m  AA.  SS.  BoU.  11.  April.  U.  p.  50-54.  — 
*ap.  Bouquet,   rec.  XI.  p.  153-156. 

Uebers.:  Ingulph's  chronicle  of  the 
abbey  of  Croyland,  transl.  by  H.  T.  Eiley. 
London,  Bohn's  antiq.  library.  Tom.  29. 
kl.  80. 

Erl.-Schr.:  Palgrave,  Francis,  in  Quarterly  Re- 
view  XXXIV.  No.  67.  p.  289  298,   sthr  mchii- 
ger  Artikel. 
Wright,  biographia  Britann.  literaria  II.  p. 
28-33. 

Vgl.  Vita  «.  Gutblaci  (janal.) 
„     ,,  Turketuli. 

Inhalt  dis  buchlins.  Inreitung 
Versamelung  Ratschlagug  Leheen- 
pfahug  hertzogerwel.  Name  und  zal. 
Romischer  kueniglicher  maiestate^c. 
mitt  und  sunder  d.  kuer  un  andern 
christliche  fuersten  und  redt  der 
stet  welscher  un  teutscher  nation 
in  Worms  der  iar  christi  1495. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1495.)  4«.  Id  Blatter. 

Initia  Madirensis  monasterii  in 
dioecesi  Tarbiensi. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  115-117. 


390 


INITIITM  —  JOCELINUS 


Initium  et  prosecutio  Basiliensis 
concilii,  1417—1431. 

Augg.:  in  Acta  concil.  Basil.  I.  p.  1-131. 

ygl.  Johnnnes  dc  Ragusio. 

Innocentius  III  summus  pontifex: 
Expeditionis  pro  recuperanda  terra 
sancta  ordinatio. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  749-756. 

Vgl.  Epistolae  Inn.  III. 
Vita  Innoo.  III. 

Inquisitio  circa  comitatum  Car- 
cassonae,  quomodo  pervenerit  ad 
comites  Barcinonenses. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze  in  append.  ad  Mar- 
cam  Hispanicam  p.  1131.  —  'Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  374. 

Inscriptio  egregii  membranacei 
cod.  evangeliorura  ab  Ada  concessi 
s.  Maximini  monasterio. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  533.  —  'ap.  Bouquet,  rec. 
V.  p.  410. 

Inscriptio  vetus  de  capta  Arelate 
et  Sarracenis  ab  ea  expulsis,  et  de 
restauratione  monasterii  Montis- 
Maioris  per  Carolum  M.  ex  mar- 
more,  quod  est  in  aedicula  s.  Crucis 
in  monasterio  Montis-Maioris  prope 
Arelatem  super  interiore  porta. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
III.  p.  149.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  V.  p. 
.387. 

Inscriptiones  de  Karoio  Calvo  im- 
peratore. 

Av^g. :  '  ex  cod.  veteri  evangrelior.  mona- 
sterii  s.  Dionysii  ap.  Aventinum,  annal. 
Boior.  lib.  IV.  —  *wiederholt  ap.  Duchesne, 
hist.  Fr.  script.  II.  p.  659. 

Institutio  Lambacensis  coenobii, 
vtd.  Vita  Adalberonis   ep.   Wirzib. 

Instructio  an  die  kiiniglich  maje- 
stat  von  wegen  meines  genedigesten 
herren  herczog  philipsz  von  oster- 
reich  und  burgunden  mit  underrich 
tung  des  handels  wie  es  sich  mit 
der  kiinklichen  maiestat  zu  bruck 
begeben  hat. 

iKt  ein  Diariura  rter  niedcrliiiidischen  Unriihcn 
in  gedrSnfftir  Darstellung  der  Facla. 

Ausy.:  (am  Ende:)  gedruckt  zu  Augspurg 
1488.  4».  4  Bl. 

Instrumentuni  corapositionis  inter 
Fridericura  iraperat.  vulgo  III  et 
Ungaros  ac  Austriaeos  initae  a.  1453 
[deutsch). 


Ausg.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
567-562  ex  ms.  Benedictoburano. 

Inventio,  vid.  unter  Vita. 

Investiture  du  duch^  de  Milan, 
faite  par  rempereur  Maxirailien  I 
k  Louis  XII  rojy  de  France  a  Trente 
le  14  juin  1509. 

Ausq.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
XII.  II.  No.  5. 

Joachim  abbas  Florensis  (f  1207): 
Chronicon  terapore  Henrici  VI. 

Handschr.:  Brtissel,  burg.  Bibl.  No. 
9913. 

:  Interpretatio  praeclara  in 

Hieremiam  prophetam  adHeinricum 
VI. 

Sehr  raerkwiirdig. 
Ausq.:  'ed.  Vonet.    1519;   »1526.    4».   ^ 
sColoniae  1577.  8». 

EH.-Schr.:  Abel,  Kouig  Philipp  d.  Ilohenstaufe 
p.  29.  312. 
Kabriclus,    bibl.   lat.   med.   aevi    ed.   MaoKi 

IV.  p.  4fl, 
Wolf,  lectiones  memorabilos  I.  p.  491-497. 

:  Vaticinia  circa  apostolicos 

viros. 

Ausg.:  'Venetiis  1527.  4".  M.  Holzschn. 
Sehr  selten.  —  'Coloniae  1570.  4».  —  »Ve- 
netiis,  ap.  Hieron.  Porrum  1584.  4».  Mit 
Holzschn.  (lat.  et  ital.)  —  *Iatine  et  italice 
In  vico  Equense,  appresso  Gios.  Cacchii  1586. 
8".  —  *vaticiuia  sive  prophetiae  abbatis 
Joachimi  et  Anselmi  episc.  Mar.sicani  .... 
cum  praef.  et  annot.  Paschalini  Regiselmi. 
Venetiis  1589.  4«.  Mit  34  Kpfrn. 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  lat.  mcA  aevi  ed. 
Mansi  IV.  p.  40. 
Gcrvaise,  histoire  de  !'abbd  .loachim,  sur- 
nomme  lc  prophfete,  avec  Tanalyse  dc  ses 
ouvrages.  Paris  174.'>.  2  vol.  12mo. 
Oregorius  de  Laude  alias  de  I/auro:  Magni 
divinique  prophetac  B.  Joachim  mirabilium 
veritatis  dcfensio.  —  Eiusdem  vaticinlorum 
de  Roman.  pontiflcibus  historia  et  gymbol. 
explicatio  ac  vita  Joannis  a  Caramola.  Nea- 
poli  1660.  3  vol.  fol. 

Jocelinus,  vid.  auch  Goscelinus. 

Jocelinus   de   Brakelonda    (f    cca. 

1202):  Chronica  de  rebus  gestis 
Samsonis  abbatis  monasterii  s.  Ed- 
mundi.    1173-1202. 

xhisg.:  nunc  primum  .  .  .  curante  Joh. 
Gage  Rokewode.  Londini  1840.  kl.  4o. 
(Camden  society  No.  XIII.) 

Uebers.:  Monastic  and  social  life 
in  the  XII  century,  as  exemplified  in  the 
chronicles  of  Jocelin  of  Brakelond  from  a. 
D.  1173-1202.  ...  By  T.  E.  Tomlins.  Lon- 
don  1848.  8». 

Erl.-Sehr.:  Wright,  biograpWa  Britann.  Ilter. 
IL  p.  459. 


JOCELINUS  —  JOHANNES 


391 


Jocelinus    monachus    de  Furnesio 
(cca.  1185),  vid. 


Vita  g.  Cinniae. 

,,  Patricii  Hib. 
„  Waltheni  abb. 


Jocundus    presbyter  (cca.   1088), 


vid. 


Vita  s.  Monulphi. 
,,      ,,  Servatii  {miracula.) 


Joel  (saec.  XIII):  XQOvoyga^fia 
€v  (fvvdipei.  Chronographia  com- 
pendiaria  ab  O.  C.  — 1204. 

Ausg.:  'ed.  Leo  Allatius  ztisammen  mit 
Georgius  Acropolita.  Paris.  1651.  fol.  p. 
149-186,  —  ^zusammen  mit  Manasses  u. 
Georgius  Acropolita  recogn.  Imm.  Bekker. 
Bonnae  1837.  8.   (Corp.  scr.  hist.  Byzant.) 

Johannes,  chronicaPolonorum,wc?. 
Chronica  Polonorum. 

Johannes  (aus  Epiphania,  um  591): 
Historia  belli  Persici,  572—591. 

Xur  der  Anfaug  ist  erhalten. 
Ausg.:  gr.  et  lat.  ed.  C.  B.  Hase  zusam- 
men  mit  Leo  Diaconus.  Paris.  1819.  fol.  p. 
169. 

Johannes  a  S.  Geminiano,  vid.  Vita 
s.  Finae. 

Johannes  a  Nusco  (cca.  1150),  vid. 
Vita  s.  Guilelmi  abb.  fund.  erem. 

Johannes  a  S.  Victore  =  Johannes 
Parisiensis. 

Johannes  ab  Hildesheim  (cca.  1370): 
Historia  sanctorum  3  regum. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1480;  cf.  Panzer,  An- 
nalen.  Zus.  p.  3.)  Andere  Ausg.  zahlt  auf 
Oudinus,  comm.  de  script,  eccles.  III.  p. 
1275. 

Uebers.:  Johann  von  Hildesheim, 
die  Legende  von  den  heil.  drei  Konigen. 
Aus  latein.  u.  deutsch.  Handschr.  bearb. 
von  G.  Schwab.  Stuttgart  1822.  8». 

Johannes   abbas   S.  Arnulfi  Metis, 

vid.  Vita  s.  Johannis  abbatis  Gor- 
ziensis. 

Johannes  abbas  burgiS.Petri:  Chro- 
nicon  Angliae  ab  a.  654—1368. 

Sparke  hat  ohne  nahere  Begriindung  fiir  die 
Jahre  1259-1368  Robertus  de  Boston  als  Verf. 
angenommen ;  man  ist  jetzt  davon  zuriickgekommen 
und  theilt  e.-*  nur  einem  zu. 

Ausg. :  '  ap.  Sparke,  hist.  Anglic.  script. 
p.  1.  —  ^U7it.  d.  Tit.:  Chronicon  Angliae 
Petriburgense.  Iterum  post  Sparkium  c. 
codd.  mss.  contulit  J.  A.  Giles.  Londini, 
Caxton  society  1845.  gr.  8».  3'/»  Thlr. 

Johannes  abbas  Casinensls  (f  934): 
Chronicon  postremorum  comitum 
Capuae. 


Handschr.:  Montecasino,  Arch.  No. 
353.  fol.  284. 

Ausg.:  'ap.  Caraccioli,  IV  antiq.  chro- 
nolog.  Neap.  1626.  4°.  —  'ed.  Peregrini, 
histor.  princip.  Langob.  Neap.  1643.  4°.  p. 
122.  —  ^wiederholt  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.II.  l.p.  272-279.  —  *ap.  Burmann,  the- 
saur.  script.  Ital.  IX.  p.  272-269. 

Vgl.  Catalogus  princip.  Cap. 
Chronicon  comit.  Cap. 

Johannes  abbas  Gorziensis  {nach 
andern:  Johannes  abbas  S.  Arnulfi 
Metis),  vid. 

Vita  s.  Chrodegangi. 
,,     „  Glodesindi.s. 
,,      „  Gorgonii  {■mirac.) 
„     „  Johannis  Gorziens.  abb. 
Erl.-Schr.:  Contzen,  die  Geschichtschreiber  d. 
sachsichen  Kaiserzeit  p.  126-135. 

Johannes  Aegidius  de  Zyrixse. 

Erl.-Schr.:  Delprat,  Joh.  Aegidius  van  Zierik- 
see :  bijdrage  tot  de  geschiedenls  van  het 
innemen  van  Damiate  in  1219,  —  in  Bijdr. 
V.  vaderl.  Gesch.  V.  1847.  p.  75. 

Johannes  Anagnostes  (saec.  XV): 
IJsqI  aXtadsooc  r»c  QsaaaXovixriQ:  De 
excidio  urbis  Thessalonicensis  ex- 
tremo  a.  1430. 

Ausg.:  'ziLsammen  mit  Georg.  Phrantzes 
u.  Joa.  Cananus  ex  rec.  Imm.  Bekkeri. 
Bonnae  1838.  gr.  8».  2*/,  Thlr.  (Corp.  scr. 
hist.  Byz.)  —  ^vorher  gr.  et  lat.  interprete 
Leone  Allatio  inter  L,  AUatii  Sjmmicta. 
Colon.  1653.  S".  p.  317.  —  u.  ^hinter  Ge- 
nesii  histor.  Byzant.  Venet.  1733.  fol. 

Johannes  Andreas  de  Prato,  vid. 
.Cronache  Milanesi  p.  241. 

Johannes  Antiochenus  =  Johannes 
Malalas. 

JohannesAntonius  Campanus,  episc. 

Interamnensis  seuAprutinus  {-f  1477), 

Vtd.  Campanus. 

Vita  Brachii  Perusini. 
„     Pii  II  papae. 

Johannes  archidiacon.  Barensis,  vid. 

Vita  s.  Sabini  episc.  Can.  {hist.  inv.) 
Translatio  s.  Nicolai  archiep.  et  conf. 

Johannes  archidiaconus  de  Kikullew 

(^Johannes  de  Kikello)  in  Transsyl- 
vania,  notarius  regis  Hungariae 
Ludovici:  Historia  Ludovici  regis 
Hungariae.    1342-1382. 

Stil  tadelnswert;  die  Erzahlung  glaubwiirdig. 
Ausg.:  ^  vollstdndig  aufgenommen  von 
Joh.  de  Thwrocz  in  Chrouicon  rerum 
Hungaricarum.  Aug.  Vindel.  1488.  fol.  — 
*ap.  Bongars,  script.  rer.  Hungar.  p.  92- 
109.  —  *ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hungar. 
L  p.  171-199. 

Erl.-Sehr.:  Haner,   de  scriptorib.  rer.  Hungarl- 
car.  p.  39. 
Oudinus,  script.  ecclesiast,  III.  p.  1167  n.  2694. 


392 


JOHANNES 


Johannes  archidiac.  Gnesnensis  (= 
Johanncs  de  Czarnkow),  vid.  Chro- 
nica  Cracoviae. 

Johannes  archidiac.  Morinensis  = 
Johannes  de  Colle  medio. 

Johannes  Aretinus  (flor.  1439),  vid. 
Vita  s.  Zenobii  ep.  Florent.  {transl. 
2.  et  3.) 

Johannes    Atinensis    episcopus    (f 

1087):  8ermo  de  ss.  martyribus 
Atinensibus  Marco ,  Nicandro  et 
Marciano. 

Ausg.:  ed.  Ughelli,  Italia  sacra  VI.  p. 
437.  438. 

Johannes  Bandinus  =  Bandinus  de 

Bartholomaeis. 

Johannes  Bapt.  de  Gasparis,  vid. 
Vita  s.  Theodori  episc.  Papiensis. 

Johannes  Berardus  (saec.  XIII),  vid. 

Chronicon  Casauriense. 

Vita  b.  (Juidonis  abb.  Piscar. 

Johannes  Besuensis,  vid.  Annales 

Besuenses. 

Johannes  Biclariensis  abbas,  postea 
Gerundensis  episc. :  Chronicon  con- 
tinuans  Victorem  Tunnunensem. 
566-590. 

Nicht  zu  verweehseln  mit  Johannes  ep.  Ge- 
ru  nd. 

Handschr. :  H  a  m  b  u  r  g ,  Stadtbibl.  hist- 
misc.  chart.  No.  269.  —  Middlehill,  No- 
740.  —  Rom,  bibl.  Barberini.  chart.  sec- 
XVI.  No.  2533. 

Ausg. :  '  ed.  H.  Canisius.  Ingolstad.  1600. 
4*.  zusamvien  mit  Victor  Tunnunensis.  — 
*ap.  Schott,  Hispan.  illustr.  IV.  p.  152- 
160.  —  *ap.  Aguirre,  concil.  Hispan.  II. 
p.  421  (ed.  nov.  III,  p.  309).  —  *ed.  Ca- 
nisius,  lect.  antiq.  ed.  Basnage  I.  p.  319. 
—  *ap.  Scaliger,  thesaur.  tempor.  Lugd. 
Bat.  1606;  Amstelod.  1658.  fol.  —  *  eine 
neue  Avsg.  ohne  Victor  viit  einer  zweijel- 
kafien  Fortakz.  von  601-721  (p.  430)  ap. 
Florez,  Espana  .sagrada  VI.  p.  382.  —  'ap. 
Gallandi,  bibl.  Patrum  XII.  p.  363.  —  «ap. 
Migne,  patrologiae  curs.  complet.  LXXII. 
p.  863.  —  Excerpta  '  ap.  Dnchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  218.  —  'ap.  Bouquet,  rec. 
IL  p.  21. 

Erl.-Sehr.:  BKhr,  Gesch.  der  romiHch.  Literatur 
p.  110. 
Fabricins,  bibl.  lat.  med.  aevi  ed.  .Mansi  IV. 

p.  57.  58. 
Wattenbacb,   Deutscblands  Geschicbtsquel- 
ien  p.  53. 


Johannes  Brompton,  abbas  Jorva- 
lensis  (saec.  XVI:  Chronicon  588 — 
1198. 

Es  ist  zweifelhaft,  ob  d.  Verf.  des  Chron.  ein 
Kngljiiirlor  war;  cf.  Reincsius,  epiMt.  ad  Daumium 
l.Xni.  p.  167. 

Handschr.:  Cambridge,  Corp.  college. 
sec.  XV.  96. 

Ausg. :  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script.  p. 
721-1284. 

Krl.-Schr.:     Wright,    John   of  Brompton   in  hia 
Biographia  Britannica  liter.  II.  p.  412. 

V^gl.  Vita  b.  Augustini  ep.  Cant.  {app.) 
,,    ,,  Ethelberti  reg.  or. 

Johannes  Caietanus,  vid.  Vita  s. 
Erasrai  Ant. 

Johannes  Cameniata,  Thessaloni- 
censis  (saec.  X  med.) :  /7«^*  aXbadsiaq 
GsdaaXovixrjg. 

Ueber  die  Einiiahme  von  Thessalonicb  durch 
die  Araber  904. 

Ausg.:  'graece  et  lat.  ed.  Combefis.  inter 
Scriptores  post  Theophanem.  Paris.  1685. 
fol.  p.  317.  —  'ex  recogu.  Imm.  Bekkeri 
zusammen  mit  Theophanes  contin.  Bonnae 
1838.  8».  (Corp.  scr.  hist.  Byzant.) 

Johannes  Cananus,  vid.  Cananus. 

Johannes  Canaparius,  vid.  Vita  s. 
Adalberti  episc.  Pragens. 
•     Johannes    canonicus    Cremonensis 
(saec.  XII),   vid.   Vita   s.  Hymerii 
episc.  (miracula.) 

Johannes  canonicus  Iprensis  =  Jo- 
hannes  de  Colle  medio. 

Johannes  canonicus  Urbevetanus 
(cca.  1200),  vid.  ^Yita.  s.  Petri  Pa- 
rentii. 

Johannes  canonicus  S.  Victoris 
Parisiensis  =  Johannes  Parisiensis. 

Johannes  Cantacuzenus,  eximperat. 
Constantinopolit.  (f  cca.  1380):  De 
rebus  ab  Andronico  Palaeologo  iun. 
necnon  a  se  gestis  libri  IV.  1320 — 
1357. 

Zuverlfissig  und  vollstSndig. 

Ausg. :  '  graece  ct  latine  ex  interpretatione 
et  cum  notis  Jac.  Pontani  et  Jac.  Gretseri. 
Paris.  1645.  3  vol.  fol.  {vgl.  Byzantinae 
histor.  script.  No.  16.)  —  *wiederhoU  Venet. 
1729.  fol.  —  *graece  et  latine  cura  L.  Scho- 
peni.  Bonnae  1828-32.  Vol.  1-3.  8».  10V,TAIr. 
(Corp.  scr.  hist.  Bjz.) 

Uebers.:  latine  cum  notis  edid.  Jac.  Pon- 
tanus.  Ingolstad.  1603.  fol. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibliothcca  historica  ed . 
Meuscl  V.  1.  p.  271-274. 

Johannes  Capella  (saec.  XV),  vid. 
Vita  s.  Gervini  abb.  Centul. 


JOHANNES 


393 


Johannes  Carmessonus,  vid.  Vita 
s.  Petri  Thomasii. 

Johannes  Caroli  Florentinus,  ord. 
praed.,  vid. 

Vita  b.  Johannis  Dominici. 

,,      ,,  ,,  Salernitani. 

,,  Villanae  Bottiae. 

Johannes  Chrysostomus,  vid.  Vita 
s.  Juliani  Anazarbenti. 

Johannes  Cimeliarcha  (cca.  1260\ 
vid.  Vita  s.  Johannis  episc.  Neapol. 

JohannesCincinnius  de  Lippia  (flor. 
cca.  1500),    vid.  Vita   s.  Liudgeri. 

Johannes  Cinnamus,  v«V?.  Cinnaraus. 

Johannes  Cluniacensis,  vid.  Vita  s. 
Odonis  Cluniacensis. 

Johannes  Columbinus,  vid.  Vita  b. 
Petri  Petronii. 

Johannes  Damascenus  (f  cca.  730), 
vid.  (Vita)  Oratio  s.  Johannis  Chry- 
sostomi. 

Johannes  de  Bayono,  Mediani  rao- 
nasterii  historiographi  (cca.  1326): 
Historia  seriei  abbatum,  intermistas 
res  Lotharingicas  exhibens.  1020 — 
1189. 

Handschr.:  Nancy,  Besitz  d.  Hrn.  Noel ; 
cbart.  sec.  XVI.  8». 

Ausg-:  'ap.  Humb.  Belhomme,  historia 
Mediani  in  monte  Vosago  monasterii  ord. 
s.  Bened.  Argentor.  1724  et  1733.  4».  Part. 
3.  p.  229,  stilchiceise.  —  'ap.  Calmet,  hi- 
stoire  de  Lorraine  HI.  p.  213. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  I.  p.  467.  522. 

Vgl.  I.iber  de  s.  Hildulfi.  . .  . 
Vita  s.  Deodati. 
„      .,  Hildulfi. 

Johannes  de  Bazano:  Chronicon 
Mutinense  ab  a.  1002—1363. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XV. 
p.   555-638. 

Vgl.  AnnareE  Mntinenslnm. 

Johannes  de  Beka,  vid.  Beka. 

Johannes  de  Ceccano,  vid.  Chro- 
nicon  Fossae  novae. 

Johannes  de  Cella  =  Wallingford. 

Johannes  de  Cerm<Bnate,  notarius 
Mediolanensis  (cca.  1337):  Historia 
de  situ,  origine  et  cultoribus  Am- 
brosianae  urbis,  ac  de  Mediolanen- 
sium  gestis  sub  imperio  Henrici 
VH  ab  a.  1367—1313. 

Ausgezeichneter  Schriftsteller,  eleganter  Stil, 
einzelne  Unrichtigkeiten  der  Facten. 


Ausg.:  '  ap.  Muratori,  anecd.  II.  p.  31- 
111;  Supplemente  ibid.  IV.  p.  209.  —  'mit 
Varianten  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
IX.  p.  1225-1296,  sekr  luchenhaft.  —  »ap. 
Burmann,  thesaur.  Ital.  IV.  p.  55. 

Erl.-Schr.:  Donniges,  W. ,  Gescb.  d.  dentsch  . 
Kaiserthums  im  11.  .lahrh.  Berlin  1S41.  I. 
1.  p.  .39. 

Johannes  de  Collemedio,  canon. 
Iprensis,  deinde  archidiaconus  Mori- 
nensis,  vid.  Vita  b.  Johannis  episc. 
Tervanensis. 

Johannes  de  Columna,  vid.  Rudi- 
mentum  noviciorum. 

,  ,  ,    \  Cornazano  /    ord. 

Johannes  de  |  Copnazanisi   praed. 
(f  13??) :  Chronica  abbreviata  (Par- 
mensis)  ab  a.  1085 — 1355,  resp.  1399. 

Wichlig. 

Au^g.:  in  Monument.  histor.  ad  prov; 
Parm.  (chronica  Parm.)  lU.  p.  355-392. 
adiectiories   a.    1361-1399   ibid.  p.  392-399. 

Uebers. :  unt.  d.  Tit. :  Historiae  Parmens. 
fragmenta  ab  a.  1301-1355.  Latine  primum, 
sed  heic  tantum  italice  scripta,  c.  addita- 
mentis  usque  ad  a.  1479  ex  cod.  Torelliano 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XII.  p.  729- 
754. 

Johannes  de  Czarnkow,  archidiac. 
Gnesnens.,  vid.  Chronica  Cracoviae. 

Johannes  de  Dicasmuda,  canon. 
Yprensis:  Dits  de  cronyke  ende 
genealogie  van  den  prinsen  ende 
graven  van  den  forreste  van  Buc, 
dat  heet  Viaenderen,  van  863  tot 
1463  .  . .  dor  Jan  van  Dixmude. 

Burgundischer  Gesinnung  entschieden  zugethan. 

Ausg.:  'door  J.  J.  Lambin.  Ypres  1839. 

8*.   —   'laetste   deel   der  kronjk  van  Jan 

van    Dixmude   ed.   J.  de  Smet  in    Corpus 

chronicorum  Flandriae  III. 

Johannes  de  Dursten  {Dorstein  ap. 
Fabriciunij  bihl.  med.  aevi,  cca.  1477) : 
Chronica  imperatorum. 

Folgt  dem  Martinus  Polonus. 
Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  chart.  sec. 
XV.  fol.   No.  1726;   vgl.  Pertz'  Arch.   VII. 
717. 

Johannes  de  Essendia,  monachus 
Dominic.  (f  p.  1456):  Historia  belli 
a  Carolo  Magno  contra  Saxones 
gesti. 

Compilation  aus  Greg.  Turon. ,  Vincent. 
Bell.  u.  Ilenric.  de  Hervordia.  Hinsichts  der 
Zuverlassigkeit  seiner  Cilato  stcht  er  mit  Corner 
auf  oiner  Linie. 

Atisg.:  ap.  Scheidt,  bibl.  hist,  Gotting.  I. 
p.  19-63: 


394 


JOHANNES 


Johannes  de  Fordun  {in  d.  Oraf- 
schaft  Mearns,  f  cca.  1386):  Chro- 
nicon  regnorum  Scotiae  et  Angliae, 
usque  ad  a.  1037.    Libri  5. 

Mit  sichtbarer  Vorliebe  fiir  Fabelhaftes  u.  Wuii- 
derbarcs  KeKchrieben;  vvurde  als  (irundlage  der 
Rchottlsoh.  Gesch.  betrachtetn.  von  mehreren  fortge- 
setzt,  nnt.  andern  von  Walter  Bower  (1385-1125), 
von  Macullo  bis  1137. 

Handschr. :  W  o  1  f  e  n  b  ii  1 1  e  1 ,  hrz.  B.  mbr. 
sec.  XV.  4«.  Helmst.  538. 

Ausg. :  '  c.  supplem.  et  continuat.  W  a  1  - 
teri  Boweri(lib.  5.  c.  46.)  ed.  Th.  Hearne. 
Oxonii  1722.  5  vol.  8».  (bildet  zugleich 
einen  Theil  von  H'i  scriptores  varii).  — 
'ap.  Gale,  hist.  Brit.  scriptores  p.  565-699. 
—  *cum  cont.  Walteri  Boweri  (1385- 
1425)  cura  W.  Goodall.  Edimburgi  1747. 
2  vol.  fol.  —  ^tciederhoU  ibid.  1759.  2  vol. 
fol.  Sorgfdltigeu.vollstdndigere  Ausg.  Selten. 

Erl.-Schr.:  Maitland,  history  and  antiq.  of  Scot- 
land.  I.ondon  1757.  fol. 

Johannes  de  Gemniaco  (cca.  1346) 
=  Nicenaus  frater. 

Johannes  de  Gubyn  [Gobm,  Guhen) 
=  Johannes  von  Guben. 

Johannes  de  Hexham  ==  Johannes 
Hagulstadensis. 

Johannes  de  Ipra  =  Johannes 
Iperius. 

Johannes  de  Isenach:  Acta  etfacta 
praesulumNuenborgensium  breviter 
notata.    968—1493. 

Ausg.:  ap.  PauIIini,  syntagma  rerum 
Germ.  p.  125. 

Vgl.  Langius. 

Johannes  de  \  Ki|^«"o    !    =  J^- 
\  Kikullew  S     hannes 

archidiac.  de  Kikullew. 

Johannes  de  Laer:  Fasciculus 
temporum. 

Ausg. :  erste  u.  einzige  Coloniae,  Nicolaus 
{Gotz)  de  Sletzstad.  1474.  fol.  Z)ie  seltenste 
von  allen  Fascicul.  temporum.  Ob  ein  an- 
deres  Exemplar  ausser  dem  in  der  Bod- 
leischen  Bibl.  zu  Oxford  existirt,  ist  bis 
heute  unbekannt. 

Johannes  de  Laes  (saec.  XIII),  vtd. 
Acta  b.  Mariae  de  Cervello. 

Johannes  de  Lemmege  (cca.  1500): 
Kronijk  van  Groningerlant.  1110 — 
1436." 

Auszuj?  aus  einem  Brossern  Werke. 
Handschr.:  Middlehill  No.  3303. 
Ausg.:  'ed.  Matthaeus,  anal.  vet.  I.  p.  102 
(»ed.  ^da  I.  p.  67-85.) 

Erl.-8ehr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
gescbiedBchrijvcrs  p.  108. 


Johannes  de  Leydis,  Gerbrandus, 

monach.  Carmelit.  llarlemiensis  (f 
1.504):  Chronicon  comitum  Hol- 
landiae  et  episcoporum  Ultraiecten- 
sium,  ab  antiquiss.  temporibus  ad 
1417. 

Fiir  die  hollandische   (ieschiohte   von  13551417 
die  beste  und  reichste  Qnelle. 

Ausy. :  ed.  Swe^rtius,  .script.  rer.  Belgic. 
I.  p.  1. 

:   Chronicon   Egmondanum 

s.  annales  regalium  abbatura  Eg- 
mundensium,  continuatum  ab  in- 
certo.    690-1.524. 

Ausg.:  acced.  Th.  a  Leydis  et  Leonis 
monachi  Egmundensis  chronicon  breve. 
Nunc  prim.  cum  observ.  ed.  A.  Matthaeus. 
Lugd.  Batav.  1692.  4». 

Uebers..  uit  het  Lat.  vert.  door  K.  van 
Hork,  verw.  door  G.  Kempher.  Alkmaar 
1732.  4».  Met  platen. 

Vgl.  Chronicon  Egmondanum. 

— — -:  Kronijk  der  Heeren  van 
Brederode  in  Holland  -1486. 

Ausg. :  ed.  Matthaeus,  anal.  vet.  I.  2.  p. 
587-740.  4«. 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.  98-104. 

Vgl.  Acta  s.  Jeronis  presb. 

Johannes  de  Los,  abbas  S.  Lau- 
rentii  prope  Leodium:  Chronicon 
rerum  gestarum  ab  a.  1455 — 1514. 

Handschr. :  B  r  ii  s  s  e  I ,  burg.  Bibl.  sec. 
XVI.  No.  3801. 

Ausg. :  acced.  Henrici  de  Merica  et  Th. 
Pauli  historiae  de  Leodiensium  a.  1445-47 
cladibus.  Edid.  P.  F.  X.  de  Kam.  Bruxellis 
1844.  4".  {hat  auch  den  Titel:  Documens 
rel^ifs  aux  troubles  de  Pays-Bas.  No.  1. 
M.  bildet  zugleich  d.  8.  Theil  der  Collection 
de  chroniques  Belges.) 

Johannes   de  Luterbech,  monach. 

S.  Steph.  Wirciburg.  (cca.  1450), 
vid.  Vita  s.  Kiliani. 

Johannes  de  Marignolis  =  Ma- 
rignola. 

Johannes  de  Mussis,  civis  Placen 
tinus:  Chronicon  de  rebus  in  Lom- 
bardia  et  speciatim  Placentiae  ab 
a.  222-1402  gestis. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
d.  447-560. 

Johannes  de  Oxenedes,  monk  of 
the  abbey  of  St,  Benet  Holme  (f 
1.30?):   Chronica  ab  a.  449-1293. 

Ausg.:  edit.  by  Henry  Ellis  in  Rerum 
Britann.  med.  aevi  script.'  Tom.  XIH.  Lon- 
don  1859.  gr.  8». 


JOHANNES 


395 


history  of  the  abbey  of  St. 

Benet  Holme. 

Atisg.:  ein  Fragment  von  1046-1275  ed. 
by  Henry  Ellis  zusamnien  mit  dem  vorher- 
gehenden   Werhe  p.  291-300. 

Johannes  de  Podio,  frater  ordin. 
praedicat.:    Chronicon    ab    O.    C. 

—  1429. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
No.  4924.  —  Wolfenbiittel,  extr.  No. 
147.  sec.  XV.  4». 

Johannes    de  Polda    sive    Poelde, 

canon.  eccl.  Hamelensis:  Chronicon 
ecciesiae  Hamelensis  ab  a.  712 — 
1384. 

Bandschr.:  Wolfenbiittel,  chart.  anni 
1374;  61.  17.  ms.  Aug.  14. 

Ausg,:  'ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  H. 
p.  513-517.  —  ^mit  Supplement  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv.  U.  p.  508.  —  ^correcter, 
aber  ohne  l^amen  des  Verf.  ap.  Ludewig, 
reliq.  mss.  X.  p.  3.  —  *atw  elner  bessern 
JTandschr.  ap.  Mencken ,  scr.  rer.  Germ. 
in.  p.  819  mit  den  Supplementen  von  Ger, 
Reichen  p.  286  u.  von  Seb.  Spilker  p. 
829. 

Johannes  de  Quedlingborg,  vid.  Vita 
s.  Augustini  Hippon. 

Johannes  de  Ragusio:  Tractatus 
quomodo  Bohemi  reducti  sunt  ad 
unitatem  ecclesiae.  1431 — 33. 

Ausg. :  (ed.  F.  Palacky)  in  Acta  concilii 
Basil.  L  p.  133-286. 

^'gl.  Initium. 

Johannes  de  Sohoenfeldt  [Schoen- 
felder),  vid.  Johannes  Victoriensis. 

Johannes  de  Thielrode  s.  Tillerode, 
monachus  S.  Bavonis:  Chronicon 
ab  O.  C.  —1314. 

Geschrieben  1294;  bis  1130  Auszug  aus  Flan- 
di-ia  generosa.  Wichtig  fiir  d.  Gesch.  des  13.  u. 
14.  Jahrh. 

Handschr.:  Gent  (Original),  Lammens, 
mbr.  sec.  XIIL  ex.  8».   m.  Forts.  sec.  XV. 

Ausg. :  ed.  van  Lokeren.  Gandavi  1835. 
8°.  —  da^  2.  Cap.  als  genealogia  comit. 
Flandr.  ap.  Pertz,   mon.  scr.    IX.  p.  334. 

—  Inhaltsiibersicht  in  Pertz'  Archiv 
VII.  p.  684. 

Johannes  de  Thwrocz  (  Turocz,  flor. 
cca.  1490):  Illustrissima  Hungariae 
regum  chronica  seu  Chronica  Hunga- 
rorum,  seu  Chronicon  rerum  Hunga- 
ricarum. 

Wortlich  ausgeschrieben  aus  Chronicon  Bu- 
dense  u.  and.  Vgl.  Johannes  de  Kiknllew  u.  Ro- 
gerius  magist. 

Ausg.:  'unt.  d.  Tit.:  Chronica  Hun- 
gari  ae  s.  1.  et  a.  (Aug.  Vindel.,  Erh.  Eat- 


dolt  1483.)  4<*.  Aeusserst  selten.  —  'in  in- 
clita  terrae  Moraviae  civitftte  Brunensi  im- 
pressa  .  .  .  1488.  fol.  Sehr  selten.  Ebert  No. 
4141  halt  diese  Ausg.  mit  Unrecht  jiir  die 
erste.  1858  in  Augsburg  mit  100  Jl.  bezahlt. 
—  ^unt.  d.  Tit.:  Chronicon  Hungarorum 
et  regum  Hungariae,  cum  prefatione  Jo- 
annis  de  Thw.  Aug.  Vindel.  1488  tertio 
nonas  Junii  fol.  min.  seu  4*.  Mit  zahlreichen 
Holzschnitten.  Selten.  —  *wiederholt  ap. 
Bongars,  rer.  Hung.  scr.  p.  1-198.  —  *ap. 
Schwandtner,  scr.  rer.  Hung.  I.  p.  39-291 
(*ed.  nova  I.  p.  47.) 

Uebers. :  deutsch,  m.  Fortsetz.  (Augsburg) 
1536.  4«. 

Erl.-Schr.-  Danlcovszky,  Gr. ,  anonymus,  Sim. 
de  Ketza  et  Joann.  de  Turotz  de  Hungaro- 
rum  natali  solo  referentes  recensiti  et  illu- 
strati.  Posnaniae  1S26.  80.  7  Sgr.  6  Pf. 
Hancr,  de  scriptoribus  rer.  Hungar.  Viennae 
1774.  p.  56-61. 

Johannes  de  Trevisa,  vid.  Radul- 
phus  de  Hygden. 

Johannes  de  Trockelowe:  Annales 
Edwardi  HI.   1327—1377. 

Handschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  mus.  bibl. 
Cott.  Claud.  D.  VI. 

Awg.:  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1729.  8°. 
zusaynmen  mit  Henricus  de  Blaneford. 

Johannes  de  Turonls:  Regestrum 
actorum  in  legationibus  a  sacro 
concilio  in  Boemiam. 

Ausg. :  (ed.  C.  Birk)  in  Acta  concil.  Basil. 
1.  p.  785-867. 

Johannes  de  Vesalia  (f  post  1479): 
Adversus  indulgentias  disputatio. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  I.  p. 
111-156;  cf.  praef.  p.  LH-LXV. 

Johannes  de  Victoria  =  Johannes 

Victoriensis. 

Johannes  de  Winterthur  =  Johannes 
Vitoduranus. 

Johannes  de  Zredna,  vid.  Epistolae 
Johannis  de  Z. 

Johannes  X  papa,  Cinthius  Capua- 
nus  =  Johannes  abbas  Casinensis. 

Johannes  di  Lelmo  da  Camugnori, 
notarius  Saminiatensis :  Chronicon 
italice  scriptum.    1302 — 1318. 

Ausg. :  ap.  Baluze,  miscell.  ed.  Mansi  I. 
p.  456. 

Johannes  diaconus,  vid.  Vita  s. 
Josephi  hymnogr. 

Johannes  diaconus,  monach.  Casi- 
nens.  (saec.  IX),  vid.  Vita  s.  Gregorii 
Magni. 


396 


JOHANNES 


Johannes  diaconus  Hispanus  (1275), 
vid.  Vita  s.  Isidori  Agric. 
Johannes     diaconus     Neapolitanus 

(cca.  872):  Chronicon  episcoporuin 
Neapolitanae  ecclesiae.  1-872. 

Eine  FortsetzuDg  dazu  liefcrte  Petrus  dia- 
oonu8. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  291-318. 

Erl.-  Schr.:  Bahr.  Oesch.  der  rom.  Literatur  im 
karolingisoh.  Zeitalter  p.  271. 
Tiraboschi,  storia  della  letteratura    Italiana 
III.  p.  216  sq. 

Vgl.  Acta  s.  Januarii  episc. 

,,     ss.  martyrum  XL  Sebasten. 

iyita  alia.) 

Vita  s.  Athana.sii  episc.  Neap. 

„     „  Johannis  cpisc.  Neap. 

„     ,,  Severini    abb.    et   Nor. 

ap.  (transl.) 

Johannes  diaconus  Neapolitanus 
alius  (t  post  903),  vid.  Martyrium 
s.  Procopii. 

JohannesdiaconusRomanus,  eccles. 
Lateranensis  canonicns  (cca.  1270): 
De  ecdesia  Romana  Lateranensi. 

Ausy. :  ap.  Mabillon ,  inuseum  Italicum 
II.  p.  560-576. 

Erl.-Schr.:  OuAinvLH,  comment.  de  script.  eccles. 
XI.  p.  1548. 

Johannes  diaconus  (Urseolus):  Chro- 

nicon  Gradense   usque  ad  a.   1008. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  39-47_ 

:  Chronicon  Venetum. 

Portgefuhrt  bis  1008.  Aelte.ste  Chronik  Veno- 
digs,  deren  Verf.  wahrscheinlich  d.  Diakon  Johan- 
nes  ist.  Reich  an  sonst  vollig  unbekannten  Nach- 
richten;  angenehme  Darstellung.  Wurde  friiher 
Chronicon  Sagornini  geheissen. 

Handschr.:  Rom,  Vatic.  Bibl.  Original. 
Vgl.  Pertz,  raon.  scr.  VII.  p.  2-4.  —  Wicn, 
k.  Bibl.  Cod.  CCVni.  No.  6742  als  Cronica 
di  Giov.  Sagornino.  Vgl.  Gar  m  Archivio 
stor.  Ital.  V.  283. 

Ausg.:  '  cura  Farsetti  ed.  Zanetti.  Venetiis 
1765.  4".  Vdllig  unhrauchbar  gemacht  durch 
die  folgende  Aiisg.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr. 
VII.  p.  4-38;  durchaus  zuverlassig. 

Erl.-Schr. :  (i  iesebrech  t.  W.,  Gesch.  d.  deutsch. 
Kaiserzeit.  Braunsehw.  1855.  I.  p.  750. 
Wattenbach,   Deutschlands  Gcschichtsquel- 
len  p.  214. 

Johannes  Emanuel,  filius  infantis 
D.  Emanuelis:  ChronieonHispaniae. 
1274-1329. 

Ausg. :  ap.  Florez ,  Espana  sagrada  II. 
p.  209. 

Johannes  episcopus  Gerundensis  (f 
1484):  Paralipomenwn  Ilispaniae 
libri  X  de  iis  quae  ante  Gotnorum 
in  Hispaniam  aaventum  a  Romanis 
gesta  sunt. 

Nicht  zu  verwcchseln  rait  Job.  Biclariensis. 


Ausg.:  '(ed.  Xantus  sive  Sanctius  Ne- 
brissensis)  Granatae  1.546.  fol.  —  *ap. 
Bel,  rer.  Hispan.  scr.  I.  No.  2.  —  ^unt.  d. 
Verfassernamen  Johannes  Margarinus 
ap.  Schott,  Hispan.  illustrat.  1.  p.  9-1211. 
—  *letztere  Atisg.  auch  einzeln.  s.  1.  1603.  fol. 

Krl.-Schr.:  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
VI.  1.  p.  122. 

Johannes  episcopus  Sardium  (saec. 
Hl) ,  vid.  Vita  s.  Nicephori  mart. 
{alia  vita.) 

Johannes  episcopus  Setinus,  vid. 
Vita  s.  Lidani. 

Johannes  episcopus  Signiensis,  vid. 
Vita  s.  Berardi  episc. 

Johannes  eremita,  vid.  Vita  s. 
Bernardi  Claraevall. 

Johannes  Faventinus,  vid.  Vita  b. 
Margaritae  Favent.  (revelat.) 

Johannes  Ferrariensis,  ord.  minor.: 
Excerpta  ex  annalibus  principum 
Ei3tensiura  ab  a.  1409 — 1454. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XX. 
p.  441-474. 

Johannes  Fordun  =  Johannes  de 
Fordun. 

Johannes  Fronton,  academ.  Paris. 
cancell.,  canon.  reg.  S.  Genovefae, 
vid.  Vita  s.  Ivonis. 

Johannes  Gerbrandus  =  Johannes 
de  Leydis. 

Johannes  Gervasius  Dorobornensis 
=  Gervasius  monachus  Dorobor- 
nensis. 

Johannes  Gillemanus,  vid. 

\'ita  s.  Hinielini. 
„      ,,  Idae  viduae  corait. 

Johannes  Glastoniensis  confrater: 
Chronica  de  rebus  Glastoniensibus, 
-1400. 

Ausg.:  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1726.  2 
vol.  8*.  cumexcerptis  ex  Richardi  Beere 
abbatis  Glaston.  ,Terrarium  coenobii  Gla- 
stoniensis'  p.  287. 

Erl.-Schr.:  Acta  eruditorum.  a.  1729.  p.  ISl. 
Bibliothfeque  angloise  XV.  p.  352. 

\  Gorinus,!  Etruscus  de 
Johannes  |  q^^^^^^    ^  S.Geminiano, 

ord.  praed.,  vid.  Vita  s.  Petri  confess. 

Johannes  Gorziensis  =  Johannes 
abbas  Gorz. 

JohannesHagustaldensisprior(J5ea;- 
ham,  t  cca.  1170):  Hagustaldensis 


JOHANNES 


397 


ecclesiae  25  annorum  historia  sive 
Historia  de  regibus  Anglorum  et 
Danorum  a.  1130—1154. 

Fortsetzung  von  Richardus  Hagust.  n.  Si- 
meon  Dunelmensis. 

Ausg, :  ap.  Twysden,  histor.  Anglic.  script. 
p.  257-282. 

Erl.-Sckr.:  Fabricius,  bibl.  lat.  med.  aevi    ed. 
Mansi  IV.  p.  82. 
Wright,  Th.,  biographia  Britannica  liter.  II. 
p.  184. 

Johannes  Harding,  vid.  Harding. 

Johannes  Hautfuney,  vid.  Vincen- 
tius  Bellovac. 

Johannes  Herculanus  (flor.  1541): 
Historia. 

Handschr.:  Nancy,  Besitz  des  Hr.  Noel. 
chart.  sec.  XVI.  8». 

Ausy.:  Bruchstvick  ap.  Calmet,  histoire  de 
Lorraine,  preuv.  III.  p.  CXXXIII-CLIX. 

Johannes  Hispalensis,  vid.  Vita  s. 
Johannis  a  S.  Facundo. 

Johannes  historiographus:  Chro- 
nicon  Angliae  — 1347. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  XII. 
p.  82. 

Johannes  Iperius  abbas  S.  Bertini 
(f  1383),  vid.  Chronicon  Bertinianum. 
JohannesLaudensis  (flor.  l(yiQi),vid. 
Vita  s.  Petri  Dam. 

Johannes  Laurentius  Lydus  (f  cca. 
565) :  IleQl  aq^/ijov  z^g^ Poofjyaicov  noXi- 
rsiag.    Libri  III. 

Ausg.:   ^Joannis    Laur.    Lydi   Philadel- 

pheni  de  magistratibus  reipubl.  Rom.  libri 

III  nunc  prim.  in  lucem  edit.  et  vers.  not. 

indicibusque  aucti  a  J.  D.  Fuss.  Praefatus 

est  C.  B.  Hase.  Paris.  1812.  gr.  8».  5  Thlr. 

—  *ex  recogn.  Imm.  Bekkeri.  Bonnae  1837. 

8«,  (Corp.  scr.  hist.  Byzant.)  4*/$  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Fuss,  J.  D.,  ad  C.  B.  Hase  epistola, 

in  qua  J.   Laurentii   Lydi   de    magi.stratibus 

reip.    Rom.    opusc.    textus    et  versio    emen- 

dantur,   loci  difticiliores  illustrantur.  Leodii 

1821.  80. 

H  effte  r,  A.  W.,  Zu  Johannes  Laur.  Lydns  de 

magistratibus,  —  m  Rhein.  Mus.  f.  Jurispru- 

denz  1828.  p.  117. 

Reuvena,C.  J.  Ch.,  collectanea  literar.  Lugd. 

Bat.  1815.  80.  p.  20. 
Schrader,    Lanrentius.  Lydus    in    recht.sge- 
schichtlicher   Hinsicht,  —  in  Schrader's  Tii- 
binger  Zeitscljrift.  1826.  II.  p.  146. 

Johannes  le  Paige  ord.  Praemon- 
strat.,  vid.  Vita  s.  Gilberti  abbatis. 

Johannes  Longinus  sive  Dlugossus, 
canonicus  Cracoviensis  (f  1480): 
Episcopatus  Smogorzoviensis  et 
Pizzinensis,  quae  nunc  Wratislavien- 
sis,  ecclesiarum  historiae  et  acta. 
966—1477. 

Mauches  sehr  fabelhaft 


Ausg.:  'ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
n.   p.   159-170;  Appendix   a.    1477-1520,- 
ibid.  p.  171,  —    *als   chronicon   episcopor. 
Vratislav.,  cortinuat.  varior.  auctum,  ed.  J. 
Lipf.  Vratislav.  1847.  8«. 

:  Historiae  Polonicae  libri 

XIII.  Ab  antiquiss.  temporib.  — 1480. 

In  d.  friihern  Perioden  unkritisch  u.  romanhaft, 
in  d.  spatern  brauchbar  wegen  urknndlicher  Treue. 
Ausg. :  '  die  6  ersten  Bchr.  ( —  1240)  ed. 
F.  Herburtus.  Dobromili  1615.  tbl.  Tom.  I. 
Nicht  mehr  erschienen;  die  Kabalen  der 
Geistlichheit  hinderten  den  Weiterdruck  des 
ihre  Laster  freimuthig  aufdeckerulen  Suches. 
—  Mibr.  XII,  ed.  H.  L.  B.  ab  Huyssen.  Lips. 
1711 ;  liber  XHIus  c.  aliis  ibid.  1712.  2  vol. 
fol. 

:    Liber    et    registrum    de 

anno  1479. 

Ausg.:  in  Lites  ac  res  gestae  inter  Po- 
lonos  et  ordinem  Cruciferorum  ad  fidem 
codicis  membr.  bibl.  Dzialynianae  aucto- 
ritate  notariali   olim  comprobati.    Tom.   I. 

:  Vitae  episcoporum  Posna- 

niensium,  per  Joannem  Longinum 
sive  Duglossium  conscriptae. 

Ausg.:  nunc  primum  opera  Thom.  Tre- 
teri,  cum  earund.  supplem.  in  lucem  editae. 
Brunsbergae  1604.  4«. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,    bibl.    med.   et   intimae 
latinitatis    Lib.  IV.   p.  120-128. 
Wiszniewskl,  Mich.,  hi.-5torya  literatury  pols- 
kiej  I.  p.  49.  102.  106;  U.  p.  65.  153.  311  u. 
qfters. 

Vgl.  Vita  b.  Kingae. 
„      ,,  Stanislai. 

Johannes  Lydus  =  Johannes  Lau- 
rentius  Lydus. 

Johannes  Maior,  Dr.  theoL  (nat. 
1469,  f  1547  in  Anglia):  De  hi- 
storia  gentis  Scotorum  seu  Historia 
Maioris  Britanniae.  Libri  6.  A  tem- 
poribus  remotiss.  — 1495. 

Ausg.:  lEdinburgi  1740.  4o.  Gute  Aus- 
gabe.  —  *vorher  Parisiis,  Badius  Ascensius 
1521. 

Johannes  Malalas  {i.  e.  rhetor),  An- 
tiochenus  (cca.  570):  XQOvoyQatfia 
s.  Historia  chronica  libris  XVIII 
ab  p.  C.  —566. 

Der  Anfang  fehit,  das  Ende  ist  verstiimmeU. 
Elender  Stil,  voll  Fabeln  und  Unrichtigkeiten  und 
deshalb  werthlos. 

Ausg.:  'Joann.  Antiocheni  cognomento 
Malalae  historia  chronica.  E  ms.  cod.  bibl. 
Bodl.  n.  primum  ed.  Cum  interpr.  et  not. 
Edm.  Chilmeadi  . . .  Praem.  diss.  de  autore 
per  Humfred.  Hodium.  Acced.  epistola  R. 
Bentleii  ad  Jo.  Millium  c.  ind.  script.  qui 
ibi  emendantur.  Oxonii  1691.  8°.  —  *  wieder- 
holt  in  der  Historia  byzantina.  Venet.  1733. 
fol.    XXm.    —    *unt.    d.    Tit.:  Malala 


398 


JOHANNES 


chrono^raphia  ex  receiis.  Lud.  Dindorfii. 
Acced.  Chilmeadi  Hondiique  annota- 
tione.s  et  Rich.  Bentleii  epist.  ad  Jo. 
Millium.  Bonuae  1831.  8».  4  Thlr  (Corp. 
scr.  hist.  Byz.)  —  *Excerpta  cum  Polybii 
alioruuique  excerptis  ab  H.  Valesio  editis. 
Paris.  1634.  4«. 

Erl.-Schr.:    Bunsen,    Aegj-ptens    .Stelle    in    der 
Weltgegch.  I.  p.  276. 
Oeorge,    de    Aefhiopiim  imperio  lii   Arabia 

felice  p.  13. 
Sfruve,   bibliolbeca  histor.  eil.  Meu.sel   V.  l. 

p.  16C-169. 
Vo8b1u8,  de  historicie  latinis  ed.  VVestermaiin 
p.  45S. 

Johannes  Marcus,  s.  BarnaT»ae  con- 
sobrinus,  vid.  Aeta  s.  Barnabae 
apost. 

Johannes  Marcus,  Jac.  Philelphus 
(t  1480),  vid.  Vita  Dantis. 

Johannes  Margarinus  =  Johannes 
episcopus  Gerundensis. 

Johannes  Maria  de  Polluciis  (f  cca. 
1490),  vid.  Vita  b.  Alberti  Drepan. 

Johannes  Matthias  Tiberinus,  vid. 
Martyrium  s.  Simonis  pueri. 

Johannes  monaohus  S.  Vincentii- 
Chronicon  monasterii  s.  Vincentii 
de  Vulturno  sive  Chronicon  Vultur- 
nense  ab  a.  cca.  703 — 1071. 

Wichtige  Chronik.  1108  v.  dem  Verf.  dem  Papst 
Paschalis  iiberreicht. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Barberini,.  vid. 
Pertz'  Arch.  V.  150. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  325-523,  sehr  unvollstandlg. 

Vgl.  Chronicon  mona.sterii  s.  Vinc. 

Johannes  monachus  Bertinianus,mW. 
Vita  b.  Bernardi  Poenitentis. 
Johannes  monachus  Casinensis,  vid. 

Passio  s.  Johannis  ep.  Spolet. 

Johannes  monachus  Maioris  mona- 
sterii  =  Johannes  Turonensis. 

Johannes  monachus  Sithivensis,  vid. 
Vita  s.  Erkembodonis. 

JohannesMontanus:  Oratio  funebris 
in  morte  Philippi  Mariae  vicecomitis 
Mediolani  ducis  (f  1447). 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXV. 
p.  435-442. 

\'gl.  Decembrio,  vita  Phit.  Mar. 

Johannes  Nepos  =  Enenkl. 

Johannes  Nicomediensis  presb.,  vid. 
Vita  s.  Basilei  episc. 

Johannes  Niger  s.  Nlgri  (saec.  XV), 
vid.  Vita  b.  Oddini. 


Johannes  Nonantulanus,   vid.  Vita 

s.  Fortunati  ep.  Fanens. 

Johannes  Novariensis,  Italus  Insuber 
(t  1413):  Oratio  in  concilio  Pisano, 
d.  15.  Jun.  1409  habita. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  faisc.  II. 
p.  3-26;  cf.  praef.  X-XIX. 

Johannes  Palaeonydorus,  vid.  Vita 

s.  Oyrilli  III  prior. 

Johannes  Parisiensis,  canon.  S.  Vi- 
ctoris  (t  cca.  1351):  Memoriale  hi- 
storiarum,  ab  O.  C.  ad  a.  1322. 

Fortgesetzt  von  einem  Unbckanntcn  bis  1329. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  4725; 
—  blancs  mant.  No.  21 ;  —  St.  Victor.  .sec. 
XIV.  No.  306;  sec.  XVII.  No.  1013;  58 1- 
(olim  448);  No.  4949  sec.  XV. 

Ausg. :  '  ein  Bruchstiick :  De  Gallicaregione 
et  origine  regnorum  et  gentium  regionis 
eiusdem  ap.  Duchesue,  scr.  rer.  Franc.  1. 
p.  128-133.  —  ^excerpia  a.  1289-1322  ap. 
Bouquet,  rec.  XXI.  p.  6.33-676  et  conti- 
nuation  aHonyme  jusqu'  k  Tan  1329 
ibid.  XXI.  p.  677-689. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.   med.  et  inf.  lati- 
nit.  ed.  Man.si  IV.  p.  112. 

Vgl.  Vita  Clementis  V  pp. 
,,     Johannis  XXII  pp. 

Johannes  patriarcha  Hierosolymit., 
vid.  Vita  s.  Johannis  Damasceni. 

Johannes  Philippus  de  Lignamine, 

vid.  Lignamine. 

Johannes  Phocas,  monachus :  Com- 
pendiaria  descriptio  castrorum  et 
urbium,  ab  urbe  Antiochia  usque 
Hierosolymam  necnon  sacrorum  lo- 
corum  Syriae,  Phoeniciae  et  in 
Palaestina  (a.  1185).    Graece. 

Ausg. :  '  latine  reddidit  Leo  Allatius 
custos  bibl.  Vatic,  ed.  '  Barth.  Nihusius, 
1653.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  Mai. 
II.  p.  I-IX. 

Vgl.  AntoniuR  Placentinus. 

Johannes  Pragensis  archiepiscopus 
(t  1381):  Oratio  in  funere  Caroli 
IV  a.  1378  defuncti  habita. 

Ausg^:  'ed.  K.  Reineccius  unu  cuvi  Ve- 
cerio  de  vita  Henrici  VII.  Helmstad.  1585. 
4".  —  *ap.  Freher,  script.  rer.  Bohem.  p. 
107-114. 

Johannes  presbyter  Faventinus,  vtfi. 
Vita  b.  Margaritae Faventinae  (reve- 
lationes). 

Johannes  presbyter  Nicomediensis, 
vid.  Vita  s.  BasUei  ep.  Am. 


JOHANNES 


399 


Johannes  Rollius,  vid.  Narratio 
captivitatis. 

Johannes  Salernensls,  vid.  Vita  s. 
Odonis  Cluniacensis. 

Johannes  Saresberiensis,  vid. 

Epistolae  Johannis  Saresb. 
Necrologium  Carnotensis  eccles. 
Vita  s.  Anselmi  Cant.  arch. 
.,     ,,  Thomae     „         .. 

Johannes  Ser  Cambii,  auctor  syn- 
chronus:  Chronicon  de  rebus  gestis 
Lucensiura  ab  a.  14U0— 1409. 

Italienisch  ge.schrieben.  Es  ist  nur  noch  Jas 
■zweite  Bnch  vorhanden,  das  erste  (v.  1164-1400) 
ist  verloren  gegangen.  vttttt 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Italic.  XVlll. 
p.  797-898. 

Johannes  ten  Bussche,  v^c^.Buschius, 
Joh. 

Johannes  Tinmouthensis   monach. 

(cca.  1360),  vid. 

Acta  s.  Oswini  regis. 
Vita  s.  Paterni  ep.  Venetensis. 
„      ,,  Petroci. 

JohannesTomeus  Marnavitius,  vid. 

Vita  s.  Augustini  ep.  I.uc. 
,,      ,,  Sabbae. 

Johannes  Turonensis  monach.  (cca. 
1156):  Gesta  consulum  Andegaven- 
sium  a  Caroli  Calvi  temporibus  ad 
Henricum  IIAnglorum  regem.  1137. 

Der  Verfasser  ist  auch  bekannt  als  .A.nony- 
mus  Benedictinus  monachus  Maio  ris  mo- 
nasterii.  ^  _ 

Axisg. :  ^  ap.  Dacherv,  spicileg.  X.  p.  399- 
509  (*ed.  nov.  III.  p.  234-266.)  —  »ap. 
Bouquet,  rec.  VII.  p.  256-258;  IX.  p.  25; 
X.  p.  248-258;  XI.  p.  265-274;  XU.  p.  495- 
504.  Vgl.  Chronicon  Turonense  anon. 

Fulco  Bonus. 

■ :  Historia  Goffredi  Planta- 

genistae,  comitis  Andegavorum  et 
ducis  Normannorura.    Libri  2. 

Ausg.  •■  '  ed.  Laur.  Bochellius.  Paris.  1610. 
8».  —  ^Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  519-534. 

:  Liber  de  compositione  ca- 

stri  Ambasiae  et  ipsius  dominorum 
gestis. 

Ausg. :  ap.  d'Achery,  spicileg.  X.  p.  266 
■  -286. 

Erl.-Schr.:  Oudinus,  comment.  de  script.  eccl. 
II.  p.  1421  sq. 

Johannes  Urbevetanus  canon.,  vid. 
Vita  s.  Petri  Parentii. 

Johannes  Veronensis  diaconus:  Hi- 
storia  imperialis  ante  annum  1325 
elucubrata  cum  imperator.  numis- 
matibus  figuris  vacuis. 


Handschr. :  V  e  r  o  n  a ,  Capitularbibl.  189. 

[CCIV.l 

Brl.-Schr.  Maffei,    Verona  illustrata  II.   Ub.  2. 
coU.  49. 
Pertj;'  Archiv  V.  p.  603. 

Johannes  Victoriensis  abbas  {sive 
de  Victoria  {Abt  von  Viktring^  in 
Kdrnthen,f  1343—1348):  Chronicon 
Carinthiae.   1211—1343. 

Mit  Ueberlegung  und  Einsicht  geordnetes  Werk, 
in  3  Gestalten  auf  uns  gekommen:  1.  im  Orig.-Con- 
cept,  2.  mit  Zusatzen,  bek.  als  Chronicon  Leo- 
biense,  3.  als  Auszug.  _ 

Handschr.:  von  No.  1.  Miinchen,  Ori- 
ginal;  —  von  No.  2.  Miinchen;  Kloster- 
Neuburg;  —  Rom,  bibl.  Palat.  chart. 
ann.  1508.  fol.  No.  971. 

Ausg.:  No.  1.  ap.  Bohmer,  fontes  I.  p. 
271-450. 

No.  2.  unt.  d.  Tit.:  Anonymi  Leo- 
biensis  chronicon  libris  VI  comprehensura 
a  Chr.  nato  usque  ad  a.  1343  ex  cod.  ms. 
bibl.  Claustroneob.,  resectis  quae  iude  a 
Chr.  annum  935  praecedunt  ap.  Pez,  scr. 
rer.  Austr.  I.  p.  751-966.  Der  Verf.  ist  wohl- 
unterrichtet  und  dem  Hause  Hahshurg  treu 
ergeben.  — Daran  schliesst  sich  J  o  h.  S  c  h  o  n  - 
felder,  eques  Austriacus:  continuatio  chro- 
nici  Leobiensis  1343-1347  ap.  Pez  1.  c.  I. 
p.  966-972.  —  Bruchstiicke  aus  d.  romisch. 
Handschr.  ap.  Wiirdtwein,  nova  subsid. 
dipl.  III.  p.  201-237. 

No.  3  als  Continuatio  Martini  Po- 
loni  ap.  Eccard,  corp.  I.  p.  1413-1460.  D. 
Ver^.  war  Zeitgenosse  Ludwigs  des  Baiem. 
Eccard  meini,  sie  sel  im  Patriarchat  von 
AquUeja  geschrieben  und  nennt  sie  daher 
Continuatio  Austriaca. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  reg.  Ludovici  Bav.  p.  VIII; 

fontes  1.  c.  p.  XXVI-XXXIV. 

Hoheneicher,    iiber  Joh.   Viet.   chron.   Ca- 

rinth.,  ~  in  Pertz'  Arch.  VI.  p.  419;  vgl.  V. 

p.  200. 

Hormaj-r  in  Wieoer  Jahrbiich.  1827.   Anzei- 

geblait.  39. 
Klagenfurter  Zeitung.   Jahrg.   1857.    No. 
116.  Joh.  Victoriensis,  Geschichtschreib.  des 
14.  Jahrh. 
.MLinchener  liter.  Zeitung.  1820.  p.  440. 

:  Liber  certarum  historiarum. 

Wichtig  fiir  die  bohmischc  Geschichte, 
J.MS^.:  inWiener  Jahrbiicher  derLiteratur. 
Bd.  XXX. 

Erl.-Schr.:  commentirt  von  J.  Dobrowsky  in 
Monatschrift  der  Gesellschaft  d.  vaterland. 
Museums  in  Bohmen.  1828.  Janr.  p.  41. 

Johannes  Vitoduranus  s,  Johannes 
de  Winterthur,  ord.  minorum :  Chro- 
nicon  a  Friderico  H  imp.  ad  a.  1348. 

Enthalt  manches  Kirchengeschichtliche  u.  viele 
Anekdoten.^ 

Handschr.:  Heidelberg,  chart.  —  Zii- 
rich,Un.-Bibl.  chart.  sec.  XV.  A.  No.  131 
(geht  von  1198-1548.) 

Ausg.:  'ap.  Eccard,  corp.  hisi.  med.  aevi 
I.  p.  1793-1930.  —  *besser  ap.  Fiissliu, 
thesaur.  histor.  Helveticae  p.  1-86.  —  ^der 


400 


JOHANNES  —  JOINVILLE 


Anfang  bis  a.  1277  ap.  Leibnit,  access. 
liist.  I.  Voll  Fehler.  —  *nach  der  Urschrift 
ed.  G.  V.  Wyss.  Zurich  1856.  gr.  8».  {Ab- 
druch  aus  d.  Arch.  f.  schweizerische  Ge- 
schichte.  11.  Bd.)  1  Thlr.  24  Sgr.  —  Bruch- 
stiicke  ed.  J.  Schneller  tmt.  d.  Tit.:  Bruch- 
stiicke  zur  Beleuchtuug  der  jiltest.  Zusttinde 
d.  Eidgen.  in  Geschichtsfreund  d.  5  Orte. 
lU.  p.  53-67. 

Uebers.:  deutsch  im  Neujahrsblatt  der 
Biirgerbiblioth.  zu  Winterthur  auf  d.^  Jahr 
1859.  Winterthur  1859.  58  S.  8».  EntMlt 
nur  deii  Anfang,  gut. 

Krl.-Schr.:  Bobmer,  reg.  Ludov.  Bav.  p.  IX. 
Basler,  Beitrage  1850.  p.  \Uh. 
Breitinger,  .1.  J.,  epist.  de  singularibuK  fa- 
tis  cod.  ms.  autogr.  Joannis  VMtod.   bibl.  Tu- 
ricens.  —  in  Museum  Helvet.  XII. 
Diimge  u.  Moiie,  Joannis  Vit.  chronicon,  — 
in  Pertz'  Arch.  III.  p.  220;  ZusStze  ibid.  p.  265. 
St£lin,  wirtembergische  Gesch.  III.  p.  4. 

Johannes  von  der  Pusilie,  vid.  Lin- 
denblat. 

Johannes  von  Geuterbog  —  Bereith, 
Joh.,  von  Jiiterbogk. 

Johannes  von  Guben  {de  Ouhyn, 
Gobin,  zittauscher  Stadtschreiber, 
1361 — 1387):  Cronica  actuum  Zitta- 
viensium.  Jahrbucher  der  Stadt 
Zittau.  \2hb{Anf.  der Stadt)  —-1375; 
137t5_14l6  fehlen;  1417—1485. 
1496.  1531. 

Wichtig  fUr  d.  Gesch.  u.  Sitten  der  Stadt  tt.  d. 
Lansitz;  bietet  vieles  iiber  die  Hussitenlcriege. 

Handschr.:  Zittau,  Stadtbibl.  mbr.  fol. 
vgl.  Pertz'  Arch.  V.  533. 

Ausg. :  in  Scriptores  rer.  Lusaticar.  I.  p. 
1-112  u.  Erlauterungen  von  p.  115-213. 
Vorwort  p.  XII-XVII. 

Johannes  Whethamstade,  abbas  S. 
Albani  (f  1464):  Chronicon  ab  a. 
1441-1461. 

Entbalt  viele  diplomatische  Actenstiicke  u.  eine 
detaillirte  Krzithlung  iiber  die  beiden  Schlachten  bei 
St.  Albans. 

Ausg.:  ed.  Th.  Hearne  zusammen  mit 
Otterburnus.  Oxonii  1732.  2  vol.  8». 

Johannes  Zaohariae,  Erfordiensis: 
Oratio  de  necessitate  reformationis 
in  concilio  Constantiensi  habita  a. 
1415. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta  fasc.  3.  p. 
59-94;  cf.  praef.  p.  XVII-XXV. 

Johannes  Zonaras,  vid.  Zonaras. 

Johannis  IX  canon,  vid.  Canon 
Johannis  IX. 

Johannsen,  Abt   zu  Sponheim    — 

Trithemius. 


John  de  Peterborough  =  Johannes 

abbas  burgi  S.  Petri. 

Joinville,  Jehan  sir  de,  s^nechal 
et  grand  inaitre  de  ia  maison  de 
Champagre  (f  cca.  1317):  Histoire 
de  Saint  Louys  IX  du  nom ,  roy 
de  France. 

J's  Werlc  zeichnet  sich  durch  eine  treuherzige 
Naivitjit  aus  u.  wurde  lange  Zeit  als  Muster  der 
Memoiren  betrachlet.  Oas  inalerischste  Denkmal  der 
franzosischen  Sprache  und  Uteratur  am;  dem  13. 
Jahrh.  ^ 

JSandschr. :  Es  gibt  10  alte,  vid.  Bouquet, 
rec.  XX.  p.  XLIV. 

Ausg.:  'par  A.  Pierre  de  Rieux,  Poictiers 
chez  de  Marnef  (1546)  1547.  {auch  1561) 
4°.,  nach  einem  schlechten  Mpt.,  zudem 
linderte  der  Hrsgeb.  den  Stil.  —  ^wiederh. 
Gen^ve,  J.  Chouet  1595.  1596.  12mo.  _ 
*  wiederholt  V&rX^  1596.  4».  -  *Paris  1609. 
12»io,    nicht  besser   als  die  vorhergehenden. 

—  *wii<  neuer  Textesrecension  nach  einem 
andem  Mpt:  par  Cl.  Mdnard.  Paris  1617. 
4*.,  avec  La  liste  des  chevaliers  croises  avec 
s.  Louis  en  1269,  p.  345-351.  —  *unt.  d.  Tit. : 
M^m.  de  Jean  sire  seigneur  de  Jonville 
(sic!)  etc,  avec  la  gent5alogie  de  la  maison 
de  Bourbon.  Paris  1666.  12'"o.  In  diesem 
Werhe  findet  man  wenig  von  Joinmlle^s 
Stil ;  es  ist  ein  nach  oder  aus  JoinvUle  zu- 
samiaengeschnebenes  und  vnllhiirlich  erwei- 
tertes  Buch,  dessen  Redacteur  unbekannt 
geblieben;  nach  einigen  gilt  M^nard,  nach 
andem  de  Pure   oder  Cotin   als   solcher. 

—  ''unt.  d.  Tit.:  M^m.  de  niessire  Jean  sire 
de  Jonville.  Augmentt5s  d'un  recil  de  la 
sepulture  de'  S.  Louys,  et  de  Tabbreg^  de 
la  vie  ...  de  la  reine  Marguerite.  s.  1. 
1667.  12nio-    In  d.  honigl.  Bibl.   zu  Berlin. 

—  *nach  den  ersten  beiden  Becensionen  be- 
arbeitet  et  enrichie  de  nouy.  observ.  et 
dissert.  historiq.;  avec  les  Etablissements 
de  St.  Louys,  le  Conseil  de  Pierre  de  Fon- 
taines  etc.  par  Ch.  du  Fresne  sieur  du 
Cange.  Paris  1668.  fol.  Md  Ludwigs  Por- 
trait.  Wegen  der  Dissertaiionen  von  Ducange 
geschcitzte  Ausg.  —  *unt.  d.  Tit.:  Histoire 
de  saint  Louis ;  les  annales  de  son  rigne 
par  Guillaumedes  Nangis;  sa  vieet  ses 
miracles  par  le  confeseur  de  la  reine  Mar- 
guerite  (de  Frovence,  sa  femme).  Le  tout 
publi^  d'apr^s  les  mss.  de  la  bibl.  du  roi 
et  accomp.  d'un  glo.ssaire.  (Par  J.  B.  Mel- 
lot,  Cl.  Sallier  et  J.  Capperonnier.)  Paria 
de  Timpr.  roy.  1761.  fol.  Diese  schfme  Aus- 
gabe  gab  zuerst  den  Originaltext.  —  ^"in 
Coilection  universelle  des  mdmoires.  (Paris 
1785.)  Tom.  1-3.  avec  les  dissertations  de 
Ducjinge.  —  "edit.  donnee  k  la  noblesse 
fran(;ai.se    par    P.  Gervais.    Paris  1822.  8*. 

—  '*t5dition  dedi^e  k  la  jeunesse  fran<;aise 
par  P.  Gervais.  Paris  1822.  12mQ.  Stimmt 
genau  iiberein  mit  der  vor/iergekenden  Aus- 


JOINVILLE  —  JONAS 


401 


gabe.  —  "ap.  Petitot,  coUection  complfete.  III. 
IV.  (Paris  1819.  24.)  —  '*nouv.  ^dition, 
pr^cedde  d'une  notice  historique  sur  sire 
de  Joinville.  Paris  1826.  8".  —  "  revue  par 
Francisque  Michel.  Paris  1830.  18rao.  Vol. 
1.  (der  zweite  ist  nicht  erschienen;  der 
Vortitel :  Bibliotheque  choisie  . . .  sous  la 
direction  de  Laurentie).  Scrupulos  conform 
mit  dem  Ms.  Paris,  k.  Bihl.  suppl.  lat.  No. 
2016  gedrucht.  —  **ap.  Michaud  et  Poujou- 
lat,  nouvelle  collection.  I.  (Paris  1836.)  — 
"par  J.  A.  C.  Buchon.  Paris  1838.  8».  — 
^*genau  nach  derselben  Handschr.  No.  2016 
wie  Au^g.  No.  15  ap.  Bouquet,  rec.  XX. 
p.  190-304  (Paris  1840),  avec  La  liste  des 
chevaliers  crois^s  avec  s.  Louis  en  1269 
p.  305-308.  —  ''traduit  et  adapte  k  Tusage 
de  la  jeunesse  par  Millault.  Paris  1853.  8". 
(Bibliotheque  des  familles  chr^tiennes.)  — 
"un*f.  d.  Tit.:  Mem.  du  sire  de  Joinville. 
Nouv.  ^dition.  Paris,  societe  de  St.  Victor 
1854.  18mo.  _  *^unt.  d.  Tit.:  M^m.  de 
Jean,  sive  de  J.,  ou  histoire  et  chronique 
du  tres  -  chr^tien  roi  saint  Louis,  publies 
par  Francisque  Michel ;  pr^ced(5s  de  disser- 
tations  par  Ambr.-Firmin  Didot  et  d'une 
notice  sur  les  mss.  du  sire  de  Joinville 
par  M.  Paulin  Paris.  Paris,  Didot  1858. 
80.  1'/,  Thlr.  —  "wiederhqlt  (?)  Paris, 
Didot  1860.  18mo.    ly,  Thlr. 

Uehers.:  deutsch  'in  Schiller's  Memoiren. 
Abtheil.  1.  Bd.  4.  —  >Gesch.  Konig  Lud- 
wigs  des  Heiligen.  Aus  dem  Franzos.  des 
Herrn  v.  Joinville  von  N.  Driesch.  Trier 
1853.  8".  25  Sgr.  —  *m  Reliquien  aus  d. 
Mittelalter.  Geistlich  u.  weltlich.  H.  Ritter- 
thum.  =  Leben  des  h.  Ludwig  vonFrank- 
reich.  Nach  Sir  v.  Joinville  iibers.  von 
Th.  Nissl.  Regensburg  1852.  16mo.    25  Sgr. 

english  ^by  M.  Th.  Johnes.  Hafod  1807. 
2  vol.  4».  —  ^unt.  d.    Tit.:    Chronicles    of 

the    Crusaders :     Rich.     of    Devizes 

Joinville,  in  Bohn's  antiquarian  library. 
Tom.  VI. 

latine  ex  editionibus  Menardi  et  Cangii 
edid.  Joh.  Stiltingius  m  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  672-758. 

spanisch  unt.  d.  Tit.:  Cronica  de  San 
Luisetc. traducidaalcastellano  ...  por  Jacq. 
Ledel.  ^Toledo  1567.  fol.  Veranlassung  gab 
zu  dieser  nach  der  ersten  franz.  Ausgabe 
gemachten  Uebersetzung  die  Vermdhlung  d. 
franzosischen  Frinzessin  Elisaheth  v.  Bour- 
bon  mit  Philipp  II  von  Spanien.  —  *nuev. 
publicada  ....  por  Jos.Cornide  de  Saavedra. 
Madrid  1794.  4».  Mit  1  Karte. 

Erl.-Schr.:  <le  la  Bastie,  dissert.  sur  l'ouvrage 
de  Joinville,  —  in  M4m.  de  Tacad.  des  in- 
script.  XV.  p.  692. 

Driesch,  N.,  Einleitnng  zu  seiner  Ueberselz. 
(«.  oben.) 

Du  Fresne  sieur  Ducange,  Ch.,  dissertations 
ou  reflexions  sur  l'hi8t.  de  s.  Louys  du  sire 
de  Joinville.  i  (Paris  1785;  So.  —  »  wiederh. 
publ.  par  Petitot.  collection  (Par.  1819.)  SO. 

Lemoiue,  C,  uotice  sur  Jean  sire  de  Join- 


ville,  s^n^chal  de  Champagne,  et  g^n^alogie 

de  sa  famille.   Joinville,  impr.  Lebrun  1861. 

80.  75  pag. 
Levesque    de   la    Ravalifere,    la  vie    du 

sire  Joinville,  —  in  Mem.  de  l'acad.  des  in- 

script.  XX.  p.  310—351.  40.  (XXXIV.  pag.  1 

bis  75  in  8o. 
Paris,  recherches   sur   les  mss.   de   la  vie  de 

St.  Louis  par  le   sire  de  Joinville,  —  in  So- 

ci^t^  des  antiquit.  de  Picardie.  II.  1839.  p.  475. 
Pr^face  ap.  Bouquet,  rec.  XX.  p.  XXXVI  sq. 
Struve,   bibl.    bistorica     ed.   Meusel  VII.  2. 

p.  61—69. 
NB,  Erl.-Schriften  iiber  den  h.  Ludewig   a.  un- 

ter  Vita  s.  Ludovici  IX.  reg.  Franc. 
Vgl.  Guilelraus  de  Nangiaco. 

Jomsvikinga-Saga. 

Geschichte  der  Seerauber  und  ihrer  Burg  Joms- 
burg  auf  Wollin. 

Ausg. :  in  Vita  Olavi  Tryggvii  filii  I. 
cap.  70-78;  123-163. 

Uebers. :  oversat  af  C.  Chr.  Rafn.  Kjoben- 
havn  1824.  gr.  8». 

Jomsvikinga-Saga. 

Kleinere  Bearbeitung  der  JomsvikingaSaga 
ok  knytlinga. 

Au^g.:  litgefin  eptir  gamalli  kalfskinns- 
bok  i  hinu  konungliga  b6kasafui  i  Stock- 
holm.  Kaupmannah.  1824.  8". 

Uebers. :  deutsch  von  Giesebrecht  in  den 
Pommer'schen  Provinzialblattern.  Stettin 
1827.  L  p.  90. 

Jomsvikinga-Saga  eller  historia  om 
kamperen  fran  Jomsborg. 

Ausg.:  pa  Islandska  och  Swenska  redi- 
gerad  och  ofwersatt  af  Magnus  Adlerstam, 
och  utgifwen  af  L.  Hammarskiold.  Stock- 
holm  1815.  40. 

Jomsvikinga-Saga  ok  knytlinga 
med  tilheyrandi  thattunn. 

Ausg.:  in  d.  Fornmanna-Sogur.  1828. 
Tom.  XI. 

Erl.-Schr.:  Lindfors,   A.  O.,    dissert.    de   civi- 
tate  Jomensi.  Lund.  1811.  40. 
Mohnike,  Heimskringla  I.  p.  535. 
Miiller,    Sag^bibl.    {deutsche    Autg.)    III.  .p 

38.  66. 
Vedel  Simonsen,  histor.  undersogelse  ora 
Vikingesodet  Jomsburg  i  Venden,  in  dessen 
Udsigt  over  Nationalhist.  aldeste  og  markel. 
Perioder.  K.jobnhavn  1813.  80.  (Deutsch 
von  Giesebrecht.  Stettin  1827.  80.) 

Jon  Oegmundson-Saga  s.  historia 
Jonis  filii  Oegmmidi. 

Ausg. :  im  Auszug  bei  Johannaeus,  hist. 
ecclesiast.  Island.  I.  p.  326. 

Erl.-Schr.:  MUIIer,  Sagabibl.  {deutsche  Ausg.)  I. 
p.  218. 

Jonas  abbas,  s.  Cohimbani  discipu- 
lus,  idem  qiii  Hibernus,  Scotus, 
Italus,  Bobiensis,  Lirinensis 
vel  Luxoviensis  ab  aliis  appella- 
tur  (cca.  664),  vid. 

Vita  s.  Attalae  abb.  Bob. . 

„      „  Bertulphi  Bob.  abb. 

„      „  Columbani  abb. 

,,      ,,  Eustasii  abb    Luxov. 

,,     „  Farae  seu  Burgundofarae. 

„     ,,   Johannis  abb.  Reom. 
De  s.  Merovaeo. 

26 


402 


JONAS 


JORDAKES 


Jonas  episcopus  Aurelianensis  (f 
844),  vid.  Vita  s.  Huberti  Leod. 

Krl.-Schr.:  Bahr,  Oesch.  der  riimisch.  l.iteratur 
im  karoliug.  Zeitalter  p.  391. 

Jonas  monachus  Fontanellensis, 
(eca.  729),  vid.  Vita  s.  Wulframni 
Senon. 

Jordanes^    Jordanis'',    Jornandes 

episeopus  Ravennas  (cca.  551):  De 
rebus  Geticis  seu  De  (jrothorum  sive 
Getarum  origine.  201—550. 

Unschatzbare  eiuzige  Quelle  f.  eine  Heihe  von 

Beuebenheiten  aus   der  golhi.schen  Geschichte  und 

der  Volkerwanderung. 

Handschr.:    Avranche.s,    Stadtb.  mbr. 

sec.    XII.  4».    No.  154.  —  Bamberg,    k. 

Bibl.  sec.  XI.  p.  104,  vgl.  Pertz' Arch.  .VI. 

46.  —  Heidelberg.    —    Miinchen,    k. 

Hofb.  —  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodley.  mbr. 

.sec.  XIII.  fol.  min.  No.  837 ;  —  Bodley.  R. 

I.  3.  38i  chart.  sec.  XV.  fol. ;  —  Magdalen. 

mbr-  sec.   XIV.  2155.    14.  —  Salisbury, 

Bibl.  d.    bischofi.   Kirche.  mbr.   sec.   XIII. 

fol.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIII.  5766.  2; 

—  sec.  XIV.  5873.  2.  —  Wolfenbiittel, 

hrz.  Bibl.  sec.  XV.  fol.  Extrav.  115. 

Ausg. :  '  prodiit  cum  Paul.  Warnefrid.  de 
gestis  Lang.  ex  rec.  Conr.  Peutingeri. 
Aug.  Vind.  1515.  fol.  Baufige  Fehler.  — 
*c.  Frocopio  ex  rec.  Beat.  Rhenani.  Basil. 
1531.  fol.  p.  593.  —  *c.  Zosimo,  Frocopio 
etc.  e  rec.  Joa.  Leunclavii.  Basil.  ex  oftic. 
Petri  Pernae.  s.  a.  Schlechter  Text  wegen  der 
vielen  Auslassungen.  —  *ed.  B.  Vulcanius 
in:  Gothic.  et  Langob.  rer.  scr.  Lugd.  Bat. 
1597.  u.  1618.  8».  I.  p.  1-180.  —  *  in  Cas- 
siodori  opp.  ex  P.  Pithoei  exemplo  et  c. 
not.  Fornerii.  Paris.  1583.  4».;  •M.tnCas- 
siodori  opp.  c.  P.  Garetii  notis.  Rothomagi 
1679.  I.  p.  379;  '^  nachgedruckt  Venetii.s 
1729.  fol.  —  *Denselhen  Text  (doch  mit 
neuen  Fehlern)  wiederholte  Pet.  Brosse  bei 
seinem  Cassiodorus.  Aurei.  Allobrog.  1609. 
4*.  {mit  nur  verdndertem  Titelhlatt  ibid. 
1650)  u.  1622.  8».  —  »ftp.  Fr.  Sylburg, 
historiae  Rom.  script.  collecti.  Francof. 
1588.  fol.  p.  633.  —  ^"in  Corp.  histor. 
Rom.  script.  latin.  Genevae  1609.    fol.    II. 

—  *'ap.  Gruter,  hist.  Romanae  script.  col- 
lecti.  Hanoviae  1611.  fol.  p.  1049.—  '»  ex 
rec.  et  c.  notis  Fr.  Lindenbrogii  in  Diver- 
sar.  gentiura  hist.  antiq.  scriptores.  Ham- 
burg.  1611.  4«.  p.  1.  —  '*ed.  Grotius, 
coUect.  hist.  Goth.Lugduu.lG55.  8M.  p.  1. 

—  '*m  Bibl.  Patr.  max.  Lugd.  1677.  XI. 
p.  1074.  —  '*  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  I  1.  p.  191-221,  c.  notis  Garetii  cura 
J.  Saxii.  —  "ap.  Pankoucke,  bibl.  lat. 
fran^aise  [nur  Abdruck  der  Ausy.  Lugd. 
B.  1594.)    —    "m  Collection   des   auteurs 


a)  cf.  Mnratori,  Hcript.  I.  1.  p.  188.  —  b)  W«itz 
fj»  Qotting.  gel.  Anzelg.  1839.  No.  78.  p.  IVi. 


latins ,  avec  la  traduction  en  fran^ais : 
publ.  sous  la  direction  de  M.  D.  Ni.sard. 
Paris  1838-55  (riouveau  tirage  1851  etc.)  27 
vol.  gr.  8*.  par  M.  G.  Fournier  de  Moujan, 
zusammen  mit  Ammien  Marcellin.  Alle 
diese  Ausgaben  sind  hiichst  mangelhajt  und 
fehlervoll.  —  '•  De  rebus  Geticis  liber, 
caput  1-3.  kritisch  berichtigt  und  erlautert 
von  C.  Stahlberg.  Hageu  1859.  4».  10  Sgr. 
—  "Jordauis  de  Getarum  sive  Gothorum 
origine  et  reb.  gestis  ed.  C.  A.  Clos.s. 
Stuttgart  1861.  gr.  8».  1 '/,  Thlr.  —  •"Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  21-29. 

Uebers.:  deutsch  unt.  d.  Tit.:  Gottische 
Kriege  au.s  Procopio,  Agathia  und  Jor- 
nande.  Francfurt  1567.  4*. 

franzdsisch :  Histoire  generale  des  Goths, 
trad.  du  Latin  de  Jornandes  archeveque 
de  Ravenne  'par  M.  Drouet  de  Maiiper- 
tuis.  Paris  1703.  (1603  Catal.  Libri  1857. 
No.  4279).  12H10.  —  »par  M.  G.  Fournier 
de  Moujan  {s.  unt.  Ausg.)  —  ^unt.  d.  Tit.': 
Jornandes.  De  Ja  succession  de  royaumes 
et  des  temp.s,  et  de  I'origine  des  actes  des 
Goths ;  traduction  nouvelle  par  M.  A.  Sa- 
vagner.  Paris  1842.  8».  7  fr. 

schwedisch  von  J,  Pr.  Peringskiold.  Stock- 
holm  1719.  4». 

Erl.-Schr.:  A^Hmann,   Beltrag  zur  Methodik  d. 

Geschicntsunterricht.s ,   nebst  einem  Auszufce 

aus  Jornande.s   de  Gothorum  origine  et  reb. 

gestj.s.   Braunschweig  1855.  4».  {Progr.) 

Bahr,  Gesch.  d. rom.  Literatur.  Supplementb. 

1.  Abth.  Carlsruhe  18.<56.  p.  131-13G. 
Bartholomeo,  J.  S.  de,   Jordanis  vindiciae 

de  var  Hunnorum  etc.  Romae  1800.  4". 
BeweiH,  dass  Jordanus  oder  wie  er  gewohn- 
lich  genannt  wird,  Jornandes,  kein  Biscbof 
gewesen  sei,  —  in  Altonaische  Gelehrten- 
Zeitung.  1748.  p.  74-79. 
du  Buat,  Versuch  einiger  Aumerkungen  lib. 
d.  Jornandes  einzelnes  Buch  de  reb.  Geticis, 
—  in  Abbandi.  der  Bayr.  Akad.  d.  Wissen- 
schaften.  Mlinchen  1763.  I.  1.  p.   109-134. 

von  Jornandes  u.   seinem  Buche  de  reb. 

Geticis,  —  ibid.  1763.  I.  1.  p.  97-108. 
Cassel,    P.,    magyar.    Alterthiimer.   1848.  p. 

293-310. 
Dahn,  Fel.,  die  Konige  der  Germanen.  MUn- 
chen    1861.   gr.  8».  2.  Abth.    p.  243-260.   Gibt 
eine  UrUersuchting   des  Sprachgebrauchs   dieser 
Quelle  der  golhisch.  Oeach.  u.  eine  Vergleichvmg 
des  heidelberg.  Cod.   mit   dem  miinchener  Mpt. 
u.  der  Ausg.  Muratorts. 
Dobrowski,  J.,  iib.  die  verschiedenen  Aug- 
gaben    in   einem  Schreiben    an   Herra     von 
Fichard,  —  in  Pertz'  Archiv  IV.  p.  437. 
F  reudensprung,   Seb.,    comment.    de  Jor- 
nande   s.  Jordane  ciusque  libellorum  natall- 
bus.   Monaci  1837.  4«.  (Regengburg,  Manz) 
10  Sgr. 
Grimm,  Jiic,  iib.  Jornandes  u.    die   Geten. 
Berlin  1846.  40,  {Abhandl.  d.  Akad.  der  Wissen- 
schaften  zu  Berlin.) 
Jordan,  J.,  Jordanes  Leben  u.  Schriften,  — 
tn  Progr.  dcs  Gymnasiums  zu  Anspach.  1843. 
KSpke,  R.,  deulsche  Korschungen.    Die  An- 
fSnge  des  Konlgthums  bel  d.  Qothen.  Berlin 
1859.  80.  p.  44-78. 
Moller.  D.  G. ,  dlssert.  de  Jornande.  Altorf. 

1690.  40. 
Papencordt,  Ge»ch.  der  vandalischen  Herr- 

gchaft  in  Afrika  p.  383  388. 
Schirren,  Car. ,  de  ratione   quae  inter  Jor- 
danem  et  Cassiodornm  intercedit  commen- 
tatio.  Dorpati  1858.  gr.  8o. 


JORDANUS  —  JOURNAL 


403 


Stahlberg,  BeitrSge  z.  Gesch.  der  deutschen 
Historiographie  im  Mittelalter.  I.  Jornandes. 
{Progr.  d.  hShern  Bilrgtrsch.  in  IfUhlheim  a.  B.) 
MUhlheira  a.  R.  1853.  4o.  10  Sgr. 

Sybel,  H.  de,  de  fontibus  libri  Jordauis  de 
origine  actuque  Getaruni.  Berol.  1838.  8». 

VVaitz,  G.,  iiber  d.  bamberger  Handschr.  des 
Jordaais  ete.   —  in  Pertz'-Archiv  LX.    p.  673. 

m    Gottinger  gelehrte  Anzeigen   1839.  p. 

769-781. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsqnell. 
p.  47-52. 

Zeuss,  dle  Deutscheii  u.  die  Nachbarstainme. 

:  De  regnorum  et  temporum 

successione,  seu  Liber  de  origine 
mundi  et  actibus  Romanorum  cete- 
rarumque  gentium,  seu  De  gestis 
Romanorum. 

Ein  Abrlss  der  Weltgeschichte  bis  auf  Justinian 
(552).  Hat  nur  noch  mittelbare  Bedeutung.  Aus 
Florus  geschopft. 

Ausg.:  fast  in  allen  beim  vorigen  Werke 
angefiihrten  Ausgaben,  auch  ap.  Muratori, 
scr.    rer.  Ital.  I.  1.  p.  222-242. 

Vehers. :  franzosisch :  par  A.  Savagner 
(«.  beim  vorhergehenden   Werke.) 

Jordanus,  vid.  Vita  Martini  V  pont. 

Jordanus  jcanonic.  Osnabrugensisj^ 

Ifrater  ord.  minorum    \ 

Chronica  qualiter  Romanum  impe- 

rium   translatum   in  Germanos  sit; 

auch:  Chronicon  ab  O.  C.  — 1320. 

Eine  nicht  zii  verachtende  Quelle  fiir  die  Ge- 
schichte  des  Papstthums  und  Venedigs  gegen  Ende 
des  13.  Jahrh. 

Handschr.:  Bamberg,  k.  Bibl.  saec. 
XIV.  V.  Pertz'  Arch.  VI.  p.  55.  —  Basel, 
Un.-Bibl.  fol.  E.  I.  4.  —  Briissel,  k.  Bibl. 
mbr.  sec.  XV.  fol.  No.  5815.  —  Miin- 
chen,  k.  Hofb.  chart.  sec.  XV.  cod.  lat. 
No.  88.  —  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  1960.— 
Wolfenbiittel,  chart.  sec.  XV.  fol.  Gud. 
lat.  90;  —  chart.  sec.  XV.  4«.  Blanken- 
burg  198;  —  chart.  annl  1472.  4».  Gud. 
lat.  271;  —  chart.  sec.  XV.  4».  Gud.  lat, 
249. 

Ausg. :  Excerpte  vom  J.  950  an  unt.  d. 
Titel:  Excerpta  e  chronico  Jordani  cui 
titulum  fecit  Satyrica  gestarum  rerum  re- 
gum  atque  regnorum  et  summorum  ponti- 
ticum  historia  a  creatione  mundi  usque  ad 
Henricum  VH  (1320)  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  IV.  p.  949.  Liicken-  und  fehler- 
haft. 

Erl.-Schr.:  Donniges,  W.,  Gesch.  des  deutschen 
Kaiserthums  im  14.  Jahrhundert.  Berlin  1841. 
I.  1.  p.  6S. 

Jordanus  Fantasma.    Jordan  Fan- 

tosme  (cca.  1174):  Anglo-Norman 
chronicle  of  the  war  between  the 
English  and  the  Scots  in  1173  and 
1174. 

In  anglo-normannischen  Versen. 
Ausg.:  *now  first  published,  with  a  trans- 
lation  and  introduction,   notes  and  an  ap- 
pendix  by  Francisque  MicheL  Londou  and 


Edinb.  1840.  S".  PuUished  by  the  Surtees 
Society.  15  sh.  —  ^wiederholt  uon  Fr.Michel 
in  Chronique  ^es  ducs  de  Normandie  par 
Benoit  (s.  d.)  Paris  1844.  Append.  No.  4. 
Erl.-Schr.:  Wright,  Th.,  biographia  Britannica 
literar.  II.  p.  221-223. 

Jordanus  frater  ord.  min.  =  Jor- 
danus  canon.  Osnabrug. 

Jordanus  magist.  generaiis  ord.  prae- 
dic.  (t  1237),  vid.  Vita  s.  Duminici 
fundat.  [vita  alia.) 

Jordanus  (Joscelinus)  monachus 
Furnesiensis,  vid. 

Vita  s.  Cinniae. 
,,  ,,  Patricii. 
„     ,,  Waltheni  abb. 

Jorgenberg.  Anfang  des  Klosters 
und  der  Alatei  auf  Jorgenberg.  F. 
1,  a. :  Das  ist  ein  tafel  des  anefangs 
des  wirdigen  Clo.sters  vnd  Aptie 
auff  sant  Jorgenberg  jm  jntal  vnd 
Brixner  bistumb  vnd  von  dem  lob- 
lichen  heyltumb  dz  do  ist  vnd  wir- 
digklich  da  gehalten  wird.  —  Die  Vor- 
rede  endet  so :  an  dem  zehenten  tag 
des  mayen  in  dem  iare  als  man 
zallte  von  der  geburdt  Christi  M. 
CCCC.  LXXX.  iare. 

Ausg. :  s.  \.  et  a.  (Aug.  Vind.,  Ant.  Sorg.) 
Vgl.  Hain  No.  9382. 

NB.  (Die  friiher  in  Jorgenberg  gewesene  Bene- 
dictinerabtei  ist  jetzt  in  Fiecht.) 

Jornandes  =  Jordanes. 

Joroslaus,  canon.  reg.  S.  Norberti 
in  Strahovia:  Continuatio  chronici 
Bohemici.    1143—1283. 

Ausg.:  Viennae  1752.  4*. 

Joscelinus  monachus  Furnesiensis 
=  Jordanus  (Joscelinus). 

Josephus  Alcuini  discip.,  vid.  Vita 
s.  Liudgeri  (versus). 

s.  Josephus  hymnographus,  vid. 

Acta  s.   Bartholomaci    apost.   \^orat. 

alt.) 
Vita  s.  Fantini  (hymn.) 

„     ,,  Josephi  hymnogr. 
De      ,,  Pancratio  (odae.) 

Josephus  Ripamontius,  vid.  Calchus. 
Josephus  sacerdos,  vid.  Translatio 

s.  Ragnoberti. 

Jotsaldus  Sylviniacensis  monach. 
(saec.  XI),  vid. 

Vita  s.  SlaioU. 
„      ,,  Odilonis, 

Journal    des    ^tats    g^neraux    de 
France,  tenus  k  Tours  en  1484  sous 
26* 


404 


JOIIRNAL  —  ISIDORUS 


le  rfegne  de  Charles  VIII,  r6dige 
en  latin  par  Jehan  Masselin. 

Auag.:  publi«5  et  traduit  pour  la  prem. 
fois  . . .  par  A.  Bernier  in  CoUection  de 
documents  inedits.  I.  st5rie  C. 

Journal  d'un  bourgeois  de  Paris 
ou  d'un  prctre  qui  a  6crit  les  choses 
advenues  en  la  dite  Ville  depuis 
l'an  1409  jusqu'en  1449. 

Ausg.:  'der  Theil  von  1409-1422  ap. 
Labbe,  abrt^ge  de  l'alliance  chronologique. 
Paris  1664.  4«.  p.  652.  —  *Das  Ganze  zu- 
sammen  mit  Juv^nal  des  Ursins,  hist.  («. 
d.)  Paris  1614.  4».  p.  497.  Paris  1653.  fol. 

—  ^vollstandigei  als  Journal  de  Paris  sous 
les  regnes  de  Charles  VI  et  Charles  VII, 
commenQant  en  1408  et  finissant  en  1449 
ap.  Barre,  m^moires  pour  servir  k  Thist. 
de  France  et  de  Bourgogne  etc.  Paris 
1729.  4».  p.  1-208.  —  *ap.  Michaud  et 
Poujoulat ,  nouv.  coUection  II.  —  *  ap. 
Buchon,  collection  XL. 

Iperius,  Johann.  (f  1294),  vid. 
Chronicon  Bertinianum. 

Isembardus  Floriacensis  (1003), 
vid.  Vita  s.  Judoci. 

Isidorus  de  Isolanis,  vid.  Vita  b. 
Veronicae  de  Binasco. 

Isidorus  Hispalensis  episcopus  (f 
636) :  Chronicon  seu  Historia  Gotho- 
rum.  176-628  (aer.  Hispan.  214— 
666.) 

J.  war  d.'  gelehrteste  Mann  seines  Zeitalters; 
d.  chronicon  wegen  zu  grosser  KUrze  von,  geringer 
Bedeutung. 

Handschr.:  Bern,  offentl.  Bibl.  No.  83. 
fol.  sec.  X.  —  Briissel,  Oxford,  Paris, 
vgl.  iih.  diese  Pertz'  Arch.  VII.  250 ;  iib. 
die    Vatic.    zu    Rom    ibid.    V.    p.    64-66. 

—  Neapel.  —  Leyden,  Un.-Bibl.  Cod. 
Voss.  lat.  4».  mbr.  sec.  IX.  No.  20.  — 
Kopenhagen,  k.  Bibl.  Tottsche  Samml. 
4».  No.  1323.  —  Montpellier,  Un.-Bibl. 
sec.  X.  No.  53.  —  Troyes,  Bibl.  fol. 
(—  1283.  No.  115.  q.  2.  B.  311).  —  Va- 
lenciennes,  No.  85  nach  Sander. 

Ausg.:  'in  libro  2.  chronici  Lucae 
Tudensis  in  Hispania  illustrata.  IV;  — 
^vollstiindiger  ed.  Pithoeus  c.  codicis  legg. 
Wisigothorum  libr.  12.  Paris.  1579.  fol.  — 
*c.  scholiis  Garciae  de  Loaisa.  Taurini 
1593.  4".  —  *in  opp.  Isidori  per  Jac.  du 
Breul.  Paris.  1580.  »1601.  fol.  p.  374. 
(♦edit.  Colon.  1617.  p.  260;  'ed.  Madrit. 
1778.  I.  2.  p.  123.)  —  "ap.  Schott,  Hi- 
spania  illustrata  lU.  p.  847.  —  «ed.  Vul- 
canius,  Goth.  et  Langob.  rer.  scr.  I.  p. 
201-225.  Vgl.  p.  261.  —  '»ap.  Labbe,  bibl. 
nova  I.  p.  61-73.  —  "ap.  Aguirre,  concil. 


Hispan.  II.  p.  189   ('»ed.  nov.  III.  p.  70.) 

—  '*ap.  Florez,  Espana  sagrada  VI.  p. 
453.  —  **Melliti  sub  nomine  Isidori  chro- 
nicon  ap.  Schelstrate,  antiquitat.  eccles.  I. 
p.  583.  —  '*ed.  Fr.  Lindenbrog,  diver.s. 
gent.  hist.   script.   Hamburg.    1611.  p.  181. 

—  "verbesserter  und  vermehffer  ed.  Grotius, 
collect.  rer.  Gothic.  Amstelod.  1655.  8». 
p.  707.  —  "  in  Isidori  opp.  ed.  Faust. 
Arevalo.  Romae  1797-1803.   VII.  p.  63.  — 

—  "et  cum  Jordanis  hist.  Getarum  ed. 
Chr.  Fr.  Rosler.  Tubingae  1803.  4".  —  ••  ap. 
Roncalli,  vet.  lat.  script.  chron.  II.  p.  419. 

—  *"Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p. 
700-704. 

:    Chronicon    regum  Wisi- 

gothormn. 

Hat  wahrscheinlich  einen  andern  Verf. 
Ausg. :  •  ed.  Vulcanius,  Goth.  et  Langob. 
rer.  script.  I.  p.  235-238.  —  'in  Isidori 
opp.  ed.  Arevalo  VII.  p.  185.  —  *ed.  Fr. 
Lindenbrog,  divers.  gent.  hist.  script.  Hamb. 
1611. 

Erl.-Schr.:   Rosler,   chronica  medii  aevi  p.  111- 
114. 

:    Historia   Vandalorum    et 


Suevorum. 

Ausy. :  '  ap.  Florez ,  Espana  sagrada 
XXXVIII.  p.  129.  —  »Mi  Isidori  opp.  ed. 
Arevalo  VII.  p.  188.  —  *ed.  Vulcaniiis, 
Goth.  et  Langob.  rer.  script.  I.  p.  225-235. 
—  *ed.  Lindenbrog ,  divers.  gent.  hist. 
script.  —  *ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p. 
70-73. 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.  der  romisch.  Literat. 

Suppl.-Bd.  l.  Abtheil.  Carlsr.  1836.  p.  111-113. 
Pabricius,   bibl.   med.   et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  IV.  p.  183191. 
Rosler,  Chr.  Fr.,  dissert.  ad  Isidori    Hispal. 

hi.storiam  Vandalorum  observatt.  continens. 

Tubingae  1805.  40. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  54  ff. 

:  "De  scriptoribus  ecclesiasti- 

cis,  seu  De  viris  illustribus. 

Schliesst  sich   an   Hieronymus'   u.   Genna- 
dius'  gleiehnamige  Werke. 

Ausg.:  'c.  Hieronymi,  Gennadii,  Honorii, 
Sigeberti  et  Henrici  Gandavens.  scriptis  si- 
milibus  ed.  Suffrid.  Petrus.  Coloniae  1580. 
8".  —  *ap.  Schott,  Hispania  illustrata. 
Franc.  1603.  I.  —  *m  Miraei  bibl.  eccle- 
siastica.  Antverp.  1639.  p.  77-90.  Hamburg. 
1718.  fol.  —  *ap.  Garcia  de  Loaisa,  con- 
cil.  Hispan.  a.  1593.  —  *  ap.  Aguirre,  con- 
cil.  Hispan.  UI.  p.  71.  -—  *unt.  d.  Tit.: 
De  viris  illustribus.  Madriti  1593.  fol.,  mit 
einigen  Zusiitzen.  —  Aiu:h  in  den  verschie- 
denen  Ausg.  der   Werhe  Isidor^s. 

:  Epistola  ad  Florentinam 

versio  francica  saec.  VHI. 

Amg. :  ed.  A.  Holzmann.  Carlsruhae  1836. 
8«.  1  Thlr. 


ISIDORUS  —  JULIUS 


405 


Isldorus  Mosconius,  vid.  Vita  b. 
Clarae  de  Criice. 

isidorus  Pacensis  {Bajadoz)  epi- 
scopus :  Chronicon  Hispaniae.  610 — 
754.. 

Fortsetz.  des  chronicon  Isidori  Hispa- 
lensis. 

Ausg.:  ^tmt.  d.  Tit.:  Epitoma  imperato- 
rum  vel  Arabum  ephemeridos  una  cum 
Hispaniae  chronico  ed.  Prudent.  Sandoval. 
Pampelonae  1615.  fol.  —  ^wiederholt  ibid, 
1634.  fol.  —  *ap.  Florez,  Espana  sagrada 
VIII.  p.  274.  —  Bruchstuck  '  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  785.  —  *ap.  Bou- 
quet,  rec.  II.  p.  720. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nit.  ed.  Meusel  IV.  p.  192. 

Isingrimus  abbas  Ottenburanus 
(flor.  1  I68),vid.  Annales  Ottenburani. 

Islands  landnamabok,  vid.  Ari. 

Iso  magister,  mon.  S.  Galli,  vid. 
Vita  s.  Othmari  {miracula.) 

Israel  Erlandi  filius,  vid.  Vita  s. 
Erici  Suec. 

Istoria  delle  cose  avvenute  in 
Toscana  dall'  a.  1300—1348  =r  An- 
nales  Pistorienses. 

Istoria  Napolitana  =  Annales  de 
Raimo. 

Istoria  Padovana,  vid.  Andreas  de 
Gataris. 

Istorie  di  Firenze  dall'  anno  1406, 
fino  al  1438  =  Historia  Florentina. 

Istorie  Pistolesi  dall'  a.  1300— 
1348  =  Annales  Pistorienses. 

Iter  Altmanni  abbatis  Aitahensis 
in  urbem  Cameracum  a.  1367. 

Ausy.:  ^in  Monum.  Boic.  XI.  p.  93.  94. 
—  *ed.  Jafife  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  420.  421. 

Iter  Romanum  d.  Petri  de  Colum- 
bario  cardinalis  Ostiensis  ad  coro- 
nationem  Caroli  IV  imp.  Romani. 
1355. 

Ausg. :  ap.  Labbe  bibl.  nova  I.  p.  354- 
358. 

Iterius,  vid.  Bernardus  Iterii. 

Itinerarium  Leonis  IX  pap.,  vid. 
Anselmus  Remensis. 

Juan  de  Mena  {aus  Cordova,  Hof- 
gesckichtschreiber  des  Konigs  Juan 
II,  t  1456),  vid.  Cronica  del  senor 
rey  de  Juan  p.  243. 


Julianus  Caesarinus  cardinalis  S. 
Angeli  (f  1444):  Orationes  duae  de 
bello  Turcis  inferendo. 

Ausg.:  ap.  Nic.  Reusner,  Turcica  III.  2. 
p.  106-110. 

Erl.-Schr.:  Pabricius,    bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  194. 

Vgl.  Vita  Juliani  Caes. 

Julianus  canonicus  Cividatensis  i. 
e.  Foroittliensis  (flor.  1364),  vid. 
Petrus  Passerinus. 

Julianus  episcopus  Toletanus:  Hi- 
storia  de  Wambae  seu  Wambanis 
regis  Gothorum  Toletani  expedi- 
tione,  a.  674. 

Sie  war  gegen  den  rebellisch.  Herzog  Paulus  v. 
N^bonne  gerichtet. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  I. 
p.  821-831.  —  '  ap.  Muratori,  rer.  11.  p. 
707-716.  —  »ap.  Florez,  Esp.  sagr.  VI.  p. 
542.  —  *ap.  Schott,  Hispania  ilhistrata  IV. 
—  *cum  chronicis  Isidori  Hispal.,  Hilde- 
fonsi  et  Lucae  Tudensis.  —  'ap.  Migne, 
patrolog.  cursus  XCVI. 

Erl.-Schr.:  Antonius,  N.,  bibl.  Hisp.  I.  p.  308. 
Fabricius,   bibl.  lat.  med.  et  inf.  aevi  ed. 
Mansi  IV.  p.  198-200. 

Vgl.  Vita  s.  Hildefonsi  Tol. 

:  ludicium  promulgatum  in 

tyrannorum  perfidiam. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
I.  p.  831-834.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  II.  p. 
716-719. 

Julianus  Januensis  (cca.  1500),  vid. 
Vita  b.  Nicolai  de  Prussia. 

Julianus  Lucas,  diaconusToletanus 
(717),  vid.  Chronicon  regum  Visi- 
gothorum. 

Julianus  presbyter,  vid.  Acta  ss. 
Marcelli  tribuni  etc. 

Julius  Florus  (incert.):  Chronica 
de  rebus  potissimum  Aquitanicis, 
ab  O.  C.  --  a.  1140. 

Handschr.:  Avranches,  Stadtb.  No. 
23.  mbr.  sec.  XII.  fol.  —  Paris,  k.  Bibl. 
4729  sec.  XIH.;  —  4892.  1.  2. 

Ausg.:  nur  BruchstUcke  bis  jetzt,  s.  unt. 
chronicon  Malleacense. 

Julius  Polydeukes  (Pollux,  saec.X): 
'^ldToqia  avGix^  xal  Xqovixov  €(f€^^g 
ab  0.  C.  —963. 

Gedruckt  nur  bis  377. 
Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  anonymi  scriptoris 
historia  sacra  ab  0.  C.  ad  Valentinianum 
et  Valentem,  e  vet.  cod.  graeco  descripta. 
J.  Bt.  Bianconi  latine  vertit,  nonnuUa  ad- 
notavit.  Bononiae  1779.  fol.  Aus  1  Mai- 
Idnder  Handschr.,    in  der  das   Prooemium 


406 


JITNCTA  —  KADLUBEK 


tt.  d.  An/.  dea  2.  Cap.  und  so  auch  der 
Name  des  Verf.  Jeldte.  Diese  Aiisg.  wird 
aum  Corp.  scr.  Byzant.  gefiiyt.  —  *  Jul.  Pol. 
historia  physica  s.  chronicon  ab  origine 
mundi  nsq.  ad  Valentis  tempora.  Gr.  et 
lat.  edid.  c.  not.  Ign.  Hardt.  Monach.  1792. 
8*.  aus  1  Miinchener  Handschr.  H.  kannte 
d.  vorige  Ausg.  nicht. 

Juncta  Bevagnas,  vid.  Vita  b. 
Margaritae  de  Cortona. 

Juntepburk  |  Jacobus,  Carthu- 
Junterburgius  i  siensis    (f    1466): 

De  negligentia  praelatorum  libellus. 
Ausg. :  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  I.  p. 

157-202;  cf.  praef.  p.  LVX-LXXVII. 

Justinger,  Conr.,  Stadtschreib.  ^u 
Bern  (f  1426) :  Berner  Chronik  vom 
Anfange  der  Stadt  Bern  bis  in  das 
Jahr  1421. 

Schiine  Sprache,  belehrend  tiber  Verfassung  u. 
Verwallung. 

Ausg.:  hrsg.  v.  E.  Stierlin  u.  J.  R. 
Wyss.  Bern  1819.  8«.  1'/,  Thlr  M.  Hoh- 
schn. 

Krl.-Schr.:  Studer,  G.,  die  Handschriften  der 
berner  Stadtchronik  von  Conr.  Justinger, 
Dittlinger-  Tschaohtlau,  Dieb.  Schilling  und 
der  berner  Stadtchronik  im  Anschluss  an 
Kcinigshofen,  —  in  .'^rchiv  des  hi.stor.  Ver- 
eins  des  Kantons  Bern.  1861.  4.  Bd. 

Ober   d.  Quellen   des  Laupenkrieges  iWd. 

Bd.  IV.  Heft  3.  p.  17-93;  Heft  4.   p.  17  gq. 


iAugustin. 
Bernard. 
Laurent. 


=  Giu- 
stiniani 
p.  344. 

Justinus  Lippiensis  (cca.  1260): 
Lippiflorium  seu  poema  de  primor- 
diis  comitatus  Lippiensis  et  rebus 
gestis  aliquot  comitum  Lippiensium, 
ad  Simonem  comitem  Lippiens.  et 
episc.  XXIII  Paderbornensem. 


Ausg.:  'ed.  Henr.  Meibom  avus  zusam- 
menmit  Chronicon  Herm.  Lerbekii.  Francof. 
1520.  4".  —  ^wlederholt  ap.  H.  Meibom. 
nep.,  script.  rer.  Germ.  I.  p.  578-596. 

Justus  archipresbyter,  vid.  Vita  8. 
Amandi. 

Juv^nal  des  Ursins,  arch^v.  de 
Reims  (f  1473) :  Histoire  de  Charles 
VI.  1380—1422  et  des  choses  m^- 
morables,  advenues  durant  quarant 
deux  ans  de  son  regne. 

Ausg.:  'mise  en  lumifere  par  Theod. 
Godefroy.  Paris  1614.  4".  —  *augmeut^e 
de  plusieurs  m^raoires  etc.  par  Denys  Gode- 
froy.  Paris  1653.  fol.  —  *ap.  Michaud  et 
Poujoulat.  nouv.  coUection  II. — ap.  Buchon, 
choix  de  chroniques  IV. 

Juvenalis  de  Acquino:  Chronica  ab 
a.  1475—1515. 

Ausy. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
I.  p.  679-738. 

Ivo  Carnotensis  episcopus  (f  1117): 
Historia  Francorum  brevis  a  Lo- 
thario  Ludovici  Pii  filio  — 1108; 
auch  mit  d.  Tit.:  Brevissima  Franco- 
rum  historia  —  c.  a.  1108. 

Erst  Bouquefs  Fortsetzer  schrieben  sie  dem 
Hugo  Floriacensis  zu;  mit  Unrecht. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p. 
342. 

Ausg. :  '  zusammen  mit  Ivonis  epistol.  ed. 
Petr.  Pithoeus.  Paris.  1585.  4*.  —  *ap. 
Freher,  corp.  histor.  p.  51-54.  —  *derletzU 
Theil  ap.  Duchesne,  scr.  IV.  p.  96-98.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  215;  XI.  p.  158; 
XIL   p.   8.  ;    ,   i 

Erl.-Schr.:  H  is tplre  IKt^ralre  de  la  France  X. 
p.  302.  '    ■  "  •'      ' 

Vgl.  Epistolae  Ivonls  Carn. 
Vfta  Ivonis  Carn. 


K. 


Kadlubek  seu  Kadlubko,  Vincen- 
tius,  episcopus  Cracoviens.  (f  1223): 
HistoriaPolonica  sewDe  gestis  Polo- 
norum  libri  4,  seu  Chronica  Polo- 
norum       1203. 

Die  erste  bedcntende  polnische  Chronik,  abge- 
fBBSt  fn  Form  elneo'  Dialop».  Die  drei  ersten  Bllcher 
von  I^eleTrel  u.  a.  dem  Matthaeus  Cholewa  als 
Verfasser  zugccprochcn. 

Handschr.:  Heilsberg.  —  Warschau. 
—  Breslan,   Rhedig.   Bibl.  —  Krakau, 


Un.-Bibl.  —  Wien,    k.    Bibl.    saec.    XV. 
u.  s.  w. 

Ausg.:  ^auj  Veranstaltung  des  Felix  vm 
Herburt,  Dobromili  in  offic.  Joa.  Szeligae, 
1612.  8».  Sehr  Jelderliajt.  —  *wiederholt 
zu  Ende  von  Dlugossus ,  hist.  Polon. 
II.  p.  593-826.  Lipsiae  1712.  fol.  —  *un- 
ter  dem  Titel:  Res  gestae  principum  et 
regum  Poloniae  per  Vincentium  (Kadlub- 
konem)  saec.  XII.  et  XIII.  enarrfttae ;  editio 
repetita  ad  fid.  codd.  qui  servantur  in 
tabulario  societ.  regiae  philomathicae  Var- 


KADLUBEK  —  KAISERCHRONIK 


407 


saviensi  ed.  Kovnacius.  Pars  1.  2.  Var- 
saviae  1824.  8".  Nickt  vollstandig  geniigende 
Ausy.  —  *  unt.  d.  Tit. :  Magistri  Vincentii 
episc.  Cracov.  chronica  Polonorum  sive 
originale  regum  et  principum  Poloniae  . .  . 
Ed.  Alex.  ex  comitibus  Przezdziecki.  lu- 
terpretatione  polonica  addita  opera  A.  J.- 
M.  S.  Cracoviae  1862.  gr.  8«.  3  Thlr. 

BiB.  Die  Ausg.,  welche  erschien  '(edente 
Lengnicii)  unt.  d.  Tit.:  Vinc.  Kadhibko  et 
Martinus  Gallus,  scriptores  historiae  Po- 
lonae  vetustissimi,  cum  2  anonymis,  etc. 
Gedani  1749.  fol.  —  'genau  toiederhoU  ap. 
Mizler  de  Kolof,  historiar.  Polon.  script. 
III.  p.  1-26,  ist  von  den  vorhergehenden 
ganz  abweichend,  nicht  in  Gesprachsform, 
und  hat  Dzierzica  zum  Verf.  (v.  Ossoiiriski, 
Kadlubek  iibers.  v.  Linde  p.  85;  Lelewel, 
iib.  Matthaeus  Cholewa,  ibid.  p.  424.) 

Auszug :  Wincentego  Kadlubka 
historya  Polska,  skrocona  przez  F.  C.  [des 
Vincent  Kadluheh  polnische  Geschichte,  ab- 
gekiirzt  von  F.  C.  d.  i.  Frz.  CzayTcowslci, 
Domherrn  zu  ttowicz).  Lowicz  1804.  8*. 

Uebers. :  polnisch  unt.  d.  Tit. :  Mistrza 
Wincentego,  zwanego  Kadkibkiem,  bisk. 
Krak.,  kronika  Polska.  Wydanie  Al.  Przez- 
dziecki  .  .  .  Tlomaczone  z  laciriskiego 
przez  A.  J.  —  M.  S.  Krakow  1862  gr.  8«. 
(bildet  zugleich  einen  Anhang  zu  der  Ausg, 
No.  4.,  s.  vorher.) 

Krl.-Sehr.:  Czaczki,  Thadd.,  Prufang  der  pol- 
nischen  Gesch.  des  Martin  Crallus  u.  Vinoent 
Kadlubek,  aus  Xowv  Paraiefnik  AVarszawski 
ISOl.  Xo.  2.  Febr.  p.  1.S3-197  devXsch  hinter 
OssoliiisWs  Vincent  Kadlubek  p.  349-369. 
Dobrowski  m  d.    Wiener  Jahrb.  XXVII.  p. 

255.  XXVIII.  p.  201. 
Gutschmid,  A.  v. ,     iiber  d.  Fragmente  des 
Pomp.   Trogus  u.  d.   Glanbwurdigkeit   ihrer 
Gewahrsmanner.   Aus  dem.   2.  Suppl.-Bd.  der 
Jahrb.  f.  klassische  Philologie.  1857. 

Kritik    der    polnischen   Urgeschichte   des 

Vinc.  Kadl.,  —  tm  Archivf.  osterr.  Geschichts- 
qnellen.  XVII.  p.  295-326  {auch  als  Separat- 
dbdr.  Wien  1856.  80.  ersehienen.) 

Lelewel,  Joach.,  Erwahnung  von  d.  altesten 
polnischen  Geschichtschreibern,  besonders  d. 
Kadlubek,  deutseh  Mnter  Ossolinski's  Kadhi- 
bek  p.  383-408. 

Bemerkungen   iiber    den   Matthaeus  vom 

Wappen  Cliolewa,  einen  poln.  Geschichtschr 
des  12.  Jahrh..  insonderheit  das  1.  Buch  seiner 
Gesch.,  deutsch  von  Linde,  ibid.  p.  415-592. 

Lelewela,  Joach.,  Polska  wiekow  srednicli. 

Poznab  1846.    I.  p.  1-17,  wo  auch  andere  Ab- 

handlungen  au/gefiihrt  sind, 
we   wzgl?dzie    dzieiow  naradowych  Pols- 

kich  postrzezenia  etc.  w  Warsavie  1811.  8o. 
Ossoliiiski,  Graf  J.  M. ,  Vincent  Kadlubek, 

ein   histor.  -  krit.   Beitrag   zur  slavisch.  Lite- 

ratur.  Ins  Deutsche  (ibers.  v.  Sal.  G.  Linde. 

Wa^rschau  1822.  So.  4  Thlr. 
Prazmowski,    Adam,  wadomo.^c  o  naydaw- 

nieyszych    dzieiopisach  Polskich    z  powoda 

dwoch  recopismow  darowanych  Towarzystwa 

krol.  w  Warsavie  1811.  8o. 
Vita  et  miracula  servi  Dei  Vinc.  Kadlubkonis 

Sim.  Starovolskio  interprete.  Cracoviae  1642. 

40. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  384. 
Wi  szniewski,  Mich.,  historyaliteraturypols- 

ki^j  n.  p.  60-94.  {Mateusz  herbu  Oholevoa  i  Kad- 

lubek.) 


Kaiserchronik. 

Gedicht  des  12.  Jahrh.  Eine  -^rt  Legende  aller 
Heiligen  und  zugleich  eine  sehr  seltsam  zusammen- 
gestellte  und  wunderlich  verwirrte,  aber  fast  iiber- 
all  in  gutem  alt-poetiscben  Stil  erzahlte  Profange- 
schichte  von  Jnl.  Caesar  bis  zum  Krenzzug  Kon- 
rads  IIL  (1147.) 

Handsihr. :  vid.  Massmann,  Kaiserchronik 
m.  p.  1—41. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Kaiserchronik.  Der 
Keiser  und  der  Kunige  buoch  oder  die 
sogenannte  Kaiserchronik.  Gedicht  des 
12.  Jahrh.  von  18578  Reimzeilen.  Nach  12 
vollstandigen  und  17  unvollstand.  Hand- 
schriften,  sowie  andern  Hiilfsmitteln,  in 
genauen  Nachweisungen  iiber  diese  u.  Un- 
tersuchungen  iib.  Verfas.ser  u.  Alter  etc. 
zum  erstenm.  hrsg.  v.  Hans  •  Ferd.  Mass- 
mann.  Quedlinburg  1849-1855.  3  vol.  gjr. 
8«.  11'/,  Thlr.  (^leich  Bd.  IV.  Abtheil. 
1.  2.  3.  der  Biblioth.  der  gesamrat.  deut- 
schen  National-Literatur).  —  *Die  Kaiser- 
chronik  nach  der  altest.  Handschrift  des 
Stiftes  Vorau.  Aufgefunden  u.  mit  einer 
Einl.,  Anmerkgg.  u.  d.  Leseart.  der  zunachst 
stehenden  Handschriften  herausg.  v.  Jos. 
Diemer.  I.  Thl.  Urtext.  Wien  1849.  gr.  8». 
2y,  Thlr.  — «Bruchstiicke  a.  d.  Heidel- 
berger  Handschr.  bei :  a  Hofifmann,  Fund- 
gruben  I.  p.  208.  251 ;  —  b  Mone,  Otnit  p. 
57;  —  c  Wackernagel,  deutsch.  Lesebuch 
p.  135.  217  (2.  Ausg.  p.  197.  205);  — 
d  Wilken,  Gesch.  d.  Heidelberger  Biblioth. 
p.  442.  —  *Bruchstiicke  a.  d.  miinchener 
Hdschr. :  a  von  Docen  in  Aretin's  BeitrSg. 
IX.  p.  1063 ;  —  b  Grimm,  altdeutsche  Wal- 
der  ni.  p.  278;  —  c  Hormayr,  Archiv. 
1823.  p.  484.  —  *Bruchstiicke  a.  d. 
wiener  Hdschr. :  von  Docen  in  Aretin's 
Beitragen.  IX.  p.  1076. —  «Br uchstiicke 
sonstiger  Codices  bei  a  Adelung,  Magazin. 
IL  1.  p.  34;  108;  294;  —  b  Aufsess,  An- 
zeiger.  1834.  p.  95;  —  c  Fischer,  typogra- 
phische  Seltenheiten.  Niirnberg  1803.  8". 
4.  Liefrg.  p.  122 ;  —  d  unt.  d.  Tit. :  Bruch- 
stiicke  a.  d.  Kaiserchronik  u.  d.  jiingern 
Titurel,  z.  erstenm.  hrsg.  u.  erl.  von  K. 
Roth.  Landshut  1843.  8».  —  e  unt.  d.  Tit. : 
iiber  d.  Kaiserchronik,  ein  Ged.  des  12. 
Jahrh.  Einige  Theile  derselben  mit  neu- 
hochdeutscher  Uebertragung  u.  Anmerkun- 
gen.  (Aus  d.  Progr.  d.  Oymnas.  zu  Mainz.) 
Von  Fr.  M.  Gredy.  Mainz  1854.  gr.  4«. 
(1  Bl.,  26  S.)  10  Sgr. 

Erl.-Schr.:  Centralblatt,  literar.  von  Zarncke. 

1854.  p.  801. 
Gervinus,  Literaturgesch.  I.  p.  178  ff. 
Massmann,  Heraussabe  d.  sogenannten  Kai- 

serchronik  —  ap.  Spangenberg.  neues  vater- 

land.  Archlv.  1825.   I.  p.  170.  1826.   I.  p.  193. 

—  Vgl.  dessen  Ankiiudigung  eincr  Ausg.  der 

Kaiserchronik.  Heidelberg  1825.  So. 
Mone   zu  Otnit  p.  29. 
Unterhaltungen.  1769.  VIII.  p.  299. 
Waitz  in  Schmidt's  Zeitschrift  f.  Geschichts- 

wissenschaft  n'.  p.  99  ff. 
Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  345. 


408 


KALENDARIUM  —  KOLIJN 


Kalendarium  necrologicuin ,  vid. 
Necrologiura. 

Kalendaria  antiqua  duo  a  Furio 
Dionysio  Filocalo  a.  354  et  Ptole- 
maeo  Silvio  a.  448  conscripta. 

Atisg.:  in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  VII.  p. 
178-184  ex  mss.  nebenemancler. 

Kalendaria  duo  pervetusta  ex  mss. 
alterum  bibliothecae  Ambrosianae, 
alterum  apud  Camill.  Sitonum  Me- 
diolanensem. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II. 
2.  p.  1027-1034;  1035-1041. 

Karls  IV,  Kaiser,  Landbuch  der 
Mark  Brandenburg. 

Ausg.:  nach  d.  handschriftl.  Quellen 
hrsg.  von  E.  Fidicin.  Berlin  1856.  er.  4*. 
4'/8  Thlr. 

Vgl.  Vita  Karoli  IV.  imp. 

Karolus  abbas,  vid.  Vita  Sverreri 
regis. 

Keferloher,  Innoc,  decanus  raonast. 
Diessensis  (1640),  vid.     • 

Viui  s.  Ratbonis. 
„     „  Possidii  ep.  Cal. 
„    b.  Rathardi. 

Kerkhoerd,  Reinold:  Reimchronik 
von  Dortmund  vom  J.   1499. 

Ausg.:  ap.  Borheck,  Arch.  f.  Gesch.  u. 
Erdbeschr.  d.  teutsch.  Niederrheinlande. 
Elberfeld  1800.  8».  I.  p.  5. 

Kesler,  Joann.  (1500):  Bibliotheca 
Sanct-Gallensis. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  1730. 
m.  p.  157. 

Keza,  Simon  de:  Chronicon  Hun- 
garicum  a  temporibus  remotissimis 
usq.  ad  a.  1290,  seu  Gesta  Hunno- 
rum  et  Hungarorum. 

Vom  11.  Jahrb.  an  ziemlich  zuverliissig;  gute 
Latinitat. 

Eandachr.:  Wien,  k.  Hofb.  sec.  XV. 

Ausg. :  '  ex  cod.  mbr.  nunc  prim.  et  ad 
fid.  apographi  Vindob.  et  Budensis  chro- 
nlci  sparsis  quibusd.  notis  ac  variantt. 
lect.  excit.  Al.  Hordnyi.  Viennae  1782.  8". 
7'/j  Sgr.  —  *ed.  Podhradczky.  Viennae 
1833.  8».  —  »ap.  Endlicher,  rer.  Hungar. 
mon.  p.  83-123.  Annex.:  Simonis  de 
Kdza  De  nobilibus  advenis  p.  124-128; 
eitisd.:  De  Udwornicis  p.   128-1.30. 

Erl.-Schr.:  Dankovszky,  Gr.,  anonymus.  Sim. 
d(,'  Ketza  et  .Joa.  de  Turotz  de  Hunsarorum 
natali  solo  referentes  recensiti  ct  illustrati. 
l'osnaniae  \HW.  So.  7  Sgr.  6  l'f. 

Kirchberg,  Ernest  de  (cca.  13781: 
Chronicon  Mecklenburgicum  rhyth- 


micum.     Meckienburgische    Reim- 
chronik.    772-1378. 

Kin  Kcho  uralter  Tone.  2fiOOO  Vcrse. 
Handschr.:     Schwerin,     Archiv.     Ori- 
ginal. 

Ausg.:  ap.  Westphalen,  monum.  inedita 
IV.  p.  593. 

Erl.  -  Schr.:  Ligcb,  iib.  Ernst  von  Kirchberg, 
Verf.  der  nieklenbnrglsch.  Keimchronik  vom 
Jahre  1378,  —  in  Jahrbiicher  d.  Vereins  fUr 
Mocklcnburg.  Geschichte  VL  p.  171:.Xn. 
p.  36. 

Klaaskolijn,  vid.  Kolijn. 
Klerk,  vid.  Jean  de  Klerk. 
Klerk  uit  de  LageLanden,  vid.  Chro- 
nijk  van  Holland. 

Klingenberg,  Joh.  von:  Chronik. 

Sie  i.-it  von  mihreren  Mitgliedcrn  der  thurgauer 
Ritterfamilie  von  Klingeriberg  [namentlich  Jobaun  I 
1210,  Ulrich  f  vor  1274,  Johann  (III?)  f  1388  u.  Jo- 
hann  (V?)  f  vor  1461]  geschrieben.  Im  (^.eist  und 
Ton  durchgangig  osterreicliisch. 

Ausg.:  unt.  d,  Tit.:  Die  Klingenberger 
Chronik ,  wie  sie  Schodoler ,  Tschudi, 
Stumpf,  Guilliman  u.  a.  beniitzten,  nach  der 
von  Tschudi  besessenen  u.  4  and.  Hand- 
schrftn.  zum  erstenmale  ganz  u.  mit  Par- 
allelstellen  aus  gleichzeit.  ungedruckten 
Chroniken  hrsg.  von  Ant.  Henne  von  Sar- 
gans.  Gotha  1861.  Lex.-8«.  4  Thlr.  Mit  3 
Ahbild. 

Knebel,  Joh. :  Chronik  des  Kaplans 
Joh.  Knebel  aus  den  Zeiten  des 
Burgunderkriegs.  1473 — 75. 

Ausg.:  Basel  1851.  1.  Abtheil.  8».  25  Sgr. 

Knigthon ,  Henricus ,  canonicus 
Leycestrensis  (1395):  Chronica  de 
eventibus  Angliae,  libri  V.  950 — 
1395. 

Mit  ebenso  grosser  Treue  als  Fleiss  gcschrieb. 
Ausg.:  ap.  Twysden,    scr.  hist.  Angl.  p. 
2311. 

:    Historia  depositionis  Ri- 

chardi  II  a.  1399. 

Ausg. :  ap.  Twjsden,  scr.  rer.  Angl.  p. 
2743. 

Knytllnga-Saga. 

Geschichte  der  dSnischon  KSnige  von  Harald 
Rlaatand  bis  auf  Kanut  VL 

Ausg.:  'Aeti  Dana  konunga  eda  Knyt- 
linga-Saga  s.  historia  Cnuditarum  regum 
Daniae,  c.  vers.  latina  J.  Grammii.  s,  1. 
et  a.  (um  1750.)  4*.  Sehr  selten.  —  *in 
Fornmanna-Sogur.  Tom.  XI. 

Kolljn,  Klaas,  Monnik  van  Egmond 
.(117U?):  Ryni  Kronyk  van  ouds 
genaarat  het  Geschicnte  historiael- 
Rym  der  eerste  Graaven  van  Holland. 

Bcginnt  rait  den  Cimbern  und  eudet  1156.  Gilt 
flir  jiinger  und  untergesehoben  v.  H.  Grabam  In 
Herzogenbu.sch  nacb  1790,  nach  andern  von  Keg- 
nerns  de  Graaf  aui  Haarlem. 


KONG  —  KRANTZ 


409 


Ausg.:  »ap.  Ditmbar,  anal.  I.  p.  247- 
286.  —  *met  letterk.  en  histor.  aanteek. 
door  G.  van  Loon.  's  Gravenhage  1745. 
fol.  Kosibare  Ausgabe. 

Erl.-Schr.:  Kluit,   A.,    in   v.    Wijn,  huiszittend 
Leven,  St,  1,  n.  2. 
Wagenaar,  J.,  toets  v.  de  egtheid  der  rym- 
chronyk  van  Klaas  Kolyn  (Leyden  1777.  4  0.) 
en    Werken    der   Maatschappij    van    nederl. 
Letterkunde  III.  p.  201-236. 
van  Wijn,  hist.  avonstond.  I.  p.  146, 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 

schrijvers  p.  31. 
Ypey,    geschiedenis   dcr   Nederlandsche    fale 
p.  313. 

Kong  Sverres  historie,  vid.  Vita 
Sverreri. 

Vgl.  Snorro  Sturleson. 

Kongs-Skugg-Sio,   h.  e.   speculum 

regale. 

Eine  interessante  Schrift  iiber  islandische  Ge- 
schichte,  worin  auch  Norwegen,  Schweden,  Dane- 
mark  und  Gronland  beriicksichtigt  sind;  auch  fiir 
Irland  von  Bedeutung.  11.  Jahrh. 

Ausg.:  islandice,  danice  et  lat.  edid.  et 
aotis  illnstravit  H.  Einersen.  Soroe  1768.  40 

Konig,  der  romische,  Maximilian 
und  die  aufriihrerischen  Fiamander. 
Fiinf  Schreiben  Maxen's  an  Erz- 
herzog  Sigismund. 

Ausg.:  in  Hormayr's  Archiv.  1812.  p. 
223  u.  232. 

Konigshofen,  Jac.  von  =  Twinger, 
Jacob. 

Kormaks-Saga  seu  Kormaki  OEg- 
mundi  filii  vita. 

Leben  des  Dichters  Kormak  um  960. 
Ausg.:   ed.  colleg.  Arna-Magnaeus.   Haf- 
niae  1832.  8*.  Islandice  et  latine. 

Erl-Schr. :  M u  1 1  e r ,  Sagabiblioth.  (deutsehe  Au3g.) 
I.  p.  105. 

Korner,  Herm.  =  Corner. 

Krantz,  Alb.,  profess.  theol.  Ro- 
stochii  (t  1517):  Chronica  regnorum 
aquilonarium  Daniae,  Sueciae  et 
Norvagiae. 

Umfasst  d.  Gesch.  der  Danen  in  9  Biichem  bis 
1504  ,  d.  Gesch.  Schwedens  in  6,  die  Norwegens  in 
6  Bchrn.  bis  1.500;  iibersichtliche  Darstellung. 

Ausg.:  'Argentorati  1546.  fol.  —  *tcie- 
derholt  ibid.  1560.  fol.  —  »Francofurti 
1575.  fol.  —  *wiederholt  ibid.  1583.  fol.— 
»Vitebergae  1586.  fol. 

Uebers.:  A.  Krantzij  Dennmarckische 
Chronik  durch  Henr.  v,  Eppendorfif  ver- 
teutschet.  Strassburg  1545.  fol. 

A.  Krantzii  Swedische  Chronick  durch 
Heinr.  v.  Eppendorff  verteutschet.  Von  den 
Ktinigen  in  Sweden,  vnd  iren  Kryegshand- 
hmgen.  Dazu  von  der  Gothen  beyderley 
Geschlechten.  Strasszb.  1545.  fol. 

:    Hystoria    von    den   alten 

Hussen  {Hussiten)   zu  Behemen  in 


Kaiser  Sigmunds  Zeiten. 

Ausg.:    s.  1.  1523.  4».    6  £ogen.    Panzer 
II.  No.  2051  Fehlt  bei  Ebert  No.  11540. 
Metropolis   s.  historia  de 


ecclesiis  sub  Carolo  M.  in  Saxonia 
instauratis.  780 — 1504.  Libri  12. 

Beachtensvvert.  Mit  Ernst  und  Liebe  ist  hier  d. 
geschichtliche  Leben  der  Kirche  bearbeitet. 

Ausg.:  '  (ed.  Joach.  Moller.)  Basileae 
1548.  fol.  (^ibid.  1558.  »1568.  fol.,  nur  neue 
Titelausgaben).  —  *Coloniae  1574.  8".  — 
*Francofurti  1575.  fol.  —  •cum  praefat, 
D.  Chytraei.  Vitebergae  1576.  4».  —  '(ed.  J. 
Wolfius).  Francofurti  1580.  fol-  —  *toie- 
derholt  ibid.  1590.  foi.  —  •  Coloniae  1596- 
go.  _  lOFrancofurti  1627.  fol.  —  '»c.  conti- 
nuat.  D.  Chytraei,  ann.  1500-1585.  Lipsiae 
1611.  fol. 

Saxonia.    De    saxonicae 


gentis  vetusta  origine,  longinquis 
expeditionibus  susceptis,  et  bellis 
domi  pro  libertate  gestis.  Libri  13. 

Rine  allgemeine  Geschichte  der  Deutschen  im 
Mittelalter;  sie  reicht  bis  l.^SOO  resp.  1504. 

Ausg.:  'Coloniae,  Joh.  Soter  1520.  fol. 
—  Hbid.  1574.  »1595.  8».  —  *c.  praefat. 
N.  Cisneri.  Fraucof.  ad  M.  1575.  fol.  — 
^ibid.  1580.  fol.  —  «Cofon.  1596.  fol.  — 
'Francof.  1621.  fol. 

Fortsetz.:  ab  anno  1500-1525  ed.  Dav. 
Chytraeus  unt.  d.  Tit.:  Krantzii  Vandaliae 
et  Saxoniaecontinuatio.  Wittenbergae  '1585. 
fol.  ^ibid.  1586.  fol. 

Uebers.:  Sechsische  Chronica,  iibers. 
von  A.  Faber.  Leipzig,  Vogelin  '1563.  fol. 
»1582.  foL 

:  Vandalia  seu  de  Vandalo- 

rum  vera  origine,  variis  gentibus, 
crebris  e  patria  migrationibus  et 
regnis  quorum  authores  vel  everso- 
res  fuerunt,  libri  XIV. 

Allgemeine  Gesch.  der  slavischen  u.  nordischen 
Volkerstamme.  HelmoUl  u.  Arnoldus  Lubec.  sind 
stark  benutzt. 

Ausg.:  'Colon.  Agripp.,  Joh.  Soterl518; 
^ibid.  1519.  fol.  —  »Francofurti  1575.  fol. 
—  *'ibid.  1580.  fol.  —  Hbid.  1602.  fol.  — 
•Hanoviae  1619.  fol. 

Fortsetz.:  s.  das  vorhergehende   Werk. 
Uebers.:    deuisch   von    Steph.   Macropus. 
'Liibeck    1600.    fol.    —    ^ioiederholt    ibid. 
1636.  fol. 

Erl.-Schr.:  Bibliothek,  histor.  hamburg.  Cent. 
I.  ad  Meibomii  introd.  in  histor.  r^a\on.  infer. 
p.  72  et  104. 
Krabbe,   UniversitJit  Rostock.  Rostock  1854. 

I.  p.  224-236. 

Lappenberfr,  des  Alb.  Krantz  Biographien 
der  Erzbischofe  .Ansgar  u.  Rimbert,  —  m 
Zeitschr.  des  Vereins  f.  hamburg.  Geschichte 

II.  p.  637  ff. 

Moller,  J.  J.,  Cimbria Hterata  TII.  p.  378-892. 
MoUer,  histor,  Cherson,  Cimbr.  introd.  p.  94 


410 


KRISTNI  —  LAMBERTUS 


Monckeberg,  E.,  der  tbeolog.  Charakter  d. 

Alb.  Krantz,  —  in  Zeitschrlft  dos  Vereins  f. 

hamburg.   GeBChiehto   III.  .S.  p.  .S!)l  tr.  408  ff. 
(Wilkcnrt)  Leben    Ues    berlihinten  Doct.    Al- 

borti  Ciaiitzii.  llamburg  1729. 

Kristni-Saga  s.  historia  religionis 
chri.^^tianae  in  Islandiara  introdtictae 
(981—1121)  necnon  pattr  af  Is- 
leifi  biskupi  s.  Narratio  de  Isleifo 
episcopo. 

Ausg.:  c.  iuterpret.  lat.,  notis  chronolog., 
tabul.  genealog.  et  ind.  edid.  Erichson. 
Hafniae  1773.  8«. 

Srl.  ■  Schr. :   M  ii  1 1  e  r ,  Sagabibliolh.  {detitscfie  Aus- 
gahe)  I.  p.  23;i. 

Kroenung,  die,  ^es  durchleiich- 
tigosten  fiirste  vn  herrn  Maxi- 
milianus  erczherczog  zu  osterreych 
zu  einera  Roemischen  Kiinig.  So 
durch  die  Curfiirsten  des  heiligen 
Roraischen  reichz  zu  Ache  volpracht 
und  geschehen  ist.    1486. 

Ausg.:  s.  1.  (Augsburg,  Ant.  Sorg)  et  a. 
4».  11  Bl.  Hain  *  10930. 


Kroneke,  j 

Kronijk,    J  vid.  p.  245. 

Kronika,   \ 

Kronik    der    nordelvischen    Sassen 

-I48;j. 

Vcrwandt  mit  Presbyter  nrcmensis. 
Ausg.:  'ed.  A.  L.  J.  Michelsen  m  Falk's 
staatsbiirgerlichera  Magazin  IX.  p.  343  sq. 
—  *  Ausziige  hieraus  wird  Waitz  geben  im 
II.  Bd.  der  Quellensamml.  der  schlesw.- 
holst.-lauenb.  Gesellsch.  f,  vaterl.  Geschichte. 
Kiel, 

Kronika   W^gierska    i  Polska  = 
Chronicon  Hungaroruin  mixtum. 
Kiichemeistep,  vid.  Christian  Ktt- 

chemeister  p.  198. 

Kultzing,  Otto,  praepositus  in  Hil- 
genthal:  Narratio  de  fundatione 
(1314)  et  translatione  monasterii  sui 
in  Liineborch  (1383). 

Ausg.:  ap^  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II, 
p.  383, 


Laelius,  Theodorus,  eardinal,  ex 
episc.  Feltrensi  et  Tarvisino:  Re- 
plica  pro  papa  Pio  II  adversus  Gre- 
gorium  de  Heimburg  a.  1461, 

Augg. :   mit  2    Gegenschriften   Heimburgs 
ed,  Goldast,  monarchia  imperii  II,  p,  1596, 
Erl.-Schr.:  Oudinas,  comraent.  de    .script.  eccl. 
ITI.  p.  2571. 

Vgl.  Heimburff. 

Lagamon's  Brut  or  chronicle  of 
Britain  •,  a  poetical  semi-Saxon  para- 
phrase  ol  the  Brut  of  Wace, 

Auag. :  now  first  published  ....  accompan- 
by  a  literal  translation  ...  by  Freder. 
Madden.  London  1847.  3  vol.  gr,  8».  £  2 
2  sh, 

Lalain,  Jacques  de,  vid,  Chastellain. 

Lalaing,  vid.  Epistola  Arnoldi  de 
Lalaing. 

Lambert,  Pierre  de,  seigneur  de 

la  Croix,  pr^sident  des  comptes  de 

Savoye:  Memoires  sur  la  vie  de 
Charles  duc  de  Savoye  IX  dfes  Tan 
1515-1539. 

Augg.:  tn  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
I,  p.  839-930, 


Lamberti    imperatoris    conventus 

Ravennas  anni  898. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon,  legg,  I,  p.  662- 
565. 

Lambertus  de  Legia,  vid. 

.\cta  8.  M.athiae  apost.  (inueni.) 
Vita  8.  Agritii. 

Lambert  cur^  d'Ardre  ) 

Lambertus  Ardensis  presbyter  \  ' 
Historia  comitum   Ghisnensium    et 
Ardensium    ab    a.    800—1203    seu 
Chronique  de  Guines  et  d'Ardre. 

Handschr.:  Amiens,  Stadtb.  chart.  sec. 
XVL  fol.  No.  397.  —  Boulogne,  Stadtb. 
chart,  fol.  No.  137.  —  St.  Omer,  Stadtb, 
No,  819,  —  Brussel,  burg,  Bibl,  sec. 
XVIL  No,  7813.  —  Wolfenbiittel,  chart. 
fol.  Helmst.  No,  468. 

Ausg.:  'ap,  Ludewig,  reliq.  ms3.  VIII, 
p.  369-606,  —  'publiee  par  M,  le  marquis 
de  Godefroy  Menilglaise,  Paris  1855,  8», 
—  ^ampla  fragmenta  ap,  Duchesne,  hist, 
comitum  Ghisnensium.  Paris.  1631.  fol.  — 
*einige  Theile  ap.  Bonquet,  rec.  XI.  p.  296- 
308;  Xni.  p.  428-440;  XVIII.  p,  683-688. 

Erl.-Schr.:  Courtois,  la  chronlque  de  Lambert 
d'Ardres  —  in  Mesgager  de»  sciences  hi- 
itoriqnen,  de»  artB...  de  BelRlqne.  Annie 
1866.  Gand.  p.  211-217. 


LAMBERTUS 


411 


Fabriclus,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  IV.  p.  236. 

Vgl.  (iiiilelmus  abbas  Andern. 

Lambeptus  canonicus  S.  Audomari: 
Liber  Floridu.s. 

Vom  veischiedenartigsten  Iiihalt,  wie  Historia 
Saxon. ,  genealog.  comitum  Noimannor. ,  comitum 
Klandr.  etc. 

Handschr. :  L  e  j  d  e  n ,  Un.-Bibl.  Cod.  Voss. 
lat.  sec.  Xm.  fol.  No.  31.  —  Haag,  k. 
Bibl.,  anni  1460.  No.  759.  —  Gent,  anni 
1120  (vglch.  Pertz'  Arch.  VII.  540).  — 
Wolfenbiittel,  hrz.  B.  mbr.  sec.  XI.  fol. 
Gnd.  1.  —  Paris,  k.  Bibl.  Suppl.  lat. 
anni  1429.  No.  107.  —  Douai,  Stadtb. 
chart.  sec.  XV.  fol.  No.  740. 

Ausg. :  ap.  Migne,  patrologiae  cursus,  tom. 

CLXin. 

:  Genealogia  comitum  Flan- 

driae. 

Handschr.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  309. 

Ausg.:  ^  ein  Theil  ap.  Labbe,  concilia 
X.  p.  578.  —  *ganz  ap.  Bouqtiet,  rec.  XIV. 
p.  520.  —  *ap.  Warnkonig,  flandrische 
Rechtsgeschichte  I.  Anhang  15.  —  *ap.  de 
Smet,  corp.  chron.  Flandr.  I.  p.  1.  —  *zii- 
erst  mit  der  Fortsetzung  ed.  Vandeputte  in 
Annales  de  la  soci^t^  d'dmulation  de  la 
Flandre  1846.  III.  p.  40.  —  «ed.  Beth- 
mann  ap.  Pertz,   mon.  scr.  IX.  p.  308-313. 

:  Chronica.    1—1120. 

Gibt  einiges  Beachtenswerthes. 
Handschr. :  G  e  n  t ,  Un.-Bibl. 
Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  65.  66. 

Lambertus  Hersfeldensis  {auch 
Aschafnaburgensis  oder  Schafna- 
burgensis  genannt,  voeil  er  dort  die 
PrieMerweihe  empjing):  Annales  ab 
O.  0.  —1077. 

Heller,  klarer  Versitand,  treue  Darstellung,  ein- 
facher,  eleganter  Stil,  iibergossen  vom  Hauch  an- 
tiker  Vollendung:  eine  klassische  Ruhe  in  unruhi- 
ger  Zeit. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V. 
p.  149-151. 

Ausg.:-  *^ohne  d.  Namen  des  Verf.  unt. 
d.  Tit. :  Chronicon  historicum  ap.  Germa- 
nos  s.  de  rebus  gestis  Germanorum.  Quis- 
quis  es  gloriae  Germanicae  et  maiorum 
studiosus,  hoc  utare  ceu  magistro  libello 
(ed.  Casp.  Churrer.)  Tubing.  1525.  8«.  — 
*ioiederholt  ibid.  1533.  8°.  Beide  Ausg.  er- 
schienen  auf  Melanchthons  Veranlassung. 
Sehr  selten.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Chron.  hi.st. 
ap.  Germanos,  ubi  auspicia  Germanor.  res 
praeclare  olim  gestae.  Itemque  rerum  ali- 
arum  fere  memoratu  dignis.s.  perbrevis  et 
admodum  secunda  quaedam  annotatio  ab 
exord.  muudi  primum  nascentis  repetita. 
Lamberto  Schafuab.  auth.  cuius  nomen 
hactenus  delituit.  Habes  etiam  scriptoris 
huius  vitam  et  rerum  praecip.  indic.  (Cu- 
rante  Lutovicho  Schradino.)  Tubing.  1633. 


8*.  —  *ap.  Schard,  German.  rer.  4  celebrior. 
...  chronogr.  p.  168.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Chron.  hist.  ap.  Germ ,  ubi  auspicia,  com- 
menta  imperatorum,  successio  et  res  memo- 
rabiles  bello  et  pace  gestae  ab  Henrico 
IV  imp.  breviter  referuntur,  auth.  monacho 
quodam  Herveldensi.  (Ed.  S.  Grynaeus.) 
Basil.  1569.  fol.  —  'ap.  Schard,  histor.  opus 
s.  script.  rer.  Germ.  Basil.  1574.  I.  p.  693. 

—  "ed.  Pistorius,  script.  (ed.  Ima.  I.  p. 
149.)  I.  p.  301  nebst  Appendix  ad  Lamberti 
scripta  ab  Erphesphordensi  quodam  monacho 
(1068-1352  [nur  Excerpte  aus  d.  Chronicon 
Sanpetrinum]    (ed.  li»a-    I.  p.    253)    p.  425. 

—  *cum  Chronico  Urspergensi  (s.  d.)  Argen- 
torati  1609.  fol.  —  '"tnSchardio  redivivo, 
opera  Th.  Augustani.  Giessae  1673.  fol.  I. 
p.  694.  —  "ed.  Pistorius-Struve.  Ratisb. 
1726.  I.  p.  306-424.  Additiones  p.  425-440. 

—  '^'ed.  J.  C.Krause.  Halae.1797.  gr.  8.  1'/, 
Thlr.  Der  erste  Theil  bis  zum  Jahre  1039 
ist  nicht  gegeben.  —  '*ex  recens.  Hessii  ab 
a  1040-1077  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  V. 
p.  134-263.  Pars  prior  ab  O.  C.  —  a.  1039. 
ibid.  scr,  HI.  p.  22-29;  33-69;  90-102.  — - 
'*in  usum  scholarum  recudi  fecit  Pertz. 
Hannov.  1843.  8».  27'/,  Sgr.  —  "ap.Migne, 
patrologiae  cursus  CXLVI.  —  '•Auszvige 
ap.  Bouquet,  recueil  III.  p.  348.  349;  V. 
p.  367;  VL  p.  ,227;  VIL  p.  240:  XL  p. 
59-69  nach  Pistorius-Struve's  Ausgabe. 

Uebers,:  Buchholz,  F.  B.  v.,  Lambert 
von  Achaifenburg,  Geschichte  derDeutschen, 
nebst  Bruchstiicken  aus  andern  Chroniken 
u.  einer  Einleit.  z.  Kenntniss  d.  deutsch. 
Mittelalters.  Frankf.  a/M.  1819.  8«.  2*/,  Thlr. 
(jetzt  J.  Baer^s  Verlag  in  Frankfurt  26  Sgr.) 

Hegewisch,  H. ,  Charaktere  u.  Sitten- 
gemalde  aus  teutschen  Geschichtschreibern 
des  Mittelalters  mit  Nachrichten,  die  deren 
Aufzeichner  betreffen.  1.  Samml.  Leipzig 
1768.  8«.  p.  93-200. 

Hesse,  L.  F.,  die  Jahrhiicher  des  Lam- 
bert  von  Hersfeld.  Berlin  1855.  8».  (Ge- 
schiohtschr.  der  deutsch.  Vorzeit.  XI.  Jahrh. 
6  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Busse,  die,  Kaiser  Heinrichs  IV  vor 

d.  Papst   Gregor  VII   zu  Canossa.    Dargest 

nach   Lambert    v.   Aschaflfenburg.      Leipzg 

18.51.  80.  10  Sgr. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed 

Mansi  IV.  p.  237. 
Floto,  H.,  Kaiser  Heinrich  IV    u.   sein  Zeit 

alter.  Stuttg.  1855.  p.  382. 
Prisch,  compendium  criticum  Lambcrti Schaf- 

nab.  annalium  auctum.  Monachii  1830.  8o. 
Giesebrecht,    Gesch.  d,  Kaiserzeit.  2.  Aufl 

II.  p.  560. 
HSusser,  L.,  die  teutschen  Geschichtschrci 

ber.  Heidelb.  1839.  p.  73. 
Hesse,    Einleit.  zu  seiner   Uebers.  {s.  oben.) 

V-XXII. 
Pide  rit,  de  Lamberto  Schafnaburgensi.  Hers- 

feld  1828.  40   —  u.   dessen  „Denk\viirdigkei- 

ten  von  Her.sfeld.'  ibid.  1820.  80. 
Ranke,  L.,  zur  Kritik  frank.  deutsch.  Reichs- 

annalisten  {Annalen  von  Einhurd  u.  Lambert.) 

40.  Berlin  1854.  (Abhandl.  d.  Akademit  d.  Wis. 

senschqflen  p.  436-458.) 


412 


LAMBERTUS  —  LANDULPHUS 


Ruith,  K.  .1.,  iiber  I.srabertus  von  Aschaf- 
fenburg  und  dessen  rioBchichte  der  Doutsch 
Bamberg  IS*2.  i».  {Progr.  d    Oi/mnas.) 

Slenzol,  OeHch.  der  frfinkisch.  Kaiser  II.  p 
102-106.  (gibt  I^mberts  QttelleTt.) 

Waitz  in  .Schmidts  Zeitschrift  f.  Geschfchts 
wisscn.echaft  II.  p.  lO.^i. 

Wattenbach  ,  Deutschlands  Geschichtsqucl 
len  p.  263-269. 

Vgl.  Annalcs  Hcrsfeldenses. 

Nicolaus  de  Sieifen  {der  als  Fort 
setzer  gilt.) 
~     Vita  R.   Annonis    archicp.  Col 
(incerti  poetae.) 

:  Historia  Hersfeldensis. 

Nur  in  einem  schlechten  und  spaten  Auszug  cr 
halten.  Geschrieben  zwischen  1072-lOSS. 

Ausg.:  fragmenta  ap.  Pertz,  mon.  Rcr 
V.  p.  136-141. 

Erl.-Scbr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge 
schichte  1.  p.  602. 

Vgl.  Imperatorum  ab  Henrico  Auc 

Lambertus  Papvus,  Leodiensis  S 
Jacobi  monachus  (f  1194):  Chro- 
nicon  ab  a.  988—1194. 

Nur  eine  Fortsetzung  der  Annales  S.  Jac. 
Leodien.s. 

Handgchr. :  L  ii  1 1  i  c  h ,  mbr.  sec.  XII.  XV. 
4*.  Aiitograph. 

Atisg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  V.  p.  6-16.  Sehr  fehlerhaft.  —  »ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  645-651.  —  «Bruch- 
.stucke  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  293;  XIII. 
p.  600. 

Erl..Schr.:  Kluif ,  hist.   critica  HoUandiae  I.  2. 
p.  466. 
Paquot,  memoires  pour  servir  krhistoire  lit- 

teraire  des  Pays  Bas  III.  p.  21-23. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  28. 

Reinerus  monachus  S. 

Jacobi  Leodiensis  (f  1230):  Con- 
tinuatio  chronici  siveannaliumLam- 
berti  Parvi.    1066—1230. 

Ausgezeichneter  Schriflsteller. 

Handschr.:  Liittich. 

Ausg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  V.  p..  16-67.  —  ^wiederholt  stiick- 
weise  ap.  Bouquet,  rec.  XVIU.  p.  611-638. 

—  *ap.  Pertz,    mon.  .scr.  XVI.   p.  651-680. 

—  *Excerpte  vom  J.  1198  an  ap.  Bohmer, 
fontes  n.  p.  372-387. 

Erl.-Schr.:  Pertz'  Archiv  VII.  p.  597. 
.     Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  406. 

Lambertus    Schaffnaburgensis    = 

Lambertus  Hersfeldensis. 

Lambertus  Trevirensls  =  Lamber- 
tus  a  Legia. 

Lambertus  Tuitiensis  (cca.  1060), 
vid.  Vita  .s.  I  leriberti  archiep.  Colon. 

Lambertus  Waterlos,  vid.  Annales 
Cameracenses. 

Lamfridus  =  Lantfridus. 


Lanckmann  de  Valckenstein,  Nicol., 
capellan.  caesar.:  Historia  despon- 
sationis,  benedictioni.s  et  coronatio- 
nis  imp.  Friderici  HI  et  coniugis 
ipsius  Eleonorae  a.  1451. 

Barbarischer  Stil,  treue  nnd  interoHsantc  ErzUi- 
lung. 

Handschr.:   Wien,   k.  Bibl.   chart.  hist. 

prof.  No.  1085.  8". 

Ausg.:  ^deutsch  August.  Vindel.  ap.  J. 
Wacker  de  Saltzburga  1503.  8».  —  *la- 
telnisch  ubersetzt,  aber  fehlerhaft  u.  vertmrrt 
ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  ed.  Struve 
II.  p.  51-80.  —  ^benser  ap.  Pez,  scr.  rer. 
Austr.  II.  p.  569-608. 

Erl.-Sehr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  Lib.  VI.  p.  436. 

Landnamabok,  vid.  Ari  Froda. 
Landolfussagax:  Chronicon.  725 — 
813. 

Fortsetz.  der  Historia  miscella,  Bch.  17-24. 
Nicht  mit  Landulfus  de  Columna  zu  verwech- 
seln. 

Handschr.:  Mailand,  bibl.  Ambros. 

Ausg.:  'c.  Terent.  Varrone.  Romae  1471. 
4".  —  *ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  I. 
179.  —  *Basileae  1550.  —  *Ingolstadii  1603. 
8<*.  —  ^  mehreremale  in  Scriptores  lat.  hi- 
storiae  augustae. 

Erl.-Schr.  Fabricius,  bibl.  med.  et  intim.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  IV.  p.  239. 

Landulfus  de  Columna,  canonicus 

Carnotensis  (cca.  1320) :  Breviarium 
historiarum  ab  O.  C.  — 1320  ex 
Joannis  de  Columna  mari  histor. 
suppletum. 

Der  Verf.  ist  hfiufig  mit  Landolfus  sagax 
verwechselt,  u.  letzterm  dieses  Werk  zugeschrieben. 

Handschr.:  Genf,  Un.-Bibl.  sec.  XV. 
No.  51.  lat.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
4912;  —  ab  0.  C.  —  1320.,  contin.  —  1428. 
sec.  XV.  No.  4913. 

Ausg.:  Pictavis  1479.  8'.  —  Bruchstiick 
unt.  d.  Tit. :  Elogia  Philippi  Pulchri  Fran- 
corum  regis  eiusque  tiliorum  Ludovici  Hu- 
tini  et  Philippi  Longi  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
I.  p.  659.  660. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  infiin.  lati- 
nitatls  ed.  Mansi  IV.  p.  2^0. 

:    De    translatione    imperii 

ad  Graecos. 

Einiffe  nonnen  den  Verf.  faischlich  Radul- 
phus  de  Culumna,  andere  Pandul  pbus., 

Ausg.:  '  Basileae  1566.  —  'Argentorati 
1628.  —  *m  Schardii  sylloge  de  iurisdi- 
ctione  et  auctoritate  imperiali  p.  284-297. 
—  *ap.  Goldast,  monarchia  imperii  p.  88  b 
-95  b. 

Landulphus  de  S.  Paulo  =  Landul- 
phus  iunior. 


LANDULPHUS  —  LAURENTTOS 


413 


Landulphus  iuniop  sive  de  S.  Paulo : 
Historia  Mediolanensis  ab  a.  1095 — 
1137. 

Handschr.:  Mailand,  bibl.  Ambros. 

Ausg.:  'c.  notis  ed.  J.  A.  Saxius  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  V.  p.  459-520.  —  *ap.  Migne, 
patrologiae  cursus  CLXXIII.  —  *Bruchstucke 
ap.  Ughelli,  Italia  sacra  IV.  (de  archiepi- 
scopis  Mediolaneusib.) 

Landulphus  seniop,  presbyter:  Me- 
diolanensis  historiae  libri  IV.  380 — 
1085. 

Auf  Actenstiicke  gegriindet.  Der  Verfa.sser  ver- 
focht  eifrig  die  Verheirathung  der  Geistlichen.  Ge- 
schrieben  um  1100. 

Handschr.:  vid.  Pert?,  mon.  scr.  VIII. 
p.  35. 

Ausg.:  'recensiti  ab  Horat.  Bianco,  ad- 
ditis  nonnullis  Pet.  Puricelli  observationibus  - 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IV.  p.  47-120. 
—  *ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  VIII.  p. 
32-100  ed.  Wattenbach.  —  *ap.  Migne,  pa- 
trologiae  cursus  CXLVII. 

Uebers.:  Brucbstucke  (II,  2.  10-12)  bei 
Wattenbach  hinter  ,d.  Monch  von  St.  Gallen' 
{s.  d.)  p.  82-89. 

ETl.8chr.:  Giesebrecht,  Gesch.  der  Kaiserzeit 
II.  p.  534  (2.  Aufl.  II.  p.  564.) 
Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  335. 

Lanfrancus  Pignolus,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Lange,  Henricus :  De  origine  con- 
troversiae  praelatorum  Lunaeburgi- 
cae  circa  medium  seculiXV  (1453 — 
1456).    Dialecto  Saxonica. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  223. 

Langebeke,  Herm.,  Burgermeist. 
von  Hamburg  (f  1517):  Bericht 
iiber  den  Aufstand  zu  Hamburg  i. 
J.  1483. 

Ausg.:  ap.  Lappenberg,  hamburg.  Chro- 
niken.  1861.  p.  340-375;  vgl.  Vorrede  p. 
XXIV. 

Langen,  Tideric,  canonic.  Eim- 
becensis  et  Goslariensis  (post  med. 
saec.  XIV) :  Saxonia.  Carmen  rhy th- 
micum. 

Awg.:  'ed.  cum  Henr.  Roslae  Herlings- 
berga  Jo.  Henr.  Meibom.  av.  Luneburg. 
1652.  4».  —  *mantissae  vice  Herlings- 
bergae  {vgl.  Rosla)  coniuncta  ap.  Mei- 
bom,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  806-812. 

Langfedgatal  s.  vetustissima  re- 
gum  septeutrionis  series. 

Uein  mythische  NomenclatUr. 
Avsg.:    ap.  Langebek,    scr.   rer.  Dan.   I. 
p.  1-6. 

Erl.-Schr.:  Dablmann,   Forschungen  auf  dem 
Geb.  der  Gesch.  I.  p.  390. 


Miiller,    kritisk   undersogelse   af  Danemarks 
sagnhistorie,  Kjobenhaven  1823.  40.  p.  52. 

Langius,  Paul.  Cygnaeus,  monach. 
BozaAviensis  (cca.  1487):  Chronicon 
Citizense  de  illius  dioeceseos  gestis 
et  aliis  etiam  passim  iuxta  eiusdem 
praesulum  annos  et  successiones 
digestum  ab  a.  968 — 1515. 

Das  Werk  isf  wegen  einiger  zu  Luther  hinnei- 
gender  Stellen  nur  verstiimmelt  auf  uns  gekommen. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  chart.  anni 
1520.  Autograph ;  19.  35.  ms.  Aug.  4*. 

Ausg. :  '  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  755-907;  ('ed.  Struve  L  p.  1120-1291 
mit  Noten.) 

:  Chronica  Neumburgensis 

ecclesiae  omnium  episcoporum,  qui 
a  tempore  Ottonis  M.  irap.  usque 
ad  Caroli  V  tempora  per  560  annos 
rexerunt.    (968—1536.) 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  1. 

Vyl.  Johannes  de  Isenach. 

Lantbertus  =  Lambertus. 

Lantfridus  raonachus  Wintoniensls 
(saec.  X),  vid.  Vita  s.  Swithuni 
(mtracula.) 

Laonicus  Chalcocondylas,  vid.Chal- 
cocondylas. 

Latomus,  Bartholora.:  Maximilia- 
nus  caesar  defuuctus. 

Lesenswerthes  Gedicht. 
Ausg.:  ^  Aug.  Vindel.  1519.  4*.  —  *Argen- 
torati,   typ.   Joa.   Knoblauch   1519.  4*.   — 
*wiederholt  ap.  J.  G.  Meuschen,  vitae  sum- 
morum  virorum.  Coburgi  1735.  8*.  I. 

Laurentius  archiepiscopus  Amalphi- 

tanus  (t  1048),  vid.  Vita  s.  Zenobii 
ep.  Flor.  {vita  tertia.) 
Laurentius-Biskup-Saga. 

Ausg.:  ausziiglich  in  F.  Johannaei  histor. 
eccles.  Island.  IL  p.  169-183. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabibl.  (deutsche  Au$g.)  I. 
p.  242. 

Laurentius  Byzinius  =  Laurentius 
de  Brezowa. 

Laurentius  de  Brezowa  {auch  Bre- 
zina,  M.  Wawrinec  z  Bfezow^, 
Bysinius,  Laurenz  von  Byzyn  ge- 
schriehen,  1394 — 1437.):  Cronica. 
1414—1422. 

Geschichte  einer  inhaltschweren  Zeit  eines 
loyalen  und  patriotischen  Mannes.  Eins  der  wich- 
tigsten  DenkmSler  bohmi.scher  Historie. 

Handschr.:  Prag,  offentl.  Bibl.  chart. 
sec.  XV.  tbl.  —  Breslau. 

Ausg. :  vollstdndig  nie  gedruckt.  2  Bruch- 
stiicke,  eins  vom  Anfang  bis  3.  AprU  1420, 


414 


LAURENTIUS  —  LEANDER 


cL  andere  vom  26.  Juni  —  22.  Aug.  1420 
ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  VL  p.  124-216 
tmt.  d.  Tit.:  Laurentii  Byzynii  origo 
et  diarinm  belli  Hussitici.  Viele  Schreib-  u. 
Druckfehler. 

Erl.Schr.:  Palacky,  Fr.,  Wiirdicunjt  d.  alt.  biih- 
mischeD  Ge.schlchtschrelber.  I'rag  1830.  p.  202. 

Laupentius  de  Leodio:  Gesta  epi- 
scoporiim  Virdunensium  et  abbatum 
S.  Vitoni.  1047-1250. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  487. 

Ausg.:  'ap.  d'Achery,  spicileg.  XII.  p. 
274  (ed.  II.  p.  241.)  —  *ap.  Calmet, 
hist.  de  Lorraine  I.  preuv.  p.  206  (ed.  11«- 
II.  p.  XVIII  sq.).  —  »ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  486-516  mit  d.  Fortsetzungen 

—  *ap.  Migne,   patrologiae   cursus    CCIV. 

—  *Bruchstncke  ap.  Bouquet,  rec.  XIII. 
p.  628-640;  XVIII.  p.  679-682. 

Erl.-Schr.:  Rettbeig,  Deutschlandrt  Kirchenge- 
schichte  p.  526. 
Wattenbacb,   Dcutschlands  (jescbicbtsqucl- 
len  p.  404. 

Vgl.  Annales  s.  Vitoni. 
Bertarius  can.  S.  Vit. 
Uugo  Flavin. 

Laurentius    de    Monacis,    senatus 
Veneti  a  secretis  (f  1429):   Chro 
nicon  Venetum  seu  Historia  Veneta 
ab  origine  urbis  usque  ad  a.  1354. 
Libri  XVI. 

Treu  und  sorgfaltijj  bearbeitet,  besondcrs  ge- 
schiitzt  weg.  der  Nachriehten  iiber  d.  venetianische 
Herrschaft  auf  Kandia,  wo  der  Verf.  als  (Iran  can- 
celliere  einen  Theil  soines  Lebens  zubrachte. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  cod.  LXXIX. 
No.  6441.  sec.  XVIIL  chart. 

Ausg. :  '  (primum  c.  notis  et  illustrationi- 
bus   Flaminii    Cornari)    Venetiis    1755.   4*. 

—  »ed.  F.  Cornelius.  Venetiis  1758.  4*.  — 
Fragmentum  ex  libro  XIII.  de  Ezerino  III 
(f  1256)  '  cum  notis  Osii  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  VIH.  p.  135-150.  —  'ap.  Bur- 
mann,  thesaur.  Ital.  VI.  —  *vorker  zusam- 
men  mit  Albertinus  Mussatus  ed.  Fel.  Osius. 
Venetiis  16.36.  fol.  p.  79. 

Erl.-Schr.:  Haner,  de  seriploribus  rorum  Hun- 
p.iricarum.  Viennae  1771.  p.  41. 

Laurentius  Dunelmensis,  vid.  Vita 
s.  Brigidae  Scot. 

Erl.-Schr.:  Wright,  Laurence  of  Durbam  in 
hia  Biographia  Britannica  Uteraria  II.  p. 
1(50- 1(». 

Laurentius  Lydus,  vid.  Johannes 
Laurentius  Lydus. 

Laurentius  monachus  Casinensis,  vid. 
Vita  s.  Wenzeslai. 

Laurentius  monachus  Rutiensis  in 
Calabria,  vid. 

Acta  K.  Anthusae  solit. 
Martyrium  ss.  Bassac  et  fll. 
Vita  s.  Callinici  patriarch. 


Martyr.  t.  Diomedia  medici. 

„       «g.  Plori  ot  Lauri, 
Vita  .1.  MoyBis  Aetbiop. 
Martyr.  s.  Myromls  presb. 
Vita  s.  Poemenis  anach. 

Laurentius  Pictaviensis  decanus: 
Planctus  in  funere  Gisleberti  Porre- 
tani  episcopi  Pictaviensis  (f  1154). 

Ausg.:  ed.  Joh.  Besly  in  opere  de  epi- 
scopis  Pictaviensibus  gallice  edito.  Paris. 
1647.  4».  p.  103. 

Laurentius  Veronensis  seu  Veruen- 

sis  (poeta  coaevus  et  diacon.  Petri 
II  archiep.  Pisani) :  De  bello  Balea- 
rico  sive  Kerum  in  Maiorica  Pisano- 
rum  ac  de  eorum  triumpho  Pisis 
habito  a.  1114  libri  VII. 

Nicht  ohne  dichteri.schen  Schwung. 
Ausg.:   'ap.  Ughelli,    Italia  sacra  HI.  p. 
897  (>edit.  2da.  X.  p.  127.)  —  »ap.  Muratori, 
script.  rer.  Ital.  p.  111-162.  —  *ap.  Migne, 
patrolog.  cursus  CLXIH. 

Laus  Francorum. 

Ausg.:  ex  antiq.  ms.  bibl.  Thuaneae  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  I.  p.  250. 

Laxdaela-8aga  s.  historia  de  rebus 
gestis  Laxdaelensium. 

Reicht  bis  in  d.  Mitte  d.  11.  Jahrh.  u.  achildert 
d.  Uebergang  der  Normanner  z.  Christenthum. 

Ausg.:  c.  interpr.  lat.  ed.  sumptib.  leg. 
Magn.  Hafniae  1826.  4».  4  Thlr. 

ErL-  Schr. ;  M  ii  1 1  e  r ,  Sagabiblioth.  (deutache  Autg. ) 
l.  p.  147-165. 

Lazaronus,  Petr. ,  artis  oratoriae 
in  Ticinensi  gymnasio  public.  lector 
sereniss.  Konianorum  regi  invictis- 
.simoque  imperatori  designato  Maxi- 
miliano  S.  1).  P.  —  De  nuptiis  im- 
peratoriae  maiestatis. 

Diettcm  Gcdicbte  gebt  eine  Einleitung  in  Prosa 
vorauf. 

Ausg.:  Mediolani  per  Anton.  Zarotum 
1494.  40.  8  Blttr. 

Laziardus,  Johann.  (f  14f37):  Hi- 
storiae  universalis  epitome  ab  O. 
C.  ad  a.  1467. 

Fortges.  von  Hub.  Velleius  bis  1519. 
Ausg. :    Parisiis    1521.     fol.    —    Hieraus 
Vita    Gregorii    M. ,    welche    Opp.    Gregorii 
Basil.  1551.  1588.  etc.  voransteht, 

Erl.-Schr.:  Vo.s8ius,   de  historicif  latinis.  Llb. 
IIL  cap.  11. 

Le  Dit  de  Guillaume  d'Angleterre. 

AuB  d.   11.  Jahrli. 
Ausg. :  ap.  Michel,  chroniques  Anglo-Nor- 
mandes  lU.  p.  173-211. 

Leander  Albertus,  vid. 

Vita  s.  Hyacinthi  couf. 
„     ,,  Raimuudi  de  Pennaforti. 


LEBEN  —  LEGENDE 


415 


Leben  Ludwigs    IV    Landgrafen 

von  Thiiringen  (f  1227). 

Interessantes  Denkmal  der  Gesch.  und  Sprache 
aus  den  Jahren  1315-1323.  Der  latein.  Urtext  au- 
ctore  Bertoldo  capellano  Ludovici  et  monacho 
Reinhard.<brunnensi  ist  mit  Annale  s  Reinhards- 
brunnenses  vermengt 

Handschr.:  Coburg,  Gjmn.-Bibl.  cod. 
mbr.  s.  XV.  4".  —  Weimar,  chart.  anni 
1719.  Abschr.  d.  vorig.  —  Gotha,  chart. 
No.  52.  4»;  —  chart.  No.  180.  4».  anni 
1487.  —  Leipzig,  Un.-Bibl.  chart.  s.  XV. 
fol.  10.    Vgl.  ub.  alle  Pertz'  Arch.  XI.  349. 

Ausg. :  nach  der  latein.  Urschrift  iibers. 
von  Frd.  Koditz  v.  Salfeld,  mit  sprachlichen 
u.  historischen  Erlauterungen  zum  ersten- 
male  hrsggeb.  von  H.  Kiickert.  Leipzig 
1851.  80.  1  Thlr. 

Erl.-Schr.:    Wattenbaeh,     Deutschlands    Ge- 
schichtsquellen  p.  388. 

Vgl.  Vita  s.  Elisabethae  filiae. 

Leben  Otto's  von  der  Hoya,  Bischof 
zu  Miinster.  1392-1424. 

Ausg. :  ed.  J.  Ficker  in  Geschichtsquellen 
des  Bisthums  Miinster  I.  p.  156-188. 

l'gl.  Chronik  d.  Bischofe  v.  Miinster. 
Chronik,  miinsterische. 

Lefebvre.  Jean  Lefebvre  de  iSaint- 
Remy,  de  la  Vacquerie,  d'Avesnes 
et  de  Morienne,  dit  Toison  d'or, 
conseiller  et  roi  d'armes  du  duc 
Philipp.e  de  Bourgogne  (f  1468): 
M^moifes  de  1407-1435. 

Sehr  unterhaltende  Zeitbilder. 
Av^g.:  ^ed.  Laboureur  im  Anhang  zu 
dem  Anonjmus  von  St.  Denys.  —  *ap. 
Buchon,  collection  XXXII.  (^wiederhoU  in 
Panth^on  litteraire.)  —  *ap.  Buchon,  choix 
de  chroniques  VIII. 

:  Annales  de  Hainaut,  par 

Jean  Lef^vre. 

Bilden  ein  Supplement  zu  Jacobus  de  Guisia. 
Ausy.:  publ.  p.  la  prem.  fois  ...  par  M. 
le  marquis  de  Fortia  d'Urban.  Faris  1835. 
36.  4  vol.  8». 

Legatio  Gallicana  de  expeditione 
Italica  regis  Francorum  Caroli  VIII 
ad  pontificem  Romanum,  regem  Nea- 
politanum  et  principes  et  liberas 
civitates  Italiae. 

Ausg. :  '  ex  biblioth.  Dan.  Scheidneri. 
Hanoviae  1613.  4».  —  *ap.  Goldast,  politic. 
imperial.  Francof.  1614.  fol.  p.  853.  —  *ap. 
Godefroy,  histoire  de  Charles  VIII.  (ed. 
1684)  p.  238.  —  *ap.  Liinig,  cod.  Ital.  di- 
plomat.  II.  p.  1301. 

Legatio  Henrici  VII  Angliae  regis 
ad  Maximilianum  regem  et  priu- 
cipes  in  comitiis  habitis  Confluentiae 
a,  1492  cum  eorundem  responsorio. 


Augg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  m.  p.  42-46. 

Legatius,  Johannes  monach.  Hil- 
desheimens.  ord.  s.  Bened.  (1500): 
Chronicon  coenobii  s.  Godehardi  in 
Hildesheim  ab  a.  1132  ad  sua  usque 
tempora. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  404-426. 

Legenda,  vid.  unter  Vita. 

Legenda  Angliae  nova,  vid.  Cap- 
grave. 

Legenda  aurea,  vid.  Jacobus  de 
Voragine. 

Legenda  de  martyribus  interfectis 
(872)  in  Hamburg  et  inEbbekestorp 
reconditis. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  chart.  fol. 
Helmst.  -257.  —  Briissel,  k.  Bibl.  rabr. 
sec.  XV.  fol.  No.  5815;  vgl.  Pertz'  Arch. 
VII.  427. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  184. 

Vgl.   unter   Vita  ,De   ss.   njartyribns 
Ebbeckesdorpiensibus. ' 

Legende  doree,  vid.  Jacobus  de 
Voragine. 

Leges  Baiuariorum  s.Baiuvariorum. 

Gewi.ssermassen  das  Urkundenbueh  zu  d.  agi- 
lolfingischen  Periode  der  baierischen  Ge.=:chichte. 

Hundschr.:  zahlt  v.  Aretin,  literar. 
Handb.  f.  d.  baierische  •  Gesch.  Miinch. 
1810.  p.  100  ff.  auf. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Leges  Riboariorum 
Bajoariumque,  quas  vocant,  a  Theoderico 
rege  Francorum  latae,  iteta  Alemannorum 
leges  a  Lothario  rege  latae.  Nunc  primum 
vetustatis  ergo  excusae.  Basileae  1530.  8°. 
(Herausg.  war  Sichard).  —  'J.  B.  Herold, 
originum  ac  antiquitatum  Germanicarum 
libri.  Basileae,  per  H.  Petri  1557.  fol.  — 
*ap.  Lindenbrog,  cod.  legum  antiquarum. 
Francof.  1613.  fol.  p.  333.  —  *ap.  Baluze, 
capitularia  regum  Francorum.  Parisiis  1677. 
fol.  I.  p.  91-140.  Am  korrectesten.  —  *  wieder- 
holt  ap.  P.  Georgisch,  corp.  iur.  Germ. 
antiq.  c.  praef.  Heineccii.  Halae  1738.  4". 
p.  249-324.  —  •Capitularia  reg.  Francorum 
ex  edit.  St.  Baluzii.  Venetiis  1771.  fol. 
Blosser  Nachdruch.  —  'ap.  Baluze,  cap. 
reg.  Franc,  curante  P.  de  Chiniac.  Paris. 
1780.  fol.  I.  p.  91-140.  —  »ap.  Canciani, 
barbarorum  leges  antiquae  cum  notis  et 
glossariis.  Venetiis  1781.  Tom.  H.  —  «ed. 
J.  M.  Mederer  in  Leges  Bajuvariorum  od. 
altestes  Gesetzbuch  der  Bajuvarier.  Ingol- 
stadt  1793.  8».  —  Varianten  ap.  J.  P. 
Bruns,  Beitrage  z.  d.  deutschen  Rechten 
des  Mittelalters.  Helmstadt  1799.  8».  p.  87- 
121. 


416 


LEGES  —  LEO 


Leges  Langobardicae  secundum  or- 
dinem,  quo  singulae  prodierunt,  di- 
gestae. 

Atug.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  17-180. 

Leges  Widonis  regis,  vid.  Electio 

Widonis. 

Lelb,  Kilian,  Prior  zu  Rebdorf, 
Freund  Reucblins  u.  Pirkbeimers: 
Chronik  —1549. 

Viele  gute  Nachrichten  und  schildert  die  Zu- 
stSnde  der  damaligen  Zeit  sehr  lebhaft. 

Ausg.:  ap.  Aretin,  Beitrage.  Eeicht  nur 
bis  1523  incl.  Schade,  dass  niemand  den 
Rest  von  1524-49  bekannt  gemacht. 

de  Leidis,  vic?.  Jobannes  de  Leydis. 

Lemmege  =  Leming,  vid.  Jobannes 
de  Lemmege. 

Lenz,  Job.,  Biirger  von  Freiburg 
{Zeitgenosse) :  Der  Scbwabenkrieg 
vom  Jabr  1499  besungen. 

Ausff. :  '  hrsg.  von  H.  v.  Diessbach.  Ziirich 
1849.  8».  —  »Auszuge  ed.  Berchtold  in 
Archives  de  la  soci^t^  d'histoire  de  Fri- 
bourg.  1845.  I.  p.  96-122. 

Leo  Asianus  =  Leo  grammaticus. 

Leo  Atinensis  arcb.  Capuanus  (f 
1072),  vid.  Vita  s.  Marci  [sermo.) 

Leo  Baptista  Albertus:  Commen- 
tarius  de  coniuratione  Porcaria. 

Ausy.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXV. 
p.  309-314. 

Erl.-Schr.:  Vita  eiusdem  scriptorls  ap.  Mura- 
tori  1.  c.  p..  295-304. 

Leo  Caloensis  =  Leo  diaconus 
Caloensis. 

Leo  Car  =  Leo  grammaticus. 

Leo  Casinensis  =  Leo  Marsicanus. 

Leo  diaconus  Caloensis  (saec.  X 
fin.):  Historiae  libri  X.    959-975. 

Gesch.  der  KaiHer  Nicephorus  und  Joh.  Tzi- 
miBcea. 

Ausg.:  sub  tit.:  'Leonis  d.  C.  historia 
scriptoresque  alii  ad  res  byzantinas  per- 
tinentes.  Gr.  et  lat.  e  bibl.  regia  nunc 
primum  In  lucem  edidit,  versione  latina  et 
notis  illustravit  C.  B.  Ha.se.  Parisiis  1819. 
fol.  24  Thh-.  —  *ii;iederabgedr.  unt.  d.  Tit.: 
Leonis  d.  C.  hi.storiae  lib.  X.  et  liber  de 
velitatione  belliaa  Nicephori  Augusti  e  rec. 
C.  B.  Hasii.  Addita  eiusd.  vers.  atq.  an- 
notationibus  ab  ipso  recoguitis.  Accedunt 
T  h  e  o  d  0  s  i  i  Acroases  de  Creta  capta  e 
rec.  Fr.  Jacobsii  et  Luitprandi  legatio 
cum  aliis  libellis,  qui  Nicephori  Phocae 
et  Joannis  Tzimiscis  historiam  illustrant, 
in  Corp.   scr.   hist.   Byz.  Bonnae    1828.  8". 


2»/,  Thlr.  —  Friiher  schon  hatte  Hase 
das  6.  Buch  mit  lat.  Uebersetz.  edirt  in 
Notices  ef  extraits  des  manuscrits  de  la 
bibiioth^ue  imperiale.  VIII.  2.  p.  254.  — 
Einige  andere  Stiicke  wurden  noch  friiher, 
latein.  iibers.,  von  Combefis  in  Pagius, 
crit.  Baron.  IV.  p.  22.  gegeben. 

Krl.-Schr.:   Beinhardy    in    Berliner  JahrbUch. 
IH.'!^.  II.  I).  121. 

Leo  grammaticus,  etiam  Car  seu 
Asianus  dictus  (sec.  X  med.):  Xqo- 
voyQa<fia  ra  iwv  vtCjv  ^aGiXsMV  nsQt- 
sxovaa^  s.  Cbronograpbia  s.  vitae 
recentiorum  imperatorum.  813 — 
949. 

Ausg.:  'gr.  et  lat.  J.  Goare  interpr.  et 
c.  uotis  Fr.  Combelisi  zusammen  mit  The- 
ophanis  chronographia.  Paris.  1656.  fol.  p. 
443.  (Vgl.  Byzantinae  histor.  scriptor.  No. 
6.)  ^wiederholt  Venet.  1729.  fol.  —  »ex 
recogn.  Imm.  Bekkeri.  Accedit  Eustathii 
de  capta  Thessalonica  liber.  Bonnae  1842. 
8».  2y,  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Uebers.:  trad.  en  fran^.  par  Cousin. 
Paris  1685.  8». 

Erl.-Schr.:  Variae  lectiones  e  cod.  Monac.  Theo- 
dosii  .Meliteni  et  Goorgii  Hamarloli  ad  edit. 
Venet.  —  in  Neuer  Literar.  Anzeig.  Tiibiirg. 
.Tahrg.  III.  Thl.  I.  No.  5-7.  9-12.  14.  16.  18. 
19-25. 
Struve,  bibliotheca  historica  ed.  Meusel  V. 
1.  p.  151. 

Leo   Marsicanus,  Casinensis    mo- 

nacbus  (f  ante  1118)  et  Petrus 
diaconus  ac  bibliotbecar.  Casi- 
nensis  (nat.  cca.  1107):  Cbronica 
monasterii  Casinensis  ab  a.  529 — 
1075.  1090.  1094,  et  ab  a.  1075- 
1139. 

Zuverlassig,  voll  gerechten  Sinnes.  Fiir  d.  Ge- 
schichtc  Unteritaliens  eine  der  ergiebigsten  Fund- 
gruben. 

Handschr. :  Leo's  vid.  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  VII.  p.  555.  —  Von  Petrus  nur  noch 
eine  zu  Montecasino  No.  450  mbr. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Chronica  sacri  mo- 
nasterii  Casinensis  auctore  Leone  cardinali 
episcopo  Ostiensi  etc.  das  genuine  Werk 
1j  et  P'«  zuerst  ed.  Angel.  de  Nuce,  abb. 
Casinens.  Paris.  1668.  fol.  Fleissige  Arbeit. 

—  ^wiederholt  mit  ZusUtzen  zu  den  Noten, 
welche  er  Romae  1670.  fol.  lierausgegeben 
hatte,  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IV.  p. 
241-602.  (Vorauf  geht  p.  185-289  Vita  s. 
Benedicti  auctore  s.  Gregorio  Magno 
und  p.  153-183  die  Einleituug  Muratori's.) 

—  *ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
Vn.  p.  574-727;  727-844.  —  *ap.  Migne, 
patrologiae  cursus  CLXXIII.  —  Fragmeutum 
degestis  regum  et  principum  Fran- 
corumin  Italia  (771-963)  ex  libro  I.  'ap. 
Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  HI.  p.  644-649.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p.  151. 


LEO  —  LEONARDUS 


417 


OT.  Von  Leos  Werk  gibt  es  verschiedene  Recm- 
sionenu.  Bearbeitungen.  Nach  P etrus  diac.  iibemahm 
es  Ambrosius  Traversarius  {f  1439),  dasselbe 
eu  bessem  und  abr.ukurzen.  Handschr.  davon  in  Ve- 
nedig,  Klost.  St.  Mich.  Murian.  No  "27.  —  i  unt.  d. 
Tit.:  Chronicon  Casinense  edirte  letztere  Schrift  Lau- 
rentias  Vicentinus  monachus  falschlich  als  genuines 
Werk  Leo's  Venetiis  1513.  40.  —  ^wiederhoU  v.  Jac. 
du  Breul  mit  Aimoinus,  de  gest.  Francor.  Paris. 
1603.  fol.  —  »  hierauf  ed.  Matth.  Lauretus  Hispa- 
nus,  mon.  Casinens.  Neapol.  lt>16.  4*  nach  der- 
selben  Handschr.,  die  er  nach  Gittdunken  anderte  und 
b^scknitt. 

Erl.-Schr.:  Fabricins,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Alansi  IV.  p.  261. 
Gattula,  E.,  historia  abbatiae  Casinensis.  Ve- 
net.    1733.    fol.    Accessiones  hist.   Cas.  ibid. 
1734.  fol.   Vgl.  iiber  die  Ausgaben  d.  Leo  Mars. 
p.  879.  Ausgezeichnetes  Werk. 
Giesebrecht,   W.,  de  litterarum  studiis  apud 
Italos  primis  medii  aevi    saeculis.   Berolini 
1845.  40. 
Schiiz,    comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  128-130. 
Wattenbach,  praef.  ap.  Pertz  1.  I.  p.  551- 

574. 
Deutschlands  Geschichtsquellen  p.  331-333. 

Epitome     chronicorum 

Cassinensium  (491 — 857)  sub  Ana- 
stasii  bibl.  nomine  a  Casinate  quo- 
piam  monacho  conscripta. 

Ist  einMachwerk  des  PetrusDiaconus.  Wohl 
zu  unterseheiden  v.  Chron.  Casin.  568-867.  ,Chro- 
nicon  portentosum.'  WaUenbach. 

Eandschr.:   vid.   Pertz'   Archiv    IV.  529. 
Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  11.  1. 
p.  351-370. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  385. 

Narratio  de  consecratione 


ecclesiarum  a  Desiderio  et  Oderisio 
in  Monte  Casino  aedificatarum. 

Geschrieben  nach  1094. 

Handschr.:  Montecasino  No.  47. 

Ausg.:  'ed.  Ant.  Caraccioli,  Chronologi 
antiqui  quatuor.  Neapol.  1626.4*.  —  ^tvieder- 
holt  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  76. 
—  *den  letzteren  Theil  mit  Ijeonis  chron. 
mon.   Cas.   ed.  Wattenbach  ap.  Pertz  1.  c. 

Relatio  de  causa  Sanctae 


Sophiae  in  Benevento. 

Eine  Streitschrift ,  worin  Leo  das  Besitzrecht 
seines  Klosters  Casino  auf  jenen  Ort  darzuthun 
sucht. 

Ausg. :  ed.  Gattula  ex  Petri  diac.  regesto 
in  Historia  abbatiae  Casinensis  p.  54. 

Vgl.  Vita  s.  Mennatis. 

,,     b.  Victoris  III. 

Leo  monachus  Egmundensis  al. 
Haecmundensis :  Breviculi  maiores 
positi  super  sepulchra  comitum  et 
comitissarum  Hollandiae  in  mona- 
sterio  Egmundensi  quiescentium, 
cum  epitaphiis.    900 — 1203. 

Ausg.:  als  Anhang  an  Joh,  de  Leydis 
chronic.  ed.  A.  Matthaeus.  Lugd.  B.  1692. 
4».  p.  146-156. 


Leo  Nolanus,  Ambros.:  Libri  3 
antiquitatum  et  historiarum  urbis  et 
agri  Nolani  ac  de  montibus  Vesuvio 
et  Abella. 

Ausg.:  ^Venetiis  1514.  fol.  —  *wieder- 
holt  ibid.  1594.  fol.  —  »ap.  Schott,  Italia 
illustrata.  Francof.  1600.  fol.  —  *ap.  Bur- 
mann,  thesaur.  Ital.  IX.  4. 

Leo  Ostiensis  cardinalis  episcopus 
=  Leo  Marsicanus. 

Leo  Urbevetanus  mon.  ord.  s.  Do- 
min.  (cca.  1314):  Chronica  summo- 
rum  pontificum   usque  ad  a.  1294. 

Au^g.:  ap.  Jo.  Lami,  deliciae  erudito- 
rum  II. 

:  Chronica  imperatorum. 

Ausg.:  resectis  quae  aetatem  Caroli  M. 
praecedunt  et  intermixtis  opusculis  proposito 
cohaerentibus  et  historicis  observatt.  (800- 
1289)  ap.  Lami,  deliciae  eruditor.  III. 

Leodpisius  Cribellus,  patricius  Me- 
diolanensis  (cca.  1457):  De  vita 
rebusque  gestis  Sfortiae  ducis  et 
initiis  filii  eius  Francisci  Sfortiae 
primi  Mediolanensium  Genuensium- 
que  ducis. 

Av^g.:  nicht  voUstdndig,  aber  von  1369- 
1424  ap.  Muratori,  script.  rer.  Italic.  XIX. 
p.  627-732. 

:  De  expeditione  Pii  H  pon- 

tificis  in  Turcas.    Libri  2. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XXm.  p.  25-80. 

Leonardus  Aretinus,  vid.  Bruni. 

Leonardus  Chiensis,  theol.  profess., 
Mitylenaeus  episcopus  (f  1462) :  De 
urbis  Constantinopoleos  iactura  ca- 
ptivitateque  ad  s.  pontificem;  auch 
unt.  d.  Tit. :  Historia  captae  a  Turcis 
Constantinopoleos. 

Glaubwiirdig.    Datirt  v.  15.  Aug.  1453. 

Au^g. :  4*n  Phil.  Loniceri  Turcico  chronico. 
Francof.  1578.  n.  p.  84.  (Prancof.  1584. 
8».  L  p.  315-335.)  —  »m  Bzovii  annal.  ad 
a.  1453.  No.  6.  —  ^einzeln  ed.  Mich. 
Rothing.  Norimberg.  1544.  4*.  —  *Argen- 
torati  1551.  8«.  —  »Basileae  1556.  8». 

Uebers.:  deutsch  von  Heinr.  v.  Eppen- 
dorff  mit  einigen  andern  Schriften  zusavi- 
men  Strassburg  1551.  fol. 

Leonardus  de  Serubertis  (f  cca. 
1469),  vid.  Vita  s.  Antonii  archiep. 

Leonardus  Griphius  Mediolanensis, 
secretarius  Sixti  IV  pont. :  De  con- 

27 


418 


LEONIS  -  JIBTOnHCb 


flictu    Brachii    Perusini    armorum 
ductoris  apud  Aquilam  poema. 

Ausg,:  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXV.  p.  465-478. 

Leonls  VIII  privilegium  de  inve- 
stituris  Ottoni  I  irap.  coneessum 
necnon  Ludovici  Germanorum  regis 
summorum  pontificum  archiepisco- 
porum  Coloniensium  aliorum  saeculi 
IX.  X.  XI.  epistolae,v^W.  Privilegium 
Leonis  papae  VIII. 

Leontius  episcopus  Neapoleos  in 
Cypro  (saec.  VI),  vid. 

Vita  8.  Jobannis  elcemosynarii. 
„    „   Symeonis  Sali. 
„     „   Vitalii. 

Leontlus  iunior:  XQOvoyQaifia  <yvy- 
yQa(fei6a  8x  TTQogTceyfjiaTOc  AwvCrav- 
rivov  Toi'  0iXoxQi(iTOV  xal  JToQ(fVQO- 
yevv^TOV  dsarcoTOV,  iHov  yiiovTog  tov 
(tog^coTccTOV  dedTiOTOV  aal  avTOXQCCTO- 
Qog.    813—867. 

Der  Vcrf.  schrieb  ura  920. 
Ausg.:    gr.    et    lat.    ed.    Combefis    Inter 
Scriptores   post    Theophanem   p.  1.   (Corp. 
hist.  Byz.) 

Lerbeke,  Hermannus  de,  ord.  prae- 
dic.  Mindensis  (cca.  1480):  Chro- 
nicon  comitatus  Schawenburgensis. 
1030-1404. 

Au^g.:  Mn  luc.  product.  notisque  illustr. 
.stud.  H.  Meibomii.  Francof.  1620.  4».  — 
'ap.  Meibom. ,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  497- 
521;  notae  ibid.  p.  521-548. 

:     Chronicon    episcoporum 

Mindensium.    780—1480. 

ffandschr.:  Hannover,  Archiv  (No.  ll^ 
chart.  fol.  sec.  XV. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr,  rer.  Brunsv.  II. 
p.  167. 

Lessus  in  obitum  Ladislai  Post- 
humi  (t  23.  Nov.  1457)  auctore 
anonymo  synchrono. 

Deutsciies  Gedlcht  in  27  .")zeiligen  Strophen. 
Ausg.:    ap.   Pez,    scr.   rer.   Austr.   II.  p. 
679-681.  Vgl.  Historia  seu  eplstola. 

Lethaldus  monachus  Micianensis 
(cca.  990),  vid. 

Vita  8.  Juliani  ep.  Cenoman. 
„  „  Juni.ani  abb.  (delatio.) 
„      „  Maximini  abb.  Mic.   (mirac.) 

JI-feToniicL,  BocKpeccHChafl:  *) 
I.    IIpo4,o.iH»eHie  .lliTOiiHCH  no  BocKpe- 
cencKOMy  cnHCKy,  ab  a.  1,075-1353. 

♦)  Alle  diese  folgenden  Chroniken  bestimmen 
die  Zeit  nach  Jahren  der  Welt;  nm  das  Jahr  Christi 
zu  ermitteln ,  ist  die  Zahl  5508  davon  abzu/.iebun. 
Hler  sind  blos  die  Jahre  Christi  angcgeben. 


II.    OrJflBJCHiH   HCTaTbH. 

III.   Cptvuiiii  TeKCTTj  JIIiTonHCH  HecTopa. 

852-1074. 

Auag.:  Un  CofipaHie  PyCCKHXl  JltTOHH- 
cett  VII.  p.  1-217;  218-259:  260-345.  — 
OTpWCOK^    JIt.T0nHCH    HO    BoCKpeCBHCKOMy 

HoBoiepyca  —  .iHMCKOMy  ciiHCKy,  ab  a.  1445 
bis  1552  ibid.  VI.  p.  277-315.  —  >  vorher 
unt.  d.  Tit.:  PycCKaa  JltTOIlHCb  CT>  BoCKpe- 
ceHCKaro  cnHCKa.  Edit.  curavit  aeademia 
scientiar.  Petropolitana.  Petropoli  1793-94. 
HacTb  I,  II,  40. 

JltTonncb ,  rycTHHCKaa ,  Gustin- 
sche  Chronik, 

Reicht  bis  gegen  da«  Ende  des  16.  Jahrhunderts. 
Wichtig  fiir  Littauen. 

Ausg.:  in  CofipaHie  PyCCKHXT,  .IbTOHHCefi 
II.  p,  229-377  als  Anhang  zur  Ipatij'8chen 
Chronik, 

JltTonncna  flpeBHaro.  Lietopis 
Drewniaja.     1254 — 1424. 

Attsg.:  editionem  curav.  acad,  scientiar. 
Petropolit.     Petropoli  1774.     Vol,  I,  II,  4». 

JltTonHCb,  HnaTieBCKaa,  1111  bis 
1305. 

Ausg.:  in  Coopanie  PyccKHXT,  .HtTonHcett 
II.  p.  1-227;  —  IIpH6aBJeHie  kt.  HnaTieBc- 
KOH  JltTOHHCH  ab  a,  882-1597  ibid.  p.  233 
bis  377. 

JltTonncb,  JlaBpeHTieecKafl.  Atem- 
poribus  remotissimis  usque  ad  1110. 

Ausg. :  in  CoOpanie  PyccKHXi.  JltTonHceH 
I.  p,  1-123.  —  HpoAOJiffieHie  JlaBpeHTieBC- 
KOH  JltTonHCH,  ab  a.  1112-1305,  ibid.  p, 
127-209. 

JlfeTonncb,  HoBropoACKaH  nepBafl. 
1016—1587. 


» in  CoCpaHie  PyccKHXt  JltTonn- 

cett  III,  p.  1-174;  —   IlpHOaBJeHifl   ibid.  p. 
179-201, 

JltTonncb,   HoBroponcKafl   TpeTbfl. 

988—1716. 

Ausg.:  ibid.  III,  p,  207-279;  npH6aBjienie 
ihid.  p.  283-305. 

JltTonucb,  HoBropoACKafl  leTBep- 
Tafl.     1113—1496. 

Ausg.:  »  in  CoCpaHie  PycCKHXT.  JltTOHH- 
cett  IV,  p.  1-165.  —  *  vorher  w  Moskwie 
1781,  40,  —  >  unt.  d.  Tit:  HoBoropojlCKiH 
JltTonHceUT».  Ed.  curavit  acad.  scientiar. 
Petropolitana     Petropoli  1786.     4». 

Jltronncb,  IIcKOBCKafl  nepBafl.  859 
usque  1650. 

Ausg.:  in  CofipaHie  PycCKHXt  JltTOHHCei 
IV.  p,  173-341;  —  HuHOaBJieHifl  ibid.  p. 
349-360, 


JI^BTOnHCb  -  LEVOLDUS 


419 


JltTonnceH-b  IlepeflCJiaBaa-CyaAaji- 
CKaro. 

Ausg.:  ed.  princeps  Oboleriski.  MoCKBa 
1851. 

JltTonHCb,  IIcKOBCKaa  BTopaa.  854 
usque  1486. 

Ausg.:  in  CofipaHie  PyccKHXi>  JltTonHcefi 
V,  p.  1-46;  —  IIpndaBiieHla  ibid.  p.  48-74. 

JI-feTonncb,  PocciHCKaa,  no.cnQCKy 
Co^teHCKOMy.  Eossijskaja  lietopis  po 
spisku  sofijskomu  wielikoho  Now- 
goroda. 

Czfsi;  jego  do  rokii  1424. 
Ausg.:  editionem  curavit  academia  scien- 
tiarum  Petropol.   Petropoli  1795.   Vol.  L  4o. 

JltTonncb,  PyccKafl,  no  HnKOHOBy 
cnncKy.  (Russkaja  Letopis  po  Ni- 
cononu  spisku).  Anuales  russici 
e  codice  Kiconiano. 

Diese  Chronik,  gewohnlich  die  Nikon'sche 
Chronikgenannt,  istnichtvon  dem  Patriarchen  Nikon 
verfasst,  sondern  sie  war  nur  sein  Eigenthum :  er 
schenkte  sie  der  Biblioth.  des  Woskresenischen 
Klosters,  nachdem  er  seinen  Namen  hineinge- 
schrieben :  dies  war  die  Veranlassung,  da?s  man  sie 
nach  seinem  Namen  nannte. 

Ausg.:  editionem  cnravit  acad.  scientiar. 
Petropol.     Petropoli  1767-92.     8  vol.     4o, 

JltTonncb  CooificKafl  nepBaa,  ab 
anno  862  ad  a.  1471. 

Ausg.:  in  Co6paHie  PyccKHXt  JltTonHcefi 
V.  p.  81-275.  —  IIpoAoiHJeHie  Co*incKOU 
nepBoii  JltTOHHcn  ab  a.  1471-1507  ibid.  VI. 
p.  1-54.  —  IIpH6aB.ieHia  iMd.  p.  57-1111. 

JI-feTonncb  CooitcKaa  BTopaa.  1392 
usque  1354. 

Ausg.:  i  ibid.  VI.  p.  119-276.  —  IIpH6a- 
BJeHJfl   ^looiUCKOH    BTOpoil    JlliTOnHCH    ibid. 

p.  319-354.—  «ed.Strojew.  MocKBa  1820-22. 
JltTonHCb,  TpoHiiKaa.     1206-1419. 

Ausg.:  in  CoOpanie  PyccKHXT.  JltTonHceu 
I.  p.  210-235.  —  npH.lO)KeHla  ibid.  p.  239 
bis  267. 

JIIjTonncenT.,  I|apcTBeHHOH. 

Ausg.:  editionem  curavit  academia  scien- 
tiar.  Petropolit.     Petropoli  1772.     40. 

Lietopisiec  Archangielski ,  ciagnie 
si^  od  roku  853  do  1598. 

Ausg.:  MoCKBa  1781.  4". 

Lietopisiee  od  roku  1206  do  1534. 

Ausg.:  w  Moskwie  1784. 

Lettre  de  Jean  roy  de  Dannemark 
k  Louis  XII  sur  le   diflferend  que 


ledit  roy  de  Dannemark  avoit  avec 
la  ville  de  Lubeck:  de  Hafiae  le 
20  juillet  1509. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
XII.  U.  No.  3. 

Lettre  de  Philippe  de  Valois  a  Al- 
phonse  IV  roi  d'Aragon,  tir^e  des 
registres  du  parlement  de  Paris. 

Ausg.:  publi^e  pour  la  premiere  fois  sous 
les  auspices  de  Guizot  .  .  .  par  Fr.  Michel. 
Paris  1835.  8«. 

Lettres  adressees  par  Maximilien 
I  archiduc  d'Autriche,  depuis  em- 
pereur,  a  Tabbe  de  S.  Pierre  k  Gand 
et  a  quelques  autres  personnages 
1477—1487. 

Ausg.:  publiees  par  St.  Genois  in  Mes- 
sag^er  historique  de  la  Belgique.  1845.  p. 
193-368  {auch  in  hesondem  Abdrucken 
Gand  1845.  gr.  8".  ausgegeben.) 

Lettres  de  Charles  duc  de  Bour- 

gogne  a  Messire  Claude  de  Neuf- 
chastel,  sieur  Dufoy,  chevalier, 
chambelan  et  gouverneurdeLuxem- 
bourg. 

Ausg.:  in  M^m.  pour  servir  k  rhistoire 
de  France  et  de  Bourgogne.  Paris  1729. 
4».  I.  p.  355-372. 

Lettres  du  roi  Charles  VII  sur  la 

reduction  de  la  viUe  de  Troyes  en 
son  obeissance  en  1429. 

Ausg.:  ap.  Camusat,  melanges  histo- 
riques. 

Lettres  du  roi  Louis  XII  et  du  car- 
dinal  George  d'Amboise,  avec  plu- 
sieurs  autres  lettres,  m^moires,  in- 
structions,  depuis  Fan  1504  jusqu' 
en  1514. 

Ausg.:  (publ.  par  Jean  Godefroy).  Brus- 
selle,  Foppens  1712.  4  vols.  12ino. 

Erl.-Schr.:  Struve,   bibl.  historica  ed.  Meusel 
VII.  2.  p.  189. 

Lettres  inedites  de  Maximilien, 
duc  d'Autriche  roi  des  Romains  et 
empereur  sur  les  a£faires  de  Pays- 
Bas.  ^ 

Ausg.  :  publ.  par  M.  Gachard.  Bi'uxelles 
1851.  52,  2  vol.  8».  M.  2  FacsimUe.  (Bd.  1. 
V.  1478-1488;  Bd.  U.  1489-1508). 

Erl.-Schr.:  Comte  rendu  de  la  commission  histor. 
II.  seric.  1851.  p.263. 

Levoldus  a  Northof,  vid.  Northof. 

27* 


420 


LEWPOLDUS  —  LIBELLUS 


Lewpoldus  Campililiensis:  Breve 
excerptuni  e  chron.  Rikardi  canon. 
Newntjurg.  de  s.  Leopoldo. 

F^lschung  des  Herausgebers. 
Ausq.:    ap.  Hanthaler,   fasti  Campilil.  L 
2.  p.  1308. 

Libanius  sophista:  Basilicus  seu 
panegyricus  dictus  iiuperatori  Con- 
stantino  et  Constanti. 

Ausy.:  gr.  et  lat.  in  Libanii  opp.  ed. 
Morelli.  Lutet.  Paris.  1627.  fol.  II.  p.  100. 

:  Panegyricus  Juliano  dictus 

—  eiiisdem  Legatio  ad  Julianum 
imperat.  —  tdem  ad  Julianum  imp. 
adversus  assessores  magistratuum  — 
eiusdem  Monodia  super  Nicomedia 
terrae  motu  subversa,  in  qua  urbe 
Julianus  educatus  fuerat  —  eiusdem 
Panegyricus  imp.  Juliano  dictus  — 
eiWsc^em  Conciones  funebres  11  super 
Juliani  imp.  nece. 

Ausg. :  o  m  n  i  a  m  Libanii  opp.  ed.  Morelli. 
Lutet.  Paris.  1627.  fol.  H.  p.  151  sqq. 

Llbelil  II  auctoris  anonymi  (cca. 
950)  de  sanctis  ecclesiis  et  mona- 
steriis  Claromontanis. 

Ausg.:  cum  notis  Johannis  Savaronis  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  707-727. 

Libellus  anonymi  de  divisionibus 
et  generationibus  gentium  =Frede- 
garius. 

Libellus  antiqul  scriptoris  de  con- 
structione  monasterii  Novae  Cor- 
beiae  in  Saxonia. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IL  p.  344-350. 

Libellus  de  conversione  Bagoario- 
rum  et  Carantanorum  auctore  ano- 
nymo. 

Eln  kostbares  Bilchlein,  reicht  bis  871.  Die  Vita 
s.  Ruperti  primigenia  gilt  als  Anfang  dessel- 
beu. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p. 
2.  3. 

Ausg.:  'ed.  Canisius,  lect.  antiq.  II.  p. 
248  u.  VI.  p.  1139;  stark  interpolirt.  — 
'  ap.  Freher,  scr.  rer.  Bohem.  p,  15-20.  — 
*ap.  M.  Hansiz,  Germania  sacra  II.  p.  34; 
in  verschiedene  Stiicke  zerrissen..  —  *ap. 
Jo8.  Rasch,  annales  ecclesiae  Sabionensis 
I.  p,  543,  iii  Brucfistucken.  —  *  ap.  v.  Klein- 
mayrn,  Nachrichten  von  Juvavia,  m  diplo- 
mat.  Anhange  No.  IV.  u.  V.  p.  7;  vollstdn- 
dig.  —  *der  grosste  Theil  von  Cap.  3  an 
ap.  Kopitar  m  prolegom.  ad  Glagolitam 
Clozianam  p,  LXXII  sq,  —  'ed.  Watten- 
bach    ap,   Pcrtz,    mon.    scr.    XI.    p,    4-15, 


—  Hieraus  fragmentum  de  rebus  Caroli 
M.  regis  cum  Hunnis  et  Slavis  a.  798.  ap. 
Duchesue,  scr.  rcr.  Fr.  II.  p.  220. 

Libellus  de  dictis,  vid.  Vita  s.  Elisa- 
beth  filiae  {libellus). 

Llbellus    de    fundatione    coenobii 

Bigaugiensis  (Pegau  bei  Merseburg.) 
Handschr.:  Wolfenbxittel,  iut,  Aug. 
fol.  76.  30.  chart.  saec,  XVI. 
.  Ausg.:  ^zusanimen  mit  Chronicon  Montis 
Sereni  ed.  J,  J,  Mader  p,  241.  —  ^icie- 
derholt  ap.  Hofmann,  script.  rer.  Lusat.  IV. 
p.  48. 

Vgl.  Aniiales  Pcgavienses. 

Libellus  de  fundatione  monasterii 
Gozecensis,  vid.  Chrouicon  monast. 
Gozecensis. 

Libellus  de  fundatione  quarundam 
Saxoniae  ecclesiarum  a  temporibus 
Caroli  M.  ad  Ottonem  M.  772— 
938. 

Galt  friiher  filr  ein  Product  des  10.  Jahrh.,  ist 
aber  erst  sehr  spat  entstanden  ;  dieselben  Nachrich- 
ten  im  Chronicon  Mindense  u.  Henricus  de 
H  e  r  V  o  r  d  i  a. 

Ausg.,:  'ap.  Mader,  antiquit.  Brunsvic, 
p.  160  sq,  —  *ap,  Leibnit,,  scr,  rer,  Brunsvic, 
I.  p.  260.  Vgl.  Meibom,  scr.  rer.  Germ. 
I.  p.  554. 

Erl.-Schr.  :'Rcttherg,   Kirchengesch.  Deufschl. 

n.  p.  407-416; /ur  ein  hohes  Alter. 
Waitz  in  Naclirichten  von  der  Gottinger  Uni- 

versitfit.  1857.  p.  63,  dagegen- 
Heinrich   1    in   Ranke's    Jahrbiichern    I. 

p.  158.  No.  4.,  ebenso. 

Libellus  de  iniusta  vexatione 
Willelmi  I  episcopi  Dunhelmensis. 

Ausg. :  zuerst  ed.  Tnom.  Bedford  zusam- 
men  mit  Symeon  Dunelmens.  Londini 
1732.  8». 

Libellus  de  maioribus  domus. 

Nicht  vor  dem  '.».  Jahrh.  gcschrieben;  entstan- 
den  aus  Gonealogia  domus  Carolingicae. 

Au,<ig.:  '  als  f  ragmentum  veteris  scri- 
ptoris  de  maioribus  domus  regiae 
ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script.  coaet.  12. 
Ed,  Francof.  p.  226-230.  —  *?<7tederAoft  ap, 
Duchesne,  hist,  Franc.  scr.  II.  p,  1-3.  — 
*ap,  Bouquet,  rec,  U,  p,  699, 

Libellus  de  motlbus  Anglicanis, 
vid.  Radulphus  Coggeshale. 

Libellus  de  recuperatione,  vid.Ano- 
nymi  de  recuperatione. 

Libellus  de  sanguine  Christi  Augiae 
asservato  =  Translatio  sanguinis 
Dom. 

Libellus  de  situ  Daniae,mW.  Adamus 
Bremensis. 


LIBELLUS  —  LIBER 


421 


Libellus  de  tribulationlbus  et  angu^ 
stiis  et  persecutionibus  Maiori  Mo- 
nasterio  iniuste  illatis  ab  archiepi- 
scopis  et  clericis  S.  Mauricii  Turo- 
nensis  a.  1093. 

Ausg.:  'ex  edit.  Laur.  Bochelli  ad  calcem 
Gregorii  Turonens.  histor.  Paris.  1610.  8". 
p.  137.  —  »ap.  Bouquet,   rec.  XTV.  p.  93. 

Libellus  naprationis  seu  Chronicon 
coenobii  s.  Michaelis  de  Clusa.  996 
—1046. 

Handschr.:  Rom,  Vatic.  Christ.  173.  saec. 
XII.  pag.  9-62.  —  Turin,  Hofarch.  saec. 
XV.  chart. 

Ausg. :  ed.  Provana  in  Monument.  histor. 
patriae,  scr.  III.  p.  249-266.  —  Fragmen- 
tum  ap.  Mabillon,  annal.  o.  s.  Ben.  Tom. 
Ul.  Vgl.  Vita  s.  Johannis  archiep.  Rav. 

Libellus  proclamationisKaroliregis 
adversus  Grvenilonem  archiepiscop. 
Senonum,  oblatus  synodo  Tullensi 
sive  Saponariae  a.  859,  cui  sub- 
iuncta  est  Epistola  eiusdem  synodi 
ad  episcopos  Britanniae  sive  Ar- 
moricanae  provinciae. 

Ausg.:  ^ed.  Pithoeus,  annal.  et  histor. 
coaet,  script.  Ed.  Francof.  p.  491-498.  — 
'ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  11.  p. 
436. 

Libellus  qui  dieitur  Hierosolymita 
sive  de  oppressione,  liberatione  ac 
restauratione  Hierosolymitanae  ec- 
clesiae  =  Ekkehardus  Uraugiens., 
libeHus. 

Libellus  supplex  decani  et  con- 
ventualium  abbatiae  Laurishamen- 
sis  ad  Henricum  V  imp.  contra 
Hildebrandinos  monachos  de  Hirs- 
augia. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  apologia  p.  233-237. 

Libellus  supplex  monachorum  Ful- 
densium,  Carolo  Magno  imperatori 
porrectus. 

Ausg. :  '  ap.  Brower,  antiquitates  Fuldens. 
p.  212.  —  *ap.  Schannat,  cod.  probat.  p. 
84.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
IV.  1.  (p.  247  ed.  Venet.)  p.  260-262  ed. 
Paris. 

Liber  censualis  episcopi  Slesvi- 
censis  a.  1436. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic, 
VII.  p.  456-507 

Llber  censualis  Sancti  Petri  Gan- 
densis. 


Handschr.:  Briigge,  mbr.  4"*.  saec.  XI. 

Ausg.:  ed.  Vandeputte  in  Notes  sur  la 
mise  en  culture  de  ia  Flandre  occidentale. 
Bruges  1841.  p.  32-51. 

Liber  census  Daniae  tempore  re- 
gum  Waldemari  II  et  Christophori  I 
confectus. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic. 
VII.  p.  507-553;  notae  p.  554-625. 

Erl.-Sehr.:  Brevern,  G.  v.,  Studiea  zurGesch. 
Liv.-,  Esth-  u.  Kurlands.  1.  Bd.  A.  u.  d.  T. : 
Der  liber  census  Daniae  u.  d.  Anfange  der 
Gesch.  Harriens  u.  Wirlands  (1219-1244). 
Dorpat  1858.  Lex.-8o.  2  Thlr.  24  Sgr. 
Schirren,  Beitrag  zum  Verstandniss  des  11- 
ber  census  Daniae.  Analyse  und  Kritik 
der  Schrift  Georgs  von  Brevern:  der  lib. 
cens.  Dan.  etc.  —  in  Mem.  des  sciences  de 
St.  Petersbourg.  7.  ser.  Scienc.  polit.,  histor. 
et  philol.  Tom.  II.  No.  3.  1860.  Auch  eimeln 
hieraus  St.  Petersb.  1860.  Imp.-40.  VII  und 
136  pag.  1  Thlr.  8  Sgr. 

Liber  DaticusLundensis  recentior, 
saec.  XII-XIV. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV. 
p.  27-68. 

Liber  Daticus  Lundensis  vetustior. 

Ein  Necrologium  wie  der  vorhergehende  Liber, 
reicht  von  1086  bis  1391. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  III. 
p.  47o-579.       Vgl.  Necrologium  Lundense. 

Liber  de  castro  Ambasiae. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  IX. 
p.  32. 

Liber  de  diversis  casibus  coenobii 
DervensisauctoremonachoDervensi. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  IX. 
p.  6.  7. 

Liber  de  fundatione  Schirensis  mo- 
nasterii,  vid.  Conradus  philosophus. 

Liber  de  Henrico  Aucupe  =  Im- 
peratorum  ab  Henrico  Aucupe. 

Liber  de  s.  Hildulfl  successoribus 
in  Mediano  monasterio  seu  Chro- 
nicon  Mediani  monasterii  {Moyen- 
moutier)  auct.  anonymo  usque  ad 
a.  1020. 

Von  geringem  Werthe;  fortgesetzt  von  Johan- 
nes  de  Bay ono. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  scr.  IV.  p.  87. 
Ausg. :   '  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.    1093.    —    '  besser    ed.    H.    Belhomme, 
historia  Mediani  in  monte  Vosago  mona- 
sterii.    Argentorati    1724.    4".   —   *  hieraus 
wiederholt  das  2.  Buch  ap.  Calmet,  hist.  de 
Lorraine.    11.    preuv.     p.    XLIX.    —    *ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  87-92. 
Erl.-Schr.:  Belbomme,    H.,  antiquitates  montis 
Vogesi  et  praesertim  Mediani  in  eodem  mo- 
n.igterii  o.  s.  Ben.  Argentor.  1733.  4». 
R  e  1 1  b  e  r  g ,    Kirchengeschichte   Deutschlands 
I.  p.  467.  522. 

Vgl.  Johannes  de  B&yono. 

Vita  s.  Deodati. 

„     „  Hildulfi. 


422 


LIBER 


Liber  de  monasterii  Fiscamnensis 
revelatione. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  371. 

Libep  de  reliquiis  ecclesiae  s.  Dio- 
nysii. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  380. 

Liber  de  secta  pseudoapostolorum, 
vid.  Historia  Dulcini. 

Liber  diurnus  Romanorum=Liber 
pontificura  qui  dicitur  diurnus. 

Liber  ecclesie  de  Scon:  Muni- 
raenta  vetustiora  monasterii  sancte 
Trinitatis  et  s.  Michaelis  de  Scon. 

Ausg.:  edit.  by  Cosmo  Innes.  (Edinburg) 
184:3.  4<*.  Printed  jor   the  Bannatyne  Club. 

Liber  fundationis  claustri  S.  Mariae 
in  Heinrichow  auct.  Petro  abbate. 

Nach  1250  verfasst  u.  bis  1310  fortgesetzt.  Das 
erste  geschichtliche  Denlimal  Schlcsiens.  Unschatz- 
bar. 

Ausy. :  ed.  G.  A.  Stenzel.  Vratislav.  1854. 4«. 

Liber  fundationummonasteriiZwe- 

tlensis. 

Ausg.:  ed.  Frast  in  Fontes  rer.  Austr. 
II.  p.  3. 

Liber  Heremi. 

DieHauptquelle  au.swelcher  Tschudi  schdpfte. 
Ausg.:  aus  d.  Einsiedler  Handschr.  hrsg. 
von  P.  Gall  Morel  in  Der  Geschichtsfreund. 
Mittheilungen  des  hist.  Vereins  der  fiinf 
Orte  Lucern,  Uri,  Schwyz,  Unterwalden 
u.  Zug.  1843.  L  1.  p.  93-152.  (Einleit.  p. 
93-98;  annales  Einsidlenses  maiores 
a.  814-1226  p.  99-146;  annales  Eins. 
minores  a.  814-1298  p.  147-150;  notae 
variae  a.  1110-1214  p.  151.  152.)  1844. 
I.  2.  p.  391-416  (dotationes  Einsidlenses.) 
Vgl.  Wattenbach,  Deutschlands  Ge- 
schichtsquellen  p.  194.  not.  6. 

Liber  Landavensis,  Llyfr  Teilo,  or 
the  ancient  register  of  the  Cathedral 
church  of  Llandaff. 

Reicht  bis  11.S2.  Voll  von  Fabeln  und  Widcr- 
sprlichen.  ,Irrituinest,  veraa  falsissecernere.'  Schoell. 

Ausg.:  from  mss.  in  the  libraries  of 
Hengwrt  and  of  Jesus  CoUege,  Oxford: 
with  an  english  translat.  and  notes  by  W. 
J.  Rees.  Llandovery,  Welsh  mss.  society 
1840.  8«. 

Erl.-Schr.:  Wakeman,  T.,  supplemcntary  notes 
to  the  I.iber  Landavensis.  ibid.  1841 ,  8o . 
Wright,  biographia  l*ritann.  liior.  II.  p.  107. 

Liber   monasterii  s.  Wandregisili. 

Fast  vollstandig  aus  Adonis  chronic.  abgo- 
schrieben. 

Ausg.:  fragmentum  a.  841-877  ap.  Bou- 
quet,  rec.  VII.  p.  44. 


Liber  niger  monasterii  s.  Petri  de 
Burgo. 

Geschrieben  zwischen  1125-1128.  .Dcscriptio  ma- 
ncriorum  abbatine  de  Burhc' 

Ausg.:  ztmainmen  mit  Chronicon  Petro- 
burgense  ed.  Stapleton.  Londini,  Camdcn 
society  1849.  8».  p.  157-183. 

Liber  passionalis,  vid.  Jacobus  de 
Voragine. 

Liber  Peirescianus,  vid.  Constan- 
tinus  Porph.,  xeifaX.  B. 

Liber  pontificalis  Eichstetensis,  vid. 
Gundecharus. 

Liber  pontificalis  seu  Vitae  ponti- 
ficum  Romanorum.  A  s.  Petro  usque 
ad  Stephanum  VI  (f  891). 

Ungleichartig  in  seinen  Theilen,  buntwechselnd 
in  Stil  iind  Darstellungsweise  ist  dioses  merkwiir- 
dige  Buch  ein  trcues  Abbild  der  weehseluden  Ge- 
sehicke  des  romisch.  Episcopats  u.  d.  ewigen  Stadt 
selbst.  Es  besteht  aus  eiuer  Reihe  von  Lebensbe- 
.schroibungen,  die  zu  vorschiedenen  Zeiten  von  ver- 
schiedenen  Verfa.ssern  niedergeschricben  sind;  v.  8. 
Jahrh.  an  ist  es  gleichzeitige  QuoUe.  —  Ueber  den 
oder  die  Verf.  sind  die  Acteu  noch  nicht  gcschlossen. 
Nach  Onufrio  Panvini  u.  a.  ist  der  Liber  pontif.  bis 
auf  Nicolaus  I  von  Anastasius  bibliothecar. 
( saec.  IX.),  d«s  Folgende  bis  Stephan  VI  von 
Guilelmus  bibl  io  thecar.  (unf.  Cireg.  VII.)  ge- 
schrieben.  Diese  Auifassung,  schon  angezvveifelt 
von  Baronio,  ist  1692  durch  Scholstrate  (de  antiquis 
Rom.  ponlificum  catalogg.  ex  quibus  liber  pontiiical. 
concinnatus  sit  et  de  liljri  pontitic.  auctore  et  prae- 
stantia  diss.  Romae  1G92.  40.,  wieder  dbgedruckl  ap. 
Mnratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  1.  p.  1  31)  griindlich 
widerlegt:  beide  (A.  und  G.)  haben  keinen  An- 
thoil  an  diesem  Werke.  —  Eine  Forlsetzung  des- 
selben  von  I.ando  bis  Grcgor  VII  ap.  Vignoli,  lib. 
pont.  I.  nach  einem  Cavensischen,  jetzt  Vaticanisch. 
Jlpt. ;  nach  einer  Estcnsischen  ein  Auszug  ap. 
Muratori,  script.  III.  —  Eine  andere  Fortsetzung 
von  (rreg.  VII  bis  Honor.  II  trenntcn  Panvini  und 
Baronio  vom  Anastasius  ganz  und  schrieben  sie 
I'andulf  von  Pisa  zu.  Const.  Gaetani,  welcher 
hieraus  die  Vita  Gelasii  II  1638  cdirte,  sprach  diese 
Ansicht  glcichfalls  aus.  Papebroch  erhob  sich  hior- 
gegen  in  seiuer  Ausg.  dieser  l.eben  {bia  jetzt  der 
reinste  und  Uabarste  Text,  im  Propylaeum  AA.  Sanct. 
Bolland.  Maii)  mit  gewichtigen  Griinden ;  dennocb 
traten  die  Socii  Palatini,  welche  ap.  Muratori,  scr. 
III.  prs.  I.  die  ncue  Ausg.  [vorher  Venetiis  1.547. 
IGOO  elc.)  dieser  Biographien  von  Gregor  VII  bis 
llonor.  II  bcsorgten,  Oaetani  wieder  bci,  und  so 
stehen  sic  dort  unt.  dera  Namen  des  Pandulphus 
Pjsanus.  Die.se  Vcrwirrung  hat  trefflich  gelosl  W. 
Giesebrecht?'n  Kieler  allgem.  Monatsschrift.  1852. 
p.  2(!0  ff.  Nach  ihm  sind  die  I.eben  Gregors  Vlf, 
Vict.  III  u.  Urb.  II  selb.standige  Arbeiten,  d.  vvahr- 
scheinlich  ebenso,  vvie  die  Vita  Paschalis  U  in  Wirk- 
lichkeit,  fiir  Schrifteu  des  gefeierten  Petrus  Pi- 
sanuK  cardita.  presb.  S.  Susannae  gelten  diirfen. 
Dic  Biographien  von  Gelasius  II,  Calixt  II  u.  Ho- 
norius  II  schrieb  Pandulphtts.  Netfe  Ilugos  von 
.\latri,  nach  U.^iO.  —  Der  Bibliothckar  Petrus 
Guillcrmus  (von  Panvini  eogar  fiir  zvvci  Per- 
sonen:  die  Bibliothokare  Petrus  und  GuiUermas, 
gehalten)  schrieb  den  Codex  blos  ab  und  ist  aus 
der  I.iteraturgcsch.  dcs  Mittelalters  ganzlicb  zu 
strcichcn. 

Alao  vveder  Anas tasius  biblioth.,  nochPc- 
trus  (Tuillormus  bibl.  ,  noch  Pandulphus 
Pisanus  sind  dic  Vorf.  des  Liber  ponlificalis,  son- 
dem  er  riihrt  von  Verschiedcncn  her,  von  dcnen 
Pelrus  Pisanns  u.  Pandulphas  nepos  bis  jctzt  nur 
festgestellt  sind. 

Gegen  Ende  des  12.  .T,Hhrh.  cntstand  zu  Rom 
cine  neue  Forl-olz.  ilcr  l'apstlobcu,  dle  Baronio  al» 


LIBER  —  LINTURIUS 


423 


Acta  Vaticana  zum  grossten  Theil  in  seine  an- 
nales  ecclesiast.  aufgenommen  hat  u.  die  unt.  Cen- 
cius  Camerar.  (vid.  p.  194)  uaher  erwahnt  sind. 
Die  Ausgaben  erschieiien  bisher  u.  d.  Namen 
des  Anastasius  bibliothecarius. 

Handschr.:  vid.  Pertz'  Archiv  V.  p. 
58  sq. 

Ausg. :  'm.  d.  Tit. :  Anastasii  biWiothec.  vitae 
s.  gesta  Roman.  pontific.  Ed.  J.  Busaeus. 
Moguntiae  1602.  4".  [In  zicei  Exempl.  soll 
p.  293  die  Geschichte  der  Papstin  Johanna 
stehin,  die  in  den  andem  fehlt.)  —  "^zu- 
sammen  mit  Anastasii  bibl,  historia  ecclesia- 
stica  s.  chronographia  tripart.  op.  K.  Annib. 
Fabrotti.  Paris.  1649.  fol.  {Zugleich  ein  Theil 
der  Byzantinae  histor.  scriptores).  —  *  nunc 
tertium    prodeunt    c.    auctario    variantium 

lectt.  iamprid.  descriptarum per  Lc. 

Holstenium  et  Em.  a  Schelstrate,  additis 
etiam  phiribus  collectis  .  .  .  a  Fr.  Penia, 
....  servata  ubique  divisione  sectionum 
Bd.  Milliui.  Cum  praef.  et  ind.  op.  et 
studio  Fr.  Bianchini.  Romae  1718-35.  4 
vol.  {ein  5.  u.  letzter  Bd.  ist  nicht  erschie- 
nen)  fol.  M.  Kupff.  Tom.  I.  enthalt  den 
ganzen  sogenannten  Anastasius,  die  folgen- 
den  den  Text  sticckweise  mit  reichem  Ap- 
parat.  Beste  Ausgabe.  —  *ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  mit  einer  Anzahl  anderer 
aus  spatersr  Zeit  stammender  u.  am  Schluss 
beigefiigter  Vitae  spdterer  Papste  von 
Leo  IX  bis  Joh.  XXII.  —  ^sehr  correcte 
Textesausgabe  {aus  19  mpt.),  aber  nur  bis 
Papst  Sisinnius  (a.  708.)  reichend,  ed.  J. 
Vignolius.  Romae  1724  sq.  3  vol,  4".  — 
*neueste  Textesausgabe  {nach  Fabrotti)  Ve- 
netis  1729.  fol.  —  'Fragmenta  de  rebus 
Pipini  et  CaroH  M.  in  Italia  a.  742-795 
ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  11.  p.  208-219. 
—  'Fragmenta  de  rebus  Lotharii  et 
Ludov.  n  imp.  in  Itaha,  ibid.  11.  p.  394- 
399. 

Erl.-Schr.:  Alteserra,   A.  Dadin,  notae  et  ob- 

servatt.  in  Anastasium  de  vitis  Romanor.  pon- 

tificum.  Paris.  1680.  40.(aucA  t«  Bianchinis 

Ausgabe  des  Anast.) 
Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur  im  karo- 

ling.  ZeiWlter  p.  266-270. 
Ciampini,  J.,  examen  libri  pontificalis  s.  vi- 

tar.  rom.  pontif.  quae  sub  nomine  Anastasii 

circumferuntur.  Romae   1688.   40.   {auch  ap. 

Muratori,  script.  rer.  Ital.  III.  1.  p.  33-54.) 
Mock,  Th.  D.,  de  donatione  a  Carolo  M.  sedi 

apostolicae  a,  774  oblata.  Monasterii  1861.  8o. 

p.  5  sq. 
Bostell,  Beschreibung  Roms  I.  p.  207-217,  gibt 

eine  gtiie  Zusammenstellung  iiher  die  Entstehung 

des  sogenannten  Anastasius. 
Schelstrate,  Imm.,  de  antiqnitate  etc,  s.  oben. 

Liber  pontificum  qui  dicitur  Di- 
urnus. 

Enthalt  BriefFormeln,  Wahliustructionen  etc. 
Wichtige  Schrift,  die  gegen  690  ihre  jetzige  Gestalt 
erhielt. 

Ausg. :  '  ed,  Jo,  Garnerius.  Parisiis  1680, 
4".  —  ^wiederholt  ap.  Hofiinann,  nova 
scriptorum  ac  monumentorum  coUect.  Lips. 
1733.  4«.  H. 

Erl.-SchK  Fabricius,  bibl.  mediae  et  iufimae 
latinit,  lib.  IV.  p.  116-119, 


Liberatus  diaconus  Carthaginiens., 
vid.  Acta  s.  Silverii. 

Lignamine,  Joh.Philipp.  de,  Messa- 
nensis,  typograph.  Rom.:  Chronica 
summorum  pontificum  imperato- 
rumque  ab  a.  1316 — 1439. 

Fortsetzung  des  Ricobaldus  Ferrariensis. 
—  Enthalt  die  altesten  gedruckten  Nachrichten 
iiber  die  BucBdruckerkunst  und  ist  deshalb  wich- 
tig.  Sie  besteht  aus  2  Theilen. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Incipit  cronica  sum- 
morum  pontificu  imperatoruq^ :  ac  de  septe 
etatibus  mudi,  ex  s,  Hieronymo,  Eusebio 
aiiisq^  uiris  eruditis  eicerpta,  Rome,  in 
domo  .  .  .  Joh.  Phil.  de  Lignamine  . . . 
1474.  4*.  —  ^wiederholt  als  Cronica  ponti- 
ficu  imperatoruq^.  Rome  1476.  4",  Beide 
Ausgaben  sind  kostbar.  —  ^verbessert  c. 
Ricobaldo  ap.  Eccard,  corp.  script.  med. 
aevi  I.  p.  1225-1314.  —  '■wiederhoU  ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  IX.  p.  193-276» 
Vgl.  Ebert  No.  4143. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  294. 

:    Vita    et   laudes    Philippi 

Ferdinandi  regis. 

Ausg.:  Incipit:  Inclyti  Ferdinandi  Regis 
uita  et  laudes  a  Johaune  Philippo  Ligna- 
mine  Mesanensi  ad  Sixtum  Quartu  Pon, 
Max,  In  fine :  MCCCCLXU  {omisso  altero  X) 
IX,  mensis  Augusti,  Pont,  Max,  Sixti  quarti 
anno  eius  primo,  kl,  4",  s,  1.  (Rome,  Joh. 
Phil.  de  Lignamine,)  cf.  Hain  10091. 
Vgl.  Ricobaldus  Ferrariensis. 

Ligue  faite  et  conclue  entre  les 
ducs  d'Orleans  et  de  Bourbon  et 
plusieurs  autres  seigneurs  du  roy- 
aume  en  1491. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoure  de  Charles 
VHL  p.  616  (ed.  1684.) 

Ligurinus,  vid.  Guntherus  Ligur. 

Lindenblatt,  Joh. :  Jahrbiicher  oder 
Chronik  des  Johannes  von  der  Pu- 
silie,OfficialszuRiesenburg.  1360 — 
1419. 

Behandelt  die  Bliite  des  deutschen  Ordens  u. 
seinen  beginnenden  Verfall.  Urspriinglich  lateinisch 
von  Joh.  V.  d.  Pus.  verfasst,  nach  seinem  Tode  ins 
Deutsche  iibertragen  und  fortgesetzt, 

Handschr.:  vid.  Toppen  1.  c.  p.  39. 

Ausg.:  hrsg,  z,  erstenmale  v.  J.  Voigt  u. 
F.  W.  Schubert.  Konigsberg  1823.  gr,  8o. 
ly,  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Toppen,  M.,  Ge.schichte  der  preu.s- 
si.schen  Historiographie  p.  35-41. 

Lindwood,  Guilelm.,  episc.  St.  Da- 
vidis  (t  1446):  Provinciale  seu  con- 
stitutiones  Angliae,  libri  5. 

Ausg.:  'c.  annotatt.  Joannis  de  Athona. 
Parisiis  1506.  fol.  —  «Londini  1557.  8».  — 
»Oxou.  1679.  fol. 

Linturius,  Joann.,  vid.  Rolevinck. 


424 


LIOSVETNINGA  —  LIUDPRANDUS 


Liosvetninga-Saga. 

Yerfassunpsfrosch.   Lslands  ira   10.  u.  11.  Jahrh. 
Mit  ihr  hiiuRt  /.tisamnien  die  Vallaliots-Saira. 
Ausg.:  in  Islendinga-Sogur.  Tom.  II. 
Erl.-Sc/ir.:  Miiller,  8agabibl.  (deiUacke  Ausgabe) 
I.  p.  9«. 

Lirer,Thom.  [ausMankwetl):  Chro- 
nik,  —1462. 

Dcutsch,  miircbenvolle8  Werk.  Der  erste  Thejl 
hat  mit  dem  2.  wol  nicht  denselbell  Verf.  {Vgl. 
Masamann,  Kaiserchronilc  III.  p.  255.)  Der  2.  Theil 
dilrTte  besser  Wiirtembergische  Chronik  ge- 
nannt  werden.  Handelt  hauptsacblich  von  den  Gra- 
fen  von  Montfort-Werdenberg. 

Handschr.:  3  in  Miinchen,  k.  Hofb. 
Cod.  Germ.  chart.  4".  No.  436;  vgl.  Mass- 
mann  1.  c. 

Ausg.:  ^  F.  1.  o:  01  In  gottes  namen 
Amen.  QI  lu  diser  Coronick  wiirdet  durch 
verdriesslich  vermeiden  langer  geschrifFt 
zu  lesen.  vnd  lieplich  die  kiirtze  zu  horen 
begrifFen  gar  vil  mengerlei  schoner  alter 
geschichten  so  vor  mer  dann  tausent  iaren 
geschehen  zu  den  zeitten  do  die  schwabi- 
schen  land  vnd  andre  land  haiden  gewesen 
seind.  F.  49.  b.  Vnd  ich  thoman  Lirar  ge- 
sessen  zu  Ranckweil  das  do  gehort  zu  dem 
schloss  vnd  herrschafft  Fellkirch  han  diss 
ding  den  merteil  gesehen  ....  Vnd  ist  das 
buch  zum  ersten  abgeschriben  in  dem  iar 
als  man  zalt  von  der  geburt  cristi  eilf- 
hundert  vnd  in  dem  drei  vnd  treis.sigsten 
iar  an  sant  Oswalts  tag.  F.  62.  h,  QI  Item 
do  man  zalt  von  der  gebiirt  Cristi  1462 
iar  ward  Mentz  ein  genome  v6  hertzog 
ludwig  bij  rein  genat  schwartzherzog  etc. 
s.  1.  et  a.  (Ulmae,  Conr.  Dinkmut.)  [c/. 
Hain,  No.  10116.]  —  »Ulm,  Conr.  Dinck- 
mut  1486.  12.  Janr.  (c/.  Hain.  No.  10117. 
10118.  Die  kun.  Bibl.  zu  Berlin  besitzt  3 
Exempl.  dieser  Ausgabe  viit  Dmckverschie- 
denheiten.)  —  *Strassbnrg  uff  Griineck  s. 
a.  (1499  oder  1500).  4».  (c/.  Panzer  L  p. 
39.)  —  *brsg.  von  J.  R.  Wegelin.  Lindau 
1761.  4».  unt.  d.  Tit.:  Alte  schwiibische Ge- 
schichten  sammt  Chronik  eines  ungenannten 
Autoris.  (Ebert  No.  12055.) 

Erl.-Schr.:  Stalin,  wirtembergische  Oeschichte 
_  III.  p.  9. 

Lisiardus  Suessionensis  episcop. 
(f  1 127),  vid.  Vita  s.  Arnulfi  Suession. 

Lisiardus  Turonensis  clericus  et 
decanus  Laudunensis  (f  1168),  vtc?. 
Anonymi  historiae  Hierosolym. 

Litania  ex  vetusto  cod.  collegii 
Corbeiensis,  quae  cca.  890  in  usu 
fuisse  videtur. 

Ausq. :  ap.  Meibom,  script.  rer.  Germ.  I. 
p.  762.  763. 

Litaniae  binae  inCorbeiaSaxoniae 
usurpatae. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  233. 


Littara,  Vincent.,  vid.  Vita  b.  Con- 
radi  Placent. 

Litterae  ad  Maximilianum  irapera- 
torem  propter  invasionem  Turcarum 
in  Croatiam  datae  1493. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4". 

Literae  credentiales  et  instructio 
ambasiatoris  rcgis  Poloniae  super 
irruptione  Turcarum  in  suum  do- 
minium  ad  eonventum  S.  R.  J.  sub 
Maximiliano  rege  in  Friburgo  ex- 
hibitae  et  praesentatae  sabbatho 
ante  Margaretae  a.  1498. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  485-488. 

Erl.-Schr.:  ScU reibor,  St.,  Kaiser  Maximilian  I 
auf  dem  Reichstage  zu  Freiburg  im  1.  1498 
—  inFestreden  7..  .Sacularfcier  d.  (Jch.irt  des 
GroBsh.  Karl  Friedrich  zu  Baden.  Freiburg 
1S2S.  SO.  p.  115-136. 

Litterae  Gregorii  V  papae  de  synodo 
Papiensi  a.  997  ad  Willegisum  archi- 
episcopum. 

Handschr.  :Wolfenbiittel,  Helmst.  No. 
32.  fol.  169.  170. 

Ausg. :  ap.  Pertz,    mon.    scr.  III.  p.  694. 

Litterae  Ludovici  IX  Francorum 
regis,  quibus  dat  potestatem  Ste- 
phano  episcopo  Parisiensi,  ecclesia- 
stica  conferendi  beneficia  tam  ra- 
tione  regaliura,  quara  alio  quo- 
cimque  iure  regi  pertinentia,  quam-/ 
diu  ipse  Ludovicus  extra  regnum 
commorabitur. 

Ausj. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  423. 

Litterae  Maximi  archiepiscopi 
Constantinopolitani ,  datae  mense 
Januario  1480  ad  duceili  Venetia- 
rum  (Giovanni  Mocenigo). 

Ausgezeichnet  durch  edle  Sprache  und  merk- 
wiirdig  durch  den  thatsfichlichen  Inhalt;  betrifft  d. 
Verhallniss  der  griechischen  zur  rcimischen  Kirche. 

Handschr.:  Wien,  kk.  Staatsarchiv. 

Ausg. :  graece  cum  traductione  latina  vet. 
ed.  G.  M.  Thomas  in  Abhandlungen  der 
histor.  Cl.  der  k.  Bayer.  Akad.  der  Wissen- 
schaften.  1855.  VII,  p.  173-189. 

Erl.-Schr.x  llistoria  politica  p.  98  et  patriar- 
chica  Con.stantlnop.  p.  U5  (Corp.  scr.  bist. 
Hyz.) 

Liudprandus  (Liuzo,  Liuso),  pri- 
mum  Ticinensis  diaconus ,  962  epi- 
scopus  Cremonensis  (f  972):  Anta- 
podoseos  seu  Rerum  per  Europam 
gestarum  libri  VI.    887-950. 


LIUDPRANDUS 


425 


Liudprand  ist  in  Bezug  auf  deutsche  Ange- 
legenheiten  treu  und  zuverlassig,  weniger  in  Mit- 
theilungen  iiber  Italien.  Der  Stil  ist  lebendig,  die 
Sprache  incorrect. 

JBandschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p. 
269-272, 

Ausg.:  'ed.  G.  Parvus.  (Paris.)  1514.  fol. 

—  ^wiederholt  ap.  Frecht,  collect.  scr. 
Basil.  1532.  p.  219.  —  »ap.  Reuber,  vet. 
scr.  1584  et  1619.  —  *c.  Aimoino  ed.  J. 
Du  Breul.  Paris.  1603.  fol.  —  *m  Luit- 
prandi  opera  quae  exstant.  Chronicon  et  ad- 
versaria  n.  prim.  in  lucem  exeunt.  Hi.  de 
la  Higuera  et  Laur.  Ramirez  de 
Prado  not.  illustr.  Antwerp.  1640.  fol.  — 
*nach  Eeubers  Ausg.  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  IH.  p.  562-635.  —  'ap.  Reu- 
ber  ed.  Joannis  p.  127.  —  '  wiederholt  ap. 
Muratori,    scr.   rer.  Ital.  II.  1.  p.  423-476. 

—  » ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  264-339.  — 
'*in  us.  schol.  rec.  fecit  Pertz  ex  M.  Germ. 
Hannov.  1840.  8«.  22 V,  Sgr.  —  "ap.  Migne, 
patrologiae  cursus  CXXXVI.  —  Variae 
lectiones  ap.  Muratori  1.  c.  p.  1079-1092. 

—  Briichstiick  ap.  Bouquet,  rec.  VUI. 
p.  130. 

Uebers.:  deutsch  im  Auszuge  von  K.  v. 
d.  Osten-Sacken,  mit  Einl.,  von  W.  Watten- 
bach.  Berlin  1853.  8».  ( Gesehichtschreib. 
der  deutschen  Vorzeit.  X.  Jahrh.  2.  Bd.) 

■ :  Historia   Ottonis   sive  de 

rebus  gestis  Ottonis  Magiii  a.  960 — 
964. 

Unvollendet  geblieben;  lcidenschaftlospr  und 
veiirdiger  abgefasst  als  Alles,  was  sonst  aus  L's  Fe- 
der  gefloBsen  ist. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Bibl.  Cimel. 
U.,  2.  d.  olim  Frisingensis  No.  188.  mbr. 
sec.  X.  4".  Original.  —  Briissel,  k.  Bibl. 
mbr.  s.  X.  4».  No.  9884. ;  mbr.  sec.  XI.  fol. 
No.  9904.  —  Oxford,  Un.-Bibl.  Harlei. 
mbr.  s.  XHL  fol.  No.  2688.  —  Wien, 
kk.  Bibl.  mbr.  s.  XII.  Hist.  prof.  No.  338. 

—  Kloster  Neuburg,  Stiftsb.  mbr.  s. 
Xn.  u.  s.  w.  Vgl.  iiber  diese  ii,.  a.  Pertz' 
Archiv  VII.  391. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  340- 
346. 

Uebers.:  deutsch  von  K.  v.  d.  Osten- 
Sacken.  Berlin  1853.  8«.  (Geschichtschreib. 
d.  deutsch.  Vorz.  X.  Jahrh.  2.  Bd.) 

:  Relatio  de  legatione  Con- 

stantinopolitana  a.  968.  969. 

Voll  der  anzichendsten  Einzelnheiten.  Unvoll- 
endet.  Text  verderbt. 

Ausg.:  'ed.  Canisiusziwamwien  wii<  Victor 
Tunnunensis  et  JohannesBiclariensis.  Ingol- 
stad.  1600.  4*.  —  ^vjiederholt  ap.  Baronium, 
ann.  eccles.  ad  a.  968.  —  *u.  ap.Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  IL  1.  p.  479-489.  —  *u.  ed. 
Niebuhr  in  Corp.  scr.  hist.  Byzant.  (vid.  Leo 
Diaconus).  —  »ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p. 
347-363. 


Uebers.:   deutsch    von    K.    v.    d.    Osten- 
Sacken.    Berlin    1853.   8».    ( Geschichtschr. 
der  deutschen  Vorz.  X.  Jahrh.  2.  Bd.) 
Erl.-Schr.:  v.  Arctin,  Beitrage  VII.  p.  230. 
Contzen,   die    Geschichtschreiber  der   sach- 

sischen  lCaiserzeit  p.  29-45. 
V.  Delling,  iib.  d.  alte  Ilandschr.  des  Lfutpr. 

in  d.  k.  Bibl.  zu  Miinchen  aus  Anlass  ihrer 

Vergleich.   mit  d.   Ausg.   ex  offlcina  .lodoci 

Asccnsii   et   (i.   Parvi.    Parisiis   1514.    40  — 

in  Pertz'  Arch.  IH.  p.  l^.^j. 
Giesebrecht,  W.,  Gesch.  d.  deutschen  Kai- 

serzeit  I.  p.  740-743. 
Hausser,  L. ,   die  teutschen  Geschichtschrei- 

ber.  Heidelb.  1839.  p.  58. 
Koplte,  Rud.  An.,   de    vita  et  scriptis  Liud- 

prandi   episcopi   Cremonensis   comment.   hi- 

stor.   CuTD   append.   tabular.    quibus  chrono- 

logia  paparum  a  Stephano  V   usque   ad  Jo- 

annem  XIII  illustratur.   Berolini,  Jonas  1842. 

gr.  80.   1  Thlr.  Wicfdig  fur  d.  Kritik. 
Kopp,  Geschichtsblatter  aus   der  Schweiz.  I. 

p.  216  ff.  {Uber  lAudp^s  geringe  GlautnoUrdig- 

keit.) 
Martini,  C.  D.  A.,   iiber  d.  Geschichtschrei- 

ber  Liutprand,  bes.  iib.  dessen  histor.  Glaub- 

wiirdigkeit.  Miincheu  1810.  40. 
Maur  enbrecher  in  Sybels  histor.  Zcitschr. 

1861.  p.  123.  151. 
Pertz  in  seinem  Arch.  VII.  p.  391. 
Schiiz,    commentar.    criticus    de    scriptis    et 

scriptoribus  historicis  p.  256-266. 
Waitz  in  Schmidts  Zeitschrift  fiir  Gesch.  II. 

p.  99. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  209-212. 
WilkenjnHeidelberg.  Jahrbiich.  1813.  p.  124L 

NB.  Mit  Unrecht  ist  dem  Liudprand 
die  Autorschaft  der  folgenden  Werke  zu- 
geschoben : 

Adversaria. 

Planlos   zusammengeschriebene    Sammlung  hi- 
storischcr  Notizen. 

Ausg.:   in  Luitprandi  opera  ed.  Ramirez 

de  Prado  (s.  o.) 

:  Chronicon  a.  606  ad  960. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chronicon  ad  Tracte- 
mundum  Illiberitanum  in  Hispania  episc, 
a  multis  hactenus  desideratum,  nunquam 
editum,  ex  bibl.  D.  Th.  Tamaio  de  Var- 
gas.  Access.  eiusd.  not.  et  fragmenta  Luit- 
praudo  attrib.  Mantuae  Carpetanorum  1635. 
40  —  2  Vorher  in  Opera  L — i  ab  H.  de  la 
Higuera  S.  J.  et  L.  Ramirez  de  Prado 
edita.  Antw.  1640.  fol. 

Krl.-Schr.:  Antonius,  bibl.  Hispan.  I.  p.  585. 

:  Opusculura  de  vitis  Roman. 

pontificum  seu  Liber  pontificalis. 

Dies  dem  Liudprand  falschlich  z.ugeschriebene 
Werk  ist  nur  von  einem  Sachsen  aus  ihm  com|)iIirt. 

Ausg.:  'ed.  Busaeus.  Moguntiae  1602.  4<*. 
—  ^  in  Luitprandi  opera  quae  exstant; 
ed.  Ramirez  de  Prado.  Autwerp.  1640.  fol. 
p.  167-284. 

Erl.-Schr.:  Koepke,  R.  A.,  de  Liudprandi  vita 
et  scriptis.  Berolini  1842.  p.  22. 
Lappenberg  in  Pertz'  Archiv  VI.  p.  741. 
Martini,  C.  D.    .4.,    {iiber  die  Autorschafl)  in 
Denkschriften  der  k.  Akademie  der  Wissen- 
.•ichaften   zu    .Miinchen.  1809.   Klasse  der  Ge- 
schichte  p.  8.  not. 
Waitz  in  Pertz'  Archiv  VIII.  p.  544. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  343. 


426 


LIUTGERUS  —  LUCIFER 


vid. 


Liutgerus  episc.  Monaster.  (f  809), 


Vita  s.  (ircgorii  Traiect. 
Suiberti  {rtlatio.) 


Lives  of  Edward  the  confe8sor,t;e*(f. 
Vita  s.  Eduardi. 

Livinus  Flandriae  apostolus,  vid. 
Vita  s.  Bavonis  {epitaphium). 

Livpe  de  la  Pucelle,  native  de 
Lorraine  qui  reduisit  la  France 
entre  les  mains  du  roy.  Ensemble 
le  jugement  et  comment  elle  fut 
brul^e  au  vieil  march6  a  Rouen 
Tan  1431. 

Ausy.:  'in  Chronique  de  Normandic. 
Rouen  1581.  8".  —  'm  Histoire  de  Nor- 
mandie.  Rouen  1610.  8o. 

Xrl.-Schr.:  viii.  Buchon,  collection  XXXIV.,  wel- 
cher  Band  nur  Schriften  iib.  Jeance  d'Arc 
enthalt  und  Chronique  de  la  Pucelle. 

(Locher,  Jac.)  Naenia  de  obitu 
et  laude  Sigismundi  archiducis  Au- 
striae  f  149G. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (Friburgi,  Riederer 
1496).  4». 

Lodewijk  van  Velthem,  brabanti- 
scher  Priester  (um  1303):  iSpieghel 
historiael  of  Rijmspiegel  in  de  Neder- 
landsche  taal.  8  Bchr.  1248—1316. 

Fortsetzung  von  M.aerlant. 
Ausg. :  '  Spieghel  historiael  of  Rijmspie- 
gel,  zynde  de  nederlandsche  Rijmchronijk 
van  Lodewijk  van  Velthem,  vor  ruym  400 
jaeren  in  dichtmaet  gebracht.  Ujtgegeven 
door  Is.  le  Long.  Am.sterdain  1717.  fol. 
Schlecht.  —  "^Das  3.  Buch  allein  hrsggb. 
von  G.  J.  A.  Jonckbloet,  Ludovici  de  Velt- 
hem  speculi  historialis  liber  III.  Hagae 
Com.  1840.  4*.  Sorgsame  Ausgabe. 

Erl.-Schr.:  Mone,  Uebersicht  der  niederland. 
Volksliteratur  p.  111. 
Ueber  die  Ritter  der  Tafelrunde  mit  Bezug- 
nahmc  auf  das  Spieghel  historiael  von  Lode- 
wic  van  Velthem  —  in  Mcmoires  de  la 
Roci^t^  de  Thist.  et  des  beaux  arts  de  la 
Flandre  maritimc  de  France.  Bergues  1S57. 
p.  84  sq. 
Wlnd,  bibliotbek  d.  Nederlandscbe  geschied- 

schrijvers  p.  45-49- 
van  Wyn,  bistorische  en  letterk.avondstonden. 
Amsterdam  1800.  I.  p.  317-322. 

Loerius,  Theodoric,  vid.NiiSL  Dio- 
nysii  Carthus. 

Lombapdica  historia,  vid.  Jacobus 
de  Voragine. 

Longinus,  Vincent.,  Eleutherius: 
Panegyricus  ad  D.  Maximilianum 
pro  instituto  et  erecto  Viennae 
coUegio  poetarum  et  mathematico- 
rum,  anno  1502  dictus. 

Versuo  heroici. 


Ausg.:  ap.  Freher,  .scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  489, 

Longolius,  Christoph.,  vid.  Vita 
s.  Ludovici  IX. 

Longtoff,  Pierre,  chanoine  k  Brid- 
lington:  Chronicle. 

Tlrspriinglich  normannisch-franzosisch;  insKng- 
lische  iibers.  von  Kobert  de  Brunne. 

Handschr.:  London,  bibl.  Cott.  Ms. 
Julius.  A.  V.  —  Lincoln,  bibl.  cathedr. 

Ausg.:  'ed.  Th.  Heame.  Oxford  1725. 
2  vol.  8».  —  ^wiederholt  ibid.  1810.  2  vol.  8». 

Lopes,  Fernao,  vid.  Fern.ao  Lopes. 
Lopez  de  Ayala,  vid.  Ayala. 
Los,  vid.  Johannes  de  Los. 
Louis  de  Beauvou  (Ilofherr  Konigs 
Rene) :  Pas  d'armes  de  la  Bergiere. 

Schilderung  eines  1449  zu  Tarascon  gebaltenen 
Turniers. 

Ausg.:  publ.  par  G.  A.  Grapelet.    Paris 

1828.  8». 

Louise  de  Savoie:  M^moires  de 
Louise  de  Savoie,  mere  du  roi 
Fran^ois  1  de  France,  (nee  1476, 
t  1532). 


'in  Collection  universelle  XVI.  — 

'ap.    Petitot,    collection    XVI.  —  *ap.  Mi- 

chaud  et  Poujoulat,  nouv.  collection  V.  — 

*ap.  Buchon,  choix  de  chroniques  IX. 

Erl.-Schr.:  Vie  de  .  .  .  madame  Loyse  de  Savoye 

relig.    au    convent   de    mad.    Saintc-Claire 

d'Orbe,  escripte   en   1507  .  . .  Preced.   d'une 

nolice.  ..par  A.  Jl.Jeanneret. Genfeve  1860.80. 

Luca  della  Robbia,  latinista  et  storico 
(sec.  XVI) :  Narrazione  del  caso  di 
Pietro  Paolo  Boscoli  e  di  Agostino 
Capponi. 

Eiue  Erzahlung  von  vorziiglicher  Schonheit  u. 
groRsem  p.^ychologiscben  Interesse  Ub.  die  letzten 
Stuuden  jener  beiden  Verschworer  gcgen  die  Me- 
dici,  welclie  deshalb  1513  hiugerichtet  wurden,  — 
ein  Kleinod  der  italienischon  Literatur. 

Ausg. :  ed.  Fil.  Polidori  in  Archivio  stor. 
Ital.  I.  p.  283-312. 

Lucas  archiepiscopus  Consentinus 
(f  1224),  vid.  Vita  b.  Joachirai  abb. 
[synopsis  virt.) 

Lucas  diaconus  Tudensis  et  epi- 
scopus  (t  1250):  Chronicon  mundi 
ab  O.  C.  usque  ad  a.  123G  Chr. 
Libri  4. 

Uic  beiden  ersten  Hiicher  enthaltcn  die  Arbei- 
ten  des  Isidoriis,  Ildcphonsus  und  Julianus 
niit  Erganzungen,  die  beiden  Ictzten  dio  Fortsel- 
zung  von  670U274. 

Ausg. :  ap.  Schott,  Hispania  ilhistrata  IV. 
p.  1-117. 

Erl.-Schr.:  Fabriciaa,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
t«Uf  ed.  Mansi  IV.  p.  281. 

(y.  Vita  a.  Ferdinandi  III  (viU  brev.) 
„     ,,  Isidori  ep.  Hisp. 

Lucifer  subdiaconus,  vid.  Vita  s. 
Evurtii  ep.  Aurel. 


LUCTUS  —  LUPUS 


4S1 


Luctus  quo  mors  Friderici  ducis 
Austriam  Styriamque  afflixit. 

Handschr.:  Admunt  No.  94. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  IL  p. 
398.  —  'ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  50. 

Ludgerus  =  Liutgerus. 

Ludolfus  de  Suchen  {rectius  Sud- 
heim),  presbyter  dioec.  Paderborn. 
(flor.  V6m—\M\y.  Liber  de  itinere 
terrae  sanctae. 

Eandschr.:  Berlin,  k.  Bibl.  chartac. 
fol.  saec.  XIV.  u.  XV.  —  MiLnchen,  k. 
Hofb.  saec.  XV. 

Ausg.:  ^  *  Argentorati,  ex  offic.  Hen- 
rici  Eggestein.  s.  a.  kl.  fol.  —  »Venetiis 
s.  a.  4".  (1  Ex.  in  Paderborn,  Theodorian. 
Bibl.,  1  anderes  in  Dresden,  k.  Bibl.  Aeus- 
serst  selten.  54  Bl  —  *ed.  F.  Deycks. 
Stuttgart  1851.  8«.  (25.  Publication  des 
Literar.  Vereins.) 

Uebers.:  deutsch:  Handschr.:  Diissel- 
dorf ,  k.  Landesbibl. 

Ausg.:  'Augsburg  1477.  4».  —  »s.  a.  et 
1.  4*.  In  beiden  wird  der  Verf.  Petrus  zu 
Suchen  genannt. 

Erl.-Schr.:  Deycks,  F.,  iib.  altere  Pilgerfahrten 
nach  Jerusalem  mit  besonderer  Riicksicht 
auf  Ludolfs  von  Sucheu  Reisebuch  des  h. 
Landes.  Munster  1848.  8o  . 
Evelt,  Ludolf  von  Suchen,  Pfarrer  im  Iloch- 
stift  Paderborn  u.  dessen  Reise  nach  dem 
h.  Lande,  —  in  Zeitschrift  fiir  westphal.  Ge- 
schichte  u.  Alterthumsk.  XX.  1859.  p.  1  22. 
Ritter,  C,  Erdkunde  XV.  1.  Abth.  p.  45.46. 

2.  Auflage. 
Struve,   bibl.  historica   ed.   -Meusel    I.   2.  p. 
77;  cf.  X.  2.  p.   121. 

Ludolfus  episcopus  Augustanus, 
vid.  Vita  s.  Udalrici. 

Luidolfus  presbyter  Moguntinus, 
vid.  Vita  s.  Severi  episc.  Ravenn. 
{vita  alia.) 

Ludolphus  Sagax,  vid.  Landulfus 
de  Columna. 

Ludovici  IV  Bavari  imp.  (1314) 
scripta  publica. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  I.  p.  651. 

Ludovicus  Barbus,  Venetus  episco- 
pus  ex  abbate  s.  Justinae  de  Padua 
ord.  Bened.  (f  1443):  De  initio  et 
progressu  congregationis  Benedicti- 
nae  s.  Justinae  de  Padua. 

Ausg.:  ap.  Pez,  thesaur.  auecd.  II.  3.  p. 
267-307. 

Ludovicus  li^^"!^'^!  de  Raimo,  vid. 

/semori 

Annales  de  Raimo. 


LudovicusVicentinus  ord.min.,  vtd. 
Vita  s.  Bernardini  Senensis. 

Luidolfus  =  Ludolfus. 

Luitprandus  =  Liudprandus. 

Lulmius,  Paul. ,  rectius  Ulmius 
Bergomensis,  ord.  eremit.  (f  1484), 

•{^id.  Vita  b.  Magdalenae  Alb. 

,,     ,,  ]\lagdalenae  de  Como. 
,.     ,,  Mariae  de  Alber. 
„     „  Monicae. 

Luna,  vid.  Cronica  de  Don  Alvares 
de  Luna  p.  242. 

Luppoldus  de  Bebenburg :  Ritmati- 
cum  querulosum  et  lamentosum  di- 
ctamen  de  modernis  cursibus  et  de- 
fectibus  regni  ac  imp.  Romanorum. 
1341. 

Au^g .:  '  ed.  Peter  in  einem  Prdgramm  des 
Gymnas.  zu  Miinnerstadt  (Wiirzburg  gedr. 
1842.  4«.)  —  ^vnederholt  ap.  Bohmer,  fon- 
tes  I.  p.  479-484. 

Lupus  abbasFerrieriensis(t862?), 
etiam  Lupus  Servatus  dictus,  vid. 

Epistolae  Lupi. 

Vita  s.   Maximini   ep.  Trevir.    {vita 
alia.) 

,,     ,,  Wigberti. 
Krl.-8chr:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im   karolingisch.   Zeitalter   p.   456-461;   vgl. 
p.  228. 

LupusBarensisprotospata/  .0^^.^^^^ 

Lupus  Protospata  1 

in  regnoNeapolitanogestarumbreve 
chronicon.    855—1102. 

Der  Name  des  Verfassers  ist  untcrgeschoben, 
kein  Codex  nennt  ihn,  jedoch  ist  das  VVerk  unter 
dieser  Bezeichnung  seit  d.  17.  Jahrh.  bekannt. 

Handschr.:  Neapel,  Studj,  vgl.  Pertz' 
Arch.  V.  157.  —  Rom,  bibl.  Vatic.  Urbin. 
No.  983.  -  Paris,  k.  Bibl.  No.  6061.  8*. 
sec.  XVI. 

Ausg.:  'ap.  Caraccioli,  antiqui  chrono- 
logi  IV.  Neapoli  1626.  4«.  p.  93.  —  ^wie- 
derholt  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p. 
37-49,  mit  PratilWs  Noten.  —  *ap.  Burmann, 
thesaur.  Italiae  IX.  1.  p.  411.  —  *ed. 
Carusius,  bibl.  hist.  regni  Sicil.  I.  p.  35. 
—  *ap.  Pratilli,  hist.  princip.  Langob.  IV. 
p.  17.  —  «ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  V. 
p.  52-63  mit  gegenuberstehendem   Texte  der 

Annales  Barenses    bis  pag.  56. Ap- 

pendix    incerti    auctoris    ad    Lupi  Proto- 
spatae    chronicon,    a.  1212-1519.    'ap.    Ca- 
raccioli    1.   c.   p.   120.  —  'ap.   Muratori  1. 
c.  p.  50-52.  —  »ap.  Pratilli  1.  c.  p.  58. 
Vgl.  Annales  Barenses. 

Anonymi  Barensis. 

Chronicon  Norm»nnicum  breve. 


428 


MACARIUS  —  MADIUS 


M. 


Macarius    monachus  Pinnatensis, 

vid.  Vita  ss.  Voti  et  Fel.  {vita  recent.) 

Maccaneo,  |  Domin.,  Mediolanen- 

Machaneus,i  sis:  Epitomae  histo- 

ricae    novem    ducum    Sabaudorum 

—1518. 

Ausg.:  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
r.  p.  739-838. 

Macchlavelli,  Nicolo  di  Bernardo 
dei  (t  1527):  Istorie  Fiorentine. 
Libri  8.    1215—1492. 

Das  gro.sstc  und  vollendetste  Werk  des  Verf., 
worin  niit  bcwundeinswerthem  Tacte  zwiechen 
wissenschaftlicher  Geech.,  Tagesbpgebenheit  und 
politischcm  ESsonnemcnt  unterschieden  i.st. 

Aiisg. :  'Firenze,  Giunta  1532. 4*.  —  *Boma, 
Ant.  Blado  de  A.sula  1532.  4o.  —  ^(Venetia) 
1537.  8».  —  *Vinegia  1546.  8».  -^  *s.  1. 
1550.  4".  —  •nuovamente  corette,  cou  di- 
ligenza  ristampate.  Venegia,  per  Giglio 
1554.  12mo.  —  'Hagae  Comitum  1658.  8o. 
—  "Capolago  1842.  2  vol.'8o.  —  «Firenze 
1848.  8».  —  '«Firenze,  Monnier  1851.  8o. 
u.  bfters;  auck  in  den  Oesammtausgaben 
(s.  u.) 

Uebers. :  deutsch  '  von  W.  Neumann. 
Berlin  1809.  (Wien  1817).  2  vol.  8".  — 
*aus  d.  Ital.  mit  Anmerk.  von  Otto.  Leip- 
zig  1788.  2  vol.  4«.  4  Thlr.  —  »von  Reu- 
mont.  Leipzig  1846.  2  vol.  8».  —  *in' d. 
Uebers.  der  sammtl.  Werke  von  Ziegler. 
(Tom.  IV.)  Karlsruhe  1833.  8°. 

franzos.:  trad.  en  frant;.  apar  Yves  de 
Brinon.  'Paris  1577.  »1615.  8».  —  bpar 
Fr.  Tetard.  Amsterd.  1694.  2  vol.  12mo.  _ 
cpar  de  Barrett.  Paris  1789.  2  vol.  12  mo. 
Alle  nicht  von  Werth.  —  dpar  J.  V.  P^ri^s. 
iParis  1842.  12  mo.  ^ibid.  1855.  8». 

enqlish:  '  transl.  by  T(hom).  B(edingfield). 
London  1594.  fol.  1595.  fol.  —  >by  M.  K. 
London  1674.8".  —  ^Farneworthstranslation 
carefully  revised.  London,  Bohn's  standard 
library  1847,  kl.  8«.  3  sh.  6  d. 

latein.:  Historiae  Florent.  libri  8.  'Ha- 
genow.  1658.  12  mo —  *Lugdunil645.  12  mo. 

:  II  principe. 

Das  beriihmtestc  seiner  Biichcr,  welches  trotz 
des  vielfachstcn  Tadcls  dem  Verfasser  bezeutrt, 
dasR  cr  ein  hochst  umsichtijrer,  weiser,  auf  seinen 
Kenntnisscn  fest  ruhender  Denker  u.  Staatsmann 
war:  cin  wahres  Elemcnt.irbuch  der  histor.  Wissen- 
scbaft  fiir  jeden  Folitiker  u.  fleschichtsehreibcr. 

Ausg.:  '  Eoma  1532.  4o.  —  »Vinegia  1537. 
12  mo.  _  «Filadclfia  (Livorno)  1792.  8o.  _ 
*coIIa  vita  dell'  autore.  Frankf.  a/M.  1852. 
16mo.  14  Sgr.  —  »pubbl.  da  AI.  Buttura. 
Paris  1834.  32  mo.  u.  viele  andere  Ausgg. 

Uebera.:  deutsch:    'Frankfurt  u.  Leipzig 


1745.  —  «Hannover  1756.  S".  —  Hbid. 
1762.  8».  —  *Arnstadt  u.  Rudolstadt  1804. 
8».  —  *ubers.  v.  W.  Grafen  von  'Hohen- 
thal-Stadteln.  Leipzig  1835.  8*.  —  «ubers. 
von  Gl.  Regis.  Stuttgart  1842.  gr.  8«.  1  Thlr. 

—  'ubers.  von  K.  Riedel.  Darmstadt  1841. 
16  mo.  V,  Thlr. 

english  by  J.  S.  Byerley.  'London  1802. 
80.  '1810.  8".  —  ^zufammen  mit  History 
of  Florence.  London,  Bohn's  standard  li- 
brary  1847.  kl.  8o,  3  sh.  6  d. 

franzos..  'trad.  en  franc;.  par  G.Cappel. 
Paris  1553.  4».  —  *par  G.  d'Auvergne. 
Paris  1572.  16  mo.  _  Spar  Amelot  de  la 
Houssaie.Amsterd.1683. 12  mo.  (BieseUeber- 
setzung  ist  ojters  wiederholt.)  —  *par  P. 
Christian.  Paris  1842.  12  mo.  _  »Paris, 
Gerd6s  1847.  12  mo.  _  «par  Ch.  Louandre. 
Paris  1852.  2  vol.  18  mo. 

spanisch:  traduc,  al  espaiiol.  Nueva  edi- 
cion.  Paris,  Pillet  1838.  18  mo. 

lateinisch:  'Princeps,  ex  Sylvii  Telii  tra- 
ductione;  acced.  alia  contra  Machiavellum 
scripta.  Lugd.  Bat.  1643.  12mo.  —  ^als 
Disputationum  de  repnblica  libri  3.  Mom- 
pelgard.  1589.  8«.  —  »Francof.  1608.  12mo. 

:  Tutte  le  opere. 

Ausg. :  (Genfeve)  1550.  4*.  u.  ofters.  —  Mai- 
land  1810-11.  11  Bde.  8o.,  recht  gut.  — 
Firenze  1813.  8  vol.  8".  —  col  tit.:  Opere 
complete  di  N.  Machiavelli . . .  Firenze  e  Ge- 
nova,  M.  Cecchi  1857.  gr.  8«.  Am  vollstan- 
digsten.     Es  gibt  noch  viele  andere  Ausgg. 

Uebers.:  deutsch  von  Ziegler.  Karlsruhe 
1833.  8  Bde.  8«.  13'/,  Thlr. 

franzosisck:  Paris  1799.  6  vol.  8o.  — 
ibid.  1821.  12  vol.  8».  ibid.  1837,  1842.  2  vol. 
gr.  80. 

Erl.-Schr.  Gervinns,  histor.  Schriften.  Frankf. 
1S33.  I.  p.  86-218. 

Macedo,  Franciscus,  Lusitanus 
(1660) ,  vid.  Vita  ss.  Tarasiae  vid. 
et  Sanciae. 

Macullo,  vid.  Johannes  de  Fordun. 

Madius  de  Barbazanis,  Micha:  Hi- 
storia  de  gestis  Roraanorum  im- 
peratorum  et  summorum  pontificum. 
Pars  partis  secundae.    129() — 1330. 

Das  Werkchcn,  aus  21)  Capitcln  bestehcnd,  ent- 
spricht  nur  in  dcn  crstcn  sieben  scincm  Titel; 
dic  libri^cn  handeln  iiber  dalmatinische  (reschichte. 

—  Ob  -Madius  der  Verfasser  oder  nur  Herausge- 
bcr  war,  ist  noch  unentschiedcn. 

Ausg.:  'edid.  Jo.  Lucius  inseiTieni  Werke: 
Libri  6  de  rcgno  Dalmatiae  et  Croatiae. 
Amstelod.  1666.  fol.  p,  370-380,  —  »ap. 
Schwandtner,  scr,  rer.  Hungar,  III.  p,  636- 
653. 


MAERLANT  —  MAGNUS 


429 


Erl.-Schr.:  Haner,  de  scriptoribus   rerum  Hun- 
garic.  p.  33. 

Maerlant,  Jacob  van  (Flamander, 
geb.  1235,  t  um  1300):  Spieghel 
historiael. 

Eine  gereiinte  Weltclironik  nach  Vincentius 
Bellov.  Vorbilde,  angefangen  1283:  in  keiner  Hand- 
schrift  vollstandig  erhalten.  Der  Verf.  war  ein  heller 
Kopf,  frommen  und  rechten  Sinnes.  Fortgesetzt  v. 
Lodewijk  van  Velthem. 

Handschr.:  vid.  ap.  Mone,  Uebersicht 
p.  102. 

Ausg.:  '(J.  van  Maerlant)  Spieghel  hi- 
storiael.  Houdende  in  hem  alle  hystorien 
d.  waerachtigher  Cronijcker  ende  der  Bibe- 
len  ende  der  godlijcker  scriftueren  met  alle 
gheschiedenissen  ende  vreemtheden  d.  Hy 
storien  ende  der  Poetrien  die  welcke  waer- 
achtig  sijn.  Antwerpen,  Cl.  Grave  1515. 
fol.   ARt  Holzschnitten.  Erste  seltene  Ausg. 

—  '  Spieghel  historiael  of  Rijmkronijk  van 
Jacob  van  Maerlant,  met  aauteekeningen 
door  J.  A.  Clignet  en  J.  Steeuwinkel, 
Leyden  1784.  85.  2  vol.  8».  Umfassen  die 
8  Bchr,  des  ersten  Theils.  —  *die  ersten 
3  Bchr.  des  3.  Theils  gab  heraus  Bilderdijk. 
Amsterdam  1812.  8*.  —  'Deel  4.  uitgeg. 
door  J.  v.  Lennep  en  and.  Amsterd.  1849. 

—  (J.  H.  Halbertsma,  aanteekeningen  op 
deel  IV.  Deventer  1851.  8«.)  —  '■vollstandig 
J.  v.M's  Spiegel  historiael.  Uitgegeven  door 
de  maatschappij  der  Nederl.  letterkuude  te 
Leiden.  Leiden  1857-59.  3  vol.  gr.  4«.  Z>e 
uitgave  wordt  bezorgd  door  E.  Verwijs,  met 
medetcerking  van  Brof.  M.  de  Vries.  — 
Bruchstiicke  '  ed.  K.  A.  Schmidt  und 
Kinderling  in  Deutsches  Museum.  1788.  I. 
p.  72-82;  112-124;  —  ^andere  in  Ver- 
handelingen  van  de  maatschappij  der  Ned. 
letterk.   te  Leiden.  1818.   H.  2.   p.  194  sq. 

—  *andere  (186  Verse,  Anfang  des  6.  u. 
Ende  des  5.  Bchs.  der  4.  Abtheil.  ed.  Hoff- 
niann  in  Nieuwe  werken  van  de  maat- 
schappij  der  Nederl.  letterk.  te  Leiden.  I. 
2.  p.  253. 

— :  Wapene  Martijn. 

AurSg. :  '  in  h.  latijn  vertaeld  d.  J.  Buke- 
lare,  uitgeg.   d.  C.  P.  Serrure.  Gent  1855. 
8".  —   *met  de  Vervolgen,  krit.  uitgeg.  en 
toegelicht  door  E.  Verwijs.  Deventer  (Le  jden) 
1857.  gr.    8».   Mt   Worterbuch  u.   Anmerk. 
ETl.Hchr.i  Hoffmann,  Horae  Belgicae.  Vratis- 
lav.  1830.  I.  p.  41-41. 
Jonckbloet,  W.  J.  A.,  geschiedenis  d.  mid- 
dennederlandsche    dichtkunst.    Band   3.    Er- 
schSvfende  Daratellung  der  Wirksamkeil  Maer- 
lants. 
Jonckbloet,   W.   J.   A.,   nalezingen   op    de 
Spiegel  historiael  van  J.  v.  Maerlant.  4.  Bd. 
Deventer  1S19.  8o. 
Mone,  Fr.  J.,    Uebersicht  der  niederlandisch. 
Volksliteratur  Slterer  Zeit.  TUbing.  1838.  8o. 
p.  102105. 
de  Vries,  proeve  eener  geschiedenis  d.  ne- 
derduitsche  dichtkunde.  Amsterdam  1810.  I. 
p.  6. 
Willems  in  Belg.  Museum  H.  p.  438-464. 
van  Wyn,  histor.  en  letterk.  avondstonden. 
Amsterd.  1800.  I.  p.  289-292. 


Maginfridus  praepos.  Magdeburg., 
vid.  Vita  s.  Emmerammi. 

Magnobodus,  vid.  Vita  s.  Mam"ilii 
{vita  alia). 

Magnum  chronicon  Belgicum,  vid. 
Chronicon  Belgicum  magniim. 

Magnus  Ellenhardus =Ellenhardus. 

Magnus  Lagabaetis-Saga. 

Ausg. :  '  als  Fragment  of  ancient  history 
(in  the  orig.  Island.  with  litt.  engl.  vers. 
by  F.  Johnstone).  Kopeuhag.  1783.  12  mo. 
Sehr  selten.   Niir    20   Exemplare   gedruckt. 

—  'in  d.  Fornmanna-Sogur  T.  X. 
Magnus  presby  ter  Reicherspergen- 

sis  (t  1195):  Annales  Reichersper- 
genses. 

Annalen  in  einfachster  Form;  in  der  Bearbei- 
tung  des  Priesters  Slagnus  reichen  sie  bis  1195, 
in  eirier  Fortsetzung  bis  1279.  Von  grosser  Bedeu- 
tung  f.  den  deutschen  Osten  im  12.  Jahrh..  voU  feind- 
licher  Gesinnung  gegen  die  Hohenstaufen. 

Handschr.:  Miinchen,  k.Hofbibl., Latin. 
1090.  mbr.  saec.  XH.  8».  —  Gratz,  Jo- 
hanneum,  mbr.  sec.  XII.  XIH.  fol.  (dieser 
Cod.  enthalt  die  Chronik  zweimal  u.  nennt 
allein  den  Verf.)  —  Vorau.  Vgl.  Pertz, 
mon.  XVH.  439-442. 

Ausg.:  A  ^nach  einem  1625  sammt  dem 
Kloster  verbrannten  Cod.  Reichersp.  unt.  d. 
Tit. :  Chronicon  monasterii  Reicherspergen- 
sis  studio  Chr.  Gewoldi.  Monachii  1611.  4". 
(ab  a.  1-1195).  Accurate  Ausg.  mit  einge- 
riickten  Acte^istiicken.  Sehr  selten.  —  ^icieder- 
holt  ap.  Ludewig,  scr.  rer.  Bamberg.  II. 
p.  129-348.  Viele  Druckfehler.  —  B  i^nach 
d.  munchener,  friiher  im  Kloster  Aldersbach 
befindlich  geioesenen  Cod.  (v.  J.  1-1167)  ed. 
Petr.  Stewart  in  Tomus  singularis  insi- 
gniumauctorum.  1614.  p.  717-796. —  ^wieder- 
holt  ap.  Canisium,  lect.  antiq.  ed.  Basnage 
IH.  2.  p.  217-262.  Vgl.  Bohmer,  fontes  IH. 
p.  LXX.  —  ^nach  derselben  Handschr., 
aber  nicht  vollstdndig  unt.  d.  Tit.:  Chroni- 
cou  Reicherspergense  minus  ab  a.  1058- 
1167  auctore  Magno  presb.  ed.  Finauer  in 
Historisch-litterar.  Magazin  fiir  Pfalzbaiern. 
1782.  I.  p.  215-227.  —  C  nach  d.  Gratzer 
Cod.  unt.  d.  Tit. :  Magni  Reichersperg. 
chronica  a.  1084-1195  ap.  Bohmer,  fontes 
III.  p.  530-553.  —  D  mit  Weglassung  des 
schon  edirten  Anfangs  der  Annalen  u.  der 
hereits  verdffentUchten  klosterlichen  Acten- 
stiicke  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XVII.  in  folgender  Uebersichtlichkeit: 

Annales  Reicherspergenses  ab  a.  921-1167 
p.  443-476  nach  der  miinchener  Handschr. 
vereint  mit  Magnus  nach  Gewolds  Ausg. 
u.  d.  Codd.  in  Gratz  {hieraus  die  erstere  bis 
1160  reichende  Becens.)  u.  Vorau. 

Chronica   coUecta    a    Magno  presbytero 

—  1195   p.    476-523   aus    d.   Gratzer  Cod. 
(2.   Becens.)   u.  mit  diesem  verbunden  von 


430 


MAISTERLEIN  —  MALLIUS 


1167    an    der   2.    Thl.  nach   Geicold  «.   d. 
Cod.  in  Vorau. 

Continuatio  a.  1195-1279  resp.  135B.  p. 
523-534. 

Krl.-Schr.:  Appel,  B.,  Ocsch.  d.  regulirten  la- 
ter.inonsischen  Chorlierrenstiftes  des  heil. 
Augustin  zu  Ueichersberg  in  Oberosterreich. 
Linz  1857.  gr.  80.  l  Thlr.  10  .Sgr. 

StStzer,  F.,  chronici  Ueichersbergen.sls  dis- 
quisitio  critica.  P.irs  I.  Halis  .Sax.  18i)9.  80- 
Wegen  nicht  eingeaehener  Mpte.  v«n  geringem 
Werthe. 

Wattenbach,  Deutschlands  (Teschichtsqucl- 
len  p.  3fi4  u.  ap.  Pertz,  mon.  XVII.  p.  439-44:1. 

Maistepleln,  Sigism.,  monachus  S. 
Udalrici  (f  post  1484):  Augustanum 
chronicon  ecclesiasticum  — 1481. 

Nach  andern  heisst  d.  Verfass.  Sigism.  Gros- 
senbrot. 

HandscJir.:  Basel,  Un.-Bibl.  D.  V.  8. 
chart.  —  Ntirnberg,  Stadtbibl.  IV.  91. 
—  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod.  lat.  chart. 
.sec.  XV.  516.  fol.  77;  —  cod.  germ.  chart. 
fol.  No.  213,  mit  einigen  Noten  von  1481- 
1507.—  Wolfenbuttel,chart.  anni  1467; 
45.  7.  ms.  Aug.  fol. ;  —  chart.  sec.  XV. 
71.  24.  ms.  Aug.  fol.  —  Wiirzburg,  k. 
Bibl.  chart.  fol.  97. 

Aixsg. :  '  mit  der  Bezeichnung  ,authore 
Sigismundo  religioso'  ed.  Pistorius,  script. 
rer.  Germ.  Francof.  1607.  III.  p.  589.  — 
'ed.  Pi.storius-Struve,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  657-684.  —  '  Bruchstiicke  ap.  Ludewig, 
reliq.  mss.  VIII.  p.  112. 

:  Chronicon  Norimbergense. 

1360—1480. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  VIII.  p. 
1-149. 

Vebers.:  iib.  eine  deufsche  des  Verf.  s. 
Literar.  Blatter  V.  p.  275. 

:  Ein  schone   cronick  und 

hystoria. 

Ausg.:  einzige  Ausgsburg,  Mel.  Rammin- 
ger  1522.  fol.   Mit  Uohschnitien   von  Karl 

SchoJ/elein.  ^ 

Malabayla,  Philipp.,  vid. 

Vita  s.  Beni.-dicli  ep.  Albing. 
,,     ,,  Landulphi  ep.  Ast. 

Malachias  archiepiscopus  Arma- 
chanus,  vid.  Vita  s.  Bernardi  Claraev. 

Malaspina,  vgl.  auch  Malespini. 

Malaspina,  Saba,  decanus  Meliten- 
sis:  Rerum  Sicularum  libri  VI.  1250 
—1285. 

Fortsetzung  des  Nicolansde  Jamsilla.  Von 
Gesinnung  Guelfe;  glanbwiirdig. 

JTandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
6696.  5. 

Ausg. :  '  wenig  voUstdndig  ap.  Baluze, 
miscell.  VI.  p.  197-348.  {"^ibid.  ed.  Mansi 
I.  p.  231).  —  *verstammelt  ed.  Carusius, 
bibl.  Sicul.  II.  p.  676;  —  *w.  ap.  Burmann, 
thesaur.  Siciliae.  Tom.  V.  —  *voUsUindig 
u.  accwat  ap.  Muratori,  scr,  rcr.  Ital.  VIII. 


p.  781-874.  —  «ap.  Del  Re,  cronisti  e  scrit- 
tori  II.  p.  201-408  mit  gegeniibersteh.  ital. 
Vebersetzung. 

Erl.  -  Schr. :    D  r  o  y  s  e  n ,    hislor.  -  poHtische    Zeit- 
schrift  I. 
FabriciuR,  bibl.  med.  et  inf.  latinltati»  ed. 

Mansi  V.  p.  10. 
Frenzel,  C.,  Kamon  Muntancr  et  Sabas  Ma- 
laspina.  Rerolini  1852.  8«. 

Malaterpa,  Gaufred.,  veW.Gaufredus 
Malaterra. 

Malchetius,  vid.  Robertus  Altissio- 
dorensis. 

Malchus,  natus  Philadelphiae  in 
Syria  (saec.  V):  Bv^avTiaxwv  diSloi, 
VII.    474-  -480. 

Fortsetzung  des  Priscus;  nur  noch  Bruch- 
stiicke  iibrig. 

Ausg. :  Fragmenta  '  ap.  Hoeschel,  excerpta 
de  legationib.  Aug.  Vindelic.  1603.  4".  p. 
77. —  'ap.Labbe,  protrepticon  hist.  Byz.  Par. 
1648.  fol.  —  ^zu^ammen  mit  Dexippus  ed. 
Niebuhr  in  Corp.  scr.  hist.  Byzant.  p.  229. 

Malespina,  vgl.  auch  Malaspina. 
^  Male8pini,Ricordano(tl281):Isto- 
ria  Fiorentina  dall'  edificazione  di 
Fiorenza,  insieme  con  Taggiunta, 
0  sia  continuazione  di  essa  fatta  da 
Giachetto  di  Francesco  Malespini 
suo  nipote,  sino  all'  a.  1276. 

M.  war  der  erste  Italiener,  der  eine  einigcr- 
massen  bcdeutende  Gcsch.  in  d. Volkssprache  schrieb. 
Weder  politischer  Charakter,  noch  historischer 
Sinn;  reine,  edle,  weun  auch  kunstlose  Darstellung. 

Ausg.:  'Fiorenza,  Giunti  1568.  4".  —  'ibid. 
1592.  4».  —  '^ibid.  1598.  4».  —  *ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  VIIL  p.  881-1046.  —  »coIl' 
aggiunta  di  G.  Malespini  e  la  cronica  di 
Gio.  Morelli.  J^irenze,  Tartini  1718.  4".  — 
•illustrata  da  V.  Follini.  Firenzo  1816.  4». 

Erl.  -  Schr.:  Gervinus,  historische  Schriften. 
Frankfurt  1833.  L  p.  1-6. 

Maleu,  Stephanus,  Comodoliaci 
canonicus  (flor.  1316):  Chronicon 
Comodoliaci  ad  Vigennam  sive  ve- 
teris  abbatiae  ss.  Juniani  et  Amandi. 
Ausg.:  prologus  et  fragmentum  a.  1226- 
1316  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  815-820. 

Malipiero,  Domenico,  senatore: 
Annali  Veneti  dall'  anno  1457 — 1500, 
ordinati  e  abbreviati  dal  senatore 
Franc.  Longo  (f  1584).  5  parte. 

Eingestreut  sind  «ehr  viele  Documente. 
Aiisg.:   con  prefazione   e   annotazioni  di 
Agost.  Sagredo  m  Archivio  storico  Italiano. 
Fircuze  1843.  44.  VII.   1.   p.  3-586  u.    in 
partc  2  p.  589-720. 

Malliu8,Petrus,canonicusbasilicae 
Vaticanae  (flor.  tempore  Eugenii 
pp.  III) :  Historiabasilicae  Vaticanae 
antiquae. 


MALVECIUS  —  MANLIUS 


431 


;  ^ohne  Namen  des   Verfassers  unt. 

d.  Tit.:   Descriptio   basilicae   veteris  Vati- 

canae  auctore  Romano,  ed.  Paulus  de  An- 

gelis.  Romae  1646.  —  ^vilt  dem  Namen  d. 

Verf.  in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  VH.  p.  37-56. 

Erl.-Schr.:  Janning,   coininent.   de   basilica  s. 

Petri  ibid.  p.  S5-171. 

Vgl.  Vegins. 

Malvecius,  Jacob.,med.,  doct.  (flor. 
1412):  Chronicon  Brixianum  ab 
origine  urbis  ad  annum  usque  1332. 

Handschr.:  Middlehill,  chart.  sec. 
XVIII.  fol.  No.  953.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XVI.  No.  5883. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  rer.  Ital. 
scr.XIV.  p.  777-1004. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  lib.  IX.  p.  14. 

ManasseSjConstantinus  (saec.  XII): 
Annales  seu  Breviarium  h^storiarum 
seu^vvoxpig  iGvoQvxiq.Ab  O.C. — 1081. 

Ausg. :  '  graece  subiuncta  Leunclavii  ver- 
sione  latina  primus  nunc  vulgavit  Jo. 
Meursius.  Lugduni  Batav.  1616.  4".  Sehr 
selten.  —  ^wiederh.  cum  Leunclavii  et  Meur- 
sii  notis.  Acc.  variae  lect.  cura  Leonis  Al- 
latii  et  C.  A.  Fabroti  et  eiusd.  glossar.  grae- 
cobarbanim.  Paris.,  tvp.  regiis  1655.  fol.  — 
*wiederh.  Venetiis  1729.  fol.  —  *in  Meursii 
opp.  aLamio  collectis.Florent  1741.  fol.VII. 
No.  8.  —  ^zusammen  mit  Joelis  chrouo- 
graphia  compend.  u.  Georg.  Acr  opolitae 
annales  recogn.  Imm.  Bekker.  Bonnae  1837. 
8«.  (Corp.  scr.  hist.  Bjzant.)  SVi  Thlr.  — 
•Fragmenta:  gr.  lat.  ed.  J.  F.  Boissonade 
(mtf  Nicetas  Eugenianus).  Lugd.  Bat.  1819. 
12  mo. 

Uebers.:  Annales  e  graeco  in  latinum 
conversi  per  Jo.  Leunclavium.  Basileae, 
Episcopius  1573.  8». 

:  Carmen  politicum  in  Justi- 

num  Magnum  imperatorem. 

Roman  in  politischen  Versen. 

Ausg.:  ^cum  versione  metr.  F.  Morelli 
an  Corippi  Atric.  Gramm.  de  laudibus  Ju- 
stiiii  Minor.  lib.  4.  Paris.  1610.  8°. 

:     De    Karolo     imperatore 

versus  politici.    Graece. 

Au8  dem  Breviarium  histor.  entnommen. 
Ausg.:  'ed.  Pithoeus,  annalium  et  hist. 
Franc.  script.  coaetanei  12.  Ed.  Francof. 
p.  290-295.  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  II.  p.  199-201.  —  *ap.  Bouquet,  rec. 
V.  p.  397-399. 

Manasses  et  Walcherus,  vid.  Gesta 
episcoporum  Cameracensium. 

Manetti,  Jannotius,  Florentinus 
(nat.  1396,  f  1459):  Chronicon  Pi- 
storiense  a  condita  urbe  ad  a.  1446. 

Von  1154  an  glaubwiirdig. 
Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.   rer.  Ital.  XIX. 
p.  989-1076. 


:  Oratio  gratulatoria  in  coro- 

natione  Friderici  III   imp.  Romae 
sub  Nicolao  V  pont.  facta  ad  utrum- 

que.    1450. 

Au^sg.:  ap.  Freher,  scr.  rerum  Germ.  ed. 
Struve  III.  p.  9. 

:    Vita    Nicolai    V    papae. 

Libri  IV. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  2. 
p.  907-960. 

Erl.-Schr.:  Nald.  Naldius,  vita  Jannotii  Ma- 
netti,  led.  Burmann,  thesaur.  Ital.  IX.  8.  — 
'wiederhoU  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XX.  p.  529-608. 
Fabricius,  bibl.  lat.  med.  aevi  ed.  Mansi  IV. 
p.  24. 

ManfredusPotentinusepisc.  (1119), 
vid.  Vita  Gerardi  ep.  Pot. 

Maniacutius,Nicol.,  canonicus  ord. 
s.  Augustini  Lateranensis  basilicae 
(cca.  1180):  Catalogus  Romanorum 
pontificum  a  Petro  ad  Alexandrum 
III.    Versibus  hexametris. 

Ausg.:  "^ed.  Onuphr.  Panvinius  in  annotat. 
ad  Platinam  in  vita  Alexandri  III.  p. 
207.  —  *ed.  Papebroch  c.  notis  in  propy- 
laeo  AA.  SS.  BoU.  Mai.  V.  p.  *27._ 

Manifest  der  Niederliindischen 
Rathe  vor  das  Haus  Oesterreich 
gegen  Carl  VIII,  Konig  in  Frank- 
reich  von  den  Jahren  1491  und  1492. 

Betriift    die    Ileirathsangelejrenheiten    Maximi- 

lians  I  und  die  Zuriicksendung  d.  Erzh.  Margareta. 

Ausg.:    ap.    Buder,    niitzliche    Sammlung 

verschiedener  ungedruckt.  Schriften.Frankf. 

u.  Leipzig  1735.  8».  p.  1-27. 

Manlius  [alias  Mennel),  Jacob., 
aus  Freiburg  im  Breisgau,  Historio- 
graph  des  Kaisers  Maximilian:  Ain 
hiipsche  Chronick  von  Heidnischen 
und  Christenkiinigen,  der  Teiitschen 
und  Welschen  Francken,  dariii  . . . 
die  Troyanischen,  Pipinischen  und 
Hugonischen  . . .  auch  sunst  vil  . . . 
geschlecht  grosser  Kiinig,  Fiirsten 
und  Herrn,  die  daruss  entsprossen 
sind,  anzeygt  werden.  (Freyburg 
im  Breyssgau  1523.)  kl.  4".  Mit 
Holzschn. 

:    De    iuclyto    atque    apud 

Germanos  rarissimo  actu  ecclesia- 
stico  Kalend.  Augusti  Auguste  ce- 
lebrato  a.  1518. 

Av^g.:  Auguste  1518.  4">. 

:  Historiola  duorum  actuum 

a.  1518  Augustae  habitorum:  I.  In- 
vestiturae    cardinalitiae     dignitatis 


432 


MANLIUS  —  MARCHE 


Alberto  Brandeburg.  archiep.  Mo- 
guntiuo  collatae;  II.  Gladii  et  pilei 
per  pontificis  legatum  Maximil.  imp. 
QOimti. 

Ausg. :  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  709-716. 

Manlius,'^)  Johannes:  Chronicon 
episcopatus  Constautiensis  — 1519. 

Die  Vita  s.  Conr.adi  ep.  Const.  ist  hierin 
voll.standig  aufgenommen. 

Ausg. :  '  ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  III. 
p.  617.  —  'ed.  Pistorius-Struve,  scr.  rer. 
Germ.  III.  p.  689-804. 

Erl.-Hchr.  liettberg,  Deutsclilands  Kirchenge- 
sfhichte  U.  p.  98-132. 

Manlius,  Petrus  =  Maliius. 
Manung,  ein,dercristenheit  widder 
die  durken, 

Die  Schrift  gehort  ins  Jahr  1155. 
Ausg.:   ^s.   a.    (1472)   et  1.   ^».   6  Bl.   — 
^wiederholt  in  Neuer  literar.  An«eiger.  1806. 
p.  330. 

Krl.-Sctir.:  v.  Aretin,  iiber  die  friihesten  uni- 
versalhistorischen  Folgen  der  Buchdrucker- 
kunst.  Miinchen  1809. 

Mapes,  vid.  Gualterus  Mapes. 
MafFeus       |  Raphael,Volaterranus 
Maphaeus  i        (t  1521),  vid. 

Procopius,  histor.  sui  temp.  {Uebers.) 
Vita  b.  Jacobi  de  Cert. 
Vita  b.  Humilianae. 
Vitae  Sixti  IV  etc. 

Maphaeus  Vegius,  vid.  Vegius. 
Marango,    Bernard.:     Chronicon 
Pisanum  vetus  ab  Adam  — 1175. 

Sehr  merkwiirdig  u.  lehrreich. 

Handschr.:   vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  p.  320. 

Ausg. :  '.  *.  '  drei  unvollstdndige  Ausgg. 
ohne  Namen  d.  Verj.  vid.  (p.  226)  unt.  d.  Tit.: 
Chronicon  Pisanum  seu  fragm.  auct.  incerti 
ab  a.  688-1136.  —  *se/tr  verbess.  u.  vermehrt 
aus  Ms.  hibl.  Paris.  in  Archivio  storico 
Ital.  VI.  2.  p.  1-71. 

Marbodus  sive  Marbodeus\ 
archidiaconus  Andegavens.f      (f 

Marbodus  sive  Marbodeusi  1123) : 
episcopus  Redonensis  ' 

Commendatio  Jerosolymitanae  ex- 
peditionis. 

Ausg. :  '  in  opp.  ed.  Ives  Mayeux.  Redon. 
1524.  4".  —  *in  eiusd.  operib.  currt  Hildeberto 
ab  Ant.  Beaugendre  editis.  Paris.  1708.  fol. 
p.   1576.  Vgi.  auch  Acta    s.   Florentii   presb. 

{3ermo.) 
De  8.  Laurentio. 
Passio  8.  Mauritii  primic. 
„      8s.  Felicis  et  Ad. 
,,        s.  Victoris 
Vita  8.  Alexil  conf. 
,,      „  (jiualterii  s.  Gaut. 
„     ,,  LiclDii  {vila  all.) 

*)  ap.  Vosaium  pag.  651  et  Wira.euxa  Jdlschlich 
Maniliug. 


Vita  8.  Maurllii  [vita  al.) 
„     „  Magnobodi  {vita  al.) 
„     „  Hoberti  abb.  Cas. 
„     „  Thaisidis. 
,,     „  Theophili  viced.  (eat?.  hisl.) 

Marcellinus  cancellarius  Justiniani, 
comes  IUyrici  (f  534?):  Chronicon 
quod  rerum  oriental.  historiam  Euse- 
bii  et  Hieronymi  usq.  ad  Justiniani 
tempora  prosequitur.  379—534. 

Mit  der  Fortsetzung  eines  Unbekannten  von 
534-,%0  (s.  .\usg.  No.  2.) 

"  Ausg.:  '(cur.  A.  Schonhovius.)  Paris.  1646. 
8".  —  'cum  Onuphr.  Panvinii  fastis.  Venet. 
1558.  Heidelberg.  1588.  fol.,  enthdlt  zuerst 
die  Fortsetr.ung .  {Panvin  entnahm  die  Chro- 
nik  aus  heiner  Handschr.,  sondern  aus  Cu- 
spinian^s  Commentar  zu  der  Chronik  C  a  s  s  i  o  - 
dor's,  worin  er  sie  stiickiceise  einverleibt 
hatte ;  da  passirte  es  ihm,  dass  er  Cuspinians 
(aus  Heriman.  Augiens.  entlehnten)  Worte 
von  551-558  fiir  den  Text  des  Mar- 
cellin  oder  richtiger  seines  Fortsetzers 
hielt.)  —  *emendatius  et  auctius  op.  I.  Sir- 
mondi.  Lutet.  Paris.  1619.  8".  —  *in  dessen 
operib.  Paris.  1696.  11.  p.  349.  (ed.  Venet. 
II.  p.  269.)  —  »m  Bibl.  Patr.  Lugd.  IV. 
p.  517.  —  'ap.  Galland,  bibl.  patrum  X. 
p.  343.  —  '  ap.  Scaliger,  thesaur.  temporum 
p.  22.  —  *ap.  Roncalli,  vet.  lat.  script.  chr. 
II.  p.  266.  —  'ap.  Rosler,  chronic.  med. 
aevi  p.  135.  —  ^^zusammen  mit  Prosper 
n.  Idacius  ed.  Migne,  cursus  patrologiae. 
Paris.  1846.  Tom.  LI.  —  Excerpta  ex 
appendice  ad  Marcellini  comitis  chronicon 
'ap.  Duchene,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  217. 
—  *ap.  Bouquet,  rec.  I.  p.  640;  H.  p.  19. 

Erl.-Sclir.:   Biihr,    die   christlichen   Dichter   und 

Geschichtschreiber  Roms  p.  107. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  iniim.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  20. 
RBsIer,  chronica  medii  aevi  p.  94-100. 
V.  Svbel,    de  fontibus  libri  Jordanis    de  ori- 

giiie  Getarum.  Berol.  18.SS.  p.  .32. 
Waitz ,  die  angebliche  Fortsetzung  des  Mar- 

celliu  von  551-558,  —  in  Nachrichten  von  d. 

Obttingor  UniversitSt.  1857.  p.  3H-40. 

Marcelllnus  presbyter,  vid.  Vita  s. 
Suiberti. 

Marcellus  presbyter,  vid.  Vita  s. 
Felicis  conf.  {vita  alia.) 

Marche,  Olivier  de  la  (n^  1427, 
t  1502) :  Memoires  de  1435—1492. 

CuriSse  Memoiren,  vvorln  die  Sitten  und  Ereig- 
nisse  am  burgundisch.  Ilofe  anzieheud  gcschildert 
werden. 

Ausg.:  '  rov.  par  Den.  Sauvage.  Lyon 
1562.  fol.  als  Fortsetr.ung  der  Chroniques 
de  Flandres  depuis  792  jusqu'en  1384  et 
continu(5es  jusqu'en  1435.  —  *av.  notes  et 
emendations  par  J.  L.  D.  G.  (Jean  Lau- 
tens  de  Gand.)  Gand  1566.  4«.  —  »edit. 
augment^o  d'iui  (5tat  de  la  maison  du  duc 
Charles-le-Hardy.  Bruxell.  1616.  4».  — 
*Lov£un  1643.  (1645.)  4».  -—  *m  Collection 
universelle  des  miim.  VUI.  —  'ap.  Guizot, 


MARCHE  —  MARIGNOLA 


433 


coUect.  ■  Vm.  et  IK.  —  'ap.  Petitot,  col- 
lection  IX.  X.  —  'ap.  Michaud  et  Poujou- 
lat,  nouv.  collection  III.  —  »ap.  Buchon, 
choix  de  chroniques  VII. 

:  Banquet  donn6  par  Phi- 

lippe  le  Bon,  duc  de  Bourgogne. 

Atisg.:  ap.  Buchon,  coUection  XLI. 

:  Estat  de  la  maison  du  duc 

Charles  de  Bourgogne,  dict  le  Hardy. 

Sehr  -wichtiges  Schriftchen. 
Amg. :  in  den  meisten  Ausgaben  der  ge- 
nannten  Memoires,  vom. 

Uebers.:  eine  alie  hollandische  unt. 
d.  Tit. :  Rationarium  aulae  et  imperii  Caroli 
audacis,  ducis  Burgundiae,  ed.  Matthaeus, 
anal.  vet.  aevi  I.  p.  356  (233-320.) 

Erl.-Schr.-   Paquot,    memoires    pour    servir    a 
rhist.  litter.  des  Pays  Bas  XV.  p.  305. 
Wind,  bibliothek  der  Nederl.  geschiedschrij- 
vers  p.  89-93. 

Marchisius  deCassino)  viJ.Annales 

Marchisius  scriba      i  Genuenses. 

Marck,  Robert  de  la,  duc  de 
Bouillon,  de  Sedanet  de  Fleuranges, 
vid.  Fleuranges. 

Marcus  diaconus  (flor.  420),  vid. 
Vita  s.  Porphyrii. 

Marcus  Maximus,  episc.  Caesar- 
augustanus  (f  612):  Continuatio 
chronici  omnimodae  historiae  Fl. 
Lucii  Dextri.    430—612. 

Wird  fiir  untergeschoben  gehalten. 
Ausg. :  stets  zusammengedruckt  ?«.  D  e  x  t  e  r ; 
t.  dort  die  Ausg. 

Erl.-Schr.:  Acta   Sanctor.    BoUand.    praef.    ad 
Febr.  I. 
Fabricius,   bibl.  med.   et   inf.   latinitatis  ed. 
Mansi  V.  p.  24.  61. 

Marcus  Poeta,  s.  Benedicti  Casi- 
nens.  discipulus  (cca.  610):  De  situ 
et  constructione  coenobii  Casinen- 
sis,  seu  Carmen  in  laudem  s.  Bene- 
dicti. 

Ausg.:  ^ed.  Angelus  de  Nuce  ad  cal- 
cem,  chronici  Leonis  Ostiensis.  —  "ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  IV.  p.  605.  606. 
Vgl.  Vita  s.  Benedicti  Cas. 

Mare  magnum  historiarum,  vid. 
Dandulus. 

Margareta  abbatissa  Vastenensis 
coenobii  virginum  ord.  s.  Brigittae 
(cca.  1430),  vid.  Vita  s.  Brigittae 
Suecicae. 

Margaretha  Vineria  (1490),  vid. 
Vita  s.  Johannae  principis. 

Marianus  Florentinus  (1480),  vid. 

VUa  b.  Herculani. 

„     „    Johannis  Bonvisii. 
„    „  Michelinae  {alia  vita.) 


Marianus  Scotus,  monachus  S. 
Martini  Coloniensis,  deinde  Fulden- 
sis,  tum  S.  Albani  Moguntiae  (f 
1086):  Chronicon  ab  0.  C.  —1082 
resp.  1104.  1155. 

M's  Chronik  ist  ein  specimen  eruditionis  medii 
aevi,  ausgebeutet  von  W.  Rolevinck.  Falschlich 
hieltmanfriiher  die  AnnalesS.  Disibodi,  welche 
ohne  Grund  dem  Priester  (anderswo  auch  unsinni- 
gerweise  ,,Abt  von  Disibodenberg"  genannten) 
Dodechinus  zugeschrieben  wurden,  fiir  eine  Fort- 
setzung  von  Marianus. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V. 
p.  481-484. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Mariani . . .  chronica : 
ad  euangelii  ueritatem,  post  Hebraicae 
sacrosanctg  scripturg  et  septuaginta  interpre- 
tum  uariationem  etc.  (c.  Dodechini  conti- 
nuat.  quam  dicunt.)  Adi.  Martini  Poloni 
historiam  (Ed.  J.  B.  Herold.)  Basil.,  Oporin. 
(1559.)  fol.  —  'besser  ap.  Pistorium,  scr. 
rer.  Germ.  L  p.  266  (»ed.  Struve  I.  p.  448- 
656),  nur  Abdruch  des  gdnzlich  interpolirten 
Frankju/rter  Codex.  —  *  am  besten  ed.  Waitz 
ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  V.  p.  481-562; 
continuatio  I.  ex  cod.  Rom.  a.  1105-1155 
ibid.  p.  562;  continuat.  II.  ex  cod.  Lond.  a. 
1105-1109  ibid.  p.  563.  564;  —  cf.  X.  p. 
476.  —  Bruchstiicke  'ap.  Bouquet,  rec. 
V.  p.  368-370;  VL  p.  227;  VII.  p.  241; 
Vm.  p.  269;  XI.  p.  73.  —  'ap.  Leland, 
coUectanea  m.  p.  276-289. 

:     Catalogus     Romanorum 

pontificum. 

Au^g. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  487-489. 

Erl.-Schr.:    Anonymi   Scoti    mon.   Ratisb.   vita 

Mariani   c.    annot.   J.  Bollandi  in  AA.  SS. 

Boll.  9.  Febr.  II.  p.  361-372. 

Giesebrecht     in   Schmidfs    Zeitschrift    fiir 

Geschichtswissensch.  VII.  p.  564.   ^ 
Hausen,  C.  Ren.,  de  antiquiss.  cod.  Mariani 
Sc.   exemploque    illius  Schottiano  ad   eden- 
dum  parato.  Francof.  ad  Viad.  1782.  4o.  Ziem- 
lich  nachldssig  verfertigt. 
Mackenzie,    G. ,    lives    of   the   Scotes  wri- 

ters  I.  p.  99. 
Rehfeld,  J.  D.  B.,  de  codice  chronici  Ma- 
riani  Scotti  Gemblacensi.  Traiecti  1782.  4o. 
8  Blatttr. 
Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  146. 
Semler,  Versuch  den   Gebrauch  d.  Quellen 

.  .  .  .  zu  erleichtern  p.  142. 
Stenzel,  iiber  Marianus  Scotus  —  in  Pertz' 
Archiv  V.  p.  768;  vgl.  IV.  p.  105-117. 

Geschichte  d.  frankischen  Kaiser  I.  p.  136. 

Waitz,  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVU.  p.  5. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  271-273. 

Marietta,  Joh.,  vid.  Vita  s.  Adel- 
elmi. 

Marignola,  Johannes  de,  Floren- 
tinus,  episcop.  Bisinianensis  (intra 
1338-1362):  Chronica  ab  Adam 
usque  1362. 

Dle  Gesch.  B6hmen'8  bildet  nur  einen  Theil 
derselben,  fur  diese  aber  ebenso  unverlSsslich  als 
unbrauchbar.  —  Wichtig  fUr  die  Landerkunde 
Asiens  im  Mittelalter. 

28 


434 


MARINAEUS  —  MARTINUS 


Handschr.:  Prag,  kk.  offentl.  Bibl.  chart. 
sec.  XV.  fol. 

Ausg.:  'ap.  Dobner,  raouumenta  II.  p. 
79-282.  —  *die  serstreuien  Berichte  M's 
ilber  seine  Beise  ins  Morgenland  hat  Meinert 
aua  d.  Chronik  ausgeschieden,  geordnet,  iibers. 
u.  erlHutert  in  Abhandlungen  der  kon. 
bohm.  Gesellsch.  der  Wissenschaften.  Prae 
1820.  n. 

Srl.-Schr.:  Dobner,   observationes  praeviae  1. 
c.  p.  68-78. 
Palacky,  Ff. ,  Wurdigung  der  alt.  bChmisch. 
Geschichtschreiber.  Prai?  1S30.  p.  164. 

Marinaeus,  Lucius,  Siculus  (f  cca. 
1533) :  De  Gothorum  in  Hispaniam 
adventu,  vid.  unten  desselben  De 
rebus  Hispaniae  memorabil. 

:  De  primis  Aragoniae  regi- 

bus  seu  Genealogia  regum  Arago- 
niae.    Libri  V. 

Ausg.:  'Caesar- Augustae  1509.  fol.  — 
*  wiederabgedruckt  in  d.  Ausgg.  des  Jolgen- 
den  Werkes  lib.  VIII-XXI,  mit  einer  be- 
deutenden  Aenderung  in  den  letzten  Ka- 
piieln. 

Uebers.:  spanisch  von  Johannes  de 
Molina.  Valentia  1524.  fol.  —  JEin  Theil 
hiervon  unt.  d.  Tit.:  Summario  de  la  vida 
de  los  reyos  catolicos  D.  Fernando  y  D. 
Jsabel,  de  Marineo.  'Madrid  1587.  S*.  — 
*auch  zusammen  mit  Alvar  Gomez,  el 
vellocino  dorado.  Toledo  1546.  4». 

italienisch  von  Frid.  Rocca.  Messina 
....  4». 

:  De  rebus  Hispaniae  me- 

morabilibus  libri  XXIL 

Hierin  ist  auch  das  voraufgehende  Werlc,  aber 
bereichert,  enthalten. 

Ausg. :  '  Compluti  1533.  fol.  —  '  ap.  Bel, 
scr.  rer.  Hispanicar.  II.  No.  10.  —  *Franco- 
furti  1579.  fol.  —  *ap.  Schott,  Hispania 
illustrata  I.  p.  291-518.  —  *excerpta  ex 
libro  VI.  u/nt.  d.  Tit. :  De  Gothorum  in 
Hispaniam  adventu  et  regum  serie  ed.  Vul- 
canius,  Goth.  et  Langob.  rer.  script.  II.  p. 
152-166. 

Erl.-Schr.:  Obra  compuesta  por  LucioMarineo 
Sicnlo  coronista  de  sus  majct!tade.s  de  las 
cosas  memorables  de  Espana.  (Alcala  de 
Henares)  15.39.  fol. 

Marinus  Sanutus,  patric.  Venetus 
(saec.  XV),  vid.  Sanutus  (Sanudo). 

Marinus  Ususmaris,  vtd.  Annales 
Genuenses. 

Marius  Aventicensis  seu  Lausa- 
nensis  episcopus  (f  593):  Chro- 
nicon  a.  455— 58L 

DUrre  Notizrn,  Fortsetzung  Prospers. 
Ausg.:  'ed.  Chifflet  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  210.  —  'tciederholt  ap. 
Bouquet,  rec.  II.  p.  12.  —  *ap.  Roncalli, 
vet.  latin.  scriptor.  chron.  H.  p.  399-418. 
—  Appendix  auctore  incerto,  a.  581-624, 


'ap.  Duchesne  1.  c.  I.  p.  216.   —  *vneder- 
holt  ap.  Bouquet  1.  c.  II.  p.  19. 

Krl.-Schr.:  B«hr,  Gesch.  dcr  christl.  Dicbter  u. 

Geschichtschreiber  Romg  p.  110. 
Histoire   littiraire  de  la  Francc  III.  p.  400. 
R6sler,  chronica  medii  aevi  p.  12G128. 
de    Zurlauben,    mem.    »ur    Marius    iSvSque 

d'Avenche,  autcur  de  la  plus  ancienne  chro- 

nique  de  France,  —  in  M<5m.  de  Tacad.  deB 

inscript.  XXXIV.  p.  138-148. 

Markelmus,  vid.  Vita  s.  Suiberti. 

Marsilia  abbatissa  Rotomagens., 
vid.  Vita  s.  Amandi  (histor.  mulier.) 

Martial  d'Auvergne,  procurateur 
du  parliament  (f  k  Paris  1508): 
Les  vigiles  de  la  mort  du  roi  Charles 
Vn  a,  neuf  pseaumes  et  neuf  le^ons, 
contenant  la  chronique  et  les  faits  ad- 
venus  durant  la  vie  dudit  roi  en  vers. 

Ausg.:  'Paris  1490.  fol.  —  'ibid.  1493.  fol. 
—  ^ibid.  1505.  4».  —  ^ibid.  1528.  4».  — 
'iJiU  1724.  2  voll.  8». 

Erl.-Schr.:  Biographie  universelle  XXVII.  286. 
Niceron,  m^moir.  IX.  p.  171. 
Struve,    bibl.    historica  ed.    Meusel  VII.    2. 
p.  131. 

Martin  de  Cotignies:  Sur  les  fac- 
tions  qui  troubl^rent  le  r^gne  de 
Charles  VI. 

Geschrieben  1445,  versificirte  Chronik. 
Ausg.:  Ausziige  von  Ameilhon  in  Notes 
et  extraits   d.   Mss.   V.   p.   607-622;   VI.  p. 
459-482. 

Martin  von  Bolkenhain  (Kaufmann 
daselbst  1444):  Von  den  Hussiten- 
kriegen  in  Schlesien  u.  der  Lausitz. 
1425—1444. 

Glaubwiirdig,  der  Verf.  war  oft  Augenzeuf^e. 
Handschr.:  Breslau,  Un.-Bibl.  IV.  229. 
4».  chart. 

Ausg.:  ed.  Hoffmann  von  Fallersleben 
in  Scriplor.  rer.  Lusaticar.  Gorlitz  1839.  I. 
p.  353-373  m.  Aiunerk.  p.  374-379  u.  Vor- 
wort  p.  XXIV-XXVI. 

Erl.-Schr.i  Geyder,  Martin  von  Bolkenbain  Ub. 
d.  Zii(te  der  Hussiten  in  Schlesien  und  den 
benacbbarten  L^ndern  von  142,5-1444,  —  in 
Schlesische  ProvinzialblStter.  CXIV.  1841. 
p.  397.  502. 

Martin  von  Troppau  =  Martinus 
Polonus. 

Martino  da  Canale,  vid.  Canale. 

Martinus  Alvevicus  sive  de  Alve- 
wick  Northumbriae,  ord.  min.  (f 
1336)  =  Martinus  minorita. 

Martinus  de  Bosco  Gualteri  (flor. 
1415),  vid.  Vita  b.  Mariae  de 
Mailliaco. 

Martinus  Fuldensis  monachus  (cca. 
1379):  Chronicon  a  Christo  nato 
usque  ad  a.  1378. 


MARTINUS 


435 


Ausg.i  mit  Weglasmng  dessen,  v^as  v.  d. 
c7.  716  hergeht,  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med. 
aevi  I.  p.  1642-1732. 

Martinus  Galeotus,  Galeotti,  vtd. 
Galeotus  p.  326. 

Martinus  Gallus,  vid.  Chronicae 
Polonorum  p.  203. 

Martinus  minorita:  Flores  tempo- 
rum  ab  O.  C.  —1290. 

Dieser  Schriftsteller,  ohne  Zweifel  ein  Schwabe, 
hat  zu  vielem  Streit  Anlass  gegeben.  Meuschen 
hglt  ihn  fiir  einen  literarischen  Freibeuter.  — 
Hermannus  Gigas,  auch  Minorita  genannt, 
ilberarbeitete  Martins  Werk  und  setzte  es  bis  1349 
fort;  Hermannus  Januensis  machte  aus  dem- 
selben  einen  Auszug,  den  einige  fiir  einen  Auszug 
aus  Hermannus  Gigas  ansahen.  —  War  sehr  ver- 
breitet. 

Handschr.:  18  in  Miinchen,  k.  Hofb. 
z.  B.  Cod.  Emmer.  sec.  XV.  D.  6.  (bis 
1350);  —  Un.-Bibl.  cat.  bibl.  Ingolst.  (bis 
1349).  —  Stnttgart,  off.  Bibl.  cod.  hist. 
fol.  No.  269.  270.  (vgl.  Gatterer,  histor. 
Bibl.  XVI.  p.  3-8.)  —  Basel,  Un.-Bibl. 
sec.  XV.  chart.  D.  II.  9.  a, ;  —  chart.  sec. 
XV.  fol.  D.  n.  91)-  —  Coblenz,  Gymn.- 
Bibl.  chart.  No.  98.  —  Cus,  mbr.  sec. 
XIV.  fol.  min.  hist.  No.  7.  —  Leipzig, 
Rathsb.  mbr.  sec.  XIII.  4«.  Rep.  II.  129. 
—  London,brit.  Mus.  Arund.  mpt.  chart. 
sec.  XV.  No.  371.  f.  2.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XIV.  suppl.  lat.  201.  11;  —  suppl. 
lat.  sec.  XVI.  No.  582.  —  Wiirzburg, 
k.  Bibl.  Theol.   q.   No.  60.  mbr.  sec.  XIV. 

Ausg. :  '  Martins  u.  ITermanns  Chronik 
unt.  d.  gemeinschaftlichen  Titel:  Martinus 
minorita  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med. 
aevi  I.  p.  1551-1640.  —  ^unter  der  gemein- 
schaftlichen  Bezeichnung  Hermanni  Gy- 
gantis  ord.  fr.  min.  flores  temp.  ed.  Jo. 
Ger.  Meuschen  c.  contLn.  Mich.  Eysen- 
harti  ab  1349-1513  et  praemisso  glossario. 
Lugd.  Bat.  1743.  4».  (»m.  neuem  Tit.  1750. 
40.)  —  *ed.  Gewold.  Ingolstad.  1618.  4». 
Alle  sehr  ungenau.  —  Oudinus,  comment. 
de  script.  eccl.  IIT.  p.  910  erwciknt  auch 
einer  Ausg.  Uhnae  1486-. 

Auszug ,  deutsch,  hrsggb.  von  Heinr. 
Steinhowel.  Vlm  1473.  fol.  {vide  oben: 
Cronica:  Hie  hebt  sich  an  p.  244.) 

Fortsetzungen : 

Continuatio  chronici  ab 

Hermanno  minorita  scripti  Suevica 
posterior  a.  1423—1475. 

Handschr.:  Stuttgart,  k.  Handbibl. — 
k.  Staatsarchiv. 

Ausg.:  ed.  Stalin  in  Wiirtemberg.  Jahr- 
biicher  f.  vaterlandische  Geschichte.  Stutt- 
gart  1852.  8».  p.  160-166. 

Fistenport,  Joh.,  Mogun- 

tinus,  ord.   sepuichri  domin.:  Con- 


tinuatio  chronici  ab  Hermanno  Ja- 
nuensi  {legas  minoritae)  scripti  ab 
a.  1352—1451. 

Fistenports  Autorschaft  ist  nnwahrscheinlich. 
Handschr.:  BerHn,  k.  Bibl.  —  Stutt- 
gart,  k,  Handbibl.  —  k.  Staatsarchiv. — 
Wolfenbuttel  (Helmstdt.) 

Ausg.:  ap.  Hahn,  coU.  monument.  I.  p. 
397-405,  bleibt  sehr  zu  berichtigen. 

Brl.-Schr.:  Diimge   et  Mone,  flor.  temp.  Mart. 
min.  —  in  Pertz'  Arch.  I.  p.  402. 
Stalin,    wirtembergische    Geschichte  IH.   p. 
1.  u.  7. 

Martinus  Oppaviensis  =  Martinus 
Polonus. 

Martinus  Pictavensis  monachus  (flor. 
1127):  Historia  monasterii-novi  Pi- 
ctavensis  a  fundatione  1086 — 1127. 

Ausg.:  fragmentum  ap.  Martepe,  thes. 
anecd.  IIL  p.  1209-1220. 

Martinus  Polonus  seu  Oppaviensis 
{eigentlich  Strz^bski,  ernannterErz- 
bischof  vonGnesen,  f  1279):  Chro- 
nica  summorum  pontificum  impera- 
torumque  ac  de  septem  aetatibus 
mundi,  — 1277. 

Hat  fast  gar  keinen  eignen  Wert,  ist  aber  nichts 
destoweniger  sehr  wichtig,  weil  sie  Jahrhunderte 
lang  die  Hauptquelle  der  Geschichtskenntniss  blieb. 
Ist  in  2  wesentlich  verschiedenen  Bearbeitungen 
verbreitet,  von  denen  die  altere  bis  1268,  die  jiin- 
gere  bis  1277  reicht.  Hieran  schliessen  sich  allerlei 
Fortsetzungen  von  verschiedenen  Verfassern. 

Handschr.:  iiber  die  sehr  zahlreichen  u, 
ihre  Anordnung  vgl.  Pertz'  Arch.  IV.  p.  38 ; 
V.  p.  183-195  u.  VIL  p.  655-666  u.  d.  Re- 
gister  der  folgenden  Bande. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tif . :  Mariani  Scoti,  poetae, 
mathematici,  philosophi  et  theologi  eximii, 
monachi  Fuldensis,  historici  probatissimi, 
chronica  ...  Adiecimus  Martini  Poloni 
archiep.  Consentini,  eiusdem  argumenti  hi- 
storiam:  cuius  inter  pontificios  scriptores 
a  multis  iam  annis  ob  singularis  fidei 
opinionem  magnus  fuit  usus,  atque  frequens 
memoria.  Omnia  nunc  primum  in  lucem 
edita.  Basileae  ap.  Joa.  Oporinum  (1559.)  fol. 
Herausgeber  war  Joh.  Bas.  Herold, 
der  hierzu  Mss.  von  Fulda  und  dem  Kloster 
Morau  benutzte.  Die  Chronik  endet  mit 
der  Wahl  Nicolaus'  III;  alles  nach  1277 
folgende  ist  Zusatz  des  Editors.  —  ^unt. 
d.  Tit. :  Martini  Poloni  archiep.  Consentini 
ac  summi  pontif.  poenitentiarii  chronicon 
expeditissimum  ad  fidem  vett.  mss.  codd. 
emendatum  et  auct, ;  opera  Suffridi 
Petri  Leovardiensis  Frisii,  Antverp,  ex 
off.  Chr,  Plantini  1574.  8».  Eine  Umarbei- 
tung  der  vorhergeh.  Ausgabe,  enthalt  viele 
W  illkiirlichkeiten.  —  *Martini  Pol.  Consent, 
archiep,  ac  summi  pontif,  poeniteat,  chro- 
nicon  e  vetustissimo  ms.  et  ipsi  scriptori 
paene  coaetaneo  summa   fide  et  diligentia 

28* 


436 


MARTINUS  —  MARTYROLOGIUM 


expressum.  Coloniae  Agrippinae  1616.  fol. 
Herausgeber  icar  der  Qladbacher  Domherr 
Jo.  Fabricius  Caesar;  die  Fabel  von 
Johanna  papiasa  kommt  hier  nicht  vor. 
Sehr  selteii.  —  *wiederholt  als  Chrono- 
logia  fr.  Martini  Poloni  Romanorura  pon- 
tilicum  et  Rom.  imp.  ab  a.  1-1265  ap.  Kul- 
pis-Schilter,  scr.  rer.  Germ.  p.  337  {auch 
in  de7i  Ausgaben  von  1616  u.  1685.)  — 
*unt.  d.  Tit.:  Mart.  Pol.  codex  saec.  XIII. 
Teplenus,  collatus  cum  codice  Nicol.  Hane, 
edito  par  Joh.  Caesar,  Colon.  Agrippinao 
1616.  Evulgatusque  in  usum  studiosae  iu- 
ventutis  pro  adornandis  in  codicem  com- 
mentariis  a  Phil.  Klimes.  Pragae  1859. 
Lex.-8«.  (163  pag.)  16  Sgr. 

Excerpta  ex  chronica  Martini  Pol. 
una  cum  continuatione  Alderspacensi  1245- 
1286  ap.  Bohmer,  fontes  IL  p.  457-461; 
461-464. — Alia  excerptaed.  Sagittarius, 
antiquitat.  regni  Thuringici  p.  241. 

Uebers.:  bohmisch  von  Bene§e  z  Hofowic 
mit  Fortsetzung  bis  1488.  w  Praze  1488.  fol. 

deutsch :  Des  Martinus  Polonus  Chronik 
der  Kaiser  u.  Papste,  in  deutscher  Ueber- 
setzung  aus  der  altesten  Handschr.  des  14. 
Jahrh.  zum  erstenmal  hrsg.  von  San-Marte 
(A.  Schulz)  in  Herrig's  Archiv  fur  d. 
Studium  der  neuern  Sprachen  und  Litera- 
turen.  Braunschweig   1858.  8».  Bd.  XXIH. 

NB.  Aus  InduFitrie  oder  Unwissenheit  wurde 
das  Werk  eines  andern  Verf.  unserm  Martin  unter- 
Keschoben,  welches  noch  heute  einig.  Bibliographen 
fSIschlieh  als  editio  princ.  desselbcn  gilt  (Ebert, 
No.  13302);  es  hat  d.  Tit.:  Martini  Poloni  chro- 
nicon  summorum  pontific.  et  imperat.  ac  de  sept. 
aetatibus  mundi  cx  s.  Hieronymo,  Eusebio  aliisque 
eruditis.  Taurini  d.  23.  Aug.  1477.  4o.  und  ist  das 
Product  einer  spatern  Feder. 

Les  chron  iques  Martiniennes,  welche  zu 
Paris  bei  Verard  1503.  fol.  gedruckt  wurden  und 
von  Erschatfung  der  Welt  bis  zur  Vermahlung  des 
englisch.  Konigs  Eduard  mit  d.  franr.os.  Prinzessin 
Isabella  reichen,  sind  aus  Martinus  Pol.  u.  a.  com- 
pllirt. 

Martins  Cbronik  wurde  vonBernardus  Gui- 
donis  bis  1316  fortgesetzt;  eine  andereFortsetzung, 
welche  einige  dcm  Theodoricus  deNiem  zu- 
schreiben  u.  von  1272-1313  reichf,  steht  ap.  Eccard, 
corp.  hist.  med.  acvi  I.  p.  1413-1160. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  regesta  Ludov.  Bavar.  p. 
X;  —  fontes  II.  p.  XLIII  flf. 
DUmge   etMone,  Martini  .Strcpi  d.  Poloni, 
archiep.  Gnesn.,  cbronicon  de  summis  pontitic. 
et  imper.  —  xn  Pertz'  Archiv  III.  p.  221. 
Bayle,  dictioonaire  histor.  ct  critiq.  s.  v. 
Ciampi,  .Seb.,  saggio  d'un  antico  volgarizza- 
mento    inedito     della    chronica    di   Martino 
Polono,   con    o.><8ervazioni   critiche.    Milano 
1828.  8«. 
Lambecius,   comment.   ed.  KoUar.   II.  2.   p. 
742-770.    Oibt  die  haupUdchlichslen  Materialien 
iib.  d.  EigenthUnUichkeiten  dea  Werkes. 
OsKoIinsiiy,    Martinus    1'olonu.s    in    Wiado- 
moKki    o   pisarzach  Folskleh.    w    Krakowic 
1819.   I.   p.   297-355    (deutsch    Ubersetzt   von 
Pielruwsky  in  Pertz'  Archiv  IV.  p.  ;i8-92.) 
SchUz,  comment.  criticus  dc  scriptis  et  scri- 

ptoribuB  historicis  p.  147.  ' 
Wattenbacb,    Deutschl.    Geschichtsquellen 

pi  426-428. 
Wlszniewski,    Mich.,     historya    literalury 
polski^j  II.  p.  98-108  {Marcin  Polak.) 
Vgl.  Johannes  Victoriensis. 


Martyrium  Arnoldi  archiep.  Mo- 
guntini,  vid.  Vita  Arnoldi. 

Martymiany  Kronik,  vid.  Chronicon 
Martymiany  p.  221. 

Martyrium  martyrum  quadraginta 
Sebastenorum  auctore  E  uodio  epi- 
scopo  Caesareensi  =  Acta  ss.  mar- 
tyrum  40  Sebasten.  {vita  alia.) 

Martyrologium. 

Erl.-Schr.:  Piper,  Ferd.,  die  Kalendarien  und 
Martyrologien  der  Angelsachsen,  sowie  das 
Martyrologium  u.  der  Computus  der  Herrad 
von  Landsperg.  Berlin  1862.  gr.  8«.    1  Thlr. 

Rettberg,  Kirchengeschichte  Deutschlands 
I.  p.  76.  Aus/Uhrlich,  mit  Jem  Nachweis  der 
Ausgaben. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  40  sq. 

Martyrologium  Adonis  Viennensis. 

Handschr.:  St.  Gallen  No.  454.  455. 
—  Paris,  Arsenalbibl.  hist.  lat.  No.  36. 
sec.  IX. 

Au^g.:  'primus  ed.  Aloys.  Lipomanus. — 
»im  7.  Bd.  der  Vit.  SS.  des  Surius  ed.  Mo- 
sander.  Colon.  1586.  fol.  —  *ad  calcem  Mar- 
tyrologii  Rom.  multo  emendatius  ed.  Herib. 
Rosweyde.  Antverp.  1613.  fol.  —  *Paris. 
1645.  fol.  —  ^daraus  m  Bibl.  PP.  Lugdun. 
max.  XVI.  p.  810.  —  «abHer.  Rosweydo 
recensitum ;  ufinc  ....  recognitum  et  . . . 
illustr.  op.  Dm.  Georgii  (Rhodigini) ;  acc. 
Martyrologia  et  Kalend.  aliquot ,  nunc 
primiun  .  . .  edita.  Romae  1740.  2  vol.  in 
1  tom.  fol.  6'/,— 8  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Bfihr,  Gescb.  der  romlsch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  501. 

Vgl.  Acta  ss.  Hippolyti,  Conc. 

,,      ,,     Laurenlii  archidiac. 
Ado  Viennensis. 

Martyrologium  Augustanum  mona- 
sterii  s.  Udabici. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  VII.  p. 
15-22.  {3Iitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Barberinianum  ma- 

ius  acephalum. 

Ausg.:  spccimen  in  AA.  SS.  Boll.  Jun. 
VII.  p.  49-51.  {Mtte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Bedae  Venerabilis. 

Handschr. :  V  e  r  o  n  a ,  Capitularbibliotliek 
No.  90. 

Ausg.:  ^in  den  Werken  des  Beda  (s.  d.) 
»m  AA.  SS.  BoII.  Mart.  H.  p.  VinXLII 
vorangedruckt  cum  auctario  Flori  sub- 
diac.  Lugdun.  (saec.  IX.)  et  aiiorum.  — 
»Antverp.  1564.  8».  —  *ibid.  1565.  8«.  — 
*ap.  Zacharia,  anecd.  med.  aev.  coUect.  — 
Additamentum  ad  Bedae  mart.  ex  cod. 
Wirceburg.  sec.  IX.  exarato  ap.  Eccard, 
commeat.  de  rebus  Franciae  orient.  Ap- 
pend.  I.  p.  829.  —  Ein  kiirzeres  ap. 
Dachery,  spicileg.  X.  p.  126  (ed.  2«-  II. 
p.  23.  24.) 


MAKTYROLOGIUM 


437 


Erl.-Schr.:  Prologus  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  V-VIII. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtgquel- 
len  p.  41. 

Vgl.  Beda. 

Martyrologium  Brixiense  auctum 
ex  catalogis  ecclesiae  s.  Afrae. 

Ausg.:    in    AA.    SS.    BoU.    April.    U.   p. 

xxxn  XL. 
Martyrologium  Cluniacense. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Martin. 
sec.  XI.  XIV.  XV.  No.  58. 

Martyrologium  Corbeiense  brevius. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  VH.  p. 
31-37  (Mtte  des  Bandes).  —  aliud  ap.  Mar- 
tene,  thes.  TII.  p.  1571-1588;  —  aliud  ibid. 
p,  1593-1604. 

Martyrologium  S.  Cyriaci  Romae. 

Ausg.:  specimen  in  AA.  SS.  BoU.  Jun. 
VII.  p.  48  {3Htte  des  Bandes.) 

-    Martyrologium  ecclesiae  Germani- 
cae  pervetustum. 

Aus  d.  2.  Halfte  des  8.  Jahrhundert.s. 
Ausg.:   e  bibl.   Mtth.   Frid.   Beckii.  Aug. 
Vindel.  1687.  8". 

Martyrologium  Flori,  vid.  Martyro- 
logium  Bedae  Ven. 

Erl.-Schr.:  Hjstoire  litteraire  de  la  France  V. 

p.  226. 
Schrockh,  Kirchengeschichte  XXIII.  p.  215. 
Sollerius,     dissert.     praemiss.     ad    Usuardi 

martyrolog.  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VI.  p.  XIH- 

XVI. 

Martyrologium  Gellonense  sive  mo- 
nasterii  s.  Guilelmi  de  deserto. 

Sehr  geschaitzt,  um  804  geschrieben. 
Ausg.i    'ap.  d'Ac.hery,   spicileg.  XIIL  p. 
388.  (*ed.  2a.  U.  p.  25-37.)  c/.  AA.  SS.  BoU. 
Jun.  VII.  pag.  III.  {Mitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Graeco-Augustanum 

ecclesiae  s.  Mauricii  de  Brusson  in 
valle  Challand  apud  Augustanos, 
sec.  X  vel  XI. 

Ausg.i  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
III.  p.  565-584. 

Martyrologium  s.  Hieronymi. 

Es  gibt  mehrere  unter  diesem  Namen,  die  aber 
selten  iibereinstimmen. 

Ausg. :  '  ap.  d'Achery,  spicileg.  11.  p.  1-13. 
—  *ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III.  p.  1547- 
1564  ex  ms.  S.  Germani  Antissiod. 

Martyrologium  Labbeanum. 

So  genannt ,  weil  I.abbe  es  an  Bolland  ilber- 
sendete. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VII.  p. 
22-30  {Mitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  S.  Maximini  apud 
Treviros. 

Au^g.:  specimen  in  AA.  SS.  BoU.  Jun. 
VII.  p.  47  {Mitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Morbacense. 

Ausg.:  ap.  Martene,  thes.  III.  p.  1563- 
1572. 


Martyrologium  Notkeri  San-Gallen- 
sis  (t  912). 

Schliesst  -sich  an  die  ahnlichen  Werke  des  A  do 
u.  Rabanus. 

ffandschr.:  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.456. 

Ausg.:  'ed.  Canisius,   lect.  antiq.  VI.  p. 
761    (»ed.  nov.   11.   3.  p.   89.)  Der   Schluss 
des  Octobers  und  die  beiden  letzten  Monate 
fehlen  hier.     Vg^-  Monachus  SaBgallensis. 
•^  Vita  b.  Notken  Balbuli. 

Martyrologium  S.  Petri  de  Gisaco. 

Handschr.:  Chartres,  Stadtb.  sec.  XII. 
No.  54.  hist.  du  pays. 

Martyrologium  b.  Rabani  Mauri  (f 

856). 

Sandsc^r.:St.Ga]len,Stiftsb.No.457.458. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  VI.  p. 
688.  (*ed.  nov.  11.  2.  p.  314.)  —  »m  Rabani 
opp.  ed.  Colvenerius.  Coloniae  1627.  fol. 
VI.  p.  179.  —  Prologus  eius  una  cum 
versib.  ad  Grimoldum  abb.  editus  ap.  Ma- 
biUon,  analecta  vet.  IV.  p.  326.  —  Alius 
p  r  o  1  o  g  u  s  Ratleico  abbati  Selingenstadensi 
inscriptus  ap.  MabiUon,  analect,  p.  IV.  418. 
Vgl.  Vita  b.  Rabani  M. 

Martyrologium  reginaeSueciae  olim 

Senonense  S.  Columbae. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VII.  p. 
37_47  [Mitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Rhinoviense. 

Ausg:  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VII.  p. 
1-5  {Mitte  des  Bandes.)  Cf.  p.  IH. 

Martyrologium  Richenoviense  sive 
Augiae  divitis  prope  Constantiam. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VH.  p.  5- 
15  {Mitte  des  Bandes.) 

Martyrologium  Romanum  Gregorii 

XIII  iussu  editum. 

DieZuverlassigkeit  stellte  selbst  PapstBencdict 

XIV  in  Zweifel. 

Ausg.:  acc.  notat.  etc.  auct.  G.  Baronio. 
^Romae  1586.  fol.  —  »Colon.  1610.  4».  Gute 
Ausg.  —  ^wiederholt  Antverp.  1613.  fol. 

Martyrologium  Romanum  vetustius 
seu  parvum. 

War  dem  Baronius  unbekannt. 
Ausg.:  ^ed.  Hieron.  Rosweyde.  ^Antverp. 
1613.   fol.   —   *Paris.   1645.  fol.   zusammen 
mit  Adonis  Vienn.  martyrolog. 

Martyrologium  Turonense. 

Ausg.:  fragm.  ap.  Martene,  thes.  IIL  p. 
1587-1592. 

Martyrologium    Usuardi    monachi 

S.  Germani  de  Pratis  (a.  875). 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  sec. 
XL  No.  10849.  —  Dijon,  Un.-Bibl.  sec. 
XII.  fol.  No.  379.  fol.  3.  —  Evreux, 
Stadtb.  sec.  XIL  No.  17.  —  Orl^ans, 
sec.  IX.  No.  273.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec. 
Xin.  No.  5244;  Bibl.  St.  Genev.  H.  16. 
anni  1329.  —  Wiirzburg,  k.  Bibl.  mbr. 
Th.  fol.  141. 


438 


MARTYROLOGIUM  —  MATTHAEUS 


Auag.:  'Lnbocae  1476.  fol.  in  opere: 
Riidimentum  Noviciorum  (s.  d.)  — 
*Gebeunis  1480  unt.  d.  Namen  Jacobi 
de  Voragine.  —  ^als  Martyrologium 
secundum  morem  Romanae  curiae 
ed.  Bellinus  de  Padua.  Venetiis  1498.  — 
*a  G.  A.  Vespuccio  emendatum.  Floren- 
tiae  1486.  4».  —  »Colon.  Agripp.  1490.  fol. 
—  «Patavii  1500.  —  »ed.  Greven.  Colon. 
1515.  —  Hbid.  1521.  —  «ed.  Joh.  Munera- 
tus.  Paris.  1536.  —  «<>Mn<.  d.  Tit:  Mar- 
tjrol.  D.  Husuuardi  monachi,  omnium  te- 
stium  Christi  . . .  tormenta  . . .  complectens. 
In  fine:  1537.  s.  1.  kl.  4».  —  "c.  annotatt. 
I.  Molani.  Lovanii  1568.  8«.  —  »*op.  J. 
Molani;  acced.  indiculus  SS.  Belgii.  Lo- 
vanii  1573.  8".  —  '»c.  additionibus ,  op. 
Jo.  Molani.  Antverp.  1583.  %".  —  '*ap.  de 
la  Barre,  historia  christiana  veterum  pa- 
trum.  Paris.  1583.  fol.  —  "Sed.  J.  B.  Sol- 
lerius,  Antverp.  1714-1717.  2  vol.  fol.  Werth- 
voll.  Ist  Separatabdruck  der  Ausg.  in  AA. 
SS.  Boll,  (s.  d.  folgende  No.)  —  '«m  AA. 
SS.  BoII.  Jun.  VL  et  VIL  p.  373-779 
{Mitte  des  Bandes.)  —  "ed.  J.  Bouillart. 
Paris.  1718.  4*.  —  ^^SoUeriua'  Ausg.  wieder- 
holt  Venetiis  1745.  fol. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  ct  inf.  latini- 
fatis  ed.  Mansi  VI.  p.  309. 
Bsihr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur  im  karo- 
lingischen  Zeitalter  p.  501. 

Martyrologium  Wandalberti  Pru- 
miensis  carraine  heroico  scriptum, 
praemissa  epistola  ad  Otricum  (cca. 
fel). 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  IX.  No. 
28?2.  21;   -  Bouh.  s.  IX.  No.  151. 

Ausg.:  "ap.  d'Achery,  spicil.  I.  p.  303, 
schlecht;  (»ed.  2a  U.  p.  39-64.) 

Erl.-Schr.:    BShr,   Gesch.   der   romischen   Lite- 
ratur  im  karolingisch.  Zeitalter  p.  114. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed.Manei 

VI.  p.  314. 
Histoire  litt(5raire  de  la  France  V.  p.  377. 

Martyrologium  Wolfhardi  Hasen- 
rietani  ad  Erehanpoldum  episcop. 
Eistettensera  (f  a.  902). 

Handschr. :  M  li  n  c  h  e  n  ,  kon.  Bibl.,  aus 
Tegernsee,  fol.  Ungedruckt. 

Erl.-Schr.:  Docen'jn    Pertz'  Archiv    V.  p.  559- 
566. 

Marulus,  Marc. ,  patricius  Spala- 
tensis:  Regura  Dahnatiae  etCroatiae 
res  gestae,  ab  a.  538-1079. 

A.  I510mi8lt  auctor  ad  Dominic.  Papalem  versae 
lafine  a  se  ex  Dalmatico  idiomate. 

Ausg.:  '  ed.  Joh.  Lucius  ad  calcem  Hi- 
storiae  Dalmaticae  lib.  VI.,  (quos  ipse 
scripsit.)  Amstelod.  1666.  fol.  p.  302-309. 
Notae  Lucii  in  Marulum  p.  444-450.  — 
^wiederholt  ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hun- 
gar.  ni.  p.  510-524. 

Erl.-Schr.:    llaner.    de    Bcrlptorib.    rerum   Hun- 
garicir.  p.  9t  97. 

Marzio  Galeotti  =  Galeotus,  Mart. 


Masius,  Matth.,  ord.  eremit.,  vid. 
Vita  s.  Gerii. 

Masselin,  Jehan,  vid.  Journal  des 
6tats  g6n6raux. 

Matarazzo  detto  Maturanzio,Franc. 
(\  1503):  Cronaca  della  cittk  di 
Perugia  dal  1492—1503. 

Ausg.:  per  cura  di  A.  Fabretti  in  Ar- 
chivio  .stor.  Italiano  XVI.  2.  p.  3-243. 

Matthaeus  Cholewa,  vid.  Cholewa. 

Matthaeus  de  Cracovia,  episcopus 
Wormatiensis  (f  1410):  De  squalo- 
ribus  Romanae  curiae  tractatus. 

Ausg.:  'ed.  Wolfg.  Wissecurgius  zusam- 
men  mit  Petri  de  Alliaco  canonibus  de 
emendatione  ecclesiae.  Basileae  1551.  8". 
—  *ed.  Ed.  Brownius  in  Ortvini  Gratii 
fascic.  rer.  expetend.  et  fugiendarum.  Lon- 
dini  1690.  8«.  p.  584-607.  —  »ap.  Walch, 
monimenta  fasc.   I.  p.   1-100;   c/.  praefat. 

p.  xn-xxxvin. 

:    Duae    coUationes    factae 

coram  D.  papa  a.  1403  pro  coro- 
natione  Ruperti  regis  ^omanorum. 

Ausg. :   ed.   Dnellius ,    miscell.   I.   p.  138. 

Matthaeus  deGriffonibus(nat.  1351, 

1 1426) :  Memoriale  historicum  rerum 
Bononiensium.    1109—1428. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVlll. 
p.  105-234. 

Matthaeus    de    Pappenheim,    vid. 

Pappenheim. 

Matthaeus  de  Pisano,  maestro  del 
rey  D.  Alfonso  V:  Gesta  illustrissimi 
regis  Johannis  de  bello  septensi  seu 
Livro  da  guerra  de  Ceuta. 

Geschrieben  1460,  bchandelt  die  Eroberung  von 
Ceuta  durch  KoniK  Johann  I  von  Portugal. 

Ausg. :  in  CoIIec^ao  de  livros  ineditos  I. 
p.  7-57. 

Matthaeus  Florilegus  =  Matthaeus 

Westmonast. 

Matthaeus  Masius  ord.  erem.  de 
Monte  sancto  (saec.  XIII),  vid.  Vita 
s.  Gerii. 

Matthaeus  Paris,  Benedictinus  mo- 
nachus  St.  Albani  (f  1259) :  Historia 
maior  Angliae  seu  chronicon  ab  a. 
106G  — 1259.  Cum  continuatione 
Wilh.  Rishanfi^eri  usque  ad  a. 
1273.  ^  ^ 

..Kin  goldenes  Buch ,  wiewol  befleckt  durch 
Feindseligkeit  wider  d.  heil.  Stuhl."  Baroniua.  — 
E»  ifit  von  Coxe  und  nach  ihm  von  Pauli,  in 
dessen  Fortaetzung  von  I.appenberg'8  Gescbichte 
England's  (UI.  p.  881  ff.)  nachgewiesen  worden,  dass 
sich  unter  dem  Collectivnamen  Matthaeus  Paris  drei 
verschiedene  Verfasser  verbergen,  Roger  v.  Wen- 


MATTHAEUS  —  MAURISIUS 


439 


dover,  der  glaubwurdigste,  der  Continuator  William 
Rishanger  und  der  Zeit  nach  zwischen  Beiden  end- 
lich  Paris  gelbst,  den  mau  in  manchen  Einzelnheiten 
nicht  von  dem  Vorwurfe  absichtlicher  Erfindung  u. 
einem  der  historischen  Treue  gefahrlichen  Hange 
zur  Anekdote  freisprechen  kann. 

Eandschr.:  London,  brit.  Miis.,  kings 
librar.  No.  14.  C.  VH.;  —  Otho ,  B.  V.; 
Nero,  D.  V;  —  C.  C.  C.  Cant.  XXVI;  — 
C.  C.  C.  Cant.  XVI.  — 

Ausg.:  'ed.  M.  Parker.  Londini  1571. 
fol.  —  » nachgedruckt  Tiguri  1589.  fol. 
und  *i6tc?,  1606.  fol.,  unvoUstandig.  —  *besser 
cura  Guil.  Wats,  qui  voc.  barbarar.  glos- 
sarium  adiecit.  Londini  1640.  fol.  —  ^icieder- 
holt  Faris.  1644.  fol.  —  et  «Londini  1684. 
fol.  Beste  Ausgabe,  aber  unordentliche  Pa- 
ginirung.  Mit  neuem  Titel  ^ibid.  1686.  fol. 
—  Bruchstiick  nach  Wats''  Ausg.  ap. 
Bouquet,  rec.  XVII.  p.  679-768  vom  Jahre 
1201  an. 

Uebers.:  'english  by  J.  A.  Giles  unt.  d. 
Tit.:  Roger  of  Wendower,  flowers  of 
the  historj.  London  1849.  2  vol.  kl.  8». 
(zugleich  von  Bohn's  antiquarian  library 
Tom.  9.  and  11.)  u.  ^als  Matthew  Paris's 
chronicle  m  Bohn's  antiq.  librar.  Tom.  17. 
19.  31.  3  vol.  kl.  8*.  Giles  spricht  dieses 
Werk  dem  Matthaeus  Paris  ab. 

trad.  en  fran^.  par  A.  Huillard-BrehoUes. 
Paris  1840.  41.  9  vol.  8«. 

NB.  Rogeri  de  Wendower  flores  histor.  ed.  Coxe. 
1841-44.  5  vol.  80.  enthalten  im  Utzten  Bde.  die  Va- 
rianten  des  Mattk.  Paris  bis  1235. 

:    Vitae    duorum    Offarum 


Merciorum  regum  et  23  abbatum 
S.  Albani. 

Ausg. :  ed.  Wats.  Londini  1639.  fol.  hinter 
seiner  Ausg.  des  vorhergeh.   Werkes. 
Erl-Sehr.:  Bohraer,  Regesten  p.  LXXIX. 

Lau,   Th.,   Entstehungsgeschichte  der  Magna 

charta.  Hamburg  1857.  p.  18  sq. 
Mabillon,  trait^  des  ^tudes  monast.  IL  p.  499. 
Schilz,  commentar.  oriticus  de  scriptoribus  et 

scriptis  historicis  p.  325-349. 
Wattenbach,  Deutschlands   Geschichtsquel- 
len  p.  420. 

Vgl.  Rishanger. 

Matthaeus  Spinelli,  vid.  Spinelli. 

Matthaeus  Westmonasteriensis,  cog- 
nom.  Florilegus  (cca.  1377):  Flores 
historiarum ,  praecipue  de  rebus 
Britannicis  ab  exordio  mundi  usque 
ad  a.  1307. 

Handschr.:  London,  Bibl.  d.  Erzb.  v. 
Canterbury  in  Lambethhouse ,  sec.  XIV. 
1106.  1. 

Ausg. :  '  ( curante  M.  Parker )  Loudini 
1567.  fol.,  sehr  fehlerhafi  u.  interpolirt.  — 
»(ed.  M.  Parker)  Londini  1570.  fol.,  bedeii- 
tend  besser.  —  '  derselbe  Abdruck  mit  Chro- 
nicon  ex  chronicis  ab  initio  mundi  usq.  ad 
a.  1118  deductum,  auctore  Florentio 
Wigorniensi.  Cui  acc.  continuatio  usq. 
ad  a.  1141.  Francof.  1601.  fol.  iVtw  die 
Ankange  sind  neu. 


Uebers.:  Matthew  of  Westminster'8 
flowers  of  history,  translat.  by  C.  D.  Yonge. 
London,  Bohn's  antiq.  library.  Tom.  24.  25. 
2  vol.  kl.  8». 

Erl.-Schr.:  Pabricins,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  55. 
Ij^au,    Entstehungsgesch.     der    Magna    charta. 

Hamburg  1867.  p.  21. 
Monumenta    histor.    Britannica.     1848.     fol. 
praef.       ygi    yjta  g.  Benedicti  Bisc. 

Matthiae  Corvinl,  Hungariae  et 
Bohemiae  regia,  de  denegata  audien- 
tia  et  ope  querela  ad  Henricum  epi- 
scop.  Ratisponens.  scripta  a.  1483. 
Ausg.:  ap.  Freher,  rer.  Germ.  scr.  ed. 
Struve  n.  p.  319. 

ad  principes  imperii  Nori- 

bergae  congregatos  pro  auxilio 
contra  Turcas  ferendo  imploratio. 
1482.        ^ 

Ausg.:  af^Freher,  rer.  Germ.  scr.  ed. 
Struve  II.  p.  315. 

Vgl.  Epistolae  Matthiae  Corvini. 

Matthias  de  Meohovia  |       vid. 

Matthias  Miechovius      i  Miechow. 

Matthias  Neoburgensis  {Neuhurg, 
wahrscheinlich  bei  Hagenau,  Canoni- 
cus  des  Stiftes  Lauterbach  im  Ober- 
elsass):  Chronicon.    1273 — 1353. 

Fortgesetzt    von    Albertus    Argen tinensis 
bis  1378.  Mit  wahrer  politischer  Einsicht  geschrieben. 
Handschr.:  Bern,  (vorziigl.,  nennt  Mat- 
thias  als  Verfass.)  —  Strasburg. 

Ausg.:  unter  dem  vmhren  Namen  des 
Verf.  noch  nicht  herausgegeben ,  dagegen 
unter  dem  des  Fortsetzers  aZsAlbertusArg. 
mit  spateren  Beistilcken  von  Urstisius,  Germ. 
hist.  script.  II.  p.  97-154. 

Erl.-Schr.:    Grandidier,     essais    sur    T^glise 

cathedr.    de   Strasbourg ,    liste    des    auteurs 

No.  7. 

Schopflin,  historiaZaringo-Badensis  II.  p.l7. 

Stalin.  wirtembergische  Geschichte  III.  p.  5. 

Matthieu  de  Westminster  =  Mat- 

thaeus  Westmonasteriensis. 

Matthieu  Paris  =  Matthaeus  Paris. 

Mattiotti,  Joh.  (cca.  1450),  vid. 
Acta  s.  Franciscae  Romanae. 

Mauringus  monachus  Casinensis, 
vid.  Chronicon  comitum  Capuae. 

Maurisius,  Gerard.,  civis  et  iudex 
Vicentinus:  Historia  de  rebus  gestis 
Eccelini  tyranni  et  Dominorum  de 
Romano.    1183—1237. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  No.  4941; 
Pertz'  Arch.  V.  176. 

Ausg. :  » ex  schedis  Fel.  Osii  ed.  L.  Pig- 
norius  cum  Alb.  Mussati  historia  Henrici 
Vn.  Venetiis  1636.  fol.  —  *unt.  d.  Tit.: 
Histor.  dissidium  marchionis  Estensis  cum 
Ecelino  de  Eomano,  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 


440 


MAURITIUS  —  MEMOIRES 


Brunsv.  II.  p.  23.  —  *ap.  Burmann,  the- 
saur.  Ital.  VI.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  Vm.  p.  1-66 ;  fehlerhaft. 

Vgl.  Rolandinus. 

ThaddaeuK  Vicent. 

Mauritius  episcop.  Catanensis  (f 
1143\  vid.  Vita  s.  Agathae  {hist. 
transl.) 

IVlauritius  L^^l^;^^;^'  1  /^""JSlf^ 
/  (jraulridi    \  (cca.  1364), 

vid.  Vita  s.  Ivonis  presb.  [vita  prol.) 
Mauritius  Regan,  vid.  Regan, 
Mauroy,  Franc,  monach.  Clarae- 

vallens.    (cca.    1153),    vid.  Vita  s. 

Bernardi  Claraevall.  {carmenelegiac.) 

Jepisc.  Quinqueeccles., 
antea         ^ 
monachus  S.  Martini, 
vid.  Vita  s.  Zoerardi. 

Maximus  Caesaraugustanus  episc. 
=  Marcus  Maximus  ep.  Caes. 

Mayni,  Jason,  legatus  Maximilia- 
ni  I:  Epithalamion  in  eius  et  Blancae 
Mariae  Mediolani  vicecomitis  nuptiis 
a.  1493,  prosa  scriptum. 

Ausg. :  '  ex  praetorio  Veronaeo  oct.  April. 
1494.  s.  1.  10  Bl.  4».  —  'wiederholt  Pa- 
risiis  1494.  4*.  (c/.  Hain,  Panzer.)  — 
'tciederholt  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  468. 

Mazza,  Ciemens  (1439),  vid.  Vita 
s.  Zenobii  episc.  Florent.  (ead.  3* 
transl.) 

Mazzerius,Phil.,  cancellarius  regni 
Cypri  (saec.  XIV),  vid.  Vita  s.  Petri 
Thomasii. 

Mechtei,  Joh.:  Limburger  Chro- 

nica. 

Haridschr.:  Trier,  Stadth.  Orieinal. 

Ausg.:  ap.  Hontheim,  prodrom.  nist.  Tre- 
vir.  II.    Nicht  ganz  fehlerfrei. 

Medibardus  poeta  (post  1150),  vid. 
Vita  s.  Walburgis. 

Meginfredus  =  Maginfridus. 

Megenfridus  monachus  Fuldensis: 
Catalogus  episcoporum  Moguntinen- 
sium.    80-720. 

Ist  von  Trithemius  untergegchoben. 

Ausg. :  '  in  Trithemii  vita  Maximi  ap. 
Surium,  Vit.  sanct.  18.  Novbr.  VI.  p.  448. 
—  ^iviederholt  ap.  Bohmer,  fon,tes  III.  p. 
137.  138. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,  1.  1.  p.  XXXII. 


Meginhartus  monachus  Fuldensis, 
vid. 

Acta  8.  Fcrrutii. 
Translatio  s.  Alexandri. 

Melanchton,  Philipp.:  Oratio  fu- 
nebris  dicta  d.  Maximiliano  caes. 
Wittembergae  ann.  1519  mense 
Februario. 

Ausg. :  Basileae  iu  aedibus  Joh.  Frobenii. 
1519.  4». 

Mellanius  Probus,  vid.  Probus 
Mellanius. 

Memoires  de ,  vid.  unter  dem 

Namen  des  Betrefenden,  z.  B.  Gue- 
sclin. 

Memoires  de  Bayard  (n^  1476,  f 
1524)  par  le  loyal  serviteur,  ou 
Chronique  de  Bayard. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Hi.stoire  du  cheva- 

lier  Bayard et  de  plusieurs  choses 

memorables  advenues  en  France,  Italie  etc. 
depuis  Tan  1489-1524  (par  le  loyal  ser- 
viteur,  avec  des  annotations  par  Th^od. 
Godefroy).  Paris  1619.  (1616  •  Asher's 
catal.  de  a.  1857.)  4«.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Histoire  du  chevalier  Bayard,  avec  son 
suppl^ment  par  Claude  Expilly,  et  les  an- 
notations  de  Th.  Godefroy,  augment^es  par 
L.  Videl.  Granoble,  J.  Nicolas  1651.  8«. 
Wenig  bekannte  Ausgabe.  —  *in  Collection 
universelle  XV.  —  *ap.  Petitot,  collection 
XV.  —  *ap.  Michaud  et  Poujoulat,  nouv. 
collect.  IV.  —  'ap.  Buchon,  choix  de  chro- 
niques  IX.  —  '  ap.  Buchon,  choix  de  chro- 
niques.  Paris,  bureau  du  Panthdon  litt^raire 
1861.  gr.  8".  Tom.  HI. 

Erl.-Schr.:  Guyard  de  Berville,    histoire  de 
Bayard.  Paris  1760.  12  mo. 

Memoires  de  Bertrand  du  Guesclin, 
vid.  Guesclin. 

M^moires  de  Fiorent,  sire  dlUiers, 
capitaine  au  service  de  Charles  VII. 
(Par  Denis  Godefroy.) 

Ausg. :  '  in  Collection  universelle  VII.  — 
*ap.  Petitot,  collection  VIII.  —  *ap.  Mi- 
chaud  et  Poujoulat,  nouv.  collection  III. 

M^moires  de  Jeanne  d'Arc  ou  M^- 

moires  de  la  Pucelle  d'Orleans. 

Ausg.:  'mCoIlection  uuiverselle  VII.  — 
*ap.  Petitot,   collection  VIII.  —   *ap.  Mi- 
chaud  et  Poujoulat,  nouv.  collect.  III. 
Vgl.  Chronique  de  la  Pucelle. 
l.ivre  do  la  1'uccllc. 
Erl.-Schr.:  vid.  Buchon,  collcction  XXXIV.,  wl- 
cher  Band  nur  Schr{flen   iiber  Jeanne    iArc 
enthiUt. 

Memoires  de  la  Tremouille,  vid. 
Bouchet. 


MEMOmES  —  MICHAEL 


441 


Memoires   de   Pierre   de  Salmon, 

pr^sentes  a  Charles  VI. 

Snpplement  zu  F  roissart. 
Ausg.:   ap.  Buchon,   collection  XXV.  3. 
Siippllm. 

Memoires  de  Richemont,  conne- 
table  de  France,  par  G.  Gruel. 

Ausg.:  ^in  Collection  universelle  VII.  — 
*ap.  Petitot,  coUection  VIII.  —  *ap.  Mi- 
chaud   et  Poujoulat,  nouv.    collect.  III.  — 

Memoriale  potestatum  Regiensium 
gestorumque  iis  temporibus  ab  a. 
1154  usque  ad  a.  1290,  auctore 
anonymo  Regiensi. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VIII. 
p.  1069-1180. 

Memoriales  Londonienses  ed.  by 
Riley,  vol.  I,  vid.  Carpenter. 

Memorials  of  Henry  the  Fifth  king 
of  England  (1413—1422):  1.  Vita 
Henrici  V,  Roberto  Redmanno 
auctore,  2.  Versus  rhythmici  in 
laudem  reg. Henrici  V,  3.  Elmhami 
liber  metricus  de  Henrico  V. 

3  kurze  Schriften  von  geringer  histor.  Bedeutung. 
Ausg.:   ed.  by  Ch.  A.  Cole   in  Rer.  Bri- 
tann.    med.    aevi    scriptores    or  chronicles. 
1858.  Tom.  XI.  Schicache  Ausg. 

Memorials  of  king  Henry  the 
Seventh,  vid.  Bernardus  Andreae 
Tholosat. 

Menander  Protector,  Constantino- 
politanus  (saec.  VI  fin.):  '^latoqi&v 
^i^Xoi  oxTO).    569—582. 

Fortsetzung  des  Agathias;  nur  noch  in  Aus- 
zUgen  vorhanden.  Gesundes  Urtheil  und  nicht  un- 
bedeutende  Beobachtungsgabe. 

Ausg. :  '  fragmenta  ap.  Hoeschel ,  ex- 
cerpta  de  legationibus.  Aug.  Vindel.  1603. 
4».  p.  97.  —  »ap.  Barth,  advers.  XVI.  18. 
p,  841.  —  *ap.  Ang.  Mai,  script.  vet.  nov. 
coU.  n.  p.  352.  —  *e  rec.  Bekkeri  et  Nie- 
buhrii  zu^ammen  mit  Dexippus.  Bonnael829. 
p.  279.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Uehers. :  latine  '  cum  Cantoclari,  ad  Me- 
nandri  Graeca,  notis.  Lutet.  Paris.  1609. 
8*.  —  *gr.  et  lat.  cum  Cantoclari  tum  ad 
Menandri  Graeca,  tum  ad  interpretationem 
latinam,  et  Valesii  notis.  Paris.  1648.  fol. 
—  *Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  11.  p.  72. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibliotheca  Graeca  VII. 
p.  540. 
Struve,   bibl.  histor.  ed.  Meueel  V.  1.  p.  240. 

Mennel,  Jac,  vid.  Manlius. 

Mer,  ia,  des  histoires  et  croniques 
de  France,  vid.  Chroniques  de 
France  (appell )  p.  240. 


Merlinus  proph.,  vid.  Galfridus 
Monmutensis,  prophetia. 

Merula  s.  Merlani,  Georgius,  Staty- 
ellensis  (f  1494) :  Antiquitates  vice- 
comitum  Mediolanensium,  libri  XII. 

Reichen  bis  1,323.  tretfliches  Werk. 
Ausg.:    'Mediolani    1629.    fol.    —     *ap. 
Muratori,    scr.    rer.  Ital.  XXV.  p.    73-148. 
—  *ed.  Graevius,  thesaur.  antiquitat.  Italiae 
m.  Lugd.  Bat.  1704.  fol. 

Erl.-Schr.:  Niceron,  memoriae  de  viris  eruditis 
VH.  p.  86. 

:  Bellum  Scodrense  ou-la 

Relation   du  si^ge   de  Scutari  par 
les  Turcs  en  1474. 

Ausg.:  Venetiis  s.  a.  4".  11  Bldtt. 
Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  71. 

Messianus  presbyter  (flor.  545),  vid. 
Vita  s.  Caesarii  episc. 

Metaphrastes ,  vid.  Simeon  Meta- 
phrastes. 

Metellus  Tegernseensis,  vid.  Vita 
s.  Quirini  {Quirinalia.) 

Michael  Apostolius  Byzantinus: 
Oratio  acclamatoria  ad  relig.  et 
seren.  Rom.  imp.  et  omnium  chri- 
stianor.  dom.  Fridericum  UI  rogatu 
Aristonymi  Byzantini.    1455. 

Es  handelt  sich  um  die  Befreiung  von  d.  Tiirken. 
Ausg.:    graece    et   lat.    ap.   Freher,   scr. 
rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p.  47. 

:  Oratio  panegyrica  graeca 

ad  Fridericum    (III  resp.  V)   imp. 
Aristonymi  Byzantini  nomine  scri- 

pta  circa  a.  1457. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  47  c.  versione  latina. 

Michael  Attaliota:  Historia. 

Ausy. :  opus  a  Wlad.  Bruneto  de  Presle, 
instituti  gallici  socio,  inventum  descr.  corr. 
recogn.  Imm.  Bekker.  Bonnae  1853.  8". 
ly,  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Michael  Cannesius  de  Viterbio, 
canon.  S.  Laurentii,  vid.  Vita  Pauli 
II  {vita  alia.) 

Michael  de  Leone,  canonicus  ec- 
clesiae  Novimonasterii:  Wirzburg- 
ensia. 

Bntbalt  sehr  Verschiedenes. 

Eandschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  mbr. 
anni  1348.  fol.  mss.  m.  f.  6. 

Ausg.:  ^ein  Theil  unt.  d.  Tit.:  De  lau- 
dabifibus  gestis  recolende  memorie  do- 
miui  Ottonis  Wolfskel  episc.  Herbipol.  1334- 
1346,   ap.  Gropp,  collect.   nova  I.  p.  831. 


442 


MICHAEL  —  MOLINET 


—  *mederholt  ap.  Wtirdtwein,  subsid.  dipl. 
X.  p.  357.  —  {Ueb.  anderes  vgl.  Gropp 
1.  c.  L  p.  116.)  —  ^unt.  d.  Tit.:  Anno- 
tatahistorica  a.  1079.  1250.  1266.  1332- 
1354  ap,  Bohmer,  fontes  L  p.  451-479. 

Michael  Glycas,  vid.  Glycas. 

Michael  Herbipolensis  =  Michael 
de  Leone. 

Michael  Psellus,  vid.  Patria  seu 
origines. 

Mico  monachus  Centulensis,  vid. 
Vita  s.  Richarii  (mirac.) 

Miechow,  Miechowita,  Matth.  de, 
canonicus  et  medic.  Cracoviensis: 
Chronica  Polonorum  a  Lecho  usque 
ad  a.  1506. 

Ausg.:  'Cracoviae,  Hier.  Victor  1521. 
fol.  Gewbhnlich  ist  diese  Originalausg.  mit 
dem  Werke  des  Jod.  L.  Decius,  de  ve- 
tustatibus  Polonorum  lib.  I,  de  Ja- 
gellonum  familia  lib.  II,  de  Sigis- 
mundi  regis  temporibus  lib.  IH. 
Cracov.  1521.  fol.  vereinigt.  Sehr  selten. 
Eins  der  schbnsten  Denkmlller  des  polni- 
schen  Buchdruchs,  geziert  mit  vielen  Por- 
traits.  —  'iciederholt  ed.  Pistorius,  Polo- 
nicae  historiae  corp.  U.  p.  1-259. 

Uebers.:  italienisch  ed.  Annibale  Maggi. 
Vinegia  1562.  fol. 

— :  De  vetustatibusPolonorura. 

Liber  1 — 3. 

Ausg.:  Cracoviae  1521. 'fol.  {ist  ein  An- 
hang  des:   Chronicon  [s.  vorher.]) 

:  Tractatus  de  duabus  Sar- 

matiis,  asiana  et  europiana,  et  de 
contentis  in  eis.    Libri  2. 

Ausg. :  '  Cracoviae,  J.  Haller  1517.  4*.  — 
^wiederholt  Aug.  Vindel.  1518.  4".,  ohne 
Namen  des  Druckers.  —  *ed.  Pistorius, 
Polon.  histor.  corp.  I.  p.  121  - 150.  — 
*ap.  Mizler  de  Kolof,  hist.  Polon.  scr.  col- 
lect.  —  *ap.  Jo.  Huttich,  sylloge  naviga- 
tionum  et  itinerum.  Basil.  1563.  fol.  p. 
482. 

Miepzwa  =  Dzierzwa. 
Mignon.    Tabula  Roberti  Mignon, 
anno  circiter  L325  confecta. 

Sehr  wichtiges  Document  iib.  d.  ofFentl.  Ziillo. 
Ausg.:    ap.    Bouquet,    rec.   XXI.   p.   519- 
529. 

Migon  de  Rochefort,   vid.  Gaian. 

Miguel  del  Verms:  Chronique  des 
comtes  de  Foix,  en  langue  b6ar- 
naise. 

Ausg. :  ap.  Buchon ,  choix  de  chroni- 
ques  IV. 


Milo  Crispinus,  cantor  Beccensis 
coenobii  in  Normannia  ord.  s.  Ben. 
(cca.  1150);  De  nobili  genere  Cri- 
spinorum. 

Ausg.:  in  Lanfranci  Cantuariens.  arch. 
opp.  ed.  L.  Dachery.  Paris.  1648.  fol.  Ap- 
pend. 

Vgl.  Vita  Hosonis  abb.  Becc. 
„  Guilelmi  abb.  Becc. 
„    Ijanfranci   arch.   Cantuar. 

{mta  alia.) 
,,.   Letardi  abb.  Becc. 
,,    Theobaldi  abb.  Becc. 

Milo  monachus  Elnonensis  (f  871), 
vtd. 

Vita  s.  Amandi  ep.  Traiect. 
,,      ,,  Principii  {sermo.) 
Erl-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  110. 
Fabricius,  bibl.  med.  etlnf.  latinitatis  V.  p.  79. 
Hisloire  lilt^raire  de  la  France  V.  p.  409. 

Minerbetti,  Piet:  Cronica  1385— 
1409. 

Ausg.:  ed.  Tartinius,  scr.  Ital.  coll.  H. 
p.  73. 

Minutio  de  Minutiis,  vid.  Acta  s. 
August^e  virg. 

Miraeula,  vid.  unter  Vita. 

Miroir   historial,   vid.   Vincentius 

Bellovacens.    ( Uebers.) 

Missa  de  Carisiaco  ad  Francos 
et  Aquitanos. 

Av^g.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
n.  p.  425-436. 

Mittheilungen  aus  den  Facultats- 
Akten  der  Universitat  zu  Wien  v. 
1483—1485. 

Ein  interessanterBeltrag  z.  Gesch.  "Wien"s  unter 
Matthias  Corvinns. 

Ausg. :  ed.  Kaltenback,  Oesterreich.  Zeit- 
schrift  f.  Geschichte.  1845.  p.  371. 

Mocenicus,  Andr.,  patricius  Vene- 
tus:  Libri  VI  belli  Cameracensis, 
quod  Veneti  cum  quatuor  regibus, 
cum  Helvetiis  et  tota  Italia  gesserunt 
ab  a.  1505  ad  a.  1508. 

Ausg.:  'Venetiis,  per  Bern.  Venetum  de 
Vitalibus  1525.  8».  —  *in  Graevii  thes. 
antiq.  et  hist.  Ital.  V.  prs.  4. 

Uebers..  La  guerra  du  Cambrai,  tra- 
dotta  dal  Latino  per  Andr.  Arrivabene. 
(Unt.  diesem  Namen  hat  Mocenigo  .seinen 
eigenen  versterkt,  da  die  Uebers.  vom  ihm 
selbst  ist.)  i  Venetia  1544. 8».  —  *  ibid.  1560. 8». 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibl.  hlstorica  ed.  Meuiiel 
VU.  2.  p.  186. 

Mollnet,  Jean  (SchiilerChastellains, 
t    als  Canonicus    1507    zu  Valen- 


MOLINET  —  MONACHUS 


443 


ciennes):    Chroniques  depuis  1476 
jusqu'  en  1506. 

Ist  eine  Fortsetzung  Cha8tellain's. 
Handschr.:  Briissel,  Stadtarchiv,  chart, 
sec.  XVI.  fol.,   vgl.   Pertz'  Arch.  VII.  707. 
Ausg.:    *publi4es  pour  la   premiere   fois 
par  Buchon.   Paris   1827-28.   4  vol.   8«.   30 
frcs.    —    ^bildet   zugleich    Tom.   44-47    der 
CoUection  von  Buchon.  —   ^zusammen  mit 
Chastellain,   revue,   corrig^e   et  comment(5e 
par  M.  de  Reiffenberg.   Bruxelles  1836.  4». 
£W.-ScAr.;Biographie  universelleXXIX.  p.322. 
Foppens,  bibl.  Belgic.  I.  p.  697. 
Reiffenberg,    m^raoire    sur    Jean   Molinct. 
Cambray  1S35.  fo.  —  w.  vorker  in  Recueil  de 
la  soci^t^  d'emuIation  de  Carabrai.  1834. 

in  Bulletin   de   Tacad.   de  Bruxelles   I.  p. 

117;  II.  p.  41. 
Wind,  bibliothek  derNederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  110-112. 

:  Complainte  de  Grfece. 

Ausg.:  ap.  Buchon,  collection  XLI. 

:  Voyage  de  Naples  par  le 

roy  Charles  VIII  en  1495. 

Ausg.:  ^in  dessen  Faictz  et  dictz.  Paris. 
1531.  fol.  —  *m  dessen  Faits  et  dits  ibid. 
1537.  8».  —  ^toiederholt  ibid.  1540.  8». 

IVIonachorum  S.  Pantaleonis  chro- 
nicon  =AnnalesColonienses  maximi. 

Monachus    abbatiae    s.    Vitoni    = 

Bertarius. 

[Vlonachus  Admuntensis,  vid.  Vita 
s.  Gebehardi  archiep. 

IVIonachus  Altahensis,  vid.  Chro- 
nicon  Bavariae  breve. 

Monaohus  Andegavensis,  vid.  Vita 
s.  Albini  Andeg.  {mirac.) 

Monachus  Brunwillerensis,  vid. 
Fundatio  coenobii  Brunwiller. 

Monachus  Dervensis,  vid.  Liber  de 
diversis  casibus. 

Monachus  Elyensis :  Historia  Ely  en- 
sis  ecclesiae  liber  primus.  Liber  II 
additus  a  Thoma  monacho  itidem 
Elyensi  =  Thomas  Elyensis. 

MonachusEmmeranensis=Annales 
S.  Emmerani  Ratisp.  min. 

Monachus  Engolismensis,  vid.  Ade- 
marus  Cabannensis. 

Monachus  Erfurtensis  =  Nicolaus 
de  Siegen. 

Monachus  Eveshamensis,  vtd.  Vita 
Richardi  II. 


Monachus  Florentinus,  archiepisc. 
Acconensis:  De  recuperata  a.  1191 
Ptolemaide. 

Ausg. :  zusammen  rnit  Guilelm.  Tyrius  ed. 
J.  B.  Herold.  Basil.  1564.  fol. 

Monachus  Furstenfeldensis  (vulgo 
Volcmarus):  Chronica  de  gestis  prin- 
cipum  a  tempore  Rudolfi  regis  usque 
ad  tempora  Ludovici  imp.  1273 — 
1326. 

,Veri  amans  nisi  ubi  rumore  populari  deceptus 
falsit  '  Oefele.  Derselbe  schreibt  dieses  Werlc  irr- 
thiimlich  dem  Abte  Volcmar  v.  FUrstenfeld 
(t  1314)  zu.  Vgl.  Merilber  Bohmer,  fontes  I.  p.  X. 
Handschr. :  Miinchen,  Hofbibl.  Ald.  161. 
mbr.  fol.  Xin.  XIV.  saec. 

Ausg.:  ^unt.d.  Tit.:  Volcmari  abb.  Campi 
principum  ord.  Cist.  de  gestis  principum 
etc.  ex  cod.  chart.  bibl.  Boicae  ap.  Oefele, 
scr.  rer.  Boic.  II.  p,  529-555.  —  ^besser 
ap.  Bohmer,  fontes  I.  p.  1-68. 

Erl.-Sckr.:  Bohmer,   reg.    Lud.  Bav.  p.  IX.  w. 
fontes,  praef.  1.  c.  p.  IX-XIII. 
Lipowslii,  A.  J.  (tl780),  alsadem.  Rede  von 
d.  Nutzen  d.  Geschichte.  MUnchen  177.5.  40. 
Berichtigt  Oefele. 

hi.stor.-krit.   Abhandl.,   ob  der  Abt  Volc- 

mar  zu  Fiirstenfeld  der  Verf.  d.  Chronik  de 
gestis  principum  sei?  —  in  Abhandlungen 
der  baierisch.  Akademie  X.  p.  247. 

Vgl.  Anonymi  Fiirstenfeldensis. 

Monachus  Gandensis.  Annales  fra- 
tris  cuiusdam  anonymi  conventus 
fratrum  minorum  Gandavensium  = 
Annales  Gandenses. 

Monachus  Gradicensis,  vid.  An- 
nales  Gradicenses. 

Monachus  Hamerslebiensis:  Narra- 
tio  de  basilica  Goslariensi  eiusque 

praepositis. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  H. 
p.  506. 

Vgl.  auck:  Imperatorum  ab  Henrico 

etc. 

Monachus  Isenacensis,  vid.  Rothe, 
Johann. 

Monachus  S.  Justinae  Paduae  = 
Monachus  Patavinus. 

Monachus  Kirchgartensis:  Chro- 
nicon  Wormatiense. 

Gcschrieben  zu  Anfang  des  16.  Jahih. 
Ausg. :  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  II.  p.  3- 
175.    Wimmelt  von  Fehlern. 

Monachus  Laurishamensis,  vid.  An- 
nales  regum  Francorum. 

Monachus  Nideraltahensis,  vzW.  Vita 
s.  Alrunae. 

Monachus  Olivetanus,  vid.  Vita  s. 
Ampelii. 


444 


MONACHUS  —  MONALDESCO 


Monachus  Opatovicensis,  vid.  An- 
nales  Gradicenses. 

Monachus  Patavinus  s.  Paduanus: 
De  rebus  Insubriuni  libri  III,  sive 
chronicon  de  quorundam  notabi- 
libus  factis,  quae  tam  in  Marchia 
quam  in  Lombardia  et  aliis  mundi 
partibus  simt  tractata.  1207—1270. 

Ausg.:   '  ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr. 

I.  p.  581-626.  —  *ed.  Felix  Osius  vor  Mus- 
satus,  hist.  Augusta,  Venet.  1636.  fol.  — 
*verbessert  und  vermehrt  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  VIII.  p.  661-740.  —  *ap.  Bur- 
mann,  thesaur.  Ital.  VI. 

Monachus  Pegaviensis,  vid.  Annales 
Pegavienses. 

Monachus  Reichenbacensis  anony- 
mus :  Chronicon  Reichenbacense. 
1118—1417. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
399. 

Monachus  Riddagshusanus,  vid.  An- 
nales  Riddagshusani. 

Monachus  Salernitanus  =  Chro- 
nicon  Salernitanum. 

Monachus  SangaiJensis:  De  gestis 
Karoli  Magni  libri  II. 

Geschrieben  884.  Breit,  anecdotenreich;  der 
Stil  schlecht,  oft  barbarisch.  Langc  wurde  der  h. 
Notker  ftir  d.  Verf.  gehalten. 

Handschr.:  Troyes,  sec.  XII.  fol.,  nach 
Einhardi  vita.  —  Modena,  hrzl.  Bibl.  ch. 
s.  XV.  —  Leipzig,  Un.-Bibl.  1308  i.  Ab- 
schrift.  —  Paris,  k.  Bibl.  s.  XVIL  5941  A. 
—  Oiford,  Tln.-Bibl.  Bodlej.  No.  837. 
mbr.  s.  XIII.  fol.  min. ;  —  Magdalen  col- 
lege  N.  2155.  14.  8.  mbr.  s.  XIV.  bis  z. 
Schluss   des   lib.    11.  26   alt.    Ausg.,   Mon. 

II.  p.  760.  lin.  21.  —  CoUege  Eaton  prope 
Windsor.  No.  3133.  234.  —  Montpel- 
lier,  Un.-Bibl.  sec.  XIV.  fol.  No.  142.  f.  12; 
und  Schluss  f.  171.  —  Gotha,  hrz.  Bibl. 
mbr.  8.  X.  4».  No.  93.  —  Cassel,  kurf. 
Bibl.  chart.  anni  1498.  fol.  Hist.  No.  5. 

Awg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Caroli  M.  gestorum 
libri  2  . .  .  scripti  a  monacho  S.  GaUi,  quem 
nonnuUi  Notkerum  Balbulum  putant,  ex  rela- 
tionibus  Werinberti  sacerdotis  et  Adalberti 
militis  zusrst  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p. 
358  (»ed.  2da.  11.  3.  p.  57).  —  »ap.  Da- 
chesne,  ,hist.  Fr.  scr.  II.  p.  107-135.  — 
*ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  106-135.  —  *ap. 
Hahn,  coli.  monum.  II.  p.  584;  der  beste 
Abdruck  bis  zur  folgenden  Au^g.  —  'ap. 
Pertz,  mon.  II.  p.  731-763. 

Ausg.:  deutsch  von  W.  Wattenbach.  Ber- 
lin  1860.  8".  (Geschichtschreib.  der  deutsch. 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  13.  Bd.) 


Erl.-Schr.:  nachlechner,  Bemerknngen  flb.  d. 

U.indschr.   d.   mon.  Sangall.  de  vit.  Car.  M. 

in  d.  k{>n.   Bibliotb.  zu  Mlinchen  .  .  .,  —  in 

l'ertz'  Arch.  III.  p.  1.S6. 
Bahr,   Gesch.  der  roinisch.   Literatur  im  ka- 

rolinp.  Zcitalter  p.  237-23». 
Dippoldt,   Leben  Karls   dcs  (Jrossen  p.  293. 
Fabricius,    bibl.   med.   ct  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  14i. 
HSuBscr,  die   teutschen  Geschichtschreiber. 

Ileidclb.  18.39.  p.  43. 
Histoire  litteraire  de  la  France  V.  p.  614  sq. 
Portz   wilrdigt  d.  Biichlein   mon.  II.   p.  730  u. 

spricht  es  dem  Notker  ab. 
Wattenbach,   Deut.schlauds  Geschichtsquel- 

lon  p.  111. 

Monachus  Sigebergensis,  vid.  Vita 

s.  Annonis  arciiiep. 

Monachus  Surrentinus,  vid.  Vita  s. 
Antonini  abb. 

Monachus  Vesserensis  sive  Chro- 
nicon  Hennebcrgense.  1078 — 1517. 

Ausg. :  ap.  Reinhard,  Bey traege  z.  d.  Hi- 
storie  Frankenlands  I. 

Monachus  S.  Vitoni,  vid.  Bertarius. 

Monachus  Weingartensis:  Chro- 
nicon  de  Guelfis  principibus  s.  Ge- 
nealogia  Welphonis  ducis.  819— 
1180. 

Der  Verf.  dieser  gnten  Schrift  soll  nach  Hess' 
Vermuthung  (prodr.  raon.  Guelf.  p.  68.)  Abt  Wer- 
ner  (f  1188)  sein. 

Handschr.:  Bologna,  spanisches  Col- 
leg,  cod.  231.  —  Briissel,  burg.  Bibl. 
sec.  XVIL  No.  7764;  No.  8151.  —  Fulda, 
mbr.  sec.  XII.  4*.  mai. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Genealogia  Wel- 
phonis  ducis  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p. 
176  (>ed.  2».  Basnagii  III.  2.  p.  579,  schlecht.) 
—  ^besser  ap.  Leibnit. ,  scr.  rer.  Brimsv. 
I.  p.  781 ;  emendationes  u.  supplemeutum 
ibid.  ni.  p.  657.  —  *  in  Origin.  Guelfic.  V. 
p.  29-59.  —  *ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  1- 
47,  aiw  d.  Original,  durch  Oenauigkeit  u. 
Vollstandigkeit  vor  d.  and.  Ausg.  hervorzu- 
heben. 

Erl.-Schr. :  DUmge   et  Mone,   geneal.   Welph. 

duc,  —  in  Pertz'  Archiv  I.  p.  413. 

Koeler,  J.  D.,   de  fide  et  autoritate  monachi 

Weingartensis  in   generis   Welflci   vetustate 

et  dignitate.  Gotting.  1735.  4o. 

Lebrct,  geneal.  Welphonis  ducis  —  tn  Pertz' 

Arch.  II.  p.  314. 
StSlin,  wirlembergische  Oeschichte  II.  p.  14. 
Wegelin,  thesaurus   rer.    Suevic.  II.  diss.  9. 

p.  124. 
Wllmans  in  Pcrtz'  Archiv  XI.  p.  38  sq. 

:    Chronicon    ex    cod.    ms. 

Augustan.    monasterii    s.  Afrae   et 
Vdah'.,  vid.  Annales  Weingartenses. 

Monachus  Wigorniensis,  vid.  Flo- 
rentius  Wigorniensis. 

Monaldesco  seuMonaldi  da  Or 
vieto,  Ludovico  Bonconte  (f  1431): 
Diario  delle  cose  avvenute  dall'  a. 


MONALDESCO  —  MONITMENTA 


445 


1328—1340;  auch  unt.  d.  Tit.:  An- 
nali  di  Ludov.  Monaldesco,  oder 
Fragmenta  annalium  Romanorum 
italice  scripta. 

Bruchstiicke  aus  d.  Zeitgeschichte,  unbedeutend. 
Handschr.:  Wolfenbiittel,  chart.  sec. 
XVII.  fol.  Gud.  110. 

Ausg.:  ^angehdngt  die  Istorie  Pistolesi 
dal  1300-1348.  Firenze  1733.  4».  —  ^vor- 
her  ex  bibl.  Vindob.  caes.  ms.  ap.  Muratori, 
rer.  Ital.  scr.  XH.  p.  529-542. 

:    Istorie    Pistolesi    ovvero 

delle  cose 1300—1348  =  An- 

nales  Pistorienses. 

Monaldi  =  Monaldesco. 
Monitorlum  contra  Venetos.  1509. 

Ausg.:  (am  Ende):  impressum  Lyptzig 
per  baccal.  Martinum  Herbipolen.  1509.  4". 

Uebers.:  deutsch:  Bebstliche  vermanung 
wider  die  Venediger  nach  Christi  Geburt 
im  1509.  Jar  auszgangen  newlich  ausz  dem 
Lateynischen  ynn  das  Teutsch  getzogen. 
Lyptzig  1509.  4».  16  Bl. 

Monitum  in  Conradum,  Mathildem 
et  eorum  liberos. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  539. 

Monsterbepgius,  Johann.,  monach. 
Chemnicensis :     Chronicon     Chem- 

nicense. 

Handschr.:  Dresden,  k.  Archiv. 

Ausg.:  fragmentum  ab  a.  1408-1516  ap. 
Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III.  p.  157-159. 

Monstrellet,  Enguerrand  de,  ma- 
gistrat  a  Cambray  (f  1453):  Le 
premier  (le  second  et  le  tiers)  vo- 
lume  de  Enguerran  de  Monstrellet. 
Ensuyvant  froissart  nagueres  im- 
prime  a  paris  Des  cronicques  de 
france,  dangleterre  Descoce,  de- 
spaigne,  de  bretargne,  de  gascongne 
De  flandres  Et  lieux  circonvoisins. 

Fortsetzer  des  Froissart,  dem  er  in  der 
Sprache  naehsteht,  den  er  aber  an  Kritik  u.  Unpartei- 
lichkeit  ubertrifft.  M.  endete  mit  1444;  dic  Fort- 
setzung  bis  1467  resp.  1488  ist  wahrscheinlich  von 
Jacques  du  Clercq.  Andere  dehnten  sie  bis  1516 
aus. 

Auig.:  ^Paris,  Anth.  Verard.  (s.  a.  [cca 
1467J).  3  tom.  in  2  vol.  fol.  —  » ibid.  Anth. 
Verard,  s.  a.  3  tom.  in  2  vol.  fol.  {hat  zuvi 
Vnterschiede  von  der  vorhergehenden  Ausg. 
statt  des  v  stets  U.)  —  *Paris,  Jeh.  Petit 
et  Mich.  le  NoLr  (1512).  3  tom.  in  2  vol. 
fol.,  enthalt  die  Fortsetz.  bis  z.  Tode  Char- 
les  VIll.  (1498)  von  Peter  Desrey.  — 
*Paris,  Franc;.  Regnault  1518.  3  vol.  ioLHat 
weitere  Additionen  bis  z.  J.  1616.  —  *mit 
der  Fortsetz.  bia  1516,  verbessert  UTid  moder- 
nisirt  von  Den.  Sauvage  (Jedoch  ohne  desten 


Namen  auf  devi  Tit.)  Paris,  G.  Chaudiere 
1572.  3  tom.  in  2  vol.  fol.  —  *wiederholt 
Paris,  P.  Mettayer  1595.  3  V9I.  fol.  —  und 
»Paris,  M.  Orry  1603.  3  tom.  in  2  vol.  fol. 
Die  schonsten  Ausg.  dieser  Chronik.  —  *  ap. 
Buchon,  choix  de  chroniques  V.  —  »ap. 
Buchon,  coUection  XXVI -XXXn.  7  vol. 
Paris  1826.  27.  —  ^'^und  von  demselben 
loiederholt  Paris  1839.  3  vol.  u.  »'Paris 
1854.  8».  (859  pag.  h  2  coll.  gedruchl.)  — 
^^unt.  d.  Tit.:  La  chronique  d'Eng.  de  M. 
en  deux  livres,  avec  des  pieces  justiticatives, 
1400-1444,  publiee  pour  la  soci^te  de  Thist. 
de  France  par  L.  Douet-d'Arcq.  Paris 
1857-1861.  5  vol.  8».  45  frc.  —  '»ap.  Buchon, 
choix  de  chroniques.  Paris,  bureau  de 
Pantheon  litteraire  1861.  gr.  8«.  Tom.  III. 
(2383  pag.  h  2  colonn.) 

Ausg.:  englisch  unt.  d.  Tit.:  The  chro- 
nicles  of  E.  de  Monstrellet,  being  a  con- 
tinuation  of  Froissarfs  chronicles,  trans- 
lated  from  the  most  approved  originals, 
with  notes,  by  Th.  Johnes.  Hafod*)  1809. 
4  vol.  4".  Schiiesst  sich  an  d.  Hafoder  Ausg. 
des  Froissart.  —  ^wiederholt  unt.  d.  Tit.: 
ChroniclesofE.  deM.,  cont.  an  accountofthe 
cruel  civil  wars  between  the  houses  of  Or- 
leans  and  Burgundy  etc.  (1400-1516).  Lon- 
don  1840.  2  vol.  Roy.-8».  Schone  Au^g.  mit 
zahlreichen  Holzschn.  —  ^Eineandere  engL 
Uebersetz.  12  Bde.  8»  erschien  London  1810. 

Erl.-Schr.:  Dacier,  B.  J.,  mem.  sur  la  vie  et 
les  chroniqiies  d'E.  de  M.  —  in  Mem.  de 
Tacad.  des  inscript.  XLUI.  p.  535.  560. 

Loher,  Frz.,  Jakobaa  von  Bayern  tmd  ihre 
Zeit.  Nordlingcn  1862.  80.  I.  p.  4l0.  Hat 
einige  Irrthiimer. 

du  M^rsan,  precis  hist.  sur  Eng.  de  Mon- 
strellet  et  sur  ses  chroniques  (1400-53),  —  in 
Magasin  encycl.  de  la  socidte  d'emuIation  de 
Carabrai.  1808.  XIU.  4.  p.  67.  {Auch  einzeln 
erschienen  1808.  80.) 

Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  VII.  2. 
p.  105-108. 

Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  71-73. 

Vgl.  Du  Clercq. 

Montaldo  Adamus  de  =  Adamus 
de  Montaldo. 

Montanus,tJec?.JohannesMontanus. 

Montignius,  Nicol.,  ex  canonico 
Viconiensis  ecclesiae  in  Hannonia 
factus  abbas  monasterii  de  Castello 
S.  Martini  ad  Scarpum  fluviura: 
AnnalesmonasteriiViconiensis.  1217 
—1308. 

Ausg.:  ap.  Martene,  ampl.  coUect.  vet. 
mon.  VI.  p.  296-312. 

Erl.-Schr.:  Fabricins,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mausi  V.  p.  87. 

Monumenta  Alderspacensia. 

:  m  Mon.  Boic.  V.  p.  289. 


*)  Hafod  war  ein  Landhans  des  Uebersetzers 
bei  London. 


446 


MONUMENTA 


Monumenta  Altenhohenauensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XVII.  p.  1. 

Altomonasteriensia. 

Auag.:  in  Moii.  Boic.  X.  p.  323. 

Andeccensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VIII.  p.  577. 

Aspacensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  V.  p.  99. 

Atiliensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  I.  p.  266. 

Augiensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  I.  p.  117. 

Augustani  episcopatus. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXXIII. 

Bsumburgen^ia  (monast.inter 

Alz  et  Traun  Jluvtos.) 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  II.  p.  167;  III.  p.  1. 
Vgl.  Notae  Baumburg. 

Benedicto-Burana,  vid.Chro- 

nicon  Benedictoburanum. 
Bernriedensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VIII.  p.  313. 

Beurbergensia. 

Av^g.:  in  Mon.  Boic.  VI.  p.  397. 

Beyhartingensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  V.  p.  453. 

Chiemseensia  {Herrenworth). 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  11.  p.  271.  437. 

Claustroneoburgensia,    vid. 

Chronik,  die  kleine  Klosterneu- 
burger. 

Diessensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VIII.  p.  117. 

dominationis  pontificiae  sive 

Codex    Carolinus ,     epi- 

stolae  Leonis  III  Carolo  Augusto, 
diplomata  Ludovici,  Ottonis  et  Hen- 
rici,  chartulae  comitissae  Mathildae 
et  codex  Rudolphinus  ineditus. 

Eine  der  wichtigsten  Gcschichtsquellen.  Samm- 
lung  von  Briefen  der  Pfipste  an  d.  Kranlienk6nige, 
entbfilt  99  Stiick ,  welche  v.  J.  739  an  geschrieben 
sind.  Karl  d.  (ir.  liess  nie  791  verangtalten.  —  Der 
Stil  oft  ekelhaft  schwiilstig.  —  Der  Cardinal  Passi- 
oneug,  damal!!  apost.  Nuntins  in  Wien,  schickte 
diese  Briefe  an  Cenni  nacb  Kom,  daher  sie,  obwol 
in  Zwetl  aufgefunden,  dort  herausgegeben  sind. 

Ausg.:  cfaronologia,  dissert.  et  notis  il- 
lustrata  opera  et  studio  Cajet.  Cenni.  Ro- 
mae  ex  typogr.  Palladis  1760.  2  vol.  4". 

Uebers.:  deutsch  theilweise  (in  dieser 
Folgenreihe  nach  der  Ordnung  im  Cod. 
Carol.  No.  9.  4.  8.  29.  15.  39.  21.  34.  20. 
14.  46.  47.  45.  64.  59.  64.  88.  90.)  von  O. 
Abel  hiuter  sein.  Uebersetz.  vou  Paulus 


Diakouus  LonirobardenGfesch.  Cs.  d.)  p. 
206-232.  t         /   H 

Vgl.  Codex  CarolinuH. 
EpiAtolae  I^conis  III. 
Epistolao  Rudolphi  I. 

Monumenta  Ettalensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VII.  p.  223. 

Franciscana  ed.Brewer,  t;iW. 

Thomas  de  Eccleston,  Adam  de 
Marisco  et  Registrum  fratr.  minor. 
London. 

Garstensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  1.  p.  1. 

Geisenfeldensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIV.  p.  171. 

Gnadenberg  parthenii. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXV.  p.  1. 

- — —  Hohenwartensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.   XVII.   p.    95.  484. 

Kuebacensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VI.  p.  519. 

ecclesiae  ad  divem  virginem 

Monachii. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIX.  p.  487;  XX. 
XXI.  p.  285. 

ecclesiae    ad    S.    Petrum 

Monachii. 

Ausg. :  in  Mon.  Boic.  XIX.  p.  1 ;  XXI. 
p.  1. 

Elisabethcellensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XII.  p.  303. 

eremitarum    s.    Augustini 

Monachii. 

Ausg.:  in  Mou.  Boic.  XIX.  p.  403. 

— — -  Formbacensia. 

Ausg.i  in  Mon.  Boic.  IV.  p.  1. 

Fiirstencellensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  V.  p.  1. 

FiJrstenfeldensia. 

Ausg. :  in  Mon.  Boic.  IX.  p.  89. 

Hippolytensia    saec.    XIIII 

et  XV  vernacula  lingua  scripta. 

Ausg.:  ed.  Duellius,   miscell.    II.  p.   117 

Mallerstorfensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XV.  p.  245. 

Matighofana. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  V.  p.  509. 

Metensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XI.  p.  341. 

monasterii  Castel. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXIV.  p.  306. 

monasterii  8.  Clarae. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXI.  p.  257, 

monasterii  Ensdorf. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXIV.  p.  1. 


MONUMENTA 


447 


Monumenta  monasterii  Michelfeld. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXV.  p.  93. 

monasteriiPiiterichMonachii. 

Ausg.'.  in  Mon.  Boic.  XIX.  p.  243. 

monasterii  Reichenbach. 

in  Mon.  Boic.  XXVn.  p.   3-454. 

monasterii  Ridler  Monachii. 

in  Mon.  Boic.  XIX.  p.  369. 

monasterii  S.  Salvatoris. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXI,  p.  385. 

monasterii  Schonthal. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXVI.  p.  3-568. 

monasterii  Udalrici  et  Afrae 

in  Augustana  civitate. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XXH.  XXIII. 

monasterii  virginum  s.  Clarae 

Monachii. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XVJil. 

Neocellensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  IX.  p.  525. 

Niederaltacensia. 

Ausg. :    in    Mon.    Boic.    XV.    p.    1 ;    XI. 
p.  1. 

Oberaltacensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XII.  p.  1. 

Osterhoviana. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XII.  p.  321. 

ErU-Schr.:  Verzeichniss  d.  bei  d.  Verkauf  des 
Damenstiftsgutes  Osterhofen  an  d.  Staat  vor- 
gefundenen  Urkunden,  —  in  Verhandl.  des 
histor.  Vereins  im  Unterdonaukreis.  Passau 
1834.  I.  2.  p.  35. 

Zur  Geschichte  des  Klosters  und  der 

Stadt  Osterhofen,  —  ibid.  I.  2.  p.  10. 

Pisana    ab  a.   1089   usque 

ad  a.  1389  deducta  et  continuata 
usque  ad  a.  1406.  Auck:  Cronica 
di  Pisa  genannt. 

Ausg. :     italice    ap.    Muratori ,    scr.    rer. 
Ital.  XV.  p.  973-1088. 

Poliingana. 

in  Mon.  Boic.  X.  p. 


Ausg. 


Ausg. 


Prifligensia. 

in  Mon.  Boic.  XIII.  p.  1. 


Prulensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XV.  p.  145. 

Raitenbuchensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VIII.  p.  1. 

Raitenhaselacensia. 

m  Mon.  Boic.  III.  p.  97;   cf.  VI. 


Ausg 
p.  355. 


Monumenta  Reichenhallensis  cano- 

niae  ad  s.  Zenonem. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  III.  p.  521. 

Reichersbergensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  III.  p.  391;  IV.  p. 
401. 

Rohrensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.   XVI.  p.  99. 

Rotensia. 

Ausg. :  in  Mon.  Boic.  I.  p.  337 ;  U.  p.  1. 

Erl.-Schr.:  Ruedorffer,  zuverlassige  Nachricht 
von  d.  alten  Erzhofbeamten  des  etc.  Klosters 
Rot  am  Inn;  —  ira  Abhandl.  der  baiersch. 
Acad.  der  Wissensch.  1764. 

San  Nicolaitana. 

Av^g.:  in  Mon.  Boic.  IV.  p.  213. 

San-Vitana. 

Au^g.:   in  Mon.  Boic.  V.  p.  227. 

Schaumhauptensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XVII.   p.  285. 

Schefftlariensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VIII.  p.  367. 

Erl.-Schr.:  Hoheneicher,  llesignationen  der 
Probste  u.  Aebte  d.  Klosters  Schefftlain,  — 
in  Oberbaierisch.  Archiv  fiir  vaterl.  Gesch. 
n.  p.  147.  ' 

Schirensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  X.  p.  373. 
Erl.-Schr.:  Hefner,  iib.  d.  literarischen  Leistun- 

gen  des  Klosters  Scheyern,  —  in  Oberbayer. 

Arch.  f.  vaterl.  Gesch.  II.  p.  91. 

ub.  d.  FUrstengruft  u.  d.  Furstenkapelle 

zu  Scheyern,  —  ibid.  U.  p.  181. 


Schlehdorfiana. 


Ausg. 


Ranshofana. 

in  Mon.  Boic.  IH.  p. 


229. 


Ausg.:  in  Mon.  Boic.  IX.  p.  1. 

Schoenfeldensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XVI.  p.  259. 

Seeligthalensia. 

Au^g.:  in  Mon.  Boic.  XV,  p.  435. 

Seonensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  11.  p.  115. 

Steingadensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VI.  p.  475. 

Straubinganorum    Carmeli- 

tarum. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIV.  p.  311. 

Subenensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  IV.  p.  511. 

Tegernseensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VI.  p.  1. 

Erl.-Scir.:  v.  Hefner,  Leistungen  des  Benedic- 
tinerstiftes  Tegernseo  fur  Kunst  u.  Wissen- 
schaft,  —  in  Oberbaiersch.  Arch.  f.  vaterl. 
Gesch.  I.  p.  1.^. 
Mooyer,  Beitr.  z.  Gesch.  der  vormaligen  Be- 
nedict.-Abtei  Tegernsee  u.  deren  Verblndung 
mit  andern  Klostern,  -  i«  WestphM.  Pro- 
vinzialblatt.  UI,  1.  p.  1. 


448 


MONUMENTA  —  M0Y8ES 


Monumenta  Thierhauptana. 

Ausg. :  in  Mon.  Boic.  XV.  p.  89. 

Undersdorfensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  X.  p.  227;  XIV. 
p.  111. 

Weihensteffanensia. 

Ausg. :  in  Mou.  Boic.  IX.  p.  343. 

Werdensia  s.  Crucis. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XVI.  p.  1. 

Wessofontana. 

Au^g.:  in  Mon.  Boic.  VII.  p.  329. 

Weyariensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  VII.  p.  427. 

Windbergensia. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIV.  p.  1. 

Monumentum    Benedicto -  Buranum 

=  Chronicon  Burensis  monast. 

Morawslci,  Vinc,  vid.  Vita  b. 
Ladislai. 

More,  vid.  Benoit  de  Sainte  More. 
More,  Sir  Thomas,  lordchancelier 
du  royaume  (ne  1480  a  Londres, 
t  p.  1530) :  Histoire  of  the  pitifull 
life  and  unfortunate  death  of  Ed- 
ward  the  fifth. 

Ausg.:  'edit.  par  J.  Cawood.  London 
1557.  fol.  —  *  edit.  par  W.  Sheares.  Lond. 
1641.  12mo.  —  *edit.  par  Kennet  in  seiner 
Complete  history  of  England.  London  1706. 
et  1719.  Vol.  I.  fol.  —  *auch  zusammen 
mit  dem  folgenden  Werke  Chiswick  1821. 
8*.  —  Man  findet  sie  auch  in  den  Publicatio- 
nen  von  Stow,  von  Speed,  Holinshed  u.  a. 

Uebers. :  franzosisch :  Louvain  1689. 

lateinisch:  Lovanii  1566.  fol. 

:    History    of  Richard   the 

third. 

JSandschr. :  L  o  n  d  o  n ,  CoU.  der  Hdrauts, 
No.  43.  Original. 

Ausg. :  zusammen  mit  dem  vorhergehenden 
Werke  zu  Chiswick  1821.  8». 

Vgl.  Galfridus  Bakeras  (hiatoria.) 

Morelli,  Giov. :  Cronica  dal  1348 — 
1411. 

Ein  Schatz  von  practischer  Lebensweisheit,  von 
guter  Bcobachtung  der  Welt  u.  von  Anlianglichkeit 
an  alte  ffute  .Sitte.  Bedeutendcs  industrielles  Ta- 
lent.  Oeschichte  Morelli'8  u.  der  Stadt  Florenz. 

Ausg.:  zusammen  mit  Malespini.  Firenze 
1718.  4». 

JSrl.-Schr.:   Gervinns,  hist.   Schriflen.  Frankf. 
1833.  I.  p.  b2. 

Morena,  Otto  (imp.  Lotharii  HI 
et  Conradi  III  legatus,  cca.  1155) 
eiusque  filius  Acerbus  Moretoa: 
Historia  rerum  Laudensium  {Lodi), 


in  qua  res  gestae  ab  imp!  Friderico 
I  recensentur  ab  a.  1158  ad  a.  1168. 

Anziehender  Ton.  Die  Fort«.  bis  1168  y.  einem 
Uninenannten. 

Handschr. :  Mailand,  bibl.  Ambros. ;  —  ein 
2.  Exempl.  H.  121.  saec.  XVI. 

Ausg.:  *^mit  Noten  av^  einem  schlechten 
Codex  herausgegeb.  von  Fel.  Osius.  Vene- 
tiis  1629.  4».  —  *wiederholt  ibid.  1636.  fol. 

—  ^wiederholt  von  Nicol.  Crassus.  Venet. 
1639.  fol.  —  *ioiederhoU  von  Graevius,  the- 
saur.    antiquitat.    Ital.    III.    2.    No.   32.  — 

—  ^ohne  Noten  ap.  Leibnit. ,  scr.  rer. 
Brunsv.  I.  p.  806.  —  *am  besten  nach 
dem  Cod.  Ambrosianus  mit  reichlichen  No- 
ten  von  Ant.  Saxius  u.  a.  und  gegenilber- 
stehendem  Texte  des  Osius  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  VI.  p.  955-1164. 

Morigia,  Bonincontrus :  Chronicon 
Modoetiense  ab  origine  Modoetiae 
usque  ad  a.  1349,  ubi  potissimum 
agitur  de  gestis  priorum  vicecomi- 
tum  principum. 

Geschrieben  zwischen  1340-60;  der  Verf.  war 
von  Gesinnung  Gbibelline.  Manches  Sagenhafte  fur 
die  ersten  Zeiten  der  Stadt. 

Ausg.:  primum  e  cod.  bibl.  Ambros.  ap. 

Muratori,  scr.  rer.   Ital.  XH.  p.  1061-1184. 

Erl.-Schr.:    Donniges,    Geach.   des    deutscheu 

Kaiserthums  im  14.  Jahrh.  Berlin  1841.  I.  1. 

p.  100. 

Mortilogus  =  Necrologium. 

de  la  Mote,  Bemardus,  episc.  Ba- 
zatensis:  Chronica  ab  a.  1299  ad 
a.  1355. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  histoire  des  cardi- 
naux  fran^ais.  Paris  1666.  fol.  Preuves 
p.  289. 

Mouskes,  Philippe  (Bischof  von 
Tournay  1274  —  92) :  Chronique 
rimee. 

Von  der  Eroberuug  Trojas  bis  auf  1242.  Voll 
sagenhafter  ZUpe,  jedoch  von  Anfang  der  Kreuz- 
ziige  an  nicht  ohne  histor.  Werth.  Erhebt  sich  manch- 
mal  zum  epischen  Tone. 

Ausg.:  'publide  pour  la  premifere  fois 
avec  de  preliminaires ,  un  commentaire  et 
des  appendices  par  le  baron  de  Reiflfen- 
berg.  liruxelles  1836-38.  2  voll.  gr.  4«. 
M.  6  Steindr.  u.  Titelvign.  15  Thlr.  Sup- 
pl^ment.  Brux.  1845.  gr.  4».  27  Sgr.  {*Bil- 
det  zugleich  d.  2.  u.  4.  Bd.  der  CoUection 
de  chron.  Belges.) 

Fragmente  ap.  ' Villehardouin ,  hist. 
de  Temp.  de  Constantinople,  ed.  Ducange. 
Paris  1567.  p.  209-219;  —  »ap.  Buchon, 
collect.  des  chroniques  III.  p.  339-365. 

Erl.-Schr.:  Journal   d.  Savans.  183«.  p.  685-697. 

Moyses  Bergomas  (flor.  cca.  1120): 
Carmen  de  laudibus  Bergomi. 

Ausg.:  'ed.  Mar.  Mutius.  Bergomi  1596. 
Sehr  selten.  —  'verbessert  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  V.  p.  529-536. 


MOZIUS  —  MUSSATUS 


449 


IVIozius,  M.  Jacob.,  legatus  Caesar. : 
Oratio  coram  Alphonso  rege  Por- 
tugalliae  pro  filia  eius  Leonora  Fri- 
derico  caesari  desponsanda,  et  eodem 
tempore  ad  imperatricem  tunc  futu- 
ram  in  praesentia  regis  et  sui  par- 
lamenti  habita.    1451. 


Freher , 
31. 


scr.   rer.   Germ.   ed. 


Ausg. :    ap. 
Struve  II.  p. 

Muller,Eberhard  (Ritter  u.Schult- 
heiss  von  Ziirich,  f  1364):  Jahr- 
buch  vonZiirich.  1336—1364.  Nebst 
Fortsetzung  eines  Ungenannten  bis 
1386. 

Als  Aufzeichnungen  von  Zeitgenossen  von  Be- 
deutung ;  nainentlich  wichtig  der  Bericht  iiber  die 
Schlacht  V.  Keutlingen  1377. 

Atisg.:  hrsg.  von  L.  EttmuUer  in  Mit- 
theilungen  der  antiquar.  GeseUschaft  zu 
Ziirich.  1844.  Ila  p.  74-96. 

Muntaner,  En  Ramon  (f  p.  1330) : 
Cronica  6  descripcio  dels  fets  6 
hazanayes  delinclyt  reyDon  Jaume, 
I  rey  Darago  e  de  molts  de  sos 
descendents.  Feta  por  lo  magnifich 
en  Ramon  Muntaner  ... 

Es  weht  aus  der  Chronik  ein  wahrhaft  epischer 
Geist  u.  uaive  Naturtreue.  Der  Dialect  ist  maurisch. 

Ausg. :  '  ara  nouamente  stampat  en  Va- 
lencia,  viuda  de  Joan  Mey  Flandro  1558. 
fol.  min.  Sehr  selten  u.  wertvoll.  —  *Bar- 
celona,  Jaurae  Cortey  1562.  fol.  min.  Grosse 
Seltenheit.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Chronik  des 
edlen  En  Ramon  Muntaner.  Hrsgb.  von 
K.  Lanz  in  Bibl.  des  liter.  Vereins.  Bd. 
8.  Stuttgart  1844.  8".  Ist  Abdruck  des 
Originals. 

Uebers.:  deutsch  von  K.  Lanz.  Leipzig 
1842.  2  Bde.  8».  3'/,  Thlr.  Gut. 

franz.  trad.  pour  la  prem.  fois  du  Cata- 
lan,  av.  des  notes  et  eclaircissemens  par 
Buchon.  Paris  1827.  2  vol.  8».  12  frcs.  — 
(bilden  zugleich  von  Buchon,  collect.  T.  V. 
et  VI.)  Sehr  mangelhaft. 

ital.  trad.  di  Filippo  Moise.  Firenze 
1844.  8».  Fleissige  Arbeit. 

spanisch  Barcelona  1595.  fol. 

Erl.-Schr.:    Frenzel,   C,    Uamon  Muntaner   et 
Sabas  Malaspina.  Berolini  IS.')^.  8o. 
Droysen,  histor.-politischo  Zeilschr.  I. 

Muraltus,  Franc,  iur.  utr.  doct., 
patricius  Comensis  (f  post  1519): 
Annalia  ab  a.  1492—1519. 

Wichtig  fur  die  italienische  Gesch.  jener  Zeit 
Uberhaupt,  insbesondere  aber  fur'die  Como's. 

Ausg.:  prim.  ed.  Petr.  Aloys.  Donijiius. 
Mediolani  1861.  kl.  8«. 

Murer,  Henr.,  vid. 


VJta  Conradi  mart. 
,,     Elisabethae  Hung. 
,,     Fridolini. 

Mussatus,  Albertinus,  poeta  laureat. 
et  rer.  civil.  peritus  Patavii  (nat. 
1261,  t  1330):  De  gestis  Italicorum 
post  mortem  Henrici  VII  libri  12. 
1313-1329. 

,Acta  ut  fuere  tradita  sunt  posteritati,  secun- 
dum  quae  laudes  et  probra  iudicabit  Mussato  leste 
non  iudice.'  Worte  des  Mussatus  1328. 

Ausg.:  ^Venetiis  1636.  fol.  —  »ed.  Grae- 
vius  et  Burmann,  thesaur.  Ital.  VI.  ps.  2. 
■p.  199-360.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
X.  p.  569-768. 

:  Historia  augusta  seu  De 

gestis  Henrici  VII  libri  16.    1308— 
1313. 

Zum  Thejl  in  Hexametern.  Prosa  holpricht, 
Nachahmung  des  Klassischen.  Der  Verf.  ein  ehr- 
i  cher  Charakter. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  cod. 
lat.  chart.  sec.  XVI.  No.  89. 

Ausg.:  ^in  Opera  Alb.  M-i,  Laur.  Pig- 
norii  spicilegio,  necnon  Felicis  Osii  et  Nic. 
Villani  castigationibus  et  notis  illustrata, 
quibus  ....  praemissa  sunt  Chronica  Ro- 
landini,  monachi  Paduani,  Ger.  Maurisii, 
Ant.  Godii,  Nic.  Smeregi  c.  supplemento 
scriptoris  anonymi  De  rebus  gestis  in  Lom- 
bardia  et  marchia  Taruisina,  praesertim 
vero  de  his  quae  attinent  ad  Ezerinos  et 
Albericum  de  Romano,  Vita  Ricardi  comitis 
S.  Bonitacii,  ac  Laurentii  de  Monacis  Eze- 
rinus  III.  Succedunt  novissimo  loco  duo 
Cortusii  de  novitatibus  Paduae  et  Lom- 
bard.  Venetiis  1636,  ex  typograph.  ducali 
Pinelliana.  fol.  —  *  loiederholt  ap.  Reuber, 
vet.  script.  ed.  Joannis  p.  833-952.  — 
^mit  Verbesserungen,  Zusatzen  u.  Varianten 
ap.  Muratori,  rer.  Ital.  scr.  X.  p.  9-568.  — 
*ed.  Burmann,  thesaur.  Ital.  VI.  2.  p.  1- 
198. 

:  Ludovicus  Bavarus.  1327 

—1329. 

Enthalt    die   genaueste   Schilderung    von    Lud  - 
wigs  personlicher  Erscheiuung.  UnvoUendet. 

Ausg.:  ^in  Alb.  Mussati  historia  augusta 
Henrici  YU.  cesaris  et  alia  quae  extant 
opera,  Laurent.  Pignorii  spicileg.  illustr. 
Venetiis  1636.  fol.  —  ^  unederholt  ed.  Grae- 
vius,  thes.  Italiae  VI.  2.  p.  361-367.  —  »w. 
ap.  Reuber,  scr.  ed.  Joannis  p.  991-1000. 
—  *M.  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  X.  p. 
769-784.  —  *M.  ap.  Bohmer,  fontes  I.  p. 
170-192. 

:  Tragoedia   Eccerinis  ap- 

plicata. 

Ausg.:  ^ed.  Fel.  Osius  in  A.  Mussati 
operib.  Venetiis  1636.  fol.  (a.    d.  vollstdnd. 

29 


460 


MUSSATUS  —  NARRATIO 


Tit.  vorher.)  —  *  tniederholt  «.  verbessert 
ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  X.  p.  787- 
800.  fgl.  Maurisius. 

Kolaadinas. 
Sri.-Schr.:    D6nnige.s,    Gesch.    des   deutsciien 
Kaisertliunis  im  14.  Jabrti.  Berlin  1811.  I.  1. 
p.  87. 
Ferretns  Vincent.,  carmen  ad  Alb.  Muss., 

vid.  Ferretus  Vinc. 
Sico,  s.  Xicus  Polentonus  (tnit   dem  Beinamen 
Bicci,  1405  Kantler  aeiner    Vaterstadt  Padua), 


vita    Alberti   Mugsati,    ap.    Muratori,   acript. 

rer.   Il.il.  X.  p.   1. 

Mustafa,  Hazi  AHphb,  vid.  Ex- 
cerpta  ex  chronologia  Arabica. 

Mutti,  Bened.,  vid.  Vita  b.  Jo- 
hannae  virgin.  Carmelitanae. 

Myln,  Alex.,  vid.  Vitae  Dunkel- 
densis  ecclesiae. 


IV. 


Naaldwijk,  vid.iaxi  vanNaaldwijk. 
Nachricht  von  den  Burggrafen  zu 
Altenburg.    1148—1329. 

Ausg.:  ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  XII.  p. 
512. 

Nagoldus  i  nion.  Cluniacens.  (cca. 
Nalgodus  i  1090),  vid. 

Vita  s.  Maioli. 
,,      ,,  Ddonis  Cluniac. 

Naldus  Naldius,  Florentinus  (cca. 
1479):  Vita  Jannotii  Manetti.  1396 
—1459. 

AiLsg.:  'ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XX.  p.  529-008.  —  *ap.  Burmann,  thesaui-. 
Ital.  IX.  p.  8. 

:  Epistola  de  laudibus  au- 

gustae  bibliothecae  (i.  e.  Matthiae 
Corvini)  in  prosa,  et  de  eodem  ar- 
gumenio  libri  IV  in  ligata  oratione. 

Ausg.:  '  ed.  Petr.  Jaeuichius,  Thorunii. 
—  *wiederholt  ed.  Belius,  Hungariae  novae 
notitia  III.  p.  589-642. 

Erl.-Schr.:  iJiarium  eruditorum  Italiae  XI.  p.340. 
Pabricius,    bibl.  med.    et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  IV.  p.  21;  V.  p.  92. 
Vgl.  Manotti. 

Nangii  chronicon,  vid.  Guilelmus 
de  Nangiaco. 

Narratio,  vid.  auch  Historia  und 
LibeUus. 

Narratio  Altahensis  de  quorundam 
ducum  Bavariae  genealogia  et  in- 
crementis. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  21. 

Narratio  brevis  belli,  quod  Magnus 
iunior  dux  eiusque  hlii  cum  Lune- 
burgensibus  ges.serunt(^1355),  a  cive 
ut  apparet  Brunsvicensi,  >Saxonico 
idiomate  conscripta. 


Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  675. 

Narratio  brevis  belli  sacri.  1097 — 
1122. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  coll.  ampl. 
V.  p.  536-539. 

■Vgl.  Incerti  scriptoris  narratio. 

Narratlo    brevis    de     archidiacono 

Claromontensi ,  qui  factus  est  mo- 
nachus  8.  Martini  in  maiori  mo- 
nasterio  prope  Turonas. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  741. 
742. 

Narratio  brevis  de  Frldericl  I  ex- 

peditione  in  Asiam  (1190)  a  quodam 
ipsius  comite  scripta,  in  qua  im- 
peratoris  Friderici  mors  describitur. 
Autsg.:  (ed.  Pithoeus)  Ottonis  episc.  Fri- 
singens.  chronicon  p.  343. 
Vgl.  T.igeno. 

Narratio  captivitatis  Maximiiiani  I 

apud  Brugenses  (a.  1475)  germanica 
lingua  scripta. 

Ausg. :  '  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  11.  p. 
551-555.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Joa.  Rollii 
adnotationes  chronicae  de  Brugensi  ca- 
ptivitate  Maximiliani  I  Aug.  germanica  lin- 
gua  exaratae  (14G7-1487)  ed.  Duellius,  mi- 
scellan.  I.  p.  247-259. 

Narratio  clericorum  liemensium 
qualiter  Ebbo  Remensium  archi- 
episcopus  depositus  (a.  835),  mox 
restitutus  ac  iterum  deiectus  est. 
a.  840—851. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  340-344.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  VI. 
p.  251;  Vn.  p.  277-280. 

Erl.-Schr.:  le  Oointe  in  Anualcs  ccclesiast.  VIII. 
ad  a.  840.  No.  67. 
Vgl.  Ebbo. 

Epistola  Caroli  Calvi. 

Narratio  controversiae  inter  capi- 
tulum  S.  Martiui  Turonensis  et  Ra- 


NAERATIO 


451 


dulphum   eiusdem    urbis    archiepi- 
scopum. 

Ausg.:  ^in  Gallia  christiana  I.  p.  761. 
—  *ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  459-461. 

Narratio  de  Barcinone  capta  a 
Saracenis  a.  985 — 986. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  1;  al- 
tera  ibid.  p.  2. 

Narratio  de  Benedicto  V  pontifice 
Romano  (f  965)  Hamburgum  ab 
imp.  in  exilium  relegato. 

A%sg.:  ap.  Lindenbrog,  scr.  rer.  Germ. 
sept.  1706.  p.  117. 

Narratio  de  canonisatione  s.  Bern- 

wardi,  vid.  Vita  s.  Bernwardi. 

Narratio  de  electione  Lotharii  in 
regem  Romanorum,  vid.  Electio 
Lotharii. 

Narratio  de  Ezone  comite  etc,  vid. 
Fundatio   coenobii   Brunwilarensis. 

Narratio  de  forma  et  modo  ele- 
ctionis  factae  de  domino  nostro  papa 
Martino  V  in  concilio  Constantiensi 
(1418)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscell.  VII.  p.  90-96. 

Erl.-Schr.:  Quetifet  Echard,  script.  ord.  praed. 
I.  p.  760. 

Narratio  deFrideripi  imp.inltaliam 
profectione  votiva  a.  1468  suscepta 
e  libro  ceremoniali  desumptal 

Ausg. :  ap.  Freher,  rer.  Germ.  ser.  ed. 
Struve  UI.  p.  19. 

Vgl.  Piccolomini,  Jac. 

Narratio  de  fundatione  abbatiae 
Miratorii  ord.  Cisterciensis  in  ar- 
chiepiscopatu  Lugdunensi  a.  1131. 

Ausg.:  ^ap.  d'Achery,  spicileg.  XIII.  p. 
311  (*ed.  nov.  III.  pag.  486).  — •  »ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  401-40,3. 

Narratio  de  fundatione  (955)  et 
restauratione  (1277)  monasterii  s. 
Michaelis  in  Liineburch. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.   scr.   rer.  Brunsv.  II. 

p.  380. 

Erl.-Schr.:  Gebhardi,  kurze  Gesch.  des  KJo- 
sterd  8t.  Michaelis  in  Liineburg.  Celle  1858. 
80.  15  Sgr. 

Vgl.  Chronic.  mon.  s.  Mich.  in  Liln. 

Narratio  de  fundatione  quarund. 
eccles.,  vid.  Libellus  de  fund.  q. 
ecclesiarum. 

Narratio  de  Godescalci  visionibus. 

Ausg. :  excerpta  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Bruusv.  I.  p.  870. 

Narratio  de  libertate  ecclesiae  Fa- 
bariensis  {Pfaffers)  — 1116, 


Handschr.:  St.  Gallen,  fol.  33.  saec. 
XV.  in  libro  aureo  s.  Mar.  Fab. 

Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  Xn.  p.  410-414. 

Narratio  de  martyribus  legionis 
Thebaicae  (287)  auctore  Eucherio 
episcopo  Lugdunensi  iuniore  (cca. 
529). 

Verf.  ist  nicht  Eucherius  ep.  Lugdun.,  d.  454+. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  XV.  No.  629. 

Ausg.:  ^interpolirt  ap.  Bon.  Mombritium 
in  Vallesia  Galliae.  —  'ebenso  ed.  Surius, 
vit.  SS.   22.  Sept.  V.   p.   325    (II.  p.  220.) 

—  *it.  unt.  d.  Tit.:  Hi.storia  pa.ssionis  s. 
Mauritii  etc.  ed.  Petr.  Stevart.  Ingolstad. 
1617.  —  *besser  iti  AA.  SS.  BoU.  22.  Sept. 
VI.  p.  342-345.  —  *ed.  P.  Fr.  Chimet  in 
Paulinus  Nolanus  illustratus.  Divione  1662. 
4".  I.  —  'ap.  Ruinart,  acta  selecta  mar- 
tyrum.  Paris.  4».  p.  289  ('Amsterd.  fol.  p. 
271.)  —  »mBibl.  PP.  Lugdun.  VI.  p.  866. 

—  *in  dem  Werke  Jean  du  Boardieu's  (s. 
unten.) 

Erl.-Schr.:  Becker,  J.,  Zur  Gesch.  der  thebai- 
schen  Legion  —  in  Jahrbilcher  des  Vereins 
V.  Alterthumsfreunden  im  Rheinlande.  Bonn 
1857.  26.  Heft  No.  13. 
Bochat,  L.,  memoires  critiques  sur  l'histoire 
ancienne  de  la  Suisae  L  p.  557  (gegen  Joa. 
de  risle.) 
Boulacre  i»  Bibliotheque  raisonn^e.  XXXVI. 

p.  427  {gegen.  de  fJsle.) 
Bourdieu,  Jean  du,  di.«s.  critiq.  sur  le  mar- 
tyre  de  la  legion  Thebeenne;   av.  l'hist.    du 
martyre  de  cette  legion  attrib.  a  St.  Eucher: 
en  lat.   et  franc.   Amsterd.    1705.   12mo.   (6e- 
zweifelt  die  Wahrheit.) 
(Braun,    .L  J.)  Zur  Gesch.   der   thebalschen 
Legion.  Bonn  1855.  40.  20  Sgr.  57  Seit.    In- 
teressante  Schrift. 
Cleus,   comment.   praevius  in  AA.   SS.  Boll. 

1.  c.  p.  308-341. 
Derivaz,  eclaircissements  sur  le  martyre  de 

la  Idgion  Thebeenne.  Paris  1779.  8«. 
Fabriclus,   bibl.  med.  et  inf.  latinitatis;  lib. 

V.  p.  358. 
Gieseler,  Lehrb.  d.  Kirchengeschlchte  I.   1. 

p.  2G3.  4.  Aufl. 

Hottinger,   Joh.  J.,  helvetischer  Kirchenge- 

schichte  erster  Theil.  Zurich  1708.  p.  100  sq. 

Isle,   Jos.   de  1',    defensp   de  la  verit^   de  la 

legion   Th^beenne    pour    repondre  a  la  dis- 

sert.  du  ministre  du  Bourdieu.   Nancy  174L 

12mO.   Vertheidiger  der  Echtheit. 

Linde,  P.  A.,  der  Frankenherzog  Rictiovarus 

u.  die  Treverer  Martyrer.  Trier  1852.  8o. 
Massmann,  Kaiserchronik  Xll.  p.  779  sq. 
Mosheim,   comment.  de  rebus  christianorum 
ge.stis    aute   ConstanW    magnum.    Helmstad. 
1759.  p.  564  sq. 
Pertz,   iiber  Sigeberts   drei   Biicher   De  pas- 
sione   sanctorum   Thebaeorum,  —  in   seinem 
Arch.XL  p.  1-17. 
Rettberg,  Deutschlands  Kirchengeschichte  L 

p.  94-111. 
Schmid,   Ign.  Dom.   Cyr.,    Thebaiache   Mar- 
terlegend.  Ingolstadt  1760.  4o. 
Vgl.  Passio  s.  Mauritii. 

Narratio  de  monasterii  Malleacen- 

sis  devastatione  facta  a  Graufrido  de 

Leziniaco,  scripta  circa  a.  1230  ab 

anonymo  eiusdem  loci  monacho,  qui 

29* 


452 


NARRATIO  —  NAUCLERUS 


turbis  illis  praesens  interfuit;  cum 
diploinate  Gregorii  IV  papae  de 
compositione  litis  ac  controversiae 
illius  inter  Malleacensem  abbateni 
et  Gaufridum  Leziniacensem,  do- 
minum  Volventi  et  Maireventi,  dato 
Spoleti  Kal.  Mai.  a.  1232. 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  238- 
248. 

Vgl.  Chronicon  Malleacense. 
Petrus  Malleacensis. 

Narratio  de  morte  Bernardi  Septi- 
maniae  ducis  a.  844. 

Scbeint  unecht  zu  sein. 
Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  286,  ex 
Borelli  Antiquit.  Castrensibus   repetita.  Cf. 
praef.  ad  VII.  p.  Xlll. 

Narratio  de  morte  Ottonis  IV  imp. 

Auag.:  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1373-1378. 

Narratio  de  origine  monasterii 
Mariae  Fontis  (1190). 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  431. 

Narratio  de  origine  monasterii 
Montis  S.  Mariae  prope  Helmstedt 
(1176). 

Wolfenbiittel,  membr.  sec. 
3.   Ms.  Aug.  —  chart.  82.  9. 


Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 


HandscKr. : 

XIV.  4».;   4. 
Ms.  Aug.  fol 

Ausg.:  ap. 
p.  426. 

Narratio  de  proelio  inter  Fride- 
ricum  Pulchrum  et  Ludovicum  Ba- 
varum  habito  a.  1322  ad  Amphing, 
auctore  anonymo. 

Die  Er/.ahlunir  ist  deutsch. 
Handschr.:  Kloster   Neuburg,    Stifts- 
bibl.    chart.    sec.    XVI.    fol.    No.    691.    — 
Wien,   Hofbibl.    —  Miinchen,   k.   Bibl. 

XV.  saec. 

Ausg.:  'ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p. 
1000-1003.  —  'ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr. 
U.  p.  309-312.  —  »ap.  Bohmer,  fontes  L 
p.  161-166. 

Erl.-Schr.:  Arcliiv  flir  Kunde  osterr.  Geschichts- 

quellcn.  lHo3.  IX.  p.  362-36.'!. 

Begchreibuni;  des  Treffens  bei  Enipfingen, 

—  op.  Finaucr,  bibl.  Bavarica.  1767.  p.  26-35. 

Notizen    ■/..    Amptinger  Scblacht,  —  in  Hor- 

mayr')*  Taschenbuch.  1837.  p.  171. 
Scblacbt,  die,   um  d.  r'6m.  Rcich  bei  MUbl- 
dorf  u.  Amptlng,  —  «n  Hormuyi's  Arcb.  1S2». 
p.  22.i. 

die,  ura   d.  rom.  Ueicb  bei  Ampfing  und 

MUbldorf,  —  in  ilorraayr'»   Taschenb.  18.'J0. 
p.  4.02  486. 
WeiBsagungen.  einige,  iib.  d.  Schlacht  bei 
Miibldorf  u.   AmptliiK,  —  in  Hormayr's   Ta- 
Kchenbucb.  1850.  p.  209. 

Narratio  de  venerabilibus  palatinis 
Rheni  Ehrenfrido  e^c,  vid.  Fundatio 
coenobii  Brunwilarensis. 


Narratio  erectionis  ecclesiae  Mag- 
deburgensis. 

Ausg.:  '  ap.  Meibom,  script.  rer.  Germ. 
I.  p.  731-733.  —  'mit  einem  vollstdndlgem 
Apparat  in  Leibnitii  annales  imperii  ed. 
Pertz  III.  p.  238. 

Narratio  historica  de  origine  gentis 
Danorum  auctore  Erico  rege  = 
Annales  Ryenses. 

Narratio  genealogica  posterorum  s. 
Leopoldi  Austriae  marchionis,  au- 
ctore  anonymo  coenobita  S.  Crucis. 
1096—1261. 

Av^g.:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p 
.572. 

Narratio  historica  de  rebus  Ultra- 
iectinis  et  imprimis  de  bello  cum 
Covordensibus  etc.  olim  gesto  au- 
ctoris  incerti.    1138 — 1233. 

Stil  ziemlich  gut. 
Ausg. :   ed.  A.  Matthaeus.    Hagae  Comit. 
1740.  4». 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
ge.schiedschrijvers  p.  34. 

Narratio  incendil,quoGemblacense 
etc,  vid.  Guibertus  abb.  Gemblac. 

Narratio  incerti  scriptoris,  vid.  In- 
certi  scriptoris»  narratio. 

Narratio  vetus  de  ducis  Magni 
iunioris  vulgo  Torquati  fatis,  dia- 
lecto  Saxonica. 

Aung.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  219. 

Narratiuncula  de  fundatione  coe- 
nobii  S.  Crucis  apud  Brunsvic.  1230. 

Ausg. :  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  469. 

Narratiuncula  quaedam  ex  veteri 
chronico  de  captione  urbis  Faven- 
tinae  a.  740  per  Eliprandum  regem 
Longobardorum. 

Av^g.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer.  Ital. 
accessiones  p.  368-371. 

Nauclerus,  Johann.  {eigentlich  Joh. 
Vergen,  Vergenhans,  Kanzler  in 
Tubingen,j  IblO?):  Chronicon  uni- 
versale  ab  O.  C.  —1500. 

Kiihmlicber  Sammlerfleiss  nicht  abzusprechen ; 
sebr  wichtlg  fUr  d.  M.  u.  15.  Jabrh. 

Ausg.:  *^mlt  Vorrede  J.  Reuchlins  Tu- 
bingae  1500.  fol.  —  ^unt.d.  Tit.:  Memora- 
bilium  omnis  aetatis  et  omnium  gentium 
chronici  comment.  a  J.  Nauclero  ....  di- 
gesti  ....  Complevit  opus  F.  Nicol.  Base- 
lius  Hirsaugiensis,  annis  14  ad  1500  additis 


NAUFRAGIUM  —  NECROLOGIUM 


453 


etc.  (Tubin  gae  1516.)  2  in  1  vol.  fol.  —  *cum 
append.  nova  . . .  a.  1515-1544  curante  Cunr. 
Tigemanno  etc.  Coloniae  1544.  2  in  1  vol. 
fol. ;  —  ^ibid.  1564.  2  in  1  vol.  fol.;  —  ^ibid. 
1579.  2  in  1  vol.  fol.  —  *mit  Fortsetzung  des 
Laurent.  Surius  v.  1500-1564  Coloniae 
1568.  2  vol.  fol.  u.  Hbid.  1603.  2  vol.  fol.  — 
^dazu  endlich  d.  Forts.  MichaeLs  ab 
Isselt  V.  1564-1568.  Colon.  1586.  8«.  — 
Ohne  Forts.  erschien  d.  Chronik  noch  "Co- 
lon.  1614.  fol.  u.  'Oibid.  1675.  2  vol.  fol. 
—  Epitomen  chronici  huius  ed.  Nic. 
Ambsdorf.  1534.  8».  u,  1545.  4«. 

Erl.-Schr.   Bock,  Gesch.  der  Universitat  Tiibin- 
gen.  Tiibiug.  1774.  8».  f.  40. 

Moller,  D.  G.,    diss.  de  Jo.  Nauclero.  Alt- 
dorf.  1697.  40. 

Staiiii.  wirtembergische  Geschichte  IIT.  p.  10. 

Naufragium  Arabum  a.  902. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  548. 
549. 

Naugerius,  Andreas,  patric.  Vene- 
tus  (flor.  1498):  Historia  Veneta 
italict)  sermone  scripta  ab  origine 
urbis  usque  ad  a.  1498  (Storia  della 
republica  Veneziana.) 

Handschr. :  W  i  e  n ,  k.  Hofb.  cod.  XXXVI. 
No.  6211.  sec.  XVL  chart.  4«. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  XXm.  p.  923-1216. 

Navagero  =  Naugerius. 

Nazarius :  Panegyricus  Constantino 
Magno  dietus. 

Ausg.:  recht  gut  ed.  W.  Jaeger,  pane- 
gyrici  veteres.  Norimberg.  1779.  8".  I. 

Nebrixa,    Ant.    di,    vid.    Pulgar, 
Hernando  da,  chronica. 
Necrologium. 

Erl.-Schr.:  Contzen,    die  Geschichtschreiber  d. 
sachs.  Kaiserzeit  p.  100. 

Hoheneicher,  iiber  necrologia,  —  m  Pertz' 
Archiv  Y.  p.  566. 

Piper,  Ferd. ,  die  Kalendarien  u.  Jlartyrolo- 
gien  der  Angelsachsen,  sowie  das  Martyro- 
logiiim  u.  der  Computus  d.  Herrad  v.  Lands- 
perg.  Nebst  .^nnalen  der  Jahre  1859  u.  1860. 
Berlin  1862.  gr.  80.  i  Thlr. 
Schvyeitzer,  C.  A.,  vollstandiger  Auszug  aus 
den  vorziiglichsten  Calendarien  des  eheraa- 
ligen  Kiirstenthums  Bamberg,  —  in  VII.  Be- 
richt  des  histor.  Vereins  zu  Bamberg.  Bam- 
berg  1844.  80  .  p.  67-319.  Nachahmenswerth.  Gibt 
Ausziige  aus  4  Calendaritn  des  Domstifts  zu 
Bamherg ,  des  Kiosters  JUichelsberg ,  des  Ohor- 
herrensti/ts  S.  Gangolph,  des  Chorherrensti/tes 
S.  Jacob,  des  Klosters  Banz,  des  Klosters  Lang- 
heim,  des  Kl.  Neunkirchen  im  Brand,  des  Chor- 
herrenst.  zu  S.  Martin  in  Forchheim. 

Wedckind.  Noten  zu  einigen  Geschichtschr. 
des  deutschen  Mittelalters.  Hamburg  1821, 
I.  p.  307-339.  Lehrreich. 

Wharton.   .Anglia  .sacra  I.  praef.  p.  XXI. 

Necrologe  de  Tabbaye  de  N.  D. 
de  Port-Royal  des  Champs  (fond. 
1204)  par  la  mere  Angel.  de  St. 
Jean  Arnauld. 


Ausg.:  publ.  par  Ant.  Rivet  et  le  P.  Des- 
mares.  Am.sterd.  1723.  4«.  —  Suppl^m.  au 
n^crologe  (par  Cb.  Hug.  le  Fevre  de  St. 
Marc.)  Amsterd.  1735.  2  vol.  4«. 

Necrologium  abbatiae  s.  IVIichaelis 
Ulterioris  Portus  sub  archiep.  Rotho- 
magensi. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Dachery  in  notis  ad 
Guiberti  Novigentini  opp.  p.  633  sq. 

NecrologiumAdmontense  (Admont.) 

Handschr.:  Admont,  Stiftsb.  mbr.  sec. 
XI.  fol. 

Ausg.:  excerpta  aus  2  verschied.  ap.  Pez, 
scr.  rer.  Aust.  II.  p.  198-210.  —  Ausziige 
aus  bisher  ungedruckten  Necrologien  der 
Benedictinerkloster  St.  Peter  in  Salzburg 
und  Admont  in  Steiermark,  von  Andr.  v. 
Meiller.  (Aus  d.  XIX.  Bde.  des  Arch.  f. 
Kiinde  osterr.  Geschichtsquell.  abgedruckt.) 
Wien  1858.  8«.  202  Seit. 

Necrologium  Alberti  plebani  de 
Waldkirchen  a.   1283—1332. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  754. 

Val.  Annales  Austriae. 

Necrologium  Altahense  inf.  {Nieder- 
Altaich  a.  d.  Donau,  Dioec.  Passau). 

Handschr.:  Jena,  cod.  Bosian.  No.  1. 
sec.  XII.  4».  Cf.  Pertz'  Archiv  XI.  508. 
509. 

Necrologium  Altahense  sup.  {Ober- 
altaich,  unterhalb  Straubing  a.  d. 
Donau,  Praemonstratenser.) 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XII.  p.  278. 

Necrologium       Amelungsbornense 

{Hrzgth.    Braunschweig ,    bei    Hoh- 
minden.) 

Ausg.:  Schmidt,  Memorienbuch  des 
Klosters  Amelungsborn,  —  in  Jahrbchr.  d. 
Vereins  f.  mecklenburg.  Gesch.  u.  Alter- 
thum.skiinde,  hrsg.  v.  Lisch.  III.  p.  34. 

Necrologium    S.    Andreae    Tauri- 

nensis. 

Ausg.:  ap.  Pertz,    mon.  scr.  VII.  p.  130. 

Necrologium  Antissiodorense  {Aic- 

xerre.) 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIII. 
No.  5245. 

Ausg. :  ap.  Martene,  coUect.  ampl.  VI.  p. 
685. 

Necrologium  Aquense  ecclesiae  b. 
Mariae  V. 

Ausg.:  ed.  Chr.  Quix  (f  1844).  Aquis- 
granl  1830.  4".  Angehangt  ist  Liber  censuura 
eiusdem  ecclesiae  de  a.  1320. 

Necrologium  Argentinense. 


454 


NECROLOGIIJM 


Handsehr.:  Wolfenbiittel,  mbr.  sec. 
XI.  84.  ms.  Aug.  fol. 

Ausg. :  '  {71  Mone's  Anzeiger.  1838.  p.  10. 
—  *ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  XV.  — 
*ed.  Moover  m  Arch.  dcs  histor.  Vereins 
von  Unterfranken  XIII.  p.  3. 

Necrologium  Argentogilense. 

Aiisg.:  Auszug  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  0. 
s.  Ken.  saec.  III.  2.  p.  364.  365. 

Necrologium  Augiae  divitis  [Beiche- 
nau). 

Inhalt.svoll,  angelegt  im  9.  Jahrh. 

Handschr.:  Rheinau,  saec.  XI.  (ve\. 
Pertz'  Arch.  VII.  181.  993.) 

Atisg.:  'Das  alteNetrologium  von  Reiche- 
nau,  hrsg.  von  Keller,  —  in  Mittheilungen 
der  antiquar.  Gesellsch.  zu  Ziirich.  VI.  1848. 
p.  37-68.  —  *unt.  d.  Tit.:  Necrologium 
Augiense  gab  Mone  eine  Uebersicht  des  In- 
halts  in  Anzeig.  f.  Kunde  des  deutsch. 
Mittelalt.  1835.  p.  17-19.  Vgl.  p.  267.  — 
•Bruchstucke  schon  ap.  Mabillon,  annales 
Benedict.  II.  p.  195.  408.  cet.  Magere  Aus- 
zuge  aus  einem  andern  reichenauer  N.  gab 
Mabillon,  analect.  ed.  1723.  p.  427. 

Necrologium  Augiae   maioris  Bri- 

gantinae  {Bregenz)   o.  s.  Bened.  a. 
1738  renovatum  calamo  P.  Popelin. 

—  De  monasterio  Tubrensi. 

Ausg. :  edidit  J.  Bergmann.  Viennae  1853. 
4».  1  Thlr.  10  Sgr. 

Necrologium  Augiae  minoris  =  Ne- 

crologium  Weissenoense. 

Necrologium  Augustanum  {Turin) 
saec.  XII.  XIII. 

Ausg. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
III.  p.  499-608. 

Necrologium  Augustense  {Augs- 
burg)  saec.  14  et  15. 

Fast  ganz  wcrtlos.     Ciibt  es  kein  alteres? 
Ausg.:  in  Mon.  Boica  XXXV  a.  p.  3-119. 

Necrologium  Bambergense  S.  Mi- 
chaelis. 
Ausg.:  'ap.  Schannat,  vindem.  II.  p.  47. 

—  *m  VII.  Bericht  des  histor.  Vereins  zu 
Bamberg.  Bamberg  1844. 

Necrologium  Bernoldi  monachi  S. 
Blasii. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  V.  p.  391- 
393. 

Necrologium  S.  Beronis  monasterii 

{Beromiinster.) 

Auag.:  ap.  Hergott,  geneal.  Habsburg. 
III.  p.  850. 

Necrologium  S.  Blasii,  vid.  Necr. 
Engclbergense 


Necrologium  Bleidenstadense  (bei 
Wieshaden)  sec.  XII— XV. 

Handschr.:  Wiirzburg,  Arch.  4". 

Ausg.:  ap.  Bcihmer,  fontcs  III.  p.  152. 
153. 

Necrologium  Bohemicum. 

Uandschr.:  Wieu,  k.  Hofbibl.  No,  396 
olim  theol.  125,  dein  hist.  eccl.  50.  mbr. 
fol.  sec.  XU. 

Ausg. :  apud  Dobner,  inonum.  hiet.  Bocm. 
m.  p.  9-16. 

Necrologium  Bredanum. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr. 
sec.  XV.  fol.  No.  685. 

Necrologium  Bremense. 

Erl.-Schr.:  .Spilclier,  iib.  d.  verlorne  BremiKcbe 
Todtcn-Uogi.ttor,  —  in  Sp.tns^enberg^s  N.  va- 
terl.  Arch.  1S;J0.  I.  p.  ISl. 

Necrologium  Caminensis  ecclesiae 
cathedralis. 

Au^g.:  in  v.  Ledebur's  Archiv  f.  d.  Ge- 
schichtsk.  des  preuss.  Staats.  Berlin  1835. 
XVIII.  p.  97-117  ed.  v.  Medem. 

Necrologium  Campi  Liliorum  {Li- 

lienfeld.) 

Jlit  Vorsicht  zu  benutzon. 
Ausg.:    ap.    Hanthaler,   recensus   archivi 
Campililiensis  II.  p.  423-438. 

Necrologium  Capuanum  s.  Bene- 
dicti. 

Unecht,  untergeschoben. 
Ausg.:  ap.Peregrini,  histor.princip.  Lango- 
bard.  ed.  Pratilli  V.  p.  60-85. 

Erl.-Schr.:  Kopke,  K.,  in  Pertz'  Arch.  IX.  p.  206. 

Necrologium  Carnotense  S.  Mariae 
ab  a.  941— 140U. 

Druckenswert. 
Handschr.:  Chartres,   Stadtb.   hist.  du 
pays.  sec.  XIII.  XIV.  XV.  XVI.  No.  26-30. 

Necrologium  Carnotensis  ecclesiae. 

Ausg. :  hieruus  ^  elogium  G  a  u  f  r  i  d  i  epi- 
scopi  Carnotensis  (f  1149)  'ap.  Mabillon, 
analecta  vet.  p.  231  (*ed.  nova  in  8».  II. 
p.  553).  —  » ap.  Bouquet,   rec.  XIV.  p.  333. 

—  ^  elogium  G  o  s  1  e  n  i  episc.  Carnot.  (f  1 155) 
'ap.  Mabillon  1.  c.  p.  232  (»ed.  nov.  in  8«. 
II.  p.  555).  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
395.  — C  elogium  Roberti  III  episc.  Car- 
notensis  (f  1164)  'ap.  Mabillon  1.  c.  p. 
233  (»ed.  nov.  in  8».  II.  p.  556).  —  «ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  429.  —  1>  elogium 
Johannis  Sarisberiensis  ep.  Carno- 
tensis  (f  1180)  Hn  Gallia  christiana  VHL 
p.  1148.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  486. 

—  E  elogium  I^ctri  Cellensis  episc.  Carnot. 
(f  1183)  'ap.  Mabillon  1.  c.  p.  233  (»ed. 
nov.  in  8*.  II.  p.  557).  —  'ap.  Bouqnet,  rec. 
XIV.  p.  487. 

Necrologium  Casalense  ecclesiae 
s.  Evasii. 


NECROLOGIUM 


455 


Ausg. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
ni.  p.  453-510. 

Necrologium  Casinense. 

Mit  ffrosser  Sorpfalt  aus  einem  altern  abge- 
schrioben,  i-.wischpn  1 159-1 ISI. 

Handschr.:  Montecasino  No.  47. 

Ausg.:  ^ap.  Gattula,  histor.  Casinens. 
access.  —  *Fragmenta  ex  martyrologio  et 
necrologio  Casinensi  ap.  Muratori,  rer.  Ital. 
scr.  Vn.  p.  935-962. 

Necrologium  Caspari  Gross. 

Handschr.  :Engelberg,  Stiftsarch.  mbr. 
anni  1491.  fol. 

Necrologium  Chemnitiense. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  11. 
p.  118. 

Necrologium  Citzense  {Zeitz). 

Ausg.:  ap.  Schottgeu  et  Kreissig,  diplo- 
mataria  II.  p.  152. 

Necrologium   Claustroneoburgense. 

Ausg.:  'excei-pta  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr. 
I.  p.  492.  —  ^voUstdndig  ap.  Fischer,  Gesch. 
von  Klosterneuburg  11.  p.  101.  —  *ed. 
Zeibig  in  Archiv  fiir  osterreicb.  Gesch.- 
Quellen  VII.  p.  271  (vgl.  oben  p.  199. 
Chronica  auf  Closternewburg.) 

Necrologium  Cluniacense. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  s.  Martin. 
sec.  XI.  XIV.  XV.  No,  58. 

Necrologium  collegii  canonicorum 
ss.  Petri  et  Ursi  Augustae  Praetoriae. 

Ausg.:  in  Monum.  histor.  patriae,  scr. 
m.  p.  517-540. 

Necrologium    Coloniense    maioris 

ecclesiae  s.  Martini. 

Ausg. :  ap.  Bohmer,  fontes  IU.  p.  347. 
348. 

0/.  Catalogus  abbatum. 

Necrologium  Coloniense  S.  Mariae 
ad  Gradus. 

Ausg.:  ed.  Lacomblet  in  Arch.  f.  Gesch. 
des  Niederrheins  II.  1.  p.  49-56. 

Necrologium  Coloniensis  ecclesiae 
maioris,  sec.  IX — XIII. 

Handsehr.:  Trier,  Stadtb.  saec.  XIV. 
fin.  —  Diisseldorf,  Archiv.  sec.  XIII. 

Ausg.:  'ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  342- 
344.  —  *ed.  Lacomblet  in  Archiv  fiir  d. 
Gesch.  des  Niederrheins  II.  1.  p.  10-22. 
VoUstandiger. 

Erl.-Schr.:  Jan.ssen,  Joh.,  Annalen  des  histor. 
Vereins  f.  d.  Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  95-98. 
Mooyer,  E.  F.,  iiber  das  Necroloprium  des 
Domstifts  zu  Koln ,  —  ap.  Lacomblet,  1.  c. 
III.  2.  p.  374  ff.  (Dusseldorf  1861),  wo  zugleich 
(Ue  von  den  fruheren  beiden  Herausyebem  noch 
nichl  abgedruckten  Theile  beigefiigt  sind. 

Necrologium  Constantiense. 

Ausg. :  im  Auszuge  viilgetheiU  voii  Bohmer 
im  Geschichtsfreund.  Einsiedeln  1857.  Bd. 
XIIL  p.  231-233. 


Necrologium  Curiense  {Chur.) 

Ausg.:  ap.  Bergmann,  Beitrage  p.  194 
in  den  Denkschriften  der  Wiener  Aka- 
demie  IV. 

Necrologium  Diessense  [Diessen  am 
Ammersee,Augustinerchorherren,heu- 
te  Privateigenthum)  prius  et  alteri- 
us.    Saec.  XI — XIV. 

■\Vichtipr  f.  d.  Gesch.  der  Hcrzoge  v.  Jleran. 
Handschr.:   Miinchen.   k.   Hofb.   latin. 
No.  5509  c.  mbr.  sec.  XIII.  fol. 

Ausg. :  '  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  11.  p. 
654-673  u.  674-684  -—  'in  Mon.  Boic.  VIII. 
p.  300-310. 

Vgl.  Catalogus  praepos.  mon.  Diess. 
Chronicon  Diessense. 

Necrologium  Dorstadense. 

Ausg.:  ed.  Mooyer  im  Arch.  des  histor. 
Vereins  fiir  Niedersachsen.  1849  ;  vgl.  1851. 
p.  68. 

Necrologium    Ebersbergense    (zioi- 

schen  Miinchen  und  Wasserburg, 
Benedictiner ,  dann  Jesuiten,  jetzt 
gehort  d.  Kloster  dem  Freiherrn  v. 
Eichthal.)     Saec.  X.  XI. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  11.  p. 
15-18. 

Necrologium  Ebracensis  moQasterii 
Cisterciensis  in  dioecesi  Wirz- 
burgensi. 

Handschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  fol. 
44.  chart. 

Ausg. :  ap.  Ign.  Gropp,  monumenta  se- 
pulchralia  Ebracensia.   Herbipoli  1730.  4". 

Necrologium  ecclesiae  metropoli- 
tanae  Moguntinae.    Saec.  IX — XII. 

Handschr.:  Wiirzburg,  Arch.  —  Han- 
nover,  kon.  Bibl. 

Ausg.:  ^ap.  Schannat,  vindem.  I.  p.  1-4. 
—  *ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  141-143. 

Necrologium  Eichstetense. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VTI.  p.  248. 
249. 

Necrologium  Einsiedlense. 

Aus  d.  10.   11.  Jahrh. 

Ausg.:  'ap.  Hergott,  geneai.  Habsburg. 
III.  p.  833.  —  *ap.  Grandidier,  hist.de  la 
prov.  d'Alsace,  pieces  justific.  p.  268. 

Necrologium  Eltense. 

Ausg. :  unt.  d.  Tit. :  Het  necrologium  en 
het  tynsboek  van  het  adelyk  Infferenstift 
te  Hoog-Elten   ed.  Kist.   Leyden   1853.   8». 

Necrologium  Engelbergense  et  St- 
Blasii. 

Handschr.:  Eugelberg,  Stiftsb.  sec. 
XIIL  IV*  1%;  —  XIV.  IV.  4. 

Ausg.:  ap.  Endlicher,  coHd.  philol.  p. 
134.  fragment. 


456 


NECROLOGIUM 


Necrologium  Engelporiensis  abbat. 

AiiSij.:  ed.  V.  Strainberg,  Necrolog  der 
Abtei  Engelport,  —  »'«  Arch.  f.  rheinl.  Ge.sch. 
hrsgb.  V.  Reisach  u.  Linde.  Coblenz.  IL* 
1835.  p.  1. 

Necrologium  Epternacense. 

Atisg.:  unt.  d.  Tit.:  extrait  du  ndcrologe 
de  Tabb.  d"Epternach  ap.  Reiffenberg,  mo- 
numents  de  Namur  VII.  p.  210-212. 

Necrologium  Erfordense  S.  Mariae, 
saec.  XIII.  ined.  —  saec.  XV. 

Handschr.:  Karlsruhe,  Hofb,  fol. 

Ausg.:  Ausziige  aus  dem  Todtenbuche 
des  S.  Marienstifts  zu'^  Erfurt  ed.  Mone,  — 
in  Anz.  f.  Kunde  d.  deutsch.  Mittelalt. 
1835.  p.  141-146. 

Erl.-Schr.:  Mone  in  Zeitschrift  f.  Ge.schichfe  d. 
OboiTheins  IV.  p.  2.53. 

Necrologium  Erfordiense  S.  Petri. 

Ausg.:  'ap.  Schannat,  vind.  lit.  II,  p.  17. 
—  ^Mooyer,  Beitrage  zum  Necrolog  des 
Klosters  auf  d.  Petersberge  vor  Erfnrt,  — 
In  Zeitschr.  f.  Archivkunde  hrsg.  v.  Hofer, 
Erhard  u.  v.  Medem.  Hamburg  1834.  I. 
p.  52. 

Necrologium  Erfordiense  monast. 
ord.  praedic. 

Reicht  bis  1522. 
Ausg.:   %mt.    d.    Tit.:    Ueber    d.  Todten- 
Buch  des  Dominikaner-Klosters  u.  die  Pre- 
diger-Kirche  zu  Erfurt,  von  A.  Zacke.  Er- 
furt  1861.  gr.  8». 

Necrologium  Flaviniacense. 

Labbe  ver.sprach,  es  herausgeben  zu  wollen, 
hielt  jedoch  sein  Wort  nicht. 

Ausg.:  Einzelnes  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
ord.  s.  Ben.  saec.  III.  p.  693. 

Necrologium  Floriacense. 

Ausg.:  ap.  Martene,  coll.  ampl.  VI.  p. 
650-652. 

Necrologium  S.  Floriani. 

Ausy. :  ap.  Stiilz,  Gesch.  von  St,  Florian 
p.  193.  —  Ein  anderes  in  Notizenblatt 
1852.  p.  291. 

Necrologium  fratrumminorum  con- 
ventualium  Viennensium. 

Ausg,:  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  H.  p, 
471-519. 

Necrologium  fratrum  minorum  seu 
Franciscanorum  conventus  in  Goer- 
licz.    1361— 153G. 

Hundschr.:  G 6 r li t z , milichsche Bibl. mbr. 
4».  35.  fol.  Orlgin.  —  Bibl.  der  Gesellsch. 
d.  Wissensch.  (Abschr.  v.  Zobel.) 

Atisg.:  ed.  Koehler  in  Scriptores  rer. 
Lusaticar.  Gorlitz  1839.  I,  p.  265-296,  resp. 
307.  u.  Vorwort  p.  XXI-XXIII.  u.  Erlaeu- 
terungen  p.  817-350. 

Necrologium  fratrum  praedicato- 
rum  in  Retza, 

Ausg.:    ed.    Duellius,  miscell.  II.   p.  169. 


Neorologium  Frisingense  (Freising). 
Saec.  X.  XI. 

Atisg.:  ap.  Eckhart,  commcnt.  de  orient. 
Franc.  I.  p.  835-837. 

Necrologium  Fuldense  sive  Di- 
ptychon  Fuldense  vetus. 

Ausg. :  ap.  Schannat,  vindemiae  literar. 
Lips.  1723.  fol.  p.  16. 

Necrologium  Fuldense  sive  An- 
nales  necrologiciFuldenses  maiores. 
779—1065. 

Hochst  wichtig.  Kein  Todtenbuch  nach  der  ge- 
wohnlichen  Kalenderform,  sondern  ein  nach  Jahrcn 
geordneter  Auszur  aus  Necrologien. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  Ottobur. 
2531. 

Ausg.:    'ap.   Leibnit. ,    scr.    rer.    Brunsv. 

III.  p.  762-769,  nur  Excerpte.  —  »ap. 
Schannat,  hist.  Fuldens.  p.  464-482.  Man- 
gelhaft.  —  'Auszug  ap.  Bohmer,  fontes  IH. 
p.  155-161. 

Necrologium  Fuldense  sive  Annales 
necrologici  Fuldenses  minores.  788 
ad  997. 

Handschr. :  F  u  1  d  a. 

Ausg.:  'ap,  Dronke,  traditiones  et  anti- 
quitates  Fuldens.  Fuldae  1844,  4».  p.  165- 
182.  —  ^Auszug  ap.  Bohmer,  fontes  IH. 
p.  153-155. 

■Erl.-Schr.:  Rolh,  K.,  kleine  BeitrSgc.  VH.  Heft. 
Munchen  1852.  p.  86  sq. 

Necrologium  Fiirstenfeldense  {Fiir- 

stenfeld,  westl.  von  Munchen  a.  d. 
Amber,   Cistercienser.) 

Wlchtig  f.  d.  Gesoh.  der  oberbaieriscben  Her- 
zoge. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  IX.  p.  337-340. 

Necrologium  St.  Galli. 

Aus  d.  9.  u.  10.  .Jabrh. 
Au^g. :  ap.  Eckhart,  comment.  de  orient, 
Franc,    II,    p,   919-923,    Vgl.   Pertz'   Arch, 

IV,  p,  318. 

NecrologiumGladbacense,sec.  XII. 

Sehr  reichhaltig. 
Ausg.:  *ap.  Bohmer,  fontes  IH.  p.  357- 
362.  —  *excerpirt  ap.  Eckertz  und  Nover, 
die  Benedictiner-Abtei  Gladbach.  Koln  1853, 
8".  p.  309,  —  Berichtigungen  ap,  Binterim 
u,  Mooren,  Erzdi6ze.se  Koln  lU,  p,  54. 

Necrologium  Gladbacense  alterum, 
sec.  XVI-XVIII. 

Keicb  an  Nachrlchien  iib.  die  .Acbte  einer  gan- 
zen  Reihe  naher  und  ferncr  Kloster. 

Ausg. :  zuerst  ed.  Eckertz  in  Annalen  des 
histor.  Vereins  f.  den  Niederrhein.  Koln 
1860,  8tes  Heft  p.  189-221. 

Cf.  Rflalio, 

Necrologium  S.   Guillelmi    de  de- 

sertis. 

Handschr. :  Montpellier,  mus^e  Fabre. 
sec.  XIV,  4», 


NECROLOGIUM 


457 


Necrologium  Hafniense  ecclesiae  b. 

Virginis,  a.  1299—1420. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic. 
VIII.  p.  538-549. 

Necrologium  Halberstadense. 

Ausy. :  ed.  Mooyer  in  Thiiringische  an- 
tiquar.  Mittheilungen.  N.  VIII.  3.  4.  1850. 
p.  58. 

Necrologium  Hamburgense. 

Ausg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  V. 
p.  387. 

Necrologium  Heinsbergensis  mona- 
sterii. 

Ausg.:   fragmeuta  edid.  Quix   ap.  Meyer 

et  Erhard,  Zeitschr.  f.  vaterland.  Gesch.  u. 

Alterthiimskunde.  Miinster  1842.  V.  p.  134. 

Erl.-Schr.:  Mooyer,  Erlauteruugen  zu  dem  Tod- 

tenbuche    des    Klosters    Heinsberg,   ibid.   p. 

164.  ff. 

Necrologium  Hermsdorfense. 

Ausg.:  fragmentum  in  Pertz'  Archiv  IV. 
p.  318. 

Necrologium  Hildeshemense  mona- 
sterii  s,  Michaelis. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  11.  p.  103. 

Erl.-Schr.:  Das  Necrologium  des  Hildesbei- 
mischen  St.  Michaelisklosters  Benedictiner- 
Ordens  in  Au.sziigen,  comnientirt  v.  Mooycr, 
—  in  Arch.  d.  histoi.  Vereins  fiir  Nieder- 
sachsen.  Hannover  1842.  p.  361.  1843.  p.  1. 
Vgl.  Mooyer,  neue  Mittheilungen  VIII.  3. 
p.  68. 

Necrologium  Hildeshemense. 

Ausg.:   Ausziige    'ap.   Leibnit.,    scr.    rer. 

Brunsv,    I.   p,   763.    —   ^treffliche   Erldute- 

rungen  dazu  ap.  E.  F,  Mooyer,  Ausziige 

aus  d.   Todtenbuche    des    hildesheimischen 

Hochstifts.    Hannover    1840.    8».    (Besond. 

Ahdruck  aus   A.   Broennenberg,  vaterland. 

Archiv,  1840.  p,  49.)  —  'Mooyer,  excerpta 

ex  necrologio  Hildesiensi,   —  in  Thiiring. 

ant.  Mitth.  N.  VHI.  H.  3,  4.  1850.  p.  68. 

Erl.-Schr.:  Mooyer,  bambergische  Geistliche  in 

d.  Necrologium    der  hildesheimischen   Dom- 

stifts,  —  in  8.   Bericht   iib.   d.  Bestehen  und 

Wirken    des    hist.    Vereins    zu   Bamb.  1845. 

p.  XLIX-LVI. 

Necrologlum  Hofense  (saec.  XII.) 

Ausg. :  ap.  Hess,  mon.  Gueltica  p.  159- 
164. 

Necrologium  Hohenfurtense. 

Ausg. :  M  i  11  a  u  e  r ,  Fragmente  aus  dem 
Nekrolog  des  Zisterzienserstifts  Hohenfurt, 
—  in  Abhandl.  d,  bohm,  Ges,  d.  Wiss,  VI, 
1820, 

Necrologium  Hugonis  Flavinia- 
censis. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  285- 
287. 

Necrologium  llsenburgense  {am 
Harz  gelegen.) 


Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  HI, 
p.  684. 

Necrologium    Islando  -  Norvegicum 

vetus. 

Ausg.:  ^in  F.  Johannaei  histor.  eccles, 
Islandica  I.  p.  595,  —  *ap.  Langebek,  scr, 
rer.  Dan.  II.  p.  502-519.  —  Ein  anderes 
unt.  d.  Tit.:  Fasti  necrologici  Islandici  — 
1463  ibid.  VIII.  p.  552-568. 

NecrologiumLaureshamensis  mona- 
sterii  {Lorsch).    Saec.  IX — XV. 

Sehr  reichhaltig. 

Eandschr.:  Wiirzburg,  Un.-Bibl.  theol. 
fol.  No.  132. 

Ausg.:  ^in  Adonis  Martyrologium  ed, 
Rom,  1745.  p,  689  ex  cod,  Vat.  Pal.  485; 
p.  704  ex  cod.  Pal.  499.  —  *ap,  Schannat, 
vind.  I.  p.  23-40  ex  cod.  Wirziburg.  — 
'ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  144-152  nach 
Schannat  u.  cod.  Pal.  499. 

Necrologium  Lemovicensls  eccles. 
et  monasterii  s,  Andreae  Claro- 
montensis  ord.  Praemonstratensis. 

Handschr.:  Paris,  k,  Bibl.  sec.  XII, 
No,  5243;  —  sec.  XIII.  No,  5245. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Labbe,  bibl,  nova 
IL  p,  759-763, 

Necrologium  Lucidae-Vallis  abba- 
tiae  {Liclitentlial  bei  Baden-Baden.) 

Ausg.:  ap.  Schannat,  vindem.  I.  p,  164- 
171.  Xicht  zu  gebrauchen.  Ueber  andere  cf. 
Mone,  Quellensammlung  I.  p,  190. 

Vgl.  Chronicon  monast.  Lucidae  vall. 

Necrologium  Lugdunense  ecclesiae 

s.  Johannis. 

Sehr  ausfiihrliche  Erwahnungen  der  Erzbischofe. 
Eandschr.:  Lyon,  Bibl.  No.  868.  3. 
Ausg. :   Todestage  der  Erzbischofe  daraus 
in  Pertz'  Archiv  VH,  p.  213, 

Necrologium  Lundense. 

Ausg.:  nach  d.  Original  ap.  Langebek, 
scr.  rer.  Dan.  I.  p.  424-426  unt.  d.  Tit.: 
Nomina  regum  Daniae  ab  a.  827-1171,  und 
als  Necrol.  Lund.  ihid.  II.  p.  424-473 ;  ein 
anderes  reichhaltigeres  unt.  d.  Tit.:  Liber 
Daticus   ibid.   p.   475-579    u.    IV.   p.  27-68. 

Necrologium  Luneburgense   raona- 

sterii  s.  Michaelis. 

Ausg. :  ap.  Wedekind,  Noten  zu  einigen 
Schriftstellern  IIL  p.  1-98;   vgl.   I.   p.   330. 

Necrologium    S.    Mariae    in    Hof 

prope  Neidingen. 

Ausg. :  ed.  Fickler,  Donaueschingen  1845. 
8",  Schulprogramm. 

Necrologium  Marienfeldense. 

Ausg. :  hrsg.  von  L,  v.  Ledebur  in  Dorow. 
Denkmaler.  Berlin  1827.  8».  IL  Bd. 

Necrologium  s.  Martini  Pontis 
arensis. 


458 


NECROLOGIUM 


Hand^ahr.:   Paris,   k.    Bibl.    St.   Germ. 
sec.  XIV.  No.  1031. 

Necrologium  Mediolanense. 

^'lti^'7.:  ap.  Mnratori,    scr.    rer.  Ital.  I.  2. 
p.  235.  236. 

Necrologlum  Mellicense  vetus. 

Ausg,:  ep.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  304- 
312. 

Vgl.  AnnalcR  MellicensoK. 

Historia  fundat.  coen.  Mell. 

Necrologium  Merseburgense. 

Dio   Ahfassunf;   ftllt    \ov   l'!3S.    Neuer    als   da> 
nachfolpeude  Xecrol. 

Ausg. :  edid.  H.  Forstemann  aus  cod.  No. 

128  der  merseburger  DombibUothek  in  Thii- 
ring.  antiquar.  Mittheil.  Neue  Mitth.  II.  p. 
229. 

Necrologlum  Merseburgense. 

Ist  niclit  d.is  i\rartyrolof;iuni  Thiotniari,  wie  viel- 
fach  aniJoYiommcn  vvird.   Aus  d.  10.  u.  11.  Jaiirh. 

Ausg.:   ed.   Hes.se  in   Hofer's   Zeitschrift 
f.  Archivkunde  I.  p.  101-127   mis  cod.  A'o. 

129  der  merseburger  Dombibliothek. 
Erl.-Schr.:  Dahl,  Bemerkungpn  z.  d.  Nachricht 

von  eincm  Kalendar.  der  mer.-ieburper  Dom- 

liirche,  —  in  Pertz'  Archiv  Iv.  p.  564. 
Por.steraann,  H.,  calend.  Merseburgen.se  sec. 

XIV,  —  m  Thliring.   antiq.   Mitthoil.    N.    II. 

2.  p.229. 
Hesge,  Nachricht  von  einem  Kalendariiim  d. 

merseburger  DomliircheausM.  Zeiten  Bischof 

Ditroars,    brauchb&r  fiir  d.  (5esch.  des  9-11. 

Jahrh.,  —  m  Pertz'  .4rch.  IV.  p.  276. 
M  o  o  y  e  r ,  Nachtrage  zu  II  es5e's  Coraraentar  tib. 

d.  calend.  Mers.,  — jnErhardund  v.  Medem, 

Zeitgchr.  f.  Archivkunde  1.  —  undin Thiiring. 

ant.  .Mitth.  V.  1.  p.  49.  159;  V.  3.  p.  89. 
fernero   Mittheilungen    iiber  das  calend. 

Merseb.  ibid.  VI.  2.  1842.  p.  83. 
Wilmans,  K. ,   das  calendar.   Merseb.,  —  in 

Pertz'  Archiv  XI.  p.   114. 

Necrologium  Mettense  S.  Arnulphi. 

Verdient  nShere  Beachtung. 
Handschr.:    Metz,     Stadtb.    sec.     XIV. 
D.  75. 

Necrologium  Mettense  ecclesiae  S. 
Salvatoris. 

Handschr.:  Metz,  Stadtb.  mbr.  sec.  XIV. 
XV.  B.  10. 

Necrologium  Millstadense. 

Ausg. :   ed.  Scholliner  in  Suppl.   ad  diss. 
geneal.  de  Weissenoensis  monast.  fund.  p.  6. 

Necrologium  Misnense. 

Ausg. :    ap.  Sciiottgcn    ef  Kreissig,  diplo-' 
matar.  II.  p.  97. 

Necrologium  Modoetiense  {Monza). 

Amg.:  ap.  Frisi,  memorie  di  Monza  UI. 
p.  100-161. 

Necrologium  Moguntinum,  vid.  Ne- 
crologium  eccl.  nietroj).  Mogunt. 
Necrologium  Moissiacense. 

Handschr.:    Paris,    k.    Bibl.    sec.    XII. 
No.  6548.  2. 

Necrologium  Mollenbeccense. 


Ausg.:  ed.  L.  Schrader  in  Wigand'8 
Archiv  f.  Alterthuniskundo  Westfalens  V. 
p.  432  mit  Erlauterungen  von  E.  F".  Moojer. 
—  Dazu:  Falkenheiuer  u.  E.  F.  Mooyer, 
fernere  Mitthcilungen  iibcr  d.  Necrologium 
des  Klosters  MoUenbeck  —  in  J.  H.  Me.yer 
u.  H.  A.  Erhard,  Zeitschrift  f.  vaterl.  Ge- 
schichte  u.  Alterthumskunde  III.  p.  89. 
Vgl.  n.  p.  1.  —  Excerpta  ex  necrologio 
abbatiae  Mollenbecauae  veteri  ap.  Schan- 
nat,  vindem.  1.  p.  138. 

Necrologium  Monasteriense  West- 
phalorum. 

Ausg.:  vgl.  Ficker,  die  miins^rischen 
Chroniken  p.  XLV. 

Necrologium  monasterii  in  Baum- 
burg  {unterhalb  vom  Chiemsee  in 
Ober-Baiern,  Augustiner.) 

Nieht  schr  ruicli. 
Ausg. :  fragm.  in  Mon.  Boic.  II.  p.  264-268. 

Necrologlum  monasterii  Czarno- 
wanz  in  Silesia. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  in  Zeitschrift  des 
Vereins  fiir  Gesch.  u.  Alterthum  Schlesiens. 
Bresl.  1856.  2.  Heft  p.  226-228. 

Necrologium  monasterii  in  Giiter- 
stein. 

.Schatzbar. 
Handschr.:    Stuttgart,    k.    Bibl.    hist. 
fol.  No.  421.  Original. 

Necrologium  monasterii  in  Honau. 

Au^g.  :  ap.  Mone,  Zeitschr.  f.  Geschichte 
des  Oberrheins  IV.  p.  251. 

Necrologium  monasterii  in  Lygum. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  IV. 
p.  578-587. 

Necrologium  monasterii  in  Michael- 
beuern. 

Aiisg. :  ap.  Filz,  Geschichte  von  Michael- 
beuern  p.  860. 

Necrologium  monasterii  in  Podla- 
sitsch. 

Ausg. :  ap.  Dudik,  Forschungon  in  Schwe- 
den  p.  404;  vgl.  p.  228. 

Necrologium  monasterii  in  Rheinau. 

Handsrhr. :  R  h  e  i  n  a  u ,  Stiftsb.  sec.  X. 
XI.  fol.  39;  —  4«.  74''- 

Necrologium  monasterii  in  Thier- 
haupten  (ztoischen  Auysburg  u.  d. 
Miindung  des  Lech,  Benedictiner). 
Saec.  XIII.  XIV. 

Wichtig  f.  d.  Gegch.  der  ■\VitteUbacher. 
Ausg.:  fragir».  mMon.  Boic.  XV.p.  140-144. 

Necrologium  monasterii  in  Wet- 
tingen. 

Ausg.:  ap.  Hergott,  genealogia  Habs- 
burgica  Ul.  p.  839. 


NECROLOGIUM 


459 


Necrologium  monasterii  in  Wien- 
hausen. 

Ausg.:  hrsg.  von  H.  Bottger  m  Zeitschr. 
des  histor.  Vereins  f.  Niedersachsen.  1855. 
Hannover  1857.  p.  183-260. 

Necrologium  monasterii  in  Wil- 
hering. 

Ausg.:  ap.  Stiilz,  Geschichte  von  Wil- 
hering  p.  435. 

Necrologium  monasterii  in  Wilthen. 

Ausg.:  ap.  Hess,    mon.  Guelfica    p.   292. 

Necrologium  monasterii  in  Wind- 
berg  (norddstlich  von  Strauhing,  Prae- 
monstratenser.)    Saec.  XII.  XIII. 

Atisg.:  in  Mon^  Boic.  XIV.  p."  90-108. 

Necrologium  monasterii  in  Wisby. 

Ausg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  VI. 
p.  557-566, 

Necrologium  monasterii  in  Woltinge- 
rode. 

Handschr.:  Wolfenbuttel,  mbr.  4*>. 
Helmst.  498. 

Ausg.:  ed.  Mooyer  in  Zeitschrift  des 
historischen  Vereins  f.  Niedersachsen.  1851. 
p.  48. 

Necrologium  monasterii  in  Wurms- 
bach. 

Ausg.:  ap.  Hergott,  genealogia  Habs- 
burgica  HI.  p.  848. 

Necrologium  monasterii   b.  Mariae 

de*  Abundantia. 

Ausg.:  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
HI.  p.  325-434. 

Necrologium  monasterii  b.  Mariae 
de  Lira. 

Eandschr.:  Evreux,  Stadtb.  sec.  XH. 
ex.  No.  17. 

Necrologium  monasterii  S.  Mariae 
in  Kemniz. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  155. 

Necrologium  monasterii  S.  Mariae 
prope  Helmstadt. 

Haneschr.:  Wolfenbiittel,  mbr.  sec. 
XIV.  84.  2.  Ms.  Aug.  4». 

Necrologium  monasterii  b.  Mariae 
virg.  vulgo  ad  Scotos  Viennae  Au- 
striae. 

Ausg. :  'ed.  Joa. Rasch (alias Raesch s.  Rass) 
s.  tit. :  Mortilogus  capituli  Scotensis  et  anni- 
versarii  monasterialis,  calendarium  defun- 
ctorum  etc.  Viennae  1584.  —  ^wiederholt 
ap.  Pez,  scr,  rer.  Austr.  I.  p    695. 

Erl.-Sehr.  Sitzungsberlchte  der  Wiener  Aka- 
demie  XIH.  p.  107. 


Necrologium  monasterii-  ss.  Solu- 
toris,  Adventoris  et  Octavii  Tauri- 
nensis. 

Ausg. :  in  Monument.  histor.  patriae,  scr. 
III.  p.  213-230. 

Necrologium  monasterii  s.  Tru- 
donis. 

Handschr.:  Liittich,  Un.-Bibl.  mbr.  a. 
1361.  fol.  No.  324, 

Necrologium  Murense. 

Ausg. :  '  ap.  Hergott,  genealog.  Habsburg. 
III.  p.  839.  —  ^Das  auf  d.  deutsche  Ge- 
schichte  Beziigliche  mit  Noten  von  v.  Zur- 
lauhen  In  Pertz'  Archiv  IV.  p.  315. 

Necrologium  Naumburgense. 

Ausg.:  ap.  Schottgen  et  Kreissig,  diplo- 
mataria  II.  p.  160. 

Necrologium  Neidingense. 

Ausg.:  ed.  Fickler  in  einem  Mannheimer 
Lyceal-Programm. 

Necrologium  Neo-Campense. 

Ausg. :  Necrologium  des  Cistercienser- 
klosters  Neu-Kamp  in  Pommern,  hrsg.  von 
V.  Medem  —  m  v.  Ledeburs  Archiv  f.  d. 
Geschichtsk.  des  preuss.  Staates.  Berlin.  Bd. 
XVI.  1835.  p.  33. 

Necrologium  Nestvedense. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV. 
p.  298-318. 

Necrologium  Norwegicum. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan,  V. 
p.  385.  386. 

Necrologium  Novaliciense  et  S. 
Andreae  Taurinensis. 

Ausg.:  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  VII.  p.  130-133,  nur  Excerpte. 

Vgl.  Necrologium  prioratus  .  . . 

Necrologium  Opatowicense. 

Ausg  :  ap.  Dobner,  mon.  hist.  Bohem. 
III.  p.  9. 

Necrologium  Osnaburgensis  eccles. 
cathedr.  vetustissimum. 

Ausg.:  ed.  Meyer  in  Mittheilungen  des 
histor.  Vereins  zu  Osnabriick  IV.  p.  1-231. 

Necroiogium    Ottoburanum    {Otto- 

heuern.^ 
Ausg.:  ap.  Hess,  mon.  Guelfica  p.' 289. 

Necrologium  Paderbornense. 

Erl.-Schr.:  Mooyer,  diis  altcste  Todtenbucb  ub. 
das  Hochstift  Paderborn,  — -  in  Zeitschr.  f. 
vaterl.  Gesch.  und  Alterthumsltunde  West- 
phalcns.  X.  1S47.  p.  11,^.  167. 

Necrologium  Parisiense  S.  Germani 

{S.  Germain-des-Pres.) 

Ausg.:  ap.  Bouillot,  histoire  de  St.  Ger- 
main.  Append.  p.  CVII.  i 

Necrologium  Passaviense. 


460 


NECROLOGIUM 


Axisg.:  fragmenhim  ap.  Diimroler,  Piligrim 
von  Passau  p.  101. 

Necrologium  Pegavlense. 

Aiisg.:  ap.  Meuckeii,  scr.  ler.  Germ.  II. 
p.  102. 

Necpologium  Pirnense. 

Ausg.:  Leyser,  Necrologium  des  Domi- 
nikanerklosters  Pirna,  —  in  Berichte  a.  d. 
Mitglieder  der  deutschen  Gesellsch.  z.  Er- 
forschung  vaterland.  Sprache  etc.  zu  Leip- 
zig.  1843.  p.  19. 

Erl.-Schr.:  Mooyer,  ErlSutcrungen  zu  demsel- 
beu,  ibid.  1S48.  p.  33. 

Necrologium  Presburgense. 

Ausg.:  ap.  Endlicher,  mon.  Arpadiana 
p.  58. 

Necrologium    prioratus  s.  Andreae 

Taurinensis. 

Ausg.:  in  Monument.  historiae  patr.,  scr. 
ra.  p.  193-208. 

Vgl.  Necrolog.  Novaliciense. 

Necrologium  Prumiense,  ab  a.  768 
—1106. 

Ausg. :  Auszug  ed.  Wyttenbach  in  Pei-tz' 
Archiv  III.  p.  22. 

Necrologium  Pruveningense  a.  11G8 
—1205. 

Ausg.:  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVn.  p.  609. 

Necrologium  Quedlinburgense  pri- 
mum  et  secundum. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  membr.  sec. 
XII.  13.  Ms.  Aug.  fol ;  vgl.  Lessing,  Werke 
XXIX.  290. 

Ausg. :  ed.  Mooyer  m  Thiiring.  antiq. 
Mitth.  Neue  Mitth.  Nordhausen.  Vm.  3.  4. 
1840.  p.  46.  70. 

Necrologium  Ranshofense  (dtoeces. 
Pataviens.) 

Ausg.:  ap.  Pertz,    mon.  scr.    IV.  p.  791. 

Necrologium  Ratisbonense  S.  Em- 
merammi  verbunden  mit  Necrologium 
Salzbur^ense. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
Emmer.  0.  I.  sec.  XIL  et  XIV. 

Aueg.:  in  Monumenta  Boica  XIV.  p. 
365. 

Erl.-Schr.  Mooyer,  E.  F. ,  Aujziige  aus  zwei 
Necrolofrien  des  Klosters  .St.  Eraraeran  zu 
KegenBburg,  erlautcrt  —  in  Verliandlungen 
del<  hlstor.  Vcrelns  v.  Obcrpfal/,.  1849.  XIII. 
p.  272  10.5. 

Necrologium  Ratisponense  mona- 
sterii  inferioris.    Saec.  IX — XIII. 

Ausg.:  '  ap.  Gerbert,  monumenta  vet. 
liturgiae  I.  p.  492-.500.  —  *ap.  Bohmer, 
fontes  m.  p.  485-487. 

Necrologium  Ratisponense  mona- 
sterii  superioris.     Saec.  XI.  XII. 


Ausg.:  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  483- 
485. 

Necrologium  Reinense. 

Ausg.:  ap.  Pusch  ct  Froelich,  diploma- 
taria  Styriae  II.  p.  333. 

Necrologium  Remense   monasterii 
s.  Dionysii. 
Handschr.:  Paris,  bibl.  8t.  Geneviive.  H. 

11  (955.) 

Necrologium  Retzense,  vid.  Necr. 
fratr.  praed.  in  Retza. 
Necrologium  Ripense. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  V. 
p.  534-570. 

Necrologium  Roescildense. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dauic. 
III.  p.  266-275. 

Necrologium  Romanum  S.  Petri  in 
Vaticano. 

Ausg.:    ap.   Dudik,   iter   Romanum   I.  p. 

79-82. 

Necrologium  Rudolfi  de  Schoenen- 
wert. 

Darin  osterreichische  Fiirsten  u.  and.  Herren. 
Handschr.:     Engelberg,     Stiftsarchiv, 
anni  1345.  mbr.  fol. 

Necrologium  Salzburgense. 

Ausg. :  in  Mon.  Boic.  XIV.  p.  365-405. 
Erl.-Schr.:  Karajan,  Th.  G.  v.,  das  Verbrlide- 

rungsbuch   des  Stiftes  St.   Peter,  mit  ErlKU' 

terungen.  Wien  1S52. 

NecrologiumSalisburgenseS.  Petri. 

Ausg.:  Meiller,  A.  v.,  Ausziige  aus  bis- 
her  ungedruckten  Necrologien  der  Benedi- 
ctinerkloster  St.  Peter  in  Salzburg  u.  Ad- 
mont  in  Steiermark,  dann  der  Propstei  St. 
Andra  an  der  Traisen  in  Oesterreich  unt. 
d.  Enns.  (Aus  dem  XIX.  Bde.  des  Archivs 
J.  Kunde  dsterr.  Geschichtsquell.  abgedruckt.) 
Wien  1858.  8«.  202  Seiten. 

Necrologium  Seckaviense. 

Ausg.:  ap.  Pusch  et  Froelich,  diploma- 
taria  Styriae  II.  p.  353. 

Necrologium   Seeligenthalense    seu 

Seligenvallense  {Seliyenthal ,  gegen- 
Uher  v.Landshut,  Cistercienserinnen). 
Sec.  XIII. -XVI. 

Wichtig  fiir  d.  Gesch.  der  Herzoge  von  Nie 
dcrb.iiern. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XV.  p.  606-550. 

Necrologium  Senense  (Siena.) 

Au^g.:  ap.  Ozanam,  documens  in^dits 
pour  servir  h  rhistoire  litteraire  de  Tlta- 
lie.  Paris  1850.  8«. 

Necrologium  Seonense  (Seon  in 
Oherhaiern,  Benedictiner,  jetzt  Bade- 
anstalt.)   Saec.  XIII.— XV. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  U.  p.  158-162. 


NECROLOGIUM 


461 


Necrologium  Sigebergense. 

SVichtig  durch  seine  Nachrichten  iiber  d.  Fa- 
milie  des  h.  Anno  v.  Koln. 

Ausg. :  ed.  Eckertz  m  Annalen  des  histor. 
Vereins  f.  den  Niederrhein.  Koln  1860.  8tes 
Heft.  p.  221-225. 

Cf.  Vita  s.  Annonis. 

Necrologium  Sindelfingense. 

Schatzbar. 
Ausg.:   ed.  Haug   In  Chronici   Sindelfin- 
gensis  quae   supersunt  . . .  Tubingae  1836. 
4».  p.  6-11. 

Vgl.  Annales  Sindelfingenses. 

Necrologium  Stabulense. 

Ausq.:  ap.  Martene,  coll.  ampl.  'V^.  p. 
668-678. 

Necrologium  Taurinense,  vid.  Necr. 
S.  Andreae. 

Necrologium  Tegernseense  {sUddstl. 
von  Miinchen,  Benedictiner.)  Sec. 
XII.— XV. 

Ausq.:  'ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
632-638.  —  *ap.  Freyberg,  Gesch.  v.  Te- 
gernsee  p.  203-220. 

Erl.  -  Schr. :  AI  o  o  y  e  r  tn  den  Westfalischen  Provin- 
zialblattern  III.  p.  1112. 

Necrologium  Thuringense. 

Ausg.:  ed.  Wegele  in  Zeitschrift  des 
Vereins  f.  thiiring.  Gesch.  u.  Alterthums- 
kunde  H.  p.  118.  119. 

Necrologium  Ticinensis  ecclesiae. 

Handschr. :  B  e  r  g  a  m  o ,  oifentl.  Bibl.  sec. 

X.  4«. 

Necrologium  Tirnstainensis  mona- 
sterii  vetus. 

Ausg.:  ed.  Duellius,- miscell.  I.  p.  164. 

Necrologium  Trevirense  S.  Maxi- 
mini. 

Handschr.:  Trier,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XU.  et  Xin.  fol.  1634  (1312.) 

Ausg.:  in  Pertz'  Arch.  XI.  p.  290.  —  -ap. 
Hontheim,  prodr.  hist.  Trevir.  II. 

Necrologium  S.  Ulrici  sive  Udal- 
rici  et  Afrae  Augustae  Vindel. 

Ausg. :  ap.  Braun ,  notitia  literar.  VI.  p. 
48-55. 

Necrologlum  Understorfense  {Un- 
derstorf  oder  Intersdorf  ndrdl.  von 
Dachau  a.  d.  Glon,  Augustiner.)  Sec. 

XI.  XIII. 

Ausg.:  in  Mon.  Boic.  XIV.  p.  168-170. 

Necrologium  Verdense  vel  Regula 
chori  per  decanum  Hemonem  de 
Mandelslo  scripta  1525. 

Ausg.:  ap.  Pratje,  Altes  uud  Neues.  IX. 
p.  263. 

Necrologium  Verdinense  =  Ne- 
crologium  Werthin. 


Necrologium  Vetero-Cellense. 

Ausg. :  Bruchstticke  eines  Nekrologiums 
des  Klosters  Altenzelle,  hrsgegeb.  v.  Leyser 
—  in  Bericht  d.  deutschen  Gesellsch.  in 
Leipzig.  1841.  p.  1-10. 

Erl.-Schr.:  Gautsch,  Beitrage  zu  einem  Con>- 
mentar  des  Nekrologiums  des  Klosters  Al- 
tenzelle  —  in  Arch.  f.  sachs.  Gesch.  1843.  p. 
24-96.  160. 
Mooyer,  einige  Erlauterungen  zu  dem  Ne- 
krologium  des  Klosters  Altenzelle,  ibid.  1843. 
p.  27. 

NecrologiumViennense,t;iW.Necrol. 

fratr.  minor.  conv.  Viennensis  und 

Necrol.  monast.  S.Mariae  adScotos. 

Necrologium  Vlrdunense  S.  Agerici. 

Handschr.:  Verdun.  sec.  XI.  XII.  No. 
59,  interessant.  —  sec.  XIV.  No.  60. 

Necrologium  Virdunense  S.  Pauli. 

Handschr.:  Verdun,  mbr.  sec.  XIV.  4". 

No.  38. 

Necrologium  Viridis  vallis  {Groenen- 
dael)  ord.  canon.  s.  Augustini  .  .  . 
in  nemore  Zoniae  prope  Bruxellam. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  sec. 
XrV.  No.  557. 

Ausg. :  Bruxellae,  J.  Meerbecius  s.  a.  4". 

Necrologium  Visbeccensis  mona- 
sterii. 

Handschr.:  Wolfenbiittei,  mbr.  sec. 
Xn.  fol.  Gud.  42;  —  mbr.  sec.  XVI.  fol. 
Gud.  42. 

Necrologium  Weingartense. 

Es  gibt  dereu  4,  von  welchen  das  alteste  dem 
12.  Jahrh.  angehort;  das  Wesentlichste  aus  ihnen 
steht  in  d.  Ausg.  von  Hess. 

Handschr.:  Fulda,  mbr.  sec.  XH.  4". 
mai.  Origin. 

Ausg.:  ap.  Hess,  raon.  Guelf.  p.  133-157 
im  Auszuge. 

Necrologium  Weissenburgensis  mo- 
nasterii  et  martyrologium. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  mbr.  sec. 
Xn.  fol.  Weissenb.  45. 

Ausg. :  ed.  Mooyer  In  Arch.  des  histor. 
Vereins  von  Unterfranken  XIII.  p.  3. 

Necrologium  Weissenoense  ( Wets- 
senau,  Praem.-Klost.  in  Oberschwab.) 

Ausg.:  ap.  Mone,  Zeitsch.  f.  d.  Gesch. 
des  Oberrheins.  Karlsruhe  1857.  VUI.  p. 
317-326. 

Erl.-Schr.:  Mooyer,    Beraerkuugen  zum  Necro- 
logium  von  Weissenau.  ibid.  IX.  p.  65-76. 

Necrologium  Weltenburgense  ( Wel- 
tenburg  a.  Donau  in  Nieder-Baiern, 
Benedictiner ,  seit  1842  wiederher- 
gesteUt.)  Todtenannalen  v.  1045 — 
1109. 


462 


NECROLOGIUM  —  NEPLACHO 


Ausg.:  excerpta  in  Monumenta  Boica 
Xm,  p.  297.  473-493. 

Necrologium  Werthinensis    raona- 

sterii  [  Werden  a.  d.  Rukr.) 

Ausij. :  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  III. 
p.  747.  748.  —  *wiederhoU  ap.  Bohiner, 
foutes  m.  p.  389.  390.  —  Vgl.  Martene, 
coll.  ampl.  VI.  p.  679-685. 

NecpologiumWessofontanum  ( Wes- 
sobrunn,  sUdioestl.  vom  Ammersee, 
Benedictiner.) 

Nicht  bedeuteud. 
Ausg.:  ap.  Leutner,  histor.  Wessofontana 

n.  p.  1-14 

Necrologium  Wimplnensis  eccles. 
collegiatae  (  Wimpfen  im  Thcde.) 

Handschr. :  Karlsruhe. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Mone,  Anzeig.  f. 
Kunde  d.  deutsch.  Mittelalters.  1835.  IV. 
p.  117. 

Necrologium     Wirziburgense     S. 

Stephani. 

Ilandschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  Th. 
fol.  121.  sec.  XVI. 

Necrologium  Wirziburgensis  mona- 
sterii  Scotorum. 

Handschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  chart. 
O.  23. 

Necrologium  Xantense. 

Handschr.:  Miinster,  Pauliu.  Bibl.  — 
Xanten,  Stiftsb. 

Av^g.:  ap.  Binterim  u.  Mooren,  die  alte 
u.  neue  Erzdioecese  Koln  I.  p.  375-417. 

Necrologium  Zwetlense  a.  1243 — 
1458. 

Handschr.:  Zwetl  No.  84. 

Ausg.:  'ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  689-698.  —  ^einiges  ap.  _Pez, 
scr,  rer.  Austr.  I.  p.  543.  —  Emendationen 
ed.  Joh.  de  Frast  in  Arch.  f.  Kunde  osterr. 
Geschichtsquell.  1849.  I.  p.  381. 

Erl.-Schr.:  Ivinck,  Annales  ClaravallenRes. 
Stiilz,  (;cs(:h.  von   Wilhering;. 

Vyl.  Chronicon  Zwctlense  recent. 

Necrologium  Zwifaltense  (saec. 
XII.) 

Sehr  wicbtig  fUr  badische  u.  schwSbiscbe  Ge- 
schlchte. 

Handschr.:  Stuttgart,  k.  Bibl.  Cod. 
theol.  Q.  No.  141  u.  hist.  fol.  No.  420. 
Orig.  und  Abschrift. 

Ausg.:  ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  234-252, 
Vjorin  jedoch  ein  Paar  erhebliche  Anzeich- 
nungen  fehlen. 

Nennius  (cca.  858):  Eulogium 
Britanniae  sive  Historia  Britonum. 
796—994. 

Unzusammcubangend,  nicht  iiumur  glaubhafi. 


Handschr.:  Es  gibt  beinahe  30.  Vgl. 
Mon.  hist.  Brit.  praef.  p.  65-68.  Schoell 
p.  29. 

Atisg.:  'ap.  Gale,  script.  hist.  Brit.  p. 
93-139.  —  *wiederholt  ed.  Bertramus,  Brit. 
gent.  hist.  scr.  p.  93-144;  observatt.  et 
variae  lectiones  p.  184-198.  —  *unt.  d. 
Tit.:  The  ,historia  Britonum',  commonly 
attributed  to  Nennius,  from  a  ms.  lately 
discovered    in    the  library    of  the   Vatican 

palace  at  Rome,   edit by   Mark  the 

Hermit,  with  an  engl.  version,  facsim.  of 
the  original,  notes  and  illustrations  by  W. 
Gunn.  London  1819.  8".  —  *ed.  Stevenson. 
Lond.,  engl.  hist.  society  1838.  8".  —  *m 
Monum.  histor.  Britann.    1848.  I.  p.  47-82. 

—  •Excerpta  de  Anglo-Saxonum  introitu 
iu  Britanniam  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
I.  p.  32-40. 

Uebers. :  engl.  '  von  Gunn  («.  vorherj  u.  *  v. 
J.  A.  Giles  (zusammen  mit  Gildas.)  —  *Nen- 
nius's  history  of  the  Britons,  transl.  by 
J.  A.  Giles  in  Bohn's  antiquarian  library. 
1848.  T.  IV.  p.  383-416. 

irisch  unt.  d.  Tit.:  Leabhar  breathneah 
annso  sis.  —  The  irish  version  of  the 
,historia  Briton.'  of  Nennius.  Edit.  with  a 
trau.slation  ...    by    Jam.   Henthorn  Todd. 

—  The  . . .  additional  notes  by  . . .  Alg. 
Herbert.  Dublin  1848.  8».  Publ.  by  the 
Irish  archaeol.  society. 

deutsch:  Nennius  u.  Gildas.  Hrsgegeb. 
von  San-Marte  {Reg.-Bath  A.  Schulz.J  Ber- 
lin  1844.  gr.  8«.  1  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Bfihr,  Gesch.  der  rijmisch.  Literatur 

;ra  karoling.  Zeitalter  p.  174-176. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed.  Mansl 

V.  p.  96. 
Haigh,  D.  H.,  tbe  conquest  etc,  s.  d.  voUit, 

Til.  unt.  Cbronicon  Saxonicum. 
Lappenberg,  Gesch.  v.  Engl.  I.  p.  XXXIX 
Oudinus,    comment.  de   scriptor.   ecclea.   11 

p.  71  sq. 
Preface   in  Monum.   hist.  Britan.    1848.  I.  p 

62-68. 
Schmid,     Gesctze    der    Angelsachsen    L    p, 

XXIV  sq. 
.Scboell,   C.  G. ,   de  ccclcsiasticae   Britouum 

Scotorumque  historiaefontibus.  Berolini  1851 

gr.  8«.  p.  29-37. 
Turncr,    bistory   of  tbe   .'^nglo-Saxons  I.   p 

197.  No.  43;  201. 
Wright,    biographia   Britann.    literar.    L   p 

135-142. 

Neotgerus  =  Notgerus. 

Neplacho  abbas  Opatoviensis  (f 
1370  od.  1371):  Chronicon  Bohemiae 
s.  summula  chronicae  tam  Romanae 
quam  Bohemicae,  a  Christo  nato 
ad  1348. 

Handschr. :  W  i  e  n ,  Dorotheakirche,  chart. 
sec.  XV.  4». 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Au.str.  U.  p. 
1005.  —  Die  Echtheit  des  Textes,  welchen 
V.  Wokaun  7nit  der  Ueberschr.:  epitome 
chronicae   Neplachonis   ap.  Dobner,   monu- 


NERLIUS  —  NICEPHORUS 


463 


menta  IV.  p.  96-123  edirte,   wird  stark  an- 
gezweifelt. 

Erl.-Sch.:  Meinert.  die  bohm.  Geschichtsclirei- 
ber  des  ersten  Zeitraums  —  in  Jahrbiich.  d. 
Literatur.  Anzeigebl    Wien  1821. 
Palacky,  Fr.,  Wiirdigung  der  altesten  bohm. 
Geschichtschreiber.  Prag  1830.  p.  155. 

Nerlius  abbas  =  Antonius  Nerlius. 
Nestor,   monachus  Kiowiensis  (f 
cca.  1115):  Chronicon. 

Georgius  Hamartolus  ist  die  byzantinische 
Urquelle  dieses  altesten  russischen  Chronofjraphpn. 
Reicht  vom  babylonischen  Thurmbaa  bis  1093.  Der 
alt-slavonische  Urtext  ist  durch  Einschaltunffen  u. 
Fortsetzungen  bia  1203  sehr  ent.stellt.  Weiterge- 
fiihrt  von  dem  Hegumenos  des  Kiewschen  Hohlen- 
kloaters  bis  1116,  von  Niphontes  (Nifon)  v.  1116-  ' 
1157,  von  elnem  ^nonymus  v.  1157-1203,  von  Sl- 
meon,  Bischof  v.  Susdal  (t  1226).  Johann, 
Popen  v.  Novgorod  u.  vielen  a.  bis  1676.  Bis  zu 
welchem  Jahre  N"s  Eigenthum  sich  erstreckt,  hat 
sich  nQch  nicht  ermitteln  lassen. 

Ausg.:  ^  in  Ruskaja  L^topis  po  Niconovu 
spisku.  Annales  Russici.  T.  I.  (cura  A.  L. 
Schloezer;  reicht  bis  1093).  T.  II.  ( cura 
Baschilov,  bis  1237).  T.  ni-V  {bis  1534  cur. 
auct.  anon.)  —  -St.  Petersburg  1767.  — 
»Moskau  1781.  —  *Moskaul784.  —  »Peters- 
burg  1786.  —  ^ibid.  1796.  —  ^  Ein  Stiick 
des  Originaltextes  nach  der  Puschhinschen 
Handschr.  gab  Timkowski,  Moskau  1824 
heraus.  —  *eine  vollstdndige  Au^g.  liejerte 
Pogodin,  1841.  —  »textum  russico- slove- 
nicum,  versionem  latinam,  glossarium  ed. 
Fr.  Miklosich.  Vindobon.  1860.  Vol.  I.textum 
contin.  gr.  8».  2  Thlr. 

Uebers.:  russisch:  von  Jazykow.  Peters- 
burg  1809-19.  3  Bde.  8».  —  Letopiss  Nesto- 
rova.  Moskwa  1811-24.  2  vol.  4». 

deutsch:  •  des  heiligen  Nestor  ....  alteste 
Jahrbiicher  der  russischen  Geschichte  v. 
858-1203  nach  d.  zu  St.  Petersb.  in  slavisch. 
Spr.  u.  d.  Konigsberg.  Handschr.  gedruckten 
Ausg.  iibers.  u.  m.  Anmerk.  versehen  v. 
J.  B.  Scherer.  Leipz.  1774.  4».  1'/,  Thlr. 
—  'unt.  d.  Tit.:  Ncstor.  Ru.s.sische  Annalen 
in  ihrer  slavonischen  Grundsprache.  Ver- 
glichen  ....  erklart  u.  iibers.  v.  A.  L. 
Schlozer.  Gottingen  1802-9.  5  Bde.  8».  ^»/* 
Thlr.  Geht  nur  bis  980,  unvollendet.  Ver- 
diensivolle  Arbeit,  vglch.  dazu  die  Recens. 
in  Wilna.  Liter.  Zeit.  1806.  No.  24.  u.  Joh. 
V.  Miiller's  Becens.  in  Jenaische  Liter.-Zeitg. 
1806  {auch  abgedruckt  im  26.  Th.  der 
Miiller'schen  Werke.  Stuttgart  1834.)  — 
*Einen  Auszug  u.  eine  Erganzung  der 
vorhergehenden  Arbeit  bildet  Joh.  M  ii  1 1  e  r '  s 
Altrussische  Geschichte  nach  Nestor.  Berlin 
1812.  8». 

franzos.:  Chronique  de  Nestor,  trad.  en 
fran^.  d'apres  Tedit.  imp^r.  de  Petersbourg, 
accomp.  de  notes  par  L.  Paris.  Paris  1834- 
35.  Tom.  1.  2.  8».  (c/.  Jouru.  des  Sav. 
1835.  Decb.  p.  732.) 

polnisch :  Nestora  latopis.  Stary  text  mni- 
cha  Lawrentejo  z  XIV.  wieka.  Odz.  I. 
Czesc  przez  Schlozera  krytycznie  wypraco- 


wana,  przepolszczyl  Jaljan  Kotkowski.Kijow 
1860.  8». 

Vitae  sanctorum  venerabi- 

lium  et  patrum  nostrorum  Peczeri- 
corum. 

Erst  in  Bruchstiicken  von  fremder  Hand  zu- 
sammengereiht;  fiir  d.  russ.  Gesch.  nicht  ohne  Be- 
deutung. 

Ausg.:  'Kioviae  1661.  »1702. fol.  —  »Mos- 
cuae  1759.  fol. 

Erl.-Schr.i  Butkow,  OCopoHa  JliTonHCH  PyccKOH 
HecTopoBOH  OTi  BaB:bTa  cKenTHKOBi  (Verthei- 
digung  von  Nestor's  russischer  Chronik  «re- 
gen  die  Schmahung  der  Sceptiker.)  IleTepcC. 
1840.  80. 

K(atschenowsky?)  in  BtcTHHffB  EBponbi. 
Jahrgg.  1811. 

Krug,  Ph.,  Abstammung  u.  Erklarung  einiger 
russisch.  Worter  in  Nestors  Chronik  u.  Ja- 
roslavs  Gesetzen.  —  in  seinen  Forschungen 
in  d.  altern  Gesch.  Russlands.  St.  Petersb. 
1848.  (2  vol.  gr.  8o.)  H.  p.  285-314. 

Welchem  Volk  giebt  Xestor   den  Namen 

KopiiasH''  —  ibid.  I.  p.  115-1.56. 

Kubarew,  HecTopB,  nepBhiH  nHcaTeji) ^Pocci- 
HCKOu  HcTopig  HepKOBHOH  H  rpaauaHCKofi  (Ne- 
stor,  der  erste  politische  u.  kirchjiche  6e- 
schichtschreiber  Russlands),  —  in  CGopHHKl 
(Archiv)  der  kaiserlichen  Gesellsch.  f.  rus- 
sische  Gesch.  u.  -Alterthiimer.  Moskau  1842. 
Tom.  IV 

IIoroaHHa,  M. .  HecTopi.,  HcropH^iecKo-KpHTHH- 
ecKoe  pascyataeHie  o  Haiaa^b  pyccKHXi  itTon- 
HceH.  MocKBa  ls39.  8o.  229  cTp.  {erschien  in 
deutscker  Vebersetz.  Petersburg  und  Leipzlg 
1844.  80.) 

Wiszniewski,  Mich.,  historya  literatury 
polskiej  II.  p.  30-46. 

Neubrigensis,  vid.  Guilelmus  Neu- 
brigensis. 

Niala  s.  Nials-Saga. 

Gesch.  d.  weisen  Nials  u.  seines  Sohnes  Karl 
bis  1017;  angeblicher  Verfasser  ist  Samund  Frode, 
Auch  wichtig  fiir  die  Geschichte  vdn  Grossbritan- 
nien. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Historia  Niali  et 
filiorum,  lat.  redd.  c.  chronol.  var.  text. 
island.  lect.  earumque  crisi,  necnon  gloss. 
et  ind.  ed.  J.  Johnsonius.  Hafniae  1804, 
4".  —  ^Sagan  af  Niali  Porgnirs  syiii  ok 
Sonum  hans,  utgefin  efter  gammlom  Skinn- 
bokum  med  konruglega  leyfi  og  prentud 
i  Kaupmannahaufin  1772.  4"*. 

Erl.Schr.:  Dahlmann,    Korsehungen.   1.  p.  372. 
Miiller,    Sagabibl.    {deuische  Ausg.)    I.   p.  37. 

Nicephorus  Barensjs  archidiaconus, 
vid.  Vita  s.  Nicolai  (translatio.) 

Nicephorus  Briennius  {Gemahl  der 
Anna  Comnena,  f  1137):  "FAf/  Icto- 
giag  s.  Commentarii  de  rebus  By- 
zantinis.    1057—1081. 

Enthalten  eine  Gesch.  der  Comnene  von  Isaac 
bis  Alexius.  Nicht  frel  von  Parteilichkeit. 

Ausg.:  *ed.  Petr.  Possin.  Paris.  1666. 
fol.  (Byzantinae  historiae  scriptores.  Tom. 
III.  ad  calcem  Procopii.)  —  *Venetiis  1729. 
fol.  —  *recogn.  Aug.  Meineke.  Bonnae 
1836  zusamvien  mit  Ciuuamus  (vid.  s.  »., 
zu^leich  dn  Theil  des  Corp.  scr.  hist.  By- 
zaut.) 


464 


NICEPHORUS 


£r/.-^cAr.;  Struve  ,  biblioth.  histor.   ed.  Meunel 
V.   J.   p.   249-251. 

Nicephorus    Cailistus    Xanthopulus 

(flor.  1)j41  Constantinopoli):  Cata- 
logu.s  infperatorum  et  patriarcharum 
Crolitanorum. 

In  Versen. 
Ausg.i   'graece  editus  una  cum  Theodori 
prodroini    epigrammat.    Basileae    1536.  8". 
—   'gr.   ed.    Labbe  wt  protrepticon   de  bi- 
storicis  Byzantinis.  Paris.  1648.  fol. 

Historiae  ecclesiasticae  libri 

XVIII,  a  Christo  nato  ad  a.  610. 

Nicht  iriiiiz  unbfdeulendes  Werlv,  aber  voll  von 
Fabeln.  Griechisch  geschriebeii. 

Ausg.:  gr.  et  lat.  cum  vers.  Joa.  Langii 
et  rec.  Frotonis  Ducaei.  Paris.  1630.  2  vol. 
fol.  Geschatzte  Ausg. 

Uehers. :  H  i  s  t  o  i  r  e  ecclesiastique  de  N  i  c  e- 
fore,  auteur  grec,  trad.  du  latin  (de  Lan- 
gius)  en  fran(j.  par  deux  docteurs  (Den. 
Hangart  et  Jean  Gillot.)  Paris  1578.  2  vol. 
fol. 

latine:  Historia  ecclesiastica,  lat.  red- 
dita  ab  J.  Langio.  Basil.  1560.  fol. 

Nicephorus  confessarius  (saec.  X.), 
vid.  Vita  s.  Andreae  Sali. 

Nicephorus  Gregopas  (f  1359): 
'^ldcoQia  "^PMfiaixfj  s.  Byzantina  hi- 
storia  annorum  137  libris  XXXVIIL 
1204-1351. 

Geschinaelilos  u.  von  beschrankter  UrteilBkraft 
zeugend.  I,ehrreich  durch  viele  Urastandlichkeiten. 

Auag.:  'libri  XI,  a  Theod.  Lascari  usq. 
ad  Andronici  posterioris  obitum  gr.  et  lat. 
ed.  Hieron.  Wolfius.  Basil.  1562.  fol.  — 
*in  Historiae  Byzant.  .scriptores  tres.  Genev, 
1615  {neuer  Tit.  Colon.  AUobrog.  1615. 
fol.)  —  'Diese  11  Bucker  verbesserte  u. 
vermehrte  mit  13  anderen  unedirten  gr.  et 
lat.  Jo.  Boivin.  Paris.  1702.  2  vol.  fol.  — 
*wiederholt  Venet.  1729.  2  vol.  fol.  {der  3. 
Bd.,  vielcher  die  noch  fehlenden  14  Biicher 
enthalten  sollte,  ist  nicht  erschienen.)  — 
*gr.  et  lat.  c.  annot.  H.  Wolfii,  C.  Ducangii, 
J.  Boivini  et  C.  Capperonnerii  cur.  L.  Scho- 
pen.  Bonnae  1829.  30.  2  vol.  8».  6y,  Thlr. 
(Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Uebers.:  Historie  di  Constantinopoli 
descritte  da  Niceforo  Gregora,  trad.  da 
Lud.  Dolze.  (nur  die  11  ersten  Biicher) 
Venet.  1569.  4«. 

/ramdsisch:  par  Cousin.  Paris  1685.  8*. 

Erl.-Schr.:  Schopen,  L.,  Beitrage  zur  by/.an- 
lioisch.  Gesch.  u.  Chronologle  aus  den  noch 
ungedruckten  BUchern  de.s  Nicepborus  Gre- 
goras.  Bonn  1835.  4«.  (Profframm  des  Gjfmna- 
liums.) 
Struve,  blbliotheca  historica  ed.  Meusel  V. 
1.  p.  139-143. 

:  Historiae  Byzantinae  libri 

postremi. 


Ausg.:  ab  Im.  Bekkero  nunc  primum 
editi.  Bonnae  1855.  gr.  8*.  3  Thlr.  (Corpus 
script.  hist.  Byzant.) 

Oratio  in  obitum  Theodori 

Metochitae  (f  1332.) 

Ausg.:  gr.  et  lat.  ed.  J.  Labbeus  zusavi- 
men  mit  Michael  Olycas.  Paris.  1660.  8*. 
]'gl.  Vita  ss.  Codrati,  Dion. 

Nicephorus  magister  Antiochiae, 
Coeium  dictus,  vid.  Vita  s.  Simeonis 
styl.  iun. 

Nicephorus  patriarcha  Constan- 
tinop.,  Homologetes  (j  828):  '/cro- 
qia  <JvvTO[i,og  s.  Breviarium  histori- 
cum  de  rebus  gestis  ab  obitu  Mau- 
ricii  ad  Constantinum  Copronymum. 
602-770. 

Ausg. : '  nunc  prirn.  vulg.  ac  lat.  redd.  op.  D. 
Petavii  c.  eiusd.  uotis  chronolog.  Access. 
et  alia  insuper  fragmenta  Theophauis,  Ni- 
cephori  Gregor.,  Pachymeri  et  aliorum 
nondum  in  hanc  diem  edita.  Paris.  1616. 
8*.  —  *gr.  et  lat.  interpr.  D.  Petavii  c. 
eiusd.  notis.  Paris.  1648.  fol.  —  ^wieder- 
holt  Venet.  1729.  fol.  —  '■zusammen  mit 
Paulus  Silentiarius  ex  rec.  Imm.  Bekkeri. 
Bonnae  1837.  8».  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

:    Xqovoyqaipia      (Svvxoiiog. 

Chronographia  brevis  seu  Chrono- 
logia  compendiaria  ab  O.  C.  — 828. 

Ausg.:  'unt.  d.  Tit.:  Niceph.  chronolog. 
secundum  Graecorum  rationem  temporibus 
expositis,  conversa  in  latinam  ling.  et  illustr. 
a  Joa.  Camerario.  Add.  est  eiusq.  uarratio 
de  synodo  Nicaena  et  acces.  nova  enumer. 
syuod.  oecumen.  Basil.  1561.  fol.  —  'Ni- 
ceph.  chronogr.  graece  ed.  J.  Scaliger  in 
seinem  Thesaur.  tempor.  Lugd.  Bat.  1606. 
fol.  p.  293;    «Amstelod.    1658.   fol.   p.   301. 

—  *Niceph.  Constantinop.  chronographia 
brevis.  Gr.  et  lat.  c.  Jo.  Goar.  notis  zusam- 
men  mit  Georgius  Syncellus.  Paris. 
1652.   fol.   —  ^wiederhoU  Venet.    1729.  fol. 

—  •recogn.  G.  Dindorfius  zusammen  mit 
Georg.  Syncellus.  Bonnae  1829.  8».  (Corp. 
scr.  hist.  Byz.)  —  'graece  c.  vers.  latiua  et 
notis  crit.  ed.  C.  A.  Credner.  Giessae  1832- 
39.  P.S.  1.  2.  4».  15  Sgr. 

Uebera.:  Ailatine  per  Joach.  Camera- 
rium.  s.  I.  et.  a.  (1572).  8».  —  »Lipsiae 
1573.  4".  —  Blat.  ex  versione  Anastasii 
bibliothecarii  cum  notis  Ant.  Contii, 
'in  dessen  Opera.  Napoli  1725.  fol.  p.  326. 
u.  *Paris.  1616.  4";  ^friiher  in  dessen  Le- 
ctiones  subsecivae.  Lugd.  Bat.  1555,  — 
^auch  in  Bibl.  PP.  Paris.  1575.  II.;  — 
*ibid.  1589.   VII;  —   Ubid.   1644-54.  VII.; 

—  •inBibl.  PP.  Colon.  1618.  IX  ;  —  »in  Bibl. 
max.  Patrum.  Lugd.   1677.  XIV.  p.  72.  — 


NICETAS  —  NICOLAUS 


465 


u.  '•m  Anastasii  Biblioth,  historia  eccle- 
siastica.  Paris.  1649.  fol. 

Erl.-Schr.:    Struve,    bibliotheca    historica    ed. 
Meusel  V.  1.  p.  155-157. 

Nicetas  Acominatus  Choniates  (f 
1216) :  Byzantina  historia  annorum 
88;  1118—1206. 

Fortsetzer  des  Zonaras.  Ein  sehr  achtungs- 
werther  Historiker. 

Au8g.:  igr.  et  lat.  ed.  Hieron.  Wolfius. 
Basil.  1557.  fol.;  enthiilt  21  Bucher.  —  *c. 
chronologia  notisque  et  vers.  Wolfiana  ed. 
Sim.  Goulartius  Silvanectensis.  Genevae 
1593.  4".  —  *m  Historia  rerum  in  Oriente 
gestarum.  Francof.  ad  M.  1587.  fol.  — 
*gr.  et  lat.  interpr.  H.  Wolfio,  c.  eiusd. 
not.  et  glossario  C.  H.  Fabroti.  Paris.  1647. 
fol.  —  *wiederholt  Yenet.  1729.  fol.  —  «ex 
recens.  Imm.  Bekkeri.  Bonnae  1835.  8*. 
4y,  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

TJehers. :  ^Historia degli imperatori Greci 

descritta  da  Niceta,  trad.  da  Joseppe  Horo- 

loggi.   Venet.   1562.   4*.   —    ^ibid.   ap.  Fr. 

Sansovino   1562.   4*;   —    *aUa  quale   si  h> 

aggiunta    rhistoria    di    Niceforo     Gregora, 

trad.  da   Lod.    Dolce.    ibid.,    Giolito    1569. 

2  vol.  4».  —  '■ihid.  1571.  —  Mella  historia 

di  Niceta  delle   cose  dell'  imperio  di  Con- 

stantinopoli  lib.  VH.  Venet.  1562.  —  trad. 

en  franq.  par  CousLn.  Paris  1685.  8°. 

NB.  Die  latein.  Uebers.  Wolfs  ist  bfters  mit  seiner 

Uebers.  des  Zonaras,  Nicephor.  Gregoras  et 

Laon.  Chalc.  mederhoU,  Paris.  1567.  fol.,  — 

Francof.  1568.  fol.,  —  ibid.  1578.  fol.,  —  Ba- 

sil.  1587.  fol. 

Erl.-Schr.:    Conz,    C.    P. ,   laudatio  Wielandii. 

Acc.  sermo  de  Niceta  et  Cinnamo,  Byzanti- 

nis  historicis.  Tubingae  1818.  so.  7  Sgr.  6  Pf. 

Dronke,  de  Niceta  Acom.  et  Zonara  eic.  Con- 

fluentiae  1839.  4o.  {Programm.) 
Struve,  bibliotheca  histor.  ed.  Meusel  V.  1. 
p.  136-139. 

:  Narratio  de  statuis  anti- 

quis  quas  Franci  post  captam  a. 
1204  Constantinopolin  destruxerunt. 

Ausg. :  *  ex  cod.  Bodleiano  emendatius 
edita  a  Fr.  Wilken.  Lipsiae  1830.  8».  7'/,  Sgr. 
—  'vorher  fragmentum  gr.  lat.  ed.  A.  Ban- 
durius  in  Imperium  orientale.  Paris.  1711. 
fol.  Tom.  I. 

Uebers. :  deutsch  von  Fr.  Wilken  in  seiner 
Gesch.  der  Kreuzziige.  Bd.  V.  Leipzig  1829. 

franzosisch  ap.  Buchon,  coUection  HI. 

Nicetas  Paphlago  (cca.  880),  vid. 

Acta  s.  Barthol.  apostoli  {orcU.  3a.) 

„    ,,  Jacobi  Alphaei. 
Laudatio  s.  Hyacinthi  mart. 
Vita  s.  Ignatii  patriarchae. 

Nicolai  II.  papae  statutum,  vid. 
Statutum  Nicolai. 

Nicolas  le  Huen,  carmelite:  Des 
crois^es  et  entreprises  faites  par  les 
rois  et  princes  chretiens  pour  le 
recouvrement  de  la  terre  sainte. 

Ausg.:  'Lyon  1488.  fol.  —  »Paris  1517. 
4«.  —  *ibid.  1522.  4». 


Nicolaus  Ambianensis  (flor.  1203) : 
Chronicon  ab  0.  C.  usque  ad  a. 
1203. 

Eine  Compilation  aus  Eusebius,  Hieron., 
Sigebert  ii.  seinen  Fortsetzern. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
No.  783.  —  Rom,  Vatic.  Christin.  No.  444. 
mbr.  sec.  XIV. 

Ausg.:  ^die  Jahre  1113-1204  in  Excer- 
pten  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  21-23;  XVIH. 
p.  701.  702.  —  ^die  Jahre  424-1203  in  Ex- 
cerpten  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
VI.  p.  473.  474  als  Auctarium  Nicolai 
Ambianensis  ad  Sigebertum  Gemblac. 

Nicolaus  Bagnatorius,  vid.  Vita 
Conradini  Bornadae. 

Nicolaus  Bertrandi,  vid.  Vita  b. 
Guillelmi  de  Tolos. 

Nicoiaus  Borghesius  sive  Burgen- 
sius,  eques  et  senator  Senensis  (cca. 

1483),  Vld.  Vita  8.  Catharinae  Senens. 
„     ,,  Jacobi  Philippi. 
,,     ,,  Peregrini  Latiosi. 

Nicolaus  Botrontinensis  episcopus: 
Relatio  de  Heinrici  VII  imp.  itinere 
Italico  ad  Clementem  papam  V. 
1310—1313. 

Ein  Schriftsteller  ersten  Ranges,  ausgezeichnet 
in  der  Gewandtheit  des  Ausdrucks. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  9920. 
sec.  XIV.  6027. 

Ausg.:  ^ap.  Baluze,  vit.  pap.  Aven.  H. 
p.  1147-1230,  —  ^wiederholt  ap.  Reuber, 
script.  edid.  Joannis  p.  795-832  —  ^und 
ap.  Muratori,  script.  rer.  It.  IX.  p.  887-934. 
—  *ap.  Bohmer,  fontes  I.  p.  68-137. 

Erl.-Schr.:  Donniges,  Gesch.  des  deutsch.  Kai- 

serthnms  im  14.  Jahrh.  Berl.  1841.  I.  1.  p.  26. 

Quetif  et  Echard,  scr.  ord.  praed.  I.  p.  522. 

Nicolaus  Braviacensis  .=  Kicolaus 
de  Braia. 

Nicolaus  Burgensius  =  Nicolaus 
Borghesius. 

Nicolaus  Cabasila  archiep.  Thes- 
salon.  (flor.  1350),  vid.  Encomium 
s.  Theodorae  viduae. 

Nicolaus  canonic.  S.  Mariae  et  S. 
Lamberti  Leodiens.  (f  cca.  1120), 
vid.  Vita  s.  Lamberti  Leod. 

Nicolaus  canon.  regul.  coeuobii 
Cantipratani,  vid.  Vita  s.  Mariae 
Oigniac.  (supplement.) 

Nicolaus  de  Aragonia  cardinalis 
=  Cardinalis  Aragoniae. 

Nicolaus  de  Arimino,  ord.  min. 
(cca.  1413),  vid.  Vita  Raynaldi 
Concoregii. 

uO 


466 


NICOLAUS 


Nicolaus  de  Braia  decanus  (flor. 
1226):  Gesta  Ludovici  Vlll  heroico 
carmine.  1223-1226. 

1870  schlechte  Hexanietor;  das  ttbripre  fehlt. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  290-322.  —  *wiederholt  ap.  Bouquet, 
rec.  XVII.  p.  312-345. 

Uebers.:  Nicolas  de  Bray,  des  faits 
et  gestes  de  Louis  VIII,  poeme  historique. 
Publ.  en  prose  francj.  par  Guizot,  collection 
XI.  p.  389-463  (Paris  1825). 

Nicolaus  de  Curbio  ord.  min., 
postea  episc.  Asisinatensis,  vid.  Vita 
Innocentii  IV  (f  1254.) 

Nicolaus  de  Fara,  provincialis  ord. 
minor.  a.  1477,  vid.  Vita  s.  Johannis 
Capistrani. 

Nicolaus  de  Hanapis;  De  excidio 
Acconis  quae  sola  christianis  ex 
regno  Hierosolymitano  adhuc  su- 
pererat,  facto  a.  1291. 

Ausg.:  Excerpta  ap.  Quetif  et  Echard, 
script.  ord.  praedic.  I.  p.  422. 

Nicolaus  de  Jamsilla:  Historia  de 
rebus  gestis  Friderici  II  imp.  eius- 
que  jfiliorum  Conradi  et  Manfredi, 
Apuliae  et  Siciline  regum.  1210 — 
1258.  —  Accedit  Anonymi  supple- 
mentum  de  reb.  gcstis  eiusd.  Man- 
fredi,  Caroli  Andegavensis  et  Con- 
radini  regum.  1258 — 1265. 

Muratori  halt  fiir  den  Veifass.  des  supplemen- 
tum  den  Saba  Malaspina.  —  Nicol.  de  Jains. 
ist  Fortsetzer  des  Richardus  de  S.  Germano; 
von  Gesinnung  Gibelline.  Gen."\u. 

JSandschr.:  Palermo,   biblioth,  Fitalia. 

—  Kom,  bibl.  Barberina  No.  833.  chart. 
fol.  p.  227;  bibl.  Chigi. 

Ausg.:  ^unt.   d.   Tit.:   anonyraus   de  reb. 

festis  Friderici  II  ap.  Ughelli,  Italia  sacra 
X.  p.  752  (»ed.  nov.  X.  p.  561.)  —  ^wleder- 
holt  ap.  Eccard,  corp.  hist.  I.  p.  1025.  — 
*  toiederahgedruckt  in  Carusii  biblioth.  Sicula 
II.  p.  675,  sehr  viele  Druckfehler  u.  inexact ; 
nur  bemerkenswert wegen  atisgeJilUter  Liicken. 

—  *mit  dem  Namen  des  Verfassers,  verniehrt 
u.  verbessert  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
Vin.  p.  489-584;  supplementum  p.  585-616. 

—  'ap.  Del  Re,  cronisti  e  scrittori  II.  p. 
p.  101-200  mit  gegeniibersteh.  italieniacher 
Uebersetzung. 

Nicolaus  de  Montegni,  vid.  Fun- 
datio  coenobii  Viconiensis. 

Nicolaus  de  Siegen  seu  Syghen 
lum  149()  Monch  auf  dem  Peters- 
oerge  bei  Erfurt):  Chronicou  eccle- 
siasticum. 


Ausg.:  zum  erstenm.  hrsg.  v.  Frz.  X. 
Wegele.  Jena,  Frominann  1856.  8'.  3  Thlr. 
(bildet  uuch  d.  2.  Thl.  der  Thuring.  Oe- 
schichtsquellon.) 

;.•  Continuatio  seu  additiones 

ad  Lambertum  Schafnaburgensem. 
1068—1372. 

Guden  behauptet,  dass  N.  d.  S.  dcr  Verf.  dicser 
Forts.  sei. 

Ausg.:  'ed.  Pistorius,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  253.  —  *ap.  Pistorium  ed.  Struve  I. 
p.  425. 

Erl.-Schr.:  Guden,  programma  de  obitu  prae- 
lati  Adami  {loorin  jener  Beweis  gefuhrt  wird.) 
Erfordiae  1681.  40. 

:    Chronicon    Thuringicum 

sive  Petrense.  480  —1494. 

Niclit  gedruckt. 
llandschr.:  Erfurt.  —  Weimar,  chart. 
sec.  XV.,  im  Archiv. 

Vgl.  iiber  dasselhe  W.  v.  Giithe  u.  C.  A.  Vul- 
pius  in  Pertz'  Archiv  V.  p.  554-558  und  Wegele  in 
Zeitschr.  des  Vereins  f.  tbiiring.  Geschichte.  Bd.  1. 
p.  237. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  21G. 
Hesse,  zur  Geschichte  thiiring.  u.  siichsiBch. 
Kloster,  aus  der  thiiring.  Chronik  dcs  Nicol. 
von  Syghen,  —  in  Neue  Mitthcilungen  a.  d. 
Gebiete  histor.-antiquar.  Forschungen.  Halle 
(Nordhausen).  1857.  Hd.  IX.  p.  1-37. 

Vgl.  Anonymi   Erphesfordicnsis  hi- 
storia. 

Nicolaus  deTiufburg(1240):  Ephe- 

merides  monasterii  s.  Galli. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  1730. 
I.  p.  94. 

Nicolaus  Eymericus,  vid.  Vita  Dal- 
matii  Moner. 

Nicolaus  Gallus  monachus  Suession. 
(cca.  1110),  vid.  Vita  s.  Godfridi 
episc. 

Nlcolaus  Guercius,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Nicolaus  Johannis  fil.,  Lundensis: 
Chronicon  rerum  Danicarum.  1104 
—1468. 

Ausg.:  ap.  Ludowig,  reliq.  mss.  IX.  p. 
166. 

Nicolaus    Leodiensis   =   Nicolaus 

canonicus  S.  Mariac. 

Nicolaus  Lincopiensis  episcopus 
(saec.  XIV.),  vide  Vita  s.  Anskarii 
{Uebers.,  aUschwedisch.)  ' 

Nicolaus  Lundensis  archiepiscopus 
(1361 — 1379?):  Chronicon  archiepi- 
scoporum  Lundensium,  c.  contin. 
ad  a.  1490. 

Ausg.:  ap.  Laugebek,  scr.  rer.  Dan.  VI. 
p.  621-639. 


NICOLAUS  —  NITHARDUS 


467 


I 


Nicolaus  S.  Mariae  Leod.  canonicus 

(cca.  1120),   vid.  Vita  s.  Lamberti 
Leod. 

Nieolaus  Minorita. 

Ist  nicht  luit  Nicolaus  Specialis  zu  ver- 
wechseln.  Nic.  Min.  schrieb  eine  mit  Aktenstucken 
belegte  Geschichte  der  kirchlichen  Streitigkeiten 
seit  1321,  welche  vielfaeh  von  Raynald  (besond.  ad 
a.  1322.  §  53)  u.  von  Baluze  in  vit.  pap.  Aven.  be- 
nutzt  wurde.  Bislang  nur  aus  den  von  jenen  citir- 
ten  Bruchstiicken  bekauiit.  Ungedruckt. 

Eandschr.:  Rom,  bibl.  Vat.  No.  4008 
(reicht  weiter  als  die  von  Baluze  benutzte 
Handschr.)  —  Paris,  k.  Bibl.  Colb.  678 
(jetzt  Bibl.  reg.  Paris.  No.  5154.)  Endet 
1328. 

Nicolaus  Specialis  (cca.  1337): 
Historia  Sicuia  in  8  libros  distri- 
buta  ab  a.  1282—1337. 

Ist  von  Oudinus,  comm.  de  script.  eccl.  III. 
p.  958  falschlich  mit  Nicolaus  Minorita  ver- 
wechseU. 

Handschr.:  Palermo,  bibl.  Fitalia,  16. 
sec. 

Ausg. :  '  ed.  Balnze  im  Anhange  zu  Petri 
de  Marca  ,Marca  Hispanica'.  Paris.  1688. 
fol.  p.  598.  —  'ap.  Burmann,  thes.  Sicil. 
V.  —  *ed.  Carusius,  bibl.  Sicul.  H.  — 
*ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  X.  p.  913- 
1092. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  infim.  la- 
tinitatis  ed.  Mansi  V.  p.  131. 

Nicolaus  Tegrimus,  iuriscons.  Ti- 
cinensis  (f  1527?),  vid.  Vita  Ca- 
struccii. 

Nicolaus  von  Jeroschin,  vid.  Je- 
roschin. 

Nicolo  degl'  Augustini:  Gli  successi 
bellici  nel  Italia  dal  fatto  d'arme  de 
Ghieredada  del  1509  fin  al  presente 
1521  cosa  bellisissima  e  nuova  in 
ottavo  rima. 

Ausg.:  ^Venezia,  Zoppino  1521.  4".  — 
*ibid.\  Bonfandino  1617.  4o. 

Erl.-Schr.:  Mazzuchelli,  scrittori  dltalia  I.  1. 
p.  216. 

Nicolo  Roselli,  vid.  Cardinalis 
Aragoniae. 

Niels  seu  Nlgels,  Monch  auf  Soroe 
(saec.  XII.  fin.) :  Den  Danske  Riim- 
kronicke. 

Nach  Annalista  Saxo  bearbeitet.  Hauptwerk 
der  danischen  Poesie.  Andere  halten  diese  Chronik 
fUr  ein  Fabrikat  aus  der  2.  Halfte  des  15.  Jahrh. 

Handschr.:  vid.  Petersen,  Bridag  til  den 
danske  Literaturs  Historie  I.  p.  130.  Note. 

Ausg.:  'Kiobenhavn,  Godfrit  af  Ghemen 
1495.  4'.  Das  erste  gedruchte  ddnische  Buch, 
dusserst  selten.  Ein  vollstdnd.  Exemplar  in 
d.  Un.-Bibl.  zu  Kopenhagen.  —  *  inederholt 
ibid.  1501.  »1508.  M533.  8«.  —  »Malm6 
1534.    8».    —    «Kjobenhavn   1577.    '1573. 


» 1613.  8».  —  » efter  G.  af  Ghemen's  ud- 
gave  ....  udgivet  af  Christ.  Molbech. 
ibid.  1825.  8o.  Mit  einem  Glossar.  Nwr  170 
Exempl.  gedruckt.  —  '"  unt.  d.  Tit. :  Den 
gamle  Danske  Riim-Kronike  udg,  af  C.  S. 
Ley.  Kjobenhavn  1841.  8». 

Niger,  vid.  Radulphus  Niger. 

Niger,  Francisc,  Venetus  doctor: 
In  faustissimu  principem  Sigis- 
mundii  ser.  archiduc.  austriae  (f 
1496)  p.  foelicissimo  novae  sposae 
epithalamio  carminu  libellus. 

Ausg. :  '  s.  1.  et  a.  (Paduae,  Matth.  Cer- 
don)  1480.  4».  14  Bldtter.  —  '  Venetiis 
1480.    4«. 

Niger,  Johannes  (saec.  XV.),  vid. 
Vita  b.  Oddini. 

Nigellus,  vid.  Ermoldus. 

Nilus  monachus  (cca.  1070.),  vid. 

Historia  de  ss.  Theodulo  presb. 
Martyrinm  s.  Theodati  Anc. 
Vita  s.  Philareti. 

Nithardus  (Enkel  Karls  des  Gr., 
t  cca.  858):  Historiarum  libri  IV. 
814  bis  Frtihjahr  843. 

Manchmal  parteiisch,  sonst  klar  u.  verstfindig. 
Jac.  Grimm  lieferte  hierzu  in  Pertz'  mon.  II.  p. 
666  eine  Mittheilung  iib.  d.  von  Nith.  aufbewahrten 
beriihmten  deutschen  Eidesformeln,  geleistet  bei 
Strasburg  11.  Febr.  842.  Vgl.  Diez,  altromanische 
Sprachdenkmale.  Bonn  1846.  p.  1  sq. 

Ausg.:  '^  unt.  d.  Tit.:  De  dissensionibus 
tiliorum  Ludovici  Pii  ad  annum  usq.  843 
libri  IV  ad  Carol.  Calv.  Francorum  reg., 
ed.  Pithoeus,  script.  coaet.  XII  p.  433-488. 
—  » iciederholt  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc. 
script.  n.  p.  359-381.  —  »  ap.  Schilter,  scr. 
Germ.  No.  VII.  p.  83-110.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  VL  p.  67-72;  VII.  p.  10-33.  —  » am 
hesten  ap.  Pertz,  mon.  G.  II.  p.  649-672.  — 
•  in  us.  schol.  recudi  fecit  Pertz  ex  Mon. 
Germ.  Hannov.  1830.  8».  (7V,  Sgr.)  —  »ap. 
Migne,  patrologiae  cursus  CXVI.  —  Ex- 
cerpta  ex  lib.  III.  in  B.  Vulcanii  sylloge 
de  literis  et  lingua  Getarum.  Lugd.  Bat. 
1597.  8».  p.  67. 

Uebers.:  deutsch  von  Jasmund.  Berl.  1851. 
8".  (Geschichtschreib.  der  deutsch.  Vorzeit. 
IX.  Jahrh.  6.  Bd.) 

franzosisch  ap.  Guizot,  collection  III.  p. 
433-497. 

Erl.-Schr.:  BShr,  Geschichte  der  romisch.  Lite- 
rat.  Jm  karoling.   Zeitalter.   Carlsruhe  1840. 
p.  224-227. 
Hausser,  L.,   die   tentschen  Geschichtschr. 

Heidelb.  1839.  p.  41. 

Heyer,  Joh. ,   de  intestinis  sub  Ludovico  pio 

eiusque  flliis  in  Franconim  regno  certamini- 

bns.  Diss.  hist.  Monasterii  \Sh%.  8o.   4'  pag. 

Liron,  correction  proposee  dans  le  teite  de 

1'hist.  en  Nithard  —  in   dessen  Singnlaritez 

historiques  III.  p.  285. 

Mourcin,  M.  de,   serments  pret^es  a  Stras- 

bourg  en  842   par  Charles  le  Chauve,  Luuis 

le  Germanique  et  leurs  armi^es  respectives, 

extraits  de  Nithard,  ms.  de  la  Bibl.  du  roi 

No.  1964,  traduits  eu  franfais,  avec  des  notes 

30* 


468 


NIZO  —  NORTHOF 


grainmaticales  et  critlques,  des  observat.  sur 

le»  langues  romane   et  franclque   et  un  spe- 

cimen  du  m».  Paris,  Didot  1815.  8». 
Higtoire  litttiraire  de  la  France  V.  p.  204. 
Petavius,  P.,  de  Nithardo,  Car.  M.  nepotc  et 

eiuD  prosapia  breve  syntagma.   i  Paris.  1013. 

40.  —    *uriederhoU   ap.   Duchesne,   scr.   rer. 

Fr.  II.  p.  351.  —  «.   Sap.  Bouquet,  rec.  VII. 

p.   1-10. 
Schwartz,  Ch.,    der  Bruderlcrieg  der  Sohne 

Ludwigg  des  Frommen  u.  d.  Vertrag  zu  Ver- 

dun.  Fulda  1843.  40. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  115-118. 
Weuck,  W.  B.,  das  frSnkische  Reich  nach  d. 

Vertrage   zu  Verdun.  843-861.  I.,eipzig  1851. 

80. 

Vgl.  Vita  s.  Liutwini. 

Nizo   abbas  Mediolanensis  (saec. 

-aLL.),    Vld.     vita  s.  Basini  arch. 

„      ,,  Leodowini  arch.  Trev. 

Noboas  diaconus  Casinen.sis  (cca. 
1120),  vid.  Vita  s.  Leonardi. 

Nogaroli,  Hieron. :  Carmen  pane- 
gyricum  pro  Vicentinis  ad  impera- 
torem  Maximilianum  I  a  Patavina 
obsidione  Vicentiam  revertentem. 

Ausg.:  'Argentorati,  Math.  Schurer  1513. 
4*.  —  'wiederholt  ap.  Freher,  script.  rer. 
Germ.  ed.  Struve  II.  p.  583-586. 

Nomina  archiepiscoporum  et  epi- 

scoporum  Angliae   ab  s.  Augustini 
adventu  ad  medium  fere  saec.  XII. 

Augg.:  in  Monum.  Britann.  histor.  1848. 
L  p.  616-626. 

Nomlna  episcoporum  Treviren- 
sium  (50.) 

Av^y. :  ex  libro  aureo  monast.  Prumiensis 
f.  108  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Septb.  IV.  p. 
400. 

Nomina  militum  et  armigerorum 
qui  pro  aliquibus  dictorum  prisco- 
rum  se  plegios  et  hostagios  erga 
Philippum  regem  constituerunt. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  270.  271. 

Nomina  militum  et  armigerorum, 
qui  venerunt  in  exercitum  Phi- 
lippi  III  regis  apud  Apamiam,  cum 
adversus  comitem  Fuxi  profectus 
est  a.  1271. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  550-552.  —  *wiederhoU  ap.  Bouquet, 
rec.  XX  p.  541.  542. 

Vgl.  Taxatio. 

Nomina  militum  Franciae,  feren- 
tium  bannerias  tempore  Philippi 
Augusti  regis. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
V.  p.  262-267. 


Nomina  militum  ferentium  banne- 
rias  tam  in  Normanniae,  quam  aliis 
Franciae  provinciis  tempore  Phi- 
lippi  II  regis. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  hi.st.  Norm.  scr. 
p.  1031-1036.  —  *  ap.  Mazferes,  hist,  Anglic. 
selecta  monumenta  No.  16. 

Nomina  monachorum  Altahensium 
a.  990—1280. 

Ausg. :  '  ed.  Heiden ,  des  Klosters  Nie- 
deraltaich  kurze  Chronik.  Regensburg  1732. 
4".  p.  61.  98.  99.  —  »ap.  Lackner,  me- 
moriale  seu  Altahae  infer.  memoria.  Pas- 
savii  1779.  fol.  p.  137-140.  —  » ed.  Jaffe 
ap.  Pertz,  mon.  .^cr.  XVn.  p.  368.  369. 

Nomina  Normannorum  qui  florue- 
runt  in  Anglia  ante  conquaestum  et 
tempore  Guilelmi  Conquaestoris. 

Ausg.:  ^  ap.  Duchesne,  hist.  Norm.  scr. 
p.  1023-1030.  —  '  ap.  Maz^res  1.  c. 

Nomina  Prisconum  qui  in  bello 
Bovinensi  capti  a.  1214  traditi  sunt 
praepositis  Painsiensibus  per  manus 
magistri  Guarini  et  Jo.  Paal6e. 

Ausg.:  ex  registro  ms.  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc,  scr.  V.  p.  268-270. 

Nomina  regum  Daniae  ab  a.  827 

— 1171,  vid.  Necrologium  Lundense. 

Nomina  regum  Francorum  ex  cod. 
Montispessulano  —  1181. 

Ausg.:  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon,  scr. 
X.  p.  138.  139. 

Nonnosus  (saec.  VI.,  Zeitgenosse 
Justinians)'.  Legatio  ad  Aethiopes, 
Amerites  et  Saracenos. 

Nur  noch  fragmentarisch  vorhanden. 
Ausg. :   zusammen  mit  Dexippus  ed.  Nie- 
buhr  p.  479  ijt  Corp.  script,  hist.  Byzant. 

Norbertus  abbas  Iburgensis  (1118), 
vid.  Vita  s.  Bennonis  episc.Osnabrug. 

Northof,  Levoldus  a  (f  1358): 
Catalogus  archiepiscoporum  Colo- 
niensium.  94 — 1349. 

Ist  nath  Caesarius  Ueisterb.  bearbeitet  u. 
bis  1650  fortgesetzt. 

Handschr.:  Borlin,  k,  Bibl.  Borussic. 
No.  169,  4".  sec.  XV,  —   Wolfenbiittel. 

Au^g.:  '  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  4-10.  —  '  wiederhoU  ap.  Bohmer,  fontes 
II.  p.  282-294,  —  *  besser  ap,  Seibertz, 
Quellen  der  westfalischen  Geschichte  U. 
p.  2-19  tmt.  (i.  Tit. :  cronica  pontificum 
Coloniens.  —  *hrsg.  vou  C.  L,  P,  Tross. 
Hamm  1859  mit  dem /olgenden  Werke  (a.  d.) 

p.  253-297. 

Vgl.  Caesarius  Ueisterb.,  catal. 
Catalogtu  «rcb.  Colon. 


NOETHOF  —  NOTAE 


469 


Erl.-Schr.:  Ficker   in  Zeitschr.  f.  westfiil.  Ge- 
schichte  u.  Alterthumsk.  1852. 
Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereins  fiir 
d.  Niederrhein.  1855.  I.  1.  p.  81. 

:     Chronicon    comitum    de 

Marka  et  Altena  sive  Origines  Mar- 
canae.  1000—1358. 

N.  stellte  dies  Werk  aus  einer  altern  Quelle 
des  Klosters  Altenberg  zusammen. 

Handschr.:  Arnsberg,  k.  Eegier-Bibl. 
saec.  XVIII.  chart.  —  Bremen,  Stadtbibl. 
mbr.  4«.  {vgl.  Pertz,  Arch.  Vn.  699.)  — 
Briissel,  burg.  Bibl.  sec.  XVH.  No.  7769. 
—  Jena,  Buder.  4°.  No.  48.  chart.  sec. 
XIV.  XV.  —  Middlehill  No.  3312.  — 
Wolfenbuttel,  chart.  sec.  XVII.  fol. 
Gud.  35.  Vgl.  iiber  sie  Tross'  Ausgabe  p. 
V-IX. 

Ausy. :  ^  edit.  et.  not.  illustr.  op.  et  stud. 
H.  Meibomii.  Hanov.  1613.  fol.  —  *  ap. 
Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  377-424.  — 
*  unt.  d.  Tit. :  Levold's  von  Northof  Chronik 
der  Grafen  von  der  Mark  u.  der  Erzbischofe 
von  Coln.  Aus  Handschriften  verbessert  u. 
vervollstandigt  von  Dr.  C.  L.  P.  Tross. 
Hamm  1859.  8**.  Mit  gegenuberstehender 
deutscher  Uebersetzung.  —  Die  Einleitung 
genilgt  nicht. 

Uebers. :  Lewold's  v.  Northoff  Chronik 
der  Grafen  v.  d.  Mark  bis  zum  J.  1391. 
Uebers.  u.  umgearbeitet  von  Ulrich  Verne 
Capellan  zu  Hamm  1538 ,  ap.  Seibertz, 
Quellen  der  westfal.  Gesch.  I.  p.  14-42» 

Tross,  Probe  einer  Uebers.  vonL. Nort- 
hofs  Chronik  der  Grafen  v.  d.  Mark  —  in 
Westphalia.  1826.  St.  38.  — -  vollstandig 
m  T's,  Ausgabe  {s.  vorher.) 

Notae  Altahenses  a.  765—1585. 

Aus  verschiedenen  Mss.  gesammelt. 
Ausg. :  ed  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVII. 
p.  421-427. 

NotaeAureaevallenses  a.  549— 1192, 
vid.  Chronicon  Leodiense  breve. 

Notae  Babenbergenses  sepulcrales 
a.  1029-1501. 

Ausg. :  ed.  Jaff^  ap.  Pertz ,  mon.  script. 
XVH.  p.  640-642. 

Notae  Baumbupgenses  a.  1058  — 
1383. 

Ausg.:  ed.  Jaffd  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVn.  p.  437.  438. 

Vgl.  Monumenta  Baumburg. 

Notae  Buranae  a.  1005  (?) —1063. 

Ausg.:  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVIL  p.  320-322. 

Notae  Cluniacenses  a.  412—1359. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  Suppl.  lat. 
No.  996.  mbr.  sec.  XHI.  —  No.  5030.  fol. 
chart.  sec.  XV. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVH.  p.  722. 


Notae  Die^enses.  Unter  diesem 
Titel  vereinigte  Jaffi^: 

a.  Chronicon  Diessense  breve 
a.  1122—1432. 

Ausg.:  'kiirzer  ab  a.  1151-1432  ap. 
Oefele,  scr.  rerl  Boic.  U.  p.  701.  702.  — 
^  vollstandiger  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVH. 
p.  324-327. 

b.  Catalogus    praepositorum 
Diessensium  a.  1132 — 1316. 

Ausg.:  '^  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  H.  p. 
692.  —  '  ap.  Pertz,  1.  c.  p.  327.  328. 

c.  De     fundatoribus    mona- 
sterii  Diessensis. 

Es  sind  5  Commemorationes: 

Ausg.:  A  » in  Mon.  Boic.  VHI.  p.  297.  — 

*ap.  Pertz  1.  c.  p.  328.  —  B  ap.  Pertz  1.  c. 

p.  328.  —  Cap.  Pertz,  \.  c.  p.  329,  330.— 

D  1  ap.  Hund,  metrop.  Salisburg.  II.  p.  180. 

—  '  ap.  Koeler,  de  ducibus  Meraniae.  Alt- 
dorf.  1734.  4o.  p.  22.  —  » ap.  Oefele  1.  c. 
n.  p.  673.  —  *ap.  Pertz  1.  c.  p.  330.  — 
E  i  ap.  Oefele  1.  c.  p.  H.  p.  703.  —  » in 
Mon.  Boic.  VIII.  p.  299.  300.  —  » ed. 
Duellius,  miscellan.  II.  p.  127.  128.  —  *ap. 
Pertz  1.  c.  p.  330.  331. 

Notae  S.  Emmerammi  a.  1052 — 
1468. 

Ausg. :  ^  als  Notae  historicae  e  cod.  S. 
Emm.  a.  1197-1227  ap.  Bohmer,  fontes  HI. 
p.  495-498.  —  'ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVH.  p.  572-576. 

Vgl.  Annales  Emmerammi. 

Notae  Hanoveranae  a.  1297. 

Ausg. :  '  ed.  Grupen ,  origines  et  anti- 
quitates  Hanoveranae.    1740.    p.    136.  140. 

—  »  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  432.  433. 

Notae  historicae  Argentinenses. 
1132—1338. 

1.  Aus  der  Handschr.  des  Ellenhard  zu 
St.  Paul.  1132-1297. 

2.  Aus  der  Handschr.  Cod.  Univ.  238  in 
Wien.  1277-1338. 

Enthalten  viele  Notizen  iib.  Kaiser  Rudolf  I. 
Ausg. :  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  113-120. 
Vg\.  EUenhardus  magnus. 

Notae  historicae  e  codice  S.  Emme- 
rami  =  Notae  S.  Emmerammi. 

Notae  historicae  ex  codice  coenobii 
servorum  beatae  Mariae  virginis  de 
la  Scala  Veronae.  1325-1327. 

Gibt  ein  gutes  Bild  vom  Eintritt  Ludwigs  in 
Italien. 

Ausg.:  '  ap.  Verci,  storia  della  marca 
Trivigiana.  1788.  IX.  p.  88.  —  ^wiederholt 
ap.  Bohmer,  fontes  I.  p.  167-170. 

Notae  S.  Jacobi  Babenbergensis 
a.  1072-1147. 

Fiir  d.  Qesch.  dea  Bicchofs  Otto  I  t.  Interesse. 


470 


NOTAE  —  NOTKERUS 


Ausg. :  '  unvollstdndig  m  Einundzwanzig- 
8ter  Bericht  des  histor.  Vereins  zu  Bam- 
berg.  1858.  —  *  ed.  JafiF^  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVII.  p.  637-639. 

Notae  Monasterienses  a.  1041  — 
1197. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVI.  p.  439 
-441. 

Notae  S.  Petri  Babenbergenses  a. 
1024—1472. 

Ausg.:  ed.  JafK  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVn.  p.  636. 

Notae  Pruveningenses  ab  a.  1119 
—1273. 

Au^g.:  ^  in  Monumenta  Boica  XIII.  p. 
23-31.  —  'ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XVII.  p.  610-612. 

Notae  Weltenburgenses  a.  1046 — 
1358. 

Ausg.:  ed.  Jaflf^  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XVn.  p.  571.  572. 

Notgerus  episcopus  Leodiensis 
(t  1008),  vid. 

Vita  8.  Hadalini. 
„     ,,    Landoaldi. 
„     „   Kemacli  {vita  alia.) 

Notitia  controversiae  et  compo- 
sitionis  de  dominio  comitatus  Pro- 
vinciae. 

Ausg. :  '  ap.  Honor.  Bouche,  historia  Pro- 
vinciae  11.  p.  124.  —  '  Bruchstuck  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XII.  p.  364-366. 

Notitia  de  ecclesia  S.  Dionysii  de 
Nogento  a.  1094. 

Ausg. :  '  m  Bibl.  Cluniacensi  p.  546.  — 
*  in  Historia  Perticens.  p.  157.  —  '  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  91. 

Notitia  de  ecclesia  S.  Eugenii  de 
Viancio  scripta  ab  anonymo  Al- 
biensis  ecclesiae  canonico  (cca.  med. 
saec.  XII.) 

Ausg.:  'ap.  Baluze,  miscellan.  VI.  p.  431. 
—  *  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  49-52. 

Notitia  de  fundatione  (a.  1080) 
monasterii  Silvae  maioris  ab  ipso 
s.  Geraldo  seu  Gerardo  funda- 
tore  conscripta. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  868.  —  *  ap.  Bouquet,  rec. 
XIV.  p.  45.  46. 

Vgl.  Vita  s.  Geraldi  abbatis. 

Notitia  de  illatis  Geraldo  de  Barta 
archiepiscopo  Auxitano  molestiis 
initio  eius  pontificatus. 

Ausg. :  '  inter  Instrumenta  novae  Galliae 
christianae  I.  p.  162.  —  »  ap.  Bouquet,  rcc. 
XII.  p.  387-391. 


Notitia  de  villa  Noviliaco. 

Ausq.:  Uruchstucke  ap.  Bouquet,  rec.  VI, 
p.  216;  VII.  p.  21.'-.. 

Notitiae  dignitatum  utriusque  im- 
perii.  Appendix:  De  rebus  bellicis 
et  utilitate  largitionum. 

GeBchrieben  zwischcn  400-404.  Enthalt  vortreff- 
licho  statisti-schhlstor.  Notizen.  Diesea  wichtige 
Werk  verdiente  neu  bearbeitet  zu  werden. 

Handschr.:  Miinchen,  konigl.  Hofbibl. 
2  Exempl.  von  1430  u.  1551.  —  Paris.  — 
Venedig  (c/.  Morelli,  bibl.  Mss.  Bassani. 
1802.  p.  390.) 

Ausg.:  '  ed.  J.  C.  Alciatus.  Lugduni  ap. 
Grjphium  1530.  8*.  Mangelhaft  u.  unbrauch- 
bar.  —  *  wiederholt  in  Alciati  opera  Tom. 
VI.  (Bei  Sallengre,  thesaur.  aut.  rom.  T.  I. 
ist  nur  die  Abhandl.  Alciats  ohne  die  Notitia 
imp.  abgedruckt).  —  *  besser  ed.  S.  Gelenius. 
Basil.  ap.  Froben  1552.  fol.  Zum  erstenmal 
voUstdndig.  —  *  ed.  c.  coni.  G.  Pancirolus. 
Venetiis  1593.  fol.  —  ^nnederholt  ibid.  1602. 
fol.;  *  dann  Lugduni  1608.  fol.  und  'Ge- 
nevae  1623.  fol.  —  *  ed.  Graevius,  thesaur. 
antiq.  Rom.  Tom.  VII.  — ,  » ex  rec.  Phil. 
Labbei  in  Byzant.  histor.  script.  Paris.  1651. 
fol.  —  '"  loiederhoU  daraus  Paris.  1661. 
12mo.  —  11  nach  diesem  Abdruck  auch  im 
Corp.  histor.  Byzant.  Venet.  —  '*  ed.  E. 
Bocking.  Bonnae  1839.  Indejc  ibid.  1853.  2 
vol.  8«.  (lOV,  Thlr.) 

Erl.-Schr.:  v.  Aretin,  literar.  Handbuch  f.  die 
baierische  Gesch.  Miinchen  1810.  p.  76-80. 

Notitiae  fundationis   S.  Georgii   in 

Silva  nigra.  1085—1155. 

Ausg. :  '  ed.  Crusius,  annales  Suevici  II. 
lib.  II.  c.  3.  —  '  wiederhoU  ed.  F.  Petrus, 
Suevia  ecclesiastica  p.  349.  —  '  nach  der 
Abschrift  Gaisser's  in  Mone's  Zeitschr.  fiir 
Geschichte  des  Oberrheins  IX.  1858.  p. 
194-225  ed.  Bader. 

Vgl.  Annales  S.  Georgil. 

Notitiae  chronologicae  ex  rotulis 
veteribus  partim  in  domo  Bernardi 
Azzurinii  existentibus,  partim  in 
domo  Jacobi  de  Pasiis,  necnon  ex 
archivo  conventus  s.  Francisci  de 
Faventia,  ab  a.  1414—1499. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer.  Ital. 
accessiones  p.  340-371. 

Notitiae  de  ecciesia  s.  Clementis 
Credonensis. 

Ausg.:   ap.  Bouquet,  rec.  XTV.  p.  83-89. 

Notitiae  monasterii  Omnium  San- 
ctorum.  1223-12S4. 

Ausg.:  ap.  Schannat,  vind.  I.  p.  142. 

Notkerus  Balbulus,  vid. 

Martyrologium  b.  Nolkeri. 
Monachug  Sangallensis. 
Vita  b.  Notkcrl. 


NOUVELLES  —  ODILO 


471 


Nouvelles,  .plusieurs,  envoyees  de 
Naples  par  le  roy  Charles  VIII  a 
Monseigneur  de  Bourbon  et  d'  Au- 
vergne. 

Ausg.:  s.  1.  1494.  8«. 

Nova  legenda  Angliae,  vid.  Cap- 
grave. 

Nuenarius,  Herm.  comes  (f  1530) : 
Brevis  narratio  de  origine  et  sedibus 
priscorum  Francorum. 

Ausg.:  '  ap.  Frecht,  coll.  scr.  Germ.  p. 
102.  —  *ap.  Pirkhaimer,  descriptio  Ger- 
maniae.  Basil.  1585.  8»  ;  »  Jenae  1684.  8o. 
—  *in  Nttenarii  editt.  Einhardi,  Colon. 
1561.  sFrancof.  1617.  •  Traiecti  ad  Rh. 
1711.  4*.  —  '  ap.  Duchesne,  script.  hist. 
Franc.  L  p.  172-175. 

:     Oratio     pro    Carolo    V 

electo  Rom.  imperatore  a.  1519  et 
ad  electum  regem  gratulatio,  utra- 
que  in  comitiis  Francofurti  habita. 


Ausg. :  ^  zusammen  mit  Oratio  legatorum 

Gallicorum  pro  suo  rege.  Francofurti  1519. 

4".  <r-  *ap.  Freher,   script.  rer.  Germ.  ed. 

Struve  m.  p.  173-181. 

Erl.-Schr.:  Pabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  V.  p.  147. 

Vgl.  Einhardus,    vita   Karoli    {edil. 
princ.) 

Nunnez  de  Toledo,  Ferd.:  La 
historia  dell  reino  de  Bohemia. 

Entvveder  Uebersetz.  oder  Auszug  des  Werkes 
von  Aeneas  iSvlvius. 

Ausg.:  Sevillae  1509.  fol. 

Nunez  de  Villasan,  Juan,  vid.Chro- 
nica  del  muy  esclar.  pr.  y  rey  don 
AlonsoXI.  1312—1350.  (ohenp.200.) 

Nuptiae  regis  Hungariae  Matthiae 
et  coronatio  Beatricis  reginae  (a. 
1476)  a  palatini  comitis  legato  de- 
scripta  anonymo. 

Lesenswiirdig,  treue  Beschreibung . 
Ausg. :  '  zuerst  ed.  Bongars,  rer.  Hungar. 
script.   p.  354-362.    —    *  ap.    Schwandtner, 
scr.  rer.  Hungar.  L  p.  509-527. 


o. 


Obbertus  =  Olbertus. 

Obertus  cancellarius,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Obertus  episcopus  Genuensis(cca. 
1060),  vtd.  Vita  s.  Syri. 

Obertus  Stanconus  vtd.  Annales 
Genuenses. 

Obituarium  =  Necrologium. 

Obitus  divl  diii  Friderici  Tercii 
impatoris  semp.  Augusti  exequieq. 
felices  sequunt. 

Eine  kurzfi  Erzahlung  des  Todes  F's,  die  Be- 
schreibung  des  Leichenbegangnisses  u.  Grabschrift. 

Ausg.:  (am  Ende:)  Impressum  Wiennae 
per  Johannem  Winterburg.  Theo.  de  Wijck 
compositor.  s.  a,  (1494).  4".  4  Bl. 

Erl.-Schr.:    Denis,    Buchdruckergesch.    Wiens. 
No.  803. 

Obitus  Eugenii  IV  papae  (f  1447) 
etelectioNicolai  V  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  vct.  ms.  Italico  latine  edid. 
Papebrochius  ante  AA.  SS.  BoU.  Mai.  V. 
p.  *120-*122;  p.  *125-*126. 

Vgl.  Aeneas  Sylvius,  orat.  de  morte. 

Obitus  Willermi  filii  regis  Angliae 
a.  1120. 
Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  486. 


Ochsenbrunner,  Thom.,  ord.  praed. 
Basileens.:  Libellus  de  aetatibus 
populi  Romani. 

Ausg.:  Romae  1493.  4«. 

Octavlanus  de  Martinis  (1482),  vid. 
Vita  s.  Bonaventurae  {oraito.) 

Octavien  de  St.  Gelais,  vid.  Gelais. 

Odalricus,  vid.  Udalricus. 

Oddur  monachus  Islandus  (f  1220), 
vid.  Saga  Olafs  Tryggwass. 

Odilo  abbas  Cluniacensis  (f  1049), 

vid.  Epistolae  Odilonis. 

Epitaphium  Ottonis  Magni  Imp. 
Vita  s.  Adalheidae  imper. 
„     ,,   Maioli  abb.  Clun. 
„     „    Odilonis  abb.  Clun. 

Odilo  monachus  S.  Medardi  Sues- 
sion.:  Narratio  de  adventu  et  sus- 
ceptione  corporum  ss.  martyrum  « 
Tiburtii,  Marcellini,  Petri  et  aliorum 
ad  Ingrannum  S.  Medardi  Suession. 
abbatem. 

Ausg.:  fragmentum  de  Ludovico  Pio 
imp.  et  Einardo  abbate  hierausnip.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  II.  p.  650.  Vgl  AA.  SS. 
Boll.  2.  Jun.  I.  p.  206-208. 

Vgl.  Aota  ss.  Marceilini  et  Petri. 

„     8.  Sebastiani  m.  {tratul.) 
Einbardus  [de  tratul.) 


472 


ODO  —  0LIVERIU8 


Odo  abbas  Cluniacensis  (1942),  vid. 

Vita  s.  (ieraldi  com. 
„    „    GreRorii  Turon. 
„    „    Martiui  arch.  Turon.  {anRph. 
u.  tractaius:) 
Erl.-Schr.:  BShr,  Gesch.  dcr  romisch.  Literatur 
im  karoliugiscben  Zeitalter  p.  245.  538-543. 
Histolre  littc^rairc  de  la France  VI.  p.  239  sq. 
Vgl,  Vita  Odonis  Cluniac. 

Odo  abbas  Corbeiensis  —  Odo  epi- 
scopus  Bellovacensis. 

Odo  abbas  Glannofoliensis  (Glan- 
feuil,  cca.  868),  vid.  Vita  s.  Mauri 
abb. 

Erl.-Sehr.:  Hlstoire  litteraire  de  la  France  V. 
p.  384  sq. 

Odo  de  Diogilo  s.  Deuil  prope 
Paris.,  abbas  S.  Dionysii  (11168): 
De  profectione  Ludovici  VII  regis 
Francorum  in  Orientem  a.  1147 — 
1149.  Libri  VII. 

Schatzbare  Erzahlung. 

Ausg. :  '  ap.  Fr.  Chiflet,  s.  Bernardi  Cla- 
raevall.  abb.  genus  illustre  assertum;  ac- 
cedunt  Odonis  deDiogilo,  Johannis 
eremitae  ....  opuscula.  Divione  1660. 
4®.  —  *  ap.  Chiflet,  miscellan.  —  *  ap. 
Dachery ,  spicileg.  III.  p.  266.  —  *  ap. 
Migne,  patrologiae  carsus  CXCV.  —  *  ex- 
cerpta  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  91. 

Uebers..  Odon  deDeuil,  histoire  de 
la  croisade  de  Louis  VII.  Trad.  et  publ. 
par  Guizot,  collection  XXTV.  p.  279-384. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.   et  inf.  lati- 

nitatis  ed.  Mansi  V.  p.  158. 
Micbaud.    bibliothfeque    des    croisades   I.   p. 

228-245;  bespricht  das  Buch  im  Auszuge. 
Oudinus,  comment.   de   scriptor.  eccles.  111. 

p.  1443. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meueel  II.  2.  p.292. 

Odo  de  Vavcemani  (saec.  XIV.), 
vid.  Vita  Gaucheri  abb. 

Odo  episcopus  Bellovacensis  ex 
abbate  Corbeiensi  (f  880),  vid.  Vita 
8.  Luciani  episc.  Bellov. 

Odo  monachus  Fossatensis,  vid. 
Vita  Burchardi  comitis. 

Odo  Rigaudus,  vid.  Rigaudus. 

Odorannus,  monachus  S.  Petri 
Vivi  Senonensis  (1045):  Chronicon 
ab  a.  675  ad  1032. 

Handachr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIII. 
No.  5002,  cont.  —  1173;  —  St.  Germ.  sec. 
XVII.  No.  1600. 

Auag.:  'ap.  Duchesne,  script.  hist.  Franc. 
n.  p.  636-641.  —  »  ap.  Bouquet,  rec.  VUI. 
p.  236;  X.  p.  165-169.  —  »ap.  Migne,  pa- 
trologiae  cursus  CXLII. —  Fragmentum 
a.  675-982  'ed.  Pithoeus,  scriptores  XII 
coaetanei  p.  296  (ed.  Francof.  p.  214.  216.) 


—    *  ed.    Baronius ,    annal.    eccles.    ad    s. 

875.  No.  7. 

Krl.-Schr.:  le  Cointe,   annal.  eccleslagt.  IV.  ad 
a.  704.  No.  8. 
Struve,   biblioth.    hlstorica  ed.   Meusel   VII. 
2.  p.  23. 

Val.  Annales  ^.  Columbae. 
Clarius. 
Translatio  ss.  Saviniani,  Potent. 

Odorlcus  de  Portu  Naonis,  vid- 
Acta  bb.  Thomae  de  Tolentino  etc. 

Oeheim,  Gallus :  Reichenauer  Chro- 
nik  aus  d.  Ende  des  15.  Jahrh. 

Ungedruckt.  Kurze  Auszilge  und  Erlautemdes 
gab  Schreiber,  Oe-s  Reichenauer  Chronlk  in 
Pertz'  Archiv  IV.  p.  384. 

Oetbertus,  vid.  Vita  s.  'Friderici 
episc.  Ultraiect. 

Officium  ad  ducem  Normanniae 
constituendum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Norm.  script. 
p.  1050.  1051. 

Ogerius   Alferius,    vid.    Chronica 

Astensia. 

Ogerius  Panls,  vid.  Annales  Ge- 

nuenses. 

Olaus,  Ericus,  vid.  Ericus. 

-.,,     .      11       iGemblacensis      ) 
Olbertusabbas  L,    ,      ,  .  ^ 

'o.  Jacobi  Leod.  \ 

(t  1048),   vid.   Historia   s.  Veroni 

coni". 

Oldradus  Bisdominus,  vid.  Vita 
b.  Ambrosii  Sansedonii. 

Oliverius  Coloniensis  scholast.  (f 
1225):  Historia  regum  terrae  san- 
ctae.  1096-1213. 

Fiir  die  Oesch.  Friedrichs  I  von  Werth. 
Handschr.:    Nordkirchen  ,    Bibl.   des 
Grafen  Plettenberg. 

Ausg. :  ap.  Eccard,  corp.  hist  11.  p.  1355 
-1396. 

Erl.-Schr.i   Ficker,   Engclbert  der  Ileilige  Erz- 
bischof  von  Kfiln  p.  251. 
Wattenbach,  DeutHchlands  Geschichtsquel- 
len  p.  417. 

:  Historia  Damiatina.  1217 


ad  a.  1222. 

I8t  von  Jacobus  de  Vitriaco  abgeschrieben 
u.  als  3.  Buch  veiaer  Historia  orientalis  angehiingt 
worden. 

Ausg.:  '  ohne  Namen  des  Verf.  ap.  Gale, 
hist.  Anglic.  II.  p.  435.  —  *  voUstiindiger 
ap.  Eccard,  corp.  hist.  U.  p.  1397-1450. 

:    Relatio    de    expeditione 

Hierosolymitana.   1218.  1219. 


OLIVIER  —  ORATIONES 


473 


Sandschr.:  Wolfenbuttel,  mbr.  sec. 
Xn.  4».  Gud.  131. 

Ausg. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  1185 
-1196.  Nur  stuckweise  u.  fehlerhaft ;  beiihm 
fehlt  der  erste  u.  interessanteste  Theil. 

Erl.-Schr.:  Barth,  Casp.,  notae  ad  Oliverium  in 
P.  Ludewig,  reliq.  mss.  III.  p.  554. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  V.  p.  162. 

Junkmann,  Magister  Oliverins  Scholasticus, 
Bischof  von  Paderborn ,  Cardinalbi.-ich.  von 
S.  .Sabina  u.  der  Kreuzzug  von  Damiette,  — 
in  Kathol.  Zeitschrift.  Miinster  1851.  I.  p.  99- 
129;  205-2.30. 

VVilmans  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  213. 
Vgl.  Epistola  Oliverii. 

Olivier  de  la  Marche,  vid.  Marche, 
Oliv.  de. 

Olivier  van  Dikasmuda  (Dixmude), 
Stadtrath  in  Ypres:  Merkwaerdige 
Gebeurtenissen,  vooral  in  Vlaende- 
ren  en  Brabant,  en  ook  in  de  aen- 
grenzede  landstreken,  van  1377  tot 
1443. 

Ausg.:  met  voorrede  en  aenteek.  van  J. 
J,  Lambin.  Ypres  1835.  4«.  1839.  8«. 

OlympiodorusThebanus  (cca425): 
"YXrj  IdToqiag  sive  koyoi,  IdToqixoi. 
Libri  22. 

Nur  noch  ein  Au.szug  erhalten,  Fortsetzung  des 
Eunapios. 

Ausg. :  zusammen  mit  Dexippus  ed.  B.  G. 
Niebuhr.  Bonnae  1829.  8".  (Corp.  scr.  hist. 
Byzant.) 

Erl.-Schr.:  Rosenstein,  J. ,  iiber  d.  Verhaltniss 
zwischen  Olympiodor ,  Zosimus  u.  Sozome- 
nus,  —  in  Forschungen  zur  deutschen  Ge- 
schichte.  Gottingen  1861.  I.  p.  166. 

OnsorgiusUdalr.,  canonicusRatis- 
bon.:  Chronicon  Bavariae.  602 — 
1422. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
354-369. 

:  CatalogusRomanorumpon- 

tificum  et  imperatorum. 

Ausg.:  excerpta  Boica  ap.  Oefele,  script. 
rer.  Boic.  I.  p.  370-373. 

Oorlog  van  Grimbergen. 

Niederlage  der  Herren  von  Grimbergen  bei 
Dendermonde  zwischen  1142-1159.  Von  zvvei  Verfa-^s., 
deren  erster  im  13.  Jahrh.,  der  Fortsetzer  aber  um 
1400  schrieb.    Nicht  vollstandig  gedruckt. 

Ausg. :Fragmente  'ap.  Butkens,  tro- 
ph^es  de  Brabant.  Preuves  p.  136.  188.  — 
*  ap.  Mone,  Uebersicht  der  niederlandisch. 
Volksliteratur  alterer  Zeit.  Tiibing.  1838. 
p.  105.  —  *  ap.  Hoffmann,  horae  Belgicae. 
Vratisl.  1830.  I.  p.  48. 

Oorloghen,  wonderlycke,  van  kay- 
ser  Maximiliaen  I  =  Chronique 
des  faits  et  gestes. 


Opus  de  gestis  Ludovici  Pii  c. 
praef.  Walafridi,  vid.  Theganus. 

Opus  de  gestis  Ludovici  XI  Fran- 
corum  regis,  vid.  Basinus. 

Opusculum  de  fundatione  =  De 
fundatione  celeberrimi  monasterii 
Nonaiitiilani. 

Opusculum  de  situ  civitatis  Me- 
diolani  una  cura  vitis  priorum 
archiepiscoporum  Mediolanensium 
auctore  anonymo  (saec.  IX.  X.)  = 
De  situ  civitatis. 

Opusculum  ex  libris  Domus  com- 
munis  Tholosae  excerptum  de  Ka- 
roli  regis  Franciae  in  Tholosam  ad- 
ventu  a.  1389. 

Au^g.:  ap.  Nic.  Bertrand,  de  Tholosano- 
rum  gestis.  Tholosae  1515.  fol.  p.  59. 

Oratio  anonymi  episcopi  habita  in 
concilio  Romano  a.  864. 

Av^g. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  n.  2. 
p.  135-140. 

Oratio  legatorum  Venetorum  ad 
Maximilianum  caesaremhabitaMem- 
mingae  tertio  Kal.  Januarii  1508.  — 
Responsio  Maximiliani.  Monitorium 
contra  Venetos. 

Ausg. :  '  Liptzk  per  Melch.  Lotter  1509. 
4«.  —  *  tjpis  Martini  Herbipol.  4«. 

Uebers. :  deutsch :  Eyn  Rede  der  gesandten 
Botschaffter  der  Venediger  an  herren  Maxi- 
milianum  Romischen  Kayser,  gethane  zu 
Memmingen  etc.  s.  1.  et  a.  (1609.)  4*. 

Oratio  pro  vicario  Cremonae  ad 
Fridericum  III  imp.  adventantem 
habita  a.  1452. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  44. 

Orationes  duae.  Altera  habita  a 
legatis  summi  pontificis  coram  imp. 
Maximiliano  pro  colligendis  decimis 
in  expeditionem  in  Turcas.  Altera 
viri  cuiusdam  doctiss.  adhortantis, 
ne  principes  in  decimae  praestatio- 
nem  consentiant. 

Ausg.:  '  fam  Ende:)  emprim^  en  che  paijs 
new  trouve  nome  Utopya  Tan  1519.  14. 
Mars.  4".  —  *  inederholt  ap.  Freher,  scr. 
rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p.  698-705. 

Orationes  Viennae  Austriae  ad  D. 
MaximilianumCaes.  Aug —  habitae 
in  . . .  trium  regum  ad  caesarem  con-"" 
ventu  a.  1515. 

Ausg,:  Viennae  1516.  4*. 


474 


ORDENSCHRONIK  —  ORIGINES 


Ordenschronik,  vid.  Hochmeister- 
chronik. 

Ordericus  Vitalis  Angligena  Uti- 
censis  {St.  EvreuU,  Normandie)  mo- 
nachus  (f  p.  1142):  Historiae  occle- 
siasticae  libri  XHI  a  Chr.  nato  - 1 142, 

Wichlip  fiir  d.  (iescli.  dcr  Norinnniien,  Kreuz- 
zUge  11.  kirchliche  HeKobciiheiten  damaliger  Zeit. 
VoU  der  redlichsten  W."ihrheltsUebe  u.  reicher  Er- 
fabning. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XVI. 
5122  (hieraus  bei  Dtcchesne.J  —  5123.  5124. 
—  sec.  XII.  5506. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  script.  hist.  Nor- 
mann.  p.  319-925.  —  » ap.  Bouquet,  rec. 
IX.  p.  10-18;  X.  p.  234;  XI.  p.  221-248; 
XII.  p.  585-770.  —  »ed.  Aug.  le  Prevost.  Pa- 
risiis  1838-1855.  5  vol.  g-r.  8o.  —  *  ap.  Migne, 
patrologiae  cursus  CLXXXVIII.  —  .£"{71 
Ftagmeiit  des  7.  Buches  unt.  d.  Tit.:  Frag- 
mentum  de  Willielmo  Conquestore  ap. 
Camden,  Anglica,  Normannica  etc.  —  Ein 
anderes  von  1066-1070  ap.  Franc.  Maseres, 
historiae  Anglicanae  circa  tempus  con- 
questus  Angliae  selecta  monumenta.  Lon- 
dini  1807.  4«.  p.  173. 

Uehers.:  nach  einem  ziemlich  guten  Texte 
ins  Franzos.  Ubers.  von  M.  Louis  Dubois. 
Paris  1825-27.  4  vols.  8».  (Bilden  zugleich 
Bd.  25-28  von  Guizot,  collection  des  m^- 
moires.) 

Ordericus  Vitalis,    ecclesiastical  hi- 

story  of  England  and  Normandy,  translat. 

by    T.    Forester,    —    in    Bohn's    antiquar. 

library.  Tom.  27.  28.  30.  36.  4  vol.  kl.  8*. 

Erl.-Schr.:  PabriciuB,  bibl.  med.  et  inf.  latinit. 

ed.  Mansi  V.  p.  151. 

l.appenberg,  Geschichte  von  England  II.  p. 

.378-393,  uJ.  Orderic  u.  seine  Quellen. 
Wrlght,  Th.,  Ordericus  Vit.  jn  Aw  Biographia 
Britannica  liter.  11.  p.  111-116. 
Vgl.  Acta  b.  Judoci. 

Historiae  Francorum  Senonens. 
Vita  X.  Ebrulfi  abb. 
,,     „    Guthlaci  {append.) 
,,    ,,    Nicolaiep.Myr.  (<ran«Z.) 
,,    „    Osvvaldi  ep.  Wig. 

Ordinarlum  ecclesiae  s.  Matthaei 
in  Brunsvic.     1265—1420. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Lcibnit. ,  sript.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  470. 

Ordinatio  ingressus  Friderici  imp. 
vulgo  IH  in  Urbera. 

Deutscb.  Scbr  detaillirtc  ScbilderuDg  des  Ein- 
zugs  in  Koin  I-lfjO. 

Handschr.:  Benedictbeuern. 
Auag.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  11.  p. 
560-570. 

Ordinationes,  tractatu.s  et  statuta 
Ludovici  IX  Francorum  regis,  Ray- 
mundi  comitis  Tholosae  et  legati 
papae  pro  extirpatione  haeresis  Al- 
bigensiura. 

Au^g.:  ap.  Duche.sne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  810-825. 


Ordo  ad  benedicendum  ducem 
Aquitaniae. 

Ausg. :  '  ap.  Beslium,  probationes  historiae 
coniitum  Pictaviae  p.  183.  —  'ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  451-453. 

Ordo  Farfensis,  vid.  Hugo  abbas 
Farfensis. 

Ordo  funeris  Johannis  Galeatii 
vicecomitis  ducis  Mediolani  peracti 
a.  1402  et  Oratio  tunc  habita  in 
eiusdera  laudem  a  fratre  Petro  de 
CasteUetto  ord.  erem.  s.  August. 

Ausq.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XVI.  p.  1025-1036;  1038-1050. 

Ordo  qualiter  Philippus  I  filius 
Henrici  1  regis  Francorura  in  re- 
gem  consecratus  est  a.  1059. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hi.st.  Franc.  scr. 
IV.  p.  161-166.  —  >ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  32. 

Uebers.:  unt.  d.  Tit.:  Procfes  verbal  du 
sacre  Philippe  I  k  Rheims,  le  23.  mai  1059. 
Publ.  en  lang.  fraiKf.  par  Guizot,  collection 
VIL  p.  89-92  (Paris  1825.) 

Oricellarius  =  Bernardus  Oricel- 
larius. 

Origo,  .U  aucK  \  ^; 
Origo  comitum  Andegavensium. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  534-539. 

Origo  comitum  Vindocinensium. 
Ausg.:    '  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p,  31.  — 
'  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  661. 

Origo  et  exordium  gentis  Fran- 
corura  =  Carmen  authoris  incerti 
qui  Caroli  Calvi  etc. 

Origo  et  gesta  Sivardi  ducis  Nort- 
hurabriae  eiusque  filii  Waldewi 
comitis. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  III. 
p.  287-302. 

Vgl.  Vita  8.  Waldevi. 

Origo  et  historia  brevis  Nivernen- 
siura  comitum,  vid.  Hugo  Pictavinus. 

Origo  et  incrementum  villae  Mon- 
tis  -  Marsani  seu  Marciani  in  capite 
Wasconiae. 

Ausg. :  '  ap.  Estiennot ,  fragmens  IX.  p. 
418.  —  »ap.  Bouquet,  rec.  XIL  p.  386. 

Origo  regum  Francorura. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  412. 

Origines  Banzensis  sive  Banthensis 
coenobii  ad  Moenum  in  dioec.  Bam- 
berg.,  descriptae  ab  Henrico  abbate. 
1060—1123. 


ORIGINES  —  OROSIUS 


475 


Ausg.:  ap.  Ludewig,  script.  episc.  Bam- 
berg.  II. 

Origlnes   Cisterciensis    ordinis    a. 

1098  incertis  auctoribus. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  mss.  I.  p.  640 
-647.  r^^  Exorcliuin. 

Origines  Culemburgicae.  1015 — 
1494. 

Verfasser  soU  Zweder  van  Culenburch 
sein.  Unbedeutend.  ,een  mengelmoes  van  al  het 
geen  den  .«chrijver  voor  den  geest  kwam.' 

Ausg.:  ed.  Matthaeus,  anal.  vet.  III.  p. 
589-656.  ^».  De  hronijk  zelve  is  achter  in 
het  Hollandsch. 

£r/.-)ScAr.;Paquot,memolrespour  servir  krhist. 
litter.  des  Pays  Bas  V.  p.  218. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvcrs  p.  88. 

Orlglnes  Murensls  monasterii  in 
Helvetiis  ord.  s.  Ben.  seu  acta  fun- 
dationis  cum  brevi  chronico  saeculi 
undecimi.     1030 — 1132. 

Nach  Kopp  1142  geschrieben,  aber  wol  jiingern 
Ursprungs.  Geben  Nachrichten  iib.  d.  Herkunft  u. 
friihere  Geschichte  der  Habsburger. 

Handschr.:    Basel,    Univ.-Bibl.    chart. 

E.  m.  1. 

Ausg. :  '  auspiciis  ('Claud,  Fabr.)  Peirescii. 
Spirembergii  (Parisiis)  in  bibl.  Brucknan- 
senio  1618.  4".  76  Seit.  Ungemein  selten.  — 
^wiederholt  ibid.  1625.  4».  —  ^  ibid.  1627. 
4**.  —  *  ap.  Ludewig,  script.  rer.  ep.  Bam- 
berg.  n.  p.  399.  —  *  ap.  Herrgott,  genea- 
logia  gentis  Habsburgicae  I.  p.  299.  — 
•  ap.  Kopp,  vindiciae  actor.  Murensium. 
1750.  4".  Sehr  genau. 

Erl.-Schr.:  Epistola  amici  ad  amicum  super 
praetensa  deuudatione  anonymi  Murensis.  s. 
1.  et  a.  (1755.)  40.  10  S.  Eine  Anaoort  des  Ab- 
tes  Fridol.  Kopp  au/  Eeer  Busten^s  Werk;  sehr 
heflig. 

Freytag,  adparatus  litterar.  I.  p.  603.  —  ana- 
lecta  de  libris  rariorib.  p.  619. 

Gassendi,  vita  Peirescii.  1655.  40.  H.  p.  101. 

Haller,  Bibliothek  der  Schweizergesch.  \l. 

Heer  Rusten.  Anonymus  Murcnsis  denuda- 
tus  et  ad  locum  suum  restitutus,  seu  acta 
fundationisprincipalismonast.Murensisdenuo 
examinata  et  suo  auctori  adscripta  .  .  .  .\cce- 
dlt  appendix  geinina.  I.  Origines  Habsp.-Austr. 
compendio  redditas  exhibens.  II.  Conradi  de 
S.  Blasio  chronicon  Biirglense  antehac  inedi- 
tum.  Friburpi  Brisg.  1755.  4».  (^Vgl.  Acta  Eru- 
ditorum.  1757.  251;  —  Erlanper  Beitrage 
1755.  362,  —  Gottinger  gel.  .Anz.  17,56.  186; 
—  Tiibing.  gel.  Ber.  1755.  251;  —  Ziirch. 
freimiith.  Nachr.  17.'>6.  23.)  Gegen  Kopp. 

Herrgott,  Marq.,  genealogia  diploni.  gentis 
Habsburgicae.  Proleg.  III.  XXIV. 

Kopp,  Fridol.,  vindiciae  actorum  Murensium 
pro  et  contra  M.  Herrgott.  Typi.'!  nionasterii 
Murensis  1750.  40.  Sehr  griindliche  Arbeit. 
{Vgl.  Freytag,  adparat.  litter.  I.  605;  — 
Journal  des  Scavant.s.  17.52.754;  —  Leip- 
ziger  gel.  Zeit.  1751.  2i9;  —  Museum  Hel- 
vetic.  XX.  660;  —  Monatl.  Nachr.  von  Zii- 
rich.  1751.  Marz  59.  17,57.  Aug.  96.) 

Pertz'  Archiv  IV.  p.  289. 

Wieland,  Joh.  Bapt.,  vindiciae  vindiciarum 
Koppianarum  ac  proinde  etiam  actorum  Mu- 
rensium  adv.  Rustenum  Heer  .  . .  Muri  1760. 
40.  {verstiimmelt.)  Ungemein  selten,  kam  nie  in 
dtn  Handel  xmd  wurde  gleich  anfangs  ver/olgt. 


Die  vemichleten  und  dureh  Cartons  ersetzten 
Stellenvid.  ap.  Haller,  Sibl.  d.  Schweiz.  Geseh. 
II.  p.  4,88-495. 

Orkneylnga-ISaga. 

(ie.schichte  der  Orkneyischen  Jarle  vom  9.-13. 
Jahrhundert. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Orkneyinga  -  Saga  s. 
historia  Orcadensium  a  prima  Orcadum  per 
Norvegos  occupatione  ad  exitum  saeculi  XII. 
Acc.  Saga  hins  helga  Magnusar  Egia  Jarls 
s.  vita  s.  Magni  insularum  comitis.  Ex  ms. 
leg.  Magn.  c.  vers.  lat.  variet.  lect.  et  ind. 
isl.  ed.  Jon.  Jonaeus.  Hafniae  1780.  4". 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabiblioth.  {deiUsche  Amg.") 
I.  p.  170. 

Oroslus,  Paulus  (417):  Historia- 
rum  libri  VII  adversus  paganos, 
das  aucli  d.  rdthselhaften  Titel  Hor- 
mesta  mundi  fiihrt. 

Mangel  an  Correctheit  u.  chronolog.  Genauig- 
keit  zeigen  sich  iiberall.  Ira  Mittelalter  I.eitfaden 
beim  Unterricht  in  der  Universal-Geschichte. 

Handschr.:  Boulogne,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XI.  fol.  —  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr.  sec. 
XI.  fol.  No.  5424;  —  sec.  XH.   No.  9531. 

—  mbr.  sec.  XV. —  Chartres,  Stadtbibl. 
sec.  X.  No.  20.  —  Dresden,  k.  Archiv. 
mbr.  sec.  XHI.  —  Montpeliier,  Univ.- 
Bibl.  No.  94.  —  St.  Omer,  Stadtb.  mbr. 
sec,  XI.  fol.  717.  —  Paris,  Bibl.  des 
Arsenals,  hist.  lat.  sec.  XIV.  No.  7.  — 
Utrecht,  Univ.-Bibl.  256.  p.  —  Valen- 
ciennes,  mbr.  sec.  X.  4<*.  U.  3.  27.,  schone 
Handschrift. 

Ausg. :  ^  Aug.  Vindel.  (ap.  J.  Schiissler) 
1471.  fol. —  *per  Aen.  Vulpem  castigatae, 
(Vicentiae)  per  Herm.  Levilapidem  Colonien- 
sem  (cca.  1475.)  fol.  —  *  (Venetiis)  Leon. 
Achates(cca.  1475.)  fol. —  *(Vicentiae,Herm. 
Lichtenstein)  s.  a.  fol.  —  *  Venetiis  1483.  fol. 

—  « Venetiis,  per  E.Eatdolt  Augustens.  1484. 
fol. —  ''Venetiis,  Christ.  de  Pensis  de  Man- 
dello  1499.  fol.  —  'Venetiis,  expensis  Ber- 
nardi  Veneti  de  Vitalibus  1500.  fol.  —  »Ba- 
sileae,  ap.  Leonardum  Basileens.  s.  a.  fol. 

—  '"Paris.  15lb.  4o.  —  ^Hbid.  1517.  4». 
cum  praefat.  Ludovici  Thiboust. —  '*edente 
Sebast.  Mengino.  Paris.  1524.  fol.  ap.  Joh. 
Parviim.  —  ^^ wiederhoU  ibid.  1534.  fol.  — 
'*a  raendis  vindic.  ad  vett.  exempl.  fidem 
rcstit.  ed.  Ger.  Bolsvinge.  Coloniae,  ap. 
Euch.  Cervicornum  1526.  fol.  —  '*ex  re- 
cens.  Jo.  Caesarii.  ibid.  1536.  8*.  —  "ibid. 
ap.  Gasp.  Genepaeum  1542.  8o.  —  '^per 
Franc.  Fabricium.  Coloniae  1561.  8".  — 
'*wiederholt  ibid.  1574.  8».  —  n.  '»1582.  8». 

—  "in  Bibliothecis  Patrum.  —  *' ap.  L. 
de  la  Barre,  historia  veterum  patrum  chri- 
stiana.  Paris.  1583.  fol.  —  ''ap.  Jo.  Ph. 
Vorburg,  historiae  III.  p.  491.  Francof.  1650. 
fol.  —  **  c.  annotatt.  Fabricii,  additis  quo- 
que  Lud.  Lautii  uotis,  ex  recens.  A.  Schotti. 
Moguntiae  1615.  8».  1663.  8».  —  »*rec.  Sig. 
Haverkamp.  Lugduni  1738.  4=.  —  "ed.  2cia. 
ibid.  1767.  4**.  Seste  Ausgabe.  —  '•Orosius 


476 


OROSroS  —  OTHLONUS 


et  Dexter  cnm  Havercampi  et  Bivarii  notis 
ed.  J.  P.  Migne.  (Cursiis  patrologiae  XXXI.) 
Paris.  1846.  gr.  8*.  —  *'ad  fidem  recensionis 
Havercampi.  Thorun.  1857.  8«.  —  Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  I.  p.  587-598. 

Vebers. :  verteutscht  durch  Hieron.  Bonern. 
'Colmar  1519.  fol.  —  «Francof.  1576.  fol. 

—  *ibid.  1581.  fol. 

•  Les  histoires  de  Paul  Orose  traduites 
en  fran^.  Senecque  de  motz  dorez  des  quatre 
vertus  en  fran(joys.    Paris  1491.    fol.  goth. 

—  '  trad.  par  le  Noir.  Paris  1626.  fol. 
Paulo  Orosio  tradott.  di  latino  in  vol- 

gare  '  per  M.  A.  Bonaccivoli.  Vinegia  1528. 
4".  —  *per  Giov.  Guerini  da  Lanzia.  P. 
Alex.  Pag.  Benacenses.  F.  Bena.  V.  V. 
(Vinegia  1539).  8». 

The  Anglo-Saxon  version  from  the 
historian  Orosius.  By  Aelfred  the  Great 
(angejertigt  zicischen  887-901).  '  Together 
witn  an  english  translation  from  the  Anglo- 
Saxon.  By  Daines  Barrington.  London  1773. 
8°.  —  *  ed.  bj  B.  Thorpe  zusammen  mit 
Pauli's  life  of  Alfred  the  Great  —  in  Bohn's 
antiq.  library.  Tom.  22.  —  *  ed.  Jos.  Bos- 
worth.  liondon  1859.  gr.  8".  Kritisch  be- 
handelt.  —  Bruchstiick  hieraus  in  Scriptores 
rer.  Prussicar.  L  p.  732-735  mit  deutscher 
Ueberseizung. 

Erl.-Schr.:  Beck,  G.  Fr.  H.,  diss.  de  Orosii  hi- 
storici  fontibus  ct  auctoritate ,  et  altera  de 
Antonii  Raudensis  aliquo  opere  inedito.  Go- 
fhac  1834.  gr.  8o.  15  Sgr. 
Dalmasses  y  Roz,  P.  J.  de,  dissertacion 
historiea  por  ia  patria  de_^Paulo  Orosio-que 
fue  Tarragona  en  Cataluna,  y  no  Braga  en 
Portugal,  en  que  satisfacen  las  razones,  que 
en  contro  escrivio  el  Marques  de  Mondeiar. 
Barcelona  1702.  fol. 
Fabricius,   bibl.  med.   et  inflmae  latinitatis 

ed.  Mansi  V.  p.  174-177. 
Grubitz,  Ern.,  emendationes  Orosianae,  ex 
cod.  Portensi  aliisque  fontibus  ductae.  Lip- 
siae  1836.  gr.  4o.  lo  Sgr. 
Heumann,   Ch.   A.,    programma   quo   Paulo 
Orosio  nomen  tertium  Hormisdae  restituitur. 
Gottingae  1732.  4o. 
Moller,  D.  G.,   dissertatio  de  1'aulo  Orosio. 

Altorfli  1689.  40. 
V.  Mijrner,  Th.,  de  Orosii  vita  eiusque  histo- 
riarum  libris  VH  advcrsus  paganos.  Berolini 
1844.  gr.  80.  1  Thlr. 
Neumann,  iiber  d.  Lage  v.  Wulf8tan's  Truso, 
Wislemund  u.  Witland,  —  in  Neue  Preussi- 
sche  Provinz.-Blatter.  1854.  VL  p.  290. 
Struve,  bibliotheca  historica   ed.   Meusel  I. 
1.  p.  ."JO-Gl. 

d'Opronville:  Chronique  de  Louis 
de  Bourbon. 
Ausg.:  ap.  Buchon,  choix  de  chroniqaesIV. 

Orthegrimus  =  Othelgrimus. 

Ortilon,  Fr.,  monachus  Carapilili- 
ensis  (saec.  XII.  fin.):  Notulae  anec- 
dotae  priores  (902 — 1063),  e  chro- 
nica  Aloldi   de  Peklarn  excerptae. 

Untergeschoben. 
Handschr.:    Wien,    k.  Hofb.  Novi  419. 
mbr.  sec.  XIIL 

Ausg. :  '  libello  de  exordio  Campililii  prae- 


misso,  editae  et  illustratae  a  Chr.  Hanthaler. 
Crembsii  1742,  8*.  —  *«.  mit  dessen  Fasti 
Campililienses  L  p.  126. 

Erl.-Schr.:  Abhan  dl.  der  kSn.  bobm.  Oeaellsoh. 
d.    Wissensch.   (Sectionsbericbt   v.    28.   Oct. 
1841.) 
B 1  u  m  b  e  r  g e  r  in  Wiener  Jabrbticher.  1839.  Bd. 

87.  Anzeigeblatt  p.  21. 
Chmel.  Handschriften  der  Wiener  HofbibUo- 

thek  II.  p.  6.56. 
Jacubi,  de  Oitocari  chronico  Austriaco.  Wra- 
tisLav.  1839.  p.  32  sqq. 

Ortlieb  abbas  Neresheimensis  (f 
1164):  De  fundatione  monasterii 
Zwivildensis  (Zwifaltensis)  Hbri  II. 

1135  begonnen,  aber  nicht  vollendet.  Enthiilt  f. 
d.  Localgesch.  Schw,ibens  vicl  Lchrreiches. 

Handschr.:  (vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  66.  67.)  Stuttgart,  k,  Bibl.  cod.  hist, 
Q.  No.  156.  mbr. 

Ausg.:  '  ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  165- 
203.  —  *ed.  Abel  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X. 
p.  67-92  nach  der  Urschri/t. 

Erl. -Schr.:  SiaMn,  wirtembergische   Geschichte 
II.  p.  15. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  397.       Vgl.  Annales  Zwifallenses. 
Bertholdus  abbas. 

Osbernus  monachus  Cantuariensis 
(t  cca  1100),  vid. 

Vita  s.  Bregwyni  {vila  alia.) 
„     „    Dunstani. 
„     ,,    Eltiedae  {vita  all.) 
„      „    Elphegi  Cant. 
,,      ,,    Odonis  archiep.  Cant. 
Erl.-Schr.:  Wright,    biographia  Britann.    litera- 
ria  II.  p.  26.28. 

Oswaldus  episcopus  (?),  vid.  Chro- 
nicon  Ramsiense. 

Otbertus  episcopus  Leodiensis: 
Epistola  s.  historia  de  Henrico  IV, 
vid.  Historia  de  vita  Heinrici  IV. 

Othelgrimus  comes  s.  Liudgeri, 
vid.   Vita  s.  Liudgeri. 

Othlonus  sive  OthlohFrisingensis, 
monachus  S.  Emmerami  Ratisbo- 
nensis  (a.  1067):  Liber  temptatio- 
num  et  visionum. 

Enthalt  viel  von  0's  Lcben. 
Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  378. 

Ausg.:  der  liber  de  .temptatione 'ap, 
Mabillon,  anal.  vet.  (Paris.  1685.  8«.  Tom. 
IV.)  Nov.  edit.  Paris.  1723.  fol.  p.  117.  — 
*  ap.  Migne,  patrologiae  cursus  CXLVI.  — 
» unederhoU  ,  d.  2.  Thl.  von  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XI,  p.  387-393.  — 

Liber  visionum  'ap.  Pez,  thes.  anecd, 

ni.,  2,  p.  547-613.  —  »ap.'Migne  1.  c.  — 

*iciederholt    visio   5-11.    13-15.  17.  23.    von 

Wilmans  ap.  Pertz,  mou,  scr.  XI.  p,  378-387. 

Erl.-Schr.:    Wattonbach,     Dcutgcblands    Ge- 

Ecbichtsquellen  p.  247. 

Vgl.  Vita  s.  Altonis. 
„    „  Bonifacii. 
„     ,,  Magni. 
„     „  Plrminii. 
„     „  WolfjfMigl. 


OTHO  —  OTTO 


477 


Otho  =  Otto. 

Otterburnus,Thomas,  Anglus  Fran- 
ciscanus   (a.   1411):    Historia    An- 

flica   ab   origine  gentis   usque  ad 
Iduardum  IV. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  bibl. 
Cott.  Vitell.  F.  IX. 

Ausg.:  zusamvien  mit  Johannes  Whe- 
thamstade  ed.  Thom.  Hearne.  Oxonii  1732. 
2  vol.  8». 

Otto  de  S.  Biasio  sive  Sanblasia- 
nus  abbas  {-f  1223):  Ad  librum  VII. 
chronici  Ottonis  Frisingensis 
ep.  continuatae  liistoriae  appendix, 
deductum  ab  a.  1146  in  ann.  1209. 

Gibt  viele  schatzbare  genaue  Nachrichten  in 
ziemlich  gutem  Stil. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  4895.  A.  14.  (ann.  1153-1209.)  —  Wien, 
k.  Hofb.  hist.  prof.  231.  232.,  jetzt  No.  9017. 
chart.  fol.  sec.  XVI.,  —  No.  672,  jetzt  540. 
mbr.  4».  sec.  Xm.  —  Univ.  838.  Schw.  I. 
611,  jetzt  3334.  chart.  fol.  sec.  XVI. 

Ausg. :  '  ed.  Urstisius,  Germ.  hist.  illustr. 
I.  p.  195-227.  —  *ad  fidem  codic.  bibl.  caes. 
Vindob.  castigata  ap.  Muratori,  script.  VI. 
p.  865-910.  —  *  sehr  gut  ap.  Ussermann, 
prodromus  German.  sacrae  II.  p.  449-514. 
—  *ap.  Bohmer,  fontes  IH.  p.  582-640. 

Erl.-Schr.:  Staliu,  wirteraberg.  Gesch.  II.  p.  9. 
Watteubach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  355. 

Otto  Eiehstetensis  episcop.,  vid. 
Gundecharus. 

Otto  Frisingensis  episcopus,  antea 
abbas  Morimundi  (^f  22.  Septbr. 
1158):  Chronicon  seu  rerum  ab 
initio  mundi  ad  sua  usque  tempora 
(1146)  gestarum  libri  VIII 5  an 
welches  sich  Libri  II  de  gestis 
Friderici  I  his  1156,  mit  Fort- 
setzungen  von  Radevicus  cano- 
nicus  Frisingens.,  his  1160  und  von 
einem  Anonymus  his  1170  an- 
schliessen. 

Gelehrt,  freiraiithig,  geschmiickter  Ausdruck; 
vom  7.  Bucbe  an  Zeitgeschichte  rait  Einschaltung 
V.  Urkunden.  —  Otto  wurde  1857  auf  d.  Domplatz 
V.  Freising  eine  Statue  errichtet.  —  Fortgesetzt  v. 
Otto  de  S.  Blasio. 

Handschr.:  Chronicon:  Mailand,  bibl. 
Ambros.  mbr.  saec.  XIII.  —  Strasburg, 
Stadtb.  —  Ziirich,  Stiftsb.,  mit  Glossen 
u.  Fortsetz.  —  Wien,  Schottenkloster,  wird 
jetzt  vermisst;  —  k.  Hofb.  hist.  prof.  233, 
jetzt  403.  mbr.  fol.  sec.  XV;  —  672,  jetzt 
540.  mbr.  4°.  sec.  XIIL,  —  Univ.  839.  Schw. 
I.  611,  jetzt  3335,  chart.  fol.  sec.  XV.  — 
Hannover.  —  Klosterneuburg,  No. 
691.  chart,  fol.  sec  XVI.  —  Heiligen- 
kreuz,    No.   197.   fol.  min.  sec,  XIII,  — 


Graetz,    Un.-Bibl.    fol.  42.  59.    mbr,   sec,  . 
XII.;  —  fol,  42.  63.  sec,  XII.  —  Admunt, 
Stiftsb.  No.  164  (16).  — 

Gesta  Friderici  c.  Badevico:  Wien,  k. 
Hofb.  hist.  prof.  233,  jetzt  403.  mbr.  fol. 
sec.  XV. ;  —  Rec.  3167  A.,  jetzt  1180.  mbr. 
sec.  XIII.  fol. ;  —  Sal.  36  B.  Schw.  V.,  142, 
jetzt  3377.  sec.  XV.;  —  Staatsarch.  Oestr. 
172,  vorm.  hist.  prof.  391.  chart.  fol.  sec. 
XVI.  —  Vorau,  Stiftsb.  11.  mbr,  fol.  sec. 
XII. 

Ausg. :  *■  (ed.  Cuspinian,  f  1529.)  Argen- 
torati  1515.  fol.  Vortreffliche  Ausgahe,  nach 
d.  Mpt.  des  Schottensti/tes  zu  Wien;  bildet 
die  Grundlage    der    3  folgenden  Ausgaben. 

—  ^wiederholt,  mit  einzelnem  Neuen  au^ 
2  Mpt.  des  M.  Flacius  ed.  Pet.  Pithoeus. 
Basil.  1569.  fol.  —  *  iciederholt ,  aber  mit 
einigen  verschiedenen  Lesarten  (aus  Ziincher 
[?]  Mpten.J  am  Bande  ed.  Urstisius,  Germ. 
hist.  illustr.  I.  p.  9-194;  —  de  reb.  gest. 
Frid.  p,  403-474 ;  —  Radevicus  p,  475-558. 

—  '■das  Chronicon  ap,  Tissier,  bibl.  Cister- 
ciensis  VIH.  p.  1-114;  de  reb.  gest.  Frid. 
p.  115-162;  Radevicus  p.  162-213.  —  »Libri 
II  de  gest.  u.  Radevicus  ap.  Muratori,  scr. 
VI.  p.  635-738;  739-858.  Ohne  allen  Werth, 
nur  eine  Wiederholung  des  DrucTces.  — 
•  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  260 
-263;  XHL  p.  649-663;  663-665. 

Uebers.:  deutsch  in  SchiUers  Memoiren. 
AbtheiL  I.  Bd.  3. 

Fragmentum    de    Hilde- 


brando  papa. 

Ausg.:  ap.  Goldast,  apologia  pro  Hen- 
rico  IV.  Hanov,  1611,  4»,  p,  18-20, 

—  Threnodia  in  obitum  Ot- 
tonis  Frisingensis  ep.  cum  notis 
musicis  suprapositis. 

Handschr. ;  A  d  m  o  n  t ,  Stiftsbibl,  membr. 
sec,  XI,  fol. 

Ausg.:    ap,  Meichelbeck,    histor.  Frisin- 

gensis  I,  346. 

Erl.-Schr.:    Diimge    et    Mone,    Ottonis    Frisin- 
gensis  chronicon,  Ottonis  de  S.  Blasio  continu- 

atio  —  in  Pertz'  Archiv  III.  p.  221. 
G  ai  s  8  e  r ,  Charakteristik  des  Bischofs  u.  Chro- 

nisten  Otto  v.  Freisingen.  (Hottweil)  Tubin- 

gen,  Fues  1860.  40.  11  Sgr.  6  Pf. 
Giesebrecht,    L. ,    wendische    Geschichten 

III.  p.  338. 
v.  GSthe,  W. ,  Beschreibung  einer  Chronik' 
,         des  Otto  von  Frevsingen,  —  in  Pertz'  Arch. 

II.  p.  301. 
Hegewisch,  D.  H.,  histor.  u.  literar.  Aufsatze. 

Kiel  1801.  p.  222-231. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  XHI.  p.  268. 
Hoheneicher.    Otto   von    Freisiagen,  —  t« 

Pertz'  Arch.  I.  p.  169. 
Huber,   Otto   v.   Freisingen,   sein  Charakter 

u.  sein  Yerhaltniss  zu  seiner  Zeit.  Miincheu 

1847.  8«. 
Kiefhaber,  Beschreibung  d.   Chron.  Ottonis 

Frisingensis  in  d.  k.  Centr.-Bibl.  zu  Miincheu, 

—  in  Pertz'  Arch.  IV.  p.  511. 
Lang,  K.  H.  v.,  cinige  Nacbrichten  iib.  Otto 

V.  Freisingen,  ibid.  VI.  p.  317. 
Lang,  L.,  psychologische  Charakteristik Otto's 


478 


OTTO  —  PACTA 


von  Freis.  Einleitung  r.  Geach.  der  Philo- 
sophie  u.  Histoiionraphie  des  Mittelalters. 
Dissert.  inauguralis.  Augsburg  1852.  gr.  8«. 
7  Sgr  6  I»f. 
Scbnniacher,  K.  W.,  Beitrfige  z.  deutscben 
Reich«pc.«chichte.  Eisenach  1770.  40.  p.  1. 

Bctrachtung  iiber  ilen  Wertli  der  histor. 

Schriften  des  ehemal.  Bischofs  Otto  zu  Frey- 
sinKen,  —  ap.  Kinauer,  Bibliothek  I.  p.  141-168. 

Stalin,  wirtembergische  Gcschichle  II.  p.  12. 
Wait7,    m    .Schniidts  Zoitscbr.   f.   Geschichts- 

wissenscliaft  II.  p.  110. 
Wattenbach    in  Areh.   f.   Kunde  Ssterreich. 

Geschicht.squellcn  XIV.  p.  58. 

Deutschlanda  Gescbichtsquelleu  p.  350  sq. 

Wiedemann,  Otto  v.  Kreisingen,  seiu  Lcben 

u.  sein  Wirken.  Passau  1849.  8». 
WJlmans,  R.,  Otto'8  von  Freisingcn  Verhalt- 
nlss  zu  den  Wittelsbachern,  —  in  Pertz'  Ar- 
chiv  XI.  p.  (>5. 

iiber  die  Chronik  Ottos  von   Freisingen, 

ibid.  X.  p.  131-173. 

zur  Geschichte  d.  Handschriften  v.  Ottos 

V.  Frcisingen  Chronik,  ibid.  XI.  p.  18. 

Otto  Morena,  vid.  Morena. 
Otto  prior  Waldsassensis:    Chro- 
nicou  Waldsassense.    1098 — 1500. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  49. 

Ottobonus  scriba,  vid.  Annales 
Genuenses. 

Ottokar  von  Horneok  (f  zw.  1312 — 
1318):  Oesterreichische  Reimchro- 
nik  s.  Chronicon  austriacum  rhyth- 
micum  ab  excessu  Friderici  II  imp. 
(1250)  ad  a.  usque  1309  perductum. 


Eine  dcr  inhaltreicbstcn  und  bestcn  Arbelten 
dicses  Fachcs,  gibt  trefTliche  Beitriigc  znr  Staats-, 
Sitten-  u.  Gulturgesch.  d.  Zciten  Kalsers  Rudolf  u. 
Albrecht  I;  be.^iteht  aus  mehr  als  83000  Versen.  — 
Der  Name  Horneck  iat  bislang  nicht  gerechtfer- 
tjgt. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofblbl.  —  Ad- 
munt,  Stiftsbibl.  19.  (5.)  fol.  chart.  anni 
1425.  —  Stockliolm,  vgl.  Sitzungsberichte 
der  phil.-hist.  Classe  der  k.  Akademie  der 
Wis.seasch.  Wien.  VIII.  p.  482. 

Ausg. :  '  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  III.  (fiUlt 
den  gnnzen  Band.J  —  *  Fragmente  ap. 
Eccard,  corp.  hist.  raedii  aevi  U.  p.  1455. 

Erl.-Sch.:  Biisching,  wochentliche  Nachrichten 

IV.  p.  153. 
Khautz,   Versuch  eincr  Gcsch.  d.  osterr.  Ge« 

lchrten  p.  18-26. 
Hormayr,  Archiv.  1817.  p.  508. 
Jacobi,  Th.,  de  Ottocari  chronico  Austriaco. 

Vratislaviae  1839.  80.  10  Sgr. 
Palacky,  Fr. ,   Geschichte  v.  Bohmcn.  Prag 

1847.  II.  1.  Abth.  p.  .380  sqq. 
Schacht,  Th.,   aus  u.  Ub.   Ottokar'8  v.  Ilorn- 

eck  keimchronik  od.  Denkwiirdigkeiten  sei- 

ner  Zeit.    Zur  Gesch.   d.  Literalur  u.  d.  Le- 

bens  der  Teutscben  im  13.  Jahrh.  Mainz  1821. 

80.  {vgl.  hierzu  Wiener  Jahrbiicher.  XVIII. 

p.  227.) 

Ottokar  von  Steier  t=  Ottokar  von 
Horneck. 

Oud  Goutsch  chronycxken  =  Jan 
van  Naaldwijk. 

Oudalscalcus,  vid. 

Vita  s.  Adalberonis  ep.  August. 
,,     „  Conradi  ep.  Con8t«nt. 

Ousmannus  (cca  980)  vid.  Vita 
s.  Cadroae. 


r». 


(Pacantius,  Alex.  Bened.):  Diaria 
de  bello  Carolino. 

Enthalt  Berichte  iiber  den  Krieg  Karls  VIH 
gegen  Italien. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (Venetiis,  Aldus  1496.) 
4*.  Sehr  selten. 

Pace  da  Certaldo,  vid.  Certaldo. 

Pachymeres,  Georg.,  Nicaeanus  (f 
p.  1308):  Michael  Pahieologus  seu 
historia  rerum  a  Michaele  Palae- 
ologo  ante  imperium  et  in  imperio 
gestarum. 

Ausg. :  '  primum  ed.  ez  bibl.  Barberin.  in- 
terpr.  Petr.  Possino.  Graece  et  lat.  Romac 
1666.  fol.  Selten.  —  *  mit  d.  jolgenden  unt. 
d.  Tit.:  De  Michaele  et  Andronico  Palae- 
ologis  libri  XIII.  Recogn.  Imm.  Bekker. 
Bonnae  1835.  2  vol.  8».  8  Thlr.  (Corp.  scr. 
hist.  Byzant) 


- — — :  Andronicus  Palaeologus 
seu  historia  rerum  ab  Andronico 
seniore  in  imperio  gestarum  usque 
ad  ann.  eius  aetatis  undequinqua- 
gesimum. 

Ausg.:  '  prim.  ed.  ex  bibl.  Barberin.  in- 
terpr.  Petr.  Possino.  Graece  et  lat.  Romae 
1669.  fol.  Selten.  —  *  mit  d.  vorhergehenden 
zusammen  ed.  Bekker.  (s.  vorher.J 

NB.  Ueide  Schriften  uinfassen  den  Zeitraum  v. 
12.18-1308. 

Fragmenta  quaedam  graece  ed.  D.  Pe- 
tavius  ad  calcem  Breviarii  historici  Nice- 
phori  patriarchae.  Paris.  1616.  8*. 

Krl.-Schr.:  David.  aniraadvcrs.  in  observatt. 
chronologicas  Possini  ad  Pachymerem.  Di- 
vione  1679.  40. 

Vgl.  Encomium  8.  Theodosiae. 

Pacta  et  conventiones  quae  Bal- 
duinus    rex    Jerusalem    fecit    b. 


PACTIO  —  PALS 


479 


Marco,   cum  multis  aliorum  pactis 
cum  Venetis  initis  ab  a.  1125. 

Handschr.:  Kopenhagen,  k.  Bibl.,  alt. 
Samml.  anni  1475.  No.  2166. 

Pactio  Aquisgranensis  inter  Ka- 
rolum  Calvum  et  Ludowicum  II. 

Atisg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  453. 

Pactum  Childeberti  II  et  Chlotha- 
charii  II  c.  a.  593. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  capitul.  I.  p.  15.  — 
'  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  7. 

Pactum  Guntchramni  et  Childe- 
berti  II.  a.  587.     Novb.  29. 

Ausg.:  '  ap.  Bahize,  capitul.  I.  p.  11.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  5. 

Pactum  Heinrici  IV  regis  III  im- 
peratoris  cum  Romanis  a.  1083. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  460. 

Pactum  Karoli  et  Henrici  regum; 
ex  libro  capitularium  Caroli  Calvi. 

Au^g.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  587. 

Pactum   Karoli   III    et  Heinrici  I 

a.  921.    Nov.  7. 

Ausy. :  '  ap.  Baluze,  capitul.  II.  p.  299.  — 
'  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  567. 

Pactum  Ottonis  I  imperatoris  cum 
Johanne  XII  papa  a.  962  {spurium). 

Au^g.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  11.  2.  p. 
159-165. 

Paielli,  Guill.,  eques  Vicentinus: 
Pro  patria  ad  illustriss.  Nicolaum 
Trunum  Venetum  ducem  gratulatio. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (Venetiis  circa  1472, 
u-ahrscheinlicn  durch  Jenson).  7  Bldtt.  Sehr 
selten. 

Palamas,  Gregorius  archiep.  Thes- 
salonic.  (flor.  1351),  vid.  Acta  s. 
Petri  Athon. 

Palencia,  vid.  Alonso  de  Palencia. 

Palladius  vid. 

Vita  s.  Ammonis  Aegyptii. 
„     „   Apollonii  abb. 
„     „   Johannis  eremitae. 

Palladjus  Fuscus,  Itakis  Patavinus, 
prof.  Justinopoli  (flor.  1470):  De 
situ  orae  Illyrici  libri  2. 

Ausg. :  '  Venetiis  1540.  —  '  ed.  Joa.  Lu- 
cius,  Dalmatia.  1666!  —  *  ap.  Schwandtner, 
scr.  rer.  Hungar.  UI.  p.  755-764. 

Erl.-Schr.:  Hauer,  de  .scriptoribus  rer.  Hungaric. 
Viennac  1774.  p.  47. 

Palmerius,  Matthaeus,  Florentinus 
(t  1475):    Chronicon  ex  libro  eius 


de  temporibus  sive  Chronicon  Flo- 
rentinum.     449 — 1449. 

Florenz  oft  beriicksichtigt;  ist  papstlich  gesinnt. 
Chronologisch  genau.  Gilt  fiir  eine  Fortsetz.  von 
Eusebii  resp.  Prosperi  chronicon  und  wurde 
von  Matthias  Palmerius  (dem  folgenden)  bis 
1482  fortgefiihrt. 

Handschr.:  Oxford,  Magdalen  college. 
No.  184,  endet  1448.  —  Paris,  k.  Bibl. 
s.  XV.  No.  4295.27.  —  Dresden,  k.  Bibl. 
sec.  XV.  4».  No.  49.  .—  Madrid,  k.  Bib). 
F.  28.  f.  1;  —  T.  85  mbr.  fol.  min.  sec. 
XVI.  ist  ein  italienischer  Auszug.  —  Ber- 
lin,  k.  Bibl.  ehart.  s.  XV.  Lat.  fol.  No. 
195.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  No.4925 
-4927.  —  Bibl.  Urbinas,  membr.  sec.  XV. 
No.  606. 

Ausg.:  '  curante  Bonino  Mombritio  eum 
Eusebii  {seu  potius  Hieronymi)  chronico. 
Mediolani  ap.  Lavagnium  s.  a.  (cca.  1475). 
fol.  —  ' Venetiis  1483.  4».  —  »Paris.  1618.4». 
—  *  ap.  Sichard,  chronicon.  Basil.  1529.  fol. 
p.  94.  —  *  in  Scriptt.  Florent.  I.  p.  216.  — 
'Excerpta,  augmentationes  et  emendationes 
ed.  Tartinius,  rer.  Ital.  script.  I.  p.  209. 

:  De  captivitate  Pisarum  a 

Florentinis  expugnatarum  a.  1406 
ad  Nerium  Capponium. 

Ausg. :  '  ex  recens.  L.  N.  Moltheri  zu- 
sammen  mit  Conclave  in  quo  Fabius  Chisius 
pontifex  creatus  est.  Slesvici  1656.  8*.  — 
^u-iederholt  ex  bibl.  J.  B.  Recanati  ap. 
Burmann,  thesaur.  scriptor.  Italiae.  VHI. 
pars  2.  —  *u.  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XIX.  p.  165-194. 

:    Vita    Nicolai    Acciaioli, 

magni  seneschalli  Siciliae  et  Hie- 
rosolymorum.     1310 — 1366. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XIII. 
p.  1201-1230. 

Uehers.:  italice  trad.  da  Donato  Accia- 
jolo  (t  1473.)  Fiorenza  1588.  4».  ad  calcem 
Historiae  domus  illustris  Ubaldinorum. 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  med.  et  infimae 
latinit.  ed.  Mansi  V.  p.  50. 

Palmerius,  Matthias,    Pisanus    (f 
1483  Romae) ;  Opus  de  temporibus  ^ 
suis.     1449—1482. 

Ist  eine  Fortsetzung  d.  vorhergenannten  Werkes 
des  Matthaeus  Palmerius. 

Bandschr.:  Madrid,  k.  Bibl.  F.  28.  v. 
1449-1465,  das  iibrige  fehlt. 

Au^g. :  ^  als  Fortsetzung  an  Eusebius  chro- 
nicon.  Venetiis  ap.  Ratdolt  1483.  4».  — 
*Paris.  ap.  H.  Stephanum  1512.  4».  und 
M518.  4». —  *in  Sichardi  chronico.  Basil. 
1529.  fol.  —  »  ilnd.  1539.  4«.  —  •  verbessert 
u.  vermehrt  ed.  Tartinius,  scr.  rer.  Ital.  I. 
p.  235. 

Pals  biscups-Saga  s.  historia  Pauli 
episcopi. 


480 


PALTRAMUS  —  PARFUE8 


Atisg. :  zusammen  mit  Hungurvaka  («.  d.) 
p.  143-253.  Hafniae  1778.  8«. 

Erl.-Schr.:  MUUer,  Sagabibl.  (detUiche  Ausg.)  I. 
p.  139. 

Paltramus  sive  Vatzo,  consul  Vien- 
nensis:  Chronicon  Austriacum  a 
nato  Christo  ad  a.  1301.  —  Conti- 
nuatio  per  Nic.  Vischeiium  coe- 
nobitam  Sancrucensem  ord.  Cisterc. 
ab  a.  1302—1310.  —  Anonymi 
contiuuatio  ab  a.  1310—1455. 

Handschr.:  Kloster  Neuburg,  Stifts- 
bibl.  chart.  sec.  XVI.  fol.  No.  691.  — 
Wien,  k.  Hofb.  hist.  prof.  668,  jetzt  539. 
mbr.  sec.  XH.  Die  vorhergehende  Handschr., 
sowie  Jer  Abdrtick  hiemach  ist  nur  ein  Aus- 
zug  aus  dieser. 

Ausg.:  mit  Auslassung  dessen,  ivas  bis 
1050  reicht  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  I. 
p.  703-724;  724-725;  726-738.  —  Vgl.  Pertz, 
mon.  script.  IX.  p.  699. 

Pa„dulphus!^k.™usj  _„., 

Liber  pontificalis. 
Vita  Calixti  II  pp. 
„     Gelasii  II  pap. 

Panegyrici  veteres  Constantino 
magno  dicti,  vid. 

Incerti  (ut  putant  Mamertini)  pane- 

gyricHS. 
Eumenius. 
Incerti  panegyricu.s. 
Nazarius. 

Ausg.:  recht  gut  ed.  Wolfg.  Jaeger.  No- 
rimberg.  1779.  8».  I.  p.  306-551.  —  am 
besten  ed.  H.  J.  Arntzen,  Ultraiecti  1790-97. 
2  vol.  4». 

Panegyricus  in  laudem  Berengarii, 
vid.  Carmen  panegyricum. 

Panis,  Ogerius,  vid.  Annales  Ge- 
nuenses. 

Panormita.  Unter  diesem  Namen 
ist  lekannter  Antonius  Beccadelli 
Panormitanus ,  ab  Alfonso  Neap. 
rege  legatus  eiusque  amicus  (f 
1471):  De  dictis  et  factis  Alphonsi 
regis  Aragonum  libri  4. 

Schatzenswert,  weil  Bcccadelli  als  unmittel- 
barer  Augenzeuge  scbrieb. 

Ausg.:  '  Neapoli  (Pisisi)  1455.  4'.  — 
'  Florentiae  1485.  4».  —  *  c.  commentar. 
Aen.  Sylvii  et  scholiis  Jac.  Spiegelii.  Ba- 
sileae  1538.  4".  —  *  cura  Dav.  Chytraei.  Ro- 
stochii  1590.  4*.  —  *unt.  d.  Tit.:  Paral- 
lela  Alphonsina  etc.  ed.  Marq.  Freher. 
Hanoviae  1611.  4».  —  *unt.  d.  Tit.:  Ant 
Panormitae  speculum  boni  prin- 
cipis  etc.  ed.  Jo.  Santes.  Amstelod.  1646. 
12aio.   —  » ap.  J.  G.  Meuschen,  vitae  sum- 


morum    dignitate   et    eruditione   viror.  .  . . 
Coburgi  1736.  4«.  II.  p.  1-4. 

Uebers.:  spanisch  von  Joh.  de  Moiina. 
Burgis  1530.  4».  —  Zarago^a  1553.  4.  — 
Antverp.  1554.  4*. 

:  Oratio  ad  Fridericum  III 

imp.  in  coronatione  illius  Romae  ha- 
bita  a.  1450. 

Ausg. :  '  ex  edit.  vet.  Veneta  ap.  Freher, 
rer.  Germ.  scr.  ed.  Struve  HI.  p.  1-9.  — 
*  m  Principum  et  illustrium  virorum  epi- 
stolae.  Venetiis  1574;  —  *Amstelod.  1644. 

:   Orationes  duae   ad  Gae- 

tanos  et  ad  Venetos  de  pace. 

Ausg.:  ed.  Fazio  mj  De  rebus  gestis  Al- 
phonsi. 

Erl.-Schr.:  Colangelo,  Fr.,  vila  de  Ant.  Becca- 
delli,  detto  il  Panormita.  Napoli  1821.  8o. 
Struve,  bibliotheca  histor.  ed.  Meusel  VI.  I. 
p.  257. 

Vgl.  Epistolac  Panormitae. 

Paolino  di  Pieri,  vid.  Pieri. 

Paparonus,  Aldobrandinus ,  ord. 
praed.  (Sienae  f  1286),  vid.  Vita 
b.  Ambrosii  Sansed. 

Pappenheim,  Matthaeus,  mare- 
scalcus  de  (f  1511):  Chronica  au- 
stralis  antiqua.     852—1327. 

Gleichlautend  an  vielen  Stellen  mit  Joh.  Victo- 
riensis. 

Handschr.:  Wien,  k.  Bibl. 
Ausg. :  '  ein  Auszug  ap.  Freher,  scr.  rer. 
Germ.  I.  p.  311.  —   *voUstdndig  mit  Fort- 
setzung  bis  1344   ap.  Freher   ed.  Struve  I. 
p.  430-490. 

Erl.-Schr.:  Fabriciua,  bibl.  mcd.  et  infimae  la- 
tinitatis  ed.  Mansi  V.  p.  51. 

Paraenesis  episcoporum  Galliae  ad 
treugam  Dei.  • 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  516. 

Vgl.  Constitutiones  pacis. 

Paralipomena  rerura  memorabi- 
lium  a  Friderico  II  usque  ad  Ca- 
rolum  V.     1229—1537. 

Ausg. :  '  Argentorati  1537.  fol.  —  *  ibid. 
1540.  fol.  —  *  als  Anhang  zum  Chronicon 
Ursperg.  ed.  Peutinger.  Basil.  1569.  fol. 

naqa<iTd<S€iq  (Svvroiioi, xQOVixai 

auctore  incerto. 

Ausg, :  '  ap.  Banduri,  imperium  orientale. 
Paris.  1711.  fol.  I.  3.  p.  81.  —  *  ed.  Lam- 
becius ,  notae  ad  Codinum  p.  85.  —  *  in 
Breves  demonstratiortcs  chronographicae, 
gr.  et  lat.  ed.  Combefis.  Paris.  1664.  4". 

Parfues,  Johannes,  Ensdorf.  mo- 
nachus :  Chronicon  EnsdorfFense. 
1121—1480. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  579. 


PARIS  —  PATRICIUS 


481 


Paris,  vid.  Matthaeus  Paris. 

o    ■    \  Crassus       \     -n         •      • 
P^'*''  i  de  Crassis  i  '  Bononiensis, 

Leone  X  pontif.  ceremoniarum  in 
aula  Romana  arbiter  (f  1513):  Di- 
arium  curiae  seu  Diarium  Alexan- 
dri  VI  papae. 

Handschr.:  Munchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
lat.  No.  135-146. 

Ausg. :  ein  Bruchstiick  ap.  Mabillon,  mu- 
seum  Italicum  11.  p.  587.  —  ein  anderes 
a.  1518-1522  ap.  Ch.  G.  Hoffmann,  nova 
scriptorum  ac  monumentor.  coUectio.  Lips. 
1731.  4".  I.  p.  401-500. 

Vgl.  Burchardus,  Joh. 

:  Historia  Leonis  X  papae. 

Handschr.:  Leyden,  Univ.-Bibl.  cod. 
lat.  41. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Ch.  God.  Hoflfmann, 
nova  scriptorum  collect.  Lipsiae  1731.  4".  I. 

Parisius  de  Cereta:  Chronicon  Ve- 
ronense  ab  a.  1117 — 1278,  cum  con- 
tinuatione  anonymi  ad  a.  1375. 

Handschr.:  Verona,  Capitularbibliothek 

ccvm. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VHI. 
p.  617-641;  641-660. 

Paschasius  Radbertus  abb.  ord.  s. 
Ben.  coenobii  s.  Petri  Corbeiensis 
(t  865),  vid. 

Passio  ss.  Rufini  et  Valer. 
Vita  s.  Adalhardi  abb.  Corb. 
,.     „    Faschasii  Radb. 
„     ,,   Walae  abb.  Corb. 
Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romischen  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  233.  462-471. 
Dupin,  biblioth.  des  auteurs  ecclesiastiq.  VH. 
p.  62. 
.    Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  287. 
Schrockh,  Kirchongeschichte  XXni.  p.  442. 

Passages,  les,  de  oultre  mer.  Du 
noble  Godefroy  de  bouillon  qui  fut 
roy  de  Hierusalem.  Du  bon  roy 
sainct  Loys,  et  de  plusieurs  ver- 
tueux  princes  qui  ce  sont  croisez 
pour  augmenter  et  soustenir  la  foy 
crestienne  .  . . 

Ausg. :  ^  Paris  1487.  8*".  —  *  ilz  se  ven- 
dent  en  la  rue  sainct  Jaques  a  lenseigne 
de  Lelephant  (1492.)  8».  (Par  S($b.  Mame- 
rot,  d'apres  le  P.  Lelong.)  —  *  unt.  d.  Tit. : 
Les  Passaiges  doultremer  faitz  par  les 
francoys  . . .  wiederholt  Paris  1518.  fol. 

Passlo,  vid.  auch  Gesta,,  Legen- 
da,  Narratio,  beso7iders  Yita.. 

Passio  Sanctorum  Quatuor  Coro- 
natorum. 

Ausg. :  '  ed.  W.  Wattenbach ,  mit  einem 
Nachworte  von  Karajan,  —  in  Sitzungsbe- 


richte  der  Wiener  Akademie  X.  p.  115-137 ; 
—  *fruher  schon  ed.  Mombritius,  Sanctu- 
arium  I.  fol.  160. 

Erl.-Schr.:    Biidinger,    osterreich.    Geschichte 
I.  p.  31. 
Wattenbach,  Dcutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  28. 

Passionale,  vid.  Jacobus  de  Vo- 
ragine. 

Passo  honroso  (Weg  der  Ehre) 
defendido  por  el  excelente  cabal- 
lero  Suero  de  Quinones,  copilado 
de  un  libro  antiguo  por  Fr.  Juan 
de  Pineda. 

Eine  ausfiihrliche  Erzahlung  des  Kampfes  fur 
den  Durchgang,  der  1434  an  der  Briicke  von  Or- 
bigo,  nahe  bei  Leon,  gefochten  wurde.  Geschrie- 
ben  von  Delena,  einem  amtlichen  Schreiber  Jo- 
hanns  II.  Schatzbar,  weil  sie  die  Sitten  der  Zeit 
erlautert  u.  merkwiirdig  wegen  des  Stils. 

Ausg.:  'Salamanca  1588.  —  *ed.  J.  M. 
de  Flores.  Madrid  1784.  4*.  als  Appendix 
an  Cronica  de  Don  Aluaro  de  Luna. 

Erl.-Schr.:  Maury,  Juan  Mar.,  Esvero  y  Alme- 
dora.  12  Gesange.  Paris  1840.  12mo. 
Saavedra,  Don  Angel  de,  Passo  honroso. 
Madrid  1820-21.  2  vol.  12mo.  Diese  Gedichte 
der  erwahnten  beiden  Verf.  heruhen  auf  jener 
Chrovik. 
Ticknor,  Gesch.  der  schonen  Literatur  in 
Spanien.  Deutsch  von  Julius.  I.  p.  159. 

Passoni,  Dominic,  vid.  Vita  b. 
Theobaldi  Alb. 

Pastime  of  People,  vid.  Rastell. 

s.  Pastor  (saec.  IL),  vid.  Acta  ss. 
Potentianae  et  Prax. 

Pastorelet,  le. 

Ein  Gedicht,  welches  die  Gesch.  des  Streites 
zwischen  Joh.  Herzog  v.  Burgund  u.  den  Armag- 
nac's  enthait. 

Ausg.:  Proben  u.  Auszilge  ^ap.  van  Has- 
selt,  essai  sur  Thistoire  de  la  poesie  fran^. 
en  Belge  p.  222.  —  *ed.  Ameilhon  in  Notes 
et  extr.  d.  mss.  VII.  p.  426-449. 

Patria  seu  origines  urbis  Con- 
stantinopolitanae  ac  descriptio  aedis 
Sophianae.     Libri  4. 

Fiir  den  Verf.  halt  man  Michael  Psellus. 
Ausg.:   graece   et  lat.   ap.  Banduri,   im- 
perium  orientale.  Paris.  1711.  fol.  I,  3.  p.  1. 

Patriarchium  Bituricense  sive  Hi- 
storia  patriarcharum  et  archiepisco- 
porum  Bituricensium  ....  a  s.  Ur- 
sino  ad  Jacobum  Regium,  95.  ar- 
chiep. ,  auct.  anon.  monacho  San- 
sulpitiano  in  suburbio  Bituricae  6i- 
vitatis. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  3- 
150. 

Patricius  Augustinus,  Senensis,  ma- 
gist.  ceremoniar.  in   aula  Romana, 

31 


482 


PATRICIUS  —  PAULUS 


episc.  Montalt.  (f  Romae  1496): 
De  comitiis  imperii  sub  Friderico 
imp.  111  apud  Ratisponam  celebra- 
tis  a.  1471  commentariolus. 

Ausg.:  ^inter  Patricii  epistol.  {u7ia  cum 
Jacobi  Piccolomini  epist.)  Mediolani  1506. 
fol.  —  *ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  288. 

:  Descriptio  adventus  Fri- 

derici  III  imp.  ad  Paulum  papam  II 
a.  1469. 

Ausg.:  '  ed.  Raynaldus,  annal.  ecclesiast. 
ad  a.  1469.  —  'auciior  ap.  Mabillon,  mu- 
seum  Italicum  I.  p.  256-272.  —  »ap.  Pez, 
scr.  rer.  Austr.  II.  p.  609-623.  —  *ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIII.  p.  205-216. 

:  Pontilica,lis  liber,  seu  Li- 

bri  3  de  sacris  caeremoniis  eccle- 
siae  Romanae. 

Ausg. :  magna  diligentia  Augustini  Pa- 
tricii,  Jo.  Burckardi  et  Jac.  Lucii  correctus 
et  emendatus.  'Romae  1485.  fol.  *1487.  fol. 

—  «Lugduni  1511.  fol.  —  *Romae  1516. 
fol.  —  *Venet.  1516.  fol.  —  «Florent.  1521. 
8».  —  'Coloniae  1557.  8».  —  «Romae  1560. 
fol.  «—  «Coloniae  1572.  8«.  —  "Venet. 
1573.  "1616.  fol.  —  '»ed.  C.  G.  Hoffmann, 
nova  script.  et  monument.  collect.  II. 

:   Summa    conciliorum  Ba- 

siieensis  1431  et  Florentini  a.  1438 
seq.  habiti. 

Ausg.:  'ap.  Labbe,  concil.  XIII.  p.  1488. 

—  *ap.  Hardouin,    concil.  IX.  p.  1081. 

•  Vita  Fabiani  Bencii  Po- 

Ktianensis  prof.  iur,  eccles.^  f  Ro- 
mae  1481. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  mus.  Italic.  I.  p. 
251-255. 

Krl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latiui- 
tatis.  Lib.  I.  p.  lOO-lOS. 

Patricius,  Petrus  (aus  Thessalonice 
in  Macedonien) :  '^lazoQlai. 

Bcgannen  mit  der  Zeit  dos  Angustus. 
Ausg.:    Fnigmcnte    'ap.    Hoeschel,     ex- 
cerpta  de  legationibus  p.  22.  —  ^zusammen 
viit   Dexippus    ed.   Niebuhr    p.    119   (Corp. 
scr.  hist.  Byz.) 

KB.  Dcu  von  Suidas  s.  v.  IltTQOg  ihn  zugeschrit- 
bene  Werk  nfgl  TlokmXTJi;  XUTuamafWS ,  wel- 
ches  A.  Mai  in  dem  von  ihm  in  Script.  veter.  nova 
collect.  II.  p.  .574  unl.  d.  Tit.  TlfQl  nohTiX^g  im- 
OTtlfi,Tig  verSffenllichten  tnedererkenmn  will,  spricht  Xie- 
buhr  in  proleyom.  ad  Dexipp.  p.  XXIV  ihm  ab. 

Pauholtz  de  Operchoven  vid.  An- 
dreas  presb.  Ratisbonens. 

Paulinus  episcopus  Biterrensis  (f 
430),  vtd.  Acta  a.  Genesii  notar. 


Paulinus   presbyter  Mediolanensis 

(flor.  422),  vid.  Vita  s.  Ambrosii 
Mediolan. 

de  Paulo,  vtd.  Paulus  de  Pauio. 

Paululus,  vid.  Vita  s.  Erardi. 

Paulus  Aemilius,  Veronensis  et 
canon.  Parisiensis  (f  1529):  De 
rebus  gestis  Francorum  usque  ad 
a.  1110. 

Viel  gelobt  und  viel  getadelt:  Gallorum  I.ivlu.s. 
Ausg.:  '(Parisiis)  in  aedibus  Jod.  Badii 
Ascensii.  s.  a.  (1517?)'  fol.,  enthiilt  nur  4 
Biicher;  jedoch  giht  es  aiich  einige  Exempl., 
die  7  od.  9  Biicher  enthalten,  obwohl  das 
Titelblatt  nur  4  verheisst;  icahrscheinlich 
wurden  jene  spater  gedruckt  u.  ohne  tceite- 
res  dem  ilbrigen  Werke  beigegeben.  —  *  us- 
que  ad  a.  1223  libri  6.  Paris.  ap.  Bad.  s. 
a.  (1500?)  fol.  —  »usque  ad  a.  .  .  .  libri 
7.  Paris.  s.  a.  fol.  —  *usq.  ad  a.  1488. 
libri  9.  s.  1.  et  a.  fol.  —  *unt.  d.  Tit.: 
De  rebus  gestis  Francor.,  usque  ad 
a.  1488,  libri  decem ;  additum  est  de  regibus 
item  (Jo.  Tilii)  Francorum  chronicon.  Paris., 
ex  oftic.  M.  Vascosani  1539.  fol.  Schone 
Ausgabe.  —  'wiederholt  ibid.  1544.  fol. 
{hierbei  hat  Tilii  chron.   das  Datum  1543). 

—  ^unt.  d.  Tit.:  P.  AEm.  Ver.  historici 
clariss.  de  reb.  gest.  Franc.  libri  10.  Chro- 
nicon  de  iisd.  regibus,  a  Pharamundo  usq. 
ad  Henric.  II.  Paris.,  Vascosanus  1548.  8". 
zusammen  mit  d.  Fortsetzung  Arnoldi 
Ferroni  Burdigalensis,  ....  de  rebus 
gestis  Gallorum  libri  4,  ad  historiam  Pauli 
Aemilii  additi.  Parisiis,  Vascosanus  1549. 
8".  {Sie  erschien  auch  besonders  aParis., 
Vascos.  1551.  8».  —  bLutetiae,  Vascosauus 
1554.  fol.   —   cLutetiae,   Vascos.   1555.    8" 

—  ^aurch  in  der  Amg.  Basil.  1601.  fol., 
s.  unt.  No.  16.)  —  *unt.  d.  Tit.:  P.  Aem. 
Ver.  ...  de  reb.  gest.  Franc.  ad  chri- 
stianiss.Galliarum  reg.  Franciscum  Valesium 
eius  nominis  primum,  libri  10,  ...  additum 
est  de  regib.  item  (Jo.  Tilii)  Francorum 
chronicon  . . .  Lutetiae,  ex  off.  M.  Vascosani 
1550.  —  Arnoldi  Ferroni,  . . .  de  reb.  gest. 
Gallorum  libri  9,  ad  tistor.  P.  Aem.  additi:' 
perducta  historia  usq.  ad   tempora  Henrici 

II Lutetiae,  Vascosanus  1550.    1  vol. 

fol.  —  *iciederholt  Parisiis  1555.  8°.  mit 
niedlichen  Typen  gedruckt,  sehr  selten.  — 
">v;iederholt  ibid.  1560.  fol.  —  ^^wiederholt 
ibid.  1566.  fol.  —  '^unt.d.  Tit.:  Historiae 
iam  denuo  emendatae  P.  Aemylii 
Veronensis  de  reb.  ge.st.  Fr.  . . .  libri  X. 
A.  Ferroni  . . .  de  reb.  gest.  Galloram  libri 
IX  ad  historiam  P.  Aemylii  additi,  a  Carolo 
VIU  usq.  ad.  Henric.  II.  Joa.  Thom.  Frei- 
gii  paralipomena  ad  Aemyl.  et  Ferronum 
adiecta  usq.  ad  a.  1569.  Ad  huius  historiae 
lucem  in  fine  adiunctum  est  Chronicon  Joa. 
Tilii  de  regibus  Fraucor cum  ommom, 


PAULUS 


483 


regnm  unaginibus.  Basil.  per  S.  Henricpetri 
1569.  3  tom.  in  1  vol.  —  '*Lutet.  Parisior. 
1577.  fol.  —  '*  wiederholt  ibid.  1592.  fok 
—  "iiiU  1598.  fol.  —  '*wiederholt  Basil. 
ap.  Seb.  Henricpetri  (1601.)  2  vol.  fol.  Letzte 
Ausgabe;  obicol  venriehrt,  dennoch  von  ge- 
ringem   Werthe. 

Uebers. :  *  die  ersten  2  Bchr.  unt.  d.  Tit. : 
*  Les  deux  premiers  livres  de  Thistoire 
de  France,  ^crite  en  Latin  par  Paul-Emile ; 
traduits  par  S.  de  Monthiere.  Paris  1556. 
4°.  —  *  die  5  ersten  Biicher  unt.  d.  Tit. : 
Les  cinq  premiers  livres  de  Thistoire 
de  Fr.  de  Paul-Emile  traduits  par  Jan 
Regnart.  Paris  1553.  8" ;  —  wiederholt  ibid. 
1556.  fol. ;  —  imprimees  nouuellement  sur 
la  correction  du  S.  Denis  Sauvage  de  F. 
en  Brie  etc.  Paris  1557.  fol. ;  —  ibid.  1574. 
fol.  —  '  alle  10  Biicher  viit  Ferronis  I^ort- 
setzung  unt.  d.  Tit. :  Histoire  des  f  aicts, 
gestes  et  conquestes  de  Roys,  princes  . .  . 
compos^e  premierement  en  Latin  par  .... 

Paul-AEmile Paris  1581.  1597.   1602. 

1609.  1643.  fol. 

italienisch  voHstandig  als  Historia  delle 
cose  di  Francia  di  Paolo  Emilio  recata  in 
lingua  volgare.  Venetia  1549.  4". 

deutsch,  nebst  der  Fortsetzung  von  J. 
Frey,  auss  der  lateinischen  Zung  vertol- 
metschet  durch  Chr.  Wurstisen.  Basel  1572. 
fol.  —  wiederholt  ibid.  1574.  fol. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
VII.  1.  p.  11-14. 

Paulus  Alvarus  (cca.  860),  vid. 
Vita  s.  Eulogii. 

Paulus  Anglicus,  decretorum  do- 
ctor  (1404):  ypeculum  aureum  pa- 
pae,  eius  cui'iae,  praelatorum  et 
aliorum  spiritualium  super  pleni- 
tudine  potestatis  papalis. 

Ausg.:  'ap.  Goldast,  monarchia  imperii 
H.  p.  1527-1558.  —  *in  Ed.  Browni  append. 
ad  Orthv.  Gratii  fasciculum  rer.  expeten- 
darum  et  fugiendarum.  Lond.  1690.  fol. 

Paulus  Attavantus  Florentinus  (f 
1499),  vid.  Vita  b.  Joachini  Senens. 

Paulus  Bernriedensis  can.  regul. 
(cca.  1131),  vid. 

Vita  s.  Gregorii  VII  pap. 
,,     ,,   Horlucae. 

Paulus   Cyrus   Florus    =   Paulus 

silentiarius. 

Paulus  de  Celano  (flor.  1248),  vid. 
Vita  s.  Placidi  eremitae. 

Paulus  de  Magistris,  vid.  Stepha- 
nus  Infessura. 

Paulus  de  Paulo,  patriciiis  ladren- 
sis,  a.  1402  advocatus  regis  Ladis- 
lai:  Memoriale  ab  a.  1371—1407. 

Stil  schlecbt,  im  Ubrigen  sicht  unwichtig. 


Ausg.:    *ed.    Joa.    Lucius,    Dalmatia   p. 
423-438.    —    'ap.    Schwandtner,    scr.    rer.  ' 
Hungar.  HI.  p.  723-754. 

Erl.-Schr.:  Haner,   de   scriptor.   rer.   Hungaric. 
Viennae  1774.  8».  p.  42-44. 

Paulus  diaconus  =  Paulus  War- 
nefridi. 

Paulus  diaeonus  seu  grammaticus 
Casinensis  (f  1105),  vid.  Vita  s.  Ge- 
bizonis. 

Paulus  Emeritensis  diacon.  (f  650) : 
Vita  et  miracula  patrura  Emeriten- 
sium  [Merida.) 

Ausg. :  '  ed.  Barnab.  Moreno  de  Vargas. 
Madriti  1633.  4».  —  *c.  notis  Th.  Tamajo 
de  Vargas.  Antverp.  1638.  4".  —  ^vneder- 
holt,  jedoch  in  einzelne  Theile  zerrissen  in 
Fcanc.  Bivarii  notae  ad  Chronicon  pseudo- 
Maximi.  Madriti  1651.  fol.  p.  515-521;  532- 
534;  585-590;  645;  653;  661-664.668.  711. 
713.  —  *ap.  Migne,  patrologiae  cursus 
LXXX.   —  *Bruchstuck  ap.  Bouquet,   rec. 

H.   p.    706.        Vgl.  die  hieraus  entlehnten 

Vita  s.  Fidelis  ep.  Emer. 
,,     ,,  Nuncti. 
,,     ,,  Renovati. 

Paulus  filius  Laelii  Petroni,  Ro- 
manus  (flor.  1447) :  Miscellanea  hi- 
storica  ab  a.  1433— -1446.     Italice. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  scr.  rer, 
Ital.  XXIV.  p.  1105-1130. 

Paulus  Galeatensis  monachus  (cca. 
560),  vid.  Vita  s.  Hilari  abb.  Galeat. 

Paulus  Laelius  Petronus  =  Pau- 
lus  filius  Laelii. 

Paulus  levita  =  Paulus  Warne- 
fridi. 

Paulus  Lulma  seu  Lulmius,  rectius 
Ulmius  Bergomensis,  ord.  eremit., 
(f  1484),  vid. 

Vita  b.  Magdalenae  Alb. 
„     „  „  de  Como. 

„     „   Mariae  de  Alber. 
„     „   Monicae. 

Paulus  Orosius,  vid.  Orosius. 

Paulus  Scordillus  (cca.  1410),  vid. 
Andreas  seu  Agnellus,  liber  pontif. 

Paulus  Silentiarius:  Descriptio  S. 
Sophiae  et  Ambonis.  ^'Exqjgaaig 
Tijg  fisyccXrjg  ixxXijaiag  xal  afji^covog. 

Zur  Einweiliungsfeier  562,  Decb.  21  geachrie- 
ben.  Der  Verf.  heisst  auch  sonst  Paulus  Cyrus 
Florus,  imp.  Justiniani  primicerius  silentiarlorum. 
Ausg.:  'gr.  et  lat.  interprete  Carolo  du 
Fresne  zusammen  mit  Cinnamus.  Paris.  1670. 
fol.  —  »Venetiis  1729,  fol.  fByz.  hist..scr.) 
—  *viit  Joann.  Gazaei  descript.  tabulae 
mundi  rec.  Fr.  Graefe.  Lips.  1822.  8». 
31* 


484 


PAIJLUS  WARNEFBIDI 


20  Sgr.  —  *mit  Gcorgii  Pisidae  expedit. 
persica,  belluni  Avarinm,  Heraclifis,  s.  Nice- 
phori  patriarch.  Constant.  hreviar.  rerum 
post  Mauricium  gcstar.  recogn.  Imm.  Bek- 
kerus.  Bonnae  1837.  gr.  8".  2V,  Thlr.  (Corp. 
8cr.  hist.  Byz.)  —  "Au^iov  atich  einzeln  gr. 
6  cod.  Palatino  ed.  Imm.  Bekkor.  Beroiiui 
1816.  4». 

Uebers.:  Paul.  Sil.  Beschreibung  der 
H.  Sophia  u.  des  Ambon.  Metrische  Ueber- 
setzung  mit  Anm.  von  C.  W.  Kortiim.  Berlin 
1854.  4«. 

Erl.-Schr.:  Spitzner,  P. ,  observatt.  crit.  iii  P. 
Sileiitiar.  Erfordiae  1823.  8o. 

Paulus  vel  Paululus  (flor.  IUO), 
Vita  s.  Erardi. 

Paulus  Warnefridi,  Diaconus,  auch 
Levita  genannt  (f  797?):  Epistola 
ad  Adalardum  abbatem  Corbeien- 
sem:  ,Carissimo  —  in  omne  tui.^ 

Der  Verf.  nennt  sich  blos  Paulus,  vvird  aber 
wol  init  Mabillon  fiir  uusern  Paulus  Warnefridl  /.u 
halten  sein. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ. 
No.  280.  Facsimile  ap.  Mabillon,  de  re 
diplom.  p.  360. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  AA.  ,SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  397.  —  'ap.  Mabillon,  annal. 
ad  a.  787. 

:  Spistola  ad  Adelpergam: 

,Domnae  A.  —  utere  felix.^ 

Geschrieben  zwischen  TH.^i-TS^. 

Handschr.:   vid.  Pertz'  Arch.   X.  p.  297. 

Atisg.:  'ap.  Champollion-Figeac,  Tystoire 
de  li  Normant.  1835.  8».  praef.  p.  24.  — 
'ap.  Papencordt,  Gesch.  des  vandalischen 
Reichs.  1837.  p.  399.  —  »ap.  Endlicher, 
Handschr.  der  Wiener  Bibl.  p.  305.  —  *ed. 
Waitz  in  Pertz'  Arch.  IX.  p.  675. 

:  Epistola  ad  Karolum  re- 

gem:  ,Propagatori  —  noster  et 
altus  amor.' 

Geschrieben  zwischen  789-797. 

Handschr.:   vid.  Pertz'  Arch.   X.  p.  298. 

Ausg.:  'ed.  Haeftenus,  disquisit.  monast. 
p.  1086.  —  *ed.  du  Breul,  chron.  Casinens. 
1603,  (vid.  unt.  Leo  Marsicanus  p.  417)  p. 
797.  —  *ed.  Angelus  de  Nuce  ad  Leonis 
Marsic.  chron.  I,  12.  (Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  IV.  p.  277.)  —  *ap.  Mabillou,  vet. 
analect.  Paris.  1723.  p.  19.  20. 

:    Epistola   ad    Theuderaa- 

rum:  ,Amabillimo  —  sine  fine  va- 
lete/ 

Geschrieben  zwischen  782-786. 
Hand-schr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  628. 
Ausg.:  ap.  Lobeuf,  dissert.  sur  Thistoire 
de  Paris  I.  p.  415. 

:  EpitaphiumAdeleidisfiliae 

Karoli:   ,Hic  tumulata  —  tenet.' 


Ausg.:  'in  d.  Ausg.  seiner  Gesta  epp. 
Mettensium.  —  *ap.  Meurisse,  histoire  des 
evesques  de  l'eglise  de  Metz.  Metz  1634. 
fol.  p.  28. 

:  Epitaphium  Adeleidis  filiae 

Pipini:  ,Perpetualis  —  pater.' 

Ausg. :  '  tVi  Gesta  epp.  Mettensium.  — 
*ap.  Meurisse  1.  c.  p.  29. 

Epitaphium    Arichis    (f 


25.  Aug.  787):  ,Lugentum  lacrimis 

—  lari.' 

Schon  und  voU  inniger  Empfindung. 
Ausg.:  'in  Chronicon  Salernitanum  I. 
c.  17.  —  *ed.  Baronius,  annal.  eccles.  ad 
a.  787.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II. 
1.  p.  310.  —  *ap.  Biinau,  Reichsgeschichte 
III.  p.  758.  —  *  ap.  Liruti,  notizie  de'  lette- 
ratl  delFriuli.  1760.  4».  L  p.  180.  —  «ap. 
Ughelli,  Ital.  sacra  VIH.  p.  52. 

:  Epitaphium  Fortunati :  ,In- 

genio  —  precor.' 

Geschrieben  zwischen  782-786  in  Poitiers. 

Handschr. :  ausser  denen  der  Histor.  Lan- 
gob.  in  Paris,  k.  Bibl.  No.  2832. 

Ausg.:  ^in  eius  Historia  Langobard.  lib. 
n.  c.  13.  —  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  I.  p.  518.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  II.  p. 
537. 

:    Epitaphium   Hildegardis 

filiae  Karoli:   ,Hildegard  —  petis'. 

Ausg.:  'in  d.  Ausg.  seiner  Gesta  epp. 
Mettens.  —  *  ap.  Meurisse,  histoire  de  Metz 
p.  28. 

:    Epitaphium    Hildegardis 

reginae  (f  30.  Apr.  a.  783:)  ,Aurea 

—  tuis.' 

Ausg. :  '  in  d.  Ausg.  von  Pauli  W.  gesta  epp. 
Mettensium.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Bol- 
land.  April.  III.  p.  789.  —  *ap.  Meurisse, 
histoire  de  Metz  p.  27.  —  *m  Alcuini 
opera  ed.  Froben  II.  p.  553. 

:  Epitaphium  Rotaidis  filiae 

Pipini:  ,Haec  ego  —  parentes.' 

Ausg. :  '  in  seinen  Gesta  epp.  Mettens.  — 
*ap.  Meurisse,  histoire  de  Metz  p.  28.  — 
*in  Alcuini  opera  ed.  Froben  II.  p.  553. 

:  Gesta  episcop.Mettensium, 

vid.  t7ifra  eius  Liber  de  episcopis 
Mettensibus. 

:  Historia  gentis  Langobar- 

dorum.     Libri  G.     5(38—744. 

Die  Bedeutung  diescs  fn  Montecasino  Reschrie- 
benen  Huches  beweisen  113  bekanntc  u.  15  verlo- 
rene  Handschriftcn,  10  Forisot/.ungi-n,  Uber  15  Aus- 
zUge,  11  verschicdenc  Ausgaben  u.  stete  Benutzung 
durcli  spatefe  Geschichtschreiber  bis  tief  in'8  15. 
Jahrfa.  —  (•'ortgesctzt  von  Andreaspresb.  Bergo- 
mas,  Erchempertus  elc. 

Handschr. :  iib.  sie  .sind  Nachr.  mitgetheilt 
inPertz'  Arch.  lU,  138.  226;  V.  p.  118-122; 


PAULUS  WAENEFRIDI 


485 


VI.  47;  erschopfend  hat  74  behandelt  B  eth- 
mann  ibid.  VII.  p.  274-358;  vgl.  p.  1025. 
Zeile  5;  andere  hinzugekommene  iind  alle 
geographisch  geordnet  ibid.  X.  p.  317. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Pauli  Diaconi  eccl. 
Aquilegiensis  historiographi  percelebris,  de 
origine  et  gestis  regum  Langobardorum 
libri  VI.  Cum  indice  et  argumentis.  Vfnum- 
datur  ab  Joanne  Paruo  et  Jodoco  Badio 
Ascensio.  (Paris.)  Anno  1514.  fol.  Heraus- 
geher  ist  Guilelm.  Parvus.  Jt!in  wahres 
Muster  von  dem,  u-as  eine  Ausgabe  nicht 
sein  soll.  Ruchsiehtslos  geandert.  —  Die 
Ausg.  Lugduni  1495.  8«.,  jce/cAeMaittaire, 
annal.  tjpogr.  I.  P.  II,  606,  u.  nach  ihm 
Pansser  u.  Ebert  anfuhren,  existirt  nicht 
u.  beruht  tvol  nur  auf  Vencechslung  mit  d. 
Ausg.  Lugd.  Bat.  1595.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Jornandes  de  reb.  Gothorum.  Paulus  Dia- 
conus  Foroiuliensis  de  gestis  Langobar- 
dorum.  Auf  d.  letzten  Seite:  Impressi  sunt 
hii  libri  Jornandis  atque  Pauli  Diaconi 
Augustae  Vindel.:  solerti  opera  Joannis 
Miller.  Anno  a  nativ.  Dom.  1515.  die  21. 
m.  Martii.  Herausgeber  ist  Conrad  Peu- 
tinger.  Wirklich  vortreffliche  Ausgabe.  — 
*Eutropii  insigne   volumen,    quo   Romana 

hist.  universa  describitur Pauli 

Diaconi  Aquileiensis  de  gestis  Langobar- 
dorum  libri  VI.  Basileae  in  off.  Frobeniana. 
Anno  1532.  fol.  min.  mit^  Vorrede  des  S. 
Gelenius.  Wiederholung  der  edit.  princ. 
mit  einigen  Aenderungen.  —  *Pauli  Warne- 
fridi  Langobardi  filii,  diac.  ForoiuL,  de 
gestis  Langobardorum  libri  VI.  Lugduni 
Batav.,  ex  off.  Plantiniana  ap.  Fr.  Raphe- 
lengium.  1595.  8**.  min.  Herausgeb.  ist  Fr. 
Lindenbrog,  nicht  Bonavent.  Vul- 
canius.   Text  nach  d.  Peutingersch.  Ausg. 

—  *  buchstablich  xdederholt  ohne  Us  Navien 
u.  Vorreden  in:  Gothicarum  et  Langobar- 
dicarum  rerum  scriptores  aliquot  veteres, 
ex  bibl.  Bon.  Vulcanii  et  aliorum.  Lugd. 
Bat.  ap.  Joann.  Maire.  1618.  8".  min.  11. 
p.  5-316.  —  *verdnderte  2.  Ausg.:  Diver- 
sarum  gentium  historiae  antiquae  scriptores 
tres  (Jornandes.  Isidorus.  Paul.  Diac.)  Fri  d. 
Lindeubrogius  rec.  et  obss.  illustravit. 
Hamburgi  1611.  4".  —  ''Historiae  Augustae 
scriptt.  latini  minores  . . .  opera  Jani  Gru- 
teri.  Hanoviae  1611.  fol.  p.  1122.  Der 
Lindenbrogsche  Text  von  1595,  aber  mit 
Verbesserungen.  —  *  ed.  H.  G  r  o  t  i  u  s  in 
Histor.  Gotn.,  Vandal.  et  Langobard.  Am- 
stelod.  ap.  Elzevir.  1655.  8*.  IL  p.  1.  — 
*in  Bibl.  max.  Patrum  Lugdun.  XIII.  p. 
160.  Wiederholung  der  vorigen.  —  '*cum 
var,  lect.  cod.  Ambros!  ac  Modoet.  et  an- 
nott.  Horat.  Blanci  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  I.  1.  p.  405-511.  Text  der  Lindenbrog- 
schen  Ausg.  Werlhvoll  wegen  der  Varianten. 

—  "ap.   Migne,  patrologiae   ciu-sus   XCV. 

Auszug,  vid.  auf  d.  folgenden  Seite  unt. 
N.  B. 


Fragmentum  Longob.  hist.  Paulo  D. 
attributum  =  De  rebus  Pipini  et  Caroli  M. 
{vid.  unten.)  —  Pauli  supplementum 
rerum  Longobardicarum  e  ms.  Palatino  ap. 
Freher,  corp.  hist.  Franc.  (Vergl.  unter 
Erlauterungsschriften  ,  S  C  h  ii  z ')  =r  De 
rebus  Pipini  et  Caroli  M.  {vid.  unten.)  — 
Excerpta  ab  historia  Pauli  Warnefridi 
de  gestis  Longob.  c.  annott.  Horat.  Blanci 
Rom.,  et  prolusione  et  animadv.  Fr.  M. 
Pratilli,  ap.  C.  Peregrini,  hist.  princ.  Langob. 
I.  p.  1.  —  Gleichfalls  nur  excerpta  ap. 
Bouquet,  rec.  11.  p.  634.  —  Fragmentum 
de  episcopis  Mediomatricum  ecclesiae  ed. 
Pithoeus,  hist.  Franc.  script.  coaet.  12.  Ed. 
Francof.  p.  288-290.  —  Ex  libro  H.  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  script.  I.  p.  916- 
918.  —  De  rebus  Pipini  et  Caroli  M. 
inltaliaex  libro  VL  'ibid.  IL  p.  205-208 
c.  appendice  ab  a.  776-825.  —  'ap.  Freher, 
corp.  Fr.  hist.  p.  179.  —  'ap.  Bouquet, 
rec.  V.  p.  189;  VL  p.  173.  —  *ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  I.  2.  p.  183.  184  mit  der 
Ueberschrift:  Fragmentum  hist.  Langobard. 
Uebers.:  'Paul  Warnefrieds  Gesch. 
der  Langobarden.  Zum  erstenm.  nach  einem 
Codex  der  k.  Bibl.  zu  Bamberg  aus  dem 
10.  Jahrh.  ubers.  u.  in.  Anmerk.  von  K.  v. 
Spruner.  Hamburg  1838.  gr.  8».  «/,  Thlr. 
{Auch  unt.  d.  Tit.:  Sammlung  der  vor- 
ziighchsten  Quellenschriftsteller.  1.  Bd.)  — 
^iibersetzt  nach  dem  echten  Text  von  O. 
Abel  ( Geschichtschr.  der  deutschen  Vorzeit. 
Vm.  Jahrh.  4.  Bd.)  Berlin  1849.  8». 

PaoloDiacono  della  chiesa  d'Aquilea, 
della  origine  et  fatti  dei  Re  Longobardi, 
trad.  per  Lud.  Domenichi.  Vinegia  1548. 
8«.  —  'wiederholt  Vineg.  1554.  8».  — 
^iciederholt  Milano  1631.  12  mo.  —  *als 
Storia  de'  Longobardi,  trad.  da  Viviani. 
Udine  1826. 

ErA-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  christl.  Dichter  u. 

Geschichtschreiber  Roins  p.  155. 
Bethmann,    Pauli    Diaconi  histor.    Langob., 

—  in  Pertz'  Arch.  VII.  p.  274-358  —  Paulus 

Diaconns   Leben   und  Schriften,   u.  die   Ge- 

schichtschreibung   der  I.angobarden  ibid.  X. 

p.  247-331;  335-414.    Tre/fliche  Abhandlungen. 
Diimge  et  Mone,  Pauli  Diaconi  Foroiulicnsis 

de  gesti.s  Langobardorum  libri  VI,  —  in  Pertz' 

Arch.  III.  p.  226. 
Nagel,  S.,  longobardische  Geschichten,  dem 

Panlus   D.  nacherzahlt,    fiir   d.  deutsche  Ju- 

gend.  Diisseldorf  1849.  8o. 
Schlichtegroll,   v. ,  Bemerkungen   iib.  die 

alt.  Handschr.  des  Paul.  Diac.  de  gest.  Lang. 

in   d.   kon.   Bibl.   zu  Miinchen,  —  tn   Pertz' 

Arch.  III.  p.  138. 
Schiiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

pforibus  historicis  (de  incognito  compilatore 

Preheriano)  p.  352-371. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  95-99. 

:    Historia    Romana:     ,Pri- 

mus  in  Italia  ut  quibusdam  placet 
—  libello  promenda  sunt.'  Libri  16. 

Gewohnlich  in  d.  Handschriften  mit  Eutropii 
brev.  historiae  Rom.  libri  X  vereinigt,  denen  die 
historia  Rom.  als  Supplement  folgt.  Buch  XI-XVI 


486 


PAULUS  WARNEFEIDI 


sind  Panlas  eigrene  Arbelt.  GeRchrieben  vor  781, 
reicht  bis  auf  d.  Fall  der  Gothenherrschaft.  PUr 
nns  werthlose  Compilation ,  war  fiir"8  Mittelalter 
von  groBser  Bpdeutung,  wie  die  vielen  Ueberarbei- 
tunKcn,  Fortsctzungen.  Uenutzungen  (v^i.  His to- 
ria  miscclla)  bewciscn. 

Handschr.:  zaklreich,  vid,  Pertz'  Arch. 
X.  p.  309. 

Ausy.:  gibt  e$  noch  nicht,  doch  kann  als 
solche  dienen  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  1. 
in  allem  was  er  aus  der  von  ihih  mit  A 
bezeichneten  maUdnder  Ilandschr.  im  Texte 
mit  gewohnlicher  und  in  den  Noten  mit 
cursiver  Schrift  gegeben  hat. 

Erl.-Schr.:   Bethmann  tn    Pertz'   Archiv  X.   p. 

307-310. 
Champollion -Figeac    in  seiner  Ausg.   von 

L'ystoire  de  lit  Normant,  Par.  1835.  pr^f.  p.24. 
Papencordt,   Gesch.  d.  Vandalen  in  Afrika 

p.  394-415. 

NB.  Am  Ende  des  Werkes  versprach  P., 
die  folgende  Zeit  im  nachsten  Buche  zu 
behandeln.  Dies  geschah  jedoch  nicht,  son- 
dern  er  machte  spater  daraus  ein  beson- 
deres  Werk,  die  Historia  genti.s  Lan- 
gobard.  Aus  dieser  fertigte  ein  Anderer 
einen  Auszug:  ,Cum  iam  ut  praemissum 
est  —  Anastasius  presbiter  ordinatus  est', 
und  hangte  ihn  als  Libei  XVII.  an  P-'s 
Werk.  Der  Verf.  ist  unbekannt;  Muratori 
hait  Landulfus  Sagax  dafiir,  aber  irrig. 

Handschr.:  in  Pertz'  Arch.  X,  p.  311. 

Ausg. :  '  zusammen  mit  Varro  de  ling. 
latina.  Romae  1471.  4°.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Suetonius,  Historiae  augustae  scriptores, 
Eutropius,  Paulus.  Ed.  Boniis  Accursius. 
Mediolani  ap.  Phil.  de  Lavagna.  1475.  4**. 
—  *  inter  Hist.  augustae  scriptores.  Venet. 
1489.  fol.  —  *  Eutropius,  Paulus.  Paris.  1512. 
fol.  —  *  wiederholt  ibid.  1531.  8».—  •  Sue- 
ton.,  Aur.  Victor,  Eutrop.  Paulus.  Ed.  Eg- 
natius.  Venet.  ap.  Aldum  1516.  8°.,  —  wie- 
derholtUbld.  8«.  «1521.  8«.  —  «Herodianus, 
Eutrop.,  Paulus.  Florentiae  ap.  Juntaml517. 
8».  -—  "Sueton.,  Hist.  aug.,  Aurel.  Vict., 
Eutrop.,  Paul.,  Ammian.  Marcell.  Ed.  Eras- 
mus  Rot.  Basil.  ap.  Froben  1518.  fol.  — 
' '  Historiae  august.  scriptores.  Coloniae  1527. 
fol.  —  "  Historiae  augu.st.  script.  ed.  P. 
Sylburg.  Francof.  1588.  fol.  —  '*Eutropius, 
Paulus.  Edid.  Merula.  Lugd.  Batav.  ap. 
Elzevir.  1592.  8».  —  '*  u-iederholt  ihid.  1594. 
30  —  '*Hi.storiae  antiquae  ex  27  auctoribus 
contextae  1.  6,  ed.  Gothofredus.  1591.,  stikk- 
weise  wiederholt  1684.  8".  —  '•Historiae 
Romariae  scriptores.  Aureliae  Allobrog.  1609. 
fol.,  —  ''' viederholt  Ebroduni  1621.  fol., 
u.  '•  Heidelbergae  1743.  fol.  —  ">  als  Hi- 
storiae  Romanae  epitome.  Amsterd.  1625. 
16mo.,  —  iriederkolt  *"  ibid.  1630.  16«.  u. 
»'  Lugd.  Batav.  1648.  12nio.  —  Was  Mu- 
ratori,  script.  rer.  Ital.  1. 1.  p.  179-185.  unt. 
d.  Tit.:  Landulphi  Sagacis  additamentum 
ad  historiam  miscellam  giht,  ist  bloa  die 
Fortsetzung  aus  der  Ambrosian,  Handachr. 
No.  85. 


ire,  Oanz  in  dernelben  Wclse,  wie  Entropiu» 
von  l*aulus,  wurde  letzterer  wiodcr  ilberarboitet  u. 
bis  813  fortgeset/.t  in  einera  Werke,  wclcheH  ge- 
w6hnlich  den  Namen  llistorla  miscella  fllhrt: 
,Priraus  in  Italia  ut  quibusdam  placet  —  et  obHes- 
sam  Adrianop.  cepit.'  Der  Verf.  wird  in  einigen 
Handschr.  lyandulphus  Sagax  genannt,  Ub.  den 
wir  aber  gar  nlchta  wissen.  Er  legte  Paulus'  Werk 
ohne  die  obengenahnte  Fortsetzung,  aber  in  17 
Blicher  getheilt,  zu  Grunde,  interpolirte  es  reichlich 
uiid  fiigte  noch  9  Biicher  hinzu,  die  er  aus  Ana- 
stasius  franz  abschricb,  so  dass  das  ganzc  aus 
26  Biichcrn  bestehcnde  u.  viel  gebrauchte  Werk 
gar  keinen  VVerth  hat.  Die  Ausgaben  siehe  oben 
p.  375. 

:   Liber  de   episcopis  Met- 

tensibus,  seu  Liber  de  ordine  et 
numero  episeopor.  in  civitate  Met- 
tensi ,  seu  Gesta  episcop.  Metten- 
sium  usque  ad  a,  777. 

Geschrieben  nach  783,  das  £Iteste  Werk  der 
.4rt  diesseits  der  Alpen.  Hieraus  und  aus  Fredegar 
sammt  Fortsetzern  entstand  Oenealogia  Caro- 
lingicae  domus. 

Handschr.:  vid.  Pertz'  Arch.  X.  p.  307. 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  corp.  hist.  Franc.  I. 
p.  172-177.  —  *  in  Bibl.  max.  PP.  Lugd. 
XIII.  p.  329.  —  *ap.  Calmet,  hist.  civile 
et  eccles.  de  la  Lorraine  I.  Preuves.  p.  51. 

—  *ap.  Pertz,  mon.  Germ.  II.  p.  260-268. 

—  Fragmentum  de  Caroli  M.  maioribus 
ac  eius  liberis  'ap.  Duchesne,  script.  hist. 
Franc.  II.  p.  201.  —  *  wiederholt  ap.  Bou- 
quet,  rec.  V.  p.  190-194.  —  Ein  anderes 
ap.  Bouquet  I.  p.  649.  —  Ein  anderes 
de  b.  Arnulfo  ed.  Pithoeus,  scriptores  XII 
coaetanei  p.  288. 

Uebers.:  im  Auszuge  bei  Abel  vor  seiner 
Uebers.  von  Einhards  Jahrbiichern  (s.  d.)  p. 
1-8. 

:  Versus  ad  Carolum:  ,Sum- 

mo  apici  —  vigorem.' 

Handschr.:  Leiden,  Voss.  lat.  quart.  4. 
sec.  X.;  Voss.  lat.  fol.  3.  sec.  X.  —  Rei- 
chenau,  Mabiilon  ann.  II..  328. 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  vet.  anal.  p.  19.  ed. 
secund. 

:Versus  ad  Karolum:  ,Utere 

felix  —  gloria  gentis.' 

Ausg.:  '  ed.  Colinus,  homiliae.  Ba.sil. 
1557.  —  *tciederholt  ap.  Mabillon,  vet.  ana- 
lect.  ed.  sec.  p.  19.  —  *  ap.  Lirutti,  notizie 
de'  letterati  del  Friuli  I.  p.  184.  —  *vn 
Pertz'  Archiv  X.  p.  296. 

.:  Versus  ad  regem:  jCya- 

thius  occiduas.' 

Antwort  auf  eine  Bottchaft  Karls  iiber  einen 
WettkampfmitPetrus  v.  Pisa.  Gedichtet  783  od.  784. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  528. 

Aujg.:  ap.  Lebeuf,  dissert.  sur  Thist.  de 
Paris  L  p.  411. 

— :  Versus  (ad  regem):  ,Sensi 

cuius  —  senio.' 

Antwort  auf  I^arls  voo  Petrus  v.  Piaa  verfasstes 
Gedicht,No8  dicamus.*  Gescbrieben  zwisch.  781-786. 


PAULUS  —  PERIZOLO 


487 


Eandsehr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  528. 
Ausg.:  ap.  Lebeuf,  dissert.  sur  Thist.  de 
Paris  I.  p.  406. 

:    Versus    ad    regem    pre- 

cando:  ,Verba  tui  famuli/ 

FiJr  seinen  gefangenen  Bruder,  geschrieben 
zwischen  780-782. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  528.  — 
Rom,  Vatic.  ohne  Verf.  zwischen  Werken 
des  h.  Paulinus. 

Ausg. :  '  ap.  Lebeuf,  dissert.  sur  Thist.  de 
Paris  I.  p.  414.  —  "^  als  Carmen  s.  Pau- 
lini  ad  Deum  ap.  Mai,  auct.  classici  V. 
p.  30. 

Erl.-Schr.:  Abel,  O.,  Einleitung  zu  seiner  Ueber- 
setz.  (s.  V.)  p.  V-XXIX. 
Bethmann,  Paulus  Diaconus  Leben  u.  Schrif- 
ten,  —  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  247-334  {auch 
als  Separatabdnick  Hannover  1849.  8o.  er- 
schienen.) 
Fabricius,   bibl.  med.    et  inf.   latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  210.214. 
Sopra  un  codice  singolare  di  Paolo  Diacono, 
—  in  II  saggiatore  giornale  Romano  di  storia 
.  .  .  da  A  CTennarelli   e  P.  Mazio.  Roma.  V. 
1846.  p.  130. 
NB.  Alle    iibrigen   Erlauterungsschriften    zahlt 
Bethmann  I.  c.  p.  252-254  auf. 

Ausserdem  vgl.  De  s.  Auctore  ep.  Met.  {narrat.) 
—  Vita  .s.  Arnulphi  —  Versus  de  episc.  Mettensib.  — 
Vita  8.  Bonedicti  [hymnus  u.  versus)  —  V.  s.  Gre- 
gorii  M.  —  De  s.  Johanne  bapt.  {hymnus)  —  V.  s. 
Mariae  Aegypt.  —  V.  s.  Mauri  {versus)  —  V.  s. 
Mercurii  [hymntis)  — -  V.  s.  Scolasticae  {carmen  und 
versus),  welche  dem  Paulus  Diac.  zum  Theil  mit  Recht, 
zum  Theil  /alschlich  zugeschrieben  icerden. 

Femer:  Alcuinus  {carm.)  —  Andreas  presb.  Ber- 
gom.  —  Carmen  ad  Paulum.  —  Hildricus  abb.  Cas. 

Pavinius,    Joh.    Francisc,    Pata- 

^vinus  Ictus  (f  cca.  1480),  vid. 

Vita  s.  Bonaventurae  {relatio.) 
,,     „   Leopoldi  Austr.  march.  (om- 

/10.) 

Pax  Berengapii  cum  Age^ltruda 
a.  898.  Decb.  1. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  565. 

Pedro  Fernandez  de  Velasco,  vid. 
Seguro. 

Pelagius  diaconus  Tyrassonens., 
vid.  Vita  s.  Prudentii  episc. 

Pelagius  Ovetensis  episcop.  (cca. 
ll24):Breve  compendium  s.  histo- 
ria  Hispaniae  ab  a.  aer.  Hisp.  1020 
-1109. 

Ausg.:  '  ap.  Pr.  Sandoval,  histor.  de  V 
obispos.  Pampelonae  1615.  fol. ;  —  '  ibid. 
1634.  fol.  —  » ap.  Florez ,  Espana  sagr. 
XIV.  p.  466.  —  *ap.  Ferrera,  histor.  de 
Espana  XVI.  app.  p.  49. 

Peregpinatio  seu  Passagium  ad 
terram  sanctam  Alberti  ducis  Saxo- 
niae  (1476)  vernacula  exaratum. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  2103. 


Pepegpinus  abbas  ecclesiae  b.  Ma- 
riae  deFontanis  dioecesisTuronens. 
ord.  Cisterc:  Historia  praelatorum 
et  possessionum  illius  abbatiae  (cca. 
1200  scripta.) 

Ausg. :  *  ap.  d'Aachery,  spicileg.  X.  p.  367 
(*  ed,  nov.  11.  p.  573-580.)  —  '  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  494-498. 

Perenne,  Guilelmus  de  la.  Gesta 
Britonum  in  Italia  sub  Gregorio 
papa  XI  gallico  idiomate  metrice 
scripta  a  G.  de  la  P.,  qui  prae- 
seiis  aderat. 

Historisch  treu.  t)en  franzos.  Titel  vid.  p.  356 
«.  V.  CTuillaume  de  la  Perene  u.  ist  jener  Ar- 
tiliel  nach  diesem  zu  verbessern. 

Ausg.:  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1457-1502. 

Pepez  de  Guzman,  Fern.  {Neffe 
des  Pedro  Lopez  de  Ayala,  f  p. 
1450?):  Compilacion  de  la  cr6- 
nica  de  Juan  II,  vid.  Cr6nica  del 
senor  rey  D.  Juan  p.  243. 

:    De    las    generaciones    y 

semblanzas  6  obras  de  los  exce- 
lentes  reyes  de  Espana  D.  En- 
rique  III  e  D.  Juan  II  etc 

Eine  merkwiirdige  Reihe  von  Gemalden. 
Ausg.:  '^zusammen  mit  Perez'  vorhergehen- 
dem  Werhe  ^Logrono  1517.  p.  241 ; 

—  u.  ^Sevilla  1543.  —  *Madrid  1775.  4o. 
:  De  los  claros  varones  de 

Espana. 

Ausg. :  '  in  Mar  de  historias.  Vallensole 
1512.  fol.  —  *  zusammen  mit  Cronica  del 
senor  rey  D.  Juan.  (epitome,  Madrid  1678. 
fol..) 

Erl.-Schr.:  Antonio,  Nic,  bibliotbeca  hisp.  vetas 
U.  p.  177.  431.  • 

Pepgep,  Bernhard. :  Oratio  Wienne 
habita  in  funere  imperatoris  etc. 
Fol.  2.  a. :  Oratio  in  funere  Fride- 
rici  tercij  Romanorum  Imperatoris 
Vienne  habita  p  spectabile  viru  d. 
Bernhardu  Perger  iilic  in  concilio 
civiu  Viennensium  etc. 

Ausg. :  ^  Wienne  s.  a.  (1493)  4«.  4  Blatt. 

—  *  verbesserter  Abdruck  s.  a.  et  1.  (Romae, 
Steph.  Plannck  1493.)  4».  4  Bldtt. 

IIsQi  Toov  Tciifoov  Toov  ^acJiXsoov 
in  templo  Constantinopol.  ss.  Apo- 
stolorum  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  A.  Banduri,  imperium  orientale. 
Paris.  1711.  fol.  I.  3.  p.  121. 

Pepizolo  da  Pisa,  notare  imperiale. 
Ricordi  di  ser  Perizolo  da  Pisa 
dall'  anno  1422  sino  al  1510. 


488 


PERNOLDUS  —  PETRUS 


Amg.:  in  Archivio  storico  Ital.  VI.  2. 
p.  387-396. 

Pernoldus,  Fr.,  de  ord.  praedica- 
tor. :  Ohronica  acephala  Friderici 
Bellicosi,  ultimi  ducis  Babenbergici, 
interregni  post  eum  et  Margaritae 
sororis  eius. 

Ein  Machwerk  dcs  Herausgebers. 
Ausg.:  ap.  Chrys.  Hanthaler,  fasti  Cam- 
pililienses.  Liucii  1747.  fol.  I.  p.  1312. 
Erl.-Schr.:  Abhandl.  der  kon.  bohm.  Gesellsch. 
d.  Wissenschaft.  (Sectionsberlcht  v.  28.  Oct. 
1841).  5.  V.  2.  Bd.  p.  29. 
Jacobi,  Th.,  de  Ottocari  cbronico  Austriaco. 

Wratisl.  1839.  p.  32. 
Wattenbach,  die  Osterfeichischen  Freiheits- 
briefe  p.  105-107. 

Perrlnet  Du-Pin,  vid.  Du-Pin. 

Persona,  vid.  Gobelinus  Persona. 

Petrarca,  Fr.  (f  1.B74):  Chronica 
delle  vite  de'  pontefici  et  impera- 
dori  Roraani,  alla  quale  sono  state 
aggionte  quelle  da  tempi  del  Pe- 
trarca  fino  k  Pio  III. 

Wird  demselben  vielleicht  mitUnrecht  beigelegt. 

Ausg.:    '  Venet.  1607.   4».    —    « Florent. 

1478.  fol.    —    «Venet.  1526.  8«.  Sdten.  — 

*ibid.  1534.    8».   —    *MiranduIae  1624.  4«. 

—  •Fiorenza  1625.  4». 

:   De  viris   illustribus   libri 

nondum  editi  pars  I — IV. 

Ausg.:  Vratislaviae  1828-1833.  4». 

:  epistolae,   vid.    Epistolae 

Petrarcae. 

Erl.-Schr.:  siehe  in  grosser  Zahl  in  Fabricii  bibl. 
med.  et  infim.  latinitatis  ed.  Mansi  V.  \i. 
227  sq. 

Petrlna  de  Balma,  vid.  Vita  b. 
Cpletae  {summarium.) 

Petrus  a  Thymo  =  Petrus  de 
Thymo. 

Petrus  a  Vallibus,  ord.  min.  (flor. 
1447),  vid.  Vita  b.  Coletae  virg. 

Petrus  abbas  Aulae  regiae  =  Pe- 
trus  Zittaviensis. 

Petrus  abbas  Heinrichowiensis,  vid. 
Liber  fundationis  claustri  s.  Mariae. 

Petrus  abbas  Vangadiciae  (cca. 
106()) :  vid.  Vita  s.  Theobaldi  erem. 

Petrus  Aegidius:  &Qrjv(jodia  seula- 
mentatio  qua  genius  domini  Maxi- 
miliani  inter  praeficas  in  pompa 
funerali  mortem  eius  deplorat. 

Au8g. :  '  unt.  d.  Tit. :  Threnodia  in  funus 
imp.  Maximiliani.  Eiusdem  de  eodem  cae.sare 
et  aliis  hercibus  epitaphia  cum  aliquot  epi- 


grammatiis.  Andverpiae  1519.  4».  —  *wie- 
derholt  c.  notis  Spicgclii  ap.  Freher,  scr. 
rcr.  Gcrm.  ed  Struve  II.  p.  760-764. 

Petrus  Amelii  de  Brenaco,  Gallus 
Alectensis,  Urbani  V  sacrista,  po- 
stea  archiep.  Tarentinus  (a.  1398): 
Itinerarium  Gregorii  XI  Avenione 
Romam,  incoeptum  13.  8ept.  a. 
1376. 

Ausg. :  '  ed.  Bzovius ,  annal.  ecclesiast?. 
ad  a.  1376.  No.  31  et  ad  a.  1377.  —  »ed. 
Massonus  et  Ciacconins  in  vita  Gregorii 
XI.  —  *  cd.  Papir.  Massonius,  de  episcopis 
urbis  Romae.  —  *  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  III.  2.  p.  690-712. 

Petrus  Andreas  de  Castaneis  (cca. 
1460),  vid.  Vita  s.  Andreae  Corsini. 

Petrus  archiepiscopus  Barensis  = 
Petrus  Canusinus. 

Petpus  Aulae  regiae  abbas,  vtd. 
Pctrus  Zittav.' 

PetrusS.AubertiCambrens.  (1300), 
vid.  Vita  s.  Dympnae. 

Petrus  Azarius,  vid.  Azarius. 

Petrus  Baiocensis  Gallus,  ord. 
praed.  (flor.  1392):  Chronicon  sui 
temporis  ab  a.  1350— 1392. 

8oll  inhaltreich  sein. 
Ausg.:  ed.  Thaddaeus  de  Argentina.  Basil., 
Joh.  Boppardi  1512.   8*. 

Petrus  Bertrandi  iunior  de  Colum- 
bario,  episc.  Ostiensis  et  cardina- 
lis  (f  TL361):  Iter  ad  coronationem 
Caroli  IV  imp.  Romani  a.  1356. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p. 
354-358. 

Petrus  bibWoihecarlus  (ignotus):  Hi- 

stor-ia  Francorum  abbreviata.    680 

—898. 

Werthloses  Exoerpt  der  annales  Fuldenseg. 

Ausg.:    '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 

III.  p.  540-543.   —   *ap.  Bouquet,   rec.  V. 

p.  325;    VI.  p.  205;    VII.  p.  168.  —    » ap. 

Pertz,  mon.  I.  p.  416-418. 

Petrus  Blesensis,  archidiaconus  Ba- 

thoniensis  (f  cca.  1200):  Continua- 
tio  historiae  Ingulphi  Croylandensis, 
a.  1091  —  1118. 

Ausg.:  ap.  Fell,  rer.  Anglic.  script.  vet. 
Oxon.  1684.  p.  108-130. 

Jirl.-Schr.:  Wright,   Peter  of  Bloig  m  W»  Blo- 
ffraphia  Britannioa  litcrar.  II.  p.  .306-379. 
ygl.  Kpistolae  Pelri  Blcseusis. 

Petrus  Cali  Dominic,    vid, 

Acta  8.  Magni  mart.  Caes. 
Martyrologium  ws.  Hippolyti  ett.  {mi. 
rac.) 


PETRUS 


489 


Petpus  canonicus  S.  Auberti  Cam- 

brens.  (flor.  ISCKJ),  vid.  Vita  s. 
Dympnae. 

Petrus  Cantinelli,  vid.  Cantinellius. 

Petrus  Canusinus  et  Barensis  ar- 
chiepisc,  vid.  Vita  s.  Sabini  episc. 

Petrus  Carmelita  (saec.  XIV.),  vid. 
Ellenhardus. 

Petrus  Caroli  loci  abb.  ord.  Cist. 
(sec.  XIII. \  vid.  Vita  s.  Guilelrai 
archiep. 

Petrus  Casinensis  =  Petrus  dia- 
conus  Casinensis. 

Petrus  Cernayensis  =  Petrus  Sar- 
nensis. 

Petrus  Cluniacensis,  vid.  Vita  s. 
Petri  Mauricii  {jpaneg.) 

Petrus  Cyrnaeus,  vid.  Cyrnaeus. 

Petrus  Damiani,  cardinalis  et  epi- 
scopus  Ostiensis  (f  1072):  Actus 
Mediolanenses  ad  Hildebrandum 
cardinalem  archidiaconum ,  de  le- 
gatione  sua  quam  Nicolai  II  iussu 
susceperat. 

Ausg. :  in  eius  oper.  ed.  Const.  Caietanus. 
Romae  1606-1615.  3  vol.  fol.  (wiederkoU 
Lugdimi  1623.  fol.)  Ein  4.  Bd.  kam  Romae 
1640.  fol.  dazu  {wiederholt  in  einem  Bde. 
Paris.  1642.  u.  1663.  fol.)  Tom.  m.  No.  5. 

Erl.-Schr.  Schiiz,   commeut.  criticus  de  scriptls 
et  scriptoribus  historicis  p.  172. 

Vgl.  Acta  ss.  Liiciliae,  Fl.   {aeta  al.) 
Epistolae  Petri  Damiani. 
Vita  s.  Bonifacii  archiep.   ap. 

„      ,,  Dominici  Loric. 

„     „  Hilarii  ep.  Pict.  {sermo.) 

„     ,,  Mauri  ep.  Caes. 

„     „  Odilonis  abb. 

„    b.  Petri  Damiani. 

„    s.  Rodulfl  ep.  Eugub. 

„    „  Romualdi. 

Petrus  Danus  =  Petrus  de  Dacia. 

Petrus  de  Alliaco   {AiUy),    episc. 

Cameracens.  et  cardinalis  (f  1425), 

VlU.  Theodoricus  de  Niem  {de  necessit.) 

Vila  8.  Petri  de  Murrone. 

Petrus  de  Alvarotis :  Oratio  coram 
Ruperto  rege  Roman.  nomine  to- 
tius  universitatis  Patavinae  a,  1401 
habita. 

Ausg.:  ed.  Duellins,  miscellan.  I.  p.  129. 

Petrus  de  Andlo,  profcss.  iuris 
eccles.  Basileae:  Libelhis  de  cae- 
sarum  monarchia  ad  Fridericumlll. 

Geschrieben   1460. 


Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
6030.  —  Missions  ^trang.  sec.  XV.  No.  287. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  De  imperio  Rom. 
sive  Repraesentatio  reipublicae  germanicae 
ed.  cum  notis  Marq.  Freher.  Argentorati 
11603.  4«.;  *  1612.  4«.;  » Norimbergae 
1657.  4«. 

Petrus  de  Blarrorivo:  Opus  de 
bello  Nanceiano  a.  1476. 

Ausg.:  in  celebri  Lotharingiae  pago  D. 
Nicolai  de  Porta  1518.  fol. 

Uehers.:  traduit  du  latin  par  N.  C.  Ro- 
main  ap.  Calmet,  histoire  de  la  Lorraine. 

Petrus  de  Bordeille,  episc.  Petra- 
goricensis:  Justificatio  puelle  Fran- 
cie  nomine  Johanna. 

Handschr.:  Paris,  Arsenalbibl.  hist.  lat. 
sec.  XV.  No.  88. 

Vgl.  Chronique  de  la  Pucelle. 

Petrus  de  Castelletto  ord.  erem. 
(1402),  vid.  Ordo  funeris  Johannis 
Graleatii. 

Petrus  de  Dacia  seu  Dania  (ord. 
praed.,  1326  rector  universitatis  Pa- 
risiensis):  Calendarium. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic. 
VI.  p.  261-265. 

Erl.-Sehr.:  Petersen,  N.  M.,  Bidrag  til  den 
danske  Literatur  llistorie.  1853.  L  p.  82.  Note. 

Petrus  de  Dacia,  fra  Visby,  lector 
Skeningae  fra  1271 — 75,  vid.  Vita 
Christinae  Stumbulensis. 

Petrus  de  Dusburg,  ord.  Teuto- 
nici  sacerdos  (1326):  Cronica  terre 
Prussie  seu  Chronicon  Prussiae  at- 
queOrdinisTeutonici,a.ll90 — 1326. 

Ziemlich  vollstandigu.  genau.  ,Das  bedeutendste 
Denkmal   der  alteren   preuss.   Geschichte.'  Toppen. 

—  Der  altere  Theil  meist    aus   Ptolemaeus   de 
riadonibus  und  Martinus    Polonus  entlehnt. 

—  Nicolaus  Jeroschin  iibersetzte  die  Chronifc  in 
deutsche  Reime. 

Handschr.:  Thorn  A.  111.  fol.  —  Ko- 
nigsberg,  k.  Bibl.  fol  1568.  —  Berlin, 
k.  Bibl.  ms.  Boruss.  fol.  68.  —  Wien,  k. 
Hofb.  No.  9093,  olim  hist.  prof.  466.  Vgl. 
Script.  rer.  Pruss.  L  p.  12-15. 

Ausg.:  ^c.  continuatione  anonymi  usq. 
ad  a.  1435  ed.  Christoph.  Hartknoch.  Fran- 
cof.  et  Lipsiae  1679.  4».  Durch  Fehler  ent- 
setzlich  entstellt.  Sehr  selten.  —  *ed.  Toppen 
in  Script.  rer.  Prussic.  I.  p.  21-219  Tnit 
Einleit.  p.  3-20.  Gut. 

El.-Schr.:  Doll,  die  Familie  der  Walpoden  in 
>I.<iinz,  sodanu  die  drei  erstcn  Ilochmeister 
und  die  altesten  Chronikenschreiber  d.  deut- 
schen  Ordens  —  in  Quartalblatler  des  Ver- 
eins  f.  Literatur  u.  Kunst  zu  M.ainz.  Mainz 
18.31.  Heft  2.  p.  15. 
rabricius,  bibl.   med.   et  iuf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  259. 
Toppen,  M.,   Gesch.   der  preussisch.   Histo- 
riographie  p.  1-15. 


490 


PETRUS 


Volg»,  .T.,  Ub.  d.  Werth  u.  d.  Olaulmtirdlgkeit 
der  Chronik  des  Ordenspriesters  Peter  von 
Dusburg  —  in  seiner  (losch.  Frcusscns.  III. 
Reil.  2.  p.  liOt  ()().*. 

Wiszniow.«iki,  Mich.,  historya  literatury  pols 
kicj  ir.  p.  HO-lie. 

Petpus  de  Ebulo  (cca.  1196):  Car- 
men  dc  motibus  Siculis  et  rebus 
inter  Henricum  VI  Rom.  imp.  et 
Trancredum  sec.XII.  gestis.  1189— 
1195. 

Wichtig  fiir  d.  Geschichte  von  Richard  Lowen- 
herz. 

Bandschr.i  Bern,  6ff.Bibl.No.  120.  mbr. 
fol.  sec.  Xin.  Einzige. 

Ausg. :    •  cum  noti.s  histor ed.  Sam. 

Engel.  Basil.  1746.  4».  —  ^  n-iederhnlt  ap. 
Gravier,  raccolta.  —  *  ap.  Del  Re,  cronisti 
e  scritt.  sincroni  I.  p.  405-439  mit  gegen- 
iiberstehender  italien.  Uebersetz.  in  Prosa; 
Noten  p.  441-455. 

Petrus  de  Fenin  =  Fenin. 

Petrus  de  Gazata  vicarius  gener. 
episcopi  Regiensis  (f  1414),  vid. 
Chronicon  Regiense. 

Petrus  de  Herentals  prior  Floref- 
fensis  ord.  Praemonstr.  (flor.  1400): 
Vitae  paparura  Johannis  XXII, 
Benedicti  XII   et  Clementis  VI. 

Ausg.:  'ap.  Baluze,  vitae  paparum  Ave- 
nionensium  I.  —  '  iciederholt  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  499-502. 

Petpus  de  Monte  Rubiano  (saec. 
XIV.),  vtd.  Vita  s.  Nicolai  Tolen- 
tinatis. 

Petpus  de  Natalibus  {dei  Nadali), 
episcopus  Equilinus  (f  ante  1406): 
Catalogus  Sanctorum.     Libri  XII. 

Ein  Verzeichniss  der  Heiligen  nach  der  Ord- 
nung  ihrer  Jahrestage  mit  beigefiigtcn  kurzen  ge- 
scbicbtltchen  Nachrichten. 

Ausg.:  •  Vicentiae  1493.  fol.  curante  An- 
tonio  Verle.  —  '  Argentinae  1502.  fol.  -- 
«Venetiis  1506.  fol.  —  *  Lug(iani  1508. 
fol.  —  ^ibid.  1514.  fol.  —  'ex  emendatione 
Alberti  Castellani.  Venetiis  1516.  4».  — 
'  Lugduni  1543.  fol.  —  » ex  emendat.  Alb. 
Caslellani.  Venetiis  1616.  fol. 

Erl.-Schr.:  P'abriciu3,  bibl.  ined.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Man.~i  V.  p.  9:i. 

Petpus  de  Petpis:  Adhortatio  in 
qua  fatalem  casum  Conradini  de- 
scribit. 

Ausg.:  ed.  Schmincke.'  Lugd.  Bat.  1764. 

Petpus  de  Salerno,  vid.  Chronicon 
Cavense. 

Petpus  de  Thymo  (van  der  Hey- 
den,  canon.  et  thesaurarius  S.  Gu- 


dulae  Bruxell.,  f  147.3) :  Chronicon 
Brabantiae.     984—1047. 

Handschr. :  B  r  ii  s  s  e  1 ,  Stadtarch.  3  vol. 
fol.  Original  u.  3  Abschriften. 

Ausg. :  '  Au.sziige  ap.  Senckenberg ,  sel. 
iur.  et  hist.  III.  p.  206.  —  »  v.  Reiffenberg 
unternahm  au/  Konigs  Wilhelm  I  Wunsch 
die  Hei-ausgabe ,  der  erste  Band  aber  ging 
nur  bis  zum  J.  814,  als  die  Revolution  von 
1830  die  Arbeit  unterbrach ;  er  erschien  unt. 
d.  Tit. :  Petri  a  Th  ymo  historia  Brabantiae 
diplomatica.  Bruxellis  1830.  8».  Mit  dem 
Portrait  des   VerJ. 

Petrus  de  Valle  Sernaio  sive  mo- 
nachus    coenobii   Vallium    Cernaii 

—  Petrus  Sarnensis. 

Petrus    de  Vineis  (f  1249):    De 
rebus  gestis  Friderici  II. 
Ausg.:  Basileae  1566.  8». 

Vgl.  Epi.stolae  Petri  de  Vineis. 

Petrus  diaconus  Casinensis  (cca. 
1137):  Catalogi  regum,  pontificum, 
abbatum. 

Ausg.:  Ausziige  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III. 
p.  219. 

:   Liber    de    ortu    et   vita 

iustorum  coenobii  Casinensis. 

Ausg. :  argumenta  capitum  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  I.  —  *  wiederholt 
ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  collect.  VI. 
p.  791.  —  »ap.  Mai,  nova  collectio  VI.  2. 
p.  245. 

:  Liber  de  sanctis  locis. 

Ausg.:  prologus  ap.  Martene,  ampl.  coll. 
VI.  p.  789.  790. 

:    Liber  illustrium  virorum 

Casinensis  archisterii ,  scriptus  ad 
Pandulfum  Teanensem    episcopum. 

—  AcceditSupplementum  conflatum 
per  Placidum  Romanum  mona- 
chum  Casinensem. 

(ieschrieben  vor  1137,  mager,  aber  trotzdem 
wegen  vieler  Notizen  sehr  nittzlicb. 

Ausg. :  '  ed.  J.  B.  Marus ,  cum  commen- 
tario"cui  de  codd.  Casinensibus  nonnulla 
insunt,  zusammen  mit  Placidi  mon.  Casi- 
nensis  supplemento.  Romae  1655.  8".  — 
*  wiederholt  Parisiis  1666.  8».  —  »  in  Bibl. 
Patr.  Lugdun.  1677.  XXI.  p.  347.  —  *m 
Bibl.  eccl.  J.  A.  Fabricii.  Hamb.  1718.  fol. 
p.  165.  —  *  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  9-62.  Accedit  Placidi  supplementum 
p.  63-80.  —  •  ap.  Burmann,  thesaur.  antiq. 
IX.  p.  829. 

:    Praefatio    registri    Casi- 

nensis. 

Av^g.:  ap.  Pertz,  raon.  scr.  VII.  p.  567. 


PETRUS 


491 


Erl.-Schr.:  Fabrictns,  bibl.  iDcd.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  251. 
Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scn- 
ptoribus  historicis  p.  371-576. 
Vgl.  auch: 

Epistolae  ad  Petrum  diac.  missae. 
Leo  Marsicanus    {dessen  unvollendete 

Chronik  Petrus  diac.  fortsetzte.) 
Vita  s.  Aldemarii. 
„     „  Athanasii  ep.  Neap. 
„     „  Benedicti  CasiQ.  (Awtonca  re- 

latio.) 
„      „  Guinizonis. 
„     „  Placidi  diso. 
„      ,,  Sabini  ep.  Can. 
„     b.  Vicloris  III. 

Petpus  diaconus  Neapolitanus:  Vita 
episcoporum  Neapolitanae  ecclesiae 
Athanasii  I  et  II. 

Fortsetzung  u.  Anhang  zu  Johannes  diaco- 
n  ns. 

A.usg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  p. 
p.  1045. 

Vgl.  De  s.  Agnello  abbate  (,dt  mirac^ 

Petrus  Dominicus  de  Baono,  ep. 
Tarvisin..  (1360),  vid.  Vita  b.  Hen- 
rici  Baucenens. 

Petrus  Dorlandus  Carthusianus,  vid. 
De  s.  Anna  matre  {mirac.  ant.) 

Petrus  episcopus  Lodovensis  in 
Gallia  inferiore  (flor.  1312):  Chro- 
nicon  Simonis  comitis  Montisfortis 
=  Praeclara  Francorum   facinora. 

Petrus  episcopus  Taurianensis,  vid. 
Vita  s.  Fantini  (mVa  alt.) 

Petrus  Florentinus  ord.  minor.,  vid. 
Vita  b.  Margaritae  Faventinae. 

Petrus  Galesinius,  vid.  Vita  s.  Bo- 
naventurae. 

Petrus  Guillermus  bibliothecarius, 

Vtd.  Liber  pontiticalis. 

Vita  s.  Aegidii  (mirac.) 

Petrus  Lodovensis  =  Petrus  epi- 
scopus  Lodovensis, 

Petrus  magister  scholarium  Stum- 
bulens.,  vid.  Vita  b.  Christinae 
Stumbul. 

Petrus  Malleacensis  coenobii  mo- 
nachus  (flor.  1070):  Libri  II  de 
antiquitate  et  commutatione  in  me- 
li«s  Malleacensis  insulae  {Maillezais 
in  Nieder  -  Poitou)  et  Translatione 
corporis  s.  Rigomeri, 

Avsg. :  '  ap.  Labbe,  bibl,  nova  II.  p.  222 
-234 ;  234-238.  —  »  die  translatio  iciederholt 
in  AA,  SS.  Boll.  24.  Aug.  IV.  p.  789-791. 
—  *M.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o,  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  134-136,  —  *  Bruchstiick  ap, 
Bouquet,  rec,  X.  p,  178-184, 


Vgl.  Chronicon  Malleacense. 
Narratio  de  monast.  Mall. 
Vita  s.  liigomeri  (hist.  transl.) 

Petrus  Marcellus  Antonii  F.  Ve- 
netus :  De  vitis  principum  et  gestis 
Venetorum  a  primo  Paulutio  Ana- 
festo  usque  ad  obitum  ducis  74. 
Augustini  Barbadici  a.  1502. 

Ausg.:  '  Venetiis  1554.  8».  —  '  Francof. 
1674.  8».  —  *ap.  Griiter,  chronicon  chi-o- 
nicorum  politicum,  Francof,  1514.  8°,  I.  p. 
581-728. 

Petrus  monachus  coenobii  Vallium 
Cernaii  =  Petrus  Sarnensis. 

Petrus  Natalis  =  Petrus  de  Na- 
talibus. 

Petrus  Passerinus  Utinensis:  Dia- 
rium  rerum  Foroiuliensium  ab  a. 
1258—1356  (1348.) 

Der  wirkliche  Verfasser  soU  Julianus  cano- 
nicusCividatensis  (tior.  1,361)  sein,  unter  dessen 
Namen  es  auch  veroifentlicht  ist. 

Ausg. :  '  ed.  Bern.  de  Rubeis,  vetera  mo- 
numenta  ad  commentarium  ecclesiae  Aqui- 
leiensis,  appendix  No.  8.  —  *  in  vielem  vom 
vorigen  verschieden  ap.  Muratori,  scr.  rer, 
Ital.  XXIV.  p.  1193-1230  unt.d.  Tit.:  Frag- 
menta  chronici  Foroiuliensis  cum  addita- 
mentis  ab  a.  1252-1364  auctore  Juliano 
canonico  Cividatensi  {i.  e.  Foroiuliensi.) 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  270. 

Petrus  patricius  et  magister,  Thes- 
salonicensis,(GesandterJustiniansan 
Theoderichs  Tochter  Amalasuntha 
etc,  saec.  VI.  init.):  Legationes. 

Nur  noch  Fragmente  vorhanden. 
Ausg. :  '  gr.  et  lat.  Carolo  Cantoclaro  in- 
terprete  et  cum  eiusdem  et  Henr.  Valesii 
notis  inter  Excerpta  de  legationibus,  cum 
Ph.  Labbei  protreptico  de  scriptt.  Byzant. 
Paris,  1648,  fol.  {Vgl.  Byzantinae  hi.st.  scr. 
No.  1.)  —  ^zusammen  viit  Dexippus  rec.  I. 
Bekker  m  Corp.  scr.  hist.  Byzant,  1829, 

Petrus  Pisanus,  vid. 

l.iber  pontificalis. 
Vita  Paschalis  II. 

Petru5  Rhemensis  =  Petrus  a 
Vallibus. 

Petrus  Russius  (=  Petrus  de  Ru- 
beis?),  vid.  Bandinus. 

Petrus  Sarnensls  sive  Vallis  Sar- 
naii  {des  Vaux  de  Cernay)  ord. 
Cisterc. :  Historia  de  factis  et  trium- 
phismemorabilioribus...  viriSimonis 
comitis  de  Monteforti,  sive  Historia 
Albigensium   et  belli  sacri  in  eos 


492 


PETRUS  -  PFINTZING 


a.  1200  suscepti  duce  et  principe 
Simone  a  Monte-Forti,  dein  Tofo- 
sano  comite  . . . 

Wichtlfr  fiir  dio  AlbiKcnserkriege,  rcicht  bis 
1217.  Der  Verfasser  war  Auscnzeuge. 

Ausg  :  '  ex  mss.  codd.  in  lucem  n.  prim. 
edita  (a  Nicol.  Camuzat  canon.  Trec.)  Tro- 
cis  1615.  8".  —  'en  latin  et  fran^.  Trecis, 
N.  Rousset  1617.  2  vol.  in  1.  8«.  —  »  ap, 
Duchesne,  script.  hist.  Franc.  V.  p.  554-665. 
riicken- u.  fehlerhaft. —  *  ap.  Tissier,  bibl. 
Cisterc.  VII.  p.  1-72.  — '  *  ap.  Bouquet,  rec. 
XIX.  p.  1-113,  nach  guten  Mss.  —  •  ap. 
Migne,  patrologiae  cursus  CCXIII. 

Uebers.:  ^Trecis  1617.  8».,  s.  Ausg.  No.2. 
—  ^unt.  d.  Tit.:  Histoire  de  la  ligue  saiute, 
faite  il  y  a  380  ans,  a  la  conduite  de  Simon 
de  Mont-Fort,  contre  les  her^tiques  Al- 
bigeois,  .  .  .  sous  les  rois  Philippe-Auguste 
et  saint  Louis.  Le  tout  ^crit  par  F.  Pierre 
des  Vallees  -  Sernay  . . .  environ  Tan  1198 
et  mis  en  notre  langue  fran(;aise  Tan  1569, 
par  M-  Arnauld  Sorbin  . . .  ^veque  de  Nc- 
vers.  Paris,  G.  Chaudiere  1585.  8". —  *unt. 
d.  Tit. :  Pierre ,  moine  de  Vaulx-Cernay, 
histoire  de  Thdr^sie  des  Albigeois  . . .  Trad. 
en  lang.  fran(j.  Publ.  par  Guizot,  collect. 
XIV.  p.  1-344  mit  mehreren  dahin  gehorigen 
Documenten  u.  Abhandlungen. 

Vgl.  Rlshaiiger,  (lc  bellis. 

Petrus  SiculusArgivor.  episc,  vid. 
Vita  s.  Athanasii  ep.  Methon. 

Petrus  subdiaconus,  vid.  Vita  s. 
Julianae  virg.  Nicom.  {alia  vita.) 

Petrus  Thaborita  (of  Peter  Jacobsz 
van  Thabor,  f  cca.  1530):  Kronijk 
van  Vriesland.     781—1527. 

Ausgczeichnet  durch  Wahrheitsliebe. 
Ausg.:  ed.  Visser  et  Amersfoordt  in  Ar- 
chief  voor  vaderlandsche  inzonderheid  Frie- 
sche  geschiedeuis.  Leeuw.  1824.  1827.  1828. 
8«.  p.  1-443. 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.  120-122. 

Petrus  Traiecti  (fin.  saec.  XV.) 
vid.  Vita  Johannis  Hatten. 

Petrus  Tudebodus,  Gallus,  sacer- 
dos  Civriacensis  {Givray)  ex  dioec. 
Pictavensi  (cca.  1100):  HisJtoria  de 
Hierosolymitano  itinere  ab  a.  1095 — 
1099.     Libri  V.- 

Treuc  Schildorunff,  rauhc  ciprache. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesnc,  !<cript.  rer.  Franc. 
IV.  p.  773-815.  —  'm  Auszuge  ohne  Namen 
des  Verfass.  als  Anonymi  Itali  gesta 
Francor.  ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p. 
1-80. 

Erl.-Sehr.-.^BtLTih,  Casp.,  notae  ap.  Ludcwig,  re- 
liq.  niss.  JII.  p.  21. 
KabriciUH,   hibl.  in«d.    et  inf.   latinitatis   ed. 

Mansl  V.  p.  282. 
S  t  r  u  V  c ,  bibl.  hislorica  ed.  M euscl  II.  2.  p.  289. 


Petrus  Vallium  Sarnaii  monachus 
=  Petrus  Sarnensis. 

Petrus  van  der  Heyden  =  Petrus 

dc  Thymo. 

Petrus  Zatecensis,  orphanorum  se- 
ctae  presbyter:  Liber  diurnus  de 
gestis  Bohemorum  in  concilio  Ba- 
sileensi.     1431. 

Ausg.:  (ed.  F.  Palacky)  in  Acta  concil. 
Basil.  L  p.  287-357. 

Petrus  Zittaviensis,  abbas  Aulae 
Regiae  (f  1339):  .Cronica  Aulae 
Regiae  (Konigsal,  hohmisch  Zhras- 
law).  Libri  IH.  L  1253—1316.  II. 
1317—1333.  HI.  —  1338. 

Hochwichtiges  Werk. 
Tlandschr.:  Bibl.  Lobkowitz,  chart. 
fol.  Nur  das  erste  Buch;  geschr.  1564.  — 
Iglau,  Magistratsarch.  membr.  anni  1393. 
fol.  vollstdndig.  —  Freher's  Handschr.  des 
2.  Buches  jetzt  unbekaunt.  —  Rom,  Ori- 
ginal.  Pal.  950. 

Ausg.:  *  ap.  Freher,  scr.  rer.  Boh.  p.  21, 
blos  das  zweite  Buch.  —  '  ap.  Dobner,  mo- 
numenta  V.  p.  19-501 ;  vollstdndig. 
Erl.-Schr.:  Bohmer,  reg.  lAid.  Bav.  p.  IX. 
Meinert,  die  b6hnii.schon  (Jeschichtschreiber 
des   erst.   Zeitrautnes,  —  in.  Jahrbiichcr   fUr 
Literatur.  Anzeigebl.  Wien  1821.  III. 
Palacky,  F.,  Wiirdigung  d.  alten  bShm.  Ge- 

schreiber.  Prag  1830.  p.  120. 
— —  literarische  Reise  nach  Italien  p.  hi. 
Peschek,  C.  A.,  Petrus  v.  Zittau,  Abt  zu  K6- 
nig.-<aal   in     Bcihmen    ums  Jahr   1300.    Nebst 
Proben  aus  s.  histor.  Werke.  Zittan  u.  Lpz. 
1821.  80.  22Sgr.  6^f. 

Pezzati,  Francesco  di  messer  An- 
tonio,  canonico  in  Duomo:  Diario 
della  rebellione   d'Arezzo  a.  1502. 

Ausg.:  ed.  F.  Polidori  mi  Archivio  stor. 
Ital.  I.  p.  213-226. 

Pfintzing,  Melch.,  Propst  in  Niirn- 
berg  (t  1535):  Theuerdank.  Die 
geuerlichkciten  vnd  eins  teils  der 
geschichten  des  loblichen  streyt- 
paren  vnd  hochberiimbten  hefds 
Ritters  herr  Tewrdanckhs. 

Ilarte,  aber  kraftvollc  Sprache. 
Au^g.:  '  Niirnberg  s.  a.  (1517.)  fol.  — 
*  Augsburg  1519.  fol.  Beide  schdtzbar  wegen 
des  Originaltextes;  sehr  setten  u.  icegen  der 
eigeiiihumlichen  artistischen  u.  typographi- 
schen  Ausstattung,  velche  ihnen  ihr  Drucker 
Ilanns  Schonsperger  d.  dltere  gab,  vahre 
Bibliothekschdtze  getcorden.  —  *  Augsburg 
1537.  fol.  —  *ed.  Bnrcard.  Waldisius. 
Frankfurt  1553.  fol.  —  *  wiederholt  ibid. 
1563.  fol. ;  —  •  ibid.  1689.  fol. ;  Text  sehr 
interpolirt  u.  verdndert,  mit  einer  kieinen 
Chronik  Maximiliaus  u.  Ph.  Melanchthons 
Leichenrede    ins    Deutsche    iibertragtn.   — 


PHILIPPE 


PHRA.NTZES 


493 


'Frankfurt  a.  M.  1596.  8».  Schlechter  Ab- 
druck  der  Ausg.  v.  1563.  —  '  ed.  Matth. 
Schultes.  Ulm  1679.  fol.  —  *  iciederholt 
Augsburg  s.  a.  (1693.)  fol.  OJt  willkUrlich 
der  Text  verundert.  —  •  '°  hrsg.  von  Carl 
Haltaus.  Quedlinburg  1836.  8.  {Bildet  zu- 
gleich  den  2.  Bd.  der  Bibliothek  der  ges. 
deutschen  Nationalliteratur. )  —  "  Der 
Theuerdank  nach  der  Ausg.  von  1519  ap. 
Scheible,  das  Kloster  weltlich  u.  geistlich. 
Stuttgart  1846.  IV.  Bd.  3'/,  Thlr. 

Erl.-Schr.:  v.  Aretin,   Beitrage  zur  Gesch.  und 

Literatur  V.  p.  67.       • 
Bart.sch,  peintre  graveur  VII.  p.  272. 
Bouterwek,    (xe.sch.   der  Poesie  und  Bered- 

samkeit  IX.  p.  371. 
Chniel,    liandschr.    d.    kaiserl.    Biblioth.    II. 

p.  432-458. 
Fabriciua..   bibl.   med.   et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  60. 
Heller,    J.,    Skizze    einer    Gesch.    der    ver- 

schiedenen  Ausgab.  Theuerdauks  —  in  Sack 

und  Hellers  Beitragre  z.  Kuiist-  u.  Literatur- 

ge.sch.  Niirnberg  1822.  8o.  p.  LXXXVICXX. 
Jansen,   essay   sur  Torigine  de  la  gravure  I. 

p.  128. 
Kohler,   J.    Dav. ,    dissert.    de    inclyto    libro 

poetico  Teurdank.  Altorf.  1714.  4».  wiederhoU 

1719.40.;  1737.  40.;  neue  Aufl.  von  B.  P.  Hum- 

mel.  Niirnberg  1790.  40. 
Mone,  Anzeiger  f.  Kunde  des  deutsch.  Mittel- 

alters.  1836.  p.  343. 
Pertz'  Archiv  VIII.  p.  185. 
Serapeum.  1842.  II. 
Titz,    \.   G. ,   iiber  deu  Theuerdank.  Altdorf 

1714.  40. 
Wiener  Literaturzeitung.  1813.  p.  301. 
Zurlauben,  B.  F.  A.  J.  D.,  diff^rentes  pieccs 

de   Theuerdank,    poenie  heroique,  apparte- 

nant  aux  anciens  temps   de   la  poesie  alle- 

mande,  traduites  en  fran^ais.  Paris  1776.  80. 

Philippe  de  Villette,  vid.  Histoire 
de  Charles  VI. 

Philippe  von  Vigneulles:  Gedenk- 
buch  des  Metzer  Biirgers  Philippe 
von  Vigneulles  aus  den  Jahren 
1471—1522. 

Trotz  des  deutschen  Titels  sind  diese  Menioires 
franzSsisch  geschrieben. 

Ausg. :  nach  der  Handschrift ,  des  Verf. 
hrsgb.  von  H.  Michelant  in  Bibl.  des  literar. 
Vereins.  Stultg.  1852.««.  Bd.  XXIV. 

Phllippus  ab  Eleemosyna 
Philippus    abbas   Bonae   Spei 

Philippus  Harveng. 

Philippus  Albericius,  vtd.  Vita  b. 
Johannis  Angeli. 

Philippus  Bonacursius,  vid.  Calli- 
machus  Experiens. 

Philippus  Claraevallensis,  vid.  Vita 
s.  Bernardi  Claraevall.    (lib.  VI."") 

Philippus  episcopus  Eystetensis  (f 
1322),  vtd. 

De  8.  Gundecharo  {mirac.) 
Vita  s.  Walburgis. 
„     „  Willibaldi. 


Philippus  Harveng  de  Eleemosyna, 
abb.  Bonae  Spei  ord.  Praemonstr. 
in  Hannouia  Camerac.  dioec.  (j 
post  1180),  vtd. 

Vita  s.  .^gnetis  virg.  (passio.) 
,,     „  Amandi  Traiect. 
„      „  Augustini  ep.  Hipp. 
,,      ,,  Cyrici  et  Julittae. 
,,     ,,  Foillani. 
„     ,,  Gisleni  conf. 
„     ,,  Landeiini    abb.    Crisp.    {vita 

alia.) 
,,      ,,  Odae  virg. 
,.     ,,  Salvii  niart. 
.     ,,      „  Waldetrudis  virg. 

Philippus  IVIacerius  s.  de  Mazzeriis 

(de  Ma{zih'es,  flor.  1370),  vid.  Vita 
s.  Petri  Thomasii  (f  1366.) 

Philippus  monachus  ClaraevaU.  = 
Philippus  Claraevallensis. 

Philostorgius  Cappadox  (cca.  430) : 
Ecclesiasticae  historiae  a  Constan- 
tino  M.  Ariique  initiis  ad  sua  us- 
que  tempora  libri  12,  a  Photio 
in  epitomen  contracti.     300—425. 

Ausg. :  ^gr.  et  lat.  nunc  prim.  ed.  J.  Gotho- 
fredus.  Genevae  1642.  4".  —  ^zusammen 
mit  Theodoretus  gr.  et  lat.  emendatius  ed. 
H.  Valesius.  Paris.  1673.  fol.,  besser  als  die 
vnrhergehende  Ausg. 

Vgl.  Hi.^toria  s.  Artemii. 

Philotheus  monachus  [pseudon.,  = 
Francisc.  Mauroy,  monach.  Clarae- 
vallens.,  cca.  1153),  vid.  Vita  s. 
Bernardi  Claraev.  (carmen.) 

Phocas  (flor.  1185),  vid.  Johan- 
nes  Phocas. 

Photius  patriarcha:  Descriptio  ec- 
clesiae  Dei  Genitricis  in  paiatio 
exstructae  a  Basilio  Mac.  imperat. 

Ausg. :  '  ap.  A.  Banduri,  imperium  orien- 
tale.  Paris.  1711.  fol.  I.  3.  p.  117.  —  ^ed. 
Lambecius,  not.  ad  Codinum  p.  185. 

Photius  scerophylax  et  logotheta, 
vid.  Encomium  ss.  Lucilliani  etc. 

Phrantzes,  Georgius  (f  post  1477) : 
Xqovixov  rewQyiov  0QdvT^rj  rov 
nQMTO^edTiaQiov  fig  TsadaQU  jii^Xia 
diaiQei>sv.     1259—1477. 

Ausg. :  •  yvv  n^iaTov  ixdod^iy  intfXfXfla 
^Q.  KaQ.UkifQ  "Ey  Biivyrj  1796.  fol.  5  Thk'. 
Av^  der  miinchener  Handschr.  —  ^zusam- 
men  mit  Joann.  Cananus  und  Joann. 
Anagnostes  ex  rec.  Imm.  Bekkeri.  Bon- 
nae  1838.  8«.  (Corp.  script.  hist.  Byzant.) 
2y,  Thlr. 

Uebers.;.  latine  '  interpr.  Jac.  Pontano  et 
c.  eiusd.  notis  hinter  s.  Ausg.  des  Theophy- 


494 


PIBO  -  PINA 


lactus  Simocatta.  Ingolstad.  1604.  4«.  Fehlt 
vieles.  —  *  wiederholt  u.  zusammen  mit  Ge- 
nesius  im  Corp.  scr.  hist.  Byzant.  Venetiis 
1723.  fol.  XXIII. 

Jurl.-Schr.:  Struvc.  bibliotheca  bistorica  ed. 
Mcusel  V.  1.  p.  277-2S3. 

Pibo  monachus  S.  Maiisueti  Tull. 
(flor.  1115),  vid.  Vita  s.  Mansueti 
ep.  Tull.   (elevatio.) 

Piccolomini,  Aeneas  SylviusBartho- 
lomaeus,  vid.  Aeneas  Sylvius. 

Picolomini  Jacob.,  card.  Papiens. 
(t  1479) :  Rerum  suo  tempoVe  gesta- 
rum  comraentarii  cura  eiusdera  epi- 
stolis.    1464-1469. 

Ausg.:  '  Mediolani  1506.  fol.  —  *cum  Pii 
n  {vid.  Aeneas  Sylvius)  commentaf.  rerum 
suo  tempore  ge.«tarum.  Francof.  1614.  fol.  — 
Aus  d.  4.  Buche  Picolominis  besonders  abge- 
druckt:  De  Leodiensium  dissidio  cum  episc. 
suo  Ludovico  Borbonio  et  de  Leodii  civi- 
tatis  excidio  a.  1468  ap.  Freher,  scr.  rer. 
Germ.  ed.  Struve  II.  p.  261. 

:    Narratio    de    profectione 

Friderici  III  in  Italiam  votiva  a. 
1469. 

Auszug  aus  d.  vorhergchenden  Werke. 
Ausg.:  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  284-301. 

:  Narratio  historica  de  Hus- 

sitis  et  de  Georgio  P.ogiebrachio 
Bohemorum  rege. 

Auszug  aus  d.  6.  Buche  seiner  Commentarii. 
Ausg.:  ap.  Freher,   script.  rer.  Bohemic. 
p.  206-221. 

Pieces  relatives  k  la  prise  de 
Constantinople  en  1453. 

Ausg.:  ap.  Buchon,  choix  de  chroniques 

vin. 

Erl.-Schr.:  Mordtmann,  A.  D.,  Belagerung  u. 
Eroberung  Constantinopels  durch  die  TUrken 
im  .1.  11.53.  Nach  den  Oiiginalquellen  bear- 
beitet.  Stuttgart  IS.^iS.  8o.  m  pag.  1  Thlr. 

Pieri,  Paolino  di,  Fiorentino  (f 
post  1305):  Cronaca  delle  cose 
dltalia  dall'  a.  1U80— 1305. 

Wahrheitsbetiiasen;  in  hprachlicher  Beziehung 
obne  Wcrtli. 

Ausg. :  '  publ.  dal  A.  F.  Adami.  Roma 
1755.  4".  —  ^in  append.  deyli  Scrittori  delle 
cose  ital.  II.  p.  1.  {bekannter  als  ed.  Tar- 
tinius,  rer.  Ital.  scr.  II.  p.   1.) 

Piero,  Giovanni  di  8er:  8ei  capi- 
toli  deir  acquisto  di  Pisa  fatto  dai 
Fiorentini  nel  1406. 

Ausg.:  in  Archivio  storico  Ital.  VI.  2.  p. 
247-279. 


Pierre  de  Langtoft  =  Longtoff. 
Pierre  de  Salmon,  vid.  M^moires 
de  Pierre  de  S. 

Pignolus,  Lanfranc,  vid.  Annales 
Genuenses, 

Pilgrinus  Laureacensis  ecclesiae 
servitor:  De  conversione  Hungaro- 
rum  ad  Benedictum  VII  pp.  a.  974. 

Ausg.:  'ap.  Ludewig,  scr.  rer.  Bamb.  II. 
p.  365-369.  —  * •tisiederholt  ap.  Endlicher, 
rer.  Hungar.  mon.  p.  131-133. 

Pina,  Ruy  de,  chronista  m6r  do 
Reino  (f  1519) :  Chronica  d'Elrei  D. 
Affonso  o  quarto  do  nome  e  setimo 
dos  Heis  de  Portugal. 

Ausg.:  tirada  d  luz  per  P.  Craesbeeck 
e  na  sua  ofticina  impressa.  Lisboa  1653.  fol. 

Chronica  do  muito  alto  e 

rauito  esclarecido  principe  D.  Af- 
fonso  III  quinto   rey  de  Portugal. 

Ausg.:  ed.  Mig.  Lopes  Ferrejra.  Lisboa 
occidental  1728.  fol. 

-"  Chronica  do  muito   alto  e 


muito    esclarecido   principe  D.  Af- 
fonso  II  terceiro   rey  de  Portugal. 
Ausg.:  ed.  Mig.  Lopes  Ferreyra.   Lisboa 
occidental  1727.  fol. 

Chronica  do  muito  alto  e 


muito  esclarecido  principe  D.  San- 
cho  I  segundo  rey  de  Portugal. 

Ausg. :  ed.  Mig.  Lopes  Ferreyra,  Lisboa 
occidental  1727.  fol. 

Chronica  do  muito  alto  e 

muito  esclarecido  principe  D.  San- 
cho  II  quarto  rey  de  Portugal. 

Ausg.:  ed.  Mig.  Lopes  Ferreyra.  Lisboa 
occidental  1728.  fol. 

Chronica   do  muito  alto  e 


rauito   esclarecido   principe  D.  Di- 
niz  sexto  rey  de  Portugal. 

Ausg.:  ed.  Mig.  Lopes  Ferreyra.  Lisboa 
occidental  1729.  fol. 

NB.  Die  lissaboner  Akadcroic  hat  diese  Werke 
l'ina'8  als  claRsiscli  anerkannt.  —  Man  findet  die 
5  letztern  auchin  einen  Band  /.usaramengebunden. 

Chronica  d'Elrei  D.  Joao  II. 

Ausg.:  in  CoIIec(;ao  de  livros  ineditos  de 
hist.  Portug.  II. 

Chronica  do  senhor  rei  D. 
Affonso  V. 

Ausg. :  m  CoIIecfao  de  livros  ineditos  de 
hist.  Portug.  I. 

Chronica  de  senhor  rei  D. 


Pierre  de  Lambert,  vtd.  Lambert.     Duarte. 


PINAM0N3  —  PLATINA 


495 


Ausg. :  in  Collec^ao  de  livros  ineditos  de 
hist.  Portug.  I. 

Erl.-Schr.:  Leao,  Duarte  Nunes  de,  cronicas  dos. 
reyes  Joao  I,  D.  Duarte  e  Affonso  V.  Lls- 
boa  1780.  2  vol.  40. 

Pinamons  Peregrinus  de  Brem- 
bate^  vid.  Vita  s.  Gratae. 

Pionius,  vid.  Vita  s.  Polycarpi. 

Pipinus,  vid.   Franciscus  Pipinus. 

Pirl<heimep,  Wilibald  (f  1530,): 
Historia  belli  Suitensis  sive  Helve- 
tici  a  prima  sua  origine  usque  ad 
expeditionem  a  Maximiliano  sus- 
ceptum.     Libri  2. 

Der  Verf.  wohnto  dem  Feldzuge  v.  1499  als  An- 
fiihrer  der  niirnbergischen  Truppcn  bei.  Treue  Kr- 
zahlung  in  klarer  und  schoner  Sprache. 

Ausg. :  1  m  Pirckheimeri  oper.  polifcic. 
historic.  etc.  ed.  M.  Goldast.  Francofurti 
1610.  fol.  p.  63-92.  —  «  ap.  Freher,  script. 
rer.  Germ.  1611.  III.  —  <^ibid.  ed.  Struve 
III.  p.  47.  —  *  ap.  FiissliR,  thesaur.  histor. 
Helvet.  —  ^hieraus  einzeln  Tiguri  1747.  8**. 
Uebers.:  deutsch  von  E.  Miinch  unt.  d. 
Tit. :  W.  P's.  Schweizerkrieg  u.  Ehrenhan- 
del  mit  seinen  Feinden  zu  Niirnberg.  Isehst 
Biographie  und  krit.  Schriftenverzeichniss. 
Basel  1826.   8». 

Erl.-Schr.:  Anzeiger  f.  Kunde  d.  deut.sch.  Vor 
zeit.  1853.  No.  9. 
Ha^eno   Deutschlands  liter.  u.  religiose  Ver- 
haltni.-;se  im  Reformation.^zeitalter,  m.  beson- 
'  derer  Jiiicksicht  auf  W.  Pirkheimer.  Erlang. 

1841.  1.  Bd. 
Haller,  Bibl.  der  schweizer  Gesch.  V.  p.  312. 
Helvetische  Bibliothek  I.  p.  127-130. 
Journal  helvetique.  1759.  Mars.  p.  279. 
Mayer,  P's  Aufenthalt  zu  Neunhof,  von  ihra 
selbst  geschildert.  Niirnberg  1828. 

zum  Andenken  Pirkheimers.  Niirnb.  1828. 

Mercure  Suisse.  1734.  Mai.  p.  45. 

Piso  monachus,  vid.  Vita  s.  Huc- 
berti  mon. 

Pitti,  Jacopo  (t  1589):  Istoria 
Fiorentina,  sino  al  1529. 

Leider  sina  nur  2  Bchr.  vollstandig,  die  andern 
in  Fragmenten  erhalten. 

Ausg. :  ed.  Fil.  Polidori  in  Archivio  stor. 
Ital.  I.  p.  1-208. 

Pitti,  Jac:  Vita  di  Antonio  Gia- 
comini  (f  1517)  e  apologia  de'  Cap- 
pucci. 

Ausg.:  ed.  C.  Monzani  4,n  Archivio  stor. 
Ital.  IV.  2.  p.  75-270;  271-384. 

Pius  II  papa  =  Aeneas  Sylvius. 

Placidus  monachusCasinensis,  vid. 
Petrus  diac.  Casin.,  lib.  illustr.  vir. 

Placidus  Nonantulanus  prior  (cca. 
1070):  Liber   de  honore  ecclesiae. 

Gegen  Kaiser  Heinrich  IV.  • 

Ausg.:  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  II,  2.  p. 
75-180. 


Erl.-Schr.:  Helfenstein,  Gregors  VII  Bestre- 
bungen  nach  d.  Streitschriften  seiner  Zeit. 
Frankf.  1856.  8« .  p.  75. 

Placitum  inter  Norgaudum  Aedu- 
ensem  episcopum  et  Cluniacenses 
a.  1103. 

Ausg.:  i  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  IV. 
p.  124.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  117. 

Planctus  Stephani  abbatis  S.  Evur- 
tii  Aurelianensis  ( ab  a.  1192  epi- 
scopi  Tornacensis)  a.  1168  super 
interfectione  Johannis  decani. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  450.  451. 

Platina,  Bartholom.  de'  Sacchi, 
bibliothecar.  Vatican.,  aus  Piadena 
im  Cremonesischen ,  dalier  Platina 
(t  1481):  Historia  urbis  Mantuae 
ab  eius  origine  (imprimis  ab  a. 
1146)  —  1464,  et  seren.  familiae 
Gonzagae.     Libri  VI. 

Ausg.:  '  ed.  Petr.  Lambecius  c.  adnotat. 
Vindobon.  1675.  4".  —  *  wiederholt  ap.  Mu- 
ratori,  script.  rer.  Ital.  XX.  p.  642-862.  — 

*  ap.  Burmann,  thesaur.  script.  Ital.  IV. 

Liber    de    vita  Christi  ac 

de  vitis  summorum  pontificum  Ro- 
manorum. 

Von  Petrus  bis  Paul  (I  (1471).  Oft  scharfsinnig 
forschend,  mit  meist  unbefangener  Wahrheitsliebe. 
Fast  in  alle  Sprachen  iibersetzt. 

Ausg. :  ^  ab  Hier.  Squarzafico  edit.  (Ve- 
netiis)  Joh.  de  Colonia  1479.  fol.  JErste  Aus- 
gabe,  sehr  selten;  vgl.  Maittaire  p.  371; 
Crevenna  V.  p.  67;  de  Bure  4475;  Pan- 
zer  III.  p.  146.  No.  393.  —  ^  wiederholt 
Basil.  1479.  fol.  —  »  Coloniae  1479.  fol.  — 

*  Nurembergae ,   A.  Koburger  1481.  fol.  — 

*  Venetiis  (Tarvisii)  per  Joa.  Vercellens. 
1485.  fol.  —  *  Platynae  hystoria  de  vit. 
pontif.  diligenter  recognita  et  nunc  tantum 
integre  impressa.  Venetiis,  Phil.  Pincius 
1504.  fol.  —  '  Parisiis  1505.  8».  —  »  Ve- 
netiis,  Pincius  1511.  fol.  —  •Coloniae  (Lug- 
duni)  1512.  8».  —  '» Venetiis  1518.  fol.  — 
'1  Coloniae  1529.  fol.  —  "  Paris.  1530.  8«. 

—  •*  Norimbergae  1532.  fol.  —  '*Coloniae 
1540.  fol.  —  ^Ubid.  1551.  fol.  —  '•  multo 
locupl.  per  Onuphr.  Panvinium,  Colon.  1562. 
fol.  —  "  Venetiis  1562.  4».  —  »•  Coloniae 
1568.  fol.  —  '«Lovanii  1572.  fol.  —  "Co- 
loniae  1574.  fol.  —  *'  ibid.  1593.  4«.  —  "Co- 
lon.  Ubior.  1600.  4».  —  "  Colon.  1611.  4». 

—  ^*c.  effig.  omnium  pontif.  Colon.  Agripp. 
1626.  4**.  —  **  recusa  absque  Panvinii  con- 
tinuatione.  In  Belgio  1645.  12  mo.  —  »•  Co- 
loniae  1664.  12  mo. 

Auszug:  Vitae  Rom.  pont.  ex  Platina  in 
epitom.  redactae ,  c.  imaginibb.  labore  Jo. 
a  Glano.  Leodii  1597.  8». 

Uebers.:  deutsch:  Neuburg  a.  d.  Donau 
l   646.  fol. 


49§ 


PLATINA  —  POLITIANUS 


/ranzosiach:  '  Paris  1519.  fol.  —  *ibid. 
1544.  8«.  —  » trad.  par  Coulon.  Paris  1651. 
2  vols.  4«. 

italienisch:  '  Venetia  1562.  8».  —  *ibid. 
1608.  4*.  —  *il  medes.  con  la  vita  del  Pla- 
tina  scritta  dal  N.  A.  CafFeri.  Venet.  1663. 
4».  —  *  fino  a  Paolo  II.  Venetia  1666.  gr. 
8°.  3fit  vielen  Portraits  U7id  Vignetten.  — 
»Venetia  1715.  4».  —  *  viit  Forts.  Venetia 
1760.  4  vol.  4». 

Vgl.  Viia  Callxti  III  pp. 

Vita   Nerii    Capponii    (f 

1457.) 

Auag.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital,  XX. 
p.  479-516. 

Erl.-Schr.:  Baj'le,  dictionn.iire  s.  v. 

Bissolati,  Stef.,  vite   di  due  illustri  Cremo- 
nesi  (Bartolonimoo  Platina  e  M.  Gir.  Vida.) 
Milano  IS-^e.  8». 
Fabricius,    bibl.   med.   et  intimae  latinitatis 

ed.  Mansi  V.  p.  .S03. 
Zeno,  A.,  dissertat.  Voss.  I.  p.  255. 
Vgl.  CappoDi. 

Poem,  Anglo-Norman  =  Anglo- 
Norman  poem. 

Poema  de  Carolo  Magno  rege  et 
Leoni.s  III  papae  adventu  ad  eun- 
dem  =  Angilbertus,  carmen  de  Ka- 
rolo  Magno. 

Poema  germanioum  vetus  de  amis- 
sione  sanctae  terrae. 

Reimclironik  aus  d.  11.  Jalirh.,  6730  Verse  ent- 
haltend.  Anfanjr  u.  Ende  defect. 

Ausg. :  ap.  Eccard,  corp,  hist,  medii  aevi 
II.  p.  1455-1576. 

Poeme  sur  la  bataille  de  Crecy 
en  134G. 

Ausq. :  ap.  Buchon ,  collection  XIV.  p. 
281-300. 

Poeme  sur  la  bataille  de  Li^ge 
en  146'S. 

Ausg.:  ap.  Buchon,  coUection  XLIII,  p. 
245-264, 

Poeme  sur  la  deposition  de  Ri- 
chard  II. 

Ausg.:  '  ap,  Buchon,  collection  XIV,  p. 
321-405,  —  *with  an  english  translation  by 
Webb  in  Archaeologia  Britann.  XX, 

Poenitentia  iniuncta  liis  qui  bello 
Suessionico  inter  Karolum  et  Ro- 
bertum   reges   interfuerunt  a.   924. 

Ausg. :  ap.  Ddcheane,  hist.  Franc.  scr.  11. 
p,  588, 

Poeta  anonymus  =  Poota  Saxo. 

Poeta  Saxo:  Annale.s  de  gestis 
Caroli  Magni  imp.  a.  771 — 814. 

Der  KeBcbictatlichc  Wcrlh  llbersteigt  bej  Weitem 
den  dichterischen.  Pcrtz  vcrmuthct,  dass  Agine 
ihr  Verfasser  sei. 

Handschr. :  Wolfenbiittel,  Helm.st. 
mbr.  4",  sec.  XI,  Einzige. 


Ausg. :  '  ed.  R.  Reineccius  ex  Wolfenbutt. 
bibl,  Helmst.  1596.  4».  Fehlerhaft.  —  «opera 
Jo.  Boueri  et  Guillermi  Bouchct.  s.  1.  et  a. 
4*.  Sehr  selten.  —  *  wiederhult  ap,  Schilter, 
scr.  rer,  Germ,  No.  IV.  p.  3-44.  —  *  ap. 
Duchesne,  scr,  rer.  Franc.  II.  p.  136.  — 
*  einendatiores  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv, 
I.  p.  120-170.  —  •  c.  annot.  Reineccii  et 
variantib.  Leibnitii  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p, 
136-183.  —  '  awi  besten  ap.  Pertz,  mon.  I. 
p.  225-279.  —  *  wiederabgedru^kt  ap.  Migne, 
patrolog.  cursus  XCIX.  p.  683-736, 

Erl.-Schr.:  B^hr,  Gesch.  dor  romisch.  Literatur 
im  karolincr.  Zeitalter.  1840.  p.  124. 
Pertz'  Archiv  VH.  p.  .379. 
Sim.son,  B.  E.,  der  Poeta  Saxo  u.  der  Friede 
zu  Salz  (a.  803)  —  in  Forschungen  z.  deut- 
schen  Geschichte.  Gottingen  1861.  Bd.  I. 
Heft  2. 

Poeta  Weinsbergensis  =  Behaim 

(vita  et  res  g.) 

Poggius,  Fr.  Bracciolini,  cancel- 
larius  Florentinus  (f  1459):  Histo- 
ria  Florentina  ab  orgine  urbis  us- 
que  ad  1455.     Libri  VIII. 

Wichlig  fiir  die  Gescliichte  der  tlorentinischen 
Kiiege  znischen  LS.W-l^S^.  Ein  Floronliner  von 
gutem  Schrot  und  Korn,  zuverlassig  und  klar. 

Ausg. :  •  nunc  prira.  in  luc.  edita  , . .  et 
c.  not,  et  auctoris  vita  illustr.  ed,  J,  Bt. 
Recanato.  Venetiis  1715.  4",  —  *  vermehrt 
ab  eodem  edita  ap,  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
XX.  p.  191-434.  —  »ap.  Burmann,  thesaur. 
hist,  Ital.  VIII,  . 

Uehers. :  'Historia  Fiorentina,  tra- 
dotta  di  ling.  lat.  in  Hng,  fior.  da  Jacopo 
suo  figliulo.  Vinegia  1476.  fol.  —  'Firenze 
1492.  fol.  —  *  riveduta  e  corretta  per  F. 
Serdonati,  Fiorenza  1598,   4". 

Erl.-Schr.:  Gervinus,  histor.  Schriften.    Frkf. 
1833.  I.  p.  60. 
(Lenfant,  .J.)  Poggiana  ou  la  vie,  le  carac- 
tfcre,  les  sentences  et  les  bons  raots  de  Pogge, 
avec  son  hi.stoirc  de   la  rdpublique   de  Flo- 
rencc  elc.  Amsterd.  1720.  2  vol.  8o. 
Shepherd,    W.,    the    live    of  Pogg.    Bracc. 
Liverpool  1802.  40;  —  franzosisch,  Paris 
1819.   80;    —   italicnisch,    trad.  da  Tom. 
Tonelli.  Firenze  1825.  2  vol.  8o. 
Vita  Poggii  Florentini  (f  1459)  ap.  Muratori, 
BCr.  rer.   Ital.  XX.  p.  163- lyO.  Mit  F's  Portrait. 
Vgl.  auch  .Apophtogmata  u.  Epistolae. 

Polheim,  Weichard,  de,  vid.  Ciiro- 
nicon  Sali.sburg. 

Politianus,  Angclus  (11494):  Pa- 
ctianae  coniurationis  commentarius. 

Meisterhafle   (ieschichte    dieser   Vcrschworung 

der  Pazzi  in  Florenz  1478,  aber  nicht  vorurteilsfrei. 

Ausg. :    '  Florcnt.  1478.   4*.    —    *  in  eius 

Operib.   Basil,  1553.   fol.   —    'ed.  Adimar. 

Neapoli  1769.  4»,  —  «Pisis  1800,  4«, 

Erl.-Schr.:  lionasous,    do   Ang.  Politiani   vita 
ct  operibus.  Parisiis  184,5..  so. 
Meiners,  Lebensbeschreib  bcriihmt.  M&iner. 

Bd.  n. 
Mencken,  T.  O. ,  hist.  vitac  et  In  litcr.  mc- 

ritor.  Angeli  Politiani.  I.ips.  17.36.  40. 
Serassi  vor  seiner  Ausgabe  von  P's  ,,Stanze" 
La  vita  di  AjQg.  Poliziano.  Padua  1761. 


POLYCRATES  —  PRAECEPTUM 


497 


Polycrates  episc.  Ephesinus,  vid. 
Acta  s.  Timothei  apost. 

Polycronycon,  vid.  Radulphus  de 
Hygden. 

Pomerius,  Henric.  (f  1469),  vid. 
Vita  Ruysbrochii. 

Pomponius  Laetus,  Julius  (f  1497 
Romae):  De  caesaribus  compen- 
dium.     Libri  H.     237—668. 

Ausg.:  ^  cum  eius  opusculo  de  exortu 
Machometis  Venet.  1498.  4".  —  ' ibid. 
1500.  4*.  —  ^zusammen  mit  dem  folgenden 
Moguntiae  1521.  8".  —  *  ap.  Sylburg,  sor. 
minores  Romanorum.  Francof.  1588.  fol.  11. 

:  De  exortu  Machometis. 

Ausg. :  '  cum  opusc.  de  caesaribus 
Venet.  1498.  4*.  —  *  cum  Roberti  monachi 
libris  de  bello  christiano.  Basileae  1533.  fol. 

:  De  Romanae   urbis  vetu- 

state,  sive  de  ems  antiquitatibus, 
templis,  sepulchris,  viis,  portis,  ther- 
mis,  statuis  etc. 

Ausg. :  'Romae  per  Marian.  de  Blanchellis 
1515.  40.  —  »Bononiae  1520.  4».  curante 
Jo.  Bapt.  Pio.  —  «Antverp.  1561.  8».  — 
♦Paris.  1573.  8».  —  *Francofurti  1588.  8«.  — 
"ibid.  1628.  8«.  —  'Moguntiae  1521.  8».  —  etc. 

Uebers.:  italienisch  von  Franc.  Baldelli. 
Vinegia  1549.  8». 

Pontanus,Joh.Jovianus,Caeretanus 
ex  agro  Spoletano  (f  1503) :  Histo- 
ria  sui  temporis  sive  Belli  quod 
Ferdinandus  senior  NeapoHtano- 
rum  rex  cum  Johanne  Andegavensi 
duce  gessit,  libri  VI. 

ScUon*  Sprache. 

Ausg. :  '  in  eius  opp.  Venetiis  1518.  4". 
—  *in  eius  opp.  Basil.  1538.  8*.  II.  — 
*cum  Barthio  Facio  de  rebus  ab  Alphonso  I 
gestis.  Basil.  1566.  8".  —  *  ap.  Burmann, 
thes.  antiq.  Ital.  IX.  prs.  3.  —  *  c.  Jacob. 
Bracelli  (s.  d.)  Genuensis  libris  V,  una  cum 
historiae  encomio,  Andr.  Alciato  auctore. 
Hagenoae  1530.  4».  —  •  Dordraci  1618.  8". 

Uebers. :  italienisch :  '  Vinegia  1524.  8**.  — 
*  ibid.  ap.  Mich.  Traniezzinum  1544.  8°.  — 
*per  Jacob.  Mauri.  Neapoli  1590.  4". 

Ponticus  Virunnius  Tarvisinus  (f 
1520),  vid.  Galfridus  Monmutens. 
{hist.  Britann.) 

Pontificale  Romanum  =  Liber 
pontificaUs. 

Pontius  diaconus  Carthagin.  (cca. 
250),  vid.  Vita  s.  Cypriani  episc. 


Porcellius  poeta  et  scriba  Al- 
phonsi  I  utriusque  Siciliae  regis: 
Commentaria  comitis  Jacobi  Pici- 
nini  sive  Diarium  rerum  ab  ipso 
gestarum  a.  1452  et  1453  fervente 
bello  inter  Venetos  et  Franciscum 
Sfortiam  Mediolanensium  ducem. 
Libri  9. 

Am  Eade  unvollstandig. 
Ausg.:    ap.  Muratori,    scr.  rer.  Ital.  XX. 
p.  69-154;  XXV.  p.  1-66. 

Portoveneri ,  Giov. :  Memoriale  co- 
me  il  Re  di  Francia  passa  in  Ta- 
lia  per  aquistare  il  reame  di  Nap- 
poli.     1494—1502. 

Ausg. :  in  Archivio  stor.  Italiano  VI.  2. 
p.  283-360. 

Possidius  Afer,  vid.  Vita  s.  Au- 
gustini  Hippon. 

Pozzo,  Conradus,  vid.  Annales 
Wessofontani. 

Praecepta  Ludovici  I  et  Henrici 
sancti  impp.  super  terminatione  et 
circumscriptione  finium  ecclesiae 
Hildensemensis.     1013. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  11. 
p.  155. 

Praeceptum  Caroii  Aquitaniae  re- 
gis  pro  Agilmaro  archiepiscopo 
Viennensi  a.  856. 

Ausg. :  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  675. 

Praeceptum  Karoli  Calvi  pro  par- 
titione  praediorum  in  usus  mona- 
chorum  coenobii  s.  Germani  Pari- 
siensis. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  ill.  2.  p.  119.  120. 

Praeceptum  Ludovici  Pii  de  divi- 
sione  regni  inter  dilectos  filios  Pi- 
pinum,   Ludovicum  et  Karolum  a. 

837. 

Ausg. :  *  ed.  Pithoeus ,  scr.  coaetan.  Ed. 
Francof.  p.  330-336.  —  *unt.  d.  Tit.:  Lu- 
dovici  Pii  . . .  constitutio  de  pace  publica 
et  divisione  regni  ap.  Goldast,  constitutiones 
imperial.  II.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Praeceptum 
dom.  Lud.  de  divisione  regni  ap.  Duchesne, 
scr.  rer.  Franc.  11.  p.  327.  —  *unt.d.  Tit.x 
Charta  divisionis  imper.  iut.  Pip.,  Ludovic. 
et  Karolum  . . .  data  a.  837  Aquisgrani  nunc 
primum  {falso !)  ap.  Baluze,  capitul.  reg. 
Franc.  L  p.  573-578.  6/.  U.  p.  1080.  (*ed. 
alt.  I.  p.  685-690.  C/.  H.  p.  1117.)  —  •  ap. 
Bouquet,  rec.  VI.  p.  405. 

82 


V90 


PRAECLARA  FACINORA  —  PRIVILEQIUM 


Praeclara  Francorum  facinora  va- 
riaquc  ipsorum  certamina  pluribus 
in  locis  tiuu  contra  orthodoxae  fidei, 
quam  ipsius  Gallicae  gentis  hostes 
non  impigre  gesta  ab  a.  12(X) — 1311, 
ab  illustriss.,  inquam,  principe  Mon- 
tisque  Fortis  comite  dum  viveret 
Christi  athleta  . . ,  accuratissime  re- 
collecta:  hoc  historiali  uusquam 
tamen  viso   clauduntur  epithomate. 

Bei  Bouquet,  rec.  XXI.  p.Oi»!  wird  Beriiardus 
Guidonis  als  Verf.  augenommcu  u.  dies  Schrift- 
chen  fiir  eineu  Theil  seiner  tlorcs  chronicorum  er- 
klSrt.  Andere  schreiben  es  dem  Petrus  episco- 
pu.s  LodovensiB  zu. 

Ausg.:  '  s.  1.  et  a.  8".,  typis  Qothicis.  — 
'  correcter  ap.  Catel ,  histoire  de.s  comtes 
de  Toulouse,  inter  Monim.  p.  111.  (Paris. 
1623.  fol.)  —  *mit  Hinzufiigung  der  Worte: 
Quae  vulgo  Chronici  Simonis  comitis  Mon- 
tis-fortis  nomine  designatur,  auctore  ut 
quidam  putant  Petro  Lodoveusis  ec- 
clesiae  episcopo  (cca.  1312)  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  V.  p.  764-792. 

Uebers.:  '  unt.  d.  Tit. :  Histoire  des  guerres 
faites  en  plusieurs  lieux  de  la  France,  taut 
en    la   Guyenne    et   Languedoc   contre  les 

her^tiques depuis  Tan  1200-1311,  par 

Jean  Fornier  de  Moutauban.  k  Toulose 
1562.  4».  —  *unt.  d.  Tit.:  Des  gestes 
glorieux  de  Francjais  et  de  leurs  divers 
combats  vaillamment  soutenus  en  divers 
lieux  . .  .  de  Tan  1202-1311.  Trad.  en  lang. 
fran(;.  Publ.  par  Guizot,  coUect.  XV.  p. 
333-410  (Paris  1824.) 

de  Prato,  Joh.  Andreas/  ,     ».  iaoo\ 
del  Prato,  Giov.  Andr.I  **"^***^' 

vid.  Cronache  Milanesi. 

Presbyter    Bremensis :    Chronicon 

Holsatiae    ab    O.  C.    usque    ad  a. 

1428,  resp.  1448. 

Soll  Fortsetzung  des  Uelmold  sein  (wie  der 
Verf.  will.)  Sehr  wichtig  f.  d.  spezielle  Ge.schichte 
Schlegwig-Holsteins  im  15.  Jahrh.  —  ,Ein  Muster 
deutgchcr  Barbarei  im  Lateiuschreiben.'  Lappenberg. 

Handschr.:  Kopenhagen,  k.  Bibl.,  alt. 
Samml.  fol.  No.  647,  chart.  sec.  XVI.  — 
neu.  Samml.  mbr.  sec.  XV.  No.  909.  — 
lchart.  sec.  XV.  4».  No.  1465.  —  alt.  Samml. 
sec.  XVL  4».  No.  2895.]  —  Tottsche  Samml. 
8.  XVII.  4*.  No.  1782.  *NB.  Die  [  ]  Hand- 
schrifteu  geben  den  niederdeutschen  Text. 
. —  Hannover,  chart.  Meibom.  No.  36.  fol. 
—  Hamburg,  Stadtbibl.  No.  22.  chart. 
fol.,  —  No.  46  *J-  chart.  fol.  etc.  Vgl.  Lap- 
penberg'8  Ausg.  p.  XXI-XXX. 

Ausg. :  '  d.  latein.  Text  gah  zuerst  Leibnit., 
access.  hist.  I.  p.  26.  —  *  den  niederdeut- 
schen  Text  (oder  vielmehr  Uebersetzung  a. 
d.  Jahre  1539)  unt.  d.  Tit.:  Holl.steinsche 
Chrouike  mit  einem  andern  beige/ilgten  la- 
teinischen  ed.  £.  J.  Westphalen  m  Monum. 


ined.  III.  p.  1-178;  eine  deutsche  Fortsetz. 
von  1428-1460  iUd.  lll.  p.  179.  —  *  den 
latein.  Text  ed.  J.  M.Lappenberg  in  Quellen- 
sammlung  d.  schlesw.  -  holst.  Gesellschaft. 
Kiel  1862.  Tom.  L 

Erl.-Schr.:  Lappenberg,  presbyterl  Brem. 
chron.  Holsat.,  —  tn  Pertz'  Archiv  VI.  p. 
892  sq.  Cf.  VII.  p.  713. 
Michelsen,  Notiz  ilb.  d.  Codices  des  Pregb. 
Brem.  auf  d.  k.  Bibl.  zu  Kopenhagen,  —  in 
Arch.  f.  Staats-  u.  Kirchcngesch.  d.  Herzog- 
tbums  Schlesw.-Holst.  und  Lauenburg.  Ul. 
p.  383. 

Vgl.   Kronik    der   nordelv.    Sassen 
{vid.  p.  410.) 

Presbyter  Diocleensis  =  Diocleas, 
presbyter. 

P^bico     )  ^^  „ 

Pribislaw  t  S^^^'^*  Pulkawa,  vtd. 

Pulkawa. 

Primordia  Windbergensia  =  Re- 
latio  de  origine. 

Priscianus  Caesariensis  (intra  468 
— 575  praeceptor'  Constantinopoli) : 
De  laude  imperatoris  Anastasii. 

In  Hexamctcrn,  rait  elner  Vorrede  in  .laniben. 

Ausg.:   ed.  Endlicher.  Viennae  1828.  8«. 

Erl.-Schr.:  Osaun,  Fr. ,   iib.  die  Lebenszeit  des 

Pri.scianu8,   —  i»t  seinen  Beitragen  zur  grie- 

chischeu  u.  romisch.   Literaturgesch.   Kassel 

1.S39.  II.  Bd.  No.  2. 

Wensch,  (j1.  Vr.,   de  Prisciano  P.  Mosellani. 

Vitcmbergae  1847.  4«.  10  pag.  Progr. 

Prlscus  Thrax,  iegatus  Theodosii 
iunioris  imp.  ad  Attilam:  Historia 
Byzaptina  usque  ad  a.  474. 

Nur  d.  seine  Gesaudtschaft  betreflfende  Abgchnitt 
ist  hiervon  erhalten. 

Ausg.:  fragmenta  in  Excerpta  de  lega- 
tionibus,  '  Aug.  Vindel.  1603.  4».,  »  Paris. 
1648.,  *Venetiis  1729  u.  zuletzt  *  Bonnae 
1829  in  Corpus  scr.  histor.  Byzant.  zusam- 
men  ndt  Dexippns  ed.  B.  G.  Niebuhr. 

Privilegium  Egwini,  vide  Privile- 
gium  Kenredi. 

Privilegium  episcoporum  Germi- 
niaci  congregatorum  pro  Corbio- 
nensi  monasterio  a.  843. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  284. 

Privilegium  et  erectlo  collegii  poe- 
tarum  et  oratorum  in  Viennensi  gy- 
mnasio  per  Maximilianum  imp.  a. 
1501,  cum  panegyrico  de  eadem  re 
Vincentii  Longini  Eleutherii,  Sile- 
sitani.     1502. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  IL  p.  488. 

Privilegium  Kenredi  et  OflFae  re- 
gum  de  rebus  Eveshamensi  mona- 
sterio    donatis    —    Privilegium    s. 


PRIVILEGIUM  —  PROCOPIUS 


499 


Egwini  re  rebus  monasterio  Eves- 
hamensi  acquisitis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p. 
712.  713. 

Privlleglum  Leonis  papae  VIII  de 
investituris  Ottoni  I  iuiperatori  con- 
cessum,  nec  non  Ludovici  Germa- 
norum  regis  summorum  pontificum 
archiep.  Colon.  aliorum  saec.  IX. 
X.  XI.  epistolae. 

Ausg. :  •  ex  cod.  Treverensi  nunc  primum 
ed.  et  rec.  H.  J.  Floss.  Praemittitur  de  ec- 
clesiae  periculis  imperatore  Ottone  I  di- 
sputatio.  Friburgi  1859.  8».  l'/s  Thlr.  — 
^vorher  ap.  Pertz,  mon.  legg.  lli>-  p.  166. 

Erl.-Schr.:  Floss,   H.  J. ,   die   Papstwahl  unter 
den  Ottonen.  Bonn  1857.  8o. 
Reuter  in  Gersdorrs  Repertor.  1858.  No.  11. 

Probus,  Mellanius,  monachus  S. 
Albani  Moguntiae  (f  859),  vid. 

Vita  s.  Munessae  virg. 
„     „    Patricii  Hibern. 

Proces  verbal  du  sacre  Philippe  I 
=  Ordo  qualiterPhihppus  (Uebers.) 

Proces  verbauxdes  s^ances  ducon- 
seil  de  regence  du  roi  Charles  VIII, 
pendant  les  mois  d'aout  1484  k  jan- 
vier  1485. 

Ausg.:  publi^s  . .  .  par  A.  Bernier  in  Col- 
lection  de  documents  in^dits.  I.  s^rie  D. 

Processo  dei  congiurati  Bresoiani 
del  1512. 

Ausg. :  pubblic.  ed  illustr.  da  Feder.  Odo- 
rici,  —  in  Raccolta  di  cronisti.  Milano  1857. 
Vol.  n.  prs.  1. 

Processus  in  curia  Romana  in 
causa  arbitralis  sententiae  ab  Sigis- 
mundo  rege  Romanor.  inter  Ericum 
regem  Daniae  et  comites  Holsatiae 
super  ducatu  Slesvicensi  regi  adiu- 
dicato  latae,  quam  comites  ad  pa- 
pam  appellaverant. 

Amg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  VII. 
p.  426-455. 

ProcessusinterEricum  regem  Da- 
niae  ab  una  et  ducem  Slesvicensem  ac 
comites  Holsatiae  ab  altera  parte 
de  ducatu  Slesvicensi  a.  1424. 

Ausg. :  ap.  Laugebek,  script.  rer.  Danic. 
VII.  p.  263-399;  attestationes  testium  in 
eadem  causa  productorum  a.  1424.  ibid. 
399-426. 

Processus  litis  inter  Christopho- 
rum  I  et  Jacobum  Erlandi  archi- 
episcopum.     1256  —1274. 


Ausg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  V. 
p.  583-614. 

Procopius  Caesariensis  (cca.  562): 
"AvixdoTa  s.  arcana  historia,  quae 
est  liber  nonus.historiarum. 

In  diesem  Werke  nimmt  Pr.  das  in  seinen  iibri- 
fren  iiber  Justinian  und  dessen  Gemahlin  riihmlich 
Erwahnte  zuriick.  Schmutziges  Pamphlet  eines 
servilen  doppelztingigen  Mannes. 

Ausg. :  *■  gr.  et  lat.  Ex  bibl.  Vatic.  N. 
Alemannus  protulit,  lat.  reddidit  et  notis 
illustravit.  Lugduni  1623.  fol.  —  'Lugduni 
1614.  fol.  —  »Colon.  1669.  fol.  —  *gr.  et 
lat.  N.  Alemanno  defensore  primum  .  .  . 
prolata,  nunc  ....  falsitatis  convicta  a  Joh. 
Eichelio.  Helmst.  1654.  4".  Daran  befindet 
sich  unt.  d.  Tit. :  Imper.  Justiniani  defensio 
adv.  Alemannum  autore  Th.  Rivio,  curante 
J.  Eichelio.  Helmst.  1654.  4».  —  *  Zwei  un- 
gedruckte  Stellen  iiber  die  Ausschweifungen 
der  Kaiserin  Theodora  veroffentlichte  zuerst 
gr.  et  lat.  Bernh.  de  la  Monnaje  in  Me- 
nagiana.  Paris  1715.  I.  p.  347;  vjiederhoU 
in  der  Jolg.  Ausg.  —   •  graecum  recognov., 

emendav. ,   lacunas  supplevit annot. 

crit.  et  hist.  adiecit  J.  C.  Orellius.  Acc. 
append.  continens  descriptionem  pestis  et 
famis  Constantinopol.  et  in  aliis  orbis  Rom. 
partibus  saevientium ,  ex  eiusdem  Procopii 
libro  de  bellis  excerptae.  Lipsiae  1827.  8*. 
M.  4  Karten.  ^Vs  Thlr.  —  ^neueste  u.  beste 
Ausg.  in  Corp.  script.  hist.  Byz.  ex  rec.  G. 
Dindorf.  Bonnae  1833-38.  3vol.  8».  l^VjThlr. 

Uebers.:  Geheime  Geschichte,  iibers.  und 
mit  Anm.  erlautert  (von  J.  P.  Reinhardt.) 
Erlangen  1753.  8». 

—  Anecdota  ou  histoire  secrete  de  Justinien 
par  le  senateur  Pr.  de  Cesaree,  edit.  par 
Isambert.  Paris,  Didot  1856.  2  vol.  8». 

—  The  secret  histoiy,  translat.  in  to 
english.  London  1674.  8*. 

:  Panegyris  in  Anastasium. 

Av^g.:  graece  ap.  Villoison,  anecd.  11. 
p.  28. 

:    IIsqI  xTiCiJbccrcov    rov  ds- 

(SnoTov  ^lovtsxiviavov.  De  aedificiis 
conditis  vel  instauratis  auspicio 
lustiniani  imp.  libr.  VI. 

Ausg.:  ^  gr.  prim.  ed.  Beatus  Rhenanus  e 
ms.  cod.  C.  Peutingeri  cum  Procopii  de 
reb.  Gothorum  etc.  et  Agathia.  Ba.sil.  1531. 
fol.  p.  1.  —  *  iciederholt  Parisiis  1543.  fol. 
—  *  besser  ed.  Hoeschel  ad  calcem  Procopii 
historiar.  Aug.  Vind.  1607.  fol.  —  *  Diese 
Ausg.  verbesserte  samvit  der  latein.  Uebers. 
Claud.  Maltretus.  Paris.  1663.  fol.  —  *vne- 
derholt  in  Corp.  Byzant.  Venet. 

Das  l.Capitel  des  1.  Buches  De  instaurato 
s.  Sophiae  templo  mit  neuer  Uebersetz.  ed. 
Franc.  Combefisus  m  Manipulus  originum 
rerumque  CPolitanarum.  Paris.  1664.  4*. 
p.  283. 


600 


PROCOPIUS  —  PROCOSIUS 


Vebers.:  latine  ed.  Amoldus  Vesaliensis 
zusamvien  mit  Procopii  historiar.  etZosimus. 
Basil.  1576.  fol. 

—  De  Justiniani  imp.  aedificiis,  lat.  interpr. 
Fr.  Cranefeldio,  c.  annot.Th.  Adamaei.  Paris. 
1637.  4». 

—  De  gli  cdifici  di  Giustiniano  imp.  di 
greco  in  volg.  trad.  per  Bed.  Egio.  Vinegia 
1547.  8». 

—  trad.  en  franc;.  par  M.  Fum^e  sieur 
de  Genill^  zusammen  mit  histoire  des  Guer- 
res  . . .  contre  les  Vandales  et  les  Goths. 
Paris  1587.  fol. 

• :  Tiov  xa^  avzov  i(fTOQicov 

^i^kia    oxrw    seu    Historiarum    sui 
temporis  libri  VIII.   395 — 559. 

In  noch  zienilich  guter  Sprache  u.  mit  grosser 
Unparteilichkeit  abgefasst.  Die  ersten  4  Biicher  ent- 
halten  die  Kriege  uiit  d.  Persern  u.  mit  d.  Vanda. 
len,  395-545;  die  4  andern  rod^txd,  487  52y. 

Av^g. :  '  m  dessen  opp.  Acc.  liber  de 
aedificiis  Justiniani  fere  duplo  quam  antea 
auctior.  Opera  D.  Hoeschelii.  Aug.  Vind. 
1607.  fol.  {Erste  Avsg. ;  de  aedificiis  zuerst 
griech.  an  der  latein.  Uelersetz.  der  Bucher 
de  reb.  Gothor.  c/e.  Basil.  1531;  s.  unt.)  — 
*  gr.  et  lat.  c.  not.  Claud.  Maltreti.  Paris. 
1661-63.  2  vol.  fol.  —  »  nachgedruckt  Venet. 
1729.  fol.  —  *ex  rec.  G.  Dindorf.  Bonnae 
1833.  zusammen  mit  Procopii  avix&om  (Corp. 
scr.  hist.  Byzant.) 

Uebers.:  latine:  die  ersten  4  Biicher  De 
bello  Persico  ex  vers.  Raph.  Volaterrani. 
Romae  1509.  fol. 

Die  letzten  4  Biicher  De  bello  Gottorum 
ex  interpretatione  Christ.  Personae.  'Komae 
1516.  fol.  —  *wiederholt  unt.  d.  Tit.:  Pro- 
copii  de  rebus  Gothor.,  Persar.  ac  Vandalor, 
libri  Vni  una  cum  Agathia,  Jornande  et 
Leon.  Aretini  libr.  IV  de  bello  Italico 
contra  Gothos.  Basil.  1531.  fol.  Enthdlt 
auch  die  erste  griech.  Ausgabe  des  Buches 
De  aedificiis  Justin. ,  hrsg.  von  Beat.  Rhe- 
nanus.  —  ^u-iederholt  cum  Zosimo.  Basil. 
1576.  fol.  —  *  cum  Agathia  et  Jornande  ex 
rec.  et  c.  notis  Vulcanii.  Genevae  (Lugduni) 
1594  (1618.)  8».  —  »  ex  versione  Hug.  Grotii 
w  deasen  CoUect.  hist.  Gotii.  Amstelod. 
1655.  8».  p.  139.  —  •  Bruchstuck  ap.  Bou- 
quet,  rec.  IL  p.  29-47.  —  '  De  bello  Go- 
thico  libri  4  ex  interpretat.  Cl.  Maltreti 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  1.  p.  247-369. 

deutsch:  Geschichte  .seiner  Zeit.  Uebers. 
u.  mit  Erlauterungen  versehen  von  P.  F. 
Kannegiesser.  Greifswald  1827-31.  4  Bde. 
gr.  8».  6'/,,ThIr. 

english:  history  of  the  wars  of  the  em- 
peror  Justinian  etc.  translat.  by  H.  Holcroft. 
London  1653.  8». 

franzos. :  oeuvres  de  Procope  (de  la  guerre 
contre  les  Perses  et  les  Vandales,  par  L. 
Mauger).  Paris  1669.  70.  2  vol.  8".  Benutzte 
nur  die  baseler  latein.  Uebersetzung. 


—  De  la  guerre  contre  les  Goths.  Livres 
2  premiires,  par  G.  Paradin.  Lyon  1578.  8*. 

—  Histoire  des  guerres  de  Tempereur 
Justinien  contre  les  Vandales  et  les  Goths, 
trad.  du  grec  par  M.  Fum^o  sieur  de  Ge- 
nill^.  Paris  1587.  fol.  JRerbei  befindet  aich 
auch  die  Uebers.  De  aedificiis. 

italienisch:  de  la  guerra  de  Gothi  libri 
tre,  di  lat.  in  volgare  trad.  per  Bd.  Egio. 
Vineg.  1544.  8». 

—  De  la  guerra  di  Giustiniano  imper. 
contra  i  Persiani  ed  i  Vandali  lib.  II.  Di 
lat.  in  volg.  trad.  per  Bd.  Egio.  Vineg. 
1547.  2  vol.  8«. 

Ausziige:  De  priscis  sedibus  Gothorum, 
Hunnorum  et  Vaudalorum  excerpta  ex  Pro- 
copii  lib.  IV.  de  bello  Gothico,  in  Vulcanii 
Gothic.  et  Longobard.  rer.  scriptt.  I.  p.  239 
-253. 

Erl.-Schr.:  Baldi,  Bn. ,   difesa  di  Procopio  con- 
tra  le  calumnie  di  Flav.  Biondo.  Urbino  1627. 

40. 
Byzanz   unter  Justinian,  —  in  Dag  Ausland. 

Stuttgart  1856.  No.  .35.  p.  817. 
Dahn,  Fel.,  die  Konige  der  Germanen.  Miin- 

chen    1861.   gr.  8o.   2.   Abth.  p.  260-268.   Oibt 

eine  Untersuchung  des  Prokop' schen  Sprachge- 

brauchs. 
Eckhardt,  H.,  de  anecdotis  Procopii  Caesa- 

riensis.  Dissertat.  historica.  Regiomonti  1861. 

80.  i(j  pag.  7  Sgr.  6  Pf. 
Gundlach,  observationes  Procopianae.  Mar- 

burgi  1861.  4©.  28  pag. 
Gundling,  N.  H.,  observationes  in  rem  lite- 

rar.  spectantes  I.  p.  202. 
Hanseu ,  .4.,  Wer  veranlasste  die  Berufung  der 

Vandalen  nach  Africa?   Eine  histor.  Unter- 

suchung  gegen  Procop ,   Vand.  I,  3.  Dorpat, 

Universitatsdruckerei  1842.  4».  13  pag. 
Levesque    de    la    Uavalifere,    retlexions 

contre  l'id^e  g(in(5rale  quo  Procopo  est  l'au- 

teur    de   Thist.    secrtte    de   Justinien    —   tn 

M^ra.  de  Tacad.  des  inscript.  XXI.  p.  73. 
Pflugk.  J.,    emendationes  ad  Procopiura,  in 

aeinen  Schedae  criticae.  Gedani  1835. 
Reinken  s  J.    H. ,   anecdota  sintne  scripta  a 

Procopio  Caes.  inquiritur.  Vratislav.  1858.  8o. 
Rivinus,    Th.,    defensio  Justiniani.  Francof. 

1628.  80. 
Struve,  bibliotheca  histor.  ed.  Meusel  V.  1. 

p.  225-2.33. 
Teuffel,  Procopius,  —  in  Schmidt8  Zeitscbr. 

fiir  Geschichtsw.  VIII.  1847.  p.  38. 
Trivoriufi,   Gbr.,    apologia   Justiniani    adr. 

Procopium.  Paria.   1631.   10. 

Procopius  diaconus  et  chartophy- 
lax,  vid.  Vita  s.  Marci  evang.  (en- 
com.) 

Ppocosius  archiepiscopus  Craco- 
viensis  (f  986) :  Cnronicon  Slavo- 
Sarmaticum.  2000  a.  Chr.  —  992 
p.  Ch. 

Das  Alter  dieser  Chronik  ist  verdfichtig;  sie 
gilt  fiir  untergescboben. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Chronicon  Slavo- 
Sarmaticum  cum  Procosii  sec.  X.  scriptoris 
atque  de  Toparcarum  (eorumque  militari- 
bus  armisj  ex  libris  Zolavi  (canon.  Carcov. 
a.  1067,)  Kaguimiri  (comit.  de  Gora,  histor. 
polon.  regum  christ.  a.  992-1070)  sec.  XI, 
script.  Varsaviae  1825.  8". 


PROMISSIO  —  PSELLUS 


501 


Uebers.:  unt.  d.  Tit.:  Kronika  polska 
przez  Prokosza  w  wieku  X.  napisana,  z 
dodatkami  z  kroniki  Kagnimira,  pisarza 
wieku  XI.  Warsov.  1825.  S». 

Erl.- Schr.:  Dobrowsky  in  den  Wiener  Jahr- 
buohern  XXXII.  p.  77. 

Promissio  Karlomanni  Galliae  re- 
gis  a.  882.  Septb. 

Ausg. :   *  ap.  Baluze,  capitular.  II.  p.  281. 

—  'ap.  Pertz,  mon.  legg.  I.  p.  549. 

Prophetia,  vtd.  unter  Vita  des 
oder  der  betreffenden  Heiligen. 

Prophetia  Merlini,  vid.  Galfridus 
Monmutensis. 

Prophetiae  satyrioae  in  papas  ali- 
quot  saeculi  XIII.  et  XIV. 

Ausg. :  ap.  Eccard,  corp.  hist.  medii  aevr 
IL  p.  1845-1848. 

Prosapia  Francorum  regum  ad  Da- 
gobertum  iuniorem,  filium  Childe- 
berti  II. 

Ausg.:  'ap.  Dachery,  spicileg.  II.  p.  800. 

—  *ap.  Bouquet,  rec.  11.  p.  697. 

Prosper:  Chronicon  consulare  ab 
a.  397—444  resp.  445. 

Zahlt  die  Ereignisse  nach  den  Jahren  der  rb- 
mischen  Consuln.  Fortgesetzt  von  Victor  Tun- 
nunensis  (ab  a.  444)  u.  von  Marius  (v.  455  an.) 

—  Der  Verf.  dieses  chronicon  heisst  gewohnlich 
Prosper  Aquitanicus,  der  des  Chronicon  impe- 
riale  Prosper  Tiro;  die  Verschiedenheit  beider 
ist  noch  nicht  erwiesen.  —  Das  Chronicon  consu- 
lare  findet  sich  den  meisten  Ausgaben  der  Chro- 
nik  des  Hieronymus  beigefiigt. 

Ausg.'.  ^verhunden  mit  dem  Chronicon 
Eusebii  et  Hieronymi  ap.  Scaliger,  thes. 
tempor.  Amstelod.  1658.  fol.  (m  der  ersten 
Ausg.  Lugd.  Bat.  1606  sieht  d.  Chronicon 
imperiale.)  —  *in  Hieronymi  oper.  ed.  Val- 
larsius.  Veronae  1740.  fol.  VIII.  (Andere 
siehe  unt.  Hieronymus.)  —  'hesonders 
herausgegeben  ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr. 
L  p.  201-210.  — -  *ap.  Bouquet,  rec.  I.  p. 
624-635,  —  *ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  p. 
134.  («ed.  2.  I.  p.  252.)  —  Hn  Bibl.  PP. 
Lugd.  VIII.  p.  194. 

£>as  wahre  u.  vollstandige  Chroni- 
con  Prospers  glauhte  Labhe  gefunden  zu 
haben  in  einer  Handschr.,  welche  dem  bis- 
her  schon  bekannten  Theile  auch  die  ganze 
friihere  Zeit  von  Adam  an  als  ersten  Theil 
hinzufugt;  es  erschien  unt.  d.  Tit.:  Prosperi 
chronicon  ab  Adamo  usque  ad  obitum 
Valentiniani  et  captam  a  Genserico  urbem 
Romam  a.  455  zuerst  'ap.  Labbe,  bibl. 
nova  I.  p.  16-56.  —  *  loiederholt  ap.  Ron- 
calli,  vetust.  latinor.  script.  chron.  I.  p. 
522.  —  *ed.  Graevius,  thes.  antiq.  Rom. 
XI.  p.  269.  —  *ap.  Migne,  patrolog.  curs. 
Paris.  1846.  LI.  —  ^nach  Jahren  geordnet 
ap.  Rosler,  chron.  med.  aevi  p.  131  sq. 

Einen  von  Labbe's  Text  etwas  ab- 


weichenden  gab  aus  einer  andern  Jffand- 
schrift  'Canisius,  lect.  antiq.  I.  p.  148.  — 
^wiederholt  ap.  Roncalli,  1.  c.  I.  p.  678.  — 
*ap.  Rosler,  chron.  med.  aevi  p.  82. 

-:  Chronicon  imperiale,  auch 

Pithoeanum  *)   genannt.    379 — 455. 

Man  lcgte  friiher  dieses  chron.  gewohnlich  einem 
Pro.sper  Tirobei.  Pithoeus  u.  Labbe  hielten  P  r  o  - 
sper  Aquitanicus  fur  den  Verf.  dieses  (u.  des 
vorhergehenden)  ehroii.,  Sirmond  einen  Prosper 
des  6.  Jahrh.,  Iloncaili  hielt  es  fiir  ein  aus  d.  chron. 
consul.  durcli  Abkiirzungen  etc.  gemachtes  Werk. 
Hat  nicht  den  gleichen  Wert  als  das  vorhergehende. 
dem  es  sonst  so  ahnlich  ist. 

Ausg.:  'ed.  P.  Pithoeus  in  oper.  Paris. 
1585.  u.  »1609.  4».  —  »ed.  Canisius,  lect. 
antiq.  I.  p.  163  (*ed.  2a  L  p.  313.)  —  »ap. 
Scaliger,  thes.  temporum  (erste  Ausg.)  Lugd. 
Bat.  1606.  fol.  —  "ap.  Labbe,  bibl.  nova 
I.  p.  56-60.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  I.  p.  635. 
—  'ap.  Duchesne,  hist.  Fr.  scr.  I.  p.  196- 
201.  —  Hn  Bibl.  PP.  Lugd.  max.  VIIL  p. 
200.  —  ^"ed.  Graevius,  thes.  antiq.  Rom. 
XI.  p.  324.  —  *'ap.  Roncalli,  vetust.  latt. 
script.  chronica  I.  p.  738.  —  '^ap.  Rosler, 
chron.  med.  aevi  p.  134  sq. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur. 
Supplementbd.  D.  christl.-romische  Literatur. 
p.  98-102. 
(Joh.  van  d.   Hagen)    Observationes   in  Pro- 
speri  Aquitani  chronicon  integrum    eiusque 
LXXXIV  annorum   cyclum.   Amstelod.  1733. 
40. 
Oudin,  C,  diss.  singularis  de  Prospero  Aqui- 
tano,  in  eiusd.  Comment.  de  scriptor.  eccles. 
Lips.  1722.  fol.  I.  p.  1175-1206. 
Potthast  in  prae/.   ad  Henrici  de  Hervordia 

chronicon  p.  XXI.  No.  29. 
Rivet,  hist.  litt^raire  de  la  France  II.  p.  325 

sq.;  389  sq. 
Rosler,  Ch.  F.,  chronica  medii  aevi.  Tubing. 
1798.  I.  (die  praefat.  u.  dissert.  de  chronicis. 
p.  75-83.) 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  I.  1.  p.  61. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  53. 

Prosper  Sanctacrucius,  episc.  Al- 
banens.  et  cardinalis  (f  1589):  De 
civilibusGalliae  dissensionibus  com- 
mentariorum  libri  3. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  V.  p.  1427-1480. 

Prudentius,  Aureh'us,  vid. 

Acta  s.  Cas.^iani  mart. 
„      „    Laurcntii  archid.  (hymnus.) 
,,       ,,    martyrum    XVIII     Sebast. 
{hymnus.) 
Vita  88.  Emetherii  et  Celed. 
Erl.-Schr.:  Hertzberg,  Claudianus,  Ausonius  u. 
Prudentius.  BericJit  iiber    d.  neuere,  diesel- 
ben  betreff.   Literatur,   —  im  Philologus.  2. 
Jahrg.  3.  Heft.  p.  585  sq. 

Prudentius  episcopus  Trecensis  (f 

861),    vid.    Annales  Bertiniaui. 
Vlta  s.  Maurae  virg. 

Przibicio  ==  Pulkawa. 
Psellus,  Mich.,   (flor.   1100),  vid. 
Patria  seu  origines. 


*)  nach  dem  ersten  Herausgeber. 


502 


PSEUDO  —  PULGAR 


Pseudo- Abdias  Babylonius,    vid. 

Acta  s.  Bartholomaei  apost. 

Pseudo-Gordianus,  vid.  Acta  ss. 
Placidi,  Eutychii. 

Rolemaeus  de  Fiadonibus  sive 
Lucensis,  prior  ord.  praed.,  episc. 
Torcellanus  (f  1327):  Annales  ab 
a.  1061—1303. 

Petrus  de  Dusburg  benutzte  dies  Werk. 
Ausg.:  'Lugduni,  typis  Jac.  Eoussain 
1619.  8«.  —  »m  Bibl.  PP.  max.  Lugd. 
XXV.  p.  949.  —  *  mit  Beseitigung  der  Lucken 
in  den  vorhergehenden  Ausg.  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  XI.  p.  1249-1306.  Vgl.  Fa- 
bricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  VI.  p.  21,  wo  verschiedene  Lesarten 
angegeben  sind. 

^ri.-iSc/.r.;  Qnetif  et  Echar  d,  script.  ord.  praed. 
I.  p.541. 

Historia  ecclesiastica.    Li- 

bri  24  a  Christo  nato  —  1313. 

Gedenkt  der  Papstin  Johanna,  fortgesetzt  bis 
1361  von  Henrieus  dapifer  a  Diessenhofen, 
Domherrn  zu  Constanz.  Keicbbaltig,  ausgestattet 
mit  vielen  genealog.  Notizen. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
6126;  —  sec.  XV.  6127.  c.  cont.  —  Martin 
V;  —  sec.  XV.  5125 A.  ad  Bonif.  VIII.  — 
Mvinchen,  Hofbibl.  —  Mailand,  bibl. 
Ambros.  —  Padua. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  XI. 
p.  753-1242.  —  Extracta  de  chronica  de 
gestis  summorum  pontificum  et  occurrentibus 
tempore  eorundem  super  Roberti  Guiscardi 
genealogia  'ed.  Hieron.  Surita.  Caesarau- 
gustae  1578.  fol.  —  'ap.  Schott,  Hispania 
illustr.  IIL  p.  372-384.  —  »ed.  Graevius, 
thesaar.  Siciliae  V.  —  Aliud.  excerptum 
super  genealogia  Caroli  regis  Siciliae  ap. 
Duchesne,  script.  hist.  Franc.  V.  p.  893.  — 
Vita  Clementis  papae  V  ap.  Baliize,  vit. 
pap.  Avenionens.  I.  p.  23.  —  Die  Vitae 
der  UbrigenPdpste  exPtolemaei  continuatore 
•ed.  Papebroch  m  Propylaeo  ad  AA.  SS. 
n.  p.  75  sq.,  et  *Baluze,  vit.  pap.  Avenio- 
nens.  —  ^hieraus  viederholt  ap.  Muratori, 
script.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  502. 

Erl.-Schr.:  Docen,  B.  .1.,  Ileinrichs  Truchsessen 

zu    Diesenhoven    Kortset/.ung    des    grossern 

Geschichtswerks  des  Ptolomaeus  Lucensis  v. 

J.  1338-1361  —  m  Pertz'  Archiv  II.  p.  26. 

Fabricius,   bibl.   med.  et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  20. 
Tfippen  in  Scriptores  rer.  Prussicar.  I.  p.  4. 
Vgl.  Acta  Bened.  XII. 

„      Johannis  .XXII. 

Ptolemaeus  Lucensis  =  Ptolemaeus 
de  Fiadonibus. 

Pucci,  Antonio  (f  1373):  Guerra 
tra'  Fiorentini  e'  Pisani  dal  1362 
al  1365,  scritta  in  ottava  riraa. 

Pacci  ist  der  frUheate  italieniscbe  Satiriker. 


Ausg.:  (ap.  Luigi)  Delizie  degli  eruditi 
Toscani  VI.  p.  189-266. 

Vgl.  Vlllani,  Giov. 

Puchelep,  Joh.,  vid.  Res  Misnicae. 

Piiechl,  in  diesem,  ist  begrifFen 
des  Romischen  Kiinigs  verantwor- 
tung  aufF  die  Clag,  so  der  Kunig 
vonFrankreich  iiber  den  Romischen 
Ktinig  aufF  diesem  Reichstag  zu 
Costenz  den  Churfursten,  Fiirsten 
vnd  .Stennden  des  heiligen  Reichs 
unpillichen  und  mit  Erdichten  wor- 
ten  gethan  hat. 

Ausg.:  8.  1.  et  a.  (1507.)  4». 

Pulcl,  Luigi:  Li  fatti  di  Carlo 
magno  et  de  suoi  Paladini,  in  ot- 
tava  rima. 

Ausg.:  Venetia  1481.  fol. 

Pulex,  Confortus,  Vicentinus:  Hi- 
storiae  Vicentinae  ab  a.  1371  us- 
que  ad  a.  1387  fragmenta. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  rer.  Ital. 
scr.  XIU.  p.  1237-1270.  Vgl.  praefat.  ihid. 
p.  1233. 

Pulgar,  Hernando  da,  Staatsrath, 
Geheimschreiber  Ferdinands  u.  Isa- 
bellens  (f  1531):  Cr6nica  de  los 
Reyes  Don  Fernando  y  Dona  Isabel. 

Endigt  1490.  Der  Stil  gut,  die  Erzahlung  kurz 
und  langweilig.  Man  hielt  friiher  mit  Uurecht  .\n- 
tonio  de  Nebrixa  fiir  den  Verfasser. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  'Chronica  de  los 
muy  altos  y  esclarecidos  reyes  catholicos 
don  Fernando  y  dona  Ysabel  . . .  compuesta 
por  el  maestro  Antonio  de  Nebrixa. 
Valladolid,  en  casa  de  Sebast.  Martinez 
ario  de  1565.  fol.  —  ^Dasselbe  Werk  wie 
das  vorhergehende,  aber  unter  d.  Navien  des 
wahren  Verfass.  u.  mit  Verjnehrungen,  be- 
titelt:  compuesta  que  fue  en  romance  por 
Hernando  de  Pulgar  .  . .  vista  por  don 
Hernando  de  Aragon,  ar(;obispo  de  (^ara- 
gocja  . . .  con  una  sumaria  adicion  des  las 
otras  conquistas.  (^aragotja  en  casa  de 
Miguel  da  Suelues  alias  Capilla,  15G7.  fol. 
—  unt.  d.  Tit.:  *Cr6nica  de  los  senores 
reyes  cat61icos  don  Fernando  y  doiia  Isabel 
de  Castilla  y  de  Aragon,  escrita  por  su 
cronista  Hernando  del  Pulgar,  contexada 
con  antiguos  manuscritos  y  aumentada  de 
varias  ilustraciones  y  enmiendas.  Valencia, 
Benito  Monfort.  1780.  fol.  Schone  Ausgabe. 

Vebers.:  latein.:  'Aelii  Autonii  Ne- 
brissensis  rerum  aFerdinando  etlsabella 
....  gestarum  decades  II,  et  belii  Nava- 
rien.sis  libri  H.  Accedunt  Roderici  chro- 
nica,  libri  IX  et  Ostrogothorum,  Hugnorum, 
Vandalorum  aliorumque  historia.  Apud  Gra- 


PULGAR  —  QUOMODO 


503 


natam  1545.  fol.  Selten.  —  "^ibid.  1550.  8». 
—  *ap.  Bel,   rec.  Hispanic.   script.   II.  No. 
12.  p.    1073.  —   *ap.   Schott,   Hispania  il- 
lustr.  I.  p.  786. 
franzosisch:  Francfourt  1573. 
^W.-iScAr.;' Brinckmeier,  Ed.,  Abri.ss  der  spa- 
nischen  Nationalliteratur.  Leipz.  1844.  p.  126. 
Struve,   bibl.    historica    ed.    Meusel    VI.   1. 
p.  263-266. 

:  Los   claros  (28)  varones 

de   Espaiia  y  las  treyenta    y   dos 
cartas. 

Trefflich  jre.sehilderte  Biographien. 
Ausg.:  ^AJcala  de  Henares,  Miguel  de 
Guia  1524.  kl.  4».  Selten,  dem  Nicol.  An- 
tonio  unbehannte  Ausg.  —  *Zamora  1543. 
4».  -  «Valladolid  1545.4».  —  *wiederholt 
Amberes  1632.  8».  —  *i«.  unl.  d.  Tit.: 
Claros  varones  de  Castilla  y  letras.  Madrid 
1775.  8»;  «1789.  kl.  8».  — 

Uebers.:  lateinisch  mit  Petri  martyris 
epistolis.  Amstelod.  1620.  fol. 

Vg\.  Cronica  del   gran  capitan  Don 
Gonzalvo  de  Cordova. 
Epistolae  Ferdinandi  de  Pulgar. 

Pulgar,  Hernando  Perez  da :  Coro- 
nica  Uamada  las  dos  conquistas 
dal  reyno  de  Napoles,  donde  se 
cuentalas  altas  y  heroycas  virtudes 
del  ....  rey  don  Alonso  de  Aragon, 
con  los  hechos  y  hazanas  marauil- 
losas  que  en  paz  y  en  guerra  hizo 
el  gran  capitan  Gou^alo  Hernandez 
d'Aguilar  y  d'  Cordova;  con  las 
claras  y  notables  obras  de  los  ca- 
pitanes  don  Diego  de  Mendo^a,  y 
don  Hugo  de  Cordona,  el  conde 
Pedro  Nauarro,  Diego  Garcia  Par- 


cedes   y    de  otros  valerosos  capi- 
tanes  de  su  tiempo. 

Es  ist  nicht  sicher,  ob  dieser  Ilernando  Pe- 
rez  de  Pulgar  u.  Hernando  da  Pulgar,  der 
Verf.  der  voraufgehenden  Werke,  ein  u.  dieselbe 
Person  sind. 

Ausg.:  Caragoca,  Agostin  Milla  1559. 
kl.  fol. 

Pulkawa,  Pfibik,  de  Tradenina 
(t  1380):  Cronica  Boemorum.  700 
—1330. 

Ein  bohmisches  Fiirstenbuch  und  insofern  der 
Kern  der  vorziiglichsten  bohmischen  Zeitbiicher. 
Gcsundes  Urteil.  Auch  fiir  brandenburgische  Ge- 
schichte  bedeutend. 

Handschr.:  vglch.  iiber  sie  Palacky, 
Wiirdigung p.  178.  —  Leipzig,  Univ.-Bibl. 
1328.  22.  —  Prag,  Un.-Bibl.  I  C  24. 
chart.  fol.  sec.  XIV;  —  I  D  1374.  (hier- 
nach  edirte  Dobner).  — Briinn,  Standeb., 
Cerronis  Nachlass  No.  328. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tif.:  Chr  onicon  Bohe- 
micum  anonymi  ab  orig.  ducum  Bo- 
hem.  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  ni.  p. 
1618.  —  *ap.  Ludewig,  reliq.  mss.  XI.  p. 
128  (reichen  beide  nur  bis  1329.)  —  *  bessere 
Hecension  ap.  Dobner,  monumenta  HI. 
p.  72-290,  viele  Fehler.  —  Bruchstiick  inScri- 
ptor.  rer.  Prussicar.  I.  p.  247.  248. 

Uebers.:  bbhmisch,  hrsg.  von  Fr.  Pro- 
chazka.  1786.  8». 

Erl.-Schr.:  Palacky,  Fr.,  Wiirdigung  der  alt. 
bohm.  Geschichtschr.  Prag  1830.  p.  173. 

Anonymi    continuatio 

chronici  Bohemici.     1126 — 1162. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  III. 

p.   1800.  Vgl.  andere  Fortsetzungen    unter  An- 

nales  patrio   sermone  scripti. 

Purchardus  monachus  Augiensis, 
vid.  Burchardus  mon.  Aug. 


<^. 


Qualiter  Normanni  civitatem  An- 
degavensem  ceperunt  et  ab  ea  per 
Carolum  Calvum  expulsi  sunt  a.  872. 

Ausg.:  ex  chron.  S.  Sergii  Andegav.  ap. 
Duchesne,  scr.  rer.  Fr.  II.  p.  400. 

Quirini,  Vincenzo  (legatus  Vene- 
tus):  Rilatione  a  Massimiliano  im- 
peratore  1'  anno   1506. 

Hochst  interessant;  sie  bezieht  sich  auf  die  ge- 
sainmten  damaligen  Vcrhfiltnisse  d.  deutechen  Reichs 
unter  Maximilian  I. 

Ausg.:  ed.  Chmel  in  Schmidfs  Zeitschrift 
fiir  Geschichtswissenschaft  II.  p.  273-288; 
334-366. 


Quirinus,  Thad.,  patricius  Vene- 
tus:  Oratio  gratulatoria  ad  Frideri- 
cum  III  imp.  Roma  a  coronatione 
venientem  nomine  suae  reipubl.  1450. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Striive  II.  p.  42-47. 

QuomodoNomenoius,tyrannusBrit- 

tonum,  de  quatuor  episcopatibus 
fecit  septem  tempore  Karoli  Calvi, 
regis  Francorum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Frauc.  scr. 
n.  p.  407. 


504 


RABANUS  —  RADULPHUS 


». 


Rabanus  Maurus,  vid. 

Acta  ss.  Marcellini  et  Petri  (Jtjfmnus.) 
De  s.  Venantio  alio. 
Epitapbium  Einhardi. 

,,      „        Lotharii  imp. 
Martyrologium  b.  liabani  M. 
Translatio  s.  Alexaiidri. 
Vita  b.  Uabani  Mauri. 

Rabler,  Joh. ,  u.  i.  Dr.,  Maximi- 
liani  imp.  secretar.:  Oratio  ad  prin- 
cipem  et  senatum  Venetum  habita 
a.  Chr.  1507.  die  27.  Junii. 

Axug.:  s.  1.  et  a.  (1507.)  4». 

Radbodl  annotatio,  vid.  Adnotatio. 

Radbodus  episc.  Noviomensis  (f 
1098),  vid. 

Vita  s.  Godebertae. 
,,      ,,  Medardi  ep.  Nov.  {vita  alia.) 

Radbodus  episc.  Traiect.  (f  917), 
vid. 

Vita  8.  Araalbergae  {sermo.) 
„      ,,  Lebuini  (ecloga.) 
„      ,,  Suiberti  {sermo.) 
Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  243. 
Histoire  lilt^raire  de  la  France  VI.  p.  158  sq. 
Vita  R.  Radbodi. 

Radevicus,  vid.  Otto  Frisingensis. 

vid.  Vita  s.  Pardi  episc. 

Radulfus,  vid.  auch  Rudolphus. 

Radulfus  Bocking,  ord.  praed.  (flor. 
1270),  vid.  Vita  s.  Ricnardi  episc. 
Cicestr. 

Radulfus  Cadomensis  {Caen,  f  p. 
1130):  GestaTancredi  Siciliae  regis 
in  expeditione  Hierosolymitana  ab 
ipso  belli  sacri  exordio  ad  a.  1108. 

Wahrhafle  Er/.&blung,  gute  Sprache. 

Handschr.:  Briissel,  ehem.  Gemblour.s> 
mbr.  .lec.  XII.  4".  Original. 

Aasg.:  'ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  108-210.  —  *wiederholt  ap.  Mtiratori, 
8cr.  rer.  Ital.  V.  p.  28.5-333. 

Uebera. :  RaouldeCaen,  faits  et  gestes 
du  prince  Tancr^de  pendant  rexp^dition 
de  J^rusalem.  Trad.  et  publ.  par  Guizot, 
collection  XXIII.  p.  1-294.  Paris  1825. 

Erl.-Schr.:    Struve,   bibl.   historica   ed.  Meusel 
11.  2.  p.  291. 


Radulfus 


\  Cluniacensis 
)  monachus 


(flor.  1156), 


vid.  Vita  b.  Petri  Mauricii. 


Radulphus  Coggeshalae  abbas  Ci- 
sterc.  ord.  (cca.  a.  1228):  Chroni- 
con  Anglicanum.     1066—1200. 

Auch  fiir  die  Kreuzziige  wichtig. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cotton. 
Vespas.  D.  X. 

Ausg.:  'ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
coll.  V.  p.  801-870.  —  ^ein  TheU  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIH.  p.  217-220;  XVm.  p.  59- 
120. 

• Chronicon  terrae   sanctae 

seu  Libellus  de  expugnatione  terrae 
sanctae  per  Saladinum.  1187 — 
1191. 

Nicht  urrersriebiK;  d.  Verf.  wjir  Augenzjuge. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Vict.  sec. 
XIII.  No.  476  (1187-1200.) 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
collect.  V.  p.  547-582. 

Libellus    de  motibus   An- 

glicanis  sub  Johanne  rege,  1213 — 
1216. 

Fragment. 
Ausg. :    ap.    Martene    et   Durand ,    ampl. 
collect.  V.  p.  871-882. 

Radulphus  de  Diceto ,  decanus  S. 
Pauli  Londoniensis  (cca.  1210):  Ab- 
breviationes  chronicorum  et  Yma- 
gines  historiarum.  589  —  1198  et 
1148—1200. 

Handschr.:  London,  Bibl.  d.  Erzbisch. 
V.  Canterl)ury  in  Lambethhouae  (opera) 
sec.  XIII.  8». 

Ausg. :  '  ap,  Twysden,  hist.  Anglic.  script. 
p.  429-710.  —  *Ymagines  hist.  auch  ap. 
Selden,  corp.  hist.  Angl.  p.  526.  —  Theile 
der  letztern  ap.  Bouquet,  rec.  XIII.  p.  183- 
205;  XVII.  p.  616-660. 

Historia  compendiosa   de 

regibus  Britonum  us  ^ue  ad  a.  689. 

Ausg.:  ap.  Gale,  hi.st.  Brit.  script.  p.  553- 
559. 

Historia  sedis  Cantuarien- 

sis,  seu  Annales  archiepiscoporum 
Cantuariensium. 

Wurdc    frlihcr   dem   Stepbanag    de    I..ang- 
thon  zugcschricbcn. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
677-693. 

Indiculus  de  successionear- 

chiepiscoporum  Cantuariensium  et  a 
quibus  apostolicis  pallia  suscepe- 
runt. 

Kar  ein  Auszug  au8  d.  vorhergehenden  Schrlft. 


RADULPHUS  —  RAIMUNDUS 


505 


Jusg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
87-89. 

Series  causae  inter  Henri- 

cum  regem  et  Thomam  archiepi- 
scopum  Cantuariensera. 

Ausg.:  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script.  I. 

p.  711-720. 

Erl.-Sch.:  Wright,  Th.,   biographia  Britanmca 
liter.  II.  p.  413-415. 

Radulphus  de  Glanvilla  (f  1190): 
Tractatus  de  legibus  et  consuetudi- 
nibus  regni  Anglie,  tempore  regis 
Henrici  II  compositus. 

Ausg.:  'Londini,  in  aedibus  Rich.  Totteli. 
12ino.  (1554?)  —  *tractatus  ...  qui  nunc 
impriraitur  post  50  annos  a  priori  et  prima 

impressione (Londini)  in  aedibus  Thom. 

Wight.  1604.  12™o.  —  ^wiederholt  mit  Weg- 
lassung  der  Vorrede  Londini  1673.  12  mo. 
—  *  in  Traites  sur  les  coutumes  Anglo-Nor- 
mandes,   publies   in    Angleterre   depuis   ie 

XI  -XIII.  siecle par  Houard.   Rouen 

1776.  40.  I.  p.  373-581.  —  *cum  codd. 
Harl.  Codd.  Bodl.  et  Mill.  coUatus,  ed.  Joh. 
Rayner.  Londini  1780.  8«. 

Uebers.:  english  by  John  Beames.  Lon- 
don  1812.  8». 

Erl.-Sehr.    Wright,  Ranulph  de   Glanvilje  in  his 
Biographia  Britannica  Hter.  11.  p.  275-280. 

Radulphus  de  Hygden,  Cestrensis 
monachus  (f  cca.  1367):  Historia 
polychronica  seu  Polycronycon  ab 
0.  'C.  —  1367. 

Diese  beriihmte  Chronik  iibersetzte  ins  Engl.  u. 
fUhrte  bis  1387  fort  Johannes  rte  Trevisa;  Cax- 
ton  iiberarbeitete  und  vertnehrte  sie  mit  einem  8. 
Buche  oder  einer  Forts.  v.  I3S7-1460. 

Handschr. :  B  r  ii  s  s  e  1 ,  burgund.  Bibl.  mbr. 
sec.  XIV.  fol.,  reicht  bis  Clem.  VI.  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  No.  4922.  4923  bis 
1377;  —  St.  Germ.  fol.  chart.  sec.  XV.  No. 
433.  (bis  1367.)  —  Oxford.  Magdalen 
College  2238.  98;  —  2288.  147. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Polycronycon,  con- 
teynyng  the  herynges  and  dedes  of  many 
tymes,  in  8  books ;  translated  from  the 
said  Radulphus  Hygden,  monk  of  Chester, 
by  sir  Joh.  Trevisa.  (Westminster)  1482. 
fol.  —  *  nachgedruckt  Westmestre  1495.  fol. 
—  Die  6  ersten  Biicher,  relchend  bis  1065, 
auch  ap.  Gale,  hist.  Brit.  script.  p.  179-287. 
Erl.-Schr.:  Monumenta  histor.  Britann.  1848.1. 
peneral  introduct.  p.  3-5. 

Radulphus  de  Noviomago,  vid.  Vita 
b.  Alberti  Magni  (legenda.) 

Radulphus  Glaber  =  Rudolphus 
Glaber. 

Radulphus  Mediolanensis,  vid.  Sire 
Raoul. 

Radulphus  Niger,  du  comte  de 
Suffoik  (cca.  1206):    1°  Chronicon 


succinctum  de  vitis  imperatorum 
et  tam  Franciae  quam  Angliae  re- 
gum,  a  Christo  incarnato  usque  ad 
a.  1206  5  —  2°  Chronicon  a  C.  M. 

—  1161,  continuatum  usq.  ad  1178; 

—  3''  De  regibus  Angliae  a  Gu- 
lielmo  primo ;  —  4°  Initia  regisHen- 

rici  tertii. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  The  chronicles  of 
Ralph  Niger  new  first  edited  by  ....  Rob. 
Antrusther.  London,  Caxton  society  1850.  8'. 

Radulphus  S.  Trudonis,  vid.  Rudol- 
fus  abbas  S.  Trudonis. 

Ragimbertus  abbas  Leuconaensis 
(saec.  VIIH  vid.  Vita  s.  Walarici. 

RaguelpresbyterCordubensis  (flor. 
960),  vid.  Acta  s.  Pelagii  mart. 

Raimundus  Agilaeus  =  Raimundus 
de  Agiles. 

Raimundus  Bernardi,  consiliarius 
regis  Franciae,  legatus  a.  1383  ad 
imperatorem:  Oratio  coram  Wen- 
cesiao  imp.  pro  Clemente  papa  VII 
contra  Urbanum  VI. 

Ausg.:  ap.  Martene  et  Durand,  thes.  anec- 
dot.  n.  p.  1120. 

Raimundus  de  Agiles,  canonic.  Po- 
diensis:  Historia  Francorum  qui 
ceperunt  Hierusalem  a.  1095 — 1099. 

Reines,  elegantes  Latein,  jedoch  ohne  Plan  u. 
Ordnung  geschrieben.  Der  Verf.  war  .Augenzeuge. 
Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Harl. 
4340  (lib.  I.  c.  ult.  —  lib.  IX.  c.  11)  sec. 
XII.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIH.  5131. 
3;  sec.  XV.  5131.  A;  —  sec.  XUL  5132; 
5511  A.  —  Arsenalbibl.  hist.  lat.  No.  103. 
sec.  XII. 

Ausg.:  ap.  Bongars,  gest.  Dei  per  Fran- 
cos  L  p.  139-183. 

Uebers.:  trad.  en  fran^.  par  Guizot,  in 
dessen  CoUection  XXI.  p.  227-397  (Paris 
1824.) 

Erl.-Schr.:  Barth,  Casp.,  notae  in  eund.  ap.  Lu- 
dewig,  reliq.  mss.  IIL  p.  230. 
Pabricius,   bibl.   med.   et  inf.  latinitatis  ed. 
Man.si  VL  p.  37. 

Raimundus}^^5?PVg'|Wc?. 

Vita  b.  Agnetis  virg.  Montepol. 
,,  Catharinae  Sencns. 

Raimundus  Hugonis  ord.  praed.  in 
conventu  Brageriaci  (cca.  1368), 
vid.  Vita  s.  Thomae  Aquinatis  {hist. 
transl.  —  miracula.) 

Raimundus  monachus  S.  Andreae 
Avenion.  (1087  flor.),  vid.  Vita  s. 
Pontii  abbatis. 


506 


RAINALDUS  —  RATPERTVB 


Rainaldus  abbas  Vi-  \ 
zeliacensis  =  jif  \  129),  vid. 

Rainaldus  archiep.!  Vita  s.  Hug-o- 
Lugdunensis  =  /nis  abb.  Clu- 

Rainaldus  de  SemurA    niacensis. 
monach.  Cluniac.  / 

Rainaldus  archidiaconus  adS.Mau- 
ritium  Andegavensem:  Chronicon 
breve  a.  320—1085. 

Ausg.:  'ap.  I.  Durant.  recxieil  d'ancienne8 
acte.s  II.  p.  24.  —  *Bruchstuck  ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  478. 

Rainaldus  episc.  Lingonensis  (cca. 
1080),  vid.  Vita  s.  Mamantis. 

Rainaldus  subdiaconus  Casinens., 
vid.  Vita  s.  Benedicti  Casin. 

Rainerius  /       ^^  .      .      _  . 

o  .  =  Keinerms,  Kemerus. 

Ramerus  *  ' 

Ralnoldus  =  Rainaldus. 

Ralph  de  Coggeshale  =  Radulphus 
Coggeshalae. 

Ralph  de  Diceto  =  Radulphus  de 
Diceto. 

Ralph  Higden  =  Raddphus  de 
Hygden. 

Ralph  Niger  =  Radulphus  Niger. 

Rambaldis,  vid.  Benevenutus  de 
Rambaldis. 

Rampertus  episc.  Brixien.sis  (flor. 
838),  vid.  Acta  s.  Philastri  {transl.) 

Rangerius,  vid.  Vita  s.  Anselmi 
episc.  Lucensis. 

Ranieri  Sardo,  vid.  Sardo. 

Ranulphus  =  Radulphus. 

Ranzanus,  Petr,,  (nat.  1428  Pa- 
normi  in  Sicilia,  legatus  regis 
Matthiae  et  episc.Lucenae,  f  1492): 
Epitome  rerum  Hungaricarum  per 
indices  descripta  seu  Liber  anna- 
lium  de  rebus  Hungaricis. 

Nur  eprachlich  bedeutend. 

Ausg.  ■■  '  edid.  Joh.  Sambucus  c.  aliis 
rerum  Hungaricar.  scriptoribus.  Viennae 
1558.  fol.  —  *unt.  d.  Tit.:  epitome  rer. 
Hnng.  ed.  Luc.  Pecbius.  Tyrnaviae  1579. 
8*.  —  »Budae  1746,  4".  —  *ap.  Bongar.s, 
scr.  rer.  Hung.  p.  202-268.  —  *  ap.  Schwandt- 
ner,  scr.  rer.  Hung.  I.  p.  322-412  ed.  Lips. 
(•L  p.  405  ed.  Vienn.) 

JSrl-Schr.:  Fabricius,  bibl.  ined.  et  inf.  latini- 
tati«  ed.  Mansl  V.  p.  274-277. 


Han  er,  de  scriptoribus  rerum  Htuitrar.  Viennae 

1771.  p.  62-66. 

Vgl.  Vita  b.  Margaritae  Hunpar. 
,,     s.  Viiicentii  Ferrerii. 

Raoul  de  Caen  =  Radulfus  Cado- 

raensis. 

Raphael  de  Caresinis  j  ^{d^  Dan- 

Raphaynus  Caresinus    i     dulo. 

RaphaelMaphaeus      j=Maphaeus, 

RaphaelVolaterranus  '      Raph. 

Rastell,  John  (f  1536  a  Londres) : 

The   pastjrae   of  people;    the  cro- 

nycles  of  dyvers  realmys,  and  most 

specyally  of  the  realme  of  Englend. 

,His  worli  is  of  little  value.'  Mon.  hist.  Brit. 
Ausg.:    'London,  printed   by  J.   Rastell 
1529.    fol.    —    >edited    by    T.    F.    Dibdin. 
London  1811.  4». 

Ratbodus  =  Radbodus. 
Ratherius  Veronensis  episcopus  (f 
974):  Itinerarium  Romam. 

Ausg.:  ap.  Dacherj,  spicileg.  I.  p.  379- 
384. 

Erl.-Schr.:  De  Ratherio  ep.  Veronensi,  ap.  Ma- 

billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  .saec.  V.  p.  478-487. 

Fabricius,   bibl.  Tned.   et  inf.   latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  52. 
Vogel,  RatheriuB  von  Verona  n.  das  10.  Jahr- 
hundert.  Jena  1854.  2  Bde.  8o. 
Vgl.  De  8.  Metrone. 
Epistolae  Ratherii. 
Fragraenta  Ratherii. 
Vita  s.  Ursmari  abb.  (vita  alia.') 

Rathsannalen ,  Gorlitzer.  1488  — 
1496. 

Verfasser  scheint  der  BUrgermeister  Bernhard 
Melzer  in  Gorlitz  (t  151;;)  gewesen  zu  sein. 

Handschr.:  Gorlitz,  Rathsbibl.  chart. 
fol. 

Ausg.:  ed.   J.  L.  Haupt  in  Scriptor.  rer. 
Lusaticar.   Gorlitz   1841.    H.   p.   3-390  m. 
Erlaeuterungen  p.  392-453. 
Vgl.  Hasse,  Joh. 

Ratlo  deciinae  a.  1313  collectae. 
Ausg.:   ap.   Bouquet,   rec.   XXI.  p.   557- 
560. 

Ratpertus,  (f  saec.  IX.  fin.):  Ca- 
sus  S.  Gaili  sive  Liber  de  origine 
(614)  et  diversis  casibus  monasterii 
s.  Galli  in  Alemannia  usque  ad  ab- 
batem  Bernhardum  seu  a.  833.' 

Wichtigfilr  Sagen-,  iSitten-  undKulturgeschichte. 

Ausg.:  'ap.  Golda.st,  scr.  rer.  Alam.  I. 
p.  19.  (*ed.  Senckenberg  I.  p.  1.)  Nicht  ge- 
treu.  —  *2um  Theil  ap.  Duchesne,  scr. 
hi.st.  Franc.  IIL  p.  481.  —  *ed.  Ild.  ab 
Arx  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  II.  p.  59-74.  — 
^hieraus  ap.  Migne,  patrologia  CXXVI.  p. 
1055-1080. 

Srl.-Sehr.:  Bfihr,  Oeseh.  der  rSmlsch.  Liter«t. 
im  karoling.  Zeitalter  p.  839. 


RAULIN  —  REGINO 


507 


Damge  etMone,  scriptores  rer.  San-Gallen- 
siuin  —  in  Pertz'  Archiv  III.  p.  24S. 

Fabricius,  bibl.   med.   et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  VI.  p.  54. 

Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  637. 

Rettberg,    Deutschlands    Kirchenge.=chichte 
II.  p.  116. 

Vgl.  Casus  S.  Galli. 

Raulin,  Joh. ,  vid.  Vita  s.  Ludo- 
vici  IX. 

Raveneau,  leh.,  religieux  de  Tab- 
baye  de  St.  Wandrille  (1467),  vid, 
Chronique  abregee  du  roi  Richard, 

Ravennus  episc.  Arelatensis  (450), 
vid.  Vita  s.  Hilarii  Arelatens. 

Raymundus  ==  Raimundus. 
Raynaldus  =  Rainaldus. 
Razzi,  Silvan.,  abbas  Camaldulen- 
sis,  vid. 

Vita  b.  Alberti  eremitae. 
„     a.    Johannae  virg.  Baln. 
„     n.    Oringae. 
„     b.    Tomasii  erem. 
,,      s.    Roraualdi  {tranal.  und  mait.) 

Rebdorf,  vid.  Henricus  de  Reb- 
dorf. 

Recepta  et  expensa  a.  1234  inter 
Candelosam  et  Ascensionem. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  226- 
251. 

Recepta  magna  de  termino  Ascen- 
sionis  a.  Dom.  1238  mense  Mayo, 
et  magna  expensa. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  251- 
260. 

Recuperatus  de  Petramala,  vtd. 
Vita  b.  Ambrosii  Sansed.  {summar.) 

Redmannus,  Rob.,  vid.  Memorials 
of  Henry  V. 

Regan,  Maurice,  secretaire  de 
Dermod  Mac  -  Murrough ,  roi  de 
Leinster:  Histoire  d'lrlande. 

Irlandisch  geschrieben,  nurnoch  ein  Fragment 
von  1167-1173  vorhanden.  Zuerst  ins  Franzos.  und 
hieraus  ins  Englische  iibersetzt;  letztere  Uebers. 
Bteht 

Ausg.:  ap.  Walter  Harris,  Hibernicat 
'Dubi.  1757.  fol.  p.  1-22  {^iciederholt  ihid. 
1770.  8».) 

Reges  Francorum  a  Chlothario  II. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  U.  p.  307. 
308. 

Reginaldus  monachus  Dunelmen- 
sis  (cca.  1165),  vid. 

Vita  s.  Cuthberti  (libeUua.) 
„     ,,    Godrici. 

Regino  Ppumiensis  abbas  (t9l5): 
Chronicon  sive  Annales  non    tam 


de  Augustorum  vitis  quam  aliorum 
Germanorum  gestis  et  docte  et 
copiose  disserentes.  A  Christo 
nato  usque  ad  a.  905. 

Von  einem  Anonymus  (nach  Vossius  de  histor. 
latin.  med.  aevi  II.  p".  318  ohne  Grund  ein  gewisser 
Romerius;  wahrscheinlich  ist  der  Verf.  d.  spatere 
Erzbischof  Adalbe  rt  von  Magdeburg;  vgl.  auch 
Annales  Ausienses,  u.  Annales  S.  Maxim. 
Trev.)  bis  967  fortgesetzt.  Die  (Tlanbwiirdigkeit 
wird  viel  zu  hoch  angeschlacren.  Diirrer  Stil. 

Handschr.:  behandelt  Pertz  in  Archiv 
III.  p.  230.  291,  ausfuhrlich  V.  p.  759.  VH. 
p.  381.  XI.  p.  299, -mon.  Germ.  I.  p.  539. 
VII.  p.  381.  XI.  p.  299,  mon.  Germ.  I.  p. 
539.  —  V.  Aretin,  Beitrage  VH.  p.  239. 

Av^g.:  ^(ed.  Seb.  de  Rotenhan.)  Mogunt. 
I.  Schoeffer  1521.  fol.  —  *ap.  Schard,  chro- 
nographi  4  p.  14,  schlecht.  —  *ed.  Pistorius, 
scr.  rer.  Germ.  I.  p.  1.  {*ibid.  ed.  Struve 
I.  p.  1-112;  voll  von  Fehlem.)  —  *cum 
chronico  abbatis  Urspergens.  Argentorati 
1609.  fol.  —  *ap.  Pertz,  mon.  Germ.  I,  p. 
537-612;  die  Fortsetzung  p.  614-629.  VI. 
p.  620.  —  'ap.  Migne,  patrologiae  cursus 
CXXXII.  —  'Excerptum  de  Norman- 
norum  gestis  a.  812  890  ap.  Ducheane,  hist. 
Norm.  script.  p.  7-13. 

Uebers.:  deutsch  von  E.  L.  Diimmler, 
Berlin  1857.  ^».  (Geschichtschreiber  der  d. 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  14.  Bd.)  —  die  Fort- 
setzung  deutsch  von  M.  Biidinger.  Ber- 
lin  1857.  8».  {Ibid.  X.  Jahrh.  1.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.  der  romischen  Litera- 

turim  karoling.  Zeitalter  p.  184186;  535-538. 

C  o n  t  z  e  n ,  Geschichtschreiber  der  sachsischen 

Kaiserzeit  p.  92. 
Diimmler    in    der    Vorrede    zur  Uebers.   der 
Chronik. 

de  Arnulfo  rege  dissert.  p.  174.  175. 

DiimgeetMone,  Reginonis  Prumiensis  chro- 

nicon,  —  in  Pertz'  Archiv  III.  p.  230. 
Giesebrecht,  W.,    Geschichte  der  deutsch. 

Kaiserzeit.    Braun.=ichw.    1855.    I.   p.  740.   (2. 

Aufl.  II.  p.  53-55;  579.) 
Hausser,  L..,   die  teutschen  Geschichtschrei- 

ber.  Heidelberg  1839.  p.  45. 
Hoheneicher,   noch  eine  Stelle  des  Regino 

Prumiensis  chroniconbetr.,  — in  Pertz'  Arch. 

IV.  p.  554. 
Maurenbrecher,  W.,  d.  KaiserpolitikOttosI, 
—  in  Sybel's  histor.  Zeitschrift.  1861.    1.  H. 

p.t24.  153. 
Rudhart,  G.  Th.,  ist  die  Altenburg  bei  Bam- 

berg  wirklich  das  Castrum  Babenbergk  Re- 

Kino's  zu  den  Jahren   902.  906  u.  die  civitas 

Papinberc  der  Urkunde  v.  Jahre  973?  Bam- 

berg  1835.  (Progravim  des  Lyceums.) 
Schlosser,  Weltgeschichte  f«lr  das  deutsche 

Volk  VI.  p.  162. 
Schiiz,  H. ,    commentar.    criticns  de    scriptis 

et  scriptor.  histor.  Ulmae  1763.  p.  150-154. 
Semler,  Versuch  den  Gebrauch  der  Qaellen 

der  mittlern  Staats-  u.  Kirchengesch.  zu  er- 

leichtern  p.  '8. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  1.39.  140.  18.=>.  186. 
Wyttenbach,   einige   Worte  iib.  einen  vor- 

ziiglichen    Codex    Ms.   der  Chronik   des  Re- 

gino,   —  in  Pertz'  Archiv  II.  p.  229. 

noch   ein    Wort   iiber  Regino   und  d.  Ur- 

schrift  seiner  chronica,  —  ibid.  III.  p.  291. 

Libri   duo  de  synodalibus 

causis    et  disciplinis    ecclesiasticis 


508 


REGISTRUM  —  REIMCHRONIK 


iussu  dom.  rever.  archiep.  Trever. 
Ratbodi  ex  diversis  sanctorum  pa- 
trum  conciliis  atque  decretis  col- 
lecti. 

Verfasst  um  906. 

Handschr.:  Arras,  Stadtbibl.  mbr.  sec. 
XI.  4».  No.  675. 

Ausg.:  '  ed.  Joach.  Hildebrand.  Helmstad. 
1659.  4".  Text  v'illkiirlivh  geiindert.  —  *cura 
Steph.  Baluzii.  Paris.  1671.  8».  —  ^icieder- 
holt  Viennae  1765.  4".  —  *u.  ap.  Harzheim, 
concil.  Germ.  II.  p.  438.  —  *rec.  et  an- 
notat.  dupl.  adiec.  F.  G.  A.  Wasserschleben. 
Lipsiae  1840.  8».  3  Thlr.  In  der  Vorrede 
spricht  d.  Ilerausg.  iiber  d.  Lehensumst.  des 
Abies  Regino  u.  iib.  die  Quellen,  aus  denen 
er  schopjte. 

Becens.  von  Zachariae  in  Heidelberger 
Jahrbucher.  1840.  p.  914. 

Erl.-Schr.:  Bahr.  OJesch.  der  rBmisch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  53."). 

Registrum  bonorura  domusD.  Flo- 
rencii,  ab  ipsis  fratribus  emptorum 
de  propriis  pecuniis.     1391 — 1493. 

Ausg.:  ap.  Dumbar,  analecta  I.  p.  224- 
244. 

Registrum  EleemosynariaeD.Pauli 
Londinensis. 

Ausg. :  now  first  print.  from  a  ms.  in  the 
Harl.  Coll.  of  the  brit.  Museum  ....  with 
notes  by  miss  Hackett.  London  1827.  4*. 
Privately  printed. 

Registrum  episcopatus  Moravien- 
sis,  e  pluribus  codicibus  consarci- 
natum  circa  a.  1400,  c.  continuat. 
diplomatum   recentiorum   usque    a. 

ie23. 

Ausg. :  edit.  by  Cosmo  Innes.  (Edinburgh) 
print.  for  the  Bannatyne  club.  1837.  4*. 

Registrum  fratrum  minorum  Lon- 
doniae. 

Eine  Spezialgeschichte  d.  Minoriten  nfibst  werth- 
vollen  Beilafipen. 

Ausg.:  ed.  by  J.  S.  Brewer  unt.  d.  Col- 
lectiv-Tit.:  Monumenta  Franci.scana  z»i  Rer. 
Britann.  raed.  aevi  scriptores  or  chronicles. 
1858.  Tom.  IV. 

Becens.:  v.  Sybel,  histor.  Zcitschr.  1859. 
p.  559. 

Registrum  redituum,  decimarum 
et  exactionura  ad  episcopura  Ros- 
kildensem  in  Selandia,  Meonia  et 
Rugia  pertinentium  circa  1370. 

Ausg. :  ap.  Langebek ,  scr.  rer.  Danic. 
Vn.  p.  1-1.^)2 

Registrum  Wiltunense,  Saxonicum 
et  Latinum,    in   museo  Britannico 


asservatum,  ab  a.  regis  Alfredi  892 
ad  a.  regis  Edwardi  1045. 

Ausg.:  nunc  demtjm  uotis  illustraverunt 
J.  Ingram,  Sh.  Turner  etc.  Londini,  typis 
Nicholsianis  1827.  fol.  XI  et  56  pag. 

Regula  monasterii  s.  Caesariae 
,  sive  Statuta  sanctarum  virginum 
a  s.  Caesario  ep.  scripta. 

Aus(). :  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p. 
730-737. 

Regum  (i.  e.  Ludovici  IX  —  Ca- 
roli  IV;  1226 — 1327)  mansiones  et 
itinera  secundum  adscriptas  cuique 
instruraento  loci  et  teraporis  notas 
explicata. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  406- 
499,  c.  indice  mansionum  p.  500-512. 

Reikdaela-Saga  =  Saga  af  Vo- 
mundi. 

Reimannus,  vid.  Vita  s.  Cadroae 
abbatis. 

Reimbaldus  praepositus  S.  Joh. 
Leodiens.  (cca.  1115),  vid.  Vita  s. 
Maioli. 

Reimchronik  der  Herzoge  von 
Braunschweig  s.  Braunschweigische 
Chronik,  s.  Chronicon  principum 
Brunsvicensium  rhythraicura. 

Sehr  beachlenswert;  in  niedersachsischen  Rei- 
men,  auf  Befehl  Her/.o(fs  Albrecht  (f  1279)  verfasst. 
Ausg.:  'edid.  Just.  Gobler  (in  d.  Sprache 
seiner  Zeit  ubertragen.)  Francf.  a/M.  1566. 
fol.  —  'wiederholt  ap.  Leibnit.,  saript.  rer. 
Brunsv.  III.  p.  1-147  u.  gegeniiber  jenem 
Texte  ein  Wolfenbiittler  Mpt.  der  Chronik. 
Ungeniigende  Ausgaben,  reichen  nur  bis  1218. 
—  »edid.  K.  F.  A.  Scheller,  de  Kronika 
fan  Sassen  in  Rimen,  fan  Wedekind  went 
up  Albrecht  fan  Brunswyk.  1279.  Bruns- 
wyk  1826.  8».  1'/,  Thlr.  Oldchfalls  unge- 
niigend. 

Erl.-Schr.:  Cohn.  A.  L.,  de  rebus  inter  Henric. 

VI  imp.   et  Henricum  Leonem  actis  dissert. 

Vrati.slav.    1856.    80.   p.  18-24.    Verglricht    dai 

chron.  rhythm.  mil  d.  Ohronicon  Stederburgente. 

Lappenberg,  die  alte  Reimehronik  d.  Herz. 

von  Br.,  —  in  Perlz'  Arch.  VI.  p.  390  403. 
StrBmbeclt  in  Brauuschweigisches   Magazin. 
1826.  H.  XIV.  p.  207. 

J'gl.  Chrouicon  l^oppprovii. 

Reimchronik  des  Appenzeller  Krie- 

ges.    Von  einem  Augenzeugen  ver- 
fasst  u.  bis  1405  fortgesetzt. 

Auig.:  m.  Anmerkungen  hrsgegb.  von 
Ildeph.  von  Arx.  St.  Gallen  1830.  8«.  1'/, 
Thlr. 

Erl.-Sehr.:  Der  .\ppeniellerkrieg;  big  z.  Schlacbt 
am  Stoss.  140U-1405,  —  m  Helvelischer  Al- 
manach  fUr  1801.  p.  1-40. 
Neue  Beiirfigc  z.  Gesch.  des  sogen.  Appen- 
zellerkrieges  v.  J.  1405  liOS.  Hrsg.  von  C. 
Wegelio.  St.  GaUen  u.  Bern  VMA.  8». 


REIMCHRONIK  —  REINERUS 


509 


Reimchronik,  deutsche. 

Handschr.:  Kopenhagen,  Univ.-Bibl., 
A.-Magn.  Stg.  mbr.  fol.  32. 

Ausy.:  ap.  Nyerup,  symbol.  ad  literat. 
Teutonicam. 

Reimchronik,   hamburgische,  vom 

J.  810  bis  zum  Tode  Graf  AdolfsIV 
von  Holstein  (f  1261.) 

AXLsg.:  ^ap.  Lappenberg,  hamburg.  Chro- 
niken.  Hamb.  1861.  gr.  ^».  p.  218-226;  vgl. 
Vorrede  p.  XIX-XXII.  —  »d.  Ietzten35  Verse 
vorher  ap.  Westphalen.  mon.  inedita  II.  p. 
1583. 

Reimchronik,  hamburg  -  holsteini- 
sclie,  vom  Jahre  1199—1231. 

Fiir  die  Entwickelung  liainburgs  wichtig.  Nie- 
dersSchsisch  geschiieben. 

Handschr.:  Hamburg,  Stadtb.,  deutsche 
Gesch.  No.  22.  fol.  —  Hannover,  saec. 
XVH. 

Ausg.:  '  ap.  Staphorst,  hamburg.  Kirchen- 
geschichte  I.  2.  p.  118.  —  »ap.  Lappen- 
berg,  hamburg.  Chroniken.  Hamb.  1861. 
p.  193-212;  vgl.  Vorrede  p.  V-XIH. 

Reimchronik,  hamburg  -  holsteini- 
sche.  Bruchstiicke,  das  Leben  Graf 
Adolfs  IV  (1239)  betreffend. 

Ausg.:  ^ed.  Waitz  in  Nordalbingische 
Studien  VI.  p.  88-96.  —  '  ap.  Lappenberg, 
hamburg.  Chroniken  p.  213-217;  vgl.  Vor- 
rede  p.  XIV-XVIH. 

Reimchponik,  Kastler. 

Der  Verf.  war  Abt  zu  Kastel  1323-13.56.  Ohne 
Kritik.  Fiir  Baiern  von  Interesse. 

Aicsg. :  ap.  v.  Freyberg,  Sammlung  II.  p. 
459-485. 

Reimchronik,  livlandische.  1143 — 
1291. 

Der  Verfasser  ist  unbekannt,  vielleicht  Dit- 
leb  von  Arnpeke.  —  Das  zweit-alteste  geschicht- 
liche  Denkmal  Livlands. 

Handschr.:  Riga. 

Ausg. :  '  hrsg.  v.  Frz.  Pfeiifer  in  Biblioth.  d. 
literar.  Vereins.  Bd.  VII.  Stuttg.  1844.  8».  — 
*ed.  Kallmeyer  In  Scriptores  rer.  Livonicar. 
1853.  I.  Mit  vortrefflichem  Commentar.  — 
Bruchstiicke  'ed.  Lib.  Bergmann  wi<. 
d.  Tit.:  Fragment  einer  Urkunde  der  al- 
testen  lievlandischen  Geschichte  in  Versen. 
Riga  1817.  4».  Liickenhaft.  —  »ed.  C.  Ed.  Na- 
piersky  unter  den  Tit.:  Erganzung  des  von 
Dr.  Lib.  Bergmann  herausgegebenen  Frag- 
ments  einer  Urkunde  der  altesten  lievlan- 
dischen  Geschichte  in  Versen,  nach  der 
Heidelberger  Handschr.  jener  Reimchronik. 
Riga  1844.  gr.  8».  1'/,  Thlr.  —  »ed.  Strehlke 
in  Scriptores  rer.  Prussicar.  I.  p.  627-645. 

Erl.-Schr.i  Mone  in  Heidelberger  Jahrbiichern. 
1819.  No.  8.  9. 

P*ucker,  C.  J.  A.,  Ditleb  v.  Alupeke,  —  «n 
Arbeiten  der  kurliindisch.  Gesellschaft  fiir 
Literatur  u.  Kunst.  Mitau  I.  1847.  p.  106. 

Roth,  Dichtungen  XV*. 


Schirren,  C,  der  Verfasser  der  livlandisch. 
Roimchronik  —  m  Mittheilungen  aus  d.  Ge- 
biete  der  Gesch.  Liv-Ehst-  u.  Kurlands.  IS-^S. 
VIU.  p.  19-83. 

Strnhlke  I.  c.  p.  625-627. 

Reimchronik,      mecklenburgische, 

vid.  Kirchberg. 

Reimchronik,  niirnbergische.   Vom 

J.  129». 

Ausg.:  Fragmente  bei  Oetter,    Gesch.  v. 
Niirnberg.  H.  Vers.  p.  312. 
Erl.-Schr.:   Moiie,    Quellen   und    Forschungen   I. 
p.  216. 

Reimchronik  vom  Verlust  des  heil. 
Landes  =  Poema  Germanicum. 
Reimchronik  von  Flandern.    772 — 

25.  Aprii  1404. 

Be.steht  au.s  10o69  Versen,  deren  Verfasser  unbe- 
kannt  sind. 

Ausg.i  *nach  einer  niederl.  Handschr. 
zum  erstenmale  hrsg.  m.  Anmerk.  von  Ed. 
Kausler.  Tiibingen  1840.  8«.  5  Thlr.  — 
*ein  Bruchstiick  in  Braga  u.  Hermode. 
1812.  V.  p.  276. 

Erl.-Schr.:  Moue,    Uebersicht    der  niederland. 
Volksliteratur   p.  119. 

Reimchronik,  Zwettler.  Chronik, 
das  Stift  Zwettl  u.  das  Geschlecht 
der  Khiinringer  betreffend. 

Ebro,  seit  12<3  der  13.  Abt  jenes  Stiftes,  gilt 
als  Verf.  dieses  Zeitbuchs;  es  endigt  mit  seinem 
Tode  1304.  Hat  manche  Fehler. 

Ausg.:  ^ed.  J.  Frast  In  (Hormayr's)  Arfhiv 
f.  Geogr.,  Historie,  Staats-  u.  Kriegskunst. 
Wien  1818.  No.  64.  p.  250-252;  No.  65.  p. 
262-264;  No.  70.  p.  274-276;  No.  73.  p. 
287-290.  —  *v:iederh.in  Hormayr's  Taschen- 
buch  f.  d.  vaterlandische  Geschichte.  Leip- 
zig  1842.  XXXI.  p.  4-26. 

Reinerius  Granchi  sive  de  Grancis, 
Pisanus,  ord.  praed.  (saec.  XIV.): 
Carmen  de  proeliis  Tusciae  usque 
ad  a.  1342.     Libri  8. 

Sehr  duDkel  und  rauh,  nicht  linwichtig  fiir  d. 
Ge.schichtsforschuiig. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XI. 
p.  291-356. 

Reinerius  monachus  Sellensis  (saec. 
XI.j,  vid.  Vita  s.  Gisleni. 

Reinerus  monachusLeodiensis  coe- 
nobii  s.  Jacobi,  vid.  Lambertus 
Parvus. 

ReinerusmonachusLeodiensis  coe- 
nobii  s.  Laurentii  (cca.  1190): 
Breviloquium  de  incendio  ecclesiae 
s.  Lamberti  Leodiensis  a.  1188. 

Schildert  den  Brand  der  Dorakirche  in  Luttich. 
Au^g.:   ap.   Pez,   thes.   anecd.  IV.   3.   p. 
207. 


510 


REINERUS  —  RHAPSODIAE 


De  ineptiis  cuiusdam  idio- 

tae  libellus  ad  amicura,  auch  unt.  d. 
Tit.:  De  gestis  abbatum  S.  Lauren- 
tu  ab  a.  1027—1158. 

Ist  pfewissermassen  eine  Fortsetzunft  des  Ru- 
pertus  abl).  S.  Heriborti  Tiutiensis. 

Ausq.:    ap.    Pez,    thes.    anecdot.   IV.    3. 
p.  20." 

De  claris  scriptoribus  mo- 


nasterii  s.  Laurentii  Leodiensis. 

Ausg.:  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  IV.  3. 
p.  17-20. 

Libellus   gratiarum   ad  b. 

Laurentium  super  dedicatione  nova, 
a.  1182. 

Schildert  <lie  neue  Einweihung  der  Kirche  des 
abgebrannten  St.  Lorenzklosters  bei  Liittich. 

Ausg. :  ap.  Pez,  thes.  anecdot.  IV.  3.  p. 
197. 

—    Opusculum    cuiusdam   ad 

amicum  familiarem  De  casu  fulmi- 
nis  super  ecclesiam  monasterii  s. 
Laurentii  a.  1182. 

Schildert  den  Brand  des  Lorenzlvlosters  bei 
Liitticb. 

Ausg.:  ap.  Pez,  thes.  anecdot.  IV.  3.  p. 
187. 

Erl.-Schr.:  Ueber  die  Handschrift  seiner  Werke 
in  Lowen  cf.  Pertz'  Archiv  Vin.  p.  483. 
Wattenbach,  neutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  406. 

Vgl.  Vita  s.  Everacli. 

,,      „    Friderici  ep.  Leod. 

„      „    Latnb.  Leod.  (triumph.) 

„      ,,    Reginardi. 

,,     ,,    Theobaldi  erem. 

„      ,,    Wolbodouis  (vita  alia.) 

Reinerus  Snoyus,  md.  Snoyus. 

Reinhardus  Reinehusensis  abbas 
(t  IIOG):  Opusculum  de  familia 
Winzenburgensi  et  Reinhardi  epi- 
scopi  Halberstadensis  (f  1123.) 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  703. 

Relatlo  de  Davide  rege  Tartarorum 
christiano  a.  122L 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  medii  aevi 
II.  p.  1451-1454. 

Relatio  de  fundatione  Gladbacensis 
monasterii,  vid.  Chronicon  Glad- 
bacense. 

Relatio  de  origine  monasterii  Win- 
debergensis  ( Windbery  bei  Strau- 
bing.)     1142—1167. 

Bandschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  22248 
(Windb.  48.)  mbr.  sec.  XII. 

Ausg.:  'cd.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 
400-407  (»ed.  Basnage  III.  2.- p.  211-215.) 
—  *wiederhoU  in  Monum.  Boica  XIV.  p. 
9-18.  —   *und  ap.  Bohmer,  fontes   III.  p. 


519-524.  —  ^unt,  d.  Tit.:  primordia  Wind- 
bergens.  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  nion.  scr.  XVII. 
p.  560-!J65.  —  'Bruchstiick  des  3.  Cap.  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Janr.  I.  p.  977  als  Vita  s. 
Engelniari. 

Relatio  de  Willelmo  nobilissimo 
comiteNormannorumbrevis,  authore 
anonymo. 

Ausg.:  ed.  Taylor  in  his  history  of  Gavel- 
kind.  London   16G8. 

Relatio  victoriae  per  FulconemAn- 
degavensem  comitem  de  Guillelmo 
Pictaviae  comite  reportatae  a.  1047. 
Ausg.:  'ap.  J.  Besle  inter  probationes 
Historiae  comitum  Pictaviae  p.  357.  —  'ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  29-31. 

Relation  de  rambassade  de  Migon 
de  Rochefort,  vid.  Gaian. 

Relationdusiege  de  laville  d'Exeja 
en  Aragon  par  un  moine  du  meme 
monastere  dependant  de  la  Sauve- 
Majeur  dans  les  Bordelois. 

Ausg.:  'ap.  Estiennot,  fragraens  IX.  p. 
332.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  XII.  p.  384. 

Rembertus  =  Rimbertus. 

St.  Remy,  vid.  Lefebvre. 

Renda,  Felix,  vid.  Vita  s.  Amati 
ep.  Nusci. 

Reoldus,  Bertramus,  monachus 
Morimund.  in  agro  Mediolanensi 
(flor.  1326),  vid.  Vita  s.  Francae. 

Repgow,  Eike  de,  vid.  Chronicon 
Repegovii. 

Res  Misnicae  ab  a.  1426—1488. 
versioni  Germanicae  chronici  Ve- 
tero  -  Cellensis  additae  et  Joanni 
Puchelero  adscriptae. 

Handschr.:  Weimar,  chart. s.XV.  (friiher 
im  Besitz  von  Schurzfleisch.) 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  11. 
p.  417. 

Resendius,  Andr.,  vid.  Vita  b. 
Aegidii   ord.  praed, 

Revelationes  s.  .  . .,  vid.  unter  Vita 

S.  .   •  .  Vgl.  auch  Visio. 

Revelationes  Audradi  Modici,  vid. 
Excerpta  libri  revel. 

Reynerus  =  Reinerus. 

Rhabanus  =  Rabanus. 

Rhapsodiae  s.  publico  spectaculo, 
quo  per  septem  Eiectores,  Regem, 
PhoeDum ,    Mercurium ,    Bacchum, 


RHEGINO  —  RICHAEDUS 


511 


novem  musas  personatus  laudes 
Maximiliani  ob  devictum  regis  Bo- 
hemiae  exercitum  Viennae  a.  1504 
decantatae  sunt. 

Atisg.:  Viennae  1505.  4". 

Rhegino  ==  Regino. 

Rhode,  Johannes,  archiepiscop. 
Bremensis  (1493 — 1511):  Chronicon 
sive  Registrum  bonorum  et  iurium 
ecclesiae  Bremensis. 

Ausg.:  excerpta  ap.  Leibmt.,  scr.  rer. 
Brunsv.  II.  p.  253-272;  t>^Z.  prolegom.  ibid. 
sect.  XXIII. 

Rhythmi,  de  s.  Othmaro,  vid.  Vita 
s.  Othmari. 

Rhythmus  de  obitu  Ottonis  III 
imp.  et  electione  Henrici  II  imp. 

Merkwiirdig. 

Ausy.:  'ap.  Hofler,  deutsche  Papste  I. 
p.  331.  —  ^auch  ap.  Hofler,  bohmische 
Studien,  —  in  Archiv  f.  Knnde  osterr.  Ge- 
schichtsquell.  XII.  p.  316. 

Erl.-Sckr.i   Giesebrecht,   Gesch.  der  deutsch. 
Kaiserzeit  JI.  p.  26.  (.2-  Aufi.  p.  27.) 

Rhythmus  in  obitum  Caroli  Magni 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  H. 
2.  p.  690.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  407. 

Rhythmus  satiricus  de  temporibus 
Rotberti  regis  —  1031. 

Wichtig  f.  d.  Kenntniss  der  Sitten  jener  Zeit. 
Ausg.:  'ap.  Mabillon,   anal.   vet.  p.  366. 
—  *ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  93-95. 

RhythmusTeutonicus  Ludovici  Bal- 
bi  filio  acclamatus,  cum  Nortmannos 
a.  883  vicisset. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  'Eniylxioy  rhythmo 
teutonico  Ludovico  regi  acclamatum,  cum 
Nortmannos  a.  883  vicisset,  ex  cod.  ms. 
monasterii  Elnonensis  sive  s.  Amandi  in 
Belgio,  per  d.  Joh.  Mabillon  .  . .  descriptum ; 
interpretatione  latina  et  commentat.  historica 
illustravit  Jo.  Schilter.  Argentorati  1696. 
4*.  —  ^wiederholt  c.  versione  latina  Jo. 
Schilteri  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  99-102. 

Ricardus,  vid.  auch  Richardus. 

Ricardus  Corinensis,  monachus 
Westmonaster.  (cca.  135(^):  Com- 
mentarioli  geographici  descriptionis 
Britanniae  sub  ditione  Romani  im- 
perii. 

Ausg. :  ap.  Bertram,  Britannicar.  gentium 
histor.  antiq.  script.  p.  49-60. 

De  situ  Britanniae  libri  2. 

Ausg.:  'ap.  Bertram,  Britannic.  gentium 
hist.  antiq.  script.  p.  1-48;  notae  p.  145-176. 


—  *  unt.  d.  Tit. :  The  description  of  Britain, 
translated  from  Ricardus  of  Cirencester, 
with  the  original  treatise  ,de  situ  Britanniae'. 
Edit.  by  H.  Hatcher.  London  1809.  S". 
M.  Karte  u.  Facsim. 

Uebers.:  ^zusammen  mit  Richard  of  De- 
vizes  english  by  J.  A.  Giles.  London  1841. 
8».  —  ^wiederholt  1848  m  Bohn's  antiquarian 
library  IV.  p.  419-500.  {Dieser  Band  hat 
auch  d.  Tii.:  Six  old  english  chronicles, 
transl.  hy  J.  A.  G.)  —  ^die  andere  s.  unt. 
d.  Ausgaben. 

Ricardus  ord.  praedic:  De  inventa 
Ungaria  magnatemporeGregoriilX 
(t  1241.) 

Au^g. :  ex  bibl.  Vatic.  ap.  Endlicher,  rer. 
Hung.  mon.  p.  248-254. 

Riccardus  =  Richardus. 

Ricemarchus  episc.  S.  Davidis, 
vid.  Vita  s.  Davidis. 

Richard  de  Cirencester  =  Ricar- 
dus  Corinensis. 

Richard  de  Hexham  =  Richardus 
Hagustaldensis. 

Richard  of  Devizes  =  Richardus 
Divisiensis. 

Richardus    abbas   Vannensis,    vid. 

Vita  s.  Vitoni.  i^-,r\\ 

_.  ,      .  ....         ucca.lOlO), 

Richardusarehidiacon.r^.^  y.^^  ^^ 

Augustae  Praetoriae     \   Bernardi 

Richardus  Augustanus)     Menth. 

Richardus  Bardeniensis  monachus: 
Epistola  metrica  de  vita  et  actibus 
Roberti  Grosthead  episcopi  Lincol- 
niensis. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  H.  p. 
325. 

Richardus  Beere,  abbas  Glasto- 
niensis  (cca.  1503) :  Terrarium  coe- 
nobii  Glastoniensis. 

Au^g.:  excerpta  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii 
1726.  8".  cum  Johanne  Glastoniensi  (s.  d.) 
p.  287. 

Vgl.  Vita  s.  Dunstani  {epistola.) 

Richardus  Belliiocensis  (cca.  1050): 
vid.  Vita  s.  Rodingi. 

Richardus  canonicus  Augustensis 
=  Richardus  archidiaconus  Augu- 
stae  Praetoriae. 

Richardus  canonicus  S.  Triuitatis 
Londin. :  Historia  Ricardi  (I)  regis. 
1170-1190. 


512 


RICHARDUS 


Potrie  hSlt  Ricbard  nir  d.  Verfass.,  Gale  den 
Galfridus  de  Vino  salvo,  nnt.  dessen  Namen 
das  Werk  aucli  publicirt  vvurde. 

Handschr.:  London,  britt.  Mus.  Faust. 
A.  VII. 

Ausg.:  siehe  unter  Galfridus  de  Vino 
salvo,  histor.  Hiorosol. 

Erl.-Schr.:   VVriglit,    Hich.ird  thc  Canon   in  his 
Biogr.ipbia  Biitajin.  litcr.  II.  p.  41,5. 

RichardusClaustroneoburgensiSjWJ. 

Lewpoldus. 

Richardus  Cluniacensis  monachus 
seu  Pictaviensis  (cca.  1260):  Chro- 
nicon  a  Chr.  nato  —  U62. 

Handschr.:  Bern.  offeutl.  Bibl.  No.  575. 
mbr.  8«.  sec.  XIII.,  geht  bis  1162.  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  XIII.  5014.  5.  (ab  O.  C.  — 
Eugen  III.);  blancs  mant.  No.  21.  (—  1173 
ex  cod.  Petavii.) 

Ausg.:  ^  ab  a.  754-1153  ap.  Martene  et 
Durand,  ampl.  coUect.  V.  p..  1159-1174.  - 
'  aus  einem  andern  Codex  mit  geringen  Ver- 
schiedenheiten  unt.  d.  Tit.:  (Jhronicon  ab 
imperio  Caroli  M.  800-1162  ap.  Muratori, 
antiquit.  Ital.  IV.  p.  1075.  —  'Bruchstiicke 
ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  258;  IX.  p.  21-25; 
X.  p.  263;  XI.  p.  285;  XII.  p.  411-421. 

Erl.-Schr.:  FabriciuR,   bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  75. 

Richardus  de  Bello  loco  =  Richar- 
dus  Bellilocensis. 

Richardus  de  Devizes  =  Richar- 
dus  Divisiensis. 

Richardus  de  S.  Germano,  notarius 
regis  Siciliae  (1243):  Chronicon 
rerum  per  orbem  gestarum  ab  ex- 
cessu  Guillelmi  Siciliae  regis.  1189- 
1243. 

Freie.s,  unterricbtetes  Urteil:  die  vvichtigste 
Cbronilc  fiir  d.  Gescb.  Friedrich.s  II.  Von  Gesinnung 
Gibelline. 

Handschr.:  Middlehill,  chart.  4*.  ,s. 
tit. :  chronica  Siciliae,  auni  1602.  —  Monte- 
casino,  No.  450.  —  Palermo,  bibl. 
Fitalia.  —  Rom,  bibl.  Barberini  No.  1235. 

Augg.:  'ap.  Uglielli,  Italia  sacra  III.  p. 
953  (*ed.  nov.  int.  anccdota  llgh.  X.  p. 
173.),  sehr  schlecht  u.  verstumvielt.  —  ^cor- 
recter  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VII.  p. 
963-1052.  —  *ed.  Carusius,  bibliotheca  Si- 
cula  II.  prs.  1.  —  *ap.  Gattula,  accessiones 
II.  Beste  Ausg.  —  'Raccolta  di  croniclie, 
diari  etc.  Napoli  1780  sq.  IV;  nur  Wieder- 
holung  MuratorTs.  —  '  ap.  Del  Re,  cronisti 
e  scrittori  II.  p.  5-100  mit  gegeniibersteh. 
ital.   Uebersetzung. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  meci.  et  inf.  latini- 
tati.s  ed.  Mansi  VI.  p.  79. 
I.au.   Tb.,  die   Entslehungstjescli.   dcr  Magna 
charta.  llamburg  1857.  8«.  p.  4-ft. 

Richardus   de   Monte  Corvino  = 

Richardus  ep.  Montis  Corvini. 


Richardus  Divisiensis,  monachus 
Wintoniensis  (cca.  1192):  Chronicon 
de  rebus  gestis  Ricardi  prirai  regis 
Angliae.     1189—1192. 

Handschr.:  Cambridge,  corp.  Christ. 
coU.  No.  339. 

Ausg.:  'nunc  prim.  typis  mandatum  cur. 
Jos.  Stcvonson.  Londini,  english  historical 
society  1838.  8». 

Uebers.:  The  chronicle  of  Richard 
of  Devizes  concerning  the  deeds  of  Richard 
I,  king  of  England,  also  Richard  of  Ci- 
rencesters  description  of  Britain.  Trans- 
lat.  and  edited  by  J.  A.  Giles.  'London 
1841.  8".  —  ^wiederholt  in  Scriptores  mo- 
na.stici.  London,  Jam.  Bohn  184?  8".  8  sh. 
—  ^unt.  d.  Tit.:  Chronicles  of  the  Cru- 
saders :  Richaird  of  Devizes,  . .  .  in  Bohn'» 
antiquar.  library.  Tom.  6.  Loudon.  kl.  8". 
5sh. 

Erl.-Schr.:  Wright,  biographia  Britannica  liter. 
H.  p.  ,SG0-362. 

Richardus  Eliensis  monachus :  Con- 
tinuatio  historiae  Eliensis  ab  a. 
1107—1169. 

Ist  die  Fortsetz.  von  Tliomas  Eliensis  und 
wurde  fortgefiihrt  von  Rob.  Stewarde  Prior  zu 
Ely  (148G-1554.) 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
615-630  im  Auszuge. 

Erl.-Schr.:  Wrigbt,   Richard   of  Ely  in  hia  Bio- 
graphia  Britannica  liter.  II.  p.  ^80-283. 

Richardus  episc,  Montis  Corvini 
(flor.  1130),  vid.  Vita  s.  Alberti  episc. 

Richardus  frater:  Chronicon  quod 
Petro  Ckmiacensi  abbati  scripsit. 

Ausg.:  ab  a.  841-877  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  258. 

Richardus  Hagustaldensis  {Hexham) 
prior  (1143):  De  gestis  regis  Ste- 
phani  et  de  bello  Standardii.  1135- 
1139. 

Fortgesetzt  von  .1  n  li  aii  ii  i  s  il  iitr  u  ,-,  i  ;il  il. 

Handschr.:  Cambridge,  corp.  coll.  sec. 
XIII.  139.  3. 

Ausg.:  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  309-330. 

Uebers.:  english  by  J.  Stevenson  unt.  d. 
Tit. :  The  acts  of  king  Stephen  and  the 
battle  of  the  Standard  in  ,Church  historians 
of  England.'  Toni.  IV.  prs.  1.  1853.  8». 

De  statu  et  episcopis  Ha- 

gustaldensis  ecclesiae. 

Von  d.  GrlindunR  bis  auf  Er/.bi-thof  Thurstan. 
Kortge.setzt  von  Johannes  Hagusialil. 

Ausg. :  '  ap.  Twysden,  hist.  Anglic.  script. 
p.  285-308.  —  *die  Miracula  s.  Wil- 
fridi,  episc.  Eborac.*)  unl.  d.  Tit.:  De  ss. 


*)  Wilfrid  war  der  erste  Biacbof  von  UagusUM 
(c/.  Vita  9.  Wilfridi.) 


MCHARDUS  —  RICOBALDUS 


513 


Haugustaldensis  ecclesiae  et  eorum  mira- 
culis  liber  auctore  anonymo  (saec.  XH.) 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI. 
1.  p.  229-222*. 

Erl.-Schr.  Wright,  Th.,  biogiaphia  Britann.  Ii- 
ter.  II.  p.  184. 

Vgl.  Stubbs. 

Richardus  monachus  Hortensis,  vid. 
Vita  s.  Martini  vulgo. 

Richardus  of  Cirencester  =  Ricar- 
dus  Corinensis. 

Richardus  of  Devizes  =  Richar- 
dus  Divisiensis. 

Richardus  Pictaviensis,  vid.  Richar- 
dus  Cluniacensis. 

Richerius  chronographus,  vtd.  Vita 
s.  Gundelberti  ep.  Sen. 

Richerius  monachus  Senonensis 
ord.  s.  Ben. :  Chronicon  monasterii 
Senonensis  in  Vosago.    720—1264. 

Mangel  an  geschiclitlichem  Sinnzeigtsichiiberall. 
Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  Xni.  No.  554.  — Senones,  Original. 
Ausg. :  '  ap.  Dachery,  spicileg.  III.  p.  271- 
445  (*ed.  nov.  II.  p.  603-655.)  —  Ausziige 
lap.  Calmet,  hist.  de  Lorraine,  preuv.  IH. 
p.  139.  —  *ap.  Grandidier,  hist.  d'Alsase. 
Pieces  justificativ.  II,  p.  36-45.  —  *von 
1152-1263  ap.  Bohmer,  fontes  ni.  p.  31-66. 
—  *ron  1198-1225  ap.  Bouquet,  rec.  XVIH. 
p.  683-696.  —  *  die  Vita  s.  Gundelberti  ep. 
Sen.  —  *in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  HI.  p. 
883.  884. 

Vebers. :  unt.  d.  Tit. :  Chronique  de  Richer, 
moine  de  Senones,  traduction  franij.  du  16. 
si^cle   ....  par  Jean  Cayon.   Nancy  1842. 
4*.  2fur  100  numerirte  Exempl.  gedruckt. 
Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deatschlands  Kirehenge- 
schichte  I.  p.  521. 
Wattenbach,  Deutschlands  Oeschichtsqael- 
len  p.  389. 

Vgl.  Vita  8.  Deodati  ep.  Niv. 
„      ,,    Gundelberti  arch. 

Richerus  monachus  S.  Remigii 
Remensis:  Historiarum  libri  IV. 
884—995.    Annales.    955-998.  * 

Das  einzige  Mpt.,  in  Bamberg  (E.  III.  3)  v. 
Pertz  1833  aufgefunden,  ist  unverkennbar  Original 
u.  schon  von  Ekkeh.  Uraug.  unzweifelhaft  be- 
nutzt.  Sehr  wertvoll.  Darstellung  nicht  ohne  Kiin- 
stelei. 

Ausg.:  'm.  heicunderungsicurdiger  Meister- 
schaft  aus  den  vergilbfen  Ziigen  der  Hand- 
schrijt  Jirsgb.  von  Pertz,  mon.  scr.  III.  p. 
561-657.  Appendices  p.  657-694.  —  *in  us. 
scholar.  recudi  fecit  Pertz.  Hannov.  1840. 
8*.  25  Sgr.  —  *wiederholt  von  Guadet  (s. 
Uebers.) 

Uebers.:  deutsch  von  K.  v.  d.  Osten- 
Sacken,  m.  Einl.  vou  Wattenbach.  Berlin 
1854.  (Geschichtschr.  der  Vorzeit.  Jahrh. 
X.  Bd.  10.) 


Jranzosisch  mit  latein.  Nebentexte  ^vou 
J.  Guadet.  Paris  1845.  2  vols.  8».  Ungenau. 
—  'publiee  par  Tacad.  imper.  de  Reims 
avec  traduction,  notes  etc.  par  A.  M.  Poin- 
signon.  1855.  8».  Mit  1  Karte. 

Erl.-Schr.:  Borgnet,  note  sur  un  chroniqueur 
(Richer)  publi^  dans  les  Monumenta  Germ. 
historica  (III),  —  «n  Bullet.  de  Tacad.  de 
Bruxelles.  X.  1.  1843.  p.  149. 
Giesebrecht,  VV.,  Richer  Ilt.  c.  67  96,  ein 
zum  erstenmal  in  Pertz'  mon.  ans  Licht  ge- 
tretenes  Geschichtswerk ,  —  in  Jahrb.  des 
deutsch.  Reichs  unter  Otto  U.  Berlin  1840. 
Excurs  15. 

Gesch.  der   deut.<ch.  Kaiserzeit  I.   p.  749. 

Gottinger  gel.  Anzeigen.  1835.  Oct.  No.  163. 

p.  1619. 
Histoire   litter.   de   la  Prance  VI.  p.  503. 
Maurenbrecher  in  Sybel's  histor.  Zeitschr. 

1861.  p.  125. 
Reimann,  Ed.,   de   Richeii   vita  et    scriptis. 
Olsnae  1845.  8.4Spag.  {Breslauer  Promotion»- 
sckri/t.) 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  204  206. 

Vgl.  Acta  concil.  Caus. 

,,  „        Monson. 

,,  „        Remens. 

Ricobaldus,  Gervas.,  Ferrariensis 
(cca.  1312):  Pomerium  Ravennatis 
ecclesiae  seu  Historia  universalis 
ab  a.  circiter  700—1297. 

Handschr.:  Leyden,  Un.-Bibl.  Cod.  Pe- 
rizon.  sec.  X.  pag.  493.  —  Middlehill, 
sec.  XV.  fol.  chart.  —  Oxford,  Un.-Bibl. 
Canonici.  miscell.  No.  402.  mbr.  sec.  XIV. 
fol.  —  Paris,  k.  Bibl.  anni  1433.  No.  4911., 
reicht  bis  1295.  —  Verona  Dombibl. 
CCVIII.  sec.  XV.  fol.  —  Wolfenbtittel, 
mbr.  anni  1417;  18.  5.  Ms,  Aug.  fol. 

Es  besteht  aus: 

1.  Historia  imperatorum  Romano-Germa- 
nicorum  a  Carolo  M.  -1298. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
I.  p.  1149.  —  *purgatior  et  auctior  ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  IX.  p.  97-144. 

2.  Historia  pontificum  Romanorum  ab  a. 
95-1249. 

Ausg. :  *■  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
I.  p.  1189.  —  ^besser  ap.  Muratori,  script. 
IX.  p.  147-192. 

3.  Compilatio  chronologica  ab  O.  C.  usque 
ad  a.  1312. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Chronicon,  conti- 
nuatum  a  se  edid.  Joh.  Phil.  de  Lignamine. 
Romae  1474.  4«.  —  *iviederh.  als  Cronica 
pontificu  imperatoruq^.  Romae  1476.  4".  — 
*besser  ap.  Eccard,    corp.   I.   p.  1225-1299. 

—  *ap.  Muratori,  scr.  IX.  p.  193-262. 

4.  Philippi  de  Lignamine  continuatio  chro- 
nici  Ricobaldini.  1,316-1469. 

Aus£. :  'ap.  Eccard,  corp.  hist.  I.  p.  1299. 

—  »ap.  Muratori,  script.  IX.  p.  263-276. 

Excerptade  Theoderico 

rege  Gottorum. 

Ausg.:  ed.  Vulcanius,  Goth.  et  Longob. 
rer.  script.  H.  p.  167-177. 

33 


614 


RICOBALDUS  -  RITIUS 


:     Chronicon    Romanorum 

imperatorum  a  Carolo  Magno  us- 
que  ad  Ottonem  IV  (istoria  impe- 
riale).  Latine  circiter  a.  1298  a  Ri- 
cobaldo  Ferr,  ut  fertur  scriptum, 
post  200  ann,  deinde  a  comite  M. 
Maria  Boiardo  Ferr,  in  italicam 
linguam  conversum  s.  Ricobaldo 
Ferr.  ab  ipso  suppositum. 

Ausg.:  ap.  Muraton,  scr,  rer.  Ital.  IX. 
p,  291-420. 

Erl.-Schr.:  Kabricius,  bibliotheca  mediae  et 
inf.  latinitatis.  Lib.  VII.  p.  1.55-l.'i7;  XVII.  s. 
V.  Ricob.  (ed.  Mansi.) 

Ridolfus  notarius:  Historiola  scri- 
pta  omnium  rerum  memoria  digna- 
rum,  que  Brissiane  civitati  acci- 
derunt  imperantibus  Franchis.  774- 
865. 

Sicherlicb  ein  Machwerk  des  14.  od.  15.  Jabrh., 
wo  nicht  gar  aus  spjiterer  Zeit.  Schade  um  die 
schonen  Geschichleii. 

Ausg. :  edid.  Biemmi  in  Historia  di  Brescia 
1749.  4».  II.  p.  9. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  in  Portz'  Arch.  X.  p.  3S6. 

Riedesel,  Joh.,  vid.  Gerstenberger. 

Rienzi,  Cola  di,  vid.  Vita  di  Cola 
di  Rienzi. 

Rigaudus.  Visitationes  Odonis  Ri- 
gaudi  archiepiscopi  Rothomagensis. 
1248—1269. 

K.  war  ein  Vertrauter  Ludwigs  d.  Heilipren  von 
Frankreich  In  dieser  Schrift  ,mores  ct  in.stituta 
saeculi  XIII.  gravissimis  arguraentis  illustrata  pro- 
ducuntur-' 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Journal  des  visites 
pastorales  d'Eude  Rigaud,  archevesq.  de 
Rouen,  1248-1269,  publ.  pour  la  prem.  fois 
par  Tht5odose  Bonnin.  Rouen  1847.  —  *frag- 
menta   ap.  Bouquet,    rec.  XXI.  p.  571-593. 

Rigordus  seu  Rigotus,  M ,  abbas 
S.   Dionysii,    ipsius    regis   chrono- 

fraphus  (cca.  1220) :  Gesta  Philippi 
ugusti.   1179—1208. 

Hochgeschiitzte  Geschichte.  Verarbeitot  u.  fort- 
gesetzt  V.  Guilelmus  Brito. 

Bandschr.:  Paris,  No.  5925.  Colb.  290. 
mbr.  8.  XIV.  fol.  f.  248. 

Ausg. :  '  ed.  Pithoeus ,  hist.  Frauc.  scr. 
vet.  XI.  p.  158.  —  *ap.  Duchesne,  scr.  hist. 
Franc.  V.  p.  3-67.  —  *ap.  Bouquet,  rec, 
XVII.  p.  1-62. 

Uebers. :  Rigord  . . .  vie  do  Philippe-Au- 
guste  . . .  Publ  en  lang.  fran^.  par  Guizot, 
collect,  XI.  p.  1-179.  (Paris  1825.) 

Erl.-Schr.:  de  laCurne  de  Sl.  Palaye,   mfSm. 
conccrnant  la  vie  et  les  ouvrages  de  Rltford 
—  in  M^moires   de    Tacad.   des    inscriptjons 
VIII.  p.  528-548  (ed.  in  8o.  XII.  p.  248.) 
Wilman»  tn  Pertz'  Arch.  X.  p.  20H-210. 

Rigotus  =  Rigordus. 


Riim-Kroniik,  Hollantsche,  Door 
enen  wiens  naeme  noch  onbekent 
is  voor  cU9  Jaren  beschreven. 

Ausg. :  m.  voorrede  van  Jan  van  der  Does. 
s'Gravenhage  1620.  fol. 

Riimkronike,    den    Danske,    vtd. 

Niels. 

Rijm  Kronikor,  twa  gambla  Swens- 
ke,  then  forre  kort,  och  inhaller 
Sextijo  twa  Swea  och  Gotha  ko- 
nungar  etc.  ed,  J.  Hadorph  =  Chro- 
nica  duo  rhythmica, 

Rimbertus  archiep.  Hamburgensis 
et  Bremensis,  vid- 

Vila  8.  Anskarii. 
„     .,   Kimberti. 

Rinuccini,  F.  di,  vid.  Cini. 

Ripaita,  vid.  Antonius  de  Ripalta. 

Ripamontius,  Jos.,  vid.  Calchus. 

Rishanger,  Will.,  monachus  Bene- 
dictinus  S.  Albani  et  historiogra- 
phus  Eduardi  I  (f  cca.  1322):  Ap- 
pendix  seu  continuatio  Matthaei 
Paris.  1259-1322. 

Ausg.:  der  erste  Theil  ist  hregb.  von 
Wats  in  seiner  Ausg.  des  Matthaeus 
Pari.s  («.  d.J,  der  Rest  des  Werkes  findet 
sich  in  der  Chronik  des  Walsingham 
(s.  d.) 

:  De  bellis  Lewes  et  Eves- 

ham. 

Ausg. :  unt.  d.  Tit. :  Chronicle  of  William 
de  Rishanger  of  the  Baron's  wars.  The 
miracles  of  Simon  de  Montfort.  Edited  from 
rass.  by  J.  O.  Halliwell.  London,  Caraden 
society  (No.  15).  1840.  4o. 

Ritius,  Michael,  patric.  Neapolit. : 
De  regibus  Franciae  a  Marcomiro 
ad  Ludovicum  XH  libri  HI  ad 
Giuidonem  Magnum  Franciae  can- 
cellariurn,  scripti  Romae  a.  1505 
et  in  a.  1503  dcsinentes.  [De  re- 
gibus  Hispaniae  libri  HI,  ae  regi- 
bus  Hierosolymitanis  lib.  I,  de  re- 
gibus  Neapoiis  -et  Siciliae  libri  III 
et  de  regibus  Ungariae  libri  II. 
Fehlen  in  der  Freherschen  Ausgabe.\ 

Ausg. :  '  ap.  Freher,  corp.  hist.  Franc,  p, 
531-549.  —  *vorher  Romae  1505.  4».  — 
»Basil.  1517.  4».  —  Hbid.  1534.  8».  —  »Ne- 
apoli  1645.  4".  —  *zu^ammen  mit  Chr.  Be- 
soldi  synopsis  rerum  ab  orbe  condito  ge- 
starum.  Tubingae  1630.  12ino.  —  'ap,  Bel, 
hist  Hispan.  scr,  II,  No.  7.  —  •  ap,  Schott, 


RIXFRIDUS  —  ROBERTUS 


515 


Hispan.  illastr.  I.  p.  1140.  —  «libri  11.  de 
reg.  Ungar.  zusainmen  mit  Bonfinius,  rer. 
Hung.  decad.  in  allen  Ausgaben. 

Erl.-Schr.:  Haner,  de  scriptoribus   rerum  Hun- 
garicar.  p.   104. 

Rixfridus  Frisius,  episcop. Traiect. 
(t  836),  vid. 

Vita  s.  Liudgeri  {epistola.) 
„      „   Suiberti  (epistola.) 

Robbia,  vid.  Luca   della  Robbia. 

Robert  de  Brunne,   vid.  Longtoff. 

Robert  de  la  Marcl<,  sieur  de 
Fleurange,  vid.  Fleurange. 

Robert  de  Sainceriaux:  Sermon  en 
vers  sur  la  mort  du  roy  s.  Louys. 

Ausg.:  in  Ducange's  Ausg.  des  Joinville 
fs.  d.J  p.  162-168. 

Robert  Greystanes  =  Graistan. 
Robert  of  Gloucester's  (saec.  XIIL 
fin.)  Chronicle. 

Reimchronik  in  langen  Verszeilen.  Reicht  bis 
1271.  Aus  Geoffrey  of  Monmuth  geschopft. 

Handschr.:  London,  bibl.  Harl. ,  Cot- 
ton,  Bodley. ,  brit.  Mus.  bibl.  Sloane  No. 
2027. 

Ausg.:    ^ed.   Th.    Hearne.    Oxford   1724. 
2  vol.  8».  —  *wiederh.  ibid.  1810.  2  vol.  8». 
Vgl.  Vita  s.  Thom.ie  archiep.  Cant. 
{Mobert  o/  Glouc.) 

Robertus  abb.  Gotewicensis,  vid. 
Vita  Altmanni  episc. 

Robertus  abbas  S.  Michaelis  de 
Monte  sive  in  Periculo  maris  = 
Robertus  de  Monte. 

Robertus  abbas  Walciodorensis 
(cca.  1150),  vid.  Vita  s.  Forannani. 

Robertus  Altissiodorensis  s.  Mal- 
chetius,  canonicus  monasterii  s. 
Mariani  (.f  1212) :  Chronologia  seriem 
temporum  et  historiam  rerum  toto 
in  orbe  gestarum  omnium  ab  eius 
origine  usque  ad  a.  1211  cum  ap- 
pendice  ad  a.  1228  complectens. 

Diesen  appendix  verfasste  Hugo  canonicus 
S.  Mariani  Al  t  issiodorensis. 

Handschr.:  Trier,  No.  1287  (CIX),  mbr. 
u.  chart.  sec.  XV. 

Ausg.:  '^unt.  d.  Tit.:  Chronicon  An- 
tissiodorense  sive  anonymi  (BobertiJ 
monachi  S.  Mariani  Antiss.  chronologia 
etc.  Paris.  1608.  4».  —  »opera  et  stud.  Nic. 
Camuzati.  Trecis  1609.  4».  (Fabricius, 
bibl.  med.  et  inf.  latin.  ed.  Mansi  VI.  p. 
95  hiilt  falschlich  diese  beiden  Ausg.  ftir 
eine  und  dieselbe.)  —  ^ibid.  1668.  4».  — 
*Bruchstucke  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  275; 
XI.  p.  308;  XII.  p.  289-299;  XVIU.  p.  248- 
290. 


Erl.-Schr.:  Bibllothfeque  des  auteurs  de  Bour- 

gogne  s.  V.  Robert. 
Diimge  etMone,  Roberti  monachi  Autissiod. 

chronicon,  —  in  Pertz'  Arch.  HI    p.  245. 
Lebeuf,    mem.    concernant    l'hi.stoire   eccl^s. 

et  civ.  d'Auxerre.  Paris  1743.  4«.  p.  490. 
Lettre   de  M.  B.  Ch.  d'Auxerre   sur    le  veri- 

table   auteur   de   la   chronique   de  S.  Marien 

d'Auxerre,  —  in  M6m.  de  litterat.  du  P.  Des- 

Molets.  VIII.  p.  412. 
WyttenbaQh  in  Pertz'  Archiv  III.  p.  522. 

Robertus  archidiac.  Ostrevanden- 
sis  (cca.  1140),  vid.  Vita  s.  Ayberti 
de  Crisp. 

Robertus  Autissiodorensis  =  Ro- 
bertus  Altissiodorensis. 

Robertus  de  Avesbury  (14.  saec.) : 
Historia  de  mirabilibus  gestis  Ed- 
wardi  III  magnifici  regis  Angliae. 

Durch  treue  Erzahlung  u  d.  beigefiigten  Acten- 
stiicke  wertvolles  Werk. 

Ausg. :  ed.  Th.  Hearne.  Oxonii  1720.  8*. 

Robertus  de  Boston,  vid.  Johannes 
abbas  burgi  S.  Petri. 

Robertus   de  Graystanes  =  Grai- 

stan. 

Robertus  6e  Monte  sive  de  Tori- 
neio  {Torigny,  f  1186):  Accessiones 
et  appendix  germana  de  rebus  prae- 
cipue  Anglo-Normannicis  ad  JSigi- 
bertum  Gemblacensem  ab  a.  385 — 
1100,  vid.  Sigibertus  Gemblacens. 

,  continuatio  Sigeberti  stve 

Chronica  a.  1100—1186,  vid.  Sige- 
bertus  Gembl. 

Sehr  bedeutend  f.  d.  normannisch-englische  Ge- 
schichte.  Begrtindet  auf  Sigeberts  Chronik. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI. 
p.  293. 

Ausg.:  Bei  allen  sind  die  Ausgaben  Si- 
geberts  zu  pergleichen,  namlich  * ed.  Ant. 
Rufus  1513;  nicfit  vollstandig,  sondem  nur 
d.  Jahre  1154-1186.  Sehr  fehlerhaft.  — 
*wiederholt  «on  Schard,  *Pistorius,  *Struve 
scr.  rer.  Germ.  I.  p.  864-942.  —  *ed.  Du- 
chesne,  scr.  rer.  Norm.  uni.  d.  Tit.:  Chro- 
nica  Normanniae  einen  TAcjV  (1138-1169.)  — 
*vollstandig  u.  zuerst  a.  1651  ed.  Dachery 
hinter  Guiberti  Novigentensis  opera.  — 
'  hiernach  Av^zuge  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p. 
269;  XI.  p.  165;  XUI.  p.  283-326;  XVIII. 
p.  834-348.  —  «ed.  Bethmann  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  VI.  p.  475-535. 

Erl.-Schr.:  Janning,  disquisitio  in  supplemen- 
lum  chronologicum  quod  chronieo  Sigeberti 
Gemblac.  subiungi  solet  sub  nomine  Roberti 
deM.,  — in  AA.  SS   Boll.  Jun.  VII.  p.  171-174. 

Pauli,  englische  Geschichte  lU.   p.  858. 

Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  I.  1.  p.  74. 

:    De    immutatione   ordinis 


mouachorum  iu  Normannia  a.  1154. 
33* 


I. 


516 


ROBERTUS  -  RODELIUS 


Ausg.:  ed.  d'Acherv  hinter  Guiberti  opera 
p.  811. 

:  Historia  Henrici  I  seu  Li- 

ber  octavus  Guilelmi  Gerameticen- 
sis  inter  a.  1135—1150. 

Ausg. :  ed.  d'Achery  hinter  Ouiberti  opera 
p.  715. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI. 
p.  282. 
Bouquet.  rec.  praefat.  p.  30. 
Hlrsch.  (ie  Sigiberto  Gemblac.  p.  387. 
Histoire  litt^raire  de  la  FrtvnQe  XIV.  p.  363. 
Labbe,  bibl.  manuscr.  I.  p.  348. 
KB.  Fabricius  Angaben  iiber  Bob.  sind  fasi  allc 
falsch. 

Vgl.  Chronicon  Beccen.sis  abbatiae. 
„  monastcrii   s.  Mich. 

Vird. 
Epistola  Roberti. 

Robertus  de  Romana,  diaconus  Sa- 
ponariae  (1162),  vtd.  Vita  s.  La- 
verii. 

Robeptus  de  Swapham  (f  1273): 
Historia  et  regestum  privilegiorum 
coenobii  Burgensis.     1177—1245. 

Ist  Fortsetzung  des  Hugo  Candidus;  Roberfs 
Schriftfand  an  Walterus  de  Whytleseye  cinen 
Weiterfiihrer. 

Atisg.:  ap.  Sparke,  histor.  Anglic.  scri- 
ptores.  No.  IV.  p.  97-124. 

Erl.-Schr.:  Memoires   de  la   gr.ande   Bretagne. 
XIV.  p.  496. 

Robertus  de  Torineio  =  Robertus 
de  Monte. 

Robertus  episc.  Elgensis,  vid.  Vita 
Canuti  Lawardi. 

Robertus  monachus  Benedict.  S. 
Remigii  dioec.  Bemens.:  Historia 
Hierosolymitana  usque  ad  a.  1099. 
Libri  VIII.  ,Universos  qui  hanc' 

Handschr.:  Bern,  off.  Bibl.  —  Briissel, 
burg.  B.  mbr.  sec.  XU.  No.  982S.  —  Cam- 
brai,  mbr.  sec.  XII.  4».  No.  710.  —  S  t. 
Gallen,  Stiftsbibl.  mbr.  sec.  XII.  XIII. 
No.  620.  320-547.  —  Linz,  Lycealb.  C. 
c.  V.  5.  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  sec. 
XIL  No.  235.  146.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec. 
XIIL  5129;  —  rec.  XIV.  XV.  5507-5509. 
—  Compiegne,  sec.  XII.  No.  41.  —  St. 
(jenevieve  sec.  XV.  H.  17.  —  Rom,  bibl. 
Vatic.  mbr.  sec.  XII.  4».  No.  2001;  chart. 
.sec.  XV.  fol.  No.  3901.  —  Troyes,  .sec. 
XIIL  4».  (Coll.  Trec.)  —  Kloster-Neu- 
burg,  Stiftsb.  sec.  'Vis.  fol.  No.  722.  — 
Kopenhagen,  k.  Bibl.  alt.  Samml.  4«. 
mbr.  2159.  —  Wien,  k.  Hofb.  hist.  eccl. 
42  jetzt  9779.  chart.  fol.  sec.  XVII;  hist. 
prof.  338  jetzt427.  mbr.  sec.  XII.  —  Wol- 
fenbiittel,  mbr.  .sec.  XIL  4".  Gud.  167., 
vorziiglicher  Codex;  —  chart.  fol.  Helmst. 
345. 

Ausg. :  '  ed.  princ.  s.  1.  et  a.,  schlecht.  — 


^mit  einigen  andem  Schriftstellern  unt.  d. 
Tit.:  Bellum  christianorum  principum,  prae- 
cipue  Gallorum,  contra  Sarraconos  a.  sa- 
lutis  1097  pro  terra  sancta  gestum  etc. 
Basil.  1533.  fol.  —  *unt.  d.  Tit.:  De  chri- 
stianorum  principum  in  Syriam  profectipne 
a.  1096  instituta  et  post  devictos  Sara- 
cenos  regni  Hierosolymitani  occupatione 
ap.  Reuber,  script.  rer.  Germ.  Francof. 
1584.  p,  217-271  (»ed.  Joannis  p.  303).  — 
*ap.  Bongars,  gesta  Dei  I.  p.  30-81  (hier 
in  9  Bchrn.  statt  8,  weil  das  7.  in  2  Bchr. 
getheilt  ist.) 

Uebers.:  italienisch  von  Francisco  M. 
Baldelli.  'Fiorenza  1552.  8».  —  »traslata 
dal  latino  di  Roberto  monaco  da  S.  Ciampi. 
Firenze  1825.  8".  —  ^vnederholt  imt,  d. 
Tit. :  La  prima  crociata  .  . .  di  Eoberto 
mon.,  trad.  . . .  con  nota  e  schiarimenti  del 
prof.  G.  B.  Cereseto.  Nizza  1854.  3  vol. 
16mo. 

franzosisch :  Robert  le  moine,  histoire  de 
la  premi^re  croisade,  ap.  Guizot,  collection 
XXIII.  p.  299-476.  Paris  1825. 

Krl.-Schr.:    Barth,  Casp.   Anmerkungen    dazu 
ap.  Ludevvig.  reliq.  mss.  III.  p.  48. 
St  ruve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  II.  2.  p.  271. 
Wilmans  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  211. 
NB.   Diese   Scbrlft    scheint    Gibbon ,    Michaud, 
Wilken  u.  andern  Bearbeitern  der  Gesch.  der  Kreuz- 
ziige  entgangen  zu  sein.    Sie    ist  das  ursprilngliche 
Werk,   wovon  Baldericus  in  seiner  Histor.  Hie- 
rosolymit.  nur  eine  Ueberarbcitung  gegeben. 

Robertus  monachus  in  Helvetia 
(1491),  vid.  Vita  s.  Theodori  episc. 
Octod. 

Robertus  monachus  S.  Mariani 
Autissiodorensis  =  Robertus  Altis- 
siodorensis. 

Robertus  Ostrevandensis,  vid.  Vita 
s.  Ayberti  de  Crisp. 

Robertus  Redmannus,  vid.  Memo- 
rials  of  Henry  V. 

Robertus  Remensis  =  Robertus 
mon.  Ben.  S.  Remigii  dioec.  Re- 
mens. 

Robertus  Rlchius,  vid.  Vita  s.  Ed- 
mundi  Rich.  Cantuar. 

Robertus  Torineiensis  =  Robertus 
de  Monte. 

Robertus  Walciodorensis,  vid.  Vita 
s.  Forannani. 

Roboam  seu  Noboas  diacon.  Ca- 
sinens.  (cca,  1120),  vid.  Vita  s. 
Leonardi  conf. 

jde  Rochefort,  Mig.,  vid.  Gaian. 

Rodelius,  Thom.,  vid.  Vita  b.  Pe- 
tri  Monoculi. 


RODERICUS  —  ROGERUS 


517 


RodericusSancii  de  Arevalo,  episc. 
Palentiniis  (f  1470):  Historia  Hi- 
spanica  ab  adventu  Herculis  ad 
tempora    Henrici   IV     (1469.)    Li- 

bri  4. 

Ausg.:  'Palentiae  1470.   fol.  Sehr  selten. 

—  »ap.   Bel,   rer.   Hispan.    scr.   I.   p.   290. 

—  »ap.    Schott,   Hispan.   illustr.   I.  p.  121- 
246.  —  '■einzeln  hieraus Fmncofurti  1603. fol. 

Uebers.:  italienisch  unt.  d.  Tit.:  Compen- 
diosa  istoria  Ispanica  di  Rod.  Santio. 
(Roma)  Vdalricus  Gallus  (1470.)  4».  Sehr 
selten;  vgl.  Panzer,  annal.  typogr.  H.  p. 
416.  33.  IV.  p.  391. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel 
VI.  1.  p.  115-117. 

Rodericus  Simonis       \    t«,  .  „„^ 
„    .    .        /v  N     ,  T oletanus 

Rodericus  (Ximenes)  \ 

archiepiscopus  (j  1247):  Chronica 

Hispaniae  ab  origine   prima  ad  a. 

D.  1243.     Libri  IX. 

JJandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  5869.  —  Bibl.  des  Arsenals,  hist.  lat, 
No.  7.  sec.  XIV.  —  Wolfenbiittel,  chart. 
anni  1378.  fol.  Gud.  59. 

Ausg.:  ^zusammen  mit  Aelii  Antonii 
Nebrissensis  (s.  unt.  Pulgar)  rerum  a 
Feminando  et  Isab.  gestar.  decades  II. 
Granatae  1545.  fol.  Selten.  —  *ap.  Schott, 
Hispan.  illustr.  11.  p.  25-148.  —  Hieraus 
eninomnien  Vita  8.  Ferdinandi  III  (s.  d.) 
—  Bruchstiicke  ap.  Bouquet,  rec.  Xll.  p. 
381-384;  XIX.  p.  228-231. 

Historia  Arabum  a  Maho- 

mede  usque  ad  Almoadum. 

Avsy. :  '  ap.  Schott,  Hispania  illustr.  II. 
p.  162-186.  —  *correctiorem  edid.  Jac. 
Golius  cum  Elmacini  historia  Saracenica. 
Lugd.  Batav.  1625.  fol. 

Historia    Ostrogothorum, 

Hunnorum,  Vandalorum  ac  Suevo- 
rum  et  Alanorum  et  Silingorum. 
453—555. 

An  Stoff  nicht  unergiebig. 
Ausg. :  '  ap.  Bel,  rer.  Hispan.  scr.  I.  No. 
3.  —   '  ap.  Schott,   Hispania   illustr.    II.  p. 
148-162.  —  *zmammen  mit  Roderici  historia 
Hispaniae.  Granatae  1545.  fol. 

Historia  Romanor.  — 1150. 

Ausg. :  ap.  Schott,  Hispania  illustrata  H. 

p.  186-195. 

r.  j  .f  '^cl.  unter  Rudolphus. 

Rodulfus     \  ^ 

Roeder,  Matthaeus,  theologus  Pa- 

risiensis:    Oratio   in   concilio   Con- 

stantiensi  d.  30.  Dec.  1414  habita. 

Ausg.:    ap.  Walch,   monimenta,   fasc.  II. 
p.  29-50;  cf.  praefat.  p.  XIX-XXIV. 


Rogerius  abbas  Aurelianensis,  vid. 
Vita  s.  Evurtii  episc,  Aurel.  {in- 
ventio.) 

Rogerius  canonic.  Varadiensis  = 
Rogerius  magister. 

Rogerius  episc.  Abeliinens.,  vid. 
Vita  ss.  Modestini  episc.  etc. 

Rogerius  magister,  canonicus  Va- 
radiensis  (11266  Spalati):  Misera- 
bile  carmen  super  destructione  regni 
Hungariae  temporibus  Belae  IV  per 
Tartaros  facta.     1242. 

Der  Stil  barbarisch. 
Ausg.:  ^vollstandig  aufgenommen  von  Jo- 
hannes  de  Thwrocz  in  seinem  Chronic.  rer. 
Hungaric.  (vid.  oben  p.  395  die  Ausg.J  — 
*ap.  Bongars,  rer,  Hung.  script.  p.  178-198. 
—  »ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hungar.  I. 
p.  292-321.  —  *ap,  Endlicher,  rer.  Hungar. 
mon.  p.  255-296. 

Erl.-Schr..:  Czwittinger,  specimen  Ilungariae 
literatae  p.  217. 
Haner,    de    scriptoribus   rer.   Hungaricar.    p. 
22-25. 

Rogerius  monachus  Casae  Novae 
(cca.  1230),  vid.  Vita  b.  Placidi 
Rhodiensis. 

Rogerus  =  Ruotgerus. 

Rogerus  Cisterc.  Fordan.  (cca. 
1181),  vid.  Vita  s,  Elisabethae 
Schoenaug.  (revelationes.) 

Rogerus  de  Hoveden  (f  post  1201): 
Annalium  Anglicanorum  libri  2. 
731—1201. 

Gut  geordnet,  mannigfaltig  u.  treu,  aber  ranh. 
Ausg.:  ap.  Savile,  rer.  Angl.  script.  'Fran- 
cof.  1601,  p.  401-829.  (»ed.  Lond.  1596.  p. 
230-471.)  —  Excerpte  'wn<.  d.  Tit.:  De 
rebus  gestis  Henrici  Leonis  Saxoniae  ducis 
et  filii  eius  Ottonis  IV  imp.  1180-1200  ap. 
Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  876-880.  — 
^andere  ap.  Bouquet,  rec.  XI,  p.  309-316; 
Xin.  p.  205-209;  XVH.  p.  546-615;  XVni. 
p.  164-187.  —  *ap.  Leland,  collectanea  I. 
p.  123-136;  IIL  p.  171-212. 

Uebers.:  english  by  H.  T.  Riley ,  with 
notes  and  comment.,  in  Antiquarian  library 
by   Bohn.    London    1849.    2  vol.    8».  Tom, 

20.  u.  23. 

Erl.-Sehr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inftraae  la- 

tinit.  Lib.  VIII.  p.  827. 
Schiiz,  commentar.  de  scriptis  et  scriptoribus 

historici.s  p.  233. 
Wright,   Th.,   biogr.%phi:i  lilterar.  Britannica 

II.  p.  410  m. 

Rogerus  de  Wendover  monachus 
abbatiae  s.  Albani  (f  1237):  Chro- 
nicon  sive  flores  historiarum. 

Der  erste  Theil.  ab  O.  C.  —  Chr.  incarnat.,  ist 
nicht  gedruckt  worden. 


518 


ROLANDINUS  —  ROLEVINCK 


Axug.:  nunc  primum  ed.  O.  Coxe.  Lon- 
dini,  engl.  histor.  society  1841-44.  4  vols. 
u.  1  vol.  Appendix  =:  5  vols.  gr.  8*.  3  £. 

Uehers. :  english  by  J.  A.  Giles  unt.  d. 
Tit.:  Roger  de  Wendover,  flowers  of  hi- 
story  (formerly  ascribed  to  Matthew  Paris). 
London  1849.  2  vol.  8».  {Zugleich  von  Bohn's 
antiq.  library  Tom.  9  und  11.) 
Vgl  Matthaeus  Paris. 

Rolandinus,  Patavinus  (f  1277): 
Liber  chronicoruin  sive  memoriale 
temporum  de  factis  in  Marchia  et 
prope  marchiam  Tarvisinam  li- 
bris  XII  seu  Chronicorum  Eccelini 
Romani  tertii  libri  XII.  1180  — 
1200. 

GlaubwUrdig. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  mbr.  sec. 
XIV.  No.  4941.  —  Mailand,  bibl.  Am- 
bros.  —  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod.  lat. 
chart.  anni  1509.  No.  94. 

Ausg.:  'ed.  Feb'x  Osius  cum  Albertino 
Mussato.  Venetiis  1636.  fol.  —  'besser  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VIIL  p.  153-360. 
—  *ap.  Burmann,  thesaur.  Ital.  VI. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  122. 
Vgl.  Maurisius. 

Thaddaeus  Vincent. 

Rolevlnck,  Werner  (geb.  1425  zu 
Laer,  Carthausermonch  zu  Coln, 
f  1502):  Fasciculus  temporum  om- 
nes  antiquorum  cronicas  comple- 
ctens.    Ab  O.  C.  —  1474. 

Die  Grundlage  bildet  M^arianus  Scotus.  Ist 
in  allen  Ausgaben  bald  weniger,  bald  mehr  inter- 
poMrt.  Wenifte  Chroniken  wurden  so  popular,  lceine 
80  oft  gedrucltt  als  diese.  Von  Verschiedenen  fort- 
gesetzt.  —  Der  Name  des  Verfassers  fehlt  in 
vielen  Ausgaben. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV.  No. 
2744.  3;  —  Sorbonne  sec.  XV.  No.  380. 

Ausg.:  'Coloniae,  Arnold.  ther  Huernen 
1474.  fol.  —  '  Coloniae  s.  a.  fol.  Geht  bis 
1474  u.  ist  mit  d.  vorhergehenden  gleichzeitig 
gedrtickt.  —  'Lovanii,  Joh.  Veldener,  1476. 
fol.   —   *Coloniae,    Conrad.  de  Homborch 

1476.  fol.  —  '(Spirae)  Petr.  Drach  1477. 
fol.  Sehr  selten.  Erstes  in  Speier  gedrucktes 
Buch.  —  •(Coloniae)  Nicol.  Gotz  de  Slet- 
stadt  1478.  fol.  Abgedruckt  nach  d.  4.  Aus- 
gabe,  mit  Zusatzen.  —  'Coloniae,  Henr. 
Quentell  1479.  fol.  —  •Venetiis,  Georg. 
Walch  1479.  fol.  —  «Venetiis,  Ehrhard 
Ratdolt  1480.  fol.  Diese  und  die  von  dem- 
selben  Verleger  ^»1481.  "1484.  '»1485  etc. 
wiederholten  Ausg.  sind  die  schonsten.  — 
'•Argentorati,  Joh.  Gruninger  148*.  fol. 
Abdruck  der  4.  Ausg.,  enthdlt  aber  eine 
Frziihlung  von   Trierschen    Umstcinden   aus 

1477,  die  in  cUlen  iibrigen  Ausyg.  fehlt.  — 
'*  . . .  cronica  irnpressa  Ispakn.  .^ingulari 
industria  atque  impensa  Bartholomei  segura 
atq.  Alfonsi  de  portu  a.  d.  1480.  fol.  Sehr 


selten,  altestes  in  Spanien  gedruckte»  Buch. 
—  '»Basileae  1481.  fol.  —  '•Venetiis,  Ehrh. 
Ratdolt  1481.  fol.  —  "Colouiae,  Henr. 
Quentell  1481.  fol.  ex  recens.  Henrici  Wirz- 
burg  de  Vach.  —  '•Ulmae,  Joh.  Zainer? 
1481.  fol.  Enth.  die  Zusiitze  de  Vach^s  u. 
ist  die  beste  der  vielen  folgenden  Ausg.  — 
'•Basileae,  Bern.  Richelius  1482.  fol.  — 
**Memmingae,  Alb.  Kunne  1482.  fol.  Das 
erste  in  Memmingen  ged/nickte  Buch.  — 
*'Venetiis,  Ehrh.  Ratdolt  1485.  fol.  — 
*»Lovanii  1486.  fol.  —  **Argentorati,  Joh. 
Prusi!  1487.  fol.  —  '*ibid.  ap.  eund.  1488. 
fol.  —  »» ibid.  ap.  eund.  1490.  fol.  —  "  editio 
altera,  .  .  .  1490.  fol.  —  «'Venetiis  1490. 
fol.  —  "Lugduni  1490.  fol.  —  *»s.  1.  1490. 
fol.  —  »Vs.  I.  1492.  fol.  —  «'Parisiis  1512. 
4».  —  »»Parisiis  1518.  4».—  »»Paris.  1523. 
4<>.  _  »*Venetiis  1580.  fol.  —  »»ed.  Pi- 
storius,  scr.  rer.  Germ.  II.  p.  580.  —  **ibid. 
ed.  Struve  II.  p.  397-576  mit  Johannes 
Linturii,  plebani  Curiensis  in  Voitlandia 
Fortsetzung  (1475-1514)  p.  577-604.  Beim 
J.  1493  bringt  L  i  n  t  u  r  i  u  s  die  auf  den 
Streit  Maximilians  1  tcegen  Anna^s  v. 
Bretagne  beziiglichen  Beden  u.  gewechselten 
Schrijten  u.  zioar: 

a.  Jacobi  Wimpheling  ad  Carolum 
Franciae  regem  pro  Maximiliano  oratio, 

b.  Roberto  Gaguino  ord.  s.  Trinit.  mi- 
nistro  generali,  Francorum  regis  ora- 
tori  JacobusWimphelingus  Sle- 
stadensis  salutem  d.  Febr.  1492. 

c.  Carmen  sapphicum  desselben  an  den- 
selben.  Marz  1492. 

d.  Robert.  Gaguin  iuris  pontificii  tibi 
deditus  interpres  Jac.  Wimph. 

e.  desselben  Carmen  elegiacum  ad  Jac. 
Wimphelingum. 

f.  Responsio  Jacobi  W.  ad  epistolam 
et  carmen. 

Uebers. :  deutsch  mit  d.  Tit. :  Biirdlin  der 
Zyt.  'Basel,  Bern.  Richel  1481.  fol.  — 
^wiederholt  s.  1.  et  a.  (Strasburgh,  Joh. 
Prusz  1492.)  fol.  Ebert  No.  7360.  Panzer 
I.  p.  197.  No.  339.  --  «Augsburg  1524.  fol. 
franzi/sisch  '  tmt.  d.  Tit. :  Le  petit  far- 
delet  des  fait.s,  trad.  par  P.  Farget.  Lyon 
1483.  fol.  —  «Geneve  1495.  fol.  —  »Lyon 
1498.  fol.  —  *Paris  1505.  fol.  -  ^ibid. 
1508.  fol.  —  *ibid.  1513.  fol. 

holUindisch  unt.  d.  Tit.:  Chronica  die 
hiet  Fasciculus  temporum  etc.  Utrecht,  Jac. 
Veldenar  1480.  fol.  Schone  Ausg.  Vgl.  Vel- 
denarius. 

Erl.-Schr.:  Clcmcnt,  bibl.  curiense.  VII.  p.  250. 
GStz,  Merkwlirdigkeiten  der  Dresdener  Bi- 

bliothek  I.  p.  ■131. 
I{  icderer,  N.ichrichtcn  aus  dcr  Kirchon-,  Ge- 
lehrten-  u.  BUcher-Geschichic  I.  p.  291.  418. 
Schelhorn,  Beitrage  zur  Erlaiut.  der  Gesch. 
der  schwiibigchen  Kirchcn  u.  i.  w.  Memmin- 
gen  1772.  8«. 
ScbSttgen  ad  Fabrlcii  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatta  VI.  p.  884. 


ROLEVINCK  —  ROTHE 


519 


De  laudibus  Westphaliae 

sive  De  antiquorum  Saxonum  situ 
et  moribus.     Libri  3. 

Ausg.:  's.  a.  et  1.  4".  —  *cura  Ortw. 
Gratii.  Coloniae  1513.  4«.  —  «Colon.  Ubi- 
orum  1602.  12ino.  —  *ap.  Leibnit.,  scr.  rer. 
Brunsv.  III.  p.  606.  —  *  Wetzlar.  1736.  4". 

Roltius,  Joann.,  vid.  Narratio  ea- 
ptivitatis. 

Romaeus  Philocasius,  Dad.,  vid. 
Vita  s.  Baculi. 

Romerius,  vid.  Regino  Prumiensis, 
chronicon. 

Romualdus  archiepiscopus  Saler- 
nitanus  (f  1181):  Chronicon  ab  0. 
C.  —  1178. 

Gute  Sprache.  Hat  gar  nichts  Eigenes  u.  daher 
ohne  Wert. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  Ab- 
schrift  V.  1763.  Ein  Theil  No.  3924.  — 
Mailand,  bibl.  Ambros.  chart.  sec.  XV. 
od.  XVL  Abschrift.  —  Paris,  k.  Bibl.  Ab- 
schrift  sec.  XVI.  No.  4996;  —  Ris.  St. 
Germ.  paq.  95.  No.  7.  2.  Abschr.  sec.  XVII. 
—  Rom,   bibl.   Vatic.   No.  3973.  Original. 

Ausg.:  ^mit  Noten  von  J.  A.  Saxius,  ab 
a.  926-1178  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
Vn.  p.  1-246.  —  »ab  a.  1121-1178  ap. 
Del  Re,  cronisti  e  scrittori  sincroni  I.  p. 
1-71  mit  gegeniiberstekender  italienischer 
Uebersetzung,  Varianten  u.  Noten  p.  72-80; 
altra  lezione  a.  1121-1154  del  cod.  Salern., 
Ond.  p.  559-563. 

Erl.-SchT.:  Bcthmann  in  Pertz'  Arch.  X.  p.  251. 

Rorico  ( ?  prior  S.  Dionysii  Am- 
bianensis,  cca.  1100?):  Gesta  Fran- 
corum,  libri  IV. 

Gesch.  d.  frank.  Monarchie  bis  Chlodwig  I  a. 
511.  Vgl.  Gesta  regum  Francorum. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc. 
I.  p.  799-818.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  lU.  p. 
1-19. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  125. 
Lebeuf,  J.,   rech.   critiq.  sur  le  temps  oii  vi- 

voit  rhistorien  Roricon  et  sur  l'autorite  que 

doit  avoir  cet  ^crivain,  —  in  Mem.  de  l'acad. 

des  inscr.  XVII.   p.  228.    (XXVI  p.  369  ed.  a 

la  Haye.)  — 
Legendre  de  St.  Aubin,  diss.  sur  le  temps  et 

l'authenticit6   de    Roricon,  —  in  Mercure  de 

France.  1741.  Octob.  p.  2188. 
Struve,    bibl.  historica  ed.  Meusel  VII.  1.  p. 

279.  280. 

RosenpliJt,  Joh.  (f  cca.  1460):  Be- 
schreibung  des  siegreichen  Gefechts 
der  Niirnberger  gegen  die  verbiin- 
deten  Fiirsten  bei  Heinpach  1450. 

Der  Verf.  nahm  daran  selbst  Tbeil. 
Ausg.:    'ap.    J.    P.    Reinhard,    Beitr.    z. 
Historie  des  Frankenlandes  I.   p.  225-242. 
—  *in  ,Deutsches  Museum'  von  1782. 


Rositzius,  Sigism.:  Chronica  et 
numerus  episcoporum  Wratislavien- 
sium.     9615—1468. 

Ausg.:  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
I.  p.  64-69. 

Gesta    diversa   transactis 

temporibus  facta  in  Silesia  et  alibi, 
cum  eiusdem  Chronica  episcopo- 
rum  Wratislaviensium.    680  —1470. 

Ausg.:  ap.  Sommersberg,  scr.  rer.  Siles. 
I.  p.  69. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  183. 

Rosla,  Henric,  Nienborgensis 
Saxo:  Herlingsberga  sive  Poema- 
tion  de  bello  inter  Henricum  mira- 
bilem,  ducem  Brunsvicensem  et 
Luneb.  ac  confoederatos  Saxoniae 
principes  gesto  ob  arcem  Herlings- 
bergam  a.  1287.  Ante  annos  plus 
minus  360  in  media  barbarie  non 
ineleganter  scriptum. 

Ausg.:  'ed.  J.  H.  Meibomius.  Luuaeburg. 
1652.  4».  —  *  iciederholt  ap.  Meibom,  scr.  rer. 
Germ.  L  p.  775^783;  notae  p.  784-806. 

Ross,  John,  canonicus  in  Osney 
(f  1491):  Historia  regum  Angliae. 
Ausg.:  'ed.  Hearne.  Oxford  1719.  8».  — 
^wiederholt  ibid.  1745.  8».  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Britannica  sive  de  regibus  veteris  Bri- 
tanniae  usque  ad  exilium  gentis  et  Saxonum 
imperium  etc.  Francoforti  1607.  8*. 

Rosselli,  Nicolaus  =  Cardinaiis 
Aragoniae. 

Rost,  Maur.,  abbas  Iburgens.,  vid. 
Vita  Bennonis  episc.  Osnabrug. 

Rost,  Petpus,  canonic.  Steinvelden- 
sis,  vid.  Vita  b.  Hildegundis  co- 
mitissae. 

Roswitha  =  Hroswitha. 

Rotfridus,  vid.  Vita  s.  Remigii 
episc.  Rem.  (transl.) 

Rotgherus  =  !  '^^Sf^n^' 

"  f  Kuotgerus. 

Rothe,  Joh.,  aus  Luxemburg,  Ca- 
pellan  der  Landgrafin  Anna  zu 
Eisenach  (cca.  1434):  Chronik  von 
Thiiringen.  Chronicon  Thuringiae 
vernaculum ,  alias  Isenacense  vel 
Erfordiense  dictum.  Ab  O.  C.  — 
1440. 

Der  Verfasser  wurde  friiher  Monachus  Ise- 
nacensis  genannt.  Ueppige  dentsche  Sprache,  fa- 

belreich. 


m 


de  ROYA  —  RUDOLPHUS 


Handschr.:  Dresden,  k.  Archiv,  chart. 
fol. 

Ausg.:  ^mit  der  Bezeichn.:  auctore  mo- 
nacho  Isenac.  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ. 
11.  p.  16.35-1824.  —  *nnt.  d.  Tit.:  Diirin- 
gische  Chronik  de.s  Johann  Rothe  ed.  R. 
von  Liliencron  in  Thiiringische  Geschichts- 
qaellen.  Bd.  IIL  {atu:h  als  Separatabdruck 
erschienen.  Jena  1859.  gr.  8*.) 

Erl.-Schr.:  Aue,  Joh.  Uothe  —  in  Zeitschrift  d. 
Vereinf.  f.  thiirinprisohe  Geschichte  u.  Alter- 
thum,sk.  Jena  1860.  IV.  p.  217  sq. 
Fnnlthanrl,   ZusStze   zum  Glossar  zur  Ro- 
thescben  Chronik,  —  ibid.  IV. 

Vgl.   Vita  s.  EHsabethae  fll.   Andr. 
(auctor  rfiythm.) 

de  Roya,  vtd.  Aegidius  de  Roya. 

Rubertus  =  Rupertus. 

Rubeus,  de  Aragonio  =  Augusti- 
nus  Rubeus  de  Arag. 

Rucellai,  vid.  Bernardus  Oricel- 
larius. 

Rudburn,  Th.,  iun.,  monachus  Be- 
nedict.  Wicestriensis  (cca.  1234): 
Breviarium  chronicorum  a  Bruto 
usque  ad  a.  1234. 

Handschr.:  London,  bibl.  Cotton.  Nero. 
A.  XVII. 

Ausg. :  Ausziige  ap.  Leland,  collectanea  II. 
p.  404-430. 

Rudlmentum  noviciorum,  epitome 
sive  systeraa  historiae  universalis 
auctore  incerto  (Johanne  de  Co- 
lumna?)  confecta  et  in  6  aetates 
divisa,  ab  O.  C.  -  1473. 

Wahrscheinlich  von  cinem  Franziskaner 
verfasst;  nicht  zu  verachten  fiir  die  Gesch.  d.  16. 
Jahrh. 

Ausg. :    Lubecae   per  Lucam  Brandis  de 

Schoss.  1475.   2  in  1  vol.   foL    Vgl.  Hain, 

Repert.  No.  4996.  Mit  bemerkenswerten  Holz- 

achnitten.  Das  erste  in  Liubeck  gedruckte  £u^h. 

Erl.-Schr.:  van  Seelen,   selecta  literaria  p.  558 

{letzte  Auag.) 

Rudolf  von  Ems  (f  1250—1254): 
Wilhelm  v.  Orleans  oder  Dourlens. 
3  Biicher. 

Geschriebon  1241,  beginnt  mit  Wilh.  dem  Ero- 
berer  u.  endet  mit  Gotfried  v.  Bouillon.  Noch  nioht 
ganz  gedruckt.  , 

Handschr.:  nennt  sammtlich  Fr.  Pfeiffer 
im  Anzeiger  1854.  No.  4. 

Ausg. :  nur  Bruchstiicke  '  in  Neuer  lite- 
rarischer  Anzeiger.  1807.  No.  11.  —  'Aurora 
1804.  No.  99;  —  «Museum  I.  p.  662;  — 
*Adelung  I.  p.  46;  —  *Docen,  miscellan. 
II.  p.  150;  —  'Mone,  Anzeiger  V.  p.  60 
u.  VIII.  p.  344;  —  'Altdeutsche  Blatt.  L 
p.  246  —  Inhalt  bei  Casperson,  Wilbelm 
von  Pranse.  Cassel  1782-84.  I.  VIII.  ff . ;  — 
Anzeiger  IV.  27-34. 


Weltchronik. 

Gedichtet  flr  KaiHor  Konrad  IV.  Bis  anf  Lu- 
ther  da»  cinzigc  Werk,  ans  welchem  d.  I>aien  Kennt- 
nis.s  des  altcn  'I^entaments  schtipfen  konnten.  — 
Kxistirt  in  zvvei  verschiedenen  Reoensionen ;  gegen 
hO  Handschriftcn. 

Ausg.:  Oedruckt  nur  einzelne  Stellen  und 
Z7ear  aus  d.  iilt.  Recension  sehr  vleles  in: 
'  G.  Schiitze,  die  histor.  Bucher  des  alten 
Testaments.  Hamburg  1779-81.  2  Bde.  8«.; 
—  'm  Hamburgische  Unterhaltungen.  VHI. 
p.  297;  —  '  ap.  Lambecium,  catal.  bibl. 
civit.  Vindobon.  Viennae  1750.  I.  p.  64;  — 
*  ap.  Schelhorn ,  amoenitat.  literar.  III.  p. 
12;  —  »6ci  Tenzel,  monatl.  Unterred.  1691. 
p.  922;  —  *bei  Eschenburg,  neuer  literar. 
Anzeig.  1808.  No.  26.  p.  409;  ">  bei  Zapf, 
Reise  durch  einige  Klo.ster  Schwabens  p. 
128.  133;  —  *bei  Hoffmann,  altdeutsche 
Blatter  L  p.  246;  —    *  bei  Graff,   Diutiska 

I.  p.  48;  —  '"bei  Vilmar,  d.  zwei  Recen- 
sionen  der  Weltchronik  p.  61. 

Abschnitte  aus  der  jiing.  Recension 
geben:  'Adelung,  Nachricht  iiber  deutsche 
Handschr.  in  d.  Bibl.  d.  Vatican.  I.  p.  22. 

II.  p.  176;  —  *Aufsess,  Anzeiger.  1833.  p. 
171 ;  —  »Docen,  Miscell.  II.  p.  35.  —  *Gott- 
sched,  Neuest.  I.  p.  246 ;  —  *  Graff,  Diutiska 
in.  p.  406;  —  •Hagen,  Grundr.  d.  Gesch. 
der  deutsch.  Poesie  p.  228.  p.  545;  — 
'Mone,  Anzeiger.  1838.  p.  431;  —  'Oberlin, 
diatr.  de  Conrad.  Herbipol.  p.  27 ;  —  •  Schel- 
horn,  Beitrage  z.  krit.  Gesch.  der  deutsch. 
Sprache  I.  p.  593;  —   '"Vilmar,  I.  c.  p.  67, 

Erl.-Schr.:  Adelung,  Magazin  I.  St.  2.  p.  241. 
Docen,  Miscollan.  II.  p.  35.  303. 
Ebert,  Ueberlieferungen  II.  p.  36. 
Graff,  Diutiska  III.  p.  276.  443.  449. 
Hagen,   Grundriss  der  Gesch.   der  deutschen 
Poe.sie  p.  225. 

Gedichte  des  Mittelalters  I.  p.  657.  p.  XIX. 

Minnesinger  IV  p.  552. 

Horn,   Sammlung  z.   einer  bistor.   Handbibl. 

p.  763. 
JacobB,   Beitr.  a.    d.  Schfitzen  d.  Gtotbaiscb. 

Bibl.  II.  p.  228.  p.  243. 
Massmann,   Recens.  d.  Diutiska  in  d.  Hei- 

delberger  Jahrb.  1826.  p.  1166. 

Recens.  d.  hohen  Liedes  v.  Bartholomae, 

ibid.  1828.  p.  199. 

Vilmar,  A.  F.  C,  die  zwei  Recensionen  und 
Handschriftp.nfamilien  der  Weltchronik  Ru- 
dolphs  V.  Ems,  m.  AuszUg.  a.  d.  noch  unge- 
druckten  Theilen  beider  Bearbcitungen.  Pro- 
gramm  des  Gymnaa.  Marburg  1839.  4o.  20  Sgr. 

Rudolphus  =  Radulphus,  Rodul- 
phus,  Rudolfus,  Ruodolfus,  Ruodulfus. 

Rudolfus  abbas  S.  Trudonis  {St. 
Truijen  oder  St.  Trond,  f  1 138),  vid. 

Gesta  abbatum  Trudonens. 
Vifa  ».  Ivietborti. 

„    Petri  Vcnerabilis. 

Rudolphus  de  Muyden,  Muda  — 
Dier  de  Muden. 

Rudolphus  de  Noviomago,  vid.  Vita 

s.  Alberti  Magni  [legenda.) 

Rudolphus  de  Rivo  [Baoul  de  Buis- 
seau),  decanus  Tongrensis  (f  1403) : 


RUDOLFUS  —  RUPERTUS 


521 


Gesta  pontificum  Leodiensium  En- 
gelberti  a  Marka,  Johannis  de  Ba- 
varia  (ab  ArkeD  et  Arnoldi  ab 
Hom.     1347-1389. 

Fiir    den  angegebenen   Zeitraum    von  grossem 
Werfhe. 

Ausg.:  ap.  Chapeauville,  auctores  de 
gestis  pontif.  Leod.  IIL  p.  1-67. 

Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nedeiiandsche 
geschiedschrijvers  p.  (J4. 

Roduifus  Fuldensis  =  Rudolphus 
mon.  Fuld. 

Rodulphus  Glaber  (Radulphus),  mo- 

nach.  Cisterc.  (f  1050):  Francorum 
historiae  libri  V  seu  Historiarum 
sui  temporis  libri  V  ab  elect.  Hu- 
gonis  Capeti  in  regem  ad  a.  usque 
1044. 

Mangel  an  Urtheil,  breit  durch  eine  Menge  von 
Fabeln  und  Wnndergeschichten ;  elender  Stil. 

Eandschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII. 
p.  50. 

Ausg. :  ^  ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script. 
XI.  p.  1-59.  —  'tciederholt  mit  Bessertmgen 
ap.  Duchesne,  scr.  hist.  Franc.  IV.  p.  1-58 
—  und  *ap.  Bouquet,  rec.  VIII.  p.  238; 
X.  p.  1-63.  —  *Ausziige  bis  z.  J.  1044  ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  51-72. 

Uebers. :  altfranzosisch  ap.  Guizot,  coUect. 
VI.  p.  169-355. 

Erl.-Schr.  Contzen,  d.  Geschichtschreiber  der 
deutschen  Kaiserzeit  p.  72-76. 
de  la  Curne  de  St.  Palaye,  m^m.  concernant 
la  vie  et  les  ouvrages  de  Glaber,  historien 
dn  temps  de  Hugues  Capet,  —  in  Mem.  de 
l'acad.  des  inscript.  VIII.  p.  549  (^d.  a  la 
Haye  XII.  p.  274.) 
Giesebrecht,  W.,  Geschichte  der  deutschen 

Kaiserzeit  II.  p.  529. 
Hausser,  L.,   die  teutschen   Geschichtschr. 

Heidelb.  1839.  p.  83. 
Schiiz,   comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptor.  historicis  p.  198. 
Waitz  ap.  Pertz  1.  c.  p.  48-50. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  322. 

Vgl.  Vita  s.  Guilelmi  I  abbatis. 

Rudolphus    monachus    Casae    Dei 

(saec.  XII.),  vid.  Vita  s.  Adelelmi 
{vita  alia.) 

Rudolphus  monachus  Fuldensis  (f 

865),    Vld.    Annale.s  Fuldense.s. 

De  s.  Venantio  al.  mart. 
Translatio  s.  Alexandri. 
Vita  s.  Liobae. 
,,     b.  Rabani  Mauri. 

Rudolphus  monachus  s.Sepulcri  ap. 
Cameracences  (cca.  1290)^  vid.  Vita 
s.  Lietberti. 

Rudolphus  Tortarius,  mon.  Floria- 
censis  (cca.  1100\  vid. 

Vita  s.  Benedicti  abb.  Ca.-;.    (mt>oc.) 
,,      ,,  Mauri  '.franslat.) 

Rufinus  maglster,  vid.  Vita  s.  Rai- 
mundi  Palmarii. 


Ruflnus  presbyter  Aquileiensis  (f 
410):  Eusebii  historia  ecclesiastica. 

Ist  eine  lateinische  Bearbeitung  der  Kirchenge- 
schichte  des  Eusebius,  um  402  unternommen. 
Genoss  im  Abendlandc  grosses  Ansehen. 

Ausg. :  '  edd.  Boussardus  et  Beat.  Khe- 
nanus.  Basil.  1523.  fol.  u.  ofters.  —  *  am 
besten  lab.  et  studio  Petr.  Thom.  Cacciari. 
Romae  1740.  2  tom.  4». 

:  Historia  eremitica  seu  Vi- 

tae  patrum. 

Eine  Lebensgeschichte  von  33  Heiligen  in  der 
nitrischen  Wiiste,  ohne  besondem  Gehalt. 

Ausg.:  ambesten:  *  Vitae  patrum  e<c.  libri 
X.  Opera  et  studio  Herib.  Rosweydi.  Ant- 
verp.  1615.  fol.  —  *iciederholt  Lugdun.  Bat. 
1617.  fol.  --  u.  »Antverp.  1628.  fol.  — 
Ausserdem  existiren  noch  viehrere  Ausgaben 
und  Uebersetzungen  ins  Griechische  und  in 
neuere  Sprachen. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Ge.sch.  der  romisch.  Literatur. 
Suppl.Band.   2.  Abtheil.  p.  208. 
Schoenemann,  biblioth.  histor.-literaria  pa- 
trum  latinorum.  Lips.  1792.  80.  I.  p.  583-614. 
Vgl.  Vita  s.  Phileae. 

Rufus:  Chronicon  Lubicense. 

Keicht  bis  1430;  .stimmt  sehr  mit  Corner  tiber- 

ein,  vielleicht  Ueber.setzung  d.  letzem  mit  Zusatzen. 

Ausg.:  Ausziige  von  1400-1430  bei  Grau- 

toff,  Sammlung'  der  liibeckischen  Chroniken 

in  niederdeutscher  Sprache  11.   p.  456-577. 

Rumpler,  Angel. ,  abbas  Form- 
bacensis  ord.  s.  Ben.  (f  1513): 
Chronicon  de  ducibus  Bavariae  ab 
a.  Chr.    507—1339. 

Ausg. :  ap.  Finauer,  Bibliothek  der  baieri- 
schen  Staats-,  Kirchen-  u.  Gelehrten  -  Ge- 
schichte  I.  p.  23-32. 

:    De  gestis   in  Bavaria  11- 

bri  VI  ab  excessu  Georgii  divitis 
ad  a.  1506. 

Ausg. :  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  90 
-138  u.  139-147. 

Erl.-Sckr.:  Commentatio    de    vlta    et    scriptis 
A.   Rumpleri  ap.   Oefele,    scr.   rer.   Boic.    I. 


p.  87. 

Ruodolfus 
Ruodulfus 


Rudolphus. 


Ruodpertus  =  Robertus. 
Ruotgerus  Bened.  s.  clericus  Co- 
loniens.  ad  S.  Pantaleonem,  vid. 

Acta  s.  Patrocli  {transl.) 
Vita    .,  Brunonis  arch.  Col. 

Rupertus  abbas  Gotewicensis  (f 
1199),  vid.  Vita  s.  Altmanni  ep. 
Pat. 

Rupertus  abbas  S.  Heriberti  Tiu- 
tiensis  (f  1130):  Chronicon  S.  Lau- 
rentii  Leodiensis  sive  Res  gestae 
episcoporum  Leodiensium  et  abba- 
tum  S.  Laurentii.    Libri  V. 


522 


RUPERTUS  —  SABELLICUS 


Die  ersten  S  Bchr.  verloren.  dcsiihalb  nur  frag- 
mcntarisch  u.  Interpolirt  auf  nns  gekoramen.  Be- 
acbtenswert.  Gewisserma.ssen  fortj^esetzt  v.  Kei- 
nerus  nion.  Lcodiens.  coenob.  s.  Laurentii, 
Adrianus  de  Vetoribusco  nnd  Henricus  de 
Paludc. 

Handschr.:  verloren. 

Ausy. :  '  ap.  Martene  et  Durand ,  ampl. 
collect.  IV.  p.  10S8-1082;  resp.  1164  c. 
varior.  continuationibu.s.  —  *  ed.  Watten- 
bach  ap.  Pcrtz,  mon.  scr.  VIII.  p.  261-279. 
—  *Bruch.stuck  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  171. 

De    incendio  Tiutiensi  d. 

2S.  Aug.  1128. 

Ausg.:  'edid.  Witlichius.  Coloniae  1573. 
4*.  Sehr  gut.  —  ^  tnedfrholt  mit  einigenAus- 
lassungen  von  JafF^  ap.  Pertz,  mon.  script. 
XII.  p.  629-637.  —  ^fehlerhaft  in  Ruperti 
opera.  Paris.  1638.  Coloniae  1526.  Moguntiae 
1631.  fol.  II.  p.  884  al. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.   med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed    Mansi  VI.   \>.  13.T  sq. 
Jaffe,  praefatio  ap.  Pcrtz  1.  c. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  290;  vpl    p.  2f*3.  ;ilo.  34S.  392. 
Vgl.  Pacsio  b.  Eliphii. 

Vita  Cunonis  abb.  Sigeb. 


s.  Ileribcrti 

'Bambepgenslsj  de   Hen- 
)  episcopus     f  rici  IV 
jGoslariensis   |  he\\o,vid. 
(  praeposltus  )    Gesta 
Heinrici  imper. 


Rupertus 


Russ  (Russen),  Melchior,  Ritter 
von  Lucern  ( cca.  1482) :  Eidge- 
nossische  (.Schweizer-)  Chronik. 

Geschrieben  zwlschen  11S2-1.518.  Sie  geht  vom 
Herkommen  der  Stift  im  Hof  zu  Lucem  aus  u.  horl 
mitten  in  ciner  Urkunde  v.  .1.  1400  auf;  der  Re»t 
ist  verloren.  Nlcht  anzichend  fUr  den  Leser,  aber 
interessant  fiir  den  Forscher. 

Ausg.:  zum  erstenmale  hrsg.  1832  von 
Jos.  Scbneller.  Bern  1834.  8«. 

Ryccardus  de  S.  Germano  —  Ri- 
chardus  de  S.  Germano. 

Rymbegla,  sive  rudimentum  com- 
puti  ecclesiastici  et  annales  veterum 
Islandorum. 

Ausy. :  islandice  et  latine  cum  notis  Bior- 
nonis.  Hafniae  1780.  4«. 

Rymkronik  van  Braband,  vtd.  Jean 
de  Klerk. 

Rynesberch,  Ghert  (f  1406)  und 
Herbert  Schene  (f  um  1420): 
Bremische  Chronik. 

Von  Anf.  des  Erzblsth.  bls  1430;  mit  Fortset- 
zungen  bis  151S.  —  Niederdcutsch.     Wichtig. 

Handschr.:  zahlreich,  vgl.  iib.  sie  Lap- 
peiiberg,  Geschichtsquellen  von  Bremen 
p.  XXIV-^XXXII. 

Ausg.:  ap.  Lappenberg,  1.  c.  p.  55-176. 


S. 


Saba  Malasplna,  vid.  Malaspina. 

Sabellicus,  Marc.  Anton.  Coccius 
(t  1506):  Carmen  genethliacum  ur- 
bis  Venetae  seu  rerum  Venetarum 
panegyricus, 

Ausg.:  ap.  Schott,  Italia  illustrata  p. 
35-41. 

De    Venetae    urbis    situ. 


Libri  3. 

Ausg.:  's.  1.  et  a.  (14??)  4».  27  Blatt.  — 
zusamvien  mit  dessen  Carmina  in  munitionem 
Sontiacam  etc.  Venet.*1487.  1502.  —  »m 
Sabellici  opp.  Basileae  1660.  III.  p.  249.  — 

*  ap.    Schott,    Italia   illu.strata    p.    1-34.    — 

*  ed.  Graeviu.^,  thes.  Italiae  V.  prs.  1. 

De  Venetis   magistratibus 

liber  I. 

Ausg. :  '  Venetiis  1488.  4".  —  *  in  Sa- 
bellici  opp.  Basileae  1560.  III.  p.  278.  — 
*ap.  Schott,   Italia  illustrata    p.  41-61.  — 

*  ed.  Graevius,  thes.  Italiae  V.  prs.  1, 


De  vetustate  Aquileiae  et 

Fori  Julii  libri  VI. 

Unbedeutend. 
Ausg. :  '  zusammen  mit  dessen  Carmina  In 
munitionem  Sontiacam,  in  aedem  Sontiac, 
in  Carnicum  incendium  etc.  s.  1.  et  a.  (cca. 
1490).  4».  —  ^iBiederholt  s.  1.  1554.  4».  — 
»m  Sabellici  opp.  Basil.  1560.  UI.  p.  201. 

—  *ap.  Schott,   Italia  illustrata  p.  51-103. 

—  *ed.  Graevius,  thesaur.  Italiae  VI.  prs.  4, 

Enneades    seu  Rhapsodia 

historiarum  ab  O.  C.  —  1504.  Li- 
bri  92. 

Einsichtsvoll  bearbeltct,  am  KenltgcndRten  in  d. 
spfitern  Zelt;  Ton  altertliiimllch.  F.rstc  in  antikem 
Goisto  verfassfe  allgemeine  Wcltgcschirhte. 

Ausg. :  '  enneades  septem  priores.  Venetiis 
1498.  fol.  —  *unt.  d.  Tit.:  Secunda  pars 
ennSadum  ab  incHnatione  Romani  imp.  ad 
a.  1504,  cum  epitorae.  Venetiis,  Bern.  Ver- 
cellensis  1504.  2  vol.  fol.  —  *iriederholt 
als  Rhapsodiae  historiarum  enneadum.  Paris. 
ap.  Ascensium  1509.  2  vol.  fol. ;  —  *  ibid. 
1513.  2voI.  fol.  —  *c.  contin.  Hedii  usqne 


SABELLICU8  —  SAGA 


523 


ad  a.  1538.  Basil.  1538.  2  vol.  fol.  —  •cum 
contin.  Coel.  Sec.  Curii  usq.  ad  a.  1560  in 
Sabellici  opp.  I.  et  II.  liUgduni  1535.  fol. 
—  *per  C.  J.  Curionem.  Basil.  1560.  (4  vol. 
fol.)  I    II.  III. 

Erl.-Sehr.:  Bibliotheca  histor.  Hamburg.  Cent. 
X.  p.  225.  228.  233. 
Freytag.  adparatus  litterar.  II.  p.  1055. 

Opera  oinnia. 

Ausq. :  '  Venetiis  per  Albertinum  de  Li- 
sona  1502.  fol.  —  *Basileae  ap.  Hervagium. 
1538.  2voI.  fol.  —  ^iviederholt  ibid.  1560. 
4vol.  fol. 

Rerum  Venetarura  ab  urbe 

condita  ad  Marcum  Barbadieum 
Venetiarum  principem  —  (1486) 
libri  33. 

Erste  bedeutende  Gesch.  Venedigs,  aber  ohne 
bedeutenden  Inhalt;  schon  geschrieben. 

Ausg.:  'Venetiis,  arte  et  indu.stria  A.  de 
Torresanis  de  Asula  1487.  fol.  —  *wieder- 
holt  ibid.  1514.  fol.  —  »  Basil.  1670.  4».  — 
*in  Istorici  delle  cose  Veneziane.  Venezia 
1718.  4».  I.  p.  1-878.  Wiederholung  der 
ersten  Ausgahe. 

Uebers..  'croniche  dela  origine  deVeneti  e 
del  principio  della  citta  e  de  tutte  le  guerre 
da  mare  e  terra,  fatto  in  Italia,  Grecia  e 
Dalmatia.  s.  a.  et  1.  (1478.)  fol.  JScheint  die 
dlteste  Ausgabe  zu  sein.  —  '  volgarizate  per 
Matt.  Vesconte.  Venet.  s.  a.  (1505.)  fol.  — 

*  trad.  di  Lod.  Dolce.   Venet.  1554.  fol.  — 

*  Vinegia  1558.  8*.  —  *  Viscontrs  Uebersetz. 
wiederholt  Vinegia  1668.  4**. 

Erl.-Sehr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  140. 

Vicentinus   crater  seu  ur- 

bis  agrique  Vicentini  descriptio. 
Liber  I. 

Ausg. :  ap.  Schott,  Italia  illustrata  p.  104 
-112. 

Erl.-Schr.:  Zeno,  A.,  Marci  Antonii  Sabellici 
vita,  —  in  Istorici  delle  cose  Venez.  I.  p. 
XXIX-LXVII. 

Sacchi,  Bartholomaeus ,  vid.  Pla- 
tina. 

Sacco  di  Prato  (1512):  Tre  nar- 
razioni. 

Ausg.:  in  Archivio  stor.  Ital.  I.  p.  229 
-271. 

Sachacinus  de  la  Gazata  =  Sa- 
gacius  de  Gazata. 

Sachsenchronik  =  Chronicon  Re- 
pegovii. 

Sachsenchronik  =Chronicon  Saxo- 
nicum,  Saxon  chronicle. 

Sachsen  -  Chronio  (Hettlingische), 
eine  uhralte,  aus  der  grossen,  in 
Nieder-Teutscher  Sprache  beschrie- 


benen  und  zu  Halberstadt  im  Manu- 
script  befindiichen  zusammengezo- 
gen.     28—1438. 

Geschrieben  145'>;  enthalt  p.  185  z.  Jahre  1350 
eine  wichtige  Stelle  iiber  die  wirkliche  Existenz 
des  Schalkes  Till  Eulenspiegel,  an  der  vielfach  ge- 
zvveifelt  wurde. 

Ausg.:  ap.  Abel,  Sammlung  p.  27-220. 

Erl.-Schr.:  Abel's  Vorbericht  ibid.  p.  1-27. 

Sacramentum  Karolo  imp.  Ludo- 
vici  filio  praestitum  ab  archiepi- 
scopis,  episcopis,  abbatibus,  comiti- 
bus  ac  reliquis  optimatibus. 

Ausg. :  ed.  Pithoeus,  annal.  et  histor.  coaet. 
script.  p.  506  ed.  Francof. 

Saga's,  historische. 

Die  historischen  Saga's  des  scandinavischen 
Festlandessindvollstandig  erschienen  inPornmanna- 
sogur  Bd.  1-12.  Kopenhaaren  1828-37  mit  latein.  und 
danisch.  Uebersetzung,  jede  gleichfalls  in  12Bdn.; 
die  historischen  Islands  (Milller,  P.  E.,  Sagabibl. 
Bd.  1.)  zum  Theil  in  Bjom  Marcusson's  beiden 
Sammlunsen  Holum  1756,  eine  4o.,  die  andere  8o., 
und  in  Islendinga  sogur.  Bd.  1.  2.  Kopenhag.  1829. 
30.  Neue  Sammluns:  mit  gleichem  Titel,  doch  mit 
kritischem  Apparat  Bd.  1.  2.  Kopenhagen  1843-47. 
Vgl.  Mobius,  Th.,  iiber  die  altere 

islandische    Saga.     Lieipzig 

1852.  80. 
P.  E.  Miiller,   critisk  Under- 

sogelse  af  Danmarks  og  Nor- 

ges  Sagnhistorie.    Kjobenh. 

1823.  40. 

Saga  af  Finnboga  hinum  Rama. 

10.  Jahrh. 

Ausg. :    zusammen    mit    Vatnsdaela  -  Saga 
(5.  d.)  ed.  E.  C.  Werlauff.   Hafn.  1812.  4». 
Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabiblioth.  (deiUsche  Ausg.) 
I.  p.  207-212. 

Saga  af  Thordi  Hraedu  s.  histo- 
ria  Thordi  Hraedu. 

Ausg.:  ap.  Marcusson,  Nockrer  marg- 
frooder  sogu  etc.  p.  59-81. 

Erl.-Schr.:  Milller,  Sagabibl.  {dexjUsche  Ausg.)  I. 
p.  199. 

Saga  af  Vomundi  oc  Vigaskutu, 
auch  Reikdaela;-Saga  genannt. 

10  Jahrh. 

Ausg.:  in  Islendinga-Sogur.  II. 
Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabibl.  (deutsche  Auag.)  I. 
p.  96. 

Saga  hins  helga  Magnusar  Egin 
larls. 

Sage  vom  heil.  Magnus. 
Ausg.:  in  Orkneyinga-Saga. 

Saga  Olafs  hins  helga. 

Sage  des  heiligen  Olaf. 

Ausg. :  '  in  Fornmanna-Sogur.  IV.  V.  — 
'  efter  det  aeldste  Pergamenthdskrift  udg. 
Christiania  1853.  8». 

Uebers.:  schwedisch:  Sanct  Olaffs  saga 
paa  svenske  rim  uthskrifwin  af  Hadora. 
Stockholm  1675.  4». 

ErL-Schr.:  Mohnike,  Heimskringla  I.  p.  418. 
Miiller,  crit.  undersog.  p.  233-2.58. 
Vgl.  Historia  Olai. 


524 


SAGA 


8ANDEUS 


Saga  Olafs  Tryggwassonar  (f 
anno  1000.) 

l^rspriinplich  in  Ewei  lateinisch  geschriebencn, 
jetzt  nnr  noch  in  islSndischer  Uebersetz.  vorhan- 
denen  Kecensionen  iibris,  «leren  grfissere  (nnten 
znerst  folpende)  von  einoin  1220  pestorbencn  Monche 
Oddur,  die  kleinere  von  seinem  Zeitg;enossen, 
dem   Moncli  CiunlaiiK  herriihrt. 

Atisg.:  '  imt.  d.  TO.:  Itt  st^cke  af  kong 
Olaf  rrjggvason.s  saga,  hvilken  Oddur 
munch  pa  gammal  gotska  beskrifwit  hafwer, 
af  itt  gammalt  pergam.  ms.  aftrykt.  TTpsala 
1665.  8».  —  ^U7it.  d.  Tit.:  Historia  Olai, 
Tryggvae  filii,  in  Norrigia  laudatiss.  et 
maxime  inclyti  in  septentrione  regis,  .... 
idiomate  goth.  s.  suecico  vetusto  primum 
condita  ab  Oddo  monacho  Islando,  nunc 
in  linguam  hodiern.  sueticam,  quin  et  latin. 
transl.  a  J.  Istm.  Reenhielm.  Upsalae  1691. 
2  part.  in  1  vol.  4".  Sehr  selten.  —  *  zu- 
samnien  mit  der  kiirzern  Recens.  in  Saga 
thess  Haloflega  lierra  Olaff  Trjggvasonar 
Noregs  kongs  s.  historia  Olavi  Tryggvae 
filii.  Skalholte.  I.  1689.  II.  1790,  4».  —  *m 
Fornmanna-Sogur  X.  p.  216-376.  —  *ud- 
jiven  af  P.  A.  Munch.  Christiania  1853.  8». 
Aiisg.  i'er  kiirzern  Becens. :  '  in  Forn- 
manna-Sogur  I.  bis  III.  —  *  in  Saga  thess 
{siehe  vorher  sub  *.) 

Erl.-Schr.:  Johnstone,  Jam.,  anecdotes  of  Olave 
the  Blake,  king  of  Man  and   the  Hebridians 
isles.  s.  1.  (Copenhas.)  17S0.  8o. 
Mohnike,  Heimskringla  I.  p.  477. 
Miiller,  Sagabibl.  III.  p.  197-211. 
— -  critisk  undersofrelse  p.  213-233;  398-313. 
Peringskiold,    Joh.,    historia    regis    Olavi, 
TryfTwae  filii.   »  Holmiae  1622.  fol.  >  ibid.  1697. 
80.  S  Hafniaq  1833.  8o. 
Verelius,    01.,    fragmentuni    Olai    Tryggva- 

sons.  Upsal.  1655.  8o.     • 
Wachter,  Heimskringla  I.  p.  CVl. 

Vgl.  Historia  Olavi  Tryggvii  fllii. 

Sagacius  Mutus  de  Gazata  (f  cca. 
1353),  vid.  Chronicon  Regiense. 

Sagorninus,  vtd.  Johannes  diaco- 
nus  (Urseolus.) 

Saint-Remy,  vid.  Lefebvre. 

Salimbene  de  j^^^j^Xnis  I  '  ^*"" 
mensis,  ord.  minor.  (nat.  1221): 
Chronicon  ab  a.  1212—1287. 

Wichtig  fiir  dic  Gesch.  Oberitaliens  u.  d.  innem 
iStreitigkeiten  der  Fratricellen  des  Franziscaner- 
ordens. 

Eundschr.:  Rom,  bibl.  Vatic.  sec.  XIH. 
8*.  No.  7260. 

Ausg. :  '  in  Monumenta  histor.  ad  pro- 
vincias  Parmensem  et  Placentinam  perti- 
nentia.  III.  {auch  mit  d.  Spezialtit. :  chronica 
fr.  Salimbene  Parmens.  ord.  min.  ex  cod. 
Vat.)  p.  1-399.  Parmae  1857.  4«.  VoUstdn- 
dig.  —  *  Ausziige  e  chronico  Salimbeni  de 
Salimbenis  facta  ab  episcopo  Dr.  Miinter 
—  in  Pertz'  Archiv  IV.  p.  121.   Vgl.  p.  214. 

Salimbeni,  Gherardo  Bartolini,  se- 
natore    di    Firenze :     Cronica    del 


magnifico  Lorenzo  de'  Medici  duca 
di  Urbino  (f  1492.) 

Ausg.:  (ap.  Luigi)  Delizie  degli  eruditi 
Toscani  XXIII  b.  {seu  appendice  al  tomo 
XXIII)  p.  1-80. 

Erl.-Sc/ir.:V&\ivon\,  vita  Laurcntii  Medic.  Pisis 
1784.  2  vol.  40. 
Roscoe.   the   life   of  Lorenoe    Med.    1797.  8*. 
(deulsrh  von  Sprengel.  1797.) 

Salmon,  Pierre  de :  M^moires,  pr6- 
sentes  k  Charles  VI  roi  de  France. 

Supplement  zu  Froi.-sart. 
Ausg.:     ap.     Buchon,     coilection    XXV. 
3.  Suppl^ment. 

Salvatus  Sauriensis,  vid.  Vita  s. 
Martini  presb. 

Salviati,  Jac:  Cronica  o  memorie 
dalUanno  1398  al  1411. 

Ausg.:  ^ap.  Luigi)  Delizie  degli  eruditi 
Toscani  XVIII.  p.  175-361.  —  ^  auch  ein- 
zeln  aus  dieser  Sammlung  Firenze  1784.  8*. 

Sambiensis  canon.,  vid.  Canonicus 
Sambiensis. 

Sampayus,  Steph.,  vid.  Vita  b. 
Petri  Gonsalez. 

Sampirus,  episcop.  Astorcensis :  Hi- 
storia  Hispaniae  ab  a.  aerae  hisp. 
896  usque  ad  annum  1020  (a.  Chr. 
808-932.) 

Ausg. :  '  edid.  Prud.  Sandoval  in  historias 
de  los  obispos.  Pampelon.  1615.  fol.  ibid. 
1634.  —  '  ap.  Ferrera,  historie  de  Espana. 
XVI.  —  *  ap.  M.  Berganza,  Ferreras  con- 
vencido,  Madrid  1729.  —  *  ap.  Florez, 
Espaiia  sagrada  XIV.  p.  438. 

Samuel  presbyter  Aniensis:  Tem- 
porum  usque  ad  suam  aetatem  (a. 
1179)  ratio. 

Ausg.:  e  libris  historicorum  summatim 
collecta,  opus  ex  haicanis  5  codd.  a  Joh. 
Zohrabo  dilig.  descript.  atq.  emendatum; 
F.  Zohrabus  et  Ang.  Maius  ediderunt  zu- 
sammen  mit  der  armenischen  Uebersetzung 
von  Eusebii  Caesar.  chronicon.  Mediolani 
1818.   gr.  4». 

Sanchez  de  Tovar,  vid.  Chronica 
del  muy  esclarecido  principe  etc. 
(yid.  ohen  p.  200.) 

Sancius,  Rod.,  vid.  Rodericus 
Sancii. 

Sandeus,  Felinus,  Lucensis  epi- 
scopus  (t  1503):  Epitoma  deregi- 
bus  Apulie  et  Sicilie,  nominatim  de 
Alphonso  Arragonum  rege. 

Compilation  auR  Pandulph.,  Otto  Frising.  u.  ». 


SANDHEIM  —  SAXO 


525 


AuSq.:  ^  edente  Mich.  Ferno.  s.  1.  et  a. 
(1496.)  4*.  —  *cum  Barth.  Facii  dialogo 
De  vitae  felicitate  ed.  Marq.  Freher.  Hanov, 
1611.  4^  —  ^wiederhoU  mit  Fs.  Noten  ap. 
Burmann,  thesaur.  antiquit.  Sicil.  V. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  Infimae  la- 
tinitatis  lib.  VI.  p.  4G2. 

Sandheim,  LadisL,  ex  oppido  Ra- 
vensburg,  canon.  Viennens.  (cca. 
1511):  Historia  de  familia  Welpho- 
num  sive  Guelforum  brevis. 

Awg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  800-806. 

SangeorgiusBenvenut.  =  Beneve- 
nutus  de  !S.  Georgio. 

Sanudo,  Marino    l  .       .  xt 

X       TiT    •  lunior,    Ve- 

Sanutus,  Marmus  / 

netus  patricius  (tpostl522):  Com- 
mentarius  de  bello  Gallico  sive  de 
rebus  in  Italia  gestis  a  Carolo  VIII 
et  Ludovico  XII  Galliae  regibus  ab 
a.  1494  —  1500.  Italice  scriptus. 
Auch  hekannt  unter  d.  Tit.:  Chro- 
nicon  Venetum  anonymi  coaevi 
scriptoris  ab  a.  1494—1500. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  5-166. 

Vitae    ducum  Venetorum 

(vite  de'  duchi  di  Venezia)  italice 
scriptae,  ab  origine  urbis  sive  ab 
a.  421-1493. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XXII.  p.  405-1252. 

Erl.-Schr.:  Kadon  Brown,  rattguagli  sulla  vita 
e  sulle  opere  di  Marino  «Sanudo  detto  il  Ju- 
niore.  Venezia,  tipogr.  Alvisopoli  1837.  80. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  VII.  2.p.  185. 

Sanudo  Marino,  senior,  Venetus 
patricius,  dictus  Torsello  (f  post 
1334):  Historia  Hierosolyraitana  seu 
Secreta  fidelium  crucis  super  terrae 
sanctae  recuperatiorie  et  conserva- 
tione  seu  De  expeditione  in  terram 
sanctam.     Libri  3. 

Begonnen  1306,  vollendet  1321;  wichtig  f.  Frie- 
drichs  II  Kreuzzug.  —  Der  Text  ist  vom  Verfasser 
selbst  mehrfach  liberarbeitet.  t 

Handschr. :  B  r  u  s  s  e  1 .  burg.  Bibl.  anni 
1332  Nr.  9347;  —  mbr.  sec.  XIV.  fol.  No. 
9404.  —  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod.  lat. 
No.  14621;  —  Ratisb.  S.  Emmer.  621.  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  No.  644.  — 
Valenciennes,  mbr.  sec.XIV.  fol.  D. 
4.  10.  —  Venedig  No.  547. 

Ausg. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  II.  p.  1-281. 
Mit  Karten  dis  Autors. 

Erl.-Sehr.:  Kunstmann,  F.,  Studien  iiber  Ma- 
rino  Sanudo  den  Aelteren  mit  einem  Anhange 
aeiner  ungedruckten  Briefe  —  in  Abhandl. 


der  histor.  Classe  der  k.  bayer.  Akad.   der 
Wis.sensch.  VII.  1855.  p.  697-819.  Gibt  Hne  ge- 
naue  AncUyae  des  Werkes. 
Struve,   bibl.  historica  ed.  Meusel  II.  2.  p. 
283-287 

Epistolae  XXIII. 

Sind  saramtlich  aus  Venedig  datirt  und  in  den 
Jahren  1323-29  geschrieben. 

Au^g. :  ap.  Bongars,  gesta  Dei  11.  p.  289 
-316. 

Erl.-Schr.:  Kunstmann  1.  c.  p.  73G-741. 

Epistolae    X    adhuc    ine- 

ditae. 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  No. 
9347.  u.  9404.  —  Miinchen,  k.  Hofbibl. 
S.  Emmer.  621. 

Ausg.:  ed.  Kunstmann  1.  c.  p.  753-819; 
Scizzirung  derselben  p.  745-752. 

Sardo,  Ranieri:  Cronaca  Pisana. 
962-1400. 

Ausg.:  in  Archivio  stor.  Italiano  VI.  2. 
p.  75-244. 

Sassenchronik,  vid.  Sachsen-Chro- 
nic  (HettHngische.) 

Sassenkroneke,  vid.  Chronicon  Re- 
pegovii. 

Sassetti,  Fil. :  Vita  di  Francesco 
Ferrucci  (flor.  1530)  in  Firenze,  con 
centoventi  lettere  del  Ferrucci  al 
magistrato  de'  Dieci. 

Ausg. :  ed.  Monzani  in  Archivio  stor. 
italiano  IV.  2.  p.  425. 

Sauromanus ,  Georg.:  Oratio  ad 
aug.  principes  Carolum  imp.  Ro- 
manorum  electum  et  Ferdinandum 
germanum  post  Maximiliani  caesa- 
ris  obitum. 

Ausg. :  '  Bonoiliae,  per  Hieron.  de  Bene- 
dictis  1519.  4".  —  ^wiederholt  ap.  Freher, 
scr.  rer.  Germ.  ed.  Struve  II.  p.  743-760. 

Savonarola ,  Michael  (f  1461): 
Commentariolus  de  laudibus  Pa- 
tavii,  a.  1440  compositus.   Libri  2. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  11.37-1186. 

SaxoGrammaticus  seuPoeta,  prae- 
positus  Roeskildensis  (t  1204):  Hi- 
storiae  Danicae  libri  XVI. 

Elegante  Darstellung;  in  den  7  letzten  Biichern 
durchgaingig  Quelle.  Erste  einheimische  Geschichte 
der  DSnen. 

Handschr.:  keine. 

Ansg. :  unt.  d.  Tit. :  '  Danorum  regum 
heroumque  historiae  nunc  primumimpressae. 
(Ed.  Christiernus  Petri.)  Apud  Parrhisios, 
Badius  Ascensius  1514.  fol.  Hochst  seltene 
Ausg.  —  *Basil.  1534.  fol.  —  *Francof. 
1576.  fol.  —  *  ed.  St.  J.  Stephanius.  Sorae 
1644.  2  in  1  vol.   fol.    Der  2.  £d.  enthOlt 


526 


SAXO  —  8CHEDEL 


die  wenig  bekannten,  aber  aehr  geschdtzten 
S  t  e  p  h  a  n  i  i  notae  uberiores  in  historiam  Da- 
nicani  Saxonis  Gramm.  Sorae  1645.  fol.  — 
»ed.  Ch.  A.  Klotz.  Lips.  1771.  4».  3  Thlr. 
Wiederholung  d.   vorig.  Aiisg.    ohne  Noten. 

—  •  rec.  et  comment.  illustr.  P.  E.  Miiller. 
1. 1  2.  Havniae  1839.  8".  mai.  —  Opus  morte 
Miilleri  interruptum  absolvit  J.  M.  Velschow. 
Pars  n.  Havniae  1858.  8».  mai.  (Vol.  L 
6V,  Thlr.,  herabgesetzt  auf  3  Thlr.  18  Sgr.; 
U.  3  Thlr.)  6  Thh-.  18  Sgr.  liecht  gute  Ausg. 

Uebers.:  deutsch:  Dyt  is  de  Denscke  kro- 
neke  de  Saxo  grammaticus  de  poeta  ersten 
gheschreif  in  dat  latine  vnde  daer  na  in 
dat  dudesck  ghesettet  is  durch  Th.  Gheys- 
mer.  s.  1.  et  a.  (Liibeck  c.  1475  oder  1485.) 
£bert  No.  20414.  Fanzer  I.  Nn.  70.  Schel- 
ler,  sassische  Biicherkunde  No.  496.  —  Ist 
nur  eine  Uebersetz.  von  Thomas  Gheys- 
meri  compendium  histor.  Danicae, 
tcelches  bei  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  II.  p. 
287-400  gedruckt  ist. 

ddnisch :  '  paa  Dansk.  Eller  den  danske 
historie,  som  Saxo  gramm.  efter  den  store 
Erke-Biskop  Absalonis  ordre  etc.  ved  Sejer 
Schousbolle.  Kjobenh.  1752.  4».  —  *  das 
erste  Buch  iibersetzte  Joh.  Laurentsen. 
Kjobenh.  1713.  4«.  —  *  Danmarks  Kronike 
af  Saxo  grammaticus  fordansket  ved  N.  F. 
S.  Grundtvig.  Kiobenh.  1818-22.  2  vol.    4». 

—  Elne  trejjliche  ddnische  Uebersetzung  lie- 
ferte  ausserdem  Andr.  Sorensen  Vedel, 
Kjobenh.  *1575.  *1610.  fol. ;  * neue  Ausgabe 
mit  Glossar  u.  VedeVs  Leben  von  Wegener 
unt.  d.  Tit. :  . . . .  Den  danske  kronike  .... 
oversat  af  A.  Sor.  Vedel  trykt  paa  ny  og 
tilligemed  Vedels  levnet  af  C.  F.  Wegener 
udgivet  ved  samfundet  til  den  dauske  lite- 
raturs  Fremme.  Kjobenhavn  1851.  Roj.-8". 

Erl.-Schr.   Badcn,  G.  Lud.,  Til  F.  v.  Moltke  oin 

vor  (laiiiike  histories  fader  .:>axo  grammaticus 

og  iraugen  til  en  ny  udgave  og  oversaetclse 

af  Saxos  paa  Latin  skrevne  danske  historie. 

Odense  1809.  so. 
Carpzow,  J.  B.,  diss.  hist.-litteraria  de  vita, 

eruditiono    et    si-i-ipfis    Saxonis    grammatiel. 

Uelmstad.  1762.  4o. 
Dahlmann,  Einleit.  in  die  Kritik  der  Gesch. 

von  Altdiinemark,  in  tdnm  Forschungen  auf 

d.  Gebiet  der  Gesch.  Altona  1.S22.  l.  p.  151- 

402;  —  in  sciner  Geschichte  von  DSnemark. 

Hamb.  1H40.  I.  p   9-14. 
Oersdorf,  Kepertorium.  1S58.  No.  11. 
Giesebrecht,  L,  wendische  Geschichten  III. 

p.  3ua  sq. 
Hierild,  llenr.,  iSaxo  grammat.  vindicatus  s. 

dis».  phil.-hist.-critica  de  purilate  linguae  la- 

tinae  et  castiiatc  historiae  Danicae  in  .Saxone 

eic.  Hafniae  1702.  40. 
Kunik    in  Bulletin   de  la  classe  des  sciences 

historiques,  philol.  et  polillq.  de  l'acad.  imp. 

de»  scienc.   de  St.   Petersbourg.   VII.  No.  9. 

10.  p.  143  ff.  p.  216  ff. 
L y  8 h  o  1  m ,  Frid. ,  exercitium historicum s. these s 

apologeticae  pro   .Saxone  gramniatico.    Haf- 

niae  1712.  40. 
Molbech,  .'-■axo  Grnmmaticus.,  lians  Historie 

og    Cbarakteer  og   hans  laerde    Samtidige  i 

Danmark,  —  i  Nyt  histor.  Tidsskr.  Tom.  V. 
MUller,  P.  E.,  critisk  UnderHJigelse  af  Dane- 

mark    og  Norge»   Hagntaistorie.  KjQbnhaven 

1823.  4« . 


critisk  UndersSgelse  af  8aio'8  hlstories 

syy   sidste   bttger.   Kjfibnhav.   18.3().  4o.   Ein 
Meisterstiick  von  ffeschichtlicher  Combinalion. 

Petersen.  N.  M.,  Bidrag  til  dcn  uan.ske  Li- 
teraturs  Historie.  KjBbenhavn  1863.  8o.  I. 
p.  42-47. 

Reimer,  O.,  dissert.  de  vita,  eruditione  et 
scriptis  Saxonis  Orammatici.  Helmstad.  1762. 
40.  3^  Bldtter. 

Schaffarik,  Namcn  u.  Lage  der  .Stadt  Wi- 
neta.  Leipz.  1846.  8o. 

Schrttder,  anmarkninger  rorande  Martin 
Aschanei  codex  af  .Saxo  Grammat.  i  fBrra 
halfien  af  KiOO  talet,  —  tn  Kongl  Vitterhets 
Historie  och  antiquitets  acad.  Handlingar. 
Stockholm.  XVI.  1.S41.  p.  358. 

Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  409-411. 

Suhm,  P.  Fr.,  critisk  historie  af  Danmark,  udl 
den  hcdcnske  Tid  fra  Odin  til  Gorm  den 
Gamle.  Kopenhagen  1775.  1776.  Bind  2.  u.  3. 
4  0.  ErUhalten  einen  Oommentar  zu  Sclxo  Gr., 
ver/ertigt  mil  ausserordeTitlicher  MUhe  u  Bele- 
senheit.  Vgl.  hierzu  Gotting.  gelehrte  Anz. 
1777.  p.  lo.o. 

Wattenbach,  Dcutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  379. 

Vgl.  Vita  Canuti  Lawardi. 
Canuti  reg.  Dan. 
NB.  Es  existirt  auch  tin  uniergeschobenes  Werk  m. 
d.  Tit.   Saxonis   Grammaiici   Oud-Batavien,   uitgeg. 
door  Jac.  Duim.  Leyden  1606.  8«.,  dessen  rechter  Au- 
tor  Scriverius  isl. 

Saxon  chronicle  =  Chronicon 
Saxonicum. 

Scala,  Barthol. :  Apoloffia  contra 
vituperatores   civitatis  Florentinae. 

Ausg.:  Florentiae  1496.  fol. 

Scalacronica,  vid.  Gray. 

Schamdocher,  Georg.:  Breve  chro- 
nicon  rerum  sub  Friderico  III  rege 
gestarum.     1440—1470. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  L  p. 
315-319.  Deutsch. 

Schedel,  Hartm.,  Humanist  u.  Arzt 

in  Nurnberg  (geb.  1440,  f  1514): 
Chronicon  mundi,  seu  Chronicon 
chronicorura  seu  Liber  chronicarum 
ab  O.  C.    -  1492. 

Fleissig  gesamraelt,  gut  geschrieben,  aber  obnc 
Ordnung.  —  Ist  auch  unter  dem  Namen  Niirn- 
berger  Cbronik  oder  Hn rtmanns  Chronik  be- 
kaunt  und  wurde  frtiher  mit  Unrecht  Doring  zu- 
geschriebcn. 

Handschr.:  Nurnberg,  Stadtbibl.  II.  98. 

Ausg.:  '  Nurembergo,  Koberger,  12.  Juli 
1493.  fol.  Goth.  mit  Holzschn.  von  Wolgemutz 
u.  Pleydenwurff.  (Ebert  I.,  322;  Panzer  I. 
204.  360.)  —  *  viederholt  Aug.  Vindel.,  ap. 
Schoensperger  1497.  fol.  Wenig  gesuchte 
Ausg.  —  *  Bruchstiick  de  Sarmatia  ed.  Pi- 
storius,  scr.  rer.  Polon.  I.  p.  163.  164. 

Uebers.:  deutsch  von  Georg  Alt.  Niirm- 
berg,  Koberger  23.  Decbr.  1493.  fol.  Ooth. 
Mit  denselben  Holzschn.  u.  seltener  als  die 
latein.  Ausg.  —  *  wieierholt  Augspurg  ap. 
Hausen  Schonsperger  1496.  fol.  —  u.  *ibtd. 
1500.  fol.  Weniger  schun  als  die  andere. 
Bei  vielen  Exempl.  fehlt  BlcUt  169.  b,,  weil 
hier  die  Pdpstin  Johanna  viit  d.  Kinde  steht. 


SCHEDEL  —  SCHULTHAISS 


527 


Srl.-Schr.:  OtSz,  Merkwtlrdigfkeiten  d.  kon.  Bibl. 

in  Dresden  I.  p.  399. 
Lengnicli,  Neue  Nachr.  z.  Biicher-  u.  Miinz- 

kunde  I.  p.  196. 
Schelhorn,  amoenitates  literar.  III.  p.  139. 
Wille,  G.  A.,   niirnbergisches    Gelehrtenlexi- 

con  III.  p.  499. 

:   Historia  rerum   memora- 

bilium.  1439-1460. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I. 
p.  392. 

:  Chronicon  Babenbergense 

usque  ad  a.  1497. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
lat.  chart.  sec.  XV.  No.  46. 

:    Chronicon    monasterii    s. 

Aegidii  Noribergensis.  1 1 40 —  1 504. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
348. 

:  Historia  de  illustribusprin- 

cipibus  Bavariae  —  1477. 

Eandschr.:  Munchen,  k.  Hofbibl.  Cod. 
lat.  chart.  sec.  XV.  338. 

Ausg.:  '  ed.  M.  Freher.  Amberg.  1602. 
4».  —  »  Hanov.  1707.  4». 

Vgl.  Chronicon  Bavariae  brev. 

Schenck  von  Schenckenstein,  Wey- 
precht:  Historia  monasterii  Chom- 
bergensis.  1088-1525. 

Ausg.:  ed.  Duellius,  miscellan.  lib.  H. 
p.  269. 

Schene,  Herbert,  vid.  Rynesberch. 

Schifaldus,  Thomas  (1495),  vid. 
Vita  b.  Petri  Hierem. 

Schilling,  Diebold:  Beschreibung 
der  Burgundischen  Kriegen.  Und 
einicher  anderer  in  der  Schweitz, 
u.  sonderlich  zu  Bern,  um  selbige 
Zeit  vorgefallenen  merckwiirdigen 
Begebenheiten. 

Der  Verf.  schrieb  in  diesem  Werke  die  Gesch. 
seiner  Zeit  v.  146S-1484.  Er  war  aus  Solothurn  ge- 
bUrtig,  GerichtsKchreiber  zu  Bern  u.  unmittelbarer 
Theiluehmer  an  d.  burguiid.  Kriegen.  —  Mprkwiir- 
dig  wegen  der  eingeriickten  alten  kriegerischen 
Volkslieder  und  hervorsteeheud  durch  seine  TreflF- 
lichkeit.  Ebert  20552. 

Handschr.:  Middlehill,  No.  1218. 
Ausg.:  'Bern  1743.  fol.  —  *m  devi  letzten 
Theile  seiner  ,Chronik  der  Stadt  Bern  von 
1152-1480.' 

Erl.-Hchr.:  Studer.  G.,  die  Handschriften  der 
berner  Stadtchronik  von  Conr.  Justinger,  D. 
Tchachtlan,  D.  .Schilling  etc.  —  m  Arch.  d. 
histor.  Vereins  d.  Kantons  Bern.  1K61.  4.  Bd. 

Schilllng,  Diebold :  Schweizer  Chro- 
nik. 

Der  Verf.,  mit  d.  vorbergehenden  Zeitgenossen 
nicht  zu  verwechseln,  war  Sohn  des  Untersladt- 
schreibers  Joh.  Schilling  zu  Lucern  u.  Ka]>lan  an 
St.  Peter  daselbat.  Er  starb  1518-24.  —  Die  Chronik 
fSngt  an  mit  d.  GrUndung  der  Stift  im  Hof  zu  Ln- 
cem  603  u.  reicht  bis  1509. 


Ausg.:  abgednickt  nach  d.  Originalhand 
schrift  a.  d.  Biirgerbibl.  der  Stadt  Lucern. 
Lucern,  Schiffmann  1862.  gr.  4».  Mlt  lithogr. 
Abbildungen  u.  1   Facsim. 

Erl.-Schr.:  Haller,  helveti.sche  Bibliothek  IV. 
p.  354. 

Schiphower,  Johann.  (nat.  1463): 
Chronicon  Oldenburgensium  archi- 
comitum.  1031     1508. 

Handschr. :  Kopenhagen,  kgl.  Bibl. 
Tottsche  Samml.  4«.  No.  1820  anni  1594. 
—  4».  No.  1821  anni  1621. 

Ausg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  IL 
p.  127-191. 

ErL-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  135. 

Schnackenburg,  Anton.,  monachus 
Corbeiens.  Westfal.  s.  Benedicti  (f 
1476):  Annales  Corbeienses  ab  a. 
820—1471. 

Ausg. :  '  ap.  PauUini,  syntagma  rer.  Germ. 
p.  365.  ' —  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
IL  p.  296. 

Schoenfelder,   /    t  u     j 

„    .    '   >    Joh.    de,    eques 
Schoenfeldt,     (  '     ^ 

Austriac,  vid.  Johannes  Victoriensis. 

Schradin,    Nicol.    (Schreiber    zu 

Luzern):  cRonigk  diss  kiergs  {sic\) 

gegen     den     allerdurchliichtigisten 

hern  Romischen  konig,  als  ertzher- 

tzogen  zu  Osterich,  vnd  dem  schwe- 

byschen   pundt   . . .   eins  teilss,  vn 

stett  vn  lender  gemeiner  eidgenos- 

schaft  des  andern. 

Reimchronik  vom  Krieg  der  Eidgenossen  mit 
Maximilian  I  u.  dem  schwabischen  Bunde. 
Handschr.:  Einsiedeln,  Original. 
Ausg. :  ^  gedrugkt  ....  inn  der  lobl.  Statt 
Surse  im  Ergow  . . .  1500.  4».  Mit  41  Holz- 
schnitten.  {Daselbst  soll  1515  ehie  2.  Auflage 
erschienen  sein.)  —  *  der  Schwabenkrieg 
von  1499,  besungen  in  teutschen  Reimen 
von  N.  Schr.,  im  Geschichtsfreund  der 
Schweiz.  IV.  p.  3-66.  Einsiedeln  1847.  — 
*  Ausziige  ap.  Balthasar,  Merkwiirdigkeiten 
m.  p.  244-251  c. 

Erl.-Schr.:   Haller,    Bibl.   der  Schweizer-Gesch. 
V.  p.  98. 
Panzer,  annal.  typogr.  II.  p.  92. 
Scheuclizer,  bibl.  histor.  Helvetic. 

Schreitwein:  Catalogus  episcopo- 
rum  Pataviensium.  250 — 1479. 

Bemerkenswert,  weil  darin  des  Albertus  Bo- 
hemus  verlornes  Missivbuch  benutzt  zu  sein  scheint. 
Ausg.:  ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
431-521. 

SchulthaisSjChristoph:  DerSchwy- 
zer-Krieg   (Schwabenkrieg.)    1499. 

Ausg.:  aus  der  handschriftlichen  Chronik 
in  Constanz  in  Schweizerischer  Geschichts- 
forscher.  Bern  1816.  V.  p.  196-203. 


528 


SCHUREN  —  SENTENTIA 


Schuren,  Gerriz  van  der  (um 
1477,  Secretair  des  Herzogs  Jo- 
hann  v.  Cleve):  Chronik  von  Cleve 
u.  Mark. 

Niederdeutseli.  Relcht  bis  1451. 
Handschr.:   Jena,  Buder  fol.    No.   245. 
chart.  sec.  XVII. 

Ausg.:  hr.sg.  v.  L.  Tross.  Hamm  1824.  8". 

Schweickhofer,  Joh.,  abb.  Neres- 
heiiu.,  vid.  Annales  Neresheimenses. 

Scordillus,  Paul.,  praepositus  Ra- 
vennat.  ecclesiae,  vid.  Andreas  seu 
Agnellus. 

Scriptum  vetus  de  ecclesia  Bre- 
mensi. 

Ausg. :  '  ap.  Lindenbrog,  scr.  rer.  Germ. 
1706.  p.  116.  —  'ap.  Langebek,  scr.  rer. 
Dan.  I.  p.  366.  367. 

Scylitzes,  Johannes  (circa  1081): 
"'Emrof^ij  laroQicov  s.  Compendium 
historiarum,  incipiens  a  Nicephori 
imp.  obitu  ad  imperium  Isaaci,  Co- 
mneni  pertingens.  811  — 1057. 

Es  existiren  hiervon  2  Recensionen,  von  denen 
die  erste  nur  noch  lateinisch  vorhanden  ist.  Ihrer 
bediente  sich  Cedrenus.  Die  2.  reicht  bis  lOSl. 
—  Fortsetzung  des  Theophancs. 

Ausg.:  1.  Becens.  Joannis  Curopalatae 
Scillizzae  historiarum  compendium,  quod 
incip.  a  Nicephori  imp.  a  Genicis  obitu  ad 
imper.  Js.  Comneni  pertinet.  Lat.  ed.  J. 
Bapt.  Gabius.  Venet.  1570.  fol.  —  2.  Re- 
cens.  '  Secundae  editionis  Joa.  Scylitzae 
compendii  historiarum  (811-1081)  pars  po- 
.sterior  vulgata  ad  Cedreni  calcem  a  Car. 
Ann.  Fabrotto,  gr.  et  lat.  cum  vers.  J.  B. 
Gabii  hinc  inde  emendata  et  notis  Joan. 
Goari.  Paris.  1647.  fol.  —  'iciederholt  Yenet. 
1729.  fol. 

Erl.Sehr.    Prolojrus  in  hist.   bynant.  .Toa.  Scy- 

litz.   ex  cod.   ms.   Coislin.   Gr.   et  lat.  ed.  B. 

Montfaucon  in  Bibl.  Coisl.  Par.  1 71.5.  fol.  p.  207. 

Kollar,  Kupplemont.  I.  ad  Lambec.  comment. 

de  bibl.  Vindob.  1.  p.  613. 
Struve,  bibl.  histor.  ed.  Meusel  V.  1.  p.  1.50. 

Sebastianus  Perusinus  ord.  praed. 
(cca.  1512),  vid.  Vita  s.  Cohimbae 
Reat. 

Sebastianus  Salmanticensis  episc, 
vid.  Alphonsus  III  rex. 

Sebastianus  Sericus  (cca.  1518), 
vid.  Vita  b.  Amati  Salud. 

Sefried,  Joh.,  vicarius  cathedral. 
Wormat.  (cca.  1468):  Chronicon. 

Ausg.:  '  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
n.  p.  2257.  —  *ap.  Senckenbcrg,  selecta 
inr.  et  histor.  VI.  3.  p.  149. 

Segacius  Mutus  de  Gazata  (cca. 
1353),  vtd.  Chronicon  Regiense. 


Segerus  Paullus,  vid.  Vita  s.  Te- 
lesphori. 

Seguro  de  Tordesillas  {der  Burg- 
friede  von  TordesiUas.) 

llnterriclitend  und  «cwahrt  eineo  tlefen  Blick 
in  den  Geist  der  Zeit.  Behandelt  eine  Reibe  von 
Bcrathungen,  die  1439  dort  zwischnn  Joh.  II  und 
einem  Thoile  seincr  Edlen  gehalten  wurdcn.  Verf. 
ist  Pedro  Fernandez  de  Vela.^co,  gewBhnl.  d. 
I?ute  oder  treue  (Jraf  Haro  gcnannt. 

Ausg.:  '  Milano  1611.  —  *  besser  Madrid 
1784.  4".  {Bildet  zugleich  einen  Theil  des 
5.  Bd.  der  Coleccion  de  las  cronicas.) 

Seherus  abbas  (f  9.  Mai.  1128): 
Primordia  Calmosiacensia  (Uhau- 
mouzey  in  d.  Dibzese  Toul)  —  1109. 
Libri  2. 

Lehrreiche  Schrift. 

Handschr.:  fehlen. 

Ausq. :  '  das  ganze  Werk  ap.  Martene, 
thes.  anecd.  III.  p.  1162-1198.  —  'ed.  Jaffe 
ap.  Pertz,  mon.  script.  XII.  p.  324-347.  — 

*  dos  erste  Buch  gab  Calmet,   hist.  eccl.  et 
civ.  de  la  Lorraine  11.  Preuv.  p.  XC-CIX. 

*  Bruchstiicke    ap.   Bouquet,    rec.   XIV.  p. 
125-141. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschl.  tJeschichts- 
quellen  p.  278. 

Seissel,  Claude  de,    vid.  Seyssel. 

Senarega,  Bartholom.,  Genuensis 
(t  cca.  1514):  De  rebus  Genuen- 
sibus  commentaria  ab  anno  1488 — 
1514. 

Ausg.:  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  XXIV.  p.  513-634. 

Senatorium  sive  dialogus  historiae 
Martini  abbatis  Scotorum  Viennae 
—  1460. 

Ist  eine  in  Dialogen  geschriebene  Biographie 
des  Abtes  Martin,  sowie  auch  eine  Gesch.  d.  Schot- 
tenklostcrs  zu  Wien  in  S  Capiteln. 

Ausg. :  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  623. 

Sendbrieff  der  graflfen  herre  und 
Ritterschaft  hertzogen  Ruprechten 
verwandten  tzu  der  konigliche 
Maiestat  Kethen  hoflfgesinde  und 
diner  un  antwort  derselbigen  hendel 
und  Kriegsleuff  diszer  tzeit  be- 
geben. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1504).  4».  8  Bl. 

Sentences,  les,  de  Liege. 

Ausg. :  ap.  Buclion ,  collect.  XLIII.  p. 
265-271. 

Sententia  arbitralis  Joannis  regis 
Franciae  super  controversia  honoris 
et  appellatione  ad  duelium  inter 
Ottonem  ducem  in  Brunswich  et 
Henricum  ducem  Lancestriae  d.  9. 
Decb.  1352. 


SENTENTIA  —  SERMO 


529 


Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  47. 

Sententia  exauctorationis  Wen- 
ceslai,  vid.  Acta  de  exauctoratione 
Wenceslai. 

Sercambi,  Giov.  =  Johannes  Ser 
Cambii. 

Erl.-Schr.:  Minutoli,  C,  discorso  intorno  la 
vita  e  gli  soritti  di  Giov.  Sercambi.  Lucca 
1846.  80. 

Sericus,  Sebast.,  vid.  Vita  b.  Amati 
Salud. 

(Catalogus. 
Ser.es,  vtd.  «^w^A  jj^^.^^^^^ 

Series  abbatum  Flaviniacensis  coe- 
nobii  a.  755—1096. 

Ausg. :   '  ex    schedis  . . .  q.  praemitt.  Hu- 
gonis  Flaviniacensis  chronicon  ex  cod.  coU. 
Paris.  soc.  Jesu  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  . 
I.  p.  791-793.   —  ^ap.  Pertz,   mon.    script. 
VIII.  p.  502.  503. 

Erl.-Schr.:  Kopke,  R.,  t«  Pertz'  Archiv  IX.  p.  266. 

Series  abbatum  Lambacensium  a. 
1056—1291,  vid.  Vita  Adalberonis 
ep.  Wirzib. 

Series  archiepiseoporum  Salisbur- 
gens.  metrice  scripta  =  Catalogus 
presulum  luvavensium. 

Series  dominorum.  Dolensium  et 
Castri-Radulfi  genealogica  cum  no- 
minibus  abbatum  monasterii  b. 
Mariae  Burgi-Dolensis. 

Ausg. :  ^  ap.  Labbe,  bibl,  nova  II.  p.  740. 
741. —  'Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XII. 
p.  456. 

Series  ducum  Bawariae.  513 — 
1255. 

Ausg. :  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  480.  481. 

Series  episcoporum  Argentinens. 
e  cod.  Ellenhardi,  vid.  EUenhardus 
{catalogus.) 

Series  episcoporum  Gurcensium 
usque  ad  finem  saeculi  XVII. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jun.  V.  p. 
520-521. 

Series  episcoporum  Ratisbonen- 
sium. 

Auag.:  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  481-483. 

Series  episcoporum  Slesvicensium 
ab  a.  951—1602. 

Ausg. :  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  VII. 
p.  165-170.   —    Corn.  Hamsfortii  catal. 
ep.  Slesvic.  usq.  ad  1584  ibid.  p.  170-176. 
Vgl.  Cypraeus. 


Series  episcoporum  Wratislavien- 
sium.  1051-1382. 

Ausg. :  ed.  Kaffler  in  Zeitschrift  des  Ver- 
eins  fiir  Gesch.  u.  Alterthum  Schlesiens. 
Bresl.  1856.  Heft  2.  p.  224.  225. 

Series  episcoporum  et  archiepi- 
scoporum  Coloniensium,  a  s.  Ma- 
terno  ad  Philippum  (de  Heinsberg, 

Ausg. :  '  ap.  Eckhardt,  comment.  de  rebus 
Franciae  orient.  II.  p.  918.  —  '  ap.  Bohmer, 
fontes  UI.  p.  340.  341. 

Series  episcoporum  et  archiepi- 
scoporum  Coloniensium  a  s.  Ma- 
terno  ad  Wigboldum  fde  Holte,  f 
1304.) 

Ausg.:  ed.  Mooren  in  Brewer's  Vaterland. 
Chronik  p.  267.  268. 

Series    episcoporum     et    archie- 

piscop.  Moguntinensiura.  80 — 1320. 

Ausg.:  ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  139.  140. 

Series  regum  Daniae  a  Dano  ad 
Fridericum  II  auctore  Cornelio 
Hamsfortio. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I. 
p.  35-42. 

Series  regum  septentrionis  a  Ja- 
pheto  ad  Haraldum  Harfager  Nor- 
vegiae  et  Horda-Knutum  Daniae 
reges  <=  Langfedgatal. 

Series  runica  regum  Danica  prima, 
a  Dan  —  1319. 

Ausg.:  "^ed.  Wormius.  Hafniae  1642.  fol. 
zusammen  mit  d.  folgenden.  —  *  wiederkolt 
ap.  Langebek,  scr.  rer.  Danic.  I.  p.  26-30. 

Series  runica  regum  Daniae  al- 
tera  —  1319. 

In  altdanischer  Sprache. 
Ausg. :  ^  ed.  Wormius.  Hafniae  1642.  fol. 
—  *  Mernach  u.  nach  einem  mpt.  saec.  XIV. 
ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I.  p.  31-44. 

Series  triplex  regum  septentrionis. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I. 
p.  10  12. 

Serlo  Fontanus  sive  grammaticus, 
Anglus,  abbas  Fontanus  et  postea 
Kirchostallensis  (a.  1160):  Descri- 
ptio  belli  inter  regem  Scotiae  Da- 
videm  I  et  barones  Angliae  a. 
1135  gesti. 

Ausg.:  ap.  Twysden,  histor.  Anglic.  scr. 
p.  331. 

Sermo,  vid.  auch  Oratio. 
34 


530 


SERMO  —  SICARDUS 


Sepmo  Clementis  VI  papae  adver- 
sus  llenricum  arohiepiscopum  Mo- 
guntinum,  dum  fuit  repraesentatus 
contumax  atque  suspensus  ab  of- 
ficio  et  beneficio,  habitus  XV.  Octb. 
MCCCXLV. 

Ausg.:  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Maiu- 
zischen  Geschichte  II.  p.  332. 

Sepmo  Clementis  VI  papae  habitus 
ad  procuratores  Ludovici  Bavari. 

Ausg.i  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Mainzi- 
schen  Geschichte  II.  p.  469. 

Sepmo  Clementis  VI  papae  in  de- 

Sositione     Heinrici      archiepiscopi 
^oguntiui    die    VIL    Aprilis   1346 
habitus. 

Ausg. :  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Mainzi- 
schen  Gesch.  II.  p.  353. 

Sepmo  Clementis  VI  papae  in  pro- 
cessu  facto  contra  Ludovicum  Ba- 
varum,  anno  1346  in  coena  domini 
XIIL  Aprilis  habitus. 

Ausg. :  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Mainzi- 
.schen  Gesch.  II.  p.  341. 

Sepmo  Clementis  VI  papae  memo- 
rabilis,  habitus  erectione  civitatis 
Pragensis  in  metropolim,aliarumque 
duarum  villarum  in  civitates,  unius 
in  Bohemia,  alterius  in  Hispania, 
quam  ceperat  rex  Alphonsus,  Algi- 
silla  vocatae. 

Ausg. :  ap.  Schunk,  Beitrage  zur  Mainzi- 
scben  Gesch.  I.  p.  405. 

Sepvatus  Lupus  =  Lupus  abbas 
Ferrier. 

Sevepus,  vid.  JSulpitius  Severus. 

Seyssel,  Claude  de  (f  1520): 
Apologie  des  louanges  de  Louis 
Xil  roy  de  France,  pour  repondre 
aux  detracteurs,  composee  Van 
1510. 

Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
Xn.  I.  No.  2. 

La  proposition  et  rharan- 


:  La  victoire  de  Louis  XII 

contre  les  Venitiens  et  la  bataille 
d'Agnadel   en  Lombardie  en  1508. 

Ausg.:  Paris  1510.  4*. 

:  L'excellence  et  la  felicit^ 

de  la  victoire  qu'eut  le  tr^s-chr6tien 
roy  de  France  Louis  XII  de  ce 
nom,  dit  Fhre  du  peuple,  contre 
les  Venitiens,  au  lieu  appell6  Aig- 
nadel  pr^s  de  la  ville  de  Caravos 
en  la  contree  de  Giradade  au  pays 
de  Lombardie  ran  de  grace  1509 
le  4.  de  Mai. 

Ausg.:    ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis 
Xn.  U.  No.  4. 

Les  louanges  du  bon  roy 


gue  faite  et  propose  par  . .  Seyssel 
. .  .  au  roy  aAngleterre  Henry  VII 
pour  le  mariage  de  madame  Claude 
de  France  avec  Mr.  le  duc  de 
Valois,  en  latin  et  en  fran^ois. 

Ausg.:    ap.  Godefroy,  histoire   de  Louis 
XU.  I.  No.  6. 


de  France  Louis  XII  de  ce  nom, 
dit  P^re  du  peuple,  et  de  le  felicit6 
de  son  regne.  Oomposees  en  latin 
par  . .  iSeyssel  ...  et  translatees 
par  lui  du  latin  en  franjois  Tan 
1508.  —  Auch  m.  d.  Tit.:  Histoire 
singuli^re  du  roy  Loys  XII  de  ce 
nom  etc. 

Durch  dieses  Work  tnig  der  Verf.  wesentlich 
7.ur  Uet^taltung  ciner  einfachen,  natiirlichcn  histor. 
Darstellung  bei. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Histoire  sing.  Paris 
1508.  4«.  —  » ibid. ,  Corrozet  1558.  8».  — 
*  revue  par  Den.  Sauvage.  ibid.  1587.  8'.  — 
*ap.  Godefroy,  histoire  de  Louis  XII.  (Paris 
1615.  4«.)  L  No.  1. 

Erl.-Schr.:  Struve,  biblioth.  histor.  ed.  Meuisel 
VII.  2.  p.  184. 

Sgezd :  Cysarzske  Welebnosti  we 

Wjdni  a  naygasneyssycb  trzij  kralno 

gich  milostij  w  Praze. 

Ausg.:  w  Praze,  Mik.  Kondc  1515.  8*. 
J.rl.-Schr.:  Jungmunu,  Literat.  ceske  p.  94. 

Sibpandus  jj^go^-lj j  (t  1238),  vid. 

Vitiv  b.  Kelkonis. 
„      ,,  Frederici. 

Slcapdus,  episcopus  Cremonensis 
(t  1215):  Chronicon  ab  O.  C.  — 
1213. 

Auffallend  romanhaft,  sonst  guter  Ton.  Erzahlt 
u.  a.  die  Expeditiou  Friedrichs  1  in  den  Orient. 

Hundschr.:  Breslau,  bibl.  Rhediger. 
Rep.  IL  No.  48.  fol.  mit  Fortsetz.  bis  1230. 
—  Briisfiel,  burg.  Bibl.  No.  5150.  — 
Mtinchen,  k.  Hofb.  mbr.  sec.  XIV.  Cod. 
lat.  No.  314.  —  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  XVIL  No.  798.  —  Wien,  k.  Hofbibl. 
hist.  eccl.  78  jetzt  3352.  chart.  fol.  sec. 
XIV.  XV.  f.  84. 

Ausg.:   resectis  qaae   natiTitatem  Christi 


SICO  —  SIGEBERTUS 


531 


praecedunt  e  codd.  bibl.  Vindob.  et  Estensis 
ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  VII.  p.  521 
-626. 

Erl-Sckr.:  Stenzel  in  Pertz'  Arch.  IV.  p.  94. 

Slco  Polontonus,  vid. 

Vita  Albertini  Mussati. 
„     Dantis  et  Boccaccii. 

Sidonius  Apollinaris,  vid.  Epistolae 
Sidonii  Apollinaris. 

Siege  de  Rouen  par  le  roi  Char- 
les  VII  en  1449.  Pr^liminaires  de 
la  capitulation  entre  le  duc  de 
Sommerset,  gouverneur  de  la  ville, 
et  le  roi  de  France. 

Auag.:  publ.  pour  la  prem.  fois  par  A, 
Pottier  in  Revue  retrospective  Normande. 
No.  3.  {umfassend  14  pay.) 

Siege  of  Harflet  {Harfieur)  et 
batayl  of  Azencourt  by  king  Henry 
V.  1415. 

Ausg.:   ap.  Buchon,  collection  XXXIII. 

Siffridus  presbyter  Misnensis  (cca. 
1307):  Chronicon  universale  sive 
Compendium  historiarum  a  creatione 
mundi  usque  ad  a.  1306. 

Miihselige  u.  ungeschickte  Compilation,  weitlau- 
fige  Wiederkauung  des  Allbekannten. 

Handschr.:  Erlangen,  Un.-Bibl.  mbr. 
sec.  XIV.  8».  498  (bis  1314.)  —  Leipzig, 
Un.-Bibl.  825.  826.  1315. 

Ausg. :  '  nur  ein  Auszug  daraus  von  458 
an  in:  Geo.  Fabricii  rerum  Misnicarum 
libri  VII.  Lips.,  Ern.  Voegelin  s.  a.  (die 
Dedication  ist  von  1569).  4».  (nicht  8".)  p. 
273-340.  —  ^in  Georgii  Fabricii  originum 
stirpis  Saxonicae  libri  VII.  Jenae,  Tob. 
Steinmann  1597.  fol.  in  den  angedruchten 
rebus  Misnicis  p.  141-181.  Unverdnderter 
Abdruck  der  vorig.  Ausg.  —  *  in  demselben 
Werke,  Jenae  1598.  fol.  p.  141  {blos  neue 
Titelausgabe).  —  *  in  G.  Fabricii  rerum 
Germaniae  magnae  et  Saxoniae  universae 
volumina  duo.  Lips.,  Henning  Grose  1609. 
fol.  n.  p.  141.  Dieser  2.  Thl.  ist  von  dem- 
selben  Drucke,  wie  die  Ausg.  von  1597  u. 
1598  u.  nur  mit  neuem  Titel  versehen.  — 
*  ed.  Pistorius,  script.  rer.  Germ.  I.  p.  682 
-704.  Text  wie  bei  Fabricius.  Dieser  Ab- 
druck  ist  der  schlechteste.  —  •  ed.  Pistorius- 
Struve  I.  p.  1017-1055  c.  var.  lectt. 
Erl.-Schr.:  Adelung,  Directorium  p.  115. 
Bosc,  notitia  script.  hist.  univers.  p.  193. 
Ebert,  dea  Presbyter  .Sitfrid's  Chronik,  —  in 

Pertz'  Arch.  I.  p.  42.  p.  115. 
Fabricius,   bibl.    med.  et    inf.  latinitatls  ed. 

Mansi  VI.  p.  179. 
Quetif,  scriptores  ord.  praed.  I.  p.  713. 
Struve,  bibliotheca  Saxoni(;a  p.  265. 
Tenzel,  Menke;  script.  ror.  Germ.  II.  p.  934. 

Sigebertus  Gemblacensis  (f  5.  Oct. 
1112):  Chronographia  381  —  1112. 

Ein  wahrer   Schatz    von  historischen  Notizen, 
jedoch  mit  manchen  Febleru  behaftet.  Die  Greain- 


nung  S's  ist  kaiserlich.  —  Von  mehreren  fortgesetzt 
und  sehr  viel  benutzt. 

Handschr.:  verloren  21,  vorhanden  42; 
geordnet  u.  kritisirt  in  Pertz'  Archiv  VII.  p. 
533  u.  in  Pertz'  mon.  scr.  VI.  p.  284-297. 
Ausg.:  '■unt.  d.  Tit.:  Sigeberti  Gembla- 
censis  coenobitae  chronicon  ab  a.  381  ad 
1113  cum  insertionibus  ex  historia  Galfridi 
et  additionibus  Roberti  abb.  Montensis,  103 
sequentes  annos  complectentibus,  promo- 
vente  e.  p.  domino  Guilelmo  Parvo  d.  t. 
c.  r.  nunc  primum  in  lucem  emissum.  Ve- 
nale  habetur  in  officina  Henrici  Stephani, 
ubi  impressum  est,  e  r.  s.  d.  s.  e.  i.  v.  S. 
I.  i.  o..  .1.  P.  s.  1.  a.  —  In  fine :  Absolutum 
est  Parisiis  hoc  Sigeberti  chronicon  cum 
non  paucis  additionibus  per  Henr.  Stepha- 

num    expensis    eiusdem    et   Johannis 

Parvi  bibliopolae  insignis  a.  D.  c.  t.  d. 
1513.  calendis  Junii.  4**.  Nicht  sehr  accurat 
gearbeitet.  Herausgeber  war  Anton.  Eufus. 
—  *unver'dndert  wiederholt  in  (Sim.  Schard) 

Germanicarum  rerum  IV  chronographi 

Francofurti  ad  M.  a.  D.  1566.  fol.  Einige 
Exemplare  haben:  Parisiis  ap.  Jacq.  Du- 
puis  1566,  andere:  Basileae,  noch  andere: 
Lugduni,  es  ist  aber  dasselbe  Buch  mit  ge- 
andertem  Titel.  —  *ed.  Margarinus  de  la 
Bigne  in  Sacra  biblioth.  SS.  patrum.  Paris. 
1575  u.  in  der  2.  Ausg.  1589.  fol.  VH.  p. 
1339,  ohne  Fortsetzungen ,  neuer  Abdruck 
der  ersten  Ausg.  —  *  ed.  Pistorius,  illustr. 
vet.  script.  a.  1583.  I.  p.  477.  —  *  ibid. 
edit.  2da.  Hanov.  1613.  p.  477.  Est  Schar- 
dius  redivivus  in  Sigeberto,  nil  amplius.  — 
•  ed.  Laurentius  de  la  Barre  m  Historia 
christiana  veterum  patrum.  Parisiis  1583. 
fol.  p.  401.    Wiederhoiung  der  ersten  Ausg. 

—  '  Chronicon  Sigeberti  Gemblacensis 
monachi,  ad  autographum  veteresque  co- 
dices  manuscriptos  comparatum;  accessit 
Anselmi  Gemblacensis  abbatis  chronicon, 
cum  auctariis  Gemblacensi,  Affligemensi, 
Valcellensi  et  Aquicinctino,  studio  A  u  b  e  r  t i 
Miraei.  Antverpiae  ap.  H.  Verdussen  1608. 
fol.  min.  Erste  Ausgabe   des  echten  Textes. 

—  « ap.  Pistorium,  script.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  I.  p.  689-864.  Einige  gute  Noten.  — 
»  ap.  d'Achery  in  seiner  Ausgabe  des  Guiber- 
tus  Novigentensis  (Paris.  1651.  fol.);  hier 
ist  zuerst  Robertus  deMonte  vollstandig 
wiedergegeben;  jehlerhaft  in  den  Namen. 
Bringt  von  876  an  die  Zusdtze  desselben  zum 
Sigebert.  —  '**  ed.  L.  C.  Bethmann  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  300-535.  Am  besten, 
nach  dem  Originale,  ,Edition  ddfinitive,  tant 
elle  est  parfaite.^  Beiffenberg.  Sie  besteht 
au^  folgenden  Theilen: 

Chronica  Sigeberti  Gemblacensis 

a.  381-1111 p.  300. 

Anselmi  Gemblacensis  continuatio 
a.  1112-1135  (ap.  Pistor- 
Struve  I.  p.  943-970)   .  .   p.  375. 

Continuatio  Gemblacensis  a.  1136 

-1148 p.  385. 

34* 


532 


SIGEBERTUS 


Auctarium  Gemblacense  a.  465  Depassione  sanctorumThe- 

-1148 p.  390.  baeorura. 

Auctarium    Aquicinense    a.    651  Gewanrttcr  Verebau. 

-1167 p.  392.  //andacAr.:  Berlin,  sec.Xn.  XIII.  mbr. 

Auctarium    Affligemense    a.  597.  8«.  —  Leyden,  Un.-Bibl.  (ra^  Mon,  Germ. 

1005-1163 p.  398.  gcr.  VI.  271.  n.  33.) 

Continnatio  Aquicinctina  a.  1149  ETl.-Schr.:    Pertz,  iiber  Sigeberts  3  BUcher  De 

-1237*) p.  405.  passione   ».   Theb.  — «n   seinem   Archiv   XI. 

Continnatio    Bergensis     a.    1201  P"  ^-'^-    r<,z.  Narratio  de  martvrlb.  leg.  Theb. 

-1237 p.  438.  T7I    •  X  1     T       J-    "    •      ' 

Auctarium    Hasnoniense    a.   610.  Epistola  Leodiensium  COn- 

1069-1149 p.  441.  tra    epistolam    rascnalis  11    r.  M. 

Auctarium  Sithiense  a.  640-820  .  p.  442.  data  a.   1102  vel    1103.- 

Auctarium  s.  Judoci  a.  795.  840  p.  443.  Hitzigc  VenheidigungsscUrift  gegen   d.  Papst 

Continuatio  Atrebatensis   a.    1114  Pasch.ilis  II,   der  d.  .\nhanglichkcit   der  I-iitticher 

■i-ian                                             „     AA9  »>i  Kaiser  Heinrich  IV  angegriffen  hatte. 

Continuatio  Tornacensis'  a.  1114    "         *  Ausg.:    '  m   Histor.    eccles.   Magdeburg. 

1127.1132-1172.13.32-1334  p.  443.  Centuriat.  XII.  p.  1110.    —    »ap.  Goidast, 

Auctarium    Laudunense    a.    928.  apologia  pro  imp.  Henr    IV.  Hanoy.  1611. 

1052-1145                             p    445  ^*'-  P-  ^^^-    —      W-   Labbe,    concil.  X.  p. 

Auctarium  Corbeiense  a.  479-885  p!  447'.  630.  —  *  ap  Hardouin,  concil.  VI.  2.  p.  769. 

Continuatio  Praemonstratensis  a.  —    *  ^P-   Ld.   Brown,    append.  ad  Ortwmi 

1113-1155                             p    447.  Gratii  fascicul.  rer.  fugiendar.  et  expetendar. 

Continuatio  Burburgensis  a.  1114    *         *  ^ond.  1690.    fol.   p.  176    --    •  ap.  Martene 

-1164          .                    .     .  p.  456.  ^*  Durand,  collect.  ampl.  I.  p.  587.  —  '  in 

Continuatio   Valceilensis  a'.  1114     '        "  Conciliorum  collectio  Coloniensis  II.  p.  809. 

_jjg3                                ^     _  p    458  —  •  ap.  Schard,  diss.  de  iurisdict.  imp.  et 

Auctarium    Bell'ovace'nse'   a.    649     "         "  eccl.  —  »mConcilioi-um  collectioParisiensis. 

.jlg3                                     p    461  XXVI.  p.  701.  —  '*ap.  Eccard,  corp.  hi.st. 

Aiictarium  Mortni 'Maris   a]  1054     '        '  H.   p.  238.  —    "ap.  Mansi,    concilia  XX. 

-1234 .  p.  463.  P-  986. 

Auctarium  Ursicampinum  a.  382  Uebera.:  en  fran^.  par  Gervais.  1697. 

-1154 p.  469.         Gesta   abbatum   Gembla- 

Auctarium    Nicolai    Ambianensis  censium  ad  a.    1048. 

T>  V    .-^A      t     .           :   ■'     '     •  P-  ^^^^-  ^andscAr.:  Leipzig,   Raths-Bibl.  ^wto- 

Koberti   de   Monte   auctanum    a.  aravhon 

385-1100;  cronicaa.  1100  ^  iusa.':    '  ap.  d'Achery,    spicileg.   VL    p. 

ii  A       ■            «•     ■     1    •     Vtt'     'ot^It  505  (ed.  nov.  IL  p.  759-769).  Fo«  wn  wn- 

••.iua^u^eap.Bouquetrec  III.  p  332-348;  laubUchen  Fehlern.   -    'ap.  Pertz,    mon. 

V.  p.  375-380;  VL  p.  233-235;  VII.  p.  249  %       yjjj          ^09.542    —   «Bruchstiick  an 

-253 ;  Vin.  p.  308-316 ;  X.  p.  216-219 ;  XI.  g^J;,  J,^-  ^P^  ^|j  ^f  ^oi       «'^'^'^^*"^'^  *?• 

p.    163-165;    Xin.    p.   256-283;    XVIH.   p.  ^ouquei,  rec.   A.I.  p.  ^ui. 

534-554    (ex  annal.  Aquicinctens.   monast.  —   Godeschalcus  monachus 

a.  1181-1225.)  Gemblacensis:    Gesta    abbatum 

''''•f1.'"p.'26.s-2™j.*°"'  "^-  ^'  ^'■*'^"  '^'  ^"''  Gemblacensium  continuata,  a.  1048- 

— -  de  Sigeberto  Gemblacensi.  Hannov.  1842.  1136,    CUm    pancgyrico    abbatum. 

Foppens,  bibl.  Belglca  II.  p.  1096  sq.  Ausg.:    ap.  Pertz,    mon.   script.  VIU.   p. 

Hfiusser,    die  teutschcn  Geschichtschreiber.  542-563. 

Heldelberg  1839.  p.  78.  t  -i            t               •    ^      ■i. 

Hirsch,  D.,  de  vita  etscripfisSigibertiinon.  :    Ldber    dC    SCnptOriDUS    eC- 

Gemblac.  Berol.  1841.  8o.  2  Thlr.  10  Sgr.  nlooiaaHVia         1  7d.    nnnitn 

Raoux,   notice   sur  un  passage   remarquable  CieSiaSllClS.       1  4t    Cd.piL<l. 

de  1a  chronique  de  Sigebcrt  de  Gemblours,  Ausg. :   '  ap.   SufTrid.  Petrum,   de  scriptor. 

relatif  a  lauloritd   prdtcndue  par  les  papes  eCflesiasticis.     Coloniae     1580.    8».    —    »  C. 

sur  les  couronnes  des  rois,  —  m  Nouv.  m6-  ,     ...       .      »,.        .     .       j  ti-vi        i 

moires  de  l'acad,  royalc  des  sciences  et  belles  scholiis  A.   Miraei    m    dessen   Bibl.   eccles. 

lettres  de  Bnixelles.  IV.  1827.  p.  461.  Antverp.     1639.    fol.     p.    131-158.    —     *  ed. 

SchU7.,commentar.  criiicugdescrlptis  et  scri-  Fabricius,     bibl.    ecclesiastica.     Hamburgi 

ptoribus  histoncis  p.  154-158.  i7iQ     f  1           QQ 

Wind  .bibliothelidcrNederlandsche  geschied-  l<lo.  tol.  p.  »o. 

schrijver»  p.  23  u.  506.  Krl.-Schr.:  Hirsch,  de  viu  et  gcrlptis  Sigiberti 

Wattenbach,  Dent«chland«   Geschichtgqnel-  „  330-337. 

len  p.  291-295.  ■,,.,       <-,•       i        ,•     ttt 

:  :    Vita  bigeberti  111   regis 

*)  FAneForUetzunghiervon,ab  a.m--WO,wtlche  AustrasiaC    (+    663),     COnditoris    CC- 

Bethmann  nicU  verfiffentlichen  wolUe,   tteht  ap.   Keif-  ,      .             .      ii_     .•■»«■.-    •          - 

fenberg,    monum.    pour  serv.   k  l'hist.  d.  prov.   de  cleSiaC    Ct  abbatiae  S.  Martmi    CXtra 

^iSrJiT/im^entum^-'""-  ^'  "^'  ^"'^'*'"  ""*"'  civitatem  Mcttensem  sitae. 


SIGEBOTO  —  SIMEON 


533 


Ausg. '.  *  ohne  Namen  des  Verf.  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  L  p.  591.  —  'lo- 
cupletior  et  castigatior  in  Surii  Vit.  SS. 
1.  Febr.  —  *  cum  comment.  et  annott.  G. 
Henschenii  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  p. 
227-231.  Vgl.  p.  942.  —  *  hieraus  ap.  Bou- 
quet,  rec.  11.  597-602. 

Erl.-Schr.:  Struve,  bibliotheca  .historica  ed. 
Meusel  VII.  1.  p.  307-309,  wo  mekrere  au/ge- 
zdhltsind;  andere  s.  unt.  Vita  s.  Sigiberti 
III  leg. 

Vgl.  auch  Vita  Deoderici  I. 

„    s.  Lamberti  Leod. 
Translatlo  „  Luciae. 
Vita  „  Maclovii. 
„     „  Olberti   abb.  Gembl. 
,,     ,,  Theodardi. 
.,     ,,  Wicberti  fund.  coen. 
Gembl.  (auch  histo- 
ria  elevat.  und  m- 
racula.) 

Sigeboto  monachus  (saec.  XII.), 
vtd.  Vita  s.  Paulinae  fund. 

Sigehardus  monachus   San-Maxi- 

minianensis   (f  966),    vid.  Vita    s. 
Maximini  ep.  Trevir.  (mirac.) 

Sigehardus  monachus  S.  Albani 
(1298),  vid. 

Vita  s.  Aurei. 
.,      ,,   Albani  martyris. 

Sigewardus  (saec.  XII.,  ?  episc. 
Mindensis,  f  1140?),  vid.  Vita  s. 
Meinolphi. 

Sigismundi  ducis  Austriae  eius- 
que  advocati  Gregorii  Heimburg 
appellatio  et  apologia  contra  cen- 
suram  et  excommunicationem  Pii  II 
pontif.  Rom.  a.  1460,  vid.  Heim- 
burg. 

Sigismundus  religiosus:  Chronicon 
Augustan.  =  Grossenbrot,  Sigism. 
und  Maisterlein,  Sigism. 

SilvesterGiraldus=:Giraldus  Cam- 
brensis. 

Silvester  Silvestrinorum  fundator, 
vid.  Vita  b.  Bonfilii. 

Simeon,    Bischof  von    Susdal    (f 

1226),  vid.  Nestor. 

Simeon  de  Durham  =  Simeon 
Dunelmensis. 

Simeon  Dunelmensis  monachus  (f 
post  1129) :  De  archiepiscopis 
Eboraci. 

Ausg.:  '  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  75-79.  —  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  I. 
sect.  2.  vgl.  stubbs. 

De   obsidione  Dunelmi  a. 

869. 


Ausg.:  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  79-82. 

Historia  de  regibus  Anglo- 

rum  et  Danorum  libri  II.  731-1130. 

Unselbstaudige  Compilation;  fortgesetzt  v.  Jo- 
hannes  Hagustald.  prior.  Ausgeschrleben  von 
Roger  de  Hoveden. 

Ausg. :  ^  ap.  Twysden ,  histor.  Anglican. 
script.  decem  p.  85-256.  —  '  wiederholt  in 
Monumenta  histor.  Britann.  seu  CoUection 
of  Historians  edited  by  order  of  the  Record 
Commission  I.  p.  645-688  ab  a.  616-957. 
NB.  Die  Jahre  616-731  umfassen  die  Passio 
ss.  Ethelredi  et  Kthelberti  regiae  stirpis puero- 
rum.  —  *Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XIII. 
p.  79-91. 

Historia  ecclesiae  Dunel- 

mensis.     635 — 1096. 

Wird  dem  Simeon  abgesprochen,  doch  ist  nicht 
entschieden,  ob  er  oder  Turgot  der  Verf.  ist. 

Av^g. :  '  ap.  Twysden,  histor.  Anglic.  scr. 
decem  p.  1-68.  —  '  ed.  Thom.  Bedford 
unt.  d.  Tit.:  Symeonis  mon.  Dunhelm. 
libellus  de  exordio  atque  procursu  Dun- 
helmens.  ecclesiae.  Cui  praemittitur  .... 
Thomae  Eud  erudita  disquisitio,  in  qua  pro- 
batur  non  Turgotum,  sed  Symeonem  fuisse 

verum  huius  libelli  auctorem Accedunt 

praeter  alia  ex  codice  Historiae  Dunhel- 
mensium  episcopor.  continuatio,  et  Libellus 
de  iniusta  vexatione  Willelmi  I  episcopi, 
nunc  prim.  editus.  Londini  1732.  8". 

Uebers.:  in  der  Sammlung:  Church  hi- 
storians  of  England.  vol.  IV.  prs  2  unt.  d. 
Tit.:  The  historical  works  of  Simeon  of 
Durham,  translat.  from  the  original  latin, 
with  pref.  and  notes  by  J.  Stevenson. 
Erl-'8chr.:  Wright,  Th.,  biographia  Britannica 
literar.  H.  p.  101. 

Vgl.  Acta  ss.  Ethelredi. 
Epistola  Simeonis. 

SimeonMetaphrastes  et  Logothetes 
(fante  904):  XgovoyQacfia  seuChro- 
nicon.ex  diversis  decem  historicis 
collectum,  ab  O.  C.  —  1061. 

Unbeliannt  sind  die  Verf.  der  Fortsetzang  bis 
1061.  —  Nur  das  Stiick  von  Leo  Armenius  bis  Ni- 
cephorus  Phocas  (96.3),  ein  mageres  und  trockenes 
Machwerk,  dessen  Urquelle  Theophanes  conti- 
nuatus  vyar,  ist  gedruckt,  das  iibrige  verloren.  — 
Ueber  den  Verf.  herrschen  bei  den  Literarhistori- 
kern  die  verschiedensten  Ansichten,  indem  sie  bald 
zwei  verschiedene  Personen  (Simeon  logoth.,  d.  um 
904,  und  Simeon  metaphr.,  der  200  Jahre  spater  ge- 
lebt  haben  soll)  aus  ihm  machen,  bald  ihn  fiir  eine 
gelten  lassen.  Simeon  war  Staatssecretair  unt.  Kaiser 
Leo  (f  912)  u.  wurde  metaphrastes  genannt,  weil  er 
verschiedene  alte  Heiligenlegenden  /XtTeffiQaat, 
umarbeitete.  Diesen  Metaphrasen  vordankt  er  sciue 
Canonisirnng  u.  die  Verehrung ,  welche  ihm  die 
Monche  bewiesen,  macht  es  begreifiich,  waram 
mehr  als  500  Heiligenlegenden  seinen  Kamen  fUh- 
ren;  die  grossere  .'^nzahl  derselben  ist  langst  fiir 
unecht  erklart.  —  Ob  er  d.  Verf.  dieser  Chrono- 
graphie  war,  steht  dahin,  und  es  bleibt  zweifelbaft, 
ob  der  Autor,  welcher  gewohnlich  den  Namen  Si- 
meon  (Pseudo^metaphrastes  tragt,  iiberhaapt  eine 
wirkliche  historische  Person  ist. 

Ausg. :  '  Simeonis  Metaphrastis  annales 
a  Leone  Armenio  ad  Niceph.  Phocam,graece 


534 


SIMEON  —  SMEREGUS 


et    lat.    ed.   Fr.   Combefis    inter  Scriptores 

post  Theophanem.  Paris.  1685.  8».  p.  400 sq. 

—  *unt.  d.   Tit.:   Theophanes  continuatus, 

Joannes  Cameniata,  S^meon  magister,  Go- 

orgius  monachus.  Ex  recens.  Imm.  Bekkeri. 

Bonnae  1838.  gr.  8».  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

KH.-Schr.:  Kunik,   E.  Kd. ,   iiber  d.  Verhaltniss 

des  Conlinuator  Theophanes  zu  dein  Symeon 

Logolhetes  oder  Pseudonietaphrastes,  —  ap. 

Krup.  Fortchunpen  in  d.  Sheren  Geschichte 

RusbI.  Petorsb.   1S48.  H.  p.  785-807.  Wichlig. 

Leo   Allatius,    de   Symeonum    scripti.s   dia- 

triba,  .SjTneonisMelaphrastaelaudatioauctoro 

M  i ch a  e  1  e  P s  e  1 1  o ,  sanctae  Mariae  planclus, 

ipso   Metaphraste  auctoro,   eiusdom   aliquot 

epistolae,  Leone  Allatio  ipso  interprete.   Pa- 

ris.  1664. 

Scbiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  etscri- 

ptoribns  historicis  p.  276-178. 

Vgl.  auch:  Vita  s.  Albercii. 

Acta  8.  Acepsimae  episc. 
„      „  Agalhae     virg.    [acta 

cUia. ) 
„      „  Andreae  trib. 
,,      ,,  Babylae  {alia  aeta). 
Vita    ,,  Bonifacii     ep.    Ferr. 

(^ttQTVQ.) 

Marlyrium  „  Callinici. 
Acta  s8.  Callistrati. 
„        s.  Carpi. 
,,        „  Charitinae. 
„        „  Clementis    ep.     {ead. 

acta.) 
„        „  Conielii  cent. 
Passio  „  Demetrii  {pass.  3<^-) 
Acta     „  Eleutberii  ep.  mart. 

Rom. 
Vita    „  Eudocimi  Justi. 
Acta    „  Euphrosynae  vjrg. 
„        ,,  Georgii   megalomart. 

(fxapT.) 
„     8s.  Hermyli. 
„       8.  Jacobi  fratr.  Domini. 
„        „  Jacobi  eremitae. 
„        „  Ignatii  Theophori. 
Vita     8.  Johannis  eleeraos. 
{alia  vita) 
,,        „  Lucae  apost. 
Acta     „  Matthaei  apost. 
Vita     „  Menodorae. 
„        „  Philippi   apost.    {alia 
acta.) 
Acta    s.  Pionii  (alia  acta.) 
„        „  Romuli  mart. 
„        „  >Sampsonis  xenod. 
,,      88.  septem    dorm.    {acta 
long.) 
,.  Sergil  et  B. 
s.  .Simeonis  stylitae. 
Wxn     ..  Theoctistae. 

.,  Theodosii  coenob. 
.,  Theophanis  Magni 
(alia  vita.) 
Acta    s.  Timothei  apoat.  (vita 
atia.) 
,,        „  Xenophontis. 

Simon  de  Keza,  vid.  Keza. 

Simon  de  Zanachis,  vid.  Vita  b. 
Ur.sulinae  virg. 

Simon  d.  Heilige,  JJischof  von  Sus- 
dal  (t  1226),  vid.  Nestor. 

Simon  Lingoniensis,  Gallus,  ord. 
praed.,  ej)ise.,  Nunnetensis  (f  post 
1383):  Acta  lcgationum,  quas  pro 
summis  pontificibus  et  regibus  Fran- 
ciae  plures  egit. 


Ausg. :  ein  Theil  ap.  Martene  et  Darand, 
thes.  anocdot.  IV.  p.  961-968. 

Simon  Romanus,  vid.  Vita  b.  He- 
lenae  viduae. 

b.  Simon  Wladimiriensis  episco- 
pus,  vid.  Vita  s.  Arethae. 

Simonetta,  Joh.  (f  1491?):  Re- 
rum  gestarum  Francisci  Sphortiae 
Mediolanensium  ducis  (1421-14G6) 
libri  31. 

Schoner  lateiuischer  Sti!. 

Ausg.:  'ed.  Ant.  Zarotti.  Mediolani  1479. 
fol.  —  '  vnederholt  ibid.  1486.  fol.  —  *  ad 
autographon  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XXI.  p.  167-782. 

Uebers. :  italienisch  unt.  d.  Tit. :  '  historia 
delle  cose  facte  dallo  invict.  duca  Franc. 
Sforza,  scripta  in  lat.  da  G.  Simoneta  et 
tradocta  in  lingua  Fiorentina  dal  Cr.  Lan- 
dino.  Milano  1490.  fol.  —  *  iriederhoU  Vineg. 
1544.  8°.  —  *  eine  andere  Uebers.  von  Seb. 
Fausti.  Trojano  (Vinegia)  1543.  8». 

Erl.-Schr.:  Capella,  Gal.,  commentarii  delle 
cose  fatte  per  la  restitutione  di  Francesco 
Sforza,  trad,  per  Fr.  Philippopoli.  Vinegia 
1539.  80. 
Giovio,  P. ,  la  vita  di  Sforza,  cho  fu  padre 
di  Francesco  duca  di  Milano,  trad.  per  Lod. 
Domenichi.  Fiorenza  1519.  8o. 

Sire  Raoul  sive  Radulphus,  Me- 
diolanensis  {synchronus):  De  rebus 
gestis  Friederici  I  imperatoris  in 
Itaiia.     1154—1177. 

Republicanische  Gesinnung  herrscht  im  Werke 
vor.     ,Pi'eziosa  cronica.'  Fallastrelli. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI.  p. 
1173-1196,  mit  BruchstUcken  einer  fremden 
Fortsetzung  bis  1203. 

Siviardus    abbas    Anisolensis    (f 

687),  vid. 

Vita  .s.  Carilefi. 
,,      „  Siviardi. 

Sixti  IV,  pontif.  Romani  (f  1484) 
passagium  sive  bulla  exhortans 
principes  christianos  ad  sacrara  ex- 
peditionem  in  Turcas  suscipiendam, 
raissa  Philippo  Palatino  a.  1481. 

Ausg. :  ap,  Freher,  script,  rer.  Germ.  ed. 
Struvc  11.  p.  310. 

Smaragdus  Ardo  (f  843),  vid. 
Vita  s.  Benedicti  Anian. 

Smeregus,  Nicol.,  notarius  Vicen- 
tinus:  Chronicon  Vicentinum  a. 
1200—1279.  Cum  anonymi  supple- 
mento  a.  1280-1312. 

Aus(j.:  '  ed.  Fel.  Osius  ror  Albertin. 
Mussatus,  historia  augustn.  Venet.  1636. 
fol.  p.  57.  —  *wiederholt  ap.  Burmann, 
thes.  histor.  Ital.  VI.  Lugd.  1732.  —  »wer- 


SMET  —  SNORRO 


535 


mehrt  u.  verbessert  studio  J.  A.  Saxii  ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  VIII.  p.  95-108; 
109-114. 

Smet,  Andries  de,  vid.  Cronycke, 
die  alder-excellentste  (vid.  p.  245.) 

Snavel,  Albertus,  Belga  (saec.XV. 
fin.) :  Chronica  rerum  praecipue  ad 
Belgii  foederati  provincias  spectan- 
tium.  Versibus  leoninis.  1200 — 
1421. 

Von  geringem  Werthe. 
Ausg.:    ap.    Dumbar,    analecta   III.    p. 
633-635. 

Snorro  Sturleson  {erscMagen  22. 
Sept.  1241):  Nordlknske  Heims- 
kringla  ( d.  i.  Kreis  der  Heimat), 
auch  Aefi  Noregs  konunga  {d.  i. 
Leben  der  Konige  Norwegens)  oder 
Noregs  Konunga-Sogur  {d.  i.  Sa- 
gen  der  Konige  Norwegens)  genannt. 

Die  Heimskringla  reicht  von  der  alten  mytbi- 
schen  Zeit  bis  auf  deu  norweg.  Konig  Magnus  Er- 
lingsson,  f  1177.  Fortgesetzt  am  besten  durch  Karl, 
Abt  zu  Thingeyri  (Zeitgenosse  t?norro's),  ih  der 
Gesch.  des  Konigs  Sverrer,  f  1202.  —  Edle  kraftige 
Diction,  wohl  durchgefiihrte  Anordnung  u.  prag- 
matische  Behandlung  zeichnen  das  Werk  aus. 

Ausg. :  *  unt.  d.  Tit. :  Heimskringla  eller 
Snorre  Sturlesons  nordlanske  konunga  sagor, 
sive  Historiae  regum  septentr.  a  Snorrone 
Sturlonide,  ante  secula  V  patrio  sermone 
antiquo  conscr.,  deinde  a  Gudmundo  Olavio 
suecice  translatae,  quas  e  codd.  mss.  edid., 
versione  gem.  (suec.  et  lat.)  notisq.  brev.  ind. 
poet.  vel  rer.  sparsim  insert.  illustr.  J.  Pering- 
skiold.  Stockholm. ,  lit.  Wankiwianis  1697. 
2  vol.  fol.  Enthdlt  den  islandischen  Text  der 
Heimskr. ,  aber  nach  fehlerhaften  Mpten. 
Die  beigefUgte  schtcedische  Uebersetzung  von 
Gudmund  Olafson  gilt  jiir  exacter  als 
die  latein.  von  Perigskiold.  —  *Heims- 
kringla  edr  Noregs  Konunga  -  Sogor  af 
Snorra  Sturlusyni.  Snorre  Sturlesons  Norske 
kongers  Historie.  Historia  regum  Norvegi- 
corum  conscr.  a  Snorrio  Sturlae  filio,  island. 
dan.  et  lat.  nov.,  emend.  et  aucta  [edid.  G. 
Schoening.  Havniae  1777.  Tom.  I.  fol., 
Tom.  II.  1778.  fol.;  Tom.  III.  quam  auct. 
et  accur.  edend.  post  G.  Schoening  operi 
immortuum  accur.  Sk.  Th.  Thorlacius. 
Hafn.  1783.  fol.  (enthalt  eine  neue  Ausgabe 
der  Heiviskr.,  correcter  als  die  vorige,  viit 
danischer  Uebersetz.  statt  der  schn-edischen.), 
Tom.  IV.  ibid.  1813.  fol.  edid.  B.  Thor- 
lacius  et  E.  C.  Werlauff,  Tom.  V.  ibid. 
1817.  fol.  edd.  B.  Thorl.  et  E.  C.  Werl- 
auff ,  Tom.  VI.  ibid.  1826.  fol.  edd.  B. 
Thorlacius  et  E.  C.  Weriauff.  Zu- 
sammen  also]  6  vol.*)  fol.  Hafniae  1777- 
1826.    36  Thlr.    Sehr  selten  u.  gesucht.  — 

*)  Inhalt;  Vol.  I.  1.  Ynglinga  Saga;  2.  Half- 
danar  Suarta;  3.  Haralds  Saga  ens  harfagra;  4.  Saga 
hakonar  Goda ;  5.  Saga  af  Haraldi  konungi  Graffeld 


*Konunga  Sogur  af  Snorro  Sturlusynie. 
Islandice.  Upsala  (Holmiae)  1816-29.  3  vol.  8«. 
Uebers.:  dcinisch:  'Norske  Kongers  Kro- 
nike  og  Bedrift,  indtil  unge  kong  Hagens 
Tid,  som  dode  Anno  domini  1623,  udsat  af 
gamle  Norske  paa  Danske.  Kjobnhaffn 
1594.  12mo.  iVW  Auszug.  —  '  Snorre  Stur- 
lesons  norske  Kongers  Chronica.  Vdsat 
paa  Danske  aff  H.  Peder  Clausson,  fordum 
Sogneprest  i  Vudal.  Hrsg.  von  Olaus  Worm. 
aKiobenhafn  1633.  4".  Sehr  freie,  nicht  ganz 
voUstdnd.  Uebersetz.  —  b wiederholt  Kloben- 
havn  1757.  4".  —  *  Norges  Konge-Kronike 
af  Snorre  Sturleson  fordansket  ved  M.  Sever. 
Gruntvig.  ibid.  1819.  2  vol.  4".  Soll  der  in 
dem  grossen  Werke  vorzuziehen  sein.  — 
*  norske  kongers  sagaer,  oversatte  af  Jac. 
Aal.  Christiania  1838-40.  5  vol.  gr.  4».  Mit 
vielen  Kupfern. 

deutsch:  ^  Heimskringla  oder  Sagen  der 
Konige  Norwegens.  Aus  dem  Island.  von 
G.  Mohnike.  Stralsund  1835.  1.  Bd.  8o. 
3»/»  Thlr.  Nicht  vollendet.  —  ^  Snorri  Stur- 
lusons  Weltkreis  (Heimskringla),  ubers.  u. 
erlautert  von  Frd.  Wachter.  Leipzig  1835. 
1836.  1.  u.  2.  Bd.  8».  4V,  Thlr.  Unvollendet 
geblieben. 

englisch:  Heimskringla ,  translated  from 
the  Icelandic.  London  1844.  3  vol.  8". 

norweglsch:  Snorre  Sturlessons  norske 
kongers  sagaer,  oversatte  af  P.  A.  Munch. 
1857-59.  6  Hefte.  8».  2  Thlr.  12  Sgr. 

schivedisch :  ^  Norlandz  Chronika  och  Be- 
skriffning:  hwaruthinnan  fdrmahles  thealdste 
Historier  om  Swea  och  Gotha  Rijken,  sampt 
Norrie,  och  een-deels  om  Danmark  u.  s.  w. 
Tryckt  pa  Wijsingzborg  1670.  fol.  Nur 
Auszug,  —  *  Konunga  -  Sagor  af  Snorre 
Sturleson.  Oefwersattning.  Stockholm  1816 
-1829.  3  vol.  8». 

Erl.-Sckr. :  A  d  e  1  u  n  g  in  Erholungen.  1797.  U.  u. 
IV.  p.  141. 
Dahlmann,  Forschungen  auf  d.   Gebiete  d. 

Gesch.  I.  p.  195.  355. 
Delius,    Nachtrage   zu   Sulzers   Theorie    d. 

schonen  Kiinste  VI.  p.  245;  VII.  p.  1. 
Depping  im  Journal  des  Savans.  1829.  p.  47. 
Geijer,  Urgeschichts  Schwedens  p.  317-324. 
Magnussen,  Finn,  udsigt  over  Snorre  Stur- 

lesoens  liv  og  levnet.  Kjobnhavn  1823. 
Mohnike,   Einleitung  zu  seiner  Uehers.  (s.  o.) 


00  Haconi  Jarli  Sigurdar  syni;  6.  Saga  of  Olafi 
konungi  Tryggua  syni.  —  Vol.  II.:  7.  Saga  Olafs 
konungs  hins  Helga,  Haralds-Sonar.  —  Vol.  III.: 
8.  Sagan  af  Magnuse  Goda;  9.  Sagan  af  Haralde 
Hardrada;  10.  Sagan  af  Olafe  Kyrra ;  11.  Saga  Mag- 
nusar  konongs  ins  Berfaetta;  12.  Saga  af  Sigurdi 
konongi  Jorsala-Fara,  Eysteini  oc  Olafi;  13.  Sagan 
af  Magnusi  konongi  Blinda  oc  Haraldi;  14.  Sagan 
af  Sigurdi,  Inga  oc  Eysteini;  15.  Sagan  af  Kakoni 
Herda  Breid;  16.  Saga  Magnusar  konongs  Erlings 
sonar;  Geisli;  Einar  Skulesons  levnets  beskrivelse. 
—  Vol.  IV.:  Saga  Suerris.  Hakonar  Suerrissonar, 
Guttoi-ms  Sigurdarsonar,  ok  Inga  Bardarsonar.  No- 
regs  konunga.  —  Vol.  V.:  Historia  regis  Haconis 
Graudaevi,  "et  fragmcntum  historiae  regis  Magni 
leguni  emendatoris.  —  Vol.  VI.:  Explicatio  canni- 
num  fn  Heimskringla  occurrentium;  disquisitio  de 
Suorronis  fontibus  et  auctoritate  (auctore  P.  E. 
Miillero  [vor/ier  schon  Hafniae  1820.  fol.  efschitnen]). 
Indices  hist,  geograph.  et  antiq. 


536 


SNOYUS  —  SOPHRONIUS 


MUller,  P.  K.,  de  Snorronls  fontibns  et  aucto- 
riutc.  Hafniae  1820.  fol.  (oucA  in  Toro.  VI. 
dfr  Texlesausg.  No.  2) 

om  den  i.slamUlcc  HistorieskrivninirH  Op- 

rindeUe.  Flor  or  Underganp,  —  in  Nordisk 
Tidskrift  for  ftldkyndiffhcd  I.  p.  311. 

llndorsfigclRP    oin    Kildcrne    til    Snorros 

Hciniskrin^la    og    disses    Trovacrdighcd    af 
Saxos  OR  Snorros  Kilder.  Kiiibhavn  1823.  4«. 

Rosnelet,   A.,   de  Snorronc   JSturlaeo,   Bero- 

lini  1853.  8o. 
Wachter,  Ferd.,  Heimskringlae  illustrat«e  et 

Germanorum  hlHtoriara  illustraotis  specimen. 

Jenae  1834.  8o. 

Snoyus,  Reinerus,  Goudanus  (Rei- 
nier  Snoy,  f  lo37):  De  rebus  Bata- 
vicis  libri  XIII  a  teraporibus  remo- 
tissimis  ad  a.  1519. 

Der  Verf.  ist  ein  originelles  Erzahlertalent,  der 
Stil  altcrthiimlich  nnd  manlrirt. 

Ausg. :  emendati  et  recogniti  opera  Jac. 
Brassicae  (Jac.  Cool)  ed.  Sweertius,  rer. 
Belgic.  annal.  Francof.  1620. 

EH.-Schr.:  Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.  115-119. 

Socrates  soholasticus  Constantino- 
poli  (saec.  V  med.):  Historia  eccle- 
siastica.    Libri  7.    306—439. 

Er  benutzte  bei  der  Abfas.sung  Urkunden, 
Briefe,  kaiserliche  Edicte,  bischofliche  Schreiben 
n.  s.  w. 

Ausg.:  ^  zusammen  mit  Eusebii  Caes.  H. 
E.  graece  ed.  Rob.  Stephanus.  Lut.  Paris. 
1544.  fol.  —  *wiederholt  Genevae  1612.  fol. 

—  *  unt.  d.  Tit. :  Socratis  et  Sozomeni  hi- 
storia  eccles.  gr.  et  lat.  ed.  Henr.  Valesius. 
Paris.  1668.  fol.  —  *  wiederholt  Mogunt. 
1677.  fol.  —    »  tviederholt  Paris.  1686.   fol. 

—  •(ed.  W.  Reading)  Cantabrigiae  1720. 
fol.  —  »Taurin.  1748.  fol. 

Uebers.:  english,  hy  E.  Walford.  London, 
Bohn'8  ecclesiast.  library.  8".  5  sh. 

Erl.-Schr.:  Holz hausen,  de  fonlibus,  quibns 
Socrates,  Sozoracnus  et  Theodoretns  usi  sunt. 
Gottingae  1S25.  so. 

Vgl.  Cassiodorus. 

Soestische  Fehde  oder  Kriegsge- 
schichte  des  Erzbischofs  Diederich 
zu  Koln  (1437  —  1459)  mit  der  Stadt 
Soest. 

Episches   Gedicht   aus   d.    Ende    des    15.  Jahrh. 
Verf.  unbekannt,  Siprache  nicderdeutsch.  3111  Verse. 
Ausg.:  ap.  Eraminghaus,  memorabilia  Su- 
satensia.  Jenae  1749.  4*.  p.  581-708. 

Uebers. :  in  lateinischer  Prosa  im  Anhang 
von  B.  Wittii  histor.  antiq.  occidental.  Saxo- 
niae  s.  nunc  Westphaliae.  Monasterii  1778. 
4».  p.  679. 

Erl.-Schr.:  SoestischeFehde,  die,  od.  Kriegs- 
gesch.  d.  Erzbisch.  Diederich  z.  Kijln  m.  d. 
.Stadt  Soest.  Au8  e.  Original-Kriegstagebuche 
mit  Anm.  und  ZusXtz.  von  J.  A.  A.  MoUer. 
Lippstadt   1804.  80. 

Sogur  Halconar  iSverrlssonar,  Gut- 
torms  Sigurdar.sonar ,  Inga  Burda- 
sonar  ok  Hakonar  Hakonarsonar. 

Ausg.:  'in:  Anecdotes  of  Olave  the  Black 
a  king  of  Man   and  the  Hebridiaii  priQces 


of  the  Soraerled  family,  to  which  are  added 
XVHI  eulogies  on  Haco  king  of  Norvay 
by  Snorro  Sturleson  roet  to  that  monarch. 
Now  first  published  in  the  original  islandic 
from  tho  Flateyan  and  other  ras.s. ,  with  a 
litt.  vers.  and  iiot.  hy  F.  John.stone.  Ko- 
peuhag.  1780.  8».  —  »m  Fornmanna-Soffur. 
LX.  u.  X. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  Sagabibl.  III.  p.  426-433. 
Thorlacius,  opuscul.  IV.  p.  179-212. 

Sommaire  historial.  Cest  le  som- 
maire  historial  de  france:  qui  aux 
lisans  cst  moult  solacieux:  nouuelle- 
meut  reduict  en  forme  duug  prom- 
ptuaire  ou  epithorae  pour  contenter 
et  recreer  les  esperitz  de  ceulx  qui 
appetent  brefuement  congnoistre  et 
sans  obscurite  de  langaiges  tous  et 
chascun  les  failz,  gestes  et  cas  me- 
morabies  aduenuz  en  ce  royaulme 
et  pays  adiacens,  durant  le  regne 
de  cnacun  roy  depuis  le  premier 
roy  de  france  iusques  au  Roi  Fran- 
coys  premier  de  ce  nom  a  present 
regnant  Sans  riens  obmettre  des 
choses  dignes  de  memoire  Selon 
les  tres  copieux  et  veritables  vo- 
lumes  de  frere  Robert  Gaguin 
et  aultres  fidelles  cronicqueurs  qui 
depuis  luy  ont  augmente  et  escript 
les  gestes  et  aduantures    de  france. 

Aiisg.:  Paris,  par  Phil.  le  Noir  (1523).  fol. 

Sommation  de  par  le  roy  notre 
Sire  au  duc  et  seigneur  de  Venise 
et  au  capitaine  de  Cremone  par 
le  roy  d'Armes  Montjoye,  et  la  re- 
ponse  que  lui  firent  lesdits  duc  et 
seigneur  de  Venise  et  capitaine  de 
Cremone. 

Ausg.:  s.  I.  et  a.  4*. 

Songs,  political,  of  England  from 
John  to  Edward  II. 

Ausg.:  edit.  by  T.  Wright  London  1839. 
kl.  4*.  Printed  for  the  Camden  aociety. 
No.  6. 

Sophienchronik,  vid.  «I^TonHCb 
Co«iucKaji 

Sophronius  Graecus  (flor.  cca. 
392):  Catalogus  de  viris  illustribus. 

Ist  nur  elne  «riichische  1'ebcrsctz.  jleH  gleich- 
naraigen  Workes  des  h.  Hicronymus. 

Ausg.:  '  graece  ed.  Des.  Erasraus.  Basil. 
1539.  4*.  —  zusainmen  mit  Hieronvmi  oper. 
"Paris.  1623.  fol.  »Francofurti  1684.  fol.  — 
*  in  Fabricii  biblioth.  ecclesiast.  Hamburgi 
1718.  fol. 


SOPHRONIUS  —  STADTBUCH 


537 


Sophronius  Hierosolym.  patriar- 
cha  (t  638),  vid.  Vita  s.  Mariae 
Aegypt.  {acta  alia.) 

Sozomenus,  Salamanes  Hermias 
(f  post  446  Constantinopoli):  Hi- 
storiae  eccle.-^iasticae  libri  2  et  Hi- 
storia  ecclesiae  christianae,  libri  9. 
323—439. 

Xenophon  ist  im  Stil  nachgeahmt. 
Ausg. :  das  Ganze  Jindet  sich  abgedruckt 
in  den  unter  Socrates  angefuhrten  Aus- 
gaben  von  R.  Stephanus  und  H.  Valesius. 
Paris.  1544. 1668.  fol.,  dann  von  W.  Reading, 
Cantabrig.  1720.  fol.  —  Einzeln  ed.  Rb. 
Hussey.  Londini  1860.  3  vol.  8«.  10  Thlr. 
18  Sgr. 

Erl.-Schr.:  Holzhausen,  de  fontibus  quibus 
Socrates,  Sozomenus  et  Theodoretus  usi  sunt. 
Gottingae  1825.  8o. 
Rosenstein,  J..  iiber  d.  Verhaltniss  zwischen 
OljTnpiodor,  Zosimus  und  Sozomenus,  —  in 
Forschungen  zur  deutschen  Geschichte. 
Gottingeu  1862.  Bd.  I.  p.  166. 

Vg\.  Acta  ss.  Acep.simae  etc. 
„      „    Arsacii. 

,,    Eusebii,  Nest. 

Sozomenus  Parisiensis:  Historia  ab 
a.  1001—1294. 

Ausg.:  Ausziige  (ed.Tartinius)  Rer.  Ital. 
scr.  I.  p.  1. 

Sozomenus  presbyter  Pistoriensis 
(t  1458):  Historiae  seu  Chronicon 
universale  ab  O.  C.  ad  sua  usque 
tempora  1455. 

Barbarisches  Latein  u.  niedriger  Stil;  elend  zu- 
sammengestoppelt,  derart,  dass  selbst  Tadel  zu  viel 
Ehre  ware. 

Handschr.:  Lowen,  bibl.  abb^  de  Ram. 
2Bde.sec.XV.(retcA<6i«1292).  — Miinchen, 
k.  Hofb.  Cod.  lat.  chart.  No.  19.  (pars  2da. 
bis  1292.) 

Ausg. :  nur  ein  Theil  unt.  d.  Tit. :  Spe- 
cimen  historiae  ab  a.  1362-1410  ap.  Mura- 
tori,  scr.  rer,  Ital.  XVI.  p.  1063-1198.  Die 
Jahre  1410-1455  zu  gehen  verhinderte  die 
Inquisition. 

Erl.-Sch.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  200. 

Spangel,  Pallas:  Oratio  adMaxi- 
milianum  Rom.  regem,  cum  1489 
ap.  Philippum  comit.  palat.  Heidel- 
bergae  pernoctaret,  nomine  univer- 
sitatis  ibidem. 

Ausg.:  a.p.  Freher,  script.  rer.  Germ.  II. 
p.  459. 

Speclalis,  vid.  Nicolaus  Specialis. 

Spicilegium  Ravennatis  historiae 
sive  Monumenta  historica  ad  eccle- 
siam  et  urbem  Ravennatem  spe- 
ctantia. 

Enthalt  Vita  s.  Apollinaris,  Caloceri,  Proculi 
etc.  archiepp. 


Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  I.  2. 
p.  529-583. 

Spieghel  historiael,  vid.  Maerlant. 

Erl.-Schr.:  man  fuge  noch  hinzu: 

Versnaeyen,   Kar.,   Jacob  van  Maerlant  en 
zijne  werken.  Gent  en  s'Gravenhage   1861. 

gr.  80. 

Spinelli  de  Juvenatio,  Matthaeus 
(nat.  1230):  Ephemerides  Neapo- 
litanae  sive  Diarium  rerum  gesta- 
rura  in  regno  Neapolitano  ab  a. 
1247 — 1268,  sive  Diurnali  di  mes- 
ser  Matteo  Spinello  di  Giovenazzo 
dair  anno  1247-1268. 

Die  Jahre  1258.  1262.  1264  fehlen  in  d.  Mpten 
und  in  d.  .\bdrilcken.  Der  alteste  Geschichtschreib . 
in  italienischer  Sprache. 

Sandschr.:  Wolfenbiittel,  chart.  sec. 
XVn.  40.  Gud.  115. 

Ausg.:  italienisch  mit  lateln.  Uebersetz. 
*  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  VII.  p.  1055- 
1 108.  —  *  vorher  stiickiceise  ed.  Ant.  de 
Summonte,  historia  Neapolitana.  Neapoli 
1601.  4».  IL 

Uebers.:  zuerst  in  latein.  Uebersetz.  u.  mit 
Noten  ed.  D.  Papebroch  m  Conatus  chro- 
nico-hi.storicus  ad  catalogum  pontificum, 
pars  II.  p.  *40-*49  vor  den  AA.  SS.  BoU. 
Mai.  V.  —  *  wiederholt  in  Thesaurus  ec- 
clesiasticae  antiquitatis  H.  p.  362.  —  *ed. 
Carusius,  bibl.  Sicula  II.  p.  1055.  —  *ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VII.  p.  1089. 

Erl.-Schr.:  Tafuri,  Jo.  Bem.,  raccolta  di  opu- 
scoli  scientifici  et  fllologici.  Vinegia  1732. 
12mo.  VI.  p.  309. 

Spretus,  Desid. ,  Ravennas:  De 
amplitudine,  devastatione  et  de  in- 
stauratione  urbis  Ravennae. 

Ausg.:  Venetiis  per  Matth.  Capcasam 
1489.  4». 

Sprottus,  Thomas,  Norwicensis, 
ord.  Bened.  in  coenobio  s.  Augu- 
stini  Cantabrig.  (cca.  1274) :  Chro- 
nica  ab  O.  C,  cum  assumentis  qui- 
busdam  incerti  auctoris  ad  a.  1339. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  bibl. 
Cotton.  Vitel.  E.  XIV.  243. 

Ausg.:  ed.  Thom.  Hearne.  Oxonii  1719.  8". 

Uebers.:  translat.  from  the  original  ms. 
by  Will.  Bell.  Liverpool  1851.  4». 

Stadboek  van  Groningen  van  het 
jaar  1425. 

Ausg.  :  naar  het  oorspronkl.  afschrift 
afgedr.  en  met  aanmerk.  (door  J.  de  Rhaer). 
Groning.  s.  a.  gr.  8">.  560  pp.  u.  Facsivi. 

Stadtbuch,  das  Kieler,  von  dem 
Jahre  12G4  bis  zum  Jahre  1289. 

Ausg.:  aus  der  Handschrift  hrsg.  von  J. 
Fr.  Lucht.  Kiel  1842.  4». 


538 


STADTWEG  —  STEPHANUS 


Stadtweg,  Joh.  (saec.  XV.):  Chro- 
nicon  vernaculuni  usque  ad  a.  1441. 

In  niedersSr.lisischcr  MMndnrt. 
Ausg. :  Ausziige  viit  Nichtberilcksichtigung 
des  vor  741  Ilergehenden  ap.  Leibnit.,  scr. 
rer    Brunsv.  III.  p.  263-276. 

Staindel,  Joh.,  presbyter  Passa- 
viensis  (1508):  Chronicon  generale 
ab  a.  700-1508. 

Ausif.:  ap.  Oefele,  script.  rer.  Boic.  I.  p. 
420-642. 

Stanconus,  Obertus,  vtd.  Annales 
Genuenses. 

Starj  letopisowe  cestj  =  Annales 
patrio  sermone  scripti. 

Statius,  Leonard.,  Florentinus  (f 
1425):  Oratio  pro  maturanda  re- 
formatione  in  concilio  Constantiensi 
d.  1.  Mart.  1416  habita. 

Ausg. :  ap.  Walch ,  monimenta ,  fasc.  3. 
p.  127-102;  cf.  praef.  p.  XXVm-XXXV. 

Status  regni  Hungariae  sub  Bela 
III  rege. 

Ausg.:  ex  cod.  Paris  ap.  Endlicher,  rer. 
Hung.  mon.  p.  245.  246. 

Statuta  communis  Parmae  digesta 
a.  1255. 

Ausg.:  in  Monumenta  histor.  ad  prov. 
Parm.  pert.  I. 

Statutum  Faventinum  circa  offici- 
ales  custodiae  anni  1492. 

Ausg. :  ap.  Mittarelli ,  ad  scr.  rer.  Ital. 
acces.siones  p.  768-789. 

Statutum  Ludovici  IX  regis  Fran- 
corum  de  Judaeis. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  421. 

Statutum  Nicolai  III  papae  de 
electione  papac  a.  1059. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p. 
176-180. 

Siavelot,  Jean  de  (f  1449):  Chro- 
nique.     1400—1449. 

Igt  Fortsetzung  deg  Jean  d'Ont remeuse. 
Ausg.:  publi^e   par  Ad.  Borgnet  in  Col- 
lection  de  chroniquesBelgesin^dites.  Bruxel- 
les  1861.  4".  {Auch  als  EinzeldriKk  daraus 
erschienen.) 

Stefani,marchione  di  Coppo  (saec. 
XIV.):  IstoriaFiorcntina  dalla  fun- 
dazione  agli  anni  di  Cristo  1.^8(). 
Libri  12. 

WeitlaufiRer  von  der  Zeit  an,  wo  die  Villani 
aufh5ren.  Ungeheuer  weltschwelfiK,  jedofh  von  ma- 
teriellem  Verdienst  alH  historiHcher  Handlanger. 


Ausg.:  pubblicata  e  di  annotazioni  e  di 
antichi  nmnimenti  accresciuta  ed  illustrata 
per  S.  Luigi  in  Delizio  degli  eruditi  Toscani 
Toni.  VII-XVII  incl.  [auch  einzeln  hieraus 
Firenze  1776-83.  11  vol.  8».) 

Steinhowel,  vid.  Cronica  .  .  .  Hie 

hebt  {oben  p.  244.) 

Stella,  Georgius,  notarius  publicus 
Januae  (11420)  et  J  o  h  a  n  u  e  .s  S  t  e  1 1  a 
frater  eius,  cancellarius  Januensis: 
Annales  Genuenses  ab  a.  1298 — 
1409;  continuati  per  fratrem  ab  a. 
1409—1435. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XV. 
5899.  5900. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVII. 
p.  951-1226;  1227-1318. 

Stella,  Joh.,  presb.  Venetus:  De 
vita  ac  moribus  pontificum  Romano- 
rum,  usque  ad  a.  1503. 

Ausg. :  '  Venetiis  1507.  —  '  tciederholt 
Basileae  1570. 

:  Liber  augustalis  de  impe- 

ratoribus  Romanis  usque  ad  Maxi- 
milianum  I. 
Ausg.:  Venetiis  1503.  8«. 

Stemmata  comitum  Engolismen- 
siura   et  Petragoricensium. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
IV.  p.  84. 

Steoro  Henric,  vid. 

Annalcs  SS.  Udalrici  et  Afrae. 
Ilermannus  Altahensis. 

Stepelinus  monachus  S.  Trudonis 
(saec.  XI.),  vid.  Vita  s.  Trudonis 
(miracula.) 

Stephanardus  de  Vicomercato: 
Poema  de  gestis  in  civitate  Medio- 
lani  sub  Othone  vicecomite  archie- 
piscopo.     1262 — 1292. 

Ausg. :  '  ap.  Muratori,  anecd.  IH.  p.  57. 
—  *  ap.  Muratori,  script  rer.  Ital*  IX.  p. 
62-96. 

Stephanus  abbas  Montis  Alti  ord. 
s.  Bened.  (flor.  13(38):  Chronicon 
Neritinum  sive  brevis  historia  mo- 
nasterii  Neritini  ab  a.  1090 — 13G8, 
ab  altero  scriptore  continuatum  us- 
que  ad  a.  1412.     Italice  scriptum. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Itaf.  XXIV. 
p.  889-910. 

Stephanus  abbas  S.  Urbani,  vid. 
Vita  s.  Leudomeri  episc. 


STEPHANUS  —  STOKE 


539 


Stephanus  Africanus  presb.  vid. 
Vita  s.  Amatoris  ep.  Autiss. 

Stephanus  Aniciensis,  vid.  Vita  ss. 
Placidi  disc.  {acta  alia.) 

Stephanus  Arelatensis  (flor.  545), 
vid.  Vita  s.  Caesarii  ep.  Arel. 

Stephanus  Birchingtonius,  Cantua- 
riensis  monachus  (flor.  1369);  Hi- 
storia  de  archiepiscopis  Cantuarien- 
sibus.   597—1369. 

AvLsg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
1-48. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  Jatini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  204. 

StephanusBoni  Fontis  abbas  I  (cca. 
1154):  Liber  de  exordio  Cister- 
ciensis  coenobii,  vid.  Exordium  (p. 
308.) 

can.  regul.  abbatiae 
Piperacensis, 
Stephanus    ( can.  regul.  monast. 
s.   Victoris   (flor. 
1085), 


vid. 


Vita  s.  Petri  de  Chavanon. 
Stephaui  de  Chavan. 


StephanusCellae  Novae  (cca.  1150), 
vid.  Vita  s.  Rudesindi. 

Stephanus  Constantinopol.  diacon. 
(808),  vid.  Vita  s.  Stephani  abb. 
Nic. 

Stephanus  Damalevicius,  vid.  Vita 
b.  Bogumili. 

/  de  Filgeriis    \ 

Stephanus    J  episc.  Redo-  j     | '   . 
i     nensis  )   ^^^^)> 

vid.  Vita  s.  Guilelmi  Firmati. 

Stephanus  de  Langthon,  vid.  Ra- 
dulphus  de  Diceto,  historia  sedis. 

Stephanus  de  Salviniec,  vid.  Bern- 
ardus  Iterius. 

Stephanus  de  Senis,  prior  domus 
S.  Mariae  de  Gratia  ord.  Carthus. 
prope  Papiam  (1411),  vid.  Vita  b. 
Catharinae  Senens.  {ep.) 

Stephanus  de  S.  Victore  =  Stepha- 
nus  can.  regul.  abbatiae  Piperac. 

Stephanus  diaconus  Arelat.  (flor. 
545),  vid.  Vita  s.  Caesarii  episc. 

Stephanus  Eddius  presb.  Cantabrig. 
(flor.  720),  vid.  Vita  s.  Wilfridi  ep. 
Ebor. 


Stephanus  Infessura,  senatus  popu- 
lique  Rom.  scriba  (cca.  1494):  Dia- 
rium  urbis  Romae  ab  a.  1294—1494 
(Diario  della  citta  di  Roma.) 

Wird  verschiedenen  Verf.,  u.  a.  Laelius  Pe- 
tronius  u.  Paulus  de  Mapristris,  m.  Unrecht 
zujjepchriebeii.  Italieni-ch  verfasst. 

Handschr.:  Carlsruhe,  Hofbiblioth.  — 
Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ.  Fran^.  No.  116. 

—  Turin,  Athenaeura  No.  72.  saec.  XVI. 

—  Bibl.  of  Yelverton  No.  5314.  Vol.  76. 
Ausg.:    ^  ap.   Eccard,    corp.    hist.   11.    p. 

1863-2016.    —     *wiederholt    ap.    Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  1109-1252. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  209. 
Paulus,  Sophronizon  VI.  p.  6. 

Stephanus  Juliacus,  Dr.  theol.  Sor- 
bonae  Paris.,  vid.  Vita  b.  Coletae. 

Stephanus  Landavensis  (cca.  1120), 
vid.  Vita  s.  Teliavi. 

Stephanus  Leodiensis  abbas  (f  1 1 07), 
vid.  Vita  s.  Modoaldi.  , 

Stephanus  Leodiensis  episc.  (f  920), 
vid.  Vita  s.  Lamberti  ep.  Leod. 

Stephanus  Maleu,  vid.  Maleu. 

Stephanus  monachus  Cellae  Novae 
(cca.  1150),  vid.  Vita  s.  Rudesindi. 

Stephanus  monachus  S.  Pantaleo- 

nis    (cca.    990),    vid.    Inventio    s. 
Maurini. 

Stephanus  monachus  Sabaita,  vid. 
Acta  ss.  Johannis,  Sergii 

Stephanus  praecentor  Ulyssippo- 
nensis,  vid.  Vita  s.  Vincentii  levitae 
{mirac.) 

Stephanus  Redonensis=Stephanus 
de  Filgeriis. 

Stephanus  Senensis  =  Steph.  de 
Senis. 

StephanusServaCremonensis  (init. 
saec.  XVI),  vid.  Vita  s.  Ubaldi. 

Stephanus  Tornacensis  episc,  vid. 

Epistolae  Stephani  Torn. 
Vita  8.  Geraldi  abb.  (sermo.) 

Stero,  Henric,  vid. 

Annales  SS.  Udalrici  et  Afrae. 
Ilcrmannus  Altahensis. 

Stoke,  Melis  (i.  e.  Aemilius,  Klo- 
sterbruder  in  Egmont  um  1235): 
IloUandsche  Rijm-Krouik,  inhou- 
dende  de  Geschiedenissen  d.  Graven 


540 


STOKE  —  SUCHENWIRTH 


van  HoUand  tot  het  Jaer  1305,  door 
eenen  wiens  naeme  onbekentis,voor 
286  Jaren  beschreven. 

10  Bchr.  von  der  Volkerwanderuuj;  bis  anf  den 
Tod  Johanns  II,  6;H-1305.  Unscliatzbares  Dcnk- 
mal  flir  d.  alte  Landesgeschicbte  Ilollands.  I)ie 
.Sprachc  ist  rein  deutsch. 

Handschr.:  Haag,  k.  Bibl.  No.  722.  723. 
724.  mbr. ;  vgl.  Hoffmana,  horae  Bel- 
gicae  I.  p.  70-77.  u.  Mone,  Uebersicht, 
p.  110. 

Ausg. :  *  met  een  Voorrede  van  Jan  van 
der  Doea.  (Uitgeg.  door  H.  Lz.  Spieghel.) 
t'Amstelred.  1591.  fol.  Sehr  selten,  loeil  ein 
Brand  den  grossten  Theil  vernichtete.  — 
*  iciederholt  und  zuerst  ntit  d.  Namen  des 
Verf. :  Hollantsche  Rym-Kronyk  van  Melis 
Stoke.  's  Gravenhage  1620.  fol.  —  »Hol- 
landse  Jaar  Boeken  of  Rym-Kronyk  van 
Melis  Stoke,  met  bylagen  en  uitleggin- 
gen  door  Corn.  van  Alkemade.  Leyden 
(Rotterdam)  1699.  fol.  —  *Rymkronijk 
van  Melis  Stoke,  med  historie  — ,  oudheid, 

—  en    taalkundige   aanmerkingen   door  B. 
•  Huydecoper.    Leyden   1772.    3  vol.    gr.  8». 

Beste  Ausgabe  u.  d.  gelehrteste  Werk  dieser 
Art  im  vorigen  Jahrhundert.  —  Bruchstiicke 
der  Jahre  1247-1256  ap.  Bohmer,  fontes  II. 
p.  416-432;  —  andere  ed.  Clarisse  in 
Verhandelingen  van  de  maatschappij  der 
nederl.  Letterk.  te  Leyden.  II.  2.  p.  242. 

Erl.-Schr.:  Clignett,  J.  A.  ,  vertoog  over  het 
aantal  der  handschriften  door  Huydecoper 
gebruikt  by  de  uitgaaf  der  Rijmkronijk  van 
M.  St.  s'Gravenhage  1825.  8o. 

Bibliotheca  Roeveriana.  I.  p.  67;  beschreibt 
3  Mpt. 

Kluit,  A.,  conspect.  histor.  comitat.  Ilolland. 
et  Zeland.  Item  epistola  de  nonnullis,  quae 
in  nupera  cditione  chronici  vernaculi  rhyth- 
raici  Aemilii  Stoke  occurrunt.  Traaecti  ad 
Rhen.  1773.  40. 

Literat.-Blfitter.  1805.  VI.  p.  74. 

Mone,  F.  J. ,  Uebersicht  der  niederlandisch. 
Volksliteratur  p.  110. 

Wagenaar,  J.,  in  Vaterlandsche  Letteroefe- 
ningen.  Amsterd.  1773.  II.  p.  14-30. 

Wi  n  d  ,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijver.s  p.  40-45. 

van   Wvn,   bistor.   en  letterk.   avondstonden. 
AmsteVd.  1800.  p.  277-284. 
HB.   Vgl.  aasserdem  das  Fragment  a.  d.  J.  1358 
bei  Matthaeus,  analect.  I.  p.  65,  welches  einer  Fort- 
setz.  anzugehorcn  scheint. 

Strah'u8,  Laurent.  (ignot.):  Anna- 
le.s,  1084—1314,  vid.  Annales  Ry- 
enses. 

Streit,  der,  zu  Muhldorf  1322. 

Gehaltreiche  u.  sch&nc  ErzShlnng.  Eins  der 
altesten  Denkmaler  guschichtlicher  Prosa  in  deut- 
Kcher  .Sprache. 

Handschr.:  Wien,  Hofb.  ms.  rec.  1548. 

—  Salisb.  416.  mbr.  XIV.  saec. 

Ausg. :  '  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  I.  p. 
1002-1003.  —  *ap.  Rauch,  scr.  rer.  Austr. 
II.  p.  309-312.  —  »ap.  Bohmer,  fontes  I. 
p.  161-166.  —  *  in  Archiv  fiir  Kunde  der 
osterreich.  Geschichtsquellen  IX.  p.  362-365. 

Erl.-Schr.:  vid.  Narratio  de  proelio  (p.  452.) 


Stromep,  Ulman  (saec.  XIV  fin.) : 
Niirnberger  Chronik. 

Noch  nicht  gedruckt. 
Au^g.:  erscheint,  von  K.  Hegcl  hearbeitet, 
im  1.  Bde.  der  von  d.  histor.  Commiss.  bei  d. 
haier.  Akademie  zu  Miinchen  heschlossenen 
Ausg.  deutscher  Stcidtechroniken.  —  '  Bruch- 
stuck,  in  zusammengezogener  Fassung  ap. 
Hofler,  friinkische  Studien  in  Archiv  fiir 
osterreich.  Geschichtsquellen  VII.  p.  25.  26. 
—  '  Bruchstiicke ,  welche  Bamberg  betreffen 
ap.  J,  Wegele,  Fiirstbischof  Gernard  u.  d. 
Stadtekrieg  im  Hochstift  Wiirzburg.  Nord- 
lingen  1861.  8«.  p.  40-48. 

Uehers. :  in  einem  latein.  Auszuge  aus 
einer  iiberarheiteten  Handschr.  unt.  d.  Tit. : 
Chronicon  Noribergense  et  vicinor.  locor. 
ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p.  322. 

Stubbs,  Thom.,  ordin.  praed.  et 
prof.  theol.(flor.  1373):  VitaeEbora- 
censium  archiepiscoporum  ab  origi- 
ne  ad  a.  1373. 

Nur  ein  Plagiat  aiis  Richard  von  Hexbam 
[Hagustald.) 

Ausg.:  ap.  Twysden,  hist.  Anglic.  scr. 
decem    p.  1685-1734. 

Vgl.  Simeon  Dunelm. 

Sturlunga  -  Saga  seu  Islendinga- 
Saga  hin  mikla. 

Geschichte  des  Sturlungengeschlechtes  von  1116 
-1284. 

Ausg.:  Sturliinga  -  Saga  edr  Islendinga- 
Saga  hin  mikla.  Nii  litgengin  a  prent  ad 
tilhlntun  hins  izleuka  bokmenta  felags  eptir 
samanburd  hinna  merkiligustu  handrita  er 
fenglst  gsltu.  Kaupmannahofn  1817-20.  4 
vol.  4». 

Erl.-Schr.:  MUUer,  Sagabiblioth.  {deutsche  Autg.) 
I.  p.  180. 

Successio  coraitum  Tirolis.  1269 — 
1439. 

Au^g.:  '  ed.  Lambecius,  comment.  de  blbl. 
Vindob.    llb.  H.    p.   466.    —    » ap.  Kollar, 
anal.  Vindob.  L  p.  822-825. 
Vgl.  Gundelfing. 

Successores  s.  Hildulfi,  vid.  Liber 
de  s.  Hildulfi  succ. 

Suchenwirth,  Peter  (aus  Wien  geb. 
f  um  1396):  Gedicht  von  derFtirsten 
taylung  in  Oesterreich,  Herzog  Al- 
brecht  und  Herzog  Leopolt 

Atcsg.:  in  Hormayr's  Archiv.  1822.  p.  219. 

:  Gedicht  von  fiinf  Fiirsten, 

von  dem  von  Maylan,  von  March- 
graf  Sigmund,  von  Carlus,  von 
Herczog  Wilhalm  von  Oesterreich 
und  vom  Herzog  Leopold  von  Oe- 
sterreich. 

Handtchr.:  k.  k.  Hofbibl.  in  Wien. 


SUCHENWIRTH  —  SUNTHAIM 


541 


Ausg. :  in  Hormayr^s  Archiv.  1822.  p.  288. 
—  *in  der  Ausg.  der  Werke  S's  von  Pri- 
misser.  No.  XX. 

Gedicht  von  Herzog  Al- 


brecht  seeligen  von  Oesterreich  (f 

1358). 

Ausg.:  in  Hormayr's  Archiv.  1822.  p.  190. 

:  Die  Schlacht  bei  Sempach 

1386. 

Bruchstuck  ans  S's  Lied  von  d.  .5  Fursten. 
Ausg.:  mitgeth.  v.  Docen  in  Samml.  fur 
altdeutsche  Lit.  u.  Kunst,  hrsg.  von  F.  H. 
V.  d.  Hagen.  Breslau  1812.  I.  Bd.  1. 

Erl.-Schr.:  Lorenz,  0..  die  Sempacher  Schlacht- 
lieder.  Wien,  Tendler  &  Sch.  1861.  gr.  8o. 
8  Sgr. 

Vgl.  Halbsuter. 

:  Werke. 

Sehr  zu  beaehtendes  osterreich.  Heldenbuch  aus 
den  ersten  drei  Vierteln  des  14.  Jahrh. 

Ausg.:  m.  Einleit,  Bemerk.  u.  Worter- 
buch  hrsg.  vou.  A.  Primisser.  Wien  1827.  8°. 

Erl.-Schr.:  Bussc,  Pet.  Snchenwirfs  Sacen  iib. 
Iiivland,  —  in  Mittheilungen  aus  d.  Gebiete 
der  Gescli.  Liv-Kur-  u.  Estlands  III.  Bd. 

Sueno  Aggonis  filius  =  Aageson. 

Suerius  Gosuinus,  episcopus  Olisi- 
ponens.,  vid.  Goswinus,  carmen. 

Sugerus  abbas  S.  Dionysii  (f  1151) : 
Constitutiones  et  testamentum. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  546-557. 

:  Libellus  de  consecratione 

ecclesiae  a  se  aedificatae  et  trans- 
latione  corporum  s.  Dionysii  ac 
sociorum  eius  facta  a.  1140. 

Aicsg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  350-359.  —  'ap.  Mabillon,  vet.  ana- 
lecta  (Par.  1723.)  p.  463.  —  *fragment.  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  312-318. 

:   Liber  de  rebus    sua  ad- 

ministratione  gestis,  in  quo  multa 
ad  historiam  Ludovici  Grossi  et  Lu- 
^ovici  iunioris  pertinentia. 

Ausy.:  'suersf  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  331-349.  —  ^besonders  ed.  Du- 
chesne.  Paris.  1648.  8".  —  *ap.  Felibien, 
probationes  historiae  San-Dionysianae.  Pa- 
ris.  1706.  fol.  p.  OLXXII.  —  *ap.  Bouquet, 
rec.  XII.  p.  96-101. 

— — :  Vita  Ludovici  VI  Grossi 
sive  Crassi  regis,  Philippi  I  filii. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5925. 
Colb.  290.  mbr.  sec.  XIV.  fol.  f.  199.  — 
Notre  Dame  No.  135.  mbr.  fol.  s.  XUI.  — 
St.  Germ.  No.  1085  olim  646,  mbr.  fol. 
min.  sec.  XIII.  f.  12'. 

Av^g. :  '  ed.  Pithoeus,  hist.  Franc.  script. 
XI  p.  95-136.  Sehr  fehlerhaft.  —    *  besser 


ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV.  p.  281 
-321.  —  *  c.  animadv.  ap.  Bouquet,  rec. 
XII.  p.  10-62.  —  Supplementum  ap.  Ma- 
billon,  analect.  I.  p.  328. 

Uebers.:  Vie  de  Louis-le-Gros,  publ.  en 
lang.  framj.  par  Guizot,  collection  VIU.  p. 
1-160. 

Epistola  abbatis  Cla- 

raevallensis  ad  papam  Eugenium 
de  laude  domini  Sugerii  abbatis. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  493-545. 

Vgl.  Epistolae  Sugeri. 

Vita  Sugerii,  wo  aueh  Erl.-Schr. 

Sulpitius  Severus  presbyter  Aqui- 
tanic.  (t  cca.  410):  Chronica  sacra 
sive  Historia  sacra  ab  0.  C.  —  cca. 
400.   Libri  2. 

Ein  Abriss  der  Religions-  u.  Kirchengeschichte. 
Schreibart  ziemlich  rein. 

Ausg.:  einzeln:  ^c.  comment.  Car.  Sigonii. 
Bonon.  1581.  8».  —  *Francof.  1592.  8«.  — 
»  Lugd.  Batav.,  Elzev.  1635.  12mo. ,  _  ^ibid. 
1643.  *  1656.  12mo.  _  •  in  Sigonii  oper.  IV. 
prs.  2.  Mediol.  1734.  fol.  —  '  cur.  Jo.  Drusio. 
Arnhem.  1607.  8**.  —  '  ap.  Migne,  cursus 
patrologiae.  Tom.  XX.  —  Auch  abgedruckt  in 
Severi  opera:  ^  ed.  M.  F.  M.  (Matth. 
Flacius.)  Basil.  1556.  8*.  —  Bemendat.  et 
illustr.  ed.  a  Vict.  Giselino.  •  Antverp.  1574. 
8».  *Paris.  1575.  fol.  »Coloniae  1600.  12  mo. 
*Lugd.  Bat,  Elzevir  1643.  » 1656.  12mo.  _ 
C  accurante  G.  Hornio.  ^  Lugd.  Bat.  1647. 
80.  »1654.  8».  »1654.  8«.  »AmsteIod.  1665. 
8».  —  Dc.  notis  J.  Vorstii.  ^BeroIini  1668. 
12mo.  «Lipsiae  1703.  8».  —  Ecurante  J. 
Gezelio.  Aboae  1669.  S».  —  Pa  mendis 
purg.  notis  illustr.  oper^  Hieron.  Mercier. 
Paris.  1675.  8».  —  «in  Bibl.  Max.  Lugd. 
VL  p.  324.  —  Hcur.  J.  C.  Hofmeister. 
Tiguri  1708.  8".  —  i  c.  notis  et  ex  recens. 
J.  Clerici.  Lipsiae  1709.  8**.  —  i^am  besten 
studio  et  labore  Hieron.  de  Prato.  Veronae 
1741-54.  2  vol.  40.  —  L  wiederholt  ap.  Gal- 
landi,  bibl.  PP.  Venet.  1772.  fol.  VHI. 
p.  355. 

Erl.-Schr.:  Bernays,  iib.  d.  Chronik  des  Sulpi- 
cius  Severus.  Ein  Beitrag  zur  Gescb.  des 
klassisch.  und  bibl.  Studien.  BerUn  1861.  Vgl. 
Sybel,  hi.st.  Zeitschr.  1861. 

Vgl.  Vita  s.  Hilarii  Pict.  ep. 
„     „  Martini  Tur. 

Sunthaim,  Ladisl.  (f  1526):  Tabulae 
Claustro-Neoburgenses  de  primis 
Austriae  marchionibus  et  ducibus, 
operam  conferente  Jacobo  praepo- 
sito  Claustro-Neoburgensi.  928 — 
1267. 

Deutsch  geschrieben,  voller  Fehler.  • 
Ausg. :    *■  unt.  d.  Tit. :    Der  lobl.  Fvirsten 
vnd  des  Landes  Oesterreich  Altharkommen 
vii  Regierung.  Basil.  1491.  fol.  —  ^wleder- 
holt  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  1004, 


542 


8UPPLEMENTUM  -  SYNODUS 


Supplementum    seu   fragmentum, 
vxd.  Fragmentum   concilii  Romani. 
Suter,  vid.  Halb-Suter. 
Svapfdaela-Saga. 

Ausg.  ■■  in  Islendiuga  -  Sognr  T.  II. 
Sverris-Saga,     s.    historia    regis 
Sverreis  Norvegiae.     1184 — 1202. 
Ausg.:  in  Fornmanna-Sogur  VIII. 

HH.i^chr.;  Aiiecdotou  historiam  Svorreri  rogia 
Norveiriae    illustrans,    ed.  M.  K.  i'hv.    ^Vorl 
aufif.  Hafiiiae  1815.  8o. 
Miiller,  Sagabibl.  lU.  p.  413-42<). 

Vgl.  auch  Historia  Sverreis  rogis. 

Swapham,  vid.  Robertus  de  Swap- 
ham. 

Sydo  canonicus  rcgular.  Falderae 
in  Holsatia  (saec.  XH):  Synopsis 
historiae  Neomonasteriensis. 

Ausg. :  Bruchstiicke  ed.  Henschen  iii  AA. 
SS.  Boll.  Mart.  I.  p.  654. 

EH.-Schr.:  Fabrjcius,  bibl.  med.  et  infim.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  216. 

Sylvester  =  Silvester. 

Sylvius,  Andreas,  March^ianensis 
coenobii  prior,  anteamonachus  Aqui- 
cinctinus  (f  1 1 94) :  Historiae  Franco- 
Merovingicae  synopsis  seu  Historia 
succincta  de  gestis  et  successione 
regum  Francorum  qui  Merovingici 
dicti.    —1194. 

Schopfte  zum  grossten  Theil  aus  Sigebertus 
Gembl.  —  I>ie  Chronik  des  Guilclraus  abbas 
Andrcns.  (s.  d.)  bildet  hierzu  ge\vi»scnnasseii  eine 
Erganzung. 

Handschr.:  Amiens,  Stadtbibl.  chart. 
sec.  XVII.  4».  No.  368.  —  Arras,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XIV.  fol.  No.  184.  —  sec.  XII. 
mbr.  4*.  No.  364  (alteste  Handschr.)  — 
Boulogne,  Stadtb.  mbr.  sec.  XIV.  fol. 
No.  135.  —  Briissel,  burg.  Bibl.  chart. 
sec.  XVI.  fol.  No.  7682.  —  Douai,  Stadtb. 
mbr.  !?ec.  XIV.  4».  No.  840.  -  Paris,  k. 
Bibl.  Sorb.  sec.  XII.  No.  1496.  —  Suppl. 
lat.  sec.  XIII.  No.  10.  —  Valenciennes, 
mbr.  sec.  XIU.  fol.  T.  4.  25. 

Ausg.:  '  opera  Raph.  de  Beauchamp. 
Duaci  1633.  2  vol.  4«.  —  *  Ausziige  ap. 
Bouquet,  rec.  X.  p.  289;  XI.  p.  364;  XIII. 
p.  419;  XVIU.  p.  555-559.  Schlecht.  —  Vgl. 
Pertz'  Arch.  IX.  p.  362. 

Symeon    biskup    Suzdalski,    vid. 

Nestor. 

Symeon  magister  t=  Simeon  Meta- 
phrastes. 

Syncellus,  vid.  Georgius  Syncellus. 

Synodus,  vid.  auch  Acta  concilii. 

Synodus  apud  Ticinum  acta  pala- 
tium  a.  876  mense  Febr.,  confirmata 


in  synodo  apud  Pontigonem,  cum 
missis  domini  apostolici  Johannis 
aliisque  multarum  provinciarum  epi- 
scopis,  eodem  anno  mense  Junio. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script. 
II.  p.  458. 

Synodus  Dingolfingensis  a.  932. 

Ansg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p. 
171.  FffZ.  Pertz'  Archiv  VII.  p.  820.  826; 
—  Queilen  zur  bayeri.schen  Geschichte  I. 
p.  408. 

Synodus  Franoofurtensis  a.  1007. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  795. 

Synodus  Heienensis  sub  Oliba  epi- 
scopo  Ausonensi  in  loco  Tulugiensi 
habita. 

Ausg.:  Bruchstiich  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p.  614. 

Synodus  Moguntina  a.  950—954. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p.  158. 

Synodus  Moguntina  a.  1071. 

Aiisg.:  ap.  Pertz,  mon.  V.  p.  185-189. 

Synodus  Papiensis  Gregorii  V  papae 

a.  997. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p.  171. 
172,,  scr.  III.  p.  694. 

Synodus  Pontigonensis  Karoli  11 
a.  876.   Jun.  Jul.: 

Ecclesiae  Remensis  petitio. 

Confirmatio  actorum  conventus  Ticinens. 

Definitio  de  Adalgaudo  presbytero. 

Capitula  ab  Odoue  proposita. 

Leonis  et  Petri  legatorum  auctoritas. 
Ausg. :   '  ap.  Baluze,  capitular.  II.  p.  249. 
250.  249.   245.  249.    —    » ap.  Pertz,    mon. 
legg.  I.  p.  532.  533.  534.  534.  535. 

Synodus  provincialis  a.  1287  Me- 
diolani  habita  ab  Ottone  vicecomite 
archiep.  Mediolan.  Accedunt  con- 
stitutiones  Guifredi  s.  Rom.  eccles. 
cardin. 

Ausq.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VIII. 
p.  1053-1068. 

Synodus  provincialis  Pergami  ha- 
bita  a  (Jastono  seu  Oassono  Medio- 
lani  archiepiscopo  a.  1311. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer,  Ital.  IX. 
p.  545-580. 

SynodusRatisponensis  a.  944—966. 

Ausy.:  ap.  Pertz,  mou.  legg.  U.  2.  p. 
171.  172. 

Synodus  Romana  a.  826. 

Ausg.:  ap,  Pertz,  mon,  legg.  U.  2.  p. 
11-16. 


SYNODUS  —  TESTAMENTUM 


543 


Synodus  Romana  a.  1027. 

Ausg.:   ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  12. 

Synodus  Romana  a.  1059. 

Ausy.:    ap.   Pertz,    mon.  legg.   II.    2.   p. 
176-180. 

Synodus  Romana  a.  1112. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p.  181. 

Synodus  Romana  a,  1123. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p.  182. 


Synodus  Trecensis  a.  1107. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  legg.  U.  2.  p.  181. 

Synodus  Warstallensis  a.  1109. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  legg.  II.  2.  p.  180. 

Syrus  Jotsaldus   (flor.  1000),  vid. 

Vita  s.  Maioli. 
„      „  OUiloni.s. 
NB.    Einige   Literarhistoriker    (z.    B.    Busse, 
Grundr.    der  christl.    Literatur    I.    p.  336)  trennen 
diesen  Autor  falschlich  in  zwei  Personen:  Syrus  u. 
Jotsaldus. 


T. 


Tabula  Karolorum  et  Ottonum  ex 
cod.  Monacensi. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  II.  p.  314. 

Tabula  Ringstadiensis  de  regibus 
et  principibus  Daniae  Ringstadii  ab 
a.  1130—1341  sepultis. 

Au^g. :  ap.  Langebek,  scr.  i-er.  Danic.  IV. 
p.  278-281. 

Tabula  Roberti  Mignon,  vid. 
Mignon. 

Tabulae  ceratae  Johannis  Sarra- 
ceni,  in  thesauro  cartarum  servatae. 
A.  1256. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XXI.  p.  284-392. 

Tabulae  Karolorum  et  Ottonum 
genealogicae. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  III.  p.  214. 
215;  VI.  p.  32. 

Taccone  Baldassare:  La  corona- 
zione  e  sponsalizio  de  la  seren.  re- 
gina  madonna  Bianca  Maria  Sforzia 
Augusta  descritta.   In  ottava  rima. 

Ausg.:  Milano  per  Leon.  Pachel  1493.  4**. 

Tafurus,  Angelus  (flor.  1484) :  De- 
scriptio  belli  a  Venetis  a.  1484  in- 
lati  provinciae  Hydruntinae  seu  Ra- 
gionamento  della  guerra  de'  signuri 
Viniziani  contra  la  cettate  di  Galli- 
poli,  di  Nerito  et  altri  luochi  della 
provinzia. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV. 
p.  913-922. 

Tageno,  decan.  Patavinus  {Passau, 
flor.  1189):  Descriptio  expeditionis 
asiaticae  Friderici  I  imp.  contra 
Turcas.    1189.  1190. 


Dieser  Bericht  ist  auch  in  das  Chronicon 
Reichersbergense  in  GewoWs  Ausgabe  aufge- 
nominen.  —  Enthalt  den  wichtigen  Brief  des  Bi- 
schofs  Theobald  von  Passau  an  Herzog  Leopold  IV 
V.  Oesterreich. 

Ausg.:  ^  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  I. 
Append.  p.  6  (*ed.  Struve  I.  p.  407-416.) 

Taille  de  P^is  en  1313,  vid.  unter 
Godefroy  de  Paris. 

Tangmarus  presb.  Hildeshemens. 
(flor.  1023),  vid.  Vita  s.  Bernwardi. 

Taverne,  Antoine  de  le  (sic!): 
Journai  de  la  paix  d'Arras  faite  en 
Tabbaye  royale  de  St.  Vaast  entre 
le  roy  Charles  VII  et  Philippe  le 
Bon  duc  de  Bourgogne.    1435. 

Ausg.:  mis  en  lumiere  . . .  par  Jean  Col- 
lart.  Paris  1651.  12mo. 

Taxatio  expensarum  etemendarum 
contra  nobiles,  qui  submoniti  non 
fuerunt  {yenerunt)  in  exercitum  Fux- 
ensem  a.  1271. 

Ausg. :  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  550-552. 

Vgl.  Nomina  mililum  etc.  qui  vener. 

Tebaldus  episc.  Eugubinus,  vid. 
Vita  s.  Ubaldi. 

Tegrimus  iurisconsult.  Lucensis 
(f  1527?),  vid.  Vita  Castruccii. 

TelomoniusOrnatomontan.  (1494): 
Descriptio  beUi  inter  Henricos  iun. 
et  sen.  duces  Brunsvic.  et  Lune- 
burg.  civitatemque  Brunsvicensem 
circa  a.  1492  gesti. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 
p.  88. 

Testamentum  Adelae  abbatissae 
Palatioli  apud  Treviros. 


544 


TESTAMENTUM  —  THEGANUS 


Ausg. :  •  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
sec.  III.  1.  p.  632.  —  *ap.  Bouquet,   rec. 

III.  p.  G53. 

Testamentum  Brunonls  cum  eius- 
dem  epitaphio. 

Ausg.:  ap.  Leibuit. ,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p,  289. 

Testamentum  Ludovici  VIII  regis 
Francorum. 

Ausg. :  ap.  Pucbesne,  hist.  Franc.  script. 
V.  p.  324. 

Testamentum  Ludovici  IX  regis, 
quod  in  terram  sanctam  secundo 
profecturus  condidit  a.  1269. 

Ausg. :  ap.  Duchesne.  hist.  Franc.  script. 
V.  p.  438. 

Testamentum  Philippi  Augusti 
Francorum  regis. 

Ausq.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  script, 
V.  p.  261. 

Testimonium  de  domino  Brunone 
ex  vita  Gerhardi  abbatis  Bronien- 

sis. 

Ausq.:  ap.  Leibnit. ,  scr,  rer,  Brunsv.  I. 
p.  290. 

Teulfus  monachus  (cca.  1150), 
vid.  Chronicon.  Morigniac,  monast. 

Tewrdannckh,  vid.  Pfintzing. 

Thaddaeus  abbas  Scotorum  Rati- 
sponae  ( 1475) :  Chronica  fundationis 
Scotorum. 

Ausg.:  excerpta  ed.  Canisius,  lect.  antiq. 

IV.  p.  752. 

Thaddaeus  Vicentinus  notarius  rVer- 
sus  rhythmici  de  Ecelino  Romano 
et  Alberico. 

Ausg. :  '  ed.  Felix  Osius  zusammen  mit 
Albertinus  Mussatus  («.  d.)  p.  32.  —  '  ap, 
Burmann,  thesaur.  Italiae  VI. 

Vgl.  Mauri.sius. 
Holandiniis. 

Thangmarus  presb.  Hildesheim. 
(flor.   1023)  vid.  Vita  s.  Bernwardi. 

Thattur  af  Anklofra  s.  Historiola 
de  Oelkofre  Islando. 

Ausg. :  ap.  Marcusson ,  nockrer  marg- 
frooder  siigu-thaettar  p.  34-37. 

Thattur  af  Isleifi  biskupi  s.  Nar- 
ratio  de  Isleifo  episcopo. 

Ausg.:  zusammen  mit  Kristni-Saga  edid. 
Erichson.  Hafniae  1773.  8». 

Thattur  af  Karli  Vosala  s.  Res 
gestae  Caroli  inibrtunati. 

Ausg.:  island.  et  lat.  ed.  Thorlacius  in 
seinen  Opusc.  m.  p.  309-360. 


Thattup  af  Leifi  Ossursym. 

Elgentlicli  cin  StUck  dcr  Cioschichte  der  Faroer. 
Ausg.:    island.   et  lat.   edid.   Thorlacius. 
Hafniae  1817.  8». 

Thattur  af  Thorvaldi  Vidfoerla  a. 
Narratio  deThorvaldo  peregrinatore. 

Ausg. :  zusammen  mit  Hungurvaka.  Haf- 
niae  1778.  8». 

Thattur  Halfreds  Vandraeda 
Skallds  s.  Historiola  Halfredi  co- 
gnomine  Vandraedaskald. 

Ausg.:  in  Vita  Olavi  Tryggvi  filii  II,  p. 
77-87;  109-115;  247-250;  304-307  u.  Append. 
p.  19-22. 

Thattur  om  Audun  Velt  fyrdska. 

Ausg.:  island.  et  lat.  edid.  Thorlacius. 
Hafniae  1818.   8». 

Thattur  Thorleifs  Jarlaskdds. 

Ausg.:  in  Fornmanna-Sogur  IH.  p.  98. 

Uebers. :  deutsch  von  Giesebrecht  in  Pom- 
mersche  Provinzialblatter.  Stettin  1827.  I. 
p.  368. 

Thebaica  legio,  vid.  Narratio  de 
martyribus  leg,  Theb. 

Theganus,  chorepiscopus  Trevi- 
rensis:  Vita  Hludowici  imperatoris 
sive  De  gestis  domini  Ludewici 
imp.  813 — 835.  Cum  append.  a. 
836.  837. 

Wahrsclieinlich  835  geschrieben.  Die  appendix 
der  Jahre  836.  837  von  anderer  Hand.  In  Form 
und  Inhalt  wenig  befriedigend,  einseitig. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  II.,  I^achtrage 
dazu  in  Pertz'  Archiv  VH.  p.  364  u.  XI. 
p.  286. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Opus  de  gestis  Lu- 
dovici  Pii  imp.  c.  praef.  Walafridi  Strabonis 
abb.  Augiensis,  cd.  Petr.  Pithoeus,  scr.  XII 
coaetan.  p.  295-321.  —  *ap.  Schilter,  scr. 
rer,  Germ.  p.  67-81.  —  *ap.  Duchesne, 
hjst.  Franc.  scr.  H.  p.  273-285.  —  *  c.  ap- 
peHd.  et  annot.  ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p. 
73-86 ,  hat  einige  gute  Anmerkk.  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  II.  p.  585-604. 

Z>.  Appendix  ausserdem  'ed.Lambecius, 
comm.  de  bibl.  Vind.  lib.  U.  p.  341.  — 
"ap.  Kollar,  anal.  Vind.  I.  p.  595, 

Uebers.:  deutsch  von  Jasmund.  Berlin 
1850.  (Geschichtschr.  d.  Vorzeit.  IX.  Jahrh. 
4.  Band.) 

franzosisch  ap.  Guizot,  collection  UI.  p. 
275-309. 

Erl.-Schr.:  BShr,   Gesch.   der  rom.  Literator  im 
karoling.  Zcitalter.    Carlsr.  1840.  p.  221. 
Brower,  Chr.,  observationes  de  Thegano,  fn 

sein.  AnnaleB  Trevir.  I.eod.  IG70.  fol.  p.  273. 
HliusHer,  L..  d.  teutschcn  Geschichtschreiber. 

Heidelb.  1839.  p.  36. 
HlRtoire  Uttir.  de  la  France  V.  p.  45-49. 
Legendre,  nouv.  hlgt.  de  France  VI.  p.  251. 
8truve,bibl. historica  ed.Meusel  V1I.2.  p.1-3. 
Vo88iug,  de  bistor.  lat  II.  83.  p.  28^. 


THEOBALDUS  —  THEODORICUS 


545 


Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  114. 

Vgl.  Erraoldus  Xigellus, 
Vita  Hludowici. 

Theobaldus     Besuensis    monachus 

(1126),  vid.  Acta  s.  Prudentii  raart. 

Theobaldus  episoopus  Eugubinus 
(t  1171),  vid.  Vita  s.  Ubaldi  {vita 
alia.) 

Theobaldus  monachus,  vid.  Vita 
s.  Gummari. 

Theodericus  =  Theodoricus. 

Theodoretus  episcopus  Cyri  {Cyr- 
rhus  in  Syrien,  f  457):  Historia 
ecclesiastica.  325—427.  Libri  5. 

Geschrieben  um  450.  Sie  ist  haufig  theologisch 
und  historisch  unrichtig,  aber  doch  im  Ganzen  zu- 
verlassig. 

AiLsg. :  •  graece  zusammen  mit  Eusebii 
Cacsar.  hist.  eccles,  Lut.  Faris.,  H.  Stepha- 
nus  1544.  fol.  —  graece  et  lat.  una  cum 
eodem  emendatius  c.  notis  ed.  H.  Valesius. 
*  Paris.  1673.  *  Moguntiae  (Francof.  ad  M.) 
1679.  fol.  —  *- vnederholt  (ed.  G.  Reading) 
Cantabrig.  1720.  fol.  —  *  wiederholt  Taurinl 
1748.  fol.  —  •  c.  notis  Valesii  recens.  Gais- 
ford.  Oxonii  1854.  8**.  —  Auch  in 

Theodoreti  opera  omn. :  '  gr.  et  lat. 
ed.  studio  Jac.  Sirmondi  (et  J.  Garnerii.) 
Paris.  1642-84.  5  vol.  fol.  —  *  ex  recens. 
Sirmondi  gr.  et  lat.  c.  glossario  ed.  J.  L. 
Schulze  et  J.  A.  Noesselt.  Halae  1769-74. 
5  vol.  8«.  —  »  ed.  J.  P.  Migne.  Paris.  1860. 
5  vol.  Imp.-8o.  20  Thlr.  {zugleich  Theile  des 
Cursus  patrologiae ;  series  graeca.) 

Erl.-Schr.:  Holzhausen,  comment.  de  fontibus 
quibus  Socrates,  Sozomenus  et  Theodoretus 
in  scribendo  hist.  sacram  usi  sunt.     Gotting. 
1S25.  80. 
Schiiz,    commentar.    criticus    de    scriptis    et 
scriptoribus  historicis  p.  449-466. 
Vgl.  Acta  s.  Abdae  episc. 
Yita  s.  Abraamis. 
„     „  Aphraatis. 
„      „  Baradati. 
„     „  Domninae. 
„     „  Eusebii  anach. 
„     „         „        ep.  Sam. 
Acta  s.  Jacobi  ep.  Nis. 
Vita  s.  Juliani  Sabae. 
„     ss.  Maranae. 
„     8.  Marae. 
Acta  s.  Marcelli  ep. 
Vita  s.  Maronis. 
„     „    Petri  Galat. 
„     „    Publii  abb. 
„     „    Salamanis. 
„     „    Thalassii. 
„     „    Theodosii  Ant. 
„     „   Zenonis  mon. 

Theodoricus  a  Leydis:  Breviculi 
parvi  positi  supersepulchra  comitum 
et  comitissarum  Hollandiae  in  mo- 
nasterio  Haecmundensi  quiescen- 
tium.  900—1151. 

Ausg.:  als  Anhang  zu  Johannes  de  Ley- 
dis  (chronic.  Egmondan.)  ed.  A.  Matthaeus. 
Lugd.  Bat.  1692.  p.  144. 


•    Theodoricus  abbas  Benedlct,  vid. 

Vita  s.  Hildegardis. 

Theodoricus    abbas    S.    Trudonis 

ord.  Ben.  dioec.  Leodiensis  (f  1107), 

Via.  Vita  s.  Amalbergae. 

„     „    Bavonis. 
„     „   Landradae  virg. 
„     „    Rumoldi. 
,,     „    Trudonis  {Vita  alia  u.  sermo.) 

Theodoricus  de  Apolda  (nat.  1228), 

Via.  vita  s.  Dominici  fundat 

,,     ,,    Elisabethae  flliae. 

Theodorlcus  S.  Audoeni  monachus 

(flor.  1079.) 

D.  Vitas.  Audoeniu.  Gesta  archiep.  Rho- 
tomagens. ,  welche  einige  Literarhistoriker  die- 
sem  beilegen,  schreiben  andere  dem  Fulbertus 
S.  Audoeni  mon.  zu. 

Theodoricus  de  Monasterio  (f  saec. 
XVI.  init.):  Panegyricus  d.  4.  Jul. 
1415  inconcilioConstantiensi  dictus. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  H. 
p.  81-103;  c/.  praefat.  p.  XXX-XXXVH. 

:   Panegyricus    de    infanda 

ecclesiae  corruptione  in  conciUo 
Constantiensi  d.  16.  Febr.  1416 
dictus. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  3. 
p.  95-126;  c/.  praef.  p.  XXV-XXVHL 

Theodoricus  de  Niem  {i.  e.  Nie- 
heim  in  Westfalen,  sein  Geburtsort, 
literarum  apostolic.  abbreviator  voti 
1378 — 1410,  dann  ernannter  Bischof 
von  Verden,  endlich  von  Cambray, 
t  1417):  Historiae  qua  res  suo 
tempore  durante  perniciosissimo 
schismate  inter  Urbanum  VI  et 
Clementem  antipapam  eorumque 
successores  gestae  (a.  1378-1410) 
exponuntur,  libri  IV.  Auch  De 
scnismate  genannt. 

Nicht  ohne  freieres  Urteil  u.  Einsicht.  Vom  ro- 
mischen  Stuhle  verboten. 

Ausg.:  ^  Norimbergae  1532.  fol.  {nwr  3 
BUcher).  —  *  mit  dem  4.  Buche  als  Fort- 
setzung,  bekannt  unt.  dem  Tit.:  Nemus 
unionis  cura  Sim.  Schardii.  Basil.  1560. 
fol.  —  ^wiederholt  Basil.  1566.  fol.  — 
*  Norimberg.  1592.  fol.  —  *  Argentorati 
1609.  8».  u.  •  1629.  8».  cum  Zabarellae  et 
Jo.  Marii  Belgae  commentar.  Sehr  fehler- 
hafter  Text.  —  Excerpta  ex  libro  L  ,de 
gestis  Ottonis  Tarentini  ducis  Brunsvicensis' 
ap.  Leibnit.,  script.  rer.  Brunsv.  U.  p.  50- 
56.  —  Excerpta  ex  libr.  UI.  ,de  potestate 
pontificio  atque  imperat.  et  an  imperator  in 
temporalibus  subsit  pontifici'  ap.  Goldast, 
monarchia  imperii  U.  p.  1376-1379. 

35 


546 


THEODORICUS  —  THEODORUS 


:  De    necessitate    reforma- 

tionis  ecclesiae  in  capite  et  mem- 
bris. 

Ausg. :  mit  dem  fahchen  Autdrnamen  des 
Petrus  de  Alliaco  (f  1425)  ap.  Hardt, 
concil.  Constantieuse  I.  prs.  7. 

:  Exhortatio    ad   Rupertum 

regem  Romanorum,  ut  a  diuturno 
somno  excitus  pontificum  schisma 
exstirpet  et  imperii  iura  reformet. 

Ist  auch  im  Nemua  unionia  tractat.  VI.  cap.  32 
entbalten. 

Aiag.:  ap.  Goldast,  monarcbia  imperii  U. 
p.  1381b  —  1384b. 

:  Historia  et  vita  Johannis 

XXII  pontificis  Romani. 

Atusg. :  '  ed.  Henr.  Meibom.  avus.  Francof. 
1620.  4".  —  *  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ. 
I.  p.  5-52  mit  Noten.  —  *  ap.  Hardt,  hist. 
concil.  Constant.  H.  prs.  14. 

:  Vitae  pontificum  Romano- 

rum  ab  a.  1288  —  1418,  additis  im- 
peratorum  gestis. 

Papstgeschichte  v.  Nicol.  IV  —  Urb.  V,  scheint 
einen  aitem  Verf.  zu  haben.  Manche  halten  sie  fiir 
eine  Fortsetz.  des  Martinus  Polonus. 

Bandachr.:  Mailand,  bibl.  Ambros.,  bis 
auf  Mart.  V.  —  Wolfenbiittel,  cod.  Aug. 
mbr,  Weiss.  85.  1.  4». 

Auag.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
I.  p,  1461-1550. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  V.  p.  137. 
*  Rosenkranz,  Dietrich  von  Niem,  in  seiner 
Zeit,  in  seinem  Leben  u.  Berufe ,  —  in  Wi- 
gand,  Arch.  fiir  Gesch.  u.  Alterthumskunde 
Westfalens  VI.  p.  1  und  37.  (auch  einzeln  er- 
ichienen). 
Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  291-308  (de  Niemo  eius- 
que  scriptia.) 

Theodoricus  de  Thuringia  =  The- 
odoricus  de  Apolda. 

Theodoricus  Loerius  de  Stratis, 
monachus  Carth.  Colon.,  vid.  Vita 
V.  Dionysii  Carthus. 

Theodorious  monachus  Benedict., 
vid.  Vita  s.  Hildegardis. 

Theodoricus  monachus  Duneimen- 
sis  (flor.  1160),  vid.  Vita  s.  Mar- 
garitae  reg.  Scot. 

Theodoricus  monachus  Floriacen- 
sis,  vid.  Vita  s.  Benedicti  Casin. 
ijiber  de  iUat.) 

Theodoricus  monachus  S.  IVIatthiae 
prope  Treverim  (a.  1000),  vid.  Vita 
8.  Celsi  (invent.,  sermo,  translat.) 

Theodoricus  monachus  Nidrosien- 
sis  (cca.  1160  ZM  Drotitheim):  Com- 


mentarius  de  regibus  vetustis  Nor- 
vagicis  inde  ab  Haraldo  Haarlagri 
usque  ad  Siwardum.  861 — 1136. 

l)er  iilteste  norveglsche  Gcschichtschreibcr. 
Ausy,:  '  c.  annot.  Joh.  Kirchmanni  edit. 
a  B,  C.  Kirchmann.  Amstelod.  1684.  8".  — 
'  ap,  Langebek,  scr,  rer.  Danic.  V.  p.  311. 

Erl.-Schr.:  Murray,  J.  P.,  Abhandl.  v.  d.  altesten 
norvcKischen  Geschiclitschreiber,  d.  Monche 
Theodorich,  —  in  Deutsche  Schriften  d.  kiin. 
Societ.  zu  Gottingen.  I.  p.  2G7. 

Theodoricus  monachus  Theolegien- 

sis  [alias  Tholegiensis  [Tholei.  Dioec. 
Trier])  vid.  Vita  s.  Conradi  ar- 
chiep.  Trevir. 

Theodoricus- Paulus  canon.  regul. 
Gorcomensis  in  Belgio:  Historia 
de  cladibus  Leodiensium  annis 
1465 — 1467  et  Analecta  Leodiensia, 
seu  collectio  documentorum  quo- 
rundara  ad  res  Ludovici  Borbonii 
et  Johannis  Hornaei  temporibus 
gestas  spectantium. 

Ausy.:  ed.  de  Eam  in  Docuraens  relat. 
aux  troubles.  No.  3  {oder  CoUection  de 
chroniques  Belges  VIII.) 

Vgl.  Vita  s.  Barbarae  {de  miraculo.) 

Theodoricus  Vrle,  vid.  Vrie. 
Theodorus  Campl-  iabbas    I     ^^^ 
donensis,  leremitai  ' 

Vita  s,  Magni  fund. 
Theodorus      Constantinopolitanus, 

Anagnostes  {i.  e.  lector,  flor.  527): 
Historiae  ecclesiasticae  eclogae.  Li- 
bri  2.    Cum  continuat.  ad  a.  527. 

Auszug  aus  d.  Kirchengeschichlen  d.  Socrates, 
Sozomenus  u.  Tlieodoretus,  welchem  Theodorus 
jene  Fortsetz.  anfiigte.  Nicephorus  Callistus  (f  p. 
1341)  hat  daraus  Excerpta  erhalten. 

Ausg. :  ^  graeco  zusammen  mit  Eusebii 
Caesar.  hist,  eccl.  Paris,,  Kob,  Stephanus 
1544.  fol.  —  *  gr,  et  lat.  c,  notis  ed.  H. 
Valesius  {zusammen  mit  Theodoreti  H.  E.) 
Paris,  1673.  fol.  «Mogunt.  1679.  fol.  — 
*  joiederholt  (ed,  G,  Reading)  Cantabrig, 
1720.  fol,  »Taurini  1748.  fol. 

Theodorus  Gaza,  vid.  Gaza. 

Theodorus  Laelius,  vid.  Laelius. 

Theodorus  IVIetochita  (f  1332),  vid. 
Glycas. 

Theodorus  monachus  (flor.  1390), 
vid.  Anuales  Palidenses. 

Theodorus  Spanduginus  Cantacu- 
zenus:  Liber  de  origine  et  moribus 
Turcarum. 

Ausg.:  Florentiae  1468.  8». 


THEODORUS  —  THEOPHYLACTUS 


547 


Uebers.:  italienisch  Fiorenze,  Torrentini 
1551.  8». 

Theodorus  Studita  abbas  (f  826), 

Vld.  Vita  s.  Arsenii  anach. 

Acta  s.  Bartholomaei  ap.  {orat.) 
De  s.  Platone  heg.  (oratio.) 
Vita  s.  Theophanis  Magni. 

Theodosius  monachus  (saec.  IX), 
de  expugnatione  urbis  Syracusanae, 
vid.  Epistola  Theodosii  monachi. 

Theodulphus  episcopus  Aurelia- 
nensis  (f  821):  Versus  de  Carolo 
Magno  et  eius  liberis. 

Aitsg.:  '  ap.  Ducbesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  647.  —  '  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  415. 

—  *  ap.  Sirmondi,  varia  opera  II.  —  *  ap. 
Mabillon,  vet.  analect. 

:  Versus  de  Fulrado  abbate 

S.  Quintini. 

Ausg. :  '  ap.  Ducbesne ,  hist.  Franc.  scr. 
H.  p.  648.  —  » ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  420. 

:  Versus  de  Ludovico  im- 

peratore. 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 
504.  —  *  ap.  Ducbesne,  scr.  rer.  Franc.  II. 
p.  326,  — '»ap.  Bouquet,  rec.  VI.  p.  257. 

Theofridus  abbas  Epternacensis 
(t  1110),  vid.  Vita  s.  Willibrordi. 

Theophanes  Byzantinus  (cca.  565): 
IdTOQiuiv  §i^loi  X.    566 — 576. 

Ausg.:  fragmenta  c.  Dexippo  gr.  et  lat. 
edid.  Niebuhr  (Corp.  scr.  bist.  Byz.)  p.  483. 

—  Excerpta  m  Photii  bibliotbeca  graeca, 
cum  Dav.  Hoeschelii  notis.  Aug.  Vindel. 
1601.  fol. 

ZJebers.:  latine  'interprete  Andr.  Scbotto, 
cum  Hoeschelii  notis,  Scbotti  scboliis.  Ge- 
nevae  1613.  fol.  —  'wiederholt  Rotbomagi 
1653.  fol.  —  *  cum  aliis  Excerpt.  de  lega- 
tionibus  cum  eorund.  et  Phil.  Labbei  notis. 
Paris.  1647.  fol.  {vid.  Corp.  scr.  bist.  Byz.) 

Theophanes  confessor  =  Theopha- 
nes,  Isaac. 

Theophanes  continuatus,  ol  ^€tu 
0so(fdvijVj  ab  a.  813 — 963.  Libri  6. 

Ausg.:  zusammen  mit  Jobannes  Came- 
niata,  Symeon  magister,  Georgius  monacbus 
ex  recognit.  Imm.  Bekkeri.  Bonnae  1838. 
8«.  4y,  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Theophanes  Isaacius  seu  Isauricus 

(t  817/8  auf  Samothrace):  Chrono- 
graphia.    285-813. 

Portsetzung  des   Georgius   Syncellus.    Ein 
Werk  von  grosser  Verwirrung. 

Ausg.:  'Theophanis  chronographia,  Leo- 
nis  Grammatici  vitae  recentiorum  impera- 


torum  J.  Goar  latine  redd. ,  Theopbanem 
notis  illustr.,  var.  lect.  multipl.  codd.  collat. 
adi.,  Fr.  Combefis  iterum  recens.,  not.  po- 
steriorum  Theopbanem,  integris  Leonem 
Gramm.  discussit  exque  fide  codd.  aux. 
emend.  Paris.  1655.  fol.  —  *  wiederhoU 
Venet.  1729.  fol.  Tom.  IV.  —  *ex  recens. 
Jo.  Classeni.  2  vol.  [Dem  2.  Bd.  geht  vorauf: 
Anastasii  Bibliotbec  arii  historia  ec- 
clesiastica  ex  rec.  Imm.  Bekkeri.]  Bonnae 
1839-41.  8».  7'/j  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 
—  IReraus  De  rebus  Caroli  M.  cum 
imperatore  Constantinopol.  ab  a.  776 
-801  1  ap.  Ducbesne ,  scr.  rer.  Franc.  H. 
p.  198.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  187. 
Erl.-Schr.:  Exegesis   praeliminaris:  chronogra- 

phia  8.  Theophanis  illustrata,  —  in  AA.  SS. 

Boll.  Mart.  III.  p.  IV-XII. 
Stilting,  J.,   de  s.  Theophane  notitia  ex  fa- 

stis  graecis,  —  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Septb.  III. 

p.  327. 
Struve,  bibliotheca  histor.   ed.  Meusel  V.  1. 

p.  148. 
Theophanig  vita  auctore  Simeone  Metaphr. 

Gr.   et  latine.   Ex   ms.   gr.   biblioth.   Sfortia- 

nae  Rom.  c.  adiect.  notis  t—  in  AA.  SS.  Boll. 

12.  Mart.  II.  p.  224-229;  700-704. 
Theophanis  vitas.  laudatio  a  Theodoro  Stu- 

dita   scripta  aut   alio  coaevo,   gr.  et  lat.  vot 

seiner  chronographia,   —  und  latine  c.  com- 

ment.  praev.   et  not.  —  in  Act.   SS.  BoUand. 

12.  Mart.  II.  p.  218-224. 

Vgl.  Vita  s.  Theophanis  Magni. 

Theophanes  Isauricus,  vid.  d.  vor- 
hergehenden. 

Theophilus  Alexandrinus  (t  412), 
vid.  Narratio  de  s.  Menae  etc. 

Theophylactus  Simocatta  Aegy- 
ptius  (cca.  629) :  "^/Cro^t»  olxovfjbsvixij 
seu  Chronicon  universale  s.  Histo- 
riae  Mauritii  Tiberii  libri  VIII. 
582—602. 

Geschrieben  auf  Veranlassung  des  constantinop. 
Patriarchen  Sergius  (f  fi39.) 

Ausg.:  ^gr.  ed.  B.  Vulcanius.  Lugd.  Bat. 
1596.  12nio.  —  *Theopb.  Simocattae  omnia. 
Graece  ex  bibl.  A.  Scbotti  c.  praef.  J.  Gru- 
teri.  (Heidelberg.)  ap.  Commelin.  1597.  8». 
—  *  eadem  ex  vers.  lat.  ac  castigat.  J.  Ki- 
mendoncii.  Heidelb.  1598.  ^*.  —  *gr.  et 
lat.  unt.  d.  Tit.:  Tbeoph.  Sim.  bistoriae 
Mauricii  Tiberii  imp.  lib.  VIII.  Item  Georgii 
Phranzac'  cbronicor.  de  ultimis  orient.  im- 
perii  temporibus,  de  Sultanorum  Osmani- 
darum  origine,  successione,  reb.  gestis,  us- 
que  ad  Mahometem  H,  de  rebus  denique 
Peloponnesiacis  ante  et  post  captam  Con- 
stantinopolim  libri  III.  Epistola  Georgii 
Trapezuntii  ,  qua  Joannem  Palaeologum 
imp.  hortatur,  ut  ad  synodum  in  Italia  ee- 
lebrandam  proficiscatur.  Omnia  . . .  in  lat. 
conversa  et  not.  illustr.  a  J.  Pontano.  In- 
golstad.  1604.  4».  —  *  besser  Theopb.  Sim. 
historiarum  libri  VHI  interpr.  J.  Pontano. 
Editio  priore  castig.  et  gloss.  gr.-barbaro 
auct.  st.  et  op.  C.  A.  Fabroti,  Paris.  1647. 
fol.  —  *wiederholt  Venet.  1729.  fol.  — 
35* 


548 


THEOSTERICTES  -  THOMAS 


'  recogn.  Imm.  Bekker.  zusammen  mit  Ge- 

nesius.  Bonnae  1834.  8».   2»/.  Thlr.   (Corp. 

scr.  hist  Byzant.)  —  Fragmenta  'gr.  et 

lat.  ap.  Hoeschel,  excerpta  de  legationibus 

p.  176.  —  *  lat.  ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  73. 

Srl.-Schr.:  Bernhardy  in  Berliner  Jahrb.  183G. 

No.  56-59. 

BoiHsonnade,pracf.  ad  Theoph.  Sim.  quaest. 

phys.  p.  IXXXIV. 
Struve,   biblioth.  historica  ed.   Meusel  V.  1 
p.  242-244. 

Theosterictes  monachus,  (flor.  825), 
vid.  Vita  s.  Nicctae  conf. 

Theuerdank,  Thewerdanck,  vid. 
Pfintzing. 

Theulfus  monachus  Mauriniacen- 
sis  (flor.  cca.  1150),  vid.  Chronicon 
Mauriuiac.  monast. 

Thietmarus  abbas  Helmwardeshus., 
vid.  Vita  s.  Modoaldi  (translat.) 

Thietmarus  episcopus  Mersebur- 
gensis  (geb.  976,  f  3018):  Chronici 
Ubri  Vlll. 

VoUendet  1018.  Wichtig  fur  d.  Gesch.  d.  sachs. 
Kaiser.  Der  Verf.  war  vertraut  mit  slavisch.  Ge- 
schichten  u.  schrieb  in  eigenthiimlich  gebildeter 
Sprache.  Eine  Haui)tquclle  f.  d.  Geschichte  jener 
Zeit  wegcn  seincr  Wahrhaftigkcit. 

Handschr. :  D  r  e  s  d  e  n ,  kon.  Arch,  mbr. 
gr.  4".  Autograph.  —  Briissel,  k.  Bibl. 
mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  5815.  fol.  209.  Ileber 
beide  Pertz'  Arch.  VH.  p.  421-427.  Vgl. 
auch  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  643;  III.  p. 
729-731. 

Ausg.:  *  ed.  Rein.  Reineccius.  Fraucof. 
1580.  fol.  LUchenhaft.  —  *  %ciederholt  ibid. 
1600.  foL  —  *c.  notis,  tabb.  genealogic.  et 
ind.  ed.  J.  Mader.  Helmst,  16G7.  4».  Bei- 
neccivs'  Text;  nachlasslg  hehandelt.  —  *2M- 
erst  vollstdnd.ig  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  I. 
p.  323-427.  Variae  lectiones  et  emendationes 
ibid.  p.  1005.  —  *  ed.  J.  A.  Wagner.  No- 
rimberg.  1807  (Jetzt  J.  £aer's  Verlag  in 
Frankfurt  a.  M.)  40.  3'/,  Thlr.  Mit  guten 
Anmerkungen.  —  •  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IH. 
p.  733-871  ed.  Lappenberg.  Einzige  kri- 
tische  Ausgabe.  —  Vas  1.  Jiuch  ed.  P.  E. 
Laitenberger.  Merseburgi  1763.  4'.  ,Notarum 
nube  invoLutumK  —  Bruchstiicke  '  ap.  Bou- 
quet,  rec.  X.  p.  118-138.  —  'm  Scriptor. 
rer.  Prussic.  I.  p.  238. 

Vebers. :  '  unt.  d.  Tit. :  Ditmari  mersebur- 
ger  Chronika,  verdeutscht  durch  G.  Hahn. 
3fit  Holzschn.  Leipz.  1606.  fol.  [Aiu-h  mit 
dem  Tit. :  Historia  Martisburgica.  Darinnen 
Chronica  Ditmari  etc.]  —  *  Dithmar,  alteste 
deutsche  Chronik;  nebst  dess.  Lebensbe- 
schreib.  A.  d.  Lat.  u.  rait  Anmerk.  von  J. 
F.  Ursinus.  Dresden  1790.  8».  1»/,  Thlr.; 
(Noten  dazu  von  Kinderling  ih  Leipzig. 
AUgem.  Lit.  Anz.  1800.  No.  178.  Novb.  p. 
1753;  1801.  No.  11.  p.  97.  No.  165.  p.  1586; 
No.  77.  p.  737.)  —  » iibers.  von  J,  Laurent 


m  Qeschichtschr.  der  dentschen  Vorzeit,  (XI. 

Jahrh.  1.  Bd.)  Berl.  1849.  8».  Mangelhaft. 

Krl.-Schr.:  Contzen,   Geschichtschreib.  U.   sach- 

sischen  Kaiserzeit  p.  46-64. 

Kbert    spricht  von  einem  3.  Codex   dea  Ditmar 

von  Merieburg  in  Pertz'  Arch.  V.  p.  524. 
Ebert,   iib.  d.  Wagnersche  Auggabe  der  Dit- 
margchen   Chronik,   —  in  Pertz'  Archiv  II. 
p.  58-71. 

OieHebrecht,  L.,  wenditche  Qegchichten  lil , 
p.  405. 

W.,  Thietraars   Nachrichten  tlb.  d.  Sla- 

venaufstand  des  Jalires  983  im  Vergleich  m. 
denen  des  sachsisch.  Chronographen  u.  des 
Helmold,  —  tn  Giesebrechfs  JahrbUcher  d. 
deutschen  KeichB  unt.  d.  Herrsch.  Kaiser 
Otto's  II.  Berlin  1840.  Excurs  11.  —  tn  deti. 
Gesch.  der  Kaiserzeit.  Braunschw.  18,').').  I. 
p.  746.  II.  p.  517  (2.  Aufl.  I.  p.  780.  II.  p.  548). 

HiiuBser,  L.,  die  teutschen  Geschichtschrei- 

ber.  Heideiberg  1839.  p.  64. 
Hegewisch,    Cliaractere    aus  d.   Mittelaller 

p.  43. 
Hesse,   iiber   ein  Messbuch  u.   Kalendcr  mit 

Eintragjingeu    von   Thietmars    Hand,    —  in 

Pert'/.'  Arcliiv  IV.  p.  276  u.  Ausgabe  v.  Hesse 

in  Hijfers  Zeitschrift  f.  Archivliunde  I.  p.  III. 

Vgl.  Wilmans  in  Pertz'  Arch.  XI.  p.  IH. 
Kohler,   der  cod.  Dresdensis  des   Ditmar  v. 

Merseburg,  —  in  Das  neue  Lausitzer  Maga- 

zin.  Gorlitz.  XVII.  p.  105. 
Lappenberg,  J.  M.,  zur Biographie  d.  Thlet- 

mar  von  Merseburg,  —  tra  Pertz'  Archiv  IX. 

p.   438  u.  Vorrede  zu  Laurents  Uebersetz. 

(«.  o.) 
L  ey  ser,  zu  Dietmar  von  Merseburg  I,  2  —  in 

Bericlite  an  d.   Mitglied.  der  deutschen  Gc- 

sellscluift  ■/..  Erforsch.  vaterl.  Sprache  u.  Al- 

terthiimer.  Leipzig  1843.  p.  12. 
Maurenbrecher  in  Sybel's  histor.  Zeitschr. 

1861.  p.  121.  1.^)3. 
Otte,    Ub.   d.  Todesjahr  des  Bischofs  Thiet- 

-  mar  v.  Merseburg,  —  in  K.  Ed.  Forstemann, 
neue  Mittheii.  aus  d.  Gebiet  historisch.-anti- 
quar.  Forschungen.  Halle  u.  Nordhausen  1840. 
2.  Heft.  p.  141.  —  Vgl.  Wllmans  tn  Pertz' 
Archiv  XI.  p.  151. 

Schiffner,  A.,  iib.  d.  Punkt  wo  Kaiser  Hein- 
rich  II  im  J.  1004  in  Bohraen  eingebrochea 
{heisal  bei  Thietmar  Niaani),  —  ap.  J.  L.  Haupt, 
neucs  lausitzer  Magazin.  XVIIl.  p.  213.  Gor- 
litz  1840. 

Schmeckel,  Alfr.,  ub.  Diethmar  v.  Merseb. 
—  iTO  Jahresbericht  ub.  d.  Doojgymnaslum 
zu  Merscburg.  1856.  40.  Jdmmerliche  Schrifl. 

Schtiz,  comment.  criticus  de  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  175-179. 

Stasiiiski,  J..  quibus  legibus  innixa  eit  ratio, 
quae  inter  Polouiam  atque  imperium  Kom.- 
German.  indc  ab  a.  966  usq.  ad  a.  1025  inter- 
cessit.  Bcrolini,  Peiser  1861.  80.  p.  5.  16 sq. 
39  sq. 

Vita  Ditmari  ex  cod.  mto.  cuiusdam  chronici 
antintitum  Merseburgensium,  —  '  ap.  Leib- 
nit.,  .scr.  rer.  Br.  I.  p.  427;  —  »ap.  Wagner, 
chronicon  Ditmari. 

Wiszniewgki.  Mich.,  hi.norya  literat.  poU 
ki^j  II.  p.  18-30  {Dylmar  Meraburaki.) 

Wattenbach,  Deutschlands  Gescbichtsqnel 
len  p.  181-18.S. 

Wilsteinann,  J.  E.,  progr.  de  primis  in  Sa 
xonia  philosophiae  originib.  et  de  epigcopo 
Merseburg.  Dithmaro  philosopho.  Viteberg. 
1760.  4«. 

Vgl.    Vita   s.    Brunonis    archlep.    e 
inartyruni. 

Thomais  magistra  s.  Febroniae 
(saec.  IV.),  vid.  Vita  s.  Febroniae. 

Thomas  aKempis(f  1471):  Chroni- 
con  monast.  s.  Aguetis  {pp  den  Ne- 


THOMAS 


549 


melerherg,  aan  de  andere  zijde  van 
Zwol  gelegen).     1385—1471. 

Ausg.:  ^ed.  Herib.  Rosweyde.  Antverp.  ap. 
Belleros  fratr.  1615.  8».  —  ^iciederholt  ibid. 
1622.  8».  cum  Rosweydi  vindiciis  Kem- 
pensibus. 

Erl.-Schr.:  Bahring,  B.,  Thomas  von  Kempen, 

dei-  Prediger   der  Nachfolge  Christi.    Nach 

seinem   auss.   u.    innern  Leben   dargestellt. 

Berlin  1849.  gr.  80. 

Bohringer,  die  Kirche   Christi  u.  ihre  Zeu- 

gen.  Zurich  1.S55.  II.  3.  p.  677-811. 
Mooren,  J.,  Naehrichten  iib.  Thomas  a  Kem- 

pis.  Crefeld  1855.  8o.  25  Sgr. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  76. 

Thomas  Agni  de  Lentino  (f  1277), 
vid.  Vita  s.  Petri  Dominicani. 

Thomas  Anglus,  prof.  iur.  eccles. 
(flor;  1404):  Speculum  aureum  pa- 
pae,  eius  curiae  et  praelatorum. 

Dialog,  worin  die  wahrend  des  grossen  Schisma 
bei  Verpebung  der  Pfrlinden  u.  s.  w.  herrschend 
gewordenen  Missbrauche  be.schrieben  sind. 

Ausg.:  '  ap.  M.  Goldast,  monarchia  s. 
Romani  imperii.  Hanov.  1611.  fol.Tom.  H. 
—  *  ed.  Ed.  Brown  mit  Appendix  ad  Ortuini 
Gratii  fascicul.  rer.  expetendarum  et  fugien- 
dar.  Londini  1690.  fol. 

Thomas  Antonii  Senensis  ord. 
praed.  (cca.  1430),  vid.  Vita  s.  Ca- 
tharinae  Sen. 

Thomas  Cantimpratensis  (f  1263), 

Vtdm  Acta  b.  Jordani    {alia   exempla  und 

kymntis.) 
Vita  b.  Christinae  Mirab. 
„     „    Lutgardis  virg. 
„      „    Margaritae  Iprens. 
,,     „    Mariae  Oigniacensis. 
Erl.-Schr.:   Schiiz,   commentar.  criticus  de  scri- 
ptis  et  scriptoribus  historicis  p.  471-473. 

Thomas  Ceparanus,  vid.  Vita  s. 
Francisci  conf.  {speculum.) 

Thomas  Chaundelerus,  vid.  Chaun- 
deler. 

Thomas  ()hesterfeld    (Chesterton), 

canonicus  Lichfeldensis  (a.  1347): 
Historia  de  episcopis  Coventrensi- 
bus  et  Lichfeldensibus  a  prima  se- 
dis  fundatione  (656)  ad:  a.  1347. 

Hundschr.:  London,  bibl.  Cotton.  Cleo- 
patra.  D.  9;  Vespas.  E.  16. 

Ausg. :  ap.  Wharton ,  Anglia  sacra  I.  p. 
423-443.  —  Additamentum  ex  historia 
Lichfeldensi  recentioris  cuiusdam  (Guilel- 
mus  Whitlocke,  canon.  Lichfeld. ,  is 
fuisse  videtur)  scripta  circa  a.  1575  ibid. 
p.  444-447.  —  Eiusdem  authoris  con- 
tinuatio  historiae  Lichfeldensis  ab  a.  1359 
-1569  ibid.  p.  448-450. 

Thomas  de  Acerno,  episcopus 
Luceriensis:    Opusculum    de    crea- 


tione  Urbani  VI  papae  (f  1389)  et 
creatione  domini  Gebennensis  in 
antipapam. 

In  diesem  Werkchen  wird  bewiesen,  dass  die 
Wahl  Urbans  eine  legitime  gewesen. 

Ausg.:  ^Bruchstiicke  ap.  Baluze,  vit.  pap. 
Avenionens.  —  *  vollstdndig  ex  cod.  Vatic. 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  HI.  2.  p.  715 
-730. 

Thomas  de  Bozolasto,  ord.  praed. 
(saec.  XIV.),  vid.  Vita  s.  Sibylli- 
nae  Pap. 

Thomas  de  Celano  (1230),  vid. 
Vita  s.  Francisci  confess. 

Thomas  de  Eccleston :  De  adventu 
fratrum  minorum  in  Anglia. 

Sehr  inhaltreiche  Gesch.  des  Ordens  in  Eng- 
land  wahrend  der  ersten  25  Jahre  seines  Bestehens. 
Ausg. :  ed.  J.  S.  Brewer  unt.  d.  Collectiv- 
Tit.:  Monumenta  Franciscana  in  Rer.  Bri- 
tann.  med.  aevi  script.  or  chronicles.  1858. 
Tom.  IV. 

Thomas  de  Elmham,  monachus  S. 
Augustini  iuxta  Cantuariam,  tan- 
dem  in  coenobio  de  Lenton  ord. 
Cluniac.  prior  (a.  1426):  Vita  et 
gesta  Henrici  V  Angliae  regis  (f 
1422.) 

Von  geringer  Bedeutung. 
Ausg.:  ed.  Hearpe.  Oxonii  1727.  8».  — 
Eadem  vita  metrice  ab  eodem  auctore 
^ibid.  Append.  p.  375.  376,  —  ^unt.  d. 
Tit. :  Memorials  of  Henry  V  zusammen  mit 
2  andem  ed.  by  Ch.  A.  Cole  in  Rerum 
Britann.  med.  aevi  script.  1858.  Tom.  XI. 
Schwache  Ausg. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  252. 

Vgl.  Gesta  Henrici  V. 

Titus  Livius  Foroiul. 

:  Historia  monasterii  s.  Au- 

gustini  Cantuariensis. 

Unter  Heinrich  IV  geschrieben.  Ein  umfassen- 
des  Zeitbuch  jenes  Klosters. 

Ausg.:  ed.  by  C.  Hardwick  in  Rerum 
Britann.  med.  aevi  scriptor.  or  chronicles. 
VIII.  1858.  GxUe  Ausg. 

Rec:  V.  Sybel,  histor.  Zeitschr.  1859. 
p.  556. 

Thomas  de  la  }  JJ^^g  {  vid.  Gal- 
fridus  Bakerus. 

Vgl.  More,  Sir  Thomas. 

Thomas  de  Walsingham,  vid.  Wal- 
singham. 

Thomas  Eliensis  monachus  (cca. 
1174):  Historia  Eliensis  monasterii. 
—  1107. 

In  2  Biichern,  das  erste  enthalt  Vita  s.  Ethil- 
dritae  (Etheldredae)  u.  endet  970,  d.  7-weite  1107. 
Richardus  Eliensis  setzte  sie  fort  bis  1169. 


560 


THOMAS  —  TIGERNACHUS 


Ausg. :  '  ap.  Gale,  histor.  Britann.  script. 
p.  489-523.  Gibt  das  2.  Buch  mit  einiyen 
Attstasm7tgen.  —  *  ap.  Wharton,  Anglia 
sacra  I.  p.  XXXIX-LXH.  Prolog  u.  Anfang 
von  Thovias''  Gesch. ,  p.  593-614  das  ubrige 
itn  Auszuge,  —  p.  615-630  Richards  Fort- 
setzung,  —  p.  631-665  Monachi  Elionsis 
anonymi  continuatio  ab  a.  1169-1388,  — 
p.  666-674  MonaChi  Eliensis  anonymi 
continuatio  ab  a.  1388-1486,  —  p.  675-677 
Roberti  Stewarde  contin.  ab  a.  1486- 
1554.  —  Endlich  p.  678-681  Richardi 
Eliensis  historia  de  conversione  abbatiae 
Eliensis  in  episcopatum.  • 

Fragraentum   de   dignitate 

abbatis  Eliensis. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I. 
p.  682. 

Erl.-Schr.:   Wright,   Thomas  of  Ely  in  Ms  Bio- 
praphia  Britannica  liter.  II.  p.  280-283. 
Vgl.  Vita  s.  Ethildritae. 

Thomas  frater :  Chronicon  ab  O.  C. 
—  1278. 

Betrifft  vorziifflich  England  u.  Frankreich.  Trotz 
der  sagenhaften  Ilaltung  der  Bpachtuns:  vverth. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Harl. 
mbr.  .sec.  XIV.  3723.  (-1266).  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  XIV.  6815.  6.  (ab  Augusto  ~ 
1278.   Vgl.  Pertz'  Arch.  XL  379.) 

Thomas  Gheysmep  fra  Stralsund, 
monachus  Odenseen.sis  (1431):  Com- 
pendium  historiae  Danicae  ab  ini- 
tio  ad  a.  1431. 

Auszug  aus  Saxo  C4rammat.  u.  Portsetzunj?  auf 
eigene  Hand. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  II. 
p.  287-400. 

Thomas  Gray  of  Heton,  vid.  Gray. 

Thomas  Lentinus  (f  1277)  patri- 
archa  Hierosolyrait. ,  vid.  Vita  s. 
Petri  martyris  ex  ord.  praed. 

Thomas  More  (geb.  1480),  vid. 
More. 

ThomasRudborne(Rudburnus),  mo- 
nachus  Wintoniensis  cathedralis  ec- 
cles.  s.  Swithuni,  iun.  (flor.  1438 — 
1480):  Breviarium  chronicorum  a 
Bruto  usque  ad  annum  18.  Hen- 
rici  ni  regis,  1234,  sive  Historia 
minor. 

Handschr.:  London,  bibl.  Cotton.  Nero. 
A.  XVU. 

Ausg.:  Bruchsttlcke  'ap.  Wharton,  Anglia 
sacra  I  in  den  Noten  zu  Rudburni  historia 
raaior.  Der  Prolog  ibid.  p.  287.  —  '  ap. 
Leland,  collectanea  II.  p.  404-430.  NB. 
Hiemach  ist  der  Artikel  Rudburn  obe7i  p. 
520  zu  berichtigen. 

Historia  maior  de   funda- 


tione  et  successione  ecclesiae  Win- 
toniensis  usque  ad  a.  1138. 

Geschrieben  um  1440. 

Uandschr.:  London,  bibl.  Cotton.  Galba. 
A.  15. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
179-286.  —  Accedunt  Annales  Wintonionsis 
ecclesiae  ab  a.  633-1277  p.  288-314  etc. 

Thomas  Spalatensis  archidiaconus 

(t  1268):  Historia  Salonitanorum 
sive  pontificum  Salonitanorum  at- 
que  Spalatensium.  Ab  apostolorum 
teraporibus  usque  ad  a.   1266. 

Verdicnstvolles  Werk. 
Ausg.:    '  ed.   J.  Lucius   sub  finem   operis 
De  regno  Dalmatiae.    Amstelod.  1666.   fol. 
p.  310.    —    *  loiederholt   ap.   Schwandtner, 
scr.  rer.  Hungar.  III.  p.  532-635. 

Erl.-Schr.:  Haner,  de  scriptoribus  rerum  Hun- 
garic.  p.  25. 

Vgl.  Acta  s.  Raynerii  arch. 

Thomas  Sprottus,  vid.  Sprottus. 

Thomas  Wikes,  vid.  Wikes. 

Thomasius,  Francisc.  (cca.  1460), 
vid.  Bandinus  de  Barth. 

Thorlacs-Saga  s.  historia  sancti 
Tliorlacii  episcopi  Skalholtensis  (f 
1193.) 

Ausg.:  im  Auszuge  in  F.  Johannaei  hist. 
eccles.  Island.  I.  p.  287-300.  —  Alia  vita 
ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV.  p.  624-627. 
—  Alia  de  eo  ibid.  p.  627-632. 

Erl.-Schr.:  Miiller,  bagabibl.  (deuUche  Ausg.) 
I.  p.  245.  ' 

Thorne,  Guilelm. ,  monach.  Can- 
tuar.  (cca.  1380):  Chronicon  de  re- 
bus  gestis  abbatum  S.  Augustini 
Cantuariae.     578—1397. 

Bi»  1272  eine  Abkvirzung  der  Chronik  des  Tho- 
mas   Sprottus. 

Ausg.:  ap.  Twysden  et  Selden,  histor. 
Anglic.  scr.  II.  p.  1757-2202. 

Vgl.  Vita  s.  Lanfranci    arch.    ( anti- 
lanfr.) 
.,     „    Mildredac  [hiat.  transl.) 

Thuroozius  /        . ,     t  i  i 

--.,  ,    vid.    Johannes    de 

Thwrocz     S 

Thwrocz. 

Tibertinus,  Joh.  Matth.,  vid.  Mar- 
tyriura  s.  Siraonis  pueri. 

Tlchtel,  Johann:  Tagebuch  von 
1477—1495. 

Ausg. :  '  ap.  Rauch ,  scr.  rer.  Austr.  II. 
p.  533-563,  uiivollstdiidig.  —  *vollst(Jndig 
ed.  Th.  G.  v.  Karajan  in  Fontes  rer.  Austr. 
Script.  I.  p.  3-366. 

Tigernachus  abbasCioynensis:  An- 
nales  Hibernici.     305 — 1088. 


TILPINUS  —  TREITZSAURWEIN 


551 


Ausg.:  ex  cod.  Bodlei.,  Rawlinson  No.  488. 
irice  et  lat.  ed.  0'Connor.  rer.  Hibern.  scr. 
U.  p.  1-314. 

Tilpinus  =  Turpinus. 

Tisserandus,  Joh.,  ord.  min.  (saec. 
XV.),  vid.  Legenda  ss.  Martyrum 
quinque. 

Titianus  episcopus  Tarvisinus  (flor. 
484),  vid.  Vita  ss.  Florentii  et  Vin- 
demialis. 

Titus  Livius,  Foroiuliensis :  Vita 
Henrici  V  regis  Angliae.  1413 — 
1422. 

Ausg.:  ed.  Thom.  Hearne.  Oxonii  1716.  8«. 

Erl.-Schr.:   Fabricius.   bibl.   med.   et  inf.  lati- 

nitatis  ed.  Mansi  IV.  p.  278;  VI.  p.  274. 

GiornaledeMetterati  dltalia.  XXVIII.  p.  400. 

Vgl.  Gesta  Henrici  V. 

Tliomas  de  Elmham. 

Tolosanus  diaconus  canonicus,  hi- 
storicus  et  poeta  (f  1226):  Chroni- 
con  Faventinum  a  Chr.  n.  —  1219. 
Anonymiis  continuavit  ad  a.  1236. 

Ausg.:  ap.  Mittarelli,  ad  scr.  rer.  Ital. 
accessiones  p.  11-194. 

Erl.-Schr.:    praefat.  ibid.  p.  3-9,   notae  in  ipsam 
historiam  ibid.  p.  195-218. 

Tomellus,  Balduini  cognom.  Mon- 
tani  secretarius:  De  laudibus  Bal- 
duini  VI,  sive  Historia  Hasnonien- 
sis  monasterii.     670 — 1070. 

Glaubwiirdig  wegen  d.  benuf zten  Klosterarchiys. 
Ausg.:  ^  ap.  Martene  et  Durand,  ampl. 
coUect.  III.  p.  777-796,  ungenau.  —  *m 
wesentlick  verbesserter  Gestalt  in  Jacobi  de 
Guisia  Annales  Hannoniae  ed.  Fortia  XI. 
p.  26.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet ,  rec. 
XI.  p.  108-111. 

Erl.-Schr.:  Pabricius,   bibl.  med.  et  infim.  la- 

tinitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  275. 
Paquot,   memoires    pour    servir  a    l'histoire 

litteraire  des  Pays  Bas  XIV.  p.  360. 
Wind,  bibliothelt  der  Nederlandsche  geschied- 

schrijvers  p.  21. 

Tomio,  caualler,  vid.  Historia  e 
conquest. 

Torselli  =  Sanutus,  Marin. 
Tommaso    di  Silvestro,    canonico 
(sec.  XV.  fin.):  Cronaca. 

Ausg. :  ein  Bruchstiich  v.  1161-1313,  haupt- 
sdchlich  Orvieto  betreffend,  unt.  dem  Tit.: 
Cronaca  latina  estratta  da  altra  cronaca 
scritta  da  T.  di  S.  ed.  F.  A,  Gualterio  in 
Cronaca  inedita  . . .  di  Franc.  Montemarte 
di  Corbara.  Torino  1846.  II.  p.  212-225. 

Tripartita  historia,  vid.  Cassiodorus. 

Tractatus   de   captivis   christianis 

ad  papam,  Maximilianum  Romano- 


rum  regem,  item  ad  omnes  reges 
et  illustres  principes. 

Ausg.:  Augustae  Vindel.  1498.  4". 

Tractatus  de  expugnatione  urbis 
Constantinopolis  a.  1453. 

Au^q.:  ap.  Martene  et  Durand,  collect. 
ampl.V.  p.  785-800. 

Vgl.  Aeneas  Sylvius,  tract. 

Traditio  de  Ostarbeke  Wiberti  et 
filii  eius  Waldberti  a.  834. 

Ausg. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  11.  p.  217.  218. 

Traites  de  paix,  negociations,  con- 
trats  de  mariages  . .  .  et  autres  actes 
servant  de  preuves  a  Vhistoire  du 
roy  Charles  VIII. 

Ausg  :  pris  sur  les  originaux  ap  Gode- 
froy,  histoire  de  Charles  VIII.  No.  13. 

Tranquillus  Parthenius  Androni- 
cus  Dalmata:  Oratio  ad  Germanos 
habita  contra  Turcas  ad  Maximilia- 
num  caes.  Augustae. 

Ausg.:  Augustae  Vind.  1518.  4". 

Translatio,  vid.  unt.  Vita. 
Translatio    sanguinis     Domini    in 

Augiam.  799 — cca.  930. 

Enthalt  neben  vielem  Fabelhaften  manche  schatz- 
bare  Nachricht. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  445*. 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  annal.  Benedict.  III. 
p.  699-704.  Sehr  nachldssig  u.  unvollstdndig. 

—  '  besser ,  aber  auch  nicht  voUstdndig  ed. 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  446*-449. 

—  ^vollstdndig  ap.  Mone,  Quellensammlung 
p.  67-77. 

Uebers. :  in  deutschen  Reimen  von  Albert, 
hrsg.  von  Schmeller.  Miinchen  1844. 

Vgl.  Histoire  du  precieux  sang. 

Treitzsaurwein.  Der  Weiss  Kunig, 
eine  Erzehlung  von  d.  Thaten  Kai- 
ser  Maximilian  des  Ersten,  von 
Marcus  Treitzsaurwein  von  Erntreitz 
auf  dessen  Angeben  zusammenge- 
tragen. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofbibl. 

Ausg.:  'mit  von  Hannsen  Burgmair  dazn 
verfertigten  (237)  Holtzschnitten.  Wien  1775. 
fol.  Diese  Ausgabe  icurde  vom  Abb4  Hoff- 
stdtter,  Beamten  der  k.  Hofbibl.  unternom- 
men.  Im  Jahre  1799  haufte  der  Buchhdnd- 
ler  S.  Edwards  in  London  den  Rest  der 
Exemplare  u.  gab  sie  unt.  folgend.  Tit.  in 
d.  Handel :  —  *  Weisz  Kunig.  —  Tahleau 
des  principaux  ev^nements  de  la  vie  et  du 
rfegne  de  l'empereur  Maximilien  I  en  une 
suite  de  deux  cent  trente  sept  planches 
grav^es  en  bois Imprim^  k  Vienne 


562 


TREMOUILLE  —  TRITHEMIUS 


chez  J.  Alberti  et  se  trouve  k  Londres  chez 
S.  Edwards.  1779.  fol. 

Brl.-Schr.:  Anzeigcr   flir  Kunilo   der  deutschen 

Vorzeit.  1854.  p.  215-242. 
Bart.scb,  peiDtre-Rravcur  VII.  p.  224. 
Biiisching,   wSchentl.  Nachricbten.   IV.  1776. 

p.  73. 
GiJttinger  grelebrte  Anzeigen.  1776.  p.   1194- 

1197. 
Hansen,  C.  R.,   de   claro  libro:   Der  Weiss- 

kunig.  Francof.  ad  Viadr.  1776.  40. 

Tremouille,  la,  vid.  Bouchet. 

Trithemius  seu  Tritenhemius,  Joh., 
abbas  S.  Jacobi  mai.  Herbipolen- 
sis,  quondam  Sponhemeusis  (f  1516) : 
Annalium  Hirsaugiensium  tomi  2 
complectentes  historiam  Franciae 
et  Germaniae,  gesta  imperator.,  re- 
gum,  principum,  episcoporum,  ab- 
batum  et  illustrium  virorum;  vor 
der  Umarbeitung  mit  dem  Titel: 
Chronicon  Hirsaugiense.    830-1514. 

Von  ^rosster  Wichtigkeit  fiir  d.  ganze  Bildungs- 
geschichte  Deutschlands;  haufig  ohne  Kritik  in  den 
femer  liegenden  Zeiten. 

Ausg.:  ^als  ChroniconHirsaug.  Pars 
I.  ab  a.  830-1370.  Basileae  ap.  Joh.  Parvum. 
s.  a.  fol.  —  *ibid.  1559.  fol.  —  »m<.  eius 
oper.  ed.  Freher.  Francof.  1601.  fol.  IL  p. 
1-235.  Sehr  selt.  —  ^als  Annales  Hirsaug. 
vollstdndiger  mlt  d.  2.  Tkle.  von  1371-1514, 
jedoch  mit  mehreren  Mangeln  u.  verdorbe- 
nen  Lesarten  (ed.  Mabillon),  typ.  monast. 
S.  Galli  1690.  2  vol.  fol. 

Erl.Sehr.:  Ascbbach,  Gesch.  KaiserSigisraunds 

UI.  384.  IV.  43.  320. 
Hausser,  Gescb.  d.  rheinisch.  Pfalz  I.  p.  155. 
Kremer,  Gesch.  des  Kurfursten  Priedrich»  v 

d.  Pfalz  p.  315.  329. 
Pertz'  Archiv  III.  p.  542. 
Stalin,    Wirtembergiscbe  Geschichte   m.   p. 

10.  265.  301. 
Spittler,  Gesch.  Wirtembergs.  Beil.  68. 
Vgl.  Chronicon  Wirtembergense. 

:  Catalogus  illustrium  viro- 

rum  Germaniam  suis  ingeniis  et 
lucubrationibus  omnifariam  exor- 
nantium. 

Ausg, :  '  .Moguntiae,  Petr.  Friedberg  1495. 
4*.  —  *m  T-i  opera  ed.  M.  Freher.  Francof. 
1601.  fol.  L  p.  121-183. 

:  Catalogus  seu  Liber  scri- 

ptorum  ecclesiasticorum. 

Ausg.:  'Moguntiae  ap.  Petr.  Fridbergium. 
1494.  fol.  —  'Basiieae  (J.  Amerbach)  1494. 
fol.  cliar.  Rom.  Sehr  selten.  —  »  wiederholt 
Pari8ii.s,  ap.  Bert.  Reubolt  et  Jo.  Parvum 
1512.  4«.  —  *studio  Balth.  Werlini.  Colo- 
niae  1531.  4".  —  *  wiederholt  ibid.  1546.  4». 
—  *  ed.  Joh.  Busaeus.  Moguntiae  1602  u. 
'  1605.  fol.  cum  appendice.  —  •  in  Trithemii 
opp.  ed.  M.  Freher.  I.  p.  184-412.  —  » ed. 
Fabricius  in  Biblioth.  ecclesiast.  Hamburc:. 
1718.  fol. 


^ :    Chronicon    ducura   Bava- 

riae  et  comitum  palatinorum  Rheni 
s.  de  origine  gentis  principumque 
Bavarorum  commentarius. 

Vnt.  d.  Tit.:  Chronicon  successionis  ducnm  Ba- 
variae  et  comituin  Palatinorum  ad  Philippum  palat. 
comit.  princ.  elect.  in  Bibl.  Struvio-Buder.  p.  1076 
aufge/Uhrt.  —  Geht  bis  1503. 

Ausg.:  'Francof.  1544,  4».  —  *ibid.  1549. 
4».  —  »171  Trithemii  opera  ed.  Freher. 
Francof.  1601.  fol.  I.  p.  100-120. 

Uebers.:  deutsch  unt.  d.  Tit.:  »Joannis 
Trithemii  Apts  zu  Sponheim  Chronicon  des 
hochlobl.  Hauss  der  Pfalzgrafschaft  bey 
Rhein  u.  Herzogthum  in  Bayern.  Aus  d. 
Latein.  ins  Deutsch  iibersezt  durch  Ph.'  E. 
Voegelin.  Neustadt  a.  d.  Hardt  1616.  4». 
Sehr  selten.  —  *  Von  der  Francken  vrsprung- 
lichem  herkommen.  Auss  d.  Latein  (von 
J.  Scbenck).  Frankf.  a.  M.  1563.  8«.  — 
^wiederholt  ibid.  1605.  8«. 

Erl.-Schr..:  v.  Aretin,  literar.  Handbuch  f.  d. 
baierische  Gesch.  p.  156-158. 

:    Chronicon   monasterii   s. 

Jacobi  in  suburbio  Herbipolensi. 
1140—1509. 

Au^g. :  '  m  Trithemii  oper.  ed.  Jo.  Bu- 
saeus.  Mogunt.  1605.  fol.  p.  1.  —  >  wieder- 
holt  ap.  Ludevyig,  scr.  rer.  Wiirzburgens. 
p.  993-1004. 

'  Chronicon  Sponheimense 

ab  a.  1124—1526;    cum  continua- 

tione  nescio  cuius  ad  a.  1526. 

Handschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  chart. 
fol.  126. 

Ausg.:  in  eius  opp.  ed.  M.  Freher  U. 
p.  236-435. 

Erl.-Schr.:  Diimge  et  Mone,  Joannis  Trithe- 
mii  chronicon  Spanheimense,  —  in  Pertz'  Ar- 
chiv  HI.  p.  251. 

:  Compendium  seu  Brevia- 

rium  primi  volurainis  chronicorura 
seu  annalium  de  origine  regum  et 
gentis  Francorum,  ex  Hunibaldo 
decerptum.     429—750. 

Ausg. :  '  Moguntiae ,  Jo.  SchofFer  1515. 
fol.  —  *Pari.siis  1539.  fol.  —  »m  T-i  opp. 
ed.  M.  Freherl.  p.  1-99.  —  *  als  Compen- 
dium  de  origine  Fraucorum  ap.  Schard, 
scr.  rer.  Germ.  Basil.  1674.  I.  p.  301.  — 
*  wiederholt  ap.  Ludewig,  scr.  Wiirzburg. 
rer.  p.  1011-1046. 

Uebers.:  ^  unt.  d.  Tit.:  Johannsen,  Abt 
zu  Sponheim:  Eyn  schone  cronica  von 
Erstem  ursprunck  un  ufwachsen  der  Franc- 
ken,  wie  sie  in  Deutsch  Landt  komen  etc. 
durch  J.  Schenck  in  Deutsch  transferiert. 
Speyer  1522.  fol.  Mit  Holzschn.  —  *  unt. 
d.  Tit, :  Chronica  vom  Ursprung,  Herkomen 


TRITHEMIUS  —  TUBERO 


553 


und  Zunemen  der  Franken.  (Frankf.  a.  M.) 
1563.  8». 

:  De  viris  illustribus  ordi- 

nis  s.  Benedicti  libri  IV. 

AiLsg. :  '  Coloniae  ap.  Gerv.  Calevium. 
1575.  —  *m  eius  opp.  eu.  Busaeus.  Mogunt. 
1605.  fol.  No.  2. 

:    Epistolae    familiares    ab 

excessu  eius  de  Sponheimensi  mo- 
nasterio  ad  principes,  clarosque  vi- 
ros  scriptae  at^ue  historiis  eius 
aevi  refertae.     Libri  II. 

Amg. :  ^  Haganoae  1536.  4*.  —  *  in  eltis 
opp.  ed.  Freher  II.  p.  438-574. 

:  Historia  belli  Bavarici  a. 

D.  1504  Philippo  palatino  electori 
et  Ruperto  eius  filio  a  Maximiliano 
imp.  indicti  et  a  quibusdam  prin- 
cipibus  hostiliter  illati. 

Ausg.:  abgedruckt  aus  dessen  Annales 
Hirsaugienses  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ. 
n.  p.  321-381..  vgl.  III.  p.  113-136. 

:  Nepiachus  i.  e.  libellus  de 

studiis  et  scriptis  propriis  a  pue- 
ritia  repetitis. 

Ausg.:  ap.  Eccard,  corp.  hist.  medii  aevi 
n.  p.  1825-1844. 

:    Res    gestae    Friderici  I 

palatini  electoris.     1437 — 1477. 

Ausg.:  Heidelbergae  1602.  A.^.  (abgedrucJct 
aus  dessen  Chronicon  Hirsaugiense.) 

Erl.-Schr.:  Fabrlcius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis,  ed.  Mansi  IV.  p.  154-160. 
Horn,  Frz.,  Johannes  Trithemius,  Biographie. 
M.  Portr.  WUrzburg  1843.  40. 
Vgl.  auch  Hunibaldus. 
Megenfridus. 

Vita  s.  Maximi  episc.  Mogunt 
,,    ,,  Rabani  Mauri  {vita  ai.) 

Trlumphus,  Augustlnus,  discip.  s. 
Thomae  Aquinatis,  archiep.  Nazar. 
(t  1328  Neapoli):  Summa  de  po- 
testate  ecclesiastica  ad  papam  Jo- 
hannem  XXII  (f  1334.) 

Sehr  interessante  Schrift. 
Ausg.:  'Aug.  Vindel.  1473.  fol.  —  *  Ro- 
mae  1473.  fol.  —  ^ibid.  1579.  fol.  —  *ed. 
Angelus  Rocca.  Romae  1582.  fol.  —  *  Aus- 
zug  ap.  Friedberg,  de  finium  inter  ecclesiam 
et  civitatem  regendorum  iudicio.  Lipsiae 
1861.  gr.  8».  p.  237  sq. 

Trlumphus  s.  Remacli,  vid.  Vita 
8.  Remacli. 

Trivetus  Nicol. ,  ord.  praedicat.  {\ 
1328):  Chronicon  ab  a.  1135-1307, 
seu  Annales  Plantagenistarura  sive 
sex  regum  AngUae  qui  a  comitibus 
Andegavensibus  originem  traxerunt. 


Eine,  mit  genauem  Sammlerfleisse  bearbeitete 
Fortsetz.  des  Guilelmns  Malmesburiensis. 

Eandschr.:  London,  brit.  Mus.  Cott. 
Nero.  D.  X.  fol.  107-114  (ab  a.  1287-1323) 
—  Harl.  sec.  XVII.  4322  (1136-1317).  — 
Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  Sorb.  886;  — 
sec.  XV.  Sorb.  887. 

Ausg.:  1  ap.  d'Achery,  spicil.  Vin.  p.  411 
-728  (ed.  2a.  III.  p.  143.)  —  » unt.  d.  Tit. : 
Annales  sex  regum  Angliae,  e  praestantiss. 
cod.  Glastoniensi  edid.  Ant.  Hall.  Oxon. 
1719.  2  vol.  8".  —  Eiusdem  Triveti  con- 
tinuatio  ab  a.  1307-1318,  ut  et  Adami 
Murimuthensis  chronicon  ;  quibus  acce- 
dunt  Johannis  Bostoni  speculum  coenobi- 
tarum  et  Edm.  Boltoni  hypercritica ,  ed. 
Ant.  Hall.  Oxonii  1719-22.  2  vol.  S».  — 
»rec.  Thom.  Hog.  Londini  1845.  gr.  8". 
Printedfor  the  English  histor.  Society.  12  sh. 

^W.-yScir.:  Quetif  et  Echard,  scr.  ord.  praed. 
I.  p.  561-565. 

Trzclana,  Joh. ,  vid.  Vita  b.  Mi- 
chaelis  Gedrocii. 

Tschachtlan,  Ben. :  Berner  Chro- 
nik  von  dem  Jahre  1421  bis  in  das 
Jahr  1466. 

Ausg.:  hrsg.  von  Stierlein  und  Wyss. 
Mit  Abbildungen.  Bern  1820.  8».  IV,  Thlr. 

Erl.-Schr.:  Studer,  G.,  die  Handschriften  der 
berner  Stadtchronik  von  Conr.  Justinger, 
Dittlinger-Tschachtlan,  Diebold  Schilling  u. 
der  bemer  Stadtchronik  im  Anschluss  an 
Konigshofen,  —  im  Archiv  des  historischen 
Vereins  des  Kantons  Bem.  1861.  4.  Bd. 

Tschudl,  Aegidius,  Landamman 
in  Glarus  (f  1572):  Schweizerchro- 
nik,  —  1570. 

Dieses  beriihmte  Werk,  welches  Joh.  v.  Miiller 
als  Hauptquelle  benutzte,  wird  hier  aufgefiihrt,  weil 
es  flir  die  Gesch.  der  Schweiz  im  Mittelalter  bis 
1470  die  vorziiglichste  Fundsjrube  ist.  Ausgezeichnet 
durch  reichhaltige  Fiille  u.  kornige  Kraft  des  Stils, 
Die  Glaubwiirdigkeit  viel  bezweifelt. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  ChroniconHelveticum. 

Oder  griindliche  Beschreibung  etc.  brsg.  bis 

z.  J.  1470  von  J.  R.  Iselin.  Basel  1734-?6. 

2  Thle.  in  1  Bd.  fol.  Ebert  No.  23147. 

Erl.-Schr.:    Fuchs,    J.,     Aegid.    Tschudi's    von 

Glarus  Leben   u.   Schriften.  St.  Gallen  1805. 

2  Bde.  80.  2  Thlr.  5  Sgr. 

Kopp,  Urkunden  z.  Gesch.  des  eidgenossisch. 

Bundes.  Lazern  183.5.  8». 
Vogel,  Jac.,  Egidius  Tschudi  als  Staatsmann 
u.  Geschichtschreiber  etc.   Ziirich    1856.  gr. 
80.  1  Thlr.  20  Sgr.  Ansprechende  Biographie. 
Vgl.  Liber  Heremi. 

Tuberlnus,  J.  M.  (flor.  1475),  vid. 
Martyrium  s.  Simonis  pueri. 

Tubero,  Ludovic,  Dalmata,  ab- 
bas  (saec.  XV.  fin.):  Commentario- 
rum  de  rebus  suo  tempore  in  Pan- 
nonia  et  Turcia  et  finitimis  regio- 
nibus  gestis  libri  XI.  1490-  1522. 

Gutes  Werk. 
Ausg.:    ^cura    Adel.    Crauelii   Thurlngi. 
Francof.   ad  M.  1603.    4».    — ■    *wiederhoU 


554 


TUCHER  —  TURPINU8 


ibxd.  1627.  A".  u.  —  *  ap.  Schwandtner,  scr.. 
rer.  Hungar.  II.  p.  107-381. 

Erl.-Scltr.:  Haner,  de  scriptorib.  rerum  Hunga- 
ricar.  p.  110. 

Tucher,  Hans,  Biirger  in  Niirn- 
berg:  W.allfart  und  Reise  in  das 
gelobte  Land. 

Die  Hcise  untcrnahm  T.  1479. 
Atisg. :  '  Aug.spurgb ,  Schon.sperger  1482. 
fol.  _  »  beginnend  ohne  Tit. :  ,Nach  Christi 
unsers  lieben  Herrn  gepurt'  etc.  Niirnberg 
(bei  Zeninger)  1482.  4».  Zweite  correcteste 
Originalausgabe.  Mert  No.  23151.  Pan- 
zei'  I.  No.  159.  —  Erschien  auch  in  latei- 
nischer  Uehersetzung. 

Tudebodus,  vid.  Petrus  Tude- 
bodus. 

Turgotus  Dunelmensis  prior  (f 
cca.  1115):  Historia  ecclesiae  et 
episcoporura  Dunelmensium  — 1097. 

Diese  Schrift  wurde  von  SimeonDunelmen- 
sis,  hist.  eccl.  Dun.  vollstandicc  ausgeschrieben. 

Ausg.:  '  als  Simeonis  monachi  Dunel- 
mensis  Historia  de  Dunelm.  eccl.  ap.  Twys- 
den,  hist.  angl.  scr.  p.  1-58.—  'ed.  Rudd. 
Londini  1732.  8».  (Siehe  unter  Simeon  Du- 
nelmensis.)  —  Continuatio  historiae 
Turgoti  de  episcopis  Dunelmensibus  ab 
a.  1096-1144  authore  monacho  Dunelmensi 
anonymo  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
705-717. 

Erl.-Schr.:  Fabriqius,   bibl.  med.  et  Inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansl  VI.  p.  278. 
Wright,    biographia   Britannica  liter.   II.   p. 
70-73. 

Vgl.  Vita  Bedae  Venerab. 

TiJrkenralzz,  die,  i.  J.  1456  (Zug 
des  Wiener  Contingents  gegen  die 

Turken.) 

Ausg. :  ap.  Schlager,  Wiener  Skizzen.  N. 
Folge.  m.  p.  85. 

Turotz  =  Johannes  de  Thwrocz. 

'Turpinus  (Tulpinus,  Tilpinus),  Jo- 

hann.,  archiepisc.  Remensis  (f  cca. 

800) :  Historia  de  vita  Caroli  Magni 

et  Rolandi  eius  nepotis. 

Eing  der  populiir.sten  Bucher  de.s  Mittelalters. 
Machwerli  des  11.  Jahrh.  u.  nichts  weniger  als  echt, 
obwol  vom  Papst  Calixt  II  a.  1112  fur  authentisch 
erklart.  Ciampi  halt  fiir  d.  Verf.  einen  gewis.sen 
Gotfrid,  Prior  des  St.  Andreas-KloKters  zu  Vienne 
n  der  Dauphin^.  ,Seminarium  infinitarum  naenia- 
um,'  aber  auch  eine  der  erstcn  tiucUen  des  ro- 
mantischen  Heldengcdichts. 

Hundschr.:  existiren  gegen  50. 
Avsg. :  ^  ap.  Schard ,  chronographi  IV. 
Frcf.  1566.  p.  1.  —  *  ap.  Reuber,  scr.  rer. 
Germ.  p.  67  (»  ed.  Joannis  p.  97 ;  gibt  au^h 
die  Suppleniente  von  Lambecius  und  Kollar.) 
—  ^unt.  (l.  Tit.:  De  vita  Caroli  M.  et 
Kolandi  historia  J.  Turpino  vulgo  tributa, 
ad  fid.  cod.  vetust.  emend.  et  observ.  philol. 
illnstr.  a  Seb.  Ciampi.  Florent.   ap.  Molini 


1822.  8«.   D.  Einleitwng  ist  sehr  unkritisch. 

—  *  ed.  Reiffenberg  hinter  chronique  de 
Philippe  Mouskes  (s.  d.)  Bruxell.  1838.  U. 
Append.  p.  489  sq.  —  S  u  p  p  1  e  m  e  n  t  a  '  edid. 
Lambecius,  de  bibl.Vindob.lib.il.  p.  334; 

—  *  miederholt  ap.  Kollar,  anal.  Vindob.  I. 
p.  479. 

Uebers..  A.  1206  ward  diese  Chronik 
schon  ins  F  r  a  n  z  o  s.  iibersetzt  u.  von  andem 
benutzt,  wie  in  d.  Chroniques  de  8t.  Denis, 
von  Albericus,  Vinc.  Bellov.,  Phil.  Mouskes 
u.  a.  —  'Cronique  et  histoire  faicte  et 
compos^e  par  reverend  pere  en  dieu  Tur- 
pin  archevesque  de  Reims  lung  des  pairs 
de  Frrice.  Paris,  maistre  Pierre  Vidoue 
1527.  4".  (Gaguin,  [s.  d.]  der  schon  1501 
starb,  icird  jdlschlich  als  Uebersetz.  ange- 
sehen.)  Sehr  selten.  —  '  wiederholt  Paris, 
Silvestre  1835.  4».  Nur  in  120  Exempl.  ge- 
druckt.  —  Nicht  zu  verwechseln  hiermit  ist 
das  Vnlksbuch:  Chronique  de  Turpin 
archevesque  et  duc  de  Reims,  traduite  par 
Mikius  (i.  e.  Michael)  de  Harnes.  Lyon 
1583.  8». 

english  in  History  of  Charles  the  Great 
and  Orlando  ascribed  to  Turpin,  transl. . . . 
by  Th.  Rodd.  London  1812.  2  vols.  8». 
Selten. 

deutsch:    '  ap.   Schilter,    thesaurus    anti- 

quitat.  Teuton.   —    *  von  Ed.  Hufnagel, 

in  Rheinisch.  Taschenb.  1822.  p.  97.  —  *In 

gelungenen  Bomanzen  bearbeitete  diese  Chro- 

nikFr.  Schlegel  im  Poetischen  Taschen- 

buch  f.  1806.  —  *  Einen  zweckmdssigen  pro- 

saiichen  Auszug  mit  kritisch.  Beigaben  lie- 

jerte  F.  W.  V.  Schmidt,  iiber  d.  italien. 

Heldengedichte   aus   d.   Sagenkreise  Karls 

d.  Gr.  Berlin  u.  Leipz.  1820.   8».  p.  43. 

Erl.-Schr.  Bahr,   Gesch.   der   romisch.   Literat. 

im  Itarol.  Zeitalter  p.  197-200. 

Ciampi,  Seb.,  sopra  un  codice  in  pergaraeno 

del  sec.  XIII.  concernente  alla  cronica  attri- 

buite  air  arcivescovo  Turpino,  —  «n  Accad. 

di  Torino.  XXV.  1820.  p.  65. 

de   vita   Caroli   Majrni   et  RoLandi  histor. 

Joanni  Turpino  vulgo  tributa.  Florent.  1822. 
80. 
Dunlop,  L.,  history  of  fictions  I.  p.  368. 
Eichhorn,   Gesch.   d.   Cultur.  Erlaeut.  p.  38. 
Pabricius,    bibl.    med.    et    inf.    latinit.    ed. 

Mansi  IV.  p.  161. 
de  Foncemagne,  examen  de  la  tradition 
histor.  touchant  le  voyage  de  Charlemagne 
a  Jerusalem,  —  in  M6m.  de  Tacad.  des  inscr. 
XXI.  p.  149.  hist.  (ed.  a  la  Haye,  hist.  X.  p. 
236.  260.) 
GervinuB,  Gesch.  der  deutsch.  Literat.  I.  p. 

236. 
Grimm,  W.,  Ruolandes  liet  p.  XXXIV. 
Hirsch,  S.,    iib.  Turpins   Leben    u.   Einflug» 
auf  Sigibert  in  sein.  Schri/t  de  vita  et  script. 
Sigib.  Berolini  1839.  80. 
Histoire  litt^r.  de  la  France  IV.  p.  205. 
Huet  de  Froberville,  diss.  crit.  sur  denx 
ouvrag.   intltul(Ss  chronique   de  Turpin.   Or- 
l^ans  17.S5.  12mo.  (auch  ap.  .Millin,  m^tanges 
de  la  litirature  dtrang.  IV.) 
Lebeuf,  examen  erit.  de  trois  histoires  fabu- 
leuses,  dont  Charlemagne  est  le  sujet,  —  in 
M6m.  de  Tacad,  des  inscr.  XXI.  hist.  p.  13G. 
Marcbal,   J.,   note   sur  la  chronique  dite  de 
Turpln,  —  in  Bull.  de   Tacad.  de  Belgique. 
BmxelleB  1836.  III.  p.  23. 


TWINGER 


555 


de  Martonne,  examen  de  quelques  opinions 

emises    au    sujet    de  la    chronique    dite    de 

Turpin,  —  in  Soc.   d.   Antiq.   de  France  XI. 

1835.  p.  301. 
Melanges  tires  d'une  grande  biblioth.  V.  p.  78. 
M^moires   de  1'acad.   des  inscript.  VII.  hist. 

p.  293;  XVII.  p.  737. 
Percel,  Gord.  (Dufresnoy),  bibliotheque  des 

romans  II.  p.  182. 
Struve,  bibl.  historica  ed.   Meusel  VII.  1  p. 

349-351. 
Uhland  in  de  la  Motte  Fouqu^  u.  Neumanng 

Musen.  Berlin  1812.  III.  Quart.  p.  90. 
Warton,  history  of  english  poetry  I.  p.  135. 
Wiener  Jahrbucher.  1825.  XXXI.  p.  103. 

Twinger,  Jacob,   von  Konigshofen 

(westlich  V.  Strasburg,  geb.  1360, 
Priester  in  Strasburg,  f  1420) :  Die 
alteste*)  Teutsche,  so  wol  Allge- 
meine,  als  insonderheit  Elsassische 
und  Strassburgische  Chronicke,  von 
Jac.  V.  Kon.  . . . ,  von  Anfang  der 
Welt  biss  ins  Jahr  nach  Christi  Ge- 
burth  1386  beschrieben. 

Eine  der  ersten  deutschen  Weltgeschichten  in 
Prosa,  mit  welcher  der  Verfasser  die  Gesch.  seiner 
Landschaft  u.  seines  Wohnortes  verband. 

Handschr.:  Bern,  ofif.  Bibl.  A.  49.  fol. 
saec.  XV.  — Breslau,  bibl.  Rhedig.  Rep. 

I.  No.  16.  fol.   —  Basel,  Un.-Bibl.  E.  U. 

II.  E.  I.  1.  E.  a.  (bis  1414).  chart.  —  St. 
Gallen,  Stiftsb.  No.  657  chart.  sec.  XV. 
fol.  (reicht  von  d.  Schopfung  —  etwa  1346.) 
No.  628.  630.  —  Middlehill,  chart.  sec. 

XIV.  No.  605.  —  Munchen,  Hofb.  cod. 
germ.  chart.  fol.  No.  330  (-1430,  weicht  von 
Schilter  ab  von  1386-1430.)  No.  337  anni 
1461. —  Strasburg,  alte  Un.-Bibl.  chart. 
fol.  A.  n.  11 ;  —  C.  VI.  40.  —  Johannit.- 
Bibl.  B.  90.  91.  —  Stadtbibl.  deutsch  u. 
lat.  fol.  Autographa;  ausserdem  6  alte  Ab- 
schriften.   —   Wolfenbiittel,   chart.   sec. 

XV.  45.  7.  ms.  Aug.  fol.  —  Vgl.  auch 
Chmel,  die  Handschr.  der  Hofbibl.  II. 
430. 

Ausg.:  anjetzozum  ersten  mal  heraus- 
u.  m.  histor.  Anmerk,  in  Truck  gegeben 
von  Dr.  Joh.  Schiltern.  Strassburg  1698.  4". 
Ist  nur  ein  vom  Verf.  selbst  verfertigter  Aus- 
zug  aus  seinem  grossern  noch  ungedrucktenWerke 
(bis  1382  reichend),  compilirt  aus  Vinc.  BeHovac, 
Martinns  Pol.  u.  a. 

Ein  Auszug  des  grosseren  Werhes  fiir 
Elsassische  Geschichte  im  Code  hist.  et  di- 
plomat.  de  la  ville  de  Strasbourg.  I.  pars  1. 
gemischt  mit  Closener''^  Chroj^ik  u.  Fort- 
setzungen  bis  1446. 

Erl.-Schr.:  DUmge  et  Mone,  Jacobi  Twingeri 
de  KBnigshoven  chronicon  —  in  Pcrtz'  Ar- 
chiv  III.  p.  254. 
Kunisch,  J.  G.,  Jac.  Twinger  v.  Konigshov. 
nnd  seine  Chronik,  —  in  W.  Miillers  Askania. 
Dessau  1820.  2.' Heft  p.  158;  vgl.  Pertz' Arch. 
II.  p.  213. 
Mone,  Fortsetzungen  des  Konigshofen.  Von 
ip91-1544,  —  in  seiner  Quellensammlung  d. 
bad.  Landesgeschichte  I.  p.  251-309. 

*)  falsch;  die  Oberrheinische  Chronik  n. 
Closener  sind  alter. 


Notice  sur  Koenigshoven  et  ga  chronique,  — 
in   Code   histor.   et   diplom.   de  la  ville   de 
Strasbourg  I.   1.  p.  21-60. 
Oberlin,  J.  J. ,   de  Jacobo  Twingero  Regio- 
villano  vulgo  Jac.  v.  Konigshoven.  Argento- 
rati  1789.  4«. 
N.  B.    Hieran  schliessen    wir   am    besten 
die  allgemein  unter   dem  Namen  Konigs- 
hovens    Chronik     bekannten   folgenden 
Werke : 

—  Fol.  1.  a.  Hie  vahet  an  die  Cronfca 
wie  got  geboren  ward  etc.  Am  Ende  fol. 
183.  a:  zwelff  iare.  s.  1.  et  a.  fol.  188 
Blttr.  (Aug.  Vindel.,  Joh.'  Bamler,  1474.) 

Joh.  Bdmler,  Buchdrucker  zu  Augshurg,  bearbei- 
tete  diese  Chronik  nach  Konigsho/cn,  setzte  jedoch  meh- 
reres,  mitunter  Selbsterlebtes  hinzu;  namentlich  sind 
hierin  strasburger  Localsachen  iibergegangen.  lCs  Vor- 
rede,  sowie  das  1.  Cap.  von  Erschaffung  der  Engel  ist 
fortgelassen  und  soglexeh  mit  d.  Gesch.  Soms  begonnen. 
Ihr  Werth  beschrankt  sich  auf  ihre  grosse  Seltenheit, 
sie  war  Sehilter  unbehannt.  Vgl.  Hain  No.  9791. 
Ebert  No.  11498.  Panzer,  Zusatze  p.  14. 

—  F.  2  a:  ai  Hie  nach  volget  ein 
Cronica  vo  allen  kaysern  vii  kunigen 
die  seider  xpi  gepurd  geRegiert  vn  ge- 
reichssnet  habe  welich  Cronica  gar  kurcz- 
weylig  niiczlich  vn  lieplich  zu  horen  ist. 
—  F.  139.  a:  (II  Getruckt  von  johanne 
Bamler  zu  Augspurg  Am  Freytag  vor  Si- 
monis  vn  jude  jn  de  Ixxvj  iar.  —  F.  141. 
a:  (II  Hie  nach  volget  von  allen  Babsten, 
die  vou  sannt  Peter  de  ersten  pabst  biss 
auff  diese  czeit  gewesen  seind.  —  F.  195 
a:  CII  getruckt  vii  voUenndet  von  johanne 
Bamler  zu  Augspurg  am  freitag  nach  sant 
Galle  tag  Anno  s^  jn  de  Ixxvj  iare  fol.  — 
Hain  9792. 

—  i^,  1.  a.  ai  Ein  register  in  die  nach- 
geende  kronick  dz  dir  weiset  etc.  —  F. 
10  a:  Ql  Hienach  volget  ein  Cronica 
von  allen  keysern  vnd  kiinigen  die  seyder 
Cristi  gepurdt  geregirt  vnd  gereichssnet 
haben  welich  Cronica  gar  kvirczweilig  vnnd 
lieplich  zehoren  ist.  —  In  fine:  GI  Ge- 
truckt  vnd  voUendet  von  Anthonio  sorg  in 
d.  keyserliche  stat  Augspurg  auf  sampstag 
nachstnachvnserfrawengepurt.  do  manzalt 
nach  xpi  gebrut  (sic!)  MCCCCLXXX.  jar. 
fol.  —  Hain  9793.  Ebert  11499. 

—  F.  1.  a:  Dye  Cronica  von  keysern 
vnd  bebsten.  F.  70.  a.  l.  13:  OI  Friderich 
ein  fiirst  von  osterreich  ward  darnach  er- 
wolet  vnd  als  er  noch  auf  den  heutigen 
sant  Martins  tag  do  man  zalt  nach  cristi 
geburt  Mcccclxxxvij.  jar  alss  da  buche  ge- 
druckt  ward  in  leben  ist  etc.  —  In  fine: 
ai  Gedruckt  vnd  vollendt  von  Hannsen 
schonsperger  in  der  keyserlichen  stat  Augs- 
purg.  An  der  mitwoch  Katharine  do  man 
czalt  nach  Cristi  gepurt  tausen  {sic\)  vier- 
hundert  sibenundachczig  iar.  fol.  —  Hain 
9794. 

Erl.-Sehr.i  v.  Arnoldi,  vorlSuf.  Nachricht  von 
einer  sehr  seltenen  Chronik  der  Kaiser  und 
PSbste.  Augsb.  1476,  —  in  Pertz'  Archiv  II. 
p.  213. 

weitere  Bemerkungen  iiber  die  Cronica 

V.  allen  Kays.  u.  v.  allen  Babsten.  Augsp. 


556 


TYLICH  —  UNRESTUS 


V.  Joh.  RiCmler  1476,  —  tn  Pertz'  Archiv  II. 
p.  222.  vjrl.  p.  261. 
Studer,  G.,  die  Handschriften  der  bemer 
Stadtchronik  v.  Conr.  Justinger,  D.Tschacht- 
^  •  lan,  D.  Schilling  u.  der  berner  Stadtcbronik 
Im  Anschluss  au  Konigshofen,  —  m  Archiv 
des  histor.  Vereins  des  Kantons  Bern.  1861. 
4.  Bd. 

Vgl.  Vita  s,  Florentii  episc.  Argent. 

.Tylich,    chronic.    Misnense,   vid. 
Annales  Vetero-Cellenses. 

Tysilio  episcopus   Gaeliae    (saec, 
VII.):  Chronicon. 


GalfriduR  Monmutensig  hal  dasRelbe  ans 
d.  Gfilischen  ins  Lateinlrtche  (aber  incorrect  nach 
,Cambrian  reipsler.'  London  1796.  I.  p,  348)  Uber- 
setzt. 

Ausg.:  ap.  Owen,  Myvyrian  archaiology 
of  Wales.  London  1801-7.  3  vol.  8». 

Uebers.:  english  by  Pet.  Roberts  in 
Collectanea  Cambrica,  [Auch  m.  d.  Titel: 
The  chronicle  of  the  kings  of  Britain; 
tran.slated  from  the  Welsh  copy  attributed 
to  Tysilio.j  London  1811.  4». 

deutsch  von  San  Marte,  s.  u.  Galfridus 
Monmutensis. 


XJ. 


Ubaldus  monachus  (Jingtrt):  Chro- 
nici  Neapolitani  fragmenta.  717 — 
1027. 

Ein  untergeschobenes  Machwerk  neuerer  Zeit. 
Ausg.:  'ap.  Pratilii,  histor.  princip.Lango- 
bard.  III.  p.  27,  —  ^iDiederholt  in  Chro- 
niche  e  diarj  Napolitani,  II,  — u.  *Napoli 
1857.  8*.  col  tit.:  Cronaca  napoletana  ,.. 
dell'  Ubaldo. 

JHrl.  Schr. :  K  6  p  k  e ,  R. ,  Ubaldi   chronicon  Nea- 
pol.  —  in  Pertz'   Archiv  IX.  p.  212. 

Udalricus  Babenbergensis:  Codex 
epistolaris,  continens  variorum  pon- 
tificum  et  imperatorum  Romanorum, 
ut  et  cardinalium  et  imperii  princi- 
pum  ecclesiasticorum  seculariumque 
epistolas,  circa  a.  1125  collectas  et 
in  unum  volumen  redactas. 

Eine  Sammlung  von  Formeln  zu  Urkunden  u. 
Briefen,  durch  welche  die  deutsche  Gcsch.  beaon- 
ders  im  Anfange  des  12.  Jahrh.  ungemein  aufge- 
hellt  wird.  Ein  lcbendiges  Bild  der  Verhaltnisse 
geben  die  Briefe,  welche  Kalser  Lothar  m.  Hein- 
rich  dem  Stolzen  u.    Papst  Innocenz  II  wechselte, 

Eandschr.:  Wien,  k.  Hofbibl.,  friiher 
in  Heiligenkreuz,  —  Zwetl,  Stiftsb.  fol. 
vgl,  Pertz'  Arch,  V.  706, 

Av^g.:  ^einige  ed.  R.  Reineccius  cum 
Historia  Henrici  IV  et  (Bennonis  vita) 
Gregorii  VJl,  Francof.  1581.  fol.  p.  29.  — 
*dieselhen  u.  mehrere  ed,  S.  Tengnagel, 
vetera  monumenta  pro  Gregorio  VII  contra 
schismatic.  Ingolstad.  1612.  4*.  —  *andere 
ap,  Gretser,  epistolae  quas  Romani  ponti- 
fices  ad  varios  imper.  et  reges  dederunt 
Ingolst,  1613.  4".  —  *voUstdnd{g  ap,  Eccard, 
corp,  hist,  med,  aevi  II,  p,  1-374,  —  ^einige 
aus  d,  Wiener  Handschr,  hrsg.  von  Kor- 
tum  m  Schlosser'8  Archiv  U,  p.  368-372. 

Brl.-Schr.:  Fabricins,  bibl,  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI,  p.  2S6. 
Wattenbach,  Deutscblands   Geschlchtsquel- 
len  p.  306, 


Udalricus  episc.  Constant.  (f  1140), 
vid.  Vita  s.  Conradi  ep.  Aug. 

Udalricus  monachus  Cluniacensis 
(cca.  1018):  Antiquiores  consuetu- 
dines  Cluniacensis  monasterii. 

Ausg.:  'ap.  Dachery,  spicileg.  IV.  p.  21 
('ed.  nova  I.  p.  641.) 

Udalscalcus  Augustensis  (f  1120), 
vid.  Uodalscalcus. 

Uffingus  vel  UfFo,  monachus  coe- 
nobii  s.  Ludgeri  Werthinensis  ord. 
s.  Bened.  (intra  980-1000):  Carmen 
breve  in  laudem  monasterii  Werthi- 
nensis. 

Ausg.:  ap.  Leibnit.,  script.  rer.  Brunsvic. ' 
ni.  p.  604.      Vgl.  Vita  s.  Idae  viduae  Egberti 
„      ,,   Liudgeri  (carmen.) 

Ulmarus  presbyter  et  monachus 
coenobii  s.  Vedasti  (flor.  875),  vid. 
Vita  8.  Vedasti  (inventio.) 

Ulmius  Bergomensis  =  Lulmius, 
Paui. 

Ulpho  monachus  Wadstenensis  (f 
1433),  vid.  Vita  s.  Catharinae  Suec. 

Ultanus  mac  Concubar  episc.  Ard- 
brecanensis  (cca.  f  662),  vid.  Vita 
s.  Brigittae  Scot. 

Umbertus  episcopus  Genuensis  = 
Obertus  cpisc.  Gen. 

Umno  (?),  vid.  Vita  s.  Arnulfi 
Mettensis  episc. 

Unrestus,  Jacobus,  sacerdos  Ca- 
rinth. :  Chronicon  Austriacum.  Pars 
posterior  a.  1464 — 1500. 

Enthiilt  das  Leben  Friedrlchs  III. 


UNRESTUS  —  VALERA 


557 


Ausg.:  deutach  ap.  Hahn,  coU.  mon.  I. 
p.  537-803. 

:  Chronicon   Carinthiacum. 

764—1475. 

Nur  ein  Auszug  aus  Ottokars  v.  Horneck 
Reimchronik. 

Ausg.:  deutach  ap.  Hahn,  coll.  monum. 
I.  p.  479-536. 

Uodalscalcus  Augustensis  S.  Udal- 
rici  et  S.  Afrae  abbas  (1124— cca. 
1150J :  De  Eginone  et  Herimanno. 

Einseitige  u.  leidenschaftliche  Schrift,  Sprache 
haufig  schwiilstig. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  s^r.  XII. 
p.  431. 

Au^g.:  'ed.  Canisius,  lect.  antiq.  H.  p. 
205-243.  —  ^ioiederholt  ap.  Basnage,  thes. 
mon.  m.  2.  p.  6-19.  —  »ed.  Jaif^  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  429-447. 

— — :    Carmen    de    itinere    et 
obitu  Eginonis. 

Ist  in  leoninischen  Versen  geschrieben,  nicht 
vollstandig. 

Ausg.:  'ed.  C.  Bruschius ,  chronologia 
monasteriorum  Germaniae.  Sulzbaci  1682. 
4».  p.  496.  —  *ed.  Jaffe  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  Xn.  p.  447.  448. 


:  Registrum  tonorum. 

Ein  kleines  musikalisches  Werk. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  cod.  Gud. 
No.  334.  mbr.  pag.  140. 

Ausg.:  ed.  Jaff^  in  Steichele's  Archiv  f. 
d.  Gesch.  des  Bisthums  Augsburg.  1859. 
II.  p.  69-78,  aber  ohne  die  Noten. 

Upanus,  Nicephorus  —  Nicepho- 
rus  magister. 

iabbas    Locociacensis  \ 
monachus  Gallus  > 

Pictaviensis  ' 

(saec.  VII.),  vid.  Vita  s.  Leodegarii. 

Ursio  abbas  Altimontensis  (f  cca. 
1054),  vid.  Vita  s.  Marcelli. 

Usuardus ,  vid.  Martyrologium 
Usuardi. 

Ususmaris,  Marinus,  vid.  Annales 

Genuenses. 

Utho  episcopus  Argentoratensis  (f 
965),  vid.  Vita  s.  Arbogasti. 


V. 


Vadianus,  Joach.:  Oratio  Maxi- 
miliano  I  imp.  nomine  archigy- 
mnasii  Viennensis  XI.  Kal.  Aug.  a. 
1515  dicta. 

Ausg.:  Vindobonae  1515.  4».  8  Bl.  Vgl. 
Denis,  Wiens  Buchdruckerereschichte  No. 
147.    . 

:    Oratio    nomine  universi- 

tatis  coram  Sigismundo  rege  Polo- 
niae  etc.  in  conventu  caesaris  Maxi- 
miliani  I  et  trium  regum  (1515) 
dicta. 

Ausg.:  Viennae  1515.  4o.  8  Bl.  Vgl. 
Denis,  Wiens  Buchdruckergeschichte  No. 
148. 

Vagad,  Gauberto  Fabricio  de, 
monge  de  s.  Bernardo:  Chronica 
de  Aragon. 

Ausg.:  A  la  vuelta:  Comienza  la  Chro- 
nica  de  los  muis  altos  y  muis  poderosos 
Principes  y  Reyes  christianissimos  de  sos 
siempre  constantes  y  fidelissimos  Reynos 
de  Sobrarbe,  de  Aragon,  de  Valencia  y 
les  otros  por  Gauberto  Fabricio  de  Vagad. 
Al  fin  se  lee:  En  Carogocja  en  la  imprenta 


de  Paulo  Hurus  de  Constancia ;  en  el  Anno 
MCD.  XCIX.  fol. 

Valentinus  diaconus  (saec.  IV.), 
vid.  Vita  s.  Emygdii. 

Valera,  Diego  de  (Historiograph 
bei  Ferdinand  und  Isabelle,  auch 
Oberkiichenmeister  [maestre-sala]) : 
Cronica  de  Espana.  La  Cronica 
de  Espaiia  dirigida  a  la  muy  alta 
e  muy  excellente  Princessa  sere- 
nissima  etc.  Dona  Isabel  Reyna  de 
Spana,  de  Secilia  e  de  Cerdena  etc. 
Aobreviada  por  Diego  de  Valera. 

Ausg.:  ^lnfine:  En  cibdad  de  Sevilla  im- 
presa  por  Alonzo  del  puerto  e  nel  ano  del 
nascimento  de  nuestro  salvador  ihu  xpo 
mill  et  quatrocentos  et  ochenta  et  dos  anos 
(1482.)  fol.  —  ^unt.  d.  Tit.:  ChroniCa  de 
Espana  abreviada.  Burgis  per  Fridericum 
de  Basilea  1487.  fol.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
La  Cronica  de  Espana  dirigida  a  la  muy 
alta  Princessa  Serenissima  Reyna  Doria 
Ysabel  Reyna  de  Espaiia  etc.  Abreviada 
por  su  mandado  por  Mossen  (Don)  Diego 
de  Valera.  —  In  fine:  Fue  impresa  per  el 
dicho  Henrico  Enel   anno   de  nascimiento 


558 


VALERIUS  —  VELDENAR 


de  nuestro  salaador  ihesu  christo  De  mill 
et  quatrocieutos  ct  ochcnta  de  nuene  ailos 
(1489).  Deo  gracias.  fol.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Cronica  de  Espafia  etc.  Hispali  1492.  fol. 
—  ^unt.  d.  Tit.:  Cronica  de  J^spana  abre- 
ulada  por  Dicgo  de  Valera.  En  Carag0(ja 
por  Paul  Hurus  de  Constancia.  Aiio  1493. 
tbl.  —  «Salamanca  1493.  fol.  —  "ihid. 
1499.  fol.  —  «SeviUa  1527.  fol.  —  *ibid. 
1534.  fol.  —  ^^ibid.  1553.  fol.  —  '^ibid. 
1667.  fol. 

ErL-Schr.:  Antonio,  Nlc,  biblioth.  Hispan.  ve- 
tus  II.  p.  207. 
Brinckraeier,   Ed.,    Abriss  der  spaniechen 
Nationalliteratur.  Leipzig  1844.  p.  130. 

Valerius  (cca.  257),  vid.  Vita  s. 
Pontii  mart. 

Valerius  abbas  S.  Petri  de  Monti- 
bus  Compluti  (saec.  VII.),  vid.  Vita 
s.  Fructuosi. 

Valerius  diaconus,  vid.  Acta  s. 
Emygdii. 

Vaila,  Laurent.,  Romanus  (f  1457?) : 
Historiarum  Ferdinandi  regis  Ara- 
goniae  libri  3. 

Recht  anziehend. 
Aiisg.:  'Romae  1520.  4<».  —  *ap.  Schott 
Hispan.  ill.  L  p.  727-785.  —  »Parisiis 
1521.  4».  —  *ibid.  1528.  fol.  —  »Vratis- 
laviae  1546.  8".  —  •ap.  Bel,  rer.  Hispan. 
scr.  n.  No.  11.  —  'Francofurti  1603.  fol. 
JBesonderer  Abdruck  aus  Schott. 

Erl.-8chr.:  .Struve,    bibl.  historica  ed.  Meusel 
VI.  1.  p.  2;)4-25G. 

Vallaliots-ISaga. 

Hangt  mit  der  LiosvetningaSaga  zuaammen. 
Ausg. :  in  Islendinga-Sogur.  II. 

Vaquerus,  Bertrandus,  theologus 
Montis  Pessulanus:  Panegyricus  d. 
18.  Aug.  1415  in  concilio  Constan- 
tiensi  dictus. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  U. 
p.  107  120;  cf.  praef.  p.  XXXVII-XL. 

(de  Varanis,  Volerand.):  Carmen 
de  expugnatione  Genuensi. 

Ausg.:  Pari.siis  1507.  4°. 

Varisio,  Chnstophorus  a,  1453  pro- 
vincialis  ord.  minor.  Wratislaviae 
(t  1491),  vid.  Vita  s.  Johannis  Ca- 
pistcani. 

Vatnsdaela-Saga. 

Uesch.  des  Geschlechtes  Ingemunds,  welchei 
Rich  seit  dem  9.  Jahrh.  im  Vatnsthalc  auf  Island  an- 
gesiedelt  hattc. 

Ausg.:  *Vatnsdaela-Saga  ok  Saga  af 
Finnboga  hinum  Rama,  s.  historia  Vatns- 
dalensiura,  cui  acced.  historia  Finnbogi 
Robusti,  sumtib.  J.  Aallii  ed.  E.  C.  Werl- 
auflf.    Hafhiae    1812.  4».   —   *unt.  d.    Tit.: 


Fornsogur.  Vatnsdaelasaga.  Hallfrcdarsaga, 
Fl^amannasaga,  hrsg.  von  Gudbrandr  Vig- 
fiisson  u.  Th.  Miibius.  Leipzig  1860.  8». 
IV»  Thlr. 

Erl.-Schr. :Uii\ler,  Sagabiblioth.  (deut»c>ie  Auag.) 
I.  p.  108. 

Vatzo,  vid.  Paltramus. 

Vecerius,  Conradus,  Lucelburgen- 
sis,  Maximiliani  I  et  Caroli  V  impp. 
a  secretis  (cca.  1523):  De  rebus 
gestis  imp.  Henrici  VII  libellus. 
1303-1313. 

Ausg.:  ^mit  einer  kleinen  Schrift  De  du- 
abus  Siciliae  seditionibus,  Hagenoae  1531. 
—  *ap.  Frecht,  coll.  mit  Witichindus  Cor- 
beiensis.  Basil.  ap.  Hervag.  1532.  fol.  p. 
84.  —  *ap.  Reuber,  vet.  scr.  p.  458.  (ibid. 
ed.  Joannis  p.  773.)  —  *  ed.  Urstisius, 
Germ.  hist.  illustr.  II.  p.  63-73.  —  *ed. 
Rein.  Reineccius  mit  chronicon  Hierosolj- 
mitan.  Helmstad.  1585.  p.  2. 

Veerus,  Albericus,  canon.  S.  Osi- 
thae  (cca.  1250),  vid.  Vita  s.  Osithae. 

Vegius,  Maphaeus,  canonicus  ba- 
silicae  Vaticanae  (f  1457):  Libellus 
de  antiqua  s.  Petri  apostoli  basi- 
lica  in  Vaticano.     Libri  4. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Jun.  VII.  p. 
61-85. 

Erl.-Schr.:    Janning,    commentar.    de    auctore 
eiusque  gestis  ac  scriptis  aliia,  ibid.  p.  57-61. 

comraentar.   de  basilica   s.  Petri  apostoli 

antiqua,  a  Constantino  Magno  fundata  Ko- 
mae  in  Vaticano,  ibid.  p.  85-171  {mit  Orundriss 
u.  2  Abbildungen) 

Vgl.  Mallius. 

Vita  8.  Beraardini  Senens. 

Velasco,  Pedro  Fernand.  de,  vid. 
Seguro  de  Tordesillas. 

Veldeken,  Heynr.  van,  vid.  Vita  s. 
Servatii  ep.  Tungr. 

Veldenar,  Jan,  Buchdrucker  zu 
Utrecht  (1480):  Fascicuhis  tempo- 
rum,  inhoudende  die  chronyken  van 

ouden  tyden beshitende    mit 

die  Cronycken  der  conighen  van 
Vrancryck  van  Enghelande  ende 
van  de  Hertoghen  van  Brabant .... 

Erste  nlcderlantiische  Volkschronik;  sie  ist  sp«- 
ter  ins  Lateinische  iibersetzt  und  als  Chronicon 
de  Hollant  von  Matthaous  in  Anal.  vct.  V.  her- 
ausKCKcben.  —  VeUleuar  sleht  bei  diesem  Kucbe 
kein  andercsVerdienst  zu,  als  dass  er  ltolevinck's 
fasc.  temp.  (Ibersetzt  u.  erweitert  hat. 

Ausg.:  Utrecht  1480.  fol.  —  Ein  Auszttg, 
der  TMW  das  niederldndische  Interesse  be- 
riicksichtigte,  erschien  von  S.  van  Boxhorn 
unt.  d.  Tit. :  Kronijk  van  Hollaud,  Seland 
eu  Westfriesland ,  door  Jan  Veldenaar. 
uitgeg.  door  S.  v.  B.  Leydcn  1650.  4*. 


VELIUS  —  VERGA 


559 


Erl.-Sehr.:  L8her,  Frz.,  Jacobaa  von  Bayem  u. 
ihre  Zeit.  Nordlingen  1862.  80.  I.  p.  420. 
Wind,  bibliothek  d.  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  84-86. 

Velius,  Csp.  Urs.:  De  bello  Pan- 
nonico  libri  X. 

Betriflft  die  Kriege  zw.  Mathias  Corvinus  und 
Friedr.  III    in  den  J.  1477-79  etc. 

Ausg. :  primum  in  lucem  prolati  et  . .  . 
annotat.  etc.  cura  A.  Fr.  KoUar.  Viennae 
1762.  4».  1  Thlr. 

Erl.-Schr.  Chmel,  Habsburgische  Excurse.  I,  — 
in  Sitzungsberichte  der  k.  Akadem.  d.  Wis- 
'  sensch.  Wien.  VI.  p.  245. 

Vellutl,  Donato  (nat.  1313):  Cro- 
nica  di  Firenze  dall'  anno  1300  in 
circa  sino  all'  1370,  ed  un  fram- 
mento  di  un'  altra  cronica  scritta 
da  Fr.  di  Giovanni  Durante. 

Einfach  und  naiv,  treuherzig  u.  bieder.  Wich- 
ig  fiir  eine  Gesch.  der  kleinen  Kriege,  Tractate  u. 
BUndnisse. 

Ausg.:  Firenze,  D.  M.  Manni  1731.  4». 

Velthem,  vif?.  Lodewijk  vanVelt- 
hem. 

Venantius  Fortunatus=  Fortunatus 
Venantius. 

Venantius  Honorius  Clementianus 
Fortunatus ,  presbyter  Italicus ,  de- 
in  episcop.  Pictav.  =  Fortunatus 
Venantius. 

Venerious,  ex  clerico  Trevir.  epi- 
scopus  Vercellensis,  amicus  Grego- 
rii  Vll:  De  unitate  ecclesiae  con- 
servanda  et  de  schismate  inter 
Henricum  imp.  et  Gregorium  VII. 

Ausg.:  ap.  S.  Schard,  scriptores  de  iuris- 
dictione  imperiali.  Basil.  1566.  fol.  p.  1, 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  288. 

Ventura  de  Perusio,  vtd.  Epistola 

Venturae. 

Ventura,  Guilelmus,  civis  Astensis 
(1325):  Memoriale  de  gestis  civium 
Astensium  ab  a.  1260-1325.  Cum 
continuatione  Secundini  Ventu- 
r  a  e  civis  et  notarii  Astensis,  ab  a. 
1420-1486. 

Ausg.:  ^zusavimen  mit  Ogerius  Alferius 
utU.  d.  Tit. :  Chronica  Astensia  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  XI.  p.  139-268;  Secundini 
memoriale  ibid.  p.  269-282.  —  ^unt.  d. 
Tit.:  Fragmenta  de  gestis  Astensium  ex- 
cerpta  ex  libro  Ogerii  Alpherii  und  Memo- 
riale  G.  et  S.  Venturae  in  Momumenta 
histor.  patriae,  script.  III.  p.  673-696:  701 
-816;  821-836. 

Vgl.  Chronica  Astensia  {welcher  Ar- 

tikel  hiemach  m  veT-vollstandi- 

gen  ist.) 


Ventura,  Secundinus,  vid.  unt.  Ven- 
tura,  Guil. 

Verainlgung  kaiserl.  Ma.  niit  kunig 
von  Hungern  Polen  Bohem.  Auch 
wie  und  wa  sy  zu  samen  komen 
seynd  etc.  was  herschafft  und  volk 
darbey  gewesen  und  wie  sy  zu 
Wienn  eingezogenn  seind  mitt  mer 
verlauffung  und  handlung  alles  hier- 
innen  klerlich  begriffen. 

Ausg. :  s.  1.  et  a.  4**. 

Verardus,  Carolus  (f  1500):  In 
laudem  ser.  Ferdinandi  Hispaniarum 
regis,  Bethicae  et  regni  Granatae 
obsidio,  victoria  et  triumphus,  et 
de  insulis  in  mari  Indico  nuper  in- 
ventis. 

Ausg.:  's.  1.  1492  nihil  sine  causa.  I. 
B.  4».  —  *Basileae  1494.  4«.  —  ^unt.  d. 
Tit.:  C.  Verardi  historia  de  urbe  Granata 
singulari  virtute  felicibusque  auspiciis  Fer- 
dinandi  et  Hellisabes,  Hispaniarum  regis 
et  reginae,  expugnata.  Romae  1493.  4".  — 
*unt.  d.  Tit.:  Expugnatio  regni  Granatae, 
quae  contigit  a.  abhinc  402.  a  catholico 
rege  Hispaniarum  Ferdinando.  Basil.  1533. 
fol.  —  ^wiederholt  ap.  Schott,  Hispan.  il- 
lustr.  n.  p.  861-877. 

Vereinigung  so  die  steten  Orte 
der  Eydgenoszschaft  mit  der  Stadt 
Chur  und  Gemeinden  des  Gottshaus- 
Bundesgemacht:  samt  einem  kurzen 
Begriff  und  Auszug  des  Schwaben- 
kriegs,  so  mit  einer  lobl.  Eydge- 
noszenschaft  und  den  Grauen  Biin- 
den  sich  erhoben  u.  zugetragen  hat 
im  J.  1499. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4».  144  S. 

Erl.-Schr.:  Haller,   Bibl.   der  Schweizer-Gesch. 
V.  p.  97. 

Verga,  R.  Salomon  Aben:  Liber 
Schevet  Jehuda,  continens  calami- 
tates  et  exilia,  quibus  Judaei  a 
variis  gentibus  vexati  sunt,  narra- 
tiones  de  aliquot  Pseudo-Messiis 
eorumque  poenis,  de  controversiis 
inter  Judaeos  et  christianos  agita- 
tis  etc. 

Wichtig  fiir  Geschichte  n.  Qeographie  d.  Mit- 
telaltera;  er  schildert  die  Leiden  der  Juden  in  den 
verschiedenen  Landern,  berichtet  ,uber  Religions- 
dispute  zwischon  Juden,  Christen  u.  s.  w. 

Ausg.:  denuo  edid.,  text.  secund.  omnes 
edit.  constit.,#var.  lect.  adiec,  introd.,  notis, 
ind.  multisque  additamentis  auxit  M.  Wiener. 
Haunoverae    1865.    56.   I.   II.   {enthalt  die 


560 


VERGERIUS  —  VERSUS 


deutiche  Uebersetzung.)  2  Thlr.  —  Tom.  3, 
der  d.  toisaenschaftl.  Ayparat  enthalten  soll, 
ist  bis  jet~t  nicht  erschienen. 

Vergerius,  Petrus  Paul.,  Justino- 
politanus  (f  1428):  Historia  Car- 
rariensium  principum  ab  eorum 
origine  usque  ad  Jacobini  mortem 
(1355.)  —  Accedunt  e  i  u  s  d  e  m  Ora- 
tiones  et  epistolae  variae  histori- 
cae. 

Ausg.:    ap.    Muratori,     script.    rer.    Ital. 

XVI.  p.  113-183;  189-215;  215-242. 

Erl.-Scfir.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tati.s  ed.  Mansi  VI.  p.  289. 

Vermepckt  den  gemeine  Anschlag 
so  unser  allergnedigster  herr  der 
Romisch  Keyser  mit  sambt  den 
Churfursten,  Fiirsten,  Prelaten, 
Grauen,  Herren  und  Stetten  auff 
den  Tag  zu  Augspurg  wider  die 
Turke  geordnet  un  geseczt  hat. 

Ausg.:  s.  1.  (Augsburg',  Bamler)  et  a. 
(1474.)  4».  10  Blcitt. 

Vermerckt  der  Romischen  konigk- 
lichenMajestatReichstag  zu  Costenz. 
Anno  domini  1507  Jare.  Was  fiir 
herre  do  gewesen  sind  Deszgleichen 
der  Aydgenosschaft  loblich  Ord- 
nung  un  fiirnemem  denzukunfftigen 
Romzug  betreffendt. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4°.  Vgl.  Panzer,  An- 
nalen  der  alt.  deutsch.  Literat.  p.  279. 

Verordnung  und  vermannung  tzu 
der  Ritterschaft  yn  die  bruderschaft 
sandt  Jorgen  wider  die  unmensch- 
liche  that  und  geschicht  der  Tiirg- 
ken.  szo  an  den  christgeleubigen 
geiipt  und  begangen.  Von  Romi- 
scher  konigl.  Mayestatt  auszge- 
gangen- 

Ausg.:  'Leybsigck  1494.  4".  1'/,  Bl.  — 
'wiederholt  in  Meuser.s  histor.-literar.  bi- 
bliogr.  Magazin  III.  p.  37. 

Versus,  vid.  auch  Rhythmi,  Vita. 

Versus  Babenbergenses  a.  1322 — 
1348. 

Ausg.:    ed.    JafF^    ap.    Pertz,    mon.    scr. 

XVII.  p.  639.  640. 

Versus  de  bello  Fontanetico. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  304. 

Versus  de  Carolo  Magno. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  V.  p,  406. 


Versus  de  Carolo  M.  domini  ma- 
gistri  in  aula,  sive  is  Paulus  dia- 
conus,  sive  Alcuinus  fuit. 

Ausg. :  ex  vet.  cod.  Philippi  Loyaut^  ap, 
Duchesne,  hist.  Franc.  script.  II.  p.  645- 
647. 

Versus  de  Carolo  Magno  rege 
Francorum,  ex  libro  evangeliorura 
quem  iussu  ipsius  Caroli  descripsit 
Godescalcus  a.  788. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  186.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  401. 

Versus  de  episcopis  Argentinen- 
sibus.  346—991. 

Werden  gewohnlfcli  Bischof  Erchenbaldus 
aus  dem  10.  Jahrh.  zugeschrieben. 

Ausg.:  'in  Aen.  Sylvii  hist.  Frider.  III. 
c.  praef.  Kulpisii.  1685,  No.  X.  p.  120.  — 
{*mit  neuem  Tit.  1702).  ap.  Schilter,  scri- 
ptor.  No.  X.  p.  120-122.  —  ^in  Konigs- 
hofen's  Chronik,  ed.  Schilter  p.  491.  — 
*ap.  Schopflin,  Alsatia  iUustrata.  Col- 
mariae  1751.  fol.  I.  p.  336.  —  *ap.  Gran- 
didier,  histoire  de  reglise  de  Strasbourg, 
1776.  I.  p.  126.  —  «ap.  Oberlin,  Alsatia 
literata  sub  Germanis  sec.  IX,  et  X.  p.  64. 

—  ^ap.  Bohraer,  fontes  III.  p,  1-4. 
Erl.-Schr.:  Rettberg,    Deutschlands  Kirchenge- 

9chichte  II.  p.  60;  vgl.  I.  p.  214. 

Versus  de  episcopis  Mettensibus: 
,Qui  sacra  —  per  evum.' 

Verfasser  unbekannt;  wahrscheinlich  von  Pau- 
lus  Diaconus. 

Ausg.:    '  ap.  Meurisse,   histoire  de  Metz. 

—  *ap.  Calmet,   histoire  de  la  Lorraine  I. 
preuves  p.  81. 

Versus  de  eversione  monasterii 
Glonnensis  {St.  Florent  in  d.  Diocese 
Angers)  a.  848  auctore  incerto. 

Ausg.:    'ap    Bouquet,   rec.   VII.   p.  306. 

—  *  ap.  Mabillon,  annal.  ord.  Benedict.  U, 
App.  p.  753. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litteraire   de   la  France  V. 
p.  .330. 

Versus  de  laude  urbis  Metarum. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI,  p,  435- 
437. 

Versus  de  Lothario  imperatore. 

Ausg. :  ap.  Bouquct,  rec.  VII.  p.  307. 

Versus  de  Ludovico  Vl  rege    co- 

gnomcnto  Grosso. 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
IV.  p.  327. 

Versus  de  obitu  Willermi  fiiii  re- 
gis  Angliae  a.  1120. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VI.  p.  486. 

Versus  de  ordine  comprovincia- 
lium  pontificum  auctore  anonymo. 


VERSUS  —  VICTOR 


561 


Verfasst  zwischen  835-858.  Ein  treffliches  Hulfs- 
mittel  zur  Feststellung  der  baierischen  Bischofs- 
reihen  von  Freisingen,  Regensburg,  Salzburg  etc. 

Ausg.:  ^ap.  Mabillon,  analect.  vet.  IV. 
p.  525  ('ed.  2a  p.  346.).  —  »ap.  Pez,  scr. 
rer.  Austr.  I.  p.  7. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litt^raire  de  la  France  V. 
p.  212. 
Rettberg,  Deutschlands  Kirchengeschichte II. 
p.  230.  248.  250.  269.  274. 

Versus  de  primis  comitibus  Lova- 

niensibus. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  437. 

Versus  de  rota  mundi  auctore 
anonymo. 

Poetische  Weltbeschreibung. 
Ausg.:  ed.   Pertz,   iiber   eine  frankische 
Kosmographie  des  7.  Jabrh.  —  in  Abhand- 
lungen   der  Berlin.   Akad.   der  Wissensch. 
1845. 

Erl.-Schr.:    Wattenbach,    Deutsclilands    Ge- 
schichtsquellen  p.  71. 

Versus  et  epitaphia  etc.  de  Garolo 
Calvo. 

Ausg.:  *ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  310; 
VITI.  p.  678.  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  n.  p.  660. 

Versus  Fardulfi  abbatis,  s.  Diony- 
sii  aedibus  inscripti. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc  scr. 
n.  p.  645.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  V.  p.  400. 

Versus  in  mortem  Hugonis  abbatis, 
filii  Caroli  Magni. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  305. 

Versus  inscripti  monumento  Caroli 
Calvi  in  choro  ecclesiae  s.  Dio- 
nysii. 

Ausg.:  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p.  322. 

Verus  episcop.  Arausionensis  (cca. 
480),  vid.  Vita  s.  Eutropii. 

Verzeichniss,  vid.  auch  Catalogus 
und  .Series. 

Verzeichniss  der  Bischoffe  von 
Halberstadt.  778—1435. 

Ausg.:  ap.   Abel,   Sammlung  p.  230-237. 

Verzeichniss  der  Bischoffe  zu  Min- 
den.  780—1426. 

Ausg.:  ap.  Abel,   Sammlung  p.  237-244. 

Verzeichniss  der  Ertz  -  Bischoffe 
von  Magdeburg.  967-1403. 

Ausg.:  ap.  Abel,  Sammlung  p.  220-230. 

Vespasianus  Florentinus  (med.  saec. 
XV.):  Virorum  illustrium  103,  qui 
saeculo  XV.  extiterunt  vitae. 

Ausg.:  Romae  1839  unt.  d.  Tit.:  Spici- 
legiom  Homanom. 


:  Vitae  Eugenii  IV  (f  1447) 

et  Nicolai  V  (f  1455)  pontificum 
Romanorum.  Italice  scriptae. 

Ausg. :  ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital. 
XXV.  p.  253-266;  267-290. 

Vgl.  Vita  Juliani  Caesarini. 

Via  Hierosolymitana  sive  descri- 
ptio  itineris  in  terram  sanctam  au- 
ctore  anonymo  (saec.  XII.) 

Ausg. :  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med.  aevi 
n.  p.  1345-1348. 

Victor  Massiliensis,  vid.  Chronicon 

S.  Victoris  Massiliensis. 

Victor  III  papa  j=  Desiderius 
Casinensis  abbas. 

Victor  Tunnunensis  {d.  i.  Bischof 
zu    Tunis    in  Afrika):    Chronicon. 

Eine  Fortsetzun^  des  Prosper. 
Handschr.:     Hamburg,      Stadtb.     cod. 
chart.    Hist.  misc.    No.    269.    —   Kopen- 
hagen,  k.  Bibl.  alt.  Samml.  4».  No.  2088. 

—  Middlehill,  No.  740.  —  Rom,  bibl. 
Barberin.  chart.  sec.  XVI.  No.  2533. 

Ausg.:  *-unt.  d.  Tit.:  Chronicon  Victoris. 
Chronicon  Joannis  Biclariensis,  legatio  Luit- 
prandi  . .  . ,  sjnodus  Bauarica ,  sub  Tas- 
silone  Bavariae  duce  ....  Omnia  nunc 
primum  in  luc.  edita  stud.  H.  Canisii.  In- 
golstad.  1600.  4".  {'wiederholt  in  Canisii 
lect.  antiq.  ed.  Basnage  I.  p.  319.)  —  ^Auch 
ap.  Scaliger,   Ihesaur.   temporum   H.   p.  1. 

—  *ap.  Schott,  Hispan.  illustr.  IV.  p.  120. 

—  *ap.  Basnage,  thes.  monumentor.  eccle- 
siastic.  I.  p.  321.  —  •ed.  Gallandi  in  Bibl. 
P.  P.  XII.  p.  223.  —  »ap.  Pithoeum,  opu- 
scul.  p.  397.  —  «ap.  Roncalli,  vet.  lat.  scr. 
chr.  II.  p.  337.  —  »ap.  Rosler,  ohron.  med. 
aevi  p.  302  sq.  —  "ap.  Migne,  patrologiae 
curs.  complet.  LXVIH.  p.  941. 

Erl.  Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur. 

Supplementbd.  1.  Abthl.  Carlsr.  1836.  p.  109. 
Rosler,  chronica  medii  aevi  p.  121-125. 
Schiiz,   comment.   criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribas  historicis  p.  509-530. 
Wattenbach,  Deutschlands  Gescbichtsquel- 

len  p.  53. 
Wesseling,   P.,    diatribe   de   Judaeorum  ar- 

chontibus    ad   inscription.    Berenicensem    et 

dissert.    de   evangeliis   ius.su  imp.  Anastasii 

non    emendatis   in   Victorem  Tunnunensem. 

Traiecli  ad  Rh.  1738.  8«. 

Victor  Vitensis  episcopus  (cca. 
484):  Historia  persecutionis  Van- 
dalicae  sive  Africanae  sub  Gense- 
rico  et  Hunnerico  Vandolorum  re- 
gibus.  Libri  3. 

Enthalt  neben  den  Klagen  iib.  d.  Verfolgungen 
der  Vandalen  viele  Belehrung  Ub.  d.  Sitten  u.  Ein- 
richtungen  dieses  Volkes. 

Eandschr.  Admunt,  Stiftsb.  No.  739. 
sec.  Xn.  —  Wien,  k.  Hofb.  hist.  prof. 
178  jetzt  400.  sec.  XiU.  f.  9.  —  Zwetl, 
Stiftsb.  299.  eec.  XII. 


562 


VICTOR  —  VILLANI 


Auag.:  'Coloniae  1517,  8».  —  cura  R. 
Lorichii  *  ibid.  1537.  8»;  »Basil.  1641.  8«, 
—  per  Beat.  Rhenauum.  (mit  histor.  ec- 
clesiast.  script.)  *Basil.  1635.  fol.  » 1554.  fol.  — 
•Parisiis  1541.  fol.  —  'm  Grynaei  ortho- 
doxographia  I.  p.  799.  —  *{n  Bibliothecis 
Patrum.  —  *in  Delibati  Africauae  historiae 

eccles.  s.  Optati  Milenitani   lib.  VII 

Victoris  Uticensis  lib.  3.  de  persec.  Vand. 
in  Africa,  c.  annot.  ex  Fr.  Balduini  com- 
raent.  rer.  eccl.  Paris.  1669.  8".  —  '«eu?»» 
operib.  Vigilii  Tapsensis  et  uot.  Fr.  Chif- 
tletii.  Divioue  1664.  4".  —  "aj/j  hesten  ap. 
Ruinart,  historia  persecutionis  Vandalicae. 
Paris.  1694.  1737.  8».  et  '«Venetiis  1732.  4». 

Uebers. :  helgisch :  Van  vervolginghe  der 
christenen  in  Africa  door  de  Vandalen. 
Antwerp.  1568.  8«. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romiscb.  Literatur. 

Supplem.-Band.  2.  Abthl.  p,  .381. 

Cuper,  coramentar.  historiciis  de  Victore  Vi- 

tensi   m   AA.   SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.    p.  628 

-632. 

Fabricius,   bibl.    raed.   et  inf.  latiultatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  293. 
Schliz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri- 
ptoribus  historicis  p.  ,530. 

Vgl.  Acta  ss.  Cypriani  et  Fel. 
,,     s.  Eugenii  ep.  Carth. 
Passio  g.  Liberati  abb. 
,,       ,,  Martiniani. 

Viga-Glums-Saga. 

Oeschichte  des  1003  auf  Island  vprstorbenen 
HSuptlings  Glum. 

Ausg.:  'ap.  Marcusson,  Agiaetar  Forn- 
manna-Sogur,  ern  a  thrick  utgeignar  etc. 
Hoolum  1756.  80.  p.  180-240.  —  »Vlga- 
Glums-Sagas.  Vita  Vigae  Glumi.  Cuius 
textus   ad   fid.  praestant.   cod.  dilig.  exact. 

et   coU carm.   in   ord.  pros.   redact. 

et  ind.  tripl.  e  mss.  leg.  Magnaeani  ed. 
G.  Petersen,  Havniae  1786.  4».  — 

Erl.-Schr.:  MUller,  Sagabibl.  {deuUche  Atug.)  I. 
p.  51.. 

Vlga-Styrs-Saga.  Geschichte  des 
Hauptlings  Agrip  genannt  Viga- 
Styr. 

Aus  d.  10.  u.  11.  Jahrh.  Porfgesetzt  in  d.  Hei- 
darviga-Saga  (s.  d.) 

Ausg.:  vft  Islendiga-Sogur.  I. 

Erl.-Schr.:  Mtlller,  Sagabibl.   {deutaeht  Ausg.)  I. 
p.  26. 

Vigilas  monachus,  vid.  Chronicon 
Albeldense. 

Vigilius  episconus  Tridentinus  (f 
cca.  405),  vid.  Martyrium  ss.  Si- 
sennii  etc. 

Vigne,  And.  de  la  (f  1.529):  Le 
vergier  d'honneur;  de  rentreprise 
et  voyage  de  Napies. 

Wichtig  f.  d.  Sittcngesch.  zur  Zeit  Carls  VIII. 
Ausg.:  Paris  (1495?)  fol. 

Erl.-Schr.:  Fonccmagne  in  M^m.  de  Tacad.  des 
inscr.  XVII.  p.  .579. 
Struve,  bibliotheca  histor.  ed.  Meusel  VII.  2. 
p.  172.  173. 


.    Extrait    de    Thistoire    du 

voyage  de  Naples  du  roy  Charles 
VIII,  mise  par  6crit  en  forme  de 
journal  de  son  expr^s  vouloir. 
"1494—1495. 

Wird  von  Desrey,   relation  (s.  d.)  ergSnzt. 
Ausg.:  ap.  Godefroy,  histoire  de  Charles 
VIII.  No.  3. 

:  La    louange    de    rois    de 

France  en  vers  et  en  prose. 

Verfasst  bei  Qelegenbeit  der  Oesandt«chaft 
liUdwigs  XI  an  den  Papst. 

Ausg.:  'Paris  1507.  8».  —  *mederholt 
ihid.  1608.  8». 

Vigneulies  =  Philippe  von  Vig- 
neulles. 

Villani,  Felippo  (flor.  1364):  Li- 
ber  de  origine  civitatis  Florentinae 
et  eiusdem  famosis  civibus. 

Der  erste  Theil,  fast  nur  Fabeln,  ist  nie'  ge- 
druckt;  der  2.  Theil  ist  wichtig  u.  gewissermagsen 
der  erste  Versuch  einer  wissenschafUichen  u.Llterar- 
geschichte  von  Florenz. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Liber  de  civitatis 
Florentiae  famosis  civibus,  ex  cod.  Mediceo 
Laurent.  nunc  primum  editus,  aliique  fere 
synchroni  scriptores  de  Florentinorum  litte- 
ratura,  cura  G.  C.  Galletti.  Accedunt  F. 
Bocchii  elogia  Florentinorum  doctrinis  in- 
signium,  Florentiae  1847  et  1844.  2  in  1 
vol.  4», 

Uebers. :  eine  alte  italienische  unt.  d.  Tit. : 
Vite  d'uomini  illustri  Fiorentini  ed,  Mazzu- 
chelli,  Venetia  1747.  4".  —  *auch  in  der 
Gesammtausg.  der  Villani  von  F.  Moutier. 
Firenze  1823.  (s.  das  folgende  Werk.)  Diese 
Uebersetzung  ubertrifft  das  Original  an  Ele- 
ganz,  steht  ihm   aber   an  QenauigkeU  nach. 

Villani,  Giovanni,  cittadino  Fioren- 
tino  (t  1348):  Historie  Fiorentine 
seu  Cronica  seu  Cronica  universale 
seu  Historia  universalis  italice  scri- 
pta,  a  condita  Fiorentia  —  1348. 
Libri  12. 

Erinnert  durch  Kinfalt  u.  Mannjgfaltigkeit,  Kraft 
u.  Naivitat  an  Herodot.  Diescr  unterrichtendste 
von  allen  Historikern  seincr  Zeit  lieferte  das  grSsate 
Geschicht«werk  Italiens.  Von  1286  an  eigenthiimlich, 

Handgchr. :  R  0  m ,  Archiv  d,  Peterskirche, 
34,  E. 

Atisg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Croniche  in  nwr  10 
Bchrn.  zuerst  Venetia  per  Jac.  Fasolum 
1537.  fol.  Sehr  /ehlerhaft.  —  *mit  d.  fol- 
genden  zusamvien  als  Cronica  universale. 
Fiorenza  1554.  2  vol.  8».  —  «Libri  12. 
Fiorenza,  Giunti  1659.  4»,  —  ^unt.  d.  Tit.: 
Storia  corretta  e  alla  sua  vera  lezione  ri- 
dotta.  Firenze,  F,  e  J,  Giunti  1^87.  4", 
—  *Firenze  1562.  4",  —  «ap,  Muratori, 
rer,  Ital,  scr,  Xni.  p.  9-1002. 

Fortgesetzt  in  gleichcm  Geiste,  wenn  auch  mit 
weniger  muaterbafter  Schreibart  von  teinem  Brader 


VILLANI  —  VINCENTn 


563 


Matteo  Villani,  cittadino 
Fiorentino  (t  1363)  bis  1363  u. 
von  lib.  XI.  cap  61  an  von  dessen 
Sohne  Filippo  Ms  1364:  Istorie 
di  Matteo  Villani,  che  continua 
quelle  di  Giovanni  suo  fratello. 
Libri  11. 

Ausg.:  ^zusammen  mit  d.  vorhergehenden 
als  Cronica  universale  de  suoi  tempi.  Fio- 
renza  1554.  2  vol.  S».  —  *unt.  d.  Tit.: 
Storia  di  M.  Villani  . . .  que  serve  di  con- 
tinuazione  a  quella  di  G.  suo  frateilo. 
Venezia  ad  instanza  di  Giunti  di  Firenze 
1662.  4".  Oute  Ausg ,  enthalt  aber  nur  8 
Bchr.  u.  einen  Theil  des  9.  —  *aus  einem 
voUstandigern  cod.  das  ganze  Werk  Firenze, 
Giunti  1577.  4".  —  *iciederholt  ibid.  1581. 
40.  —  »ap.  Muratori,  rer.  Ital.  scr.  XIV. 
p.  9-728;  cont.  p.  729-770.  —  «Miiano  1729. 
2  vol.  fol.  —  ^* modernisirt  in  Raccolta  dei 
classici  ital.  Milano  1802.  Vol.  1-8.  8». 
Auch  in  besondem  Abdriicken  hieraua  als 
Villani,  istorie  tiorentine  erschienen.  —  *am 
correctesten  ed.  J.  Moutier.  Fiorenza  1823- 
26.  14  vol.  8*.  —  *ed.  Gherardi-Dragomanni. 
Fiorenza  1844.  —  '"unt.  d.  Tit.:  Croniche 
di  Giovanni,  Matteo  e  Filippo  Villani  pubbl. 
di  A.  Racheli  m  Biblioteca  classica  italiana. 
Triest  1857.  Lex.-^". 

NB.  Giov.  Villani'a  Werk  wurde  poetisch 
bearbeitet  von  Antonio  Pucci  (f  1S73,  vgl.  oben  p. 
502)  UTrf.  d.  Tit.:  Centiloquio  di  A.  P.  che  contienne 
la  cronica  di  Giov.  Villani  in  terza  rima  ab  a.  del 
mondo  2354  al'  a.  di  Ciisto  1S73.  Canti  »1  Ausg.: 
(ap.  Luigi)  Delizie  degli  eruditi  Toscani.  Tom.  111- 
Vi.  incl.  [auch  eimeln  hieraM  Firenze  1772-1775.  4 
vol.    80.) 

Erl.-Schr.:    BBhmer,  regesta  Ludovici  Bavar» 
p.  X. 
DSnniges,  Gesch.  des  deutschen  Kaiserthums 

im  14.  Jahrh.    Berlin  1841.  I.  1.  p.  107. 
Gervinus,  historische  Schriften  I.  p.  24-44. 
Tlraboschi,  storia  della  letteratura italiana. 
Milano  1823.  V.  2.  p.  608. 

Vgl.  Vita  s.  Zenobii  ep.  Plor.  {transl. 
2.  et  3.) 

Villa-nova,  Guilelmus  de,  vid.  Vil- 
leneuve. 

Villehardouin,  Geoffroy  de  (f  1213) : 
Histoire  de  Tempire  de  Constanti- 
nople  sous  les  empereurs  fran^ois, 
(1204)  ou  Memoires  de  Ville-Har- 
douin. 

Villeh.  war  Theilnehmer  dieses  Kreuzzuges, 
kostbares  Werk,  eins  der  Sltesten  Denkmaler  nord- 
franzosischer  Prosa.  —  Fortgesetzt  von  Henri  de 
Valenciennes  (zuerst  bei  Bouquet  gedruckt.) 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  L'histoirede  GeofFroy 
de  Ville-Hardouin,  marechal  de  Champagne 
et  de  Romanie,  de  la  conqueste  de  Constan- 
tiuople  par  les  barons  francjois  associez 
aux  Venitiens,  depuis  Tan  1198-1204:  par 
Blaise  de  Vigenfere.  Paris  1585.  4«,  Mit 
beigefiigter  (assez  plate  traduction.  Buchon) 
Ueoersetzung  in  das  neuere  Framosische.  — 


*besser,  aher  ohne  Uebers.  als  Histoire  ou 
chronique  du  seigneur  Geoffroy  de  ViUe-Har- 
duin  etc.  Lyon  1601.  fol.  —  ^unt.  d.  Tit.: 
L'histoire  de  Vempire  de  Constantinople 
sous  les  empereurs  franQoi-s  etc.  Par  Charl. 
du  Fresne  du  Cange.  Paris  1657.  fol.  Zu- 
gleich  von  Byzantiiiae  historiae  scriptores. 
Paris.  Tom.  XXVI.  —  Das  erste  Werk, 
wodurch  Ducange  seinen  Ruf  in  der  Ge- 
lehrten-  Welt  beyriindete.  Er  benutzte  hier- 
bei  die  ersten  Bogen  einer  zu  Venedig  be- 
absichtigten  Ausg.,  deren  Druck  1573  auf 
Befehl  der  repuolikan.  Regierung  angefan- 
gen,  aber  bald  vneder  gehindert  wurde.  — 
*nebst  Fortsetz.  eines  annnyvius  (Henri  de 
V alenciennes)  vom  Ende  des  13.  Jahrh.  par 
Brial  ap.  Bouquet,  recueil  XVIII.  p.  432- 
491;  491-514.  —  »ap.  Petitot,  coliection  I. 
—  •  ap.  Mithaud  et  Poujoiilat,  nouv.  coUecL 
I.  —  »ap.  Buchon,  collection  I-III.  — 
*am  besten  unt.  d.  Tit.:  De  la  conqueste 
de  Constantinoble,  par  Joffroi  de  Ville- 
hardouin  et  Heari  de  Valenciennes.  Edition 
faite  sur  de  mss.  nouvellement  reconnus 
par  Paul  Paris.  Paris,  societ^  de  rhistoire 
de  France  1838.  8».  —  »ap.  Buehon,  re- 
cherches  et  mat^riaux  II.  p.  33-168;  171- 
213.  Ala  Anhang  befindet  sich  hier  p.  '217- 
297  der  Abdruck  eines  ilfs.  (Paris,  k.  Bibl. 
suppl.  No.  207),  loelches  yleichfalls  Ville- 
hardouin  et  Henri  de  V.  enthalt,  aber  in 
Flandern  geschrieben  ist  u.  deshalb  icegen 
seiner  eigenthiimlichen  Schreibart  filr  das 
Studium  der  franzds.  Sprache  von  grossem 
Interesse. 

Erl.-Schr.:  Analekten  der  mittel- n.  neugriechi- 
schen  Literatur.  Herausg.  von  A.  Ellissen. 
Leipz.  1856.  16  mo.  2.  Bd.  Die  Franken  im 
Peloponnes.  Geoffioy  von  Villehardouin  nach 
der  griechificben  Verschronik  der  Franken 
in  Morea.  Originaltext  und  metr.  Verdeut- 
schung. 
Struve,  bibl.  historica  ed.  Meusel  V.  1.  p. 
263-266. 

Villeneuve,  Guillaume  de:  Histoire 
des  guerres  d'  Italie  sous  Charles 
VIII  roi  de  France,  de  Naples  et 
de  Jerusalem,  ou  Memoires  sur 
Texp^dition  de  Naples. 

Ausg.:  ^unt.d.  Tit.:  Historia  belli  Italici 
sub  Carolo  VIII  rege  Franciae  . . .  a  Guil- 
lelmo  de  Villanova  gallice  scripta  ap. 
Martene,  thesaur.  anecd.  III.  p.  1505-1544. 
—  *in  CoUection  universelle  XIV.  —  *ap. 
Petitot,  collection  XIII.  —  *ap.  Michaud 
et  Poujoulat,  nouv.  coUection  IV.  —  *ap. 
Buchon,  choix  de  chroniques  VII. 

Villon:  Le  dit  de  la  naissance  de 
Marie  de  Bourgogne. 

Ausg. :  ap.  Prompsault,  oeuvres  de  Villon 
p.  411-479. 

Vinoentii   chronica    Polonorum  = 

Kadlubek. 

36* 


564 


VINCENTIUS  —     VISIO 


Vincentius  Beiiovacensis,  ord.  praed. 
in  Royemont  (f  1264) :  Speculum  hi- 
storiale,  libri  XXXI. 

Reicht  bis  1244;  r/.  Vinc.  31,105.  Das  letzte 
Buch  ist  Interpolatiun.  Bildet  eincn  Theil  des 
gpeculuni  quadruplex,  d.  i.  naturatc,  doctrinale, 
morale  (erst  spater  von  einein  Anouym.  zuiarefUjrt) 
u.  historiale.  —  Sehr  intereHsaute  und  wichtige 
Schrift  de.s  Mittelalters,  die  auch  die  Geschichte 
der  Zeit  des  Verf.  treu  u.  klar  abspiegelt.  —  Ada- 
mus  Claromontensis  verfertigte  hieraus  eiaen 
Auszug. 

Handschr.:  Berlin,  k.  Bib].  Lat.  No. 
75.  fol.  —  Bern,  offentl.  Bibl.  mbr.  sec. 
XIV.  fol.  No.  40,  libri  25-32;  —  mbr.  sec. 
Xni.  fol.  No.  18,  libri  28-32 ;  —  mbr.  sec. 
XIII.  fol.  No.  29,  lib.  28-32.  —  Boulogne, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XIV.  fol.  —  Breslau, 
bibl.  Rhediger.  Rep.  11.  No.  9.  mbr.  fol. 
2  vol.  cca  1315  geschrieb.  —  Briissel, 
burgund.  Bibl.,  mbr.  sec.  XIV.  No.  79 
(Ila  pars) ;  —  ann.  1450.  No.  9146  bis 
9151 ;  —  sec.  XV.  No.  17970  (Hulthem  986) 

—  Cambridge,  Un.-Bibl.  —  Chartres, 
Stadtbibl.  sec.  XIV.  No.  160.  —  Dijon, 
Un.-Bibl.  sec.  XIV.  XV.  No.  329.  fol.  (bis 
lib.  XIII.  2.)  -—  Eskurial,  mbr.  fol. 
sec.  XV.  E.  I.  14-16.  —  T.  u  O.  I. 
2.  —  Gent,  v.  Alstein.  mbr.  sec.  XIV. 
fol,  _  Gotha,  hrz.  Bibl.  sec.  XIII.  cod. 
89.  —  Lowen,  Un.-Bibl.  mbr.  sec.  XV. 
80.  _  Lyon,  Bibl.  sec.  XIV.  No.  800  (a 
175)  Nur  24  Bchr.  —  Mailand,  bibl. 
Ambros.  —  Middlehill,  ex  bibl.  monast. 
de  Alna.  sec.  XIII.  No.  4643.  (3a  pars).  — 
Namur,  Stadtb.  chart.  anni  1506.  fol.  No. 
66.  —  Olmiitz,  Un.-Bibl.  2.  L  3.  anni 
1470.  —  3.  II.  13.  chart.  fol.  anni  1471. 
,Pars  II.'  —  Oxford,  Un.-Bibl.  No.  2435. 
(16  Bchr.)  —  Merton  College  590-593.  123- 
126.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  4897- 
4902;   Augustins.   sec.    XIII.   No.    60.   67; 

—  St.  Germ.  sec.  XIII.  No.  1392;  —  St. 
Germ.  fran<j.  Harl.  No.  475  (IV.  pars);  — 
Sorbonne.  sec.  XIU.  No.  891.  892.  — •  Ar- 
senalbibl.  hist.  lat.  No.  112. 113.  —  Troye?, 
Bibl.  sec.  XV.  4».  2  vol.  —  Reihe  V.  links. 
sec.  XV.  fol.  (Clarevall,  —  2  vol.  lib.  1-9. 
25-32.)  —  Turin,  Athenaeum,  sec.  XIV. 
No.  578  (pars  Ila.)  _  Valencia,  No.  107, 
108.  —  Wien,  k.  Hofb.  Novi  485.  chart. 
sec.  XV.  (deutsch.) 

Ausg. :  '  s.  I.  et  a.  foL  JSrster  unda- 
tirter  Druck.  Ebert  23612.  —  »Argen- 
torati  (Mentellin)  1473.  2  vol.  fol.  —  »s. 
1.  (Aug.  Vindel.  im  monast.  s.  Udalrici  et 
Afrae).  1474.  3  vol.  fol.  Sehr  selten.  Die 
Monche  der  genannten  Abtei  haben  nur  das 
spec.  hist.  gedruckt.  —  ^Basileae  ap.  Joa. 
Amerbachium  1481.  fol.  —  *(Vcnetiis)  per 
Herm.  Lichtenstein  Coloniensem.  1483.  fol. 

—  •Norimberg.  ap.  Ant.  Coburger  1484. 
fol.  —  '  Venetiis  1494.  fol.,  sckone  Ausgabe. 
Vgl.  Panzer,  annal.  III.  No.  1786.  —  »Aug. 
Vindel.   1496.   fol.  —   •Venetiis    1591.   fol. 

—  '•  op.  Beuedictinorum  c  ollegii  Vedastini. 


Duaci  1624.  fol.  Qute  Ausgabe,  hie  u.  da 
fehlerhaft.  Ueber  ihre  Differenz  mit  der  von 
Mentellin  vgl.  Henr.  de  Hervordia  chronicon 
ed.  Potthast  p.  XV. 

Uebers.:  Miroir  historial.  '  Lyon  1479. 
fol.  —  Miroir  hystorial  (trad.  par  J.  de 
Vignary).  *Paris  1495-96.  fol.  —  ^wieder- 
holt  Paris  1531.  fol.  —  *  Bruchstiicke  ap. 
Bouquet,  rcc.  X.  p.  314;  XI.  p.  410;  XXL 
p.  71-75. 

Erl.-Schr.:  Eckhardt,  Jh.  Fr.  (f  10.  Decb.  1794), 

Nacbricht   von    des  Vincentii    Bellovacensis 

speculo  historiali,  eiuem  seltencn  Buche  der 

Bibliothek  /,u  Ki.seuach.  Eisenach  1769.  40. 

Fabricius,    bibl.    med.  et  iuf.  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  298. 
H  i  s  t  o i  r  e  littdraire  de  la  France.  Tora.  X VXII. 
Schltjsser,  Fr.,    Vincent  von  Beauvais,  rait 

3  Abhandl.  Frankf.  a.  M.   1819.  2  Bde.  80. 
Schiiz,   corament.  criticus  de  scriptis  et  scri- 

ptoribus  historicis  p.  531-534. 
Vogel,   A.,    liierSr.-hisior.  Notizen   iiber  den 
mittelalterlichen  Oelehrten  Vinc.  v.  Beauvais. 
Freiburg  1843.  (63  SeU.)  4o. 
Wattcnbach,   Dcutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  424. 
(Weller,  J.  G.)   Altes  aus  allen  Theilen  der 
Geschichte.  Chemnitz  1760.  8o.  I.  p.  226. 
Vgl.  Vita  s.  Antonlni  raart. 

Vincentius  Pragensis  ecclesiae  ca- 
non.  et  notar.,  capellanus  episcopi 
Danielis  (f  p.  1174):  Annales  seu 
chronicon  ab  a.  1140 — 1167. 

Fortgesetzt  von  Gerlacus  abbas  Milovicensis, 
benutzt  von  Cosmae  continuator  Pragens.,  Ne- 
placho  u.  Pulkawa.  —  Griindliche  Darstellung, 
ziemlich  reine  Schreibart.  Der  Verfasner  war  ein 
warraer  Verehrer  Friedrichs  I.  Wichtig  filr  ita- 
lienische  u.  bohmische  Geschichte. 

Handschr.:  Strahow,  Praemonstrat.- 
Klost.,  mbr.  fol.  sec.  XIV.  mit  d.  Tit.:  Liher 
de  Mdeusk,  Myleiosk.  Autograph ,  defect. 
—  Kloster  Raigern,  g.  17.,  Abschrift  der 
vorigen.  —  Leitmeritz.  Abschrift.  — 
Vgl.  Pertz,  mon.  sc.  XVII.  p.  657. 

Ausg.:  'ed.  Kneysl.  1754.  —  *ap.  Dob- 
ner,  monumenta  I.  p.  29-78  na^h  der 
schlechtesten  Abschrift,  voU  Fehler.  —  *  nach 
dem  Autograph  mit  Ausfullung  der  Liicken 
aus  Cosmae  contiii.  Prag.  u.  Pulkawa  ed. 
Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XVU.  p. 
658-683. 

Erl.-Schr.:  Palacky,  Fr.,  WUrdigung  der  alten 
bohmiscben  Geschichtschreiber.     Prag  1830. 
p.  65.  71. 
Pertz'  Arcliiv  IX.  p.  464. 
Wattenbach,  Deutschland»  Geschichtsquel- 
len  p.  367. 

Vindricus  sive  Widricus  abbas  S. 
Apri  monast.  Tullensis,  vid.  Vita  s. 
Gerardi  ep.  TuUens. 

Vischelius  vid.  Paltramiis. 

Visio vid.  auch  Vita. 

Visio  Fuigentii  abbatis  primi  Af- 
fligemiensis. 

Ausg.:  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  417. 

Visio  Tundali  a.  1149. 

Ausg.:  'ap.  Vincentium  Bellovacensem, 
specul.   histor.   lib.  27.   c.  88-104.  —  *ein 


VISIO  —  VIVENTroS 


565 


grosser  Theil  in  Henrici  de  Hervordia 
chroiiico  ed.  Potthast  p.  250.  251.  —  'in 
Corneri  chron.  ap.  Eccard,  corp.  hist.  med. 
aevi  II.  p.  697. 

Uebers,:  deutsck  in  poetischer  Behand- 
lung  des  13.  Jahrh.  ap.  Hahn,  Gedichte 
des  12.  u.  13.  Jahrh.  Quedlinburg  1840. 

Erl.-Schr.  :  Gervinus,  Geschichte  d.  deutschen 
Dichtung  I.  p.  174. 

Visio  Wettini  monachi  Sangallen- 

sis  (t  824). 

Haito  hat  diese  Vision  in  Prosa,  Walafrid 
Strabo  in  Versen  bearbeitet.  Ihr  Eindruck  auf  d. 
Zeitfrenossen  war  ausserordentlich. 

Handschr.:  Brussel,  mbr.  sec.  XU.  vgl. 
Pertz'  Arch.  VH.  1005.  —  Florenz,  Bandini 
I.  359.  360.  —  St.  Gallen,  Stiftsb.  sec. 
IX.  X.  mbr.  No.  579.  —  Montecasino, 
No.  140.  —  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodl.  1071. 
1073.  —  mbr.  sec.  XI.  fol.  Laud.  F.  34.  — 
Paris,  k.  Bibl.  Notre  Dame.  sec.  X.  No. 
228.  (9);  —  No.  8501.  A.  mbr.  sec.  XU.  f.  31. 

Ausg.:  beide  Bearbeitungen  'ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  265-271 ; 
272-293  (p.  249  u.  257  ed.  Venet.)  —  »ap. 
Migne,  patrologia  CV.  p.  769.  —  Die  Be- 
arbeitung  W  a  1  a  f r  i  d  s  aiich  '  ed.  Canisius, 
lect.  antiq.  U.  2.  p.  212.  —  'in  Bibl.  Patrum 
maxima  XV.  p.  212.  —  Bruchstiik  ap. 
Bouquet,  rec.  V.  p.  399, 

Erl.-Schr.:  Mabillon  1.  c.  p.  263. 

Roth,  Geschichte  des  Benefizialwesens  p.  327. 

Visiones  s.  Elisabeth  virginis  abba- 
tissae  Schoenaugiensis. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod. 
lat.  mbr.  sec.  XIII.  No.  324. 

Atisg. :  *■  ed.  Jac.  Faber.  Paris.  1513.  fol. 

—  *  wiederhfilt  Coloniae  1628.  fol.  —  *m 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  III. 

Vgl.  Vita  s.  Elisabethae  sive  de  obitu. 

Visiones  Flotildae  virginis  in  La- 
venna  Eemensis  territorii  villa  940. 

Au^g. :  '  ed.  Pithoeus ,  scriptores  XII 
coaetan.  Paris.  1588  et  Francof.  1594.  8». 
p.  201-207.  —  *ap.  Duchesne,  script.  rer. 
Fr.  II.  p.  624. 

Visiones  s.  Mechtildis  sanctimo- 
nialis  (a.  1154)  sive  Spiritualis  gra- 
tiae  libri  V. 

Ausg.:  'Lipsiae.  —  *in  Belgio.  —  *c. 
evangelio  Nicodemi,  Lentuli  epistola,  vi- 
sione  Isaiae  prophetae,  s.  Alberti  episcopi 
Agrippinensi-s  et  Sibyllae  Erythraeae  vati- 
cinio.  Venetiis  1522.  8«.  —  *Coloniae  1536. 

—  »Venet.  1558.  —  ^ibid.  1568.  etc. 
Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Man.si  V.  p.  64. 

Visselbecoius,  Petr.,  ord.  s.  Bened. 
Eresburgi  (f  1395):  Chronicon 
Huxariense,  aGregor.Wittehenne 
continuatum.     1073 — 1498. 

Enthtilt  neben  vielen  unniitzen  u.  fabelhaften 
Nachrichten  auch  manchen  wichtigen  Beitrag  zur 
Gesoh.  Niedersatfhsens. 


sanctae.  .  .  .\ 
sancti  ....  f 
sanctarum  l 
sanctorum     / 


vtd. 


Ausg.:  ap.  Paullini,  syntagma  rer.  Ger- 
man.  Francof.  1698.  4«. 

Vita 

Acta 

Elogium 

Gesta 

Inventio 

Legenda 

Martjrium 

Oratio 

Passio 

Revelatio 

Rhythmi 

Translatio 

Versus 

hinter  dem  Schlusse  des  laufenden  Alphabets,  wo 
die  Vitae  u.  alle  sonstigen  unter  den  genannten 
Bezeichnungen  darait  zusammenhangenden  Schrif- 
ten  in  sich  alphabetisch  nach  den  Personennaraen 
geordnet  ihren  Platz  gefunden  haben. 

Vitalis  ^  ^^  Auxitana  provincia  j 
/protonotar.  sedis  apostol.i 
vid.  Vita  s.  Bertrandi. 

Vitalis,  Order.,  vid.  Ordericus  Vi- 
talis. 

Vitalis  Valentinus,  ord.  s.  Fran- 
cisci:  Oratio  in  concilio  Constan- 
tiensi  festo  Epiphanias  a.  1415  re- 
citata. 

Ausg.:  ap.  Walch,  monimenta,  fasc.  H. 
p.  53-77;  c/.  praef.  p.  XXV-XXX. 

Vitellius,  Erasm.,  episcopus  Plo- 
cens. :  Oratio  in  Augustano  conventu 
ad  ces.  Maximilianum  nomine  re- 
gis  polonie  Sigismundi  habita  co- 
ram  imperii  electoribus  plurimis- 
que  germanie  principibus  20.  Aug. 
1518. 

Ausg.:  'Augustae  Vindelic.  in  officina 
Millerana.  4".  8  Bl.  —  *ap.  Reusner,  se- 
lectae  orationes  I.  p.  65. 

Vitoduranus,  vid.  Johannes  Vito- 
duranus. 

Vitus  abbas  Eberspergensis:  Chro- 
nicon  Bavarorum.     891 — 1504. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  H.  p. 
704. 

Erl.-Schr.:  v.  Aretin,  literar.  Handbnch  ftir  d. 
baierische  Geschichfe  p.  151-154. 
Pez,  thesaurus  anecdot.  III.  p.  23.  24. 

Vitus  Cortonensis,  ord.  minor.  (f 
1250),  vid.  Vita  b.  Humilianae. 

Viventius  episcopus  (cca.  549), 
vid,  Vita  s.  Caesarii  ep.  Arel, 


566 


VOLCMARUS  —  WALAFRIDUS 


Volcmarus  abbas  FUrstenfeldensis 
seu  Cainpi  principum,  vid.  Mona- 
chus  Fiirstenfeldensis. 

Von  dem  Streit  und  der  Schlacht 
vor  Berchtheim,  zwischen  Wiirz- 
burg  uiid  Schweinfurt  gelegen,  a. 
1398  unter  d.  Bischof  Gerhard. 

Von  eincm  Ungenannten,  ))oetische  Beychreibnng 
Au!ig.:.&'p,  Jo.  Paul  Reinhard,    Beitrage 
eur  Historie  des  Frankenlandes  II.  p.  259- 
328. 

Von  der  gegenwfirtigen  durch- 
achtung  der  Cristenheyt  angethan 
von  den  Tiirken. 

Auag.:  An  Ende:  Hie  endt  sich  der 
Tractat  gesamlet  nach  der  gepurt  Cristi 
1474  jare  van  etlichen  prudern  prediger 
ordens  von  der  gegenwartigen  Durchach- 
tung  der  Cri«tehe,vt  angethan  von  den 
Tiircken  erkiarend  durch  bewarte  geschrifft 
wie   sie  vor  bezaichnet  und  gemerckt   sey 


unnd  von  was  snnd  wegen  der  crysten  sy 
.sey  angethan  un  wan  .sy  wird  ein  end 
haben.  Gedruckt  und  volledet  saligkHchen 
im  LXXXVI.  jar.  Amen.  s.  a.  4».  Vgl. 
Panzer,  Zusiitze  p.  57. 

Vrie,  Theodoricus,  Osnabrugensis 
ord.  s.  Augustini  (cca.  1440):  Hi- 
storia  concilii  Constantiensis.  1415. 

Ausg. :  »Coloniae  per  Joa.  de  Lubeck 
1488.  fol.  —  *ed.  Herm.  von  der  Hardt 
post  Concilium  Constantiense.  Francof. 
1700.  fol.  I. 

Vulculdus  capellan.  Liutpoldi,  vid. 
Vita  s.  Bardonis  arch.  Mog. 

Vulfinus  Boetiu%  episcop.  Picta- 
viensis  (cca.  830):  vid.  Vita  s.  Ju- 
niani  abbatis. 

Vuigerius:  Versus  in  Bonifacium 
VIII  papam  (1294)  et  mores  cleri. 

Ausg. :  ap.  Eccard,  corp.  histor.  medii 
aevi  II.  p.  1849-1858. 


w. 


Waoe,  Rob.,  trouvfere  anglo-nor- 
mand  (+  post  1171):  Chronique 
ascendante  des  ducs  de  Normandie. 

Eine  nicirisohe  GenealoRie. 
Ausg.:   ed.  M.   Fr.  Pluquet   in  M^moires 
de  la  Soci^te  des  Antiquaires   de  la  Nor- 
mandie.  Rouen  1825.  8».  I.  2.  p.  444-447. 

Le  Roman  de  Brut,  chro- 

nique  rim^e. 

Beendet  11.5.5;  bearbeltet  nach  Galfridus 
Monmutensis.  Das  iilte»te  bekannte  Denkmal 
de«  bretonisch-  normannischen  Sagenkreises. 

Ausg.:  publi^  pour  la  prem.  fois  d'apr^s 
les  mss.  des  biblioth^ques  de  Paris,  av.  un 
commentaire  et  de  notes  par  Le  Roux  de 
Lincy.  Rouen  1836.  1838.  2  vols.  8». 

Srl-Sehr.:  Haigh,  D.  H.,  tbe  conquest  ofGreal 
Britain  ete.  London  1861.  8o.  s.  d.  voUstand. 
Tit.  unt.  Ciironicon  Saxonicuni. 

Le  Roman  de  Rou  {Rollo) 

et  des  ducs  de  Normandie. 

Ausg. :  '  publi^  pour  la  premi^re  fois 
d'apr6s  les  mss.  de  France  et  d'Angleterre, 
avec  des  notes  ....  par  Fred^ric  Pluquet. 
Rouen  1827.  2  vols.  8".  —  *Extraits  ap. 
Bouquet,  rec.  XI.  p.  320-344;  XIII.  p.  220- 
255. 

Uebers. :  deutsch,  metrisch  bearbeitet  von 
Ffz.  Gaudy.  Glugau  1835.  8«. 

engl.  unt.  d.  Tit.:  Wace'8  chronicle  of 
the  Norman  conqnest  trota  tbe  Roman  de 


Rou ;  translated  by  Edg.  Taylor.  (London) 
1837.  Roy.-S». 

Erl.-Schr.:  Abrahams,  L.  de  Rob.  Wacii  car- 
mine  Brutus.  Hafiiiae  1828.  80.  Bierin:  De 
rebus  ab  Hengisto  et  Horsa  gestis  carmen, 
altfianzosi.sch  u.  dSnisch. 
Lapramons  Brut,  vid.  Lagamon. 
Raynouard,  observations  pbilologiqnes  et 
grammaticaies  sur  le  Roman  de  Rou.  Rouen 
1829.  80. 

Vgl.  Chroniques  de  Normandie. 

L'  ^tablissement  de  la  ffete 

de  la  concepcion  Notre-Dame  dite 
la  F^te  aux  Normands. 

Ausg.:  pubii^  pour  la  prem.  fois  ...  par 

G.  Mancel  et  G.  S.  Trebutien.  Caen  1842.  8». 

Erl.-Schr.:   Kloppe,    recherches  sur  lo  dialecte 

de  Guace   (iface),    trouvfere   anglo-normand 

du   XII.    sifecle.    Part.   I.    Magdebourg    1863. 

40.  (Programtn.) 

Pluquet,  Fr.,  notico  sur  la  vie  et  lei  dcrits 

de  Rob.  Wace.  Rouen  1824.  8«. 
Wright,    biographia    Britannica   liter.  n.    p. 
205-212. 

Vgl.  Vita  8.  Nicolai  episc.  Myrensii. 

Walafridus  Strabo,  discipulus  Ra- 
bani  Mauri,  abbas  Augiensis  (f 
849):  Dc  officiis  divinis  sive  De 
exordiis  et  incrementis  rerum  eccle- 
siasticarum. 

Enthfilt  vlel  Bearhfensvirertes  iib.  d.  Verfassung 
der  Kirche  in  jenen  Zeiten. 

Ausg.:  '  ed.  Jo.  Cochlaeus,  speculum  an- 
tiquae  devotionis  circa  missam.  Moguntiae 
1549.  fol.  No.  2.  —  *  ap.  M.  Hittorp ,  col- 


WALAFRIDUS  -  WALTERUS 


567 


lect  de  catholicae  ecclesiae  divinis  offacus 
ac  ministeriis.  Colon.  1568.  p.  390.  No.  7 
_  »m  Bibliothecis  Patrum  (Lugdun.  XV. 
p.  181.)  ,,  ,   . 

Versus  ad  Ruadbernum  lai 

cum  de  exilio  Judith,  imperatoris 
Ludovici  Pii  coniugis. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr. 
II.  p.  338-340.  —  'ap.  Bouquet,  rec.  VI. 
p.  267-271. 

Versus  de  Geroldo  comite, 

fratre  Hildegardis  reginae,  Caroli 
M.  coniugis,  qui  in  certamine  con- 
tra  Hunos  caesus  est  a.  799. 

Excerpti    ex    eius   carmine   ad  Grimaldum  ca- 

peilanum.  ,  .   ,     t-i  •    x 

Ausg.:  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scnpt. 

II.  p.  649.  _,        ..   .    ^ 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Geschichte  der  romischen 
Literatur  im  karoling.  Zeitalter.  p.  100-105; 
217-219;  898-401.  .     . 

Basnage,    de    Walaf.    Str.    eiusque    scriptis 
observatio   —   m   seiner  Ausg.  von  Canisius, 
lect.  antiq.  II.  2.  p.  179  sq.    ^    ,  ^.   .^  ^.       , 
Fabricius,   bibl.  med.  et   mf.   iatinitatis  ed. 

Mausi  VI.  p.  310. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  142-144;  147-149. 

Vgl.  Visio  s.  Wettini, 
Vita  s.  Bleithmaci, 
„     s.  Galli, 
„     s.  Leodegarii, 
„    s.  Mammae, 
„     s.  Otmari. 

Walbertus  monachus  Marchianen- 

sis  (cca.  1128),  vid.  Vita  s.  Rictru- 
dis  {miracvla.) 

Walcherus  etManasses,  vid. Ge- 
sta  episcoporum  Cameracensium. 

Wales,  princes  of,  vid.  Caradoc. 

WaUingford,  Johannes  seu  Joban- 
nes  de  Cella,  abbas  S.  Albani  (f 
1214):  Chronicon  de  rebus  Angli- 
cis  ab  a.  449—1035. 

Ausg.:  ap.  Gale,  hist.  Brit,  script.  p. 
525-550. 


Naum- 


Waleramnus  ( 

Walramus  \  ^ 
burgensis  (f  1110):  De  unitate  ec- 
clesiae  conservanda  et  de  schi- 
smate  inter  imperatorem  et  ponti- 
ficem  sive  Apologiarum  pro  impe- 
ratore  Henrico  IV  libri  3. 

Av^g.:  'ed.  Ulr.  abHutten.  Mogunt.  1520. 
4«,  —  *  ap.  Schard ,  de  iurisdictione  et 
auctoritate  imperii.  —  *  ap.  Goldast,  apo- 
logia  p.  53-183.  —  *  ap.  Freher,  script.  rer. 
Germ.  ed.  Struve  I.  p.  233.  —  *  ap.  Lude- 
wig,  reliq.  mss.  XII.  p.  432. 

Epistola    ad   Ludowicum, 

Thuringiae    landgravium,    qua   ip- 


sum    monet,     ut   pontifice   deserto 
imperatori  fidem   exhibeat. 

Ausg. :  '  ap.  Goldast,  apolog.  scripta  pro 
Henrico  IV.  Hanov.  1611.  4».  p.  51-53.  — 
»ap.  Leuckfeld,  antiquitat.  Halberstadens. 
p.  693.  —  »m  Dodechini  continuat.  quam 
vocant  ad  Marianum  Scotura  (s.  d.)  a.  1090. 
*ed.  Baronius,  annal.  eccles.  ad  a.  1090. 
§  8-11. 

Libellus     de     investitura 

episcoporum    per    imperatores    fa- 
cienda. 

Ausg. :  ^  ap.  Schard,  collect.  de  iurisdict. 
imperiali  No.  14.  —  »  ap.  Goldast,  apolog. 
scr.  pro  Henrico  IV.  Hannov.  1611.  4o.  p. 
226-233. 

Erl.-Schr.:  Fabricius.  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p-  313.  .... 

Schuz,     commentar.    criticus    de    scnptis    et 
scriptoribus  historicis  p.  540-547. 

Vgl.  Vita  s.  Leonardi  conf.  (epist.) 

Walsingham,  Thomas,  mon.  Bened. 
S.  Albani  (cca.  1440) :  Historia  An- 
gliae  brevis.    1273-1422. 

Ausg.:  ^  zusammen  mit  Asserius  Mene- 
vensis  ed.  M.  Parker.  Londini  1574.  fol.  — 
»m  Anglica,  Hibernica  a  veteribus  scripta 
ex  bibl.  G.  Camdeni  p.  43-408. 

Ypodigma   Neustriae    vel 

Normanniae  ab  irruptione  Norman- 
norum  ad  annum  VI.  Henrici  V. 
1066—1417. 

Ausg.:  ^  ed.  Parker.  Londini  1574.  fol. 
—  *m  Anglica,  Hibernica  etc.  a  vett. 
scripta  ex  bibl.  G.  Camdeni  p.  413-592. 

Walter  Bower,  vid.  Johannes  de 
Fordun. 

Walter  de  Hemingsburgh  =  Gal- 
therus  Hemmingford. 

Walter  Mapes  =  Gualterus  Mapes. 

Waltharius  princeps  Aquit.  =  De 
prima  expeditione. 

Walterius  de  Muda  monachus  b. 
Mariae  de  Thosan  (cca.  1284),  vid. 
Vita  b.  Torphimi. 

Walterus  archidiaconu§  Tervannen- 
sis,  vid.  Vita  Karoli  Boni. 

Walterus  de  Clusa:  Historia  Ar- 
densium  dominorum. 

Ausg.:  fragmenta  ap.  Bouquet,  rec.  XIII. 
p.  441-452. 

...  „         \  de  Hemingburgh  j    _ 
Walterus  |  Hemmingford        i   ~ 
Galtherus  Hemmingford. 


568 


WALTERUS  -  WENGER 


Walterus  de  Whytleseye:  Historia 
coenobii  Burgensis  ab  a.  1246 — 
1321. 

Fortgetzunp  flcs  Robertus  de  Swaphara. 
Ausg.:  ap.  Sparke,  histor.  Anglic.  script. 
p.   125-216.       Vgl.  Historiae  coenob.  Burg. 

Waltherus,  vgl.  auch  Baltherus. 

Waltherus  Spipensls  subdiacon., 
vid.  Vita  s.  Christophori. 

Waltramus  =  Wah-amus. 

Wandalbertus  monachus  Prumien- 
sis  (cca.  851),  vid. 

Martyrologiura  WandalberH. 
Vita  s.  Goaria  presb. 

Warlnus  abbas  Corbeiensis,  vid. 
Passio  s.  *Viti  {versus.) 

Warkworth,  Johannes,  rector  de 
Wisbeach  (saec.  XV.):  Chronicle 
of  the  first  thirteen  years  of  king 
Edward  the  fourth'8  reign.  1461 — 
1474. 

Ausg. :  ^  edit.  par  J.  O.  Halliwell.  Lon- 
don,  Camden  Society  1839  (1840).  4».  No. 
10.  —  *Auszuge  ap.  Leland,  coUectanea 
n.  p.  471-499. 

Warmannus  monachus  Augiensis 
et  episc.  Constantiensis  (f  1034), 
vid.  Vita  s.  Pirminii. 

Warnaharius  presbyter  Lingonen- 
sis  (saec.  VII.):  vid. 

Acta  s.  DeBiderii  ep.  Lingon. 
*  „     „  Speusippi,  Eleus. 

Warnefridus  =  Paulus  Warne- 
fridi. 

Waterlos,  Lamb.,  vid.  Annales 
\  RmGrRCGriSGS 

Wattenstedlus,  Buffo,  Mind.,  1460 
canonicus  Hamelensis:  Chronicon 
Mindense.     780—1435. 

Ausg.:  ap.  Paullini,  syntagma  rer.  Ger- 
manicar.  Francof.  1697.  4". 

Wavrin,  vid.  Jean  de  Wavrin. 

Weber,  Veit,  aus  Freiburg:  Lie- 
der  aus  dem  burgundischen  Rriege. 
1476. 

Voll  Uebermuth  u.  Trotz  auf  cl.  alten  Ruhm. 
Ausg.:  '  Veit  Weber's  Kriegs-  u.  Sieges- 
lieder,  hrsg.  von  H.  Schreiber.  Freiburg 
1819.  8*.  —  ^bei  Dieb.  Schiiling  (w.  d.), 
Beschreibung  der  burgundischen  Kriegen. 
Bern  1743.  fol.  p.  120.  146.  183.  278.  347. 
—  *  ein  Lied  uh.  die  Schlacht  von  Murten 
1476  bei  Wackernagel,  altdeutsches  Lese- 
buch  p.  803. 

Welchardus  de  Polhaim:  Conti- 
nuatio  annalium  S.  Rudberti  Salis- 
burg.    1280—1307. 


Past  wortlich  ans  Eberhardns  archld.  Ra- 
tispon.  genotnmen. 

Ausg.:  ^  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  L  p. 
382-404.  —    *  ap.  Pertz ,    mon.   scr.  IX.   p. 

810-818.  V(jl.  Chronicon  Saliaburgensp. 

Weinrelch,  Casp.,  Mitglied  des 
CoUegiums  der  Biirgerrepriisentan- 
ten  in  Danzig  (saec.  XV.  2.  Halfte) : 
Danziger  Chronik.  1461—1495.  Ein 
Beitrag  zur  Gesch.  Danzigs,  der 
Lande  Preussen  und  Polen,  des 
Hansabundes  und  der  nordischen 
Reiche. 

Die  Chronik  belchrt  iiber  die  Stellung  D-s  nach 
seiner  Einverleibung  in  Polen  u.  gibt  fiir  jene  Zeit 
interessanle  Aufschliisse  iiber  die  commercicllen  u. 
gewcrblichen  Verhaltnisse  jener  Stadt. 

Ausg. :  hrsg.  u.  erlautert  von  Th.  Hirsch 
u.  F.  A.  Vossberg.  Berlin,  Stargardt  1855. 
gr.  4*.  Baar  4  Thlr.  Von  diesem  Werke 
wurden  nur  200  Exempl.  auf  Fapier  und 
2  h  Ib   Thlr.  auf  Pergament  gedruckt. 

Erl.-Schr.-  Kletke,  die  Quellenschriftatellcr 
Preussens  p.  147-. 

Weiss  Kunig,  vid.  Treitzsaurwein. 

Wellensis  canonicus  (1423):  Histo- 
ria  de  episcopis  Bathoniensibus  a 
prima  sedis  fundatione  704  ad  a. 
1423. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  L  p. 
553-571.  —  Continuatio  ab  a.  1424-1540 
ibid.  p.  572-576. 

Vgl.  Adamus  Domershamensis. 

Welling,  udalric.  et  Conrad.,  mo- 
nachi  SS.  Udalrici  et  Afrae  Augusten- 
ses  (flor.  saec.  XIV.),  vid.  Annales 
SS.  Udalrici  et  Afrae. 

Weltchronik,  konigsberger.  Chro- 
nicon  ab  0.  C.  usque  ad  mortem 
Conradini. 

Noch  nicht  herausgegeben. 
ffandschr. :  Konigsberg,  Un.-Bibl.  No . 
1150.  mbr. 

Ausg.:  der  auf  Heinrich  II,    Konrad  III 

undHeinrich  III  beziigliche  Abschnitt  getreu 

nach  d.  Mpt.   ap.  Giesebrecht,  Gesch.  der 

deutsch.  Kaiserzeit.  2.  Aufl.  U.  p.  668-671. 

Erl.-Schr.:    Giesebrecht,    ibid.    I.    p.    789  792 

(spricht  lib.  d.  in  enger  Verw.indtschaft  sle- 

hcnden  sagenhaften  Erzahlungen  d.  Annales 

Paliilenses,    der    konigsbergcr    Weltchronik 

und  dcs  Chronicon  KepegovH.) 

Weltchronik,  saschische  =  Chro- 
nicon  Liineburgicum  ap.  Eccard, 
und  Chronicon  Repegovii. 

Erl.-Schr.:  Waltenbach,  Deutschlands  Ge- 
sclilchtcquellcn  p.  421. 

Wenger,  Conrad.,  canon.  Brixien- 
sis  (cca.  1500):  De  bello  inter  Ve- 
netos  et  Sigismundum  Austriae  ar- 
chiducem  gesto  libellus.     1487. 

Au$y.:  »Ba8ileae  1544.  8»,  —  *Argentorat 


WERTNHERUS  —  WIDUKINDUS 


569 


1717.  fol.  —   »ap.  Freher,  rer.  Germ.  scr. 
ed.  Struve  II.  p.  445. 

Werinherus  /     ,  r      ttt  •        * 

abbas  Weinsrarten- 
Wernerus     \  ° 

sis  (t  1188),  vid.  Monachus  Wein- 

gartensis. 

Westerrodus,  Bernard.,  Corbeien- 

sis  (1367):  Planctus. 

Intereesantes  Gedicht. 
Ausg. :  '  ap.  Walch ,  monimenta  fasc.  4. 
p.  243-254;  cf.  praef.  p.  XXXVII.  —  'vor- 
her  ed.  Matth.  Flacius  in  Catalog.  testium 
veritatis  p.  101  sq.  (Basil.  1557.)  —  *  ap. 
Wolf,  lection.  memorab.  I.  p.  543.  —  *  ap. 
Matth.  Bernegger,  hypobolimaea  divae  Ma- 
riae  deiparae  camera;  seu  idolum  Laure- 
tanum,  eversis  Baronii  card.,  Canisii,  Tur- 
riani  ac  Tursellini  iesuitarum  fulcimentis, 
deiectum.  Argentorati  1619.  4".  p.  140. 

Whethamstade,  vid.  Johannes 
Whethamstade. 

Wibertl  traditio  =  Traditio  Ostar- 
beke. 

Wibertus,  vid.  auch  Guibertus. 

Wlbertus  archidiaconus  Tullensis, 
vid.  Vita  Leonis  IX  papae  {vita 
alia.) 

Wido,  vid.  auch  Guido. 

(Wido  Ambianensls  episcop.,  f  ante 
1076)  Carraen  de  expeditione  Wil- 
helmi  conquestoris,  seu  De  conqui- 
sitione  Angliae  per  Guilelmum  du- 
cem  Normanniae,  et  De  pugna 
apud  Hastings  seu  De  Hastingae 
praelio. 

840  Hexameter. 

Handschr.:  Briissel,  btirg.  Bibl.  No. 
629.  mbr.  sec.  XII.  vgl.  Pertz'  Archiv  VII. 
1006. 

Ausg.:  '  edit.  by  Mr.  W.  H.  Black  in 
Appendix  C.  to  Mr.  Purton  Cooper's  report 
on  Rymer's  Foedera  p.  78-86.  —  ^in  Col- 
lection  of  Historians  edited  by  ord.  of  the 
Record  Commiss.  I.  p.  856-872.  —  *m 
Chroniques  Anglo-Normandes  . . .  recueil . . . 
publi4  par  Francisq.  Michel.  Rouen  1840. 
m.  p.  1-38. 

Erl.-Schr.:  Wright,  Th.,  biographia  Britannica 
literar.  II.  p.  15.  16. 

Wldo  episc.  Ferrariensis:  De  sci- 
smate  Hiidebrandi. 

iaS9  verfasst.  Reich  an  gescbichtlichen  Nach- 
richten. 

Handschr.:  einzige  inMunchen,  bibl. 
de  Maffei.  4".  saec.  XI. 

Ausg. :  zum  erstenmale  ed.  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  148-179. 

Erl.-Schr.:  Giesebrecht,   Gesch.  d.  fleutsch. 
Kaiserzeit  II.  p.  585.  (2.  Aufl.  p.  627.) 

Widrlcus  abbas  S.  Apri  monast. 


Tullensis  (cca.  1050),  vid.  Vita  s. 
Gerardi  episc.  Tullensis. 

Widukindus  monachus  Corbeiensis 
(9f^?):  Res  gestae  Saxonicae  sive 
Annalium  libri  3,  ab  a.  Chr.  919 — 
973. 

In  jeder  Beziehung  eine  der  vorziiglichsten 
Quellen  des  Mittelalters.  Fliessende,  nach  d.  Alten 
gebildete  Sprache,  jedoeh  oft  dunkel. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  UI.  p. 
412  sq. 

Ausg.:  '  ap.  Frecht,  collect.  scr.  Basil. 
1532.  fol.  p.  b2sq.;  vorauf  geht  Ws  von 
Trithemius  verfasste   Vita.  —  *  unt.  d.  Tit. : 

Wit.  annales editi  de  fide  cod.  ms.  et 

e  pnblicato  exemplari  alicubi  aucti.  Add. 
est  brevis  appendix  de  familia  et  reb.  gest. 
Palatinor.  Saxoniae  ex  chron.  Gozecensi. 
Item  histor.  Henrici  Leonis,  ducis  Saxon. 
et  Bavariae,  excerpta  de  Annalibus  Hel- 
moldi,  Arnoldi  et  Saxonia  Kranzii.  St.  et 
op.  R.  Reineccii.  Francof.  1577.  fol.  Hiibsch 
gedruclct,  aber  nicht  so  vollstdndig,  icie  die 

1.  Ausg.  —  »  unt.  d.  Tit. :  Wit annal. 

libri  IH,  emend.  et  auct.  quam  antea  ed. 
c.  luculentis  notis  quae  instar  iusti  comm. 
esse  possunt.  Op.  et  st.  H.  Meibomii  sen. 
Francof  1621.  fol.  —  *  wiederholt  von  Mei- 
bomius  nep. ,  scr.  rer.  Germ.  I.  p.  629-704 
mit  Nnten.  —  *  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  I. 
p.  221.  —  'ed.  G.  Waitz  ap.  Pertz ,  mon. 
scr.  III.  p.  416-467.  —  '  ex  Mon.  Germ.  in 
us.  schol.  recudi  fec.  Pertz.  Hannov.  1840. 

8^  11 '/4  Sgr. '  Summa  capitum  ex 

quibus  constant  tres  libri  Widukindi  Corb., 
qualis  legitur  in  cod.  antiq.  bibl.  Casinen- 
sis,  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Br.  I.  p.  208.  — 
'Variae  lectiones  ex  Widukindi  codice 
archivi  electoral.  Dresdens.  ap.  Leibnit.  1. 
c.  I.  p.  211.  —  *Fragmenta  '  ap.  Bou- 
quet,  rec.  VUI.  p.  217;  —  *  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Br.  I.  p.  70. 

Uebers. :  unt.  d.  Tit. :  '  Geschichte  Konig 
Heinrichs  I  u.  Kaiser  Otto's  d.  Gr.  Dresden 
1790.  8".  —  'Sachsische  Geschichten,  iibers. 
V.  R.  Schottin.  M.  Einleit.  von  Wattenbach. 
Berlin  1852.  (Geschichtschreib.  d.  deutsch. 
Vorzeit.  X.  Jahrh.  6.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Bercht   et  de  Brinken,   de   Wite- 

chindi  Corbeiensis  vita  et  scriptis  annalium 

codd.  et  edd.  c.  consilio  novae  editionis  pa- 

randae,  —  in  Nova  Acta  societatis  Jablono- 

vianae.  lU.  p.  128. 
Contzen,   Geschichtschreiber   der  sachslsch. 

Kaiserzeit.  Regensburg  1?37.  p.  11-28. 
Giesebrecht,  L.,  wendische  Geschichten  III. 

p.  295. 
W. ,  Geschichte  der  deutsch.  Kaiserzeit 

I.  p.  741. 
Grasse,   J.  G.  Th.,    Lehrb.   einer  Literarge- 

schichte  d.  beriihmtesten  Volker  des  Mittel- 

alters.  Dresden  1839.  I.  2.  Halfte.  p.  753  gibt 

andere  Quellen. 
Hausser,    die   teutschen   Geschichtschreiber. 

Heidelberg  1939.  p.  nO. 
Heinemann,  O.  v.,  MarkgrafGero.  Eine  hist. 

Monographie.  Braunschweig  1860.  gr.  8». 
Maurenbrecher  in  Sybel's  histor.  Zeitschr. 

1861.  p.  120.  150  sq. 


670 


WIE  —  WILHELMUS 


Ptiittng,  dc  Widukindo  historico.  Reckling- 

husae  1850.  4o.  22  pag.  (Progr.) 
Stasin  Rlii,  T.,  quilms  Ipffibus  innixa  tiit  {vgl. 

unt.  Tbielmaruii)  p.  2  .sq.  p.  3ft  sq. 
Sybel.  die  nSchRische  t^ajje  bei  Widuchind,  — 

m   Sclini(dt's   Zeit8ciir.    f.   Gcsohichtswissen- 

schaft  II.  P..577. 
Waitz,   Q. ,   praefatio   ap.  Pertz  1.    1.  III.  p. 

•10SH6. 
iib.  d.  Entwickelung  der  deutschen  Histo- 

riographic  im  Mittelnlter,  —  in  .Schmidts  Zeit- 

schrift  f.  Geschicht,s\v.  II.  p.  100. 
Wattenbach,   Deuti^chiands  Geschichtsqnel- 

len  p.  1«8-170 

Wie  KiJnig  Matthias  (Corvinus)  die 
Newstatt  (Wien)  belagert.     1486. 

Kurze  Mittheilungen  eines  gleichzeitigen  Ver- 
fassers. 

Ausg. :  ap.  Kaltenback ,  osterr.  Zeitschr. 
f.  Geschichte.  1836.  p.  144. 

Wle  KiJnig  Matthias  die  Oester- 
reichischen  in  die  Fkicht  schlegt 
(16.  Juni  1484  bei  Korneuburg.) 

Ausg. :  ed.  Kaltenback ,  osterr.  Zeitschr. 
f.  Geschichte.  1836.  p.  4. 

Wie  und  mit  welcherley  herlikeit 
und  solempnitetenauchdurchweiche 
Bischofe  prelaten  fursten  und  Her- 
ren  dasz  begengnisze  und  Exequien 
etwan  desz  allerdurchleuchtigsten 
etc.  Herrn  Friederichs  desz  heyli- 
gen  Romischen  Reichs  Keysers  etc. 
etc.  mildes  seliges  und  lobliches 
gedechtniss  czu  Wyenn  yn  Oester- 
reich  gehalden  vorbracht  und  be- 
gangen  sey. 

Ausg.:    impressum   Lyptzk   s,   a.    (1493). 

4».  6  matt. 

Wle  und  in  wellicher  gestalt  Kay. 
May.  von  Bruck  auss  gen  Lunden 
in  Engeland  gezogen,  ankommen 
und  Empfangen  worden  ist. 

Kntbiilt  d.  Bcschreibung  einer  Reise  d.  Kaiser.s 
von  Brligge  zu  K.  Heinrich  VII  v.  Eiigland  im  Mai 
u.  Juni  1513. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (1513?)  4».  4  BUitt. 

Wierstraat   {  Cristian,  van  Duys- 
Wijerstraessi  '  .    ^ 

seldorp,  clerk  des  gestifftz  Colne: 
Reimchronik  der  Stadt  Neuss  zur 
Zeit  der  Belagerunj^durch  Karl  d. 
Kiihnen,  Herzog  v.  Burgund.  1474. 

Vollendet  1475. 
Ausg. :   '  s.  1.  et  a.  (wahracheinlich  Koln, 

fedrnckt  vom  Drucker  des  Schiirenschen 
heutonista  um  1475).  4».  Ein  JExemplar 
1811  in  Utrecht  verkuujt.  —  *  unt.  d.  Tit.: 
Dit  ys  dye  hystorie  van  der  Eirlicher  Stat 
Nuys  (in  Versen  von  Ch.  Wierstraat).  Colln 
1497.  4".  Mn  Exempl.  in  Leipzig,  Un.-Bibl. 
—  *  vnederholt  hrsg.  von  E.  v.  Groote.  Coln 
1855.  gr.  8».  24  Sgr. 

Erl.Hchr.:  Collot  d'Escury,  HoUands  roem  in 


kunsten    en    wetenschappen  IV.    p.  291  sq. 

Anmerk. 
Jansgcn   in    Annalen    des   histor.    Vereins   f. 

den  Niedcrrhein.  If^hh.  I.  p.  226. 
Monc,  Quellen  u.  ForschunKcn  I.  p.  .159. 

Wigandus  Marburgensis,  eques  or- 
dinis  teut. :  Chronicon  seu  Annales. 
1326 — 1394,  c.  continuatione  ano- 
nymi  —  1433. 

Fortsetz.  d.  Petrus  de  Dusburg. 
Handschr.:  Konigsberg,  geh.  Arch. 
Ausg.:  ed.  J.  Voigt  et  E.  Raczyiiski,  lat. 
et  polon.  Posnaniae  1842.  4».  2  Thlr.    Die 
polnische  Uebersetz.  ist  von  1464. 

Uebers.:  Wigand  Vi  Marburg.  Chronik. 
Hr.<g.  von  Joh.  Voigt  u.  Raczyiiski.  Konigs- 
berg  1840. 

Erl.-Schr.:  Doil,  die  Familie  Walpodenin  Mainz, 
sodann  die  drei  ersten  Hochmeister  u.  die 
altesten  Chronilienschreiber  des  deutschen 
Ordens  —  in  QuartalblStter  des  Vereins  f. 
Literatur  u.  Kunst  zu  Mainz.  Mainz  1831. 
Heft  2.  p.  15. 
Lucas,  iib.  d.  Chronik  de»  deutschen  Ordens- 
Ritters  Wigand  v.  Marbnrg,  —  «n  Beitr.  z. 
Kunde  Preussens.  VI.  1824.  p.  465-506. 
Tiippen,   M.,    Gesch.  d.  preuss.  Historiogra- 

phie  p.  28-;35. 
Wisznievf  ski ,     Mich.,    historya    literatury 
polski(Sj  H.  p.  U7-150. 

Wigandus  presbyter  Bilefeldensis 

(?  1076),  vid.  Vita  b.  Waldgeri. 

Wigelius,  Nicolaus,  Silesius  Bri- 
gensis  (flor.  1427):  De  valore  indul- 
gentiarum  adversus  Joannem  Hus- 
sum  disputatio. 

Ausg.:  ap.  Walch,  moniraenta  Vol.  II. 
fasc.  1.  p.  25-66.  c.  praefat.  p.  XXV-XXXVI. 

Wigorniensis  monachus:  Annales 
de  rebus  ecclesiae  Wigorniensis  a 
prima  eius  fundatione  (680)  ad  a. 
1308. 

Die  Chronologie  oft  vcrwirrt. 
ffandschr.:    London,  bibl.  Cotton.  Ca- 
ligula.  A.  10. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
469-530  mit  Fortlassung  des  von  andern 
Entlehntcn.  —  Continuatio  ab  a.  1302- 
1540  ibid.  p.  531-540. 

Vgl.  Vita  s.  Wulstani. 

Wikes,  Thom.,  canon.  regul.  in 
Osney  (f  p.  1304):  Annales  histo- 
riae  Anglicanae  seu  Chronicon  Sa- 
lisburiensis  mona.sterii.  1066 — 1304. 

Au.ig. :  '  ap.  Gale,  script.  hist.  Anglic.  p. 
21-128.  Selten.  —  *  Die  Jahre  1245-1273 
ap.  Bohmer,  fontes  II.  p.  449-467.  —  »Bruch- 
stiicke  ap.  Leland,  coUectanea  III.  p.  414 
-420. 

Wilhelmus 

Willelmus 

Willem  ')  =  Guilelmus 

Willermus 

Willlam 


of...l 


WILLELMUS  —  WIPO 


571 


(Wlllelmus  de  Dene,  notarius  pu- 
blicus  [flor.  1358]):  Historia  Roffen- 
sis  ab  a.  1314—1350. 

Behandelf  die  Geschichte  des  Bischofs  Hamon 

Ausg. :  insigniora  duntaxat  ap.  Wharton, 

Anglia  sacra  I.  p.  356-377.  Continuatio  als 

Successio    episcoporura   Roffensium    ab    a. 

1352-1540  ibid.  378-383. 

Wilkina  Saga  sive  historia  Wilki- 
nensium,  Theoderici  Veronensis  ac 
Niflungorum,  continens  rerum  atque 
heroum  quorundam  Gothicorum  res 
gestas  per  Russiam,  Poloniam,  Hun- 
gariam,  Italiam,  Burgundiam,  Hi- 
spaniam  etc. 

Ausg.:  islandice,  suecice  et  latine  edid.  J. 
Peringskiold.  Stockholmiae  1715.  fol.  Cet 
ouvrage  qui  est  tr^s  curieux,  est  rare  hori 
du  royaume  de  Suide.  Du  Fresnoy. 

Willibaldus  presbyter  S,  Victoris 
Moguntiae,  via.  Vita  s.  Bonifacii  ar- 
chiep.  Mogunt. 

Wimpheling,  Jacobus,  Sletstaden- 
sis  (cca.  1502) :  Epistole  et  carmina 
quibus  elegantissime  in  medium  da- 
tur  repudiatio  filie  Regis  Romanoru 
Maximiliani  per  Regem  Francorum 
Carolum  facta  et  superductio  filie 
ducis  Britonum,  prefati  Romanorum 
Regis  sponse.  FoL  2:  Scripta  est 
ep.  ex  Spira  pridie  id.  Febr.  1492. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  4«.  10  Blatter. 

Epitome  imperatorum  Ger- 

manicorura. 

Ausg. :  ^  per  eruditum  quendam  recognita 
ap.  Frecht,  coll.  scr.  Germ.  p.  315.  —  *ap. 
Schardium  redivivum  I.  p.  349. 

Vgl.  Epistolae  Wimpfelingii. 

Windeck,  Eberhard,  Moguntinus 
(f  cca.  1443) :  Historia  Sigismundi 
imperatoris.  1386 — 1442.  Denk- 
wiirdigkeiten  aus  d.  Leben  u.  der 
Zeit  K.  Sigmunds. 

Ist  deutsch  geschrieben. 
Handschr.:  Gotha,  herz.  Bihl.  chart.  a. 
1461.  fol.  23.  —  Hanuover,  Schrank  X. 
chart.  sec.  XV.  fol.  —  Weimar,  chart. 
sec.  XVII.  4".  Ueber  andere  vql.  Pertz'  Ar- 
chiv  I.  p.  451-469.  m.  262.  XI.  410. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  1074-1288.  An  unzahligen  Stellen  ist  der 
Text  verdorben  u.  verivorren. 

Erl.-Hchr.:  A.«chbach,  J.,  Lebeii  Kaiser  Sigis- 
munds.  Hamburg  1838-43.  4  Bde.  80. 
Droysen,  Eberh.  Windeck,  —  «n  Abhandl.  d. 
k.  sachs.  Gesellch.  d.  Wissensch.  III.  p.  149- 
229  (einzeln  daraus  Leipzig  18^3.  4«.  24  Sgr.) 
Intertttant. 


Diimge  et  Mone,  Bberh.  Windeckii  Mogun- 

tini  histor.  imp.  .Sigismnndi  vemacula,  —  in 

Pertz'  Arch.  III.  p.  262. 
Fichard   dictus  Baur  de   Eiseneck,   iiber 

Eberhard  Windeck,  —  in  Frankfurtisches  Ar- 
chiv  III.  p.  324. 
Mone,  Chronik  d.  Eberhart  Windeck,  —  in  An- 

zeiger    fiir  Kunde    d.    deutsch.  Mittelalters. 

1*;«.  p.  189. 

Winzenbepg,  vid.  Conradus  de 
Winzenberg. 

Wipeptus,  vid.  Vita  s.  Brunonis- 
Bonifacii  {martyr.) 

Wipo,  capellanus  Konradi  II  imp. 
(cca.  1040):   Proverbia   et  Tetralo- 

fus   Heinrici    III    regis,    Conradi 
lii  seu  Panegyricus. 

Verfasst  i027  od.  1028.  u.  1041.  Erstere  in  ihrer 
Art  vortreflflich,  letztere  in  fliessenden  gereimten 
Hexametern.  anmuthig  u.  geschickt  durchgeflihrt. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  243. 

Ausg,:  •proverbia  ap. Pez,  thes.  anecd. 
VI.  2.  p.  58  ohne  Nennung  des  Verf.  — 
'  viit  Angabe  des  Verfass.  ap.  Martene  et 
Durand,  nova  coll.  monum.  IX.  p.  1095.  — 
*  wiederholt  von  Fabricius ,  bibl.  med.  et 
inf.  latinitatis ,  zu  Ende  des  3.  Buchs  I.  p. 
1265-1272  (Hamburg.  1734.  8«.)  —  *ed. 
Hoffmann  v.  FaUersleben  ap.  Haupt  und 
Hoffmann,  Altdeutsche  Blatter.  1836.  I.  p. 
12-14.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  245 
-247.  —  *in  Wiponis  op.  ed.  Pertz.  Hannov. 
1853.  8*.  —  Lesarten  cod.  Cameracensis 
ed.  Mone  in  Anzeiger  f.  Kunde  des  deutsch. 
Mittelalters.  1835.- p.  363.  —  Tetralogus 
editus  ^a  Canisio,  lect.  ant.  I.  2.  p.  191. 
(III.  p.  161-170  ed.  Basnage)  unt.  d.  Tit.: 
Panegyricus.  —  '  iciederh. ,  aber  verbessert 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  247-254.  —  »  ed. 
Pertz  in  Wiponis  op.  Hannov.  1853.  8". 

:  Vita  Chuonradi  II    impe- 

ratoris. 

Geschrieben  1048  od.  1049.  Schatzbares  Werk, 
keine  blosse  Lobrede;  lebendige  Auifassung  von 
Zeit  und  Menschen. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  245. 

Ausg.:  'ed,  Pistorius  inter  Rer.  Germ. 
vet.  scr.  VI.  Francof.  1607.  fol.  p.  421-444. 
(*wiederh.  ibid.  1653.  fol.  p.  421;  —  »1654 
erschien  dasselbe  Buch  mit  neuem  Titel  u. 
d.  Bezeichnung  Scriptores  rer.  Germ.  Tom. 
III.)  —  *  tciederholt  ap.  Pistor.  -  Struve  HI. 
p.  459-484.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  254 
-275.  —  *in  Wiponis  op.  ed.  Pertz.  Hannov. 
1853.  80.  —  'Bruchstucke  ap.  Bouquet, 
rec.  XI.  p.  1-5;  615-620. 

Uebers. :  '  W  i  p  p  o  ,  Leben  und  Thaten 
Kaiser  Konrads  des  Saliers  U,  von  Vogt, 
in  Rhein.  Archiv  XIII.  1814.  p.  203.  XIV. 
p.  258.  348.  —  »ubers.  von  F.  B.  v.  Buch- 
holz  (an  seiner  Uebers.  des  Lambertus  Hers- 
feld.)  Frankfurt  a.  M.  1819.  8». 

Erl.-Sehr.:  Arndt,  W.,  die  Wahl  Conrad  II. 
Dissert.  Gottingen  1861.  gr.  So. 


572 


WISSELBECK  —  YVO 


Glesebreclit.  W.,  Gesch.  der  dentsch.  Kai- 

serieit  II.  p.  rm.  f)76.  r>82,  .5,S9.    (2.  Aufl.  II. 

p.  .Wll 
Hfiussor,    1..,    ilio   tciitsch,  «;oscliiclilschrpib. 

Heidelb.  1><;!'J.  p.  7(5, 
Pertz,   iib.  Wipos  Leben  uud  Schriftcn, — in 

Abhandl.  d.  Berl.  Akad.  18S1.  Sch<ine  Abhandl. 
Stenrel,   Oosich.  der  franlc.  Kaiser  II,   p,  20, 

■1119. 
Wait/.     "i   S'bmi'lt-<    Zoitschr,     f,    (icsch.    II. 

p.  104, 
WattcnbacU,    Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  223-227. 

Wisselbeck,  Pet.  =  Visselbec- 
cius. 

Witgerus  presbyter:  Genealogia 
Arnulti  comitis  Flandriae. 

Ge.s'chrieben  zwischen  951-959. 

Eandschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IX. 
p.  302. 

Ausg. :  '  ed.  A.  Hermand  in  M^moires  de 
la  societ^  des  antiquaires  de  la  Morinie  II. 
—  *  den  zveiten  Theil  ed.  Warnkonig  ap. 
de  Smet,  corpus  chronicorum  Flandriae. 
Brux.  1837.  4".  I.  p.  42.  —  » ap.  Warn- 
konig,  fiandrische  Rechtsgeschichte  III.  p. 
197.  —  *  ed.  Bethmann  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IX.  p.  302-304. 

Witichindus  =  Widukindus 
Wittwer,  Wilh.  (fSO.April.  1512): 
Catalogus  abbatum  monasterii  S8. 
Udalrici  et  Afrae  Augustensis. 

Eine  lebensfrische  Dar.stellung,  ein  lierniges  Ge- 
malde  der  Leiden  u.  Freuden  des  Stiftcs;  gewahrt 
reiche  Ausbeute  fiir  Cultur  u.  namentlich  f.  christl. 
Kunstgeschichte, 

Ausg.:  ap.  Steichele,  Archiv  fiir  die  Ge- 
schichte  des  Bisthums  Augsburg.  1860.  III. 
3.  Heft. 

Wo  und  wie  Ro.  Kay.  Maiestat 
und  die  Kiinig  von  Hungarn,  Poln 
und  Peliam  zusamenkumen  und  zu 
Wienn  eingeritten  sendt. 

Ausg. :  s.  1.  (Wien,  Singreiner)  et  a.  (1515.) 
4«.  Vgl.  Denis,  Wiens  Buchdruckergesch. 
No.  334. 


Wolfgangus  de  Styra,  Bened.  Mel- 
licensis:   Itinerarium  ab  a.    1414 — 

1484. 

Wolfgang  beschrieb  als  Zeitgenossc  bes.  d.  Un- 
ruhen  u.  Kriege  z.  Zeit  Hcrzogs  Albrecht  VI. 

Ausq.:  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  II.  p. 
446-466. 

Wolfhard,  Adr.:  Panegyricus  ad 
caesarem  Maximilianum  I. 

Voll  niythologischen  Bombastes. 
Ausg.:  Viennae  1512.  4o.  . 

Wolfhardus  presbyter  (saec.  IX,), 
vid.  Vita  s.  Walburgis. 

Wolfherius  discipulus  s.  Godehardi 
episc.  Hildesheim.,  vid. 

Vita  s,  Bcrnwardi  {contin.) 
,,     „  Godehardi, 
,,     ,,  Guntheri. 

Wolstanus  monachus  Benedict. 
Wintoniensis  (cca.  990),  vid. 

Vita  s.  Ethelwoldi  ep. 
„     „    Swithuni  ep.  {mta  metr.) 

Wolters,  Heinr.,  canonic.  S.  Ans- 
karii  Bremae  (1463):  Archiepisco- 
patus  Bremensis  chronicon  788  — 
1451. 

Grosstentheils  Auszug  der  bremischen  deufsch. 
Chronili  des  Herb.  Schene,  welcher  die  Histo- 
ria  archiepi  s  co  patus  Brem.  {s.  d.)  e.tcerpirte. 
Vgl.  Lappenberg,  Geschichtsqucllen  von  Bremen 
p.  XXI  sq. 

Ausg.:  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  19-82. 

Wulfinus  Boethius,  eoiscopus  Pi- 
ctaviens.  (saec.  X.),  vid.  Vita  s.  Ju- 
niani  abbatis. 

Wurmelingen,   Conradus   de,  vid. 
Annales  Sindelfingenses. 
Wyntoun,  vid.  Andrew  of  Wintown. 


X.  Y. 


Xanthopulos,  vid.  Nicephorus  Cal- 
listus. 

Ximenes,  Rodericus,  archiep.  Tolet. 
=  Rodericus  (Ximenes.) 

Yso  magister  ct  monachus  S. 
Galli  (t  871),  vid.  Vita  s.  Otmari 
{miracula). 

Ystoire  de  li  Normant,  zjjV^.  Ama- 
tus  Casinensis. 


Ystoria,  secreta  alcuna,  del  Rfe 
Karlo  imperatore,  poidel  nascimento 
et  opere  di  quello  magnifico  cava- 
lieri  nominato  Guerino  e  prenomi- 
nato  Meschino. 

Ausg.:  '  Padoa  1473.  fol.  —  «Venetia 
1477.  fol.  —  ^ibid.  1481.  fol. 

Yvanus  Sarazanensis  =  Antonius 
Hyvanus. 
Yvo  =  Ivo. 


ZABARELLA  —  ZONARAS 


573 


Z. 


Zabarella,  Franc,  Patavinus,  ar- 
chiep.  Florentinus  et  cardinalis  (f 
1417):  Capita  agendorum  in  con- 
cilio  Constantiensi  de  ecclesiae  re- 
formatione. 

Ausg. :  *  ap.  Hard ,  acta  concilii  Con- 
stantiensis  I.  p.  506. 

:   De  schismatibus  auctori- 

tate  imperatoris  tollendis. 

Ausg. :  ^  ap.  Schard,  collect.  de  auctoritate 
imperiali.  Argentorati  1609.  fol.  'ibid.  1618. 
fol. 

:    Oratio     pronuntiata    12. 

Kal.  Decb.  1393  ad  principem 
Franciscum  Carrariensem  ducem 
Patavii  in  obitu  Francisci  eius  ge- 

nitoris. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  243-248. 

Zacharias  Benedictus,  ord.  Cart- 
hus.,  vid.  Vita  s.  Brunonis  fundat. 

Zacharias  episcopus,  vid.  Acta  s. 
Georgii  megal.  {sermo.) 

Zacharias  Ferrerius  ep.  Gardien- 
sis  (cca.  1520),  vid.  Vita  s.  Casimiri. 

Zantfliet,  Cornel.,  S.  Jacobi  Le- 
odiensis  monachus  (f  cca.  1462): 
Chronicon  ab  O.  C.  ad  annum  1461. 

Rechtliche  Gesinnung  zeichnet  dieses  Werk  aus, 
dessen  Verf.  die  letztem  Jahre  als  Augenzeuge  er- 
zahlt. 

Ausg.:  die  Jahre  1230-1461  ap.  Martene 
et  Durand,  coUect.  ampliss.  I.  p.  67-504. 
Erl.-Schr.:   Paquot,    m^moires    pour    servir    a 
rhist.  litteraire  des  Pays  Bas.  III.  p.  23. 
Wind,  bibliothek  der  Nederlandsche  geschied- 
schrijvers  p.  75. 

Zasius,  Udalricus,  prof.  iuris  (f 
1535):  Oratio  ad  Maximilianum 
Rom.  regem  habita  universitatis 
Friburgensis  nomine  post  eius  du- 
rante  bello  Veneto  ex  Italia  re- 
ditum. 

Ausg.:  ap.  Freher,  scr.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  U.  p.  466. 

:  Oratio  funebris  in  funere 

illustr.     Blancae    Mariae    coniugis 
caesareae. 

Ausg.:  ap.  Freher,  script.  rer.  Germ.  ed. 
Struve  II.  p.  774. 

:  Oratio  funebris  in  obitum 

Maximiliani    caesaris    augusti  Fri- 
burgi  Brisg.  habita. 


Ausg.:  '  Basileae  ap.  Jo.  Froben  1519. 
4".  —  *  iciederholt  ap.  Freher ,  script.  rer. 
Germ.  ed.  Struve  II.  p.  770. 

Zayner,  Andr.:  Rerum  bello  Ba- 
varico  gestarum  a  morte  Georgii 
divitis  ad  laudum  Coloniense. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  II.  p. 
345-468. 

Zenggius,  Burchard.  (f  cca.  1468) : 
Chronicon  Augustanum.  1369-1468. 

Der  Verf.  nahm  den  ersten  Theil  der  Augs- 
burger  Chronik  iiberarbeitet  hierin  auf. 

Ausg.:  ap.  Oefele,  scr.  rer.  Boic.  I.  p. 
254-300 ;  unvollstdndig. 

Zeno  episcopus  Veronensis,  vid. 
Vita  s.  Arcadii  mart.  (sermo.) 

Zenus,  Jacobus,  episc.  Feltrensis, 
dein  Patavinus  (f  1481),  vid. 

Vita  Albergati  {Nicol.) 
,,     Zeni  {Carol.) 

Zeytung,  newe,  wie  unnd  welcher 
gestait  kayserliche  Majestat  —  zu 
Wien  eingeritten  ist,  un  was  sich 
aldo  verlouffen  hat. 

Ausg.:  Niirnberg,  Friedr.  Fejpus  1515.  4'. 

Zierberger,  Tilemannus:  Bruns- 
vicii  belU  gesti  descriptio. 

Ausg.:  einzige  Magdeburgii,  Mauritius 
Bradiss  1494.  4». 

Zonaras,  Johannes  (f  cca.  1118): 
Annales  s.  xQOvixop  s.  Compendium 
historiarum  ab  O.  C.  usque  ad  obi- 
tum  Alexii  Comneni  1118.  LibrilS. 

Der  Verf.  war  zuletzt  Monch  auf  dem  Berge 
Athos.  Quellen  des  Zonaras:  die  Bibel,  Josephus, 
die  jetzt  verlornen  Abschnitte  des  Dio  Cassius,  Po- 
lybius,  Appian,  Plutarch  u.  a. 

Ausg. :  '  gr.  et  lat.  c.  notis  ed.  Hier.  Wol- 
fius.  Basil.  1557.  3  vol.  fol.  —  '  besser  u. 
mit  Noten  gr.  et  lat.  ed.  Du  Fresne  du 
Cange.  Paris.  1686.87.  2  vol.  fol.  —  *wie- 
derholt  Venet.  1729.  2  vol.  fol.  —  *  ex  re- 
cens.  M.  Pinderi.  Bonnae  1841.  44.  2  vol. 
8».  6  Thlr.  (Corp.  scr.  hist.  Byz.) 

Uebers. :  H  i  s  t  o  r  i  a  di  Giov.  Zonara,  trad. 
per  Marco  Emilio.  Vijaeg.  1560.  4*. 

—   trad.  nella  volg.  lingua   da  Ludov. 
Dolce.  3  part.  Vineg.  1564  et  1570.  4». 
ErU-Schr.:  Dronke,  de  Niceta  Acom.  et  Zonara 
etc.  Contluentiae  1839.  40.  {Programm.) 
Kleiber,   C.   F.  ,    observationes  ad  Zonarae 
bellum    Punicum     secundum.    Stuttgardiiae 
1825.  4».    Progr. 
Schiiz,  commentar.  criticus  de  scriptis  et  scri 

ptoribus  historicis  p.  557. 
Zander,  L.,  quibus  e  fontibus  Joannes  Zonaras 
bauserit  suos  annales  Romanos.  Ratzeburgi 
1849.  40.  20  pag.  Progr. 


674 


ZOSIMUS  —  ZWINQLI 


Zosimus  comes  et  fisci  ex-advo- 
catus  (saec.  V.  med.):  Historia  Ro- 
mana  sive  Historiae  novae  libri  VI. 

Nicht  g.-jDZ  voIlstSndigr.  Das  Werk  enthSlt  die 
Gesch.  von  Augustus  an  bis  410  n.  Chr.  und  will 
nachweisen.  wie  das  rSni.  Reich  nach  und  nach  in 
Verfall  gerathen  sei.  VerstSndigc  Kritik  und  phi- 
losophischer  Scharfsinn  sind  darin  unverkennbar. 

Ausg.:  'lat.  per  Joa.  Lennclavium.  Ba.si- 
leae  1631.  fol.  —  *  ed.  Fr.  Sylburg  in  Script. 
histor.  augustae.  Francof.  1590.  fol.  III.  p. 
632.  —  »  graece  et  lat.  fedente  Th.  Sparke). 
Oxonii  1679.  8«.  —  *  ex  rec.  Fr.  Sylburgi 
cum  lat.  interpretatione  Jo.  Leunclavii  et 
notis  variorum  curante  Chr.  Cellario.  Cizae 
1679;  »ed.  2»-  Jenae  1713.  8».;  •  ed.  3»- 
Jenae  1729.  S**.  Oeschdtzte  Ausg.  —  ''wie- 
derholt  ibid.  1779.  8».  —  •  c.  notis  criticis 
et  comment.  hist.  J.  Fr.  Reitemeieri  necnon 
animadvers.  Ch.  G.  Heynii.  Lipsiae  1784. 
S**. »/,  Thlr.  (Jetzt  J.  Baer^s  Verlag  In  Frank- 
furt  a.  M.  21  Sgr.)  —  '  ex  rec.  J.  Bekkeri 
m  Corp.  script.  hist.  Byzant.  Bonnae  1837. 
gr.  80.  3  Thlr. 

Uebers.:  deutsch  von  D.  C.  Seybold  u. 
K.  Ch.  Heyler.  Frankf.  a.  M.  1802.  2  Bde. 
80.  V,  Thlr. 


ErU-Schr.:  Haymann,  Chph.  J.  Gdfr.,  proRT. 
contlnens  notas  qnasdam  ad  Reltnmaieria- 
nam  Zosimi  editionem.  Dresdae  1784.  i". 

Keitemeier,  J.  F.,  comment.  de  Zosimi  flde, 
stilo  et  historicis,  quos  secutus  est,  scripto- 
ribus  —  m  Vollborth,  philol.  bibl.  Lips.  1780. 
II.   p.  22,0. 

Rosenstein,  J.,  iiber  die  Verhiiltnisse  zwl- 
schen  Olympiodor,  Zosimus  u.  Sozomenus, 
vornchmlich  in  Rlicksicht  auf  d.  Ereignisse 
der  Jahre  4ii7-410,  —  in  Forschungen  zur 
deutsch.  Geschichte.  GSttingen  1861.  I.  Heft 
2.  p.  166. 

.Schiiz. ,  comineniar.  criticus  de  scriptls  et  scri- 
ptoribus  historicls  p.  .')5S-560. 

Zredna,  Joann.  de,  vid.  Epistola 
Joannis  de  Zredna. 

Zucchius,  Barthol.,  vid.  Vita  b. 
Guilelnii  Zucchii. 

Zumel,  Fr.,  vid.  Vita  s.  Petri 
Nolasci. 

Zurara  =  Azurara. 

Zweder  van  Culenburch,  vid.  Ori- 
gines  Culemburgicae. 

Zwingli,  Huldericus  (f  1531),  vid. 
Epistola  Zwinglii. 


VIT^. 


Dieser  Artdkel  umfasst  auch 


Acta^  Elogium^  Oesta^  Historia^  Inventio^  Legenda, 
Martyrium^  Miracula^  Oratio^  Bevelatio^  Translatio^ 

Versus. 


-A.. 


De  s.  Aarone  monacho  in  instila  littorali 
Britanniae  Armoricae(saec.  VI.)  Papebrochii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Jun.  IV.  p.  247. 

De  s.  Aarone  primo  legis  Mosaicae  sa- 
cerdote  in  monte  Hor  Sollerii  commentarius 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  7-11. 

De  s.  Abbone  episcopo  Autissiodorensi, 
vid.  De  s.  Heribaldo  ep.  Autiss. 

De  s.  Abbone  episcopo  Metensi  (ta.707) 
in  AA,  SS.  Boll.  15.  April.  II.  p.  388. 

Vita  s.  Abbonis  abbatis  Floriacensis 

(t  1004)  auctore  Airaoino  mo- 
nacho,  eius  discipulo. 

Handschr.:  Montpellier,  Un.-Bibl.  mbr. 
sec.  XI.  No.  68.  f.  88. 

Ausg. :  '  ed.  Joh.  de  Bosco ,  bibliotheca 
Floriacensis.  Lugduni  1605.  8».  p.  299.  — 
»ed.  Snrius,  vit.  SS.  13.  Novb.   p.  322.  — 

*  ap.    Pithoeum,    XII    scriptor.    p.   428.  ■ — 

*  ap,  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI. 
1.  p.  37-58.  —  Ein  sehr  icichtiger  Theil 
{iib.  d.  Jahre  990-1000)  daraus  '  ap.  Du- 
chesne,  script.  IV.  p.  125-134.  —  'ap.  Bou- 
quet,  rec.  X.  p.  328-341. 

Erl.-Schr.:  Kabricius,  biW.  med.  et  inf.  latini- 
tatis.  tiib.  I.  p.  82. 
Mabillon,   observatt.  praeviae  1.   c.  p.  30-36. 

Vita  s.  Abbonis  episcopi  Metensis  (f  642) 
=  Vita  s.  Goerici  ep. 

De  s.  Abda  et  Saba  martyribus  notitia 
in  AA.  SS,  Boll.  8.  Jul.  H.  p.  577. 

Acta  s.  Abdae  episoopi  aliorum- 
que  multorum  in  eadem  persecu- 
tione  passorum  in  Perside  cca.  320, 
auctore  Theodoreto. 

Ausg.:  ex  eius  histor.  eccles.  lib.  5.  c.  39 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Sept.  II.  p.  532,  c. 
Stiltingii  comment.  praevio  ibid.  p.  528-532. 

De  s.  Abdiesu  episcopo,  presbyteris  16, 
diaconis  9  etc.  martyribus  iu  Perside  (f  cca. 
350)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p.  574. 

Acta  ss,  Abdon  et  Sennen  marty- 
rum  Romae  sub  Decio,  auctore  ano- 
nymo. 


Ausg.:  ex  ms.  Fuld.  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  Jul.  VII.  p.  137-138.  —  Translatio 
ab  urbe  Romana  ad  monasterium  Arulense 
'  edid.  Baluze  in  append.  ad  Marcam  Hi- 
spanicam  p.  1449.  —  ^^clederholt  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  139-141,  c.  Cuperi  comment. 
praevio  ibid.  p.  130-137. 

Erl.-Schr.:  Chambeau,  P.,  vie  des  bienheureux 
martyrs  Abdon  et  Sennen,  patrons  d'Arles 
sur  Tech,  sui  vie  d'une  notice  sur  la  trans- 
lation  de  leurs  reliques  a  Arles  etc.  Perpignan 
1848.  12  mo. 

De  s.  Abele  episcopo  in  Laubiensi  coe- 
nobio  in  Hannonia  (f  cca.  750)  Pinii  sylloge 
historica  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug.  II.  p. 
111-117. 

Vita  s.  Abercii  episcopi  Hierapo- 
litani  iu  Phrygia  (f  cca.  167)  au- 
ctore  Simeone  Metaphraste. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct. 
IX.  p.  493-519  graece  et  lat. ,  c.  Bossuei 
comment.  praevio  ibid.  p.  485-493. 

De  ss.  Abercio  et  Helena  germanis  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Mai.  VI.  p. 
368. 

Encomium  s.  Abibi  et  Apollinis 
monachorum  in  Aegypto  (saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  ms.  Arabico  lat.  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Oct.  IX.  p.  576-578  c.  Bossuei 
comment.  praevio  p.  575. 

De  s.  Ablllo  patriarcha  HI  Alexandriuo 
(a.  97)  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  III.  p. 
284,  285. 

De  s.  Abircio  mai-tyre  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Febr.  IH.  p.  720. 

De  s.  Ableberto  sive  Emeberto  Camera- 
censi  episcopo  et  Atrebatensi  (saec.  Vin.) 
in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr.  I.  p.  1077-1080. 

Vita  s.  Abraamis  episcopi  Carris 
in  Mesopotamia  (f  cca.  390.) 

Ausg.:  ex  Philotheo  Theodoreti  cap. 
17  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr.  H.  p.  767. 
768. 

37 


578 


ABRAHAM  —  ADALBALDUS 


De  s.  Abraham  abbate  Claromonte  in 
Gallia  (t 472)  ex  s.  Gregorio  Turon.  et 
Sidonio  Apollinari  «i  AA.  SS.  BoU. 
15.  Jun.  II.  p.  1058.  1059. 

De  s.  Abraham  patriarcha  in  Palae.stina 
Ghesquierii  conimentar.  critico  -  hi.storicu.s 
m  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV.  p.  571-G95. 

Acta  s.  Abpamil  seu  Abraham  ere- 
mitae  et  s.  Mariae  eiu.s  neptis  in 
Hellesponto  (saec.  Vl.)  auctore 
Ephremo  synchrono. 

Ausg. :  interprete  Ger.  Vossio  iii  AA.  SS. 
Boll.  16.  Mart.  II.  p.  436-444,  c.  comment. 
praevio  ibid.  p.  433-436. 

Acta  ss.  Abramii  et  Mariae.  Tov 
ayiov  "EifQaifjb  eig  xov  ^iov  rov  [lax. 
^A^gaiiiov. 

Au$g.:  graece  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mart. 
n.  p.  741-748. 

De  s.  Abramio  sive  Abrahamio  episc. 
Arbelorum  in  Perside,  mart.  (348)  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Febr.  I.  p.  466-468. 

De  ss.  Abramitis  monachis  mart.  Con- 
stantinopoli  a.  832  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul. 
n.  p.  659. 

De  s.  Abrunculo  episcopo  Trevirensi 
(t532)  in  AA.  SS.  Boll.  22.  AprU.  IIL 
p.  30. 

De  ss.  Abseodo,  Rufo,  Abdo  etc.  mar- 
tjribus  Romanis  via  Portuensi  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Jul.  VII.  p.  37. 

De  s.  Abudemio  martyre  in  insula  Tenedo 
sab  Diodetiano  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Jul. 
IV.  p.  26.  27. 

Vita  s.  Abundil  episeopi  Comen- 
sis  in  Italia  (f  a.  468), 

Aung.:  a  B.  Mombritio  edita  et  repet. 
in  AA.  SS.  BoU.  2.  April.  I.  p.  90-94.  Cf. 
p.  899. 

Passio  ss.  Abundii  et  irenaei  raar- 
tyrum    Romanorum   sub  Valeriano 

imp. 

Ausg.:  ex  ms.  Ultraiectino  in  AA.  SS. 
BoU.  26.  Aug.  V.  p.  791. 

Passio  ss.  Abundil  presbyterl,  Abun- 
dantii  diaconi,  Marciani  et  Johan- 
nis  martyrum  Romae  sub  Diocle- 
tiano,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  IC.  Sept.  V.  p. 
300-302.  —  Appendix  de  variis  trans- 
lationibus  etc.  iOiJ.  p.  303-310,  c.  Stickeri 
commeut.  praevio  ibid.  p.  293-300. 

De  s.  Abundio  mansionario  ecclesiae  s. 
Petri  Komae  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  AprU.  II.  p.  214. 

De  8.  Abundio  martyre  a.  854  Cordubae 
in  Hispauia  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Jul.  111. 
p.  240. 


De  s.  Acacio  episcopo  Amidae  in  Meso- 
potamia  (saec.  V.)  m  AA.  SS.  BoU.  9.  April. 
I.  p.  826. 

Do  s.  Acacio  episcopo  Melitenae  in  Ar- 
menia  minore  (saee.  111.)  in  AA.  SS.  BoU. 
31.  Mart.  III.  p.  903-905. 

De  8.  Acacio  notitia  in  AA.  SS.  BolL 
7.  Jul.  II.  p.  468. 

De  s.  Acatio  martyre  Mileti  in  Caria  sub 
Liciuio  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p. 
547. 

Vita  s.  Accae  episcopi  Haguista- 
diae  in  Northumbria  (f  740)  et 
miracula. 

Au^g.:   '  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

inter  Miracula  s.  Wilfridi    ep.  Ebor.   saec. 

III.  1.  p.  211*-217*  post  p.  232.   —    ^  wie- 

derholt  in  AA.  SS.  BoU.   20.  Oct.  VUL  p. 

973-980,    c.   van  Heckii  comment.  praevio 

ibid.  p.  965-973. 

Vita  Acciaioli,  vid.  Palmerius  (p.  479.) 
De  ss.  Acculo,  EuangeHo  et  aliis  14  mar- 

tyribus  Alexandrinis    in  AA.  SS.  Boll.  27. 

Mai.  VI.  p.  678. 

Acta  ss.  Acepsimae,  Barbasymis, 
Pauli,  Gabdiabbis  etc.  martyrum 
Persarum  a.  350. 

Ausg.:  ex  Sozomeni  hist.  eccles.  II. 
c.  10.  in  AA.  SS.  BoU.  22.  April.  IH.  p. 
20.  21.  —  Acla  alia  ibid.  p.  21-23  c.  com- 
ment.  praevio  p.  19. 

Acta  ss.  Acepsimae  episcopi,  Jo- 
sephi  presbytei'i,  Aithalae  diaconi 
(f  350)  auctore  Simeone  Meta- 
phraste. 

Av^g. :  latine  in  AA.  SS.  BoU.  22.  April. 
111.  p.  23-29.  —  "Ad-Xtjai.s  itov  ayitav  rov 
XgiaTov  /uaQTvQOJV  'Axtipijua,  'luiarj^f  xai 
'Atid^uka  ex  ms.  Medicaeo  ibid.  lU.  append. 

p.  II- vm. 

De  s.  Achille,  Sipponio,  Epimeno  etc. 
martjribus  Romanis  in  AA.  SS.  BoU.  11. 
Mai.  II.  p.  625. 

De  s.  Achilleo  confessore  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  Jaur.  II.  p.  164. 

De  s.  Achillio  opiscopo  Larissensi  in 
ThessaUa  (t  cca.  330)  in  AA.  SS.  Boil.  15. 
Mai.  111.  p.  465. 

De  ss.  Acio  et  Acheolo  martyribus  Am- 
biani  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  1. 
p.  44;  cf.  VU.  p.  529. 

De  ss.  Acontio  et  Nonno  martyribus  Ro- 
manis  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul.  VL  p.  166. 

De  ss.  Actinea  et  Graeciniana  virg.  et 
mart.  sub  Diocletiano  Volaterrae  in  Hetruria 
Henschenii  commentarius  histor.  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Jun.  Ul.  p.  37-41. 

Vita  s.  Adalbaldi  ducis,  mariti  s. 


ADALBERO  —  ADALBERTUS 


579 


Rictrudis,  in  Belgio  et  Aquitania 
(cca.  652.) 

Ausg.:  ex  variis  scriptoribus  in  AA.  SS. 
BoU.  2.  Febr.  L: 

Epitome  I.       ex  AA.  SS.  mss.  s. 

Rictrudis  .     .     .     .  p.  299. 
„       •  11.      ex  vita  s.  Eusebiae 

virg p.  300. 

„        IH.    ex  poemate  ms.  de 

vita  s.  Rictrudis    .  p.  300. 
„        IV.    ex  poemate  ms.  de 

vita  s.  Eusebiae    .  p.  301. 
„         V.      ex  lib.  I.  svnopseos 

Franco-Merowing .  p.  302. 
„        VI.    ex  vita  s.  Rictrudis 

auct.  mon.  Marchian.  p.  302. 
„         Vn.  ex    chronico    Mar- 

chianensi       .     .     .  p.  303. 

De  s.  Adalberone  I   episcopo  Mettensi, 

vid.  De  V.  Ansteo. 

Vita  s.  Adalberonis  archiepiscopi 
Trevirensis  ab  a.  1132 — 1145  metrice 
scripta. 

Ein  ziemlich  verungliicktes  Lobgedicht.  Sprache 
fehlerhaft. 

Handschr. :  W  i  e  n ,  k.  Hofbibl.  hist.  prof. 
No.  1069.  supra  B.  1. 

Ausg.:  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  script. 
Vn.  p.  236-243. 

Erl.-Schr.i  Wattenbach,   Deutschl.  Geschichta- 
quellen  p.  348.  349. 

Vgl.  Gesta  Adalberonis  arch. 
,.      Treverorum. 

Vita  s.  Adaiberonis  episcopi  Augu- 

stensis  (887-910)  auctore  Oudal- 
scalco  abb.  SS.  Oudalrici  et  Afrae 
(1124—1150.) 

Gewahrt  keine  Belehrung. 

Handschr. :  {vid.  Pertz ,  mon.  scr.  IV.  p. 
382  infra.)  Munchen,  Hofbibl.  cod.  lat. 
3058.  —  Wien,  Hofb.  cod.  573. 

Ausg.:  ^blos  die  Vorrede  ap.  Pertz  1.  c. 
p.  383.  —  ^vollstandig  ed.  JafFe  ap.  Steichele, 
Archiv  fiir  die  Geschichte  des  Bisthums 
Augsburg.  1860.  III. 

Vgl.  Uodalscalcus  Aug. 

Vita  s.  Conradi  Constant. 

Vita  s.  Adalberonis  II  episcopi  Met- 

tensis  (984—1005)  auctore  Con- 
stantino  abbate  S.  Sympho- 
riani  extra  muros  Mettenses. 

Von  Nutzen  fur  die  lothringische  Gesohichte. 
Geschrieben  cca.  1015. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
659;  c/.  Archiv  VIL  p.  419. 

Ausg.:  ^ohne  Namen  des  Verf.  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p.  670-682;  gut  edirt.  —  *ap. 
Pertz,  mon  scr.  IV.  p.  659-672.  —  »Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  IX.  p.  129.  — 
Epitaphluui  s.  A-s  auctore  Cuourado  mo- 
nacho  S.  Naboris:  ^ohne  Namen  des 
Verf.  ap.  Baluze,  miscell.  IV.  p.  554.  — 
*  mit  demselben  ap.  Pertz  L  c.  p.  672.  673. 


Erl.-Schr.:  Contzen,   die  Geschichtschreiber  d. 
sachsisch.  Kaiserzeit  p.  141. 
De  Adalberone   II  episc.  Mett.  ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  25-30. 
Rivet,  histoire  litteraire  VII.  p.  248. 
Vgl.  De  V.  Fingenio. 

Epistola  Hildiwardi. 

Vita  b.  Adalberonis  episcopi  Wir- 
ziburgensis  (f  1090)  auctore  anon. 

Wichtig  f.  Oesterreich,  um  1205  verfasst  von 
einem  Monche  des  Klosters  Lambach. 

Handschr. :  ap.  Pertz,  scr.  XH.  p.  127. 

Ausg. :  ^  zuerst  ed.  Joh.  abb.  Lambacensis. 
Aug.  Vindel.  1619.  12mo.  in  Vitae  Adal- 
beronis,  Gebehardi  et  Altmanni;  der  Stil 
ist  geandert ,  auch  eine  metrische  Lebensbe- 
schreib.  angehangt,  die  von  Pez,  script.  rer. 
Austr.  u.  in  AA.  SS.  Boll.  6,  Oct.  III.  p.  489. 
490  wiederholt  ist.  —  *  wiederholt  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  VL  2.  p.  663- 
669.  —  *den  eigentUchen  Text  gab  zuerst 
Pez,  scr.  rer.  Austr.  II.  p.  6-50;  —  *  wie- 
derholt  von  C.  Suvsken  in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Oct.  III.  p.  469-489.  —  »  am  besten  ed. 
Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  XII. 
p.  128-147  mit  folgenden  Unterabtheilungen : 

Institutio  Lambacensis   coenobii   et  vita 
Adalberonis  episc.  .     .     .     p.  128-136. 

Series   abbatum  Lambacen- 

sium  a.  1056-1291  .     ,     .     p.  136-138. 

Miracula  Adalberonis  episc.     p.  138-147. 

Epitaphiab.  Adalberonis 

ep.  Wirzib.  et  confessoris  Lambaci 
in  Austria  superiori. 

Ausg. :  *■  ap.  Pez ,  scr.  rer.  Austr.  II.  p. 
42.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  669. 

Erl.-Schr.:  Emmert,  Fr.,   Adalbert  u.  das  Bis- 
thum    Wiirzburg    zu  seiner  Zeit  (104.5-1090) 
—  in  Archiv  des  histor.  Vereins  von  Unter- 
franken    u.   Aschaffenburg.   Wurzburg   1861. 
15.  Bd.  2.  Heft. 
Moritz,   kurze  Gesch.  der  Grafen  von  Form- 
bach,  Lambach  u.  Putten,  —  in  Neue  histo- 
rische  Abhandlungen  der   baverischen   Aka- 
demie  d.  W.  I.  1804. 
Oetter,  S.  W.,  histor.  Bibl.,  darinnen  aller- 
hand   Aufsatze   aus   allen  Theil.   der  histor. 
Wissenschaft.  Niirnberg  1752.  8o.  II.  p.  67. 
Suysken,    commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  I.  c.  p.  451-469. 

Vita  s.  Adalberti  archiepiscopi  Mag- 
deburgensis  (f  1072)  auctore  anon. 

Handschr.:  Coln,  VL  21.  mbr.  sec.  XV. 
—  Gottingen,  Un.-Bibl.  fol,  Pertz' Arch. 
VI.  200.  —  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
Emmer.  rnbr.  sec.  XIV.  B.  34.  f.  14.  — 
Wolfenbuttel,  Helmst.  No.  553.  mbr. 
sec.  XI.  4». 

Ausg.:  ^in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jun.  IV. 
p.  30-37.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  573-584,  ubi  de  origine 
mona^terii,  ipsius  urbis  et  de  erectione  me- 
tropolis  eiusdem. 

ErU-Schr.:   Grosfeld,    P.,    de    archiepiscopatus 
Magdeb.  originibus.  Monasterii  1855.  8o. 
Hupertz,    God. ,   Adelbertus    archiepi8Copu.s 
MaguQtinus  quae  in  certamine  illo  de  investi- 

37* 


580 


ADALBERTUS 


endii    epigoopi»    exorto    gesserit.    Coesfeld 

1869.  16  p.  40.  Gyvmas.-Pragr. 
de  Adclberto  arcbiep.   Magdeb.  Monaste- 

rjl  1855.  80 
Pertz'  Archiv  VII.  p.  418. 

Vita  s.  Adalbepti  comitis  Austro- 
bandiae  in  Belgio  (saec.  VIII.) 

Ausg.:  ex  lectionibu.s  eccle.s.  Donolien- 
sis  in  AA.  SS.  Boll.  22.  April.  UI.  p.  73-74. 

Vita  s.  Adaiberti  diaconi  (saec. 
VIII.),  clari  Egmondani  et  mira- 
cula  auctoribus  Medelocensibus  sive 
Mediolacensibus  in  comitatu  Hol- 
landiae  monachis. 

Geschrieben  zu  Ende  des  10.  Jahrli. 
Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  25.  Jun.  III. 
p.  818.  —  *  vollstdndiger  c.  notis  Henschenii 
in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  V.  p.  97-103, 
additis  per  Egmondanos  monachos  aliis 
miraculis  post  a.  1332  p.  104-109.  —  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  631-646.  —  *ap.  van  Heusde,  Batavia 
sacra  I.  p.  44. 

Erl.-Schr. :  Rettberg:,  Deutschlands  Klrchenge- 
schichte  II.  p.  524. 

Passio  s.  Adalberti  seu  Adelberti 
episcopi  Pragensis  et  martyris  (f 
997)  auctore  anonymo. 

Um  das  Jahr  1000  geschrieben.  Werthvoll. 
Handschr.:  Miinchen,  k.Hofb.  cod.  lat. 
No.  18897  (ol.  Tegerns.  897).  sec.  XI. 
Ausg. :   '  in  Monumenta  Polouiae.  1856.  — 

*  ed.  W.  Giesebrecht  unt.  d.  Tit. :  Eine  bis- 
her  unbekannte  Lebensbeschreibung  des 
h.  Adalbert.  Konigsberg  1860.  8».  Nicht  im 
Handel,  besonderer  Abdruck  a.  d.  Neuen 
Preuss.  Provizialblattern.  Jahrg.  1860.  I. 
p.  55-74.   Mit  einer  kritisch.  JCinleitung.  — 

*  loiederholt  ed.  Toeppeu  in  Scriptores  rer. 
Prussic.  I.  p.  235-237. 

Vita  s.  Adalberti  eiusdem  auctore 
s.  Brunone  Querfurtensi,  mo- 
nacho  claustri  s.  Alexii  Romae  et 
archiepiscopo  (f  1009). 

Cre.schrieben  1001.  Benutzt  ist  die  von  Caua- 
parius  geschricbene  Vita.  Nach  Stoff  u.  Darstel- 
lunj;  hficbst  anziehend. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
580. 

Ausg. :   '  ed.  Surius,  viL  SS.  April.  p.  826 
,stylo  modice  correcto.^  —  *ohne  Namen  d. 
Verf.    ed.  Henschen   in   AA.   SS.  BoUand. 
23.  April.  p.  187-198.  —  *ap.  Pertz,  mon. 
Germ.  .scr.  IV.  p.  577.  596-612.  —  Bruch- 
stiicke  '  ap.  Bouquet,   rec.  X.  p.  363.  — 
'in  Scriptor.  rer.  Prussic.  I.  p.  230-235. 
Erl.-Schr.:  Giesebrecht,  VV.,  Gesch.  d.  Kaiger- 
zeit  1.  p.  750.  (2.  Aufl.  I.  p.  784.) 
Watteubach,   DeutKchlandH   Geschichtsquel- 
len  p.  l.SO. 

Vgl.  Vita  s.  Brunonis  iirch.  et  mart. 

Vita  s.  Adalberti  eiusdem  auctore 
Johanne  Canapario  abbate  mo- 
nasterii  s.  Alexii  Romae. 


Ist  die  jiltere  Vita,  gcschrieben  vor  1002,  fUr 
welche  von  vielen  mlt  Unrechtder  Erzb.  Gauden- 
tius  von  Gnesen  (cca.  1000),  von  andern  Gcrbert 
(Papst  Sylvester  II),  von  Dobnor  sogar  Cosmas 
Pragensis  als  Verf.  angenommen  wird.  Da»  ein- 
zige  namhaft  literarische  Kr/.eugniss  eines  HSmerii 
jener  Zcit,  eine  der  wichtigsteu  Quelleu. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
576.  577. 

Ausg.:  '  ohne  Namen  des  Verf.  ed.  Ca- 
nisius,  lect.  antiq.  V.  2.  p.  332  (»  ed.  2da. 
III.  p.  45-63.)  —  » wiederhoU  ap.  Freher, 
script.  Bohem.  rer.  p.  73-84.  —  *ed.  Bzovius 
unt.  d.  Tit.:  S.  Adalberti  Ursini  comitis 
Rosembergii  ....  vita  et  passio  ab  eius 
synchrono  et  familiari  Silvestro  II.  P.  M. 
edita.  Romae  1629.  4*.  —  *  ohne  Namen 
des  Verf.  ed.  Henschen  m  AA.  SS.  Bolland. 
23.  April.  m.  p.  178-187.  —  «ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IV.  p.  581-595.  —  '  ap.  Dobner, 
mon.  II.  p.  9-50  (auctore  Cosma.)  —  •  ed. 
B.  Balbini  i?i  Bohemia  sancta.  Dec.  1. 
miscell.  hist.  regni  Bohemiae.  Lib.  IV.  — 
•  Bruchstiick  ijj  Scriptor.  rer.  Prussic.  I. 
p.  228-230.  —  Mabillonius  in  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  V.  p.  849  sq.  Canisii,  BoUandi 
et  Bzovii  editiones  inter  se  contulit  et  ex- 
cerpta  vitae  secundae  etc.  addidit. 

Uebers.:  deutsch  von  H.  HuflFer.  Berlin 
1857.  8".  (Geschichtschreiber  der  deutschen 
Vorzeit.  X.  Jahrg.  7.  Bd.) 

—  De  relatione  corporis  s.  Adalberti 
Pragam  dissertatio  Boh.  Balbini,  epit.  rer. 
Bohemicar.  III.  c.  4,  —  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Apr.  III.  p.  202-205. 

—  Fragmentum  de  s.  Adalberto  ex 
chronico  Magdeburgensi  ras.  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  869-871.  — 
»ed.  Canisius  1.  c.  ed.  2a    m.  1.  p.  64.  65. 

—  Fragmentum  ex  chronico  Ade- 
mari  monachi  Ecolismensis  de  s.  Adalb. 
et  s.  Brunone  '  ap.  Mabillon,  1.  c.  p.  871. 
872.  —  *ap.  Basnage,  thes.  monum.  IH.  1. 
p.  66.  67. 

—  Fragmentum  aliud  ex  translatione 
ss.  Abundii  et  Abuudantiani  ap.  Mabillon, 
1.  c.  p.  873. 

—  Historia  translationis  s.  Adal- 
berti  ex  historia  Cosmae  Prageusis  in 
breviarium  relata  In  AA.  SS.  Boll.  23. 
April.  m.  p.  201.  202. 

Miracula    s.    Adalberti 

episcopi  Pragensis,  raartyris. 

Ausg.:  ^vollstiindig  ex  annalibus  Bohe- 
morum  pervetust.  et  chronico  Wenc.  Ha- 
gecii  excerpta  et  in  lat.  convei-sa  a  B. 
Balbino  in  AA.  SS.  Boll.  23.  April.  IH.  p. 
198-201.  —  *Bruchstucke  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  613-616. 

Erl.-Schr.:  Byhmischer  LaudtuKsscbluss  von 
992  —  in  Wattcnbach's  Bcitriigen  p.  51  u.  bti 
Erben,  rcgesta  Bohcmiae  p.  3'i. 
Bololuc?. ky,  -M.  B.,  rosa  Boemica  s.  vita  s. 
Woytiechi  agnomento  Adalberti  Prag.  episc, 
Uugariae,  Poloniae,  Prussiac  apostoli.  C.  Rg. 
aen.  Prag.  1668.  8o. 
Contzen,  Geschicbtschreiber  der  sficbsiscben 
Kaisenceit  p.  138. 


ADALGISUS  —  ADAMUS 


581 


Helwich.  exercitatio  histor.  de  vita  s.  mar- 

tyris  Adalberti.  Regiomont.  1693. 
Hensch  en.  •commentarius    praevius   in   AA. 

SS.  Boll.  1.  c.  p.  174-178.   Vgl.  p.  991. 
Palacky,   WUrdigunfc   der  alten  bbhmischen 

Geschichtschreiber.  Prag  1830.  p.  296. 
Perlz  in  praefat.  1.  1.  p.  .574. 
Voigt,  Joh.,  Geschichte  Preussens.  KSnigsb. 

1827.   I.  p.  244-276;  650-658. 
Wattenbach.   Deutschlands  Geschichtsquel 

p.  180.  216. 

Vgl.  Vita  s.  Alexii  conf. 

De  s.  Adelberto  episcopo  Comensi  in 
Italia  (f  615)  Henschenii  commentarius  cri- 
tjcus  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  309.  310. 

Acta  s.  Adalgisi  presbyteri  in  The- 
oracia  Picardiae  regiuncula  (saec. 
VII.)  suspecta. 

Ausg.:  ex  ms.  monasterii  s,  Foillani  prope 
Rodium  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jun.  I.  p.  223 
-227.  —  Appendix.  De  s.  Adalgisi  elogiis 
ap.  Molanum,  Myraeum  etc.  ibid.  p.  227.  228. 

De  s.  Adeigiso  episcopo  Novariensi  in 
ducatu  Mediolanensi  (saec.  IX.  med.)  Buei 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Oct.  III.  p. 
945-947.  —  Handschr.  der  Vita:  Rom, 
bibl.  Vallicell.  H.  48.  fol.  157. 

Vita  s.  Adalhardi  seu  Adelardi  ab- 
batis  Corbeiensis  (f  cca.  826)  et  mi- 
racula  auctore  (jrerardo  ex  Cor- 
beiensi  mon.  abbate  Silvae  maioris 
in  Vasconia  (saec.  XI.) 

^««5-. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.  p. 
111-117  u.  118-123.—  •wiederholt  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p. 
345-358.  —  lHiracula  auctore  ipso  Ge- 
rardo  '  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  358-371.  — 
*Bruchstuck  hieraus  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  378. 

Vita  s.  Adalhardi  eiusdem  auctore 
Paschasio  Radberto  eius  disci- 
pulo. 

Zu  iiberladen  mit  rednerischem  Schmucke. 
Ausg.:  ^  vollstdndig  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Janr.  I.  p.  96-111.  —  »  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  8.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  308-344  (p. 
291-349  ed.  Venet.).  —  » ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  2.  Janr.  p.  72.  —  *  ed.  Sirmondi  m 
Paschasii  opp.  Paris.  1618.  fol.  —  ^nur 
das  Bemerkensioerteste  aus  d.  Leben  dieses 
grossen  Mannes  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  524 
-532.  —  Fragmenta  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  II.  p.  652. 

Erl.-Schr.:  Bahr,   Gesch.   der  rom.  Literatur  im 

liaroling.  Zeitalter  p.  370. 

De  s.  Adalhardi   reliquiis  atque   cultu   deque 

Prima   quam  vocant  s.  Petri  ap.  Mabillon  1. 

c.  p.  371-377. 

Giesebrecht,  Gesch.  der  deutschen  Kaiser- 

zeit.  2.  Aufl.  II.  p.  596. 
Histoire  litteraire  de  )a  France  IV.  p.  4S4. 
De  s.    Adalhardo  monacho  Hirsaugiensi 
in  Germania  (f  924.  26.  Decb.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  41.  42. 

Vita  s.  Adalheidae  imperatricis  (f 
16.  Decbr.   999)    sive  Epitaphium 


auctore    Odilone  abbate   Clunia- 
censi  (t(1049.) 

Wichtige  Nachrichten  iiber  d.  letzte  Zeit  aer 
Kaiserin;  im  Ganzen  ziemlich  unbedeutend. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  IV. 
p.  635. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  bibliotheca  Clu- 
niacensis  p.  353-362.  Sehr  gut.  —  'nacA 
einem  andern  Mpt.  ed.  Canisius,  lect.  antiq. 
V.  2.  p.  395  (» ed.  2tla.  HI.  1.  p.  73-85). 
Kein  reiner  Text.  —  *  wiederholt  ap.  Leib- 
nit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  262-272.  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  636-645.  —  •  ed. 
Surius,  vit.  SS.  16.  Decb.  p.  278.  —  'Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  363. 

Uebers. :  deutsch  von  Hiiffer.  Berlin  1856. 
8".  (Geschichtschreiber  der  deutsch.  Vorz. 
X.  Jahrh.  8.  Bd.) 

Adalheidae  imperatricis 

miracula. 

Ausg. :  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  IV.  p.  645- 
649. 

Krl.-Schr.:  Breitenbauch,  G.  A.  v.,  Lebensge- 

schichte    der  Kaiserin  Adelheid,   Gemahlin 

Ottos  des  Grossen.  Leipz.  1788.  80. 
Contzen,die  Geschichtschreiber  d. sachsisch. 

Kaiserzeit  p.  114. 
Giesebrecht,   W.,   Gesch.   d.   Kaiserzeit  I. 

p.  750.  II.  p.  526.  (2.  Aufl.  I.  p.  784.) 
Mabillon,  de  Adelhaide  augusta  Ottonis  I 

imp.   uxore   in  AA.  SS.   o.   s.   Ben.  saec.  V. 

p.  889.  890. 
Vita  s.  Adelhaydis  (heroico  hexametro  con- 

texta  carmine.)  In  fine:  Impressum   in  Dur- 

lach.  s.  a.  40.  4  Blatter. 

Vita  s.  Adalheidis  primae  abbatis- 

sae  Vilicensis  in  dioeccsi  Coloniensi 
[ViUich  a.Bh.  hei  Bonn,  f  1015) 
auctore  Bertha  sive  Bertrada 
(cca.  1090.) 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  chart. 
sec.  XV.  fol.  —  Paris,  k.  Bibl.  Suppl.  lat. 
scr.  XI.  No.  854. 

Ausg. :  *  ed.  Surius ,  vit.  Sanct.  5.  Febr. 

—  »m  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p.  714-721. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VI.  1.  p.  138-148. 

Erl.-Schr.:  Contzen,  d.  Geschichtschreiber  der 
sachs.  Kaiserzeit  p.  168. 

Vita  s.  Adajogae  virginis,  vid.  Vita  s. 
Hadelogae  virginis. 

De  s.  Adalpreto  episcopo  Tridentino  et 
raartyre  a.  1181  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mart 
UI.  p.  707. 

De  b.   Adalrico  =  De  b.  Alarico. 

Historia  s.  Adami  confessoris  a. 
1102  Gulionisii  in  Italia  apud  Sa- 
mnites  translationisauctoreteste  con- 
temporaneo. 

Av^g.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p. 
336-338. 

De  s.  Adamo  abbate  Firmii  in  Piceno 
m  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p.  626;  c/. 
VII.  p.  777. 


582 


ADAMNANU8  -  ADRIANUS 


Vita  s.  Adamnani  presbyteri  Col- 
dinghami  in  Scotia  (saec.  VIL)  au- 
ctoreBeda  Vcnerabili.hist.  angl. 
IV.  c.  25. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p. 
1120.  1121. 

De  s.  Adamnano  abbate  Hiiensi  (f  cca. 
705)  iu  Scotia  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  III.  2.  p.  499-502. 

Vgl.   Adamnanus. 

De  s.  Adamnano  abbate  in  Jona  Scotiae 
insula  (f  703)  Suyskenii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  BoU.  23.  Septb.  VI.  p.  642-649. 

De  ss.  Adauco,  generali  officiorum  ma- 
gistro  et  quaestore,  et  sociis  (f  cca.  303) 
Henschenii  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Febr.  II.  p.  13-16. 

De  s.  Adaucto  martyre  in  Me-iopotamia 
eiusque  filia  Callisthene  virg.  Ephesi  (f  313) 
Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Octb.  II. 
p.  407-411. 

Vita  s,  Adegrini  monachi  ord.  s. 
Ben.  Balmae  apud  Sequanos  (saec. 
X.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jul.  I. 
p.  339-340  c.  SoUerii  comment.  praevio. 

De  Adela  abbatissa  Palatioli  apud  Tre- 
viros  piissima  (f  cca.  734),  ubi  de  Ada,  Wa- 
rentrude  et  Rothilde  abbatissis,  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI.  1.  p.  531-534. 

Vite  s.    Adelardi  =  Vita  s.  Adalhardi. 

Vita  s.  Adelelmi  sive  Elesmi  ab- 
batisBurgis  in  Hispania  (cca.  1100), 
auctore  Joa.  Marietta.  Hispanice 
scripta. 

Ausg. :  latine  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Janr. 
II.  p.  1057-1060.  —  Vila  aila  auctore  Ru- 
dolpho  Casae  Dei  in  Arvernia  monacho 
(saec.  XII.)  '  ed.  Joh.  Tamayus,  martyro- 
logium  Hispanicum.  —  *ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  895-902. 

Vita  s.    Adelgisi  =  Vita  s.  Adalgisi. 

Vita  s.    Adelheidis  =  Vita  s.  Adalheidae. 

De  b.  Adelinde  abbati.ssa  parthenonis 
Buchoviensis  in  Suevia  fundatrice  (a.  med. 
caec.  X.  f)  Pinii  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  BoU.  28.  Aug.  VI.  p.  492-494. 

Vita  s.  Adelphi  episcopi  Metis  in 
Lotharingia  (f  p.  med.  aut  cca.  fin. 
sec.  III.) 

Ausg. :  ex  editione  Jacobi  Wimpheling  in 
AA.  SS.  Boll.  29.  Aug.  VI.  p.  507-512,  cum 
Stiitingii  comment.  praevio  p.  504-506. 

Vita  s.  Adelphii  abbatis  Montis 
8.  Romarici  ( Bemtremont  ad  Mo- 
seUam,  f  656)  auctore  anonymo 
aequali. 


Aus(j.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  ms.  I.  p. 
683-685.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  602-604.  —  »  ex  ms.  Trevir. 
in  AA.  SS.  BoII.  11.  Septb.  III.  p.  815-817. 
—  Vita  auctior  auctore  anonymo  recen- 
tiore  ex  ms.  Ibid.  p.  818-820.  —  Gloria 
posthuma  seu  appeudix  de  cultu,  trans- 
lationibus  etc.  i/nd.  p.  821-829.  —  Mira- 
cula  et  translationes  ibid.  p.  829-837, 
c.  Perieri  comment.  praevio  ibid.  p.  809 
-815. 

De  s.  Adeodato  presbytero  Galiiani  in 
agro  Mediolanensi  in  AA.  SS,  Boll.  2.  Jui. 
I.  p.  208. 

Vita  s.  Aderaldi  archidiaconi  Tre- 
cis  in  Gallia  (f  post  1000)  auctore 
anonymo  aequali. 

Ausg.:  ex  edit.  Remigii  Brever  in  AA.  SS. 
Boli.  20.  Oct.  Vni.  p.  991-995,  c.  Tinne- 
broekii  comment.  praevio  p.  980-991. 

De  s.  Aderito  episcopo  Ravennate  in 
Italia  (saec.  II.)  Perieri  comment.  historietis 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Septb.  VH.  p.  398-404. 

De  s.  Adilia  virgine  sanctimoniali  Orpii 
in  Brabantia  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V. 
p.  587. 

Vita  s.  Adiutoris  monachi   Tiro- 
niensis   ord.   s,  Bened.   prope  Ver- 
nonium  in  Norraannia  (f  cca,  1131,) 
Ausg. :    ex    lectionibus   officii    proprii    in 
kk.  SS.  Boll.  30.  April.  III.  p.  823-825.  — 
miracHla  ex  gallico  Johannis  Theroude  ibid. 
p. 825-827.  —  Yi(a  s.  A-s  auctore  H  u  g o  n  e  III. 
archiepiscopo  Rotomagensi  (f  1164)  ap. 
Martene,  thes.  aneed.  V.  p.  1011-1018. 
Erl.-Schr.:  Kabricius,   bibl.   med.   et  inf.  latini  - 
tatis.  Lib.  VIII.  p.  876-878. 
Wright,    HuRh  abbot   of  Keading  in  W»  Blo- 
graphia  Britannica  liter.  II.  p.  198. 
Vgl.  Epistola  Hugonie. 
Hujfo  Uothomagcn.s. 

Vita  Adolphi  II  comitis  Holsato- 
rum  et  gesta. 

Ausg. :  zusammen  mit  Vita  Wiperti  et  Joa. 
Garzonis  hist,  ed.  R.  Reineccius,  Francof. 
1580.  fol. 

De  s.  Adolpho  episcopo  Osnabrugensi  in 
Westphalia  (f  1224)  Henschenii  comment. 
histor.  m  AA.  SS.  Boll.  11,  Febr,  U,  p, 
571.  572. 

Erl.Sclir.:  Miiser,    ().«nabriicklfche   Oeschichte 
III.  ]).  31-CO.  {eine  genaue  Lehensbeachreibung .) 
Strunck,  Wostphalia   sancta  ed.   Clofers  11. 
p.  18H-191. 

Elogium  s.  Adonis  Viennensis  archiepi- 
scopi  (f  874)  hi.storicum  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  262-275. 

Vita  s.  Adriani  abbatis  in  Anglia 
(t  cca.  709.) 

Ausg.:  '  ex  Bedae  hist.  gent,  Angl.  ec- 
cles.  lib.  4  cap.  1.  u.  2.  —  » in  AA.  SS, 
BoII.  9.  Janr.  I.  p.  595.  596.  —  Vlla  alla 
ex  legenda  Sanctorum  Joa,  Capgravii 
ibid.  p.  596.  597, 


ADRIANUS  —  AEMILIANUS 


583 


Acta    s.  Adriani  et   viginti  trium 

sociorura  mm.   Nicomediae   in  Bi- 
thynia  cca.  310  auctore  anonymo. 

Ausg. :  gr.  et  lat.  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Sept.  III.  p.  219-231;  —  c.  Stiltingii 
cominent.  praevio  ibld.  p.  209-217.  —  Ap- 
pendix  de  reliquiis,  cultu  et  miraculis  s. 
Adriani  ibid.'Tp.  231-255  (m.   Abbildungen). 

Passio  s.  Adriani  martyris  Nico- 
mediae  ut  volunt  sub  imp.  Licinio, 
auctore  anonymo. 

Aiisg.:  gv.  et  lat.  m  AA.  SS.  Boll.  26. 
Aug.  V.  p.  810.  811,  c.  Pinii  commentar. 
praevio  p.  808-810. 

De  ss.  Adriano  episc.  S.  Andreae,  Stol- 
brando  episc.  Glodiano,  Caio  ete.  martyribus 
in  Maia  insula  Scotiae  (cca.  870)  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Mart.  I.  p.  326-328. 

De  ss.  Adriano,  Euolo,  Eusebio  etc.  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart.  I. 
p.  365. 

De  ss.  Adriano,  Helio,  Victore,  Patro- 
clo  etc.  martyribus  Caesenatibus  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  Jul.  V.  p.  163. 

De  s.  Adriano  martyre  Caesareae  in  Pa- 
laestina  (a.  308)  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart. 
I.  p.  364. 

De  s.  Adriano  martyre  in  Graecia  in 
AA.  SS.  Boil.  16.  April.  II.  p.  404. 

De  s.  Adriano  martyre  Romano,  Bono- 
niae  m  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  23. 

De  ss.  Adriano,  VicturOjSecundillamarty- 
ribus  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  I. 
p.  29. 

De  ss.  Adrione,  Victore,  Basilla  eic.  mar- 
tyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Mai.  IV.  p.  26. 

Acta  ss.  Adulphi  et  Johannis  fra- 
trum  martyrum  cca.  825  suble- 
stae  fidei,  Cordubae  in  Hispania. 

Ausg. :  >  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Sept.  VII. 
p.  510.  511  *  ex.  Joann.  Tamayi  Mar- 
tyrolog.  Hispanico,  c.  Suyskeni  comment. 
praevio  p.  507-511. 

De  ss.  Advento,  Xysto,  Pomponio,  Ge- 
mella  etc.  martyribus  Syris  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Febr.  II.  p.  824. 

De  s.  Aedelwaldo  presbytero  et  anacho- 
reta  in  Anglia  (f  cca.  700)  commentarius 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mart.  p.  463- 
465. 

De  s.  Aedesio  martyre  Alexandriae  (a. 
304)  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Apr.  I.  p.  746. 

De  s.  Aeduo  episcopo  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Janr.  I.  p.  165. 

Vita  s.  Aeduuardi  =  Vita  s.  Eduardi. 


Aegidii  Occitaniae  (t  cca.  711—725) 

auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  6  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Septb.  I.  p.  299-304,  c.  Stiltingii  comment. 
praevio  p.  284-299. 

— —  Miracula  s.  Aegidii  au- 
ctore  Petro  Guillelmo  —1120. 

Geschrieben  zwlschen  1121-1124.  Ihr  Schanplatz 
ist  St.  Giles  in  Siidfrankreich. 

Ausg. :  ed.  Jaflf^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  316-323. 

Erl.-Schr.:  Spoerl,  J.  L.,  epistola  de  s.  Aegi- 
dio  Narbonensi  pristino  templi  Norimber- 
gensis  patrono  etc.  Altorfii  1749.  40.  U8  pag. 

Acta  b.  Aegidii  Assisinatis  tertio 
socio  s.  Francisci  ord.  minor.  Pe- 
rusii  in  Italia  (-f  1262).  Partes  4. 

Ausg.:  ex  variis  mss.  et  impressis  ed. 
Papebroch  in  AA.  SS.  BoU.  23.  April.  III. 
p.  220-247.   Vgl.  p.  996. 

Vita  b.  Aegidii  ord.  praedicat.  (f 

1265)  Scallabi  in  Lusitania  auctore 
magistro  Andrea  Resendio  ord. 

praed. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  III.  p. 
403-438;  c/.  VII.  p.  773. 

De  b.  Aegidio  abbate  in  dioecesi  Astari- 
censi  in  Hispania  (f  cca.  1203)  Veldii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Septb.  I.  p. 
308. 

Vita  s.  Aegilis  =  Vita  s.  Eigilis. 

Vita  Aelfredl  Anglorum  regis,  vid.  Asse- 
rius  Menevensis. 

De  s.  Aeigyfa  regina  Angliae  (f  cca.  921) 
Henschenii  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
BoU.  18.  Mai.  IV.  p.  186.  187. 

Vita  s.  Aelredi  sive  Ealredi  ab- 
batis  Rievallensis  in  Anglia  (f  1166) 
auctore  anonymo. 

Ausg.\  ex  legenda  Joa.  Capgravii  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p.  749-751. 

Vita  b.  Aemiliae  Biccheriae  ex 
ord.  de  poenitentia  s.  Dominici  Ver- 
cellis  in  Pedemontio  (f  1314). 

Ausg.:  secund.  edit.  per  M.  Sor.  Annam 
Mechtildem  Fuazam  italice  publicatam  a. 
1652  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  VH.  p. 
558-571  c.  Papebrochii  comment.  praevio 
p.  557. 

De  s.  Aemiliana  Romana  presbyteralis 
ecclesiae  titulari  notitia  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Jun.  V.  p.  578. 

De  s.  Aemiliana  virgine  amita  s.  Gregorii 
Magni  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Janr.  I.  p.  287. 
288. 

Vita  b.  Aemilianae  de  Cerchis  =  Vita  b. 
Humilianae  seu  Aemilianae. 


Vita  s.  Aegidii  abbatis  in  fano  s.         Vita  s.  Aemiliani   confessoris  co- 


584 


AEMILIANUS  —  AFRA 


gnomento  CucuUati  (f  574)  auctore 
s.  Braulione  episc.  Caesaraugu- 
stano  (t  646.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  205-215.  —  Hymnus  s.  Brau- 
lionis  de  s.  Aemiliano  ibid.  p.  215.  216. 

Acta  ss.  Aemiliani  episcopi,  Hila- 
riani  monaehi,  Herroippi  et  Diony- 
sii  martyrum  Trebiatum  sub  Dio- 
cletiano. 

Atisg. :  ex  Ph.  Ferrario  in  kA..  SS.  Boll. 
28.  Janr.  11.  p.  833. 

Martyrium  s.  Aemiliani  martyris 
Dorostori  in  Mysia  sive  Bulgaria 
a.  362  auctore  anonymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  18. 
Jul.  IV.  p.  373-376,  c.  Boschii  comment, 
praevio  p.  370-373. 

De  s.  Aemiliano  abbate  Latiniacensi  11°, 
ubi  de  ss.  Mumboldo  et  Eloquio  abbatibus 
(t  cca.  675)  »ap.  Mabillon,  AA.  S6.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  653-656.  —  *  in  AA.  SS. 
Boll.  10.  Mart.  II.  p.  45.  46. 

De  s.  Aemillano  episcopo  et  confessore 
Cyzici  in  Hellesponto  (saec.  IX.)  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Aug.  II.  p.  353. 

De  s.  Aemiliano  episcopo  Nannetensi  et 
martyre  apud  Augustodunum  in  Burgundia 
cca.  726  Papebrochii  comment.  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Jun.  V.  p.  79-82. 

De  s.  Aemiliano  episcopo  Vercellensi  in 
Italia  (saec.  VI.  init.)  Suyskenii  sylloge 
histor.-critica  i?»  AA.  SS.  Boll.  11.  Septb. 
III.  p.  797-800. 

De  8.  Aemilio  duce  Lucae  in  I^truria 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p.  78. 

De  V.  Aemilio,  Felice,  Priamo,  Luciano 
etc.  martyribus  Sardis  Papebrochii  com- 
mentar.  criticus  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Mai. 
VI.  p.  745.  746. 

Vita  b.  Aengussli  Keledei  abbatis 
et  episcopi  in  Hibernia  (cca.  824) 
a  Joh.  Colgano  ex  antiquis  monu- 
mentis  collecta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart.  II.  p. 
85-88. 

Erl.-Schr.:  Dc  b.  Aenftussio  ap.  Mabillon,  AA. 
.SS.  o.  s.  Beii.  saeo.  V.  p.  9«6. 

De  ss.  Aeoladio  et  Agricola  episcopis 
Nivernensibus  in  Gailia  (saec.  VI)  Hen- 
schenii  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Febr.  III.  p.  663. 

De  s.  Aeonio  episcopo  Arclatensi  in  Gal- 
lia  (t  502j  Stiltingii  sylloge  historica  in 
AA.  8S.  Boll.  30.  Aug.  VI.  p.  563-565. 

Vita  s.  Aequitii  abbatis  (f  cca.  540. 
11.  Aug.) 


Ausg.:  ex  Grogorii  M.  dial.  I.  4  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu.  saec.  I.  p. 
655-658. 

De  s.  Aeterno  episcopo  Ebroicensi  et 
martyre  cca.  a.  660  Lusarcae  in  dioec. 
Parisiensi  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul.  IV. 
p.  48. 

De  8.  Aetherio  episcopo  Autissiodori  in 
Gallia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul. 
VI.  p.  446. 

De  s.  Aetherio  episcopo  Lugduni  in 
Gallia  (t  602)  Stiltingii  sylloge  historica 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  Vl.  p.  91-94. 

De  s.  Aetherio  episcopo  Viennensi  in 
Gallia  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Jun.  IL  p.  959. 

De  s.  Aetherio  martyre  forsan  Nico- 
mediae  in  Blthynia  .sub  Diocletiano  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  Jun.  in.  p.  571. 

De  s.  Aethiope  eunucho  per  s.  Philip- 
pum  diaconum  baptizato  (t  34  vel  35) 
Pinii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug. 
VI.  p.  5-7. 

De  s.  Afflino  episcopo  confessore  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Janr.  I.  p.  502. 

Acta  s.  Afrae  maptyris  Augustae 
Vindelicorum  (f  a.  304)  auctore  ano- 
nymo. 

' Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  X.  XL  No.  165.  18. 

Ausg.  ■■  '  ap.  M.  Welser,  rerum  Augustanar. 
Vindelicarumcommentarii.  Francofurti  1594. 
i".  p.  152-155.  —  'wiederhoU,  sed  collata 
c.  pluribus  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug. 
II.  p.  55-59.  —  Passio  s.  Afrae  {Bandschr. : 
Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat.  mbr.  sec.  IX. 
40.  No.  871.  f.  36.  —  Kouen,  mbr.  sec. 
XI.  fol.  "/,».  5.)  ^unt.  d.  Tit.:  Conversio 
et  passio  ss.  mm.  Afrac.  Hilariae  . . .  quae 
ante  a.  pauUo  minus  1300  Augustae  Vin- 
del.  passae  sunt.  Cum  comment.  M.  Velseri. 
Venetiis,  Ald.  1591.  4».  —  'ap.  Ruinart, 
acta  sincera  p.  400.  —  »ap.  M.  Welser  1. 
c.  p.  156.  157. 

Erl.-Schr.:   Bogchius,   commeiitai'.   praevius  tn 
AA.  .SS.  Boll.  AuK.  H.  p.  39-51. 
Braun,    Plac,    Gcschichte    der    Bekebrung, 
Leiden  uud  Erfinduiig  dcr  h.  Martyrln  .Afra. 
Augsb.  1805.  8  0. 
Hefele,  Ge.sch.  der  Eiufiihrung  des  Christen- 
thums  iin   siidwestl.   Deutschland.  Tlibingen 
18,37.  p.  1«J. 
Rcttberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 
I.  p.  MMI9. 

Acta  s.  Afrae  martyris  Brixiae  in 
Itaiia  (t  cca.  134). 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Mai. 
V.  p.  ^lii-lll  c.  Henschenii  comment.  praev. 

De  8.  Africano  episcopo  iuxta  Vabrum 
in  Gallia  Narbonensi  (saec.  IV-VI.)  Pape- 
brochii  commentatio  in  A.4.  SS.  Boll.  1. 
Mai.  I.  p.  64-70;  cj.  VII.  p.  530. 

De  ss.    Afrigi    seu    Apricio,    Machario, 


AFER  —  AGATHON 


585 


Diceo  et  Proculo  martyribus  Nicaeae  in 
Bithynia  a.  305  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct. 
IX.  p.  14.  15. 

De  8.  Afro  et  aliis  martyribus  Augustae 
Vindelicorum  (f  a.  304)  Boschii  commen- 
tar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug.  II. 
p.  37.  38. 

De  s.  Afrodisio  episcopo  Biterrensi  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mart.  III.  p. 
376. 

De  ss.  Afrodisio,  Malina  et  aliis  170  mar- 
tyribus  Tarsi  iu  Phoenicia  in  AA.  SS.  Boll. 
Henschenii  commentat.  28.  April.  III.  p. 
567-571. 

De  s.  Agabio  episcopo  Novariae  in  Italia 
(saec.  V.)  Stiltingii  sylloge  historica  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Sept.  III.  p.  501.  502. 

De  s.  Agabio  episcopo  Veronae  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Aug.  I.  p.  317. 

De  s.  Agabo  propheta  Antiochiae  in  Syria 
(saec.  I.)  Henschenii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  II.  p,  644.  645. 
Vgl.  p.  897. 

De  ss.  Agapa  et  Mariana  sive  Marina 
virginibus  et  martyribus  Antiochiae  syno- 
psis  historica  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mart. 
II.  p.  31.  32. 

De  s.  Agape  virgine  martyre  Interamnae 
in  Umbria  (f  cca.  273)  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Febr.  II.  p.  823. 

Acta  s.  Agapes,  Chioniae  et  Ire- 
nes  sororum  virginum  martyrum 
Thessalonicae  auctore  antiquo  in 
Vita  s.  Anastasiae. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Apr.  I.  p. 
248-250,  c.  Henschenii  comment.  praevio 
p.  245-247. 

De  s.  Agapeto  I  papa  (f  536)  apud 
Constantinopolim  Clei  sylloge  hist.-critica 
in  AA.  SS.  Boll.  20.  Septb.  VI.  p.  163-179. 
—  Appendix  de  rebus  gestis  Constanti- 
nopoli  ab  Agapeto  papa  deque  eius  obitu 
et  fimere  ibid.  p.  179.  180. 

Vita  ss.  Agapii  et  Secundini  epi- 
scoporum,  Theodori  presb.  etc.  mar- 
tyrum  apud  Cirtham  et  Lambae- 
sam  in  isumidia  cca.  259  auctore 
coaevo. 

Ausg. :  ex  variis  mss.  et  editione  Baronii 
et  Surii  in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III.  p. 
746-749;  c/.  p.  1004  et  comment.  praevium 
p.  745. 

Acta  s.  Agapiti  martyris  Praeneste 
in  Italia  sub  Aureliano  imp. ,  au- 
ctore  ignoto. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug. 
III.  p.  532-537.  —  Acta  alia  auctore  anony- 
mo  ibid.  p.  537-539.  (7/.  Cuperi  comment. 
praevius  p.  524-532. 


De  s.  Agapito  episcopo  Ravennae  in  Ita- 
lia  (t  cca.  340)  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Mart. 
n.  p.  426. 

De  ss.  Agapito  et  Dionysio  monachis 
Ruthenis  (f  1095)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun. 
I.  p.  135. 

De  s.  Agapito  in  Phrygia  in  AA.  SS. 
BoII.  24.  Mart.  III.  p.  480. 

De  ss.  Agapo,  Valerio,  Publio  etc.  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  BoII.  12.  April.  II. 
p.  79. 

De  s.  Agatha  Hildegarde  palatina  Ca- 
rinthiae  (f  a.  1024.)  Bollandi  commentarius 
historicus  in  AA.  SS.  BoII.  5.  Febr.  I.  p. 
721-723. 

Acta  s.  Agathae  vipginis  martyris 
Catanae  in  Sicilia  (f  a.  251.) 

Ausg. :  ex  B.  Mombritio  et  16  latinis  mss. 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p.  615-618.  — 
Alia  acta  auctore  Graeco  anonymo  ex  ms. 
senatus  Messanensis  ibid.  p.  618-620.  — 
Alla  acla  auctore  Simeone  Metaphraste 
ibid.  interprete  I.  D.  Henxtovio  p.  620-624. 

—  Methodii  archiep.  oratio  in  s.  Agatham, 
latine  reddita  a  Leon.  Pate  ibid.  p.  624- 
631.  —  De  reliquiis  et  ecclesiis  s.  Agathae 
commentarius  historicus  I.  Bollandi  ibid. 
p.  631-636. 

Historla  translationis  corpo- 

ris  s.  Agathae  virg.  mart.  Constan- 
tinopoli  Cataneam  auctore  Mau- 
ritio   episc.  Catanensi  (f  1143.) 

Ausg.:  'in  AA.  SS.  BoII.  5.  Febr.  I.  p. 
637-643.  —  ^in  Caietani  Vit.  SS.  Siculorum. 

—  *ap.  Catanae  sacrae  scriptores  Petr. 
Garreram,  Rocchum  Pirrum  et  Jo.  Bapt.  de 
Grossis.  —  miracula  s.  Agathae  descripta  a 
Blandino  monacho  m  AA.  SS.  I.  c.  p.  643- 
645.  —  Sylloge  miscellaneorum  miraculo- 
rum  s.  Agathae  ibid.  p.  645-656.  —  I^^^^.p-  961. 

Erl.-Schr.:  Bolland,  J. ,    coramentarius  praevius 
ail  acta  s.  Agathae  ibid.  p.  595-616. 
Mongitor,  Anton,  biblioth.  Sicula  II.  p.  61. 

Acta  ss.  Agathii  railitis,  Maximi 
presbyteri,  Anthes  diaconi  etc.  mar- 
tyrum  Byzantii  a.  303. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Mai.  II.  p.  293-299.  —Z4d-k>jat5  tov  ayiov 
/udgjvgos\4x(cxiov,  ex  ms.  Cryptae  Ferratae 
ibid.  II.  p.  762-766.  —  Cf.  Comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  291-293. 

De  s.  Agathoclia  ancilla  martyre  in  AA. 
SS.  BoII.  17.  Sept.  V.  p.  482. 

De  s.  Agathodoro  martyre  Tyanae  in 
Cappadocia,  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Febr.  I. 
p.  295. 

De  s.  Agathomero  martyre  in  Mysia  in 
AA.  SS.  BoII.  3.  Apr.  I.  p.  244. 

De  s.  Agathone  abbate  in  deserto  Scete 
in    Aegypto    Buckii    commentarius   in  AA. 


586 


AGATHON  —  AGNES 


SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  896-901.  —  Dicta 
et  facta  s.  Agathonis,  collecta  ex  Vitis 
Patrum  secuiiduin  cdit.  Herib.  Rosweydi 
ibid.  p.  901-905.  —  Apophthegmata  s. 
Agathonis,  ex  cod.  graeco  edita  et  latine 
versa  a  Cotellerio  ihid.  p.  905-908. 

De  ss.  Agathone  et  Triphina  martvribus 
Siculis  m  A.\.  SS.  Boll.  5.  Jul.  II.  p.  222. 

De  ss.  Agathone,  Luceia,  Diogene  mar- 
tyribus  Alexandriae  m  AA.  SS.  Boll.  26. 
Jiin.  V.  p.  157. 

Vita  s.  Agathonis  thauraaturgi  Ro- 
mani  pontificis  (f  cca.  63:^)  auctore 
Anastasio  bibliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p. 
624-626. 

Martyrium  ss.  Agathonici,  Zotici, 
Theoprepii  etc.  raartyrum  sub  Maxi- 
miano  in  Bithynia  et  in  Thracia, 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p.  522-524,  c. 
Pinii  comment.  praevio  p.  519-522. 

Acta  s.  Agathopii  diaconi  et  Theo- 
duli  lectoris  raartyrura  Thessaloni- 
censiura  (saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  ms.  Vat.  graeco  1660  latine 
in  AA.  SS.  BoU.  4.  April.  I.  p.  322-325. 

De  s.  Agatumbro  episcopo  Metensi  (f 
cca.  530)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  II.  p. 
632. 

De  ss  Agento,  Donato  et  sociis  mar- 
tyribus  Hispanis  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Janr. 

I.  p.  674. 

De  s.  Agerico  abbate  Turonensi  S.  Mar- 
tini  in  Gallia  (f  cca.  680)  in  AA.  SS.  BoU. 

II.  April.  II.  p.  30.  31. 

De  s.  Agilberta  virgine  abbatissa  lo- 
trensi  in  Gallia  (saec.  VII.)  m  AA.  SS. 
BoU.  11.  Aug.  II.  p.  656. 

De  s.  Agileo  martyre  Carthagine  in 
Africa  ante  a.  313  Goorius  in  AA.  SS.  BoII. 
15.  Oct.  VII.  1.  p.  7-10. 

Vita  s.  Agili  abbatis  Resbacensis 
prirai  in  Bria  Galliae  provincia  (f 
636)  auctore  anonymo  suppari. 

Ausq. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  11.  p.  316-326.  —  »ap.  Kesch,  an- 
nales  Sabionens.  I.  p.  497.  —  »ex  mss. 
coll.  c.  editionib.  Chiffletii  et  Mabillonii  in 
AA.  SS.  Boll.  .30.  Aug.  VI.  p.  574-587.  — 
Miracula  auctoribus  diver.sis  anonymis,  ex 
edit.  'Mabillonii  (I.  c.  p.  326-334)  ^ibid. 
p.    587-597.   —   Au.szug  ap.   Bouquet,   rec. 

III.  p.  511 ;  ex  miraculis  X,  p.  364. 
Erl.-Schr.:  Stiltinp,  comment.  praevius  tn  A.4. 

.SS.  B.  1.  c.  p.  560  ,573. 

Vita    s.    Agili    vicecomitis   prope 


Magdunum  in   Gallia  (f  post  587) 
auctore  anonymo, 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Aug. 
VI.  p.  566-569. 

Vita  s.  Agilolfi  archiepiscopi  Co- 
loniensis  et  abbatis  Stabulensis  (f 
717)  a  monacho  Malmundariensi 
scripta. 

Ein  vollii;  pbantastiscbes  Machwerk  mlt  den 
entsetzlicbsten  Anacbrunismen,  das  mit  den  falfichen 
Acta  8.  .Sniberti  vom  P.seudoMarcellin  zusaminen- 
hanj^t. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  II.  p. 
720-726,  ex  ms.  legendario  S.  Mariae  ad 
Gradus  Colon.  c.  Pinii  comment.  praevio 
p.  714-720. 

De  s.  Agnello  abbate,  urbis  Neapolis 
protectore  (f  596.  14.  Decb.)  ex  Ferrarii 
catalogo  SS.  Italiae  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  353.  —  De  uilraculis 
s.  Agnelli  auctore  Petro  diacono  Ne- 
apolitano,  ap.  Ughelli,  thes.  Ital.  sacr. 
VI.  p.  76  (ed.  nov.  p.  54.)   Vgl.  IV.  p.  878. 

De  ss.  Agnete  abbatissa  et  Disciola  san- 
ctimoniali  (saec.  VI.)  virginibus  Pictavis  in 
Aquitania  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Mai.  III. 
p.  238.  239. 

De  s.   Agnete  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 

5.  Jul.  II.  p.  228. 

Vita  Agnetis  Blannbekin  venera- 
bilis  (t  1515)  et  revelationes,  quae 
sub  Rudolpho  Habsburgico  et  Al- 
berto  I  Austriacis  imp.  Viennae 
floruit,  auctore  anonyrao  ord.  Mino- 
rum  {B.  Fezio?) 

,Haec  ven.  Beguina  aliqnanfio  in  lintfua  sua 
senserat  praepulium  Christi! ! '  Weber,  Moncherei. 
Ausg.:  ed.  Bern.  Pezius.  Viennae  1731. 
8*  una  cum  Pothonis  presb.  libr.  de  mira- 
culis  s.  Deigenitr.  Mariae.  Auf  kaiserlichen 
Bejehl  unterdrUckt  u.  daher  sehr  selten. 
Erl.-Schr.:  Fabricius,   bibl.  med.   et  inf.   lati- 

nitatis  ed.  Mansi  VI.  plO. 
•  Pez,  epistola  apologetica  vitae  Agnetis.  Fran- 
cofurti  et  Llps.  1735.  80. 
Vopel,  notitia  scriptor.  rer.  Austriac.  Viennae 
1785.  II.  p.  834. 

Vita  s.  Agnetis  de  Bohemia,   vir- 

ginis  ord.  s.  Clarae  Pragae  (t  1282.) 
Ausg.:  ex  ms.  Pragensi  in  AA.  SS.  BoII. 

6.  Mart.  I.  p.  509-513.  —  Vila  aiia  ex  mss. 
Bohemicis  concinnata  a  Geo.  Crugerio  ibid. 
p.  513-532.  —  Compendium  vitae  a 
Pisano  scriptum  ibid.  p.  508.  — Compen- 
dium  aliud  a  Barth.  Pontano  scriptum 
ibid.  p.  509. 

Erl.-Schr.:   CoramentariuR   praevius    ibid.   p. 
502-506. 

Vgl.  Epistolae  s.  Clarae. 

Vita  s.  Agnetis  virginis  et  marty- 
ris  Romae  (saec.  III.)  auctore  s. 
Ambrosio. 


AGNES  —  AIDANUS 


587 


Ausg.:  ^in  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  11. 
p.  351-354.  —  »ed.  Surius,  vit.  SS.  21. 
Janr.  —  Eiusdem  acla  ex  menaeis  Grae- 
corum  ibid.  p.  354.  —  De  reliquiis  s. 
Agnetis  ibid.  p.  354-357.  —  Historia  in- 
ventionis  et  translationis  ss.  Agnetis  et 
Benigni  episc.  e  Gallia  Ultraiectum  ibid. 
p.  357-360.  —  Dereliquiiss.  Agnetis 
Constantinopolim  translatis  ibid.  p.  360. 
Demiraculis  s.  Agnetis  ibid.  p.  361.  — 
Alia  miracula  ex  Thoma  a  Kempis  ibid. 
p.  362-363. 

Passio  s.  Agnetls  virginis  et  mar- 
tyris  Romae  (saec.  III.)  auctore 
Philippo  de  Harveng  de  Elee- 
mosyna  abb.  Praem.  (f  post  1180.) 
Carmen  elegiacum. 

Ausg. :  in  Philippi  de  H.  opp.  ed.  Nicol. 
Chamart.  Duaci  1621.  fol.  p.  796-798. 

Vita  s.  Agnetis  virginls  ord.  s. 
Dominici  Monte-Politiani  in  Hetru- 
ria  (t  1317)  auctore  Raymundo 
de  Capua  (f  1399  Noribergae.)  . 

Ausg.:  ^ed.  Ambr.  Taegius, coUectiorerum 
ordinis  praedic.  lib.  HI.  dist.  8.  p.  146.  — 
*ex  ms.  ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  April.  n.  p.  792-812.  —  Analecta 
potissimum  ex  Italico  Fr.  Laurentii  ibid. 
p.  813-817. 

Acta  ss.  Agoardi  et  Agilberti  mar- 
tyrum  Christolii  in  agro  Parisino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jun.  IV.  p. 
816-817. 

De  s.    Agobardo    archiepiscopo    Lugdu- 
nensi   (f   841)   Henschenii   sylloge  in   AA. 
SS.  Boll.  6.  Jun.  L  p.  748.  749. 
Vffl.  Agobardus. 

De  ss.  Agrato  et  Casturo  episcopis  Vien- 
nae  AUobrogum  (saec.  VIH.)  Stalsii  sylloge 
hist.-critica  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Oct.  VI. 
p.  545-556. 

De  s.  Agricio  episcopo  Senonensi  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  II.  p.  687. 

De  s.  Agricola  presbytero  Suessione  in 
Gallia  (tenip.  inc.)  Buckii  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  VIII.  p.  885-887. 

Acta  s.  Agricolae  episcopi  Cabi- 
lone  in  Gallia  et  aliorum  elevatio- 
nis  (a.  580.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mart.  II.  p. 
515.  516. 

De  s.  Agricolao  episcopo  Traiectensi 
in  Belgio  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  5. 
Febr.  I.  p.  659.  660. 

Vita  s.  Agricoli  episcopi  et  pa- 
troni  Avenionensis  in  Gallia  (f  700) 
auctore  anonymo. 


Ausg.:  ex  editione  Barralis  et  Surii  in 
AA.  SS.  BoU.  2.  Sept.  L  p.  450-456,  c. 
Stiltingii  comment.  praevio  ibid.  p.  444-450 
(?«.  Portr.) 

Vita  s.  Agrippanl  episcopi  Podii 
in  Gallia  (f  post  650). 

Ausg.:  ex  ms.  coUegii  Podiens.  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Febr.  p.  295.  —  Aila  ylla  ex  of- 
ficio  eccles.  Podiensis  ibid.  p.  205.  —  Trans- 
latio  s.  Agripp.  ex  eod.  offic.  ibid.  205.  206. 

Translatio  s.  Agrippinae  virginis 
et  martyris  Romanae  sub  Valeri- 
ano,  Roma  in  Siciliam. 

Ausg.:  ex  tom.  I.  de  Vitis  SS.  Siculorum 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Jun.  IV.  p.  464-470. 
—  Canon  de  s.  Agrippina  ibid.  p.  461- 
464.  —  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius 
ibid.  p.  458-461. 

De  s.  Agrippino  episcopo  Augustodu- 
nensi  (f  cca.  540)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr. 
I.  p.  49. 

De  s.  Agrippino  episcopo  Comensi  in 
Italia  (cca.  586  f )  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun. 
m.  p.  377-379. 

Vita  s.  Agritil  episc.  Trevirensis 
(f  cca.  335)  auctore  anonymo. 

„Inter  pretiosa  historiae  Treverensis  monumenta 
referri  debet."  Waitz.  Geschrieben  zwischon  1050- 
1070.  —  Fabricius  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed. 
Mansi  IV.  p.  238  halt  Lambertus  Trevirenf*. 
fiir  d.  Verf. 


,:  Un  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I. 
p.  773-781.  Vgl.  31.  Aug.  VI.  p.  668.  — 
'  hiernach  rciederholt  ex  vita  s.  Agritii  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  VIIL  p.  211.  212.  An- 
dere  Bruchstiicke  in  den  Noten  ibid.  p. 
135.  148.  151.  152.  170. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,    Kirchengesch.    Deutsch- 
lands  I.  p.  lSl-185. 

Vita  s.  Aiberti  =  Vita  s.  Ayberti. 

Vita  s.    1  , .  ,      ,.[  abbatis  Geme- 
lAichardn 

ticensis  in  Normannia  (f  cca.  687) 
suspecta  auctore  anonymo  monacho 
Gemeticensi  saec.  X. 

Ausg.:  ex  ms.  et  'edit.  Mabillonii  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  953-971  —  »  »7» 
AA.  SS.  Boll.  15.  Septb.  V.  p.  85-100.  — 
Vlta  brevior  auctore  ignoti  nominis  et  aetatis, 
ex  ms.  ibid.  p.  100-102.  —  Vifa  auctore 
Fulberto  peccatore  monacho  Gemmeticensi, 
ed.  Surius,  vit.  Sanct.  15.  Septb. 

Erl.-ScJir.:  Perier,   corament.    praeviu.s   in  AA. 
SS.  B.  1.  c.  p.  80-85. 

Vita  s.  Aldani  sive  Maedoci  epi- 
scopi  Fernensis  in  Hibernia  (saec. 
VII.) 

Ausg.:  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  31. 
Janr.  n.  p,  1112-1120.  —  Kiirzer  ap.  L 
Capgrave,  legenda  sanctorum  Angliae. 


588 


AIGULFUS  —  ALBERTUS 


De  8.  Aidano  episcopo  Lindisfarnensi  in 
Anglia  (f  651)  Stiltingii  comment  bistoricus 
in  AA.  SS.   Boll.  31.  Aug.  VI.  p.  688-694. 

Vita  s.  Aigulfi  abbatis  Lerinensis 
et  martyris  occisi  a.  675  auctore 
Adrevaldo  monacho  Floriacensi 
(t  cca.  878). 

Ausg. :  '  okne  Nennung  des  Verf.  ed. 
Surius,  Vit.  SS.  3.  Sept.  —  ^mit  Nennung 
des  Verf.  u.  vollstiindiger  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Aen.  saec.  IL  p.  656-665.  —  *in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Septb.  I.  p.  747-755. 

Vita  ss.  Aigulphi  abbatis  Lerinensis 
et  sociorum  martyrum  in  insula  Ca- 
prasia  inter  Corsicam  et  Etruriam 
inter  075 — 681  auctore  incerto. 

Au^g. :  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Scptb. 

1.  p.  743-747.  —  fnTenlio  reliqniarum  au- 
ctore  anonymo  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  666.  667.  —  »in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Septb.  I.  p.  755-758.  —  Mlra- 
cula  eiusdem  auctore  anonymo  'ap,  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Aen.  saec.  II.  p.  667- 
672.  —  ^in  AA.  SS.  Boll.  3.  Septb.  L  p. 
758-763.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  728-743. 

De  s.  Aigulpho  archiepiscopo  Bituricensi 
in  Gallia  (f  cca.  838)  Henschenii  comment. 
Tiistoricus  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p. 
176-178;  c/.  VIL  p.  827. 

De  ss,  Aithala  et  Ammunte  martyribus 
Adrianopoli   in   Thracia  m   AA.  SS.  Boll. 

2.  Septb.  I.  p.  358. 

De  b.  Alarico  ord.  s.  Bened.  in  Ufnaugia 
lacus  Tigurini  insula  in  Helvetia  (f  cca. 
973)  Suyskenii  sylloge  in  AA.  SS.  BoII. 
29.  Sept.  VIII.  p.  180-184. 

De  V.  Alawico  abbate  Augiensi  apud 
Alamannos  (f  958)  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  246-248. 

Vita  s.  Albani  auctore  Transa- 
mundo(?):  ,Erat  olim  in  partibus 
aquilonis  homo.* 

Dieser  Heilige  ist  eine  Art  christlicher  Oedipus. 
Die  Legende  ist  sebr  schon. 

Handschr. :  P  o  s  e  n ,  Graf Dzialinski,  chart. 
8.  XV.  4.  fol.  2.  —  Paris,  Arsenal.  Hist. 
No.  99.  s.  XIII.  fals  Brief  176.) 

Vita  s.  Albani  martyris  Moguntiae 
auctore  G  o  s  w  i  n  o  canonico  Mogun- 
tino  (cca.  1072.) 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  V.  2. 
p.  648  (»ed.  2'la.  IV.  p.  157).  Irrthumlich 
ist  hier  Sieghard,  Monch  von  St.  Al- 
ban  als  Verf.  angegeben.  —  Goswini  prae- 
fationes,  una  ad  Sigefridum  archiep.  Mo- 
gunt.,  altera  ad  Bardonem  abb.  S.  Albani 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p.  88. 

Erl.-Schr.:  Papcbroch,  commentar.  historlcuF 
de  ».  Albano  marlyre  Moguntiae  in  Germania, 


et  de  «8.  martyribns  Albano  episc.  et  Domi- 
nico  eremita  Burani  prope  Venetias  honoratis 
(saec.  IV)  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  86-95. 
Kettberj!;,   Kirchengeschichtc    Dcutnchland'! 
I.  p.  211. 

Vita  s.  Albani  protomartyris  An- 
gliae. 

Ausg.:  ^unt.  d.  Tit.:  Historia  s.  Albani 
martyris.  s.  I.  et  a.  (cca.  1470.)  4*.  — 
*  wiederho/t  als  De  inclyti  et  gloriosi  proto- 
martyris  Anglie  Albani,  quem  in  Germania 
et  Gallia  Albinum  vocant,  conversione,  pas- 
sione,  translatione  et  miraculorum  choru- 
scatione.  s.  1.  et  a.  (Colon.  1502).  4».  Goth. 
Sehr  gesucht  in  England.  Abt  u.  Monche 
des  Pantaleonsklosters  zu  Koln  tvidmen  d. 
Vita  in  d.  Vorr.  Konig  Heinrich  VIII  o. 
England. 

Acta  ss.  Albani  et  Amphibali  cle- 
rici  e«c.  Verolamii  Angliae.  Ex  Be- 
dae  hist.  eccles.  I.  c.  6.  7. 

Ausg.:in  AA.  SS.  BoII.  22.  Jun.  IV.  p.  147- 
149.  —  ,4Iia  acta  anno  590  anglice  scripta, 
interprete  Guilelmo  monacho  Albanensi 
ibid.  p.  149-159.  —  Analecta  Henschenii 
ibid.  p.  159-171. 

—  Albon  and  Ampbabel.  The  glorious  lyfe 
and  passion  of  St.  Albon,  prothomartyr  of 
Englande,  and  also  of  the  lyfe  and  passion 
of  St.  Amphabel. 
Ein  Gedicht. 

Ausg.:  translated  out  of  Frenche  and 
Latin  into  Englishe  by  John  Lydgate, 
monk  of  Bury.  St.  Albon  1534.  4«.  {vor- 
handen  im  Britischen  Museum.) 

De  s.  Albeo  episcopo  Imelacensi  in  Mo- 
monia  Hiberniae  provincia  (saec.  VI.)  Su- 
yskenii  sylloge  hist.-critica  m  AA.  SS.  Boli. 
12.  Septb.  IV.  p.  26-31. 

Vita  b.  Albergati,  vid.  Vita  b.  Nicolai 
Albergati. 

Vita  b.  Alberici  primi  abbatis  Ci- 
sterciensis  (cca.  saec.  XII.)  auctore 
Chrysostomo  Henriquez. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Janr.  II.  p. 
754-758. 

De  8.  Alberico  eremita  apud  Balneuin  in 
Etruria  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Aug.  VI.  p. 
514. 

Vita  s.  Alberonis  =  Vita  s.  Adalberonis. 

Vita  s.  Alberti  abbatis  Gambru- 
mensis  in  Gallia  (saec.  Vll.) 

Ausg. :  ex  mss.  ap.  Mabillon,  AA.  88.  o. 
s.  Ben.  saec.  HL  2.  p.  526-534. 

Vita   s.  Alberti  abbatis    Gembla- 

censis. 

Ausg,\  fragmentum  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  373. 

Vita  b.  Alberti  Besutii  eremitae 
apud  lacum  Verbanum  in  ducatu 
Mediolanensi  (f  1359.) 


ALBERTUS  —  ALCHMUNDUS 


589 


Ausg.:  ex  Ferrarii  catal.  SS.  Italiae  wie- 
derholt  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Septb.  I.  p. 
788  c.  Pinii  comment. 

Acta  s.  Alberti  confessoris  ordi- 
nis  Carmelitarum  Messanae  in  Si- 
cilia  (t  1306)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  Vincentio  Barbaro  interprete  in 
AA.  SS.  BoU.  7.  Aug.  II.  p.  226-236.  — 
Appendix  miraculorum  ibid.  p.  236-239, 
c.  Boschii  comment.  praevio  ibid.  p.  215- 
226. 

Vitab.  Alberti  Drepanensis  auctore 
Johanne  Maria  de  Polluciis 
sive  Politiano,  Bononiensi  carme- 
lita  (cca.  1490). 

Ausg.:    ed.  Surius,  Vit.  SS.  7.  Aug. 

Vita  s.  Alberti  episcopi  Montis 
Corvini  in  Apulia  (f  1127)  auctore 
Richardo  episcopo  Montis 
Corvini  (flor.  1130),  luculentiore 
stilo  expolita  ab  Alexandro  epi- 
scopo  V  ulturariensi  (cca.  1496.) 

Ausg.:  ex  ras.  Ughelli  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Apr.  I.  p.  434-437. 

Vita  b.  Alberti  eremitae  in  terri- 
torio  Senensi  (cca.  1181)  auctore  S  i  1  - 
vanoRazzi  abb. Camaldulensi,  ita- 
lice  scripta. 

Au^g.:  latine  versa  m  AA.  SS.  Boll.  7. 
Janr.  I.  p.  402-404. 

Legenda  b.  Alberti  Magni  docto- 
ris  magni,  episc.  Ratisbonensis  (f 
1280)  compendiosa  et  metrica  au- 
ctore  Jacobo  Gandensi. 

Ausg.:  (Coloniae,  Joh.  Koelhoff  1490.) 
4".  —  Legenda  alia  auctore  Eadulpho  de 
Noviomago  ord.  praed.  (sec.  XV.)  'Co- 
loniae  ap.  Jo.  Koelhof.  4".  s.  a.  typis  Gothic. 

—  «  Coloniae,  Joh.  Guldenscbaff  1484.   4». 

—  *ibid.  1490.    40. 

Erl.-Schr.:  Sighart,  J. ,  Albertiis  Maguus.  Sein 
Leben  und  seine  Wissenschaft.  Nach  den 
Quellen  dargestellt.  Regensburg  1859.  80. 
1  Thlr.  2!>  .Sgr.  6  Pf. 

Vita  s.  Alberti  sive  Adalberti  mo- 
nachi  in  Oberaltaich  (f  1301)  au- 
ctore  Alberto  monacho.Oberalta- 
hensi. 

Ausg.:  ap.  Pez,  thes.  anecdot.  I.  3.  p. 
537-554. 

De  b.  Alberto  abbate  Bononiae  ordin. 
Vallumbrosani  in  Italia  (f  1245)  Papebrochii 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  20. 
Mai.  V.  p.  *254.  *255;  c/.  VII.  p.  820. 

De  b.  Alberto  abbate  Pontidae  prope 
Bergomum  in  Italia  (f  cca.  tin.  saec.  XI.) 
Suyskenii  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Septb.  U.  p.  644-648. 


De  s.  Alberto  agricofa  apud  Bergomen- 
ses  Cremonae  mortuo  a.  1190  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Mai.  II.  p.  281. 

De  b.  Alberto  episcopo  Ferrariensi  in 
Italia  (t  1274)  Boschii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Aug.  UI.  p.  175-179 
{init  Abbildung). 

De  s.  Alberto  episcopo  Laude  Pompeia 
in  Italia  (f  1179)  SoUerii  commentatio  in 
AA.  SS.  BoU.   4.  Jul.  II.   p.  165-167. 

De  b.  Alberto  ex  canonico  regul.  epi- 
scopo  primum  Vercellensi,  dein  patriarcha 
Hierosolymitano,  legato  apostolico  et  legis- 
latore  ordinis  Carmelitici  (f  1214)  Pape- 
brochii  dissertatio  iii  AA.  SS.  BoU.  8.  Apr. 

I.  p.  769-802.     Vyl.  p.  909. 

De  s.  Alberto  monacho  Cisterciensi  Si- 
gestri  prope  Genuam  m  AA.  SS.  BoU.  8. 
Jul.  II.  p.  665. 

De  Alberto  puero  in  Polonia  a  Judaeis 
occiso,  deposito  in  coUegio  Lublinensi  soc. 
Jesu  (a.  1598)  in  AA.   SS.  Boll.  20.  April. 

II.  p.  835.  836.  —  Historica  epitome 
auctore  Simone  Kakorovio  ibid.  p.  836- 
838.  —  Appendix.  De  pluribus  innocen- 
tibus  per  Judaeos  excruciatis  ibid.  p.  838. 
839. 

De  b.  Albertino  priore  eremi  s.  Crucis 
fontis  Avellani  in  Umbria  (f  cca.  1235) 
Stiltingii  sylloge  historica  in  AA.  SS.  BoU. 
31.  Aug.  VL  p.  811.  812. 

Vita  s.  Albini  Andegavensis  epi- 
scopi  (f  cca.  550)  auctore  Fortu- 
nato  Venantio  presbytero. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Mart.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I. 
p.  108-112.  —  »m  AA.  SS.  Bolland.  1. 
Mart.  I.  p.  57-60.  —  *nach  Mabillon's 
Ausg.  in  F-i  oper.  ed.  Luchi.  Romae  1786. 
II.  p.  55-65.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  421.  —  Miracula  auctore  mo- 
nacho  Andegavensi  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  60 
-63.   C/.  comment.  praevius  ibid.   p.  54-57. 

De  s.  Aibino  episcopo  Lugduni  in  Gallia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Sept.  V- 
p.  44. 

De  s.  Albino  martyre  Roma  Coloniam 
delato  Henschenii  commentar.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  Jun.  IV.  p.  172-175. 

De  s.  Albino  slve  Albuino  episcopo  Brixi- 
ensi  in  Tiroli  (f  cca.  1015)  in  AA.  SS.  BoU. 
5.  Febr.  L  p.  712. 

De  s.  Albrico  seu  Aldrico  episcopo  Au- 
gustodunensi  apud  montem  Brusonis  in 
dioecesi  Lugdunensi  (f  post  800)  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Jun.  II.  p.  1069. 

Translatio  ss.  Alchmundi  et  Til- 
berhti  episcoporum  Hagustalden- 
sium  (f  780  et  789)  auctore  ano- 
nymo  canonico  regulari  (saec.  XII.) 


590 


ALCUTNUS  —  ALDRICUS 


Auig. '.  *■  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  217*-220*  post  p.  232.  — 
»  wiederholt  m  AA.  SS.  BoU.  7.  Septb.  lU. 
p.  117-128,  c.  Sujskenii  comment.  praevio 
U>id.  p.  112-117. 

De  s.  Alcmundo  martyre  Cestriae  et 
Salopiae  in  Anglia  (f  800)  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart.  III.  p. 
47.  48. 

Vita  b.  Alcuini  abbatis  et  levitae 
in  Gallia  (f  804)  auctore  anoiiymo 
eius  fere  aequali. 

Vor  829  nach  dem  Bevichte  seincs  Schiilers  Si- 
gulf  geschricben;  gan/.  unbedeutend. 

Ausy. :  '  in  Alcuini  opp.  ed.  Duchesne. 
Paris.  1617.  fol.,  zu  Anjang.  —  *  uneder- 
fiolt  ed.  Surius ,  vit.  SS.  19.  Mai.  —  *  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p.  335-344. 
cf.  VII.  p.  808.  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  145-161.  —  *m 
Alcuini  opp.  ed.  Froben  I.  p.  LIX  (Ratis- 
bonae  1777.   2  vol.  fol.)    Am  besten. 

Erl.-Schr.:   Bahr,   Gesch.   der  rCmisch.    Litera- 
tur  im  karolingisch.  Zeitalter  p.  .S02. 
Henschen,    comment.    praevius  in   AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  333-335. 
Lorentzen,   F. ,   Alcuins  Leben.  Halle  1829. 

80. 
Mabillon,   elogium  historicura  in  AA.  SS.  1. 

c.  p.  162-188. 
Monnier,   Alcuin  et  son  iniiuence  litteraire, 
religieuse   et  politique  chez  les  Francs.  Pa- 
ris  1853.  8o. 
Neander,  Kirchengesohichte  III.  p.  309. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  93. 
Wright,    Alcuin  in  hia  Biographia  Britann. 
liter.  I.  p.  349  368. 

Vgl.  Alcuinus. 

Epistolae  Alcuini. 
Vita  s.  Richarii. 
„     „    Vcdasti. 
„      „    Willibrordi. 

Vita  b.  Aldae  seu  Aldobrandescae, 
viduae  Senensis  tertii  ord.  Humi- 
liatorum  (f  1309)  auctore  Grego- 
rio  Lombardello.  Italice. 

Ausg.:  latine  versa  in  AA.  SS.  BoU.  26. 
April.  m.  p.  468-472. 

De  s.  Aldegunde  virgine  Trunchinii  apud 
Gandenses  in  Flandria  (saec.  VII.)  m  AA. 
SS.  Boll.  20.  Jun.  IV.  p.  25. 

Vita  s.  Aldegundis  abbatissae 
(t  cca.  G83)  et  fundatricis  Malbo- 
diensis  {Maubeuge)  inHannoniaauct. 
Hucbaldo  monacho  8.  Amandi 
Elnonensis. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  30.  Janr. 
Schlecht.  —  *  besser  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  807-815.  —  *in  AA. 
SS.  Boll.  30.  Janr.  II.  p.  1040-1047.  — 
Vifa  alla  auctore  anonymo  ibid.  p.  1035- 
1040.  —  Blstoria  (ranslatlonis  a.  IIGI  s.  A-s 
anct.  Adriano  praeposito  Malbodii 
ibid.  p.  1051.  1052.  —  Historla  lertiae  (rans- 
latlonis  auctore  anonjmo  teste  oculato  ihid. 


p.  1052-1054.  —  Vlla  (ertla  auctore  anonjmo 
ex  ms.  Gisleniano  ibid.  p.  1047-1050. 

Erl.-Schr.:  Boye,  P.  A.  de,  Kort  verhael  v»n 
het  leven  der  engclsche  maegd  s.  Aldegondo. 
Dendermonde  1762.  12mo. 
Triquet,  P.  A.,  sommaire  de  la  vie  admi- 
rablc  de  la  princesse  k.  Aldegonde,  patronne 
de  Maubeuse.  Touruay,  Quinqu«5  1011.  8». 

Vita  s.  Aldemarii  abbatis  Casi- 
nensis  (f  cca.  1070)  auctore  Petro 
diacono  Casinensi. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  625-630.  —  *  ex  mss.  in 
AA.  SS.  BoII.   24.  Mart.   IH.  p.  489-492. 

Acta  s.  Alderbrandi  episcopi  Fo- 
ro-Semproniensi  in  Umbria  (saec. 

xn.) 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  II.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.   1.  Mai.   I.   p.  159.  160. 

Vita  s.  Alderici  subulci,  Fusniaci 
in  dioecesi  Coloniensi  (f  cca.  1200) 
auctore  Jacobo  PoHo  ord.  minor. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p. 
922-925. 

Vita  s.  Aldetrudis  abbatissaeMal- 
bodii  in  Belgio  (saec.  VHI.) 

Ausg. :  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  25. 
Febr.  III.  p.  510.  511. 

Vita  s.  Aldhelmi  episcopi  Schire- 
burnensis  et  abbatis  Malmesburien- 
sis  in  Anglia  (f  709)  auctore  Gui- 
lelmo  Malmesburiensi   (1140.) 

Ausg.:  '  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  11. 
p.  1-49.  —  *  ap.  Gale,  hi.st.  Brit.  script. 
p.  337-381  als  Wilhelmi  Malmesb.  lib.  V. 
de  pontificibus.  —  Ein  Auszug  '  ex  ms. 
Cottoniano  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Mai.  VI. 
p.  79-83.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  726-733.  —  Aiia 
vKa  auctore  (alio)  Faritio  monacho 
Malmesburiensi  (f  1117)  [v^urde  geicohnlich 
als  das  Werk  eines  Anonymus  angesehen] 
ex  bibl.  (!otton.  in  AA.  SS.  Boll.  J.  c.  p. 
84-93. 

Erl.-Schr.:  Rlogium  historicum  s.  A— i  ap.  Mu- 
billon,    AA.  SS.  o.  R.  Ben.  saec.   III.  1.  p. 
222*.  ^'>7* 
Henschen,  comment.  praovius  «n  AA.  SS.  B. 

1.  c.  p.  77-79. 
Tanner,  biblioih.  p.  273. 
AVright,   Aldhelm  in  his  Biograph.   Britaun. 
litor.  I.  p.  209  222;  c/.  II.  p.  17. 

De  s.  Aldo  eremita  Papiae  in  Italia  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Jaur.  1.  p.  627. 

Vita  b.  Aldobrandescae  =  Vita  b.  Aldae. 

Vita  s.  Aldrici  Cenomanensis  epi- 
scopi  (cca.   85G)  auctore  anonymo. 

!•  iir  Paderborus  Geschichte  beachtcnswert. 
Ausg.:    aus    dem   Franzos.    des   Petrus 
Viellus,    icelcher   das   lat.   Original  iiier- 


ALDRICUS  —  ALEXANDER 


591 


aetzt  hatte,  zuriickubers.  ins  Lat.  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Janr.  I.  p.  387-389. 

Vita  s.  Aldrici  Senonensis  archiep. 
(t  841)  auctore  anonymo  cuius  aetas 
incerta  {sec.  BoUandist.  auctore  mo- 
nacho  Ferrariensi.) 

Ausg.:  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  568-575.  —  Appendix  de 
litteris  et  reliquiis  s.  Aldrici  ibid.  p.  576- 
578.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  6. 
Jun.  I.  p.  753-758. 

De  s.  Aldrovando  episcopo  a.  869  Bal- 
neoregii  in  Etruria  Cuperi  sylloge  historica 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p.  549. 

Acta  s.  Alenae  virg.  et  martyris 
Foresti  in  Brabantia  (f  cca.  640.) 

Ausg. :  ex  ms.  Dielbekano  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Jun.  m.  p.  388-395.  —  Appen- 
dix  ex  editionibus  Belgica  et  Gallica  et 
quibusdam  mss.  ibid.  p.  395-398. 

Erl.-Schr.:   Histoire   de   la   vie   et  des  miracles 

de  s.  A16ne,   dont  les   reliques  re.posent  en 

r^glise    de  Forest.    Bruxelles,  Stevens  1753. 

12mo. 

Historie  van  het  leven  .  .  .  van  de  h.  Alena. 

Brussel  1829.  8». 
Vie  et  miracles  de  St.  Alfene,   vierge  et  mar- 
tyre.  Bruxelles  177.3.  8o. 

De  ss.  Alexandra,  Claudia,  Euphrasia, 
Matrona  etc.  mulieribus  mart.  sub  Maxi- 
miano  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Mart.  III.  p.  83. 

De  ss.  Alexandra  Imperatrice  uxore  Dio- 
cletiani,  ApoUone,  Isaacio  et  Codrato  (302) 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  April.  II.  p.  842.  843. 
Translatio  s.  Alexandri  auctorib. 
Ruodolfo  (qui  scribere  coepit  863) 
et  Meginharto  (qui  exegit.) 

Der  wichtigere  Theil  ist  die  von  Ruod.  her- 
riihrende  Gesch.  der  Sachsen,  beiAdamus  Brem. 
als  Einhardi  historia  .Saxonum  citirt. 

Avsg.:  ^  zuerst  ap.  Scheidt,  bibl.  hist. 
Gottiug.  1758.  p.  1.  —  *  ap.  Pertz,  mon. 
IL  p.  673-681. 

Uebers.:  deutsch  von  B.  Richter.  Ber- 
lin  1856.  8".  (Geschichtschreiber  der  Vor- 
zeit.    IX.  Jahrb.    7.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Waitz  m  Nachrichten  v.  der  Gotting. 
Univers.  1857.  p.  42-4(5. 
Wattenbach,  Deutsciilands  Geschichtsquel- 
len  p.  130. 

Translatio  s.  Alexandri  fihi  s.  Fe- 
licitatis  in  abbatiam  Ottenburanam. 

Fabelhaft,  spielt  zu  Karls  d.  Gr.  Zoiten. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  IIL  p. 
19-21. 

Translatio  s.  Alexandri  martyris 
filii  s.  Felicitatis  ad  Novi-Operis 
monasterium  (1146.) 

Ausg. :  '  ap.  Schannat,  vindem.  U.  p.  73, 
—  ^wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jul. 
VII.  append.  p.  864.  865. 

Acta  s.  Alexandri  episcopi  Via 
Claudia  martyris  (saec.  II.)  auctore 


Crisentiano   presbytero  teste 

oculato. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Septb. 
VI.  p.  230-236,  c.  Perieri  comment.  praevio 
ibid.  p.  227-230. 

Acta   ss.    Alexandri   et  Antoninae 

Constantinopoli  raartyrum  a.  313. 

Ausg.:  ex  cod.  graeco  Vatic.  latine  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  381-382.  — 
Maqrv^ifOV  rov  ocyiov  'AXs^aydQov  xat  rtjg 
ayirjg  ' AvTo^viyt^g  ibid.  p.  744-747. 

Acta  s.  Alexandri  fundatoris  Acoe- 
metorumConstantinopoli(f  cca.430) 
auctore  anonymo  Acoemeto. 

Ausg.:  ex  graeco  ms.  latine  in  AA.  SS. 
Boll.  15.  Janr.  L  p.  1020-1029;  vgl.  p. 
1018. 

Passio  s.  Alexandri  martyris  Ber- 
gomi  in  Italia  sub  Maximiano,  au- 
ctore  anonymo  Bergomensi. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug. 
V.  p.  803-806.  —  Passlo  altera  ibid.  p.  806- 
808.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius  ibid. 
p.  798-803. 

Acta  s.  Alexandri  martyris  Pyd- 
nae  in  Macedonia  sub  Maximiano 
imperatore. 

Ausg.:  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Mart.  II.  p.  344.  345. 

Acta  s.  Alexandri  martyris  Ro- 
mani  sub  Maximiano  Driziparae  in 
Thracia. 

Ausg.:  ex  Lipomano  et  ms.  graeco  in 
AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  m.  p.  194-201.  — 
Appendix.  Templa  s.Alexandri  iuThracia. 
Ob  reliquias  eius  dis.sipatas  Chaganus  rex 
Avarum  divinitus  punitus  ibid.  p.  201.  — 
".dd-ktjai.g  rov  ayiov  fxdqrvQog  \4kt^dydgov 
rov  'Pwfiaiov  ibid.  III.  append.   p.  15*.  16*. 

Acta  s.  Alexandri  I  papae  marty- 
ris  Romani  (f  117.) 

Ausg.:  ex  variis  mss.  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Mai.  I.  p.  371-375;  c/.  VII.  p.  556. 

Erl.-Schr.:  Henschen,   de  Alexandro,  Eventio 
et  Theodulo  ibid.  p.  367-371. 

Vita  b.  Alexandri  Saulii  Alerien- 
sis,  tum  Ticinensis  episcopi  (f  1592) 
auctore  Jo.  Ant.  Gabutio  ord. 
cler.  reg.  s.  Pauli. 

Ausg. :  '  edita  per  Paulum  Onuphrium 
Brandam.  Mediolani  1748.  —  *  loiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  807-834  c. 
Fonsoni  commentario.  Cj.  Auctar.  ad  AA. 
SS.  tomi  V.  Oct.  p.  58-80. 

De  ss.  Alexandro,  Antigono,  Abundatio 
etc.  martyribus  in  jNIacedonia  Henschenii 
sylloge  historica  in  AA.  SS.  Eoll.  27.  Febr. 
m.  p.  676.  677. 


592 


ALEXANDER  —  ALFERIUS 


De  8.  Alexandro  Carbonario  episcopo  ac 
martjre  (saec.  III.)  Comanae  in  Ponto  Pinii 
sylloge  historica  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Aug. 
n.  p.  609-612. 

De  ss.  Alexandro,  Colutho  et  Barbaro 
martyribus  Constantinopoli  honoratis  m  AA. 
SS.  Boll.  14.  Mai  III.  p.  285. 

De  b.  Alexandro  converso  Cisterciensi 
Fnsniaci  iu  Gallia  (saec.  XIII.)  in  AA.  SS. 
BoU.  3.  Mai.  I.  p.  434. 

De  ss.  Alexandro,  Digno,  Chottia  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai.  III. 
p.  456. 

De  s.  Aiexandro  episcopo  Alexandrino 
in  Aegypto  (f  326)  Henschenii  commen- 
tarius  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr. 
III.  p.  634-639. 

De  s.   Alexandro  episcopo  Constantino- 

poli  (f  340)  Stiltingii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Eoll.  28.  Aug.  VI.  p.  195-198. 

De  s.  Alexandro  episcopo  Fesulano  in 
Hetruria  (f  ante  841)  Papebrochii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p. 
749—751. 

De  s.  Alexandro  episcopo  Firmano  in 
Piceno  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p.  675. 

De  ss.  Alexandro  episcopo  et  Theophilo 
diacono,  Nicandro  etc.  martyribus  Romanis 
in  AA.  SS.  BoU.   17.  Mart.  II.   p.  511-513. 

De  ss.  Alexandro  episcopo,  Heraclio  mi- 
lite,  Anna  etc.  martyribus  (saec.  II.  III.) 
Bossuei  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  520-522. 

De  s.  Alexandro  episcopo  Hierosolymi- 
tano,  martyre  Caesareae  in  Palaestina  (a. 
250)  comment.  historicus  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  Mart.  II.  p.  614-617. 

De  s.  Alexandro  episcopo  Prusae  in  Bi- 
thynia  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jun.  II.  p.  164. 

De  s.  Alexandro  episcopo  Veronensi  in 
Italia  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun.  I.  p.  399. 

De  ss.  Alexandro  et  Ammonio  et  aliis 
20  martyribus  in  Cypro  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Febr.  H.  p.  292.  293. 

De  88.  Alexandro  et  Dionysio  martyribus 
Thessalonicae  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mart. 
II.  p.  262. 

De  ss.  Alexandro  et  Galla  apud  Avernos 
in  Gallia  (ex  s.  Gregorio  Turon.  etc.)  in 
AA.  SS.  Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  440. 

De  8.  Alexandro  et  Partinimo  martyri- 
bus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jul.  II.  p.  467. 

De  ss.  Alexandro,  Firmiano,  Primiano 
etc.  martyribus  Lesinae  in  Apulia  in  AA 
SS.  Boll.  28.  April.  III.  p.  575. 

De  8.  Alexandro  martyre  Brixiae  in  Italia 
8ub  Nerone  ut  fertur  Pinii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  777. 

De  8.  Alexandro  martyre  in  Pannonia 
in  AA.  SS.  Boli.  27.  Mart.  III.   p.  690. 

De  8.  Alexandro  martyre  sub  Decio  in 
AA.  S8.  BoU.  30.  Janr.  II.  p.  1026. 


De  ss.  Aiexandro,  Nestore,  Justo  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  III. 
p.  630. 

De  b.  Alexandro  Vinciolo  ex  ord.  Minor. 
s.  Francisci  Nuceriae  in  Umbria  episcopo 
(f  1363)  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  777 
-778. 

De  s.  Alexiano  diacono  in  AA.  SS.  BoU. 
22.  Mart.  III.  p.  379. 

Vita  s.  Alexii  confessoris  Romae 

vel  Edes.sae  in  Syria  (saec.  V.) 
auctore  Marbodo  primum  archi- 
diacono  Andegavensi,  deinde  Re- 
donensi  episcopo  (f  1123.)  Me- 
trice. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p. 
254-256.  —  Vita  alia  auctore  anonymo  ibid. 
p.  251-254.  —  Hoinllia  de  s.  Alexio  auctore 
Adalberto  episcopo  Pr.agensi  ibid.  p. 
257.  —  jniracula  s.  Alexii  ab  auctore  ano- 
nymo  sec.  XI.  conscripta  '  ibid.  p.  258-262. 
—  *  Bruchstiick  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
619.  620.  Niir  dasjenige,  was  auf  die  Tha- 
ten  Otto^s  III  Bezug  hat. 

Erl.-Schr.:  s.  Alexius  Leben  in  acht  geroim- 
tenniittelhochdeutschenBehandlungen.  Nebst 
geschichtlicher  Einleitung,  sowie  deutschen, 
griechischen  u.  lateiuisch.  Anhangen  hersg. 
von  V.  Massmann.  Quedlinburg  1843.  gr.  8o. 
1  Thlr.  15  Sgr. 
Pinius,  coinnipnt.  piacvius  in  AA.  SS.  Boll. 
I.  c.  p.  2.SS-251. 

Vita  s.Alexii  confessoris  (f  cca.412 
aut  435)  Edessae  in  yyria,  arabice 
scripta. 

Ausg.:  latine  reddita  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Jul.  IV.  p.  266—270,  c.  Pinii  comment. 
praevio  ibid.  p.  262 — 266. 

Vita  s.  Alexii  metropolitae  Kiio- 
viensis  iu  Russia  (f  cca.  864.) 

Ausg. :  ex  ms.  lituanico  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Febr.  II.  p.  640.  641.  —  Cf.  Hen- 
schenii  comment.  historicus  ibid.  p.  639. 

Vita  b.  Aleydis  Scharembekanae 
sanctim.  ord.  Oisterc.  Camerae  iuxta 
Bruxellam  (f  1250)  auctore  coae- 
taneo. 

Ausg.:  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  11. 
Jun.  II.  p.  477—483. 

Vita  s.  Alferii  fundatoris  et  primi 
abbatis  Cavensis  in  Italia  (f  a.  1050) 
auctore  abbate  Venusino  anonyrao 
subaequali. 

Au^g.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  April. 
—  »tn  AA.  SS.  Boll.  12.  April.  II.  p.  97- 
101.  —  'wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  8.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  728-735.  —  *  ap. 
Muratori,  script  rer.  Ital.   VI.   p.  207-214. 


ALFREDUS  —  ALPINIANTTS 


593 


W 


Vita  Alfredi  Anglorum  Saxonumque  re- 
gis,  vid.  Asserius  Menevensis. 

De  s.  Alfrico  seu  Aelfrico  archiepiscopo 
Cantuariensi  (f  1006,  28.  Aug.)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
61-64. 

De  s.  Alfwoido  episcopo  Schirehurnensi 
in  Anglia  (f  1050)  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Mart.  III.  p.  587. 

De  s.  Aligerno  abbate  Casinensi  et  Man- 
sone  eius  successoi-e  (a.  986)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  645-653. 

Vita  s.  Ailoyni  confessoris  =  Vita  s.  Ba- 
vonis  confess. 

Vita  s.  Allucii  confessoris  in  di- 
oec.  Pisciensi  in  Etruria  (f  1134) 
et  translatio. 

Ausy. :  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Octb.  X,  p. 
232-239,  c.  van  Heckii  comment.  praevio 
ibid.  p.  226-232. 

De  s.  Almachio  sive  Telemacho  martjre 
Komae  (f  cca.  394)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr. 

I.  p.  31. 

De  s.  Almedha  virgine  martyre  in  Wallia 
(saec.  VI.)  m  AA.  SS.  BoU.  1.  Aug.  1. 
p.  70. 

Vita  s.  Almiri  presbyteri  et  ab- 
batis  prope  vicum  Grez  in  prov. 
Cenomanensi  (f  cca.  560)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  ex  4  ms.  '  et  edit.  Labbei  bibl. 
nova  n.  p.   469-472  —   *in  AA.  SS.  BoU. 

II.  Sept.  III.  p.  803-806,  c.  Stiltingii  com- 
ment.  praevio  ibid.  p.  801-803. 

Vita  s.  Alnel  presbyteri  =  Vita  s.  Alvei 
presbyteri. 

De  s.  Alnoberto  siveAunoberto  episcopo 
Sagiensi  in  Normannia  (saec.  VII.)  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Mai.  III.   p.  625. 

De  s.  Ainotho  eremita  martyre  in  Anglia 
(cca.  700)  BoUandi  sylloge  historica  m  AA. 
SS.  Boll.  27.  Febr.  ill.  p.  684.  685. 

De  s.  Alodio  episcopo  Autissiodorensi  (f 
p.  med.  saec.  V.)  Ferierii  commentar.  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Septb.  VII.  p.  649-651. 

De  s.  Alonio  abbate  in  Aegypto  (f  cca. 
400)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun.  I.  p.  397. 
398. 

Vita  s.  Aloysii  Gonzagae  iuvenis 
angelici  ex  raarchione  Castellionis 
rehgiosi  Soc.  Jesu,  Romae  (f  1591) 
auctore  Virgilio  Cepario,  in 
multis  teste  oculato.  Libri  3. 

Aiisg.:  •  Valencenis  1608.  8^  —  *vneder- 
holt  ibid.  1609.  8».  —  »m  AA.  SS.  Boli. 
21.  Jun.  IV.  p.  914-1057.  —  *  Viennae 
Austriae  1744.  8«.  —  {Vebers.:  italienisch 
colla  terza  parte  nuovamente  composta  da 
un  altro  religioso.  Venezia  1S02.  8".)  — 
Miracula,  ibid.  p.  1057-1090.  —  Gesta  s.  A-i 
in  valle  Tellina  seu  Processus  formatus  in 


Vulturena  valle  a  24.  Septb.  1612-  22.  Febr. 
1614,  ibid.  p.  1090-1121.  —  Relallo  rotae 
Romanae  pro  canonizatione  ibid.  p.  1121- 
1149.  —  Analeda  ex  multis  pauca  de  b. 
Aloysio  ibid.  p.  1149-1169. 

Erl-Schr.:  Bas.^ich,  Ant.,  orazione  panegirica 

di  S.  Luigi  Gonzaga.  Zara  lMf>.  80.  29  pag. 

Brockmann,   J.  H.,   Leben   des   h.  Aloysius. 

etc.  2.  Aufl.  Munster  l.^iO.  80. 
Honores    sacri    dlvis    Aloysio    Gonzagae    et 
Stanislao   Kostkae...    jnscripta    ab  illustris- 
sima  .  . .  poesi  Viennensi.    Viennae  Austriae 
1727.  80.5*  pag. 
Hevenesis,  Uabr.,  S.  .T.,  speculum  innocen- 
tiae,  siue  Vita  angelica  B.  Aloysii  Gonzagae 
S.    J.    iconibus    illustrata.    Ed.    2.   Monacbii 
1699.  kl.  80. 
Janning,   commentar.  praevius   in    AA.  SS. 

1.  c.  p.  847-896. 
Leben  dess  heil.  Aloysii  Gonzagae,  auss  der 
Gesellschafft  Jesu  etc.  Breslau  1727.  8». 

des  heil.  Alovsius  von  Gonzaga.  Coblenz 

1831.  80.  Mit  1  Kup/. 
Marchettus,  Annib.,  de  rebus  gestis  b.  Aloy- 

sii  Gonzagae  e  S.  J.  Floreutiae  10S7.  80. 
Sacra  apotheosis  divorum  confess.  Aloysii  et 
Stanislai,  S.  .J.  etc.  humaniore  camoena  ccle- 
brata  .  . .  a  Rhetorica  Wratislaviensi.  Wra- 
tislav.  1727.  So.  Gedichte. 
Vocatio  Aloysii  ad  societatem  Jesu  scripta 
per  Hieron.  Platum  tunc  confessarium  eius- 
dem  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  896-914.  (Mit  mekreren 
Abbildungen.) 

De  b.  Aloysio  Rabata  ord.  s.  Mariae  de 
monte  Carmelo  Randatii  in  Sicilia  (f  cca. 
1490)  Papebrochii  comment.  apologeticus 
in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  U.  p.  709-718.  — 
Virtutes  et  miracula  ex  processibus 
a.  1533  et  1573  formatis  ibid.  p.  718-722. 
Vgl.  p.  846-849. 

De  s.  Alperto  presbytero  in  pago  Ces- 
sima  agri  Dertonensis  in  Italia  Stiltingii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Septbr.  U.  p. 
634.  535. 

De  s.  Alphaeo  patre  ss.  Matthaei  et 
Jacobi  apostolorum  Capharnai  in  AA.  SS. 
BoU.  26.  Mai.  VI.  p.  354.  355. 

Vita  s.  Alpherii  fundat.  =  Vita  s.  Alferii. 

Acta  ss.  Alphii,  Philadelphi,  Cy- 
rini  raartyrum  Leontinorum  in  )Si- 
cilia.  Partes  4. 

Atisg.:  interprete  Silv.  Sigona  Leontino 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai.  II.  p.  506-549. 
—  Translatio  reliquiarum  ibid.  p.  549- 
550.  —  MaQTvQiov  twy  ayUay  fiaQTvQtav 
^Alcpiov,  'pikade/.cfov  xai  KvQivov  ioid.  p. 
772-788.  —  Cf.  Papebrochii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  502-506. 

Vita  s.  Alpini  episcopi  Catalauni 
in  Campania  Galiica  (f  cca.  510) 
auctore  auonymo. 

Ausg.:  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Septbr.  m.  p.  85-86.  —  Vita  altera  auctore 
anonymo  ex  ms.  ibid.  p.  86-91.  —  Cf.  Stil- 
tingii  comment.  praevius  ibid.  p.  82-85. 

Vita  s.  Alpiniani  presbyteri,  di- 
scipuli  s.  Martialis  in  Aquitania 
(saec.  in.) 

38 


594 


ALRUNA  —  AMALBERGA 


Attsff. :  ^  ex  variis  ms,  post  vitam  s.  Mar- 
tialis  inventa  in  AA,  SS.  Boll.  27.  April. 
m.  p.  481.  —  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11. 
■p.  472-474. 

Vita  s.  Alrunae  raarchionis  Cham- 
bensis  auctore  Nideraltahensi  in 
Boiaria  monacho  Benedictino. 

Eiiie  nichtssaRende  Schrift  des  IJ.  Jahrhunderts. 
Ausg.:   ap.  Pez,   thes.  anecdot.  II.  3.  p. 
253-265. 

De  s.  AltfVido  episcopo  Hildinesheimensi 
in  Saxonia  (f  875.  15.  Aug.),  ubi  origo 
eius  epi.seopatus  praemittitur,  'ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  259-262. 
—  *  Sollerii  sylloge  historica  in  AA.  SS. 
Boll.  15.  Aug.  in.  p.  210-214. 

Krl.-Schr.:  .Strunck,  M.,  Westplialia  .sancta  ed. 
Giefers.  I^adorbornae  1854.  I.  p.  .'itiGl. 

De  s.  Altigiano  et  Hilarino  monachis  et 
mart.  in  Burgundia  a.  731.  Cuperi  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug.  IV. 
p.  647. 

Vita  s.  Altmanni  episcopi  Patavien- 

sis  (f  1091)  auctore  anonymo  (Oott- 
wicensi  suppari.) 

Wiclitig  fiir  Oesterreich  u.  Baiern. 
Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  227. 

Ausg.:  '  ed.  Johannes  abb.  Lambacensis 
in  Vit.  Adalberonis,  Altm.  et  Gebehardi. 
Salisburg.  Aug.  Vindel.  a.  1619.  12mt'-; 
vieles  fehlt  u.  der  Stil  ist  geandert ;  —  *  gut 
u.  accurat  ap.  Pez,  script.  rer.  Austr.  I.  p. 
115;  —  *  wiederholt ,  aher  eorrumpirt  von 
P.  Bosch  in  AA.  SS.  Bolland.  8.  Aug.  II.- 
p.  366-378 ;  ein  gelehrter  Commentar  iiher 
Altmanns  Leben  geht  vorauf  p.  356-366;  — 
*  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  Germ. 
scr.  XII.  p.  226-243;  am  besten.  —  Vita 
alia  eiusdem  auctore  Kuperto  abbate 
Gotewicensi  (f  1199)  [//ajidsfAr.:  Wien, 
k.  Bibl.  saec.  XII.  No.  602,  olim  hist.  cccl. 
152.]  Ausg. :  '  ed.  Seb.  Tengnagel,  vet.  monu- 
menta  advers.  schi.sraaticos.  Ingolst.  1612. 4". 
p.  34-67.  —  *  leiederholt  in  Gretseri  opera 
VI.  p.  446.  —  *%oiederholt  ap.  Pez,  script. 
rer.  Austr.  I.  p.  134 ;  —  u.  *  zuLetzt  von  P. 
Bosch  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Aug.  U.  p.  378 
-389. 

Erl.-Sehr.:  Bischuf  Altmann  vun  Pasgau  im  In- 

vestiturstreit,  —  in  Gorres,   hi.stor.polit.  Bl. 

XX.  p.  257  ff.  p.  333  ff. 
Strunck,  M.t  Westphalia  sancta  ed.  Oiefers. 

Paderb.  1854.  I.  p.  ll.^-UT. 
iSttilz,  Jod.,  das  I.eben  des  Bischufs  Altmonn 

von  Passau,  —  in  Denkschriften  d.  k.  Akad. 

Histor.-philos.   Klasge.    l^.iS.  IV.   1.  p.  219  ff. 

(auch  besondera  daraut  abgedruckt  Wien  1853. 

Fol.  1  Thlr.  14  Sgr. 

Wiedemann,  Th.,   Altmann  Bischof  v.  Pas- 
sau  nach  scincm  Lebcn  uad  Wirken  dargc- 

stellt.  Augsb.  l.S.'.l.  8».  18  Sgr. 

Vita  s.  Altonis  fundatoris  mona- 
sterii    s.    Altouis    {Altomiinster    in 


Oberhayern,  760)  auctore  Othlono 
monacho  S.  Emmerammi  Ratisb. 

Vor  Verlegung  de»  Klosters   nacli   Altorf  (1047 
verfasst. 

A^isg,:    vielleicht  die,   welche  gedruckt  ist 

'  in  AA.  SS.  Bolland.   9.  Febr.  II.  p.  359- 

361.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

III.  2.  p.  217-220. 

Vgl.  Othlo. 

Vita  s.  Alvei  presbyteri  et  abba- 
tis  in  provincia  Cenomanensi  (f 
postoGO)  auctore  anonymo  suppari. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Septb. 
III.  p.  807-809. 

De  s.  Alveo  abbate  Camotensi  (f  cca. 
960)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  279-285. 

De  s.  Alvera  virgine  Limolii  apud  Petro- 
corios  in  Gallia  (saec.  III.  ex.)  in  kk.  SS. 
Boll.  24.  Aug.  VI.  p.  836. 
~  De  s.  Alypio  episcopo  Tagastensi  in 
Africa  (f  cca.  430)  Boschii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Bolland.  15.  Aug.  III.  p. 
201-208. 

De  ss.  Alypio,  Eubioto,  Paulo  etc.  mar- 
tyribus  apud  Graecos  in  AA.  SS.  BoU.  27. 
Mai.  VI.  p.  680. 

De  s.  Ama  virgine  Jovis  Villae  in  Cam- 
pania  Gallicana  (saec.  VI.)  Perieri  .sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  24.  Septbr.  VI.  p.  691. 

Vita  s.  Amabilis  presbyteri  Rico- 
magi  in  Arvernia  (saec.  V.) 

Ausg.:  ex  ms.  latino  et  impresso  Gallico 
in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jun.  II.  p.  466-469. 
—  Translatio  et  miracula  ibid.  p. 
469-472. 

Erl.-Schr.:  Faydit,  la  vie  de  s.  Amable,  cur6 
de  Rioin  en  Au\-ergne,  trad.  du  latfn,  avec 
des  notes  et  des  dclaircissemens  sur  rhiatoire 
d'AuverKne.  Paris  1702.  12mo. 

Acta  b.  Amadei  confessorisexord. 
s.  Francisci  (f  1482)  Mediolani  in 
Insubria,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Aug. 
II.  p.  572-606,  c.  Cuperi  comment.  praevio 
ibid.  p.  562-572  {mit  Portruit). 

Vita  s.  Amalbergae  viduae  Lobiis 
et  Binchii  in  Belgio  (saec.  Vll.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Jul.  III.  p. 
69.  70,  c.  SoIIerii  commentar.  praevio  ihid. 
p.  63-69. 

Vita  s.  Amalbergae  virginis  Gan- 
davi,  Tamisiae  et  Maternae  in  Bel- 
ffio  (f  a.  772)  auctore fortasse  T h  e o- 
dorico  abbate  Trudonopoli- 
tano  (f  1107.) 

Handschr. :  D  o  u  a  i ,  Stadtbibl.  mbr.  sec. 
XU.  fol.  No.  791.—  St.  Omer,  Stadtbibl. 
mbr.  sec.  XUI.  fol.  No.  716.  Tom.  VU.  — 


AMANDUS 


595 


Paris,    k.  Bibl.   sec,  Xni.    Bigot  5296  A. 
10.  11.  Suppl.  lat.  sec.  XI.  No.  854. 

Aueg.:  '  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jul.  III.  p. 
90-102.  —  ^ed.  Surius,  vit.  SS.  8.  Jul.  — 
Inrentlo,  elevatio  et  translatio  s.  corporis 
Tamisiae  ad  coenobium  Blandiniense  iuxta 
Gandavum  tempore  Balduini  Ferrei  in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Jul.  III.  p.  103.  104.  —  Ml- 
racula  ibid.  p.  105-112.  — -  Tomellus  seu  sermo 
domini  Radbodi  sanctae  Traiectensis  ec- 
clesiae  episcopi  (f  917)  de  vita  et  meritis 
paradoxae  virginis  Amelbergae,  — ■  '  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  lU.  2. 
p.  241-243.  —  » wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Jul.  III.  p.  88-90. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Amalberga  virg.  et  de  Kodino 
eius  fratre  monacho  Casinensi   ap.  Mabillon 
1.  c.  p.  240-244. 
Sollerins,    commentiiiiiis    praevius    in   AA. 
SS.  B.  1.  c.  p.  72-88. 

Vita  s.  Amandi  confessoris,  disci- 
puli  s.  Sori  iraperfecta. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  481. 

Vita  s.  Amandi  episcopi  Traie- 
ctensis  (a.  647—649  f  661  vel  676 
vel  684)  auctore  Aquitano  anonymo : 
,Beatus  Amandus.' 

Av^g. :  ex  ras.  du  Chesnii  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Febr.  I.  p.  854.  855.  —  Vita  aila 
eiusdem  scripta  a  Baudemundo  mo- 
nacho  Elnonensi  cca.  680  (Zuverlassig) 
i  ex  2  mss.  et  Surio  I.  p.  907  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Febr.  I.  p.  848-854.  —  *  wiederhoU 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II. 
p.  710-719.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  532.  —  Vita  tertia  eiusdem  auctore 
Philippo  Harvengio  de  Eleemosyna 
(t  post  1180)  abbate  Bonae-Spei  ord.  Prae- 
monstr.  ^  in  Philippi  operib.  ed.  Nicol. 
Chamart.  Duaci  1621.  fol.  p.  707-745.  — 
» in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p.  857-873. 
—  Vita  quarta  eiusdem  auctore  Herigero, 
a  b  b  a  t  e  Lobiensi  —  '  in  Herigeri  gesta  episc. 
Leod.  (s.d.)  —  *in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr. 
I.  p.  855-857.  —  Vita  quinta  eiusdem  auctore 
Justo  archipresby tero  (ante  1128)  — 
Uebers,:  gallice,  ed.  abbas  Fayditius.  Paris 
1702.  12mo  —  Vita  sexta  eiusdem  metrica 
auctore  Milone  monacho  Elnonensi  (f 
871).  Libri  4.  Versibus  hexametris.  (Eine 
Jrele  Bearbeitung  der  Vila  s.  A-i  auct,  Bau- 
demundo.)  —  '  ex  mss.  Antverp.  et  Elno- 
nensi  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  1.  p.  873- 
888  ed.  Henschen.  —  *ap.  Mabillon,  AA. 
88.  o.  s.  Ben.  saec.  H.  p.  719-732. 

Erl.-Sehr.:  Fabricius,   bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  79. 

—  De  elevatione  corporis  s.  Amandi 
sermo  Milonis  monachi  Elnonensis.  — 
Ausy. :  '  ex  3  mss.  collatis  c.  editione  Phil. 
ab  Eleemosyna  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  Febr. 
I.  p.  891-894.  —  » in  Phil.  Harvengi  operib. 
Paris.  et  Duaci  1621.  fol. 


—  De  secunda  elevatione  corporis 
s.  Amandi  episcopi  Traiectensis  facta  in 
monasterio  Elnonensi,  —  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  62-68  (nur 
eine  Erweiterung  der  Abliandlung  ad  Vlt. 
s.  Amandi  saec.  II.) 

—  De  testamentoet  reliquiis  s.  Amandi 
episc.  Traiectensis  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  735-738. 

—  De  translatione  corporis  s.  Araan- 
di  episc.  Traiect.  eiusque  ordinatione  et  de- 
dicatione  templi  sermo  Milonis  monachi 
Elnonensis. —  Ausg.:  'ex  3mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Febr.  L  p.  889-891.  —  *in  Phil. 
Harvengi  operib.  Paris.  et  Duaci  1621.  fol. 

—  Elogium  sive  Vitae  summarium  s. 
Amandi  Traiect.  episc.  —  Au^sg.:  ex  vet. 
cod.  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  345. 

—  Epitome  historiae  translationis  et 
elevationis  corporis  s.  Amandi  auctore  ano- 
nymo.  —  Ausg.:  ex  Surio  et  mss.  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p.  896.  897. 

—  Historia  rairaculorum  s.  Amandi 
auctore  Gisleberto  Elnonensi  (tl095.) 
—  Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  413.  —  Ausg. :  '  inter  Philippi  abbatis 
Bonae-Spei  opera.  Duaci  1621.  —  *in  AA. 
SS.  BoU.  6.  Febr.  I.  p.  895-900.  —  »  hier- 
aus  ap.  Ghesquiere,  AA.  SS.  Belgii  V.  p. 
272.  —  *  excerpta  ap,  Mabillon ,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  732-734. 

—  Historia  miraculorum  s.  Amandi 
corpore  per  Bragbantura  delato,  auctore 
forte  Guntero  monacho  Elnonensi.  — 
Ausg.:  ex  iisd.  mss.  et  operibus  Philippi 
ab  El.  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  Febr.  I.  p. 
900-902. 

—  Historia  mulieris  suspensae  ad  vitam 
revocatae  descripta  a  Marsilia  abba- 
tissa  Rotomagensi.  —  Ausg.:  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Febr.  I.  p.  902.  903. 

—  Hymnus  antiquus  in  s.  Amandum 
ep.  Traiect.  —  Ausg. :  in  AA.  SS.  Bolland. 
6.  Febr.  I.  p.  903.  —  Hymnus  alius  ibid, 
p.  903. 

Erl.-Schr.   Hensclieu,  G.,  commentarius  prae- 
vius  jhid.  p.  815-848.  Wichtig!   Vgl.  p.  962. 
Rettberg,     Deutschlands     Kirctiengescli.     I. 
p.  554. 

Acta  s.  Amandi ,  Lucii ,  Alexandri, 
Audaldi  in  Gallia  prope  Narbonam 
honoratorum  martyrum  apocrypha. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  6oIland.  6.  Juu.  1.  p. 
630-632. 

De  s.  Amando  comite  et  ss.  Lucio,  Le- 
ontio  et  Luciano  Gisalbae  in  Italia  Heu- 
schenius  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  April  I.  p. 
547-548. 

De  s.  Amando  episcopo  Burdegalensi  in 
Aquitania  (saec.  V.)  Heuschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  111. 
p.  587.  588. 

De  88.  Amando  et  Domnoleno  Gimeliaci 
38* 


596 


AMANTIUS        AMBROaiUS 


in  Petragoricis  (saec.  VI.)  Henschenii  syl- 
loge  hi.itorica  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V. 
p.  78. 

Vita  s.  AmantilRuthenensisepiscopi 
auctore  Fortunato  Venantio 
presbytero. 

Ausg.i  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  Novbr., 
unvollsi&ndig.  —  *  ganz  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  mss.  II.  p.  474-481.  —  *  wiederholt  in 
F-i  oper.  ed.  A.  Luchi.  Romae  1787.  4". 
n.  p.  96-112. 

De  s.  Amantio  episcopo  Comi  ia  Italia 
alpestri  (f  cca.  446)  Henschenii  disquis.  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Apr.  I.  p.  747. 

De  s.  Amantio  episcopo  Tricastino  in 
Gallia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Febr. 

I.  Append.  p.  962. 

De  ss.  Amantio,  Lucio,  Alexandro  etr. 
martyribus  Nivedunensibus  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Jun.  I.  p.  628. 

De  s.  Amantio  martyre  Cl.iromonte  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p.  9. 

De  s.  Amantio  presbytero  Tiferni  in  Um- 
bria  (f  600)  StiUingii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Septbr.  VU.  p.  274-276. 

Vita  s.  Amasii  episcopi  Teanensis 
in  Italia  (f  post  850.) 

Ausg.'.  ex  actis  eccles.  Teanensis  in  AA. 
SS.  Boll.  23.  Janr.  II.  p.  484-486. 

Uebers.:  italienisch  ed.  P.  Regius  episc. 
Viceaquensis,  Vitae  SS.  regni  Neapolitani.  II. 

TT-i.       A     j."  1  abbatls  Habendensis, 
Vita  s.  Amati  ^  fundatoris    monast. 

Montis  s.  Romarici  {Remiremont  ad 
Mosellara,  f  a.  628)  auctore  ano- 
nymo  suppari. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  13.  Septbr. 
—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 

II.  p.  129-135.  —  »  coll.  et  ex  mss.  in  AA. 
SS.  BoU.  13.  Sept.  IV.  p.  103-108. 

Jlrl.-Schr.:    Perier,   cotnmentar.   praevius  ibid. 
p.  95-102. 

Vgl.  Vita  s.  Adelphi     )  auctore   eo- 
„    ,,  Romarici   )  dem. 

Vita  s.  Amati  episcopi  Nuscl  in 
regno  Neapolitano  (f  1193)  auctore 
Felice  Renda. 

Ausg,:  ex  gemina  edit.  inter  se  collata 
in  AA.  SS.  Boll,  31.  Aug.  VL  p.  723-728.  — 
Vlla  altera  auctore  Francisco  de  Ponte 
ibid.  p.  844-847, 

Erl.-Schr:  Stilting,  comment.  praevius  ibid.  p. 
701-72Si. 

Vita  s.  Amati  episcopi  Senonensis 
(f  690)  Broyli  in  Flandria  occiden- 
tali,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Duchesne,  hist.  P>anc.  scr.  I. 
p.  678.  —  »ex  ms.  in  AA.  SS.  BoUand. 
13.  Sept.  IV.  p.  128-131.    —    Appendix 


de  translationibus  etc.  ibid.  p.  131-133.  — 
Auszug  ap,  Bouquct,  rec.  UI,  p.  608. 

lirl.-Schr.:  T comment.  prai!\ius  tn  AA.  S.S. 

I.  c.  p.  120  128. 

Vita  b.  Amati  Saiudeciensis  (11200) 
auctore  Seba.^^tiano  Serico  ex 
agro  Ariminiensi  (cca.  1518.) 

Ausg. :  ex  autographo  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Mai.  I.  p.  348-354. 

Uebers.:  italienisch  per  Jacopo  Antonio. 
Arimini  1599  et  1609. 

De  s.  Amatore  abbate  Amorbacensi,  vid. 
De  s.  Amore  vel  Amatore. 

De  ss.  Amatore  presbytero,  Petro  et  Lu- 
dovico  martyribus  Cordubensibus  (f  a.  855) 
m  AA.  SS.  BoU.  30.  April.  III.  p.  806. 

Vita  s.  Amatoris  episcopi  Antissio- 

dorensis  iu  Gallia   (f  318)  auctore 
Stephano  Africano  presbytero. 
Ausg.:  ex   plurib.  mss.    In  AA.  SS.  Boll. 
1.  Mai.  I.  p.  52-60. 

Acta  s.  Amatoris  eremitaeinCadur- 
censi  Galliae  provincia  (saec.  I.  aut 
III,  forsan  V.  exeunt.) 

Ausg. :  ex  schedis  posthuniis  Odonis  Gissey 
S.  J.  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug.  IV.  p.  24. 
25,  c.  Cuperi  commentar.  praevio  ibid.  p. 
16-24. 

Vita  s.  Ambrosii  Autperti  abbatis  in 
monasterio  s.  Vincentii  ad  Vultur- 
num  in  Benevento  (f  778).  Ex 
chrouico  eiusd.  monasterii. 

Ausg.:  'in  AA.  SS.  BoU.  19.  Jul.  IV.  p. 
649-651  cum  Cuperi  comment.  praevio  ibid. 
p.  646-649.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  262-265. 

Vita  s.  Ambrosii  episcopi  Cadur- 
censis  in  pago  Bituricensi  ad  Er- 
nonem  fluvium  defuncti  (f  cca.  770). 

Ausg. :  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  346. 
—  Vlta  alia  prolixiori  et  simpliciori  stylo, 
'  ibid.  p.  347-349.  —  >  ex  mss.  m  AA.  SS. 
Boll.  16.  Oct.  VII.  2.  p.  1046-1050,  c.  Van- 
heckii  comment.  praevio  ibid.  p.  1031-1046. 

Vita  s.  Ambrosii  IVIediolanensis  ar- 
chiepiscopi  (1397)  auctorePaulino 
Mediolani  presbytero  (flor.  422.) 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  April.  11. 
p.  526  sq.  —  '  in  den  nieisten  Ausgaben  der 
Werke  des  Ambrosius  (z.  B.  Basil.  1516. 
3  vol.  fol. ,  am  besten  in  A-i  opp.  stud.  et 
lab.  monacborum  ord.  s.  Bened.  [Jac.  du 
Frische  u.  Nic.  Le  Nourry].  Paris.  1686. 
2  vol.  fol.)  —  »  ap.  Gallandi,  bibl,  patrum 
IX.  p.  23. 

Erl.-Schr.:  Bfilir,  Qescb.  der  rcimiscb.  Literatur. 
Suppl.-Band.  2.  Abthell.  p.  142-163. 
B6bringer,  d.  Kirche  Cbristi  und  ibre  Zeu- 
gen.  Ziirich  1845.  I.  8.  Ambrosius  p.  1-98. 


AMBROSIUS  —  AMON 


597 


De  anno  et  die  mortis  d.  Ambrosli  episc.  Me- 
diol.  exercitatio  in  AA.  SS.  Boll.  April  I.  p. 
XXXVIII-XLI. 

Hermant,  Godef.,  la  vie  de  s.  Ambroise,  ar- 
chevc^que  de  Milan.  Paris  1678.  40. 

Rudelbach,  A.  U.,  christl.  Biographie.  Le- 
bensbeschreibungen  der  Zeugen  der  christl. 
Kirehe  als  Bruchstiicke  zur  Geschichte  der- 
selben.  Leipzig  1850.  gr.  So.  I.  2  Thlr.  16  Sgr. 

Vita  b.  Ambrosii  Sansedonii  ordin. 
praedicat.  Senis  in  Tuscia  (f  1287), 
quam  conscripserunt  Gisbertus 
Alexandrinus,  Recuperatus 
de  Petramala  Aretinus,  Aldo- 
brandinus  Paparonus,  Oldra- 
dus  Bis-Dominus,  Senenses  ord. 
praed.  de  mandato  Honorii  IV  pont. 
max.  (saec.  XIII.  XIV.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Mart. 
III.  p.  181-201.  —  Miracula  ibid.  p.  201 
-210.  —  Summarium  virtutum  et  mira- 
cula,  edita  a  fr.  Recuperato  Aretino,  ex 
ms.  ibid.  p.  210-241.  —  Gloria  posthu- 
m  a  ex  monumentis  a  Julio  episc.  Grossetano 
collectis  ibid.  p.  241-251. 

Erl.-Schr.:  Quetifet  Echard,  de  scriptor.  ord. 
praed.  I.  p.  403. 

Vita  b.  Ambrosii  Senensis  =  Vita  b. 
Ambrosii  Sansedonii. 

De  s.  Ambrosio  centurione  Ferentini  in 
Campania  Italiae  sub  Diocletiano  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Aug.  III.  p.  290. 

De  s.  Ambrosio  diacono  Alexandriae  in 
Aegypto  (f  cca.  400)  in  AA.  SS.  Bolland. 
17.  Mart.  II.  p.  513. 

De  s.  Ambrosio  episcopo  Santonis  in 
Gallia  (saec.  V.  init.)  Stiltingii  sylloge  hi- 
stor.-critica  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Aug.  VI. 
p.  212. 

De  s.  Ambrosio  episcopo  Senonensi  in 
Gallia  (t  ante  470)  in  AA.  SS.  Bolland. 
3.  Sept.  I.  p.  660. 

De  s.  Ambrosiniano  episcopo  et  mar- 
tyre,  patrono  paroeciae  Fontanensis  prope 
Divionem  in  Burgundia  Stiltingii  sylloge  hi- 
stor.-critica  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept.  I.  p. 
207-208. 

Acta  b.  Amedei  ducis  Sabaudiae 
(t  1472). 

Ausg.:  ex  Gallico  Samuelis  Guichenon 
lat.  in  AA.  SS.  Boll.  .30.  Mart.  III.  p.  874 
-878.  —  Virtutes  et  miracula  ex  italico 
Petr.  Franc.  Maleti  can.  reg.  cougreg.  Later. 
ibid.  lat.  p.  878-890.  —  Appendix  ex  mss. 
ibid.  p.  891-896. 

De  s.  Ameltrude  virgine  Gemeticae  in 
territorio  Rotomageusi  in  Gallia  (saec.  VII. 
VIII.)  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Aug.  VI.  p.  620. 

Vita  s.  Amici  et  Amelii  (f  cca.  773) 
pro  niartyribus  cultorum  Mortariae 
in  ducatu  Mediolanensi. 


Die  Heiligkeit  der  beiden  Freunde  wie  die 
Wahrheit  der  an  sie  gekntipften  hisfor.  Begeben- 
heiten  hat  vor  den  kritischen  Untersuchungen  Ber- 
thod's  nicht  bestehen  konnen. 

Handschr.:    St.   Omer,    Stadtbibl.  mbr 

4».  sec.  XIII.  No.  776.  —  Rom,  bibl.  Val 

licell.  T.  XXI.  fol.  181.  u.  H.  48.  fol.  160 

Erl.-Schr.:  Berthod,  sylloge  critica  de  ss.  Amico 

et  Amelio  in  AA.   SS.  BoU.   12.    Oct.  VI.  p. 

p.  124-126. 

Vita  s.  Amici  monachi  Casinensis 
(t  cca.  1045)  auctore  Bernardo 
eiusdem  loci  monacho. 

Ausg.:  ex  ms.  Casin.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  767-771. 

De  s.  Ammona  in  Thebaide  abbate  (f 
cca.  400)  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Janr.  11.  p. 
722.  723. 

De  ss.  Ammone,  Aemiiiano,  Lassa  et  41 
aliis  martyribus  Membressae  in  Africa  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Febr.  H.  p.  293. 

De  ss.  Ammone  diacono  et  40  virginibus 
martyribus  Heracleae  in  Thracia  sub  Li- 
cinio  in  AA.  SS.  BoIIand.  1.  Sept.  I.  p. 
156.  157. 

De  ss.  Ammone,  Jona,  Sammono  etc.  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  H.  p. 
747. 

De  ss.  Ammone  martyre  et  forsan  lectore 
Nicomediae  m  AA.  SS.  BoU.  12.  Sept.  IV. 
p.  12. 

De  ss.  Ammone,  Ptolomaeo,  Ingene  etc. 
(f  249)  martyribus  Alexandriae  in  Aegypto 
Papebrochii  commentar.  histor.  in  AA..  SS. 
BoU.  1.  Jun.  L  p.  31-32. 

Vita  s.  Ammonis  Aegyptii  in  Nitria 
(t  cca.  350)  auctore  Palladio. 

Ausg. :  ex  historia  Lausiaca  ap.  Roswey- 
dum  c.  8.  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Octb.  II.  p. 
421-422,  c.  Byei  commentar.  praevio  ihid. 
p.  413-420. 

De  s.  Ammonio  episc.  Dertonensi  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  Janr.  II.  p.  226. 

De  ss.  Ammonio,  Fausto,  Serapione,  Pio 
etc.  martyribus  Alexandriae  in  Aegypto 
Stiltingii  sylloge  critica  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Sept.  III.  p.  206-208. 

De  b.  Amnichado  monacho  Fuldensi  (f 
1043.  30.  Janr.)  •  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VL  1.  p.  471.  472.  —  »in 
AA.  SS.  BoU.  30.  Janr.  II.  p.  1055. 

De  s.  Amone  episcopo  TuIIi  Leucorum 
in  Gallia  (post  med.  saec.  IV.)  van  Heckii 
sylloge  critica  et  hist.  in  AA.  SS.  BoUand. 
23.  Oct.  X.  p.  48-50. 

Vita  s.  Amonis   episcopi   Tullensis 

(saec.  IV.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Oct.  X.  p. 
911.  912.  —  Inventio  cryptae  s.  Amonis 
ibid.  p.  912-915. 


598 


AMOR  —  ANASTASIUS 


Ert.-Schr.:  v.  de  Buck,  de  ss.  Amone,  Alcha, 
Celsino  ete.  episcopis  TuUensibus  in  Gallia 
(sacc.  IV.  V.)  ibid.  p.  908-911. 

De  .s.  Amore  vel  Amatore  abbate  Amor- 
bacensi  primo  in  Franconia  (f  a.  767  vol 
777)  Cuperi  comnient.  hi.st.-criticu8  in  AA. 
SS.  JBoll.  17.  Aug.  III.  p.  460-475. 

Vita  s.  Amoris  confessoris,  culti 
in  monasterio  Belisiensi  in  territorio 
Leodiensi  (sec.  IX)  auctore  ut  vide- 
tur  Egeberto. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Oct, 
IV.  p.  343-347.  —  Vita  brevior  auctore  ano- 
nymo  ignotae  fidei  ac  aetatis  ibicl.  p.  347- 
348,  c.  Suyskenii  comment.  praevio  ibid. 
p.  335-342. 

De  s.  Amos  propheta  Thecue  in  Palae- 
stina  Mi  AA,  SS.  Boll.  31.  Mart.  III.  p.  899, 

Vita  s.  Ampelii  ereraitae  Genuae 
in  Liguria  (saec.  V.)  auctore  mo- 
naclio  OUvetano. 

Ausg.:  ex  ms.  Genuensi  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  Mai,  III.  p.  364-369. 

De  s,  Ampelio  episcopo  Mediolani  (-1-672) 
in  AA,  SS.  BoU.  8.  Jul.  U.  p.  580. 

De  ss.  Amphiano,  Victore  et  aliis  14mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS,  Boll.  2.  April.  I. 
p.  66. 

De  s,  Amulwino  abbate  Lobiensi  et  epi- 
scopo  Lobiis  et  Binchii  in  Belgio  (saec. 
VJII.)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p.  82. 

De  s,  Anacleto  pontiflce  Romano  mar- 
tyre  a.  95  SoUerii  coramentarius  in  AA, 
SS.  Boll.  13.  Jul.  III.  p.  479-481. 

De  ss.  Ananla  et  Codrato  martyribus  apuS 
Graecos  in  AA.  SS.  Bolland.  9.  Jun.  II. 
p.  171. 

Acta  s.  Ananiae  apostoli  Damasci 
et  martyris  (saec.  L) 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  latine  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Janr,  IL  p.  613-615.   Vgl.  p.  1151. 

Acta  s.  Ananiae  presbyteri ,  Petri 
clavigeri  et  VII  militum  martyrum 
sub  Diocletiano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Febr.  Ul. 
p.  492-495,  c.  BoUandi  commeut.  praevio 
ibid.  p.  490-492. 

De  ss.  Anano  et  Mario,  via  Appia.  Mi- 
litibus  IX  via  Cornelia  martjribus  Roma- 
nis  in  AA,  SS.  HoU.  16.  Janr.  II.  p,  3, 

De  ss.  Anastasia,  Philippo,  Satumiuo  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jul.  VH. 
p.  38. 

Vita  s.  Anastasiae  patriciae  in  Ae- 
gypto  (t  a.  alH.) 

Augg. :  ex  menaei.s  Graecorum  magnis  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Mart.  II,  p.  41.  42.  — 
Translallo   s.   Anastasiae   a.    1053.    auctore 


Gotschalco  raonacho  Beuedictoburano 
'  ed.  Meichelbeck  in  chronico  Benedicto- 
buran.  p.  43-72.  —  *  wiederholt  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IX,  p.  224-229. 

Acta  s.  Anastasii  martyris  Salonae 
in  Dalmatia  cca,  a.  304  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7,  Sept.  lU.  p. 
22-24,  c.  Stiltingii  comment.  praevio  ibid. 
p.  19-22. 

Vita  s.  Anastasii  monachi  et  ere- 
mitae  (f  l()<s(j)  auetore  Galterio. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  .s.  Ben. 
saec.  VI,  2.  p.  488-493.  —  'wiederholt  in  AA. 
SS.  BoII.  16,  Oct.  VII.  -2.  p.  1136-1140,  c. 
comment.  praevio  ibirJ.  p.  1125-1136. 

Acta  s.  Anastasii  Persae  et  LXX 
sociorum  martyrum  in  As.syria. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  22.  Janr.  IL  p. 
426-432.  Vgl.  p,  422-425.  —  Eadem  acta 
ex  graeco  ms.  latiue  reddita  ibid.  p.  432- 
436.  —  Mlraciila  s.  A-i  auotore  anonyrao, 
teste  oeulato  ibld.  p.  436-440.    Vgl.  p.  1145. 

De  s.  Anastasio  abbate  et  novcm  mo- 
nachis  Suppentoniuc  (f  cca.  560)  '  m  AA. 
SS.  BoII.  11.  Janr.  L  p.  701.  702.  —  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
247  (ex  Gregorii  M.  dial.  I.  8.) 

De  ss.  Anastasio  cormiculario,  Theopista 
uxore,  Esode  ete.  martyribus  Camerini  in 
Umbria  in  AA.  SS.  Boll.  ll.Mai.  II.  p.  613. 

De  s.  Anastasio  episcopo  Brixiensi  in 
Italia  (t  cca.  609)  Henschenii  commentar. 
historicus  m  AA,  SS.  BoU,  20.  Mai.  V.  p, 
*226,  *227. 

De  s.  Anastasio  episcopo  Interamnae  in 
Umbria  Italiae  (saec.  VI.  VII.)  Sollerii  com- 
mentar.  in  AA.  SS.  BoII.  17.  Aug,  III.  .p. 
457-460. 

De  s.  Anastasio  episcopo  Papiensi  in 
Italia  (f  680)  Henschenii  sylloge  historica 
in  AA,  SS.  Boll.  30.  .Mai.  VII.  p.  270. 

De  ss.  Anastasio  et  LXXIII  sociis  itemque 
Sergio  monacho  martyribus  in  Hispania  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  U.  p.  457. 

De  ss.  Anastasio,  Jucundo,  Ralite,  Petro, 
Floro,  Tile,  Floriano,  Tatia  martyribus 
Sirmiensibus  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I. 
p,  470. 

De  s.  Anastasio  martyre  Sirmii  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Janr.  1.  p,  324. 

De  s.  Anastasio  martyre  Solonae  in  Dal- 
matia  subAureliauoCupcri  .sylloge  historica- 
critica  in  AA.  SS.  B.iii.  21.  Aug.  IV.  p, 
407-409. 

De  ss.  Anastasio  presbytero,  Ampodo, 
Placido  etc.  martyribus  Siculis  In  AA.  SS. 
Boll.  11.  Oct.  V.  p.  497-502. 

De  8s.  Anastasio  presbytero,  Felice  mo- 


ANASTASIUS  —  ANDREAS 


599 


nacho  et  Digna  virgine  martyribns  Cor- 
dubae  a.  853  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun.  II. 
p.  973. 

De  s.  Anastasio  presbytero  monacho  Si- 
naita  in  Arabia  et  s.  Auastasio  patriarcha 
Antiochiae  in  Syria  (f  cca.  600)  in  AA.  SS. 
BoII.  21.  April.  II.  p.  850-854  auctore  Hen- 
schenio. 

De  8.  Anastasio  I  Romano  pontifice  (f 
402)  Henschenii  commentarius  in  AA.  SS. 
Boll.  27.  April.  HI.  p.  491-493. 

De  s.  Anastasio  Senonensi  archiepiscopo 
(t  cca.  900)  in  AA.  SS.  Bolland.  7.  Janr,  I. 
p.  389. 

De  Anastasio  Strigoniensi  in  Hungaria 
archiepiscopo  (f  1007.  12.  Novb.)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  VI.  1.  p.  72-75. 

De  s.  Anastasone  Leucadiae  in  mari 
lonio  m  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p.  184. 

Vita  s.  Anatalonis  episcopi  Medio- 
lanensis  in  Insubria  (f  cca.  61)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  et  editione  Muratorii  in 
AA.  SS.  BoU.  25.  Sept.  VII.  p.  21-22,  c. 
Suyskenii  comment.  praevio  ibid.  p.  10-21. 

Acta  s.  Anatholiae  virginis  et  Au- 
dacis  mart.  apud  Veterem  Thoram 
in  dioec.  Reatina  Italiae  sub  Decio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jul.  H.  p.  676- 

681.  —  Inventio   corporum  ibid.  p.  681- 

682.  —  Cf.  SoUerii  comment.  praev.  ibid. 
p.  671-676. 

Transl.  s.  Anatolii  episoopi  Cadur- 
censis  in  oppido  s.  Michaelis  ad 
Mosam  (f  cca.  500)  et  miracula. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Oct.  IX.  p. 
311-318  c.  Buckii  commentar.  praevio  p. 
309-311. 

Vita  s.  Anatolii  episcopi  Constan- 

tinopolitani  (1458)  auctore  anonymo. 
Ausg.:  graece  et  lat.  ex  ms.  in  AA.  SS. 
BoU.  3.  Jul.  I.   p,  659-666.    Cf.  Pinii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  651-659. 

Vita  s.  Anatolii  episcopi  Salinis  in 
Burgundia  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I.  p. 
358.  359.  —  Alia  vlla  ibid.  p.  359.  360.  i5f. 
comment.  praev.  p.  355. 

De  ss.  Anatolio  Ammone,  Statiano  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  H. 
p.  13. 

De  s.  Anatolio  episcopo  eiusque  deces- 
sore  s.  Eusebio  Laodiceae  in  Syria  (saec. 
III.)  SoUerii  commentar.  historicus  in  AA. 
SS.  BoU.  3.  Jul.  L  p.  642-644. 

De  s.  Angadrisma  abbatissa  BeUovacensi 
(f  cca.  698)  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  1063-1064. 


Vita  s.  Andeoli  subdiaconi  mar- 
tyris  in  territorio  Galliae  Vivariensi 

(a.  207.) 

Ausg.:  '  ap.  Franc.  Bosquet,  historiae 
ecclesiae  GaUicanae  II.  p.  91.  —  ^vneder- 
holt  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  I.  p.  35-40. 
Vgl.  p.  755  u.  Vn.  p.  525. 

Acta  s.  Andochii  presbyteri,  Thyrsi 
diaconi  et  Felicis  martyrum  apud 
Sidolocum  in  territorio  Augusto- 
dunensi  in  Gallia  sub  Caracalla, 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  Divion.  in  AA.  SS.  BoU. 
24.  Septbr.  VI.  p.  675-777.  Cf  Suyskenu 
comment.  praevius  ibid.  p.  663-675. 

De  b.  Andrea  abbate  congregationis  Val- 
lumbrosanae  in  Hetruria  (f  1097)  comment. 
histor.  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Mart.  U.  p. 
48-51. 

De  b.  Andrea  abbate  monasterii  Elno- 
nensis  AmandopoH  in  Belgio  (cca.  693)  Hen- 
schenii  corament.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Febr.  I.  p.  903.  904. 

De  ss.  Andrea ,  Eliano  et  Alaboso  mar- 
tyribus  Maxulitanis  in  AA.  SS.  BoUand. 
22.  Jul.  V.  p.  237. 

De  s.  Andrea  episcopo  Cretensi  et  con- 
fessore  (f  cca.  720)  Papebrochii  syUoge 
histor.  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  II.  p.  42-47. 

De  s.    Andrea    episcopo    Florentino    in 

Etruria  (saec.  V.)  Henschenii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Febr.  HI. 
p.  661.  662. 

De  s.  Andrea  episcopo  Trevirensl  (f 
cca.  236)  in  AA.  SS.  BoUand.  13.  Jam-.  I. 
p.  766. 

De  s.  Andrea  et  Aponio  martyribus  Beth- 
lehemi  in  Judaea  (f  a.  41)  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  Febr.  IL  p.  379. 

De  ss.  Andrea  et  Probo  mart.  in  AA. 
SS.  BoU.  9.  Jul.  II.  p.  698. 

De  b.  Andrea  Hispellate  presb.  ord.  mi- 
norum  in  Umbria  (f  1264)  Papebrochii  com- 
mentarius  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Jun. 
I.  p.  364-370. 

De  b.  Andrea  Mutinensi  ord.  minor.  s. 
Francisci  (f  1455)  Papebrochius  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Mai.  VII.  p.  841. 

De  b.  Andrea  puero  a  Judaeis  trucidato 
in  vaUe  Oenana  prope  Oenipontum  in  co- 
mitatu  TyroHensi  a.  1462  Pinii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Jul.  III.  p. 
462-469.  —  Mlracula  recentiora  ibid.  p.  469. 
470. 

Vita  s.  Andreae  abbatis  Casalis 
Benedicti. 

Hundschr.:  Paris,  k.  Eibl.  R^s.  St. 
Germ.  paq.  97.  No.  4,  8.  sec.  X. 


600 


ANDREAS  —  ANGELELMU8 


Auag.:  ap.  d'Achery,  spicil.  11.  p.  518-620 
(ed.  2a.  m.  p.  462-464.) 

Acta  b.  AndreaeChii  martyrisCon- 
stantinopoli  sub  Turcis  a.  1465  a 
Georgio  Trapezuntio  Romae 
scripta. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  Sanct.  29.  Mai. 
—  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai. 
VII.  p.  185-188  c.  Papebrochii  commentar. 
p.  184. 

Acta  s.  Andreae  confessoris  prope 
Faesulas  in  Etruria  (saec.  IX.  fin.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p. 
541-548,  c.  Cuperi  commentar.  praevio  p. 
539-541. 

Vita  s.  Andreae  Corsini  episcopi 
Faesulani  ord.  Carmel.  (|  1373) 
auctore  PetroAndrea  deCasta- 
neis  (cca.  1460), 

Ausg. :  '  ed.  notisque  illustravit  Domi- 
nicus  a  Jesu  in  Acta  canonizationis  s.  An- 
dreae.  —  '  hieraiis  loiederholt  in  AA.  SS. 
Boll.  30.  Janr.  II.  p.  1064-1072.  —  Alla  vHa 
incerto  auctore,  ex  ms.  Vallis-Rubeae  cum 
Surio  collata  ibid.  p.  1073-1077. 

Erl-Schr.:  D  e  s.  A  ndr  ea  »6)d.  p.  1061-1064  (tera- 
pus  sedis  et  obitus;  acta;  A— ae  antiqua  ve- 
neratio;  canonizatio.) 
Suffragia  in  canonizatione   s.  Andreae  Cor- 
sini  Carmelitanl  episc.  Fesulani.  Romae  1629. 
80. 
Venturius,  Frauc,   r.   Andreae  Corsini  ord. 
Carraelit.   episcopi  '  Faesulani    vita.    Romae 
1629.  40. 

Martyr.  s.  Andreae  Cretensis,  dicti 
in  Crisi,  martyris  Constantinopoli 
sub  Constantino  Copronymo  a.  767. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Oct.  VIII.  p.  135-149,  c.  Carpentieri 
comment.  praevio  ibid.  p.  124-135. 

Vita  b.  Andreae  de  Galleranis  Senis 
in  Hetruria  (f  12t)l)  per  supparis 
aevi  scriptorem. 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart. 
III.  p.  52-57  c.  comraent.  praevio  p.  49-52. 

Acta  s.  Andreae,  Johannis,  Petri  et 
Antonii  martyrum  in  Africa  cca. 
a.  90U. 

Ausg.:  ex  graeco  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Sept.  VI.  p.  650.  651. 

Vita  b.  Andreae  ordinis  eremitarum 

s.  Augustini  Monte  Regali  in  con- 
finiis  Umbriae  et  Aprutii  (f  1479). 
Ausg. :  ex  Italico  Sanctii  Ricetelli  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  April.  II.  p.  612-016. 

Acta  b.  Andreae  Pischeriensis  ord. 
praed.  in  Valle  Tellina  (f  1480). 
Ex  Italico  Lactantii  Guarinoni  ord. 
praed. 


Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p. 
627-630  ed.  Papebroch. 

Vita  s.  Andreae  Sali  Constanti- 
nopoli  (cca.  sec.  X.  med.)  auctore 
Nicephoro  sancti  coufessario. 

Ausg. :  graece  et  latine  interpr.  Janningo 
in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  Corollar.  p. 
4*-lll*.  c.  eiusdem  comment.  praevio  ibid. 
p.  l*-4*. 

Acta  s.  Andreae  tribuni  ac  soci- 
orum  martyrum  in  Cilicia  sub  Maxi- 
miano  Metaphrastae  adscripta. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  19.  Aug.  — 
'wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III. 
p.  723-726  c.  Pinii  comment.  praevio  p.  720 
-723. 

Acta  s.  Andronici  et  Athanasiae 
confessorum  (sec.  V.)   Ex  menaeis. 

Ausg. :  gr.  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct. 
IV.  p.  998-1001  c.  Buei  commentario.  C/. 
Auctarium  ad  AA.  SS.  tom.  V.  Octbr. 
p.  46. 

De  s.  Andronico  et  Junia  a  s.  Paulo 
memoratis  (saec.  I.)  Henschen  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Mai.  IV.  p.  4. 

De  s.  Anecto  martyre  Caesareae  in  Cap- 
padocia  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  Jun.  V.  p.  256. 

De  s.  Aneso,  Felice,  Diodoto  etc.  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart. 
IIL  p.  906. 

De  s.  Angadrisma  abbatissa  Bellovaci  in 
Gallia  Belgica  (f  cca.  695)  Goorii  sylloge 
de  gestis  et  cultu  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Oct. 
VI.  p.  538-544. 

De  s.  Angela  Bohemica  virgine  ut  volunt 
Carmelitana  Papebrochii  coramentarius  cri- 
tic.us  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Jul.  II.  p.  350- 
356.  —  VKa  ex  impressis  Speculi  Carme- 
litani  part.  4.  p.  535  ibid.  p.  356-359. 

Vita  b.  Angelae  deFulginio  (f  1309) 
auctore  Arnaldo  ordinis  s.  Fran- 
cisci. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I.  p. 
186-234. 

Erl.-Schr.i  Blancone,  J. ,   vie  de  b.  Angela  ile 
Follgno.  Paris  1604. 
De  b.  Angela  eiusque   vita  Ubertini  de  Ca- 
sali  et  Max.  Sandaei  iudicia  in  AA.  SS.  I.  c. 
p.  231. 
B.  Angelae  dc  Fulgineo  vlsiones  et  instru- 
ctiones,  rec.  et  annot.  instr.  Lammertz.Colon. 
1851.  lL'rao. 
Der  h.  AngrOn  v.  Foligno  (ieflchte  uud  Un- 
terweisungcn.   In  deut«ch.    Bearb.  hrsg.  mlt 
Anmerk.  v.  I>ammprt7..  Cdln  1861.  12mo. 

De  s.  Angelelmo  episcopo  Auti.s8iodori  in 
Gallia  (sacc.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul. 
II.  p.  520.  —  Elogium  ex  hist.  episcop. 
Autissiodorens.  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p. 
462  ibid.  520.  521. 


ANGELUS  —  ANICETUS 


601 


Vita  b.  Angeli  a  Furcio  ord.  ere- 
mitar.  s.  Augustini,  Guasti  Amonii 
in  Aprutio   (f    1327)   auctore   ano- 

nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll,  6.  Febr.  I.  p. 
928-931.  —  Hymnus  in  eundem  ibid.  p. 
927. 

Vita  s.  Angeli  Carmelitae  martyris 

(f  1220)  auctore  Enoch  patri- 
archa  Hierosolymitano. 

Ausg. :  *  Panormi  1527.  —  '  cnm  Pape- 
brochii  observatt.  In  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai. 
n.  p.  801-835.  —  *ed.  Thom.  Bellorosius. 
Bononiae  1691.  4".  —  Vi(a  alia  brevior,  for- 
sitan  etiam  antiquior  et  sincerior  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  835-839.  —  Appendix 
ad  vitam  ibid.  p.  839-842.  —  Miracula  et 
beneficia  ex  depositionibus  iuratorum  testium 
a.  1625,  latine  reddita  ibid.  p.  64-95.  VgL 
p.  798  u.  VII.  p.  602. 

Erl.-Hckr.:  Fabricius,    bibl.  med.  et  intimae 
latinitatis.  Lib.   V.  p.  307. 
Papebroch,   commentatio  in  AA.   SS.   Boll. 

I.  c.  p.  56. 
Vaticinia  de  chri.stianae  reip.  afflictione,  ac 
dein  consolatione,  Turcici  imperii  incremen- 
tis  etc.  Exarata  in  vita  s.  Angeli  Hierosoly- 
mitani  etc.  Scripta  a.  1227  ab  oculato  teste 
Enoch  patriarcha  . . .  illustrata  opera  Danie- 
lis  a  Virgine  Maria.  Rruxellae  lOGS.  80. 

Miracula  b.  Angeli  Clareni  ex  or- 
dine  minorum  s.  Francisci,  paupe- 
rum  eremitarum  alias  Clarenorum 
in  Italia  praefecti  (f  1337  vel  1348) 
auctore  Philippo  eius  familiari. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jun.  II.  p. 
1100-1102  c.  Papebrochii  comment.  praevio 
p.  1091-1100. 

De  b.  Angelo  martyre  ord.  Camaldulensis 
Massacii  in  Italia  (f  1458)  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Mai.  II.  p.  356.  357. 

De  b.  Angelina  virgine  ord.  s.  Clarae 
Spoleti  in  Umbria  (f  1450)  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  Jun.  V.  p.  530. 

Vita  s.  Angelranni  abbatis  Centu- 
lensis  in  Pontivo  (i  1045.  9.  Decb.) 
auctore  Hariulfo  abbate. 

Ausg. :  ex  Hariulfi  chronico  (ap.  d'Achery, 
spicil.  IV.)  ap.  Mabillon,  AA,  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  495-508. 

Vita  s.  Angilberti  abbatis  Centulen- 

sis  (t  814)  auctore  Anschero 
abbate  Centulensi  sive  S.  Richarii 
(1110).  Libri  3. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  123-130.  —  C/.  AA.  SS. 
Boll.  18.  Febr.  —  Vita  alia  eiusdem  auctore 
Hariulpho  abbate.  [Handschr.:  Ami- 
ens,  Stadtb.  chart.  sec.  XVI.  fol.  No.  349. 
—  St.  Omer,  Stadtb.  chart.  sec.  XVI.  fol. 
No.  746.]  '  ex  libro  2.  chronici  (ap.  d'Achery 


spicileg.  IV.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  108-122.  —  »m  AA. 
SS.  Boll.  18.  Febr.  HL  p.  98-101.  —  ffll- 
racula  s.  Angilberti  abbatis  Centulensis 
auctore  Anschero  abbate.  Libri  3  *ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  L  c.  p.  130-145.  —  »fra- 
gmentum  in  AA.  SS.  L  c.  p.  101.  102.  — 
Scrlpfuui  s.  Angilberti  abbatis  Centulensis 
ibid.  p.  102-105. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Geschichte  der  romisch.  Lite- 
ratur.  Supplementb.  Carlsruhe  1836.  80.1.  Ab- 
theil.  p.  89. 
BoIIand,  commentar.  praeviHs  in  AA.  SS.  1. 

c.  p.  88-98. 
Mabillon,  elogium  historicum  s.  Angilberti, 

1.  c.  p.  91-108. 
Migne,    curs.   patrologiae    XCIX.    p.  849-854 
gibt  Angilberts  Gedichte  aus  Froben^s  Atisg.  des 
Alcuin,  Duchesne  u.  Mabillon  gesammelt. 
Pertz,  mon.  scr.  II.  p.  391. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  99-lO.S. 

Vgl.  Angilbertus. 

Vita  s.  Aniani  episcopi  Aurelia- 
nensis  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ^  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
I.  p.  521.  —  *  fragmentum  ap.  Bouquet, 
rec.  I.  p.  645, 

De  s.  Aniano  episcopo  Alexandrino  (f 
cca.  86)  in  AA.  SS.  Boll.  25.  ApriL  HI. 
p.  358. 

De  s.  Aniano  episcopo  Vesontione  in 
Gallia  (f  cca.  370)  Stiltingii  comment.  in 
AA.  SS.  BolL  5.  Sept.  II.  p.  533.  534. 

Martyrium  s.  Aniceti  comitis,  Pho- 
tini  ac  plurium  aliorum  Nicomediae 
a.  305.  Compendium.  Auctore  ano- 
nymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Bolland. 
12.  Aug.  II.  p.  707-709,  c.  Pinii  comment. 
praevio  p.  705-707. 

De  s.  Aniceto  pontifice  Romano  et  mar- 
tyre  (a.  153)  in  AA.  SS.  BolL  17.  April.  U. 
p.  477.  478. 

Erl.-Schr.:  Altaemps,  J.  A.  dux  ab,  vita  s. 
Aniceti  papae  et  martyris.  Romae  1617.  40. 
M.  Portrait. 

Vita  s.  Aninae  thaumaturgi  anachoretae 
in  Euphratensi  ditione  in'AA.  SS.  Bolland. 
16.  Mart..  H.  p.  431.  432. 

De  s.  Anna  matre  Deiparae  Cuperi  com- 
mentarius  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul. 
VI.  p.  233-261  {mit  Abbildungen).  —  Mi- 
racula  antiquiora  collecta  a  Petro  Dor- 
lando  Cartusiano ,  ex  ms.  Colon.  ibid.  p. 
261-279.  —  Miracula  authentica  quae 
in  Britannia  minori  contigerunt,  excerpta 
sunt  ex  libello  gallico,  quem  anonymus 
Jesuita  a.  1664  edidit,  ibid.  p.  279-288.  — 
Miracula  alia  ex  variis  auctoribus  col- 
lecta  ibid.  p.  288-297.  —  Legenda  sctis- 
sime  matrone  anne  genetricis  v'gis  matvis: 
et  hiesu  cristi  avie.  In  fine:  Impressum 
Lyptzk  per  M.  Lotter  1497.  4*. ;  wiederholt 
Ibid.  1498.  4».;  1502.  4».;  1515.  4». 


602 


ANNA  —  AN8ARICUS 


De  s.  Anna  prophetissa  Hierosol.  (saec. 
I.  init.)  Limpeni  sylloge  historica  m  AA. 
SS.  Boll.  1.  Sept.  I.  p.  96-99. 

De  s.  Anna  vidua  et  filio  Johanne  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Bolland.  13.  Jun.  II. 
p.  686. 

De  s.  Anna  vipgine  in  Leucate  promon- 
torio  Epiri  aut  Bithjniae  (f  cca.  918)  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Jul.  V.  p.  486-488. 

Vita  Annae  ducissae  Silesiae  (f 
1265),  filiae  regis  Bohemiae  et  con- 
iugis  ducis  Henrici. 

Ausg. :  ap.  Stenzel ,  scr.  rer.  Siles.  II.  p. 
127-130.  —  Alia  relacio  '  ap.  Hoifmann, 
Monatsschrift  von  und  fiir  Schlesien.  Jahrg. 
1829.  p.  242.  —  =•  ap.  Stenzel  I.  c.  p.  130 
-132. 

Acta  s.  Annemundi  alias  Dalfini 
episcopi  Lugdunensis  mart.  in  terri- 
torio  Cabillonensi  in  Gallia  (f  cca. 
659)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Sept. 
VII.  p.  1^4,-1^1.  —  Translatio  et  mira- 
cula  ibid.  p.  747.  Cj.  Perrieri  commentar. 
praevius  p.  720-744. 

De  V.  Annone  abbate  Micianensi  et  Ge- 
metjcensi  (f  973.  7.  Janr.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  360-362. 

De  s.  Annone  episcopo  Veronensi  in 
Italia  (f  cca.  780)  Henschenius  in  AA.  SS. 
BoU.  23.  Mai  V.  p.  256. 

Vita  s.  Annonis  archiepiscopi  Co- 
loniensis  (f  1075)  auctore  monacho 
Sigebergensi. 

,Anno  kunnte  keinen  schlechtern  Biographen 
flnden.'  Giesebrecht,  Gesch.  d.  Kaiseizeilll.  538. 
—  Geschrieben  im  Jahre  1105. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  463.  464. 

Ausg.:  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  4.  Decbr. 
VI.  p.  699  (ed.  H.  VI.  p.  783 ;  edit.  Colon. 
a.  1617.  4.  Decb.  p.  128-158.).  Verstummelt 
u.  verdndert.  —  *  die  erste  vollstdndige  Aus- 
gabe  ed.  Koepke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  465-514.  Mit  wertvoUen  Anmerkungen. 

Incerti    poetae    Teuto- 

nici  rhythmus   de    s.   Annone    {ge- 
wdhnlich  das  Annolied  genannt.) 

Nach  Lach  mann,  Seiigen  u.  ."ia}?.  p.  112  u.  Bez- 
zenberger  um  1IS3  vcrfasst.  welche  Ansicht  wol 
niemand  mohr  theilt.  Nach  Hoffmanii,  Fundgrub. 
I,  251  altcr  als  die  Kaiserchronik,  nach  Roth  zwi- 
schen  1106-1125  ge.schrieben.  Holtzmann,  der  das 
Gedicht  in  d.  Jahr  1080  getzt,  halt  LambertUK 
Hersfe Jdensis  (der  iin  Siegbuitrer  Kloster  eine 
Zeit  lanp  lebte)  fiir  den  Verfasser.  —  B.  Vulca- 
nlus,  de  lilteris  et  lingua  Getarnm  .live  Gothorum. 
Lugd.  Bat.  1597  gab  durch  Mittheilung  einiger  Verse 
die  erste  Kunde  von  dieseni  Gedicht.  — 

Handschr.:  verloren. 

Ausg.:  '  edid.  Martinus  Opitius  primus  ex 
mbr,   vet.   et  animadv.   illustravit.  Dantisci 


1639.  8".  p.  78.  —  *wiederholt  in  Opitzen's 
Wcrken.  Breslau  1690.  —  *  daraus  ap. 
Schilter,  thesaur.  II.  und  —  *  in  Bodmers 
Ausg.  der  opitzischen  Gedichte.  Ziirich  1745. 
p.  155.  —  *  Text  u.  Uebersetzung  von  Hege- 
wisch  in  Eggers'  deutsch.  Magazin.  1791.  2. 
p.  10-75  u.  336-375.  —  «der  Lobgcsang  auf 
den  h.  Anno  in  d.  altdeutsch.  Grundsprache 
des  11.  Jahrh.  u.  mit  einer  Einl. ,  Uebers. 
u.  Anmerkungen  brsg.  von  G.  A.  F.  Gold- 
mann.  Leipz.  u.  Altenburg  1816.  8".  {Im 
Buchhandel  vergriffen.)  —  '  Gedicht  u.  Ueber- 
tragung  des  altdeutschen  Annoliedes.  Got- 
tingen  1832.  8*.  —  '  Maere  von  sente  Annen 
erzebiscove  ci  Kolne  bi  Rine.  Von  neuem 
hrsg.  von  H.  E.  Bezzenberger.  Quedlinb.  u. 
Leipz.  1848.  (Bibl.  der  deutschen  National- 
Literat.  XXV.)  gr.  8«.  —  » Leben  des  heil. 
Anno,  Erzbischofes  von  Kciln.  Deiitsches  Ge- 
dicht  des  12.  Jahrh.  nach  der  opitzischen 
Handschr.  genau  hrsg.,  iibers.  und  erlaut. 
von  K.  Koth.  Miinchen  1848.  8».  1  Thlr. 
Erl.-Schr.:  Herder,   samratliche  Werke  XX.  p. 

178-192  (Atisg.  v.  1830.)  JSespricht  den  Wert. 
Iloltzmann,   der  Dichter  des  Anuoliedes  in 

Pfeiffer's  Germania.  Stuttpart  1857.  2.  Jahrg. 

p.  1-48.  Trefflicher  Aiifsatz. 
Kurtz,  Geschichte  d.  deutsch.  Literat.  p.  250. 
Massmann,   das   Lohlicd   auf  d.  heil.  Anno, 

—  in  Kaiserchroiiik  III.  p.  263  278. 

Translatio    s.    Annonis 

archiepiscopi  Coloniensis    a.    1183 
auctore  monacho  Sigebergensi. 

Geschrieben  zwischen  1185-1187. 
Ausg. :  ed.  Kopke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  514-518. 

Erl.-Schr.:  Ennen,  die  kolner  ErzbischSfe  unt. 
den  sachsischen  u.  frankischen  Kaisern,  — 
im  Feullleton  der  ,K61nischen  Zeitung.'  De- 
zemb.  1860. 

Floto,  de  s.  Annoue.  Berolini  1847.  8  0. 

Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereins  f. 
d.  Niederrhein.  Koln  18.55.  I.  p.  89-92. 

Lacomblet,  die  Sigel  des  Erzbischofs  Anno 
II  von  Koln,  —  in  dessen  Arch.  f.  d.  Gesch. 
A.  Niederrheins.  1861.  III.  2.  Heft. 

Krebs,  A.  J.,  Heinrichs  IV  Entfiihrung  von 
Kaiserswertli  nach  Koln  durch  Erzbischof 
Anno  II,  zugleich  ein  Beitrag  zum  Leben 
Auno's,  —  in  Annalen  ides  histor.  Vereins  f. 
d.  Niederrhein.  1857.  IL  p.  .311-355, 

Mooyer,  Fr.,  Anno  II  der  Hellige,  Erzb.  von 
Koln,  seine  GeschlechtsverhSltn.  ii.  seine 
geistlichen  Stiftnngen  —  in  Zeitschr.  f.  west- 
fal.  Gesch.  u.  Alterthumsk.  hrsg.  v.  Meyer 
u.  Erhardt.  VIL  p.  39.  Munsfer  18,56. 

Miiller,  A.,  Anno  II  der  Heillge,  Erzb.  von 
Koln  und  dreimaliger  Reichsv<;rwe8er  von 
Deutschland  1056-1075.  Sein  Leben,  s.  Wirken 
u.seineZeit.  Leipz.  1858.  gr.8o.  iThlr.  20Sgr. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  2G9. 

Vgl.  Necrolopium  Sigebcrgense. 

Annuntiationis  8.  Mariae  virginis  et  in- 
carnationis  tilii  Dei  sacra  memoria  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mart.  III.  p.  534-540. 

Vita  8.  Ansarici  episcopi  Suessione 
in  Gallia  (saec.  VII.  med.)  mendis 
conspersa,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Sept. 
II.  p.  545-549  c.  Stiltingii  comment  p.  543. 


ANSBALDUS  —  ANSELMUS 


603 


De  s.  Ansbaldo  abbate  Prumiensi  V.  (f 
886.  12.  Jul.)  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  2.  p.  467-469.  —  "  SoUerii 
sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jul.  m. 
p.  308.  309. 

Vita  s.  Ansberti    episcopi    Rotho- 

magensis  (1695)  auctore  Aigrado 
seu  Algrado:  ,Venerando  et  omni/ 

Ist  interpolirt  oder  voneinem  jiingern  Verfansser. 

Eandschr.:  Havre,  Stadtb.  mbr.  sec.  XL 
fol.  No.  1.  —  St  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec. 
X.  4».  No.  764.  —  Paris,  k.  Bibl.  XL 
Colb.  No.  2627.  12,  —  St.  Germ.  sec.  XH, 
No.  497.  —  Rouen,  livre  dlvoire  (Haenel 
p.  434.  No.  21)  sec.  XH. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  9.  Febr. 
—  » in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr.  H.  p.  347- 
356;  c/.  p.  896.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  H.  p.  1048-1062.  —  Aus- 
zug  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p. 
681.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  HL  p.  616.  — 
Genealogia  s.  Ansberti  {Handschr.:  Paris, 
k.  Bibl.  St.  Germ.  mbr.  sec.  XH.  fol.  No. 
440.  f.  1.  —  sec.  Xn.  No.  6184.  3.)  ap. 
Pertz,  mon.  IL  p.  308. 

Erl.  -  Sckr. :  H e  n  s  c  h  e  n  ,  commentar.  praevius  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  342-346. 

Vita  s.  Anscharii  =  Vita  s.  Anskarii. 

Vita  s.  Ansegisi  abbatis  Fontanellen- 

sis  et  Luxoviensis  (f  833)  auctore 
chronographo  Fontanellensi  eius  ae- 
quali. 

Ausg. :  '  ap.  Dachery,  spicileg.  HI.  p. 
232  (ed.  2a.  H.  p.  278-283).  —  »  cum  not. 
P.  Boschii  in  AA.  SS.  Bolland.  20.  Jul.  V. 
p.  92-100.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  630-643. 

Erl.-ScJir.:  Boschius,  comment.  praevius  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  90-92. 

Vita  s.  Anselmi  abbatis  Nonantu- 
lani  in  Italia  primi,  auctore  monacho 
Nonantulano  anonymo  eiusdem  ae- 
tatis.  750-804. 

Nicht  ohne  Wert  fiir  Aistulfs  u.  Desider's  Ge- 
schlchte. 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  U.  — 
»  m  AA.  SS.  BoU.  3.  Mart.  I.  p.  900.  901., 
nur  Bruchstdcke.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  3-12.  —  *  ap. 
Muratori,  script.  rer.  Ital.  I.  2.  p.  189.  — 
Vgl.   Sylloge   historica   in  AA.  SS.  BoU. 

1.  c.  p.  265. 

Vita  s.  Anselmi  archiepisoopi  Can- 
tuariensis  (f  1109),  libri  II,  auctore 
Eadmero  eius  discipulo  (f  1124). 

Handschr.:  Dijon,  Un.-Bibi.  sec.  XII. 
4».  No.  392.  —  Kopenhagen,  k.  Bibl. 
hist.  eccl.  sec.  XII.  mbr.  fol.  (bibl.  Gottorp.) 
No.  182.  —  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XIIL  fol.  No.  716.  Tom.  V.  —  Paris,  Ar- 
senalbibl.  mbr.  sec.  XII.  theol.  No.  477. 
in  fine. 


Au^g.:  ^  als  fratris  Edineri  Angli  de 
vita  D.  Ans.  arch.  Cant.  lib.  II  nunquam 
antehac  editi.  Antverpiae  1551.  12mo.  — 
*  wiederholt  im  Anhang  zu  Anselmi  opera 
omnia  per  Joh.  Piccardum.  Colon.  1612; 
»Paris.  1630;  *ed.  Gerberon.  Paris.  1675; 
*Paris.  1721.  fol.  —  •  ed.  Surius,  vit,  SS. 
21.  April.  —  '  ed.  Henschen  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  April.  II.  p.  866-893.  —  «fragment. 
ap  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  122-125.  —  Vita 
alia  ex  historia  Novorum  in  Anglia  eiusdem 
Eadmeri.  Libri  4  in  AA.  SS.  BoUand. 
21.  April.  IL  p.  893-952.  —  Eadmeri 
librorum  de  vita  s.  Anselmi  quae  desunt 
in  editis  ap.  Wliarton,  Anglia  sacra  II.  p. 
181-183.  —  Vita  alia  authore  Johanne 
Sarisburiensi  episcopo  Carnotensi  (f 
1180)  [ex  Eadmero  contracta  in  gratiam 
Thomae  qui  eam  Alexandro  Hl  offerre  at- 
que  Anselmum  sanctis  ut  adscriberetur 
commendatum  volebat]  ap.  Wharton  1.  c. 
II.  p.  153-176.  —  Bulia  Alexandri  VI  papae 
super  canouisatione  Anselmi  Cantuar.  ar- 
chiepiscopi  '  ap.  Labbe,  concil.  XIII.  p. 
1476.  —  '  ap.  Hardouin,  concil.  IX.  p.  1552. 
—  »ap.  Wharton  1.  c.  11.  p.  177.  —  Carmen 
de  s.  Anselmi  miraculis  auctore  (fortasse) 
Eadmero,  ap.  Martene,  coll.  ampl.  VI.  p. 
983-987.  —  Guilelmus  Cestriensis  (f  1140) : 
Carmen  in  laudem  s.  Anselmi  archiepiscopi 
Cantuariensis ,  ap.  Baluze,  miscell.  Lucae 
1764.  IV.  p.  15.  —  Eiusdem  epicedion  in 
obitum  s.  Anselmi  ap.  Baluze,  miscell.  IV. 
p.  16. 

Erl.-Schr.:  Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.  ihre 

Zeugen.  Ziirich  1849.  II.   1.  Anselm  v.  K.  p. 

229-435. 
Croset-Mouchet,J.,  Saint-Anselme  (d'Aoste) 

archeveque  de  Contorbery.  Histoire  de  sa  vie 

et  de  son   temps.  Tournai,   Casterman  1861. 

80.  4fr.  50  c.  528  pag. 
Frank,   G.  F.,  Anselm   von  Canterbury.  TCi- 

bingen  1842.  gr.  8o. 
Hasse,  F.  R.,  Anselm  von  Canterburv.  Leip- 

zig  1843.  52.  2  Bde.  8o.  4  Thlr.  15  Sgr. 
Raineri,  Andr.,  istoria  panegyrica  di  s.  An- 

selmo.  Modena  1693-1706.  4  vols.  40. 
Remusat,  Ch.  de,    St.  .A.nselme   de   Cantor- 

bery,   tableau    de   la   vie  monastique.    Paris 

1853.   80.   —   iibers.    von   C.   Wiirzbach.   Re- 

gensburg  1854.  8o.  i  Thr.  15  Sgr. 
Veder,   G.  R. ,   dissert.    de  Anselmo   Cantua- 

riensi.  Lugd.  Batav.  1832.  gr.  8o.  174  ppg. 
Wright,  Th.,  bibliographia  Britannica  literar. 

II.   p.   49-65   ilber    Anselm;    II.   p.  80  84   iiber 

Eadmer. 

Vita  s.  Anseimi  episcopi  Lucensis 
auctore  Bardone  presbytero  — 
1086. 

Anselm  war  einer  der  eifrig.sten  AnhSngcr  Gre- 
gors  VU. 

Mandschr. :  ap.  Pertz,  scr.  XII.  p.  12. 

Ausg. :  '  ed.  L.  Vvaddingus,  comraentar. 
illustr.  Acced.  eiusd.  s.  viri  opuscula.  Romae 
1657.  kl.  4".  Sehr  selten.  —  *in  Gretseri 
oper.  VI.  p.  468-486.  —  » ap.  Tengnagel, 
vet.  monumenta  adv.  schismaticos.  Ingolst. 
1612.  4».  p,  86-126  ohne  Namen  des  Verf.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI. 


604 


ANSELMUS  -  AN8KARIUS 


2.  p.  471-486.  —  »  ap.  Pertz,  mon.  Germ. 
scr.  XII.  p.  1-35  ed.  R.  Wilmana  [sitgleich 
darin  Ex  epistola  Anselmi  ad  Wibertum  p. 
3-5;  Ex  Ansclmi  libro  contra  eos  qui  dicunt 
regali  potestati  Christi  ecclesiam  subiacere 
p.  5-9;  Vita  Anselmi  p.  13-35J.  —  Vita  alia 
auctore  domestico  presbytero  in  AA.  SS. 
Boll.  18.  Mart.  II.  p.  649-663,  c.  comment. 
praevio  p.  647 .«q.  —  Vita  alia  auctore  Ran- 
gerio.  [Die  von  Donizo,  vita  Mathildis 
II,  3  erwahnte  metrische  Lehensbeschreibung 
von  Anselm,  wichtig  fUr  die  Geschichte  des 
11.  Jahrh.,  unirde  von  Villanueva  im  Kloster 
8.  Maria  de  RipoU  in  Catalonien  tcieder  in 
einer  Sandschr.  aufgejunden,  ist  aber  seit- 
dem  spurlos  verschtcunden;  vgl.  Pertz'  Arch. 
VII.  463.]  40  Verse  in  Donizonis  vita  Math. 
ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  666. 

De  s.  Anselmo  Maeonensi  Polymartii  in 
Italia  in  AA.  SS.  Bolland.  24.  April.  ni. 
p.  316. 

Vita  s.  Ansfridi  seu  Aufridi,  vid.  Alpertus. 

Vita  s.  Ansgarii  =  Vita  s.  Anskarii. 

De  s.  Ansilione  monacho  Latiniaci  in 
dioec.  Parisiensi  (sec.  VII.)  Byei  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  652. 

Vita  .s.  Anskarii  archiepiscopi  Ham- 
maburgensis  et  Bremensis,  septen- 
trionalium  regionum  apostoli  (f  865) 
a  Rimberto  et  alio  discipulo  An- 
skarii  conscripta  (post  876.) 

Ausg. :  '  ed.  Phil.  Caesar  in  Triapostolatus 
septentrionis  (vita  Willehadi,  Anscharii  et 
Rimberti).  Coloniae  1642.  8».  —  Die  Noten 
desselben  hat  Fabricius  unederholt  in  Memor. 
Hamburg.  Hamb.  1710.  8«.  —  » ed.  Petr. 
Lambecius  in  Orig.  Hamburg.  1652.  4*.  (ed. 
2da.  cur.  Fabricio.  1706.  fol.  p.  28.  45.)  — 
»  in  AA.  SS.  Bolland.  3.  Febr.  L  p.  408-427. 
—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
IV.  2.  p.  78-114.  —  ^unt.  d.  Tit.:  S.  An- 
scharii  primi  Hamburg.  archiep.  vita  .... 
una  oratione  prosa  ante  annos  minimum 
808  scripta  per  Rimbertum  ....  altera  ora- 
tione  metrica  ante  a.  606  scripta  per  Gual- 
donem  Corb.  Necnon  prioris  vitae  versio 
vetus  Svecica  quam  dedit  a.  a.  saltem  287 
S.  Nicolaus  Lincopiens.  episc.  Una  cum 
Petri  Lambecii  annot.  ed.  Claud.  Arrhenius 
(Oemhjelm).  Holmiae  1677.  4".  Lambecius'' 
Text  mit  schtnedisch.  Uebersetz.  aus  d..  14. 
Jahrh.  —  *  uiederholt  in  Arrhenius'  Hi- 
storia  Sueonum.  Holmiae  1689.  —  '  ap. 
Staphorst,  hamburg.  Kirch.-Gesch.  I.  1.  p. 
79.  Ijamhh  Text  mit  flilchtigen  Ijesarten 
aut  d.  Bolland.  —  •  ap.  Laugebek,  script. 
rer.  Dan.  I.  p.  427-405.  Qe'ehrler  Commen- 
ta/r  ist  beigegeben.  —  *  lat.  et  suecice  ap. 
Fant,  script.  rer.  Suecic.  II.  p.  175-258.  — 
"  ed.  C.  F.  Dahlmann  ap.  Pertz,  mon.  II. 
p.  683-725  (am  besten,  leidet  aber  an  einigen 
chronologischen  Bestimmungen.)  —  "  ap.  Du- 


chesne,  script.  hist.  Franc.  HI.  p.  396-409 
fragmentum. 

Uehers.:  deutsch  von  M.  Laurent  (Ge- 
schichtschr.  d.  deutsch.  Vorzeit.  IX.  Jahrh. 
8.  Bd.)  Berlin  1856.  8".  —  eine  andere  unt. 
d.  Tit.:  St.  Ansgar,  Leben  St.  Willehads 
und  Rembert,  Leben  St.  Ansgars.  Aus  d. 
Latein.  von  C.  Misegaes.    Brcmen  1826.  8». 

ddnisch:  Ansgars  levnct  af  Rembert,  udg. 
af  C.  S.  Ley.  Kjobenhavn  1837.  8«.  — 
Ansgars  levnet,  udg.  af  L.  C.  Miiller,  ibid. 
1842.   8«. 

altschwedisch:  auctore  Nicolao  Linco- 
piensi  episcopo  (saec.  XIV.)  ed.  Cl.  Arrhe- 
nius  u.  ed.  Fant  in  ihren  ohen  angefuhrten 
Ausgaben. 

Vita  s.  Anskarii  metrica  auctore 
Gualdone  '  monacho  Corbeiae 
veteris  (cca.  1070.) 

Ist  nur  oine  Paraphrase  der  vorhergehenden 
Vita. 

Ausg.:  Mn  AA.  SS.  Bolland.  3.  Febr.  L 
p.  427.  Vgl.  p.  959.  —  *ed.  Lambecius, 
orig.  Hamburg.  I.  p.  243  (ed.  nova  p.  80), 
—  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
IV.  2.  p.  115-120.  —  *ap.  Staphorst,  hamb. 
Kirchengesch.  I.  1.  p.  133.  —  »  ap.  Lange- 
bek,  scr.  rer.  Dan.  I.  p.  562-621.  —  •  zu- 
sammen  mit  d.  vorhergehenden  Vita  Anskarii 
ed.  Arrhenius.    Holmiae  1677.  4«.  p.  156. 

Erl.-Schr.:  Bah'r,  Gesch.  der  romiuch.  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  234-537. 

Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.  ihre  Zeugen 
1849.  gr.  80.  II.  1.  Ansgar.  p.  170-228. 

Chronologia  vitae  Anscharianae  (t.  e.  eorum 
quae  aevo  s.  Anscharii  circa  res  Danicas  et 
septentr.  acciderunt)  ap.  Langebek  1.  c.  I. 
p.  41)6-561. 

Dahlmann,  Geschichte  von  Diinemark  I.  p. 
38  fF. 

Fabrlcius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.  Lib. 
VII.  p.  317. 

Henschen,  G.,  commentarius  praevius  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Febr.  I.  p.  391-408  (Hamburgi 
erectus  a  s.  A — o  archiepiscopatus;  niagni- 
tudo  provinciae ;  Bremensis  episcopatus  Ham- 
burgeosi  unitus;  stabilita  chronologia  s.  A— i; 
acta  8.  A — i  conscripta;  elogia  de  eo  vario- 
rum;  s.  A — i  cultus,  templa;  Torholtanacella; 
an  Flandri  ab  co  conversi;  patria  A-i;  rc- 
ges  Daniae  aevo  A — i,  confusi  ap.  scriptt. 
danicos;  emendiita  successio  regura  Daniac; 
acta  postrema  Heriolti;  viri  apostolici  in  con- 
ver.«ione  Danorum;  .Sueones  conversi;  Birca 
emporium;  legatio  A— i  ad  aquilonares  po- 
pulos  elc.) 

Histoire  littdraire  de  la  France  V.  p.  277  sq. 

Klippel,  Lcbcnsbeschreibung  d.  Erzbischofs 
Ansgar.  Bremen  1843.  8«.  [bitdet  lugleich  dtn 
2.  Bd.  von  K'k  .Historische  Forschungen  u. 
Darstellungen.') 

Kraft,  J.  C,  narratio  do  Ansgario  aquilona- 
rium  gentium  apostoli.  Hamburgi  1840.  4». 
(Proor.)  Auch  in  dessen:  Klcinc  .Schulschrif- 
ten.  Neuc  Folge.  Hainburg  IS13.  p.  98  sq. 

Krummacher,  Fr.  A.,  .St.  .Ansgar,  die  alte 
Zcit  und  dic  ncue  Zeit.  Zur  Ge«ch.  dcr 
christl.  Kirche.  der  'Wuuder  und  Reliquien, 
Bnmcii  18iiH.  ho.  i  Thlr. 

Kruse,  E.  Chr..  Sl.  Anschar.  Altona  1823.  80 . 
1  Thlr.  10  Sgr. 

Lappenbcrg,  ilb.  d.  Lcbensbeschrelbung  d. 
Erzbincb.  Anskar,  —  i«  Schmidts  Zeitsctiritt 
fUr  Geschichfswissenschaft  V.  p.  535  552. 

Legendae  vetcrum   septem    de  ».  Anschurio 


AN80VINUS  —  ANTHUSA 


605 


i  ap.  Langebek  1.  c.  I.  p.  621-642.  —  *  wie- 

derholt  ap.  Fant,  scr.  rer.  Suec.  II.  p.  260-270. 

Ohne  Wert. 
Mohlmann,  Lebcn  u.  Charakter  d.  Erzbisch. 

Ansgarius.  —  ap.  M6hln>ann,  hlstor,  Aufsatze. 

1844.  p.  19. 
MUnter,    Kirchengesch.  v.  Danemark  u.  Nor- 

wegen  I.  p.  260)  sq. 
Neander,    Denkwiirdigkeiten  HI.    2.   Stiick. 

p.  125. 
Observationes  praeviae  ap.  Mabillon  1.   c. 

p.  75-78. 
Reuterdahl,   H.,   Ansgarius  od.  d.  Anfangs- 

punkt  des  Christenthums  in  Schweden.  Aus 

d.  Schwed.  iibersetzt  von   E.  Th.  Mayerhoff. 

Berlin  18.37.  8o.  {bildet  zugkich  einen  Abschnill 

von  JR^s  schwedisch.  Kirchengesch.  u.  ist  auch 

eimeln  gedruckl.) 
Volkening.  B.,   Leben    des   Ansgarius,   des 

Apostels  dcs  Nordens.  Biekfeld  1852.  8». 
Wattenbach.  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  134.  135.  253. 
Zeitsehrift  f.   hamburgische   Geschichte  II. 

p.  317  ff.  u.  p.  641. 

Vita  s.  Ansovini  confessoris  et 
episcopi  Camerinensis  inPiceniUm- 
briaeqiie  confiniis  (cca.  840)  auctore 
Egino  monacho. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Bolland.  13.  Mart.  II. 
p.  322-327. 

De  V.  Ansteo  abbate  St.  Arnulfi  (f  960), 
ubi  de  Adalberone  I  episc.  Mettensi ,  ap. 
Mabillou,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
285-287. 

Yita  s.  Anstrudis  abbatissae  Lau- 

dunensis  in  Gailia  (f  685)  auctore 
anonymo  fere  contemporaneo. 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  il.  p.  976-984  ex  ms.  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Octb.  VIU.  p.  111- 
117.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
615. 

Erl.-Schr.:  J.  v.  Heck,  commentarius  praevius 
in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  108-110. 

Acta  s.  Ansueri  monachi  {al.  abba- 
tis)  et  sociorum  Raceburgi  in  Saxo- 
nia  inferiore  martyrum  a.  1066  au- 
ctore  anonymo. 

Au.sg. :  '  m  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul.  IV.  p. 
104-108.  —  *ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan. 
III.  p.  581-592. 

Erl.-Sckr.:  Cuper,  commentar.  praevius  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  97-104. 
De  8.  Ansuero  ct  aliis  monachis,  ubi  dc  s. 
Johanne  Megalopolitano  episcopo.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2. 
p.  154-156. 
Legenda  de  s.-  A— o  ex  Passionali  (.lacobi 
de  Vorag.)  Lubek  1497  (niederdeiUsch)  ap. 
Langebek  1.  c.  IH.  p.  5ij2-600. 

De  s.  Ansurio  sive  Isauro  et  Vimarasio 
Auriensibus  episcopis  etc.  (saec.  X.)  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Janr.  II.   p.  751.  752. 

De  s.  Antero  papa  et  martyre  (236)  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p.  127. 

Vita  s.  Anthelmi  episcopi  Beili- 
censis  in  Gallia  (f  1177)  auctore 
coaevo  et  familiari. 


Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p. 
227-238.  —  »  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  428 
Bruchstiick.  —  Historia  elevati  corporis 
ex  Gallico  latine  edita  Bruxellis,  ibid.  p. 
238-245.  —  Append.  de  reciprocis  inter 
episcopum  et  ordinis  Carthusiani  generalem 
officiis,   ex  Guichenono    ibid.  p.   245.   246. 

De  s.  Antheone  martyre  Laodieeae  in 
Phrygia  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun.  II.  p. 
797. 

Acta  s.  Anthimi  episcopi  Nicome- 
diae  et  martyris  a.  302  cum  uni- 
versa  gregis  multitudine. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  April.  in. 
p.  483-486  collata  c.  editis  a  Lipomano. 
—  ^Ad-Xrjaig  rou  hv  ayioig  nuTQos  'AyS^ifiov 
^niaxonov  Niy.our]diiccs  ibid.  UI.  append.  p. 
LX-LXIII. 

Acta  s.  Anthimi  presbyteri,  Maximi, 
Bassi  et  Fabii  martyrum  Via  Sa- 
laria  in  Sabinis  sub  Diocletiano. 

Ausg,:  ex  8  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  11. 
Mai.  IL  p.  616-619. 

De  s.  Anthimo  episcopo  Interamnate  et 
Spoletino  in  Umbria  (f  cca.  176)  Hen- 
schenii  comment.  historicusm  AA.  SS.  Boll. 
21.  Febr.  III.  p.  236.  237. 

De  s.  Anthimo,  Marciano,  Tiano  eic.  mar- 
tyribus  in  via  Flaminia  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Febr.  II.   p.  746. 

De  s.  Anthimo  presbytero  et  Stephano 
apud  Graecos  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Jun.  II.  p.  35. 

De  s.  Anthione  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Jun.  V.   p.  176. 

De  s.  Antholiano  martyre  Claromonte  in 
Gallia  (f  cca.  255)  Bollandi  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Febr.  L  p.  768 
-770. 

De  s.  Anthusa  et  12  famulis  martyribus 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  III.  p.  287. 

De  s.  Anthusa  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  Aug.  VL  p.  22. 

De  s.  Anthusa  virgine,  filia  Constantini 
Copronymi  imperatoris,  sanctimoniali  Con- 
stantinopoli  (saec.  VIH.)  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  April.  II.  p.  492. 

Acta  s.  Anthusae  solitariae,  item 
s.  Athanasii  episcopi  ac  duorum  s. 
Anthusae  servorum  sub  Valeriano 
Tarsi  in  Cilicia  auctore  Laurentio 
monacho  Rutiensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p. 
502-504  graece  et  lat.  interpr.  Pinio,  c.  eius- 
dem  comment.  praevio  p.  499-501. 

Elogium  s,  Anthusae  virginis  Con- 
stantinopoli  sub  Constantino  Copro- 
nymo,  auctore  anonymo. 


606 


ANTIDIUS  —  ANTONnrS 


Ausg.:  graece  et  lat.  »n  AA.  SS.  BoU. 
27.  Jul.  VI.  p.  448-460  c.  Pinii  comment. 
pr.  p.  447. 

Vita  s.  Antidii  episcopi  Vesontio- 
nensis  in  Burgundia  (f  cca.  411). 
Epitome  ex  breviario  Bisuntino  a. 
1590  edito. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p. 
41.  42.  —  Alia  acta  maiora,  sed  ob  fa- 
bulas  iis  iusertas  suspecta  if/id.  p.  41-47. 
—  Appendix  de  cultu  eius  Ulissipone  in 
Lusitania  ibid.  p.  47. 

De  s.  Antilia  virgine  ac  fort«  martyre 
Aretii  in  Tuscia  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Septb. 
Vn.  p.  162-166. 

De  s.  Antiocho  episcopo  Lugd.  in  Gallia 
(saec.  IV.)  Buei  sylloge  historica  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Oct.  Vn.  1.  p.  17-18. 

De  s.  Antiocho  et  Cyriaco  martyribus 
Sebaste  in  Armenia  sub  Diocletiano  in  AA. 
SS.  BoII.  15.  Jul.  IV.  p.  25. 

De  s.  Antiocho,  Mario,  Dagiono  etc.  mar- 
tyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Jul.  m.  p.  649. 

Martyrium  s.  Antipae  martyris, 
episcopi  Pergami  in  Asia  (a.  92). 

Amg.:  ex  ms.  Graeco  interprete  Franc. 
Zino  in  AA.  SS.  Boll.^11.  April.  II.  p.  4. 
5.  —  MaQTVQiov  Tov  ayiov  'Avrina  TiQog 
/uias  (idojy  'AnQilkiojy  ly  JltQyafiM  t^s 
'Ackcg  ex  ms.  Vatic.  ibid.  p.  965.  966. 

De  s.  Antipatro  episcopo  Bostrensi  in 
Arabia  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Jun.  II.  p.  685. 

De  s.  Antonia  martyre  Nicomediae  in 
Bithynia  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I.  p.  460. 

Vita  b.  Antonii  a  Stroncone  ordinis 
minorum  laici  Asisii  (f  1471)  au- 
ctore  Lud.  Jacobillo  Fulginate. 
Italice. 

Ausg.:  latine  versa  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Febr.  II.  p.  147-149. 

Vita  b.  Antonii  confessoris  ex  ord. 
eremitarum  s.  Augustini  (f  1494) 
Aquilae  in  Vestinis  auctore  Carolo 
Ciminello  eremita  Augustiniano. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jul.  V.  p. 
825-832.  —  Miracuja  ab  eodem  Carolo  Ci- 
minello  collecta  ilnd.  p.  832-84.3.  —  Alia 
inlracula  a  C.  Ciminello  aliisque  coUecta 
ibid.  p.  843-847.  Cf.  Cuperi  commentar. 
praevius  ibid.  p.  823-825. 

Vita  s.  Antonii  de  Padua  ord.  minor. 
8.  Francisci  (f  1231)  auctore  ano- 
nymo  antiquo. 

Ausg.:  in  AA.  S8.  BoU.  13.  Juu.  II.  p. 
705-708.  —  Vita  alia  et  miracula  ab 
Italo  scriptore  collecta  in  Portugaliae  mo- 


num.  L   p.  116-128.   —   Embolismus  ex 

Surio  et  annalibus  Waddingi  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  708-718.  —  De  rairaculis 
ad  canonizationem  productis  ibid.  p.  718- 
723.  —  CoroIIarium  de  canonizatione 
ibid.  p.  723.  724.  —  Legenda  alia  sen 
Liber  miraculorum  chronicis  ordinis  olim 
inscrtus  ibid.  p.  724-741  {mit  Abbildungen). 
—  Appendix:  de  translationibus,  de  man- 
dibula,  de  reliquiis,  de  brachii  particula 
Venctis  donata  ibid.  p.  741-748.  —  Ana- 
lecta  de  ecclesia  Patavii  minoribus  con- 
dita,  sacelU  Antoniani  forma,  rerum  amissa- 
rum  patrocinium  s.  Ant.  etc.  ibid.  p.  748- 
780. 

Krl.-Schr.:  Caccia.  Fraiic.,  antiquo-novum  ora- 
culum  miraculum.  Das  ist  Lebensthat,  Kratft 
u.  Wundonnacht  des  h.  Antonii  von  Padua 
. .  .  in  zwey  Tiieil  abgetheilt.  .Saltzburg  1692. 
2  vol.  kl.  40. 

Conring,  Ilenn.,  animadverRiones  in  libellum 

Germanica  lingna,  titulo  . .  Novena  s.  Antonii 

de  Padua.  Hulmstadii  1675.  kl.  4».  52  pag. 
Epitome  vitae   et  rairaculorum  divi  Antonii 

. .  .  dicti  Padu.Tiii .  . .  Per  fratres  minores  con- 

vent.  ord.   s.  Franc.  ad  S.  Crucera  Viennae. 

Viennae  1C60.  8». 
Fortunatus  a  D.  Bonaventura,  dissertatio  de 

s.  Antonio  de  Padua.  Conimbricae  1830.  8*. 
Grazie  e  miraculi  del  gran   santo  di  Padova 

detto  il  taumaturgo  dall'  a.  1666  sino  il  1697. 

Nuovamente  ristampati  ad  instanzia  del . . , 

Parrutia.  Mondovi  1699.  8o. 
Guyard,  J.  A.,  histoire  de  s.  Antoine  de  Pa- 

doue,   de  l'ordre  des  fr^res  mineurg.  Paris 

1S60.  80.  482  pag.    Mt  Portr.  1   Tlilr.  20  Sgr. 
Novena  s.  Antonii  de  Padua.  Das  ist  kurtzer 

Bericht  von  der  Andacbt  ...  zu  der  Ehre  d. 

h.  Antonii . . .  Nach  d.  Hannoverschen  Exem- 

plaren  gedrucket  zu  Helmstadt   1675.  k.  40. 

23  pag. 
(Pasquetti,   G.)   Grazie  e  miraculi  del  gran 

santo  di  Padova,   detto . . .  dall  a.  1666,  sino 

il  1703...  4.  impressione.  Padova  1703.  8o. 
Sander,  A.,  de  claris  Antoniis.  Lovanii  1627. 

40. 
Schindler,  Adri.,  miraculura  Hispanicum.  s. 

Antonium   Paduanum,    feliciter  et  fructuose 

translatum  .  . .  sequitur,  in  bac  altera  parte . . . 

Exercitium    pium    Antonianum;     continens 

preccs  matutinas  et  vespert. . .  Schlictinkovy. 

1694.  80. 
Vicius,    epitome    vitae  et  miraculorum  divl 

Antonii  Pad.  Lucae  lt:.')8.  12  mo. 
Vita    et    rairacula    di   .s.   Antonio  di   Padova, 

con  le  tigure  in  rani4.  Venetia  1606.  4  0. 

Acta  s.  Antonii  eremitae  Lucensis 
in  Italia. 

Ausg.:  ed.  Papebroch  ex  mss.  in  AA. 
SS.  Boll.  27.  April.  III.  p.  477-480. 

Vita  b.  Antonii  eremitae  ord.  s. 
Augustini  Monticiani  in  Hetruria 
(f  post  1300)  et  miracula. 

Ausg  :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Apr. 
III.  p.  832-836. 

Vita  b.  Antonii  Lirinensis  monachi 
auctore  E  n  n  o  d  i  o. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Lam- 
beth.  mbr.  sec.  X.  4".  No.  325.  —  Midd- 
lehill,  mbr,  8.  XH.  4».  No.  1715.  Meer- 
mann  50.   —   Paris,  k.  Bibl.   s.   XV.   No, 


ANTONIUS  —  ANTONINUS 


607 


2177.  —  Im  Eskurial,  mbr.   sec.  XIII. 
D.  ni.  22. 

Ausg.:  in  Ennodii  opera  ed.  Sirraondi. 
p.  416. 

Erl.-Schr.:  Pertz'  Archiv  VII.  p.  237. 

Vita  s.  Antonii  Magni  abbatis  in 
Thebaide  (f  a.  856)  auct.  s.  Atha- 
nasio   episcopo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Janr.  II.  p. 
120-141.  —  Apophthegmata  et  coUa- 
tiones  aliaque  ad  vitam  s.  Antonii  perti- 
nentia  ex  Cassiano  et  vitis  Patrum  ibid. 
p.  141-148.  —  De  translatione  I.  et 
II.  reliquiarum  s.  A-i  ibid.  p.  148-150.  — 
Translationis  historia  ex  officiis  ord. 
Antoniani  editis  Eomae  1592  ibid.  p.  151. 
—  Eadem  historia  ex  ms.  Ultraiectino 
ibid.  p.  151.  152.  —  Eadem  historia  ex 
hist.  Antoniana  Aimari  Falconis  ibid.  p.  152- 
156.  —  Miracula  ibid.  p.  156-160.  — 
Ordo  s.  Antonii  ibid.  p.  160-162. 

Erl.-Schr.:  ibid.  Die   Abhandlung  p.  107-120.   cf. 

p.  1135. 
Clarus,  L.,  die  Grundziige  der  christl.  Mystik 

im  Leben  des  h.  Einsiedlers  Antonius  darge- 

gestellt  u.  erlautert.  Miinster  1858.  8». 
Hanber,  J.,   der  h.  Antonius  d.  Grosse,  Ein- 

siedler  a.  d.  3.   u.  4.  Jahrh.  Aiigsburg   1840. 

80. 

Vita  b.  Antonii  Peregrini  Patavii 
in  Italia  (f  1267)  auctore  Bernar- 
dino  Scardeonis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
264-265. 

Martyrium  b.  Antonii  Ripolani  mar- 
tyris  ex  ord.  ff.  praedicat.  Tuneti 
in  Africa  a.  1460,  auctore  fratre 
Constantio  ord.  s.  Hieronymi. 
Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Aug. 
VI.  p.  534-537.  —  Miracula  autheutica 
ibid.  p.  537-541.  Cf.  Pinii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  530-534. 

De  s.  Antonio  abbateTuronibus  inGallia 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I.  p.  498. 

De  s.  Antonio,  Af  ra,  Cantionella  martyri- 
bus  in  Specia  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Jun.  11. 
p.  800. 

De  s.  Antonio  Caulea  patriarcha  Con- 
stantinopolitano  (f  a.  895)  Bollandi  com- 
mentarius  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Febr.  II. 
p.  621.  622.  —  Oratio  in  s.  Antonium 
Nicephori  philosophi,  edita  a  Lipo- 
mano  et  Surio  wiederh.  ibid.  p.  622-629. 

De  s.  Antonio  episcopo.ut  creditur  Car- 
pentoractensi ,  Beduiui  in  comitatu  Vinda- 
scino  (saec.  V.  fin.)  Stiltingii  svlloge  m  AA. 
SS.  BoU.  13.  Septb.  IV.  p.  81.  82.  Cf.  Septb. 
VIU.  p.  772-782. 

De  b.  Antonio  Hungaro  tertii  ordinis  s. 
Francisci  (f  1398)  Fulginii  in  Umbria  in 
AA.  SS.  BoU.  13.  Mai.  lU.  p.  251. 


De  s.  Antonio  martyre  m  AA.  SS.  BoU. 
25.  Febr.  lU.  p.  490. 

De  s.  Antonio  martyre  Romae  sub  Com- 
modo  imp.  m  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV. 
p.  498. 

De  s.  Antonio,  Meruio,  Joanne  monachis 
Romanis  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Janr.  II.  p.  164. 

De  b.  Antonio  Pavono  ord.  praed. ,  Sa- 
viniani  iri  Pedemontio  martyre  a.  1374  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  April,  I.  p.  853-855. 

De  V.  Antonina  raartjre  Nicaeae  in  Bi- 
thynia  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Mart.  I.  p.  26.  —  Martyrium  ex  mss. 
Cryptae-Ferratae  ibid.  p.  27.  —  Alterius 
s.  Antoninae  Nicaenae  martyrium  ibid. 
p.  27.  28. 

Vita  s.  Antonini     abbatis    Surrenti 

in  Italia  (f  cca.  830)  auctore  Surren- 
tino  anonymo. 

Ausg. :  '  ex  ms.  et  A.  Caracciolii  editione 
in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  U.  p.  787-794. 
—  'wiederhnlt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  417-430.  —  Alia  vita 
ex  antiq.  lectionibus  eccles.  Surrentinae 
editae  ab  Ant.  Caracciolio  in  AA.  SS.  BoU. 

1.  c.  p.  794-796.  Cf.  Bollandi  comment. 
praevius  ibid.  p.  783-787. 

Vita  s.  Antonini  archiepiscopi  Flo- 
rentini  (f  1459)  auctore  Francisco 
Oastilionensi,  sancti  domestico. 

Ausg.:    ex  autographo   -m  AA.  SS.  Boll. 

2.  Mai.  I.  p.  313-325.  —  Tita  altera  auctore 
Leonardo  de  Serubertis  ord.  praed. 
(t  cca.  1469)  ibid.  p.  326-335.  --  Ana- 
lecta  ex  summario  processuum  impresso 
ibid.  p.  335-351.  —  Gloria  posthuma 
ibid.  p.  351-358.  —  Translatio  s.  A-i  ibid. 
p.  766-771. 

£rf.-jScAr.;  Papebroch,  comment.  praevius  ibid. 
p.  310-312;  cf.  VII.  p.  553-556  (wo  A-s  Por- 
trait  u.  appendix  ex  vita  italice  scripta  ab 
Euphrosino  Lapini)  w.  p.  681. 
Quetif  et  Echard.  script.  ord.  praedicat. 
I.  p.  8fi9. 

Vgl.  Antoninus  arch.  Florent. 

Acta  s.  Antonini  martyrls  Apameae 

in  Syria  (saec.  II.  IV.)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg. :  ex  ms.  m  AA.  SS.  BoU.  2.  Septb. 
I.  p.  354-355.  —  Acla  alia  ex  Vincentii 
Benovac.  specul.  histor.  lib.  13.  cap.  35 
ibid,  p.  355-356.  —  Passio  b.  Antonini 
ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  685-689. 

Erl.   Scltr. :  8 1  i  1 1  i  n  g,  comment.  praevius  m  AA. 
SS.  I.  c.  p.  310-354. 

De  s.  Antonino  martyre  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Aug.  II.  p.  413. 

De  s.  Antonino  martyre  Placentiae  in 
Italia  (saec.  III.  vel  IV.)  Sollerii  commen- 
tarius  prodromus   ad  diem  2.  3.  et  30.  Se- 


608 


ANUB  —  APOLLONroS 


pteinbris  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  11.  p.  7- 
19  u.  30.  Sept.  VIII.  p.  293. 

De  8.  Antonino  monacho,  itera  de  b. 
forsan  Nicodcmo  ord.  s.  Basilii  monachis 
(saec.  X.  XI.)  Hieracii  in  Calabria  in  AA. 
SS.  Boll,  23.  Aug.  IV.  p.  648. 

De  s.  Anub-Bissorio,  Heliopoli  passo,  ss. 
Georgio  et  Basjela  uxore  etc,  raart.  in 
Aegypto  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  U.  p. 
679. 

De  8.  Anub  eremita  in  Aegypto  (f  cca. 
460)  Henschenii  sjUoge  »n  AA.  SS.  BoU. 
6.  Jun.  I.  p.  641-643. 

De  8.  Appelico  sive  Amphelico  martyre 
iu  Sicilia  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Apr.  II.  p. 
844. 

De  s.  Apelle,  Lucio  et  Clemente  episcopis 
Smyrnae,  Laodiceae  et  Sardibus  (saec.  I) 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  April.  IH.  p.  4. 

Vita  s.  Aphraatis  anachoretae  in 
Syria  (saec.  IV.)  auctore  Theo- 
doreto   episcopo  Cyri. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Apr.  I.  p. 
664-667. 

De  s.  Aphrodisio,  Agrippa,  Sabino  etc. 
martyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Mai.  III.  p.  202. 

De  s.  Aphrodisio,  Jocundino  et  Firmo 
martyribus  Tarsi  in  Cilicia  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Mai.  II.  p.  363. 

De  s.  Aphrodisio  martyre  in  Cilicia  in 
AA.  SS.  Boil.  21.  Jun    IV.  p.  74. 

De  s.  Aphrodisio,  Melda,  Macrobio  etc. 
martyribus  Scythopoli  in  AA.  SS.  Boll.  4. 
Mai.  I.  p.  459. 

De  s.  Aphrodisio,  Privato,  Giddino  etc. 
martyribus  Tarsi  in  Cilicia  m  AA.  SS. 
Boll.  10.  Mai  U.  p.  557. 

Vita  s.  Apiani  monachi  Papiae  et 
Comacii  in  Italia  (^f  cca.  800). 

Ausg. :    ex    ms.    cardinalis    Barberini  in 

AA.    SS.  BoU.    4.  Mart.   I.   p.   321-324.  — 

Sermo  encomiasticui  ibid.  p.  324-326.  — 
Poema  historicum  ibid.  p.  326. 

De  8.  Apollinare  episcopo  Bituricensi  in 
(lallia  (f  611)  -Suyskenii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Oct.  m.  p.  413-415.  —Elogium 
sancti  auctore  anouymo  monacho  San-Sul- 
pitiano  in  suburbano  Bituricensi  '  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  H.  p.  34.  *  iciederholt  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  415-416. 

Vita  9.  Apoliinaris  episcopi  Ra- 
vennatis  (f  cca.  75)  anctore  A  g  n  e  1 1  o 
seu  Andrea  presb.  Ravennate. 

Ausg.:  'ed.  Bacchinius,  Agnelli  iib.  pon- 
tificalis  sive  Vitao  pontificum  Ravennat.  I. 
p.  124.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Jul.  V.  p.  350-352.  —  Vlta  alla  auctore 
anonymo  'ed.  Surius,  vit.  SS.  23.  Jul.  Mit 


ge&ndertem  Stil.  —  *np.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  I.  2.  p.  529-545.  —  Passlo  auctore 
anonymo  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c. 
p.  344-350.  —  Analecta.  Pars  1.  ibid.  p. 
352.  353.  —  iniracula  auctore  anonymo  rao- 
nacho  ut  videtur  S.  Benigni  ibid.  p.  353- 
358.  —  Pars  2.  Historia  inventionis 
sec.  Xn.  ibid.  p.  358-368.  —  Pars  3.  Ec- 
clesia  Classensis  et  corpus  sancti  ibid. 
qniscens  ibid.  p.  368.  369.  —  Pars  4.  In- 
strumentum  translationis  s.  A-s  sub  Julio 
II  papa  ibid.  p.  369.—  Historia  tran.s- 
lationis  ibid.  p.  370-374.  —  Pars  5.  Sintne 
.s.  A-s  hodierni  exuviae  sacrae  ad  quaedam 
loca  Germaniae  ac  Belgii  translatae?  ibid. 
p.  374-385. 

Erl.-Schr.:  Birlo,  J.  A..    das  Leben  u.  Wirken 
des  h.  Apollinaris.  Boun  1857.  12mo.  5  Sgr. 
Pinius,   comment.   praevius  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  328-344. 

Vita  s.  Apollinaris  episcopi  Valentiae 

Segalaunorum  in  Gallia  (f  cca.  a. 
520)  auctore  coaevo,  forsanEladio 
diacono. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5594. 
mbr.  sec.  XI.  inc.  4".  fol.  4. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  689- 
693.  —  *ap.  Martene,  ampl.  collect.  VI.  p. 
779.  —  »m  AA.  SS.  BoU.  5.  Oct.  III.  p.  58- 
65.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
404. 

Erl.-Schr.:  Ghesquierii  oomment.  praev.  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  45-58. 

Vita  s.  Apollinaris  Syncleticae,  quae 
Dorotheus  dicta  (saec.  V.)  auctore 
synchrono  apud  Metaphrasten. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boli.  5.  Janr.  I.  p. 
257-261. 

De  s.  Apollo  episcopo  apud  Graecos  et 
s.  AJexio  episcopo  Bithj^niae  in  AA.  SS. 
Boll.  10.  Jun.  n.  p.  276. 

De  s.  Apollone,  Protheo,  Orione  etc.  mar- 
tyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  10. 
Febr.  II.  p.  .381. 

De  s.  Apolionia  virgine  martyre  Alexan- 
driae  in  Aegypto  (a.  249)  Bollandi  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr. 
II.  p.  278-282. 

Vita  s.  Apollonii  abbatis  in  The- 
baide  (f  cca.  ?>^)b)  auct.  Palladio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Janr.  II.  p. 
624-627. 

De  s.  Apollonio,  Epbebo,  Optato  etc.  mar- 
tyribus  Interamnae  in  Umbria  (f  cca.  272) 
in  AA.  SS.  BolL  14.  April.  U.  p.  211.  212. 

De  s.  Apollonio   episcopo    Beneventi  in 

Samnio  (saec.  IV.)  in  AA.  SS  BoU.  8.  Jul. 
II.  p.  579. 

De  R.  Apollonio  episcopo  Brixiae  in  In- 
subria  Italiae  (saec.  II.)  Sollerii  commen- 
tar.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  II.  p.  453-467. 


APOLLONIUS  —  ARBOGASTUS 


609 


De  s.  Apollonio  et  Euphemio  martyribus 
in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  L  p.  45. 

De  s.  Apollonio,  Eugenio  et  Vitale  epi- 
scopo  ut  volunt  Ravennate  martyribus  in 
AA.  SS.  BoU.  23.  Jul.  V.  p.  388. 

De  p.  Apollonio  martyre  Iconii  in  Cap- 
padocia  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III.  p.  35. 

De  s.  Apollonio  presbyt.,  Grano,  Hilario 
etc.  martyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  April.  I.  p.  862. 

De  s.  Apollonio  senatore  Romano  et  mar- 
tyre  in  AA.  SS.  Boll.  18.  April.  II.  p.  539. 
540. 

Acta  s.  Apphiani,  s.  Aedesii  mar- 
tyris  fratris,  martyris  Caesareae  in 
Palaestina  sub  Maximino  auctore 
Eusebio  teste  oculato. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  2,  Apr.  I.  p. 
59-60. 

Vita  s.  Appiani  monachi  Caeli- 
Aurei  apud  Ticinum  in  Italia  (saec. 
VIII.  Nov.  6.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  2.  p.  551-556. 

Vita  s.  Apri  (s.  Evre)  Leucorum 
urbis  episcopi  et  confessoris  (saec. 
V.  fin.):  jBeatissimi  viri  et  ante 
omne^ 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XII. 
fol.  No.  5308.  Colb.  18.  f.  42. 

Ausg. :  '  ap.  Calmet,  histoire  de  Lorraine, 
I.  preuv.  p.  86-106.  —  *  hieraus  wiederholt 
in  AA.  SS.  BoUand.  15.  Sept.  V.  p.  66-69 
mit  Weglassung  einiger   Wunder. 

Miracula  s.  Apri  Tullensis  episcopi 
a  monacho  S.  Apri  post  978  scripta. 

Man  hat  bisher  vvol  mit  Unrecht  den  Adso 
Dervensis  fiir  den  Verf.  gehalten.  Glaubwiirdig 
in  vieler  Beziehung. 

Awg.:  *ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
1027.  Mehrere  Wunder  ausgelassen.  — 
^vollstandig  u.  besser  ap.  Calmet,  hist.  de 
Lorraine,  1.  preuv.  p.  107-126.  —  *tviederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  15.  Sept.  V..  p.  70-79. 
—  *  Fragmente  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  515-520. 

Erl.-Schr.:  Martene,  thes.  anecd.  IH.  p.  990. 
Rivet,  bistoire  litt^raire  VI.  p.  4S5. 
Suysken,   commentar.  praevius  in  AA.   8S. 
Boll.  1.  c.  p.  55-66. 

De  8.  Aprincia  virgine  Metis  in  mona- 
sterio  s.  Clementis  in  AA.  SS.  BoU.  22. 
Jun.  IV.  p.  254. 

Vita  s.  Aproniae  virginis  Tulli  in 
Lotharingia  (saec.  V.  VI.)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul.  IV.  p. 
46.  47  c.  Cuperi  commentar.  praevio  p.  45. 

De  8.  Aproniano    Commeutarieusi    mar- 


tyre  Romae  via  Salaria  sub  Diocletiano  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Febr.  I.  p.  287. 

De  s.  Aprunculo  episcopo  Lingonensi, 
dein  Claromontano  in  Gallia  (f  cca.  488) 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Mai.  HI.  p.  369.  Vgl. 
p.  684. 

De  s.  Aptadio  sive  Aptade  episcopo  Me- 
tensi  in  Gallia  Belgica  (saec.  VIII.)  in 
AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  11.  Append.  p. 
1145. 

De  s.  Aquila  et  Hilario  martyribus  ap. 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul.  III.  p. 
650. 

De  s.  Aquila  et  Priscilla  coniugibus  forte 
in  Asia  minore  (f  cca.  a.  65)  Pinii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p.  534-537. 

De  s.  Aquila  praeside  martyre  apud  Grae- 
cos  in  AA.  SS.  BoU.   20.   Mart.   III.  p.  84. 

Acta  s.  Aquilinae  virginis  martyris 
Bybli  in  Phoenicia  a.  293  auctore 
antiquo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Jun.  IL  p.  673-678. 

Vita  s.  Aquilini  episcopi  Ebroicen- 
sis  in  Gallia  (saec.  VII.) 

Ausg.:  ^ed.  Surius,  vit.  SS.  19.  Oct.  Mit 
verdndertem  Stil.  —  '  ex  ms.  in  AA.  SS. 
BoU.  19.  Oct.  VIII.  p.  505-510.  Of.  Bossuei 
commentar.  praevius  ibid.  p.  489-505. 

Vita  s.  Aquilinl  presbyteri  marty- 
ris  Mediolani. 

Ausg.:  ex  officiis  canon.  regular.  Lateran. 
in  AA.  SS.  Boll.  29.  Janr.  II.  p.  970. 

De  s.  Aquilino  et  Victoriauo  martyribus 
in  Isauria  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p. 
571. 

De  s.  Aquilino,  Gemino,  Eugento,  Mar- 
ciano,  Quincto,  Theodoto,  Tryphone  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I. 
p.  165. 

De  s.  Aquilino,  Gemino,  Gelasio  etc. 
martyribus  Torosemproniens.  m  AA.  SS. 
Boll.  4.  Febr.  I.  p.  458.  459. 

De  s.  Aquilino,  Sperato,  Civino  etc.  mar- 
tyribus  Africanis  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jul. 
IV.  p.  361. 

De  s.  Arado  et  Tacceo  martyribus  Alex- 
andriae  in  AA.  SS.  Boll.  20.  April.  II.  p. 
748. 

De  s.  Aratore  episcopo  Virduu.  (ante 
saec.  V.),  vid.  De  s.  Mauro,  Salvino. 

De  s.  Aratore  presbytero,  Fortunato, 
Felice  etc.  martyribus  Alexandrinis  in  AA. 
SS.  BoII.  2.  April.  U.  p.  843. 

Vita  s.  Arbogasti  episcopi  Argen- 
toratensis  (f  678)  auctore  Uthone 
Hermanni  Sueviae  ducis  nepote^ 
episcopo  Argentorat.  (f  965.) 

39 


610 


ARCADIUS  —  ARGRINUS 


Ausg.:  in  liegendis   SS.  Historiae  Lom- 
bardiiae  adiunctis,  cap.  180.  Coloniae  1485. 
—    *  m    Breviario     ecclesiae    Argentinens. 
Argentinae  1489.  —    *m  Historia  Lombar- 
dica.   Argentorati   1496.  4*.  —  *ex   ms.  S. 
Ma.ximini   Trev.    et  editis   in  AA.  SS.  BoU. 
21.  Jui.  V.  p.  177-179.  —  »ap.  Grandidier, 
hist.   de   IMglise   et   des  ^ve^ues    de    Stras- 
bourg.  Strasb.1776.  4».  Tom.  I.  Pifec.  justi- 
fic.  §  18. 
Erl.-Sckr.:    Boso. hius,    commentar.   praeviiiR  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  168-187. 
R  c  1 1  b  e  r  g  ,    DentEcblands  Kircbengeschichte 
II.  p.  64. 

De  s.  Arbono  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Mai.  L  p.  382. 

Acta  s.Arcadii  martyris  Caesareae 
in  Mauritania  (f  cca.  260). 

Ausg.:  ex  agonibus  martyrum  editis  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  L  p.  722.  723.  — 
Sermo  s.  Zenonis  ep.  Veron.  de  s.  Ar- 
cadio  '^ibid.  p.  723.  724.  —  ^ed.  Surius, 
vit.  SS.  12.  Janr. 

De  s.  Arcadio  archiepiscopo  Bituricensi 
in  Gallia  (f  545)  Sollerii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p.  59.  60. 

De  s.  Arcano  et  Aegidio  eremiti.s  Burgi 
s.  Sepulcri  in  Umbria  (saec.  X.)  Veldii 
comroent.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Septb.  I.  p.  305-307. 

Acta  s.  Archelaae,  Theclae  ,  Su.sannae 
virginum  martyrum  Salerni  in  Italia  sub 
Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  II. 
p.  190-192.  —  Earundem  acta  italice 
scripta  a  Paulo  Regio  episc.  Vic,  latine 
versa  ibid.  p.  192-194. 

De  s.  Archelao,  Cypriano,  Comato  etc. 
martyribus  Mesopotaraiis  in  AA.  SS.  BoU. 
15.  April.  II.  p.  377. 

De  8.  Archio  et  Archeone  martyribus  Ni- 
comediae  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Sept.  V.  p.  45. 

De  s.  Archippo  commilitone  s.  Pauli 
apostoli  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart.  III. 
p.  82. 

De  s.  Archippo,  Philemone,  ApoIIonio 
etc.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  II.  p.  280. 

De  s.  Ardagno  ^eu  Ardano  .nbbate  Tre- 
norchiensi  (f  1056.  11.  Febr.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  102-104. 

De  s.  Ardalione  miroo  et  martyre  sub 
Maximiano  in  AA.  SS.  Boll.  14.  April.  II. 
p,  213. 

De  3.  Ardone  cognomento  Smaragdo  pre- 
sbytero  et  monacho  Anianae  (a.  843)  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1. 
p,  589.  590. 

Vita  s.  Arduini  eonfessoris  Ari- 
mini  in  Italia  (f  1009)  auctore  ano- 
nymo  incerti  temporis. 

Auay.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Aug. 
III.  p.  216-221. 


Kri.-Sefu::  Cu  per,  comm.  praeviuB  ibid.  p.  214-216. 
De    8.    Aruuiuo  prcsbytero    Arlminensi    ap. 
Mablllon,  AA.  SS.  o.  8.   Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
81.  82. 

De  s.  Arealdo  martyre  Brixiae  in  Italia 

(t  576)  Veldii  sylioge   in  AA.  SS.  BoII.  1. 
Sept.  I.  p.  248.  247. 

Vita  s.  Aredii  sive  Arigii  abbatis 
Atanensis  apud  Lemovices  (seu  Le- 
movicensis)  in  Gallia  (f  591)  prima 
auctore  coaevo. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  i.  p.  349-352.  —  '  wlederhoU  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Aiig.  V.  p.  178-182.  —  Vlla 
altera  auctore  anonymo  synchrono  vel  subae- 
quali  'ap.  Mabillon,  analecta  vett.  Paris. 
1685.  IV.  p.  194.  —  'wiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  I.  c.  p.  182-194.  —  Vlta  alla  au- 
ctore  Gregorio  Turonensi  in  Gregorii 
Tur.  operib.  p.  1283.  —  Anszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  IIL  p.  412.  413. 

De  s.  Aredio  vel  Arigio  archiep.  Lugdu- 
nensi  in  Gallia  (f  p.  611)  Pinii  sylloge 
apol.-hi.storica  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Aug. 
II.  p.  543-550. 

De  8.  Aregio  episcopo  Decesiae  in  terri- 
torio  Nivernensi  (saec.  VI.  med.)  Pinii  syl- 
loge  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  III.  p.  295- 
297. 

De  s.  Areno  diacono  martyre  Alexandriae 
m  AA.  SS.  BolJ.  19.  Mai.  IV.  p.  309. 

De  s.  Aretha  et  sociis  martyribus  Romae 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct.  I.  p.  29. 

Vita  s.  Arethae  monachi  Kievo- 
cryptensis  (saec.  XII.  init.)  auctore 
b.  yimone  episcopo  Vladimiriensi. 

Amg.:  iuxta  Patericon  Mosquense  a.  1759 
m  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  870-872.  — 
Parergon.  Pars  I.  De  Paterico  Mosquensi 
ibid.  p.  872-877.  —  Pars  II.  De  b.  Simone 
episc.  Vladim.  p.  877-883.  Cf.  Martynovii 
commentarius  ibid.  p.  863-870. 

Martyrium  s.  Arethae  et  Rumae  et 

sociorum  4250  Negranae  iu  Arabia 
a.  523  auctore  anonyrao. 

Ausa.:  gr.  et  lat.  m  AA.  SS.  BoII.  24. 
Oct.  X.  p.  721-760.  —  Vila  alia  auctore 
Athanasio  iuniore  epi.scopo  Neapolitano 
ibid.  p.  761,  762.  Cf.  p.  919.  920.  u.  Car- 
pentieri  coinmentar.  praevius  ibid.  p.  661- 
721. 

De  s.  Argaeo,  Narcisso,  Marcellino  mar- 
tyribus  Tomis  in  Ponto  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Jaiir,  I.  p.  82. 

De  8.  Argimiro  monacho  martyre  Cordu- 
bae  in  Ilispania  (f  856)  m  AA.  SS.  BoU. 
28.  Jun.  V.  p.  384. 

Dc  s.  Argrino  cpiscopo  Lingonensi,  ubi 
de  Isaaco  et  Geilone  episcopis  (f  913)  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  V.  p. 
22-24. 


ARIADNE  —  ARNULFDS 


611 


De  s.  Ariadne  martyre  Prymnesiae  in 
Phrygia  salutari  sub  Hadriano  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  Septb.  V.  p.  469. 

Vita  s.  Arialdi  diaconi  (f  1175) 
auctoreAndrea  Vallumbrosano 
abbate,  sancti  discipulo. 

Ariald  war  der  Urheber  der  Pataria. 
Ausg.:   ex  editione    Joh.   Petr.   Puricelli 
In  AA.  SS.  Boll.  27.  Jun.  V.  p.  281-303. 
Erl.-Schr.:  Papebroch,  comment.  de  s.  Arialdo 
diac.  et  s.  Herlembaldo  milite  ibid.  p.  279-281. 

analecla  de  s.  Herlembaldo    ex   antiquis 

chronologis  ap.  Puricellum,  ibid.  p.  303-310. 

de  ven.  Liprando  pi'esb.  confess.  iUd.  p. 

310-315. 

Vita  s.  Arigii  abbatis  Lemovic.  =  Vita  s. 
Aredii  abb.  Lem.   - 

Vita  s.  Arigii  episcopi  Vapincen- 
sis  in  Gallia  (t  post  601)  auctore 
coaevo. 

Ausg.:  ^in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  L  p. 
109-111.  —  ^'ap.  Labbe,  bibl.  nova  L  p. 
695-699. 

De  s.  Arigio  =  De  s.  Aredio  archiepisc. 
Lugdun. 

De  s.  Aristarcho  s.  Pauli  apostoli  di- 
scipulo  (saec.  I.)  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Aug. 
I.  p.  313. 

De  s.  AristidephilosophoAthenis  inGrae- 
cia  (saec.  II.)  in  AA.  SS.  BoII.  31.  Aug. 
VI.  p.  650. 

De  s.  Aristione  antiquo  Christi  discipulo 
Salaminae  in  Cypro  (saec.  I.)  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Febr.  III.  p.  283.  284. 

De  s.  Aristione  episcopo  Alexandriae  ad 
Issum  sub  imp.  gentilibus  Stiltingii  sylloge 
critica  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Sept.  I.  p.  611- 
615. 

De  s.  Aristione  et  Lucinio  episcopis  mar- 

tyribus  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mart.  I.  p.  308. 

De  s.  Aristobulo    apostolo    episcopo    in 

Britannia   (saec.    I.)    synopsis   historica  in 

AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  H.  p.  374-376. 

De  s.  Aristione  presbytero,  Demeteriano 
diacono  et  Athanasio  lectore  martyribus 
Constantiae  in  Cypro  sub  Maximiano  in 
AA.  SS.  BoU.  23.  Jun.  IV.  p.  472. 

De  s.  Aristone,  Crescentiano,  Eutichiano 
etc.  martyribus  in  Campania  felice  sub  Dio- 
cletiano  m  AA.  SS.  BoII.  2.  Jul.  I.  p.  307. 
De  s.  Armagiio  confessore  in  Britannia 
Armorica  Galliae  (f  552)  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Aug.  III.  p.  298.  299. 

De  s.  Armentario  episcopo  Ticinensi  in 
Italia  (t  post  730)  in  AA.  SS.  BoU.  30. 
Janr.  II.  p.  1055. 

Vita  s.  Armogasti  comitis,  Ar- 
chinimi  Masculini  et  Saturi  marty- 
rum  Afrorum    cca.  360.     Epitome 


ex  lib.    1.    historiae  Victoris  Uti- 
cGnsis 

Ausg'.:  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Mart.  m.  p. 

782.  783. 

Vita  b.  Arnaldi  Catanei  abbatis 
Patavii  in  Italia  (f  a.  1254)  ex 
chronico  monachi  Paduani. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr.  U.  p. 
499-502.  Cf.  De  b.  Arnaldo. 

Vita  Arnaldi  I   episcopi    Magalo- 

nensis. 

Ausg. :  fragmentum  ap.  Bouquet,  rec.  XI. 
p,  454. 

De  b.  Arnaldo  abbate  Patavii  in  Italia 
(t  a.  1254)  ex  variis  in  AA.  SS.  Boll.  14, 
Mart,  n.  p.  370.  371.  Cf.  Vita  b.  Arnaldi. 

De  s.  Arnoaldo  episcopo  Metis  in  Belgica 
I.  (saec.  VIII.)  Buei  sylloge  in  AA,  SS. 
BoU,  9.  Oct.  IV.  p.  1008-1010. 

Vita  s,  Arnoldl  archiepiscopi  Mogun- 
tinensis  et  martyrium.    1153 — 1160. 

Sehr  bedeutende  Quelle  f.  d.  Reichsgeschichte. 
Ausg.:  zuerst  ap.  Bohnier,   fontes  III.  p. 
270-326. 

Erl.-Schr.:     Wattenbach,     Deutschlands    Ge- 
schichtsquellen  p.  400. 

Vgl.  Anonymi  narratio  de  caede. 

Acta  s.  Arnoldi  confessoris  (saec. 
IX.)  in  pago  Arnswiler  in  agro 
Juliacensi  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p. 
449-452,  c.  Cuperi  comment.  praevio  p.  447- 
449. 

Vita  s.  Arnulfi  episcopi  Mettensis 

(t  640)  auctore  monacho  coaevo. 

Einseitig,  f.  d.  Gesch.  von  geringem  Werte. 
-     Handschr.:   Paris,    k.  Bibl.   No.   5327. 
mbr,  sec.  IX.  foL   181.  —  Suppl.   lat.  No, 
1002.  sec.  X;  —  No,  5294,  mbr.  sec,  XII. 
fol.  24. 

Ausg.:  ^ap.  Mabillon,  AA.  SS,  o,  s,  Ben. 
saec,  II,  p,  150-157.  —  *m  AA,  SS,  Boll, 
18,  Jul,  IV.  p,  435-440.  —  »ed.  Surius, 
vit,  SS,  16,  Aug,  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  lU.  p.  507. 

JJehers.:  deutsch  im  Auszug  von  Abel 
hinter  Fredegar  p.  96. 

Vita  s.  Arnulfi  eiusdem  auctore 
Paulo  diacono. 

Ausg.:  '■falschlich  unter  Bedas  Namen 
in  dessen  Opera  edit.  Coloniens.  1688.  III. 
p,  253-258,  —  ^unter  Paulus'  Namen  ed. 
Surius,  vit,  SS,  24,  Aug,  —  Vita  aiia  au- 
ctore  Umnone  in  AA.  SS.  BoII,  18,  Jul, 
IV.  p.  440-445.  —  Fragmenta  duo  ibid. 
p.  445-447,  —  Genealogia  s.  Arnulfi  Met- 
tensis  episcopi  {geschrieben  in  d.  2.  Hdljte 
des  9.  Jahrh.)  '  zum  Theil  ap-  Ussermann, 
prodrom.  German.  sac.  I.  —  •  ed,  Pithoeus, 
auuaL  et  histor.  coaet,  scriptores,  £d.  Fran- 
39* 


612 


ARNULPUS  —  ARTEMIUS 


cof.    p.    219-226.    —    »ap.   Duchesne,   hist. 

Franc.  script.  II.  p.  642-645.  —  *ap.  Bou- 

quet,  rec.  XI.  p.  369-371 ;  XIII.  p.  646-649. 

Erl.-Schr.:  Boschius,   commentar.  praevius  tn 

AA.  SS.  Boll.  1.  c  p.  42J-435. 

Rcttberg,    DeutscUlands    Kircheneroscbichle 

I.  p.  i»8. 

Vita  s.  Arnulfi  episcopi  Suessio- 
nensis  auctore  Lisiardo  episcopo 
Suessionensi   (f    1127).     Libri  IIL 

Verfasser  soll  nicht  Lisiard,  sondern  Hari- 
ulfus  monachus  sein. 

ffandschr. :  S  t.  0  m  e  r ,  Stadtb .  mbr.  sec. 
XIII.  fol.  No.  716.  Tom.  VI. 

Ausg. :  ^  interpolirt  ed.  Surius,  vit.  Sanct. 
14.  Aug.  Mit  Weglassuny  der  dreifachen 
Vorrede.  —  ^  vollstdndig  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  505-555. 
(Eiusdem  vitae  compendium  ibid.  p.  555- 
557.)  —  *unter  Hariulfs  Namen  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Aug.  III.  p.  230-259.  —  ♦  frag- 
ment.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  52-62. 

Erl.Sehr.:  Cuper,  comment.  praevius  in  AA. 
SS.  1.  c.  I).  221-230. 

Vita  s.  Arnulphi    episcopi   Vapin- 

censis  (f  1070—1079)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg. :  ^  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  238-242.  —  »m  AA.  SS. 
BoU.  19.  Septb.  VI.  p.  97-101,  c.  Clei  com- 
ment.  praevio  p.  95-97. 

Vita  s.  Arnulphi  martyris  et  forte 
episcopi  Turonensis  (f  ante  med.  saec. 
VL)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p. 
403-407.  —  Vlla  inetrica  auctore  Letselino 
ibid.  p.  407-414.  —  Translatioet  miracula 
p.  415-417,  c.  Cuperi  comment.  praevio  p. 
396-403. 

Vita  s.  Arnulphi  martyris  in  Belgio 
(saec.  VIII.)  metrica  auctore  ca- 
nonico  Cysoniensi  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  monasterii  Marquettensis 
m  AA.  SS.  Boll.  29.  Janr.  II.  p.  972-974. 

Acta  s.  Arnulfi  martyris  Mosomi 
in  Gallia  et  translatio  auctore  ano- 

nymo. 

Ausg.:  '  ex  chronico  Mosomensi  (ap.  Da- 
cherj,  spicil.,  v.  d.)  wiederholt  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  Jul.  V.  p.  583-590  c.  Cuperi  com- 
ment.  praevio  p.  582.  —  *  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  533.  —  » Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  383. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Arnulfi  martyris  translatione 
Mosomum,  ubi  de  MoBomensis  coenobii  in- 
8tanratione  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  g.  Ben. 
saec.  V.  p.  .355-360. 

Vita  8.  Arnulfi  Villariensis  monachi 

(f  1228)  auct.  Goswino,  monacho 
et  cantore  Villariensi.    Libri  11. 


Handschr.:  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodlei. 
1052.  Laud.  E.  34.  mbr.  sec.  XIIL 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Bolland.  30.  Jnn.  V. 
p.  608-631  c.  notis  Papebrochii. 

De  V.  Arnulfo  abbate  S.  Petri  in  valle 
Carnotensi  (f  1030.  8.  Mart.),  ubi  de  Ma- 
genardo  eius  praedecessore,  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  315-320. 
—  *  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  370. 

De  s.  Arpote  Alexandrino  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jul.  II.  p.  223. 

Acta  s.  Arsacii  confessoris  Nico- 
mediae  in  Bithynia  (f  358).  Com- 
pendium. 

Ausg.:  ex  Sozomeni  hist.  eccles.  lib.  4. 
c.  16.  p.  559  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  III. 
p.  272.  273.  c.  Pinii  comment.   p.  270-272. 

Tran.slatio  s.  Arsacli  episcopi  a.  746  in 
monasterium  Ilminense,  et  s.  Quirini  mart. 
in  Tegernsee  in  Boioaria,  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  663-671. 

Vita  s.  Arsenii  anachoretae  in 
monte  Scethi  Libyae  (f  cca.  455) 
auctore  s.  Theodoro  Studita. 

Ausg.:    graece    et   lat.    in  AA.  SS.  Boll. 

19.  Jui.  IV.  p.  617-631,  c.  Pinii  comment. 
praevio  p.  605-616. 

De  s.  Arsenio  episcopo  Corcyrae  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Janr.  H.  p.  227.  Cf.  p.  1138. 

Vita  b.  Artaidi  ordinis  Carthusiani, 
epi.sc.  Beiicensis  in  Beugesia,  Galliae 
provincia  (f  1206)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct.  UI.  p. 
783-786  c.  Buei  comment.  praevio  p.  778 
-783. 

Acta  s,  Artemae  pueri,  Antimasii, 
Sabini  etc.  auctore  Petro. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Janr.  II.  p. 
616.  617. 

De  8.  Artemidoro  et  Thale  martyribus 
cultis  Constantinopoii  in  AA.  SS.  Bolland. 

20.  Sept.  VI.  p.  148.  149. 

De  s.  Artemidoro  martyre  ex  fastis  Qrae- 
cis  m  AA.  SS.  Boll.  9    Sept.  m.  p.  366. 

Historia  s.  Artemii  martyris  An- 
tiochiae  in  Syria  a.  363  collecta  ex 
historia  eccles.  Philostorgii. 

Ausg.:  ex  spicileg.  Rom.  tom.  VI.  Ang. 
Maii  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  VIIT.  p.  856 
-885  graece  et  lat.  c.  van  Heckii  comment. 
praevio  p.  847-855, 

De  s.  Artemio  episcopo  Arvemensi  in 
Gallia  (f  cca.  396)  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Janr, 
II.  p.  592.  393. 

De  s.  Artemio  et  Candida  coniugibus  ac 
Paulina  virgine  illorum  filia,  martyribus 
sub  Diocletiano  Henschenii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p,  634-638. 


ARTEMO  —  ATHANASIUS 


613 


De  V.  Artemone  presbytero  martyre  forte 
Laodiceae  in  Phrvgia  sub  Diocletiano  Buei 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  41 
-44.  —  E 1  o  g  i  u  m  sancti  fabulosum,  graece 
et  lat.  ibid.  p.  44-46.  —  Elogium  alte- 
rum  pariter  fabulosum  ibid.  p.  46.  47. 

De  s.  Arthemio  episcopo  Senonensi  in 
Gallia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  28.  April. 
III.  p.  578. 

Vita  s.  Arthellaidis  virginis  Bene- 
venti  in  Italia  (f  cca.  570). 

Ausy.:  ex  ms.  Beneventano  in  AA.  SS. 
Boll.  3.  Mart.  I.  p.  263.  264.  —  Alia  vita 
edita  a  Mario  de  Vipera  et  Ferrario  ibid. 
p.  264. 

De  s.  Artote  martyre  Alexandriae  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Jul.  II.  p.  267. 

De  s.  Asapho  episcopo  in  Wallia  boreali 
(saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Bolland.  1.  Mai.  I. 
p.  82. 

De  s.  Asario  sive  Macario  et  s.  Asterio 
episcopis  Petrae  in  Palaestina  (f  cca.  350) 
in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jun.  IV.  p.  11. 

Vita  s.  Ascelinae  virg.  ord.  Cisterc. 
in  Campania  Galliae  (f  cca.  1195), 
quae  ex  Gossuini  coaevi  scriptoris 
Actis  contracta  dicitur. 

Ausy. :  '  ed.  Henriquez  post  Menologium 
Cisterciense.  —  *  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Aug.  IV.  p.  653-655,  c.  Cuperi  comment. 
praevio  p.  650-652. 

Acta  s.  Asclae  martyris  sub  Diocletiano 
Antinoi  in  Thebaide  in  AA.  SS.  Bolland. 
23.  Janr.  II.  p.  456-457. 

De  s.  Asclepiade  episcopo  Antiocheno  (f 
cca.  217)  Bossuei  comment.  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  Oct.  VIII.  p.  313-318. 

De  s.  Ascleplade  thaumaturgo,  Theophilo 
ac  Menigno  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  II. 
p.  21. 

De  s.  Asclino  et  Pamphilo  martyribus  Co- 
loniae  Agripp.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V. 
p.  574. 

De  s.  Aspasio  confessore  Meleduni  in 
Gallia  (f  post  550)  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr. 
I.  p.  90. 

Vita  s.  Aspreni  sive  Asprenatis, 
primi  ut  aiunt  Neapolitani  tempori- 
bus  apostolicis  episcopi,  auctore 
Alberio  sive  Alberico  (f  cca. 
1230.) 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VI.  p. 
p.  19  (ed.  Venet.  1717.) 

Erl.-Schr.:  Cupor,  commentarius  historico-criti- 
cus  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Aug.  I.  p.  199-211. 

De  s.  Asteio  episcopo  et  martyre  in  AA. 
SS.  BoU.  6.  Jul.  II.  p.  284. 

Acta  s.  Asteriae    sive    Hesteriae 


virginis  martyris    sub  Diocletiano, 
Bergomi  in  Italia. 

Av^g.:  ex  legendar.  Bergomensi  ms.  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Aug.  31.  p.  541-542  c. 
Boschii  comment.  praevio  p.  539-541. 

De  s.  Asterio,  Fortunato  etc.  martyribus 
(saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Janr.  U. 
p.  190. 

De  s.  Asterio  presbytero  et  martyre  ad 
ostia  Tiberina  a.  222  Buckii  sylloge  histo- 
rica  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  6-11. 

Vita  s.  Astrudis  abbat.  =  Vita  s.  An- 
strudis  abbat. 

De  s.  Asyncrito  et  sociis  martyribus  Con- 
stantinopoli  honoratis  in  AA.  SS.  Bolland. 
20.  Jun.  IV.  p.  6. 

Vita  s.  Athanasiae  viduae  ac  he- 
gumenae  in  Aegina  insula  (saec. 
IX.)  auctore  anonymo  synchrono. 

Ausg. :  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  14.  Aug.  — 
^ioiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Aug.  III. 
p.  170-175  c.  Pinii  comment.  praevio  ibid. 
p.  168-170. 

Vita  s.  Athanasii  episcopi  Alexan- 

drini  cognomento  Magni  (f  371). 

Ausg. :  ex  ipsius  et  aliorum  veterum  scri- 
ptis  collecta  a  D.  Papebroch  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Mai.  I.  p.  186-258.  Cf.  p.  756-762 ; 
VII.  p.  546  sq. 

Erl.-Schr.:  Bohringer,  die  Kirche  Christi  und 
ihre  Zeugen.  Ziirich  1842.  I.  2.  p.  7-121. 
Hermant,   G.,   la  vie   de   s.  Athauase   patri- 

arche  d'Alexandr.  Paris  1679.  2  vol.  8o. 
Mohler,  J.  A.,  Athanasius  d.  Grosse  und  die 
Kirche  sciner  Zeit,  bes.  im  Kampfe  mit  dem 
Arianismus.   Mainz  1827.   2  Bde.  8o.  2  Thlr. 
25  Sgr.    Geislreiches  Werk   mit  panegyrischem 
Oharakter. 
Semler's  histor.  Einleit.  z.  3.  Bde.  von  Baum- 
garten's  Untersuchuug  theologlscher  Strcitig- 
keiten  p.  58-114. 
Voigt,    H.,    die    Lehre    des    Athanasius    von 
Alexandrien  oder  die  kirchl.  Dogmatik   des 
4.  Jahrhunderts.  Bremen  1861.  8o.  2  Thlr. 
Whistou,  W.,  des  grossen  Athana.sius  Leben 
u.  Thaten  etc.  A.  d.  Engl.   Frankf.  u.  Lpzg. 
1734.  80.  Feindselig. 

Vita  s.  Athanasii  episcopi  iVletho- 
nensis  in  Peloponneso  (saec.  IX.) 
auctore  Petro  Siculo  Argivor. 
episcopo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p. 
1125-11.30. 

Vita  s.  Athanasii  episcopi  Neapoli- 
tani  (850—872)  auctore  anonymo 
coaevo. 

Baronius,  ann.  eccl.  ad  a.  861  hSltPetrus  Ca- 
sinensis  diaconus  fiir  d.  Verfasser. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul.  IV.  p. 
77-84.  —  Vita  alia  auctore  Johanne  dia- 
cono  Neapolitano  {entnommen  aus  Ts 
chron.  episc.  Neapol.)  '  in  AA.  SS.  Bolland. 
15.  Jul.  IV.  p.  75-77.  —  'ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  U.  2.  p.  1046  (I) -1076.    Eic 


614 


ATHANASIUS  —  AUDITU8 


aecedunt  Acta  translationis  eodem  Pe- 
tro  snbdiacono  Neapolitano  auctore 
(cca.  880)  et  eadem  acta  auctore  anon. 
coaevo  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  84-89. 
Erl.-Schr.:  Cnper,  commentar.  praevius  i6jrf.  p. 
72-75. 

De  s.  Athanasio  archiepiscopo  Corinthio- 
rum  (saec.  X.)  in  kk.  SS.  Boll.  5.  Mai.  II. 
p.  54. 

De  s.  Athanasio  confessore  in  Bitliynia 
(saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  III. 
p.  298. 

De  s.  Athanasio  confessore  in  monte 
Atho,  item  de  ss.  Lampado  et  alio  Atha- 
nasio  in  Arbore  dicto  (saec.  X.)  Papebrochii 
sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jul.  II. 
p.  246-248. 

De  s.  Athanasio  episcopo  Surrentino  in 
Campania  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Janr.  II. 
p.  732. 

De  s.  Athanasio  martyre  in  kk.  SS.  Boll. 
13.  Janr.  I.  p.  768. 

De  s.  Athanasio  martyre  conf.  Hieroso- 
lymis  (t  cca.  452)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jul. 
II.  p.  228. 

De  s.  Athanasio  thaumaturgo  in  Asia  mi- 
nori  monacho  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I. 
p.  326. 

De  s.  Athenodoro  episcopo  in  Ponto, 
martyre  (f  cca.  270)  Bollandi  commentarius 
histor.  in  AA.  SS.  Bolland.  9.  Febr.  II.  p. 
288-292. 

De  s.  Athenogene  martyre  In  kk.  SS. 
Boll.  18.  Janr.  II.  p.  189. 

De  8.  Athenogene  martyre  Sebaste  in  Ar- 
menia  forte  sub  Diocletiano  SoUerii  com- 
ment.  criticus  in  kk.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV. 
p.  216-219. 

De  s.  Athre  abbate  in  Aegypto  (saec.  V.) 
in  kk.  SS.  Boll.  8.  Jun.  H.  p.  66. 

De  s.  Attala  thaumaturgo  apud  Graecos 
in  kk.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p.  726. 

Vita  s.  Attalae  abbatis  Bobiensis 
(f  627)  successoris  s.  Columbani, 
auctore  Jona  abbate  Bobiensi, 
ss.  Columbani  et  Attalae  discipulo 
coaevo. 

Auag. :  *  ed.  Barralis,  chronologia  sanctor. 
Lirinensium  p.  97.  —  *  wiederholt  in  kk. 
SS.  BoU.  10.  Mart.  II.  p.  43-45.  —  » ap. 
Mabillon,  AA.  .SS.  o.  s.  Bcn.  saec.  II.  p. 
123-127.  --  *falschlich  unter  Bedas  Na- 
men  m  Bedae  operib.  III.  p.  222.  cd.  Colon. 
1688.  —  » ed.  Surius,  vit.  Sanct..  10.  Mart. 
—  Carioeii  de  s.  .4l(ala  auctore  Frodoardo 
canonico  Remen.si  lib.  14.  carm.  19,  ap. 
Mabillon  1.  c.  p.  127-129. 

De  s.  Attalo  abbate  ordinis  s.  Bened. 
Tauromenii  in  Sicilia  (f  cca.  800)  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  April.  I.  p.  253. 


De  s.  Attico  episcopo  Constantinopolitano 
a.  425  in  kk.  SS.  Bolland.   8.  Janr.  I.  p. 

473-482. 

De  s.  Attico  et  Sisinnio  martyribus  ac 
s.  Ibistione  confessore  In  AA.  SS.  Bolland. 
26.  Aug.  V.  p.  811. 

De  s.  Attico,  Luddulo,  Septimo  etc.  mar- 

tyribus  in  kk.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV.  p.  993. 

Vita  Attilae,  tnd.  Bonacursius  et  Calanus. 

Acta  s.  Attilani  episcopi  (f  1(X)9) 
Zamorae  in  Hispania, 

Ausg. :  *  ex  var.  breviar.  in  Martyrologio 
Hispano  V.  p.  418.  —  ^  niederholt  in  kk. 
SS.  Boll.  5.  Oct.  III.  p.  242-245. 

Erl.-Schr.:  Ghesqui^re,    coinmentar.   praeviug 
ibid.  p.  235-242. 
De  s.  Attilano  episc.  Zamorensi  in  Hispania, 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1. 

p.  82-85. 

De  s.  Atto  seu  Atthone  ex  abbate  Val- 
lumbrosano  episcopo  Pistoriensi  in  Hetruria 
(f  1155)  Papebrochii  comment.  historicus  in 
kk.  SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p.  194-203;  c/. 
VII.  p.  830. 

Vita  s.  Attractae  sive  Tarahatae 
virginis  in  Hibernia  (saec.  V.) 

Ausg. :  ex  ms.  edita  a  Jo.  Colgano  et 
repetita  in  kk.  SS.  Boll.  9.  Febr.  II.  p. 
297-300. 

De  s.  Auctore  episcopo  Metis  in  Gallia 

(saec.  VI.)  Sollerii  commentarius  in  kk. 
SS.  Bolland.  10.  Aug.  IL  p.  536.  537.  — 
Narrallo  Pauli  diaconi  de  s.  Auctore 
episcopo  Metensi  ibid.  p.  537.  538. 

Acta  s.  Auctoris  episcopi  Treviren- 
sis  (f  ante  raed.  saec.  V.)  apocrypha 
auctore  anonymo  Trevirensi. 

Ausg.:  ex  passionali  Bodeccensi  in  kk. 
SS.  Boll.  20.  Aug.  IV.  p.  45-47.  —  Trans- 
latlo  s.  A-s  reliqularuni  in  regionem  Bruns- 
vicen.sem  a.  1115  et  miracula  auctore  ano- 
nymo  Brunswicensi  {Handschr.:  Wolfen- 
biittel,  hrz.  Blbl.  saec.  XIV.  mbr.  Helm.st. 
1049)  'ex  cod.  Bodeccensi  m  AA.  SS.  BoU. 
I.  c.  p.  48-54.  —  *  abgehilrzt  ap.  Rehtmeyer, 
braunschw.  Kirehengcsch.  II.  Beil.  p.  183- 
187;  —  ^ebenso  ap.  Lcibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
I.  p.  701  {bei  beide7i  sehr  fehlerhaft.)  — 
*  Mnige  Fragmente  edid.  Jaffd  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  315.  316. 

Erl.-Schr.:  Dolmans,  comnient.  praevius  in  AA. 
8S.  Boll.  I.  c.  p.  37-45  (cultus  Auctorum 
duorura  incertus,  unius  certinslmus  —  acto- 
nim  exaraen  et  castigatio,  vitac  terapus,  et 
dieH  Diorlig  —  translatio  multiplex,  acta 
translationis  Saxonicao  —  ossasancti  elevat« 
et  a  criminationibus  vindicata,  translationes 
allae  —  obsidio  urbis  Brunsvicensis  ope  s. 
A-is  solnta  eoutra  heterodoxum  probatur). 

De  s.  Audito  .seu  Ovidio  Bracarae  in 
Lusitania  Papebrochii  comment.  criticus  in 
AA.  SS.  BoU.  3.  Jun.  I.  p.  289. 


AUDOENUS  —  AUGUSTINUS 


615 


Vita  s.  Audoeni  Rothomagensis  ar- 

chiepiscopi  in  Normannia  (f  683) 
prima  auctore  anonymo  suppare. 

Ausq. :  '  ex  ms.  Ultraiectino  primum  in 
AA.  SS.  BoU.  24.  Aug.  IV.  p.  805-810.  — 
*  Auszug  ex  cod.  monast.  s.  Germ.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  UI.  p.  611.  —  Vi(a  aKera  auctore 
Fridegodo  monacho  Cantuariensi  (cca. 
960)  ^ed.  Surius,  vit.  SS.  24.  Aug.,  inter- 
polirt.  —  *  auctore  anonymo  quem  tamen 
aliqui  Fridegodum  nominant,  ex  mss.  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  IV.  p.  810-819.  —  IHl- 
raeula  auctore  Fulberto  monacho  et  ple- 
rumque  coaevo  teste,  ex  ms.  in  AA.  SS.  1. 
c.  p.  825-840.  —  Translalloiies  \ariae  s.  A-i 
'ap.Martene,thesaur.anecd.  III.  p.  1669-1678. 

—  « tviederholt  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  820-824. 
Erl.-Schr.:   Cuper,    comment.   praevius   ibid.  p. 

794-805. 
(Pommeraye,  FranQ.)  Histolre  de  Tabbaye 
royale  de  .Saint-Ouen  de  Rouen,  par  un  bene- 
dictin  de  St.  Maur.  Roucn  16G2.  fol. 

Vita  s.  Audomari  episcopi  Tarven- 
nensis  (f  cca.  667)  auctore  Fol- 
cardo  monacho  Bertiniano  (f  cca. 

1050). 

Eandschr.:  Montpellier,  Un.-Bibl.  No. 
1.  Vit.  SS.  Vol.  III.  f.  19.  —  St.  Omer, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  698 ;  —  sec. 
XVI.  No.  746.  chart.  fol.  —  Oxford,  Un.- 
Bibl.  Bodlei.  Feller.  5.  Id.  Sept. 

Ausg. :    '  interpolirt   ed.   Surius ,    vit.  SS. 

9.  Septbr.  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  559-565  ad  apogr.  Corbei. 

—  *  vnederholt  u.  ex  ms.  auct.  anonymo 
in  AA.  SS.  BoII.  9.  Sept.  III.  p.  396-402.  — 
*Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  111.  p.  518.  — 
Vila  allera  ex  4  mss.  in  AA.  SS.  B.  1.  c.  p. 
402-406.  —  Vita  lerlia  ex  mss.  ibid.  p.  406- 
417.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius  ibid.  p. 
384-396. 

Vita  s.  Audomari  episcopi  in  Wau- 
rant  villa  prope  Audomaropolim  in 
Artesia  (f  cca.  670)  auct.  anonymo 
=  Vita  s.  Audomari  ep.  Tarvenn. 

Vita  s.  Aufridi  (Ansfridi)  episcopi  Ultraiect., 
vid.  Alpertus  S.  Symphor.  Mett.  mon. 

De  s.  Augia  martyreAptaeJuIiaeinGallia 
in  AA.  SS.  BoII.  14.  Mai.  UI.  p.  285. 

De  s.  Augulo  episcopo  in  civitate  Britan- 
niae  Augusta  Henschenii  commentar.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p.  16.  17. 

Acta  s.  Augustae  virg.  mart.,  Sera- 
valli  in  ditione  Veneta,  auctore  Mi- 
nutio  de  Minutiis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  26.  Mart.  Ul. 
p.  690. 

De  s.  Augustali  episcopo  ArelateinGallia 
(t  forte  saec.  III.  IV.)  Stiltingii  sylloge  crit.- 
historica   in  AA.   SS.  BoII.   7.  Sept.  III.  p. 

10.  11. 

Vita  s.  Augustini  episcopi  Cantua- 


riensis  Anglorum  apostoli  (f  608) 
maior  auctore  Goscelino  mo- 
nacho  (f  1098)  Cantuariensi. 

Ausg.:  nebst  desselben  Verfassers  libellus 
de  miraculis  Augustini  *  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  499-534;  535-559. 
—  *  loiederfiolt    in  AA.   SS.  BoII.    26.  Mai. 

VI.  p.  375-395;  397-411.  —  Vi(a  mlnor 
auctore  Goscelino  eodem  monacho  'ap. 
Wharton,  Anglia  sacra  II.  p.  55-71.  — 
'  anonyvi  in  Lanfranci  opp.  ed.  Dachery. 
Paris.  1648.  fol.  Append.  p.  57-67.  —  Hi- 
storia  translalionis  auctore  eodem.  Libri 
2,  'ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  VI.  2.  p.  743- 
765.  —  ^wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c. 
p.  411-443.  —  Appendix  ex  chronico  Joh. 
Bromtoni  ibid.  p.  396.  —  Appendix  de 
2a.  translatione  ibid.  p.  430  (m.  Abbild.)  Cf. 

VII.  p.  851. 

Erl.Sch.:  Papebroch,   comment.  praevius  ibid. 
p.  373-375. 
Wright,  Gotselin  in  his  Biographia  Britannica 
liter.  I.  p.  518-521. 

Vita  b.  Augustini  episcopi  ex  ord. 
fratr.  praedicatorum  Luceriae  in 
Apulia  (f  1323)  auctore  Johanne 
Tomeo  Marnavitio,  episcopo 
Bosnensi. 

Ausg. :  '  ed.  Sigism.  Ferrari  in  Append. 
ad  Res  Hungaricae  provinciae  ord.  prae- 
dicat.  p.  1  sq.  —  *  loiederholt  in  AA.  SS. 
BoII.  3.  Aug.  L  p.  290-307.  —  Miracula 
ibid.  p.  307-310.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  282-290. 

Acta  s.  Augustini  episcopi  Hippo- 
nensis  in  Africa,  illustris  ecclesiae 
doctoris  (f  430). 

Ausg.:  prima  vitae  pars  ab  infantia 
usque  ad  30.  annum  aetatis  auctore  ipso  s. 
Augustino,  excerpta  ex  9  prioribus  libris 
confessionum  eius,  quas  a.  1650  Balth.  Mo- 
retus  Antverp.  edidit,  in  AA.  SS.  BoIIand. 
28.  Aug.  VL  p.  387-427.  —  Secunda  vi- 
tae  pars  praesertim  ab  a.  30.  aetatis  usque 
ad  obitum  ist  die  unten  folgende  Vita  auctore 
Possidio.  —  Vita  alia  eiusdem  auctore  in- 
certo  [eine  aus  A-i  Confessionen  u.  seiner 
Vita  auctore  P  o  s  s  i  d  i  o  in  spdterer  Zeit  ver- 
fasste  Compilation)  ex  antiq.  cod.  nunc  prim. 
ed.  Andr.  G.  Cramer.  Kiliae  1832.  8».  — 
Vita  alia  auctore  Johanne  de  Quedling- 
borg  (t  cca.  1325)  ed.  Hommev,  spicilegiura 
patrum.  (Paris.  1684.  8«.)  p.  569;  cf.  p.  638. 
644. —  Vita  alia  auctore  Philippo  Har- 
veng  de  Eleemosyna  abb.  Praemonstr.  (f 
post  1180)  in  Philippi  opp.  ed.  Nicol.  Cha- 
mart.  Duaci  1621.  fol.  p.  691-707.  —  Vita 
alia  auctore  s.  Possidio  Afro  eius  fami- 
liari  per  40  annos  et  episcopo  Calamensi 
in  Numidia  (geschrieben  um  432,  panegy- 
rischen  Characters)  '  ante  Opera  s.  A-i.  — 
'  ed.  Surius,   vit.  SS.    28.  Aug.  —    ^  besser 


616 


AUGUSTINUS  —  AURELIANUS 


in  Oper.  s.  A-i.  Paris.  1690.  X.  in  calce.  — 
*rec.  illustr.  ed.  Joa.  Salinas.  Romae  1731. 
8».  _  wiederhnlt  »  m  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug. 
VI.  p.  427-441  —  u.  *  Augustae  Vindel. 
1768.  8".  —  Indiculus  scriptorum  omnium 
auctore  s.  Possidio  eodem  '  Venetiis 
1735.  8".  —  '  ex  edit.  postrema  Paris.  col- 
lata  c.  edit.  Antverp.  in  AA.  SS.  1.  c.  p. 
441-460. 

Eri.-Schr.:  BShr,   Gcsch.  der  rfimischen  Litera- 

tur.   Suppl.-Band.   a.   Abtheil.   p.  227-307  (p. 

304-307  d.  Amgg.  seiner  Werlce.) 
Berti,  Laur.,  de  reb.  gestis  s.  Augustini  libris- 

que-  ab    eodcra    conscriptis    commentarius; 

acced.  de  eiusdem  parente  Monica  etc.  histor. 

lucubratio.  Venet.  l^lfi.  lo. 
Bindemann,  C,   der  h.  Auf^ustinns.  (Berlin 

u.)  LeipriK  1844  u.  F5.  2  Bde.  gr.  8o.  4  Thlr. 

Fleissige,  dber  nicht  vSllig  geniigende  Arbeit. 
Biographie  universelle  III.  p.  .54. 
Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.  ihre  Zengen. 

ZUrich  1845.   gr.  80.  I.  3.  Augustinus.  p.  99- 

774. 
Cuper  et  Stilting,  comm.  praev.  tn  AA.  SS. 

Boll.  28.  Aug.  VI.  p.  213-386. 
Dachery,    vita   s.  Augustini.   Paris.  1648.  40. 
Dupin,  biblioth.   des  auteurs  ecclesiast.  III. 

p.  158. 
Erasmus,  Des.,  in  der  praef.  seiner  Ausg.  des 

Augustinus. 
Fabricius,   bibl.   med.    et   inf.   latin.   III.   p. 

519  (dlt.  Ausg.) 
Flott^s,   abb?,   etndes    sur  s.   Augustin,   son 

g^nie,  son  ame,  sa  philosophie.   Montpellier 

(Paris,  Durand)  1861.  80.  63i  pag. 
CTodellus,    Ant.,    vita    s.    Augustini.     Paris. 

1652.  40. 
Kloth,  der  h.   Kirchenlehrer  Aurelius  Augu- 

stinus.  Aachen  1840.  2  Bde.  80. 
Mann,  Fr.,   Erinnerungen   an  d.  h.  Augustin. 

Berl.  1809.  40. 
Marheinecke,  Ph.,  Ottomar,  GesprSche  lib. 

A's  Lehre  u.  s.  w.  Berlin  1821.  80. 
Melanchthon,   Ph..    Hbellus    de   acriptorib. 

ecclesiast.  Norimb.  1780.  p.  75  flf.  p.  179  ff. 
Rivius,  J.,  vita  s.  Aiig.  ex  eius  oper.  conein- 

nata  etc.  libri  4.  Antverp.  1646.  40.   Die  ersU 

genauere  ZusammensteUung. 
RBsler,  Biblioth.  d.  Kirchenvater  IX.  p.  2.37. 
Schlosser,    universalhistor.    Uebersicht    der 

Gesch.  der  alten  Welt  III.  4.  p.  34  ff. 
Schoneraann,  bibliotheca  patrum  II.  p.  8. 
Schrockli,  Kirchengeschichte  XV.  p.  219. 
v.  Stolberg,    Gegch.    der  Religion   Jesu,  in 

den  Seilagen  zu  Bd.  XIII-XV. 
Tillemont,  m(^moires  (Paris.  1702.  40.)  XIII. 

AusJUhrliche  Uniersuchungen  ilb.    d.  ganze  Ge- 

schichte   der    donatistischen  und  pelagianischen 

Streiligkeiten;  daraus  xum  Theil  das  weitschwei- 

fige  Buch  von  Vaillant  {s.  u.) 
Translatlo  rcliquiarum  s.  Augustini  ep.  Hip- 

poncns.    e  Sardinia  insula    in    monasterium 

Ticinense  Caelum    Aurenm   a.    722  ap.  Ma- 

billon,  AA.  SS.  o.    s.  Ben.  saec.  m,   1.  p, 

437.  438, 
Vaillant,   Hng.   et  Jac.  du  Frischc,   vifa  s. 

Angustini  in   A — i   operib.;   stud.  monachor. 

ord,  8.  Ben.  e  congreg,  s.  Mauri.  Paris.  1679. 

fol,  XI,  ivoovon  eine  Art  Auszug  ap,  Tricaleti, 

bibl.  manual.  Bassan.  1783.  4o.  V,) 
Wiggers,    VerFUch   riner  pragmatisch,  Dnr- 

gtellung  des  Augustinismus  u,  Pelagianismus, 

Hamburg  1.H31  3.3.  2  vol.  8o. 

Vita  b.  Augustini  Novelii  prioris 
generalis  ff.  eremitarum  s.  Augustini 
feenis  in  Hetruria  (f  1309)  auctore 
coaevo  ord.  eremit. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai. 
IV.   p.   616-621.    —   Appendixl  examen 


ad  probationem  antiqui  cultus  a.  1638  ibid. 
p.  622-624,  —  Append,  II,:  testimonia  de 
cultu  etc.  ibid.  p,  624-626.  Cf.  Papebrochii 
comment.  praevius  ibirl.  p.  614-616. 

De  s,  Augusto  presbytero  ot  abbate  apud 
Bituricas  in  (Tallia  (f  post  med,  sec.  VI.) 
Suyskeuii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU,  7.  Oct. 
UI.  p.  922-924. 

Vita  s,  Aunacharii  =  Vita  s.  Aunarii, 

Acta  s.  Aunarii  episcopi  Autissio- 
dorensis  in  Gallia  (saec.  VII.  init.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  uova  mss,  I. 
V.  528-530.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
25.  Septb.  Vn.  p.  106-108.  —  Acla  alla  ex 
historia  pontif.  Autissiodor.  ^  ap.  Labbe  1. 
c.  p.  108-111.  Cf.  Perieri  commentar.  prae- 
vius  ibld.  p.  86-106. 

De  s.  Aurea  abbatissa  Parisiis  in  Francia 
(f  cca.  666)  Ghesquierii  comment.  histor,- 
criticus  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Oct.  II.  p.  472 
-493. 

Acta  s.  Aureae  seu  Chrysis  virg., 
Censorini,  Felicis  etc.  martyrum 
apud  ostia  Tiberina  (saec.  III.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Aug.  IV.  p. 
757-761.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibxd. 
p.  755.  756. 

Acta  s.  Aureae  virg.  et  mart.  Cor- 
dubae  in  Hispania  a.  856  auctore 
s.  Eulogio  coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.  p. 
652.  653.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius 
ibid.  p.  651. 

Legenda  s.  Aurei  episcopi  et  socio- 
rum  martyrum  Moguntinorum  a.  632 
vetus. 

Ausg.:  ex  vet.  ms.  Heiligenstadiensi  in 
AA.  SS,  Boll.  16.  Jun.  m.  p.  49-57.  — 
InTentlo  et  inlraciila  s.  Aurei  et  s.  Justinae 
Moguntiae  in  ecciesia  s.  Albani  auctore 
Goswino  ibidem  monacho  ibi<l.  p.  57- 
73  {vdt  mehreren  Abbildungen).  —  Ana- 
lecta  Papebrochii  ex  libro  Sigehardi  mo- 
nachi  Sant-Albanensis  (a.  1298)  ibid.  p.  73 
-78,  (Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p.  521 ; 
vollstilndig  ap.  Joannis,  script.  Mogunt.  II. 
p.  5  sq.)  —  Appendix  de  Heiligeustadi- 
ensi  sanctorum  ecclesia  ibid.  p.  78-93  {viit 
Abbild.)  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius 
ibid.  p.  43-48  {m.  Abbild.) 

De  s.  Aurelia  et  Neomisia  virg.  Anagniae 
inltalia  (.saec.  XI.  init.)  Suyskenii  comment 
histor.-criticus  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Septb. 
Vn.  p.  137-141. 

De  s.  Aurelia  virg.  Argentorati  inAlsatia 
(saec.  IV.  V.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Oct.  Vn.  1,  p.  27-31. 

De  s.  Aureliano  episcopo  Arelatensi  in 


AURELIANUS  -  AUTBERTUS 


617 


Gallia  (t  551)  Henschenii  sylloge  historica 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III.  p.  108-110. 
—  Acta  inventionis  ibid.  p.  110-112. 

De  8.  Aureiiano  episcopo  Lemovicensi 
in  Aquitania  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mai.  II. 
p.  285. 

De  s.  Aureliano  episcopo  Lugdunensi  (f 
895)  elogium  historicum  '  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  490-506.  — 
'  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul.  II.  p.  60-63. 

De  s.  Aureliano  martyre  Romano,  Pa- 
piam  translato  Henschenii  comment.  criti- 
cus  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Mai.  V.  p.  128. 
129. 

Acta  s.  Aureiii  Augustini  =  Acta  s.  Au- 
gnstini  episcopi  Hipponensis. 

Vita  s.  Aurelii  episcopi  et  con- 
fessoris,  patroni  Hirsaugiensis. 

Handschr.:  Stuttgart,  mbr.  fol.  max. 
sec.  XII.  f.  36. 

De  s.  Auremundo  abbate  Mariacensi  apud 
Pictones  in  Gallia  (f  cca.  600)  notitia  ex 
Mabillonii  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  in  AA.  SS. 
BoU.  9.  Jul.  II.  p.  712. 

De  b.  Auria  virg.  in  Hispania  (f  cca. 
1100)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart.  H.  p.  100. 
101. 

Vita  s.  Ausonii  episcopi  Engolis- 
mensis  primi  in  Aquitania  auctore 
Francisco  Oorlaeo. 

Ausg.:  ex  edit.  Franc.  Bosqueti  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Mai.  V.  p.  134-137.  —  Vetus 
legenda  apocrypha  ex  ms.  ibid.  p.  137- 
141.  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius 
iind.  p.  131-134. 

De  s.  Auspicio  episcopo  Aptae  Juliae 
in  Provincia  Galliae  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Aug.  I.  p.  155. 

De  s.  Auspicio  episcopo  Treviris  (saec. 
II.)  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p. 
537. 

De  s.  Auspicio  ppiscopo  Tulli  Leucorum 
in  Belgica  1.  (f  cca.  478)  SoUerii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VL  p.  561.  562. 

De  8.  Austindo  archiepiscopo  Ausciensi, 
confessore  in  Vasconia  superiori  (f  1068) 
Suyskenii  sylloge  histor.-critica  in  AA.  SS 
Boll.  25.  Septb.  VIL  p.  152-162. 

Vita  s.  Austpebertae  abbatissaePau- 
liacensis  (f  704)  in  Belgio  et  Nor- 
mannia  auctore  anonymo. 

HandscJir. :  2Montecasino,Pertz' Arch. 
V.  p.  66.  Abweichungen  ap.  Bolland.  AA. 
SS.  10.  Febr.  IL  p.  420.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  XIII.  Colb.  5297.  21.  —  sec.  XIV.  Colb. 
5349.  18.  —  St.  Germ.  sec.  XIL  No.  497.  — 
St.  Martin.  sec.  XII.  No.  1.  —  Mont- 
pellier,  Univ.-Bibl.  No.  1.  Vit.  sanct.  vol. 
1.  f.  1.  —  Dijon,Univ.-Bibl.  No.383.Acta 
Sanct  vol.  U.  8. 

Aitay. :    »  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Febr.  — 


» wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr.  H. 
p.  419-423.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  .saec.  IIL  1.  p.  29-37.  —  *  ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  651.  —  *  Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  549.  —  Vita 
aiia  auctore  anonymo  perantiquo  et  fere 
aequali,  ex  ms.  Compendiensi  ap.  Mabillon 
1.  c.  p.  37-39.  —  Mlracula  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  423-426.  —  Miracula  alia  auctore 
monacho  anonymo  '  ibid.  p.  427-429.  — 
»  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  39-44. 

Erl.-SQ.hr.:    Bolland,     commentariu.s    praevlus 
ibid.  p.  417-419. 

De  s.  Austregiide  vel  Agia  s.  Lupi  matre 
(f  p.  608)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Septb.  L  p. 
266.    Cf.  Vita  s.  Lupi  archiep.  Senonensis. 

Vita  s.  Austregisili  episcopi  Bituri- 

censis  (nat.  551)  ac  miracula  au- 
ctoribus  antiquis  sed  anonymis : 
jBeatus  Austregisillus,  natus  Augino 
patre.^    Libri  3. 

Handschr.:  Dijon,  Un.-Bibl.  No.  383. 
Acta  SS.  Vol.  IIL  —  Paris,  k.  Bibl.  sec. 
XIH.  S.  Mart.  Lemov.  No.  1254;  —  St. 
Germ.  sec.  XIIL  No.  73.  —  Troyes,  No. 
26.   Acta  SS. 

Amg.\  'ed.  Surius,  vit.  SS.  20.  Mai.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p.  *229-*238; 
cf.  Vn.  p.  820.  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  H.  p.  95-99.  —  *  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  350-363  als  Res 
gestae  ac  miracula  s.  A-i.  —  *  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  HI.  p.  467.  —  Elogium  s. 
A-i  olim  tumulo  illius  marmoreo  insculptum 
ap.  Labbe  I.  c.  H.  p.  363.  364.  —  Miracula 
auctore  anonymo  saec.  VIII.  '  ap.  Mabillon 
1.  c.  saec.  II.  p.  99.  —  *Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  483.  —  Miracnla  alia  scripta 
ab  anonymo  saec.  VIII.  '  ap.  Mabillon  1. 
c.  p.  100-102.  —  *Bruchstucke  a  ap.  Du- 
chcsne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  787.  —  bap. 
Bouquet,  rec.  IH.  p.  660. 

Vita  s.  Austremonii  primi  Arver- 
norum  episcopi  et  miracula. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  H  p.  482- 
505.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p. 
407. 

De  s.  Austroberto  archiepiscopo  Vien- 
nensi  in  Gallia  (f  cca.  341)  Henschenii  syl- 
loge  historica  in  AA.  SS.  BoII.  5.  Jun.  I. 
p.  432. 

Vita  V.   Austrulfi    abbatis   Fonta- 

nellensis  (f  754.  14.  Sept.) 

Ausg.:  ex  gestis  abb.  Fontanellens.  '  ap. 
Dachery  spicileg.  III.  *  wiederholt  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI.  2.  p. 
133-136. 

Vita  s.  Autbertl  episcopi  Camera- 

censis  (633 — 669?)  auct.  Fulberto. 

Ausg.:    ed.  Surius,  vit.  Sanct.  13.  Decb. 

Erl.-Hchr.:  Histoire  litt^raire  de  la  France  VII, 

p.  277. 


618 


AUTBERTUS  —  AYBERTUS 


De  s.  Autberto  episcopo  Abricensi  in 
Oallia  (saec.  VIII.)  Hensclienii  synopsis  hi- 
stor.  m  AA.  SS.  BoU.  18.  Jun.  "111.  p,  603. 

Acta  s.  Autonomi  martyris  in  Bi- 
thynia  (saec.  IV.)  auctore  anonymo. 

Attsg.:  graecc  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Sept.  IV.  p.  16-19.  CJ.  Stiltingii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  14-16. 

De  s.  Auxano  episcopo  Mediolani  in  In- 
subria  (f  568)  Pinii  sylloge  m  AA.  SS.  Boll. 
3.  Septb.  I.  p.  666.  667. 

Vita  s.  Auxentii  prebyteri  archi- 
mandritae  in  Bithynia  (f  cca.  470) 
auctore  coaevo. 

Atcttg.:  ex  ms.  graeco  collata  c.  vers. 
Metaphrastae  a  Lipomano  et  Surio  edita 
m  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr.  II.  p.  770-782. 
Cf.  Henschenii  comment.  praevius  ibid.  p. 
768. 

Vita  s.  Auxibii  episcopi  Soliorum 
in  Cypro  (f  cca.  102)  auctore  ano- 
nymo. 

Atisg.:  ex  graeco  ms.  latine  versa  m  AA. 
SS.  Boll.   19.  Febr.  III.   p.  124-128. 

De  b.  Ava  virgine  Dononii  in  Hannonia 
(saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  April,  IH. 
p.  628. 

De  s.  Avatia  in  agro  Bellunensi  dominii 
Veneti  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jun. 
IV,  p.  21. 

Vita  s.  Aventini  episcopi  Castro- 
duni  in  Gallia  (saec.  VI.) 

Ausg. :  ex  rhythmo  gallico  succincte  con- 
cinnata  m  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr.  I.  p.  478- 
480. 

Vita  s.  Aventini  presbyteri  Trecis 

in  Gallia  (saec.  VI.)    auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  '  ex  ras.  edita  a  N,  Camuzato  in 
Promptuarium  antiquitat.  Tricassinar.  p.  58. 
—  ^mederholt  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr. 
I.  p.  476.  477.  Cf.  ibid.  Bollandi  commen- 
tarius  p.  474  fif.  ~  Eulogium  s.  A-i  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  II.   p.  349  ex  vita  eius. 

Vita  s.  Avertani  conversi  ordinis 
Carmelitarum  (saec.  XIV.)  auctore 
Carmelita  Italo. 

Ausq.:  interprete  Segero  Paulo  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Febr.  IIL  p.  620-623.  C/.  Hen- 
schenii  comment.  praevius  ibid.  p.  616-620. 

De  8.  Avertino  diacono  in  territorio  Tu- 
ronensi  (f  cca.  1170)  in  AA.  SS.  Boll.  5. 
Mai.  II.  p.  55.  56. 

De  s.  Avia  virgine  ct  martyre  in  Gallia 
(saec.  VI.)  Biickii  sylloge  critica  m  AA. 
SS.  BoU.  21.  Oct.  IX.  p.  322.  323. 

De  s.  Avia  virgine  martyre  circa  Parisios 


in  Gallia  m  AA.  SS.  BoII.   2.  Mai.  VH.  p. 
542. 

Vita  s.  Aviti  abbatis  Miciacensis 
apud  Aureliano.s  (f  cca.  527)  auctore 
ferme  coaevo. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  17.  Jnn.  IIL 
p.  351-360.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
in.  p.  438. 

Vita  s.  Aviti  episcopi  Viennensis 
in  Gallia  (f  cca.  524). 

Au^g.:  '  ex  mss.  Vienn.  et  Budecensi  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p.  667-669,  — 
*ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  693-695.  — 
Epitapliium  s.  Aviti  m  AA.  SS.  Boll. 
I.  c.  p.  669.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  660-667. 

Vita  s.  Avlti  eremitae  in  Sarla- 
tensi  apud  Petracoricos  dioecesi  (f 
cca.  570.) 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  IH. 
p.  361-365.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
m.  p,  390, 

De  ss.  Avito,  Cinzamo  Lectore  et  aliis 
martyribus  Nicomediae  m  AA.  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  471. 

De  s.  Avito  II  episcopo  Arvernensi  in 
Gallia  (saec.  VII.)  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr. 
IL  p.  380.  381. 

De  s.  Avito  episcopo  Claromontensi  istius 
nominis  primo  (f  cca.  594)  CJaromonte  in 
Arvernia  Cuperi  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  Boll.  21,  Aug.  IV.  p.  444-449. 

De  s.  Avito  et  Donato  martyribus  Africa- 
nis  m  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr.  11.  p.  768. 
De  s.  Avito,  Laeto,  Dulcardo  et  Viatore 
monachis  Micianensibus  (cca.  530)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s,  Ben.  saec.  I.  p.  613. 
614. 

De  s.  Avo,  Avia,  patre  et  matre  et  2  filiis 
martyribus  apud  Graecoe  m  AA.  SS.  Boll. 
9.  Mart.  II.  p.  3.  4. 

De  8.  Aya  comitissa  Montibus  Hannoniae 
in  Belgio  (saec.  VII.)  m  AA.  SS.  Boll.  18. 
April.  II.  p.  579-582. 

Erl.-Schr.:  Coret,  J.,  le  triomphe  dei<  vertus 
^vangcliques  repr^sent^  dans  !es  actions 
hdroiques  tie  s.  Aye,  corafe»Ke  de  Haynanf 
ttc.  Mons  1674.  4«. 
(Marsille,  Ch.)  Kecuell  de  la  vic,  mort  et 
iniracles  de  ».  Aye  ou  Agie,  comtcsse  d'ilai- 
naut,  patrone  contre  lcs  persecutions  injustes. 
Bruxcll.  1715.  8o. 

Vita  s.  Ayberti  de  Crispino  presby- 
teri,  reclusi  ord.  Bened.  in  Hanno- 
nia  (t  1140)  auctore  Roberto  ar- 
chidiacono  Ostrevandensi. 

Au$g. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  7.  April.  vxit 
veriindertem  Siil.  —  *  besser  in  AA.  SS. 
Boil.  7.  Apr.  I.  p.  673-G80  ed.  Henschen. 
—  Miracula  recentiora  ex  variis  ibid.  p. 
680-682. 


AYMAEDUS  —  BALSEMIUS 


619 


De  b.  Aymardo  abbate  Cluniacensi  III. 
(f  cca.  965)  elogium  historicum  ap.  Ma- 
biUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  316-325. 


De  s.  Azaria  propheta  in  Sjmbatha  di- 
strictu  Judaeae  sub  Asa  rege  Judaeorum 
in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I.  p.  319-321. 


B. 


Miracula  s.  Baboleni  abbatis  Fossa- 
tensis  in  Gallia  (saec.  VII.) 

Ausg. :  '  ex  cod.  S.  Germ.  Paris.  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p.  181-184.  —  » ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  658.  — 
'ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  565-571.  —  *ap. 
Mabillon ,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  11.  p. 
593-598. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Baboleno  Fossatensi  eiusque 
variis   translationibus   ap.  Labbe,  bibl.  nova 
I.  p.  PihQ. 
De  s.  Baboleno  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  590- 
593. 

De  s.  Babyla,  Timotheo,  Agapio  martyri- 
bus  Siculis  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II. 
p.  592. 

Acta  s.  Babylae  episcopi  Antio- 
cheni,  Urbani,  Prilidiani  etc.  (saec. 
III.) 

Ausg.:  ex  vet.  ms.  Eipatorii  et  Mombritio 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II.  p.  571-573. 
—  Alla  ada  ibid.  p.  573-576.  —  Alia  acta 
ex  Simeone  Metaphraste  ibid.  p.  576- 
578.  —  s.  Babjlae  translatio  ibid.  p.  578-580.  — 
8.  Babjlae  reliqalae  Cremonam  translatae 
ihid.  p.  580.  581.  —  Cf.  ibid.  569.  570. 

Vita  s.  Bacull  episcopi  Surrentini 

in   Campania    auctore    Dav.    Ro- 

maeo  Philocasio. 

Ausg. :  m  AA.  SS.  BoU.  29.  Janr.  II.  p. 
950-951. 

De  s.  Badilone  abbate  Lutosae  in  Han- 
nonia  (saec.  IX.)  Ghesquierii  comment.  hist.- 
criticus  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  349 
-361. 

Vita  s.  Badimi  archimandritae, 
martyris  in  Perside  (f  cca.  376.) 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  latine  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  April.  I.  p.  825-826.  —  Mccqtvqiov 
Bc(dtjf.iov  ap/iiKcydgiTov  ibid.  I.  append. 
p.  LXXXV.  LXXXVI. 

De  s.  Badulpho  abbate  Althanacensi  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III.  p.  732. 

De  s.  Baino  episcopo  Tarvanensi  et  dein 
abbate  Foutanellensi  in  Normannia  Francica 
(t  cca.  710)  '  Henschenii  commendatio  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Jun.  IV.  p.  26-29.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IH. 
1.  p.  474.  475. 

Acta  6.  Baithenei  abbatis,  sancti 


Columbae  successoris  in  Jona  Sco- 
tiae  insula  (f  601). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jun,  II.  p. 
237.  238. 

De  s.  Balbina  virgine  Romae  (•{■  130)  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart. 
III.  p.  900-903. 

De  s.  Baldegunde  abbatissa  in  AA.  SS. 
Boll.  10.  Febr.  II.  p.  429. 

Vita  s.  Balderici  confessoris  in 
Montefalconis  in  agro  Remensi  (f 
ante  med.  saec.  VII.),  miracula  et 
translationes.  Ex  historia  eccl.  Re- 
mensisFlodoardi  lib.IV.  c.38  sqq. 

Ausg. :  sec.  recens.  Colvenerii  m  Bibl. 
MM.  PP.  Lugd.  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Oct. 
VIL  2.  p.  923-928.  Cf.  Commentarius 
praevius  ibid.  p.  909-923. 

Vita  s.  Balderici  eplscopi  Leodien- 

sis  (1008 — 1018)  auctore  raonacho 
S.  Jacobi  Leodiensis. 

Fiir   d.  lothriugischen  Zustande  des   11.  Jahr- 
hunderts  nicht  unwichtig. 

Handschr. :  L  ii  1 1  i  c  h ,  Jacobskloster  mbr. 
sec.  XH.  4». 

Ausg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  724-738. 

Vita  Baldewini  archiep.  Trevirensis,  vid. 
Vita  Henrici  VH. 

Vita  s.  Baldomeri  subdiaconi  Lug- 
duni  in  Gallia  (^f  cca.  660).  Epitome. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Febr.  HI. 
p.  683.  684. 

Vita  b.  Balduini  martyris,  archi- 
diaconi  Laudunensis  (saec.  VII.) 

Ausg. :  ex  ms.  Corsendoncano  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Janr.  L  p.  503-505. 

De  b.  Balduino  abbate  ord.  Cisterciensis 
Reate  in  Italia  (f  1140)  Cuperi  comment. 
hi.storicus  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Aug.  IV. 
p.  450.  451. 

Historia  s.  Baisemii  martyris  Ra- 
merudeindioecesiTricassinaGalliae 
(saec.  V.)  Fragmentum. 

Ausg.:  ex  Camuzati  promptuario  p.  334 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  UI.  p.  293-294. 
—  Tlta  alia  auctore  incerto  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  II.  p.  509-511. 


620 


BALTHASAR  —  BARBATUS 


De  s.  Balthasare  reg^e  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Janr.  I.  p.  GG4.  665. 

De  s.  Balthero  pre-sbytero  et  Bilfrido 
aurifabro,  an.ichoretis  in  Scotia  (cca.  757) 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  6. 
Mart.  I.  p.  448-452. 

Vita  s.  Balthildis  reginae  Gailiae 
(f  cca.  670)  auctore  anonymo:  ,Be- 
nedictus  Dominus  qui  vult  omnes 
homines.' 

Vor  091  creschrieben. 

Ilandschr.:  Admont,  Stiftsb.  mbr.  sec. 
Xn.  4«.  —  Paris.  k.  Bibl.  sec.  Xm.  No. 
5318.  51.  —  sec.  Xni.  Colb.  No.  5341.  62. 
—  Compiegne,  sec.  X.  No.  40  ,Verba  regis 
celare'  etc.  —  Corbie,  sec.  X.  No.  17.  — 
St.  Germ.  sec.  XIII.  No.  460;  —  mbr.  sec. 
X.  No.  496.  —  St.  Mart.  sec.  Xm.  No.  1. 
Tom.  V.;  —  mbr.  sec.  XI,  No.  108.  — 
Rouen,  mbr.  sec.  XIII.  ^».  Y.   «'/^. 

Atisg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  26.  Janr.  II. 
p.  739-742.  —  '&p.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  775-785.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  571. 

Uebers. :  Bruchstucke  gab  A  b  el  hinter 
seiner  deutsch.  Vebers.  des  Fredegar  p.  115. 
116. 

NB.  Dieae  Vita  ist  von  einem  Spdlern  iiberarbeitel 
u.  eleganter  stilisirl;  sie  steht  so  i  ap.  Surium,  vit. 
SS.  2(i.  Janr.  u.  ist  *  wiederhoU  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  66.5. 

Vita  s.  Balthildis  eiusdem  secunda 
auctore  anonymo. 

tnterpolirt. 
Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  26.  Janr.  U. 
p.  742-746.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  783.  —  *Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  574.  —  Ulstoria  trans- 
lallonis  a.  833  auctore  anonymo  '  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Janr.  U.  p.  747-749.  —  »  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  IV.  1. 
p.  450-453. 

Erl.-Schr.:  Binet,  P.  Et.,  la  vie  excellcnte  de 
Kainto  Bathilde,  reine  de  France,  fondatrice 
et  reliKieuse  de  Chelles.  Paris,  Chappelet 
1624.  12mo. 
De  8.  Bathilde  regina  et  s.  Radegunde  vir- 
gine  Kalae  in  Gallia  in  AA.  !>S.  Boll.  1.  c 
p.  7.32-73S. 
Roth,  Otschichte  des  Beneflzi.ahvesens  p.  86. 

No.  172;  p.  2.33.  413. 
Vle  de  sainte  Bathilde  reine  de  France.  Lille, 
Lefort  1«47.  lumo.,   cd.  2a.  iWd.  18.')l.  l6mo. 

De  V.  Baltramno  abbate  Lutrensi  apud 
Sequanos  (f  960.  15.  Aug.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  277-279. 

Vita  s.  Bandaridi  episcopi  Suessio- 
nensis  in  Gallia  (saec.  VI.) 

Ausg.:  In  AA.  SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p.  63- 
68.    Gf.  Sollerii  corament.  praevius  p.  60-62. 

De  ss.  Banto  et  Beato  fratribus  presby- 
teris  Treviris  et  Confluentiae  (saec.  VII.) 
m  AA.  SS.  Boli.  81.  Jul.  VII.  p.  307. 

Vita  s.  Baomiri  confessoris  (4. 
Novbr.)  auctore  anonyrao. 


Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  508. 
509.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
430. 

Vita  b.  Baptistae  de  Varanis  ord. 
pauperum  sororuin  s.  Clarae(f  1527) 
Camerini  in  Umbria,  ab  ipsamet  ad 
,patrem  spiritualem  scripta. 

Ausg.:  ex  impres.so  Italico  Barth.  Cima- 
rellae  latine  interprete  Conr.  Janingo  in 
AA.  SS.  Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  478-496.  — 
Revelationes  de  mentalibus  doloribus 
Chri.sti ,  ex  edit.  Domin.  Pa.scuccii  latine 
redditae  ihid.  p.  496-501. —  Supplementum 
ex  Italico  Matthaei  Pascuccii  ibid.  p.  501- 
514.  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius  ibid. 
p.  476-478. 

De  8.  Baractale  martyre  Spoleti  in  Um- 
bria  (sec.  inc.)  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct. 
IV.  p.  994. 

Vita  s.  Baradati  anachoretae  in 
Syria  (f  cca.  460)  ex  Philotheo 
Theodoreti  cap.  27. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Febr.  m.  p. 
293.  Cf.  Henschenii  comment.  praevius  ibid. 
p.  292. 

De  s.  Barbarae  miraculo  quod  a.  1448 
fertur  accidisse,  auct.  TheodoricoPauIi 
Franconis  presbytero  canonico  regu- 
lari  Gorcomensi  in  Belgio,  ed.  Surius,  vit. 
SS.  4.  Decbr.  —  Die  historie  van  Sinte 
Barbara  met  die  miraculen.  AmEnde:  ghe- 
print  te  Delf  in  Holland  (Eckert  van  Hom- 
bergh)  1497.4».  Goth.  —  Incipit  prolog» 
1  legenda  beatissime  virginis  Barbare.  Im- 
pressum  Colonie  apud  lyskirchen.  s.  a.  (1490) . 
4».  7  fol.  —  Informatio  de  genealogia 
.sive  origine  b.  virginis  ac  martyris  Barbarae ; 
cum  prosecutione  legendae  et  miraculorum. 
8. 1.  et  a.  (Mogunt.,  Petr.  Fridberg  cca.  1496). 
4«.  6  fol.  Goth. 

Erl.-Sckr.:  Alba,  Franc,  beatae  Barbarae  virg. 
et  mart.  vita,  cam  precibus  ad  fulgurum 
grandinisque  tempestateg  fngandas.  Matriti 
1765.  80. 

Acta  s.  Barbari  martyris  Methone 
Venetias  translati  apocrypha. 

Ausg. :  ex  catalogo  Petri  de  Natalibus  in 
AA.  SS.BolI.  14.Mai.  IH.  p.  286.  —  Trans- 
lationes  ss.  Pauli  episcopi  et  Barbari 
martyris  a.  1496,  ex  mss.  monasterii  s. 
Laurentii  ibid.  VII.  p.  770-772. 

De  s.  Barbaruno  pre.sbyt.,  Humato,  Evasio 
etc.  martyribus  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun. 
I.  p.  168.' 

Vita  s.Barbati  Beneventani  episcopi : 
jSicut  evidentissima  fidelium.' 

"VVichtig  fllr  rt.  longobanliBche  Gcschichte. 
Ilandschr.:  Montecasino  No.  110.  145. 
Ausg.:   '  in  AA.  SS.  BoII.   19.  Febr.  UI. 
p.  139-142.  —   *ap.  Ughelli,  Italia  sacra 


BARDOMIANUS  —  BARTHOLOMAEUS 


621 


ed.  Venet.  VIII.   p.  21    sq.   —  Vita  alia: 

,Tempore  quo  Grimuald.'  [{viel  jiinger  als 
d.  vorhergehende,  ohne  Werth.)  Handschr. : 
Avignon,  musee  Calvet.  chart.  sec.  XV. 
No.  251.  fol.  19.]  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Febr. 
ni.  p.  142-145.  —  Translatio  auctore 
Falcone  in  chron.  Benev.  Ibid.  p.  145.  146. 
Vgl.  Falco. 

De  s.  Bardomiano,  Eucarpo  et  sociis  26 
martvribus  in  Asia  m  AA.  SS.  BoU.  25. 
Septb.  VII.  p.  57. 

Vita  s.  Bardonis  archiepiscopi  Mo- 
guntini  (1031—1051)  cauctore  Vul- 
culdo  capellano  Liutpoldi  arch. 
eius  successore. 

Recht  hiibsch,  aber  gar  zu  geJrangt  u.  kurz. 
Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  317.  —  Darmstadt. 

Ausg.:  '  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  318-321.  —  *  ap.  Bohmer,  fontes 
III.  p.  247-254.  —  Vita  altera  maior  au- 
ctore  anonymo  [{hier  fehlen  viele  That- 
sachen,  Ueberfluss  an  Lobrednerei.)  Hand- 
schr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  3*22] 
« ed,  Papebroch  m  AA.  SS.  Bolland.  10. 
Jun.  n.  p.  301-319.  —  *  wiederholt  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
6-33.  —  *  u.  ap.  Joannis,  rer.  Mogunt.  scr. 
I.  p.  474.  —  *  ed.  "Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon,  scr.  XI,  p.  322-342.  —  *  ap.  Bohmer, 
fontes  III.  p.  217-247. 

Erl.-Schr.:  Gie  seb  lech  t,  W.,  Gesch.  der  deut- 
schcn   Kai.serzeit  II.   p.  527  (2.   Aufl.  II.    p. 
55S.) 
Janning,  comment.  praev.   in  AA.  SS.  Boli. 

Jun.  VI.  1.  p.  87-94. 
Mabillon,  observat.  praeviae  1.  c.  p.  1-5. 
JStrunck,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers  II. 

p.  143-153. 
Waitz  in  Gottinger  gel.   Anzeigen.    1856.    p. 

1S96. 
Wattenbach,  Deutscblands  Geschichtsquel- 
len  i>.  270. 
De  b.  Barduccio   et  Johanne  de  Vespi- 
niano  laicis  confessoribus  (f  1331)Florentiae 
in  Etruria  Sollerii  sylloge  historica  in  AA. 
SS.  BoU.  4.  Jul.  II.  p.  168.  {M.  Portr.) 

Acta  s.  Barnabae  apostoii  (f  53) 
et  passio  in  Cypro,  sub  nomine  Jo- 
hannis-Marci,  Barnabae  consobrini, 
edita. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
U.  Jun.  II.  p.  431-436.  —  Acta  aiia  vitae 
prioris  ex  Mombritio  in  AA.  SS.  BoU.  11. 
Jun.  II.  p.  423-426.  —  Laudatio  8.  B-ae 
auctore  Alexandro  monacho  Cyprio, 
graece  et  lat.  iiid.tp.  436-453. 

Erl.-Schr.:   Janning,    comment.   ihid.   Jun.    VI. 
1.  p.  95. 
Papebrooh,    analecta    de    reliquiis    .".    Bar- 
nabae  ibid.  Jun.  II.  p.  45.3-160  (m.  Abbild.) 

embolismus,  an  et  quando  Romae,  Alex- 

andriae  ac  Mudiolani  Barnabas  praedicarit, 
ibid.  p.  426-431. 

Vita  s.  Barnardi  =  Vita  s.  Bernardi. 
Vita  s.  Baronti  et  Desiderii  ere- 


mitarum  Pistorii  in  Hetruria  (f  cca. 
700)  auctore  anonymo  saec,  XI. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mart.  III. 
p.  569-574.  —  ^vnederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec,  II.  p.  826-830.  — 
Cf.  C!ommentarius  praevius  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  c.  p.  567-569. 

De  s.  Barro  episcopo  Corcagiensi  in 
Hibernia  (saec.  VII.)  Suyskenii  comraent. 
histor.-criticus  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Septb. 
VII.  p.  142-151. 

Martyrium  s.  Barsabiae  coenobi- 
archae  et  sociorum  martyrum  in 
Perside  a.  342. 

Ausg.:  ex  AA.  SS.  mart.  orientalium  et 
occident.  auctore  Stephano  Ev.  Assemano 
I.  In  AA.  SS.  BoU.  20.  Oct.  VIII.  p.  846. 
847.  Cf.  v.  Heckii  comment,  praevius  ibid. 
p.  838-846. 

De  s.  Barsanuphio  solitario  prope  Gazam 
in  Perside  (saec.  VI.)  Papebrochii  disser- 
tatio  in  AA.  SS.  BoU.  11.  April.  II.  p.  22- 
27.    Cf  p.  957. 

De  s.  Barse  sive  Barso  episcopo  Edesseno 
confessore  sub  Valente  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Janr.  II.  p.  1031. 

De  s.  Barsima  et  duobus  fratribus  mart. 
m  AA.  SS,  Boll.  24.  Janr.  II.  p.  592. 

De  s.  Barsimaeo  episcopo  Edesseno  in 
Mesopotamia  (saec.  U.)  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  Janr.  p.  1026. 

De  s.  Barso  episcopo  Damasceno  m  AA. 
SS.  Boll.  28.  Febr.  III.  p.  728. 

De  s.  Bartholomaea  seu  Elisabeth  virg. 
tertii  ord.  servorum  B.  M.  (f  1348)  Senls 
in  Hetruria  Papebrochii  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV,  p.  626.  627. 

Vita  b.  Bartholomaei  a  Foresto  ord. 

Servorum  (f  1489)  auctore  f.  Arch- 
angelo  Gianio  ord.  iServorum  b. 
Mariae, 

Ausg.:  ex  annalibus  eiusd.  ordin.  cent. 
3.  lib.  IV.  c.  8.  p.  214  m  AA.  SS.  BoU. 
23.  Aug.  IV.  p.  738.  739.  Cf.  Pinii  com- 
ment.  praevius  ihid.  p.  737. 

Vita  b.  Bartliolomaei   ab  Anglario 

ordinis  s.  Francisci  de  Observantia 
(t  1528)  Empoli  in  Etruria. 

Ausg,:  ex  ms,  Fr.  Redi  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Mart.  II.  p.  664-666. 

Vita  s.  Bartholomaei  abbatis  in  Ca- 
labria  (f  19.  Aug.  1130)  auctore 
anonymo  coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  Septb.  VHI. 
append.  p.  810-826.  Cf  Stiltingii  comment. 
praevius  ibid.  p.  792-810. 

Acta  s.  Bartholomaei  apostoli  (saec. 
I.)  Albanopoli  in  Armenia  vel  Al- 


622 


BARTHOLOMAEUS  —  BASILIUS 


bania,   fabulosa  auctore  Pseudo- 
Abdia  Babylonio. 

Ausg.:  ex  mss.  S.  Martini  Trevir.  et  aliis 
et  editis  exemplaribus  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  34-39.  —  Orallo  encomiastiea 
auctore  s.  TheodoroStudita  lat.  reddita 
per  Ana.stasium  bibliothecarium,  ex  3  mss. 
collatis  c.  editione  d'Acherii  (spicileg.  III. 
fed.  nov.  U.  p.  123]  —  wiederholt  ap.  Fr. 
Combefis.,  bibl.  concionator.  VII.)  ibid.  p. 
39-42.  —  TransUtlo  corporis  Beneventum, 
auctore  ut  videtur  s.  Berthario  abbate 
Casinensi  ibid.  p.  42.43. —  Oralio  altera 
auctore  Josepho  forsan  hymnographo,  ex 
editione  Surii  ibid.  p.  43-45.  —  Oratfo  tertia 
auctore  Niceta  Paphlagone  ex  editione 
graeca  Combefisii  latine  ibid.  p.  46-49.  —  G 1  o  - 
ria  posthuma  ex  cultu,  miraculis  ibid. 
p.  49-108.  —  Cf.  Sollerii  commeut.  praevius 
ibid.  p.  7-34. 

Vita  s.  Bartholomaei  eremitae  in 
Farne  Angliae  insula  (f  1182)  au- 
ctore  coaevo,  G  monacho,  forsan 
Galfrido. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jun. 
IV.  p.  833—841. 

De  b.  Bartholomaeo  abbate  Maioris-mo- 
nasteriipropeTuronum(tl084)ap.Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  384-391. 

—  De  rebus  gestis  in  Maiori-monasterio 
saeculo  XI.  ibid.  p.  391-402. 

De  b.  Bartholomaeo  de  Cerveriis  martyre 
ord.  praed.  Savigliani  in  Pedemontio  (f 
1466}  in  AA.  SS.  BoU.  21.  April.  U.  p.  955. 
956. 

De  b.  Bartholomaeo  episcopo  Vicentino 
ord.  praed.  (f  1271)  Sollerii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jul.  I.  p.  277 
-287;  c/.  VII.  p.  854. 

De  s.  Bartio  episcopo  Vasione  in  comitatu 
Vindauscensi  (f  cca.  580)  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Oct.  m.  p.  399. 

Acta  s.  Barypsabae  eremitae  et 
martyris  in  Oriente  auct.  anonymo. 

Aiuit/.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Septbr.  III.  p,  498-501.  C/.  Stiltingii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  494-498. 

Vita  s.  Basilei  episcopi  Araaseae 
in  Cappadocia,  martyre  Nicomediae 
(tcca.322)auct.  Johanne  presby- 
tero   Nicomediensi. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  interprete  G.  Sirleto 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  April.  III.  p.  417-422. 

—  Pars  encomii  s.  B-i  ex  ms.  graeco 
cardiualis  Sfortiae  ibid.  p.  416-417.  — 'Ey 
xui/LHoy  lig  loy  uyiov  IfQO/uaQTvQtt  Buoikfa 
tcQYuniax.  'AfiaaHKS  ibid.  III.  ajijjend.  p. 
LvI-LX.  —  MaQTVQiovrov  ayiov Baaikfois 
imax.  'Afjiaaiias  auctore  Johanne  presby- 


tero  Nicomediensi  teste  oculato,  ex  cod. 
Vat.  ibid.  p.  L-LVI. 

De  8.  Basilia  martyre  in  Mauritania  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  April.  II.  p.  405. 

De  s.  Basiliano,  Amantio,  Tulicoc<c.  mar- 
tyribus  in  Campania  in  AA.  SS.  Bolland, 
11.  Febr.  II.  p.  511.  Cf.  p.  896. 

De  s.  Basilide,  Auriso,  Rogato  etc.  mar- 
tyribus  Romae  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun. 
n.  p.  272. 

De  s.  Basilide,  Di.stro,  Polimaco  etc.  mar- 
tjribus  Hen.schenii  commentar.  criticus  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  II.  p.  507-511. 

De  s.  Basilide  et  Gerontio  martjTibus  ap. 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  1.  April.  L  p.  10. 

Acta  s.  Basilidis  et  sociorum  mar- 
tyrum  sub  Diocletiano. 

Ausg.:  ex  ms.  monasterii  s.  Maximini 
prope  Treviros  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jun. 
II.  p.  512-514.  —  De  translatione  Me- 
diolanum  ibid.  p.  514.  515. 

Vita  s.  Basilii  iunioris  anachoretae 
Constantinopoli  (f  cca.  952)  a  Gre- 
gorio  discipulo  scripta. 

Ausg.:  ex  graeco  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  Mart.  III.  p.  668-681.  —  Biog  xat 
7ioi.iTtia  rov  ttyiov  B.  lov  viov  avyyQacftis 
nuQu  FQtjyoQiov  ibid.  III.  append.  p.  *24 
-*39. 

Vita  s.  Basilii  magni,  episcopi 
Caesareae  in  Cappadocia  (f  379). 

Ausg.:  ex  ipsius,  Gregorii  Na/ianzeni, 
Nvsseni  aliorunique  veterum  scriptis  col- 
lecta  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Jun.  II.  p.  814 
-933.  —  Historia  institutionis,  ex  menaeis 
impressis  graece  et  lat.  ibid.  p.  934-936.  — 
Appendix  de  vita  s.  B-i  apocrypha  ibid. 
p.  936-938.  —  Vita  apocrypba  s.  Amphi- 
lochio  adscripta,  iuterprete  Franc.  Com- 
befis  ibid.  p.  938-957. 

Brl.-Schr.:  Uacrtius,  comracQtarius  praevius 
ibid.  p.  807-811 
Ein  8ch(!ne  Historia  von  Standhaftigkeit 
des  h.  Uasilii  etc.  Item  zwo  andere  sclione 
Hlstorien.  Magdeburg  I.^JIQ.  40.  6  Bimt. 
Klose,  C.  K.  \V.,  Basilius  d.  Gr.  nach  8. 
Lcbon  u.  s.  Lehre.  .Stralsund  1835.  gr.  80. 
1  Thlr.  5  Sgr. 

Acta  s.  Basilii  presbyteri  martyi-is 
Ancyrae  in  Galatia  a.  363. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  lat.  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Mart.  UI.  p.  380-383  c.  comment. 
—  MuQTVQifOV  Tov  uyiov B.TOV nQia^VTtQOV 
ibid.  III.  append.  p.  *15-*18. 

De  s.  Basilio  abbate,'  fundatore  mona- 
sterii  dicti  ad  Profundum  Rivum  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  31. 

De  s.  Basilio  Ancyrano  Caesareae  in  Cap- 
padocia  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.  p.  83. 

De  s.  Basilio  episcopo  Bononiae  in  Italia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I. 
p.  426. 


BASILIUS  —  BATATZUNUS 


623 


De  s.  BasllioepiscopoCretensi,  deinThes- 
salonic.  (f  cca.  870)  in  AA.  SS.  Bolland. 
1.  Febr.  I.  p.  242.  243. 

De  s.  Basilio  episcopo  Parii  in  Mysia 
minore  sub  iconomachis  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  April.  II.  p.  95.  96. 

De  s.  Basilio  et  Emmelia  coniugibus,  pa- 
rentibus  ss.  Basilii  Magni  et  Gregorii  Nys- 
seni,  Neo-Caesareae  in  Cappadocia  (saec. 
IV.)  Papebrochii  commentar.  historicus  in 
AA.  SS.  BoU.  30.  Mai.  VII.  p.  242-246. 

De  s.  Basilio  et  Procopio  Decapolita  mo- 
nachis  Constantinopolitanis  (f  cca.  750)  Hen- 
schenii  comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Febr.  III.  p.  685.  686. 

De  s.  Basilio  et  70  martyribus  Scytho- 
poli  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Jul.  U.  p.  228. 

De  s.  Basilio  in  Armenia  in  AA.  SS. 
Boll.  11.  Febr.  II.  p.  510. 

De  s.  Basilio  monacho  Ratensi  in  Gallia 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  II.  p.  604.  Cf. 
p.  897. 

De  s.  Basilio,  Rufino,  Isidoro  etc.  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  Boll.  9.  April.  I.  p.  821. 

Vita  s.  Basilisci  martyris  Cappa- 
docis  (f  cca.  308)  auctore  Eu- 
signio,  forte  dein  martyre. 

Ausg.:  ex  ms.  S.  Maximini  in  AA.  SS. 
Boll.  3.  Mart.  I.  p.  237-241.  C/.  Comment. 
praevius  ibid.  p.  235-237. 

De  s.  Basilissa,  Aureo  et  Nuscia  marty- 
ribus  Roraanis  Papebrochii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p. 
*173.  *174, 

De  s.  Basilissa  et  Anastasia  matronis  Ro- 
manis  et  martyribus  (f  a.  66.)  in  AA.  SS. 
BoII.  15.  April.  II.  p.  372. 

De  s.  Basilissa  virgine  et  martyre  Nico- 
mediae  in  Bithynia  sub  Diocletiano  in  AA. 
SS.   BoII.  3.  Sept.  I.  p.  609. 

De  s.  Basilla  ac  ss.  Crispolo  et  Restituto 
martyribus  Romanis  Papebrochii  comment. 
criticus  in  AA.  SS.  Boll.  11,  Jun.  11.  p. 
463.  464. 

De  s.  Basilla  virgine  Syrmii  in  Pannonia 
inferiore  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Aug.  VI. 
p.  515. 

Vita  s.  Basini  archiepiscopi  Tre- 
virensis  (f  cca.  G72)  auctore  Nizone 
abbate  Mediolacensi  saec.  XI. 

Sehr  unzuverlassig. 
Handschr.:    Trier,    No.    XXVI.    chart. 
sec.  XVI. 

Ausg.:  ^  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mart.  I,  p. 
315-320.  —  '  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  lU. 
p,  591. 

Erl.-Schr.:    Rettbnrg,    Kirchcngesch.    Deutsch- 
lands  I.  p.  m. 

Acta  s.  Basini  martyris  Trunchinii 
in  Flandi-ia  (cca.  med.  saec.  VII.) 


j.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul, 
III,  p,  701.  C/.  Cuperi  comment.  praevius 
ibid.  p.  699. 

Vita  s.  Basoli  confessoris  (f  cca. 
620)  auctore  Adsone  Dervensi 
abbate  (f  992). 

Handschr.:  Montpellier,  Uu.-Bibl.  sec. 
XII.  fol.  No.  1.  Vit.  SS.  III.  f.  141.  — 
Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ.  mbr,  sec,  X.  4». 
No.  1040  olim  725. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS,  o.  s.  Ben. 
saec.  11.  p.  67-75,  —  *  Auszug  ap,  Bouquet, 
rec.  III.  p.  463.  —  Vila  aiia  auctore  ano- 
nymo  saec.  X,,  ex  ms.  ap.  Mabillon  1.  c. 
p,  64-67.  —  Mlracula  et  translalio  auctore 
Adsone  Dervensi  '  ap.  Mabillon  1.  c. 
saec.  IV.  2.  p.  137-142.  —  *Auszug  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  517. 

De  s,  Bassa,  Paula  et  Agathonica  virg, 
martyr,  Carthagine  in  AA.  SS.  BoII,  10,  Aug, 

II,  p,  533, 

Martyrium  s.  Bassae  et  filiorum 
eius  Theognidis,  Agapii  ac  Pisti 
sub  Maximiano,  his  Larissae  vel 
Edessae  in  Graecia,  illa  in  Halone 
insula  coronatorum,  auctore  Lau- 
rentio  monacho  Rutiensi. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interprete  Pinio  in 
AA.  SS.  Boll.  21.  Aug.  IV,  p.  419-422.  C/. 
Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  417-419, 

Vita  s.  Bassiani  episcopi  Lauden- 
sis  in  Italia  (f  cca.  409)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  Bon,  Mombritio  in  AA.  SS. 
Boll.  19.  Janr,  II,  p.  222-226.  —  Vitae 
epitome  ex  officio  ecclesiae  Laudensis 
ibid.  p.  226. 

De  s.  Bassiano  confessore  (f  453-458) 
Constantinopoli  Bvei  sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  Oct.  V.  p.  79-85. 

De  s.  Bassiano  martyre  Syracusis  in  Si- 
cilia  (t  cca.  269)  sylloge  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Oct.  VII.  2.  p.  796. 

De  s,  Basso,  Antonio,  Protolyco  etc.  mar- 
tyribus  Alexandrinis  Henschenii  svHoge  hi- 
storica  in  AA.  SS.  BoII.  14,  Febr.  II.  p, 
750.  751, 

De  s,  Basso  et  Bassio  et  aliis  20  mar- 
tvribus  Afris    in   AA,  SS.   BoU.    19.  Mart. 

III.  p.  26. 

De  s.  Basso,  Eusebio,  Eutychio,  Basilide 
sub  Dioclet.  martyribus  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Janr,  II,  p,  257, 

De  s,  Bata  Persa  martyre  inMesopotamia 
in  AA,  SS,  BoIIaud.  1.  Mai.  I.  p.  46.  — 
Myijurj  Tov  aylov  fiaQTVQOs  BctTtt  tov  IlfQa. 
ibid.  I.  p.  739. 

De  s.  Batatzuno,  Palaemone  et  Garuma 
abbatibus  Habessinis  in  AA..  SS,  Bolland. 
11.  Jun.  U,  p,  465, 


624 


BATHILDIS  —  BEGA 


Vitas.  Bathildis  =  Vita  s.  Balthildis 
reginae. 

De  s.  Bathusi  et  Verca  pre.sbyt.  cum 
duobus  filiis  et  tiliabus  Arpyla,  Abepa  e<c. 
martyribus  Gotthis  cca.  a.  370  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Mart.  III.  p.  6 19. 

Acta  s.  Baudelii  martyris  Nemausi 
in  Gallia  Narbonensi. 

Ausg. :  ex  4  mss.  in  AA.  SS.  Bolland. 
20.  Mai.  V.  p.  *195-*196.  —  Appeudix 
auctore  s.  Gregorio  episc.  Turonensi  lib.  I. 
mirac.  seu  de  gloria  mart.  c.  78  Ibid.  p. 
*197.  Cf.  Henschenii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  *194  et  VU.  p.  819. 

Vita  s.  Bauderici  confessoris  in 
dioccesibus  Lingonensi  et  Aeduensi 
in  Burgundia  (saec,  VI.  VII.) 

Ausy. :  ex  antiq.  breviariis  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Oct.  VIl.  1.  p.  52-55.  Cf.  Goorii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  49-52. 

De  s.  Baumado  confessore  Tutelae  apud 
Lemovices  in  Gallia  (saec.  VI.)  Sollerii 
sylloge  de  cultu  et  gestis  ex  Baluzii  mo- 
numentis  Tutelensibus  in  AA.  SS.  BoUand. 
4.  Aug.  I.  p.  334-336. 

Vita  s.  Bavonis  confessoris  Gandavi 
in  Flandria  (f  G53)  auctore  ano- 
nymo. 

AxjLsg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  396-403.  —  *wiederkolt  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Octb.  I.  p.  229-235.  —  Vita 
alia  et  miraculorum  libri  III  auctore  fere 
coaevo  {Handschr.:  Brilssel,  k.  Bibl.  mbr. 
sec.  XII.  fol.  —  Coln,  mbr.  sec.  XI.  fol. 
VI.  18.  —  Gent,  Stadtb.  sec.XL  No.  210.a. 

—  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol. 
715.  No.  3.,  —  sec.  XIII.  foi.  No.  716.  Tom. 
V.  —  Paris,  k.  Bibl.  5270)  'in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Octbr.  I.  p.  293-303.  Cf.  April.  I. 
p.  875.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  11.  p.  406-415.  —  Vita  alia  me- 
trica  auctore  anonymo,  ex  ms.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  Octbr.  I.  p.  235-243.  —  Vita  alia 
auctore  Theodorico  abbate  S.  Trudonis 
ord.  Ben.  dioec.  Leodiensis  (f  1107)  '  ed. 
Surius,  vit.  SS.  1.  Octbr.  —  '  toiederholt  &]>. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p. 
396.  —  ^iciederholi  u.  ex  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Octbr.  I.  p.  243-253.  —  Epitaphium 
8.  Bavonis  auctore  s.  LivinoFlandriae 
apostolo,  versibus  elegiacis,  •  ed.  Usse- 
rius,  epistoiarum  Hibernicarum  sylloge. 
Dublin.  1632.   4».   Parisiis  1665.  4».  p.  21. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
n.  p.  405. 

Erl.-Sehr.'.  Gloria  posthumii  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Oct.  I.  p.  253-293  {m.  Abbildg.) 
Perier,  J.  coinuietn.  praevius  iftid.  p.   198-229. 

acta   «.    Bavoni»    alias   AUocini    confexs. 

Qandarengium  patroni.  Colleiirit,  dig.,  illnstr. 
J.  P.  Antverpiae  1765.  4». 

Vgl.  Chronicou  S.  Bavonis. 


De  s.  Bazalota  et  Euphemia  sanctimoni- 
alibus  Habessinis  (saec.  IV.)  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Jun.  I.  p.  639. 

De  s.  Beata  seu  Benedicta  virgine  dioe- 
cesis  Senonensis  in  Gallia  in  A.A..  SS.  Boll. 
29.  Jun.  V.  p.  492. 

Vita  s.  Beati  pre.sbyteri  Valle-  cava 
in  Hi.spania  (f  798). 

Ausy. :  '  a  Jo.  Taraaio  Salazario  edita  et 
repetita  *in  AA.  SS.  BoII.  19.  Febr.  lU. 
p.  147-148.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  735-738. 

Vita  s.  Beati  Vindocini  {Vendome) 
in  dioecesi  Carnotensi  (saec.  I.) 

Ausg. :  ex  mss.  Bodeccensi  et  Ultraiect. 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  U.  p.  365-367.  — 
Appendix  de  veneratione  b.  Beati  apud 
Helvetios  ihid.  p.  367.  368. 

ETl.-Schr.:  Agricola,  Dan.,  vita  s.  Beati.  Bagil. 
1511.  8«. 
Murer,   Laur.,    Leben    dea    h.   Beati,    eraten 

Apostels  in  der  SchweiJ!.  Lucern  1711.  S*. 
Rettbers,    Deutschlands   Kirchengeschichte 
I.  p.  140. 

De  s.  BeatriceAtestinasanctimonialiFer- 
rariae  in  Itaiia  (f  1262)  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Janr.  U.  p.  1136. 

De  b.  Beatrice  Atestina  sanctimoniali 
Patavii  ord.  s.  Bened.  (f  1226)  m  AA.  SS. 
Boll.  10.  Mai.  U.  p.  598-600.  —  Supple- 
mentum  historic.  ex  gemina  vita  italica 
ibid.  p.  600-60:i.  —  Miraculaex  italico 
Jac.  Phil.  Thomasini  episc.  Cittanovensis 
ibid.  p.  602.  603. 

Vita  s.  Becoelini  ==  Vita  s.  Bertellini 
eremitae. 

Vita  s.  Bedae  iunioris,  monachi  in 
territorio  Rhodigino,  Genuae  quie- 
scentis  (f  883). 

Ausg.:  ex  ms.  monasterii  s.  Benigni  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  April.  I.  p.  867-873. 

Vita   Bedae   Venerabilis    monachi 

presbyteri  in  Anglia  (f  735)  auctore 
et  collectore  T  u  r  g  o  t  o  p  r  i  o  r  e  Du- 
nelmensi. 

Ausg.:  Hn  AA.  8S.  Boll.  27.  Mai.  VL  p. 
720-723.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.|8aec.IU.  1.  p.  535-539.  —  IHorbnset  obitus 
auctore  Cuthberto  Durhamensi  (cca. 
740)  'in  Bedae  opp.  omn.  Basil.  VUI.  — 
*in  AA.  SS.  BoII.  1.  c.  p.  721  {bildet  Cap. 
3.  vitae  auctore  Turgoto.)  — 

Erl.-Hchr.x  Elogium  Bedac  historlcum   ap.  Ma- 
billou  1.  c.  p.  539-561. 
Ilenschen,    comnient.    praevius   tn  AA.    SS. 
B.  1.  c.  p.  718-720. 
Vgl.  Beda. 

Vita  Beekii  =  Vita  Egberti  ter  Beek. 

Vita  s.  Begae  abbatissae  in  Cum- 
bria  Angliae  provincia  (f  post  med. 
saec.  VU.) 


BELINA  —  BENEDICTU^ 


625 


Ausg.:  ex  offic.  propr.  in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Sept.  II.  p.  699-700.  Cf.  Suyskeaii  com- 
meutar.  praevius  ihid.  p.  694-698. 

De  s.  Belina  martyre  apud  Lingones  in 
Campania  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Septb.  III. 
p.  259. 

De  s.  Bello,  Floro,  Satumino  etc.  mar- 
tyribus  Romanis  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Janr. 
IL  p.  455. 

De  b.  Benedicta  Assisiensi  abbatissa  or- 
dinis  s.  Clarae  Assisii  in  Umbria  (f  1260) 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mart.  II.  p.  498. 

De  s.  Benedicta  et  Caecilia  virginibus 
abbatissis  Susterenensibus,  et  Relinde  re- 
clusa  in  agro  JuHacensi  (saec.  X.)  Sollerii 
sylloge  m  AA.  SS.  BoUand.  17.  Aug.  III. 
p.  509. 

De  s.  Benedicta  sanctimoniali  Romae  in 
AA.    SS.  BoU.  6.  Mai.  IL  p.  107. 

Acta  s.  Benedictae  virg.  martyris 
in  territorio  Laudunensi  in  Gallia 
forte  sub  Diocletiano  fabulosa,  au- 
ctore  anonymo. 

Awg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  8-  Octb. 
IV.  p.  219-222.  Cf.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ihid.  p.  213-218. 

Vita  s.  Benedicti  abbatis  Anianensis 
in  Gallia  Narbonnensi  et  Belgica 
(f  821)  auctore  s.  Ardone  Sma- 
ragdo  eius  discipulo  (f  843). 

Handschr.  :Montpellier,  Arch.  der  Pra- 
fectur,  mbr.  sec.  XII.  im  Chartular.  Anianense. 
Amg. :  ^  ed.  Hugo  Menardus  in  Obser- 
vationes  ad  martyrologium  Benedictin.  Paris. 
1629.  8».  lib.  n.  —  *ed.  Hugo  Menardus 
ante  Concordiam  regularum  s.  Benedicti. 
Paris.  1638.  4».  —  »  ed.  Henschen  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  Febr.  II.  p.  610-620.  —  ^voll- 
stcindiger  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  192-217. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  rom.  Literatur  ini 
karoHng.   Zeitalter.   Carl.sruUe   1810.   p.   362. 
366-370. 
Epistolae  s.  Benedicti  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 

p.  620.  621. 
Henschen,  comment.  praevius  ibid.  p.   606- 

610. 
Histoire    littdraire   de   la  France   V.    p.   31 

IV.  p.  447. 
Mabillon,  de  synodo  Aquisgranensl  deque 
monasteriis  Anianae  subicctis  aut  per  Bene 
dictum  ordinatis  ap.  Mabillou,  AA.  8S.  1.  c 
p.  218-226. 
Sermo  s.  Benedicti  in  consecrat.  altaris  s 
Salvatoris  eiu.sd.  monasterii  a.  782  habitus 
ap.  Mabillon  1.  c.  p.  225.  226. 

Vgl.  Vitas.  Guilelmi  duc,  {vit.  comp.) 

Vita  s.  Benedicti  abbatis  Cassinen- 

sis  sive  de  Nursia  (f  543)  auctore 
Gregorio  Magno  papa  {in  toto 
lihr.  2  dialog.) 

Ausg. :  1  textus  lat.  cum  duob.  codd.  mss. 
Sublacensib.  nunc  primum  comparatur,  ex- 
liibitis  etiam  variantib.   veterum    editt.  le- 


ctionib.  Versio  graeca,  auctore  Zacharia 
papa,  cum  cod.  ms.  abbatiae  Florent. 
confertur.  Altera  pars  veterum  carmina, 
sermones  et  homil.  de  Bened.  complectitur. 
Postrema  varior.  notas  in  eandem  vitam 
contractas  et  in  examen  revocatas  in  me- 
dium  affert.  Venetiis  1723.  4».  —  »  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  L  p.  3-28.  • 
—  »  ex  var.  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart. 
TTT.  p.  277-288.  —  *"niit  zahlreichen  Noten 
ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IV.  p.  185-239 
vor  Leonis  Marsicani  Chronica  Casinensis. 
Uebers.:  Gr^goire  le  Grand,  s.,  la  vie 
de  s.  Benoist,  avec  une  explication  des 
endroits  les  plus  importans  et  un  abr^g^ 
de  rhistoire  de  son  ordre,  par  Joseph  Mege. 
Paris  1737.  4«. 

Vita  s.  Benedicti  eiusdem  a  Gre- 
gorio  M.  descripta  (libr.  II.  dialog.) 
quam  defloravit  heroico  breviloquio 
et  pauca  (de  miraculis)  superaddidit 
Marcus  poeta  s.  Benedicti  disci- 
pulus  (cca.  610). 

Ausg. :  ^  ed.  Prosp.  Martinengus  in  Poe- 
mata  vett.  divinorum  curante  Arnoldo  Wion. 
Romae    1590.    4».   m.    —    *  ap.    Mabillon, 
AA.   SS.   o.  s.  Ben.  saec.  L    p.   28.  29.  — 
Vita  alia  auctore  Rainaldo  snbdiacono 
Casinensi.  Metrice:  ^in  breviariis  Casinen- 
sibus  a.  1568.  1572.  —   » in  AA.  SS.  BoU. 
21.  Mart.  HI.  p.  276.  —  Carinen  de  s.  Be- 
nedicto    abbate    Casinensi    auctore    Ber- 
thario    abbate   Casinensi   et   martyre 
(saec.IX.)  [173  elegische  Verse;  unbedeutend] 
1  ed.  Prosp.  Martinengus   in  Poemata  vett. 
curante  Arnoldo   Wion.    Romae   1590.    4". 
UL  —  »ap.  Mabilln,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  29-33.  —  Hislorica  relalio  de  cor- 
pore    s.    Benedicti    Casini    auctore  Petro 
diacono   Casinensi    (cca.  1137)    '  in  AA. 
SS.  BoU.  21.  Mart.  HI.  p.  288-297.  —  »ed. 
(una    cum  Vita    graeco-lat.    s.   Benedicti.) 
Venet.  1723.  4».  —  Appendix  ex  chronico 
Casinensi  Leonis   episc.  Ostiensis   et  Petri 
diac.   Casin.    (lib.  1.   c.  15.)    ibid.    p.   297. 
298.  —  Hyinnus  de  s.  Benedicto  abbate  Ca- 
sinensi  auctore  Alphano,   ex   abb.   Casi- 
nensi    archiep.    Salernitano    (f  1085) 
:  ,Aureo  solis'  — :  *  ed.  Prosp.  Martinengus 
m  Poemata  vett.  curante  Arn.  Wion.  Romae 
1590.  4«.  III.  —  »  ap.  Ughelli,  Italia  sacra 
n.  —    »ap,  Mabillon,    AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.    p.  33-35.    —    Hjwnus  de  s.  Bene- 
dicto  auctore  Paulo  Diacono:    ,Fratres 
alacri  —  sequax  tui,'  ^in  Pauli  Diac.  histor. 
Langob.  lib.  I.  cap.  26.  —  *  in  Aimoini  ser- 
mone  de   s.  Benedicto   in  Biblioth.  Floria- 
censi    p.  284.    —   Miracuia   s.  Benedicti  in 
Gallia,  scripta  ab  Adrevaldo  monacho 
Floriacensi,     Caroli    Calvi    princip  atu. 
{Das  1.  Buch  der  Wunder,  von  Adrevald 
begonnen,  vollendete  A  delerius;  Aimoin. 
mon.  Floriac.  fiigte  1005  ein2.u.i.Buch 

40 


626 


BENEDICTUS 


hin!M,  d<u  4.  ein  Anonymus  ex  AnAreae 
monachl  historia,  camiine  edltua  a  Bodul- 
pho  Tortario  monacho  Floriac.,  das  b.  Iio- 
dulphus  Tortarius  m.  FLor.)  ^  ztierst 
Paris.  1605.  8».  ap.  Joh.  a  Bosco,  bibl. 
Floriaceusis  p.  13.  —  *  ap.  Mabilion,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  80  et  369-394; 
das  2.  u.  3.  Buch  Aimolns  ap.  Mabillon  1. 

c.  IV.  2.  p.  356.  —  »  m  AA.  SS.  Boliaad. 
21.  Mart.  III.  lib.  1.  p.  305-316;  lib.  2.  et 
3.  p.  316-324;  324-334;  lib.  4.  p.  334.  335; 
lib.  5.  p.  336-353. —  Appendix  ex  ms.  Pa- 
triciaceusi  ii.  p.  353-357.  —  Excerpta  ex 
Aimoino  de  miraculis  s.  Benedicti  ed.  Waitz 
ap.Pertz,  mon.  scr.  IX.  p.  374-376  (deregibus 
Francorum.)  —  Bruchstiicke  *  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  671 ;  X.  p.  341.  —  »  ap.  Du- 
chesne,   hist.  Franc.    scr.  in.  p.  439;    aus 

d.  3.  Buche  IV.  p.  135-141.  —  Miracula  s. 
Benedicti  alia  in  Italia  facta  auctore  De- 
siderio  abbate  Casinensi,  dein  papa 
Victore  lU.  Dialogorum  libri  4  (geben  gute 
Nachrichten  uber  die  Zeit  Heinrichs  III) 
^  ed.  J.  Bapt.  Mari.  Romae.  —  *  iciederholt 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.,IV. 

2.  p.  425-461.  —  JWiraCHla  s.  Benedicti  alia, 
a  Rodulfo  Tortario  (Tortaire,  de  la 
Tourte)  Floriacensi  monacho  (flor.  1114) 
descripta  '  ed.  J.  a  feosco ,  bibliotheca 
Floriacens.  Paris.  1605.  S».  I.  p.  149.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart.  III.  p.  336- 
353.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  390-422.  —  Appendix: 
,Tempore  Gauzlini  gloriosissimi'  ibid.  p. 
423.  424.  —  » rveitlaufiger  in  AA.  SS.  BoU. 
21.  Mart.  III.  p.  353-357.  —  Odo  abbas 
Cluniacensis:  Sermo  habitus  Floriaci  in 
festo  translationis  s.  Benedicti,  ex  Boscii 
bibl.  Floriac.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  363-369.  —  Officlura  s.  Be- 
nedicti,  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IV.  p. 
618-621.  —  Tfaeodoricus  monachus  Floria- 
censis :  Liber  de  illatione  redituque  cor- 
poris  s.  Benedicti  Aurelianis  ad  Floriacum, 
'  ed.  Joh.  a  Bosco,  bibl.  Floriacens.  I.  p. 
219.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  350-355.  —  Translatlo  s.  Be- 
nedicti  in  Floriacum  a.  653 ,  scripta  ab 
Adrevaldo  monachoFloriacensisaec. 
IX. ,  '  ap.  Joh.  a  Bosco,  biblioth.  Floriacens. 
p.  1-13.  Paris.  1605.  8».  —  » ap.  MabiUon, 
AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  II.  p.  353-358 
(p.  338  ed.  Venet),  —  « in  AA.  SS.  Bolland. 
21.  Mart.  III.  p.  302-305,  (nennen  fulsch- 
lich  den  Verfasser  ,AdaIbertus  mon. 
Flor.')  —  Auszug  '  ap.  Bouquet,  rec.  I.II. 
p.  564.  —  *  ap.  Duchesne,  hi.st.  Franc.  scr. 
I.  p.  657;  III.  p.  439.  —  TruBslallo  s.  Be- 
nedicti  in  Floriacum  a.  653  auctore  Ai- 
moino  monacho  Floriacensi,  '  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  script.  II.  —  *une- 
derholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  359-363.  —  Versus  de  miraculis 

3.  Benedicti     auctore    Paulo    Diacono 


[geschneben  in  Montecasino  zwischen  782- 
787.  Handschr.:  Montecasino  No.  463. 
sec.  XI;  —  No.  65.  sec.  XI;  —  No.  353. 
sec.  X.  in.  —  Rom,  Vatic.  No.  1202.  sec, 
XI.]  '  ap.  Tosti,  storia  di  Montecasino. 
1842.  I.  p.  129.  —  *  in  der  urspriinglichen 
Forvi  ed.  Bethmann  in  Pertz'  Archiv  X. 
p.  325-331. 

Erl.-Schr. :  Benedictio  numisniatuin  crucis  san- 
cti>.simi  patris  Benedicti.  Tegi>nisee  166.5.  8«. 

St.  Benoit  et  les  ordre»  religieux  dont  il  fut 
le  fondaleur.  Lille  1855.  80. 

Bctbmann  in  Hertz'  Archiv  X.  p.  288.  289. 

Commen  tarius  praevius  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c. 
p.  271  277. 

De  translatione  corpori»  s.  Bened.  in  Gal- 
lias  ad  Floriuccnsc  inonasterium,  ibid.  p. 
299  301. 

Dlsgerta.tio  in  translat.  s.  B-i  et  b.  Schola- 
sticao  in  Ualliam  cca.  a.  653  ap.  Mabillon  I. 
c.  saec.  II.  p.  337-352. 

Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.  Lib. 
L  p.  43. 

Lauretas,  M.,  de  vera  existentia  corporig  8. 
Benedicti  in  Cassinen.^i  ecclesia.  Xeapoli 
1607.  40. 

Lebendes  h.  Benedictus.  Coblenz  1832.  8o  .  ifii 
1  Kupf.  52  pag. 

Leehner,  P.,  i.eben  des  h.  Benedict,  Ordens- 
stifters  u.  ersten  Abtes  auf  Monte  Casino. 
Regensb.  1859.  So.  i  Thlr.  3  Sgr. 

Lehr-Tugend  u.  Wunder  Spiegel  oder:  Des 
grossen  Patriarchen  .  . .  Benedicti,  Heilig 
gefuhrtes  Leben.  Glatz  1680.  8o. 

Miracles  de  s.  Benoit  ecrits  par  Adrevald, 
Ainioin,  Audr6,  Raoul  Tortaire  et  Hugues 
de  s.  Marie,  moines  de  Fleury,  r^unis  et 
publies  .  . .  par  E.  do  Certain.  Paris  18,58.  8«. 

Sangrinus,  Angel.,  abb.  Casin.,  speculum  et 
exemplar  christicolarum.  Vita  b.  patris  Be- 
nedicli  monachorum  patriarche  sanctisslmi, 
carmine  consscripta.  Romae  1.587.  4o. 

V^illant,  Hug.,  in  nova  translatione  corporis 
SB.  patris  Benedicti  apud  Floriacum  in  ca- 
psam  argenteam.  Epiuicium ,  Euchari.sticon, 
odae  tres  etc.  Nec  non  de  eiusdem  transla- 
tione  ex  Monte  Casino  ad  Floriacense  coe- 
nobium  carmen  heroicum.  Parisiis  1663.  40. 

Vita  et  miracula  ss.  patris  Benedicti,  ad  in- 
stantiam  monachorum  congregationis  eiusdem 
s.  Benedicti  Hispaniarum  aeneis  tvpis  de- 
lineata.  Romae  1596.  fol.  (if.  50  Abbild.) 

Wattenbach,  Dcutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  207. 

Vita  s.  Benedicti  abbatis  Clusensis 
(f  1091)  auctore  anonymo. 

Handschr.:  Rom,  Vatic.  Christ.  173. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
VI.  2.  p.  697-717  auctore  Willelmo  mo- 
nacho  eius  discipulo.  —  '  ed.  Betlimann 
ap.  Pertz,  mou.  Germ.  scr.  XII.  p.  196-208. 
—  •  u-iederholt  nach  Mahillon  in  Monument. 
histor.  patriae,  scr.  III.  p.  273-300. 

Vita  s.  Benedicti  abbatis  Maceraoi 

in  Britaunia  miuori  (f  ante  850) 
eiusque  sororis  s,  Aveuiae. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p. 
625-626.  Cf.  de  Buckii  comment.  praevias 
ibid.  p.  623-625. 

Vita  s.  Benedicti  Biscopi  abbatis 
Wiremutiiensis  primi  (f  703)  et  suc- 
cessorum  eius  oigfridi,  Ceolfridi  et 


BENEDICTUS  —  BENIGNUS 


627 


Huvetberti,  scripta  2  libris  a  Beda 
Venerabili  Biscopi  discipulo. 

Ausg.:  ex  martyrol.  Bened.  Angl.  et 
editione  Jac.  Waraei  '  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  1002-1012.  — 
»ex  homilia  Bedae  m  AA.  SS.  Boll.  12. 
Janr.  I.  p.  745, 746;  —  deeodemex  Guilelmo 
Malmesb.  ibid.  p.  746;  —  de  eodem  ex 
Matthaeo  Westmonaster.  ibid.  p.  747. 

Vita  s.  Benedicti  episcopi  Albing- 
aunensis  in  Gallia  (f  900)  auctore 
Philippo  Malabayla  congrega- 
tionis  Foliensis  visitatore. 

Au.sg.:  in  kK.  SS.  Boll.  12.  Febr.  II.  p. 
629-631. 

Acta  s.  Benedicti  fundatoris  Pontis 
Avenionensis  (f  1184)  auctore  ano- 

nymo. 

Ausg.:  ex  mss.  authenticis  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  April.  II.  p.  257-258.  —  Depo- 
sitiones  testium  ibid.  p.  259.  —  Jura 
Pontis  ibid.  p.  260-262.  —  Translatio 
corporis,  ex  gallico  Domini  de  Fargnes 
ibid.  p.  262-264.  Cf.  p.  958. 

Vita  s.   Benedicti  II  pontificis  Ro- 

mani  (f  685).  Ex  Anastasio  bi- 
bliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p. 
197-198. 

Vita  Benedicti  XII  papae  (f  1342) 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  editio  Bosqueti  coUata  c.  mss.  ap. 
Balnze,  vit.  papar.  Avenion.  I.  p.  197-212. 

—  Vita  secunda  ibid.  p.  213-220.  —  Vlta 
tertia  ibid.  p.  219-226.  —  Vita  quarta  ibid. 
p.  225-228.  —  Vita  quinta  ibid.  p.  229-234. 

—  Vita  sexta  ibid.  p.  235.  236.  —  Vita 
septima  auctore  Petro  de  Herentals 
priore  Floreffiensi  (flor.  1400)  ibid.  p.  237- 
240.  —  Vita  octava  ibid.  p.  239-244. 

De  s.  Benedicto  archiepiscopo  Mediola- 
nensi  (f  cca.  735)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart. 
II.  p.  84.  85. 

De  b.  Benedicto  Aretino  ex  ord.  fratr. 
minorum  Aretii  in  Tuscia  (f  cca.  1280) 
Pinii  comment.  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Aug. 
VI.  p.  808-811  {mit  Abbildungen.) 

De  s.  Benedicto  conf.  et  presb.  quem 
dicunt  episcopum  in  dioecesibus  Pictaviensi 
et  Lucionensi  (ante  saec.  IX.)  Buckii  com- 
ment.  criticus  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X. 
p.  150-157. 

De  s.  Benedicto  episcopo  Aeserniensi  in 
Italia  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  I.  p.  495. 

De  8.  Benedicto  episcopo  Andegavensi 
(saec.  IX.)  m  AA.  SS.  Bolland.  15.  Jul.  IV. 
p.  90. 

De  8.  Benedicto  episcopo  in  Sardinia 
(t  cca.  1100)  BoUandi  sylloge  historica  in 
AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  UI.  p.  40.  41. 


De  s.  Benedicto  eremita  ord.  ValUs-Um- 
brosae  in  Etruria  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Janr. 
II.  p.  336. 

De  s.  Benedicto  monacho  (f  cca.  555) 
ex  Gregorii  M.  dialog.  111.  18  ap.  Mabilion, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  122. 

De  s.  Benedicto  monacho  in  Campania 
(saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mart.  III. 
p.  462. 

De  s.  Benedicto  presbytero  Lucae  in 
Etruria  (f  ante  saec.  XIV.)  in  AA.  SS. 
Boli.  21.  Mart.  III.  p.  360-362. 

De  s.  Benevenuto  episcopo  Auximi  in 
Piceno  (f  276)  synopsis  historica  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Mart.  m.  p.  393^95. 

De  b.  Benevenuto  ord.  minor.  Cometi 
in  Apulia  (f  cca.  1232)  Papebrochii  sylloge 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jun.  V.  p.  3i7- 
329.  —  Miracula  iam  olim  in  lectiones 
IX  distributa  ibid.  p.  329. 

De  s.  Beniamin  et  Berio  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  Jul.  VII.  p.  43. 

Inventio  s.  Beniamini  et  Maximi  Brixiae 
a.  1129  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  I.  p.  429. 

De  s.  Beniamino  diacono  martyrein  Per- 
side  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart. 
m.  p.  906. 

De  s.  Beniamino  et  Beioco  anachoretis 
in  Aegypto  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  V. 
p.  72. 

De  s.  Beniamino  martyre  a  Graecis  ho- 
norato  in  AA.  SS.  BolL  10.  Jun.  U.  p.  275. 

Acta  s.  Benigni  martyris  sub  imp. 
Aureliano. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Novbr. 
VI.  p.  9.  —  Alia  de  eo  ibid.  p.  11. 

Vita  s.  Benigni  abbatis  Fontanellen- 

sis,  ubi  de  Milone  et  Bagga  mo- 
nachis  piis  (saec.  VIII.)  Ex  chro- 
nico  Fontanellensi  cap.  3. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  1.  p.  439-443. 

Acta  b.  Benigni  abbatis  Vallum- 
brosani  (f  1236)  breviora. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p. 
341.  342.  —  Acta  auctiora  ibid.  p.  342 
-344.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid. 
p.  338-341. 

De  s.  Benigno  archidiacono  Beneventano 
martyre  in  kA..  SS.  Bolland.  24.  Janr.  II. 
p.  606. 

De  s.  Benigno  episcopo  martyre  qui  Ul- 
traiecti  in  Belgio  colitur  in  AA.  SS.  BoU. 
28.  Jun.  V.  p.  359. 

De  s.  Benigno  et  Charo  eremitis  Mal.se- 
sini  prope  Veronam  (saec.  IX.)  in  AA.  SS. 
BoU.  26.  Jul.  VL  p.  316-318. 

De  s.  Benigno  martyre  Romano  Gandavi 
in  Belgio  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Febr.  11. 
Append.  p.  896.  897. 

De  s.  Benigno    presbytero    martyre    Tu- 
40* 


628 


BENILDIS  —  BERCHARIUS 


derti  in  Umbria  sub  Diocletiano  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Febr.  II.  p.  657. 

De  8.  Benilde  nmrtyre  Cordnbae  in  Hi- 
spania  «.  853  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jun. 
II.  p.  1070. 

De  b.  Benincasa  abbate  VUI.  Caveusi 
(t  1194)  in  AA.  SS.  Bolland.  10.  Janr.  I. 
p.  627. 

De  b.  Benincasa  ord.  Servorum  b.  Ma- 
riae  Monte  Cloolii  in  Hetruria  (f  1426) 
Papebrocbii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Mai. 
VII.  p.  662.  663. 

De  b.  Benincasa  Kapaccioli  ord.  Servo- 
rum  b.  M.  v.  martyre  in  Asia  a.  1415 
Veldii  sylloge  m  AA.  SS.  Boll.  4.  Sept.  II. 
p.  480-484. 

De  V.  Bennone  episcopo  Mettensi  (f  940. 
3.  Aug.)  ap.  Mabilion,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V,  p.  122-124. 

Vita  s.  Bennonis  episcopi  Misnen- 

sis  in  Saxonia  et  Slavorum  apostoli 
(f  1106),  Monachii  in  Bavaria  de- 
positi.    Epitome  vetus. 

Ausg. :  ex  editione  Romana  a.  1621  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III.  p.  148-150.  — 
Vita  alia  auctore  Hieronymo  Emsero 
[(t  1527.)  Von  Wert,  da  ihr  icahrscheinlich 
eine  alte  verlorene  Vita  zu  Grunde  liegt,  die 
aber  Emser  mit  vielen  Fabeln  durchwebte.] 
'  Lipsiae  1512.  fol.  —  '  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Jun.  IIL  p.  150-174.  —  Vitae  syn- 
op.sis  ab  eodem  auctore  elegiacis  ex- 
pressa  ibid.  p.  174-176.  —  Miracula  s. 
B-s  ibid.  p.  176-194  ex  impresso  Romae  a. 
1621.  —  Appendix  ex  Germanicis  im- 
pressis  latine  reddita  ibid.  p.  194-198.  — 
Embolismus  Papebrochii  de  cauoniza- 
tione  s.  B-s  et  corporis  translatione  Mo- 
nachium  ibid.  p.  198-205  (viit  3  Abbild.)  — 
M  i  r  a  c  u  1  a  Monachii  patrata  saec.  XVII.  ex 
impressis  Germanicis  ibid.  p.  205-231  latine. 
Erl.-Schr.:   Bericht.    umbstendig,    vvas   eich   zu 

end   dess    1602    u.    1603   gantze   Jar    bey   s. 

Benno  inMunchenfiirWundcrworck  begeben. 

Miinchen  1604.  4o. 
Heidenreich,  Mart.,  Benno  episc.  olim  Mib- 

nen.si.?  redivivus   scu  Vita  Bennonis  cx  mo- 

numentis    et   codd.  mss.   eruta.   Dresdae   et 

I.ipa.  1691.  80. 
Historia,    gewlas:    vnd    approbirte,    von    S. 

Bennonis,  etvvo  Bischoflfen  zu  Meissen,  Leben 

vnd  Wundefrzeichen   .  .  .   Mtinchen  1604.  kl. 

40.  Md.   1609.  40.  Ohru  alle  Kritik. 
Lydt   von    d.    heyligen   Benno    Bischoff  zcu 

Meyssen  (1524)  —  ap.  Mone,  Anzeig.  f.  Kunde 

d.  deutsch.  Mittelalt.  1838.  II.  p.  78. 
Mencken,   script.   rer.   German.    U.   p.  1823- 

1986. 
Miracl    vnd    Wunderzaichen,    die    Gott   ... 

durch  anrueffung  vnd   fiiibitt  ae.ss  hell.  Bi- 

schoffs  Bennonis  von  d.  8.  Junij  dess  1615. 

Jabrs  biss  auff  d.  16.  Junij  a.  1617  gewirckt 

hat.  Miinehen  1617.  40. 
Seyffarth,  C.   Fr.    ossilegium    b.    Bennonis 

episc.  Misn.  Monachii  1765.  40,  Es  gibl  auch 

Exempl.  ohne  d.  Namen  det  Verfasaera. 
V  on  der  rechtcn  Erhebung  Bennouis  eyn  send 

briff.  s.  ].  1.524.  40.  [Eine  Spotischri/t  au/ die 

Eeiligsprechung  Benno't;   vgl.    Panzer,    an- 

iial.  II.  p.  260.) 


Vita  s.   Bennonis  episoopi   Osna- 

brugensis  (f  1088)  auctore  N  0  rb  e  r  t  o 
abbate  Iburgensi,  a.  1118  con- 
scripta. 

Diese  Vita  macht  uns  mlt  der  Baukunst,  dem 
Bau  der  Burgen  bekannt 

Eandschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  XII. 
p.  60. 

Ausg.:  ^  zuerst  ap.  Eccard,  corp.  histor. 
med.  aevi  IL  p.  2161-2194.  —  » ed.  Wil- 
mans  ap.  Pertz,  mon.  script.  XII.  p.  58-84. 
—  Vila  metrica  auctore  Mauro  Rost  ab- 
bate  Iburgensi  (ist  ein  Compendium  der 
vorhergehenden  Vita)  ap.  Eccard  1.  c.  p 
2195.  2196. 

Erl.-Schr.:  Moser,  Just.,  sammtliche  Werke  VII 
p.  1;  IX.  p.  268. 
Strunck,  M.,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers 

II.  p.  163-167. 
Witte,  B.,  historia  We.stphaliae  p.  275. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel 
len  p.  230-233. 

Vita  s.  Berachii  siveBerachi  abba 
tis  et  episcopi  in  Hibernia  (f  cca 
600)  incerto  auctore. 

Ausg.:  ex  ms.  edita  a  Jo.  Colgano  et 
repetita  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p. 
833-838.  —  AJia  vlla  ex  hibernico  translata 
editaque  a  Colgano  ibid.  p,  838.  839. 

Vita  s.  Berardi  episcopi  Marsorum 
(jr  1130)  auctore  Johanne  epi- 
scopo  Signiensi. 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  I.  p. 
893-901. 

De  s.  Berardo  de  Carbio,  Ottone  presb., 
Petro  a  S.  Geminiano  etc.  (16.  Janr.),  vid. 
Legenda  ss.  martyrum  quinque  fratr.  min. 
Colimbriensium. 

Vita  s.  Berarii  episcopi  Cenoma- 
nensis  in  Gallia  (f  678)  auctore  ano- 
nymo  gestorum  episc.  Cenomanen- 
sium. 

Ausg.:  ex  mss.  m  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct. 
VIII.  p.  157-163.  Cf.  J.  V.  Heckii  comment. 
praevius  ibid.  p.  149-157. 

Vita  s.  Bercharii  abbatis  Dervensis 
et  martyris  (f  865)  auctore  Adsone 
monasteriiJDervensis  abbate  qui 
a.  992  obiit. 

Av^g.:  nur  ein  BrucKstilck  ap.  Vincent. 
Bellovac,  spec.  histor.  Lib.  23.  cap.  114.  — 
Vita  alia  auctore  anonymo  [(auct.  Adsone 
abb.  Derv.  sec.  Mabillon  etc.)  Oeschrieben 
nach  1100]  •  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  832-843.  —  »in  Nic.  Ca- 
muzati  promptuario  autiquitatum  dioeceseos 
Tricassinae  p.  63.  —  *ed.  Surius,  vit.  SS. 
2.  Octbr.  —  *  unter  Adso's  Namen  in 
AA.  SS.  BoU.  16.  Octbr.  VII.  2.  p.  1010- 
1031.  —  Auszug  »  ap.  Duchesne,  scr.  H. 
p.  185.  —  *ap.  Boaquet,  rec.  IIL  p.  587; 


BEREGISUS  —  BERNARDUS 


629 


ex  miracuHs  ihid.  X.  p.  375.  —  De  di- 
versis  casibus  Derveusis  coenobii  et 
miraculis  s.  B-i,  auctore  monacho  Dervensi 
anonymo  iussu  Beronis  abb, ,  ex  Camuzati 
prompt.  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  844-861. 

£rl.-Schr.:    Vanhecke,   comment.    praevius   in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  9S6  1010. 

Vgl.  auch  unttr  Vita  s.  Bertharii. 

Vita  s.  Beregisi  abbatis  et  funda- 
toris  Andagini  in  sylva  Arduennensi 
(saec.  Vlll.)  auctore  monacho  An- 
daginensi  anonymo. 

Ausy.i  'ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Oct. 
I.  p.  520-530.  —  *Auszuge  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  294.  — 
C/.  Bvei  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  p.  494-520. 

Vgl.  Chronicon  Andagin.  mona.^^t. 

Vita  s.  Berengarii  monachi  in  urbe 
s.  Papuli  in  Gallia  auctore  Flavio 
Anselmo  monacho  Beccensi. 

Ausg.:  »m  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI. 
p.  447-449.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  774-778. 

De  b.  Berengario  confessore  ord.praedic. 
Ilerdensi  episcopo  electo  in  Catalaunia  (f 
1256)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Oct 
I.  p.  537-539. 

Vita  s.  Berlendis  virginis  (f  cca. 
702)  Merbeccae  in  Belgio  auctore 
monacho  Lobiensi  anonymo. 

I.st  wol  mit  Unrecht  von  Mabillon  u.  a.  dem 
Hariger  (s.  d.)  zugeschrieben  veorden.  Gegen 
1000  verfasst. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I.  p. 
378-381.  —  *  wiederholt  u.  ex  ms.  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
16-21.  —  'Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  526. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litteraire  de  la  France  VU. 
p.  194. 
Koplte  ap.  Pertz,   mon.  scr.  VH.  p.  147.  118. 
Walckiers,  J.,  la  vie  et  les  miracles  de  s. 
Berlende.  Bruxelles  1778.  8». 

het  leven  ende  mirakelen  van  de  h.  mag- 

het  Berlendis  die  geviert  word  in  de  kercke 
van  Meerbeke.  Brussel,  Pauwels  (1778).  8o. 

Vita  s.  Bernardi  archiepiscopi  Vien- 
nensis  in  Gallia  (saec.  IX.)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  '  ex  officiis  propriis  ord.  Antoniani 
Viennensis  editis  Romae  1592  in  AA.  SS. 
Boli.  23.  Janr.  II.  p.  545.  546.  —  '  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p. 
582-585.  —  Alia  vita  m  AA.  SS.  Boll.  1. 
c.  p.  546.  547.  —  De  translatione  ibid. 
p.  548;  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  587.  —  Epi- 
taphium  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  p.  586. — 
Mlracula  ut  videtur  auctore  Adone  episc. 
Hbid.  p.  588.  589;  —  »m  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 
p.  547.  548.  —  Fragmenta  duo  vitae  s. 
B-i  ex  cod.  Ambroniacensi  ap.  Mabillon  1. 
c.  saec.  IV.  2.  p.  562-567. 


Vita  s.  Bernardi  Calinensis  in  Cam- 
pania  felici  (f  1109). 

Ausg.:  ex  codd.  Capuano  et  Neapol.  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  II.  p.  232  235. 

Vita  s.  Bernardi  Claraevallensis 
abbatis  primi,  patris  ac  doctoris  ec- 
clesiae  (f  1153)  in  territorio  Lingo- 
nensi  Carapaniae  in  Gallia.  Libri  VI. 

Lib.  I.      auctore    Guillelmo,    olim    S. 

Theodorici  prope  Remos  abbate, 

tunc  monacho  Signiacensi. 

Lib.  II.    auctore  Ernaldo  [al.  Arnal- 

do,   Bernardo]  abbate  Bo- 

naevallis  in  agro  Carnutensi. 

Lib.  III.  auctore  Gaufrido  [Godefrido 

Autissiodorensi,Gaufrido 

abbate  Claraevall.]  mona- 

cho    quondam    Claraeval- 

lensi    et    s.    Bernardi    notario, 

postea  Claraev.  abbate  (f  1180.) 

Lib.  IV.  auctore     Gaufrido     monacho 

Claraevallensi. 
Lib.  V.     auctore    Gaufrido    monacho 

Claraevallensi. 
Lib.  VI.  seu  miracula  a  sancto  per  Ger- 
maniam,  Belgium  Galliamque 
patrata  a.  1146.  1147,  in  3  par- 
tes  distributa,  quarum  singulae 
suos  praeferunt  auctores : 
Fars  1.  auctore  Philippo  mo- 

nacho  Claraevall. 

Pars  2.  epistola  coenobita- 

rum    Clarae vallen- 

sium  ad  clericos  Colo- 

niensis    ecclesiae,    qua 

eos  ad  reformandam  vi- 

tam  dissolutam  hortan- 

tur.   Miracula   in  iti- 

nere  Coioniensi. 

Pars  3.  auctore  Gaufrido  mo- 

nacho      Claraeval- 

lensi. 

Handschr.:    Dijon,    Un.-Bibl.    sec.   XII. 

fol.  No.  398.  —  London,  Bibl.  des  Erz- 

bischofs  zu  Lambethhouse ,   sec.  XIV.  No. 

163.  --  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV.  No.  1864. 

35;  No.  2574;  —  Bouhier  No.  69.  rec.;  — 

St.  Martin  sec.  XIII.  No.  60  u.  zahlreiche 

andere;    vgl.  Pertz'  Archiv  VII.  p.  553.  — 

Lib.  II.  auch  in  Leipzig,  Un.-Bibl.  823.  2. 

Ausg. :   '  in  Bernardi  oper.  onin.  ed.  Ma- 

bilionius.  Paris  1690.  II.  p.  1061  sq.;  Paris. 

1719.  fol.  Vol.  n.  tom.  6.   (lib.  I.  p.  1076- 

1106;    lib.  II.  p.  1106-1130;    lib.  III-V.   p. 

1130-1180;  lib.  VI.  p.  1180-1211.)—  ^tcie- 

derholt  in  AA.   SS.  Boll.    20.  Aug.   IV.  p. 

256-.S51  riib.  L  p.  256;  lib.  IL  p.  277;  lib. 

ra.  p.  295;  lib.  IV.  p.  305;  lib.  V.  p.  320; 

lib.  VI.    p.  330-.351.)    —    Fragmenta  ex 

libro  1-5.    ap.  Bouquet,    rec.  XIV.  p.  361- 

379.    —    Fragmenta   de   rebus  Ludovici 

VII  regis  Francorum  ex  libro  IV.  ap.  Du- 


630 


BERNARDUS 


chesne,  hist.  Franc.  8cr.  IV.  p.  420-423.  — 
Fragmenta  ex  Ileriberti  iibris  de  mi- 
raculis  Cisttrcieusium  monachorum  ap.  Ma- 
blioninm  1.  c.  typis  vnlgatH  et  repetita  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  351.  352.  —  Gloria 
posthnnia  ac  supplementnm  ad  s.  Ber- 
nardi  vitam  et  miracula  ibid.  p.  353-368. 

Uebers- :  V  i  e  de  s.  Beruard.  Livre  I.  par 
Guill.  abbt5  de  St.  Thitrrj';  liv.  2.  par  Ar- 
nauld;  livre  3.  par  Geoffroy.  Publiee  en 
lang.  frani;.  par  Guizot.  Paris  1825.  8". 
(aut/i  in  dessen  Collection  des  memoires  X. 
p.  145-228;  229-314:  314-473.) 

Erl.Schr.:  Gallus,  Ren.  Bald.,  auctariam  au- 
cupij.  Concertatio  scholastica  .  .  .  super  2 
rectitndiiie  notarum  r.  p.  Joa.  Pinij  S.  J.  ad 
narrationc 8  diias  Ouileli.'n  Theodorici  abbatis 
in  vila  ».  Bernaidi.  Lcodij  1744.  k1.  40. 
Piiiius.  coniracntar.  praevius  in  AA.  SS.  1. 
c.  p.  lOl^ibb. 

Vita  s.  Bernardi  eiusdem  auctore 
Alano  Autissiodorensi  epi- 
scopo. 

Ausg.:  in  Bernardi  oper.  omn.  ed.  Ma- 
bi!loniu.s.  Paris.  1719.  fol.  II.  6.  p.  1252- 
1291.  —  Vlta  alia  per  Bernardum  Gun- 
toltum  moiiaclmm  XIII.  saeculo  metrice 
conscripta:  illustrata  a  Theoph.  Heimb. 
Korinibergae  1749.  P.  1.  2.  4».  —  Vita  alia 
auctore  Johanneeremita  'ap.  Chiflet, 
s.  Beinardi  Clarevall.  abbatis  genus  iUustre 
et  militare  assertum.  Divione  1660.  4".  — 
*  in  Bernardi  oper.  omn.  ed.  Mabillonius. 
Paris.  1719.  fol.  II.  6.  p.  1294-1310.  — 
Vita  alia  auctore  Malachia  ex  abbate 
Banchorensi  episcopo  Connorensi  et  ab  a. 
1126  archiepiscopo  Armacliano  '  ed.  Su- 
rius,  vit.  Sanct.  5.  Novbr.  —  *  ap.  Mes- 
singham ,  florilegium  sanctor.  Hiberniae  p. 
352.  —  CariiieD  elegiacum  encomiasticum 
auctore  Philotheo  monacho  {pseudon. 
pro:  Francisco  Mauroy  monacho  Cla- 
raevallensi  ord.  Cisterciens.,  cca.  1153)  m 
Bernardi  oper.  ed.  Mabillon.  Paris.  1719. 
fol.  II.  6.  p.  1310-1322.  —  Epitaphlum  s. 
Bernardi  Claraevallensis  auctore  Adamo 
de  S.  Victore  tn  Bernardi  oper.  ed.  Ma- 
billon.  Paris.  1719.  fol.  II.  6.  p.  1291.  — 
Gaufridus  seu  Godefridus  Anti.ssiodorensis 
(f  1180):  Epistola  de  morte  s.  Bernardi, 
ap.  Baluze,  miscellan.  V.  p.  453.  —  Elu8- 
deiii  sermo  habitus  a.  1163  in  anniver- 
sario  obitus  s.  Bernardi  in  Bernardi  oper. 
ed.  Mabillon.  Paris.  1719.  fol.  11.  6.  p. 
1326.  —  Herbertus  abbas  coenobii  de  Moris : 
liber  miraculorum  s.  Bernardi,  ap.  Tissier, 
bibl.  Cisterciens.  I.  p.  247-262.  —  Narratlo 
miraculorum  s.  Bernardi  Claraevallensis, 
ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  coU.  I.  p.  399. 

Erl.-Schr.:  libcr  d.  Werke  Bern.ards  u.  ,Schriflon 

Uber  ihn  cj.  Fabricius,  bibl.  med.   et  int'. 

latinitatis.  Lib.  II.  p.  .W8-621. 
Biihringer,  d.  Kirche  Chrlst!  u.  ihre  Zeugen. 

ZUrich  1&49.  (jr.  80.  IL  1.  p.  4.36-719. 
Cardona,  J.   C.  L.,  die  in  der  WUrde  des 

Christentbumg  gegrttndete  g6uliche  Geburt 


—  dpg  h.  Bemardi,  Vatem  des  hochbefreyten 

CisterzipnRiT-Ordpns  in  cincrLob-  u.  Sitten- 

Kede.  Ncu-Zell  \lh\.  So. 
(Chiflelius.  Paul.)   Do  pernobill   et  militarl 

gencre  8.  licrnardi  Clarevallensis  nhbaiia  .    , , 

epistolica  obscrvatio  ad  locum  breviarli  Ro- 

mani.   ipso  nancti   festo  die   20.   Aug.    (Ant- 

verp.  c.  1653.)  4«. 
ColbePKius,     Chr.,     schediasma    histor.    de 

Bcrnhaido    nbbate    Clarae-Vallensi.    Regio- 

moiiti   17^5.    10.  26  pag. 
Ellondorf,   J..   der   h.   Bernhard   von   Clair- 

vaux  u.   die   Hierarchie  seiner  Zeit.  Essen 

18.37.  gr.  80    l  Thlr.  5  Sgr. 
GrossuB,  Oauffr.,    vita  b.    Bernardi    fundat. 

et  primi  abbat.   ss.  trinilatis   de  tironio  ord. 

8.  Bnned.  Pari^.  1619.  4o. 
Holtzniann,  Car.,  s.  Bernbardi  vlta  c.  brevl 

eius   my«iici    systematls    dclineatione,   diss. 

inaug.   Marburgi    1819.  80.  jtfichl    voUalSndiff 

gedruckt. 
MagaKUotti,  P.,  vita  di  s.  Bemardo  primo 

aliate  di  Chiara-Valle  scritta  a  dlversi    con- 

temporanei   (Giiglielmo   abate   di   S.  Teodo- 

rico,  Krnaldo  abate  di  Buona-Valle,  GoflFredo 

abate  di   Cliiara-Valle,  Filippo   mouaco  etc.) 

Padova  1741.  40. 
Mailrc,  M.  ie,  vie  de  s.  Bernard,  prem.  abbi 

de  C  airvaux.  Haris  161S.  40.   1649.  8o. 
Neander,  A.,   der  h.   Bernard  u.   sein  Zelt- 

alter,  Berlln  ISl.S.  80.  1  Thlr.  7  Sgr.  6  Pf.  — 

2.  Auti.  Ilamburg  184«.  8o. 
Ratisbonne,    Tb ,    histoire    de    8.    Bernard 
.     al.b(^  de  Clairvaux.  Pari»  l'*!^.  y.  Hiervon  gibt 

e»  auch  deutsche  u.  a.  Ueberselzungen. 
de     Villefore,     vie    de    s.    Bernard.    Paris 

1704.  40. 
Vita  s.  patris  Bernardi  Claravallensis.  Libris 

8  com|irchen.>^a.  Bambergae  1678.  8o. 
Weissenbach,   J.   A.,    der  Mann  zu   seinen 

finstern   Zeiten,    wie    mau    itzt    einen    bey 

nnsern    aufgelilarten    brauchie.    Eine    Rede 

auf  den   h.  Abbt  Bemardus.  Basel  1782.  8«. 
Vgl.  Epistolae  s.  Bernardi  Clar. 

Acta  s.  Bepnardi  confessoris  Ar- 
cani  (vulgo)  Arce  in  Italia  (sec.  XII. 
init.)  auctore  incerto. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Oct. 
VI.  p.  631-632.  Cf.  Goorii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  628-630. 

Vita  s.  Bernardi  de  Monte  Jovis  =  Vita 
s.  Bernardi  Menthonensis. 

Vita  b.  Bernardi  episcopi  Hildesii 

in  Saxonia  inferiori  (f  1155)  auctore 
anonymo  Benedictino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  V.  p. 
104-109  ex  ms.  —  iniracula  forsan  ab  eodem 
auctore  anouymo  Bened. ,  ex  ms.  ibid.  p. 
110-113.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid. 
p.  100-104. 

Vita  s.  Bepnardi  fundatopis  et  prinai 
abbatis  iS.  Trinitatis  de  Tironio,  ord. 
s.  Ben.  (f  1114)  auctore  coaetaneo 
Gauffrido  Grosso. 

Ausg.:  '  nunc  primum  prodit  in  luc.  op. 
et  stud.  J.  B.  Souceti.  Lutet.  Paris.  1649. 
4".  —  *  ed.  Heuschen  m  AA.  SS.  Bolland. 
14.  April.  II.  p.  222-255.  —  *  fragmentum 
ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  166-174. 

Vita  Bernardi  Guidonis,  vid.  Bemardus 
Guidonis. 


BERNAEDUS  —  BERNWARDUS 


631 


Vita  b.  Bernardl  marchionis  Baden- 

sis  (f  1458)  in  monte  Caierio  in 
Pedemontio. 

Ausg.:  ^  italice  ed.  J.  B.  Blancard.  Tau- 
riui  1628  (,mekr  Predigt  cUs  Geschichte^).  — 
'  in  Germunicam  ling.  convertit  J.  Hornig 
1686.  —  ^  eandem  vit.  in  compendium  re- 
degit  Cam.  Gabrielli  et  italice  edid.  Tau- 
rini  1658.  —  *nach  No.  1.  u.  3  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Jul.  IV.  p.  113-116.  —  Mi- 
racula  ibid.  p.  116-li8.  CJ.  Cuperi  com- 
meut.  praevius  ibid.  p.  110-113. 

Vita  s.  Bernardi  Menthonensis  ar- 
clbidiaconi  seu  de  Monte  Jovis  (f 
1008)  auctore  Richardo  archi- 
diacono  Augustae  Praetoriae  in 
Pedemontio  (sec.XI.),eius  familiari. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  chart.  sec. 

XV.  zusamuien  mit  Poeta  Saxo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jun.  II.  p.  1074 
-1082  {nicht  der  Text  jenes  Mpts.)  —  Vlla 
alia  ex  ms.  Bodeccensi  ibid.  p.  1082-1085. 
—  Appendix  ex  Gallico  Rolandi  Vioti  et 
interpretatione  Adami  Schirmbeck  ibid.  p. 
1086-1089.  Cf.  Papebrochii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  1071-1074. 

Vita  s.  Bernardi  Parmensls  episcopi 
(f  1133)  auctore  anonymo. 

Atisg.:  '  ed.  pat.  Barnabas  o.  s.  Ben.  Par- 
mae  1609.  —  '  verbessert  in  Monum.  histor. 
ad  prov.  Parmens.  (chronica  Parm.)  III. 
p.  491-496.    —    Vita  alia  ex  apogr.  sec. 

XVI.  ibid.  p.  497-5U  mit  gegeniiberstehen- 
der  italien.  Uebers.  —  Vita  tertia  ex  cod. 
Florentino  ibid.  p.  512-515.  —  Hymni  ad 
s.  Bernardum  ibid.  p.  541-545. 

Vita  b.  Bernardl  Poenltentls  Audo- 
maropoli  in  Belgio  (f  1182)  auctore 
Johanne  monacno  Bertiniano. 
Libri  II. 

Ausg.:  ex  ms.  Bertin.  in  AA.  SS.  BoU. 
19.  April.  II.  p.  675-697. 

Vita  b.  Bernardi  Rolomael  insti- 
tutoris  congregationis  s.  Mariae  Oli- 
veti  (f  1348)  «enis  in  Tuscia,  coUe- 
ctore  anonymo. 

Atisg.:  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Aug.  IV.  p. 
475-487.  Cf.  Cuperi  commeut.  praevius  ibid. 
p.  464-475. 

De  s.  Bernardo  de  Alzira  martyre  ord. 
Cisterc,  item  de  ss.  Gratia  etMaria  sororibus 
eius  virginibus  uiart.  Alzirae  apud  Valen- 
tiam  in  Hispauia  cca.  a.  1180  Piuii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Aug. 
IV.  p.  452-463. 

De  s.  BernardomonachoCi.sterciensiC'an- 
deliedae  iuHispania  (saec.  XII.  XIII.)  Pinii 
sylloge  in  AA.  SS.  Bolland.  20.  Aug.  IV. 
p.  369.  ^ 


De  b.  Bernardo  ord.  praed.  et  duobus 
parvulis  Scalabi  seu  Santirenae  in  Lnsitania 
(t  post  1255)  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Mai.  II. 
p.  354-356. 

Vita  s.  BernardiniSenensis  (f  1444) 
antiquior  auctore  Barnabaeo  Se- 
nensi  coaevo. 

Amq.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p. 
*277-*284;  cf.  VII.  p.  821.  —  VHa  alia 
auctore  Ludovico  Vicentino  ord.  mi- 
nor.,  post  corporis  translationem  composita 
ibid.  V.  p.  *262-*277.  —  Vila  an)i(|ui«r  II 
auctore  Maphaeo  Veghio  (f  1458)  Lau- 
densi,  in  pluribus  oculato  teste  ibid.  V.  p. 
*287-*305.  —  Analectaex  duabus  vitis 
mss.  et  totidem  excusis  aliisque  tractatibus 
ibid.  V.  p.  *305-*318.  —  Miracula  s.  B-i 
triginta  intra  52  dies  ab  obitu  patrata  et 
coram  Eugenio  IV  producta  ibid.  ex  publ. 
instrumento  Aquilano  V.  p.  *284-*287. 

£W.-/ScAr. ;  F  a  b  r  i c  i  u  s .    bibl.   med.   et   infin.  la- 
tinit.  Lib.  II.  p.  .586,  ed.  Jlansi  IV.  p.  290. 
Henschen,  commentar.  praevius  inAA.  SS. 
Boll.  I.   c.  p.  *257— *262;    cf.  VH.  p.  821-824 
{mU  Abbild). 

De  b.  BernardlnoFeltriens.ordinis  minor. 
observantium  s.  Francisci  confessore  (f 
1494)  apud  Ticinum  in  Italia  Suyskenii 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  Bolland. 
28.  Sept.  VIL  p.  874-963.  —  Breveelo- 
gium  auctore  Luca  Waddingo,  annal.  Mi- 
nor.  XV.,  ibid.  p.  963-964.  —  Miracula 
et  beneficia  ab  eodem  Waddingo  col- 
lecta  ibid.  p.  964-983. 

Erl.-Schr.:  Merli,  And.,  vita  del  b.  Bernardino 
da  Feltre  della  regolar  osservanza  di  s. 
Francesco.  Pavia  1818.  40.  jjf.  i  Kupf. 

Vita  s.  Bernerii  eremitae  Ebuli 
in  dioecesiSalernitana  (ex.sec.XII.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct. 
Vn.  2.  p.  1187-1189  c.  comment.  praevio 
p.  1184-1187. 

De  s.  Bernoido  seu  Bernulpho  episcopo 
Ultraiecti  in  Belgio  (f  1054)  Cuperi  sylloge 
historica  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Jul.  IV.  p. 
654-656. 

Vita  b.  Bernonls  prlml  abbatls  CIu- 
niacensis  (f  928). 

Ausg  :  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p. 
824-830. 

Erl.-Schr.:  B    Bernonis  abbatis  elogium  histo- 

ricum  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 

V.  p.  67-90. 

De  s.  Bernulfo  episcopo  Astensi  martyre, 

Montis  Regalis  patrono  (saec.  IX.)  in  AA. 

SS.  Boll.  24.  Mart.  III.  p.  487-489. 

Vita  s.  Bernwardl  eplscopi  XIII  Hll- 
deshelmensls  ecclesiae  i^f  1022)  et 
miracula  auctore  Thangmaro 
Bernvvardi  praeceptore. 

Gute  Darstellung,  von  grosser  Bedeutung.  Ein» 
der  schonsten  biographischen  Denkmale  des  Mittel- 
alters. 


632 


BERNWARDITS  —  BERTH0LDU8 


Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
765-757;  sein  Archiv  VII.  p.  428. 

Ausg. :  '  ap.  Brower,  sidera  illustr.  viror. 
Germaniae.  Moguntiae  1616.  4".  —  '  (ex- 
cerpta)  ap.  Surium ,  vit.  Sanct.  20.  Novbr. 
p.  444.  —  *  Brotcer^s  Text  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Bcn.  saec.  VI.  1.  p.  202-236. 

—  *  wiederholt  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv. 
I.  p.  441.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
757-786.  —  Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  869.  —  Bulla  Coelestini  III  papae 
pro  canoniz.  s.  B-i  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
1.  c.  saec.  VI.  1.  p.  251. —  Compendium 
vitae  s.  B-i  ap.  Leibnit.  1.  c.  I.  p.  481. 
Ohne  historiscken  Wert.  —  Narratio  de 
canonisatione  et  translatione  s.  B-i  a.  1193 
{mit  Nachrichten  iib.  d.  Cardinal  Cinthius) 
'  ap.  Mabillon  1.  c.  VL  1.  p.  236-251.  — 
»ap.  Leibnit  1.  c.  I.  p.  469-481.  —  Wolf- 
herll  continuatio  vitae  s.  Bernardi,  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  165-167. 

Uebers.:  deutsch  von  H.  Hiiffer.  Berlin 
1857.  80.  (Geschichtschr.  der  deutsch.  Vor- 
zeit.  XI.  Jahrh.  2.  Bd.) 

Erl-Schr.:    Buchholz,    welcher    Veranlassung 

dankt  Bischof  Bernward  v.  Hildesheim  sei- 

nen  Namen?  —  tn  Zeitschr.  des  hintor.  Ver- 

eins  f.  Niedersachsen.  Jahrg.  1857.  p.  191-203. 

Contzen,   d.    Geschichtschreiber    der  sachs. 

Kaiserzcit  p.  151-154. 
Giesebrecht,  W.,  Geschichte  der  deutschen 

Kaiserzeit  I.  p.  748  (2.  Aufl.  I.  p.  782.) 
Kratz,  J.  M.,   der  Dom  zu   Hildesheira.  Hil- 
desh.   1S40.  3  Bde.   gr.   80,  (der  3.  Bd.  enth. 
die  Lebensbesehreib.  des  h.  Bemvjard.) 
Liintzel,  H.  A.,  der  heil.  Bernward.  Hildes- 

heim  1S56.  8o. 
Watlenbach,  Deutschlands  Geschichtsqnel- 
len  p.  177.  385. 
De  s.  Beronico,   Pelag-ia  virgine  et  aliis 
49  martyribus  Antiochenis  (sec.  I-III.)  Bos- 
suei  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Oct.  VIH. 
p.  421-423. 

De  b.  Berta  abbatissa  congregationis 
Vallumbrosanae  in  Hetruria  (f  1163)  in 
kA..  SS.  Boll.  24.  Mart.  IH.  p.  492-494. 

De  V.  Berta  reclusa  Ultraiecti  in  Belgio 
(t  1514)  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jun. 
V.  p.  151-154. 

Acta  s.  Berthae  abbatissae  Aven- 
naci  in  dioecesiReraensi  (saec.  VII.) 

Ausq.:  cx  ofticio  Avennacensi  in  AA. 
SS.  Bolland.  1.  Mai.  L  p.  113-116.—  Re- 
latio  corporis  Remis  Avennacum  ibid.  p. 
116.  117;  c/.  VII.  p.  539. 

Vita  s.  Bertae  viduae  sanctimo- 
nialis  Blangiaci  in  Artesia  (f  cca. 
725.) 

Handschr. :  saec.  XII. ,  vid.  Pertz'  Arch. 
V.  p.  109. 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  H.  p. 
49-54.  —  (Liber  demiraculisettranslatione 
eiusdem  ibid.  p.  54-60.)  —  *  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  665.  —  *ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  lU.  1.  p.  454-462, 

—  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  621. 


Erl.-Schr.:  De  b.  Berta  abbatissa  Blanglacennt 
prima  ap.  Mablllon  I.  c.  p.  451-463. 

Roth,  Ge.schichle  des  Bcnefizialwescns.  Er- 
lang.  1850.  p.  150. 

Sollerius,  commont.  praevius  in  AA.  S8. 
Boll.  I.  c.  p.  47. 

Vita  s.  Bertellini  eremitae  in  An- 
glia  (saec.  VIII.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  editione  Capgravii  et  ms.  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Sept.  lU.  p.  449-453.  Cf. 
Suyskenii  comment.  praevius  Und.  p.  446 
-449. 

De  b.  Berteragmo  sive  Bertramo  presbyt. 
ord.  eremitarum  s.  Augustini  (f  1490)  Firmi 
in  Piceno  Papebrochii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  Mai.  VII.  p.  516. 

De  s.  Bertewino  martyre,  patrono  Paroe- 
ciae  cognominis  in  dioecesi  Cenomanensi 
Limpeni  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Sept. 
III.  p.  259.  260. 

De  s.  Berthaldo  et  Amando  eremitis  et 
presbyteris  in  Remensi  Galliae  dioecesi 
saec.  VI.  Papebrochii  commentarius  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun.  IH.  p.  98-108. 

De  s.  Berthamo  episcopo  in  Scotia  (f 
cca.  839)  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  April.  L. 
p.  605, 

Acta  s.  Bertharil  et  Ataleni  mar- 
tyrum  (f  cca.  764  vel  777)  prope 
Faverniacum  apud  Sequanos  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  IL  p.  317 
-323.  —  Fragmentade  Pippino  et  Carolo 
M.  (ab  a.  742-770)  hieraus  '  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  II.  p.  185.  —  '  ap.  Bou- 
quet,  rec.  V.  passim. 

Passio  s.  Bertharii  abbatis  Casinen- 

sis  (f  883  vel  884.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct. 
IX.  p.  670-682. 

Erl.-Schr.:  Bossne,  commentar.  praevlus  ibid. 
p.  663-669. 
De  s.  Berthario  abb,ate  Casinensi  et  mar- 
tyre,  nbi  de  ss.  Apollinari  et  Deusdedit  ab- 
batibus  eiusdera  loci,  ap.  Mabillon,  AA.  SS, 
0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  463  467. 

Vita  s.  Bertholdi  I  abbatis  coenobil 
Garstensis  ord.  s.  Ben.  in  Austria 
supra  Anasum  (f  1142)  et  miracula 
auctore  anonymo. 

Wichtig  fiir  Oesterreich  n.  Baiern. 
Au^g.:  •  ex  cod.  Vienn.  ed.  Jac.  Gretser 
zusammen  mit  s.  Bernardi  abb.  Claraevall. 
opusc.  IV.  Ingolstad.  1617.  4". —  'irieder- 
holt  ed.  Mosander  ap.  Surium,  vit.  Sanct. 
27.  Jul.  —  *  ap.  M.  Rader,  Bavaria  pia  p. 
65  mit  vercindertem  Stil.  —  *  (ed.  Thom. 
Mezler)    Salisburgi  1634.  8". ,  vermehrt.  — 

*  ap.  Pez,    script.  rer.  Austr.  II.    p.  86.  — 

•  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VI.  p.  475-490. 
—  Alla  mlracula  ab  anonymis  variis  pau- 
latim  addita  tx  cdit.  Salisb.  et  Pezii  ibid. 
p.  490-494. 


BERTHOLDUS  —  BERTRANDUS 


633 


Vehers.:  Oesterreichischer  Ehren- 
spiegel  oder  Leben  und  Tugendwandel  Ber- 
tholdi,  des  ersten  Abtens  des  Klosters  Gar- 
sten  O.  S.  B.  Steyer  1701.   8». 

Erl.-Schr.:  Cuper,  coninientar.  praevius  in  AA. 
SS.  I.  c.  p.  469-475. 
Wattenbach,  Deatscblands  Geschichtsquel- 
len  p.  .^eo. 

Acta  s.  Bertholdi  et  Menrici  ca- 
nonicorum,  hoc  saeculari  isto  Prae- 
monstratensi,  fundatorum  partiieno-- 
nis  Vrundebergensis  ord,  Cisterc. 
in  Westphalia  (saec.  XIII.) 

Ausg. :  *  ex  vet.  ms.  loci  eruta  a  Casp. 
Jongelino  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Jun.  IV.  p. 
59-64.  —  *  ap.  Strunck,  Westphalia  sancta 
ed.  Giefers.  Paderbornae  1854.  I.  p.  161. 
162  im  Auszug. 

Vita  s.  Bertholdi  oblati  in  Par- 
mensis.Alexandri  parthenone  (saec. 
XIII.  ineunt.) 

Ausg. :  *  ex  ms.  Parmensi  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Oct.  IX.  p.  411-414.  —  *  ex  cod.ms.  in 
Monum.  hist.  ad  prov.  Parmens,  (chronica 
Parm.)  III.  p.  484^490  mit  gegeniiberstehen- 
der  ital.  Uebersetzung. 

Erl.-Schr.:  de  Buck,  comment.  praevius  i»AA. 
SS.  1.  c.  p.  408-411. 

De  s.  Bertholdo  priore  I  generali  ord. 
S.  Mariae  de  Monte  Carmelo  (f  cca.  1188) 
in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mart.  m.  p.  791. 

De  s.  Bertichramno  episcopo  Cenoman- 
nensi  in  Gallia  (f  623)  Papebrochii  com- 
mentarius  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jun. 
L  p.  710-726. 

Vita  s,  Bertilae  abbatissae  Kalen- 
sis  primae  (f  cca.  702)  auctore  ano- 
nymo  fere  aequali. 

Ausg. :  '  ex  mss.  Corbeiensibus  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
21-26.  —  Ausziige  a^p.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  I.  p.  668.  —  m.  b  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  575. 

Vita  s.  Bertiliae  virginis  MareoU 
in  Artesia  (f  cca.  687).  Elevatio 
a.  1081.  Translatio  a.  1228.  Auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p. 
156-157.  —  Miracula  auctore  scriptore 
vitae  eiusdem  ibid.  p.  1115-1119. 

De  b.  Bertilone  chorepiscopo  et  abbate 
monasterii  s.  Benigni  apud  Divionem  in 
Gallia  (t  878.  26.  Mart.)  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  338-342. 

Vita  s.  Bertini  abbatis  ]  ^^^Tet 

ropoliinBelgio  I 

sis  in  Morinis  j  (T"09cca.)auctore 


Folcardo  monacho  Sithivensi 
saec.  XI. 

Ausg.:  *  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Sept. 
II.  p.  604-613.  —  *ex  mss.  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  108-117. 

—  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III    p.  581. 

—  Vila  alia  auctore  anonymo,  ex  ms.  in 
AA.  SS.  Boll.  L  c.  p.  586-590.  —  Tila  aiia 
auctore  anonymo,  ex  ms.  ibid.  p.  590-595. 

—  Liber  luiraculoruiu  auctore  anonymo  ibid, 
p.  595-604.  —  Illiracuioruui  lib.  I.  auctore 
Folcardo  Sithivensi  ap.  Mabillon  1.  c. 
p.  117-126;  lib.  II.  ab  alio  auctore  anonymo 
scriptus  cca.  init.  saec.  X.  ibid.  p.  126-153. 

—  Relatlo  de  inventione  et  elevatione  s. 
B-i  corporis  ob  Normannorum  metum  recon- 
diti,  quae  facta  e.st  a.  1052,  auctore  Bo- 
vone  abbate  Sithivensi,  'ex  mss.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  153-168.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  614-623.  —  Sermo  in  festo  eius 
ap.  Mabillon  1.  c.  p.  168.  —  Appendix 
miracula  alia  necdum  data  continens  ex 
edit.  Mabilloni  1.  c.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 
p,  624-630. 

Erl.Schr.:    Obser vationes   praeviae   ap.   Ma- 

billon  1.  c.  p.  104-107. 
Stilting,   commentarius  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  549  586  (m.  Abbildg.) 
Wright,    Folchard  in  his  Biographia  Britan- 

nica  liter.  I.  p.  512-514. 

De  s.  Bertoara  seu  Bertrada  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  II.  p.  364.  365. 

Vita  s.  Bertrandi  episcopi  Conve- 
narum  (f  cca.  1125)  auctore  Vitali 
de  Auxitana  provincia  oriundo, 
apostolicae  sedis  notario. 

Ausg.\  *  ap.  Martene  et  Durand,  ampliss. 
collect.  VL  p.  1021-1044.  —  ^wiederh.  et 
ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Oct.  VII,  2.  p. 
1173-1184.  Cf.  Vandermoerii  commentarius 
praevius  ibid.  p.  1140-1173  (m.  Abbildung.) 

Acta  b.  Bertrandi  patriarchae 
Aquileiensis  martyris  a.  1350,  Utini 
in  Foro-Julio. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p.  783- 
786.  —  Vita  et  miracula  ex  ms.  Valli- 
cellano  ibid.  p.  786-802. 

Erl.-Schr.:  Janning,  coramentarius  praevius 
ibid.  p.  776-783  (,mit  AbUldung.) 
(Primicerio,  Franc.  Fl.)  Vita  del  b.  Bel- 
trando  patriarca  d'Aquileja.  Bassano  1759. 
80  ;  2.  ediz.  con  un  discorso  . .  .  sulV  antica 
storia  del  celebre  patriarcato  e  del  Friuli. 
Bassano  1791.  gr.  8». 

De  b.  Bertrando  abbate  Grandis  Silvae 
in  Occitania  (f  1149)  Heckii  commentarius 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p.  239-249. 

De  s.  Bertrando  in  territorio  Patavino 
in  AA.   SS.  BoU.  1.  Mart.  L   p.  102. 

De  b.  Bertranno  sive  Ebertramno  abbate 
S.  Quinctini  in  Gallia  Belgica  (saec.  VII.) 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II.  p.  608, 


634 


BERTULFUS  -  BLEITHMACUS 


Vita  s.   Berfulfi  abbatis   Bobiensis 

avictore  Jona  abbate,  ss.  Colum- 
bani  et  Attalae  discip.  (saec.  VII). 

Ilandschr.:  Engelberg,  Stiftsbibl.  .sec. 
XII.  fol.  l'A.  —  St.  Gnllen,  Stiftsb.  No. 
533.  vgl.  Pertz' Arch.  IV.  .326.  —  St.  Omer, 
Stadtbibl.  mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  716. 
Tom.  L  —  Ziirich,  Un -Bibl. 

Ausf/.:  '  ap  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  'n.  p.  160-166.  —  *falschlich  unter 
Beda's  Namen  in  dessen  Opera  edit.  Co- 
loniens.  1688.  III.  p.  248-253.  —  »ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  10.  Aug.  —  *m  AA.  SS. 
Boll.  19.  Aug.  III.  p.  l^l-lbL  —  Carincn 
de  pestls  s.  B-l  auctore  Frodoardo  ca- 
nonico  Remensi  (saec.  X.)  '  ap.  Mabilion 
1.  c.  II.  p.  166-167.  —  ^iciederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  754.  —  Cf.  Cuperi  com- 
mentarius  praevius  ibtd.   p.  750-752. 

Vita  s.  Bertulfi     abbatis    Renticae 

et  Gandavi  in  Belgio  (f  705)  au- 
ctore  monacho  Blandiniensi  saec. 
XI. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  5.  Febr. 
—  '  hieraus  u,  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Febr.  I.  p.  677-688.  —  •  iviederholt  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  UI.  1. 
p.  45-64.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  543;  X.  p.  365. 

Erl.-Schr.:    BoIlaiJiJ,     cominenfarius    praev.    in 
AA.  SS.  B.  1.  c.  p.  675-677. 

De  s.  Beryllo  episcopo  Catauae  in  Sicilia 
(saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart.  IH. 
p.  257. 

De  s.  Bessarione  abbate  anachoreta  in 
Aegypto  (saec.  IV.)  Henschenii  sjlloge  hi- 
storica  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  III.  p. 
299-303. 

Vita  s.  Betharii  episcopi  Carno- 
tensis  in  Gallia  (f  cca.  623)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Aug.  I.  p. 
169-172  ex  mss.  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  488. 

De  v.  Bettone  episcopo  Autissiodorensi 
(saec.  IX.),  vid.  De  s.  Heribaldo  episc.  Aut. 

De  s  Bevignate  monacho  ct  anachoreta 
Perusiae  in  Italia  (f  cca.  500)  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Mai.  ni.  p.  370. 

De  8.  Bianore  et  Silvano  martyribus  in 
Plsidia  m  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III.  p.  34. 

Vita  s.  Bibiani  episcopi  Sancto- 
nensis  in  Gallia  (f  cca.  saec.  V. 
med.)  auctore  anonymo. 

I).  Verf.  lebie  im  11.  Jalirh.  im  Kloster  Fiacu.s. 
Handschr.:    Paris    No.   2627.   mbr.    4». 
Colb.  1297.  fol.  164.  1.  sec.  XI.  —  Auszug 
daraus  No.  5365.  mbr.  sec.  X.  fol.  max. 


Amg. :  '  ap.  Martene,  collect.  ampl.  VI.  p. 
757-776.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug.  VI.  p. 
4<)2-467.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  461. 

Vita  s.  Bilihiidis  ducissae  Fran- 
ciae  orientalis  et  comitissae  Hoche- 
mii  natae,  fundatricis  ac  primae 
abbatissae  veteris  monasterii  Mo- 
guntiae    sub  Clodoveo  I. 

Nicht  vor  dem  12.  13.  Jahrh.  verfas.st. 
Ausg.:  ed.  et  illustr.  P.  Ign.  Gropp.  Wirce- 
burgi    1731.   4».    (script.   rer.  Wirciburg.  I 
p.  765.) 

Erl.-Schr.:  Gropp.  Ign.,  chriRtliche  Frithlingg 
blume  fraiukischi-r  Heiliprkeit,  ocler  Leben 
der  h.  Uilhildis,  Hertzogin  zu  Franckeu 
Wiirzburg  1727.  40. 
Rettberg,  KirchengeschlchteDeutschlands  II 
p.  299-303. 

De  s.  Bilio  martyre  episcopo  Venelensi 
in  Aremorica  (f  895)  ex  catalogo  Alberti 
le  Grand  in  kk.  SS.  Boll.  23.  Jun.  IV.  p 
607. 

Vita  s.  Birgittae  =  Vita  s.  Erigittae. 

De  s.  Bladuipho  monacho  Bobien.si  (saec. 
VII.)  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Janr.  L  p.  94. 

De  8.  Blaesilla  vidua  Romana  (f  350) 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  Janr.  IL  p.  416.  417. 

Acta  s.  Blaithmaoi  =  Vita  s.  Bleithmaci. 

De  s*  Blandino  in  territorio  Galliarum 
Meldensi  m  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  L  p.  49; 
cf.  VII.  p.  530. 

De  s.  Biano  episcopo  confessore  in  Scotia 
(saec.  X.)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Aug.  U.  p. 
560.  561. 

Acta  s.  Blasii  episcopi  Sebast.  sub 
Licinio  imperatore  prima. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Febr.  L  p. 
336-339.  —  II  A  cta  auctore  anonymo  ibid. 
p.  339-344. —  IIIActa  auctore  anonymo 
ex  m.s.  monasterii  Bodecensi  ibid.  p.  344- 
349.  —  IV  Acta  auct.  anonymo  ex  cod. 
Baronii  ibid.  p.  349-353.  —    Vgl.  p.  958. 

Ert.-Schr.:  Commentarius  praevius  ibid.  p. 
331-336  (B-i  natalis;  B  i  aetai;;  acta;  B-i  ce- 
lebrltas,  templa;  Bi  reliquiae;  B-i  in  ho- 
mines  beneflcia.)  —  Vgl.  flenschen  tbid.  P'ebr. 
II.  p.  70  et  Solleriura  ibid.  Jnl.  II.  p.  -138. 

De  s.  Blasio  armentario  martyre  Cae- 
sareae  in  Cappadocia  in  AA^  SS.  Boll.  3. 
Febr.  I.  p.  353. 

De  8.  Blasio  episcopo  Oretano,  martyre 
Centumfontibus  in  Hi.spauia  sub  Nerone 
in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr.  I.  p.  321. 

De  s.  Biasio  episcopo  Veronensi  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  Jun.  IV.  p.  242. 

Vita  s.  Bieithmaci  abbatis  Hyensis 
et  martyris  (saec.  Vlll.)  auctorc 
Walafrido  Strabone  (f  849). 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  (ed. 


BLIDMUNDUS  —  BONER 


635 


nov.  n.  2.  p.  201.)  —  »m  AA.  SS.  Boll. 
19.  Janr  II.  p.  236-238.  —  »m  Bibl.  Patrum 
maxima  XV.  p.  210.  —  *ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  p.  439-441.—  »ap. 
Colgan,  AA.  SS.  Hiberniae  I.  p.  128. 

De  s.  Blidmundo  sive  Gogo  abbate  in 
Gallia  (saec.  Vn.)  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr. 
I.  p.  154. 

De  s.  Blidulfo  Willelmo  et  Acherico  mo- 
nachis  et  Ramberto  abbate  Senonensi  (f 
973),  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  412-415. 

Acta  s.  Blilhmarii  presbyteri  ana- 
choretae  in  Trecensi  Galliae  dioe- 
cesi  (saec.  Yll.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jun.  U.  p. 
473.  474. 

Vita  V.  Blosil,  Ludovici,  abbatis 
Lactiensis  in  Belgio  (1566)  auctore 
anonymo. 

Avsg.:  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  I.  p. 
430-456. 

De  s.  Bobino  episcopo  Trecensi  in  Galh'a 
(t  cca.  800)  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Janr:  II. 
p.  1124.  1125. 

De  s.  Bobolino  episcopo  Viennensi  in 
Gallia  (t  cca.  718)  Henschenii  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  446. 

Vita  s.  Bobonis  seu  Bovonis  Vi- 
queriae  in  Italia  (f  cca.  986). 

Wenig  zuverlassig. 

Ausq. :  ex  ms.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Mai.  V.  p.  185-188.  —  De  cor- 
pore  s.  B-s  sitne  Viqueriae  an  Papiae 
ibid.  p.  188.  189.  —  Miracula  a.  1469 
post  inventionem  corporis  patrata  ibid.  p. 
189.  190;  c/.  Vn.  p.  827-829  (de  corpore 
semel  iterumque  Papiam  translato  etc.) 

Vita  Boccaccii,  vid.  Vita  Dantis. 

De  s.  Bodone  aut  Leudino  Bodone  epi- 
scopo  Tulli  Leucorum  in  Lotharingia  (t 
660-680)  Stiltingii  sylloge  critico-histor.  m 
AA.  SS.  BoU.  11.  Septbr.  IH.  p.  838-842. 

Vita  b.  Bogumili  seu  Theophili 
eremitae  Camaldul.  ex  archiepisc. 
Gnesnensi  (f  1182)  auctore  Ste- 
phano  Damalevicio  regularium 
Calissiensium  praeposito. 

Ausg.:  '  Romae  1661.  8°.  —  *  iriederholt 
in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jun.  II.  p.  341-359. 
—  Analecta  D.  Papebrochii  ibid.  p.  359 
-363. 

Vita  s.  Boisili  praepositi  mona- 
sterii  Melrosensis  in  Scotia  (f  cca. 
664). 

Ausg.:  ex  Bedae  hist.  Angl.  lib.  IV.  c. 
27  et  Vita  s.  Cutberti  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Janr.  11.  p.  640-542. 


Passio  s.  Boloniae  martyris  in 
agro  Bassiniacensi  in  Gallia  cca. 
a.  362. 

Ausg. :  ex  recent.  sacris  lectionibus  Calvo- 
montanis  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct.  VIL 
2.  p.  820.  821  c.  commentar.  praevio  p.  816 
-820. 

Vita  s.  Bonae  virginis  ord.  cano- 
nicorum  regular.  devota  (f  1207) 
Pisis  in  Hetruria,  per  supparis 
aevi  scriptorem. 

Ausg.:  ex  ms.  Pisano  in  AA.  SS.  BoU. 
29.  Mai.  VII.  p.  145-164  c.  Henschenii 
comment.  praevio  p.  144.  Cf.  p.  858. 

De  b.  Bonaiuncta  confessore  uno  e  septem 
fundatoribus  ord.  servorum  B.  M.  V.  in 
monte  Seuario  prope  Florentiam  (t  1257) 
Pinii  comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 
31.  Aug.  VI.  p.  783-786. 

De  b.  Bonaventura  ord.  eremitarum  s. 
Augustini,  s.  R.  e.  card.  tit.  s.  CaeciUae 
Romae  (t  1388)  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jun. 
II.  p.  392-394. 

Vita  s.  Bonaventurae  s.  R.  e.  car- 
dinalis,  episcopi  Albanensis,  eccle- 
siae  doctoris,  ord.  s.  Francisci  (f 
1274)  auctore  Petro  Galesinio 
protonotario  apost.  ad  Sixtum  V 
papam. 

Ausg.:  ex  edit.  H.  SeduUi  in  AA.  SS. 
BoU.  14.  Jul.  IIL  p.  838-860.  —  Diploma 
Sixti  papae  IV  quo  s.  B.  in  divorum  refer- 
tur  numerum  ibid.  p.  830  832.  —  Litterae 
decretales  Sixti  IV,  quibus  s.  B.  inter 
eximios  ecclesiae  doctores  annumeratur  a. 
1482  ihld.  p.  833-838.  —  Octavianus 
de  Martinis  Sinuessanus:  Oratio  de  vita 
et  meritiis  B-ae  cardinaUs  sanctis  adscribendi 
a.  1482  habita,  ^  in  Bonaventurae  operib. 
—  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  14.  Jul.  —  » tn 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  824-830.  —  Relatio 
Joh.  Franc.  Pavinii  (t  cca.  1480)  ad 
Sixtum  IV  pro  canonizatione  s.  B-ae  '  s. 
1.  et  a.  kl.  4«.  —  *in  B-ae  opp.,  tom.  ult. 
p.  802-820. 

Erl.-Schr.:  Hollenberg,  W.  A.,  Studien  zu  Bo- 

naventura.  Berlin  1862.  kl.  S». 
Solleiius,  commentar.   praevius  in  AA.  SS. 

B.  1.  c.  p.  811-824.  Im  Auszuge  ap.  Brucker, 

histor.  crit.  pliilosophiae  III.  p.  80S. 
Volaterranus,  Jac,   diarlum  Romanum  ap. 

Muratori,  scr.  rer.  Ital.  .\XIII.  p.  168-170. 
De  b.  Bonavita  fabro  ferrario,   tertii  or- 
dinis  s.  Francisci,  Lugi  in  Italia  (t  1375) 
in  kX.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  122.  123. 

Vita  b.  Boneri  ordinis  eremitarum 
s.  Augustini  Casimiriae  ad  Craco- 
viam  in  Polonia. 

Ausg. :  sec.  exempl.  Cracoviae  1610  ex- 
cus.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr.  U.  p.  214 
-217. 


636 


BONFILIUS  —  BONIFACIUS 


Vita  b.  Bonfilii  episcopi  Fulgina- 
tis  prope  Cingulum  in  Piceno  (f 
p.  1115)  auctore  b.  Silvestro  Sil- 
vestrinornrn  fundatore. 

Ausg.:  '  ex  editione  a.  1613  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Septb.  VII.  p.  519- 
527.  C/.  Perieri  commentarius  praev.  ibid. 
p.  512-619. 

Vita  s.  Bonifacii  archiepiscopi  apo' 
stolici  circa  Russiam  ord.  Camaldu- 
lens.  protomartyris  cea.  1008.  Ex 
actis  s.  Romualdi  abbatis  auctore  b. 
Petro  Damiani. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p. 
909.  Unten  folgt  dasselbe  ala  Acta  s.  Bru- 
nonis-Bonifacii. 

Erl.-Schr. :  J a n  n  i n  g,  comment.  novus  (St.  Brnno 
et  Bonifaciiis  an  idem  sint?)  ibid.  Jun.  VI. 
1.  p.  217  223. 

Vita  s.  Bonifacii  archiepiscopi  IVIo- 
guntini  (f  755)  auctore  anonymo 
Traiectensi  (saec.  VIII.  fin.) 

Gezierter  Stil. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Bplland.  5.  Jun.  I. 
p.  477-481  ed.  Henschen. 

Uebers. :  in  Sammtliche  Schriften  des  h. 
Bonifazius,  iibers.  von  Kiilb.  II.  p.  306-326; 
cf.  p.  411. 

Vita  s.  Bonifacii  eiusdem  auctore 

(fortasse)  Monasteriensi. 

Unbedeulend. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  481- 
483  ed.  Henschen. 

Uebers.:  in  Sammtliche  Schriften  des  h. 
Bonifazius,  iibers.  von  Kiilb.  II.  p.  327-336; 
cf.  p.  412. 

Vita  s.  Bonifacii  eiusdem  auctore 
Othlono  (1062).   Libri  2. 

Hicrzu  benutzte  d.  Verf.  die  von  ihm  zu  Fulda 
auffrefundenen  Briefe  de.s  h.  Bonifaz. 

Handschr.:  St.  Gallen,  Stiftsbibl.  No. 
577.  552.  —  Wiirzburg,  k.  Bibl.  sec.  XII. 
XIII.  Th.  fol.  116b  .  —  anni  1417.  Th.  Q.  13. 

Ausg. :  '  ohne  Namen  des  Verf.  ed.  Surius, 
vit.  Sanctorum  5.  Jun.  Colon.  1579.  III. 
p.  573.  —  *  rait  demselb.  ed.  Canisius,  lect. 
antiq.  VI.  2.  p.  393  (»  ed.  2da  m.  p.  336- 
368.)  —  *  ed.  Nic.  Serarius,  histor.  Mogun- 
tina,  libr.  3.  Mogunt.  1604.  4».  Colon.  1624. 
4'.,  mit  zahlreichen  Anmerk.  —  *  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  28-87. 
—  *  mederholt  ap.  Joannis,  script.  rer.  Mo- 
gunt.  I.  p.  201.  —  ^  wiederholt  ap.  Migne, 
patrologiae  cursus.  Par.  1850.  LXXXIX.  — 
•  nur  die  wlchtige  Jiinleitung,  weil  die  Briefe 
selbst  erhalten  u.  bekunnt  sind,  ap.  Pertz, 
mon.  II.  p.  .357-359.  —  •  Fragmente  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  667. 

Uebers.:  'iibers.  von  Joh.  a  Via.  Miinchen 
1577.  fol.  p.  328-356  {nach  Surius.)  —  *in 
Saramtliche    Schriften    des    h.    Bonifazius, 


iibers.  von  Kxilb.  II.  p.  337-396  {nach  Ma- 
billon.) 

Erl.-Schr.:  Klllb  1.  1.  11.  p.  41.S  415. 

Rcttberff,    Kirchengeschichte   Denticblands 
1.  p.  331. 

Vita  s.  Bonifacii  eiusdem  auctore 
Willibaldo  presbytero. 

Phithalt  schatzbare  Nachrichten.  der  Stil  ver- 
kiinstelt;  von  allen  nachfolfrcnden  Darstellem  dci 
Lebens  B'8  sehr  benutzt.  Mit  Unrecht  hat  man 
den  h.  Willibatd,  ersten  Bischof  von  Eichxtjidt,  fiir 
den  Verfasser  gehalten. 

Handschr.:  vid.   Pertz,  mon.  II.  p.  332. 

Ausg. :  '  ex  cod.  Rebdorf.  ed.  Canisius, 
lect.  antiq.  VI.  2.  p.  339 ;  in  fine  p.  742- 
745  gab  er  Lesarten  aus  d.  Windberger 
Handschr.  (ed.  2da  H.  1.  p.  232-249  mit  Be- 
nutzung  der  Leistungen  Mabillon^s).  —  *  ed. 
Serarius  in  edit.  Epistolar.  s.  Bonifacii. 
Moguntiae  1629.  4».  p.  253.  —  » ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI.  2.  p. 
1-27;  dnderte  die  Sprache,  gab  dankens- 
werte  Anmerkungen.  —  *  ed.  Henschen  in 
AA.  SS.  Bolland.  5.  Jun.  I.  p.  460-473; 
der  unveranderte  Text  des  Canisius.  —  *eine 
neue  Recensinn  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  331- 
353.  —  •  hieraus  wiederholt  ap.  Giles  s.  B-i 
opp.  omn.  Lond.  1844.  2  vol.  8».  II.  p.  143-182. 
(Diese  Ausg.  bildet  zugleich  eine  Abtheil.  der 
Patres  ecclesiae  Anglicanae.)  —  «.  '  ap. 
Migne,  patrologiae  cursus.  Paris.  1850. 
Vol.  LXXXIX.  —  .4ppendix  auctore  pre- 
sbytero  Moguntino  {nicht  sehr  glaub- 
wurdig)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  473 
-477.  —  ^wiederholt  ap.  Pertz  I.  1.  p.  354 
-357.  —  *  fragmentum  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  664. 

Uebers. :  'Willibald,  Leben  des  h. Boni- 
facius.  Aus  d.  latein.  Urschrift  d.  8  Jahrh. 
zum  erstenmale  iibertr.  von  H.  E.  Bonnell. 
Berlin  1857.  8».  8  Sgr.  Oft  unklar.  —  *in 
Sammtliche  Schriften  des  heil.  Bonifazius, 
iibers.  von  Kiilb.  II.  p.  213-270.  {s.  unt.),  der 
Appendix  p.  271-287;   cf.  p.  403-411. 

Leben   des  h.  Bonifa- 

cius,  des  Apostels  der  Deutschen. 

In  niederdeutscher  Spmche. 
Ausg.:    nach  einer  Handschrift  a.  d.  13. 
Jahrh.  m.  Anmerk.  u.  Zus.  hrsg.  von  J.  H. 
Schulte.   Warendorf  (Munster)  1852.    12mo. 
10  Sgr. 

Legenda  s.  Bonifacii  pa- 

troni  Germaniae,  lib.  II.  et  alia  le- 
genda  Bonifacii  vernacula. 

D.  Vorf.  des  latein.  Texies  lebte  wahrBchein- 
lich  ain  .Anfange  dc.x  16.  Jahrh. ;  die  dcutsche  Lc- 
gende  wiirde  frllher  falRchlich  ins  12.  Jahrh.  gesetzt. 
Wunderliches  Macluverk. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  I. 
p.  833,  mit  Noten.  —  Die  deutsche  '  ibid. 
I.  p.  842.  —  •  ap.  Lacomblet,  Arch.  f.  d. 
Gesch.  des  Niederrheins  I.  1.  p.  11.  12., 
am  besten. 

Uebers.:  deutsch  {tnol  dem  Anfang  des  17. 
Jahrh.  angehorig)  in  Sammtliche  Schriften 


BONIFACIUS  —  BONITUS 


637 


des  h.  Bonifazius,  ubers.  von  Kiilb.  II.  p. 
396-402.  ,^    ^^ 

Erl-Schr.:    Analecta   Bonifaciana   i«  AA.  Sh. 
Boll.  5.  Jun.  I.  p.  487-504.  Wichtig. 
Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur.  Suppl.- 

Bd.  1.  Abth.  Carlsruhe  1836.  p.  190. 

Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.ihre  Zeugen. 

Zurich  1849.  gr.  80.  II.  1,  Bonifaz.  p.  63-169. 

Bonifacii   opera,    ed.    Giles.    Lond.    1844.   2 

Bde.  80.  (1  L.  1  s.)  Ein  Brie/  vollstandiger  in: 

Anecdota  Bedae,   Lanfranci  et  alioriun,   ed. 

Giles.  Londini  1851.  8o.  —  Leichtsinnige  Ausg. 

Boschaert,  VV.,  de  apostolis   Frisiae.  Mech- 

liniae  1650.  40.  Selten. 
Brower,  commemoratio  de  s.  Bonifacio  —  tn 
seinen   Sidera   iUustrium    German.    Mogunt. 
1616.  40.  vom. 
Diest  Lorgion,   E.   J.,   Bonifacius.   Gronin- 

gen  1855.  kl.  8o. 
Eplstolae  s.  Bonifacii  (*.  d.) 
Erdmann,   Dav.,  Winfried  od.  Bonifacius  d. 

Apostel  der  Deutschen.  Berlin  1855.  80. 
Flodoardus,  fragmentum  (vde.  pag.  313.) 
Gams,    Bon.,   die   11.   Sacularfeier   des   Mar- 
tyrertodes  des  h.  Bonifacius  . . .  in  Fulda  u. 
Mainz.  Mainz  1855.  80. 
(Geissler,  J.  F.)  Bonifaz  der  Deutschen  Apo- 
stel;    f.    Liebhaber    der   deutschen    Cnltur- 
gesch.  Erlangen  1796.  8©.  11  Sgr.  3  Pf. 
Gratianua,   Ph.   Ch.,   Gesch.   der  Pflanzung 

des  Christenthums  II.  p.  507  ff. 
Guden,    N.   Ph.,    diss.    hist. -theol.    de  Boni- 
facio  Germanor.   apostolo.  Helmst.  1720.  40. 
Hanisch,  G.  D.,  de  propagata  per  Bonifacium 
inter    Germanos     relig.     christiana.     Halae 
1770.  40. 
Harter,  E.,  Bonifazius  als  Apostel  der  Thii- 
ringer   u.    die  Johanniskirche   auf  d.  Alten- 
berge.  Gotha  1855.  80. 
Henschen,   comment.   de    s.  Bonifacio  — in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  L  p.  452-460  (m.  Kpfm.) 
Histoire  litteraire  de  la  France  IV.  p.  168  sq. 
Killb,   Ph.    H.,   sitmmtliche    Schriften   des  h. 
Bonifazius  iibersetzt.  Regensburg  1859.  2  Bde. 
80.  2  Thlr.  24  Sgr.  GiU. 
Knnstmann,   Bemerkungen    iib.   eine  unge- 
druckte  Stelle  aus  der  Lebensbeschreib.  des 
h.  Bonifazius  von  seinem  Schiiler  Willibald, 
—  im  Oberbaverisch.  Arch.  f.  vaterl.  Geseh. 
Munchen  1839.  I.  p.  154. 
Leben   des  h.   Bonifazius   des   so   genannten 
Apostels    der    Deutschen;   ein   Beytrag    zur 
Kirchengeschichte.  Norden  1800.  80.  12  Sgr. 
6  Pf. 
Leben  u.  Leyden  des   Heiligen  Erzbischoffs 

und  Martyrers  Bonifacii.  Ingolstadt  1588. 
L  e  t  z  n  e  r ,  Joh.,  historia  s.  Bonifacii,  der  Deud- 
schen   Apostel   genandt.     2    Thle.  Gedr.    zu 
Hildesheim  1602.  (Erfifurdt  1603.)  40. 
I^offler,   J.   F.   Chr.,   Bonifazius   oder  Feier 
des  Andenkens   au  d.    erste   christl.    Kirche 
in  Thilringen,  nebst  e.  histor.  Nachricht  von 
seinem  Leben.  Gotha  1812.  80.  i  Thlr. 
Mabillon,    de   reliquis    s.  B-i  gestis,    aetate, 
martyrii    anno,    sociis   et  auctoribus,   deque 
eius  cultu,  ecclesils,   translat.  et  scriptis,  — 
m  AA.  SS.  o.  8.  Ben.  sacc.  III.  2.  p.  88-92. 
(Miiller,  H.)  Der  h.  Bonifazius  auf  der  Salz- 

bnrg.  Wilrzburg  1841.  40. 
Pfaff,  Joh.  Leon.,    Leben    u.  Wirken  Win- 
frieds  Bonifacius,  besungen;  hrsg.  von  Joh. 
Siegl.  Coblcnz  1834.  80. 
Reinerding,    F.    li.,    der   h.   Bonifazius  als 

Apostel  der  Deutschen. 
Rettberg,    Deutschlands     Kirchengesch.    I. 

p.  309  ff.  331-419.  612.  II.  p.  307-312. 
Rudhart   t»  Miinchener    gelehrte   Anzeigen. 

XIV.  No.  49  sq.  XXI.  No.  116. 
Schmerbauch,  M.,   Bouifaz   der  Heilige   u. 
sein  Charakter  u.  Wirksamkeit.  Erfurt  1827. 
80.  20  Sgr. 
Schmidt,  J.  E.  C,  Beitrage  zur  Kirchenge- 

schichte  des  Mittelalter».  1796.  I.  p.  1. 
Schwarz,  J.  B.  M.,  comraent.  de  s.  Bonifacii 
Gennan.  apostoli  vita  enarranda  et  de  epi- 


stolarum  eius  nova  editione  adornanda.  Mo- 
nachii  1838.  4o.  (Progr.  des  aU.  Oymnat.) 
Seiters,  J.   Ch.  A.,  Bonifacius,   der  Apostel 

der  Deutschen,  nach  seinem  Leben  u.  Wir- 

ken  geschildert.  Mainz  1845.  8». 
Semler,  J.   S.  =:  Hanisch  {vid.  vorker.) 
Spangenberg,  Cyr.,  Bonifacius oder Kirchen- 

historia.  Wahrhafftiger  ordentl.  Bericht  — 

darinnen  das  Leben   vnd  gantze  Historie  S. 

Bonifacii  mit  eingefiihret  vnd  begriffen  wird. 

Schmalkalden  1603. 
Waitzmann,  J.  G.,  Bonifazius  d.  Heilige  u. 

d.  Ausbreitung  des  Christenth.   in  Deutsch- 

land.  Dillingen  1840.  80. 
Weismliller,    P.    G.,    der    glorreiche    Blut- 

zeug  u.   Glaubensvater   Bonifacius.  Duder- 

stadt  1769.  8«. 
Wright,    Boniface   in    his    Biographia    Brit. 

liter.  I.  p.  308-334. 
Zehrt,  die  Einfiihrung  des  Christenthums  auf 

d.  Eichsfelde   durch  d.  h.  Bonifacius.  Mainz 

1847.  80. 

Vita  s.  Bonifacii  episcopi  Feren- 
tini  in  Hetruria  (saec.  VI.)  ex  libro 
I.  c.  9.  dialog.  s.  Gregorii  papae. 

B.   ist   einer   rter  interessantesten  Heiligen  der 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  III.  p. 
371-373;  c/.  YU.  p.  772. 

Erl.-Schr.:  Assemanus,  de  s.  Ferentinis  In 
Tuscia,  Bonifacio  ac  Redempto  episc.  deque 
presbytero  et  martyre  Eutychio  dissert.  Ro- 
mae  1745.  40. 

Vita  b.  Bonifacii  episcopi  Lausa- 
nensis  Camerae  iuxta  Bruxellam  in 
Belgio  (t  1265)   auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Febr.  IH. 
p.  152-155.  —  Alia  vita  auctore  anonymo 
canonico  reg.  iUd.  p.  155-159.  Cf.  BoUandi 
comment.  praevius  ibid.  p.  149-152  et  p.  757. 

Vita  s.  Bonifacii  Romani  martyris 
a.  290  Tarsi  in  Cilicia. 

Ausg.:   ex  plurib.  mss.  in  AA.  SS.  Boll. 

14.  Mai.  m.  p.  280-284.  Cf.  VII.  p.  769. 
—  MaQTVQtoy  tov  ayiov  fxaQTVQog  Bovt- 
(fanov  auctore  Simeone  Metaphraste 
ihid.  III.  append.  p.  22*-25*. 

De  ss.  Bonifacio  et  Thecla  coniugibus 
sub  Maximiano  Adrumeti  in  Africa  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  Aug.  VI.  p.  551. 

De  s.  Bonifacio  Kiritino  episcopo  in 
Scotia  (saec.  VII.)  s}-nopsis  historica  in 
AA.  SS.  BoU.  16.  Mart.  II.  p.  449. 

De  s.  Bonifacio  IV  pontiflce  Romano 
(t  615)  Papebrochii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  75-77. 

De  ss.  Bonino,  Saterio  et  Paulino  marty- 
ribus  Papiae  in  Insubria  in  AA.  SS.  BoU. 

15.  Mai.  m.  p.  457. 

Vita  8.  Bonitae  virginis  Brivate 
in  Arvernia  (f  int.  saec.  IX-X.) 

Ausg.:  ex  breviario  canonicor.  Brivateu- 
sium  anni  1654  m  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct. 
VII.  2.  p.  1122  c.  comm.  praev.  p.  1120- 
1122. 

Claro- 


638 


BONIZELLA  —  BREGWYNU8 


nensis  sec.  MahtUon.  \  .  <-,  i,.  ,, 
montani..ec.  ^o^^an^.  i  ^"  ^*"'*  (t 
709)  auctore  coaetaneo  anonymo. 

Handschr.:  Paris,  St.  Germ.  No.  496. 
mbr.  fol.  sec.  XI. 

Aitsg.:  'ed.  Snrius,  vit.  Sanct.  15.  Janr. 
—  »frt  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  L  p.  1070- 
1076,  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IIL  1.  p.  89-98.  —  Auszug  aap,  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  684,  —  t^ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  622.  —  Translatio 
ap.  Mabillon  1.  c.  p.  98-100.  —  De  ca- 
sula  s.  B-i  ex  Vincent.  Bellov.  spec.  histor. 
lib.  VII.  c.  97  in  AA.  SS.  Bolland.  1.  c.  p. 
1076.  —  De  eadem  casula  rhythmus 
antiquus  ibid.  p.  1077. 

De  b.  Bonizella  vidua  Trequandae  in  Se- 
nensi  dioecesi  (f  1300)  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Mai.  II.  p.  121.  122. 

Acta  s,  Bonmercati  clerici  mar- 
tyris  Ferrariae   in  Italia  (f  1378). 

Ausg. :  ex  ms.  Itaiico  anonymae  Augu- 
stinianae  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Jun.  111.  p. 
940-942. 

De  s.  Bono,  Fausto,  Mauro  etc.  marty- 
ribus  Romanis  ex  actis  s.  Stephani  PP.  in 
AA.  SS,  Boll.  1.  Aug.  I,  p.  20. 

Vita  s,  Bononii  abbatis  ord.  s.  Be- 
ned.  in  monasterio  Lucediensi  in 
Pedemontio  (f  1026)  auctore  mo- 
nacho  Lucediensi  anonymo  syn- 
chrono. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  267-276.  —  *  wiederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  Aug.  VI.  p.  627-629.  — 
Miracula  ibid.  p.  630-634  c.  Pinii  com- 
ment.  p.  625, 

Vita  s.  Bonosae  Romanae  virg.  et 
martyris  sub  Severo. 

Ausg. :  ex  edit.  Steph.  Capelli  de  Maradio 
1589  in  AA.  SS.  Boli.  15.  Jul.  IV.  p.  21- 
23,  Cf.  Sollerii  comment,  criticus  ibid.  p. 
19-21. 

Passio  ss.  Bonosi  et  Maximiliani 
martyrum  Antiochiae  in  Syria  a. 
363. 

Ausg. :  '  ap.  Ruinart,  acta  martvrum.  Par. 
1689.  p.  664.  —  ^wiederholt  In  AA.  SS. 
BoU.  21.  Aug.  IV.  p.  430-433. 

Erl.-Schr  :    Cuper,    comment.    prapvius   ibid.    p. 
425-4.30. 
Tamayo.    Man.,    <liscureos    apologdlicos    <le 
las   reliquiag  de  n.   Ronoso   v   Maximlliann. 
Baeza  16.32.   1«. 

De  8.  Bonoslo  episcopo  Salemitano  in 
AA.    SS.  Boll.  14,  Mai.  III.  p.  374. 

De  s.  Bonoslo    episcopo    Trevirorum    (f 

381)  imAA.  SS.  BoH.   17.  Febr.  III.  p.  11. 

De  8.  Bosa  episcopo  Deirorum  Eboraci 


in  Anglia  (f  686)  comment.   historicus  in 
AA.  SS,  Boll.  9.  Mart.  II.  p.  10-12. 

Vita  Bosonis  abbatis  Beccensis 
auctore  Milone  Crispino  can- 
tore  Beccensis  coenobii  (cca.  1150). 

Ausg.:   in  Lanfranci  Cantuariensis  arch. 
opp.  ed,  L.Dachery,  Paris.  1648.  fol.Append. 
Erl.-Schr.:  Sani  ni  art  hani ,  Gallia  chriiitianalV. 
p.   139  sq. 

Vgl.  Chronicon  Beccensis  abb. 

De  s,  Bossiano  confessore  in  dioecesi 
Laudunensi  in  Gallia  (f  886)  in  AA,  SS, 
Boll,  1.  Septbr.  I.  p.  304, 

Acta  s.  Botuidi  martyris  in  Suecia 
inter  a.  1076—1176.  " 

Au^g.:  ex  passionali  Bodecensi  m  AA. 
SS.  Boll.  28.  Jul.  VIII,  p.  636,  637,  — 
Acta  altera  ex  editis  a  Jo.  Vastovio  in 
Vite  aqnilonia  ibid.  p,  637.  630.  Cf.  Boschii 
commentar.  praevius  ibid..  p.  635.  —  Vita 
alia  ap.  Fant,  scr.  rer.  Suec.  U.  p.  377-382. 
—  Historia  s.  B-i  auctore  Birgero  Gre- 
gorii  arhiep.  Upsaliensi  ibid.  II.  p, 
383-388. 

Vita  s.  Botulfi  abbatis  Ikanhoensis 
in  Anglia  primi  (f  cca,  700)  et 
Adulfi  episcopi,  eius  fratris,  scripta 
ab  auctore  suppari, 

Axisg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec,  III.  1.  p.  4-7.  —  *wiederholt  u.  ex 
2  mss,  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jiin.  UI.  p. 
402-404.  —  Epitome  vitae  ibid.  p,  404,  — 
Translationes  ex  Jo.  Capgravio  et  aliis 
ibid.  p.  405.  — Appendix  de  translatione 
reliqniarum  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  7. 

Erl.-ScJtr.:  Papebroch,  commentarius  praevius 
in  AA.  SS.  Boll.   1.  c.  p.  398-401. 

Vita  s.  Bovae  abbatissae  et  Do- 
dae  sanctimonialis  Remis  in  Gallia 
(saec.  VII.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  April,  III, 
p,  283-290. 

Vita  Brachii  Perusini  et  gesta  ab 
a,  1368 — 1424,  auctore  Johanne 
Antonio  Campano,  episc.  Inter- 
amnensi  seu  Aprutino  (f  1477), 
Libri  6,  vid.  {p.  180)  unt.  Campanus, 

opera,  vgl.  Leonardu.^  Grlphiu». 

De  8.  Bradano  ctOroradeque  aliis  sanctis 
qui  olim  colebautnr  in  insula  Mannia  in 
mari  Hibernico  (saec.  VII.)  Buckii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  VIII.  p.  887-890. 

De  s.  Braulione  seu  Braulio  episcopo 
Caesaraugustae  in  Hispania  (f  646)  syno- 
psis  historica  in  AA,  SS.  BoII.  18.  Mart.  II, 
p.  635-638. 

Vita  s,  Bregwyni  archiepiscopi 
Cantuariensis  (f  762)  auctore  Eaa- 


BRENDANUS  —  BRIGITTIA 


639 


mero    monacho    Cantuariensi    (f 
1124.) 

Atisg. :  '  ap.  Wharton ,  Anglia  sacra  II. 
p.  184-190.  —  *ttneckrholt  in  AA.  SS.  BoU. 
26.  Aug.  V.  p.  831-835.  —  Vlta  alia  auctore 
(ut videtur)  O  s  b  e  r n o  Cantuarieusi  monacho 
(t  cca.  1100)  ap.  Wharton  1.  c.  11.  p.  75- 
77.  —  Vf.  Pinii  commentar,  in  AA.  SS.  1. 
c.  p.'  827-831. 

De  s.  Brend^no  seu  Brandano  abbate 
Cluainfertensi  in  Hibernia  (f  587)  Hen- 
schenii  comment.  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai. 
III.  p.  599-603.  Cf.  Mone,  Uebersicht  der 
niederlandischen  Volksliteratur  p.  100. 

De  s.  Bretannione  episcopo  Tomitano  in 
Scythia  (f  cca.  380)  in  AA.  SS.  BoUand. 
25.  Janr.  II.  p.  621. 

De  s.  Brictio  episcopo  Martulae  in  Um- 
bria  Pinii  comment.  i?»  AA.  SS.  BoU.  9.  Jul. 
II.  p.  697. 

Vita  s.  Brigidae  vlrginis  Faesulis 
in  Etruria  (saec.  IX.)  auctore  Phil, 
Villano  in  Vita  italica  s.  Andreae 
diaconi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
245-247. 

Vita  s.  Brigidae  virginis  Seoticae 
thaumaturgae  (f  523)  auctore  ano- 
nymo :  ,Fuit  gloriosus  rex^  Libri  II. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Febr.  — 
'  ex  ms.  Hug.  Wardaei  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Febr.  I.  p.  155-172.  —  Vita  alia  auctore 
anonjmo,  vel  ut  aliis  videtur,  auctore  U 1  - 
tano  mac  Concubar  episcopo  (f  cca.  662): 
'  ed.  Surius ,  vit.  Sanct.  1.  Febr.  —  '  ap. 
Colgan,  trias  thaumaturga  Hiberniae  seu 
acta  divorum  Patricii,  Columbae  et  Brigittae. 
Lovanii  1647.  fol.  —  »  in  AA.  SS.  Bolland. 
1.  Febr.  I.  p.  118-129.  —  Vita  alia  auctore 
Chilieno  monacho  cca.  740  (in  elegischen 
Versen  geschrieben)  *  ed.  Joa.  Colgan,  trias 
thaumaturga.  —  *  iciederholt  in  AA.  SS. 
BoII.  1.  Febr.  I.  p.  141-155.  —  Vita  alia 
(auctore  Cogitoso,  ut  creditur)  'ed.  Ca- 
nisius,  lect.  antiq.  V.  2.  p.  625  (ed.  nov.  I. 
p.  416.)  —  »ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Febr., 
paraphrasirt.  —  »  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr. 
I.  p.  129-141.  —  *ap.  Colgan,  trias  thau- 
maturga. —  Vita  aiia  auctore  Laurentio 
Dunelmensi  priore  (f  1154)  ex  ms.  Sal- 
manticensi  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Febr.  I.  p. 
172-185.  Nicht  voUstandig  zu  Anfang. 

ErU-Schr.:  Certani,  Giac.  la  .santita  prodigiosa 
vita  di  8.  Brigida.  Venetia  1677.  40. 
Commentarins  praevius  in  AA.  SS.  1.  c.  p. 
99-118  (Bae  Jiatali.?,  celebritas;  B-ae  acta; 
B-ac  patria;  a  quo.  ubi  velata,  eius  habitus, 
regnla;Kildariense  et  alia  s.  B-ae  monasteria; 
an  Glastoniae  habitarit  B-a?  an  Abernethi 
apud  Pictoa  habitarit  s.  B-a?  quando  obierit 
s.  B-a;  B.  B-ae  sepnltura,  translatio;  s.  B-ae 
inventio,  secunda  translatio,  ni.  et  IV.  ca- 
pitls;    B.  B-ae   miracnla;    s.    Ba    .sanctoruni 


donis  horlorata;  nonnulla  de  s.  Gilda  quae- 

sita;    s.   B-ae   in   varios   .«anctos   beneficia ; 

miracula  suspectae  fidei,   s.  B-ae  adscripta; 

lectiones  de  s.  B-a.) 
Fabriciug,   bibl.  med.    ct  infimae  latinitatis 

ed.  Man.si  VI.  p.  304. 
(Roth,  Dav.)   Brigida   thauraaturga   sive   dis- 

sertat.   partim   encomiastica  in   laudem   ips. 

sanctae,   part.   archaica   cx  sacra  et  antiqoa 

historia  eccles ,  in  qua  elucidatur  pro- 

digium  ligni  aridi  revirescentis  ex  attaetu  b. 

Brigidae  virg Paris.  1620.  12mo.  Selten. 

Wright,    Th..    Laurence    of  Durham    in   hit 

Biographia  Britannica  llter.  II.  p.  160-166. 

Vita  s.  Brigittae  Suecicae  (f  1373) 
sive  Chronicon  de  s.  Brigitta  au- 
ctore  Margareta  abbatissa  Va- 
stenae  seu  Vastenensis  coenobii  ord. 
s.  Brigittae  (cca.  1430). 

Ausg.:  'ex  gemino  cod.  ms.  (c.  vers.  lat.) 
s.  I.  et  a.  (saec.  XVII.  fin.)  4«.  43  pag.  (1  Expl. 
zu  Berlin,  k.  Bibl.)  —  *  ex  codd.  mss.  cum 
vers.  lat.  et  notis  ed.  Ericus  Benzelius, 
Upsalae  1710.  4".  —  *  ap,  Rietz,  scr.  Suec, 
med.  aevi,  Tom.  3. 

Revelationes  seu  Liber 


revelationum  celestium  s.   Birgitte 
de  regno  Swecie. 

Ausg.:  ed.  ex  recognitione  Joannis  de 
Turrecremata  ^Romae  1488.  4',  —  *Lubecae 
1492.  fol.  {Hain  No.  3204),  —  «Nurembergae, 
p.  Ant.  Koburger  1500.  fol.  —  *  ibid.  1517. 
fol.  —  *ibid.  1521.  fol.  —  «Romae  1521. 
fol.  —  '  ibid.  1557.  fol.  —  c.  notis  Gundi- 
salvi  Diiranti  *Romae  1606.  fol,  —  •Ant- 
werp.  1611.  fol.  —  »<>  Romae  1628.  fol.  -— 
"  zusammen  mit  Revelationes  s.  Hildegardis 
et  s.  Elisabethae.  Colon.  1628.  fol.  — 
'*  olim  a  Joa.  de  Turrecremata  recoguitae 
, . .  impr.  op.  S.  Hormann.  Monachii  1680. 
fol.  —  '*  revelationes  selectae  . . .  textum 
cognovit  A.  Heuser.  Coloniae  1851.  12mo. 

Uebers.:  Certayne  reuelacyons  of 
St.  Brigitte  w^ith  an  epistle  of  S.  Bernarde, 
called  de  golden  epistle,  London,  Th.  God- 
frey,  s.  a.  8". 

R^v^Iations  celestes  et  divines  de  s. 
Brigitte  de  Suede  ,  .  .  divis^es  en  8  livres, 
trad.  par  Jac.  Ferraige.  '  Paris  1624,  et 
»Lyon  1649.  4«. 

Proph^ties  merveilleuses  de  madame 
St.  Brigitte,  jusqu'k  pr^sent  trouv^es  v^ri- 
tables.  Lyon  1536.  16mo. 

Prophetia  di  s.  Brigida,  con  un  Credo 
ut  una  Salve  regina  vulgare:  et  doi  capi- 
toli  della  gloriosa  virgine  Maria  in  terza 
rima  coposti.  s.  I.  1535.  4". 

H. Birgittas  uppenbarelser,  Efter gamla 
handscifter  utgifna  af  (j.  E.  Klemming,  {A. 
m.  d.  Tit.:  Samliugar  utgifna  af  Svenska 
Fornskrift-Sallskapet,  Stockholm  1857-1862, 
4  vol.  gr.  8». 

The  four  revelations  of  St.  Bridget 
by  Rich.  Whytforde.   Lond.  1531.   12nio. 

Revelacion   van   s,  Brigitten  van  den 


640 


BRIGITTA  -  BRUNO 


leven  ende  passie  O.  H.  Jesus  Christus 
ende  sijnre  moeder  Marien.  Antwerp.  1491. 
8».  Goth. 

Sante  Birgitte  openbahringe.  Liibeck 
1496.  kl.  4«. 

Das  biichlin  d'hymlischen  offenbarung 
sant  Birgiten.  Augsp.  1602.  4<*.  u.  «.  w. 

Birgittae  v.  Schweden  himml.  Offen- 
barungen,  Gesichter  u.  s.  w.  A.  d.  Lat. 
durch  A.  Megerle.    Coln  1664.  2  vol.  4«. 

Offenbarungen,  ausgewahlte,  der  h. 
Brigitta.  Uebers.  von  A.  Heuser.  Kolu  1851. 
12«no. 

Erl.-Schr.:    Capsius,    Beni.,   de  revelationibus 

Brigittae  Suecicae.  Vitemb.  1715.  40. 

Clarus,   L.,   da.s  Leben   der  li.   Brigitta.  Neu 

bearb.  u.  lirsg.  Regensburg  1856.  80.  22  Sgr. 

6  Pf. 

La  vie  admirable  de   St.  Brigitte  par  le  P. 

Binet.  Leyde  1634.  80. 
Oquendo,' Mig.  de,   vida   de   s.  Brigida.  San 
Sebastian  1676.  40. 

Vgl.  Diariura  Vazstenense. 
Vita  8.  Catharinae  Suec. 

Vita  s.  Brigittae  viduae  Roraae  (f 
1383)  auctoreBirgero  {Byrge  Ovn- 
narsen  fra  HaUand)  archiepiscopo 
Upsalensi  (1496—1519). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  8.  Oct.  IV.  p. 
485-495.  —  VHa  altera  auctore  Bertholdo 
ordinis  s.  Salvatoris  monacho,  ex  ms.  ibid. 
p.  495-533  (libri  3).  —  Appendix  de  mira- 
culis  auctorib.  anonymis  (partes  6)  ibid.  p. 
534-560. 

Srl.-Schr.:  Buens,    comraent.   praevius   ibid.  p 
368-484. 
Vastovius,  vitis  aquilonia.   Colon.  1623.  fol. 
p.  97-110. 

Vita  s.  Brioci  episcopi  in  Britan- 
nia  Armorica  (saec.  V.) 

Ausg. :  ex  officio  proprio  eccles.  s.  Brioci 
m  AA.  SS.  BoII.  1.  Mai.  I.  p.  92-94.  — 
Historia  translationis  ibid,  p.  94;  c/.  VII. 
p.  539. 

De  s.  Brithuno  seu  Beretbuno  abbate 
Beverlacensi  in  Auglia  (f  733)  in  AA.  SS. 
BoU,  16.  Mai.  HI.  p.  503. 

De  8.  Brithwaldo  sive  Berthwaldo  archi- 
episcopo  Cantuariensi  (f  731)  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Janr.  I.  p.  597.  698.  —  »  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
528.  529. 

De  s.  Brithwaldo  episcopo  Wiltoniensi 
in  Anglia  (f  1045)  '  m  AA.  SS.  Boll.  22, 
Janr.  II.  p.  446.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  8.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  473-475. 

De  B.  Britonio  episcopo  Trevirensi  (f  cca. 
386)  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  II.  p.  11. 

Vita  b.  Brocardi  prioris  generalis 
secundi  ord.  s.  Mariae  de  Monte 
Carmelo  in  Palaestina  (f  cca.  1221) 
auctore  anonymo. 


Ausg:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Septb. 
I.  p.  678-682.  Of.  Veldii  comment.  praevius 
ibid.  p.  576-678. 

De  8.  Brotheno  et  s.  Gwendolina  cultis 
in  Wallia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  18. 
Oct.  VIII.  p.  358. 

De  s.  Brunone  episcopo  Herbipolensi  (f 
1045)  Henschenii  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  BoII.  17.  Mai.  IV.  p.  38-40.  —  Mlra- 
cula  a.  1202  et  1203  patrata  ibid.  p.  40. 
41.    CJ.  VII.  p.  802. 

De  s.  Brunone  episcopo  Verdensi  (t  cca. 
976)  ap.  Mabillon.  AA.  S6.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  501.  602. 

Vita  s.  Brunonis  archiepiscopi  Co- 
loniensis  (f  965)  auctore  Kuotgero 
seuRotghero  Benedictino  seu 
clerico  Coloniensi  ad  S.  Pantale- 
onem. 

Von  Bedeutung  fiir  d.  Gesch.  der  Sachseji,  des 
Ueiches,  der  Kirche,  eowie  filr  die  Sittengesch. 
Deutschlands.  Geschrieben  960  oder  967. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  fol.  No.  329-341;  ehemals  in  Coln; 
No.  7460.  sec.  XIII.  —  Wolfenbiittel, 
mbr.  sec.  XV.  76.  14.  ms.  Aug.  fol.  —  Vid. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  253. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  11.  Oct. 
V.  p.  701  (ed.  Colon.  a.  1617.  11.  Oct.  p. 
163-176.)  —  » ap.  Leibnit,  scr.  rer.  Br.  I. 
p.  273-293.  Schlechter  Text.  —  »m  AA. 
SS.  BoU.  11.  Oct.  V.  p.  765-788.  —  *  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  254-275.  —  *in 
usum  scholar.  ex  mon.  Germ.  recudi  fecit 
Pertz.  Hannov.  1841.  8».  6Vt  Sgr.  —  •Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  X.  360. 

Uebers. :  deutsch  von  J.  v.  Jasmund.  Ber- 
lin  1851.  8*.  (Geschichtschreib.  d.  deutschen 
Vorzeit.    X.  Jahrh.    3.  Bd.) 

Vita  s.  Brunonis  eiusdem  alia  au- 
ctore  anonymo  saeculi  XII.  med. 

Viel  Kpater  als  die  vorhergehende  Vita  ge- 
sclirieben,  bat  manches  aus  Kuotger  gcscbopft. 

Uandschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  No.  329-341. 

Ausg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mou.  scr.  IV.  p. 
275-279.  —  Epitaphium  s.  B-s  '  ed.  Su- 
rius  1.  c.  —  *  ap.  Leibnit.  1.  c.  —  *  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  790.  —  Testa- 
mentum  s.  B-s  '  ap.  Miraeum.  —  *  ap. 
Leibnit.  1.  c.  —  » in  AA.  SS.  1.  c.  p.  788- 
790. 

Erl.-Schr. :  A  s  c  h  b  a  c  h  tn  NiederrheiniHcbes  Jahr  • 
buch.  1843.  p.  22-41. 
Byeus,  comuientar.  praevius  tn  AA.  SS.  Boll. 

I.  c.  p.  69H-764. 
Contzcn,   die  Oe.^-chichtschreiber    der  siichs. 

Kaiserzeit  p.  116-120. 
Donnigcs  in  Jahrbilcher  d.  deutscben  Reicbs, 

hrsg.  von  L.  Kantio.  I.  3.  p.  64-71. 
Qiesebrecht,  W.,  Geschichtc  der  Kaiser/.eit 

I.  p.  742  (2.  Auii.  I.  p.  776.) 
Janssen   in  Anualcn    des  Niederrheinigchen 
bistor.  Vereins.  Kiiln.  1855.  I.  |i.  85. 


BEUNO  —  BUCOLUS 


641 


MaarenbrechertnSybel'shlstor.  Zeltschrlft. 

1861.  p.  122.  150. 
Pieler,  Erzbischof  Bruno  I    von  Koln.  Arns- 

berg   1851.   40.   Fleissige    Arheit.  Progr.   dea 

OynmaMums.  38  pag. 
Vogel,  Ratherlus  von  Vcrona  11.  p.  14-18. 
Wattenbach,  Deutscblands  6e»chichtsquel- 

len  p.  184. 

Vita  s.  Bpunonis  archiepiscopi  et 
martyrum  18  sociorum  in  Prussia 
(t  1U09)  auctore  Thietmaro  epi- 
s  c  0  p  0  Merseburgensi. 

Dieser  Bruno  ist  Verf.  dcr  Vlta  s.  Adalberti 
ep.  Pragensis. 

Ausg.:  ex  cod.  ms.  et  edit.  Reineccii  in 
AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  II.  p.  798.  Cf.  p. 
796.     Vyl.  die  folgenden 

Acta  s.  Brunonis-Bonifacii  marty- 
ris.  Ex  chronico  D  i  e  t  m  a  r  i  et  Vita 
s.  Romualdi. 

Ausg.i  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  VI.  1. 
p.  223-225.  Hier  ist  die  Vita  ex  Thietmaro 
nur  wiederholt  u.  aus  d.  Vita  s.  Romualdi 
vermehrt.   Vgl.  Vita  s.  Bonif.  archiep.  apo.st. 

Epistola  s.  Brunonis  archie- 

piscopi  gentium  et  Prussorum  apo- 
stoli  ad  Henricum  II  imper. 

Sehr  merkwiirdig  u.  lehrreich. 
Ausg. :  '  zuerst  vou  Gilferding  in  einer 
russischen  Zeitschrift.  —  *  ap.  Miklosich  u. 
Fiedler,  slav.  Bibl.  U.  p.  307.  —  » ap.  W. 
Giesebrecht,  Gesch.  der  Kaiserzeit  11.  p. 
600;  vgl.  192  (2.  Aufl.  11.   p.  648-651.) 

Martirium  s.  Brunonis  ar- 

chiepiscopi  gentium  Prussorum  apo- 
stoli  narrante  Wiperto. 

Kurzer  aber  lugenhafter  Bericht. 
Ausg.:    ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  579. 
680. 

Erl.-Schr.i  Bruno  apostolua.  Des  preusaischen 
Apostel»  Brunonis  Leben,  Todt,  Verehrung, 
wie  auch  der  zu  Querfurdt  entstandeiie 
Oster-Markt.  Halle  1714.  8».  M.  2  Kp/m. 
Qlesebrecht,  \V.,  Erzbischof  Brun-Bonifa- 
zius  der  erste  deutsche  Missionar  in  Preus- 
sen  —  in  Neue  Preussische  Provinzialblatter. 
8.  Polffo.  IH.  Bd.  1.  Heft.  Konlgsberg  1860. 
8».  (Es  gibt  auch  Separatabdriicke,  aber  nicht 
ivi  Haiidel.) 

Qiesebrecht,  L.,  wendische  Geschichten  III. 
p.  303. 

.Mablllon,  de  s.  Brunone  archiepisciipo  Rua- 
sornm  et  mart.  in  AA.  SS.  o*  s.  Ben.  saec. 
VI.  1.  p.  79-81. 

Vita  s.  Brunonis  episcopi  Signiae 
in  Latio  (f  1123)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p. 
478-488.  Cf.  Sollerii  commeutar.  praevius 
ihid.  p.  471-478. 

Vita  s.  Brunonis  fundatoris  ordinis 
Carthusianorum   (f  1101)  in  Cala- 


bria  auctore  primorum  quinque 
Carthusiae  priorum  chronologo  ano- 
nymo. 

Ausg.:  ex  ms.  Colon.  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Oct.  III.  p.  703-707.  —  Vita  altera  au- 
ctore  Francisco  a  Puteo  Cartasiae  Ma- 
ioris  priore  '  Basileae  cca.  1515.  —  *  wie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  707-724. 
—  Vlta  tertla  e  vitis  per  Puteanum  et  B16- 
menvennam  scriptis  a  Surio  collecta,  ibld. 
p.  724-736.  —  Vila  quarta  auctore  Z  a  c  h  a  r  i  a 
Benedicto,  Vicentino,  monacho  Carthus. 
{in  Hexametem  um  1508  geschrieben)  *■  in 
Brunonis  oper.  Paris.,  ap.  Jod.  Badium 
Ascensium  1524.  fol.  —  *  in  eiusd.  oper.  ed. 
Theod.  Petrei.  Colon.  1611.  1640.  fol.  — 
*  in  eiusd.  oper.  ed.  J.  Morocurtius.  Ant- 
verp.  1640.  4".  —  Epistola  encyclica  qua 
eius  mortem  nuntiarunt  discipuli  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  736.  —  Tituli  funebres 
seu  diversae  ad  epistolam  praecedentem 
re.sponsoriae  i6id.  p.  737-765.  —  Appendix 
seu  supplementum  ad  gloriam  Sancti  posthu- 
mam  ibid.  p.  766-777. 

Erl.-Schr.;  By  eus,  comment.  praevlus  m  AA.  SS. 
BoII.  I.  c.  p.  491-703. 

Ducreux,  Emm.,  vie  de  s.  Brunon,  instituteur 
de  ]'ordre  des  Chartreux.  Rotien  1812.  12mo. 

Fari  a,  Basil.  de,  vida  do  patriarcha  a.  Bruno, 
fundador  da  Cartuxa.  Lisboa  1649.  4*. 

Launoy,  Jo.  de,  defensa  Komani  breviarll 
correctio  circa  historiam  s.  Brunonis,  seu 
de  vera  causa  secessus  s.  Brunonis  in  ere- 
mum  dissertatio.  Paris.  1646.  8».  —  wieder- 
hoU  Argentorati  1656.  8o.  ibid.  1670.  8«. 

Madariaga,  Juan  de,  vida  del  serafico  padre 
san  Bruno  patriarca  de  la  Cartuxa.  Valencia 
1596.  kl.  40. 

Saussaye,  Andr^  du,  epistola  de  causa  con- 

versionis  s.  Brunonis.  Paris.  1646.  8  0. 
de   Tracy,    vie  de  s.  Brunon,    fondateur   de 

Chartreux,  avec  diverses  remarques  sur  le 

mgme  ordre.  Paris  1785.  12mo. 
Tromby,  B.,  storia  critica  del  patriarcha  «. 

Brunoue   e  del  suo    ordine.  Napoli   1773.  & 

vol.  fol. 
Tugenden,  Wunder  und  Leben  des  h.  Bruno. 

Antwerpen  1673.  12mo.  Mit  15  Kpfm. 
Villereye,    Ant.,    vie    de    s.   Brunon.    Pari» 

1808.  80. 

Vita  del  gran  patriarca  s.  Bruno  Cartusiano. 
Dal  Surio,  et  altri  autori  latini  . .  .  descrltta, 
e  da  Meleagro  Pentimalli  .  .  .  ristretta  in 
lingua  italiana.  Impressione  2a.  In  Rom» 
1622.  80. 

Vita  s.  Brynolphi  episcopi  Sca- 
rensis  (f  1317)  in  Suecia. 

Ausg.:  s.  1.  et  a.  (Lubecae,  Ghotan  cca. 
1498.)  4».  Vgl.  Aurivill,  catal.  bibl.  Upsal. 
I.  p.  141. 

Erl.-Schr.:  Henschen,  conimentar.  historicns 
de  s.  Brynolpho  i»  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I. 
p.  925.  9:.^6. 

Vita  s.  Bucoli  episcopi  Smyrnen- 
sis  (f  cca.  lOO). 

Ausg. :  ex  novo  anthologio  graeco  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p.  767.  ~  Alia  vita 

41 


642 


BURCHARDUS  —  BUSIRIS 


ex  actis  s.  Polycarpi  26.  Janr.  ibid.  p.  767. 
768. 

Vita    Burchapdi    comitls   Melodu- 

nensis  [j  1012)  qui  apud  Hugonem 
Capetura  et  Robertum  eius  filium 
gratiosus,  auctore  Odone  mona- 
cho  Fossatensi,  qui  eam  scripsit 
a.  1058. 

Handachr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  X.  Colb. 
3778.  15;  —  St.  Germ.  No.  509. 

Ausg. :  '  ap.  Jacob  du  Breul ,  supple- 
mentum  antiquitatum  Parisiensium.  Paris. 
1614.  4".  —  *  ap.  Duche-sne,  script.  hist. 
Franc.  IV.  p.  115  125.  —  »ap.  Bouquet, 
rec.  X.  p.  349-360. 

Uehera. :  franzosisch  par  Sebast.  Rouilliard 
'  in  son  Histoire  de  Melun.  Paris  1628.  4". 
—  *  einzeln  unt.  d.  Tit. :  La  vie  de  hault 
et  puissant  Seign.  M,  Bourchard,  comte  de 
Melun,  Corbeil  et  Paris.  Soubs  les  regaes 
de  Hues  Capet  et  Robert,  Tan  1000.  (Jom- 
pos^e  environ  Tan  1058  par  Odon  {JEudes) 
religieux  de  s.  Mor  des  Fossez  . . .  ibid.  1628. 
4'.  —  '  publ.  en  lang.  fran^.  par  Guizot, 
coUect.  VII.  p.  3-28.  (Paris  1826.) 

Vita  s.  Burchardi  episoopi  Herbi- 

polensis  et  confessoris  (f  754)  au- 
ctore  anonymo:  ,Terrenarum.* 

Der  Verf.  mnss  vor  984  gelebt  haben,  nicht  sehr 
bedenteufl. 

Handschr.:  Carlsruhe,  No.  69.  VII. 
18.  mbr.  sec.  XI.  fol.  f.  83. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  IV.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III. 
1.  p.  700-703.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  14. 
Oct.  VI.  p.  573-575.  —  Vila  alia  auctore 
anonymo  [von  geringem  Werte,  Ueber- 
arbeitung  der  vorhergehenden  Vita.  Ihr 
Verf.  var  Monch  des  St.  Andreasklosters 
bei  Wiirzburg  zu  Anfang  des  12.  Jahrh.; 
sein  Narne  Egilward  beruht  nur  auf  einer 
Angabe  des  Trithemius.  {Handschr,:  Ad- 
mont,  Stiftsb.  mbr.  sec.  XI.  fol.  Pertz' 
Arch.  VI.  p.  173.  —  St.  Gallen,  Stlftsb. 
No.  571.  —  Wurzburg,  k.  Bibl.  chart. 
sec.  XVI.  fol.  Q.  76)]  » ed.  Surius,  vit. 
SS.  14.  Octb.  V.  p.  827.  Hier  fehlt  der 
Prolog.  —  *  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  (ed. 
2d*)  III.  p.  5-7.  -  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
0.  8.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  703-718.    Dieser 


nahm  jedoch  nur  die  zwei    letxten   Sllcher 

atif.   —    *  auctore   Egilwardo    ex   ms.  in 

AA.  S8.  BoU.    14.  Oct.   VI.  p.  575-694.  — 

*Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p.  670. 

Erl.-Schr.:   Buoub,   comment.   praevius   in   AA. 

SS.  Boll.  1.  c.  p.  557-573. 

Observationen  praeviae  ap.  Mabillon   I.  <•.. 

p.  698-700. 
Hottberg,    DoutHchlandg    Kirchengcschichte 
U.  p.  314. 

Vita  s.  Burchardl  episcopi  Wor- 
matiensis  (f  1025)  auctore  anonymo. 

Eutlialt  viele  lehrreiche  Nachrichten.  Ocschrie- 
ben  nach  10.30. 

Handschr.:   sind   nicht  mehr  vorhanden. 

Au^g. :  '  m  D.  Burchardi  Wormaciensis 
eccl.  episc.  decretorum  libri  XX.  —  Opus 
nunc  primum  excusum.  Coloniae,  ex  offic. 
M.  Novesiani  1548.  fol.  Die  Vita  hinter 
dem  Index.  (Aeusserst  selten,  ein  Exenipl. 
in  Wolfenbiittel.)  —  *  hieraus  ed.  Waitz  ap. 
Pertz,  mon.  Germ.  scr.  IV.  p.  829-846.  — 
Elogium  s.  B-i  aiictore  Herimanno  clerico 
Wormatiensi  ap.  Pertz  1.  c.  p.  829. 

Erl.Bchr.:   Giesebrecht,   W.,   Oeschichte   der 
doutschen  Kaiserzeit  I.  p.  748  (2.  Aufl.  I.  p. 
782.) 
Wattenbach,  Deutschlands  Qeschichtsquel- 
len  p.  193. 

Elogium  b.  Burchardi   presbyteri 

Beinwilae  in  Helwetia  (saec.  Xill. 
XIV.)  auctore  Augustino  Stocklino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.Aug.  aupplem. 
p.  829-832.  Cf.  Pinii  comm.  praevius  ibid. 
p.  827-829.    Mit  Abbildung. 

De  v.  Burchardo  II  S.  Galli  apud  Hel- 
vetios  abbate  (f  1023.  4.  Mart.)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
198-200. 

Vita  s.  Burgundofarae  abbatissae 

(t  657)  seu  Gesta  in  coenobio  Ebroi- 
censi  in  dioecesi  Galliae  Meldensi. 
Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

II.  p.  439-449.  —  *J(ilschlich  unter  B  eda'8 
Namen  in  dessen  Opera  edit.  Colon.  1688. 

III.  p.  258-266.  —  *ed.  Surius,  vit.  SS. 
3.  April. 

De  s.  Buriena   virgine   in  Cornubia  An- 

fliae  provincia  Henschenii   sylloge  in  AA. 
S.  BoII.  29.  Mai.  VII.  p.  37. 
De    8.   Busiride    coufessore   Ancjrae    io 
Galatia  (saec.   IV.)   in  AA.   SS.   Boll.    21. 
Janr.  U.  p.  364. 


CADEOLDUS  —  CAIUS 


643 


O. 


De  s.  Cadeoldo  seu  Edaldo  episcopo 
Viennensi  in  Gallia  (f  696)  m  AA.  SS.  Boll. 
14.  Janr.  I.  p.  975. 

De  s.  Cadfarcho  eonfessore  non  pont.  in 
Wallia  septentrionali  (cca.  med.  saec.  VI.) 
Buckii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct. 
X.  p.  763.  764. 

Vita  kS.  Cadroae  abbatis  Metis  (an- 
tea  Walciodorensis  f  Wassor])  in  Lo- 
tharingia  (f  978)  auctore  Reiman- 
no  sive  Ousmanno  eius  aequali, 
monacho  Gorzensi(?) 

Ausg.:  'mAA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I.  p. 
474-481.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  489-501.  —  »Bruchstuck 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  483.  484. 

Erl.-Schr.:    C  ommentarius    praevius    in    AA. 
SS.  1.  c.  p.  469-474. 
Contzen,   die  Geschichtschreiber  der  sfichs. 

Kai.?erzeit  p.  135. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  459. 

De  s.  Caecilia  seu  Clara  abbatissa  Ro- 
marici-Montis  in  Lotharingia  (saec.  VII.  f) 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  Aug.  H.  p.  734. 

De  ss.  Caecilio  episcopo  Eliberitano  et 
sociis  in  Hispania  (saec.  I.)  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Febr.  I.  p.  4-12.  (C-s  an  s.  Jacobi 
discipulus?  An  episcopi  in  Hispania  a  Ja- 
cobo  ordinati?  S.  C-s  et  socii  a  s.  Petro 
et  Paulo  in  Hispan.  missi;  C-s  et  socii 
quando  in  Hispan.  missi  ?  Occitani  conversi ; 
C-s  Eliberi  quieyit,  non  Granatae ;  decretum 
rom.  inquisitionis,  prohibens  scripta  et  alia 
circa  Granatam  reperta;  C-i  scripta  apo- 
crypha,  natalis,  reliquiae.) 

De  s.  Caecilio  presbytero  Carthagine  in 
Africa  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Jun. 
I.  p.  270. 

De  s.  Caeleste  episcopo  Metis  in  Lotharin- 
gia  (saec.  IV.  init.)  Goorii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p. 
480-487. 

Vita  s.  Caesareae  virginis  prope 
Castrum  in  Calabria. 

Ausgr.  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai.  III.  p. 
499-501.  —  Alia  brevior  vita  ex  ms. 
italico  recentiori  ibid.  p.   501.  502. 

De  s.  Caesaria  virgine,  Arelate  in  Gallia 
(t  cca.  530)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I. 
p.  729-730.  —  Regula  monasterii  s.  Cae- 
sariae  sive  Stahita  sanct.  Virginum  a  s. 
Caesario  episc.  scripta  ibid.  p.  730-737. 

_  Vita  s.  Caesarii  episcopi  Arelaten- 

818  in  Gallia  (f  542)  auctoribus  Cy- 
priano,  Firmino  et  Viventio 
episcopis  et  auctoribus  Messiano 
presbytero  et  Stephano  diacono 
(Arelatensi?).  Libn  2. 


Ausg. :  '  ed.  Vinc.  Barralis ,  chronologia 
Lirinensis.  Lugd.  Bat.  1613.  4°.  —  *  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  append. 
p.  659-677.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug. 
VI.  p.  64-75;  75-83.  —  ^  Einen  Theil  ed. 
Surius,  vit.  SS.  27.  Aug.  Der  Stil  umge- 
andert.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  ni. 
p.  384.  385. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit. 
ed.  jMansi  V.  p.  72. 
Stilting,  comment.  praevius  tn  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  50-64. 

Vita  s.  Caesarii  quaestoris  provin- 
ciae  Bithyniae,  fratris  s.  Gregorii 
theologi  (f  cca.  369). 

Ausg.:  ex  oratione  s.  Gregorii  theologi 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Febr.  III.  p.  498-502. 
Cf.  Bollandi  comment.  praevius  ibid.  p.  496- 
498. 

Acta  s.  Caesidii  presbyteri  mar- 
tyris  eiusque  sociorumsubMaximino 
I  Transaquis  in  Marsis  fabulosa 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Aug. 
VI.  p.  654-660.  —  Appendix  auctore  ano- 
nymo  de  miraculis  s.  C-i  ibid.  p.  660-662. 
—  Acta  altera  imperfecta  auctore  ano- 
nymo  ibid.  p.  662-664  c.  Stiltingii  comment. 
p.  652. 

De  ss.  Caidoco  et  Frechorio  sive  Adriano 
(saec.  Vn.)  Centulae  in  Picardia  Henschenii 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  30. 
Mai,  VII.  p.  262.  263. 

Vita  s.  Caietani  Thienaei  confes- 
soris  clericorum  regularium  vulgo 
Theatinorum  fundatoris  (f  1547) 
Neapoli  in  Campania  Italiae  auctore 
Antonio  Caracciolo  clerico  re- 
gulari. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Aug.  II.  p. 
282-324. 

Erl.-Schr.:  Argote,   Jeron.   contador  de,  vida  e 
milagros  de  s.  Caetano  Thiene,  fundador  dos 
clerigos  regnlares.  Lisboa  1722.  kl.  40. 
Leben  dess  h.  Cajetani  Thiene  Ordens  btiff 
tern  Clericorum  regul.  . . .  die  Theatiner  ge- 
nannt.  Von  . . .  Stephan  P  e  p  e  . . .  16^)7  welsch 
beschrieben;  .  .  .  durch  H.  G.  Meychel  ver- 
teutschet  ...  2.  Ausg.  Miinchen  1671.  80. 
Lebens-Begriff   des    h.   Cajetani,    Ordens- 
StiffteiTi  der  ReguHrten  Priestem,  die  Thea- 
tiner  genaunt  . . .  Bresslan   s.    a.  (saec.   17. 
fln)  80. 
Pinius,   comraentar.  praevius  in  AA.   S.S.   1 

c.  p.  240-282. 
Zinelli,   Q.  M.,  memorie  storiche  della  vita 
dl  S.  Gaetano   Tiene   fondatore   e  patriarca 
de'  clerici  regolari,  libri  4.  In  Venezia  175.3. 4* 

Vita  s.  Caii  episcopi  Mediolanen- 
sis  (t  85)  auctore  anonymo. 
^tt*^.:   m  AA.  SS.  BoU.    27.  Sept.  VII. 
41* 


644 


CAIUS    -  CALOCERUfi 


p.  394-398  ex  edlt.  Muratorii.  C/.  Suyskenii 
comment.  praevius  ibid.  p.  391-394. 

De  ss.  Caio  et  Alexandro  martyribus 
inPhrvgia  (f  post  171)  comuientarius  histor. 
in  AA.'  SS.  BoU.  10.  Mart.  p.  4  (2ie  Abtheil.) 

De  ss.  Caio  et  Crementio  confessoribus 
Caesarauffustae  in  Hispania  (f  post  303) 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  April.  II.  p.  413. 

De  ss.  Caio,  Jacto,  Heraclio  martyribus 
Bononiensibus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I. 
p.  19. 

De  ss.  Caio  palatino,  Asterio,  Uranio  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mart.  I.  p. 
310.  311. 

De  s.  Caio  Romano  pontifice  martyre  (f 
296)  Henschenii  dissertat.  in  AA.  SS.  Poll. 
22.  April.  UI.  p.  13-17.     Vgl.  p.  982. 

De  ss.  Caitio,  Quintasio,  Septimino,  Ve- 
nusto  etc.  martyribus  (saec.  inc.)  Bjei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p.  11-13. 

De  s.  Calamanda  martyre  in  Catalania, 
ei  hispanico  A.  V.  Domenecci  in  AA.  SS. 
Boll.   5.  Febr.  I.  p.  659. 

Acta  s.  Calepodii  presbyt,  Pal- 
matii  consulis  et  aliorum  (f  222) 
per  notarios  Romanos  conscripta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai  II.  p. 
600-502.    Cf.  p.  845. 

De  s.  Caletrico  episcopo  Carnoti  in  Belsia 
Galliae  provincia  (f  cca.  573)  Buei  sylloge 
m  AA.  SS.  BoU.   8.  Oct.  IV.  p.  278.  279. 

De  s.  Calimero  episcopo  Mediolani  in 
Insubria  (saec.  U.)  SoUerii  commentarius 
in  AA.  SS.  Boll.   31.  Jul.  VII.  p.  171-174. 

Vita  Calixti  II  papae  (f  1124)  au- 
ctore  Pandulfo  Aletrino,  car- 
dinali  coaevo. 

Handschr.:  Rom,  bibl.  Vallicelliana  M. 
10.  (eino  andere  daselbst  J.  34.  fol.  344 
beginnt  ,Callistus  U  natione  Burgundus'; 
auch  zu  St.  Gallen  No.  565.   sec.  XI.) 

Ausg.:  '  ed.  Baronius,  annales  ecclesiast. 
ad  a.  1124.  —  '  wiederhoU  ante  AA.  8S. 
Boll.  Mai.  V.  p.l4*-15*  curantePapebrochio. 

Vita  Calixti  lli  papae  (f  1458) 
a  Bartholomaeo  rlatina  con- 
scripta. 

Au-tg. :  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  UI.  2. 
p.  961-966. 

De  ss.  Calixto,  Charisio,  Leouide  etc.  mar- 
tyribus  Corinthi  (saec.  III.)  Henschenii  dis- 
quis.  17»  AA.  S8.  BoU.  16.  April.  U.  p.  402 
-404. 

De  s.  CalixtO  episcopo  Tuderti  in  Umbria 
(t  528)  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Aug.  UI.  p. 
167. 

De  88.  Calixto  et  Cypriano  martyribus  in 
dioecesi  Kiveusi  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  Aug.  VL  p.  22. 


Do  s.  Calixto  i  papa  martyre  Romae  (f 
226)  Buei  comment.  Iiistoricus  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Oct.  VI.  p.  401-443.  —  Acta 
translationis  ex  Italia  Cysonium  ex  ras. 
Joh.  Buzelini  ibid.  p.  44.3-447.  —  Proces- 
sus  translationis  reliquiarum  s.  Calixti  Re- 
mis  Cysonium  a.  1616  ibid.  p.  447-448. 

De  8.  Callinica  et  Basilissa  martyribus 
in  Galatia  (cca.  252  f)  m  AA.  SS.  BoU. 
22.  Mart.  III.  p.  377. 

Martyrium  s.  Callinicl  martyris 
Gangrae  in  Paphlagonia,  sub  no- 
mine  Simeonis  Metaphrastae. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  29.  Jul. 
—  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jul. 
VU.  p.  40-42  c.  Pinii  comm.  praevio  p.  39. 

Vita  s.  Caliinici  patriarchae  Con- 
stautinopolitani  primi  (saec.  VIII.) 
auctore  Laur  entio  monachoRu- 
tiensi  in  Calabria. 

Ausg,:  ex  ms.  Ambros.  graece  et  lat. 
interpr.  Pinio  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV. 
p.  645-647. 

De  s.  Calliope  martyre  apud  Graecos  tn 
AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  U.  p.  54. 

Acta  8.  Calliopii  martyris  Pompe- 
iopoli  in  Cilicia  (f  304). 

Ausg.:  ex  ms.  Vatic.  graeco  latine  in 
AA.  SS.  BoU.  7.  Apnl.  I.  p.  660-662.  — 
MaQTVQifOy  tov  rcyiov  KakXioniov  ini 
Ma^tmciyov  ex  cod.  Vatic.  ibid.  I.  Append. 
p.  LXXXIII-LXXXV. 

De  8.  Callisto  =  De  s.  Calixto. 

Acta  s.  Callistrati  et  sociorum  rai- 
litum  49  raartvrum  Bysantii  inThra- 
cia  sub  Diocletiano  auctore  Sirae- 
one  Metaphraste. 

Ausg.:  latiue  '  ed.  Lipomanus  —  *  ed. 
Surius,  vit.  SS.  26.  Septb.  —  *  toiederholt 
in  AA.  SS.  BoU.  26.  Septb.  VII.  p.  191- 
195. 

Vita  s.  Calminii  ducis  Aquitaniae 
(saec.  VII.)  Mosaci  in  Arvernia 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  inkk.  SS.  BoU.  19.  Aug.  lU.  p. 
769-762.  CJ.  Cuperi  comment.  praevius  ibvd. 
p.  756-769. 

Passio  s.  Caloceri  Brixiensis  mar- 
tyris  Albingauni  in  Liguria  (|  a. 
119). 

Ausg.:  ex  ras.  archimonasterii  Cistercien- 
sis  in  AA.  SS.  BoU.  18.  April.  U.  p.  523- 
526.  —  Excerpta  ex  vita  s.  Secundi  mar- 
tyris  Astensis,  excasa  die  30.  Martii  ibid. 
p.  627-628. 

Passio  Bs.   Caloceri    et   Parthenii 


CALOCERUS  —  CANUTUS 


645 


eunuchorum  uxoris  Decii  imperat., 
martyrum  Romae  a.  250. 

Auay. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai. 
IV.  p.  302-304.  Cf.  Papebrochii  comment. 
praevius  ibid.  p.  301.  302. 

De  s.  Calocero  episcopo  Ravennate  in 
Italia  sub  Hadriano  imp.  Henschenii  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Febr. 
U.  p.  608-510. 

Vita  s.  Calogeri  presbyteri  et  Sie- 
rii  eius  discipuli  in  Agrigentina 
dioecesi  (f  cca.  485). 

Ansg.:  ex  officio  antiquo  et  editione  a. 
1610  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  m.  p.  591 
-694. 

Vita  s.  Caluppani  presbyteri  re- 
clusi  in  Gallia  (f  577)  auctore  Gre- 
gorio  Turonensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mart.  I.  p. 
262  cum  comment.  praevio  p.  261.  262. 

De  s.  Cameliano  episcopo  Trecis  in  Cam- 
pania  Galliae  (f  525  vel  536)  Sollerii  syl- 
loge  m  AA.  SS.  BoU.  28.  Jul.  VI.  p.  566- 
568. 

De  6.  Camella  virgine  in  vico  s.  Camellae 
dioecesis  Mirapicensis  in  Occitania  in  AA. 
6S.  Boll.  16.  Sept.  V.  p.  314. 

De  s.  Camilla  virgine  devota  in  dioecesi 
Autissiodorensi  (f  437)  comment.  historicus 
m  AA.  SS.  BoU.   3.  Mart.  I.  p.  242.  243. 

De  ss.  Canciano,  Gaiano,  Joviniano  etc. 
mart.    tn  AA.  SS.  BoU.  11.  Apr.  II.  p.  13. 

De  s.  Candida  a  s.  Petro  apostolo  con- 
versa  (f  saec.  I.  p.  med.)  Stiltingii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Sept.  II.  p.  177- 
180. 

De  8.  Candida  virgine  et  martyre  ex 
sociabus  s.  Ursulae  (f  451)  Dertosae  in 
Hispania  Bossuei  sylloge  historica  in  AA. 
SS.  BoU.   22.  Oct.  IX.   p.  578.  5?9. 

De  s.  Candida  virgine  martyre  et  de  ss. 
Felice,  Foricia,  Adausia  etc.  Romae  in  AA. 
SS.  BoU.  29.  Aug.  VI.  p.  515. 

Acta  s.  Candidae  iunioris  mulie- 
ih  coniu^atae  Neapoli  (f  586). 

Ausg. :  '  m  Officio  proprio,  impresso  Nea- 
poli  1525.  —  *  wiederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
4.  Septb.  II.  p.  229-230. 

De  s.  Candido  martjre  Romae  (saec.  IH.) 
Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.  U. 
p.  7. 

De  8.  Candido  martyre  Romano  Cinguli 
in  Piceno  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Mart.  U. 
p.  620. 

De  8.  Candido  martyre  Romano  Vola- 
terris  in  Etruria  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr. 
I.  p.  330. 

De  8.  Canlde  recluso  in  Cappadocia  (+ 
p.  460)  In  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun.  U.  p.  277. 


Acta  8.  Canionis  episcopi  Afri 
Acheruntiae  in  Lucania  suspectae 
fidei. 

Ausg.:  ex  plur.  mss.  et  Ughello  m  AA. 
SS.  BoU.  25.  Mai.  VI.  p.  28-35.  —  Ap- 
pendix  de  baculo  s.  Canionis  ibid.  p.  35. 
Cf.  Papebrochii  comment.  praevius  ibid. 
p.  27. 

Vita  s.  Cannati  et  Antonini  epi- 
scoporum  ut  fertur  Massiliensibus 
in  Provincia  (saec.  V.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct. 
VII.  1.  p.  25-27.  Cf.  Buei  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  18-24. 

Vita  s.  Cannici  abbatis  Kill-Ken- 
niensis  seu  Achadh-Boensis  in  Osso- 
ria  Hiberniae  provincia  (f  599)  ex 
historia  ecclesiast.  Johannis  La- 
nigan  deprompta. 

Ausg.:  in  Auctar.  ad  AA.  SS.  BoU.  tomi 
V.  Octob.  p.  54-56.  Cf.  Fonsoni  comment. 
historicus  ibid.   11.  Oct.  V.   p.  642-646. 

De  ss.  Cantiano,  Eutychio  et  Euthymio 
martyribus  Aquileiae  in  Italia  in  AA.  SS. 
BoU.  30.  Mai.  VU.  p.  239. 

De  ss.  Cantiano,  Juvano,  Mucio  etc.  mar- 
tyribus  Aquileiae  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Jun. 
U.  p.  1049. 

De  ss.  Cantidio,  Cantidiano  et  Sobele 
martyribus  Aegyptiis  in  AA.  SS.  BoU.  6. 
Aug.  II.  p.  72. 

Acta  s.  Cantii,  Cantiani  et  Can- 
tianillae  et  s.  Proti  eorum  pacda- 
gogi  in  fide,  martyribus  Aquileiae 
in  Foro-Julii  a.  290. 

AiMsg.:  ex  mss.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
BoU.  31.  Mai.  VU.  p.  428-430.  —  Ana- 
lecta  ibid.  p.  430-435.  C/".  Henschenii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  427. 

Vita  s.  Canuti  Lawardi  ducis  Sles- 
wicencis  (f  1131)  auctore  anonymo. 

Bisher  unbekannt. 

Handschr.:  in  d.  Bibl.  des  Freiherrn  v. 
Richthofen  auf  Leszczyn  (Oberschlesien). 
Aufgefunden  von  Dr.  Potthast. 

Ausg.:  ed.  G.  Waitz  unt.  d.  Tit.:  Eine 
ungedruckte  Lebensbeschreibung  des  Her- 
zogsKnud  Laward  von  Schleswig.  Gottingen 
i858.  4».  {Aus  d.  8.  Bd.  der  Abhandl.  der 
kon.  Soc.  d.  Wissensch.  daselbst.) 

Recens.:  v.  Sybel,  histor.  Zeitschrift. 
Miinchen  1859.    2.  Heft.    p.  507. 

Vgl.  Chronicon  Sialandiae. 

Vita  s,  Canuti  eiusdem  auctore 
Roberto  episcopo  Elgensi. 

Handschr.:  Die  einzige  bekannte  beim 
Brande  der  Cotton'schen  Biblioth.  unterge- 
gangen. 


646 


CANUTUS  —  CARPUS 


Auig. :  nur  ein  viagerer  AxMZug  von  Mams- 
fort  erhalten,  hrsq.  ap.  Langebek,  scr.  rer. 
Dan.  IV.  p.  267-261.  —  Hlstorla  s.  Cannti 
ducis  auctore  anonymo  (geschrieben  um 
1620)  ap.  Langebek  1.  c.  IV.  p.  231-256.  — 
VKa  alia  ex  Helmoldo  in  AA.  SS.  Boll. 
7.  Janr.  I.  p.  393.  394.  —  Vila  alia  ex 
Saxone  Graramatico  ibid.  p.  394.  — 
Vlla  alla.  Compendium  ex  breviario  Slesvic. 
ibid.  p.  392. 

Erl.-Scfir. :  Bolland,  comincnt.  historicas  de  b. 
Canuto  m  AA.  SS.  1.  c.  p.  390-392  (C-i  genus, 
regnum,  Qui  C-i  ge.sta  scripsere.) 

de  s.  Canuti  tranBlatione  et  canonizatione 

ibid.  p.  4(10.  401. 
Legendac  aliquot  de   eodem  ap.   Langebek 
1,  c.  IV .  p.  261-277. 

Vita  s.  Canuti  regis  Daniae  et 
martyris  (f  1086)  et  passio  auctore 
anonymo. 

H6ch8t  wichtig  fUr  d.  Gesch.  DiCneniarks;  von 
der  folgenden  Vita  zu  unterscheiden. 

Ausg. :  '  cura  anonymi  de  passione  s.  Ca- 
roli  comit  Flandriae  eius  filii  Joa.  Meursius 
ex  cod.  bibl.  Hafn.  descripsit  et  not.  add. 
Hafniae  1631.  4*.  —  *  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Dan.  lU.  p.  317-322;  historia  martyri- 
zfttionis  auctore  anon.  ibid.  p.  323-325.  — 
*  cum  comment.  praevio  et  not.  J.  B.  Sol- 
lerii  in  AA.  SS.  BolL  10.  Jul.  III.  p.  121- 
123.  —  Vlta  alia  auctore  Aelnotho  mo- 
nacho  Cantuariensi  [geschrielen  um  1120 
zu  Odensee.  {Handschr.:  St.  Omer,  Stadt- 
bibl.  mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  716.  Tom.  II.)] 
'  notis  illustrat.  primum  edid.  Harald.  Huit- 
feld.  Hafniae  1602.  8«.  —  »wn<.  d.  Tit.: 
De  vita  et  passione  s.  Canuli  reg,  Daniae, 
item  Anonymus  (i.  e.  Chr.  Petri)  de  passione 
6.  Caroli  comitis  Flandriae  eius  til.,  c.  not. 
Jo.  Meursii.  Hafniao  1631.  4".  —  ^ioieder- 
holt  ibid.  (Lubecae)  1657.  4".  —  *{dem  in 
Meursii  historia  Danica  (Florentiae  1746). 
fol.  mai.  ~  »m  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III. 
p.  127-143  c.  notis  J.  B.  Solerii.  —  •ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  lU.  p.  327-390. 
—  Vlta  alia  auctore  Saxone  Gramma- 
tico  ex  m.ss.  in  AA.  6S.  Boll.  I.  c.  p.  143 
-149. 

Erl.-Schr.:  Angelettl,  Andr.,  vila  ac   miracula 

8.    Canuti    martyris,    regis    Daniae.    Romae 

1667.  4«.  {iat  nur  Uebers.  <fe«  italienitch.  Origi- 

nalt  ihid.  1667.  4«.) 
Adaroi,  A..  vita  e  morte  di  h.  Canuto.  Roma 

1655!.  40. 
Bircherode,  Tb.  fi.,  annotationes  in  «ani  ap. 

Westphalon.  raon.  ined.  IV.  No.  VIII. 
Fabricius,  bibl.  ined.  et  inf.  latinitatis.  Lib. 

I.  p.  m.  , 

Legendae   de  s.  Kannto  rege  ap.  LangebeK 

1.  c.  III.  p.  391-420. 
Sollerius,    comment.    praevius    tn   AA.   SS. 

Boll.  I.  c.  p.  ns.i27. 

Vita  8.  Capistrani,  vid.  Vita  s.  Johannis 
de  Capistrano. 

Vita  Capponii  (Nerii),  vid.  Platina. 

Vita  s.  Caprasii    abbatis    raona- 
sterii  Lerinensis  (f  cca.  430). 
Axiag. :  ex  ms.  Lerinensi  a  Vinc.  Barrali 


edita  wiederholt  in  AA.   SS.  BoU.    1.  Jan. 
I.  p.  78.  79. 

Passio  8.  Caprasii,  Fidis  et  soci- 
orum  martyrum  Agennis  in  Aqui- 
tania  a.  303. 

Ausg.:  ex  ms.  m  AA.  S6.  Boll.  20.  Oct. 
VIII.  p.  823-826.  —  Passlo  metrica  ss.  Fidis 
et  Caprasii  auctore  ut  videtur  Hilde- 
berto  Cenomanensi  ^  ibid.  p,  826-829.  — 
*  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  Append. 

Erl.-Schr.:  v.  Hecke,  comment.  praeviuR  tn  AA. 
SS.  1.  c.  p.  8J6-823. 

Vita  s.  Caradoci  presbyteri  ere- 
mitae  in  Wallia  australi  (f  1124). 

Ausg.:  ex  legenda  Joh.  Capgravii  »n 
AA.  SS.  BoII.  13.  April.  II.  p.  151-162. 

Acta  s,  Carauni  martyris  in  dioe- 
cesi  Carnotensi  (saec.  V.) 

Ausg.:  ex  7  mss.  in  AA.  SS.  BoII.  28. 
Mai.  VI.  p.  749-754  c  Henschenii  comroent. 
praevio  p.  748. 

Vita  s.  Carentoci  episcopi  abbatis 
in  Wallia  et  Hibernia  (saec.  V.) 
multae  fabulositatis  suspecta. 

Ausq.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  lU.  p. 
585-587. 

Vita  s.  Carilefi  s.  Kareleffi  pre- 
sbyteri  et  conditoris  monasterii  Ani- 
solae  auctore  s.  Siviardo  abbate 
Anisolensi,  dioec.  Cenomanensis  (f 

687). 

Eandschr.'.   Coln,  VI.  21.  fol.  159. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  642-650.  —  *  wiederholi  in  AA. 
SS.  BoII.  1.  Jul.  I.  p.  90-99.  —  «Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  439.  —  Mira- 
cula  C-i  ad  ipsius  sepulcrum  facta,  scriptore 
anonymo  '  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  I.  p. 
650-655.  —  '  ex  ms. ,  Mabilione  et  vita  a 
Surlo  edita  in  AA.  SS.  I.  c.  p.  99-102.  Cf. 
SoUerii  commentarius  praev.  ibid.  p.  85-90. 
Vgl.  Vita  g.  Siviardi. 

De  s.  Carione  martyre  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  Febr.  I.  p.  48. 

De  s.  Carissima  virgine  quae  coIiturAI- 
bigae  in  Occitania  (saec.  VI.)  Stiltingli 
syiloge  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septb.  m.  p. 
79.  80. 

De  s.  Caro  episcopo  martyre  Atini  in 
Italia  (t  cca.  249)  in  AA.  SS.  BolL  29.  April. 
III.  p.  615. 

Vita  s.  Caroli  =  Vita  s.  Karoli. 

Acta  s.  Carpi  episcopi  Thyatiren- 
sis,  Papyli  diaconi,  Agatnonicae 
sororis  etc.  martyrura  sub  Decio 
Pergami  in  Asia  aSimeoneMe- 
tapliraste  exornata. 


CAKPUS  —  CASTOR 


647 


Ausg.:  ed.  Papebroch  in   AA.    SS.  Boll. 

13.  April.  n.  p.  121-125.  —  MagTVQioy 
Twy  ayiwy  KciQnov,  nanvkov  y.ul  T<3y  avy 
uvTolg  ibid.  p.  968-973.  —  E  lo gi  ti  m  eoriin- 
dem  ex  synaxario  ms.  coUegii  Claromon- 
tani  ibid.  p.  973. 

De  s.  Carpo  ex  72  discipulis ,  episcopo 
Berveae  Papebrochii  sylloge  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  355-357. 

De  s.  Carpo,  Mauro,  Capto  etc.  martj^ri- 
bns  in  castello  Aioviae  m  AA.  SS.  Boll. 
27.  April.  m.  p.  487. 

De  s.  Carpisto,  Galata,  Domisiano  etc. 
martvribus  ad  lacum  Gerati  in  AA.  SS. 
Boll.'  13.  Mart.  U.  p.  261. 

De  s.  Carpophoro,  Exantho,  Cassio  etc. 
martjribus  Novocomensibus  sub  Maximiano 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Aug.  U.  p.  187. 

Acta  s.  Carterii  presbyteri  et  martyris  sub 
Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Jan.  I.  p. 
472. 

De  s.  Carterio  presbytero  apud  Bituriges 
in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
187. 

Vita  s.  Carthaci  episcopi  et  abba- 
tis  Lismoriensis  in  Hibernia  (f 
636.) 

Ausg. :  ex  ms.  legendario  in  AA.  SS.  Boll. 

14.  Mai.  III.  p.  375-378,  —  Alia  vita  ex 
ms.  Hibernico  ibid.  p.  378-388. 

De  s.  Casilda  virgine  Burgis  in  Hispania 
(saec.  XI.)  Papebrochii  dissertat.  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  April.  I.  p.  847-850. 

Vita  s.  Casimiri  Poloniae  regis 
filii,  in  regera  Hungariae  electi  (f 
1484)  auctore  Zacharia  Ferre- 
ri  0  episcopoGardiensi  (fcca.  1525). 

Ausg.:  '  Thorunii  1521.  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mart.  I.  p.  347-351.  — 
Apparationes  C-i  factae  a.  1555,  auctori- 
tate   episc.  Vilnensis    excusae  ibid.  p.  356. 

—  Hymnus  C-i  ad  beatam  virginem  Ma- 
riam  ,Omni  die  dic  Mariae*  etc.  ibid.  p.  357. 

—  Miracula  C-i  auctore  Gregorio  Suie- 
cicio  ibid.  p.  351-356.  —  Officium  s. 
Casimiri  conf.  m.  d.  Lithuaniae  patroni  ab 
Urbano  VHI  . . .  concessum.  Vilnae  1638. 
kl.  4«.   13  Blatter. 

Erl.-Sehr.:   Comment arius    bistoricuB    in   AA. 
SS.  1.  c.  p.  3.37-347. 

Vgl.  Ferrerius,  Zach. 

De  s.  Caspare  rege  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Janr.  I.  p.  8. 

Acta  s.  Cassiani  confessoris  epi- 
scopi  (saec.  IV.)  auctore  presbytero 
S.  Quintini  a.  845  Augustoduni  in 
Gallia. 

Ausg.:  »m  AA.  SS.  BoU.  5.  Aug.  II.  p. 
64-65.  —  (Historia  translatiouis  et 
miracula  ibid.  p.  66-70.)  —  »ap.  J.  Fon- 


tanini,  antiqq.  Hortae.  Romae  X708.  4**.  — 
*  ap.  Burmann,  thes.  aotiq.  Ital.  VIH.  prs. 
3.  Of.  Sollerii  comment.  praeviue  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  59-64. 

Vffl.   Fragmentum  de    rebus  Ludo- 
vici  lU. 

Acta  s.  Cassiani  episcopi  Tuderti 
in  Umbria  martyris  sub  Diocletiano, 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Aug. 
III.  p.  27-30.  Cf.  Boschii  comment.  praev. 
ibid.  p.  24-27. 

Acta  s.  Cassiani  martyris  apud 
Forum  Syllae  in  Italia  auctore  Au  - 
relioPrudentio  Clemente  libro 
Ttegl  arecpdvtov  hymn.  IX. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Aug.  III.  p. 
22.  23.  Cf.  Boschii  commentar.  praeviqs 
ibid.  p.  16-22. 

De  s.  Cassiano  episcopo  Beneventi  in 
Italia  (saec.  IV.  med.)  in  AA.  SS.  PoJl. 
12.  Aug.  II.  p.  723. 

De  s.  Cassio  episcopo  Narniensi  in  Um- 
bria  (f  558)  Papebrochii  commentarias  in 
AA.  SS.  Boll.  29.  Jun.  V.  p.  486-491. 

De  s.  Cassio,  Victore,  Juliano  m  AA. 
SS.  Boll.   18.  Mai.  IV.   p.  146. 

De  s.  Cassio,  Victorino,  Maximo  etc.  mar- 
tyribus  Claromonte  in  Gallia  (f  cca.  264) 
in  AA.   SS.  Boll.  15.  Mai.  HI.   p.  454. 

Vita  s.  Casti  et  Seoundini  episco- 
porum  et  martyrum  Sinuessae  et 
Caietae  in  Campania. 

Ausg. :  ex  actis  ecclesiae  Caietanae  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  23-28.  Cf.  Sollerii 
comment.  praevius  ibid.  p.  19-23. 

De  s.  Casto  et  Aemilio  martvribus  in 
AMca  cca.  250  in  AA.  SS.  Boll.'  22.  Mai. 
V.  p.  129. 

De  s.  Casto  et  Cassio  episcopis  martyri- 
bus  in  Campania  Henschenii  sylloge  hi^, 
m  AA.  SS.  BoU.  22.  Mai.  V.  p.  130. 

De  s.  Casto  et  Desiderio  martyribus  cul- 
tis  Placentiae  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Septb. 
Vni.  p.  294. 

De  b.  Castora  Eugubina  vidua  tertiaria 
ord.  s.  Francisc^,  et  b.  Bartholo  ord.  Ser- 
vorum  apud  urbem  s,  Angeli  in  Vado  in 
Italia  (saec.  XIV.)  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Jun.  H.  p.  1006-1008. 

De  s.  Castore,  Dorotheo  et  Meuelampp 
martyribus  Tarsi  in  Cicilia  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Mart.  lU.   p.  712. 

De  s.  Castorio,  Dionysio,  Nonno  etc 
martyribus  Nicomediae  iu  Bithynia  m  AA. 
SS.  Boll.  16.  Mart.  II.  p.  420.' 

Vita  s.  Castoris  episcopi  Aptae 
Juliae  in  Provincia  Galliae  (f  419 
-426). 


648 


CASTOR  -  CATHARINA 


Augg. :  >  ex  edit.  Dion.  Sammarthani  tom. 

I.  Gall.  chrjst.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Sept. 
VI.  p.  249.  Cf.  Sujskenii  coir.ment.  praevius 
ibid.  p.  239-249. 

Vita  s.  Castorls  presbyteri  Con- 
fluentiae  in  Germania  (saec.  IV.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  II.  p. 
663-666.  —  Hymnus  de  s.  Castore  ibid. 
p.  663. 

Uebers.:  Leben  des  h.  Castor.  Aus  d. 
Latein.  im  Auszuge  iibersetzt.  Koblenz  1835. 
kl.   8«.    27  pag. 

Erl.-Schr.:  Vita  s.  Castoris  conf.  cum  hymnis. 
Nach  Handschriften  verbeBsert  hrsggb.  Kob- 
lcnz  183.'i    80.  31  pag. 

Vita  s.  Castrensis  episcopi  Afri 
confessoris,  Vulturni  in  Campania 
(f  cca.  450). 

Ausg.:  ex  mss.  Romano,  Capuano  et 
Siculo  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Febr.  U.  p. 
625-529.  Cf.  Henschenii  commentar.  prae- 
vius  ibid.   p.  523. 

Vita  Castruccii  Antelminelli  Ca« 
stracani,  Lucensis  ducis,  auctore 
Nicolao  Tegrimo  Lucensi  (f 
1527?) 

Eben.so  schSn  stilisirt  als  ansgestattet  mit  ge- 
baltvollen  Betrachtungen.  Geschriebcn  149G. 

Axtsg.:  •  Mutinae  1496.  4*.  —  *Pari8, 
Jac.  Boyard  1546.  4<*.  —  » .ip.  Muratori, 
Bcr.  rer.  Ital.  XI.  p.  1315-1344.  —  *ciim 
etrusca  versione.   Lucae  1742.  4". 

Uebers.:  Le  vite  di  Castruccio  Castra- 
cani  degli  Antelminelli,  principe  di  Luca, 
di  Nic.  Tegrimi  et  del  minore  Scipione 
Affricano,  trad.  di  Ant.  Bendinelli  da  Giusto 
Compagni.  Lucca,  Busdrago  1556.   8*. 

Srl.Schr.:  Histolre  de  Castrnccio  Castracani, 
souverain  de  Lucques,  trad.  de  l'italien  de 
Macchiavel.  Paris  1671.  I2mo. 

De  s.  Castula  Capuae  iu  Campania  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Janr.  II.  p.  618. 

Acta  s.  Castuli  martyris  Romae 
cca.  a.  286. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Mart. 
III.  p.  612.  613.  —  Alia  acta  ex  vita  s. 
Sebastiani  mart.  ibid.  p.  613.  614. 

De  s.  Casturo  episc.  Viennae  Allobr. 
(saec.  VIII.),  vid.  De  ss.  Agrato  et  Cast. 

Historia  s.  Cataldi  episcopi  Ta- 
rentini  in  Italia  inventionis  et  trans- 
lationis  auctore  Berlengerio  Ta- 
rentino  et  forsan  aliis. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Mai. 

II.  p.  570-675.  —  De  inventione  linguae 
s.  Cataldi  et  libri  ab  eo  scripti  ibid.  p.  675. 
676.  —  Inquisitio  de  aetate  et  gestis  s. 
Cataldi  ibid.  p.  676  678.  —  Cf.  VII.  p.  679. 
—  Cf.  Ughelli,  Italia  sacra  IX.  p.  121. 


Vita  s.  Catelll  episcopi  Stabiensis 
in  Italia  (f  6l7.) 

Ausg. :  ex  monumentis  ecclesiae  Stabiens. 
in  AA.  SS.  BoII.  19.  Janr.  II.  p.  227.  228. 

—  Alia  vita  ex  vlta  s.  Antonini  abb.  ibid. 
228.  229.    Cf.  p.  1137. 

Legend  of  s.  Katherine  of  Alexan- 
dria. 

Ausg. :  printed  for  the  Abbotsford  club 
1841.  4».  —  Llfc  mctrlcal  of  Saint  Katharine 
by  John  Capgrave  (f  1464):  the  prologue 
to  the  life  of  s.  K.  ed.  Hingeston  in  Rerum 
Britannic.  med.  aevi  script  Lond.  1868.  I. 
p.  337-364. 

Erl.-Schr.:  Hardwick,  C.  an  historical  inqniry 
touching  St.  Catherine  of  Alezandria.  Cam- 
bridge,  antifiuarian  society  1849. 

Vita  b.  Catharinae  Bononiensis  vir- 

?inis  ord.    s.   Clarae  Bononiae  in 
talia  (t  1463). 

Amg.:  unt.  d.  Tlt.:  Libro  della  vita  della 
b.  Catharina  da  Bologna  dell'  ord.  di  s. 
Franc.  con  una  opera  spirituale  la  quale 
essa  lascio  scritta  della  propria  mano.  '  Bo- 
logna  1502.  1511.  2  part.  in  1  vol.  4«.  — 
^  tcied.erholt  ibid.  1536.   4». 

Uebers. :  •  ex  Italico  latine  reddita  per 
J.  A.  Flaminium  in  AA.  SS.  BoII.  9.  Mart. 
II.  p.  35-44.  {erschien  auch  einzeln  *Bono- 
niae  1522.  4«.,  wiederh.  *ibid.  1653.  kl.  4». 

—  traduit  en  frantj.  par.  N.  D.  S.  Paris 
1697.  l6mo,)  _  Alia  vHa  ex  Italico  Jacobi 
Grassetti  ibid.  p.  44-88.  (trad.  en  frantj.  par 
Crasset  sous  tit.:  Vie  de  s.  Catherine  de 
Bologne.   Clerm.-Ferr.   1840.   8») 

Vgl.  Catbarina  Bononien&ls. 

Vita  s.  Catharinae  Fliscae  Adur- 
nae  viduae  (f  1510)  Genuae,  au- 
ctore  anonymo. 

Axisg. :  '  ex  edit.  Romana  a.  1737  in  *AA. 
SS.  Boll.  15.  Septb.  V.  p.  149-176.  — 
Gloria  posthuma  ibid.  p.  176-196.  Cf. 
Stickeri  comment.  praev.  ibid.  p.  123-149. 

Vita  b.  Catharinae  Palantinae  fun- 
datricis  monasterii  s.  Mariae  de 
Monte  supra  Varesium  in  ducatu 
Mediolanensi  (f  1478). 

Ausg.:  ex  Italico  Caesaris  Tettamantii 
lal.  m  AA.  SS.  Boll.  G.  Apr.  L  p.  644-654. 

Vita  V.  Catharinae  sanotimonialis 
ord.  Cisterciensis  Parci  in  Braban- 
tia  (saec.  Xlll.) 

Ausg.:  ex  mp.  et  Cantimpratano  et  Cae- 
sario  in  AA.  SS.  BoII.  4,  Mai.  1.  p.  632-634. 

Vita  8.  CatharinaeSenen8is(tl380) 
auctore  Nicoiao  Borgiie.sio  sive 
Burgensio  equite  et  senatore  Se- 
nensi  (cca.  1483.) 

Ausg.:  'Venetiis  1501.  —  *einige$  hiereuu 


CATHARINA  —  OELERINUS 


649 


»n  AA.  SS.  BoU.  30.  April.  m.  p.  977- 
978.  —  Vita  alia  auctore  Raymundo  de 
Vineis  sive  de  Capua  (f  1399),  ipsius 
sanctae  confe.ssario.  Partes  3:  'ed.  Surius, 
vit.  Sanct.  29.  April.  —  *  m  AA.  SS.  Boll. 
30.  April.  III.  p.  853-959.  —  »  ed.  Antoni- 
nus,  summaUI.  p.  692.  —  *ColoniaeAgripp. 
1653.  4°.  —  [Uebers.:  italienisch  von  Bar- 
ducci  Canigiani  ante  opp.  b.  Catharinae. 
Siena  1707-1713.  5  vol.  4«.]  —  Vita  alia 
auctore  Thoma  Antonii  Senensi  ord. 
praed.  (cca.  1430) :  '  ed.  B.  Mombritius, 
sanctuar.  —  '  Bruchstiicke  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  April.  III.  p.  967.  —  Analecfa  ex  vita 
b.  Stephani  Macconi  de  s.  Catharina  Se- 
nensi  auctore  Bartholomaeo  Senensi 
ibid.  m.  p.  968-971.  —  Barducdi  Pelri  de 
Canlgariis  epistola  de  morte  s.  C-ae  Senen- 
sis  a.  1380  ibld.  p.  959-961  ex  editione 
Veneta  a.  1607  latine  reddita.  —  Bulla 
canonizationis  a  Pio  II  edita ,  iuxta  im- 
pressionem  Venetam  a  1553  ibid.  III.  p. 
973-977.  —  De  reliquiis  C-ae  variis  locis 
ibid.  III.  p.  972.  973.  —  Miraculum  s. 
C-ae,  ex  cod.  Ultraiect.  ibid.  III.  p.  977.  — 
Stephanus  de  Senls  (1411)':  Epistola  de  ge- 
stis  et  virtutibus  s.  C-ae  ad  Thomam  An- 
tonii  de  Senis,  ed.  Papebroch  ibid.  III.  p. 
961-967. 

Brl.-Sehr.:  Aretino,   P..  vita  della  s.  Catarina 

di  Sienna.  Venez.  1541.  8o. 
Capecelatro,   Alf.,  storia  di  s.  Catarina  da 

Siena  e  del  papato  del  sno  tempo.  Ediz.  2a. 

Flrenze  1858.  8«. 
Cbnvin  de  Malan,  Em.,  bistoire  de  a.   Ca- 

therine   de   Sienne.  Paris  1846.  2  vol.  80.  _ 

ins   Deutsche    iibersetzt.    Regensburgr    1847. 

3roI.  80. 
Documenti  relativi  a   S.   Caterina  da  Siena 

pnbblicati  nella  occasione  della  dominica  in 

Albis  deir  anno  1859  per  cnra  dell'  arv.  G. 

B.  VeeoU.  Sieiia  1859. 
Epistole  et  orationi  della  seraphica  vergine 

s.  Catharina  da  Siena  ete.  Vi   e  aggionta  la 

vita  elc.  Vinet.  A\i.  1518.  4». 
Fabricius,  bibl.  med.   et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  43. 
Hagen,  Ang..   die  Wnnder  der  h.  Katharina 

von    Siena.    Nacherzahlt.    Leipzig  1810.  80. 
Hystoria,  la  perfecta  et  consummata,  e  vita 

de  B.  Catheriiia  Senese.  Milano,  J.  Antonio 

de  Honate  1489.  4o.  SeUen. 
Hystorl   u.  wnnderbarlich   legend  Katharine 

von  Seni.-,  mit  gampt  2  predigen  (von  Ray- 

mundus  de  Capua  und  Stephanu.s  Senensis.) 

Augspurg,    H.    Ottmar    lolo.    fol.   S9  Bl.  mit 

49  Hohschn.  goth- 
Liber  conventus  s.  Katberinae  Senensis.  Prin- 

tedfor  the  Abbotsford  club  1841.  40. 
Opbonius,  Fr.  Mich.,    D.  Calharinae  Senen- 

sis  virg.  ss.   vita  ac  niiracula  selectiora  for- 

mis   aeneis   expressa.    ^ntverpiae,  Ph.   Gal- 

laeus  1603.  kl.  40.  24  Kup/.  mit  latein.  Unttr- 

schnft.   —  Dasselbe   Werk,  ibid.   1603.  kl.  40. 

33  Kup/.  mit  hollandisch.  Erkldrung  u.  latein. 

Unterschri/t. 
Pio,  Giov.,  vita  s.  Catharinae  Sienuensis.  Bo- 

logiia  1515.  40. 
Poe^l.  Fr.,  Leben  der  h.  Catharina  von  Siena 

aas    il.   3.   Orden  des  h.  Dominicus.  Passau 

1811.  8«.  ibid.   1846.  8«. 
Quetif  et  Echard,    script.  ord.   praedic.  I. 

p.  679. 
Rechac,  Jean,  vie  de  s.  Catharine  de  Sienne. 

PariB  1647.  12mo. 


Vita  s.  Cathapinae  Sueoicae  fiHae 

s.  Birgittae  (f  1381)   auctore  Ul- 
phone  monacho  ord.  s.  Birgittae 
in  coenobio  Wadstenensi  (t  1433). 
Ausg.:    '  Holmiae.    —    *  ed.   Surius,   vit. 
SS.   24.   Mart.    —    » in  AA.   SS.   Boll.   24. 
Mart.    III.    p.    505-518.    —    Miracula    a 
commissariis  episcopalibus  iuridice  excepta, 
ex  impresso  Holmiae  ibid.  p.  519-531. 
Erl.-Sclir.:    Commentarius    praevius   ibid.    p. 
503-505. 
Schrbder,   J.    H.,    translatio    s.    Catharinae 
1689  Wadstenis  celebrata  et  anecdoto  bibl. 
acad.    Upsal.    iilustrata.    Upsal.    1832.    33.    S 
part.  40. 

De  s.  Catulino  diacono,  Januario,  Flo- 
rentio  etc.  martvribus  Carthaginiensibus  in 
AA.  SS.  BoU.  15.  Jul.  IV.  p.  27. 

De  s.  Catulino,Saturnino,  Choro  etc.  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  23.  April. 
III.  p.  164. 

Vita  s.  Ceaddae  episcopi  Merci- 
orum  et  Lindisfarorum,  Lichfeldiae 
in  Anglia  (f  672). 

Ausg. :  ex  B  e  d  a  lib.  3.  c.  28  et  lib.  4. 
c.  2.  et  3.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p. 
146-148.  Cf.  Commentarius  historicus  ibid. 
p.  143-146. 

De  s.  Ceohardo  episcopo  Lunensi  et  mar- 
tyre  Carrariae  in  Tuscia  (ante  saec.  X.) 
Papebrochii  commentar.  historicus  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Jun.  IH.  p.  142-144. 

De  s.  Cecra  et  270  martyribus  in  Africa 
(saec.  m.)  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct.  VH 
2.  p.  797. 

Vita  s.  Ceddae  sive  Ceddi  Londi- 
nensis  episcopi  (f  664). 

Ausg,:  ex  Bedae  hist.  gent.  Angl.  lib. 
m.  cap.  21  sq.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  L 
p.  373-376. 

Vita  s.  Cedmoni  monachi  canto- 
ris  theodidacli  Streneshalae  in  An- 
glia  (1  cca.  680)  auctore  Beda. 

Ausg.i  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Febr.  IL  p. 
552.  553. 

Di;  s.  Cedonio  vel  Sidonio  episcopo  ut 
fertur  Aquis-Sextiis  in  Provincia  Cuperi 
sylloge  histor. -critica  in  AA.  SS.  Bolland- 
23.  Aug.  IV.  p.  591-593. 

De  s.  Celere,  Pupillo,  Seiapione  etc.  mar- 
tyribus  Alexandrinis  Henschenii  sylloge  hi- 
storica  {71  AA.  SS.  Bolland.  28.  Febr.  m.  p. 
722.  723. 

De  s.  Celerina,  Iguatio,  Laurentino  con- 
fessore,  martyribu.s  (saec.  HL)  m  AA.  SS. 
BoII.  3.  Febr'.  I.  p.  321-328. 

De  s.  Celerino,  Laurentio,  Ignatio  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  BoII.  13.  April.  II. 
p.  130. 


650 


CELEEINUS  —  CHARALAMPITTS 


D«  8.  Celerino,  Maximo,  Victuro  etc.  roar- 
tyribus  Afris  m  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  11. 
p.  136. 

Inventio  s.  Celsi  episcopi  Trevi- 
rensis  (f  cca.  980)  auctore  Theo- 
dorico  monacho  S.  Matthiae 
prope  Treverim  (a.  1(XX).') 

Ausfj.:  ed.  Snrius,  vit.  SS.  23.  Febr.  — 
Miracula  s.  Celsi  M"n  AA.  SS.  Boll. 
23.  Febr.  III.  p.  400-404.  —  *  im  Auszuge 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p.  207.  208.  — 
Sermo  Theoderici  sacerdotis  et  monachi 
in  solennitate  s.  C-i  legendus  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  404.  405.  —  Translallo  s.  C-i 
auctore  Theoderico  moriRcho  (gibt  einige 
Nachrichten  Ub.  den  Erzhischof  Eijbert,  977 
-993)  *  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  396-400.  - 
*  wiederholt  im  Auszuge  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
Vni.  p.  204-207  ed.  Waitz. 

Brl.-Schr.:  Bolland,  de  Celso  Trev.  coriiinen- 
t.irius  praevius  in  AA.  SS.  1.  c,  p.  393-896 
(C-us  V.  episc.  Trevirorum,  400  annis  anti- 
quior  Celso  Toletano:  invenlionis  C-i  tempus, 
historla,  commemoratio.) 

De  s.  Ceiso  archiepiscopo  Armacano  in 
Hibernia  (tll28)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Apr. 
I.  p.  619.  620. 

De  s.  Celso  confessore  apud  Lemovices 
in  Gallia  in  AA.  SS.  Bolland.  7.  Aug.  II. 
p.  191. 

De  8.  Celso  episcopo  Trevlrensl  (f  cca. 
160)  Bollandus  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr. 
I.  p.  164. 

Acta  s.  Censurini,  Cyriaci  epi- 
scopi,  Maximi  presbyteri  etc.  mar- 
tyrum  a.  252  Ostiae  in  Latio  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Sept.  II.  p. 
520-524.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  518-520. 

De  8.  Censurio  episcopo  Autissiodori  in 
Gallia  (f  cca.  500)  Henschenii  sylloge  hi- 
storica  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jnn.  II.  p.  277. 

De  s.  Centolia  et  Helcna  martyribus  for- 
san  sub  Diocletiano  Burgis  in  Hispania 
Cuperi  sylloge  histor.  m  AA.  SS.  Bolland. 
13.  Aug.  m.  p.  30-32. 

De  s.  Ceolfrido  abbate  Girwensi  et  Wi- 
remuthensi  in  Anglia  prope  Lingones  in 
Campania  Galliae  (f  716)  '  Suyskenii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Sept. 
VU.  p.  123-137.  —  »de  eodem  et  de  Huet- 
berto  eius  successore  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  8.  Ben.  saec  HI.  1.  p.  292-294. 

De  s.  Ceolulpho  rege  Northumbrorum, 
dein  monacho  Lindisfarnensi  in  Anglia 
fsaec.  Vm.)  '  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr.  I. 
p.  1081.  1082.  —  «ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  8.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  174-176. 

De  8.  Ceratio  episcopo  Gratianopoli  in 
Gallia    in   AA.    SS.    BoUand.    Jun.    IL    p. 

Lxxxvm. 


De  s.  Ceraunlo  episcopo  Parisiensi  (f 
601-625)  Perierii  commentarius  in  AA.  8S. 
BoII.  27.  Septb.  VII.  p.  485-488. 

Vita  s.  Cerbonii  episcopi  in  llva 
Hetruriae  in  mari  Thyrreno  insula 
(t  cca.  575)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  III.  p. 
703.  —  » in  AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p. 
96-102.  Cf  Byei  commcntar.  praevius  ibid. 
p.  87-96. 

De  s.  CerbonioepiscopoVeronaeinltalia 
(saec.  V.  t)  Bjei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Oct.  V.  p.  86-87.  Cf  Auctarium  ad  AA. 
SS.  tomi  V.  Oct.  p.  25. 

De  8.  Cercyra  virgine  martyre  Corcyrensi 
(t  cca.  100)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  III. 
p.  614. 

De  s.  Cerdone  episcopo  Alexandriae  IV. 
(t  110)  in  AA.  SS.  Bolland.  16.  Jun.  U. 
p.  1012. 

De  s.  Cereale,  Theodoro,  Antenodoro, 
Vito  martjribus  Romauis  Janingi  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VII. 
p.  855-858. 

Vita  s.  Cerenici  diaconi  in  Sagi- 
ensi  Normanniae   dioecesi  (f  669). 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  572-578.  —  *  iviederholt  u.  ex  variis 
mss.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p.  162-166. 

De  s.  Ceryco  in  agro  Castello  Thraciae 
m  AA.  SS.  Boll.  27.  Mart.  III.  p.  707. 

Acta  b.  Cesiai  Odrovantii  ord. 
praed.  (f  1242  vel  1257)  Vratisla- 
viae  in  Silesia,  auctore  Abraham 
Bzovio  ord.  praed. 

Ausg.:  '  anno»  prope  100  a  sua  incusione 
prima  iideliter  reimpressa.  Vratislav.  1703. 
kl.  4».  34  pag.  —  » in  AA.  SS.  BoII.  16.  Jul. 
IV.  p.  189-199.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  182-189. 

Acta  s.  Cethei  episcopi  Amiter- 
nensis  et  martyris  cca.  a.  600. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  U.  p. 
689-693. 

De  8.  Chaeremonte  anachoreta  (saec.  IV. 
V.)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  IIL  p.  291. 

De  s.  Chagnoaldo  episcopo  Lauduni  in 
Gallia  (t  int.  631-638)  Suyskenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Septbr.  II. 
p.  687-694. 

Acta  s.  Charalampii  presbyteri, 
P^orphyrii  et  Bapti  niilitum  Magne- 
siae  et  Antiochiae  (f  202)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Febr.  II.  p. 
382-386. 


CHARIS  —  CHRISTINA 


651 


De  8.  Charite  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Janr.  II.  p.  832. 

Acta  s.  Charitinae  virginis  mar- 
tyris  a.  304  forte  Amisi  in  Ponto, 
auctore  Symeone  Metaphraste. 

Ausg. :  graece  et  lat.  (lat.  ex  Lipomano 
VI.  p.  313)  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Oct.  III. 
p.  24-28.  Cf.  Ghesquieri  comment.  praev. 
ibid.  p.  20-24. 

De  s.  Charitone  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Sept.  III.  p.  366. 

Vita  s.  Charitonis  abbatis  in  Pa- 
laestina  (saec.  IV.)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoIIand. 
28.  Septbr.  VII.  p.  612-622.  Cf.  Stiltingii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  607-612. 

Acta  s.  Chelidoniae  virginis  apud 
Sublacum  in  Latio  auctore  Gui- 
lelmo  Narniensi  monacho  Sub- 
lacensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Oct.  VI.  p. 
366-368.  —  Translatio  eiusd.  a.  1578 
13.  Jul.  auctore  eodem,  ibid.  p.  369-377. 
Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid.  p.  362-365. 

Vita  s.  Chlodulphi  episcopi  Me- 
tensis  ad  Mosellam  (f  cca.  694)  au- 
ctore  anonymo. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XI.  No. 
6294.  10;  —  No.  5308.  Colb.  18.  f.  357. 

Ausg. :  *  ex  mss.  in  AA.  SS  BoII.  8.  Jun. 
n.  p.  127-132.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  1043-1048.—  »Aus- 
ZTig  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  542. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,    Kirchengesch.  Deutsch- 
lands  p.  491. 

De  s.  Chlothario  Vitriaci  in  Campania 
Gallica  in  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I.  p.  677. 

De  s.  Cholinduch  martyre  Hierapoli  ut 
videtur  in  Sjria  (saec.  VU.  init.)  Pinii  syl- 
loge  historica  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jul.  UI. 
p.  509-512. 

Vita  s.  Cholomanni  =  Vita  s.  Colomanni. 
Vita  s.  Chounradi  =  Vita  s.  Conradi. 

Vita  s.  Chremetis  abbatis  confes- 
soris  in  Sicilia  (|  1116)  auctore 
Octaviano  Caietano  (f  1620.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Aug.  H.  p. 
174.  175. 

De  s.  Chresto  episcopo  Syracusis  in  Si- 
cilia  (saec.  I.)  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  3.  Jul.  I.  p.  632. 

De  s.  Christantiano  martyre  Asculi  in 
Piceno  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  III.  p.  203. 

Vita  8.  Christianae  virginis  (cca. 
saec.     VIII.}     Teneraemondae     in 


Flandriae  auctore  Johanne  Gile- 
manno. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p. 
314-316.  Cf.  Boschii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  311-314. 

De  b.  Christiano  Duaci  in  Galloflandria 
m  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I.  p.  723. 

De  s.  Christiano  episc  Autissiodorensi, 
vid.  De  s.  Heribaldo  episc.  Autiss. 

De  s.  Christina  Persa  martyre  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Mart.  II.  p.  262. 

Vita  b.  Christinae  ex  3.  ord.  s. 
August.  Spoletii  in  Italia  (f  1458) 
auctore  Cornelio  Curtio. 

Ausg.:  '  Coloniae  1636.  —  '  wiederholt 
in  AA.  SS.  BoII.    14.  Febr.  U.  p.  799-802. 

Passio  s.  Christinae  martyris  Tyri 
apud  lacum  Vulsinium  ut  volunt  in 
Tuscia  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  Fuldensi  in  AA.  SS.  BoII. 
24.  Jul.  V.  p.  524-528.  —  Translatio 
corporis  ex  Tyro  Italiae  Boevrariam  in  Ar- 
tesia  auctore  anonymo  in  AA.  SS.  I.  c.  p. 
529-532. —  Translatio  capitis  ex  Tyro 
in  parthenonem  Hertzebrochianum  dioec. 
Osnabrug.  ibid.  p.  532-534.  Cf.  Pinii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  495-524. 

Vita  b.  Christinae  Mirabilis  Trudo- 
nopoli  in  Hasbania  (t  cca.  1224) 
auctore  ThomaCantimpratensi 
(t  1263)  ord.  praedic. 

Ausg. :  ^  ed.  Sunus,  vit.  SS.  23.  Jun.  — 
» m  AA.  SS.  Boll.   24.  Jul.  V.   p.  650-660. 

Erl.-Schr, :  L  e  v  e  n  van  sinte  Christina  de  Wonder- 
bare  in  oud-dietsche  Rymen.  naer  een  per- 
kementen  handschrifl  uit  de  14.  of  15.  Eeuvv, 
met  Inleiding,  ....  voor  de  eerste  mael  uit- 
gegiven  door  H.  Bormanns.  Liittlch  (Gent) 
1858.  8  0.  2  Thlr. 
Pinius,  comment.  praevius  in  AA.  SS-  1.  c. 
p.  637-649. 

Vita  b.  Christinae  Stumbulensis 
{Stommeln)  virg.  ord.  praed.  in  ar- 
chidioecesi  Coloniensi  (t  1312)  au- 
ctore  anonymo  supparis  aevi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Jun.  IV.  p. 
431-454. 

Vita  b.  Christinae  Stumbulensis 
eiusdem.  Libri  6. 

Die  3  ersten  Biieher  verfasste  Petrusde  Dacia 
s.  Dania  (nicht  der  Rector  der  pariser  Univer- 
sitat,  sondern  Honch  zu  Wisby  u.  1275  Lector  zu 
Skeninge;  vgl.  Petersen,  Bidrapr  til  den  danske 
Literatur  Historie.  1853.  I.  p.  82).  zu  denen  dann 
ein  gewisser  Petrus  magist.  .scholar.  Stum- 
bnlensium  die  drei  letzten  fiigte.  —  Wichlig  fiir 
Sitten-  u.  Culturgeschichte. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Juni.  IV.  p. 
275-430,  voll  bedeutender  und  zahlreicher 
Fehler,  vgl.  die  Uebersetzung. 

Uebers.:  WoIIersheim,  Th.,  das  Leben 
der  ekstatischen  . . .  Jungfrau  Christina  von 


652 


CHKISTOPHORUS  —  CLARA 


Stomroeln,  wie  solches  von  d.  Augenzeugen 
Petrus  von  Dacien  u.  a.  bescbrieben  ist, 
nacli  «uthentisch.  Quellen  verfasst.  Koln 
1869.  8».  516  Seit. 

Erl.-Schr.:  FabrlcitiB,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  257. 
Papebroch,   commentarlus  praevins  in  AA. 
SS.  I.  c.  p.  270-275. 

Vita  s.  Christophori  raartyris  forte 
in  Lycia  sub  Decio  auctore  Wal- 
theroSpirensi  subdiacono.  Libri 
VI.  Metrice. 

ffandschr. :  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod. 
Emnier.  F.  10.  mbr.  sec.  X. 

Ausg.:  ap.  Pez,  thes.  anecd.  U.  3.  p.  27. 
—  Vita  altera  auctore  eodem,  prosaice, 
ap.  Pez  1.  c.  p.  97.  —  Passio  auctore 
anonymo,  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jul. 
VI.  p.  146-149. 

Srl.-Seh.:  Leggenda  di  san  Cristoforo  edita  »i- 
condo  la  lczione  di  un  codice  antico  dal   D. 
Lnifri  Maini.  Modena  185t.  8".  lo  pag. 
Mabillon,    iter   Germanicnm    ed.    Fabricius 

p.  61. 
Pinius,  comment  praevias  tn  AA.   SS.  1.  o. 
p.  12.5  146. 

De  s.  Christophoro  et  Conone  martyri- 
bus  Ronianis  apud  Graecos  inAA.  SS.  BoU. 
6.  Jun.  I.  p.  423. 

Vita  s.  Chrodegangi  episoopi  Metten- 

818  (t  766)  auctore  ut  videtur  Jo- 
hanne  aobate  Gorziensi. 

Handschr.:  nur  noch  eine  vorhanden, 
vid.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  552. 

Ausg. :  '  ap.  Eccard,  commentarii  Franciae 
orientalis  I.  Append.  p.  912.  —  'wlederholt 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  552-572.  —  Auch 
lehon  von  den  magdeburger  Cent.  benutzt, 
cent.  Vm.  c.  8.  p.  767. 

Rrl.-Sehr.:    Bahr,     Geschlchte    der    rSmiRchen 

Literatur  im  karoling.  Zeitalter  p.  296. 
Bolland,  de  s.  Chrodegando  ep.  Metensi  ad 

Mosellam   comracniar.   hisloricus  in  AA.  8S. 

6.  Mart.  L  p.  4.52 ••l.'J6. 
Pertz,  de  vita  Chrodegangi  in  Abbhandl.  der 

Berlin.   Akad.   1.S52.   4«.  p.   507  ff.  (Aueh  be- 

londers  abgfdrueki.) 
Rettberg.    Deutscbland»    Kirchengeschicbte 

L  p.  403-501. 
Wattenbach,   Dpntschlands  Gdschichtsqnel- 

lcn  p.  187. 

Vita  s.  Chrodegangi  episoopi  Sa- 
giensis  {Seez)  et  martyris  a.  770 
auctore  Herardo  episcopo  Tu- 
ronensi  (855 — 87  L) 

Ausg. :  in  AA.  SS,  BoU.  3.  Septbr.  I.  p. 
768-773. 

Erl.-Schr.:  Hisioire  litt^raire  de  la  France  V. 
p.  395 
Stilting,  cominent.  praevinti  m  AA.  SSS.  Boll. 
1.  c.  p.  763  767. 

Vita  8.  Chrothiidis  »=  Vita  s.  Clothildis. 

De  s.  Chrysanthiano  et  90  .sociis  martv- 
ribus  Aqtiileiae  in  Italia  tn  AA.  SS.  Boll. 
17.  Febr.  UI.  p.  9. 

Translatio  s.  Chrysanti  et  Dariae 


martyrum  a.  853  ex  urbe  Roma  in 
Galliam. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  8S.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  Gll-618. 

De  s.  Chrysantho  et  Fortunato  presby- 
teris  Papiae  in  Italia  (saec.  I.)  tn  AA.  SS. 
Boll.  15.  Mai.  III.  p.  444. 

De  s.  Chrysogono  confessore  Genuae  in 
Liguria  in  AA.  SS.  BoUand.  27.  Febr.  III. 
p.  680. 

Acta  s.  Chrysoiii  episcopi  et  soci- 
orum  Cominii  et  Verlengehemi  in 
Flandria  (f  302.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  U.  p. 
11-12.  —  Alia  acta  ibid.  p.  12.  13. 

Vita  s.  Chrysopoliti  episcopi  mar- 
tyris  sub  Maximiano. 

Au.sg.:  ex  ms.  bibl.  Vallicellanae  m  AA. 
SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p.  22-25. 

Vita  s.  Chunegundi8=  Vita  s.  Kunegundae. 

De  s.  Chunialdo  et  Gisilario  presbyteria 
Salisburgi  in  Germania  (saec.  VIII.  med.) 
Suyskenii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Sept. 
VI.  p.  708-713. 

Vita  s.  Chunradi  =  Vita  s.  Conradi. 

Vita  b.  Cicci  seu  Francisci  con- 
fessoris  tertii  ordinis  s.  Francisci 
(saec.  XIV.)  Pisauri  in  Marchia 
Anconitana. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Aug.  I.  p. 
660-662.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  658-660  (m.  Abbildung.) 

De  s.  Ciiinia  matre  s.  Hemigii  Lavduni 
et  Remis  in  Gallia  (f  p.  458)  Buckii  syl- 
loge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX. 
p.  318-322. 

De  s.  Cilinla  virgine  Meldis  in  Gallia  (f 
ante  530)  Buckii  synopsis  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  306-309. 

De  s.  Cindeo  presb.  et  mart.  Sidae  in 
Pamphilia  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Jul.  III.  p.  186. 

Vita  s.  Cinniae  sive  Kinniae  vir- 
ginis  in  Hibernia  (saec  V.)  auctore 
Jocelino. 

Ist  in  Jocelin^  Mia  s.  I';iiricii  c.  71».  bO.  i  nl 
haltcn. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  L  p. 
96.  97. 

Vita  b.  Clarae  de  Cruce  virginis 
prope  Montem-Falconis  in  Umbria 
(f  1308)  auctore  Isidoro  Mo- 
sconio. 

Ausg.:  ex  mss.  vet  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Ang.  m.  p.  676-688. 

Erl.-Sckr.:  Cuper,    comment.    praeviu»    ibid.  v- 
664-676  {mit  Abbild  ) 
Gouvea,  Aut.,  compendio  de  la  vida  de  Ik  b. 
Ciarft  de  Montefalco.  Madrld  1625.  40. 


CLARA  —  CLEMENS 


653 


Vita  b.  Clarae  Gambacortae  ord. 
s.  Dominici  Pisis  in  Hetruria  (f 
1419)  per  sanctimonicalem  coaevam. 

Ausg. :  ed.  Papebroch  ex  Italico  ms.  mo- 
nasterii  s.  Dominici  Pisis  latine  versa  in 
AA.  SS.  Boll.   17.  April.   H.  p.  507-520. 

Vita  b.  Clarae  Pisanae  =  Vita  b.  Clarae 
Qambacortae. 

Vita  s.  Clarae  virginis,  primae  s. 
Francisci  discipulae  Assisii  in  Um- 
bria  (f  1253),  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  membr.  ms.  et  coU.  c.  editione 
Suriana  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Aug.  H.  p. 
754-768. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  comraent.  praevius  ibid.  p. 
739-754. 
Llfe  and  rule  of  St.  Claire,  and  conversion 
of  St.  Agnes  her  sister,  and  of  another  .St. 
Agnes.  London  1622.  80.,  ihid.  16.35.  80. 
Prudent,  Jos.  Hipp.  Aug.  Vauchot,  vie  de 
Sainte-Claire,  premifere  religieuse  du  second 
ordre  institu^  par  S.  Fran^ois  d'Assise.  Paris 
1782.  12n}0. 

Dq  s.  Clarentio  episcopo  Viennensi  in 
GaUia  (f  ante  625)  m  AA.  SS.  BoU.  25. 
April.  m.  p.  373.  374. 

Vita  s.  Clari  Viennensis  abbatis 
(f  cca.  660)  auctore  anonymo  saec. 
VIII. 

Ausg.:   *  ed.  Surius,  vit.  Sanct.    1.  Janr. 

—  »m  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p.  55. 
56.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  n.  p.  483-485. 

De  s.  Claro  episcopo  martyre  Lactorae 
in  Novempopulania  (saec.  inc.)  Henschenii 
^ommentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Jun.  L  p.  7-16. 

De  s.  Claro  episcopo  Namnetae  in  Bri- 
tannia  Armorica  (sec.  III.)  Byei  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p. 
61-66.  Cf.  Auctarium  ad  AA.  SS.  tomi  V. 
Oct.   p.  23-25. 

De  s.  Claro  monacho  et  recluso  Seligen- 
stadensi  (f  1043.  Febr.)  ^  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  472. 
473.  —  *  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p.  65. 

Vita  b.  Clapjti  fundatoris  mona- 
sterii  s.  Mariae  reginae  caeli  vulgo 
Clariti  sub  regula  s.  Augustini  Flo- 
rentiae  in  Hetruria  (f  1348). 

Awg. :  lat.  ex  Italico  Antonii  Mariae  Raco- 
nesii  confessarii  ipsius  monasterii  a.  1653 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VL  p.  162.  163. 

—  Miracula  ibid.  p.  164-166. 

De  s.  Clateo  episcopo  Brixiensi  martyre 

saec.  I.  m  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun.  I.  p.  376. 

De  3.  Claudiano  confessore,  fratre  s.  Vi- 

filii  episcopi  Tridenti  (saec.  V.)  comment. 
istoricus  in  AA.  SS.  Boll.   6.  Mart.  I.  p. 
427.  428. 


De  s.  Claudiano  Persa  martyre  in  Meso- 
potamia  (saec.  IV.  aut  VII.)  in  AA.  SS. 
BoU.  5.  Apr.  I.  p.  400.  —  MuQTVQtov 
Tov  ayiov  KXccvdtfcyov  ibid.  I.  p.  LV. 

De  s.  Claudiano,  Plauto,  Hirenaeo  mar- 
tyribus  Nicomediae  in  Bithynia  in  AA.  SS. 
BoU.  5.  Apr.  I.  p.  398. 

Acta  s.  Claudii,  Asterii,  Neonis 
etc.  martyrum  a.  285  proconsularia, 
Aegis  in  Cilicia. 

Ausg. :  '  ap.  Ruinart,  acta  martyrum.  Paris. 
1689.  p.  279.  —  'wiederholt  in  AA.  SS. 
BoU.  23.  Aug.  IV.  p.  571.  572.  Cf.  Cuperi 
comment.  praevius  ibid.  p.  567-571. 

Vita  s.  Claudii  episcopi  Vesontio- 
nensis  et  abbatis  Jurensis  (f  581) 
brevior. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jun.  I.  p. 
648.  649.  —  Vita  longior  sec.  XII.  com- 
posita  '  in  Chiffletii  historia  Vesont.  — 
*wiederh.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  1065-1069.  —  ^  hieraus  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  649-651.  —  Miraculorum 
libri  2  cum  vita  breviore  ibid.  p.  652- 
670.  —  Illustrationes  Claudianae,  Petri 
ChiflFIetii  opus  posthumum  ibid.  p.  671-708. 
Gute  Abhandlung. 

Erl.-Schr.:  Boguet,  Henr.,  les  actions  de  la  vle 
et  de  la  mort  de  s.  Glaude.  Lyon  1609. 
12mo,  ibid.  1627.  12mo. 

De  s.  Claudio  ApoUinare  episcopo  Hiera- 
politano  in  Phrygia  (saec.  U.)  Bollaudi 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  7. 
Febr.  II.  p.  4-8. 

De  s.  Claudio,  Carbonano,  Tibudiano, 
Planio  martyribus  Interamneusibus  (f  270) 
in  AA.  SS.   BoU.  8.  Janr.  I.   p.  471. 

De  s.  Claudio  Commentariensi,  Nicostrato 
Primiscrinio  etc.  martyrib.  Komanis  a.  286. 
Ex  actis  s.  Sebastiani  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Jul.  IL  p.  461-463. 

De  s.  Claudio  confessore  m  AA.  SS.  BoU. 
3.  Febr.  I.  p.  354. 

De  s.  Claudio  episcopo  Viennensi  in  Galiia 
(saec.  IV.)  Henschenii  sylloge  historica  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.  I.  p.  72.  73. 

De  s.  Claudio  et  sociis  CXXI  aliisque 
73  martyribus  in  Aegypto  in  AA.  SS.  BoU. 
5.  Jun.  I.  p.  421. 

De  s.  Claudio  martyre  Roma  Antverpiam 
translato  a.  1656  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Mai. 
m.  p.  287. 

De  3.  Claudio,  Sabino  et  Maximo  jnar- 
tyribus  Siculis  (f  cca.  303)  in  AA.  SS.  BoU. 
21.  Febr.  UI.   p.  244. 

De  3.  Claudone,£ugene,  Rhodo,  Diogenio, 
Eugento,  Khodone,  Ptima  martyribus  in  AA. 
SS.  BoU.   3.  Janr.  I.  p.  135. 

De  s.  Clemente  abbate  Syracasano  in 
SiciUa  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Mart.  L  p.  411. 


654 


CLEMENS  —  CLOTHILDIS 


De  b.  Clemente  eremitarum  s.  Augnstini 
generali  Urbe  veteri  in  Hetruria  (f  1291) 
Papebrochii  dissert.  in  AA.  8S.  BoU.  8. 
Apr.  I.  p.  804.  806. 

De  8,  Clemente  martvre  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Febr.  111.  p.  375. 

De  s.  Clemente  poeta  et  confessore  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III. 
p.  787.  788. 

De  s.  Clemente  presbytero  Laude  Pom- 
peia  in  Italia  (f  cca.  400)  Buckii  sylloge 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VHL  p. 
49.  60. 

De  s.  Clemente  presbvtero  Lugduni  iu 
Gallia  Csaec.  III.)  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Janr. 
II.  p.  262. 

Acta  s.  Clementis  eplsc.  et  Agath- 
angeli,  Christophori  et  Charitonis  dia- 
eon.  et  plurium  puerorum  Ancyrae ; 
Phegontis  et  Eucarpii  militum  Amisi, 
itemque  virorum  etc.  Romae  (saec. 
IV.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  e  vet.  ms.  graeco  latine  reddita 
a  J.  Scapelinck  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Janr. 

II.  p.  460-470.  —  Eadein  acla  auctore  Si- 
meone  Metaphraste,  interprete  G.  Her- 
veto  ibid.  p.  470-433.    Cf.  p.  458  sq. 

Vita  Clementis  V  papae  (f  1314) 
auctore  Amalrico  Augerii  de 
Biterris, 

Ausg. :  ap.  Baluze,  vitae  papar.  Avenion. 
I.  p.  95-112.  Zirei  andere  Ausgg.  vid.  unter 
Amalricus.  —  Vita  alia  auctoreBernardo 
Guidonis,  vid.  Bernardus  Guid.,  acta.  — 
Vlta  alia  auctore  Johanne  canonico 
S.  Victoris  Paris.  '  ap.  Baluze  I.  c.  I.  p.  1- 
22.  —  *  viederh.  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 

III.  2.  p.  451-461.  —  Vita  alia  auctore  Pto- 
lemaeo  Lucensi  ap.  Baluze  1.  c.  I.  p. 
23-56.  —  Vita  alia  auctore  Veneto  coaetaneo 
quodam  '  ap.  Baluze  1.  c.  I.  p.  85-94.  — 
'  wiederhoU  ap.  Muratori  I.  c.  III.  2.  p.  465 
-470. 

Erl.-Schr.:  (Guadco.  Oct.  de)  Histoire  du  pape 
Cldraent  V.  Toiiniai  17,'J6.  2  vol.  12mo. 

Vita  Clementis  VI  papae  (f  1352) 
auctore  anonymo. 

Aiisg. :  editio  Bo.«queti  collata  c.  mss.  ap. 
Baluze,  vit.  papar.  Avenion.  I.  p.  243-266. 
—  Vita  secunda  ibid.  p,  265-280.  —  Vita 
tertia  ibid.  p.  279.300.  —  Vita  quarta  ex 
appendice  Ptolemaei  Lucen.sis  ibid.  p.  299 
-310.  —  Vita  quinta  auctore  Petro  de 
Herentals  priore  Floreffiensi  (flor.  1400) 
<■  ibid.  1.  p.  309-318,  —  »  wiederh.  ap.  Mu- 
ratori,  scr.  rer.  Ital.  IH.  2.  —  Vita  sexta 
ap,  Balnze  I.  c.   p.  817-322. 

Vita  Clementis  VII  papae  (f  1394) 
Auctore  anonymo  Gallo. 


Ausg.:  ap.  Baloze,  vit.  papar.  Aven.  I. 
p.  485-538  editio  Bosqueti  collata  cum  mss, 
—  Vita  alia  auctore  Petro  de  Herentals 
priore  Floreffiensi  (flor.  1400)  ibid.  I.  p,  539 
-562.  —  Narratio  de  morte  Clementis  VII 
et  electione  Bcnedicti  XIII  (f  1424)  ibid. 
p.  561-566.  —  Acta  electionis  Benedicti  XHI 
ibid.  p.  565-668. 

De  s.  Cleonico  et  Stratonico  martyribus 
Leontinis  in  Sicilia  sub  Valeriano  in  AA. 
SS.  Boll.  24.  Jul.  V.  p.  494. 

De  s.  Cleopatronia  virgine  (saec.  IV.)  i« 
AA.  SS.   Boll.  8.  Mart.  I.  p.  758.  759. 

De  s.  Cleopha  discipulo  Christi  (saec.  I.) 
Stiltingii  .sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Sept. 
VH.  p.  5-10. 

De  s.  Clerio  thaumaturgo  apud  Graecos 
in  AA.  SS.  BoII.  29.  April,  III.  p.  618. 

De  s.  Clero  diacono  et  martjTe  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p.  365. 

De  3.  Clero  diacono  martyre  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Janr.  I.  p.  932. 

De  s.  Cleto  pontiflce  Romano,  martyre 
(t  a.  84)  Henschenii  dissert.  in  AA.  SS. 
Boll.   26.  April.  III.   p.  409-411. 

De  s.  Clinio  monacho  Casinensi  apud 
Aquinum  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart.  HI. 
p.  843. 

De  s.  Clintanco  rege  in  Auglia  (forte 
saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Aug.  III. 
p.  733. 

Vita  s.  Clodesindis  =  Vita  s.  Glodesindis. 

Vita  s.  Clodoaldi  presbyteri  in 
oppido  s.  Clodoaldi  agri  Parisia» 
censis  in  Gallia  (saec.  VI,)  auctore 
anonymo. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  sec.  IX. 
No,  109  (Benedictbeuern).  49.  —  Paris, 
k.  Bibl.  St.  Germ.  saec.  XIV.  No.  76.  fol. 
59;  —  sec.  X.  No.  496;  —  Sorbonne  No. 
1283.  mbr.  sec.  XVL  fol.  max.  f.  161. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  1.  p.  134-138.  —  *wiederholt  in  AA. 
SS.  BoU.  7.  Sept.  III.  p.  98-103.  —  »Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  422-424.  — 
Cf.  Stiltlngii  commeut.  praevius  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  91-98. 

Vita  s.  Clodulphi  episc.  Metteusis  =  Vita 
s.  Chlodulphi. 

Vita  s.  Clothildis  seu  Chrothildis  re- 
ginae  Francorum  (f  545),  viduae 
Chlodovei  I  regis,  auctore  anonymo. 

Handschr.:  Middlehill,  ex  bibl.  Celotti. 
No.  1131.  —  Paris,  kon.  Bibl.  sec.  XV. 
theol.  No.  917 ;  —  sec.  XIV.  hist,  eccl.  Mazar. 
No.  5333.  9. 

Atug. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  %.  Ben. 
saec.  I.  p,  98-103.  —  *  ap.  Bouqnet,  rec 
m.  p.  897-401,   —   YHa  altfra  ei  hist»rSft 


CLOTSENDIS  —  COLETA 


655 


Francorum  s.  Gregorii  Turonensis  in 
AA.  SS.  BoU.  3.  Jun.  I.  p.  294-298. 

Erl.-Schr.:  Desmay,  Jacq.,  la  vie  de  s.  Clotilde, 
reine  de  France.  Rouen  161.3.  12mo. 

Falaize.  Mme  Car.  nee  Jacquemain,  Clo- 
tilde  oa  le  tiiomphe  dn  christianisme.  Lille 
1818.  12mo. 

Henschen,  commeut.  praevius  tn  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  292  {m.  AhhUdg.) 

Lebon,  Hub.,  vie  de  s.  Clotilde,  reine  de 
France,  l'an  545.  Tours  1852.  ISmo. 

Piedevant,  N.,  la  vie  et  miracles  de  S. 
Clotilde,  premifere  reinc  chretienne  deFrance 
. . .  mise  en  vers  fran(;ais  .  . .  (1639.) 

Piedurant,  Nicol..  vie  et  miracles  de  s. 
Clotilde,  patronne  d'AndeIly.  Rouen  1636.  8». 

Renaud  de  Rouvray,  histoire  de  s.  Clo- 
tilde,  reine  de  France.  Paris  1841.  32mo. 

Renneville,  Mme  de,  vie  de  s.  Clotilde, 
reine  de  Franoe,  femme  du  grand  Clovis, 
suivie  d'un  pr^cis  mele  d'anecdotes  concer- 
nant  les  raoeurs  et  coutumes  des  premiers 
sifecles  de  la  monarchis  fran^aise.  Paris 
1809.  12mo.  ibid.  1829.  12mo.  —  Nouvelln 
edition.  Tours  1846.  12mo,  wiederhoM  ilid. 
1849.  12mo.  1851.  12mo.  1853.  12mo. 

Rion,  J.,  die  h.  Clotilde.  Sulzbach  1836.  12mo. 

Vie  et  offlce  de  .s.  Clotilde,  reine  de  Fracce 
et  seconde  patronne  de  la  ville  d'Andelv. 
Andely,  imp.  de  Saillot  1812.  12mo. 

De  b.  Clotsende  virgine  abbatissa  Mar- 
chianensi  in  Galloflandria  (f  cca.  703)  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V.  p.  587. 

De  s.  Clusio  presbyt.,  Timotheo,  Macaria 
etc.  martyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Apr.  I.  p.  537. 

Vita  s.  Codrati,  Dionysii  et  soci- 
orum  martyrum  Corinthi  in  Pelo- 
ponneso  (f  cca.  258.) 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  Veneto  edita  a 
Liporaano,  interprete  Petr.  Franc.  Zino  In 
AA.  SS.  Boll.  10.  Mart.  n.  p.  5-8.  —  Alla 
Tl<a  auctore  NicephoroGregora,  interpr. 
Reinoldo  Dehnio  ibid.  p.  8-12.  —  Maq- 
Tvqiov  Tov  ayiov  KodQarov.  Ex  opusculis 
Nicephorae  Gregorae  mss.  ibid.  11.  p.  696 
-700. 

De  s.  Codrato,  Acacio  et  Stratonico  mar- 
tyribus  Ptolemaide  in  Phoenicia  (f  273) 
m  AA.  SS.  Boll.   4.  Mart.  L  p.  309.  310. 

De  s.  Codrato,  Saturnino,  Rufino  et  sociis 
martvribus  sub  Valeriano  Nicomediae  in 
AA.  SS.  BoU.   9.  Mai,  II.  p.  362. 

De  s.  Coelestlna  virgine  et  aliis  800  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  April.  I.  p.  538. 

Vita  s.  Coelestini  V  pont.  Rom.  =  Vita 
8.  Petri  de  Murrone. 

De  s.  Coelestino,  Felice,  Urbano  etc.  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  I. 
p.  460. 

De  s.  Coeiestino  martyre  apud  Graecos 
tn  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  27. 

De  s.  Coelestino  martyre  asservato  Ro- 
tuaci  in  Flandria  Papebrochii  sylloge  hi- 
storica  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mai.  IV.  p.  34. 

De  s.  Coetestino  martyre  Romano  Gan- 
dari  in  Belgio  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr. 
n.  Append.  p.  897. 


De  a.  Coelestino  i  pontiflce  Romano  (f 
432)  Henschenii  commentarius  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Apr.  I.  p.  543-547. 

Acta  s.  Coemgini  sive  Keivini 
abbatis  Glindelacensis  in  Hibernia 
(saec.  VI.)  suspecta. 

Ausg.i  es.  ms.  Hugonis  Wardaei  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Jun.  L  p.  312-322. 

De  cohorte  integra  militummartyrio  coro- 
natorupi  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mai.  H.  p.  299. 

De  s.  Cointa  sive  Quinta  martyre  Alex- 
andriae  in  Aegypto  (f  249)  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Febr.  II.  p.  156. 

Vita  di  Cola  di  Rienzi  (f  1354), 
tribuno  del  populo  Romano,  scritta 
da  incerto   autore  nel  secolo  XIV. 

Ein  wichtifter  Beitrag  z.  Ge.scli.  des  14.  Jahrh, 
Ausg.:  ^init  dem  Zusatze  scritta  in  lingua 
volgare  roraana  da  Tomao  Fiortifiocca. 
Bracciauo  1624.  12nio.  —  ^wiederh.  da  Piet. 
Totti.  ibid.  1631.  12mo.  Sehr  selten.  — 
*  ridotta  a  migliore  lezione  ed  illustrata  con 
osservazione  storico-critiche  da  Zefir.  Re. 
aForli  1828.  2  vol.  8«.  —  b  Firenze  1855. 
8".  Der  Herausgeber  hat  zu  den  erldut.  ge- 
schichtlichen  Bemerkungen  Papencordt^s 
Werk  bei  d.  2.  Ausg.  benutzt. 

Rrl.-Schr.:  Ducerceau,  J.  Ant.,  conjuration  de 
Nicolas  Gabrini,  dit  de  Rienzi,  tyran  de  Rome 
en  1347,  ouvrage  posthume.  Paris  1733.  12mo. 
—  accomp.  de  notes  par  Ben.  Dujardin. 
ibid.  1743.  12mo. 
Gabrino,  Tomm.,  osservazioni  stor.-critiche 
sulla  vita  di  Cola  di  Rienzi.  Roma  1806.  80. 
Paludan-.Miiller,  C,  Cola  di  Rienzi.  Odense 

1838.  80. 
Papencordt,  Cola  di  Rienzi  u.  seine  Zeit. 
Hamburg  1841.  8».  2  Thlr.  15  Sgr.  (lus 
Italienische  ilbers.  par  Tommaso  tiar.  To- 
rino  1845.  8  0,  —  trad.  en  franf.  par  L^on 
Bor^.  Paris  1845.  8o.)  Gediegene  llonogra- 
pMe. 

Vita  b.  Coletae  Boilet  virginis, 
reformatricis  ordinis  s.  Clarae,  Gan- 
davi  in  Flandria  (f  1447). 

Ausg.:  ex  gallico  Petri  a  Vallibus 
sive  a  Remis,  confessarii  ipsius  beatae,  la- 
tine  reddita  a  Stephano  Juliaco  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Mart.  L  p.  539-581.  —  Com- 
pendium  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Mart. 
—  *ap.  Wadding,  annales  Minorum.  — 
Historia  elevationis  corporis  b.  C-ae, 
ex  ms.  gallico  latine  in  AA.  SS.  Boll.  l.  c. 
L  p.  620-623.  —  Miraculab.  C-ae  vir- 
ginis  ibid.  I.  p.  581-587.  —  Alia  quae- 
dam  miracula  ex  mss.  Vallis  Rubeae 
ibid.  p.  587-589.  —  Miracula  in  vita  pa- 
trata,  instrumento  abbatls  s.  Petri  Ganda- 
vensis  firmata  a.  1471,  ibid.  p.  589-591.  — 
Miracula  post  mortem  Gandavi  iuridice 
excepta  ex  J.  S.  Abbauillaeo  parte  3.  Vitae 
libro  5.  c.  14  ibid.  p.  591.  592.  —  Mira- 
cula  alia  in  conventu  Qandavensi  ibid. 
p.  592-597.  —  Miracula  Atrebati  patrata 
ibid.  p.  597-598.  —  Miracula  Hesdlnensia 


656 


COLIANUa  —  COLUMBA 


ibid.  p.  598-601.  —  Aualecta  miraculorum 
receutiorum  ibid.  p.  623-627.  —  Summa- 
riom  virtutum  et  miraculorum  b.  C-ae, 
ex  gallico  sor.  Petrinae  de  Balma  eiusdem 
sociae  ibid.  p.  601-619.  Cf.  Commentarius 
praevius  ibid.  p.  532-539. 

De  s.  Coliano  episcopo  Adriae  in  Aemi- 
lia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  H.  p.  69. 

De  s.  Collego  et  CoUoto  diaconis,  Pam- 
ponio  etc.  martjribus  Alexandrinis  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  Mart.  II.  p.  618. 

De  s.  Colloquillo  rege  apud  Senones  in 
Gallia  m  AA.  SS.  BoU.  16.  Mart.  U.  p. 
444. 

De  s.  Coliutho  martj  re  in  Thebaide  Ae- 
gypti  sub  Maximiano  in  AA.  SS.  Boll.  19. 
Mai.  IV.  p.  309. 

Acta  s.  Colmani  seu  Colmoci  epi- 
scopi  Dromorensis  in  Hibernia  fa- 
bulosa. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p. 
26-29. 

Vita  s.  Colmanni  episcopi  Lindis- 
farnensis  in  Anglia  (f  676).  Epi- 
tome. 

Auay.:  ex  breviario  Aberdonensi  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  Febr.  III.  p.  88.  Cf.  Hen- 
schenii  comment.  historicus    ihid.  p.  82-87. 

De  s.  Colmano  episcopo  Killruadhensi  in 
Hibernia  (saec.  VI.)  sylloge  historica  in 
AA.  SS.  Boll.    16.  Oct.  Vn.  2.  p.  851-853. 

De  s.  Colmoco  seu  Colmo  episcopo  in 
Scotia  (t  cca.  1000)  notitia  m  AA.  SS.  BoII. 
6.  Jun.  I.  p.  761. 

Vita  s.  Colomanni  martyris  in  Au- 

stria  (t  1012)  seu  Passio  cum  mi- 
raculis  auctore  Erchenfrido  ab- 
bate  Mellicensi  (f  1163.) 

Wichtig  fiir  Oesterreich. 

Handachr.:  Bonn,  Un.-Bibl.  mbr.  sec. 
Xm.  8».  No.  5314.  —  Admont,  Stiftsb., 
mbr.  3.  XI.  4";  —  mbr.  sec.  XI.  Pertz' 
Arch.  VI.  175.  180.  Mon.  German.  scr.  IV. 
p.  674. 

Au-^fg. :  •  Lambecjus,  comment.  bibl.  caes. 
lib.  II.  c.  8.  p.  611-618.  —  *  wiederholt  unt. 
d.  Tit.:  historia  martyrii  et  miraculor.  s. 
Colomanni  ap.  KoIIar,  annal.  Vindob.  I.  p. 
842.  —  *ap.  Ans.  Schramb,  chronicon  Melli- 
cense  p.  23.  —  *  (ed.  H.  Pez)  Cremsii 
1713.  4*.  —  *  iciederholt  ap.  Pez,  scr.  rer. 
Austr.  1.  p.  94;  c/.  p.  97,  mit  histor.  u. 
kritischen  Noten.  —  •  ap.  Ph.  Hueber,  Au- 
stria  ex  archivis  Mellieensibus  illustrata; 
append.  3'  p.  297.  Lips.  1722.  fol.  —  'm 
AA.  SS.  Boll.  13.  Oct.  VI.  p.  357-362  nach 
Pez.  —  •  Ausziige  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  675-678  ed.  Waitz. 

Brl..Schr.:  BUdlnger,  9sterreich.  OegchlcMe  I. 
p.  474. 


Bucus,  comment.  praevius  in  Xk.  B8.  BoU. 

1.  c   p.  .S12-.<),'i7. 
Oepplsch,    Ood.,    (JeRch.    u.    Wunderwerke 

Urh    h.    Ouloinaiini    kSniKli^hen    Pilgerit    u. 

.Vlartyrors.  Wion  1713.  fol.  M.  Kup/tm. 

De  s.  Colomba  martyre  Conimbricae  in 
Lusitania  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoII. 
20.  Jul.  V.  p.  47-49. 

De  s.  Columba  eiusque  sorore  martyri- 
bus  Turagii  in  Lusitania  (f  303)  in  AA. 
SS.  BoII.  1.  Mai.  L   p.  44. 

De  s.  Columba  virgine  et  martyre  in 
Anglia  m  AA.  SS.  BoII.  16.  Mart.  H.  p. 
427. 

Vita  s.  Columbae  abbatis  Hyensis 
in  Anglia  (f  598;  auctore  Adam- 
nano  Scotohiberno  abbate  (f 
704.)  Libri  3. 

Rauher  Stil. 
Ausg.:    '  ed.  Canisius,   lect.    antiq.    1601. 

IV.  (»ed.  2da.  I.  p.  678.)  —  ^wiederholt  ap. 
Messingham ,  florilegium  p.  141.  —  *  ap. 
Colgan,  triadis  thaumaturgae  II.  p.  336; 
vollstandiger  u.  besserer  Text.  —  •  in  AA. 
SS.  BoII.  9.  Jun.  II.  p.  197-236.  —  •  ap. 
Bened.  Gonon,  vitae  patrum  occidentis. 
Lugduni  1625.  fol.  p.  420.  —  Prolog.  et 
epilog.  ad  Columbae  vitam  ed.  Usserius  in 
Epistolarum   Hibernicarum    sylloge   p.   42. 

—  Vita  allera  auctore  Cumraeneo  («ec. 
Bollandist.  Cumineo)  Albo  perantiquo 
'  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I. 
p.  361-366.  —  »m  AA.  SS.  BoII.  1.  c.  II. 
p.  185-189. 

Uebers.:   Life  of  St.  Columba  by  Adam- 

nan,    9.   abbot   of  Hy  (or  Jona),  by  Wm. 

Reeves.  Dublin,  Celtic  society  1856.  gr.  8«. 

Erl.-Hchr.:   Baertiu.s,   commentar.   praevlus    in 

AA.  SS.  1.  c.  p.  180-1S5.  u.  189-197. 

Fabricius,    bibl.    lat.    med.    et    inf.    aeUitlii. 

Lib.  I.  p.  14'. 
Wright,  Adamnan  in  his  Biographia  Britan 
nica  literaria  I.  p.  201  206. 

Vgl.  Vita  s.  Baitbenei. 

Vita  b.  Columbae  Reatinae  virgi- 
nis  tertii  ordinis  s.  Domiuici  (f 
1506)  auctore  Sebastiano  Peru- 
sino  ord.  praed.  coaevo. 

Ausg. :  '  ed.  Leand.  Albertus ,  liber  de 
viris  illustrib.  ord.  praed.  a.  1516  impresso. 

—  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.   20.   Mai. 

V.  p.  *320-*394.  —  Appendix  de  cultu 
et  miraculis  b.  Columbae  ex  processu  ma. 
ibid.  p.  *394-*398;   c/.  VH.  p.  824. 

Vita  s.  Columbae  Senonensis:  ,Eo 
tempore  cum  adhuc  mundus.' 

Handschr.:  Wien,  Hfb.  hist.  eccl.  8. 
jetzt  329.  mbr.  fol.  sec.  XV. 

Vita  s.  Columbae  virginis  sancti- 
monialis  (f  853)  Cordubae  in  Hi- 
spania  auctore  s.  Eulogio  presby- 
tero. 


COLUMBANUS  —  CONON 


65*7 


Ausg.:  ex  eiusd.  memoriali  SS.  lib.  3.  c. 
10.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Septb.  V.  p.  622- 
625.  Cf.  Stickeri  comment.  praevius  ibid. 
p.  618-622. 

Vita  s.  Columbani  abbatis  Bobien- 

sis  (f  615)  auctore  Frodoardo 
canonico  Remensi,  postea  monacho, 
in  lib.  14.  carm.  18. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  30-40.  —  Miracula  scripta 
a  monacho  Bobiensi  anonymo,  qui  saec. 
X.  vixit  ibid.  p.  40-55.  —  Vita  aiia  auctore 
Jona  abbate  Bobiensi  eiusdem  et  Atta- 
lae  discipulo  (f  cca.  665)  [schimilsiige 
Sprache,  selir  schcitzbare  Quelle  der  Ge- 
schichte]  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  5-29.  —  *  ed.  Vincent.  Barralis, 
chronologia  sanctorum  et  alior.  viror.  illustr. 
ac  abbatum  sacrae  insulae  Lirinensis.  Lug- 
duni  1613.  4».  p.  118.  —  »ed.  Thom.  Siri- 
nus  m  Patricii  Flemingi  Hiberni  collectanea 

sacra  seu  s.  Columbani  Hib.  abb acta 

et  opuscula.  August.  Vindel.  1621.  8*.  wie- 
derholt  Lovanii  1667.  fol.  p.  181.  —  *  ap. 
Messingham,  florilegium.  Paris.  1624.  p. 
400.  —  ^fcilschlich  unf.  B  eda.' s  Namen  in 
der  Coluer  Ausg.  seiner  Werke  IH.  p.  199 
u.  222.  —  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  21.  Novb. 
—  '  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  476- 
482. 

Uelers. :  deutsch  auszugsweise  (Cap.  2-5. 
9.  10.  14.  18.  19-30.)  von  Abel  hinter  Fre- 
degar  (s.  d.) 

EH.-Schr.:  Abel,  Einleitung  z.  Uebersetz.  p.  75. 
Ampere,  histoire  ilt^raire  de  France  II.  p. 

400. 
Bibliotheca  max.  Patrum.  Lugd.  XII.  3. 
Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.  ihre  Zeugen. 
Zurich  1S49.  gr.  8».  II.   1.  Kolumban  u.  St. 
Gall.  p.  y-62. 
Cameron,    Alex.,     letter    to    the    Ilev.    Dr. 
Smith,  containing   a   few    strictures    on    his 
life  of  8.  Columba.  Edinburgh  1798.  80. 
Columbani    opera    ap.     Migne,     patrologia 

LXXX. 
Gianelli,  Ant.,  vita  di  s.   Colombano,   abate 
irlandese,  protettore  della  citta  e  diocesi  di 
Bobbio.  Torino  1814.  8». 
Heber,    Ph.,    die    vorlcarolingischen    cbristl. 
Glaubenshelden  am  Kbein.   Franltfurt  a.  M. 
1858.  p.  149-165. 
Knottenbelt,   (iuil.  Chrstn.,   disput.   histor.- 
theologica  de  Columbano.  Lugd.  Bat.  1839.  8o. 
Rettberg.    Kirchengeschichte    Deutsohlnnds 

II.  p.  35. 

Roth,  Geschichte  des  Benetiiiialwesens  p.  298. 

h.raith,  John,  life  of  s.  Columba,  the  apostle 

and  patriot  of  tho  ancients  iScots  and  Picts, 

and   joint    patron    of  the    Irish,    coramonly 

called  Column-Kill,  tho  apostle  of  the  Higli- 

lands.  Edinburgh.  1798.  8o. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  73. 
■Wright,    St.   Columbanus  in   Ma  Biographia 
Britann.  liter.  I.  p.  142-163. 
Vgl.  Vita  s.  Attalae. 

,.     ,,  Eustasii  abb.  Lux. 

De  s.  Columbano  abbate,  incluso  Gan- 
davi  in  Flandria  (f  959)  in  AA.  SS.  BoU. 
15.  Febr.  II.  p.  846.  847. 


Vita  s.  Comgalli  abbatis  Bencho- 
rensis  in  Hibernia  (f  601). 

Au^g.:  cx  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  10, 
Mai.  n.  p.  580-582.  —  Alia  vita  ex  ms. 
et  editione  Sirini  ibid.  p.  582-588. 

De  s.  Comgano  abbate  Glinnussensi  in 
Hibernia  (f  ante  569)  in  AA.  SS.  BoII.  27. 
Febr.  III.  p.  682. 

De  s.  Cominio  martyre  Cataniae  in  Sicilia 
(t  cca.  270)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I. 
p.  40. 

De  b.  Comitisea  virgine  Venetiis  (f  1308) 
Suyskenii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Septb. 
III.  p.  309-311. 

De  s.  Commune  martyre  Tuscaniae  in 
Etruria  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr.  II.  p.  160. 

De  b.  Compagno  conf.  ordinis  Camaldu- 
lensis  Patavii  in  Italia  (f  1264)  Buei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  365- 
368., 

De  s.  Concesso,  Solutore,  Successo  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  BoII.  8.  Apr.  I.  p. 
746. 

De  s.  Concorde  episcopo  prope  Camberia- 
cum  in  Sabaudia  (cca.  saec.  XIII.)  Pape- 
brochii  commentarius  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Jun.  1.  p.  412-414. 

Vita  s.  Concordii  presbyteri  mar- 
tyris  (f  cca.  175)  auctore  anonjmo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Janr.  I.  p.  9 
-10. 

Vita  s.  Condedi  anachoritae  (f 
685)  Fontanellae  in  Normannia. 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  saec.  II. 
p.  862-865.  —  '  iciederh.  et  ex  ms.  Rubeae 
Vallis  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  355 
-358.  —  *  mit  verandertem  Stil  u.  etu-as 
contrahirt  ed.  Menardus,  martyrolog.  Bene- 
dict.  lib.  I.  observ.  p.  355.  —  *  Auszug  ap. 
Duchesne  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  684;  — 
u.  *  ap.  Bouquet,  rec.  III.   p.  613. 

Erl.-Schr.:  de  Buck,  comm.  praev.  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  351-355. 

De  s.  Congano  abbate  in  Scotia  (sec. 
VIU.)  e  breviar.  Aberdonensi  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Oct.  VL  p.  223-226. 

Vita  s.  Coni  monachi  ordinis  s. 
Benedicti  in  Italia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p. 
360.  361. 

Acta  s.  Conogani  episcopi  Cori- 
sopiti  in  Britannia  minore  (saec. 
Vf.) 

Ausg. :  ex  Jacobo  Malbrancq  de  Morinis, 
lib.  IV.  c.  24  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Oct.  VH. 
1.  p.  43.  44.  Gf.  Buei  comment.  praevius 
ibid.  p.  37-42. 

De  s.  Conone  hortulano  martyre  in  Pam- 
42 


658 


CONON  —  CONSORTIA 


phylia  (f  cca.  251)  commeut.  historicus  m 
AA.  SS.  Boll.  5.  Mart.  I.   p.  362.  363. 

De  8.  Conone  martyre  Bidanae  in  Isau- 
ria  comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 
5.  Mart.  I.  p.  360. 

De  s.  Conone  presb^tero  abbate  mona- 
sterii  Penthuclae  in  Palaestina  (f  cca.  555) 
»n  AA.  SS.  BoU.  19.  Febr.  III.  p.  135. 

Vita  s.  Cononis  monachi  ord.  s. 
Basilii  Nesi  in  Sicilia  (f  1236)  au- 
ctore  monacho  Basiliano. 

Ausg. :  ex  graec.  mss.  lat.  in  AA.  SS. 
BoU.  28.  Mart.  III.  p.  734.  735. 

Acta  s.  Cononls  et  filii  eius  mar- 
tyrum  Iconii  in  Asia  minore. 

Ausg.:  ex  mss.  graec.  et  latinis  graece 
et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VII.  p. 
5-8.  —  Acta  recentiora  ex  ms.  Neapolit. 
tbid.  8-10.  —  Hymnus  ibid.  p.  5.  Cf.  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  4. 

Vita  Conradi  archiepiscopi  Salis- 
burgensis.  1101—1147. 

Ge.schrieben  zwischen  1170-1177;  derletzte  Theil 
ist  verloren.    Recht  gut. 

Eandachr. :  W  i  e  n ,  k.  Hof bibl.  434.  Salisb. 
79.  mb,  fol.  sec.  XIII.  —  1524.  Salisb.  76. 
sec.  XIV.  mbr.  foi.  —  Salisb.  289. 

Atisg.:  '  ap.  Pez,  thes.  anecd.  II.  3.  p. 
221.  —  *be8ser  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  63-77. 

Brl.-Sch.:  Watteubach,  Deutschlands  Ge- 
schichtsquellen  p.  .359. 

Vita  s.  Conradi  archiepiscopi  Tre- 
verensis  (f  1066)  et  passio  auctore 
Theoderico  monacho  Theole- 
giensi  {alias  Tholegiensi,  Tholei, 
Dioec.   Trier)  coaevo. 

Ohne  Inhalt  von  Werth,  voll  Phrasen. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  VUI. 
p.  212. 

Ausg.:  '  ed.  Henschen  m  AA.  SS.  Boll 
1.  Jun.  I.  p.  127-134.  Mangelhafi.  —  »ap 
Pertz,  mon.  scr.  VIU.  p.  213-219  ed.  Waitz 
—  •  Bruchstiicke  ap.  Hontheim,  prodrom 
hist.  Trevir.  I.  p.  670.  —  Epitaphium 
C-i  {Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  No.  791 
sec.  XI.  fol.  115)  ap.  Pertz,  mon.  1.  c.  p 
219. 

Erl.-ScJir.:  Wattenbach,  Deutschlauds  Ge 
scblchtsquellen  p.  271. 

Vita  s.  Conradi  episcopi  Augu- 
stani  auctore  Udalrico  episcopo 
Constantiensi  (f  1140.) 

Ausg. :  ed.  Surius,  vit.  SS.  26.  Nov.  p.  542. 

Vita  s.  Conradi  (ex  Guelfis)  epi- 
scopi  Constantiensis  (f  976)  auctore 
anonymo. 

Entstundeu  im  12.  Jahrh.,  flir  die  Gescb.  fast 
unbrauchbar.  —  ErweiterDde  Ueberarbeitung  der 
folgenden  Yita. 


Handachr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  430. 

Ausg. :   '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II. 

p. .  1-14.  —   *  ap.  Hess,  mon.  Guelf.  p.  77. 

—  •  ap.  Pertz,    mon.    scr.    IV.    p.  436-445. 

—  Lesarten  ap.  Mone,  Quellensammlung 
1.  p.  78.  —  Vita  altera  auctore  Oudal- 
scalcho  abbate  SS.  Oudalrici  et  Afrae 
[f  1150.  Geschrieben  in  der  gelungenen  Ab- 
sicht,  C-s  Heiligsprechung  bd  Papst  Calixt 
IIzu  erwirken.  {Handschr.:  vitZ.  Pertz,  mon. 
IV.  p.  429.  —  Auch  zu  Reichenau  No. 
21.  sec.  XII.  foi.  —  u.  St.  Gallen,  No. 
582.  p.  660.  saec.  XIV.)J  '  ed.  Pistorius, 
scr.  rer.  Germ.  III.  p.  638  (*  ed.  Pistorius- 
Struve,  scr.  rer.  Germ.  III.  p.  711-720;.  — 
»ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  430-436.  — 
Lesarten  ap.  Mone,  Quellensammlung  I.  p. 
77.  —  Vita  tertia  auctore  anonymo  ap. 
Mone,  Quellensammlung  I.  p.  79.  80. 

b'rl.-Schr.:     Wattenbach,     Deutschlands     Qe 
schichtsquellen  p.  2iG. 
Vgl.  Manlius. 

Uodalscalcus  de  Eglnone. 

Vita  Conradl  II  imp.  auctore  Wipone, 
vid.  Wipo. 

Vita  b.  Conradimartyrisfundatoris 
Montis  Angelorum  ord.  s.  Bened. 
apud  Subsilvanos  in  Helvetia  (f 
1 125.)  Ex  germanico  Henr.  M  u  r  e  r  i. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mai.  I.  p.  309. 
310. 

Vita  b.  Conradi  Placentini  eremi- 
tae  Neti  in  Sicilia,  tertii  ord.  s. 
Francisci,  patrono  ad  herniae  cura- 
tionera  (f  1351),  auctore  Vincen- 
tio  Littara. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19,  Febr.  IH. 
p.  164-167.  Cf.  Bollandi  comment.  praevius 
ibid.  p.  159-164. 

De  b.  Conrado  Miiiano  ord.  minorum 
Asculi  in  Piceno  (f  1289)  in  AA.  SS.  BoU. 
18,  April.  n.  p.  741.  742. 

De  3.  Conrado  Nantuino  Wolfratshusii  i» 
Bavaria  (f  1286)  Sollerii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  7.  Aug.  n.  p.  214.  215. 

Vita  Conradini  Bornadae,  Bri- 
xiani  ord.  praedic.  (f  1429  Bono- 
niae)  auctore  Nicolao  Bagna- 
torio  ord.  praed.  (cca.  1516.) 

Ausg, :  ed.  Leand.  Albertus,  de  viris  illu- 
strib.   ord.  praed.  p.  249. 

Vita  s.  Consortiae  virginis  Clu- 
niaci  in  Galiia  (saec.  VI.)  auctore 
anonymo  coaevo. 

Ausg.:  '  ex  editionibus  Chiffletii  et  Ma- 
billonii  »n  AA.  SS.  Boll.  22.  Jun.  IV.  p. 
250-254.   —   *ap.  Mabillon,  AA.   SS.  o.  ». 


CONSTABILIS  —  CORBINIANUS 


659 


Ben.   saec.   I.   p.   248-252.  —  » Auszug  ap. 
Bouqret.  rec.  III.  p.  458. 

Vita  s.  ConstabilisabbatisCaven- 
sis  in  Italia  (f  1124)  auctore  ano- 
nymo  coaevo. 

Ausg. :  '  ex  ms.  et  Mosandri  editione  in 
AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  lU.  p.  42-45.  — 
*  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI.  p.  229- 
236. 

De  s.  Constantia  Augusta,  Attica  et  Ar- 
temia  virg.  Romanis  (saec.  IV.)  Henscheuii 
comment.  historicus  in  AJi..  SS.  BoU.  18. 
Febr.  m.  p.  67-71. 

Acta  s.  Constantiae  Xirae  et  b. 
Mariae  Fernandez,  de  Vita  paupere, 
Eborae  in  Lusitania  (saec.  XV.) 

Ausg.:  ex  hagiologio  Lusitano  Georgii 
Cardosi  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mai.  VII.  p. 
416  c.  comment.  praevio  p.  415. 

Vita  s.  Constantiani  abbatis  et 
confessoris  et  miracula  (•{•  560.) 

Ausg.:  'ap.  Jjabbe,  bibl.  nova  11.  p. 
616-517.  —  *  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I. 
p.  544.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  449. 

Elogium  s.  Constantii  confessoris 
Anconae  in  Italia  (saec.  VI.)  Ex 
8.  Gregorio  Magno,  dialog.  lib. 
1.  c.  5. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Septbr.  VI. 
p.  641  Perierii  comment.  praevio  p.  640. 

Vita  s.  Constantii  episcopi  et  mar- 
tyris  Perusiae  in  Etruria  sub  M. 
Aurelio. 

Ausg. :  ex  mss.  Baronii  in  AA.  SS.  BoU. 
29.  Janr.  IL  p.  925-928.  —  Alia  vita  ex 
mss.  s.  Galli,  Perusino,  Baronii  ibid.  p. 
928-932.  —  Alia  vita  auctore  Joa.  An- 
drea  Palatio  'ap.  Surium,  vit.SS.29.  Janr. 
—  *inA.\.SS.  BoU.  1. 1.  p.  932-937 ;  c/.p.  1153. 

De  s.  Constantio  ap.  Brixiam  in  Italia 
in    AA.  SS.  BoU.  12.  Febr.  II.  p.  604. 

De  s.  Constantio  episcopo,  in  Italia  de- 
posito  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  III.  p.  374. 

De  s.  Constantio  et  Fausto  martyribus 
Bomanis  Coloniae  Agrippinae  Jacobi  Kritz- 
radt  s.  J.  comment.  liistoricus  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Mart.  L  p.  30-32. 

De  s.  Constantio  et  Fehciano  martjTi- 
bus  Romanis  Antverpiae  in  Belgio  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Mart.  II.  p.  393. 

De  s.  Constantino  abbate  Casinensi  (f 
cca.  570),  vid.  De  s.  SimpUcio  abb.  Casin. 

De  s.  Constantino  confessore  Carthagine 
in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mart.  U.  p.  55. 

De  s.  Constantino  episcopo  et  confessore 
Aquini  in  regno    Neapolitano    (f  560-673) 


Veldii  syUoge  historica  in  AAi  SS.  BoU. 
1.  Septbr.  I.  p.  243-246. 

De  s.  Constantino  episcopo  Vapincensi 
in  GaUia  (saec.  VL)  in  AA.  SS.  BoU. 
12.  AprU.  11.  p.  90. 

De  s.  Constantino  Magno  imperatore  Eo- 

mano  (f  337)  Papebrochii  comment.  histo- 

ricus  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai.  V.  p.  12-27. 

{mit  Manzabbildungen);  cf.  VU.  p.  825. 

Erl.-Schr.:  Manso,  J.  C.  F.,  Leb^n  Consiantins 

des    Grossen,    nebst    einiKen    Abhandl.    ge- 

schichtl.  Inhalts.  Breslau  1S17.  8o. 

De  s.  Constantino  patriarcha  Constanti- 
nopoUtano  (1676)  Pinius  in  AA.  SS.  Boli. 
29.  Jul.  VII.  p.  84-86. 

De  s.  Constantino  rege,  monacho  et  mar- 
tyre  in  Scotia  (-i"  cca.  576)  commentarius 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mart.  U. 
p.  64. 

De  s.  Consule  episcopo  Comi  in  Insubria 
(t  495)  ex  Ferrario  et  Annal.  Comensibus 
in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jul.  U.  p.  469. 

Acta  s.  Contardi  peregriniBronae 
in  Lombardia  (f  1249.) 

Ausg.:  ex  mss.  membr.  ecclesiae  Bronens. 
ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  BoU.  16.  April. 
U.  p.  448-454. 

Vita  s.  Contextl  episcopi  Baio- 
censis  in  Gallia. 

Ausq.:  ex  mss.  ecclesiae  Baiocensis  in 
AA.  SS.  BoU.  19.  Janr.  IL  p.  1137.  CJ. 
p.  227. 

De  s.  Conuallo  archidiacono  Glascuensi 
in  Scotia  (saec.  VII.)  Henschenius  in  AA. 
SS.  BoU.  18.  Mai.  IV.  p.  183. 

Vita  s.  Conwoionis  abbatis  Roto- 
nensis  in  Armorica  (Redon  in  d. 
Bretagne,  f  868.  5.  Janr.)  auctore 
anonymo.  Libri  3. 

Ausg.:  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  iV.  2.  p.  188-222. 

Erl.-Schr.:  Histoire  litteraire  de  la  Prance  V. 
p.  651. 
Observationes  praeviae  ap.  Mabillou   l.  c. 
p.  181-188. 

De  s.  Coprlca,  Victore,  Donato  martyri- 
bus  in  Libva  super.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Apr. 
L  p.  659." 

Vita  s.  Copbiniani  Frisingensis  epi- 
scopi  I.  (t  cca.  730)  auctore  Ari- 
bone  episc.  IV.  Frising.  (f  784.) 

Von  vorzUglichem  'NVerthe  fiir  d.  Agiiolflngische 
Periode  Baierns. 

Handschr.:  Einsiedeln,  Stiftsb.  sec. 
XLNo.261.—  St.  Gallen,  Stiftsb.Xo.551. 

—  Miinchen,  k.  Bibl.  Indersdorf.  242. — 
Leipzig,  Rathsb.  mbr.  sec.  XII.  Eep.  II. 
b.  58.  —  Admont,  Stiftsb.  mbr.  sec.  XI. 
fol.  Pertz'  Arch.  VI.  164. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  8.  Septbr. 

—  *tiiederholt  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s. 

42* 


660 


CORBINIANUS  —  CRESCENS 


Ben.  saec.  III.  i.  p.  600-617.  —  ^besaerer 
Text  ap.  Meiclielbeck,  histor.  Frisingens. 
I.  2.  p.  3.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Septbr.  III.  p.  281-296.  —  »Bruch8tuck 
ap.  Bouquet,  rec.  lU.  p.  652. 

Krl.-Schr.:  HUdinger.  M.,  zur  Kritik  altbaieri- 
scher  tieschichle.  Aus  d.  iSitzung.sbcr.  der 
Wiener  Aliademie.  XXIH. 

osterreichische  Ge.sch.   I.   p.    85.  94.  141. 

Freiberger,  Joh.,  canon.  Finsing.  et  pastor 
in  Vohburg  (f  l.Ml):  Vita  s.  Corbiniani  primi 
episc.  Fri.sing.  cum  chronico  epi.scopor.  Fri- 
sing.,  —  '  in  l'.  V.  Finauer'8  Bibliothek  z. 
Gebrauch  der  baierisch.  (Staats-  Kirchen-  u. 
Gelehrtengesch.  Frankf.  1772  I.  p.  81-103.  — 
*vorher  uni.  d.  Tit.:  Origo  cbristianae  reli- 
gioni:^  ecclesiae  l'risingenfis.  Landshuti,  Joa. 
Weyssenburger  1520.  4  0. 
Mannert,    filtesle    Ges-chichte    Bajoaricns  p. 

175.  192.  196.  197.  (Ub.  Aribo.)  Ungerecht. 
Rettberg,    Deutschlands  Kircheugeschichte 

II.  p.  213. 
Sulzbeck,  F.   X..   Lcben  des  h.  Korbinian, 
ersten    Bischofs    zu    Freising.    Regensburg 
1843.  80. 
Suygken,    comment.    praevius   in    AA.    8S. 

BoU.  I.  c.  p.  261-281. 
Wattenbach,  Deutschlands  Qeschichtsquel- 

len  p.  77. 
Zschokke,    baierische    Geschichte   1.   p.   75. 
Anmerk.  24.  p.  89.  Aura.  56.  57;  p.  119.  120. 
Billigt  u.  wdhre  Beurteilung. 
De    8.    Corcodemo    diacono    Antissiodo- 
rensi  in  Gallia  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoU. 
4.  Mai.  I.  p.  453, 

De  8.  Cordula  virgine  et  martjre,  s.  Ur- 
sulae  sodali,  Coloniao  Agrippinae  (f  451) 
Bossuei  sylloge  historica  in  AA.  SS.  Boll. 

22.  Oct.  IX.  p.  580-586. 

Acta  s.  Cornelii  centurionis  episc. 
Caesareae  et  Scepsi  (saec.  I.)  au- 
ctore  Simeone  Metaphraste. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Febr.  I.  p. 
291-295. 

De  88.  Cornelio  et  Caelestio  et  aliis  mar- 
tyribus  iu  Oriente  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr. 

I.  p.  997. 

De  s.  Cornello  exorcista  in  AA.  SS.  Boll. 

23.  Janr.  II.  p.  455. 

De  8.  Cornello  martyre  Romano  Gan- 
davi  in  Belgio  in  AA.  SS.  BoU.  16,  Febr. 

II.  p.  863. 

De  8.  Cornelio  papa  martjre  a.  252  Cen- 
tumceUis  in  Etruria,  item  de  ss.  Cereale  et 
Salustia  c.  21  sociis  mm.  Romae  Suyske- 
nii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Septbr.  IV. 
p.  143-191.  C/.  Appendix  de  s.  Cornelii 
et  Cypriani  mm.  reliq.  ac  miracuUs  in  ab- 
batia  Ninoviensi  in  Flandria  iiid.  769-778. 

De  s.  Cornuto  sacerdote  Iconii  in  Ly- 
caonia  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Septbr.  IV. 
p.  9. 

De  S8.  Corona  virgine,  Victore,  Zotica 
etc.  martyribus  Alexandrinis  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  April.  III.  p.  265.  C/.  p.   996. 

De  s.  Corpreo  episcopo  Cluan-Mic-No- 
Biae  in  Hibernia  (f  899)  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Mart,  I,  p.  468-469. 


De  8.  Cortilia  virgine  et  martyre  Romae 
in  AA.  SS.  BoU.  23.  Janr.  II.  p.  457. 

De  s.  Cosma  archiepi.scopo  Africano  Pa- 
normi  in  Sicilia  (f  1160)  Suyskenii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Sptbr. 
III.  p.  618-626. 

De  s.  Cosma  episcopo  Chalcedoneusi  iu 
Bithynia  sub  iconoinachis  in  AA.  SS.  BoU. 
18.  April.  II.  p.  582. 

De  8.  Cosma  episcopo  Mainmae  in  Pa- 
laestina  (f  cca.  781)  Stalsii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  14.  Octbr.  VI.  p.  594-610. 

Acta  s.  Cosmae,  Damiani,  Anthi- 
mi,  Leontii  et  Euprepii  martyrum 
a.  297  Aegis  iu  Cilicia,  auctore 
anonymo. 

Ausy.:  ex  m.s.  graece  et  lat.  tn  AA.  SS. 

BoII.  27.  Septbr.  VII.  p.  469-471.  —  Acta 

altera  auctore  anonymo  ex  editione  Mom- 

britii    ibid.    p.    471-473.    —    Acta    tertia 

auct.    anon.    ex    ms.    ibid.    p.   473-474.    — 

Acta  partim  fabulosa  ibid.  474-478. 

Erl.-Schr.:  Boerner,  Frid.,  de  Cosma  et  Dami- 

ano  artis   medicinae  diis   olim  . .  .  commen- 

tatio.  Helmesladj  17.')1.  4*.  0.  fig.  aen.  llpag. 

Mezzadri,   B.,  de  sauctis  martyribus    Cosnia 

et  Damiano.  Romae  1747.  40. 

Stilting,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  BoU. 

1.  c.  p.  428-4139. 
.S]j'ntagmatis  Iiistorici,  .«eu  veterum  Graeciae 
Anargyrorum  Cosmae  et  Damiani  nomine 
paribus,  parles  2,  ....  cuni  intorpretat.  la- 
tina  . . .  Reinold.  Dehnius  notis  illustravit. 
Viennae  in  Aiistria  1660.  k).  4«. 

Vita  s.  Cosmae  eremitae  Vene- 
tiis  (t  cca.  G58)  auctore  Fortunato 
Ulmo  monacho  Casinensi. 

Ausg.:  ex  editione  Veneta  in  AA.  SS. 
BoII.  2.  Septbr.  I.  p.  442-444  c.  Pinii  com- 
ment.  p.  440. 

De  s.  Cottido  diacono  et  sociis  martyri- 
bus  in  Cappadocia  in  AA.  SS.  BoU.  6.Septbr, 
U.  p.  673. 

De  8.  Cratone  oratore,  eius  uxore  et  do- 
mesticis,  martyribus  Komae  (f  cca.  273) 
in  AA,  SS.  BoU.  15.  Febr.  II.   p.  822-823. 

De  s.  Creatio  episcopo  Simorrae  in  Va- 
sconia  Henschenii  commentarius  hist.  tnAA, 
SS.  BoII.  6.  Jun.  I.  p.  708-710. 

De  8.  Crescente  discipulo  s.  Pauli  apo- 
stoli  (t  cca.  100)  Papebrochii  sylloge  hi- 
.storica  Hn  AA.  SS.  BoII.  27.  Jun.  V,  p. 
250.  251.  —  *wiederholt  ap.  Joannis,  scr. 
rer.  Mogunt.  U.  p.  1. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,  Kirchengeich.  Deutsoh- 
lands  I.  p.  82-90. 

De  8.  Crescente,  Juliano,  Nemesio  ete. 
martyribus  ("ordubeusibus  Henschcnii  com- 
ment  historic.  in  AA.  SS.  BoII.  27.  Jun, 
V.  p.  252-256. 

De  8.  Crescente  raartyre  Myrae  in  Ly- 
cia  in  AA.  SS.  BoU.  14.  AprU  IL  p.  376. 

De  8.  Crescente,    Paulo    et   Dioscoride 


CRESCENTIA  —  CUNERA 


661 


tjribns  Aegyptiis  m  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr. 
I.  p.  997. 

De  ss.  Cresconio,  Zenone,  Menaadro  etc. 
martyribus  Afris  in  AA.SS.BoU.  23.  Febr. 
III.  p.  362.  363. 

De  s.  Crispino  I  episcopo  Ticinensi  (f 
cca.  248)  in  AA.SS.BoII.  7.Janr.  I.  p.  356. 

De  s.  Crispino  III  episcopo  Ticinensi 
(t  466)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p.  372. 

De  s.  Crispino  martyre  in  Africa  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Jun.  L  p.  43. 

De  ss.  Crispo  et  Caio  Corinthi  (saec.  I.) 
Byei  sylloge  m  AA.  SS.  Boll.  4.  Oct.  11. 
p.  326-329. 

De  s.  Crispo  presb.,  Crispiniano  diacono  et 
Benedicta  virgine,  martyribus  Romanis  a. 
362  sjUoge  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jun.  V. 
p.  258. 

De  s.  Crispolo  martyre  in  Hispaniis  in 
AA.  SS.  BoU.  10.  Jun.  II.  p.  272. 

De  s.  Crispolo  martyre  in  Numidia  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Mai.  VU.  p.  16. 

De  s.  Cristo  sive  Euriste  martyre  Cae- 
sareae    in    Palaestina    in    AA.    SS.    Boll. 

8.  Jun    II.  p.  56. 

Vita  s.  Cronani  abbatis  Roscreen- 
sis  in  Hibernia  (f  cca.  640). 

Ausg. :  ex  ms.  Salmanticensi  in  AA.  SS. 
BoU.  28.  April  UI.  p.  580-583. 

De  s.  Cronano  episcopoinHibernia(saec. 
VI.)  in  AA.  SS.  Boll.   9.  Febr.   H.  p.  339. 

De  s.  Cronide ,  aut  Hieronide  diacono, 
Leontio  et  Serapione  etc.  martyribus  Alexan- 
driae  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Septbr.  IV.  p.  13. 

De  s.  cruciflxis  duobus  martyribus  patre 
et  filio  in  AA.SS.BoU.  13.  Febr.  IL  p.  650. 

De  s.  cruciflxorum  10000  in  monte  Ara- 
rath  sub  Hadriano  imp.,  item  de  1480  mar- 
tyribus  sub  rege  Persarum  Chosroe  in  Pa- 
laestina  Papebrochii  commeut.  criticus  in 
AA.  SS.  BoU.  22.  Jun.  IV.  p.  175-181.  — 
Acta  p.  182-188.  —  Acta  martyrum  1480 
ibid.  p.  188-193. 

De  s.  Ctesiphonte  episcopo  Vergii  in 
Hispania  (saec.  I.)  in  AA.SS.BoU.  1.  Apr. 
I.  p.  4. 

Acta  s.  Cucufatis  martyris  apud 
Barcinonem  in  Hispania  cca.  303. 

Ausg. :  ex  Mombritio  et  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Jul.  VL  p.  161.  162.  Cf.  Boschii 
comment.  praevius  ibid.  p.  149-161. 

De  s.  Culano  episcopo  in  Hibemia  m 
AA.  SS.  18.  Febr.  III.  p.  82. 

De  s.  Cumiano  episcopo  Scoto  (saec. 
VUI.)    Bobii    in    Italia   m   AA.    SS.    BoU. 

9.  Jun.  U.  p.  244. 
Vitab.  Cunigundis  —  Vitab.Kimegundae. 

De  88.  Cresconio,  Zenone  et  sociis  mar-         Miracula  s.  CunePac  virginis  mar- 


martyribus  Romanis  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Mai. 
VI.  p.  747. 

De  s.  Crescentia  virgine  Parisiis  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  Aug.  III.  p.  729. 

De  s.  Crescentiana  martyre  Romae  in 
AA.  SS.  BoU.  5.  Mai.  11.  p.  7. 

Acta  s.  Crescentiani,  Justini,  Gric- 
civiani  etc.  martyrum  sub  Diocle- 
tiano. 

Atisg.i  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p. 
60.  61. 

De  s.  Crescentiano,  Justo  et  forte  Sa- 
chinto  martvribus  Romanis  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Aug'.  I.  p.  318. 

De  ss.  Crescentiano,  Largo,  Tiberio  etc. 
martyribus  in  Oriente  m  AA.  SS.  BoU. 
9.  Ang.  U.  p.  411. 

De  s.  Crescentiano  martyre  Turribus  in 
Sardinia  sub  Hadriano  in  AA.  SS.  BoU. 
31.  Mai.  VII.  p.  422. 

De  ss.  Crescentiano ,  Victore ,  Rosula  etc. 
martyribus  in  Africa  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  Septbr.  IV.  p.  348. 

Acta  s.  Crescentii  martyris  Romae 
(saec.  IV.  init.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Septbr.  IV. 
p.  352.  353. 

Vita  s.  Crescentil  subdiaconi  Flo- 
rentiae  in  Etruria  (f  cca.  396). 

Ausg.:  ex  breviario  Florent.  ms.  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  April.  IL  p.  624.  625. 

De  b.  Crescentio  presbytero  Patavii  in 
Italia  (f  p.  1090)  Janingi  comment.  histo- 
ricns  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  VIL  p. 
583-587. 

De  ss.  Crescentio,  Sevo,  Arcananeo  mar- 
tyribus  mAA.SS.BoU.  10.  Aug.  II.  p.  534. 

De  ss.  Crescentione,  Arcaneo,  Hyacin- 
tho  etc.  martyribus  in  AA.  SS.BoIl.  10.  Aug. 
II.  p.  5.34. 

Acta  s.  Crescil  et  sociorum  mar- 
•tyrum  in  agro  Mugellano   in  Thu- 
scia  a.  250. 

Enthalteu  Ungianbliches. 
Ausg.:  'ex  mss.  nunc  primum  edita  a 
J.  Laderchio  cura  A.  F.  FeHcii  appendice. 
Florentiae  1707.  fol.  2  vol.  in  1.  — 
*  iuxta  editt.  Laderchii,  Moctii  et  Lamii  in 
AA.  SS.  BoU.  24.  Oct.  X.  p.  589-597.  — 
Gloria  posthuma  ibid.  p.  598-614. 

Erl.-Scfir.:  Acta  sanctorum  Christi  martyrum 
vindicata  ab  Odoacre  Hbachio  sive  a  Jac. 
Laderchio  .  ..  Romae  172".  2  part.  40. 

d.  Buck,  cominentarins  praevius  tn  AA.  SS. 
1.  c.  p.  583-.589. 

Ladercbi,  G.,  lettera  de  santi  m.  Cresci  e 
compagni,  in  rjsposta  ad  alcune  difflcolta 
oontro  gli  atti  de  medesimi  santi.  Firenze 
17U.  40. 


662 


CUNIBERTU8  —  CYPRIANU8 


tyris  Rhenis  apud  Belgas  in  dioec. 
Ultraiectina  cca.  700. 

Ausff.:  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  II.  p. 
563-567.  —  Miracula  alia  ibid.  p.  568- 
672.  Cf.  Papebrochii  commentarius  prae- 
viQs  ibid.  p.  557-563. 

Vita  s.  CunibertiarchiepiscopiCo- 
loniensis  (f  cca.  663)  auct.  incerto. 

Aus  spSter  Zeit. 
Ausg.:  ed  Sitrius,  vit.  SS.  12.Nvbr.  p.  274. 
Erl.-ScJir.:  Uettberg,    Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  p.  f>35. 

Vita  Cunonis  abbatis  Sigebergen- 

sis(1105 — 1126),  post  episcopiRatis- 
bonensis  (t  1132)  auctore  Ruperto 
abbate  Tiutiensi. 

Au.i(j.:   'm  Rnperti  opera.  Coloniae  1526. 
p.  182-186.  —  'fragmenta  ed.  Jaff^  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  637.  638.  — 
Vgl.  Rupertas  abb.  Tiut. 
Vita  s.  Heribcrti. 

De  s.  Curento,  Timotheo,  Saldia  etc. 
martyribus  in  Mauritania  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  Mart.  II.  p.  619. 

Vita  s.  Cuthbepti  episeopi  Lindis 
farnensis    ad  Edfridum  episcop.  et 
fratres   Lindisfarnensis    insulae    (f 
687)  auctore    Beda  Venerabili. 

Ausg.:  ^in  Bedae  oper.  ed.  Colon.  1688. 
III.  p.  151.  —  ="  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
III.  p.  97-116.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  877-915.  —  *m  Be- 
dae  oper.  ed.  J.  Smith  p.  227-264. —  Vita 
altera  metrica  aiictore  eodem  'ed.  Ca- 
nisiu.s,  lect.  antiq.  V.  2  p.  692  (»ed.  2a  II. 
p.  1.24).  —  «ap.Mabillon  1.  c.  p.  915-937. 

—  *m  Bedae  opp.  ed.  J.  Smith  p.  267- 
291. —  Vitaalia  auctore  monacho  coaevo 
Lindisfarnensi  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
III.  p.  117-124.  —  Liber  de  transla- 
tionibus  et  miraculis  C-i  auctore  mo- 
nacho  Dunelmen.si  anonymo  (saec.  XI.)  Hn 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  127-137.  —  'ap.Ma- 
bilion  I.  c.  saec.  IV.  2.  p.  276-302.  — 
Translatio  corporis  in  novam  tumbam 
a.  1054  in  AA.  SS.  Boll.   I.   c.  p.  137-138. 

—  Narratio  hi.storica  ex  mss.  ibid.  p. 
138-142.  —  Reginaldus  monachus  Dn- 
nelmensis  (cca.  1165):  Libellus  de  admiran- 
dis  b.  C-i  virtutibus  quae  novellis  patra- 
tae  sunt  temporibus  ed.  .James  Raine. 
Londini  1835.  8«.  Frinted  Jor  the  Surtees 
society. 

Erl.-iichr.:  Coniin entariug  pracviiis  m  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  93-97. 
Translatio  ad  varia  loca  ihid.  p.  124-127. 
Wrigbt,    Th.,    ReKinald    of   Durham   in  Ma 
Biographia  Britannica  liter.  II.  p.  196. 

Acta  .';.  Cuthbupgae  peginae  et  ab- 
batissae  Winburnensis  in  Anglia 
(f  720-730). 


Atisg.x  ex  Capgravio  in  AA.  SS.  Boll. 
31.  Aug.  VL  p.  699-700. 

Krl.-Schr.:  Dc  s.  Cuthburga  rep.  et  abbat. 
Winburnensi,  «bi  de  Coenbur)?a,  Eadburga 
et  Tetta  abbatissis,  ap.  Mahillon,  AA.  8S.  o. 
8.  Beu.  saec.  III.  1.  p.  iib-V)(i. 
Stlltinjj,  comm.  praevius  tn  AA.  SS.  1.  c.  p. 
G9fi-699. 

Vita  s.  Cuthmanni  confessoris  Sten- 
ningae  in  Normannia  auctore  ano- 
nynio. 

Ausg.'.  ex  2  mss.  in  AA.  S8.  Boll.  S.Febr. 
II.  p.  197-199. 

Vita  s.  Cypriani  episcopi  Captha- 

giniensis  et  raartyris  a.  258  auctore 
s.  Pontio  diacono  Carthagi- 
niensi   eius  comite. 

Aus(j.:  'ed.  Suriu.s,  vit.  SS.  14.  Septb.  — 
^ante  opera  s.  Cypriani.  —  *ap.  Ruinart, 
acta  sinc.  martyrum.  II.  —  ^wiederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Septb.  IV.  p.  325-332.— 
»ap.  Gallandi,  bibl.  PP.  IIL  —  *in  C-i 
oper.  stud.  et  labore  Steph.  Baluzii.  Absol- 
vit  unus  ex  monachis  congregat.  s.  Mauri. 
Paris.  1726.  fol.  wricZ  Venetiis  1728.  1758. 
fol.  p.  CXXXV  sq.  —  *ap.  Olshausen,  mo- 
numenta  praec.  hist.  eccl.BeroIini  1820.  8".  I. 
Cf.kk.  SS.  Boll.  Mart.  L  p.  750.  —  Acta 
proconsularia  de  morte  s.  C-i  ^e.\  Rui- 
nart.  I.  c.  »Mi  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  332- 
334.  —  *ap.  Olshausen  1.  c.  —  Gloria 
sancti  posthuma  et  de  operibus  ipsi 
adscriptis  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  334-348.  — 
Cf.  De  Cornelii  et  Cypriani  reliq.  ac  mira- 
culis  in  abbatia  Ninovien.si  in  Flandria 
ibid.  appeud.  p.  769-778. 

Erl.-Schr.:  BShr,   Gesch.    der   romiBch.    Literat. 

Suppl.-Bd.  2.  Abth.  p.  ,')0-65. 

(Gervaiso,  l*"r.  Arin.)  Vie  de  s.  Cyprl<!n.  dve- 

que    de  Carthagc,   avec  la  critiquc   de    »es 

ecritH.  Ara.sterdam  1689.  12mo,  PariH  1717.  4  0. 

Iluther,  .foh.,  V.A.,  Cyprians  Lehre   von  der 

Kirche.  Hamburg  183a  80. 
Poole,    the   life   and   timea    of   St.   Cyprian. 

Oxford  1810.  irr.  so. 
Reithraeier.  Wolfg.,  Gesch.  des  h.  Cyprian. 
Bischofs   u.   Mfirtvrerg   von   Carlhago.  Augs- 
burg  1»48.  80. 
Rettberg.  Thascius  CScilius  Cyprianns.  G6t- 

ting.  1831.  80.  * 

Rudelbach,  A.,  Christl.  Biographien.  Lebens- 
beschreibungen  derZeugen  d.  clirisll.  Kirche. 
Leipzig  18,iO.  I.  gr.  SO. 
Reuchliu,    ,Ioh.    Jnc,   tlisiiertationea    III    dc 

doctrina  Cypriani.  Argentor.  1751-54.  40. 
Suysken,  comnient.  praevius  tn  AA.  8S.  Boll. 
I.  c.  p.  191  325. 

Acta  s.  Cyppiani  et  Felicis  epi- 
scoporum  aliorumque  4975  partim 
martyrum  partira  confessorum  in 
Africa  (cca  482  et  post)  auctore 
Victore  Vitensi. 

Ausg.:  ex  '  editione  Riiinartii  cum  *Surii 
et  *Chiffletii  editionibus  collata  *in  AA.  SS. 
BoII.  12.  Oct.  VI.  p.  94-96.  Cf,  Byei  com- 
ment  praevius  ibid.  p.  83-94. 


i 


CYPRIANUS  —  CYRILLUS 


663 


Acta  s.  Cypriani,  JustinaeetTheo- 

ctisti  martyrum  prope  Nicomediam 
in  Bithynia  a.  304.  interpolata  au- 
ctore  anonyrao.  Libri  3. 

Ausq. :  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  IIL  p. 
1621-1650.  —  ^tdederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
26.  Sept.  VIL  p.  217-221;  pars  11.  graece 
et  lat.  p.  222-242.  —  Pars  III.  auctore 
anonymo  gr.  et  lat.  p.  242-246. —  Gloria 
posthuma  ibid.  p.  246-258.  —  Trans- 
latio  s.  Juetinae  a  Roma  in  Placentia  t&icZ. 
p.  258-262.  Cf.  Clei  commentar.  praevius 
ibdd.  p.  195-217. 

De  s.  Cypriano  episcopo  Brixiensi  in 
Italia  (t  cca.  552)  wi  AA.  SS.BolI.  21.April. 
IL  p.  849. 

De  s.  Cypriano  episcopo  Telone  in  Pro- 
vincia  Galliae  (f  cca.  545)  Ghesquierii 
comment.  hist.  criticus  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Octb.  II.  p.  164-178. 

De  s.  Cypriano,  Muscula,  Donata  etc. 
martyribus  Capuanis  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  April.  II.  p.  80. 

De  s.  Cyprilla,  Lucia  et  Aroa  martyribus 
Cyrene  in  Libya  (saec.  IV.)  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jul.  IL  p.  224. 

Vita  s.  Cyri  et  Johannis  marty- 
rum  Aegyptiorum  sub  Diocletiano 
ab  antiqixo  auctore,  sed  incerto 
scripta.  Graece. 

Ausg. :  latine  reddita  ab  Oth.  Zylio  in 
AA.  SS.  Boll.  31.  Janr.  11.  p.  1084-1088. 
—  Miracula  ibid.  p.  1088-1095.  Cf.  p. 
1081  sq. 

De  8.  Cyro  Carthaginiensi  episcopo  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Jol.  lU.  p.  648. 

De  s.  Cyro  Graecis  honorato  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Jun.  n.  p.  240. 

De  s.  Cyro  patriarcha  Constantinopoli- 
tano  (t  cca.  714)  in  AA.  SS.  Boll.  S.Jan. 
L  p.  531-532. 

De  s.  Cyrla,  Musca,  Valeriana  etc.  mar- 
tyribus  Aquileiae  in  AA.  SS.  BoII.  17.  Jun. 
UI.  p.  287. 

De  s.  Cyria,  Valeria,  Marcia  martyribus 
Caesareae  in  Palaestina  in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Jun.  I.  p.  622. 

De  s.  Cyriaca,  Pampiano,  Cassiono  etc. 
martyribus  in  Graecia  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Mart.  IL  p.  420. 

De  s.  Cyriaca  vidua  et  martyre  Romae 
sub  Decio  Cuperi  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  21.  Aug.  IV.  p.   403-406. 

Vita  8.  Cyriaci  abbatis  in  Palae- 
stina  (f  556)  auctore  Cyrillo  Scy- 
thopolitano,  sancti  discipulo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoII. 
29.  Septb.  VIII.  p.  147-159.  Cf.  Clei  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  142-146. 


Acta  8.  Cyriaci  episcopi  Hieros.,  vid. 
Acta  8.  Judae^Quiriaci. 

De  s.  Cyriaco,  Cimino,  Zotico  et  sociis 
martyribus  Neapoli  m  AA.  SS.Boll.  13.  Janr. 
I.  p.  767. 

De  8.  Cyriaco,  Donato,  Tertio,  Appia 
etc.  martyribus  Corinthiacis  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Jul.  V.  p.  47. 

De  s.  Cyriaco  et  Paula  virgine  Malacae 
in  Hispania  cca.  a.  305.  Henschenii  syl- 
loge  m  AA.  SS.  BoII.  18.  Jun.  HL  p.  573. 

De  s.  Cyriaco  et  sociis  martyribus  Nico- 
mediae  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Apr.  I.  p.  659. 

De  s.  Cyriaco,  Largo,  Smaragdo  et  so- 
ciis  martyribus  Romae  Cuperi  comm.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoII.  8.  Aug.  II.  p. 
327-340. 

De  s.  Cyriaco  martyre  Neveduni  in  AA. 
SS.  BoII.  20.  Janr.  IL  p.  298. 

De  s.  Cyriaco,  Maximo,  Grado  ete.  mar- 
tyribus  Roraae  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai. 
lU.  p.  25. 

De  s.  Cyriaco,  Satumino,  Bellico  etc. 
martyribus  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun. 
IV.  p.  72. 

De  s.  Cyriaco,  Valeria,  Marcia  etc.  mar- 
tyribus  in  Africa  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun. 
UI.  p.  37. 

Acta  s.  Cyrici    et    Julittae    matris 

viduae  Iconiensis   martyrum  Tarsi 

inCiliciasubDiocletianoapocrypha. 

Ausg.:   in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  IIL  p. 

28-34.  —  Acla  martyrii  auctore H u  cbaldo 

monacho   Elnonensi    ap.  Mombritium, 

sanctuarium   s.   Vit.  SS.  No.    18.  p.  21.  — 

Passio    auctore   Philippo    Harveng   de 

Eleemosyna  abb.  Bonae  Spei  ord.  Prae- 

monstr.  in  Hannonia    (t  p-    1180)    m  Phi- 

lippi  oper.  ed.  Nicol.  Chamart.  Duacil621. 

fol.  p.  745-752.  —  Translatio  ad  Elnonense 

s.    Amandi   monasterium    auctore    eodem 

Philippo  in  AA.  SS.  BoII.  I.  c.  p.  34-37. 

Erl.-Schr.:  Epistola  Theodori  episc.  de  passione 

ss.  Quirici  et  Juiittae  ibid.  p.  23-25. 

Epistola  eadem  graecolatina  ex  edit.  Com- 

befisii  ibid.  p.  25-28  {m.  Abbildg.) 
Papebroch,    commentar.    praevius    ibid.    p. 
17-23  (m.  Abbild.) 

Acta  s.  Cyrilli  episcopi  et  mar- 
tyris  forte  Cortynae  iu  Creta  sub 
Decio,  auctore  incerto. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Jul.  IL  p.  684-687.  —  Acta  latina 
auctore  incerto  ibid.  p.  687. 

Vita  s.  Cyrilli  III.  prioris  gene- 
ralis  ordinis  b.  Mariae  de  monte 
Carmelo  (f  cca.  1224).  Epitome. 
Auctore  Johanne  Palaeony- 
dor  o. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  L  p. 
500-502. 


164 


CYRILLU8  —  CYRINUS 


Vita  s.  Cyrllli  et  Methodii  epi- 
scoporum,  Slavoruin  .apostolorum, 
Olonnieii  in  Moravia  (saec.  IX.): 
jTempore  igitur  quo  Michael.' 

Auxg.:  cum  translatione  s.  Clementis  ex 
ms.  Fr.  Duchesne  in  A A.  SS.  Boll.  9.  Mart. 
ir.  p.  19-22. —  Vita  alia:    ,Temporo  Mi- 

chaelis  imp.  fuit  quidani'    ibi,d.  p.  22-24. 

Vita  alia,  ed.  J.  G,  Stredowsky  m;  Sacra 

Moraviae    hi.storia  sive  Vita  SS.  Cyrilli  et 

Methudii,  Welehradensium  archiepisc,  Mo- 

raviae,  Bohemiae,  superioris  Silesiae  . . .  et 

paene    Slavoniae     universae    apostolorum. 

Solisbaci  1710.  4«.  —  Conversio  Bohe- 

morum   per   s.   Methodium  episcopum    ex 

vita  s.  Ludmillae  in  A.k.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 

24-25.  —  Lectionesecclesiasticae  de 

88.  C.  et  M.  ex  ms.  breviario  ibid.  p.  24. 

Erl.-Schr.:    Coniment arins    praevins    in    AA 

SS.    BoII.    1.    c.   p.   12.19  (Qnao   gentes  a  ss! 

Constautiuo   ]>biloKopho  sive  Oyrillo  et  Me- 

thodio  eius  fratre  conversae;   ss.    C-i  et  M-i 

re»  gestae,   praccipne  ex   hi»t.   translalionis 

s.  Clementis   papae  mart.;   alia  de  actis  ss. 

C-i  et  M-i;  slavonice  versae  a  C-o  scripturae; 

ab  utroqne  mis.sae  cantatae   papa  probante; 

chronologia    apostolicae    praedicationis    ss. 

C-1  et  M-i.) 

Dobner,      Aufweriunp     einer     histor.  ■  krit. 

Frage:    ob    das   heut    zn   Tage    sogenannte 

cyrillische  Alphabet  fdr  eine  wabre  Ertind. 

des  slavisch.    Apostels   Cyrill  zu  halten  sei, 

—   in   Abh.    d.    bohm.    Ge».    d.    Wissensch. 

Prag.  17R.5.  I,  2.  p.  101. 

Dobrowsky,   .T.,  Cyrill  u.  Method,   der  Sla- 

wenApostel;  —  in  Abhandl.  der  Bohm.  Ge- 

sellsch.   d.    Wissenschaften.    Prag.    1.923.    T. 

Vin.  2.  (axich  eimeln  erschienen  Prag  1823.  HO) 

,  mahrischc  Legende  von  Cyrill  u.  Method. 

Nach  Handschrlften  hrsg.  n.  mit  and.  Legen- 

den   vergljchen   u.  erlautert.   Prag.  1S26:  

«n   Abhandl.   der  Bohm.   Gesellsch.  d.   Wis- 
senschaft.  Neue  Folge.   Prag.   Tom.  I.  iauch 
eimeln  Prag  1«26.  8«.) 
DlUramler,   d.  pannonische  Legende  vom  h. 
Method,    —   in  Arch.  f.    Kunde    osterr.  Ge- 
schichtsquellen.  XUI. 
!G!in7.el,  J.  A.,  Gesch.  der  Slavenapostel  Cv- 
rill    n.   Method,    u.   der  slavischen  Liturgie. 
Leitmeritz  1857.   80.  i  Thlr.  22  Sgr.  2.  Aufl. 
Wien  1861.  8  0.  l  Thlr.  22  Sgr. 
Hanus,  Ign.  .lan  ,   Sv.   Kyril  nepsal  kyrilsky 
nez  hlaholsky.   Z  pojednini   kr.   ceskf^   spo- 
lecnosti   nauk.    Praze    1857.    gr.  4o.    (26    S.) 
15  Sgr. 
Philaret,  Bischof  v.  Riga,  Cyrillug  n.  Metho- 
dius,   dio   Apostel  der  Slawen.   A.  d.  Russi- 
schen.  Mitan  n.  Leipzig  1S47.  8«.  Ji/.  /  Abbild. 
Richtcr,  Cyrill  u.  Method,    dor  Slaven  Apo- 
stel     und     Mahren»     Schutzheilige.     Olraiitz 
1825.  so. 
Schafer,  M.,  Gcschichte  der  bohmi.schen  Lau- 

despatrone  u.  b.  w.  Pr.Tfj  1796.  8o. 
Schaffarik,    P.    J.,    Gesch.    der   slavischen 

Sprache  u.  Literatur.  Ofen  1826.  p.  8.5-119. 

Schmldt,  Ch.  Sni.,  hlstor.  Untersuchung  der 

Frage:  Ward   d»s  Christenthum  in  Bohmen 


von  Methud  nach  den  GrundsSt/on  der 
grlech.  Kirchc  eingePlhrt?«Leipz.  1787.  80. 
6  Sgr.  3  Pf. 
Wattenbach,  die  slavischo  Litnrglc  in  B6h- 
men,  —  tn  Ahhandlungen  der  htstor.-philos. 
(}esell»chaft  in  Broslau.  185H.  I.  No.  IV. 

De  8.  Cyrillo,  Andrea,  Tebeilio  etc.  mar- 
tyribus  Antiochonis  m  AA.SS.BolI.  22.  Jul. 
V.  p.  2.35. 

De  s.  Cyrillo,  Aqniia,  Petro  etc.  marty- 
ribus  in  AA.  SS.  BoU.  28.April.  III.  p.  671. 

De  s.  Cyrillo,  Aquila,  Petro  etc.  marty- 
ribus  Philadelphiensibus   in   AA.    SS.  Boll 

I.  Aug.  I.  p.  29. 

De  e.  Cyrillo,  Carello,  Primolo  etc.  mar- 
tyribus  Caesareae  in  Cappadocia  Hensche- 
nii  sylloge  historica  in  AA.S8.Boll.  29.  Mai. 
VII.  p.  17. 

De  s.  CyrillO',  Cendeo,  Dionio  etc.  mar- 
tyribus  in  Mysia  inferiore  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Mai.  II.  p.  557. 

De  s.  Cyrillo,  Eleutherio,  Mariano  etc. 
martyribus  Romanis  in  monasterio  s.  Lam- 
berti  in  Styria  in   AA.    SS.   Boll.  11.  Mai 

II.  p.  619.  620. 

De  s.  Cyrillo  episcopo,  Rogato,  Felice 
etc.  martyribus  Afris  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Mart.  I.  p.  757.  758. 

De  s.  Cyrillo  episcopo  Trevirensi  (f  cca. 
458)  Henschenius  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Mai. 
IV.  p.  331. 

De  s.  Cyrillo  Hierosolymorura  episcopo 
(f  389)  comraent.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  18.  xMart.  IL  p.  625—633.  —  Myijfx  9 
Tou  iy  ay.  n.  ^.  KvQikkov  nQxumaxonov 
'  ItQoaokvfnau  ibid.  p.  748. 

De  s.  Cyrillo  martyre  Axiopoli  in  Mysia 
inferiore  in  AA.  SS.'  BoII,  26.  Apr.  III.  p. 
415. 

De    s.    Cyrillo    patriarcha    Alexandrino 

(t  445)  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jaur.  II.  p.  843- 
854  (C-i  natalis  aetas,  reliquiae;  patria, 
studia,  monachatus  ;  episcopatus,  proscripti 
Novatiani;  Judaei  Alexandria  pulsi;  turbae 
Alexandrinae;  nomen  s.  Chrysostomi  di- 
ptychis  inscriptum  ;  haeresis  Nestoriana  de- 
tecta;  vices  sedis  apostolicae  Cyrillo  dele- 

fatae;conciliumEphesinum,  haeresisNestor. 
amnata;    novae    in    Cyrillum    calumniae, 
carceres,  victoria;  recuiiciliatioecclesiarum.) 

De  s.  Cyrillo  patriarcha  Antiocheno  (+ 
300)  in  AA.  SS.  Boll.   22.  Jul.    V.   p.  236. 

Acta  s.  Cyrini  martyris  Romae  =  Acta  s. 
Quirini. 


DADA  —  DANTE 


665 


I>. 


Acta  s.  Dadae,  Gobdelaae,  Cas- 
diae  et  Gudeliae  raartyrum  saec. 
IV.  in  Perside,    auctore   anonymo. 

Ausy.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Bull. 
29.  Septb.  VIII.  p.  129-135.  Cf.  Stiltingii 
comment.  praevius  ibid.  p.  127-129. 

Vita  s.  Dadercae  seu  Monynnae 
virginis  in  Hibernia,  Scotia  vel 
Anglia  (saec.  V.  VI.)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  II.  p. 
290-296. 

Vita  s.  Dadonis  jep.  Rothomag.,  vid.  Vita 
s.  Audoeni. 

De  s.  Dafrosa  vidua  Romana  martyre 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I.  p.  166. 

Vita  Dagoberti  regis  =  Gesta  Dagoberti 
I.  regis  fr. 

Acta  s.  Dalflni  episcopi  Lugdunensis  = 
Acta  s.  Annemundi. 

Vita  s.  Dalmathii  Ruthenae  urbis 
(Rhodez)  in  Gallia  episcopi  (f  cca. 
541)   auctore  anonymo.   2.  Novbr. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  II. 
Append.  —  *  Ausziu/  ap.  Bouqnet,  rec.  III. 
p.  419. 

Acta  s.  Dalmati  archimandritae 
et  Fausti  eius  filii  ac  monachi  (f 
cca.  440)  Constantinopoli. 

Au^g. :  '  ed.  Ans.  Bandurus ,  imperium 
Orientale  II.  p.  697,  graece  et  lat.  —  *  lat. 
repetita  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Aug.  I.  p.  218- 
224.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid.  p. 
213-218. 

Vita  fr.  Dalmatii  Moner  ordinis 
praedic.  (f  1341)  auctore  Nicolao 
Eymerico  ord.  praed. 

Ausg.:  in  Franc.  Diagi  historia  Provin- 
ciae  Aragoniae  p.  259-265.  Barcinone  1599. 
fol. 

Erl.-Schr.;  Periei",  comment.  historicus  de  b. 
Dalniatio  Monerio  (ierund.ae  in  Cataloiiia 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Sept.  VI.  p.  750-760. 

De  s.  Damiano  episcopo  Ticinensi  in 
Italia  (t  cca.  710)  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Apr. 
n.  p.  91.  92. 

De  s.  Damiano  martjre  Romano  Salman- 
ticae  in  Hispania  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Feb. 
n.  p.  581. 

De  s.  Damiano  milite  et  martyre  in  Africa 
»71  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  IL  p.  581. 

De  s.  Danacte  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Janr.  U.  p.  3. 


De  s.  Danda,  Eunica,  Secundo  etc.  mar- 
tyribus  in  Thracia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mart. 
I.  p.  644. 

De  s.  Daniele  martyre  Laude-Pompeia 
in  Italia  in  AA.  SS.  Boll.  22.  April.  III. 
p.   17. 

De  s.  Daniele  propheta  Babylone  Pinii 
sylloge  hi.storica  in  AA.  SS.  Boll.  21.  JuL 
V.  p.  117-130. 

De  b.  Daniele  Venetiis  apud  Camaldu- 
lenses  (f  1411)  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart. 
m.  p.  918. 

Vita  s.  Danielis  anachoretae  et 
martyi'is  Gerundae  in  Hispania. 

Quadamtenus  fabulosa  et  siispecta. 
Ausg.:    in  AA.  SS.  Boli.   24.  April.   lU. 
p.  268.  269. 

Inventio  s.  Danielislevit.,  mart.  Pa- 
tav.,  ex  agonibus  martyrum  excusis. 

Ausg.:  in  AA.  SS-  BoII.  3.  Janr.  I.  p. 
160.  —  De  eodem  s.  Daniele  ex  Bernard. 
Scardeonio  ibid.  p.  161. 

Acta  s,  Danielis,Samuelis,Angeli, 
Domni,  Leonis  etc.  martyrum  ex 
ord.  s.  Francisci  Septae  in  Mauri- 
tania  Tingitana  (f  1221). 

Ausg.:  ex  breviario  Romano  antiquo  in 
AA.  SS.  Boll.  13.  Oct.  IV.  p.  390-392.  Cf. 
Byei  comment.  praevius  ibid.   p.  384-389. 

De  s.  Dannio  presbytero  Bononiensi  (f 
1184)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p. 
180.  181. 

Vita  Dantis  Aligherii  (f  1321) 
auctore  JohanneMarcoJacobo 
Philelpho  (f  14S0  in  Mantua.) 

Au^g.:  primum  edit.  et  illustr.  a  D.  Mo- 
reni.  Florent.  1828.  S».  —  Vita  Dantis, 
Boccaccii  et  Petrarchae  auctore  Sicone 
s.  Xico  Polentano  {cognom.  liicci,  1405 
Canzler  von  Padua  und  Beschreiber  der  auf- 
gefundenen  Gebeine  des  Lii-ius)  ed.  L.  Me- 
hus,  specimina  histor.  liter.  Florent.  saec. 
Xni.  et  XIV.  Florent.  1747.  8».  —  Vite 
di  Dante  e  del  Petrarca  autoreLeonardo 
Bruni. 

Atisg.:  '  ed.  Jo.  Cinello.  Perugia  1671. 
12mo.  —  >  ed.  Franc.  Redi.  Fiorenze  1672. 
12mo.  —  » cavate  da  un  ms.  s.  1.  et  a. 
(Padova,  Comino  1727).  ^®.  ,Uno  de'  poche 
essemplari  a  parte.'  Gamba.  —  *Firenze 
1853.  8\ 

Erl.-Sehr.:   Fabricitts.    bibl.    uied.    et   inflmae 
latinitatis.  Lib.  IV.  p.  36. 
Panr,  Th.,  iib.   d.  Qaellen  der  Lebensgesch. 
Dantes.  Gorlitz  1862.  Lex.-80.  15  Sgr. 


666 


DARIA  —  DEMETRIA 


1TB.  Befionders  in  nenerer  Zeit  i«t  ilbcrDante 
ausscrordciillich  vicl  Rcschrieben  worden;  mehro- 
res  davon  anprcfihrt  ap.  v.  Sybel,  histor.  Zeit- 
8chrift.  1861.  p.  531  sq. 

De  s.  Daria  ConstantinopoH  in  AA.  SS. 
Boll.   19.  Jul.  IV.  p.  586. 

De  s.  Darlugdacha  sive  Dardulaclia  vir- 
gine  Scota  Kildariae  in  Hibornia  (f  524) 
in  AA.  SS.  BoU.   1.  Febr.  I.  p.  176.  177. 

De  s.  Dasio  Axiopoli  in  Moesia  inferiori 
«n  AA.  SS.  Boll.  4.  Octb.  II.  p.  411. 

De  s.  Dasio,  Zosimo,  Januario  etc.  mar- 
tyribus  Puteolis  in  Campania  (saec.  IV.) 
de  Buckii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct. 
VIII.  p.  829.  830. 

De  s.  Dasio,  Zotico  et  Caio  martyribus 
Nicomediae  in  Bithynia  a.  303  Buckii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  11-14. 

De  s.  Datho  episcopo  Ravennae  in  Italia 
(t  cca.  185)  Sollerii  commentarins  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Jul.  I.  p.  635. 

De  s.  Datianoniartyre  Cartbagine  in  Africa 
in  AA.  SS.  Boll.   31.  Mai.  VII.   p.  437. 

De  8.  Datio  Mediolanensi  episcopo  (f  552) 
m  AA.  SS.  BoII.  14.  Janr.  I.   p.  967-970. 

De  s.  Dativo,  Juliano,  Taelliano  etc.  mar- 
tyribns  Africanis  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Janr. 
II.  p.  708. 

Vita  b.  Davanzati  confessoris  Bar- 
berini  in  Etruria  (f  1295)  per  Do- 
minicum  Pratensem. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul. 
II.  p.  527-529.  C/.  Sollerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  524-526. 

De  s.  Davide  solitario  Thessalonicae  in 
Macedonia  (f  cca.  540)  Papebrochii  sylloge 
historica  in  AA-  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p. 
176-178. 

Acta  s.  Davidis  abbatis  Snevin- 
gae  seu  Munckatorpii  in  Westman- 
nia  Sueciae  provincia  (f   10S2). 

Ausg. :  '  ex  J.  Vastovii  vite  aquilonia 
»m  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul  IV.  p.  110;  c/. 
p.  108.  —  *  e  breviar.  Arosiensi  ap.  Fant, 
scr.  rer.  Suec.  II.  p.  405-412. 

Erl-Schr.:  Qronw.-ill.  .Andr.  (rcsp.  Dan.  Ra- 
meen),  de  ».  Davide  primo  aporitolo  West- 
manniac.  IJpsaliae  1123.  80.  min. 

Vita  s.  Davidis  archiepiscopi  Wie- 
nevensis  in  Wallia  (f  544)  auctore 
Ricemarcho  episcopo  S.  Da- 
vidis  (t  1096.) 

Die  Grnndlaifc  aller  fibrigen  r^cbensbe.-rhrei- 
biiniren  D's. 

Handschr.:  vid.  ap.  Wright,  biograpbia 
Britann.  liter.  II.    p.  45. 

Ausg.:  ein  Theil  ap.  Wharton,  Anglia 
sacra  II.  p.  645-647.  —  VKa  alla  ex  ms. 
Ultraiect.  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Mart.  I.  p. 
41-46  cum  3  appendicibus  ibid.  p.  46-47  ex 
Colgano,  Capgravio   et   historia  Anglicana 


Harpsfeldii.  —  Tlta  alla  auctore  Giraldo 
Cambrensi,  ap.  Wharton,  Angiia  sacra 

II.  p.  628-640.  —  Ti(a  aila  auctore  (ut  vide- 
tur)  canouico  Menevensi  coaetaneo  ibid.  p. 
652.  653. 

Erl.-Schr.:  Commentariun  praevius  in  AA.  SS. 
Holl.  1.  c.  p.  38-41. 

Pabrlcius,   bibl.   ined.   et  inflmae  latinitAtii 
ed.  Mansi  VI.  p.  72. 

Acta  s.  Davini  peregrini  Lucae 
in  Hetruria  (f  1051)  auctore  ano- 
nymo  supparis  aevi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boli.  3.  Jun.  I.  p. 
329-332.  —  Epitaphium  ibid.  p.  332.— 
Appendix  de  3.  4.  et  5.  translatione  ibid. 
p.  332-336  {mit  AbbUdungen).  Cj.  Pape- 
brochii  commentar.  praevius  ibid.  p.  327- 
329. 

Vita  s.  Declani  episcopi  Ardmo- 
riae  in  Hibernia  (saec.  VI.) 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jul. 
V.  p.  593-608.  Cf.  Boschii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  590-593. 

Vita  s.  DecorosiepiscopiCapuani 
in  Campania  (f  cca.  69u). 

Ausg. :  ex  ant.  ms.  breviario  editn  a  Mi- 
chaele  monacho  et  repet.  m  AA.  SS.  Boll. 
15.  Febr.  II.   p.  842. 

De  s.  Decrono,  Arione,  Ammone  etc.  mar- 
tyribus  Sebastenis  m  AA.  SS.  Boll.  22. 
Mart.  III.  p.  379. 

Vita  s.  Decumani  eremitae  et 
martyris  in  comitatu  Sommerse- 
tiensi  Angliae  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ex  novalegendaAngliae  ap.Cap- 
gravium  a.  1516.  Londini  edita  p.  85  *in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VI.  p.  24.  25. 

De  s.  Defendente  et  sociis  martyribus  tn 
AA.  SS.  BoII.  2.  Janr.  I.  p.  80. 

Vita  s.  Degae  Maccayrill  epi- 
.scopi  in  Hibernia  (f  586)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug. 

III.  p.  658-662.  Cf.  Pinii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  656-658. 

Vita  s.  Deicoli  sive  Deicolae  ab- 
batis  Lutrensis  in  Burgundia  (saec. 
Vn.)  auctore  anonymo  (cca.  965.) 

Ausg.:  Un  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  II. 
p.  199-210.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  102-116.  —  •  Auszug  ap. 
Boiiquet,  rec.  III.  p.  497. 

De  s.  Deme  et  Protione  martyribns  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  12.  April.  II. 
p.  79. 

De  8.  Demetria  virgine  mwrtyre  Romae 
(t  362)  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun.  IV.  p.  74. 


DEMETRIUS  -  DESIDERIUS 


667 


Passio  s.  Demetrll  martyris  Thes- 
salonicae  in  Macedonia  a.  cca.  306, 
ab  auctore  anonymo  scripta  atque 
ab  Anastasio  bibliothecario 
e  lingua  Graeca  in  Latinam  con- 
versa. 

Ansg.:  '  ap.  Mabillon,  analecta  I.  p.  65 
(ed.  nov.  p.  172).  —  *  iciederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  87-89.  —  Passio 
altera  auctore  anonyrao,  graece  et  lat. 
interprete  Corn.  Byeo  ibid.  p.  90-95.  — 
Passio  tertia  auctore  Simeone  Meta- 
phraste,  graece  et  lat.  ibid.  p.  96-104.  — 
Miracula,  libri  3,  auct.  anon.  gr.  et  lat. 
ibid.  p.  104-197.  —  Analecta  ibid.  p.  198 
-209.  Cf.  Bvei  comment.  praevius  ibid.  p. 
50-87. 

De  s.  Demetrio,  Attico,  Taddaeo  mar- 
tyribus  in  Asia  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai. 
II.  p.  626. 

De  s.  Demetrio,  Danacte,  Donato  etc. 
martyribus  Constantinopoli  honoratis  m  AA. 
SS.  Boll.   6.  Mai.  II.  p.   103. 

De  s.  Demetrio  diacono,  Hilario,  Con- 
cesso  etc.  martyribus  in  AA.  SS.  Boll.  9. 
April.  I.  p.  820. 

De  s.  Demetrio  episc.  Alexandriae  in 
Aegjpto  (f  221)  Hubeni  svlloge  hist.-critica 
in  AA.  SS.  BoU.  9.  Oct.  IV.  p.  855-864. 

De  s.  Demetrio  martyre  in  Africa  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Aug.  III.' p.  149. 

De  s.  Demetrio  Scevophylace  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Janr.  II.  p.  636. ' 

De  s.  Democrito,  Secundo,  Dionysio  etc. 
martvribus  in  Africa  in  AA.  SS.  BoU.  31. 
Jal.  VII.  p.  178. 

De  s.  Dentlino  puero  confessore  Resae 
in  Clivia  (saec.  VU.)  m  AA.  SS.  Boll.  14. 
Jul.  III.  p.  689-691. 

De  s.  Deo-Caro  abbate  Hemriedae  in 
Germania  (saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Jnn.  II.  p.  39.  40. 

Vita  s.  Deodatl  abbatis  Blesen- 
sis  in  Gallia  (saec.  VI.) 

Ausg. :  ex  ms.  Rotomag.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  April.  III.  p.  273-274.  —  Alia  vita 
ex  cod.  Christinae  reginae  Suec.  '  ibid.  p. 
274-276.  —  »  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  381. 

Erl.-Schr.:   Elogium  historicum   s.    Dcodati   ap. 
Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  365. 

Acta  s.  Deodati  confessoris  in 
Sorana  dioecesi  in  Latio  inventionis 
et  translationis. 

Ausg.:  ex  authent.  in.strumento  in  AA. 
SS.  Boll.  27.  Septb.  VII.    p.  483-485. 

Vita  s.  Deodati  episcopl  Nivernen- 
sis,  dein  abbatis  Vailis  Gallilaeae  in 


Vosago  (t  729),  primura  a  Deoda- 
tensi  raonacho  scripta,  dein  a  Me- 
dianensi  abbate  interpolata. 

Ausg.:  '  ed.  Franc.  Riguet.  Nancii  1679. 
—  » in  AA.  SS.  BoII.  19.  Jun.  III.  p.  872- 
883.  (Appendix  ex  chronico  Senoniensi 
Richerii  ibid.  p.  883.  884).  —  »ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  472- 
477.  -  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
585. 

Erl.-Schr.:    Henschen.    comraent.    praevius    t» 
AA.  SS.  I.  c.  p.  869-872. 

Vita  s.  Deodati    episcopi    Nolanl 

in  Campania  (f  473). 

Ausg. :  ex  edit.  Ughelli  tom.  VII.  in  AA. 
SS.  BoII.  27.  Jun.  V.  p.  260.  261. 

De  s.  Deodato  episcopo  Viennae  Allo- 
brogum  in  Gallia  (f  cca.  707)  Stalsii  syl- 
loge  m  AA.  SS.  Boll.  15.  Oct,  VII.  1.  p. 
55-59. 

Vita  Deoderlcl  I  episcopi  Metten- 

sls  (1  984)  ex  stirpe  Widukindea, 
scripta  a  Sigeberto  Gembla- 
censi. 

Bietet  raanche  wichtige  Notizen.  Zwischen  1050- 
lOfiO  geschrieben. 

Eandschr.:  vid.  Pei-tz,  mon.  scr.  IV.  p. 
462. 

Ausg.:  ^falschlich  auctore  Sigeberto  le- 
vita  S.  Vincentii  ap.  Leibnit. ,  scr.  rerum 
Brunsv.  I.  p.  293-313.  —  *  ap.  Pertz,  mon. 
scr.IV.  p.  461-483.—  Sigeberti  rhythmi 
in  honorem  D-i  '  ap.  Meurisse,  histor.  epi- 
scoporum  Mettens.  p.  329.  330.  —  *  iciederh. 
ap.  Pertz  1.  c.  p.  483. 

Erl.Schr.:    Wattenbach,     Deutschlands    Ge- 
schichtsquellcn  p.  295. 

De  s.  Deogratias  episcopo  Carthaginiensi 
in  Africa  (f  cca.  456)  in  AA.  SS.  BoU.  22. 
Mart.  III.  p,  384. 

De  s.  Desa  episcopo,  Mariabo  presbytero, 
Abdieso  etc.  martyribus  (f  post  355)  in  AA. 
SS.  BoU.  9.  Apr.  I.  p.  821. 

Vita  s.  Deslderati  eplscopi  Biturl- 
censis  in  Galiia  (f  550)  auctore 
abbate  Boviensi,  ab  auctore  Patri- 
archii  Bituricensis  exornata. 

Ausg. :  '  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Mai.  II.  p.  303-305;  c/.  VII.  p.  652.  — 
*  Auszug  ap.  Bouquet,   rec.  IH.  p.  444. 

Erl.-Schr.:  El  ogium  historicum  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  II.  p.  366. 

De  s.  Desiderato  episcopo  Arvernensi  in 
Gallia  (f  cca.  600)  in  AA.  SS.  BoU.  11. 
Febr.  II.  p.  552. 

De  s.  Desiderato  episcopo  Biscontinensi 
(saec.  VI.)  in  Sequanis  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Jul.  VI.  p.  432.  433. 

Vita  s.  Desiderll  abbalis  et  con- 
fessoris  (saec.  VII.) 


668 


DESIDERTUS  -  DIMIDRIANUS 


Atiag.:  '  ap.  Labbo,  bibl.  nova  mss.  11. 
p.  867-369.  —  » tctederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
19.  Oct.  VIII.  p.  612-516.  C/.  Bossuei  com- 
mentar.  praevins  ibtd.  p.  511. 

Vita  s.  Desiderii  Cadurcensis  epi- 
.scopi  (637 — ()60)  ab  auctore  coae- 
taneo. 

Handschr.:  Kopenhagen,  k.  Biblioth. 
Totteche   Samml.   .sec.  XIII.    No.   136.   fol. 

—  Paris,  k.  Bibl.  Notre  Dame  sec.  IX. 
No.  97. 

Atisg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss,  I. 
p.  699-716;  elnhje  Liick&n  ausgefnllt  imAp- 
pend.  zu  diesem  Bde.  —  '  Anszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  527. 

Erl-Schr.:  M.ibilIon,  diss.  dc  anno  et  die  ordi- 
nationis  itimqne  «ibitiis  Desiderii  ep.  Cadur- 
censis,  ex  quibus  Dagobertina  epocha  denuo 
comprobatnr  —  i  in  ehts  Analcct.  vet.  — 
'tciederkoU  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  71.S. 
Vgl.  Kpistolae  Uesiderii. 

Acta  s.  Desiderii  episcopi   et  Re- 

gnifridi  archidinconi  raartyr.   saec. 

VII.  VIII.  in  Alsatia,  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Bolland.  18. 
Septb.  V.  p.  789-792. 

Acta  s.  Desiderii  episcopi  Lingo- 
nensis  martyris  (saec.  II.)  auctore 
Warnahario  presbytero  ecclesiae 
Lingonensis  (saec.  VII.) 

Ausg.:  ex  6  mss.  m  AA.  SS.  Boll.  23. 
Mai.  V.  p.  244-246.  —  Historia  trans- 
lationis  "  ibid.  p.  246.  —  *  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  I.  p.  641. 

Krl.-Schr.:  Henschen,  commcnt.  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  242-244. 

Vita  s.  Desiderii  episcopi  Vien- 
nensis  in  Gallia  (f  608)  auctore 
coaevo. 

Handschr.:  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  566. 

—  P  a  r  i  s ,  k.  Bibl.  .«ec.  XII.  S.  Mart.  Lemov. 
hist.  eccl.  5365.  5.  —  Einsiedoln,  Stiftsb. 
sec.  X.  No.  267. 

Ausg.:  '  ex  nis.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Mai. 
V.p.  252-254.  —  *ap.F]orez,Espana  sag^rada 

VIII.  p.  328;  c/.  p.  250.  —  » Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  484.  —  Nach  dieser 
Vita  zutn  Theil  heurheitct  ist  TKa  seu  Maf- 
tjrliiiii  s.  Desiderii  Viennensis  cp.  auctore 
Adone  Viennensi  (geschrieheu  um  870) 
'  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p.  441  (*ed. 
2da  IL  3.  p.  1.).  —  »ed.  Surius,  vit  SS.  23. 
Mai.  —  Einen  Theil  hiervon  hildet  Trans- 
latio  s.  Desiderii  ep.  Viennensis  aiictore 
Adone  episc.  Viennensi  '  In  AA.  SS.  Boil. 
23.  Mai.  V.  p.  254.  255.  —  '  Auszug  ap. 
Bouquct,  rec.  III.  p.  490. 

frl.-Sehr.:    Hen.-chcn.    comment.    praevius   in 
AA.  8.S.  ).  c.  p.  2.il. 
Koth,  Oeschichte  de«  Benefi/.ialwesens  p.  2'j5. 
DOt.  63. 


De  s.  Designato  Traiectensi  episcopo  in 
Belgio  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Janr. 
I.  p.  814.  815. 

De  s.  Deusdedit  abbate  Casinensi  (f  834) 
Buei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV. 
p.  1042-1044. 

De  s.  Deusdedit  confessore  Romae  saec. 
VI.  in  AA.  SS.  Boll.    10.  Aitg.    II.  p.  542. 

Elogium  s.  Deusdedit  VI.  Can- 
tuariensis  in  Anglia  archiepiscopi 
(f  664)  ex  Capgravio. 

Au^g.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jul.  IV.  p. 
49.  50;  c/.  p.  48. 

Acta  s.  Devotae  virginis  martyris  in  Cor- 
sica  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  27. 
Janr.  II.  p.  770.  771. 

Vita  b.  Dianae  ord.  s.  Dominici 
Bononiae  (f  1236)  a  Thoma  Mal- 
venda  ex  variis  collecta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun.  II.  p. 
364-368  {mit  Portrait.) 

De  s.  Diateria  virgine  Mediolani  (saec. 
incerto)  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Octb.  I.  p.  329. 

De  s.  Dicentio  seu  Dizantio  episcopo 
Santonensi  Ardusii  in  Arvernia  (saec.  VIII) 
Papebrochii  comment.  histor.  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Jun.  V.  p.  91-94. 

De  s.  Dictino  episcopo  Asturicae  in  Hi- 
spania  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoIIand.  24. 
Jiil.  V.  p.  569. 

De  s.  Didara,  Bisoe  et  Nor  matre  et  filiis 
apud  Habessinos  honoratis  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  474. 

Passio  s.  Didymi  et  Theodorae 
nlartyrum  Alexandriae  in  Aegypto 

(t  303.) 

Ausg. :  ex  graeco  lat.  versa  in  AA.  SS. 
Boll.  28.  April.  III.  p.  573-575.  Cf.  p.  1004. 
—  MaqrtJQtov  T^g  ayiag  Of odoiQttg  xai 
Jidvuov  ex  cod.  Vat.  28.  April.  III.  append. 
p.  LXHI-LXV. 

De  s.  Didymo  presbytero ,  Quinto ,  Pan- 
cratio  et  Successo  martjribus  Alexandriae 
in  AA.  8S.  Boll.  5.  Apr.  I.    p,  398. 

De  Dlgna-Merita  cum  filiis  duobus  mart. 
Brixiae  in  Italia  Henschenii  synopsis  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  III.  p.  284. 

De  s.  Digna  virg.  Tuderti  in  Italia  in 
AA.  SS.  BoII.  11.  Aug.  IL   p.  6.33. 

Passio  s.  Dignae  et  Meritae  virg. 
martyrum  Komae  sub  Valeriano, 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Sept. 
VI.  p.  307-308.  Cf.  Suyskenii  comment. 
praevius  ibid.   p.  302-307. 

De  s.  Dimidriano  episcopo  Veronensi  in 
Italia  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai. 
ffl.  p.  464. 


DINOCUS  —  DIONYSIUS 


669 


De  s.  Dinoco,  Zotico,  Attalo  etc.  marty- 
ribus  Novidunensibus  in  AA.  SS.  Boll.  4. 
Jun.  I.  p.  377. 

De  s.  Dio  archimandrita  thaum.  Constan- 
tinopoli  (t  cca.  430)  Pinii  sjlloge  hist.  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.   p.  631-634. 

De  s.  Diodoro,  Diomede  et  Didymo  mar- 
tyribus  Laodicaeae  in  Syria  in  AA.  SS. 
BoU.  11.  Sept.  III.  p.  776. 

De  s.  Diodoro  et  Rodopiano  diacono  mar- 
tyribus  Aphrodisiae  in  Caria  in  AA.  SS. 
BoU.  3.  Mai.  I.  p.  382. 

De  s.  Diodoro  martyre  Emeseno  in  Phoe- 
nicia  m  AA.  SS.  BoU.  13.  Jun.  U.  p.  679. 

De  s.  Diofolo,  Matrona,  Tecla  etc.  mar- 
tyribus  in  Asia  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Sept. 
IV.  p.  12. 

De  s.  Diogene  et  Stephano  et  forte  Al- 
bino  martyribus  Eomae  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Aug.  I.  p.  213. 

De  s.  Diomede,  Amantio,  Muciauo  etc. 
martyribus  Nicaeae  in  Bithyuia  m  AA..SS. 
BoU.  9.  Juu.  U.  p.  170. 

De  s.  Diomede,  Eulampio,  Melitone  etc. 
martyribus  apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  Jun.  V.  p.  574. 

De  s.  Diomede,  Juliano,  Fhilippo  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Septb.  I. 
p.  358. 

Martyrium  s.  Diomedis  medici  et 
mart.  Nicaeae  in  Bithynia  sub  Dio- 
cletiano  auctore  Laurentio  mo- 
nacho  Rutiensi  in  Calabria. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA.   SS.  BoU.  16.  Aug.  HI.  p.  268-270. 

De  s.  Diona,  Alexandro,  Petro  etc.  mar- 
tyribus  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Mart.  II. 
p.  346. 

De  s.  Dione  martyre  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  BoU.  8.  Mart.  I.  p.  758. 

Acta  s.  Dionysii,  Aemiliani,  Seba- 
stiani  in  Ai-menia  minore. 

Ausg. :  italice  scripta  a  Lud.  JacobiUo, 
sed  latine  versa  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr. 
n,  p.  158-160. 

Vita  s.  Dionysii  Areopagitae  epi- 
scopi  Parisiensis  auctore  flilduino 
abbate  S.  Dionysii  Paris.  (j  814.) 

Weder  Inhalt  noch  Korni  empfehlen  dieseSchrift. 
Ausg.:    ^  in    Math.    Galeni  Areopagitica. 
Coloniae  1653.  8».  —  »  ed.  Surius,  vit.  SS. 
9.  Oct.  V.  p.  716  sq. 

Krl.-Schr.:  Bahr,  (iesch.  der  romisch.  Llteratiir 
im  karoliugisch.  Zeitalter  p.  216. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  IV.  p.  007  .«q. 

Acta  s.  Dionysii  Areopagitae  epi- 
scopi  martyris  verosimiiiter  sub 
Adriano  imp.  Atlienis  in  Graecia 
fabulosa  auctore  anonymo. 


Ausg. :  ex  mss.  m  AA.  SS.  BoU.  9.  Octb. 
IV.  p.  792-797. 

Erl.-Schr.:  Byeus,  comment.  praevius  ibid.  p. 
696  792.  —  eiusdem  appendix  de  saucti  re- 
Hquii.s  ibid.  p.  797-802.  —  append.  11.  de 
scriptis  8.  Dion.  ibid.  p.  802  865. 

Vita  s.  Dionysii  Areopagitae  do- 
ctoris  ierarchici. 

Ausg.:  Norimbergae  per  C.  Hochfelder 
s,  a.  40.  Hain,  Repert.   No.  6237. 

Acta  s.  Dionysii  episcopi,  Rustici 
presbyteri  et  Eleutherii  diaconi 
martyrura  cca.  a.  286  Parisiis  in 
Francia,  auctore  anonymo. 

Von  eiiiigen  wird  Fortunatus  Venantius  fiir 
den  Verf.  eehalten. 

Ausg. :  '  ex  edit.  a  PeUbiano  ad  abbatiae 
San-Dionysianae  historiae  calcem  adiecta 
In  AA.  SS.  BoU.  9.  Oct.  IV.  p.  925-930.  — 
*  ed.  F.  Bosquet,  historia  ecclesiast.  GaUiae 
II.  —  *  wiederholt  in  Fortunati  oper.  ed. 
Luchi.  Romae  1786.  4».  IL.p.  175-180.  — 
Appendix  de  s.  Dionysii  eiusque  socio- 
rum  R.  et  Ei.  cultu ,  reUquiarum  transla- 
tionibus  miracuHsque  seculo  VII  posteriori- 
bus  m  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  930-951.  — 
Appendix  altera,  qua  Sanct-Dionysia- 
norum  in  Francia,  Ratisponensiumque  in 
Germania  moaachorum,  idem  s.  Dionysii 
corpus  sibi  vindicantium  controversia  exa- 
minatur  ibid.   p.   951-987. 

Erl.-Schr.:  Byeus,  commentar.  praevius  ibid. 
p.  365-925. 

—  De  detectione  corporura  ss.  Dio- 
nysii,  Rustici  et  Eleutherii,  quae  iussu  Hen- 
rici  I  regis  Francorum  facta  est  a.  1050, 
ad  confutandam  Germanorum  de  s.  Dionysii 
corpore  assertionem  —  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  IV.   p.  157-166. 

—  s.  Dionysii  Areopagitae  opera 
omnia  quae  extant  —  studio  Balth.  Cor- 
derii  '  Brixiae  1854  (Lipsiae,  Kohler.)  8*. 
1  Thlr.  —  *  wiederholt  gr.  et  lat.  ed.  Migne. 
Paris.  1857.  2  voll.  gr.  S».  {Bildet  zugleich 
Theile  des  Patrologiae  cursus.)  [Uebers.i 
Die  angeblichen  Schriften  des  Areo- 
pagiten  Dionysius  iibers.  u.  mit  Abhandl. 
begleitet  von  J.  G.  V.  Engelhardt.  Sulz- 
bach  1823.  2  Thle.  gr.  8».  3  Thlr.] 

—  Epistola  PetriAbaelardi  adver- 
sus  eos  qui  ex  auctorilate  Bedae  presbyteri 
arguere  conantur,  Dionysium  Areopagitam 
fuisse  Dionysium  Corinthiorum  episcopum 
et  non  magis  fuisse  Atheniensera  episcopum 
in  Abaelardi  opp.  studio  Francisci  Amboesii. 
Paris.  1616.  4».  p.  224-228. 

—  Miracula  s.  Dionysii  Ariopagitae 
episc.  Parisiensis.  Libri  3  —  ap.  MabiUon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  lU.  2.  p.  343-364. 

—  Trauslatio  s.  Dionysii  Areopagitae 
Ratisponam  a.  1052  auctore  anonymo  (eme 
der  unverschamtesten  Erfindungen)  —  •  ed. 
Joh.  Bapt.  Kraus,  de  translatione  corporis 


670 


DIONYSIUS  —  DODA 


s.  Dionysii  Areopagitae.  Ratisbouae  1750. 
4*.  —  *  wiederholt  von  R.  Koepke  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  351-371. 

Erl.-Schr.:  Arend,   H.    C„   Lebensbeschrelbung 

des  ehrwurdisen  Dionysius  Areopagita.  Gos- 

lar  1725.  8». 
Banmgarten-Cruaius,  I..  F.  O.,  proKramma 

de  Dioiiysio  Arcopagitu.  Erlang.  1823.  40. 
Chifflet'   P.  Fr.,   disBeriat.   tres  de  uno  I)i- 

onysio,  prinium  Aruopagita  et  epi.scopo  Alhe- 

niensi,   tum   deinde   Parisiorum    apostolo   et 

martyre.  Paris.  1676.  80. 
DiMscrtation    sur    S.    D^nys    l'Ar<5opagite. 

Paris  1702.  8«. 
Doublet,  Jacq.,  histoire  chronologiqne  pour 

la   v^rit^  de  .s.  Dcnys  l'Ar^opagitp,   apotre 

de  France  et  premier  dveque  de  Paris.  Paris 

1C46.  4». 
Khiuger,   EI.,   declamatlo  historica,   an   cor- 

pus   b.  Dionysii  .Vreopagitae   apud   Katisj^o- 

nenses,  an    vero   in   oppido   ap.  Paristensps 

quiescat?  Augu.^t.  Vind.  1724.  b«. 
Engelhardt,  J.  (i    V.,   dissert.  de  Dionysio 

plotiuizante.  Erlang.  18i'l.  4». 
dissert.   de  origine  scriptorum  Areopagi- 

ticoruui.  Erlang.   1822.  40. 
Halloix,   P.,   de    Dionysii   Areopagitae  vita 

et  operibus  quaestiones  IV.  Antverp.  1639.  fol. 
H  i  p  I  e  r ,  Frz.,  Dionysius  der  Areopagite.  Unter- 

suchungen  tiber  Aechtheit  u.   Glaubwiirdig- 

keit    der   unt.    diescra  Namen   voihandenen 

Schriften.  Regensburg  1861.  8o.  25  Sgr.  6  Pf. 
Koepke,   K.,   Einleitung  zu   seiner  Ausgabe 

p.    343-351,    100    auc/i    aonstige    Hchri/len    iib. 

fUesen   Gegenstand  in   Menge   tu,  Jlnden  sind. 

Tr^liche  Abhandiung. 
Launoy,   J.   de,   varia   de   duobus  Dionysiis, 

Atheniensl  et  Parisiensi  opuscula  etc.  Paris. 

1«>50.  80. 
(M^nard,  Hug.)  Diatribe  de  unico  s.  Dionysio 

Areopagita    adv,    Joa.    de    Launoy.    Paris. 

1613.  80. 
Melhodius,  martyrium  s.  Dionysii.  Antwerp. 

1634.  fol. 
Quade,  M.  Fr.,  dis,«iert.  de  Dionysio  Areopa- 

gita   scriptisque   eidem  suppositis.  Gryphis- 

waldae  170S.  4o. 
Semblancay,    Joa.,  Galliae  palladium,  Dio- 

nysius  Areop.  Tolosae  16J2.  80. 
Vie,  la,  le   martyre  et  les  miracles  du  grand 

S.  D^uys  Ardopagite,  Paris  s.  a   8<>. 

Vgl.  aueh  Haymo  raon.  Sand. 
.Sugerus  (libellus.) 

Vita  V.  Dionysii  Carthusiani  (Ri- 
chelius)  doctoris  ecstatici  Ruremun- 
dae  in  Belgio  (f  1471)  auctore 
Theodorico  Loerio  a  Stratis 
Carthusiano  Coloniensi, 

Atisg.:  '  Coloniae  Agripp.  1532.  80.  — 
*  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  II.  p.  247-255. 

Erl.-Schr.:  Commentarius  praeviua  ibid.  p. 
p.  215  2J7. 
Speculum  oronis  statns  humane  vite  venera- 
bilis  patris  Dyonislj  prioris  domus  Carthusie 
in  ruremund  ..  .  Infine:  impensis  P.  Wag- 
ner.  NUrenberge  1496.  kl.  4o.  Hain  6246. 

Vita  s,  Dionysii  episcopi  Medio- 
lanensis  (f  ante  360). 

Ausg.:  ex  Mombritio  et  mss.  tn  AA,  SS. 
Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  44-49.  Cf.  Papebrochii 
comment.  praevius   ibid.   p.  39-44. 

De  8.  Dionysio  Bulgaroram  arciiiepiscopo 
(f  1180)  prope  Kioviam  in  Ka.s8ia  sepulto 
Mi  AA.  SS.  BoU,  26.  Jun.  V,  p.  ^aa 


246. 


De  s.  Dionysio,  Celso  et  Marcellino  mart, 
Bononiae  depositis  in  AA.  SS.  BoU.  12. 
Jun.  II.  p.  517. 

De  s.  Dionysio  epiacopo  Alexandrino, 
Fausto  mart^re,  Caio,  Petro  etc.  (f  265) 
Alexandriae  in  Aegypto  Byei  comment.  bi- 
storicus  ira  AA.  SS.  BoU,  3.  Oct.  II.  p.  8-130. 

Erl.-Schr.:  Ostermeier,  J.  Henr.,  di>.sert*t.  II 
de  Dionysio  Alexandrino  episcopo.  Kostochii 
mr,.  .36.  40. 

De  s.  Dionysio  episcopo  Augustano,  mar- 
tyre  (f  303)  Hensclienii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  ill.  631-633. 

De  s.  Dionysio  episcopo  Corinthiorum, 
Pari.siis  in  monasterio  s.  Dionysii  (f  cca. 
180)  Henschenii  dissert,  in  AA."  SS  BoU,  8. 
Apr.  I.  p.  742-745 

De  s.  Dionysio  epi.sc,  Januario,  Fau.stino 
etc.  martjribus  Antiochiae  in  AA.  SS.  BoII. 
8.  Oct.  IV.  p.  272. 

De  s.  Dionysio  episcopo  Viennensi  in 
Gallia  (f  cca.  190)  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Mai. 
II.  p.  361. 

De  s.  Dionysio  et  aliis  24  martyribus  Afris 
in  AA.  SS.  BoU.  27.  Febr.  III.  p.  677. 

De  s.  Dionysio  et  Privato  in  Phrygia  mar- 
tyribus  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Sept.  VI.  p.  150. 

De  s.  Dionysio,  Januario,  Nonna  etc. 
martyribus  JSieomediensib.  in  AA.  SS,  BoU. 
17,  Mart.  II.  p.  511. 

De  s,  Dioscoride  martyre  Smyrnae  in 
lonia  in  AA.  SS.  BoII.  11.  Mai.  II.  p,  624. 

De  s.  Dioscoro  et  Marino  martyribus 
Alexandriae  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun.  UI. 
p,  286. 

De  s.  Dioscoro  lectore  martyre  in  Ae- 
gypto  in  AA.  SS.  BoII.  18,  Mai.  IV.  p.  145. 

De  s,  Dioscoro  martyre  Alexandriae  in 
AA.  SS.  Boll.   20.  Aug.  IV.  p.  36. 

Vita  8.  Disibodi  episoopi  et  con- 

fessori.s  (f  674)  auctore  v,  Hilde- 
garde  abbatissa,  scripta  1170. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct,  8.  Jul. 
IV,  p.  139.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  8,  Jul. 
II.  p.  588-597,  —  Miracula  ex  passionali 
coenobii  Bodecensis  ibid.   p.  597-.599. 

Erl.-Schr.:  De   s.  Disibodo   ap.  Mabillon,   AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.   lll.  2.  p.  496498. 
Sollerius,    commcnt.    praeviu.i   in   A.4.    .SS. 

Boll.  1.  c.  p,  581  587. 
Kettbcrg,  Kirchengeschicbte  Deutschlands  I. 
p.  .5.S7. 

De  8.  Divltiano  episcopo  conf.  (saec.  IV. 
init.)  apud  Suessiones  iu  GaUia  Suyskenii 
sylloga  in  AA,  SS.  Boll,  5.  Oct.  III.  p, 
28.  29. 

De  s,  Divo,  Cornio  et  Laventio  martyri- 
bus  Caesareae  in  Cappadocia  in  AA.  SS. 
BoU.  12.  Jul.  III.  p.  295. 

De  s.  Doda  virg.  et  forsan  martyre  in 
dloec.  Ausciensi  in  Novempopulania  in  AA. 
SS.  BoU.  28.  Septb,  VU.  p.  606.  607. 


DODOLINUS  —  DOMINICUS 


B71 


De  8.  Dodolino  episcopo  Viennensi  in 
GaUia  fsaec.  VII.)  m  AA.  SS.  Boll.  1.  Apr. 
I.  p.  30. 

Vita  b.  Dodonis  de  Hascha  ord. 
Praemonstrat.  in  Frisia  (f  1231.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart. 
m.  p.  851.  852. 

De  s.  Dogmaele  in  Pemprobiensi  Walliae 
comitatu  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boli.  14. 
Jun.  II.  p.  957. 

De  s.  Doletatulo,  Tusco,  Valentino  etc. 
martjribus  Africanis  in  AA.  SS.  BoII.  10. 
Septb.  m.  p.  494. 

Ds  s.  Domangarto  episcopo  in  Hibemia 
s.  VI.)  m  AA.  SS.  Boll.  24.  Mart.  HI.  p.  483. 

De  s.  Dometio  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
BoU.  8.  Mart.  I.  p.  789. 

De  s.  Dometio  martjre  ex  Phrygia  sub 
Juliano  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mart.  III.  p. 
459. 

De  s.  Domina  et  Ancilla  martjribus  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Apr.  I.  p.  401. 

De  s.  Dominica,  Georgio,  Chozebite,  Ae- 
miliano  confessore  (f  cca.  475)  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Janr.  I.  p.  483. 

De  s.  Dominlca  virgine  apud  lacum  Co- 
mensem  in  Insubria  (saec.  VI.)  in  AA.  SS. 
BoII.  13.  Mai.  III.  p.  239. 

Acta  s.  Dominicae  virginis  mar- 
tyris  Tropaeae  in  Calabria. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interpr.  Papebrochio 
m  AA.  SS.  BoII.  6.  Jul.  II.  p.  272-278.  — 
Acta  latina  ihid.  p.  278.  Cf.  Janningi 
commentar.  praevius  ibid.  p.  268-272. 

Vita  s.  DominiciabbatisExiliensis 
(t  1073)  auctore  ut  videtur  Gri- 
moaldo  eiusdem  loci  monacho 
aequali. 

Ausg.:  ex  martyrolog.  Hispan.  Johauois 
Tam.  Salasar  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  2.  p.  294-315. 

Vita  s.  Dominici  abbatis  iuxta 
Soram  in  Italia  (f  1031)  auctore 
antea  Alberico  cardinale,  mo- 
nacho  Casinensi  (f  1088.) 

Au^g.:    ^in  AA.  SS.   BoII.   22.  Janr.  U. 

p.  442-446.    —    *  loiederhoU   ap.  Mabillon, 

AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  356-360. 

Srl.-Schr.:  Frangipani,   S.,   raccolta  de'  mira- 

coli,   e   gratie   oprate   dall'  imagine  dell  pa- 

triarea  s.  Domenico  di  Soriano.  3.  impr.  Mes- 

sina  1634.  2  part.  SO. 

Vita  s.  Dominici  Calciatensis  in 
Rigovia  Hispaniae  provincia  (f 
11U9).  ^  ^  ^' 

Ausg.:  »ex  lectionar.  Asturicensi  aTamayo 
Salazar  edita  *in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai. 
III.  p.  168-170. — Miracula  ex  hispanico 
Ludovici  de  la  Yega.,  impresso  Bureis  a. 
1606  ibid.  p.  170-180. 


Vita  s.  Dominici  fundatoris  ordi- 
nis  fratrum  praedicatorum,  obitus  (f 
1221)  et  miracula  auctore  Ber- 
nardo  Guidonis. 

Au^g.:  ap.  Quetif.  et  Echard,  scriptor. 
ord.  praedicat.  I.  p.  44-69.  —  Vila  alia  au- 
ctore  Constantino  Medice  Etrusco  epi- 
scopo  Urbevetano  (f  1254)  c.  notis  ibid.  1. 
c.  I.  p.  25-44.  —  VUa  aiia  auctore  b.  Jor- 
dano  synchrono  ex  ord.  praed.  et  secundo 
eiusd.  ord.  magistro  generali,  ex  antiq.  ms. 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Aug.  I.  p.  545-559.  — 
Vila  atia  quam  Bartholomaeus  Triden- 
tinus  ex  ord.  praed.  ante  med.  saec.  XIII. 
conscripsit  ibid.  1.  p.  559-562.  —  Vila  alia 
quam  Theodoricus  deApolda,  suppar 
ord.  praed.  scriptor,  ex  variis  antiquioribus 
monumentis  coUegit  (geschrieben  1292)  ibid. 
I.  p.  562-632;  fragmenta  libri  VII.  et  Vm. 
ed.  Surius,  vit.  SS.  5.  Aug.  Cy.  Henschen 
m  AA.  SS.  BoU.  Mart.  I,  p.  656.  —  Epi- 
stola  qua  subdelegati  inquisitores  Tolosani 
exponunt  ea,  quae  circa  virtutes  et  miracula 
s.  D-i  ex  testibus  oculatis  ac  iuratis  au- 
diverant  '  ap.  Quetif.  et  Echard  1.  c.  I.  p. 
56.  —  *  loiederhnlt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c 
p.  644-647.  —  Miracula  D-i  quae  Rotho- 
magi  in  Normannia  ab  a.  1261-1270  con- 
tigerunt,  ex  edit.  Ecbardi  repet.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  648-656.  —  Miracula  alia 
ibid.  p.  656-658.  —  Relatio  iuridica,  in 
qua  novem  testes  . . .  ex  ord.  praed.  narrant 
pia  gesta  et  miracula  s.  D-i,  quae  in  vita, 
obitu  vel  post  mortem  eius  observaverant, 
'ex  editis  ap.  Echard,  script.  I.  p.  44  sq. 
repetita  *  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  632-643. 

Erl.-Schr.:  Abric,    Cas.,    vie   de   s.  Dominique. 

btrasbourg  1840.  40. 
Bcnoit,  vie  de  s.  Dominique.  Toulouse  1693. 

Vimo. 
Bottoni,  Tim.,  vita  di  s.  Domenico.  Venezia 

1589.  3  vol.  fol.  Firenze  1596.  3  vol.  fol. 
Castillo,  H.  de,  yJuanLopez,  hisioria  ge 

neral  del  s.  Domingo  y  de  su  orden  de  Pre 

dicaJores.  VailaUolid  1612-22.  6  vol.  fol.  (ita 

lierdsch  Fireuze  1645.  2  vol.  fol.) 
Cuper,   comment.   praevius  m  A.\.  SS.  BoU 

1.  c.  p.  35.S  545  (»1.  Abbild.) 
Curtj,  C.,  de  clavis  Dominicis  liber.  Antverp 

1670.  80.  Vesaliae  1675.  8«. 
Diacetto,   Franc,   vita  di   s.   Domeuico.  Fi 

renze  1572.  4». 
Fabricius,  bibl.    med.  et  inf.  latinitatis  ed 

Mansi  VI.  p.  225. 
Frangipani,   Sylv..    Triumphwagen    de.i   h 

Dominici.  Dasist  kurtze   beschreibung  des 

gantzen  Lebeus  ....  Wienn  1641.  S». 
Gomez,  Anibr.,  vida  del  s.  Domingo.  Madrid 

1653.  fol. 
Jausonius,  Nic,  vita  s.  Dominici  ord.  praed. 

Antverp.  1622.  8o. 
Icon  thaumaturga  s.  p.  Dominici  ord.  praed. 

Coloniae  Agripp.  s.  a.  (1640).  8». 
Lacordaire,   H.  D.,    vie   de  s.   Dominique. 

Paris    11810  .so;   1 1841.   80;    s  1848.   8o.   (u. 

S/tera,  auch  iiberaetzt.) 
Maria  Isabel   de  s.  Antonio,   poema  historial 

de  la  prodigiosa  vida  del  gran  patriarcha  s. 

Domingo  de  Guzman.  Granad»  (175<>.)  kl.  40. 
Morales,  A.   dc,    discurso    de  la    verdadera 

descendencia  de  s.  Domingo.  (Hadrid  1792.)  4  o . 


672 


DOMINICUS  —  DOMNINUS 


Nys,  Jo«.,  vHa    ct   mlrarula   s.    p.    Domhilci. 

Antverpiae  1611.  kl.  40.  32  Kup/er. 
Pollidoii,  Fr.j   vila  di  s.  Domenii-o,  fondat. 

doir  ordiiio  di'   fralri  Prodicat.  Roma  1777.  4  0. 
Kochac,  Jean  de,  vic  de  s.  Doniinique.  Paris 

1647.  2  vol.  40. 
i^ousa.  L.  de,   bistoria  de  s.  Douiingo.  Toni. 

1.  Mcnifica  1623;   Tom.  2.   Llsb.  1B26;  Tom. 

.S.    Lifb.  I(i78.   3  vol.  fol.   I.isboa  1774.  3  vol. 
fol. 
Tourou,   .Aiit.,  \io  do  s.  Dominiqno  de  Guz- 
nian.  Paris  ITHlt.    1«.  ibid.  1747.  40. 

Vita  b.  Dominici  Loricati  ord.  Ca 
mald.   Suavicinii   dioec.   JSan-Seve- 
rinatis  in  Piceno   (f  1060)  auctore 
Petro     Damiani    synchrono    ac 
contuberniali. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  14.  Oct.  — 
*mAA.  SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p.  621-628, 
—  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VI.  2.  p.  143-151. 

Erl.-Schr.:    Dyckius,    comniontar.    praevius   in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  611-620. 
Tarchi,  vita  di  h.  Domenico.  Koma  1751.  40. 

Passio  s.  Dominici  Vallii  pueri  ac 
mart.  a  Judaeis  occisi  a.  1250  Cae- 
saraugustae  in  Aragonia,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  cod.  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Aug. 
VI.  p.  782.  783.  Cf.  Pinii  comment.  prae- 
vius  itnd.  p.  777-781  (m.  Abbildung.) 

De  V.  Dominico  Leonesio  ord.  Minorum 
Urbini  in  Italia  (f  1497)  m  AA.  SS.  Boll. 
20.  April.  n.  p.  833-835. 

De  b.  Oominico  Vernagalli  ord.  Camal- 
dulensis  Pisis  in  Hetruria  (f  1218)  in  AA. 
SS.  Boll.   20.  April.  II.  p.  791. 

Vita  s.  Domitiani  abbatis  apud  Se- 
gusianos  in  monasterio  s.  Kagne- 
berti  Jurensis  (saec.  IV.  V.) 

Av^g. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  1,  Jul. 
I.  p.  49-54.  Cy.  Sollerii  corament.  praevius 
xhid.  p.  46-49. 

Vita  s.  Domitiani  episcopi  Meli- 
tenaei  in  Armenia  (f  cca.  600.) 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecorum  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p.  618.  —  Vita  alia 
ex  Theophylacto  Simocatta  ibid.  p.  619-021. 

Vita  s.  Domitiani  episcopi  Tra- 
iectensis  ad  Mosam  (f  cca.  560). 

Au^g.:  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  7. 
Mai.  U.  p.  146.  147.  —  Alia  vita  ibid. 
p.  147-162.  —  Alia  miracula  ibid.  p. 
152-154. 

Vita  b.  Domitlani  sive  Tuitiani 
ducis  Cariuthiae,  Mariae  eius  con- 
iugis  et  pueri  anonymi  (saec.  IX.) 
auctore  Milstaten.si  monaclio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p. 
702.  703.  —  Miracula  s.  Domitiani  ibid. 


p.  703-705.    Cf,  BoIIandi  comment.  praevius 
ibid.  p.  693-702. 

De  s.  Domitiano  episcopo  Catalauni  in 
Gallia  saec.  IV.  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Aug. 
II.  p.  413.  ^ 

De  s.  Domitiano  monacho  et  diacono  in 
Judaea  (f  473;  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr. 
II.  p.  772. 

Vita  s.  Domitii  confessoris  in  ter- 
ritorio  Ambianensi  (saec.  VIII.)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  23.  Oct.  X.  p. 
145-150.  Cf.  Heekii  comment.  praevius  ibid. 
p.  143-145. 

De  s.  Domitio  martyre  in  Sjria  a.  363 
SoIIerii  disquisitio  in  AA,  SS.  BoII.  5.  Jul. 
II.  p.  225.  226. 

De  s.  Domneone  martyre  Bergomi  in  In- 
subria  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Jul.  IV.  p.  128. 

Vita  s.  Domnii  episcopi  Saloni- 
tani,  ab  Adamo  Parisiensi  saec.  XI. 
illustrata. 

Ausg.:  ex  breviario  Spalatensi  In  AA. 
SS.  Boll.  11.  April.II.  p.  7-9.  --  Historia 
translationis  ibid.  p.  9-11. 

De  s.  Domnina,  Berinna  et  Pro.sdoce  mar- 
tyribus  a.  305  in  Syria  Bjei  commentarius 
m  AA.  SS.  Boll.  4.  Oct.  II.  p.  393-400.  — 
Homilia  s.  Johannis  Chrysostomi  de  ss. 
Domnina  etc.  ibid.  p.  400-407. 

De  s.  Domnina  martyre  Anazarbi  in  Ci- 
licia  sub  Diocletiano  m  AA.  SS.  Boll.  12. 
Oct.  VI.  p.  19-20. 

Vita  s.  Domnlnae  sive  Domnae 
virg.  Deo  devotae  eiusque  sodalium 
in  Syria  (f  cca.  460)  auctore  T  h  e  o  - 
doreto  episcopo. 

Av^g. ;  ex  cditione  Jac.  Sirmondi  in  AA . 
SS.  BoII.  1.  Mart.  I.   p.  .33-34. 

Vita  s.  Domnini    episcopi    primi 

Diniensis  in  GalHa  (saec.  IV.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Febr.  II.  p. 
661.    Cf  p.  897. 

Passio  s.  Domnlni  martyris  Burgi 
s.  Domnini  in  ducatu  Parmensi  sub 
Maximiano  auctore  anonymo. 

Auag. :  •  ex  mss,  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct. 
IV.  p.  991-993.  —  *  vollsUlndiger  nacheinern 
bessern  Cod.  in  Moniini.  hi.stor.  ad  prov. 
Parm.  (chronica  Parm.)  IH.  p.  471-476. 
—  Ilymni  ad  s.  Domninum  ibid.  III.  p. 
539-541.  Cf.  Buei  commentar.  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  987-991. 

De  s.  Domnino  Apriliacensi  et  sociis  mart. 
sub  Diocletiano  Auicii  seu  Podii  in  Vella- 
vis  Galliae  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jul.  IV. 
p.  124.  125. 


DOMNINUS  —  DONATUS 


673 


De  s.  Domnino  Candiacensi  martjre,  alius 
an  idem  sit  cum  Aniciensi  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Jul.  IV.  p.  126.  127. 

De  3.  Domnino  conf.  apud  Tifernum  Ti- 
berinum  in  Umbria  (saec.  VII.)  Buei  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV.  p.  1006-1007. 

De  s.  Domnino  diacono  Placentiae  in 
Italia  (t  cca.  643)  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Mai. 
III.  p.  470. 

De  s.  Domnino,  Philopolo,  Achaico  etc. 
Thessalonicae  in  Macedonia  in»  AA.  SS.  BoU. 
30.  Mart.  III.  p.  827. 

De  s.  Domnoleno  confessore  in  agro  Au- 
tissiodorensi  in  Gallia  (saec.  VII.)  Buckii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  324. 

Vita  s.  Domnoli  episcopi  Ceno- 
manensis  in  Gallia  (f  581)  auctore 
coaevo  et  oculato  teste. 

Ausg.:  ^  ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Mai.  — 
*in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  IH.  p.  606-610. 
—  Alia  vita  ex  ms.  Ansolensi  ibid.  p. 
610-612;  c/.  Papebrochii  commeutatio  ibid. 
p.  603-606  et  VII.  p.  777. 

De  s.  Domnolo  episcopo  Viennensi  in 
Gallia  (f  cca.  617)  Henschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun.  III. 
p.  145. 

De  s.  Domnone  martyre  Bergomi  sub 
Maximiano  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Janr.  I.  p. 
241. 

De  s.  Donano  abbate  in  Scotia  (saec.  XI.) 
in  AA.  SS.  BoU.   17.  April.  U.  p.  495. 

De  s.  Donano  et  52  discipulis  Hibernis 
in  insula  Scotiae  Egga  occisis  (cca.  600) 
in  AA.  SS.  BoU.  17.  April.  H.  p.  487. 

Miracula  s.  Donatiani  episcopi 
Rhemensis  conf.  Brugis  in  Flandria 
(t  saec.  IV.) 

Aicsg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Oct. 
VI.  p.  503-515.  —  Appendix  de  quibusd. 
reliquiarum  visitationibus  et  translationibus 
ibid.  p.  515-519.  Cf.  Dyckii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  487-502. 

Acta  s.  Donatiani  et  Rogatiani 
fratrum  mart.  Naimetibus  in  Bri- 
tannia  Armorica  sub  Diocletiano. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  24.  Mai.  — 
*ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mai.  V.  p. 
280.  281  c.  Henschenii  comment. 

De  s.  Donatiano  episcopo  Catalauni  iu 
Gallia  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Aug. 
U.  p.  188. 

De  s.  Donatiano,  Praesidio,  Mansueto 
etc.  episcopis  in  Africa  (f  post  483)  Lim- 
peni  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Sept. 
II.  p.  577-682. 

Vita  8.  Donati    episcopi    Fesulis 
in  Tuscia  (f  cca.  874). 


Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct. 
IX.  p.  655-662.  Cf.  Bossuei  comment.  praev. 
ibid.  p.  648-654. 

Acta  s.  Donati  episcopi  Tlimui  in 
Aegypto,  Macarii  presb.  et  Theo- 
dori  diac.  martyrum  sub  Licinio 
imperatore. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interprete  Dan. 
Cardono  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Mai.  V.  p. 
144-151. 

Translatio  s.  Donati  mart.  Roma 
monasterium  Eiffliae. 

Au^g.:  ex  litteris  anni  1652  in  AA.  SS. 
Boll.  30.  Jun.  V.  p.  575-577. 

Acta  s.  Donati,  Romuli,  Sylvani 
etc.  martyrum  sub  Diocletiano  Foro- 
Julii  in  Italia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Aug.  IV.  p. 
412  c.  comm.  Pinii. 

De  s.  Donato,  Castulo,  Papia,  Climatio 
martyrib.  Ancyranis  in  AA.  SS.  Boll.  23. 
Janr.  H.  p.  484. 

De  s.  Donato,  Cleaso  et  Eleasso  mar- 
tyribus  Caesareae  in  Cappadocia  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  Sept.  m.  p.  367. 

De  s.  Donato  confessore  Forocornelii 
{hodie  Imolae)  in  Italia  (saec.  V.)  in  AA. 
SS.   BoU.  7.  Aug.  n.  p.  191. 

De  s.  Donato,  Cyrillo,  Eugenio  martyri- 
bus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  April.  I.  p.  662. 

De  s.  Donato  episcopo  martyre  et  s.  Hi- 
lariano  etiam  martyre  Aretii  in  Tuscia  (f 
cca.  362)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Aug.  II.  p. 
188-190. 

De  s.  Donato  episcopo  Vesontionensi  in 
comitatu  Burgundiae  (f  cca.  660)  ^Boschii 
comment.  historicus  m  AA.  SS.  Boll.  7.  Aug. 
n.  p.  197-200.  —  *  elogium  historicum  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p. 
335.  336. 

De  s.  Donato  Euroeae  in  Epiro  episcopo 
(t  cca.  387)  in  AA.  SS.  BoU.  30.  April.  HI. 
p.  764-766. 

De  s.  Donato,  Heradio,  Vincentio  etc. 
martyribus  ItaUs  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Febr. 
II.  p.  581. 

De  s.  Donato,  Justo,  Hirenaeo  etc.  mar- 
tyribus  Afris  Henschenii  sylloge  histor.  in 
AA.   SS.  BoU.  25.  Febr.  HI.   p.  487. 

De  s.  Donato  martyreCarthagineinAfri- 
ca  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  30. 

De  s.  Donato    martyre    Cirthae    iu    Nu- 
midia  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Mai.  VII.  p.  436. 
De  s.  Donato  martyre  Nicomediae  in  AA. 
SS.  BoU.  3.  Apr.  I.  p.  251. 

De  s.  Donato  monacho  Bened.  congrega- 
tionis  Montis-Virginia  in  principatu  citeriori 
regni  Neapolis  (f  17.  Aug.  1198)  Suyskeuii 

43 


674 


DONATUS  —  DROSTANUS 


comment.  hiatoricus  in  AA.  SS.  Boll.  Septb. 
VIII.  appeud.  p.  785-791. 

De  s.  Donato  presbytero  eremita  iu  pago 
Sigisterico  Proviuciae  iu  Gallia  (f  cca.  535) 
in  AA.  SS.  Boll.   19.  Aug.  III.  p.  735. 

De  s.  Donato,  Restituto,Valeriano(forsau 
saec.  IV.)  Antiocliiae  in  SjTia  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  590. 

De  s.  Donato,  Secundiano,  Romulo  etc. 
martyribus  Concordiae  in  Italia  (f  303) 
Henschenii  sylloge  historica  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Febr.  lU.  p.  7-9. 

De  s.  Donato,  Secunda,  Papia  itemque 
s.  Agape  mart.  Carthaginiensibus  in  AA. 
SS.  BoU.  25.  Janr.  II.  p.  618. 

De  s.  Donevaldo  confessore  cum  9  filia- 
bua  virgg.  in  Scotia  (saec.  VIII.)  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Jul.  IV.  p.  60. 

De  s.  Dorostolo,  Chresto,  Marcia  etc.  mar- 
tyribus  Caesareae  in  Cappadocia  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Jun.  n.  p.  57. 

De  s.  Dorothea  virgine  Deo  sacrata  Alex- 
andriae  in  Aegypto  (saec.  IV.)  BoUandi 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  6. 
Febr.  I.  p.  776. 

Acta  s.  Dorotheae  virginis,  Theo- 
phili  scholastici,  Christis  et  Callistis 
martyrum  Caesareae  in  Cappadocia 
sub  Diocletiano. 

Ausg.:  m  AA.  S.  Boll.  6-  Febr.  I.  p.  773 
-776.  Cf.  BoUandi  comment.  praevius  ibid. 
p.  771-773. 

Vita  s.  Dorotheae  Prussiae  patro- 
nae,  viduae,  in  ecclesia  Pomezani- 
ensi  reclusae. 

Erl.-Schr.:  Linda,  Andr.  Adr.  de,  vJta  et  mira- 
cula  magnae  b.  Qorotheae  Pruthenae.  ity- 
pis  monasterii  Olivensis  1702.  4".  —  »  viieder- 
hoU  Dantisci  1745.  4». 

,  Lillenthal,  historia  b.  Dorotheae  Prussiae 
patronae  fabulis  var.  macujaf^i,  e  docuiu. 
ms.  etc.  Dantisci  1744.  4o. 

Vita  s.  Dorothel   archimandritae. 

Ansg. :  ax  variis  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun. 
I.  p.  596-605. 

Passio  s.  Dorothei  et  Gorgonii 
martyrum  Nicomediae  in  Bithynia 
a.  303  auctore  anonymo. 

Ausy. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Sept. 
m.  p.  340-342.  —  Translatio  et  mira- 
cula  auctore  (Johanne  abbate?)  monacho 
Gorziensi  (saec.  X.)  '  ap.  Mabillon ,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  206-217.  — 
'loiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  343- 
355.  Of.  Suyskenii  comment.  praevius  ibid. 
p.  328-340. 

Vyl.  Mlracula  s.  Qorgonii. 

Vita  s.  Dorothe»  iunioris  sive  in 
Chiliocomo  auctore  monacho  coaevo. 


Ausg.:  graece  et  lat.  interprete  C.  Jan- 
ningo  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  1.  p.  606-614. 

Vita  s.  Dorothei  Thebani  auctore 
Palladio  episcopo  Helenopolitano 
teste  oculato. 

Ausq.:  ex  Vit.  Patr.  libr.  8.  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jun.  I.  p.  596. 

De  s.  Dorotheo  episcopo  Tyri,  Odysso- 
poli  in  Thracia  martyrizato  a.  362  Heu- 
schenii  commeutarius  histor.  in  AA.  SS. 
BoII.  5.  Juu.  1.   p.  434-437. 

De  b.  Dorotheo  eremita  Lucae  in  Italia 
in  AA.   SS.  Boll.    15.  Mai.  III.   p.  511. 

De  s.  Dorotheo  prcsbytero,  Rodociano 
diacono,  Viatore  etc.  martyribus  Alexandri- 
nis  in  AA.  SS.  BoII.  30.  April.  III.  p.  744. 
745. 

Vita  s.  Dosithei  monachi  in  Palae- 
stina  (t  cca.  530)  auctore  anonymo 
coaevo. 

Ausg.:  interprete  Baltb.  Corderio  t?»  AA. 
SS.  Boll.  23.  Febr.  III.  p.  382-384.  Cf  Bol- 
landi  comment.  praevius  ihid.  p.  380. 

Vita  s.  Drausii  episcopi  Suessio- 
nensis  in  Gallia  (f  post  675)  au- 
ctore  anonymo  Suessionensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart.  I.  p. 
405-411.  Cf.  p.  902.  —  Bruchstilck  daraus 
vorher  '  ap.  Duchesne,  script.  hist.  Fr.  I. 
p.  679.  —   »ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  609. 

Vita  s.  Drootovei  abb.  (f  558)  ba- 
silicae  s.  Vincentii  in  suourbio  Pa- 
risiaco,  quae  modo  S.  Germani  di- 
citur,   auctore  Gislemaro  mona- 

cho  (t  886.) 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mart.  U. 
p.  37-40.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  a. 
Ben.  .saec.  I.  p.  252-257.  —  *  Auszng  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  436-438. 

Erl-Schr:  Histoire    litt^raire   de    la  France  V. 
p.  396. 
Lenormant,     biblioth^que    de     l'^cole    de» 

chartes  I.  p.  321. 
Watteubach,  Doutachlands  Geschicbtgquel- 
len  p.  71. 

Vita  s.  Drogonis  reclusi  Seburgi 
in  Hannonia  (t  1186),  sub  a.  1320 
ab  anonymo  compilata. 

Ausg. :  ed.  Papebroch  ex  ms.  collato  cum 
annal.  Hannonicis  Guisii  (vid.  p.  383)  in 
AA.  SS.  Boll.   16.  April.  II.  p.  443-445. 

De  s.  Droslde  V.  M.  et  aliis  quinque 
martyribus  Antiochiae  in  Syria  Stiltingii 
sylloge  critica  in  AA.  8S.  BoU.  22.  Septb. 
VI.  p.  300-302. 

De  s.  Drostano  confessore  in  Scotia  (f 
cca.  600)  m  AA.  8S.  Boll.  11.  Jul.  IH.  p. 
198-200. 


DRUTHMARUS  —  DYMNA 


m 


De  b.  Druthmaro  abbate  Corbeiensi,  vid. 
De  s.  Ludolfo  et  b.  Druthmaro. 

Vita  s.  Dubricii  archiepiscopi  Ur- 

bis  Legionum  (f  IH^),  authore 
Benedicto  monacho  Olaudioce- 
strensi. 

Geschrieben  kurz  nach  1120. 
Ausg. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
654-661. 

Erl.-Schr.:  Wright,  biographia  Britannica  Hter. 

n.  p.  107. 

De  s.  Dula  ancilla  martyre  Nicomediae 
in  AA,  SS.  Boll.  25.  Mart.  UI.   p.  554. 

De  s.  Dulcardo  monacho  et  ereraita  elo- 
gium  historicum  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11. 
p.  370. 

Vita  s.  Dulcidii  episcopi  Aginni, 
Lemovicibus  et  Cambareti  in  Uallia 
(saec.  V.) 

Ausg.:  ex  breviar.  Lemovic.  a.  1625  edito 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VIII.  p.  52.  53 
c.  de  Buckii  comment.  praevio  p,  50-52. 
Supplementum  p.  1106. 

De  s.  Dulcissima  virgine  martyre  Sutrii 
in  Etruria  pontificia  ex  Ferrario  in  AA.  SS. 
BoU.  16.  Septb.  V.  p.  313. 

Vita  s.  Dunstani  archiepiscopiCan- 
tuariensis  (f  968),  episcopi  Wigor- 
niensis  et  Londinensis  ex  abbate 
Glastoniensi,  auctore  Bridfertho 

{>resbytero  coaevo   et  teste  ocu- 
ato  (cca.  980.) 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.  Cotton. 
libr.  Cleopatra.  B.  XUI. 

Ausg.:  ex  ms.  Vedast.  Atrebat.  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p.  346-359;  c/.  VH. 
p.  809.  —  Vita  alla  auctore  Eadmero 
archiep.  S.  Andreae  [f  1124.  Handschr.: 
London.  brit.  Mus.  Lansdowne  CoUect. 
No.  436.  fol.  59.  V»]  ap.  Wharton,  Anglia 
sacra  11.  p.  211-221.  —  Vita  alla  auctore 
Osberno  Cantuariensi  monacho  sec.  XI. 
Libri  2  [geschriehm  nach  1070.  Handschr. : 
London,  brit.  Mus.  Harl.  libr.  No.  56.  — 
Arundel  library  No.  16]  *■  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Beu.  saec.  V.  p.  659-688.  — 
*  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p.  88-120, 
gibt  nur  das  1.  Buch.  —  'm  AA.  SS.  Boll. 
19.  Mai.  IV.  p.  359-384.  —  *  ed.  Surius, 
vit.  SS.  19.  Mai.  p.  231.  —  Vita  alia  auctore 
Osberto  monacho  saec,  XII,,  fragmenta 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  701-712. 

—  Epistola  Eadmeri  ad  monachos  Gla- 
stonienses  de  corpore  s.  Dunstani  ap.  Whar- 
ton,  Anglia  sacra  II.  p.  222-226. 

—  Epistola  Richardi  Beere ,  abbatis 
Giastoniensis  (cca.  1503)  ad  Wilhelmum 
Warham  archiep.  Cartuariens.   de  corpore 


s.  Dunstani  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
230.  231. 

—  Llber  de  miraculis  s.  Dunstani  auctore 
Eadmero  abbate  S.  Albani.  Compendium 
ed.  Surius,  vit.  SS.   19.  Mai. 

—  Liber  miracnlorum  s.  Dnnstani  auctore 
Osberno  Cantuariensi  'ap.  Mabillon,  AA. 
SS,  o,  s.Ben.  saec.  V.  p.  689-701.  —  *wie- 
derholt  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Mai.  VII.  p. 
812-816.  —  sPrologus  ap.  Wharton  1.  c. 
IL  p.  121. 

—  Translatio  in  monasterium  Glasto- 
niense  a.  988  ^  ex  ms.  historiae  monast. 
Glaston.  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  V.  p.  713 
-715.  —  *wiederhoU  in  AA.  SS.  Boll.  19. 
Mai.  VII.  p.  810-812.  Cf.  Jul.  VII.  p.  316. 
317. 

Erl.-Schr. :   Hen.sehen,   comment.    praevius    t« 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  344-346. 
Wright,  Dunstan  in  his  Bio^aphia  Britann. 
literar.  I.  p.  443-462.  —  Bridferth  ibid.  I.  p. 
474-478. 

Acta  s.  duodecim  sociorum  Ana- 
stasii  patris,  Eutitii  et  Brictii  fili- 
orum  eius ...  e  Syria  advenarum 
in  Umbria  Italiae  provincia,  a  scri- 
ptore  parum  apto  compilata.  Par- 
tes  2. 

Ausg. :  ex  mss.  et  editis  a  Mombritio  ante 
kk.  SS.  Boll.  Jul.  I.  p.  9-16.  Cf.  Janningi 
commentar.  praevius  ibid.  p.  1-9,  et  eiusd. 
examen  praemissorum  actorum  simultaneo- 
rum  de  12  sociis  ibid.  p.  16-72. 

Historia  s.  duorum  anonymorum 
inventionis,  ad  S.  Hippolyti  in  Au- 
stria  honoratorum  saec.  XIIL 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p. 
850-852. 

Vita  s.  Duthacl  episcopi  Rossen- 
sis  in  Scotia  (f  cca.  1250).  Com- 
pendium. 

Ausg.:.  ex  breviario  Aberdonensi  in  AA. 
SS.  BoU.   8.  Mart.  I.  p.  799.  800. 

Vita  s.  Dymnae  virginis  et  G  e  r  e  - 
berni  sacerdotis  martymm  Gelae 
in  Brabantia  (saec.  VII.)  auctore 
Petro  canonico  S.  Auberti  Cam- 
brensis  (flor.  1300.) 

Ausg. :  ex  vulgari  idiomate  Belgico  in 
Latin.  versa  per  Petrum  cauon.  regul.  S. 
Autberti  Cameracensis  et  ed.  '  ap.  Surium, 
vit,  SS.  15.  Mai.,  interpolirt  und  nicht  voll- 
stdndig.  —  *vollstandig  ed.  Henschen  in 
AA.  SS.  BoU.  15.  Mai.  UJ.  p.  479-489.  — 
Miracula  recentiora  ibid.  p.  489-497. 

Erl.-Schr.x  Craeywinckel,  Fr.  Lud.  van,  een 
lelie  onder  de  doomen.  De  h.  niaghet  Dyin- 
pbna,  dochter  van  dcn  konincJi  van  Yrlandt, 
patronesse    van    Gheel.    Antwc/pen    (1652.) 


43* 


676 


EADBERTUS  —  EBERHARDUS 


E. 


De  s.  Eadberto  episcopo  Lindisfarnensi 
in  Anglia  (f  698)  in  AA.  SS.  Boli.  6.  Mai. 
II.  p.  107.  108. 

De  s.  Eadburga  sanctimoniali  Wintoniensi 
et  Merewinna  Riimesiensi  abbatissa  (f  cca. 
985)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  640.  641. 

De  s.  Eadburga  sive  Edburga  filia  Edou- 
ardi  I  regis  Angliae  (f  cca.  860)  in  AA. 
SS.  Boll.   15.  Jun.  II.  p.  1070. 

De  s.  Eadfrido  et  Ulsino  abbatibus  atque 
Ulfo  praeposito  S.  Albani  apud  Anglos,  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2. 
p.  579.  580. 

Vita  s.  Eadgithae  seu  Edithae  (f 
984)  Eadgari  Anfflorum  regis  iiliae 
et  sanctiraon.  Wiltoniensis  auctore 
Goscelino  monaclio  Cantuari- 
ensi. 

Ausg.:  '^mit  verdndertem  Stil  ed.  Surius 
vit.  Sanct.  16.  Septb.  —  '  zciederholt  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
637-640.  —  » ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  16. 
Sept.  V.  p.  369-372.  Cf.  Suyskenii  comment. 
praevius  ilnd.  p.  364-369. 

O/.  Chronicon  Vilodunonsp. 

Vita  s.  Eadmundi  =  Vita  s.  Edmundi. 
Vita  s.   Eanswidae  abbatissae  in 
monasterio  Folkstoniensi  in  Cantio 
(f  640)  auctore  anonymo. 

Ausff.i  ex  Capgravio  %n  AA.  SS.  Boll. 
31.  Aug.  VI.  p.  685-687. 

De  s.Earcongota,  regia  virg.Angla,  Ebori- 
aci  seu  Farae-monasterio  in  Gallia  (saec. 
VII.)  Henschenii  comment.  historicus  m  AA. 
SS.  BoU.  23.  Febr.  HI.  p.  387.  388.  Vql. 
p.  759. 

Vita  s.  Easterwini  abbatis  Wiren- 
sis  in  Anglia  (f  785)  auctore  Be- 
da  Venerabili. 

Ausg.:  a  Simeone  Dunelmensi  et  Ed. 
Maihew  edita  el  repetita  in  AA.  SS.  Boll. 
7.  Mart.  I.  p.  652.  653. 

De  s.  Ebba  abbatissa  et  mart.  cnm  mnltis 
sociabus  in  Coludensi  Scotiae  monasterio 
a.  869  Cuperi  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  265-269. 

Vita  s.  Ebbae  abbatissae  in  Co- 
ludensi  Scotiae  monasterio  (f  683) 
coUectore  Jolianne  Capgravio. 

Avjig.:  ex  nova  legenda  SS.  Angliae, 
Londini  1516  p.  XCIX  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  196-199.  Cf.  Cnperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  194-196. 


Vita  s.  Ebbonis  et  b.  Gerici,  Gu- 
erici  vel  Goerici  episcoporum  Se- 
nonis  in  Gallia  (f  cca.  a.  743  vel 
750  et  cca.  710)  auctore  anonymo 
saec.  X. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  649-652.  —  »  ex  legendario 
Senonensi  et  ista  editione  in  AA.  SS.  BoII. 
27.  Aug.  VI.  p.  98-100.  —  «Bruchstuck 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  650. 

Erl.-Schr.:  Observatlones    praeviae    ap.   Ma- 
billon  1.  c.  p.  647-649. 
Stilting,  comment.  praevius  tn  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  94  9S. 

Vita  s.  EberhardiarchiepiscopiSa- 

lisburgensis    (1147—1164)    auctore 
anonymo  quodam  eius  discipulo. 

H6chst  nnbedeutend,  gibt  aber  gute  Nachrichten 
iiber  E's  personl.  Verhaltnisse. 

Bandschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  77. 

Ausg. :  '  interpolirt  aus  der  folgenden 
Vita  ap.  Canisium,  lect.  antiq.  III.  2.  p. 
282-315  (p.  395-431  ed.  Basnage).  —  » wie- 
derholt  ed.  Surius,  vit.  SS.  22.  Jun.  —  *u. 
Henschen  m  AA.  SS.  BoU.  22.  Jun.  IV. 
p.  261-269.  —  *nach  der  Wiener  Hand- 
schr.  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XI.  p.  77-84. —  Vita  alia  et  miracula 
(unbedeutend)  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz 
1.  c.  XI.  p.  97-103. 

Erl.-Schr.:  Kofler,  J.  B.  C.  de,  memorabilia 
Eberhardi  11,  ruvaviensis  quondara  arcbi- 
episcopi.  Salzburgi  17S0.  fol. 

Vita  s.  Eberhardi  ex  comite  Nelle- 
burgensi  ord.  s.  Bened.  monachi 
Schafhusiae  in  Suevia.  1009 —  cca. 
1 106. 

Ausg. :  ed.  Papebroeh.  ex  antiquo  loci 
chronico  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Apr.  I. 
p.  670-672  —  Leben  graf  Eberhartes  von 
Nellenburg  ap.  Mone,  Quellensammlung 
I.  p.  83-98. 

Erl.-Schr.:  De  b.  Eberhardo  ....  monacho 
SrhaffuR.-ip  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  337  339. 

Acta  b.  Eberhardi  praepositi  March- 
tailensis  ord.  praemoustr.  in  Suevia 
(t  1179). 

Ausg. :  ex  mss.  Marchtalleus.  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  Apr.  II.   p.  502-504. 

De  8  Eberhardo  I  abbate  Einsidleusi 
(t  958.  14.  Aug.),  ubi  de  Alarico  piissimo 
eremita,  ap.  Mabilluu ,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
V.  p.  241-244. 

De  s.  Eberhardo  opilione  prope  Frisin- 
gam  in  Germauia  Perierii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Septb.  VII.  p.  844.  845. 


EBREGISILUS  —  EDVARDUS 


677 


De  s.  Ebregisilo  episcopo  Meldensi,  in 
monasterio  Jotrensi  in  Bria  Galliae  pro- 
vincia  (saec.  VII.  VIII.)  Pinii  sylloge  in 
AA.  SS.  BoU.  31.  Aug.  VI.  p.  694.  695. 

De  s.  Ebregiso  episcopo  Traiectensi  ad 
Mosam  (f  cca.  625)  Buckii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  818-823. 

Vita  s.  Ebremundi  Fontanetensis 
ad  Ornam  abbatis  (saec.  IV.)  su- 
spectae  fidei. 

Ausg. :  ex  breviario  Silvanectensi  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Jun.  II.  p.  285-287. 

Vita  s.  Ebrulfi  abbatis  Beilovacen- 
sis  in  Gallia  (f  cca.  600)  auctore 
anonymo  saec.  X.(?) 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  366-368.  —  'ex  ms.  et  sec. 
Mabillonem  m  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul.  VI. 
p.  194-196.  —  «Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  464.  —  Miracula  auctore  anonymo 
recentiore  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  196- 
198.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid,  p. 
192-194. 

Vita  s.  Ebrulfi  abbatis  Uticensis  (f 
596.  29.  Decb.)   auctore  anonymo. 

Handschr.:  Oxford,  Un.-Bibl.  No.  8687. 
Feller. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  354-360.  Additamentum  ex 
Orderici  Vitalis  hist.  eccles.  lib.  6.  ibid.  p. 
360-361.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  438.  —  De  translatione  ss.  E-i  ab- 
batis  et  Ansberti  monachi  in  coenobium 
Resbacense  cca.  950  ap.  Mabillon  1.  c.  saec. 
V.  p.  226-233. 

De  s.  Eoclesio  episcopo  Ravennae  in 
Italia  (t  534)  Sollerii  sylloge  in  kk.  SS. 
Boll.  27.  Jul.  VI.  p.  444-446. 

De  s.  Eciano  sive  Echeno  episcopo  Clu- 
ainfodiensi  in  Hibernia  (f  cca.  577)  Hen- 
schenii  commentarius  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  11.  Febr.  II.  p.  551. 

De  s.  Edelburga  abbatissa  Eboriaci  seu 
Farae  monasterio  in  Gallia  (f  cca.  695) 
Sollerii  comment.  histor.  m  AA.  SS.  BoU. 
7.  Jul.  II.  p.  481. 

De  s.  Edgaro  rege  Angliae  (f  975)  Gla- 
stoniae  in  Anglia  Pinii  sylloge  historica  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p.  659-665. 

De  s.  Edicio  episcopo  Viennae  in  Gallia 
(f  cca.  640)  van  Heckii  sylloge  historica 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p.  71-73. 

De  s.  Edictio  martyre  Calari  in  Sardinia 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mart  II.  p.  264. 

Vita  b.  Edignae  virginis  regiae 
Buechae  in  Bavaria  (f  1109).  Au- 
ctore  Matth.  Radero   soc.   Jesu. 

Ausg. :  tviederhclt  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Feb. 
III.  p.  669-670. 


Vita  s.  Edithae  virginis  =  Vita  s.  Ead- 
githae. 

Passio  s.  Edmundi  sive  Eadmundi 

Anglorum  orientalium  regis  et  mar- 
ty  ris  (t  870)  auctore  AbboneFlo- 
riacensi,    qui    eam  scripsit  cca. 

980. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  20.  Novbr. — 
Miracula  s.  E-i  auctore  monacho  coeno- 
bii  s.  Edmundi  anonymo,  ap.  Martene,  coU. 
ampl.  monum.  VI.  p.  821-834. 

Vita  s.  Edmundi  Rich,  Cantuari- 
ensis  archiepiscopi  (f  1242)  auctore 
BertrandoPontigniacensi  ord. 
Cisterc.  monacho  coaevo. 

Ausg.:  ap.Martene  etDurand,  thes.  anecd. 
m.  p.  1753-1826.  —  Yila  alla  auctore  sancti 
fratre  Roberto  Rich  Pontiguiacensi :  ed. 
Surius,  vit.  SS.  16.  Novbr.  —  Epistolae 
variae  ad  historiam  s.  E-i  ap.  Martene  I. 
c.  p.  1897-1928.  —  Hlstoria  canonizationis 
et  translatiouis  ab  Alberto  archiepi- 
scopo  Livoniae  conscripta  iizd.  p.  1831- 
1874.  —  Miracula  s.  E-i  ibid.  p.  1881-1898.  — 
Sermo  v.  Alberti  archiep.  Liv.  in  trans- 
lationem  s.  E-i  ibid.  p.  1827-1930. 

Historia  s.  Eduardi  Angliae  regis 

(f  978)  martyrii  et  trauslationum. 
Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mart.  H.  p. 
644-647;  c/.   Commentarius    praevius   ibid. 
p.  638-644. 

Vita  s.  Edvardi(Aeduuardi)regiset 
confessoris  (f  1066)  authore  A 1  r  e  d  o 
(Aelredo,  Adelredo,  Ailredo,  Eal- 
redo,  t  1166)  Rhievallo  Anglo, 
monacho  et  abbate. 

Ausg. :  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  Colon.  1570. 
I.  p.  127-138.  (»ed.  Colon.  Agripp.  1617. 
I.  p.  62—78.)  —  »  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Janr. 
I.  p.  293-302.  —  *ap.  Twysden,  hist.  An- 
glic.  script.  p.  369-414.  —  Vita  alia  saec.  XV. 
ed.  by  H.  R.  Luard  in  Rerum  Britann. 
med.  aevi  script.    or  chronicles.   III.    1858. 

—  Vita  alia  (der  anonyme  Verfasser  ist  eln 
Zeitgenosse  des  letzten  Sachsenkonigs  und 
hat  vor  1074  geschrieben)  ed.  by  H.  R. 
Luard  in  Rer.  Britann.  med.  aevi  script. 
or  chronicl.  III.  3Iit  klassischer  Oewissen- 
haftigkeit  herausgegeben ;  cf.  v.  S  y  b  e  I ,  hi- 
stor.  Zeitschr.  1859.  p.  556. 

La    Estoire    de    Seint 

Aedward  le  Rei. 

Sehr  scliiitzenswerthes  .-vltfranzos.  Epos,  ge- 
schrieben  1245,  wahrscheinl.  von  eineni  Monche  der 
AVestmiusterabtei.  Enthalt  rtie  Beschreibung  der 
Schlacht  bei  Hastings  a.  1066. 

Ausg. :  '  ed.  by  H.  R.  Luard  in  Rer.  Bri- 
taun.  med.  aevi  scriptor.  or  chronicles.  III. 

—  *  unt.  d.  Titel:  Extrait  de  la  Estoire  de 


678 


EDWINUS  —  ELENARA 


saint  Acdward  le  Kei,  translat^e  du  Latin 
ap.  Michol,  chroiiiques  Auglo-Normandes  I. 
p.  119-126. 

Erl.-Schr.:   v.    Sybcl,    histor.  Zeltgchr.   1859.  p. 

Wolf,  F.,  in  d.  Wiener  Jahrbachern.  Bd.  77. 
p.  98. 

—  Translatio  s.  Eduardi  confessori.s 
Angliae  regi.s  a.  1163  '  cd.  Surius,  vit. 
Sanct.  5.  Janr.  Ber  Anfang  fehlt.  —  '  wie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jaur.  I.  p.  302- 
304  (bulla  canonizationis,  corporis  revelatio 
et  translatio). 

Erl.Schr.:  De   s.  Eduardo  conf.  (E-i  res  geBtae; 
iDansnctiido;    legeH   ac  iUKtitia  etc.)  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  290  203. 
Lyfe  of  Saynt  Kdvvarde.  London  153,3.  4o. 
Porter,  Jcr.,    life    of  St.   Edward,    king  and 
confc.«sor.  London  1710.  S». 

De  s.  Edwino  rege  Nordhnmbriae  in  An- 
glia  (f  633)  Byei  comraent.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Oct.  VL  p.  108-119. 

Vita  b.  Eelkonis  Liaukamae  ab 
batis    Lidlomensis    in    Frisia    ord. 
Praemonstr.  (^f  1332)   auctore  Si- 
brando  Leonio. 

Ausg. :  m  AA.  S8.  Boll.  22.  Mart.  IIL  p. 
396.  397. 

Vita  s.  Egberti  presbyteri  in  in- 
.sula  Hyensi  (f  729). 

Ausg.:  ex  Beda  Venerab.  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  Apr.  IJI.  p.  313-315;  c/.  p.  997. 

Erl.Schr.:    Elogium    s.    E-i   historicum   ap.   Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.   s.  Ben.   Baec.  III.   1.  p. 
487-190. 
Rettberfc,    Kirchengeschichte    Deutschlands 
II.  p.  513. 

Vita  Egberti  ter  Beek  quinti  re- 
ctoris  domus  d.  Florencii  Daven- 
triae  (f  1483)  auctore  anonymo 
synchrono. 

Ausg.:  ap.  Dumbar,  analecta  I.  p.  162- 
1T8. 

De  s.  Egdone  prosbytero  et  7  sociis 
Nicomediae  in  Bithynia  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Mart.  II.  p.  105. 

De  s.  Egeinotho  cognomento  Bono,  ar- 
chiepiscopo  Cantuariensi  (f  1038.  30.  Oct.) 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI. 
1.  p.  447-451. 

De  s.  Egemonio  vel  Igomono  episcopo 
Augustoduneusi  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Janr. 
L  p.  473. 

Vita  s.  Egilis  =  Vita  s.  Eigilis. 

Vita   s.   Egwini    episcopi    Wigor- 

niensis  in  Anglia  (f  cca.  708)  auctore 
anonymo  saec.  XI. 

Ansg.:  '  ed.  Capgrave,  legenda.  —  *in 
AA.  SS.  Boll.  11.  Janr.  L  p.  707-711.  - 
*  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.Ben. 
saec,  IIL  1.  p.  331-337.  —  Vlta  alla  (frag- 
mentum)    auctore     Britwaldo    episcopo 


Wintoniensi  saec.  XI.  '  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
c.  p.  711  ohne  Namen  dea  Verf.  —  ^mit 
demaelben  ap.  Mabiilon  1.  c.  p.  338.  —  E  p  i- 
taphium  ibid.  p.  338. 

Krl.-Schr.:    Wrighl,    Egwin    in   hia    Biographia 
BritAnn.  literar.  I.  p.  223-5J29. 

Vgl.  Privilegium  Rgwini. 
Privilegiura  Kenredi. 

De  s.  Ehoarno  eremita  et  martyre  in 
Britannia  Armorica  (f  cca.  520)  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Febr.  II.  p.  668, 

Vita   s.    Eigilis   abbatis    Fuldensis 

(t  822)  auctorc  Bruun  Candido 
eius  discipulo.     Prosa  et  metro. 

Nicht  ohne  Geschick  verfasst. 
Atisg.:  '  ap.  Brower,  sidera  iilustr.  Ger- 
maniae.  Mogunt.  1616.  4».  —  '  ap.  Schan- 
nat,  cbd,  probat.  p.  88-H4i  —  *ap.  Ma- 
billon,  AA.SS.  o.  s.  Ben.  IV.  1.  p.  228-259. 
(p.  217-246  ed.  Venet.)  —  *  daraus  ap.  Migne, 
patrologiae  cursus  CV.  p.  381-422.  —  Epi- 
taphium  duplex  Eigilis  ap.  Mabillon  1.  c. 
p.  260. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  217. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschiobtsquel- 
len  p.  liiG. 

Elogium  V.  Eigllls  archiepiscopl  Seno- 
nensis  in  Gallia  (f  870.  29.  Mai.)  histori- 
cum  ap.  Mabillon,  AA  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 

IV.  2.  p.  237-243. 

De  s.  Einbetta,  Vorbetta  et  Villbetta  vir- 
ginibus  Argentorati  in  Alsatia  (saec.  IV.) 
Perieri  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.   16.  Sept. 

V.  p.  315-317. 

De  s.  Eladio,  Emino,  Senatore  etc.  mar- 
tyribus  Nicaenis  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Jul. 
II.  p.  578. 

De  s.  Elaphio  episcopo  Catalauni  in 
Campania  Galliae  (f  580)  in  AA.  SS.  Boll. 
19.  Aug.  III.  p.  747. 

Vita    s.    Eldradi    abbatis    Novali- 

ciensis  auctorc  monacho  Novali- 
ciensi. 

Ausg.:  '  ed.  Hen!5chen  in  AA.  SS.  BoU. 
Mart.  II.  p.  338.  —  *  die  Vita  ohne  die 
Mracula  ap.  Rochex,  gloire  de  la  Nova- 
laise.  Chamberi  1670.  4».  p.  55.  99.  103. 
106.  108.  112.  120.  —  »  fragmenta  ed. 
Bethmann  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  128- 
130.  — 

Erl.-Schr.:  Bethmannap,  Pertz  1,  c.  p,  73.  Not.  6. 
Carretto,  M.  Ant.,  vita  di  8an  Eldrado.  To- 
rino  1693.  40. 

Acta  s.  Eleazari  senis  et  fratrum 
Machabaeorum  septem  et  horum 
raatris  ante  Chr.  166. 

Ausg. :  ex  ipsis  sacris  litteris  in  AA.  SS. 
Boll,  1.  Aug.  I.  p.  12-15  c.  Sollerii  com- 
ment.  praevio  p.  5-12, 

De  s.  Elenara  et  Sponsaria  virg.  mart. 
in  Gallia  sub  Diodetiano  iu  AA.  SS.  Boll. 
2.  Mai.  I,  p.  181. 


ELEUCHADIUS  —  ELIAS 


679 


De  A.  Eieuchadio  episc.  Raveuuate  iu 
Italia  (f  112)  Henschenii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr.  II.  p.  747- 
749.  — 

Acta  s.  Eleutherii  abbatis  Romae 
(f  cca.  580)  auctore  s.  Gregorio 
Magno. 

Ausg.:  ex  libro  3.  dialog.  cap.  33  hi  AA. 
SS.  Boll.  6.  Septb.  II.  p.  685  c.  Stiltiugii 
commentar.  p.  682. 

Acta  s.  Eleutherii  episcopi,  mart. 
Romani  apocrypha,  Eulogio  et 
Theodulo  ut  coaevis  afficta. 

Ausg.:  ed.  Papebroch  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  April.  IL  p.  530-534.  —  Censura  ac- 
torum  ibid.  p.  534.  —  Translatio  reli- 
quiarum  Reate  in  Sabinis,  ex  mouumen- 
tis  eccles.  Reat.  ibid.  p,  535-537.  —  Ap- 
pendix  de  Aecanensi  s.  Eleutherii  pontifi- 
catu  ortisque  ex  eius  ignoratione  erroribus. 
An  ibi  eius  reliquiae?  ibid.  p.  537-539.  — 
".d&X^aiiS  'E-ov  auctore  Simeone  Meta- 
phraste  ibid.  p.  986-988. 

Erl.-Scfir.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latioi- 
tatis,  lib.  V.  p.  3f<5. 

Vita  s.  Eleutherii  episcopi  Torna- 
censis  in  Belgio  {f  531)  auctore 
anonymo,  sed  antiquo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Febr,  m, 
p.  187-189.  —  Vlla  alla,  sed  auctior  ^ibid. 
p.  189-195,  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
lU.  p.  387.  —  Vlta  aila  auctore  Guiberto 
ord.  minorum,  ex  bibl.  PP.  et  ms,  in  AA. 
SS,  BoU.  1.  c.  p,  196-206.  —  YHa  alia  ex 
breviar,  ms,  Tornac.  ibid.  p.  206-208,  — 
Appendix  de  translatione  in  urbem 
Tornacensem  ibid.  p,  195,  —  Revelatio 
facta  Henrico  cauonico  Tornacensi  ibid. 
p.  195-196;  cf.  p.  758. 

Erl.-Sckr.:  Henschen,   commentarius  praevius 
ibid.  p.  180-187. 
Histoire  litteraire   de  la  France  V.  p.  40  sq. 
Roth,  Geschichte  des  Benelizialwesens  p.  66. 
not  94. 

Acta  s.  Eleutherii  martyris  Tarsiae 
in  Bithynia  sub  Maximiano,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll, 
4.  Aug.  I,  p.  321-326.  Cf.  Boschii  comment. 
praevius  ibid.  p.  318-320. 

De  8.  Eleutherio  abbate  Spoletino  (f 
cca.  586.  18.  April.)  ex  Gregorii  M.  dial. 
HI.  33,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben, 
saec.  I.  p.  306-307, 

De  8.  Eleutherio  Arcani  in  Latio  m  AA. 
SS.  Boll.  29.  Mai.  VII.  p.  65, 

De  8.  Eleutherio  episc.  Antissiodori  in 
Gallia  (t  561)  in  AA,  SS.  Boll,  16,  Aug. 
m,  p,  299.  300. 

De  8,  Eleutherio  et  Leonide  mart  in 
AA.  SS,  BoII,  8,  Aug,  II.  p.  342. 


De  8.  Eleutherio  pontifice  Romano  (f 
185)  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA.  8S. 
BoU,  26.  Mai.  VI,  p,  363.  364. 

De  s.  Eleutherio  sociisque  mart,  Nico- 
mediae  in  Bithynia  a.  303  Byei  sylloge  in 
AA.  SS,  Boll,  2.  Oct.  L  p.  321-323. 

De  8.  Eleutherio  Theate  in  Aprutio 
Italiae  provincia  Papebrochii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  21,  Mai.  V.  p.  43, 

De  s,  Eleuthero  mart.  Caesareae  in  Cap- 
padocia  in  AA.  SS.  BoII.  27.  Septb.  VH. 
p.  482. 

De  s.  Eleuthero  Persa,  Theodosio  et 
Zoilo  mart.  sub  Sapore  rege  (saec.  IV.)  in 
AA.  SS.  BoII.  13.  April.   U.  p.  130. 

De  s,  Elfleda  abbatissa  Streneashalae  in 
Anglia  (f  716)  Bollandi  comment.  histor, 
in  AA.  SS.  BoII.  8.  Febr,  IL  p,  178-186, 

Vita  s.  Elfledae  seu  Ethelfledae 
viduae  (cca.  med.  saec.  X.)  Glasto- 
niae  in  Anglia,  prior,  auctore  mo- 
nacho  anonymo. 

Ausg.:  extracta  ex  vita  s.  Dunstani  in 
AA.  SS,  BoII.  23.  Octb,  X,  p.  218-220,  — 
Vi(a  altera  auctore  Osbernomonacho  Can- 
tuariensi  ibid.  p,  220-222,  Cf.  v,  Heckii 
commentar,  praevius  ibid.  p,  214-218. 

De  s,  Elia  episc.  Sedunensi  in  dioec.  No- 
variensi  in  Italia  in  AA.  SS,  Boll.  21,  Mart. 
m.  p.  360. 

De  s,  Elia  episc.  Syracusis  in  Sicilia  (f 
664)  ex  Ferrario  et  Oct  Caietano  in  AA.SS, 
BoII.  26.  Aug,  V.  p.  826-827. 

De  s.  Elia  presbyt.,  Paulo  et  Isidoro  mo- 
nachis  mart.  in  Hispania  (f  856)  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  April.  IL  p.  494. 

De  s.  Elia  in  Palaestina  Cuperi  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  20,  Jul,  V.  p. 
4-22.  Mit  Abbildung. 

Erl.-Schr.:B  eTr,M.,  notice  sur  le  prophfete  Elie. 
Nancy  1839.  8<». 
Hardt,  H.  v.   d.,  les  corbeaux    d'EHe  oder 

die  Raben  Eliae.  Helmstadt  1703.  8». 
Korn,  Fr.,  {pseudonym /.  F.  Nork),   der  Pro- 
phet    Elias;    ein    Sonnen-Mythus.    Leipzig 
1837.  80. 
Krummacher,  Fr.  W.,  Elias  der  Thesbiter, 
nach  seinem  Sussern   u.   innern  Leben  dar- 
gestellt.  Elberfeld  182S-33.  3  vol.  8o. 
Mayer,  Joh.  Fr.,   Elias   corvorum  convictor. 

Witteberg.  1685.  40. 
Meerheim,   G.  Aug.,  Eliae  facta   et  visa.  1. 
Reg.  XVIII.  Witteberg.  1796.  4o . 

Acta  s.  Eliae,  Jeremiae,  Esaiae 
etc.  mart.  Caesareae  in  Palaestina 
(t  308)  auctore  Eusebio  lib.  8. 
c.  21. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU,  16.  Febr,  II.  p. 
865-867. 

Vita  s.  Eliae  iun.  monachi  in  Auli- 
nis  seu  Salinis  in  Calabria  (f  903) 
auctore  anonymo  synchrono. 


'69Q 


ELIAS  —  ELISABETH 


Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Aug. 
m.  p.  489-609.  Cf.  Pinii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  479-489. 

Vita  s.  Eliae  Spelaeotis  abbatis 
in  Calabria  (f  cca.  960)  auctore 
anonymo  discipulo  raonacho. 

Ausg.:  graeco  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Sept.  III.  p.  848-888.  Cf.  Stiltingii  com- 
ment.  praevins  ibid.  p.  843-848. 

Vita  s.  Eligii  i£loy)  Noviomensis 
episcopi  (t  658)  auctore  Dadone 
sive  Audoeno  {St.  Ouen)  episcopo 
Rotomagensi  (f  683).  Libri  3. 

Wohl  nur  elne  Ueberarbeitnng,  der  jedoch  ein 
alter  Bericht  von  Audoen  zu  Grunde  liegen  mag. 
Bandschr. :  A  vi g  n  o n , mTis^e Calvet,  mbr. 
sec.  XV.  No.  251.  f.  32.  —  Chartres, 
Stadtbibl.  sec.  XI.  No.  68.  —  Dijon,  Un.- 
Bibl.  sec.  XII.  No.  395,  —  Florenz,  vid. 
Pertz'  Arch.  V.  67.—  St.  Gallen,  Stiftsb. 
No.  556.  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  sec. 
XIL  fol.  No.  1.  vol.  V.  f.  2.  —  Paris,  b. 
Bibl.  sec.  XUI.  5287.  29.;  —  s.  XIII.  5308. 
100.;  —  s.  X.  5327.  12.;  —  s.  XI.  5359. 
15.;  —  s.  XIL  6365.  61.;  —  St.  Germ.  sec. 
XIU.  No.  1085.  —  Troyes,  Bibl.  sec. 
XIII.  4».  Reihe  VIII.   (Bouh.  E.  17.) 

Amg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Dcbr.  VI. 
p.  679  ohne  den  Prolog,  Stil  geandert.  — 
*  ap.  Dachery,  spicil.  V.  p.  156  (»ed.  nov. 
II.  p.  76.)  —  » ap.  Ghesquiere,  AA.  SS. 
BelgiilU. p.  198.  —  Auszug  'ap.  Duchcsne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  627.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  lU.  p.  622-661.  —  Der  Prolog  ap. 
Labbe,  bihl.  mss.  II.  p.  517. 

Uebers.:  deutsche  Bruchstucke  von 
Abel  hinter  seiner  Uebersetzung  des  Fre- 
degar  (s.  d.)  p.  117. 

H  i  8 1  o  i  r  e  de  la  vie,  vertus,  mort  et  mi- 

racles  de  St.  Eloy  ^veque  de  Noyon,  trad. 

du  lat.  de  St.  Ouen  '  par  L.  de  Montigny. 

Paris  1626.  8*.  —  » trad.   par  Ch.  Barth^- 

l^my,  mit  dem  Separattit. :   Etudes   histori- 

ques,  litt^raires   et,  artistiques  sur   le  VII 

siicle:   vie  de  S.  Eloy  etc.  Paris  1847.  8». 

Erl.-Schr.:    (Levesque,    Chr.)    La   vie    et   ser- 

mona  de  8t.  Eloy,  ivgque  de  Noyon.  Paris 

1683.  2  vols.  80. 

Neander,  A.,   Denkwardlgkeiten   III.    1.    p. 

108. 
Rettberg,    Kirchongeschichte    Deutschlands 

U.  p.  50«. 
Roth,  Oeschichte  des  Benefizialwesena  p.  299. 
V  i  d  a  de  s.  Eloy,   oblspo  de  Noyon.  Cordova 

1727.  80.      . 
Vida  y  muertc  de  a.  Eloy.  Madrid  1640.  40. 
Vgl.  Epistola  Eligii. 

De  s.  Elio  seu  Aelio  confes.sore  Justino- 
poli  in  Istria  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV. 
p.  395. 

Passio  s.  Eliphii  martypis  prope 
TuUum  Leucorura  in  Gallia  (f  forte 
362),  retractala  aRuperto  abbate 
Tiutiensi  (f  1129  aut  1130.) 


Ausg.:  in  Ruperti  operib.  »Parig.  1638. 
II.  p.  890-894;  «Moguntiae  1631.  U.  p.  924. 

—  »  ed.  Suriu.s,  vit.  SS.  16.  Oct  V.  p.  884. 

—  *in  AA.   SS.   Boli.   16.   Oct.   VU.  2.  p. 
812-816. 

Brl.-Schr.:    Comraentarius    pracvlas    ibid.    v. 

799-812. 

Mengozl  canon.    S.   Martlni   Colon.    ad   Rn- 

perii  epi.st.  ap.  Martene,  thea.  anecdot.  I.  p. 

290.  ^ 

De  s.  Elisabetha  virgine  thaumaturga 
apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  24.  April. 
lU.  p.  272. 

Vita  s.  Elisabethae  filiae  Andreae 
Hungariae  regis  et  LudoviciPii  land- 
gravii  Hassiae  uxoris  (f  1231)  au- 
ctore  CaesarioHeisterbacensi. 

Aeltcste  Vita.  Enlhalt  groastenlheils  den  Libel- 
lus  dc  dictis  4  ancill.  («.  urUen)  u.  dcshalb  kaum 
druckwiirdig. 

Handschr. :  Nordkirchenin Westfalen, 
Bibl.    des    Grafen   Plettenberg.   saec.  XIV. 

Ausg.:  nur  Fragmente,  einen  Brief,  die 
Einleitung  zur  Vita  enthaltend,  ed.  J.  Ph. 
Stadtler  in  seiner  Uebersetz.  des  Lebens 
der  h.  Elisabeth  von  Montalembert.  Aachen 
1837.  Vorrede  p.  CXLVI.  —  u.  ein  Stuck 
aus  der  Vita  ibid.  p.  585-591.  (2.  Ausg.  1845. 
p.  572.) 

Vita  s.  Elisabethaeeiusdemauctore 
Conrado  de  Marburg. 

Eandschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  fol.  zusammen  mit  Vita  Bcrnardi.  —  E  r- 
langen,  Un.-Blbl.  mbr.  Ac.  IV.  15. 

Ausg.:  zu  vergl.  mit  Mencken,  scr.  rer. 
Germ.  U.  p.  2012.  —  stellenweise  abged/r. 
ap.  Wenck,  Geschichte  von  Hessen.  Frank- 
furt  1767.  p.  115. 

Erl.-Schr.i  Fichart  in  Pcrtz'  Archiv  II.  p.  334. 
Vgl.  urUen  Epihtola  Conradi. 

Vita  s.  Elisabethaeeiusdemauctore 
Theodorico  de  Apolda  ordinis 
praed.  Libri  8. 

Compilation,  besonders  aus  der  Vita  Ludovici 
landgr. ,  geschrieben  1289.  Die  GrundlaKC  aller 
spStern  Biographicn,  ungebiirlich  libcrschatzt.  Vgl. 
unter  Erl.-Schr.  Montanu.s. 

Handschr.:  Brussel,  k.  Bibl.  mbr.  a* 
1.320.—  Darmstadt.  — Erlangen,  Un.- 
Bibl.  chart.  94.  [H.  122].  —  Fulda  a» 
1477.  4«.  No.  46.  —  Middlehill,  sec. 
XIII.  No.  1172.  —  Montpellier,  Un.- 
Bibl.  No.  88.  —  Oxf  ord,  Un.-Bibl.  Bod- 
ley  No.  778.  No.  1216.  —  Paris,  k.  Bibl. 
suppl.  lat.  sec.  XV.  No.  165. —  Wolfen- 
biittel,  chart.  sec.  XV.;  Weissenburg  38. 
fol.  —  libri  VUI.  chart.  sec.  XV. ;  76.  27. 
ms.  Aug.  fol. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  V.  p.  143 
(»ed.  nov.  IV.  p.  116-152.)  —  «ed.  B.  G. 
Struve,  acta  literaria  e  mss.  II.  p.  1.  — 
*  ed.  J.  G.  Liebknecht,  biga  sanctarnm 
Elisabetharum  ,  testium  veritatis  evangeli- 
cae  in  Hassia  memoria.    Giessae   1729.  4°. 


ELISABETH 


681 


p,  21.  —  'ed.  J.  B.  Happel,  diva  Elisa- 
betha  magnifice  coronata,  christl.  Ehrenge- 
dachtniss  der  h.  Elisabeth.  Marburg  1645. 
8».  —  'ap.  Kollar,  vett.  analecta  I.  p.  885. 
—  Variae  lectiones  et  supplementa 
vitae  s.  Elisabeth  ap.  Mencken ,  scr.  rer. 
Germ.  U.  p.  1987.  —  Ein  Auszug  ap. 
M.  Rader,  Bavaria  sancta.  Monaci  1615. 
fol.  I. 

Uebers.:  Sant  Elspeten  Leben  vom 
Predigermonch  Dietrich,  in  8  Biichern.  Ms. 
Wolfenbuttel,  chart.  sec.  XV.;  33.  20. 
ms.  Aug.  4".  —  Eine  andere  deutsche  er- 
schien  Erfurt  1520.  4«.  Sehr  selten.  —  Zwei 
flammandischein  Briissel,  burg.  Bibl. 
saec.  XIV.  fol.  u.  12  mo. 

Auctor  rhythmicus  verna- 


Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  No.  218. 
ai   1476.  —  No.  735.  ai   1486. 

Ausg. :  im  Passional.  Strasburg,  Knobloch 
1517.  fol. 

Libellus   de  dictis  quatuor 


culus  de  vita  s.  Elisabethae  land- 
graviae  Thuringiae,  auctore  Jo- 
hanne  Rothe. 

Umfasst  4500  Verse  in  deutschen  Reimen, 
trocken  u.  breit.  —  Ursprunglich  von  einem  Un- 
bekannten  in  7  BUchem  geschrieben.  worans  ein 
weitlaufiger  Auszug  bei  Graff,  Diutiska  I.  p.  314- 
489;  andere  193  Verse  niachte  Dronke  im  Anzeiger 
VI.  p.  64  bekannt.  Mit  Benulzung  dieses  Gedichtes 
oder  einer  gemcinschaftlichen  Quelle  schrieb 
Rothe  die  obige  Schrift,  wie  Bodmer  u.  Grater 
(Bragur  VI.  2.  p.  137)  behaupten;  er  ist  aber  wol 
nur  der  Uebersetzer. 

Handschr. :  C  o  b  ur g ,  Gymnas.-Bibl.  mbr. 
sec.  XV.  4».  —  Gotha,  chart.  No.  52.  4».; 
—  chart.  No.  180.  4«.  —  chart.  No.  159.  fol.  — • 
Leipzig,  Un.-Bibl.  chart.  sec.  XV.  f.  83. 
823.  824.  633.  —  Miinchen.  —  Weimar, 
chart.  chart.  saec.  XVI.  4".  —  chart.  sec. 
XVIII.  4«.  —  chart.  sec.  XVII.  XVIII.  4». 
Vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  35o. 

Ausg.:  ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  II. 
p.  2033-2102. 

s.  Bonaventura:   Sermo   de 

s.  Elisabeth. 

Ausg.:  in  Bonaventurae  oper.  omn.  Mo- 
guntiae  1609.  fol.  III.  p.  289. 

EpistolaConradi  deMar- 
burg  ad  papam  {Gregorium  IX) 
de  vita  s.  Elisabeth. 

Aeltestes.  Zeugniss  Uber  d.  h.  Elisabeth,  aber 
diirftig  an  Nachrichten  Ub.  das  Lebon  derselben. 

Ausg. :  '  ed.  Leo  Allatius  in  sein.SvuLnxTd. 

Colon.  Allobrog.  1653.  8».  p.  269.  —  '  ap. 

Kuchenbecker,  analecta  HassiacalX.p.  107. 

Erl-Schr.:  Henke,  E.  L.  Th.,  Konr.ad  von  Mar- 

burg,  Beichtvater  der   heil.  Elisabelh  u.  In- 

quisitor.  Marburg  1861.  ««.   66  pag.  TreffUch 

wegen  der  geiaissenhqflen  Forschung.  —  Andere 

vid.  urUer  Conradns  de  Marburg. 

Haec    est   forma  de    statu 


mortis  lantgraviae  de  Thuringia. 

Eine  umstandliche  Beschreibung  des  Todes  der 
h.  Elis.ibeth. 

Ausg.:  ex  ms.  Liesbornensi  ap.  Martene 

et  Durand,  ampl.  coll.  I.  p.  1245-56. 

Legende  von  St.  Elsebetten. 

Gibt  dle  Volkssage  in  ihrer  ganzcn  Naivetat. 


ancillarum  s.  Elisabethae  sive  exa- 
men  miraculorum  eius:  Ein  buch- 
lein  vonn  yrn  vier  Meyden  gemacht. 

Wichtiges,  1234  aufgcnommencs  ProtokoU. 
Handschr.:  Leipzig,  Un.-Bibl.  210. 
Ausg.:    ap.  Mencken,  scr.  rer.  Germ.  H. 
p.  2007-2034. 

—  Rothe,  Joh.,  Leben  der  h.  Elisabetb 
=  Auctor  rhythmicus  {s.  vorher.) 

NB.  Zu  den  oben  p.  520  uber  Rothe  gegebenen 
Erl.  Schriften  fiige  man  noch: 

Bech,  Fed.,  Uber  Johannes  Rothe  —  in  Frz. 
Pfeiffer"s  Germania,  Vierteljahrschrift  fiir 
deutsche  Alterthiimer.  Wien  1861.  p.  45-80; 
p.  257-287. 
Michelsen,  Uber  Johannes  Rothe  —  m  Zeit- 
schrift  d.  Vereins  f.  thUring.  Gesch.  u.  Alter- 
thumskunde  IIL  p.  23  ff. 

—  Serino  de  s.  Elisabeth  —  in  Thesau- 
rus  novus  de  sanctis.  Norimbergae  1487. 
4».  Sermo  CLV. 

Erl.-Schr.:  NB.  Die  Llteratur  tiber   die  h.  Elisa- 

beth  ist  fast  uniibersehbar,   und  zwar  meist 

erbaulicher   Tendenz.    Hier    folgen  nur  die 

bedeutendcren  Schriften: 
Apollinaire,  P.,  la  vie  de  s.  Elisabeth  fille 

dn   roi   de   Hongrie,   duchesse    de  Thuringe, 

premifere    religieuse     du    Tiers-ordre    de    s. 

Fran(,'ois,  auprmentee    par  Jean  Marie.  Paris 

1660.  Gibt  viel  Ueberfliissiges. 
Archange,  P.,  relig.  penitent  du  3.  ordre  de 

s.  Fran?.,   la   vie   de   s.  Elisabeth   etc.  Paris 

1692.  12rao.  Nicht  viel  wert. 
Bohringer,  Fr.,  die  Kirche  Christi  und  ihre 
Zeugen.  ZUrich  1853.  II.  2  gr.  8vo.  p.  582-649. 
Burkhardt,   Uber  Kopf  und  Becher,    GUrtel 

und  Tasche  der  h.  Elisabeth  —  in  Zeitschrift 

des  Vereins   f.   thUringische  Geschichte  und 

Alterthumskunde.  Jena  1860.  IV.  Bd. 
Chronica    sanctae    Elisabethae,    zu    teutsch 

besagend  ihr  heiliges  Leben  etc.  Erfurt  1520. 

40. 
C  r  e  u z e r ,  zur  Gemmenkunde,  antike  geschnit- 

tene  Steine   vom  Grabmal   der  h.   Elisabeth 

in  der  nach    ihr   genannten  Kirche   zu  Mar- 

burg.  Leipzig  und  Darrastadt  1834  (jetzt  Baers 

Verl  in  Frank/urt  a.  M.)  gr.  80 .  2  Tblr.  7  Sgr. 

6  Pf.  {jetzt  1  Thlr.) 
Dahl,  das  Leben  der  h.  Elisabeth,  —  in  Pertz' 

Arch.   II.    p.  333    {Besprechung   eines   Darm- 

stddter  Ms.) 
Dernaut.    Vinc,    Leben    der    h.    Elisabeth, 

Landgrafinn  von  Thiiringen.  Wien  1824.  8vo. 
Dudik,  B.,  iiber  die  Auffindung  der  Reliquien 

der  h.  Elisabeth,  Landgrafin  von  ThUringen. 

Wien  1858.  8vo.  8  sgr. 
Elisabeth.  die  heilige,  I>andgrafin  von  Thii- 

ringen   und   Hessen.     Fur   die  Jugend  bear- 

beitet.    Coblenz  1831.  8vo. 
Elisabeth,  FUrstiun  von  ThUringen,  als  Sei- 

tenstUck  zur  Genoveva   neu   dargestellt,  zur 

Belebung  der  Wohllhatigkcit.  Miinchen  1818. 

Svo. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  infimiie  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  225. 
Hankius,  H.,  hisloria  de  s.  Elisabetba,  con- 

iuge  Ludovici  Thuringiae  landgravii.  Paris. 

1682.  8vo. 
Happel.  J.  B.,  diva  Elisabetha  magniiice  co- 

ronata,  christliche  EhrengedSchtniss  der  hei- 

ligen  Elisabeth  in  zwei  Predijjfen.  Marburg 

1645.  8vo.  VoU  uon  Bewunderung  der  Heiligen. 


682 


ELISABETH 


Helyot,    P. ,    bistoir(>    de»    ordres    monagti- 

<ines.  Paris  17IS.  V[I.  p.  287-293. 
History  of  s.  KIi7.;ibcth.  dauglitcr  of  king  of 

Hunpary.  I.iondoii  lfi32.  12mo. 
Justi.  Klisabeth  dic  Ileiligrc  Ijaiidgrjifinn  von 
Thiiringen.  Ziiricli  17!IV.  Svo.     Gibt   eine  voll- 

stSndige    lAleratur   iiber  Mpte.    und    gedruckte 
TI>rA:e.     Neue  Ausgaben:   (iietisen   1811.     8vo. 

und  Marburg  1835.  8v<i.  2  rtl. 
•Tusti,  Ziige  aus  dpui  Keben  der  heiligen  Kli- 

sabeth,     Landgrfitin     von    ThiirinRcn    —    in 

Justi,  Vorzoit,  eiii  Tasohenbuch,  1823.  p.  2S4. 
Koch,  ,Toh.  Mich.,  historische  Krz<^hluug  von 

dera  Schlo.^is  Warlbnrg  ob  Eisenach  u.  s.  w. 

1710.     ErUhHlt  manehes  Beziigliche. 
Kubellja,    Thom.,    Alzbeta    svata,     landhra 

beuka  durinskn.     Praze  1833.   8vo. 
Ijandau.    Inventar  des  Grabes   der  h.  Elisa- 

beth    zu  Marburg    vom  J.   1480   —   in  Zeil 

schrift  des  Vereins  fiir  hessigche  Geschichte 

II.  1840.  p.  394-.396. 
Liebknecht.  J.  G.,   biga  sanctarum  EHsabe- 

tharum.     Gicssae  1729.   4to. 
Limperg,   Joh.,    das  i.  J.  1708  lebende    und 

schwebende  Eisenach.    Eisenach  1709.    An- 

siehend. 
Lipsius,    Just.,    diva    virgo    Hallensis  —  in 

eius  oper.  II.  p.  808.  cap.  2.     Sehr  kurz. 
Maetzler,   Ant.,  Lebensgeschichte  der  heili- 

gen  Elisabeth.    Kenipten   1813.  8vo. 
Mailath,  Joh.  Graf,  die  Legende  derheiligen 

Elisabeth  —  in  Hormayr's  Taschenbuch  fiir 

die  vaterlandische  Geschichte.    Jahrg.    1822. 

p.  211-224.     Unberleutend. 
Martinus   von   Kochem,    P.,    auserlesenes 

Hislory-Buch  von  den  licben  Gottes  Heiligen 

u.  s.  w.  Augsburg  [1692J  1732  und  ofters.    II. 

3.  p    802-836.  Ue.bersetzung  der  Montanus' schen 

Arbeit. 
Mattei.  Pietro,  la  principessa  santa:  hisloria 

pia,   in    cui  .  .  .    si    narra   la    vita ...    di    s. 

Elisabetha  figliuola  del  rfc  d'Ungheria.    Tra- 

dotla    di   francese    dal    sign.     Giov.    Tuilio. 

Vonetia  1624.  4lo.  wiederh.  ibid.  1630.  4to. 
Mengersen,  Jos.  Br.  Graf  von,  d.  heil.  Eli- 

sabeth.  Landgrafin  von  Tbiiringen.    Histori- 

sches  Epos   in  9  Gesangen.    Hannover  1861. 

gr.  8vo.    1  rll.  7  sgr.  6  pf. 

Mey,  Jos.  H.,  Characterzilge,  Auekdoten  und 
Lebensgeschichte  der  heiligen  Elisabelh. 
Eisenach  1822.    Svo. 

Montalembe  rt,  Charl.  Forbes  comte  de,  hi- 
stoire  de  s.  Elisabeth  de  Hongrie,  duchesse 
de  Thuringe.  Paris  1836.  8vo.  9.  edit.  ibid. 
1861.  2  vol.  8vo.  15  fr.  Li(5ge  1846.  8vo.  und 
ofters;  —  deutsch:  i  von  Franz  Ludwig  C. 
dAlnoncourt.  Leipzig  1837.  8vo.  22  sgr.  6  pf. 

—  >  und  im  Einverslandniss  mit  dem  Verf. 
und  mit  steter  RUcksicht  auf  gedruckte  und 
ungedruckte  Quellcn  iibcrsetz.t  und  rait  An- 
merkungcn  vermehrt  von  J.  Ph.  Stadtler. 
Aachen  1837.  8».  3  Thlr.  10  ,Sgr.  (2.  Aufl. 
ibid,  18*,'»)  —  »  durchgesehen  v.  E.  Herraeling. 
Koln.  1859.  4.  Aufl.  80.  1.5  .Sgr.  —  italie- 
nisch  :   i  par  Nic.  Negrelli.  Vienna  1838.  8vo. 

—  '  par  Carolina  Solaro  della  Margherita. 
Torino  1844.   12mo. 

abr^g^    de    rhistoire    de    s.  I^Iisabeth  de 

Hongrie.  Paris  1841.  18mo. 

monuments  de  rhistoire   de  sainte  Elisa- 

beth  de  Hongrie,  prdc6dds  d'une  intro- 
duclion  sur  r<5tat  de  Tart  en  Krance.  Paris 
1838-4(».  fol.  50  fr.  Enthdlt  30  Stahlstiche  nach 
Overbtck,    Miiller  u.  s.  w, 

Montanus,  Jac,  Spirensis,  vita  illustris  do- 
minac  «.  Elisabethae  i  in  Legende  sanctorum 
regni  Hungaric  in  Lombardica  historia  non 
contente.  «.  1.  et  a.  (Venetiis  1498)  4to.  No. 
16.  —  »CoIoniae(Rocrniundac)  1511.  —  »Mo- 
nasterii  1.521.  fol.  —  *cd.  Henr.  Sedulius  in 
bigtoria  seraphica.  Antverp.  1613.  —  »ed.  iSu- 
rius.  vit.  SS.  (.;oI.  Agripp.  1581.  VI.  19.  Nov. 
Dieses  Werk  itt  nur  eint  Amplijkation  der  Vita 
aucU   Theod.  dt  Apolda. 


PauIHni,    Chr.    Fr.,    bistona    lAenacensiK. 

Frnncof.  1698.    4to. 
Pfefferkorn,  G.  M.,  auscrlcscne  Geschicbte 

von  der  borlthmten  Landgrafsihaft  Thiirin- 

gen  u.  s.  w.  1684.  Rnthdit  das  Leben  Es. 
Pray,  Geo.,  vita  s.  Klisabclliae.  viduae  land- 

gravii  Thuringiae.   Tyrnaviac  1770.  4to. 
Raumer,    Pr.  v..    GescUichte  der  Hohenstau- 

fen.  III.    Voll  Oererluigkeit  iiber  Klisabeth. 
Roramel,  Chr.,  Gescbichte  von  Hessen.  Cns- 

sel  1820.35.  5  Bde.  8o. 
Scharfenberg,  A.,  die  Wiederauffindung  der 

Gebeine  der  h.   RliKabeth.   Mainz   1855.  8o, 

4  Sgr.  24  Seit. 
Schmerbauch,    M.,    Elisabclh    die   Heilige, 

Landgriifin  von   Thilriugcn     Neu  bearboitel. 

Erfurt  1827.    8vo.    20  Sgr.     Plagiat  aus  Justi. 

3T.  Portr. 

Schoppe,  Am.,  geb.  Weise,  Leben  F:iisaboths 

dcr  Heiligen  u.  s.  w.  Jena  und  Leipzig  1830. 

8vo.    Gera  1831.  So.   Homantisch  behandelt. 
Schnlze,    Cbr.    Fr.,    Ellsabeth,    Herzogin  za 

Sachsen  und  Landgrafin  von  Thiiringen.  Go- 

tha  1832.  8vo. 

Simon,  G.,  Ludwig  IV  genannt  der  Ueilige, 
Landgraf  von  Thliringen  und  Ilessen  und 
seine  Gemahliii,  die  heiiige  Elisabeth  von 
Uugarn.  Ein  geschichlliches  Lebensbild  aus 
dem  Zeitalter  Kaiser  Friedrichs  II.  Frank- 
furta.  M.  1854.  8vo.  Treffliches  Werk  in  schlich- 
ter  Aus/Uhrung. 

Stadtler,  s.  unter  Montalembert. 

TJincka-Hoffmann,  Clementine,  vie  de  s. 
Elisabeth,  duchesse  de  Thuringe  etc.  Paris 
1816.  12mo.  deutsch  iiberselzt  von  Joh.  Laxy. 
Gleiwitz  1847.  12mo.  wiederh.  ibid.  1852.  8vo. 

Thon,  J.  C.  S.,  Schloss  Wartburg  u.  s.  w. 
■Ite.  Aufl.  Eisenach  1826.  .Svo. 

Toppius.  Andr.,  Historiader  Stadt  Eisenacb, 
verf.  1600. 

de  Tiirkbeim,  J.,  tablcttes  gi5nealogiques 
des  illustres  maisons  des  ducs  de  Zaehrin- 
gen,  markgr.  et  grands-ducs  de  Bade.  Darm- 
sladt  1810.  UeUt  manche  Dunkelheit  in  den  Fa- 
milienverhiUtnissen  Elisabeths  au/. 

Ursinus  (Baring),  Adam,  Molybergensi.s, 
chrouica  Thuringiae  vernaculum  ( —  1.547)  — 
ap.  Mencken,  scr.  ror.  Germ.  III.  Giebt  man- 
ches  Schatzbare. 

Wadding,  Luc,  annales  rainorum  seu  triura 
a  8.  Francisco  ord.  insiitulorum.  Romae  1732. 
fol.  Vol.  I.  und  II.  Beide  Bdnde  lie/em  bedeu- 
tende  Beitrage  zum  Eeben  Elisabeths. 

Wegele,  Fr.  X.,  die  heilige  Elisabeth  von 
Thiiringen  —  m  v.  Sybers  historische  Zeit- 
scbrift.  1861.  3.  Jahrgang  2.  Heft.  p.  351.397. 
Trefflicher  Au/satz. 

Weinrich,  Jerem.,  mnemosynonpanegyricon, 
i.  e.  vita,  mores,  studia  ac  gesta  d.  Elisabe- 
thae.  Erford.  1628.  4to. 

Werfer,  Alb.,  Leben  der  beiligen  Elisabeth. 
Rogensburg  1814.   8vo.  M.  Portr. 

Winkelmann,  J.  G.,  Beschreibung  der  Fiir- 

stonlhiiracr  Hesseu    und    llersfeld.     Bromen 

1698.  fol.  Im  sechsten  Theile  sltht  die  Geschichte 

der    Etisabeth,    anmuthig    und    genau    erzahlt. 

Vgl.  LebenLudwigsIV.  Landg.  v.Th. 

Monachus  Isenacensis  (bietet  vicl). 

Vita  b.  Elisabethae  Hungarae  filiae 
regis  Andreae  III.  ord.  praed.  (f 
1338)  Thosae  in  Helvetia.  Ex  Ger- 
manico  Henrici  Mureri. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai.  II.  p. 
123-128. 

Yita  8.  Elisabethae  iandgraviae  Tburiu- 
giae  =  Vita  s.  Elisabethae  iiliae  Andreae. 


ELISABETH  —  ELVANUS 


683 


Vlta  s.  Elisabethae  reginae  Lusi- 
taniae,  viduae,  tertii  ord.  s.  Fran- 
cisci  (f  1336)  auctore  anonymo  fere 
coaevo. 

Ausg.:   ex   cod.   Lusitaua  lingua  scripto 

hic  in  latinum   translata    in  AA.  SS.  Boll. 

4.  Jul.    n.    p.    173-197.    —    Summarium 

miraculorum  i'ecentiorum  ibid.    p.  197-201. 

—  Relatio  facta  coram  Urbano  pp.  VIII 

a   Franc.   Mar.    episcopo  Ostiensi  1625   de 

vita  etc.    ibid.  p.  201-211.    —    Appendix 

de  visitatione  corporis  a.  1612  ibid.  p.  211 

-213.  —  Translatio  a.  1697.  p.  850. 

Erl.  Schr.:  Carillo,  J.,  bistoiia  de  s.  Isabel,  in 

fanta  de  Aragon  y  reyna  de  Portugal.  Zara- 

go^a  1615.  4«. 

Correa  de   Lacerda,   F. ,    historia  da  vida 

da  rainha  santa  Izabel.  Lisboa  1680.  40. 
Co.ste,  Hilar.  do,  vita  s.  Elisabethae,  Lusita- 

niae  roginae.  Paris.  1626.  8o. 
Figanifer.e,  Fred.  Franc.  de  la.  memorias  das 
rainhas  de  Portugal  D.  Theresa  —  Santelsabel. 
Lisboa  1S59.  *o.  M.  8  Tafeln. 
Freire,  Franc,  de  rebus  s.  Elisabethae,  Lu- 

sitanormn  reginae.  Lugduni  1627.  12mo. 
Fuligatti,  Giac,  vita  s.  Elisabethae,  reginae 

Portugalliae.  Romae  1625.  8«. 
Goraes,  Ant.,  vida  de  s.  Izabel.   Evora  1625. 


fol. 


1.  c. 


Janning,  comment.  praevius  inAA.  I 

p.  169-173.  (y.  p.  848-850. 
Isabella,  Konigin  von  Portugal.  Passau  I8.S0. 

80. 
Perpinianus,  Petr. ,   de  vita  et  moribus  b. 

Elisabethae  Lusitaniae  reginae  historia.   Co- 

lon.  Agripp.  1609.  80. 
Relation  of  the  life,  virtnes  and  miracles  of 

s.  Elizabeth,  called  the  peace-maker,  qneen 

of  Portugal.  London  1628.  12mo. 
Renaud   de  Rouvray,   histoire  de  s.  Elisa- 

beth,  reine  de  Portugal.  Paris  1841.  32mo. 
Torres,  Juan,  viday  milagros  de  santalsabel. 

Madrid  1625.  80. 
Vera  y  Zuniga,  J.  A.  de,   vida  de  s.  Isabel 

de  Portugal.  Roma  1625.  8o. 

Vita  s.  Elisabethae  abbatiss.  Schoen- 
augiensis  in  dioec.  Trevir.  (f  1165) 
auctore  E  cberto  presbyt.  et  canon. 
Bunnensi  eius  fratre. 

Ausg. :  '  zvsammen  mit  s.  Elisabethae 
Visionum  libri  V.  edid.  als  liber  VI.  Jac. 
Faber  Stapulensis.  Paris.  1513.  fol.  — 
'  zuaavimen  mit  Visiones  s.  Hildegardis  et 
s.  Brigittae.  Coloniae  1628.  fol.  —  ^  als 
Vita  s.  Elisabethae  partim  ab  ipsamet  di- 
ctata,  partim  ab  Egberto  fratre  scripta  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  in.  p.  607-643. 

—  ReTelaliones  s.  E-ae  abb.  Sch.  auctore 
Rogero  Cisterc.  monacho  Auglo  in  coe- 
nobio  Fordano  (cca.  1181)  ap.  Jac.  Faber, 
liber  triura  virorum  et  trium  spiritualium 
virginum.  Paris.  1513.  —  Liber  revela- 
tionum  de  SS.  Ursula  et  sociabus  fn  AA. 
SS.  ^oll.  21.  Oct.  Vm.  p.  163-173;  c/.  p. 
81-85. 

—  Rhythuil  in  landera  s.  E-ae  Sch.  au- 
ctore  Emichone  abbate  Schoenaugiensi 
(cca.  1190)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  III. 
p.  605.  606. 

Ygl.  Visiones  s.  Elisabetb, 


Vita  b.  Elisabethae  virginis  regiae, 

fundatricis  monasterii  Longi-Carapi 
prope  fanum  s.  Clodoaldi  in  agro 
rarisiensi  (f  1270)  Gallice  scripta 
perAgnetem  de  Harcourt  abba- 
tissam  Longi-Campi. 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.  vie  dlsabelle,  soeur 
de  St.  Louis,  roi  de  France  zusammen  mit 
Joinville,  ed.  Ducange.  Paris  1668.  fol. 

Uebers.:  latine  interpr.  Pinio  in  AA.  SS. 
Boll.  31.  Aug.  VI.  p.  798-808.  Cy.  Stiltingii 
comment.  praevius  ibid.  p.  787-798. 

De  s.  Elisaeo  propheta  Samariae  in  Pa- 
Iae.stina  Papebrochii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Jun.  II.  p.  784-786. 

De  s.  Elmero  episc.  Molhanii  in  dioec. 
Leodiensi  (saec.  VII.  VIII.)  Pinii  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Aug.  VI.  p.  485-488. 

Vita  s.  Elphegi  Cantuariensis  ar- 
chiepiscopi  (f  1012)  auctore  Os- 
berno  ecclesiae  Cantuariensis  mo- 
nacho  (f  cca.  1100). 

Ausg.:  '  ex  ras.  cod.  S.  Mariae  Bonifon- 
tis  in  AA.  SS.  Boll  19.  April.  II.  p.  631- 
642.  —  *  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
122-147.  —  »  ed.  Surius,  vit.  SS.  19.  April. 
—  *  wiederhoU  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  1.  p.  115-127. 

De  s.  Eiphego  cognomento  Calvo  episc. 
Wintoniensi  in  Anglia  (f  951)  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  n. 
pag.  229-231.  —  » ap.   Mabillon,   AA.   SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  233-235. 

De  s.  Elpidephoro  mart.  apud  Graecos 
in  AA.  SS.  Boll.   3.  April.  I.  p.  251. 

Acta  s.  Elpidii  abbatis  patroni 
oppidi  s.  Elpidii  in  Piceno  (f  ante 
410). 

Au^g.:  graece  ex  editione  Meursii  et  lat. 
interprete  Stiltingio  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Sept. 

1.  386-388,  c.  eiusdem  comment.  praevio 
ibid.  p.  378-386. 

De  s.  Elpidio  episc. ,  Cyone  presb.  eius 
fratre  et  Elpicio  levita  Atellae  in  Campa» 
nia  felice  (saec.  V.)  Henschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mai.  V.  p. 
282.  283. 

De  s.  Elpidio  episc.  Lugdunensi  in  Gallia 
(saec.  V.)  Stiltingii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoII.  2.  Septb.  L  p.  388.  389. 

De  s.  Elpidlo  raart.  et  Archontio  conf. 
Brivate  in  Arveruia  Galliae  provinc  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  Jun.  III.  p.  574. 

De  b.  Elsiario  monacho  in  Vasconia  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  507. 

De  s.  Elvano  episc.  et  Meduino  in  An- 
glia  (t  cca.  198)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr. 
L  p.  10. 


684 


ELZEARmS  —  EMMERAMMUS 


Vita  s.  Elzearii  de  Sabrano,  ba- 
roais  Ansoysii  et  comitis  Ariani 
confess.  Parisiis  (f  1323)  auctore 
anonymo. 

Ausq. :  ex  mss.  Boddec.  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  Septb.  VII.  p.  576-594. 

Erl.-Schr.:  Corvinus.  coniraentarius  rentin  a  s. 
Elzeario  gestarum.  Ingolstadii  1620.  12mo. 
Suysken,  coramentar.  praevius  in  AA.  SS.  1. 
c.  p.  528  576. 

Vita  s.  Emani  presbyteri  mart.  in 
agro  Carnotensi  in  Gallia  (saec.  VI.) 
auctore  coaevo. 

Ausg.:  ex  mss.  t«  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai. 
III.  p.  596-599. 

De  s.  Emeberto  epi.scopo  Cameracensi 
(saec.  VIII.)  =  De  s.  Ableberto. 

De  s.  Emerentiana  virg,  mart.  Romae 
(saec.  III)  in  AA.  SS.  BoU.  23  Janr.  II. 
p.  458. 

Vita  8.  Emepiciducis,  b.  Stephani 
Hungarorum  regis  filii  auctore  ano- 
nymo. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  saec.  XV. 
olim  Luuaelac. 

Ausg. :  '  in  Legende  sanctorum  regni  Hun- 
garie  in  Lombardica  historia  non  contente. 
s.  1.  et  a.  (Venetiis  1498.)  4«.  No.  15.  — 
*mit  veriinderteni  Stil  ed.  Surius,  vit.  SS. 
4.  Novb.  Tora.  VI.  —  »  wiederholt  ap.  Bon- 
gars,  rer.  Hung.  scr.  p.  281-283.  —  *  und 
ap.  Schwandtner,  scr.  rer.  Hungar.  I.  p. 
924-932.  —  »  ex  cod.  Vindob.  ap.  Endlicher, 
rer.  Hungar.  mon.  p.  193-201.  Cf.  Bon- 
finii  rer.  Hungaric.  decad.  2.  lib.  2. 

Erl.-Schr.:  Pray,  G.,  dissertationes  hist.-crit.  de 
B.  Salomone  rege  et  Emerico  duce  Hungariae. 
Posonii  et  Cass.  1777.  40. 

Vita  s.  Emerii  abbatis  et  s.  Can- 
didae  eius  matris  (saec.  VIII.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr.  II.  p. 
781-783. 

De  s.  Emerita,  Septimino,  Satuaneno  etc. 
martyribus  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Jun.  I. 
p.  288. 

De  8.  Emerito,  Hereto,  Victoriano  etc. 
mart.  Aquileiensibus  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Jun.  II.  p.  463. 

De  s.  Emeterio  agricola  sive  s.  Matino 
aut  8.  Madi  martyre  in  tractu  Barcinonensi 
(f  cca.  480)  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  BoII.  3.  Mart.  I.  p.  244,  245. 

Acta  ss.  Emetherii  et  Celedonii 
mart.  Calaguri  in  Hispania  auctore 
AureHo  Prudentio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mart.  I.  p. 
229.  230. —  Acta  alia  ex  variis  ms. ibid. 
p.  231.  232.  —  A  1  i  u  d  c  o  m  p  e  n  d  i  u  m  ibid. 
p.  232,  —  Dereliquiis  et  miraculis  eo- 
rum  ibid.  p,  233.  234. 


De  s.  Emetrio,  Maximo,  Pelicissimo  mart. 
Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II. 
p.  590. 

De  s.  Emiia  diac.  etHieremia  raart.  Cor- 
dubae  iu  Hispania  (f  852)  Suyskenii  sjl- 
loge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Septb.  V. 
p.  102-105. 

De  s.  Emilio,  Basilio,  Praetextata  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV. 
p.  308. 

De  s.  Emma  in  Saxonia  inferiori  (f  cca. 
1040)  in  AA.  SS.  Boll.  19,  April.  U.  p. 
962-964. 

Vita  s.  Emmerammi  episcopi  Fri- 
singensis  (f  ijb2)  auctore  Aribone 
episcopo  Frisingensi  (764 — 784). 

Von  geringem  Werthe. 
Handschr.:  Einsiedeln,  Stiftsb.  sec.  X. 
No.  261.  —  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  556, 

—  Leipzig,  Rathsbibl.  mbr,  sec,  XII. 
Rep.  Ilb  58.  —  Miinchen,  k.  Hofb.  Cat. 
Schmelleri  109  [Benedictb.]  49.  sec.  IX.;  — 
Indersdorf.  275.  —  Wiirzburg,  k.  Bibl, 
mbr.  sec.  IX.  Theol.  fol.  117.  —  sec.  XIII. 
Th,  Q.  23. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  11.  — 
»ed.  Surius,  vit.  SS.  22.  Septb.  V.  p.  371. 

—  »  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Septb,  VI. 
p.  474-486. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kircbenge- 
schichte  II.  p.  189.  2,58. 

Wattenbach,  Ueutscblands  GreschichtHquel- 
leu  p.  77. 

Winter,  A.,  iiber  Emmerans  Biographie  von 
Aribo,  vierten.  Bischof  zu  Freising,  als 
Quelle  f.  die  alteste  Profan-  u.  Kirclienge- 
schichte  Bojoarien.s,  —  m  deasen  Vorarbei- 
ten  z.  Beleuchtung  der  oslerr.  u.  baicrisch. 
Kirchengesch.  II.  3.  p.  153.  MUuchcn  1810.  8o. 

Vita  s.  Emmerammi  eiusdem  a  M  e  - 
ginfrido  praeposito  Magdeburg- 
ensi  conscripta. 

Handsihr. :  A d  m  o  n  t ,  Stiftsb,  mbr.  sec. 
XL  fol,  Pertz'Arch,  VI.  172;  —  mbr.  sec. 
XL  fol.  Pertz  1.  c,  p.  174,  —  Miinchen, 
k,  Hofb.  sec,  XL  O.  3.  Cod.  Emm, 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect,  antiq.  U.  p, 
1-32.  (»ed.  nov,  IIL  p.  88-101,)  —  »  t/neder- 
holt  in  AA,  SS.  BoII.  22.  Septb.  VI.  p.  486 
-494. 

Arnolfus  seu  Arnoldus  Voch- 

burgensis,  praeposit.  8.  KiiimeraDnni : 
De  miraculis  s.  Emmerammi.  Libri  2. 

Seltsam  peschmacklose  Sohrlft  in  Fomi  oines 
Dialogs.    Vcrfa.s^t  zwischcn  lo:ir>— -1037. 

Handachr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  sec.  XI. 
O.  3.  Cod,  Emm,  Rat.  , 

Ausg.:  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  II.  p.  33 
-170  (ed.  2am.  1.  p.  105-160).  —  Frag- 
raente  blos  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben,  sec.  VI.  1.  p.  5  ot  p.  476.  —  *  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  Septb.  VI.  p.  495-511.— 
»  ap.  Pertz,  mon.   scr.   IV.  p,  543-574   ed. 


EMMERAMMUS  —  EPAPHRODITUS 


685 


Waitz  mit  ForUassung  der  moralischen  Be- 
trachtungen. 

Erl.-Schr.:  Blumberger  in  Arch.  f.  osterr.  Ge- 
schichtsquellen  X.  p.  364. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geachichtsquel- 
len  p.  246.  247. 

—  Arnoldi  eliisdeiii  Officium  proprium  s. 
Emraerammi  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Septbr. 
VI.  p.  512-515. 

—  Carmen  acrostichon  in  vitam  s,  Em- 
merammi  auctore  Meginfredo  •  ap.  Pez, 
thes.  anecdot.  IV.  2.  p.  37.  —  *  in  AA. 
SS.  Boll.  22.  Septb.  VI.  p.  511. 

—  Conslantis  sacerdotis  Sermo  de  passione 
et  gloria  s.  Emmerammi  martyris  ap.  Pez, 
thes.  anedot.  IV.  2.  p.  24-26. 

Erl.-Schr.:  Mausoleum  oder  herrliches  Grab 
des  Bayrischen  Apostels  und  Blutzeugens 
Christi  s.  Emmerami,  zusammengetragen 
durch  Coelestinum  Abbten  daselbst.  Regens- 
purg  1680.    40. 

Strauss,  Frz.  Jos.,  Leben  und  Leiden  des 
h.  Emmeran,  Apostels  in  Baiern  und  Bischofs 
zu  Regensburg.  Regensburg  1830.  8  0.  M. 
Portr. 

Suysken,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  454—474. 

Acta  s.  Emygdii  episcopi  Asculi 
in  Piceno  (t  303.  304),  s.  Valen- 
tino  eius  discipulo  tribui  solita. 

Ausg. :  ex  Offic.  pervet.  eccl.  Asculanae 
secund.  editionem  a.  1522  coUata  c.  ms. 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug.  n.  p.  28-36.  Cf. 
Boschii  comment.  praevius  ibid.   p.  16-28. 

De  s.  Encratide  sive  Engratia  virg.  et 
mart.  Caesaraugustae  in  Hispania  (f  304) 
Henschenii  dissert.  m  AA.  SS.Boll.  16.  Apr. 
n.  p.  410-412. 

Vita  s.  Endei  abbatis  Araniensis 
in  Hibernia  (f  cca.  .540). 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Mart. 
in.  p.  269-274  c.  comment.  praevio  p.  267 
-269. 

Vita  s.  Eneconis  abbatis  ord.  s. 
Benedicti  Onniae  in  Hispania  (f 
1057)  brevior. 


j.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.I.  p.llO. 
111.  —  Acta  prolixiora  ex  Tamajo, 
Ypezio  et  Dameto  ibid.  p.  111-126. 

Krl.-Schr.:  Mabillon  in  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VI.  2.  p.  104-107. 
Papebrochii  commentar.   praev.  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  107-110. 

Vita  s.  Engelberti  archiepiseopi  Co- 

loniensis  (1204—1225)  auctore  Cae- 
sario  Heisterbacensi. 

Eine  der  spatesten  Itirchlichen  Biographien, 
die  noch  geschichtlichen  VVerth  haben.  Voll  war- 
men  Gefiihl.s.  ,  Ein  Werk  altkolnischer  Kunst.' 
BShmtr,/ont.  II.  p.  XXXIV. 

Randschr.:  Nordkirchen,  Graf  Plet- 
tenberga  Bibl.  mbr.  sec.  XIV.  4o.  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  XVII.  No.  5617. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  7.  Novbr. 
ed.   Colou.  a.  1617.  p.   185-212.  —  *  edid. 


Gelenius  unter  d.  Tit. :  Vindex  libertat.  ec- 
clesiast.  et  mart.  s.  Engelbertus  archiep. 
Colon.  Colon.  Agripp.  1633.  4».  p.  1-375. 
Mt  umfangreichen,  aber  jetzt  loertlosen  An- 
merkungen.  —  *  ap.  Bohmer,  fontes  II.  p. 
294-329,  ohne  das  dritte  Buch,  welches  die 
Wunder  enthdlt,  bequeine  Ausgabe. 

Uebers.:  deutsch  im  Auszuge  von  C. 
Scholten  m  Katholisches  Magazin  f.  Wis- 
senschaft  und  Leben.  Miinster.  II.  p.  406. 
sq.  Gelungen. 

Erl.-Schr.:    l"icker,  J.,    Engelbert    der    Heilige. 

Koln  1853.     8o. 

Gebauer,    A.,    Liegeude  vou  d.  b.  Eugeiber- 

tus,    Erzbischoffe    und   Griinder  des  Domes 

zu  Koln.     Koln  181S.     8*.    IH  pag.  Verse. 

Jaussen  »n  Annaleu  des  histor.  Vereins  f.  d. 

Niederrhein.     K6!n  1855.  L  p.  92 — 95. 
Struuck,  M. ,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers. 

Paderboriiae  1854.  I.  p.  165—174. 
Wattenbach,    Deutschlaads  Geschichtsquel- 
len  p.  403. 

Vgl.  Caesarius  Heisterb. 

Vita  s.  Engelmari  ereraitae  mart. 
in  Bavaria  (saec.  XII.)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  (ed. 
2a  m.  2.  p.  212.  213.)  —  'u-iederholt  m  AA. 
SS.  Boll,  14.  Janr.  I.  p.  977-978. 
Vgl.  Relatio  de  origine. 

De  s.  Engelmundo  presb.  Velsenae  in 
HoIIandia  (saec.  VIII.)  Henschenii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun.  IV.  p.  115. 
116.  [Bovinius,  archevSque  de  Philippes  a 
publii.  en  1640  Vabrig^.  de  la  vie  de  s.  En- 
yelmond  dans  le  livre:  Heures  i  Tusage  des 
catholiques  Romains  de  rarchevech^  d'Ut- 
recht).  Cf.  van  Heusde,  Batavia  sacra  I. 
p.  155. 

De  s.  Enlmla  virg.  forte  regia  et  abba- 
tissa  in  dioec.  Mimatensi  in  Occitania  (saec. 
Vl-Vni.)  Suyskenii  comment.  hist.  -  critic. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Octbr.  III.  p.  406-413. 

De  s.  Ennodio  episc.  Ticini  seu  Papiae 
in  Italia  (f  521)  SoIIerii  comment.  histori- 
cus  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p.  271 
-276. 

De  s.  Enogato  sive  Egnogato  Alethensi 
episc.  in  Britannia  (f  631)  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Janr.  I.  p.  822. 

De  s.  Enone  et  Quirione  mart.  in  AA. 
SS.  BoII.  13.  Janr.  I.  p.  "tQl. 

De  s.  Eoaldo  episc.  Vieunae  in  Gallia 
(t  cca.  715)  SoIIerii  .sylloge  m  AA.  SS. 
BoII.  7.  Jul.  II.  p.  482. 

De  s.  Eocapo,  Tertullia,  Aatonia  etc. 
mart.  in  AA.   SS.  BoII,  12.  Apr.  II.  p.  81. 

De  s.  Eovaldo  et  Sixto  prope  Gerundam 
in  Hispania  sub  Daciano  in  AA.  SS.  Boll. 
7.  Mai.  II.  p.  134. 

De  s.  Epaphro  episc.  Colossensi  et  mart. 
in  AA.   SS.  BoII.  19.  Jul.  IV.  p.  581. 

De  s.  Epaphrodito  episc.  Tarracinae  in 
Italia  (saec.  U.)  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mart. 
m.  p.  369.  370. 


686 


EPARCHIUS  —  EPIPHANIUS 


Vita  s.  Eparchii  abbatis  Inculis- 
mensis  (Engolismensis,  f  581)  au- 
ctore  anonymo  coaetaneo, 

Awg.:  •  ed.  Suriu«,  vit.  Sauct.  1.  Jul.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu.  saec.  I. 
p.  267-270.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  1.  Jnl. 
I.  p.  112-115. —  Gloria  posthuma  ibid. 
p.  115-118.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  109-112. 

Vita  s.  Eparchii  eonfessoris,  ex 
sanctorali   Bernardi    Guidonis. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  519 
-525. 

De  s.  Epegato,  Eustasio,  Victia,  Castu- 
lo  etc.  mart.  Romauis  in  AA.  SS.  BoU. 
28.  Mai.  VI.  p.  746. 

De  s.  Ephenico,  Casto  et  Pollimino  mart. 
Mediolani  in  Insubria  in  AA.  SS.  Bolland. 
9.  Mai.  n.  p.  364. 

Acta  s.  Ephraem,  Basilei,  Eugenii 
etc.  episc.  martyrum  Chersone  in 
Tauria  (saec.  IV.) 

Auag. :  ex  menaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
BoUand,  7.  Mart.  I.  p.  642,  c.  commentar. 
praevio  p.  6.H9-642. 

De  s.  Ephraem  Syro  Edessae  in  Meso- 

potamia  (f  378)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I. 

Commentarius    praevius   (vita   a   quo 

scripta?  natalis,  aetas;  patria,  gradus 

ecclesiasticus ;  doctrina,  scripta,  linguae 

graecae  peritia;  cum  aliis  sanctis  ami- 

citia)  p.  49-55. 
Ephraem  narratio  ad  monachos  de  sua 

conversione,  interprete  Ger.  Vossio  p. 

55-58. 
Ephraem  Syri   confessio   et  sui  ipsius 

reprehensio,    interprete  Ger.  Vossio  p. 

58-60. 
Eiusdem   Eph.  testamentnm   interprete 

Vossio  p.  60-67. 
De  vita  eiusd.  s.  Ephr.  oratio  s.  Gregorii 

Nysseni  episc.  p.  67-74. 
Vita    s.    Ephraera    auctore    anonymo 

interpr.  G.  Vossio  p.  74-75. 
De  Ephraem   ex   vita  s.  Basilii  Magni 

auctore   s.  Amphilochio,    ex   vett.   lat. 

mss.  p.  75-77. 
Vita  s.  Ephraem   ex  Sozomcni  histor. 

eccl.  III.  c.  15.  p.  77-78. 

EH.-Schr.:  Algleben,  ,7.,  iIjih  Lebcn  des  lieil. 
KphraeiD,  des  Byrerg,  als  Kinleit.  ku  eiuer 
dciitficbeii  u.  nyrisclien  AuKi;abe  d.  Werke 
Ephraeni's  aus  d.  .Syrisch.  iilierKPtzt  u.  nilt 
erliiut.  Aninerkun(;en  versehen.  Nebst  einer 
Abbandlnne;:  ,Unteri)Urbuni;cn  iib.  dii-  (Jhro- 
nolugic  Ephraem'8  uud  dax  Vi-r/fic.hnixs  der 
syrischen  Werke  E-s  enthaltcnd.'  Berlln  IH.^3. 
gr.  8« .  10  iigr. 

Coler,  J.  Ch.,  disqulsitio  crlt.  de  E]ihra(>mQ 
et  Joa.  Damagceno  Syri».  Witteberif- 1714.  ■»«. 

Hoyer,  Mich.,  liber  de  vita  ».  Ephractni. 
Duaci  1610.  12mu. 

Lengerke,  G.  a,  commentMio  eritica  de 
Epbraemo  Syro.  Halis  iiax.  182».  4«.  63  Seit. 


Opera  oinnia  s.Ephraem  Syri  quae  exsUnt, 

«r.  syr.  ct  lat.  ed.  Jos.  Sini.  Asgcmaui.    Ko- 

mao  1732-34.  6  vol.  fol. 
Tenzel,  W.  E. ,  dissert.  de  Ephraemo  .Svro. 

Amatcrilami  16S5.  •l». 
Vockeroilt,  Ooltf.,  programma  do  Ephraemo 

Syro.  (lothao  1710.  4». 

Vita  s.  Ephrem  episcopi  et  s.  Euse- 
biae  virg.  Mylasae  in  Caria  (saec.  V.) 

Ausg.:  ex  meuaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  Janr.  II.  p.  598.  599.  —  Alia 
vita  auctore  aequali  anonymo  ftid.  p.  599 
-602. 

Acta  s.  Ephysii  mart.  Carali  in 
Sardinia  subDiocletiano  ex  iis  quae 
tradidisse  litteris  Marcus  presby- 
ter,  testis  oculatus,  dicitur. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr.  I.  p. 
998-1005. 

De  s.  Epicharide  matrona  nsartyre  forte 
Constantinopoli  in  AA.  8S.  Boll.  27.  Septbr. 
VII.  p.  478. 

Acta  s.  Epicteti  presb.  et  Astio- 
nis  monachi  mart.  Alniiridensiura 
in  Scythia  sub  Diocletiano  auctore 
incerto. 

Ausg. :  '  ap.  Rosweyde ,  vit.  Patruin  lib. 
1.  p.  211.  —  Hn  AA.  SS.  BoU.  8.  Jul.  II. 
p.  540-551. 

De  s.  Epicteto,  Quincto,  Secundo  etc. 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Janr. 
I.  p.  567. 

De  s.  Epicteto,  Ruppo,  Publiano  mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II. 
p.  590. 

]^e  8.  Epictito,  Aptono,  Basilio  etc.  mart. 
iu  Hispania  Henschenii  comment.  criticus 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai.  V.  p.  248. 

De  s.  Epimeneo  presb.  mart.  Brixiae  in 
Italia  in  AA.  SS.  Bolland.  18.  Febr.  III. 
p.  65. 

De  s  Epiphania  virg.  sanctimoniali  Ti- 
cini  in  Insubria  (f  cca.  795)  Buei  svl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct.  III.  p.  439 
-443. 

Vita  s.  Epiphanii  episcopi  Ticinen- 
sis  (t  40G)  auctore  Ennodio. 

Jlandschr. :  Im  Eskurial  membr.  sec. 
Xm.  4«.  D.  m.  22.  —  London,  brit.  Mns. 
Lambeth.  mbr.  sec.  X.  4».  No.  325.  —  Mid- 
dlehill,  mbr.  s.  XII.  4*.  No.  1715.  Meerman 
50.  —  Paris,  k.  Bibl.  s.  XV.  No.  2177. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  21.  Jaur. 
[kaum  der  3.  Theil.)  —  »m  AA.  SS.  Bcll. 
21.  Janr.  II.  p.  364-377.  —  »m  Ennodii 
operib.  ed.  Sirmoudi  p.  368.  —  *  Ausziige 
ap.  Bouquet,  rec.  L  p.  648;  HI.  p.  370. 
371.  —  Cf.  Pert//  Arch.  VH.  p.  237. 

Translatio  s.  Epiphanii  ex 

Italia  in  llildcsheim  a.  004.  965  au- 
ctore  ignoto. 

Im  scbllcfateti  klrcblichen  Stil  der  Zelt  ge- 
Kcbrieben. 


EPIPHANIUS  —  ERENFRIDUS 


e^' 


Bandachr.:  Hildesheim  ,  vid.  Pertz, 
mou.  scr.  IV.  p.  248. 

Ausg.:  '  ap.  Brower,  sidera  Germaniae, 
a7i  der  Vita  s.  Bernwardi.  —  *  wiederholt 
u.  vervoUstlindlgt  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Janr. 
II.  p.  378-380.  —  ^hieraus  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  257.  —  ^verbessert 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  248-251. 

Erl.-Schr. :  ( C  a r p  an e  1  li ,  Piet.) Epifanio,  vescovo 
santo  nel  secolo  V;  Luitorand,  veseovo  e 
storico  nel  seeolo  X ;  biografie.  Pavia  1845.  8*. 

De  s.  Epiphanio  episc,  Donato,Rutinoeic. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  7.  April.  I. 
p.  658. 

De  s.  Epiphanio  episc.  Salamine  seu  Con- 
stantiae  in  Cypro  (1403)  Papebrochii  com- 
mentatio  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p. 
36-49.  Cf.  p.  680. 

Erl.-Schr.:  (Gervaise,  Fr.  A.)  Histoire  de  la 
vie  de  s.  j^piphane,  archev4que  de  Salamine 
et  docteur  de  l'eglise  ,  ou  Ton  voit  ce  qui 
8'est  pafse  de  plus  curjeux  ....  dans  r^glise 
depuis  310-403.     Paris  1738.  40. 

De  s.  Epiphanio  et  Isidoro  mart.  Veson- 
tione  in  Gallia  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Aug.  I.  p.  326.  327. 

De  s.  Epiphanio  patriarcha  Constantino- 
politano  (f  535)  Pinii  observatio  in  AA. 
SS.  BoU.  25.  Aug.  V.  p.  164. 

Acta  s.  Epipodii  et  Alexandri  ac 
socionim  34  mart.  Lugduni  in  Gallia 

(t  177). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  22.  April.  m. 
p.  8-10. 

De  s.  episcopisconfess.  inAegypto.Libya 
et  Pentapoli  sub  Constantio  Papebrochii 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  21. 
Mai.  V.  p.  29.  30. 

De  s.  episcopo  Belga  anonymo  Chami  in 
Helvetia  (f  cca.  1000)  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  Febr.  I.  p.  247. 

De  s.  Epolo,  Vito,  Jocundo  mart.  in  Pro- 
vincia  Caesaria  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai. 
V.  p.  5. 

Vita  s.  Eptadii  presb.  apud  Mon- 
tem  Tolonum  in  territ.  Augustodu- 
nensi  (f  saec.  VI.)  auctore  anonymo 
synchrono. 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Aug.  IV. 
p.  778-781.  —  «ap.  Labbe,  bibl.  uova  H. 
in  append.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet, 
rec.  m.  p.  380. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  commentar.  praevius  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  775-778. 

Vita  s.  Equitii  abbatis  in  Valeria  provincia 
Italiae  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mart. 
I.  p.  649-651. 

De  s.  Eraclio  mart.  Antiochiae  m  AA. 
SS.  BoU.  11.  Oct.  V.  p.  496. 

De  s.  Eraclio,  Paulo.  Mindina,  Jocundo 
martyrib.  m  AA.  SS.  BoUand.  26.  Mai.  VI. 
p.  368. 


Vita  s.  Erardi  sive  Erhardi  episcopi 
Ratisponensis  (saec.  VIII.)  auctore 
PauUo  vel  Paululo  (flor.  1110). 
Libri  2. 

Eandschr.:  Rom,  bibl.  Palat.  No.  617. 
4».  fol.  80-92.  sec.  XIIL 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I.  p. 
536-539.  —  VHa  alia  auctore  anonymo  ibid. 
p.  539-541. —  Vlta  tertia  auctore  Conrado 
de  Monte  Puellarum  iUd.  p.  541-546. 
Cf.  comment.  praevius  ihid.  p.  533.  534. 

Vita  s.  Erasmi  Antiocliiae  episcopi 
et  passio  sub  Dioclet.  et  Maxim. 
scripta  aJoanneCajetano  (post- 
ea  Gelasio  II  papa). 

Ausg.:  edita  c.  schol.  per  Constant.  Ca- 
jetanum.  Romae  1638.  4».  —  Acta  su- 
specta  ex  7  mss. ,  Gelasio  II  papa  et 
Mombritio  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun.  I.  p. 
218-217.  —  Appendix.  Papebrochil  cen- 
sura  actorum  etc.  ibid.  p.  217-219. 

De  s.  Erasmo  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
BoU.  18.  Jun.  m.  p.  586. 

De  s.  Erasto  discipulo  PauH  apost.  (saec. 
I.)  Cuperi  sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  Jul.  VL  p.  297-299. 

Acta  s.  Erconwaldi  episc.  Londi- 
nensis  et  abbatis  Cherteseyensis  in 
Anglia  (t  693). 

Ausg.:  ex  Joh.  Capgravio  in  AA.  SS. 
BoU.  30.  AprU.  m.  p.  781-787. 

Vita  s.  Eremberti  episcopi  Tolo- 
sani  (f  671  aut  post  680). 

Ausg. :  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  n.  p.  604-606.  —  *wiederholt  in  AA. 
SS.  BoU.  14.  Mai.  m.  p.  190.  —  » Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  578. 

Vita  s.  Erendrudis  abbatissae  Nun- 
bergensis  primae  (^abbatissae  Salis- 
burgi  inBavaria,  f  cca.  630,  secund. 
Bolland.)  [f  cca.  718.] 

Ausg. :  ^  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 
1123.  —  *  wiederholt  ap.  MabiUon,  AA.  SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  lU.  1.  p.  348.  349.  — 
Fragmentum  ex  libro  donationum  ec- 
clesiae  Saltzburgeusi  factarum  'ed.  Canisius 

1.  c.  VI.  p.  1151.  —  'tciederholt  ap.  Ma- 
biUou  1.  c.  p.  349.  —  Kliracala  auctore 
Caesario  capellano  Nunbergeusi  '  ed. 
Canisius  I.  c.  —  *wiederholt  ap.  MabiUon 
1.  c.  p.  350-355.  —  u.  » in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Jun.  V.  p.  582-586. 

De  V.  Erenfrido  seu  Ezone  et  Mathilde, 
comitibus  Palatinis,  eorumque  Hlia  b.  Ri- 
cheza  regina  Polonorum  (f  1025,  1035  et 
1063),  fundatoribus  monasterii  Brauwille- 
rensis  prope  Coloniam  Papebrochius  in 
AA.  SS.  BoUand.  21.  Mai.  V.  p.  48.  — 
De   loci    ac    mouaaterii    BrauwiUarieusis 


m 


ERICUS  —  E8THER 


origine  titd.  p.  49-56.  —  Embolismus 
de  miraculis  utriui^que  coniugis  ibid.  p.  65- 
60.  —  Appendix  testimoniorum  de  bea- 
titate  Richezae  ex  Aeg.  Qelenii  vindiciia 
ibid.  p.  60-62. 

Cf.  Fnndatio  ooenobii  Brunwllar. 

Vita  s.  Ericl  Sueciae  regis  (f  1 151) 
et  rairacula  auctorc  Israele  Er- 
landi  filio,  eanonico  Upsaliensi, 

Ausg.:  '  ed.  c.  notis  per  Joh.  Schefferum. 
Holmiae  1675.  8».  —  » ed.  Henschen  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p.  188-196.  — 
*  ohne  Namen  des  Verf.  latine  et  svethice 
ap.  Fant,  scr.  rer.  Suec.  II.  p.  272-277.  — 
Mlracula  auctore  Israele  Erlandi  lat.  et 
sveth.  'ap.  Fant  1.  c.  p.  278-317.  —  'vorher 
cura  Jacobi  Ulphonis  in  Breviario  Upsa- 
liensi.  Holmiae  1496.  4*.  —  Miracula 
alia  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  196.  —  Se- 
quentia  ibid.  p.  197.  —  Legendaede 
s.  Erico ,  lat.  et  germanice  {aus  dem  Pas- 
sionael.  Lubeck  1507)  ap.  Fant  1.  c.  p.  318 
-321.  —  Legenda  de  s.  Erico  e  breviario 
Lundensi  ibid.  p.  322.  —  Officium  s. 
Erici  e  breviar.  Upsaliensi  ibid.  p.  323-330. 

Erl.-Schr.:  I)  e  Erico  Sueciae  rege  et  martvre  ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV.  p.  59G-618. 
Porthan,  H.  jr.,  de  anno  suscepti  a  rege 
Erico  sancto  imperii  et  expeditlonis  iii  Fen- 
niam  motae.  Aboae  1797.  4  0. 
Torner.  Fab.,  de  Erico  IX  sive  saucto. 
Upsal.  1712.  80. 

De  s.  Erico  monacho  Autissiodori  in  Gal- 
lia  (t  cca.  924)  BoIIaudi  commcnt.  in  AA. 
SS.  BoII.  24.  Jun.  IV.  p.  829-832. 

De  b.  Erico  sive  Henrico  Perusii  in  Ita- 
lia  (t  1415)  synop.sis  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Mart.  H.  p.  338-340. 

Vita  s.  Epjcembodonis  episc.  Terua- 
nensis  et  abbatis  Sithivensis  in  Belgio 
(•f  742)  auctore  Johanne  mo- 
nacho  Sithivensi. 

Aiisg. :  '  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  BoII. 
12.  April.  H.  p.  92-94.  —  » Bruchstuck  ap. 
Bouqnet,  rec.  UI.  p.  648. 

Vita  8.  Erluini  abbatis  Gembla- 
censis.  Ex  gestis  abbatuni  Gembla- 
censium. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai.  VII. 
p.  844-848. 

Vita  s.  Ermenfridi  abbatis  Cusan- 
tiensis  prirai  in  comitatuBurgundiae 
(f  saec.  VII.  med.)  auctore  Egil- 
berto  praeposito  Cusantiensi. 

Au^.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Sept. 
Vn.  p.  116-123. 

ErL-Schr.:    De  8.  Ermenfredo  abb.  Cugaotiensi 
ap.  Mabillon,  AA.  .SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2. 
p.  4«l. 
Snysken,    commeDtar.  pracvius  in  AA.  8.S. 
Boll.  1.  c.  p.  111-116. 


De  s.  Ermenilda  regina  Merciae  in  Anglia 
et  abbati.S8a  Eliensi  (f  cca.  700)  Henschenii 
comment.  historicua  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Febr.  IL  p.  686-691.  —  Vitae  epitome 
ex  Jo.  Capgravio  ibid.  p.  691. 

Vita  s.  Ermenlandi  =  Vita  s.  Hermenlandi. 

Vita  s.  Ermini  sive  Erminonis  abba- 

tis  Laubiensis  (f  cca.  787)  auctore 

A  n  s  o  n  e  abbate  Laubiensi  (f  800) 

eins  aequali. 

Handschr.:  Coln,  VL  21.  f.  248'. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III. 
p.  375-377.  —  »  ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  UI.  1.  p.  564-568.  —  » Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  643.  — 
Appendix  de  aliis  sanctis  Laubiensibus 
saec.  VIII.  Abele,  VP^lgiso,  Amulwino  etc. 
ap.  Mabillon  I.  c.  p.  568-572. 

i'gl.  Vita  8.   Ursniari. 

Vita  s.  Erminoldi  abbatis  Pruve- 
ningensis  {Prufllny,  1114—1121)  au- 
ctore  anonymo.    Libri  2. 

Gescliriobpn  1281  luit  Henutzung  der  Vita  s. 
Ottonis  episc.  Bambergens.,  von  geiingem  Wcrth^. 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  480. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  H.  p. 
508-564    (»ed.    Basnage    IV.    p.    93-112). 

—  *wiederhoU  In  AA,  SS.  BoII.  6.  Janr. 
L  p.  335-347.  —  *u.  ap.  Verem.  Gufl  m 
Vitae  divorum  Priflingensiura.  Ratisbonae 
1755  et  1757.  —  ^  am  besten  ed.  Jaffe  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  480-500.  —  Com- 
pendium  huius  Vitae  ed.  Rader,  Bavaria 
sancta  I. 

Vita  s.  Erminonis  =  Vita  s.  Ermini. 

Vita  s.  Ernei  abbatis  apud  Ceno- 
manos  in  Gallia  i^saec.  VI.)  auctore 
anonymo  et  suppari. 

Avsg. :  '  ex  legendario  Cenom,  m  AA. 
SS.  Boll.  9.  Aug.  IL  p.  426.  427.  —  »Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  455. 

De  s.  Erote,  Carpophoro,  Gerontio  mart. 
Smyrneusibus  in  AA,  SS.  BoII.  23.  Febr. 
III.  p.  363. 

De  s.  Erotelde  mart.  in  Graecia  a.  324 
m  AA.  SS.  BoII.  6.  Oct.  lU.  p.  378. 

Vita  s.  Eskilli  episc.  Strengenen- 
sis  et  martyris  saec.  XL  fin. 

Auag.:  '  ex  ms.  Succico  in  AA.  SS.  Boli. 
12.  Jun.  II.  p.  599.  600.  —  » e  breviar. 
Skarensi  ap.  Fant,  script.  rer.  Suec.  II.  p. 
395.  366.  —  Legenda  s.  EskilH  e  brcviar. 
Stregiinnsi  ibid.  II.  p.  391-395.  —  De  s. 
Eskillo   relatio  Svevica   ibid.  p.  397-399. 

—  Officium  s.  Eskilli  auctore  s.  Brynol- 
pho  episc.  Skarensi  ibid.  p.  399-404. 

De  Esther  reeina  Assueri  coniuge,  Susis 
iu  Perside,  Sollerius  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Jul.  I.  p.  12-14. 


ETHBTNUS  —  EUCHARIUS 


689 


Acta  s.  Ethbini  confess.  in  Hiber- 
nia  (t  cca.  625)  discipuli  s.  Win- 
waloei. 

I  Ausg.:  ex  iiis.  m  kA..  SS.  BoU.  19.  Oct. 

\      Vin.   p.  487-488.    Cf.  Bossuei   commentar. 

'       praeviu.s  ibld.  p.  474-487. 

Vita  s.  Ethelberti  regis  Cantuario- 
rum  et  Anglo-Saxonum,  Cantuariae 
in  Anglia  (f  616). 

Ausg.:  ex  Bedae  histor.  eccl.  Angl.  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  111.  p.  474-477.  — 
Alia  vlla  ex  legenda  Jo.  Capgravii  ihid. 
p.  477-478.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  470-473,  et  Historia  dona- 
tionum  s.  Ethelberti,  ex  mss.  ap.  Spelmanum 
ibid.  p.  478.  479. 

Vita  s.  Ethelberti  regis  orientalium 
Anglorum  (f  793),  Ex  chronico 
edito  sub  nomine  Johannis  Brom- 
toni. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Bol].  20.  Mai.  V.  p. 
*241-*246.  —  Miracula  ex  vita  per  Giral- 
dum  Cambrensem  ibid.  p.  *246.  *247. 

Acta  s.  Ethelburgae  abbatissae  Ber- 
chingensis  iu  Anglia. 

Ausg.:  ex  Joh.  Capgravio  in  AA.  SS. 
BoU.  11.  Oct.  V.  p.  649-652. 


v*„  o     lEtheldredae  |      -^^ 
^^*^  '•     Etheldrithae     "^'^' 


Vita  s. 
fcineiuriinae) 

Ethildritae. 

Acta  s.  Ethelredi  et  Ethelberti  fra- 
trum  ac  mart.  in  Anglia  a.  670  pro- 
lixiora  ex  Simeone  Dunelmensi 
de  gestis  regum  Anglorum. 

Ausg. :  '  ap.  Twysden,  hist.  Angl.  script. 
p.  85.  —  *vnederholt  in  AA.  SS.  Bolland. 
17.  Oct.  Vm.  p.  96-100  —  »mMonumenta 
histor.  Britann.  I.  p.  645-657.  —  Appen- 
dix.  Loca  sepulturae  sanctorum  familiae 
regiae  Cautii,  in  AA.  SS.  Boli.  1.  c.  p.  100 
-10.S.  Cf.  Carpentieri  commentar.  praevius 
ibid.  p.  90-96. 

Vita  s.  Ethelwoldi  episc.  Winto- 
niensis  in  Anglia  ex  abbate  Aben- 
doniensi  (f  984)  auctore  Wolstano 
monacho  Wintoniensi  (cca.  990). 

Ausg. :  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  608-624.  —  *  zciederhoU  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p.  88-100.  —  »  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  1.  Aug. 

EH.-Schr.:    Sollerius,    commentar.  praevius  m 
AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  S.'1-88. 
Wright,  Kthelwold  in  7«s  Biographia  Britan- 
nica  liter.  I.  p.  43o-143  untl  Wolstan  ibid.  p. 
471-474. 

De  s.  Ethelwoldo  episc.  Lindisfarnensi 
in  Anglia  (f  740)  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Pebr. 
IL  p.  604-606.  Cf.  p.  897. 


De  b.  Ethlldrita  rechisa  in  monasterio 
Criilandensi  (f  cca.  a.  838)  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  565.  — 
'  Boschii  commentar.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Aug.  I.  p.  173-175. 

Vita  s.  Ethildritae  reginae,  abba- 
tissae  Eliensis  primae  in  Anglia  (f 
679)  auctore  Thoma  Eliensi  mo- 
nacho  saec.  XII. 

Bildct  das  1.  Buch  von  Thomas'  historia  (s.  d.) 
Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  738-774.  —  '  ex  ms.  in  AA. 
SS.  Boll.  23.  Jun.  IV.  p.  493-538.  —  Vita 
alia,  compendium  ex  Bedae  hist.  eccl.  lib. 
4.  c.  19  ibid.  p.  491-493.  —  Miracula  auctore 
Thoma  Eliensi  ibid.  p.  538-576.  — 
Analecta  ex  mss.  chronicis  episcoporum 
Eliensium:  1)  Ex  continuatione  Richardi 
prioris  ibid.  p.  577.  578 ;  2)  Ex  continuatione 
anonymi  Eliensis  ibid.  p.  578-582.  Cf.  Pape- 
brochii  commentarius  praevius  ibid.  p.  489 
-491. 

Vita  s.  Ettonis  episc.  et  conf.  (f 
cca.  650  aut  670)  Laetiis  in  Belgio. 

Ausg.\  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul. 
ni.  p.  59-62.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  48-58  (m.  Abbild.) 

De  s.  Euagrio  episc.  Constantinopolitano 
(saec.  IV.)  m  AA.  SS.  BoUand.  6.  Mart.  I. 
p.  427. 

De  s.  Euagrio,  Benigno,  Chiristo  etc. 
mart.  Tomis  in  Scjiiiia  in  kA..  SS.  Boll. 
3.  Apr.  I.  p.  244. 

De  s.  Euagrio,  Prosiria,  Burro  et  Donato 
mart.  in  Syria  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Octbr. 
VI.  p.  8. 

Vita  b.  Euangelistae  et  Peregrini 
Augustinianorum  Veronae  in  Italia 
(cca.  saec.  XIII.)  auctore  Franc. 
Pona  medico. 

Ausg.:  interprete  Cornelio  Cnrtio  ex  ord. 
crem.  s.  Augustini  ex  impressis  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  346-349.  Cf.  Boschii 
comment.  praevius  ibid.  p.  342-345. 

De  s.  Euberto  episc.  Insulis  et  Seclinii 
in  Flandria  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Febr.  L  p.  47.  48. 

De  s.  Eubule  matre  s.  Pantaleonis  Nico- 
mediae  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  Bolland.  30. 
Mart.  III.  p.  830. 

De  s.  Eubulo  mart.  Caesareae  in  Palae- 
stina  (t  308)  m  AA.  SS.  Boll.  7.  Mart.  I. 
p.  644. 

Vita  s.  Eucharii,  Valerii  et  Materni, 

trium  primor.  Trevirorum  episeopor. 

Handschr.:    St.  Gallen,    No.   565.   sec. 

XI.  4°.    —    Paris,    k.  Bibl.    supplom.  lat. 

sec.  X.  No.  859.  Vol.  I. 

'  ed.  Hillarius  in  Vindiciae  bisto- 
44 


690 


EUCHARIUS  —  EUGENIUS 


riae  Trevirensis  de  tribus  prim.  Treviror. 
episc.  Euch.,  Val.  et  Mat.  contra  impactam 
recentius  crisin  (»'.  e.  Jlonthemii. )  Metis 
1763.  4".  p.  146-169.  —  »  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  Janr.  II.  p.  918-922.   Cj.  p.  1152.  1153. 

Rrl.-Schr.:   Dis   ist    ein  hiipsche  lcpcnde  von  d. 

heil.  frawen    sant  Anna  vnd  auch  von  irem 

schlecht  etc.    Itetii    auch    wUrt   hie   nach  in 

diseni  Biicblin  beirHffen    das  Icbcn  der  heil. 

Bischoff  Eucharij,    Valerij    vnd  Mater- 

ni  etc.  StrassburK  1509.  40.    M.  Holzschnitten. 

Selien.    Vgl.    Panzer    I.  p.  306.   und  ZnsStze 

No.  643. 

NB.      SiimmtUche   Streitachriften   iiber    diese    Vita 

oder    iiber   die  Frage ,    ob  jene  Heiligen  zuerst   den 

Galliem   das  Christenthum  gepredigt,    sind  aufgefiihrt 

von  Kopke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII.  p.  112.  not.  51. 

Vgl.  auck  Rcttberp,   Kirchengesch.  Deutschlands  1. 

p.  73-82. 

De  s.  Euchario  episc.  Traiectensi  in  Bel- 
OTo  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Febr. 
III.  p.  681.  682. 

Vita  s.  Eucherii  episcopi  Aurelia- 

nensis  (f  727)  auctore  anonymo 
synchrono. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  20.  Febr. 
—  *  voUstandiger  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Febr. 
III.  p.  217-219;  cf.  p.  758.  —  » ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
596-600.  —  Bruchstiicke  '  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  792.  —  *  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  655. 

Erl.-Schr.:    Henschen,    comraent.   pracvius   in 

AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  208-217. 
de   reliquiis  s.  E  i   comment.  historicus 

ibid.  p.  220-222. 
ObservationeE    praeviae  ap.  Mabillon  1.  c. 

p.  594-5%. 
Roth,  Geschichte  des  Beneficialwesens  p.  328. 

331. 

De  s.  Eucherio  et  Falcone  episcopis 
Tungrens.  et  Traiectensibus  (f  cca.  500) 
Bollandi  commentar.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Febr.  III.  p.  177-178. 

De  s.  Eucho,  Serapione,  Bu.stasio  presb., 
Patamone  etc.  mart.  Byzantii  in  AA.  SS. 
BoU.  18.  Mai.  IV.  p.  145. 

De  8.  Eudaldo  mart.  in  Novempopulania 
et  in  Cataloniam  translato  (saec.  VIII.)  in 
AA.   SS.    BoU.  11.  Mai.  II.  p.  640-642. 

De  8.  Eudocia  mart.  iu  Perside  sub  Sa- 
pore  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Aug.  I.  p.  328. 

Vita  s.  Eudociae  mart.  Heliopoli 
in  Phoenicia  Libani  et  passio. 

Ausg.:  ex  graeco  cod.  Vaticano  inter- 
prete  P.  Possino  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart. 
I.  p.  10-22.  —  Biog  xai  noltTficc  xeil 
fxaoivQioy  i^s  Evdoxiai  r^f  SauuQHtoy 
ex  mss.  bibl.  Vatic.  No.  1589.  fol.  224  ibiJ. 
p.  875. 

Vita  s.  Eudoclml  Justi  seu  iuu. 
Constantinopoli  sub  Theophilo  imp. 
sub  nomine  Simeonis  Meta- 
phrastis. 

Ausg,:    '  ed.  Surius,  vit.  Sauct.    31.  Jul. 


—  'toiederhoU  m  AA.  88.  Boll.  31.  Jul. 
VII.  p.  310-314.  Cf.  Pinii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  308-310. 

De  s.  Eufrasia,  Domitiano,Macedoniortc. 
mart.  Nicomediensibus  m  AA.  SS.  Bolland. 
13.  Mart.  II.  p.  262. 

De  s.  Eufredo  pro  martyre  culto  Albae 
Pompeiae  in  Insubria  (saec.  VII.)  Byei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  646. 
647. 

Vita  s.   Eugendi    abbatis    Jurensis 

auctore  monacho  Condatescensi 
ipsius  discipulo. 

Ausg.:  '  tn  AA.  SS.  BoII.  1.  Janr.  I.  p. 
50-54.  —  »ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  I.  append.  p.  570-576. —  »Au3- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  396. 

Vyl.   De  fundatione  et  prim.  abbat. 

De  s.  Eugenia  abbatissa  Hohenburgi  seu 
in  monte  S.  Odiliae  in  Alsatia  (saec.  VIII.) 
Perieri  sylloge  m  AA.  SS.  BoU.  16.  Sept. 
V.  p.  332-335. 

Erl.-Schr.:  La  Rivifere,  J.,  vie  de  s.  Gugenie. 
Paris  1853.  80. 

De  s.  Eugeniano  mart.  Augastoduni  in 
Gallia  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I.  p.  473. 

Vita  s.  Eugenii  episc.  Ardsrathen- 
sis  in  Hibernia  (saec.  VI.)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug. 
IV.  p.  625-627  c.  Cuperi  commentario. 

Acta  s.  Eugenii  episc.  Carthagi- 
nensis  (f  505)  Albigae  in  Occitania 
auctore  Victore  Vitensi. 

Ausg.:  ex  Surio  coUato  c.  editionibus 
Chiffletii  et  Ruinartii  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Jul.  III.  p.  495-509.  Cf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  487-496. 

Vita  s.  Eugenii  episcopi  Toletani 
ac  martyris  auctore  Flohario. 

Hundschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  cod.  mon. 
Stabulens.  mbr.  sec.  IX.  X.  fol.  —  Paris, 
k.  Bibl.  St.  Germ.  No.  1040,  olira  725,  mbr. 
sec.  X.  4". 

Au«g.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Novbr. 
VII.  p.  851. 

Erl.-Schr.:  Hiatoire  litti^.raire  de  la  France  VI. 
_p.  176. 

Miracula  s.  Eugenii  III  papae  (f 
1153)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Martene,  coUect.  ampl.  VI.  p. 
1139-1142. 

Vita  Eugenii  IV  papae  (f  1447) 
scriptore  coaetaneo. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze  ,  miscell.  VII.  p.  606 
-524.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  2. 
p.  868-878. 

Vgl.  Acncas  Sylv.,  (orat.  de  morte.) 

De  8.  Eugenio  episd.  et  sociis  Nauli  in 
Liguria  in  AA.  SS.  BoUaud.  16.  Jul.  IV. 
p.  180, 


EULALIA  —  EUPHRONIUS 


691 


Acta  s.  Eulaliae  virg.  mart.  Bar- 
cinone  in  Hispania  (f  303). 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Febr. 
II.  p.  577-578.  —  De  inventione  et 
translatione  I.  ibid.  p.  578.  579.  —  Trans- 
latio  II.  ibid.  p.  579.  580. 

Erl.-Sehr.:  Ponsich  y  Camps,  Ram.,  vida, 
martirio  y  grandezas  de  s.  Eulalia,  hija,  pa- 
trona  y  tutelar  de  Barcelona.  Madrid  1770. 
40.    EniJiall  interessante  histor.  Notizen. 

De  s.  Eulalio  episc.  Nivernensi  in  Gallia 
(saec.  VI.)  Pinii  svlloge  historica  in  AA. 
SS.  BoU.  26.  Aug.'V.  p.  821-824. 

De  s.  Eulalio  episc.  Syracusano  (f  post 
503)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  11.  p.  888. 

Acta  s.  Eulampil,  Eulampiae  et 
sociorum  mart.  (saec.  IV.)  Nicome- 
diae  in  Bithynia  auctore  anonymo. 

Aicsg.:  gr.  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  10. 
Oct.  V.  p.  69-79.  Cf.  Hubeni  commentarius 
praevius  ibid.  p.  67-69. 

De  s.  Eulampio  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Mart.  I.  p.  361. 

Vita  s.  EulogiiCordubensis  (f  859) 
et  martyrium  auctore  Paulo  A 1  v  a  r  o 
patricio  Cordubensi,  eius  amico. 
Ausg.:  ^  ed.  Surius,  vit.  SS.  11.  Mart.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  U.  Mart.  I.  p.  90-97 
c.  Papebrochii  notis.  —  *tn  Eulogii  operib. 
ed.  Anton.  Morales.  Compluti  1574.  fol. 
vorn.  —  *  wiederholt  ap.  Schott  in  Hispania 
iliustrata  IV.  p.  223.  —  ^in  Bibl.  Patr. 
Colon.  et  Paris.  IX.  Lugdun.  XV. 

Erl.Schr.:   Antouius,  Nic,   biblioth.    Hispana 
vet.  VI.  8.  §  171  sq. 
Bahr,  Gesch.   der  romisch.  Literatur.  im  ka- 

roling.  Zeitalter  p.  231. 
Commentarius  praevius  Papebrochii  in  AA. 

SS.  Boll.  I.  c.  p.  88-90. 
Fabricius,    bibl.    med.    et    infim.    latinitatis 
lib.  I.  p.  201.  Lib.  V.  382-385. 
Vgl.  Eulogius. 

De  s.  Eulogio  ConstantinopolitanoinAA. 
SS.  Boll.  3.  Jnl.  I.  p.  638, 

De  s.  Eulogio  episcopo  Alexandriae  in 
Aegjpto  (f  555)  Stiltingii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV.  p. 
83-94. 

De  s.  Eulogio  episc.  Edessano  et  Pro- 
togene  episc.  Carrhensi,  conf.  sub  Theo- 
dosio  seniore  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mai.  II. 
p.  10.  11. 

De  s.  Eulogio  mart.  in  Palaestina  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Mart.  I.  p.  361. 

De  s.  Euloglo  xenodocho  Constantinopoli 
in  ecclesia  s.  Mocii  in  AA.  SS.  Boll.  27. 
April.  III.  p.  493. 

De  s.  Eumenio  episcopo  Alexandriae  in 
Aegypto  (t  143)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Oct. 
ni.  p.  832. 

De  s.  Eumenio  episc  Gortynensi  forte 
defuncto  in  Thebaide  saec.  VII.  in  AA. 
SS.  BoU.  18.  Sept.  V.  786.  787. 


De  s.  Eunano  episc.Raphoaein  Hibernia 
(saec.  VIH.  IX.)  m  AA.  SS.  Boll.  7.  Sept. 
m.  p.  128. 

De  s.  Eunucio  episc.  Novioduni  in  Bel- 
gica  Secuuda  (saec.  VIII.)  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Sept.  IH.  p.  616.  617. 

Miracula  s.  Euphebii  episcopi  Ne- 
apolitani  (saec.  III.) 

Ausg.:  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai. 
V.  p.  236-238.  —  Inventio  et  translatio 
s.  Euphebii,  Fortunati,  Maximi  ibid.  p.  238 
-241  c.  Papebrochii  comment. 

De  b.  Euphemia  abbatissa  S.  Altouis  in 
Bavaria  (f  1180)  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun. 
m.  p.  470. 

De  s.  Euphemia,  Acacio,  Ammonio  etc. 
mart.  Constantinopolitanis  in  KA..  SS.  BoU. 
3.  Jul.  I.  p.  637. 

De  s.  Euphemia,  Dorothea,  Thecla,  Era- 
sma  mart.  Aquileiensibus  sub  Nerone  Pinii 
comment.    historicus    in   AA.  SS.  BoIIand. 

3.  Sept.  I.  p.  605-608. 

De  s.  Euphemia ,  Eucapia  et  Secutore 
mart.  Chalcedone  in  Bithynia  m  AA.  SS. 
BoII.  13.  April.  IL  p.  129. 

De  s.  Euphemla,  Felice,  Macario  etc. 
mart.  m  AA.  SS.  BoII.  12.  April.  II.  p.  81. 

Acta  s.  Euphemiaevirginisetmar- 
tjris  a.  303  Chalcedone  in  Bithynia. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Septbr.  V.  p.  266-274.  —  Blstorla  cor- 
poris  saepius  translati  auctore  Constan- 
tino  Tii  episcopo  ibid.  graece  et  lat.  p. 
274-283.  —  Exposltlo  tabulae  pictae  de  mar- 
tyrio  s.  Euphemiae  auctore  Asterio  epi- 
scopo  Amaseno,  ex  edit.  Ruinartii  ibid.  p. 
283.  284.  —  Appendix  de  s.  Euphemia 
V.  m.  culta  Auriae  in  Gallaecia  ibid.  p. 
285.  286.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  252-266. 

De  s.  Euphrasia  mart.  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Mart.  U.  p.  426. 

De  s.  Euphrasia  martyre  Nicaeae  in  Bi- 
thynia  m  AA.  SS.  BoU.  18.  Mai.  IV.  p.  146. 

Acta  s.  Euphrasiae  virg.  mart.  sub  Dio- 
cletiano  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Janr.  II.  p. 
220.  —  Eadem  acta  ex  Nicephoro  ibid. 
p.  221. 

De  s.  Euphrasio,  Alexandro,  Frunimo  etc. 
mart.  Thessalonicae  in  AA.  SS.  BoU.  14. 
Mart.  II.  p.  346. 

De  s,  Euphrasio  episc.  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  Janr.  I.  p.  932. 

De  s.  Euphronio  episc.  Augustoduueusi 
in  Gallia  (f  cca.  476)  Boschii  commentar. 
in  AA.  SS.  BoU.  3.  Aug.  I.  p.  227-229. 

De  s.  Euphronio  episc.  Turonis  in  GaUia 
(t  573)    SoUerii    sylloge   in  aA.  SS.  BoII. 

4.  Aug.  I.  p.  336-339. 

44* 


692 


EUPHROSIUS  —  EUSEBIUS 


De  s.  Euphrosio,  Fnuiiino,  Fortuiiione  etc. 
mart.  Cnrtliagine  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Mnrt. 
II.  p.  345. 

Vita  s.  Euphrosynae  virg.  Alcxan- 
drinao  (f  cca.  470)  anctore  incerto. 

Arisg.:  o.x  ni.ss.  ct  vitis  patrum  in  AA. 
SS.  Holl.  11.  Febr.  II.  p.  537-541.  —  Alla 
vita  auctore  Simeonc  Metaphrastc  in- 
terpr.  Geutiano  Herveto  ihid.  p.  541-544. 
Cf.  p.  890. 

f W.  <S'cAr. :  fJ  o  d  o  f r  e  «1  u  s ,  A.,  liisloria  do  vita  e^ 
iiiorlc  s.  Enphrosynuc  virg.  Alex.iiidriuac- 
Niirnbcrfr-  l7f>.S.  40 .  ,<U  pag.  u.  14  Kup/i-n. 

(iuctz.  Andr.,  brcvis  bisturia  de  vita,  fatis 
ao  niorte  Euphrosynae,  virg.  Alexandrinae. 
Altorttl  1753.  4». 

nenschen,    conimentarius   praevins   in    AA. 

ss.  1.  c.  1,.  ;<35:>^i. 

Vie  admirablc  de  s.  Euphrosine,  tir^e  des 
anteurs  aneicns  ct  trad.  en  franc.  par  un 
religieux  licned.     1'aris  IMO.     80. 

Dc  s.  Euphrosyno  episc.  Panzani  in  Hc- 
truria  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  139. 
140. 

De  s.  Euphrosyno  martyre  m  AA.  SS. 
Boll.  G.  Mart.  1.  p.  424. 

De  s.  Euphrosyno,  Priamiano  et  aliis  IX 
sociis  inart.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I. 
p.  20. 

De  s.  Eupilio  episc.  Comi  in  Italia  (f 
cca.  537)  Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
U.Oct.  V.  p.  632-635. 

De  s.  Euplio  mart.  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  Mai.  VII.  p.  238. 

Acta  s.  Eupli  diaconi  et  mart.  a, 
304  Cataniae  in  Sicilia,  consuiaria. 

Ausg. :  ex  annalibus  C.  Baronii  ad  a. 
303.  No.  146  tom.  11.  repetita  in  AA.  SS. 
Bolland.  12.  Aug.  II.  p.  721-723.  Cf.  Pinii 
comment.  praevius  ibid.  p.  710-721. 

De  s.  Euplo,  Alexandro,  Cupsico  efc. 
mart.  Cacsaroae  in  Cappadocia  in  AA.  SS. 
Boll.   10.  Sept.  III.  p.  493. 

De  8.  Euplo,  Jo.sepho ,  Felico  efc.  mart. 
in  Sicilia  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Septbr.  I. 
p.  359. 

Vita  R.  EuppaxiaesivcEuphrasiae 
virg.  in  Thebaidc  (f  post  410). 

Ausg.:  ex  mss.  ctim  graeco  textu  bibl. 
Vatic.  collata  m  AA.  SS.  Boll.  13.  Mart. 
U.  p.  205-274.  —  Vita  eadem  graece  ex 
ms.  Vatic.  No.  800  idid.  p.  727-735. 

De  s.  Euprepo  vel  Euprepio  episc,  (sacc. 
I.  II.)  Veronae  in  Italia  Cuperi  sylloge 
hist.  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Aug.  IV.  p.  400 
-402. 

Do  s,  Euprexia  vidua  et  Theognia  virg. 
(t  cca.  280)  /71  AA.  SS.  Boll.  6,  Janr.  I. 
p.  240. 

De  s.  Eupsychio  mart.  Caesareae  in  Cap- 
padocia  (f  302)  in  AA.  SS,  Boll.  9.  April, 
I.  p.  822-824.  Cf.  Stiltingii  syllogc  ibid. 
7.  Sept.  III,  p.  0-8. 


Do  s.  Eupuria  virg.  Caietae  in  Latio  in 
AA.  SS.  Boll.   10,  Mai.  III.  p.  575-577. 

Do  s.  Eurardo  archiep.  Senonensi  (f  ccu. 
888.  1.  Febr.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s, 
Bcn.  saec.  IV.  2.  p.  485.  480. 

l>e  b.  Euriela  virg.  inArmorica(.saec.  VII.) 
in  AA.  SS,  Boll.  1.  Oct.  I.  p.  198. 

De  s.  Eurosia  virg.  niart.  Jaccae  in  Hi- 
si).'inia  Tarraconensi  (saec.  Vlll.)  Papebro- 
chii  sylloge  hist.  in  AA,  SS.  Boll.  25.  Jun. 
V.  p.  88-91. 

Acta  s.  Eusanii  et  sociorum  mart. 
apud  Forconium  in  Vestinis  sub  Max- 
imiano  suspecta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jul.  II.  p. 
691-697. 

De  s.  Euschemone  conf.  episc.  Lampsa- 
ceno  in  ilellesponto  sub  Icouoinach.  in  AA. 
SS,  BoII.  14.  Mart.  II.  p.  355. 

De  s.  Eusebia  abbatissa  et  sociabns  39 
monialibus  apud  Massiliam  in  Provincia 
Galliae  (saee.  VIII.)  Suyskeni  .sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  292-295. 

Vita  s.  Eusebiae  abbatissae  Hara- 
raaticensis  Marchianis  inGrallo-Flan- 
dria  (f  cca.  G89). 

Auag.:  '  ex  mss.  in  AA.  SS.  Bolland.  16. 
Mart.  II.  p.  452-457,  —  (Miracula  ibid. 
p.  457-461.)  —  *  rriederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  984-990, 
Cf.  Commentar,  praevius  in  AA,  SS,  Boll, 
1,  c,  p.  450-452. 

Vita  s.  Eusebil  abbatis  montis  Co- 
ryphes  in  Syria  (saec.  IV). 

Ausg.:  ex  cap.  4.  Philothei  ex  vcrsione 
Gentiani  in  AA.  SS.  BoU.   23.  Janr.  II.  p. 

486-489. 

Vita  8.  Eusebii  anachoretae  Asi- 
chae  in  Syria  (f  post  400). 

Ausg.:  ex  Philothco  Theodoreti  cap. 
18  m"AA.  SS.  BoII.  15.  Fcbr.  II.  p.  824. 
825. 

Vita  s.  EusebiiCremonensisBeth- 
leherai  in  Palaestina  (f  cca.  423)  au- 
ctore  Franc.  P^errario. 

Ausij.:  '  Crcmonae  1612.  —  '  wiederholt 
in  AA.  SS.  BoII.  5.  Mart.  I.  p.  309-386. 

Acta  s.  Eusebii  cpiscopi,  Pollionis 
lectoris  et  Tiballi,  mart,  Cibali  in 
Pannonia  sub  Diocletiano. 

Ausg.:  ex  cod.  Bertiniano  in  AA.  SS. 
BoII.  28,  April.  III.  p.  500.  567. 

Acta  s.  Eusebii  episcopi  Samosa- 
teni  in  Syria  (f  379.)  Ex  Theo- 
doreto. 

Amq.:  tn  AA.  SS.  Boll.  22.  Jun,  IV.  p, 
239-242. 


EUSEBIUS  —  EUSTASIUS 


693 


Acta  s.  Eusebii,  Nestabi,  Zenonis 
et  Nestoris  (f  362.) 

Ausg.:  ex  Sozomeni  hist.  eccles.  lib. 
5.  cap.  9.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Septbr.  III. 
p.  257-259. 

Acta  s.  EusebJi,  Pontiani,  Vincen- 
tiijPeregrini  niart.Roman.  subCom- 
modo  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  ba.silicae  s.  Petri  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  115-118.  Cf.  Sol- 
lerii  comment.  praevius  ibid.  p.   111-115. 

Vita  s.  Eusebii  presbyteri  Roma- 
ni  et  martyris  (|  357.) 

Amg.:  ap.  Baluze,  miscell.  II.  p.  141, 
142. 

Erl.-Schr.:  Fabriciiis,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  lib.  V.  p.  397. 

De  s.  Eusebio  episc.  Bononiae  in  Italia 
(t  cca.  400)  Stiltingii  sjlloge  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Septbr.  VII.  p.  271-274. 

De  V.  Eusebio  episc.  Caesareae  in  Cap- 
padocia  (f  370)  Papebrochii  comment.  in 
AA.  SS.  BoU.  21.  Jun.  IV.  p.  75.  —  Exer- 
citatio  Franc.  Mariae  Florentinii  Lucen- 
sis,  qua  in  opinione  sanctitatis  apnd  coaevos 
patres   hic  Eusebiiis  fuerit  ibid.  p.  76-84. 

De  s.  Eusebio  episc.  Comeusi  in  Italia 
(saec.  VI.)  Papebrochii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  Bolland.  22.  Mai.  V.  p.  165;  cf.  VU. 
p.  827. 

De  s.  Eusebio  episc.  Fanensi  in  Italia 
(t  post  503)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  April.  II. 
p.  542. 

De  s.  Eusebio  episc.  Mediolani  in  Insu- 
bria  (t  465)  Sollerii  syUoge  in  AA.  SS. 
BoU.  12.  Aug.  n,  p.  724. 

De  s.  Eusebio ,  EracUo,  Dionysio  etc. 
mart.  in  Africa  (saec.  I.)  in  AA,  SS,  BoII, 
10.  Oct.  V.  p.  9.  10. 

De  s.  Eusebio  mart.  in  Orieute  in  AA. 
SS.  BoU.  25.  Mai.  VI.  p,  25. 

De  s.  Eusebio  mart.  in  Palaestina  sub 
Maximiano  in  AA,  SS,  BoU.  14,  Aug.  UI. 
p,  150,  151,  —  Passio  eiusdem  ap.  Mar- 
tene,  thes.  anecd.  III.  p.  1649-52. 

De  s.  Eusebio  mart.  in  Phoenicia  in  AA. 
SS.  BoU.  21.  Septb.  VI.  p,  237, 

De  s,  Eusebio  mart,  Romano  Gandavi 
in  Belgio  in  AA,  SS.  BoU.  17.  Febr,  III. 
p.  7, 

De  b.  Eusebio  monacho  S.  Galli,  mart. 
(t  884)  in  AA.  SS.  BoUand,  31,  Janr,  JI. 
p,  1130. 

De  s.  Eusebio  recluso  ac  de  Marco  et 
Marcello  monachis  S.  Galli  (884),  ubi  etiam 
de  s,  Merolilano  Scotto,  ap,  Mabillon,  AA, 
SS,  0,  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  461,  462. 

De  s.  Eusebio,  Neone,  Leoutio  etc.  mart. 
Nicomcdiensibus  (t  303)  in  AA.  SS.  BoU. 
24,  AprU.  III.  p.  263.  264. 


De  s.  Eusebio  papa  Romae  (t  310)  Stil- 
tingii  sylloge  histor.  m  AA.  SS.  BoII.  26. 
Septbr.  VII.  p.  265-271. 

De  s.  Eusebio  I  papa  Romano  LXXVII. 
(t  677)  Papebrochii  commentarius  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun.  I.  p.  220-222. 

De  s.  Eusebio  presb.  et  Avito  diacono 
Autissiodori  in  Gallia  in  AA,  SS,  BoUand. 
3.  Mai.  I.  p.  423. 

De  s.  Eusebio  presb.  Romae  SoIIerii  syl- 
loge  m  AA.  SS.  BoU,  14.  Aug.  III.  p.  166. 
167. 

De  s.  Eusebio,  Romauo,  Meletio  et  sociis 
mart.  Nicomediae  Papebrochii  commentar. 
historicus  in  AA,  SS.  BoII.  30,  Mai,  VII, 
p.  237. 

De  s.  Euseo  eremita  calceolario  Serra- 
valle  in  Pedemontio  in  AA.  SS,  BoII,  15. 
Febr,  II,  p.  852. 

Vita  s.  Euricii  abbatis  Cellensis  ad 
Carum  fluvium.  27.  Novbr. 

Ausg, :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  372 
-376.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
429.  —  Vita  alia  ^  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  I,  p.  534.  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet  I.  c.  p.  428.  —  Miracula  ap.  Labbe 
I.  c.  p.  463-466, 

De  s.  Eusignio  mart.  sub  Juliano  Apo- 
stata  Antiochiae  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug. 
m,  p,  70-72. 

Vita  s.  Euspicii  I  abbatis  Micia- 
censis  {St.  Mesmin  de  Micy^  ineun- 
te  saec.  VI.)  auctore  anonymo  per- 
antiquo. 

Au^g.:  ex  Vita  s.  Maximini  abb,  Miciac, 
{v.  d.)  ap.  Mabillonium  edita  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Jul.  V.  p.  74-77.  —  Trauslatio 
s.  E-i  d.  17.  Jun.  1029  '  ap.  MabiUon,  AA, 
SS.  o.  s,  Ben,  saec,  VI.  1.  p.  314,  —  *wie- 
derhoU  in  AA.  SS.  BoUand,  1.  c,  p,  78.  — 
Miracula  '  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  314.  315. 
—  *  wiederholt  in  AA,  SS.  BoU,  1,  c.  p,  78, 
79.  —  *Bruchstuck  ap,  Bouquet,  rec.  X. 
p,  370.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius  in 
AA.  SS,  BoII.  I.  c.  p.  72-74, 

De  s.  Eustachio  presb.  in  Aegj-pto  (saec. 
inc.)  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Oct.  VI,  p.  9, 

Vita  s.  Eustadioiae  sive  Stadiolae 
abbatissae  Bituricensis, 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  376 
-379.  —  ^idederholt  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Juu. 
n,  p.  133.  134. 

Vita  s.  Eustasii  abbatis  Luxovien- 

sis,  discipuli  s.  Colurabani  (f  625) 
auctore  Jona  abbate  Bobiensi 
(664). 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  29.  Mart.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben,  saec,  11. 
p.  116-123.    —    *Jdlschlich   ur.ter  Beda's 


694 


EUSTASIUS  —  EUTITniS 


Namen  tn  deaaen  Opera  edit.  Colon.  1688. 
III.  p.  243-248.  —  *c.  uot.  Henschenii  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Mart.  III.  p.  786-790.  — 
*  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  499. 
Srl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schicbte  U.  p.  188. 

Vgl.  Vita  s.  Attalae  abb.  Bob. 
.,     „   Columbani. 

De  8.  Eustasio  episc.  Neapolitano  (saec. 
II.)  m  AA.  SS.  Boll.  29.  Mart.  III.  p.  768. 

De  s.  Eustasio  Nicomediae  in  Bithynia 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  II.  p.  350. 

Laudatio  s.  Eustathii  patriarchae 
Antiocheni  (f  cca  336.)  Partes  2. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV.  p. 
140-144.  Cf.  Bo.schii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  180-140. 

Acta  s.  Eustathli,  uxoris  eius  The- 
opistis  et  filiorum  Agapii  et  Theo- 
pisti  mart.  Romae  cca-  a.  118  fabu- 
losa,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Septbr.  VI. 
p.  123-137  graece  et  latine.  C/.  Clei  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  106-122. 

De  s.  Eustathio  episc.  Ciensi  in  Bithynia 
sub  Iconocla.stis  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mart. 
III.  p.  790. 

De  8.  Eustathio  martyre  Ancyrae  in  Ga- 
latia  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p.  546. 

De  s.  Eustathio,  Poljcarpo  et  Euangelo 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  II.  p.  468. 

De  s.  Eustathio  sive  Eutychio  et  sociis 
mart.  Carris  in  Mesopotamia  (f  741)  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Mart.  II.  p.  355.  356. 

De  8.  Eusterio  episc.  Salernitano  (saec. 
V.)  Bossuei  comment.  in  AA.  SS.  Boiland. 
19.  Oct.  VIII.  p.  436-439. 

De  .s.  Eustochio  episc.  Tnronensi  (f  461) 
Clei  sylloge  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Septbr. 
VI.  p.  26.  27. 

De  s.  Eustochio  presb.,  Gaino  cognato 
eins,  Proba  etc.  martyribus  Ancyrae  in  Ga- 
latia  8ub  Maximiano  in  AA.  SS.  BoII.  23. 
Jun.  IV.  p.  471. 

De  s.  Eustochio  virg.  Romana  in  Bethle- 
em  (f  420)  Stiltingii  sviloge  hi.stor.  in  AA. 
SS.  BoII.  28.  Septbr.  VII.  p.  630-645. 

De  s.  Eustoio  episc.  mart.  Nicomediae 
in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  II.  p.  58. 

De  8.  Eustorgio  episc.  I.  Mediolani  in 
Insubria  (saec.  IV.)  Suyskenii  commentar. 
histor.-criticus  in  AA.  88.  Boll.  18.  Septbr. 
V.  p.  774-780. 

De  8.  Eustorgio  episc.  Mediolanensi  II. 
(f  518)  m  AA.  SS.  BoII.  6  Jun.  I.  p.  643. 

De  8.  Eustorgio  presbytero,  Nestore,  Fi- 
lono  mart.  Nicomediae  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  April.  II.  p.   13. 

Vita  s.  Eustratii  thauraaturgi  (IX. 
saec)  ,„     . 


Ausg.:  ex  menaeis  Graecorum  »n  AA. 
SS.  BoII.  9.  ,Janr.  I.  p.  598.  599. 

De  8.  Euterio,  Palatino,  Victorina  etc, 
mart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS.  Bolland. 
22.  Febr.  III.  p.  289. 

De  s.  Euthaiia  virg.  et  mart.  Leontinis 
in  Sicilia  (f  cca.  saec.  III.  med.)  in  AA. 
SS.  BoII.  27.  Aug.  VI.  p.  12. 

De  .s.  Euthasia  martyre  m  AA.  SS.  Boll. 
12.  Janr.  I.  p.  721. 

De  s.  Euthicio  et  Florentio  monachis  apud 
Nursiam  (f  cca.  .555)  cx  Gregorii  M.  dial. 
III.  c.  15  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  120-122. 

De  8.  Euthymia,  Leonide,  Vindeo,  Mario 
mart.  Antiochiae  in  Syria  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  April.  III.  p.  415. 

Vita  s.  Euthymii  Magni  abbatis 
in  ererao  sanctae  civitatis  (f  673) 
auctore  Cyrillo  raonacho. 

Ausg.:  interprete  Gent.  Ilerveto  in  AA. 
SS.  BoII.  20.  Janr.  II.  p.  302-328.  Cf.  ibid. 
p.  298-302. 

De  s.  Euthymio  confess.,  uxore  eius  et 
Crescentio  filio  mart.  Perusiae  in  Umbria 
tempore  Diocletiani  in  A.A..  SS.  BoII.  29. 
Aug.  VI.  p.  512. 

De  s.  Euthymio  diacono,  item  s.  Petivo 
diacono  mart.  Alexandriae  in  AA.  SS.  BoII. 
5.  Mai.  II.  p.  6. 

De  s.  Euthymio  episcopo  Sardium  in  Asia 
(f  cca.  840)  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  BoII.  11.  Mart.  II.   p.  73-75. 

De  s.  Euthymio  thaumaturgo  apud  Grae- 
cos  mAA.  SS.  Boll.  18.  April.  H.  p.  583. 

De  8.  Euticia,  Maria  virg.  Dei  et  6  inno- 
centibus  mart.  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Aug. 
II.  p.  534. 

De  s.  Euticio  abbate  Balmae  in  Bur- 
gundia  (saec.  IX.)  '  tn  AA.  SS.  Boll.  13. 
Janr.  I.  p.  823.  824.  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  6.54-656. 

De  s.  Euticio  martyre  Romano  in  AA. 
SS.  Boll.   2.  Jul.  I.  p.  306. 

De  8.  Euticio,  Paulo,  Heraclio  etc.  mart. 
incerti  loci  m  AA.  SS.  Boll.  14.  Aug.  IV. 
p.  149. 

De  s.  Eutico ,  Fortunato ,  Saturnino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.   BoII.  8.  Mai.  II.  p.  299. 

De  8.  Eutico,  Plauto,  Placido  etc.  mart. 
in  Thracia  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Sept.  VUI. 
p.  125. 

Vita  s.  Eutitii  presbyteri  martyris 
apud  Surianura  in  Hetruria. 

Ausg.:  ex  ms.  Viterbicnsi  in  AA.  SS. 
BoII.  16.  Mai.  III.  p.  460.  461.  —  Trans- 
latio  a.  1495  facta  ibid.  p.  461.  462.  — 
Analecta  de  ecclesia  s.  Eutitii  et  manna 


EDTROPIA  —  EVODIUS 


695 


ibidem   scaturiente   ibid.   p.   462.    Cf.  ibid. 
Vn.  p.  775. 

De  s.  Eutropia  martyre  Alexandrina  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  26. 

Vita  s.  Eutropii  episcopi  Arausi- 
onensis  (f  post  475)  auctore  Vero 
episcopo  Araus.  successore. 

Ausg.:  einen  TAeiZ  ed.  Papebroch  in  AA. 
SS    Boll.   27.  Mai.  VI.   p.  699-701. 

Erl-Schr:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  2P0. 

De  s.  Eutropio,  Cleonico  etBasilisco  mart. 
Cappadocibus  (f  cca.  308)  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Mart.  I.  p.  235-237. 

De  s.  Eutropio  episcopo  Santonensi  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III.  p. 
733-736.  —  Miracula  ex  mss.  Coelestino- 
rum  Parisiis  ibid.   p.  736-744. 

Erl.- Schr.x  Briand,  notice  historique  sur  g. 
Eutrope,  apotre,  premier  eveque  et  martyr 
de  Saintoiige.  Saintes  1846.  12 mo. 
Notice  sur  s.  Eutrope,  .son  tombeau  et  la  d6- 
couverte  qui  en  a  ^t^  faite  le  19.  mai  1843. 
La  Rochelle  1846.     12  mo. 

De  s.  Eutropio,  Zosima  et  Bonosa  mart. 
in  portu  Romano  in  AA.  SS,  Boll.  15.  Jul. 
IV.  p.  18. 

De  s.  Eutyche  discipulo  s.  Johannis  evang. 
et  apost.  Pauli  (saec.  I.  ex.)  Cuperi  dis- 
quisitio  critica  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Aug. 
IV.  p.  751-755. 

De  s.  Eutychiano  milite  et  strategio  in 
AA.  SS.  Boll.   19.  Aiig.  m.  p.  730. 

Vita  s.  Eutychii  abbatis  et  Floren- 
tii  monachi  Nursiae  et  Fulginei  in 
Umbria  (f  cca.  540  et  547)  auctore 
s.  Gregorio  Magno  lib.  3.  dia- 
log.  c.  15. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai.  V.  p. 
250.  251  c.  Henschenii  comment. 

Vita  s.  Eutychii  patriarchae  Con- 
stantinopolitani  (f  582)  auctore  Eu- 
stathio  presbytero  eius  dome- 
stico  familiari. 

Ausg. :  interprete  Papebroch.  ex  ms.Graeco 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Apr,  I.  p.  550-572.  — 
Bios  xal  nokmla  rov  /usydkov  Eviv^iov 
naTQKcQ^ov  KuivaiavrlvonoXtoig  GvyygacfHS 
nao  EvOTad-iov  nQfa^viepov  ibid.l.  append. 
p.  LIX-LXXXIII. 

De  s.  Eutychio  martyre  Alexandrino  in 
AA.  SS.  BoU.  11.  Jul.  m.  p.  187. 

De  s.  Eutychio  episcopo  Comensi  in  Italia 
(f  cca.  532)  Henschenii  sylloge  hist.  in 
kk.  SS.  Boll.  5.  Jun.   I.  p.  451. 

De  s.  Eutychio  episcopo  Melitenae  in 
Armenia  mart.  Papebrochii  comment.  in  AA. 
SS.BolI.  28.  Mai.  VL  p.  734.  —  Canon 
graece  et  lat.  ibid.  p.  734-736. 

De  s.  Eutychio  martjre  Ferentini  in  Her- 
incis  in  AA.  SS.  BoU.  15.  ApriL  II.  p.  378. 


Erl.-Schr.:  Assemanus,  de  ss.  Ferentinis  in 
Tuscia  Bonifacio  ac  Redempto  episc.  deqae 
presbyt.  et  martyre  Eutychio  dissertat  Ro- 
mae  1745.    4* . 

De  s.  Eutychio  martyre  Romano  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Febr.  I.  p.  458. 

De  s.  Eutychio  subdiacono  mart.  Alexan- 
driae  in  Aegypto  a.  356  in  AA.  SS.  BoU. 
26.  Mart.  III.  p.  620. 

De  s.  Evantio  episcopo  Augustodunensi 
in  Gallia  (forte  saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU. 
12.  Sept.  IV.  p.  21. 

De  s.  Evantio  sive  Eventio  episcopo 
Viennensi  in  Gallia  (f  586)  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Febr.  I.   p.  365.  366. 

De  s.  Evanto  et  Hermete  mart.  in  Rhaetia 
in  AA.  SS.  BoII.  1.  Janr.  I.  p.  21. 

De  s.  Evasio  et  Privato  martyribus  in 
Africa  in  AA.  SS.  Boll.  5,  Jun.  I.  p.  422. 

De  s.  Eveliio  martyre,  consiliario  Nero- 
nis  imper.  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  H. 
p.  613. 

Vita  s.  Everacli  episcopi  Leodi- 
ensis  (959 — 971)  auctore  Reinero 
monacho  S.  Laurentii  Leodiensis. 

Ausg.:    ap.  Pez,  thes.  IV.  3.  p.  153-166. 

Vita  s.  EvergiseliarchiepiscopiCo- 

loniensis  (saec.  V.)  auctore  anony- 
mo  saec.  X.  ant  XI. 

Handschr.:  Coln,  supplem.  sec.  XHI.  — 
Utrecht. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  24.  Octb.  V. 
p.  1027.  —  *  ex  ms.  sed  collata  cum  Surio 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  657-660. 
—  Translatio  ex  Tungrensi  urbe  ad  me- 
tropolim,  procurata  a  Brunone  a.  953  (Hand- 
schr.:  Brtissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XV.  No. 
329-341)  '  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  291.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  279. 
280.  —  »m  AA.  SS.  BoU.  L  c.  p.  660.  Cf. 
V.  Heckii  comment.  praevius  ibid.  p.  650- 
657. 

De  s.  Everiide  virgine  in  Anglia  (forte 
saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  IL  p. 
713. 

Vita  s.  Evermari  in  agro  Tungren- 
si  occiso  cca.  700. 

Av^g.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.    1.  Mai. 

I.  p.  121-122.  —  Vita  alia  ex  ms.  Rubeae 
Vallis  Hbid.  p.  122-139;  c/.  p.  755.  — 
'  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  637. 

De  b.  Evermodo  Raceburgensi  in  Wan- 
dalia  episcopo  ex  ord.  Praemonstr.  (f  1178) 
BoUandi  sylloge  histor.  in  AA.  SS.  BoU. 
17.  Febr.  III.  p.  45-50. 

De  s.  Evidio  martyre  in  monasterio  s. 
Petri  Besaluensi  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Jun. 

II.  p.  680. 

Acta  s.  Evodii  episcopi  Rothoma- 


696 


EVODIUS    -  FABIUS 


gi  in  Norniaunia  (saec.  V.)  auctore 
anonvnio. 

Auatj.:  m  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p. 
246-248.  V/.  Buci  comment.  praevius  ilfid. 
p.  241-245. 

De  s.  Evodio  episcopo  AutiocLeno  mart. 
(t  cca.  6G)  m  AA,  SS.  BoU,  6.  Mai.  II. 
p.  98. 

De  s.  Evodio  et  Hermogcne  et  Callista 
eorum  sorore  mart.  Syracuaae  hi  AA.  SS. 
Boll.  25.  April.  III.  p'.  359-360. 

De  s.  Evonio  episcopo  iu  Arvcrnia  pro- 
vincia  Galliae  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai. 
IV.  p.  332. 

Vita  s.  Evracli  =  Vita  s.  Everacli. 

Vita  s.  Evurtii  episcopi  Aureiianis 
in  Gallia  (t  cca.  340)  fabulis  foe- 
data  auctore  Lucifero  subdiacono. 

Atisg.:  ex  4mss.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septb. 
III.  p.  52-59.  —  Acta  translationis 
geminac  auctore  anonymo  ex  ms.  ibid. 
p.  59-61.  —  Invenlio  corporis  auctore 
Rogerio  abbate  ibid.  p.  61.  62.  C/.  Stil- 
tingii  comment.  praevius  ibid.  p.  44-52. 

Passio  s.  Ewaldorumduorum  pres- 
byterorum  martyrum  in  antiqua  Sa- 
xonia,  aequalium  s.  Bonifacii,  au- 
ctore  Bccla  Venerabili. 

VolliR  Biigeijh.aft. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  Vit.  SS. 
sec.  XII.  —  Paris,  k.  Bibl.  No.  5278. 
154.  .scc.  XIV. 

Ausff.:  ^  enthalten  /n  Bedae  histor.  eccle- 
siast.  lib.  5.  c.  10  (vid.  Beda.)  —  *  wieder- 
holt  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Octbr.  U.  p.  205 
-207.  —  »ed.  Surius,  vit.  SS.  3.  Octbr. 

ErL-Schr.:    Byeus,    comnjent.    praevius   ta  AA. 

SS.  B.  1.  c.  p.  180-205. 
Uettberp,    JDeutschlands    Kirchengeschichte 

II.  p.  397;  vgl.  I.  p.  543. 
Schinid,     Gesetze    der    Angelsachsen    I.    p. 

LXV  «q. 
Scibertz,  Landes-  und  Rechtsfrpschichte  des 

Ilerzogthums     Westfaleu.       Arnsberg     1859. 

I.  p.  79. 
y.  Steinen,  westfal.    Ocschichte.     Stiick  12. 


p.  73fi  (volUtiindiyt  l.iteratur  iib.  <len  Ort  der 
Eniuirduug). 
Sirunck,  WoNtphalia  sancta  cO.  Oicfers.  Pa- 
durboniac  IMftS.  II.  p.  11  18. 

Do  s.  Expergentio,  Clirista,  Italio  etc. 
mart.  iu  Cilicia  iu  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun.  I. 
p.  378. 

De  s.  Expletio  episc.  Metis  in  Belgica  I. 
(t  390)  in  AA.  SS.  Bolland.  30,  Jul.  VII. 
p.  157. 

De  s.  Exuperantia  virgine  Trecis  in  Gal- 
lia  in  AA.  S.«;.  Boll.  26.  April.  III.  p.  423. 

Vita  s.  Exuperantii  episcopi  Cin- 
gulani  in  Piceno. 

Au8g. :  ex  Phil.  Ferrario  in  AA.  SS.  BoU. 
24.  Janr.  II.  p.  602.  -  Vita  alia  ex  ms. 
ecclesiae  Cingulanae  ibid.  II.  append.  p. 
1148-1150. 

Erl.-Hchr.:  Christianoi^ulus.  If.  D.,  dc  s.  Ex- 
uperantio  Cingulanoriun  cpiscopo  dcquc  cius 
viiao  acti.s  libcr  singularis.  Koniae  1771.  4o. 
M.  12  Taf. 
Delle  memorie  eccle!<iastiche  intorno  J'i.storia, 
ed  il  culto  di  s.  Esuperanzio  antico  vescovo 
. . .  di  Cingoli  r.aocolte  cd  illustrate  da  Fr 
M.  Uafaelli.    Pesaro  1762.    4«. 

De  s.  Exuperantio  episcopo  Comensi  in 
Italia  alpestri  (t  cca.  512)  in  AA.  SS.  Boll. 
22.  Jun.  IV.  p.  243. 

De  s,  Exuperantio  episcopo  liavennate 
iu  Italia  (t  418)  Papebrochii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mai.  VII. 
p.  260-262. 

De  s.  Exuperio  episcopo  Corbolii  in  agro 
Parisiensi  (saec.  V.)  Sollerii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll,  1.  Aug.  I.  p. 
52-55. 

J)e  s.  Exuperio  episcopo  Tolosae  in  Gal- 
lia  (t  p.  410)  Stiltingii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  28.  Scptbr.  VII.  p.  623-630. 

De  s.  Eynardo  eremita  Altenae  in  mar- 
chia  Westphalica  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mart. 
III.  p.  587. 

De  s.  Ezechiele  propheta  in  Chaldaea 
inAA.  SS.  Boll.  10.  April.  I.  p.  857. 

Vita  Ezonis  palatini ,  vid.  De  v.  Ereui 
frido  und  Fundatio  coenob.  Brunwilarensis. 


X^. 


De  s.  Fabiano  et  Sabiniann  niart.  Siculis 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Janr.  II.  p.  618. 

De  s.  Fabiano,  Felicc,  Arione  etc.  mart. 
Afris  in  AA.   SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p.  357. 

De  s.  Fabiano  papa  martjro  Romae  (t 
250)  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Janr.  II.  p.  252 
-256,    Vgl.  p,  1138. 

De  s.  Fabio,  Beinio,  Emanuelo,  Firmo 
uua  cum  plurimis  variorum  sanctorum  reli- 


(jiiiis  Viennam  Austriac  transiutis  Papo- 
brochius  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Mai.  V.  p. 
8-11. 

De  s.  Fabio  inartyre  an  aliquo  Faesulis 
in  Etruria  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Mai.  IV. 
p.  132.  133. 

Dc  s.  Fabio  martyrc  Cacsaroao  in  Mau- 
ritania  Bollandi  comment.  posthuma  in  AA. 
SS.  Boll.  31.  Jul.  VU.  p.  179-180. 


FACIUS  —  FAUSTUS 


697 


De  s.  Fabriciano  et  Philiberto  mart.  in 
Hispania  Pinii  sylloge  m  AA.  SS.  BoUand. 
22.  Aug.  IV.  p.  535. 

Vita  s.  Facil  confessoris  Crcmo- 
nae  in  Italia  (f  1272.) 

Ausg.:  ex  Ph.  Ferrario  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Janr.  II.  p.  210.  211. 

De  s.  Faciolo  in  Ceiiomanensi  et  Picta- 
viensi  provincia  culto  in  AA.  SS.  Bollaud. 
7.  Sept.  III.  p.  78. 

Vita  s.  Facundini  episcopi  Tadini 
in  Umbria  (saec.  VII.  vel.  IX.  X.) 
auctore  anonyrao. 

Ausg. :  ex  ms.  Vatic.  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Aug.  VI.  p.  471-484.  CJ.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  467-471. 

De  s.  Facundino,  Juventino,Peregrinoe/c. 
mart.  Arimini  in  Italia  in  AA..  SS.  Boll.  2. 
Septbr.  I.  p.  360. 

De  s.  Fagnano  episcopo  in  Anglia  (saec. 
VI.)  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Aug.  VI.  supplem. 
p.  824.  825. 

De  s.  Faico  et  Nicolao  ereraitis  Calabris 
in  Apulia  (saec.  XIV.)  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Aug.  II.  p.  475. 

De  s.  Falteo  sive  Falveo  episcopo  et 
Jocundo  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul. 
IV.  p.  361. 

Vita  s.  Famiani  confessoris  ord. 
Cisterc.  Gallesii  in  hodierno  agro 
Romano  (f  1150.) 

Ausq.:  ex  editiono  Gallesina  a.  1576  in 
AA.  SS.  BoII.  8.  Aug.  II.  p.  391-395  {mit 
Abbildung.)  Cj.  SoIIerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  389-390  et  VI.  p.  813. 

Acta  s.  Fandilae  presbyteri  mona- 
chi  et  mart.  Cordubae  a.  853. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoUand.  13.  Jun.  II. 
p.  698. 

Acta  s.  Fantii  ac  Deodatae  mar- 
tyrum  in  persecutione  Diocletiani. 
Ex  vita  s.  Fantini. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  31.  Jul.  VII.  p. 
177  c.  Pinii  comment.  praevio. 

Vita  s.  Fantini  confessoris  Tauri- 
ani  in  Calabria  (forte  tempore  Con- 
stantini  Magni)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Oct.  Caietanus,  vitae  SS. 
Siculorum  I.  p.  149.  —  'mederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  24.  Jul.  V.  p.  553-556.  —  Vlla 
aitfra  auctore  Petro  episcopo  Tauria- 
nensi  '  ed.  Caietanus  1.  c.  I.  p.  152.  — 
*  wiederliolt  in  AA.  SS.  I.  c.  p.  556-567.  — 
Ilvuinus  forte  a  s.  Josepho  hymnogra- 
pho  synchrono  ibid.  p.  567.  568.  cy.  Pinii 
«-omuicut.  praevius  ibid.  p.  547-553. 


Vita  s.  Fantini  monachi  Thessa- 
lonicae  in  Macedonia  (forte  saec. 
IX.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Aug.  VI. 
p.  623  c.  Pinii  comment.  praevio  wid.  p. 
621  622. 

Vita  s.  Farae  =  Vita  s.  Burgundofarae 
abbatissae. 

Vita  s.  Faronis  episcopi  Melden- 
sis  (f  ()72)  auctore  ut  videtur  Hil- 
degario  (monacho  Sandionysiano) 
episcopo  Meldensi  (f  875.) 

Ganz  unlergeordnetcu  Werlhos. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No,  5337. 
mbr.  sec.  XIII.  fol.  long.  f.  91.  —  No.  5353. 
mbr.  sec.  XIV.  fol.  max.  f.  159. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  607-625.  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  501-505. 

Passio  s.  Faustae,  Evilasii  et  forte 
Maximini  martyrum  Cyzici  in  Hel- 
lesponto  (305—311.) 

Ausg.:  ex  ms.  Trevir.  in  kK..  SS.  BoU. 
20.  Sept.  VI.  p.  144-147  c.  Clei  comment. 
praevio  p.  140-144. 

Translatio  s.  Faustae  virginis  mart. 
ex  Vasconia  in  Cellam  Asnensem 
a.  8(54.  15.  Jun. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Janr.  I.  p. 
1091-1092.  —  »  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss. 
II.  p.  525-527.  —  '  iciederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  73-75. 
—  *em  Thdl  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  U.  p.  400. 

Acta  s.  Fausti,  Januarii  et  Mar- 
tialis  mart.  Cordubae  in  Hispania 
(f  312)  auctore  auonymo. 

Ausg.:  e  '  Ruinjxrtii  in  Sinc.  martyrum 
Actis  edit.,  cum  *  Surii  et  *  Tamaii  editio- 
nibus  collata  *  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Octbr. 

VI.  p.  193-195.  Cf.  Byei  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  187-193. 

De  s.  Fausto  abbate  prope  Syracusas  in 
Sicilia  (f  cca.  607)  Suyskenii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  6.  Septbr.  II.  p.  686. 

De  s.  Fausto  episcopo  Regiensi  in  Pro- 
vincia  Galliae  (f  cca.  490)  Perierii  com- 
mentar.  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Septb. 

VII.  p.  651-714. 

De  s.  Fausto  episcopo  Reiensi  in  Gallia 
m  AA.  SS.  BoII.  16.  Janr.  II.  p.  28.  29. 

De  s.  Fausto  episcopo  Tarbensi  in  No- 
vempopulania  (saec.  V.  fiu.)  Stiltingii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoII.  28.  Septbr.  VU.  p. 
715-716. 

De  s.  Fausto  martyre  Romae  sub  Juliaao 
m  AA.  SS.  BoU.  9.  Juu.  U.  p.  174. 


698 


FAUSTUS  —  FELIX 


De  8.  Fausto  martyre  snb  Decio  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Jul.  IV."  p.  124. 

De  s.  Fausto  monacho  Casinensi  Romae 
(t  cca.  607)  Bollandi  coniment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p.  839-841. 

De  8.  Fausto  prcsb. ,  Bibo  diac. ,  Diony- 
sio  lectore  etc.  mart.  Alexandriao  in  Aegypto 
cca.  250  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Septbr.  II.  p, 
666.  667. 

De  .■<.  Faustina  virgine  martjre  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p.  824. 

Vita  8.  Faustinipresbyt.  etJovitae 
diac.  fratrum,  rnart.  Brixiae  in  Italia 
(t  120)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Febr.  11.  p. 
809-813  ex  ms.  et  Surio.  —  Alia  vita 
auctore  anonjmo  e.\  ms.  Neapolitano  ibicl. 
p.  813-817.  —  Pars  vitae  maioris  ex  Mom- 
britio  ibid.  p.  817-820,  —  Excerpta  ex 
vila  ms.  s.  Secundini  martjris  Astensis  ibid. 
p.  820.  821.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  805-809. 

De  s.  Faustino  confessore  Tuderti  in  Um- 
bria  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Jul.  VII.  p.  38. 

De  s.  Faustino  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(t  cca.  361)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  II. 
p.  886. 

De  s.  Faustino  et  sociis  44  martyribus 
m  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  III.  p.  9. 

De  s.  Faustino  martyre  Mediolani  iu  In- 
subria  (saec.  II.)  Cuperi  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Aug.  II.  p.  184-186. 

De  8.  Faustino ,  Timotheo ,  Venusto  etc. 
mart.  Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai. 
V.  p.  141. 

De  s.  Faustino,  Victurino,  Saluno  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  24.  April.  III. 
p.  265. 

De  s.  Faustiniano  epi.sc.  Bononiensi  in 
Italia  (saec.  IV.)  Henschenii  comment.  hi- 
storjcus  in  AA.  SS.  BoII.  26.  Febr.  III.  p. 
639-643. 

De  s.  Faustiniano  et  Juventia  mart.  in 
Britannia  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  II. 
p.  867. 

Vita  s.  Febponiae  monacbae  virg. 
mart.  a.  304  Sibapoli  in  Mesopo- 
tamia  auctore  Thomaide  magi- 
stra  sanctae. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
25.  Jun.  V.  p.  17-34. 

Vita  s.  Fechini  abbatis  Fourrii 
in  Hibernia  (saec.  VII.)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  88.  Boll.  20.  Janr.  II. 
p.  330-332.  —  IHors  s.  Fechini  ex  Vita  s. 
Oeraldi  ibid.  p.  332.  —  Hymnus  in  s. 
Fechinum  ibid.  p.  329.  330. 


De  8.  Fedlimido  confess.  in  Hibernia 
(saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  (9.)  Aug.  VI. 
supplem.  p.  814. 

Acta  R.  Feliclani  episcopi  Fulgi- 
nate  in  Umbria  sub  Decio. 

Ausg.:  ex  mss.  Metensi  et  Trevirensi  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Janr.  II.  p.  582.  583.  — 
Eadem  acta  ex  lectionib.  antiq.  brevia- 
riorum  ecclesiarum  Hamburg.  et  Miudens. 
ibid.  p.  583.  584.  —  Alia  vita  italice 
scripta  a  Lud.  Jacobilli  (unt.  d.  Til.:  vita 
di  s.  Feliciano  martire,  vescovo  e  protettore 
della  citta  di  Foligno.  In  Foligno  1626. 
4«.  M.  Porlr.)  lat.  reddita  ibid.  p.  584-588. 
—  Reliquiae  in  Belgicam  et  Saxoniam 
translatae  ibid.  p.  588.  589. 

De  s.  Feliciano,  Philappiano  et  aliis  124 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Janr. 
II.  p.  1026. 

De  s.  Felice,  Ampono  et  Casto  mart.  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.  II.  p.  6. 

De  s.  Felioe,  Arontio,  Sabiniano,  Hono- 
rato  niart.  Potentiae  in  Lucania  Italiae  in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VI.  p.  21. 

De  8.  Felice,  Celsiano,  Caeciliano,  Mar- 
tiale  etc.  niart.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Janr. 
II.  p.  341.  342. 

De  s.  Felice  diac.  mart.  Hispali  in  Hi- 
spania  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mai.  I.  p.  185. 

De  s.  Felice,  Emilio  et  Crispino  mart. 
Ravennae  in  Italia  in  AA.  SS.  Boll.  18. 
Juu.  III.  p    572. 

De  8.  Felice  episc.  Anglorum  Orienta- 
lium  (f  654)  commentar.  historicus  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Mart.  I.  p.  779-781. 

De  s.  Felice  episc.  apud.  Nannetes  in 
Britannia  Armorica  (f  582)  Solierii  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jul. 
IL  p.  470-477. 

ErlSchr.:  Histolr  e  de  8.  Fclix,  seiziime  ^veqite 
de  Niintes.    Nantes  .1845.     18ino. 

De  s.  Felice  episc.  Claromontano  in  Al- 
vernia  (f  cca.  664)  in  Auctario  ad  AA. 
SS.  Boll.  tomi  V.  Octbr.  p.  1-7. 

De  s.  Felice  episc.  Comi  in  ducatu  Me- 
diolanensi  (saec.  IV.)  Buei  comment.  hist.- 
criticus  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Octbr.  IV.  p. 
233-241. 

De  s.  Felice  episc.  Genuae  in  Liguria 
(saec.  IV.)  notitia  ex  Ferrario  »/»  AA.  SS 
BoII.  9.  Jul.  n.  p,  709. 

De  s.  Felice  episc.  UI.  Metensi  in  Bel- 
gica  I.  (f  cca.  500)  Bollandi  commentar. 
histor.  in  AA.  SS.  Bolland.  21.  Febr.  UI. 
p.  236. 

De  8.  Felice  episc.  Papiae  in  Insubria 
et  martyre  in  AA.  88.  Boll.  15.  Jul,  IV. 
p.  23.  24. 

De  s.  Felice  episc.  Pisis  in  Tuscia  (f  p, 
542)  Limpeni  svlloge  histor.  in  AA.  88. 
Boll.  1.  Septbr.  I.  p.  241.  242. 


FELIX 


De  s.  Felice  episc.  Valle  Gardami  in 
Tyroli  SoUerii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Ang.  ni.  p.  163-165  (m.  Ahbildung.) 

De  s.  Felice  episc.  Veronae  in  Italia  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.  p.  644. 

De  s.  Felice  et  Constantia  martyr.  sub 
Nerone  Nuceriae  in  Italia  in  AA.  SS.  Boll. 
19.  Septbr.  VI.  p.  6-8. 

De  s.  Felice  et  Gennadio  mart.  Uzali  in 
Africa  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  m.  p.  572. 

De  s.  Felice  et  Januario  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p.  356. 

De  s.  Felice  et  Nicetio  Veronae  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  I.  p.  155. 

De  s.  Felice  et  sociis  mart.  in  Tuscia 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Septbr.  IV.  p.  350. 

De  s.  Felice  et  Spinella  ac  septem  ger- 
manis  mart.  Komae  in  AJ!»..  SS.  Boll.  27.  Jun. 
V.  p.  252. 

De  s.  Felice,  Felicitate  et  aliis  martyr. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr.  I.  p.  328. 

De  s.  Felicemart.  Alexandriaein  Aegypto 
in  AA.   SS.    Boll.  26.  Febr.  III.  p.  631. 

De  s.  Felice  mart.  monacho  Frislariensi 

in  Germania  in  A.A..  SS.  BoII.  5.  Jun.  I. 
p.  504.  —  Cf.  Strunck,  Westphalia  sancta 
ed.  Giefers  II.  p.  31. 

De  s.  Felice,  Niceta,  Postiniana  etc.  mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Jul.  VII. 
p.  37. 

De  s.  Felice  Nolano,  Julia,  Jucunda  etc. 
mart.  Nicomediensibus  m  AA.  SS.  Boil. 
27.  Jul.  VI.  p.  431. 

De  s.  Felice  1  pontifice  Romano  mart. 
a.  274  Henschenii  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  Mai.  VII.  p.  236.  237. 

De  s.  Felice  11  papa  et  mart.  Romae  a. 
359  Sollerii  comment.  criticus  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Jul.  VII.  p.  43-50. 

De  s.  Felice  III  papa  (t492)  Henschenii 
commentar.  historicus  in  AJt..  SS.  BoII.  25. 
Febr.  III.  p.  502-508. 

De  s.  Felice  IV  papa  (f  530)  m  AA. 
SS.  BoII.   30.  Janr.  II.  p.  1032.  1033. 

De  s.  Felice  presb.  mart.  a.  257  prope 
Sutrium  in  Tuscia  sepialto  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  457. 

De  8.  Felice  puero  mart.,  Roma  Palmam 
Siciliae  oppidum  translato  Papebrochii  syl- 
loge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  IV. 
p.  709. 

Ds  s.  Felice,  Secundo,  Honorio  etc.  mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  BoIIand.  5.  Janr.  I. 
p.  240. 

De  s.  Felice,  Victore,  Januario  etc.  mart. 
iu  Africa  (f  250)  in  AA.  SS.  Boll.  ll.Febr. 
n.  p.  610. 

Vita  s.  Felicis  archiepiscopi  Tre- 
virensis  (f  cca.  4U0). 


Ausg.:  ex  5  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
Mart.  III.  p.  622-625. 

Vita  s.  Felicis  confessoris  et  pres- 
byteri  Nolani  (f  post  312)  auctore 
Beda  Venerabili. 

Ausg.:  Un  AA.  SS.  BoII.  14.  Janr.  I. 
p.  943-946.  —  » in  Bedae  op.  ed.  J.  Smith. 
p.  463-468.  —  *  in  Bedae  op.  ed.  Colon. 
1688.  III.  p.  186.  —  *ed.  Surius,  vit.  Sanct. 
14.  Janr.  —  Vita  aiia  auctore  Gregorio 
Turonensi,  ex  eius  lib.  I.  de  mirac.  c. 
104  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  941-943.  — 
Vlla  alia  auctore  Marcello  presbytero  ibid. 
p.  946-948.  —  Ac(a  s.  F-s  auctore  ignoto 
ibid.  p.  951.  952.  —  IHlracula  ex  Parlini 
scriptis  ibid.  p.  948-950.  —  Transiatio  in 
monasterium  s.  Aemiliani  cucullati  in  Hi- 
spania  a.  1090  auctore  Grimaldo  coae- 
quali  1  ed.  P.  Sandovallius,  de  fundatione 
monasteriorum  Hispaniae.  —  *  tviederhnlt 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI. 
2.  p.  670-674. 

Erl.-Schr.;  Commentarius  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  937-911. 
Ughelli.  Italia  sacra  VI.  p.  253. 

Vitae  b.  Felicis  de  Cantalicio  ord. 
min.  s.  Francisci  Capucinorum  Ro- 
mae  in  eorundem  ecclesia  (f  1586) 
et  miraculorum  informatio  per  P. 
Fr.  Sancti  guardianum  eius. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Mai.  IV.  p. 
206-210.  —  Vita  auctore  Matthia  Salo- 
diensi  coa,evo  ibid.  p.  210-234. —  Supple- 
mentum  ex  Italico  Joh,  Bapt.  Perusini 
cappucini  ibid.  p.  234-240.  —  Supplem, 
II,  ex  annal.  cappucinor.  Zachar,  Boverii 
ibid.  p.  240-247.  —  Miracula  ibid.  p.  247 
-265.  —  Alia  miracula  ibid.  p.  265-282. 
—  Appendix  de  origine  fratr,  Cappuci- 
norum  s.  Francisci ,  ex  Italico  Johannis 
de  Terranova  ibid.  p.  283-290.  —  Poema 
Melchioris  Lopez  de  Sousa  de  vita  b.  Fe- 
licis  cappucini  ibid.  p.  291-293.  Cf.  VII. 
p.  807  [m.  Portr.). 

Erl-Schr.:  Eigentlicher  Abriss,  des  Gottseeli- 
gen  Lebens-Wandels  ,s.  Felicis,  von  Canta- 
licio  gcbiirtig,  Auss  dem  Orden  ...  Fran- 
cisci.  Prag  1713.  kl.  40. 
Papebroch,  comment.  praev.  in  A.\.  SS.  I. 
c.  p.  203-206. 

Vita  b,  Felicis  de  Meda,  abbatis- 
sae  ord,  s,  Clarae  (f  1444)  Pisauri 
in  ducatu  Urbinate  auctore  anony- 
mo.  Compendium. 

Ausg. :  in  AA,  SS,  BoU.  30,  Septb,  VIII, 
p.  767.  —  Miracula  ex  August.  Gallucii 
libro  desumpta  et  latiue  reddita  ibid.  p. 
768.  769.  Cf.  Perieri  commentar.  praevius 
ibid.  p.  751-766. 

Vita  8.  Felicis  eplscopi  Brixiensis 
in  Italia  (f  cca.  652.) 


700 


FELIX  —  FERDINANDU8 


Ausg.:  ox  italico  Ascanii  Martinengi  in 
AA.  SS.  BoU.  23.  Febr.  III.  p.  385-387. 

Acta  s.  Felicis  episcopi  Spcllatcn- 
818  martyris  sub  jMaximiauo. 

Ausg.:  cx  ms.  in  AA.  SS.  IJoll.  18.  Mai. 
IV.  p.  108.  109  c.  Ilenschcnii  cummcut. 

Passlo  s.  Felicis  episcopi  Tubza- 
censis  in  Africa  ct  martyris  Veuu- 
sii  in  Apnlia  a.  303. 

Ausg. :  '  ed.  Joa.  Faber  Stapulcnsis.  Pa- 
risiis  15'25.  —  'cd.  Surius,  vit.  S.S.  24.  Oct., 
mit  einigen  Aenderungen.  —  *  vicderholt 
ap.  Baronium,  annal.  ccclesiast.  ad  a.  303. 
No.  118  sq.  —  *  ap.  d'Achery,  spicilcg.  XII. 
p.  634  sub  tit. :  Passio  s.  Fcl.  Tubzoc.  cpisc. 
(»  ed.  2a-  II.  p.  68.)  —  *  iriederlioU  ap.  Ba- 
luze ,  miscell.  ed.  Mansi  I.  p.  18.  —  '  zu- 
samvien  mit  AA.  ss.  Felicitatis  et  Perpetuac. 
Oxoniae  1680.  —  'ap.  Ruinart,  acta  mart.  siuc. 
—  •  wiederholt  ap.  Dupin,  monumcnta  de 
scliismate  Donatistavnm ,  opp.  s.  Optati 
Milav.  p.  146  et  149.  —  '»die  Texte  nach 
den  Ausg.  von  Suriu^,  Baronius  u.  Jiuinart 
u.  nach  den  Ausg.  von  Faber,  d\'ichery  u. 
Baluze  einander  gegeniibergestellt  mit  Ver- 
gleich  von  Mptn.  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct. 
X.  p.  025-633.  —  Passio  secundum  me- 
naca  Graecor.  gr.  et  lat.  ihid.  p.  633.  634. 
Cf.  V.  d.  Buckii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  618-625. 

Passio  s.  Felicis  et  Adaucti  mart. 
sub  Dioclet.  Roniae  auctorc  Mar- 
bodo  Redouensi  episc.  (f  1123.) 
Metrice. 

Ausg. :  ed.  Beaugendre  in  Opj).  s.  Hildc- 
berti  Cenomanens.  Paris.  1708.  fol.  p.  1543 
-1546. 

Krl.-Schr.:   Stilting,    Hyllogo    liist.-crit.   in  AA. 
SS.  Boll.  30.  AuK.  VI.  p.  5l.'.-.V)l. 

Legenda  s.  Felicis  et  Augeberti 
raart.  in  Gallia  (saec.  VII.) 

Ausg.:  m  AA.  SS.  Boll.  18.  Oct.  VIII.  p. 
362.  Cf.  Bossuei  comment.  praevius  ibid. 
p.  359-362. 

Acta  8.  Felicis  et  Fortunati  niar- 
tyrum  Aquileiac  (f  296.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jun.  11.  p. 
461-463. 

Passio  s.  Felicis  et  Regulae  virg. 
mart.  Tiguri  in  llclvetia  (sacc.  III. 
IV.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Scpt. 
111.  p.  112-11^.  Cf.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  763-772. 

Acta  s.  Felicis  martyris  Gemndac 
in  Catalaunia  ct  s.  Romani  ibidem 
ctiam  mart.  sub  Diodetiano  foi-te  a. 
30-1. 


Ausg.:  ox  ms.  Moissiacensi  in  AA.  SS. 
BoH.  1.  Aug.  I.  p.  26-29.  (/.  Sollerii  com- 
mont.  praevius  ibid.  p.  22-26. 

Vita  s.  Felicis  prcsbyt  et  conf. 
Pistorii  in  Italia  (sacc.  X.)  et  cor- 
poris  invcntio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V. 
p.  839.  840. 

Vita  s.  Felicis  presbyt.,  Fortunati 
ct  Achillei  diac.  mart.  Valentiac  in 
Gallia  (f  cca.  212)  auctorc  coaevo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  23.  April.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  23.  April.  III.  p;  98-100. 

De  s.  Feliclano  mart.  in  Siuilia  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  Jul.  II.  p.  689.       ~ 

De  8.  Felicissimo  conf.  apud  Nuceriam 
in  Umbria  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Jul.  IV. 
p.  96. 

De  s.  Felicissimo,  Dativo,  Frontina  ct 
Jocundo  niartvr.  Nicomediensibus  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Mart.  II.  p.  346. 

De  s.  Felicissimo  et  Secundino  martyr. 
in  Apulia  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV. 
p.  57. 

Dc  s.  Felicissimo,  Heraclio,  Paulino  etc. 
mart.  Tudertinis  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai. 
VI.  p.  369. 

Do  8.  Felicitate  Deo  devota  Patavii  in 
Italia  (t  saec.  XI.)  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Mart. 
III.  p.  082. 

De  8.  Felicula,  Felicitate,  Fappa  etc. 
niart.  Romauis  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  1. 
p.  422. 

De  s.  Felicula  virg.  et  mart.  Romao  sub 
Douiitiano  Henschcnii  commentarius  Jiistor. 
inAA.  SS.  BoU.  13.  Jun.  U.  p.  666-008. 

Do  s.  Felicula  virg.  (f  saoc.  X.)  iu  tor- 
ritorio  Antissiodorensi  in  Gallia  Byei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Octbr.  III.  p.  225 
-227. 

Acta  s.  Ferdinandi  principis,  filii 
Johannis  I  Lusitaniae  regis,  ord. 
Cisterc.  Fessae  in  Maurica  capti- 
vitate  dcfuncti  a.  1443  a  Joh.  Al- 
vari  secret.  sancti  iusitanice  scripta. 
Ausg.:  ex  edit.  Hieronymi  de  Ramis 
(erschienen  unt.  d.  Tit. :  chronica  dos  feitos, 
vida  e  morte  do  Mante  D.  Fernando  que 
morroo  em  Fees.  Lisboa  1577.  8».)  latino 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Juu.  I.  p.  663-591  (jtiit 
Abhildungen.) 

Erl.-Schr.:  Uoniaii,  Uior.,  Iiistoiia  dc  la  vida  de 
lo8  religionos  Inf.intes  de  rortiiKal,  L).  Fer- 
nando,  hi.jo  del  rey  D.  .luan  I  Uc  l'ortugaI  ete. 
Modina  dcl  Canipo  \WMk     IO. 

Vijl.  .\lv;ins,   l'i-.  .loa. 

Vita  8.  Ferdinandi  III  regis  Ca- 
stellae  (f  1252)  auctore  Roderico 
(Ximene)  Toletauo  archiepiscopo 


FERDINANDUS  —  FmES 


701 


coaevo  (ex  eius  chronlca  Hispaniae, 
lib.  VIII.) 

Ausg.:  cum  additameiitis  ex  clironica  Hi- 
spauica  sancti  regis  edita  Vallisoleti  1535 
in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mai.  VU.  p.  304-3(34. 
{Uebers.:  unt.  d.  Tit.:  Coronica  del  s.  rey 
Don  Fernando  III,  sacada  de  la  libroria 
de  la  iglesia  de  Sevilla.  Medina  del  Campo 
1567.  foi.  ibid.  1568.  fol.  Sevilla  16.39.  fol.) 
—  Vila  brevior,  pars  prima  ex  chrouico 
Lucae  Tudensis  coaevi  iittZ.  p.  298-302 ; 
pars  2a  ex  libro  Hispano  dicto  Flos  San- 
ctorum  anni  1532  ibid.  p.  302-304.  —  Co- 
rollarium  de  simili  etiam  morte  Ferdi- 
nandi  Magni  deque  eius  et  sancti  regis 
anniversariis  ibid.  p.  364-366.  —  Gloria 
posthuma  ex  variis  auctoribus  et  monu- 
mentis  collecta  ibid.  p.  366-392.  —  Ap- 
pendix  de  s.  cruce  Caravacana  credita 
tempore  s.  regis  allata  ibid.  p.  392-410.  — 
Epistolae  datae  a  decauo  et  capitulo 
occasione  primae  editionis  horum  Actorum 
ad  Regem  Catholicum,  ad  imperat.  Konia- 
norum  et  Poloniae  regem  ibid.  p.  411-414. 

Cf.  p.  859. 

Erl.-Schr.:  Fiorez,  H.,  elotcias  dcl  s.  rey  D.  Fer- 

uaiido  III.     Madritl  17:Vl.    40. 
Herrera,  Mig.de,  fronica  del  rey  FemandoIII 

etc.     Vallaclolid  1554.  fol. 
Laureti,  Mich.  Aiig ,  histori.a  del  prlorioso  D. 

Fernando  III  il  Santo,  rfe  doUe  Spagnc.    Na- 

poli  lOSO.  2  vol.  10. 
(Ligny.  Fran{.  de)  Vie  de   s.  Ferdinand  III, 

roi    de    Ca.stille    et    de    Ldon.     Paris    1759. 

12  mo. 
Nunez    de    Castro,    Alph.,    vida  do  s.  Fer- 

oando  III,   rey  de  Castilla  y  Leon.    Madrid 

167.3.    40. 
Papebroch,  acta  s.  Fcrdinandi  regis  Castel- 

lae  et  Legionis.     Antverpiae  1684.  8o. 
Papebroch,  corament.praeviusin  AA.  SS.  1.  c. 

p.  2S0-29S  {mil  Ferdinands  Portrait  und  vielen 

anderen  Abbildungen). 
Pineda,    J.   de,    el   rey    s.  D.  Fernaudo  III, 

que  gano   a  Sevilla   y  a  toda   la  Andaluzia. 

Sevilla  1627.  fol. 
Vergara,    Hipp.  de,  vida,   excelcnoias  y  he- 

chos  milagrozos  del  s.  rey  de  Espana  D.  Fer- 

nando  III.    Ossano  1629.    8o.    ibid.  1630.    80. 
Vgl.  Kodeiicus  (Ximones). 

De  s.  Ferdinando  Aragonio  episc.  Cala- 
tino  in  Campauia  (fortc  saec.  XIII.)  Bol- 
landi  commentarius  m  AA.  SS.  Boll.  27. 
Jun.  V.  p.  330-332. 

De  s.  Fergeolo  mart.,  episc.  Gratianopo- 
litano  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Janr. 
I.  p.  743. 

De  s.  Fermerio  conf.  in  provincia  En- 
golismensi  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  30. 
Aug.  VI.  p.  842. 

Vita  s.  Feppeoli  Lemovicensrs  epi- 
scopi  (f  cca.  585)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  II. 
p.  527.  528.  —  »  mederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Septbr.  V.  p.  785.  786.  Cf.  Stiltingii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  783-785. 

Acta  s.  Feppeoli  martyris  Vien- 
neusis  in  Gallia  (f  cca.  304). 


Ausg.:  ex  '  edit.  Ruinartii  et  *  Surii  »in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Septbr.  V.  p.  764-766.  — 
Acta  altera  ibid.  p.  766.  767.  Cf  Stil- 
tiugii  comment.  pracvius  ibid.  p.  760-764. 
u.  p.  1060. 

Acta  s.  Ferpeoli  presbyteri  (f  ante 
217)  inart.  Vesontione  in  Burgundia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III.  p. 
7-9.  —  Missa  vetus  ex  edit.  Komana 
ibid.  p.  9  11  {in.  Abbildung.)  —  Inventio 
corporis  Ibld.  p.  11-13.  —  Translationes 
variae  ibid.  p.  13-15. 

Vita  di  Franc.  Ferrucci,  vid.  Sassetti. 

Acta  s. '  Ferputii  martyris  et  trans- 
latio  in  Bieidenstadt  [2  Meilen  von 
Mainz)  auctore  Meginhardo  mo- 
nacho  Fuldensi  (cca.  856  scripta.) 

Vou  iibcrwiegcii.I  erb.iulichem  Charalitcr. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  28.  Octbr.  V. 
p.  1068  sq.   (ed.  Colon.  1617.  p.  392.) 

Erl.-Schr.:  Ilistoire  litteraire   de  !a  France  V. 
p.  272. 
Oudinus,  comment.  de  script.  ecclesiast.  II. 
p.  338. 

De  s.  Festo  et  Lncia  et  aliis  22  mart. 
Romae  in  AA.  SS.  BoUand.  24.  Jun.  IV. 
p.  808. 

Acta  s.  Fiacrii  ercmitae  in  terri- 
torio  Meldensi  in  Gallia  (saec.  VII.) 
auctore  anonyrao. 

Ausg.:  ex  cod.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Aug, 
VI.  p.  604-616.  —  Appendix  I.  miracula 
facta  Divione  auctore  anonymo  ibid.  p. 
616-619.  —  Appendix  II.  miracula  re- 
centiora  ex  Plessio  lat.  reddita  ibid.  p. 
619-620. 

Erl.-Schr.:  Ansart,  A.  J.,  histoire  de  s.  Fiacre. 

Paris  1782.  12  mo. 
Elogium  F-i    historicum   ap.    Mablllon,    AA. 

S.S.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  698-602. 
Stiltin!;.  comment.  pr.aevius  in  AA.  S.S.  H.  I. 

c.  p.  ,VJ8-C01. 

De  s.  Fidele,  Felice  et  20  aliis  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  Bolland.  23.  Mart.  III. 
p.  449. 

De  s.  Fidele  Ilispelli  in  Umbria  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  April.  III.  p.  374. 

Vita  s.  Fidelis  episcopi  Eraeri- 
tensis  in  Hispania  (f  cca.  561)  au- 
ctore  Pauio  diacono  Emeri- 
tensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p. 
64-66. 

De  s.  Fidentio  et  Terentio  mart.  cultis 
Tuderti  in  Umbria  svlloge  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Septbr.  VII.  p.  479-481. 

De  s.  Fide,  Spe  et  Charitate  virg.  et 
martyr. ,  atque  item  Sopliia  seu  Sapientia 
earum  matre  Sollerii  comment.  criticus  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Aug.  l.  p.  16-19. 


702 


FIDES  —  FIRMANU8 


Passio  98.  Fidis  et  Caprasii  es  Passio  ss. 
Caprasii  et  Fidis. 

Acta  s.  Fidismartyris(Agennensis) 
et  sociorum  martyrum  cca.  a.  286 
Agenni  in  Aquitania  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  '  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct. 
III.  p.  288.  289.  —  » ap.  Labbe,  bibl.  nova 
II.  p.  528-531.  —  Miracula  auctore  Ber- 
nardo  Andegavensis  scholae  magistro, 
libri  3    '  m  AA.  SS.  Boli.  1.  c.   p.  300-324. 

—  '  Bruchstiick  ap.  Bonquet,  rec.  X.  p. 
379.  —  Miracula  alia  {sehr  Jrei  im  Chronicon 
Urspergense  von  Burchardus  Bibera- 
censis  benutzt)  ed.  Dorlan,  notices  histor. 
sur  TAlsace  et  principalement  sur  la  ville 
de  Schlestadt.  Colmar  1843.  I.  p.  48-53.  — 
Miracula  alia  auctore  anonymo  sed  anti- 
quo ,    saec.  XI.,  ap.  Labbe  1.  c.  p.  531-551. 

—  Translatio  metrica  s.  F-s  ad  mo- 
nasterium  Conchacense  auctore  anonymo 
in  AA.  SS.  Bolland.  1.  c.  p.  289-294.  — 
Translatio  altera  ad  monast.  Conchense 
auctore  anonymo  ibid.  p.  294-300. 

Erl.-Sehr.:  Abel  in  Perlz'  Archiv  XI.  p.  112. 
Ghesqulfere,  comment.   praevius  in  AA.  St>. 
BoU.  1.  c.  p.  263-288;  appendix  miraculorum 
ibid.  p.  324-.'i29. 

Vita  s.  Fidoli  abbatis  Trecis  in 
Carapania  Gallicana  (f  cca.  540? 

570.) 

Ausg.:  '  ed.  N.  Camuzatus  in  Promptua- 
rium  sacrar.  antiquitatum  dioec.  Tricassinae. 

—  *  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  lU.  p.  589 
-591.  —  Vila  alia  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  196-202.  —  *ap.  Labbe, 
bibl.  nova  II.  p.  551-558.  —  *  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  lU.  p.  406. 

Encomium  s.  Fieci,  Sleptensis  episcopi 
in  Hibernia  (saec.  V.).  E  tripartita  s.  Pa- 
tricii  vita  acceptum  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Oct. 
VI.  p.  104-106.  Cf.  Byei  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  96-104. 

De  s.  Fiiagonla,  Victorino,  Lanulo  elc. 
mart.  Italis  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I. 
p.  424. 

De  s.  Filano  sive  Felano  abbate  in  Sco- 
tia  (saec.  VU.)  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Janr.  I. 
p.  594. 

Vita  s.  Filiberti  abb.  Cem.  =  Vita  s. 
Philiberti. 

De  s.  Filione,  Rufino,  Leontio  etc.  mart. 
Amaseae  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III. 
p.  730. 

Vita  s.  Finae  virg.  in  Hetruria  (f 
12.53)  auctore  Johanne  a  S.  Ge- 
miniano  ord.  praedic. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  IL 
p.  236-242. 

De  ».  Finano  episcopo  Lindisfarnensi  iu 
Anglia   (f  cca.  061)   Ileuscheuii    commeut. 


histor.  in  AA.  SS.  Boll.    17.  Febr.  m.  p. 
21-23. 

De  8.  Finbarro  episc.  Corcag.  «a  De  s. 
Barro. 

Vita  s.  Findanl  confessoris  (f  878 
in  Rheinau)  auctore  anonymo  Fa- 
variensi  monacho  eius  di.scipulo. 

iSchr  fabelhaft  und  geschichtlich  wenig  be- 
(loulend. 

Handschr.:  Carlsruhe,  No.  69.  VII. 
18.  mbr.  saec.  XL  fol.  f.  19.  —  Engelberg, 
Stiftsb.  saec.  XU.  fol.  Vit.  SS.  I  'A.  Andere 
nennt  Mone,  Quellensammlung  I.  p.  55. 

Ausg.:  unf.  d.  Tit.:  Anonymi  historia  de 
vita  s.  F-i  ap.  Goldast ,  scr.  rer.  Alaman. 
1730.  L  p.  208-206;  —  glossae  in  eand. 
ibid.  p.  255,  verstilmmelt.  —  '  grossten- 
theils  wiederholt  ed.  Gononus  in  Vitae  pa- 
trum  Occidentis.  Appendix.  —  *  ganz  wie- 
derholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  378-382.  —  *ap.  Mone, 
Quellensammlung  I.  p.  56-61. 

Erl.  Schr.:  Kettberg,  Dent.schlands  Kirchenge- 
schichle  II.  p.  125. 
Wattenbach,  Deutschlands  GeRchichtsquel- 

len  p.  151. 
Zapf,  Reisen  p.  ^i-^l^Sl. 

Acta  s.  Fingaris  sive  Guignerii, 
s.  Pialae  virg.  et  sociorum  mart. 
in  Britannia  cca.  a.  450,  auctore 
Anselmo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mart.  lU. 
p.  456-459. 

De  V.  Fingenio  abbate  (f  1004.  7.  Oct.), 
ubi  etiam  de  Adalberone  II  episc.  Met- 
tensi,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  25-30. 

Vita  s.  Finiani  abbatis  Surdensis 
in  Hibernia  (f  cca.  610)  auctore 
anonymo  Anglo:  ,Fuit  vir  vitae  ve- 
nerabilis.' 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mart.  11.  p. 
445-447. 

De  s.  Finiano  abbate  Mellifonte  in  Hi- 
bernia  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p.  904. 

Vita  s.  Fintani  abbatis  Teachnaunuensis 
=  Vita  s.  Munni. 

Vita  s.  Fintani  presbyt.,  abbatis 
de  CIuain-Ednech  in  Hibernia  (saec. 
VI.) 

Ausg. :  ex  2  mss.  et  Colgano  t7i  AA.  SS. 
BoII.  17.  Febr.  III.  p.  17-21. 

De  s.  Fintano  Corach  episc.  Clonfertensi 
et  de  8.  Fintano  Moeldubh  abbate  in  Clo- 
nenagh  in  Hibernia  (saec.  VI.  et  625) 
Bucltii  sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  20. 
Oct.  Vlli.  p.  896-898. 

De  8.  Firmano  sive  Firmiano  abbate  S. 
Savini  prope  Firmum  in  Piceno  (f  cca. 
1020)    'ap.  Mabiliou,   AA.  SS.    o.  s.  Ben. 


FIRMATUS  —  FLOREBERTUS 


703 


saec.  VI.  1.  p.  171-174.  —  *  in  AA.  SS. 
Boll.  11.  Mart.  11.  p.  97. 

Vita  s.  Firmatl  episc.  =  Vita  s.  Guilelmi 
Firmati  ep. 

De  s.  Firmato  diac.  eiusque  sorore  Fla- 
via  (saec.  V.)  Antissiodori  in  Gallia  Bjei 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  5,  Octbr.  III.  p. 
163-167. 

Acta  s.  Firmi  et  Rustici  martyrum 
cca.  a.  304  Veronae  in  Italia. 

Ausg. :  ex  ms.  passionali  Bodecensi  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Aug.  II.  p.  419-423.  C/. 
VI.  p.  813. 

Erl.-Schr.:  Celestino  da  Bergamo,  F.,  vita, 
morte  e  traslationi  delli  gloriosi  ss.  martiri 
Fernio  e  Rustico  nobili  Bergaraaschi.  Ber- 
gamo  1607.  40. 
Cuper,  comment.  praevius  in  AA.  S.S.  1.  c. 
p.  414-419. 

De  s.  Firmo  episcopo  Tagaste  in  Africa 
in   AA.  SS.  Boll.  31.  Jul.  VII.  p.  180. 

De  s.  Firmo  mart.  apud  Graecos  sub 
Maximin.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p.  71. 

De  s.  Firmo  mart.  Genuae  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Febr.  I.  Append.  p.  960. 

De  s.  Firmo,  Herenaeo,  Himnaro  etc. 
mart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS.  BoU.  6. 
April.  I.  p,  536. 

Vita  s.  Firmini  episcopi  Ambianen- 
sis  in  Gallia  (f  cca.  2y0)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  ex  2  mss.  et  editione  Bosqueti  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Septbr.  VII.  p.  51-57. 
Cf.  Stiltingii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
24-50. 

Vita  s.  Firmini  episcopi  Ambianen- 
sis  in  Gallia  (f  cca.  370)  auctore 
anonymo. 

Voll  von  Anaclironismen. 
Ausg.:    in  AA.    SS.   BoU.    1.   Septbr.    I. 
p.  178-181. —  Gloria  sancti  posthuma 
ibid.  p.  181-199.  —  Cf.  Stiltingii  comment. 
praevius  ibid.  p.  175  178. 

Vita  s.  Firmini  episcopi  et  con- 
fessoris. 

Ausg.:  '  ap.  KoUar,  vet.  aual.  I.  p.  941. 
—  *  ap.  Ruinart,  acta  martyr.  edit.  Ratis- 
bonae  1859.  gr.  8». 

Erl.-ischr  :  L'ombre  de  Tliiers  ou  reponse  a  la 
dissert.  de  Lestoeq  sur  la  translation  de  St. 
Firmin,  av.  un  critique  de  la  vie  de  St.  Salve 
(par  J.  B.  Tliicrs).     Liege   1712.     12  mo. 

Acta  s.  Firmini  episcopi  Usetien- 
sis  in  Occitania  inferiori  (f  563) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Dubouchetum,  lib.  de  origine 
domus  Franciae.  —  *  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Oct.  V.  p.  640-^41.  Cf.  Fonsoni  cora- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  635-640  u.  Aucta- 
rium  ad  AA.  SS.  tom.  V.  Oct.  p.  51-53. 

De  s.  Firmino  episc.  Metis  in  Gallia  (f 


496)    in  AA.  SS.  Bolland.  18.  Aug.  m.  p. 
654.655. 

De  s.  Firmino  episc.  Mimate  in  Gallia 
in  AA.   SS.   Boll.  14.  Janr.  I.  p.  936. 

Commemoratio  s.  Flamidiani  mart.  Cu- 
sani  in  Hispania  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Janr. 
I.  p.  288. 

De  s.  Fiamina  virg.  et  mart.  Davaiaci 
in  Arvernia  sub  Diocletiano  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Mai.  I.  p.  181-183. 

De  s.  Flannano  episc.  Laoniae  in  Mo- 
monia  Hiberuiae  (saec.  VII.)  Pinii  com- 
mentar.  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug. 
VI.  p.  488-491. 

De  s.  Fiaviano  anachoreta  in  Oriente  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  II.  p.  886. 

De  s.  Flaviano  episc.  Augustodunensi  in 
Gallia  (fors.  saec.  VH.)  Cuperi  sjlloge  in 
AA.   SS.  BoU.  23.  Aug.  IV.  p.  643.  644. 

De  s.  Flaviano  episc.  Constantinopolitano 
martyre  (f  449)  Henschenii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Febr.  HI. 
p.  71-79. 

De  s.  Flaviano  et  Elia  Antiochiae  et 
Hierosolymae  episcopis  (f  518)  Sollerii 
comment.  apologeticus  in  AA.  SS.  BoU. 
4.  Jul.  II.  p.  22-32. 

De  s.  Flaviano  seu  Fabiano,  Septino  etc. 
mart.  Afris  a.  259  Papebrochius  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mai.  VJ.  p.  25. 

De  s.  Flaviano  Urbis  praefecto,  martyre 
sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Janr. 
H.  p.  833. 

De  s.  Flavio  episcopo,  Augustino  episc, 
Augustino  etc.  mart.  Kicomediae  in  AA.  SS. 
Boll.  7.  Mai.  U.  p.  135. 

De  s.  Flavio  episc.  Rothomagi  in  Nor- 
mannia  (f  544)  Cuperi  .sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  640-642. 

De  s.  Flederico  presb.  in  Vliderzele  vico 
agri  Alostani  ia  Flandria  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV.  p.  133. 

Vita  b.  Florae  virg.  ord.  s.  Jo- 
hannis  Hierosolym.  in  monasterio 
hospitalis  Belliloci  in  Gallia  (f  1347). 

Ausg.:  ex  antiquo  gallico  ms.  e  scriptis 
confessarii  coUecta,  latinitate  donata  ab 
Hugone  Amadeo  eccl.  s.  Ursicini  in  civlt. 
Cadurcorum  pastore  in  AA.  SS.  Boll.  11. 
Jun.  VI.  1.  p.  104-117.  Cf.  Jun.  H.  p.  486 
(m.  Portr.)  et  Jauningi  comment.  praevius 
ibid.  p.  97-104. 

Erl.Schr.:  Le  Blanche,   C^s.,   vie   de  s.  Fleur. 
Toulouse  164!).  40. 
Mesplt-de,  Louis,  vie  de  la  . .  .  vierge  Fleur, 
religieuse  de  Tordre    de  8.  Jean   de  JtJrnsa- 
leni.     Paris  1025.  80- 

De  s.  Floreberto  episcopo  Leodiensi  in 
Belgio  (f  746)  in  AA.  SS.  Boli.  25.  April. 
III.  p.  377.  378. 


704 


FLOREGIITS  —  FLORIANUS 


Acta  s.  Floregii  episc.  Stagni  a- 
pud  Ruthenos  in  Gmlia. 

Ausg.:  !n  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  46 
-46.  C/.  Sollerii  conimentar.  praevins  ibid. 
p.  42-45. 

Vita  s.  Florentil  episcopi  Arausi- 
cae  in  Gallia  (f  cca.  526.) 

Aiisg.:  ex  off.  propr.  ecclcs.  Placentinac 
Mj  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VIII.  p.  80.  C/. 
J.  V.  Heckii  commentar.  pracvius  ibid.  p. 
7G-80. 

Vita  s,  Florentii  episcopi  Argenti- 
nensis  (saec.  VII.) 

In  (ior  iiblichcn  Legondenforin  ftesclirleben. 
Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  7.  Novb.  II. 
p.  147.  —  Dann  ubcrgegangen  in  die  stras- 
burger  Chroniken  *  Closeners  u.  *  Tvingers. 
—  *  im  Code  liistorique  et  diplomatique  de 
la  ville  de  Strasbourg.  1843.  p.  44. 

Erl.Schr.:  Ucttberg,    Deutschl.inds  Kirchongc- 
scbichtc  n.  p.  fi,'i. 

Vita  s.  Florentii  et  Vindeniialis 
episcoporum  ex  Corsica  Tarvisium 
advectorum  (saec.  V.)  auctore  Ti- 
tiano  episcopo  Tarvisino. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mai.  I. 
p.  271-272.  C/.  Papebrochii  sylloge  ibid. 
9.  Jun.  II.  p.  179. 

Acta  s.  Florentii  presbyt.  in  Glon- 
na  monte  Galliae  (saec.  V.  init.) 
dubiae  fidei  ab  auctore  anonymo 
saeculo  iX.  scripta. 

Ausg.:  ex  4  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Sei)tbr.  VI.  p.  428-432.  —  Serrao  in  vitam 
s.  Floreutii  auctore  Marbodo  episcopo 
Redonensi  ihid.  p.  432-438.  C/.  Perieri 
commentar.  praevius  ibid.  p.  410-428. 

De  s.  Florentio  confessore  Hispali  in  Hi- 
spania  (f  485)  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Febr. 
lU.  p.  380. 

De  s.  Florentio  episc.  Campiliae  in  He- 
truria  (f  cca.  o.oO)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai. 
III.  p.  470.  471. 

Dc  8.  Florentio  episc.  Viennensi  mart. 
(t  cca.  258)  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I. 
p.  127. 

De  s.  Florentio  et  Felice  mart.  Furconii 
in  Italia  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul.  VI.  p.  167. 

Dc  s.  Florentio,  Marcellino,  Cyriaco  elc. 
mart.  Perusinis  sub  Decio  Papebrocliii  com- 
meiitar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun. 
I.  p.  33-37.  —  Appendix  de  reliquiis  S. 
Florentii  ibid.  p.  38.  39. 

De  s.  Florentio  mart.  Thessalonicae  (f 
312)  m  AA.  SS.  BoII.  13.  Oct.  VI.  p.  199. 

De  s.  Florentina  virg.  in  Hispania  (saec. 
VII.)  m  AA.  SS.  Bollaud.  20.  Jun.  IV.  p. 
18-20. 


Erl.-Schr.:  YepOB,  Rodr.,  histuria  do  1a  Klurioca 
virKcn  s.  Klorentina,  herniana  de  g.  Leandru 
V  s.  Isidro.  ar/ol)i.Hi)os  de  .Sevilla  .  . .  Madrid 
1581.    10. 

Acta  s.  FlorentinietHilariiacforte 
Aphrodisii  martyrum  Pseuduni  in 
Aeduis  (sacc.  III.)  dubiae  fidei  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Bollaml.  27. 
Sept.  VII.  p.  420-422.  —  Acta  breviora 
ibid.  p.  423.  —  Translatio  iu  mouaste- 
rium  Latiniacense  8.  Mai.  a.  1094  et  rai- 
racula  auctore  anonymo  coaevo  '  i6i(Z.  p. 
423-427  ex  mss.  et  *edit.  Mabillonii,  AA. 
SS.  o.  8.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  805-810. 

Erl.-Schr.:  Perier,  coinniontar.  praevius  i»  AA. 
SS.  IJoll.   1.  c.  p.  40M19. 

De  8.  Florentino  abbate  Arelate  in  Gal- 
lia  (f  553)  Papebrochii  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p.  38-40. 

De  s.  Florentino  confessoro ,  culto  in 
pristina  dioecesi  Tullensi  Buckii  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  850-858. 

De  s.  Florentino  episcopo  Trevirensi  et 
Tungrensi  cca.  med.  saec.  III.  J.  v.  Heckii 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoII.  17. 
Octbr.  Vm.  p.  16-36  (wi.  Abbildung.) 

Martyrium  s.  Flori  et  Lauri,  Pro- 
culi,  Maximi  et  aliorum  iu  Illyrico 
(saec.  II.)  auctore  Laurentio  mo- 
nacho  Ruitiensi. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA  SS.  BoII.  18.  Aug.  III.  p.  522-524. 
G/.  Pinii  comment.  praev.  ibid.  p.  520-522. 

De  8.  Floro  mart.  Romano  Autverpiae 
m  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  U.  p.  583.  584. 

De  8.  Floriana  ct  Faustina  mart.  Komanis 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  II.  p.  690. 

Vita  s.  Floriani  principis  offieii  et 
martyris  a.  3()4  Laureaci  in  Austria. 

Wichtis  fiir  Oesterreicli.  Ks  existircn  4  ver- 
.schiudene  Lebcnsbeschreibungen,  3  davon  bei  Pez 
(s.  n.). 

Ilandschr.:  s.  Emmeran,  saec.  X. 

Ausg.:  '  ap.  Pez,  .scr.  rer.  Austr.  I.  p.  36; 
p.  39;  p.  53.  —  *in  AA.  SS.  BoII.  ed. 
Henscheu  4.  Mai.  I.  p.  462.  463.  —  Vita 
alia  ex  ms.  Gamuicen.si  ibid.  p.  463-466. 

Krl.-Sckr.:  Berlhold  (Itigc)),    Austria   saucta  I. 

,..  .-.i-r.8. 

Kilz  mWicner.I.ahrbiicher.  WXy.  Bd.  69.  Anz.- 

Ul.  u.  ."il. 
(Hiirk,    die  Bislhiiiner  Noricuins,    bcsondcrs 

das    J.orchischc,     zur    Zeit    der    riimischen 

Ilcrrschart.      Silzungsberichtc    der    Wicuer 

Aliadimic.     XVII.  p.  GO. 
HcnKchen,  de  translatlone  ».  F-i  corporis  in 

I'oU>niaui  a.  IIS:)  cl  eius   cultu,    in  A.V.  iSti. 

Boll.  I.  c.  p.  KU!.   ir.-;  c/.  VII.  p.  .07.5,  too  de 

trannlat.  alicuiUH   h.  Floriani    mart.    et  cultu 

in  Polouia. 
Uettberg,  Deutschlands  Kircbengehcbicbte  I. 

p.  1.57.  , 

Watfcnbach,    Dentschlands  Gescbichtiiquel- 

leu  \t.  :;.s. 
De  s.  Floriano  et  Filistino  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Aug.  II.  p.  73. 


FLORIANUS  —  P0RTUNATU8 


705 


De  s.  Floriano,  Felice,  Casto  etc.  mart. 
comment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  3. 
Mart.  I.  p.  225.  226. 

De  s.  Floriano  mart.  alio  una  cum  cor- 
pore  s.  Victorini  mart.  Monasterium  West- 
phaliae  translato  in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  VII. 
p.  576-578. 

De  s.  Florida  virg.  in  AA.  SS.  Boll.  10. 
Janr.  I.  p.  617. 

De  s.  Florina  virg.  mart.  in  Arvernia  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  47.  Cf.  p.  755 
u.  VII.  p.  529. 

Passio  s.  Floscelli  pueri  mart.  qui 
colitur  Belnae  in  ducatuBurgundiae. 

Ausg. :  '  ex  edit.  Mombritii  —  *  in  A A. 
SS.  Boll.  17.  Septb.  V.  p.  481.  482.  Cf. 
Stickeri  comment.  praevius  ihid.  p.  478-481. 

De  s.  Flosculo  vel  Fuscolo  episc.  Aure- 
lianensi  in  Gallia  (f  cca.  500)  in  AA.  SS. 
BoU.  2.  Febr.  I.  p.  288. 

Visiones  s.  Flotildae  (f  cca.  940) 
auctore  anonymo, 

Ausg.:  •  ed.  Pithoeus,  scr.  coaetan.  XII. 
ed.  Francf.  p.  201  sq.  —  *  ap.  Duchesne, 
hist.  Fr.  scr.  11.  p.  624. 

Vita  s.  Foillaniauctore  Philippo 
Harveng  de  Eleemosyna  abb. 
Bonae   Spei   ord.    Praem.    (f   post 

1180.) 

Au.sg.:  in  Philippi  opp.  ed.  Nicol.  Cha- 
mart.  Duaci  1621.  fol.  p.  759-766. 

Vita  s.   Folquini    episcopi  Tarva- 

nensis  Morinorum  (f  854)  auctore 
Folquino  abb  ateLaubiensi(sec. 
X.):  ,Benigna  et  ineffabilis.' 

Handschr. :  B  o  u  1  o  g  n  e,  Stadtb .  mbr.  sec. 
XI.  fol.  No.  100. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  624-629.   Cf.  p.  622-624. 

Vita  s.  Forannani  abbatis  Walci- 
odori  in  Belgio  ord.  s.  Ben.  (f  982.) 

Ausg.:  ex  chronico  Walciod.  ms.  in  'AA. 
SS.  Boll.  30.  April.  III.  p.  814-822.  —  »  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
595-603.  —  Vlla  aiia  auctore  Koberto 
abbate  Walciodorensi  fcca.  1150)  'mAA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  808-814.  —  »ap.  Mabilion 
1.  c.  p.  588-595.  —  Die  praefatio,  eine 
epistola  adWibaldum  abbatem  Stabulensem 
'  ap.  d'Achery,  spicileg.  II.  p.  708  (ed.  nov.) 
—  *in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p,  807.  —  »ap. 
Mabillon  1.  c.  p.  586. 

Vgl.  Chronicon  Walciodorense. 

De  s.  Formerio  mart.  culto  in  vico  de 
Vanares  in  Alava  Hispaniae  provincia  in 
AA.  SS.  BoU.   25.  Sept.  VII.  p.  59. 

De  8.  Forte  episc.  et  mart.  Burdegalae 
in  Aquitania  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  III. 
p.  573;  c/,  Vn.  p,  777. 


De  b.  Forte  eremita  ad  s.  Crncem  fontis 
Avellani  in  Italia  (f  1040)  in  AA.  SS.  BoU, 
9.  Mai,  U.  p.  464. 

Passio  s.  Fortunatae  virg.  eiusque 
fratrum  Carponii,  Evaristi  et  Pri- 
sciani  mart.  Caesareae  in  Palaestina 
(f  303)  auctore  Autperto  pres- 
bytero. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll,  14,  Oct.  VI.  p. 
453-457.  Cf.  Dyckii  comment.  praevius  ibid. 
p.  449-452. 

Acta  s.  Fortunati,  Caii  et  Anthis 
mart.  Salernitanorum  sub  Diocle- 
tiano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Aug.  VI.  p. 
167-169.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  163-167, 

Vita  s.  Fortunati  episcopi  Fanen- 
sis  in  Umbria  (f  cca.  620)  auctore 
Johanne  Nonantulano  sive  mo- 
nacho  abbatiae  Nonant.  ord.  s.  Ben. 
in  agro  Mutinensi. 

Ausg. :  '  ap.  Ughelli,  Ital,  sacra  I.  p.  668. 
—  *ln  AA,  SS.  BoU.  8,  Jun.  H.  p.  106 
-112. 

Vita  s.  Fortunati  episcopiTuderti 
in  Umbria  (f  537)  auctore  s.  Gre- 
gorio  Magno  dial.  I.  c.  10. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p. 
523-526.  Cf.  Djckii  comment.  praevius  iixci. 
p.  520-522, 

Vita  s.  Fortunati  presbyteri  dioec. 
Spoletinae  in  Umbria  (f  cca.  400) 
auctore  Audelaeo  presbytero 
(cca.  700.) 

Ausg.:  in  AA,  SS,  BoII,  1.  Jun.  I.  p. 
75-76. 

De  s.  Fortunato,  Achaico,  Stephanate 
apostolis  sic  dictis  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.    15.  Jun.  II.  p.  1051. 

De  s.  Fortunato,  Donato  et  aliis  240  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoU.  11.  April.  II,  p,  12, 

De  s.  Fortunato  episc.  Neapolitano  (f 
cca.  350)  Papebrochii  sylloge  in  AA.  SS, 
Boll,  15.  Jun.  II.   p.  1052-1054. 

De  s.  Fortunato  episc.  quiescente  in  agro 
Galliae  Senouensi  (f  cca.  575)  in  AA.  SS. 
Boll.   18.  Jun.  III.  p.  601.  602. 

De  s.  Fortunato  et  Johanne  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  Boll,  21.  Mart.  IIL  p. 
262. 

De  s.  Fortunato  et  Marciano  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  Boll.  17.  April.  II.  p.  480. 

De  s.  Fortunato  et  sociis  32  mart.  An- 
tiochenis  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  26.  Febr.  lU.  p.  630.  631, 

45 


706 


FORTUNATUS  —  FEtANCISCUS 


De  8.  Fortunato,  Eusebio,  Titulo  et  Con- 
ditore  niartvr.  in  Svria  m  AA.  SS.  Boll.  14. 
Aug.  111.  \)'.  141). 

De  8.  Fortunato,  Feliciauo,  Firmo,  Can- 
dido  etc.  mart.  Komanis  m  AA.  SS.  BoU.  2. 
Febr.  I.  p.  295-296. 

De  s.  Fortunato,  Hermouo,  Xisto  etc. 
mart.  Aquileiae  in  Italia  sub  Diocletiano 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.   p.  587-589. 

De  s.  Fortunato  mart.  Romae  (saec.  inc.) 
Bueus  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Oct.  VII.  1. 
p.  5-6. 

De  s.  Fortunato  martyre  Romano,  Ant- 
verpiae  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr.  I.  p.  329. 

Elogium  s.  Frambaldi  abb.atis  Sil- 
vanecti  (f  saec.  VI.)  in  Gallia  seu 
Testimonium  de  revelatione  eius 
reliquiarum  iussu  Ludovici  VII 
regis  Francorum  peracta,  ex  vet. 
breviario. 

Atisg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  559. 
—  *wiederhnlt  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Aug. 
III.  p.  301-302  c.Solleriicomment.  —  »ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  484. 

De  s.  Framechiide  matre  s.  Austrebertae 
abbatissae  (saec.  VII.)  Monasterioli  in  Pi- 
cardia  Papebrochius  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Mai.  VII.  p.  800-802. 

Acta  s.  Francae  abbatissae  ord. 
Cisterc.jPlacentiae  (f  1218)  auctore 
Fr.  Bertramo  Reoldo  monacho 
Morimundensi  in  agro  Mediolanensi 
(flor.  1326.) 

Ausg. :  ed.  Papebroch  ex  ms.  Placent.  m 
AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III.  p.  382-399.  — 
Appendix  I.  ex  vita  italica  per  Petrum 
Mariam  Campi  ibid.  p.  399-402.  —  Ap- 
pend.  II.  gratiae  recentiores  ex  ms.  ital. 
ibid.  p.  402-404.  —  Epistola  Lanfranci 
prioris  coaevi  de  gloria  s.  Francae  cuidam 
monacho  revelata  ibid.  p.  380-382. 

Vita  s.  Francl  eremitae  Asserici 
apud  Vestinos  in  Aprutio  (saec.  XI.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  553 
-556. 

De  b.  Francisca  tertii  ord.  8.  Francisci 
Eugubii  in  Umbria  (f  1360)  m  AA.  SS. 
Boll.  6.  Febr.  I.    p.  931.  932. 

De  b.  Francisca  virg.  ord.  Servorum  b. 
M.  Mantuae  in  Italia  (f  1495)  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Jun.  L  p.  415. 

Vita  s.  Franciscae  Romanae  fun- 
datricis  Oblatarum  Tiirri.s-iSpcculo- 
rum  (f  145U)  per  Mariam  Mag- 
dalenam  Anguillariam  prae.si- 
dem  Oblatarum.  Italice. 

Uebera. :   latine  versa  m  AA.  8S.  Boll.  9. 


Mart.  II.  p.  176-211.  —  Yita  alla  auctore 
JohanneMattiotti  ipsius  confessario,  ex 
autographo  Rom.  ms.  Ibid.  p.  92-176.  — 
Relatio  triuni  Romanae  rotae  auditorum 
coram  Paulo  V  pp.  de  s.  F-a  Romana 
canonizanda  ibid.   p.  212-216. 

Erl.-Schr.:    Bussi^re,    M.    Th.    v. ,     Lebenage- 

schichtc  der  h.  Franziska  Romaua,  mit  einer 

Einleitung  ilb.  christl.  Mystik.  Ans  d.  Franz. 

Mainz  1854.    12  mo.     1  Thlr. 

Commentarius  praevius  tn  AA.  SS.  Boll.  1. 

c  p.  88  92. 
Fullerton,  Lidy  Georg.,  the  life  of  8t.  Fran- 
cea  of  Uome  .  . .  wiih  au  intioiluctory  essay 
on  the  miraculous  life  of  the  saints  by  M. 
Capes,  Ksq.  Londun  1855.  40.  — ■  UtbtrseM 
M.  d.  Tit.: 

Francisca  Romana,  die  Heilige.    Nebst 

J.  M.  Cape's  Anna  von  Montroorency.  Aua 
d.  Knglisch.  von  Gerh.  Schiindelen . .  .  K61n 
185.').  80.  {Auchm.  d.  Tit.:  Saminl.  von  klass. 
Werken  der  neuern  kathol.  Literatur  Eng- 
lands  in  deutsch.  Uebersetz.  Bdch.  G.) 
Penla  vel  Penna  ('?),  Fr.,  vita  della  s.  Fran- 
cisca  .  . .  (trad.  en  fran^.  i  par  Mich.  d'Eme. 
Douai  1608.  Vimo.  —  s  par  Ch,  Lambert. 
IJouen  1609.  80.) 
Uiedhofer,  Corb.  Ant.,  die  h.  Fraucisca  Ro- 
niana.     iSalzburg  1822.     12  mo. 

Vita  s.  Francisci  Borgiae,  soc.  Jesu 

generalis  Romae  (f  1572)  auctore 
P.  Petro  Ribadeneira  aequali. 

Ausg.:  hispanice  Madrid  1594.  fol. 

Uebers. :  lat.  interprete  P.  Audrea  Schotto 
'  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p.  235-291. 
—  ^einzeln  Antverp.  1598.    8°. 

ErU-Schr.:  Abrdg6  de  la  vie  Ue  s.  Franyois  de 

Borgia,  premierement  duc  ile  Candie  et  puis 

g^neral    de    la   compaguie    de  J^sus.    Paris 

1671.     liJmo. 
Bartoli,  D.,    der   h.  Franziskus    von  Borgia, 

3.  General    der  Gesellscbaft  Jesu.    Deutscb 

von  A.  V.  Ilaza  Kadlitz.    Wien  1888.    2  Bde. 

80. 
Bueus,  commentarius  praevius  tn  AA.  SS.  1. 

c.   p.   149-235.     cf.    Auctarium    ad    AA.    SS. 

tomi  V.  Oct.  p.  Z9-32. 
Cepari,    Virg.,    rislretto   delle  vita  di  Franc. 

Borgia.     Roma    IC21.     8o.    [latine    versa    per 

Andr.  Schott.    Coloniae  1020.     12 mo.) 
Clenfuegos,  AIv.,  vida  del  gran  s.  Francisco 

Borgia.    Madrid  1702.    fol. 
Sgambati,    >Scp.,    ragguaglio    dclla    vi^a    di 

Francesco  Borgia.     Koma  s.  a.     16  mo. 
Solier,  Frany.,  vie  de  s.  Fran^ois  de  Borgia. 

Faris  1.^97.    «•. 
Steiger,     Wenc,    gloria    Gandiae:    sauctus 

Franciscus  Borgias,  elogiis  illustratns.    Olo- 

mucii  Ui7I.     80. 
(Verjus,   Ant.)  Histoire   de   s.    Franfolg  de 

Borgia.     Paris  1672.     40. 
Vic  de  s.  Fran^ois  de  Borgia.    Lyou   1691.    2 

vol.    80. 

Vita  s.  Francisci  de  Paula,  iusti- 
tutoris  ord.  Miniiuorum  (f  1507) 
auctore  quodam  discipulo  eius. 

Ausg.:  in  Kk.  SS.  Boli.  2.  Apr.  I.  p. 
106-120.  —  Processus  informutivi  ad  ca- 
nonizationem ,  ex  originidib.  niss.  ibid.  p. 
120-147.  —  Processus  Turoucusis  ibCd. 
p.  147-166.  —  BuUa  beatiticationis  ibid. 
p.  165.  —  Processus  Caiabricus  iiid.^. 
p.  165-194. —  Suppleiueutuin  historicum 
ad  acta  s.  Francisci,  coUect.  ex  variis  au- 


FRANCISCUS  —  FRANCOVAEUS 


707 


ctorib.  Hnd.  p.  194-234.    Cf.  p.  103-106  u. 
p.  900. 

Erl.-Schr.:  Coste,  Hil.  de,  portrait  de  s.  Fran- 
5ois  de  Paul ,  instituteur  et  fondateur  de 
Tordre  des  Minimes.     Paris  I600.     4». 

Dondd,  A.,  figure.s  et  abregd  de  la  vie,  de  la 
mort  et  des  miracles  de  s.  Fran^.  de  Paul. 
Paris  1671.     fol. 

S.  Franciscus  de  Paula  Thaumaturgus, 
Vom  H.  Leben  . . .  des  h.  Patriarchen  s 
Francisci  de  Paula  . .  .  durch  . .  .  Claudium 
du  Vivier  in  frantzos.  SpracU  beschrieben 
anjetzo  ...  iibersetzt.   Miinchen  1631.   kl.  40 

Trezenario  de  glorioso  patriarca  S.  Fran 
cisco  de  Paula.    Rio  de  Janeiro  1817.    80. 

Vita  s.  Francisci  Fabrianensis  (f 
1322)  auctore  Dominico  Bona- 
ventura  Fessis  de  Fabriano, 
Piceno,  ord.  Minor. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  April.  m.  p. 
984-991.  —  Vita  alia  ex  tom.  II.  et  III. 
annalium  Francisc.  ibid.  III.  p.  89-94. 

Vita  s.  Francisci  fundatoris  ord. 
minorum,  Assisii  in  Umbria  (f  1226) 
auctore  s.  Bouaventura. 

Ausy.:  '  ed.  Henr.  Sedulius.  Antverp. 
1597.  4«.  —  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  Oct. 
—  *ex  edit.  Sedulii,  Romana,  Waddingiana 
et  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Oct.  II.  p.  742 
-798. 

Uebers.:  ital.  Vita  del  glorioso  serafico 
s.  Francesco  scritta  da  s.  Bonaventura, 
trad.  in  volgare  etc.  Milano  1477.  fol.  Ve- 
nezia  1598.  4».  ibid.  1608.  i»,  ibid.  1719.  8». 

anglice  Douay  1610.  8«. 

germanice:  Bonaventura,  die  Legend  des 
hejligen  Vatters  Fraucisci.  Niiremberg,  Hier. 
Holtzel.  1512.   4».   Panzer  I.   No.  717. 

Vita  s.  Francisci  eiusdem  auctore 
Thoma  de  Celano  sancti  disci- 
pulo.  Libri  3. 

Ausg.:    Hn  AA.   SS.  Boll.    1.   c.  p.  683- 

723.  —  Appendix  ad  hanc  vitam  auctori- 

bus   tribus    sancti   sociis  Leone,  Rufino   et 

Angelo,  ex  ms.  ibid.   p.  723-742.  —  Specu- 

lum  vitae   s.  F-i   auctore  Thoma  Cepa- 

rano  (flor.  1245;  mit   vielen  Sagen  durch- 

webt)  ed.Phil.Bosquierius.Coloniae  1623.  8». 

Erl.-Schr.:  Bohringer,    die  Kirche  Christi  und 

ihre   Zeugcn.     ZUrich   1854.     gr.    80.    II.    2. 

Franzi.skus  von  Assisi  p.  479-581. 

Chalippe,  Fr.  Cand.,  vie  de  s.  Fran^ois  d'As- 

sise.   Paris  1727.   40.  ibid.  1736.  2  vol.  12mo. 

Avignon  1S24.     3  vol.     l2mo. 

Chavin    de   Malan,    Fr.  E.,    histoire  de  s. 

Fran^ois  d'Assise.    Paris   1S41.     80.    (A.  d. 

Franzosisch.  iibers.     Miinchen  1842.     gr.  8o. 

1  Thlr.  IS  Sgr.  9  Pf.    iMd.  1844.    80.) 
Chevanes,  Aug.  de,  vie  de  s.  Fran^ois  d'As- 

sise.    Dijon  1676.    40. 
Chronicles  of  s.  Francis  and  the  Friar  me- 

moirs.     St.  Omer  1618.    40. 
Deldcluze,  S.,  Gr^goire  VII.,  saint  Francois 

d'Assi3es,    s.    Thomas   d'Aquin.     Paris   1844. 

2  vol.    80. 

Der  h.  Franz  v.  Assis  war  kein  Narr,  wie  die 
Herren  Spittler  u.  Zimmermann  glaubcn.  s. 
a.  179J.    80. 

DEn  vvyngaert  van  sinte  Franciscus  vool 
schoonre  historien,  legenden  ende  dhechde- 


lycke  leeringhen.    Injtne:  Gheprent  Thant- 

werpen.  . .  bi  H.  eckert  1518.     40. 
Duerignac,  histoire  de  s.  Fran^ois  d^Assise. 

Paris,  Bray  1861.     12mo. 
Goerres,  Jos.,   der  h.  Franz  von  Assisi,    ein 

Troubadour.     Strassburg  1826.    S». 
(Haid,  Heren.)  Leben  und  Regel  des  h.  Franz 

von  Assi.s.     Miinchen  1828.  29.    2  vol.     8». 
Hase,  K.,  Franz  von  AssisL  Ein  Heiligenbild. 

Leipzig  185<5.     8».     1  Thlr.     WertvoUe  Mono- 

grapkie. 
Joannes  de  Luca,  Venetus,  oratio  de  laudi- 

bus    divi  Franciscl  Assi.siatis.     Komae    1742. 

40. 
Maetzler,    Ant.,    Lebensgeschichte  des  heil. 

Franciscus  von  Assisi.     Augsburg  1834.    8  0. 
Notizie  sieure  della  morte,   sepoltura,  cano- 

nizzazione  e  traslazione  di  F.  d'As3isi  e  del 

ritrovamento  del  lui  corpo.  Fuligno  1824.  80. 
Pfister,    J.  G.,    der  h.  Franciscus  von  Assisi 

im   Widerspruch    mit    der    Welt.     Miinchen 

1825.    80. 
Piccolomini,   Vinc.  Graf,   feierliche   Erhe- 

bung  der  irdischen  Ueberreste    des  seraphi- 

schen    Patriarchen    Franziskus    von    Assisi. 

Landshut  1844.    80. 
Renoult,   les  aventures   de   la  madona  et  de 

Franjois     d'Assise.     Amsterdam    1701.     80. 

ibid.  1745.     12mo.     {Deulsch  Coln  1736.    80.) 
Seraphicae    in  divi    Francisci  vitam,    chri- 

stianocarmine  editae  perquendamfratr.eiusd. 

ord.    Cracov.  1594.    40. 
Snysken,     comment.    praevius    in   AA.    SS. 

Boll.  ).  c.  p.  545-633.  —  Gloria  posthuma  ibid. 

p.  799-817.  —  Analecta  ibid.  p.  817-1004. 
Vogt,  Ed.,    der  h.  Franziskus   v.  Assisi;    bio- 

graphischer  Versuch.     Tiibingen  1840.     80. 

Vita  b.  FrancisciSenensisord.  ser- 
vorum  b.  Mariae  Senis  in  Hetruria 

(t  1325.; 

Ausg. :  ex  chronico  Servorum  Michaelis 
Florentini  ad  a.  1326,  religionis  94  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Mai.  m.  p.  656-666;  c/.  VIL 
p.  790,  m.  Abbild. 

Vita  s.  Francisci  Solani  ord.  fra- 
trum  minorum  de  observantia  (f 
1610)  Limae  in  Feruvia  auctore 
Tiburtio  Navarro  minorita. 

Ausg.:  ^Romae  1671.  —  'wiederholt  in 
AA.  SS.  BoU.  24.  Jul.  V.  p.  859-886.  — 
Miracula  ab  eodem  auctore  ibid.  p.  886 
-906.  —  Alia  miracula  post  beatiticatio- 
nem  patrata,  excerpta  ex  proc.  canonizat. 
ibid.  p.  906-910. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  commentarius  praevius  ibid. 
p.  847-859. 
(Didacus  de  Salinas  et  Corduba)  Leben,  Tu- 
genden  vnndWunderwerck  dessApostelsvon 
Peru.  Nemblich  dess  s.  Vatters  F.  Francisci 
Solani  . . .  von  der  hispanischen  —  iu  die 
tentsche  Sprach  iibersetzt  durch  J.  G.  von 
Werndle.     Miinchen  1676.     kl.  40. 

De  b.  Francisco  Dyrrhachino  ord.  min. 
Vriae  in  Salentinis  (saec.  IV.)  Papebrochius 
in  AA.  SS.  BoU.  17.  Mai.  IV.  p.  43-47. 
C/.  Vn.  p.  802-804. 

Vita  b.  Franconis. 

Ausg.:  e  chronico  monast.  Villarensis 
Brabantiae  pervetusto  excerpta  et  anglice 
reddita  ....  opera  Arthuri  Rowan.  Dublini 
1858.  kl.  4».  LII  u.  94  pag. 

De  s.  Francovaeo  monacho  in  Nivernensi 
45* 


708 


FRATERNUS  —  FRODOARDUS 


Galliae  dioecesi  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai. 
III.  p.  6'J7. 

Do  s.  Fraterno  episcopo  Auti.ssiodori  in 
Burgundiae  ducatu  (f  p.  med.  saec.  V.) 
Perieri  commentarius  in  AA.  SS.  BoU.  29. 
Sept.  VIII.  p.   135-138. 

De  3.  Fredaldo  episc.  Mimate  in  Occita- 
nia  (f  814-840)  Suyskenii  commentarius  in 
AA.  SS.  BoU.  4.  Septb.  U.   p.  251-255. 

Acta  s.  Fredegardl  abbatis  Tur- 
nini  prope  Antverpiam  (forte  saec. 
Vlll.)  auctore  anonymo. 

Atisg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p. 
295-297.  C/.  Cuperi  comment.  praevius  ibid. 
p.  288-295. 

Vita  b.  Frederici  abbatis  horti  b. 
Mariae  in  Frisia  ord.  praemonstr. 
(t  1175)  auctore  Sibrando  ab- 
Date. 

Ausg.:  ex  variis  mss.  in  AA.  SS  BoU. 
3.  Mart.  I.  p.  289-293.  —  Alia  vlla  auctore 
Sibrando  Leonio  ibid.  p.  293-294. 

De  s.  Frederico  praeposito  S.  Vedasti 
Atrebatensis  (f  1022.  6.  Janr.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  .s.  Ben.  .saec.  VI.  1.  p.  185-191. 

De  s.  Fremerio  in  abbatia  s.  Fremerii 
o.  s.  Ben.  dioecesis  Vesaten.sis  in  Gallia  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Oct.  I.  p.  32. 

De  s.  Fremundo  rege  mart.  in  Anglia 
in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mai.  U.  p.  656;  cf. 
VII.  p.  683. 

Vita  s.  Frlardi  et  Secundelli  re- 
clusorum  in  dioecesi  Nannetensi 
Galliae  (saec.  VI.)  Ex  s.  Grego- 
rio  Turonensi,  lib.  de  vit.  patr. 
c.  10. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p. 
57-59  c.  Sollerii  comment.  praevio  p.  56. 

Vita  b.  Fridericl  episcopl  Leodl- 
ensis  (f  1121)  auctore  anonymo. 

Gewohnlichi-r  Legeudcnstil.  Einige,  z.  B.  die 
Bollandisten,  sfhi-eiben  diesc  Vita  dem  Ileinerus 
m o  n  a  c  h  u  .s  L.  e  o  d i  e  n 8 i  .s  zu. 

Handschr. :    gibt  es  nicht  mebr. 

Ausg.:  '  ap.  Martene,  coll.  ampliss.  IV. 
p.  1023-1032.  —  »ap.  Pez,  thes.  anecd.  IV. 
3.  p.  167.  —  »ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  501-508.  —  Excerptum 
ex  ms.  legenda  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai. 
VI.  p.  7"25-727.  —  Epitome  ex  gestis  pontif. 
Leodiensium  in  bibl.  monast.  Alnensis  ibid. 
p.  727.  728.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  724. 

Vita  s.  Frlderici  eplscopi   Ultrale- 

ctinl  in  Belgio  (f  83b)  niartyris  Ibr- 
san  auctore  Oetberto. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p. 
460-471.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius 
ibid.  p.  452-460. 


De  V.  Friderioo  abbate  Hirsaugiensi  (f 
1070)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  ,s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  231-236. 

Vita  s.  Frldeswldae  virginis,  pa- 
tronae  Oxoniensis  in  Anglia  (saec. 
VIII.)  Ex  Capgravio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Oct.  VIH,  p. 
564-566.  —  Vita  alia  ex  ms.  Fontanell. 
et  Guilelmo  Malmesb.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  561-564.  — 
Fragmenta  ex  vita  metrica  in  AA.  SS. 
Boll.  I.  c.  p.  566.  567.  —  Appendix  ad 
Acta  s.  F-ae.  De  libro  miraculorum  eius 
auctore  Philippo  priore  ibid.  p.  567.  — 
Miracula  ibid.  p.  568-590.  Cf.  Bossuei 
commentar.  praevius  ibid.  p.  533-564. 

Vita  s.  Frldollni  abbatls  Seckin- 
gae  ad.  Rhenum  in  Germania  (f  cca. 
540)  auctore  Balthero  monacho 
Seckingae  (saec.   X.) 

Ist  mii  Unrpcht  vonUettberg  fUr  ein  betrUg- 
liche.s  Machwerk  erlilart  worden,  tragt  aber  das 
Geprage  dor  AVundersucht  an  sich. 

Ausy.:  '  ap.  Colgan,  AA.  SS.  Hibern.  p. 
481  {aus  einem  jetzt  verlornen  Sl.  Galler 
Mpt.)  —  wiederhoU  mit  Besserungen  nack 
eigenem  Ermessen  *in  AA.  SS.  Boli.  6. 
Mart.  I.  p.  433-441.  —  *  gut  ap.  Mone, 
Quellensammlung  der  badischen  Landes- 
geschichte.  Karlsruhe  1848.  I.  p.  4-17.  — 
Auszug  '  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  388. 
389.  —  *ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  I.  p. 
384  (gibt  cap.  4  u.  40).  —  iHlracula  ex  vita 
Germanica  Henr.  Mureri  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  c.  p.  441. 

Uebers.  des  13.  Jahrh.:  '  s.  I.  et  a. 
(1480-1500.  1  Ex.  im  Karlsruher  Archiv.) 
Sehr  selten.  —  *  ap.  Blumhardt,  Versuch 
einer  allgemeinen  Missionsgeschichte  der 
Kirche  Christi.  Basel  1832.  II.  2.  p.  382. 
—  *ap.  Mone  I.  c.  p.  99-111.  Wiederholung 
der  1.  Ausg. 

Erl.-Schr.:    Heber,    Ph..    die   vorkarolingi«chen 
christl.   Ulaubenshelden   am   Khein.    Frank- 
furt  a.  M.  1S.=),S.     gr.  80.     p.  108  112. 
Hefele,  Gesch.  der  Einfdhrung  des  Christen- 
thums    in    Siidwest-Deutschland.    Tiiblngen 
1.'<.37.   p.  213-260  {hat  FndoHn  naeh  obigtr  Vita 
bearbeitet). 
Mabillon,  annales  ord.  s.  Bened.  I.  p.  201. 
Mone,  Quollensammhing  I.  p.  1-1. 
liettberg,    Deutschlands   Kircbengescblchte 

n.  p.  29. 
Stftlin,    wirtembergischi?  Oesohiohte  I.  p.  166. 

Historia    s.    Frldollnl    confessorls 

(f  bOO)  auctore  anonymo. 

Au^g.:  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  I.  p. 
247. 

De  8.  Frlsio  mart.  in  Auscensi  Aquitaniae 
dioecesi  (saec.  VIII.)  in  AA.  SS.  Boll.  24. 
Jun.  IV.  p.  818. 

De  8.  Frodoardo  presbyt.  Remensi  (f 
966),  ubi  de  Heirico,  Remigio  et  Hucbaldo 
magistris  ac  de  Hucbaldo   monacho  Orba- 


FEODOBERTUS  —  FURSEUS 


709 


censi,    ap.  Mabillon,   AA.   SS.  o.   s.  Ben. 
saec.  V.  p.  325-332. 

Vita  s.  Frodobertl  abbatis  coeno- 
bii  Cellae  prope  Trecas  primi  (f 
cca.  673)  auctore  monacho  Cellen- 
si  aut  forsanAdsone  abbate  Der- 
vensi. 

Av^g.:  ^in  Promptuario  Nicol.  Camuzati. 
»in  AA.  SS.  Boll.  8.  Janr.  I.  p.  506-513.  — 
^  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  626-639.  —  *  Auszug  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  670.  — 
u.  *ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  576.  —  Trans- 
laUo  auctore  Adsone  Dervensi  ap.  Ma- 
billon  1.  c.  saec.  IV.  2.  p.  243-245. 

Acta  s.  Froilani  episcopi  (f  1006) 
Legione  in  Hispania. 

Au-Hg. :  '  ex  var.  breviariis  in  Martyro- 
logio  hispano  V.  p.  389.  —  *ioiederholt  in 
AA.  SS.  BoU.  5.  Oct.  III.  p.  232-235. 

Erl.-Schr.:  De   b.  Proilano   ep.  Legionensi   ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
5S  60. 
Ghesquiere,  comment.   praevius  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  228-232. 

De  s.  Fromundo  seu  Frodomundo  episc. 
Constantiensi  in  Normannia  (saec.  VII.) 
Bnckii  .sjlloge  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Oct. 
X.  p.  842-849. 

Passio  s.  Frontasii,  Severini,  Se- 
veriani  et  Silani  martyrum  in  Gallia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.  p.  79. 

De  s.  Frontiniano  mart.  Albae  Pompeiae 
in  Italia  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Septb.  II.  p.  674.  675. 

Vita  s.  Frontonis  abbatis  in  eremo 
Nitriensi  in  Aegypto  (saec.  II.)  au- 
ctore  coaevo. 

Ausg.:  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  13.  Apr.  p. 
158.  —  *  ex  ms.  et  Rosweido  in  Vit.  patr. 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  April.  U.  p.  201-203. 

Vita  s.  Fructuosi  abbatisDumien- 
sis,  post  archiepiscopi  Bracarensis 
et  multorum  coenobioruminstitutoris 
(t  665)  auctore  coaevo,  vel,  ut  aliis 
videtur,  Valerio  abbate  mona- 
sterii  S.  Petri  de  Montibus  Compluti 
(saec.  VII.) 

Ausg. :  '  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  16. 
April.  II.  p.  431-436.  —  ^ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  581-590.  — -  »ap. 
Sandoval,  liber  fundationum  Benedictinarura 
Hispaniae  (lingua  Hispan.  scriytus).  —  *ed. 
Tamaius,  martyrologium  Hispaniae  II.  16. 
Aprll.  —  Translatio  reliqularuui  s.  F-i  et  alio- 
rum  Compostellam  post  a.  1102  auctore 
Hugone  archidiacono  Compostellano 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  436.  437  c.  uot. 
Henschenii. 


Acta  s.  Fructuosi  episc.  Tarraco- 
nensis,  Augurii  et  Eulogii  diaco- 
norum. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  21.  Janr.  p. 
p.  343.  —  *eadem  in  AA.  SS.  Boll.  21. 
Janr.  H.  p.  339-341.  —  *  eadem  ap.  Ruinart, 
acta  prim.  martjrum.  Amstelod.  1713.  fol. 
p.  219-222. 

Acta  s.  Frumentii  episcopi  Indo- 
rensis. 

Ausg.:  ex  Rufini  hist.  eccles.  I.  9.  ed. 
Surius,  vit.  SS.  27.  Oct.  p.  387. 

De  s.  Fulco  peregrino  in  oppido  Sancti- 
Patris  dioec.  Aquinatis  (saec.  XII.)  Pape- 
brochii  comment.  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Mai. 
V.  p.   192.  193;  cf.  VII.  p.  829. 

Vita  s.  Fulcranni  episcopi  Lode- 
vensis  in  Gallia  (f  1006)  auctore 
Bernardo  Guidonis  episc.  (f 
1331). 

Ausg.:  ex  ms.  ecclesiae  Pragensis  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Febr.  II.  p.  711-717.  —  Te- 
stamentum  eius  ibid.  p.  II.  append.  p. 
897-900. 

Erl.-Schr.:  Bosquet,  Fr.  de,  vie  de  s.  rulcran, 
^veque  de  Lodfeve.    Paris  1651.    80. 

Vita  s.  Fulgentii  Astigitani  et  Car- 
thaginiensis  episcopi  (f  post  619.) 
Hispanice  scripta  ab  Ant.  Quin- 
tanaduennas. 

Ausy.:  latine  versa  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Janr.  I.  p.  972-975. 

Vita  s.  Fulgentii  Ruspensis  episc. 
(f  cca.  529)  a  quodam  eius  disci- 
pulo  conscripta  ad  Felicianum  episc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p. 
32-45. 

De  s.  Fulgentio  episc.  Atinae  in  Cam- 
pania  (saec.  I.  II.)  Perieri  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  29.  Sept.  VIII.  p.  123-125. 

De  s.  Fulgentio  episc.  Otriculano  in  Italia 
(saec.  VI.)  Henschenii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.    22.  Mai.  V.  p.  166.  167. 

De  s.  Fulrado  abbateS.  DionysiiinFran- 
cia,  palatii  regii  archicapellano  (f  784) 
Henschenii  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Febr.  III.  p.  32-40.  —  »  elogium 
historicum  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  334-342.  Vgl.  Rettberg, 
Deutschlands  Kirchengeschichte  II.    p.  87. 

Vita  s.  Fursei  abbatis  Latiniacen- 
sis  et  conf.  Peronae  in  Gallia  (f 
cca.  654)  auctore  anonymo. 

Wichtig  fiir  die  elsassisclie  und  deutsche  Ge- 
schichte. 

Handschr.:  Montecasino,  Florenz 
{vgl.  Pertz'  Arch.  V.  67.)  —  Paris,  k. 
Bibl.   No.  2768   A    3.  sec.  X;   —   2993  A. 


710 


FURSEUS  —  GALLUS 


2.  sec.  XIII;  —  3788.  sec.  XII;  —  5269.  sec. 
XIV;  —  5280.  11.  sec.  XIII;  5291.  18.  sec. 
XIIL  —  S.  Germain.  sec.  XII.  No.  496.  — 
sec.  XIIL  No.  1085.  —  Arsenalbibl.  sec. 
XIL  No.  43.  —  Miinchen,  Hofbibl.  cod. 
Emraeram.  Ratisb.  sec.  XI.  fol.  A.  31.  — 
Rheinau,  Stiftsbibl.  chart.  4».  No.  81.  — 
Montpellier,  Un.-Bibl.  No  22.  Vit.  SS. 
Vol.  L  f.  119.  fol.  —  Coln,  VL  18.  fol. 
mbr.  saec.  XI.  —  Chartres,  Stadtb.  sec. 
XL  No.  150;  —  sec.  XIIL  No.  192;  — 
sec.  XL  No.  193.  —  St.  Omer,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XIL  fol.  715.  No.  1. 

Ausg.i  'in  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  II. 
p.  36-41.  [Miracula  ibid.  p.  41-44.  — 
Alia  vita  auctore  anonymo  ibid.  p.  44-54. 
—   Alia   vita  ex  Bedae  hist.  eccl.  III. 


19.  ibid.  p.  54.  56.  —  Hymni  duo  de  s. 
Furseo  ibid.  p.  36.  —  Translatio  (a. 
1256)  ibid.  p.  55.]  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  300-315.  —  »ed. 
Surius,  vit.  SS.  16.  Janr. 

Erl.-Schr.:   Hei delberger   Jahrbiicher   f.   Lite- 
ratur.    Jahigg.  II.  p.  23.3.    Heft  13. 

Acta  s.  Fuscae  virg.  et  Maurae 
eius  nutricis  Ravennae  et  Torcelli 
mart.  (saec.  III.)  auctore  anonyino, 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Febr."n.  p. 
647-648.  —  Alia  acta  ex  ms.  Carthus. 
Colon.  ibid.  p.  648.  649. 

De  s.  Fyncana  et  Findocha  virg.  in  Hi- 
bernia  (f  cca.  526)  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Oct.  VI.  p.  222.  223. 


<>. 


De  s.  Gabinio  presbytero  mart.  Romae 
(t  296)  In  AA.  SS.  BoU.  19.  Febr.  m.  p. 
128.  129. 

De  s.  Gabino  et  Crispulo  mart.  Turribus 
in  Sardinia  sub  Hadriano  Henschenii  svl- 
loge "  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mai.  VII. 
p.  235.  236. 

De  s.  Gabriele  archangelo  in  AA.  SS- 
BoII.  26.  Mart.  IH.  p.  607-611. 

De  s.  Gabriele  presbyt.,  abbate  mona- 
sterii  s.  Stephani  Hierosolymis  (sec.  V.)  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Janr.  IL  p.  731.  732. 

De  s.  Gaiano,  Joviano,  Philippo  mart. 
in  civitate  Barbaria  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Jun.  II.  p.  1048. 

De  s.  Gaiano,  Luciano,  Rufino  etc.  mart. 
Ancyrae  in  Galatia  in  AA.  SS.  BoII.  31. 
Aug.  VI.  p.  607. 

De  s.  Gaiano  mart.  in  Thracia  in  AA. 
SS.  BoII.  10.  April.  L  p.  863. 

De  3.  Gaiola,  Felice,  Emerito  etc.  mart. 
Afris  comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoII. 
3.  Mart.  L  p.  227.  228. 

Vita  s.  Galactionis  et  Epistemes 
et  martyrium. 

Ausg.:  ex  Simeone  Metaphraste  ed. 
Surius,  vit.  SS.  5.  Novb.  p.  158. 

De  s.  Galactorio  episc.  Lascurrensi  et 
mart.  a.  507  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VI. 
p.  434.  435. 

De  s.  Galaeo  mart.  Carthagine  in  Africa 
m  AA.  SS.  BoII.  24.  Janr.  II.   p.  590. 

Vita  s.  Galdini  s.  R.  E.  cardina- 
lis,  archiepiscopi  Mediolan.  et  sedis 
apostol.  legati  (f  1176). 


Ausg. :  ex  mss.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
BoU.  18.  April.  IL  p.  594-596.  —  Analecta 
ibid.  p.  596-599.  —  Hymnus  ibid.  p.  599. 

Vita  Galfridi  archiep.  Eborac. ,  vid.  Gi- 
raldus  C'ambren.sis. 

De  s.  Gaiico,  Bythonio  et  Dio  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Apr.  I.  p.  25L 

De  8.  Galla  moniali  Romana  (f  cca.  550) 
ex  Gregorii  M.  dial.  IV.  c.  14  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  L  p.  113. 

Acta  s.  Gallae  viduae,  deinde  mo- 
nialis  Romae  (f  546).  Ex  lib.  IV. 
dialog.  s.  Gregorii  I  pap.  cap. 
13. 

Ausg. :  '  m  Greg.  opp.  Paris.  1705.  II. 
p.  392.  —  »  wiederliolt  in  AA.  SS.  BoII.  6. 
Oct.  III.  p.  162.  163.  Cf.  Ghesquierii  com- 
ment.  praev.  ibid.  p.  147-162. 

Vita  s.  Gallae  virg.  Deo  devotae 
in  Brageno  vico  agri  Valentini,  ut 
videtur,  auctore  anonymo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  Ap- 
pend.  p.  940.  941. 

Vita  s.  Galli  abbatis  et  fundatoris 
coenobii  Sangallensis  (f  640)  au- 
ctore  anonymo. 

Gtschriebeii  nach  771,  bictet  manclien  mcrk- 
wiirdigen,  tjesondcrs  culturgeschichtlich  wichtigen 
Zug. 

Handachr.:   vid.  Pertz,  mon.  II.  p.  1. 

Ausg. :  '  nunc  primum  ed.  Ild.  ab  Arx 
ap.  Pertz,  moii.  II.  p.  5-21.  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  BoII.  16.  Octb.  VU.  2.  p.  884 
-895. 

Vebera. :   deuttch  von  A.  Potthast  Berlin 


GAIiLUS  —  GANGOLFUS 


711 


1857.  8*.  (Geschichtschreib.  d.  deutsch.  Vor- 
zeit.  Vm.  Jahrh.  1.  Bd.) 

Vita  s.  Galll  eiusdemauctoreWa- 
lafrido  Strabone  Libri  2. 

Nureine  Ueberarbeitg.  dervorbergehenden Vita. 
Handschr.:  Einsiedeln,  Stiftsb.  sec.  X. 
No.  257.  —  Engelberg,  Stiftsb.  sec.  XII. 
fol.  max.  ly».  —  London,  brit.  Mus.  Har- 
ley.  2801.  249.  —  Middlehill,  No.  .387. 
40,  _  Pari.s,  k.  Bibl.  5278.  117.  sec.  XIV; 

—  5.308.    58.  sec.  XII;   —   5364.   sec.  XII. 

—  Troyes,  AA.  SS.  sec.  XL  4«.  (Bouhier 
D .  85.)  —  W  0 1  f  e  n  b  ii  1 1  e  I,  chart.  fol.  Helmst. 
33;  17.  5.  ms.  Aug.  4.  4«. 

Ausg.:'  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Octb. 
V.  p.  894.  —  *  ap.  Messingham,  florilegium 
sanctorum  Hiberniae  p.  2.^5-294.  —  *  ap. 
Mabiilon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IL  p. 
227-250.  —  *ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam. 
I.  2.  p.  142.  —  *Auszuge  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  474-476.  663.  664. 

—  Cantilena  de  s.  Gallo.  —  Bruch- 
stiicke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  H.  p.  33. 

—  Ermenricus  Augiensis  monachus 
(829-850):  Tentamen  vitae  s.  Galli  ador- 
nandae  in  prosa  et  metro,  ap.  Pertz,  mon. 
scr,  n.  p.  31-33. 

—  Genealogia  s.  Galli,  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  II.  p.  34. 

—  Gozbertus  diaconus:  Continuatio 
libri  II  de  miraculis  s.  Galli  per  Wala- 
fridum  Strabonem  emendata  {Handschr.: 
vid.  ap.  Pertz,  mon.  11.  p.  21)  'ap.  Gold- 
a.st,  scr.  rer.  Alam.  I.  2.  —  *  ed.  ab  Arx 
ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  22-31.  —  *  tcieder- 
holt  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct.  VII.  2.  p. 
895-909.  —  *  ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  250-268. 

—  Prologiis  vitae  metricae  ineditae  s. 
Galli  ex  cod.  587,  ap.  Pertz,  mon.  scr.  H. 
p.  31. 

Erl.  Schr.:  Greith,  C,  der  h.  Gallus,  der  Apostel 

Allemanniens  u.  seine  Glaubenslehre  gegen- 

iiber    den  Deutschkirchlein    und   ihren    Irr- 

thumern.    St.  Gallen  ISib.    80. 
Haid,  Heren.,  d.  Licht  d.  Evang.  Jesu  Christi 

in    und    durch   Gallus,    Apost.    d.    Schvsreiz, 

sammt  e.  heil.  Reliquie  desselb..  naml.  einer 

apostol.  Rede,    vyelche  d.  heil.  Gallus  selbst 

verfasst    u.    gehalten    hat.     St.   Gallen  1814. 

gr.  8«.     11  8gr.  3  Pf. 
Heber,  die  vorkarolingischenchristlichenGlau- 

benshelden  am  Rhein.  Frankfurt  a.  M.  1858. 

p.  166-172. 
Hefele,  die  Einfiihrung  des  Christenthums  in 

SUdwest-Deutschland.  Tiibing.  1837.  p.  261-304. 
Le    Cointe,    annales    Francic.   eccles.  U.   p. 

720. 
Rettberg,    Kirchengeschichte    Deutschlands 

II.  p.  40-lS.    110. 
observationes  ad  vitam   s.  GalU  spectan- 

tes.     Marburgi  1842.     40.     Programm. 
S  t  alin,  wirtenibergische  Geschichte  II.  p.  167. 
Vanhecke,  comnientar.  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  856-884. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsqnel- 

len  p.  75. 

Vita  8.  Galli  abb.  Hibernensis  =:  Vita 
s.  Galli  abbatis  et  fundat. 


Vita  s.  Galli  episcopi  Arvernensis 
(t  cca.  554)  auctore  Gregorio 
Turonensi  (vit.  Patr.  c.  6.) 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  116-119.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  1. 
Jul.  I.  p.  105-108.  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  IIL  p.  409.  410.  —  Epitaphluiii  s,  Galli 
ex  Venantio  Fortunato,  carm.  IV,  4. 
'ap.  Mabillon  1.  c.  p.  120.  —  'm  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  109.  Cf.  SoUerii  commentar. 
praevius  ibid.  p.   103-105. 

De  s.  Gallo  consule  mart.  Antiochiae  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  HI.  p.  288. 

Acta  s.  Gallicani  ducis  et  consulis 
Romani,  mart.  in  Aegypto    a.  362. 

Aiisg.:  ex  6  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Jun.  V.  p.  37-39  c.  comment.  praevio  p. 
35-37. 

Vita  s.  Galterii  abbatis  S.  Martini 
iuxta  Pontisaram    in   Gallia  (saec. 

XI.) 

Ausg. :  *  ex  antiquis  mss.  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Apr.  I.  p.  754-757.  —  *ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VL  2.   p.  813-823. 

—  »  fragment.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p,  73. 

—  Vita  alia  auctore  monacho  eius  disci- 
pulo  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  757-763.  — 
Historia  miraculorum  auctore  eodem  mo- 
nacho  '  ibid.  p.  763-767.  —  *  ap.  Mabillon 
1.  c.  p.  823-830.  —  Charta  canoniziationis 
in  AA.   SS.  Boll.  1.  c.  p.  767-768. 

De  b.  Galtero  abbate  et  mart.  ord.  Ci- 
sterciensis  Quinciaci  in  Gallia  (f  1244)  Stal- 
sii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct.  VH. 
1.  p.  77-79. 

Vita  s.  Gamelberti  parochi  in  Ba- 
varia(saec.  VIII.)  auctore  anonymo. 

Handschr.:  Admont,  Stiftsb.  mbr.  sec. 
XI.  fol.  Pertz'  Arch.  VI.  169. 

Ausg.:  ex  ms.  Colon.  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Janr.  II.  p.  783-787. 

De  s.  Gamgalo  sive  Gandalico,  Juliano 
etc.  mart.  Antiochiae  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Jun.  IV.  p.  144. 

Vita  s.  Gandolphi  conf.  presbyteri 
ord.  s.  Francisci  Politii  in  Sicilia 
(t  cca.  1260)  auctore  J  a  c  o  b  o  epi- 
scopo. 

Ausg.:  '  ex  edit.  Politiensi  a.  1632  — 
'  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Sept.  V.  p.  704-719. 
—  Appendix  de  cultu,  reliquiis  et  mira- 
culis  recentioribus  ibid.  p.  719-728  {vi.  Ab- 
bild.)  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius  ibid. 
p.  701-703. 

Vita  s.  Gangolfi  conf.  et  martyris 
Varennis  in  Burgundia  (^760):  ,Vir 
itaque  Domini.^ 

Handschr.:  Stuttgart,  mbr.  fol.  max, 
sec.  Xn.  f.  50.  —  Carlsruhe  No.  69,  VU. 


712 


GARIBALDUS  —  GAUGEEICUS 


18.  mbr.  sec.  XI.  fol.  f.  40.  —  C<51n,  VI. 
21.  fol.  23.  —  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  565. 
—  Miinchen,  Hofb.  Cod.  Bencdictob.  mbr. 
sec.  X.  4».  No.  105.  fol.  187.  —  Pari.s,  k. 
Bibl.  St.  Germ.  s.  XIII.  No.  73. 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  II.  p. 
644-648.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  635.  —  Hlstoria  uiiraculoruin  Florinis  fa- 
ctorum  auctore  Gonzone  abbateFlorinensi 
(saec.  XII.),  ex  ms.  Flor.  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  648-655. 

Erl.-Sehr.:    Roth,    Geschichte   des  Benefixialwe- 
sens  p.  149. 

De  s.  Garibaldo  vel  Gaubaldo  episc.  Ra- 
tisponensi  (f  cca.  752)  in  AA.  SS.  BoU.  8 
Janr.  I.  p.  546.  547. 

Vita  d.  Garnerii  praepositi  S.  Ste- 
phani  Divionensis. 

Ausg.:  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  382. 

Vita  Gaucheri  abbatis  S.  Germani 
Autissiodorensis  (f  1333),  succes- 
soris  Guidonis  abb.  Burgund.  au- 
ctore  Odone  de  Vavcemani. 

Awg.:  ap.  Labbe,  bibl,  nova  mss.  I.  p. 
589. 

Vita  s.  Gaucherii  prioris  canoni- 
corum  regular.  Aurelii  in  agro  Le- 
movicensi  (f  1130). 

Ausg. :  '  ex  legendar.  Lemovicensi  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  April.  L  p.  851-853.  —  *  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  560-564. 

De  s.  Gaudentia  virg.  et  mart.  Romae 
tempore  imp.  gentilium  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Aug.  VI.  p.  553. 

Vita  s.  Gaudentii  archiepisc.  Gnes- 
nensis,  Pragae  in  Bohemia  culti  au- 
ctore  Fclice  Nerinio. 

Ausy. :  in  Auctar,  ad  AA.  SS.  Boll.  tomi 
V,  Octob.  p.  38-42.  Cf.  corament.  praevius 
ibid.  p.  36-38. 

Acta  s,  Gaudentii  episcopiArimini 
in  Italia  (f  360)  fabulosa,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p. 
467-473.  —  Appendix  de  prima  corporis 
inventione,  audtore  eodcm  ibid.  p.  473.  Cf. 
Dyckii  comment.  praevius  ibid.  p.  458-467. 

Acta  s.  Gaudentiiepisc.  etCulmati 
diaconi,  item  Andreae  etc.  (f  p.  363) 
Aretii  in  Hetruria. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p. 
848.  849  c.  comment.  praev.   p.  847. 

Vita  s,  Gaudentii  episcopi  Nova- 
rieusis  in  Italia  (f  cca.  41  b)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :    '  ed.  Surius,  vit.  SS.  22.  Jaur.  p. 


370-373.  —  «exMombritio  in  AA.  SS.  Boll. 
22.  Janr.  II.  p.  418-421. 

Erl.-Schr.:  Prina,  Gir.  A.,  trionfo  dl  s.  Gau- 
denzio,  primo  voscovo  e  protottore  della  cltta 
di  Novara.     Jlilano  1711.     40. 

De  s.  Gaudentio  episc.  Arbensi  in  Dal- 
matia  (saec.  XI.)  in  AA.  SS,  BoU,  1.  Jun. 
L  p.  1.34. 

De  s.  Gaudentio  episc.  Veronensiinltalia 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  II.  p.  602. 

De  s.  Gaudentio,  Felice,  Agapito  etc. 
mart,  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p. 
156. 

Acta  s.  Gauderici  agricolae  Occi- 
tani  in  Gallia  (f  ante  saec!  X.) 

Ausg.:  conscripta  a  Tamayo  ex  Do- 
menec,  Poc  et  aliis  scriptoribus  in  AA.  8S. 
Boll.  16.  Oct.  VII.  2.  p,  1119-1120.  Cf. 
Vandermoerii  commentar.  praevius  ibid.  p, 
11061119. 

De  8.  Gaudino  episc.  Suessionensi  mart. 
(t  cca.  720)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Febr. 
II.  p.  553.  554. 

De  s.  Gaudioso  episc,  Brixiensi  in  Italia 
(t  cca.  545)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mart.  I, 
648.  649. 

De  s.  Gaudo  episc.  Ebroicensi  in  Gallia 
(t  cca.  500)  in  AA.  SS.  BoU,  31.  Janr.  11. 
p.  1110.    Cf.  p.  1160. 

Erl.-Schr.:  Vie  et  iniracle>i  de  s.  Gaud,  ^veque 
d'Evreux.     Coutances  s.  a.     Ro. 

Acta  b,  Gaufridi  episcopi  Ceno- 
manensis  in  Gallia  (f  1255)  auctore 
anonymo  sed  coaevo, 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  anal.  vet.  —  *repet. 
in  AA.  SS.  Boll.  3.  Aug.  I.  p.  280-282.  Cf. 
Boschii   comment.    praev.  ibid.   p.  277-280. 

Gesta  Gaufridi  episcopi  Constan- 
tiensis  (a.  1048).  Ex  libro  nigro  ca- 
pituli. 

Ausg.:  '  irj  Gallia  christiana,  nov.  edit. 
XI.  p.  218.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p. 
76-80.  —  E  i  u  s  d  e  m  elogium,  vld.  Necro- 
logium  Carnotensis  eccles. 

De  b.  Gaufrido  etSerlone  abbatibus,  Gui- 
lielmo  novitio  et  Adelina  abbatissa  Savi- 
niaci  in  Normannia  (saec.  XII.)  Buckii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct. 
VIII.  p.  1007-1041. 

Vita  s.  Gaugerici   episcopi  Came- 

racensis  (f  611). )  Libri  3.  Auctore 
(anonymo,  eodem  tamen  qui  chro- 
nicon  Cameracense  et  Atrebatense 
vulgatum  composuit)  Balderico 
Cameracensi:  ,Beatus  igitur  Gau- 
gericus.' 

Handschr.:  Chartres,  Stadtb.  sec.  XI. 
68.  —  Coln,  VI.  18.  mbr.  sec.  XI.  fol.  — 
St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  ,sec.  XII.  fol.  No. 


GAULIENUS  —  GEMINUS 


713 


716.  Tom.  VI.  —  Paris,  k.  Bibl.  St.  Mar- 
tin.  mbr.  sec.  X.  No.  108. 

Ausg. :  '  ex  vetustiss.  ms.  ed.  D.  Prud- 
homme  canon.  Camerac.  usque  ad  libr.  IIL, 
inde  ex  aliis  non  inferior.  not.  codd.  mss. 
in  AA.   SS.  Boll.   11.  Aug,  II.  p.  675-693. 

—  *  in  AA.  SS.  Belgii  ed.  Ghesquiere  II. 
p.  273.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  487.  —  Vita  alia  auctore  anonymo  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  672-675.  Cf.  Boschii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  664-672  {viit 
Abbildung.) 

De  8.  Gaulieno,  Germano,  Victuro,  Sil- 
vano  etc.  mart.  Gerundae  in  Hispania  in 
AA.  SS.  Boll.  31.  Mai.  VU.   p.  435. 

De  b.  Gausberto  eremita  fundatore  mo- 
nasterii  Montissalvii  in  Arvernia  (sec.  XI.) 
Henschenii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
HT.  Mai.  VI.  p.  723. 

Acta  s.    Gauzlini    episcopi    Tulli 
•     Leucorum   in  Lotharingia   (f  962) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
991.  —  '  ap.  Calmet,  hist.  de  Lorraine  I. 
preuv.  p.  83.  —  *  tnederholt  et  ex  ms.  in 
AA.  SS.  BoII.  7.  Sept.  III.  p.  143-146.  Cf. 
Stiltingii  comment.  praevius  ibid.  p.  129- 
143  et  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  891-896. 

Vita   s.    Gebehardi    archiepiscopi 

Salisburgensis  (1060 — 1088)  et  suc- 
cessorum  eius  usque  ad  a.  1259  au- 
ctore  monacho  Admuntensi. 

Ungefahr  100  Jahre  nach  Cl'8  Tode  geschrieben. 
Fabricius  nennt  den  Verfasger  Eberhard  (bibl.  med. 
aev.  lib.  VII.  79). 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  34. 

Ausq.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  II.  p. 
320  (ni,  2,  p.  314.  315  ed.  Basnage)  nach  dem 
Cod.  Lunaelac;  —  *ibid.  VL  p.  1227-1252 
■(in.  2.  p.  434-448  ed.  Basn.)  ist  die  voll- 
standige  Vita  bis  zum  Jahre  1177.  — 
'  Hieraus  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Jun.  VL  1.  p.  147-155.  —  Eine  Fort- 
setz.  aus  cod.  Adviunt.  ap.  Pez,  thes.  anecd. 
II.  Diss.  isagog.  p.  LIV.  —  *  am  besten  ed. 
Wattenbach  ap.  Pertz,  raon.  scr.  XI.  p.  35 
-50.  —  *  (ed.  Joh.  Lambacensis)  zusamm. 
m.  Vita  et  miracula  SS.  Adalberonis  et  Alt- 
manni.  Aug.  Vindel.  1619.  12'Qo.  —  •  ed. 
Surius,  vit.  SS.  16.  Jun.  (ed.  Colon.  1617. 
p.  226.) 

Vgl.  Epistola  Gebehardi. 

Vita  .«5.  Gebehardi  episcopi  Con- 
stantiensis  in  Suevia  (f  995). 

Geschrioben  im  12.  .lahrh.  und  bis  auf  die  neuere 
Zeit  falschlich  einem  gewissen  Felix  Manilius 
die  Autorschaft  beigelegt.  Vut  die  Geschichte  we- 
nig  brauchbar. 

Handschr. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  582. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 
476  (*ed.  nov.  ed.  Basnage  IV.  p.  820-830.) 

—  »ed.   Surius,   vit.  SS.   27.  Aug.  p,  295. 


—  *  ed.  Pistorius  in  Chrouico  Constantiensi 
per  Jacob.  Manlium  coUecto  in  Script.  rer. 
Germ.  III.  p.  648  (»ed.  Struve  III.  p.  722). 

—  «m  AA.  SS.  BoU.  27.  Aug.  VI.  p.  115- 
121  (Miracula,  apparitiones  et  vaticinia 
ibid.  p.  121-124;  Miracula  recentia  ex 
impressione  Germanica  latine  reddita  ibid. 
p.  124-130).  —  'ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  X.  p.  582-594. 

Krl.-Schr.:  De  s.  Gebehardo  ep.  Const  ap. 
Mabillon ,  \A..  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
839-841. 
Maetzler,  Ant.,  Lebensgeschichte  des  heil. 
Gebhard,  Bischofs  von  Constanz.  Bregenz 
1813.  8«. 
Pinius,  commentar.  praevius  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  106-115. 

Vita  s.  Gebizonis,  Coloniaoriundi, 
monachi  Casinensis  sub  Desiderio 
abbate  (1078— 1087)  auctore  Paulo 
diacono  seu  grammatico. 

Ausg.:  '  ed.  Gattula,  historia  abbatiae 
Casinensis  I.  p.  174.  —  *wiederholt  et  cum 
excerptis  Petri  diaconi  in  AA.  SS.  Boll.  21. 
Oct.  IX.  p.  398-405. 

Erl.-Schr.:  de  Buck,  comment.  praevius  ibid.  p. 
397.  398. 
Mabillon,   A.  6S.  o.  s.  Ben.  saec.   VI.   2.   p. 
622  et  623. 

De  s.  Gedeone  Israelitarum  iudice  in  Pa- 
laestina  Limpeni  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Sept.  I.  p.  77-95. 

Vita  Gelasii  papae  II  (f  29.  Jan. 
1119)  auctore  Pandulfo  Aletri- 
n  o  familiari,  cardinali. 

Ausg.:  '  ed.  Baronius,  ann.  eccl.  ad  a. 
1118-1119;  fast  vollstdndig.  —  'zusammen- 
kdnyend  ed.  Papebrochius  ante  AA.  SS. 
BoU.  Mai.  V.  p.  *9-*13.  —  » edita  c.  com- 
ment.  a  Constant.  Cajetano.  Romae  1638.  4**. 

De  s.  Gelasio  episc.  Pictaviensi  (saec.  V.) 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  817. 

De  s.  Gelasio  mart.  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.  6.  Jun.  L  p.  638. 

De  s.  Gelasio  mimo  et  mart.  Heliopoli 
in  Phoenicia  (f  297)  Henschenii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Febr.  HL  p.  675. 

De  s.  Gelasio  puero  Placentiae  in  Italia 
(saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr.  L  p. 
465.    Cf.  p.  961. 

Vita  Gelu,  vid.  Vita  Jacobi  Gelu. 

Vita  s.  Geminiani  episcopi  Muti- 
nensis  in  Italia  auctore  anonymo  (f 
cca.  910.) 

Ausg.:  ^ex  Mombritio  *m  AA.  SS.  Boll. 
31.  Janr.  II.  p.  1097-1100.  Cf.  p.  1160.  — 
*ap.  Muratori,  script.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  691. 

—  Translatio  a.  1106  auctore  synchrono, 
ap.  Muratori  1.  c.  VI.  p.  89-94. 

Vgl.  Annales  Mutinensium. 
De  s.  Gemino  conf. ,  forte  monacho  ord. 
s.  Benedicti  in  oppido  s.  Gemini  iu  Umbria 
(t  815)  Buei   sylloge  in  AA.   SS.   BoU.   9. 
Octb.  IV.  p.  1039-1042. 


714 


GEMMA  —  GENOVEFA 


De  8.  Gemma  virg.  et  mart.  in  Santo- 
nensi  Aquitauiae  provincia  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Jun.  IV.  p.  8-10. 

Vita  b.  Gemmae  virg.  reclusae 
prope  Suinionem  in  Italia  (f  1429). 

Ausf/. :  ex  ms.  italico  Gorianensi  lat.  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p.  182;  cf.  VII. 
p.  768. 

Vita  s.  Gemmull  niartyris  Gannae 
in  ditione  Mcdiolanensi. 

Atisg.:  ex  Forrario  in  AA.  SS.  Boll.  4. 
F^ebr.  I.  p.  666. 

Acta  s.  Genebaudi  vel  Genebaldi 
episcopi  Lauduni  in  Gallia  (saec. 
VI.)  auctore  Hincmaro  Remen- 
si  episcopo. 

Ausg.:  '  ed.  Snrius,  vit.  SS.  6.  Septb.  — 
'  rciederholt  in  AA.  S.  Boll.  5.  Septb.  II.  p. 
538-540   cum  Stiltingii  comment.  p.  5.S6. 

De  s.  Generoso  abbate  et  conf.  Enixione 
apud  Pictones  in  Gallia  (saec.  VI.)  m  AA. 
SS.  Boli.   10.  Jul.  m.  p.  47.  48. 

De  s.  Generoso  mart.  Tibure  in  Latio 
in  AA.  SS.  Boll.   17.  Jul.  IV.  p.  220. 

De  s.  Genesia  virg.  mart.  Cheriiln  Pede- 
montio  honorata  Papebrochii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Jun.  II.  p.  55. 

Vita  s.  GenesiiepiscopiClaromon- 
te  in  Arvernia  (f  cca.  G62). 

Ausg. :  ex  legendario  Ulidiani  monasterii 
in  AA.  SS.  BoU.  3.  Jun.  I.  p.  323-324. 

Passio  s.  Genesil  rairai  et  martyris 
Romae  subDiocIetiano,  auctore  ano- 
nymo. 

Au.ig. :  '  ap.  Ruinart,  AA.  primorum  mart. 
Amstel.  1713.  fol.  p.  269-271.—  *iciederh. 
in  AA.  SS.  BoU.  25.  Aug.  V.  p.  122.  123. 

—  '  unt.  d.  Tit.:  Atti  del  martirio  di  s. 
Genesio  Romano,  nell'  originale  latino,  e 
col  volgarizamento  allato  . . .  opera  di  Giov. 
Lami.    In  Firenze  1751.    8». 

Erl.-Hchr.:   Cuper,  coniment.   pi-aev.  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  119-121. 

Der  h.  Genesius  in  derLegende,  im  Draraa 
und  im  Oratorium,  —  ap.  L.  Oiesebrecht, 
Damaris.  Zeitschrift  f.  1860.  Stettin.  gr.  80. 
p.  297-322. 

Acta  s.  Genesii  notarii  et  mart. 
Arelate  in  Gallia  cca.  a.  o03  au- 
ctore  Paulino  episcopo  Biterrensi 
(t  430.) 

Auag.:  '  ap.  Ruinart,  acta  martyrum  sin- 
cera  et  selecta.  Pari.s.  1689.  p.  603.  (Amstel. 
1713.  p.  539-541;  Aug.  Vindel.  1802.  8». 
Tom.  III.)  —  »ed.  Suriu.s,  vit.  SS.  25.  Aug. 

—  •  ed.  Muratori  zusamvien  mit  Paulinus 
Nolanus.  Veronae  1736.  p.  314.  —  » ex 
Ruinartio  m  AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p. 


135-136.  Cf.  Cuperi  comment.  praevins  ibid. 
p.  123-1.S5. 

De  M.  Genesio  comiteArvernio  apud  Cla- 
rinnmontem  (f  ante  740)  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Jun.  I.   p.  504.  605. 

Do  s.  Genesio,  Publio  seu  Pullio  mart. 
in  AA.  SS.   Boll.  20.  April.  II.  p    749. 

De  s,  Genevaeo  episc.  Dolae  in  Britannia 
Armorica  (f  639)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jul. 
VII.  p.  83. 

Vita  s.  Gengulphi  mart.  =  Vita  s.  Gan- 
golfi. 

Vita  s.  Genii  et  sociorum  30  mart. 
Lactorae  inVasconia  Aquitanica  au- 
ctore   anonymo. 

Ausg.:  Hn  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p. 
384-386.  —  ^unt.  d.  Tit.:  Transitus  s. 
Genii  sive  Hyginii  confessoris,  cuius  cor- 
pus  requiescit  in  Lactora  civitate,  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  II.  p.  564-566. 

De  s.  Gennadio  epi.sc.  Asturicensi  in  Hi- 
spania  ex  abbate  ord.  s.  Bened.  (f  cca. 
925)  Papebrochius  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai. 
VI.  p.  94-100.  —  Elogium  historicum 
s.  G-i  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  Ben.  saec. 
V.  p.  32-37. 

De  s.  Gennadlo  patriarcha  Constantino- 
politano  prinio  (f  471)  Pinii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  148-155. 

Vita  s.   Genovefae  virginis   Parisi- 

orum  et  totius  regni  Galliae  patro- 
nae  (f  cca.  514)  auctore  anonymo. 
Handschr.:  Chartres,  Stadtbibl.  sec. 
XI.  No.  150;  —  sec.  XIIL  No.  192;  — 
sec.  XI.  No.  193.  —  London,  brit.  Mus. 
Harl.  2800.  7.  sec.  XIIL  —  Montpellier, 
Un.-Bibl.  No.  22.  Vit.  SS.  fol.  Vol.  I.  f.  34. 

—  Munchen,  k.  Hofb.  Cat.  Schmeller. 
109  (Benedictbeuern)  49.  sec.  IX.  —  St. 
Omer,  Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol.  715.  No. 
1.  f.  22.  —  Paris,  k.  Bibl.  s.  XIIL  No. 
5280.  5;  —  5291.  7;  —  sec.  XH.  No.  5311. 
3;  —  sec.  XIIL  5318.  7;  —  sec.  XIV.  No. 
5319.  9;  —  sec.  XL  5324.  21 ;  —  s.  XHL 
No.  5341.  8;  —  s.  XIV.  No.  5346.  1;  — 
St.  Mart.  sec.  XIII.  No.  1.  Tom.  V.  — 
Arsenalbibl.  sec.  XII.  No.  43. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  3.  Janr.  p. 
65.  —  »m  AA.  SS.  Boil.  3.  Janr.  I.  p.  143 
-147.  —  *  Excerpta  ap.  Bouquet,  rec.  UI. 
p.  369.  370.  —  Vita  aiia  auctore  anonymo 
in  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  138-143.  —  De 
processione  reliquiarum  a.  1206  auctore 
anonymo  qui  interfuit,  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
I.  p.  662.  663.  —  Miracula  auctore  ano- 
nymo    '  in   AA.   SS.   Boll.  1.  c.    p.  147-152. 

—  *  fragment.  ap.  Bouquct,  rec.  XIV.  p. 
235-237.  — Revelatio  reliquiarum  ex  cod. 
Bruxell.  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  63. 

Erl.-Schr.:  Brnn.  Madem.,  vie  de  •.  QenevlAve. 
Paris  1839.     18  mo. 


GENTIANUS  —  GEORGroS 


T15 


C^riziers,  l'innocence  reconnne  ou  la  vie  de 
St.  Genevifeve.  Bruxelles  1647.  8  0.  1675. 
12  mo. 

Eustachiusz.  Powiesc  z  pierwszych  widkow 
chrzescianstwa.  Przez  tluniacza  (lenowefy 
i  Kos/.yka  kwiatow.     w  Lesznie  18.3S.    8». 

Girard,  histoire  de  s.  Genevifeve.  Paris  1840. 
32  mo. 

Lemalre,  H.,  vie  de  s.  Genevifeve.  Paris 
1812.  ISrao.  ibid.  1816.  18mo.  ibid.  1824. 
18  mo. 

Le  Nain  de  Tillemont,  L.  S.,  vie  de  s. 
Genevifeve  . . .  Prec^dee  d'une  notice  sur  tou- 
tes  les  vies  de  s.  Gen.  qui  ont  paru  jusqu'a 
co  jour.    Paris  1823.  12mo.  ibid.  1825.  12mo. 

Massinot,  abr^ee  de  la  vie  de  s.  Geuevifeve. 
s.  1.  1756.     12  mo. 

(Maugras,  J.  Fr.)  Vie  de  s.  Genevifeve.  Paris. 
172.5;     12  mo. 

Notice  historique  sur  s.  Genevieve  et  sur  son 
culte  en  Fraiice.     Versailles  1845.     12  mo. 

Petavius,  D.,  Genovefa  Parisiorum  patrona 
latino  graecoque  carmine  celebrata.  Paris 
1638.    40. 

Riepenhausen,  Fr.  und  J. .  Leben  und  Tod 
der  heil.  Genovefa  etc.    Frankfurt  1806.    fol. 

Saintyves,  M.  B.,  vie  de  s.  Genevieve,  pa- 
tronne  de  Paris  et  du  royaume  de  France, 
suivie  de  Thistoire  de  l'abbaye,  de  Teglise 
et  des  reliques  de  la  sainte;  le  tont  accom- 
pagn^  de  notices,  de  notes  historiques  et 
criliques  et  de  pifeces  justificatives.  Paris 
1845.     80.     7  frc.  50  c. 

Sanerborn,  H.,  Geschichte  der  Pfalzgratin 
Genovefa  und  der  Kapelle  Frauenkirchen. 
Rcgensburg  1856.  SO.  Enthdlt  zugleich  die 
Vita  Gen.  nicht  naeh  d.  altesten  Handschr.  dea 
frotonotars  des  Pfahgra/en,  sondern  nach  der 
Abachri/t  des  Johann  v.  Andemach;  vgl.  d.  Ein- 
leit.  p.  49. 

Wallini,  G,  de  s.  Genovefa  Paris.  et  totius 
Galliae  regni  patrona  disqnis.  hist.  crit.  theol. 
Wiltiberg.  1723.     io.    273  S. 

Zacher,  Jul.,  die  Historie  von  der  Pfalzgrafin 
Genovefa.  Ein  Beitrag  z.  dentsch.  Littera- 
turgesch.  und  Mythologie.  Kouigsberg  1S60. 
gr.  8«.     12  Sgr. 

Zycie  swiet^y  Genowefy  napisane  szczeccolnie 
dla  matek  i  dzieci  i  wszystkii.-h  enotliwych 
.  .  z  niemiecki  .  . .  ego  przetlomaczone  przez 
pewnego  Xiedza  Diecezvi.  w  Chelmnie  i  w 
Toruniu  1835.    SO. 

Translatio  s.  Gentiani  martyris  in 
monasterium  Corbeiense(f  cca.  890. 
8.  Mai.)  auctore  monacho  Corbeiensi 
anonymo. 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.    p.  487-489. 

Vita  s.  Gentilis  Ravennatis  vitluae 
(t  1530)  auctore  Seraphino  Fir- 
mano.  Italice. 

Ausg.:  latine  ver.sa  a  Phil.  Zoutaeo  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Janr.  II.  p.  910-914.  — 
Alia  vita  ex  Hier.  Rubei  historia  Ravenn. 
'  ed,  Surius,  vit.  SS.  28.  Janr.  —  » m  AA. 
SS.  Boll.  1.  1.  p.  914.  915. 

De  s.  Gentio  mart.  in  Hispania  in  AA. 
SS.  BoU.  29.  Mai.  VII.  p.  16. 

De  s.  Gentio  solitario  Bausseti  in  Car- 
pentoractensi  Galliae  dioecesi  in  AA.  SS. 
Boll.  16.  Mai.  in.  p.  627. 

Vita  s.  Genulphi  episcopi  apud 
Bituriges  in  Gallia  (saec.  III.)  au- 
ctore  anonymo  (saec.  IX.)  Libri  II. 


Amq.:  ex  duob.  vett.  mss.  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Janr.  II.  p.  82-91.  —  Alia  yita 
auctore  anonymo  ibid.  p.  92-97.  —  Mira- 
cula  auctore  Benedictino  auonymo  p.  97- 
107.  Vgl.  p.  1135.  —  Excerpta  hi.storica 
ex  libro  II.  '  ap.  J.  a  Bosco,  bibliotheca 
Floriacensis  I.  p.  25.  —  *  wiederholt  ap. 
Duchesue,  hist,  Franc.  scr.  III.  p.  455-465. 
Translatio  et  miracula  'ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  226-237. 
—  'Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  361. 

De  s.  Georgia  virg,  Deo  devota  Claro- 
monte  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll,  15.  Febr. 
II.  p.  825, 

Historia  s.  Georgii  diaconi,  Aure- 
lii,  Felicis,  Nataliae  etc.  martyrum 
Cordubae  in  Hispania  a.  852.  Ex 
s.  Eulogii  memoriali  Sanctorum  lib. 
2.  cap.  10. 

Ausg. :  '  ed,  Surius,  vit.  SS.  27.  Jul.  p. 
337.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VI.  p. 
451-458.  —  Translatio  ss.  Georgii  mo- 
nachi,  Aurelii  et  Nataliae  mart,  ex 
urbe  Corduba  Parisios  lib.  I.  et  libri  II  de 
eorum  miraculis  auctore  Aimoino  monacho 
S.  Germani  a  Pratis  '  in  Aimoini  histor. 
Franc.  ed.  du  Breal.  Paris.  1603.  fol.  — 
*ap.  du  Breul,  antiquitates  Parisiens.  Suppl. 
(Paris,  1614.)  —  » ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  45-58.  —  *  wieder- 
holt  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VI.  p.  469 
-469. 

Vita  s.  GeopgiiepiscopiAmastreni 

(saec.  IX.)  in  Paphlagonia  auctore 
anonymo, 

Ausg. :  ex  ms.  graeco  latine  redd.  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Febr.  III,  p,  269-279. 

Vita  s.  Georgii  episcopi  Suelli  in 
Sardinia  (f  1 1 1 7)  auctore  P  a  u  1  o  . . . 

Ansg.:  ex  ms.  antiquo  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  April,  III,  p,  215-218.  —  De  cultu  s. 
Georgii  Suelli  in  Sardinia,  Ex  libro  Dimae 
Serpi  ibid.  p.  992-996.  —  Encomium  s. 
G-i  ex  Johanne  Arca  de  sanctis  Sardiniae 
ibid.  p.  214.  215. 

Martyrium  s.  Georgii,  Johannis, 
Juliani  et  sociorura  seu  De  sexa- 
ginta  martyribus  Hierosolymitanis 
sub  Saracenis  cca.  a,  723.  Primum 
syriac.  scriptum,  dein  graece  versum. 

Ausg.:  ex  graeca  vers,  latine  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  Oct.  IX.  p,  360-362.  C/.  de  Buckii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  358-360, 

Acta  s.  Georgii  Limniotae  mar- 
tyris  (f  cca.  730)  ,in  tractu  montis 
Olympi,  auct,  anonymo  synchrono. 

Ausg. :  graece  et  lat.  m  AA.  SS.  Boll.  24. 
Aug.  IV.  p.  842  c.  comm,  Pinii. 


716 


GEORGIUS  —  GERALDUS 


Acta  s.  Geopgii  megalomartyris 
Lyddae  seu  Diospoli  in  Palaestina 
(t  303.) 

Ausg. :  ut  extant  ap.  Lipomanum  et  Su- 
rium  (vit.  SS.  23.  Apr.  p.  273)  interprete 
Fr.  Zino  ex  ms.  graeco  in  AA.  SS.  BoU. 
23^  April.  III.  p.  117-123.  —  MuQTVQtov 
10V  /JtyttXofXixQTVQog  riWQyiov,  ex  bibl.  Me- 
dic.  Florentiae  ms.  '  ibid-  III.  append.  p. 
IX-XV.  —  MaQTVQiov  Tov  fxcyako/udQTvQos 
xal  TQonatotfOQov  r.  auctore  SimeoneMe- 
taphraste,  ex  bibl.  Vatic.  ms.  ilid.  p. 
XV-XX.  —  Eiicomiuui  s.  Georgii  auctore 
Gregorio  Cyprio  patiiarclia  CP.,  ex  ms. 
graeco  Vatic.  ibid.  III.  p.  123-131.  —  Tov 
naiQiaQxov,^  KovaTuvTivovnoXnog  Kvqov 
rQr/yoQiov  Tov  KvnQvov  Xoyog  tlg  tov  /u. 
VtdQywv  ex  ms.  Vatic.  ibid.  III.  append. 
p.  XXV- XXXIV.  —  Mlracula  s.  G-i  ex  ms. 
Vatic.  interprete  Petr.  Possino  ibid.  III.  p. 
136-141.  —  Miracula  alia  ex  variis  coll.  a 
Papebrochio  ibid.  p.  142-152. —  Jt^ytjaig 
nfQl  Tov  nuQado^ov  &av/uaTog  tov  ayiov  u. 
r.,  ibid.  III.  append.  p.  XXXV-XXXIX,  — 
Savfxa  tTtQov  ibid.  p.  XXXIX-XLII.  — 
Patrocinium  s.  G-i  ex  variis  collegit 
Papebroch  ibid.  p.  152-163.  —  Translado  s. 
G-i  auctore  Hilarione  et  ex  ms.  Aqui- 
cinct.  ibid.  III.  p.  132-136.  -  Aoyog  Ibto- 
Qi,xog  rQtjyoQiov  tov  dtxanoXiTov  ndvv 
wqihfiog  xal  yXvxiraTog  xard  noXXa  ntQi 
omaaiag  ijv  iig  2aQQdxr]vog  noTt  t&wv  [iv 
Tw  navcinTW  vdw  tov  dyiov  rtwQyiov]  ex 
graeco-latina  editione  Fr.  Isidori  et  ms. 
ibid.  III.  append.  p.XLII-XLV.  —\4vdQeov 
dQ)(uniax6nov  KQtjTijg  rov  'ifQoaoXvfiirov  iy- 
xwfii,ov  tig  lov  dytov  fityaXofidQivQa  rtwQ- 
yiov,  ex  ms.  Vatic.  ibid.  III.  append.  p.  XX 
-XXV.  —  Zacharias  episcopus:  Sermo 
de  8.  Georgio  ap.  Pez,  thes.  anecdot.  IV. 
2.  p.  15-24. 

Erl.-Rchr.:    Heber,    Ph.,    die   vorkarolinjriRchen 
chiistl.    Glaubenshetden    am    Rhpin.     Fraiilc- 

furt  a.  M.  18'i8.  p.  27.3-2S3. 
Papebroch,    commentarius  praevius  in  AA. 

•SS.  I.  c.   p.  100)17. 

De  s.  Georgio  conf.  episc.  Antiochiae  in 
Pisidia  (saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  19. 
April.  II.  p.  626.  627. 

De  s.  Georgio  episc.  Mitylenae  in  insula 
Lesbo  (t  cca.  816)  Papebrochii  dissert.  m 
AA.  SS.  BoII.  7.  Apr.  L  p.  668.  669. 

De  s.  Georgio  palatino  et  Firmo  sive 
Firmino  mart.  Nicaeae  in  Bithynia  com- 
ment.  historicus  m  AA.  SS.  Boll.  10.  Mart. 

n.  p.  31. 

De  8.  Georgio  sacerdote  monacho  Va- 
brensi  in  Aquitania  (forte  .saec.  IX.)  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  Jiin.  II.  p.  244.  245. 

De  s.  Georgio  solitario  in  monte  Laco- 
niaeMalaeo  (.saec.  V.  VI.)  m  AA.  SS.  Boll, 
4.  Apr.  I.  p.  326.  327. 

De  s.  Georgio  thauraaturgo  Constantino- 


poli  (saec.  XI.)  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mart. 
III.  p.  465. 

De  s.  GeorgioTheophoro  etthaumaturgo 
apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart. 
II.  p.  60. 

Vita  s.  Geraldi,  vid.  auch  Vita  s.  Gerardi 
u.  Vita  s.  Giraldi. 

Vita  s.  Geraldi  abbatis  fundatoris 
raonasterii  Silvae  Maioris  in  Aqui- 
tania  (f  1090)  auctore  Christiano 
monacho  Silvae  Maioris  (1095.) 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  1344;  —  St.  Germ.  sec.  XIIL  No.  460. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Apr.  L  p.  423 
-430.  —  Vita  alia  auctore  ferme  syn- 
chrono,  Sylvae  Maioris  monacho  '  ibid.  I. 
p.  414-423.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Boll.  saec.  VL  2.  p.  877-892.  —  « frag- 
mentum  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  45.  — 
Epilaphia  s.  G-i  aBaldrico  abbate  Burgu- 
liensi  composita  '  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
scr.  IV.  p.  270.  —  » tiiederholt  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  I.  p.  431.  432.  —  Seruio  de  s. 
G-o  aStephano  episcopo  Tornacensi  pro 
Officii  proprii  lectionibus  compositus  ibid. 
p.  430.  431. 

Erl.-Schr.:  Mabillon,  observatt.  praeviae  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  866-876. 
Papebroch,    commentar.    praevius    in    AA. 
SS.  Boll.    1.  c.  p.  409-414. 

Vgl.  Catalogus  abb.   raonast.  Silvae 
inai. 

Vita  b.  Geraldi  Bracarensis  ar- 
chiepiscopi  auctore  B  e  r  n  a  1  d  o  Bra- 
carensi  archidiacono,  eius  discipulo. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  miscellan  III.  p.  179 
-205  (ed.  a.  1680.  8«.)  —  *  wiederholt  in 
Portugaliae  monum.  I.  p.  53-59. 

Vita  s.  Geraldi  comitis  Aurelia- 
nensis  auctore  s.  Odone  Cluni- 
acensi  (f  942).  Libri  4. 

Handschr.:  Dijon,  Un.-Bibl.  No.  399. 
sec.  XI.  8».  —  Montpellier,  Un.  Bibl. 
No.  142.  f.  182.  —  Paris,  k.  Bibl.  mbr. 
sec.  XI.  fol.  No.  5301.  f.  221. 

Ausg.\  '  ap.  Duchesne,  bibliotheca  Clu- 
niacens.  Paris.  1614.  fol.  p.  65-114.  —  *ed. 
Suriu.s,  vit.  SS.  13.  Octbr.  p.  189.  —  » m 
AA.  SS.  Boll.    13.  Oct.  VI.    p.  300-332. 

Uehers. :  franzusisch  par  Bertrand  de  Com- 
paigne.  Aurillac  1715.  8«. 

Frl.-Schr.:    Berthodus,    corament.    pr.aevlu»    in 

AA.  SS.  1.  c.  p.  i;77-30(i. 
Delz oiiK,    notieu    historiquc    sur    r.    G^rand, 

foiidatcur  dc  la  villo  et  du  monast^re  d'Au- 

rillac.    Clermont  Ferrand  1845.     80. 
Kabricius,   bibl.  med.    et  inf.    latinitatiH  ed. 

Man^-I  V.  p.  136. 
MHbillon,    de  s.  Gcraldo  com.  Aur.  in  AA. 

SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  6-11. 

De  8.  Geraldo  abbate  et  episc.  Mageo- 
nensi    in    Hibernia    (f  cca.   700)    STnopsis 


GERALDUS  —  QERARDUS 


117 


histor.  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Mart.  11.  p. 
288-293. 

De  s.  Geraldo  episcopo  Matisconensi  in 
Gallia  (f  942)  » Papebrochii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VII.  p.  88.  89. 
—  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  106. 

De  V.  Geraldo  ord.  canonicorum  regula- 
rinm  Ansedae  in  Lusitania  (f  cca.  1140) 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  756. 

Vita  b.  Geranni  episcopi  Antissi- 
odorensis  (f  914)  auctore  anouymo. 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  438 
-441.  —  *  hiernach  und  ex  ms.  in  AA.  SS. 
Boll.  28.  Jul.  VL  p.  596-599.  Cf.  Boschii 
corament.  praevius  ibid.  p.  593-596. 

De  s.  Gerano  anachoreta  in  quadam  Ae- 
gypti  insula  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jun.  IV. 
p.  814. 

Vita  b.  Gerardescae  Pisanae  ord. 
Camaldulensistertiariaed  cca.1240) 
verosimiliter  a  confessario  coUecta. 

Ausg. :  ex  vet.  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
Mai.  VII.  p.  165-180  c.  Papebrochii  com- 
mentar.  praevio  p.  164.  Cf.  p.  859. 

Vita  s.  Gerardi,  vgl.  auch  Vita  s.  Geraldi. 

Vita  s.  Gerardi  abbatis  Broniensis 
[Brogne ,  f  959)  auctore  anonymo 
saec.  IX.  X. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  252-276.  Cf.  p.  248-252  observ. 
praeviae.  —  *  interpoiirt  ed.  Surius,  vit. 
SS.  3.  Oct.  p.  18.  —  ^in  AA.  SS.  BoU. 
3.  Oct.  11.  p.  3U0-320.  Cj.  Byei  commeut. 
praevius  p.  220-300. 

Acta  s.  Gerardi  confessoris  in  ca- 
stro  Gallinario  dioec.  Soranae  in 
Italia  (^t  cca.  1100)  et  miracula  au- 
ctore  incerto. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Aug.  IL  p. 
695-698.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius 
Und.  p.  693-695. 

Vita  s.  Gerardi  episcopiChanaden- 

sis  {Csanad)  prope  Danubium  i^Mo- 
resanae  ecclesiae,  J^J/ic^/jcAer)  inHun- 
garia  (^f  1046)  auctore  anonymo. 

Erst  nach  1381  gesclirieben. 
Ausg. :  '  zuerst  in  Historia  episc.  Chana- 
densium  ed.  Batthyany.  1790.  4".  —  *  ap. 
Endlicher,  rer  Hangaric.  mou.  Arpad.  p. 
205-234.  —  Vita  alia  auctore  anonymo  {ge- 
schrieben  nach  1083)  '  mit  verandertem  Stil 
ed.  Surius,  vit.  SS.  24.  Septbr.  —  *  wieder- 
holt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VI.  1.  p.  628-631.  —  *ex  ms.  Corsendon- 
cano  (in  Brabantia).  Cracoviae  1511.  — 
*  besser  ex  cod.  ms.  in  AA.  SS.  Boli.  24. 
Septbr.  VL  p.  722-725.  —    »ed.  Petrus  de 


Natalibus   in  Catalogo  SS.   lib.   3.   c.  145. 

Elogium   auctore   Petro    de  Natal.    in 

AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  725.  —  Lectioiies 

de  s.  Gerardo  episc.  et  mart.,    ex  breviar. 

Strigon.  ap.  EndUcher  1.  c.  p.  202-204. 

Erl.-Schr.:   Biidinger,    M.,    osterreichische  Ge- 

schichte  I.  p.  424. 

Stilting,    cominentar.    praevius   in    AA.  SS. 

BoU.  1.  c.  p.  713-722. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  320. 

Vita  s.  Gerardi  episcopi  Potentini 
patria  Placentini,  auct.  Manfredo 
i'otentino  episcopo  in  Lucania, 
successoris  eius  (a.  1119.) 

Av^g.:  ed.  Ughelli,  Italia  sacra  VII.  p. 
135-138  (ed.  prima  p.  178.) 

Vita  s.  Gerardi  episcopi  Tullensis 

(^963  —  994)  et  miracuia  auctore 
Widrico  abbate  IS.  Apri  Tulien- 
sis  monasterii. 

tieschrieben  1027-1049,  von  geringer  Bedeutung. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  sor.  IV.  p. 
486. 

Ausg. :  '  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  April.  m.  p.  206-213.  —  *  besser  ap. 
Marteue,  thesaur.  anecd.  III.  p.  1048.  Gibt 
zugleich  Lib.  II.  miraculorum.  —  *  tvieder- 
holt  ap.  Caimet,  hist.  de  Lorraine  I.  Preuv. 
p.  132-164.  —  *ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  490-505.  —  Appendix  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  213  ex  chrouico  Seno- 
niensi  cap.  13.  (ap.  Dachery,  spicileg.  UI.) 
Cf.  p.  992. 

Erl.  Schr.:  iabriciu.*  bibl.  med.  et  iiif.  latinila- 
tis  ed.  Mansi  VI.  p.  301. 

Vita  b.  Gerardi,  fratris  s.  Ber- 
nardi,  monachi   Claraevallensis   (f 

ll3b). 

Ausg.:  ex  magno  exordio  ordin.  Cisterc. 
auctore  Conrado  monacho  Claraevall., 
postea  abbate  Eberbacensi  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Jun.  U.  p.  700-703. 

Vita  b.  Gerardi  solitarii  tertii 
ordinis  s.  Francisci  (f  1242)  in  Vilia 
Magua  prope  Florentiam  per  Bar- 
tholomaeum  a  Quercu  paro- 
chum  loci. 

Ausg.:  ex  mss.  italicis  latine  in  AA.  SS. 
Boll.   13.  Mai.  III.  p.  247-251 ;    c/.  VU.  p. 

767  (m.  Portrait.) 

Acta  b.  Gerardi  tinctorii,  funda- 
toris  et  magistri  hospitalis  Modoe- 
tiae  in  Lombardia  (t  1207),  iussu 
s.  Caroli  Borromaei  collecta. 

Au^g. :  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p.  768 
-776  (init  3  Abbildungen.) 

De  s.  Gerardo  episc.  Tuliensi,  ubi  de 
restitutione  coenobiorum  s.  Apri  et  s.  Man- 


718 


GERARDUS  —  GERMANUS 


saetJ  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  891-896. 

Vt/l.  Acta  s.  (iaiizlint. 

De  s.  Gerardo,  Gradulfo  et  Girberto  ab- 
batibns  Foutanellensibus  in  Normannia  et 
de  V.  Guntardo  abbate  Gemeticensi  (f  a. 
1031)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu. 
saec.  VI.  1.  p.  .361-365. 

De  s.  Gerasimo  abbate  inPalaestina  prope 
Jordauem  (f  475)  coinment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Mart.  I.  p.  386-389. 

De  s.  Gerasimo  cive  Laurentino  in  Rhe- 
gina  Calabriae  dioec.  in  AA.  SS.  Boll,  24. 
Jun.  IV.  p.  820. 

De  s.  Gerasimo  ord.  s.  Basilii  in  Calabria 
ulteriore  in  AA.  SS.  Bolland.  14.  Jun.  II. 
p.  974. 

Vita  s.  Geremari  =  Vita  s.  Germari. 

Passio  s.  Gereonis  et  aliorum  318 

etc.  Coloniae  Agrippinae  mart.  sub 
Diocletiano,  auctore  Helinando 
ord.  Cisterc.  monacho, 

Ausg.i  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Oct.  p. 
141-143.  —  *in  AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V. 
p.  36-42.  —  Gloria  posthuma  ibid.  p. 
42-57.  —  Inventio  et  elevatio  s.  Gereonis 
ihid.  p.  58-60.  Cj.  Byei  comment.  praevius 
iUd.  p.  14-36  et  Auctarium  ad  AA.  SS. 
Boll.  tomi  V.  Oct.  p.  19-22. 

Erl.-Schr.:  (Kettler,  .1.  J.)  Aurei  martyris,  das 
ist:  Neu  vergiiMter  s.  Gereon.  rait  seiner  li. 
Gesellschaft.  d('ren  Lebens-  und  Marter-Platz 
Beschreibung.. .  Coelln  1714.    80. 

Vita  s.  Gerhardi  =  Vita  s.    l^®''*^^-' 
)Gerardi. 

Vita  b.  Gerici  episcopi  Senonensis,  vid. 
Vita  s.  Ebbonis  et  b.  (ierici. 

Vita  s.  Gerii  (fcca.  1270)  auctore 
Matthaeo  Masio  ord.  erem.  s. 
August.  de  Monte  sancto  iri  Piceno. 

Ausg.:  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
25.  Mai.  VI.  p.  159-161. 

Vita  s.  Gerini  comitis  martyris,  vid.  Vita 
ss.  Leodegarii  episc. 

Vita  s.  Gerlaci  eremitae  in  Belgio 
(f  cca.  1170)  auctore  anonymo. 
Libri  II. 

Auag. :  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Janr.  I.  p. 
306-320.  —  VKa  alia  auctore  Wilhelmo 
Crispio  ibid.  p.  320.  321. 

Acta  b.  Gerlandi  equitis  Hieroso- 
lym.  templariorum  (saec.  XIII.) 

Ausg.:  ex  Italico  Bosii  apud  Truglinm 
»n  AA.  SS.  Boli.  18.  Jun.  III.  p.  6.^2-6.54, 
—  Miracula  primo  post  iuventionem  se- 
mestri  ibid.  p.  655-665. 

De  s.  Gerlando  episcopo  Agrigentino  in 
Sicilia  (f  llOlj    Henschenii   commentarius 


historicus  in  AA.  88.  Boll.  25.  Febr.  III. 
p.  590-593. 

Acta  s.  Germanae  virg.  mart.  in 
prioratu  S.  Germanae  prope  Barrum 
ad  Albam  in  Gallia  (saec.  V.)  au- 
ctore  anonyrao. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct.  l.  i). 
34-36. 

Vita  s.  Germani  abbatis  primi  Gran- 
divallensis  in  dioecesi  Basiieensi  et 
cca.  a.  677  lancea  transfossi  mar- 
tyris  auctore  B  o  b  o  1  en  o  presbytero 
et  monacho. 

Ausg.:    ^  in  AA.  SS.  Boll.    21.  Febr.   IIL 
p.  263-266.  —   >ap.  Mabillon,   AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  511-515. 
Erl.-Schr.:   Rettberer,    Deutschlands   Kirchenee- 
schicliie  U.  \i.  9G. 

Vita  s.  Germani.de  Rota  episcopi 
et  martyris,  ecclesiarum  de  Flam- 
mavilla  et  Carteret  patroni. 

Ausg. :  iuxta  archetjpum  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  I.  p.  716-723. 

Vita  s.  Germani  episoopi  Ambia- 
nensis  in  Gallia  (saec.  V.)  et  histo- 
ria  translationum. 

Ausg.:  ex  variis  mss.  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Mai.  I.  p.  261-270;    cf.  VIL  p.  549-551. 

Vita  s.  Germani  episcopi  Autissio- 

dorensis  (f  448)  per  Constanti- 
num  presbyterum  Lugdunensem 
(cca.  480).  Libri  2. 

Nach  .Schoell,  dc  ecclesiast.  Britonura  Scoto- 
rumque  historiae  fontibiis  p.  24-26  ist  dieBe  Vita 
nicht  von  C,  sondorn  erst  saec.  VI.  rned.  verfasst. 

Handschr.:  Chartres,  Stadtb.  sec.  XI 
No.  193.  —  hist.  du  pay.s.  sec.  XII.  No. 
25.  —  Douai,  Stadtb.  mbr.  .sec.  XIL  fol. 
No.  791.  —  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XIIL  fol.  No.  716.  Tom.  VL  —  Oxford, 
Un.-Bibl.  Bodley.  No.  1174.  —  Paris,  k. 
Bibl.  St.  Germ.  sec.  XIL  No.  497.  —  St. 
Martiu.  ,sec.  XII.  No.  1.  Tom.  III.  —  Tro- 
yes,  sec.  XI.  No.  33.  (cod.  Bouh.  24.) 

Ausg.:  •  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  30.  Jul. 
IV.  p.  358-369  (2.  Ausg.)  —  »m  AA.  SS. 
Boll.  31.  Jul.  VII.  p.  200-221.  —  «Bruch- 
stiitk  ap.  Bouquet,  rec.  I.  p.  642.  —  Vjla 
eadein  metrice  reddita  ab  Herico  monacho 
Autissiodorensi  (f  cca.  881)  cum  eius  epi- 
stola  ad  Carohim  Calvnra.  Libri  6.  {Hand- 
schr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germ.  sec.  IX. 
X.  No.  1048)  '  (cura  et  .studio  P.  Pes.seliaei). 
Paris.  1543.  8».  —  *  wiederholt  in  AA.  SS. 
BoII.  31.  Jul.  VII.  p.  221-225.  —  (C/.  Barth, 
adversaria  XXXIV.  20.  —  Bie  Epistola 
allein  ap.  Duchesne,  histor.  Franc.  scr.  II. 
p.  470-572 )  —  JHlracula  s.  Germani  auctore 
eodem  Herico  monacho.  Libri  2.  '  ap. 
Labbo,    bibl.   nova   I.   p.  531-569.   —   *m 


GERMANUS 


Tisr 


AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  255-283.  —  » Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  111.  p.  402.  448.  —  De 
ecclesia  s.  Germani  Autissiod.  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p.  531.  —  Seriuo  Herici  mon. 
Autiss.  in  soleninitate  s.  Germani  recitan- 
dus  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  284.  285.  — 
Appendix  I  ad  s.  Herici  librum  II.  de 
mirac.  s.  Germani  auctore  anonymo,  ex 
ms.  ibid.  p.  285-287.  —  Appendix  II  ad 
s.  Herici  historiam  de  miraculis  s.  G-i,  ex 
variis  auctoribus  coUecta  ibid.  p.  287-290. 
—  Appendix  UI  de  miraculis  s.  G-i  Se- 
lebiensibus  auctore  anonjmo  (ex  historia 
Selebiensis  in  Anglia  mouasterii  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p..o94)  ibid.  p.  290-304. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Geschichte  der  romischen  Li- 

teratur  im  karolingischen  Zeitalter  p.  111. 
Boschius,    commentar.  praevius    in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  181-200. 
Fabricius,  bibl.  med.  et   infimae  latinitatis. 

Lib.  V.  p.  325-328. 
Maldonado,    J.    Ant.,    vida    de    s.    German, 

obispo   antisiodorense,    patron    del  Jugar  de 

Escalonilla.    Madrid  1731.    40. 
Viole,  D.  G.,  la  vie  et  les  miracles  de  s.  Ger- 

main,  ^veque  ^'.'^uxerre.    Paris  1754.    40. 

Vita  s.   Germani  episcopi   Parisi- 

ensis  (f  576)  auctore  Venantio 
Fortunato  presbytero  coaevo, 
postea  episcopo  Pictaviensi:  ,Beatus 
igitur  Germanus/ 

Handschr.:  Coln,  VI.  18.  mbr.  sec.  XH. 
fol.  —  Middlehill  (ungeordn.  Mpte.  bei 
Hanel)  mbr.  sec,  XIH.  fol.  —  St.  Omer, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol.  715.  No.  3.  — 
Paris,  k.  Bibl.  3801.  mbr.  sec.  XH;  — 
sec.  XIV.  Colb.  No.  5278.  44;  —  sec.  XHL 
5296.  19;  —  sec.  Xm.  5346.  1 ;  —  s.  XH. 
mbr.  5365.  fol.  19;  —  s.  X.  mbr.  5568.  — 
s.  XIII.  mbr.  5323.  —  St.  Germ.  sec.  XIIL 
No.  73;  —  sec.  X.  4o.  No.  507;  —  mbr. 
sec.  XV.  506;  —  sec.  XL  No.  1049».  — 
St.  Martin.  sec.  XII.  No.  1.  Tom.  VI.  — 
Arsenalbibl.  sec.  XII.  No.  43. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  28.  Mai.  p. 
314  (ed.  2.)  —  »  ap.  Duchesne,  hist.  Frane. 
script.  I.  p.  464.  —  *  hiernach  in  AA.  SS. 
BoU.  28.  Mai.  VL  p.  778-787.  —  (Appen- 
dix  I.  de  miraculis  in  sepultura  ex  Gregorio 
Turon.  ibid.  p.  787.  —  Appendix  U,  se- 
lecta  ex  poemate  XI.  libri  II.  per  Fortuna- 
tum  ibid.  p.  787.)  —  *ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  L  p.  234-245.  —  »  hier- 
nach  in  F-i  oper.  ed.  A.  Luchi.  Romae 
1786.  4ML  p. 26-53.  — "Auszugap.Bouquet, 
rec.  III.  p.  443. 

—  Epitaphluin  s.  Germani  per  Chilpericum 
regeni  '  ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  245.  —  '  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  script.  I.  p.  918.  —  »m  AA.  SS. 
BoII.  28.  Mai.  VI.  p.  787. 

—  Miracula  ab  a.  846-874  auct.  Aimoino 
monacho  S.  Germani  de  Pratis  (yeschrie- 
ben  892,  nicht  ohne  historischen  Wert)  ^in 
Jac.   Mosaudri   append.    ad   Surii    vit.  SS. 


25.  Jul.  VII.  p.  594  sq.  —  *  besser  in  AA. 
SS.  BoII.  28.  Mai.  p.  796-805.  —  »  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p. 
104-118.  —  Fragmentum  de  Normanno- 
rum  gcstis  circa  Parisiacam  urbem  et  de 
divina  in  eos  ultione  tempore  Caroli  Calvi 
reg.  Franc.  hieraus  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  II.  p.  655-659. 

—  Translalio  a.  754  auctore  monacho 
Pratensi  anonymo  synchrono  'ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IIL  2.  p.  94-104.  — 
»m  AA.  SS.  BoII.  28  Mai.  VI.  p.  788-796. 
—  *Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  XIV. 
p.  24. 

Erl.-Schr.:   Duplessy,    histoire   de  s.   Germain. 
Paris  1841.    32  mo. 
Henschen.    comraent.    praevius   in  AA.    SS- 

Boll.  1.  c.  p.  774-778. 
Observationes    praeviae  ap.  Mabillon  1.  c. 
p.  92-94. 

Acta  s.  Germani  episcopi  Veson- 
tionensis  in  comitatu  Burgundiae 
(t  cca.  407)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  11.  Oct.  V.  p. 
625.  626  c.  Fonsoni  comment.  p.  622-625. 

Vita  s.  Germani  hegumeni  funda- 
toris  monasterii  Cosinitres  in  con- 
finiis  Thraciae  et  Macedon.  Graece. 

Ausg.:  latine  interprete  Dan.  Cardon  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p.  162-167.  — 
Biog  xai  nokiTfia  rov  rsQ/xuyov  tov 
avGTrjatifxifov  rijv  ai^uofxiuv  fxovrjv  rrjg  Ko- 
a>iviTQyjg  ibid.  III.  append.  p.  7*-l2*. 

Acta  s.  Germani,  Paulini,  Justi  et 
Scicii  martyrum  sub  Diocletiano, 
Gerundae  in  Catalonia,  apocrypha. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  8.  Jun.  II.  p. 
59-62  nebst  Papebrochii  censura. 

De  s.  Germano,  Coelestino,  Felice  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Mai.  L  p.  179. 

De  s.  Germano  ,  Coelestino  ,  Sanctina 
mart.  Alexandriae  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Mai. 
L  p.  181. 

De  s.  Germano  episc.  in  Mannia  sive 
Mona,  maris  Hibernici  insula  (sec.  V.)  Sol- 
lerii  notitia  ex  vita  s.  Patricii  in  AA.  SS. 
Boll.  3.  Jul.  I.  p.  667. 

De  s.  Germano  eremita  et  mart.  in  Ar- 
vernia  (•{•  ante  saec.  XI.)  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Oct.  Vn.  2.  p.'  1123-1124. 

De  s.  Germano  patriarcha  Constantino- 
politano  (f  p.  780)  Henschenii  commentatio 
in  AA.  SS.  BoII.  12.  Mai.  IIL  p.  155-161. 
Cy.  p.  681. 

De  s.  Germano  presb. ,  Prosdoco  diac. 
et  Valentino ,  martyr.  Alexandriae  in  AA. 
SS.  BoU.  29.  April.  IIL  p.  615. 

De  s.  Germano  priore  et  aliis  tribus  mo- 
nachis  Taluerensibus  (f  cca.  1050)  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1. 
p.  735-737. 


720 


GERMANICUS  —  GERVASIU8 


De  8.  GermanicO  martyre  Smyrnae  in 
Asia  (t  168)  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Janr.  II. 
p,  213.  214. 

Vita  s.  Germari  abbatis  Flavia- 
censis  (f  058?)  auctore  anonymo 
pervetusto. 

Ausg.:  '  in  Guiberti  abb.  Novigent.  opera 
ed.  d'Achery.  Paris.  1651.  fol.  p.  667-671. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben  saec. 
U.  p.  475-483.  —  *wiederhnlt  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  Septbr.  VI.  p.  698-704.  —  Auszug 
a  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  655. 

—  bap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  550.  —  Hi- 
sto  ria  translationis  auctore  anonymo  (saec. 
Xn.)  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  704 
-708. 

Erl.-Schr.:  Perier,  comm.  praevius  ibid.  p.  692- 
698. 
Roth,     Gescbichte    dcs    Benefizialwesens    p. 
238.  442. 
De  s.  Germelina,  Laetissima,  Felicia  etc. 
martyr.  Nicomediensibus  in  AA.   SS.  BoU. 
27.  April.  UI.  p.  488. 

Vita  s.  Germerli  episcopi  Tolosae 
in  Gallia  (f  545)  auctore  anonymo 
antiquo. 

Ausg. :  '  ex  ms.  Tolosano  in  AA.  SS. 
Boll.  16.  Mai.  III.  p.  592-595.  Cf.  VII.  p. 
777.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p. 
385.  386. 

De  s.  Geroldo  Coloniensi  pro  martyre 
culto,  apud  Cremonara  in  Italia  (f  1241) 
Suyskenii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Oct.  III.  p.  955-964. 

De  s.  Geroldo  eremita  et  bb.  Udalrico 
et  Cunone  filiis  eius,  ord.  s.  Benedicti  in 
Rhetia  (saec.  X.)  '  Papebrochii  dissert.  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  April.  II.  p.  628-630.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  554-556. 

Vita  s.  Gerontii  episcopi  Italicae 
in  Hispania  (saec.  1.)  metrice. 

Ausg.:  ap.  Florez,  Espana  sagrada  UI. 
append.  No.  6. 

Erl.-Schr.:  Cuper,    comraentarias    historicus   in 
AA.  SS.  Boll.  2b.  Aug.  V.  p.  108-110. 

De  s  Gerontio  archiepiscopo  Mediola- 
nensi  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai. 
U.  p.  43.  44;  c/.   VII.  p.  600. 

De  s.  Gerontio  episc.  Ficoclensi  et  mart., 
Calliensi  in  Umbria  patrono  (f  501)  Pape- 
brochii  commentar  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai. 
II.  p.  461-464.  Cf.  p.  845, 

De  8.  Gerontio  et  Edentio  Aturi  in  Aqui- 
tania  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai.  II.  p.  104. 

De  b.  Gertrude  filia  s.  Elisabethae  Thu- 
ringicae  ord.  Pracmonstrat.,  abbatissa  Alden- 
bergensi  in  Germania  (f  1297)  Sollerii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boli.  13.  Aug.  UI.  p.  142 
-143. 

De  8.  Gertrude    sorore    Karoli     Magni, 


quae  in  Franconia  colitur  dissertatio  ^in 
AA.  SS.  Boll.  17.  Murt.  II.  p.  601-604.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s  Ben.  saec.  lU. 
1.  p.  718.  719. 

De  s.  Gertrude  virg.  mart.  Valduleti  in 
Lotharingia  in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  VII.  p. 
514.  515, 

Vita  s.  Gertrudis  ab  Oosten  vir- 
ginis  Beghinae  Deiphensis  in  Bel- 

gio  (t  1358). 

Ausg.:  ex  ms.  Ultraiectino  in  AA.  SS, 
Boll.  6.  Janr,  I.  p,  349  353. 

Vita  s.  Gertrudis  abbatlssae  Nivel- 
lensis  in  Brabantia  (t'a.  659)  au- 
ctore  coaevo  clerico  aut  presbyte- 
ro  domestico. 

Handschr.:  Admont,  Stiftsbibl.  mbr. 
sec.  XL  fol.  —  Coln,  VL  20.  mbr.  sec. 
XU,  fol.  —  Brussel,  k.  Bibl.  mbr.  sec, 
XIL  4«.  —  St.  Gallen,  Stiftsbibl.  No.  566. 

—  Leipzig,  Un.-Bibl,  671.  2.  —  Miin- 
chen,  k.  Hofbibl.  (Cat,  Schmelleri)  No. 
149.  Benedictob.  49.  sec.  IX.  —  St.  Omer, 
Stadtbibl.  mbr.  sec.  XIII.  fol.  716,  Tom.  U. 

—  Oxford,  Un.-Bibl,  Bodley.  8687.  Fel- 
ler  I.  mbr,  sec,  XII.  —  Paris,  k.  Bibl. 
St,  Germ,  sec.  XIII.  No,  1085, 

Ausg.:  '  ex  variis  mss.  in  AA.  SS.  BoU, 
17.  Mart,  II,  p.  594-600.  —  *  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  462-475.  — 
JSine  Ueberarbeitung  des  10,  Jahrk.  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS,  17.  Mart.  U,  p,  302  (p.  197 
ed.  2ila.)  —  Auszug  ap,  Bouquet,  rec,  lU. 
p.  617. 

Uebers.:  La  vie  et  les  oeuvres  de  s.  Ger- 
trude,  vierge  et  abbesse  de  l'ordre  de  s. 
Benoist,  trad.  de  lat,  en  fran(;.  par  Jos. 
Mege,  Paris  1687.  8». 

Erl.-Schr.:  Comraentarius  praevius  tn  AA.  S8. 
B.  1    c.  p.  592-591. 
Uirsch,  de  vita  et  acriptis  Sigiberti  GembU- 

consi;*  p.  6t. 
Rycltel,    Geldolph.  a.    historia    ».    Gertrudis. 
Loiianij  I6U7.  4».    16".  4«.    (trad.  en  fran?. 
Brux<-lieR  1(39.     l'2mo.) 

Vita  s.  Gerulphi  martyris  Trun- 
chinii  in  Flandria  (saec.  VIII.  med.) 
auctore  anonymo. 

Handschr.:  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XUL  No.  716.  Tom.  V, 

Au^g.:  ex  mss.  m  AA,  SS.  Boll.  21.  Sept. 
VI,  p,  259-264.  —  Adventus  reliquiarum 
auctore  anonymo  ibid.  p,  264-267.  —  Mi- 
racula  ibid.  p.  267-270.  Cf.  Suyskenii  com- 
mentar,  praevius  ibid.  p.  250-259, 

Vita  s,  Geruntii  =  Vita  s.  Gerontii, 

Passio  s  Gervasii  diaconi  marty- 
ris  (saec.  IV.  V.)  in   agro   Cabilo- 

nensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  II,  p. 
314-316. 


GERVASTUS  —  GISLEMERIUS 


m 


De  s,  GervasioetProtasiofratribusmart. 
Mediolani  apud  Insubres  in  Italia  (saec.  I. 
aut  II.)  Papebrochii  commentarius  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  Jun.  III.  p.  817-846.  Cf.J&n- 
ningi  append.  tbid.  Jun.  VI.  1.  p.  209-216 
et  Muratorii  dissert.  de  anno  quo  ss.  P-i 
ac  G-i  corpora  per  s.  Ambrosium  fucre  in- 
venta  —  in  eiuad.  anecdot.  Mediol.  1697. 
4«.  I.  p.  171-177. 

Vita  s.  Gervini  abbati.s  Centulen- 
sis  in  Pontivo  (t  1075)  auctpre  Ha- 
riulfo  monacho  Centulensi. 

Ausg. :  ex  eius  chron.  Centul.  (ap.  d'Achery, 
spicil.  IV.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  2.  p.  319-337.  —  Yila  alia 
auctore  Johanne  Capella  (saec.  XV.) 
in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mart.  I.  p.  283  288  c. 
notis  Henschenii. 

Vita  s.  Gervini,  Hariulfi  in  Alden- 
burgensi  abbatia  Flandriae  deces- 
soris,  auctore  Hariulfo  monacho. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  April.  U.  p. 
495.  496. 

Vita  s.  Geseiini  =  Vita  s.  Gotselini. 

Acta  s.  Getulii,  Cerealis,  Amantii 
etc.  martyrum  cca.  a.  124. 

Ausg.:  ^  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Jun.  p. 
163.  —  *  ex  mss.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  Jun.  II.  p.  265-267. 

De  b.  Gezzelino  confessore  Slebusrodae 
apud  Coloniam  Agrippinam  Pinius  in  AA. 
SS.  BoU.  6.  Aug.  II.  p.  172.  173. 

Vita  di  Ant.  Giacomini  (f  1517),  vid.  Pitti. 
Vita  s.  Gibriani  presbyteri  in  di- 
oecesi  Catalaunensi  et  Remensi  (f 
cca.  309)  et  miracula. 

Ausg. :  ex  cod.  Remensi  in  AA.  SS.  Boll. 
S.Mai.  II.  p.  301. 302.  —  His(orla  translationis 
auctore  Flodoardo  lib.  3.  c.  9  ibid.  p. 
302.  Vgl.  p.  843  u.  VII.  p.  618.  —  Miracula 
post  translationem  corporis  in  novam  arcam 
a.  1145  patrata  et  a  Baldewino  mona- 
cho  coaevo  descripta;  libri  3  in  AA.  SS. 
Boll.  Mai.  VII.  p.  619-651.  —  Appendix 
ex  Guilielmi  Marloti  historia  Remensi  ibid. 
p.  651. 

Vita  Gilberti  abbatis  et  conditoris 
monasterii  2s'ovem  fontium  (f  1152) 
auctore  anonymo. 

Auag.:  »  ap.  le  Paige,  bibliotheca  Prae- 
monstratensis  p.  482.  —  'wiederhoU  in  AA. 
SS.BoU.  6.  Jun.  I.  p.  762-766. 

Vita  s.  Gilberti  fundatoris  ord. 
Sempringhamensis  in  Anglia  (f  a. 
1189)  auctore  coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr.  1.  p. 
670-572.  —  Vila  alla  ex  ms,  Valiis  Rubeae 


et  Capgravio  ibid.  p.  672.573.  Cf.  Hen- 
schenii  comment.  praevius  ibid.  p.  567-570. 

De  3.  Giiberto  episc.  Cathenensi  in  Scotia 
(t  cca.  1240)  m  AA.  SS.  BoU.  1.  Apr.  I. 
p.  49.  50. 

De  s.  Gilberto  sive  Gisleberto  episcopo 
Meldensi  in  Gallia  (f  post  1000)  Bollandi 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Febr.  II.  p.  717-719. 

Yitst  s.  Gildae  Sapientis  abbatis 
Ruyens.  inBritanniaArmorica(saec. 
VI.)  auctore  Ruyensi  monacho  ano- 
nymo  (saec.  XI.) 

Ausg.:    ^  ed.   Joh.   a  Bosco    in  Biblioth. 

Floriacens.  Lugd.  1605.  8».  p.  429.  —  »mc- 

derholt  in  AA.  SS.  Boll.    29.  Janr.    II.    p. 

958-967.    —    ^  vollstandiger    ap.    Mabillon, 

AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.    p.  138-152.  — 

*Auszug  ap.  Bouquet,   rec.  III.  p.  449;  X. 

p.   377.    —    Vita    alia    auctore    (ut  fertur) 

Caradoco  Lancarvanensi  (f  antell54) 

ed.  J.  Stevenson  in  Gildas  de  excidio  Bri- 

tanniae.  Londini  1838.  8».  p.  XXV-XLI. 

Erl.-Schr.:    De    s.    Gilda    Sapiente  m  AA.  SS. 

BoU.    1.   c.  p.  952-958    (G  ae   aetas;    an  G-ae 

phires  ?    eorum    scripta;     Gildas    unicus    in 

Gallia;    vita  G-ae  a  quo  scripta;    G-ae  me- 

moria  in  sacris  fastis). 

Vgl.  Gildas. 

De  s.  Gildardo  episcopo  Rotomagensi  in 
Gallia  (t  post  508)  Henschenii  commentar. 
histor.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Jun.  H.  p.  67-69. 

De  s.  Gildardo  presb.  Luperciaci  in  ter- 
ritorio  Nivernensi  Galliae  (saec.  VII.)  Pinii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Aug.  IV.  p. 
840.  841. 

Vita  s.  Gilduini  canonici  Dolensis 
in  Britannia  (f  1U77)  auctore  mo- 
nacho  Carnotensi  anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Aug.  Du-Paz,  historia  gcnea- 
logica  illustrium  familiarum  Britanniae.  — 
» loiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr.  II. 
p.  791-793. 

Vita  b.  Giraldi  de  Salis,  confesso- 
ris  (t  1120)  Castellariis  in  dioec. 
Pictaviensi  auctore  anonymo  Ca- 
stellariensi  monacho  cca.  iin.  saec. 
XIII. 

Ausg. :  ^  ap.  Martene ,  ampl.  collect.  VI. 
p.  989-1014.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Oct.  X.  p.  254-267.  Cf  v.  Heckii 
comment.  praevius  ibid.  p.  249-254. 

De  s.  Gisela  uxore  s.  Stephani  Hunga- 
rorum  regis,  tuni  abbatissa  (f  1095)  «p. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2. 
p.  893-894. 

Eri.-Schr.:  Roka,  Joh.,  Leben  der  h.  Glsela. 
Wien  1770.     8<». 

Vita  s.  Gisleberti  =  Vita  s.  Gilberti. 
De  s.  Gislemerio  mart.  legionis  ut  fertur 
Thebaeae  milite,  I3urgi  S.  Domnini  iu  Italia 

46 


722 


GISLENUS  —  GOAR 


Stickeri  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Sept. 
V.  p.  813. 

Vita  s.  Gisleni  confessopis  et  con- 
ditoris  Sellensis  (Ursidongi  al.,  ho- 
die  St.  Ouislain,  Gislenopolis)  in 
Hannonia  (f  cca  681)  auctore  ano- 
nymo  vel,  ut  aliis  videtur,  Raine- 
rioraonachoSeliensi  (saec.  XI.) 

JBandschr.:  Montpellier,  Un.-Bibl.  — 
St.  Oiner,  Stadtbibl.  mbr.  sec.  XIII.  fol. 
No.  716.  Tom.  V. 

Ausg. :  '  ohne  Namen  des  Verf.,  Vortoort 
u.  daa  Buch  der  miracida  ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  9.  Octbr.  p.  133  (ed.  2a.)  _  ^voll- 
st&ndig  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec,  II.  p.  790-796.  —  *  wiederholt  in  AA. 
SS.BoU.  9.  Oct.  IV.  p.  1030-1034.  —  In- 
ventio  et  miracula  s.  G-i  scripta  ab 
anonymo  s.  G-i  discipulo  saec.  X.  '  ibid. 
p.  1035-1037.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  524.  —  Vita  alia  auctore  Philippo 
Harweng  de  Eleemosyna  abb.  Praem. 
(t  p.  1180)  m  Philippi  operib.  ed.  Nicol. 
Chamart.  Duaci  1621.  fol.  p.  766-773.  — 
Ex  libro  miraculorum  scripto  a  Rainero 
monacho  Cellensi,  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  796 
-800. 

Erl.-Schr.:  Ghesquifere,  comiTientar.  praevius 
I»  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  10101029. 

Histoire  .litt^raire    de  la   France    VI.  p.  86. 

Marlier,  Jer.,  abr^g^  de  la  vie  de  saint  Ghis- 
lain.    Mons  1763.     12mo. 

(Slmon,  Jaeq.)  La  vie  du  trfescelebre  confess. 
8.  Guislain,  fondateur  et  premier  abb^  de  la 
Celle  dcs  apostres  s.  Pierre  et  s.  Paul,  ditte 
maintenant  dc  s.  Guislain  en  Ilainau.  Mons 
1636.    80. 

Vita  s.  Glaphyrae  virg.  Amaseae 
in  Ponto  (f  cca.  324.) 

Ausg.:  ex  actis  s.  Basilei  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Janr.  I.  p.  771-772. 

De  s.  Glisente  confessore  in  territorio 
Brixiano  (saec.  IX.)  Sollerii  sylloge  in  AA. 
S8.  BoU.  26.  Jul.  VI.  p.  318.  319. 

Vita  s.  Glodesindis  abbatissae  Met- 

tensis  (f  830)  auctore  Jolianne 
abbate  Gorziensi  (Mettensi)  saec. 
X. 

Cap.  5  ist  wichtig  ftlr  die  Gesch.  Kaisers  Lo- 
thar  I. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p. 
724-727.  —  »  m  AA.  SS.  BoII.  25.  Jul.  VI 
p.  210-225.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.' 
s.  Ben.  .saec.  II.  p.  1087-1090.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  461.  —  *  wter- 
polirt  ed.  Surius,  vit.  SS.  25.  Jul.  —  Vita 
altera  antiquior  auctore  monacho  quo- 
dam  anonymo  ex  4mss.  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  203-210. 

—  Miracuia  et  historia  translationisauctore 
Johanne  abbate  Gorziensi  [f  973;  mit 
Nachrichten  iiber  die  Klosterrejorm  des 
Metzer  Sprengels.    {Handschr.:    Paris,   k. 


Bibl.  St.  Germ.  No.  1410.  sec.  X.  Einzige)] 
'  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p.  727-739. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
IV.  1.  p.  436-448.  —  *  hiemach  praef.  et 
capp.  32.  45.  47.  48.  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
IV.  p.  236-238. 

Erl.-Sehr. :  B  o  s  c  h  i  u  s,  comracnt.  prae viu.H  m  AA. 
SS.  B.  I.  c.  p.  198-203. 
Fabricius,  bibl.  lat.  med.  aevi  ed.  Mansi  IV. 
p.  46. 

Acta  s.  Glyceriae  virg.  et  Laodi- 
cii  custodis  carceris  mart.  (f  cca. 
177)  Heracleae  in  Ttiracia. 

Auag.:  '  lat.  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Mai. 
p.  132-134  (ed.  2»-).  —  *  ex  ms.  graeco 
latine  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  III.  p.  189 
-192.  —  Appendix.  Reliquiae  Lemni. 
Unguentum  ex  monumento  Heracleae  di- 
stillans  ibid.  p.  192.  193.  —  'AS^lriatg  xijg 
/u.  rlvxfQlas  ibid.  III.  append.    p.  12*-15*. 

Vita  s.  Glycerii  episcopi  =  Vita  s.  Licerii 
vel  Glycerii. 

De  8.  Glycerio,  Donato,  Therino  mart. 
apud  Graecos  (f  303)  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  April.  III.  p.  164. 

De  s.  Glycerio  episc.  Mediolani  iu  In- 
subria  (f  cca.  438)  Perierii  sylloge  tnAA. 
SS.  BoU.  20.  Septbr.  VI.  p.  161-163. 

Vita  s.  Goaris  presbyteri  confesso- 
ris  (.saec.  VI.)  ad  S.  Goarem  in 
agro  Trevirensi  {8t.  QoarsceUe) 
auctore  anonymo,  forte  subaequali. 

Die  Schreibart  deutet  nicht  auf  merowingi.sche 
Zeit,  kommt  nicht  iib.  d.  9.  Jahrli.  hinaus. 

Ausg. :  '  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul. 
n.  p.  333-337.  —  »ap.  Mabillou,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  U.  p.  276-280.  —  » ap. 
Cointe,  annales  ad  a.  597.  No.  10.  —  *ap. 
Hontheim,  histor.  Trevirensis  diplomat.  III. 
p.  976.  —  '  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  UI. 
p.  540.  —  Vita  aiia  et  miracula  auctore 
Wandelberto  Prumiensi  [(flor.  cca.  839.) 
Handschr.:  Chalons,  bibl.  Vit.  SS.  sec. 
XU.  4».  —  Dijon,  Un.-Bibl.  No.  383.  Vol. 
lU.  —  Douai,  Stadtb.  mbr.  sec.  XU.  fol. 
No.  791.  —  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  666. 

—  London,  brit.  Mus.  Harley.  2801.  148. 

—  Montpellier,  Un.-Bibl.  No.  1.  Vit.  SS. 
Vol.  U.  f.  13.  —  Oxford,  Un.-Bibl.  Bod- 
leyliei:  Wandelbertus  in  vit.  s.  Goar. — 
St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec.  XU,  fol.  715. 
No.  3.  —  mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  716. 
Tom.  VII.  —  Paris,  k.  Bibl.  No.  3801. 
sec  XII.  Colb.  No.  5294.  5296  A.  5322.  5323. 

—  St.  Germ.  sec.  XIU.  No.  489.  —  sec 
X.  No.  1040.  —  St.  Mart.  scc.  XII.  No.  1. 
Tom.  lU.  —  Koln,  VL  21  v.  J.  1463.  — 
Stuttgart,  mbr.  fol.  max.  sec.  XII.  f.  9'.] 
'ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Jul.  p.  92  (p. 
112  ed.  2i.)  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec  U.  p.  281-299  (miracula 
ibid.   saec.  IV.  1.   p.  611.)    —    »zuni  Theil 


GOBANUS  —  GODEHARDUS 


723 


in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jal.  11.  p.  327  (mira- 
cula  p.  337-346.) 

Erl.-Schr. :  F  a  b  r  i  c  i  u  s  ,   bibl.  ined.  et  i  nf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  315. 
Grebel.  Al.,    Ge.sch.  der  Stadt  St.  Goar.    St. 

Goar  1S48.    Ausfuhrlich  behandell. 
Heber,  Pli..  die  vorkarolingischen  christlich. 

Glaubenshelden  am  Rhein.     Frankfurt  a.  M. 

1858.  p.  130-140. 
Liegenda   s.  Goaris    et  miracula.    Moguntiae 

(Petr.    Schoeflfer)   impensis    Joh.    Gisen    de 

Wastedten  1489.     4». 
Papebroch,    comment.  praevius   in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  327-332. 
Rettberg,  Kirchengeschichte  Deutschlands  I. 

p.  465.  481. 

Vita  s.  Gobani  presbyteri  Hiberni 
et  mart.  apud  sui  nominis  oppidum 
in  Francia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Jun.  IV.  p. 
23-25  c.  comment.  praevio  p.  21-23. 

Vita  b.  Goberti  ord.  Cisterc.  in 
abbatia  Villariensi  in  Brabantia  (f 
1263)  auctore  anonymo  coenobii 
Villariensis.  Libri  3. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug.  IV. 
p.  377-395.  Cf.  Dolmansii  comment  praev. 
ibid.  p.  370-377. 

De  s.  Goberto  confessore  Fossis  inBelgio 
in  AA.   SS.   BoU.  26.  Janr.  II.  p.  752. 

Vita  s.  Godebertae  virginis  Novi- 
oduni  in  Belgica  secunda  (f  cca. 
700)  auctore  ut  videtur  Ratbodo 
episcopo  Noviomensi  (f  1098.) 

Ausg. :  '  mit  verdndertem  Stil  ed.  Surius, 
vit.  SS.  11.  April.  —  *ed.  Papebroch  in 
AA.  SS.  BoU.  11.  April.  II.  p.  32-36.  — 
*Auszug  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  I. 
p.  671.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  578. 

Krl.-Schr.:  Vie  de  s. Godeberte,  patron  deNoyon, 
extraite  d'un  Ms.  latin  et  trad.  en  fran^.  par 
L.  de  Montigny.    Paris  1630.    8o. 
Vgl.  Vita  s.  Medardi. 

Vita  s.  Godefridi  comitis  Capen- 
bergensis  (f  1127)  auctore  anonymo 

—  1149. 

Havdschr.:  verloren. 

Ausg.:  '  ed.  Nic.  Serarius.  —  *wiederholt 
mit  sehr  zahlreichen  Anmerkungen  von  J. 
Gamansius  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I. 
p.  846-856.  —  »ed.  Jaflfe  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  Xn.  p.  513-530.  —  Yila  altcra  {sie  ist 
in  Versen  abgefasst,  wahrscheinlich  von  dem- 
selben  Verf.  der  vorhergehenden)  ed.  Ga- 
mansius  in  AA.  SS.  Bofl.  1.  c.   p.  860-863. 

—  Vl(a  terlia  {Oamans  glaubt,  dass  Propst 
Hermann  zu  Cappenberg  [1171-1210]  der 
Verf.  sei.  Geschrieben  nach  1204)  '  ed.  Ga- 
mansius  1.  c.  p.  857-860  u.  wird  wiederholt 
'ibid.  p.  1111-1113.  —  »ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  13.  Janr.  —  De  eodemGodfrido 
ex  vita  s.  Norberti  cap.  32.  m  AA.  SS.  BoU. 
1.  c.  p.  856.  867. 


ErLSehr.:    Gamansius,    Joan.,    comment.  hist. 
de  Godefrido  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  834-845. 
Lepaige,  Joh.,    biblioth.  ord.    Praemonstr.  I. 

2.  p.  440. 
Strunck,  M.,   Westphalia  sancta  ed.  Gieferg. 

Paderb.  1854.  L  p.  103-114. 
Wattenbach,    Doutschlands   Geschichtsquel- 
len  p.  347. 

Vita  s.  Godfridi  episcopi  (1104 — 
1118)  Ambianensis  in  Gallia  auctore 
Nicolao  Gallo  monacho  Suessio- 
nensi  S.  (Crispini  Bouquet)  Medardi 
(cca.  1110.) 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  8.  Novbr. 
p.  209  (ed.  2a.)  —  *fragmentum  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  174-181. 

Vita  b.  Godefridi  presbyteri  ord. 
Cisterciensis  Villarii  in  Brabantia 
(saec.  XII.  fin.)  auctore  anonymo 
coenobii  Villariensis  asceta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Oct.  I.  p.  534 
-537.  Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid.  p. 
531-533. 

Vita  s.  Godegrandi  =  Vita  s.  Chrodo- 
gangi. 

Vita  s.  Godehardi  episcopi  Hilde- 
nesheimensis  (1022 — 1038)  prior  au- 
ctore  Wolfherio. 

1038  geschrieben,  spater  1054  iiberarbeitet  (ist 
die  folgende).    Reichhaltig. 

Handschr.:  vid.  Pertz.  mon.  scr.  XI.  p. 
.  164.  165. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p. 
167-196.  —  Vita  eiusdem  secunda  auctore 
Wolfherio  [ist  die  1054  gemachte  Ueber- 
arheitunq  der  vorhergehenden ;  gut  geschrie- 
ben.  Wichtig  wegen  der  darin  enthaltenen 
landwirthschaftlichen  Nachrichten.  —  For 
bricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  lib.  1. 
364  nennt  ihren  Verfasser  Arnoldus  ex 
canon.  Herveldensi  Altahensis.  — 
Vgl.  Vita  b.  Guntheri.  { Handschr. :  vid. 
Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  164.  Vgl.  Pertz' 
Archiv  VU.  p-  438;  XI.  p.  304)]  '  Lipsiae 
1518.  4**. ;  gWt  nur  ein  JExcerpt  des  Buches. 
—  »ed.  Surius  in  vit.  SS.  VII.  p.  362-383 
(4.  Mai.  p.  55.  ed.  2a.)  —  » ap.  Brower, 
sidera  Germaniae.  a.  1616.  Der  Text  ist 
besser,  aber  nicht  geniigend.  —  *  ed.  Hea- 
schen  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I.  p.  502- 
519.  Supplemente  zu  den  liesarten  ibid. 
Mai.  Vn.  p.  581.  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  396-425.  — 
'iciederholt  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  482-517.  Text  voller  Fehler.  —  'ed.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  196-218.  —  •  Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  662. 

—  Historia  eanonisationis  s.  Godehartfi 
ab  Innocentio  II  facta  =  Translatio  s.  Go- 
dehardi. 

—  Miracula  a  s.  Godehardo  episcopo 
Hildesh.  in  vita  patrata  et  iu  actibus  prio- 

46* 


724 


GODEHARDUS  —  G0LVENU8 


ribus  non  indicata,  '  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XI.  p.  218-221.  —  *vorher  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Mai.  I.  p.  519-521.  C/.  p.  793.  -  » ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  a.  Ben.  saec.  VI.  1. 
p.  425-430.  Cf.  p.  446. 

—  Translatio  s.  Godehardi  a  1132 
auctore  anonymo  {ffandsckr.:  fehlen)  'zu- 
aammen  viit  Vita  s.  Godehardi.  Lipsiae 
1518.  4°.  —  *iciederholt  ap.  Brower,  sidera 
Germaniae  a.  1616,  mit  Besserungen  aus 
eijiem  hilJesheimer  Mpte.  —  *  vnederholt 
von  Henscben  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  I. 
p.  521-530.  Cy.  p.  793.  u.  —  «ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VL  1.  p.  ^.^iO^^^. 

—  *ap  Leibnit.,  scr.  rer.  Briinsv.  I.  p.  bOh. 

—  •ap.  Pertz,    mon.  scr.  XII.   p.  639-65'2. 

—  '  fragment.  (de  concilio  Remensi  a.  1131 
celebrato)   ap.  Bouquet,   rec.  XIV.  p.  237. 

—  Einige  Lesarten  gab  Henschen  noch  in 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  VII.  p.  582. 

—  Versus  in  laudem  s.  Godehardi 
{Eandschr.:  Brussel,  8883-8894.  mbr. 
saec.  XIII.)  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  221. 

Erl.-Sehr.:  Contzeu,  die  Geschichtschreiber  der 

sachsischen  Kaiserzeit  p.  151. 
Giesebrecht,    Geschichte  der  Kaiserzeit  II. 

p.  520.  (2.  .-iutt.  p.  6(!6  sq.) 
Kratz,  J.  M.,    der  Dom  zu  Hildesheim.    Hil- 
de-h.  1810.    gr.  80.    3  Bdc.    {Der  3.  Bd.  etUh. 

dit  Lebensbesehr.  des  h.  Godehard.) 
Liint/.  el.  II.  A.,  Ge.scli.  der  Diozese  u.  Stadt 

Hilde.sheim.     Hilde.sh.  1H.^S.    2  I5de.    80. 
Stenzel,  Gesch.  der  frankischcu  Kaiscr  II.  p. 

ftO-.^iS.     WerihvoUe  Abhandlung. 
Wattenbaeh,   Deutschlands  GeschicUtsquel- 

len  p.  2i9. 

Vita  s.  Godelewae  virg,  et  marty- 
ris  (t  1070)  Ghistellae  dioec.  Bru- 
gensis  in  Flandria  auctore  Drogo- 
ne  monacho  et  sacerdote  Ghistel- 
lensi  in  Flandria  atque  inde  Mori- 
norura  episc.  Boloniensis  Teruanae 
(1031—1078.) 

Ausg.:  •  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  6.  JuL 
mit  geandertem  Stile.  —  '  vollstandig  und 
besser  in  AA.  SS.  Boll  6.  Jul.  II.  p.  402 
-413  (von  p.  409  an  ist  die  editio  Suriana 
tubiuncta).  —  Vita  alia  auctior  ab  aiio- 
njmo  Ghistellensi  descripta,  primum  latine 
ibid.  p.  418-436.  —  Miracuia  ex  variis 
collecta  ibid.  p.  436-444. 

Erl.Schr.:  Drogo,  II..  leven  van  de  h.  Godelieve 

niacKt  cnde  niarteralcsse:    uyt  de  latynsche 

be.sohrijvinge.   Gbendt,  Bernaerdt  (IBHU).  4". 

Brujfge  (1770).    >S0. 
Histoirc  de  St.  Oodclive  do  Ghistolle.s.    I.d- 

gende  du  XI.  sifecle.    Bruges  18)9.    80     2  fr. 
Solleriu.».    acia   s.  GoUelevae,    V.  et  M.  pa- 

trunae  GhiHtellensiuni.   Autverpiae  1720.  4  0. 
Sollerius,  commentarius  praevius  in  AA.  SS. 

I.  c    p    3.i9  402. 
Vie  de  s.  Godeleine,  ii^e  a  Wierre-Effroy  en 

BoQlonnai.s.     Boulognc  1845.     18mo. 

De  V.  Goderanno  abbatd  Malleacensi, 
tum  episcopo  Santonensi  (f  107t;  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
315-317. 


De  b.  Godeschalco  principe  Sclavorum, 
Eppone  presb.  et  aliis  clericis  ac  laicis 
mart.  a.  iOG6  Henschenii  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p.  40-42. 

De  s  Godoaldo  Senonibus  in  Gallia  ho- 
norato  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II. 
p.  43.  Cf.  Janningi  disquisitio  de  s.  Gud- 
walo  et  Godoaldo  idemne  an  diversi  sint 
ibid.  Jun.  VI.  1.  p.  84-87. 

De  s.  Godone  abbate  Augiensi  in  Cam- 
pania  (f  cca.  690.  24.  Jul.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  465-467. 

Do  8.  Godone  epi.sc.  Metensi  (f  cca.  650) 
in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mai.  II.  p.  307. 

Vita  s.  Godonis  abbatis  Oyensis 
in  dioecesi  Galiiarum  Trecensi  (saec. 
VII.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai. 
VI.  p.  444-446.  —  Miraculaex  Gallico 
Nicolai  Des-Guerrois  ibid.  p.  446  c.  Hen- 
schenii  comment.  praevio.  —  Vlla  alia  ex 
cod.  Trecensi  ap.  Martene,  coUect.  ampl. 
VI.  p.  793-804. 

..Vita  s.  Godrici  eremitae  in  Anglia 
(f  1060)  auctore  G  a  1  f r  i  d  o  monacho 
Finchalensi  ord.  Cisterc. 

Auszug  aus  der  folgenden  grossern  Vita. 
Ausg.:  in  kk.  SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p. 
70-85  ex  ms.  —  Vita  alia  auctore  Regi- 
naldo  monacho  Dunelmensi  eius  ae- 
quali,  unt.  d.  Tit.:  The  life  of  s.  Godric 
of  Finchale  by  Reginald  a  monkof  Durhain, 
his  contemporany.  Edit.  bj  Jos.  Stevenson. 
Durham,  Surtees  society  1845.  8".  —  Cf- 
Henschenii  comment.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  68-70. 

Vita  s.  Goerici  (seu  Abbonis)  epi- 
scopi  Metis  in  Belgica  prima  (f  6i2) 
auctore  auonymo. 

Ilandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XI.  No. 
5294.  9;  —  No.  5308.  f.  59. 

Ausg.:  »  ed.  Surius,  vit.  SS.  19.  Septbr. 
V.  p.  342  (p.  203  ed.  2^)  —  * wiederholt 
in  AA.  SS.  BoU.  19.  Septbr.  VI.  p.  47.  — 
Vita  altera  auctore  anouymo  ex  ms. 
Trev.  ibid.  p.  47-55.  Cf.  Clei  commentar. 
praevius  ibid.  p.  42-46. 

Vita  b.  Goerici  episcopi  Senonensis  « 
Vita  b.  Gerici. 

Acta  s.  Gohardi  episcopi  et  soci- 
orum  martvrum  a.  8-l'3. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  VL  1. 
p.  244-247. 

Vita  8.  Golveni  episcopi  Leonen- 
sis  in  Britannia  Arniorica(saec.  VI.) 

Ausg.:  '  ap.  Gononum,  vitae  patrum  Oc- 
cidentis  lib.  2.  p.  85.  —  *  mederhnlt  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Jul.  L  p.  127-129.  —  Appen- 
dix  de  miraculis  ibid.  p.  129. 


GONDEBERTUS  —  GOZLINUS 


725 


Vita  s.  Gondeberti  mart,  Aven- 
naciinterritorioRemensi(saec.VIL) 

Ausg. :  ex  antiquis  Officii  proprii  lectio- 
nibns  in  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  III.  p. 
622-625;  c/.  p.  620. 

Vita  s,  Gondulphi  episcopi  Tra- 
iecti  ad  Mosam  in  Belgio  (saec.  VII. 
init.)  partim  suspecta. 

Ausg  :  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV,  p. 
162.  163.  —  Vila  sectinda  multuin  interpolata 
ibid.  p.  163.  164.  Cf.  Cuperi  commentar. 
praevius  ibid.  p.  159-162. 

De  s.  Gondulpho  episc.  Metis  in  Gallia 
(t  822)  Limpeoi  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
li.  Septbr.  II.  p.  782-784. 

De  s.  Gonerio  presb.  anachoreta  in  Bri- 
tannia  Arm.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV. 
p,  422. 

Vita  s.  Gonsalvi  Amaranthi  ord. 
praed.  in  Lusitania  (t  cca.  1259) 
auctore  Didaco  de  Rosario. 

Ausg. :  lusitanice  scripta,  sed  latine  versa 
a  Steph.  Sampayo  in  AA.  SS.  Boll,  10. 
Janr,  I.  p,  640-650.  ' 

Acta  s.  Gordiani  et  Epimachi  etc. 
martyrum  Romanorum  (f  362.) 

Ausg.:  ex  variis  mss.  in  A.k.  SS.  Boll.  10, 
Mai.  II.  p.  552-553.  —  Appendix.  Horum 
martyrum  eccl.  et  coemeterium  Romae.  Sacra 
pignora  delata  ad  ecclesias  Campidonen- 
sem ,  Weingartensem,  Pragensem  et  Pru- 
miensem  ibid.  p.  553-555.    Cf.  VII.  p.  679, 

Vita  s.  Gordii  comitis  ac  centu- 
rionis,  mart.  Caesareae  auctore  Ba- 
silio  Magno. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  3.  Janr. 
p.  62  (ed.  2a.)  —  »m  AA.  SS.  BoU.  3, 
Janr.  I,  p.  130-133.  —  *  ap.  Ruinart,  AA. 
primorum  martyrum.  Amstelod.  1713.  fol. 
p.  510-514. 

De  s.  Gordoniano,  Magno,  Julioetc.  mart, 
in  AA.   SS.  Boll.  2.  April,  L  p,  67, 

Passio  s,  Gorgonii,  vld.  Passio  ss,  Do- 
rothei  et  Gorgonii. 

Miracula  s.  Gorgonii  martyris  Ni- 
comediae  et  translatio  Gorziam,  au- 
ctore  Johanne  abbate  Gorziensi 
(t  973 ) 

EnihaltNachrichten  iiber  die  Klosterreforra  des 
Metzer  Sprengels. 

Handschr.:   sind  verloren  gegangen. 

Ausg.:  '  ap,  Mabillon,  AA.  SS,  o,  s,  Ben, 
saec,  ill,  2.  p.  206-217.  —  *  toiederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  9,  Septb.  HI,  p.  343-355.  — 
•  wiederholt  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  235, 
238  247,  mit  einigen  wenigen  Verbesserungen. 
Vgl.  Epistola  Milonis  Mind. 

Translatio  s,  Gorgonii  martyris  Turoni- 


bus  in  Gallia  (f  846)  •  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Mart.  II.  p.  56-59.  —  '  ap.  Duchesne, 
script.  histor.  Franc.  II.  —  *  ap,  Mabillon, 
AA,  SS,  o,  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  591-596. 
De  s.  Gorgonio  palatino  et  Firmo  seu 
Firmino  mart.  Nicaeae  in  Bithynia  com- 
mentar,  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mart.  II.  p.  31. 

Vita  s.  Goslini  abbatis  Taurini 
in  Pedemontio  (f  cca.  561)  et  in- 
ventio  corporis  et  miracula  auctore 
coaevo  anonymo. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  YL. 
p,  632-638.  —  ^wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  140-142, 

De  s.  Gosseiino  episc.  Metensi  in  Bel- 
gica  I  (t  460)  ia  AA.  SS.  Boll.  31,  Jul,  VU, 
p.  304.  305. 

Vita  b.  Gosvini  Aquicinctensis  ab- 
batis  (f  1196)  a  duobus  monachis 
eiusd.  coenobii  exarata  {yel  secund. 
Bouquetium  auctore  ut  creditur 
Alexandro  eius  success.)  Libri  2. 

Ausg.:  '  edita  a  Rich.  Gibbono.  Duaci. 
1620.  8<*.  —  "Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
XIV.  p.  442-448. 

Erl.-Schr.:  Hubenns,  corament.  historicus  de  b. 
Goswino  abbate  ira  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV. 
p.  108i-10U4. 

De  s.  Goswino  puero  mart.  Romae  Bol- 
landi  (Jommentarius  in  AA.  SS.  Boll,  22. 
Mai,  V,  p,  130. 

Vita  b.  Gothalmi  confess.  inMelli- 

censi  Austriae  infer.  monasterio  (f 
cca.  1012)  auctore  Bernardo  Da- 
pife  r  0  coenobii  Meliicensis  (f  cca. 

1362.) 

Von  Interesse  fdr  Nieder-Oesterreich. 

Ausg.:  1  ed.  Lambecius,  comm.  bibl.  caes. 
lib,  II.  c,  8,  p.  619-621.  —  »  wlederhoU  ap. 
Kollar,  anal.  I.  p.  856.  —  *  wiederhnlt  mit 
Noten  ap.  Ans.  Schramb,  chronicon  Melli- 
cense  p.  34  u.  251.  —  *  ap.  Ph.  Hueber, 
Austria  ex  archivis  Mellicensibus  illustrata. 
Lips.  1722.  fol,  —  *  aus  d.  Original  und 
viit  Noten  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I,  p. 
109-111,  —  *in  AA,  SS.  Boll,  26.  Jul.  VL 
p.  339.  340. 

Uebers. :  '  zusammen  mit  Gesch.  und 
Wunderwerke  des  h.  Colomanni  u, s,  w. 
von  God.  Deppisch.  Wien  1743.  fol.  p.  225. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  coniraentar.  praevius  in  AA- 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  337-339. 

Vita  s.  Gotselini  seu  Geselini  ere- 
mitae  auctore  Achardo  monacho 
Claraevallensi  (cca.   1140.) 

Au^g. :  ed.  Arn,  Raisius,  Duaci  1626. 
12mo. 

De  V.  Goziino  ep.  Tullensi,  vid.  Acta  s, 
Gauzlini, 


726 


GRADUS  ~  GREGORroS 


Vita  8.  Grad?  episc.  =  Vita  s.  Grati  episc. 

De  8.  Gramatio  episc.  Metensi  (f  cca. 
546)  in  AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III.  p.  369. 

De  s.  Grammatio  episc.  Salerni  in  regno 
Neapolit.  (."ec.  "\^II.)  Byei  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  671-674. 

Vita  s.  Gratae  virg.  ut  fertur  Ber- 
gomi  in  Italia  (f  forte  saec.  IX.) 
auctore  Pinamonte  Peregrino 
de  Brembate. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Sept. 
II.  p.  241-251.  Cf.  Stiltingii  comraent.  prae- 
vius  ibid.  p.  231-241. 

Vita  s.  Grati  episc.  AugustaePrae- 
toriae  in  Pedemontio  (saec.  V.  fin.) 
Compendium. 

Ausg. :  ex  Ferrarii  catal.  SS.  Italiae  in 
AA.  SS.  Boll.  7.  Septbr.  III.  p.  77.  78.  Cf. 
Stiltingii  comment.  praevius  c.  appendice 
de  b.  Gallo  eiusd.  urbis  episc.  ibid.  p.  72-77. 

Vita  s.  Grati  episcopi  Cabilloni 
in  ducatu  Burgundiae  (saec.  VII.) 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  edit.  Claud.  Perryi  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  286-288.  Cf.  Buei  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  281-286. 

De  s.  Grato  diac.  et  Marcello  subdiac. 
Foro-Livii  in  Italia  (f  400)  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Mart.  III.  p.  85. 

De  8.  Grato  episcopo  Olerone  in  Gallia 
(saec.  I.)  Bossuei  commentar.  historicus  in 
AA.  SS.  BoII.  19.  Oct.  VIII.  p.  440-447. 

De  s.  Grato  et  aliis  sex  mart.  in  Africa 
in  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  m.  p.  616. 

De  s.  Grato  quem  dicunt  martyrem  et 
de  s.  Ansuto  eremita  utroque  culto .  apud 
Ruthenos  in  Gallia  sylloge  histor.  V.  de 
Buckii  in  AA.  SS.  Boll.  17,  Octbr.  Vm. 
p.  180-182. 

Acta  s.  Gratiani  et  Felini  mart. 
sub  Decio  Perusinorum  Aronam  in 
Insubria  translatorum  apocrypha. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Jun,  I.  p.  25 
-31.  C/.  Papebrochii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  23-25. 

De  s.  Gratiano  mart.  in  agro  Xmbianensi 
(t  285-286)  van  Heckii  sylloge  hist.  in  AA. 
88.  BoII.  23.  Oct.  X.  p.  18-22. 

Acta  s.  Gratiliani  et  Felicissimae 
virg.mart.forte  sub  GalerioMaxim. 

Ausg.:  ex  editione  Splendiani  Andreae 
Pennatii  in  AA.  SS.  Boll.  12.-  Aug.  II.  p, 
728-730.  C/.  Pinii  comment,  praevius  ibid. 
p,  725-728. 

Acta  8.  Gratiniani  et  Felini  mart. 
Perusini  apocrypha. 


Ausg.:  ex  vet.  passionali  ed.  Papebroch 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.  I.  p.  '25-31.  c.  com- 
mentar.  praev.  p.  23-25. 

De  s.  Gregoria  virgine  (saec.  VI.)  in  AA. 
SS.  Boll.  23.  Janr.  II.  p.  494. 

Elogium  V.  Gregorii  abbatis  Einsidlensis 
(f  996.  8.  Nov.)  historicum  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o,  s.  Ben,  saec.  V.  p.  841-846. 

Vita  s.  Gregorii  Acritensis  (f  cca. 
820)  ex  menaeis  Graecorum. 

Atuq. :  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Janr.  I.  p. 
289.  290. 

Acta  s.  Gregorii  episcopi  Armeni 
Pitiveri  in  Gallia  (f  post  1000)  au- 
ctore  coaevo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Mart.  II.  p. 
462-464. 

Acta  s.  Gregorii  episcopi  Arme- 
niae  (f  325 — 380)  et  ss.  virginum 
Ripaimes,  Gaianae  et  sociorum  mar- 
tyrum  in  Armenia  maiore,  auctore 
Agathangelo, 

tiusg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  Septbr.  VIII.  p.  320-402.  —  Vita  al- 
tera  auctore  anonymo  ibid.  p.  402-413. 
C/.  Stiltingii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
295-319.  bncoiniuin  s,  G-i  auctore  s.  Jon. 
Chrysostomo,  latine  in  Jo.  Chrysostomi  opp. 
Paris.  1718.  fol.  XII.  p.  822.  —  MarljrJHm 
s.  G-i  ex  Simeone  Metaphraste  ed. 
Surius,  vit.  SS.  30.  Sept.  p.  327  (ed,  2a.) 

Erl.Schr.:  Bonucci,  A.  M.,  istoria  della  vita, 
martirio  e  miracoli  di  s.  G-o  arcivesco  e  pri- 
matc  deir  Armenia:    Roraa  1717.     40  . 

Vita  s.  Gregorii  episcopi  Lingo- 
nensis  (f  cca.  561)  auctore  Gre- 
gorio  Turonensi. 

Ausg.:  'in  Gregor.  oper.  De  vitis  Patr. 
cap.  7.  —  *  ap.  Vicent.  Bellovac,  specul. 
histor.  XXI.  cap.  53.  —  *  ed.  Surius ,  vit, 
Sanct.  4.  Janr.  —  *m  Biblioth.  PP,  — 
» in  AA.  SS.  BoU.   4.  Janr.  I.   p.  168-170. 

Vita  s.  Gregorii  episcopl  Turo- 
nensis  (f  594)  auctoribus  clericis 
Turonensibus :  ,Omnium  quidem  san- 

ctorum.* 

Handschr.:  Dijon,  Un.-Bibl.  No.  883. 
AA.  SS.  Vol.  V.  2.  sec.  XIII.  fol,  -  Mont- 
pellier,  Un.-Bibl.  No.  1.  Vit.  SS.  Vol.  IV. 
f.  93.  —  Paris,  k.  Bibl,  6308,  Colb.  18, 
f.  270. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  17.  Novbr. 
—  Yila  alla  auctore  OdoneCluniacensi 
'  ed.  Surius  1.  c.  17.  Novbr.  VI.  p.  419.  — 
*  am  besten  in  Gregorii  Turon.  oper.  ed. 
Euinart. 

KrV  Schr.:  (Blllardon  do  Sauvigny)  Vie  de  8. 
Gr^golre  de  Tour».    Pari»  1785.    80. 
Priouz,  Stan..  Gr^goire  de  Tours  an  concile 
de  Braine.    Paris  1817.     80. 

Vgl.  Gregorias  Turo&enils. 


GREGORIUS 


727 


Vita  s.  Gregoril  Magni  papae  (f 

604)  auctore  anonymo:  ,Grregorius 
genere  Romanus,  arte  philosophus/ 

Von  geringer  Bedeutung. 
Ausg.:  ed.  Canisius,  lect.  antfq.  VI.  p. 
461  (ed.  nov.  K,  3.  p.  251-262.)  —  Vita 
■alia  auctore  Paulo  diacono:  ,Gregorius 
urbe  Romana  patre  —  gloria'  [{aus  bekann- 
ten  Quellen  zusammengestellt.)  Handschr.: 
aufgezahlt  von  Bethmann  in  Pertz'  Arch. 
X.  p.  306]  '  m  Gregorii  opp.  ed.  Rembolt. 
Paris.  1518.  fol.  Soll  die  erste  Ausgabe  seln, 
jedoch  hat  sie  noch  Niemand  gesehen.  — 
*in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  U.  p.  130-136 
aiictore  anonjmo  sed  synchrono. — 
» in  Greg.  opp.  ed.  Gussainville.  Paris.  1675. 
fol.  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  386-397.  —  *  in  Greg.  opp.  ed. 
congr.  s.  Mauri.  Paris.  1706.  fol.  IV.  p.  2 
-18.  {iciederhoU  Venet.  1776.  4».)  —  Vita 
alia  auctore  Johanne  diacono  (saec. 
IX.)  Libri  IV  (Handschr.:  Montpellier, 
Un.-Bibl.  No.  1.  Vit.  SS.  sec.  XII.  Vol.  I. 
f.  62.  —  Dijon,  Un.-Bibl.  sec.  XIII.  fol. 
No.  341.  —  Paris,  k.  Bibl.  mbr.  sec.  XI. 
fol.  5301.  f.  49.  —  Chartres,  Stadtbibl. 
sec.  XI.  No.  68)  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct. 
12.  Mart.  —  »m  AA.  SS.  BoU.  12.  Mart. 
II.  p.  137-211.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
0.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  398-496.  —  *  in  Gre- 
gorii  oper.  Paris.  1705.  fol.  IV.  1.  p.  19 
188.  —  Mlracula  s.  Gregorii  M.  et  Seba- 
stiani  Suessione  in  monast.  s.  Medardi,  ex 
ms.  Corbeiensi  m  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart. 
II.  Append.  p.  749  752.  —  Appendix  ex 
vita  b.  Goswini  abbatis  Aquicinctini  ibid. 
p.  752. 

Erl.-Schr.:  Bfihr,  Gesch.  der  romischen  Literatur. 

Supplementbd.  II.  Abtheil.  p.  434-454. 
Bethmann  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  303-306. 
Bianchi-Giovini,  Ant.,  pontiflcato  di  s.  Gre- 

gorio  il  Grande.    Milano  1844.    40. 
Bohringer,  d.  Kirche  Christi  u.  ihre  Zeueen. 

Zilrich  1846.     gr.  8».     I.  4.  p.  310-426. 
Bonucci,    Ant.  M.,    istoria    del   b.  Gregorio. 

Roma  1711.    4». 
Commentarius   historicus    m  AA.  SS.  Boll. 

1.  c.  p.  121-130. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  Inf.  latinitatis.   Lib. 

VII.  p.  211  256. 
(Gradenigo,    Joh.)    s.  Gregorius  M.  pontifex 

max.    a   criminationibus    Cas.    Oudini  vindi- 

catus.    Romae  175.3.    80. 
Lau,  G.  J.  Th.,  Gregor  I   d.  Grosse  nach  sei- 

nem  Leben  u.    nacli    seiner  Lehre.    Leipzig 

1845.     gr.  80.    2  Thlr.  20  Sgr. 
Mabillon,  Joh.,  diss.  de  monastica  vita  Gre- 

gorii  papae  I    cognom.  Magni.  Lutet.    Paris. 

1676.    40. 
Maimbourg,    L.,    histoire  du  pontiflcat  de  s. 

Gr^goire  le  Giand.    Paris  1687.    12mo.    La- 

haye  1706.    2  vol.    12  mo. 
Marggraf.  E.  W.,  de  Gregorii  I   Magni  vita. 

Berolini  1814.     80.     Diasert. 
Pfahler,  G.,  Gregor  d.  Grosse  u.  seine  Zeit. 

Frankfurt  a.  M.  1852.     Ister  {eim.)  Bd.  25  Sgr. 
Pozzo,    Franc.    dal,    istoria  della  vita   e  del 

pontificato  di  s.  Gregorio  Magno,  papa  e  dot- 

tore  della  chiesa.    Roma  1758.    40. 
Rettberg,   Oregor  I  und   das  Frankenreich, 

tn  iHner  Kircliengeschichte  DeutschlandB  II. 

p.  584. 


Sainte-Marthe,  Den.  de,  histoire  de  s.  Gr^- 
goira  le  grand,  pape  et  docteur  de  l'^glise, 
tiree  de  ses  ouvrages.     Rouen  1697.     40. 

Stute,  Joh.  P.,  Gregorius  Magnu»  papa  Luthe- 
ranns.     Lipsiae  1715.     40. 

Vie  du  pape  Gregoire  le  Grarid,  l(?gende  fran- 
^aise  publi^e  pour  la  prem.  fois  par  Vict. 
Luzorche.     Tours  1857.     80. 

Wietrowsky,  Max.,  historia  de  gestis  prae- 
cipuis  in  pontiflcatu  s.  Gregorii  M.  et  s.  Leo- 
nis  M.  Vetero  -  Pragae  1726-30.  2  vol.  fol. 
odtr  4  vol.  12  mo. 

Wiggers,  G.  Fr.,  de  Gregorio  Magno  eiusque 
placitis  anthrop.  comment.  Rostochii  1838.  40. 
Vgl.  Epistolae  Gregorii  I. 
GregoriuB  Magnus. 

Martyrium  s.  Gregorii  mart.  in  Armenia 

ns=  Acta  s.  Gregorii  episc.  Armen. 

Vita  s.  Gregorii  Nazianzeni  (f  cca. 
373)  episcopi,  patris  s.  Gregorii 
theologi  (sequentis).  Oratio  s.  Gre- 
gorii  theologi  in  iaudem  patris  sui. 

Ausq.:  interprete  Jacobo  Billio  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p.  21-31. 

Vita  s.  Gregorii  Nazianzeni,  archi- 
episcopi  Constantinopolitani  (f  389) 
auctore  Caesare  Baronio. 

Ausg. :  '  collecta  ex  ipsomet  s.  Gregorio 
et  optimis  quibusque  scriptt.  ecclesiast.  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  II.  p.  373-429.  C/. 
p.  844.  u.  VII.  p.  655-662.  —  *  in  Baronii 
epistolae  nunc  primum  in  lucem  editae. 
Recens.  notis  illustravit  Raym.  Albericus. 
Romae  1760  (2  vol.  4*.)  Tom.  11««-  —  Ap- 
pendix  de  triplici  translatione  m  AA.  SS. 
Boll.  9.  Mai.  II.  p.  448.  —  Encomium 
in  primam  corp.  translationem,  ex  ms.  graeco 
ibid.  p.  448-454.  —  P  a  r  s  II.  Translatio  Con- 
stantinopoli  Romam  ibid.  p.  454-456.  — 
Pars  III.  Translatio  ad  sacellum  Grego- 
rianum  ex  campo  Martio  in  Basilicam  Va- 
ticanam  ibid.  p.  456.  —  Historia  trans- 
lationis  III  ex  ms.  Vatic.  ibid.  p.  457-459. 
—  De  brachio  in  Lusitania  .ibid.  Append. 
p.  845.  —  'Eyxoifiioy  tis  i>jy  inavoSov 
rov  nfxiov  Itnpdvov  tov  iv  &foXoyla  vniQ- 
ciQixpavTog  naTQOs  rQtjvogiov  ibid.  p.  766 
-771.  —  S.  Gregorii  Nazianzeni  carmen 
de  vita  sua.  A  Dan.  Cardono  in  solutam 
orationem  versum  ibid.  p.  429-448. 

Erl.-Schr.:    Grenier,    la  vie    et    les    po^sies  de 

St.  Gr^goire  de   Nazience.    Paris   1858-    80. 

Hermant,    God.,   vie*  de    s.  Gregolre  de  Na- 

zianze.    Paris  1675.     4*. 
Lechner,  J.,  oratio  de  Gregorio  Nazianzeno. 

Wittebergae  1558.    80. 
Papebroch,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 

1.  c.  p.  369-373.    c/.  Mai.  VII.  p.  655-662. 
Rastelli.  G.  B.,    descrittione  della  pompa  et 
del  apparato  fatte    in  Roma    per  la  transla- 
tione    del    corpo    di  s.  Gregorio  Nazianzeno 
dal    monisterio  di  s.  Maria  di  Campo  Marzo 
nella  chiesa  di  s.  Petro  nella  capella  Grego- 
riana.     Perugia  1583.     40. 
Schubart,  J.  G.,  dissert.  de  Gregorio  Nazian- 
zeno,  cognom.  Theologo.     Gle.-^sae    1721.  40. 
Stilting,  J. ,  dissertatio  de   tempore  natali  s. 
Gregorii  Nazianzenl   «n  AA.  SS.  Boll.    Sept. 
IIL  p.  I-XVIII. 
Theodulus,    laudatio    Gregorii    Nazianzeni. 
Upsaliae  1693.    40. 


728 


QREGORIUS 


Ullmann,  C.  Grogor  vnn  Nazianz,  der  Theo- 
loiire-  Darui8tadt  182,5.  8«.  3  Thlr.  (hoUHn- 
diaeh  Roltcnlnm  18i8.    2  vol.  12 mo. 

Vita  8.  Gregorii  I  papae  (t  604)  =  Vita 
s.  Gregorli  Magni. 

Vita  b.  Gregorii  ord.  eremitarum 

s.  Augustini  Veruculi  in  finibus  Ur- 
binatium  (f  1343).  Epitome. 

Ausg.:  ex  ms.  notariali  tn  AA.  SS.  Boll. 
4.  Mai.  I.  p.  635-537.  —  Appendix  ex 
italico  impre.sso  Caesaris  Ranuccii  ibid.  p. 
637.  —  Syntagma  gratiarum  per  b.  Gre- 
gorium  hoc  seculo  impetratarum  ex  instru- 
raenti.s  notarialibus  ibid.   p.  537-548. 

Vita  s.  Gregorii  II  pontificis  Ro- 
mani  (f  731)  auctore  Anasta.sio 
bibliothecario. 

Ausg.:  » e«  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  U. 
p.  '«02-705.  —  *  Bruchstiicli  ap.  Boaqaet, 
rec.  ni.  p.  648. 

Erl.-i>chr.:  HoUand,  comment.  praevius   m  AA. 
Sb.  I.  c.  p.  692-702. 
De  8.  Gregorio   papa    n,    ubi  de    Zacharia, 
Stpphano  II   ao   Stephano  III,   ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  p.  Ben.  saec.  III.  i.  p.  521-52."). 

Vita  s.  Gregorii  VII  pontificis  Ro- 

mani  (1073 — 1087)  auctore  Paulo 
Bernriedensi  canonico  regulari 
(flor.  1131). 

Ausg. :  '  ed.  Jac.  Gretser  In  Apologia  pro 
Baronio.  Ingolstad.  1610.  4*.  mit  Noten.  — 
*in  Gretseri  opp.  VI.  p.  127-163.  —  »in 
AA.  SS.  Boll.  '25.  Mai.  VI.  p.  113-143.  — 
♦  ap.   Mabillon,   AA.   SS.   o.   s.  Ben.   saec. 

VI.  2.  p.  407-459.  —  » ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  III.  p.  314-351.  —  Vita  alia  ex 
ms.  Nicolai  card.  Aragon.  ap.  Muratori 
1.  c.  p.  304-313.  —  Vita  alia  auctore  Pan- 
dulpho  Pisano  ex  2  mss.  Ambros.  ap. 
Muratori  1.  c.  p.  304-313.  —  Vita,  electio, 
res  gestae  G-i  VII  ex  lib.  IV.  Onuphrii 
Panvinii  de  varia  creationeRomani  pontit'., 
nunc  prim.  in  Gretseri  oper.  VI.  p.  97-116. 
—  .4cla  ponlificulla  ex  chronico  Bertoldi 
Constantiensis  collecta  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
c.  p.  143-448.  —  Alia  acta  ponlificalla  de 
Gregorio  VII  ex  libro  ms.  Censuum  Rom. 
eccle.siae  Centii  Camerar.,  postea  Ho- 
norii  III  ibid.  p,  148-154.  —  .4cla  ponlificalla 
ex  ms.  Bollandist.  de  Vitis  pontif.  usque 
nd  Martin.  V  deductis  ibid.  p.  154-159.  Cf. 

VII.  p.  850.  —  Ac(a  s.  Grcgorll  VII  pont. 
ex  chronico  Virdun.  Hugonis  abb.  Flavinia- 
censis  m  AA.  SS.  Boll.  (app.  ad  25.  Mai.) 
Jun.  VI.  1.  p.  167-170.  —  Intorcalatio 
ex  eod.  Hngone.  Gr(gorii  prima  synodus 
Romao  eic.  ibid.  p.  170-198.  —  Excerpta  ex 
Domiiizonis  carminibiis  de  b.  Gregorio  VII 
pnpa,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Bcn.  saec. 
VI.  2.  p.  459-469.  —  Fragmenta  de 
obitu  Gregorii  VII  ex  cod.  Cotton.  et 
Catalaunensi  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIU.  p. 
470.  —   Fragmenta   de  obitu  Gregorii 


VII  ex  codd.  Laudunensi  et  Udalrici  ihid. 
V.  p.  663. 

Erl.-Schr.:    a.    unttr   Beuiio   {oben  p.  164).    Man 

/ilge  hintu: 
Crusiu.s.   Ch.  A..   Uissert.    rte   Grogorio  VII. 

Wittcmbcrg.  1760.   40. 
Dithmar,    .1.    Ch.,    vita    Grogoril  VII    Rom. 

pont.  ■'•'rancof.  ad  Vindr.  1710.    8'. 
Ehrenrcttung  Papst  (Iregors  VII.  Pressburg 

1786.    8».     Augsburg  1796.    8«. 
Plessa,    .7.  A.,    de    dietatibus   ponliflclg  Roui. 

Gregorii  VII.     Barutlii  1726.     fol. 
Prantin,    Pr..    Grf^goire  VII   et    Henry  FV; 

fragmcnt  historjque  ete.    Dijon  1849.     12mo. 
Gaab,  J.  !'r. ,   Apologie  Gregors  VII.     Tiibln- 

ijen  1792.     80. 
Gatterer,    J.  Chr.,    memoria    saeculi    Hilde- 

brandinl  rcnovata.     Cioettin;j;ae  1782.  80. 
Griesley,    Rog. .   life  and  pontificate  of  Gre- 

gory  VII.     Loiidon  1829.  •  80.    ibid.  18:12.    80. 
Madelaine,  Vict.  de  la,  Ic  poniificat  de  Gt6- 
goireVII.    Bruxellos  18^7.    2  vol.  80. 
Mu/.zarelli,  Alf.,  Gregorio  VII.  Foligni  1789. 

80.  (/ranzSsisch  Avignon  1826.    12  mo). 
Papebroch,    cominent.  praovins  «n  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.   102  112. 
Pereira  de  Figueircdo,    Ant.,    dissert.  de 

gestis   ot   scriptis    Gregorii  VII.     Ulyssipone 

1769.    4,0.    Viennae  1773.     go. 
Raumburger,  Ant.,  di.snert   de  Gregorio  VII, 

vulgo  Hildebrando.    Wittebergae   loOO.    40. 
Select  history  of  the  loose  and    incestuous 

loves  of  pope  Gregory  VII,  commonly  call'd 

Hildehrand,  and  of  the  cardinal  do  Richelieu. 

Loniion   1722.    12mo. 
Soeitl,  J.Mich.,  GregorVII.  Leipzig  1847.  80. 
Spittlcr,  L.  Th.  v  ,  Geschichte  der  Hierarchie 

von  Gregor  VII   bis    auf   d.  Zeit   der  Refor- 

mation,    hrsggb.  von  C.   Mueller.    Hamburir 

1827.     40. 
Vereuet,  L.  F.,    coranient.  de  commutatione 

quam  subiit  hiorarchia  romana  auctore  Gre- 

gorio  VII.    iriiraiecti  1832.    40. 
Voigt,  Joh.,   dissert.  de  Gregorio  VII.     Halis 

1812.    80. 

Vita  Gregorii  XI  papae  (f  1378) 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  ed.  Bosqueti  collata  c.  mss.  ap. 
Bahize,  vit.  papar.  Avenion.  I.   p.  425-452. 

—  Vita  secunda  ibid.  p.  451-478.  —  Vlta 
tertia  ex  appendice  Ptolemaei  Lucensis  ibid. 
p.  477-480.  —  Vita  quarta  Ibid.  p.  481-484. 

—  Vita  quinta  auctore  Petro  de  Heren- 
tals  priore  Fiorefdensi  (flor.  1400)  ibid.  p. 
483-486. 

Martyrium  s.   Gregorii  presbyteri 

Spoletani. 

Ausg.:  ex  ms.  ed.  Siirius,  vit.  SS.  24. 
Decb.  p.  307  (ed.  2a.) 

Vita  8.  Gregorii  rectorls  Ultraiectinae 
ecclesiae  in  Belgio  =  Vita  s.  Gregorii 
Traiectens.  episc. 

Acta  s.  Gregorii  spatharii,  Juliani, 
Marciani  etc.  uiart.  a.  730  Constan- 
tinopolitani.s,  auctorc  anonymo. 

Ausg.:  e  cod.  bibl.  Caes.  Vindob.  inter- 
pretc  Joa.  Pinio  graece  ct  lat.  in  AA.  SS. 
BoII.  9.  Aug.  II.  p.  434-448.  C/.  Pinii  com- 
mentarius  praev.  ibid.   p,  428-434. 

Vita  s.  Gregorii  thaumaturgl  seu 
Magni  (Neocaesareensis,  f  cca.  270) 


GREGORIUS  —  GUALTERIUS 


729 


auctore  s.  Gregorio  Nysseno  epi- 
scopo. 

Enthalt  so  viel  .Sageohiiftes  n.  LefrenUenartiges. 
dass  sie  der  Historiker  als  Quelle  nicht  vvol  be- 
niitzen  kann. 

Atisg.:  '  gr.  et  lat.  in  Gregorii  Nyss.  oper. 
Paris.  1638.  fol.  III.  p.  534.  —  Mat.  ed.  Sa- 
rius,  vit.  SS.  17.  Novbr. 

Erl.-Schr.:  Boye,  J.  L.,  dis.sert.  histor.  de  s.  Gre- 
gor.  th-o. '  episc.  Neocaesariensi.  Jenae  1709. 
4  0. 
Opera  s.  G-i  th.inmaturKi.  Gr.  et  lat.  ed.  G. 
Vossiua.  Moguntiae  1604.  —  gr.  et  lat.  ed. 
Migne.  Paris.  18n7.  Lex. -80.  {zugleieh  ein 
Theil  des  Patrologiae  cursus). 
Romano,  R..  della  vita,  vjrtti  e  miracoli  del 
glorioso  s.  Gregorio  Tanmaturgo.  Napoli 
1728.     12mo. 

Acta  s.  Gregorii,  Theodori  et  Le- 
onis  confess.  in  insula  Samo  cca. 
a.  360  collectore  Petro  Calotio 
dorainicano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Aug.  IV.  p. 
771-773.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid. 
p.  768-770. 

Vita  s.  Gregorii  fheologi  archiep.  Con- 
stantinop.  =    Vita  s.  Gregorii  Nazianzeni. 

Vita  s.  Gregorii  Traiectensis   epi- 

scopi  et  abbatis  (f  cca.  781),  s.  Bo- 
nifacii  discipuli  auctore  s.  Liud- 
gero  Miraigardevordensi  episcopo 
(t  809.) 

Enihalt  einiee  schatzbare  Nachrichten  itber  Bo- 
nifaz  und  das  Bisthiim  Utrecht. 

Ausg. :  '  ap.  Brower,  sidera  illnstr.  et  sanct. 
viror.  Mogunt.  1616.  4".  zn  Anfang.  —  *am 
hesten  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  2.  p  320-333.  —  »m  AA.  SS. 
BoU.  25.  Aug.  V.  p.  254-264.  —  *ap.  Migne, 
patrologia  XCIX.  p.  749-770.  —  Bruch- 
stiicke  'm  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  483 
-487  {der  auf  s.  Bonifaclus  beziigliche  Theil.) 
—  *ap.  Bouquet,   rtc.  III.  p.  670. 

Uebers.:  Ergjinzungen  zu  Willibald's 
Leben  des  h.  Bonifacius  ap.  Kiilb,  sammtl. 
Schriften  des  h.  Bonifacius  II.   p.   288-305. 

Erl.  Schr  :    Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
.«ehichte  IL  p.  531. 
S  o  1 1  e  r  i  u  s.  comment.  prae vius  in  AA.  SS-  Boll. 
1.  c.  p.  241-254. 

De  b.  Gregorio  abbate  Nonantulensi  (f 
933),  ubi  de  manachis  ibidem  caesis  ab 
Hungaris,  '  ap.  Mabiilon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  114-116.  —  »m  AA.  SS.  BoU. 
3.  Aug.  I.  p.  229. 

De  s.  Gregorio,  Archeiao  et  Felicissima 
mart.  Afris  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  U. 
p.  7. 

De  s.  Gregorio  confessore  qui  colitur  in 
Alcala  dcl  Kio  in  Andaluzia  (f  504)  in  AA. 
SS.   Boll.  9.  Scpt.  III.   p.  368. 

De  s.  Gregorioepisc.ConstautiaeinCypro 
in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart.  I.  p.  368. 

De  8.  Gregorio  episc.  Illiberitano  in  Hi- 


spania  (saec.  IV.)  Henschenii  dissert.  in 
AA.  SS.  BoU.  24.  April.  III.  p.  269-272. 
Cf  p.  996.' 

De  s.  Gregorio  episc.  Lilybaetano  in  Si- 
cilia  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jun.  L  p.  433.  434. 

De  s.  Gregorio  episc.  Ostiensi  in  Italia 
(f  1044)  in  legatione  Hispanica  mortuo  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  II.   p.  465-467. 

De  s.  Gregorio  epi.sc.  primate,  Demetrio 
eius  archidiac.  et  Calogero  hegumeno  in 
Fragalati  Siciliae  monasterio  (saec.  V.)  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  III.  p.  594-601  {mU 
Abbild.) 

De  s.  Gregorio  Nysseno  in  Cappadocia 
(f  cca.  390)  commentarius  hist.  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Mart.  II.  p.  4-10. 

Erl.-Sehr.:  Heyns,  St.  P.,  de  Greprorio  Nysseno. 

Lugd.    Batav.  1835.    gr.  40.    {183  S.)    2  Rthlr. 
Kleinheidt,  Ludg.,    s.  Gregorii    Nysseni    do- 

ctrina  de   angelis.     Friburgi  Brisg.    1860.  gr. 

80.     8  Sgr. 
Moeller,   E.  Guil.,    Gregorii  Nysseni  anthro- 

pologia.     Halis  1854.     8o. 
Rupp,   J.,    Gregors    des    Bischofs   von  Nyss» 

Leben  u.  Meinungen.     Leipzig  1834.    gr.  8». 

1  Rthlr.  10  Sgr. 

De  s.  Grimbaido  abbate  Wintoniensi  in 
Anglia  (f  903.  8.  Jul.)  '  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  3-6.  —  'Pinii 
sylloge  hist.  m  AA.  SS.  Boil.  8.  Jul.  II.  p. 
651-658. 

De  s.  Grimoaldo  presb.  Pontecurvo  in 
regno  Neapolit.  (f  p.  1137)  Suyskenii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Sept.  VIII.  p. 
184.  185. 

De  s.  Grimonia  virg.  et  mart.  Capellae 
in  Picardia  Stiltingii  svlloge  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Sept.  IIL  p.  80-81. 

De  b.  Guaia  episc.  Brixiensi  ex  ord.  fr. 
praed.  in  Astinensi  s.  Sepulcri  abbatia  prope 
Bergomum  in  Italia  (f  1244)  Limpeni  com- 
ment.  historicus  in  AA..  SS.  Boll.  3.  Septb. 
L  p.  773-786. 

Vita  s.  Gualfardi  solitarii  Vevonae 
et  Angustae  Vindelicorum  (f  1127.) 

Ausg. :  ex  ms.  Veronensi  in  A.A..  SS.  Boll. 
30.  April.  IIL  p.  828-831.  —  Translatio 
reliquiarum  Verona  Augustam  Vindel.  a. 
1602  ibid.  p.  831.  832. 

Vita  s.  Gualterii  abbatis  Servili- 
ani  in  Piceno. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jun.  I.  p.  406. 

407. 

Vita  s.  Gualterii  sive  Gauterii  ab- 
batis  et  canonici  Stirpensis  in  di- 
oecesi  Lemovicensi  (f  1070)  au- 
ctore  Marbodo  episcopo  Redonen- 
si  {\  1123.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mai.  II.  p. 
701-706. 


730 


GUALTERU8  —  GUIERUS 


De  b.  Gualtero  Brugensi  ord.  min.  (f 
1307)  episc.  Pictaviensi  in  Gallia  in  AA. 
SS.  Boll.  22.  Jan.  II.  p.  450.  451. 

De  s.  Gualtero  confess.  Laude  Pompeia 
in  Insubria  (f  1224)  ex  Ferrario  m  AA. 
SS.  Boll.  22.  Jul.  V.   p.  323. 

De  b.  Gualtero  discipulo  s.  Francisci  As- 
sisiatis,  Vimarani  in  Lusitania  (f  saec.  XIII. 
med.)  Boschii  comment.  historicus  in  AA, 
SS.  Boll.  2.  Aug.  I.  p.  194-196. 

Vita  s.  Guarini  s.  R.  E.  cardin. 
episcopi  Praenestini  (f  1 159)  auctore 
Augustino  Ticinensi. 

Auag.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Febr.  — 
» wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p. 
915.  916. 

De  b.  Guarino  Sedunensi  episcopo  (saec. 
XII.)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Janr.  I.  p.  347. 
348. 

De  s.  Guddene  mart.  Carthagine  inAfrica 
a.  203  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p.  359. 
360. 

Vita  s.  Gudilae  virginls  (f  cca. 
712)  Bruxellis  in  Belgio  auctore 
Huberto  (f  post  a.  1047.) 

Eandschr.:  Briissel,  mbr.  sec.  XIII.  fol. 
—  Middlehill,  No.  324  ex  abbat.  de 
Villari. 

Auxg. :    '  in  AA.  SS.  Boll.   8.  Janr.   I.   p. 
514-523.  —  *ap.  Duchesne,  scr.  Franc.  rer. 
I.  p.  656.  —  *Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
ni.  p.  628.  —  Vita  alia  auctore  anonymo 
'  ed.  Surius,  vit.  Sanct.   8.  Janr.   —    *  wie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  524-530. 
Mrl.-Schr.:  Ballevflier,  Alph.,    histoire  de  Ste. 
Gudiile    et    dii  Saiiit-Sacrenient    de  miracle. 
Bruielles  IR.^ie.  80. 
Ruth  d'AnR,  vie  de  s.  Gudule,   patronne  de 
Bruxellep.  Brus.-ieles  1703.  12 mo. 

Vita  s.  Gudwall  episcopi  Britanni 
(saec.  VII.')  Gandavi   in    Flandria. 

Ausg.  :  '  abgehirzt  ed.  Surius,  vit.  SS. 
6.  Jun.  p.  108  (ed.  2a).  _  >a  monacho 
Blandiniensi  expolita  in  AA.  SS.  BoU.  6. 
Jun.  I.  p.  729-742.  —  Sermo  in  transla- 
tione  s.  Gudwali  et  s.  Bertulfi  ibid.  p.  742. 
743.  —  Miracula  recentiora  ibid.  p. 
743-748.  C/.  Janningi  disquisitio  de  s.  Gad- 
walo  et  Godoaldo  idemne  au  diversi  sint, 
ibid.  Jun.  VI.  1.  p.  84  87. 

De  8.  Guennio  epi.sc.  Veneti  in  Galiia  (f 
cca.  622)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug.  m.  p. 
m.  p.  662.  663. 

Vita  b.  Guerici  episcopi  Senonensis  s= 
Vita  b.  Gerici. 

Vita  s.  Guiberti  fundat  Gemblac.  ss  Vita 
s.  Wicberti. 

Dc  8.  GuidocomiteDonoraticiinHetruria 
solitario  (saec.  XIII.)  Papebrochii  sylloge 
hist.  m  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p.  *255. 
*256;  c/.  VII.  p.  820. 


De  b.  Guido  Marramaldo  ord.  praed.Nea- 
poli  (t  cca.  1391)  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun. 
V.    p.  150.  151  (vi.  Abbild.) 

Vita  Guidonls  abbatls  S.  Germanl 

Autissiodorensis  (f  1313)  auctore 
Aymone  de  Bordis  monacho 
eiusd.  abbatiae. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I.  p. 
586-589. 

Vgl.  Ouido  Burffundus. 
Vila  Gaucheri. 

Vita  b.  Guldonls  abbatis  Piscarlen- 

sls  seu  Casauriensis  (f  1045.  23. 
Nov.).  Ex  chronico  Casaur.  auctore 
Johanne  Berardo  (saec.  XIII.) 

Ausg. :  » ap.  Dachery,  spicileg.  V.  —  *  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1. 
p.  487-494. 

Vita  s.  Guldonis  abbatis  Pomposl- 
anl  in  Italia  (t  104G)  auctore  ano- 
nymo  eius  discipulo. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart.  III. 
p.  912-915.  —  *  iviederholt  ap.Ma.hn\on,  AA. 
SS.  o.  8.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  509-516.  — 
Alia  vita  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  31.  Mart. 
p.  282  (ed.  2a).  _  » {„  AA.  SS.  BoII.  1. 
c.  p.  916-918,  c.  commentar.  praevio  p.  910 
-912. 

Vita  s.  Guidonls  confess.  Ander- 
laci  in  Brabantia  prope  Bruxellas 
(saec.  XI.  in.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  Sept.  — 
'ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Septb.  IV. 
p.  41-48  c.  comment.  praevio  p.  36-41  (mit 
Abbild.) 

Erl.-Schr.:  Gooris,  J.,  cort  begryp  van  het  leven 
cnde  mirakelen  van  den  h.  Guido.  Brussel, 
dOurs  (1762).  SO.  {aueh  in's  FraruSsi$eht 
iiberaetzt  Bruxclles,  d'Our.s  b.  a.  12  mo.) 

Vita  Guidonis  II  eplscopl  Anlclen- 
sls,  monasterii  s.Petri  eadem  in  urbe 

conditoris  (f  cca.  995.) 

Ausg. :  '  in  Sammarthan. ,  Gallia  chri- 
stiana.  —  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  II. 
—  *  ap.  Mabiilon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  836-839. 

Vita  s.  Guldonls  eplscopi  Aquen- 
sls  in  Insubria  (f  1070.) 

Ausg. :  ex  ms.  Aquensi  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Jun.  I.  p.  229-230.  —  Miracula  ibid. 
p.  231. 

Vita  b.  Guldonis  ord.  s.  Franci- 
sci  tert.  Cortonae  in  Hetruria  (f 
cca.  1245)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Jun.  II.  p. 
602-606  {mit  Abbildungen).  —  Miracula 
ibid.  p.  606.  607. 

De  8.  Quiero  in  Cornubia  apud  Anglos 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  April.  I.  p.  377. 


GUIGNERUS  —  GUILELMUS 


751 


Passio  s.  Guignerf,  Pialae  et  sociorum 
=  Acta  s.  Fingaris. 

Vita   Guilelmi    abbatis    Beccensis 

auctore  Milone  Crispino. 

Ausg.:  in  Lanfranci  Cantuariensis  arch. 
opp.  ed.  L.  Dachery.  Paris.  1648.  fol.  Ap- 
pend.  p.  40. 

Erl.-Schr.:  Sammarthani,  Gallia  christiana  IV. 
p.  139  sq. 

Vgl.  Chronicon  Beccensis  abb. 

Vita  s.  Guilelmi  I  abbatis  S.  Be- 
nigni  Divionensis  (f  1031')  s.  rerura 
gestarum  liber  I  auctore  R  o  d  u  1  f  o 
Grlabro. 

Ausg.:  '  ed.  P.  Roverius,  Reomaens,  s. 
historia  monasterii  s.  Johannis  Reomaensis 
(P.  Rouviere,  hist.  de  Tabbaye  de  Reomd). 
Paris  1537.  p.  121.  —  *  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Janr.  I.  p.  57-64.  —  » ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  322-334.  — 
Auszug  '  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  655- 
658  ed.  Waitz.  —  '  ap.  Bouquet ,  rec.  X. 
p.  371.  —  Vita  alia  ex  chronico  S.  Be- 
nigni  Divionensis  (ap.  Dachery,  spicileg.  I.) 
ap.Mabillon,  1.  c.  p.  335-344.  —  Excerpta 
ex  chronico  Besuensi  de  eodem  s.  Guilielmo 
ibid.  p.  345-346.  —  Appendix  de  mona- 
sterio  Fructuariensi  a  b.  Guilelmo  condito 
ihid.  p.  346-351.  —  Appendix  altera 
de  monasterio  Fiscamnensi  ibid.  p.  351-355. 

Vita  s.  Guilelmi  abbatis  fundatoris 
eremitarum  Montis  Virginis  ord. 
s.  Ben.  Guleti  apud  Nuscum  in  Apu- 
lia  (f  1142)  auctore  Johanne  a 
Nusco,  sancti  discipulo. 

Ausg.:  'ed.  Joh.  Jacob.  Jordanus  illius 
congreg.  abbas.  1643.  —  *m  AA.  SS.  Boll. 
25.  Jun.  V.  p.  114-134.  —  Appendix  de 
duobus  praecipuis  conventibus,  ibid.  p.  134 
-139  (mit  Abbildungen).  Cf.  Juni.  VI.  1.  p. 
259. 

Vita  s.  Guilelmiabbatis   Hirsaugi- 

ensis  (f    1091)   auctore  Haimone 
eius  discipulo  —  1107. 

Nicht    zu    verachtendes   Hilfsmittel    fiir   d.  Ge- 
schichtskunde. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XII.  p. 
210. 

Ausg. :  '  ed.  Car.  Stengelius  una  c.  Vita 
Guilelmi  Gellonensis.  Aug.  Vindel.  1611. 
4".  Fehlerhaft.  —  'wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  VI.  2.  p.  717-741.  — 
»  u.  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  II.  p.  155-165. 
—  *  am  besten  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  209-225. —  Fragmenta 
quaedam  vitae  G-i  metrice  scriptae  (saec. 
XII.)  edid.  Mone  in  Anzeiger  f.  Kunde  des 
Mittelalters.  1833.  p.  70. 

Erl.-Schr.:  PiniUB,  de  b.  Guilclmo  abbate  Hir- 
eaug.  in  Suevia  in  AA.  SS.  Boll.  1.  o.  p. 
U8-155. 


Vita  s.  Guilelmi  abbatis  Roschil- 
densis  in  Dania  ord.  canon.  regu- 
lar.  s.  Victoris  (f  a.  120S)  [seu  se- 
cund.  Bouquetium  abbatis  S.  Thoroae 
de  Paraclito  (sic  vocatum  monaste- 
rium  de  Eskildsoe,  postea  transla- 
tum  ad  Eberholt  oppid.  Zelandiae)] 
auctore  eius  discipulo. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  6.  April.  p. 
98  (ed.  2a).  —  "ex  ms.  coenobii  S.  Vict. 
Paris.  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Apr.  I.  p.  625- 
643.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  475- 
479.  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.   p.  620-624. 

Vita  s.  Guilelmi  archiepiscopl  Bi- 

turicensis  (f  1209)  auctore  coaeta- 
neo  anonymo. 

Nach  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed. 
Mansi  V.  p.  249  ist  Petrus  Caroli  locl  abb.  ord. 
Cist.  (saec.  XIII.)  der  Verfasser. 

Handschr. :    keine. 

Ausg. :  '  mit  verdndertem  Stile  und  abge- 
kiirzt  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  10.  Janr.  — 
'  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I. 
p.  628-636. —  Vita  alia  auctore  coaetaneo 
anonymo,  ex  ms.  Antverp.  ibid  I.  p.  636- 
639;  ibidem  aliud  vitae  compendium  au- 
ctore  anonymo.  —  Vita  alia  auctore  quo- 
dam  canonico  Bituricensi,  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  II.  p.  379-386.  —  Diplomata  sum- 
morum  pontificum  Innocentii  III  et  Honorii 
III  circa  canonizationem  G-i  arch.  Bitur. 
ap.  Labbe  1.  c.  p.  390-392. 

Vita  Guilelmi  Conquestoris  (f  8. 
Sept.  1087)  auctore  anonyrao. 

Ausg. :  ex  antiquo  libro  monasterii  s.  Ste- 
phani  Cadomensis  fragmentum  ap.  Camden, 
Anglica   p.  29-35. 

Processus  de  b.  Guilelmi  Cuffitel- 

lae  ereraitae  Siculi  in  SiciUa  (f  cca. 
1415)  vita,  virtutibus  et  miraculis. 

Ausg.:  ex  mss.  authenticis  in  A.A.  SS. 
BoU.  4.  Apr.  I.  p.  380-395.  Cf  Papebrochii 
comment.  praevius  ibid.  p.  378-380. 

Vita  b.  Guilelmi  de  Tolosano  ord. 

eremit.  s.  Augustini  (f  1369)  au- 
ctore  Nicolao  Bertrandi  I.  C. 
Ausg.:  ex  Gestis  Tolosanorum  editis  a. 
1515  in  AA.  SS.  BoII.  18.  Mai.  IV.  p.  198 
-203  c.  Papebrochii  comment.  Cf  VII.  p. 
806. 

Vita  s.  Guilelmi  ducis  ac  monachi 

Gellonensis  in  Gallia  (f  cca.  812) 
auctore  gravi  anonyrao  (saec.  IX.) 

Ausg.:  ed.  Car.  Stengelius  zu^amnien  mit 
Acta  Guilelmi  abbatis  Hirsaugiensis.  Aug. 
Vindel.  1611.  4».  p.  74-102.  —  » ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS    o.   8.  Ben.   saec.  IV.  1.  p. 


732 


GmLELMUS  —  GIIINIZO 


72-87.  —  » in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI. 
p.  811-820.  —  Appendix  de  s.  Willelmi  te- 
stamento,  ara  et  cultu,  translationibus  et  reli- 
qniis  ab  Mabillon  1.  c.  p.  88-90.  —  Li- 
bellus  de  miraculis  s.  Guilelmi  ducis  au- 
ctorc  ni:)nacho  Gelionensi  anonymo  '  iiid. 
saec.  IV.  2  p.  556-561.  —  *  wiederh.  in 
AA.  SS.  Boll  1.  c.  p.  822-826.  —  Hym- 
nns  ex  ms.  Bodecceusi  ibid.  p.  826.  — 
Historia  elevati  tranlatique  corporis,  ex 
relatione  Gallica  iiiid.  p.  827.  828.  —  Vitae 
compendium  ex  Vita  s.  Benedicti  Ania- 
nensis  auctore  Ardone  ibid.  p.  810. 

Erl.-Schr. :  Hrnschen,  comiutiit.  praevius  ibid. 

\>.  8(9.  810. 
Vaha,  (t.  de,    vita  s.  f4iiile!mi,   comitis    Plcta- 

vifn6!.s.  London  1633.  12mo. 

Vita  s.   Guilelmi    episcopi   Brioci 

in  Britannia  Ai-morica  (f  1237)  au- 
ctore  Godefrido  Calvo. 

Ausy.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  29.  Jul. 
—  ^tviederholt  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Jul. 
VII.  p.  122-125.  —  Canonizatio  ex  bulla 
ibid.  p.  125-127.  (7/".  Sollerii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.   120122, 

Vita  s.  Guilelmi  Flrmati  episcopi 
(f  cca.  1090)  Moritonii  in  Norman- 
nia  auctore  Stephano  episcopo 
Redonensi  (f  1178). 

Aii.iq. :  '  ex  ms.  Moritonensis  ecclesiae  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  April.  III.  p.  3.S4-342.  — 
*  frRgmentum  ap.  Boiiquet,  rec.  XIV.  p.  90. 

Vita  s.  Guilelmi  Gelfonensis  =  Vita  s. 
Gnilclmi  dutis. 

Vita  s,  Guilelmi  Magni  eremitae 
in  Stabulo-Rodis  inEtruria  (f  1157). 
Ausg. :  excerpta  ex  responsoriis  et  anti- 
phonis  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Febr.  II.  p. 
449.  450.  —  Vita  alia  a  Theobaldo  ex- 
ornata,  ex  Surio,  Silvio  ac  variis  mss.  ibid. 
p.  450-472. 

Erl.-Schr.:  Alberti,  P.  J...  viia  del  (rlorio.^o  con- 
fcs.sore  pd  anscorcta  r.  Gni?Iie)mo  Maf^no, 
duca  d'Aquiiania,  prolettore  deila  provincia 
marittinia  della  Toscana.  I^iena  177(1.  4«. 
Henscben,  conimentarius  praevius  in  AA. 
.SS.  1.  c.  p.  4:i3-4l9. 

de  ordiiie  creraitarum  s.  G  i  commentar. 

historicus  ibid.  p.  "I^^-ISI. 

de  reliquiis  s.  G-i  ihid.  p.  4f<5-491. 

Waha,  G.  lic,  exjilanatio  vitac  s.  Cl  i  M.  con- 

scriptac  olirn  por  b.  Albcrtnm  cins  discip  . . . 
nniic  ro|ierlac.  Loodii  16^3.  12nio. 

Vita  s,  Guilelmi    patris    et  Pere- 

frini  lilii  Antioclienorum  (saec.  XII.) 
'oggiae  in  Italia. 

Ausij. :  ex  mss.  eccles.  Foggiensi  m  A.\. 
SS.  Boll.  26.  April.  III.  p.  405.  466. 

Vita  s.  Guilelmi  Politlensis  eremi- 
tae  iuxta  Castellum  Bonum  in  Si- 
ciiia  (f  131 7K  Ex  antiquis  Sici- 
liae  monumentis  collecta  ab  An- 
geloSangrino  abb.  Benedictino. 


Aiisg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  April.  II.  p. 
466-470.  —  Vita  altera  ex  officio  proprio, 
.sed  dictione  concinniori  edita  ab  Oct.  Caie- 
tano  ibid.  p.  470-474. 

Vita  b,  Guilelmi  presbyteri  eremi- 
tae,  fundatoris  coenobii  Olivae  in 
Hannonia  (f  124r)auctore  anonvmo. 

Aiisg.:  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Febr,  "ll.  p. 
494-499. 

Acta  s.  Guilelmi  pueri  martyris 
Norwici  in  Anglia  a.  1144,  auctore 
Johanne  Capgravio. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Mart.  III.  p. 
590.  591  c.  comment.  praevio  p.  688-590. 

Vita  Guilelmi  Wickham,  vid.  Chaundeler. 

Vita  b.  Guilelmi  Zucchii  Alexan- 
driae  in  Italia  (f  1377)  auctore  Bar- 
tholomeo  Zucchio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr.  II, 
p.  503.  504. 

De  s.  Gullelmo  archiep.  Eboracensi  in 
Anglia  (f  1154)  Papebrochii  commentarius 
histor.  m  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  U.  p.  136 
-146, 

De  b.  Guilelmo  Arnaldi,  Bernardo  de 
Kupe-forti,  et  Garsia  de  Aurea,  ord.  praed. 
etc.  mart.  inquisitoribus  Avinioneti  in  Occi- 
tania  sup.  a.  1253  Hcnschenii  sylloge  in 
AA.  SS.  BoII.  29.  Mai,  VII.  p.  180-183. 

De  b.  Guilielmo  episc.  Comi  in  Longo- 
bardia  (f  1226)  Buckii  comment.  bistoricus 
m  AA.  SS.  BoII.   21.  Oct.   IX.  p.  414-420. 

De  s  Guilelmo  episc.  Pictavorum  in 
Gallia  (f  1197)  m  AA.  SS.  Boll.  29.  Mart. 
m.  p.  792. 

De  b.  Guilelmo  eremita  in  Comen.si  In- 
subriae  dioec.  (sec  XI.)  Papebrochii  syl- 
loge  hist.  m  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI. 
p.  830-832. 

De  s.  Guilelmo  mart.  Roffae  in  Anglia. 
Vita  ex  legenda  Joannis  Capgravii  m 
AA.  SS.  Eoll.  23.  Mai.  V.  p.  268.  269. 

Do  b.  Guileimo  Perogrino  in  Bavaria 
Transdanubia  (f  cca.  1140)  in  AA.  SS.  Boll. 
20.  Aprii.  II.  p.  772. 

De  8.  Guilelmo  presbytero  Ponti.sarae  in 
Gallia  (t  Wdi)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai. 
II.  p.  597.  598;   cf.  VII.  p.  680. 

De  s.  Gulmerra  epi.sc.  Carcassone  in  Gallia 
Narbon.  in  AA.  SS.  Boll.  13,  Febr.  U.  p. 
672.    Cf.  p.  897. 

Vita  s.  Guinizonis  et  Januarii  mo- 
nachorum  Casinensium  (f  cca.  1050) 
auctorePetro  diacono  Casinensi. 

F.ist  ganz  aus  I.eonis  M.^rsic.  chronica  ausge- 
fchrieben.    Verf.isst  cca.  1133. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Mai.  VI, 
p.  450-467  c.  Henschcnii   comment.   praev. 


GUINOCHUS  —  GUNTHERUS 


733 


p.  449.  —  *  correcta  e  cod.  Vatic.  in  Ang. 
Maii  Nova  collect.  VI.  B.   p.  264. 

De  s.  Guinocho  episc.  in  Scotia  (f  cca. 
875)  m  AA.  SS.  Boll.  13.  April.  II.  p.  138. 

Vita  s.  Gumberti  archiep.  Seuonensis  = 
Vita  s.  Gundelberti  episc.  Senonensis. 

Vita  s.  Gumberti  (saec.VIII.)  fun- 
datoris  monasterii  s.  Gumberti  in 
Anspach. 

Magere  fehlerhafto  Logende. 
Ausg, :  '  ap.  Strebel,  Franconia  illustrata 
I.  p.  188.    —    » in  AA.   SS.    Boil.    15.  Jul. 
IV.  p.  69-71. 

Erl.-Schr.:  Huscher,  ist  denn  wirklich  St,  Gum- 
bertus,  d.  Stifier  des  ehemaliKen  Benedicti- 
nerkloster.s  in  Ansbach,  eine  blosse  mythische 
Person  gewesen  ?  Ein  Beitrag  z.  altest.  Ge- 
schichte  Ansbachs,  —  in  Jahresberichte  des 
bistor.  Vereins  in  Mittelfranken.  NUrnberg 
1839.  IX.  p.  107. 

Rettberg,  DeutschlandsKirchengefChichtell. 
p.  339,  «,0  auch  andere  Slreitschri/ten  aufge- 
fiihrt  sind. 

Sollerius,  conimentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  61-69. 

De  s.  Gumesindo  presbyt.  et  Servo-Dei 
monacho  mart.  Cordiibensibus  (f  852)  in 
AA.  SS.  Boll.  13.  Janr.  I.  p.  82;i. 

Vita  s.  Gummari  patroni  Lirani 
in  Brabantia  (sec.  VIII.)  auctore 
Theobaldo  monacho. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  11.  Octb. 
—  *in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  682 
689.  —  Miracula  sub  a.  1475  patrata 
auctore  anonymo  subaequali  ibid.  p.  689- 
697.  Cj.  Buei  commentarius  ibid.  p.  674- 
682  et  Auctarium  ad  AA.  SS.  tomi  V.  Oct. 
p.  57. 

Erl.-Schr. :  Beschryf,  kort-bondig,  van  het  leven 
van  den  h.  Gummarus,  patroon  der  slad  Lier. 
Lier,  Letellier  s.  a.  80. 

De  b.  Gundecharo  episc.  Eystadii  in  Ger- 
mania  (f  1075)  Boscbii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  I.  p.  175-182.  — 
Exemplar  instrumeuti,  quo  G.  praeben- 
dam  iu.stituit,  quam  circumeuntem  appellant, 
ibid.  p.  182-184.  —  Miracu!a  G-i  auctore  nt 
putamus  Pliilippo  episc.  Eystettensi.  Ex 
ms.  arch.  Eyst.  ibid.  p.  184-189. 

Vgl.  Guudecharus. 

Vita  s.  Gundelberti  [al.  Gumberti) 
episcopi  Senonensis,  dein  abbatis 
Vallis-Galileae  in  Vosago  (f  6G1). 
ExRicherio  chronographoSe- 
non.  (1264.) 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  append.  p.  470.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  583. 

Erl.-Schr.:  Binet,  t>t.,  la  vie  et  les  vertus  de 
s.  Gombert,  issu  de  la  maison  royale  de 
France.  Pont-a  Mouss,  I62.i.  12rao. 
Hen.schen,  couiment.  historicii.s  de  s.  Gum- 
bcrto  arch.  Senoti.  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Febr. 
HI.  p.  262.  203;  r/.  p.  75S. 

De  b.  Gundisalvo  de  Lagos  ex  ord.  erem. 


s.  August.  Turribus  Veteribus  in  Lusitania 
(f  1422)  Buckii  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p.  421-427. 

Vita  s.  Gundlei  reguli  Cambriae 
australis  in  Britannia  (^f  cca.  500). 

Ausg.:  ex  ms.  et  Capgravio  in  AA. 
SS.  Boll.  29.  Mart.  III.  p.  784. 

Vita  s.  Gundulfi  Roflfensis  [Roche- 
ster)  episcopi  (f  1 108)  auctore  mo- 
nacho  Roffensi  coaetaneo. 

Au.'ig.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
273-292. 

Brl.-Schr.:  AVright,  biographia  Britannica  lite- 
raria  II.  p.  11-43. 

Translatio  s.  Gundulphi  praesulis 
ut  volunt  Mediolanensis  (forte  saec. 
VI.)  qui  colitur  in  agro  Bituricensi, 
et  miracula. 

Ausg.:  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  386 
-388.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Jun.  III.  p.  380.  381. 

Acta  s.  Guniforti  mart.  forsan  sub 
Maximiano  Ticini  in  Italia,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  editione  B.  Mombritii  I.  p. 
CCCXXXVIU  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Aug.  IV. 
p.  527-530. 

Erl.-Schr.:    Breviarium  ss.    episcoporum   Tici- 

•  nensis  ecclesiae  necnon  ss.  Guniforti  Scoti, 
Boetii  mart.  et  Honoratae  virg.  Ticini  1651. 
40. 

Cuper,  comment.    praevius   in  AA.  StS.  Boll. 
1.  c.  p.  524-526. 

Vita  Gunneri  episcopi  Vibergen- 
sis  (t  1251)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  V. 
p.  574-580. 

Vita  b.  Guntheri  eremitae  iuxta 
monasterium  Altahense  seu  ord.  s. 
Bened.  Breunoviae  in  Bohemia  (f 
1045.) 

Mabilion  u.  a.  hielten  Wolfher  fiir  d.  Verf., 
aus  des.-en  Vita  s.  Godehardi  (s.  d  )  sie  gro.ssen- 
theils  entlehnt  ist.  Die  Bo]landi.-ten  sagen:  ,au- 
ctoribus  ut  apparet  paitim  VVolfhero  aequali,  pnrtim 
anonymo  minus  aniiquo."  —  Unbedeutendcs  Mach- 
werk. 

Ausg,:  '  ed.  Cani.-^ius,  lect.  antiq.  III.  1. 
p.  183.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  1.  p.  480-486.  —  »m  AA. 
SS.  BoU.  9.  Octob.  p.  1069-1074  vxit  Bei- 
fiigung    der   Miracula   p.    1074-1084.    — 

*  ed.  Bonavent.  Piter  in  Tiiesaurus  abscon- 
ditus  iu  agro  scu  monasterio  Brzewnoviensi 
prope  Pragam  ord.  s.  Ben.  S.  Guntherus 
etc.  clarus  vita  et  miraculis.  Ex  cod.  ms. 
mbr.  Trebonen.si  etc.  Brunae  1762.  4".  c.  4 
tabb.  aen.  —  *  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XL  p.  276-279. 

Erl.-Schr.:  Bueus,  commentar.   praevius  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  1051-1069. 
Biidinger,  M.,    osterreichische  Geschichte  I. 
p.  Si^  ff.    Gibt  eine  schSne  Ziuammenttellung 


734 


GUNTHILDIS  —  HADRIANU8 


der  fragmeiU.  Nachrichten   iib.  d.  Leben  dittta 
interesaanlen  ifannes. 
Mabillon.  observaiiones  praevlae  in  AA.  SS. 
o.  R.  Ben.  I.  c.  p.  475-480. 

Vgl.  Annalea  Altahenses. 
,.         Gradicenscs. 

De  s.  Gunthilde  ancilla ,  quae  colitur  iu 
Biberbacli  in  epi.scopio  Eustadiensi ,  Suys- 
kenii  commentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 
22.  Septb.  VI.   p.  530-533  (m.  Abhild.) 

Vita  s.   Guntranmi  regis  Burgun- 

diae:  ex  hist.  eccl.  Gregoi-ii   Tu- 
ronensis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mart.  III. 
p.  721-731  c.  commentario  pracvio  p.  718- 
721  et  Appendix  ex  chronico  Fredegarii 
ibid.  p.  730-731. 

Krl.-Schr.:  Baillet,  A.,  vie  de  s.  Gontran  —  in 

deaaen  Kecueil  des  vics  des  Saints.  28.  Mar.s. 

Giry,   Franc;.,    vie  de  St.  Gontran    —  in  seinem 

Recueil  des  vie»  des  Saints.  2«.  Mar.s. 
Modeste,  vie  de  St.  Gontran  —  m  aeiner  Mo 

narchie  sainte  d.  127. 
Rivet,  histoire  de  la  vic  ot  des  reglemens  de 
Gontran  —  in   Hist.  litteraire    de  la  France 
III.  p.  3G8. 
De  s.  Gurdanio   seu   Gurdinello   eremita 
(f   ante   med.   saec.   IX.)  Duaci   et  Aquis- 
cinctii  in  dioec.  Cameracensi  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Oct.  Vn.  2.  p.  1101-1106. 

De  8.  Gurloesio  abbate  Kemperlegiensi 
in  minori  Britannia  (f  1067)  •  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  107-110. 
—  »  Pinii  svlloge  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Aug. 
V.  p.  273.  274. 


De  s.  Gurvalio  episc.  Alethensi  in  Ar- 
moricis  (saec.  VII.)  Hen.schenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p.  727. 

De  s.  Guthagono  conf.  Oostkercae  apud 
Brugas  in  Flandria  (forte  saec.  VIII.)  Sol- 
lerii  comment.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jul.  I. 
p.  668-670. 

Vita  s.  Guthlaci  anachoretae  in 
Croylandia  (f  714)  auctore  Felice 
Croylandensi  (cca.  730),  mo- 
nacho  Girwensi. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
.saec.  III.  1.  p.  264-284.  —  «ed.  Surins, 
vit.  Sanct.  11.  April.  1570.  II.  (»ed.  Colon. 
1618.  II.  p.  142-145.)  —  *ap.  Capgrave, 
nova  legenda  Angliae  p.  CLXIX-CLXXIII. 

—  »m  AA.  SS.  Boll.  11.  April.  IL  p.  38- 
50.  —  *in  The  history  and  antiquities  of 
Croyland-Abbey  in  the  countey  of  Lincoln 
(byR.  Gough.)  London  1783.  4».  p.  131-153. 

—  Analecfa  excerpta  ex  historia  Ingulfi 
abbatis  Croylandensis  in  AA.  SS.  Boll.  I. 
c.  p.  50-54.  —  Appendix  auctore  Orderico 
ex  relatione  Ansgoti  supprioris  Croylanden- 
sis  ibid.  p.  54-60. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  ct  inf.  latini- 

tatis,  lib.  VI.  p.  464. 
Tho  AngloSaxon  version  of  the  life  of  St. 

Gulhlac.  hermit  of  Crowland,  now  first  prin- 

ted,    with   a   translat.    and   notes    by  C.  W. 

Goodwin.  1848.  12  mo. 
Wrlght,    Felix    of    Croyland   in   his    Blogra- 

phia  Britannica  liter.  I.  p.  246-249. 


H. 


De  s.  Habacuc  et  Michaea  prophetis  in 
AA.  SS.  Boll.  15.  Janr.  I.   p.  994-995. 

Erl.-Schr.:  Haeumlein,    W.,     commentatio    de 
Habacuci  vaticiniis.  Heilbronnae  1840.  i". 
Uelltzsch,  Fr.,  commentar.  de  Habacnci  pro- 
phetae  vita  atque  aelale.  Lipsiae  1842.  8* 

De  b.  Haberilla  sive  Habrilia  virg.  ad 
lacum  Brigantinum  (saec.  VII.)  in  AA.  SS. 
Boll.  30.  Janr.  II.  p.  1033-1035. 

De  s.  Habetdeus  episc.  Lunensi  mart.  (f 
cca.  500)  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  HI. 
p.  15.  16. 

Vita  s.  Hadalini  confessoris  (f  690), 
conditoris  monasterii  Ceilensis  prope 
Dionantum  ad  Mosam,  scripta  a 
Neotgero  Leodiensi   episcopo    (f 

1008.) 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Febr.  I.  p. 
372-377.  —  «ap.  Mabillon,  AA.  SS.  saec.  II. 
p.  1013-1017.  —  »Bruchstuck  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  635.  Cf.  comment.  praevius  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  366-372. 


Vita  s.  Hadelogae  virginis  Kitzingi 
in  Franconia  (saec.  Vlll.)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ed.  Gamansius  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Febr.  I.  p.  306-309.  —  Vita  alia  s. 
encomiuni  ibid.  I.  Append.  p.  944-958.  Cf. 
ibid.  p.  303-306. 

Vita  s.  Hadoindi  Cenoraanensis 
episcopi  in  Gallia  (saec.  VIL) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  20.  Janr.  IL  Ap- 
pend.  p.  1140-1142.  —  Testamentum  s. 
H-i  ibid.  p.  1142.   1143. 

Vita  Hadriani  11  papae  (f  872)  ex  ms. 
Pandulphi  fde  Alatro)  Pisani  ap.  Muratori, 
scr.  rer.  Ital.  III.  2.  p.  306. 

Vita  Hadriani  III  papae  (f  885)  ex  ms. 
Pandulphi  Pisani  ap.  Mnratori  I.  c.  HI.  2. 
p.  440.  —  Vita  aiia  ex  ms.  Bernardi 
Guidonis  ibid. —  Vita  alia  ex  ms.  Nicolai 
(de  Bosellis)  card.  Aragouiae  ibid.  p.  441-446. 


HADRIANUS  —  HATHEBRANDUS 


785 


De  s.  Hadriano  papa  I  an  UI  Nonan- 
tulae  in  ditione  Mutinensi  (f  795  et  885) 
SoUerii  disquisitio  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  8. 
Jul.  n.  p.  643-649. 

De  s.  Hadulfo  episc.  Cameracensi  atque 
Atrebatensi  et  abbate  Vedastino  in  Belgio 
(f  728)  Henscbenii  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p.  332.  333.  — 
*  elogium  hist.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  m.  1.  p.  471-473. 

De  s.  Hadwige  virg. ,  magistra  coenobii 
Marensis  ord.  Praemonstr.  (f  cca.  1200)  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Apr.  H.  p.  264.  255. 

De  s.  Haemorrhoissa  Euangelica  nomine 
ut  volunt,  Veronica  (saec.  I.)  Caesareae 
Philippi  in  Phoenicia  Pinii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jul.  IH.  p.  273- 
279. 

Vita  s.  Halmeradi  presbyterl  et  conf. 
(t  1019)  auctore  Ekkeberto  mo- 
nacho  Hersfeldensi. 

VoU  schwulstiger  Phrasen. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p. 
597. 

Aus(/. :  '  ed.  Overham  ztisammen  mit  Vita 
ss.  MeinvFerci  etMeinulphi.  Neuhusii  1681. 
4".  —  *  wiederholt  von  Papebroch  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p.  386-395.  —  »«. 
ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  565-575. 
Nachldssig  bearbeitet.  —  *  ed.  Kopke  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  X.  p.  598-607.  —  Erlnherl 
paraphrasis  vitae  s.  H-i  auctore  Ekkeberto 
{in  barbarischen  Versen  geschrieben.  Hand- 
schr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  7503-7518.  sec. 
XV.)  zum  erstenmale  ed.  Kopke  ap.  Pertz 
1.  c.  p.  608-612. 

Erl.-Schr.:  Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers  II.  p.  128-138. 
Wattenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  269. 

De  V.  Haimone    episc.    Halberstadensi 

tertio  (f  853),  ubi  de  primis  eius  sedis  epi- 
scopis  agitur,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  618-621. 

Vgl.  Haymo. 

Vita  s.  Haimonis  et  Veremundi 
Medae  in  dioecesi  Mediolanensi  (f 
cca.  790). 

Ausg. :  contracta  ex  italica ,  edita  ab 
Emman.  Laudensi  m  AA.  SS.  BoU.  13.  Febr. 
H.  p.  705-710. 

Erl.-Sckr.:  De  ss.  Haimone  et  Veremundo  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p. 
419. 

Vita  s.  Halinardl  ex  Divionensi 
abbate  archiepiscopi  Lugdunensis 
(t  1052)  auctore  anonymo  eius  di- 
scipulo  in  chronico  S.  Benigni. 

Ausg. :  *  ex  d'Achery,  spicil.  I.  '  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.   saec.   VI.  2.   p. 


35-41.  ~   *ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
VII.  p.  235-238. 

Vgl.  Chronicon   S.  Benigni    Divion. 

Vita  s.  Halwardl  martyris  in  Nor- 
wegia. 

Ausg. :  ex  ms.  Ultraiect.  ap.  Langebek, 
scr.  rer.  Dan.  IH.  p.  604-607. 

Erl.-Schr.:  Acta  SS.  Boll.  14.  Mai.  III.  p.  401. 
Fragmenta  de  s.  H-o  ex  apogr.  Magnaei  ap. 
Langebeck  1.  c.  III.  p.  603.  604. 

De  V.  Harduino  recluso  monasterii  Fonta- 
nellensis  (f  811)  deque  aliis  claris  eiusdem 
loci  viris,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  S.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  69.  70. 

Vita  s.Harlolfi  fundatoris  monasterii 
Elwangensis  et  episcopi  Lingonici 
auctore  E  r  m  e  n  r  i  c  o  abbate  Eiwan- 
gensi  (t  866.) 

In  Form  eines  Dialo^s  geschrieben  zwischen 
845-855. 

Handschr. :  Stuttgart,  offentl. Bibl.  No. 
55.  fol. 

Ausg. :  ^  ap.  Pez,  thes.  anecd.  IV.  3.  p. 
747-755.  —  *  ap.  Pertz,  mon.  scr.  X.  p. 
11-15. 

Vita  b.  Hartmanni  ex  praeposito 
Claustroneoburgensi  ord.  can.  reg. 
b.  August.  episcopi  Brixiensis  (1142 
— 1165)  auctore  anonymo. 

Arm  an  ge.schichtlichem  Iiihalt. 
Handschr.:  Paris,  St.  Genevieve.  H.  9. 
Ausg. :  ap.  Pez,  scr,  rer.  Austr.  I.  p.  495 
-518. 

Erl.-Schr.:  Puell,  Ph.  Ner.,  Geschichte  dea  unt. 
d.  Heiligen  versetzten  Bischofs  Hartmann 
von  Brixen.  Brixen   1761.  80. 

Vita  s.  Hartwiei  archiepisoopi  Sa- 
llsburgensis  (t  1023)  auctore  incerto. 

Geschrieben  nach   1181. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  85. 

Ausg. :  *  ap.  Canisium,  lect.  antiq.  VI.  (III. 
2.  p.  419  ed.  Basn.)  —  *  iciederholt  in  AA. 
SS.  Bolland.  14.  Jun.  VL  1.  p.  131-133.  — 
*  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz ,  mon.  scr.  XI. 
p.  95-97.  —  Appendix  de  corpore  s.  Mar- 
tini  ep.  Turon.  per  s.  Hartwicum  invento 
et  translato  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  133-137.  Cf. 
Janningi  comment.  praevius  ibid.  p.  127- 
-131. 

De  V.  Hartwico  abbate  Tegernseensi  in 
Baioaria  eiusdemque  loci  restitutore  (f  982) 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  603-606. 

Vita  b.  Hasekae  virginis  reclusae 
in  Westphalia  (t  1261.) 

Ausg.:  ex  ms.  Carthusiae  Coloniens.  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Janr.  U.  p.  758.  759. 
Cf.  p.  1151. 

Vita  s.  Hathebrandi  abbatis  Ant- 


verpiae  in  Belgio  (t  1198) 
AusQ. :  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Jul. 


vn.  p. 


736 


HATHUMARUS  —  HEINRICUS 


164-167.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius  ihid. 
p.  161-164! 

De  b.  Hathumaro  episc.  Paderbornensium 
primo  (t  8l5  vel  816),  Paderbornae  in  West- 
falia  Cuperi  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Aug.  II.  p.  448-453.  —  Cf.  Strunck, 
M..  Westphalia  sancta  ed.  Gicfers.  Pader- 
born.  1854.  gr.  8».  I.  p.  15-19. 

Vita  Hathumodae,  vid.  Aglus  (p.  107.) 

Vita  Hatteni  =  Vita  Johaunis  Hatten. 

Vita  s.  Haymonis  =  Vita  s.  Haimonis. 

Vita  b.  Hechardi  presbyteri,  fun- 
datoris  ruonasterii  Hcheidensis  ord. 
Praemonstr.  (f  cca.  1170.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jul.  1.  p.  274 
-277.  Cf.  SoUerii  comment.  praevius  ibid. 
p.  272-274. 

De  8.  Hechberacto  in  Anglia  Henschen 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  April.  IH.  p.  291-293. 

Elogium  s.  Heddae  episc.  Dorcicestren.sis 
apud  West-Saxones  (f  705)  historicum  '  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
64-66.  —  *  .svlloge  Sollerii  m  AA.  SS.  Boll. 
7.  Jul.  II.  p!  482.  483. 

De  s.  Hedistio  mart.  Eavennae  in  Italia 
(sec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Oct.  VI.  p. 
20-22. 

Vita  s.  Hedwigis  patronae  et  du- 
cissae  Silesiae  (f  1243.) 

Aus  dem  Enrto  des  13.  Jahrh. 

Handschr.:  Breslau,  Domb.  sec.  XIV., 
vgl.  Klose,  Gesch.  von  Breslau  I.  p.  405; 
—  Un.-Bibl.  class.  IV.  fol.  189.  190.  191.  — 
Magdal.-Bibl.  chart.  4».  a'  1431.—  Jena, 
Un.-Bibl.  chart.  sec.  XV.  4».  vgl.  Pertz' 
Arch.  XI.  354.  —  Wolfenbiittel,  chart. 
sec.  XV;  37.  18.  ms.  Aug.  fol.,  zusammen 
mit  Tractatus  s.  speculum  genealogiae  s. 
Hedwigis. 

Ausg.:  ^vollstdndig  ap.  Stenzel,  script.  rer. 
Siles.  II.  p.  1-114.  —  ^  loiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  Oct.  VIII.  p.  224-264.  —  »  oor- 
her  ed.  Surius,  vit.  SS.  15.  Oct.  p.  231- 
245;  dies  ist  aber  nichts  anderes  als  eine 
Umarbeltung  auf  Grundlage  der  sehr  abge- 
kiirzten  echten    Vila. 

Uebers. :  '  Al  h  i  c  vehet  sich  an  die  gro.sse 
Legenda  der  li.  Frawen  sanctae  Hcdwigis 
Eyne  geborne  Fiirstyn  von  Mehran  etc.  . . . 
durch  mich  Conradum  Banm  gedruckt.  s. 
1.  fol.  (Breszlaw.  1504.)  Das  erste  in  Bres- 
lau  gedruckte  Buch.  Durch  viele  Zusiitze 
und  Erdichtungen  er.tstellt.  —  *  niederholt 
unt.  d.  Tit.:  Leben  u.  Geschichte  der  h. 
Hedwigis  geb. Fiirstinn  von Meranien,  Gross- 
herzoginn  von  Polen  u.  Sclilcsien.  Brcslaw 
1631.  8».  —  *v;iederh.  u.  d.  Tlt.:  Tugend- 
reiches  Lehen ,  und  fiirtrefTliche  Wunder- 
thaten  . . .  der  . .  .  Hedwigis  Unserer  gniidig- 
sten  Schutz-Frauen  . . .  Glatz  1686.  8». 

Erl.-Schr.:  Bach,  A.,  Gescliichte  u.  Beschrei- 
bung  (les  Klosters  Trebniiz.  Hrsg.  von  A. 
Kaatner.  Neigtie  1869.  gr.  8«.   1  Tblr.  20  Sgr. 


V.  Oersflorf,  die  h.  Hedwiff,  vcrmAihlte  Her- 

7ogin    voii    Niederschleslen    u.  Poli'n,    —  in 

Justi,  die  Vorzoit,  cln  Taschcnl^ucl).  Maiburg 

I8.'?9.  p.  IGS. 
Gorlich,  Fr.  X.,    da»  LebnD  <Jer  h.  H  ;dwij, 

Herzogin    von    .Schlesien.     BickI.    1813.     ««. 

ibid.  2.  Aufl.  18.^4.    So.    22  .Sgr.  (1  Sgr. 
Klosc.    Briefe  von  u.  >lber  Brcslau  1.  p.  399; 

gibt   Nachrichten   iib.    d.    Ausgaben   u.    Hand- 

sclirijlen  dieser  Legende. 
Hecktf,    I.  V.,    cQinment.    praov.    in  AA.    S8. 

Boll.  1.  c.  p.  J!).S-ii24. 
Ilenschcl,  A.  G.  C.  Th.,  die  Wunderhetlun- 

gen  lier  li.  Hcdwiof  in  Schlesien  im  13.  Jahrb., 

—  in  Janu,<.  2.  Bd. 
Knoblich.  Aug. ,   Lebensgeschichto  der  Lan- 

despatioiiin    .Schletiens,    der   hcil.    Hedwlg. 

Breslau  ixw.  8«.  1  Thlr.    Prachtausg.  tn  4to. 

6  Thlr.  {Secensirl  in  .Sybel's  histor.  /ciischr. 

If61.  2.  Hcft.  p.  .^7(!  sq.) 
Leben  der  h.  Hedwig . . .  iibersetzt  aus  einer 

. . .  lateinisch.  Haudschrift   von  J.  G.  Feige. 

Liegnitz  1836.  8o. 
Lebeusgeschichte  der  hcil.  Hedwig.  Brea- 

lau  1,S34.  80.  16  pag. 
Regent,  Car.,    Kxeinpel  der  Schlesicr.    oder 

Vorstcllung  der  fiirnehmsten  chrlstl.  Tngen- 

den,  vveJche  . . .  S.  Hedvvig  .  . .  •j;cUbet.  Neyss 

1723.  80. 
Uimpler,  M.  F].,    patrocinale  f^ilesiae  et  Po- 

loniiio    seu    discursus    praedicabiles    honori 

ser.  Poloniac   et   iSilesiae   ducissae    s.    Hed- 

vvigi  magnae,  pauperuro  patrouae  .  . .  sacrati. 

Norimberg.ie  1697.   lo. 
■Schmidt,  K.  A.,  (Jeschichte  desKlosterstiftea 

Trebniti!.    Oppeln  1853.  80.  7  Sgr.  6  Pf. 
fjpeculum  genealogicum   a.  Hedwigis   quou- 

dam    ducis.sae   .Silesiac,    i  ap.    Stcn/.el,    scr. 

rer.  Siles.  II.  p.  105-118.  —  *  wiederh.  in  A.\. 

S.S.  Boll.  17.  t>ct.  VIII.   p.  26.')-270  (c.  tab). 
Wolfskron,    Ad.    Kitter  v.,    die    Bilder   der 

Hcdvvigrsicgcnde.  Nach  ciner  Handschr.  vom 

J.  13u3  in  d.  Biblioth.  der  PP.  Piaristen    in 

hchiackenwerth.      Wien    1846.    fol.     SchOne 

Ausgabe. 

De  s.  Hegesippo  scriptore  ecclesiastico  (i" 
cca.  180)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I.  p. 
656.  657. 

Vita  s.  Heimeradi  =  Vita  s.  Haimeradi. 

Vita  s.  Heimerammi  episc.Katisb.c=  Vita 
s.  Emmeranuni. 

Vita  .s.  Heinricill  imperatoris  (1002 
— 1024)  auctore  Adalberto  dia- 
conoBabenbergeusi(saec.XII.med.) 

Hat  die  wlchtigstcn  Privilcgicn  dcr  Barnberger 
Kirchc  vollstSndig  aufgcnommen.  —  Gretser  und 
Canisius  vv.nr  dcr  Verf.  unbekannt. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
788-789. 

Ausg, :  '  mit  der  Bezeichnung :  a  u  c  t  o  r  e 
anonynio  ex  cod.  Rebdorf.  ed.  Gretser, 
divi  Bambcrgenses.  Ingolstad.  1611.  4".  p. 
6.  —  *  luiederholt  ap.  Ludewig,  script. 
Bambcrg.  I.  p.  269.  —  *  cine  Abschrift 
hiervon  benutzt  in  AA..  SS.  BoII.  14.  Jul. 
III.  p.  752-764;  cf.  p.  723.  —  ^abweichen- 
der  Text  mit  der  Bezeirhnung  aiictoro 
incerto  ex  cod.  Windberg.  ap.  Canisium, 
lect  antiq,  VL  p.  383  (»ed.  2a.  III.  2. 
p.  27-34.)  —  «ed.  Surius,  vit.  SS.  14. 
Jul.  —  '  zuerst  vollstHndig  nach  dem  bam- 
berger  u,  leipziger  Mpt.  ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IV.  p.  792-811 ;  liber  II.  seu  mira- 
cula  p.  811-814;  ex  aliis  miraculis  p.  814- 
816;  Vitae  s.  Heinrici  additamcutum ,  liber 


HEINRICUS  —  HELDEMARUS 


737 


III.  p.  816-820.  —  Vlta  alia  ab  Adalboldo 

episcopo    Traiectensi    (f    1027)    conscripta 

{gezierte  Sprache.  Handschr. :  einzige  Wien, 

Hofb.    No.    9020.    chart.    sec.    XVI.)    '  ap. 

Gretser  1.  c.  p.  430-454.  —  » ap.  Ludewig 

1.  c.  I.  p.  790-813.  Schlecht.  —  »  ap.  Leib- 

nit,  scr.  rer.  Br.  I.  p.  430-441.  —  *frag- 

raentum  de  rebus  gestis  Henrici   imp.  ex 

ed.  Gretseri  In  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  744- 

754.  —  *ed.  Surius,  vit.  SS.  14.  Juli,  —  «ed. 

Waitz  ap.  Pertz  1.  c.  p.  683-695.  —  '  Bruch- 

stvick  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  376.  —   Mira- 

cula  in  AA.   SS,  BoU.  14.  Jul.   III.  p.  764 

-769. 

Erl.-Schr.:    Brenner.  Fr.,    Kaiser  Heinrich  der 

Heilige   u.  Konig  Maxim.  Joseplj   in  Bezug 

auf  Bambergs   kirchl.  Verfassung.    Eine  hi- 

stor.  Paraliele.   Bamberg  u.  WUrzburg  1^18. 

40. 
Contzen,  die  Geschichlschreiber  der  sachsi- 

schen  Kaiserzeit  p.  143-151. 
Crammer,  Ant.,  admiranda  vita  s.  Henrici  et 

s.  Cunegundis,  Bojariae  ducum.  Aug.  Vindel. 

1770.  80. 
Custer,    Nonnos..    dye  legend  \-nd  leben  des 

heylige    sandt    lieyser    Henrichs    der    nach 

cristi  vnsers  hern  "gepurt  1001  iar  Roniischer 

kunig    erwelt    worden   ist.     Am  Ende:    1511 

ist  dyese  legend   des  lebens  . . .  vnd    seiner 

gemahel  s.Kunigundenauszlatein  inTewtsch 

..  .  eezogen.     Bamberg,  H.  Pfeill  (1511).  40. 

'0  BlaU. 
Fabricius,  bibl.  med.   et  inf.  latin.  lib.  I.  p. 

30.  lib.  VIII.  p.  618. 
Peltz,  J.  H.,  historiae  Henrici  Sancti  selecta 

quaedam  capita.  Argentorati  1712.  40.    1714. 

40. 
Giesebrecht.  W.,  Geschichte  der  Kaiserzeit 

II.  p.  519  (2.  Aufl.  p.  13-210  u.  p.  513  ff.). 
Oesterreicher,   iiber  Adelboldi  ep.  Traiect. 

tractatus  de  vita  Henrici  II  imp.  —  inPertz' 

Archiv  III.  p.  123. 
Otto,    de   Henrici  II   Germanorum  imper.   in 

artes  litterasque  meritis.  Bonnae  1848.  80. 
Pertz'  Archiv  VII.  p.  432. 
Rion,  J.,  das  h.  Kaiserpaar ,  oder  Leben  und 

Thaten   des   h.  Heinrichs    und  der  h.  Kuni- 

gunde.  Bamberg  1832.  8o. 
Sollerius,    comraeut.  praevius  in  AA.  SS.  I. 

c.  p.  711-744. 

Waitz  ap.  Pertz  mon.scr.IV.p.  679-683prae/a<. 
Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  192. 
Wawrowski,  A.,  de  bellis  inter  Boleslaum  I 
,  Poloniae  regem   atque  Henricum  II  impera- 

torem    regemque    Germaniae    gestis  fasc.  I. 

Dissert.  Berolini  1853.  8o. 
Zirngibl,    Beitrage  z.  Gesch,  H-s    des  Heili- 

gen,  Herzog  in  Baieru,  Kon.  der  Deutschen 

u.  in  Italien.   rom.  Kaisers,  —  in  Denkschr. 

d.  baier.  Akad.  d.  Wissensch.  Miinchen  1807. 
p.  339. 

Vita  Heinrici  IV  imp.  auctore  Aventino, 
vid.  Aventinus. 

Vita  Heinrlci  IV  imp. ,  vid.  Historia  de 
vita  Henrici  IV. 

Vita  Henrici  V  regis  Angliae,  vid.  Tho- 
mas  de  Elmham,  Titus  Livius  Foroiuliensis. 

Vita  Henrici  VII  ex  comite  Lucel- 
burgensi  imp,  (f  1314)  et  fratris  eius 
Baldewini  de  Luzenburg  archiep. 
Trevirensis  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscellan.  I.  p.  93-161. 
Erl.-Schr. :  D  o  m  i  n  i  c  u  s,  Bal  duin  Erzbischof  von 
Trier.    Coblenz  1852.    4o.    Frogr.  dea  Gynm. 
Nur  ein  Theil. 


Vita  Henrici  VII  regi»  Angliae,  vid.  Bem- 

ardus  Andreae  Tholos. 

Vita  b,  Henrici  Baucenensis  exTy- 
roliensi  comitatu  (f  1315)  auctore 
PetroDominico  deBaonoepisc, 
Tarvisino  (ab  a,  1360.) 

Ausg. :  ex  edit.  Veneta  ed.  Papebroch  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Jun.  II.  p.  371-392  {mit 
Portrait.) 

Vita  Henrici  episcopi  Norvicensis 
dicti  le  Spenser  (f  1406)  auctore 
Joh,  Capgravio. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
359-361, 

Vita  s.  Henrici  episcopi  Upsalien- 
sis  et  martyris,  Fennorum  apostoli 
(t  cca.  1150)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  *  ed.  Joa.  Vastonius ,  vitis  aqui- 
lonia.  Colon.  1623.  fol.  p.  65-67.  -—  » ex 
ms.  monasterii  Rubeae  Vallis  in  AA.  SS. 
Boll.  19.  Janr.  II.  p.  249.  250.  —  »6es«er 
et  miracula  ap.  Fant,  scr,  rer.  Suec.  H.  p. 
332-343. 

Erl.-Schr.:  Scarin,  Alg.  A.,  de  s.  Henrico  Fen- 
norum  apostolo.    Aboae  1737.  40, 

Vita  s.  Henrici  eremitae  in  Anglia 
(t  1120.) 

Ausg.:  ex  Joa.  Capgravio  in  AA.  SS. 
BoU.  16.  Janr.  H.  p.  60-62. 

Vita  Henrici  Spenser  =  Vita  Henrici 
episcopi  Norvicensis. 

Vita  s.  HenriciSusonisord.  praed. 
theopneusti  scriptoris  (t  1365)  au- 
ctore  Laurentio  S  u  r  i  o  Carthusiano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Janr.  H.  p. 
653-689. 

Vita  Henrici  Zwifaltensis  (Suival- 
densis),  prioris  Ochsenhusani  au- 
ctore  monacho  Ochsenhusano. 

Canisius  setzt  ihn  mit  Unrecht  vor  1084,  Hein- 
rich  lebte  in  d.  Mitte  des  13.  Jahrh.,  vgl.  Gerbert, 
historia  Nigrae  Silvae  II.  p.  55. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  V.  2. 
670  (*ed.  nov.  HI.  1.  p.  329-332).  —  » ed. 
Surius,  vit.  SS.  4.  Novbr.  p.  157  (ed.  2».) 

De  b.  Henrico  eremitae  Veronae  in  Italia 
(t  1350)  m  AA.  SS.  BoU.  30.  Jun.  V.  p.  632. 

De  s.  Henrico  et  Alfardo  mart.  in  Suecia 
et  Norwegia  (f  cca.  1055)  in  AA.  SS.  Boll, 
15.  Febr.  H.  p.  851. 

De  b.  Henrico  Zdiko  episc.  Olomucensi 
in  Moravia  (f  1551)  Henschenii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  V.   p.  140-143. 

De  s.  Helano  presb.  in  pago  Remensi  iu 
Gallia  (saec.  VI.)  Byei  svlloge  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Oct.  III.  p.  903-905. 

De  b.  Heldemaro  eremita,  fundatoreAro- 
asiae  in  Belgio  (f  1097)  in  AA,  SS,  Boll, 
13.  Janr.  I.  p.  830-834.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p,  157-159, 

Vgl.  Fundatio  monasterii  Aroasiae. 

47 


738 


HELDRADUS  —  FTEMMA 


Vita  b.  Heldradi  abbatis  Novalitii 

in  Italia  (f  875). 

Ausg. :  '  a  Joh.  Jac.  Turinetto  ex  mss. 
eruta  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mart.  II.  p. 
333-338.  —  *in  Monumeut.  histor.  patriae, 
scr.  III.  p.  173-188. 

De  b.  Helena  ab  Oleo  vidua  Bononiae 
iu  Italia  (f  1520)  Stiltingii  .sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  23.  Sept.   VI.   p.  655-659. 

De  s.  Helena  virg.  Autissiodori  in  Gallia 
(saec.  V.)  Henschenii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Mai.  V.   p.  152. 

De  s.  Helena  virg.  Trecis  in  Campania 
GalUc.  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I.  p.  530. 
531. —  Appendix  de  s.  Heleno  anacboreta 
ibid.  p.  531-532.  Cf.  p.  793.  —  Miracula 
ex  gallico  N.  des  Guerrois  ad  a.  1257  ibid. 
794-796;    c/.  VII.  p.  582. 

Vita  b.  Helenae  Utinensis,  viduae 
tertii  ord.  erera.  s.  August.  ff  1458) 
auctore  Jacobo  Philippo  Ber- 
gomensi  in  libro  de  claris  muli- 
eribus  cap.  159. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  April.  III. 
p.  256-258.  —  Vlla  alla  auctore  Fr.  Si- 
mone  Romano,  ex  ms.  Italico  (ed.  Joh. 
Bapt.  Sartorius,  Utino  1632)  latine  ibid.  p. 
249-256.  Vgl.  Foresta. 

Vita  s.  Helenae  imperatricis,  Con- 
stantini  M.  matris  (f  cca.  328)  au- 
ctore  Altmanno  coenobita  Altvii- 
larensi  (f  882.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug. 
ni.  p.  580-599.  —  Gloria  posthuma  e 
variis  corporis  translationibus  ibid.  p.  599- 
611.  —  Gloria  po  sthuma  ex  officiis  sacris 
etc.  ibid.  p.  647-654. 

Erl.-Schr.:  Hartmann,  Joh.  Ad.,  disjsert.  histo- 
rica  de  Helena,  Constantini  M.  imp.  matre. 
Marburgi  173H.  40. 
Leben  der  h.  Kaiserinn  Helena  etc.    K6In  u. 

Aachen  1832.  8«.  58  pag. 
Pinins,    comment.  praevius   in  AA.  SS.  1.  c. 

p.  .548-.580. 
Mabillon,  de  translatione  ss,  Sindulfi  et  He- 
lenae  a.  840  in  monasterium  Altvillarense 
{Bautvillxers)  in  AA.  SS.  o.  s  Ben.  saec.  IV. 
2.  p.  Iii3-l;i6. 
Notcherus,  abb.  Altvillar.,  libellns  de  veri- 
tate  reliquiarum  s.  HeJenae.  Fragmentum 
i  ap.  Mabillon  I.  c.  IV.  2.  p.  1.54.  —  »  in  Gal 
lia  christiana  IX.  p.  32.  —  3  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  89. 

Vita  s.  Helenae  viduae  mart.  Sco- 
devae  in  Suecia  (saec.  XII,)  auctore 
ut  putamus  s.  Brynolpho  episc. 
Scarensi. 

Ausg. :  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  Boll. 
31.  Jul.  VII.  p.  332.  .333.  Cf.  Boschii  com- 
ment.  praevius  ihid.  p.  329-331. 

De  8.  Heleno  anachor.,  vid.  De  s.  Helena 
virg.  (append.) 

Acta  s.  Helerii  martyris  in  Cae- 


sarea  maris  Britannici  insula  (saec. 
VI.)  auctore  anonymo. 

Amg.:  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Jul.  IV.  p. 
148-152.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibtd. 
p.  145-148. 

De  b.  Helia  abbate  Coloniensi  (f  1042. 
12.  Apr.),  ubi  et  de  v.  Volperto  Tui- 
tiensi   abbate  I.,   ap.  Mabillon,  AA.  SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  468-470. 

De  8.  Heiia,  Luciano,  Zotico  etc.  mart. 
Tomis  ad  Pontum  Euxinum  in  AA.  SS. 
Boll.  27.  Mai.  VI.    p.  679. 

Translatio  s.  Heliani  Beneventum 
a.  763:  ,Quia  largiente — amen.' 

Enthalt  nur  wenige  histor.  Bemerkungen. 
Handschr.:  Benevent,  s.  XII.  in. 
Ausg.:   ap.  Borgia,    storia  di  Benevento. 

1.  p.  199. 

Acta  s.  Heliconidis  mart.  Corin- 
thi  in  Achaia  (f  244)  suspecta  sub 
nomine  Luciani  et  Pauli  edita. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interprete  Dan.  Car- 
dono  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Mai.  VI.  p.  738 
-744.  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius 
ibid.  p.  736. 

De  3.  Heliena  virg.  Laurinensi  in  Italia 
in  AA.  SS.  BoII.  20.  April.  II.  p.  762. 

Vita  s.  Heliodori  episcopi  Alti- 
nensis  (saec.  IV.)  Torcelh  prope 
Venetias. 

Ausg. :    ex   ms.  in  AA.  SS.  BoU.    3.  Jul. 

1.  p.  647-651.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  645-647. 

De  s.  Heliodoro  ac  Dosa  mart.,  forte  sub 
Constantino  Copronymo,  Pinii  comment.  in 
AA.  SS.  Boll.   20.  Aug.   IV.   p.  96. 

De  s.  Helladio  archiep.  Toletano  in  Hi- 
spania  (f  632)  •  Henschenii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Febr.  III.  p. 
79-82.  —  *  elogium  hi.stor.  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.   p.  136-139. 

De  s.  Helladio  Commentariensi  mart.  in 
AA.  SS.  BolL  24.  Janr.  IL  p.  591. 

De  8.  Helladio  episc.  Autissiodorensi  in 
Gallia  (f  cca.  387)  in  AA.  SS.  Boll.  8. 
Mai.  n.  p.  300;    cf.  VIL  p.  618. 

De  s.  Helladio  episc.  mart.  in  Oriente 
(saec.  VI.)  Papebrochii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI.  p.  711. 

De  s.  Helmtrude  reclusa  in  Paderborn- 
ensi  Westphaliae  dioec.  (saec.  X.  XI.)  Pape- 
brochii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  31. 
Mai.  VIL  p.  441. 

De  s.  Helpidio,  Hermogene,  Eupolite  etc. 
mart.  Melitenae  in  Armenia  m  AA.  SS.  Boll. 

2.  Mai.  L  p.  180. 

De  b.  Helvisa  reclusa  in  mona.sterio  Co- 
lumbensi  (f  1034.  10.  Febr.)  ap.  Mabillon, 
AA.  S8.  o.  8.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  366-367. 

Acta  b.  Hemmae  viduae,  fundatri- 


HENETCUS  —  HERIBERTUS 


739 


cis  Gurcensis  in  Carinthia  ecclesiae 

(t  1045). 

AiMsg.:  ex  ms.  S.  Lamberti  in  Stiria  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Jun.  V.  p.  499-506.  — 
Acta  recentiora  aiictore  Paulino  Wald- 
nero  presb.  ibid.  p.  506-516.  —  Analecta 
veterum  monumentorum  mss.  ad  acta  s. 
Hemmae  ibid.  p.  516-525.  —  Append.  I. 
de  V.  Beatrice  Carinthiae  ducissa,  b.  Hem- 
mae  sorore,  ibid.  p.  525.  —  Append.  II. 
de  carthusia  Seizensi  in  Stiria,  b.  Hemmae 
ut  fundatrici  adscripta  ibid.  p.  525-530. 

Vita  Henrici,  vid.  Vita  Heinrici. 

De  s.  Heracla  patriarcha  Alexandrino  (f 
246)  SoUerii  svlloge  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Jul.  m.  p.  645-647. 

De  s.  Heraclide  et  Myrone  episcopis  in 
Cjpro  insula  (saec.  I.  II.)  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  17.  Sept.  V.  p.  467.  468. 

Vita  s.  Heraelii  episcopi  Senonen- 
sis  in  Gallia  (f  cca.  522). 

Ausg.:  ex  breviario  Senonensi  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Jun.  n.   p.  70-71. 

De  s.  Heraclio,  Justo  et  Mauro  mart. 
Fulginei  in  Umbria  sub  Decio  in  AA.  SS. 
BoU.    4.  Mai.  I.   p.  452.    Cf.  p.  792. 

De  s.  Heraclio  mart.  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.   14.  Jul.   m.   p.  469. 

De  s.  Heraclio,  Paulino  et  Benedimo 
mart.  Athenis  in  Graecia  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Mai.  III.   p.  453. 

De  s.  Heraclio,  Paulino,  Menserimo  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  m.  p.  571. 

De  s.  Heraclio,  Paulo,  Minerco,  Aquilino 
etc.  mart.  Niveduni  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Mai.  IV.. p.  27. 

De  s.  Heraclio,  Zosimo,  Alexandro  etc. 
mart.  Alexandriae  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart. 
II.  p.  54.  55. 

De  s.  Heraide,Archelao,  Cyrillo  e<c.  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mart.  I.  p.  311. 

Acta  s.  Herbaudi  seu  Heribaldi 
solitarii  in  Britannia  Armorica  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun. 
VI.  1.  p.  202-204. 

De  s.  Herberto  =  De  s.  Heriberto. 

Vita  b.  Herculani  a  Plegali  ord. 
min.  de  observ.  ap.  Castrum  novum 
Carfaniani  in  Tuscia  (f   1451.) 

Ausg.:  ex  ms.  chronica  Mariani  Floren- 
tini  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  862 
-864. 

Acta  s.  Herculani  episc.  et  mart. 
Perusiae  in  Italia  (f  547)  auctore 
anouymo  Perusino  monacho  ord. 
s.  Ben.  (cca.  1115.) 

Ausg.:  ^in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  I.  p. 
51-54.  —  *  i6id.  in  Tractatu  praeliminari  ad 


Jul.  I.  p.  37.  38.  —  ^vollstandiger  ap.  Pez, 
thes.  anecdot.  II.  3.  p.  125-144.| 

Krl.-Sckr.:  Commentarius  hist.  in  AA.  SS.  1.  c. 
p.  47  51. 
De  s.  Herculano   ep.  Perusiiio  ex  Gregorio 
M.  dial.  III.  c.  13  ap.  Mabillon,    AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  I.  p.  103. 

De  s.  Herculano  episc.  Brixiae  in  Italia 
(saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Aug.  II. 
p.  731. 

De  s.  Herculano  mart.  Via  Claudia  in 
Italia  (saec.  II.)  Perierii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Sept.  VH.  p.  22-24. 

Vita  s.  Herhardi  =  Vita  s.  Erardi  («.  d.) 

De  s.  Heribaldo  episc.  Autissiodorensi  in 
Gallia  (f  ante  859)  '  in  AA.  SS.  BoU.  25. 
April.  m.  p.  378.  379.  —  *ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  sec.  IV.  2.  p.  573-578 
(deHeribaldo,  Abbone,  Christiano  et  Bettone 
episc.  Autiss.) 

Vita  s.  Heriberti  archiepiscopi  Co- 
loniensis  et  cancellarii  (999 — 1021) 
imp.  Ottonis  III  auctore  Lantber- 
to  Tuitiensi  (cca.  1060):  ,Matri  ec- 
clesiarum.' 

Von  iintergeordnetem  Interesse  u.  nur  wegen 
einiger  schatzbaren  Angaben  beachtenswert. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XU.  —  Haag,  k.  Bibl.  sec.  XH.  No.  906. 
—  London,  brit.  Mus.  Harl.  No.  2800. 
43.  —  Liittich,  mbr.  sec.  XIL  -^o.  — 
Trier,  Domb.  mbr.  sec.  XIV.   No.  65. 

Ausg. :  ^  ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Mart.  H.  p.  467-475.  —  »ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  740-753.  —  Vi(a  s.  H-i  per  Lant- 
bertum  Leodiensem  monachum  Tuitensem. 
Liber  II.  quo  continentur  miracula  eius 
post  mortem,  vulgo  pro  deperdito  habitus. 
Ex  ms.  cod.  Leodiensi  ed.  J.  H.  Bormans. 
Leodii  1858.  8».  7'/,  Sgr.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Lantberto,  novo  sermone  rcscripta 
a  Ruperto  abbate  Tiutiensi  (1117-1135): 
,Tu  mihi  hoc  opus'  in  Ruperti  opp.  '  Mo- 
guntiae  1631.  fol.  IL  p.  908.  *  Paris.  1638. 
II.  p.  875-890  M.  d.  andern  Ausg.  von  Ru- 
perii  opp.  —  *ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Mart. 
II.  p.  246  (ed.  2da.  p.  279;  ed.  Colon.  a. 
1617.  16.  Mart.  p.  185-197.)'  —  *in  AA.  SS. 
Boll.  16.  Mart.  post  Lantberti  librum  p.  475 
-490.  —  *  ed.  Baronius,  annal.  eccles.  ad 
a.  1021.  No.  2.  —  Die  hierin  vorkommenden 
Zusdtze  und  Erlduterungen  zu  Lantbert's 
Werkchen  hat  Pertz  in  aeiner  Ausg.  deatelb. 
als  Noten  angefiigt. 

Erl.-Schr.:  Bornians,  J.  H.,  notice  concernant 
le  2.  livre  de  la  vie  de  s.  H^ribert  .  . .  par 
Lambert  de  Liege  . . .,  —  tra  Bulletin  de  l'a- 
cad.  royale  de  Belgique  XHI.  p.  303. 

Commentarius  praevius  in  SS.  AA.  Boll.  1. 
c.  p.  464-467. 

Contzen,  d.  Geschichtschreiber  der  sfichs. 
Kaiserzeit  p.  160164. 

Giesebrecht,  Geschichte  der  Kaicerzeit  II 
p.  527  (2.  Anfl.  H.  p.  557). 

Janssen  in  Annalen  des  histor.  Vereios  f.  d. 
Niederrhein.  Koln  1855.  I.  p.  87. 

47* 


740 


HERBERT178  —  HERMES 


Wattenbach,   Deut.schlands  OeHchichtsquel- 
len  p.  283. 

Vgl.  Rupertus  abb.  Tiutiens. 

Vita  8.  Cunonis  abb.  Sigeb. 

De  s.  Herberto  archiep.  Compsae  ap. 
Hirpinos  in  Italia  (f  cca.  1180)  Pinii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug.  IV.  p.  100. 

De  a.  Heriberto  eremita  in  comitatu  Na- 
murcensi  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mart.  H. 
p.  505. 

De  s.  Hereberto  presb.  anachoreta  in 
Anglia  (t  687)  m  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
m.  p.   142. 

Vita  b.  HerlfridiepiscopiAutissio- 
dorensis  (f  909)  auctore  aiionymo. 

Ausg.:  ex  Historia  episc.  Autissiodoren- 
sium  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  m  AA.  SS. 
BoU.  23.  Oct.  X.  p.  210-214.  Cf.  van  Heckii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  206-210. 

De  s.  Herina  sive  Irene  Aletii  seu  Lupiis 
in  Calabria  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  II. 
Append.  p.  789-795;  c/.  VII.  p.  588-592. 

De  s.  Herlembaldo  milite  mart.  a.  1075 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jun.  V.  p.  303-310. 
C/.  Janningi  vindicatio  pro  auctoritate  vitae 
s.  Herlembaldi  ibid.  Jun.  VI.  1.  p.  247. 

Vita  s.  Herlindis  et  Reinulae  ab- 
batissarum  Masaci  in  Belgio  (saec. 
Vlll.)  auctore  anonymo   saec.  IX. 

Ansg. :  '  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Mart.  III.  p.  386-392.  —  *  wiederholt  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  654-663. 

Vita  b.  Herlucae  virginis  (f  cca. 
1 142)  auctore  PauloBernrieden- 
si  presb.,  teste  oculato. 

Auag.:  'in  AA.  SS.  BoU.  18.  April.  II. 
p.  552-557  ed.  Henschen.  —  *  vorher  ed. 
Gretser  cum.  Pauli  Bernried.  Vita  Gregorii 
VII.  Ingolstadii  1610.  4».  p.  255.  -—  » ide- 
derholt  in  Gretseri  opp.  VI.  p.  168-173.  — 
Ein  Fragvient  daraus  iib.die  J^ranslation  des 
.fiiicAo/u  Wicterp  ap.  Pertz,  mou.  scr.  IV. 
p.  427.    Vgl.  p.  383. 

Vgl.  Vita  s.  Wicterpi. 

Vita  b.  HerluiniBeccensis  abbatis 
primi  et  conditoris  auctore  G  i  s  l  e  - 
berto  Crispino  abbate  Westmo- 
nasteriensi  eius  discipulo  (f  1114.) 

Ausg. :  '  in  B.  Lanfranci  .  .  .  opera  .  .  . 
evalgavit  Luc.  Dacherius.  Lut.  Paris.  1648. 
fol.  Append.  p.  32-40.  —  'ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  342-355. 
—  ?lta  altera  ibid.  p.  355-365. 

Erl.-Hchr.:    Ilistoire    litt«raire   de  la  Krance  X. 
*.  V. 
Wright,   biographia    Britannica   liter.    II.    p. 

68-70  {tib.  Oitlebert). 

De  8.  Herma  episc.  Philippensi  (saec.  I.) 
in  AA.  SS.  BoU.   9,  Mai.  II.  p.  360. 


De  8.  Herma,  SerapioneetPolyaeno  mart. 
Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug.  III.  p. 
546.  547. 

Acta  8.  Hermagorae  episcopi  et 
Fortuuati  archidiaconi  MM.  Aqui- 
leiae  in  Italia  sub  Nerone ,  ab  au- 
ctore  incerto  conscripta. 

Au.sg. :  '  ed.  Mombritius,  sanctuarium  II. 
p.  1.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Jul.  in.  p.  251-255.  —  Translatio  ex 
Petri  Calo  ord.  praed.  II.  p.  218  ibid.  p. 
255-257. 

Vita  b.  Hermanni  Josephi  ord.  prae- 
monstr.  Steinfeldiae  in  Germania 
(f  po.stl230)  auctore  canonico  Stein- 
leldensi  synchrono.  Tractatus  2. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  7.  April.  I.  p. 
686-714.  —  Processus  inquisitionis  super 
fama  sanctitatis  b.  H-i,  ex  ms.  Steinfeld. 
ibid.  p.  715-723.  —  Revelationes  b.  H-i 
de  11000  virginum.  Libri  2  in  AA.  SS. 
BoU.  21.  Oct.  VIU.  p.  173-201.  CJ.  Hen- 
schenii  comment.  praevius  ibid.  7.  Apr.  I. 
p.  682-686. 

Erl.-Schr.:  Lebensbeschreibung  des  h.  Her- 
mann  .Toseph,  Priesters  . . .  der  Abtei  Stein- 
feld.  V'on  einera  Freunde  der  Itathol.  Jugend. 
Koln   1839.  80.  47  pag. 

De  s.  Hermello  martyre  Constantinopoli 
in  AA.  SS.  BoII.  3.  Aug.  I.  p.  212. 

De  s.  Hermenegildo  rege  et  mart.  in  BG- 
spania  (f  586)  Henschenii  dissertatio  in 
AA.  SS.  BoII.  13.  April.  U.  p.  134-138. 

Erl.-Sehr.:  (Jarry,  F.  Ph.  Tb.)  .Sur  s.  Herm^ni- 
gilde,  patron  de  l'ordre  militaire  institue 
par  Ferdinand  VII.  s.  1.  (Paris)  1817.  8». 

Vita  s.  Hermenlandi  abbatis  An- 
trensis  in  Gallia  Armorica  primi  (f 
cca.  720)  auctore  anonymo  fere  ae- 
quali. 

Handschr.:  St.  G  allen,  Stiftsb.  No.  577. 

Ausy:  ^in  AA,  SS.  BoII.  25.  Mart.  IH. 
p.  576-586  c.  comment.  pr.  p.  574.  —  *  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  sec.  lU.  1.  p.  383-403. 
—  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet ,  rec.  III.  p. 
633. 

De  s.  Hermete,  Adriano,  Gittheo  etc. 
mart.  Massiliae  iu  Gallia  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  I.  p.  29-30. 

De  s.  Hermete,  Aggaeo,  Caio  martyribns 
tiononicnsibus  in  AJl.  SS.  BoII.  4.  Janr.  I. 
p.  165. 

De  s.  Hermete  et  Solutore  mart.  Africanis 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jaur.  U.  p.  342. 

De  8.  Hermete  et  Taxio  mart.  Axiopoli 
in  Brlgaria  Tinnebroekius  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Oct.  VUI.  p.  345.  346. 

De  8.  Hermete  martyre  Romae  a.  116. 
Stiltingii  comment.  bistor.-criticus  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Aug.  VI.  p.  142-161. 


HERMES  —  mERONYMUS 


741 


De  s.  Hermete  milite,  Eppeo  presb.,  Hil- 
pidio  etc.  mart.  Melitinae  in  Armenia  in 
AA.  SS.  Bo]l.  27.  April.  m.  p.  487. 

Translatio  s.  Hermetis  a.  851. 

Ausg. :  ap.  Hansiz,  Gennania  sacra  II. 
p.  929. 

Erl.-Schr.:     Wattenbach.     Deutschlands     Ge- 
scbichtsquellen  p.  152. 

Acta  s.  Hermiae  martyris  Coma- 
nis  in  Cappadocia  sub  Antonino. 

Ausy.:  ex  ms.  graeco  Florent.  graece  et 
lat.  interprete  Hugone  Bollio  Carthusiano 
in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  424-427 
c.  Papebrochii  comment.  praevio  p.  423. 

Acta  s.  Hermionisfiliae  s.  Philippi 
Ephgsi  (f  cca.  117).  Ex  menaeis 
Graecis. 

Ausg.:  interprete  M.  Radero  lat.  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Septbr.  H.  p.  185.  186.  Cf. 
Stiltingii  comment.  praev.  ibid.  p.  181-185. 

De  s.  Hermogene,  Caio,  Expedito  etc. 
mart.  Melitinensibus  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
April.  II.  p.  619. 

De  s.  Hermogene  et  Dionysio  mart.  in 
AA.   SS.  BoU.  18.  April.  II.  p.  540. 

De  s.  Hermogene  martvre  in  Asia  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  366. 

Acta  s.  Hermolai  presbyteri  et 
martyris  sub  Diocletiano  spuria. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Jul. 
VI.  p.  427-429. 

Acta  s.  HermylietStratonicimart. 
Singiduni  in  Mysia  superiore  (f  315) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  Metaphraste  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Janr.  I.  p.  769-771. 

De  s.  Herodione  Novarum  Patrarum, 
Asyncrito  Hyrcaniae,  Phlegonte  Maratho- 
nis  etc.  episcopis  mart.  (saec.  I.)  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  April.  I.  p.  741.  742. 

De  s.  Herone  episc.  et  mart.  Antiochiae 
a.  128  Vanheckii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Oct.  Vm.  p.  8.  9. 

De  s.  Herumberto  episc.  et  conf.  Mindae 
in  Westphalia  (f  cca.  800)  ex  officio  Osna- 
brugensi  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  H.  p. 
727.  728. 

Vita  s.  Hervaei  abbatis  in  Britan- 
nia  minori  (^saec.  VI.). 

Ausg.:  per  Albertum  le  Grand  ex 
variis  legendariis  gallice  collecta,  latine  in 
AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  IH.  p.  366-371. 

Vita  Hervei  S.  Martini  Turonen- 
sis  arcbiclavis  (cca.  lOOC».) 

Ausg.:  ap.  Martene,  thes.  anecd.  III.  p. 
1689-1692. 

Passio  s.  Hesperi  et  Zoes  coniu- 


gis,  Cyriaci  etc.  martyrum  Attaliae 
in  Pamphylia  sub  Hadriano. 

Ausg.:  ex  ms.  Vatic.  graeco  m  AA.  SS. 
BoU.  2.  Mai.  I.  p.  178.  179. 

Vita  s.  Hesychii  thaumaturgi  in 
Galatia  (f  cca.  790)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Marl.  I.  p. 
456.457.  —  Vita  alia.  Compendium. Graece 
ex  ms.  synaxario  P.  Chiffletii  ibid.  p.  886. 
887. 

De  s.  Hesychio  confess. ,  s.  Hilarionis 
discipulo,  Maiumae  in  Palaestina  (f  p.  373) 
Buei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Octbr.  H. 
p.  141-149. 

De  s.  Hesychio  milite  mart.  Dorostori  in 
Moesia  in  AA.  SS.  Bolland.  15.  Jun.  H. 
p.  1049. 

De  s.  Hesychlo  presb.  Hierosolymitano 
(t  434)  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mart.  m. 
p.  713. 

De  s.  Hesychio  sive  Iscio  episc.  et  mart. 
Carcesae  in  Hispania  (saec.  I.)  commentar. 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  4-8. 

Vgl.  De  s.  Isichio. 

De  s.  Hidelberto  seu  Ariberto  episcopo 
Dertonae  in  Insubria  (saec.  VIII.  aut  X.) 
in  AA.  SS.  BoU.  15.  Mai.  HI.  p,  498. 

De  s.  Hiduipho  duce  Lobii  et  Binchii  in 
Belgio  (saec.  VIII.)  m  AA.  SS.  BoU.  23.  Jnn. 
IV.  p.  582.  583. 

Martyrium  s.  Hieronis  etsociorum. 

Ausg.:  ex  Simeone  Metaphraste  ed. 
Surius,  vit.  SS.   7.  Novbr.  p.  173  (ed.  2») 

Vita  V.  Hieronymi  Aemiliani  con- 
gregationis  Somaschae  fundatoris 
(f  1537)  auctore  Augustino  Tur- 
tura  congreg.  praepos.  gener.  Li- 
bri  4. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr.  H.  p. 
220-274.  Cf.  Henschenii  comment.  praevius 
ibid.  p.  217-220. 

Vita  s.  Hieronymi  presbyteri  et  do- 
ctoris  ecclesiae  (f  420.) 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  5.  Septbr.  V. 
p.  495.  Cf.  StUting,  de  s.  H-o  doctore  ec- 
clesiae  commentar.  historicus  in  Ak.  SS. 
Boll.  30.  Septbr.  VHI.  p.  418-688. 

Erl.-Sckr.:   Appendini,    Fr.  M.,    esaine    critico 
della  questione  intorno  alla  patria   di  s.  Gl- 
rolamo  libri  4.  Zara  1833.  8o. 
Vgl.  s.   Hieronymus. 

De  s.  Hieronymo  episc.  confess.  a.  816 
Niverni  in  Gallia  Ghesquieri  syUoge  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Oct.  III.  p.  167-171. 

De  s.  Hieronymo  episc.  Papiae  in  In- 
subria  (saec.  VTH.)  SoUerins  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Jul.  V.  p.  321-323. 

De  b.  Hieronymo  Garibo  ord.  minorum  s. 


742 


HIERUSALEM  -  TTTI.DEBERTUS 


Francisci  Bononiae  et  Niciae  (f  1602)  tle 
Buckii  commentar.  historicus  in  AA.  SS. 
Boil.  22.  Oct.  IX.  p.  886-894. 

De  s.  Hierusalem  martyre  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Jul.  VI.  p.  167. 

Vita  s.  Hilapl  abbatis  Gaieatensis 
in  Italia  (f  55(S)  auctore  Paulo 
discipulo  sancti. 

Ausg. :  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Mai.  III.  p.  473-476.—  Translatio  Ibld. 
p.  476. 

De  s.  Hilaro  papa  Romae  (f  467)  Stil- 
tingii  comment.  liistoricus  m  AA.  SS.  Boll. 

10.  Septbr.  III.  p.  553-574. 

De  s.  Hilaria  et  sociabus  mart.  Augustae 
Vindel.  (f  304)  in  AA.  SS.  BoU.   12.  Aug. 

11.  p.  700-702. 

De  s.  Hilariano  presb.  mart.  (saec.  VIII. 
IX.)  in  Ruthenensi  Aquitaniae  dioec.  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Jun.  II.  p.  1068. 

Vita  s.  Hilarii  Arelatensis  episcopi 
(f  449)  auctore  Ravenno  succes- 
sore  vel  Honorato  Massiliensi 
vel  alio  synchrono. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  5.  Mai.  — 
*in  Vincent.  Barralis  chronologia  SS.  Li- 
rinens.  Lugd.  1613.  4».  p.  103.  —  »  ed.  P. 
Quesnellus  una  cum  Leonis  oper.  Paris. 
1675.  4«.  —  *  ed.  Salinas  una  cum  Prosperi 
Aquitan.  oper.  Romae  1732.  8*.  —  *  ed. 
Henschen  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  II.  p. 
25-34.  —  Vindiciae  pro  s.  H-o  episcopo 
Arel.,  Semipelagianismi  calumniose  insimu- 
lato,  ex  prodromo  velitari  Brunonis  Neusser 
contra  discipulos  pseudo-Augustini  Iprensis 
II.  c.  4.  in  AA.  SS.  1.  c.  II.  p.  34-41.  — 
Appendix  de  Hilario  Prosperi  socio  in 
S.  Augustini  defensione  ibid.  p.  41.  42.  43; 
c/.  VII.  p.  594-600. 

Erl.-Schr.:  BShr.  Geschichte   der  rBmisch.  Lite- 

ratur.     Suppl.-Band.  2.  Abtheil.  p.  338. 
FabriciuB,    bibl.  med.   et  infimae   latin.  lib. 

VIII.  p.  748. 

Translatio  s.  Hilarii  episcopi  Carcasso- 
nensis  in  Occitania  et  conf.  (f  saec.  IV.) 
a.  978  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  551-553.  —  De  ss,  Hilario  et 
Valerio  episc.  Carcassonensibus  in  AA. 
SS.  BoU.  3.  Jun.  I.  p.  291. 

Vita  s.  Hllarli   episcopl  Plctavien- 

sis  (t  369)  in  Gallia  auctore  For- 
tunato  episc.  Pictav.:  ,Igitur  beat. 
Hiiar.' 

Oesehrieben  vor  5S9. 
Ausg.:  •  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  13.  Janr. 
—    *  ante    Hilarii    opera.    Paris.    1693.    p. 
CCXXVIII    cum   notis   Benedictinorum.    — 

*  uiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Janr.  I. 
p.  790-795.  —  *^und  in  F-i  oper.  ed.  A. 
Luchi.    Romao    1786.   4«.   U.    p.    8-25.   — 

*  Brucbstiick  ap.  Bouquet,  rec.  UI.  p.  380. 


—  VUa  aila  auctore  Sulpitio  Severo 
[lib.  n.  eccles.  histor.]  m  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  788-790.-—  Mlracula  ex  Gregorio 
Turon.,  Flodoard.  etc.  ibid.  p.  795-798. 

—  Elogium  8.  H-i  ex  s.  Hieronymi  libro 
de  seript.  eccl.  ibid.  p.  787.  788.  —  Trans- 
latio  s.  H-i  ibid.  p.  798.  799.  —  Sermo  s. 
PetriDamiani  de  translatione  ibid.  p. 
799-801.  —  Translalio  secunda  s.  H-i  ibid.  p. 
801-803. 

Erl.-Schr.:  Balir,    Ge.scb.  der  romischcn  l.itera- 

tur.    Suppl.-Band.  2.  .Abth.  p.   113-127. 
Commentarius  praevius  in  AA.  >S8.  1.  c.  p. 

782-787. 
Opora  8.   Hilarii  Pictav,  sec.    edlt.  Beuedict. 

ed.  Mi?ne.  Paris.  1S44.  2vol.  (rr.  8o.  (zugleieh 

■  Theile  dea  Patrologiae  cursus). 

Acta  s.  Hljarii  eplscopl,  Tatiani 
diac,  Felicis'e<c.  mart.  Aquiieiae  in 
Italia  (t  285.) 

Ausg. :  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  16. 
Mart.  II.  p.  418-420. 

De  s.  Hilario  Aviciacen.si  presb.  apud 
Cenomanos  in  Gallia  Sollerii  comment.  in 
AA.  SS.  BoII.  1.  Jul.  I.  p.  39-42. 

De  s.  Hilario  episc.  Papiensi  in  Italia 
(t  376)  m  AA.  SS.  BoUand.  16.  Mai.  IH. 
p.  577. 

De  s.  Hilario  episc.  Tolosano  in  Gallia 
Henschenii  .sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Mai.  V.  p.   11;  c/.  VII.  p.  819. 

De  s.  Hilario  monacho  apud  Brutios  in 
Italia  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p.  1109. 

De  s.  Hilarino  mart.  Ostiensi  .sub  Juliano 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV.  p   144. 

De  s.  Hilarione  episcopo  Mogleaensi  seu 
Meglinensi  in  Macedonia  (a.  saec.  XIII.) 
Buckii  sviloge  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Octbr. 
IX.  p.  405-408. 

De  s.  Hilarione  iun.  abbate  monasterii 
Pelecetes  apud  'Graecos  m  AA.  SS.  Boll. 
28.  Mart.  III.  p.  731-733. 

Vita  s.  Hllarionls  iun.,  hegumeni 
et  confess.  Constantinopoli  (f  845). 

Ausg.:  ex  m.s.  svnaxario  Divionensi  gr.  et 
lat.  in  AA.  SS.  Boll.  G.  Jun.  I.  p.  759.  760. 

Vita  s.  Hllarionis  patris  mona- 
cfciorum  in  Palaestina  (f  371)  au- 
ctore  8.  Hieronymo. 

Ausg. :  '  in  Hieronymi  oper.  ed.  Vallar- 
sius.  Veronae  1734.  fol.  II.  init.  —  •m 
Vitae  patrum  decem  libris  coraprehensae 
(ed  Herib.  Rosweidus.)  Lugd.  Batav.  1617. 
fol.  p.  306-318.  —  »ed.  Surius,  vit.  SS. 
21.  Oct.  —  *sec.  has  editt.  et  codd.  Bruxell. 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Octbr.  IX.  p.  43-59. 
Cf.  de  Buckii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
16-43. 

De  v.  Hildeberto  ar<chiep.  Moguntiacensi 
(t  936.  31.  Mai.)  et  aliis  ciusd.  sedis  ar- 
chiepiscopis  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  U8-122. 


HILDEBRANDUS  —  HILDELITHA 


743 


Vita  Hildebrandi,  vid.  Benno  U.  Vita  s. 
Gregorii  VII. 

Vita  s.  Hildeburgis  viduae  et  san- 
ctimonialis  Pontisarae  (f  1115)  au- 
ctore  anonyrao. 

Ausg.:  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  833-835.  —  *  ap.  Dachery, 
spicileg.  II.  —  »m  AA.  SS.  BoU.  3.  Jun. 
I.  p.  362-364.  —  *fragment.  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  159. 

Vita  s.   Hildefonsi   episcopi   Tole- 

tani  (f  567)  auctore  Juliano  Hi- 
spano  episcopo  Toletano  (690.) 

Ausg.  •■  '  als  appendix  ad  Hildefonsi  libell. 
de  scriptt.  ecclesiast.  ed.  Miraeus,  bibl.  ec- 
clesiast.  —  *  ed.  Gars.  Loaisa,  concil.  Hi- 
span.  —  *  ap.  Aguirre,  concil.  Hispan.  UI. 
p.  80.  -^  ''inter  Isidori  Hispal.  opp.  p.  521. 

—  *  ap.  Baluze,  miscellan.  VI.  p.  1.  — 
•  cum  Zixilianis  additamentis  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Janr.  II.  p.  536-539;   cf.  p.  1148. 

—  ^ed.  Surius,  vit.  SS.  23.  Jun.  —  »  ap. 
Schott,  Hispania  illustrata  I.  —  •  in  Hilde- 
fonsi  opp.  ed.  Fevardentius.  —  '"  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  516 
-523.  —  Translatio  ibid.  p.  523.  524. 

Erl.-Schr.:  Mayan s  y  Siscar.  Greg..  vida  de 
s.  Idefoiiso,  arzobispo  de  la  santa  iglesia  de 
Toledo.  Valencia  1727.  l2mo. 

Vgl.  Julianus  ep.  Tolet. 

Vita  s.  Hildegardis  de  Alemannia, 
abbatissae  coenobii  in  monte  S.  Ro- 
berti  prope  Bingiam  (f  1178)  au- 
ctore  Theodorico  abbate  Bene- 
dictino  libris  3. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  fol.  No.  5815.  —  Leipzig,  Un.-Bibl. 
176.  34. 

Ausg. :  '  Coloniae  1566.  4*.  cum  Hilde- 
gardis  epistol.  —  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  17. 
Septbr.  —  *  coll.  c.  ms.  Bodeccensi  in  AA. 
SS.Boll.  17.  Sept.  V.  p.  679-697.  —  Acta 
inquisitionis  de  virtutibus  et  miraculis  ibid. 
p.  697-701.  (Uebers.:  Vie  de  st.  Hildegarde, 
abbesse  du  Mont-Saint-Eupert  dans  le  dio- 
cese  de  Mayence,  ecrite  en  1209  par  Thierry 
abb^    de  St.  Trond     Louvain  1822.    12mo.) 

—  S.  flildegardis  Scivias  sive  Vi.sionum  et 
revelationum  libri  3  '  in  Liber  trium  spi- 
ritual.  virorum  Hermae,  Uguetini  et  Fr. 
Liberti  et  trium  spiritual.  virg.  Hildegardis, 
Elisabethae  et  Mechthildis,  edid.  Jac.  Faber. 
Paris.  ap.  H.  Stephanum  i513.  fol.  —  *be- 
sonders  Haganoae  1529  c.  praefat.  Geb- 
willeri.  —  *  zusammen  mit  Revelationes  s. 
Birgittae  et  Elisabethae.  Coloniae  1628.  fol. 

—  Prophetla  s.  Hildegardis  de  5  temporibus 
futnris  incipiens  ab  a.  1100  et  de  Anti- 
christo  [als  untergeschnben  verworfen  in  AA. 
SS.  Bnll.  Mart.  I.  p.  667.  (Handschr. :  B  a- 
sel,  Un.-Biblioth.  mbr.  fol.  E.  HL  3.  — 
Rheims,  mbr.  4».  K.  743.  739.)]   '  ed.  Bzo- 


vius  ad  a.  1415.  No.  39.  p.  465.   —   *me- 
derholt  ed.  Fabricius,   bibl.    mediae  et  in- 
fimae  latinitatis.  Lib.  VIII.  p.  774-776. 
Erl.-Schr.:  Cliladen,  M.,    dissert.  de  yisionibus 
Hildegardis.  'Wittebergae  1716.  40. 
Dabl,    die  h.  Hildegardis,    Aebtissin    in    dem 
Kloster    Rupertsberg    bei    Bingen,    —    i    in 
Quartalblatter  des  Vereins  f.  Liter.  u.  Kunst 
zu  Mainz.  Mainz  1S31.  III.  p.  33.  —   *  beson- 
ders  abgedruckl  Mainz  1832.  80. 
Fabriciu.';,  bibl.  nied.  et   infimae  latinitatis. 

Lib.  VIII.  p.  770  780. 
Meiners,    de  s.  Hildegardis   vita,   scriptis  et 
meritis,    —   in  Commentationes   societ.  reg. 
Gotting.  Gott.  1793.  XII.  3.  p.  69. 
RetisB.    F.  A. ,    commentatio    hist.    de   libris 
physicis  s.  Hildegardis.  Wirceburgi  1835.  8o. 

Korrespondenz  der  Aebtissin  Sophia  von 

Neuenburg  zu  Kitzingen    mit  d.  heil.  Hilde- 
gard  —  in  Arch.  d.  hist.  Vereins   im  Unter- 
mainkreis.  Wurzburg  1843.  V.  8.  p.  109. 
Stilting,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  c.  p.  629  679. 

Vgl.  Epistolae  s.  Hildegardis. 
Gebeno. 

Vita  s.  Disibodi. 
„      „  Riiperti. 

Vita  b.  Hildegardis  reginae,  Cam- 

pidonae  in  Suevia  (f  783)  a  mona- 

cho  Campidon.  saec.  XV.  collecta. 

Ausg.:  ex  ms.  Blaburensi  ed.  Papebroch 

in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III.  p.  793-802. 

—  Appendix  ex  annalibus  Suecicis  Mart. 
Crusii  ibid.  p.  802.  Cf.  Fapebrochii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  788-793. 

De  b.  Hlldegaro  eplsc.  Coloniensi  sub 
Carolo  Metello  et  Pipino  (f  753)  Pinii 
svUoge  171  AA.  SS.  Boll.  8.  Aug.  VI.  suppl. 
p'.  813. 

Erl.-Schr.:  Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers  II.  p.  1. 

De  s.  Hildegrimo  episc.  Catalaunensi  et 
Halberstadensi  (t827)  Henschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  HI. 
p.  889-891. 

Vita  b.  Hildegundis  comitissae, 
fundatricis  coenobii  Marensis  ord. 
Praem.  (^f  p.  1183)  auctore  Petro 
Rostio,  canon.  Steinfeldensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p. 
918.  Cf.  p.  916.  —  Diploma  Reinoldi 
archiep.  Colon.  de  donatione  b.  H-s  et  fun- 
datione  collegii  Marensis  ex  cod.  Gellenii 
ibid.  p.  919.  —  Diploma  II.  eiusdem 
Reinoldi  arch.  de  divisione  bonorum  inter 
b.  Hildegundem    et   sororem    ibid.    p.  920. 

—  Bulla  Alexandri  III  pp.  coniirmans 
fundationem  Marensem  ibid.  p.  921. 

Vita  s.  Hildegundis  virg.  ord.  Ci- 
sterc.  Schonaugiae  in  Germania  (f 
1188)  auctore  sacerdote  Conno- 
vitio,  ipsius  sanctae  magistro. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  20.  April.  II.  p. 
782-790. 

De  s.  Hildelitha  abbatissa  Birkengensi 
in  Anglia  cum  commemoratione  sanctimo- 
nialium   postea   a  Danis   occisarum  cca.  a. 


744 


HILDEMANNUS  —  HLUDOWICUS 


720  commeut.  historicus  '  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Mart.  IIL  p.  484-487.  —  «elogiiim  hi- 
storicum  ap.  Mabillou,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  299-30L 

De  8.  Hildemanno  episc.  Bellovacensi  in 
Gallia  (f  846)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
.«..  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  597.  598. 

De  s.  HlldevertO  episc.  Meldensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  680)  Papebrochii  commentarius 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI. 
p.  712-716. 

Vita  s.  Hildulfi  archiepiscopi  Tre- 
virensis,  deinde  abbatis  Mediani  mo- 
nasterii  in  Vosago  (f  707)   priraa. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  XL  No.  854.  —  Trier  No.  1396  (1.337). 
chart.  sec.  XVII. 

Ausg. :  '  ex  primigeniis  eius  actis  cca.  a. 
964  deprompta  et  ex  ms.  Mediani  monast. 
700  abbinc  aunis  exarato  descripta  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Jul.  m.  p.  221-227.  —  »  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2. 
p.  477-486.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
UI.  p.  592.  —  Vita  secunda,  descripta 
ex  ms.  Ultraiect.  cura  Her.  Roswejdi  iji 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  227.  228.  —  Vita 
tertia  ex  ms.  Median.  c.  Epternac.  et 
Paderborn.  collato  ibid.  p.  228-238. 

Erl.-Schr.:  Belhomme,  Humb..  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.   205-221. 
Rettberg,    Kirchengeschichte   Deulschlands 
I.  p.  467.  522. 

Vgl.  Johannes  de  Bayouo. 
Liber  de  s.  Hildulfi. 

Vita  s.  Hiltrudis  virg.  in  coenobio 
Lesciensi  (f  cca.  790.  27.  Sept.) 
auct.  monacho  Valciodorensi  anon. 
saec.  XI. 

Auag.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  420-428.  —  'tciederholt  et 
coll.  c.  mss.  in  AA.  S.  Boll.  27.  Sept.  VII. 
p.  492-501.  —  'Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  V. 

Brl.-Schr.:  Perier,  commentar.  praevius  tn  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  488-492;  —  appendix  de  cultu 
a  saec.  11-18.  ibid.  p.  501-5O6. 
Wonderlyk  leven  van  de  h.  maghet  Hil- 
trudig,  fondatergse  der  abdye  van  Liessjes 
in  t'  fransch-Heneifauw.  Loven  1770.  80. 

Vita  s.  Himelini  presb.  tempore 
Pipini  confess.  Fenaci  in  Braban- 
tia  (saec.  VIII.)  auctoi-e  Johanne 
Gillemanno  canon.  Rubeae  Val- 
lis  (cca.  1480.) 

Ist  aus  dem  2.  Tbeile  seines  Ilagiologiam  Bra- 
bantinorum  genommen. 

Ausg. :  ed.  Henschen  ex  ms.  Vallis  Rubeae 
JTJ  AA.  SS.  Boll.   10.  Mart.  II.  p.  47. 

De  T.  Hincmaro  abbate  S.  Remigii  apud 
Remos  (f  967.  5.  Mart.)  ap.  Mabilion ,  AA. 
8S.  0.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  346.  346.  — 
Compendium  vitae  v.  H-i  ante  eiusd. 
opusculum  ,Fons  vitae'  p.  1-4  inter  Opuscula 
sacra  vet.  aliquot  Gall.  et  Belg.  scriptor. 
Lugd.  Bat.  1692.  8«. 


De  s.  HiperelO,  Saturnina,  Stertia  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p.  73. 

Martyrium  s.  Hippolyti,  Concor- 
diae  ac  lU  alioruin  Romac  sub  Va- 
leriano  imperatore. 

Ausg.:  ex  Adonis  martyrologio  ad  13. 
Aug.  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Aug.  III.  p.  13. 
14.  —  Mlracuia  ex  Petro  Calo  ord.  fr. 
praed.  ibid.  p.  14-15.  Cf.  Pinii  comment&i:. 
praevius  ibid.  p.  4-13. 

De  s.  Hippoiyto  episc.  et  mart.  in  portu 
Romano  cca.  med.  .saec.  III.  Cuperi  com- 
mentar.  histor.-criticus  tn  AA.  SS.  Boll.  22. 
Aug.  IV.  p.  604-513. 

Erl.-Schr.:  Basnage,  animadv.  de  vita.  morte  et 
Kcriptis  s.  H-i    inter   Canisii    lect.    antiq.  ed. 
2a.  l.  p.  3-12. 
Haenel,  C.  G.,  comraentatio  hist.-crit.  deHip 
polyto  episcopo  tertii  seculi  scriptore.    Goet- 
tingae  1«.3S.  8». 
Henmann.  Chr.  A.,  dissert..    in  qua  docetur. 
ubi  et  riualis  episcopus  fnerit  s.  Hippolytu». 
saeculi   III  gcriptor  eccles.  Gotting.  1737.  4<>. 
Kimmel.  E.  J..    dissert    de  Hippolyti  vita  et 
scriptis.  .lenae  1839.  8o. 

De  s.  Hippolyto  mart.  Appulo  in  Aemilia 
sub  Antouiuo  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Janr. 
n.  p.  1026. 

De  s.  Hippolyto  mart.  Romano  Cameraci 
m  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr.  H.  p.  582.  Cf. 
p.  896. 

De  s.  Hippolyto  presb.  Antiocheno  mart. 
(saec.  UI.)  in  AA.  SS.  BoII.  30.  Janr.  II. 
p.  1027. 

De  s  Hippolyto,  Traiano,  Quadrato,  Pri- 
mo  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Aug.  PV. 
p.  426. 

De  8.  Hireneo,  Eraclo  et  Dasio  martyr. 
Axiopolitanis  m  AA.  SS.  BoII.  5.  Aug.  11. 
p.  72. 

De  8.  Hisicio,  Amida,  Amigradino  etc. 
mart.  Romae  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I. 
p.  307. 

Vita  s.  Hludowici  imperatoris  au- 
ctore  anonymo  {vulgo  Astrono- 
mo).  778-840. 

Von  cinem  Zeitgenossrn  nacb  d.  Tode  des  Kal- 
sers  geschripben.  Wichtig  f.  d.  Jahre  8.30-840. 

Handschr.:  Wien,  hist.  prof.  No.  667. — 
Rom,  bibl.  Christ.  No.  692,  XII.  saec.  fol. 
No.  637,  XVIL  saec.  4».  —  Paris,  k.  Bibl. 
s.  XI.  Colb.  5354.  6;  —  sec.  XIV.  5926. 
4.  c.  append.  usq.  ad  Philippum  I ;  —  sec. 
Xm.  Faur.  5926.  4:  —  sec.  XII.  Colb. 
5943.  A.  3.  Kopcnhagen,  Univ.-Bibl. 

Arnaeo-Magn.  Sammlung.  4".  No.  829.  — 
Steinvelt,  mbr.  sec.  XII.  4".  f.  88. 

Ausg.:  '  uni.  d.  Tit.:  Vita  et  actus 
Hludovici  imp.  Karoli  M.  filii  iucerto  auctore 
ed.  Pithoeus,  script.  XII  coaetan.  p.  336. 
—  *  ap.  Freher ,  corp.  hist.  Franc.  p.  446 
-476  als  Liber  Vi.  Aimoini.  —  *  ap. 
Duchosne,  hist.  Franc.  scr.  11.  p.  286-319 
mit  d.  Bemerk. :  incerto  auctore  qui  se  pro- 


HLUDOUUICUS  —  HORTENSIUS 


745 


fessione  A  s  t  r  o  n  o  m  u  m  et  in  palatio  ipsius 
imperatoris  versatum  testatur.  —  *ap.  Bou- 
quet,  rec.  VI.  p.  86-125.  —  »  ap.  Reuber, 
seript.  rer.  Germ.  p.  15-96.  —  •  ap.  Pertz, 
mon.  U.  p.  607-648. 

Uebers. :  deutsch  von  Jasmund,  d.  grossere 
Leben  Ludwigs  des  Froramen.  Berlin  1850. 
(Geschichtschr.  d.  Vorzeit.  IX.  Jahrh.  5.  Bd.) 
franzoiisch  par  '  L.  Cousin  m  dessen  Hi- 
stoire  de  Tempire  d'Occident.  I.  —  *  ap. 
Guizot,  collection  III.  p.  319-423. 

Erl.-Schr.:  BJihr,    Gesch.  der  rom.  Liieratur  im 
karol.  Zeitalter.  Carlsruhe  1.S40.  p.223. 
Histoire  litteraire  de  la  Francc  V.  p.  49  sq. 

p.  566. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  114. 

Vgl.  Ermoldus  Nigellus. 

Vitas.  Hludouuici  auctore  Thegano,  vid. 
Theganus. 

De  b.  Hogero  archiep.  Bremensi  (f  915. 
20.  Decbr.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  24. 

De  s.  HoldaprophetissaHierosolymis  sub 
Josia  rege  in  AA.  SS.  BoU.  10.  April.  I. 
p.  858. 

Vita  s.  Homobonl  civis  Oremo- 
Tiensis,  Mutinae  patroni  minoris, 
antiquior. 

Ausg. :  primum  in  luc.  prodit  cura  Alois. 
Maini.  Mutinae  1857.  8».  16  pay. 

Erl.-Schr.;  (Labus,  Gio.)  Vita  di  Sant'  Omobono 
Creraonese.  Milano  1S31.  8*.  36  pag. 

Vita  s.  Honesti  presb.  mart.,  apo- 
stoli  Pampelonensium  (f  cca.  270). 

Ausg.:  ex  actis  Firmini  ep.  m.  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Febr.  H.  860-862. 

De  s.  Honoberto  et  Honulpho  episcopis 
Seuonensibus  (saec.  VIII.)  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Janr.  I.  p.  288. 

De  s.  Honofria  virg.  mart.  Romana,  Ant- 
verpiae  in  Belgio  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Apr. 
III.  p.  17.  18. 

Vita  s.  Honoratae  virginis  Ticini 
in  Italia  (f  cca.  500)  auctore  P  h  i  1. 
Ferrario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoIIand.  11.  Janr.  I. 
p.  680. 

Erl.-Schr.:  Breviarium  ss.  episcoporum  Tici- 
nensis  ecclesiae  necnon  ss.  Gunifoiti  Seoti, 
Boetii  mart.  et  Honoratae  virg.  Ticini  l6ol. 
40. 

Vita  s.  Honorati  abbatis  Fundis 
in  Italia  (saec.  VI.) 

Ausg.:  ex  s.  Gregorii  lib.  I.  dialog. 
'  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Janr.  II.  p.  .32.  33. 
—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
I.  p.  103.  104. 

Vita  s.  Honorati  episcopi  Ambia- 
nensis  in  Gallia  (f  cca.  600). 
Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  III.  p. 


613-616.    —    Compendium   ap.   Vincent. 
Bellovac,  specul.  hist.  lib.  16.  c.  90. 

Vita  s.  Honorati  episcopi  Arelaten- 
sis  (t  429)  =  Sermo  s.  Hilarii 
episc.  Arelatensis  (f  p.  449)  de  vita 

s.  Honorati. 

Ausg.:  '  ap.  Vinc.  Barral,  chronolog.  SS. 
Lerinens.  Lugd.  1613.  4«.  —  » ed.  Surius, 
vit.  SS.  16.  Janr.  p.  252.  —  »m  AA.  SS. 
BoII.  16.  Jaur.  H.  p.  17-24.  -  '  m  Bibl. 
PP.  max.  Lugd.  Vni.  p.  1228.  —  »m 
oper.  Leonis  I.  p.  729  ff.  ed.  Coignard  u. 
*  I.  p.  374  der  2.  Ausg.  von  Quesnel.  — 
Lectiones  de  s.  Honorato  in  AA.  SS.  I. 
c.  p.  24.  —  De  translatione  ibid.  P-  24. 
25.  —  Translatio  ex  Vinc.  Barrali  ibid. 
p.  25.  26. 

Erl-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur. 
Suppl.  Bd.  2.  .\btheil.  p.  338. 

De  s.  Honorato  episc.  Mediolanensi  (f 
570)  BoIIandi  comment.  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Febr.  II.  p.  164-167. 

Vita  s.  Honorii  episcopi  Brixien- 
sis  in  Italia  (f  586)  a  Bernardo 
Fayno  italice  scripta. 

Ausg.:  latine  in  AA.  SS.  BoII.  24.  April. 
III.  p.  277-280. 

De  s.  Honorio  archiep.  Cantuariensi  (f 
653)  Suyskenii  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  BoII.  30.  Sept.  VIII.  p.  698-711. 

De  s.  Honorio,  Evodio,  Petro  mart.  Ro- 
mae  et  alibi  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III. 
p.  846. 

De  s.  Honorio  mart.  elogium  histor.  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  392.  (9.  Janr.) 

De  s.  Honorio  martyre  in  Sicilia  in  AA. 
SS.   Boll.  5.  Apr.  I.  p.  398. 

De  s.  Honorio,  Julio,  Antonino  martyr. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Janr.  I.  p.  324. 

De  s.  Honorina  virg.  mart.  cca.  898  Con- 
fluentiae  in  Francia  Henschenii  comment. 
in  AA.  SS.  BoU.  27.  Febr.  IH.  p.  677.  — 
Historia  tran.sIationis  auctore  anonymo 
Beccensi  monacho  '  ibid.  p.  678.  679.  — 
»ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
IV.  2  p.  526-528.  —  »fragment.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  67. 

Vita  Petri  Hoorn  (f  1479)  pres- 
byteri  auctore  Alberto  Lubeck. 

'  Ausg.:  ap.  Dumbar,  analecta  I.  p.  148 
-162. 

De  s.  Hormisda  mart.  in  Persia  (saec 
IV.)  m  AA.  SS.  BoII.  8.  Aug.  H.  p.  341. 

De  s.  Hormisda  Romano  pontif.  (f  523) 
Sollerii  commentar.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Aug.  II.  p.  155-161. 

De  s.  Hortensio  episc.  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Janr.  L  p.  677. 


746 


HOSPITIUS  -  HlT(}0 


Vita  s.  Hospitii  reclusi  Nicaeae 
in  Provincia  (f  cca.  580)  auctore 
s.GregorioTuronensi.Epitome. 

Ausg. :  '  in  eim  histor.  Franc.  lib.  VI. 
c.  6.  —  *t«  Paiili  Warnefridi  gest.  Longo- 
bard.  lib.  III.  c;  1.  —  »m  AA.  SS.  BoU. 
21.  Mai.  V.  p.  41.  42  c.  Papebrochii  observ. 

Vita  s.  Hoyldis  virginis  Deo  de- 
votae  Trecis  in  Campania  (saec.  V.) 

Ausg.:  ex  ms.  coenobii  s.  Hoyldis  in  AA. 
SS.  B"o11.  30.  April.  III.  p.  774.  776. 

Vitab.  Hrabani  =  Vita  b.  Rabaai. 

Vita  b.  Hroznatae  fundatoris  coe- 
nobiorum  Tepl  et  Chotieschau,  mart. 
ord.  Praemonstr.  (tl217)  ab  auctore 
synchrono  Teplensi  scripta. 

Ausg. :  '  cd.  Sigism.  Kohel.  —  *  ed.  Aubert. 
Miraeus  ad  Chronicon  Praemonstratense  p. 
271.  —  *  wiederholt  ed.  Balbinus,  syntagma 
historic.  de  familia  Guttensteinia  p.  66-79. 

—  *  uiederkoH  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul.  IH. 
p.  804-810.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  793-803. 

Vita  s.  Huberti  episcopi  Leodien- 
sis  (t  727)  auctore  anonymo  coaevo. 

Bis  cap.  2]  aus  einem  friihereii  Beriehte,  von 
(1.1  aus  einem  spalerL-n  Zusatze  beslehend. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  3.  Novbr.  VI. 
p.  50.  —  Ti<a  alla  el  (ranslalio  in  Audainum 
monasterium  facta  per  Vulcandum  episco- 
pum  Leodiensem  a.  825  auctore  Jona 
(Aurelianensi?)  [ist  nur  eine  Ueberarheitung 
u.  Fnrtsetzung  der  altern  vorhergehenden 
Vita]  '  ed.  Joh.  Robertus  in  Historia  s.  Hu- 
berti.  Luxemb.  1621.  4*.  —  *  wiederholt  np. 
Mabilion,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p. 
295  (p.  278  ed.  Venet.)  —  »  ed.  Surius,  vit. 
SS.  3.  Novbr.  VI.  von  cap.  21.  an.  —  Miracula 
post  praedictam  translationem  facta,  scripta 
ab  auctore  auonjmo  (saec.  XI.)  ap.  Ma- 
billon  1.  c.  p.  297-305.  —  Conversio  s. 
H-i  comitis,  postraodum  episcopi  Leodiensis 
'  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  678. 

—  'Au.szug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  609. 
ErlSchr.:    Abrc^K^    rte  Ja  vie  et  miracles  de  s- 

Hubert,  patron  des  Ardennes,  par  un  reJi- 
gieux  de  rabaie.  Li^Re  1704.  80. 

F^tis,  Erl..  If^ftende  de  s.  Hnbert,  pr^c^d^e 
d'une  pr^face  bibliogr.  ct  une  introduction 
historique.     Bruxelles,  .Inmar  1816.   .So. 

(dc  Jong,  C^lest.)  Histoire  en  abr^g^  de  la 
vie  de  b.  Hubert,  prince  du  sang  ae  France, 
1.  i^vlque  et  fondateur  dc  la  ville  de  Li^pe 
et  apotre  des  Ardcnnes.  '  Paris  1678.  8«. 
—  »  Li^KC  lUZ.  8«.  —  s  wiederh.  Paris 
1737.  80. 

RettbeVg,  Deutscblands  Kirchenfircschichte  I. 
p.  560. 

Robcrtus,  Joh..  historia  s.  Huberti,  principis 
Aquitani  et  primi  Leod.  episc.  eiuRdemqne 
urbis  conditori^.  Arduennae  apostoli.  Luxem- 
burgi   1621.  4o. 

(W  illemacrs.  P.)  Vita  s.  confessoris  et  pon- 
lificiK  Hubertl.     Bruxellis,  Fricx  173().  40. 

Vita   s.   Hucberti     monachi    Bri- 


tanniacensis  in  Suessionenai  Gallia 
(t  cca.  712)  auctore  Pisone  mo- 
nacho, 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Mai.  VII.  p. 
272-279  c.  Papebrochii  comment  praevio 
ibid.  p.  271. 

Erl.-flcftr.i  De  «.  Huberto  mon.  Brilann.  ap. 
Mabillon,  AA.  .SS.  o.  s.  Ben.  saec.  111.  1.  p. 
7211-721. 

De  s.  Hugolina  virg.  Vercelhs  in  Insu- 
bria  (t  1300)  m  AA.  SS.  Boll.  8.  Aug.  II. 
p.  395-398   (m.  Abbild.) 

De  s.  Hugone  abbate  Ambroniaeensi  in 
dioec.  Bellicensi  olim  Lugdunensi  (saec. 
IX.  X.)  in  AA.  SS.  Boil.  21.  Octbr.  IX.  p. 
396.  397. 

Vita  s.  Hugonis  abbatis  Bonaevallis 

ord.  Cisterc.  in  Gallia  (saec.  XII.) 
Ausg. :  ex  ms.  Bodecensi  et  Vinc.  Bellov. 
ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll.    1.  Apr.  I. 
p.  47-48. 

Vita  s.  Hugonis  abbatis  Cluniacen- 
sis  in  Gallia  (f  1109)  auctore  Hii- 
deberto  episc.  Cenomanensi  et 
tum  archiepisc.  Tnronensi  (f  1139). 

Ausg. :  ^in  Hildeberti  opp.  Paris.  1708. 
fol.  p.  909.  -  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  29.  Apr. 
—  »w  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  III.  p.  634 
-648  c.  notis  Hensclienii.  —  *  ohne  cL  No- 
ten  wiederholt  ap.  Duchesne,  bibi.  Clunia- 
censis  p.  413-438.  —  *fragment.  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  70-73.  —  Vita  alia  (eius- 
dem  vitae  synopsis  metrica)  auctore  Rai- 
naldo  de  Semur  monacho  Cluniac,  ab- 
bate  Vezeliacensi,  post  archiep.  Lugdunensi 
(t  1129)  'tn  Bibliotheca  Cluniac.  p.  648 
-654.  —  »  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  648-654. 
655.  —  Analecta  ex  aliis  m  Bibliotheca 
Cluniac.  collectis  (ex  epistola  Hugonis  mo- 
nachi  ad  Pontium  abbatem;  ex  vita  per 
eund.  Hugonem  scripta ;  ex  collectione  ano- 
nymi)  ibid.  p.  658-662.  —  Epitoine  vitae  s. 
H-s  ab  Ezelone  atqueGilone  monachis 
Cluniacensibus  proxime  ab  obitu  sancti 
scriptae,  per  anonymura  excerpta,  ex  ms. 
Bodecensi  ibid.  p.  655-658.  Cf.  Papebrochii 
comraentar.  praevius  ibid.  p.  628-634. 

Vita  Hugonis  abbatis  Marchianensis 

auctore  anonymo  eiu.s  di.scipulu. 

Ausg. :  ex  ms.  Tornac.  ap.  Martene,  thes. 
anecd.  III.  p.  1709-1736. 

Vita  b.  Hugonis  abbatis  Praemon- 
stratensis  (f  1 164)  succes.soris  s.  Nor- 
berti. 

Ausg. :  ap.  le  Paige,  bibl.  Praemonstra- 
tensis.  Paris.  1633.  fol.  Lib.  U.  p.  416-435. 
Cf.  AA.  SS.  Boll.  Febr.  II.  p.  384. 

Vita  s.  Hugonis  archiepiscopi  Ro- 
thomagensis  Haspi  in  Beigio  (^f  730). 


HUGO  —  HUMILIANA 


747 


Compendium    ex    chronico   Fonta- 
nellensi  (=  Gesta  abbat.Font.)  cap.  8. 

Ausg.:  In  AA.  SS.  Boll.  9.  April.  I.  p. 
844-846.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  UI.  1.  p.  495-497.  —  Vila  alfera 
auctore  BaldricoAndegavensi  (fl  130) 
ap.  A.  de  Monstier,  Neustria  pia.  Rotho- 
magi  1663.  fol.  p.  282.  —  Translatio 
corporis  ad  praeposituram  Hasprensem  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  846.  847.  Cf.  p.  910.  — 
De  gemino  Hugoo-e,  utroque  Caroli 
Magni  ut  quidam  scripsere;  filio  ap.  Ma- 
billon  1.  c.  p.  497-499. 

Vita  s.  Hugonis  confessoris  equitis 
Hierosolymitani  Genuae  in  Liguria 
(t  cca.  1230.) 

Ausg.:  ex  Italico  Bosii  m  AA.  SS.  Boll. 
8.   Octbr.  IV.  p.  363.  364  {m.  AbUld.) 

Vita  b.  Hugonis  de  Lacerta,  Le- 

raovicensis ,  discipuli  s.  Stepliani 
ord.  Grandimont.  institutor.  (f  1124) 
auctore  Guilelrao  de  Dandina 
cognomento  de  ^>.  Savino  (f  1157). 
Ausg.:  ap.  Martene,  collect.  ampl.  VI. 
p.  1143-1186. 

Acta  s.  Hugonis  episcopi  Autissio- 

dorensis    in    Gallia    (f    1136.   37?) 
auctore  synchrono  anonymo. 

Ausg.:  ex  historia  episcoporum  Autissio- 
dorens.  '  apud  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  460 
'repetita  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Aug.  II.  p. 
556-560.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  550-556. 

Vita  s.  Hugonis  episcopi  Grandi- 
nopolitani  sive  Gratianopolitani  (f 
1132)auctore  Guigone  deCastro 
Carthusiano,  aliis  G  u  i  d  o  n  e  vel  Wi- 
gone  coaevo, 

Ausy.:  *  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  1.  April. 
—  '  in  AA.  SS.  Boll.  1.  April.  I.  p.  35-46 
c.  notis  Henschenii.  Cf.  p.  897.  —  *fragm. 
ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  242-245. 

Vita  8.  Hugonis  episcopi  Lincol- 
niensis  ex  ord.  Carthus.  auctore  ano- 
nymo.  Libri  5. 

Ausg.:  '  abgekiirzt  ed.  Surius,  vit.  SS.  17. 
Xovbr.  p.  381-390  (ed.  2«)  —  ^vollstan- 
diger  ap.  B.  Pez,  biblioth.  ascetica.  Ratisb. 
1733.  8».  X.  p.  1-389. 

Uebers. :  trad.  da  G.  P.  Mafi"ei  in  Vite  di 
17  confessori  di  Christo.  Roma  1601.  4".  p. 
400-424. 

Erl.-Schr.:  Dissertatio  de  anno  quo  8.  H-o  in 
episc.  Linc.  cousecratus  sit — ap.  Pez  1.  c.  p. 

.390-400. 

Vita  s.  Hugonis  monaohi  Aeduen- 
sis  et    prioris  Enziaceusis    ord.    s. 


Bened.  in  Gallia  (f  c(?a.  930)  au- 
ctore  anonymo  saec.  XL 

Ausg.:  'ex  cod.  Augustodunensi  ed.  Hen- 
schen  in  AA.  SS.  Boll.  20.  April.  IL  p. 
763-772.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  92-106.  —  *Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  460.  Cf.  Observationes 
praeviae  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  90-92. 

Vita  Hugonis  Nonant,  episcopiCo- 
ventrensis  et  Lichiieldensis  (flor. 
1190)  ex  Giraldi  Cambrensis 
(f  1223)  speculo  ecclesiae. 

Ausg. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  l\.  p. 
351-354. 

Vgl.  Hugo  Xonaiit. 

Vita  s.  Hugonis  Peregrini,  conf.  in 
Nanvigne  dioec.  Autissiodorensis  in 
Gallia  (f  cca.  500.) 

Ausg. :  ex  ms.  Gallico  Autiss.  latine  versa 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  II.  p.  447.  448; 
cf  VII.  p.  864. 

Acta  b.  Hugonis  pueri  martyris 
a  Judaeis  crudeliter  excarniticati 
a.  1255. 

Ausg.:  ex  Capgravio  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Jul.  VI.  p.  494.  495. 

Vita  b.  Humbaldi  episcopi  Autis- 
siodori  in  Gallia  (^f    1515.) 

Ausg.:  ex  historia  episcopor.  Autissiod. 
ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  456  —  ^wie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  VIII.  p. 
1002-1007.  Vf.  de  Buckii  comment.  praevius 
ibid.  p.  996-1002. 

De  s.  Humbelina  sonore  s.  Bernardi  ab- 
batis  in  AA.  SS.  Boll.  21.  22.  Aug.  VI. 
suppl.  p.  832. 

Vita  s.  Humberti  abbatis  et  fun- 
dat.  monasterii  Maricolensis  in  Han- 
nonia  (f  cca.  68u)  auctore  anon. 
monacho  Maricolensi. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  6.  Sept.  — 
*ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mart.  III. 
p.  561-567.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  801-806.  —  *  Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p.  587. 

Vita  b.  Humilianae  sive  Aemilianae 
de  Cerchis  seu  de  Circulis,  viduae 
tertii  ord.  s.  Francisci  (f  1246) 
Florentiae  inHetruria,  auctoreVito 
Cortonensi  coaevo  ord.  minorum 
(f  1250). 

Ausg.:  ex  orig.  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  19. 
Mai.  IV.  p.  386-401.  —  Appendix  de  ap- 
paritionibus  post  mortem  ibid.  p.  401-403. 
—  fllracula  intra  triennium  ab  obitu  patrata 
auctore  Hippolyto  Florentino  ord.  min. 
ibid,  p.  403-408.  —  .4iia  \\{&  brevior  ex  ms. 


748 


HUMILITAS  —  HYPATIUS 


Florent.  ibid.  ^.  408-410.  —  Alia  vlla  auctore 
Raphaele  Volaterrano  ibid.  p.  410-413. 
—  Summarium  processns  confecti  a. 
1625  pro  remissorialibus  obtinendis  ibid. 
p.  413-416.  —  Appendix  ad  processum 
ex  Vita  a  Franc.  Ciouaccio  italice  edita 
ibid.  p.  416-418.  Cf.  VII.  p.  816. 

Uebers. :  die  Vita  auctore  Vito  Cort.  i  t  a  - 
lice  ed.  Fr.  Cionacci  unt.  d.  Tit.:  storia 
della  b.  Umiliana  de'  Cerchi  vedova  Fioren- 
tina  del  terz'  ord.  di  s.  Francesco.  Firenze 
1682.  4». 

Erl.  Sehr.:  Moreni,  D.,    leggenda   della  b.  Uini- 

liana  de'  Cerchi,  testo  inedilo.  Firenze  1827. 

80. 
Papebroth,  eomment.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c. 

p.  385. 
Wadding,    <le    scriptoribus    ord.  minorum  p. 

331. 

Vita  s.  Humilitatis  abbatissae  ord. 
Vallumbrosani  Florentiae  (f  1310) 
auctore  monacho  sui  ordinis  et  fa- 
miliari. 

Ausg.:  ex  notar.  transumpto  a'- 1332  i/n 
AA.  SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p.  205-212.  — 
Analecta  de  virtutibus,  scriptis  etc.  s.  H-s. 
Ex  vita  italice  edita  per  Ignat.  Giuduccium 
(Giuducci,  breve  racconto  della  vita  .  .  . 
^t  a.  Umilta,  fondatrice  ddle  monaahe  Val- 
Inmbrosane.  Firenze  1722.  4".)  ibid.  p.  213 
222;  c/.  Vn.  p.  830-840. 

Erl.-Schr.:  Cerboni.  Ippol.,  discorso  delle  lodi 
e  vita  di  s.  Uniilta.  fondatrice  delle  monache 
della  congrcgazione  di  Vallombrosa.  Firenze 
1624.  4  0.  mt  2  Portr. 
Papebroch,  commentar.  praev.  in  AA.  SS.  1. 
c.  p.  203-205. 

Vita  s.  Hunegundis  (f  690)  auctore 
Bernero  ex  monacho  S.  Remigii 
Remensi  abbate  Humolariensi  in 
Vermanduis  Galliae  (saec.  X.) 

Ausg. :   '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.    25.  Aug. 

—  *  besser  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  1018-1030,  cum  historia 
translat.  saec.  V.  p.  214-226.  —  *meder- 
holt  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Aug.  V.  p.  227- 
232.  —  Translatk  una  c.  miraculis  auctore 
Bernero  abbate  iiid.p.  232-237.  — Trans- 
latio  altera  c.  miraculis  ex  ed.  Mabil- 
lonii  ibid.  p.  237-240. 

Erl.Schr.:  Laugie  r- I.amanon  ,    vie  de  s.  Hu- 
n^gonde,  abbesse  d'HombHires  en  Verman- 
dois.  St.  Quenttn  1847.  12  mo. 
SolleriUB,    commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  223-227. 

De  s.  Hunfrido  episcopo  Tarvanensi  in 
Belgica  II.  (f  871)  commentarius  histor. 
'  in  AA.  SS.  Boll.    8.  Mart.  I.   p.  790-793. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
IV.  2.  p.  223-225. 

Vita  s.  Hungeri  Frisi  episcopi  Ul- 
traiectini. 

Ausg.:  collecta  a  Jo.  Mollano  ed.  Surius, 
vit.  SS.  22.  Decbr.  p.  303  (ed.  2«) 

Vita  ft.  Huvarnl  =  Vita  s.  Hervaei. 


Vita  8.  Hyacinthi  confess.  ex  ord. 
fratr.  praed.  Cracoviae  in  Polonia 
(tl257)auctoreLeandro  Alberto 
dorainicano  Bononiensi. 

Awg.:  ex  eius  opere  de  viris  ill.  ord. 
praed.  lib.  V.  p.  175  m  AA.  SS.  Boll.  16. 
Aug.  m.  p.  339-344.  —  Vlta  alia  ed.  m  ,0f- 
ficia  propria  patronorum  regni  Poloniae' 
per  K.  Stanisl.  Socolovium  canon. 
Cracoviens. . . .  conscripta.  Antverpiae  1614. 
fol.  p.  40  {Uebers. :  deutsch  in  Schlesisches 
Kirchenblatt.  1857.  No.  10.)  —  Mlracula 
collectore  Severino  Cracoviensi  ex  ord. 
praed.  '  Romae  1594.  8*.  —  *  mederholt 
in  AA.  SS.  I.  c.  p.  344-361.  —  Miracula 
alia  ibid.  p.  362-379. 

Erl.-Schr. :  B  /.  o  v  i  u  s,  Abr.,  thanmaturgn*  Polonus 
seu  de  vita  et  miraculis  b.  Hyacinthi  conf . . . 
commentarius.  Venetiis  1606.  kl.  4*. 
Cuper,    comment.    praevius   in  A.\.  .SS.  I.  c. 

p.  309-339. 
Frydrychowicz,  s.  Hyacinthus   Odrovasius 
principalis  hierarchicus  nniversalis  regni  I'o- 
loniae  patronus.  Cracoviae  1687.  fol. 

Laudatio  s.  Hyacinthi  martyris 
Amastride  in  Paphlagonia  auctore 
Niceta  Paphlagone. 

Augg.:  '  gr.  et  lat.  ed.  Fr.  Combefisius. 
Faris.  1666.  -  *wiederholt  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  Jul.  IV.  p.  222-231. 

De  s.  Hyacintho,  Alexandro  et  Tiburtio 
mart.  in  Sabinis  in  AA.  SS.  BoII.  9.  Septb. 
m.  p.  364. 

De  s.  Hyaclntho  cnbiculario  mart.  (saec. 
II.)  Pinii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  3. 
Jul.  I.  p.  633. 

De  s.  Hyacintho  martyre  (saec.  II.)  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I.  p.  306. 

De  s.  Hyacintho  mart.  Romae  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  303.  —  Acta  ex 
Surio  ibid.  p.  304. 

De  s.  Hygino  papa  (f  142)  in  AA.  SS. 
BoII.  11.  Janr.  I.  p.  665.  666. 

De  s.  Hymenaeo  et  Capitone  martyribus 
in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jul.  V.  p.  536. 

Vita  s.  Hymepli  episcopi  Ameriae 
in  Umbria  (saec.  V.  VI.)  recentior 
auctoreAntonioMariaGratiano 
episcopo  Amerino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  lU.  p. 
374-376.  —  Acta  tran.slationis  ibid.  p.  376. 
377.  —  Epistola  Ambrosii  abb.  ad  scri- 
ptam  ab  eo  antiquiorem  vitam  quae  desi- 
deratur  ilncL  p.  372.  —  Mlracala  saeculi  XII. 
auctore  Johanne  canonico  Cremonensi 
coaevo  ibid.  p.  373.  —  Translatlo  s.  H-i  Cre- 
monam  a.  964  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra. 
—  *ap.  Pertz,  mon.  script.  III.  p.  266. 
nota  23. 

Vita  s.  Hypatii  presbyt.,mona8terii 
Rufiniani  in  Bittiynia  hegumeni  (f 


HYPATIUS  —  JACOBUS 


749 


cca.  452)  auctore  Callinico  di- 
scip.,  per  alium  expolita. 

Ausy. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Jun.  III.  p.  308-349.  Cf.  Papebrochii 
comment.  praevius  ibid.  p.  303-308. 

De  s.  Hypatio  episc.  et  Andrea  presbyt. 
mart.  Constantinopoli  sub  Leone  Isaurico 
in  AA.  SS.  BoU.  29.  Aug.  VI.  p.  514. 


De  s.  Hyperechio  presb.  conf.  (saec.  IV.) 
in  AA.   SS.  Boll.  7.  Aug.  II.  p.  190. 

Acta  s.  Hypolisti  presb.  mart.  (f 
303)  Atripaldae  inregno  Neapolitano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  I.  p.  42. 
—  A  c  t  a  translationis  ibid.  p.  43 ;  c/.  VII. 
p.  525-527  u.Gratiae  receptae  per  liquo- 
rem  a  sanctis  emanantem  ibid.  p.  528.  529. 


I.  jr. 


Vita  b.  Jacobi  Alemanni  ord.  s. 
Dominici  Bononiae  (f  1491)  auctore 
F.  Ambrosino  de  Soncino  ord. 
praed. 

Ausg. :  ex  ital.  sermone  in  latin.  versa 
'  ap.  Ambr.  Taegium  de  insigniis  ord.  prae- 
dic.   lib.  3.  dist.   7.    tom.  sign.  N.  fol.  160. 

—  » in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  793- 
803.  Cf.  Fonsoni  comment.  praevius  ibid. 
p.  790-792. 

Acta    s.    Jacobi    Alphaei    apostoli 
I'     mart.    Ex  encomio  Nicetae  Pa- 
phlagonis  excerpta. 

Ausg.:  '  latine  edid.  Franc.  Combefis, 
bibl.  patrum  concion.  VI.  —  ^wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  30;  c/.  p.  524. 

—  Relatle  capitis  ad  monasterium  s.  Vedasti 
anno  1177  et  Miracula  quae  contigerunt 
in  relatione  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I. 
p.  158-160. 

Vita  b.  Jacobi  de  Certaldo  mo- 
nachi  Camaldul.  Volaterris  in  Etru- 
ria  (t  1292)  auctore  Raphaele 
Maphaeo  Volaterrano,  ab  August. 
Fortunio  modice  interpolata. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  II. 
p.  153-155.  —  Translatio  corporis  ibid. 
p.  155. 

Vita  b.  Jacobi  de  Mevania  sive  de 
Blanconibus  ord.  praed.  (f  1301)  Me- 
vaniae  in  Umbria. 

Ausg. :  ex  libro  ms.  fratr.  Ambrosii  Taegii 
domin.  de  insigniis  ord.  praedic.  f.  354  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  728-734.  — 
Vita  alia  auctore  B.  Mor.  dominicano  {der 
Verfasser  heisst  eigentlich  Bartholom.  Mor- 
tarius)  '  ed.  Leander  Albertus ,  de  viris 
illustribus  ord.  praed.  Bononiae  1517.  fol. 
p.  255.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  734- 
737.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius  ihld, 
p.  719-728. 

Vita  b.  Jacobi  de  Oldo,  presbyt. 


tertii  ord.  s.  Francisci,  Laudae  in 
Insubria  (f  1404)  per  Fr.  Bassia- 
num  Dardadone  ex  ord.  mino- 
rum,  ipsius  beati  confessarium. 

Ausg.:  ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  April.  II.  p.  601-608.  —  Testamen- 
tum  ibid.  p.  608. 

Acta  s.  Jacobi  episcopi  Nisibi  in 
Mesopotamia  (med.  saec.  IV.)  au- 
ctore  Theodoreto  episcopo  Cyri. 

Au^g. :  '  in  edit.  graeco  -  latina  operum 
Theodoreti.  Paris.  1642  ed.  Sirmondi  III. 
p.  764.    —    *iciederholt   in  AA.   SS.   Boll. 

15.  Jul.  IV.  p.  42-44.  Cf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  28-41. 

Vita  Jacobi  episcopi  Tarentasien- 

sis  (saec.  V.) 

Ausg.:   ed.  Fr.  Chifflet.  in  AA.  SS.  BoU. 

16.  Janr.  H.  p.  26-28. 

Vita  s.  Jacobi  eremitae  in  Palae- 
stina  (saec.  VI.)  auctore  incerto  apud 
Metaphrasten. 

Au^g.:  'latine  versa  a  G.  Herveto  ed.  Su- 
rius,  vit.  Sanct.  28.  Janr.  —  ^wiederholt 
ed.  Lipomanus.  —  »  in  AA.  SS.  BoU.  28. 
Jaur.  II.  p.  869-873.  —  *  abgekurzt  ed.  6. 
Garnefeltius,  vitae  eremitarum.  Lib.  II.  No. 
7.  —  Vitaeepitome  ex  menaeis  Grae- 
corum  ibid.  p.  869. 

Vita  s.  Jacobi  fratris  Domini  epi- 
scopi  primi  et  mart.  Hierosolymis 
(saec.  I.)  auctore  Simeone  Meta- 
phraste. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  31 
-34.  Cf.  p.  754.  —  'Tno/Ltytj fia  «V  roy 
aytoy  'Idxio^oy  ny  dnoaroXoy  xai  ddtkfpo- 
»(6y  ibid.  p.  735-739. 

Erl.-Schr.:  Hen.schen,  coramentarius  praevius 
ibid.  p.  18-30. 
Koessing,  Fr.,  dissertat.  de  anno  quo  mortem 
obierit  Jacobng  frater  Domini.  Heidelbergae 
1857.  gr.  io.  24  S.  S  Sgr. 
Papebroch,  commentar.  praevius  tn  AA. 
Sa.  Boll.   Mai.  m.  p.  I  sq.  VII.  p.  696. 


750 


JACOBUS  —  JANTTARIUS 


Stilting,  dissert.  de  fratribuB  domini  Jacobo, 
Josppbo,  Juda  et  Simonc,  qua  qnaeritur,  an 
nllns  ox  illis  fuerit  intur  aiiostolos  (luodecini 
in  AA.  SS.  Jioll.  .Sept.  VI.  p.  I-XXll. 

Vita  Jacobi  Gelu  archiepiscopi 
Turonensis  (|  1432)  ab  ipso  con- 
scripta. 

Ausff.:  ap.  Martene,  tbes.  anecd.  III.  p. 
1947-1952. 

Miracula  s.  Jacobi  maioris  apostoli 
et  mart.  (f  43)  auctore  ut  fertur 
Calixto  II  papa. 

Ausg.:  ex  m.s.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jul. 
VI.  p.  47-59.  -  Miracula  alla  quae  in  Italia 
contigerunt  auctore  Contarino  clerico 
synchrono  et  te.ste  oculato  ex  ms.  ibid.  p. 
59-68. 

Erl.-Schr.:  Caracoiolus,  Ant.,  illustriiim  con- 
troversiarum  biga:  1.  De  s.  Jacobi  apost. 
accessu  ad  Hi.^^paniam,  2.  De  funere  s.  Mar- 
tini  a  s.  Ambrosio  ceJebrato.  Ed.  2.  Colo- 
niae  1619.  40. 
Cuper,  commentarius  liistoricus  in  AA.  SS. 
BoH.  1.  c.  p.  5-46. 

De    Caesaraugustana  Deiparae    imagine 

quam  s.  Jacobus  erexisse    traditur  iirid.   114- 
124. 

Praedicatio  s.  Jacobi  in  Hispania,    com- 

ment.  liisloricus  ihid.  p.  69-114. 

— —  Vindiciae  breves  pro  Ilispanica  s.  Jacobi 
praedicatione  ibid.  Ju!.  VII.  p.  86'J-8S9. 

Acta  b.  Jacobi  Mevanatis  =  Vita  b.  Ja- 
cobi  de  Mevania. 

Vita  s.  Jacobi  monachi  et  eremitae 
in  Biturigibus  (f  865.  19.  Novb.) 
auctore  monacbo  Sulpiciano  ano- 
nymo  (saec.  XVI.) 

Aasg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  143-154. 

Erl.-Schr.:  s.  Jacobi  eremitae  qui  colitur  in  ec- 
clesia  oppidi  capellae  Qilonis  Bituricensis 
dioec.  elogium  hi.^^t.  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II. 
p.  393. 

Processus  de  b.  Jacobi  ord.  minor. 
observantium  s.  Francisci  Bitecti  in 
Apulia  (t  1485)  sanctitate  et  mira- 
cmis. 

Ausg.:  ex  autographo  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  April.  m.  p.  528-545. 

Vita  s.  Jacobi  Philippi  presbyteri 
ord.  Servorum  defuncti  Faventiae 
in  Aerailia  (f  1483),  auctore  Ni- 
colao  Borghesio  sive Burgensio 
equite  et  senatore  Seuensi,  et  mira- 
cula. 

Ausg.:  '  in  Archang.  Gianii  Florent.  cen- 
turia  tertia  Annalium  ordinis  Servorumi 
Bononiae  1622.  fol.  — ■  *  loiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  167-176.  —  Alia 
vita  et  miracula  ibid.  p.  167. 

Vita  b.  Jacobi   Veneti    ord.    frat. 

f)raed.  Forolivii  in  Romandiola  Ita- 
iae  provincia  (f  1314.) 


Ausg.:  ex  m.s.  Vallicellano  in  AA.  88. 
Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  460-474.  —  Com- 
pendium  vitae  ibid.  p.  474.  C/.  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  458-460. 

De  s.  Jacobo  anachoreta  apud  Graecos 
in  AA.   SS.   BoU.  13.  Jnn.  II.  p.  686. 

De  Jacobo  Borovicensi,  Salo  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  Oct.  X.  p.  918. 

De  s.  Jacobo  diac.  martvre  Bergomi  in 
Italia  a.  380  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I. 
p.  472.  473;  c/.  VII.  p.  578. 

De  s.  Jacobo  episc.  Tullensi  Divione  In 
Burgundia  (saec.  VIII.)  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  583-585. 

De  s.  Jacobo  eremita  Amidae  in  Meso- 
potamia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Aug. 
II.  p.  161. 

De  s.  Jacobo  eremita  ord.  s.  crucis  Fon- 
tis-Avellanae  prope  Noceriam  in  Umbria 
(t  1200)  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Mai.  VII. 
p.  680. 

De  s.  Jacobo  et  Philippo  mart.  ex  ord. 
fr.  min.  a.  1387  Mevaniae  in  Umbria  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Sept.  I.  p.  595.  596. 

De  s.  Jacobo  iun.  episc.  et  conf.  sub 
ieonomachis  cca.  824  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart.  lU.  p.  357-359. 

Martyrium  s.  lae  etsociarum  mart. 
in  Perside  (f  cca.  360)  auctore  ano- 
nymo. 

Au^sg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Aug.  I.  p.  329-333. 

De  s.  Jafredo  in  marchionatu  Salutiarum 
in  Italia  mart.  sub.  Maxiniiano  in  AA,  SS. 
Boll.  7.  Septbr.  III.  p.  9. 

De  s.  Januaria,  Mucio,  Donata  etc.  mart. 
in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  II.  p.  58. 

Acta  s.  Januarii  episcopi,  Sosii, 
Festi  et  Proculi  diacon.  etc.  luart. 
Puteolis  in  Campania  Felice  cca. 
a.  305  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  mss.  et  editis  in  AA.  SS.  Boll. 
19.  Septbr.  VI.  Addenda.  p.  866-869.  — 
Appendix  ex  editione  Falconii  (prima 
omnium  translatio)  ibid.  p.  869.  870.  — 
Acta  raendosa  ex  edit.  Mazochii  ibid. 
p.  870-872.  —  Acta  s.  Proculi  ex  2niss. 
ibid.  p.  872-874.  —  .4cl8  auctore  Jo- 
hanne  diacono  eccles.  s.  Januarii  ex 
edit.  Surii  et  Falconii  ibid.  p.  874-884.  — 
Homilia  de  miraculis  s.  Januarii  ex  edit. 
Caraccioli  et  Falconii  ibid.  p.  884-888.  — 
Translatio  S8.  .Januarii,  Festi  et  Desi- 
derii  auctore  anonymo  Beneventano  ibid. 
p.  888-891.  —  Translallo  SS.  Eutycii  et 
Acutii  auctore  Rajnerio  ex  edit.  Caracc. 
et  Falc.  ibid.  p.  891-894. 

Erl.-Schr  :  Uilotta,  O.,  istorico  discorso  sopra 
la  patria  di  t.  GiiiBuario  mart.  Koma  163C. 
40.  -'      ■- 


JANUARIUS  —  JERO 


751 


Falcone,  Nic,    l'intera  istoria  della  famiglia, 

vita,  miracoli,  traslazioni,    e  culto    del  glor. 

martire  s.  Gennaro.  Napoli  1713.  fol. 
Mazocbii,    A.  S.,  ■  actorum    Bononiensium  s. 

Januarii  et  soc.  martyrum  vindiciae    repeti- 

tae.  Neapoli  1759.  4». 
Passionei,    B.,    orazione    in    lode  di  s.  Gen- 

naro,  vescovo  e  martire.  Napoli  1768.  8*. 
Stilting,    commentar.    praevius   in    AA.  SS. 

1.  c.  p.  762-866. 
Tutini,    C,    memorie    della  vita,    miracoli  e 

culto  di  s.  Gennaro.    Napoli   1633.    4o.    ibid. 

1710.  80. 
Wernsdorf,    G.,  dissert.    de  sanguinis  s.  Ja- 

nuarii  fluxu  miraculoso  et  inde  oriundo  apud 

Neapolitanos  cultu.  Wittebergae  1710.  40. 

De  s.  Januario  episc.  et  mart.  ac  for- 
tasse  ss.  Felice  et  Honorato  diaconis  mart. 
Marsici  in  Lucania  m  AA.  SS.  Boll.  26. 
Aug.  V.  p.  813.  814. 

De  s.  Januario  et  Pelagia  mart.  Lamo- 
sinensibus  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai.  III. 
p.  458. 

De  s.  Januario  et  Pelagia  mart.  Nicopoli 
in  Armenia  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Jul.  Illf 
p.  188. 

De  s.  Januario  et  Silvano  mart.  Romae 
mAA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  II.  p.  668. 

De  s.  Januario,  Feliciano,  Donato ,  Ca- 
sto  eta.  mart.  m  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr. 
m.  p.  10.  Cf.  p.  757. 

De  s.  Januario,  Marino,  Nabore  et  Fe- 
lice  mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jul. 
m.  p.  31. 

De  s.  Januario,  Mucio,  Saturo  martyr. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Janr.  II. 
p.  414. 

De  s.  Januario,  Paulo,  Carulo  etc.  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  U.  p.  129. 

De  s.  Jasimo  thaumaturgo  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Febr.  I.  p.  491. 

De  s.  Javino  et  Heraclio  confess.  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Jun.  I.  p.  437. 

De  s.  Ibaro  episc.  Hiberno  (saec.  VI.) 
m  AA.  SS.  BoU.  23.  April.  III.  p.  173.  0/. 
p.  991. 

De  s.  Ico  sive  Isichio  et  Paiatino  mart. 
Antiochenis  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Mai.  VII. 
p.  239. 

De  s.  Ida  Gandavi  in  Flandria  in  AA. 
SS.   BoU.  20.  Jun.  IV.  p.  26. 

Vita  V.  Idae  Lovaniensis  ordinis 
Cisterc.  Brabantia  prope  Mechli- 
niam  (f  cca.  1300)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  II.  p. 
157-189.  Cf.  Papebrochii  comment.  praevius 
ibid.  p.  155. 

Vita  b.  Idae  viduae  comitissae 
Boloniae  in  Gallo-Belgica  (f  1113) 
auctore  monacho  Wastensi  coaevo. 

Ausg.:  '  ex  ms.  Brugensi  in  AA.  SS.  BoU. 
13.  April.  n.  p.  141-145.  —  *  fragmentum 
ap.  Bouquet,  rec.  XTV.  p.  113-115.  —  Vita 


alia  auctore  Johanne  Gillemans  ca- 
nonico  regulari,  ex  ms.  VaUis  Rubeae  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  145.  146. 

Erl.-Schr:  Analecta   de  b.   Idae    viduae  rebus 
gestis  ex  variis  auctoribus  ibid.  p.  147-150. 
Henschen,    comraent.    praevius  ibid .  p.  139- 
141. 

Vita  s.  Idae  viduae  Egberti  Saxo- 
num  principis  Herzfeldii  in  ducatu 
Monaster.  (f  cca.  813)  auctore  Uf- 
fingo  monacho  Werthinensi. 

Geschrieben  zvdschen  980-983,  erscheint  wenig 
glaubhaft. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  Septbr.  p. 
62.  —  *  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Septbr.  II.  p. 
p.  260-270.  —  »ap.  Leibnit, ,  script.  rer. 
Brunsv.  I.  p.  171.  —  *■  das  Wichtigste  dar- 
aus  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  569-576. 

Erl.-Schr.:  Leifert.  Fr.,  die  h.  Ida  in  ihrer  ede- 

len  Abstammung,  in  ihrem  h.  Leben  und  in 

ihrer  ruhmvollen  Nachkomraenschaft.    Miin- 

ster  1859.  8». 
Rettberg,    Deutschlands     Kirchengeschichte 

II.  p.  433. 
Seibertz,  Landes-  und  Rechtsgeschichte  des 

Herzogthuras  VVestfalen.   1845.  Abth.  1.  p.  9. 
Suyslcen,  commentar.  praevius  in  AA.  SS.  1. 

c.  p.  255-260. 
Strunck,    Westphalia  sancta   ed.  Giefers  II. 

p.  84-93. 
Wedekind,    Noten    zu    einigen    Geschichts- 

schreibem  d.  Mittelalters.  1835.  I.  p.  141  sq. 
Vgl.  Uffingus. 

Vita  s,  Idae  sive  Itae  virginis  in 
Hibernia  (saec.  VI.)  auctore  incerto. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr.  I.  p. 
1063-1068. 

De  s.  Idaberga  virg.  Angla,  Bergas  s. 
Winoci  in  Flandriam  translata  in  A_A.  SS. 
BoU.  20.  Jun.  IV.  p.  29.  30. 

Vita  b.  Idesbaldi  abbatis  Dunen- 
sis  ord.  Cisterc.  in  Flandria  (f  1167) 
ex  corapendio  chronolog.  Caroli  de 
Visch. 

Ausg.:  ed.  Henschen  m  AA.  SS.  BoU.  18. 
April.  II.  p.  587-590.  —  Historia  mira- 
culorum  ibid.  p.  590.  591.  —  Alia  mira- 
cula,  latine  ab  Edmundo  Scipman  priore 
submissa  ibid.   p.  591-593. 

Erl.-Sckr.:  d'Herman  ville,  l'histoire  de  la  vie 
de  l'abbe  Idesbalde  sous  Thierry  d'AIsace, 
comte  de  Flandre,  avec  notes  critiques. 
Bruxelles  1715.  S". 
van  Houf,  Niv.,  het  leven,  mirak.  ende  won- 
derlyke  viudinge  van  het  lichaem  van  s. 
Idesbaldus,  abt  van  Duynen.  Brugghe  1751. 
12mo,  wiederh.  ibid.  1763.  80. 

De  b.  Iduberga,  vid.  De  b.  Itta. 

De  s.  Jeiunio  monacho  ord.  s.  BasiUi  in 
Calabria  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Mai.  VI. 
p.  101. 

De  s.  Jeremia  propheta  iiiAegypto  occiso 
in  AA.  SS.  1.  Mai.  I.  p.  5-7;  c/.  VII.  p. 
524. 

Acta  s.  Jeronis  presbyteri  in  Hol- 
landia  (f   856)   auctore  Johanne 


752 


JESUS  —  IGNATIUS 


de  Leydisin  chronico  Belgico  ad 

a.  847  etc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Aug.  III.  p. 
476-479  c.  Bo.schii  comment. 

Memoria  Jesu  Christi  resiirgetitis  sacra  in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Mart.  UI.   p.  687. 

Vita  s.  Ignatii  Loyolae,  fundatoris 
ordinis  clericorum  regularium  so- 
cietatis  Jesu  (f  1556)  antiquissima, 
a  Ludovico  Consalvo  S.  L  ex 
ore  Sancti  excepta. 

Ausg.:  lat.,  interprete  H.  Codretto  m  AA. 
SS.  BoU.  31.  Jul.  VII.  p.  634-654.  —  V|(a 
altera  auctore  PetroRibadeneira,  sancti 
synclirono  ac  familiari,  (ex  originaU  Hispan. 
sub  tit.:  Vida  de  s.  Ignacio.  Madrid  1570. 
8*.  [translat.  in  German.  Ingoh-^tadt.  1590. 
4*.  —  transl.  in  ital,  Venezia  1584.  4«.  — 
transl.  in  /a^irt.  NeapoU  1572.8*.;  — Vene- 
tiis  1586.  4«.;  -  Antwerp.,  Plantin  1587. 
8«.;  ibid.  1588.  8«.;  —  Colon.  Agripp.  1602. 
8». ;  Paris.  1602.  12mo])  ex  editionib.  Plau- 
tiniana  a.  1587  et  Coloniensi  1602  u-ieder- 
holt  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  655-777.  —  Gloria 
posthuma  ex  variis  qua  scriptis  qua  im- 
pressis  documentis  ibid.  p.  777-853. 

Erl.-Schr.:  Bartoli,  D.,  de  vita  s.  Ignatii.   Rom. 

1650.   fol.  (transl.  in  ital.  Roiua  1659.  fol.  Ve- 

nezia  1735.    40.    Torino  ISS.i.    2  vqI.   8«.   Mi- 

lano  1835.  8«.    Brescia  183«.   5  vol.  12mo.  — 

trad.  en/ranf.  Paris  1843.  2  vol.  So. 
Bidermann,  J.,  de  Ignatio  Loyola  libri  3.  Dil- 

lingae  1625.  12  mo. 
BJographie  des  h.  Ignaz  von  Loyola.  Cbem- 

nitz  1801.  80. 
B  o  m  b  i  n  o,  P.  P.,  vita  s.  Ignatii.  Neapoli  1615. 

40.  Romae  1622.  40. 
Borgo,  C.,  orazione   in  lode  di    s.  Ignazio  de 

Loyola.  Torino  1787.  80. 
Bouhours,    D.,    vie  de  s.  Ignace,    fondatear 

de  la  compagnie  de  J^sus.     Paris  1679.    4». 

et  12 mo.    ibid.   1680.  12rao.   ibid.  1758.  l2mo. 

Avignon  1821.  2  vol.  12  mo.  ibid.  1824.    12  mo. 

Parisl825.  2  vol.  18  mo.  ibid.  1(<26.  12  mo.  Be- 

.san<;on  1826.  2  vol.  12  rao.  (ins  Deuische  iibera. 

von  A.  V.  Haza-Radlitz.    Wien  1835.    80.    2. 

Aufl.  ibid.  1861.  80.  20  Sgr.) 
Bruehl,M„  Gesch.  des  h.  Ignatius  von  Loyola 

u.  der  Geaellschaft  Jesu.  Wiirzburg  1845.  80. 
Bussi^res,  I.  de,  vie  de  s.  Ignace  de  Loyola. 

Lyon  1670.  12  mo. 
Castulus,  G. ,  compendium  vitarum  s.  P.  Ig- 

natii  et  Xaverii.  Pragae  1667.  12  mo. 
Cbarra,  K.,    vje  d'Ignace    de  Loyola,    fonda- 

teur  des  Jdsuites.  Strasbourg  1840.  4». 
Coret,  J.,  vie  de  s.  Ignace  de  Loyola.  Namur 

1679.  4«. 
Dewora,    V.  I.,    Ignaz    von  Loyola  u.  Franz 

von  Xavier,  oder  d.  wahre  Denk-  und  Iland- 

lungsweise  der  Jesuiten.    Coblenz  1816.   8«. 
Du  Tbairel,  s.  Ignace  de  Loyola,   cbevalier 

de  la  tr^s-sainte  Viergc,  fondateur  de  I'ordre 

de.<  Ji.sultcs.  Paris  1844.   8". 
Elleborlzon(V),  N.,  Leben  u.  Tbaten  des  b. 

Ignatius  v.  Loyola.  Speyer  WAA.  8  0. 
Ferus    (pjeudon. /tfr  Placby) ,    G.,    vita  s.  Ig- 

natii  Lojolae  et  s.  Francisci  Xaverii.  Pragae 

1617.  12mo.  ibid.  1629.  12mo. 
Franli,  W.,  Ignaz  von  Loyola's  wunderbares 

Leben  und  Abenteuer.    Leipzig  1802.    2  vol. 

80. 
Oarcia,  Fr.,   vida,  virtudes  y  milagros  de  s. 

Ignacio  de  Loyola.  Madrid  1685.  40. 


Oeisa,    I.  B.,    Lebensgescbichte   des  b.  Ignaz 

von  Loyola.  Chemnitz  1804.  8vo. 
(ienelli,    Chr.,    Leben    des    h.    Ignazius    \oa 

Loyola.   Innsbrucli.  1H48.  8vo. 
Gretser,  J.,    apologia    I.    pro    vita  s.  Ignatii . 

Ingolslad.l;'>99.  8vo.  —  apologla  IV.ibid.  1601. 

8vo.  —  apol.  III.  ibid    lfi(i4.  8vo. 
(Halkett,  .1.)  Loyola.  London  1648.  12mo. 
(Ilane,    PY.  Ph.)' Leben    und  Thaten    Ii^natii 

Loyolae.  Rostock  1721.  8vo.  ibid.  1725.  8vo. 
Ignatius  van  F./oyola,    stichter    van    de  orde 

der  Jezuiten.  Leeuwarden  1827.  8vo. 
Irowsky,  J.,  cultus  s.  Ignatii  de  Loyola,  fun- 

datoris  soc.  Jesu.  1'ra^at'  1771.  Svo" 
La  Misma,    A.  L.  de,    vida  de  s.  Ignario  de 

Loyola.  Granada  16.33.  4to. 
Leben  des  h.  Ignaz  von  Loyola,  Schweidnit/. 

1840.  8vo. 
Lffe  of  Ignatius  Lojola.  London  1616.  12mo. 
Maffei,    G.  P. ,    de  vita  et  raoribus  s.  Ignatii 

Loyolae    libri  3.    Romae    1585.    4to.  Venetiis 

1585.  Colon.  Agripp.  1585.  8vo.  ibid.  1593.  fol. 

Antverp.  1605.  8vo.  Paris.  1641.  8vo.  Venetlis 

1685.  2  vol.  12mo. ,  ed.  J.  Rocco  Vulpius,  P«- 

tavii  1727.  4to.  Bergomi  1747.  2  vol.  8vo.  Ve- 

ronae  1837.  8vo.  {trad.  enjranf.  par  M.  d'Esne 

de  Betencourt  s.  1.  1594.  8vo.) 
Mariani,  A.  Fr.,  vita  del  padre  ..  Ignazio  de 
0  Loyola  ete.    Parma  1796.  8vo.    Venezia  1845. 

24rao. 
Nigroni,    J..  dissert.  historica   de   s.   Ignatio, 

.societatis  Jesu  fundatore.  Colon.  Agripp.  1630. 

40.  Neapoli  1631.  40. 
Nieberleiu,  J.  A.,  Lobrede  auf  den  h.Ignatz. 

Eichstfidt  1721.  40. 
Nolarci,  V.,  vita  di  s.  Ignazio.  Venezia  1680. 

40. 
Nossius,  Ch.,  compendium  vitae  s.  p.  Ignatii. 

Pragae  1690.  8». 
Piniug,    coramentar.  praevius  tn  A.\.  .SS.   1. 

c.  p.  409-634. 
Pistorius,    G.,   .S.  Ignatiug    v.  Loyola,    oder 

Lobpredigt   von   dessen   Tugenden    und  he- 

roischen  Thaten.  Dillingen  1651.  40. 
Rasiel  de  Selva,  II.,  histoire  de  l'admirable 

Dom  Inigo    de  Guispuscoa.    Lahaye  1736.    2 

vol.  80.  ibid.  1758.  2  vol.  12mo.  {trad.  en  angt. 

unt.  d.  Tit.:  The  .spiritual  Don  Quixote.  Lon- 

don  1745.  12uio.)    Der   wahre  Name  des  Verf. 

iat  Quesnel  de  Dieppe. 
Stein,  Cbr.,  vita  Ignatii.  e.  I.  1598.  8«.  (verS/- 

/entlicht  unt.  dem  Pseudonym  Simon  Lithus). 
triumpbus  jesuiticus  etc.  de  Ignatii  Loyo- 

lae  vita  et  miraculis   adversus   Jac.  Gretse- 

rum.  Francof.  1615.  80. 
Taylor,  Js.,    Loyola    and  the  Jesuitism  in  its 

rudiments.  London  1849.  80. 
Vie  de  s.  Ignace  et  des  pferes  Jacq.  Lainez  et 

Frani;ois  Horgia.  Tournaye  1613.  40. 
Vita  8.  Ifniatii,  soc.  Jesufundatorls.  Ingolstad. 

1622.  80. 
Vita  Ignatii  de  Loyola.  Venetiis  1681.  80. 
Weissenbach,   J.  A.,  Frage:    liesse  sich  Ig- 

natz   von  Loyola    nicht   aus  d.  Register  der 

HeUigen  schaffen?  Augsburg  1789.  8  0. 
(Wolffter,  P.)  Leben  u.  Tbaten  de.s  h.  Igna- 

tius  von  Loyola.  (^ermanien  1788.  8«  . 

Vita  s.  Ignatii  patriarchaeOonstanti- 
nopolitani  (f  877)  auctore  Davide 
Niceta  Paphlagone. 

Qcschrieben  um  880. 
Aiisg. :  '  ed.  Matth.  Rader.  Ingolstadii  1604. 
4*.  —  *viederholt  ap.  Labbe,  concil.  VIII. 
—  »u.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Oct.  X.  p.  167 
-205. 

Erl.-Schr.:  v.  Hecke,  comnient.  praevins  ibid.  p. 
157  167. 
(iVfaultrot,  G.  N.)  Histolre  de  s.  Ignace,   pa- 
triarcbe    de    Constantinople,    et  de  Pbotius 
usurpateur  de  son  siege  ...  s.  1.   1791.  80. 

Vita  s.  Ignatii  Theophori  episcopi 


IGNATIUS  —  INNOCENTIUS 


753 


Antiocheni,  martyris  Romae  (f  108) 
auctore  Simeone  Metaphraste. 
Ausg.:  latiue  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr. 
I.  p.  24-28.  —  Epitome  vitae  ex  menaeis 
Graecorum  ibid.  p.  28.  —  E I  o  g  i  u  m  ex 
martyrologiis  Adonis  et  Bedae  ibid.  p.  28. 

—  Vita  alia  ex  vetustissimis  mss.  latinis 
tJid.  p.  29-32. —  De  variis  translatio- 
uibus  reliquiarum  s.  Ign.  ibid.  p.  33-37. 
C/.  comment.  praevius  ibid.   p.  13-24. 

De  s.  Ignatio  Steironita  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  Jul.  VI.  p.  307. 

Vita  s.  Ildephonsi  =  Vita  s.  Hildefonsi. 

Vita  s.  lllidiiepiscopiArvernorum 
seu  Claromontani  (370  —  385)  ex 
Gregorii  Turon.  vitis  patrum, 
c.  2. 

Ausy.'.  c.  notis  Henschenii  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jun.  I.  p.  425-427.  —  Alia  vita 
ex  vet.  breviario  Illidiano  ibid.  p.  427-430. 

—  Appendix  de  corporis  elevatione  et 
translatione  ibid.  p.  430-432.  CJ.  ibid.  Jun. 
VI.  1.  p.  14. 

Erl.  Schr.:  Fabricius,    bibl.  lat.   med.  aevi  ed. 
Mansi  IV.  p.  31. 

De  s.  Illuminato  eremita  apud  Tifernum 
Tyberinum  in  Umbria  notitia  in  AA.  SS. 
BoU.  8.  Jul.  U.  p.  650. 

De  s.  Illuminato  Septempedae  inPiceno 
m  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  II.  p.  706;  c/.  VII. 
p.  695. 

De  s.  Illyrio  thaumaturgo  in  Myrsinone 
monte  Peloponnesi  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Apr. 
I.  p.  253. 

De  s.  Ilpidio  mart.  in  Gabalitano  Galliae 
agro  sub  Valeriano  in  AA.  SS.  BoU.  16. 
Jun.  m.  p.  15. 

De  b.  Imelda  Lambertina  virg.  Bononiae 
(t  1333)  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Mai.  IH.  p. 
183.  184. 

De  s.  Imiterio  conf.  in  comitatu  Bur- 
gundiae  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU. 
31.  Jul.  VII.  p.  306. 

De  s.  Imperia  in  vico  Mauprouvoir  apud 
Pictones  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Sept. 
n.  p.  675. 

Elogium  s.  Inae  regis  occident.  Saxonum 
in  Britannia,  monachi  Romae  (f  cca.  730) 
histor.  '  ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  in.  1.  p.  490-494.  —  *  Henschenii 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoII.  6. 
Febr.  I.  p.  905-914. 

De  s.  Inano  conf.  in  Scotia  (saec.  IX.) 
in  AA.  SS.  BoU.  18.  Aug.  m.  p.  663. 

Martyrium  s.  Indae  et  Domnae 
et  aliorum. 

Ausg.:  exSimeone  Metaphraste  ed. 
Surius,  vit.  SS.  26.  Decb.  p.  331  (ed.  2a). 

De  s.  indaletio    episc.    Vrcitano   iu   Hi- 


spania  (saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Apr. 
III.  p.  723-725.  —  Acta  translationis  au- 
ctore  Hebrethmo  monacho  Cluniacensi 
(1084)  ibid.  p.  725-731.  —  Miracula  ex 
Joh.  Briz  histor.  Pinnat.  Ubr.  3.  §  36  ibid. 
p.  731.  732. 

Erl.  Schr.:  Echeverz,  Berah.  Ant.,  indice  de 
alegria  sagrada:  epitome  de  la  vida  y  trans- 
lacion  de  s.  Indalecio,  uno  de  los  siete  . . 
discipulos  del  ap6stol  San  Tiago  el  Mayor 
Zaragoza  1735.  4  0.  Nicht  viel  werth. 
Pascual  y  Orbaneja,  G-abr.,  vida  de  s.  In 
dalecio  y  Almeria  ilustrada  ensu  antigUe 
dad,  origen  y  grandeza.  Almeria  1699.  fol 
Enthalt  viel  Falaches. 

Vita  s.  Indracti,  Dominicae  et  so- 
ciorum  Glastoniae  in  Anglia  (saec. 
VIII.)  auctore  Guilelmo  Mal- 
mesberiensi. 

Ausy.:  ex  legenda  J.  Capgravii  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Febr.  I.  p.  689.  690. 

De  s.  Ingeniana,  Saturnino,  Parthenio  etc. 
mart.  Thessalonicae  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Apr. 
I.  p.  9. 

De  s.  Ingenuino  sive  Genuino  episc.  Sa- 
bionensi  Brixinae  (f  cca.  640)  BoUandi  com- 
mentarius  hist.  in  AA.  SS.  BoU,  5.  Febr.  I. 
p.  669-674. 

Erl.-Schr.:  Fabriclus,  bibl.  lat.  med.  aevi  ed. 
Mansi  IV.  p.  32. 
Tartarottus,  de  episcopatu  Sabionensi  s. 
Cassiani  martyris  deque  s.  Ingenuini  eiusd. 
urbis  episcopiactis  epistola.  Venetiis  1750. 
80. 

De  s.  IngenuO  et  HippoUto  mart.  in  portu 
Romano  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Septb.  m. 
p.  777. 

De  s.  Ingenuo,  Vincentio  et  sociis  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p.  767. 

De  s.  Ingona.Fortunato,  Pissino  e^c.  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  25.  Febr.  IH.  p.  488. 

De  s.  Iniurioso  eiusque  uxore  coniugibus 
virg.  in  Arvernia  (f  cca.  500)  ex  s.  Gregorio 
Turon.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Mai.  VI.  p. 
38.  39. 

De  s.  Inna,  Pinna,  Rimma  mart.  in  AA, 
SS.  BoU.  20.  Janr.  H.  p.  297. 

De  s.  Innocentia  virg.  mart.  sub  Diocle- 
tiano  Arimini  in  Aemilia  Stickeri  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  Sept.  V.  p.  310-312. 

Vita  s.  Innocentii  episcopi  Africa- 
ni  Caietae  in  Italia  (saec.  IV.)  apo- 
crypha. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mai.  U.  p.  138 
-139.  —  Coniecturae  in  vitam  praece- 
deutem  ibid.  p.  140.  141. 

Vita  s.  Innocentii  episcopi  Derto- 
nensis  in  Liguria  (f  cca.  350)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  a  Jon.  Mombritio  ex  mss.  edita 
in  AA.  SS.  BoU.    17.  April.  H.  p.  482-485. 

Vita   Innocentil   111    papae.     Vgl. 
48 


754 


INN0CENTIU8  —  JOEL 


Epistolae  Innocentii  III  p.  294, 
Gesta  Innocentii  p.  338  u.  Innocen- 
tius  III  p.  390. 

Erl.-Schr.:  Hurter,  Fr.,  Geschichte  Innocenz  lU. 

Hanibnrg  1836-42.   4  vol.  8«.   (trad.  tnfrani. 

par    k\.  Ue    Saint-Cheron    et    J.  B.  Halber. 

Paris  1838-43.  4  vol.  80.  _  iradi.  en  Ual.  per 

Ces.  Rovida.  Miiano  1839-42.  4  vol.  8».) 
Lessmann,    Dan.,    PapHt    Inuoeeuz  III    und 

FUrst  Micliacl  Glinslti.  Berlin  1830.  8». 
Rottengatter,  A.Th.  v.,  res  ab  Innocentio  III 

papa  Restae.  Vratiulav.  1831.  80 . 
Waibel,    Al.  Adalb.,    Papst  lunocentius    der 

Dritte;   eine  der  merlcwiirdigsten  Lebensge 

schicbten.     Augsburg  1845.    80.     AvMZM.g  aua 

Surter. 

Vita  Innocentii  IV  papae  (1243 
— 1254)  auctore  Nicolao  de  Cur- 
bio,  ord.  min.,  postea  episcopo  Asi- 
sinatensi. 

Ausg.:  'ap.  Baluze,  miscellan.  VII.  p. 
353-405.  —  *wiederh.  ap.  Muratori,  scr.  rer. 
Ital.  III.  1.  p.  592. 

Erl.-Schr.:  Hartmann,    J.  Ad.,    dissert.  de  vita 

lunocentii  IV  pont.  Rora.  Marburgi  1735.  40. 

Pansa.   Paolo,    vita    del  gran  poulifice  Inno 

cenzo  IV.  Vene/.ia  1598.  4o.  Napoli  1601.  40. 

Schroder,    Q.  H.,    vita   Innocentii  IV.  pont. 

Rom.  Marburgi  1738.  40. 

Vgl.  Epistolae  Innoc.  IV. 

Vita  Innocentli  VI  papae  (f  1362) 
auctore  anonyrao. 

Ausg. :  editio  Bosqueti  collata  c.  mss.  ap. 
Baluze,  vit.  papar.  Avenion.  I.  p.  321-344. 
—  Vita  secunda  auctore  quodam  canonico 
ecclesiae  Bunnensis  in  dioec.  Coloniensi 
ibid.  p.  345-355.  —  Vita  tertla  ex  appendice 
Ptolemaei  Lucensis  ibid.  p.  357-360.  —  Vlta 
quarta  auctore  Petro  de  Herentals  (flor. 
1400)  ibid.  p.  361.  362. 

De  s.  Innocentio  episc.  Emeritensi  in  Hi- 
spania  (.saec.  VII.)  notitia  ex  Paulo  Dia- 
cono  et  aliis  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV. 
p.  99. 

De  s.  Innocentio  episc.  Veronae  in  Italia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mart.  II. 
p.  348. 

De  s.  Innocentio  et  Raso  episc.  et  Ju- 
liano  Romae  m  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart. 
n.  p.  106. 

De  s.  Innocentio  I  pontiflce  Romano  (f 
417)  Cuperi  sylloge  iiist.  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Jul.  VI.  p.  548-561. 

De  s.  Innocentio,  Sebastia  et  aliis  30 
mart.  Sirmieusibus  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul. 
n,  p.  6. 

Gesta  s.  Innocentis  episc.  Ceno- 
inanensis  in  Gallia  (f  542). 

Ausg.:  ex  actibus  episcopor.  saec.  IX. 
collectis  iuxta  editionem  Mabillionis  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  Jun.  III.  p.  859-862.  Cf.  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  854-859. 
862-869. 

Narratio  de  s.  Invento  et  aliis  359 


mart.  Gerundensibus,  ab  A.  V.  Do- 
menecco  hispanice  scripta. 

Ausg. :  latine  m  AA.  SS.  BoU.  22.  Janr. 
II.  p.  415. 

Vita  b.  Joachimi  abbatis,  fundato- 
ris  ordinis  Florensis  (f  1202)  au- 
ctore  Jacobo  Graeco  Syllanaeo, 
monacho  Florensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mai.  VII. 
p.  94-112.  —  IHIracula  b.  Joachimi  collecta 
ab  eodem  Jacobo  Graeco,  ei  edit. 
Gregorii  de  Lauro  ibid.  p.  112-124.  —  Syn- 
opsis  rlrtutuui  b.  Joachimi  auctore  Luca 
Consentino  archiepiscopo  (f  1224)  '  ap. 
Ughelli,  Italia  sacra  IX.  p.  205.  —  *  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  93.  94.  —  Appendix 
ex  Gregorio  de  Lauro  cap.  107  ibtd.  p.  124. 

Erl.-Schr.:  (Gervaise,  Dom  Fr.  Arm.)  Histoire 

de  Tabbd  Joachim,    surnomm^   le  prophite. 

Paris  1745.    2  voU.  80. 
Qreco,  O.,    vlta  dell'   abate  Oioachimo.     Co- 

senza  1612.  40. 
Lauro,    Oreg.,    apologia  e  vita  dl  Oioachimo 

abate.  Napoll  1660.  8«. 
Papebroch,    comment.   praevius  in  AA.  SS. 

1.  c.  p.  89-93. 
disquisitio  bistorica   de  Florensi  ordlne, 

prophetiis,  doctrina  b.  Joachlmi  ibid.  p.  125- 

143. 

De  8.  Joachimo  patre  b.  virg.  Mariae  (f 
paulo  ante  Chr.  nat.)  comment.  historicus 
m  AA.   SS.   Boll.   20.  Mart.  UI.   p.  77-80. 

Vita  b.  loachini  Senensis  ordinis 
Servorum  b.  Mariae  (f  1305)  au- 
ctore  Paulo  AttavantoFlorentino 

(t  1499.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BcU.  16.  April.  II.  p. 
455-465  ed.  Henschen. 

De  s.  Joad  propheta  in  Palaestina  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  Mart.  IH.  p.  797. 

De  s.  Joatha  mart.  sub  Maximiauo  et 
patrono  Belluni  in  ditione  Veneta  t«  AA. 
SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p.  142. 

Vita  s.  Joavae  seu  Jovini  Leonii 
in  Britannia  Armorica  (saec.  VI.). 

Ausg. :  ex  lectionibus  breviarii  Leouensis 
m  AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p.  139.  —  Alia 
¥lta  scripta  ab  Alberto  le  Grand,  latine 
reddita  a  Jo.  Colgano  ibid.   p.  139-141. 

De  s.  Jobo  propheta  in  terra  Hus  in  AA. 
SS.  BoII.  10.  Mai.  II.  p.  494-497.  Cf.  p. 
849  et  VU.  p.  664-679,  ubi  dissertatio 
de  publico  cultu  s.  Jobi  aliorumque 
sanctorum  veteris  testamenti  coram  sacra 
congregatione  rituum  Romae  instituta. 

De  s.  Jocundo,  Saturnino,  Artaxio  (f  a. 
203)  etc.  mart.  in  Africa  in  AA.  88.  BoII. 
7.  Mart.  I.  p.  630. 

De  s.  Jocundlano  martyre  iu  Africa  in 
AA.  SS.  Boll.   4.  Jul.  II.   p.  5. 

De  8.  Joeie  et  Eadra  prophetis  in  Palae- 


JOHANNA  -   JOHANNES 


755 


stina  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Jul.  m.  p.  475. 

De  b.  Johanna  reclusa  Ripatorii  in  dioec. 
Galliarum  Treceusi  (f  1246)  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Mai.  I.  p.  534. 

De  s.  Johanna  uxore  Cbusae  Hierosoly- 
mis  Papebrochii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  Mai.  V.   p.  272. 

Vita  s.  Johannaeprincipis,  Alphon- 

si  V  Portugalliae  regis  filiae,  ord. 
s.  Domin,,  Averii  in  Lusitania  (f 
1490)  auctore  Margarita  Pine- 
ria  eius  famula.  Lusitanice. 

Ausg. :  ex  autographo  latine  versa  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  Mai.  VH.  p.  723-758.  —  Mi- 
racula  ex  processu  facto  auctoritate  ordin. 
episc.  Conimbricensis  a.  1626  ibid.  p.  758 
-762. 

Erl.-Schr.:  Dias,  Nic,  vida  da  ser.  princeza  D- 

Joanna,  filha  del  rey  D.  Alfonso  V.    Lisboa 

1586.  80.  ibid.  1594.  8o.,  augment.  por  L.  de 

Castanbe  da  Rapozo.  ibid.  1674.  S". 

Papebroch,    comment .  praevius  in  AA.  SS. 

I.  c.  p.  719-723  {mit  Johannas  Portrait). 
Roman,  Hier.,  historia  de  la  vida  de  los  dos 
religiosos  infantes  de  Portugal,  D.  Femando 

y  de  la  infanta  Donna  Juana  . . .  Medina 

el  Campo  1595.  40. 
Vita  della  b.  Giovanna  principessa  di  Porto- 
gallo,   dell'   ord.   di  s.  Domenico,    chiamata 
comunemente   la   santa  principessa.    Roma 
1814.  12mo. 

Vita  b.  Johannae  Valesiae,  regi- 
nae  Franciae,  fundatricis  ord.  An- 
nuntiatarum  b.  Mariae  (f  1505)  Ur- 
bano  papae  VIII  inscripta. 

Ausg. :  ed.  Henschen  in  AA..  SS.  Boll.  4. 
Febr.  I.  p.  576-579.  —  Processus  ad 
beatificationem  Johannae,  auctoritate  Andr. 
Fremoti  archiep.  Bituric.  confectus  ibid.  p. 
579-591.  Cf.  Henschenii  comment.  ibid.  p. 
574. 

Erl.-Schr,:  Bony,  L.  de,  vie  de  la  blenheureUse 

Jeanne  de  France.  Paris  1684.  80. 
Doni  d'Attichy,  L.,  tableau  de  la  vie  de  la 

bienheureuse  Jeanne  de  France.  Paris  1625. 

80.,  augment.  ihid.  1644.  80.  ibid.  1664.  fol. 
Elogium  breve  b.  Johannae  reginae  Franco- 

rum,  Biturigum  ducis,  cum  duobus  diploma- 

tibus    Leonis  X   papae  a.   1515    et    1517    ap. 

Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  394-402. 
Guast,   Paul.  du,   vie  de  s.  Jeanue.    Bourges 

1666.  80. 
Instructio    et  censnra  sacrae  theologiae  do- 

ctorum  Lovaniensiuni    pro   canonisatione  b. 

Joannae  Valesiae.  Lovanii  1624.  40. 
Magistri,  Yv.,  vie  de  Jeanne,  reine  de  France, 

et  de  Marguerite  de  Lorraine.  Bourges  1585. 

80. 
Manero,Ped.,  vida  de  la  ser.  seSoraD.  Joanua 

de  Valois,    reina    da  Francia.    Madrid  1654. 

4«. 
Mareuil,    P.  de,    vie  de  la  ven.  servante  de 

Dieu,   rillustre  et  s^r.   princesse  Jeanne  de 

Valois  . . .  Paris  1741.  8«. 
Miracles  qui  se  font  au  tombeau  de  la  bien- 

heureuse  Jeanne   de  France    en  l'eglise  des 

Annonciades  de  Bonrges.  Paris  1615.  80. 
Pierquin  de  Gembloux,  Cl.  Ch.,    hist.  de 

Jeanne  de  Valois,  duchesse  d'0rl6ans  et  de 

Berri,  reine  . . .  ParlB  1812.  80. 


Vita  b.  Joannae  Valesiae,  Ludovici  XII  uxo- 
ris,  fuudatricis  ord.  Annunc.  b.  M.  V.  Ant- 
werp.  1524.  fol. 

Vita  s.  Johannae  virginis  Balneis 
in  Italia,  auctore  Silvano  Razzio. 
Italice. 

Ausg.:  latine  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr. 
H.  p.  59.  60.  Abgehiiret.  —  Alia  vita  ex 
Phil.  Ferrario  ibid.  p.  60. 

Vita  b.  Johannae  virginis  Carmeli- 
tanae  Regii  Lepidi  in  ducatu  Mu- 
tinensi  (f  1491)  auctore  Bene- 
dicto  Mutti  Regiano. 

Ausg.:  ex  Italico  Venetiis  excuso  a.  1611, 
edita  parte  I.  Speculi  Carmelitani  p.  542 
m  AA.  SS.  Boll.   9.  Jul.  H.  p.  729-735. 

De  V.  Johanne  abbate  Aethelingiensi  (f 
cca.  895)  elogium  hist. ,  ubi  de  Johanne 
Scoto  seu  Erigena  deque  Johanne  sophista 
seu  Malmesburiensi,  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  506-513. 

De  V.  Johanne  I  abbate  Casinensi  (f  934. 
31.  Mart.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  116-118. 

De  s.  Johanne  abbate  Paranensi  prope 
Spoletum  in  Italia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS. 
BoU.  19.  Mart.  HI.  p.  30.  31. 

De  s.  Johanne  Aegyptio  mart.  in  Palae- 
stina  a.  310  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Septb. 
VI.  p.  147. 

De  s.  Johanne  Agno  episc.  Traiectensi 
(f  646)  Hoj-i  in  Belgio  Sollerii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.    25.  Jul.   VI.    p.  225-227. 

De  s.  Johanne  anachoreta  ad  mare  mor- 
tuum  in  Palaestina  (saec.  VI.)  in  AA.  SS. 
BoU.  21.  Jul.  V.  p.  164. 

De  s.  Johanne  Angelopte  epi.sc.Eavennae 
in  Italia  (f  432)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul. 
II.  p.  468. 

De  s.  Johanne,  Antonio  et  Eustachio 
mart.  Vilnae  in  Lituania  (f  p.  1328)  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  April.  H.  p.  265.  266. 

De  s.  Johanne,  Aprianto,  Theoloco  etc. 
mart.  Heracleensibus  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul. 
II.  p.  579. 

De  s.  Johanne  asceta  monasterii  in  Rufi- 
nianis  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mart.  II.  p.  433. 

De  s.  Johanne  Baptista,  prodromo  D.  N. 
Jesu  Christi  Papebrochii  commentarius  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jun.  IV.  p.  687-806. 
—  Appendix  Sollerii  ibid.Jim.YI.  1.  p. 
232-239.  —  Hymnus  de  s.  Johanne  baptista: 
,Ut  queant  laxis'  .  .  .  auctore  Paulo  Dia- 
cono  {beriihmter  Hymnu^,  der  noch  all- 
jdhrlich  in  der  kathol.  Kirche  gesungen  uird) 
^in  Valentiani  hymnodia  Romana.  Romae 
1646.  fol.  —  *in  aUen  Avsg.  des  Brevia- 
rium  Romanum. 

Erl.-Schr.:  Bethmann  tn  Pertz'  Arch.  X.  p.  289. 
Frank,  A.,  Johannes  der  TSufer.  Eislebeu 
1841.  8vo. 

48* 


756 


J0HANNE8 


Rohden,  L.  v.,  JohanneB  d.  Tiiufer  in  seinera 
Leben  u.  Wirken  dargestellt  naeh  d.  Zeug- 
nisscn  der  h.  Schrlft,  Ltibeck  l.t38.  8vo. 

De  s.  Johanne  Cassiano  abbate  Massiliae 
in  Gallia  (saec.  V.)  Cuperi  sylloge  hist.  m 
AA.  SS.  Boll.  23.  Jul.  V.  p.  468-482. 

De  s.  Johanne  Colobo  seu  Parvo  eremita 
deserti  Scetis  in  Aegypto  (saec.  V.)  Car- 
pentieri  commentar.  i7i  AA.  SS.  Boll.  17. 
Oct.  VIII.  p.  39-44.  —  Apophthegmata 
er  Cotelerio,  monum.  eccles.  graece  I.  p. 
468  ibid.  p.  44-47.  —  Appeudix  ex  variis 
ibid.   p.  47.  48. 

De  s.  Johanne  conf.hegumeno  monasterii 
Catharorum  (f  cca.  813)  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  April.  III.  p.  495.  496. 

De  V,  Johanne  de  Castro  Villari  ord.  s. 
Franc.  de  observ.,  Consentiae  in  Calabria 
(t  cca.  1533)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aprii. 
II.  p.  474. 

De  b.  Johanne  deOrgania,  abbate  Bello- 
podiensi  in  Catalonia,  ord.  Praemonstr.  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Apr.  I.  p.  802-804. 

De  s.  Johanne,  Desiderio,  Flavio  episc. 
Cabilone  in  Gallia  (saec.  V.  VI.)  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  April.   III.  p.  778-780. 

De  s.  Johanne  discip.  s.  Gregorii  Deca- 
politae  Constantinopoli  (f  cca.  850)  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  April.  II.   p.  583.  584. 

De  s.  Johanne  episc.  Bergomensi  in  Italia 
(t  cca.  683)  Pinii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  11.  Jul.  m.  p.  200-205. 

De  s.  Johanne  episc.  Comi  in  ducatu 
Mediolanensi  (saec.  VII.)  Buei  sylloge  in 
AA.  SS.  BoU.   2.  Octb.  I.  p.  353-355. 

De  s.  Johanne  lU  episcopo  Comi  in  Italia 
(t  p-  650)  Buckii  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  VIII.  p.  903-909. 

De  s.  Johanne  episc.  Hierosolymorum 
Vn  (t  116)  m  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II. 
p.  4. 

De  s.  Johanne  episc.  Irenopoli  iu  Cilicia 
(t  p.  325)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr.  I.  p. 
466. 

De  s.  Johanne  episcopo  Megalopolitano, 
vid.  Acta  s.  Ansueri. 

De  s.  Johanne  episc,  Stephano  levita, 
Martiano  etc.  Beneveutanis  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Mai.  UI.  p.  495. 

De  8.  Johanne  episc.  Ticini  in  Longo- 
bardia  (t  813)  Stiltingii  sylloge  hist.  in 
AA.  SS.  BoU.  27.  Aug.  VI.  p.  105. 

De  8.  Johanne  episc.  Veronensi  in  Italia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p. 
641. 

De  b.  Johanne  eremitaMassacii  inPiceno 
(t  1399)  in  AA.  SS.  Boll.  20.  April.  II.  p. 
832. 

De  s.  Johanne  eremita  Ruselli  iu  Aprutio 
Italiae  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  140. 


De  s.  Johanne  et  Cri.9po  presb.  Romanis 
sub  Dioclet.  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Aug.  UI. 
p.  545. 

De  s.  Johanne  et  Georgio  patriarchis 
Constantinop.  (t  520  et  633)  in  AA.  SS. 
BoU.  18.  Aug.  III.  p.  656.  656. 

De  V.  Johanne  U  et  Johanne  III  ac 
aliis  abbatibu.s  Casinensibus  et  viris  pii», 
qui  ab  a.  1000-1060  in  sacro  monte  florue- 
runt,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu.  saec. 
VI.  1.  p.  96-112. 

De  s.  Johanne  et  44  mart.  in  Africa  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  II.  p.  105. 

De  b.  Johanne  Manetto  Antellensi  conf., 
uno  ex  septem  fundatoribus  ord.  serv.  b. 
Mariae  virg.  (t  1268)  Pinii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VI.  p. 
133-139. 

De  s.  Johanne  Marco  Christi  aut  apo- 
stolorum  discipulo  (saec.  I.)  Stiltingii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoII.  27.  Sept,  VU.  p.  379 
-390. 

De  s.  Johanne  mart.  Bialogrodi  in  Bess- 
arabia  (t  cca.  saec.  XIII.)  Papebrochii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Jun.  I.  p.  263. 
264. 

De  s.  Johanne  mart.  Camulii  in  agro 
Genuensi  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Sept.  VII. 
p.  606. 

De  s.  Johanne    mart.   hegumeno    Mena- 

friensi  apud  Graecos  in  AA.  SS.  BoII.  4. 
un.  I.  p.  402. 

De  s.  Johanne  mart.  Nicomediae  in  Bi- 
thynia  a.  303  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  7.  Septb.  III.  p.  12-14. 

De  s.  Johanne  milite,  forsan  Alexandriae 
in  Aegypto  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  U. 
p.  656. 

De  b.  Johanne  milite  sub  Juliano  apo- 
stata  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jul.  VU.  p.  148. 
149. 

De  s.  Johanne  Monasteriensi  (saec.  VI.) 
Cainone  in  dioecesi  Turonensi  in  AA.  SS. 
BoII.  6.  Mai.  U.  p.  50.  C/.  p.  797  et  VU. 
p.  601. 

De  s.  Johanne  Palaeolaurita  in  eremo 
prope  Hierosolymam  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
April.  II.  p.  625.  626. 

De  s.  Johanne  I  papa  mart.  Ravennae 
enecto,  Romani  revecto  (t  526)  Papebrochii 
comment.  historicus  m  AA.  SS.  Boll.  27. 
Mai.  VI.  p.  702-710. 

De  b.  Johanne  Plebano  et  Leone  Bembo 
Venetiis  in  illustri  s.  Laurentii  parthenone 
Janningi  commentarius  m  AA.  SS.  Boll. 
9.  Aug.  II.  p.  476-482. 

De  3.  Johanne  Portuensi  eremita  Tude 
in  Gallicia  (ante  saec.  X.)  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Jun,  IV.  p.  822. 

De  s.  Johanne  presb.    et   mart.  Romae 


JOHANNES 


757 


a.  362  Papebrochii  commentarius  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Jun.  IV.   p.  482-485. 

De  s.  Johanne  Psichaita  conf.  apud  Grae- 
cos  sub  iconomachis  Papebrochii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  100;  c/. 
Vn.  p.  849. 

De  b.  Johanne  Raynutii  monacho  Bene- 
dictino  Tuderti  in  Umbria  (f  1330)  m  AA. 
SS,  Boll.  8.  Jun.  II.  p.  146. 

De  b.  Johanne  sive  Joagnolo  tertiario 
ord.  s.  Franc.  Callii  apud  Urbinates  in  Italia 
(t  cca.  1370)  in  AA.  SS.  Boll.  21.  April. 
II.  p.  953.  —  Miracula  sex  ibid.  p  953 
-955. 

Vita  b.  Johannis  a  Caramola  conf., 
ord.  Cisterc.  in  monasterio  s.  Ma- 
riae  de  Sagittario  in  regno  Neapol. 
(t  1339)  auctore  anon.  synchrono. 

Ausy.:  ex  ms.  cum  editione  Ughelli  collata 
m  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  860-862. 
Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  854- 
860. 

Vita  s.  Johannis  a  S.  Facundo  ord. 
ererait.  s.  August.  presb.  (f  1479) 
Salmanticae  in  Castella  auctore  Jo- 
hanne  Hispalensi. 

Ausg.:  hispanice  ac  epistolariter  scripta, 
latine  m  AA.  SS.  BoII.  12.  Jun.  U.  p.  619 
-630.  —  Alia  acta  ad  vitae  antiquioris 
supplementum  ex  posterioribus  eius  scripto- 
ribus  collectum  ibid.  p.  630-663  {mit  mehre- 
ren  Portraits.) 

Erl.-Schr.:  Sanctns  mirabilis  Joannes  a  S.  Fa- 
ciindo  .  . .  pancis  de  miraculosa  eiusdem  vita 
elogijs  a  conventu  Viennensi  ord.  eremit.  s. 
patr.  Augustini  . . .  dioatus.  Vienuae  Austr. 
1691.   80. 

Vita  b.  Johannis  ab  Avellino,  mi- 
noriti  laici  (saec.  XIV.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jun.  11.  p. 
488. 

Vita  b.  Johannis   abbat.   Gorziensis  = 

Vita  b.  Johannis  Gorz. 

Vita  s.  Johannis  abbatis  Parmen- 
sls  (t  cca.  982)  auctore  anonymo 
synchrono. 

Ausg.:  '  c.  not.  Henschenii  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Mai.  V.  p.  179-184.  —  » ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  717 
-724.  —  *  prout  ex  antiq.  cod.  descrips. . . . 
Da-Erba  in  Monum.  histor.  ad  prov.  Parm. 
(chronica  Parm.)  III.  p.  477-483. 

Vita  s.  Johannis  abbatis  Pulsanen- 

sis  (Matherensis  ord.  Pulsanensis 
sub  regula  s.  Bened.\  fundatoris  et 
abbatis  ap.  montem  Garganum  in 
Apulia  (t  1139)  auctore  anon.  Pul- 
sanensi  coaevo. 


Ausg.:  ex  mss.  et  typo  casis  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Jun.  IV.  p.  41-68.  C/.  Papebrochu 
comment.  praevius  ibid.  p.  37-41. 

Vita  s.  Johannis  abbatis  Reomaen- 
sis  in  Gallia  (t  cca,  545)  auctore 
monacho  Reomaensi  coaetaneo,  a 
J  0  n  a  abbate  recognita  et  interpo- 
lata.  Libri  II. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  22.  Sept., 
aber  kiirzer  und  mit  verdndertem  Stil,  — 
'  wortlich  tciederhoU  ed.  Vinc.  Barralis  Sa- 
lernus  in  chrouologia  Lirinensi.  —  '  ed. 
Petr.  Roverius  in  Historia  monasterii  et 
abbatum  Keomaens.  ab  a.  435  ad  sua  us- 
que  tempora.  Paris.  1637.  4".  —  *  vollstan- 
dig  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Janr.  H.  p.  856- 
862.  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  append.  p.  633-636.  —  *Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  387.  —  Translatio 
s.  J-s  la  et  11*  et  miracula  auctore 
monacho  Reomaensi  anonjmo  '  ed.  P.  Ro- 
verius  1.  c.  —  *  iciederholt  in  AA.  SS.  Boll. 

1.  c.  p.  863-865.  —  Miracula  alia  et 
translatio  111*  auctore  anonymo  *■  ibid.  p. 
865-868 ;  cf.  p.  862.  —  *  ap.  Mabillon  1.  c. 
saec.  I.  p.  637-642.  —  'Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  412.  Cf.  Commentariiis  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p,  854-856. 

Vita  s.  Johannis  abbatis  Rylensis 
in  pristina  Bulgaria  (t  946)  auctore 
Euthymio  patriarcha  Ternobensi. 

Ausg.:  interprete  Joh.  Martinof  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Oct.  IX.  p.  687-690.  —  Com- 
memoratio  v.  Johannis  Ryl.  ibid.  p.  690 
-692.  Cf.  de  Buckii  comment.  praevius  ibid. 
p.  683-687. 

Vita  b.JohannisAngeli  Porripresb. 
ord.  serv.  b.  M.  V.  (t  1506)  auct. 
Philippo  Albericio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p. 
901-902.  Elogium  ibid.  p.  902.  —  Pauca 
gesta  b.  Joannis  ibid.  p.  903.  904.  —  Vita 
alia  ex  annalibns  ord.  Serv.  p.  904-906. 
—  Miracula  p.  906-908.  C/.  Buckii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  883-900. 

Vita  Johannls  archiepisc.  Bremensis,  vid. 
Historia  archiepisc.  Bremen.siiim. 

Vita  s.  Johannis  archiepiscopi  Ra- 

vennatis  ecclesiae,  fundatoris  mona- 
sterii  s.  Michaelis  de  Clusa. 

Ausg. :    '  ap.   Muratori ,    scr.   rer.  Ital.  I. 

2.  p.  564.  —  *  wiederholt  in  Monument.  hi- 
stor.  patriae,  scr.  lU.  j).  237-244. 

Acta  s.  Johannis  Baptistae,  vid.  De  s. 
Johanne  Bapt. 

Vita  b.  Johannis  Bassandi  ex  ord. 
fr.  Caelestinorum  in  monast.  Col- 
lismadiensi  prope  Aquilam  in  Ve- 


758 


JOHANNES 


stinis  (t  1455)  auct.  anon.  synchro- 
no  ac  beati  discipulo. 

Atisg.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p. 
875-892.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid, 
p.  870-875. 

Vita  s.  Johannls  Beverlacensis, 
episc.  Eboracensis  (f  721)  et  mira- 
cula  auctore  Folcardo  monacho 
(cca.  1066.) 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p. 
168-173;  c/.  p.  843.  —  *  abgekiirzt  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
434-436.  —  iniracula  auctore  Willelmo 
Kecello  clerico  Beverlacensi  in  AA.  SS. 
Boll.  I,  c.  p.  173-180.  —  Mlracula  alla  au- 
ctore  teste  oculato  ibid.  p.  180-187.  —  Ml- 
racula   alla  anctore   tertio  ibid.   p.  187-188. 

—  ffliracula  ultlina  sec.  XIII.  descripta  ibid. 
p.  188-194;    cf.  VH.  p.  616. 

Erl.-Schr.:  Wright,    Polchard  in  his  Biographia 
Britannica  liter.  I.  p.  .^l2-51t. 

Vita  b.  Johannis  Boni  eremitae 
ord.  s.  Aug.  (f  1249)  Mantuae  in 
Italia  auctore  Ambrosio  Cale- 
pino  ord.  eiusdem  (f  1511.)  Li- 
Dri  3. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p. 
748-767.  —  Summarium  vitae  ex  s.  An- 
tonini  episc.  Florentini  chronicis,  tit.  24 
cap.  13,  ibid.  p.  746-748.  —  Processus 
apostolici  auctoritate  Innocentii  papae  IV 
a.  1251.  1253  et  1254  cbnstructi  de  vita, 
virtutibus  et  miraculis  b.  Johannis  Boni 
ibid.  p.  768-886  (6  partes).  Cf.  Carpentieri 
comment.  praevius  ibid.  p.  693-746. 

Vita  b.  Johannis  Bonvisii  ord.  min. 
de  observ.  presbytcri  propc  Assi- 
sium  in  Umbria  (f  1472)  auctore 
Mariano  Florentino  (f  1480.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai. 
V.  p.  101-112.  —  Suppleraentum  ex 
vita  Ital.  per  Franciscum  de  Luniano  edita 
Lugduni  1610  ibid.  p.  112-124.  Cf.  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  100. 

Vita  s.  Johannis  Calybitae,  propter 
Christura  mendici,  Constantinopoli- 
tani  (saec.  V.)  auctore  auonymo. 

Ausg.:  ex  gr.  ms.  bibl.  Vatic.  latine  in 
AA.  SS.  Boll.    16.  Janr.   I.    p.   1031-1036. 

—  Alla  vUa  e  graeco  versa  a  card.  Sirleto, 
edita  a  Lipomauo  et  Surio  ibid.  p.  1035- 
1038. 

Vita  s.  Johannls  CamilliBoniepisc. 
Mediolan.  (f  cca.  659)  auctore  J  o  - 
sepho  Ripamontio. 

Ausg.:    ex  K-i  hist.  Mediolanens.  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p.  622.  623. 
Vgl.  CalchuB. 


Vita  s.  Johannis  Cantli  presbyteri 
Cracoviae  (f  cca.  1473)  auctore 
Adarao  Opatovio. 

Ausg.:  '  Cracoviae  1628.  —  *ibid.  1632. 

-   *wiederhoU  in  AA.   SS.  BoU.   20.  Oct. 

VIIL  p.  1064-1073.  —  Miracula  auctore 

eodem  ibid.   p.   1073-1100.   —   Appendix 

ibid.  p.  1100-1106. 

Erl.-Schr.:  Bosgne,  commentar.  pracvlus  <W<i.  p. 

1042-1064. 
D  e  rebus  gCKtis  s.  Jobannis  Cantii  Poloni 

liber  unieus.  Romae  1787.  40. 
Vida   di  s.  Giovanni  Canzio    sacerdote    secn- 


lare 


Roma  1767.  40. 


Vita  b.  Johannis  (Cazenfronte)  epi- 
scopi  mart.  Vicentiae  in  Cisalpinis, 
antea  abbatis  S.  Laurentii  (f  1181) 
auctore  Franc.  Barbarano  de 
Mironis.  Italice. 

Ausg.:  latine  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mart. 
II.  p.  491-498.  —  Inqulsltio  facta  Cremonae 
a.  1223  per  d.  Homobonum  episc.  Cre- 
monens.  (f  1249)  de  vita  et  raoribus  b.  J-is 
Cazenfronte  ibid.  p.  753-755. 

Oratio  s.  Johannis  Chpysostomi  (f 
407)  episc.  Constantinop.  panegyri- 
ca  auctore  s.  Johanne  Dama- 
s  ceno. 

Atisg.:  ex  edit.  Lequiensi  graece  et  lat. 
m  AA.  SS.  BoII.  14.  Septb.  IV.  p.  700-709. 

Erl.-Schr.:  Albert,  St.  Jean  ChrysoKtome  consi". 

doi  d  comme  orateur  populair.  Paris  18.^8.  80 
Bohringer,  Fr.,  die  Kirche  Christi  uud   ihre 

Zeugen.    Ziirich  1846.  I.  4.  Chrygostomus  p. 

1-160. 
(Hermant,  Gos.)    La  vie  de  s.  Jean  Chryso- 

sfome,    patriarehe  de  Constantinople.    Paris 

166-1.  40. 
hutz,  Johannes  Chrysostomus  rtc.  2.  Aufl.  TU- 

binifen  1859.  80. 
Martin,  E.,  fSt.  Jean  Chrysostomo,  ses  oeuvres 

et  son  siecle.  Montpellier,  S4guin  1860.  3  vol. 

80. 
(Mcnard)  Iia  vie  de  s.  Jean  Chrysostome,  pa- 

triarche  de  Constantinople.  Lyon  1683.  2  vol. 

80. 
Neander,  A..  der  h.  Jobannos  Chrysostomus. 

3.  Aufl.   Berlin  18S8.    2  Bde.    (jr.  80.  2  Thlr. 
Opera  Joannis  Chrysostonii  selecta  graece  et 

lat.  codd.  antiquis  denuo  excussis  emendavil 

Fred.  Diibner.    Vol.  L    (Blbliotheca  scripto- 

rum  graecorum  Tom.  51.)  Paris,  Didot  1861. 

80.  4  Thlr. 
Silbert,  I.  P.,    Leben  des  h.  Johannes  Chry- 

Rostomus.  Wien  1838.  2  Bde.  8o. 
Stllting,  comment.  historicns  tn  AA.  S.S.  I.  c. 

p.  401-700. 

Vita  8.  Johannis  Climacl  cognom. 
Scholastici ,  abbatis  s.  Montis  -  Sina 
(f  G06)  auctore  Daniele  mona- 
cho  Raithuno  coaevo. 

Ausg. :  '  lat.  ed.  Lipomanus  30.  Mart.  — 
*  Surius  30.  Mart.  —  *  gr.  et  lat.  in  AA. 
SS.  BoII.  30.  Mart.  III.  p.  835-837.  —  ^gr. 
et  lat.  ed.  M.  Raderus  zusamvi.  mit  Johannis 
schol.  Climax.  Paris.  1633.  fol.  —  *  lat.  in 
Bibl.  PP.  max.  Tom.  X. 


JOHANNES 


759 


Vita  b.  Johannis  Columbini  Senen- 
sis,  fundatoris  ord.  Jesuatorum  (f 
1367)  auctore  Johanne  Baptista 
Rossi  S.  I. 

Ausg.'.  excerpta  ex  edit.  Romana  a.  1648 
in  AA.  SS.  Boll.  31,  Jul.  VII.  p.  354-398. 
—  Vlta  aiia  auctore  Feo  sive  Pheo  Bel- 
c  h  a  r  i  0  (Belcaro,  f  1484)  italice  scripta  unt. 
d.  Tit. :  La  vita  del  b.  Giovanni  Colombini 
da  Siena  fondatore  dell'  ordine  de  poveri 
Giesuati  'Brixiae  1500.  4«.  —  »Siena  1541. 
4».  —  «Venetiis  1554.  8».  —  *Romae  1558. 
8*.  —  Aus  der  letztern  Ausg.  cap.  58  Mi- 
racula  quae  ab  obitu  beati  usque  1435 
contjgerunt,  latine  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p. 
398-400.  —  Miracula  alia  quae  saec. 
XVI.  patrata  sunt  auctorePaulo  Morigia 
ibid.  p.  400-402.  —  Appendix  de  scriptis 
ac  documentis  b.  J-s  ibid.  p.  402-408.  Cf. 
Cuperi  comraentarius  praevius  ibid.  p.  333 
-354. 

Vita  s.  Johannis  confessoris  =  Vita  s. 
Johannis  de  Bridlingtona. 

Vita  s.  Johannis  Damasceni  mona- 
chi  et  presb.  apud  Graecos  (f  cca. 
730)  auctore  Johanne  patriar- 
cha  Hierosolymitano. 

Ausg.:  ab  Oecolampadio  ex  graeco  in 
latinum  versa.  Aug.  Vindel.  1522.  4".  — 
*  iciederholt  Romae  1553.  8».  —  *  ex  ms. 
graeco  interpr.  A.  Fr.  Destieu  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Mai.  II.  p.  111-119;  cf.  p.  843  w. 
VII.  p.  613.  —  Biog  'l-ov  avyygacptis 
naQcc  'Iwdyyov  naTQKXQ^^ov^ ItQocokvfiwv  ex 
cod.  Medicaeo  coll.  c.  edit.  Basil.  a.  1575 
ibid.  p.  723-730.  —  Mvi^  fiij  lov  I.  J.  /xtjvi 
Noffi^Qib)  xS-',  ex  synaxario  Basilii  imp.  ap. 
Cryptam  Ferratam  ibid.  p.  731.  —  Joyos 
rov  co(f).  xvQov  KwvcTTayiivov  Xoyo-d-iJTov 
AxQonokiTOV  «f  tov  ay.  I.  J.,  interprete  Joh. 
Fr.  de  Rubeis  ibid.  p.  731-761. 

Erl.-Sckr.:  Coler,    J.  Chr.,    disquisitio    crit.    de 
Ephraemo  et  Joanne  Damasc.  Syris.  "Witte- 
berg.  1714.  40. 
Papebroch.   commentarius  praevius  in   AA. 
SS.  1.  c.  p.  108-111. 

Vita  s.  Johannis  de  Bridlingtona 
ord.  canon.  regul.  in  dioec.  Ebora- 
censi  in  Anglia  (f  1379)  auctore 
H  u  g  o  n  e  canon.  regulari. 

Ausg.:  ex  editt.  ^Surii  et  *Capgravii  *m 
AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p.  137-144.  Cf 
Fonsoni  commentar.  praevius  ibid.  p.  135- 
137  et  Auctarium  ad  AA.  SS.  tomi  V.  Oct. 
p.  29. 

Vita  s.  Johannis  deCapistrano  ord. 
flf.  minorum  (j  1456)  Villacki  in 
Pannonia,  auctore  NicolaodeFa- 
ra  eiusdem  socio. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct. 


X.  p.  439-483.  —  Vlla  alia  auctore  Hiero- 
nymo  de  Utino  ex  ms.  ibid.   p.  483-491. 
—  Vlla   lertla   auctore  Christophoro   a 
Varisio  eiusdem  socio  ibid.   p.  491-552. 
Erl.-Schr.:  van  Hecke,   commentarius  praevius 
iUd.  p.  269-439;  c/.  p.  915.  916. 
Kirchhueber,  B.,  Leben  des  h.  Vaters  Joh. 
von  Capistrano  und  des  h.  Bruders  Pa.scha- 
lis  Baylon  . .  .  neu  bearbeitet  von  M.  Sintzel. 
Augsburg  1847.  12mo. 
Petri,    H.,    Leben  des  heil.  Joh.  Capistranus. 
Munchen  1844.  8«. 

Vita  s.  Johannis  de  Craticula  epi- 
scopiMacloviensis  in  Gallia  (f  1163.) 

Ausg. :  ex  variis  coUecta  In  AA.  SS.  BoU. 
1.  Febr.  I.  p.  248-252. 

Vita  b.  Johannis  de  Deo,  funda- 
toris  ord.  de  Hospitalitate  Granatae 
in  Hispania  (f  1550). 

Ausg.:  ex  hispanico  Antonii  Govea 
episcopi  Cirenensis  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mart. 
I.  p.  835-858.  —  Appendix.  Beatificatio 
J-s  et  reliquiarum  aliq.  translatio  Parisios 
ibid.  p.  858-860.  —  Vlla  alla  ex  Hispanico 
Francisci  de  Castro  (miraculosa  vida 
y  santas  obras  del  b.  Juan  de  Dio.  Gra- 
nada  1588.  8».  ibid.  1613.  8«.  Burgos  1621. 
4.)  ibid.  p.  814-835  latine. 

Erl.-Schr.:    Commentarius     praevius    ihid.    p. 
809-814. 
Girard  de  Villethierry,  J.,  vie  de  s.  Jean 

de  Dieu.  Paris  1691.  40. 
Gouvea,  Ant.,   vida  de  s.  Juan  de  Dio.    Ma- 
drid  1624.  4».  1632.  40.  Cadiz  1647.  40.  Ma- 
drid  1669.  40.  1669.  4«.   1674.  40. 
Perdicaro.    H.,    vita   di   s.  Giovanni  di  Dio. 

Palermo  1666.  40. 
Wasserburger,   Patr.,   anmiithig  und  lehr- 
reich  in  tausend  . .  .  Singgesatzen    verfasste 
Lebensbeschreibung  . . .  Joannis   de  Deo  . . . 
Wien  1767.  8«. 

Vita  s.  Johannis  de  Meda,  presb. 
et  primarii  ord.  Hurailiatorum  fun- 
datoris,  Mediolani  (f  1159)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA,  SS.  BoU.  26.  Sept. 
VH.  p.  358-360.  Cf.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  343-358. 

Vita  b.  Johannis  de  Monte  Mira- 
bili  ord.  Cisterc.  in  monasterio  Lon- 
gi-Pontis  in  Gallia  (f  1217)  auct. 
anon.  monacho   L. -Pontis  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Sept. 
VIII.  p.  218-235.  Cf.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  186-218. 

Vita  b.  Johannis  Dominici  dicti 
archiepiscopi  Ragusini,  s.  R.  e.  car- 
din.  tit.  S.  Sixti,  ord.  praed.  (f  1419) 
Budae  in  Hungaria,  auctore  Fr. 
Johanne  CaroH  Florentino. 

Ausg.:  '  ed.  Leander  Albertus,  viri  illu- 
stres  ord.  praed.  s.  a.  1517.  —  'in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Jun.  II.  p.  399-418.  —  Elo- 
gium   ex  s.  Antonino,   beati  discip.  ibid. 


760 


JOHANNER 


p.   396-399.     Cf.    Papebrochii    commentar. 
praevins  ibid.  p.  396  {mit  Portrait.) 

Vita  s.  Johannis  eleemosynaril  pa- 
triarchae  Alexandrini  (f  G16)  au- 
ctore  Leontio  episc,  interprete 
Anastasio  biblioth. 

Handtchr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Martio. 
sec.  IX.  No.  107. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Jahr.  13.  p. 
498-617.  —  Alla  tHi  auctore  Simeone 
Metaphraste  interprete  Gentiano  ibid.  p. 
517-530.  —  Translatio  auctore  Georgio 
Drascovitio  episcopo  ibid.  p.  531-533. 
C/.  ibid.  p.  495-497.  —  OrdoHospita- 
lariorum  sub  s.  Johannis  eleemosynarii 
patrocinio  iJ>id.  p.  533.  —  Origo  prima 
Hospitalar. ,  ex  Guilelmi  Tyrii  archiep. 
lib.  18.  hist.  sac.  ibid.  p.  533.  534.  —  De 
primorum  Hospitalar.  sanctitate,  ex  Jacobi 
de  Vitriaco  hist.  Hieros.  ibid.  p.  535. 

Acta  b.  Johannis    Epirotae  raart. 

Constantinopoli  (saec.  XV.) 

Ausg. :     ex    quadam    anthologia    graeca 

eruta  a  M.  Radero  et  ed.  a  Papebrochio 

tnAA.  SS.  Boll.  18.  April.  H.  p.  610-612. 
Vita  s.  Johannis  episc.  Eboracensis=  Vita 

s.  Johannis  Beverlacensis. 

Vita  s.  Johannis  episcopi  Gotthiae 
(t  cca.  800.) 

Ausg.:  e  cod.  Vatic.  graece  et  lat.  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p.  190-194.  Cf. 
Janningii  commentar.  histor.  et  geographi- 
CU8  ibid.  p.  184-190. 

Vita  s.  Johannis  episcopi  Montis 
Marrani  in  Italia  (f  10  .  .)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  *  ap.  Ughelli ,  Italia  sacra  VIII. 
—  *  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
8.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  905-908.  —  »w  AA. 
SS.  BoII.  17.  Ang.  III.  p.  610-513. 

Vita  s.  Johannis  episcopi  Neapo- 
litani  (f  853)  auctore  Johanne 
diacono  (cca.  872.) 

Ausg.:  ex  ms.  bibl.  Vatic.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  April.  I.  p.  32-34.  —  Vlla  aila  au- 
ctore  Johanne  cimeliarcha  ecclesiae 
Neapolitanae  (cca.  1260)  ibid.  p.  34-36. 

Vita  s.  Johannis  II  episcopi  Ra- 
vennate  (f  cca.  495)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  ex  Hieron.  Rubeo  lib.  2  et  3  in 
AA.  SS.  BoII.  12.  Janr.  I.  p.  727-729. 

Passio  s.  Johannis  episcopi  Spo- 
leti  in  Umbria  (med.  saec.  Vl.), 
translatio  et  miracula  auctore  J  o  - 
hanne  monacho  Casinensi. 

Ausg.:    in  AA.  SS.  Boll.  19.  Septbr.  VI, 


p.  30.  31.  —  Miracala  ex  lectionario  ms. 
ibid.  p.  32.  33.  Cf.  Perieri  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  28-30. 

Vita  s.  Johannis  episcopi  Syracu- 
sani  (f  cca.  609)  auctore  Octavio 
Caietano  S.  I. 

Ausg. :  '  in  Vitae  sanctorum  Siculor.  I. 
—  » wiederholt  in  AA.  SS.  BoII.  23.  Oct.  X. 
p.  67-71. 

Vita  b.  Johannls  episcopi  Terva- 
nensis  seu  Morinorum  in  Belgio  (f 
1 130)  auctore  JohannedeColie- 
medio,  canon.  Iprensi,  deinde  ar- 
chidiacono  Morinensi. 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  BoII  27.  Janr.  IL 
p.  794-802.  —  *  fragmentum  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  238-240.  —  Analecta  de  b. 
Johannis  rebus  gestis  ex  variis  auctoribus 
in  AA.  SS.  I.  c.  p.  802-806. 

Vita  s.  Johannis  episcopi  Valen- 
tinensis  edita  a  magistro  Giraudo. 

Ausg.:  '  ap.  Martene  ,  thes.  anecd.  HI. 
p.  1693-1702.  —  '  fragmentum  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  319. 

Vita  b.  Johannis  episc.  Vicentiae  =  Vita 
b.  Johannis  Cazeufronte. 

Vita  s.  Johannis  eremitae  iuxta  Ly- 
copolim  in  Aegypto  (f  393). 

Ausg.:  ex  Palladii  historia  Lausiaca  in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Mart.  III.  p.  693-699. 

Acta  s.  Johannis  eremitae  presb. 
Urticae  in  Burgensi  Castellae  ve- 
teris  dioecesi  (f  1143.) 

Ausg.:  ex  legendariis  mss.  edita  a  Joh. 
Tamayo  de  Salazar  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jun. 
I.  p.  261-263. 

Passio  s.  Johannis  et  Pauli  Romae 
in  propria  domo^  nunc  ecclesia  a. 
362. 

Ausg.:  '  ed.  Snrius,  vit  SS.  26.  Jun.  p. 
333.  —  '  ex  cod.  Corbeiensi  in  AA.  SS. 
Boil.  26.  Jun.  V.  p.  159-161.  —  Appendix 
de  reliquiis  eorum  ibid.  p.  161-163. 

Acta  b.  Johannis  Firmani  sive  Al- 
vernicolae  ex  ord.  fr.  min.  in  Monte 
Alverno  in  Italia  (f  1322)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  cod.  Florent.  bibliothecae  con- 
vent.  8.  crucis  in  AA.  SS.  BoII.  9.  Aug.  D. 
p.  459-469.  —  Acta  alia  collecta  a  testi- 
bus  coaevis  ibid.  p.  469-474.  Cf.  Cuperi 
commentar.  praevius  ibid.  p.  453-459. 

Vita  8.  Johannis  Gorziensis  abbatis 
(f  973)  auctore  Johanneabbate 
S.  Arnulfi  Mettensis,  eius  amico. 

CiescbriebcD  980,  reiclit  bis  956.  Eioe  oocb  on 


JOHANNES 


761 


erschopfte  Qnelle  f.  d.  Kirchen-  n.  Sittengesch.  je- 
ner  Zeit.  Anziehende  Darstellnng. 

Eandschr.:    Paris,    k.   Bibl.   St.    Germ. 
sec.  XI.  No.  1410.  Einzige,  sehr  verletzt. 

Ausg.:    »  ap.  Labbe,    bibl.   nova  mss.  I. 

p.  741-776,  mit  vielen  Liichen.  —  *  m  AA. 

SS.  BoU.  27.  Febr.  III.  p.  690-715.  —  »  mit 

Anmerkk.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

saec.  V.  p.  365-412.  —  *  ap.  Calmet,  histoire 

de  Lorraine  u.  *in  seiner  histoire  deMetzII. 

—  •  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  337-377. 

Fyrl.-Sehr. :  Bolland.  commenl.  praevius  in  AA. 

SS.  1.  c.  p.  686-690. 

Cassel,  P.,    magyarische  Alterthtimer   p.  183 

seq. 
Contzen.  die  Geschichtschreiber  der  sachsi- 

schen  Kaiserzeit  p.  126-135. 
Giesebrecht,  W..   Geschichte  der  deutsch. 
Kaiserzeit.  Braunschweig  185.5.  I.  p.  745.  785. 
(2.  Aufl.  I.  p.  779.) 
Wattenbach,  Dentschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  186. 
Zedner,  Auswahl  historischer  Stiiciie  aus  he- 
braischen  Schriftstellern.  Berlin  1840.  p.  28. 
Vgl.    Vita    ss.    Glodesindis    et   Gor- 
gonii. 

Vita  s.  Johannes  Gualberti  ordin. 
Vallis  Umbrosi  fundatoris  (f  1073) 
auctore  Adtone  Pacensi  Lusi- 
tana,  abbate  Vallumb.  et  deinde 
episc.  Pistoriensi  ab  a.  1133. 

Ausg. :  >■  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Jul.  UI.  p. 
365-382.  —  *  ed.  Domnus  Thesaurus  abbas. 
Romae  1612.  —  *  iciederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  268-292. 

—  Tlta  alia  auctore  b.  Andrea  abbate 
Strumensi,  ex  cod.  Vallumbr.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  343-365.  —  VHa  alia  auctore 
Blasio  Menalesio  ord.  Vallis  Umbr. 
generali  (die  Ansichten  lih.  den  Verf.  sind 
zweifelhaft)  ed.  Surius,  vit.  Sauct.  12.  Jul. 

—  Mlracula  auctore  Hieronymo  Radio- 
lensi  monacho  Vallumbr.  Libri  3  m  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  382-453.  —  Appendix 
de  translatione  crucifixi,  qui  s.  Johanni  G. 
caput  inclinavit,  ibid.  p.  453-458.  —  Sjlfa 
de  laudibus  s.  J-s.  G.  auctore  Hugolino 
Verino.  Parisiis  1507.  8**. 

Erl.-Schr.:  Cuper,   commentar.  praevius  in  AA. 

SS.  Boll.  1.  c.  p.  311-313  (m.  JPortr.). 
Fabricius,   bibl.  med.    et  inf.    latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  68. 
Ughelli,  Italia  sacra  UI.  p.  294. 

Vita  Johannis  Hatten,  procurato- 
ris  dom.  Florencii  Daventriae  (f 
1485)  collecta  et  conscripta  per  ven. 
fratres  Petrum  Traiecti  et  Ge- 
rardum  deBusco  discipulos  eius. 

Ausg.:  ap.  Durabar,  aualecta  I.  p.  179 
-223. 

Vita  b.  Johannis  Hispani  Cartu- 
siani  prioris  in  Sabaudia  (f  1160). 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p. 
144-146.  —  Elevatio  corporis  ibid.  p. 
146.  —  Translatio  ibid.  p.  147-149. 


Vita  s.  Johannis  in  Puteo  eremi- 
tae  in  Armenia. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  lat.  in  Kk.  SS. 
BoU.  30.  Mart.  III.  p.  832-834.  —  Bio? 
^ltaavvov  [i,ovaxov  ibid.  Append.  p.  *43 
-*45. 

Vita  s.  Johannis  Laudensis  ex  pri- 
ore  Fontis  Avellanae  episcopi  Eu- 
gubini  in  Umbria  (f  1106)  auctore 
anonymo  eius  discipulo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septb. 
III.  p.  161-171.  —  Vita  altera  auctore 
anonymo  ibid.  p.  171-175.  Cf.  Sujskenii 
comment.  praevius  Ibid.  p.  146-161- 

Vita  b.  Johannis  Lobedavii  ord.  s. 
Franc.  Culmzae  in  Prussia  (f  1264). 

Ausg.:  ex  Polonico  P.  Freder.  Schem- 
bek  interprete  Andrea  Ustrzycki  Polono 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV.  p.  1097-1100. 
Cf.  Hubeni  commentar.  praevius  ihid.  p. 
1094-1097. 

Translatio  s.  Johannis  martyris  sub 
Maximiano   Constantinopoli    Vene- 

tias. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p. 
305-307. 

Vita  s.  Johannis,IVIoysis,  Antiochi 
etc.  anachoretarum  Syrorum  (saec. 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
BoU.  23.  Febr.  III.  p.  379. 

Vita  b.  Johannis  Nepomuceni  ec- 
cles.  metrop.  Pragensis  s.  Viticanon. 
martyris  Pragae  et  Nepomuci  in 
Bohemia  (f  1383)  auctore  B  o  hus  - 
lao  Balbino. 

Ausg. :  '  ed.  Papebroch.  Antverp.  1680. 
40,  _  iioiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai. 
m.  p.  668-680.  Cf  VH.  p.  791.  —  '  wie- 
derholt  August.  Vindel.  1725.  4».  —  *ibid. 
1730.  4*.  Mit  32  sehr  schonen  Kupfern. 

Erl.-Schr.:  Abel,  O.,  d.  Legende  vom  b.  Johann 

von  Nepomuk.     Berlin  1855.  8vo.  S4  pag.  15 

Sgr. 
Acta  utriusque  processus    in  causa  canonisa- 

tionis   b.  Johannis   Nepom.    mart . . .  in  qui- 

bus    vita    huius    thaumaturgi  ....  exhibetur. 

Viennae  Austr.    1722.    4to.  —  Veronae  1725. 

4to. 
Beer,  J.,    d.  segensreiche  Wirken  des  h.  Jo- 

hann  v.  Nepomuk.  Prag  1829.  8vo. 
Berghauer,    J.  Th.  A.,    proto-martyr  poeni- 

tentiae  eiusque    sigilli   custos  semper  fidelis 

divus  Joh.  Nepomuc.  Tom.  I.  Aug.  Vind.  1736. 

Tom.  II.  ibid.  1761.  fol. 
Schutzschrifl   f.  Johann   Nepomuck.  Dil- 

lingen  1730.  4to. 
Bernardns  a  S.  Theresia,    Alles  fiir  Alle: 

nemlich  der  h.  Johaunes  v.  Nep.  Prag  1706. 

4to. 
Birkl,  J.,  Jan  Neporaucky,  jnemen  i  skntkem 

i  kazani.  Olomuc  1732.  fol. 
Brada,   M.  J.,    giebt  es  einen  h.  Jobftnn  toq 


762 


JOHANNES 


Nepomuk?    An    den    irr«nden    Ritter   von 

Steinsberf?.  s.  I.  17R-1.  8vo. 
Divug   Joanncs    Nepoin.    in  sp»  publicae  ca- 

noniBationiB  gloriosus.  Pragap  1701.  fol. 
Dobner,    <iel.,    vindiciae  sigillo   confessionis 

d.  Joa.   Nepomuceni   agservatae.     Prapae  et 

Vieunae  1784.    8vo.    M  pag.    {detUsch:  Kriti- 

scher  Beweis  elc.  Prag  17S4.  8vo.) 
Dloulio  vesk  V,  J.,  O  sv.  Janu  Neponiuckem. 

Praze  1668.  8vo. 
Effenberper.  Pr.  J.,  Legende   de«   h.  Joi». 

V.  N.  PraR  182!).  8vo. 
Fama   posthuma   b.  Joannis  Nepom.     Pragae 

1641.  4to. 
Fett,  A.,  oratio  rhythmica  de  s.  Joanne  Nep. 

GloRwv.  1712.  4to. 
Fiedler.  Ch.  A.,  der  Drey-mahl  h.  Johann  v. 

Nepomuck.  in  d.  Cathedral-Kirchen  zu  Leit- 

ineritz.    I..eitmeritz  1730.   fol. 
Frind.  A.,  der preschichtliche  h.  Johannesvon 

Nepomuk.  EKerlfiBI.  gr.  Svo.  {SeparcUaidruck 

des  Egerer  Gymnas.Progr.) 
G  eschichtsbeschreibung    von    d.  Leben, 

Marter-Peyn  und  'Wunder-Wercken  des  in  d. 

MoldauFluss  . . .  pestiirtzt-  u.  ertranckten  h. 

Johannis  v.  Nepomuck.  Prag  1730.  4to. 
Grimm,  F.  A.,  sv.  Jan.  Nepomueky,  kanovnik, 

patron  cesky.  Lytomysl  1732.  fol. 
Historia  de  vita,  martyrio  et  miraciilis  s.  Joh. 

Nepomuceni.  Vet.-Pragae  1729.  4to. 
Jeschek,  J.  Sark..    encomium  in  s.  Joannem 

Neporauc,  canon.  Pfagensem,  ob  sacramen- 

talis  confessionis  secretum  invicta  conslantia 

servatum  martyrem.  Pragae  s.  a.  (1802.)  4to. 
Iroage  de  la  pcrfection  chr^tienne  en  la  vie 

de  ,Tean  de  Nepomuk.  Brusseles  1726.  12mo. 
Jo  hann  von  Nepomuk,  eine  historische  Skizze, 

—  in  Gorres'  histor.-politische  Blatter.  XVI. 

p.  650  ff. 
Karp;.  J.  Fr.  v.,  vita,  mors  et  gloria  s.  Joan- 

nis  Nepomuceni.  Bonnae  1702.  12mo. 
Kolbe,  W.,  s.  Joannes  Nepom.  metropol.  eecle- 

siae  ad  g.  Vitum  canonicus,  ob  illaesum  sa- 

cramenti    poenitentiae   sigillum   martyr  .... 

Pragae  1729.  4to. 
Leben  des  h.  Johannes  v.  Nepomuk.  Schweid- 

nitz  1841.  8vo. 
Lebensgeschichte  des  h.  Johann  v.  Nepo- 

muk.  Augsburg  1790.  8vo. 
Macarius  de  Merfelitz,    vita  et  mors  divi 

Joannis  Nepomnceni.  Pragae  1684.  12mo. 
Maget,  C,  vita  s.  Joannis  Nepomuceni.    Op- 

paviae  1722.  Svo. 
Marne,    J.  B.  de,    le  martyr   du  secret  de  la 

confession,  ou  la  vie  de  s.  Jean  Nepomucfene. 

Paris  1741.  12mo.  Avignon  1829.  18mo. 
Martini,  J.  M.,    die  himmliscbe    u.  irrdische 

Zunge    des    seeligen    Joannis    Nepomuceni. 

Prag  1723.  kl.  4to.  10  BVdtt. 

das  Erbtbeil  Gottes,    welches  der  h.  Jo- 

hann  v.  Nepomuk  erlanget.  Prag  1729.  fol. 

Neumann,  W..  lOOj&hr.  .Jubelfeier  der  Heilig- 
sprechung  Johanns  v.  Nep.  Prag  1829.  8vo. 

slavna    stoleta    pamalka    vyhlaseny    za 

svatdho  blahoslaven^ho  Jana  Nepomuckdho. 
V  Praze  1829.  8vo. 

Pnbitschka,  Fr.,  Ehrenrcttung  des  h.  Jobann 
von  Pomuk  od.  Nepomuk.  Prap  1791.  8vo. 

unusne  an  dno  . . .  canonici  Joannes  de 

Pomuk  .  . .  in  subi.     Moldaviae  fluvium  pro- 
turbati  fuere?  Pragae  1792.  8vo. 

Riegler,  G..  der  h.  Johann  v.  Nepomuk;  zwei 

Reden,  nebst  dessen  kurzcr  Lcbensbeschrei- 

bung.  Augsbnrg  1^23.  8vo. 
Ristretto  dolla  vita  del  glorioso  martire  Gio- 

vanni  Nepomuceno.  Praga  1722.  12mo. 
Scheyb,    F.  Ch.  v..    Ocsch.    deg  Lebens,    der 

Marter   und    der  Wunderwerke    des  Joh.  v. 

Nep.  Wlen  1783.  8vo. 
Schottky,    J.  M.,    die   karolingische  Zeit . . . 

nebst    gegchichtlicben  Abbandlungen    <ib.  d. 

h.  Johann  v.  Nepomuk.  Prag  1830.  12mo. 
V.  Steintberg,  Abhandlung,  ob  d.  h.  .Tobann 

v.  Nepomuk  jemaU  existlrt  habe?  Prag  1784. 

8vo. 


Tomga,  Fr.  B.  hlavny  doby  z  ziwota  bv.  Jana 

Nepomuckiho,  Zpovedlnika  kralovny  Johany. 

v  Praze  1829.  12ino. 
Ungar,  C,  oratio  de  s.  Joanne  Nepom.   Pra- 

gae  1776.  8vo. 
Velasco,    P.  A.  de,   vida   de   s.  Jnan  Nepo- 

muceno.  Madrid  1791.  4to. 
Vila  y  Camps,    A.,    vida   y  virtudes  del  in- 

victo  martyr  de  Christo . . .  s.  Juan  Nepomu- 

ceno.  Madrid  1777.  8vo. 
Vita   et   cultus    s.  Joannis  Nepomuceni   peri- 

clitantis  famae patroni.  Nissae  1703.  8vo. 

Vita,   martirio  e  roiracoli    di  ».  Giovanni  Ne- 

pom.  Napoli  1722.  8vo. 
Vitzk,  J.,  Lebenslauf  Johannis  Nepomnceni. 

Prag  1721.  8vo. 
Weininger,   C,    ctitel  svat^ho  Jana  Nepom. 

k.  kostelny  pamatke  jeho  svatovyhlasenj.  v. 

Praze  1829.  8vo. 
Welleba,  W.  F.,    Glorie  der  hellstrahlenden 

Sterne  des  h.  Johann  v.  Nepom.    Prag  1830. 

8vo, 
Wittich,    W.,    Feier   des    h.    MSrtyrers   und 

bobmiscben   Landespatrons  Johann  v.  Nep. 

Prag  1825.  8vo. 
Zahradnjk,  V.,    Leben  des  h.  Johann  v.  N. 

Leitmeritz  1829.  12  mo. 
Zimmermann.  J.  N.,  Vorbothe  einer  Lebens- 

gesch.  des  h.  J.  v.  N.,  Beichtvaters  der  K6- 

nigin  Johanna.  Prag  1829.  8vo. 
ziwotopi»   gv.   Jana  Nepomuck^ho,    zpo- 

vedlnika   kralovny    Johany.    v    Praze  1829. 

12mo. 
Ziwot   s.  Jana  Nepomuckdho.    v  Praze  1641. 

4to. 
Ziwot  s.  Jana  Nepomnck^ho.    v  Praze  1648. 

8vo. 
Ziwot   s.  Jana  Nepomuck^ho.   Oppaw.    1722. 

8vo. 

Vita  b.  Johannis  Opilionis  Monci- 
aci  Petrosi  in  Artesia  (saec.  XV.) 
a  monacho  Hasnoniensi  anon.  a. 
1500  composita. 

Ausg.:  in  kk.  SS.  Boll.  24.  Jun.  IV.  p. 
843-846. 

Gesta  Johannis  VIII  papae  (f  882)  au- 
ctore  ut  creditur  Pandulpho  de  Alatro 
Pi.sano  'in  Baluzii  miscellan.  lib.  VII. 
p.  349-352.  —  *  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital. 
III.  2.  p.  308.  309. 

Vita  Johannis  XXII  papae  (f  1334)  au- 
ctore  Bernardo  Guidonis,  vid.  Bernar- 
dus  Guidonis,  acta. —  Yita  alia  auctoreJo- 
hanne  canonico  S.  Victoris  Parisien- 
sis  '  ap.  Baluze,  vit.  pap.  Avenion.  I.  p. 
113-134.  —  '  wiederholt  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  UI.  2.  p.  477-488.  —  Vlta  alia 
auctore  Petro  de  Herentals  '  ap.  Ba- 
luze  1.  c.  I.  p.  179-184.  —  *  vnederholt  ap. 
Muratori  1.  c.  III.  2.  p.  489.  —  Vlta  aila 
auctore  Veneto  synchrono  anonymo  '  ap. 
Baluze  1.  c.  1.  p.  169-178.  —  »  ap.  Muratori 
1.  c.  III.  2.  p.  497-499.  —  Vlta  alia  ex  ap- 
pendice  ad  Ptolomaeum  Lucensem  ap.  Mu- 
ratori  1.  c.  III.  2.  p.  502-506.  —  Vlta  alia 
auctore  Amalrico  Augerii  ap.  Baluze 
I.  c.  I.  p.  185-196. 

Vita  Johannis  XXIIi  papae  (tl419),  vid. 
Theodoricus  de  Niem  {nistor.) 

Vita  b.  Johannis  Parmensis  mini- 
stri  generalis  VII.  ord.  minorum, 
Camerini  in  Umbria  (f  1289.) 


JOHANNES  —  JORDANUS 


763 


Ausg.:  ex  annalibus  L.  Waddingi  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Mart.  III.  p.  58-67. 

Vita  b.  Johannis  Prandothae  epi- 
scopi  Cracoviae  in  Polonia  (f  1666). 

Ausq. :  ex  editione  Mart.  Baronii  a.  1606. 
m  AA'.  SS.  Boll.  21.  Septbr.  VI.  p.  287. 
288.  Cf.  Perieri  comment.  praevius  ibid.  p. 
279-287. 

Martyrium  b.  Johannis  sacerdotis 
et  Petri  laici  ord.  fr.  min.  Valen- 
tiae  in  Hispania  (f  1231). 

Ausy.:  ex  S.  Antonino  archiepisco- 
po  Florentino  m  AA.  SS.  Boll.  29.  Aug. 
VI.  suppl.  p.  841-842.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ihid.  p.  837-841  {m.  Abbildung.) 

Vita  b.  Johannis  Salernitani  conf. 
ord.  praedic.  Florentiae  (saec.  XIII.) 
auctore  Jobanne  Caroli. 

Ausg.:  'ex  edit.  Leandri  Alberti  —  'm 
AA.  SS.  BoU.  10.  Sept.  III.  p.  627-636. 

Acta  s.  Johannis,  Sergil,  Patricii 
etc.  monachorum  mart.  in  Laura  s. 
Sabae  prope  Hierosolymam  a.  797, 
auctore  Stephano  monacho  Sa- 
baita. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  lat.  in  AA.  SS. 
BoII.  20.  Mart.  IIL  p.  167-178.  —  Poema 
de  iisdem  anctore  eodem  Stephano  ibid. 
p.  179.  —  ^E^tjyt]ffts  ijToi  fictqrvQiov  t(av 
nyiojy  ntasQiov  twv  ctvaiQf&fVTwv  vnb  twv 
^aq^ctqoiv  ijyovv  ^aQaxijvwv  iv  tjj  fiiyiain 
Javqa  tov  ayi>ov  naTQOg  ^/ncav  2c(^a  ibid. 
III.  append.  p.  *2-*14. 

Vgl.  De   ss.  monaohis  44  ex  Laura. 

Vita  s.  JohannisSilentiariiexepisc. 
Coloniensi  in  Armenia  monachi 
Laurae  s.  Sabae  in  Palaestina  (f 
558)  auctore  Cyrillo  monacho  te- 
ste  oculato. 

Ausg.:  c.  ms.  graeco  collata  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Mai.  HI.  p.  232-238.  Cf  p.  681. 
—  Bios  tov  dyiov  ^lwcivvov  rov  imaxonov 
xat  rjavyaaTov  rrjg  Aavoag  lov  a^fia  2ci^a 
ibid.  III.  append.  p.  16*-21*. 

Vita  b.  Johannis  Taussiniani  episc. 
Ferrariensis  in  Italia  (f  1446)  au- 
ctore  anonymo  ex  ordine  Jesuato- 
rum. 

Ausg.:  ex  ms.  Ferrar.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Jul.  V.  p.  787-800.  —  Miracula 
eodem  auctore  ibid.  p.  800-804.  —  Sup- 
plementum  actorum  ibid.  p.  804-822  {mit 
Abbildung.)  Cf.  Boschii  comment.  praevius 
ibid.  p.  783-787. 

Vita  s.  Johannis  Theristae,  mona- 
chi  ord.  s.  Basilii  apud  Stylum  in 


Calabria  (f  cca.   1129)  auctore  mo- 
nacho  eiusdem  ord. 

Ausg.:  ex  interpretatione  Steph.  Bardari 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  in.  p.  481-483. 
Cf  Henschenii  comment.  praevius  ibid.  p. 
479.  480. 

Vita  b.  JohannisVicentinl  ord.  praed. 
(sec.  XIII.)  auctore  Valerio  Mu- 
scheta  Patavino  ord.  praed. 

Ausg.:  inAA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  L  p.  467 
-485.  Cf.  SoIIerii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  465-467. 

De  s.  Johannetto  puero  in  dioecesi  Co- 
loniensi  a  Judaeis  necato,  auctore  Aegidio 
Gelenio  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mart.  m. 
p.  502. 

Vita  b.  Joll  sive  Gioli  eremitae 
Sellani  in  Umbria  (f  cca.  1315). 

Ausg.:  ex  italico  Jacobilli  in  AA.  SS. 
BoII.  9.  Jun.  II.  p.  254  {mit  Abbildung.) 

De  s.  Jona  presb.  monacho  in  monasterio 
s.  Sabae  in  Palaestina  (saec.  IX.  init.)  Stil- 
tingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Sept. 
VI.  p.  270. 

De  b.  Jona  propheta  in  Palaestina  Clei 
commentarius  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  21. 
Septbr.  VI.  p.  186-194;  cf.  p.  894. 

De  s.  Jona  thaumaturgo  metropolita  Kio- 
viensi  in  Russia  (f  cca.  1470)  in  AA.  SS. 
BoII.  15.  Jun.  II.  p.  1103. 

Acta  s.  Jonae  et  Barachisii  mo- 
nachorum  mart.  in  Perside  a.  326 
auctore  Esaia  equite  regis  Per- 
sarum. 

Ausg.:  ex  ms.  graeco  lat.  in  AA.  SS. 
BoII.  29.  Mart.  m.  p.  771-774. 

Vita  s.  Jonae  monachi  Hortulani 
coenobiiMuchonsein  Aeffypto  (saec. 
IV.).  ^^^    ^ 

Ausg.:  in  AA.  SS  Boll.  11.  Febr.  IL  p. 
520.  521. 

Vita  s.  Jonati  abbatis  Marcianen- 
sis  {MarcMennes,  saec.  VII.  fin.)  pri- 
mi,  auctore  Hucbaldo  monacho 
Elnonensi.  Fragmentum. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Aug.  I.  p.  70. 
Cf.  SoIIerii  commentar.  historicus  ibid.  p. 
70-75. 

Acta  s.  Jonil  presbyteri  et  mart. 
apud  Castrenses  in  Gallia  (f  cca. 
287)  breviora  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  BoII. 
5.  Aug.  II.  p.  15.  Cf.  Boschii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  13-15. 

Acta  b.  Jordani  secundi  generalis 
ord.  praed.  (f  1237). 


764 


JORDANUS  —  IRENAEUS 


Auag. :  ex  vitis  -  fratrum  ord.  praed.  mss. 
et  Duaci  editis,  auctoritate  Humberti  V. 
generalis  collectis  et  a  Ger.  Fracheto 
conscriptis  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  II. 
p.  724-736.  —  Alia  vlrtuturn  b.  Jordani  exem- 
pla  auctore  Thoma  Cantipratano  ex 
libro  2.  de  apibus  ibid.  p.  736-738.  — 
IljinnDS  de  b.  Jordano  auctore  Thoma 
Cantimpratensi  (f  1263)  ilrid.  p.  738. 
739. 

Erl-Sehr.:  Ueotichen.  comment.   praevius  ibid- 

p.  720-724. 
Lessmann   tn»  Westphalischen    Kirchenblatt. 

5.  Jahrg.  1852.  Paderborn.  No.  17.  18. 
Strnnck,  M.,    Westphalia  8ancta  ed.  Gieferg. 

Paderb.  1854.  I.  p.  1751S6. 

De  b.  Jordano  Forzate  ex  ord.  s.  Ben. 
Patavii  in  Italia  (f  cca.  1240)  Cuperi  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Ang. 
II.  p.  200-214. 

De  b.  Jordano  ord.  Pulsanensis  abbate 
generali  (f  cca.  saec.  XII.  med.)  Stiltingii 
sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Septbr.  II.  p. 
649.  650. 

De  b.  Jorio  episc.  Bethuniae  in  Belgio 
(t  1033)  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p. 
340-342. 

De  b.  Josberto  monacho  (f  29.  Novbr. 
1187)  elogium  historicum  ap.  Labbe,  bibl. 
nova  II.  p.  410. 

De  s.  Joseph  qui  et  Barsabas  et  Justus 
(saec.  I.)  Boschius  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul. 
V.  p.  22-24. 

Vita  b.  Josephi  a  Cupertino  ord. 
minor.  s.  Franc.  presb.  (f  1663) 
Auximi  in  marchia  Anconitana,  au- 
ctore  Angelo  Pastrovicchio. 

Ausg. :  ex  processibus  italice  editi.s  lat.  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Septbr.  V.  p.  1015-1047. 

—  Mlracula  auctore  Dominico  Bernino 
ibid.  p.  1047-1051.  —  Miracula  aliquot  re- 
centiora  auctore  Paulo  Antonio  Agello 
ibid.  p.  1051-1060.  Cf.  Suyskenii  comment. 
praevius  ibid.  p.  992-1014. 

Historia  s.  Josephi  comitis  conf. 
Scythopoli  in  Palaestina  (f  cca. 
356)  conversionis  auctore  s.  Epi- 
p  h  a  n  i  0  synchr.  ac  familiari,  Pa- 
narii  sive  Adversus  haereses  II. 
lib.  1. 

Ausg.:  '  editionis  Pari.xinae,  accurante  et 
interprete  Dion.  Petavio   vulgatae    p.  127. 

—  *triederholt  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Jul. 
V.  p.  247-253.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  238-246. 

Vita  8.  Josephi  hymnographi,  Con- 
stantinopoli  (f  883)  auctore  Jo- 
hanne  Diacono. 

Ausg.:  interprete  August.  Florito  ex  ms. 
graeco  latine  in  AA.  SS.  BoU.   8.  Apr.  I. 


p.  269-276.  —  Eadem  vita  graecc  ex 
cod.  Vat.  ibid.  I.  append.  p.  XXXIV-XLII. 
—  Mytj^fl  Tov  TinTQos  ^/uoiy  'Itoaijff  rov 
vfifoyQretfov,  ex  ms.  synaxario  Claromon- 
tani  collegii  ibid.  p.  XXXIII,  Cf.  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  266  sq. 
Vgl.  Jo.sephuK  hymnographus. 

De  8.  Josepho  ab  Arimathaea  Hieroso- 
lymis  (saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mart. 
II.  p.  507-510. 

De  s.  Josepho  anachoreta  in  Aegypto 
(saec.  IV.)  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  17.  Jun.  III.  p.  296. 

De  s.  Josepho  diac,  Zenone,  ApoUonio, 
Phoebo  etc.  mart.  Antiochiae  in  Syria  «n 
AA.   SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p.  821.  822. 

De  8.  Josepho  episc.  et  conf.  (saec.  IX.) 
ap.  Graecos  m  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul.  III. 
p.  710.  711. 

De  s.  Josepho  et  Luca  martyribus  An- 
tiochiae  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Mart.  III. 
p.  82. 

De  s.  Josepho  sponso  Deiparae  virg.  (f 
ante  30)  commentarius  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  19.  Mart.  III.  p.  4-26. 

De  V.  Josua  abbate  monasterii  s.  Vin- 
centii  ad  Vulturnum  in  Italia  (f  818)  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1. 
p.  188-191. 

Vgl.  Vita  s.  Paldonis  abb. 

De  s.  Josua  Israelitarum  duce  in  Palae- 
stina  Limpeni  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Septbr.  L  p.  6-77. 

De  s.  Joviano,  Juliano,  Emilio  etc.  mart. 
Laodicenis  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI. 
p.  304. 

De  s.  Joviniano  lectore,  mart.  Antissio- 
dori  in  Gallia  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Mai.  n.  p.  5. 

Vita  8.  Jovini  conf.  in  Campania 
Galliae  (saec.  IX.)  sublestae  fidei 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Octbr.  U.  p. 
217-219. 

Krl.-Schr.:    Byeus,    commeut.    praevius  ibid.  p. 
214-217. 
Pierquln,  .7.,  vie  de  s.  Juvin,  ermite  et  con- 
fesseur.  Nanci  1732.  8vo. 

De  s.  Jovino  et  Basileo  martyrib.  Romae 
via  Latina  (f  cca.  258)  in  AA.  SS.  BoU. 
2.  Mart.  I.  p.  128.  129. 

De  s.  Jovino  in  Pictavensi  Galliae  dioec. 
(saec.  IV.)  Henschenii  sylloge  hist.  »n  AA. 
SS.  BoII.  1.  Jun.  I.  p.  73. 

De  s.  Irchardo  episc.  in  Scotia  (f  p.  saec. 
V.)  Cuperi  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoU. 
24.  Aug.  IV.  p.  773.  774. 

Passio  8.  Irenaei  diaconi,  Musti- 
olae  matronae  aliorumque  marty- 
rum  a,  274  Clusii  in  Etruria. 

Awg. :    '  ed.   Surius ,    vit.  Sanct.    3.  Jul. 


IRENAEUS  —  ISAURUS 


765 


—  » in  AA.  SS.  BoU.  3.  Jul.  I.  p.  640.  641. 
c.  Sollerii  comment.  praevio  p.  638-640. 

Acta  s.  Irenaei  episcopi  et  mar- 
tyris  sub  Diocletiano  Sirmii  in  Pan- 
nonia. 

Ausg.:  '  ap.  Ruinart,  acta  martyrum  se- 
lecta  p.  432.  —  »  in  AA.  SS.  Boil.  "25.  Mart. 
III.  p.  556.  557.  —  MaQTVQtov  tov  ayiov 
EtQtjyaiov  ficeQTVQos  ibid.  Append.  p.  *23. 

De  s.  Irenaeo  mart.  episc.  Lugdun.  in 
Gallia  (f  202  vel  207)  Papebrochii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jun. 
V.  p.  335-342.  —  Deductio  hist.  contro- 
versiae  agitatae  inter  ecclesias  Lugdunen- 
sis  s.  Justi  et  s.  Irenaei  super  possessione 
corporum  s.  Irenaei,  s.  Epipodii  et  s.  Alex- 
andri  mart.  a  die  21.  Juni  1410.  —  9.  Aug. 
1413  ibid.  p.  342-349. 

Erl.-ScfiT. :  DeyMag,    S.,  Irenaeus,    evangelicae 

veritatis  confessor    ac  testis    a.  R.  Massueti 

pravis  explicationibus  vindicatus.  Lips.  1721. 

4to. 

Dodwell,   H.,    dissertationes    in    Irenaenm. 

Oxonii  1689.  8vo. 
(Gervaise,  Fr.  A.)    Vie  de  s.  Ir^n^e,  gecond 
^vgque  de  Lyon,  docteur  de  l'dglise  et  mar- 
tyr.  Paris  1723.  2  vol.  12mo. 
Janning,  comraent.  praevius  tn  AA.  SS.  Boll. 

Jun.  VI    i.  p.  263-272. 
Koeler,  Dav,,    testimonium   s.  Irenaei    episc. 
Lugd.  de  Germanis  christianis  in  seculo  II. 
p.  Chr.  n.  Gotting.  1747.  4to. 
Prat,  I.  M.,  histoire  de  s.  Iren^e,  docteur  de 
l'eglise,    martyr  et  second  eveque  de  Lyon. 
Lyon  1843.  8vo.  (deutseh  von  I.  Nep.  Oischin- 
ger.  Regensburg  1846.  8vo.). 
Stieren,    Ad.,    comment.  hlst.  critica    de  Ire- 
naei  adversus  haereses  operis    fontibus,    in- 
dole,  doctrina   et  dignitate.    Gottiugae  1836. 
4to.  Freisschri/t. 

De  s.  Irenaeo,  Or  et  Orepse  mart.  temp. 
imperatorum  gentilium  Pinii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  Aug.  VI.  p.  552. 

De  s.  Irene  Aletii,  vid.  De  s.  Herina. 

De  s.  Irene  mart.  celebrata  Constantino- 
poli  (saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  5,  Mai.  11. 
p.  4.  5;  cf.  Vn.  p.  588. 

De  8.  Irene  martyre  in  Graecia  m  AA. 
SS.  BolL  16.  April.  II.  p.  404. 

De  s.  Irene  vidua  s.  Castuli  martyris 
Romae.  (f  cca.  300)  m  AA.  SS.  BoU. 
22.  Janr.  II.  p.  415. 

Vita  s.  IreneshegumenaeConstan- 
tinopoli  in  Chrysobalanto  (saec.  IX. 
X.)  auctore  anonymo. 

Ausy.:  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p.  602-634.  CJ. 
Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  600-602. 

Passio  s.  Irenes  sanctimonialis  et 
mart.  Scalabi  in  Lusitania  a.   653. 

Ausg.:  ex  vet.  brev.  Eborensi  et  Florezii 
Espana  sagr.  XIV.  in  AA.  SS.  BoU.  20, 
Oct.  Vni.  p.  911.912  c.  Heckii  comment. 
praev.  p.  909. 


Vita  s.  Ipenes  virg.,  sororis  s. 
Damasi  papae  (f  a.  379). 

Autg.'.  a  Jo.  Taraaio  Salazario  edita  et 
repetita  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Febr.  IH. 
p.  245. 

De  s.  Ireneo,  Peregrino  et  Irene  mart. 
Thessalonicae  in  AA.  SS.  BoUand.  5.  Mai. 
IL  p.  6. 

Vita  b.  Irmgapdls  virg.  comitissae 
Ziitphaniensis  {num  recttus  Siichte- 
lensis?,  f  cca.  fin.  saec.  XI.),  Co- 
loniae  Agrippinae,  auctore  anony- 
mo  germanice  conscripta. 

Auag. :  latine  interpr.  Suyskenio  m  AA. 
SS.  Boll.  4.  Septbr.  II.  p.  274-278, 

Krl.-Schr.:  Bergrath,  die  h.  Irmgardis  u.  der 
Salhof  Bugeham  —  in  Annalen  des  histor. 
Vereins  f.  d.  Niederrhein.  Koln  1857.  II.  p. 
251-259. 
Dederich,  iib.  die  h.  Irmgardis  —  in  Anna- 
len  des  histor.  Vereins  f.  den  Niederrhein. 
Koln  1855.  8vo.  I.  p.  64-77. 
Schmitz,  G.  H. ,    Leben  der  heil.  Irmgardis. 

Neuss  1847.  8vo. 
Suysken,     comment.    praevius    i«   AA.    SS. 
BoU.  1.  c.  p.  270-274. 
De  s.  Irmundo   Mundae    in   agro   Julia- 
censi  in  kA..  SS.  BoUand.   28.  Janr.  H.  p. 
842.  843. 

Vita  s.  Isaac  abbatis  Spoleti  in 
Umbria  (f  cca.  550)  auctore  Gre- 
gorio  (lib.  3.  dialogor.) 

Ausg.:  Hn  AA.  SS.  BoU.  11.  April.  H. 
p.  28-30.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  I.  p.  114-116. 

Acta  s.  Isaaci  monachi  mart.  Cor- 
dubae  in  Hispania  (f  851)  auctore 
Eulogio  martjre. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Bolland.  3.  Jun.  I.  p. 
325-326. 

Vita  s.  Isaacli  abbatis  Constanti- 
nopoli  (t  383)  auctore  anonymo 
monasterii  Dalmatorum. 

Ausg, :  graece  et  lat.  interprete  Dan.  Car- 
dono  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Mai.  VH.  p. 
247-258.  —  Alia  vita  ex  graeco  ms.  ap. 
Lipomanum  lat.  interpr.  Franc.  Zini  ibid. 
p.  258-260  c.  Papebrochii  comment.  praev. 
p.  246. 

Vita  s.  Isabellae  {hispanice)  =  Vita  s. 
Elisabetbae. 

De  s.  Isacio  et  Meletio  episc.  in  Cypro 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Sept.  VI.  p.  238. 

De  s.  Isaia  propheta  et  martyre  in  Pa- 
laestina  in  AA.  SS.  Bolland.  6.  Jul.  II.  p. 
250-252. 

Vita  b.  Isaiae  Boneri,  vid.  Vita  b.  Boneri. 

De  s.  Isaura,  Felice,  Peregrino  (saec. 
IV.)  etc.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  II.  p.  268. 

De  s.  Isauro  diac,  luuoceutio,  Felice  etc. 


766 


ISFRIDU8  -  JUDOCUS 


mart.    Apollouiensibus  HensChonii    sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Juu.  III.  p.  287. 

De  b.  Isfrido  Raceburgensi  in 
Waudalia  episc.  ord.  Praeraonstr. 
(t  cca.  12()4). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jun.  U.  p. 
1089. 

De  s.  Isichio  episc.  Viennensi  in  Gsllia 
(t  cca.  490)  commentar.  historicus  tn  AA. 
SS.   BoU.   16.  Mart.  II.  p.  447.  448. 

Vgl.  De  s.  Hesyohio. 

De  s.  Isicio,  Processo,  Marina  etc.  mart. 
Eomanis  in  AA.   SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  29. 

De  8.  Isidora  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Mai.  I.  p.  49. 

De  s.  Isidora  et  Neophyta  sororibus  mart. 
Leontinis  in  Sicilia  (f  cca.  236)  in  AA. 
SS.   BoU.  17.  April.  U.  p.  479. 

Vita  s.  Isidori  agricolae  Madriti 
in  Castelia  (t  1130)  auctore  Jo- 
hanne  diacono  (1275.) 

Aiisg.:  '  ed.  Joh.  Tamaius,  martyrolog. 
Hispaniae.  III.  15.  Mart.  —  *m  AA.  SS. 
BoU.  15.  Mai.  UI.  p.  614-521.  —  Mira- 
cnla  saec.  XIV.  descripta  ibid.  p.  522-525. 
—  Analecta  ex  Hispanico  Fr.  Jacobi 
Bledae  ibid.  p.  526-528.  —  Miracula  re- 
centiora  ex  processibus  coUecta  a  Jacobo 
Bleda  ibld.  p.  528-550.  Cf.  VU.  p.  775. 

Uebers.:  hispanice  ed.  Jacobns  Bleda.  Ma- 
driti  1623.  4«. 

Erl.-8chr.:    Cerracchini,  L.  G.,    vita  di  s.  Isi- 
doro  agricoltore.  Firenze  1727.  8vo. 
Vgl.  Vita  b.  Mariae  uxoris. 

Vita  s.  isidori   episcopi   Hispalen- 

sis  (t  636)  auctore  canon.  regul. 
coenobii  Legionensis  s.  Isidori,  forte 
L  u  c  a  postea  epis  c.  Tudensi  (t  1250.) 
Awg.:  ex  ms.  Toletano  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Apr.  I.  p.  330-352.  Cf.  p.  900.  — 
Cf.  Mabillou,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  U. 
p.  582.  —  Acta  translationis  s,  J-i  ex 
ms.  Joh.  Lucae  cortes  Hispal.  in  AA.  8S. 
Boll.  1.  c.  p.  901-903.  —  Historia  trans- 
lationis  ex  ms.  Toletano  ibid.  p.  362-364. 
Cf.  Henschenii  commentarius  praevius  ibid. 
p.  327-330. 

Vgl.  IgidoruR  Hispalensis. 
LucaH  diac.  Tudert. 

Acta  8.  Isidori  martyris  in  insula 
Chio  (t  251.) 

Ausg. :  ex  ms.  graeco  interpr.  D.  Cardouo 
in  AA.  SS.  BoU.  15.  Mai.  III.  p.  449-452; 
cf  VU.  p.  774.  —  MuQTVQtoy  tov  dyiov 
'lOKfwQov  ibid.  UI.  append.  p.  72*.  73*.  Cf 
Papebrochii  commentar.  praerius  ^id.  p. 
445-449. 

De  8.  Isidoro  episcopo  et  confess.  in 
Aegypto  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Janr.  I.  p.  84. 


De  3.  Isidoro  episc.  et  raart.  Antiochiae 
et  de  8.  Siridone  episc.  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Janr.  I.  p.  83. 

De  s.  Isidoro  monacho  et  presb.  Alexan- 
driae  (f  404)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  I. 
p.  1015-1017. 

De  8.  IsidoroPelusiota,  monachoetpresb. 
in  Aegypto  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  4. 
Febr.  I.  p.  468-473  ed.  Henschen. 

Erl.-Sehr.:  Heumann,  Cb.  A.,  disserl.  de  Isidoro 
Pelusiota  et  eius  epistolis ,  qiias  maximam 
partem  flctit!a.s  essc  demonstratur.  Qotting. 
1737.  4to. 
Niemeyer,  H.  Agatb.,  disgert.  de  Isidoro  Pe- 
lu.siota.  Halis  1825.  4to. 

De  s.  Ismidone  episc.  Diae  in  GaUia  (f 

1120)    Stiltingii   syUoge    in  AA.   SS.   BoU. 
28.  Septbr.  VU.  p.  846-848. 

Vita  b.  Israelis  canonici  Doraten- 
sis  in  Marchia. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibliotli.  nova  U.  p. 
566.  567. 

De  s.  Italo,  Zotico,  Gamaro  etc.  martyr. 
iu  Africa  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  Jun.  I. 
p.  632. 

Vita  s.  Ithamari  episc.  Roflfensis 
in  Anglia  (t  656).  Ex  legenda  SS. 
Jo.  Capgravii. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoUand.  10.  Juu.  II. 
p.  294. 

De  8.  Itherio  episc.  Nivernensi  Noiennii 
seu  Novigenti  in  GaUia  (f  cca.  691)  SoUerii 
syUoge  17»  AA.  SS.  BoUand.  8.  Jul.  U.  p. 
629-631. 

De  s.  Itisberga  virg.  Yberghae  in  Artesia 
(f  cca.  800)  Henschenii  commentar.  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai.  V.  p.  44-46. 

De  b.  Itta  sive  Iduberga  sanctimon.  sub 
s.  Gertrude  filia,  NiveUis  in  Brabantia  (f 
652)  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mai.  U.  p.  307. 
308. 

De  s.  Juda  apostolo  et  72  discipuHs, 
mart.  Ararae  in  Armenia  (saec.  I.)  Pape- 
brochii  commentarius  in  AA.  S8.  BoU.  19. 
Jun.IU.  p.  802-805.—  Officium  de  s.  apo- 
stolo  Juda  ibid.  p.  805-809. 

Acta  s.  Judae-Quiriaci  episcopi 
mart.  Hierosolymis  (a.  133)  apo- 
crypha. 

Ausg.:  ex  4  mss.  et  Mombritio  in  AA. 
SS.  BoU.  4.  Mai.  I.  p.  445-451 ;  Papebrochii 
comment.  praevius  ibid.  p.  439-445  et  VIL 
p.  574. 

Vita  s.  Judithae  viduae,  reclusae 
apud  Altaich  in  Bavaria  (saec.  IX.), 
auctore  Altaichensi  monacho. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Jun.  V.  p.  493. 

Vita  s.  Judoci  filii  regis  Britonum 
et  confessoris  (cca.  med.  saec.  VII.) 


JUDOCUS  —  JITLIANUS 


767 


auctore  Florentio  abbate  Britan- 

no. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  13.  Decbr. 

Acta  b.  Judoci,  luthail  regis  Bri- 
torum  filii  auctore  Isembardo 
Floriacensi  (f  1003.) 

Ausg.:  mehreres  hieraus  ded.  Ordericus 
Vitalis,    hist.  ecclesiast.  ad  a.  1066.  lib.  3. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Man.si  IV.  p.  183. 

Vita  s.  Judoci  presbyteri  (f  668) 
auctore  anonymo  saec.  VIII. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  566-571.  —  *Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  519.  —  De  transla- 
tione  s.  Judoci  presb.  et  conf.  ap.  Ma- 
billon  1.  c.  saec.  V.  p.  545-547.  —  Av^  der 
inventio  fragmenta  de  Koberto  rege  Hu- 
gonis  Capeti  tilio  ^  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  IV.  p.  144-148.  —  *  ap.  Bou- 
quet,  rec.  X.  p.  366. 

Vgl.  Fragmenta  varlor. 

De  s.  Juiia  virg.  mart.  in  Syria  (saec. 
IV.)  Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Oct. 
IIL  p.  883-885. 

Acta  s.  Juliae  virg.  mart.,  Clau- 
dii  imper.  Barbarorum,  Justi,  Ju- 
cundini  etc.  Trecis  in  Gallia  sub 
Aureliano  martyrum. 

Ausg.:  ex  Camuzato  et  Surio  repetita  in 
AA.   SS.  BoU.  21.  Jul.  V.  p.  133-134. 

Acta  s.  Juliae  virg.  martyris  in 
Corsica  (saec.  VI.  VII.) 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai. 
V.  p.  168-170. 

De  s.  Juiiana  abbatissa  Pauliacensi  in 
Normannia  (sec.  VIII.  med.)  Byei  comment. 
histor.-criticus  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Octbr. 
V.  p.  661-666. 

De  b.  Juliana  de  Busto  Arsitio,  sorore 
conversa  abbatiae  s.  Mariae  de  Monte  su- 
pra  Varesium  in  pristino  ducatu  Mediola- 
nensi  (f  1501),  Buckii  comment.  historicus 
tn  AA.  SS.  BoU.  23.  Oct.  X.  p.  553-562. 

De  s.  Juiiana  et  Sempronia  mart.  in  ter- 
ritorio  Barcinonensi  (f  303)  in  AA.  SS. 
BoU.  27.  Jul.  VI.  p.  430. 

Erl.-Schr.:  Matas,  Jairae,  memorias  de  la  patria, 

martirio  y  cnlto    de  las  virgines   y  martires 

Juliana  y  Sempronia.     Barcelona  1777.     kl. 

4to. 

De  s.  Juliana  matrona  Taurini  in  Pede- 

montio  (saec.  IV.)    Henschenii  commentar. 

histor.   in  AA.  SS.  BoU.    13.  Febr.    IL    p. 

657-660. 

De  s.  Juliana  Romana  virg.  mart.  Bono- 
niae  in  Italia  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Febr. 
IL  p.  886. 

De  s.  Juliana  vidua  Bononiae  in  ItaUa 
(t  cca.  435)  Henschenii  commentarins  hiat. 
in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  IL  p.  48-52. 


De  8.  Juliana  virg.  martyre  Veronae  in 
ItaUa  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Febr.  II.  p.  885. 

Vita  b.  Julianae  abbatissae  ord. 
s.  Bened.  Venetiis  (f  1262)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Sept. 
I.  p.  312-317.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  309-312  {rnit  Abbild.) 

Vita  b.  Julianae  Falconeriae  (f 
1341)  virg.  tertiariae  ord.  serv.  b. 
M.  Florentiae. 

Ausg.:  ex  ms.  ItaUco  fr.  Archangeli  Gianii 
Florentini  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Jun.  III. 
p.  917-925. 

Acta  s.  Julianae  virg.  Nicomedi- 
ensis  et  mart.  (sub  Maximiano) 
Bruxellae  et  alibi  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Febr.  H. 
p.  873-877.  —  Alia  vlta  auctore  Petro 
subdiacono  ibid.  p.  878-882. —  Trans- 
latio  ni.  a  teste  oculato  descripta  ex  actis 
eccles.  NeapoUt.  ibid.  p.  882-884.  Cf.  Bol- 
landi  comment.  praevius  ibid.  p.  868-873. 

Vita  b.  Julianae  virg.  priorissae 
Montis  Cornelii  apud  Leodium,  pro- 
motricis  festi  Corporis  Christi  (f 
1258)  auctore  coaevo.  Libri  2. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  5.  April,  I.  p. 
443-475.  —  Appendix  de  officio  vener. 
Sacramenti  directione  s.  Julianae  composito 
ibid.  p.  903-906. 

Erl.-Schr.:  Decliamps,  V.,  le  plus  beau  souve- 
nir  de  l'histoire  de  Liege,-  1246-1846.    Li^ge 
1846.  8vo. 
Henschen,    coramentarius    praevius  in  AA. 

SS.  1.  c.  p.  437-443. 
La  Fete-Dien,  sainte  Julienne  et  l'4glise 
Saint-Martin  a  Li^ge;  esquisses  historiques. 
Liege  1846.  12  mo. 
le  Ruite,  Lamb.,  histoire  m^mor.  de  s.  Ju- 
lienne,  vierge,  jadis  prieure  de  la  maison 
de  ComlUon  lez  la  cit6  de  Li^ge.  Li^ge,  J. 
Voes  1.598.  8vo. 

Acta  s.  Juliani  Anazarbenti  Ae- 
gaeae  passi,  Antiochiae  sepulti  au- 
ctore  s.  Johanne  Chrysostomo. 

Ausg. :  decerpta  ex  homiUa  XLVH.  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Mart.  H.  p.  422-424. 

Acta  s.  Juliani,  Basilissae  et  so- 
ciorum  sub  Diocletiano,  auctore  co- 
aevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Janr.  I.  p. 
575-587.  —  Acta  alla  auctore  s.  Althelmo 
episcopo  ibid.  p.  587.  288.    Cf.  p.  570-575. 

Vita  Juliani  Caesarini,  cardinalis 
S.  Angeli  (f  1444)  auctore  Ve- 
spasiano  Florentino.  Italice. 

Au^g. :  ap.  UgheUi,  ItaUa  sacra  III.  p.  671. 
Vgl.  Juliauus  Caesar. 

Vita  s.  Juliani  episcopi;  Ceuoma- 


768 


JULIANUS 


noruni  apostoli  in  Galiia  auctore 
Lethaldo  monacho  (f  cca.  990.) 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Janr.  II.  p. 
762-767.  Cf.  p.  1152. 

Krl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  nied.  et  inf.  latinl- 
tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  271. 

Vita  s.  Juliani  episcopi  Conchen- 
sis  in  Hispania  (f  1207.) 

Ausy.:    ex   Hispauico   Joa.  Mariettae    in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Janr.  II.  p.  894-897. 
Erl.-Schr.:   Alcazar,    Bai-lh.,    vida,    virtudes    y 
milagros  de    s.  Juliau ,    segundo    obispo    de 
Cuenca.  Madrid  1692.  fol.  —  Hierau»  cpitome 
de  la  vida  de  s.  J.  Madrid  178.'i.  4to. 
Escudero,  Franc,  vida  de  s.  Juliano,  obispo 
deCuenca.  Toledo  1589.  8vo. 

Vita  s.  Juliani  episc.  Toletani  in 
Hispania  (f  690)  auctore  Felice 
episc.  Toletano,  Juliani  successore 

(t  702.) 

Ausg.:  ex  appendice  ad  librum  s.  Isldori 
de  scriptoribus  ecclesiast.  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Mart.  I.  p.  785-787  c.  commentar.  prae- 
vio  p.  782-785. 

Vita  s.  Juliani  hospitatoris. 

Ausg. :  '  m  Jacobi  de  Voragine  Legenda 
aurea  27.  Janr.  —  *  ap.  Vincent.  Bellovac, 
specul.  histor.  IX.  cap.  115.  —  *  ed.  Petrus 
de  Natal.  lib.  3.  c.  116.  —  •  ed.  Ferrarius, 
catalog.  SS.  Italiae.  —  *  ex  Antonino  in 
AA.  SS.  Bolland.  29.  Janr.  II.  p.  974  und 
anderswo. 

Passio  s.  Juliani  martyris  Briva- 
tensis  in  Arvernia  (f  cca.  304)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  biblioth.  nova  II.  p. 
567-569.  —  *  ex  edit.  Labbei  collata  c. 
editione  Bosqueti  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug. 
VI.  p.  173.  174.  —  Passlo  II «•  auctore  Gre- 
gorio  Turonensi  '  m  Gregorii  opp.  ed. 
Ruinart.  Paris.  1699.  fol.  p.  843.  —  »ex 
3  mss.  collata  c.  edit.  Ruinartii  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  174.  175.  —  ffliracula  auctore 
Gregorio  Turonensi  ex  edit.  Ruinartii 
Und.  p.  176-188.  Cf.  Stiltingii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  169-173. 

Acta  s.  Juliani  martyris  patroni 
Arimini  in  Aemilia  ItaUae  provin- 
cia. 

Au^g.:  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Jun.  IV.  p. 
140-142.  —  Appendix  p.  143. 

Acta  s.  Juliani  martyris  Sorae 
vel  Atinae  in  Itaiia  sub  Antonino 
Pio. 

Ausg,:  ex  ms.  italico  B.  Chioccsrelli  in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Janr.  n.  p.  767-768. 

Vita  s.  JulianimonacliicircaEcles- 
sam  in  Mesopotamia  (f  cca.  370.) 

Ausg. :  initium  ex  fragmento  s.  Ephrcm 
Syri,  interprete  Ger.  Vossio  in  AA.  SS.  Boll. 


9.  Jun.  II.  p.  175-177.  —  AHa  eiuadem 
vita:  Tov  oaiov  naiQog  vfxdy  'lovkiayov 
lov  iy  T(^  EvffQd&  ibid.  p.  177.  178. 

Vita  s.  Juliani  Sabae  eremitae  in 
Mesopotaraia  (f  372 — 380)  auctore 
Theodoreto. 

Ausg.:  '  m  Theodoreti  opp.  ed.  Sirmondi 
III.  p.  771.  —  *v;iederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Oct.  VIII.  p.  353-358.  Cf  Carpentieri 
comment.  praevius  iitd.  p.  346-363. 

De  s.  Juliano  episcopo  Benearnensi  seu 
Lascurrensi  in  Gallia  (saec.  V.)  Pinii  com- 
mentar.  in  AA.  SS.  Bolland.  21.  Aug.  IV. 
p.  441. 

De  s.  Juliano  epi.sc. ,  Johanne  diac.  et 
5  millibns  mart  in  Aegypto  Henschenii 
comment.  histor.  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr. 
IL  p.  863.  864. 

De  s.  Juliano  episc.  Laude  Pompeia  iu 
Insubria  (f  cca.  324)  Byeus  m  AA.  SS. 
Boll.  12.  Oct.  VI.  p.  59-64. 

De  s.  Juliano  episc.  Viennensi  in  Gallia 
(f  cca.  532)  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Apr.  III. 
p.  29. 

De  s.  Juliano  etMarciano  mart.  Aegaeae 
in  Cilicia  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  ^I. 
p.  746. 

De  s.  Juliano  et  sociis  mart.  in  Istria  m 
AA.  SS.  Boll.  12.  Aug.  IL  p.  700. 

De  s.  Jullano  hegumeno  Constantinopoli 
m  AA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  II.  p.  557. 

De  s.  Juliano  in  monasterio  Arenae  sive 
Hareae  m  AA.  SS.  BoUand.  17.  Jun.  IH. 
p.  413. 

De  s.  Juliano  martyre  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  Mai.  IV.  p.  146. 

De  s.  Juliano  mart.  in  AA,  SS.  Boll.  7. 
Janr.  I.  p.  365. 

De  s.  Juliano  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Febr.  II.  p.  656. 

De  s.  Juliano  mart.  Autissiodori  in  Gal- 
lia  (saec.  m.)  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I. 
p.  331. 

De  s.  Juliano  martyre  in  Gallia  m  AA. 
SS.  BoII.  7.  Janr.  I.  p.  357. 

De  s.  Juliano  martyre  in  Syria  m  AA. 
SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  139. 

De  s.  Juliano,  Medico  et  Eubulo  mart. 
sub  Juliano  in  AA.  SS.  BoU.'  6.  Mart.  I. 
p.  426. 

De  s.  Juliano  medico  mart.  Emesae  io 
Phoenicia  (f  312)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr. 
L  p.  778. 

De  s.  Juliano  podagrico,  Euno  Crouione 
eius  famulo  et  Besa  milite  mart.  Alexan- 
drinis  (f  260)  Henschenii  comment.  histo- 
ricus  »71  AA.  SS.  BoU.  27.  Febr.  HL  p. 
673.  674. 

De  s.  Juliano  presb.  Ancyrae  in  Galatia 


JULIANDS  —  JU9TUS 


769 


sub  Licinio  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr. 
rV.  p.  54. 

De  s.  Juliano,  Sico  sive  Ysico,  Cyrillo  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Mart.  II. 
p.  3. 

De  b.  Juliano  Urio  Patavii  in  Italia  in 
AA.   SS.  Boll.  17.  Mart.  U.  p.  610. 

De  s.  Juliano,  Victore,  Felice,  Secun- 
do  etc.  mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Febr,  IL  p.  580. 

Acta  s.  Julii  martyris  Dorostori 
in  Moesia. 

Ausg.:  In  AA.  SS.  BoU.  27.  Mai.  VI.  p. 
660.  661. 

Vita  s.  Juiii  presb.  et  Juliani  diac. 
fratrum  in  dioec.  Novariensi  in  Ita- 
lia  (saec.  V.)  auctore  anonymo. 

Aiiag.:  ex  ms.  Carthusiae  Coloniens.  »n 
AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p.  1101-1104. 

De  s.  Julio,  Aaron  et  sociis  mart.  Bri- 
tannis  (f  cca.  303)  Sollerii  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  17.  18. 

De  s.  Julio  episc,  Roto  et  aliis  27  mart- 
Romanis  in  AA.  SS.  BoUand.  4.  Mart.  I. 
p.  309. 

De  s.  Julio,  Juliano,  Vincentio  etc.  mart. 
in  Hispania  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Aug.  IV. 
p.  424. 

De  s.  Jullo  martyre  apud  Coptos  (ante 
saec.  IV.)  Bossuei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
22.  Oct.  IX.  p.  537. 

De  s.  Julib,  Milicuto,  Thyrso,  Pleseo  etc. 
mart.  Aegyptiis  m  AA.  SS.  BoU.  9.  Febr. 
n.  p.  294. 

De  s.  Juiio  Romano  pontifloe  (t  352) 
Henschenii  dissertatio  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
April.  n.  p.  82-86. 

De  s.  Julio  senatore  mart.  Romae  a.  192 
Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Aug. 
lU.  p.  700.  701. 

De  s.  Julio,  Victurino,  Sirico  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoUand.  26.  April.  lU. 
p.  415. 

De  3.  Julitta  a  Graecis  honorata  in  AA. 
SS.  BoU.  14.  Jun.  U.  p.  958. 

Eiogium  s.  Julittae  mart.  Caesa- 
reae  in  Cappadocia  sub  Diocletia- 
no,  auctore  s.  Basilio  magno  ar- 
chiepisc.  Caesareae  Capp. 

Auag.:  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jul.  VIL 
p.  143-145.  C/.  Pinii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  141-143. 

Acta  s.  Julittae  yiduae  Icooiensis  =  Acta 
ss.  Cyrici  et  Julittae  matris. 

Vita  s.  Juniani  abbatis  Mariacen- 
sis  in  Pictavieusi  Galliae  provincia 
(t  587),  quam  Vulfinus  Boetius 


episcopus  Pictaviensis  ad  Godele- 
num  abbatem  Nobiliacensem  scri- 
psit  saec.  IX. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne,  script.  hist.  Franc. 
I.  p.  542.  —  *  ap.  Labbe,  bibl.  nova  U.  p. 
569-579.  —  »ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  I.  p.  307-319.  —  *in  AA.  SS. 
BoU.  13.  Aug.  UI.  p.  38-46.  —  »  Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  UI.  p.  446.  —  ,4cla  Irans- 
latlonom  s.  J-i  (vielleicht  war  Bischof  Wul- 
finus  V.  Poitiers  ihr  Verfasser)  ^  ap.  Ma- 
billon  1.  c.  saec.  IV.  1.  p.  430  433.  — 
»  vnederholt  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  42.  — 
fieiatio  corporls  s.  J-i  in  synodum  Karrofen- 
sem  cca.  a.  988  a  Letaldo  monacho  Mi- 
tiacensi  descripta,  '  ap.  MabiUon  1.  c.  saec. 
IV.  1.  p.  434.  435.  —  *Bruchstuck  ap. 
Bouquet,  rec.  X.  p.  361. 

Srl.-Sehr.:  Cuper,  commentar.  praevins  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  32-38. 
Histoire    littdraire  de  la  France  IV.  p.  499. 

Vita  s.  Juniani  anachoretae  (^f  cca. 
500)  auctore  anonymo. 

Ausg'.:  ex  ms.  Cluniacensi  in  AA.  SS. 
BoU.  16.  Oct.  VIL  2.  p.  848-851.  Cf  Com- 
mentar.  praevius  de  s.  Juniano  et  de  eius 
magistro  s.  Amando  in  agro  Lemovicensi 
in  GaUia  ibid.  p.  835-848. 

De  s.  Justa  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
BoU.  26.  April.  lU.  p.  424. 

De  s.  Justa  et  Ruflna  virg.  et  mart.  Hi- 
spaU  (cca.  fin.  sec.  lU.)  Cuperi  syUoge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Jul.  IV.  p.  583 
-586. 

De  s.  Justa,  Justina  et  Heredina  mart. 
in  Sardinia  (saec.  11.)  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  Mai.  m.  p.  271. 

Acta  s.  Justae  virg.  et  mart.  A- 
quilae  in  Vestinis  Italiae,  forte  sub 
Diocletiano. 

Ausg. :  ex  variis  mss.  contracta  a  P.  Phi- 
Uppo  Alegambe  S.  J.  in  AA.  SS.  BoII.  1. 
Aug.  I.  p.  40-42.  —  Appendix  de  cor- 
poris  sacri  inventione  ibid.  p.  42-44.  — 
Appendix  altera  de  s.  Justae  reliquiis 
p.  44-46  ciun  Sollerii  commentar.  praev. 
p.  38-40. 

Passio  s.  Justi,  Artemii  et  Hone- 
stae  virg.,  martyrum  in  dioec.  Atre- 
batensi  in  Gallia  (temp.  inc.)  au- 
ctore  Jacobo  Malbrancq. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Oct.  VUI. 
p.  371-372  c.  Carpentieri  comment.  praevio 
p.  369-371. 

Elogium  st  Justi  conf.  Cambone  in  Bi- 
turigibus  Galliae  (saec.  UI.)  historicum  in 
AA.  SS.  BoII.  14.  Jul.  lU.  p.  647-648  ex 
Labbe,  bibl.  mss.  U.  p.  410. 

Vita  s.  Justi  episcopi  Lugdunensis 

49 


770 


JUSTUS  —  JUSTINUS 


(t  cca.  390)  in  Aegypti  eremo  au- 
ctore  anonyrao. 

Axisg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Septb. 
I.  p.  373.  374.  --  Vlta  alla  auctore  Con- 
stantio  Lugdunensi  presb ytero  '  ed. 
Suriu.s,  vit.  Sanct.  2.  Septbr.  Stil  gedndert. 

—  *mederhoU  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  374 
-376.  —  Translatlo  s.  J-i  Malmundarium  a. 
900  ap.  Martene,  collect.  ampl.  VI.  p.  833. 
C/.  Stiltingii  commeutar.  praevius  w  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  365-372. 

Elog^um  s  Justi  episc.  Toletani  (f  635) 
histor.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s,  Ben. 
saec.  II.  p.  147-149. 

Miracula  s.  Justi  et  Ciementis  Vo- 
laterrarum  patronorum  cca.  a.  1140 
conscripta. 

Ausg.:  ex  edit.  Aue.  Florentini  Camal- 
dulens.  in  AA.  SS.  BoTl.  5.  Jun.  I.  p.  441 
445.  —  Appendix  ibid.  p.  445-446.  — 
Historia  inventi  saepeque  translati  cor- 
poris  8.  Clementis  ibid.  p.  447-451. 

Vgl.  Uistoria  monasteri!   s,  Justi  et 
Clementis. 

Acta  s.  Justi  et  Pastoris  mart.  a. 
304  Compluti  in  Hispania,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Aug.  II.  p. 
154.  —  Actametrica  ibid.  p.  155.  Cf. 
Boscbii  commentar.  praevius  ihid.  p.  143 
-153. 

Erl.-Schr.:  Morales,  Ambro.».  de,  la  vida,  el 
martirio,  la  invencion  . . .  y  translaciones  de 
los  ....  martire.s  s.  Justo  y  Pastor,  y  . . . . 
triunfo  en  que  fueron  recebidas  sus  s.  reli- 
quia«  en  Alcala  de  Henares.  Alcala  1568. 
4to.  Sehr  seUtn  u.  curios. 

Passio  s.  Justi  pueri  novennis  et 
mart.  Autissiodori  et  Bellovaci  in 
Gallia  a.  287. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  18.  Oct. 
VIII.  p.  338-340.  —  Alterapassio  sec. 
tria  legendaria  Bellovac.  ibid.   p.  340-342. 

—  Translatio  a.  900  Malmundarium  'ap. 
Martene,  coUect.  ampl.  VI.  p.  833-836.  — 
» wiederholt  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  334.  335. 
Cf.  Carpentieri  comment.  praevius  ibid.  p. 
323-337. 

De  s.  JustO  archidiac.  Claromontano  (saec. 
IV.  fin.)  Buckii  sylloge  m  AA.  SS.  Boll. 
21.  Oct.  IX.  p.  72.  73. 

De  s.  Justo   conf. ,    discipulo    s.    Ursiui, 

Erimo  Biturigum  antistite  (14.  Jul.)  elogiuiu 
istor.  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  410. 
De  3.  Justo  episcopo  Alexaudriae  quiuto 
post  H.  Marcum  (f  134)    in  kk.    SS.  Boll. 
6.  Jun.  I.  p.  620.  * 

De  s.  Justo  episc.  Claromontano  (aaec. 
VII.)  Pinu  sylloge  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Sept. 
L  p.  439. 

De  s.  Justo  episc.  Vienoensi  et  mart.  in 


Gallia  (f  178)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai.  U. 
p.  99.  100. 

De  s.  Justo  episc.  Urgelleusi  in  Hispania 
(t  p.  546)  HenHchenii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoII.  28.  Mai.  VI.  p.  773. 

De  s.  Justo,  Flaviano  et  sooiis  XC  mart. 
ut  fertur  Ulcii  in  Pedemontio  (temp.  ino.) 
Carpentieri  synopsis  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Oct.  VIII.  p.  373-378. 

De  H.  Justo  laico  Vicensi  in  Hisp&nia  m 
AA.  SS.  Boli.  28.  Mai.  VI.  p.  774. 

De  s.  Justo  mart.  Constantinopoli  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Jul.  UI.  p.  651. 

De  s.  Justo,  Orontio  et  Fortunato  mart. 
sub  Nerone  ut  fertur,  Lycii  in  provincia 
Hydruntina  Italiae  Pinii  commeutarius  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.    26.  Aug.  V.  p.  764-776. 

De  s.  Justo  sive  Justino  episc.  Argen- 
torati  (saec.  IV.)  Pinii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Sept.  I.  p.  377. 

De  s.  Justo  Trevirensi  conf.  exMoIanoetc. 
in  AA.  SS.  BoU.  14.  Jul.  III.  p.  650. 

De  s.  Justiano  episc.  Vercellensi  in  Italia 
(saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart.  III. 
p.  262. 

De  s.  Justina  et  Zenone  mart.  Tergeati 
in  Istria  (forte  sae(f.  III.)  ex  Ferrario  in 
AA.  SS.  Boll.  1.3.  Jul.  m.  p.  483. 

Translatio  s,  Justinae  martyris  (f  304) 
a  Roma  in  Placentia,  vid.  Acta  ss.  Cypriani, 
Justin, 

Vita  b.  Justinae  reclusae  Aretii 
in  Hetruria  (f  1319)   et  miracula. 

Ausg.:  ex  ms.  Franc.  Redi  in  AA.  SS. 
Boll.  12.  Mart.  II.  p,  243-245. 

Acta  s,  Justinae  virg.  Patavii  in 
Italia,  raart.  sub  Ncrone  vel  Maxi- 
miano,  sublestae  fidei. 

Ausg.:  ex  Mombritio  in  AA.  SS.  Boll.  7, 
Oct.  Ill,  p.  824-826.  Cf.  Buei  commentar, 
praevius  ibid.  p.  790-824, 

Vita  8.  Justini  conf.,  cuius  corpus 
conditum  est  in  vico  Vasconiae  qui 
vocatur  Pertiniacus. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.   p.  579. 

Passio  s.  Justini  novennis  pueri 
martyris  sub  Diocletiano,  in  terri- 
torio  Parisiensi, 

In  .janibisclien  Vcrsen. 
Ausg.:  '  fnUchlich  unt.  Bedas  Namen  in 
dessen  Opera  edit.  Colou.  1688.  UI.  p.  266 
.277.  —  *iciederhoU  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Aug.  I.  p.  34-38.  —  De  trauslatione  s. 
J-i  in  Novam  Corbeiam  ap.  Meibom,  scr. 
rer.  Germ.  I.  p.  769.  770.  Cf.  SoUerii  com- 
mentar.  praevius  in  AA.  SS.  BoU.  I.  c.  p. 
30-34. 

Vita  s.  Justini  philosophi  marty- 


JUSTINUS  —  JUVENTroS 


771 


ris  (t  cca.  170)  a  Petro  Halloix 
S.  J.  fere  ex  ipsius  sancti  scriptis 
coittexta. 

AiLsg.:  iDnaci  1622.  S".  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  April.  II.  p.  108-119. 
—  Vita  b.  J-i  ex  eius  libris  a  Joach.  Pe- 
rionio  collecta  ap.  Surium,  vit.  SS.  13.  April. 
(p.  638-640  ed.  Coion.  1571.) 

Erl.-Schr.:  Account  of  the  life  and  writings  of 

Justin  martyr.  Loudon  1836.  8vo. 
Aub^,  s.  Justine  philosophe  et  martyr.  Th^se 

pr6sent6e   a   la  facult^   des   lettres  a  Paris. 

Orleans  1861.  8vo. 
Gratianus,  Ph.  Chr.,  dissert.  de  memorabili- 

bus  Justini  mart.  historicis  atque  dogmaticis. 

Tubing.  1766.  4to. 
Jnnius,  P.  J.  J.  A.,  dissert.  de  Justino  mart. 

apologeta  adversus  ethnicos.  Lugd.  Bat.  1836. 

8vo. 
Oberthuer,  Fr.,  dissert.  exponens    s.  Justini 

de  praecipuis  religionis    dogmatibus  senten- 

tiam.  Wirceburg.  1777.  8vo. 
Otto,    J.  Chr.  T.,    dissert.    de    Justini   mart. 

scriptis  et  doctrina.  Jenae  1841.  8vo. 
Papebroch,    comment.  praevius  in  AA.  SS. 

BoU.  ).  c.  p.  101-108. 
Rau.    Joa.  Just.,   diatribe  hist.-phil.  de  philo- 

sophia   ss.  patrum  Justini  mart.  et  Atheua- 

gorae.  Jenae  1733.  4to. 
Reuchlin,  J.  J.,  dissertationes  3  de  doctrina 

Justini  mart.  Argentorati  1747.  4to. 
Scbmidt,  J.  A.,  programma  de  theologia  Ju- 

stini  mart.  morali.  Helmstad.  169S.  4to. 
Seiler,  G.  Fr.,  christologia  Justini  mart.  Er- 

langae  1775.  4to. 
Semisch,  C,  Justin  d.  Martyrer;  kirchen-  u. 

dogmengeschichtliche  IVIonographie.  Breslau 

1840-42.  2  vol.  8vo. 
Tamburini,  P.,    analisi    delle  apologie  di  s. 

Giustino  martire.  Pavia  1792.  8vo. 
Zastrau.    D.  Fr.,    dissert.    de    Justini    mart. 

studiis  biblicis.  Vratislav.  1832.  8vo. 

Acta  s.  Justini  presbyteri  marty- 
ris  Romae  a.  259. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Septbr.  V. 
p.  474476.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  470-474. 

De  s.  Justino ,  Charitone ,  Charito  etc. 
mart.  Romae  passis  cca.  167  Papebrochii 
commentar.  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun. 
I.  p.  16-22.  (Confessio  mart.  coram  prae- 
fecto  Rustico  gr.  et  lat.  ibid.  p.  20.  21.) 

De  s.  Justino,  Magno,  Isicio  etc.  in  No- 
vempopulania  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  I. 
p.  47.  48. 

Acta  s.  Justinianieremitae  etmart. 
in  Lemeneia  insula  Angliae  (f  cca. 
800  aut  850)  collectore  Johanne 
Capgravio. 

Ausg.:  ex  eius  legenda  SS.  Angl.  Lon- 
dini  1516.  p.  CCI.  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Aug.  IV.  p.  635.  636.  Cf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  633-635. 

De  s.  Justiniano  conf.  Lemovicis  in  Gal- 
lia  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jul.  IV.  p.  172. 

Vita  s.  Juttae  sive  Ivettae  inclu- 
sae  Huyi  in  territorio  Leodiensi  au- 


ctore  Hugone  Floreffiensi  ca- 

nonico  (cca.  1230.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p. 
863-887. 

Vita  s.  Juttae  viduae  solitariae 
Culmzae  in  Prussia  (f  1264.) 

Ausg.:  ex  Polonico  Freder.  Schembek 
J.  S.  interprete  Joanne  Snini  Polono  in 
AA.  SS.  BoU.  5.  Mai.  Vn.  p.  604-613.  Cf. 
Papebrochii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
602-604. 

De  s.  Juvato  culto  tamquam  mart.  non 
pontifice  in  Britannia  minori  (terap.  inc.) 
Buckii  syUoge  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Octbr. 
IX.  p.  908. 

De  s.  Juvenale  conf.  Fossani  in  Pede- 
montio,  cuius  corpus  ibidem  per  4  saecula 
creditum  est  s.  Juvenalis  episc.  NarniensiSj 
Papebrochii  dissertatio  in  AA.  SS.  BolL 
3.  Mai.  L  p.  406-422. 

De  s.  Juvenale  martTre  in  AA.  SS.  BoU. 
7.  Mai.  IL  p.  137. 

De  s.  Juvenaie  patriarcha  Hierosol.  Bo- 
schii  comment.  historicus  in  AA.  SS.  BoU. 

2.  Jul.  Vn.  append.  p.  855-863. 

Vita  s.  Juvenalis  episcopi  Narni- 
ensis  in  Umbria  (f  376.) 

Ausg.:   ex  variis  mss.   in  AA.    SS.  BoU. 

3.  Mai.  L  p.  387-390.  —  Sequentia  ibid. 
p.  390.  —  Ablatio  et  relatio  corporis 
saec.  IX.  ibid.  p.  390-393.  —  Homilia  in 
dedicatione  ecclesiae  s.  Juven.  ibid.  p.  393. 
—  Miraculum  a.  1233  patratum  ibid,  p. 
394-396.  —  Excerpta  ex  statutis  Nar- 
niensibus  factis  sub  pontificatu  Gregorii 
XI  ibid.  p.  396-398.  —  Elevatio  ultima 
ex  authenticis  instrumentis  PauU  Buccia- 
reUi  episc.  Narniensis  ibid.  p.  398-406. 

De  s.  Juveniano  Magno  conf.  Eystadii 
in  Germania  SoUerii  notitia  m  AA.  SS.  BoU. 
13.  Jul.  m.  p.  485-487. 

Acta  s.  Juventini  et  Maximi  mar- 
tyrum  Antiochenorum. 

Ausg. :  ex  homilia  40.  s.  Joh.  Chrysostomi 
interprete  Frontone  Ducaeo  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Janr.  U.  p.  619-621. 

De  s.  Juventino  archidiac.  apud  Tadi- 
nates  in  Umbria  (saec.  VII.  IX.  aut  X.) 
Pinii  syUoge  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Aug.  VI. 
p.  485. 

De  s.  Juventio,  Cyriaco,  Exuperantio  et 
Heraclia  mart.  Romae  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Jun.  I.  p.  43. 

De  s.  JuventiO  martyre  Roma  in  GaUias 
translato,  ex  monumentis  monasterii  Casae 
Dei  dioec.  Ebroicensis  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Jun.  I.  p.  44-47. 

De  s.  Juventio  sive  Eventio  episc.  Tici- 
uensi  iu  ItaUa  (saec.  U.)  BoUandi  com- 
49* 


772 


JUVINUS  —  KAROLUS 


mentarius  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr. 
II.  p.  152-155. 

Vita  8.  Juvini  conf.  =  Vita  s.  Jovini  conf. 

Acta  s.  Ivani  eremitae  Bohemi  in 
dioec.  Pragensi  (init.  saec.  X.)  au- 
ctore  Bohuslao  Balbino  S.  J. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jun.  IV. 
p.  824-828.  —  Vita  alia  auctore  anonymo, 
ap.  Dobner,  monumenta  II.  p.  60-68.  — 
Vita  alia  auctore  Matthaeo  Ferd.  de  Bi- 
lenberg.  (Pragae)  1656.  kl.  4». 

Erl.-Schr.:  Frind,  A.,  Kiroheugeschichte  BBh- 
mens.  Prag  1862.  gr.  8vo.  I.  p.  12-14  {nach 
Dobner). 

Vita  Ivonis  episcopi  Carnotensis 
(f  1117)  auctore  Johanne  Fron- 
tone,  academiae  Paris.  cancellario, 
♦canon.  reg.  S.  Genovefae. 

Handschr.;  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodley. 
1216. 

AtLsg. :  *■  zusammen  mit  J.  Frontonis  epistol. 
et  dissert.  ecclesia.st.,  calendar.  Roman.  no- 
tis  illnstrat.,  c.  praef.  J.  A.  Fabricii.  Ham- 
burg.  1720.  8".  —  ^fruher,  ante  Ivonis  oper. 
Paris.  1647.  fol.  —  *  c.  Henschenii  obser- 
vatt.  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Mai.  V.  p.  *248 
-*253.  Cf.  VII.  p.  820.  —  *  Fabricius'  Ausg. 
toiederholt  Veronae  1733.  8». 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  205. 


L'esprit  d'Yve  de  Chartres  dans  la  cundaits 
de  Ron  dioc6He  et  daus  la  cuur  de  France  et 
de  Rome.  Parig  1701. 
(Szerdahely,   Geo.  Al.)  Sanctus  Yro  iuri»- 
cou.sultorum    patronus    sermone    panegyrico 
.  . .  celcbratus.  Budae  1784.  8vo. 
Vgl.  Epistolae  Ivonis. 
Ivo. 

Vita  s.  Ivonis  episcopi  Persae  et 
trium  ss.  sociorum  (saec.  VII.)  in 
Anglia  depositorum  auctore  Gos- 
celino  monacho  (f  1098.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun.  II.  p. 
288-292.  —  Miracula  ex  Capgravio 
ibid.  p.  292. 

Vita  s.  Ivonis  presbyteri  Trecorii 
in  Britannia  Armorica  (f  1303.) 
Summarium. 

Ausg.  :  ex  ms.  processu  compil.  anno  28. 
post  mortem  sancti  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
Mai.  IV.  p.  538-641.  —  Processus  for- 
matus  a.  27.  k  morte  sancti  ibid.  p.  541- 
577.  —  Appendix  de  canonizatione  s. 
I-is  etc.  ibid.  p.  577-581.  —  Vlta  polliior 
auctore  Mauritio  Gaufridi  ord.  praed. 
(cca.  1364)  ex  ms.  ibid.  p.  581-608.  —  A  p  - 
pendix  de  reliquiis  s.  Ivonis  in  Belgio 
ibid,  p.  608-613.  —  Testamentum  ibtd. 
VII.  p.  817. 

Erl.-Schr.:  Papebroch,  comment.  praevius  iMd. 
p.  537. 
Quetif,  8cript.  ord.  praedic.  I.  p.  846. 


K. 


Vita  s.  Kaddroae  abbatis,  vid.  Vita  s.  Ca- 
droae  abb. 

Vita  Karoli  abbatis  Viilariensis  VIII. 
in  Brabantia  (saec.  XIII.)  auctore 
monacho  Villariensi  anon. 

Ausg.:  ex  ms.  Vallis-Rubeae  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Janr.  II.  p.  976-980. 

Vita  Karoli  Boni  comitis  Flandriae 

(f  1121)  auctore  coaetaneo  Wal- 
tero  s.  Galtero  archidiacono  Ter- 
vannensi  {Therouenne.) 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  535. 

Ausg.:  'Lutet.  Paris.  1615.  8".  sumptibus 
Cramoisy  (edid.  Jac.  Sirmondus.)  In  dieser 
Ausgabe  fehlen  mehrere  Worter.  —  *  die- 
aelben  erquiizte  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Mart.'l.  p.  163-179.  —  » ed.  Kopke  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  537-561.  —  Bruch- 
stiicke  '  ap.  Bouquet,  recueii  XIH.  p.  334. 
—  *  wiederholt  ap.  Langebek,  script.  rer. 
Danic.  IV.  p.  70.  78.  196.  206.  234. 


Galbertus    Brugensis 

notarius  (cca.  1129):  Passio  Karo- 
li  comitis  Flandriae. 

Handsckr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  536. 

Ausg. :  '  vollstlindiy  in  AA.  SS.  Bolland. 
2.  Mart.  I.  p.  179-219.  —  .*  wiederholt  ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV.  p.  112-192. 
—  *  zum  Theil  ap.  Bouquet ,  rec.  XIII.  p. 
347-391.  —  *ganz  ed.  Kopke  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  561-619.  —  Bruchstiicko 
'  ap.  Duchesne,  histoire  genealog.  des  mai- 
sons  des  Guines  etc.  Preuves.  p.  70.  — 
*  ed.  01.  Vredius  m  genealogia  Flandriae. 
Brugis  1642.  p.  149.  151. 

Uebers. :  franzosisch  '  ed.  G  u  i  z  o  t  in  Col- 
lection  des  mtimoires  VIU.  p.  237-433.  — 
*par  Delepierre  etPerneel  in  Histoire 
du  regne  deCharles-le-Bon.  Bruxellesl830. 8*. 

—  Epitapbla  antiqua  '  a  Jac.  Meiero  ex 
ms.  edita  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  220.  —  *ap. 
Langebek  1.  c.  p.  216.  —  Passlo  Karoli 
comitis  Flandriae  auctore  anonymo  [(t.  e. 
Christ.   Petrif)    Handschr.:    existirt   keine 


KAROLUS  —  KEYNA 


773 


mehr]  '  ed.  cnm  Vita  s.  Canuti  auct.  Ael- 
notho  Hvitfeld.  Hafniae  1602.  8".  —  *  zu- 
savimen  mit  derselhen  Vita  s.  Canuti  ed. 
Meursius.  Hafniae  1631.  4».  p.  77-92.  — 
'  wiederholt  in  Meursii  historia  Danica. 
Florentiae  1746.  fol.  —  *  ap.  Langebek, 
scr.  rer.  Danic.  cum  Magnaei  lectionibus 
IV.  p.  71-77.  —  »ed.  Kopke  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  619-623.  —  Rhythmus  an- 
tiquus  de  nece  Caroli  Boni  '  ex  ms.  Jac 
Sirmondi  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p 
219.  220.  —  *ex  ms.  ap.  Martene,  collect 
ampl.  VL  p.  1133-1138.  —  ^wiederholt  ap 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV.  p.  212-216. 

Erl.Schr.:  Commentarius  praevius  inAA.  SS, 

BoU.  1.  c.  p.  152-162. 
Deleplerre,  J.  O.  et  J.  Pemeel,  histoire  du 

rfegne  de  Charles  le  Bon,  prdc^d^e   d'un  re- 

Bumd  de  Thist.  de  Flandres.  Bruxelles  1830, 

8vo. 
Gooris,  het  leven   en  martelie  van  den  H 

Carolus  Bonus,  graeve  van  Vlaenderen,  zone 

van  den  H.  Canutus,  koning  van  Denemar 

ken.  Antwerpen  (1628).  4to. 
Mantissa  ex  variis  auctoribus  ad  acta  s.  Ca 

roli  Dani  ap.  I.angebek  I.  c.  p.  193-216. 
Wegener,  C.  F.,  Om  Carl  Danske,  greve  af 

Flandem.  Kjobenbavn  (1839).  4to. 
Wind  ,  bibliothek  der  Nederlandsche  gescbied- 

schrijvers  p.  25. 

Vita  Karoli  Magni  imperatoris  auctore 
Einhardo,  vid.  Einhardus. 

Vita  Karoli  Magni  auctore  Notkero  = 
Monachus  Sangallensis. 

Vita  Karoli  Magni  imp.  (apud  Pithoeum 
et  ap.  Schilter),  descripta  ut  videtur  magna 
ex  parte  a  monacho  coenobii  Engolismensis 
s.  Eparchisili,  vid.  Ademarus  Cabannensis. 

Vita  Karoli  Magni  imp.,  ex  anna- 
libus  plebeiis  sive  Loiselianis  ab 
incerto  quidem  auctore,  sed  coae- 
taneo  ut  videtur  composita. 

Enthalt  viele  Fehler.  Zu  unterscheiden  von  der 
vorhergehenden  Vita. 

Ausg.:  nunc  primum  edita  ap.  Duchesne, 
scr.  hist.  Franc.  H.  p.  50-67.  —  De  trans- 
latione  s.  Caroli  Magni  imperatoris  a. 
1155  in  kA..  SS.  BoU.  28.  Janr.  H.  p. 
888.  —  D  i  p  1 0  m  a  Frederici  I  imp.  de  ele- 
vatione  et  canonizatione  s.  Caroli  Magni 
{unecht)  '  in  Henrici  de  Hervordia  chro- 
nico  ed.  Potthast  p.  45-47.  —  *ap.  P.  de 
Beeck,  Aquisgranum.  Aquisgr.  1620.  4".  p. 
344.  —  » in  AA.  SS.  Boll.  28.  Janr.  II.  p. 
888-890.  —  «ed.  A.  Miraeus,  fasti  Belgici. 
—  Miracula  s.  Caroli  Magni  imperatoris 
ex  ms.  Corsendoncano  in  AA.  SS.  Boll.  28. 
Janr.  IL  p.  890.  891.  —  Versus  de  Ca- 
rolo  M.  rege  Francorum,  ex  libro  evange- 
liorum,  quem  iussu  ipsius  Caroli  descripsit 
Godescalcus  a.  788  ad  opus  ecclesiae  S. 
Saturnini  Tolos.,  ap.  Duchesne,  hist.  Franc. 
script.  II.  p.  186. 

Vita  Karoll  IV  imperatoris  (1316 
— 1346)  ab  ipso  Karolo  conscripta. 

In  ihrerArt  einzige,  ibremGehalt  nachtiusserst 


wichtige  Selbstbiographie.  ErgKnzt  den  Petrus 
Zittav.  («.d.)  Von  Bene  ssius  Krabice  fast  ganz 
abfreschrieben  im  4.  Buche  seiner  Chronik. 

Handschr.:  Wien,  4  verschiedene ,  vid. 
Pertz'  Archiv  II.  p.  454. 

Ausg.:  '  ed.  R.  Reineccias  in  Chronicon 
Hierosolymitanum  i.  e.  de  bello  sacra  hi- 
storia.  Helmstadii  1584.  4«.  11.  p.  14-39. 
Sehr  selten.  —  *  iciederholt  ap.  Freher,  scr. 
rer.  Bohem.  p.  86-107.  —  *  ap.  Bohmer, 
fontes  I.  p.  228-270. 

Uebers. :  bohmisch :  *■  ed.  Ambros.  v.  Ot- 
tersdorf.  Olmiitz  1555.  8».  —  »ed.  Fr. 
Tomsa.  1791. 

Erl.Schr.:  Bohmer,  regesta  Ludov.  Bav.  p.  IX. 

Neumann,    iiber  Kaiser  Karl  IV.  als  Schrift- 

steller,  —   in  Neues  Lausitzisches  Magazin. 

XXVI.  Bd.  1.  Heft  {auch  besonders  ahgedruekt). 

Palacky,  Wiirdigung  bohmischer  Geschicht- 

schreiber  p.  298. 
Weech,  Fr.  v.,  Kaiser  Ludwig  der  Bayer  u. 
Konig  Johann  von  Bohmen.    Munchen  1860. 
8vo.  p.  84-87.    Bespricht   das   Verhdltniss    des 
Benessius  Krabice  zur  Vita  Karoli  IV. 

De  s.  Karolomanno  duce  Francorum  et 
monacho  Casinensi  (f  755.  17.  Aug.)  elo- 
gium  hist.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  123-129. 

Vita  s.  Katharinae  • . . . ,  vid.  Vita  s.  Ca- 
tharinae. 

Acta  s.  Keivini  =  Acta  s.  Coemgini. 

Vita  s.  Kellaci  episcopi  in  Hiber- 
nia  (t  cca.  600). 

Ausg.:  ex  ms.  Hibernico  latine  versa  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  I.  p.  104-107. 

De  s.  Kenelmo  puero  mart.  a.  819  in 
Winchelcumbensi  monasterio  in  Anglia  in 
KA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p.  297-302. 

De  V.  Kenewaldo  episc.  Wigorniensi  (f 
957)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  236. 

De  s,  Kennocha  virg.  in  Scotia  (f  cca. 
1007)  in  AA.  SS.  BoUand.  13.  Mart.  H. 
p.  338. 

Vita  s.  Kentigerni  Glascuensis  epi- 
scopi  auclore  s.  Asapho  abbate 
Elguensi  atque  inde  episcopo  (cca. 
590.) 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  L  p.  816 
-821  ex  Joa.  Capgravio.  Cf.  p.  815. 

Vita  s.  Kessogi  episcopi  in  Sco- 
tia  (saec.  VI.)  Initium. 

Ausg.:  ex  breviar.  Aberdonensi  in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Mart.  II.  p.  36. 

Vita  s.  Ketilli  (t  1151)  Viburgen- 
siiun  in  Dania  olim  patroni,  et  mi- 
racula  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan.  IV. 
p.  425-443. 

Brl.Schr.:  SoIIerius,  sylloge  de  s.  K  o  i»  AA. 
SS.  Boll.  U.  .Tul.  ITI.  p.  241-244. 

Vita  s.  Keynae  virg.  in  Brechinia 


774 


KIARA  —  KUNEGUNDA 


Walliae  comltatu  (saec.  V.).  Ex 
Capgravio. 

Ausff. :  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Oct.  IV.  p. 
276.  277. 

Vita  s.  Kiarae  virg.  in  Momonia 
in  Hibernia  (f  cca.  680)  auctore 
Colgano. 

Ausy. :  m  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct.  VII.  2. 
p.  952.  C/.  commentar.  praevius  ibid.  p. 
950.  951. 

Vita  s.  Kierani  et  s.  Cartachi 
eius  discipuli,  episcoporum  et  ab- 
batum  Sagiriensium  in  Ossoria  Hi- 
bemiae  provincia  (f  cca.  540). 

Ausg. :  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Mart.  I.  p. 
394-399.  Cf.  p.  901  et  comment.  praevius 
ibid.  p.  389-394. 

De  s.  Kierano  seu  Querano  abbate  Cluain- 
Mic-Noisensi  in  media  Hiberniae  provincia 
(t  548)  Suyskenii  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Septbr.  m.  p.  370-383. 

Vita  s.    Kiliani    apostoii    Franciae 

orientaiis  et  episcopi  Wirziburgen- 
sis  et  sociorura  eius  vel  passio  (f 
689):  ,Fuit  vir  vitae  venerabilis.' 

iRt  die  altere  und  einfachere  Vita:  wird  ge- 
wohnlich  dem  Egilward,  Verfasser  der  Vita  s. 
Burchardi  im  12.  Jahrhundert  zugeschrieben,  jedoch 
ohne  allen  Grund.  Verfasst  im  10.  11.  Jahrh. 

Handschr.:  Coln,  VI.  21.  mbr.  sec.  XV. 
f.  197'.  —    Erfurt,  8».  No.  15.  mbr.  sec. 

XII.  Vit.  St.  —  St.  Gallen,  Stiftsb.  No. 
566.  —  London,   brit.  Mus.  Harley.  sec. 

XIII.  2801.  149.    —    Paris,   k.  Bibl.   sec. 

XIV.  Colb.    No.  5278.  57. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s,  Ben. 
II.  p.  991-993.  —  'ed.  Canisius,  lect.  antiq. 
m,  1.  p.  180  (ed.  nov.  IV.  p.  625.)  —  »m  AA. 
SS.  Boll.  8.  Jul.  U.  p.  612-614.  —  Vita  alia: 
,Beatus  Kilianus'  [Ueberarbeitung  oder  In- 
terpolaiion  der  vorheryehenden  viit  vielen 
uillkiirlichen  Ausfiihrungen.  { Ilandschr. : 
Carlsruhe,  No.  69.  VII.  18.  mbr.  sec. 
XI.  fol.  f.  76.  —  Coln,  VI.  21.  mbr.  sec. 

XV.  fol.  209.  —  Erfurt,  8«.  No.  15.  mbr. 
•sec.  XII.  Vit.  SS.)]  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  8. 
Jul.  IV.  p.  131,  aber  nach  aeiner  Art  mit 
Umformung .  —  '  ed.  Nic.  Serrarius  mit 
Noten :  S.  Kiliani  Franc.  or.  apostoli  gesta. 
Wirceburg.  1598.  4".  —  »m  dessen  opusc. 
theologic.  Mogunt.  1611.  fol.  —  ^vnederholt 
ap.  Ludewig,  script.  Wirceburg.  p.  966-993. 
—  *  aus  bessern  Handschriften  ed.  Canisius, 
lect.  antiq.  II.  p.  628  (•  ed.  2da.  m.  l.  p. 
174.  —  '  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul. 
II.  p.  614-619.  —  Vlta  metrica  auctore 
Johanne  de  Luterbech,  monacho  S. 
Stephani  Wirziburgensis  (cca.  1450)  ap. 
Gropp,  scr.  rer.  Wirciburg.  I.  p.  795-800. 

Krl.Schr.:  Gropp,  Ign.,  Leben.tbeschrelbuDg 
deren  h.  Kiliani  Biscboffens  und  de.ssen  Oe- 
eellen  Colonati  Prieaters,   Totnani  Discons 


MSrtyrorn  n.  crsten  Aposteln  do»  Franken- 

landes.  Wirt7,bnrg  1738.  4to. 
Kettberg,  Deutschlands  Kirchcngescbichte  II. 

p.  303-307. 
Reuss,  monumenta  Kilianea.  Herbipoli  1844. 
Rion,   J.,    Leben   u.  Tod   dcs  heil.  Kilian  u. 

seiner  GefShrten.  Aschaffenburg  1834.  8vo. 
Sollerius,  commcntariUH  pracvlus  tn  AA.  SS. 

I.  c.  p.  599-612. 
Stalin,  wirteinbergische  GeKchichte  I.  p.  167. 

De  s.  KinebupgaetKineswithavirginibus, 
filiabus  Pendae  Merciorum  regis  et  harum 
consanguinea  Tibba  sive  Tilba  Petroburgi 
in  Anglia  (saec.  VII.)  commentarius  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I.  p.  441-447. 

De  s.  Kinedeo  eremita  conf  in  Wallia 
(saec.  VI.)  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Aug.  I.  p.  69. 

Vita  b.  Kingae  seu  Kunegundis 
ducissae  Poloniae,  ord.  s.  Clarae 
apud  antiquam  Sandecz  in  palati- 
natu  Cracov.  (f  1292)  auctore  Jo- 
hanne  Longini  (vulgo  Dlugos) 
canon.  Cracov. 

Ausg.:  ex  antiq.  ms.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Jul.  V.  p.  669-747.  —  Miracula  re- 
centiora  ab  a.  1532  ex  processu  inquisitioniB 
ms.  ibid.  p.  747-783.  Cf.  Boschii  comment. 
praevius  ibid.  p.  661-668. 

Vita   s.    Kunegundae   imperatricis 

(f  1040),  uxoris  Heinrici  II  et  mi- 
racula  auctore  anonymo. 

Geschrieben  nach  1199.  Erlilt  verschiedene 
Wandelungen ;  wurdebaldabgekiirit,  bald  vermehrt. 

Handschr,:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  790. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  II.  p.  60. 
Mit  Weglassung  der  meisten  Wunder.  — 
*  zuerst  vollstandig  und  echt  ed.  Waitz  ap. 
Perta,  mon.  scr.  IV.  p.  821-828.  —  Vita  alia 
auctore  anonymo  [ist  eine  Bearbeitung  der 
vorhergehenden  Vita.  ( Handschr. :  M  ii  n  - 
chen,  Wien  e<o.,  md.  Pertz,  raon.  scr.  IV. 
p.  790.  791)]  'ap.  Gretser,  divi  Baraber- 
gens.  Ingolstad.  1611.  4».  p.  107.  —  *  in 
eius  oper.  X.  p.  551.  —  *  ap.  Ludewijr, 
script.  Bambergens.  I.  p.  345.  —  *  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Mart.  I.  p.  272-278.  —  »ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu.  saec.  VI.  1.  p.  456 
465.  —  Die  der  Vita  voraufgehenden  Verse 
und  der  prologus  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  790.  not.  43.  —  Bulia  Innocentii  III  de 
s.  Kunegundis  canonisatione  '  ap.  Gretser 
1.  c.  —  »  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  281.  282. 
—  » ap.  Mabillon  I.  c.  p.  465-468.  —  Mlra- 
cula  s.  Cunigundis  varia  ex  apogr.  Bam- 
berg.  a  Gretsero  edita  repctita  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  278.  280.  —  Appendix 
ex  vita  Bruxellis  a.  1484  excusa  ibid.  p. 
280.  281. 

Erl.-Schr. :  C  o  ro  m  e  n  t  a  r  i  u  s  praevius  ibid.  p.  266 

-272. 
Crammer,  Anl.,  admiranda  vita  s.  Henrici  et 

H.  Cunegundis,  Bojariae  dncum.  Aag.  Vindel. 

1770.  8vo. 


KUNEGUNDIS  —  LAMBERTUS 


775 


Cnster,  Nonnos.,  dye  legend  vnd  leben,  vid. 

Vita  Heinrici  11  imp.  Erlaeuiergsschr. 
Lautensac  k,  F.  G.,  (C.  S.  Schurtzfleisch) 

innocentia    Kunegundis    Henriei   II   nxoris. 

Vitembergae  1700.  4to.  8  BldUer. 
Mabillon,  observationes  praeviae  in  AA.  SS. 

o.  s.  Ben.  1.  c.  p.  451-456. 
Noel,  A.  O.,  Leben  der  heil.  Kunigunde  von 

Luxemburg,  Kaiserin  v.  Deutschland.  Luxem- 

burg  1857.  12mo . 
Rion,  J.,  das  h.  Kaiserpaar   oder  Leben  und 

Thaten  des  h.  Heinrichs  u.  der  h.  Kunigunde. 

Bamberg  1832.  8vo. 
Wattenbach,    Deutschlands    Geschichtsquel- 

len  p.  394. 

Vita  b.  Kunegundis  ducissae  Poloniae  s= 
Vita  b.  Kingae. 


Processus  de  s.  Kunigunde,  Mech- 
tunde,  Wibrande  et  Chrischona  seu 
Christiana  virg.  peregrinis  in  Con- 
stantiensi  Aleraanniae  dioecesi. 

Ausg.:  '  s.  1.  (Basileae  circa  1504).  4*. 
goth.  unt.  d.  Tit. :  Processus  habitus  occa- 
sione  translat.  et  elevationum  ss.  virg. 
Kuneg.,  Mechtildis  et  Vuibrandis  in  eccle- 
sia  Eichsel,  Constant.  dioec.  —  *  ex  editione 
Colon.  Herm.  Crombachii  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Jun.  m.  p.  117-139.  —  Legenda  ex 
praemisso  processu  coUecta  ihid.  p.  139-142. 
CJ.  Papebrochii  commentar.  praevius  ihid. 
p.  114-116. 


L. 


De  s.  Lactino  abbate  in  Hibernia  (f  622) 
in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart.  m.  p.  31-33. 

Vita  b.  Ladislai  Gielnovii  ord.  fratr. 
min.  (t  1505)  Warsaviae  in  Polo- 
nia  auctore  Vincentio  Moraw- 
ski  ord.  minor.  Polono.  Libri  3. 

Au8g. :  •  unt.  d.  Tit. :  Lucerna  perfectionis 
christ.  sive  vita  etc.  Varsaviae  1663.  kl.  4". 
—  *tviederholt  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  L 
p.  561-616. 

Vita  s.  Ladislai  regis  Hungariae, 
Varadini  in  Transsilvania  (f  1096). 

Ausg.:  '  ex  edit.  Cracoviensi  *in  AA. 
SS.  BoU.  27.  Jun.  V.  p.  317-319.  —  » ap. 
Endlicher,  rer.  Hung.  mon.  p.  235-244.  — 
Vlta  alla  ex  Ant.  Bonfinii  rer.  Hungar. 
dec.  1.  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  319-327. 

Erl.Schr.:  Janning,   comment.  de  capite  s.  L-i 

in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  VI.  1.  p.  261-263. 
Papebroch,    commentar.    praevius   ibid.    V. 

p.  315-317. 
Pray,  G.,  dissertatio  hist.-crit.  de  s.  Ladislao 

Hungariae  rege.  Posonii  et  Cass.  1774.  4to. 
diatribe  in  dissertationem  hist.-crit.  de  s. 

Ladislao    Hungariae    rege    ab    A.    Ganoczy 

conscriptam.  Posonii  1777.  4to. 

Vita  s.  Laeti  Mixiacensis  mona- 
chi  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ed.  Joh.  a  Bosco,  bibl.  Floriac. 
II.  p.  254.  —  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  5.  Nov. 
p.  161. 

De  s.  Laeto  puero  mart.  Pruvini  in  Bria 
Galliae  sylloge  m  AA.  SS.  BoU.  2.  Jul. 
Vn.  append.  p.  865. 

Vita  b.  Lamberti  canoniae  reg. 
Novi-Operis  {Neuwerk)  iuxta  Halas 
Sax.  primi  praepositi,  auctore  ano- 
nymo. 

Auay.:  ap.  Schannat,  vindem.  liter.  II. 
p.  68-72. 


Vita  s.  Lamberti  episcopl  Lugdu- 
nensis  ex  abbate  Fontanellensi  (f 
667)  auctore  monacho  Fontanell. 
Ludowico  Pio  imperante  (Aigra- 
do.) 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  14.  Apr.  p. 
216.  —  *  ap.  d'Achery,  spicileg.  IH.  —  *in 
AA.  SS.  Boll.  14.  April.  II.  p.  216-218.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IH. 
2.  append.  p.  462-465.  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  584.  —  Analecta  ex 
actis  SS.  Ansberti,  Herraelandi,  Eremberti 
et  Condedi  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  218 
-220. 

Vita  s.  Lamberti  episcopi  Venci- 
ensis  in  Gallia  (f  1154)  auctore  co- 
aevo  et  oculato. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BolJ.  26.  Mai. 
VI.  p.  458-460  c.  Henschenii  commentar. 
praevio. 

Vita  s.  Lamberti  sive  Landeberti 
sive  Lantberti  sive  Landiberti  Le- 
odiensis  s.  Traiectini  ad  Mosam  epi- 
scopi  et  raartyris  (635 — 696)  auctore 
Godescalco  canonico  Leodiensi 
(f  cca.  770):  ,GIoriosus  vir  Lant- 
bertus.' 

Stil  ziemlich  roh;  glaubwiirdig. 

Handschr.:  St.  Gallen,  Stiftsbibl.  No. 
551.  —  Leipzig,  Rath.sb.  mbr.  sec.  XII. 
Rep.  II b.  58.  —  Paris,  k.  Bibl.  St.  Mart. 
mbr.  sec.  XI.  No.  108;  —  St  Germ.  No. 
1045.  mbr.  sec.  VIII. 

Ausg. :  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  I.  2.  p. 
172-189  (ed.  nov.  II.  p.  138).  —  "  ed,  Su- 
rius,  vit.  Sanct.  17.  Septbr.  —  *  ap.  Cha- 
peaville,  gesta  pont.  Leodiens.  I.  p.  321. 
—  *  ap.  Mabillon,  AA-  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 


776 


LAMBERTUS  —  LANDRADA 


m,  1.  p.  69-76.  —  *tDiederh6U  in  AA.  8S. 
Boll.  17.  Septbr.  V.  p.  574-681.  —  «ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  script.  I.  p.  674.  — 
'Au.^^zng  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  696.  — 
Vita  alia  aiictore  Nicolao  S.  Mariae  et 
S.  Lamberti  Leod.  eanon.  (f  cca.  1120) 
'  ap.  Chapeaville  1.  c.  p.  371-409.  —  *  wie- 
derholt   in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.   p.  602-617. 

—  Vita  aiia  auctore  Sigeberto  Gem- 
blacensi  (tourde  friiher  und  auch  vom 
Herausgeher  fUlschlich  deni  Beinerua  mo- 
nachus  Leodiensis  beigelegt)  '  ap.  Cha- 
peaville  1.  c.  I.  p.  411-434.  —  *  wicderholt 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  589-602.  —  Vita 
alia  auctore  Stephano  (901-920)  epiecopo 
Leodiensi  ( Ueberarbeitung  der  alten  Vita ) 
'  etf.  Surius,  AA.  SS.  17.  Septbr.  V.  p.  289. 

—  'ap.  Chapeaville  1.  c.  I.  p.  350  370.  — 
*  tciederholt  u.  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
c.  p.  581-589.  —  Miracula  et  translatio  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec,  III.  1. 
p.  78-81.  —  Appendix  de  aliis  L-i  mira- 
culis  et  translationibus  ibid.  p.  82-84.  — 
Reinerus  monachus  Leodiensis:  Sermo  de 
adventu  reliquiarum  s.  Lamberti  Roma 
Leodium  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  IV.  3.  p. 
121-129.  —  Reinerus  monachus:  Trium- 
phale  Bullonicum  prosaice  in  5  libris  {eine 
iceitere  Ausjuhrung  des  folgenden  triumphus) 
ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  IV.  3.  p.  129.  — 
Trlumphus  s.  Lamberti  de  castro  Bulonico 
(Bouillon)  a.  1141  ap.  Chapeaville  1.  c.  II. 
p.  577-602.  —  Triumphus  s.  Lamberti  in 
Steppes.  1213  (auctore  Hirnando  sive 
Firnando  canon.  Leod.  cca.  1220),  Ust 
eigentUch  das  3.  Buch  der  Vita  s.  Ottiltae 
Leodiensis  et  filii  eius  Johannis  abbatuli;  s. 
Bohmer,  reg.  imp.  p.  LXXII\  ap.  Chapea- 
ville  1.  c.  n.  p.  603-640  ohne  Namen  des 
Verfassers. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romischen  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  259. 

I>uboac  de  Montandrd,  le  courtisan  chr6- 
tien,  imniolld  en  victime  d'^tat  a  la  passion 
de  la  cour,  ou  s.  Lambert,  ^veque  de  Ton- 
pres  et  martyr  sacrifl^  ponr  les  int^rgtg  de 
rhonneur  conjugal  ....  Li^ge  1657.  4to. 
324  pag. 

Hirsch,  S.,  de  vita  et  scriptis  Sigeberti  p. 
2>?8.  handtlt  iiber  die  verschiedenen  Seeeruionen 
dieaer  Vita. 

Lamberto  deZaragoza,  digsertacion  hist.- 
crit.-apologPtica  liobro  la  Tida  y  martirio  de 
S.  Lamberto.  I'amplona  s.  a.  kl.  4to.  I26pa^. 

Observationes  de  cansa  et  anno  martyrii 
s.  L-i  ac  loco  eius  sepnlturae  ap.  Mabillon, 
AA.  8S.  0.  s.  Ben.  saec.  IIL  1.  p.  76-78. 

Observationes  praeviae  ibid.  p.  67  69. 

Rettberg,  DeutschlandsKirchengeschichtc  1. 
p.  558. 

Roberti,  Joh.,  vita  s.  Lambcrtt  martyris, 
episcopt  Tungrensls,  Leodiensis  civitatig 
. .  .  divi  tntelaris.  Leodii  1633.  8vo. 

(SlusiUH,  Ren.  Fr.)  De  tempore  et  causa 
martyrii  s.  Lambcrti  Tungrensis  cpisc.  dia- 
triba  chronolog.  et  histor.  Leodil  lfi7!>.  8vo. 

Strlcker,  coramentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  I.  c.  p.  518  578. 

VisBchers,  P.,  levcnsschets  v»n  den  h.  Lam- 
bertug,  bisschop  van  Ma^tricht,  Mechelen, 
Hanicq  1839.  12mo. 

VoKel,  Ratherius  von  VeroD«  I.  p.  24. 


Wattenbaeh,  DenUcblandg  Oescbiehtoqnel- 

len  p.  190.  405. 

De  s.  Lamberto  agricola  mart.  Caesar- 
augustae  in  Hispania  in  AA.  SS.  Boll.  16. 
April.  II.  p.  413-415. 

De  8.  Lamberto  et  Bellerio,  s.  Gisleni 
discipulis  (f  cca.  700)  in  AA.  88.  Boll.  9. 
Oct.  IV.  p.  1038. 

Vita  8.  Landeberti  =  Vita  s.  Lamberti. 

Vita  s.  Landelini  abbatis  LaubS' 
censis  {Lobbes)  et  Crispinensis  {St. 
Crispin  bei  Valenciennes ,  f  G87) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  •  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  15.  Jun. 
—  *  besser  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IL  p.  873-877.  —  » in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Jun.  U.  p.  1064-1067.  —  «Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  524,  —  Vlta  alla  et 
priori  forte  antiquior  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 
p.  1067.  1068.  —  VKa  alla  auctore  Phi- 
lippo  Harveng  de  Eleemosyna  abbate 
Praemonstr.  (f  p.  1180)  in  Philippi  operib. 
ed.  Nicol.  Chamart.  Duaci  1621.  fol.  p.  773 
-778.  —  Appendix  ex  vita  galHce  im- 
pressa  a.  1636  in  AA.  SS.  BoUand.  1.  c. 
p.  1068. 

De  8.  Landerico  epiec.  Parisiensi  (saec. 
Vn.)  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jun.  H.  p.  292 
-294. 

De  s.  Lando  mart.  Hortae  in  Italia  (forte 
saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mai.  H.  p. 
49.  Cf.  p.  797.  —  Miracula  ibid.  VU. 
p.  601. 

Vita  s.  Landoaldi  arohipresbyteri 
(f  667)  auctore  Harigero. 

Geschrieben  !>80.  Bisher  vyarde  ohne  Grund 
Bischof  Nolger  vonLilttich  fiir  den  Verfasser 
gehalten. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  robr.  sec. 
XV.  fol.  Vit.  SS.  f.  194.  —  Gent,  No.  210 
u.  No.  204. 

Ausg.:  *  unter  Notger'8  Namen  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  19.  Mart.  —  '  c.  notis  Hen- 
schenii  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart.  IH.  p. 
35-42.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  p.  14.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  586.  —  Historia  transla- 
tionis  auctore  monacho  Gandensi  coaevo 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  43-47. 

Krl.  Schr  :  Commentariu»  praeviua  tn  AA.  SS. 
Boll.  1.  c  p.  34. 
Kopke   ap.  Pertz,    mon.   script.  VIL    p.  139. 
not.  26. 

Vita  s.  Landradae  abbatissae  Bel- 
lisiensis  dioec.  Leodiensis  (f  cca. 
680)  auctore  Theodoricoabbate 
S.  Trudonis  ord.  s.  Ben.  (f  1107.) 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  8.  Jui.  — 
» m  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p.  626-628.  — 
MirHcula  ibid.  p.  628.  629. 

Erl-Schr.:  deg  Hayons,    la  princesse  solltaire, 
ou  la  vie  de  s.  Landrade.  Lidgc  1665.  8vo. 
Pinins,   eommeut.  praev.  in  AA.  SS.  Boll.  I, 
c.  p.  619  625. 


LANDRICUS  —  LAURENTIUS 


777 


Vita  s.  Landrici  episcopi  Meten- 
sis,  abbatis  8onegiensis  et  Altraon- 
tensis  in  Hannonia  (f  cca.  700). 

Atisg. :  ex  4  ins.s.  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
April.  II.  p.  489491.  Cf.  p.  962  et  Hen- 
schenii  comment.  praevius  ibid.  p.  487. 

Vita  b.  Landulphi  episc.  Astensis 
in  Italia  (f  1134)  auctore  Philip- 
po  Malabayla,  mon.  Cisterc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p. 
43-47. 

Vita  b.  Lanfranci  archiepiscopi 
Cantuariensis  et  Angliae  primatis  (f 
1089)  auctore  Eadmero  monacno 
Cantuariensi  Chistoriae   novor.  lib. 

I) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p. 
848-952.  —  Vita  aiia  auctore  Milone 
Crispino  eius  discipulo  (cca.  1150)  '  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  833-847.  —  '  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s,  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  635 
-669.  —  *  in  Laufranci  operib.  ed.  d'Achery. 
Lutet.  Paris.  1648.  fol.  —  *  Bruchsttick  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  31.  —  Antilanfrancus 
Willielmi  Tho  rn  monachi  Augustinensis 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  852-854. 

Erl.-Schr.:  Fabrioius,  bibl.  med.  ed.  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  240. 
Henschen,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  832. 
Hlstoire    litteraire   cle    la  France   Vin.   p. 

260. 
Mabillon,  cbservatt.  praeviae  1.  c.  p.  630-634. 
Wharton,  Anglia  sacra  I.  p.  108. 
Wright,   Lanfranc  in   his   Bibliugraphia  Bri- 
tannica  liter.  II.  p.  1-14. 

Vgl.  Epistolae  Lanfranci. 

Vita  s.  Lanfranci  episcopi  Tici- 
nensis  (Papiensis)  in  Lombardia  (f 
1194)  auctore  Bernardo  succes- 
sore  ipamediato. 

Ausg. :  ex  ms.  et  editione  Ughelli  in  AA. 
SS.  Boll.  23.  Jun.  IV.  p.  620-630  {m.  Ab- 
bildung.) 

Vita  s.  Lasreani  abbatis  Lethgli- 
nensis  in  Hibernia,  postea  episcopi 
et  legati  apostolici  (t  640). 

Ausg. :  ex  ms.  Heurici  Fitz-Simon  in  AA. 
SS.  Boll.  18.  April.  U.   p.  544-547. 

Vita  s.  Latini  episcopi  Brixiensis 
in  Italia  (saec.  IL  init.)  auctore  As- 
canio  Martinengo. 

Ausg.:  ex  italico  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Mart.  III.  p.  475.  476. 

De  s.  latrone  cruciflxo  cum  Christo  Hie- 
rosolymis  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mart.  III. 
p.  543. 

De  K.  Latuino  episc.  Sagiensi  in  Nor- 
mannia  in  AA.  SS.  BoII.  20.  Jun.  IV.  p.  12. 

De  8,  Laudo  vel  Lautone  episc.  Constan- 


tiensi  in  Normannia  infer.  (f  cca.  568)  Suys- 
kenii  commentar.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Septb.  VL  p.  438-448. 

Vita  s.  Laudomari  sive  Launo- 
mari  abbatis  Curbionensis  in  Gallia 
(saec.  VII.)  auctore  anonymo. 

Av^g.:  ^in  AA.  SS.  BoU.  19.  Jaur.  II. 
p.  230-235.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  I.  p.  335-338.  —  »  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  IIL  p.  462.  —  Vita  alia  au- 
ctore  monacho  Curbion.  anonymo  ap.  Ma- 
billon  I.  c.  p,  339-345  —  Translatio  in 
Curbionense  monasterium  ex  vett.  mss.  ibid. 
p.  345.  —  Translatio  in  oppidum  Blesas 
cca.   a.  874  iUd.  saec.   IV.  2.   p    246-248. 

—  Appendix  de  reliquiis  s.  L-i,  ubi  di- 
plomata  quaedam  et  chronicon  Magentia- 
censis  prioratus  referuntur  ibid.  p.  248-259. 

De  s.  Laudulfo  episc.  Ebroicis  in  Gallia 
(t  cca.  620)  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Aug.  HI. 
p.  96. 

De  s.  Laura  vidua  et  mart  Cordubensi 
in  Hispania  (f  864)  Bossuei  crisis  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  19.  Oct.  VIII.  p.  590-592. 

Acta  s.  Laurentii  archidiaconi  ac 
mart.  Romae  a.  258.  Ex  martyro- 
logio  Adonis  ad  10.  Aug. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Aug.  U.  p. 
518-520.  —  Gloria  posthumas.  L-i  ibid. 
p.  520-532. —  Hymnus  s.  L-i  auctore  Au- 
relio  Prudentio  lib.  ntQl  OTKpdywy  ^  &p. 
Ruinart,  acta  martyr.  sinc.  —  'wiederholt 
in  AA.  SS.  BoII.  1.  c.  p.  512-518.  —  De  6. 
Laurentio  auctore  Marbodo  Bedonensi 
episc.  (t  1123).  Metrice;  ex  edit.  Redonensi 
a.  1524  wiederholt  von  Beaugendre  in  Hilde- 
berti  Cenoman.  opp.  Paris.  1708.  fol.  p.  1519. 

—  Johannes  monachus  S.  Laurent.  Leod.: 
Visio  status  animarum  post  mortem,  et  mi- 
raculum  s.  L-i  ap.  Pez,  thes.  anecd.  IV.  3. 
p.  5-16,  —  Ludovicus  sen. ,  monachus  S. 
Laurent.  Leod.:  Scriptum  de  adventu  reli- 
quiarum  s.  L-i  Roma  Leodium  a.  1056  ap. 
Pez  I.  c.  p.  1-4.  —  Reinerus  monach.  Leod.: 
De  adventu  reliquiarum  s.  L-i  Roma  Leo- 
dium,  liber  metricus,  ap.  Pez  I.  c.  p.  121 
-128. 

Erl.-Schr.:  Pinius,  comment.  dc  S.  Laurentio, 
item  de  ss.  Orentio  ac  Patientia,  sancti  ut 
fertur  parentibus  in  AA.  SS.  I.  c.  p.  485-512. 

Vita  s.  Laurentii  archiepisc.  Du- 
blinensis  auctore  anonymo. 

Av^g.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  14.  Novb.  p. 
3.S1  (ed.  2a.) 

Vita  s.  Laurentii  episcopi  Sipon- 
tini  in  Apulia  (f  cca.  550)  auctore 
anonymo, 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  7.  Febr.  II.  p.  57 
-60.  —  Vita  II  ex  priori  contracta  et  in- 
terpolata  iussu  Benedicti  episc.  ibid.  p,  60 


778 


LAURENTIUS  —  LEBUINUS 


-62.  —  Alia  vita  metricaex  officio  eccl. 
Spontinae  ibid.   p.  62.  63. 

Vita  b.  Laurentii  eremitae  Siiblaci 
in  Latio  (f  1243.) 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  III.  p. 
304-309.  Cy.  Boschii  comment.  praevius  ibid. 
p.  302-304. 

Vita  s.  Laurentii  illiuninatoris  episc. 
Spoletini  in  Umbria  (f  coa.  .576) 
auctore  Lud.  Jacobillo.  Italice 
scripta. 

Ausg. :  '  latine  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr. 
I.  p.  362-364.  C/.  p.  958.  —  *  wiederholt 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I. 
p.  231-233. 

Vita  b.  Laurentii  Justiniani  primi 
patriarchi  Veneti  (f  1455)  auctore 
Bernardo  Justiniano. 

Ausg.:  •  Venetiis,  VI.  Id.  Mai.  1475.  4», 
—  in  Laurentii  oper.  'Basil.,  Froben  1560. 
fol.;  —  'Venetiis  cura  Barthol.  de  Alber- 
tis  1606;  —  *Coloniae  typ.  Quentel  1606;  — 
*Lugduni  1628.  —  •  ed.  Surius,  vit.  Sanct. 
8.  Janr.  I.  —  '  ed.  Bzovius,  annal.  eccles. 
XVU.  -  *in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I.  p. 
651-564. 

ErLSchr.:  AA.  8S.  1.  c.  p.  549.  550,  wo  noeh  an- 
dere  Ausgaben  und  Veheraetzungen  angefuhrl 
sind. 
Fabricins,   bib).   med.   et   inf.  latinitatis    ed. 
Mansi  IV.  p.  209. 

Vgl.  fTiustiniani,  Bern. 

De  s.  Laurentio  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.    10.  Mai.  II.  p.  589. 

De  s.  Laurentio  archiepiscopo  Cantua- 
riensi  in  Anglia  (f  619)  '  commentarius 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Febr.  I.  p.  289 
-294.  —  *elogium  hist.  ap.  Mabillon,  AA. 
S8.  o.  s.  Ben.  .saec.  II.  p.  60-63.  —  Gesta 
ex  Beda  ed.  Surius,  vit.  SS.  2.  Febr.  p.  35. 

De  s.  Laurentio  archiep.  Mediolanensi  (f 
512)  Sollerii  commentarius  hist.  in  A.A..  SS. 
Boll.  27.  Jul.  VI.  p.  4.35-443.  —  DicUo  in 
natalem  eius  auctore  Magno  Fel.  Ennodio 
ap.  Martene,  thes.  anecd.  V.  p.  61.  62. 

De  s.  Laurentio  episc.  Neapoli  in  Cam- 
pania  (f  7 17)  in  AA.  SS.  BolL  19.  Jul.  IV. 
p.  644.  645. 

De  s.  Laurentio  et  Hippolyto  mart.  Fo- 
rosemproniensibus  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Febr. 
L  p.  286. 

De  s.  Laurentio  mart.  presb.  Novariensi 
in  Cisalpinis  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll. 
30.  April.  III.  p.  763.  764. 

Passio  s.  Lauriani  Hispalensis  ar- 
chiep.  prope  Vastinum  dioec.  Bitu- 
ric.  oppidum  interfecti  (.saec.  VI?) 
auctorc  seu  potius  ut  ipseraet  docet 
correctore  anonymo,  qui  vixisse  vi- 
detur  cca  a.  860. 


Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibL  nova  II.  p.  410 
-414.  _  1  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul.  II.  p. 
35-39.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius  ibid. 
p.  32-35. 

De  s.  Lauro  abbate  in  dioec.  Maclovi- 
ensi  apud  Armoricos  (saec.  VII.)  Suyskenii 
svlloge  hist.  m  AA.  SS.  Boll.  30.  Septb. 
VIII.  p.  692-697. 

De  s.  Lautone  episc.  Coastantiensi  = 
De  8.  Laudo. 

Vita  s.  Laverii  auctore  Roberto 
de  Romana,  diacono  Saponariae 
(t  1162.) 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VIl.  p. 
681  (ed.  nov.  p.  488.) 

De  s.  Lazaro  diac.  mart.  Tergesti  in  Italia 
snb  Antonino  Papebrochii  disquisitio  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  ApriL  II.   p.  66-68. 

De  s.  Lazaro  episc.  Mediolanensi  (f  cca. 
449)  Henschenii  commentar.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  11.  Febr.  II.  p.  521-523. 

De  s.  Lazaro  monacho  presbyt.  ac  pictore 
Constantinopoli  (f  cca.  870)  Bollandi  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Febr. 
III.  p.  392.  393. 

Vita  s.  Leae  viduae,  sanctimoni- 
alium  matre  Romae  (t  cca.  383) 
auctore  s.  Hieronymo  epist.  24 
ad  s.  Marcellam. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mart.  HI. 
p.  383. 

De  s.  Leandro  episc.  Hispalensi  (saec. 
VT.)  commentarius  hist.  *in  AA.  SS.  BoU. 
13.  Mart.  IL  p.  275-280.  —  *  elogium  hi- 
storicum  ap.  Mabillon,  AA.  o.  s.  Ben.  saec. 
I.  p.  378-38S. 

Vita  s.  Lebuini  (Liafwini  t  773) 
presbyt.  Anglici,  Frisiorum  etWest- 
falorum  apostoli  auctore  HucHald  o 
Elnonensi  monacho  S.  Amandi  (918 

—976.) 

Wichlige  Qiielle  fiir  d.  aiteste  VerfassuDB  der 
•Sachsen.  Wurde  in  altern  literarliistorischen  SVer- 
ken  fSlschlicb  dem  b.  Honifaciu.s  zugeschrieben. 
Schone  DarstcUung. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
fol.  No.  79;  nur  Au.szug  aus  d.  Vita  bei 
Surius.  -   Coln,  VI.  21.  mbr.  sec.  XV. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  12.  Novb. 
VI.  p.  277-286.  —  Ausziige  '  ap.  Rolevinck, 
de  convers.  Westphalor.  lib.  II.  wid  —  'ap. 
Pertz,  mon.  IL  p.  361-364.  —  Ecloga  et 
sermo  de  s.  Lebuino  presb.  auctore  s. 
Radbodo  episc.  Traiectensi  (f  917)  ed. 
Surius,  vit.  SS.  12.  Novb.  Append.  VII. 
p.  839. 

Erl.Hehr.:  BKhr.  Oesch.  der  romiscb.  Literatar 
ira  karol.  Zeitalter  p.  126.  244. 
Fabricias,  bibliotb.  s.  v.  Hucbaldus. 
Goetbals  ,    lectures    relatives    a    rhist.    dei 
tfciences  en  Belge.   Bruxelle*  1837.  1.  p.  1-9. 


LEGIO  THEBAICA  —  LEODEGARIUS 


7711 


Histoire  litteraire  de  la  Franoe  VI.  p.  210sq. 
Rettberg,    Deut.schlands   Kircliengeschichte 

U.  p.  405. 
Strunek,  Westphalia  .-iancta  ed.  Giefers.  Pa- 

derbomae  185.5.  11.  p.  19-30. 

De  s.  legione  Thebaica,  vid.  Narratio 
de  martyribus  leg.  Theb.  (oben  p.  451)  u. 
Passio  s.  Mauritii. 

De  s.  Legontiane  etDomitianomart.  Teate 
in  Aprutio  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p. 
658. 

De  s.  Legontio  epise.  Metensi  in  Belgica 
I  (t  325)  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Febr.  ni. 
p.  66. 

De  s.  Legorrtio  episc.  Trevirensi  in  Bel- 
gica  l  (t  cca.  409)  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
Febr.  III.   p.  130.  131. 

Vita  s.  Lenogisili  sive  Lonegisili 
presb.  Cenomanensi  in  Gallia  (saec. 
Vn.)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p. 
1120-1122.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  497. 

Vita  s.  Leobardi  reclusiinMajori- 
Monasterio  apud  Turones  (f  cca. 
583)  auctore  s.  Gregorio  episc. 
Turonensi. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  18.  Janr. 
p.  290.  —  » in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  11. 
p.  198.  199. 

Vita  s.  Leobgythae  =  Vita  s.  Liobae. 

Vita  s.  Leobini  episcopi  Carno- 
tensis  (f  cca.  557)  auctore  anony- 
mo. 

Wird  von  einigen  dem  Fortnnatus  Venan- 
tjus  zugeschrieben. 

Eandschr.:  Chartres,  Stadtb.  .sec.  X. 
No.  150;  —  sec.  XI.  No.  193;  —  sec.  XIII. 
No.  192. 

Ausg. :  '  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr. 
I.  p.  537.  —  *u-iederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Mart.  II.  p.  350-354.  —  »ex  ms.  Vindo- 
cinensi  et  Conchensi  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  1.  p.  123-128.  —  *ap.  Labbe, 
bibl.  nova  11.  p.  582-588.  —  '^  nach  Ma- 
hillon  in  Fortunati  oper.  ed.  A.  Luchi. 
Romae  1786.  4».  II.  p.  140-153.  —  •  Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.   p.  430. 

De  s.  Leobono  conf.  Salaniaci  in  Lemov. 
Galliae  provincia  (saec.  inc.)  Fonsoni  svl- 
loge  m  AA.  SS.  BoU.  13.  Octb.  VI.  p.  227. 

Vita  s.  Leocadiae  mart.  virg.  To- 
letanae  (f  304)  auctore  ut  putant 
Braulione  episcopo  Caesaraugu- 
stano  (f  646). 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  9.  Decb.  — 
*  ap.  Florez,  Espafia  sagrada  VI. 

De  b.  Leocadio  senatore  eiusque  filio 
Lusore,  qui  in  Albis  migravit  e  seculo,  elogia 
historica  ap.  Labbe,  bibl.  nova  U.  p.  4^5. 


De  s.  Leoco  sive  Leuco,  Taxe,  Nestore 
etc.  mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Mart.  I.  p.  639. 

De  s.  Leocritia  virg.  mart.  Cordubae  in 
Hispania  (t  859)  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Mart. 
IL  p.  411. 

Vita  8.  Leodegarii  episcopi  Augu- 
stodunensis  (^S;^.  Leger,  f  678)  an- 
tiquior,  auctore  monacho  Augusto- 
dunensi  coaevo. 

Diese  Vita  ist  fast  die  einzige  Quelle.  welche 
in  d.  dunlile  Geschichte  des  7.  Jahrh.  einen  klaren 
Blick  gestattet.  —  Die  Sprache  in  ihr  ist  sehr  roh 
und  voller  Fehler.  die  wahrscheinlich  erst  von  den 
Heransgebern  getilgt  sind. 

Handschr.:  Paris,  No.  5308.  mbr.  sec. 
XH;  —  St.  Germ.  No.  501.  mbr.  sec.  XIV. 
fol.  f.  28;  —  Notre  Dame  No.  97.  sec.  IX. 
fol.  f.  102. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  o.  s.  Ben. 
saec.  n.  p.  680-698.  —  '  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  600-616.  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  2.  Octb.  I.  p.  463-484.  — 
*  ap.  Bouquet,  rec.  11.  p.  609-626.  {Uebers. : 
auszugsiceisev.  A b  e I  hint.  seiner d  e u  t s  ch  e  n 
Uebersetz.  des  Fredegar  (s.  d.  p.  100- 
114.)  —  Vita  alia  auctore  Ursino  abbate 
Locociacensi,  certe  monacho  Gallo  (saec. 
VII.):  ,Igitur  beatus  Leodegarius'  {Hand- 
schr.:  Chartres,  Stadtb.  sec.  XI.  No.  193. 

—  Montpellier,  Un.-Bibl.  mbr.  sec.  X. 
No.  156.  4».  (Bonh.  D.  55.)  —  Briissel, 
k.  Bibl.  sec.  XII.  fol.  mai.  —  St.  Omer, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  716.  Tom. 
V.  —  Paris,  k.  Bibl.  1240.   14.    sec.  XI.; 

—  2627:  mhr.  4».  fol.  110;  —  3809.  A.  mbr. 
s.  XIV.  fol.  mai.;  —  3820.  sec.  XIV;  — 
3851  A.  14.  sec.  X;  —  5360.  28;  —  5361. 
mbr.  s.  XIII.  1-3:  —  5365  f.  90.  —  St. 
Gerra.  s.  XUI.  No.  489;  sec.  XIII.  No.  1047; 

—  Sorbonne.  sec.  XI.  No.  1283.  —  Ar.senal- 
bibl.  sec.  XIII.  No.  41.  fol.  64.  hist.  lat.  — 
Supp.  lat.  No.  168.  mbr.  s.  XII.  —  Rh  e  i  n  a  u, 
Stiftsb.  No.  81.  4«.  -  Stuttgart,  mbr. 
fol.  max.  sec.  XII.  f.  158)  '  ed.  Surius,  acta 
Sanctor.  2.  Oct.  D.  Stil  gedndert. —  ^besser 
ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  I.  p.  617- 
625.  —  *  am  correctesten  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  698-705.—  ^hieraus 
ap.  Bouquet,  rec.  II.  p.  627-633.  —  *u.  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Oct.  I.  p.  485-491.  [Uebers.: 
franzosisch  von  '  Rob.  Arn.  d'Andill_y  in 
dessen  Recueil  des  vies  des  Saints  illustres. 
Paris  1675.  fol.  p.  367.  —  « ap.  Guizot, 
coUection  11.  p.  325-371.]  —  Vita  tertia: 
Handschr.:  Admont,  Stiftsb.  nibr.  sec. 
XI.  fol.  —  Coln,  VI.  13.  6.  Non.  Oct.  — 
Dijon,  Un.-Bibl.  No.  383.  vol.  IV.  43.  sec. 
XIIL  —  Florenz,  Bandini  suppl.  II.  288. 

—  St.  Gallen,  Stiftsb.  No.  577.563.548. 
573  metrice.  —  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Mus.  Harl. 
2801.  239.  sec.  XIU.  —  Moutpellier .ITn.- 
Bibl.  No.  1.  sec.  XH.  Vol.  lU.  f.  118;  — 
No.  30.  sec.  Xn.  fol.  126,  —  Oxford,  Un.- 


780 


LEODEGARIUS  —  LEO 


Bibl.  Bodl.  2711.  B.  732.  p.  248.  —  Paris, 
k.  Bibl.  1344.  s.  XIV;  —  5278.  111.  sec. 
XIT;  —  5337.  15.  sec.  XIII;  —  5353.  45. 
sec.  XIV;  —  5365.  34.  sec.  XIII.  {Ueber 
d.  verschiedenen  Klasaen  vgl.  Pertz'  Arch. 
VII.  264.)  —  Vlta  quaPta  auctore  Wala- 
fridoStrabone  ap.  Canisiura,  lect.  antiq. 
II.  2.  p.  210  (ed.  nov.)  —  Eplstola  s.  Leo- 
degarii  episc.  Heduorum  post  obitum  ger- 
mani  sui  Guayreni  post  amissos  oculos  et 
labia  incisa  a.  676  directa  ad  genitricem 
suam  Suessionis  in  coenobio  pueliarum,  — 
'  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  777.  778.  — 
» ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  saec.  11.  1.  c.  — 
*  ed.  Sammarthani,  Gallia  christiana.  Paris. 
1715.  fol.  IV.  append.  —  Testanientum  .s. 
Leodegarii  '  ap.  St.  Perard,  recueil  de  titres 
servant  k  Thist.  de  Bourgogne.  Paris  1664. 
fol.  —  *  ap.  Cointe,  annal.  eccles.  Galliae 
ad  a.  666.  Paris,  1668.  fol. 

Erl.-Schr.:  Byeus,  comment.  praevius  inAA.SS. 
Boll.  1.  c.  p.  355-463. 

Leben  des  h.  Leodegar.  Luzern  1^33.  12mo. 

Pitra,  J.  B.,  histoire  de  St.  Leger,  ^veque 
d'Auiun  et  martyr,  et  de  r^glise  des  Francs 
au  7.  siecle.  Paris  l.<<46.  8vo.    mt  3  Amid. 

Rotb,  Geschichte  des  Benefizialwcsens  p.  299. 

Acta  s.  Leodegarii  presb.  in  Per- 
tensi  pago  Campaniae  Gallicae 
(saec.  V.  VI.) 

Ausg.:  ex  ms.s.  lectionibus  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Jun.  IV.  p.  486-488. 

Vita  s.  Leodemirl  episc.  Catalauni  =  Vita 
s.  Leudomeri  ep. 

Yita   s.    Leodowini    archiepiscopi 

Trevirensis  (saec.  VII.  fin.)  sublestae 
fidei,  auctore  anonymo  monacho 
Mediolacensi  (al.  Nizone  abbate 
Mediolanensi,  saec.  XI.) 

Ausg.:  ex  ms.  Trevir.  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  Sept.  VUI.  p.  169-172.  —  Vita  alia 
non  melioris  notae,  auctore  anonymo  ilrid, 
p.  172-176.  —  Miracula  auctore  auonymo 
saec.  XI.  monacho  Mediolacensi  ibid.  p. 
p.  176-179. 

Erl.-Sehr.:   Perier,    commentar.   praevius   ibid. 
p.  159-169. 
Rettberg,     Kirchengeschichte    Deutschlands 
l.  p.  469. 

De  8.  Leogisilo  abbate  Vergiaci  in  Bur- 
gundia  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Janr.  I.  p.  830. 

De  s.  Leolino  et  Hilario  episc.  Patavinis 
(saec.  III.  IV.)  Janningi  sylloge  hist  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Jun.  V.  p.  483-486. 

Vita  8.  Leonardi  conf.  auctore 
N  ob o  a  sive  R o b  o a  diac.  Casinen- 
si  (cca.  1120.) 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Novbr., 
inierpolirt.  —  EplMola  Walrami  episcopi 
Naumburgensis  (f  1110)  de  s.  Leonardo 
conf.  ap.  Martene  et  Durand,  ampl.  collect. 
I.  p.  636.  .  . 


Vita  s.  Leonardi  conf.  Corbiniaci 
dioec.  Augu-stodunensis  in  Gallia 
Nivernensi  (f  cca.  570)  auctore  ano- 
nymo  subaequali. 

Ausg.:  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  15.  Oct 
VII.  1.  p.  47-49. 

ErL-Schr.:  Dyckius,  commentar.  praevius  ibid. 
p.  4.1  47. 
Vie    de     miraoles    de    s.    L^onard,     premicr 
saint   de    la   couronne    de   France,    par   le 
P.  Bernardin.  Limoges  1691.  8vo. 

De  s.  Leoniano  abbate  Viennensi  (f  cca. 
510.  16.  Novb.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  I.  p.  577. 

De  s.  Leonide  episc.  Athenarum  iu  Grae- 
cia  in  AA.  SS.  BoU.  15.  April.  IL  p.  378. 

De  s.  Leonide  mart.  in  Thebaide  sub 
Decio  in  kk.  SS.  BoII.  28.  Janr.  II.  p.  832. 

De  s.  Leonide,  patre  Origenis,  item  Ara- 
tore  etc.  mart.  Alexandriae  (f  cca.  204)  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  April.  IIL  p.  10.  11. 

De  s.  LeoniopresbyteroPictavisinGallia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Febr.  I.  p. 
91.  92. 

De  s.  Leone  abbate  in  dioec.  Galliarum 
Trecensi  (saec.  VI.)  Henschenii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  BoII.  25.  Mai.  VI.  p.  73-75.  — 
Vita  ex  breviar.  Trec.  ap.  Surium,  vit. 
SS.  25.  Mai.   p.  306. 

De  s.  Leone  abbate  Nonantulano  (saec. 
IX.  X.)  itemque  alio  archiep.  Ravennate, 
et  de  Leone  abbate  legato  iu  Gallias  aliis- 
que  eiusdem  nominis  et  temporis,  ap.  Ma- 
billon.  AA.  SS.  ord.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  897 
-905. 

De  s.  Leone  anachoreta  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Jul.  L  p.  31. 

De  b.  Leone  Bembo,  vid.  De  bb.  Jo- 
hanne  Plebano  etc. 

De  s.  Leone  conf.  in  AA.  SS.  BoII.  11. 
Jul.  III.  p.  189. 

De  s.  Leone,  Donato,  Abundantio  etc. 
mart.  commentarius  hist.  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  Mart.  L  p.  28.  29. 

De  s.  Leone  episc.  ex  insula  Samo  Ve- 
netias  translato  a.  1101  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  April.  III.  p.  625.  626. 

De  s.  Leone  episc.  Senonensi  in  Gallia 
(t  cca.  640)  in  AA.  SS.  BoII.  22.  April.  lU. 
p.  31. 

De  a.  Leone  et  Juliana  mart.  Myrae  in 
Lycia  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug.  HI.  p.  546. 

De  8.  Leone  mouacho  ord.  s.  Basilii  Bo- 
vae  in  Calabria  iuferiore  in  AA.  SS.  BoU. 
5.  Mai.  II.  p.  48. 

De  s.  Leone  papa  III  Romae  in  basilica 
Vaticana  (f  816)  Papebrochii  commentarius 
hist.  m  AA.  SS.  BoII.  12.  Juu.  II.  p.  572- 
590  {mit  vielen  Abbild.) 

Erl.-Schr.:  Faber,  J.  O.,  dissert.  historica  de 
Leone  HI  pont.  Rom.  Tabinerae  1748.  4to. 


LEO 


781 


Vita  s.  Leonis  abbatis  Cavensis 
monasterii  II  (f  12.  Jul.  1079)  au- 
ctore    abbate    Venusino    anonymo 

subaequali. 

Ausg. :  '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  213-217.  —  *ed.  Surius,  vit.  Sanct.  12. 
Jul.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  366-369.  —  ^wie- 
derkolt  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Jul.  ni.  p. 
460-462. 

Vita  s.  Leonis  abbatis  Mentunia- 
censis  (f  cca.  550.) 

Ausg.:  ex  Camuzati  promptuario  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.   I.   p.  114. 

Vita  s.  Leonis  Lucae  Corilionen- 
sis,  abbatis  Mulensis  in  Calabria  (^f 
cca.  900.) 

Ausg.:  compendium  ex  lectionibus  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  I.  p.  97.  98.  — 
Vita  ex  cod.  Romano  ibid.    p.  98-102. 

Vita  s.  Leonis  Magni  pontificis  Ro- 
mani  (f  461)  auctore  anonymo. 

Aitsg.:  ex  editione  Canisii  in  AA.  SS. 
Boll.  11.  April.  II.  p.  17-21.  Vgl.  p.  957. 
—  Historia  elevati  et  translati  corporis 
s.  L-s,  ex  ms.  ecclesiae  s.  Petri  ibid.  p. 
21.  22. 

Erl.-Schr.:  Arendt,  W.  A.,  Leo  der  Grosse  und 

seine  Zeit.  Mainz  18S5.  8vo.   1  Thlr.  25  Sgr. 

Bahr,  Gesch.  der  romischen  Literatur.  Suppl. 

Bd.  2.  Abth.  p.  354-366. 
Bohringer,  d.  Kirche  Chrigti  u.  ihreZeugen. 

Zurich  1846.  gr.  8vo.  I.  4.  p.  170-309. 
Dnmoulin,  P.,  vie  et  r^ligion  de  deux  bona 
papes  L^on  I  et  Gr^goire  I.  Sedan  1650.  8vo. 
Henscheu,   commept.    praevius   in  AA.   SS. 

BoU.  1.  c.  p.  14-17. 
Maimbourg,  hietoire  du  pontiticat  de  s.  L^on 
le  Grand.  La  Haye  1687.  12mo.  —  Paris  1687. 
2  vol.  Svo. 
Opera    Leonis    Magni    {,96  Festpredigten ,    141 
Srie/e  etc.)   i  ed.  Paschas.  Quesuel.  Lugduni 
1700.    2  vol.  fol.  —  »  ed.  Ballerini.  Venetiis 
1753-57.  3  vol.  fol.  —  *  nach  heiden  unederholt 
c.  notis  cur.  J.  P.  Migne.  Paris  185?.    3  vol. 
Imp.-Svo.  {mgleich  Tom.  oi-56  des  Patrologiae 
cursu.';). 
Perthel,  Ed.,  Pabst  Leo's  I  Leben  u.  Lehren. 

Jena  1«43.  8vo. 
Saint-C  heron,  AL  de,  histoire  du  pontificat 
de  Saint  Ldon  -  le  -  Grand.    Parls  1845.    8vo. 
(italice  Milano  1846.  8vo.) 

Vgl.  Epistolae  Leonis  pp.  M. 

Vita  s.  Leonis  mart.  archiep.  Ro- 
tomagens.  apostoli  Baionensium  (f 
cca.  900.) 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart. 
I.  p.  93-96.  —  Vita  alia  ibid.  p.  96.  97. 
C/.  commeut.  praevius  ibid.   p.  89-93. 

Vita  s.  Leonis  presbyteri  conf. 
(saec.  IV.)  Viguentiae  in  dioecesi 
Ferrariensi  Italiae. 

Ausg.:  in  AA.  SB.  Boll.  1.  Aug.  I.  p. 
48  c.  appendice  p.  49-51. 

Acta  s.  Leonis  II  Romani  ponti- 


ficis  (t  684).  Ex  Anastasio  bi- 
bliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p. 
375.  —  Appendix  de  corpore  s.  Leonis 
Ferrariae  ibid.   p.  376. 

Vita  s.  Leonis  IV  Romani  ponti- 
ficis  (t  855).  Ex  Anastasio  bi- 
bliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p. 
309-326.  C/.  commentar.  praevius  ibid.  p. 
302-308. 

Vita  s.  Leonis  IX  papae  (t  1054) 
auctore  anonymo. 

,50  Jahre  nach  Leo's  Tode  geschrieben. 
Ausg. :  ap.  Borgia,  meraorie  di  Benevento 
II.  p.  299.  —  VUa  alla  auctore  Brunone 
episcopo  Signiensi  (unbedeutend,  in  Predigt- 
fomi  geschrieben)  'mBiblioth.  max.  patrum. 
XX.  p.  1730-1734.  —  »ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  III.  2.  p.  346-355.  —  Vita  alia 
auctore  Wiberto  archidiacono  TuUensi 
coaetaneo.  Libri  2.  [{Durch  gute  Nachrich- 
ten  schatzbar.)  Handschr.:  Bern,  oflfentl. 
Bibl.  No.  292.  4».  sec.  XI.  —  Paris,  k. 
Bibl.  No.  5149.  sec.  XV;  —  No.  5357.  3.] 
'  ed.  Sirmondi.  Parisiis  1615.  8».  —  *  ed. 
Surius,  vit.  SS.  19.  April.  (p.  193-204  Co- 
lon.  1618.)  —  » besser  in  AA.  SS.  Boll.  19. 
April.  II.  p.  648-665.  —  *ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  49-80.  — 
*  ap.  Eccard,  origin.  Habsburg.  Probat.  p. 
171.  —  •  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  IQ. 
p.  282-299.  —  » Bruchstvick  ap.  Bouquet, 
rec.  X.  p.  383.  —  Vita  alia  ex  ms.  Nicolai 
card.  Aragon.  ap.  Muratori  1.  c.  p.  277.  278. 

—  Historia  inortis  et  miraculorum  seu  De  obitu 
Leonis  IX  (sehr  ausgeschmiickt ,  obiool  von 
eineni  Augeiizeugen)  '  ex  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  666-672.  —  »  ap.  MabiUon  1. 
c.  saec.  VI.  2.  p.  81-84.  —  .Viracula  Bene- 
venti  patrata  '  ed.  Ughelli,  episcopi  Bene- 
ventani.  —  » in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  672. 
673.  —  .tliracula  duo  a  Desiderio  abbate 
Casinensi,  dein  Victore  III  papa  descripta 
ibid.  p.  673.  674. 

SrL-Schr.:  Giesebrecht,    Geschichte   der  Kai- 
serzeit  U.    p.  528.    534.    594.    (2.   Aufl.  U.    p. 
485-505). 
Henscben,    comment.  praevius   in  AA.   SS. 

BoU.  1.  c.  p.  642-648. 
Hunkler,  F.  X.,   Leo  der  Neunte  und  seine 
Zeit.  Mainz  1S51.  8vo.  1  Thlr.  8  Sgr. 

Vgl.  Anselmus  Remens..  itinerar. 

Vita  s.  Leonis  thaumaturgi,  episc. 
Catanensis  in  Sicilia  (t  cca.  780) 
auctore  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  Graeco  in  AA.  SS.  Boll. 
20.  Febr.  IH.  p.  213-226.  —  Vitae  epi- 
tome  ex  menaeis  Graecorum  ibid.  p.  226. 

—  Alia  epitome  ex  anthologio  graeco 
Arcudii  ibid.  p.  226. 

Vita  s.  Leonis  et  Paregorii  mart. 
Patarae  in  Lycia  auctore  antiquo. 


782 


LEONORIUS  —  LETARDUS 


Ausy.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  18.  Febr. 
p.  166.  —  *  ex  Graeco  collata  cum  Meta- 
phraste  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Febr.  III.  p. 
58-59.  —  *  wiederholt  ap.  Ruinart,  AA.  pri- 
mor.  mart.  Amstel.  1713.  fol.  p.  545-548. 

Vita  s.  Leonorii  episcopi  in  Bri- 
tannia  Armorica  (saec.  VI.) 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Germain. 
saec.  XIII.    No.  1085. 

Axisg.:  ' in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  121 
-124.  —  *  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Gall.  I. 
p.  536.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  432.  —  Lectiones  de  s.  Leonorio  ep. 
ex  antiq.  breviar.  impresso  1517  in  AA. 
SS.  Boll.  i.  c.  p.  124.  125.  Cf.  Sollerii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  118-120. 

Passio  s.  Leontii  militis  raart.  et 
sociorum  Tripoli  in  Phoenicia  sub 
Vespasiano  auctore  incerta. 

Ausg.:  graece  et  lat.  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  Jun.  III.  p.  655-572.  —  Acta  altera 
gr.  et  lat.  ibid.  p.  562-568. 

De  s.  Leontio,  Attio,  Alexandro  etc.  mm. 
Pergensibus  in  Pamphilia  sub  Diocletiano 
ex  menologio  Graeco  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Aug.  I.  p.  21. 

De  s.  Leontio,  Cyriaco,  Vito,  Cendeo  etc. 
mart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Janr.  IL  p.  297. 

De  s.  Leontio,  Domitio,  Terentio  et  Dom- 
nino  mart.  cultis  a  Graecis  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.    16.  Oct.  VIL  2.   p.  798. 

De  s.  Leontlo  episc.Augustodunensi(3aec. 
V.)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  L  p.  54. 

De  s.  Leontio  episc.  Burdegalensi  in 
Gallia  Aquit.  ,(saec.  VI.)  Pinii  comment. 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Aug.  IV.  p.  442-444. 

De  s.  Leontio  episc.  Caesareae  in  Capa- 
docia  (t  cca.  337)  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr. 
L  p.  781.  782. 

De  s.  Leontio  episc.  Santonensi  in  Gallia 
(saec.  VI.)  m  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart.  III. 
p.  33. 

Acta  s.  Leontii  et  Carpophori 
mart.  sub  Diocletiano,  Vicentiae  in 
Italia,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  m  AA.  SS.  BoU.  20.  Aug.  IV. 
p.  35  ex  editis  ap.  Petr.  de  Natalibus  lib. 
VII.  cap.  87.  CJ.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  32-35. 

De  8.  Leontlo  mart.  Romano  qui  colitur 
in  monasterio  Murensi  in  Helvetia  Perierii 
commentarius  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Septb. 
V.  p.  195-245.  —  Miracula  recentiora 
auctore  Leodegario  Mayero  Murensis 
monast.  decano  ibid.   p.  245-248. 

De  s.  Leontio,  Mauricio,  Mellito  etc.  mart. 
Alexandrinis  m  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III. 
p.  33. 

De  s.  Leontio  pastore  a  Graecis  hono- 
rato  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  UI.  p.  586. 


Acta  s.  Leopardi  mart.  Romani, 
culti  Aquisgrani  fabulosa  auctore 
anonymo. 

Ausg.i  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Septb.  VIII. 
p.  416-418.  Cf.  Suyskenii  commeutar.  prae- 
vius  ibid,  p.  413-416. 

Acta  s.  Leopardini  monachi,  fra- 
tris  s.  Portiani  abbatis,  mart.  Al- 
biniaci  in  pagoBorbonico(8aec.  VI.) 

Ausg.:  •  ap.  Labbe,  bibl.  mss.  II.  p.  415 
.424.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  7. 
Oct.  IIL  p.  914-920.  —  Acta  breviora 
'  ap.  Labbe  1.  c.  II.  p.  424-425.  —  *wie- 
derholt  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  921.  Cf. 
Buei  comment.  praevius  ibid.   p.  906-913. 

Oratio  de  s.  Leopoldi  Austriae  mar- 

ohionis  et  conf.  vita  et  moribus  au- 
ctore  Jo.  Francisco  Pavinio 
habita  a.  1484  Patavii. 

Ausg.:  'Fiorentiae  1579.  4».  —  *ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  15.  Novbr.  p.  354-359.  — 
*  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  577-593  una 
cum  summario  canonizationis  p.  593-672 
et  b  u  1 1  a  ab  Innocentio  VIII  a.  1484  publi- 
cata  p.  673-682. 

Erl.  Schr.:  H&ntha,\er,   Ch.,    elogium  L.eopoldi 
IV,    co!?nom.  Pii,    hodie  sancti   —  in  eiuad. 
Pasti  Campilil.  I.  p.  151-246. 
Lang,    L.,    der  h.  Leopold.    Reutlingen  1835. 

8vo. 
Leopold  d.  Heilige,  Schutzpatron  v.  0e.ster- 

reich.     Wien  1835.  8vo. 
Pez,  Hier.,  historia  s.  Leopoldi,  Austriae  mar- 
chionis.    Vindobonae  1747.    fol.    (deutgck  von 
M.  Kropf.  Wien  1756.  4to.) 
Poltzmann,  B.,    corapendium  vitae,    miracu- 
lorum  8.  L-i,  VL  marchionis  Austriae,    cog- 
nom.  Pii.    In  monaster.    Neuburg,  Nassinger 
1591.  4to. 
Veith.  I.  E.,  das  Fest  des  h.  Leopold.    Wien 
1834.  8vo. 

Vgl.  Lewpoldus  Carapilil. 

De  s.  Leothadio  episc.  Augustae  Auscio- 
rum  (f  717?)  Heckii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  23.  Oct.  X.  p.  122-128. 

Vita  b.  Leotherici  raonachi  Cor- 
maricensis  (f  1099.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.   2.  p.  904.  905. 

Passio  s.  Leovigildi  et  Christo- 
phori  (t  852)  Cordubae  iu  Hispania. 

Auag. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  20.  Aug.  p. 
249.  —  '  ex  memoriali  s.  Eulogii  lib.  II. 
c.  11  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug.  IV.  p.  99. 
Cf.  Dolmansii  comment.  praevius  ibid.  p. 
97-99. 

Vita  Letardi  abbatis  Beccensis 
(f  1149)  auctore  Milone  Crispi- 
no  (cca.  1150.) 

Ausg.:  in  Lanfranci  Cantuariens.  archiep. 
opp.  ed.  Dachery.  Paris.  1648.  fol.  Append. 
Erl.-Schr. :  Sammartbani,  Oallia  christiana  lY . 
p.  139  >iq. 

Vgl.  Chrouicon  Becceusis  abblrf. 


LETARDUS  —  LIBERIUS 


783 


Vita  s.  Letardi  episc.  Silvanecten- 
sis  in  Gallia,  Cantuariae  in  Anglia 
(saec.  VII.)  auctore  anonyrao. 

Ausg.:  ex  legenda  Jo.  Capgravii  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  UL  p.  470.  Cf. 
Henschenii  comment.  praevius  ibid.  p.  468. 
469. 

Vita  s.  Leucii  episc.  Brundusii 
in  Italia  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  mss.  eccles.  Benevent.  et  Tra- 
nens.  m  AA.  SS.  Boll.  IL  Janr.  I.  p.  669 
-673.  —  Vitaaliaex  lectionib.  breviarii 
Capuani  ibid.  p.  667.  668.  —  Fragmen- 
tum  vitae  alteriu.s  ihid.  p.  668.  —  Hym- 
n  u  s  de  s.  Leucio  ihid.  p.  669. 

De  s.  Leuconio  episc.  Trecensi  in  Gallia 
(t  cca.  655)  in  AA.  SS.  BoU.  1.  April.  I. 
p.  12-13. 

Vita  s.  Leudomeri  episc.  Catalauni 
in  Campania  Galliae  (f  ante  589) 
auctore  forte  Stephano  abbate 
S.  Urbani. 

Av^g.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Octb. 
I.  p.  335-837.  Cf.  Suyskenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  330-335. 

De  s.  Leugato  seu  Leogatho  mart.  (saec. 
I.-m.)  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Oct.  IX.  p. 
536. 

Vita  s.  Leutfredi  abbatis  Madria- 
censis  in  Ebroicensi  Normanniae 
dioecesi  (f  738),  auctore  anonymo 
sec.  IX. 

Ausg.:  ^in  AA..  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p. 
105-112  *  ex  editione  Jacobi  Brulii  in  sup- 
plemento  antiquitatt.  Paris.  ^et  Vinc.  Barra- 
lis   in  chronologia  SS.   insulae  Lerinensis. 

—  *ed.  Surius,  vit.  SS.   21.  Jun.  a.  1618. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  ps. 
I.  saec.  m.  p.  583-592.  —  •  Bruchstiicke 
a  ap.   Duchesne,    hi.st.   Fr.  scr.  I.  p.  689; 

—  b  ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  644.  —  Cf. 
Vincentius  Bellovac,  specul.  historiale,  lib. 
XXIII.  c.  128.  —  Miracula  ap.  Mabillon 
1.  c.  p.  592.  593.  —  Appendix  de  L-i 
translationibus  et  reliquiis  ibid.  p.  593.  594. 

De  s.  Leutherno  et  Leviano  episc.  deque 
s.  Scophilo  abbate  in  Britannia  maiori  et 
minori  (temp.  inc.)  v.  d.  Buckii  sjUoge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VIII.  p.  57-59. 

De  s.  Levangio  seu  Livanio  episc.  Sil- 
vanectensi  (saec.  VI.)  Bossuei  commentar. 
m  AA.  SS.  BoU.  19.  Oct.  VIII.  p.  446-448. 

Translatio  s.  Lewinnae  mart.  An- 

flae  (saec.  VII.)  in  monasterium  s. 
^inoci  Bergis  in  Belgio   a.    1058 
auctore    Drogone     eiusdem    loci 
monacho  synchrono.  Libri  2. 
Ausg. :    » ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 


saec.  VL  2.  p.  112-126.  —  *  wiederholt  in 
AA.  SS.  BoU.  24.  Jul.  V.  p.  613-627.  Cf. 
Sollerii  comment.  praevius  ibid.  p.  608-612. 
De  s.  Liafdago  episc.  mart.  Ripae  in  Da- 
nia  Ct  cca.  980)  in  AA.  SS.  Boll.   3.  Febr. 

I.  p.  445.  446. ' 

Vita  s.  Liafwini  =  Vita  s.  Lebuini. 

De  s.  Libaria  virg.  mart.  in  Tullensi  di- 
oec.  in  Lothariugia  forte  sub  Juliano  Suys- 
keni  sjlloge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p. 
228-233. 

Vita  s.  Libentii  archiepiscopi  Bre- 
mensis  (f  1013.) 

Ausg.:  ex  Adami  Bremensis  historia 
eccles.  lib.  II.  c.  29  in  AA.  SS.  BoU.  4. 
Janr.  I.  p.  180-182.  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  130-133. 

Vita  s.  Liberalis  Altini  in  terri- 
torio  Tarvisino  (f  cca.  400.) 

Ausg. :  ex  mss.  Tarvisinis  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  April.  III.  p.  489.  —  Alia  vitae  syn- 
opsis  auctore  Phil.  Ferrario   ibid.   p.  490. 

De  s.  Liberata  alias  Wilgeforte  raart.  in 
variis  Europae  partibus  Cuperi  comment. 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  V.  p.  50-70 
{mit  3  Abbild.) 

Vita  s.  Liberatae  virginis  (f  cca. 
500)  auctore  Philippo  Ferrario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  II. 
p.  32. 

Vita  s.  Liberatae  et  Faustinae 
virg.  Novocomi  in  Italia,  italice 
scripta  a  Fr.  Balarini. 

Ausg.:  latine  in  AA.  SS.  BoII.   18.  Janr. 

II.  p.  196-197. 

Passio  s.  Liberati  abbatis  et  so- 
ciorum  eius  Carthagine  a.  483  au- 
ctore  ut  creditur  Victore  Vitensi 
episcopo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  17.  Aug.  — 
*  m  AA.  SS.  BoII.  17.  Aug.  III.  p.  455-457. 

De  b.  Liberato  de  Lauro,  Humili  ac  Pa- 
cifico  ex  ord.  fratr.  min.  (saec.  Xm)  in 
marchia  Anconitana  Italiae  Pinii  svlloge 
m  AA.  SS.   BoII.  26.  Aug.   V.   p.  840-845. 

De  s.  Liberato  medico  cum  uxore  et 
duobus  filiis  et  altero  puero  mart.  Afris 
cca.  a.  484  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Mart  III. 
p.  461. 

De  s.  Liberatore  episc.  mart.  Beneventi 
deposito  in  AA.  SS.  BoII.  15.  Mai.  III.  p. 
465. 

De  s.  Liberio  episc.  Ravennate  (f  cca. 
200)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Apr.  HI.  p.  614. 

De  s.  Liberio  papa  Romae  (f  366)  Stil- 
tingii  comment.  crit.  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Septb.  VL  p.  572-632. 


784 


UBERIUS  —  LIETBERTUS 


Krl.Sehr.:  Corgne,  P.,  dlstert.  crltlque  et  hist. 

nur  le  pape  Lib^re,    dans    laquelle    on    fait 

volr    qu'il    nV.sl   jamais    tombf'.     PariR   172C. 

12 mo.  —  rcvue  par  J.  J.  Languet  de  la  Ville- 

neuve  dc  Oergy.  ibid    173C.  12mo. 

De  .s.  Liberio  seu  Oliverio  peregrino  An- 

conae  in  Piceno   (saec.  XIII.)   Papebrochii 

comment.  criticus  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai. 

VI.  p.  728-730. 

De  s.  Libertomart.Trudonopoli  et  Mech- 
liniae  in  Belgio  (f  835)  SoUerii  comment. 
historicus  m  AA.  SS.  BoU.  14.  Jul.  III.  p. 
704-710. 

Vita  s.  Liborii  episcopi  Cenoma- 

nensis  in  Gallia,  patroni  Paderbor- 
nensis  in  Westfalia  (f  cca.  fin.  sec, 
IV.)  antiqua  auctore  anonj^mo. 

Ausg.:  aex  vet.  ms.  legeudario  in  AA. 
SS.  BoII.  23.  Jul.  V.  p.  407.  —  Yita  alia 
auctore  anonymo,  ex  eod.  ms.  ibid.  p.  407- 
408.  —  .Alia  Tita  ex  ms.  J.  Morelli  can. 
Cenom.  ibid.  p.  408.  —  Alia  Tlfa  auctore 
Saxone  anonymo,  ex  mss.  Corsendonc.  et 
Bodecensi,  lib.  I.  gesta  ibid.  p.  409-414; 
lib.  II.  Translatlo  a.  836  auctore  anonymo 
sec.  IX.  {vollig  glaubhajt,  benutzt  vom  VerJ. 
c^er  Vita  Meinwerci.  [Handschr.:  TrierNo. 
1409.  fol.  21J)  ^ihid.  p.  414-425.  —  »ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  149-157.  —  *  dieae 
Vita  u.  translatio  zuerst  ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  23.  Jul.  V.  p.  329,  wiederholt  von 
Franc.  Haraeus,  Zachar.  Liijpelous  u.  Andr. 
Saussaius  in  GallicanoMartjroIogio  23.  Jul, 
—  Translatio  alia  {idmmelt  von  Irrthumern) 
ex  legendario  Cenoman.  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  c.  p.  425-426.  —  Hisloria  reduclionis  reli- 
quiaruu  auctore  JohanneCaroIo  Erle- 
wein  praetore  Lynnensi  (1617)  ibid.  p,  426 
-429.  —  Acta  ecclesiae  Paderbor- 
nens.  de  reliquiis  s.  L-i  ep.  peregrino 
Carleno  abbati  pro  ecclesia  Amerina  dona- 
tis  ibid.  p.  430-432.  —  Acta  ecclesiae 
Amerinae  de  reliquiarum  s.  L-i  rece- 
ptione  ibid.  p.  432-435.  —  Dolor  calculi 
ope  s.  L-i  sedatus  ibid.  p.  435.  —  Hymni 
antiqui  ad  s.  L-m  ibid.  p.  436-440.  — 
Analecta  ex  instruiuentis,  quae  post  prae- 
cedentem  BoUandi  commentarium  a.  1648 
editum  ad  notitiiam  Bollandistarum  perve- 
nerunt  ibid.  p.  440-457.  —  b  Allea  ohne  die 
Analecta  veroffentlichte  BoIIand  auxih  be- 
tonders  Antverpiae  1648.  8". 

£H.-Schr.:  BoUand,  Jo.,  commentarius  pracvius 

in  AA.  SS.  I.  c.  p.  394-406  (m.  I.iboriua'  Portr.) 
vita  s.  Liborii  epibc,  calculo  laborantiuni 

patroiii . . .  Antverp.  ie48.  8vo. 
(iosHler,  H.,  der  h.  Liboiius,  der  lOOOjShriije 

Patron  der  Kircho  zn  Paderborn;   Oenkmal 

zur  Feier  des  lOOOj&hr.  Jubiliiumg  i.  J.  18S& 

MQnster  1837.  8vo. 
Meinhard,  K.,    die  Translation   des  h.  Libo- 

riui  nach  Faderbom.  Trier  1854.  8vo.  44pag. 
btrunck,  M.,    de  vita,    rcliquiis  et  bencticii» 

f.  Liborii  opisc.  Padcranae  urbis  et  dloeces. 

Paderb.  1736.  4to. 
Torelli,    Lud.,    vita   di   s.   Liborio,    vegcovo 

Cenomancn.^e.  Bologna  1647.  12  mo. 

De  s.  Liceria   virg.  mart.  Seuouibus  ia 


Gallia  m   AA.  SS.  Boll.    11.  Mai.   TL    p. 

626.    Cf.  p.  846  u._VII.  p.  683. 

Vita  s.  Licerii  vel  Glycerii  epi- 
scopi  Consorannis  in  Noveinpopu- 
lania  (saec.  VI.  med.)  auctore  Ber- 
nardo  Guidonis  episcopo  Lodo- 
vensi. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  688 
-591.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  27. 
Aug.  VI.  p.  47-49.  Cf.  Stiltingii  comraent. 
praevius  ibid.  p.  45-47. 

Vita  s.  Licinii  episcopi  Andega- 
vensis  (f  cca.  516)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr. 'll.  p. 
678-682.  —  'Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  lU. 
p.  486.  —  Vila  alia  auctore  Marbodo  ar- 
chidiac.  Andegav.  et  postea  Redonensi  episc. 
(t  1123)  '  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  BoII.  I.  c. 
p.  682-686.  —  *  ed.  A.  Beaugendre  ad  cal- 
cem  Operum  Hildeberti  Cenomanensis.  Pa- 
ris.  1718.  fol.  p.  1418.  Of.  BoIIandi  com- 
mentar.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  675- 
078. 

Vita  s.  Lidani  abbatis  Setiae  in 
Latio  (t  1J18).  Pars  L  etlL  auctore 
Dionysio  monacho  Casiuensi;  pars 
IIL  auctore  Johanne  episcopo 
Setino. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I.  p.  343. 
344;  344-347;  347.  348.  Cf  Janningi  com- 
ment.  praevius  ibid.   p.  340-343. 

De  s.  Lidorio  episc.  Turonibus  in  Gallia 
(t  cca.  370)  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS. 
BoII.   13.  Septb.  IV.  p.  61. 

Vita  b.  Lidwinae  sive  Lidwigis 
virgin.  Schidami  in  Hollandia  (f 
1433.) 

Ausg.:  ex  teutouico  Joanuis  Gerlaci, 
virginis  cognati,  latii^e  reddita  et  ex  aliis 
documentis  aucta  a  Jo.  Brugmauno  ord. 
min.  synchrono  '  m  AA.SS.BoU.  14.  Apr.  H.  p. 
270-303.  —  Vitaposterior.  Auctoreeodem 
Joh.  Brugmanno.  Partes  3.  Ex  vet.  im- 
presso  Schidamensi  a.  1498  ibid.  p.  303- 
363.  —  Appendix  per  magistros  fabricae 
eccles.  Schidameusis  ibid.  p.  364.  —  Se- 
quentia  de  alma  virg.  Lydwina  ibid.  p. 
365.  —  Translatio  corporis  Schidamo 
Bruxellas  a.  1615  ibid.  p.  365-368.  —  *vor- 
her  unt.  d.  Tit. :  auctore  J.  Brugmanno  et 
contracta  a  Thoma  Malleolo  a  Kempis  in 
Thomae  a.  K.  opp.  Colon.  Agripp.  1680. 
8».  m.  3.  p.  124-184.  —  »u.  ed.  Surius, 
vit.  SS.  14.  April.  p.  160-178. 

Vita  s.  Lietberti  seu  Liutberti  Ca- 
meracensis  episcopi  (1051  — 1076) 
auctore  Rodulpho  monacho  S.  Se- 
pulcri  apud  Cameracenses  (cca. 
1290.) 


LIETPHARDUS  —  LIUDGERUS 


785 


lat  elgentUch  eine  Fortsetzung  der  G  esta  epi  - 
scop.  Cameracensium  (3.  d.),  die  spater  jener 
Moncb  in  diese  Vita  umarbeitete.  —  Nachdem  sie 
Fabricius.  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed.  Mansi 
VI.  p.  36  jenem  Radulphus  mon.  zugeschrieben, 
theilt  er  sie  ibid.  p.  116  falschlich  dem  Rodulphus 
abb.  S.  Trudonis  zu. 

Aiisg. :  '  ap.  Dachery,  spicileg.  IX.  p.  675 
-734  (« ed.  nov.  II.  p.  138).  —  *  c.  notis 
Henschenii  m  AA.  SS.  Boll.  23.  Jun.  IV. 
p.  586-606.  —  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  VII. 
p.  489-497.   Cf.   Pertz'  Archiv  VU.  p.  439. 

Vita  s.  Lietphardi  episcopi  Can- 
torbiensis  et  mart.  Hunnonis-Curiae 
in  Belgica  II.  (f  cca.  640)  auctore 
monacho  Benedictino. 

Ausg. :  '  ex  ms.  Belfortii  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Febr.  I.  p.  495-497.  —  »Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  523.  Cf.  Henschenii  com- 
ment.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  492-495. 

Vita  s.  Lifardi  et  Urbicii  abbatum 
Magdunensium  in  Gallia  (f  565.) 

Aiisg.:  'ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll,  3.  Jun. 
I.  p.  300-302.  —  » wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  154-157.  — 
Translatio  corporis  et  dedicatio  ecclesiae 
Magdunensis  a.  1105  auctore  coaevo  '  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  302-304.  —  »ap.Ma- 
billon  1.  c.  p.  1 57-159.  —  M  i  r  a  c  u  1  a  scripta 
a  canonico  eccles.  Magdun.  (saec.  XII.)  'tn 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  304-309.  —  » ap.  Ma- 
billon  L  c.  p.  159-164.  (7/".  Henschenii  com- 
mentar.  praevius  in  AA.  SS.  BoU.  I.  c.  p. 
298-300. 

De  s.  Ligorio  mart.  qui  colitur  Venetiis, 
Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Sept. 
IV.  p.  57-59. 

Vita  b.  Limbaniae  virg.  monialis 
Genuae  in  Italia  (f  ante  1294). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Septb.  H.  p. 
791-793.  —  Miracula  auctore  anonymo 
in  fine  saec.  XVI.  ex  ms.  ItaUco  latine  ibid. 
p.  793-800.  Cf.  Limpeni  comment.  praevius 
ibid.  p.  784-791. 

De  s.  Limineo  mart.  Claromonte  in  GaUia 
cca.  a.  255  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mart.  HI. 
p.  769. 

De  s.  Linentio  conf.  iuxta  Turones  in 
GaUia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Janr. 
n.  p.  628.  Cf.  p.  1151. 

De  s.  Lino  papa  mart.  Romae  a.  67  StU- 
tingii  syUoge  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Sept.  VL  p.  539-545. 

Vita  s.  Liobae(^Leobgythae,Truth- 
gebae)  abbatissae  Bischofsheimii  (f 
cca.  780)  auctore  R  u  d  o  1  f  o  monacho 
Fuldensi  (f  865.) 

Handschr.:  Briissel,  burg.  Bibl.  mbr. 
sec.  XIII.  fol.  No.  87.  Legend.  SS.  —  Coln, 
VI.  13.  mbr.  Legend.  SS.  —  London, 
brit.  Mus.  Harley.  2802.  309.  —  Wolfen- 


biittel,  chart.  fol.  Helmst  93.  —  Wtirz- 
burg,  k.  Bibl.  mbr.  a»  1417.  Th.  Q.  13. 
—  Trier,  Domb.  No.  102.  p.  143  saec. 
XL  fol. 

Ausg.:  '  ap.  MabiUou,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  2.  p.  246-259.  —  » ed.  Surius, 
vit.  SS.  28.  Sept.  (ed.  2a)  p.  423.  --  *wie- 
derholt  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Sept.  VH.  p. 
760-769.  Cf.  Mone,  QueUensammlung  I.  p. 
51  u.  528  (gibt  Lesarten  dazu.)  —  Ex- 
cerpta  *  ap.  Schannat,  codex  probat.  hist. 
Fuldens.  p.  79.  —  *  ap.  Brower,  sidera  iU. 
German. 

Erl.-Schr.:  Liebler,  C,  Leben  der  h.  Jungfrau 
u.  Aebtissin  Liolia  a.  d.  Ord.  d.  h.  Benedicti. 
Fulda  1683.  8vo.  M.  Kpfm. 
Perier,  commentar.  praevius  in  AA.  SS.  Boli. 

1.  c.  p.  748-760. 
Rettberg,  Deutschlands Kirchengeschichte II. 

p.  336. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  129. 

De  V.  Liprando  presb.  conf.  in  AA.  SS. 
27.  Jun.  V.  p.  310-315. 

De  s.  Lithardo  conf.  Cornueti  ad  mare 
TjTrhenicum  in  ItaUa  ex  Ferrario  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  Jul.  m.  p.  310. 

De  s.  Litifredo  seu  Liutfredo  episc.  Pa- 
piensi  in  ItaUa  (f  cca.  874)  synopsis  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mart.  I.  p.  793.  794. 

Vita  s.  Liudgeri  episoopi  Mimi- 
gardefordensis  (f  2Q.  Mart.  809)  au- 
ctore  Altfrido  (f  12.  Apr.  849.) 

Sehr  wichtig  fiir  d.  Gesch.  der  Griindung  der 
christl.  Kirche  in  Sachsen.  Durchaus  glaubwiirdig. 

Handschr.:  Wolfenbiittel,  mbr.  foL 
sec.  Xm. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  BoU.  26.  Mart.  m. 
p.  642-652.  —  'wiederholt  ap.  MabiUon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  I.  p.   18-35. 

—  *  besser  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  85-100.  —  *ap.  Pertz,  mon.  H.  p.  403- 
419.  —  *  nach  Leibnitz  ap.  Migne,  patro- 
logia  XCIX.  p.  769-796.  —  •Bruchstuck 
ap.  Bouquet,  rec.  m.  p.  643.  —  Vita  altera 
auctore  anonymo  Werthinensi.  Libri  2  [der 
Verf.  (Brotver  nennt  ihn  Othelgrimus 
comes  s.  Liudgeri)  lebte  im  9.  Jahrh. 
Wichtig  wegen  der  hochst  interessanten  Sit- 
tenschilderungen  der  Sachsen  und  Friesen. 

Viele  Anachronismen  u.  Irrthiimer.  {Hand- 
schr.:  Berlin,  k.  Bibl.  sec.  XI.)]  »ap.  Bro- 
wer,  sidera  iUustr.  viror.  Mogunt.  1616.  4*. 

—  *  wiederholt  ed.  Surius,  vit.  SS.  26.  Mart. 
IL  p.  384.  —  »ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p,  35-61.  —  ^in  AA. 
SS.  BoU.  26.  Mart.  m.  p.  652-665  als 
Analecta  de  miracuUs  s.  Ludgeri.  — 
*  ein  Theil  ap.  Pertz,  mon.  H.   p.  419-425. 

—  Excerpta  ex  hac  vita  de  s.  Bonifacio 
in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  V.  p.  483.  —  Vita 
tertia  auctore  aUo  monacho  Werthinensi 
{verfasst  zwischen  890-900 ;  enthdlt  viele  Irr- 
thiimer)  ed.  Surius,  vit.  SS.  26.  Mart.  II. 
p.   412.    —   Vita    aiia    edente  Joh.  Cin- 

50 


786 


LIUDGBRUS  —  LIZERIU8 


cinnio  deLippia  (cca.  1600-1515)  Co- 
loniae  in  officina  Quentell  1515.  4".  — 
Vita  rhythmica  {um  1140  verfasst)  bis  jetzt 
nur  in  einzelnen  Bruchstucken  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Mart.  III.  p.  600.  —  Epistolae  Rix- 
fridi  Frisii,  mouachi  et  episcopi  Traiecteu- 
sis  (t  836)  ad  s.  Ludgerum  ep.  Monast. 
et  alia  s.  Ludgeri  ad  Rixfridum  de  s.  Sui- 
berto  Verdensium  episcopo  {untergeschoben) 
ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Mart.  —  Excerptuiu 
ex  litaniis  rhythmicia,  vitam  s.  Ludgeri  con- 
tinentibus,  ap.  Leibnit.,  script.  rer.  Brunsv. 
I.  p.  100.  101.  —  Josephus  Alcuini  disci- 
pulus:  Versus  in  laudem  s.  Ludgeri  ^  ein 
Theil  ap.  Brower,  sidera  iliustr.  et  sanct. 
vir.  Germ.  —  *  voUstandig  in  Altfridi  vita 
8.  Liudg.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  646  u. 
den  andern  Ausgaben  derselben  —  u.  *ap. 
Fabricium,  bibl.  lat.  med.  et  inf.  latin.  ed. 
Mansi  IV.  p.  178.  —  Ludgeri  primi  episcopi 
Monasteriensis  relatio  de  canonizatione  s. 
Swiberti  supposititia,  sed  tamen  non  recens 
(803)  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  II.  p. 
243.  —  llffingus  vel  Uffo,  monachus  Werthi- 
nensis  (980-1000) :  Carmen  de  s.  Ludgero 
in  AA.   SS.   BoU.  26.  Mart.  lU.   p.  659. 

Brl.-Sehr.:  Behrends,  P.  W.,  Leben  des  heilig- 

Ludgerus,  Apostels  der  Sachsen  und  Gesch- 

dea  ehemaligen  kais.    freien   Reichsklosters 

8t  Ludgeri  zu  Helmstadt.  Keuhaldensleben 

1843.  gr.  8vo.  20  Sgr. 
V-  Bornstedt,  Luise,  der  h.  Ludgerus,  erster 

Bischof  ron    Miinster   u.    d.  Bekehrung  der 

Frieseh  und  Westphalen.  Miinster  1842.  8vo. 
Commentarius  praevius  tn  SS.  AA.  Boll.  1. 

c.  p.  626-642. 
Heirmann,  J.  Bern.,  de  heil.  Ludgerus,  apo- 

stel  der  Saksen,    eerste    bisschop  van  Mun- 

ster,  patroon  der  parochiale  kerk  van  Zele- 

Gand  1861.  12mo.  128  pag. 
Histoire    littdraire    de    la  France  V.    p.  659 

seq. 
Kreuzer,  B.,    die  Andacht   zum  h.  Ludgerus 

. . .  nebst    d.  Lebensgesch.    dieses    Heiligen. 

Munster  1860.  2.  Auii.  ibid.  1861.  kl.  8vo. 
Krimphove,  C,  Gebet-  und  Erbauungabuch 

f.  d.  Verehrer  des  h.  Ludgerus.    Nebat  dem 

Leben  und  Wirken  des  Heiligen  u.  s.  w.    2. 

Aufl.  MUnster  1861.  8vo. 
Mone,  Ueber.sicht  der  niederlandischen  Volks- 

literatur.  Anhang  p,  872  sq. 
V.  Olfera,  Aufzug  einer  Vorleaung  Ub.  S.  Lud- 

ger  u.  seine  Verdienste  um  Befestigung  und 

Ansbreitung  des  Christenthums  in  Friesland, 

von  F.  H.  van  Gosk,  —  in  Zeitschr.  f.  vaterl. 

Ge.sch.    und  Alterthumsk.    Westfalens.  XIX. 

1868.  p.  355-365. 
Paris,  O.,  de  Ludgcro  Frisiorum  Saxonuraque 

apostolo,    cui   acced.  commemoratio   s.  Lnd- 

geri  de  s.  Bonifacio  atque  Gregorio.  Amster- 

dam.  1859.  gr.  8vo. 
Kettberg,    Deutt-chlands  Kirchengeschichte 

ir.  p.  425-431.  538. 
St.  Liudgerikloster   bey    HelmstSdt  ibid. 

p.  479  485. 
Stranck,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers.  Pa- 

derb.  1865.  H.  p.  56-74. 
Wattenbach,  Dentschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  132. 
Welter,   Kinfllhrung    des    Christenthums    in 
Westfaleu.  Miinster  1^33.  8vo. 

De  V.  Liudolfo    abbate    Corbeiensi    in 

Saxonia,  vid.  De  s.  Ludolfo  et  Druthm. 

Vita  s.  Liutbirgae  virg.  sanctimo- 


nialis    in  territorio   Halberstadensi 
(f  intra857 — 870)  auctore  anonyrao. 

MerkwUrdig  wegan  der  Angaben  Ubcr  die  Naoh- 

kommen    des  Ostfalenfiirgten  Hessl ,    der  sich  Karl 

il.  (ir.  775  unterworfen  batte.  Oeschrieben  cca.  870. 

Handschr.:    vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 

158. 

Ausg. :  '  ap.  A.  Lang,  de  sanctis  ord.  s. 
Benedicti.  —  '  ap.  Pez,  thes.  anecd.  II.  3. 
p.  146-178.  -  *ap.  Eccard,  historia  genea- 
logica  principum  Saxoniae  superioris  p.  626. 

—  *  im  Auszuge   ap.  Pertz ,   mon.   scr.  IV. 
p.  158-164. 

Vita  s.  Liutwini  archiepiscopi  au- 
ctore  Nithardo. 

JTandschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XIIL  8».  No.  5314.  —  Paris,  k.  Bibl. 
Kuppl.  lat.  sec.  XI.  No.  854.  —  Trier, 
No.  XXVI.  chart.   sec.  XVI. 

Vita  8.  Livini  Flandriae  apostoli  (f 
660)  et  passio. 

Untergeschoben;  fSlschlich  dem  h.  Bonifa*  Eri- 
bischof  V.  Mainx  zugeschrieben. 

Handschr.:  Brussel,  k.  BibL  Vit.  SS. 
mbr.  sec.  XIII.  fol.  mai.  No.  87.  —  Douai, 
Stadtb.  mbr.  sec.  XIU.  fol.  No.  337.  — 
Gent,  sec.  XI.  in.  No.  210.  —  London, 
brit.  Mus.  Harl.  sec.  XIII.  2802.  311.  Vgl. 
Hanel,  catalog.  libror.  mss.  p.  875. 

Av^g. :  '  ed.  N.  Serarius  mit  Epistolae  s. 
Bonifacii.  Moguntiae  1605.  4«.  p.  233-262. 
Sehr  nachldssig  herav^gegeben.  —  *  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  H.  p.  449 
-461.  Kiirzte  willkurlich.  —  *  ap.  Ghes- 
qui&re,  AA.  SS.  Belgii  UI.  p.  96.  -  •  -Se- 
rarius'  Text  wiederholt  ap.  Giles,  s.  Bo- 
nifacii  opp.  Lond.  1844.  S».  II.  p.  117-141. 

—  *  ap.  Migne,  patrologiae  cursus.    Paria. 
1850.  LXXXIX. 

Uebers.:  in  Sammtliche  Schriften  des  b. 
Bonifazius,  iibers.  von  Kiilb.  Regensb.  1859. 
II.  p.  157-188. 

Erl.Schr.:  KUIb  1.  I.  IL  p.  441-445. 

Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschlchte 
II.  p.  509. 

—  Elegia  s.  Livini  . . . .  ad  Florbertum 
abbatem  S.  Bavonis  de  imminente  sibi  s 
Brabantis  palma  martyrii  (die  £ehtheit  itt 
bisher  nicht  bezweifdt,  obgleich  man  hier- 
zu  Qrund  hat)  '  ed.  Usserius ,  epistolarum 
Hibernicarum  sylloge.  Dublin.  1632.  4". 
p.  19.  Parisiis  1665.  4».  p.  21.  —  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  U.  p. 
404.  —  Translatio  ss.  Livini  et  Briccii 
pueruli  martyrum  a.  1007  in  monasterium 
Gandense  s.  Bavonis  auctore  anonymo  '  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
65-70.  —  »Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  367  (Uebers.:  in  Sammtl.  Schriften 
des  h.  Bonifazius,  ubers.  vonKulb.  Regensb. 
1869.  II.  p.  189-200.) 

Vgl.  Epitapbium  s.  Bavonis. 

De  s.  Lizerio  mart.  Romano  Venetiis  in 


LOLANITS  —  LUCIANUS 


787 


Italia  sab  Diocletiano  Buei  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  2.  Oct.  L  p.  324.  325. 

De  .s.  Lolano  episc.  in  Scotia  (saec.  XI.) 
Suyskenii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Sept. 
VL  p.  533.  534. 

De  s.  Loliano  martyre  in  AA.  SS.  BoU. 
15.  Jul.  IV.  p.  28. 

De  s.  Lolione  martyre  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Mart.  III.  p.  84. 

De  s.  Lollione  iun.  mart.  apud  Graecos 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  April.  lU.   p.  488. 

De  s.  LomanoetFortcherno  episc.Athry- 
mae  in  Hibernia  (saec.  V.)  Henschenii  com- 
ment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  lU. 
p.  13-15. 

Acta  s.  Longini  militis  et  s.  Lon- 
gini  centurionis  cum  duobus  sociis 
mart.  in  Cappadocia  (saec.  I.) 

Ausq.:  ex  pluribus  mss.  m  AA.  SS.  BoU. 
15.  Mart.  II.  p.  384-386.  —  Acla  s.  L-i  au- 
ctore  s.  Hesychio  presb.  Hierosolym.  i5t<i. 
p.  386-389.  —  MttqtvQi.ov  auctore  eodem 
ex  ms.  Vat.  ibid.  p.  736-739.  —  Inventio 
capitis  ibid.  p.  389.  390  und  739.  740. 
Cf.  Commentarius  praevius  iUd.  p.  376-384. 

Vita  s.  Luani  abbatis  Cluainfertensis  = 
Vita  s.  Lugidi. 

Vita  s.  Lubentii  presb.  et  amici 
s.  Maximini  episc.  Trevir.  Cubrini 
{Covem)  in  dioec.  Trevirensi  (saec. 
IV.)  auctore  anonymo. 

Aiviy. :  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Oct.  VI.  p. 
202-204. 

Erl.-Schr.:  Fonsonus,    comment   praevius  ibid. 
p.  200.  201. 
Heber,  die  vorkarolingischen  christlichenGlau- 
benshelden  am  Rhein.  Frankfurt  a.  M.  1858. 
p.  43  47. 
De  s.  Luca  eremita  apud  Graecos  tn  AA. 
SS.  Boll.  27.  Jun.  V.  p.  278. 

Vita  s.  Lucae  abbatis  Armenti  in 
Lucania  (f  993). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Oct.  VI.  p. 
337-342.  Cf.  Commentarius  praevius  ibui. 
p.  332-337. 

Vita  s.  Lucae  apostoli  et  evange- 
listae  (saec.  L)  auctore  Simeone 
Metaphraste. 

Ausg.i  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Oct.  VIIL 
p.  310-313.  Cf.  V.  Heckii  comment.  praevius 
ibid.  p.  282-309. 

Vita  s.  LucaeCasaliiabbatisAgy- 
raei  in  Siciiia. 

Ausg.:  ex  mss.  eruta  ab  Oct.  Caietano 
et  stylo  cultiore  edita  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Mart.  I.  p.  152. 

Vita  s.   Lucae   iuu.   thaumatuigi 


Soterii  in  Graecia  (f  cca.  946)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  interprete  Fr.  Combefis  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p.  84-100. 

De  s.  Lucano  episc.  Sabionensi  Beluni 
in  ditione  Veneta  (f  forte  424)  ex  Ferrario 
m  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  V.  p.  70. 

Acta  s.  Luceiae  virg.  et  Auceiae 

regis  etc.  martyribus  Romae  a.  30L 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p.  13. 

Cf.  De  s.  Lucia  virg.,  Aucia. 

Vita  b.  Lucensis  sive  Luchesii  =  Vita 
b.  Luchesii. 

De  s.  Lucentia  virg.  Pruvini  in  Francia 
in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jun.  L  p.  412. 

Vita  b.  Luchesii  ord.  tertiarii  jux- 
ta  Podium  -  Bonitii  in  Hetruria  (f 
1260)  auctore  Bart  holomaeo  de 
Tolomaei.s. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  April. 
IIL  p.  597-610.  —  Vita  alia.  Epitome 
ibid.   p.  596.  597. 

De  3.  Lucia  de  Monte  virg.  Sampiniaci 
in  Lotharingia  Clei  sylloge  In  AA.  SS.  BoU. 
19.  Sept.  VI.  p.  101-103. 

De  s.  Lucia  et  Geminiano  mart.  Romae 
sub  Diocletiano  Stickeri  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Sept.  V.  p.  286-292. 

De  s.  Lucia  virg.,  Aucia  rege,  Rogato, 
Germano  etc.  mart.  Thessalouicae  aut  ex 
parte  Romae  passis  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Jun.  L  p.  48. 

Cf.  Acta  8.  Luceiae  virg. 

De  s.  Luciae  virg.  et  mart.  Syracusanae 
translatione  in  Mettense  s.  Vincentii  mona- 
sterium  a.  970  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  V.  p.  353.  354. 

Translatio  s.  Luciae  a  Sicilia  in 
Corfinium  civitatem  Italiae  auctore 
Sigeberto  Gemblacensi. 

Ausg. :  ap.  Meurisse,  historiaepisc.Mettens. 
p.  329. 

Vita  b.  Luciae  virg.  3.  ord.  s. 
Franc.  Salerni  in  regno  Neapol.  (f 
non  p.  saec.  XV.)  mutila  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  et  edit.  Oct  Caietani  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Sept.  VIL  p.  368-372.  — 
Officium  vetus  ibid.  p.  372-374.  Cf  Suys- 
keni  comment.  praevius  ibid.  p.  361-368. 

Vita  s.  Luciani  episcopi,  Bellova- 
corum  apostoli  auctore  Odone  I 
episc.  Bellovacensi  ex  abbate  Cor- 
beiensi.  (f  880.) 

Ausg.:  ex  vett.  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  8. 
Janr.  1  p.  461-468.  Cf.  Fabricius,  bibL 
50* 


788 


LUCIANUS  —  LUDMILLA 


med.   ed.   inf.  latinitatis   ed.    Mansi   V.   p. 
154. 

Vita  s.  Luciani  Samosateni  pres- 
byteri  martyris  (f  312)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  7.  Janr. 
—  »m  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  l.  p.  359 
-364. 

De  s.  Luciano,  Editio,  Felice  etc.  mart. 
Nicomediensibus  m  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr. 
m.  p.  460.  461. 

De  s.  Luciano  episc.  apud  Leontinos  in 
SicUia  (t  cca.  330)  in  AA.  SS.  Boll.  3. 
Janr.  I.  p.  136. 

De  8.  Luciano  episc,  Maximiano  presb., 
Juliano  diac. ,  Bellovaci  in  Gallia  Belgica 
«i  AA.  SS.  Boll.  8.  Janr.  L  p.  459-461. 

De  s.  Luciano,  Fortunato,  Crescentia- 
no  etc.  mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Jun.  II.  p.  678. 

De  s.  Luciano  mart.  Caesareae  in  Cap- 
padocia  in  AA.  SS.  BoU.   7.  Jun.  II.  p.  8. 

De  s.  Luciano,  Paula,  Claudio  etc.  mart. 
m  AA.  SS.  BoU.  19.  Janr.  II.  p.  220. 

De  s.  Lucidio  episc.  Veronensi  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  April.  III.  p.  423. 

De  s.  Lucifero  episc.  Calari  in  Sardinia 
(f  370)  Papebrochii  commentar.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p.  *197-*225; 
cf.  Vn.  p.  819. 

Vita  s.  Lucii  I  papae  (f  253),  au- 
ctore  Grediferio  sive  Gaufe- 
rio,  Guaiferio  monacho  Casinen- 

si. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mart.  L  p. 
304-307.  Bricht  in  der  Mtte  ab. 

Erl.-Schr.:  De    s.    Lucio    (papa,   saec.   III.)  Ros- 

kildensium  olim  patrono  ap.  Langebek,  scr. 

rer.  Dan.  III.  p.  607-627. 
Fabricius,    bibl.  med.  et   inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  IV.  p.  284. 
MUnter,    F.,    de    Lucio  I    episcopo    Romano. 

Havniae  1823.  4to. 

Vita  s.  Lucii  regis  Britanniae  et 
apostoli  Rhaetiae.  (saec.  II.) 

Ausg.:  'm  Marc.  Velseri  opp.  Norimb. 
1682.  p.  453.  —  '  ap.  Rader,  Bavaria  sancta. 
Aug.  Vindel.  1714.  p.  15.  —  *  ap.  Bruner, 
annal.  Bojor.  I.  lib.  4.  §.  2.  —  *  ap.  Spre- 
cher,  Pallas  Rhaetica  lib.  2.  p.  61. 

Krl.-Schr.:    I^ alk enstein,    Gesch.    des    Herzog- 
thums  Baiern  I.  XVIII.  p.  VI. 
Rettberg,    Deutschlands    KircbengeBchichte 
I.  p.  141-144. 

De  3.  Lucio  Cyrenensi  (saec.  I.)  in  AA. 
SS.  Boll.  6,  Mai.  U.  p.  99. 

De  8.  Lucio  episc,  Absalone,  Lorgio  etc. 
mart.  Caesareae  in  Cappadocia  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p. 
130-132. 

De  8.  Luoio  episc.  et  sociis  Hadrianopoli 


in  Thracia  mart.  (f  348)  tn  AA.  SS.  BolL 
11.  Febr.  II.  p.  519.  520. 

De  8.  Lucio  episc. ,  Fausta ,  Silvio  etc. 
mart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Mart.  II.  p.  391. 

De  s.  Luoio  et  Amantio  mart.  Cornelii 
in  agro  Parmensi  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun. 

I.  p.  632. 

De  s.  Lucio  et  Chaeremone  et  aliis  ano- 
nymis  Alexandriae  (saec.  III.)  Byei  sylloge 
in  AA.   SS.  Boll.  4.  Oct  II.  p.  329. 

De  s.  Lucio  et  Victorino,  item  de  s. 
Agnete  virg.  mart.  partim  ad  ostia  Tibe- 
rina,  partim  Nicomediae  saec.  III.  Tinne- 
broekii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Oct. 
Vni.  p,  344.  345. 

De  s.  Lucio ,  Honorato ,  Matroso  etc. 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr. 

II.  p.  769. 

De  8.  Lucio  senatore  mart.  in  Cypro  sub 
Diocletiano  Pinii  sylloge  m  AA.  SS.  Boll. 
20.  Aug.  IV.  p.  28.  29. 

De  s.  Lucio,  Silvano  Rutulo  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Febr.  m.  p.  65. 

Acta  s.  Luciiiae,  Florae,  Eugenii 
etc.  martyrum  Romae  auctore  ano- 
nymo. 

Auag.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Jul. 
VII.  p.  23-24.  —  Acta  alla  auctore  s.  Petro 
Damiani  'iw  «tw  operib.  ed.  Constant. 
Caietanus.  Romae.  II.  p.  247.  —  'vneder- 
kolt  in  AA.  SS.  1.  c  p.  24-27.  —  Appen- 
dix  de  posthuma  eorumdem  martyrum  glo- 
ria  ibid,  p.  27-34.  Cf.  Cuperi  commentar. 
praevius  ibid.  p.  13-23. 

Encomium  s.  Lucillianisenis,  Clau- 
dii,  Hypatii,  Pauli  etc.  mart.  By- 
zantii  cca.  273,  auctore  Photio 
scevophylace  et  logotheta. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interprete  C.  Jan- 
ningo  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  276 
-286. 

De  8.  Lucina  matrona  Romana  (saec.  1 
an  IV?)  Papebrochii  disqnisitio  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V.  p.  533-535. 

Vita  s.  Ludani  peregrini  in  dioec. 
Argentinensi  (f  1202)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  e  ms.  Bodecensi  tn  AA.  SS.  BolL 
12.  Febr.  U.  p.  638.  639. 

Vita  s.  Ludgeri,  vid.  Vita  s.  Liudgeri. 

Vita  s.  Ludmillae  Bohemiae  ducis- 

sae  et  patronae  (f  cca.  921)  Teti- 
nae  in  Bohemia  auctore  Christi- 
ano  de  Scala  monacho,  sanctae 
pronepote. 

Wenigr  glaubwUrdig. 


LUDOLFUS  —  LUDOVICUS 


789 


Ausg. :  '  ex  editione  Bohuslai  Balbini  lib. 
I.  c.  10  epitomes  rerum  Bohemicarum  — 
»  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Sept.  V.  p.  354-363. 
—  »  ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Sept.  V.  p.  170. 

Erl.-Schr.:  Budinger,  zur  Kritik  altbohmischer 

Geschichte.  Wien  1857.   p.  25    {htsonders  ab- 

gedruclct  aus  der  Zeitschr.  f.  osterr.  Gymna- 

sien.  1857.  Heft  7). 
Dobrowsky,  Versuche  d.  alteste  bohmische 

Geschichte   von    spateren    Erdichtunfren   zu 

reinigen;  auch  unt.  d.  IHt.:  Ludmilla  u.  Dra- 

homir.  Prag  1809.  8vo. 
Frind,  A.,  Kirchengeschichte  Bohmens.  Prag 

1862.  gr.  8vo.  I.  p.  14-16. 
Hofmaon,   J.  P.,    Lebensgesch.    der  h.  Lud- 

milla,    Herzogin   der  Bohmen.    Pilsen  1838. 

12mo. 
Eadlinsky,  Fel.,  zivot  svatd  Lidmily,  mucedl- 

nice  i  patronky  ceske.  Praze  1702.  8vo. 
Libertin,  Ign.,  diva  Ludmila,  vera  vidua,  to 

jest:  svata  Lndmila,  vdova  opravdova.   Knt- 

tenberg  1720.  4to. 
Snysken,    commentar.  praevius   jw  AA.  SS. 

1.  c.  p.  339-3i54. 
Zivot  svate  Lidmily   knezny  ceske.    Breznic 

1642.  4to. 

De  s.  Ludoifo  et  b.  Druthmaro  abbatibus 
Corbeiensibus  in  Westfalia  (f  983  et  15. 
Febr.  1046)  '  Cuperi  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Aug.  m.  p.  139-142.  —  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
724-726  (ubi  etiam  de  aliis  eiusdem  aevi 
ibidem  abbatibus.) 

Erl.-Schr.:  Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers.  Paderb.  IS.S^.  gr.  8vo.  L  p.  86-88.  IL  p. 
139-142. 
Wlgand,  P.,  Geschichte  von  Corvey  u.  Hox- 
ter.  I. 

De  s.  Ludolpho  episc.  Raceburgensi  in 
Germania  ord.  Praem.  (f  1250)  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Mart.  III.  p.  793.  794. 

Vita  b.  Ludovici  Alamandi  archi- 
ep.  Arelatensis  et  S.  R,  E.  cardi- 
nalis  (f  1450)  Salonae  iuxta  Cam- 
pos  lapideos  in  Provincia  auctore 
anonymo. 

Atisg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Septbr.  V. 
p.  458-462.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius 
ibid.  p.  436-458. 

Vita  Ludovici  Bawari  imp.  =  Vita  Lu- 
dovici  IV  imp. 

Vita   s.    Ludovici    Berfrandi   ord. 

praed.  Valentiae  inHispania(f  1581) 
auctore  Vincentio  Justiniano 
Antistio,  sancti  contubernali. 

Ausg.:  ex  edit.  Panormitana  a'  1602  la- 
tine  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Oct.  V.  p.  305 
-366.  —  YHa  auctlor  auctore  Bartholo- 
maeo  Avignono,  ord.  praed.  (libri  4), 
ex  vers.  Ital.  latine  ibid.  p.  366-481.  — 
Appendix:  bulla  canonisationis  ibid.  p. 
481-488. 

Erl.-Schr.:  Loarte,  Luc  historia  de  la  vida,  mi- 

lagros  y  virtndes  del  glorioso    san  Lnis  Ber- 

tran.  Madrid  1672.  kl.  4to. 

Suysken,    comment.    praevins   in  AA.  SS.  I. 

e.  p.  292-304.  Cf.  Auctarium  ad  AA.  SS.  tomi 

V.  Oct.  p.  32-34. 

Vita  V.  Ludovlci  Bloeii  =  Vita  v.  Blosii. 


Vita  s.  Ludovici  Caroli  II  regis  Siciliae 
filii,  ex  ord.  rainor.  episcopi  Tolosani  = 
Vita  s.  Ludovici  ep.  Tolos. 

Vita  b.  Ludewici  comitis  de  Am- 
stein  (1139 — 1185),  ord.  Praemonstr. 
conversi  et  fundatoris  abbatiae  Am- 
stein. 

Sandschr.:  London,  brit.  Mus.  2801. 
233.  sec.  XIIL  —  Trier,  No.  1396  (1337). 
chart.  sec.  XVII. 

Ausg. :  *  ap.  Brower ,  sidera  illustrium 
German.  Mogunt.  1616.  4°.,  gegen  Ende.  — 
»ap.  Bohmer,  fontes  III.  p.  326-339. 

Vita  s.  Ludovici  episcopi  Tolosa- 
ni  ord.  min.  Brincolae  in  Provincia 
GaUiae  (f  1298)  auctore  anonymo 
synchrono. 

Ausg. :  ^  ed.  Henr.  Sedulius  ord.  min. 
Antverp.  1602.  8».  —  *  loiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Aug.  m.  p.  806-822. 

Uebers. :  franzosisch  par  le  P.  Anselme 
(Louis  Ant.  de  Ruffi.)  Avignon  1713.  8". 

italienisch  '  per  Pasq.  Codretto.  Montreale 
1651.  8".  —  *per  Andr.  Chiavenna.  Verona 
1658.  4». 

Erl.-Schr.:  Pinius,  commentar.  praevius  m  AA. 
SS.  1.  c.  p.  775-806. 

Vita  Ludovici  Grossi  sive  Crassi,  vid. 
Sugerus. 

Vita  Ludvici  IV  landgravii  Thuringiae 
(f  1227)  auetore  Bertoldo  capellano  Lu- 
dovici  et  monacho  Reinhardsbrunnensi,  vid. 
Leben  Ludwigs  IV  Landgrafen  v.  Th.  (p. 
415)  und  Annales  Reinhardsbrunnenses. 

VitaLudovici  IV  imp.  (1312— 1347) 
auctore  anonymo. 

Gibt  durch  seine  Lebendigkeit  ein  anziehendes 
Bild  der  Zeit. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Chronicon  Ludo- 
vici  IV  imp.  ap.  H.  Pez,  script.  rer.  Austr. 
n.  p.  415-426.  —  *  wiederholt  ap.  Bohmer, 
fontes  I.  p.  148-161. 

Erl.-Schr.:  Bohmer,   regesta  Ludov.  Bav.  p.  X. 

Vita  Ludovlci  VI  Grossi,  vid.  Sugerus. 

Vita  Ludovici  VII  seu  Mlnoris  {Louis  le 
Jeune,  attribu^  [faussement,  ut  ait  Ouizot] 
h.  Suger)  =  Gesta  Ludovici  VH. 

Vita  Ludovici  VIII  regis  Francorum  = 
Gesta  Ludovici  VIII  {vid.  p.  339.) 

Uebers.:  trad.  en  fran(j.  ap.  Guizot,  col- 
lection  XI.  p.  357-383. 

Vita  Ludovici  Pii  imp.,  vid.  Theganus 
et  Vita  s.  Hludowici  imp. 

Vita  s.  Ludovici  IX  regis  Franco- 

pum  (f  1270),  sancta  conversatio  et 
miracula,  auct.  Galfrido  de  Bel- 
lo-Loco  (f  1274). 

Au^g. :  '  zusaTnmen  mit  Bonifacii  papae 
Vin  sermones  duo  in  canonizatione  etc. 
edita  stud.  CI.  Menardi.  Lutet.  Paris.  1617. 


790 


LDDOVICUS  —  LUGLIU8 


4*.  —  '  tn  tfffr  Ausgahe  von  Joinville'8  hist. 
de  Saint-Louys.  Pari.s  1666.  12mo.  _  « ap. 
Duchesue,  scr.  hist.  Franc.  V.  p.  444-465. 
Fehlerhaft.  —  *  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 

25.  Aug.  V.  p.  541-558.  —  *  ap.  Bouquet, 
rec.  XX.  p.  3-26,  c.  append. :  Enseignements 
qne  li  rois  Lo3's  fist  k  son  fil  ibid.  p.  26. 
27.  —    •Excerpta   ed.    Surius,    vit.    SS. 

26.  Aug.  —  Vita  alia  auctore  anonymo 
reginae  Margaritae  confessario.  Partes  2, 
^U7it.  d.  Tit.:  Vie  de  s.  Louis  par  le  con- 
fesseur  de  la  reine  Marguerite  ed.  Mellot 
et  Capperonnier  zusamvien  mit  3o'in\i\\Q. 
Paris  1761.  fol.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  XX. 
p.  58-121;  append.:  miracles  de  s.  Loys, 
ibid.  XX.  p.  121-189.  {Uebers.:  latine  red- 
dita  ex  ms.  Gallico  interpr,  Sollerio  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  571-672.)  —  Vita  alia  au- 
ctore  Johanne  Joinvillio  regls  familiari, 
vid.  Joinville.  —  Bulla  canonisationis  s.  L-i 
per  Bonifacium  VIII  promulgata  a.  1296 
'  ed.  Henr.  Stephanus,  Paris.  1516.  cum 
oratione  Jodoci  Clichtovei  de  laudibus  regis 
optimi  et  fortissimi.  —  '  vnederholt  ap.  Bon- 
gars,  gesta  Dei  L  p.  1201-1206.  —  »ap. 
Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  V.  p.  486,  — 
*in  Laertii  Cherubini  Bullario  magno,  — 
Depenses  de  Sanct  Louis  de  1250-1253 
ap.  Bouquet,  rec,  XXL  p.  512-513.  (C/. 
Dissertation  sur  les  d<5penses  et  les  re- 
cettes  ordinaires  de  St.  Louis  ibid.  XXI. 
p,  LIII-LXXVII.)  —  Eplstola  publicata  su- 
per  obitu  Ludovici  IX  ap.  Ducliesne  1,  c, 
V.  p.  440.  —  Cplstola  Thunensis  episcopi  ad 
Theobaldum  regem  Navarrae  de  feliceobitu 
s.  L-i  ap,  Martene,  collect,  ampl,  VI,  p, 
1218.  —  Gesla  s.  L-i  auctore  monacho  S. 
Dionysii  anonymo    '  ap.  Duchesne  1.  c.  V. 

—  *  wiederholt  ap.  Bouquet,  rec.  XX.  p. 
45-57.  —  6iiilelmus  Carnotensls,  ord.  praed. 
regis  capellanus:  De  vita  et  actibus  ,  ,  . 
L-i  IX  et  de  miraculis,  quae  ad  eius  sancti- 
tatis  declarationem  contigerunt,  '  ap.  Du- 
chesne  1.  c.  V.  p.  466-476,  —  '  ap.  Menard 
1,  c,  —  » in  AA.  SS,  Boll,  1,  c.  p,  559-569. 

—  *  ap.  Bouquet,  rec.  XX.  p.  28-41,  — 
Indulgenlia  pro  s.  L-o  in  translatione  cor- 
poris  huius  XL  diebus  concessa  a  Boni- 
facio  VIII  papa  a,  1297  ap.  Duchesne  1. 
c.  V.  p.  492.  —  Indulgentlae  variae  con- 
cessae  ab  ITrbano  IV  papa  in  favorem  L-i 
IX  ap.  Duchesne  1.  c.  V.  p.  418.  —  Lon- 
gollus,  Christoph.,  Parisiensis;  Oratio  de 
laudibus  divi  L-i  'Paris.  1510.  4».  —  *wie- 
derholt  ap.  Duchesne  1.  c.   V.    p.  500-515. 

—  Miracula  facta  in  domo  fratr.  praed.  Ebroi- 
censium  praesidio  b.  Ludovici  a.  1299  'ap. 
Duchesne  1.  c.  V.  p.  477-480.  —  *m  der 
Ausg.  Joinville's.  Paris.  1666.  12mo.  p. 
131,  —  *  als  Appendix  altera  auctore 
incerto  ex  edit.  Menardi  in  AA.  SS.  Boll. 
1,  c.  p.  569-571.  —  *  ap,  Bouquet,  rec,  XX. 
p.  41-44.  —  Raulin,  Joh.,  theol.  prof. :  Oratio 
ad  laudem  divi  L-i  habita  in  coUegio  Na- 


varrae  in  festo  eiusdem  L-i ,  per  thema : 
Domino,  in  virtute  tua  laetabitur  rex,  ap, 
Duchesne  1.  c.  V.  p.  493-499.  —  Sermones 
Bonifacii  VIII  papae  duo  de  canonisatione 
s.  L-i  IX  regis  a.  1297  'mM(5nard'8  Ausg. 
des  Joinville,  —  '  ap.  Duchesne  1.  c.  V.  p. 
p,  481-485, 

Erl.-Schr. :  147  vtrscMedene,  meist  franiHsuche,  Werkt 
iiber  den  h.  Ludviig  ziihlt  au/^Cata  logu  c  de 
la  biblioth^qne  imp^riale.  PariB  1855.    Imp.- 
4to.  I.  p.  201  208;  —  eine  grosse  Zahl  von  Lebeni- 
beschreibungen  des  h.  L-g  aus  apiUerer  Zeit  fin- 
det  man  auch  ap.  Struve,  bibl.  historica  ed. 
Meusel  VH.  2.  p.  74  80.    Bier  /olgtn  nur  dit 
in  beiden  Wtrken  /ehlenden: 
Bastic,  .1.  Biniard  baron  dc  la,  sur  la  vie  de 
St.  Louis  —  m  Mira.    de    l'acad.    des   inscr. 
XV.  p.  092.  736. 
Belgrano,  L.  T.,  documenti  della  crociata  di 
B.  Luigl  re  di  Francia,  che  serbansi  nell'  ar- 
chivio  notariale  di  Genova,  raccolti,  ordinati 
ed  iilustrati.  Genova  1861.  gr.  8vo. 
Carn^,  L.  de,    les  fondateurs  de  Tunitd  fran- 
(aise  (s.  d.  vollstandigen  Tit.  unt.  Vita  Sugerii 
abb.) 
Galvani,    tratti  della  vita  di  re  Luigi  IX,  — 
in  Mem.  di  religione,  di  morale  e  di  lettera- 
tiira.  Continuat.  Modena  1843.   XV.  p.  231. 
Lebeuf,  J.,  remarques  critiques  snr  les  actes 
de  6.  Louis,    nouvelleraent    publids    par    les 
BoIIandi.stes,  —   in  M^m.    de  Tacad.    des  in- 
script.  XVI.  hist.  p.  186. 
Lilgenan,  A.  Chr.  v.,  Seelengrosse  Lndwigs 
IX  Konigs  von  Frankreich  etc.   Passau  1830. 
8vo. 
Scholten,  H.  C,  Geschichtc  Ludwig  IX,  de« 
Heiligen,  Kfinigs  von  Frankreich.  Bd.  1.  Uil 
VsPortr.  Bd.  2.  hersggb.  von  W.  Juukmann 
u.  J.  Jansscn.  Miinster  1S50.55.  2  vol.  8vo. 
Sollerius,    commentar.  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  I.  c.  p.  275  541. 
de  Wailly,  examen  critique  de  la  vie  de  s. 
Lonis  par  Geoflfroy  de  Bcaulleu,  —  tn  M6- 
moires  de  1'acad.  des  inscriptions.  XV.  2.  1845 . 
p.  403.  C/.  Bibliotheq.  de  Tecole  dea  ohartes 
V.  VAi.  p.  205. 

Vgl.  Guilelmus  de  Nang. 
Joinville. 

Robcrt  de  Sainceriatix. 
De  b.  Ludowico    puero    Ravenspurgi    a 
Judaeis    occiso   a.  1429    in  AA.  SS.   BolL 
30.  April,  m.  p.  978-980. 

Vita  s.  Ludwini  archiep.  Trevir.  =  Vita 
s.  Leodowiui  archiep.  Trevir, 

Vita  b.  Lufthlldis  virg.  Lufthel- 
bergae  in  dioec.  Coloniensi  auctore 
Cornelio  Curtio. 

Ausg.:  in  AA.  SS,  BoU.  22.  Janr.  11. 
Append.  p.  1146-1148, 

Vita  s,  Lugidi  sive  Luani  abbatis 
Cluainfertensis  in  Hibernia  (f  602). 

Ausg.:  m  AA.  SS.  BoII.  4.  Aug.  I.  p.  342 
-352,  C/.  Boschii  comment.  historic.  ibid.  p, 
339-342. 

Vita  s.  Luglil  et  Lugliani  fratrum 
mart.,  Lillerii  in  Artesia  et  Mondi- 
derii  in  Picardia  (sub  saec.  VII. 
fin.)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  edid.  Andr,  Herbi,  canon.  Atre- 
batens,  1597.  —  *  ex  cod,  vet,  in  AA,  SS, 
Boli.  23.  Octbr.  X.  p.  117-122,  Cf.  Ghos- 
qnierii  comment,  praevias  U>id.  p,  108-117, 


LUITBERGA  —  LUPULUS 


791 


Vita  8.  Luitbergae  sanctim.  =  Vita  s. 
Liutbirgae. 

Vita  s.  Lulli  archiepiscopi  Mogun- 
tlae  (f  786)  auctore  anonymo  ut  vi- 
detur  monacho  Hersfeldensi. 

Wenig  bedeutend;  spatern  Ursprungs. 
Ausg. :  '  in  Legenda  Sanctorum,  Lovanii 
per  Joan.  de  Westphalia  1485.  —  *  coll. 
c.  ms.  Erlangensi  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Oct. 
VII.  2.  p.  1083-1091.  —  »ed.  Surius,  vit. 
SS.  16.  Oct.  V.  p.  296. 

Erl.-Schr.:  Mabilloa,  s.  Lulli  elogium  historicnm 

i  in  AA.  SS.   o.  s.  Ben.  saec.  m.  2.  p.  392- 

401.    —    s  uritderh.    ed.    Johannis.    scr.    rer. 

Mogunt.  n.  p.  38  45. 

Rettberg,    Deutschlands   Kirchengeschichte 

p.  573-578.  61S. 
Vanhecke,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  L  c.  p.  1050-1083. 

De  s.  Luminosa  virg.  Papiae  in  Italia 
(t  post  476)  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  II. 
p.  460. 

Passio  s.  Lupentii  abbatis  Cata- 
launi  in  Gallia  (f  cca.  584)  auctore 
s.  Gregorio  Turonensi,  hist. 
Francor.  lib.  6.  c.  36. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p. 
609.  610.  —  Vita  ex  breviar.  Catalaunensi 
ms.  ihid.  p.  610-612.  —  Vita  altera  ihid. 
p.  612.  Cf.  Bossuei  comment.  praevius  ibid. 
p.  601-609. 

Acta  s.  Luperoii  vel  Luperculi 
mart.  apud  Elusates  in  Novempo- 
pulania  sub  Decio,  minus  proba. 

Ausg.:  ex  ms.  edita  a  Fr.  Bosqueto  in 
AA.  SS.  BoU.  28.  Jan.  V.  p.  351-354. 

Vita  s.  Lupi  archiepiscopi  Seno- 
nensis  (f  623)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  •  ed.  Surius ,  vit.  SS.  1.  Septbr. 
p.  1.  —  '  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Sept. 
I.  p.  255-265.  —  *ap.  Duchesne,  hist.  Fr. 
scr.  I.  p.  562.  —  *Au8zug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  491. 

Erl.-Sehr.:  Veldius,  comment.  praevius  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  24S-255. 

Vgl.  De  s.  Austregilde. 

Translatio  s.  Lupi  episcopi  Ande- 
gavensis  (|  cca.  680.) 

Aiisg.:  ex  breviar.  Andeg.  anni  1624  in 
kk.  SS.  Boll.  17.  Oct.  Vm.  p.  106.  107 
c.  Buchii  comment.  praev.  iMd.  p.  104-106. 

Vita  s.  Lupi  episcopi  Cabilonensis 

(Chalons  s.  Marne)  in  Gallia  (saec. 
Vll.)  auctore  anonymo. 

Bandsrhr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XII.  fol. 
No.  5308.  Colb.  18.  f.  2. 

Auag.:  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Janr.  U.  p. 
777-779. 

Acta  s.  Lupi  episcopi  Lugdunen- 
sis  in  Gallia  (^f  saec.  VI.) 


Ausg.:  ex  breviar.  Lugdnn,  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Septbr.  VU.  p.  84.  85.  Cf.  Perieri 
comment.  praevius  ibid.  p.  81-84. 

Vita  s.    Lupi    episcopi    Trecensis 

(Troyes,  429 — 479)  auctore   anony- 
mo  saec.  V. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jul.  V.  p. 
72-82.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  I.  p. 
644.  —  Acta  antiqua  auctore  anonymo 
led.  Sorius,  vit.  Sanct.  29.  Jul.  —  >in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  69-72. 

Erl.-Schr.:  Bahr,    Gesch.  der  romischen  Litera- 
tur.    Suppl.-Band.  2.  Abth.  p.  339. 
Boschius,    commentar.  praevius   in  AA.  SS. 

BoU.  1.  c.  p.  51-69. 
Histoire   litt^raire  de   la  France  II.  p.  486; 
V.  p.  650. 

De  s.  Lupo  episc.  Lemovicensi  in  Aqui- 
tania  (■{•  post  637)  Henschenii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  BoU,  22.  Mai.  V.  p.  171. 

De  s,  Lupo  episc.  Suessionensi  (f  cca. 
535)  Bossuei  comment.  historicus  in  A  A 
SS.  BoU.  19.  Oct.  VIIL  p.  448-451. 

De  s.  Lupo  et  Adleida  coniugibus  Ber- 
gomi  in  Italia  Henschenii  sylloge  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jun.  H.  p.  239. 

De  s.  Lupo  et  Aurelia,  verosimillime  Cor- 
dubae  in  Hispania  mart.  (saec.  inc.)  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p.  476-479, 

De  s.  Lupo  mart.  incerti  loci  ac  temporis 
Cuperi  disquisitio  critica  m  AA.  SS,  Boll. 
23.  Aug,  IV,  p,  593-595  {mit  Abbild.) 

De  s.  Lupiano  conf.  (saec.  IV.)  notitia 
ex  s.  Gregorio  Turonensi  in  kk.  SS. 
Boll.  1.  Jul,  I,  p.  32, 

Vita  s.  Lupicini  abbatis  Jurensis 
monasterii  in  Burgundia  (f  cca. 
480)  auctore  monacho  Condatescensi 
coaevo. 

Aicsg.:  '  ex  ms,  in  AA.  SS.  BoU.  21. 
Mart.  ni.  p.  263-267  c.  comment.  praevio 
p.  262,  —  '  Bruchstiick  ap.  Bouquet ,  rec, 
I.  p.  646.  —  Vfla  alia  auctore  Gregorio 
Turonensi,  int.  eius  opp.  Paris.  1699,  fol, 
p.  1146,  —  Auszug  ap,  Bouquet,  rec,  I. 
p.  647. 

De  s.  Lupicino  episc.  Lugdunensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  486)  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr, 
I,  p.  360. 

De  s.  Lupicino  episc.  Veronensi  in  Italia 
Henschenii  svUoge  hist,  in  kk.  SS,  Boll, 
22.  Mai,  V,  p".  151. 

De  s.  Lupicino  incluso  Transaliaci  in 
Biturigibus  ex  Gregorio  Turonensi  in 
kk.  SS.  Boll.  24,  Jun.  IV.  p,  817. 

De  s.  Lupino  Carcassone  in  Gallia  Nar- 
bonensi  in  kk.  SS,  BoU,  4.  Mai.  I,  p.  532 ; 
c/,  VH,  p.  583. 

De  s,  Lupulo  et  Modesto  mart.  Capuae 
(saec.  inc.)  Bueus  m  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct. 
VU.  1.  p.  6.  7,  {mt  Abbxld.) 


792 


LUSOR  —  MACCALINUS 


De  s.  Lu80re  confess.  (1.  aut  4.  Novbr.) 
elogium  hi.stor.  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II. 
p.  426. 

Vita  s.  Lutgardis  virg.  sanctim. 
ord.  Cisterc.  Aquiriae  in  Brabantia 
(f  1246)  auctore  ThomaCantim- 
pratano  coaevo.  Libri  3. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Jun.  — 
»  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun.  III. 
p.  234-262.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  231-234. 

Vita  s.  Luthardi  comitis  in  Clivia, 
ducatu  Germaniae  (saec.  IX.  fin.) 
rhythmica  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ex  Legenda  aurea  edit.  Lova- 
niensis  a.  1485  in.  »  AA.  SS.  BoU.  15.  Sept. 
V.  p.  111-113.  Cf.  Perieri  comment.  prae- 
vins  ibid.  p.  105-111. 

Acta  s.  Lutrudis  virg.  in  dioec. 


Catalaunensi    Campaniae    Gallicae 
(saec.  VI.)  auctore  anonymo. 

Au^g.:  ex  pass.  Bodecensi  in  AA.  8S. 
Boll.  22.  Septbr.  VI.  p.  451-453.  Cf.  Perieri 
comment.  praevius  ibid.  p.  448-451. 

Vita  s.  Lutwini  archiep.  Trevirensis  =  Vita 
s.  Leodowini  arch.  Trev. 

Acta  s.  Luxorii,  Ciselli  et  Came- 
rini  raart.  sub  Diocletiano  in  Sar- 
dinia. 

Ausg.:  ex  editione  Mombritiana  11.  p. 
LXIII  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Aug. 
IV.  p.  416.  417.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  414.  415. 

De  s.  Lycarione  cum  eo  qui  venenum 
ipsi  miscuerat  mart.  Hermopoli  in  Aegypto 
m  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p.  8. 

De  s.  Lydia  Purpuraria  (saec.  I.  med.) 
Philippis  in  Macedonia  in  AA.  SS.  BoU. 
3.  Aug.  L  p.  199. 


M. 


De  s.  Macalieo  in  Cruachadia  et  Ma- 
chaldo  in  insula  Mona  episc.  Hibernis  (saec. 
V.)  in  AA.  SS.  BoU.  25.  April.  IH.  p.  366 
-368. 

Vita  b.  Macarii  abbatis  monaste- 
rii  Scotorum  Wirzeburgi. 

Ausg.:  ex  ms.  et  variis  script.  ap.  Gropp, 
scr.  rer.  Wirceburg.  I.  p.  809-812.  —  Euch. 
Sangii  oratio  in  translatione  eiusd.  et 
miracula  ibid.  p.  686-694. 

Vita  s.  Macarii  Aegyptii  presby- 
teri  et  abbatis  in  Scithi  (f  391). 

Ausg.:  ex  Graeco  ms.  latine  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Janr.  I.  p.  1007-1012.  —  Alia 
vita  ex  Palladii  nist.  Lausiaca  cap.  19 
Und.  p.  1012.  1013.  —  Alia  vita  ex  Ruffino 
lib.  n.  de  vitis  P.  P.  c.  28  ibid.  p.  1013 
-1015. 

Vita  s.  Macarii  Alexandrini  ab- 
batis  ex  vitis  PP.  collecta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.  p. 
84-89. 

Vita  s.  Macarii  archiep.  Antioche- 
ni  (t  1012),  Gandavi  in  Flandria, 
a  monacho  Gandensi  scripta,  anti- 
quior. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  April.  I.  p. 
876-877.  —  Vita  alia  iussu  Sigeri  abbatis 
post  elevationem  corporis  a  monacho  Gan- 
densi  scripta  ibid.  p.  878-896, 

Vita  8.  Macarii  Romani,   qui   in- 


ventus  est  iuxta  Paradisum  et  olim 
in  patriarchatu  Constantinop.  cultus 
fuit,  fabulosa  auctoribus  Theophilo, 
Sergio  et  Hygino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p. 
566-574.  Cf.  Buckii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  563-666. 

De  s.  Macario  conf.,  monasterii  Pelecetes 
hegumeno  apud  Graecos  (f  cca.  830)  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  April.  I.  p.  30.  31. 

De  s.  Macario  episc.  Burdegalensi  (saec. 
IV- VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I.  p.  492 
-494. 

De  s.  Macario  episc.  HierosolTmorum  (f 
cca.  336)  comment.  historicus  in  AA.  SS. 
Boll.  10.  Mart.  II.  p.  34.  35. 

De  s.  MacartO  et  Juliano  mart.  in  Syria 
in  AA.   SS.  Boil.  12.  Aug.  II.  p.  700. 

De  8.  Macario  et  Megetio  mart.  Medio- 
lanensibus  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV. 
p.  129. 

De  s.  Macario  et  Rufino  msrt.  Henschenii 
sylloge  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Febr. 
ni.  p.  723.  724. 

De  s.  Macario  Romano  apud  Lavinum 
in  Italia  (f  cca.  450)  in  AA.  SS.  Boll.  2. 
Janr.  I.  p.  90. 

De  .<;.  Macario,  RuHno,  Juato  Hispali  in 
Hispania  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr. 
II.  p.  682. 

De  8.  Maooalino    abbate    Walciodorensi 


MACCARTHENNUS  —  MAGDALVEUS 


793 


in  Belgica  (f  950)  » in  AA.  SS.  BoU.  21. 
Janr.  II.  p.  385-387.  —  *  eiusdem  elogium 
hist.  ap.  Mabillon,  AA.  SS,  o.  s.  Ben,  saec. 
V.  p.  548-551. 

Acta  s.  Maccarthenni  episc.  Clo- 
chorae  in  Hibernia  (f  506)  mutila 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Aug. 
TTT-  p.  209-210  c.  Boschii  comment. 

Vita  s.  Macedonii  Crithophagi  a- 
nachoretae  in  Syria  (saec.  V.). 

Ausg.:  ex  Theodoreti  Philoth.  c.  13. 
in  AA.  SS.  Boll.   24.  Janr.  II.   p.  593-598. 

De  s.  Macedonio  episc.  Constantinopoli- 
tano  (t  516)  Henschenii  comment.  in  AA. 
SS,  BoU.  25.  April.  III.  p.  369-373. 

De  s.  Macedonio  et  duobus  ss.  pueris 
mart.  apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  28. 
Jun.  V.  p.  358. 

De  s.  Macedonio  presb.,  Patricia  et  Mo- 
desta  ete.  mart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Mart,  II.  p.  260. 

De  s.  Macedonio,  Theodulo  et  Tatiano 
mart.  Meri  in  Phrygia  salutari  in  AA.  SS, 
BoU.  12.  Septbr.  IV.  p.  20. 

De  s.  Machadoro,  LampadiOjLucianoefc. 
mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jul. 
IV.  p.  587. 

Vita  s.  Maciniscii  episc.  Conne- 
rensis  in  Ultonia  Hiberniae  provin- 
cia  (t  cca.  514)  auctore  incerto. 

Ausg.:  ex  ms,  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Sept. 
I.  p.  664-666  c.  Veldii  comment.  p.  662. 

Vita  s.  Maclovii  Alectensis  (Mac- 
loviensis)  episcopi  auctore  Baldri- 
co  Andegavensi. 

Ausg. :  ohne  Namen  des  ^erf.  '  ed,  Joh, 
a  Bosco,  biblioth.  Floriacens.  Lugd.  1605. 
8».  p.  485.    —   u.  »  ap.  Mabillon ,  AA.  SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  L  p,  217-222.  —  Vita  alia 
auctore  Sigeberto  Gemblacensi,  qui 
eam  scripsit  int.  a.  1076-1099  {Handschr.: 
Berlin,  sec.  XII.  XIII.  mbr.  \zusammen 
mit  dessen  De  pass.  s.  Theb.J  —  Leipzig, 
Rathsbibl.)  ed.  Surius,  vit.  SS.  15.  Novbr, 
p,  349.  —  Prologus  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
VIII.  p.  505. 

De  s.  Macra  virg.  mart.  in  territorio  Re- 
raensi  (f  cca.  303)  in  AA.  SS.  Boll,  6.  Janr. 

1.  p.  324-326. 

De  s.  Macrina  avia  s,  Basilii,  Neocaesa- 
reae  in  Ponto  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Janr.  I.  p.  952.  953. 

Vita  s.  Macrinae  virg.  sororis  s. 
Basilii  in  Cappadocia  (f  380)  au- 
ctore  8,  Gregorio  episc.  Nysse- 
no. 

Aueg. :    '  graece  et  lat. ,   P.  Fr.  Zino  in- 


terprete  in  Gregorii  N.  oper.  Paris.  1638.  fol, 
p.  177.  _  «latine  ed.  Surius,  vit.  SS.  19.  Jul. 
p.  241.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS.  Boli.  19. 
Jul.  IV.  p.  592-604.  Cf.  Boschii  comment, 
praevius  ibid.  p.  589-592. 

De  s.  Macrobio,  Gordiano,  Zotico  etc. 
mart.  Tomis  in  Ponto  sub  Licinio  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV.  p.  55. 

Acta  s.  Madelbertae  abbatissae 
Malbodii  in  Hannonia  (f  cca.  705) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Sept. 
III.  p.  109-111.  Cf.  Perieri  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  103-109. 

Vita  s.  Madelgisili  conf,  (f  cca. 
685)  auctore  Hariulfo  abbate  Al- 
denburgensi  (f  1143)  in  Flandria. 

Av:sg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2,  p.  537-544.  —  *  wiederholt  ed. 
Papebroch  in  A-4l.  SS.  Boll.  30.  Mai.  Vn. 
p.  265-268.  —  Supplementum  de  trans- 
latione  Centulam,  deinde  a.  1113  in  novam 
capsam  ibid.  p.  268.  269, 

Vita  b.  Mafaldae  reginae,  Sancii 
Lusitaniae  regis  filiae,  ord.  Cisterc. 
(t  1252.) 

Ausg. :  ex  Vasconcello,  Henriquez  et  Car- 
doso  ed.  Papebroch  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Mai.  I.  Append.  p.  764r-766. 

Erl.-Sehr.:  Fortunatodes.  Bonaventura,  me- 
morias  para  a  vida  da  b.  Mafalda,  rainha  de 
Castella,  reformadora  do  mosteiro  de  Arouca. 
Coimbra  1814.  8vo. 

Vita  b.  Magdalenae   Albricae   ab- 

batissae  Brunatensis  Comi  apud  In- 
subres  ord.  erem.  s.  Aug.  (f  1465) 
auctore  Paulo  Lulmio  eiusd.  ord. 

(t  1484.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai. 
III.  p.  253-255.  —  Vita  alia  ex  ms.  ad 
Rosweidum  misso  ibid.  p.  255-259.  —  Ana- 
lecta  ex  italico  Hieron.  Borserii  ibid.  p. 
259-262. 

Vita  b.  Magdalenae  de  Como  et 
miracula  auctore  Paulo  Lulma 
sive  Lulmio,  rectius  Ulmio  Bergo- 
mensi  (t  1484)  =  Vita  b.  Magda- 
lenae  Albricae  abbatissae, 

Erl.Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  IV.  p.  293. 

De  s.  Magdalete  mart.  Tripoli  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  Jun.  H.  p.  507. 

Vita  s,  Magdalvei  episcopi  prope 
Virodunum  (t  762)  auctore  H  u  g  o  n  e 
abbate  Flaviniacensi. 

Ausg. :  '  ex  eius  Chronico  Virdunensi  ap. 
Labbe,    bibl.    nova  I.    —    *miederholt  ed. 


794 


MAGIGNUS  —  MAGNUS 


Surins,  vit.  SS.  4.  Oct.  p.  64  —  u.  •  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Oct.  II.  p.  533-544.  Cf.  Byei 
comment.  praev.  p.  499-533. 

De  s.  Magigno,  Nabore  etFaustino  mart. 
»71  AA.  SS.  Boll.  26.  Septbr.  VII.  p.  263. 

De  8.  Magino  vel  Maximo  mart.  apud 
Tarraconeuse.s  in  Catalonia  sub  Maximino 
ut  fertur  Pinii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  118.  119. 

Vita  s.  Maglorii  episcopi  Dolensis 
auctore  Baldrico  Andegavensi 
(saec.  XII.) 

Ausg. :  ohne  Namen  des  Verf.  '  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  24.  Oct.  —  >  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  223-231.  — 
*  tciederholt  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X. 
p.  782-791.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  435.  —  Translatio  s.  Maglorii  et 
aliorum  Parisios  •  in  Annales  ord.  s.  Be- 
nedicti  III.  p.  666.  —  *  toiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  791-793.  —  »Bruchstuck 
ap.  Bouquet  1.  c.  X.  p.  365.  Cf.  Heckii  com- 
mentar.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c,  p.  772 
-782. 

Vita    s.    Magnerici    archiepiscopi 

Trevlrensis  (f  cca.  59i.))  auctore  E- 
berwino  abbate  S.  Martini  Tre- 
virensis  (f  1047.) 

Ausg.:  '  ex  ms.  vetustiss.  in  AA.  SS.  BoU. 
25.  Jul.  VI.  p.  183-192.  —  'Auszug  ,de 
abbatia  s.  Martini'  ap.  Pertz,  mon.  script. 
VIII.  p.  208.  209. 

Erl.-Schr.:  Pinius,    comment.  praevius  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  168-18.3. 
Rettberp,    Deutscblands    Kirchengeschicbte 

I.  p.  464. 
WaitE  ap.  Pertz  1.  c.  p.  114. 

Vgl.  Gesta  Treverorum. 

Vita  R.  Symeonis  heremitae. 

Vita  s.  Magni  abbatis  et  fundato- 
ris  cellae  Campidonensis  vel  secun- 
dum  Bollandistas  abbatis  primi  mo- 
nasterii  Faucensis  Fuessae  in  Sue- 
via  (t  cca.  655)  auctore  Theodoro 
eremita  Campidonensi.  Libri  2. 

Tbeodor  Ktarb  unter  Pipin,  Karls  des  Grossen 
Vater.  —  Diese  Vita  int  ein  betriiglicbes  Machwerk 
des  10.  u.  12.  Jahrh.  und  anfreblich  in  St.  Maftnus' 
Grab  (refunden.  Ermenricus  abbasElwangen- 
sis  tt866i  Foll  dann  anf  Blttcn  des  BiKchofs  lyanto 
von  Augsburg  das  kaum  iioch  lcsbare  Drnkmal  er- 
neuert  haben  ;  es  ist  abcr  nicht  wahrscheinlich.  dass 
er  zu  dieser  FilschunfC  die  Hand  (?ebofen  hat.  „Nec 
Theodori  ncc  Ermenrici  illud  cst  opusculum,  scd 
cniusdam  impostoris."  liasnage.  —  Theilweise  aus 
Vita  K.  Colunibani  et  f.  Oalli  abfreschncben,  deren 
Thaten  sie  auf  «.  Magnug  Ubertrafrt. 

Ausg.:  '  mit  d.  Anfange:  ,Itaque  in  tem- 
pore  illo'  primum  ed.  Canisius,  lect.  antiq. 
V.  p.  913-947  (*ed.  Basnage  I.  p.  655-673.) 
—  *ap.  Goldast,  .scr.  rer.  Alamann.  1606. 
I.  p.  314.  (*  1730.  I.  2.  p.  189-203.  Glossae 
in  eandem  Und.  p.  253.)  —  *  ed.  Surius, 
vit.  SS.   6.  Septbr.    —    •  mit   dem  Anfange 


,Tempore  illo  cum  beatissimns'  u.  der  Be- 
zeichnung :  auctore  ut  fertur  Theodorico 
monacho  Campodunenai ,  ub  Ermenrico 
Elewangensi  aucta  et  ab  aiio  interpo- 
lata  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Septbr.  II.  p.  735 
-759  ex  ms.  Trevir.  collata  c.  editt.  ('anisii 
et  Goldasti.  —  Fragiiientam  ,de  Tozzone 
episcopo  Augustauo'  ilnd.  16.  Junr.  II.  p. 
56-59.  —  Hlstoria  translationis  ed.  Waitz  ap. 
Pertz,  mou.  scr.  IV.  p.  425-427.  —  IQiracala 
auctore  Ludovico  Babenstuber  benedictino 
Ettalensi  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Septbr.  II. 
p.   759-781. 

Erl.-Schr. :  Braun,  Plac,  Geschlchte  der  BischSf» 
von  Augsburg  1.  p.  90. 
— ■ —  kritische  Priifung  der  Lebensgesch.  des 
h.  Magnus,  —  in  Benkert\s  Athanasia.  XI. 
Heft.  3.  WUrzburg  1832.  p.  414. 
Kabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Man.si  VI.  p.  230. 

Histoire  litteraire   de  la  France  V.  p.  326. 
V.  Koch-Stern  feld,  der  h.  Mancrold  in  Ober- 

schwaben,    mit  Riicksicht  auf  die  Vorgesch. 

und  Geographie    des  Landcs.    Beitrage    Eur 

dcutschen   Llinder-  u.  s.  w.  Knnde.     Fassau 

1825.  I.  p.  1. 
Leben  u.  Wunderthaten   des  h.  Magni,   Stif- 

tern  seines  nralten  Gotteshauss  zu  Fiiessen . 

Stift  Kempten  1665.  4to. 
Mabillon.    elogium  s.  M-i  historieum  in  AA. 

.SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  ,505-510.  Lie/erl  tixt 

erschop/ende    Krilik     dtr    angeblichen     Schrtfl 

Theodor't. 
Martini,  D.,    abb.  in  Faessen,    vita  et  mira- 

cula  s.  .Ma^ni,  aposioli  Almangaviae;  acced. 

vita  et  mirac.  s.  Udalrici  eremitae.     Aug. 

Vindel.  1621.  12mo. 
RettberR,    Kirchengescbichtc   Deutschlands 

II.  p    146  151. 
Stalin,  wirtembergische  Gescbichte  I.  p.  167. 
Snysken.  comment.  praeviu.-i  tn  AA.  SS.  Boll. 

I.  c.  p.  700-734. 
Tafrathshofer,   J.  B.,  der  h.  Magnus,  Apo- 

stel  des  Alfciiucs.  Kempten  1842.  8vo. 
Wattenbacb,   Deut«chlands  Geschichtsquel- 

len  p.  119. 

Vita  s.  Magni  comitis  insularum 
Orcadum  in  Scotia  (f  1106).  Epi- 
tome. 

Ausg.:  ex  lectt.  breviarii  Aberdonens.  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Apr.  II.  p.  439-441. 

Acta  s.  Magni  episcopi  et  marty- 
ris  in  Italia  sub  Decio  auctore  a- 
nonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug. 
III.  p.  713-717.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  701-713. 

Acta  s.  Magni  martyris  Cae.^sareae 
in  Cappadocia  sub  Aureiiano,  col- 
lectore  Petro  Calo  dominicano. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug. 
III.  p.  718.  719  c.  Sollerii  comment. 

De  s.  Magno  episc  Avenionensi  in  Gallia 
(t  660)  Cuperi  sylloge  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  19.  Aug.  III.  p.  755.  766. 

De  s.  Magno  episc.  Opitergiensi,  deinde 
Heracleensi  (cca.  660  f)  Ghesquierii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct.  IIL  p.  416-422. 


MAGNUS  —  MALCHUS 


795 


De  s.  Magno  martye  m  AA.  SS.  BoU. 
1.  Janr.  I.  p.  21. 

Vita  s.  Magnobodi  episcopi  Ande- 
gavi  in  Gallia  [j  cca.  660)  auctore 
anonymo  coaevo. 

Ausg. :  '  ed.  Edm.  Beaugendre  inter  opera 
Hildeberti  Cenomanensis.   Paris.  1708.  fol. 

—  *in  AA.  SS.  Boll.  16.  Oct.  VH.  2.  p. 
940-950.  —  Vi(a  alla  auctore  Marbodo 
Bedonensi  episcopo,  ed.  Beaugendre  1. 
c.  p.  1490.  Cf.  Vanheckii  comment.  praev. 
in  AA.   SS.  1.  c.  p.  928-940. 

De  s.  Magoriano  confess. ,  fratre  Vigilii 
episcopi  Tridenti  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU. 
15.  Mart.  II.  p.  403. 

Vita  s.  Maiani  sive  Mevenni  ab- 
batis  in  Britannia  Armorica  (saec. 
VI.).  Exgallico Alberti  le  Grand 
ord.  praed. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p. 
101-104. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Maiani  confessoris  transla- 
tione  in  coenobium  Cognense  dioecesis  Bi- 
terrensis,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  590.  591. 

Acta  s.  Maimbodimartyris  in  ter- 
ritorio  Bisonticensi. 

Ausg. :  ed.  Fr.  Chifflet  in  AA.  SS.  BoU. 
23.  Janr.  II.  p.  542-544. 

Vita  s.  Maioli  abbatis  Cluniacensis 

(948 — 994)  auctore  Nagoldo  sive 
Nalgodo  monacho  Cluniac.  (cca. 
1090?) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boli.  11.  Mai.  II.  p. 
658-668.—  Vlta  alia  auctore  Odilone  ab- 
bate  Cluniacensi  (f  1049)  eius  successore 
[{von  grossevi  Interesse  Jur  die  Oulturge- 
^chichte.)  Handschr.:  Oxford,  Univ.-Bib]. 
Bodley.  2690.  mbr.  sec.  XI.  fol.  —  Paris, 
k.  Bibl.  No.  5290.  14.  sec.  XII;  —  5611. 
sec.  XI;  —  St.  Germ.  sec.  XIII.  No.  1052. 

—  St.  Mart.  sec.  XI.  No.  109]  '  ap.  Du- 
chesne,  bibl.  Cisterciensis.  Paris.  1614.  fol. 
p.  279-291.  —  ^abgekurzt  ed.  Surius,  vit. 
SS.  11.  Mai.  —  *  vollstdndlg  in  AA.  SS. 
BoU.  11.  Mai.  II.  p.  684-690.  —  *  Bruch- 
stuck  ap.  Bonquet,  rec.  X.  p.  362.  —  Vlta 
alia  auctoribus  Syro  Jotsaldo  etAlde- 
baldo  monachis  Cluniacensibus  coaevis. 
Libri  3  [{bliitenreiche  Sprache.  Aldebald 
u.  a.  schmuckten  diese  Schrijt  noch  mehr 
aus.  —  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit. 
ed.  Mansi  VI.  p.  63  nennt  den  Verfasser 
Reimbaldus  praepos.  S.  Johannis  Leo- 
diensis  cca.  1115)  Handschr. :  Cambridge, 
Corp.  Colleg.  No.  328.  —  D  i  j  o  n ,  Un.-Bibl. 
No.  383.  vol.  III.  —  Montpellier,  Un.- 
Bibl.  No.  68.  sec.  XI.  —  Oxford,  Bodlay. 
suppl.  cat.  R.  I.  No.  699.  see.  XIII.  mbr. 
fol.  —  Paris,  k.  Bibl.  No.  1254.  sec.  XII; 

—  5296.  8.  sec.  Xni;  —  5301.  55.  sec.  X; 


—  5323.  27.  sec.  XIH;  —  5365.  1.  sec. 
XII;    —    St.  Mart.   mbr.  sec.  XI.  No.  109. 

•  _  Troyes,  No.  26.  AA.  SS.]  'mAA.  SS. 
Boll.  11.  Mai.  11.  p.  668-684.  —  »  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  786-810; 
nachldssige  Ausgabe.  —  Auszugsweise  '  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  649-655  ed.  Waitz. 

—  *  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  362.  —  H;iuui 
quator  de  s.  Maiolo  abb.  Clun.  auctore  s. 
Odilone  abb.  Cluniac.  ap.  Duchesne,  bibl. 
Cisterciensis  p.  291.  —  Miracula  auctore  ut 
videtur  monacho  Silviniacensi.  Libri  2. 
'in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  IL  p.  690-700. 
Cf.  Vn.  p.  683-687.  —  *  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  X.  p.  362. 

Erl.-Schr.:  s.  Maioli  abb.  Cluniac.  quarti  elo- 
ginm  his^oricuin  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  .saec.  V.  p.  760-7S6.  (Analecta  hieraw  in 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  VII.  p.  6S7-692.)  —  Ad- 
ditiuncula  de  ecclesia  s.  Maioli  Paplae  ad 
Somaschos  translata,  eius  ibi  pallio  ac  mi- 
raculis  ibid.  p.  692-695.) 

De  s.  Maiore  milite  Mauro  mart.  Gazae 
in  Palaestina  sub  Diocletiano  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Febr.  Append.  p.  901. 

De  s.  Maiorino  episc.  Aquensi  in  Italia 
in  AA.  SS.  BoU.  27.  Jun.  V.  p.  278. 

De  s.  Maiulo,  Victorino,  Fortunato  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mai.  IL 
p.  625. 

Vita  s.  Malachiae  episcopi  in  Hi- 
bernia  (f  1148)  auctore  s.  Ber- 
nardo  abbate  Claraevallensi. 

Ausg.:  ^  in  s.  Bernardi  oper.  Paris.  1667. 
8».  IV.  p.  501.  —  »ed.  Surius,  vit.  SS. 
3.  Novbr.  p.  27. 

Uebers.:  tradotta  nell'  italiana  da  G.  G. 
Maffei  in  Vite  di  XIII  confessori  di  Christo. 
Roma  1601.  4».  p.  1-56. 

Erl.-Schr.:  Moller,  D.  G.,  dissert.  bistorica  de 
Malachia  propheta  pontificio.  Altorfii  1706. 
•Ito. 

Vita  s.  Malachiae  prophetae  au- 
ctore  s.  Epiphanio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Bolland.  14.  Janr.  I. 
p.  931. 

De  s.  Malardo  sive  Malehardo  episcopo 
Carnotensi  in  Gallia  (f  cca.  660)  in  AA. 
SS.  BoU.  19.  Janr.  H.  p.  235. 

Elogium  b.  Malcaleni  abbatis  Walciodo- 
rensis  et  S.  Michaelis  in  Terascia  (f  978) 
hist.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  548-551. 

Vita  s.  Malchi  monachi  captivi 
(saec.  IV.  ex.)  Maroniae  prope  An- 
tiochiam   auctore  s.   Hieronymo. 

Ausg. :  ^  in  Hieronymi  oper.  ed.  Vallar  • 
sius.  Veronae  1734.  fol.  II.  init.  —  *  m 
Vitae  patrum  decem  libris  comprehensae, 
ed.  Herib.  Rosweidus.  Lugd.  Batav.  1617. 
fol.  p.  318.  --  "in  AA.  SS.  Bol].  21.  Oct. 
IX.  p  64-69.  Cf.  de  Buckii  commentarius 
praevius  ibid.  p.  59-64. 


796 


MALCHUS  -  MANSUETUS 


De  s.  Maloho  episc.  Lismori  in  Hibernia 
(saec.  XIT.)  Ex  vita  s.  Malachiae  m  AA. 
SS.  Boll.   10.  Aug.  II.  p.  561. 

De  s.  Malo  eremita  (temp.  inc.)  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Oct.  VII.  2.  p.  799. 

De  s.  Malrubio  monacho  et  martyre  in 
Marnia  Scotiae  provincia  (f  1024)  Pinii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VI.  p. 
131.  132. 

De  s.  Mamante  et  Basilisco  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.   30.  Jul.  VII.  p.  149. 

De  s.  Mamante  mart.  Constantinopoli  in 
AA.  SS.  Boll.  12.  Jul.  UI.  p.  303. 

Passio  s.  Mamantis  mart.  sub  Au- 
reliano  Caesareae  in  Cappadocia, 
patroni  eccles.  Lingonensis  auctore 
Godefrido  episc.  Lingonensi. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Aug. 
ni.  p.  436-439.  —  Passlo  ex  Simeone  Me- 
taphraste  ap.  Surium,  vit.  SS.  17.  Aug.  p. 
175.  —  Vila,  agon  et  triumphus  s.  M-s  au- 
ctore  Eainaldo  episc.  Lingonensi  (cca. 
1080)  in  Joh.  de  Bosco  biblioth.  Floriacens. 
Lugduni  1605.  8».  11.  p.  210-248.  —  De  re- 
liquiis  in  Galliam  ad  Lingon.  translatis 
ibid.  p.  439.  440.  —  Historia  transla- 
tionum  auct.  anonymo  ibid.  p.  440-446. 
Cf.  Pinii  commentar.  praevius  ibid.  p.  423 
-435  —  et  Ruinart,  acta  primor.  martyrum. 
Amstelod.  1713.  fol.  p.  264-266. 

De  s.  Mamelta  mart.  in  Perside  (saec.  V.) 
Heckii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Oct. 
VIII.  p.  53-55. 

Vita  s.  Mamertini  monachi  Autis- 
siodori  in  Gallia  (saec.  V.) 

Au8g.:  ex  variis  mss.  in  kk.  SS.  Boll. 
20.  April.  H.  p.  759. 

De  R.  Mamerto  episc.  Viennensi  in  Gallia 
(t  p.  475)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  IL  p. 
629-631.  —  Homilia  s.  Aviti  de  rogatio- 
nibus  et  s.  Mamerto  institutore  ibid.  p.  631. 
632.  Cf.  Vn.  p.  683. 

De  s.  Mamiliano  episc.  Panormitano  in 
insula  quadam  maris  Etrusci  (saec.  V.) 
Stiltingii  sylloge  histor.  m  AA.  SS.  Boll. 
15.  Septbr.  V.  p.  45-54. 

De  s.  Mamiiiano  martyre  Romae  in  kA.. 
SS.  Boll.  12.  Mart.  II.  p.  104. 

De  .s.  Mamma,  Emasia,  Nazario  etc.  mart, 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p.  220. 

Vita  s.  Mammae  sive  Mamantis 
monachi  auctoreW  alafridoStra- 
bone  (t  849.) 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  H.  2. 
p.  184  (ed.  nov.)  —  *  m  Bibl.  Patrum  maxima 
XV.  p.  205. 

Acta  s.  Mammarii  presbyteri,  Fe- 
licis  et  Victoriani  diac,  etc.  mart. 
Afrorum  a.  254. 


Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  vet.  analecta.  Pa- 
ris.  1723.  fol.  p.  178-181.  —  » ex  2  mss.  et 
Mabillonio  m  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun.  IL 
p.  268-272. 

De  s.  Manahen  propheta  Antiochiae  in 
Syria  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Mai.  V.  p.  273. 

De  s.  Mandriano  et  Flaviano  mart.  Te- 
lone  in  Provincia  Galliae  (forsan  saec.  VI.) 
Cuperi  sylloge  crit.  m  AA.  SS.  Boll.  19. 
Aug.  m.  p.  748-750. 

Acta  s.  Maneohildisvirg.  in  dioec. 
Catalaunensi  Campaniae  Gallicae 
(saec.  VL) 

Au^g.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Oct. 
VI.  p.  531.  Cf.  Goorii  comment.  praevius 
ibid.  p.  526-530. 

Vita  Manetti  (Jannotii)  Florentini,  vid. 
Naldus  Naldius. 

De  b.  Manfredo  eremita  in  Gallia  Cisal- 
pina  a.  1430,  ex  Italico  Fr.  Balariui.  3  par. 
Chron.  Com.  in  AA.  SS.  BoII.  28.  Janr.  II. 
p.  909.  910. 

De  8.  Manilio,  Donato,  Maurilioetc.  mart. 
in  Numidia  in  AA.  SS.  Boll.  28.  April.  III, 
p.  571. 

De  s.  Manio  episc.  Veronensi  (saec.  V.) 
Pinii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Sept.  I. 
p.  661. 

Vita  s.  Mansueti  episcopi  Tullen- 
sis  primi,  discipuli  s.  Petri  et  Leu- 
corum  apostoli  in  Gallia  (f  cca. 
375)  prolixior  fabulosa  et  miracula, 
auctore  Adsone  abbate  Dervensi 
(t  992.)  Libri  2. 

Geschrieben  nach  974.  .Aperlis  contradictioni- 
bus  et  crassis  quae  palpari  qiieant  figmentis  defor- 
mata.'    AA.  SS. 

Handschr. :  vid.  Pertz ,  mon.  script.  IV. 
p.  490. 

Ausg.:  '  ap.  Calmet,  histoire  de  Lorraine. 
I.  preuves.  p.  86-104.  —  »m  AA.  SS.  Boll. 
3.  Sept.  L  p.  637-651.  —  Vila  breTlor  au- 
ctore  anonymo :  ,Licet  sanctorum*  '  ibid.  p. 
636-637.  —  *vorher  ap.  Martene,  thesaur. 
anecd.  IIL  p.  991-995.  —  *  ap.  Calmet  1. 
c.  p.  83.  —  Miracaluiii  quod  contigit  a.  1009, 
auctore  anonymo  '  ap.  Martene,  thes.  anecd. 
III.  p.  1024.  —  » ap.  Calmet  1.  c.  p.  104 
-106.  —  » wiederholt  in  AA.  SS.  I.  c.  p.  651 
-653.  —  IHlracuiuui  alterum  a.  1049  auctore 
Petro  diacono  '  ap.  Martene  I.  c.  HI. 
p.  1041.  —  »ap.  Calmet  l  c.  —  •  in  AA, 
SS.  1.  c.  p.  653-655.  —  Eleratlo  corporis 
facta  a.  1104  auctore  anonymo  (vel,  ut  alU 
putant  auctore  Pibone  monacho  S.  Man- 
sueti  Tullensis,  qui  scripsit  post  a.  1116) 
'  ap.  Martene  1.  c.  p.  1088.  —  *  wiederholt 
in  AA.  SS.  1.  c.  p.  655.  666.  —  Hlracnla 
ab  a.  1125-1136  auctore  anonymo  ex  cod. 
ihid.  p.  656-658.  Cf.  Limpeni  commentar. 
praevius  Vnd.  p.  616-636. 


MANSUETUS  —  MARCELLUS 


797 


Vita  s.  Mansueti  Scoti,  Britanno- 
rum  episcopi  (f  cca.  461)  auctore 
Adsone  Dervensi  (f  992.) 

Ausg.:  '  ap.  Franc.  Bosquet,  ecclesiae 
Gallicanae  historia.  II.  —  *  Acta  et  vetera 
monumenta.  Paris.  1636.  4».  p.  23.  —  Mi- 
racula  s.  M-i  Scoti  auctore  eodem  '  ap. 
Martene ,  thesaur.  anecd.  III.  p.  1013 ;  — 
*fragmenta  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  509-514. 

De  s.  Mansueto  episc.  Mediolanensi  (f 
p.  680)  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Febr.  III.  p. 
135.  136. 

De  s.  Mansueto  mart.  Argentanii  in  Nor- 
mannia  in  AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III.  p. 
363-365. 

De  s.  Mantio  mart.  a  Judaeis  occiso  in 
Lusitania  saec.  V.  aut  VI.  Papebrochii 
comment.  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai. 
V.  p.  31-36.  Cf.  VIL  p.  825. 

Vita  s.  Manuaei  episcopiBaiocen- 
sis  in  Normannia  (f  cca.  480.) 

Auag. :  '  ex  ms.  ed.  Henschenius  in  AA.  SS. 
Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  767-768.  —  »ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p.  779. 

Acta  s.  Manueiis,  Georgii,  Petri 
etc.  (f  cca.  818)  martyrum  in  Bul- 
garia. 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Janr.  II.  p.  441.  442. 

Acta  s.  Manuelis,  Sabelis  et  Is- 
maelis  fratrum  Persarum,  mart.  Con- 
stantinop.  a.  362  vetustiora. 

Ausg.:  gr.  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun. 
m.  p.  290-296. 

De  s.  Mappalico,  Baruco,  Quinto  etc. 
mart.  Afris  (f  p.  250)  in  AA.  SS.  BoU. 
17.  ApriL  II.  p.  480-482. 

Vita   s.   Marae   abbatis   in  Syria 

(saec.  V.)  . 

Ausg.:  ex  Philotheo  Theodoreti  cap. 
20  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Janr.  II.  p.  627 
-628. 

Vita  s.  Maranae  et  Cyrae  (saec. 
V.  med.)  Beroeae  in  Syria.  Auctore 
Theodoreto  episcopo  Cyri. 

Ausg. :  ex  editione  Jac.  Sirmondi  in  AA. 
SS.  BoU.  3.  Aug.  L  p.  226-227. 

Vita  s.  Marcellae  viduae  Roma- 
nae  (f  410)  auctore  s.  Hierony- 
mo  epist.  16. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  B..  p. 
1106-1109. 

Vita  s.  Marcelli  abbatis  monaste- 
rii  Acoemetor. 

Ausg.:  ex  Simeone  Metaphraste  ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.  29.  Decbr.  p.  348. 


Acta  s.  Marcelli  centurionis  et 
martyris  Tingitani. 

Ausg.:  '  ex  mss.  ed.  Surius ,  vit.  SS.  30. 
Octbr.  —  *  ap.  Ruinart,  AA.  primorum  mar- 
tjrum.  Amstel.  1713.  fol.  p.  302-304, 

Acta  s.  Marcelli  episcopi  ac  mar- 
tyris  Apameae  in  Syria  a.  389. 

Ausg.:  ex  Theodoreti  episc.  Cyri  hist. 
eccles.  lib.  5.  c.  21.  p.  262  ed.  Vales.  tvie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Aug.  III.  p. 
155.  156.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibtd. 
p.  151-155. 

Passio  s.  Marcelli  et  s.  Anastasii 
mart.  prope  castrum  Argantoma- 
gense  ad  Crausiam  fluvium. 

Au^g.:  'ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  427 
-429.  —  » in  AA.  SS.  Boli.  29.  Jun.  V.  p. 
477.478.  —  Eadem  acta  ex  prolixioribus 
contracta,  cum  2  hymnis  et  fragmento  ex 
lib.  I.  c.  9  Vitae  s.  Genulfi  Cadurcensis 
episc.  aliisque  nonnuUis  ap.  Labbe  L  c. 
p.   429-432. 

Passio  s.  Marcelli  martyris  prope 
Cabilonem  in  ducatu  Burgundiae 
cca.  a.  178  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  edit.  Chiffletii  in  AA.  SS.  BoU. 
4.  Septbr.  IL  p.  196-199.  —  Passio  al- 
tera  ex  ead.  editione  ibid.  p.  199-202.  Cf. 
Limpeni  comment.  praevius  ibid.  p.  187- 
196. 

Vita  s.  Marcelli  papae  et  marty- 

ris  (f  cca.  309)  auctore  Ursione 

abbate   Altimontensi    in  Hannonia 
(f  cca.  1054.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Janr.  II.  p. 
9-14.  —  »ed.  Val.  Andreas,  biblioth.  Bel- 
gica  p.  848.  —  *  ed.  Swertius,  Athenae  Bel- 
gicae  p.  705.  —  Vlla  alia,  epitome  vitae  ex 
libro  de  Romanis  pontif.  in  AA.  SS.  1.  c. 
p.  5.  —  EpltaphluDi  eiusdem  auctore  s.  Da- 
maso  papa  ibid.  p.  5.  —  Acta  ex  variis 
vett.  mss.  ibid.  p.  5-9.  —  Petrus  Venerabllls, 
sermo  de  s.  M-o  papa  et  martyre  ap.  Mar- 
tene,  thes.  anecd.  V.  p.  1439-1446. 

Vita  s.  Marcelli  Parisiensis  epi- 
scopi  auctore  Fortunato  Picta- 
vorum  episcopo. 

Au^g. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  1.  Novbr. 
—  *  iviederholt  in  F-i  oper.  ed.  A.  Luchi. 
Romae  1786.  4«.  II.  p.   131-138. 

Acta  s.  Marcelli  tribunt  et  uxoris 
eius  Mammeae,  Petri,  Chironis  etc. 
mart.  in  Aegypto  cca.  a.  303  au- 
ctore  Juliano  presbytero. 

Au^g, :  ez  ms.  Trevireasi  et  Cluniacensi  m 


798 


MARCELLUS  —  MARCUS 


AA.  SS.  BoU.  27.  Aug.  VL  p.  14-15.  Cf.  Stil- 
tingii  comment.  praevius  ibid.  p.   12-14. 

De  8.  Marcello,  Avido,  Gago  etc.  mart. 
Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  287. 

De  s.  Marcello,  Casto,  Aemilio  et  Satur- 
nino  mart. ,  forte  Capuae  in  Campania  fe- 
lici,  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Octbr.  III.  p.  329 
-332. 

De  s.  Marcello  epi.sc.  Diensi  in  Gallia 
(saec.  VI.)  Henschen  in  AA.  SS.  BoU.  9. 
April.  1.  p.  826-829. 

De  s.  Marcello  episc.  in  territorio  Ani- 
ciensi  Galliae  Stiltingii  sjlloge  in  kA..  SS. 
BoU.  11.  Seplbr.  III.  p.  777. 

De  s.  Marcello  episc.  Tungris  vel  Tre- 
viris  in  Germania  (.saec.  III.)  Limpeni  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Septbr.  U.  p.  202 
-204. 

De  8.  Marcelio  et  Adriano  ac  forte  etiam 
uno  aut  duobus  aliis  mart.  Chalcedone  (f 
312)  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Octbr.  VI.  p.  196 
-199. 

De  s.  Marcello  et  Antonio  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Mart.  I.  p.  23. 

De  s.  Marcello  et  Apuleio  mart.  Romae 
(saec.  I.)  Buei  .syUoge  in  AA.  SS.  BoU.  7. 
Oct.  III.  p.  826-832. 

De  s.  Marcello  et  Codrato  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  BoUand.  22.  Mai.  V. 
p.  143. 

De  s.  Marcello,  Gemino,  Nuvio  etc.  raart. 
Romae  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Oct.  IV.  p.  993. 

De  s.  Marcello,  Macrobio,  Gemino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Febr.  UI.  p.  66. 

De  s.  Marcello  mart.  Mediolani  in  In- 
subria  in  AA.  SS.  EoU.  17.  Jul.  IV.  p.  221. 

Vita  s.  Marcellinae  virg.  Medio- 
lani  (t  398  aut  399)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg:  ex  Mombritio  in  A.Pl.  SS.  BoU. 
17.  Jul.  IV.  p.  234-238.  Cf.  Cuperi  cora- 
mentar.  praevius  i^nd.  p.  231-234  et  VII. 
p.  866-868. 

Vita  s.  Marcelllni  episcopi*Ebro- 
dunensis  in  Gallia  (sacc.  IV.) 

Ausg.:  ex  variis  rass.  et  Mombritio  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  April.  II.  p.  750-755. 

Acta  s.  Marcellini  et  Petri  mart. 
sub  Dioclet.  auctore  Einhardo 
sive  Eginharto.  Carmen  trochai- 
cum. 

Einhard'rt  Autorschaft  ist  zweifelhaft. 
Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  2.  Jun.  lU. 
p.  555.  —  'wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Jun.  I.  p.  174-176.  —  Acta  alia  auctore 
anonymo  ibid.  p.  171-173.  —  Hlstoria  trans- 
lationis  auctore  Eginhardo  tunc  Seligen- 
stadensi  abbate,  a.  826  (830  verfasst,  sehr 
o/nziehende  Darstellung.  {Handschr.:  Gies- 


sen,   Un.-Bibl.  chart.  aaec.  XVU.  fol.  No. 

40.  p.  60-95.)]  'tn  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p. 
181-206.  Cf  VL  p.  1.  —  >ed.  Surius  1.  c. 
UI.  p.  526.  —  » in  Einhardi  opp.  ed.  Teulet. 
—  *  Fragmenta  de  Ludovico  Pio  imp.  hier- 
au8  ap.  Duchesne ,  hist.  Franc.  scr.  II.  p. 
651.  —  Hjiiinus  in  laudem  ss.  MarceUini  ef 
Petri  auctore  Rabano  Mauro  archiep. 
Moguntino  in  AA.  SS.  BoUand.  2.  Jun.  I. 
p.  176. 

Erl.-8chr.:  Appendix  I  de  praetenKa  earundcm 
reliq.  cxistenlia  in  .Sue«sioDcnsi  s.  Mcdardi 
ecclesiii  ex  cpistola  aub  nomine  Odilonis  ad 
InBrannum  eiiita  ibid.  p.  20G80S. 
Appendix  II  de  reliquiis  s  Marcellini  Homa 
Pedetiiontium  boc  saeculo  translatis  ibid.  p. 
208.  2ii9. 
Appendix  III    dc   translat.    sg.  M.    et  P.  ed. 

Janiiing  ibid.  Jun.  VI.  i.  p.  1-4. 
Appendix  IV.    Janingi    de  ecclesiis  vetostis 

ss.  M-1  et  P.  ibid.  p.  4-8. 
De   translatioiie   ap.    Mabillon,    AA.    88.  o.  s. 

Ben.  saec.  IV.  1.  p.  414  416. 
Hen.-<chen,     commeniarius     de     translatione 

ibid.  Juu.  I.  p.  176  ISl. 
Par  sanctorura  martyrura,  hoc  est  ss.  Marcel- 
linus  ct  Petrus  Hasnoniensls  ecclesiae  p*- 
troni  . . .  Monlibus  1643.  7Si  pag.  ap.  Phil. 
Brasseur.  piodroraus  Hannoniae.  (Montibus, 
Havart.  3  vol.  8vo.)  Tom.  II. 
Weinckens,  histor.  translationig  . .  .  ad  ab- 
batiam  Seligenstad  a.  826.  Francofurli  8.  a. 
fol. 

Vgl.  Odilo  monachus. 

De  s.  Marcellino  episc.  Anconitano  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Janr.  L  p.  590. 

De  s.  Marcelllno  episc.Ravennae  inltaUa 
(f  346)  Byei  comraentar.  historicus  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Oct.  III.  p.  30-39. 

De  s.  Marcellino  episc.  Velaunensi  sive 
Aniciensi  in  Gallia  Henschenii  commentar. 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jun.  I.  p.  5. 

De  s.  Marceilino  pontiflce  et  ss.  Clau- 
dio ,  Quirino ,  Antonino  mart.  Romanis  (f 
304)  Henschenii  dissert.  in  AA.  SS.  BoU. 
26.  AprU.  IIL  p.  412-415;  p.  999-1001. 

De  s.  Marcellino,  Satuilo,  Saturnino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  April.  I.  p.  66. 

De  s.  Marcellino  tribuno  et  notario,  mart. 
Carthagitie  (f  413)  Henschenit  commentar. 
in  AA.  SS.  BoU.  6.  April.  I.  p.  539-543. 

De  s.  Marcelliano  episc.  Autissiodorensi 
in  GaUia  (f  cca.  314)  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Mai.  III.  p.  203. 

De  s.  Marchelmo  hodieMarceUino  presb. 
conf.  Daveutriae  iu  Transialandla  Belgii 
(f  cca.  800)  SoUerii  sylloge  histor,  in  AA. 
SS.  BoU.  14.  Jul.  lU.  p.  702-704. 

Vita  s.  Marci  apostoU  =  Vita  s.  Marci 
evaugelistae. 

Vita  s.  Marci  Atheniensis  ere- 
mitae  in  Lybia  (saec.  IV.) 

Ansg.:  ex  ms.  graeco  lat.  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Mart^UL  p.  779-781.  —  Bios 
Tov  MuQXQV  Tov  ^Ad^tjvaiov  ibid,  UI.  append. 
p.  *40-*43. 

Acta  s.  Marci  episcopi  Atinensis 
et  mart.  et  duorum  presbyterorum 


MARCUS  —  MARTIANUS 


799 


in  Campania  (f  82)  auctore  Ade- 
nulpho  archiep.  Capuano. 

Aiisg. :  '  ed.  Ughelli ,  Italia  sacra  VI.  p. 
407.  _  » in  AA.  SS.  BoU.  28.  April.  III. 
p.  651-557.  —  Historia  inveati  et  trans- 
lati  corporis  s.  Marci  ep.  Atinensis,  ex  ms. 
Casinensi  ibid.  p.  557-560.  —  Versus  de 
eadem   inventione   et  translatione    ibid.   p. 

560.  —  Miraculum  ex  ms.  italico  ibid.  p. 

561.  —  Sermo  de  translatione  s.  Marci  au- 
ctore  Leone  Atinensi  archiep.  Capuano 
(t  1072 ;  Papebroch  in  JLA.  SS.  l.  c.  p.  555 
bezwei/elt  L's  Autorschaft)  ap.  Ughelli, 
Italia  sacra  VI.  p.  426.  Cf.  Papebrochii 
commentar.  praevius  1.  c.  p.  548. 

Vgl.  Acta  ss.  Nicandri  et  Marc. 

Vita  s.  Marci  episcopi  Luceriae 
in  Apulia  Daunia  (f  328.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun.  II.  p. 
801-807. 

Acta  s.  Marci  etMarcelliani  mart. 
Romae  cca.  a.  287.  Ex  gestis  s.  Se- 
bastiani  desumpta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jun.  III.  p. 
569-571. 

Vita  s.  Marci  evangelistae,  trans- 
latio  corporis  Venetias  et  locus  se- 
pulturae,  auctore  Bernardo  Ju- 
stiniano.  Libri  3. 

Ausg. :  '  zusammen  mit  Justinian's  De 
origine  urb.  Venetiarum  etc.  (s.  d.)  Venet. 
1492.  fol.  —  *ibid.  1534.  fol.  —  ^wieder- 
holt  ap.  Burmann,  thesaur.  script.  Italiae. 
Lugd.  1722.  fol.  V.  —  MaQTvqifOv  tov 
dyiov  Mdqxov  nv  ivayyfXkirov  ex  cod.  Vat. 
m  AA.  SS.  BoU.  25.  April.  III.  append.  p. 
XLVI-XLVII.  —  Mlracula  s.  Marci  apostoli 
Augiae  (a.  799-  cca.  930)  auctore  anonymo 
(Handschr.:  Carlsruhe  No.  69.  VII.  18. 
mbr.  sec.  XI.  fol.  138)  '  ap.  Moue,  Quellen- 
sammlung  p.  62-67.  —  *tm  Auszuge  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  449-452  ed.  Waitz. 
—  n(JOXoniov  diaxoyov  iyxoifnov  ilg 
Toy  ayiov  dnoGTokov  M.,  ex  cod.  Vat.  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  XLVIII-L. 

Erl.-Schr,:  De  .s.  Marco  evangelista  episcopo 
Alexandrino  et  martyre  (f  cca.  68)  Henscha- 
nii  commenlarius  in  AA.  SS.  Boll.  25, April. 
III.  p.  344-3 IG.  —  Apostolatus  Aquiieien- 
sis  ex  dupl.  mss.  ibid.  p.  346.  347.  —  Apo- 
stolatus  Alexandrinus,  martyrium  ex  mss. 
ibid.  p.  347-49.  —  Appendix  ex  vita  s. 
Petri  episc.  Alexandrini  et  mart.  ibid.  p.  349. 
—  Encoraium  auctore  Procopio  diacono  et 
chartopliylace,  interpr.  Jo.  Franc.  Albano 
ilid.  p.  350-352.  —  De  cultu  s.  Marci  Venetiis 
tWd.  p.  352.  353.  —  Historia  translationis 
ex  ms.  Vatic.  ibid.  p.  353-356.  —  Apparatio 
et  miracula  p.  356.  857.  —  Appendixex 
breviario  Carmelitano  anni  1495  ibid.  p.  857. 
358.  0/.  997-999. 
Stringa,  G.,  vita  di  s.  Marco  evangelista.  Ve- 
nezia  1610.  8vo. 

Translationes  s.  Marci  papae  Ro- 


mani  (f  336)  auctore  anonymo  ve- 
risimiliter  synchrono. 

Au^g.:  ex  ms.  Vatic.  in  AA.  SS.  Boll. 
7.  Oct.  III.  p.  898-903.  C/.  Suyskenii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  886-898. 

De  s.  Marco,  Alphio,  Alexandroeic.  mart. 
in  Asia  min.  sub  Dioclet.  in  AA.  SS.  BoU. 
28.  Septbr.  VII.  p.  600-602. 

De  s.  Marco  conf.  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul. 
II.  p.  22. 

De  s.  Marco  episc.  Arethusiorum,  s.  Cy- 
rillo  diac.  mart.  aliisque  in  Syria  sub 
Juliano  a.  362  synopsis  hist.  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Mart.  III.  p.  774-778. 

De  s.  Marco  episc.  Hierosolymitano  (f 
cca.  150)  Bossuei  comment.  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  477-484. 

De  s.  Marco  et  Julio  mart.  Dorostori  in 
Moesia  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  U.  p.  56. 

De  s.  Marco  et  Marciano  fratrib.  et  so- 
ciis  mart.  in  Aegypto  a.  304  Byei  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Octbr.  II.  p.  391.  392. 

De  s.  Marco  et  Mociano,  puero  anonymo 
et  quodam  Paulo  in  AA,  SS.  Boll.  3.  Jul. 
L  p.  641. 

De  s.  Marco  et  sociis  forte  duobus  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  9.  Sept.  III.  p.  367. 

De  s.  Marco  et  Timotheo  mart.  Romae 
(saec.  II.)  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Mart.  III. 
p.  477. 

De  b.  Marco  s.  Mariae  in  Gallo  ex  ord. 
min.  de  observ.  Vicentiae  in  Italia  (f  1496) 
in  AA.  SS.  BoU.  19.  Mart.  m,  p.  71-74. 

De  s.  Marco  mart.  episc.  ApoUoniadis 
in  Asia  min.  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun.  III. 
p.  41. 

De  s.  Marco  monacho  in  Aegypto  (f 
cca.  400)  synopsis  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Mart.  L  p.  367.  368. 

De  b.  Marco  Mutinensi  ord.  praed.  Pi- 
sauri  in  ducatu  Urbinate  (f  1499)  Perieri 
sylloge  m  AA.  SS.  BoU.  21.  Sept.  VL  p. 
288.  289. 

De  s.  Marco  Surdo  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Janr.  I.  p.  90. 

De  s.  Marcia,  Aemilio,  Felice  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  BoUand.  18.  Jun.  III. 
p.  568. 

Vita  s.  Mapcianae  virg.  mart.  Cae- 
sareae  in  Mauritania  sub  Diocleti- 
ano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU,  ex  mss.  Andr. 
du  Chesne  9.  Janr.  L  p.  569-570. 

Vita  s.  Martiani  abbatis  Aptae 
Juliae  in  Provincia  Galliae  (f  cca. 
1010.) 

Ausg. :  '  ed.  Bened.  Gononus,  Vlt.  Patnim 
occidentis,  libr.  IV.  —  *  ap.  MabiUon,  AA. 


800 


MARCIANUS  -  MARGARETA 


SS.  0.  s.  Ben.  saec.  V.  1.  p.  94-96.  —  *in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  271-272. 

Vita  s.  Marciani  episc.  Frequenti 
in  Samnio  Italiae    (Forte  saec.  V.) 

Ausg.:  ed.  Sollerius  ex  m.s.  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Jul.  III.  p.  654-656. 

Acta  s.  Marciani  episc.  Syracusa- 
ni  in  Sicilia  saec.  III. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Jun.  II.  p.  788-795. 

Inventio  s.  Marciani  et  Johannis 
mart.  in  statibus  pontificiis  auctore 
Indie  Placentino. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Octbr.  VIII. 
p.  832-838  c.  Buckii  commentar.  praevio 
p.  831. 

Acta  s.  Marciani  et  Martyrii  no- 
tariorum. 

Ausg.:  ex  Simeone  Metaphraste  ed. 
Surius,  vit.  SS.  25.  Octbr.  p.  382  (ed.  2«.) 

Acta  s.  Marciani,  Nicandri,  Apol- 
lonii  etc.  decem  mart.  Aegyptiorum. 

Ausg. :  ex  ms.  Vatic.  gr.  et  lat.  ed.  Hen- 
schen  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p.  419 
-421  c.  comment.  praevio.  —  Acta  alia 
latine  ex  ms.  Vallicell.  '  ap.  Mabillon,  mu- 
seum  Ital.  I.  2.  p.  247-250  (Paris.  1724. 
4'.)  —  *  wiederhoU  ap.  Ruinart,  AA.  primor. 
mart.  Amstel.  1713.  fol.  p.  551-554. 

Vita  s.  Maroiani  presbyteri,  oeco- 
nomi  ecclesiae  Constantinopolitanae 

(t  post  472.) 

Ausg.:  ex  Simeone  Metaphraste  'ed. 
Surius,  vit.  SS.  10.  Janr.  —  *interprete 
Gentiauo  Herveto  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Janr. 

I.  p.  611-617.  Cf.  ibid.  p.  609-611. 

De  s.  Marciano,  Domno,  Diomede  etc. 
mart.  Tomitanis  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul. 
m.  p.  32. 

De  s.  Marciano,  Eniano,  Felice  etc.  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  April.  II.  p.  405. 

De  s.  Marciano  episc.  Beneventano  in 
Italia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun. 

II.  p.  958. 

De  s.  Marciano  episc.  et  mart.  Dertonae 
in  Anglia  (f  cca.  120)  commentar.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I.  p.  421.  422. 

De  s.  Marciano  episc.  Pampelonae  in 
Hispania  Tarraconensi  (f  cca.  700)  in  AA. 
SS.  BoU.  30.  Jun.  V.  p.  586. 

De  s.  Marciano  episc.  Ravennatum  in 
Italia  (t  cca.  127)  Henschenii  sylloge  hist. 
m  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p.  127. 

De  s.  Marciano  episc. ,  Sisinnio,  Amau- 
so  etc.  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept.  I. 
p.  206. 

De  s.  Marciano  et  Jocundo  martyr.  in 
Aegjpto  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  H.  p.  55. 


De  s.  Marciano  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Mart.  II.  p.  32. 

De  8.  Marciano  mart.  Iconii  in  Capa- 
docia  (t  forte  243)  in  AA.  SS.  BoII.  ll.JuI. 
III.  p.  186. 

Vita  s.  Marculfi  abbatis  Nantensis 

in  Constantiniensi  (Ooutantin)  Gal- 
liae  dioec.  (f  cca.  558)  auctore  an- 
onymo. 

A%jisg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  1.  p.  128-133.  —  » in  AA.  SS.  BoII. 
1.  Mai.  I.  p.  7l-75r  —  *Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  424-426.  —  Vita  alia 
ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  75-79.  — 
Miracula  cca.  a.  1075  Corbiniaci  patrata 
'  ap.  Mabillon  I.  c.  saec.  IV.  2.  p.  519-526. 
—  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  VII. 
p.  531-539.  —  *  fragmentum  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  115-117.  —  Sermo  de  S. 
Marculfo  abb.  Nant.  ap.  Mabillon  I.  c.  p. 
517.518.  —  Translatio  corporis  s.  Mar- 
culfi  abbatis  et  fundatio  monasterii  Corbi- 
niacensis  cca.  a.  898  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Mai.  I.  p.  79.  80. —  Translatio  reliquiae 
Antverpiam  ad  abbatiam  s.  Salvatoris  ibid. 
p.  80-82.  C/.  De  translatione  s.  Mar- 
culfi  Corbiniacum  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
I.  c.  saec.  IV.  2.  p.  514-516. 

Passio  b.  Marculi  martyris  ap.  Mabillon, 
vet.  analecta.  Paris.  1723.  fol.  p.  182-185. 

Vita  Marcuardi,  vid.  Gesta  Marcuardi 
abb.  Fuldens. 

De  s.  Marcwardo  abbate  Prumiensi  (t 
853)  apud  Trevirenses :  ubi  agitur  de  origine 
monasterii  Prumiensis  ac  de  translatione 
ss.  martyrum  Chrysanti  et  Dariae  deque 
Lothario  imperatore,  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  606-618. 

Vgl.  auch  De  b.  Marquardo. 

De  s.  Mardonio,  Musonio,  Eugenio,  Me- 
tello  mart.  Neocaesarensibus  in  AA.  SS. 
BoII.  24.  Janr.  H.  p.  590. 

Vita  s.  Margaretae  reginae  Sootiae 

(f  1093)  quam  quidem  s.  Adelre- 
dus  (Alredus,  Aelredus,  Ailredus, 
Ealredus  f  116G)  Rhievallus,  abbas 
primo  conscripsit,  sed  ab  alio  quo- 
aam  incerto  authore  ex  illo  breviua 
descripta. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Jun. 
Colon.  1572.  IH.  p.  577-681  (*edit.  Colon. 
1617.  m.  Jun.  p.  167-170).  —  Vita  alia 
auctore  Theodorico  raonacho  Dunel- 
mensi  confessario  ipsius  sanctae  in  AA.  SS. 
BoII.  10.  Jun.  II.  p.  328-340. 

Erl.-Schr.:  Papebroch,  coiijmeut.  praevius  <W<J. 
p.  320-322. 
Propylaeum  ad  vitam,  ex  genealogia  regum 
Aelrcdi    abb.    Rievallensis    et    aliis    ibid.  p. 
322-328. 

Acta  b.  Margaretaevirginisetmart. 


MARGARETA  —  MARU 


801 


saec.  XIII.  Lovanii  in  Brabantia 
auctore  Caesario  Heisterba- 
censi,  dialog.  lib.  6.  c.  34. 

Ausy. :  s.  unt.  Caesarius  Heist.  —  in  AA. 
SS.  BoU.  2.  Septbr.  I.  p.  592.  —  Acta 
altera  auctore  anonymo  ex  ms.  ibid.  p. 
592-595.  Cf.  Stiltingii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  582-592  {mit  Abbildung.) 

Vita  s.  Margaretae  virginis  Raven- 
nae  in  Italia  (f  1505)  auctore  Se- 
rapbino  Firmano.Italicescripta. 

Ausg.:  latine  reddita  a  Piii.  Zoutaeo  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  H.  p.  548-551.  — 
Alia  vita  auctore  Hieronymo  Kubeo 
lib.  8.  hist.  Ravenn.  ibid.  p.  553-554. 

Vita  Margapjtae  (Albonensis)  Bur- 
gundiae  comitis  filiae,  Guidonis 
Delphini  comitis  Alboni  coniugis 
auctore  Guilelmo  canon.  Grati- 
anopolitano  (cca.  1163.) 

Ausg.:  '  ap.  Martene,  ampl.  coll.  monu- 
ment.  VI.  p.  1201-1214.  —  'fragmentum 
ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  427. 

Vita  b.  Margaritae   (de   Cortona) 

poenitentis  III.  ord.  s.  Franc.  Cor- 
tonae  in  Umbria  (f  1297)  auctore 
F.  Juncta  Bevagnate. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  IH. 
p.  300-357.  Cf.  p.  758  et  Bollandi  comment. 
praevius  ibid.  p.  298. 

Vita  b.  Margaritae  Faventinae  ab- 
batissae  ord.  Vallumbrosani(t  1330) 
Florentiae  auctore  Petro  Floren- 
tino  ord.  minor. 

Avsg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug. 
V.  p.  847-851.  —  Revelationes  et  mlracula 
auctore  Johanne  presbytero  Faventino 
ibid.  p.  851-854.  Cf.  SoIIerii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  845-847. 

Vita  b.  Margaritae  Fontanae  virg. 
tertii  ord.  s.  Dom.  Mutinae  in  Ita- 
lia  (f  1113)  auctore  Desiderio 
Paloni  ord.  praed. 

Ausg.:  ex  ital.  lat.  redd.  m  AA.  SS.  BoII. 
13.  Septbr.  IV.  p.  135-139. 

Vita  b.  MargaritaeHungaricae,  Be- 
lae  IV  regis  Hungariae  tiliae,  virg. 
ord.  praed.  (f  1271)  auctore  F.  Ga- 
rino  ord.  praed.  (f  1340.) 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  28.  Janr., 
verdnderter  Stil.  —  *  t n  AA.  SS.  BoII.  28. 
Janr.  II.  p.  900-906.  —  .4lia  vlta  ex  Petri 
Ranzani  epitome  rer.  Hungar.  ibid.  p.  906 
-909.  —  Processus  caaoniiationis  b.  Marga- 
ritae  ibid.  p.  899.  900.  —  Cf.  p.  897-899. 


Vita  b.  Margaritaelprensls  auctore 

ThomaCantimpratensi(f  1263.) 
Ausg.:  'Duaci,  per  Hiacinth.  Choquetium 
1618.   —    *inter  Sanctos  Belgii   ord.  prae- 
dicat.  p.  144. 

Acta  s.  Margaritae  seu  Marinae 
mart.  Antiochiae  in  Pisidia  (saec. 
I — III.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Jul. 
V.  p.  33-59.  —  Appendix  I.  De  s.  M-ae 
corpore  Antiochia  Syriae  in  Tusciam  trans- 
lato  ibid.  p.  39-45.  —  Appendix  II.  De 
s.  Margarita  insulae  Procidae  in  regno 
Neap.  patrona  ibid.  p.  45.  Cf.  Pinii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  24-33. 

Vita  s.  Margaritae  viduae  apud 
Septempedanos  Piceni  in  Italia  (f 
1395.)  Fragmentum.  Auctore  D. 
Pompilio  Caccialupo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Aug.  H.  p. 
120.  121.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  117-120. 

Acta  b.  Margaritae  virginls  tertii 
ord.  s.  Domin.  Tiferni  in  Umbria 
(f  1320). 

Ausg.:  ex  ms.  latino  et  ex  vita  italica 
m  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  II.  p.  191-198. 

De  V.  IVIaria  abbatissa  Pragensi  (f  cca. 
995),  ubi  de  erectione  eiusdem  urbis  epi- 
scopatus  deque  Dietmaro  primo  episcopo, 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  833-835. 

De  s.  I^iaria,  Aprili,  Servulo  etc.  mart. 
Nicomediae  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mart.  H. 
p.  619. 

De  s.  i^^aria  Cleophae,  matre  s.  Jacobi 
fratris  Domini,  episcopi  Hierosolymitani 
(saec.  I.)  Henschenii  dissertatio  in  AA.  SS. 
Boll.  9    April.  I.  p.  811-818. 

De  s.  Maria  lyiagdaiena  apud  Massiliam 
(saec.  I.)  Sollerii  comment.  histor.-criticus 
in  AA.  SS.  BoII.  22.  Jul.  V.  p.  187-218.  — 
Serino  de  s.  Maria  Magd.  auctore  Odone 
abbate  Floriacensi  et  Chiniaceusi  ibid.  p. 
218-222.  —  Appendix  I.  De  s.  M-ae  re- 
liquiis  ibid.  p.  222.  223.  —  Appendix  II. 
De  miraculis  ibid.  p.  223-225. 

De  s.  iVlaria,  Martha,  Eusebia  etc.  mart 
Constantinopoli  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I. 
p.  621. 

De  s.  iyiaria  matrona  Hierosolymitana, 
matre  Johannis  qui  et  Marcus  (saec.  I.)  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Jun.  V.  p.  475. 

De  s.  i\1aria  prophetissa  Moysis  et  Aaro- 
nis  sorore,  de  Eleazaro  sacerdote  Aaronis 
filio  etc.  Sollerii  svlloge  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  Jul.  I.  p.  11.  12. 

De  s.  iSlarla  virg.  coguom.  Consolatrice 
51 


802 


MARTA 


(saec.  VIII.)  Veronae  in  Italia  SoUerii  com- 
mentarius  tn  AA.  SS.  BoU.  1.  Aug.  I.  p. 
81-83. 

Vita  s.  Mariae  Aegyptiacae(^t32l). 
Paraphrasis  metrica. 

Ersi  Spaieie  leK»;n  sie  Klschlich  deni  Panlus 
diacoDUK  bei,  andere  dcva  Hildebert  Bischof 
von  Maii.s  oder  Erzbischof  von  Tonrs. 

Ausg. :  '  iat.  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  2.  Apr. 
(Die  dort  voraufyehende  eplstola  auch  in 
Fabricii  bibliotli.  lat.  med.  et  inf.  aevi  ed. 
Mansi  V.  p.  209.)  —  » in  AA.  SS.  Boll. 
2.  April.  I.  p.  83-90.  —  »  lat.  ed.  Ro.s\veyde, 
vitae  patrum  lib.  I.  Antverp.  1615.  1628. 
fol.  Lugduni  1617.  fol.  —  *m  Hildeberti 
oper.  Paris.  1708.  fol.  p.  1261.  —  Acta 
alia-  auctore  anonymo,  ex  2mss.  graec.  lat. 
in  AA.  SS.  B.  1.  c.  p.  76-82 ;  cf.  p.  898  (hieroon 
der  griech.  Urtext,  fur  dessen  Verf.  einige 
den  Sophrouius  Hierosolymit,  pa- 
triarcha  [f  638]  halten,  unt.  dem  Tit.: 
Bios  Mtt^iag  Alyvniiag  rrjs  Kno  tratpidiov 
oaiujs  aaxriadarjg  y.am  rijv  fotjuov  rov  'Ioq- 
ddvov  ibid.  I.  append.  p.  XlIl-XXI.) 

Krl.-Schr.:  Earle,    John,    Gloucester  fragmcnts- 

II.  Leaves    from  nn  Anglosaxon   translatioii 

of  the  life  of  S.  Maria  Aegyptiaca.    London 

1861.  gr.  4to. 
Serclier,  J.,    l"or«cle  des  deserts,    ou  la  vie 

de  s.  Marie  Egyptienne.   Lyon,  Rigaud  1G25. 

12ino. 
Vie    de    .Ste.  Marie  Aegj-ptienne   and   Robert 

Gros8etete's  chanson  d'amoured.  by  M.  Cooke. 

London,  Caxton  society  l^^O.  gr.  8vo. 

Vita  s.  Mariae  Bagnesiae  virg.  ter- 
tii  ord.  s.  Domin.  (f  1577)  Floren- 
tiae.  Ex  Italico  Augustini  Oampi 
de  Pontr6moli,  virginis  presb. 
domestico. 

Ausg.:  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Mai.  VI. 
Corollar.  p.  113*128*.  —  Analecta  de 
vita  V.  Mariae  ibid.  p.  128*-139*.  C/.  Pape- 
brochii  comraent.  praevius  ibid.  p.  112*. 

Vita  b.  Mariae  de  Albericis  e  Co- 
mo  et  miracula  auctore  Paulo  Lul- 
ma  sive  Uiraio  Bergoraensi(t  1484). 

Ausg.:  '  Romae  1484.  4».  —  '  wiederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  III.  p.  253. 

Acta  b.  Mariae  de  Cervello  vulgo 
de  Socos,  virg.  ord.  s.  Mariae  virg. 
de  Mercede  redempt.  captivorum 
Barcinone  in  Catalonia  {f  1290) 
auctore  JohannedeLaes  coaevo 
et  ab  aliis  continuata. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Septb. 
VII.  p.  180-183.  —  Vitae  compendium 
auctore  anonymo  ibid.  p.  183  - 186.  Cf. 
Perieri  commentar.  praevius  ibid.  p.  166 
-180. 

Vita  V.  Mariae  de  Mailliaco  domi- 
nae  de  Seilleyo-Gruilelmi  (f  1414) 


auctore  Martino  de  Bosco-Qu- 
alteri,  ipsius  ven.  confessario. 

Ansg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mart.  UI.  p. 
737-747.  —  Processus  informationis  pro 
canonizatione  ex  ms.  ibid.  p.  747-765  c. 
comment.  praevio  p.  735-737. 

Vita  b.  Mariae  Dolorosae  in  ter- 
ritorio  Brabantiae  Bruxellensis  (f 
cca.  12W)  auctore  ferme  synchrono. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  III.  p. 
644-646.   —   Miracula  il/id.   p.  647.  648. 

—  A I  i  a  ex  ms.  Belgico  ibid.  p.  649.  650. 
Erl.-Schr.:  Leven    van    de    salige   niaeget  ende 

niartelaeresse    Maria   bygenaerat   de    EUen- 
dige.  Mechelen  s.  a.  (1769).   8vo. 

Historia  s.  Mariae  Laudunensis,  vid.  He- 
rimannus  Laudunensis. 

Vita  s.  Mariae  Magdalenae  de  Paz- 
zis  ord.  s.  Mar.  de  raonte  Carinelo 
(t  1607)  Florentiae. 

Ausq.:  lat.  ex  Italico  Vincentii  Puccini 
m  AA.   SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.   p.  180-242. 

—  Opera  s.  Mariae  Magd.  de  Pazzis  ibid. 
p.  242-246.  —  Parergon  ad  vitam  eius 
ibid.  p.  246-249.  —  Alia  vita  a  Virgilio 
Cepario  S.  J.  sanctae  confessario  ihid. 
p.  249-304.  —  Gloria  postuma  ex  variis 
auctor.  et  monum.  a  Papebrochio  collecta 
ibid.  p.  304-351.  Cf.  VH.  p.  850  et  Pape- 
brochii  comment.  praevius  ibid.  p.  177-180 
(»».  Pprtr.  der  Heiligen.) 

Krl.-Schr.:  Adiraari,  Lud.,  prose  sacre  conte- 
nenti  il  compendio  della  vita  di  s.  Maria 
Maddalena  de'  Pa/.zi  ...    Firenze  1706.   8vo 

Epitome  vitae  admirabilig  etextaticae  s.  Ma 
riae  Magd.    de  Pa/,7,I.     Viennae  Austr.  166«. 

,    8vo. 

Opere  di  s.  Maria  Madd.  de'  Pazzi  . . .  Rac- 
colte  dal  . . .  Lor.  M.  Brancaccid  e  divise  in 
ciuque  parti.  Venetia  1675.  kl.  410. 

l'uccini,  Vinc,  la  vita  di  s.  Maria  M.add.  de 
Pazzi  vergine  nobile  Kioreiitina.  Vcnetia 
1675.  lil.  4to. 

Vita  b.  Mariae  OigniacensisinNa- 
murcensi  Belgii  dioec.  (t  1213)  au- 
ctore  JacobodeVitriaco,  tunc 
canon.  regul.,  post  Acconensi  episc. 
ac  denique  cardinali  Tusculano.  Li- 
bri  2. 

Ausg. :  ex  variis  mss.  in  AJl.  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  636-666.  —  Supplpinenlum 
auctore  coaevo  fr.  Nicolao  caiionico  re- 
gulari  coenobii  Cantiprataui  ibid.  p.  666- 
tj77.  —  VKa  alia  auctore  Thoma  Can- 
timpratensi  (f  1263;  Papebroch  in  AA. 
SS.  schreibt  sie  dem  Nicolaus  Catim- 
prat.  2«)  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  23.  Juu. 

—  »m  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  634.  —  Ap- 
pendix  de  Jacobi  de  Vitriaco  script.  ibld. 
p.  677.  678. —  Historia  translationis 
in  novam  arcam  factae  a.  1608,  ex  impresso 
Gallico  lat.   ibid.  p.  678-684. 

Uebers.:  Vie  de  la  bienbeureuse  Marie 
d^Oignies,   par  lo  card.  de  Vitry,  avec  un 


MARIA  —  MARINUS 


803 


suppl^m.    de  Thomas    de   Cantimpr^.    Ni- 
velles  1822.   12™«. 

Erl.  Schr.:   Fabricius.    bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  VI.  p.  248. 
Papebroch,    commentar.    praevius    in    AA. 
SS.  Boll.  p.  630  636  (m.  Abbild.). 

Miracula  s.  Mariae  Suessionensis 
auctore  Hugone  abbate  Farsito 
(cca.  1132.) 

Ausg. :  ed.  Mich.  Germanus  in  Historia 
abbatiae  regalis  s.  Mariae  Snessionensis. 
Gallice.  Paris  1675.   4». 

Passio  s.  Mariae  Tertulii  princi- 
palis  ancillae  et  martyris  (f  cca. 
104). 

Ausg.:  ap.  Baluze,  miscellan.  II.  p.  115 
-123.  —  Reinerus  monachus  S.  Laurent. 
Leod.,  palmarium  virginaie  seu  de  vita  et 
passione  s.  Mariae  virg.  Cappadocis  libri 
2  ap.  Pez,  thes.  anecd.  IV.  3.  p.  83-96. 

Vita  b.  Mariae  uxoris  s.  Isidori 
agricolae  Tordelagunae  in  Castella 

(t  cea.  1140). 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai.  lU.  p. 
550-557. 

Visitatio  b.  Mariae  virginis  ad  Elisabeth 
in  AA.  SS.  Boll.   2.  Jul.  I.  p.  295-299. 

Acta  b.  Mariae  virginis  Antioche- 
nae  in  Syria. 

Auag. :  graece  et  lat.  interprete  Ant.  Fr. 
Destieu  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mai.  VII.  p. 
50-58  c.  Papebrochii  comment. 

De  s.  Marlamna  sorore  s.  Philippi  apo- 
stoli  virg.  apostolica  (saec.  I.)  Bollandi 
comment.  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr. 
m.  p.  4.  5. 

Elogium  s.  Mariani  conf.  in  Bitu- 
rigibus  Galliae. 

Ausg.'.  e  s.  Gregorio  Turonensi,  de 
glor.  confessor.  c.  81    '  ed.  Surius,  vit.  SS. 

19.  Aug.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III. 
p.  734.  735. 

Vita  s,  Mariani  eremitae  Bituri- 
censis  (19.  Sept.) 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  432. 
433. 

Vita  s.  Mariani  monachi  Autissio- 
dori  in  Gallia  (saec.  V.) 

Ausg.:    ex    variis   mss.  in  AA.  SS.  BoU. 

20.  AprU.  n.  p.  760.  761. 

Vita  b.  Mariani  Scoti  abbatis  ord. 
s.  Bened.  (f  1088)  auctore  Scoto 
monacho  Ratisponensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr.  II.  p. 
365-372. 

Erl.-Sckr.:  Bolland,  comment.  praevins  ibid.  p. 
361-365. 
Wattenbach,   dia   Cong^regation  der  Schot- 


tenkloster  in  Deutschland,   —  in  Otte  und 
Quast,  archfiolog.  Zeitschr.  Istr.  Bd. 
Vgl.  Marianus  Scotus. 

De  s.  Mariano  et  Januario  mart.  Africa- 
nis  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Jul.  III.  p.  188. 

De  s.  Mariano,  Fortunato,  Saturnino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  383. 

Vita  s.  Marii  abbatis  Bobacensis 
s.  Bodanensis  ( Valee  Baudonoise  im 
Bisthum  Sisteron,  f  cca.  500)  au- 
ctore  Dinamio  patricio  (cca.  593.) 

Ausg.:  '^in  AA.  SS.  27.  Janr.  II.  p.  774 
-776.  —  »  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  105-107.  —  Miracula  ibid.  p. 
107. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinl- 
tatis.  Lib.  IV.  p.  209. 

Vita  s.  Marii  solitarii  (f  saec. 
VI.  vel  VII)  Mauriaci  in  Arvernia. 
Libri  2. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  II.  p. 
114-126. 

De  s.  Mario,  Joviniano,  Fortunato  etc. 
mart.  Romanis  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun.  I. 
p.  210. 

De  s.  Mario,  Martha,  Audifax  (270)  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.   19.  Janr.  II.    p.  214-219. 

De  s.  Mario  mart.  Romano,  Antverpiae 
in  AA.  SS.  BoU.    27.  Mart.  IIL  p.  691. 

De  s.  Marimo  ac  Zimio  presbyt.  ac  Vimio 
etc.  eremitis  Scotis  saec.  XI.  in  AA.  SS. 
BoU.  12.  Jun.  n.  p.  596.  597. 

De  s.  Marina  et  Theonio  mart.  Alexan- 
driae  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  m.  p.  573. 

De  s.  Marina  virg.  et  mart.  Gallaeciae  in 
Hispania  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Jul.  IV.  p. 
376.  377. 

De  b.  Marina  virg.  ord.  canon.  regul.  s. 
August.,  fundatrice  monast.  s.  Matthaei  Spo- 
leti  in  Umbria  (f  1300)  Papebrochii  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jun.  ni.  p.  665-667 
{m.  Abbild.) 

De  s.  Marina  virg. ,  Teguliano,  Urbano 
mart.  in  AA.   SS.  Boll.   6.  Apr.  I.   p.  538. 

Acta  s.  Marinae  vii*g.  sub  mona- 
chi  habitu  Marinus  dicta  (saec.  VIII.) 
auctore  incerto. 

Ausg. :  '  in  Vit.  Patrum  ed.  Rosweydus 
p.  393.  —  *vnederholt  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Jul.  IV.  p.  286.  287.  Appendices  p.  287, 
288.  Cf.  SoUerii  comment.  praevius  ibid.  p. 
278-286. 

Vita  s.  Marini  diaconi,  patroni  rei- 
publicae  cognominis  in  Italia  (f 
cca.  saec.  VI.  fin.)  fabulosa  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  *  ed.  Mombritius,  sanctaariiun  II. 
p.  52.  —  » tn  AA.  SS.  Boll.  4.  Septb.  H.  p. 

51* 


804 


MARINITS  —  MARTIALIS 


215-220.  Cf.  Veldii  comment.  praevius  ibid. 
p.  208-215. 

Vita  s.  Marini  eremitae  et  mart. 
Mauriennae  in  Gallia  (f  cca.  731. 
24.  Novb.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben, 
saec.  UI.  2.  p.  535-537.  —  Inventio  reli- 
quiarum  ibid.  p.  537.  538. 

Acta  s.  Marini  miiitis  et  Asterii 
senatoris  mart.  Caesareae  (f  cca. 
260). 

Ausg.:  ex  hist.  eccl.Eusebii  lib.  7  '  ed. 
Surius,  vit.  SS.  3.  Mart.  —  *  in  AA.  SS. 
Boll.  3.  Mart.  I.   p.  224.  225. 

Acta  s.  Marini  senis  mart.  sub  Di- 
oclet.  Anazarbi  in  Cilicia  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  8. 
Aug.  n.  p.  347-349. 

De  s.  Marino  abbate  Lerinensi  in  AA. 
SS.  Bofl.   1.  Janr.  L   p.  55. 

De  s,  Marino  episc.  conf.  in  monasterio 
s.  Petri  Besalvensi  dioec.  Gerundensis  in 
Catalonia  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III.  p. 
731.  ^  ^ 

De  s.  Marino  mart.  apud  Graecos,  ex 
synaxariis  mss.  m  AA.  SS.  Bcll.  17.  Mart. 
II.   Addend.  p.  755. 

De  s.  Marinopresb.Autissiodori  in  Gallia 
(forte  saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul. 
Vn.  append.  p.  869. 

De  s.  Marino  presb.  et  Stephano  diac. 
mart.  Brlxiensibus  inAA.  SS.  Boll.  16.  Janr. 
U.  p.  2.  3. 

De  s.  Marito  et  uxore  mart.  in  Graecia 
in  AA.  SS.  BoII.   29.  Mai.  VII.  p.  18. 

De  s.  Marnano  episc.  in  Scotia  in  AA. 
SS.   Boll.  1.  Mart.  I.  p.  63-65. 

De  s.  Maro  episc.  Trevirensi  in  Belgica 
I.  (saec.  V.)  —  Miracula  m  AA.  SS.  BoII. 
26,  Janr.  II.  p.  730.  731. 

De  s.  Marolo  episc.  Mediolanensi  (saec. 
V,;  in  AA,  SS.  BoU.  23.  April.  UI.  p.  173. 

De  s,  Marone,  Eutychete  et  Victorino 
presb.  mart.  in  Italia  (saec.  I.)  in  AA.  SS. 
BoII,  15.  April.  I.    p.  373-375. 

Vita  s.  Maronisanachoretaeiuxta 
Cyrum  in  Syria  (f  cca.  370). 

Ausg.:  ex  Philotheo  Theodoreti  cap. 
16  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  U.  p,  766. 
767. 

Brl.-Sekr.i  Naironl,  F.,  dlsHert.  de  orif^ine.  uo- 
loine  ac  reliKioQ^  Maronitarom.  Koirae  16.5H. 
8vo. 

De  b.  Marquardo  ord,  min,  (f  1327)  Mo- 
nachii  in  Bavaria  Papebrochii  sylloge  hist. 
in  AA.   SS.   Boll.  29.  Mai.  VU.  p.  183. 
Vgl.  auch  De  v.  Marcwurdo. 


De  s,  Marso  presb.  Autissiodori  in  Gallia 
(saec.  III.  fin.)  Suyskenii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  4    Oct.  II.  p.  387-390. 

De  s.  Martha  et  Maria  virg.  mart.  et 
Lycarione  puero  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Febr. 
II.  p.  157. 

De  s.  Martha  vel  Mathana  matre  s.  Sy- 
meonis  stylitae  sen.  (f  cca,  428)  in  AA. 
SS.  BoU.   1.  Sept.  I.  p.  203-205. 

De  s.  Martha  virg.,  Christi  salvatoris 
hospita  (saec.  I.)  Tarascone  in  Provincia, 
SoUerii  comm.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  29. 
Jul.  VII.  p.  4-13  (7)ut  Abbildung.) 

Vita  b.  Marthae  heguraenae  Mo- 
nembasiae  in  Laconia  (sec.  X.)  Fra- 
gmentum. 

Ausy.:  ex  ms.  Florent.  ed.  Janning  in 
AA.  SS.  BoII,  24,  Mai,  V.  p,  431-433, 

Vita  s.  Marthae  viduae,  matris  s. 
Simeoni§  stylitae  iun.  (f  551)  au- 
ctore  monacho  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  Florent.  graece  et  lat,  in 
AA.  SS.  BoII.  24.  Mai,  V.  p.  403-431 ;  c/. 
Jauningii  commentar,  praevius  ihid.  p.  402 
et  VU.  p,  848. 

Vgl.  Vita  s.  Simeonis  styl.  iun. 

Vita  s.  Marthae  virg.  mart.  Astu- 
ricae  in  Hispania  (f  251). 

Ausg.:  ex  ms.  antiquo  legendario  '  edita 
a  Jo.  Tamaio  Salazario  —  et  *repetita  in 
AA.  SS,  BoII,  23.  Febr.  UI.  p,  362.  Cf.  p. 
361, 

De  s,  Martia,  Martiano,  Hierote  etc.  mart. 
comment.  historicus  in  AA,  SS.  BoU.  3.  Mart, 
I.  p.  226,  227. 

De  s.  Martiafe  episc.  Spoletano  in  Um- 
bria  (f  cca.  350)  in  AA.  SS.  BoII.  4,  Jun, 
I.  p.  395. 

De  s.  Martiale,  Felice,  Fausto  etc.  mart. 
in  Ponto  Asiae  regione  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  April.  U.  p.  406. 

De  s,  Martiali,  Laurentio,  Gurgilo  etc. 
mart.  in  Africa  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Sept. 
VII.  p.  603. 

De  s.  Martiale  Lemovicensium  in  GaUia 
apostolo  et  episc.  (f  614)  Papebrochii  com- 
ment.  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Jun.  V.  p,  535 
-538.  —  Dissertatio  Joh.  Cordcsii  presb. 
et  can,  Lemov,  de  tempore  missi  in  Aqui- 
taniam  sancti,  ex  Gallico  latine  redd.  a  Fr. 
Bosqueto  ibid.  p.  538-544.  —  Epistola 
Petri  de  Marca  arch,  Tolosaui  de  tempore 
praedicatae  primum  in  Galliis  fidei  ibid.  p. 
544-553.  —  Miracula  ex  ms.  vet.  ibid.  p. 
553-562  (Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  UI.  p, 
506.  580.)  —  Analecta  de  ecclesiis,  reli- 
quiis  et  cultu  a.  Martialis  ibid.  p.  562-573. 

Erl,Schr.:  Sai  nt  •  A  inabl  e ,  B.  de,  vie  dc  s. 
Martial  de  Limoges,  apotre  de»  Gaules  . .  . 
Clermont  1676.  2  vol.  fol.  —  Limoges  1683. 
2  vol.  foL  ibid.  1686.  2  vol.  fol. 


MARTIALIS  ~  MARTINUS 


De  s.  Martiale,  Satnrnino,  Epicteto  etc. 
mart.  saec.  III.  in  Portu  Romano  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Aug.  IV.  p.  613-514. 

De  s.  Martiale,  StatulianOjConstantio  e<c. 
mart.  in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I. 
p.  130. 

De  s.  Martiale,  Vincentio,  Carisso  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  16.  April.  11.  p,  405. 

Miracula  s.  Martialis  episc.  Lemovic,  vid. 
De  s.  Martiale  Lemov. 

Vita  s.  Martiani  =  Vita  s.  Marciani. 

Vita  s.  Martii  abbatis  apud  Ar- 
vernos  in  Gallia  (saec.  V,)  auctore 
s.  Gregorio  Turonensi  in  Vit. 
Patr.  c.  14. 

Ausg. :  '  ed.  Surius .  vit.  SS.  13.  April. 
—  Un  AA.  SS.  Boll.  13.  April.  II.  p.  132 
-134.  .       •      .      .    . 

Vita  s.  Martinae  virginis  Roma- 
nae  naartyris   sub   Alexandro  imp. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p. 
11-18,  —  Inventio  s.  Martinae  ibid.  p. 
18.   19. 

Vita  s.  Martini  abbatis  Vertaven- 
sis  in  Armorica  ( Vertou  hei  Nantes, 
f  cca.  600)  antiquissima  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  ex  cod.  Ultrai.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Oct.  X.  p.  802-805.  —  Vita  aliaauct. 
anonymo  'ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  371-374.  —  »  in  AA.  SS.  Boll. 
I.  c.  p.  805.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
m.  p.  471.  —  Vita  alia  auctore  ano- 
nymo  (saec.  X.)  '  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  681 
-687.  —  » in  AA.  SS.  BoII.  I.  c.  p.  806- 
810.  —  Miracula  auctore  anonymo  mo- 
nacho  Vertavensi  (saec.  XI.)  '  ap.  Mabillon 
1,  c.  p.  375-378;  c/.  p.  687-692.  —  ^in  AA, 
SS,  Boll.  I.  c.  p.  810-818.  —  »  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  lU.  p.  517.  Cf.  Buckii  comment. 
praevius  in  AA,  SS,  BoII.   I.  c.  794-805. 

Vita  s.  Martini  archiepiscopi  Tu- 

ronensis  (f  401)  auctore  Fortuna- 
1 0  episcopo  Pictaviensi  (f  600  cca.) 
Libri  IV. 

In  Hexametern  nach  Sulpicii  .Severi  Vlta  s. 
Mart.  gearbeitet. 

Ausg.:  ^in  Fortunati  poemat.  ex  edit. 
Jac.  S.  Solarii.  Venetiis  1578.  8«.  —  » /n 
Fortuuati  Carmin.  ex  edit.  Christ.  Broweri. 
Moguntiae  1603  et  1616.  4».  —  in  Bibl. 
Patrum  *  Coloniensi  1618.  VI;  *  Parisiensi 
1624.  VIII.  p.  752.  » Lugdunensi  X,  p.  597. 
(C^",Fabricius,  bibl.  med.  et  infim.  latini- 
tatis  lib.  VL  p.  539-541.)  —  Vita  alia  seu 
Homiha  in  natalera  s.  Martini  auctore  Al- 
cuino  (f  804)  'm  Alcuini  oper.  ed.  Du- 
chesne  I.  p.  1937  sq.  —  *in  Alcuini  oper, 
ed.  Froben  IL  2.  p.  159.  (C/.  Bahr,  Gesch, 


der  romisch.  Literator  im  karolingisch,  Zeit- 
alter  p.  193.  —  Histoire  litt^raire  de  la 
France  IV.  p.  318. —  Lor  entz,  F,  Leben 
Alcuins,  Halle  1829.  p.  208.)  —  Vita  alia 
perscripta  ab  eloquenti  oratore  Sulpitio 
Severo  [durchau^  in  panegyrischem  Geiste 
gehalten)  •  cum  tribus  opusculis  dyalogorum 
(ZwoIIis,  Petr.  de  Os  de  Breda,  1490/5.)  4«. 

—  '  ed.  Jodoc.  Clichtoveus.  Paris.  1511. 
4°.  {auch  in  seinen  Oper. ,  siehe  unt.  Sul- 
pitius  Sever.)  —  *  ed.  W.  Lazius  zusammen 
mit  Abdiae  Babjloniae  primi  episcopi  Hi- 
storia  certaminis  apostolici  Julio  Africano 
interprete,  b,  Matthiae  apostoli  vita  etc. 
Paris.  1560.  8».  —  *ed.  Surius,  vit.  SS.  11. 
Nov.  Colon.  1617.  p.  246  [tradotta  da  Gio. 
P.  Maffei  in  Vite  di  17  confessori  di  Christo. 
Roma  1601.  4».  p.  140-174.]  —  Vita  alia 
auctore  Paulino  episcopo  Nolano, 
libri  6  carmine  scripti  inter  P-i  oper.  ed. 
Daumius,  Lips.  1686.  8».  p.  173-317.  — 
Antiphonae  septem  de  s.  Martino  archiep. 
Turon.  auctore  Odone  Clnniacensi  (f  942) 
ap.  Duchesne,  bibl,  Cluniacensis.  Paris. 
1614.  fol.  p,  262.  —  Miracula  auctoreGre- 
gorio  Turonensi,  libri  4,  inter  eius  oper. 
in  Biblioth.  max.  PP.  Lugd,  XL  p.  896- 
932.  —  Miracula  post  translationem  ab  Au- 
tissiodorensibus  ad  Turonenses  a.  887  facta, 
auctore  Heberno  siveHerberno  archiep. 
Turon.  (untergeschoben)  ap.  Baluze,  mi- 
scellan.  VII,  p,  169-195.  —  Tractatus  de 
reversione  b.  Martini  Tur.  a  Burgundia 
auctore  O  d  o  n  e  Cluniacensi  '  ap.  Duchesne, 
bibl.  Cluniacensis.  Paris.  1614.  fol.  p.  113. 

—  *  vorher  ed.  Jodoc.  Clichtoveus  zusavir 
men  mit  Vita  s.  Martini  auctore  Sulpitio 
Severo.  Paris.  1511.  4«.  —  »m  Bibl.  PP. 
vet.Paris,  1589.  *  1624.  VII.  'Lugdun.  (1677.) 
XVIL  p.  253.  ((;/,  Fabricius,  bibl.  med. 
et  infimae  latinitatis   ed.  Mansi  V.   p.  156. 

—  Mabillon,  de  translatione  s.  Martini 
ep,  Tur.  in  Burgundiam  deque  eius  rela- 
tione  Turonos,  in  AA,  SS.  o.  s.  Ben.  saec, 
IV.  2.  p.  469.  470.)  —  Tractatus  quod  b. 
Martinus  Turon.  par  dicitur  apostolis,  au- 
ctore  s.  Odone  Cluniacensi  ^zusammen  mit 
Vita  s.  Martini  auctore  Sulpitio  Severo. 
Paris,  1511,  4»,  —  » /n  Bibl.  vett,  Patr. 
Paris.  1589,  1624.  VII.  —  »ap.  Duchesne, 
biblioth.  Cluniacensis.  Paris.  1614.  fol.  p. 
123.  —  *m  Bibl.  PP.  Lugdun.  XVII.  p. 
257  sq,  —  Translatio  s.  Martini  Salzburgam 
a,  939  ijabelhaft)  'cumAIberti  catalogo 
abbatum  monast.  s.  Petri  Salisb.  Salisburg, 
1646  4».  —  '  ed.  Cauisius,  lect.  antiq.  ed. 
2'la  UI.  2.  p.  423-424. 

Erl.-Schr.:  Albinus,    3.  H.,    comment.    de  Mar- 

tino  episc.  Turon.  Barnthi  1702.   tto. 
(Antelmns,  Jos.)    De   aetate   s.  Martiai  Tur. 

ep.  et  quorundam    eius  gestorum  ordine  . . . 

epistola.  Paris.  1693.  8vo. 
Bechmannus,    Frid. ,    de    Martino    episcopo 

Turonensi.    Jenae  1697.  4to.  38  pag. 
Bevilacqua,  Ipp.,  vita  di  s.  Martino.  Verona 

1751.  8vo. 


806 


MARTINUS  —  MARTINIANUS 


Cararclolns,  Ant.,   llhigtrium  controversia- 

ruyi  biga,  vide  Miracula  s.  Jacobi  mai.  apost. 
Dupuy,  Ach.,  GescU.  des  h.  Martin,  Biscbofs 

von  Tours  und  seiner  Zeit.    Aus  d.  FraniOs. 

von  I.  Bucher.  Schaffhausen  18.55.  8vo. 
Gervaise,  N.,  la  vie  de  s.  Martiii,  ^veque  de 

Tours,   avec   rhist.    de  la  fondation   de   son 

^glise  etc.    >  Tours  1699.  4to.  —  »  ibid.  1822. 

12  mo. 
Goetze  =  Becbmannus. 
Janning,    de  corpore  s.  Martini  per  s.  Hart- 

wicuni   archiep.    Salisburg.    invento    in  AA. 

SS.  Boll.  Jun.  IV.  i.  p.  133137. 
Jordanszky,    Alexius,   biographi    veteres   s. 

Martini  Turonensis  episc,   confessoris.     Po- 

donii  1817.  Itl.  4to. 
Landi,  Fil.,    vita  del  glor.  taumaturgo  e  apo- 

stolo    delle    Gallie   s.   Martino,    vescovo    di 

Tours.  Lucca  1770.  8vo. 
Lebensgeschichte  des  h.  Martins,  Bischofs 

zu  Tours.  Freiburg  1814.  8vo. 
Staudenraus,  Al.,   Leben  des  h.  Martin  etc. 

Landshut  1833.  12mo. 
Von  sant  Martin.     Alamannisch-elsaszische 

sprachproben  des  14.  jahrh.,  herausggb.  von 

A.  Birlinger.  Freiburg  i.  Br.  1862.  8vo. 

Vita  b.  Martini  can.  reguL,  pres- 
byteri  Legione  in  Hispania  (f  721). 

Amg.:  Hispanice  scripta  ab  Athan.  Lo- 
bera,  latine  mAA.  SS.  Boll.  11.  Febr.  II. 
p.  569.  570. 

Vita  s.  Martini  dicti  Martii  ere- 
mitae  et  abbatis  in  Campania  (f 
cca.  580).  Ex  dialogis  s.  Gregorii 
Magni  lib.  III.  c.  16. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Oct.  X.  p. 
831-833.  —  Translatio  ihid.  p.  833.  834. 
—  Miracula  p.  835.  —  Vita,  translat. 
et  miraculaauctore  Petro  diacono  Casi  n. 
ex  ms.  p.  835-840.  —  Hymnus  p.  841.  Cf. 
Buckii  comment.  praevius  ibid.  p.  824-831. 

Vita  8.  Martini  episcopi  Tungren- 

sis  in  Belgio  (f  cca.  276). 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun. 
IV.  p.  70-72. 

Vita  Martini  V  pontificis  Romani 
(1417—1431)  auctore  Jordano. 

Ausg.:  ed.  Papebroch.  in  propylaeo  ad 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  H.  p.  61. 

Vita  s.  Martini  presb.  Sauriensis 
in  Lusitania  (f  1147)  auctore  Sal- 
vato  eius  discipulo. 

Ausg.:  'in  Monarchia  Lusitana,  Tom.  3. 
auctore  Brandano,  append. ,  script.  19.  — 
»m  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p.  1131- 
1134.  —  *tn  Portugaliae  monum.  I.  p. 
60-62. 

Vita  b.  Martini  solitarii  Genuae 
in  Liguria  (t  1342). 

Ausy. :  ex  ms.  italico  S.  Benigni  ed.  Pape- 
broch.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  April.  I.  p.  806 
-808. 

Vita  s.  Martini  vulgo  s.  Sacerdo- 
tis,  ex  abbate  Hortensi  episcopi  Se- 


guntini  auctore   Richardo  Hor- 

tensi  raonacho,  ord.  Cisterc. 

Ausg.:  ed.  Chryso.st.  Henriquez,  fascicii- 
lus  sanctorum  ordinis  Cisterciensis  lib.  I. 
dist.  7.  c.  8. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,    bibl.  med.  et.inf  latini- 
latis  ed.  Mansl  VI.  p.  80. 

De  8.  Martino  abbate  primo  Belli-Fontis, 
nunc  Vallis-Paradisi  in  Legionensi  regno 
Hispaniae  (f  1152)  Suyskenii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Oct.  lU.  p.  947 
-954. 

De  s.  Martino  Brivensi  mart.  in  Lemo- 
vicis  Galliae  Sollerii  synopsi.s  in  AA.  SS. 
BoU.   9.  Aug.  H.  p.  412. 

De  b.  Martino  conf.  ex  ord.  s.  August. 
Vercellis  in  Italia  (f  cca.  1503)  Byei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V.  p.  803 
-805. 

De  s.  Martino  Dumiensi  =  De  s.  Mar- 
tino  ep.  Bracarensi. 

De  s.  Martino  episc.  Bracarensi  et  abbate 
Dumiensi  primo  (f  580)  elogium  historicum 
1  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I. 
p.  257-261.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
III.  p.  86-90. 

De  s.  Martino  episc.  Trevirensi  et  raart. 
(t  cca.  210)  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jiil.  IV. 
p.  582.  583. 

De  8.  Martino  episc.  Viennae  in  Gallia 
(saec.  II.)  Sollerii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  Jul.  I.  p.  14-17. 

De  s.  Martino  eremita  Massicano  (f  cca. 
565)  ex  Gregorii  M.  dial.  III.  p.  16.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
186.  187. 

De  8.  Martino  monacho  Corbeiensi  (f 
726)  Caroli  principis  capellano,  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IH.  1.  p.  462.  463. 

De  s.  Martino  Thebaeo  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  BoII.    24.  Mart  HI.    p.  482. 

Vita  s.  Martiniani  eremitae  in  Pa- 
laestina  (f  cca.  4(X))  auctore  coae- 
vo. 

Ausg.:  ex  ms.  Graeco  latine  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Febr.  IL  p.  667-671. 

Passio  s.  Martiniani,  Saturiani  et 
sociorum  in  Africa  a.  458. 

Ausg.:  ex  hist.  persec.  Vandal,  I.  c.  10. 
Victoris  Vitensis  sec.  edit.  Ruinartii  in  AA. 
SS.  BoII.  16.  Oct.  VU.  2.  p.  833-835.  Cf. 
Vanheckii  commentar.  praevius  ibid.  p.  825 
-833. 

Do  8.  Martiniano  archiep.  Mediolanensi 
(f  cca.  431)  m  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I. 
p.  89. 

De  s.  Martiniano  episc.  Comi  in  Italia 
(f  628)  Pinii  sylloge  m  AA.  BoII.  3.  Septb. 
I.  p.  668.  669. 


MARTYR  —  MARTYRES  ANONY^n 


807 


De  s.  Martyre  Sanctis  in  Clivia  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  April.  II.  p.  413. 

De  s.  Martyria  s.  Martyrio  mart.  Ra- 
vennae  in  Italia  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mai. 
V.  p.  6. 

De  s.  Martyribus  Afrls  Lucio,  Victore, 
Dasio  etc.  (saec.  UI.)  Tinnebroekii  sjlloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Oct.  Vni.  p 
342-344. 

De  s.  Martyribus  Afrls  XVH  in  AA.  SS. 
BoU.    10.  April.  I.  p.  864. 

De  s.  Martyribus  Afris  sub  Geiserico  in 
paschate  passis  (f  cca.  459)  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Apr.  I.  p.  400. 

De  s.  Martyrlbus  Alexandriae  sub  Con- 
stantio  imp.  a.  342  passis  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mart.  III.  p,  261. 

De  s.  Martyribus  Alexandrinis  (f  356)  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Janr.  II.   p.  840.  841. 

De  s.  Martyribus  Alexandrinis  in  templo 
Serapidis  (f  390)  in  AA,  SS.  Boll.  17.  Mart. 
II.  p.  513. 

De  s.  Martyribus  Alexandrinis,  presbyt, 
diac,  laicis,  qui  pestelaborantibus  ministran- 
tes  eadem  et  ipsi  extincti  sunt  (f  281)  Bol- 
landi  comment.  hist.  in  AA,  SS.  BoU.  28. 
Febr.  IH  p.  720-722. 

De  s.  Martyribus  anonymls  in  Bulgaria 
(f  811)  Pinii  sjUoge  hist.  in  AA.  SS.  BoU. 
23.  Jul.  V.  p.  484-486. 

De  s.  Martyribus  anonymls  Nicopoli  m 
AA.  SS.  BoU.  11.  Aug.  U.  p.  633. 

De  s.  Martyrlbus  anonymis  patre,  matre 
et  duobus  filiis  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Jul. 
VII.  p.  43. 

De  s.  Martyribus  bis  miUe  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Jul.  1.  p.  32. 

De  s.  Martyrlbus  Bolitanis  seu  VoHtanis 
in  Africa  saec.  UI.  IV.  in  AA.  SS.  BoU. 
17.  Oct.  VIII.  p.  37. 

De  s.  Martyribus  Brltannis  Lichfeldiae  in 
AngHa  (f  cca.  304)  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Janr.  I.  p.  82. 

De  s.  Martyribus  120  aut  150  in  Perside 
sub  Sapore  rege  (f  cca.  343)  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Apr.  I.  p.  538. 

De  s.  Martyribus  Constantinop.  monachis 
coenobii  s.  Dii  (f  cca.  485)  Bollandi  com- 
ment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  II.  p. 
161.  162. 

De  s.  Martyribus  Constantinopolit.  sub 
Macedonio  haeresiarcha  in  AA.  SS.  BoII. 
30.  Mart.  III.  p.  830. 

De  s.  Martyribus  decem  in  Phoenicia  in 
AA.  SS.  BoU.  16.  Mart.  IL  p.  424. 

De  s.  Martyribus  decem  miUibus  Nico- 
mediae  in  Bithynia  in  AA.  SS.  Boll.  18. 
Mart.  U.  p.  617. 

De  s.  Martyribus  X  militibus  Romae  via 


Lavicana  in  AA.  SS.  BolL  10.  Febr.  U.  p. 
380.  381. 

De  s.  Martyrlbus  260  Romae  via  Salaria 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I. 
p.  23.  24. 

De  s.  Martyrlbus  duobus  apud  Graecos 
passis  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jun.  III.  p.  572. 

De  s.  Martyribus  duobus  Ascalone  in 
Palaestina  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Apr.  I.  p. 
539. 

De  s.  Martyribus  duobus  in  Pario  lacu 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  U.   p.  484. 

De  s.  Martyrlbus  duobus  in  Phrygia  m 
AA.   SS.  BoU.    26.  Janr.  II.  p.  709. 

De  s.  Martyribus  duobus  monachis  et 
diacono  Marsicano  in  Valeria  provincia 
(saec.  VI)  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Mart.  II.  p. 
348. 

De  s.  Martyribus  duodeclm  militibus  in 
AA.  SS.  BoII.  10.  Jul.  m.  p.  34. 

De  s.  Martyribus  Ebbeckesdorpienslbus 
Theodorico  episc.  Mindensi,  Marquardo  ep. 
Hildesheimensi ,  Brunone  duce  Saxoniae, 
Wigmanno  etc.  (f  880).  .Commentarius  hi- 
storicus  G.  Henschenii  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Febr.  I.  p.  309-316.    Cf.  p.  958. 

Erl-Schr.:  Strunek,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers.  Paderb.  1854.  gr.  8vo.  I.  p.  59-61. 

Vgl.   Legenda   de  martyribus  inter- 
fectis  {ohen  p.  415). 

De  b.  Martyrlbus  Hydruntlnis  in  regno 
Neapolit.  (f  1480)  Boschii  comment.  in  AA. 
SS.  BoU.   14.  Aug.  m.  p.  179-198. 

De  s.  Martyrlbus  In  Cappadocla  et  Me- 
sopotamia  passis  sub  Maximiano  m  AA» 
SS.  BoU.  23.  Mai.  V.  p.  247. 

De  s.  Martyribus  in  Paiaestina  sab  Ala- 
mundaro  Saraceno  (saec.  VI.)  in  AA.  SS. 
BoU.  19.  Febr.  lU.  p.  132-134. 

De  s.  Martyrlbus  in  Thebaide  passis  sub 
Diocletiano  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Janr.  I.  p. 
241. 

De  s.  Martyrlbus  Judaeis  ad  fidem  con- 
versis  I^eontii  iu  Sicilia  sub  Decio  in  AA. 
SS.  BoU.  9.  April.  L  p.  819. 

De  s.  MartyribusLeontlnlsinSicilia(cca. 
255)  in  AA.  SS.  BoII.  18.  Febr.  III.  p.  56, 

De  s.  Martyribus  Massylitanis  in  Africa 
m  AA.  SS.  BoU.  9.  April.  I.  p.  821. 

De  s.  Martyribus  matre  et  3  liberis  in 
AA.  SS.  BoII.  2.  Jun.  L  p.  169. 

De  s.  Martyribus  Mauris  360  Coloniae 
Agripp.  sub  Diocletiano  et  Maxim.  imp. 
Dyckii  sylloge  histor. -critica  in  AA..  SS. 
BoU.  15.  Oct.  VII.  1.  p.  11-16. 

De  s.  Martyribus  Mauritanis  Nino,  Vi- 
ctoria,  Nobilitano  a.  304  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Oct.  Vm.  p.  38. 

De  s.  Martyribus  militibus  XV  Romae 
in  AA.  SS.  BoU.   9.  Juu.  II.  p.  171. 


MARTYRES  ANONYMI 


De  s.  Martyribus   militibus   CLXV.   £x 

Hierosolymianis  in  AA.  SS.  Boll.    6.  Aug. 
U.  p.  143. 

De  s.  Martyribus  monachis  200  Caradi- 

Snensibus  prope  Burgos  in  Hispania  a.  872 
loschii  commentar.  nist.   in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Aug.  n.   p.  162-169. 

De  s.  Martyribus  Nicomediensibus  auo- 
nymis  septem  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  I. 
p.  155. 

De  s.  Martyribus  Nicomedieneibus  500 
viris  et  faeminis  130  sub  Maximiano  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Febr.  IL   p.  884. 

De  s.  Martyribus  nongentis  in  AA.  SS. 
BoU.  29.  Aug.  VI.    p.  513. 

De  s.  Martyribus  octo  anachoretis  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III.  p. 
374. 

De  s.  Martyribus  octo  Nicaeae  in  Bithy- 
nja  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  L   p.  725. 

De  s,  Martyribus  Placentinis  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Janr.  I.  p.  80. 

De  s.  Martyribus  piurimis  Alexandriae 
occisis  (t  372)  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai. 
in.  p.  206-209. 

De  s.  MartyribusplurimisAntiochiaepas- 
sis  cca.  300  in  AA.  SS.  Boil.  2.  Jun.  I. 
p.  169. 

De  s.  MartyribusplurimisAntiochiaepas- 
sis  (cca.  304)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mart. 
U.  p.  60. 

De  s.  Martyribus  plurimis  apud  Graecos 
honoratis  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  II. 
p.  679. 

De  s.  Martyribus  plurimis  in  Arabia  pas- 
sis  (cca.  304)  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Febr. 
m.  p.  289.  290. 

De  s.  Martyribus  plurimis  in  Italia  per 

Longobardos  occisis  (cca.  679)  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Mart.  I.  p.  141.  442. 

De  s.  Martyribus  plurimis  in  Numidia 
sub  Domitiano  et  Maxiraiano  passis  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Febr.  II.  p.  513. 

De  s.  Martyribus  plurimis  monachisThe- 
cuae  in  Palaestina  (cca.  410)  in  AA.  SS. 
Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  754. 

De  s.  Martyribus  plurimis  Romae  passis 
sub  Diocletiano  et  Maximiano  in  AA.  SS, 
BoU,  2.  Janr.  I.  p.  81. 

De  8.  Martyribus  plurimis  Romae  per 
calumniam  incendii  a.  64  necatis  Pape- 
brochii  commentar.  historicus  in  AA.  SS. 
BoII.  24.  Jun.  IV.  p.  807. 

De  s.  Martyribus  plurimis  Romanis  a 
8.  Alexandro  papa  (f  116)  baptizatis  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  April.  I.  p.  859. 

De  s.  Martyribus  Ponticls  (saec.  IV.)  in 
AA.  SS.  Boli.  5.  Febr.  I.  p.  658. 

De  s.  Martyribus  quadraginta  Romanis 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III.  p.  41. 


De  s.  Martyribus  quinque  Nicomediensi- 
bus  apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun. 
m.  p.  41. 

De  s.  Martyribus  Romanis  nongentis  et 
decem  in  AA.  SS.  BolJHnd.  4.  Mart.  I.  p. 
308.  309. 

De  s.  Martyribus  Romanis  sub  Alexaudro 
imp.  passi.s  m  AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p. 
126.  127. 

De  s.  Martyribus  XL  militibus  Romae 
via  Lauicana  (cca.  262)  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Janr.  I.  p.  766. 

De  s.  Martyribus  42  in  Perside  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Mart.  II.  p.  33. 

De  s.  MartyribusXLIII  monachis  coenobii 
Raithu  in  Arabia  in  AA.  SS.  Boli.  14.  Janr. 
I.  p.  966.  967. 

De  s.  Martyribus  XLVII  Romae  sub  Ne- 
rone  passis  (f  68)  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Mart.  II.  p.  343. 

De  s.  Martyribus  quadraginta  octo  Ro- 
manis  in  AA.    SS.  Boll.   2.  Jun.  L  p.  210. 

De  s.  MartyribusquinquepueliisexLesbo 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  April.  I.  p.  399. 

De  s.  Martyribus  quinque  virg.  Sirmii 
in  Pannonia  in  AA.  SS.  I3olI.  9.  April.  I. 
p.  819. 

De  s.  Martyribus  Romanis  militibus  165, 
item  de  Claudio,  Severo  etc.  sub  Aureliano 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Aug.  II.  p.  534.  535. 

De  s.  Martyribus  16000  in  Aegypto  sub 
Decio  Papebrochii  sylloge  histor.  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p.  3-2. 

De  s.  Martyribus  Sendomiriae  in  Polonia 
per  Tartaros  caesis  a.  1260  Papebrochii 
comment.  histor.  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Juu. 
L  p.  265-267. 

De  s.  Martyribus  septem  Chalcedoneasi- 
bus  anonymis  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Jul.  V. 
p.  386. 

Dc  s.  Martyribus  septem  puerisLeontinis 
in  Sicilia  sub  Decio  in  AA.  SS.  BoU.  26. 
Mart.  III.  p.  611. 

De  s.  Martyribus  septuaginta  Scythopoli 
in  Palaestina  m  AA.  SS.  Boll.  28.  Jun.  V. 
p.  358. 

De  s.  Martyribus  LXXII  Sirmii  in  Pan- 
nonia  inferiore  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Febr. 
m.  p.  366. 

De  s.  Martyribus  LXXIX  in  Sicilia  (cca. 
303)  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Febr.  m.  "p.  244. 

De  s.  Martyribus  LX  Sufis  in  Africa  a. 
399  in  AA.   SS.  Boll.  30.  Aug.  VI.  p.  563. 

De  s.  Martyribus  6628  Nicomediensibus 
in  AA.  SS.  Boll.  2.  Septbr.  I.  p.  356. 

De  s.  Martyribus  sub  Abenner  passis  in 
India  in   AA.   SS.  BoU.  3.  Aug.  I.   p.  212. 

De  8.  Martyribus  sub  Cabade  rege  Per- 
sarum  (saec.  VI.)  Bollandi  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  U.  p.  162-164. 


MAETYRES  ANONYMI 


809 


De  s.  Martyribus  Syracusanis  (cca.  67) 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p.  9. 

De  s.  Martyribus  Thebaidos  in  Aegypto 
(cca.  250)  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VI. 
p.  544.  545. 

De  s.  Martyribus  trecentis  et  decera  in 
Perside  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  II.  p.  364. 

De  s.  Martyribus  trecentis  qui  passim 
Massa  candida  appellantur,  Carthagine  vel 
Uticae  in  Africa  a.  258  Cuperi  comment. 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Ang.  IV.  p. 
761-765. 

De  s.  Martyribus  350  monachis  anonymis 
in  Syria  secunda  a.  517  in  AA.  SS.  Boll. 
31.  Jul.  VU.  p.  305.  306. 

De  s.  Martyribus  tredecim  aut  sedecim 
in  Africa  passis  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mart. 
m.  p.  713. 

De  s.  Martyribus  tribus  anonymis  Meli- 
tinensibus  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jnl.  V. 
p.  162. 

De  s.  Martyribus  tribus  ex  Galatia  In 
AA.  SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p.  359. 

De  s.  Martyribus  tribusmilitibus  qui  cum 
s.  Paulo  passi  sunt  sub  Nerone  Sollerius 
m  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I.  p.  305. 

De  s.  Martyribus  tribus  virg.  ex  insula 
Chio  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jun.  II.  p.  164. 

De  s.  Martyribus  XXX  militibns  Romae 
via  Appia  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Janr.  I.  p.  20. 

De  s.  Martyribus  XXXIII  in  Palaestina 
in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  lU.  p.  265. 

De  s.  Martyribus  triginta  quinque  Cae- 
sareae  in  Palaestina  a.  363  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  Mart.  III.  p.  481. 

De  s.  Martyribus  triginta  octo  apudGrae- 

cos  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jun.  I.  p.  168. 

De  s.  Martyribus  triginta  et  octo  in  Cap- 
padocia  m  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart.  III. 
p.  830. 

De  s.  Martjribus  38  monachis  in  lonia 
sub  Copronvmo  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr. 
I.  p.  747. 

De  s.  Martyribus  viginti  Tarsi  in  Cilicia 
a.  290  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p.  633. 

De  s.  Martyribus  XXV  Nicomediensibus 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jx\].  I.  p.  32. 

De  s.  martyribus  26  crucifixis  in 
Japonia  historia  auctore  L  u  d  o  v  i  c  o 
Froes  (f  1597)  soc.  Jesu. 

Ausg. :  '  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p. 
742-762.  Vgl.  p.  962.  —  »  vorher  unt.  dem 
Tit.:  Historica  relatio  de  gloriosa  morte 
26  crucifixorum  pro  Christo  in  Japonia  die 
V.  Februarii  a.  1597  sub  Taicosama  rege. 
Moguntiae  1599. 

Uebers-:  Jranzogisch  von  Bordes.  Paris 
1604. 


italiemsch  von  Spitilli.  Roma  1599. 
Krl.-Sehr.:  Bolland,  comment.  praevins  de  Petro 

baptista,    Martino     de    Ascensione.     Franc. 

Blanco  etc.  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  723  742. 

De  8.  Mart;ribus  viris  XI  et  virg.  XIII, 
item  Afra  et  militibus  VII  m  AA.  SS.  Boll. 
10.  Aug.  II.  p.  533. 

De  s.  Martjrio  monacho  in  'Valeria  Ita- 
liae  provincia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Janr.  II.  p.  494. 

De  s.  Martjrocle  mart.  notitla  ex  fastis 
Graecorum  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jnl.  III. 
p.  188. 

Inventionis  s.  maptypum  anonymo- 
pum  a.  142  historia,  Bodobrigae 
quae  nunc  vulgo  Boppardia  voca- 
tur,  in  Germania. 

Ausg.:  ex  annalibus  Trevirens.  Chr.  Bro- 
weri  ad  a.  1200  sive  lib.  XV.  p.  838  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  559-560.  C/. 
Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  556-559. 

Acta  s.  martjrum  Constantinopolitano- 
rum  =  Acta  ss.  Gregorii  spatharii,  Ju- 
liani  etc. 

Acta  s.  maptypum  duodecim  fra- 
trum  sub  Maximiano,  Beneventi  in 
Italia,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept. 
I.  p.  138.  —  Acta  altera  prolixiora  et 
minus  sincera  auct.  auonymo  ex  editione 
Jovardi  ibid.  p.  138-142.  —  Translatio 
Beneventum  ibid.  p.  142-144.  —  Tita  inetrlca 
auctore  Alfano  archiepiscopo  Salernitano 
ex  editt.  Surii,  Lipomani  et  Jovardi  ibid. 
p.  144-155.  Cf.  Stiltingii  comment.  praev. 
ibid.  p.  129-138  (m.  Abbild.) 

Historia  maptyrum  Gorcomiensium 

Nicolai  Pichii  Gorcom.  guardiani, 
Hieronymi  Werdani  vicarii,  Theo- 
dorici  Emdeni  Amersfortii  etc.  Bri- 
liae  in  Hollandia  a.  1572  auctore 
Guil.  Estio  Hesselio  theol.  D. 
Libri  IV. 

Ausg.:  ex  edit.  '  Duaci  1603.  8«.  et  »Na- 
murci  1655.  8*.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  9. 
.lul.  II.  p.  754-835.  —  Appendix  de  mar- 
tvrio  Guilelmi  Gaudani  ibid.  p.  835-838.  — 
Miracula  ibid.  p.  838-847. 

Vebers. :  Hessel-Sone,  waerachtige  hi- 
storie  van  de  martelaers  van  Gorcom, 
overgheset  deur  Spoelbergh.  Antwerpen 
(Plantin)  1604.  8». 

Ei-l.  -Schr. :  S o  II  e r i u .«,  comnient.  praevius  tn  A A. 
SS.  1.  c.  p.  736-754. 

Legenda  s.  martyrum  Morochii  =  Le- 
genda  ss.  martyrum  quinque  fratr.  min. 
Colimbriens.  p.  810. 

Acta  s.  martypum  Mlll  ex  quatuor 
imperatoris  protectorum  farailia  ei; 
clientela  Nicomediae   cca.    a.   302. 


810 


MARTYRES  —  MATfflAS 


Ausg.:  in  AA.  SS.  Bolland.  7.  Febr.  II. 
p.  19. 

Passio  s.  martyrum  Nicomedien- 
sium  snb  Juliano  Apostata  auctore 
anonymo. 

Amg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Sept. 
I.  p.  362-365.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  360-362.  ' 

Acta  s.  martyrumx)ctodecim  Oae- 
saraugustae  in  Hispania  Optati,  Lu- 
perci,  Sussessi  etc.  (a.  303). 

Ausg.:  ex  ms.  Longipontano  in  AA.  SS. 
BoU.  16,  April.  II.  p.  409.  410.  —  Hym- 
nus  auctore  Aurelio  Prudentio  ibid. 
p.  407-409.  C/.  p.  959.  —  Passio  ex  ms. 
Joh.  Lucae  Cortes  ibid.  p.  960-962. 

Acta  s.  martyrum  XL  Sebasteno- 
rum  sub  Licinio  imperatore. 

Ausg. :  ex  mss.  Gladbacensi  et  Antverp. 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mart.  II.  p.  19-21.  — 
Compendium  martyrii  translatum  ex 
lingua  Armena  ibid.  p.  18-19.  —  VKa  alia 
auctore  forsan  Euodio  episc.  Caesareae 
ex  antiqua  ver.>iione  latine  Johannis  dia- 
coni  Neapolitani  ibid.  p.  22-25.  —  Histo- 
ria  inventionis  ibid.  p.  29.  —  Cf.  Com- 
mentarius  praevius  ibid.  p.  12-18.  — 
Oratio  s.  Basilii,  latine  reddita  a  Ger. 
Vossio  ibid.  p.  25-28. 

Acta  s.  martyrum  42.  Biog  xai 
cix^kTjGic  tiJov  ayicov  Tfdifagdxovza 
dvotv  [laQzvQCDV  auctore  Euodio 
synchrono.  Graece. 

Ausg.:  ex  ms.  Vaticano  m  AA.  SS.  Boll. 
6.  Mart.  I.  p.  887-893.—  Annotationes 
Hugonis  Bollii  Carthusiani  ibid.  p.  893.  — 
Appendices  II  ibid,  p.  894.  895. 

Acta  s.  martyrum  XLV  Nicopoli 
in  Armenia  cca.  a.  319. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoII. 
10.  Jul.  III.  p.  37-47.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  35-37. 

Legenda  s.  martyrum  qulnque  fra- 
trum  minorum  Colimbrensium  Be- 
rardi  de  Carbio,  Ottonis  presbyteri, 
Petri  a  S.  Geminiano,  Adiuti,  Ac- 
cursii,  ord.  s.  Francisci  in  Mauri- 
tania  a.  1220. 

Geschrieben  1176   von    Franciscug    Hispa- 
lengis  ord.  s.  Franc. 

Ausg. :  in  Portugaliae  monum.  I.  p.  105 
-116.  —  .4ct«  allt  auctore  Joh.  Tisserando 
ord.  min.  (saec.  XV.)  in  AA.  SS.  BoU.  16. 
Janr.  II.  p.  65-69.  —  jlilracuia  ex  annalibus 
Luc.  Waddingi  ibid.  p.  69.  70.  —  Alla  inl- 
racula  ibid.  p.  70.  —  Bulla  Sixti  IV  pp. 
de  SH,  martyrum  veneratione  ibid.  p.  71. 
C/.  Comment  praevins  ibid.  p.  62-65. 


Acta  s.  martyrum  Scillitanorum  in 
Africa  a.  200  proconsularia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.  p. 
214.  —  Acta  alia  sincera  ibid.  p.  215. 
216.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius  ibid. 
p.  204-214. 

Acta  s.  martyrum  37,  item  s.  Se- 
veri  ac  Memnonis  centurionis  Phi- 
lippopoli  ac  Bizyae  in  Thracia  sub 
Diocletiano  auctore  anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  m  AA.  S8.  BoU. 
20.  Aug.  IV.  p.  30.  31.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  29. 

Passio  s.  martyrum  XX  Laurae  s.  Sabae 
—  Acta  s.  Johannis,  Sergii  etc. 

De  s.  Marusio,  Restituto  et  Julio  Cartha- 
gine  in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Oct.  U. 
p.  412. 

De  s.  Mastidia  virg.  Trecis  in  Campania 
Gallica  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p.  141. 
142.  —  Historia  inventi  corporis  ibid.  p. 
142-144.  —  Visitatio  capsae  et  miracala 
recentiora  ibid.   p.  144.  145. 

Acta  s.  Materni  Mediolani  epi- 
scopi  (^saec.  IV.  init.)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV,  p. 
364-270.  Cf.  Cuperi  comment.  praevius  ibid. 
p.  361-364. 

Legenda  s.  Maternl  Trevirensis 
episcopi  anecdota. 

Ausg.:  ex  ms.  bibl.  Lipsiens.  ap.  Grandi- 
dier,  histoire  1.  preuv.  justificat.  No.  2.  p. 
XII.  —  VKa  alia,  vid.  unter  Vita  s.  Eucharii. 

Erl.-Schr.i    G  randidi  e  r,    bistoire  I.  p.  ih.  dis». 

II.  sur  l'a|)ORtolat  de  s.  Materne    en  Alsace. 
HUIar,  M.,  vindiciac  hi.storiae  Trevirensis  t. 

historia  Trevir.  de  tribus  primis  Trevirorum 

ppiscopis  Euchario.  Valerio,  Materno.  Mctib 

1763.  4to. 
Perrier,  Joh.,    de  s.  Matcrno  episcopo  Colo- 

niae  Agripp.   in  AA.  SS.   Boll.   Sepl.   IV.  p. 

354-400. 
Rettberg,   Deutschlands  Kircbengescb.  I.  p. 

74  sq. 
Walch,  Chr.  G.  P.,  de  Materno  uno,  commcnt. 

17»  Comnientt.    soc.    rog.    scient.     Ootting.  I. 

1778.  p.  i.  hist.  class. 

Vita  s,  Materniani  cpiscopi  Re- 
mensis  in  Gallia  (saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  ms.  Bodeccn.si  ed.  Papebroch 
in  kk.  SS.  Boll.  30.  April.  III.  p.  759-763. 

Acta  s.  Mathlae  apostoll  in  Pa- 
laestina  (f  post  ()0)  ab  anonymo 
olim  hebraice  conscripta,  ab  inter- 
prete  monacho  Trevirensi  aucta. 

Handsrhr.:  Heidelberg,  N.  g.  XXIX. 
mbr.  fol.  s.  XIH.    f.  89. 

Ausg.:  ex  4  mss.  et  editione  Wolfg.  Lazii 
{welcher  eine  Ausg.  von  Abdiae  Babyloniae 
primi  episcopi  Historia  certaminis  apostolici 
Julio  Africano  interprete,  Paris.  1560.  8*. 


MATHILDIS 


811 


I 


7iebst  andem  hierin  vereinigte)  et  variis 
breviariis  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  III. 
p.  441-448.  —  Inventio  et  iniracula  s.  Mathiae 
apostoli  (Anlass  zu  dieser  Schrift  gab  \  131 
eine  Feuersbrunst  im  Mathiasstift  zu  Trier. 
Lambertus  aLegia  soll  der  Verf.  sein) 
» in  AA.  SS.  1.  c.  p.  448-454.  —  » Bruch- 
stiicke  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII. 
p.  226-234.  —  Seruio  de  s.  Mathla  apostolo 
auctore  Authperto  abbate  Casinensi,  ex 
ms.  Antverp.  et  Mombritio  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  437-441.  —  Supplenientuui  historiae 
mlraculorum  auctore  monacho  Trevirensi  ap. 
Pez,  thes.  anecd.  II.  3.  p.  7-26. 

Erl.-Schr.:  Fabrjcius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  ji.  56. 

codex  apocryphus  novi  testamenti  p.  782 

S(\(\. 

Henscheu,    commentarius    praevius   in   .4A. 

SS.  Boll.  1.  c.  p.  431. 
Pertz'  Archiv  X.  p.  634. 

"    Vita  Mathildis  comitissae,  Gregorii 

VII  amicae,  (1052 — 1115)  auctore 
Donizone  seu  Domnizone  seu 
Dionysio  presbyt.  et  monacho 
Canusino,  carmine  hexametro  et 
plerumque  leonino  scripta.  Libri  2. 

Spater    von    einem  Anonymus    in  Prosa   iiber- 
tragen  {s.  d.  folgende  Vita). 

Handschr. :  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  348. 

Ausg. :  '  ap.  Tengnagel ,  vet.  monumenta 
contra  scismaticos.  Ingolstad.  1612.  p.  133- 
233.  —  »m  Gretseri  opp.  VI.  p.  487-512.  — 
*  wiederh.  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p. 
629  m.  Noten,  worin  die  Varianten  des  in  Rom 
befindlichen  Originals.  —  *diese  Ausg.  wie- 
derholte  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  337 
-383.  —  ^am  besten  nach  der  roviisch.  Ori- 
ginal  -  Uandschr.  ed.  Bethmann  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XII.  p.  348-409.  —  Excerpta 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  VI.  2.  p.  465  u.  ap. 
Baronium,  annal.  eccl.  ad  ann.  1115.  — 
Vlta  alia  oratione  soluta  in  compendium 
ex  Donizone  missa  ab  auctore  anonymo, 
non  recentissimo  tamen  'ap.  Leibnit.,  scr. 
rer.  Brunsv.  I.  p.  689.  —  'wiederholt  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  V.  p.  387-397. 
Erl.-Schr.:  Cantelo ri,  Fel.,  Mathildis  comitissac 
genealogia.  Teramnae  1657.  8vo. 
Erra,    C.    A.,    memorie    storico-critiche    della 

gran  comtessa  Matilda.  Roma  1768.  8vo. 
Fiorentini,    F.  M.,    memorie    di  Matilda,   la 
gran  contessa  di  Toscana.     Lucca  1642.  4to. 
—  ed.  G.  D.  Mansi.  ibid.  1756.  4to. 
Jo  achira,  J.  Fr.,  dissert.  de  spurio  Mathildino 

dono.  Halae  1736.  4to. 
Koeler,  J.  D.,   dissert.    de  donatione  Mathil- 
dina  pontifici  Roraano.  Altorf.  1715.  4to.  Jenae 
1742.  4to. 
Lucchini,  B.,    chronica  della  vita,   origine  e 
delle   azioni   della   contessa  Matilda  di  To- 
scana.  Mantova  1593.  4to. 
Mellini,    D.  di  Gnido,   trattato   dell'   origine, 
fatti.  costumi  e  lodi  di  Matilda  gran  contessa 
di  To.scana.  Firenze  1589.  4to.  ibid.  1609.  4to. 

lettera   apolog.    in    difesa   d'alcune   cose 

gia  da  lui  scritte  ed  appartcncnti  alla  cont. 
Matilda.  MaDtova  1592.  4to.  Firenxe  1594. 
4to. 


Mozzi  de'  Capitani,  F.,  sulla  cont.  Matilda 

i  suoi  contemporanei.  e  l'nsanze  nostre  d'al- 
lora.  Venpzia  lS(.'i.  16  mo. 

Vita  b.  Mathildis  reginae  Germa- 
niae  (f  968.) 

Die  iiltere,  von  Kopke  in  einer  Handschrift  d. 
vorig.  Jahrh.  entdeekte  Lebensbeschreibung.  Ge- 
schrieben  unter  Otto  II  974  in  Nordhansen.  Form 
ungeschickt. 

Handschr.:  Gottingen,  vid.  Pertz,  mon. 
scr.  X.  574. 

Av^g.:  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  X.  p. 
575-582  ed.  Kopke.  —  Vita  alia  iussu  s. 
Heinrici  II  imp.  scripta  ab  auctore  ano- 
nymo  clerico  vel  monacho  [fiihrt  ein,schd- 
nes  Familienleben  vor  und  riihrt  noch  jetzt 
mit  den  Thrdnen  der  kaiserlichen  Frau.  — 
Zum  Theil  eine  stilistische  Verbesserung  des 
altern  fVerks  mit  Hinzufiigung  viancher  neuer 
nicht  unwichtiger  Nachrichten.  Geschrieben 
um  1010,*  7iicht  ohne  literarisches  Verdienst 
{Handschr.:  4,  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
283 ;  vgl.  Pertz'  Archiv  VII.  407)]  '  in  AA. 
SS.  Boll.  14.  Mart.  11.  p.  358-370.  —  ^wie- 
derholt  ap.  Leibnit.,  scr.  rer.  Bruusv.  I.  p. 
192-208 ;  additiones  et  emendationes  ibid. 
III.  p.  653.  —  » ap.  Erath,  cod.  dipl.  Qued- 
linburg.  Francof.  1764.  fol.  p.  925-944.  — 
*ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  283-303  [Uebers.: 
deutsch  von  Ph.  Jaffe.  Berlin  1858.  8*. 
(Geschichtschr.  der  deutsch.  Vorz.  X.  Jahrh. 
4.  Bd.)] 

Erl.-Schr.:  (Breitenbauch,    G.    A.    v.)    Leben 

der  Kaiserin    Mechthilde,    Gemahliu   Kaiser 

Heinrichs  I.  Reval  1780.  8vo. 
Commentarius  praevius  in  AA.  SS.  Boll.  1. 

c.  p.  356  3&8. 
Contzen,    d.    Geschichtschreiber   der   slichg. 

Kaiserzeit  p.  112  ff. 
De  s.  Mathilde  regina  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 

o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  347-353.   AiuzUge  a.  d. 

Vita. 
Foerstemann.  E.  G.,    commentatio  de  vita 

s.  Mahthildis.  1838. 
Giesebrecht,  W.,  Geschichtc  dcr  Kaiserzeit 

L  p.  744  (2.  Aufl.  I.  p.  778). 
Hoffbauer,   Stndien   zur  alteren  Geschichte 

der  Abtei  Herford  —   in  Zeitschrift  fiir  Ge- 

schichte   und   Alterthumskunde  Westfalens. 

XX.  1859.  p.  34  sq. 
Jaffe's  Einleitung  zu  seiner  Uebers.,  s.  vorher, 
Lebensgeschichte   der  Kaiserin  Mathildis, 

Gemahlin  Heinrichs  I.  Leipzig  1780.  8vo. 
Lober,    Frz.,    in  Gelehrte  Anzeigen    der  kgl. 

baierischen  Akad.  d.  Wissenschaften.    1857. 

No.  49.  50. 
Mathildc,  Grafin  von  Oldenburg,    Gemahlin 

Kaiser  Heinrichs  I.  Augsburg  1832.  8vo. 
Schwarz,  Chr.  G.,  dissert.  de  Malhilda  abba- 

tissa  Quedlinburgensi.  Altortii  1736.  4to. 
Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers  I.  p. 

68-80. 
Treitschke,  K.,  Heinrich  I.  Konig  v.  Deutsch- 

land  nnd  seine  Gemahlin  Mathilde.    Leipzig 

1814.  8vo. 
Waitz   in  Nachrichten   von   d.  Gottinger  G.- 

Aug.-Universitat.  1852.  No.  13. 
Wattenbach,  Deutschlands  Gescbichtsqoel- 

len  p.  173. 

Vita  b.  Mathildis  sive  Mechtildis 
abbatissae  in  Diessen  et  postea  Ei- 
telsteden  inter  Augiistara  et  Uimam 
(f  cca.  1160)  auctoreEngelhardo 


812 


MATRONA  —  MAUBUS 


abbate  Cisterc.  in  Lanckhaim  dioec. 
Bamberg. 

Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  Inders- 
dorf.  chart.   sec.  XV.  exeunt.  8«.    No.  276. 

Au»g.:  'ed.  Canisius,  antiq.  lection.  V. 
2.  p.  8  (»ed.  2<la  III.  2.  p.  532-550.)  — 
*  wiederkolt  und  mit  Henschens  Noten  in 
AA.  S8.  Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  444-457. 

De  s.  Matrona  mart.  Thessalonicae  in 
Macedonia  sylloge  hist.  m  AA.  SS.  Boll. 
1"5.  Mart,  II.  p.  396-398. 

De  8.  Matrona  regia  virg.Lusitana,  iuxta 
Capuam  iu  Italia,  commentarius  hist.  in 
AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  II.  p.  398-403. 

De  s.  Matrona  virg.  et  mart.  Barcinone 
in  Hispania  commentar.  historicus  in  AA. 
SS.  BoU.   15.  Mart.  II.  p.  394-396. 

Acta  s.  Matthaei  apostoli  et  evan- 
gelistae  (saec.  I.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  cod.  Vatic.  m  AA.  SS.  Boll. 
21.  Septb.  VI.  p.  220-225.  ~  Acta  altera 
auctore  Metaphraste,  Jat.  ibid.  p.  225- 
227  ex  edit.  Lipomani  et  Surii.  C/.  Stil- 
tingii  comment.  praevius   ihid.   p.    194-220. 

Vita  s.  Matthaei,  Benedicti,  Jo- 
hannis  etc.   martyrum. 

Aus(j. :  ex  Joh.  Dubravii  histor.  Bohem. 
ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  Novb.  (ed.  Colon. 
1617.)  p.  276. 

De  s.  Matthaeo  et  Gusmaeo  mart.  Grabe- 
donae  ad  lacum  Larium  in  ducatu  Mediolan. 
forte  suL  Maximiano  Stiltingii  svlloge  hist. 
in  AA,  SS.  Boll.  11.  Sept,  IH.  p.  774.  775. 

De  s.  Matthaeo  et  Primo  mart.  Tarenti 
in  Calabria  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai.  U.  p. 
103, 

De  b.  Matthaeo  Luciniacensi  ord,  erem, 
s.  August.  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  II. 
append.  'pag.  penult. 

De  b.  Matthaeo  Mantuano  conf. ,  ord. 
fratr.  praed.  (f  1471)  Viglevani  in  ducatu 
Mediolan.  Suyskeni  sylloge  in  AA.  SS. 
BoII.  5.  Oct.  III.  p.  248-255. 

De  s.  Matthia  episc.  Hierosolymorum  VIII. 
(saec  II.)  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jaur.  II. 
p.  1025.  1026. 

De  s.  Maura  et  Britta  virg.  apud  Turo- 
nes  in  Gallia  m  AA.  SS.  Boll.  15.  Janr.  I. 
p.  1018. 

Vita  s.  Maurae  virg.  Trecis  in 
Campania  Galliae  (saec.  IX.  mcd.) 
auctore  Prudentio  episc,  Trecensi 
(t  ^61.) 

Av.8g.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  21.  Septbr, 
—  'ex  edit.  Nicol.  Camuzati  in  AA.  SS. 
Boll,  21,  Sept.  VI    p.  275-278. 

Erl.-Sehr.:  (Breyer,  K.)  Viefc  dc  s.  Pi-udence 
iveqac.  de  Troyes  et  de  s,  Maure,  vlerge. 
Troyes  1725.  8vo. 


Suysken,  comraent.  praevins  in  AA.  SS.  1.  c 

p.  271-275. 

De  s,  Maurelio  episc.  Imolensi  in  Italia 
in  AA.  SS.  BoII.  6.  Mai.  II.   p.  106. 

De  8.  Maurelio  episc.  patrono  Ferrariae 
in  Italia  (saec.  VII,)  Papebrochii  comment. 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.    p.  154-160. 

De  8.  Maurelio  presb.  in  dioec.  Gallia- 
rum  Trecensi  Henschenii  .sylloge  hi.st.  in 
AA.  SS.   BoU.  21.  Mai.  V.  p.  43. 

De  s.  Maurentio,  Urbano,  Avito  etc.  mart. 
sub  Dioclet.  apud  Forum-Sempronii  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  31.  Aug.  VI.  p.  665. 

Vita  s.  Mauri    abbatis    Glannafolil 

(f  584)  auctore  Fausto  monacho 
Uasinensi  (f  620.) 

Falschung  des  Abtes  Odo  von  Glanfeuil, 
schon  von  Papebroch  aufgegeben,  doch  noch  hSu- 
tipr  benutzt. 

Handschr.:  Florenz,  r^i.  Pertz'  Archiv 
V.  48.  —  St,  Gallen,  Stiftsbibl.  No.  565, 
s.  XI.  —  Briissel,  k.  Bibl.  zusamm.  mit 
Chartul.  Malmundar.  mbr.  sec,  XI.  4*.  mai. 

—  Chartres,  Stadtb.  sec.  X.  No.  37,  — 
Arras,  Stadtb,  mbr.  sec.  XI.  fol.  No.  189. 

—  Heidelberg,  N.  g.  XXIX,  mbr.  fol. 
sec.  XIH.  f.  163.  —  St.  Omer,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XII.  fol.  715.  No.  1.  —  715.  No, 
3.  u.  4. 

Ausg. :    '  ed.   Surius ,   vit.    SS.    15.   Janr, 

—  » in  AA.  SS.  BoII.  15.  Janr.  I.  p.  1039. 

—  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
I.  p.  274-298.  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  414'418.  —  HjiuDUS  duplex  de 
s.  Mauro  auctore  Alphano  ex  mon.  Casin. 
archiepiscopo  Salernitano  (1060)  '  ap.  Ug- 
helli,  Italia  sacra  II.  —  *  wiederholt  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p, 
301-303.  —  Translado  s.  Mauri  auctore  Od- 
done  abbate  Glannafoliensi  coenobii  s. 
Mauri  ad  Adelmundum  archidiaconum  ((868.) 
Fur  d.  Oesch,  Frankreichs  zu  Jener  Zeit 
von  Wert]  '  in  AA.  SS.  BoII.  15.  Janr,  I, 
p,  1051-1060.  --  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  165-183.  —  »em 
grosser  Theil  auch  ap.  Duchesne,  hist.  Fr. 
.■^cr.  III.  p.  410  sq.  —  *  zuerst  ed.  Fr. 
J.  du  BreTil  mit  Aimoini  mon.  libr.  V.  de 
gcst.  Francor.  Pari.«.  1603.  fol.  —  u.  *ap. 
du  Breul,  antiquitt.  Parisiens.  Supplem. 
Par,  1614.  —  Translatlo  s.  Mauri  abbatis 
auclore  Rodulpho  Tortario,  monacho 
Floriacensi  (cca.  1100).  Versu  hexametro 
cd.  Joh.  a  Bosco  in  Bibl.  Floriacensi  p. 
355.  Paris.  1605.  8».  —  Versus  de  b.  Mauro : 
,Dux,  via,  vita,  tuis'  ....  {gedichtet  nach 
846,  imrden  niit  Unrecht  dem  Paulus 
D  i ac 0  n  u 8  zugeschrieben)  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  saec,  I.   p.  298-301. 

Erl.-Sehr.:  Ansart.  A.  .J..  hisloirc  de  s.  Maur 
abb^  de  Glanfeuil.  Paris  1772.  12mo, 

Kabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Manei  V.  p.  15«.  u.  lib.  VI.  p.  453. 

Nouvellesdela  Rcpublique  des  lettres.  1702. 
Novbr.  p.  695. 


MAURUS  —  MAURITIUS 


813 


Roth,  Geschicbte  des  Benefizialwesens  p.  238. 

438. 

Ruinart,    Th. ,    apologie    de  la  mission  de  s. 

Maur,  apotre  des  Benedictins  en  Fran<;e,  av. 

L  une   addition   touchant    S.    Placide    premler 

l^.  martyr  de  l'ordre  de  -s.  Benedict.  Paris  1702. 

r^      8vo. 

Vita  s.  Mauri  episcopi  Caesenatis 
in  Italia  (f  649)  auctore  b.  Petro 
Damiani. 

Ausg. :  *■  in  P-i  Damiani  oper.  —  *  ed. 
Surius,  vit.  SS.  20.  Janr.  —  »ot  AA.  SS. 
Boll.  20.  Janr.  II.  p.  333-336. 

Inventio  s.  Mauri  episcopi,  Pan- 
taleemonis  et  Sergii  martyrum  sub 
Traiano,  auctore  A  m  a  n  d  o  episcopo 
Vigiliensi  in  Italia. 

Ausg. :  ex  officio  propr.  In  AA.  SS.  Boll. 
27.  Jul.  VI.  p.  359-372.  —  InTenlio  secunda 
auctore  Daniele  Francino  ibid.  p.  372 
-374.  Cf.  Boschii  comment.  praevius  ibid. 
p.  352-359. 

Vita  s.  Mauri  sive  Mortui-Nati 
eremitae  Hui  in  Belgio. 

Amg.:  ex  Jo.  Molani  nataiib.  ss.  Belgii 
in  AA.  SS.  BoU.  15.  Janr.  I.  p.  1080. 

De  s.  Mauro  episc.  Placentiae  in  Italia 
(f  cca.  430)  Stiltingii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Septb.   IV.  p.  79. 

De  s.  Mauro  et  sociis  50  mart.  saec.  III. 
Remis  in  Campania  Galliae  Pinii  sjlloge 
in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p.  515-518. 

De  s.  MauroLibjco,  mart.Romano,  Galli- 
poli  deposito,  sub  Numeriano  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Mai.  I.  p.  40. 

De  s.  Mauro  presbyt.  filioque  eius  Felice 
et  huius  nutrice  ex  Syria  advenis  in  agro 
Umbriae  Spoletino  saec.  VI.  Henschenii 
comment.   hist.    in  AA.  SS.  BoU.   16.  Jun. 

III.  p.  112-114. 

De  s.  Mauro,  Salvino  et  Aratore  episc. 
Virduni  in  Gallia  (ante  saec.  V.  med.)  Lim- 
peni  sylloge  liist.  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Sept. 
II.  p.  221-225. 

De  s.  Mauricilio  archiep.  Mediolanensi 
(t  cca.  670)  in  AA.  SS.  BoII.  31.  Mart.  III. 
p.  910. 

Vita  s.  Maurilii  Audegavensisepi- 
scopi  (f  cca.  431)  auctore  Fortu- 
nato  Pictaviensi  episcopo. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit  Sanct.  13.  Sept. 
—  *  wiederhoU  in  F-i  oper.  ed.  Luchi.  Romae 
1786.  40.  II.  p.  156-171.  —  Yita  alia  auctore 
8.  Magnobodo  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Sept. 

IV.  p.  72-76  ex  impressis.  —  Vlla  alia  au- 
ctore  Marbodo  Redonensi  episc.  (f  1123). 
Metrice,  ed.  Beaugendre  in  operib.  Hilde- 
berti  Cenomanensis.  Paris.  1708.  fol.  p.  1546 
-1555.    —    JQiracHla  auctore  Harmero  in 


AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p.  76-79,   c.   comment. 
praevio  p.  62-71. 

Erl.-Schr.:  Delaunoy.  J.,  dissert.   duplex:    nna 

continens  iudicium  de  auctore  vitae  s.  Man- 

rilij    Andeg.    episc. ,    altera    Renati    Andeg. 

episc.    historiam   attingens    Edit.  2a.     Paris. 

1650.  8vo. 
De  s.  Maurilio    archiep.  Rotomagensi  (f 
1067)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec. 
VL  2.  p.  222-230. 

Inventio  s.  Mauriniabbatis  etmart. 
et  translatio  in  raonasterium  s.  Pan- 
taleonis  Colon.  Agripp.  auctoreSte- 
phano  monacho  eiusdem  coenobii 
(cca.  990). 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Jun.  — 
» ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  336-341.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  10.  Jun. 
U.  p.  279-283. 

De  b.  Maurino  monacho  Bituricensi  (2. 
Octb.)  elogium  hist.  ap.  Labbe,  bibl.  nova 
n.  p.  433. 

Vita  b.  Mauritii  conf.  (f  1336) 
ord.  praed.,  filii  Demetrii  de  genere 
Chak  Pannoniae  sive  Hungariae 
Bani,  auctore  anonymo  Hungaro. 

Ausg.:  "^  edid.  Anton.  Flaminius  in  Le- 
andri  Alberti  De  viris  illustr.  ord.  praedic. 
p.  217.  —  *in  einfacherem  Stile  in  AA. 
SS.  BoII.  20.  Mart.  III.  p.  252-255  c.  com- 
ment.  historico  p.  251. 

Vita  s.  Mauritii  et  70  militum 
mart.  Apameae  in  Syria  sub  Maxi- 
miano. 

Ausg. :  '  ex  ms.  graeco  collata  c.  Meta- 
phraste  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Febr.  IIL  p. 
239-242.  —  *ed.  Surius,  vit.  Sanct.  18.  Jul. 
IV.  p.  243. 

Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  I.  p.  100. 

Vita  b.  Mauritii  Huugari  ord.  praed.  Ja- 
varini  (f  1336)  =  Vita  b.  Mauritii  con- 
fessoris. 

Passio  s.  Mauritii  priraicerii,  Ex- 
uperii  senatoris,  Candidi  campidu- 
ctoris,  Victoris  militis  veterani,  In- 
nocentii  aliorumque  legionis  The- 
baeae  Agauni  in  Vallesia  martyrum 
inter  285 — 305  interpolata. 

Ausg.:  ex  ms.  Trev.,  Fuldensi  etc.  in  AA. 
SS.  Boll.  22.  Septb.  VI.  p.  345-349.  — 
Gloria  posthuma  ibid.  p.  349-407  und 
Addenda  ibid.  p.  895-926. 

Passio  s.  Mauritii  et  sociorum  eius  mar- 
tyrum  auctore  Eucherio  =  Narratio  de 
mart^rib.  legiouis  Thebaicae  (r.  oben  p.  451.) 

Passio  s.  Mauritii  et  sociorum  eius 
auctoreMarbodoRedonensi  epi- 
scopo  (t  1123.)  Metrice. 


814 


MAURITIUS  —  MAXIMUS 


Atug.:  '  ex  editione  Redonensi  a.  1524 
sed  emendatior  '  ed.  Beaugendre  in  Opp. 
Hildeberti  Cenomanens.  Paris.  1708.  fol. 
p.  1532.  —  »in  AA.  SS.  BoU.  22.  Sept. 
VL  p.  895. 

Brl.-Se?ir.:  Man/Uge  noch  zu  den  oben  p.  451  auf- 
getUhlten: 

Baldesano,  G.,   1a  .sacra  historia  di  s.  Mau- 
rilio  arclduca   dolla   legione  Tiiebea    et  de' 
suoi  valorosi  canipioni.  In  Torino  lt)U4.  4lo. 
Baumgrarten.    S.    I.    (resp.    Mich.    Nestius). 
exaineu  iniraculi  Iegioni,s  fulniinatricis  contra 
'l'homam  WooI.stonum.    DiKsert,  1 — 3.  Halae 
1710.  41.  4to.  S7  pag. 
Obrecht,    Ulr.,    oxercitatio    acad.  de  legione 
fulminatrice  M.  Antonini  philos.  Imp.  Argen- 
torati  1677.  4to.  18  pag. 
Passio  pulccrrima  ss.  decem  milium  niilitum 
ac  martyrum  crucifixorum.   Non  habet  simi- 
lem  post  Jesu  Christi  passionem  inter  omnes 
«anctorum  martynim  passiones.  Infine:  Co- 
loniae  1498.  8vo. 
Stevartius.  Petr..  Mauricius  Thebaeae  legionis 
dux  et  signifer,  iam  a  s.  Eucherio   episc. . . . 
nunc  iterum  in  theatrum  productus.     Ingol- 
Btadii  1617.  4lo. 

De  s.  Mauritio  abbate  in  dioec.  Coriso- 
pitensi  (f  1191)  Dyckii  .sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  13.  Oct.  VI.  p.  378-383. 

De  s.  Mauritio,  Georgio  et  Tiberio  mart. 
Thebaeis  sub  Dioclet.  Pinarolii  in  Pede- 
montio  in  AA.  SS.  Boll.  24.  April.  III.  p. 
266. 

De  8.  Mauricio  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 

I.  Jul.  I.  p.  32. 

Vita  s.  Mauronti  abbatis  Broyii, 
Marchianis  et  Duaci  in  Belgio  (f 
701). 

Ausg. :   ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai. 

II.  p.  53. —  Commemoratio  urbis  Dua- 
cenae  per  sanctum  servatae  ibid.  p.  54. 

De  s.  Mauronto  episc.  Massiliae  in  Gallia 
(f  forte  786)  Buckii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Oct.  IX.  p.  362-370. 
—  Placitum  Dignense  quo  s.  Mau- 
ronto  restituta  est  Caladius  villa  aliaque 
bona  ibid.  p.  370-373. 

Vita  s.  Mausimae  sive  Maysimae 
sacerdotis  in  Syria  (f  ('ca.  400). 

Ausg.:  exTbeodoreti  episc.  Philotheo 
cap.  14.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Janr.  II.  p. 
489.  490. 

De  s.  Mavilo  mart.  Adrumeti  in  Africa 
(t  cca.  203)  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Janr.  I. 
p.  164. 

De  s.  Mavronto  sive  Mavrontio  abbate 
8.  Florentii  veteris  (saec.  VII.)  in  AA.  SS. 
Boll  8.  Janr.  I.  p.  505. 

Vita  s.  Maxellendis  vlrg.  et  mart.  ex  mss. 
ed.  Surius,  vit.  SS.  13. -Novb.  (ed.  Colon. 
1617)  p.  317.  Abgekiirzt. 

De  8.  Maxentia  vidua  Tridenti  in  Alpibus 
(t  cca.  400)  in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III. 
p.  772. 

Vita  s.  Maxentll  abbatis  Picta- 
vensis  (|  cca,  515)  auctore  coaevo. 


Ausg.i  '»n  AA.  8S.  Boll.  26.  Jun.  V.  p. 
169-175.  —  Appendix  de  translationibus 
ibid.  p.  175.  —  » ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  append.  ,saec.  I.  p.  578-580.  — 
•Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.    p.  390. 

De  s.  Maxima  mart.  Romae  sub  Dio- 
cletiano  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Sept.  I.  p.  357. 

De  s.  Maxima  virg.  Callidiani  in  Foroiu- 
liensi  Provinciae  dioec.  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Mai.  III.  p.  579-581.  —  Epistola  An 
telmii  de  cultu  et  patria  s.  Maximae  ibul. 
p.  581-583.  —  Translatio  facta  a.  1643 
ibid.  p.  583.    C/.  p.  777. 

De  s.  Maxima  virg.  et  mart.  in  territo- 
rio  Carnutensi  Galliae  (inc.  tempore)  Pinii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p. 
136-138. 

Martyrium  s.  Maximae,  Donatillae 
et  Secundae  forte  sub  Diocletiano. 
Ex  Adonis  martyrologio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jul.  VU. 
p.  147  c.  SoUerii  comment.  praevio  p.  146. 

Acta  s.  Maximi  abbatis,  Anastasii 
monachi  ac  alius  Anastasii  item 
monachi  etapocrisiariiRomani  conf. 
Constantinopoli  (f  662  et  666)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  '  latine  reddita  a  Jac.  Pontano 
in  AA.  SS.  Boil.  13.  Aug.  III.  p.  118-132. 
—  *  theilweise  ed.  Baronius ,  annal.  eccl. 
ad  a.  640-656.  —  » ed.  Fr.  Combefis  mit 
Maximi  oper.  Paris.  1675.  2  vol.  fol.  Cf. 
Pinii  cominent.  praevius  in  AA.  SS.  I.  c. 
p.  97-118. 

Acta  s.  Maxlmi  abbatis  et  conf. 
in  castro  Cainone  in  Gallia  (saec. 
V.)  auctore  s.  Gregorio  Turo- 
nensi. 

Ausg, :  '  in  Gregorii  opp.  (libr. de  glor.  conf. 
cap.  22)  ed.  Ruinart  p.  912  et  913.  — 
»  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug.  IV. 
p.  66. 

Vita  s.  Maximi  abbatis  Lerlnensis, 
postea  a.  433  Regiensis  episcopi 
auctore  Dinamio  patricio  (cca. 
593.) 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  27.  Novbr. 
(ed.  Colon.  1617.  p.  611-613.)  —  *ed.  Vinc. 
Barralis,  chronologia  abbatum  et  monasterii 
Lerinensis.  Lugd.  1613.  4«.  —  » illustrata 
ap.  Barth,  adversar.  LIX.  12.  —  Houiilia 
de  s.  M-o  auctore  Fausto  eins  successore 
ed.  Surius  I.  c.  p.  608-610. 

Erl.Schr.:     KabriciUK,    bibl.    med.    et    infimac 
latinilatis  lib.  IV.  p.  209. 

Vita  s.  Maximl  abbatis  martyris 
in  Gallia  (f  614.)  [Genealogia  et 
passio.J 


MAXIMUS  —  MAXIMIANUS 


815 


Ausg.:  Hn  AA.  SS.  BoU.  2.  Janr.  I.  p. 
91-94.  —  *Auszug  ap.  Bonquet  III.  p.  499. 

Acta  s.  Maximi  comitis  rei  pri- 
vatae,  Caudii  clarissimi  eius  fratris 

etc. 

Ausg.i  quae  pars  actorum  s.  Susannae, 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  Febr.  in.   p.  61-64. 

Vita  s.  Maximi  episcopi  Mogun- 
tini  (saec.  IV.)  auctore  Johanne 
Trithemio. 

Ausg.:  ed.  Surius,  vit.  SS.  18.  Novbr. 
VI.  p.  448  (ed.  Colon.  1617.   p.  401.) 

Erl.-Sehr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kiichenge- 
schichte  I.  p.  209. 

Vita  s.  Maximi  episcopi  Rhegien- 
sis  =  Vita  s.  Maximi  abb.  Ler. 

Vita  s.  Maximi  episcopi  Taurinen- 
sis  in  Pedemontio  (f  p.  4(55)  au- 
ctore  anon.   monacho  Novaliciensi. 

Ausg.:  ex  ms.  ecclesiae  s.  Maximi  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p.  50-53. 

Vita  s.  Maximi  levitae  et  martyris 
Aquilani  a.  250. 

Ausg.:  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  19.  Oct. 
VIII.  p.  417-420.  —  Lectiones  de  s.  Ma- 
ximo  ibid.  p.  420.  —  Acta  s.  Maximi  ex 
Ruinartio  ibid.  p.  420.  421. 

Erl.-Schr.:  Bossue,    comment.    praevius   ibid.  p. 
400-417. 
Coppo,  Gius.,  dissertazione    sopra  gli  atti  di 
s.    Massimo    levita    e    martire.    Napoli  1749. 
4to. 

Acta  s.  Maximi  martyris  (Ephe- 
sini)  apud  Asiam  (cca.  250.) 

Ausg. :  'ed.  Surius,  vit.  SS.  30.  April.  — 
» ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll,  30.  April.  III. 
p.  732.  —  *  ap.  Ruinart,  AA.  primor.  mar- 
tyrum.   Amstel.  1713.  fol.  p.  156-158. 

Acta  s.  Maximi,  Quintiliani,  Da- 
dae  martyrum  sub  Diocletiano  Do- 
rostori  in  Mysia. 

Ausg.:  ex  ms.  gracco  interpr.Papebrochio 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  April.  II.  p.  127-128. 
—  MaQTVQtof  Twy  ccyiwy  Mct^vfiov,  Jd&cc 
xal  Kvynklidvov  ibid.  p.  974.  975. 

Acta  s.  Maximi,  Theodoti  et  As- 
clepiodotis  martyrum  sub  Maxirai- 
ano. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Stiltingio 
in  AA.  SS.  BoU.   15.  Sept.  V.  p.  31-37. 

De  s.  Maximo(velMaximino)episc.Aquis- 
Sextiis  in  Gallia  (saec.  I.,  IV.  vel  VI.)  Hen- 
schenii  comment.  problematicus  in  AA.  SS. 
BoU.  8.  Jun.  II.  p.  53. 

De  s.  Maximo  episc.  Hierosolymitano  (f 
post  355)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  II.  p. 
7-9. 

De  s.  Maximo  episc.  Neapoiitano  (f  ante 


260)  Papebrochii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Jun.  II.  p.  517-519. 

De  s.  Maximo  (sive  Maximiano)  episc. 
Nolano  in  Campania  Henschenii  commen- 
tarius  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  II.  p. 
19-22. 

De  s.  Maximoepisc.PataviiinItlilia(saec. 
II.)  Boschius  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  I. 
p.  109-112. 

De  s.  Maximo  episc.  Taurominii  in  Sicilia 
(saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p. 
720. 

De  s.  Maxlmo  episc.  Veronensi  in  Italia 
(saec.  IV.)  Henschenii  sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  29.  Mai.  VH.  p.  36. 

De  s.  Maximo  et  Venerando  fratribus 
mart.  in  dioec.  Ebroicensi  Henschenii  com- 
ment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai. 
VI.  p.  36-38. 

De  s.  Maximo  ex  Istria  Venetias  trans- 
lato  Papebrochii  comment.  historicus  In  AA. 
SS.  Boll.  29.  Mai.  VII.  p.  14-16. 

De  s.  Maximo  mart.  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  April.  lU.  p.  733. 

De  s.  Maximo  mart.  et  milite  e  legione 
Thebaea,  Mediolani  (cca.  297)  in  AA.  SS. 
BoU.  14.  April.  n.  p.  212.  213. 

De  s.  Maximo  presb.  mart.  Alexandriae 
m   AA.   SS.  BoU.  9.  Jun.  H.   p.  170. 

De  s.  Maximo  I  et  Maximo  II  episc.  Ti- 
cinensibus  (f  cca.  270  et  510)  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Janr.  I.  p.471. 

De  s.  Maximo,  Martiali,  Silvano  etc.  mart. 
in  Gallia  in  archicoeuobio  s.  Antonii  in 
AA.  SS.  BoU.  13.  Mart.  II.  p.  262-263. 

De  s.  Maximo,  Rodigo,  Veronia  e<f.  mart. 
Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III. 
p.  33. 

De  s.  Maximo,  Vincentio,  Paulo  efc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  II.  p.  864. 

Vita  s.  Maximiani  episcopi  Raven- 
natis  in  Italia  (f  556). 

Ausg.:  ex  histor.  Ravenn.  Hier.  Rubei 
in  AA.  SS.  BoU.  22.  Febr.  III.  p.  294-298. 

Vita  s.  Maximiani  episc.  Syracu- 
sani  in  8icilia  (f  594)  auctore  Oc- 
tavio  Cajetano  Syracusano  S.  J. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jun.  II.  p. 
241-244. 

De  s.  Maximiano,  Acutione,  Timotheo 
mart.  Sirmensibus  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jaur. 
I.  p.  80. 

De  s.  Maximiano  episc.  Bagaiae  inAfrica 
/■saec.  V.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  BoU. 
3.  Octb.  II.  p.  160-163. 

De  s.  Maximiano  patriarcha  Constantinop. 
(f  434)  Henschenii  disquis.  in  AA.  SS.  BoU. 
21.  April.  n.  p.  847-849. 


816 


MAXIMILIANU8  —  MEDARDUS 


Acta  s.  Maximiliani  episcopi  mart. 
Celeiae  in  Norico  meaiterraneo  et 
archiepiscopl  Laureacensis  (f  cca. 
308)  auctore  anonyrao. 

Geschriebeii  nach  1265,  schwiilstige  Schreibart. 
Ausg. :  '  ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  22. 
—  *ap.  filz,  iib.  den  Ursprung  der  einst- 
maligen  bischofl.  Kirche  Lorch  a.  d.  Enns, 
in  Wiener  Jahrbchr.  der  Literatur.  1835. 
Bd.  69.  Anz.-Bl.  p.  43.  —  »in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Oct.  VI.  p.  52-58. 

Erl.-Schr.:  Arnpecliius,  chron.  Bavariae  c.  17. 

u.  a.  w.,  vide  ap.  Vogel,  notitia  scr.  rer.  Austr. 

II.  p.  839. 
Berthodus,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  1. 

c.  i).  23-52. 
Berthold  (Rizcl),   Austria  saucta  I.  p.  ;i7-50. 
Mutzcl,  S.,    die    Cella  s.  Maximiliani    zu  Bi- 

schofshofen    u.    die   altesle  Gesch.  Bayerns. 

Kegensburg  1«52.  4to.  7  Sgr.  6  Pf. 
Kurz,    Beitrage  z.  Gescb.   des  Landes  ob  der 

Enns.  Unz  1808.  II.  p.  30. 
Rettberg,     DeutRChlands   Kirchengeschichte 

I.  p.  158. 
Urli,  Joh.  Ad.  v.,  des  h.  Maximilian,  Erzbisch. 

zu  Lorch,    Lebeu  und  Marterthum.     Passau 

1764.  8vo. 

Vita  s.  Maximini  abbatis  Micianen- 

sis  (t  520.  15.  Decb.)  auctore  Ber- 
toldo    monacho    Micianensi    (cca. 

840.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  591-597.  —  Vita  alia  ab  au- 
ctore  anonymo  scripta  (saec.  VII?)  '  ap. 
Mabillon,  1.  c.  p.  581-591.  —  » ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.-I.  p.  531.  —  *Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  393.  —  In- 
ventio  s.  M-i  et  duorum  eius  discipulorum 
cca.  a.  1025,  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  VI. 
1.  p.  252.  253.  —  Miracula  auctore  Le- 
taldo  monacho  Micianensi  (saec.  X.)  ^ibid. 
saec.  I.  p.  598-613.  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III,   p.  445. 

Vita  s.  Maximini  episcopi   Trevi- 

rensis  (f  349)  per  anonyraum  San- 
maxiraianensem  saec.  VIII.  scripta. 

Ausg.:  ex  ms.  Paris.  m  AA.  SS.Boll.  29. 
Mai.  Vn.  p.  21-25.  —  VKa  alia  auctore  Ser- 
vato  Lupo  qui  eam  scripsit  a.  839  ad 
VValdonem  (nach  Forni  und  Inhalt  unter- 
geordneten  Werthes)  '  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  788.  —  *ed.  Surius,  vit. 
sanct.  29.  Mai.  III.  p.  487  (Colon.  1617.  p, 
323).  —  'ed.  Baluze  in  Servati  Lupi  oper. 
Paris.  1668.  8«.  Lipsiae  1710.  8».  p.  275- 
291.  —  *Bruch.stuck  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  646.  —  Eicerpta  de  Carolo  Martello  ed. 
Baronius,  annal.  eccles.  ad  a.  741.  No.  15. 
—  Miracula  s.  M-i  auctore  Sigehardo  mo- 
nacho  (957-966)  San-Maximinianensi  [Hand- 
schr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  229)  '  ed. 
Henschen  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VU. 
p.  25-33.  —  Fragmenta  *  ap.  Hontheim, 
prodrom.  hist.  Treviror.  I.  p.  465-468.  — 
•  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  230 


-234.  —  Appendix  de  posteriore  corporis 
transiatione  et  dedicationibus  ecclesiae  at- 
que  reliquiis  in  ea  et  alibi  asservatis  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.   p.  33-36. 

Erl.-Schr.i  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latlnlt. 
ed.  Mansi  IV.  p.  295. 
Henschen,    commentarlus    praevius  in  AA. 

SS.   1.  c    p.  19-21. 
Koth,  Geschichte  des  BeneflctalweKi-ns  \i.  326 

not.  52. 
Tillemont,  memoires  VII.  p.  217-694. 

De  s.  IVIaxiniino  episc.  Tungreusi  in  Bel- 
gio  (f  cca.  300)  Henschenii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  20.  Jun.  IV.  p.  7. 

Vita  s.  Mechtildis  =  Vita  s.  Mathildis. 

De  s.  ISIedano  sive  Meldano  episc.  Hi- 
berno,  Peronae  in  Gallia  (saec.  VI.)  m  AA. 
SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p.  66.  67.  —  Hi- 
storia  apparitionis  s.  Medani  ex  vita 
s.  Fursei   ibid.    p.  67.  68. 

Vita  s.  Medardi  episcopi  Novio- 
mensis  et  Tornacensis  (f  545)  au- 
ctore  Venantio  Fortunato:  ,Be- 
atiss.  Medardi  antistitis.' 

Handschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Museum,  Har- 
ley.  No.  2801.  129.  sec.  XIH.  —  Miinchen, 
k.  Hofb.  mbr.  sec.  X.  4«.  No.  105.  f.  218, 
unvollstandig.  —  Paris,  k.  Bibl.  No.  3779. 
.sec.  Xni;  —  No.  5728.  48.  sec.  XIV;  — 
5280.  sec.  XIII;  —  5287.  11.  sec.  XIII;  — 
5296.  24.  25.  s.  XIII;  —  5301.  11.  sec.  X; 
5306.  77.  sec.  XIV;  —  5323.  43.  sec.  XIU; 

—  5365.  9.  sec.  XIII;  — ■  St.  Germ.  sec. 
XIII.  No.  73 ;  —  sec.  XII.  No.  492 ;  —  sec. 
XIIL  No.  860;  —  sec.  Vin.  No.  1046.  mbr. 
fol.  25. 

Ausg.:  '  interpolirt  ed.  Surius,  vit.  Sanct. 
8.  Jun.  —  '  besser  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  234.  —  •  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Jun.  II.  p.  79-82  et  supplem.  p. 
82-87.  —  *Auszug  ap.  d'Achery,  spicileg. 
VIII.  p.  391-410  (&ed.  2a  IL  p.  71.)  —  »ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  545.  — 
'  ap.  Bouquet,  rec.  lU.  p.  451.  —  '  in  F-i 
oper.  ed.  Luchi.  Romae  1786.  4*.  D.  p. 
122-128.  —  »ap.  Joh.  a  Bosco,  biblioth. 
Floriarens.  Liigd.  1605.  8«.  II.  p.  111-135. 

—  Vita  alia:  ,Inter  ortodoxos  sanctae  eccle- 
siae  viros'  (NB.  von  den  Bollandisten,  8. 
Jun.  II.  p.  73  als  saec.  XII.  XIII.  verwor- 
fen.  Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Martiu. 
sec.  XI.  No.  107)  '  ap.  d'Achery,  spicileg. 
VIII.  p.  397.  —  » in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
82.  —  Vlla  »ita  a  Kadbodo  episcopo  No- 
vioraensi  scripta  saec.  XI.:  ,Beatiss.  Me- 
dardus,  egregiae  vir  sanct.'  '  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  87-95.  —  *ap.  Duche.sne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  546.  —  *  ed.  Snrius,  vit. 
Sanct.  8.  Jun.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  IIL  p.  454.  —  Cariiien  de  s.  M-o  et 
Gildardo  episcopo  Rothomagensi  auctore 
Dadone  episc.  Rothomag.  (f  676)  ed.  Su- 
rius  I.  c.  8.  Jun.  —  Documenta  de  cor- 
pore  3.  M-i  translato  Divionem  et  inde  com- 


MEDERICUS  -  MEINWERCUS 


817 


municata  Noviomensibus  parte,  coUecta  a 
F.  Chiffletio   in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  96 

-105. 

Brl.-Sehr.:  Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p. 

Papebroch,  commentar.  praev.  in  AA.  SS.  1- 
c.  p.  72-78  (m.  Abbildg.). 

Vita  s.  Mederici  abbatis  Aeduen- 
sis  {secund.  BoUand.  presb.  et  ab- 
batis  Parisiis,  f  cca.  700)  auctore 
anonymo  post  saec.  IX. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  1.  p.  10-14.  —  ^tmederholt  et  ex 
cod.  Rubeae-Vallis  in  AA.  SS.  BoU.  29. 
Aug.  VI.  p.  520-524.  —  De  transla- 
tione  corporis  eius  a.  884  '  ap.  Mabillon  1. 
c.  p.  14.  15.  —  'in  AA.  SS.  BoU.  p.  524. 
525.  —  Cf.  observat  praeviae  ap.  Mabillon 
1.  c.  p.  8.  9  et  Stiltingii  comment.  praev. 
in  AA.   SS.  BoU.  1.  c.  p.  518-520. 

Vita  s.  Mederici  presbyteri  =  Vita  s. 
Mederici  abbatis. 

De  s.  Medico  conf.  Ostielli  in  Blesensi 
GaUiae  territorio  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Mai. 
Vn.  p.  842. 

De  s.  Medico  mart.  UtricuU  Narniensis 
dioec.  in  Umbria  Papebrochii  comment.  in 
AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  V.  p.  7-8.  —  Le- 
ctiones  officii  veteris  ibid.  p.  8.  —  De- 
cretum  s.  c.  rituum  super  inventione  cor- 
poris  et  cuUu  ibid-  p.  9. 

De  s.  Medrano  et  Odrano  fratr.  conf.  Le- 
threci  in  Hibernia  (saec.  VI.).  Ex  actis  s. 
Kierani  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jul.  U.  p.  477. 

De  s.  Meduia  et  sociis  mart.  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Janr.  II.  p.  616. 

De  s.  Meduipho  eremita  in  Arvernia 
GaUiae  provincia  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun, 
I.  p.  76. 

De  b.  Meforio  confessore  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  Febr.   III.   p.  483. 

Vita  s.  Megingaudi  episcopi  Wir- 
ziburgensis  (f  794?^ 

Bandschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  chart. 
sec.  XVI.  fol.  Q.  76.  " 

De  b.  Meginhardo  seu  Meginhero  abbate 
Hersfeldensi  (f  1059)  ap.  MabiUon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  136-138. 

Vita  s.  Meginradi  eremitae  et  mar- 
tyris  (f  863)  apud  Helvetios  auctore 
B er n  o  n  e  abbate  Augiensi  (f  1048.) 

Von  geringem  Werte. 

Eandschr.:  Carlsruhe,  No.  69.  VII. 
18.  mbr.  sec.  XI.  fol.  f.  12.  —  St.  Gallen, 
Stiftsb.  No.  577. 

Ausg.:  'ed.  Christ.  Hartmannus,  monach. 
Einsiedlensis  in  Annal.  Eremi  b.  Mariae. 
16??  Anhang.  —  >ed.  Surius,  vit.  SS.  21. 
Janr.  —  *in  AA.  SS.  BoU.  21.  Janr.  H. 
p.  382-385  auctore  anonymo.  —  *me- 


derholt  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  64-68.  —  *das  fUr  d.  deutsche 
Qesch.  Wichtige  in  Pertz'  Archiv  IV.  p.  332. 
—  Lesarten  ap.  Mone,  QueUensammlung 
I.  p.  53.  54. 

Erl.-Schr.:  Brandes,  K.,   der  h.  Meinrad  u.  die 

Wallfahrt  von  Einsiedeln,  die  heil.  Gnaden- 

kapelle,   ihre  Wunder   und  ihre  Pilger  seit 

einem  Jahrtausend.    Einsied.  1861.  gr.  16mo. 

14  Sgr.  {hiervon  gibt  es  auch  eine  /ramSsische 

Uebers.  im  selben  Verlage). 

Leben  und  Wirken  des  h.  Meinrad  fiir  seine 

Zeit  u.  fur   die  Nachwelt.    Einsiedeln  1861. 

Lex.-8vo.  2  Thlr.  8  Sgr. 

Legende,  die,  von  Sankt  Meinrad  u.  von  d. 

Anfange  der  Hofstati  zu  deu  Einsiedeln  vor 

400  Jahren  in  Holztaf.  geschnitten  etc.  Hrsg;. 

von    G.    Morel.    Einsiedeln  1861.     gr.  8vo. 

1  Thlr.  4  Sgr.  . 

Osenbriigen,  E.,  die  Raben  des  h.  Meinrad. 

Vortrag.  Schaffhausen  1861.  l6mo.  5  Sgr. 
Passio    s.    Meynrhadi   martyris    et  heremite. 
Basil.  1496.  4to.   Vtrfaaser  ist  Alb.  de  Bonstet- 

Stalin,  wirtembergische  Geschichte  I.  p.  239. 

Steinegger,  M.,  curiosa  scholastica,  stemma- 
tographica  idea  vitae  ac  mortis  s.  Meinradi 
mart.  glorios.  cultoris  olim  atq.  anachoritae 
eremi  deiparae  virg.  in  Helvetia  . . .  Typis 
monast  Einsidlensis  1681.  4to. 

Wahrhaftige  u.  griindliche  histori,  vom  Le- 
ben  u.  Sterben  desz  h.  Einsidels  u.  Marty- 
rers  s.  Meinradts  etc.  Mit  angehenktem  Le- 
ben  etc.    desz  h  . . .  Mauritzen   sampt  seiner 

Gesellen Freyburg   i.   d.   Eydgnoschaft 

1587.  4to.  M.  Eolzschnitten. 

Vita  s.  Meinolphi  archldiaconi  ec- 
clesiae  Paderbomensis  (f  cca  857) 
auctore  Sigewardo  (saec.  XII.): 
jQuamvis  multifariam  modis.' 

Ist  nur   eine  Recension   der  altesten  verloren 
gegangenen  Vita. 

Eandschr.:    Bonn,    chart.    (Vit.   Sanct.) 

—  Cassel,  kurf.  Bibl.  mbr.  sec.  XII.  hist. 
No.  12.  pag.  74,  aus  Paderborn.  —  Trier 
No.  1167  (CCCXCVI). 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  5.  Octb. 
Interpolirt.  —  *  ap.  Brower,  sidera  Ger- 
maniae.  Moguntiae  1616.  4".  —  *  ed.  A. 
Overham  una  cum  vitis  ss.  Meinwerci  et 
Heimeradi.  Neuhusii  1681.  8**.   Sehr  selten. 

—  *  ex  edit.  Overh.  et  fragmentis  Browe- 
rianis  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Oct.  ni.  p.  209 
-216.  —  Vila  allera  auctore  Gobelino  Per- 
sona  (saec.  XV)  ex  mss.  'ed.  Surius  1.  c. 
5.  Oct.  —  *  ap.  Brower  1.  c.  —  '  ed.  A. 
Overham  1.  c.  —  *  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c. 
p.  216-225.  {Eine  fast  gleichzeitige  deut- 
sche  Uebersetzung  dieser  leizteren  Vita  hat 
Giefers  inKathol.Zeitschrift.VIII.  Miin- 
ster  1851  verqffentlicht.) 

Erl.-Schr.:  Byeus,    comment.    praevius   m  AA. 

SS.  BoII.  1.  c.  p.  171-209. 
Schmidt,  W.,  Leben  des  h.  Meinolph.  Pader- 

born  1855.  gr.  8vo. 
Strunok,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers.  Pa- 

derb.  1854.  8vo.  I.  p.  10-14. 

Vita  s.  Meinradi  =  Vita  s.  Meginradi. 

Vita  s.  Meinwerci  episcopi  Pader- 
bornensis  (1009 — 1039)  auctore  mo- 
nacho  Abdinghofensi  anonymo. 

52 


818 


MELA  —  MEM0RIU8 


Geschrieben  gegen  1155,  sehr  fleisaige  Arbeit. 
Die  allgemeiae  Oesrhicbte  ist  darin  nicbt  berUbrt. 

Handschr.i  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  fol.  No.  5815,  friiher  in  Paderborn. 
—  Cassel,  kurf.  Bibl.  hist.  No.  12.  inbr. 
sec.  XII.  aus  Paderborn.  —  Trier,  Dom- 
bibl.  uibr.  sec.  XIV.  No.  65.  Cf.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  104.  105. 

Ausg. :  '  ap.  Brower,  Sidera  illustrium  et 
sanctor.  viror.  qui  Germaniam  olim  gestis 
rebus  illustrarunt.  Moguntiae  1616.  4".  p. 
89-117.  —  *  voUsUindiger  ed.  A.  Overham 
una  cuin  vitis  s.  Meinulphi  et  Heimeradi. 
Neuhusiii  1681.  8«.  —   »ed.  Surius,  vit.  SS. 

5.  Jun.  p.  84.  —  *  nach  Brower^s  Text  ed. 
Papebroch  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I.  p. 
511-553.  —  *nach  Overhavi  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv.  I,  p.  517-564.  —  *  am 
besten  ed.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  106-161. 

Erl.-Schr.:  Contzen,  die  Gescbichtscbreiber  der 

sacbsischen  Kaiserzeit  p.  155  flT. 
Fragmente    aus    der    Kanzlei   des    Bischofs 

Meinwerk    von   Paderborn    —    in   Wigand's 

westfal.  Archiv  V.  2.  p.  11. 
Giesebrecht,   W.,   Geschichte    der  deutsch. 

Kaiserzeit  11.  p.  86.  5.S8. 
Leidenroth,    das  Leben   des  Bischofs  Mein- 

werk  V.  Paderbom    bis    zum  Romerzug  des 

Konigs  Heinrich  II  i.   J.   1014.    Hamm   1860. 

8vo.     Gymnaa.-Progr.  Unbedeuiende  Schrift. 
Mabillon,    de  b.  Meinwerco  ep.  Paderbom., 

ubi  de  mona.sterio  Abdingoffensi  aliisque  ab 

eo   conditis    aut   dotatis    i  m  AA.  SS.    o.  s. 

Ben.  saec.    VI.  i.  p.  382  395.    —    »  wiederhoU 

ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  378. 
Papebroch,    comment.  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.    p.  509-511   {nit  Abbild.    det    Orab- 

denkmaU). 
Pertz'  in  s.  Archiv  VII.  p.  437. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  234. 

De  s.  Mela  sive  Melaue  episc.  Rhinoco- 
lurae  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Janr. 
n.  p.  15. 

Vita  s.  Melanae  Romanae,  ex  Simeone 
Metaphraste  ed.  Surius,  vit.  SS.  31.  Decb. 
(ed.  Colon.  1617.  p.  377.) 

Vita  s.  Melanii  episcopi  Rhedo- 
nensis  (f  post  530)  auetore  coae- 
taneo. 

Ha/ndschr.:  Carlsruhe  No.  69.  VII.  18. 
mbr.  sec.  XI.  fol.  f.  165. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  6.  Janr.  I.  p. 
328-333.  —  'Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  395.  —  De  eodem  s.  M-o  ex  Gre- 
gorio  Turonensi  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c. 
p.  333.  —  Eplstola  Gervasii  archiepisc.  Re- 
mensis  (f  10*2)  de  miraculis  s.  M-i  ad  Eve- 
iinum  S.  Melanii  abbatem  ibid.  p.  333. 

Vita  s.  Melanii  episcopi  Rothomag.  = 
Vita  s.  Melloni. 

De  s.  Melanio  episc.  Trecensi  in  Gallia 
(saec.  IV.)  m  AA.  SS.  Boll.  22.  April.  m. 
p.  29. 

De  s.  Melchiore  rege   in  AA.   SS.  Boll. 

6.  Janr.  I.   p.  323. 

De  s.  Mele  hymnographo  apud  Graecos 
tn  AA.  SS.  Boll.  8.  Mai.  IL  p.  306. 


De  s.  Mele,  Melcho,  Muue,  Kioco,  Hi- 
bernis  episc.  (saec.  V.)  Bollandi  comment. 
hi.storicus  iji  AA.  SS.  BoU.  6.  Febr,  I.  p. 
778-782. 

Acta  s.  Meletii  ducis  et  sociorum 
martyrum  fabulosa  (f  sub  Antonino 
imperatore.) 

Ausg.:  ex  ms.  Plorent.  graece  et  latine 
interpr.  D.  Cardono  in  AA.  SS.  Boli.  24. 
Mai.  V.  p.  436-467.  Gf.  Papebrochii  praefatio 
critica  ibid.  p.  435. 

De  s.  Meletio  Magno  episc.  Antiocheno 
conf.  (f  381)  Boliaudi  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.   12.  Febr.  II.   p.  685-600. 

—  Oratlo  s.  Chrysostomi  in  laudem  s.  M-i 
ibid.  p.  600-602.  —  » ed.  Surius,  vit.  SS. 
12.  Febr.  —  Oratlo  funebris  de  magno  Mi- 
letio,  auctore  s.  Gregorio  Nysseno  gr. 
et  latiue  in  eiu»  oper.  Paris.  1638.  fol.  III. 
p.  587. 

De  s.  Melitina  mart.  Marcianopoli  in  Moe- 
sia  (saec.  II.)  Stiltingii  sylloge  in  A.A..  SS. 
BoU.   15.  Sept.  V.  p.  29. 

De  s.  Meiitone  episc.  (saec.  11.)  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Apr.  L  p.  10.  11. 

De  s.  Melitone  et  socio  mart.  Venetiis 
in  AA.   SS.   Boll.    10.  Mart.  II.  p.  30. 

Vita  8.  Melliti  episc.  Londinensis 
primi  et  tertii  arcniep.  Cantuarien- 
sis  in  Anglia  (f  624j. 

Ausg.:  ex  historia  eccles.  ven.  Bedae 
in  AA.  SS.  BoU.  24.  April.  UI.  p.  281.  282. 

—  Miracula  ex  Legenda  Jo.  Capgravii 
ibid.  p.  282.  283. 

Erl.-Schr.:    Elogium    bistoricum    ap.    Mabillon, 
AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  II.  p.  90-94. 

Vita  s.  Melloni  vel  Melanii  epi- 
scopi  Rothomagensis  in  Gailia  (f 
cca.  314.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SB.  BoII.  22.  Oct. 
IX.  p.  570-574.  Cf.  Bossuei  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  554. 

Vita  s.  Melori  seu  Melioris  mar- 
tyris  in  Anglia  (f  cca.  411)  au- 
ctore  Johanne  Capgravio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  3-  Jaur.  I.  p. 
136.  137. 

Vita  8.  Memmii  episcopi  conf. 
(saec.  III.)  Catalauni  in  Galiia. 

Ausg.:    ex  Bosqueti   tom.    I.  historiarum 
ecclesiae   Gallicanae   repetita  in  AA.   SS. 
BoII.  5.  Aug.  IL  p.  11-12.  Cf.  Sollerii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  4-11. 
Vgl.  De  s.  Poma. 

De  s.  Memnone  thaumaturgo  hegumeno 
monachorum  apud  Graecos  m  AA.  ^.  Boll. 
28.  April.  m.  p.  578. 

Acta  s.  Memorii  et  sociorum  mart. 
iu  Brolio  vico  territorii  Treoensis 


MEMORIUS  —  MERCURIUS 


819 


^B  ' 


in  Campania  Gall.  a.  451,  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Sept. 
III.  p.  70-72.  Cf.  Stiltingii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  68-70. 

De  s.  Memorio  confess.  Petracoricae  in 
Aquitania  Papebrochii  comment.  criticus 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  370. 

De  s.  Mena  eremita  in  Samnitibus  (f  583) 
ex  Gregorii  M.  dial.  III.  26  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben,  saec.  I.  p.  270.  271. 

De  s.  Mena,  Davide,  Johanne  monachis 
mart.  apud  Graecos  in  AA.  SS.  BoU.  12. 
April.  n.  p.  82. 

Narratio  de  s.  Menae  martyris 
in  Aegypto  (303)  miraculis  auctore 
Theophilo  Alexandrino  epi- 
scopo  (t  412). 

Ausg.:  lat.  ed.  Surius,  vit.  SS.  ad  10. 
Novbr. 

De  s.  Menandro  mart.  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  31.  Mart.  III.  p.  906. 

Vita  b.  Menelei  abbatis  Menaten- 
sis  in  Arvernia  (f  cca.  720)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  fragmentum  ab  Labbe,  bibl.  nova 

II.  p.  591-593.  —  libri  2  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  Boll.  saec.  III.  1.  p.  404-423.  — 
^in  AA.  SS.  Boll.  22.  Jul.  V.  p.  308-319. 
CJ.  Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  302- 
308. 

De  s.  Mengene,  Gaiano,  Jovino  mart. 
Ephesi  in  Asia   in  AA.  SS.  BoU.   16.  Mai. 

III.  p.  572. 

Acta  s.  Mengoldi  mart.  Hui  in 
Belgio  (f  cca.  892)  auctore  ano- 
nymo. 

Pabelhaft,  nicht  brauchbar. 
Ausg. :    ex   ms.   canon.  Corsendoncae   in 
kk.  SS.  Boll.   8.  Febr.   II.   p.  191-196.  — 
Miracula  auctore  anonymo  ibid.  p.  196. 
197. 

Erl.-Schr.:  BoUand,  comment.  praevius  ibid.  p. 
186-191. 
,       Dummler,  de  Arnulfo  rege  p.  201-204. 

De  s.  Menigno  Fullone  mart.  Parii  in 
Hellesponto  (f  251)  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Mart.  II.  p.  390.  391. 

Vita  s.  Mennae  patriarchae  Con- 
stantinopolitani  (f  552)  auctore  an- 
onymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  25. 
Aug.  V.  p.  169-171.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ihid.  p.  164-169. 

Vita  s.  Mennae  virg.  Fontaneti  in 
Lotharingia  (saec.  IV.  fin.)  acephala, 
auctore  anonymo. 

Ausg.:   in  AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.   11.   p. 


157-160.    Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid. 
p.  150-157. 

Vita  s.  Mennatis  erem.  conf.  (saec. 
VI.)  auctore  Leone  Marsicano 
(f  ante  1118.) 

Geschriebeu  1094. 

Handschr.:  Montecasino  No.  413. 

Av^g.:  nur  Prolog  und  Epilog  ed.  Gat- 
tula,  histor.  Casinensis  p.  188.  911.  Das 
Uebrige  ist  noch  nicht  herausgegeben.  — 
SermoLeonisMarsicani  in  festo  trans- 
lationis  s.  M-s  habitus.  2.  April  {enthdlt 
zugleich  eine  genaue  Geschichte  der  Ueber- 
tragung;  Stil  einfach)  ap.  Martene  et  Du- 
rand,  ampl.  collect.  VI.  p.  979-984. 

Vita  s.  Menodorae,  Metrodorae  et 
Nymphodoraesororumvirg.  acmart. 
in  Bithynia  sub  Galerio  Maximia- 
no,  auctore  Simeone  Metaphra- 

ste. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  10.  Sept.  — 
*  lat.  reddita  a  Lipomano  ex  eiusd.  edit. 
VI.  p.  238  —  »m  AA.  SS.  Boll.  10.  Sept. 
III.  p.  490-493  cum  Stiltingii  commentario. 

Vita  s.  Menulphi  episcopi,  in  ab- 
batia  eiusdem  nominis  in  finibus 
dioec.  Bituricensis  sepulti. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  433. 
434.  —  ^wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Jul.  ni.  p.  307.  308.  Cf.  SoUerii  comment. 
praev.  ibid.  p.  305-307. 

De  s.  Mera  martyre  Lectorae  in  Gallia 
Sollerius  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Jul.  V.  p. 
49.  50. 

De  b.  Merbodo  aut  Marbedone  presb.  in 
pago  Alberschwende  prope  Brigantiam  in 
Germania  (f  cca.  1120)  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  11.  Septb.  IIL  p.  888-890. 

Vita  8.  Mercurialis  episcopi  Fo- 
roiuliensis  in  Italia  picturis  antiquis- 
simis  adumbrata. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  30.  ApriL  m. 
p.  754-757.  Cf.  Papebrochii  commentarius 
praevius  ihid.  p.  751-754. 

Passio  s,  Mercurli  subDecio  mar- 
tyris  et  militis  ex  legione  Martensi. 

Ausg.:  ap.  Martene,  coUect.  raonument. 
VI.  p.  743-750.  —  IQartjrluui  s.  M-i  auctore 
Simeone  Metaphraste  ed.  Surius,  vit. 
SS.  25.  Novb.  (ed.  Colon.  1617.  p.  524-526.) 

—  Hymnus  in  translatione  s.  M-i  a.  768  au- 
ctore  Paulo  diacono  '  ed.  Petr.  Piper- 
nus ,  de  magicis  effectibus.  Neapoli  1634. 
4".  p.  147.  Sehr  selten.  —  *  wiederholt  von 
Bethmann  in  Pertz'  Archiv  X.  p.  332.  333. 

—  Transiatlo  s.  M-i  Beneventum  a.  768  au- 
ctore  Arichi  II.  {Handschr.:  aufgezahlt  in 
Pertz'  Archiv  X.  p.  383)  ed.  Giovardi.  1730. 

—  Translatio  alia  s.  M-i  Beueveutum  a.  768 

52» 


820 


MERTADOCUS  —  MICHOMER 


•  ap.  Borgia,  storia  di  Benevento  I.  p.  221. 
—  *ap.  Martene,  I.  c.  VI.  p.  751-756, 

De  s.  Meriadoco  episc.  Veneteusi  in  Bri- 
tannia  Armorica  (saec.  VII)  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Jun.  II.  p.  36. 

Vita  Merlini  Calidonii,  vid.  Galfridus 
Monmutensis. 

De  s.  Merolilano  presb.  mart.  Scoto  (saec. 
IX.)  Remis  in  Gallia  Henschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV. 
p.  185. 

De  s.  Merovaeo  monacho  Bobiensi  in 
Liguria  (f  cca.  626)  Bossuei  comment.  in 
AA.  SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  614-616.  — 
De  s.  Merovaeo  monacho  auctore  Jona  mo- 
nacho  Bobiensi  ibid.  ex  ms.  p.  617. 

De  s.  Mertio  sive  Meortio  mart.  sub  Dio- 
cletiano  m  AA.  SS.Boll.  12.  Janr.  I.  p.  724. 

Vita  s.  Messallinae  virg.  et  mart. 
Fulginii  sub  Decio.  Italice  scripta 
a  Lud.  Jacobilli. 

Ausg.:  latine  in  AA.  SS.  Boll,  23.  Janr. 
II.  p.  453455. 

Vita  s.  Methodii  apostoli  Slavorum,  vid. 
Vita  s.  Cyrilli  et  Meth. 

Vita  s.  IVIethodii  patriarchae  Con- 
stantinopolitani  (f  847)  auctore  co- 
aevo,  interprete  Leone  Allatio. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Jun.  II.  p.  961-969.  —  Aualecta  ex 
variis  ibid.  p.  969-973. 

De  s.  Metiiodio  episc.  Chalcide  in  Grae- 
cia  mart.  sub  Diocletiano  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  Sept.  V.  p.  768-773. 

De  s.  Metliodio  episc.  Patarensi  in  Ljcia 
(sub  Decio?)  Henschenii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoU.  20.  Jun.  IV.  p,  5. 

De  8.  Metra  sive  Metrano  mart.  Alexan- 
driae  (f  249)  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr. 
II.  p,  1079. 

De  s.  Metrone  presb.  Veronae  in  Italia 
in  AA.  SS.  BoUand.  8.  Mai.  II.  p.  306.  — 
InTentio  et  translatio  s.  Metronis  ex  Car. 
Libardi  libro  {sub  tit.:  Confessoris  d.  Me- 
tronis  arctae  vitae,  insignium  reliquiarum 
ac  earund,  recognitionis  et  translationis 
methodo  hist.  enarratio  C.  Libardi  Vero- 
nens.  Veronae  1680)  ibid.  VII.  p.  652-664. 
—  Eine  Vita  desselben  vnn  Ratherius 
ep.  Veron.  soll  von  Barth.  Campagnola  in 
Append.  ad  Jua  civile  Veronens.  1728  edirt 
$ein;  cf.  Histoire  litteraire  de  la  France 
VI,  p.  370. 

De  B,  Metrophane  episc.  Constantinopo- 
litano  (f  cca,  225)  Janningii  commentarius 
hist,  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun.  I.  p,  384-396, 

De  s.  Metropolo  ej^isc.  Treviris  culto 
(saec.  IV.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS,  BoU. 
8.  Oct.  IV.  p.  210-212. 


Vita  s.  Mevenni  =  Vita  s.  Maiani. 

De  s,  Michaea  sen.  propheta  Pinii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll,  14.  Aug.  III.  p.  147 
-149. 

De  s.  Michaele  Aragawi  monacho  in  Ae- 
thiopia  (sec.  IV.)  Bjei  sylloge  in  AA,  SS, 
Boll.  11.  Oct.  V.  p.  606. 

De  s.  Michaele  archangelo  etdeomnibus 
angelis  Stiltingii  commentar.  historicus  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Septbr.  VIII.  p.  4.  (Ap- 
paritlo  s.  Michaelis  in  monte  Gargano  au- 
ctore   anonymo,    ex  6  mss.   ibid.  p,  61-63; 

—  .4pparitio  in  monte  Tumbae  in  Gailia 
scripta  ab  auct.  anonymo  ante  saec.  X. 
'  ap.  Mabillon ,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
III.  1.  p.  85-88.  —  '  uneijterholt  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c,  p.  76-79.  —  »Bruchst{ick  ap. 
Bouquet,  rec.  IIL  p.  630)  -123. 

De  s.  Michaele  confessore  notitia  in  AA. 
SS.  Boll.  12.  Jul,  III.  p.  303. 

De  b.  Michaele  de  Barga  ord.  min.  ob- 
serv.  prope  Lucam  in  Hetruria  (f  1479) 
in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  IH,  p.  980.  981. 

De  s.  Michaele  episcopo  Synnadarum  in 
Phrygia  (f  cca.  820)  Henschenii  comment, 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai.  V.  p, 
257.  258. 

De  s,  Michaele  et  sociis  36  monachis  et 
mart,  prope  Sebastopolim  in  Armenia  a. 
782  Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct. 
I.  p.  307-310, 

Vita  b,  MichaeliseremitaeCamal- 
dulensis  in  Etruria  (f  1522). 

Awg.:  ex  parte  prima  historiarum  Ca- 
maldulensium  August,  Fortunii  '  Florentiae 
1575.  —  » in  Auctar.  ad  AA,  SS.  Bolland. 
tomi  V,  Oct,  p.  14-18,  c.  comraent.  praevio 
p.  7-14. 

Vita  b,  Michaelis  Gedrocii  ord, 
canon.  regul.  s.  Mariae  de  Metro 
(t  1485)  Cracoviae  in  Polonia.  Ex 
relatu  coaevorum  ac  familiarium 
duorum  scripta  ab  Joh.  Trzciana 
notario  publ. 

Ausg. :  '  a  Christophoro  praeposito  Liby- 
choviensi  cultiori  stylo  edita.  Cracoviae  1605. 

—  »  wiederholt  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Mai.  I. 
p.  553-560. 

Vita  b,  Michelinae  viduae  tertii 
ord.  s.  Franc,  Pisauri  in  marchia 
Anconitana  (f  1356,) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  UI.  p. 
927-929.  —  Alla  fHa  ex  ms.  chronica  mino- 
rum  auctore  Mariano  Florentino  ibid. 
p.  929-937  {mit  Abbild.) 

Erl.-ischr.:  Olivleri,  .Annib.,  della  patria  della 
b.  Michelina  e  del  b.  Cecco  del  terz'  ordine 
di  s.  Francisco.  Hesaro  1772.  4to. 

De  s.  Michomere    Tormodori    in   Cam- 


MIGGENES  —  MODESTINUS 


821 


j)ania  Gallicana  (f  cca.  440)  in  AA.  SS. 
Boll.  30.  April.  Ul.  p.  775-777. 

De  s.  Miggene,  Galliano,  Juvino  etc. 
mart.  Ephesi  in  Asia  in  AA.  SS.  BoU.  14. 
Jun.  II.  p.  797. 

De  s.  Milburga  virg.  VVenlochii  in  An- 
glia  (f  cca.  722)  '  Henschenii  commentar. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Febr.  m. 
p.  388-391.  (C/.  Fabricius,  bibl.  med.  et 
inf.  latinitatis  ed.  Mansi  V.  p.  156  s.  v. 
Odo  sive  Ato.)  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  443-445. 

Vita  s.  Mildredae  abbatissae  Can- 
tuariae  in  Anglia  (f  cca.  700).  Ex 
legendario  Jo.  Capgravii. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  13.  Jul.  III.  p. 
517-519.  —  Hlsloria  translatlonls  a  Guilelmo 
Thorn  monacho  Cantuar.  ex  edit.  Rogerii 
Twysden  a.  1652  ibid.  p.  519-522.  —  Mi- 
racula  ibid.  p.  522-523.  Cf.  Sollerii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  512-517  (c.  mappa 
insulae  Thaneti.) 

De  s.  Mildwida  sive  Mildgitha,  virg.  in 
Anglia  in  AA.  SS.  Bolland.  17.  Janr.  II. 
p.  176. 

De  s.  Mileto  episc.  Trevirensi  in  Belgica 
prima  (f  cca.  470)  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Sept. 
VI.  p.  27. 

De  s.  Milione,  Decomede,  Antonio  etc. 
mart.  Nicopolitanis  in  Armenia  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  Jui.  m.  p.  34. 

De  s.  Milone  episc.  Beneventano  in  Italia 
(f  1070)  BoIIandi  comment.  historicus  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Febr.  IH.  p.  405.  406. 

De  s.  Minervio  et  Eleazaro  cum  filiis 
octo  martyribus  (saec.  m.  in.)  Lugduni  in 
Gallia  Cuperi  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Aug.  IV.  p.  561-565. 

Martyrium  s.  Miniae  militis  martyris  FIo- 
rentiae  auctore  anonymo  ex  mss.  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  25.  Octbr. 

De  s.  Miniseo  et  Tisico  mart.  Leodicen- 
sibus  in  AA.  SS.  Boll.   23.  Jul.  V.  p.  389. 

Vita  b.  Miri  eremitae  Surici  ad 
lacum  Comensem  in  Insubria. 

Ausg.:  ex  italico  ipsius  eccles.  latine  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Mai.  II.  p.  605-608.  — 
Instrumentum  inventionis  et  Bulla  in- 
dulgentiarum  ibid.  p.  608.  609.  —  T  r  a  n  s  - 
latio  ex  italico  Andr.  Ferrarii  ibid.  p.  609. 

De  s.  Missolino  Tarbiae  in  Novem-Po- 
pulania  patrono  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mai. 
V.  p.  297. 

De  s.  Missuriano,  Publia,  Victore  etc. 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Janr. 
n.  p.  769. 

De  s.  Mnasone  Cyprio  antiquo  Christi 
discipulo  (saec.  I.)  SoIIerii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  12.  Jul.  III.  p.  248. 


De  8.  Mochelloco  sive  Kelleno  Eellociae 
in  Hibernia  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mart.  m. 
p.  626. 

De  s.  Mocho  martyre  Mediolani  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  Jul.  n.  p.  689. 

Vita  s.  Mochoemocl  sive  Pulche- 
rii  abbatis  Liatmorensis  in  Hiber- 
nia  (saec.  Yll)  auctore  coaetaneo 
anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  Kill-kenniensi  in  AA.  SS. 
BoII.  13.  Mart.  II.  p.  281-288. 

Vita  s.  Mochuae  Ballensis  sive 
Cronani. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p^ 
47-49. 

Vita  s.  Mochuae  sive  Cuani  ab- 
batis  in  Hibernia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p. 
45-47. 

Acta  s.  Mocii  presbyteri  mart.  Constanti- 
nopoli  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  II.  p.  620 
-624. 

Vita  s.  Moctei  episcopi  Lugma- 
densis  in  Hibernia  (f  cca.  535)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Aug. 
m.  p.  743-747.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  736-743. 

Vita  s.  Modani  abbatis  in  Scotia. 

Ausg. :  ex  breviario  Aberdon.  in  AA.  SS. 
BoII.  4.  Febr.  I.  p.  498.  C/.  p.  497. 

De  s.  Modano  fortasse  episc.  in  Ultonia 
Hiberniae  (saec.  VI.  VII.)  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Aug.  VI.  p.  565. 

De  s.  Modemnoco  sive  Dominico  Osso- 
riensi  in  Hibernia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS. 
BoU.  13.  Febr.  II.  p.  673.  674. 

De  s.  Moderamno  episc.  Rhedonensi  in 
Gallia,  dein  abbate  Berceti  in  Italia  (f  719 
vel  730)  '  Bossuei  commentarius  histor.  in 
AA.  SS.  BoU.  22.  Oct.  IX.  p.  619-622.  — 
'  elogium  histor.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  517-521. 

De  s.  Moderato  episc.  Veronae  in  Italia 
(saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug.  IV. 
p.  596. 

De  s.  Moderato  et  Felice  mart.  Autissio- 
dori  in  Gallia  (forte  saec.  V.)  in  AA.  SS. 
BoII.  1.  Jul.  L  p.  287-289;  c/.  VU.  p.  854. 

Acta  s.  Modestini  episc.  Abelii- 
nensis,  Florentini  presb.,  Flaviani 
diaconi  translationis  auctore  Roge- 
rio  episc.  Abellinensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  H.  p. 
764-766.  —  Tres  hymui  ibid.  p.  764.  — 
Acta  alia.  Epitome,  ex  catalogo  SS.  Ita- 
liae  PhU.  F^errarii  ibid.  U.  appead.  p.  900. 
901. 


822 


M0DESTU8  -  MONICA 


De  s.  ModestO  episc.  Trevirensi  in  Bel- 
gica  1  (f  cca.  480)  Henschenii  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  ni. 
p.  463.  464. 

De  s.  ModestO  et  Ammonio  infantibus 
martyr.  Aloxandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Febr.  II.  p.  580. 

De  s.  Modesto  et  Posinno  mart.  Cartha- 
giniensibus  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Febr,  11. 
p.  580. 

De  8.  ModestO,  Eutychio,  Matero  et  Di- 
seo  mart.  in  Africa  a.  304  in  AA.  SS.  BoU. 
21.  Oct.  IX.  p.  14. 

De  s.  Modesto  levita  mart.  Beneventi  in 
Italia  (saec.  IV.)  Byei  sylloge  crit.  m  AA. 
SS.  BoU.  2.  Octbr.  I.  p.  325-329. 

Vita  s.   Modoaldi  Trevipensis  ar- 

chiepiscopi  (f  656)  et  miracula  au- 
ctore  Stephano  abbate  S.  Jacobi 
Leodiensis  (f  1107.)  Libri  3. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  Mai.  III., 
nicht  vollsfdndig. —  'mAA.  SS.  B.  12.  Mai. 
III.  p.  51-62.  —  '  hiemack  Bruchstiicke 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIIL  p.  223-226.  — 
Miracula  s.  M-i  in  monasterio  Helmwar- 
deshusano  facta  '  ed.  Gamansius  in  AA. 
SS.  BoU.  I.  c.  Mai.  VU.  p.  711-717.  —  »ed. 
Jaflf^  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XH.  p.  310-315. 
—  Translatio  s.  M-i  a.  1107  in  Helm- 
wardeshusen  [geschrieben  zwischen  1107-1112 
in  Helmershatisen;  ohne  Orund  ivurde  bis- 
her  fiir  ihren  Verf.  Thietmarus  abbas 
Helmwardeshus.  von  eiriigen  gehalten; 
Handschr.:  Wolfenbiittel,  hrz.  Bibl.  mbr. 
saec.  XIV.  Helmst.  1049]  '  ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  III.  p.  227.  —  *  ex  cod.  Bodecensi 
ed.  Henschen  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Mai.  HI. 
p.  63-78.  —  »  ed.  Jaflf^  ap.  Pertz  I.  c.  XII. 
p.  289-310.  —  *  nicht  unbedeutende  Bruch- 
stucke  ap.  Hontheim,  prodrom.  hist.  Trevir. 
I.  p.  679-688. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inflinac  la- 
tinitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  209. 

Wattenbacb,   Deuti^chlands  Gescbicbtsquel- 
len  p.  2^9;  c/.  p.  339. 

Vgl.  Ue  R.  .Severa  virg.  ap.  Trev. 

De  8.  Moduenna,  Monynna,  Monyma, 
Moninia,  una  an  pluribus?  Papebrochii 
comment.  criticus  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Jul. 
n.  p.  241-246. 

Vita  s.  Moduennae  virginis  Hiber- 
nicae  (f  4tiU). 

Wird  von  einigen  dcm  (fUilelmus  EddiuK, 
von  andern  dem  (ialfridus  Burtonensie,  von 
andem  dem  Conchubranus  scholasticus  (f 
1082)  zupeHchricben. 

Ausg. :  ed.  Pinius  in  AA.  SS.  BoII.  6. 
Jul.  II.  p.  297-312. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  mod.  et  infimac  la- 
tinitatis,  lib.  V.  p.  243. 

De  8.  Moeldodio  abbate  in  Hibernia  in 
AA.  SS.  BoII.  13.  Mai.  III.  p.  245. 


Vita  s.  Molingi  episcopi  Fernen- 
sis  in  Hibcrnia  (saec.   VH.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jnn.  III.  p. 
408-410.  Cf  Baertii  comment.  histor.  ihid. 
p.  406-408. 

Acta  s.  MolociseuMolonachi  epi- 
scopi  in  Rossia,  Scotiae  provincia 
(saec.  VIL) 

Ausg. :  ex  lectionibus  breviarii  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Jun.  VI.  1.  p.  241-244. 

De  s.  monachis  44  ex  Laura  s.  Sabae 
mart.  in  Palaestina  a.  614  in  AA.  SS.  BoII. 
16.  Mai.  m.  p.  616. 

Vgl.  Acta  ss.  Johannis,  Sergii. 

De  monachis  qui  inter  martyres  hoc 
saeculo   referuntur  ap.  Mabillon,    AA.  SS. 

0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  580-585. 

Vita  s.  Monae  episcopi  Mediola- 
nensis  (f  249.) 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Oct. 
VI.  p.  14-19.  Cf.  Henschenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  11-14. 

De  b.  Monaldo,  Franci.sco,  Antonio  ex 
ord.  fratr.  min.  (f  1286)  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Mart.  II.  p.  412-414. 

De  s.  Monano  archidiac.  Andreopoleos 
in  Scotia  (f  cca  870)  conimentarius  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Mart.  I.  p.  86-88.  —  Vita  ex 
vet.  breviario  Aberdon.  ibid.  p.  88. 

Vita  s.  Monegundis    monialis    (f 
cca.  570)  auctore   Gregorio  Tu-. 
ronensi    (vit.    patr.    c.    19,    glor. 
conf.  c.  24.) 

Ausg. :  •  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  202-204.  —  » ed.  Surius,  vit. 
Sanct.  2.  Jul.  —  *  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul. 

1.  p.  313-316.  —  Officium  s.  M-s.  Md. 
p.  316-318.  —  Cf  SoIIerii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  309-313. 

Vita  s.  Monicae  (f  388)  matris  s. 
Augustini.  Ex  eius  confessionibus 
collegit  Gualterus  canon.  reg. 
Aroasiensis  (cca.  1162.) 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Mai.  I.  p,  474 
480.  —  Vila  alia  anctore  Paulo  Lulnia 
sive  lllmio  Bergomensi  (f  1484)  Romae 
1479.  4«.  —  Epistnla  sub  nomine  s.  Augustini 
ad  sororem  scribentis  edita  de  vita  et  vir 
tutil)ns  s.  Monicac,  ex  mss.  et  Mombritic 
in  AA.  SS.  Boli.  1.  c.  p.  480-481.  —  Histo- 
ria  translutioiiis  reliqtiiarnm  s.  M-ae  Aroasiam 
auctore  Gualtero  canonico  Aroasiensi, 
ed.  Papebroch  ibid.  p.  481-488.  —  Trans- 
latio  alia  Komam,  ut  praetcnditur,  facta 
sub  Martino  papa  V  Papebrochii  comnieu- 
tatio  ibid.  p.  48H-492;  (f.  p.  792.  793  und 
VU.  p.  578-580. 

Erl.-Schr.:   Braunc,  C,    Monica    u.  Augustinus; 
biograph.   Versnch   jiur  rechten  WUrdignnp 


MONO  —  BIUNESSA 


82B 


der  Macht  des  Christenthums.  Orimma  1846. 

8vo. 
Fabricius,   bibl.  med.    et  inf.  latinitatis  cd. 

Mansi  IV.  p.  293.  V.  p.  216. 
Goetze,  G.  H.,    comment.  de  Monica,   matre 

Augustini.  Lubecae  1712.  4to. 

Vgl  Vita  b.  Mariae  de  Alberg. 

Vita  s.  Mononis  eremitae  et  mart. 
in  dioec.  Namurcensi  in  Belgio  et 
passio  saec.  VII. 

Ausg.i  ^ed.  Surins,  vit.  SS.  18.  Oct.  — 
*in  AA.  SS.  Boll.  18.  Octbr.  Vm.  p.  367 
369.  Cf.  Buckii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  363-367. 

De  s.  Montana  in  dioec.  Bituricensi  at- 
que  olim  in  Senonensi  culta  (f  ante  1000) 
Buckii  sylloge  m  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X. 
p.  859-862. 

Vita  s.  Montanaevirgims(1.0ctb.) 

Amg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  593 
-596. 

Acta  s.  Montani,  Lucii,  Juliani  et 
sociorum  mart.   in  Africa  (f   259). 

Awg.:  ex  ms.  S.  Maximini,  Baronio  et 
Surio  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  III.  p. 
455-459. 

Acta  s.  Montani  militis  mart.  Tar- 
racinae  in  Campania,  exiguae  aeta- 
tis. 

Amg:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun.  IH.  p. 
278-283. 

De  s.  MontanO  mart.  Sirmii  in  Pannonia 
in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mai.  n.  p..  625. 

De  s.  Montano  monacbo  recluso  in  Gallia 
(saec.  V.)  notitia  ex  Hincmaro  etc.  in  AA. 
SS.  Bolland.  17.  Mai.  IV.  p.  35;  c/.  VII. 
p.  800. 

De  s.  Montano  presb.,  Maxima  coniuge 
et  aliis  mart.  Sirmii  in  Pannonia  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Mart.  UI.  p.  616. 

Vita  s.  Monulphi  episcopi  Tra- 
iectensis  ad  Mosam  (saec.  Vl.)  au- 
ctore    Jocundo   presbytero    (cca, 

1088.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jul.  IV.  p. 
158.  159.  —  Vlfa  alla  auctore  anonymo  ibid. 
p.  157.  158.  —  Vlfa  terlla  auctore  Hari- 
gero  abbate  m  Harigeri  gest.  episcop. 
I.  p.  33.  C/.  Cuperi  commentar.  praevius 
in  AA.  SS.  1.  c.  p.  152-157. 

Vita  s.  Morandi  monachi  Clunia- 
censis  in  Suntgovia  (saec.  XII.) 
scripta  a  monacho  ipsius  monaste- 
rii  Morandini. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  349 
-352.  —  Miracula  cca.  med.  sec.  XV. 
facta  et  annotata  a  Martino  Granter  ibid. 
p.  353-355.  —  Miracula  recentiora  init. 
sec.  XVII.    patrata   ibid.    p.   355-359.    C/. 


Janningii  commentarius  praevius  ibid.  p. 
339-348.  C/  Jun.  VI.  1.  p.  10-13. 

De  b.  Morfco  ord.  Cruciferorum  et  min. 
(t  1236)  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart.  IH. 
p.  852. 

De  s.  Moseo  et  Ammonio  mart.  Ponticis 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  II.  p.  188. 

De  s.  Moyse  abbate  et  sex  monacbis 
mart.  in  Aegypto  (saec.  V.)  Henschenii 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  H. 
p.  46-48. 

De  s.  Moyse  episc.  Saracenorum  in  Ara- 
bia  (saec.  V.)  Henschenii  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  II.  p.  43-46. 

Vita  s.  Moysis  Aethiopis  eremi- 
tae,  abbatis  et  fortasse  mart.  (saec. 
IV.)  in  monte  Scethi  Lybiae  auctore 
Laurentio  monacho  Rutiensi. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interprete  Pinio  in 
AA.  SS.  BoU.  28.  Aug.  VI.  p.  209-212. 
C/.  Pinii  commentar.  praevius  ibid.  p.  199 
209  et  18.  Jun.  UI.  p.  586. 

Vita  s.  Moysis  prophetae,  ducis 
et  iegislatoris  populi  Israelitici  au- 
ctore  s.  Gregorio  Nysseno. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Septbr.  II.  p. 
170-177.  Cf.  Stiltingii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  6-170. 

De  s.  Mucio,  Megetia,  Mingino  martyr. 
Constantinop.  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Jun.  H. 
p.  1050. 

De  8.  Mucio,  Victore,  Mistriano  et  soc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Janr.  II,  p.  80. 

Elogium  s.  Mummoli  abbatis  Floriacensis 
II  i  (fcca.  678)  hist.  ap.  Mabillon,  AA,  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  674-678. 

De  s.  Mummolo  abbate  conf.  Burdigalae 
in  Gallia  (saec.  VH.)  in  AA.  SS.  BoII.  8. 
Aug.  II.  p.  351-352. 

Vita  s.  Mummolini  episcopi  No- 
viomensis  et  Tornacensis  (f  683) 
auctore  anonymo. 

Ansg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Octbr. 
VII.  2.  p.  980-985  {mit  Abbild.)  c.  comment. 
praevio  p.  953-980. 

Vita  s.  Mundi  abbatis  Teachmunnensis 
=  Vita  s.  Munni. 

De  s.  Mundo  abbate  in  Argathelia  Sco- 
torum  prov.  (sec.  X.)  in  AA.  SS.  BoU.  15. 
April.  II.  p.  388. 

Vita  s.  Munessae  virg.  in  Hiber- 
nia  (j  p.  454)  auctore  Mellanio 
Probo,  monacho  S.  Albani  Mo- 
guntiae  (f  859.) 

Ausg. :  '  ap.  Colganum  «n  Vita  quinta  s. 
Patricii  lib.  2.  -^    '  wiederholt  in  AA.  SS. 


824 


MUNNU  —  NAZARIU8 


Boll.  4.  Septbr.  p.  227  cum  Snyskenii  com- 
mentar.  p.  225. 

Vita  s.  Munnu  sive  Fintani  abba- 
tis  Teachmunnensis  in  Hibernia  (f 
635)  suspectae  fidei  auctore  ano- 
nymo. 

Awg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  OcL 
IX.  p.  333-341.  —  Vita  s.  Mundi  abbatis 
ex  breviar.  Aberdonensi  ibid.  p.  341-342. 
Cf.  Carpentieri  commentar.  praev.  ihid.  p. 
325-333. 

De  s.  Muro  vel  Murano  abbate  Fathe- 
nensi  in  Hibernia  (f  cca.  650)  in  AA.  SS. 
BoU.  12.  Mart.  H.  p.  212. 

De  s.  Musa  virg.  Romana  (saec.  YI.)  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Apr.  I.  p.  94. 


De  R.  Mutiana  et  Landasia  mart.  in  kk. 
SS.  Boil.  26.  Jul.  VI.  p.  305. 

Martyrium  s.  Myronis  presb.  et 
mart.  Cyzici  in  Mysia  min.  sub  De- 
cio,  auctore  Laurentio  .monacho 
Rutiensi. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interprete  Pinio  in 
AA.  SS.  BoU.  17.  Aug.  lU.  p.  421-423. 

Acta  s.  Myronlsthaumaturgiepisc. 
in  insula  Cretensi  (f  cca.  350)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  kk.  8S.  Boll.  8. 
Ang.  II.  p.  344-346.  CJ.  Pinii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  342-344. 

De  s.  Myrope  mart.  in  insula  Chio  sub 
Decio  in  kk.  SS.  Boll.  13.  Jul.  III.  p.  482. 


]X. 


De  8.  Nabore,  Silvio,  Vitale  etc.  mart. 
Somanis  in  AA.  SS.  Boll.  23,  April.  III. 
p.  166. 

Passio  s.  Naboris  et  Felicis  a. 
303,  Mediolani  et  Coloniae. 

Ausg.:  ex  cod.  Bodecensi  in  kk.  SS. 
BoU.  12.  Jul.  m.  p.  291-292.  —  Acta 
paulo  ampliora  ex  edit.  Mombritii  ibid.  p. 
292-294.  Cf.  SoUerii  commentar.  praev.  p. 
280-291. 

De  translatione  s.  Naboris  et  Nazarii  in 
Germaniam,  illiusque  et  s.  Cyrini  ac  Ba- 
silidis  Mediolanum  in  kk.  SS.  BoL.  12.  Jun. 
n.  p.  514.  515. 

Inventio  s.  Nalnii,  Jacobini,  Anselmi  mart. 
Brixiae  in  kk.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p.  751. 

De  s.  Namfasio  eremita  Marciliaci  apud 
Cadurcos  (f  cca.  800.  21.  Novbr.)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p. 
447.  448. 

De  8.  Namphanione  et  sociis  mart.  in 
kk.  SS.  Boll.  4.  Jul.  II.  p.  6. 

Vita  s.  Narcissi  episc.  Gerunden- 
sis,  apostoli  Augustani,  et  Felicis 
eius  diaconi  (saec.  IV.) 

Ein  auffsburgigches  Product, 
Ausg.:  ex  ms.  in  kk;  SS.  BoU.  18.  Mart. 
II.  p.  622-625;  ibid.  Miracula. 

Erl-Schr.:    Kpistola    Bereogarii    episc.    Oerun- 
densis  (cca.  1087)  ad  Aa^staoos   i  in  Velseri 
oper.  p.  475.  —  >  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  623. 
KettbcrR,  Deutschlands  Klrchenge.schichte  I. 
p.  148. 

De  8.  Narcisso  et  Crescentioue  martyr. 
Romae  sub  Valeriano  in  kk.  SS.  Boll.  16. 
Septbr.  V.  p.  476. 

De  s.  Narno  episc.  Bergomi  iii  Italia  (f 


cca.  75)  Stiltingii  sylloge  hist.  in  kk.  SS. 
Boll.  27.  Aug.  VI.  p.  8.  9. 

De  s.  Natale  archiep.  Mediolanensi  (f 
751)  in  kk.  SS.  BoII.  13.  Mai.  UI.  p.  241. 

Acta  s.  Natalls  presb.  Casali  in 
Liguria  Italiae  (saec.  III.  vel  VIII.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  kk.  SS.  BoII.  21.  Aug.  IV.  p. 
410.  411  c.  Pinii  comment. 

De  8.  Natalio  et  Sarona  mart.  Romanis 
in  kk.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  748. 

De  s.  Naucrato  seu  Naucratio  praeposito 
Studitarum  Constantinopoli  (f  848)  Hen- 
schenii  comment.  histor.  in  kk.  SS.  Boll. 
8.  Jun.  II.  p.  135. 

De  s.  Navito  episc.  et  mart.  Treviris  vel 
Tungris  in  Belgio  (forte  saec.  lU.)  Sollerii 
.sylloge  in  kk.  SS.  Boll.  7.  Jul.  H.  p.  464. 
465. 

Martyrium  s.  Nazarli  et  Celsi  mar- 
tyrum  Mediolanensium  sub  Nerone. 

Ausq. :  ex  ms.  Ultraiect.  in  kk.  SS.  Boll. 
28.  Jui.  VI.  p.  533.  534.  C/.  Pinii  commen- 
tarius  ibid.  p.  503-533.  —  Vlla  eorum  auctore 
s.  Ambrosio  episc.  Mediolan.  ap.  Surium, 
vit.  SS.  12.  Jun.  (ed.  Colon.  1617.  p.  179.) 

De  s.  Nazario  episc.  Justinopolitano  in 
Istria  Henschcnii  commentarius  in  kk.  SS. 
BoU.  19.  Jun.  III.  p.  884.  —  Inventio 
et  miracula  ex  impressis  Italicis  Nicol.  Man- 
zoli  ibid.  p.  885.  886.  —  Epistolae  5  de 
8s.  Nazarii  et  Alexandri  pontif.  reliquiis 
Genua  Justinopolim  relatis  ibid.  p.  887-889. 

De  s.NazariO ,  Juliana,  Agape  etc.  mart. 
Nicomediensibus  in  kk.  SS.  BoU.  8.  Aug. 
II.  p.  341. 


NAZARIUS  —  NICAEA 


825 


De  s.  Nazario  mart.  Romano  in  suo  no- 
minis  vico  apud  Atrebates  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Jun.  II.  p.  516. 

De  s.  Nazario  monacho  Cusani  in  Hi- 
spania  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p.  743. 

De  s.  Neadio  thaumaturgo  apud  Graecos 
in   AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  111.  p.  588. 

De  s.  Nearcho  mart.  in  Armenia  (f  cca. 
260)  in  AA.  SS.  BoU.  22.  April.  III.  p.  12. 

De  s.  Nebrldio  episc.  Egarensi  in  Hi- 
spania  Tarraconensi  (saec.  VI.)  Henschenii 
commentar.  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Febr. 
n.  p.  301-303. 

De  s.  Nectario  episc.  Augustoduni  in 
Gallia  (saec.  HI.  IV.  vel  VI.)  Stiltingii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV.  p. 
59-61. 

De  s.  Nectario  episc.  Vienilae  in  Gallia 
(saec.  IV.)  m  AA.  SS.  Boliand.  1.  Aug.  I. 
p.  51. 

De  s.  Nectario  et  Nicetio  episc.  Viennen- 
sibus  in  Gallia  (saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoU. 
5.  Mai.  II.  p.  9;  c/.  VH.  p.  592. 

De  s.  Nectario  patriarcha  Constantinop. 
(t  397)  Byei  comment.  histor.  in  AA.  SS. 
BoII.  11.  Oct.  V.  p.  608-621.  Cf.  Auctarium 
ad  AA.  SS.  tom.  V.  Oct.  p.  48-50. 

De  s.  Nectavo  et  forsan  Sevo  Neo-Cae- 
sareae  in  Ponto  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug. 
IV.  p.  536. 

De  s.  Nemesiano,  Felice,  Lucio  etc.  mart. 
in  Africa  in  persecutione  Valeriana  Suys- 
kenii  comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  10. 
Septbr.  m.  p.  483-487. 

De  s.  Nemesio  confesS.  ex  martyrologio 
Usuardi  m  AA.  SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p.  46. 

De  s.  Neone  mart.  et  s.  Pyrrho  episc. 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.  I.  p.  72. 

Vita  s.  Neophytae  virg.  et  mar- 
tyris  auctore  anonymo. 

Aiisg.:  ex  cod.  Bodecensi  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Janr.  I.  p.  166.  167. 

De  s.  Neophyto  episc.  Leontinis  in  Sicilia 
(saec.  ni.  fin.)  Limpenus  in  AA.  SS.  BoII. 
1.  Septbr.  I.  p.  116-118. 

De  s.  NeophytO,  Gaio  el  Gaiano  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  4,  Mai.  I.  p.  471. 
472. 

De  s.  Neophyto  mart.  Nicaeae  in  Bithynia 
in  AA.  SS.  BoII.  20.  Janr.  II.  p.  297. 

Vita  s.  Neoti  abbatis  in  Anglia 
(t  cca.  877.) 

A  scetch  in  Anglo-Saxon.  Die  altestc  bckannte 
Legende  iib.  dicsen  Heiligen. 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.Ms.  Cot- 
ton.  Vespas.  D.  XIV.  fol.  142.  V. 

Ausg.:  ed.  G.  C.  Gorham,  history  and 
antiquities  of  Eynesbury  and  St.  Neofs. 
—    Vita    alia   auctore    anonymo    saec.  XII. 


(Eandschr. :  L  o  n  d  o  n ,  brit.  Mus.,  Ms.  Clau- 
dius,  Cotton.  A.  v.)  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2,  p.  324-336.  —  *  m 
AA.  SS.  Boll.  31.  Jul.  Vn.  p.  319-329. 

Erl-ScJir.:   Cuper,   commentar.  praevius  tn  AA. 

SS.  Bon.  1.  c.  p.  314-319. 
Gorham,  G.  Corn.,  history  and  antiquities  of 

Eynesbury  and  St.  Neofs  in  Huntingdonshire 

and  of  St.  Neofs  in  the  county  of  Comwall. 

London  1820.  1824.  2  volf.  8vo. 
Whitaker,  J.,   life  of  St.  Neot,  the  oldest  of 

the  brothers    to    king  Alfred.    London   1809. 

8vo.  Werthlos. 
Wright,  Th.,  Neot  in  his  Biographia  Britan- 

nica  liter.  I.  p.  381-383. 

Vita  s.  Nepotiani  presb.  Altini  in 
Italia  (saec.  V.)  auctore  s.  Hiero- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Mai.  IL  p. 
627-629. 

De  8.  Nepotiano  episc.  Claromontano  in 
Arvernia  (saec.  IV.  fin.)  Bossuei  sylloge 
m  AA.  SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  613.  614. 

De  s.  Nereo  et  Achilleo  eunuchis,  Flavia 
Domitilla  etc.  virg.  Romanis  mart.  (saec.  I.) 
Terracinae  in  Latio  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Mai.  UI.  p.  4-6.  —  Acta  eorum  ibid.  p. 
6-13  (auch  ap.  Surium,  vit.  SS.  12.  Mai.) 
—  Historia  translationis  curante  Caes. 
card.  Baronio  factae  ibid.  p.  13-16;  cf.  VII. 
p.  707. 

De  s.  Nerse  mart.  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Jun.  II.  p.  1050. 

De  s.  Nesio  martyre  m  AA.  SS.  Boll. 
27.  Febr.  III.  p.  676. 

De  s.  Nestore  et  Arcadio  episc.  Trime- 
thunte  in  Cypro  observationes  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Mart.  I.  p.  643.  644. 

De  s.  Nestore  et  Tribimio  mart.  Pergae 
in  Pamphylia  (f  251)  in  AA.  SS.  Boll.  2. 
Mart.  L  p.  127.  128. 

De  s.  Nestore  monacho  apud  Graecos 
m  AA.  SS.  Boll.  26.  April.  IIL  p.  424. 

Acta  s.  Nestoris  episcopi  Magy- 
densis,  martyris  Pergae  in  Pam- 
phylia  (f  251.) 

Ausg.:  ^  ed.  Surius,  vit.  SS.  26.  Febr. 
(ed.  Colon.  1617.  p.  199.)  —  »  ex  ms.  Tre- 
virensi  et  Surio  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr. 
III.  p.  628-630. 

De  s.  Nestorio  martyre  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  Mart.  L  p.  23. 

De  s.  Nestorio,  Mictonio  et  Antonino 
mart.  m  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  L  p.  461. 

Vita  b.  Nevoloni  conf.  Faventiae 
in  Aemilia  (f  1280)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VL  p. 
497-499.  Cf.  SoIIerii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  495-497. 

De  8.  Nicaea  et  Paulo  mart.  Antiochiae 


NICANDER  —  NICETAS 


in  Syria   m  AA.  SS.  Boll.    29.  Aiig.    VI. 
p.  513. 

Acta  s.  Nicandrl  et  Marciani,  item 
s.  Dariae  uxoris  Nicandri  et  Pasi- 
cratis  niart.  Atinae  et  Venafri  in 
Campania  a.  173  vetustiora. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
17.  Juii.  III.  p.  270-274.  —  Ada  recendora 
per  Adenulfum  archiepisc.  Capuanum 
ibid.  p.  274-278.  —  Acla  alia  ex  ms.  Valli- 
cellano  ap.  Mabillon,  museum  Italicum  I.  2. 
p.  247-250. 

Erl.-Sehr.:  Henschen,    commentar.  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  266  270. 
Janniug:,    disquisitio  de   ss.  Nic.   et  Marc.  in 
Aegypto  p.assis  ibid.  Jun.  VI.  1.  p.  J98-201. 
l'gl.  Acta  g.  Marci  ep.  et  mart. 

Vita  s.  Nicandri,  Gregorii,  Petri 
etc.  anachoretarum  propeMessanam 
in  Sicilia  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  edit.  Oct.  Caietani  et  Petri 
Salerni  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Sept.  VI.  p. 
88-92.  C/.  Suyskenii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  83-88. 

De  .s.  Nicandro  mart.  in  Aegypto  (f  cca. 
302)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  II.  p.  392. 

De  s.  Nicanore  mart.,  uno  de  septem 
primis  diaconis  (f  76)  in  AA.  SS.  BoU,  10. 
Janr.  I.  p.  601. 

Passio  s.  Nicasii  episc.  Remensis, 
Eutropiae  eius  sororis  et  sociorum. 

Ausg.:  ex  ms.  et  Flodoardo  ap.  Surium, 

vit.  SS.  14.  Decbr.  (ed.  Colon.  1617.  p.  264, 

265.)  —    Translatio    s.  Nicasii  martyris 

et  sociorum  Quirini    et   Scuviculi   a.    1112 

ap,  Martene,  thes.  anecd.  III.  p.  1677-1682, 

Erl.-Schr.:  Davann e,  Nic,  vie  et  raartyre  de  s. 

Nicaine  prem.  archev.  de  Rouen,  de  s.  Quin- 

tin  pt  dc  8.  .Scuviculle   ses    compagnons,    et 

de  la  s.  Piencc.  Rouen  16-13.  12mo. 

Venuti,  V.,  dell' esistenza,  professione  e  culto 

di  B.  Nicasio  martire  —  tn  Opusculi  di  autori 

Siciliani.     In  Palermo  1762.    U.  4to.    VII.  p. 

111.5. 

De  .s.  Nice   mart.   apud  Graecos  in  AA. 

SS.  BoII.  25.  April.  III.  p.  361. 

Vita  s.  Nicephori  raartyris  Anti- 
ochiac  in  Syria  (f  cca.  258)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  9.  Febr.  (ed. 
Colon.  1617.  p.  89).  —  *ir.  AA.  SS.  BoII. 
9.  Febr.  II.  p.  283.  284.  —  »graece  c. 
antiq.  vers.  latina  ap.  Ruinart,  AA.  primo- 
rum  martynim.  Amstelod.  171.S.  fol.  p.  238 
-245.  —  Epitome  vitaeex  menaeis  et 
anthologio  Graecorum  ibid.  p.  283.  —  Alia 
vita  auctore  Johanne  Sardium  episcopo, 
interprete  Alex.  Barvoetio  ibid.  p.  285-288. 
Cf.  p.  894, 

Vita  s.  NicephoripatriarchaeCon- 
stantinop.  (f  828)  auctore  Ignatio 
diacono  eius  discipulo. 


Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  13,  Mart.  II.  p. 
294-321.  —  Eadem  vita  graece  ibid.  p. 
704-727. 

De  s.  Nicephoro  conf,  hegumeno  Medi- 
ciensi  in  Bithynia  (f  814)  in  AA,  SS,  Boll. 
4.  Mai.  I.  p.  500.  501. 

De  Nicephoro  conf.  non  pontif.  fundatore 
monasterii  in  Charsiano  Buckii  dubitatio 
m  AA.  SS.  BoU.  24.  Oct.  X.  p,  916-918. 

De  s.  Nicephoro,  Diodoro,  Papia  etc. 
mart.  Henschenii  notitia  in  AJl.  SS.  Boll. 
28.  Febr.  ID,  p.  724. 

De  8.  Nicephoro  episc.  et  Maximiliano 
diac.  Humagi  et  Petinae  in  Istria  Pape- 
brochii  comment.  criticus  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Mai.  VI.  p.  807. 

De  s.  Nicephoro  et  Stephano  in  AA.  88.. 
BoII.  8.  Febf.  H.  p.  157. 

De  s.  Niceta  Dacorum  episc.  (f  p.  601 ; 
Nicetae  primus  in  Ital.  advent. ;  secund. 
advent,  a.  601;  reditus  in  Daciam;  gentes 
conversae  ab  eo)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Janr. 
I.  p.  365-368. 

De  s.  Niceta  episc.  Apolloniadis  mart. 
sub  Iconomachis  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
UI.  p.  165. 

De  s.  Niceta  episcopo  Cbalcedonensi  in 
Bithynia  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  808. 

De  s.  Niceta  episc.  Eomatianae  in  Da- 
cia  alioque  in  Italia  (saec.  V.)  in  AA.  SS. 
BoU,  22.  Jun.  IV.  p.  243-247. 

De  s.  Niceta  et  Aquilina  mart.  in  Lycia 
sub  Decio  Pinii  sylloge  histor.  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  Jul.  V.  p.  492-494. 

Vita  8.  Nicetae  conf.  hegumeni 
Mediciensis  in  Bithynia  (f  824)  au- 
ctore  Theostericto  monacho  et 
discipulo. 

Ausg. :  '  lat,  ed.  Surius,  vit.  SS.  8.  April. 
—  *  ex  ms,  Graeco  Vatic,  latine  ed.  Pape- 
broch  in  AA.  SS.  Boll.  3.  April.  I.  p.  254 
-266.  —  'Ennaqiog  tk  rov  oaiov  ndvtQa 
.  .  .  Nixijtay  ovyy^aifHS  vno  Stoaiv^ixTov, 
ex    ms.    Vatic.    ibid.    I.    append.    p.    XXII 

-xxxm. 

Acta  s.  Nicetae  confess.  in  Grae- 
cia  {f  cca.  888). 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecis  graece  et  lat. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Octbr.  lU.  p.  448-450. 
Cf.  Byei  commentar.  praevius  iMd.  p.  444 
-448. 

Acta  s.  Nicetae  Gothi  martyris 
in  Gothia  uUra  Istrum  cca.  a.  372. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoII. 
15.  Sept.  V.  p.  40-43  c.  Stiltingii  comment. 
p.  38-40. 

Miracula  s.   Nicetae  mart.  Nico- 


NICETIUS  —  NICOLAUS 


827 


mediensis  (ut  creditur  qui  colitur 
Venetiis)  sub  Maxiraiano,  auctore 
anonymo. 

ex   2mss.    in  AA.   SS.   Boll.    12. 


Septbr.  IV.  p.  7-9.    Cf.  Stiltingii  comment. 
praevius  iJnd.  p.  6. 

Vita  s.  Nicetii  episcopi  Lugdunen- 
sis  in  Gallia  (f  551)  auctore  s. 
Gregorio  Turonensi. 

Amg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  2.  April.  — 
»Mi  AA.  SS.  Boll.  2.  April.  I.  p.  95.  — 
Vita  prolixior  auctore  eodem  Gre- 
gorio  Tur.  cap.  VIII  in  Vit.  patrum  ^ibid. 
p.  96-100.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet ,  rec. 
lU.  p,  442.  —  Vita  antiquior  ex  ms. 
Jurensi  ibid.  p.  100.  101.  Cf.  p.  900. 

Vita  s.  Nicetii  episcopi  Trevirensis 
(f  cca.  566)  auctore  Gregorio 
Turonensi  (vit.  patr.  c.  17.) 

Ausg.:  ^in  Gregorii  opp.  p.  1233.  —  *ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
191-194.  —  »  ed.  Surius,  vit.  SS.  5.  Decbr. 
V.  p.  523.  —  *  m  Bibl.  PP.  max.  Lugd.  XI. 
p.  953.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  418.  —  Elogium  auctore  Veuantio 
Fortunato  III.  c.  9  '  ap.  Mabillon  1.  c. 
p.  194.  —  *  ap.  Hontheim,  historia  Trevi- 
rensis  diplomat.  Aug.  Vind.  1750.  fol.  I. 
p.  41. 

Erl.  Schr.:  Schriften  des  h.  Nicetius  Bischofs 
von  Trier.  Uebers.  von  I.  M.  Mandemach. 
Mainz  1850.  8vo.  (Der  toan.  rftct  ap.  Dachery, 
spicileg.  I.  p.  221. 
Rettber^.  Kirchoneeschichte  Deutschlands  I. 
p.  461-464;  vgl.  p.  2S9. 

Vita  s.  Nicetii  Vesontini  episcopi 
(saec.  VII )  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ^in  AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  IL 
p.  168.  169.  —  » Auszug  ap.  Bonquet,  rec. 
m.  p.  485. 

De  s.  Nico  eremita  Besutii  in  agro  Me- 
diolan.  in  AA.  SS.  Bolland.  18.  April.  11. 
p.  599. 

Vita  b.  Nicolai  Albergati  s.  R.  e. 
cardinalis  et  episcopi  Bononiensis 
ex  ord.  Cartlius.  (f  1443)  auctore 
coaevo  Jacobo  Zeno  episc.  Fel- 
trensi,  dein  Patavino  (f  1481.) 

Ausg.:  '  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai.  II.  p. 
469-477  c.  notis  Henschenii.  —  '  vorker  ed. 
Georg.  Garnefelt.  Colouiae  1618.  4".  — 
Vita  alla  auctore  Carolo  Sigonio  (f  1584) 
in  AA.  SS.  1.  c.  p.  477-490.  —  Vlta  alla 
auctore  auonymo.  Olomucii   1746.  8*. 

Vita  b.  Nicolai  Arusiensis  (f  1180) 
auctore  anouymo. 

Ausg. :  ap.  Langebek ,  scr.  rer.  Dau.  V. 
p.  303. 

Vita  s.  Nicolai  confessoris  archi- 


mandritae  Studitarum,  ord.  acoe- 
metorum  Constantinopoli  (868)  au- 
ctore  monacho  Studitarum. 

Ausg.:  '  ap.  Combefis,  bibl.  PP.  graeco- 
lat.  nov.  auctar.  Paris.  1648.  fol.  II,  p.  889 
-970.  —  *interprete  Fr.  Combefis  ed.  G. 
Henschen  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Febr.  I.  p. 
539-552.  • 

Vita  b.  Nicolai  de  Prussia  congre- 
gationis  s.  Justinae  de  Padua  au- 
ctore  J  u  1  i  a  n  o  Januensi  (cca.  1 500) 
monacho  eiusd.  congregat. 

Av^g.:  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  II.  3.  p. 
310-340. 

Vita  V.  l^icoWide  Rupe  {v.d.Flue) 

Saxulae  in   Helvetia,   anachoretae. 
Ausg.:    brevi    commentario  comprehensa 
a    Petro   Hugone    S.  J.    in  AA.   SS.   BoU. 
22.  Mart.  III.  p.  398-439. 

Erl.-Sckr.:    Bonstetten,    Albr.    v..    Leben    des 
sel.  Nieolaus  von  der  Flue.  vom  J.  1482,  aus 
einer  niirnberger  Handschr.   hrsggb.  von  G. 
Morel  —  in  Geschichtsfreund,  Mittheilungen 
des  histor.  Vereins  der  fiinf  Orte.  Einsiedeln 
1862.  XVIII.  p.  IS  35. 
Cysal,    R.,    vita    et  historia  Nicolai    de  Rupe 
Subsilvani  cum  rebus  variis  gestis.  Constan- 
tiae  1597. 
Ming,  J.,  der  selige  Bruder  Nicolaus  von  Fliie, 
sein  Leben  und  "Wirken.     Aas  den  Quellen. 
Luzern  1861.  Istr.  Bd.  gr.  8vo.  2  Thlr. 
V.  Sinner,  Bibliographie  der  Schweizergesch. 
Bern  1851.  p.  32-36.    Gibt  eine  rHchhaltige  Li- 
teratur. 

Vita  s.  Nicolai  episcopi  Myrensis 
in  Lycia  (flor.  325)  auctore  ano- 
nymo. 

N.  ist  einer  der  Hauptheiligen  der  griechischen 
Kirche. 

Ausg. :  '  latine  versa  a  Leon.  Justiniano 
ad  Laurentium  fratrem  excusa  cum  Aldi 
poetis  christianis,  Venet.  1502.  4".  —  *  ed. 
Surias,  vit.  SS.  6.  Decbr.  (ed.  Colon.  1617. 
p.  182.)  —  *  ed.  Georg.  Wicelius ,  hagi- 
ologion.  —  Traasiatlo  s.  N-i  in  Barum  et 
miracula  auctore  Johanne  archidiacono 
Barensi. 

Ausg.:  excerpta  ed.  Ordericus  Vitalis, 
hist.  eccles.  lib.  VII.  p.  653  ad  a.  1087.  — 
C/.  Surius,  vit.  SS.  u.  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai. 
u.  Pagius ,  annal.  eccles.  ad  a.  1087.  No. 
IX.  —  Translado  s.  N-i  auctore  Nicephoro 
Barensi  '  ap.  Mosander,  append.  ad  Surium 
p.  397.  —  *  im  Auszug  in  AA.  SS.  Bolland. 
Febr.  I.  —  *  ein  Auszug  von  Ordericus  Vi- 
talis  (s.  d.)  lib.  VII.  ap.  Duchesne-,  script. 
rer.  Normann.  p.  680. 

Erl.-Schr.;  Abbrescia,  Fr.  Sav.,  panegirico  sto- 

rico  del  s.  corpo  di  s.  Nicolo  di  Bari.     Bari 

1846.  8vo. 
Albricio,  N.,    Venezia  favorita  da  Dio  nella 

miraculosa  invenz.    et    traslaxione  del  sacro 

corpo   di    s.    Nicolo    il   Magno,    arcivcsc.    di 

Mira.  In  Venezia  1698.  4to. 
Andrade.  A,.  de,  vida  y  milagros  de  s.  Nico- 

las  el  Magno ,  arzobispo  de  Mira.    Valencii^ 

1697.  8vo. 


828 


NK^OLAIIS 


NILAMMON 


Beatillo,    AdL,   hiiitoria  della  vita di  s. 

Nicolo  il  Magno,  arclvcscovo  di  Mira.   '  Na- 

poli  IG^.").  4to.  —  »  Ycnetia  1705.  4to. 
BralioD.  N.  de,  vie  de  s.  Nicolas,  archeveque 

de  Mire.  Paris  1646.  8vo. 
Crell,  H.  Chr.,  dissertatio  de  s.  Nicolao.  I,ip- 

slae  1718.  4to. 
Delisle,  J.,  vie  de  s.  Nicolas;  histoire  de  sa 

traductlon  et  de  son  culte.  Nancy  1745.  8vo. 
Diarium  eruditorum  Italiae  IX.  p.  ISI. 
(Durmoy.  N.)^Vie  du  grand  et  incomparablo 

s.  Nicol.as.  archeveque  de  Mire  et  patron  de 

la  Lorraine.  Nancy  1704.  12mo. 
Hengel,  Wesscl  Alb.  van,    Sint  -  Nikolaas  en 

het  Sint-Nlkolaas-fecst.  Leyden  1831.  8vo. 
Wace  (poete  du  XII.  siicle),  vis  de  St.  Nicho- 

las.  Moister  Waces  St.  Nicholas.  Ein  altfran- 

zbs.    Gedicht    des    12.  Jahrb.    aus    Oxforder 

Handschrft.  in  d.  Ursprache  hrsg.  v.  N.  De- 

lius.  Bonn  1850.  8vo.  15  Sgr.   (Von  SeiU  83-95 

altenglisch). 

Vita  b.  Nicolai  eremitae  Neapoli 
occisi  a.  1310. 

Ausg. :  ex  ms.  Neapolit.  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Mai.  n.  p.  707.  708. 

Acta  b.  Nicolai  eremitae  in  Sicilia 
(t  1167)  auctore  eius  confessario, 
sed  aucta  posterius. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Aug.  III. 
p.  514-517. 

Vita  Nicolai  I  papae  (f  867)  au- 
ctore  ut  creditur  Fandulpho  Pi- 
sano. 

Au^g.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  III.  2. 
p.  301-305. 

Erl.-Schr. :  iib.  d.  Quellen  dieses  Buches  vgl.  Pertz' 
Arch.  V.  p.  97. 
Hofler  in  MUnchener  gel.  Auzeigen.  XIII.  p. 
1028. 
Lacmmer,  H.,  Papst  Nicolaus  I  u.  d.  byzan- 
tinische  Staatskirche  seiner  Zeit.  Berlin  1857. 
gr.  8vo.  10  Sgr. 

Vita  Nicolai  11  papae  (f  1061)  auctore 
Nicolao  card.  Aragon.  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  IIL  2.  p.  301.  302. 

Vita  Nicolai  V  papae  (t  1455),r)id.  Ma- 
netti  (oben  p.  431.) 

Acta  s.  Nicolai  Peregrini,  Trani  in 
Apulia  patroni  (f  1094),  quadripar- 
tita.  Ex  coaevorum  auctorum  mo- 
numentis. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jun.  I.  p.  237 
-260.  C/.  Papebrochii  commentar.  histor. 
ibid.  p.  235  {mit  Abbildung.) 

Vita  Nicolai  Picinini  ducis,  vid.  De- 
cembrio. 

Vita  s.  Nicolai  Tolentinatis  ord. 
ereniit.  s.  August.  (f  l.'}05)  auctorc 
Petro  deMonteKubiano  coae- 
vo. 

Ausg. :  •  ex  edit.  Mombritiana  *  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Sept.  IIL  p.  644-664.  —  Vita 
altera  anctore  anonymo  '  ex  edit.  Domi- 
nici  Antonii  Gandolfi  *ibid.  p.  664-666. — 
Gloria  posthuiiia  ibid.  p.  666-743. 

Krl.-Schr.:  Cavattori,  C^s.,  vita  di  s.  Nicola  da 
Tolentino.  g.  1.  et  a.  (Verona  1845.)  16mo. 


Ceppi,  N.  G.,  il  «angue  miracnloso  del  n.  Nl- 

cola  dl  Tolentino.  Roma  171.3.  8vo. 
Dolcati,  A.,    vita  e  miracoli  di  L.  Nicola  da 

Tolentino.  Firenze  1525.  kl.  8vo. 
Pierre   de    Brctagne,    abrdg^  de  la  vie  et 

des  miracleg  de  s.  Nicolas  de  Tolentin.  Mu- 

nique  1722.  8vo. 
Suysken,  commentar.  praevia»  in  AA.  SS.  1. 

c.  p.  6,36  644. 

De  b.  Nicolao  de  Arcu,  monacho  ord. 
Cisterc.  Neti  in  Sicilia  (f  1220  cca.)  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  April.  I.  p.  48.  49. 

De  b.  Nicolao  de  Furca  Palenae  ord. 
eremit.  s.  Hieronymi  congregat.  b.  Petri 
Pisani  (f  1449)  Suyskeni  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  29.  Septbr.  VIII.  p.  235 
-258  {mit  Abbildung.) 

De  s.  Nicolao  et  Hieronymo  martyribus 
Brixiensibus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  11. 
p.  285. 

De  s.  Nicolao  et  Trano  eremitis  in  Sar- 
dinia  (saec.  IV.)  notitia  ex  Dima  Serpi  et 
Philippo  Ferrario  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun. 
IV.  p.  84-86. 

De  8.  Nicolao  mystico,  patriarcha  Con- 
stantinopol.  (f  925)  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Mai.  m.  p.  509-511. 

De  s.  Nicomede  presb.  Romae,  martyre 
forte  sub  Doraitiano ,  Suyskenii  comment. 
in  AA.  SS.  Boll.  15.  Septbr.  V.  p.  5-12. 

Acta  s.  Nlconis  episcopi  et  soci- 
orum  199  raonachorum  iuxta  Tau- 
romenium  in  Sicilia  a.  250  auctore 
Chaeromeno  Syracusano  sancto- 
rum  condiscipulo. 

Ausg.:  ex  mss.  graecis  lat.  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Mart.  III.  p.  444-448.  —  Com- 
pendium  ex  menaeis  gr&ecAs  ibid.  p.  448. 
449.  —  MaQTVQioy  ibid.  III.  p.  *18-*22. 
Cf.  comment.  historicus  ibid.  p.  442-444. 

Vita  s.  Niconis  Metanoitae  mona- 
chi  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ex  pervet.  cod.  graeco  lat.  ap. 
Martene,  coll.  ampl.  VI.  p.  837-886.  —  Mat. 
ap.  Surium,  vit.  .SS.  27.  Novbr.  (ed.  Colon. 
1617.  p.  629-633.) 

De  s.  Nicophoro,  Diodoro,  Papia  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Febr.  lU.  p.  724. 

De  b.  Nidgario  et  Adalberone  episc.  Au- 
gu.stae  Vindelic.  (f  909)  Buei  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Oct.  IV.  p.  1046-1054. 

De  s.  Nigasio,  Quiriuo  ,  Scubiculo  mart. 
Vadiniaci  in  pago  Vilcassino  (f  286)  Byei 
commentarius  hist. -crit.  m  AA.  SS.  Boll. 
11.  Octbr.  V.  p.  510-550.  —  Translatio 
Malmundarium  et  miracula  auctore  mo- 
nacho  Malmundar.  auonyino  ibid.  p.  550 
559.  C/.  Auctarium  ad  AA.  .SS.  tomi  V. 
Oct.  p.  43. 

De  8.  Nilammone  recluso  Geris  in  Ae- 
gypto  (t  404)  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Janr. 
1.  p.  826. 


NTLUS  —  NORBERTUS 


829 


Vita  s.  Nili  abbatis  Cryptae  Fer- 
ratae  in  agro  Tusculano  Italiae  (f 
1005)  auctore  sancti  discipulo,  forte 
b.  Bartholomaeo. 

Von  einem  seiner  Landsleute  in  griech.  Sprache 
geschrieben.  Fiir  dic  Sitten-  u.  Kirchengesch.  Ifa- 
Uens  voll  (ier  anziehendsteu  Einzelheiten  u.  wich- 
tig  fiir  die  Charaliteristik  Ottos  III. 

Ausg.:  '  ed.  et  interpr.  Joh.  Matth,  Ca- 
ryophilus  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  Sept.  VII.  p.  283-343.  —  Matine  ap. 
Martene,  coliect.  ampl.  VI.  p.  889-956.  — 
*in  compendium  redacta  ap.  Surium,  vit. 
SS.  26.  Sept.  (ed.  Colon,  1617.  p.  275.)  — 
*  nur  dasjenige,  icas  sich  auf  Kaiser  Otto  III 
bezieht,  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p,  616-618. 
C/.  Clei  commentar,  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  279-282. 

Vgl.  Vita   s.    Bartholomaei   iunioris 
(im  Nachtrage.) 

De  s.  Nimfldo  et  Saturnino  mart,  Alexau- 
driae  in  Aegypto  in  AA,  SS.  BoU.  5.  Sept. 
II.  p.  527, 

De  s,  Niniano  episc. ,  Pictorum  Austra- 
lium  apostolo  (saec,  V.)  Candidae  Casae 
in  Scotia  Stickeri  comment.  histor.  in  AA. 
SS.  Boll,  16.  Septbr,  V.  p.  318-328. 

De  s.  Ninnoca  virg.  in  Britannia  minori 
(saec,  VUI.)  Baertii  commentarius  histor, 
in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jun.  I.  p.  407-411, 

De  s.  Nithardo  presb.  mart,  in  Suecia 
(t  cca,  840)  in  AA.  SS.  BoU.  3,  Febr.  I, 
p.  390. 

Vita  s.  Nivardi  archiep.  Remensis 
in  coenobio  Altvillarensi  in  Cam- 
pania  Galliae  (f  cca.  683)  auctore 
Altmanno  monacho  Altvillarensi. 

Ausg.:  ex  3  mss,  mAA.  SS.  BoU.  1,  Sept, 

I.  p.  278-284.  Cf.  Stiltingii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  267-277. 

De  s.  NivitO,  Candido,  Cantiano  etc. 
mart,  in  Lucania  in  AA.  SS.  BoU.  15,  Jun. 

II,  p.  1048. 

De  s.  Nobile,  Martia,  Hermempho  etc. 
mart.  Afris  m  AA.  SS.  BoU.  25.  April.  III. 
p.  361. 

De  s.  Noiala  virg.  et  mart.  Ponte-Vici 
in  Armoricis  m  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  II, 
p.  279. 

Vita  s.  Noitburgis  ex  ms.  ap.  Surium, 
vit.  SS.  31.  Oct.  (ed.  Colon.  1617.  p.  415.) 

De  s.  Nomio  conf.  prope  Villam-Pirosam 
inter  Parisios  et  Houdanum  in  AA.  SS. 
BoII,  8,  Jul.  U,  p.  650. 

De  s,  Nonna  (f  cca.  374)  matre  s.  Gre- 
gorii  Nazianzeni  archiep.  Constantinop. 
Pinii  syllbge  hist.  in  AA,  SS.  BoII.  6.  Aug. 
U.  p.  78-81. 

Acta  s.  Nonnosi  praepositi  mona- 
sterii  Montis  Soractis  m  Etruria  (f 


cca.    576)    auctore    s.    Gregorio 
Magno,  dial.  lib.  I.  c.  7. 

Ausg.:  in  AA,  SS.  Boll.  2.  Sept,  I,  p. 
410.  411  c.  Stiltingii  comment.  —  Gloria 
posthuma  seu  de  translationibus  reUquia- 
rum,  cultu  et  miraculis  ibid.  p.  412-425.  — 
Miracula  germanice  impressa  a,  1711  et 
latine  reddita  ibid.  p,  426-439, 

Erl.-Schr.:  De  s.  Nonnoso  praeposito  Soracten- 

sis  monasterii  ex  Gregorii  M.  dial.  I.   7.  ap. 

Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  246. 

Vita  s,  Norberti  Magdeburgensis 
archiepiscopi  et  institutoris  ordinis 
Praemonstratensis  (f  1134.) 

Eine  der  bedeutendsten  Quellen  dieser  Zeit. 
Geschrieben  vor  H55. 

Handschr.:  Brussel,  k.  Bibl.  chart.  sec, 
XV.  ex.  fol.  Vit.  SS.  —  Gent,  sec,  XIV. 
No,  215,  —  Miinchen,  k.  Hofbibl,  Inders- 
dortiana  No.  260,  Vid.  Pertz,  mon.  scr,  XII, 
p.  669, 

Ausg.:  entdecht  u.  herausgegeb.  von  Wil- 
mans  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII,  p,  663-'!  06, 
—  Vita  alia  auctore  anonymo  [Ueberarbeitung 
der  vorhergehenden ,  geschrieben  zioischen 
1 1 57-1161.  Man  hielt  friiher  falschlich  H  u  g  o, 
den  Amtsnachfolger  Norberts,  fiir  ihren  Ver- 
fasser.  {Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  scr, 
XII.  p,  669)]  i  ed.  Papebroch  in  AA,  SS. 
BoII.  6.  Jun,  I.  p.  819-858.  —  *  abgehurzt 
ed.  Surius,  vit,  Sanct.  6,  Jun,  —  Bruch- 
stticke  ^  ed,  Wilmans  ap.  Pertz,  mon.  scr, 
XII.  p.  670-704,  —  »ap,  Bouquet,  rec,  XIV. 
p.  229. 

Erl.-Schr.:  Buttner,  Pr. ,  PseudoNorbertus  ex 
narratione  Pragensi  -translati  e  Saxonia  in 
Boioemiam  corporis  Norberti  arch.  Magdeb. 
conditoris  ord.  Praemonstr.  detectus.  Jenae 
1709.  4to. 

Pabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 
Mansi  V.  p.  141. 

H ,  panegyrique  de  s.  Norbert,  fondateur 

de  Tordre  des  Premontr^s,  archeveque  de 
Magdebourg.  Bruxelles  1847.  8vo. 

Hertoghe,  Corn.  P.  de,  unius  libri  nomen  s. 
Norbertus  sive  vita  s.  Norberti  ex  ipso  no- 
mine  anagrammatice  derivata.  Antverp.  1630. 
8vo. 

(L.  Ch.  Hugo)  La  vie  de  s.  Norbert . . .  avec 
des  notes  pour  ^claircissement  de  son  hi- 
stoire  et  de  celle  du  12.  sifecle.  Luxembourg 
1704.  4to. 

Leuckfeld,  antiquitates  Praemonstratenses  — 
von  s.  Marien  in  Magdeburg  und  Gottes- 
Gnado  bey  Calbe.  Magdeb.  1721.  (p.  8:  ,Da8 
Leben  dieses  Ordensstiefters  vvie  es  von  sei- 
neni  —  Keisegefahrten  —  Hugone  u.  andern 
nach  ihm  aufgesetzt  u.  vermehret  worden, 
haben  unterschiedene  Manner  ediret,  als 
Sigism.  Kohel  Abt  zu  Briick  in  Mahren  a. 
160S  (urU.  d.  Tit.:  Praemonstratensis  ordinis 
nonnuUonim  patrum  vitae  ex  variis  autho- 
ribus  collectae  per  fratr.  Sigism.  Kohel  ejusd. 
ord.  Praem.  abbat.  Lucensem.  Typis  Lucen- 
sibus  ad.  tiuv.  Dia  a.  1608.  4to.  [i  Kxemplar 
htf.  sick  in  der  kais.  Hibl.  zu  Wien]),  Aubert. 
Miraeus  ...  zu  Andwerpen  .  .  .  a.  1613,  . . . 
die  Norbertiner  zu  Prag  im  Strohoflf  1627, 
Mart.  Mertz  Prior  zu  Uothem  in  Schwa- 
ben,  zu  Kavensburg  1628,  Corn.  Poly- 
carpus  bey  s.  Michael  zu  Andwerpen  1630, 
Joh.  le  Paige  zu  Paris  1633,  Joh.  Bapt. 
Schellenberg  ein  Jesuite  zu  Augsburg 
1641,  Joh.  Chrys.  van   den  Steei;re  Abt  ia 


NORBERTUS        NUNCIU8 


5.  Miobael    zu  Antwerpeu   mit    Noteii  Poly 
carpi    de    Heito(?lu',    Antwerpen    IfvSt.    4to  . 
lef^e.  4to.,    Bernhard  Sutor   Abt  in  Struholl' 
16.57  z»  I^ragc.) 

Merz,  Mt.,  Norbertus  triuniphans  in  vlta  et 
translatione  descriptns,  auctus  et  renovatu», 
13  inedilallouibus  ac  nonnullis  do  inslituto 
et  vcicalionc  Praeinonslratens.  i-.monicor. 
anuotalloiiib.  illustratus.  Uavensburtf,  l(«ii7. 
8vo. 

Mudzaert8,  het  leven  cndc  de  vervoerinche 
van  den  h.  Norbertus.   Anlwerpen  lCiSO.  4to. 

Milller,  Ph.  (resp.  Schneider),  vindiciae 
Norbertinae  s.  ostensio  summaria  de  Nor 
berti  arch.  Majrdob.  reliquiis  e  coeiiobio  b. 
virg.  Mariae  Magdeb.  Pragam  defaiis.  Jenae 
1683.   Ito. 

Narratiu  trunslati  e  Saxonia  in  Boemiam 
sacri  corporis  Norberti,  . .  .  cui  vitae  historia, 
commeutarioluse<c.  praeraittitur.  Pragae  16'27. 
4to. 

Olearius,  J.  Ch.,  diss.  qua  numus  argenteus 
in  memoriain  Norberti  archiep.  Magd.  cusus 
.  . .  illustratur.  Arnstadii  1704.  4to. 

Papebroch,  de  s.  Norberto  antistite,  funda- 
tore  ord.  can.  Praemonstr.  in  Gallia,  apo- 
slolo  civiuni  Antverpiens.  in  Belgio,  archiep. 
Magdeburgens.  iu  Germania,  in  AA.  SS.  Boll. 

6.  Jun.  I.  p.  809-819   mit  /olgenden  Anachliis- 
sen: 

Epistola  Traiectensis  ecclesiae  ad  Fri- 
derieum    episc.    Coloniensein    de    'l'an- 
chelnio  seductore,  ex  editione  .Seb.  Ten;?- 
nagel  ibid.  p.  .'<45-S17. 
Analecta  Norbertina  p.   859  870  (fra 
trum  Cappenbergeusium  additamenta  ad 
vitam  etc.) 
Historia  iranslationis  ex  impressis  Pra- 
gae    atque   Antvcrpiae   ibid.   p.   871-915 
(mit  AbbiliJungen). 
Ex  libro  III.  llcnnanni  monachi  de  ini- 
raeulis  s.  Mariae  Laudnn.    ibid.    p.  862- 
8(>.5. 
Corollarium  Norbeitinum  I.  de  archie- 
piscopis  Magdeburgens.  ibid.  p.  916-932. 
Corollarium  II.    de  abbatia  s.  Michae- 
lis  Antverpiens.  ibid.  p.  93;5-!l60  (m.  viel. 
Abbildungen). 
Corollariuin  III.  de  filiabus  abbatiac  s. 
Michaelis  Antverp.   ibid.  p.  960-981  (mit 
mehreren   Abbild.);    cf.   Janninjri    coin- 
mentar.  ibid.  Jun.  VI.   1.  p.  21-56. 
(Pauwels,  J.)  De  fackel  van  het  waer  geloof, 
ofte  het  grootdaedig   leven  van  den  h.  Nor- 
bertus,  apostel  van  Antwerpen.  fAnlwerpen 
(1776).  4to.  yiil  3o  Abbldg. 
Haeculum   Sioneum    in   illuminatione  vultus 
Norbertini   seu  Solemnilas   saccularis  trans- 
latarum  .  . .  Norbcrti  exuviarum.  In  quo  Nor- 
bertino  .Sionei  moiitis  oiigo.  .  .  (Pragae  1727.) 
kl.  4to  M.  2  Kup/. 
.Sagittarius,  Csp.  (.Schubart),  historia  Nor- 
berti  arch.  Magdeb.  Jenae  1G83.  4to.  16  pag. 
.Schol/.,  Jos.,  vita  s.  Norberti,  institutoris  ord. 
Praem.,  postea  archiepiscoplMagdeburg.Pars 
I.  Diss.  inaug.  Vratislav.   18.")9.   8vo.  44  pag. 
Sterre,   J.  Chr.  v.  d.,    vita  s.  Norberti,  c.  tigg. 
eleganter  a  Th.  Gallaeo  in   ae«  incisis.   Ant- 
vcrp.  1622.    410.    1656.    4to.  (holl&ndiach  Ant- 
werp.  1623.  4lo. 
Tenckhoff,  Alb.,    de  s.  Norberto,  ord.  Prae- 
monstratens.  condiiore  el  archiep.    Magdeb. 
Mona.^terii   1855.  8vo. 
Vita  s.  Norberti...  a  Lud.    Car.   Hugo  idio- 
raate  gall.  edita  et  in  lat.  versa.  Vetero  Pra- 
gae  1732.  fol. 
Vita,  mors  et  translatio  s.  Norberti,  Magdeb. 

archiep.  . .  .  Pi^agae  1671.  4to. 
Waghenare,  Pelr.  de.  Sls.  Norbertus,    cano- 
nicorum  praemonsiraiens.  palriarcha,    vario 
carmine  celebrafu».  Duaci  1650.  8vo. 

StB.  Norbertus  . . .  voce  soluta  celebratus. 

Duaci  1651.  8vo. 
W*ltlier,   S.,   Norbertum   male  con«ecratum 
coU  facetM  viadicUe  loco  Strahoyiensibus 


iu  urbc  Praga,  qui  Magdeburgensps  vocave- 
rant  Tanehelianos.     Ma^deburgi    1728.     4to, 
M  pag. 
VVa  tl  eiibach.   Dcutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  :H7. 

De  .s.  Nostriano  episc.  Neapoli  (saec.  V.) 
Sollerii  sjllogc  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug. 
III.  p.  294.  295. 

De  s.  Notburga  vidua,  &.  Ilixta  virg.  et 
aliis  7  eius  libcris  Novem-Gemiuis  iudioec. 
Constautieusi  (saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boil. 
26.  Jaur.  II.  p.  750.  751. 

Vita  s.  Notburgae  ancillae  virg. 
in  arce  Rottenburgiea  comitatus  Ty- 
roleusis  auctore  Hippolyto  Gua- 

rinonio. 

Ausg.:  germauice  iuipressa  a.  1646  et 
latine  redd.  interpr.  Ant.  Roschmauno  in 
AA.  SS.  Boll.  14.  Sept.  IV.  p.  717-725.  — 
Fragmenta  vitae  fusioris  eodem  auctori' 
ibid.  p.  725-728.  —  Diploma  Henrici 
dynastae  Rottenburgici  a.  1335  conscriptum 
ilnd.  p.  728-730.  —  Gloria  postbuma 
ibid.  p.  730-768  (ni.  vielen  Abbildunyen.)  — 
Dieae  Ausg.  Perier's  erschien  saviml  dem 
Commentar.  auch  einzeln  Antverpiae  1753. 
4*.  C/.  Perieri  comment.  praevius  ibid.  p. 
709-717  (?«.  Abbildung.) 

De  s.  Nothelmo  archiep.  Oantuariensi  in 
Auglia  (t  738)  V.  de  Buckii  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VIU.  p. 
117-124. 

Vita  b.  Notkeri  Balbuli  monachi 
Sangallensis  iu  Helvetia  (f  912) 
auctore  Ekkehardo  Minimo  de- 
cano  Sangallensi  (cca.  1220.) 

Ausg.:    '  ed.- Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 

934  (»ed.  nov.  III.  p.  552.)  —  »  ap.  Gold- 

ast,   scr.   rer.  Alemann.   I.    p.   226-247.  — 

^u-iederholt   in  AA.   SS.  BoU.    6.   April.    I. 

p.  579-596.  —   Processus  canonizationis 

b.  N-i,  ex  Canisii  editione  ibid.  p.  596-604. 

Erl.Sc/tr.:  Kiihr,  Oesch.  der  romisch.  Literatur 

im  karol.  Zeitalter  p.  531. 

Mabillon,    b.  Notkeri   nionachi    g.  Galli   elo 

gium  historicuin,  ubi  de  Katperto  et  TuIiIom. 

monachis    ac    de   Notgerio   episc.  Leodieiifi 

etc.  in  AA.   S.S.  o.  s.  Ben.    saec.  V.  p.  11-22. 

Papebroch,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  I.  c.  p.  576  .578. 

Vgl.  Marlyrologium  Notkcri. 
Monaehus  Sangallensis. 
Vita  Karoli  Magni. 

De  s.  Novato  presbyt.  Romae  (f  151) 
Papebrochii  sylloge  hist.  in  AA.  SS,  BoU. 
20.  Jun.  IV.  1).  4. 

De  s.  Numeriano  episc.  et  conf.  apud 
Treviros  (f  657)  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Jul. 
II.  p.  231. 

De  s.  Numidico  ct  pluribus  aliis  mart. 
Africanis  saec.  III.  ex  s.  Cypriani  ep.  3f>. 
al.  40.  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Aug.  II.  p.  410. 

De  8.  Nuncio  conf.  in  comitatu  Namur- 
censi  (sec.  VII.)   notitia  in  AA.   SS.   Boll. 


NUNCTUS  —  ODILO 


831 


10.  Oct.  V.  p.  124-126.    Cf.  Auctarium  ad 
AA.  SS.  tomi  V.  Oct.  p.  28. 

Vita  s.  NiJnctiabbatispropeEme- 
ritam  (f  cca.  580)  auctore  Paulo 
diacono  Eraeritensi. 

Ausg. :  '  ap.  Florez,  Espana  sagr.  XIII. 
p.  343  (vita  patrum  Emeritensium  cap.  3.) 
—  » wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  22.  (Jbt. 
IX.  p.  599-601.  Cf.  Bossuei  commeut.  prae- 
vius  ibid.  p.  596-599. 

Acta  s.  Nunilonis  et  Alodiae  virg. 
et  mart.  Oscae  in  Hispania  (f  851) 


auctore  s.  Eulogio  episc.  (me- 
moriale  sanctorum.) 

Ausg.:  '  ap.  Migne,  patrologia  CXV.  p. 
774.  „.  iwiederholt  m  AA.  SS.  BoU.  22. 
Oct.  IX.  p.  642-644.  —  Passio  earundem 
ibid.  p.  644.  —  Translatio  earundem  ex 
Jos.  Pellizer  de  Salas  ibid.  p.  645-647.  Cf. 
Bossuei  commentar.  praevius  ibid.  p.  626 
-642. 

De  s.  Nympha  Laodicensi  et  Eubulo  Ro- 
mano  apostolis  (saec.  I.)  Henschenii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Febr.  III.  p.  719. 
720. 


o. 


De  8.  Obitio  conf.  Brixiae  in  Italia  (f 
cca.  1200)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr.  L  p. 
573.  574. 

De  s.  Octaviano  eremita  propeVolaterras 
in  Tuscia  (ante  saec.  VI.)  Limpeni  com- 
mentar.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Sept.  I.  p.  389- 
405.  —  Relatio  recognitionis  reliquiarum 
s.  O-i  in  cathedrali  Volaterrana  servatarum, 
notitiae  de  cultu  et  miraeula  ibid.  p.  405 
-409. 

De  s.  Octaviano  et  multis  millibus  mart. 
in  Africa  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Mart.  III. 
p.  384. 

De  s.  Octaviano  seu  Octariano  episc. 
Comensi  in  Longobardia  (f  cca.  680)  Buckii 
sylloge  hist.  m  AA.  SS.  BoU.  23.  Oct.  X. 
p.  106-108. 

De  s.  Octavio  martyre  Thessalonicae  in 
Macedonia  in  AA.  SS.  Boll.   1.  Jun.  I.  p.  42. 

Vita  s.  Odae  viduae  (t  722)  Ama- 
nii  in  dioec.  Leodiensi  auctore  an- 
onymo. 

Ausg. :  ex  cod.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Oct. 
X.  p.  139-442.  Cf.  Heckii  de  s.  Oda  et  s. 
Pompeio  presbytero  commeut.  praevius  ibid. 
p.  129-139. 

Vita  s.  Odae virg.  ord.  Praemonstr. 
in  Hannonia  auctore  Philippo 
Harvengio  de  Eleemosyna  ab- 
bate  Bonae  Spei  (f  post  1180.) 

Au^g. :  '  in  Philippi  oper.  edita  a  Nicol. 
Chamart.  Duaci  1621.  fol.  p.  779-787,  — 
•  in  AA.  SS.  Boll.  20.  April.  H.  p.  773-780. 

Vita  s.  Odalphi  presbyteri  (f  cca. 
.860)  auctore  ut  creditur  Cappido 
Stavriensi  Frisio  sacerdote.  Cca. 
920. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit  Sanct.  12.  Jun. 
—  *in  AA.  S8.  BoU.    12.  Jun. 


Vita  b.  Oddlni  Barotti  (f  1400) 
Fossanensis  in  Pedemontio  eccles. 
praepositi.   Ex   Italico    Johannis 

Nigri. 

Ausg. :  latine  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jul.  V. 
p.  182-184.  Cf.  SoUerii  comment.  praevius 
ibid.  p.  180-182. 

Vita  s.  Odgeri  diaconi  Ruraemun- 
dae  in  Belgio  (saec.  VIII)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  Ultraiect.  in  AA.  SS.  BoU. 
10.  Sept.  III.  p.  613.  614  c.  appendice  de 
ecclesia  de  Berg  ibid.  p.  615.  Cf.  Bollandi 
comment.  praevius  ibid.  p.  612. 

Vita  s.  Odiliae,  vid.  Vita  s.  Ottiliae. 

Vita  s.  Odilonis  abbatis  V  Cluni- 
acensis  (994  — 1049)  auctore  Jot- 
saldo  Sylviniacensi  monacho  eius 
discipulo.  Libri  3. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  No.  5296  c. 
sec.  XIII;  —  St.  Martin  sec.  XI.  No.  109; 
—  No.  2627.  mbr.  4«.  Colb.  1297.  fol.  18. 

Ausg. :  '  compendium  ohne  Namen  des 
Verf.  ap.  Duchesne  (et  M.  Marrier),  bibliotfa. 
Cluniacens.  Paris.  1614.  fol.  append.  p. 
1814.  —  »  m  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p. 
65-71.  Beide  Ausg.  sind  unvollstdndig.  — 
*  vollstandig  nach  3  Mpt.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  679-710  (597  ed. 
Venet.)  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
X.  p.  374.  —  Vita  alia  auctore  Petro 
Damiani  cardinali  [,Psrtenuis  longeque 
impar  meritis  tanti  viri.^  Baronius.  Nur 
ein  Auszug  aus  d.  vorhergehenden  Vita. 
{Handschr.:  Oxford,  Un.-Bibl.  Bodley. 
mbr.  sec.  XI.  fol.  No.  2690.  —  P  ar  i  s,  k.Bibl. 
sec.  XII.  No.  5290;  —  sec.  XIH.  No.  5351. 
27.  —  Cambridge,  Corp.  CoUege  No. 
328.  —  Oxford,  Univ.-Bibl.  Bodley.  No. 
2690;  suppl.  No.  699.  sec.  XIH.)]  »ap.  Du- 


832 


ODINO  —  OLBIANUa 


cbesne,  biblioth.  Climiac.  p.  315-346.  — 
» m  AA.  SS.  Boll.  1.  Jaur.  I.  p.  71-77.  — 
Elevallo  s.  Odil.  ibid.  p.  77.  —  Planctus  de 
transitu  domini  Odilonis  (f  1048)  auctore 
Got.schalco  sive  Jotsaldo  monacho 
{unbedeutend)  ap.  Duchesne,  biblioth.  Clu- 
uiacensis  p.  330. 

Jirl.-iichr. :  Harth,  aciversar.  IV.  p.  18. 

Oontzcn,  M.  Th.,    d.  Oeschichtsclireilier  der 

•siich.«isolien  Kaiserzeit  p.  171-174. 
Kaliriciiis,    bibl.  meil.  ed.  inf.  latinitatis  ed. 

Man.^i  IV.  p.  179.  m). 
Mabillon,  ».   Odilouis   abb.  Clun.  V  elogiuni 
histor.  in  A.4.  .ss.  o.  s.  Uen.  saec.  VI.  1.  p. 
G31-678. 

De  b.  Odlnone  sive  Ottenone  abbate 
Rothensi  ord.  praem.  in  Suevia  (f  1182) 
m  AA,  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.   p.  1086.  1087. 

Vita  s.  Odonis  abbatis  Cluniacen- 

sis  (f  942)  auctore  Johanue  ISa- 
lernensi  vel  Cluniacensi.  Libri  3: 
,Dominis  et  in  Christo,'  ,Odo  igitur 
vir.' 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  St.  Mart.  sec. 
XI.  XU.  No.  83.  —  5365.  f.  125. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  150-186.  —  *  ap.  Duchesne, 
bibl.  Cluniacens.  p.  13-56.  —  •  abgekiirzt 
ed.  Surius,  vit.  Sanct.  18.  Novb.  p.  414.  — 
Vlta  alla  auctore  Nagoldo  siveNalgodo 
monacho  Cluniacensi  (cca.  1090)  apT  Ma- 
billon  1.  c.  saec.  V.  p.  186-199. 

Erl.-Schr.:  Bahr,    Gesch.  der  roui.  Literatur  im 
liarol.  Zeitalter  p.  538-543. 
Duchesne,  bibl.  Ci.sterciensis  p.  1633. 
Histoire   litt(5raire  de    la  France  VI.  p.  229. 
Mabillon,    s.  Odonis   elogium    historicum   in 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  1.  c.  p.  lai-l.W. 
Vgl.  Vita  s.  Maioli. 

Vita  b.  Odonis  abbatis  Tornacen- 
sis  S.  Martini,  dein  episc.  Camera- 
censis  (f  1113)  auctore  Amando 
de  Castello,  tunc  priore  Aquis- 
cinctino,  dein  abbate  Marchionensi. 

Ausg. :  ex  mss.  et  editione  Rayssii  in  AJl. 
SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p,  911-913.  —  Alla 
Tlta  ex  variis  collecta  ibid.  p.  913-917.  — 
Alla  Tlla  auctore  Herimanno  Laudu- 
nensi,  vid.  Herim.  Laudun.,  hist.  restaurat. 
—  Epistola  Amandi  de  Castello  de 
obitu  Odonis  Camer.  epi.sc.  ap.  Arn.  Baisse, 
Belgia  christiana.   Duaci  1634.  4». 

Vita  s.  Odonis  archiepiscopi  Can- 

tuariensis  (f  961)auctore  (ut  videtur) 
Osberno  (f  cca.  1100.) 

Andere  schrelben  sie  dem  Eadraer  wol  rich- 
tiger  zu. 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu. 
saec.  V.  p.  288-296.  —  *ap.  Wharton,  Anglia 
sacra  II.  p.  78-87.  —  »ed.  Pinius  m  AA. 
SS,  Boll.  4,  Jul.  11.  p.  67-73. 

ErL-Schr.:    Pinius,    comment.  praevius  i6t<i.  p 
63-67. 
Wright,  Odo  tn  hit  Biographia  Britannica  li- 
ter.  I.  p.  428-438. 


Vita  s.  Odonis  Carthusiani  Tali- 

acotii  in  Italia  (f  circa  1230)  au- 
ctore  anonymo.        •     • 

Ausy. :  '  ed.  Bzovius ,  annal  eccles.  ad 
a.  1230.  —  »  wiederholi  in  AA.  SS.  BoU, 
14.  Jaur.  I.  p.  978.  979. 

Vita  b,  Odonis  episcopi  Cameracensis  = 
Vita  b.  Odonis  abb.  Tornacensis. 

Vita  s,  Odonis  episcopi  Urgellae 
in  Hispania  Tarraconensi  (f  1122), 

Ausg.:  exTam.  Salazari  martyrol.Hispan. 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  II.  p.  522.  523. 
—  Miracula  ibid.  p.  523. 

Vita  s,  Odorici  sive  Orderici  de 
Portu  Naonis  ord,  minor,  Utini  in 
Foro  JuUi  (t  1331,) 

Ansg.:  ex  Waddingi  annal.  minor,  lib. 
III.  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Janr.  I.  p.  984- 
986,  —  Eius  peregrinatio  ab  ipso  de- 
scripta  ibid.  p.  986-992. 

Erl.-Schr.:  Venni,  (}.,  elogio  stor.  alle  Resta  del 
b.  Odorico,  minore,  cou  la  storia  da  lui  det- 
tala   de   suoi  viaggii  asiatici.  Venczia  1761. 

4to. 

De  s.  Odrano  mart.,  auriga  s,  Patricii 
in  Hibernia  (saec.  V.)  m  AA.  SS.  BoII,  19. 
Febr.  III.  p.  131.  132. 

Dd  s.  Oduino  presb.  mart.  Hugardiae 
in  Brabantia  notitia  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Jun.  V.  p.  149. 

Vita  s,  Odulphi  presbyteri  Ultra- 

iectini  ("j-  cca,  865), 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  Jun.  (ed. 
Colon.  1617.  p.  181.)  —  »ex  variis  mss,  et 
editis  m  AA,  SS.  Boll.  12.  Jun.  II,  p.  592 
-595. 

De  s.  Oelbertomart.  inBrabantiaBossuei 
svlloge  in  AA.  SS.  Boll,  22.  Oct.  IX.  p, 
692. 

De  s.  OfTa  abbatissa  Beneventi  in  Italia 
(t  1070)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.   p.  243-244. 

Acta  s.  Olavl  regis  et  mart.  Ni- 
drosiae  in  Norwegia  (f  1030)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  passion.  Bodecensi  »n  AA.  SS. 
Boll.  29.  Jul.  Vn.  p.  113-117.  —  Appen- 
dix  miraculorum  ex  var.  monumentis 
ibid.  p.  117-120.  Cf.  Boschii  comment  prae- 
vias  ibid.  p.  87-113. 

Vita  Olai  Tryggvae  filii,  vid.  Saga  Olafs. 

Vita  V.  Olberti  abbatis   Gembla- 

censis  (f  1048.  14.  Jul.)   Ex  Sigi- 

bertiGemblac.gest.  abbat.  Gemblac. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VL  1.  p.  599-607. 

De  s.  Olbiano  episc.  Aneorum  et  disci- 
pulis  mart.  in  Asia  sub  Maximiauo  in  AA. 


OLBIANUS  —  ORESTES 


833 


SS.BoU.  4.  Mai.  I.  p.  458.  —  ''A»}.t]aig  tov 
Ol^tavov  ibid.   p.  753. 

De  s.  Olbiano  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
BoU.  25.  Mai.  VI.  p.  101. 

De  s.  Olcano  vel  Bolcano  episc.  in  Hi- 
bernia  (f  cca.  500)  in  AA.  SS.  BoU.  20. 
Febr.  m.  p.  179.  180. 

Vita  b.  Oldegarii  archiep.  Tarra- 
conensis  et  episc.  Barcinonensis  in 
Hispania  {-f  1137).  Ex  publicis  ci- 
vitatis  et  ecclesiae  Barcin.  monu- 
mentis. 

Ausg.:  Hn  kk.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I.  p. 
482-498.  —  '  ap.  Florez ,  Espana  sagrada 
XXIX.  p.  472. 

Erl.-Schr.:  Garcia  de  Caralps,  A.  J.,  historia 
de  s.  Oldegaer,  ar?obispo  de  Tarragona  y 
obispo  de  Barcelona.  Barcelona  1617.  4to. 

De  s.  Oliva  virg.  mart.  Brixiae  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mart.  I.  p.  361. 

Vita  s.  Olivae  virginis  Anagniae 
in  Latio  apud  Hernicos. 

Ausg.:  ex  ms.  Cajetani  m  AA.  SS.  BoU. 
3.  Jun.  I.  p.  339. 

Vita  s.  Olivae  virginis  et  marty- 
ris  Panormi  (forte  saec.  IX.) 

Ausg.:  ex  edit.  Octavii  Cajetani  in  AA. 
SS.  Boll.    10.  Jun.  II.  p.  297-299. 

De  s.  Oliveria  et  Liberata  sororibus  virg. 
apud  Calvum  Montem  in  Gallia  (saec.  VI.) 
in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I.  p.  361. 

De  s.  Olla  virg.  apud  Cameracum  in  Bel- 

fica  II  (sec.  XI.  XIL)  Byei  syUoge  m  AA. 
S.  BoU.  9.  Oct.  IV.  p.  1045. 

De  s.  Ollio  et  Stephano  diac.  mart.  Con- 
stantinop.,  ex  Florentinio  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Aug.  VL  p.  20. 

De  s.  Olympiade  etMaximo  ord.  Cordulae 
in  Perside  (f  251)  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Apr. 
IL  p.  375.  376. 

Vita  s.  Olympiadis  auctore  Ant.  Maria 
Gratiano  episc.  Amerino  ap.  Surium,  vit. 
SS.  1.  Decb.  (ed.  Colon.  1617.  p.  32.) 

De  s.  Onesima  virg.  in  AA.  SS.  BoU.  27. 
Febr.  UL  p.  681. 

Vita  s,  Onesimi  episcopi  Suessio- 
nensis  in  Gallia  (f  cca.  360.)  • 

Ausg.:  ex  cod.  Longipontano  in  AA.  SS. 
BoU.  13.  Mai.  m.  p.  204-206;  c/.  VU.  p. 
764. 

De  s.  Onesimo  apostolo  episc.  Epbesino, 
mart.  (f  109)  Henschenii  commeutar.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Febr.  IL  p. 
855-859. 

De  s.  Onesimo  et  sociis  mart.  PuteoHs 
in  Campania  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Jul.  VII. 
p.  175.   176. 

De  s.  Onesimo  thaumaturgo  in  AA.  SS. 
BoU.  14.  Jul.  in.  p.  648. 


De  s.  Onesiphoro  apostolorum  discipulo 
et  Porphyrio  eius  servo ,  mart.  (saec.  I.) 
Parii  in  HeUesponto  StUtingii  syUoge  in 
AA.  SS.  BoU.   6.  Septb.  H.  p.  662-666. 

De  s.  Onion,  Tiburtino,  Valeriano  etc. 
mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Aug. 
IL  p.  412. 

De  s.  Onneno  conf.  ord.  s.  Bened.  ut 
creditur  in  dioec.  Macloviensi  Britanniae 
Armor.  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Septb.  IH.  p. 
453. 

Vita  s.  Onuphrii  anachoretae  in 
Aegypto  (saec.  IV.  aut  V.) 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  12. 
n.  p.  527-533.  Cf.  Janningi  commentar. 
historico-criticus  ibid.  p.  519-527. 

De  s  Opilio  diac.  Placentiae  in  Italia 
(sec.  V.)  Fonsoni  syUoge  in  kA..  SS.  BoU. 
12.  Oct.  VL  p.  64.  65. 

Vita  s.  Oportunae  abbatissae  Sa- 
giensis,  quae  soror  s.  Grodegrandi 
episcopi,  (t  770)  auctore  Aldelmo 
sive  Adelmo  Sagiensi  (Seez  in 
Normannia  Galliae)  episcopo  (cca. 
880.) 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  22.  April. 
—  *in  AA.  SS.  BoU.  22.  AprU.  HL  p.  62 
-67.  —  >ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  2.  p.  222-231.  —  Liber  mira- 
culorum  auctore  eodem  Adelmo  '  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  67-71.  —  '  ap.  MabiUon, 
1.  c.  p.  231-238.  —  Alia  miracula  ibid. 
p.  238.  —  De  reliquiis  ibid.  p.  239. 

Erl.-Schr.:  Gosset,  Nicol.,  vie  et  miracles  de 
St.  Opportune  abbesse  .  . .  tirde  du  cartulaire 
et  archives  . .  .  Paris  1654.  8vo. 

De  s.  Optatiano  episc.  Brixiensi  (saec. 
V.)  m  AA.  SS.  BoU.  14.  JuL  m.  p.  654. 

De  s.  Optato,  Arcilao,  Symphronio  etc. 
mart.  in  kk.  SS.  BoU.  14.  April.  K.  p.  212. 

De  s.  Optato  episc.  Milevi  in  Numidia 
(t  cca.  370)  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jun.  I.  p. 
396. 

De  s.  Optato  episc,  Sanctino  et  Memorio 
presb.  Autissiodori  in  Burgundia  (f  530) 
Stiltingii  syUoge  in  kk.  SS.  BoU.  31.  Aug. 
VI.  p.  680-682. 

De  s.  Oraeozela  mart.  Constantinopoli 
Pinii  syUoge  m  AA.  SS.  BoU.  26.  Jul.  VI. 
p.  305-307. 

De  b.  Oranna  virg.  et  socia  anonyma  in 
Esch  prope  oppidum  Beres  in  Lotharingia 
(saec.  XIV.)  Stiltingii  sylloge  m  AA.  SS. 
BoU.  15.  Septb.  V.  p.  115-117. 

De  s.  Orentio,  Pharnacio,  Erote  etc.  fra- 
tribus  mart.  sub  Galerio  Maximiano  in  Ar- 
menia  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jun.  IV.  p.  809 
-811. 

De  s.  Oreste,  Diomede  et  Rhodone  mart. 
53 


834 


ORICULUS  —  OSWINUS 


apud  Qraecos  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jun.  II. 
p.  171. 

Martyrium  s.  Orlculi  et  sororura  eius  Ori- 
culae  et  Basilicae  ex  Flodoardi  histor. 
eccles.  Remens.  ap.  Surium,  vit.  SS.  18. 
Novb.  (ed.  Colon.  1617.   p.  422.) 

Vita  s.  Orientii  episcopi  Auscio- 
rum  in  Novempopulania. 

Augg.:  ^  ap.  Labbe,  bibl.  nova  msa.  U. 
p.  596-598.  —  *m  AA,  SS.  Boll.  1.  Mai. 
I.  p.  61-62.  —  Vita  alia  ex  ms.  Tolosano 
Ubid.  p.  62-64.  cy.  Mai.  VII.  p.  530.  — 
*  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  I.  p.  643. 

Vita  b.  Oringae  sive  Christianae 
virg.  in  Etruria  (f  1310.) 

Ausg.:  ex  italico  Silvani  Razzi  latine 
versa  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p.  650 
-654.  —  Ylfa  alia  auctore  Cornelio  Curtio 
ord.  Augustini  historiographo  ibid.  p.  654 
-662. 

Erl.-Schr.:  Lami,  O.,  vita  della  b.  Oringa  Cri- 
stiana  fondatrice  del  convento  di  8.  Maria- 
Novella  in  Toscana.  Firenze  1769.  8vo. 

De  s.  Orione,  Aemilio  et  Agnato  niart. 
Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  III. 
p.  289. 

De  s.  Orione,  Memnone,  Hermete  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Janr.  II.  p.  414. 

De  b.  Orlando  converso  Vallumbrosae 
in  Hetruria  (f  1242)  Papebrochii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Mai.  V.  p.  *253. 

De  s.  Orsisio  abbate,  s.  Pachomii  apud 
Tabennenses  successore  in  Thebaica  Ae- 
gyptii  solitudine  (f  cca.  380)  Papebrochii 
sjlloge  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Jun.  II.  p. 
1054-1057. 

De  s.  Ortario  abbate  Landellis  in  Nor- 
maunia  (ante  saec.  VI.)  Papebrochii  com- 
ment.  hist.  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Mai.  V. 
p.  36-38. 

Vita  b.  Osannae  Andrasiae,  virg. 
tertii  ord.  s.  Domin.  Mantuae  (f 
1505)  per  fr.  Franc.  Silvestrum 
Ferrariens.  ord.  praed.,  familiarem 
beatae.  Libri  6. 

Ausg.:  ex  edit.  Mediolanensi  a«  1506  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  IH.  p.  673-724.  — 
Vita  alia  ex  italico  Hieron.  Montolive- 
tani.  Tractatus  3,  ibid.  p.  724-800.  Cf.  Pa- 
pebrochii  commentar.  praevius  ibid.  p.  667 
-673  {mit  Abbildungen.) 

De  s.  Osea  et  Aggaeo  prophetis  in  AA. 
88.  Boll.  4.  Jul.  II.  p.  5. 

Vita  s.  Osithae  virg.  mart.  (cca. 
680)  in  sui  nominis  oppidulo  comi- 
tatus  Essexiae  in  Anglia,  auctore 
anonymo. 

Nach  einigen  biess  der  VerfasEer  Albericus 
VeeruB,  dcr  um  1250  Cborherr  im  Osithakloster 
bei  Colcheuter  war. 


Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  7.  Oct  — 
» wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Oct.  III. 
p.  942-944.  Cf.  Suyskenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  936-941. 

Vita  s.  Osmannae  virg.  quae  co- 
litur  in  abbatia  s.  Dionysii  prope 
Farisios  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  i?i  AA.  SS.  BoU.  9.  Septb. 
III.  p.  422-425.  Cf.  Suyskenii  comment. 
praevius  ibid.   p.  417-422. 

Canonizatio  s.  Osmundi  Sarisburiensis 
episcopi  (&.  1457)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr. 
I.  p.  77.  ~ 

Erl.-Schr.:  Bowle,  J.,  on  the  canonization  of  St. 
Osmund,  with  some  observatlons  concerning 
the  episcopus  puerorum  —  in  ArchaeoloK>a 
IX.  p.  39. 

De  s.  Ostiano  presb.  in  Vivariensi  Gal- 
liae  territorio  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jun. 
V.  p.  578. 

De  s.  Ostrato,  Spiro,  Eraclio  mart.  Sir- 
miensibus  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p. 
578. 

Vita  s.  Oswaldi   episcopi  Wigor- 

niensis  et  archiepiseopi  Eboracensis 
(t  992)  auctore  Eadmero  archi- 
episcopo  Cantuariensi  (f  1124.) 

Ausg. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
191-210.  —  Vlla  alia  auctore  anonymo  {Aus- 
zug  aus  der  vorhergehenden  V.)  ex  Cap- 
gravio,  Surio  et  ms.  Ultraiectino  ^  in  AA. 
SS.  Boll.  29.  Febr.  lU.  p.  752-756.  — 
*  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  728-734.  —  Vlta  alla  auctore 
ut  fertur  Senato  Bravonio  Wigorniae  mo- 
nacho,  ap.  Surium,  vit.  SS.  15.  Octb.  (ed. 
Colon.  1617.  p.  229.)  —  Vlta  alia,  ex  prima 
parte  chronici  ms.  coeuobii  Ramesiensis, 
ap.  Mabillon  1.  c.  p.  735-760.  —  Frag- 
mentum  de  s.  O-o  ex  Orderico  Vitali  lib. 
4.  p.  517  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  734. 

Erl.-Schr.i  Heusclien,   commentar.  praevius  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  749-758. 
St.  Oswaldcs  Leben.    Ein  Gedicbt   aus  d. 
12.  Jahrh.    Hrgg.  von  L.   Ettmiiller.   Ziirich 
1835.  8vo. 
S.  Oswalt,    Otnit  und  Sigfrit  —  ap.   Mone, 
Anzeig.  fiir  Kunde  d.  deutschen  Mittelaiter». 
1835.  IV.  p.  411-421. 
Wright,   Oswald   in  hia  Biographia  Britanu. 

literaria  I.  p.  462-467. 
Zingerle,  J.  v.,  die  Uswald-Legende  u.  ihre 
BeziehuQg  zur  deutschen  Mvthologie.  Stuttg. 
1856.  8vo.  1 

Vita  s.  Oswaldi  regis  ac  martyri» 
a.  672  in  Anglia  auctore  Drogo- 
ne  monacho  coenobii  Winnociber* 
gensis  in  Flandria. 

Ausg. :    in  AA.   SS.  Boll.  5.  Aug.  II.  p.: 
94-103.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  83-93.  —  Vita  ex  Bedae  histor.  eccles 
ap.  Surium,  vit.  SS.  5.  Aug. 

Acta  s.   Oswini    regis   Northum- 


OTGERIUS  -  OTTO 


835 


briae   et    mart.  in   Anglia   a.    651 
auctore  sancto  ac  venerabili  Beda. 

Ausg.:  ex  historiae  Anglic.  ecclesiast. 
Paris.  1681.  lib.  III.  c.  14  wiederholt  in 
AA.  SS.  BoU.  20.  Aug.  IV.  p.  62.  —  Ada 
altera  ex  Joh.  Capgrave  seu  potius  Jo- 
hanne  Tynmuthano  (in  Legenda  An- 
gliae  a  pag.  256)  ibid.  p.  63-66.  Cf.  Dol- 
mansii  comment.  praevius  ibid.  p.  57-62. 

De  s.  Otgerio,    Benedicto    et    Rotgario,  ' 
monachis  piis  in  coenobio  s.  Faronis  apud 
Meldos,   ap.  Mabillon,   AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  1.  p.  656-668. 

Vita  s.  Othonis  solitarii  Ariani 
in  regno  Neapolitano  (f  cca.  1120). 

Ausg-'.  ex  officio  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Mart.  III.  p.  468-470  c.  comment.  praevio 
p.  466-468. 

Vita  s.  Otmari   abbatis  Sangallen- 

sis  (t  759)  auctore  Gozberto  ab- 
bate  SangaUensi  (816 — 837.) 

Ueberarbeitet  von  Walafrid  Strabo  u.  nur 
noch  in  dieser  Form  vorhanden.  Bietet  einige 
schatzbare  Nachrichten  iib.  die  damaligen  Verhalt- 
nisse  von  Alamannien. 

Handschr.:  Stuttgart,  mbr.  fol.  max. 
sec.  XII.  f.  118.  —  Wolfenbiittel,  mbr. 
antiquiss.  17.  5.  Ms.  Aug.  4".  —  Vld.  Pertz, 
mon.  II.  p.  40. 

Ausg. :  ^  ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alam.  1730. 
I.  p.  176-181 ;  notae  in  eand.  ibid.  p.  253. 

—  >ed.  Surius,  vit.  SS.  16.  Novb.  VI.  p. 
392  (ed.  Colon.  1617.  p.  360).  —  »ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2. 
p.  154-162.  —  *  ed.  Ild.  ab  Arx  ap.  Pertz, 
mon.  II.  p.  41-47,  [Vehers.:  deutsch  vonA. 
Potthast.  Berlin  1857.  (Geschichtschr.  der 
deutsch.  Vorzeit.  VIII.  Jahrh.  1.  Bd.)]  — 
JHiracula  s.  0-i  auctore  Ysone  magistro, 
monachi  S.  GalU  (f  871.)  Libri  2.  '  ap. 
Goldast,  scr.  rer.  Alamann.  I.   p.  181-189. 

—  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  1.  c.  p.  162-173. 
-r-  *ap.  Pertz  1.  c.  p.  47-54.  —  Rhjthmi  de 
s.  0-0  abbate  Sangallensi  auctore  Ekke- 
hardo  IV.  ap.  Pertz  1.  c.  p.  54-58. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 

tatis  ed.  Mansi  IV.  p.  192. 
Heber,  Ph.,  die  vorkarolingischen  christlicli. 

Glaubenshelden  am  Rhein.   Frankfurt  a.  M. 

1858.  p.  248-264. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  399. 
Rettberg,    Kirchengeschichte    Deutschlands 

II.  p.  113. 

Vita  s.  Ottiliae  abbatissae  Hoem- 
burgensis  in  Alsatia  (f  cca.  720) 
auctore  anonymo  saec.  XI. 

Kaum  als  zuverlassig  zu  gebrauchen. 
Handschr.:  Erlangen,  Un.-Bibl.  sec. 
Vn.  A  c.  V.  33.  290.  —  St.  Gallen,  Stifts- 
bibl.  No.577.  —  Munchen,  k.  Hofb.  Cod. 
Emmer.  Ratisb.  E.  69.  fol.  64.  —  Paris, 
k.  Bibl.  Suppl.  lat.  sec.  XI.  No.  854.  — 
No.  5308.  Colb.  18.  f.  363.  —  Stuttgart, 
mbr.  fol.  max.  sec.  XII.  f.  126. 


Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IIL  2.  p.  488-496.  —  Auszug  '  ap. 
Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  I.  p.  674.  — 
'ap.  Bouquet  rec.  III.  p.  590.  —  Vita 
alia  auctore  fere  coaevo.  Fragmentum  ap. 
Grandidier,  hist.  de  T^glise  de  Strasbourg 
I.  No.  27. 

Erl.-Schr.:    Albrecht,    Dionys. ,     History     von 

Hohenburg  od.  St.  Odilienberg.  Schlettstadt 

1751. 
Gebwiier,  Hier.,  S.  Otilien  Fiirstl.  Herkom- 

mens,    heil.     leloens    vnd    wandels   historL 

Strasburg  1521. 
Heber,  Ph.,  die  vorkarolingischen  christiich. 

Glaubensheldeu  am  Rhein.     Frankf.  a.  M. 

1858.  p.  176-192. 
Lebensgeschichte  der  h.  Ottilie.  Augsburg 

1834.  8vo. 
Peltre,  Hug.,  la  vie  de  s.  Odile  vierge  pre- 

mifere  abesse  du  monastfere  d'Hohembourg- 

Strasbourg  1719. 
Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 

n.  p.  76. 
Roth,  K.  L.,  der  St.  Odilienberg,  —  ap.  Sto- 

ber,  Alsatia,  Jahrbuch  f.  elsassische  Gesch. 

u.  s.  w.  Miihlhausen  1856.  57.  p.  65-118. 
Silbermann,  J.  A.,  Beschreibung  von  Hohen- 

berg  oder  der  Stadt  Odilienberg  sammt  um- 

liegender  Gegend.   Strasburg  1781.  8vo.     M. 

20  Kup/em. 
Stober,  E.,  die  h.  Odilia.    Eine  historische 

Skizze.  Strassburg  (182S.)  4to.  2  Bldtt. 

Vita  s.  Ottonis  episcopi   Bamber- 

gensis  (1103 — 1139)  auctore  An- 
drea  abbate  monasterii  s.  Micha- 
elis  prope  Bambergam  (1483 — 1502). 
Libri  4. 

Elne  grosse  Compilation  aus  den  Biographien 
Ebbos,  Herbords  etc.  Andreas  hat  3  Ausgaben  ver- 
anstaltet. 

Handschr.:  5;  vgl.  Pertz,  mon.  scr.  XIL 
p.  724  sq. 

Ausg.:  'ap.  Gretser,  divi  Bambergenses. 
Ingolstad.  1611.  p.  143.  —  *m  Gretseri 
oper.  X.  p.  568-669.  —  ^wiederholt  ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  2.  Jul.  a.  1618.  p.  31  {die 
friihere  Ausg.  gibt  IV.  p.  49  nur  einen  kur- 
zen  Auszug  aus  Vita  s.  Ottonis  auct,  ano- 
nymo.)  —  *  Ausziige  nach  Gretsers  Ausg. 
ed.  SoUerius  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  L 
456-465.  —  [NB.  Vollstandiy  verschieden 
hiervon  ist  die  Ausgabe,  tcelche  ed.  Valer. 
Jaschius  ecclesiastes  Colbergensis  unt.  d. 
Tit.:  Andreae  abb.  Bamb.  de  vita  s.  Otto- 
nis  . . .  episc.  .  .  .  libri  IV;  Colbergae  1681. 
4".  p.  1  sq.  —  Gretser's  u.  Jaschius' 
Ausgaben  vereinigte  auf  heillose  Weise  zu  elner 
Ludewig,  scr.  rer.  Bamberg.  I.  p.  394-631 ; 
cf.  p.  739-785.]  —  Vita  alia  auctore  anonymo 
synchrono.  Libri  3.  [Handschr.:  8;  vid. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  728  sq.]  'ed.  Ca- 
nisius,  lect.  antiq.  U.  p.  325  (*  ed.  Basnage 
III,  2.  p.  40-96.)  —  ^wiederholt  ap.  Ja- 
schium  I.  c.  p.  270,  collata  ex  alio  cod. 
cum  historia  abbatis  Audreae.  —  *  diete 
Collation  wiederholte  Ludewig  I.  c.  I.  p. 
634-727.  —  *  Canisius'  Ausg.  wiederholte 
Sollerius  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Jul.  I.  p.  378 
-425.  —  Excerpta  '^unt.  d.  Tit.:  Ottonis 
episc.  Bambergensis  legatio  ex  Pomerania 
53* 


836 


OTTO  -  PACHOMTOS 


in  Daniam  a.  1128  ap.  Langebek,  scr.  rer. 
Danic.  IV.  p.  217-220.  —  »ap.  Pertz,  mon. 
scr.  Xn.  p.  746  'sq.  —  Vita  alia  auctore 
anonvmo  Prieflingensi  s.  Pruveningenni  [vor 
1158  verjasst;  der  Autor  toar  ein  jUngerer 
Zeitgenosse  des  Bischofs.  Ebbos  u.  Herbords 
Schriften  verband  er  mit  einander  und  fiiyte 
einige  Ziige  hinzu.  {Handschr.:  Heiligen- 
kreuz,  Wien,  Zwetl;  vid.  Pertz,  mou. 
scr.  XU.  p.  731)]  'ed.  St.  Endlicher  in 
Vierter  Jahresbericht  der  Gesellsch.  fiir 
Pommersche  Gesch.  u.  Alterthunisk.  in  L. 
Giesebrecht  et  Haken,  Neue  Pommersche 
Provinzialblatter.  Stettin  1829.  IV.  p.  312. 
—  *ed.  Kopke  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  883-903.  —  Vita  alia  auctore  Ebbone, 
libri  3  [nach  persvnlicher  Bekanntschaft  ge- 
schrieben,  1189  bei  der  Kanonisatinn  fiir 
authentisch  erkliirt;  verfasst  zwischen  1147 
-1157  {Handschr.:  6,  vid.  Pertzj  mon.  scr. 
Xn.  p.  730)]  '  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I. 
p.  425-449.  Liber  IV.  Ebboni  superadditus 
ibid.  p.  449-456.  —  *  ed.  Kopke  ap.  Pertz 
1.  c.  XII.  p.  822-883.  —  *  excerpta  unt.  d. 
Tit. :  Ottonis  . . .  legatio  ap.  Langebek,  scr. 
rer.  Dan.  IV.  p.  220-224.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Herbordo  scholastico,  libri  3  (nach 
Berichten  von  Zeitgenossen  zwischen  1147- 
1157  verfasst;  das  hier  Gegebene  ist  hdufig 
Ebbos  Nachrichten  vorzuziehen.  Kopke  hat 
in  seiner  Ausg.  versucht,  Herbords  ver- 
lomes  Werk  aus  den  vorhandenen  Frag- 
menten  mit  Hilfe  dreier  Handschr.  wieder 
herzustellen)  ed.  Kopke  ap.  Pertz  1.  c.  XU. 
p.  746-822.  —  Comuieadatio  pii  Ottonis  . . . 
et  de  gestis  eius  '  ap.  Jaschium  1.  I.  — 
*wiederh.  ap.  Pertz  1.  c.  XU.  p.  910.  911.  — 
Excerpta  de  Ottone  ex  libris  Andreae  ab- 
batis  S.  Michaelis  Babenbergensis.  Vita 
prior  a.  1487  scripta  ap.  Pertz  1.  c.  XII. 
p.  903-905.  —  Vita  posterior  a.  1499  scripta 
ap.  Pertz  I.  I.  p.  905-907.  —  Ex  Audreae 
catalogo  abbatum  S.  Michaelis  Babenberg. 
ibid.  1.  1.  p.  907-909.  —  Miracula  s.  0-s 
et  elevatio  auctore  incerto  ap.  Pertz  1.  c. 
XIL  p.  911-916.  --  Miracula  s.  0-s  au- 
ctore  mouacho  S.  Michaelis  ap.  Pertz  1.  c. 
XU.  p.  917-919. 


Krl.-Schr.:    Bernard,    E.,    Otto   unser    Apo«t«l 
d.  i.  das  Ottobiichleln.  Steltln  1824.  8vo. 
Bugch,  A.  C. ,   memuria  OtboniH   episc.  Bam- 

berg.    Pomcrauorum   apostoli.     Jenae    1H24. 

8vo.  22  8gr.  <j  Pf. 
(iie.sebrecht,  Notiz  (ib.  d.  handKcbrifll.  Vita 

Otionis,    welche    der  Bibl.    des   Starijardcr 
{lynmas.  gehiirt.  —  in  BaltiBche  Studicu  VIII. 

2.  p.  209. 
Kanneirie.iser,  Pl.  F.,  Bekebrun^ge«chichte 

der  Ponimeni.  (jreifswalde  1824.  8vo.  4  Thlr. 
Klenipin,  die  Biographien  des  Bischofs  Otto 

u.  deren  Verfasser   —   in  Baltische   htudien 

IX.  1.  p.  1  sq.  VortreffUche  l/ntersuchung 
K  6  p  k  e ,  R.,  Einleitung  zu  seiner  Ausg.  ap.  Perfz, 

mon.  .scr.  XII.  p.  721  746.  Gediegene  Abhandl. 
Meiller,  A.,  de  sancto  Ottone  episc.  Bamberg. 
.    1739.  4to. 
Riou,  J.,   Leben   u.  Thaten  des   h.  Otto,  Bl- 

schofs  V.  Bainberg  u.  Apostels  d.  Pommern. 

Bamberg  18,33,  8vo. 
Sanct  Otto,  Bischof  von  Bamberg.  Augsburg 

1824.  8vo. 
(Sell,  J.  Jac.  V.)  Otto  Bischof  von  Bamberg. 

Stettin  1792.  8vo.  7  Sgr.  6  Pf. 
Soilerius,  commentar.   praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  .S49-.S78. 
Teske,  das  erste  Auftreten  Bischof  Otto'8  in 

Pommern.    Eine   Untersuchung    zur   Vorge- 

schichte  Stargards.  Stargard  1842.  4to.  (Pro- 

gramrn.) 
Volkmann,  G.,  de  Ottone    I   episcopo  Bam- 

bergensi.  Pars  I.  Diss.  hist.  Regiomonti  1860. 

8vo.  40  pag. 
Wattenbach,   Deutschlands  Oesrhicht^quel- 

len  p.  307. 
Zagler,   J.  J.,   Otto  1,   Bischof  von  Bamberg 

und  Apostel  der  I'ommern.    Abdr.  a.  d.  Miin- 

chener  Sonniagsblatt.   Miinchen  1852.  ,8vo. 
Zirngibl,  R. ,  Bemerkungen  Ub.  Otto,   Dom- 

herrn    in  Regensburg,   Probsten   in   Nieder- 

miinster,   ehemaligen  Biscbof  zu  Bamberg, 

und  iiber  Sophia,  Tochter  Kaiser  Heinrichs 

III,   Miinchen  a,  a.  8vo. 

Vgl.  Vita  Erminoldi  abb.  Pruv. 

Vita  Ottonis  I   imp.,  vid.  Hrotsuita. 

Vita  s.  Oudalrici,  vid.  Vita  s.  Udalrici. 
Vita  s.  Oudocei  episcopi  Landa- 
vae  in  Anglia  (f  564)  auctore  in- 
certo. 

Ausg.:  ex  Capgravii  legenda  in  AA. 
SS.  Boll.  2.  Jul.  I.  p.  320.  Cf.  Pinii  coni- 
ment.  praevius  ibid.  p.  318-320. 

De  s.  Owino  monacho  Lichfeldiae  in  An- 
glia  (saec.  VU.)  comment.  hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Mart.  I.  p.  312.  313. 


DP. 


De  b.  Pace  ord.  min.  Cassiae  in  Urabria 
(t  cca.  1270)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Juu.  II. 
p.  49. 

De  s.  Pachomio  et  Papyrino  mart.  in 
AA.  SS.  Boll.  13.  Janr.  I.  p.  767. 

Acta  8.  Pachomii  et  Theodori  ab- 
batum  apud  Tabennenses  in   The- 


baide  (f  349  et  368)  auctore  sup- 
paris  aevi  raonacho. 

Ausg.:  ex  mss.  graecis  interprete  Dan. 
Cardono  m  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  III.  p. 
295-334;  graece  ibid.  append.  p.  26*-51*. 
—  Paralipomeua  de  ss.  Pachomio  et 
Theodoro   ex   iisd.   mss.    ihid.    p.   334-846; 


PACHOMIUS  —  PAMPHILUS 


837 


graece  ibid.  append.  p.  51*-71*.  —  Prae- 
cepta  s.  Pachomii  ibid.  p.  346.  —  Epi- 
stoIaAmmonis  ep.  ad  Theophilum  papam 
Alexandriae  de  conversatione  ss.  Pach.  et 
Theod.  ibid.  p.  347-357.  —  Epistola 
Theophili  papae  Alexandrini  adAmmonium 
episcop.  ibid.  p.  357.  —  Appendix  de 
Pachomio  juniore  abbate  monasterii  s.  An- 
tonii  in  Aegypto  ibid.  p.  357-359.  —  Vita 
Pachomii  junioris  apocrypha  ibid.  p. 
359-363.  Cf.  p.  683,  Papebrochii  commen- 
tarius  praevius  ibid.  p.  287-295  et  VII.  p. 
772. 

De  s.  Pachomio,  Hilarione,  Mamante  etc. 
apud  Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai.  II. 
p.  104. 

De  s.  Paciano  episc.  Barcinonensi  in  Hi- 
spania  (f  cca.  390)  in  AA.  SS.  BoU.  9. 
Mart.  H.  p.  4. 

De  b.  Pacifico  Ceredanensi  ord.  min.  obs. 
iu  Novariensi  dioec.  (f  1482)  Papebrochii 
svlloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.  p. 
802.  803. 

De  s.  Paciflco  conf.  ord.  min.  Lensii  in 
Artesia  (f  cca.  1230)  in  AA.  SS.  Boll.  10. 
Jul.  m.  p.  170-174. 

De  s.  Paciflco  ord.  min.  Geredani  apud 
Insubres  (f  1482)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun. 

1.  p.  414. 

De  s.  Pacrato  seu  Pancrato  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  III.  p.  26. 

Vita  s.  Paduini  abbatis  apud  Ce- 
nomanos  (f  cca.  580). 

Ausy.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  L  p.  271-274. 

Vita  s.  Palaemonis  anachoretae 
(saec.  IV.) 

Arisg.:  ex  historia  vitae  s.  Pachomii  in 
AA.  SS.  Boll.  11.  Janr.  L  p.  675-677. 

De  s.  Palatiate  et  Laurentia  virg.  mart. 
Anconae  in  Italia  sub  Diocletiano  Buei 
sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Oct.  IV.  p. 
47-49. 

De  s.  Palatino,  Firmiano  et  Rastico  mart. 
Nicomediae  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Mart.  H. 
p.  33. 

Vita  s.  Paldonis  abbatis  S.  Vin- 
centii  ad  Vulturnura  in  Italia  (f 
720)  auctore  Ambrosio  Autper- 
to  (t  778)  abbate  ibidem. 

Handschr.:   Kom,  bibl.  Barber. 

Ausg. :    '  ap.   Muratori ,   scr.   rer.  Ital.  I. 

2.  p.  339.  —  *  mederholt  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  sec.  HI.  1.  p.  424-433.  — 
•ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VI.  p.  458  (*ed. 
nov.  p.  369).  —  »  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Octb.  V.  p.  655-661. 

BrL-Schr.:    Bethmann   in  Pertz'  Archiv  X.    p. 

384. 


Fonsonus,    comment.   praevius  in  AA.    SS. 

Boll.  1.  c.  p.  652-655. 
Histoire  litt^raire  de   la  France  IV.  p.  150. 

De  s.  Palladia  et  Porcaria  virg.  Autissio- 
dori  in  Gallia  (saec.  V.)  Buei  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.   p.  269-272. 

Vita  s.  Palladii,  vgl.  auch  Vita  s.  Peladii. 

Vita  s.  Palladii  anachoretae  in 
Syria  (saec.  IV.) 

Ausq. :  ex  Theodoreto  cap.  7  in  AA.  SS. 
Boll.  28.  Janr.  il.  p.  841.  842. 

De  s.  Palladio,  Cotyla,  Adrama  etc.  mart. 
apud  Habessinos  cultis  in  AA.  SS.  BoII. 
23.  Jun.  IV.  p.  474. 

De  s.  Palladio  episc.  Autissiodorensi  in 
Gallia  (f  cca.  661)  in  AA.  SS.  BoU.  10. 
April.  I.  p.  864.  865. 

De  s.  Pailadio  episc,  Scotorum  apostolo 
Forduni  in  Scotia  (f  431)  SoUerii  sjlloge 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  II.  p.  286- 
290. 

De  s.  Palladio  episc.  Mediolani  Santo- 
num  in  Aquitania  II.  (f  cca.  600)  Ghes- 
quierii  comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  7. 
Oct.  m.  p.  924-935. 

De  s.  Palladio  I  et  Palladio  H  episc.  Bi- 
turicensibus  in  Aquitania  I.  (saec.  IV.)  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Mai.  II.   p.  568.  569. 

De  s.  Palladio  mart.  Romano  Antverpiae 
in  AA.  SS.  BoII.  13.  Febr.  H.  p.  657. 

De  s.  Palmatio,  Maxentio,  Constantino 
etc.  mart.  sub  Diocletiano  Treviris  in  Gal- 
lia  Belgica  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  BolL 
5.  Oct.  m.  p.  18-20. 

Vita  s.  Pambonis  abbatis  (saec. 
IV.)  in  Nitria. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Jnl.  L  p.  36- 

38.  —    Alia    de   s.  Pambone  ibid.  p.  38- 

39.  Cf.  Sollerii  comment.  praevius  iMd.  p. 
33-36. 

De  s.  Pammachio  senatore  Romano,  for- 
tassis  presb.  (f  409)  Pinii  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  30.  Aug.  VL  p.  555-563. 

Vita  s.  Pamphili  episcopi  Sulmo- 
nensis  et  Corfiniensis  in  Aprutio 
(saec.  VII.) 

Ausg.:  ex  lectionibus  officii  proprii  in 
AA.  SS.  BoU.  28.  April.  IH.  p.  584.  585. 
— '  Alia  vita  ex  ms.  Bodecensi  ibid.  p. 
585-587. 

Acta  s.  Pamphili  presbyteri,  Va- 
lentis  diac.  et  Pauli  mart.  a.  308 
Caesareae  in  Palaestina. 

Ausg.:  '  lat.  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Jun. 
—  *  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Jun. 
L  p.  64-71. 

De  s.  Pamphilo  episc.  in  regfno  Neapolit. 
(saec.  IV.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septb. 
m.  p.  66.  67. 


838 


PAMPHILUS  —  PARDITLPHUS 


De  s.  Pamphilo  et  Capitone  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Aug.  II.  p. 
731. 

De  8.  Pamphilo  mart  Romae  Sujskenii 
sylloge  m  AA.  SS.  Boll.  21.  Septb.  "VI.  p. 
236. 

De  b.  Panacaea  virg.  Agamii  in  dioec. 
Italiae  Novariensi  (f  1383)  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Mai.  I.  p.  164.  165;  cf.  ibid.  VII.  p.  540. 

Vita  s.  Panacii  episcopi  Cenoma- 
nensis  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Joh.  a  Bosco,  bibliotb.  Flo- 
riacens.  Lugduni  1605.   8».   II.  p.  249-259. 

De  s.  Panchario  mart.  Nicomediae  in  Bi- 
thynia  cca.  302  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart. 
in.  p.  29. 

Acta  s.  Pancratii  martyris  et  Di- 
onysii  eius  patrui  (f  293  aut  304.) 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  12.  Mai. 
(ed.  Colon.  1617.  p.  151.)  —  *m  AA.  SS. 
Boll.  12.  Mai.  UI.  p.  21-22.  Cf.  p.  680  et 
Henschenii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
17-20. 

De  s.  Pancratio  episc.  mart.  Tauromenii 
in  Sicilia  (saec.  I.)  In  AA.  SS.  Boll.  3. 
Apr.  I.  p.  237-239.  —  Serino  encomiasticus 
auctore  Gregorio  monacho  Paguriensi, 
interprete  August.  Florito  ibid.  p.  239-242. 
—  Odae  auctore  s.  Josepho  hymno- 
grapho,  ex  menaeis  Siculis  mss.  ibid.  p. 
242.  243.  —  MiraculaLantuscae  in  comi- 
tatu  Niciensi  patrata  ibid.  Mai.  VII.  p.  707 
-709. 

De  s.  Pansophio  mart.  Alexandriae  sub 
Decio  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Janr.  I.  p.  996. 

De  s.  Pantaeno  conf.  Alexandriae  in  Ae- 

fypto   a.  216  Sollerii    commentar.   in  AA. 
S.  BoU.  7.  Jul.  IL   p.  457-461. 
De  s.  Pantagatho    episc.    Viennensi     in 
Gallia  in   AA.    SS.  Boll.   17.  April.   II.   p. 
486. 

Vita  s.  Pantaleonis  martyris  Ni- 
comediae  in  Bithynia  in  persecu- 
tione  Diocletiani. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  27.  Jul.  — 
*  iuxta  interpretationem  Lipomani  ad  textum 
Simeonis  Metaphrastae  m  AA.  SS.  Boll. 
27.  Jul.  VL  p.  412-420.  —  Appendix  de 
conversione  et  raartyrio  militum  qui  s.  P-m 
supplicio  affecerunt  Ibid.  p.  420.  421.  — 
Miracula  auctore  anonymo  monacho  S. 
Pantaleonis  ex  ms.  ibid.  p.  421-426.  Cf. 
Boschii  comment.  praevius  ibid.  p.  397-412. 

De  s.  Pantalo  Rauracorum  episc.  Colo- 
niae  Agrippinae  (f  451)  Berthodi  sylloge 
crit.-hi8torica  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Oct.  VI. 
p.  66-82. 

De  s.  Papa  mart.  Larandae  in  Lycaonia 
sub  Maximiano  imp.  in  AA.  SS.  Boll.  16. 
Mart.  U.  p.  424.  425. 


De  s.  Papa  mart.  ex  ms.  conventus  an- 
nuntiationis  ord.  praed.  m  AA.  SS.  Boli. 
16.  Mart.  II.  p.  740.  741. 

Acta  s.  Paphnutii  et  sociorum  mar- 
tyrura  sub  Diocletiano  in  Thebaide 
fabulosa. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  24.  Septb.  VI. 
p.  683-688  latine  reddita  ex  edit.  Surii.  Cf. 
Stiltingii  comment.  praevius  Hid.  p.  681. 
682. 

De  8.  Paphnutio  episc.  in  Aegypto  (saec. 
IV.)  Stiltingii  corament.  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Septb.  III.  p.  778-787. 

De  s.  Paphnutio  episc.  mart.  apud  Grae- 
cos  m  AA.  SS.  Boll.  19.  April.  H.  p.  623. 

De  s.  Paphnutio  Hierosolymita  apud  Grae- 
cos  m  AA.  SS.  BoU.   20.  April.  H.   p.  757. 

De  s.  Papia,AIexandro,Diodoroe<c.  raart. 
Nicopolitauis  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Mart.  I. 
p.  423. 

De  s.  Papia,  Diodoro,  Conone  etc.  mart. 
Attaliae  in  Pamphylia  (f  251)  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Febr.  III.  p.  627. 

De  s.  Papia  episc.  Hierapolitano  in  Phry- 
gia  (saec.  II.)  Henschenii  comment.  histori- 
cus  m  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  HI.  p.  285 
-287. 

De  s.  Papia  et  Donato  mart.  Africanis 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul.  IH.  p.  649. 

De  s.  Papia  et  Mauro  mart.  Romanis  sub 
Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Janr.  II. 
p.  948-950. 

De  s.  Papoleno  episc.  et  abbate  Stabu- 
lensi  et  Malmundar.  in  Belgio  (f  cca.  700) 
.sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Jun.  V.  p.  195. 

De  s.  Pappio  seu  Pappiano  mart.  apud 
Mylas  iu  Sicilia  in  AA.  SS.  BoII.  28.  Jun. 
V.  p.  360. 

De  s.  Papyiino  mart.  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  HL   p.  573. 

De  s.  Paracoda  Viennensi  episc.  (f  cca. 
239)  in  AA.  SS.  BoU.    1.  Janr.  I.  p.  20. 

De  s.  Paragorio,  Parthaeo,  Parthenopaeo 
mart.  Nauli  in  Liguria  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Sept.  m.  p.  44. 

Vita  s.  Pardi  episcopi  Larinensis 
in  Frentanis  sub  archiepiscopatu 
Beneventano  auctore  Radoino  ie- 
vita  sive  diacono  eccles.  Larinens. 

Au3g.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VL  p. 
371.  372.  —  Historia  vitae  et  translatio- 
nis  ibid.  p.  372.  373  c.  Henschenii  com- 
ment.  praevio. 

Vita  8.  Pardulphi  abbatis  Wara- 
cti  in  dioec.  Lemovicensi  in  Gallia 
(t  737)  auctore  anonymo   suppari. 

Auag.:  '  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct  III.  p. 
433-439.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 


PAEIS  —  PASTOR 


839 


Ben.  saec.  UI.  1.  p.  573-581.  —  »ap.  Labbe, 
bibl.  nova  II.  p.  599-604.  —  *  Bruchstiick 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  654.  —  Appendix 
de  translatione  reliquiarum  in  monasterium 
Arcanum ,  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  581.  582. 
CJ.  Buei  comment.  praevius  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  422-433. 

Vita  s.  Paridis  episcopi  Teani  in 
Italia  cca.  346. 

Ausg.:  ex  lectionar.  eccl.  Tean.  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Aug.  II.  p.  74-78. 

Vita  s.  Parisii  ord.  Camaldul.  mo- 
nachi  presbyt.  (f  1267)  Tarvisii  in 
ditione  Veneta. 

Ausg.:  ex  historiis  Camaldul.  Augustini 
Florentini  ^in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jan.  II. 
p.  484-486.  —  *  in  Car.  Sigonii  oper.  Me- 
diolani  1733.  fol.  III.  p.  627-634.  —  Vita 
alia  ex  Jacobo  de  Voragine  excerpta  ^ap. 
Surium,  vit.  SS.  11.  Jun.  —  *m  C.  Sigonii 
oper.  in.  p.  626. 

De  s.  Parmena  apostolo,  uno  de  7  primis 
diaconis  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  II.  p. 
453. 

De  s.  Parmenio,  Heljma  et  Chysotelo 
presb.  etc.  (f  251)  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Apr. 
III.  p.  11.  12. 

De  s.  Parmenio,Heraclio,Helia  e<c.  mart. 
Alexandrinis  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jul.  II. 
p.  466. 

Vita  s.  Parthenii  episcopi  Lam- 
psaci  in  Hellesponto  (saec.  IV.)  au- 
ctore  Crispino. 

Ausg. :  *  ed.  Surius,  vit.  SS.  7.  Febr.  — 
*interprete  Gentiano  Herveto  in  AA.  SS. 
Boll.  7.  Febr.  H.    p.  38-43. 

De  s.  Parthenio,AnimatoetPividiomart. 
in  AA.  SS.  BoU.    7.  Jul.  II.  p.  466. 

De  s.  Partheno  Quintiano,  Victore,  Se- 
cundo  mart.  Armenis  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Apr.  I.  p.  9. 

De  s  Parteno,  Gallicoro,  Esponono  etc. 
mart.  Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mai.  IV. 
p.  26. 

De  s.  Paschale  mart.Romano,  Antverpiae 
in  Belgio  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  HI. 
p.  633.  634. 

Vita  s.  PaschalisBaylonord.  min. 
discalceatorum  s.  Franc.  (f  1592) 
ViUae  regiae  in  regno  Valentino. 

Ausg.:  ex  hispanico  Fr.  Johannis  Xime- 
nez  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mai.  IV.  p.  49-89. 
—  Supplementum  vitae,  virtutum  et  mi- 
raculorum  ex  Italico  Fr.  Christophori  d'Arta 
ibid.  p.  89-95.  —  Posthuma  gloria  ex 
libro  II.  et  III.  Christ.  d'Arta  Hnd.  p.  95 
-132. 

Erl.-Schr.:  d'Arta,  Christof.,  vita,  virtu  e  mira- 
coli  di  San  Paiiquale  Baylon.   Composta  in 


idioma  spagnaolo  dal  d'Arta  .  . .  e  dal  me- 
desimo  fatta  tradnrre  in  Italiano.  Venetia 
1691.  4to. 

Vita  s.  Paschalis  I   pontlficis  Ro- 

mani  (f  824)  auctore  Anastasio 
bibliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  IIL  p. 
393-401.  Cf.  VII.  p.  772,  wo  Paraphra- 
sis  metrica  Flodoardi  Remensis  ap.  Ma- 
billionem  (AA.  SS.  o.  S.  Ben.  saec.  m.  2.) 

Vita  Paschalis  II  papae  (f  1118) 
auctore  Petro  Pisano  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  ed.  Papebroch  ante  AA. 
SS.  BoU.  Mai.  IV.  p.  *202-*208. 

De  s.  Paschario  episc.  et  conf.  apud 
Nannetes  in  Britannia  Armorica  (cca.  saec. 
VIII.)  SoUerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  10. 
Jul.  m.  p.  7072. 

Vita  s.  Paschasiae  virg.  mart.  Di- 
vione  in  Burgundia  sub  Marco  Au- 
relio. 

Ausg.:  ed.  Chifflet  m  AA.  SS.  BoU.  9. 
Janr.  I.  p.  566.  567. 

Vita  s.  Paschasii  Radberti  abb. 
ord.  s.  Ben.  coenobii  s.  Petri  Cor- 
beiensis  (f  865)  auctore  Engel- 
modo  Suessionensi  episcopo. 

Ausg. :  ^  ante  Paschasii  opp.  ed.  J.  Sir- 
mondi.  Paris.  1618.  fol.  —  *  in  Sirmondi 
opp.  IV.  p.  622.  —  »m  Bibl.  Patr.  Lugd. 
XIV.  p.  352.  —  *m  AA.  SS.Boll.  26.  Apr. 
m.  p.  463.  464.  —  VHa  aiia  breTJs  auctore 
monacho  Corbeiensi  anonymo  (saec.  XI. 
Xn.) :  ,Ratbertus  Corb.  abb.  qui'  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p. 
567-569.  —  Vlta  aiia  ex  vett.  monumentis 
Corbeiae  Gallicae  ab  Hugone  Menardo  col- 
lecta  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  464. 

Erl.-Schr. :  B  a  h  r,  Gesch.  der  romischen  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  462-471;   cf.  233. 
Paschasii  Radberti  abb.  Corb.  in  Gallia  elo- 
gium  historicum  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  122-136. 
Vgl.  Passio  s.  Ruflni  et  Valer. 
Vita  s.  Adalhardi  abb. 
„    ,,  Walae. 

De  s.  Paschasio  abbate  Lesinae  et  Nea- 
poli  m  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr.  II.  p.  491. 

De  s.  Paschasio  diac  Romae  (f  cca. 
520)  Henschenii  comment.  historicus  m  AA. 
SS.  Boll.  31.  Mai.  VII.  p.  438-440. 

De  s.  Paschasio  episc.  Viennensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  313)  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Febr. 
m.  p.  290. 

De  s.  Pasicrate,  Valentione  et  aliis  2  aut 
3  mart.  Dorostori  in  Moesia  in  AA.  SS. 
Boll.  25.Mai.  VI.  p.  23-24;  c/.  VIL  p.  849. 

De  .s.  Passeria,  Macrina,  Vestita  e<c.  mart. 
Romanis  m  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  V.  p.  47. 

De  s.  Pastore  «n  AA.  SS.  BoU.  30.  Mart. 
m.  p.  829. 

De  s.  Pastore  abbate  in  Sceti  in  AA. 
SS.  BoU.  26.  Jul.  VL  p.  307. 


840 


PASTOR  —  PATRICIUS 


De  s.  Pasfore  presb.  Romae  (saec.  II,) 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  299-302. 

De  s.  Pastore,  Victorino,  Saturnino  etc. 
niart.  Nicomediensibus  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
Mart.  ni.  p.  7G9. 

De  s.  Patamone,  Hortasio,  Serapione 
presb.  etc.  luart.  Alexandriuis  in  AA.  SS. 
Boll.   18.  Mai.  IV.  p.  144. 

Vita  s.  Patapii  abbatis  ex  SimeoneMe- 
taphraste  ap.  Snrium,  vit.  SS.  8.  Decbr. 

De  s.  Paterio  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(saec.  VII.)  Bollandi  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Febr.  III.  p.  249. 

Martyrium  s.  Patermuthli  Aegy- 
ptii  sub  Juliano. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Sollerio  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  II.  p.  703-709.  — 
Ac(a  alia  martjrii  ss.  Pathermutii,  Copretis 
et  Alexandri  militis  sub  Jub'ano  apostata. 
Nnnquam  hactenus  in  hic.  edita  et  . . .  notis 
etiam  illustrata  ab  J.  B.  Mari.  Romae  1645. 
4».  Cf.  Sollerii  comment.  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  698-703. 

Vita  s.  Paterni  episeopi  Abrinoen- 

sis  seu  Abrincatensis  (^f  cca.  565) 
auctore  Fortunato  episcopo  Pi- 
ctaviensi. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  1100-1103.  —  *in  AA.  SS.  BoU. 
16.  April.  11.  p.  427-430  c.  not.  Henschenii. 
—  ^wiederholt  in  F-i  oper.  ed.  Luchi. 
Romae  1786.  4«.  II.  p.  66-77.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  424.  —  Vita 
alia  {quasi  compendium  prioris)  'ed.  Su- 
rius,  vit.  SS.  16.  Apr.  —  ^wiederh.  ex  mss. 
ap.  Mabillon  1.  c.  .saec.  I.  p.  152.  153. 

Vita  s.  Paterni  episoopi  Venetensis 

in  Britannia  Armorica  (f  cca.  560) 
auctore  Johanne  Tinmouthensi 
sive  Tinnemuthensi  monacho  (fcca. 
1360). 

Ausg. :  '  ap.  Jo.  Capgrave,  legenda.  — 
*  wiederholt  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  April.  II.   p.  379-382. 

Vita  s.  Paterni  monachi  et  mar- 
tyris  apud  Senonas  (f  cca.  726.) 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  463-470.  —  De  trans- 
latione  eius  in  monasterium  Braiacense 
ad  Sequanam  a.  958  ibid.  saec.  V.  p.  244- 
246. 

De  8.  Paterno,  Gallicolo,  Urbana,  Indico 
etc.  mart.  Romanis  in  AAl.  SS.  Boll.  19. 
Mai.  IV.  p.  308. 

De  s.  Paterno  mart.  Fundis  in  Latio  sub 
Decio  Cuperi  syiloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll, 
21.  Aug.  IV.  p.  402.  403. 

De  b.  Paterno  recluso  Paderbornae  (f 


1058)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Apr.  I.  p.  896. 
897.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  .s.  Ben. 
saec.  VL  2.  p.  110.  111.  —  Cf.  Strunck, 
Westphalia  sancta  ed.  Giefers.  U.  p.  153 
-155. 

Vita  8.  Paterniani  episcopi  (saec. 
IV.)  Fani  Fortunae  in  Italia  au- 
ctore  incerto. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jul.  IIL  p. 
297-300.  —  Fama  posthuma  ex  vita 
italica  Vinc.  Nollii  ibid.  p.  301.  Cf.  Pinii 
comment.  praevius  ibid.  p.  295. 

De  s.  Paterniano  episc.  et  conf.  alio  an 
eodem  cum  Fanensi?  Bononiae  in  Italia, 
Pinii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jul. 
UI.  p.  302. 

De  s.  Patheo  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Janr.  I.  p.  472. 

De  s.  Patiente  episc.  Ltigduni  in  Gallia 
(f  cca.  480)  Suy.skenii  comment.  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  11.  Septbr.  III.  p.  791 
-797. 

Vita  s.  Patientis  vel  Patientii  epi- 
scopi  Metensis  IV.  (cca.  152)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  eccles.  Metens.  in  AA.  S8. 
Boll.  8.  Janr.  I.  p.  469-470. 

Erl.-Schr.:  Calmet,  hifitoire  ecclesiastique  et  ci- 
vile  (le  Loiraiue.  Nancy  1728.  fol.  1:  darin: 
dissert.  sur  les  prdmiers  dvesques  de  r^gllse  de 
-Metz  p.  XII. 

Meurisse,  histoire  des  ^vegqnes  de  T^glise 
de  Metz.    Metz  1634.  fol.  p.  26. 

Rettberg,  Deutschlands  Klrcbengeschichte  L 
p.  92. 

Vita  s.  Patriciae  virg.  Constanti- 
nopolitanae  (saec.  VII.)  prima  au- 
ctore  Graeco  anonymo,  ab  anony- 
mo  itidem  latine  reddita. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Aug. 
V.  p.  210-215.  —  Vlta  aitera  auctore  Leone 
presbytero  ex  Smas.ibid.  p.  215-219. — 
Auctarium  miraculorum  primum  au- 
ctore  incerto  ex  ms.  ibid.  p.  219.  220.  — 
Auctarium  II.:  miracula  s.  P-ae  serins 
facta  auctore  anonymo  ibid.  p.  220-223. 
Cf.  SoUerii  comment.  praerius  Md.  p.  199 
-210. 

Acta  s.  Patricii  episcopi,  Acacii, 
Menandri  etc.  mart.  Prusae  in  Bi- 
thynia. 

Au^g. :  '  ex  graeco  interprete  Joh.  Rave- 
stenio  in  AA.  SS.  BoU.  28.  April.  III.  p. 
576.  577.  (Acta  eadem  graece  ex  cod. 
Florent.  ibid.  III.  append.  p.  LXV-LXVH.) 
—  *  rciederholt  np.  Ruinart,  AA.  primorum 
mart.  Amstelod.  1713.  fol.  p.  .%4-556. 

Vita  8.  Patricii  Hibernorum  apo- 
stoli  (t  492)  auctore  J  o  c  e  1  i  n  o  mo- 
nacho  de  Furnesio  (cca.  1185.) 


PATRICIUS  —  PAULUS 


841 


Ausg.'.  'inFlorilegium  insulae  sanctorum 
seu  Vitae  et  acta  sanctorum  Hiberniae  . . . 
Omnia  .  . .  coUegit  et  public.  Thom.  Mes- 
singhamus.  Parisiis  1624.  fol.  1-85.  —  *ap. 
Colgan,  acta  sanctorum  II.  —  *  m  AA.  SS. 
Boll.  17.  Mart.  II.  p.  540-580.  —  {Uebers.: 
J  0  c  e  1  i  n  . . . ,  the  life  and  acts  of  St.  Pa- 
trick,  apostle  of  Ireland,  now  lirst  trans- 
lated  ...  by  Edm.  L.  Swift.  Dublin  1809. 
8".  M.  2  Kpfrn.)  —  Vita  alia  miracula  et 
transitus,  auctore  Mellanio  Probo  (f 
859).  Libri'2  •  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mart. 
III.  p.  97.  —  */alschlich  unter  Beda's 
liamen  in  dessen  Oper.  edit.  Coloniens. 
1688.  III.  p.  225.  —  »ap.  Colgan,  trias 
thaumaturga  Hiberniae  p.  51.  Cj.  Baronius 
ad  Bedae  martyrolog.  17.  Mart.  —  Con- 
fessio  s.  Patricii  de  vita  et  conversatione 
sua  '  ed.  Andr.  Denis  in  AA.  SS.  BoU. 
17.  Mart.  II.  p.  53.S-538.  —  '  in  Opuscula 
8.  Patricio  adscripta.  Lond.  1665.  8".  p. 
1.  —  »m  Gallandii  Bibl.  PP.  Venetiis  1774. 
fol.  Tom.  X.  —  Epistolas.  Patricii  ad 
christianos  Corotici  tjranni  subditos  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  538-540.  —  eynimis  in 
laudem  s.  Patricii  secundum  ordinem  al- 
phabeti ,  auctore  Secundino  Hiberno, 
alias  Sechnallo,  filio  sororis  s.  Patricii 
(1448)  '  ap.  Colgan,  trias  thaumaturga 
sanctorum  Hiberniae.  Lovanii  1647.  fol.  p. 
211.  —  *  ed.  Waraeus  post  opera  s.  Pa- 
tricii  p.  146.  (Lond.  1665.  8».)  —  » ed. 
Gallandi,  bibl.  PP.  X. 

Erl.-Scbr.:  Archdekiii,   R.  ,   vitae  et  mlraculo- 

rum  5.  Patricii,  Hiberniae  apostoH,   epitome 

Lovanii  1671.  8vo. 
B.  B.,  life   of  the   glorious  bishop   s.   Patrick, 

apostle  and  primate  of  Ireland.    bt.  Omers 

1625.  4to. 
Bouillon.  Fr. ,  histoire  de  la  vie  et  du  pur- 

gatoire  de    St.  Patrice,   archevesque  et  pri- 

mat  d'Hybernie.  Lyon  1674.  8vo. 
Certani,  Giac,  il  Mosfe   dell'  Ibemia;   vita 

del   glorioso  s.  Patrizio,  apo.stolo   e  primate 

dell'  Ibernia.  Bologna  1686.  Uo. 
Commentarius  praevius  in  AA.  SS.  BoU.  1. 

c.  p.  p.  517-533  et  Appendix  p.  580-592. 
Fabricius,   bibl.  med.   et   inf.   latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  202;  VI.  p.  12.  p.  156. 
Falconi,   C.,   vita    di  s.  Patrizio,  gran  patri- 

arca  ed  apostolo  dell'  Ibernia.  Bologna  1660. 

4to. 
[Histoire  de  la  vie  de  s.  Patrice.  Paris  1651. 

12mo. 
Histoire  litt^raire   de  la  France   V.   p.   209. 
History,  delightifu],  of  the  life  and  death  of 

8.  Patrick,  champion  of  Ireland.  London  1685. 

4to. 
Leo,  H.,  de  carmine  vetusto  Hibernico  in  lan- 

dem  8.  Patricii.   Dissert.  Halac  1845.   4to. 
Leven,  het  wonderlyck,  van  den  grooten  h. 

Patricius,  patriarch  van  Irlandt:  met  de  .  .  . 

historie  van  het  Vaghevier   van   den  selven 

Heylighen.  Brussel  1672.   8vo. 
Life  of  s.  Patrick.    Dublin  1743.    12mo. 
Opuscula   s.   Patricii,   ed.  J.  L.  Vllanueva. 

Dublin  18.<?5. 
Perez  de  Montalvan,  J.,  vida  y  purgatorio 

de  s.  Patricio.   Lisboa  1646.   24mo. 
Ristretto  breve   della  vita,   morte   e   mira- 

coli  del  s.  vescovo  et  apost.  dell'  Ibernia... 

8.  Patricio,  estrato  del  viaggio  di  B.  di  Burgo. 

Bergamo  1717.  12mo. 


Schoell,   0.  G.,  de  ecclesiasticac  Britoniim 

Scotorumque  historiae  fontibus.  Berolinil851. 

P-  61-77.  .   „. 

Stanihurstius,  Rich.,  de  vita  s.  Patncn  Hi- 

berniae  apostoli  libri  II,  nunc  primum  in  lu- 

cem  editi.  Antverpiao  1587.  8vo. 
Thyer,  G. ,,  discursus  panegyrici  de  nomini- 

bus,  tribulationibus  et  miraculis  s.  Patricii, 

Hibernoruin  apostoli.    Duaci  1617.   Svo. 
Wright,  Jocelin  of  Furness  «n  his  Blographia 

Britann.  literar.  11.  p.  257. 

De  s.  Patricio  abbate  in  territorio  Niver- 
nensi  in  Gallia  (f  saec.  VI.)  Cuperi  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  24.  Aug.  IV.  p.  781-783. 

De  s.  Patricio  episc.  Glastoniae  in  Bri- 
tannia  (f  cca.  470)  Stiltingii  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll,  24.  Aug.  VI.  supplem.  p. 
833-835. 

Acta  s.  Patrocll  martypis  Trecis 
in  Gallia  sub  Aureliano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  II.  p. 
343-345.  —  Actaalia  ex  Surio  ibid.  p. 
345-347;  c/.  p.  1143-1145.  —  Translatio  s. 
Patrocli  Susatum  a.  959  auctore  Kogero 
monacho  in  Vita  s.  Brunonis  (11.  Octbr.) 
'  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  348.  349.  — 
*ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  280.  281.  — 
Triumphus  s.  Patrocli  in  AA.  SS.  Boll. 

I.  c.  n.  append.  p.  1144.  1145.  —  .4da  s. 
Patrocli  mart.  patroni  Sosatensium  tutela- 
ris.  Denuo  edid.  G.  E.  Giefers.  Sosati  1857. 
8°.  XIU  et  16  pag. 

Erl.-Schr.:  Stute,  J.  P.,  vita  et  gesta  s.  Patrocli, 
mart.  Susat.   Lipsiae  1712.   4to.   (55  pag.) 

De  s.  Patroclo  episc.  mart^^re  in  Gallia 
in  AA.   SS.   Boll.  31.  Janr.  H.  p.  1110. 

De  s.  Pattone  episc.  Verdensi  in  Saxonia 
inf.  (saec.  IX.)  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart 
m.  p.  844. 

De  s.  Patusio  conf. ,  electo  episc.  Mel- 
densi  in  Bria  Galliae  provincia  (saec.  VH. 
Vm.)  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.  11.  p.  179. 

De  s.  Paula  cognom.  Barbata  virg.  Abu- 
lensi  in  Hispania  Bollandi  comment.  histo- 
ricus  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Febr.  m.  p.  174. 

Vita  s.  Paulae  viduae  Romanae, 
Bethlehemi  in  Judaea  (f  404)  au- 
ctore  s.  Hieronymo. 

Ausg.:    '  ed.    Surius,    vit.  SS.    26.  Janr. 

II.  p.  712-722. 

Vita  s.  Paull  Aureliani  Domno- 
nensis  auctore  Hinuuoretetio. 
4.  Id.  Mart. 

Sehr  wichtig  fiir  englische  Geschichte. 
Handschr.:    Paris,    k.   Bibl.   St.    Germ. 
mbr.  sec.  XIH.  fol.  No.  593. 

Vita  s.  Paull  episcopi  Leonensis 
apud  Armoricos  (f  573)  auctore 
monacho  Floriacensi. 

Ausg.:  '  ap.  Joh.  a  Bosco,  biblioth.  Flo- 
riacens.  Lugd.  1605.  8».  I.  p.  418-428.  — 
^in  AA.  SS.  BoU.  12.  Mart.  H.  p.  111-120, 


842 


PAULU8 


comment.  histor.  p.  108-111.  —  'Aaszng 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  432. 

Vita  s.  Pauli  episcopi  Virdunensis 
(f  cca.  649)  auctore  anonymo. 

Gehort  ins  10.  Jahrh.,  da  sie"  bereits  den  Ber- 
tarius  kennt. 

Ausg.'.  '  ex  ms,  monasterii  s.  Maximini  m 
AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  II.  p.  175-178.  — 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II. 
p.  268-275.  —  *  mit  gedndertem  Stil  ap. 
Surium,  vit.  SS.  8.  Febr.  —  *  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  515. 

Erl.-Sehr.:  Bolland,  commentarius  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  169175. 
Rettberg,  Beutschlands  Kirchenpeschichte  1. 

p.  528.  vgl  p.  480. 
Roth,  Geschichte  de.s  Beneflzialwesens  p.  323 
not.  85. 

Martyrium  s.  Pauli,  Julianae,  Stra- 
tonici  etc.  Ptolemaide  sub  Aureli- 
ano. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  17.  Aug.  — 
»  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Aug.  III. 
p.  448-454  c.  Pinii  comment.  p.  446. 

Acta  s.  Paull  Novi  martyris  a. 
766  Constantinopoli  auctore  anony- 
mo. 

Aiug.:  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p. 
635-639.  —  Translatio  Constantinopoli 
Venetias    auctore  incerto    ibid.    p.  639-642. 

—  Miraculum  ibid.  642.  Cf.  Pinii  com- 
mentar.  praev.  ibid.  p.  631-635. 

Acta  8.  Pauli  I  pontificis  Romani 
(t  777.)  Ex  Anastasio  biblio- 
thecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p. 
379.  —  Analecta  ibid.  p.  380-383. 

Vita  Pauli  II  pontificis  Romani  (f 

1471)  auctore  Gaspare  Vero- 
nensi.  Libri  4. 

Ausg.:  vom  2-4.  Buche  primum  ap.  Mu- 
ratori,    scr.  rer.  Ital.  III.  2.    p.  1025-1050. 

—  Vlta  aiia  per  Michaelem  Cannesium 
de  Viterbio,  decretorum  doctorem,  ca- 
nonic.  8.  Laurentii  compilata  ap.  Muratori 
1.  c.  III.  2.  p.  993-1022. 

Vita  s.  Pauli  Thebaei  primi  ere- 
mitae  in  Aegypto  (f  341.) 

Ausg.:    ex  graeco  m.ss.  Bavarico  in  AA, 

SS.  Boll.  10,  Janr.  I,  p.  603.  604.   —   V|<a 

aiia    auctore   s.   Hieronymo    (geschrieben 

374  oder  375)    '  m   AA.  SS.  Boll.  I.    c.    p. 

604-607.  —  »  in  Hieronymi  operib.  ed.  Val- 

lar.sius,  Veronae  1734.  II.  init.  —  *m  Vitae 

patrum  10  libri.s  coiuprehensae,  edid.  Her. 

Bosweydus.    Lugd.    Bat.  1617.    fol.    p.  302 

-306,  —  Historia  translationis  in  Hun- 

gariam  in  AA.  SS,  Boll,  1.  c.   p.  608.  609. 

Erl.-Schr.:    Biihr,    (iefcchlchlc    der    christlichen 

Dicbter  iindtiutchichtschreiber  KoiiiR  p.  121. 

CommentariuB   praevius   m  AA.  SS.    Boll. 

i.  c. 


Das  biechlein  SR|;et  von  sant  Pauls  leben  des 
ersten  Einsidels.  Vnd  saget  auch  von  dem 
leben  des  h.  Altuattcr»  sant  Anthonij ,  wi« 
sie  in  d.  wlleste  waren  ...  In  /Ine :  Strass- 
bur(f,  Joh.  Knobloch  1517.  4to. 

Das   ist   sant  Pauls  lebeo    des    ersten   eynsi» 
delx.   vnd   ist  auch  das  leben  des  b.  vatters 
sant  Anthonif^s.  Str.as8burg(.Ioh.(irilnlnger?) 
1498.  4to.    Pamtr,  ZusiUze  No.  449h. 
Vgl.  Hieronymus. 

De  s.  Paulo,  Anteone,  Quadrato  etc.  mart. 
Afris  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  369. 

De  s.  Paulo  conf. ,  episc.  Plusiados  in 
Bithynia  (f  cca.  845),  in  AA.  SS,  BoU.  8. 
Mart,  I,  p,  789, 

De  s.  Paulo,  Cyriaco,  Paula  etc.  mart. 
Tomis  in  Scythia  m  AA.  SS.  BoU.  20.  Jun. 

IV.  p,  8. 

De  s.  Paulo,  Cyrillo,  Eugenio  etc.  mart. 
Syris  in  AA,  SS.  Bolland.  20.  Mart.  m. 
p.  83. 

De  s.  Paulo  diac.  mart.  Cordubensi  (f 
851)  ex  s.  Eiilogio  in  AA.  SS,  BoU.  20,  Jul. 

V,  p,  89, 

De  s.  Paulo  I  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(f  cca.  427)  Papebrochii  commentar.  in  AA. 
SS.  Boll.  29.  April.  IIL  p,  618-619. 

De  s.  Paulo  III  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(saec.  VI.)  in  AA.  SS,  BoU.  7.  Febr.  H, 
p.  52. 

De  s,  Paulo  episc.  Constantinop.  mart. 
cca.  a.  350.  Baertii  commentarius  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p.  13-24. 

De  s.  Paulo  episc,  Corinthi  in  Graecia 
(f  cca.  880)    m   AA.    SS.    BoU.    27.   Mart. 

III.  p.  706. 

De  s.  Paulo  episc,  Lucio,  Cyriaco  mart. 
Romanis  m  AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  II.  p. 
156.  157. 

De  s.  Pauio  episc.  Narbonensi  in  Gallia 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Mart.  III,  p,  371-376, 

De  s,  Paulo  episc.  Senonensi  in  Gallia 
(f  cca.  530)  notitia  ex  breviar.  Senon.  m 
AA.  SS.  Boll.  9.  Jul.  IL  p.  710. 

De  8.  Paulo  episc.  Tricastino  in  Gallia 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p.  92.  93.  Cf. 
p.  934. 

Do  s,  Paulo  et  Dionysio  mart.  Alexan- 
driae  in  Aegypto  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr, 
II.  p,  294, 

De  s,  Paulo  et  Mammete  mart.  Caesa- 
reae   in    Syria    in  AA,   SS,   Boll.    16.   Jul, 

IV.  p,  128. 

De  s.  Paulo  et  Primitivo  sive  Primitiva, 
mart.  in  Portu  Romano  in  AA.  SS.  BoU, 
24.  Febr.  III.  p.  459.  460. 

De*  s.  Paulo  ct  Simone  mart,  in  AA.  Sf>. 
BoU.  3.  Febr.  I.  p.  353. 

Do  s.  Paulo,  Fortunato,  Macario  etc.  mart. 
in  Africa  in  AA.  SS,  BoU.  7,  Jun.  IL  p.  7. 

De  s,  Paulo,    Hieraclio,    SecundiUa   etc. 


PAULUS  —  PAUSIACUS 


843 


mart.  in  Porta  Romano  sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  Boll.  2.  Mart.  I.  p.  132.  133. 

De  s.  Paulo,  Juliano,  Julio  etc.  mart. 
'  Caesareae  aut  alibi  m  AA.  SS.  Boll.  23. 
Mart.  m.  p.  450. 

De  s,  Paulo  mart.  sub  Iconomachis  in 
Cypro  (t  cca.  760)  in  AA.  SS.  BoU.  17. 
Mart.  II.  p.  609. 

De  s.  Paulo,  Matutino,  Orbano  etc.  mart. 
»71  AA.  SS.  BoU.  4.  April.  I.  p.  325. 

De  s.  Paulo,  Pansio,  Dionysio,  Thonioeic. 
mart.  Aegyptiis  37  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr. 
n.  p.  188. 

De  8.  Paulo,  Pausirione,  Theodotione  fra- 
tribus  mart.  Gleopatride  in  Aegypto  sub 
Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Janr.  11. 
p.  591. 

De  s.  Paulo,  Quincto,  Gerontio  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Bolland.  19.  Janr.  11.  p. 
219.  220. 

De  s.  Paulo,  Salvatore,  Alexandro  Theo- 
philo  etc.  mart.  Carthaginiensibus  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Mart.  II.  p.  392. 

De  s.  Paulo  Simplice,  anachoreta  in  The- 
baide  (saec.  IV.)  commentarius  historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mart.  I.  p.  645-648. 

De  s.  Paulo,  Successo,  Victorino  et  so- 
ciis  mart  Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  14. 
Janr.  I.  p.  935. 

De  s.  Paulo,  Tatta  uxore  eius  ac  filiis 
eorundem  mart.  Damasci  in  Syria  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Sept.  VH.  p.  58. 

De  8.  Paulo,  Victore,  Honorato  martyr. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Janr.  II. 
p.  950. 

De  s.  Paullano  episc.  Velaunensi  sive 
Aniciensi  BoUandi  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  14.  Febr.  U.  p.  749. 

Vita  s.  Paulinae  fundatricis  mona- 
sterii  Cellae  s.  Paulinae  auctore  Si- 
gebotone  monacho  (saec.  XII.) 

Das  Ganze  existirt  nicht  raehr;  erwahnt  in  der 
Vita  Wernheri  Merseburgens.  episc.  ap.  Pertz,  mon. 
8Cr.  xn.  p.  245. 

Au8</. :  Auszug  ed-  Wegele  in  Nicolai  de 
Siegen  (.?.  d.)  chron.  eccl.  p.  271-273. 

Vita  s.  Paulini  archiepiscopi  Ebo- 
raeensis  in  Anglia  (f  644)  auctore 
Beda  Venerabili. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  10.  Oct.  — 
*  xciederholt  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Octbr.  V. 
p.  108-114.  Cf.  Fonsoni  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  102-107  et  Auctarium  ad  AA. 
SS.  tomi  V.  Oct.  p.  25-27. 

Vita  s.  Paulini  episcopi  Nolani  (f 
431.) 

Ausg. :  a  Francisco  Sacchino  Soc.  Jes.  ex 
Sancti  scriptis  et  veterum  elogiis  concin- 
nata    et    ab  Herib.    Rosweydo   Antverpiae 


una  cum  operibns  edita,  repetita  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Jun.  IV.  p.  202-225.  —  Justi 
Riquii  Belgae  carmen  votivum  ibid.  p. 
226-228.  —  Appendix  de  tribus  Paulinis 
Nolae  episcopis  ibid.  p.  228-237.  —  Eplstola 
Uranii  presb.  de  obitu  8  P-i  ad  Pacatum 
1  ibid.  p.  198-200.  —  »  ed.  Surius ,  vit.  SS. 
22.  Jun.  —  »ed.  Chiffletius  in  Paulinus 
iUustratus.  Divione  1662.  4«.  —  *  ed.  Mu- 
ratori  in  Opp.  PauUni  Nol.  p.  CXXVII.  -— 
Inventio  et  repositio  corporis  in  ecclesia 
s.  Bartholomaei  Romae  a.  1712,  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  Jun.  YI.  1.  p.  228-232.  Cf.  Pa- 
pebrochii  commentar.  praevius  ibid.  Jun. 
IV.  p.  193-201. 

Erl.-Schr.:   Vie   de  s.  Paulin,   ^veqne  de  Nole. 

composee  d'aprfes  ses  propres  ouvrages.  Paris 

s.  a.  8vo. 
Gervaise,   F.   A.,   vie   de   s.   Paulin.    Paris 

1743.  4to. 
Rabanis,  s.  Paulin   de  Nole;   dtudes  histori- 

qnes  et  litteraires.   Bordeaux  1841.   8vo. 
Vita  s.  Paulini,  Paris.  1686.  8vo. 

Acta  s.  Paulini  episcopi,  Severi 
presbyt.,  Lucae  diac.  etc.  mart.  Lu- 
cae  in  Etruria  sub  Nerone. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Jul.  III.  p. 
268-271.  —  Miracula  ibid.  p.  271-273. 
Cf.  Pinii  commentar.  praevius  iMd.  p.  258 
-268. 

Vita  s.  Paulini  episcopi  Treviren- 
sis  (t  359  vel  360)  auctore  anony- 
mo- 

Gehort  ins  9.  od.  10.  Jahrh. 
Ausg. :  ex  ms.  Trevirensi  in  AA.  SS.  Boll. 
31.  Aug.  VI.  p.  676-679. 

Erl.-Schr.:    Pinius,  comment.  praevius  iWd.  p. 
668-675. 
Rettberg,    Kirchengeschichte    Deutschlands 
I.  p.  189. 

Vita  s.  Paulini  patriarchae  Aqui- 
leiensis  (f  803)  ex  variis  scriptorib. 
eccles.  collecta. 

Amg.:  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Janr.  I.  p. 
713-718. 

Erl.-Schr.:  BJihr,    Gesch.  der  romischen  Litera- 
tur  im  karol.  Zeitalter  p.  356  sq. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  infim.  latinitatis  ed. 

Mansi  V.  p.  204. 
Paulini   patriarch.   Aquil.   opera  .  .  .  coIle)?it 
.  . .  etc.  Joh.  Franc.   Madrisius.   Venet.  1787. 
fol. 
De  s.  Paulino    diac.    mart.    Coloniae   in 
AA.   SS.   Boll.  4.  Mai.  I.  p.  499. 

De  s.  Paulino  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(t  cca.  540)  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Mart.  I. 
p.  312. 

De  s.  Paulino    episc.    Capuae    in    regno 

NeapoHt.    (sec.  IX.  med.)    Fonsoni   sylloge 

in   AA.  SS.  BoU.   10.  Oct.  V.  p.  134.  135. 

De  s.  Paulino  episc.  SenogaUiae  in  Italia 

m  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  I.  p.  499. 

De  s.  Paulino  et  Isicho  mart.  Antiochiae 
in  AA.  SS.  BoU.  31.  Mai.  VII.  p.  437. 
De  s.  Pausiaco  episcopo  Sjnnadarum  iu 


844 


PAVACIITS  —  PEBEGRINUS 


Phrygia  (saec.  VII.)   tn  AA.  SS.  BoU.  13. 
Mai.  III.  p.  240. 

Vita  s.  Pavacil  episcopi  Cenoma- 
nis  in  Gallia  (saec.  IV.) 

Ausg,:  ex  editione  Johannis  a  Bosco 
mon.  Caelestini  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jul. 
V.  p.  540-543.  —  Appendix  De  reliquiis 
haereticorum  furori  snbtractis  a.  1562  etc. 
ibid.  p.  544.  545.  Cf.  Sollerii  commentar. 
praevius  ihid.  p.  537-540. 

De  s.  Paxentio  et  Albina  mart.  Parisiis 
Perierii  commentar.  m  AA.  SS.  Boll.  23. 
Septbr.  VI.  p.  568-571. 

Vita  s.  Pecinnae  seu  Perseveran- 
dae  virg.  agri  Pictavensis  in  Gal- 
lia  (forte  saec.  VIII.) 

Ausg. :  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun. 
V.  p.  84-87. 

De  s.  Pega  sive  Pegia  virg.  in  Anglia 
(t  post  717)  m  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I. 
p.  532. 

Vita  s.  Peladii  sive  Palladii  episc. 
Ebredunensis  in  Galiia  (f  cca.  516.) 

Ausg. :  ex  Hispanico  Ant.  Vincentii  Do- 
menecci  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p. 
96-99. 

De  s.  Pelagia,  Aquila,  Epiarchio  et  Theo- 
dosia  mart.  ap.  Graecos  in  AA..  SS.  Boll. 
23.  Mart.  III.  p.  460. 

De  s.  Pelagia  vidua  apud  Lemovices  in 
Gallia  (f  cca.  570)  Cuperi  syiloge  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  824-826. 

De  s.  Pelagia  virg.  mart.  Antiochiae  in 
Syria  (saec.  IV.)  Janningi  comment.  histo- 
ricQS  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Jun.  H.  p.  154 
-160.  —  Orationes  s.  Chrysostomi  episc. 
Constant.  de  s.  Pelagia  ^  ibid.  p.  160-164. 
—  *  ap.  Surium,  vit.  SS.  9.  Jun. 

Vita  s.  Pelagiae  poenitentis  Hie- 
rosolymis  (f  cca.  457)  auctore  Ja- 
cobo  diacono. 

Ausg.:  ex  edit.  Rosweydiana  et  mss.  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  261-268.  Cf. 
Byei  comment.  praevius  ibid.  p.  248-261. 

Acta  s.  Pelagiae  virg.  mart.  Tarsi 
in  Cilicia  sub  Diocletiano  suspecta. 

Ausg.:  ex  cod.  graec.  Vatic.  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Mai.  I.  p.  454-458.  —  'A»Xr,oi.g 
T^S  uyittg  ntXayiug  ex  cod.  Vatic.  ibid.  p. 
747-751.  —  Proprium  de  s.  Pelagia,  ex 
menaeis  excusis  ibid.  p.  751.  752. 

Vita  s.  Pelagiae  virgini8(?)  raere- 
tricis(!)  Antioehenae  auctore  Jaco- 
bo  diacono  coaevo.  Graece. 

Ausg.:  'latine  versa  ab  Eustochio  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Oct.  IV.  p.  322.  —  » ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.  8.  Oct  —  ReJDeri  monachi 
Leodirnsis  speculum  poenitentiae ,  seu  vitae 


8.  P-ae  libri  2,  ex.  ms.  Leod.  ap.  Pez,  thes. 
anecd.  IV.  3.  p.  69-82. 

Passio  s.  Pelagii  martyris  Con- 
stantiensis  in  Suevia  sub  Numeri- 
ano  imp.  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug.  VI.  p. 
161-163.  Cf.  Pinii  comment.  de  duobus  ss. 
Pelagiis  mm.  altero  Constantiae,  altero  in 
Civitate  Nova  Istriae  ibid.  p.  151-161. 

Acta  s.  Pelagli  martyris  pueri 
Cordubae  in  Hispania  (f  92o)  ex 
relatu  Raguelis  presb.  coaevi,  forte 
Cordubiensis. 

Ausg.:  HnAk.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p. 
206-208.  —  *  ed.  Ambros.  Morales  c.  opp. 
s.  Eulogii  in  Hispania  illustrata  IV.  p. 
247.  —  Acta  alia  a  Hroswitha  monacha 
eodem  saeculo  scripta,  ex  edit.  Norimberg. 
a.  1601  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  209-212. 

Erl.  Schr.:  De  s.  Hermoygio,  s.  Pelagii  patruo 
vel  avunculo  et  translationibus  corporis  iWd. 
p.  213-21.5. 
O  f fi  c  i  u  m  MozarabicLim  In  diem  s.  P-1  Orid.  p. 
215-225. 

De  s.  Pelagio  episc.  Laodiceae  in  Syria 
(saec.  IV.  tin.)  commentarius  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mart.  IH.  p.  557.  558. 

De  s.  Peieo  et  Nilo  episc.  etc.  mart.  Ae- 
gyptiis  a.  310  Stiltingii  .sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  19.  Septbr.  VI.  p.  21-23. 

De  s.  Peleusio  seu  Pelusio  presb.  mart 
Alexandriae  in  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I. 
p.  659. 

De  s,  Peregrina  virg.  mart.  Roma  (f 
312)  Labacum  in  Camiolia  translata  syl- 
loge  Byei  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Octbr.  HL 
p.  12-17. 

Passio  s.  Peregrini  Autissiodoren- 
sium  primi  episcopi  et  martyris  (f 
cca.  259.) 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  mss.  I. 
p.  526-528.  —  *  m  AA.  SS.  BoII.  16.  Mai. 
III.  p.  563-564.  —  Cf.  Labbe  I.  c.  p.  411. 

Vita  s.  Peregrini  confessoris  Ca- 
latabellotae  in  Sicilia  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Janr.  H. 
Append.  H.  p.  1153.  1154.  Cf  p.  1031. 

Acta  s.  Peregrini,  Herculani  et 
Flaviani  martyrum  Anconae  in  Pi- 
ceno  sub  Diocletiano. 

Ausg. :  ex  ms.  eccles.  Anconitanae  in 
AA.  SS.  BoII.  16.  Mai.  IH.  p.  565-567.  — 
Appendix  de  inventione  et  translationibus 
ss.  corporum  ibid.  p.  567-569. 

Vita  b.  Peregrini  Latiosi  ord.  Ser- 
vorum  Forolivii  in  Aemilia  (f  post 
1330)  auctore  Nicolao  Borghe- 


PEREGRINUS  —  PETRUS 


845 


810  sive  Burgensio,  equite  et  sena- 
tore  Senensi  (cca.  1483.) 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  III. 
p.  837-839.  —  '  in  appendice  ad  Vitas 
Joachimi  Senensis  et  Francisci  Patricii  ita- 
lice  scriptas,  editas  a  Bened.  Angelo  Maria 
Canali.  Lucae  1725.  —  Processus  de 
cultu  et  miraculis  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
840-848.  —  Appendix  de  cultu  et  mira- 
culis  Barciuone  ibid.  p.  848.  849.  —  Alia 
miracula  ex  informationibus  Hispanicis 
mss.  ibid.  p.  849-851. 

De  s.  Peregrino  conf.  apud  alpes,  Muti- 
nam  inter  et  Lugam  in  Italia,  Sollerii  com- 
mentar.  criticus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Aug. 
I.  p.  75-77.  —  Acta  fabulosa  ex  2  mss. 
ibid.  p.  77-80. 

De  s.  Peregrino  conf.  in  Nucerina  Um- 
briae  dioec.  (saec.  XII.)  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Mai.  I.  p.  157.  158. 

De  s.  Peregrino  conf.  Placentiae  in  Italia 
(t  cca.  400)  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Febr.  U. 
p.  390.   Vgl.  p.  896. 

De  b.  Peregrino  eremita  Camalduli  in 
Hetruria  (f  1288)  Papebrochii  commentar. 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  370 
-372. 

De  s.  Peregrino,  Luciano,  Pompeio  etc. 
mart.  Dyrrhachii  in  Macedonia  sub  Traiano 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  II.  p.  457. 

De  s.  Peregrino,  Machorato  et  Viven- 
tiano  mart.  (saec.  VI.)  apud  Cenomanos  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Aug.  I.  p.  333. 

De  s.  Peregrino  presb  (saec.  IH.)  Lug- 
duni  in  Gallia  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Jul. 
VI.  p.  543.  544. 

Vita  s.  Perfecti  presbyteri  mart. 
Cordubae  in  Hispania  (f  850)  au- 
ctore  s.  Eulogio  episcopo. 

Ausg. :  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  18.  Apr.  — 
»  in  AA.  SS.  BoU.   18.  April.  11.  p.  585-586. 

Acta  s.  Pergentii  et  Laurentini  et 
400  mart.  Aretii  in  Hetruria  sub 
Decio. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p. 
272.  273.  —  *  abgekiirzt  u.  m.  gedndertem 
Stil  ap.  Surium,  vit.  SS.  3.  Jun. 

De  s.  Perpetua  Romae  (saec.  I.)  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  Aug.  L  p.  314-316. 

Vita  s.  Peppetuae  et  Felicitatis 
mart.  Afrorum  (f  203.) 

Ausy. :  *■  ex  ms.  Casinensi  in  AA.  SS. 
Boll.  7.  Mart.  I.  p.  633-638.  —  *  ap.  Ruinart, 
AA.  prim.  martyrum.  Amstelod.  1713.  fol. 
p.  90-119. 

Erl.-Schr.:  Orsi,   J.  Aug.,   diss.  apologetica  pro 

ss.  Perpetuae,  Felicitatis  et  sociorum  mart. 

orthodoxia  adversus  Sam.  Basnagium.    Flo- 

rentiae  1723.  4to. 

Passio  ss.  Perpetuae  et  Felicitatis,  c.  notis 


Luc.  HolstenH.  Item  passio  s.  Bonifacii  Ro- 
mani  mart Parisiis  1664.  8vo. 

Vita  s.  Perpetui  episc.  Leodiensis,  ex 
libr.  eccles.  Dionantens.  coUecta  a  J.  Cha- 
peavillio  ap.  Suriuni,  vit.  SS.  4.  Novbr. 

De  s.  Perpetuo  episc.  Turonensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  490)  Henschenii  dissertat.  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Apr.  L  p.  748-752.  —  Ibi 
etiam  eius  testamentum,  repetita  ex  Da- 
chery,  spicileg.  V.  p.  105  (ed.  nov.  lU. 
p.  303.) 

De  s.  Perseverantio  mart.  in  Africa  in 
AA.  SS.  BoII.  3.  Jun.  I.  p.  288. 

Vite  di  Petrarca  (Franc.)  autore 
Leonardo  Bruni. 

Ausg.:  '  Perugia  1671.  12mo.  —  '  Fio- 
renze  1672.  12ido.  —  Vita  del  Petrarca 
scritta  nel  declinare  del  sec.  XIV.,  ap.  A. 
Marsan,  bibliografia  Petrarchesca.  Padoa. 
—  V  i  t  a  di  Fr.  Petrarca  scritta  da  incerto 
Trecentista.  Bologna  1861.  12mo. 

Elogium  s.  Petri  abbatis  Cantuariensis 
(f  cca.  600)  historicum  '  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  3.  —  *in  AA. 
SS.  BoU.  6.  Janr.  I.  p.  334.  335. 

Vita  s.  Petri  abbatis  Cavensis  coenobii, 
vid.  Vita  v.  Petri  episcopi  Policastrensis. 

Vita  s.  Petri  abbatis  in  monte 
Caprario  prope  Perusiam  in  Um- 
bria  Italiae  (f  1007.) 

Ausg.:  'ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  761-766.  CJ.  p.  70.  —  »  wie- 
derholt  u.  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul. 
III.  p.  115-118. 

Acta  s.  Petri,  Andreae,  Pauli  et 
Dionysiae  virg.  mart.  Lampsaci  in 
Hellesponto  sub  Decio. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  15.  Mai.  — 
» ex  5  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Mai.  III. 
p.  452.  453.  —  *  ap.  Ruinart,  AA.  prim. 
martyrum.  Amstelod.  1713.  fol.  p.  158-160. 

Vita  b.  Petri  Arbuesii  canon.  re- 
gul.,  mart.  a.  1485  Caesaraugustae 
in  Hispania. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boil.  17.  Septbr.  V. 
p.  752-754. 

Erl.-Schr.:  Mar-Manillo,  Franc.  Fern.  de,  vida 
del  glorioso  martir  San  Pedro  de  Arbues, 
canon.  de  la  seo  de  Zaragoza.  Valenzia  1729. 
kl.  4to.  Gedichte. 
Sticker,  comment  praevius  tn  AA.  SS.  I.  c. 
p.  728-752. 

Acta  b.  Petri  Armengol  mart.  ex 
ord.  B.  M.  V.  de  mercede  redempt. 
captiv.,  in  Catalonia  (f  1304.) 

Ausg.:  ex  oculatis  et  iuratis  testibus  et 
ex  edit.  Marci  Salmeronis  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Septbr.  I.  p.  333-335.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  317-333. 

Acta  s.  Petri  (Athonitae)  auacho- 


846 


PETRUS 


retae  in  monte  Atho  (ante  saec.  VIII.) 
auctore  Gregorio  Palama  ar- 
chiepisc.  Thessalonicensi  (flor.1351.) 
Audiji. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Juu.  II.  p.  538-556.  Cy.  Janningi  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  535-538. 

Vita  s.  Petri  Balsami  (f  291)  ab 
Anastasio  bibliothecario  lati- 
ne  versa. 

Ausg.:  '  ed.  Surius ,  vit.  Sanct,  3.  Janr. 
—  *besser  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p. 
129.  cy.  p.  128.  —  »ap.  Ruinart,  acta 
primorum  mart.  Amstelod.  1713.  fol.  p. 
501-503, 

Vita  .s.  PetrJ  Chrysologi,  archiep  Eaven- 
natis  ex  H.  Rubei  histor.  Ravenn.  ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.  3.  Decbr. 

Vita  s.  Petri  Coelestini  pontif.  =  Vita 
8.  Petri  de  Murrone. 

Vita  s.  Petri  confessoris  Fulginii 
in  Umbria  (f  1323)  auctore  Jo- 
hanne  Goro  sive  Gorino,  Etru- 
sco  de  S.  Geminiano,  ord.  praed., 
mutila. 

Ausy.:  In  AA.  SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.  p. 
665-668,  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius 
ibid.  p.  663-665. 

Vita  s.  Petri  confessoris  Trebis 
in  Latio  Italiae  regione  (cca.  saec. 
XI.  med.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  archivio  Trebauo  tn  AA.  SS. 
BoU.  30.  Aug.  VI.  p.  641-647.  C/.  Piuii 
comment.  praevius  ibid.  p.  634-641. 

Vita  b.  Petri  Damiani  (f  1072)  s. 
R.  e.   cardinalis,  episcopi  Ostieusis, 

f)rioris  eremi  s.  crucis  Fontis  Avel- 
ani  Faventiae  in  Italia  auctore  s. 
Johanne  Laudensi  eius  discipu- 
lo. 

Ausg. :  '  ex  2  rass.  a  Const.  Caietano  w 
Petri  opp.  edita  —  *  et  repetita  in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Febr.  m.  p,  416-427.  —  » ed. 
Surius,  vit.  Sanct.  23,  Febr.  —  *ap,  Ma- 
billon,  AA.  88.  o.  s.  Ben.  saec.  VI,  2.  p. 
247-266. 

Erl.-Schr. :  Hen«chen,  commentar.  praevius  tWrf. 

p.  406-415. 

Laderchi,  Joh.,  vita  .s.  Petri  Damiani,  S.  K. 

E.   cardinalis,    cpiMC.   Ostiensis,  In  6   libros 

distributa.  Romae  1702.  4to. 

Sejani    et   Uuflni   dialo^us    de   Ladercbiana 

higtona  s.  Pctri  Damiaui.   Parisiis  1705.  4to. 

Storckiu.s,   Joa. ,  epistola   ad  Jacob.  Lader- 

chium.  Patavil  1708.  Svo. 
Vita  de  Pietro  Damiano.  Venezia  1729.  8vo. 
Vogel,  A.,  Peter  Damiaui.  Jena  1856.  gr.  8vo. 
Vgl.  Epistolae  Petri  Dam. 

Vita  s.  Petri  de  Alcantara  funda- 
toris  provinciae  s.  Josephi  discal- 


ceatorum,  Arenis  in  Hispania  (f 
1562).  Libri  6. 

Ausy.:  ex  chronico  illius  provinciae  aa- 
ctore  Joaune  a  s.  Maria  hic  primum  lati- 
nitate  donata  in  AA.  SS.  Boli.  19.  Oct.  VIIL 
p.  657-799.  —  Appendix:  BuUa  canoni- 
zationis  etc.  ibid.  p.  799-809. 

Krl.-Schr.:   Hossue,   comraent.  praevius  ibid.  p. 

623656. 
Bruodinu.s,    Ant.,  synopsis  vilae,   virluinm 

et  miraculorum  s.  Petri  de  Alcantara.  Pragae 

1669.  80.  48  pag. 
Juan   de   s.  Bernardo,  chronica  della  vida 

admirable  y  niilagr()sa.s  ha;aiSas  del  glorioso 

y  s.  padre  Pedro  de  Alcantara.  Napoles  1667. 

lil.  40. 

Vita  s.  Petri  de  Chavanon  ord.  ca- 
non.  regul.  s.  August.  (f  cca,  1080) 
Piperaci  in  Arvernia  auctore  Ste- 
phano  can.  reg.  abbatiae  Pipe- 
racensis  fere  synchrono. 

Ausg,:  '  ap.  Achery,  spicileg.  II.  p,  691 
-704  (ed.  Paris.  1681,  4».)  —  *  iciederholt 
u.  ex  ms.  in  AA,  SS.  Boll.  9.  Septbr.  III. 
p,  472-479.  C/.  Limpeni  comment.  praevius 
ibid.  p.  460-472. 

Vita  b.  Petri   de  Luxemburgo    s. 

R,  e.  cardinalis,  episcopi  Metensis 
(t  1387)  Avenione  in  Gallia  auctore 
anonymo. 

Au^g.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul. 
I,  p.  609-516.  —  Vita  altera  auctore 
Henrico  Albio  S.  J.,  gallice  conscripta,  hic 
latine  reddita  ibid.  p.  516-525.  —  Ad  pro- 
cessum  de  vita  et  miraculis  b.  Petri  ibid. 
p,  525-527.  —  Processus,  3  partes  ibid. 
p,  527-628.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  486-508. 

Vita  s.  Petri  de  Murrone  eremitae 
de  Aprutio,  postea  Coelestini  V 
pontincis  maximi,  ord.  Coelestino- 
rum  institutoris  (f  1296)  auctore 
Petro  de  Alliaco  (f  1425)  epi- 
scopo  Cameracensi,  postea  card. 
S.  Chrysogoni. 

Ausg.:  '  ed.  Dionys.  Faber.  Paris.  1539. 
4».  —  »ed.  Surius,  vit,  SS,  19,  Mai.  — 
»ed.  Papebroch  in  AA.  SS,  Boll.  19,  Mai. 
IV.  p.  484-498.  Cf.  Sylloge  vetustiorura 
monumentorum  ex  variis  libris  coUecta  ibid. 
p.  422-437.  —  Opas  metricum  Jacobi 
card.  S.  Georgii  ad  Velum  aureum,  coaevi 
et  iu  papatu  familiaris,  ex  2  mss,  ibid.  p. 
437-461.  —  Eiusdem  Jacobi  op,  metr. 
de  electione  et  coronatione  Bonifacii  VIII 
papae.  Libri  2,  ibid.  p.  461-473.  —  Eius- 
dem  Jacobi  de  canouizatione  s.  Petri 
Coelestini  libri  3  ibid.  p,  473-483.  —  Of- 
ficium  de  sancto  ab  eodem  Jacobo  card. 
compositum  ibid.  p.  483-484.  —    Suppie- 


PETRUS 


847 


mentum  historicum  ex  Italico  Lelii  Ma- 
rini  ibid.  pag.  498-536.  Cf.  VII.  p.  816. 

Brl.-Sehr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  237. 
Papebroch,  comment.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  419-421. 

Martyrium  s.  Petri  eplscopi  Alexandrini 
lat.  ex  ms.  interprete  forte  Anastasio 
biblioth.  ap.  Surium,  vit.  SS.  25.  Novbr. 

Vita  s.  Petri  episcopi  Anagniae  in 

Italia  (t  1105.) 

Ausg.:  ex  ms.  pervet.  in  AA.  SS.  Boll. 
3.  Aug.  I.  p.  233-241.  Cf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  230-233. 

Acta  s.  Petri  episcopi  Oxomi  seu 
Uxamiae  in  Hispania  (f  1109.) 

Ausg. :  '  apud  Tamayum  ex  ms.  legendario 
Asturicensi  —  *  et  repetita  in  AA.  SS.  BoU. 
2.  Aug.  I.  p.  192-194.  Cf.  Sollerii  comment. 
praevius  ibid.  p.  189-192. 

Vita  s.  Petri  episcopi  Policastren- 
sis  et  abbatis  Cavensis  in  Italia  (f 
1123)  auctore  abbate  Venusino. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  Mart.  — 
*in  AA.  SS.  Boll.   4.  Mart.  I.   p.  330-335. 

—  '  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI.  p.  218 
-228. 

Vgl.  Historia  dedicationis  eccl.  Ca- 
vensis. 

Vita  s.  Petpi  episcopi  Ravennatis 
in  Italia  (t  425).  Ex  Agnelli  li- 
bro  pontincali. 

Ausg.:  ex  editiouis  Bacchinianae  I.  p. 
226  m  AA.  SS.  BoU.  31.  Jul.  VH.  p.  182 
-184  c.  Sollerii  comment.  praev.  p.  181.  — 
Vita  alia  ex  H.  Rubei  histor.  Ravenn. 
ap.  Surium,  vit.  SS.  31.  Jul. 

Acta  s.  Petri  et  Pauli  apostolorura. 
Ex  sacris  scripturis  collecta  auctore 
Paulo  Aemilio  Sanctorio  dein 
archiepiscopo  Urbinate  (t  1635.) 

Ausg. :  '  Romae,  typis  Ant.  Zannetti  1597. 

—  *iLiederholt  in  AA.  SS.  BoII.  29.  Jun. 
Vn.  p.  2-16;  16-33.  —  Acta  s.  Petri  s. 
Lino  eius  discipulo  et  successori  supposita 
ibid.  29.  Jun.  V.  p.  424-428.  —  Commen- 
tarius  de  ss.  Petro  et  Paulo  ex  ms.  Me- 
dicaeo  graece  et  latine  ibid.  p.  411-424. 

Erl.-Schr . :  Henschen,   comnientarius  praevius 

ibid.  V.  p.  398-410. 
Januing,-  commentarius  xbid.  Jun.   IV.   1.  p. 

272. 
Leggenda    de'   ss.  apostoli  Pietro    e  Paolo 

testo  antico  toscano  ora  per  la  prima  volta 

stampato.  (Ed.  L.  Razzolini.)  Reggio  1852.  8». 
Papebroch,   analecta  de    moDumentis,  reli- 

quiis,  miraculis,  apparitionibus,  festis  et  ec- 

tlesiis  8.  Petri  et  Pauli  ibid.  Jun.   V.  p.  428 

-475. 

s.  Petri  ad  vincula  Romae  ex  martyro- 
logiis  in  AA.  SS.  Boll.   1.  Aug.  I.  p.  16. 

Vita  s.  Petri  Galatae  eremitae  pro- 


pe  Antiochiam  in  Syria  (saec.  V.) 
auctore  Theodoreto  episc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
94-96. 

Vita  b.  Petri  Gambaourtae  Pisani, 
fundatoris  eremit.  s.  Hieron.  (t  1435). 
Compendium  ex  latino  ms.  veteri 
Neapoli  editum  et  ex  italico  Ber- 
nardini  Puccii  illustratum. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Jun.  LU.  p. 
533-549  {mit  Abbildung.) 

Krl.-Schr.:  Bonucci,  A.  M.,  istoria  della  vita  e 

miracoli   del   b.  Pietro    Gambacorti.    Roma 

1716.  40. 

Vita  b.  Petri  Gonsalez  vulgo  Nau- 
tici  apud  Hispanos  nunc  dicti  Sant- 
Elmo,  ord.  praed.  Tudae  in  Gal- 
laecia  (t  1240)  auctore  Stephano 
Sampayo  ord.  praed. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  April.  II. 
p.  391-398.  Cf.  Papebrochii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  389. 

Vita  b.  Petri  Hieremiae  Panormi- 
tani  ord.  praedicatorum  (t  1452) 
auct.  anonymo  vel  Thoma  Schi- 
faldo  (1495.) 

Ausg. :  *  edid.  Oct.  Caietanus  in  Vit.  Sanct. 
Sicul.  T.  II.  p.  254;  —  ^wiederholt  m  AA. 
SS.  BoII.  3.  Mart.  I.  p.  294-297. 

Srl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latini- 
tatis  ed.  Mansi  V.  p.  260.  VI.  p.  260. 
Quetif,  script.  ord.  praed.  I.   p.  882. 

Vita  s.  Petpi  Hispani  eremitae  Ba- 
buci  in  Hernicis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  11.  Mart.  II.  p. 
99.  100. 

Vita  Petri  Hoorn  =  Vita  Hoorn. 

Vita  s.  Petrimartyrisexord.  prae- 
dic.  (t  1252)  auctore  Thoma  Ag- 
ni  de  Lentino  sive  de  Leontio, 
Siculo  ord.  praed.,  ex  episcopo  Cu- 
santino  patriarcha  Hierosolymitano 
(t  1277),  aucta  ab  Ambr.  Taegio 
eiusd.  ord. 

Ausg. :  ^  ed.  Surius ,  vit.  SS.  29.  Apr.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  III.  p.  686 
-719  ex  ipsius  mss.  Mediolani. 

Erl.-Schr.:  Commentarius  praevius  iWd.  p.  678 

-686. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  235. 
Oudinus,  comment.  de  script.  eccl.  DL  p.  550. 
Quetif  et  Echard,  script.  ord.  praed.  I.  p.  358. 

Vita  b.  Petri  Mauricii  Monboise- 
rii  cognom.  Venerabilis  ord.  Bened. 
abbatis  IX.  Oluniacensis  (t  1156) 
auctore  Radulfo  monacho  eius  di- 
scipulo. 


848 


PETRUS 


^fi.  FabrloiuB,  bibl.  med.  et  iof.  latinitatis 
ed.  Mansi  VI.  p.  116  legt  sie  dem  Rudolphus  abb. 
S.  Tnidonis  bei .  nachdem  er  sie  p.  115  dera  Ru- 
dolphus  Cluniac.  moii.  zngeMchrieben  hstte. 

Ausy.:  '  ap.  Martene,  ampl.  collect.  VI. 
p.  1187-1202.  —  *  fragmentum  ap.  Bouquet, 
rec.  XIV.  p.  396.  —  Alla  vlta  ex  veteri 
chrouico  ap.  Duchesne,  biblioth.  Cluniacen.s. 
Paris.  1614.  fol.  p.  589-602.  —  Panfgjrlcus 
et  carmina  elegiaca  in  Petrum  Venerab. 
auctore  Petro  Cluniacensi  (flor,  1150) 
ibid.  p.  607-618. 

Erl.-Schr.:  Duparay,  B.,  Pierre-le - V^n^rable 
abb^  de  Cluny,  sa  vie,  se.'*  oeuvres  et  la  so- 
cidt^  monastique  au  XII.  siecle.  Chalon-sur- 
Saone  1H62.  gr.  40. 
Wilkens,  C.  A.,  Petrus  der  Ehrvpiirdige,  Abt 
von  Clugny.  Ein  Monchs-Leben.  Leipzig 
1857.  80.    1  Thlr.  .I  Sgr. 

Vita  b.  Petpl  Monoculi  abbatis 
Claraevallensis  auctore  Thoma 
Kodelio. 

Ausg. :  '  ap.  Henriquez,  fasciculu.s  sancto- 
rum  ord.  Cisterciens.  —  *  ap.  C.  de  Visch, 
biblioth.  scriptor.  ord.  Cisterc.  p.  312. 

Vita  s.  Petri  Nolasci,  fundatoris 
ord.  s.  Mariae  de  Mercede  redempt. 
captiv.,  in  Hispania  (f  cca.  1250) 
auctore  Fr.  Zumel. 

Amg. :  xn  AA.  SS.  BoU.    29.  Janr.   II.  p. 

981-988.      -    Analecta    de  s.  Nolasco  ex 

Alfonsi  Remon  historia  ibid.  p.  988-990. 

Erl.Schr.:    Estevan    de    los    Moraies,    vida  y 

muerte    del   glorioso   patriarca  s.  Pedro  de 

Nolasco.  Infine:  Valladolid  1629.  4». 

Vita  s.  Petri  Parentii  mart.  Urbe- 
veteri  in  Hetruria  a.  1199  auctore 
magistro  Johaune  coaevo,  canon. 
Urbevetano. 

Awg.:  ex  vet.  legendario  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  Mai.  V.  p.  86-99.  —  Appendix 
de  translatione  facta  a  1660  ibid.  p.  99-100 
c.  Papebrochii  ob.serv.  Cf.  VII.  p.  825. 

Vita  s.  Petri  patricii  Constanti- 
nopolitani  (saec.  IX.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  290 
c.  Pinii  comment.  praevio  p.  289. 

Vita  b.  Petri  Petronil  Carthusiani 
Senensis  in  Hetruria  (f  1361)  a 
Johanne  Columbino  italice  scri- 
pta,  latine  a  Bartholomaeo  Senensi 
exornata. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mai.  VII. 
p.  189-232.  Cf.  p.  859. 

Vita  3.  Petri  prioris  Juliacensis 
prope  Molismum,  ord.  s.  Bened.  in 
Campania  Gallica  (f  1136). 

Ausg.:  ex  ms.  monast.  de  Caritate  Bi- 
STintiuae  dioec.  in  AA.  S8.  BoU.  23.  Jun. 
IV.  p.  608-613. 


Vita  8.  Petrl  Ratensls. 

Ausg.:  e  breviario  Bracarensi  ap.  Florez, 
P^spana  sagrada  III.  Appeud.  No.  7. 

Vita  b.  Petri  Regalati  ord.  fF.  inin. 
de  observ.  Aquileriae  in  Castellave- 
teri  (t  1456). 

Ausg.:  ex  hispanico  Antonii  Daza  lat. 
in  AA.  SS.  Boll.  30.Mart.  III.  p.  854-867. 
-  Relatio  pro  canonizatione  iiid.  p.  867 
-873. 

Vita  s.  Petri  Tarentasiensls  archi- 
episcopi  (t  1175)  auctore  Gaufri- 
do  Autissiodorensi,  abbate  AI-j 
taecumbae  (t  1180.) 

Handschr.:  Boun,  mbr.  sec.  XIII, 
No.  5314.  —  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  se< 
XIII.  8».  —  Dijon,  Uu.Bibl.  sec.  XII 
4».  No.  394.—  St.  Omer,  Stadtbibl.  mb^ 
sec.  Xm.  4».  No.  769.  —  Oxford,  Ui 
Bibl.  Bodley.  No.  2430.  —  Heidelberj 
N.  g.  XXIX.  mbr.  fol.  s.  XIU.  f.  135. 

Ausg.:    '  ed.  Surius,    vit.  SS.  8.  Mai. 
'ap.    Cbr.    Henriquez,    fasciculus    ordir 
Cisterciens.  —  *  ed.  Papebroch  in  AA.  T 
Boll.  8.  Mai.  II.  p.  323-345.  —   *  ap.  Bot 
quet,  rec.  XIV.  p.  471-475.  —  Epistolj 
ad  obtinendam  canouizationem  in  AA. 

I.  c.  p.  321.  322.  —  Mandatum  sei 
apostol.  de  scribeuda  vita  etc.  b.  Petri  ibid 
p.  322.  323.  —  Aliae  epistolae  pro  il 
petranda  canoiiizatione,  ex  ms.  Monastei 
ensi  in  Westphal.  ibid.  p.  345-347.  —  Bu| 
la  cauouizationis  —  Coelestini  III.  ibid. 
347,  348.  Cf  p.  843. 

Vita  s.  Petri  telonarll  (saec.  VI.) 

Au^g.:  ex  menaeis  Graecorum  m  AA. 
SS.  BoU.  20.  Janr.  II.  p.  328. 

Vita  s.  PetrlThomasii  patriarchf 
Constantiuopol.   ord.  Carmel.  Far 
augustae    in  Cypro    (t   1366)    &ii 
ctore  Phil.  Mazzer io  cancellari| 
regni  Cypri. 

Von  Ducange  faischlich  dem  Joh  annes  C*| 
m  e  8  .s  o  n  u  s  zugeschrieben. 

Au.sg. :  '  mit  d.  Namen  Phil.  Mazzeri^ 
als  Verf.  Antverp.  1659.  8».  —  »  Antverpi^ 
1666.  8».  viit  Joh.  Carraesson  als  Verf. 
»ed.  Henscheu  in  AA.  SS.  Boll.   29.  Jai 

II.  p.  995-1022.  —  Appendix  auctore  il 
certo  ibid.  p.  1022.  1023. 

Erl.-Sehr.:    De   s.  Petro  Thomasio  iUd.  p. 
995. 

Daniel  a  Virg.  Maria,   diss.   apologetica  pr 
revelatione  ac   sponsione  ss.   virg.  deipara 
Mariae,   facta  s.  Petro  Thomasio.   Antveri». 
1659.  8«.  m 

Vita  b.  Petrl  UPseoli  ducis  Venei* 
tiarum  et  Dalmatiarum,  tum  mona- 
chi  S.  Michaelis  de  Coxano  in  Ca- 


PETRUS 


849 


talania  (f  cca.  997)  auctore  anony- 

mo. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  878-888.  Cf.  Observationes  prae- 
viae  ibid.  p.  874-878. 

Erl.-Schr.:  Fontaniui,  J.,  de  s.  Petro  Urseolo, 

duce  Venetorum,  postea  monacho  ord.  s.  Ben. 

Romae  1730.  40. 

(Grandi,   Guid.)   Vita  del  glor.  prencipe  s. 

Pietro  Orseolo,    doge   di  Venetia,   indi  mo- 

naco Kcritta  da  un  religioso  Camaldolese. 

In  Venezia  1733.  40. 

Vita  Petri  Venerabilis  abb.  Clun.  =  Vita 
b.  Petri  Mauricii  Monb. 

De  b,  Petro  a  Castro  Novo,  legato  apo- 
stol. ,  primo  inquisitore  fidei,  martyre  ord. 
Cisterc.  in  Gallia  (f  1208)  commentarius 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart.  I.  p.  411 
-417. 

De  b.  Petro  a  Cruce  ord.  serv.  b.  M.  v. 
Viterbii  in  Italia  (f  1522)  SoUerii  commen- 
tarius  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  II.  p.  444 
-446. 

Sermo  de  b.  Petro  Acotanto  con- 
fessore  Venetiis(tcca.  1180)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  1  ex  edit.  Flamin.  Cornelii  decade 
1.  p.  97  —  ^mederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
23.  Sept.  VI.  p.  654.  655.  C/.  Perieri  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  651-654. 

De  s.  Petro  Aegyptio  anachoreta  in  Sy- 
ria  (f  cca.  400)  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr. 
n.  p.  771. 

De  s.  Petro  archiep.  Canusino  in  Apulia 
(saec.  Vm.)  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Febr.  H. 
p.  357. 

De  s.  Petro  baptista,  Martino  de  Ascen- 
sione,  Francisco  Blanco  etc.  mart.  26  Nan- 
gasaki  in  Japonia  Bollandi  commentarius 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p.  723-742. 

De  b.  Petro  Compatre  ord.  min.  Oveti 
in  Hispania  (f  1216)  in  AA.  SS.  BoII.  15. 
Jun.  II.  p.  1090. 

De  s.  Petro  conf.  Astae  in  Lombardia 
in  AA.  SS.  BoII.  30.  Jun.  V.  p.  579. 

De  s.  Petro  cubiculario  Diocletiani  imp., 
Migdonio  presb.,  Euticio  etc.  (f  302)  com- 
mentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoII.  12. 
Mart.  U.  p.  106-108. 

De  b.  Petro  de  Imola  equite  Hierosoljm. 
s.  Johannis  (f  1320)  Florentiae  in  Hetruria 
Byei  sylloge  in  AA.  SS.  BoII.  5.  Oct.  IH. 
p.  245-248. 

De  s.  Petro  diac. ,  s.  Gregorii  Magni 
discipulo  Komae  et  in  dioec.  Vercellensi 
(t  605)  » in  AA.  SS.  BoII.  12.  Mart.  H.  p. 
211.  —  *  elogium  historicum  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  497. 

De  s.  Petro  diac.  et  s.  Hermogene  mi- 
nistro  eius,  mart.  Antiochiae  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  April.  H.  p.  479. 


De  b.  Petro  dicto  de  Bono  monacho 
Cluniacensi  in  Gallia  (f  1430)  in  AA.  SS. 
BoU.  4.  Jun.  I.  p.  414. 

De  s.  Petro  episc.  Cretensi  in  AA.  SS. 
BoII.  14.  Jul.  m.  p.  650. 

De  s.  Petro  episc.  martyre  Bracarae  in 
Lusitania  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
April.  m.  p.  1001-1003. 

De  s.  Petro  episc.  mart.,  forte  eodem 
cum  Petro  Capitolino,  in  Arabia  (f  743) 
Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Oct.  II. 
p.  494-498. 

De  s.  Petro  episc.  Papiensi  in  Italia  (f 
cca.  738)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p. 
194-196. 

De  s.  Petro  episc.  Sebasteno  in  Armenia 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Janr.  I.  p. 
588-590  et  10.  Mart.  H.  p.  30. 

De  s.  Petro  episc.  VerceUensi  in  Italia 
(f  cca.  1010)  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  H. 
p.  719. 

De  b.  Petro  eremita  ord.  Vallumbr.  in 
Monte  plano  dioec.  Pistoriensis  (f  1098) 
in  AA.  SS.  BoU.  12.  April.  H.  p.  101. 

De  s.  Petro  et  Febronia  principibus  Ru- 
thenis  notitia  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jun.  V. 
p.  111. 

De  s.  Petro  et  Juliano  et  XVHI  sociis 
mart.  Romanis  (saec.  IH.)  in  AA.  SS.  BoU. 
7.  Aug.  n.  p.  187. 

De  s.  Petro,  Eusebio,  Palatino  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Mart  I.  p.  365. 
366. 

De  s.  Petro  Galata  monacho  Constanti- 
nopoli  (saec.  IX.)  Hubeni  sylloge  in  AA. 
SS.  BoII.  9.  Oct.  IV.  p.  1044. 

De  b.  Petro  Gualdensi  3.  ord.  s.  Franc. 
(f  1367),  eremita  in  marchia  Anconitana 
ItaUae  Pinii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
Aug.  m.  p.  822-824. 

De  s.  Petro  Maiumeno  chartulario  et 
mart.  in  Palaestina  (f  743)  BoUandi  com- 
mentar.  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Febr. 
UI.  p.  266.  267. 

De  s.  Petro,  Marciano,  Cassiano  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  BoUand.  26.  Mart.  III. 
p.  615. 

De  s.  Petro  martyre  Constantinopoli  iu 
Blachernis  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  III. 
p.  626. 

De  s.  Petro  mart.  HispaU  iu  Hispania 
Baetica  (saec.  inc.)  Buei  syUoge  in  AA. 
SS.  BoII.  8.  Oct.  IV.  p.  273.  274. 

De  s.  Petro  monacho  in  Mouobatis  in 
AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  H.  p.  68.  69. 

De  b.  Petro  ord.  eremit.  s.  August.  Eu- 
gubii  in  Umbria  (saec.  XIII.  XIV.)  m  AA. 
SS.  BoU.  23.  Mart.  m.  p.  470.  471. 

De  s.  Petro,   Philoromo,    Zotico    mart. 
54 


860 


PETRUS  —  PHILASTER 


Aegyptiis  m  AA.  SS.  Bolland.  12.  Janr.  I. 
p.  725. 

De  s.  PetPO  piesb.,  Walabonso  diac,  Sa- 
biniano  etc.  mart.  a.  851  Cordubae  in  Hi- 
spania  in  AA.  SS.  Bolland.  7.  Jun.  11.  p. 
37-39. 

De  s.  Petro  priore  monasterii  E.ygag  et 
doctore  apud  Habessinos  iu  Aethiopia  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  IH.  p.  854. 

De  b.  Petro  Rodriguez  commendatore, 
Mendo  Valle,  Damiano  Vaz  etc.  mart.  a. 
1242,  Tavirae  in  Algarbiis,  m  AA.  SS.  Boll. 

11.  Jun.  II.  p.  475. 

De  s.  Petro,  Severo,  Leucio  conf.  Alex- 
andriae  in  AA.  SS.  BoUand.  11.  Janr.  I. 
p.  674. 

De  b.  Petro  solitario  apud  coUem  vallis 
Elsae  in  Hetruria  (saec.  Xni.)  Papebrochii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p. 
860.  861.  {mit  Portr.) 

De  s.  Petro  Spina  ord.  s.  Basilii  mo- 
nacho,  Oiani  in  Calabria  (saec.  XI.)  Jan- 
ningi  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  VI.  1. 
p.  16. 

De  V.  Petro  Teutonico  eremita  Camal- 
dulensi  in  Hetruria  (f  1472)  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  April.  III.  p.  472.  473. 

De  s.  Petro  thaumaturgo  episc.  Archi- 
vorum  in  Peloponneso  (saec.  X.)  in  AA. 
SS.  BoII.  3.  Mai.  L  p.  428.  —  "Ad-Xi^aig 
zov  ayiov  JHtqov  rov  d^avfiajovQyov  ibid. 
p.  746.  —  Idem  brevius  ex  synaxario  D. 
Naudaei  ibid.  p.  747. 

Vita  s.  Petroci  abbatis  in  Cornu- 
bia  Britanniae  provincia  (saec.  VI.) 
suspecta  auctore  Johanne  Tin- 
mouthensi. 

Au3g. :  ex  ms.  et  Capgravio  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Jun.  I.  p.  400-  402. 

De  s.  Petronace  abbate  et  instauratore 
Casinensi  (f  752)  '  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mai. 
n.  p.  119-121.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  8.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  693-698. 

Vita  s.  PetroniiepiscopiBononien- 
sis  in  Italia  (f  cca.  450)  auctore  an- 
onymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Octbr.  H.  p. 
454-466. —  Inventio  reliquiarum  auctore 
anonymo  ibid.  p.  466-470. 

Erl.-Schr.:  Bueug,  commeutar.  praevius  ibid.\>. 
422-454. 
Mclloni,  Giov.,  attl  o  memorie  di  s.  Petronio 
vegcovo  o  protettore  principale  di  Bologna. 
In  Bologna  1784.  40. 

De  s.  Petronio  episc,  Modesto,  Domi- 
tiano  etc.   in  Asia   passis   in  AA.  SS.  BoII. 

12.  Mart.  II.  p.  108. 

De  s.  Petronio  episc.  Veronae  in  Italia 
(saec.  V.)  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Septbr.  H.  p.  676. 


De  s.  Petronilla  virg.  Romana  sub  Do- 
mitiano  Heuschenii  commentar.  historicus 
in  AA.  SS.  BoU.  31.  Mai.  VII.  p.  420-422. 

Vita  s.  Phaletrl  confessoris. 
Atisy.:  ap.  Labbe,   bibL  nova  H.  p.  435 

-438. 

Miracula  s.  Phanurii  mart.  in  Rho- 
do  et  Creta  celebris  auctore  anony- 
mo  sec.  VIII  descripta. 

Ausg. :  graece  et  lat.  ex  ms.  Vatic.  m 
AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI.  p.  693-698  c. 
Papebrochii  comment.  p.  692. 

Vita  s.  Pharaildis  virginis  in  Bra- 
bantia  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I.  p. 
170-172. —  Eiusdem  vita  ex  Joann.  Mo- 
lani  natal.  Sanctor.  Belgii  ibid.  p.  172.  — 
Miraculum  quoddam  ibid.  p.  172.  —  De 
ecclesia  et  translationibus  s.  Ph.  ex  Gandavo 
Ant.  Sanderi  ibid.  p.  173.  —  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  lU.  p.  629. 

Erl.-Schr.:  Kort  verhael  van  het  leven  ende 
mirakelen  van  de  h.  Pharaildis  maget,  ge- 
naemt  S.  Veerle,  die  tot  Steynockerseel  ge- 
viert  wordt.   Brussel,   Jorez.  s.  a.  8*. 

De  s.  Pharmuthio  eremita  in  Armenia 
(saec.  m.)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  April.  II. 
p.  14. 

Vita  s.  PharonissiveFaronisMel- 
densis  episcopi  auctore  Falcuino. 

Ausg. :  J^ragmenta  ap.  Duchesne ,  script. 
rer.  Franc.  I.  p.  567-571.  —  Vgl.  Surius, 
vit.  SS.  28.  Octbr. 

Acta  s.  Pherbuthae  et  eius  sororis  viduae 
atque  ancillae  gr.  et  lat.  '  in  AA.  SS.  Boll. 
April.  III.  p.  21-23  et  append.  p.  1.  2.  — 
'  ap.  Ruinart,  AA.  primor.  martyrum.  Am- 
stel.  1713.  fol.  p.  572-575. 

De  s.  Philagrio  episc.  in  Cypro,  mart. 
(saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr.  H. 
p.  277. 

Vita  s.  Philareti  monachi  in  Ca- 
labria  ulteriore  (f  1070)  auctore 
Nilo  monacho  coaevo. 

Ausg. :  interprete  August.  Florito  in  AA. 
SS.  BoII.    6.  Apr.  I.  p.  606-618. 

De  s.  PhilaretO  monacho  ord.  s.  Basilii, 
mart.  (f  cca.  828)  in  AA.  SS.  BolL  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  April.  L  p.  753. 

Acta  s.  Philastrl  episcopiBrixien- 
sis  (f  838)  auctore  s.  Gaudentio 
episcopo  Brixiensi. 

Ausg. :  '  ed.  J.  A.  Fabricius  in  Ph-i  opera. 
Hamburgi  1721.  8».  —  *in  AA.  SS.  Boll. 
18.  Jul.  IV.  p.  387-388.  —  Traiislatio  et 
miraculaauctore  Ramperto  episcopo Brixi- 
ensi  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  18.  Jul.  —  *ed. 
Paul.  Galeardus  post  opp.  s.  Gaudentii.  Pa- 
tavii  1720.  4«.  p.  261.  Aug.  Vindel.  1757. 


PHILEA  —  PHILIPPUS 


851 


4".  Brixiae  1738.  fol.  —  *  rdederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  388-394.  —  Altera  Irans- 
latio  ibid.  p.  394.  395.  Gf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  383-387. 

Acta  s.  Phileae  episc.  Thmuita- 
rum  et  s.  Philoromi  tribuni  militum 
sociorumque  Alexandriae  (f  304) 
auctore  Grregorio  coaevo,  reco- 
gnita  a  Rufino  presb.  Aquileiensi. 
Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Febr.  I.  p.  462 
-465.  —  Alia  acta  auctore  anonymo  ap. 
Ruinart,  AA.  martyrum  (ed.  Galura,  Aug. 
Vind.)  m. 

Erl.^Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  et  infim.  la- 
tinitatis  ed.  Mansi  VI.   p.  130-133. 
Henschen,  G..  commentarius  praevius tn  A A. 
SS.  1.  c.  p.  459-462. 

De  s.  Philemone  et  Domnino  mart.  in 
Italia  in  kk.  SS.  Boll.  21.  Mart.  III.  p. 
258-  259. 

Passio  s.  Philemonis,  Apollonii  et 
Ariani*,  a^XriGiq  tcov  ay.  xal  ivdo- 
^(ov  Xq.  (laQTVQOiv  0iXij[jbOVOc,  ^AttoX- 
Xooviov  xal  T^c   (Svvodiag   avrcov   (f 

286.) 

Ausg.i  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Mart.  I.  p. 
895-899;  c/.  comment.  ibid.  p.  751-757. 

Martyrium  s.  Philetaeri  et  Eubioti 
martyrum  prope  Cyzicum  in  Mysia 
a.  318  fabulositatis  suspectum. 

Ausg.:  ex  ms.  graece  et  lat.  interprete 
Dan.  Cardono  m  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai. 
IV.  p.  312-328.  Cf.  Papebrochii  comment. 
praevius  ibid.  p.  310-312. 

De  s.  Phileto  Ljdia,  Macedone  etc.  mart. 
sub  Adriano  in  Illyrico  in  AA.  SS.  BoU. 
27.  Mart.  m.  p.  687. 

Yita  s.  Philiberti  abbatis  Gemeti- 
censis  in  Herio  insula  Galliae  primi 
(t  684)  auctore  monacho  Gemeti- 
censi  subaequali. 

Handschr.:  St.  Omer,  Stadtbibl.  mbr. 
sec.  Xm.  fol.  No.  716.  Tom.  VL  —  Paris, 
k.  Bibl.  St.  Germ.  sec.  XIII.  No.  1085. 

Ausg.:  ^  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  n.  p.  818-825.  —  *ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  scr.  I.  p.  658.  —  » in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Aug.  IV.  p.  75-81.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  598.  —  *  viit  ge- 
dndertem  Stil  ed.  Surius,  vit.  SS.  20.  Aug. 
—  Translatlo  s.  Ph-i  ex  Heriensi  monasterio 
ob  Normannorum  irruptiones  a.  836  in  varia 
loca  auctore  Ermentario  abbate  Tornu- 
siensi  (cca.  863).  Libri  2.  »  ed.  Fr.  Chifflet 
in  Histoire  de  rabbaye  royale  et  de  la  ville 
de  Tournus.  Dijon  1664.  4".  —  *wiederholt 
ap.  Mabillon  \.  c.  saec.  IV.  p.  539-564.  — 
•  »n  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  81-95.  —  *  ap. 
Jueuin,  histoire  de  Tournua,  preuves  p.  173. 


—    'Bruchstiick   ap.   Bouquet,    rec.   XIV. 
p.  479. 

Erl.-Sehr.:  Cuper,  commentarius  praevius  tn  AA. 
SS.  1.  c.  p.  66-75. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  infimae  latinitatis. 
Lib.  V.  p.  331. 

Vita  b.  Philippae  virg.  de  Cam- 
po-Milano  dictae,  Viennae  Allobro- 
gum  in  Gallia  (f  1451)  auctore  an- 
onymo  subaequali. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct. 
Vn.  1.  p.  94-97.  —  Praeludium  mira- 
culorum  ibid.  p.  97.  —  Miracula  auctore 
anonymo  ibid.  p.  98-106.  Cf.  Stalsii  com- 
mentarius  praev.  ibid.  p.  79-94. 

Vita  Philippi  a  Burgundia,  origo 
belli  inter  episcopum  Ultraiectinum 
et  Carolum  Gelriorum  principem, 
auctore    Edmundo   Dintero    (f 

1448.) 

Nacli  andern  war  Gerhardus  Noviomagus 
der  Verfasser. 

Ausg.:  Argentorati  1529.  8". 
Erl.-Schr.:  Wind,  bibliothelc  der  Nederlandsche 
geschiedschrijvers  p.  71  nota. 

Vita  s.  Philippi  apostoli  martyris 
Hierapoli  in  Phrygia  sub  Domitia- 
no  imp. 

Ausg.:  ex  pluribus  mss.  latinis  et  bre- 
viariis  Romanis  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai. 
I.  p.  11-12.  —  Alla  acla  ex  mss.  graecis  a 
Metaphraste  excepta  ibid.  p.  12-14.  — 
Miracula  s.  Philippi  ex  magnis  Graec. 
menaeis  ibid.  p.  14.  15.  —  Translatio 
brachii  Hierosolymis  Florentiam,  ibid.  p. 
15-18.  Cf.  p.  754,  Henschenii  commentar. 
praevius  p.  7-11  et  Mai.  VII.  p.  524.  — 
'Yno fxvTj fia  etg  rbv  ayiov  anoatoXov  'Pi- 
Xmnov  ex  ms.  Vat.  ibid.  I.  p.  733-735. 

Vita  b.  Philippi  Aquilani  ex  ord. 
observ.  regul.  s.  Franc.  (f  1456) 
Sulmone  inltalia.  ExItaiicoB.  Ber- 
nardini  fere  coaevi. 

Ausg. :  latine  contracta  *  ap.  Wadding, 
annal.  minor.  VI.  —  *wiederholt  in  AA. 
SS.  BoU.  4.  Mai.  I.  p.  549-551.  —  Mira- 
cula  ibid.  p.  551.  552. 

Vita  s.  Philippi  arohiepiscopi  Bi- 
turicensis  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ap.  Martene,  thes.  anecd.  m.  p. 
1927-1946. 

Vita  s.  Philippi  Benitl  ord.  serv. 
b.  Mariae  V.  Tuderti  in  Umbria 
(t  1285)  collectore  P.  F.  Cheru- 
bino  Maria  Dalaeo  (O'  Dale) 
Hiberno. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Historia  vitae  ac 
rerum  gestarum  b.  Philippi  Beuiti  ord.  serv. 
B.  M.  V.  Oeniponti  1644.  ^».  —  » voieder- 
54* 


852 


PHILIPPUS  —  PHIL0NI8 


holt  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug.  IV.  p.  661 
-719. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  comment.  praevins  ibid.    p. 
655-661. 
Grana,   Dam.,  Veronensig,  Vita  b.  Pllillppi 
Benicii  Florent  ord.   serv.  b.  M.  V.  Romae 
1591.  40. 

Maitjrium  s.  Philippi  episcopi  He- 
racleensis,  Severi  presb.  et  Hermae 
diac.  Hadrianopoli  Thraciae  a.  304. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  vet.  analecta.  Pa- 
rLs.  1723.  fol.  p.  189-194.  —  » ap.  Ruinart, 
AA.  primorum  martjrum.  Amstelod.  1713. 
fol.  p.  409-419.  —  »ex  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Oct.  IX.  p.  545-553.  Cf.  Bossuei 
comment.  praevius  ibid.  p.  537-545. 

Vita  s.  Philippi  Nerii  institutoris 
congregationispresbyterorumorato- 
rii  s.  Mariae  in  Vallicella  Romae 
(t  1595)  auctore  Antonio  GaHo- 
nio  oratorii  presbytero. 

Ausg.:  '  Romae  1600.  kl.  4".  —  *wieder- 
holt  Moguntiae  1602.  8'.  —  *  wiederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  463-524.  — 
Tlla  II.  per  Hieron  ymum  Barnabaeum 
congreg.  oratorii  s.  Mariae  in  Vallicella 
dum  viveret  praepositum  ex  processibus 
compilata,  ibid.  p.  524-649.  —  .4ppendix, 
relatio  de  sudore  imaginis  Patavinae  au- 
ctore  Jacobo  Philippo  Thomasino 
episcopo  Civitatis  novae,  ex  Italico  secun- 
dae  edit.  anni  1670  ibid.  p.  649-656.  Cf. 
VII.  p.  851-853. 

Erl.-Schr.:  Bacci,  P.  G.,  vita  di  s.  Fil.  Neri 
Fiorentino.  i  Roma  1862.  4«.  >  Brescia  1706. 
40.  »  uerTTiMrt  Venezia  1794.  Svol.go.  *Boma 
1818.  40 .   5  Milano  1845.  2  vol.  16mo.    ' 

Bajani,  And.,  panegyricus  de  Pliil.  Nerio. 
Romae  1619.  40. 

Buchfelner,  S. ,  Geist  des  Lebens  und  der 
Lebre  des  b.  Pbil.  Nerius.  MUucben  1825. 
12mo. 

Consciencia,  M.,  vita  admiravel  de  s.  Fel. 
Neri.  Lisboa  1738.  2yol.fol.  (ipaniJcA  Madrid 
1760.  2  vol.  40.) 

Guedes,  B.,  epitome  da  vida  de  s.  Fel.  Neri. 

Lisboa  1667.  24mo. 
Ladercbi,   G.,   s.   Fil.   Neri  mostrato.  Roma 

1730.  40. 
Manni,  D.   M. ,   correzioni  delle  pii  celebri 

vite  di  8.  Fil.  Neri.  Firenze  1760.  40. 
raggionamenti  suUa  vita  di  s.  Fil.  Neri. 

Firenze  1786.  4o. 
Marlo,  L.  B.,  vida  y  bechos  milagrosos  de  k. 

Fel.  Nerl.    i  Valencia  1613.   4o.    iiUd.  1625. 

(latine  per  Job.  Baccium.   Romae  1645.  40.) 
Papebrocb,   comment.   praevius  in  AA.  SS. 

1.  c.  p.  460-463. 
Rosmini-Serbati,   Ant.  de'   lodi  di    s.  Fii. 

Neri.  Venezia  1821.  8». 
Vasquez,   A.,   s.  Fel.  Neii;   epitome   de  sua 

vida.  Madrid  1651.  40. 
Vie  de  s.  Phil.  de  N6ri,   fondateur  de  la  con- 

gr^gation  de  l'oratoire   de  Kome.    Clcrmont 

Ferr.  1847.  12mo. 
V i  t  a  del  ».  patriarca  Fil.  Neri.  Venezia  1727.  40 . 
Vita  dl  s.  Fil.  Neri,  fondatore  della  congrega- 

zione  deil'  oratorio.  Cremona  1814.  16mo. 
Vita  PhDippi  Nerii.  Monachii  1611.   80. 

Vita  s.  Philippl  presbyteri   (saec. 


Vni.)  Cellae  in  palatinatu  Rheni 
auctore  coaevo. 

Ausg.:  ex  mss.  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai. 
L  p.  423-426.  —  Deecclesiaet  frater- 
nitate  s.  Philippi  ibid,  Appendix  p.  771 
-775  ;•  cf.  VII.  p.  557. 

Vita  s.  Philippi  presbyteri,  Euse- 
bii  monachi  Agyrii  et  Fhilippi  di- 
aconi  Panormi.  Graece. 

Ausg.:  latine  reddita  a  Jac.  Sirmondo 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  IH.  p.  28-33.  — 
Yita  alia  apocrypha  falso  s.  Athanasio 
Alexandrino  tributa  ibid.  p.  33-36.  —  Jitj- 
ytja^s  Evaf^iov  fioyd^ov  tlg  rov  fiiov  xut 
tlg  ra  &av/uara  rov  daiov  n.  ^.  'Ptkinnov 
nqta^.  \4yvQity  ibid.  IIL  Append.  p.  l*-7*. 
—  Appendix  de  cultn  atque  miraculis, 
arca  s.  Philippi  ibid.  Mai.  Vll.  p.  710. 

De  s.  Philjppo  episc.  Bononiae  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  III.  p.  634. 

De  s.  Philippo  episc.  Firmi  in  Piceno 
et  mart.  (saec.  lU.)  Bossuei  comment.  hi- 
storicus  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Oct.  IX.  p. 
523-525. 

De  s.  Philippo  episc.  Gortunae  in  insula 
Creta  (f  cca.  180)  in  AA.  SS.  BoU.  11. 
April.  II.  p.  12. 

De  s.  Philippo  episc.  Viennensi  in  Gallia 
(t  cca.  578)  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr.  L 
p.  365. 

De  s.  Philippo  mart.  Alexandriae  in  Ae- 
gypto  (saec.  1.)  Perierii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Septb.  IV.  p.  52-54. 

De  b.  Philippo  ord.  min.  Montalcini  in 
Tuscia  (saec.  XIII.)  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
April.  m.  p.  404-406. 

De  b.  Philippo  Placentino  ord.  eremit. 
s.  August.  (f  i306)  Henschenii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Mai.  V.  p.  434.  435. 

De  s.  Philippo  uno  ex  septem  primis 
diac.  (saec.  I.)  Trallensium  in  Asia  episc. 
Papebrochii  commentarius  hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Jun.  L  p.  618-620. 

De  s.  Philippo,  Zenone,  Naseo  etc.  mart. 
Alexandrinis  in  AA.  SS,  BoII.  15.  Jul.  IV. 
p.  27. 

Oratio  de  s.  Philogonio  episc.  auctore 
Johanne  Chrysostomoap.  Surium,  vit 
SS.  20.  Decbr. 

De  8.  Philomena  virg.  apud  Septempeda- 
nos  in  agro  Piceno  (saec.  VI.)  Sollerii  com- 
ment.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jul.  II.  p.  229. 
230. 

De  8.  Phllone  episc.  Calpasio  trt  AA.  SS. 
Boll.    24.  Janr.  U.  p.  593. 

De  s.  Philone   et  Agathopode  diac. 
tiochiae    (saec.  U.)   m  AA.   SS.   BoU.    21! 
April.  m.  p.  359. 

De  s.  Philontde   episc.    Curii   iu    Cjpr 


PHILOROMUS  —  PINITUS 


853 


snb  Diocletiano  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Ang. 
VI.  p.  544.  545. 

De  s.  Phiioromo,  Eugenio,  Quincto  mart. 
Africanis  m  AA.  SS.  •BoU.  11.  Janr.  I.  p. 
666. 

De  8.  Philotheo,  Hyperechio,  Abiba  etc. 
mart.  Samosatenis  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
Janr.  II.  p.  950. 

De  s.  Philotheo  presb.  in  vico  Myrmice 
min.  Asiae  (aaec.  X.)  Stiltingii  sylloge  in 
AA.  SS.  Bolf.  15.  Sept.  V.   p.  113-115. 

De  s.  Phoca   mart.   Antiochiae  in  Syria 

in  AA.  SS.   BoU.   5.  Mart.   I.   p.  366.  367. 

—  Vita  s.   Ph-ae   ex  menolog.    Graecor. 

et   Gregorio   Turon.   ap.    Surium,    vit.   SS. 

"=■,  6.  Mart. 

T  Acta  s.  Phocae  hortulani  marty- 
ris  Sinope  in  Ponto  auctoreAste- 
rio  episcopo  Amaseno. 

Ausg.:  '  ap.  Combefis,  graeco-lat.  PP. 
bibliothecae  nov.  auctarium.  Paris.  1648. 
fol.  I.  p.  169-182.  —  »ap.  Surium,  vit.  SS. 
22.  Septb.  —  *  ex  edit.  Combefisii  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Sept.  VI.  p.  294-299  graece 
et  latine.  Cf.  Perieri  comment.  praevius  ibid. 
p.  293. 

Martyrium  s.  Phocae  martyris  et 
episcopi  Sinope  in  Ponto  (saec.  II. 
init.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Jul.  m.  p.  639-645.  Cf.  Cuperi  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  629-639. 

De  s.  Phoebadio  seu  Foegadio  episc. 
Aginnensi  in  Aquitania  (saec.  V.)  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  April.  III.  p.  365.  366  et  Janr. 

I.  p.  790.  Cf.  Fabricius,  bibl.  med.  et 
inf.  latinitatis  ed.  Mansi  V.  p.  297. 

De  s.  Phoebe  diaconissa  Cenchris  apud 
Corinthum  (saec.  I.  med.)  Pinii  comment. 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Sept.  I.  p.  602- 
605. 

De  s.  Phosterio  abbate  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Janr.  I.  p.  286. 

De  s.  Phota  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun.  I. 
p.  726. 

De  s.  Photina,  Josepha  et  Victore  filiis, 
Sebastiano  duce  etc.  mart.  sub  Traiano 
commentar.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mart. 
m.   p.  80-82. 

De  s.  Photino  conf.  in  Namurcensi  Belgii 
dioec.  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Jun.  I.  p.  85. 

De  s.  Phronimo  episc.  Metensi  in  Belgica 
I  in  AA.  SS.  BoII.   27.  Jul.   VI.  p.  430. 

De  s.  Pia,  Picaria  et  aliis  38  Carthagine 
in  Africa  mart.  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Janr. 

II.  p.  220. 

De  s.  Piamun  virg.  Deo  devota  in  Ae- 
gypto  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Mart.  I.  p.  242. 

Acta  s.  Piati  presbyteri  mart.  et 


apostoli  Tornacensium  (f  cca.  287) 
Seclinii  in  Flandria. 
Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.    1.  Oct. 

1.  p.  22-26. 

Erl.-Schr.:  H^risson,  Ch.  C.  Fr.,  notice  hieto- 
rique  sur  s.  Piat,  apotre  de  Toumay.  Char- 
tres  1816.  8. 
Perier,  comment.   praevius  in  AA.  SS.  1.  c. 
p.  7-22. 

Vita  Plcinini  ducis  (Nicolai),  vid.  De- 
cembrio. 

De  s.  Picto,  Arecio,  Daciano  etc.  mart. 
Romae  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Jun.  I.  p.  378. 

De  s.  Picto  episcopo  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Febr.  I.  p.  198. 

De  s.  Pientio  episc.  Pictavis  in  Gallia 
(t  post  561)  ex  variis  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Mart.  n.  p.  275. 

De  s.  Pigmenio  presb.  mart.  Romae  a. 
363  comment.  historicus  in  AA.  SS.  Boll.  24. 
Mart.  m.  p.  481. 

Vita  Pii  II  pontificis  Romani  (f 
1464)  e  libro  IX.  operum  Johan- 
nis  Antonii  Campani. 

Ausg.:    ap.  Muratori,   scr.  rer.  Ital.  III. 

2.  p.  967-992.  —  Andere  Ausgaben  vid.  s. 
V.  Campanus,  opera. 

Cf.  Leodrisius  Crib.  (de  exped.) 

Vita  b.  Pii  V  summi  pontificis  (f 

1572)  auctore  Johanne  Ajntonio  Ga- 
butio.  Libri  6. 

Ausg.:  'Romae  1605.  fol.  —  *  in  capita 
et  numeros  distincta  in  AA.  SS.  Boll.  5. 
Mai.  I.  p.  617-714.  —  Analecta  ex  rela- 
tione  auditomm  rotae,  facta  Urbano  VIII 
a.  1629,  ibid.  p.  714-717.  —  Notula  mi- 
raculorum  ibid.  a.  717-719;  c/.  VII.  p.  583. 
—  Badesius,  Hier.,  carmen  in  statuam 
ac  tumulum  Pii  V  pontif.  ibid.  I.  p.  719. 
Cf.  Henschenii  commentarius  praevius  ibid. 
p.  616. 

De  s.  Pio  I  pontiftce  (f  156)  Solleiii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jul.  HI.  p.  178 
-180. 

Vita  s.  Piligrimi  episcopi  Passa- 
viensis  (f  992.) 

Erl.-Sehr.:   DUmmler,   E.  Ludw. ,  Piligrim  von 
Passau  und  das  Erzbisthum  Lorch.    Leipzig 

1854.  8vo.   1  Thlr. 

Giesebrecht,  W.,  Gesch.  der  deutschen  Kai- 

serzeit.  Braunschw.  18.i5.   Bd.  L  p.  768. 
Waitz,  G.,  m  Gottinger  gel.  Anzeigen.  Jahrg. 

1855.  p.  271. 

Vgl.  Epistola  Pilegrini. 

Vita  b.  Pilingotti  tertiarii  ord.  s. 
Franc.  (f  1304)  Urbini  in  Italia, 
auctore  coaevo  Urbinate. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p. 
149-155. 

De  s.  Pinito  episc.  Cnossi  in  insula  Creta 
(•}■  cca.  180)  Fonsoni  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  10.  Oct.  V.  p.  9. 


854 


PINNADUS  -  PLAC1DU8 


De  s.  Pinnado,Succe8soetMarcelIomart 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  April.  I.  p.  864. 

De  8.  Pione  mart.  Antiochiae  m  AA.  SS. 
BoU.  14.  Mart.  II.  p.  347. 

Acta  s.  Pionil  presbyteri,  Diony- 
sii,  alterius  Pionii  et  13  aliorum  (f 
251.) 

Ausy, :  ex  ms.  monasterii  s.  Mazimiui  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p.  40-42.  —  Alia 
acta  ex  Simeone  Metaphraste  ibid. 
p.  42-46.    Cf.  p.  37-40. 

De  s.  PioPe  anachoreta  in  Aegypto  (saec. 
IV.)  Henschenii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  Jun.  III.  p.  298.  299. 

De  s.  Pipione  diac.  Belnae  in  Vastinensi 
Galliae  tractu  (inc.  saec.)  Suyskenii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Oct.  III.  p.  965-969. 

Vita  s.  Pipionis  levitae  et  con- 
fessoris:  ,Rure  Gallicano/ 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p.  779. 
780. 

Vita  b.  Pippini  ducis  et  maioris 
domus  regum  Austrasiae,  Nivellae 
in  Brabantia  (f  639.) 

Ausg. :  ex  actis  s.  Gertrudis  filiae  '  ed. 
Surius,  vit.  SS.  21.  Febr.  (ed.  Colon.  1617. 
p.  182).  —  »TO  AA.  SS.  Boll.  21.  Pebr. 
III.  p.  260.  261.  —  »ap.  Duchesne,  script. 
hist.  Franc.  I.  p.  594-600.  —  *ap.  Bouquet, 
rec.  in.  p.  603-609. 

Uebers.:  Vie  de  Pepin  le  Vieux,  dit  de 
Landen,  Maire  du  palais  en  Austrasie.  Par 
un  auteur  inconnu  du  9.  10.  ou  11.  si&cle. 
Publ.  en  lang.  fran(j.  par  Guizot,  collection 
II.  p.  379-396. 

Erl.-Schr.  Bolland,  comment.  praevius  in  AA. 
SS.  I.  c.  p.  250-260. 

De  8.  Piricio,  Arco,  Maximo  conf.  etc. 
mart.  Synnadae  in  Phrygia  in  kA..  SS.  Boll. 
20.  Aug.  IV.   p.  36. 

Vita  8.  Pirminii  abbatis  et  chorepisc.  in 
Alamannia  =  Vita  s.  Pirminii  episc.  Meld. 

Vita  s.  Pirminii  episcopi  Meldensis 
et  fundatoris  coenobii  Augiensis  (f 
753.) 

Mehr  ein  gefShrliches  Irrlicht  flir  d.  Porscher, 
•Ig  eine  wirlcliche  Quclle  fiir  historische  Thatsacheii. 
Mabillon  schreibt  sic  fiem  Biachof  W arman ii  von 
KoDKtanz  (t  W^i)  zii ,  wiihrend  andere  sie  dem 
Othlonus  FrisinKeiisis  (tlor.  1065)  beilegen. 

Handschr.:  Briissel,  mbr.  .sec.  XIII. 
fol.  mai.  No.  87.  —  St.  Gallen,  Stiftsb. 
No.  677.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XU.  5308. 
Colb.  18.  f.  212.  —  Stuttgart,  mbr.  fol. 
max.  sec.  XII.  f.  98.  —  Karlsruhe,  mbr. 
Aug.  sec.  XU.  No.  21.  —  Basel,  Un.- 
Bibl.  A.  VI.  36.  sec.  XV. 

Ausg.:  '  ap.  Brower,  sidera  illustr.  Ger- 
maniae  viror.  Mogunt.  1616.  4°.  —  *  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2. 
p.  140-163.  —  »ed.  Surius,  vit.  SS.  3.  Nov. 


unter  OtJUon^s  Namen.  —  *  Brachstnck  ap . 
Bouquet,  rec.  III.  p.  655. 

Erl.-Sehr.:  BShr,   Gesch.   d.   romiich.   I.iteratnr 

im  lcarolinfTischen  Keltalter  p.  29.5. 
Histoire  litt(5raire  de  la  France  IV.   p.  124. 
Mabillon,  observationes  praeviae  1.  c.  p.  136 

-140. 
Mone,  Qucliensammlunf^  p.  36-89. 
Rettberg,    Deut«chlands    Kirchenireschichte 

II.  p.  52. 
Stalin,   wirtemberpischp  Geschichte  I.  p.  16S. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichfsfinel- 

len  p.  188. 

Vita  s.  Pirminii  eiusdem  altera. 

Ganz  ungeschichtlich,  im  9.  Jahr.  verfasst ;  nach 
Mone  die  alleste  Vita. 

JTandschr.:  Einsiedeln,  Stiftsb.  sec. 
X.  No.  257.  —  Engelberg,  Stiftsb.  sec. 
XII.  fol.  max.  I'A.  —  Miinchen,  k.  Hofb. 
Windberg.  No.  44.  sec.  XII.  —  Wiirz- 
burg,  Un.-Bibl.  ms.  perg.  theol.  No.  34. 

Ausg. :  ap.  Mone,  Quellensammluug  I.  p. 
30-36  zuerst  gedruckt.  Vgl.  p.  526.  —  Ml- 
racula  (enthalten  einige  geschichtl.  Nachrich- 
ten;  eine  im  Kloster  Hombach  verfasste 
Fortsetz.  der  vorstehenden  Vita)  ap.  Mone 

I.  c.  p.  45-50.  —  Scarapsus  s.  Pirminii 
de  singulis  libris  canonicis  (Lehrsammlung 
aus  den  canonischen  Biichern)  *  ap.  Gallandi, 
bibl.  patrum  XIII.  — •  *  ap.  Migne,  patro- 
logiae  cursus  LXXXIX.  p.  1030.  (Deutsch 
ap.  Heber,  die  vorkaroling.  Glaubenshelden 
p.  238-248.) 

Vita  s.  Pirminii  eiusdem  metrica. 

Ea  ist  nicht  unwahrscheinlich ,  dass  Abt  Hein- 
rich  V.  Reichenau  (f  1234)  ihr  Verfasser  ist. 

Handschr.:  Karlsruhe,  Archiv,  Ab- 
schrift  des  Priors  Joh.  Egon  v.  Reichenau, 
saec.  XVII. 

Ausg. :  ap.  Mone,  Quellensammlung  I.  p. 
39-45. 

Erl.-Schr. :     Gcirringer,     M.,    Pirminius.    Ge- 

Bchichte  des    linken  Rheinufers,   vorziiglich 

der  bayerischen  Pfalz  von  d.  iiltesten  Zeiten 

bis  auf  Karl  d.  Orossen.  Zweibritclien  1841. 

8vo.  p.  384. 

Heber,    Ph.,    dic    vorkarolingischen    christl. 

Glaubenshclden   am   Rhein.    Frankf.    a.    M. 

1858.  p.  212-248. 

Hefele,    Einfiihiung    des    Christenthums    in 

Stidwc.stDeutschland.  Tiibingen  lt*37.  p.  .334. 

Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 

II.  p.  50-84. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  146. 

De  8.  Piacida  virg.  Veronae  in  Italia  (f 
forte  460)  Buei   sylloge  in  AA.   SS.  BoU. 

II.  Oct.  V.  p.  630-632. 

Vita  s.  Placidi,  discipuli  s.  Bene- 
dioti,  illiusque  fratrum  Victorini, 
Eutychii  et  aliorura,  et  Passio  a. 
,541,  auctore  Gordiano  Romano, 
interpolatore  Petro  Diacono. 

Wabrscheinlich  eine  Eriindnng  des  Petrus  Dia- 
konus. 

Ausg.:  '  ed.  Suriu.s,  vit.  Sanct.  5.  Octb. 
—  *  iciederholt  c.  nolis  ap.  Mabillon,  AA. 
S8.  0.  8.  Ben,  saec.  I.  p.  46-79.  —  *wie- 
derholt  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Oct.  III.  p.  114 


PLACIDUS  —  POLYCARPUS 


835 


-138.  —  *  der  Prolog  wiederholt  ap.  Mar- 
tene,  ampl.  collect.  VI.  p.  785-787.  —  VHa 
alia  ex  ms.  legenda  abbreviata  S.  Victoris 
Paris.  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  79-81.  —  Acla 
alla  auctore  Stephano  Aniciensi  '  ap. 
Oct.  Caietanum,  sancti  Siculi  I.  p.  172.  — 
*vAederhoU  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  139- 
147.  —  Epistola  Stephani  Aniciensis  epi- 
scopi  in  passionem  s.  P-i  et  sociorum,  ap. 
Martene,  ampl.  coll.  VI.  p.  788. 

Erh-Sehr.:  Bueus,  commentar.  praevius  in  AA. 
SS.  1.  c.  p.  65-114. 

Vita  s.  Placidi  eremitae,  fundato- 
ris   monasterii   Cisterc.   s.  Spiritus 

firope  Ocram  Aquilanae   dioec.  in 
talia  (t  124S)  auctore   Paulo  de 
C  e  1  an  o ,  familiariter  noto. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Jun.  II.  p. 
609-616. 

Vita  b.  Placidi  ord.  Apostolino- 
rum  Recineti  in  Piceno  Italiae  pro- 
vincia  (f  1398.) 

Ausg.:  ex  Italico  Lud.  Jacobilli  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Jun.  L  p.  558.  —  Miracula 
ex  Ital.  Modesti  Benvenuti  ihid.  p.  559.  560. 
{Mit  Abbildung.) 

Vita  b.  Placidi  Rhodiensis,  pri- 
mum  eremitae,  post  monachi  Ocren- 
sis  ord.  Ci.sterc.  auctore  Rogerio 
monacho  Casae  novae  (cca.  1230.) 

Ausg.:  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VI.  p. 
722. 

De  s.  Placidlo  acolytho  in  prov.  Bituri- 
censi  m  AA.  SS.  Boll.    1.  Sept.  I.   p.  207. 

De  s.  Placido  mart.  et  Sigisberto  conf. 
(sec.  VII.  VIII.)  in  territorio  Curiensi  in 
Ehaetia  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU. 
11.  Jul.  III.   p.  238-240. 

De  8.  Placido  presb.  Augustoduiji  in  Gal- 
lia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  II.  p.  138. 

De  s.  Platone  hegumeno  symbolorum  et 
Sacudionis,  dein  incluso  monasterii  Studii 
Constantinopoli  (f  cca.  813)  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Apr.  I.  p.  364-366.  —  Oralio  funebris 
auctore  s.  Theodoro  Studita  ex  ms. 
Vatic.  lat.  ibid.  p.  366-376.  —  Eadem 
graece  ex  ms.  Vatic.  ibid.  p,  XLVI-LV. 

Passio  s.  Platonis  martyris  Ancy- 
rae  in  Galatia  sub  Maximiano. 

Ausg. :  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  Boll. 
22.  Jul.  V.  p.  230-235.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  226-230.  —  Martyrium 
ex  Simeone  Metaphraste  ap.  Surium,  vit. 
SS.  22.  Jul. 

De  s.  Platonide  apud  Graecos  in  AA, 
SS.  Boll.  6.  Apr.  I.   p.  539. 

De  s.  Plautilla  matrona  consulari  Ro- 
mana  (f  cca.  66)  Henschenii   sylloge  hist 


in  kk.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.   p.  172*;  c/, 
Vn.  p,  818. 

Vita  s.  Plechelmi  episc.  Oldensa- 
liae  et  Ruraemundae  in  Belgio  (saec. 
VIII.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ex  2  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  15. 
Jul.  iV.  p.  58-60  c.  BoUandi  comment. 
praevio  p.  50-57.  —  *Bruchstiick  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  638. 

De  s.  Plegmundo  archiep.  Cantuariensi 
(f  cca.  922)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  38-40, 

De  s.  PlesiOjDionysio.Hierapio  efc.  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.   16.  Febr.  II.  p.  867. 

De  s.  Podio  episc.  Floreutino  in  Hetruria 
(f  1002)  Henschenii  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  828-830. 

De  s.  Poeclano  vel  Heclano,  Mercurio, 
item  Basilia,  Maximiliano  etc.  mart,  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  812. 

Vita  s,  Poemenis  anachoretae  in 
monte  Scethi  Lybiae  (f  cca.  450) 
auctore  Laurentio  monacho  Ru- 
tiensi. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VI.  p.  30-32.  — 
Apophthegmata  ex  Cotelerii  monument. 
ecclesiae  graecae  I.  p.  585  ibid.  p.  32-43. 
Cf.  Pinii  commentar.  praevius   p.  25-29. 

De  s.  Poena  et  Euphraxio  mart.  Apa- 
meensibus  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Febr.  II.  p. 
511. 

Hymnus  de  s.  Policeto  diac.  mart.  Ca- 
ravis  in  Hispania  sub  Nerone  in  AA.  SS. 
Boll,  13.  Febr.  H.  p.  645. 

De  s.  Polieno,  Serapione,  Justilla  etc, 
mart.  Alexandriae  In  AA.  SS.  BoU.  28.  Aug. 
VI.  p.  188. 

De  s.  Poliochomart.CaesareaeinCappa- 
docia  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Mai.  IV.  p.  309. 

De  s.  Polyantho,  Philone,  Candida  mart. 
in  AA.  SS,  Boll.  7.  Janr.  L  p.  357. 

Vita  s,  Polycarpi  episcopi  Smyr- 
nensis  (f  169)  auctore  Pionio. 

Ausg.:  e  vet.  gr.  ms.  primum  in  AA.  SS. 
Boll.  26.  Janr.  IL  p.  695-702.  —  Marty- 
rium  ibid.  p.  702-705.  —  Eadem  acta 
ex  mss.  3  latiais  ibid.  p.  705-707. 

Erl.-Schr.:  Cruciger,    C.,    orallo   de   Polycarpi 

vita.  Witteberjr.  1513.  8vo. 

De  ss.  martyribus  Smyrnensibus  Polvcarpo 

episc.  et  aliis  XII.  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  691-695. 

Groddeck,  G.,   dissert.   de  anno  et  die  pas- 

sionis  s.  Polycarpi.  Gedant  1704.  4to. 

De  s.  Polycarpo  et  Severiano  episc.  Bol- 
landi  animadversio  hist.  in  AA.  SS.  Boll- 
1.  Febr.  I.  Append.  p.  933. 

De  s.  Polycarpo  et  sociis  mart.  Alexan- 
driae  sub  Maximiano  in  AA,  SS,  BoU.  2, 
Apr.  I,  p.  58. 


866 


POLYCARPUS  —  PORCARTOS 


De  8.  Polycarpo  presb.  Romano  conf.  (f 
cca.  300)  Bollandi  sylloge  hist.  m  AA.  SS. 
Boll.  23.  Febr.  III.  p.  369-376. 

De  Polychronio  episcopo  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  April.  III.  p.  751. 

De  s.  Polychronlo  episc.  Babylonis,  mar- 
tyre  (f  251)  Henschenii  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  in.  p.  5.  6. 

Acta  s.  Polyeucti  mart.  Melitenae 
in  Armenia  (I  cca.  259)  auctore 
anonymo  latino. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr.  11.  p. 
651.  652.  —  Alia  acta  auctore  anon. 
graeco  ibid.  p.  652-654.  —  Appendix  de 
legione  fulminatrice  ibid.  p.  654.  —  De 
templo  CPolitano  s.  Poljeucti  ex  Greg. 
Tur.  lib.  I.  miracul.  cap.  103  ibid.  p.  655. 

Vita  s.  PolyeuctipatriarchaeCon- 
stantinopolitani  (f  970). 

Ausg:  ex  Graecis  historicis  collecta  in 
AA.  SS.  BoU.  5.  Febr.  I.  p.  706-712. 

De  s.  Polyeucto,  Candidiano,  Philoromo 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p,  666. 
667. 

De  s.  PolyeuctO,  Victorio,  Donato  etc. 
mart.  Caesareae  in  Cappadocia  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  Mai.  V.  p.  5. 

De  s.  Poma  virg.  s.  Memmii  episc.  Cata- 
laun.  sorore  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoII. 
5.  Aug.  II.  p.  12. 

De  s.  Pomodiano  diac,  Igneo,  Rumetina 
etc.  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  April.  in. 
p.  760. 

De  s.  Pompeio  mart.  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Apr.  I.  p.  399, 

De  s.  Pompiano,  Galactione,  Juliana  etc. 
mart.  Constantinopoli  honoratis  m  AA.  SS. 
Boll.  22.  Jun.  IV.  p.  145. 

De  s.  Pomponio  episc.  Neapolitano  (f 
cca.  536)  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Mai.  III.  p. 
373;  c/.  VII.  p.  772. 

Vita  s.  Pomposae  virg.  sanctimo- 
nialis  et  mart.  Cordubae  in  Hispa- 
nia  (t  853)  auctore  s.  Eulogio 
presb.  martyre. 

Ausy. :  ex  eiusd.  memoriali  SS.  lib.  3.  c. 
11  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Sept.  VI.  p.  93-95. 
Cf.  Suyskenii  comment.  praevius  tWd.  p. 
92.  93. 

De  s.  Pontamio,  Dimetio,  Secundino  et 
Maximo  mart.  m  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai. 
VU.  p.  18. 

De  s.  Pontamio,  Nemesio,  Secnndino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  28.  J<m.  V.  p.  368. 

De  s.  Pontemo,  Pilentia,  Tatiana  etc. 
mart.  Amaseae  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Aug. 
m.  p.  546. 


De  s.  Pontiana  mart.  Genuae  in  AA.  SS. 
Boll.   27.  Febr.  m.  p.  680. 

Acta  s.  Pontiani  mart.  Spoleti  et 
Ultraiecti,  sub  M.  Aurelio. 

Ausgi.:  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Janr.  I.  p. 
933.  934.  —  De  translatione  s.  P. 
Spoleto  Ultraiectum  ibid.  p.  935. 

De  s.  Pontiano  episc.  et  mart.  Tuderti 
in  Umbria  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll. 
9.  Jul.  n.  p.  690. 

Vita  s.  Pontii  abbatis  S.  Andreae 
prope  Avenionem  (f  1087)  auctore 
Kaimundo  monacho  ibidem,  eius 
aequali. 

Ausg. :  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  494-501.  —  Epitome  'ap. 
Hugo  Menard,  martyrologium  Benedicti- 
num.  —  ^miederholt  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
Mart.  III.  p.  684.  —  Alia  vita  auctore 
coaevo  et  discipulo  ibid.  p.  683. 

Erl.  Schr.:  Fabriciug,  bibl.  med.  et  inf.  lati- 
nitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  38. 

Vita  s.  Pontii  martyris  Cimellae 
in  alpibus  maritimis  (f  cca.  257) 
auctore  Valerio  eius  socio. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  miscellan.  II.  p.  124 
-140.  —  »m  AA.  SS.  BoII.  14.  Mai.  m. 
p.  274-279.  Cf.  p.  682  et  Henschenii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  272.  —  *mit  gean- 
dertem  Stil  ap.  Surium,  vit.  SS.  14.  Mai. 
(ed.  Colon.  1617.  p.  192.  193.) 

De  s.  Pontio  diac.  Carthagine  in  Africa 
(t  post  260)  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoII. 
8.  Mart.  I.  p.  750.  751. 

Vita   s.   Popponis    abbatis  Stabu» 

lensis  (1020— 1048)  auctore  Ever- 
helmo  abbate  Altimontensi  {Haut- 
mont)  coaequali  (f  1069.) 

Glaubwiirdig. 
Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  291.  292. 

Amg.:  '  ed.  Surlus,  vit.  SS.  26.  Janr. 
I.  p.  626,  aher  mit  veranderter  Diction.  — 
» besser  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Jan.  II.  p. 
638-652.  —  *wiederholt  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  571-596.  —  *ed. 
Watteubach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p. 
293-316.  —  » einzeln  Leodii  1630.  4». 

Uebers.:  Abrt5g^  de  la  vie  du  bien- 
heureux  s.  Poppon,  abbd  de  Stavelot,  escrite 
en  langue  latine  par  Everelme  et  trad.  par 
Nic.  Hocht.  Li^ge  1626.  8«. 

Krl.-Schr.:  Contzen,  d!e  Geschlchtschreiber  der 
seichsigcbcn  Kaiserzcit  p.  169-171. 
De  8.  Poppone  alibale  et  b.  Adelwiva  eius 
matre  in  Oallia  Belgica  i  in  AA.  HS.  Boll. 
1.  1.  p.  637.  —  >ap.  Mabillon  I.  c.  p.  569. 
Fabricius,  bibl.  med.  ct  infimae  latinitatls. 
Lib:  V.  p.  366. 

Martyrium  s.  Porcarii  abbatis  ac 
oOO  monachorum  Lerinensium  cca. 
a.  730  auctore  anonymo. 


PORPHYRIUS  —  PRAETEXTATUS 


857 


Atisg. :  ex  editis  '  apud  Surium,  vit.  SS. 
ad  12.  Aug.  repetitum  *in  AA.  SS.  BoU.  12. 
Aug.  II.  p.  737-739. 

Erl.-Schr. :Des.Porcario  abbate Lerinensi deque 
Altigiano  et  Hilarino  monachis  Sequanen- 
sibus,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
ni.  1.  p.  525-527. 
Pinius,  comment.  praevins  tnAA.  SS.  1.  c.  p. 
733-737. 

Vita  s.  Porphyrll  episc.  Gazensis 
in  Palaestina  (f  421)  auctore  Mar- 
00  diac.  eius  discipulo. 

Ausg. :    '  ed.   Surius ,   vit.   SS.   26.  Febr. 

—  '  interprete  Gentiano  Herveto  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Febr.  III.  p.  645-661.  —  Vitae 
epitome  ex  menaeis  Graecorum  ibid.  p. 
645. 

De  s.  Porphyrio  in  Italia  (saec.  III.  fin.) 
sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Aug.  IV.  p. 
26.  27. 

De  s.  Porphyrio  mart.  cca.  a.  363  in  AA. 
SS.  Boll.  15.  Sept.  V.  p.  37. 

De  s.  Porphyrio  presb.  et  mart.  Camerini 
in  Umbria  m  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  I.  p. 
451. 

Vita  s.  Portiani  abbatis  auctore 
Gregorio  Turonensi. 

Ausg. :  '  in  Gregorii  Vit.  Patrum  cap.  5. 

—  *ap.  Surium,  vit.  SS.  24.  Novbr.  — 
»Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.    p.  409. 

De  s.  Portino,  Arminia  et  Secundino  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  744. 

De  s.  Possenno  presb.  Castellione  in  Gal- 
lia  Henschenii  comment.  hist.  ir.  AA.  SS. 
Boll.  17.  Jun.  III.  p.  412. 

De  s.  Possessore  et  duobus  sociis  mart. 

tin  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p.  602. 
' ,  Vita  s.  Possldji  episcopi  Calamae 
in  Numidia  (f  p.  430.) 

Ausg.:  ex  vita  et  operibus  s.  Augustini 
collecta.  Auctore  Innoc.  Keferlohero  can. 
reg.  Diessensis  in  Bavaria  abbatiae  de- 
cano  (1640)  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mai.  IV. 
p.  29-34.  Cf.  Papebrochii  comment.  prae- 
vins  ibid.  p.  27-29  et  VH.  p.  799. 

De  s.  Potamiaena  iun.  virg.  mart.  Alex- 
andriae  in  Aegypto  sub  Maximiano  Pape- 
brochii  sylloge  hist.  in  AA,  SS.  Boll.  7. 
Jun.  II.  p.  6. 

De  s.  Potamio,  Nemesio,  Didymo  mart. 
in  Cypro  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Febr,  lU. 
p.  173. 

De  s,  Potamione  episc,  Agrigentino  in 
Sicilia  in  AA,  SS.  Boll.  29.  Janr.  H.  p, 
969-970. 

De  8,  Potamone  episc.  Heracleae  in  Ae- 
gypto  (f  cca.  341)  Papebrochii  comment. 
hist.  in  kk.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p,  166, 

De  s,  Potentiana  ViUanovae  in  Hispania 
Baetica  m  AA.  SS,  Boll.  17.  April.  II.  p. 
493.  494, 


Acta  s.  Potentlanae  et  Praxedis 
ac  Pudentis  senatoris  illarum  virgg. 
Romanarum  patre  (saec.  II.)  au- 
ctore  s.  Pastore  oculato  teste. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  suppl.  lat. 
sec.  XII.  No.  859.  Vol.  II.  f.  58. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS,  Boll.  19.  Mai, 
IV.  p.  299-301.  Cf.  Papebrochii  comment. 
praevius  ihid.  p.  296-299. 

De  s.  Potentiani  translatione  in  coeno- 
bium  Jotrense  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  2.  p.  578.  Cf.  Translatio  s. 
Saviniani  etc. 

De  s.  Potentino,  Felicio  et  Simplicio 
patronis  Steinfeldiae  in  dioec.  Coloniensi 
(saec.  VI.)  Papebrochii  comment.  crit.  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  HI.  p.  575-585  {mit 
2  Abbildungen.) 

Acta  s.  Pothini  seu  Photini  episc. 
et  Zactiariae  presb.,  Vetii  Epagati 
etc.  mart.  Lugdunensium  a.  177. 

Ausg. :  graece  edita  ab  E  u  s  e  b  i  o ,  latine 
redd.  a  Rufino  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  2. 
Jun.  —  »m  Acta  SS.  BoU.  2.  Jun,  I.  p. 
162-168. 

Vita  s.  Potltl  martyris  (f  166)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  M.  Velseri  m  AA.  SS.  BoII, 
13.  Janr.  I,  p.  Ibi-lbl.  —  Alia  vita  auct, 
anonymo  ibid.  p.  758-764.  —  Hymni  de 
s,  Potito  ibid.  p.  764-766. 

Vita  s.  Praecordilpresb.Corbeiae 
et  Valliaci  in  Gallia  (saec.  VI.)  et 
translatio  auctore  anonymo. 

Azisg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  p. 
196-198. 

Vita  s.  Praeiectl  episcopi  Arver- 
nensis  (f  cca.  674)  auctore  coaeta- 

neo  anonymo. 

Ausg.:  ^mit  verdndertem  Stil  ap,  Surium, 
vit,  SS,  25,  Janr.  —  '  integra  in  AA.  SS, 
BoU,  25.  Janr.  II,  p.  630-633.  —  'wieder- 
holt  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
II.  p.  640-645.  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  593.  —  Vlla  alla  auctore  coae- 
taneo  anonymo  '  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p. 
633-636.  —  »ap,  Mabillon  1.  c.  p.  646-651. 
—  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  595. 
Erl.-Schr.:    Commentarius    de    s.    P-o    episc, 

Amarino  abbate  et  Elidlo  Claromonte  Arver- 

norum    in    Gallia   in   AA.   SS.    Boll.   1.   c.  p. 

628-630. 
De  translatione  P-i    ap.   Mabillon  1.  c.   p. 

651-6.53. 

De  s.  Praestabiii,  Felice,  Victore  etc.  in 
AA,  SS.  Boll.   15.  Mai,  III.  p.  457. 

Acta  s.  Praetextatl  episc,  Rotoma- 
gensis  martyris  (f  586).  Ex  histo- 
ria  Franc.  s.  Gregorii  Turunen- 
sis. 


858 


PRAMANUS  —  PRI8CUS 


Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Febr.  III.  p. 
465-468.  Cf.  p.  759. 

De  s.  Pramano,  Severo,  Comiliano  etc. 
in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  II.  p.  578. 

De  8.  Praxede  virg.  Romae  (saec.  II.) 
Sollerius  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jul.  V.  p.  130 
-132.  —  Epistola  Pastoris  presb.  Ro- 
mani  ad  Timotheum  presb.  Rom.  cca.  151. 
de  actis  ss.  Praxedis  et  Pudentianae  sororis 
in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p.  299  c. 
Timothei  responsione.  Cf.  Acta  s.  Poten- 
tianae. 

De  s.  Prima  martyre  Carthaginiensi  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  Febr.  II.  p.  295. 

De  s.  Primaelle  sacerdote  eremita  in  Bri- 
tannia  Armor.  in  AA.  SS.  Boll,  15.  Mai. 
III.  p.  496. 

Acta  s.  Primi  et  Feliciani  mar- 
tyrmn  Romanorum  sub  Diocletiano. 

Ausg:  '  ex  ms.  ap.  Surium,  vit.  SS.  9. 
Jun.  —  *ex  variis  rass.   in  AA.  SS.  Boll. 

9.  Jun.  II.  p.  152-154.  Cf  Henschenii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  149-152. 

Acta  s.  Primi  presb.,  Marci  diac, 
Jasonis  et  Celiani  martyrum  Ter- 
gesti  in  Istria  sub  Hadriano. 

Ausg. :  ex  ms.  Florentino  in  AA.  SS.  Boll. 

10.  Mai.  II.  p.  497.  498. 

De  s.  Primo,  Accidia,  Passimonio  et  aliis 
53  mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai. 
VII.  p.  18. 

De  s.  Primo,  Caro,  Cyrillo  etc.  mart.  in 
AA.  SS.  BoU.  12.  Aprii.  n.  p.  81. 

De  s.  Primo  et  Douato  diaconis  mart. 
in  Castello  Lemelensi  in  Africa  (f  cca.  362) 
in  AA.  SS.  BoU.   9.  Febr.   II.  p.  294.  295. 

De  s.  Primo,  Idoneo  et  aliis  in  AA.  SS. 
Boll.   1.  Jul.  I.  p.  31. 

De  s.  Primo,  Quirillo  et  Pitino  mart. 
Antiochiae  etc.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Oct.  I. 
p.  320.  321. 

De  s.  Primiano  episc.  et  mart.  Anconae 
in  Piceno  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Febr.  III. 
p.  367.  —  Narratio  inventionis  s.  P-i  ex 
italico  Georgii  Trombae  ibid.  p.  367.  — 
Revelatio  s.  P-i  de  suo  martyrio  et  I. 
translatione  ex  italico  eiusd.  Trombae  ibid. 
p.  368.  369. 

De  s.  Primiano  mart.  Spoleti  in  Umbria 
sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Aug. 
VI.  p.  664. 

De  s.  Primiano,  Saturnino  et  .sociis  mart. 
in  AA.  SS.  BoII.  1.  Janr.  I.    p.  19. 

De  s.  Primitiva  virg.  et  martyre  Romae 
in  AA.  SS.  BoII.  23.  Jul.  V.  p.  387. 

De  s.  Primitivo  et  Aurelio  mart.  Romae 
in  AA.  SS.  BoU.  26.  April.  III.  p.  415. 

De  s.  Primitivo  martyre  Romae  in  AA. 
SS.  Boll.  12.  Jul.  m.  p.  394. 


Vita  s.  Prinoipil  ejpiscopi  Ceno- 
manis  in  Gallia  (f  511—520)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Sept.  V.  p. 
331-332.  Cf  Stickeri  comment.  praevius  ibid. 
p.  329-331. 

De  s.  Principio  episc.  Suessionibus  in 
Gallia  (saec.  V.  fin.)  Clei  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Sept.  VII.  p.  60-62.  —  Sermo 
de  s.  P-o,  fratre  b.  Remigii  Remensis,  episc. 
Suession. ,  auctore  Milone  Elnonensi 
monacho  (f  871)  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  26. 
Septbr. 

De  s.  Principino  martyre  (12.  Novbr.) 
elogium  histor.  ap.  Labbe,  bibl. -nova  II. 
p.  438. 

Acta  s.  Priscae  virg.  et  martyris 
Romae  sub  Claudio  imperatore. 

Ausg.:  ex  monasterii  s.  Maximini  mss. 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  II.  p.  184-187. 
Cf  p.  183. 

Acta  s.  Prisci  eiusque  sociorum 
Africanorum  mart.  et  episcoporum 
saltem  ex  parte,  in  regno  Neapoli- 
tano  (saec.  V.)  auctore  anonymo. 
Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept. 
I.  p.  213-215.  —  Relatio  inventionis 
auctore  coaevo,  ex  editione  Ugbelli,  Ital. 
sacra  VIII.  p.  290,  ibid.  p.  215-219. 

Erl.-Schr.:  Pergamena  di  Acquaputida  del  sec. 
XII.  della  invenzione  del  corpo  di  b.  Prisco 
confess.,  con  picciole  note  di  Raini.  Guarini. 
Napoli  1829.  4to.  3i  pag. 
Stilting,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  B. 
1.  c.  p.  209-213. 

Acta  s.  Prisci  et  Cotti  aliorum- 
que  plurimorum  mart.  Cociaci  in 
agro  Autissiodorensi  sub  Aureliano. 

Ausg. :  ex  mss.  et  breviar.  Autiss.  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Mai.  VI.  p.  365-368  c.  Hen- 
schenii  comment.  Cf.  VII.  p.  851. 

De  s.  Prisco,  Crescente  et  Evagrio  mart 
Tomis  in  Moesia  In  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct 
I.  p.  30.  31. 

De  s.  Prisco  episc.  Capuae  forte  sub 
Nerone  Stiltingii  sylloge  hist.  in  AA.  SS. 
Boll.   1.  Sept  I.   p.  99-107. 

De  s.  Prisco  episc.  Lugdunensi  in  Gallia 
(f  cca.  586)  Janningi  conimentar.  hist.  in 
AA.  SS.  Boll.   13.  Jun.  VI.  1.  p.  120-127. 

De  s.  Prisco,  Malcho,  Alexandro  mart 
cca.  259  Caesareae  in  Palaestina  in  AA. 
SS.  BoU.  28.  Mart  DI.  p.  711. 

De  s.  Prisco  mart  Constantinopoli  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Septb.  VI.  p.  149. 

De  s.  PrlscoNnceriaePaganoruminltalia 
in  AA.  SS.  BoU.  9.  Mai.  II.  p.  360. 

De  s.  Prisco  presb.,  Priscilliano  diac.  et 
Benedicta  mart.  Romanis  in  AA.  SS.  BolL 
4.  Janr.  I.  p.  165. 


PRISCIANUS  —  PRODOCIA 


859 


De  s.  Prisciano  mart.  Nuceriae  in  Italia 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  Sept.  V.  p.  314. 

De  s.  Priscilla  matrona  Romana  (.saec. 
L)  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  U.  p.  2. 

De  s.  Pristo,  Sevo,  Quadrato  episc,  Sun- 
dophago  etc.  mart,  in  AA.  SS.  BoU.  21. 
Aug.  IV.  p.  423. 

Acta  s.  Privati  episcopi  Gavalita- 
ni  et  maiiiyris  (saec.  III.  med.  aut 
V.  init.)  breviora. 

Atisg. :  ex  Vincentii  Bellovac.  specul.  hist. 
lib.  XI.  c.  75  m  AA.  SS.  BoU.  21.  Aug. 
IV.  p.  |438.  439.  —  Acta  longiora  ex 
ms.  Trevirensi  s.  Maximini  ^iMd.  p.  439- 
441.  —  »ap.  Surium,  vit  SS.  21.  Aug. 

Erl-Schr.:  Cuper,    comment.    praevius   in  AA. 
SS.  B.  1.  c.  p.  433-438. 
Rabeyrolle,  vle  de  s.  Privat,  martyr,  premier 
^vgqne  et  patron  de  Gevaudan,  diocese  de 
Mende.  Toulouse  1848.  18mo. 

De  s.  Privato  milite  mart.  Romae  a.  222 
in  AA.  SS.  BoU.  28.  Septb.  VH.  p.  598- 
600. 

De  s.  Proba  virg.  mart.  et  Germana  virg. 
Henuiaci  in  Belgio  prope  Duacum  in  AA. 
8S.  Boll.  28.  April.  III.  p.  577. 

De  s.  Probata,  Moeca,  Petro  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai.  n.  p.  556. 

Vita  s.  Probatii  presbyteri  Novi- 
genti  in  Gallia  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ed.  Bolland  in  AA.  SS.  BoU.  4. 
Febr.  I.  p.  552-554. 

De  s.  Probatio  presb.  prope  Parisios  et 
s.  Majano  Peregrino  Longuriis  in  Vasconia 
in   AA.    SS.   Boll.    Jun.    II.    p.    LXXXV- 

Lxxxvm. 

De  s.  Probo  episc.  Caietae  in  Campania 
Rom.  (saec.  inc.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Oct.  III.  p.  379. 

De  s.  Probo  episc.  Reatino  in  Italia  (f 
cca.  570)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  II.  p. 
405. 

De  s.  Probo  episc.  Veronensi  in  AA.  SS. 
Boll.  12.  Janr.  L  p.  721. 

De  s.  Probo  presb.  et  monacho  Mogon- 
tiae  s.  Albani  (f  859.  26.  Mai)  ap.  Mabillon 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.   p.  58-63. 

Martyrium  s.  Processi  et  Marti- 
niani  Romae  (saec.  I.) 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  2.  Jul. 
—  »  ex  ms.  m  AA.  SS.  BolL  2.  Jul.  I.  p. 
303-305.  Cf.  SoUerii  comment.  praevius  ibid. 
p.  300-303. 

De  s.  Prochoro  e  primis  diaconis  epi- 
scopo  Nicomediensi  et  mart.  (saec.  I.)  in 
AA.  SS.  Boll.  9.  ApriL  I.  p.  818.  C/.  p.  910. 

De  s.  Proclo  episc.  Constantinopolitano 
(t  446)  Heckii  comment.  historicus  in  AA. 
SS.  BoU.  24.  Oct.  X.  p.  637-649. 


De  s.  Proclo  vel  Proculo,  Hilarione  seu 
Hilario  mart.  sub  Traiano  Pinii  notitia  m 
AA.  SS.  BoU.  12.  JuL  IH.   p.  279. 

Vita  s.  Prooopii  abbatis  Pragae 
in  Bohemia  (f  1053)  auctore  ano- 
nymo  coaevo. 

Amg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  4.  JuL  — 
^in  AA.  SS.  BoU.  4.  JuL  II.  p.  139-148. 
—  'ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VI.  2.  p.  42-47.  —  Alia  vita  ibid.  p.  47 
-48. 

Erl.Sehr.:  Bienenberg,  K.  I.  v.,  Biographie  des 
h.  Abtes  Prokop;  nebst  d.  Gesch.  seines 
Klosters  zu  Sazawa.  Prag  1796.  8vo. 
Bridelius,  Fr.,  jiskra  slavy  sv.  Prokopske  z 
rozlienych  autoruv  sebrana.  v  Praze  1662. 
12mo.  Lytomysl  1689.  8vo.  ibid.  1699.  12mo. 
Hanka,  starobyla  skladanie.  1817  enthalt  die 

gereimte  bohmische  Legende  saec.  XIII. 
Palacky,   Fr.,   Wiirdigung    der  alten  bohmi- 
schen   Geschichtschreiber.  Prag  1830.   p.  51. 
Pinius,   comment.  praev.  in  AA.  SS.  Boll.  1. 

c.  p.  136-139. 
Zimmermann,  J.  N.,   zivotopis  svateho  Pro- 
kopa.  v  Praze  1846.  8vo. 

Acta  s.  Procopii  duois  (saec.  IV.) 
fabulositatis  suspecta. 

Ausq.:  graece  et  lat.  interpr.  Pinio  in 
AA.  SS.  BoU.  8.  JuL  IL  p.  556-576.  — 
Passio  s.  P-i  auctore  anonjrao  '  ap.  Ruin- 
art,  acta  sincera  martyrum.  Amstelod.  1713. 
foL  p.  353.  —  ^iciederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
L  c.  p,  556.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  551-556. 

Martyrium    s.    Procopii    episcopi 

Tauromenitani  eiusque  sociorum  a. 
903  auctore  Johanne  diacono 
Neapolitano  (f  post  a.  903.) 

Ausg. :  '  ed.  Oct.  Cajetani,  vit.  SS.  Sicu- 
lor.  n.  p.  6.  —  *  in  Carusii  bibliotheca 
histor.  Siciliae  I.  p.  19.  —  *  ap.  Muratori, 
scr.  Ital.  rer.  L  2.  p.  269-272.  —  *in  AA. 
SS.  BoU.  Jan.  I.  p.  1098  {sed  alia  verborum 
congerie.) 

De  s.  Procopio  et  Quarto  mart.  Caesa- 
reae  in  Cappadocia  in  AA.  SS.  BoU.  8.  JuL 
H.  p.  577. 

Acta  s.  ProculiepiscopiVeronen- 
sis  in  Italia  (saec.  IV.)  et  miracula. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Mart.  IH.  p. 
452-455  c.  commentar.  p.  450-452. 

De  s.  Proculo,  Ephebo,  ApoUonio  mart. 
Interamnae  in  Umbria  (f  cca.  273)  in  AA. 
SS.  BoU.  16.  Febr.  II.  p.  862. 

De  3.  Proculo  episc.  mart.  a.  542  Bono- 
niae  in  Italia  Papebrochii  commentarius 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p.  79-82. 

De  s.  Proculo  miUte  mart.  Bononiae  in 
Italia  cca.  303  Henschenii  commentarius 
hist.  in    AA.  SS,  BoU.  1.  Jun.  L  p.  50.  51. 

De  s.  Prodocia,  Veronica  et  Speciosa 
virg.  Antiochenis  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Jul. 
m.  p.  187. 


860 


PROIECTITIUS  —  PUBLIUS 


De  s.  Proiectitio  mart.  Bergomi  in  Italia 
(saec.  IV.  in.)  Piiiii  sylioge  m  AA.  SS.  Boll. 
18.  Aug.  III.  p.  539-544. 

De  s.  Projecto  diac. ,  mart.  Casali  in 
Italia  (saec.  VIII.)  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Jaur.  II.  p.  636. 

De  s.  Ppojecto  episc.  Foro-Cornelii  seu 
Imolae  in  Italia  (saec.  V.)  Perierii  com- 
ment.  historicus  4n  AA.  SS.  BoU.  23.  Sept. 

VI.  p.  633-639. 

De  8.  Prosduco,  Veronica,  Dionina  etc. 
mart.  Antiocbiae  in  Syria  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  April.  II.  p.  377. 

De  s.  Prospero  episc.  Aurelianensi  in 
Gallia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Jul. 

VII.  p.  82.  83. 

De  s.  Prospero  episc.  Regii-Lepidi  in 
Aemilia  (forte  saec.  V.)  Henschenii  com- 
ment.  hist.  m  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p. 
53-57.  —  Historia  translationum  ab  a. 
1144-1380  ex  chronica  monasterii  edita  ab 
Ughello  et  repetita  ibid.  p.  57-62.  —  Hi- 
storia  translationis  iussu  Clementis  pp. 
VIII  factae  a.  1601  ibid.  p.  62-71.  —  Vita 
auctore  J.  Ant.  Flaminio  ap.  Surium,  vit. 
SS.  25.  Jun. 

Vita  s.  Protadii  episcopi  Veson- 
tini  (t  626)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ed.  Chifflet  in  AA.  SS.  BoU.  10. 
Febr.  II.  p.  413-414.  —  » Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  499. 

De  s.  Proterio  patriarcha  Alexandrino, 
mart.  (f  457)  Henschenii  comment.  hist.  in 
AA.   SS.   BoII.    28.  Febr.  IH.  p.  729-736. 

De  s.  ProtfiO  et  Hyacintho  mart.  Romae 
sub  Valeriano  Perieri  comment.  hist.  in 
AA.  SS.  Boll.  11.  Sept.  HL  p.  746-762. 

De  s.  Provino  episc.  Comensi  in  Italia 
alpestri  (f  cca.  420)  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mart. 
I.  p.  759.  760. 

De  b.  Prudentia  virg.  ord.  erem.  s.  Au- 
gust.  Novocomi  apud  Insubres  (f  1492)  in 
AA.  SS.  BoU.  6.  Mai.  IL  p.  129.  130.  Cf. 
p.  843. 

Vita  s.  Prudentii  episc.  Tyrasso- 
nensi.s  (Tarazona)  auctore  Pelagio 
ecclesiae  Tyrassonensis  in  Hispa- 
nia  diacono. 

Ausg. :  ed.  Franc.  Bivarius  ad  Chronicon 

Pseudo-Maximi    ad  a.   572.    Madrit.   1651. 

fol.  p.  549-552.  —  Acta   alia   'ex  antiq. 

mss.  edita  a  Bivario  1.  c.  p.  537.  —  *wie- 

derholt  in  AA.  SS.  Boll.   28.  April.  IH.  p. 

592-694. 

Erl.-Sehr.:  Comineotarius  praevins  iUd.  p.  587- 

592. 

Ibailez    dc    Ecbavarri,  Bern.,  historia    de 

8.   Prndencio,   obispo   de  Tarazona,  patrono 

principal  e  hijo  de  la  M.  N.  y  M.  L.  provin- 

cia  de   Alava,  precedida  de  un  commentario 

critico  ....    Vitoria    b.    a.    (1754).    4to.    Vgl. 

Mufioz  y    Romero,   dlccionario  bibliogr.-ni- 

Btor.  Madrid  1858.  p.  4.  Mo.  4. 


Acta  s.  Prudentii  martyris,  trans- 
lationes  et  miracula  auctore  T  heo- 
baldo  monacho  Besuensi  (a.  1126.) 
Libri  4. 

Atisg.:  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  605- 
637.  —  »  wiederholt  in  AA.  8S.  BoU.  6.  Oct. 
III.  p.  348-378.  —  »fragment.  ex  libro  3. 
ap.  Bouqaet,  rec.  XIV.  p.  223. 

Erl.-Schr.:  Bueus,  comment.  praevius  in  AA.  .SS. 
Boll.  1.  c.  p.  333-348. 
Oudinus,    commentar.    de    script.    ecclesiast. 
11.  p.  1064. 

De  s.  Prudentio  episc.  mart.  Atini  in 
Italia  (f  cca.  300)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Apr. 

I.  p.  12. 

De  8.  Prudentio,  Martiale,  Sabbatio  etc. 
mart.  Nicomediae  in  AA.  SS.  Boll.  29.Apr. 

III.  p.  616. 

De  s.  Psalmodio  eremita  in  Lemovicensi 
Galliae  dioec.  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  BoIL 
13,  Jun.  H.  p.  697. 

Martyrium  s.  Ptolemaei,  Lucii  et 
Alferii  sociorum  cca.  ann.  165  au- 
ctore  anonymo. 

-4««^.:  ex  apologia  s.  Justini  mart.  ap. 
Eusebium,  histor.  eccl.  lib.  IV.  c.  17.  ed. 
Valesii  '  ap.  Surium ,  vit.  SS.  19.  Oct.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  19.  Oct.  VHI.  p.  399. 
400.  Cf.  Bossuei  comment.  praevius  ibid. 
p.  386-399. 

Acta  s.  Rolomaei  etRomani  episc. 
et  mart.  in  Tuscia  (saec.  I.)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  24.  Aug. 

IV.  p.  749.  750.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  744-749. 

De  s.  Ptolomaeo,  Philippo,  Johanne  etc, 
mart.  Aegyptiis    in   kk.  SS.  Boll.    8.  JuUt 

II.  p.  57. 

De  s.  Publia  abbatissa  Antiochiae  in  Sy- 
ria  (f  cca.  364)  Buei  sylloge  in  AA.  SS. 
BcU.  9.  Octbr.  IV.  p.  995.  996. 

Vita  s.  Publii  abbatis  Zeugmate 
in  Syria  (saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  Theodoreto  in  AA.  SS.  Boll. 
25.  Janr.  II.  p.  622.  623. 

De  s.  Publio  apud  Graecos  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  April.  I,  p.  364. 

De  s.  Publio,  Juliano,  Marcello  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoII.  19.  Febr.  IIL  p.  130. 

De  s.  Publio  mart.  Athenarum  episc.  U. 
(sec.  II.)  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  IL 
p.  338. 

De  s.  Publio  milite  mart.  Nicomediae  sub 
Licinio  in  AA.  8S.  Bolland.  25.  April.  m. 
p.  361. 

De  8.  Publio,  Saturnino,  Mauriano  et 
aliis  mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr. 
L  p.  37. 


PUDENTIUS  —  QUINTINUS 


861 


De  s.  Pudentio,  Marciano,  Filocoso  etc. 
mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
April.  m.  p.  617;  cf.  VU.  p.  808. 

Acta  s.  puellarum  virg.  mart.  (saec. 
II.  vel  p.  med.  saec.  III.)  ad  oppi- 
dum  s.  Papuli  in  Occitania. 

Ausg.:  ex  brev.  Sampapulensi  m  AA.  SS. 
Boll.  17.  Oct.  Vm.  p.  15  cum  v.  Heckii 
comment.  praevio  p.  13-15. 

De  s.  Pulcheria  imperatrice  virg.  Con- 
stantinopoli  (f  453)  Stiltingii  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  10.  Septbr.  III.  p.  503 
-540,  und  Septbr.  IV.  p.  778-782. 

De  s.  Pulchronio    episc.    Virdun^nsi    in 


Belgica  I.  (f  cca.  470)  Bollandi  comment. 
hist.  in  AA.  SS.  BoUand.  17.  Febr.  III.  p. 
11-13. 

Vita  s.  Puslnnae  virginis  (saec.V.) 
Hervordiae  in  Saxonia  inferiori. 

Ausg. :  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  BoU. 
23.  April.  m.  p.  166-170.  Cf.  p.  991.  — 
Translatlo  s.  P-ae  (a  quodam  monacho  for- 
tasse  Corbeiensi)  a.  860-877  scripta  *^in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  170-173.  —  *ap. 
Leibnit.,  scr.  rer.  Brunsv.  I.  p.  181-184.  — 
^im  Auszuge  ap.  Pertz,  mon.  Germ.  11.  p. 
681-683. 

Vita  s.  Pyrminii  =  Vita  s.  Pirminii. 


<^. 


De  s.  Quadratis  episc.  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Aug.  IV.  p.  422. 

De  s.  Quadrato  episc.  Atheniensi,  script. 
ecclesiastico  (f  cca.  120)  Henschenii  syl- 
loge  histor.  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai.  VI. 
p.  .S57-359.  —  VUa  s.  Q-i  auctore  s.  Hie- 
ronymo  '^inter  H-i  oper.  —  *  ap.  Surium, 
vit.  SS.  26.  Mai. 

De  s.  QuadratO  episc,  Theodosio,  Em- 
manuele  Sabino  etc.  martyr.  in  Oriente  in 
AA.  SS.  BoU.  26.  Mart.  111.  p.  618. 

De  s.  Quarto  et  Marcellino  Capuae  in 
Campania  Italiae  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Oct. 
m.  p.  885. 

De  p.  Quarto  et  Quinto  mart.  Romanis 
Capuae  depositis  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai. 
H.  p,  555. 

De  s.  Quarto,  Satumino,  Secundino  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.   12.  April.  H.  p.  80. 

Passio  s.  QuatuorCoronatorum=Passio 
sanctorum  q.  c.  {oben  p.  481.) 

De  s.  Querano  abbate  =  De  s.  Kierano 
seu  Querano. 

De  s.  Quiniberto  monacho  in  Hannonia 
Henschenii  comment.  in  AA.  SS.  Boll.  18. 
Mai.  IV.  p.  184;  c/.  VII.  p.  806. 

Vita  s.  Quinidii  episc.  Vasionen- 
sis  (f  cca.  556)  in  Gallia. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p. 
829-832.  Cf.  p.  901.  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  442. 

Vita  s.  Quintiani  episcopi  Arver- 
niensis  auctore  Gregorio  Turo- 
n  e  n  s  i. 

Ausg. :  '  in  Gregorii  Vit.  patrum  cap.  4. 
—  *  ap.  Surium ,  vit.  SS.  13.  Novbr.  — 
•Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  m.  p.  408. 


De  s.  Quintiano  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jul. 
I.  p.  55. 

De  s.  Quintiano,  Eleutherio,  Gago  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I. 
p.  45. 

De  s.  Quintiano  et  Attico  martvr.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  BqJl.  29.  April.  III. 
p.  617. 

De  s.  Quintiano  presb.  et  Sicio  confess. 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun.  H.  p.  960. 

De  s.  Quintiano,  Tecla,  Theodolo  etc. 
mart.  in  Africa  m  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun. 
H.  p.  797. 

De  s.  Quintilio  episc.  et  Capitulino  mart. 
Nicomediae  m  AA.  SS.  Boll.  8.  Mart.  L 
p.  758. 

Vita  s.  Quintini  martyris  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  mss.  ed.  Surius,  vit.  SS.  31. 
Octbr.  p.  402.  407. 

Erl.-Schr:  Bendier,  Cl.,  vie  de  s.  Quintin,  apotre 
et  patron  du  Vermandois.  a  S.  Qnintin  1672. 
12mo. 

Davanne,  Nic,  vie  et  martyre  de  s.  Nicaise, 
prem.  archev.  de  Rouen,  et'  de  s.  Quintin  et 
de  S.  Scuviculle  ses  compagnons.  Rouen 
1643.  12mo. 

Histoire  de  s.  Quentin,  par  01.  de  la  Fons. 
St.  Quentin  1829.  8vo. 

Inventio  s.  Quintini  martyris  se- 
cunda  circa  647. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p. 
154.  155. 

De  s.  Quintino  mart.  in  Oriente  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  Mai.  I.  p.  45. 

De  s.  Quintino  mart.  in  Phrygia  sub 
Aureliano  in  AA.  SS.  Bolland!  2.  Jul.  I. 
p.  307. 

De  s.  Quintino  mart.  in  Turoma  Galliae 


862 


QUINTUS  —  QUITERIA 


Provincia  (saec.  VI.)  Suyskenii  sylloge  {n 
AA.  SS.  Boll.  4.  Octbr.  II.  p.  470-472. 

De  s.  Quinto,  Arcontio  et  Donato  ntiart. 
Capuao  m  AA.  SS.  Boll.  5.  Septbr.  II, 
p.  526. 

De  a.  Quinto,  Lucio,  Juliano,  Monta- 
na  etc.  mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Mai.  V.  p.  247. 

De  s.  Quinto,  Primolo,  Salustio  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai.  IV.  p.  308. 

De  s.  Quinto,  Quintillo,  Quartilla  etc. 
mart.  Surrenti  in  Italia  in  AA.  SS.  BoU. 
19.  Mart.  lU.  p.  27. 

De  s.  Quinto,  Rogato,  Ingenua  etc.  mart. 
in  Campania  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Mart. 
n.  p.  619. 

De  s.  Quinto  thaumaturgo  in  Aeolide 
(t  cca.  283)  in  AA.  SS.  BoU.  2,  Mart,  I. 
p.  129. 

Acta  s.  Quiriaci,  vtc2.  Acta  s.  Judae- 
Quiriaci. 

De  s.  Quiriaco,  Blasto,  Tribnno  etc.  mart. 
Romanis  Henschenii  sylloge  histor.  in  AA. 
SS,  Boll.  17.  Jun.  III.  p,  285. 

De  s.  Quiriaco  episcopo,  Maximo  presb., 
Archelao  diac.  et  sociis  mart.  cca.  med. 
saec.  III.  apud  ostia  Tiberina  in  AA,  SS. 
Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  565. 

De  s.  Quiriaco  et  sociis  24  mart.  a.  304 
Augustae  Vindel.  in  AA.  SS.  Boll,  12.  Aug. 
II.  p.  702-705. 

De  s.  Quiriaco  presb.  Augustae  Trevir, 
(saec,  IV.)  commentarius  hist.  in  AA.  SS, 
BoU.  6.  Mart.  I.  p.  424-426. 

De  s.  Quirico,  Julitta  et  sociis  404  mart. 
Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III, 
p.  15.  16. 

De  s.  Quirilla  et  Sophia  virg.  et  mart, 
Romae  adservatis  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai. 
m.  p.  464. 

De  s.  Quirillo  episc.  Traiectensi  ad  Mo- 
sam  in  AA.  SS.  BoU.  30.  April.  III.  p.  777. 

De  s.  Quirillo,  Quindeo  et  Zenone  mart. 
Axiopoli  in  Bulgaria  in  AA,  SS.  Boll.  9, 
Mai,  U.  p.  363. 

Vita  8.  Quirini  mart,,  episcopi  Si- 
sciae  in  Pannonia  sub  Galerio  (saec. 
IV.)  vetusta. 

Ausg.:  ex  editionibus  'Mombritii  et  *Surii 
»  in  AA,  SS.  Boll.  4.  Juu.  I,  p.  381-383.  — 
*  ap.  Ruiuart,  act,  sincera  p.  439.  (Amstelod, 
1713.  fol.  p.  497-501).  —  » ap,  Muchar, 
Norikum  II.  p.  123.  —  Hymnus  Prudentii 
»  ex  edit.  D.  Heinsii  in  AA.  SS.  1,  c,  p,  383, 
384.  —  »cd.  Surius,  vit.  SS.  4.  Jun.  HI. 
p.  461,  —  »  tkqI  OTtffdvwv  hymn,  VH, 

Erl-Sehr.:  Uettberg,  Deutscblaiidg  Kirchenge- 
acbichte  I.  p.  163. 


Legenda  s.  Quirini  martyris  Ro- 
mae  a,  269  antiquissima, 

Sie  bcHteht  au.s  3  leichi  uutcrgcbeidbaren  Thcilen, 
von  dencn  der  crgtc  schr  alt,  der  i.  in  der  I.  Hlilfte 
saec.  IX.  gescliriebeu  ist;  der  3.  enthiilt  Wunder 
u.  gchlicRgt  921. 

Ausg. :  ed.  Th.  Mayer  in  Archiv  f.  Kunde 
osterreich.  Geschichtsquellen  lU.  1849.  p. 
291-303.  —  Passio  s.  Q-i  (auctore  W  e  r  n  - 
hero  Tegriueusi,  flor.  cca,  1150)  '  ed. 
Th.  Mayer  1.  c.  p.  325-351  ?;ut  Auslassuiig 
mehrerer  Wiinder,  die  jedoch  inhaltlich  hurz 
angegeben  sind.  —  "Bruchstiick  ap,  Pez, 
scr.  rer.  Austr.  I.  p,  740.  —  Acta  s.  Q-i 
a  monachis  Tegernseanis  Bollandistis  trans- 
raissa  (neu  u.  erst  zu  der  Zeit  verfasst,  als 
sie  den  BoUandisten  iibersendet  ■umrden)  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Mart.  III,  p.  545-554.  — 
Quirinalia  sive  gesta  s.  Q-i  et  translatio 
Roma  in  Tegernsee  auctore  Metello  Te- 
geruseensi  [{Oedicht  in  &,  bislang  nicht  voll- 
standig  abgedruckten  BHchem  aus  d.  Ende 
des  12.  Jahrh.  zum  Preise  des  Heiligen. 
3nth(Ut  auch  geschichiliche  Nachrichten). 
Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofbibl.  cod. 
Tegerns.  933.  1046]  '  ed.  Canisius,  lect. 
antiq,  append.  I.  (»  ed.  nov.  111.  2,  p,  117 
-196).  —  »  ein  Theil  hieraus  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben,  saec.  III.  1.  p.  663.  —  *»n 
Form  einer  Ckronik  ap.  Oefele,  script.  rer. 
Boic.  U.  p.  49.  —  Sequentiae  de  s.  Q-o 
tres  vetustae  ap.  Pez,  thes.  auecd.  III.  3. 
p.  590-594.  —  Translatio  sive  De  adventu 
s.  Q-i  Mabnuudarium  a.  808  (fabelha/t)  ap. 
Martene,  thes.  anecd.  III.  p.  1685-1690, 
Erl.-Schr.:  Comtnentar.  praevius  m  AA.  SS. 
Boli.  I.  c.  p.  54S-645. 
Berthold  (Rizel),  Austria  sancta  I.  p.  61-69. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.   latinitatis   ed. 

Mansi  V.  p.  73. 
Maver,  Th.,  im  Archiv   f.  osterr.  Gcschiohts- 

quellen.  1849.  III.  p.  283  sq. 
Pertz'  Archiv  X.  p.  635. 

R  e  1 1  b  e  r  g ,  Deutschlands  Kirchengeschichte  II. 
p.  261. 

Translatio et  g.  Quirini  mart.  in  Tegern- 

see  in  Baioaria,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.   o.  s. 
Ben.  saec.  III.  1.  p.  663-671. 

Vgl.  Historiafnndat.  monast.  Tegems. 

De  s.  Quirino,  Abidiano,  Gago  etc.  mart, 
Afris  m  AA.  SS,  BoU.  3.  Jun.  I.  p.  286. 

De  s.  Quirino  episc.  et  mart.  in  coeme- 
terio  Romano  Praetextati  deposito  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  April,  III.  p.  750, 

De  s.  Quirino  mart.  Tibure  in  Latio  in 
AA,  SS.  Boll.  4.  Jun.  I.  p.  379. 

De  s,  Quirino  tribuuo  martyre  Romano 
Novesii  in  Gcrmania  (t  130)  commentarius 
liistor.  in  AA.  S8,  BoU.  80.  Mart.  UI.  p. 
811-816. 

Acta  s.  Quirionis,  Candidi,  Domni  etc. 
=  Acta  s.  martyrum  XL  Sebastenorum 
{oben  p.  810.) 

Dc  s.  Quiteria  virg.  mart.  in  Adurensi 
Vasconiae  dioec.  Papebrochii  commentar.- 
criticus  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai.  V.  p,  171 
-173.  —  Miracula  ab  a.  1624  per  decen- 


QUITERTA  —  RADEGUNDIS 


863 


ninm  scripta  ibid.  p.  173-175.  —  Appen- 
dix  de  cultu  s.  Q-ae  in  Lusitania  ibid.  p. 
175;  cf.  Vn.  p.  827. 


De  s.  QuoamaliO,Archelao,Potainiomart. 
in  Galatia  in  AA.  SS.  BoU.  15.  AprU.  II. 
p.  377. 


». 


Vita  b.  Rabani  Mauri  archiepi- 
scopi  Moguntini  in  Germania  (f 
856)  auctore  Ruodolfo  presbytero, 
monacho  Fuldensi,  eius  discipulo 
(t  865.) 

Von  ermiidender  Eintonigkeit,  aber  einigem 
Werth. 

Ausg.:    Un  AA.  SS.  BoU.  4.  Febr.  I.  p. 

512-522.  —    *ap.  Mabillon,   AA.  SS.  o.  s. 

Ben.   saec.  IV.  2.    p.  1.   cum   huius  elogio 

p.  20-45.  —  *  ap.  Schannat,  cod.  probation. 

histor.  Fuldens.   p.  117-132   aus    *Brower, 

antiquitates  Fuldens.  —  *  in  Rabani  operib. 

ed.  Colvenerius.    Coloniae  1627.   fol.  I.  — 

•Bruchstuck  auch  in  AA.  SS.  Boll.  April. 

I,    p,    7.    —    Ylta   alia    auctore    Johanne 

Trithemio  abbate  (f  1516.)  Libri  3.    » in 

AA.  SS.  BoU.    4.  Febr.    I.    p.   522-538.  — 

»  in  Rabani  operib.  ed.  Colvenerius.  I.  init. 

Erl.-Schr.:  Bach,  Hrabanus  Maurus,  dcr  Schopfer 

des  deutschen  Schulwesens.  Fulda  1835.  4to. 

{Programm.) 

Bahr,   Geschichte   der  romisch.  Literatur  im 

karolingischen  Zeitalter  p.  415-447. 
Fabricius,  bibl.   med.  et  inf.  latinitatis  ed. 

Mansi  VI.  p.  25. 
Henschen,  commentarius  praev.  in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  500-512. 
Jung-Johann,  Chr.,  de  vita  ac  doctrina  Hra- 

bani  Magnentii  Mauri.  Jenae  1724.  4to. 
Kunstmann,  Fr.,  Hrabanus  Magnentius  Mau- 
rus.    Eine   historische  Monographie.     Mainz 
1841.  gr.  8vo.  1  Thlr. 
Spengler,  Th.,  Leben  des  h.  Rhabanus  Mau- 

rus.    Regensburg  1856.  8vo.  13  Sgr.  6  Pf. 
Wattenbach,    Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  129,  hesondera  Note  2. 

OJ.  De  s.  Venantio  alio. 

Martyrologium  b.  Rabani  M. 
Rabanus  Maurus. 
Translatio  s.  Alexandri. 

De  s.  Rabula  abbate  in  Oriente  (f  cca. 
530)  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Febr.  III.  p.  134. 

Vita  s.  Radbodi  episcopi  Traie- 
ctensis  (f  917)auctoreanonymo  sub- 
aequali. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  29.  Novbr. 
VI.  p.  692.  —  *wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  25-31.  — 
Adnotatio  ...  Radbodi  ep.  Traiect.  a. 
900  ap.  Pertz,  mon.  scr.  II.  p.  218. 

£rU-Schr.:  Bahr,   Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karoling.  Zeitalter  p.  243. 
Histoire  littdraire  de  la  France  VL  p.  158  sq. 
Vgl.  Vita  a.  Amalbergae  (sermo), 

,,     „  Lebuini  presb.  {ecloga) 
„      ,,  Suibcrti  (homilia.) 

De  8.  Radegunde,  aliis  Radiana  virg.  in 
castro  Wellenburgico  prope  Augustam  Vind. 


(saec.  Xin.  fin.)    Cuperi   sylloge  histor.  in 
AA.  SS.  BoU.  13.  Ang.  III.  p.  93-96. 

Vita  s.  Radegundis  reginae,  post- 
modum  monialis  Pictavii  in  Gallia 
(t  587.)  Liber  I.  vitae  auctore  s. 
Venantio  Fortunato  episc.  Pi- 
ctaviensi  synchrono.  Liher  II.  vitae 
auctore  Baudonivia  moniali  co- 
aeva. 

Handschr.:  Dijon,  Un.-Bibl.  sec.  XIII. 
fol.  No.  383.  Vol.  IV.  —  Douai,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XII.  fol.  No.  791.  —  London, 
brit.  Mus.  Harl.  mbr.  No.  649 ;  —  sec.  XIII. 
2801.  189.  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  No. 

I.  sec.  Xn.  Vol.  n.  f.  124;  sec.  XII.  fol. 
No.  30.  f.  25».  —  Miinchen,  k,  Hofbibl. 
sec.  IX.  109.  (Benedictob.)  49.  —  Paris, 
k.  Bibl.  sec.  X-XIH.  No.  5275 ;  —  sec.  XHI. 
5296.  81;  —  sec.  XHL  5323.  104;  —  sec. 
XL  No.  5343.  11;  —  sec.  XI-XIIL  5351.  1; 

—  5360.  15;  —  St.  Germ.  sec.  X.  No.  1404; 

—  St.  Mart.  sec.  XII.  No.  1.  Tom.  III. 
Ausg.:  ^  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  13.  Aug. 

—  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
L  p.  319-326;  lib.  II.  ibid.  p.  326-334.  — 
•  hiernach  u.  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Aug.  HI.  p.  67-74;  74-83.  —  *-wiederholt 
m.  F-i  oper.  ed.  Luchi.    Romae   1786.    4*. 

II.  p.  78-94.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 

III.  p.  456.  —  Vita  alla  clariore  stilo  ex 
duobus  praecedentibus  actis  coUecta,  au- 
ctore  v.  Hildeberto  episcopo  Cenoma- 
nensi  ac  postmodum  archiepiscopo  Turo- 
nensi  '  ed.  Ant.  Beaugendre  in  Hildeberti 
et  Marbodi  operib.  Paris.  1708.  fol.  p.  885. 

—  ^wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
83-92. 

Erl.-Schr.:    Bradshaw,     Henry,    lyfe    of   sajnt 
Radegunde.  Impr.  by  Rich.  Pynson  s.  a.  4to. 
Ooth. 
Cuper,  commentarius  praevius  m  AA.  SS.  Boll. 

1.  c.  p.  46-67. 
Filleau,   Jean,   la  preuve  historique   des    li- 
tanics  de  la  grande  reyne  de  France,  s.  Rade- 
gonde,  contenant  par  abr^g^  les  actions  mira- 
culeuses    de    sa    vie,    tirees    des    historiens 
fran^ais.     Poictiers  1643.  fol. 
Fleury,    Ed.    de,    histoire    de    s.    Radegonde 
reine   de   France   au  VI.  sifecle   et  patronne 
de  Poitiers.  Poitiers  1S43.  8vo.   —  ibid.  1844, 
12nio;  —  iUd.  1847.  8vo;  1847.  12mo. 
Histoire  de  s.Radegondepar  Pidoux,  revue, 
augmentee    et    suivie     de    l'hist.    de    sainte 
Macrine   par   Grdgoire    de   Nisse.   Niort 
1843.  12mo. 
Marie  Theod.   de   Bussierre,   histoire  de 
s.  Radegonde,  reine,  et  de  la  cour  de  Neustria 


864 


RAXmLPHUS  —  RAYMUNDUS 


sons  les  roia  Clotaire  I.  et  Cbilp^ric.  Paris 
1860.  8vo. 

Lcipinay-Saintc-UadeKonde,  Vinc.  Bar- 
thelloiny,  seigneur  de ,  pan^gyrique  de  n. 
Jiadegondc.  autrefois  reine  de  Fiance  et  de 
Tliuringo,  oontenant  sa  vie  et  ses  miraclcs, 
. .  .  avec  une  paraptirase  en  vers  des  litanies 
k  cetto  sainte  princesse. 

(Pidoux.  Chr.,  sieur  Du  Chaillou,)  La  vio 
de  s.  Kadegonde,  jadis  reine  de  Prance  et 
fondairice  du  royal  mona.stire  de  St.  Croix 
de  Poiticrs.    Poitiers  1621.  I2nio. 

(Pic,  I,oui8-Ed.)  Discours  de  monseigneur 
l'(5vequc  de  Poitiers  (Pie)  a  la  c^r^monie 
de  la  translation  d'une  relique  de  s.  Rade- 
Konde  dans  la  paroisse  de  Lanneray,  28. 
Sept.  1851.  {Paris)  imp.  de  Guyot  et  Scribe 
(IS.")!).  12mo. 

Rcttbergr,  Kirchengeschichte  Deutschlands 
II.  p.  297. 

Sainte  Radegonde.  reine  des  Frances  par 
ranteur  de  ,Sainte  Genevifeve  patronne  de 
Paris.'  Lille  185.S.  18mo. 

Vie  de  s.  Radegonde,  reine  de  France  et  de 
Thuringe,  fondatrice  et  religieuse  de  Tabbaye 
dc  St.  Croix  de  Poitiers.  Chartres  1739.  8vo. 

De  s.  Radulpho  seu  Rodulpho  archiep. 
Bituricensi  in  Gallia  (f  866)  Henschenii 
.sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  TV. 
p.  117-119.  —  Eiusdem  elogium  histor. 
auctore  Mabillonio  ibid.  p.  119-124. 

De  8.  Ragenfrede  abbatissa  Dononii  prope 
Valencenas  in  Hannonia  (f  cca.  805)  Ghes- 
quierii  comment.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Oct 
IV.  p.  295-334. 

Vita  s.  Ragenuflae  virg.  Aiicuriae 
in  Gallo-Brabantia  Belgii  (saec.VII.) 
Ex  hagiologio  Brabant.  ms.  Rubeae 
vallis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jul.  HI.  p. 
696-699.  Cf.  Sollerii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  691-696  {mit  Abhild.) 

De  s.  Ragnacharo  episcopo  Augu.stano 
(Augst)  et  Basileensi  (f  640),  vgl.  Vita  s. 
Agili  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
II.  p.  318  u.  Vita  s.  Eustasii  ibid.  p.  118. 
Auch  AA.  SS.  Boll.  Oct.  IV.  p.  81.  Rett- 
berg,  Kirchengeschichte  Deutschlands  U. 
p.  92. 

Acta  s.  Ragneberti  maptyris,  filii 
Radeberti  ducis,  quera  Ebroinus 
maior  domus  Theoderici  regis  in- 
terfici  iussit  cca.  a.  675. 

Ausg.:  '  ex  Guichenone  et  var.  mss.  in 
AA.  SS.  Boll.  13,  Jun.  II.  p.  695.  696.  — 
*  ex  cod.  Doremieux  ap.  Duchesne,  histor. 
Franc.  scr.  I.  p.  62.5-627.  —  »Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  619. 

Translatio  s.  Ragnoberti  episcopi 
et  Zenonis  diaconi  a.  846  facta  Ba- 
iocis  in  Normannia  auctore  Jose- 
pho  sacerdote. 

Ausg. :  '  ap.  Dachery ,  spicileg.  XII.  p. 
600-621  (ed.  nov.  II.  p.  127-133.)  —  *inier- 
dolirt  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  HI.  p.  620 


-625 ;  die  Bollandisten  halten  einen  getciaten 

Ervcus  fiir  d.  Verf.  Cf.  ibid.  VII.  p.  777. 

Krl.-Schr.:    Bkhr.    Gesoh.   der   rijmlsoh.    Lilerat 

ini  Itaroling.  Zeltalter  p.  248. 

Fabricius,  bibl.  med.   et  inf.  lat.  ed.  Mansi 

IV.  p.  179. 
Histoiro  Jittdraire  dc  la  Franco  V.  p.  91. 

De  s.  Ragnulfo  mart.  Telodii  prope  Atre- 
bates  in  Artesia  (f  cca.  700)  Henschenii 
sylloge  hi.st.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI. 
p.  717. 

Vita  s.  Raymundi  confessoris  To- 
losae  in  Gallia  (saec.  XI.) 

Ausg.:  ei  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jul. 
I.  p.  680-683.  —  Vita  altera  ex  edit. 
anonymi  Tolosani  ibid.  p.  683-686.  —  Ma- 
nipulus  miraculorum  recentiorum  ex  vita 
a  J.  B.  Jalrasio  gallice  edita  ibid.  p.  686. 
Cf.  Sollerii  comment.  praevius  ibid.  p.  670 
-679. 

Vita  s.  Raimundi  dePennafortilll. 
generali  ord.  praed.  (1275)  auctore 
Leandro  Alberto.  —  Vita  et  ca- 
nonizatio  ex  buUa  Clementis  VIII. 
—  Miracula  auctoribus  Llot  etc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  7.  Janr.  I.  p. 
405-407;  407-418;  418-429.  —  Vita  alia 
a  vetusto  scriptore  olim  breviter  collecta, 
a  Franc.  Penna  notis  illustrata  et  duobus 
libellis  aucta.  Romae  1601.  4*. 

Erl.-Schr.:  Quetif  &  Echard,  script.  ord.  prae- 
dicat.  I.  p.  477. 
Rclazione    della   vita   de'   miracoli   e    degli 
atti    della  canonizatione  dl  s.  Raimundo    di 
Pennaforte.  Brixia  1602.  8vo. 

Acta  s.  Raymundi  episcopi  Roten- 
sis  et  Balbastrensis  in  Arragonia 
(t  1120)  auctore  Elia  coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun.  IV.  p. 
127-129.  —  Embolismus  receutior  de 
Raymundi  depulsione  et  translatione  ibid. 
p.  129-135. 

Vita  b.  Raymundi  Lulli  eremitae, 
apud  Bugiam  in  Africa  martyris 
(f  1315)  ab  anonymo  coaevo  scri- 
pta  ipso  beato  adhuc  superstite. 

Ausg.:  ex  vet.  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  30. 
Jun.  V.  p.  661-668.  —  Vlta  alia  auctore 
CaroloBovillo  Samarobrino  adRaemuu- 
dum  Boucherium,  ex  edit.  Ben.  Genoni 
lib.  6.  p.  378  ibid.  p,  668-673.  —  Enco- 
mium  d.  R-i  auctore  Nicolao  de  Pax, 
ex  edit.  Complutensi  a.  1519  ibid.  p.  674- 
679.  —  Miracula  selecta  ex  processibus 
ad  canonizationem  ibid.  p.  679-691.  — 
Dissertatio  Sollerii  de  orthodoxia  et 
libris  b.  R-i  ibid.  p.  691-731.  —  Actorum 
b.  R-i  epilogus  ibid.  p.  731-736  (de  eius 
heroicis  virtutibus.)  Cf.  Sollerii  commen- 
tarius  praevius  ibid.  p.  633-661  {mit  Ab- 
bildungen). 

Vita  s.  Raymundi  Nonnatl  conf.  s. 


RAYMUNDUS  —  REDIGUNDIS 


865 


R.  e.  card.  ex  ord.  b.  Mariae  virg. 
de  merc.  redempt.  captiv.  {j-  cca 
1240)  Cardonae  in  Catalonia,  ex 
variis  auctoribus  collecta. 

Ausg. :  '  ap.  Ciaconium,  vitae  et  res  gest. 
pontific.  Rom.  et  s.  R.  e.  cardinalium  II. 
p.  90.  —  'wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  31. 
Aug.  VI.  p.  737-741.  —  Miracula  ibid. 
p.  741-776.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  729-737. 

Vita  s.  Raymundi  Palmarii  conf. 
Placentiae  in  Italia  (f  1200)  auctore 
Rufino  magistro  latine  scripta,  ab 
anonymo  a.  1525  italiee  versa. 

Ausg. :  nunc  denuo  latinitati  data  ex  ms. 
Ital.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Jul.  VI.  p.  645 
-657.  —  Appendix  I.  miraculorum  s.  R-i 
ex  ms.  ibid.  p.  657-662. —  Appendix  II. 
miraculorum  ex  ms.  ibid.  p.  663.  664. 

Erl.-Schr.:  Boschins,    comment.  praevius  ihid. 
p.  638-645. 
Campius,    Petr.    Marla,    vita   s.    Raimundi. 
Italice.  Placentiae  1618. 

De  b.  Raimundo  abbate  Fiterii  ord.  Ci- 
sterc,  fundatore  ord.  Calatravae  comment. 
historicus  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  p. 
252-255. 

Vita  s.  Rainaldi  =  Vita  s.  Raynaldi. 

Vita  b.  Raineri  solitarii  Osnabru- 
gi  in  Westphalia  (f  1237.) 

AtLsg.:  ex  ms.  et  antiqua  editione  in  AA. 
SS.  BoU.  11.  April.  II.  p.  61-62. 

Rrl.-Schr.:  Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers  II.  p.  192-195. 

Acta  s.  Raynerii  archiep.  Spala- 
tensis  et  mart.  a.  1180  in  Dalma- 
tia,  auctore  Thoma  archidiac.  Spa- 
latensi. 

AuBg.:  ex  eius  Historia  Spalat.  c.  22  in 
AA.  SS.  BoU.  4.  Aug.  I.  p.  355-357. 

Vita  s.  Rainerii  solitarii  Pisis  (f 
1160)  auctore  fr.  Benincasa  co- 
aevo,  S.  Mariae  Pisis  canonico. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun.  III.  p. 
423-466.  —  Translatio  corporis  in  novam 
arcam  a.  1688;  ex  italico  Pisanae  civitatis 
instrumento  latine  ibid.  p.  466-469  (mit 
Abbildungen.) 

Vita  b.  Ramuoldi  abbatls  S.  Em- 
merammi  apud  Ratisponam  (f  1001. 
17.  Jun.)  auctore  Arnolfo  ibidem 
monacho  et  coaequali. 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  II.  — 
*wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  1.  p.  5-25.  —  »m  AA.  SS. 
BoU.  17,  Juu,  III.  p.  414-420. 

De  s,  Rasio  et  Anastasio  mart,  a  s.  Bo- 
nifacio  papa  IV  trauslatis  Romae  iu  ec- 
clesiam  s.  Mariae  ad  martyres  Papebrochii 


relatio  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  12.Mai.  VII. 
p.  763. 

Vita  s.  Rassonis  =  Vita  s.  Rathonis. 

De  s.  Rastragena  virg.  mart.  Contiaci  in 
Tardanensi  Galliae  tractu  in  AA.  SS.  BoU. 
13.  Mai.  Vn.  p.  764, 

De  s,  Rasypho  martyre  in  AA,  SS.  BoU. 
23,  Jul,  V.  p,  387, 

Vita  b.  Rathardi  presb.  conf.  fun- 
datoris  coenobii  Diessensis  in  Ba- 
varia  (saec.  IX.)  auctore  Inno- 
centio  Keferloher  decano  Dies- 
sensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Aug.  U.  p. 
354.  355. 

Vita  s.  Rathonis  comitis  Andecen- 
sis  in  Bavaria  (f  cca.  953)  auctore 
Innocentio  Keferloher  deca- 
no  monasterii  Diessensis. 

Ausg.:  ex  eius  ms.  in  AA,  SB.  BoU,  19. 
Jun.  m.  p.  894-899.  —  Miracula  ibid. 
p.  899-907, 

Erl.-Schr.:  De  v.  Rassone  comite,  dein  mo- 
nacho  Werdensi  apud  Baioarcos  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  O.  S.  Ben.  saec,  V.  p.  235.  236. 

Vita  s.  Ravenni  et  Rasiphi  mar- 
tyrum  Baioci  in  Normannia  Galliae. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Jul. 
V.  p.  390-392.  —  Historia  translationis 
ibid.  p,  392,  393.  —  Appendix  p.  393. 
394.  Cy.  SoUerii  commentar,  praevius  ibid. 
p,  389, 

Vita  Raynaldi  (Concoregii  ex  epi- 
scopo  Vicentino)  archiep.  Raven- 
natis  (f  1321)  auctore  Nicolao 
deArimino  ord.  minor.  (cca.  1413.) 

Ausg.:  '  ed,  UghelU,  Italia  sacra  U.  p. 
382-387  ed,  nov,  —  » in  AA,  SS.  Boll.  18. 
Aug.  m.  p.  692-696.  Cf.  Cuperi  comment 
praevius  ibid.  p.  688-692. 

Vita  s.  Raynaldi  episcopi  Nuce- 
rini  in  Umbria  (f  725)  ab  antiquo 
auctore  latine  scripta. 

Ausg.:  ex  italico  restituta  in  AA.  SS. 
BoU.  9.  Febr.  U.  p.  373-376.  —  Mira- 
cula  ibid.  p,  376. 

De  b.  Rainaldo  ord.  Crucigerorum  in 
Piceno  in  AA,  SS.  BoU.  24.  Janr.  II,  p,  609. 

Vita  s.  Rayneldis  =  Vita  s.  Reineldi.s, 

Vita  s.  Rayneri  =  Vita  s.  Raineri, 

De  s,  Redempto  episc.  Ferentino  in  Latio 
(t  cca,  586)  m  AA,  SS.  BoU.  8.  April.  I. 
p.  752, 

Erl.-Schr.:  .Vssemauus,  J.  S.,  de  s.  Ferentinis 
in  Tuscia  Bonifacio  ac  Redempto  epiic. 
deque  presbyt.  ct  mart.  Butychio  dissertat. 
Komae  1745.  4to. 

Vita  s.  Redigundis  sive  Wedigun- 
55 


866 


REGINA  —  REMACLUS 


dis  virg.  ord.  Praemonstr.  in  Hi- 
spania  (f  1152.) 

Ausg. :  ex  Chrysost.  v.  d.  Sterro  Hagio- 

logio  Praemonstr.  necdam  edito  in  AA. 
SS.  Boll.  29.  Janr.  II.  p.  975. 

De  H.  Regina    comite    Ostravandiae  Do- 

nonii    prope   Valencenas    (.saec.  VIII.  fin.) 

Sollerii  comment  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jul. 
I.  p.  266-271. 

Passio  s.  Reglnae  virg.mart.  prope 
Veterem  Alesiam  ubi  nunc  fanum 
s.  Reginae,  in  ducatu  Burgundiae, 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Sept. 
III.  p.  39-40.  —  Translatio  auctore  ano- 
nymo  sed  synchrono  '  ex  editione  Georg. 
Violii  *ibid.  p.  40-42.  —  Miracula  au- 
ctore  anonymo  ex  ead.  edit.  ibid.  p.  42.  43. 
Cf.  Suyskenii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
24-38. 

De  b.  Reginaldo  eremita  culto  in  ecclesia 
Melinaeensi  prope  Flexiam  in  prov.  Ande- 
gavensi  (f  li04)  Stiltingii  sylloge  in  AA. 
SS.BoU.  17.  Septbr.  V.  p.  626-629. 

De  s.  Reginaldo  et  Franco  eremitis  Ca- 
labris  in  Apulia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai. 
n.  p.  282. 

Vita  s.  Reginardi  episcopi  Leo- 
diensis  (1024 — 1037)  auctore  Rei- 
nero  monacho  Leodiensi. 

Ausg. :  '  inseruit  Aegidius  de  Aurea  valle 
historiae  Leodiensi.  —  '  ap.  Chapeaville, 
gesta  pontific.  Tungrens.  II.  p.  167.  — 
*  ap.  Pez,  thesaur.  anecd.  IV.  3.  p.  167.  — 
Die  ausgelassene  Praefatio  ap.  Martene 
et  Durand,  ampl.  collect.  I.  p.  961. 

De  V.  Reginberto  monacho  et  fundatore 
S.  Blasii  in  Hercinia  Silva  (f  962)  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p. 
315.  316. 

Vita  s.  Reginswindis  7  annorum 
puellulae  Laufae  in  Suevia  (f  837) 
auctore  anonymo. 

Erst  nach  d.  11.  Jahrh.  geschrieben,  mSrchen- 
haft. 

Auag.:  ex  ms.  Bodeccensi  in  AA.  SS. 
Boll.  15.  Jul.  IV.  p.  92-96. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  comnientar.  pracvius  ibid.  p. 
90-92. 
Stfilin,  wirtembergische  Oeschichte  I.  p.  23S. 

Historia  s.  Reguli  abbatis  aut  epi- 
scopi  et  S.  Andreae  fundationis. 

Ausg.:  *  ex  Joa.  Jamieson,  historical  ac- 
count  of  the  ancient  Culdees  p.  378.  — 
»  in  AA.  SS.  BoII.  17.  Octbr.  VIIL  p.  175 
-180.  Cf.  V.  Heckii  comment.  praevius  de 
s.  Regulo  episc.  aut  abbate,  s.  Damiano 
presb.,  s.  Aneglas  diac.  et  Muren  virg. 
ibid.  p.  168-175. 


Vita  s.  Reguli  episcopi  Silvane- 
ctis  in  Gallia  et  mart.  (saec.  IIL 
fin.)  auctore  anonymo  saec.  X. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  30.  Mart. 
m.  p.  818-820.  —  Vita  alia  ex  nis.s. 
'  ibid.  p.  820-827.  — -  *  Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  391.  Cf.  Commeutarius  praevius 
in  AA.  SS.  I.  c.  p.  816-818. 

De  s.  Regulo  episcopo  Africano  mart.  a. 
542  Limpeni  comment.  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Septbr.  L  p.  223-238.  —  Translatio 
auctore  anon.,  ex  editione  '  Ughelli,  Italia 
sacra  I.  p.  847  et  ms.  *  ibid.  p.  238-240. 

Vita  s.  Reineldisvirg.  mart.  prope 
Hallas  Deiparae  in  Hannonia  (saec. 
VH.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jul.  IV.  p. 
176-178. 

Erl.Schr.:  Beschryvinge  van  het  leven,  den 
lof  en  grootheden  der  princesse  de  h.  Rey- 
nildi.f,  maghet  en  martelaresse,  die  gevierdl 
wordt  tot  Sancten  by  Halle  in  Henegauw. 
Brussel,  Claudinot  s.  a.  12mo. 
Sollerius,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  I. 
c.  p.  173-175. 

Vita  s.  Reinoldi  monachi  et  mar- 
tyris  Coloniensis  auctore  anonymo. 

Fiir  Dortmund  intereRsant.  —  Er  soll  eina  der 
bekannten  ,vier  Haimonskinder'  gewesen  sein. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  I.  p. 
385-387.  —  Narratio  de  s.  Reynoldo  et  ge- 
nealogia  eius  et  sociorum  (Gedicht,  voll- 
standiger  ccls  die  Haimonssage.  Handschr.: 
Briissel,  bibl.  de  Bourg.  No.  7569.  pag. 
382-385)  'publi^  par  M.  van  Hasselt  in 
Annuaire  de  la  bibliotheque  royale  de  Bel- 
gique.  1851.  —  *  viederholt  ap.  Louis  de 
Baecker,  chants  historiques  de  la  Flandre. 
Lille  1855.  8».  p.  134-149. 

Vita  s.  Remacli  episcopi  Traie- 
ctensis  ac  dein  abbatis  Stabulensis 
(t  668)  auctore  anonymo  monacho 
Stabulensi. 

Verdient  untor  d.  vorzllglicheren  Quellen  der 
deutschen  Geschichte  gezShlt  za  werden.  Aus  d. 
9.  Jahrh. 

A%isg.:  'ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Beu. 
saec.  II.  p.  489-494.  —  *  loiederholt  u.  ex 
ms.  in  AA.  SS.  BoII.  3.  Septbr.  I.  p.  692 
-696.  —  Vlla  alia  auctore  Anselmo  '  in 
Anselmi  g.est.  episc.  Leodiens.  {vid.  d.).  — 
*  besonders  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  3.  Septbr. 
V.  p.  17.  —  *fragmeuta  ap.  Duchesne,  hist. 
Franc.  scr.  I.  p.  642.  —  u.  *  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  544-547.  —  Tlta  alla  quam  Not- 
gerus  episcopus  Leodiensis  (f  1008)  ad 
Werinfredum  abbatem  Stabulensem  scripsit 
(Handschr.:  Rom,  Vatic.  bibl.  Christ.  1316 
[olim  615]  mbr.  sec.  XI.  4».)  '  ap.  Duchesne 
1.  c.  p.  642.  —  *ed.  Surius  I.  c.  3.  Septb. 
—  *  ap.  Chapeaville ,  gesta  pontific.  Tun- 
grens.  I.  p.  82.  —  *Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  in.  p.  544.  —  Homtlia  in  s.  K-m  incerti 


EEMBERTUS  —  REMIGIUS 


867 


auctoris,  ex  cod.  Bamberg.  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  c.  p.  725-728.  —  JBlracula  s.  R-i:  ,Post 
gloriosiss.'  Libri2.  (^andscAr. :  R  o  m  ,  Vat. 
bibl.  Christ.  1316  [olim  615]  mbr.  sec.  XI. 
4».  fol.  51«)  im  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  I.  p. 
696-721.  —  'ap.  Mabillon  1.  c.  II.  p.  494 
-503.  —  Miracula  alla  auctore  monacho  Sta- 
bulensi  anonymo  'ap.  Chapeaville  1.  c.  II. 
p.  547.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
c.  I.  p.  721-725.  —  Triumphus  s.  R-i  de  Mal- 
mundariensi  coenobio  a.  1071  [Sendschrei- 
ben  der  Monche  von  Stablo  an  die  Christen- 
heit,  worin  der  Triumph  ihres  Heiligen  ge- 
schildert  wird.  Lehrreiches  Denkmal  jener 
Zeit ;  nach  de  N  o  u  e :  ^cette  fabuleuse  histoire 
n'est  qu'un  tissu  de  fausseth  et  d'erreurs 
historiques.'  {Sandschr.:  vid.  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.  p.  435]),  ed.  Wattenbach  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  433-461. 

Erl.-Schr.:    de    Noue,     ^tudes    historiques    sur 

Fancien  pays  de  Stavelot  et  Malmedy.  Liege 

1S48.  8vo.  p.  188.  201.  Gtites  Werk. 
Rettberg,    Deutschlands  Kirchengeschichte 

I.  p.  54.0.  556. 
Veldius,   commentar.   praeviu.s   in   AA.   SS. 

Boll.  1.  c.  p.  669-692. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  285. 
Vita  s.  Remberti  =  Vita  s.  Rimberti. 
-,,     Vita  s.  Remedil  =  Vita  s.  Remigii. 

I  Vita  s.  Remedii  conf.  in  agro  Tri- 
dentino  (saec.  V.)  auctore  Bartho- 
lomaeo  Tridentino. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Octb. 
I.  p.  55-56.  Cf.  Suyskenii  comment.  prae- 
vins  ibid.  p.  36-55. 

Vita  b.  Remigii  episcopi  Lincol- 
niensis  in  Anglia  {\  1092)  auctore 
Giraldo  Cambrensi. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  768-773.  —  *ap.  Wharton, 
Anglia  sacra  II.  p.  408-434. 

Vita  s.  Remigii  episcopi  Remensis, 

Francorum  apostoli  (f  532)  brevis 
auctore  Fortunato  episcopo  Pi- 
ctaviensi:  ,Beatissimi  Remigii  anti- 
stitis.' 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Octb.  — 
*w  AA.  SS.  Boll.  1.  Octbr.  I.  p.  128-131. 

—  *  wiederholt  in  F-i  oper.  ed.  A.  Luchi. 
Romae  1786.  4».  U.  p.  113-119.  —  Vita 
alia  auctore  anonjmo:  ,Beatus  igitur  Remig.' 
ap.  Martene,  thes.  aneed.  III.  p.  1665-1670. 

—  Vita  alia  prolixior  fabulis  respersa  au- 
ctore  Hincmaro  archiepiscopo  Remensi: 
,Post  vindictam'  [angeblich  nach  einem  alten 
von  H.  aufgefundenen  Leben.  Unbedeutend. 
Bandschr.:  Admont,  Stiftsbibl.  No.  32. 
mbr.  sec.  XI.  fol. ;  —  No.  54.  mbr.  sec. 
XII.  —  Arras,  Stadtb.  mbr.  sec.  XI.  fol. 
No.  189.  —  Briissel,  k.  Eibl.  mbr.  sec. 
X.  fol.  mai.;  —  mbr.  sec.  XIII.  fol.  No. 
87.  —  Coln,  VI.  18.  mbr.  sec.  XI.  fol.;  — 


VI.  13.  mbr.  Legend.  SS.  —  Gottweih, 
Stiftsb.  mbr.  sec.  XH.  4«.  G.  26.  —  Hei- 
ligenkreuz,  Stiftsb.  No.  145.  mbr.  sec. 
XIL;  —  No.  205.  sec.  XIL  -  Metz,  F. 
76.  mbr.  sec.  XL  —  Middlehiil,  731. 
1841.  sec.  XU.  -—  Montpellier,  Un.-Bibl. 
sec.  XIL  No.  1.  Vol.  III.  f.  105';  —  No. 
30.  f.  118.  sec.  XIL;  —  No.  68.  f.  97.  sec. 
XI.  —  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec.  XU. 
fol.  715.  No.  1.  f.  44.  —  Oxford,  Univ.- 
Bibl.  Bodley.  732.  mbr.  sec.  XIU.  fol.  — 
Paris,   k.  Bibl.  sec.  XIV.   No.  5278.  110; 

—  sec.  XIII.  5293.  21;  —  s.  XII E.  5308. 
47;  —  5526.  sec.  X;  —  s.  XL  5595.  1;  — 
5607.  3.  sec.  XI;  —  St.  Germ.  sec.  XIL 
497;  —  St.  Martin  s.  XU.  No.  1.  Tom.  U; 
--  Bibl.  St.  Genevieve.  CC.  2  (264)  mbr. 
fol.  XIL  No.  5]  ^ed.  Surius,  vit.  SS.  13. 
Janr.  I.  p.  185  sq.  u.  1.  Oct.  p.  11.  —  *in 
AA.  SS.  BoII.  1.  Octbr.  L  p.  131-166.  — 
*  ap.  Kollar,  anal.  vet.  I.  p.  934.  —  Zum 
Theil  von  cap.  4  an  {nach  der  Ausg.  der 
AA.  SS.  Boll.)  *  ap.  Duchesne,  script.  hist. 
Franc.  I.  p.  524.  —  *ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  373-380. 

Erl.-Schr.:  Anonymus  Mellicensis,    de  scriptor. 

eccles.  p.  46. 
Flodoardus,  hist.  Remens.  eccl.  III.  20. 
Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  575. 
Sigebertus    Gemblac,    de    scriptor.  eccles. 

99. 

—  Dedicalio  ecclesiae  et  translatio  s.  R-i 
facta  a  Leone  IX  pp. ,  auctore  Anselmo 
Remensi  sjnchrono  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
saec.  VI.  1.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Octbr.  L  p.  176-185.  —  Appendix  de 
aliquot  miraculis  ibid.  p.  185-187.  —  Epistola 
Leonis  papae  IX  ad  Francos  de  festo  s. 
R-i  celebrando  ap.  Bouquet,  rec.  XI.  p.  491. 

—  Haldolni  abbatis  Altivillarensis  versus  ad 
tumulum  s.  R-i  '  ap.  Bouquet,  rec.  VII.  p. 
317.  —  *ap.  Mabillon,  analect.  I.  p.  416 
(*ed.  nov.  p.  423.)  —  Hincmarus  archiep. 
Remensis :  Encomium  s.  R-i  {unbedeutend) 
ed.  Mosander  in  supplem.  ad  Surii  vit.  SS. 

VII.  p.  739  sq.  —  Teslamenlum  b.  R-i  epi- 
scopi  Remensis  ^  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I. 
p.  806-808.  —  *  m  Bibl.  PP.  max.  Lugd. 
XVII.  —  *ap.  Brisson,  de  vit.  sanct.  ed. 
Bach.  p.  653.  —  *  in  AA.  SS.  BoII.  1.  Oct. 
L  p,  167-170.  {Cf.  Lettre  du  secr^taire  de 
racad(5mie  de  Bruxelles  k  C.  de  Bye  au 
sujet  de  la  reponse  faite  par  ce  dernier  au 
memoLre  sur  le  testament  de  s.  Remi.  Brux- 
elles  1780.  8».)  —  Translationes  s.  R-i  au- 
ctore  Flodoardo,  ex  eius  histor.  eccles. 
Remens.  lib.  1.  c.  21.  22  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  Oct.  I.  p.  173-176.  —  Translatlones  s.  R-i 
auctore  forte  Rotfrido  synchrono  m  AA. 
SS.  Boll.  1.  Octb.  L  p.  170-173.  —  Versas 
litteris  aureis  inscripti  pulvino  apposito  sub 
capite  s.  R-i  ap.  Bouquet,  rec.  VU.  p.  318. 

Erl.-Schr.:  Armand,   P.,   bistoire  de   St.    Remi, 

suivie  d'un  aper^u  sur  la  ville  et  r^glise  de 

Reims.  Paris  1846.  8vo. 

Cerisiers,  R.  de,    les  heureux  commence- 

ments  de  la  France  chr^tienne  sous  l'apdtre 

55* 


868 


REMIGIUS  —  RICHARDIS 


de  "nos   rolB   Saint-Remi.    Kcims    1633.    4to. 

1647.  8vo. 
Dorigny,  J.,  vie  de  8.  Remi.  Cbalons  (Paris) 

1714.  12mo. 
Heber,    P.,    d!e     vorliarolingisoben    cbrisll. 

GlaubenBboten  am  Rhein.    Frankfurt   a.    M. 

1858.  8vo.  p.  101-108. 
Marlot.  G.,  tombeau   du    grand  Saint-Remi. 
Reims  1C17.  8vo. 
Rotb,  Gescb.  des  Beneflzialwesens.  ErlanRen 

1850.  gr.  8vo.  p.  461:  die  FSlfchunKen  Hink- 

mars  v.  Rlieims. 
Saussay,  Andr.,  dc  gloria  s.  Rcmigii,  proprii 

Francorum  apostoli  et  propbetae  . . .  libri  4. 

Quibus  subnectitur  assertio   verjtatis  sacrae 

ampullae  Remensis.    TuIIi  Leucorum    1661. 

fol. 
«Suysken,    commentar.   praevius  in  AA.  SS. 

Boll.  I.  c.  p.  59-128. 
Weiszacker,  Hiiikmar  n.  Pseudo-Isidor,  — 

in  Zeitschrift  fUr  bistorische  Tbeologie.  l^S. 

p.  327-130;  ilberdie  Vita  Remigii  p.  388.  417. 
Vgl.  Epistolae  s.  Remigii. 

De  s.  Remigio  archiep.  Rotomagensi  (f 
cca.  771)  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Janr.  U. 
p.  235.  236. 

De  s.  Renato  episc.  Surrenti  in  regno 
Neapolit.  (sec.  V.)  Gliesqnierii  commentar. 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Oct.  UI.  p.  380-395. 

Vita  s.  Renovati  episcopi  Emeri- 
tensis  (f  cca.  633)  in  Hispania  au- 
ctore  Paulo  diacono  Emeri- 
tensi. 

AiLsg.:  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart.  m.  p. 
908.  909. 

Translatio  s.  Reoli  Remensis  ar- 
chiepiscopi  (f  688)  auctore  Gui- 
lelmo  abbate  Orbacensi  (1180.) 

Ausg.:  ap.  Martene,  ampl.  coll.  VI.  p. 
1216-1218. 

Acta  s.  Reparataevirg.  Caesareae 
in  Palaestina,  mart.  sub  Decio,  sub- 
lestae  fidei  auctore  anonymo. 

Auag. :  '  ap.  Martene ,  ampl.  collect.  V. 
p.  741-744.  —  » wiederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Oct.  IV.  p.  39-41.  0/.  Suyskenii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  24-39. 

De  s.  Reparato  diac.  Nolano  in  Campa- 
nia  (f  553)  Buckii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Oct.  IX.  p.  304.  305. 

De  s.  Restituta  mart.  Calari  in  Sardinia 
Papebrochii  comment.  histor.  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  Mai.  VII.  p.  794-799. 

Acta  s.  Restltutae  mart.  Afrae  sub 
Diocletiano  in  Aenaria  insula  pri- 
mum  sepultae,  deinde  Neapolim 
translatae. 

Ausg. :  ex  rass.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mai. 
IV.  p.  20-24  cum  Henschenii  commentar. 
praevio  p.  19.  —  Miraculum  ex  Octav. 
Cajetani  vit.  Siculorum  SS.  (II.  p.  249) 
Und.  VII.  p.  794. 

Acta  s.  Restitutae  virg.  cum  Cy- 
rillo  presb.  et  sociis  2  mart.  Sorae 


in   Campania  cca.   a.  272   auctore 
Gregorio  episc.  Tarracinensi. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai. 
VI.  p.  664-672.  —  Inventio  corporis  a 
Janningo  teste  ex  parte  oculato  descripta 
ibid.  p.  672-674.  —  Translatio  alte- 
rius  s.  Restitutae  ibid.  p.  674-678.  C/. 
Papebrochii  comment.  praevius  U)id.  p.  661 
-664  et  VII.  p.  853. 

Acta  8.  RestitutimartyrisRomani. 

Ausg.:  ex  ms.  Rom.  in  AA.  SS.  BoII. 
29.  Mai.  VII.  p.  11-13.  Cf.  Henschenii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  10.  11. 

De  s.  Reverentio  presb.  Baiocis  in  Nor- 
mannia  inf.  (saec.  IV.  V.)  Suyskenii  syl- 
loge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Sept.  IV. 
p.  22-24. 

Acta  s.  Reveriani  episc,  Pauli 
presb.  et  10  sociorum  mart.  Augu- 
stoduni  in  Gallia  a.  272. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoIIand.  1.  Jun.  I.  p. 
40.  41. 

Erl.-ScJir.:  Histoire  litt^raire  de  la  France  V. 
p.  330. 

De  s.  RevocatO,  Firmo,  Jucundo  et  so- 
ciis  mart.  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I. 
p.  602. 

De  s.  Revocato  mart.  Genuae  in  Liguria 
honorato  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Mai.  VII. 
p.  13. 

De  s.  RevocatO,  Saturo,  Felice  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Febr.  I.  p.  658. 

De  s.  RhaTde  vel  Heratde  virgine  mart. 
prope  Alexandriam  in  Aegypto  (f  cca.  308) 
Sliltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Sept. 
II.  p.  525. 

De  s.  Rhegino  episc.  Scopulorum,  raart. 
(f  cca.  355)  Heiischenii  commentar.  histor. 
-m  AA.  SS.  Boll.  25.  Febr.  HI.  p.  495. 

De  8.  Rhodiano  martyre  apud  Graecos 
in  AA.   SS.  Boll.  20.  Mart.  III.  p.  84. 

De  s.  Rhodippo  episc.  Leontinis  in  Si- 
cilia  (f  cca.  314)  in  AA.  SS.  Boll.  2.Febr. 
I.  p.  287. 

De  s.  Rhodone  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
26.  Janr.  II.  p.  709. 

Vita  .s.  Ricardi  =  Vita  s.  Richardi. 

Vita  Riceiardi,  comitis  S.  Boni- 
facii,  res  inter  ipsum  et  Eccelinos 
gestas  complectens,  incerto  auctore, 
1184—1253. 

Ausg. :  '  stud.  et  opera  Felic.  Osii  recen- 
sita  cura  Alb.  Mussati  historia  Henrici  VII. 
Venet.  1636.  fol.  —  *  ap.  Muratori,  script. 
rer.  Ital.  VIII.  p.  117-134. 

De  s.  Richarde  imperatrice  virg.  (saec. 
X.  init.)  Andlaviae  in  Alsatia  Stiltingii 
sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Septbr. 
V.  p.  793-798. 


RICHARDUS  —  KICHARIUS 


869 


Vita  b.  Richardi  abbatis  S.  Vitoni 

Virdunensis    {St.    Vannes,   f    1046) 
auctore  monacho  anonymo. 

Nicht  sehr  reichhaltip:. 

Handschr.:  vid.  Pertz'  Arch.  VIII.  444. 
Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
.saec.  VI.  1.  p.  519-530.  —  *  iciederholt  u. 
hrsgeyeb.  von  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  280-290.  —  »  Excerpta  ap.  Bou- 
quet,  rec.  X.  p.  373;  XI.  p.  458.  —  Vita 
alia,  ex  chronico  Virdunensi  Hugonis  Fla- 
viniacensjs  abbatis  [bildet  den  2.  Thl.  der 
Chronik)  '  c.  comment.  praev.  et  not.  D. 
Papebrochii  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Jun.  II. 
p.  976-1001.  -  »ap.  Mabillon  1.  c.  p.  537 
-565.  —  Vitae  alterius  epitome  ex  Me- 
nardo  et  Wasseburgio  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 
p.  1001-1006.  —  Miracula  b.  Richardi 
auctore  anonymo  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  530 
•536. 

Erl.-Schr. :  B  e  r  t  a  r  i  n s  canon.  S.  Vitonl  (coniinuat. 
ap.  d'Achery  XII.  p.  267.) 
Conlzen.   d.    Geschicht^-chreiber  der  saschs. 

Kaiserzeit  p.  165-168. 
Wattonbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  2S0. 

Vita  s.  Richardi  episcopi  Cicestriae 
in  Anglia  (f  1255)  auctore  Radul- 
fo  Bocking  Anglo  ord.  praed. 
(flor.  1270.)  Libri  II. 

Aiisg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  3.  April. 
Nur  ein  Auszug.  —  *  voUstandig  i?»  AA.  SS. 
Boll.  3.  April.  I.  p.  282-318.  —  Yita  alia 
ex  Joh.  Capgravio  ibid.  p.  278-282.  Cf. 
Papebrochii  commentarius  praevius  ibid. 
p.  277. 

Vita  s.  Richardi  presbyteri  auctore  An- 
gelranno  =  Vita  s.  Richarii  abbatis  Cen- 
tiilensis. 

Passio  s.  Richardi  pueri  martyris 
(t  1179)  Parisiis  in  Francia  auctore 
Gaguino. 

Ausg. :  '  Parisiis  1598.  —  *  ohne  Namen 
des  Verf.  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  25. 
Mart.  in.  p.  593.  594.  Cf.  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  591-593. 

Vita  s.  Richardi  regis  apud  Anglo- 
Saxones  in  Britannia  (f  722.)  Epi- 
tome  ex  hodoeporico  s.  Wilii- 
baldi  episcopi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Febr.  II.  p. 
76-76.  —  II.  e  p  i  t  o  m  e  ex  actis  s.  Wunebaldi 
abbatis  ibid.  p.  76.  —  IH.  epitome  ex 
actis  8.  Willibaldi  episc.  auctore  Reginoldo 
episc.  ibid.  p.  77.  78.  —  IV.  epitome  ex 
itinerario  s.  Willibaldi  episc.  auctore  ano- 
nymo  ibid.  p.  78.  —  V.  epitome  ex  gestis 
sanctorum  Eystettensium  auctore  Adal- 
berto  abbate  ibid.  p.  78.  79.  —  Epita- 
phium  s.  Richardi  Lucae  sculptum,  ex 
Surio  et  Baronio  ibid.  p.  79.  —  Vita  alia 
ex  ms.   Bodecensi   ibid.    p.   79-81     —  Hi- 


storia  elevationis  corporis  s.  R-i  ex 
vita  s.  Willibaldi  episc.  auctore  Philippo 
episcopo  ibid.  p.  81.  —  Miracula  s.  R-i 
ex  historia  Lucensi  italice  a  Caesare  Fran- 
ciotto  scripta  et  Ph.  Ferrario  de  sanctis 
Italiae  ibid.  p.  81.  Cf.  Henschenii  comment. 
praevius  ibid.  p.  69-75. 

Vita  Richardi  II  regisAngliae(  1.377 
— 1399)  auctore  monacho  quodam 
de  Evesham. 

Ausg. :  unt.  d.  Tit. :  Historia  vitae  et  regni 
Richardi  II  etc.  ed.  Thom.  Hearne.  Oxonii 
1729.  8«. 

Martyrium  Richardi  Scrope  archi- 
episcopi  Eboracensis  a.  1405  au- 
ctore  Clemente  Maydestone. 

Ausg. :  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  H.  p. 
369-372.  —  Articuli  Ricardi  S.  adversus 
Henricum  IV  Angliae  regem  ibid.  p.  362 
-368. 

De  s.  Richardo  episc.  Andrien.si  in  Apu- 
lia  (f  cca.  1200)  Papebrochii  commentar. 
histor.  in  AA.  SS.  BoII.  9.  Jun.  II.  p.  245 
-248.  —  Historia  inventionis  et  trans- 
lationis  a  Francisco  duce  Andriensi  curatae 
et  descriptae  ibid.  p.  248-250.  —  Mira- 
cula  eodem  auctore  ibid.  p.  251. 

Vita  s.  Richarii  abbatis  et  funda- 
toris  Centulensis  monasterii  (St.  Bi- 
quier  bei  AhbevUle  in  d.  Picardie) 
in  Gallia  saec.  VIII.  auctore  Al- 
bino  Alcuino  Flacco  (f  804.) 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  Sanct.  26.  April, 
p.  865.  —  *  ex  5  mss.  collatis  cum  variis 
edit.  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  BoII.  26. 
April.  m.  p.  442-447.  —  » ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  H.  p.  189-197.  — 
*in  Alcuini  operib.  ed.  Duchesne  I.  — 
*  ibid.  ed.  Froben.  II.  2.  —  •  Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  514.  —  Hisioria  rela- 
tionis  s.  R-i  a.  981  ex  4  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  I.  c.  p.  457-459.  —  Historia  relationis 
s.  R-i  a.  981  auctore  Angelranno  seu 
Ingelramno  abbate  Ceutulensi  metrice 
descripta  '  in  AA.  SS.  BoII.  I.  c.  p.  459 
-462.  —  »  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  V.  p.  563 
-566.  —  Miracula  auctore  Hariulfo  mo- 
nacho  '  ap.  Mabillon  I.  c.  saec.  V.  p.  567 
-574.  —  *  aus  deni  4.  Buche  De  pietate 
Hugonis  ducis  postea  regis  Francorum,  ver- 
sibus,  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  IV. 
p.  99-101.  —  Miracula  intra  a.  814-865  au- 
ctore  monacho  Centulensi.  Libri  2  {der 
Verf.  soll  M  i  c  o  geheissen  haben)  '  ex  mss. 
Antverp.  et  reg.  Sueciae  et  edit.  Acherii 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  447-45'?.  —  »  ap. 
Mabillon  I.  c.  saec.  II.  p.  213-227,  —  Vita 
alia  metrica  auctore  Ingelramro  abb, 
Centul.  ap.  Mabillon  I.  c.  saec.  H.  p.  201 
-212. 


870 


RICHEZA  —  RITICIU8 


Erl.Sehr.:  Fabricias,  bibl.  med.  et  inflmae  la- 
tinitatis.  Lib.  I.  p.  269. 
Histoire  littt^rairc  de  la  France  V.  p.  319. 

De  b.  Richeza  regina  Polonorum  (f  1063), 
vid.  De  V.  Erenfrido. 

De  b.  Richilde  virg.  reclusa  Summontorii 
prope  Oenipontem  (f  llOO)  Pinii  sylloge 
m  AA.  SS.  Boll.  23.  Aug.  IV.  p.  649.  650. 

Vita  s.  Richmerl  sive  Ricmiri  ab- 
batis  apud  Cenomannos  in  Gallia 
(f  cca.  710)  auctore  anonymo  fere 
aequali. 

Ausg. :  '  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Janr.  II. 
p.  177-179.  —  *  ex  ms.  u.  tviederholt  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  228*-232*.  —  »  Bruchstucke  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  624. 

De  b.  Richoardo  sive  Richardo  abbate 
Valcellensi  iu  Belgio  (saec.  XII.)  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Janr.  II.  p.  892.  893. 

Vita  s.  Rictrudis  abbatissae  Mar- 
cianensis  {MarcMennes)  primae  (f 
cca.  688)  ab  Hucbaldo  monacho 
Elnonensi  scripta  a.  907. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XII.  fol.  zusammen  viit  Vita  s.  Remigii.  — 
St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec.  XIII.  No.  716. 
Tom.  V. 

Ausij.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  12.  Mai.  — 
» in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mai.  lU.  p.  81-89.  — 
»  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s,  Ben.  saec.  11. 
p.  939-950.  —  *ap.  Ghesquiere,  AA.  SS. 
Belg.  IV.  p.  488.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet, 
rec.  III.  p.  536.  —  Hlstoria  miracnlorum  s. 
R-s  auctore  monacho  Marchianensi.  Libri 
2  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  89-118.  —  Mira- 
cula  auctore  Gualberto  seu  Walberto 
monacho  Marchianensi  in  Galloflandria  (cca. 
1128.)  Libri  2  « in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
118-140.  —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
XIV.  p.  435-442.  —  Scriptum  de  eadem 
Rictrude  cum  epistolari  prooemio  ad  Ge- 
rardum  S.  Trudonis  monachum  Hasbanien- 
sem  ibid.  p.  140-154.  Cf.  VIL  p.  717. 
Vgl.  Vita  s.  Adalbalrti  ducis. 

Vita  di  Rienzi,  vid.  Vita  di  Cola  di  Ricnzi. 

Vita  s.  Rigoberti  Remensis  archi- 
episcopi  (f  cca.  749)  auctore  ano- 
nymo. 

Ausg. :  '  abgekilrzt  ed.  Surius,  vit.  SS.  4. 
Janr.  p.  111.  —  *vollstandig  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Janr.  L  p.  174-178.  —  Trans- 
latio  ibid.  p.  178-180.  —  Bruchstucke  'ap. 
Duchesne,  script.  rer.  Franc.  I.  p.  788.  — 
*  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  657. 

Erl-Schr.:  Dp  k.  Kigoberto   episcopo  Rcmensi 
et  abbate  Orbaccnsi   ap.  Mabillon,   AA.  SS. 
o.  B.  Ben.  Raec.  III.  1.  p.  529-531. 
Histoire  littiraire  de  la  France  V.  p.  675. 
Roth,  Geschichte  des  Benefizialwesens  p.  330. 
not.  66. 

Vita  s.  Rigomeri  presbyteri  Sub- 


ligniaci  apud  Cenomanos  in  Gallia 
(f  med.  saec.  VI.)  auctore  ignoti 
nominis  et  teraporis. 

Ausg.:  '  ed.  Lebeuf,  dissertationes  in  hi- 
storiam  Parisiensem.  Append.  —  *  »n  AA. 
SS.  BoII.  24.  Aug.  IV.  p.  786-789.  —  «Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  426-428.  — 
Hlstoria  translationis  s.  R-i  in  monastcrium 
Malleacense  (Maillezaia)  a.  1014  auctore 
Petro  monacho  Malleacensi  subaequali 
'  ap.  Labbe ,  bibl.  nova  II.  p.  234-238.  — 
'  jmederholt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  789 
-791.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VL  1.  p.  134-136.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  in  AA.  SS.  BoII.  1.  c.  p.  783-786. 

De  s.  Rigomero  episc.  Meldensi  in  Gallia 
(saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI. 
p.  755. 

Vita  s.  Rimberti  archiepisc.  Ham- 
maburgensis  auctore  anonymo. 

Unbedcmend,  geschrieben  zwischen  888  9i)9. 

Ausg.:  'ed.  Philipp.  Caesar  in  Triaposto- 
latus  septentrionis  p.  127.  Colon.  1642.  8". 
—  »m  AA.  SS.  BoU.  4.  Febr.  L  p.  559 
-566.  —  » wicderholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  472-484.  —  *ed. 
Surius,  AA.  SS.  4.  Febr.  init  gedndertem 
Stil.  — •  *  ap.  Pertz,  mon.  II.  p.  764-775.  — 
•  ap.  Migne,  patrologiae  cursus  CXXVI.  p. 
991-1010. 

Vebers.:  deutsch  von  M.  Laurent.  Berlin 
1856.  So.  (Geschichtschreiber  der  deutsch. 
Vorzeit.  IX.  Jahrh.  8.  Bd.) 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  riimisch.  Litcratur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  236. 
Fabricius,  biblioth.    med.   et  inf.  latinitatis 

ed.  Mansi  VI.  p.  64. 
Hammerich,  P.  F.  A.,  comraent.  de  Rimber- 
to    arcliiep.    Hambiirg.    llavniae     1884.    8vo . 
Gute  Abftandlung. 
Honschen,    comment,    pracvius    «n  AA.  S.S. 

Boll.  1.  c    p.  554-569. 
Histoire  litt(5raire  de  la  France  V.  p.  6.')S. 
Watlenbach,  Deutschlands  Ueschichtsqael- 
len  p.  135. 

Vgl.  Vita  s.  Anskarii. 

De  s.  Rioco  monacho  Landeveneci  in 
Britannia  Arm.  (saec.  V.)  Heuschenii  com- 
mentar.  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Febr. 
II.  p.  602-604. 

Vita  b.  Ritae  viduae  ord.  erem. 
s.  August.  Cassiae  in  Umbria  (f 
1456.) 

Ausg.:  cx  Italico  fr.  Augustini  Caval- 
luccii  latine  mAA.  SS.  BoII.  22.  Mai.  V. 
p.  224-229.  —  Appendix  ex  relatione 
Italica  Romae  impressa  et  aliis  ibid.  p.  230 
-232;  cf.  Papebrochii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  223  et  VII.  p.  841. 

De  s.  Rithberto  confc^s.  ac  verisimiliter 
abbate  Leuconaensi  in  pago  Picardiae  Wi- 
macensi  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  BoII.  15. 
Septbr.  V.  p.  79. 

De  s.  Ritioio   vel  Rethicio  episc.  Aedu- 


RITZA  —  RODINGUS 


871 


■^ensi  Augustoduni  in  Gallia  (f  p.  314)  Cu- 

peri  sjlloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jul. 

IV.  p.  587-589. 
•     De  b.  Ritza    virg.    Confluentiae    in   Ger- 

mania  (saec.  X.  XI.)   in  AA.  SS.  BoU.   30. 

Aug.  VI.  p.  624.  625. 

Vita  s.  Roberti  abbatis  Casae  Dei 

ord.  s.  Bened.  in  Gallia  (cca  1067) 
auctore  MarbodoRedonensi  epi- 
scopo  (t  1123.)  Libri  2. 

Ausg. :  •  ed.  A.  Beaugendre  m  Oper.  Hil- 
debert.  Cenomanensis.  Paris.  1708.  fol.  p. 
1433.  —  wiederkolt  *  in  AA.  SS.  Boll.  24. 
April.  m.  p.  317-326.  —  » ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  188-207. 
—  TUa  alla  auctore  Bernardo  priore  S. 
Gemmae  in  pago  Santonensi,  distinctiones 
3  *  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  208-222.  —  »  frag- 
ment.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  69.  — 
Miracula  s.  R-i  auctore  Bertrando  mona- 
cho  Casae  Dei  '  ex  autogr.  Sirmondi  ap. 
Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  637-659.  —  'm 
AA.   SS.   BoU.  1.  c.  p.  326-333. 

Vita  s.  Roberti  abbatis  Molismen- 

sis  primi  ac  fundatoris  ord.  Cisterc. 
(init.  saec.  XI.)  auctore  monacho 
Molisra.  anon.  sub  Adone  abbate 
saec.  XII. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  29.  April.  — 
« in  AA.  SS.  BoU.  29.  April.  III.  p.  668 
-678.  Of.  p.  1004.  —  Processus  canoni- 
zationis  s.  R-i  ap.  Labbe,  bibl.  nova  I.  p. 
647-650. 

Erl.-Schr.:  Comnaentarius  praevius  mAA.  SS. 
1.  c.  p.  662-668. 
(Foiilon,  Nic.)    Vie    de   s.   Robert,    abbe   de 
Moleme,  instituteur  de  Tordre  des  Citeaux. 
Troyes  1776.  8vo. 

Vita  s.  Roberti  abbatis  ord.  Ci- 
sterciensis  in  Anglia  (f  1139). 

Ausg. :  ex  edit.  Joh.  Capgravii  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Jun.  II.  p.  48.  49. 

Vita  s.  Roberti  Betun  episcopi 
Herefordensis  auctore  G uil e  1  m o 
de  Wycumba  ord.  can.  regul.  s. 
August.,  priore  Lanthoniensis  coe- 
nobii  in  Cambria,  illius  familiaris 
(cca.  1140.)  Libri  2. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  U.  p. 
295-321. 

Vita  b.  Roberti  deArbrissello,  fun- 

datoris  ord.  Fontis-Ebraldi  (Fonte- 
braldensis,  f  1117)  auctore  Bal- 
drico  episc.  Dolensi  (f  1130.) 

Ausg.:  '  ex  mss.  edita  a  Cosniero  Flexiae 
1641  et  1647.  4».  —  '  wiederholt  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Febr.  III.  p.  603-608;  cf.  p.  759. 
—  *ed.  Surius,  vit.  Sanct.  25.  Febr.  — 
*fragmentum    ap.    Bouquet,    rec.    XIV.    p. 


163-166.  —  YKa  alla  auctore  monacho  Fon- 
tis-Ebraldi  Andrea,  ut  creditur,  ipsius 
discipulo  1  zusammen  mit  Vita  Roberti  auct 
Baldrico  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  608-616. 
—  '  allein  ed.  Cosnier.  Flexiae  1641.  4*. 
'  wiederholt  Rothomagi  1668.  8*. 

Erl.-Schr.:  Bolland,  comment.  praevius  in  AA. 
SS.  B.  I.  c.  p.  593-603. 
Fabricius,    bibl.   med.    et    inflm.  latinitatis. 

Lib.  I.  p.  244. 
Soris,  leP.de,  dissertation  apologetique  pour 
Robert  d'Arbris8elles  addressee  a  Mr.  Bayle. 
Anvers  (Amiens)  1701.  12mo. 

Vita  Roberti  Grosthed  episcopi 
Lincolniensis  (f  1253)  metrica  au- 
ctore  Richardo  monacho  Bar- 
deniensi. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  11.  p. 
325-341.  —  Vita  alia  ex  annalibus  de 
Lanercost  (bibl.  Cott.  Claudius.  D.  7)  ibid. 
p.   341-343.      Vgl.  Epistolae  Robertl  Grosseteste. 

Acta  b.  Roberti  Malatestae,  tertii 
ord.  s.  Franc.  Arimini  (f  1432)  au- 
ctore  anonymo  sed  synchrono. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Octbr.  V. 
p.  146-149. 

Vita  b.  Roberti  Salentini,  s.  Peti-i 
Caelestini  discipuli,  prope  Sulmo- 
nem  in  Aprutio  (f  1341)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jul.  IV.  p. 
495-509.  Cf.  Boschii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  489-495. 

De  s.  Roberto  abbate  Syracusis  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  April.  m.  p.  378. 

De  s.  Robustiano  et  Marco  mart.  in  A.A. 
SS.  Boll.  31.  Aug.  VI.  p.  666. 

Vita  s.  Rochi  conf.  apud  Montem 
Pessulanum  in  Gallia  (saec.  XIV.) 
auctoreFrancisco  DiedoBrixiae 
praefecto. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Aug. 
III.  p.  399-407.  —  Acta  breviora  au- 
ctore  anonjmo  ibid.  p.  407-410. —  Gloria 
posthuma  apud  Antverpienses  ibid.  p. 
410-415.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  380-399.  —  Vila  alia  auctore  P.  Lud. 
Maldura  ap.  Surium,  vit.  SS.  16.  Aug. 

Vita  s.  Rodani  sive  Ruadani  ab- 
batis  Lothrensis  in  Hibernia  (saec. 

VI.) 

Ausg, :  ex  cod.  Salmanticensi  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  April.  II.  p.  382-386. 

De  s.  Rodiclano  diac. ,  Terentio  et  Ma- 
rino  presb.  etc.  mart.  Aphrodisiae  in  AA. 
SS.  Boll.  30.  April.  III.  p.  751. 

Vita  s.  RodingiabbatisBelhlocen- 
sis   (BeaulieUf  saec.  VII.  fin.)   au- 


872 


RODOBALDU.S  —  ROMANUS 


ctore  Richardo  Bellilocensi  in  Ar- 
gonna  (cca.  1050). 

Ausg. :  '  ed.  Hug,  Menard  in  Observatio- 
ues  ad  martyrologium  Beuedictinum  p,  690. 
—  *  mederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  2.  p.  532-536.  —  » Ideruus 
mederholt  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Septbr.  V. 
p.  513-517.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  591.  V/.  Stickeri  comment.  praevius 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  508-513. 

De  s.  RodobaldO  episc.  Ticiui  iu  Lon- 
gobardia  (f  1254)  Fonsoni  sylloge  histor. 
m  AA.  SS.  Boll.  12.  Oct.  VL  p.  126-128. 

S.  Rodulf)  archiep.  Bituricensis  (f  866. 
21.  Jun.)  elogium  historicum  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Beu.  saec.  IV.  2.  p.  156-164. 

Vita  b.  RodulfiepiscopiEugubini 
et  V.  Petri  eius  fratris  monacnorum 
Fontis  Avellanae  (f  1063)  auctore 
b.  Petro  Damiani. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VL  2.  p.  152-154.  —  'mAA.  SS. 
Boll.  17.  Oct.  VIII.  p.  194-197.  Cf.  Buckii 
comment.  praevius  ibid.  p.  182-194. 

Acta  s.  Rofili  seuRuphilli  episcopi 

Foro-Popiliensis  Foro-Livii  in  Ita- 
lia  auctore  incerto. 

Ausg. :  m  AA.  SS.  BoU.  18.  Jul.  IV.  p. 
379-382.  Cf.  Cuperi  commentar.  praevius 
ibid.  p.  377-379. 

Vita  s.  Rogatiani  et  Donatiaui  martyrum 
ex  mss.  ap.  Ruinart,  AA.  primor.  martyrum. 
Amstelod.  1713.  fol.  p.  279-282. 

Vita  s.  Rogatiani  et  Felicissimi  aliorum- 
quemartyrum  auctore  b.  Cypriano,  epist. 
81,  ap.  Surium,  vit.  SS.  26.  Oct. 

De  s.  Rogato ,  Alexaudro ,  Dorotheo  etc. 
mart.  Caesariensibus  in  AA.  SS.  BoU.  28. 
Mart.  UI.  p.  712. 

De  s.  Rogato,  Catula,  Auto,  Victoriuo  etc. 
mart.  Afris  m  AA.  SS.  Boll.  24.  Mart.  IIL 
p.  479. 

De  s.  Rogato  martyre  Carthagine  in  AA. 
SS.  Boll.  24.  Jun.  IV.  p.  809. 

De  s.  Rogato,  Saturnino,  Faustino  etc. 
mart.  in  Africa  m  AA.  SS.  BoU.  6.  Octbr. 
III.  p.  332. 

De  8.  Rogellio  et  Servio-Deo  mart.  Cor- 
dubae  in  Hispania,  a.  752  Suyskeni  sylloge 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  Septbr.  V.  p.  .336-339. 

Vita  s.  Rogerii  abbatis  Ellantii 
(olim  Slam  vel  Slantium,  cca.  1175) 
auctore  monacho  Ellantino  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I.  p. 
182-185. 

Vita  b.  Rogepii  episc.  Aureiianen- 
sis,  dein  Lemovicensis  ac  demum 


archiep.  Bituricensis  (f  1368)  au- 
ctore  monacho  Bituricensi. 

Ausg.:  '  ap.  Labbo,  bibl.  uova  II.  p.  124 
-127.  —  ^repetita  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart. 
I.  p.  120-122. 

De  b.  Rogerio  discipulo  s.  Francisci,  Tu- 
derti  in  Umbria  (f  cca.  1236)  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Mart.  L  p.  417-418. 

Do  s.  Rogerio  episc.  Cannensi  Baroli  in 
Apuiia  (saec.  XII.)  Dyckii  commentar.  in 
AA.  SS.  Boll.  15.  Oct.  VII.  1.  p.  70-77. 

Vita  b.  Rolandi  de  Medicis  ana- 
choretae  Borgoni  ditionis  Pallavi- 
cinae  in  Italia  (^f  1386)  auctore  syn- 
chrono. 

Ausg.:  ex  ms.  bibl.  Medic.  m  AA.  SS. 
Boll.  15.  Septbr.  V.  p.  119-121.  -  Mlracula 
auctore  Anselmino  deRaimoudis  no- 
tario  Cremonensi  ibid.  p.  121.  122. 

Vita  s.  Rolendis  virg.  Garpiniae 
in  comitatu  Namurcensi  (saec.  VII.) 

Ausg.:  ex  variis  mss.  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Mai.  IIL  p.  243-245.  —  Miracula 
latine  redd.  ex  publ.  instrum.  Gallicis  ibid^ 
VII.  p.  765-767. 

De  s.  Romana  virg.  Romana  Tuderti  in 
IJmbria  (f  cca.  324)  Bollandi  commentar. 
liistor.  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Febr.  III.  p. 
375-377. 

Vita  s.  Romanae  virg.  mart.  Bel- 
lovaci  in  Gallia  sub  Diocletiano  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  '^in  AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.  II.  p. 
137-140.  —  *  ap.  Dachery,  spicileg.  II.  p. 
137.  —  *  Bruchstiick  (dedicatio  ecclesiae  s. 
Quintini)  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  29. 

Erl.-Schr.:  Bueus,    comment.    pracviuH   i"»    AA. 
SS.  Boll.  1.  c.  p.  130-137. 

Vita  s.  Romani  abbatis  S.  Bene- 
dicti  (Autissiodorensis)  in  Specu 
Nutritii  (f  545)  auctore  Gilberto 
seu  Gisleberto  monacho  Autis- 
siodoren.si  (cca.  1048.)  Libri  2. 

Ausg.:  '  ap.  Joh.  a  Bosco,  biblioth.  Flo- 
riacens.  Lugd.  1605.  8».  II.  p.  65-110.  — 
'  ap.  Surium,  vit.  SS.  22.  Mai.  —  *  irieder- 
holt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
I.  p.  82-97.  —  «m  AA.  SS.  Boll.  22.  Mai. 
V.  p.  15.S-165  c.  Henschenii  observatt.  — 
Rhythmi  de  s.  Romano  abbate  Autissio- 
dorensi  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  I.  c.  p.  97. 
Gf.  AA.   SS.  Boll.  1.  c.  VII.  p.  826. 

Vita  s.  Romani  abbatis  Jurensis 
in  Burgundia  (f  cca.  460)  auctore 
monacho  Condatescensi  coaevo. 

UckiinHtelter,  verf<chr£nkter  Stil. 
Au«g.:    in   AA.  SS.  Boll.    28.  Febr.    IIL 
p.  740-716. —  .4lia  tHb  auctore  Gregorio 


ROMANUS   -  ROMUALDUS 


873 


Turonensi  lib.  de  vitis  patr.  cap.  1* 
1  ibid.  p.  746-748.  —  »  ap.  Suriura,  vit.  SS. 
28.  Febr. 

Erl.-Schr.:   Henschcn,    commeDt.    praevius    in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  737-740. 
Rettberp,  Deutschlanclg  KirchcnKeschichte  I. 
p.  96. 

Martyrium  s.  Romani  diaconi  Caesareen- 
sis  ex  Eusebii  hist.  eccles.  VIII.  12.  ap. 
Surium,  vit.  SS.  18.  Novbr. 

Vita  s.  Romani  eplscopi  Rothoma- 

gensis  (f  644)  sub  Clotario  I  quarta 
auctore  Fulberto  archidiacono 
Rothomagensi  (cca.   1080.) 

Handschr. :  P  ar i s ,  k.  Bibl.  Res.  St.  Germ. 
paq.  97.  No.  4.  11. 

Ausg. :  '  e  vet.  martyrol.  edita  a  Nic.  Ri- 
galtio.  Lutetiae  1609.  8".  —  *  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IL  p.  952.  — 
Praefatio  in  vitam  ap.  Martene,  thesaur. 
anecd.  I.  p.  182-183.  —  Vita  prior  auctore 
Gerardo  raonacho  S.  Medardi  Suessionen- 
sis  ex  ms.  m  AA.  SS.  Boll.  23.  Octbr.  X. 
p.  91-94.  —  Vita  melrica  ihid.  p.  94-96.  — 
Vita  tertia  auctore  anonymo  ex  ms.  ibid. 
p.  96-103.  —  Vita  metrica  ab  antiquo  auctore 
conscripta  ap.  Martene,  thesaur.  anecd.  III. 
p.  1653-1666. 

Erl.-Schr.:  Behotius,  Adr.,  apologia  pro  s.  Ro- 
mano  contra  Nic.  Rigaltium.  Parisiis  16^9. 
.Svo. 
Bouthillier,  D.,  r^ponse  snr  le  pretendu 
privilfege  de  la  Ficrte  de  Saint-Romain. 
Rouen  1611.  8vo. 
Defense  du  privilege  de  la  Fierte  de  Saint- 

Romain.  Rouen  1611.  Bvo. 
Epistola  Gerardi   decani  S.  Medardi  SuefS. 
ad  Ilugonem  archiep.  Rothomag.,  ap.  Mabil- 
lon,  anal.  I.  p.  167  (ed.  nova  p.  429.) 
Flouquet,  .A.,  histoire  de  privilfege  de  Saint- 
Romain  (autrement  dit  de  la  Fierte)  en  vertu 
dnquel  le  chapitre  de  la  cathedrale  de  Rouen 
delivrait  anciennement  nn  meutrier  tous  les 
ans.  Paris  1833.  34.  2  vol.  8vo. 
Hecke,    J.  v.,    commentar.    praevius   in   A.\. 

S.S.  Boll.  I.  c.  p.  74-91. 
Plaidoyers   et  responses  concernant   le  pri- 
vilfege  de  la  Fierte  de  Saint-Romain.  Rouen 
1611.  8vo. 
Vie  et  rairacles   de  St.  Romain,   par  F.  F.  P. 
Rouen  1652.  Svo. 

Acta  s.  Romani  et  Davidis,  alias 
Borisi  et  Glebi  aut  Hlibi,  principum 
Russorum  (f  1015)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Sept. 
II.  p.  639-644.  Cf.  Stiltingii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  633-639. 

Martyrium  s.  Romani  militis  mar- 

tyris  a.  258  Romae. 

Ausg.:  ex  actis  s.  Laurentii  ap.  Surium 
ad  10.  Aug.  m  AA.  SS.  Boll.  9.  Aug.  IL 
p.  410.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  408-410. 

De  s.  Romano,  Alberto,  Domitio  martyr. 
Romanis,  Antverpiae  in  Belgio  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Mart.  II.  p.  347. 

De  s.  Romano  archiep.  Remensi  in  Cani- 


pania  (f  cca.  523)  Henschenii  commentar 
hist.  m  AA.  SS.  Boll.  28.  Febr.  III.  p.  748. 

De  s.  Romano  diac.  mart.  Caesareae  in 
Palaestina  m  AA.  SS.  Boll.  16.  Mart.  11. 
p.  424. 

De  s.  Romano  episc.  Autissiodori  in  Gal- 
lia  (t  cca.  564)  Buei  .sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Oct.  IIL  p.  396-399. 

De  s.  Romano  episc.  Fesulano  in  He- 
truria  (saec.  IX.)  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Jun. 
VI.  1.  p.  261. 

De  s.  Romano  episc.  Metensi  in  Gallia 
(t  cca.  489)  m  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  11. 
p.  134. 

De  s.  Romano  Melodo  diac.  conf.  Con- 
stantinopoli  (t  500)  Byei  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Oct.  L  p.  56-59. 

De  s.  Romano  thaumaturgo  monacho  An- 
tiochiae  in  Syria  (saec.  V.)  in  kk.  SS.  Boll. 
9.  Febr.  II.  p.  295.  296. 

Vita  s.  Romarici  abbatis  Montis 
Sancti,  Montis  Romarici  [Remire- 
mont,  t  cca.  653),  abbatis  Haben- 
densis  secund.  Mahillonium,  auctore 
monacho  anonymo  subpari. 

Eandschr.:  Chalons,  vit.  SS.  sec.  XII. 
4«.  —  Montpellier,  Un.-Bibl.  No.  1.  Vit. 
SS.  Vol.  V.  f.  45.  sec.  XH.  XIII.  —  Pa- 
ris,  k.  Bibl.  sec.  XL  No.  5294.  12;  — 
sec.  Xn.  No.  5308.  105. 

Ausg.:  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  416-420.  —  *  vorher  ap.  Labbe, 
bibl.  nova  I.  p.  781-784.  —  *  Auszng  ap. 
Bouquet,  rec.  HI.  p.  495.  —  Vita  alia 
ap.  Surium,  vit.  SS.  8.  Decbr. 

Vita  s.  Romualdi  fundatoris  ordi- 
nis  Camaidulensium  (f  1027)  auctore 
Petro  Damiani  (f  1072.) 

Enthalt  reiches  Material,  ist  jedoch  nur  mit 
Vorsicht  zu  benutzen.    Geschrieben  um  1040. 

Handschr.:  Briissel,  k.  Bibl.  mbr.  foL 
sec.  XV.  No.  5815.  —  Heidelberg,  N. 
g.  XXIX.  mbr.  sec.  XIII.  f.  28.  —  Paris, 
k.  Bibl.  No.  2470.  sec.  XIV. 

Ausg. :  '  Florentiae  . . .  arte  industria  Phil. 
de  Giunta,  1513.  4«.  Sehr  selten.  —  *tn 
Petri  Damiani  operib.  edid.  Const.  Cajeta- 
nus.  Romae  1608.  fol.  II.  p.  255.  Sehr  gut. 
—  *  vorher  mit  iiberall  gednderter  Redeiceise 
ed.  Surius,  vit.  Sanct.  7.  Febr.  III.  p.  705 
(ed.  2  a  p.  812.)  —  *  icunderbarenceise  so 
wiederholt  von  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
7.  Febr.  H.  p.  104-124  —  u.  »  ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  280 
-312.  —  •Ausziige  ed.  Waitz  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  IV.  p.  846-854.  —  {Uebers. :  trad. 
du  lat.  par  Agost.  Fortunio.  Firenze  1586. 
8*>.)  —  Yita  alia  sive  sermo  auctore  Hiero- 
uymo  eremita  Caraaldulensi,  ex  rus.  Pader- 
born.  m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  124-140.  — 
Constitutio  Cleraeutis  VIII  de  festo  s. 


874 


ROMULA  —  RITDE8INDUS 


Romualdi  ibid.  p.  145.  146.  —  Translatio  s. 
R-i  Alesiuni  ac  Fabri.'mum,  ex  italico  Silv. 
Razzi  ibid.  p.  141-143.  —  Translatio 
brachii  s.  R-i  a.  1516  ibid.  p.  143.  —  \'l- 
silallo  reliquiarnm,  cx  italico  Silv.  Razzi 
ibid.  p.  140.  141. 

Erl.-Schr.:  BoIIand,  coinmentar.  praevius  ibid. 
p.  101-101. 
Castanizza,  .Tnan  de,  bixtoria  de  >San  Ro- 
mualdo,  fundador  dol  orden  CamaUlulpnse. 
Madrid  1597.  41o.  {trad.  enfran;.  Lyon  1615. 
Ifimo.  —  trad.  en  ital.  par  Timoth.  .a  Balneo. 
Venezia  lCO.i.  Uo.) 
Fabriciu.s,  bibl.  med.  et  inf.  latinitatis.  Lib. 
rv.  p.  22. 

Vgl.  PetruR  Damiani. 

Vita  .s.   Bonifacii    arch.    apost. 
c.  Russ. 

De  s.  Romula  moniali  Romana  (f  cca. 
580)  ex  Greporii  M.  dial.  IV.  c.  16.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
262. 

De  s.  Romula ,  Redempta  et  Herundine 
virg.  Romanis  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Jul.  V.  p.  482-484. 

Acta  s.  Romuli  episcopiFaesulani 
(.saec.  I.)  apocrypna. 

Ausij.:  Hn  AA.'SS.  Boll.  6.  Jul.  U.  p. 
258-262  c.  Janningi  comment.  praevio  p. 
253-258.  —  *  ed.  Jo.  Lamius  in  Deliciae 
eruditorum.  Tom.  XII.  (Florentiae  1742.) 
8°.  —  Passio  s.  R-i  ex  ms.  Faesul.  c.  notis 
Fr.  M.  Florentiuii  in  eimdem  Origin.  He- 
truscae  pietatis.  Lucae  1701.  4".  p.  254 
-278. 

Vita  s.  Romuli  episcopi  Januensis 
(t  post  350)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  IV.  p. 
839-841.  —  >m  AA.  SS.  BoU.  13.  Oct.  VI. 
p.  208-211.  C/.  Byei  commentar.  praevius 
ibid.  p.  204-207. 

Acta  s.  Romuli  mart.  in  Graecia, 
Eudoxii,  Zenonis  etc.  Melitinae  sub 
Traiano  auctore  Simeone  Meta- 
phraste. 

Ausg.:  graece  et  lat.  ex  Lipomano  VI. 
p.  CCXXXI  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Septbr.  IL 
p.  611-517.  Cf.  Veldii  comment.  praevius 
ibid.  p.  507-510. 

De  s.  Romulo,  Acuto,  Pinnario  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoUand.  27.  Mart.  IH. 
p.  688. 

Vita  .«.  Ronani  episcopi,  eremitae 
in  Britannia  Armorica   (saec.  VI.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Bolland.  1.  Jun.  I.  p. 
83-84. 

De  s.  Rosa  ac  Platano  mart  ut  fertnr 
filio  sub  Traiano,  Snlci  in  Sardinia  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Septbr.  I.  p.  107. 

Vita  8.  Rosae  virg.  ex  3.  ord.  s. 
Pominici  Limae  in  Peruvia,  Ame- 


ricae    provincia    (f   1617)    auctore 
Leonardo  Hansen  ord.  praed. 

Ausg.i  ex  editione  3».,  quae  Lovanii  1668 
post  Romanam  2*'"  impressa  est,  in  AA. 
SS.  BoII.  26.  Aug.  V.  p.  902-984.  —  GIo- 
ria  posthuma  ex  diversis  monumentis 
quae  communem  opinionem  de  sanctitate 
huius  virg.  legitime  confirraarunt  ibid.  p. 
984-1029.  C/.  Cuperi  commentar.  praevins 
ibid.  p.  892-902. 

Vita  s.  Rosae  virg.  3.  ordinis  s. 
Franc.  Vitcrbii  inltalia  (f  cca.  1252) 
auctore  incerto. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Septbr.  U. 
p.  433-439.  —  Vita  altera  ex  officio  ec- 
cles.  ibid.  p.  439-442.  —  Actacanoni- 
zationis  ibid.  p.  442-445.  —  Miracula 
ibid.  p.  445-479.  C/.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  414-432. 

Vita  s.  Rosaliae  virg.  contra  pe- 
stem  patronae,  in  monte  Peregrino 
prope  Panormum  in  Sicilia  (f  saec. 
XII.  post  med.)  brevis  auctore 
Octavio  Caietano  S.  J. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Septbr.  U.  p. 
380.381.  —  Vita  altera  auctore  Jordano 
Cascini  S.  J.  ex  editione  impr.  a.  1631 
viederholt  ibid.  p.  381-387.  —  Miracula 
auctore  Petro  Salerno  S.  J.,  ex  Vitis  SS. 
Siculorum  Octav.  Caietani  wiederholt  ibid. 
p.  387-394. —  Appendix  miraculorum  ac 
beneficiorum  ibid.  p.  394-414.  C/.  Stiltingii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  278-380  {mit 
vielen  Abbildungen.) 

De  s.  Rosio  episc.  Afro  conf.  in  dioec. 
Campaniae  Suessana  (saec.  V.)  tn  AA.  SS. 
Boll.  16.  Mai.  III.  p.  577,  578. 

De  s.  Rosselina  priorissa  ord.  Carthus. 
prope  Arcus  iu  Provincia  (f  1329)  Pape- 
brochii  comment.  histor.  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Jun.  U.  p.  489-50.3. 

De  s.  Rosula  mart.  Filasiana  in  kk.  SS. 
BoU.  15.  Mai.  III.  p.  457. 

De  s.  Rotrude  virg.  apud  Belgas  in  mo- 
nasteriis  Andrensi  et  Bertiniano  Henschenii 
corament.  hist.  in  AA.  SS.  BoII.  22.  Jun.  IV. 
p.  255-259. 

De  8.  Rubentio  et  Martvrio  mart.  in  AA. 
SS.  BoU.  17.  Jaur.  IL  p.'80. 

Vita  s.  Rudberti  episcopi  =  Vita  s.  Ru- 
perti  episc. 

Passio  s.  Ruderici  presb.  et  Sa- 
lomonis  Cordubae  in  Hispania  (f 
857)  auctore  s.  Eulogio. 

Aicsg.:  'ap.  Surium,  vit.  SS.  13.  Mart. 
—  *tn  AA.  SS.  BoII.  13.  Mart.  II.  p.  328 
-331. 

Vita  8.    Rudesindi    episcopi   Du- 


RUDOLPHUS  -  RUMOLDUS 


875 


miensis  sive  Mindimiensis,  et  po- 
strerao  Iriensis  (f  9771  auctore  Ste- 
phano  monafho  Cellae  Novae  in 
Galaeeia  (cca.  1150).  Libri  3. 

Wichtig  f.  d.  portugiesische  Geschichte. 
Ausg. :  '  ex  mss.  monasterii  Cellae  Novae 
in  AA.  SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  107-118.  — 

*  v;iederkolt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  524-543.  —  »ap.  Florez, 
Espana  sagr.  XVIII.  append.  —  *in  Por- 
tugaliae  monum.  I.  p.  34-43.  —  *  nicht  voll- 
standig  ed.  Fortunatus  a  D.  Bonaventura, 
commentaria  de  Alcobacensi  mss.  biblioth. 

—  Acta  translationis  ex  Hispanico 
Anton.  de  Yepez  M'n  AA.  SS.  Boll.  I.  c. 
p.  118.  —   »ap.  Mabillon  1.  c.   p.  543-544. 

—  Miraculum  receus  (a.  1601)  ibid.  p. 
118.  119.  —  *ap.  Mabillon  1.  c.  p.  544.  — 

*  als  Liber  IV. ,  miracula  superaddita  ab 
Ordonio  in  Portug.  mon.  I.  p.  43-46. 

Krl.-Schr.:  C  ommentarius  praevias  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  102-107. 
Fabricius,    bibl.    med.    et    inf.    latinit.    ed. 
Mansi  YI.  p.  205. 

De  b.  Rudolpho  puero  a  Judaeis  occiso 
Bernae  in  Helvetia  (f  cca.  1287)  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  April.  II.  p.  504.  505. 

Vita  s.  Rudperti  =  Vita  s.  Ruperti. 

Passio  s.  Rufi  et  Carponis,  Car- 
ponii  mart.  Capuae  in  Campania 
Italiae  sub  Diocletiano. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Aug.  VI.  p. 
18-20.  Cf.  Stiltingii  comment.  praevius  ibid. 
p.  16-18. 

De  s.  Rufo  episc.  Capuae  in  Italia  (saec. 
I.  fin.)  Stiltingii  sylloge  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  27.  Aug.  VL  p.  9-11. 

De  s.  Rufo  et  Rufiano  fratribus  martyr. 
in  AA.   SS.  BoU.  9.  Septbr.  IIL  p.  365. 

De  s,  Rufo,  Prisco,  Paternica  etc.  mart. 
Tuburtanis  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Jul.  VII. 
p.  148. 

De  s.  Ruflna,  Eutica,  Juliano  etc.  mart. 
ex  apographis  Hieronymianis  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Aug.  V.  p.  138.  139. 

De  s.  Ruflna,  Moderata,  Romana  etc. 
mart.  Sirmiensibus  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Apr. 
L  p.  536. 

De  s.  Ruflna  virgine  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  Febr.  UI.  p.  748. 

Passio  s.  Rufinae  etSecundae  virg. 
martyrum  Romae  a.  257. 

Ausg.:  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  10.  Jul.  — 
*  eadem  et  secund.  Mombritium  et  mss.  in 
AA.  SS.  BoU.  10.  Jul.  III.  p.  30.  31. 

Inventio  s.  Rufini  episcopi  qui  co- 
litur  Assisii  in  Umbria  auctore  an- 
onymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Aug.  VI. 
supplem.  p.  815.  816.  —  Inventio  altera 


auctore  anonymo  ihid>,  p.  817.  818.  —  Mi  - 
racula  eodem  auctore  ihid.  p.  818-824  c. 
Stiltingii  comment. 

Acta  s.  Ruffini  et  Valerii  mart. 
in   agro    Suessionensi   sub   Diocle- 

tiano. 

Ausg.:  ex  mss.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
BoII.  14.  Jun.  II.  p.  796.  797.  —  Histo- 
ria  translationis  et  miracula  ex  libro  IV. 
Flodoardi  de  eccles.  Remensi  ihid.  p.  797. 

Passio  s.  Rufini  et  Valeriani  mar- 
tyrum  auctore  Paschasio  Rad- 
berto  (t  851.) 

Ausg.:  ed.  Sirmondi  in  Paschasii  Rad- 
berti  oper.  Paris.  1618.  fol.  p.  1637  et 
1687. 

De  s.  Ruflno  confess.  apud  Mantuam  in 
Italia  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Aug.  III.  p.  730. 

De  s.  Rufino  episcopo  Capuae  in  regno 
Neapolit.  Italiae  (saec.  V.  VI.)  Pinii  syl- 
loge  histor.  m  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V. 
p.  817-821. 

De  s.  Ruflno  episc.  Marsorum  in  Italia 
(saec.  IV.)  SoIIerii  comment.  crit.  in  AA. 
SS.  BoII.   11.  Aug.  n.  p.  633-635. 

De  s.  Ruftno  et  Avenantio  conf.  Sarsani 
apud  Dertonam  in  Italia  ex  Ferrario  in 
AA.  SS.  BoU.  14.  Jul.  III.  p.  651. 

De  s.  Ruflno  et  Martia  mart.  Syracusis 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Jun.  IV.  p.  73. 

De  s.  Ruflno  et  Memore  episc.  Canusinis 
(f  cca.  500)  Bollandi  histor.  annotatio  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Febr.  II.  p.  300.  301. 

De  s.  Ruflno  mart.  Alexandriae  in  AA. 
SS.  BoU.  22.  Jun.  IV.  p.  145. 

De  s.  Ruflno  martyre  Assisii  in  Umbria 
SoUerii  comment.  crit.  ^  in  AA.  SS.  BoU. 
30.  Jul.  VII.  p.  150-154.  —  »  ed.  Surius, 
vit.  SS.  30.  Jul. 

De  s.  Ruflno,  Silvano,  Marcello  etc.  mart 
Ancvrae  in  Galatia  Stiltingii  sylloge  crit. 
in  Ia..  SS.  BoU.  4.  Septbr.  II.  p.  204-206. 

De  s.  Ruflno  thaumaturgo  diac,  Aquilina 
iun.  et  200  militibus  Sinope  ad  Pontum 
Eux.  (t  cca.  310)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Apr. 
I.  p.  662.  663. 

Vita  s.  Rumoldi  episcopi  Dublini- 

ensis  et  Mechliniensiura  apostoli 
(saec.  VIII.)  auctore  Theodorico 
abbate  S.  Trudonis  dioec.  Leodien- 

sis  (t  1107.) 

Ausg.:  '  ed.  Surins,  vit.  SS.  1.  Jul.  — 
*  ed.  Hug.  Vardaeus  (Hugh  Ward)  ord. 
rain.  in  Acta  s.  Rumoldi.  Mechliniae  1634. 
4".  Lovanii  1662.  4».  —  »  ed.  Sollerius  m 
AA.  SS.  BoU.  1.  Jul.  I.  p.  241-249.  — 
Vita  ex  editione  Vardaei  coUata  cum  an- 
tiquiori  ibid.  p.  253-266.  Diese  Ausg.  Sol- 
ler's  erachien  hieraus  sammt  dem  Comment. 


876 


RUMONUS  -  RUPERTUS 


auch  einzeln  unt.  d.  Tit. :  Acta  s.  Rumoldi. 
Antverpiae  1718.  fol. 

Uebers.:  Leven  endc  miracelen  van  den 
h.  Romboiidt,  arts-bisschop  van  Dublin, 
apostcl  van  Mechelen  . . .  overgeset  door 
Fr  van  d.  Bossche.  Mechelen  16G7.  2  part. 
in  1  vol.  8». 

Jirt.-Sckr.:    (Azevedo,   O.   D.  dc)  Koct  bogryp 
vant  't  leven  van  den  h.  Rumoldus.  Brussol 
{mb).  8vo. 
Domyns,    J.,    divi    archipraesulis   Christiiiuo 
martyris  Rumualdi  vita.  Bruxelli.i  IbdQ.  8vo. 
Munck,  ,1.  ,1.  dc.  (icndenckschriften  dioncnde 
lot  opheldorince   van   het  leven,  onz. .  van 
den  h.  martelaor  Rumoldus.  Slechelen  1777. 
4to. 
R^cit  historique  de  la  vie  de  s.  Rombaud,  on 
prose  et  en  vcrs.   suivi  d'une  doscription  dc 
la  cavalcade  ecc.  Malines  (IWl).  8vo. 
Sollerius,    commentarius    praevius   t?i   AA. 
SS.   I.   c.   p.  169-241    (m.   Abbildungen)  u.   249 
-2.^3. 
Train   triomphal   orn6    de   cavalcades,  chars 
de  triomphe,   symboles  et  autres  ornemons 
a    Toccasion    do  jubile   de    1000   aiis    de  >St. 
Rombaudt,  martyr  ot  patron   de  la  ville  de 
Malines.  1744.  pr.  4to.   Sehr  selten. 
Vie  et  miraclis  de  Saint  Rombaut,  patron  de 
la  villc  de  Malinos,  d'aprfes  les  tabloaux  de 
Michel  Coxio  et  autres  qui  se  trouvcnt  k  la 
cath^drale  de  Malines,  avec  une  explication 
par   B.    Vandale.     Avec   29  plancfies  lilhogr. 
Brnx.  1S47.   Folio. 
W(achtendonck),  J.  v.,  vita  r.  Rumoldi  apo- 
stoli     Mochlinensis.     Mechliniae    163'*.     8vo. 
(hoUandiach    door   H.    Fraus    v.    d.   Bossche. 
Mecheln  1P39.  8vo.) 

De  8.  Rumono  episc.  (f  ante  961)  culto 
Tavestockii  ia  Devonia  Buckii  sylloge  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p.  223-226. 

De  s.  Rumono  episc.  Tavestokae  in  An- 
glia  m   AA.  SS.  Boll.  4.  Janr.  I.    p.  1092. 

Vita  8.  Ruperti  ducis  Bingiae  in 
dioec.  Moguntina  (saec.  IX.)  a  s. 
Hildegarde  abbatissa  scripta. 

Ausg.:  '  ed.  Busaeus  una  cuni  Epistolis 
Hincmari  archiep.  Rem.  et  Constitutionibus 
Caroli  M.  Moguntiae  1602.  4".  —  *  wieder- 
holt  ed.  N.  Serrarius,  res  Moguntiac.  lib. 
II.  c.  25.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai. 
in.  p.  504-508  c.  notis  Henschenii.  —  *c. 
Hincmari  et  aliorum  lucubrationib.  ed.  Su- 
rius  15.  Mai.  —  Testimonium  authen- 
ticum  de  aliquibus  reliquiis  translatis  in 
AA.  SS.  BoII.  1.  c.  p.  508. 

Uebers.:  Leben  des  h.  Rupertus,  Her- 
zogs  von  Bingen.  Aus  d.  Latein.  der  heil. 
Aebtissin  Hildegard  libersetsit . . .  von  A.  J. 
Weidenbach.  Mainz  1858.  gr.  8*.  5  Sgr. 

Erl.-Schr.:  Legcnda  des  h.  Hert/,ogen  S.  Ru- 
prechts  bey  Bingen.  Die  Legend  von  d. 
seligen  Jungfrauen  S.  Hildegard.  s.  I.  et  a. 
4to.    Mit  HolischniUen. 

Vita  s.  Ruperti  Salisburgensis  epi- 
scopi,  Boiorum  apostoli  (?  saec.  VI. 
fin.  aut  VII.  fin.?)  primigenia. 

Um  873  verfasst;  giltals  Anfang  einer  grossern 
Hchrlft  Ub.  d.  Bekehrung  der  Baiern  und  Caranta- 
nen  (vid.  Libellus  dc  convers.  Bagoar.  et  Carant.) 
Elnfacher  treuherziger  Stil,  glaubwllrdig. 

Ausg. :    ■  ap.  Hansiz ,    Germania  sacra  U, 


—  *  ap.  Kleinmayrn,  Juvavia,  Anhang  p. 
7.  —  »ed.  Canisius,  lect.  antiq.  U.  p.  238 
-256,  ohne  Angabe  des  Verfassers;  ivieder- 
holt  mit  der  Bezeichnung  auctoro  Kbe  rhardi 
archiep.SaIisl)urg.  discipuio  i7»/tZ.  VI.  p.  11.38 
u.  ed.  Basnage  IH.  2.  p.  282-285. 

Vita  alia  seuLegenda  seu  8er- 
rao  de  s.  R  — o. 

lleberaus  werthvolles  Deiikmal.  Eine  Hear- 
beitung  dcr  Vila  priinigenia:  vcrfasst  im  12.  Jahrh. ; 
aufgefunden  bei  (Jelegenheit  dor  Canonisalion  dos 
2.  salzburgischon  Erzbischofg  Vitalis  1462. 

Handschr. :  A  d  m  o  n  t ,  Stiftsbibl.  inembr. 
sec.  XI.  fol.  Pertz'  Arch.  VI.  170.  —  mbr. 
sec.  XH.  4».  Pertz' Arch.  VI.  179.  —  Lou- 
don,  brit.  Mus.  Harley.  2800.  104.  sec. 
XIIL  —  Miinchen,  k.  Hofb.  Cod.  Em- 
mer.  E.  42.  mbr.  sec.  XII.  4».  fol.  65;  — 
Cod.  latini.  mbr.  sec.  XII.  No.  332.  fol. 
297;  —  Indersdorf.  192. 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI. 
p.  1038-1043  (ed.  Basnage  IH.  2.  p.  356 
-358.)  —  »  in  AA.  SS.  Bolland.  27.  Mart. 
UL  p.  702-704.  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  339.  340.  — 
*  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  1-15. —  *  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec. 
III.  p.  632. 

Vita  s.  Ruperti  Salisburgensis  epi- 
scopi. 

Auszug  aus  d.  Vita  primigenia  mit  Zusat/.en, 
von  Rosweyde  aufgefunden. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mart.  III. 
p.  704-706. 

Vita  s.  Ruperti  Salisburgensis  epi- 
scopi. 

Aus  dom  15.  Jahrh.,  init  sehr  vielen  Fabeln 
durchmischt. 

Av^g. :  ed.  Canisius ,  lect.  antiq.  lU.  2. 
p.  319-327. 

Computationes  saeculi 

XII.  dc  tempore  s.  Rudbcrti. 

Handschr.:  ap.  Pertz,  mon.  script.  XI. 
p.  15. 

Auag. :    '  vollstdndig    ed.    Canisius ,    lect. 
antiq.  VI.  p.  1171.  1221  («  ed.  Basn.  III.  2, 
431.  475.)   —   »ed.  Wattenbach  ap.  Pertz, 
mon.  scr.  XI.   p.  15-17.   —    *Excerpta  ap. 
Hansiz,  Germ.  sacra  II.  p.  50. 
Erl.-Schr.:  Amandus  ahbas  S.  Petri  Salisb.,  vita 
s.  Ruperti,   ex  mas.  ttc.  collecta  in  J.  Metz- 
geri   historia  Sallsburg.  Salisb.  1692.   fol."p. 
69-73. 
Blumberger,  iib.  d.  Frage  vom  Zeitalter  des 
h.  Rupert  —  im  Archiv  f.  Kunde  der  osterr. 
Geschichtsquellen  X.  p.  329  368.  CJ.  Wiener 
JahrbUcher  f.  Literatur.  1836.    Bd.  73. 

«b.    dle   Frage,    ob    der    h.    Rupert   das 

Apostelamt  in   Baiern   bis  an   sein   Lebens- 
ende  geiibt  habc,  —  ibid.   -XVL   p.   225-238. 
Vgl.  1S50.  II     p.  3a5-4«7. 
Biidinger,   5sterreichiiche   Geschicbte   I.   p. 

101. 
Commcntarius  praevins    tn    AA.   S-S.   Boll. 

Mart.  ni.  p.  699-702. 
Contzen,  M.  Th..  Geschichte  Bayerns.  MUn- 
gter  1853.  L  p.  191.     Gibt  eine  gutt  Vtbtrticht 
dtr  Strritiehriften. 
PUmmler,  die  pannoniscbe  Legende  vom  h. 


RUPERTUS  —  RUYSBROCmUS 


877 


Method  —  in  Archiv  f.  Kunde  osterr.   Ge- 

schichtsquellen  XIII. 
Filz,   histor.-krit.   Abh.    iib.   das  wahre  Zeit- 

alter  der  apostolis-chen  Wirksamkeit  des  heil. 

RupertinBaiern  u.  d.  Griindung  sein.  bischoti. 

Kirche  zu  halzburg  —  in  Lieferungen  z.  Laiv- 

deskunde  vou  Oesterreich  ob  der  Enns  u.  Salz- 

burg.  Linz  1843.  IV.  p.  1-97.  (wiederholt  sepa- 

rat  Salzburcr  1848.  8vo.)  —  Vorher  besonders 

Salzburg  1831.  8vo.  20  Sgr.   —  Seine  GrUnde 

nochmaU  iibersichUich  in:  Wiener  Jahrbiicher 

f.  Literat.  1833.  Bd.  64.  Anzeigeblatt. 
Ginzel.  Gescbichte  der  Slavenapostel  Cyrill 

u.  Method.  Leitmeritz  IS.")?.  8vo. 
Gutrath,  Rup..   diatribe   historiae  Sallsburg. 

Salisb.  1763  (fiir  Bansiz.) 
Hansiz,  J.  M.,   Germania   sacra.    Aug.  Vind. 

1727.  I.  (Jur  MaUllon.) 
trias  epistolarum  de  aetate  s.  R-i  ad 

amicum  Salisburgensem  (geschrieben  1163,)  ed. 

W^estenrieder,  Beilrage.  Miinchen  1789.  II. 
Haraeus,   compendium   de    vitis   sanctorum. 

Coloniae  1603. 
Heb  er,  Ph.,  die  vorkarolingischen  christlichen 

Glautjensheldeu   am   Rhein.   Frankf.   a.   M. 

1858.  p.  140-148. 
Koch-Sternfel  d,    J.    E.    v.,    iib.    d.   wahre 

Zeitalter   des   h.    Rupert,    —  tn  Archiv   fiir 

osterreich.  Geschichtsquellen.  1850. 8vo.  {Auch 

besonders  abgedruckt.) 
Mabillon,  iter  Germanicum.  Hambnrgi  1717. 

p.  78. 
— —  elogium  hist.  S.  Ruperti  in  AA.  SS.  o.  s. 

Ben.  saec.  III.  1.  p.  340-346. 
retractationes  quaedam  de  s.  Rudberto  in 

AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  d.  906-910;  saec. 

in.  p.  341-316.  c/.  dessen  Annales  o.  s.  Ben. 

IV.  (gegen  d.  Annahme,  dasa  die  Salzb.  Kirche 

im  6.  Jahrhundert  gegriindei  sei.) 
Meichelbeck,    historia    Friaingensis.    Aug. 

Vind.  1724.  2  vol.  fol.  (»n  den  Prolegomenis.) 
Mezger,  Jos.,  Franc.  et  Paul.,  historia  Salis- 

burgensis.  Salisburgi  1692.  (die  dissert.  prael. 

de   antiquitate  eccles.   Salii^b.   et  monasterii 

s.  Petri;  gegen  MabiUon.) 
Mittermiiller,  R.,   das  Zeitalter  des  h.  Ru- 

pert,  Apostels  der  Bajoarier.  2.  Aufl.  Metten 

(Straubing)  1857.  8vo.  10  Sgr. 
Notizen,    geographische    u.    topographische, 

znm   Zeitalter  des   h.  Ruprecht,  —  in  Miin- 

chener  gel.  Anzeigen.  VI.  Sept.  p.  391. 
Pagi,  notae  ad  Baronii  annal.  ecclesiast.   ad 

a.   590.   No.   12,   ad  a.   718.   No.  7.  {fiir  Ma- 

billon.) 
Pez,  B..  epistola  ad  .  .  .  .  M.  Hansiz.  Viennae 

1731.  {gegen  Hansiz.) 
Resch,   J.,  annales  Sabionenses.  Aug.  Vind. 

1760.  {fiir  HansU.) 
Rettberg.  Deut.^ohlands  Kirchengeschichte  I. 

p.  636.  II.  p.  48;   193-212   {wo  zugleich  andere 

Streitschriften  iib.   Buperts  ZeitaUer  aufgefUhrt 

sind.) 
Rudhart    —    in    Miinchener    gel.    Anzeigen. 

Jahrg.  1837.  No.  196-222.  1845.  No.  87-93. 
(Schmauss,  J.  J.)  Der  allerneueste  Staat  des 

Erzbisthums  Salzburg.   a.  I.   et  a.  (1711  ;/ur 

Mabillon.) 
Seeauer,  Red.,  novissimum  chronicon  antiqui 

monasterii  s.  Petrl  —  praemissa  disquisitione 

—  de  adveutu,  fundatione  et  obitu  s.  Ruperti. 

Aug.  Vind.  et  Oenoponti  1772. 
StSIin,  wirtembergische  Geschiclite  I.  p.  67. 
Sterzinger,  von  d.  Sterbejahr  u.  der  Grab- 

schrift   rt.   heil.   Rupert,   —  in  Abhaudl.  der 

baierisch.    Akademie   der   Wissensch.   Miin- 

chen  1776. 
Valesius,  Hadr.,  res  Francicae.  Paris.  (1646). 

1658.  III.  p.  468. 
Wattenbach,  Beitrage  z.  Gesch.  der  christl. 

Kirche    in   Mahren  u.   Bohmen.   Wien   1849. 


8vo.    {auch  in  Arch.   f.    osterreichische  Ge- 

schichtsquellen.  1850.  IL  p.  499-522.) 
Deutschlands    Geschichtsquellen    p.    76. 

153. 
Zauner,  Th.,  Chronik  von  Salzburg.  Salzburg 

1796. 
Zirngibl,  Rom.,  Was  hat  Bayern   vor  Karls 

des  Gr.  Zeiten   fiir  Regenten   gehabt?  —  tn 

Neue    historische    Abhandlungen.   MUnchen 

1779.  I.  {fiir  Mabillon-Hansiz.) 

Vgl.  Aruonis  congestum. 

Versus  de  ord.  comprovlnc. 

Vita  s.  Ruricii  II  episcopi  Lemo- 
vicensis  (f  cca.  507.) 

Ausg. :  ex  chron.  ComodoliaCensi  Stephani 
Maleu  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Oct.  VIII.  p. 
74-76. —  Transitus  s.  Roricii  I.  Lemov. 
episc.  ex  eod.  chron.  ibid.  p.  73  74.  Cf. 
V.  Heckii  comment.  praevius  ibid.  p.  59-73. 
Vgl.  Epistolae  Ruricii  ep. 

Be  s.  Rusticiano  episc.  Brixiensi  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Janr.  I.  p.  257. 

De  s.  Rustico  episc.  Arvernis  in  Gallia 
(saec.  V.  med.)  Perierii  comment.  in  A.k.. 
SS.   Boll.  24.  Sept.  VI.  p.  689.  690. 

De  s.  Rustico  episc.  Lugdunensi  (f  cca. 
500)  m  AA.  SS.  Boll.  25.  April.  III.  p.  368. 

De  s.  Rustico  episc.  Treviris  in  Gallia 
Belgica  (f  cca.  574)  Dyckii  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  Boll.  14.  Oct.  VI.  p.  532-538. 

De  s.  Rustico  presb.  conf.  Lugdani  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.  p.  643. 

Vita  s.  Rusticulae  sive  Marciae 
civis  Vasionensis,  abbatissae  S. 
Caesarii  Arelatensis  (f  cca.  632) 
auctore  Flor entio  Galio,  Trica- 
stino  presbytero,  fere  coaevo. 

Ausg.i  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  139-147.  —  *  loiederholt 
inAA.  SS.  BoU.  11.  Aug.  II.  p.  657-664.  — 
Excorpta  *  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc. 
I.  p.  564.  565.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  493. 

De  s.  Rutlia,  Claudia,  Auriga  mart.  in 
Aethiopia  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  I.  p.  82. 

De  s.  Rutilio  et  sociis  duobus  mart.  Sa- 
bariae  in  Pannonia  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jun. 
L  p.  379. 

De  s.  Rutllio  mart^re  in  Africa  (saec. 
III.)  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug.  I.  p.  146. 

Vita  Ruysbrochii  (Johannis)  can. 
S.  Augustin.  prioris  in  Brabantia 
(f  1381)  auctore  Henrico  Pome- 
rio  (f  1469.) 

Handschr.:  Brussel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.   8». 

Ausg. :  nur  ein  Auszug  dieser  Schri/t  vor 
Ruysbrochii  oper.  ed.  Surius.  Coloniae 
1692.  fol. 


878 


SABA  —  SACERDOS 


S. 


De  s.  Saba  episc.  Daphnusiensi  in  Ar- 
chipellago    t?i  AA.  SS.  Boll.    2.  Mai.   I.   p. 

282, 

De  s.  Saba  Gotho  militnm  ductore  et  70 
militibus  raart.  Romanis  (f  272)  m  AA.  SS. 
Boll.  24.  April.  III.  p.  261-263. 

De  s.  Sab^  martyre  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  46. 

De  s.  Sabba,  Esaia  ct  aliis  36  monachis 
mart.  in  Sina  monte  sub  Diocletiano  in 
AA.  SS.  BoU.  14.  Janr.  I.  p.  936.  937. 

Vita  s.  Sabae  per  Cyrillum  Scytho- 
politanum,  '  graece  et  lat.  ap.  Cotelerium, 
monum.  eccles.  graecae  III.  p.  220-376.  — 
'  lat.  ap.  Surium,  vit.  SS.  6.  Decbr. 

Acta  s.  Sabae  Gotthi  martyris  in 
Cappadocia  (f  372)  ab  ecclesia  Got- 
thiae  adeccles.  Cappadociae  scripta. 

Ausg. :  ex  ms.  Graeco  interprete  Franc. 
Zino  m  AA.  SS.  Boll.  12.  April.  II.  p.  88 
-90  (auch  ap.  Surium  et  Ruinart.)  —  Mao- 
TVQiov  Tov  2d^a  nv  r6t9-ov,  ex  ms. 
Vatic.  ibid.  p.  966.  967. 

Vita  s.  Sabbae  Serviae  archiepi- 
scopi  (saec.  XIII.)  auctore  Joanne 
T  o  m  e  0  Marnavitio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Janr.  I.  p. 
979-983. 

Erl.-Schr.:    Lei;eodes    slaves    du   nioyen    age. 

1169-l'i37,  I-es  N^mania,  vies  de  St.  Sim^on 

ct  de  JSabba,  irad.  du  pal^o-slave  en  fran^. 

avec  texte  (lithopraphi^)  en  regard,  par  A. 

Chodzko.  Paris  1868.  4to.  76  Bldtt. 

De  s.  Sabina  vidua  Laudeusi,  Mediolani 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  BoII.  80.  Janr.  II. 
p.  1029.  1030. 

Vita  s.  Sabinae  virg.  martyris 
Trecis  in  Gallia  sub  Aureliano. 

Ausg.:  ex  ms.  Trevirensi  in  AA.  SS. 
BoU.  29.  Janr.  II.  p.  944-946. 

Vita  s.  Sabini  episcopi  Canusini  (f 
cca.  566)  auctore  Petro  Canusi- 
no  et  Barensi  in  Apulia  archiepi- 
scopo,  iussu  Leonis  papae  III  (7i)5 
— 816)  scripta. 

Ob  echiy  I)ie  Vita  in  AA.  S.S.  Boll.  ist  ziira 
Theil  hicraus  gescbOpft. 

Ausg. :  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VII.  p. 
338  (ed.  nov.  p.  594-600).  —  » ed.  Fel.  Si- 
liceus,  praepos.  Canussi.  Bononiae  1623.  4". 
—  Tlia  alia  inetrlcB  auctore  Johanne  ar- 
chidiacono  Barcnsi  '  in  AA.  SS.  Boll.  9. 
Febr.  II.  p.  328,  329.  —  *  einen  Theil  ed. 
Baroniu.s^nnaI.  ecclesiast.  ad  a.  1091.  Ho. 
16.  —  *W.  ed.  Ughelli,  Italia  sacra  VII. 
p.  605.  —   Vlfa  alla,  iuventio  et  translatio 


auctore  anonymo  (saec.  VIII.)  in  AA.  SS. 
Boll.  I.  c.  p.  323-328.  —  Blslorla  Invenlio- 
nls  II.  auctore  Johanne  archidiacono  Ba- 
rensi  ibid.  p.  329-331.  Cf.  Bollandi  comment. 
praevius  ibid.  p.  310-323. 

Inventio  s.  Sabini  et  Eunomii  epp. 
Neapoli  et  Lesinae  in  Apulia. 

Ausg.:  italice  scripta  ab  Aurel.  Marra, 
latine  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Febr.  II.  p.  337 
-339, 

Martyrinm  s,  Sablni,  Exuperautii  et  Mar- 
celli  ex  Beda,  Adone  etc.  ap.  Surium, 
vit.  SS.  30.  Decbr. 

Vita  s.  Sabini  sive  Savini  episcopi 
Placentini  in  Italia  (cca.  saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  Ferrario  in  AA.  SS.  BoU.  17. 
Janr.  II.  p.  163.  —  Miraculum  ex  s. 
Gregorii  dialog.  ibid.  p.  163. 

De  s.  Sabino  conf.  Pictaviensi  in  Gallia 
(saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jul.  m. 
p.  189. 

De  s.  Sabino  episc.  Catanae  in  Sicilia 
(saec.  VIII.)  Stalsii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  15,  Oct.  VII.  1.  p.  65-69. 

De  s,  Sabino  episc. ,  et  s.  Romulo  diac. 
Atripaldae  in  Italia  Bollandi  commentarius 
histor.  in  AA.  SS.  Boll.  9,  Febr.  II.  p. 
331-335. 

De  s.  Sabino  et  Certesio  mart  Romanis 
in    Castellain    translatis    in   AA.  SS.  Boll. 

10.  Mai.  U.  p.  566.  567. 

De  s.  Sabino,  Luciano,  Petro,Amabilie<c. 
mart.  Africanis  Sollerius  in  AA.  SS.  BoU, 
20,  Jul,  V.  p,  45. 

De  8.  Sabino,  Maximo,  Juliauo  etc.  mart. 
Damascenis  in  AA.  SS.  BoU.  20.  Jul.  V, 
p,  46. 

De  8.  Sabino  sive  Abibo  mart.  iu  Ae- 
gypto  (t  287)   in  AA,  SS.  Boll.    13.  Mart. 

11.  p.  258. 

Acta  s.  Sabiniani  martyris  Tre- 
censis  in  Gallia  sub  Aureliano. 

Ausg. :  ex  2  vett.  mss.  in  AA.  SS,  Boll. 
29.  Janr.  II.  p.  939-941.  —  Alia  acta 
auct.  anonymo,  ex  antiquit.  Tricassinis  N. 
Cainuzati  ibid.  p.  941-944;  cf.  p.  937. 

De  s.  Sacco,  Julio,  Damia  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  S.S.  Boll.  27.  Mai.  VI.  p.  679. 

Dc  s.  Sacerdote  cpiac.  Lugduncnsi  (f 
551)  Parisiis  iii  Gallia  Suyskenii  coranient. 
histor.  in  AA.  SS.  BoII,  12.  Septbr.  IV, 
p.  31-36. 

Vita  s.  Sacerdotis  episcopi  Lemo- 
vicensis  (f  530)  auctore  Bernar- 
do  Guidonis  (f  1331.) 


SADOTH  —  SALVIUS 


879 


Ausg.:  ^ap.  Baluze,  tutelae  Lemovicum 
a.  1656  ad  calcem  saeculi,  quo  episcopus 
ille  vixit.  —  *  ap.  Labbe,  bibl.  m.ss.  II.  p. 
661-665.  —  YHa  alla  ab  Hugone  Floria- 
censi  innovata  '  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Mai.  U.  p.  14-22.  —  '  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  382.  —  Appendixde 
reliquiis  per  Hngenottos  dispersis,  per  ca- 
tholicos  recollectis  et  nuper  recognitis  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  22.  23;  cf.  p.  795.  — 
Supplementum  miraculonim  ibid.  p.  796 ; 
c/.  ibid.  p.  11-14  et  VII.  p.  592-594. 

Acta  s.  Sadoth  episc.  et  128  so- 
ciorum  Bethlapathae  et  Ctesiphonte 
in  Perside  (t  344.) 

Ausy.:  '  ex  ms.  Graeco  m  AA.  SS.  BoU. 
20.  Febr.  III.  p.  176.  —  Alia  acta  ex 
menaeis  Graecor.  ibid.  p.  177.  —  *  wieder- 
holt  ap.  Ruinart,  AA.  primor.  martyrum. 
Amstelod.  1713.  fol.  p.  575-577. 

De  s.  Sagari  episc.  mart.  a.  175  Laodi- 
ceae  in  Phrygia  Bjei  sylloge  in  AA.  SS. 
Bol].  6.  Oct.  IIL  p.  261-262. 

De  s.  Sa'i  martyre  in  AA.  SS.  Boll.  5. 
Janr.  I.  p.  240. 

Vita  s.  Salabergae  abbatissae  Lau- 
dunensis  (f  665)  in  Belgica  secun- 
da  auctore  anonymo  coaevo. 

Eandschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XIV. 
No.  5353.  33.  —  St.  Mart.  sec.  XII.  No.  1. 
Tom.  n. 

Ausg. :  '  in  Guiberti  abb.  Novig.  oper. 
ed.  d'Acherj.  Paris.  1651.  fol.  p.  679-686. 
—  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
II.  p.  423-432.  —  ^iciederholt  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Septbr.  VI.  p.  521-530.  —  Auszug 
'  ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p.  605.  —  *  ap. 
Duchesne ,  scr.  hist.  Fr.  L  p.  647.  Cf.  Clei 
comment.  praevius  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c. 
p.  516-521. 

Vita  s.  Salamanissilentiarii(tcca, 
400.) 

Ausg.:  ex  Theodoreto  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Janr.  II.  p.  490. 

De  s.  Salario  episcopo  Lunae  iu  Italia 
(saec.  VII.)  Bossuei  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  618.  619. 

De  s.  Saiome  matre  filiorum  Zebedaei 
(saec.  I.)  Bossuei  corament.  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  22.  Oct.  IX.  p.  435-456.  —  In- 
strumentum  seu  processus  de  elevatione 
ss.  Mariae  Jacobi  et  Salomae  a.  1448,  (ex 
actis  autographis  in  Monumentis  ineditis 
R.  D.  Faillon  II.  p.  1223)  ibid.  p.  456-476. 

Vita  b.  Salomes  virg.  et  Judithae 
viduae,  reclusarum  apud  Altaich  in 
Bavaria  (saec.  IX.)  auctore  mona- 
cho  Altaichensi  fere  coaevo. 

Abgeschmackte  Schrift  des  13.  Jahrhunderts. 


Ausg.:  ex  ms.  Blaburensi  in  AA.  SS. 
Boll.  29.  Jun.  V.  p.  493-498 ;  vgl.  Pez,  thes. 
anecd.  II.  p.  LVII. 

Erl.-Schr.:  Wattenbach,  Deutschlands  Ge- 
Bchichtsquellen  p.  228;  e/.  p.  389. 

De  b.  Salomone  rege  Hungariae,  eremita 
Polae  in  Istria  (saec.  XI.  XH.)  Stiltingii 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boil.  28.  Septb. 
VII.  p.  848-874. 

Erl.-Schr.:  Pray.  G.,  dis?ert."itione«  hist.-crit._  de 
s.  Salomone  rege  et  Einetico  duce  Hungariae. 
Posonii  et  Cassoviae  1777.  4to. 

De  s.  Saiomone  rege  mart.  in  Britannia 
Armor.  a.  874  Jauningi  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  VI.  1.  p.  248 
-259.  —  Acta  ex  proprio  SS.  Venetensium 
ibid.  p.  259. 

De  s.  Salomone ,  Salone  aut  Salonio 
episc.  Genuae  in  Italia  Stiltingii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boli.  28.  Sept.  VH.  p.  716-720. 

De  s.  Salona  et  Seleuco  martyrib.  apud 
Graecos  m  AA.  SS.  BoU.  23.  Mai.  V.  p. 
242. 

De  s.  Salone,  Maximo,  Hilario  etc.  mart. 
Mauritanis  inAA.SS.Boll.  11.  April.  II.  p.  11. 

De  s.  Salonita,  Bigato,  Lamtanoe^c.  mart. 
Thessalonicae  in  Macedonia  in  AA.  SS.  BoU. 
25.  Jun.  V.  p.  10. 

De  s.  Salunciano,Eutrico,  Crescentino  etc. 
mart.  Sardis  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Mai.  VI. 
p.  679. 

De  s.  Salustiano  mart.  in  Sardinia  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Jun.  H.  p.  56. 

De  s.  Salutario,  Possesso,  Januario  etc. 
mart.  Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Sept. 
Vm.  p.  126. 

De  s.  Salvatore  episc.  Beluni  in  Itaiia 
in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  L  p.  137. 

Vita  b.  Salvatoris   de  Horta  ord. 

s.  Franc.  de  observ.  (t  1567)   Ca- 
lari  in  Sardinia  auct.  Dima  Serpi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mart.  II.  p. 
668-692.  —  Analecta  ex  Vincent.  Do- 
menecco  et  Vitis  a  Dima  Serpi  editis  a. 
1600  et  1602,  ibid.  p.  692-694.  —  Alia 
de  gestis  ad  canonizationem  praeviis  ibid. 
p.  694.  695. 

Vita  s.  Salvii  episcopi  Ambianen- 

sis  (t  686.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Jan.  L  p. 
704-707.  Cf.  p.  703.  —  Auszug  'ap.  Bou- 
quet,  rec.  IH.  p.  620.  —  *  dasselbe  als  Doppel- 
fragment  ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Fr.  I.  p. 
686. 

Erl.-Sehr.i  L'onibre  de  Thiers  on  r^pon<ie  k  la 
di.^sert.  de  Lestocq  sur  la  translation  de  St 
Firmin,  av.  une  critique  de  la  vie  de  St. 
Salve  (par  J.  B.  Thiers.)  Lii5ge  1712.  12rao. 

Vita  s.  Salvii  episc.  mart.  prope 
Valenceuas  in  Belgio  (saec.  Vlll.) 
auctore  coaevo. 


880 


SALVIUS  —  SATURNINUS 


Autg.:  »ex  7  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
Jun.  V.  p.  198-204.  —  » Bruchstuck  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  646. 

Passio  s.  Salvii  martyris  auctore 
Philippo  Harvengio  de  Elee- 
mosynaabb.Praemonstr.  (f  p.  1180.) 

Ausg.:  in  Philippi  opp.  ed.  Nicol.  Cha- 
mart.  Duaci  1621.  fol.  p.  752-759. 

De  .s.  Salvio  episc.  Albigae  in  Occitania 
(f  584)  Stiltingii  commentar.  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  10.  Sept.  III.  p.  572-579.  —  Vita 
ex  Gregorio  Turon.  ap.  Surium,  vit.  SS. 
10.  Septb. 

De  .s.  Salvio  in  agro  Antissiodorensi  in 
Gallia  (f  ante  saec.  VII.)  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  Octb.  VII.   2.  p.  853-856. 

De  .s.  Salvio  martyre  in  Africa  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p.  674. 

De  s.  Salvino  episc.  Veronae  in  Italia 
(t  forte  562)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
12.  Oct.  VI.   p.  106.  107. 

De  s.  Salvino  episc.  Virduneusi,  vid.  De 
s.  Mauro,  Salvino. 

De  s.  Salvo  abbate  Alveldensi  in  Hispa- 
nia  (t  962)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  297-299. 

Martyrium  s.  Samonae,  Guriae  et  Abibi 
Edessae  ex  Simeone  Metaphraste  ap. 
Surium,  vit.  SS.  15.  Novbr.  (cd.  Colon. 
1617.  p.  339-345.)  —  Arethae  archiep. 
Caesareens.   oratio   de  iisdem  ibid.  p.  345. 

Vita  s.  SampsonisxenodochiCon- 
stantinopolitani  (f  830)  auctore  Si- 
meone  Metaphraste. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jun.  V.  p. 
265-278  graece  et  lat.  Cf.  Verhovii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  261-265.  —  *latine 
ap.  Surium,  vit.  SS.   27.  Jun. 

Vita  Samsonis  abbatis,  vid.  Jocelinus. 

Vita  Samsonis  abbatis  Cordhbensis,  vid. 
Gesta  Samsonis  {oben  p.   'i40.) 

Vita  s.  Samsonis  episcopi  Dolen- 
sis  in  Armorica  (f  cca.  565)  au- 
ctore  anonymo  subaequali.  Libri  2. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillou,  AA.  RS.  o.  s.  Ben. 
saec.  1.  p.  165-186.  —  *  vnederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p.  573-591.  (Appen- 
dix  de  S-i  reliquiis  earundemque  transla- 
tionibus  ibid.  p.  691-593.)  —  » Auszug  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  433.  Cf.  Sollerii  com- 
ment.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  568-572. 
—  Vita  alia  auctore  anonymo  ap.  Joh. 
a  Bosco,  biblioth.  Floriac.  Lugd.  1605.  8». 
I.  p.  464-484. 

De  s.  Samuele  presb.  Edesseuo  saec.  IV. 
vel  VI.  Constantinopoli  in  AA.  SS,  BoU. 
9.  Aug.  II.  p.  423.  424. 


De  3.  Samuele  propheta  in  Palaestina 
(ante  Chr.  1076)  Pinii  comment.  hist.  in 
AA.   SS.  Boli.  20.  Aug.  IV.  p.  6-16. 

Acta  s.  Sanotiani,  Augustini,  Be- 
atae  virg.  etc.  mart.  ISenonis  in 
Gallia  a.  273  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Septb.  II.  p. 
670-672  cum  Stiltingii   commentar.  p.  668. 

Vita  s.  Sanctini  episcopi  Meldis 
in  Gallia  (.saec.  IV.)  Epistola  H  i  n  c  - 
mari  ad  Carolum  Calvum. 

Gcschriebeii  87G  oder  877. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll    11.  Oct.  V.  p.  586. 

Krl.-Schr.:  Byeus,  commentarius  hist.  de  ss. 
^anctiuu  episc.  et  Antonino  forte  etiam 
episc.  ibid.  p.  585  603;  e/.  Auctarium  ad  AA. 
SS.  tomi  V.  Oct.  p.  47.  48. 
Calmet,  histolre  de  Lorraine  I.  p.  XXXVIII. 
K6pke,  R.,  «n  Pertz' Archiv  IX.  p.  247  {gtgtn 
Calmet.) 

De  s.  Sanctio  martyre  Cordubae  in  Hi- 
spania  (t  851)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jun.  I. 
p.  506. 

De  8.  Sandalio  mart.  Cordubae  in  Hi- 
spania  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  3. 
Septb.  I.  p.  610. 

De  b.  Sandrado  abbate  Gladbacensi  (t 
cca.  985)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  642-645. 

Vita  b.  Santucciaeabbatissaepro- 
pagatricis  congregationis  b.  Spe- 
randei  sub  regula  s.  Benedicti  (f 
1305.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mart. 
m.  p.  363.  364. 

De  s.  Sapphiro  ad  S.  Julianum  dioec. 
Bituricensis  in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  6. 
Septb.  II.  p.  676. 

De  s.  Saraabbati.ssaScetiinLibya(8aec. 
IV.  fin.)  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Jul.  HI.  p. 
484. 

De  s.  Sarbelio  et  Barbea  mart.  Edesse- 
nis  sub  Traiauo  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Jaur. 
II.  p.  923.  924.    Vgl.  p.  1153. 

De  s.  Sarmata  mart.  in  Thebaide  (t  367) 
Byei  sylioge  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Oct.  V. 
p.  603-605. 

De  s.  Saturnina  mart.  Emerltae  in  Hi- 
.spania  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I.  p.  46. 

De  H.  Saturnina,  Valerin,  Fortunata  virg. 
mart.  Koma  iu  Westphaliam  translatis  Pape- 
brochii  comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  20. 
Mai.  V.  p.  *176-*177. 

De  8.  Saturnina  virg.  mart.  in  Atreba- 
tensi  Belgii  dioec.  in  AA.  SS.  BoII.  4.  Jun. 
I.  p.  402.  403. 

Passi  8.  Saturntni  episcopi  Tolosani  'ex 
ms.  ap.  Surium,  vit.  SS.  29.  Novbr.  —  '  ex 
plur.  mss.  ap.  Kuiuart,  AA.  sinc.  martyrum. 
Amstelod.  1713.  fol.  p.  129-133. 


SATURNINUS  —  SCARIBERGA 


881 


Acta  8.  Saturnini  presb.,  Saturnini  et  Fe- 
licis  lectorum,  Mariae  etc.  mart.  in  Africa 
(t  303)  ^in  AA.  SS.  BoU.  11.  Febr.  n.  p. 
515-519.  —  'vorher  ap.  Surium,  vit.  SS. 
11.  Febr.  —  u.  *  ap.  Baluze,  miscellan. 
Paris.  1679.  8».  II.  p.  56-76.  —  *ap.  Ruinart, 
AA.  primor.  martyrum.  Amstelod.  1713.  fol. 
p.  381-390. 

De  s.  Saturnino,  Advoto,  Praecuno,  Ma- 
ximo  mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Febr.  U.   p.  751. 

De  s.  Saturnino,  Cassio,  Victoreetc.  mart. 
Nicomediae  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Mart.  I.  p. 
424. 

De  s.  Saturnino,  Castulo,  Magno,  Lucio 
etc.  mart.  Interamnae  in  Umbria  (f  cca. 
273)  Henschenii  comment.  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  17.  Febr.  lU.  p.  6.  7. 

De  s,  Saturnino  episc.  Veronensi  in  Ita- 
lia  in  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I.  p.  663.  664. 

De  s.  Saturnlno  et  aliis  sex  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  BoII.  24.  Mai.  V.  p.  281. 

De  s.  Saturnino  et  Cendeno  mart.  Messa- 
nae  in  Sicilia  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Jun. 
m.  p.  37. 

De  s.  Saturnino  et  Neopolo  mart.  Alex- 
andriae  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Mai.  I.  p.  180. 

De  s.  Saturnino  et  9  sociis  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  BoII.  22.  Mart.  III.  p. 
378. 

De  s.  Saturnino  et  Plutino  mart.  in  AA. 
SS.  BoII.   12.  Febr.  II.  p.  583. 

De  s.  Saturnino,  Faustino  et  aliis  VIII 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Janr. 
n.  p.  3. 

De  s.  Saturnino,  Insischolo,  Faustiano, 
Januario  etc,  septem  latronibus  mart.  in 
insula  Corcyra  (f  cca.  100)  in  AA.  SS.  BoII. 
29.  April.  in.  p    613.  614. 

De  s.  Saturnino,  Lupo,Ampodo  e<c.  mart. 
in  Cappadocia  (sec.  inc.)  in  AA.  SS.  BoII. 
14.  Oct.  VI.  p.  474.  475. 

De  s.  Saturnino,  Nereo,  Mireo  etc.  mart. 
in  Africa  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  Boll.  16. 
Oct.  VII.  2.  p.  798. 

De  s.  Saturnino,  Saturo,  Timeo  etc.  mart. 
Ephesinis  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Mai.  VI. 
p.  26. 

Du  s.  Saturnino,  Theophilo,  ^evocata 
mart.  m  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.   p.  770. 

De  s.  Saturnino,Thyrso,Victoree<c.mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Janr.  11.  p. 

1080. 

De  s.  Saturo ,  Vitaliano  et  sociis ,  mart. 
Afiricanis  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Janr.  I.  p. 
602. 

Acta  s.  Satyri  eonf.  Mediolani  (f 
392)   sive  oratio    funebris  auctore 


s.  Ambrbsio  archiep.  Mediola- 
nensi. 

Ausg.i    'ed.  Surius,   vit.  SS.    17.  Septb. 

—  '  in  oper.  s.  Ambrosii.  —  *  tviederholt 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Septb.  V.  p.  496-505. 

—  Vita  auctore  anonymo  '  ex  edit.  Mom- 
britii  *  ibid.  p.  505-508.  Cf.  Stiltingii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  485-496. 

De  s.  Satyro,  Cyriaco,  Moscentio  mart. 
in  AA.  SS.  BoII.   12.  Janr.  I.  p.  724. 

De  s.  Satjro  episc.  cum  sociis  Aretii  in 
Tuscia  (saec.  IV.  med.)  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
Aug.  m.  p.  731. 

De  s.  Sauro,  Silvano,  Rogato  etc.  mart. 
in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mart.  I.  p.  645. 

Vita  s.  Savini  eremitae  et  conf. 
sepulti  in  Levitania  in  loco,  qui  di- 
cebatur  alias  Aemilianum  palatium, 
nunc  autem  s.  Savini  abbatia  (sec. 
V.),  auctore  anonymo. 

Ausg. :  *■  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  666. 
667.  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  9.  Oct. 
IV.  p.  1004-1006.  C/.  Buei  comm.  praevius 
ibid.  p.  1002-1004. 

Translatio  s,  Savini  martyris  au- 
ctore  ut  videtur  Aimoino  mona- 
cho  S.  Germani  Parisiensis.  Frag- 
mentum. 

Die  Herausgeber  legen  es  jenem  Verf.  bei. 
Ausg.:    ap.  Martene    et   Durand,    ampl. 
coUect.  VL  p.  805-810. 

Acta  s.  Savini  et  Cypriani  marty- 
rum,  Brixiae  in  Italia,  suspecta. 

Ausg.:  ex  offic.  propr.  Brix.  in  AA.  SS. 
BoII.  11.  Jul.  m.  p.  193-198.  Cf.  Pinu 
commentarius  praev.  ibid.  p.  190-193.  — 
Passio  eorundem  martyrum  in  agro  Picta- 
viensi  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  665. 
666. 

Translatio  s.  Saviniani  et  Poten- 
tiani  et  Abtini  in  Senonense  s.  Petri 
coenobium  cca.  a.  1025,  auctore  ut 
videtur  Odoranno  S.  Petri  Vivi 
apud  Senonas  monacho. 

Ausg.:  ^ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  256-266.  —  »ap.  MabiUon, 
annales  Benedict.  11.  Append.  p.  760.  — 
VKa  ex  Petro  de  Natalibus  ap.  Surium,  vit. 
SS.  31.  Decbr. 

Vita  Scanderbegi  Epirotarum  priucipis, 
vid.  Barletius. 

Acta  s.  Scaribergae  s.  Arnulphi 
mart.  uxoris  in  silva  Aquilina  inter 
Parisios  et  Carnutum  (sec.  VI.  med.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Jul.  IV.  p. 
419-420.  —  Acta  alia  ibid.  p.  420.  421. 

56 


882 


SCHETZELO  —  SECUNDUS 


Cy.  Cuperi  comment.  praevius  ibid.  p.  417 
-419. 

Vita  b.  Schetzelonis  conf.  in  ter- 
ritorio  Luxemburg.  in  Belgio  (f  cca. 
1138)  auctore  Herberto  monacho 
Claravallensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Aug.  11.  p. 
178-180.  Cf.  commentar.  praevius  ibid.  p. 
175-178. 

Vita  s.  Scholasticae  virginis  in 
Monte  Casino  in  Italia  (f  cca.  542) 
auctore  Benedictino  anonymo. 

Ausg.i  ex  ms.Bodecensi  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Febr.  11.  p.  402-404.  —  Vlla  alia  au- 
ctore  s.  Gregorio  (dial.  lib.  2.  c.  33.  34) 
ibid.  p.  401.  402.  —  De  laadibus  s.  S-ae  au- 
ctore  Hieronymo  Dungersheimio,  ibid. 
p.  404-412.  —  VKa  alia  ex  homilia  in  eius 
natali  habita,  quaeBedae  Venerabili  vulgo 
tribuitur,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  35-42.  —  Camien  de  s.  S-a  au- 
ctoreAldelmo  episcopo  Schireburnensi  in 
Scotia  (t  700)  ibid.  p.  42.  —  Carmen  de  s. 
S-a  auctore  Paulo  Diacono:  ,0  bene- 
dicta  soror'  ex  Bedae  Tom.  VIH.  et  Wione, 
lign.  vitae  ibid.  p.  44.  45.  —  Yersus  de  s. 
S-a  auctore  Paulo  Diacono:  ,Sponsa  de- 
cora  Dei — hic  et  utique  Deus'  (Handschr.: 
Rom,  bibl.  Vatic.  No.  1207.  sec.  XI.)  Hn 
Prosperi  Martinengii  poemata.  Romae  i590. 
4'.  III.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon  1.  c.  I. 
p.  42-44. 

Erl.-Schr.:  Bethmann   in   Pertz'   Archiv   X.  p. 

289. 
Bolland,  comment.  praevlus  tnAA.  SS.  BoU. 

1.  c.  p.  392-401. 

Acta  s.  Sebaldi  eremitae  Norim- 
bergae  (saec.  VIII.)  auctore  anony- 
mo  incertae  aetatis. 

Ausg.:  ex  ms.  in  A.K.  SS.  Boll.  19.  Aug. 
III.  p.  769-775. 

Erl.-Schr.:  Cuper,  commentar.  praevius  ibid.  p. 
762-769. 
Hystori,  die,  des  lebens,  sterbens  und  wun- 
derwerck  des  heylifren  Peichtigerg  u.  grossen 
nothelffers  ,Sant  Sebalds,  der  von  gepurt  ain 
konig    ansz    Tenmarck    elc.    Nurmberg,  H.    • 
Holtzel  1514.  4to.  Pamer  I.  No.  777. 
MoIIer,  D.  W.,  disaert.  de  vita  et  scripti.^i  s. 
Sebaldi.  Altorf.  169.5.  4to. 

De  s.  Sebastiana  thaumaturgaapudGrae- 
cos  in  AA.  SS.  Boil.  7.  Jun.  II.  p.  36. 

Acta  8.  Sebastianae  virg.  mart. 
Heracleae  in  Thracia  saec.  I.  sub 
Domitiano,  auctore  anonymo. 

Auag.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Jun.  vl.  1.  p.  60-70.  Cf.  Janningi  com- 
ment.  praevius  ibid.   p.  57-60. 

Acta  s.  Sebastiani  martyris,  Ro- 
manae  ecclesiae  defensoris  (f  cca. 
287)  auctore  s.  Ambrosio   episc. 

Au$g.:  ^mit  verUndertem  Stil  ap.  Surium, 


vit.  SS.  20.  Janr.  —  »ex  msfl.  in  AA.  SS. 
Boll.  20.  Janr.  II.  p.  266-278.  Vgl.  p.  1138 
-1140.  —  Translatio  s.  Sebastiani  mart.  et 
Gregorii  M.  papae  in  Suessionense  s.  Me- 
dardi  coenobium  a.  926  facta,  auctore  Odi- 
lone  monacho  S.  Medardi  Suess.,  qui  cca. 
930  scripsit. 

Au^g. :  '  ohne  Namen  des  Verf.  ed.  Fr. 
Chifflet  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Janr.  II.  p. 
278-295.  —  ^mit  demselben  u.  mit  d.  Vor- 
rede  bereichert  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  p.  383-410. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  roraischen  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  259. 
De  s.  Sebastiano  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p. 
257-264  (S-inatalis;  acta  S-i;  basilicae  Rom. 
8-i;  S-i  patrocinium  contra  pestem;  S-l  vene- 
ratio  Capuae  et  Mediolani;  rcliqniae  Snes- 
sionem  allatne;  variis  locis  in  Gallia  etc. 
S-i  reliqiiiae ;  Kberspergensis  monasterii  in 
Bavarla  orlgo ;  S-i  i.sthic  reliquiac;  allao  S-i 
reliquiae  in  Kavaria.) 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latinit.  ed.  Mans! 

V.  p.  153. 
Histoire  littdraire  de  la  France  VI.  \t.  178. 
Salvoneus,  Alex.,  de  reliquiis  ss.  .Sebastiani, 
Gregorii   et   Medardi,    a   Nicol.    Bezan^onio 
lat.  redd.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  295.  2'.»6. 
Vita  et  gesta  s.  Sebastiani,  singularls  contra 
pestem   patroni,   d.   i.  Leben   u.  Thaten  des 
h.  Martyrers  Sebastiani,  sonderbaren  Patron 
(derSchUtzen  und)  wider  die  Pest.  (fer/.  toar 
Math.  Hener.)  Augsburg  1702.  4to.  wiederh. 
ibid.  1707.  4to.  Mt  .W  Kp/m. 

Vgl.  Devotio  Ludovici  Pii. 

De  8.  Sebastiano  et  Alverio  martyribus 
Thebaeis  in  AA.  SS.  BoII.  2.  Janr.  I.  p.  81. 

De  s.  Sebastiano  mart.  episcopo  in  AA. 
SS.  BoU.  13.  Mai.  III.   p.  202. 

De  s.  Sebasto,  Alexandro  et  forte  Eme- 
rita  mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  BoU.  27. 
Aug.  VI.  p.  21. 

De  s.  Sebbo  rege  orient.  Saxonum  Lon- 
dini  (f  cca.  693)  Stiltingii  sylloge  hist.  in 
AA.  SS.  BoU.  29.  Aug.  VI.  p.  516-518. 

De  s.  Secunda,  Donato,  Basso  etc.  mart. 
Dorostorensibus  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul. 
IV.  p.  360. 

Passio  s.  Secundi  mart.  ac  ducis, 
ex  legione  Thebaeorum,  apud  Al- 
bintiraelium  in  Liguria  Italiae  (f 
286)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  editis  ap.  Mombritium  II.  p. 
261  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  795 
797.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius  ibid.  p. 
792-795. 

Acta  8.  Secundi  martyris  Ameriae 
in  Umbria  cca.  303. 

Ausg.:  ex  mss.  Eugubino  et  Bodeceasi 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.  I.  p.  52-54.  — 
Appendix  de  corporibus  ss.  Secundi,  Aga- 
piti  et  Justinae  mart.  ibid.  p.  54-57. 

Acta  s.  Secundi   martyris  Ast 
in  Italia  a.  119. 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mar 
III.   p.   800-804.  —  Historia  manifest' 


SECUNDUS  —  SENZIUS 


883 


tionis  reliqBiaram  ibid.  p.  804-806.  —  De 
elevatione  corporis  instrumentum  episco- 
pale  ibiJ.  p.  806-810.  —  Translatio  cor- 
poris  ibid.  p.  810.  811.  —  Excerpta  ibid. 
18.  April.  n.  p.  527.  528.  n/.  commentar. 
praevius  iind.  p.  797-800. 

De  s.  Secundo  episc.  Abulae  in  Hispa- 
nia  (saec.  I.)  et  Historia  inventionis  et 
translationis  ex  Hispanico  Antonii  de  Ci- 
anca  [historia  de  la  vida,  invencion,  mila- 
gros  y  translacion  de  s.  Segundo,  primero 
obispo  de  Avila  . . .  Madrid  1593.  4" ,  toie- 
derholt  ibid.  1595.  4".] ,  auctore  Papebro- 
chio  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Mai.  I.  p.  169-177. 

De  s.  Secundo  et  Fortunato  mart.  Afri- 
canis  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Janr.  H.  p.  770. 

De  s.  Secundo,  Maxima,  Martiniano  etc. 
mart.  Romanis  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Jun.  I. 
p.  209. 

De  s.  Secundo  presb.  mart.  aliisque  mm- 
Alexandrinis  sub  Constantio  Papebrochii 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  21,  Mai.  V. 
p.  27.  28. 

De  s.  Secundo  sive  Secundino  martyre 
Romae  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p.  767. 

Acta  s.  Secundiani,  Marcelliani  et 
Veriani  mart.  sub  Decio  in  Tuscia, 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  9.  Aug.  — 
*  integra  et  ex  editione  Mombritii  H.  p.  263 
repetita  in  AA.  SS.  Boll,  9,  Aug,  H.  p.  407, 
Cf.  Boschii  comment.  praevius  ibid.  p,  401 
-406, 

De  s,  Secundiano  episc,  Jacobo,Mariano 
etc.  mart,  Afris  in  AA,  SS.  BoU.  6,  Mai, 
n,  p,  101, 

De  s,  Secundiano,  Quarto,  Victoriano  etc. 
mart,  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Mai,  m. 
p.  284. 

De  s.  Secundina,  Donatula,  Secundola 
etc.  mart.  Romanis  in  AA,  SS.  BoU.  1.  Aug. 
I.  p.  29. 

De  s.  Secundina  virg.  et  mart.  Anagniae 
sub  Decio  in  AA,  SS.  BoII.  15,  Janr.  I.  p, 
996,  997, 

Vita  s,  Secundini  episcopi  Eca- 
nensis  sive  Troiani  in  Apulia  (f 
cca.450)  auctore  Benedicto  Gau- 
ferio  monacho  Casinensi. 

Ausg. :  •  ed,  Ughelli ,  Italia  sacra  I.  p, 
1336.  —  *in  AA.  SS,  Boll,  11.  Febr,  II.  p. 
531-535,  —  Historia  inventionis  auctore 
anonymo  ibid.  p.  530.  531  c,  Henschenii 
commentario  praev.  p.  529. 

De  s.  Secundino  mart,  Cordubae  in  Hi- 
spania  in  AA.  SS.  BoU.   21.  Mai,  V.  p.  6. 

De  s.  Secundolo,  Verulo,  Felice  et  aliis 
mart.  in  Mauritania  m  AA.  SS.  BoU,  24. 
Uart.  m.  p.  480. 


Vita  s.  Segolenae  abbatissae  Tro- 

clarensis  in  Aquitania  primae  (saec. 
VIII.)  auctore  anonymo  eius  aequali. 

Ausg.:  '  ap,  Mabillon,  AA,  SS.  o.  s.  Ben, 
saec.  m.  2,  p,  541-550.  —  » ap.  Labbe, 
bibl,  nova  H,  Append.  —  *  nack  beiden 
Ausg.  in  AA.  SS.  BoU.  24,  Jul.  V,  p,  630 
-637.  Cf.  Cuperi  commentar,  praevius  iMd. 
p.  628-630. 

De  s.  Seieuco  in  Syria  in  AA.  SS.  Boll. 
24,  Mart,  IH,  p,  478. 

De  s.  Semeia  propheta  (f  cca,  3800  a. 
mundi)  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I.  p.  858. 

Vita  s.  Senani  episcopi  et  abba- 
tis  in  Hibernia  (f  544)  metrica. 

Ausg.:  ex  mss.  Salmanticensi  et  Kill- 
kenniensi  in  AA.  SS.  Boll,  8.  Mart,  I.  p. 
761-768,  —  Vita  alia  auctore  anonymo, 
ex  mss,  Hibernicis  ihid.  p.  769-778.  —  Ap- 
pendix  ex  Alberto  le  Grand  de  SS.  Ar- 
moricis  ihid.  p.  779. 

De  s,  Senano  conf,  in  Anglia  (saec.  VII,) 
in  AA.  SS.  BoU,  29,  April,  m,  p,  620. 

De  s.  Senatore  episc,  Mediolanensi  (f 
480)  Papebrochius  in  AA,  SS.  BoU.  28. 
Mai.  VI,  p.  769-773. 

De  s,  Senatore  episc.  Veronensi  in  AA. 
SS.  BoU,  7,  Janr,  I.  p.  357, 

De  s,  Senatore  ex  martyrologiis  in  AA. 
SS,  BoU,  26,  Sept,  VH.  p,  263-265. 

De  s.  Senatore,  Viatore,  Cassiodoro  eic. 
in  s,  Marci  civitate  citerioris  Calabriae 
Stiltingii  syUoge  hist.  in  AA.  SS.  BoU,  14. 
Septb.  IV.  p.  349. 

De  s.  Senerote,  Antigono,  Rutilo  etc. 
mart.  in  Pannoniis  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Febr.  m.  p.  396. 

De  s.  SenocllO  presb.  et  abbate  in  pago 
Turonico  GalUae  (f  576)  Buckii  comment. 
in  AA,  SS,  BoU,  24.  Oct.  X.  p,  764-771, 

Vita  s.  Senorinae  abbatissae  Ba- 
stensis  in  Portugalia  ord.  s.  Bened. 

(t  982.) 

Wichtig  f,  d.  Profangeschichte  Portugals.  Ge- 
schrieben  im  12.  Jahrh. 

Ausg.:  in  PortugaUae  monum.  I.  p.  46- 
51.  —  Vita  alia  *  edita  a  Tamaio  Sala- 
zar  et  *repetita  in  AA.  SS.  BoII.  22.  Apr. 
III.  p.  74-76,  —  *in  Portugal.  monum,  I. 
p.  52,  53,  —  Diploma  donationis  Sanctii 
regis  in   AA,  SS.  1.  c.  p,  76,    Vgl.  p.  983. 

Erl.-Schr.:  De  s.  Senorina  abbatissa  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec,  V.  p.  584. 

De  s.  Sentiana,  Vincentio,  Sanctia,  Ju- 
liana  mart,  Blerae  in  Tuscia  in  AA,  SS, 
BoU.  25.  Mai.  VI.  p,  24. 

Vita  s.  Senzii  presbyteri  Blerae 
in  Hetruria  (saec.  V.) 

Ausg.:  ez  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Mai. 
56* 


884 


SEPTEM  DORMIENTES  —  SERENUS 


VI.  p.  71-73  c.  Henschenii  comment.  praev. 
p.  70. 

Acta  s.  septem  dormientlum  Ma- 
ximiani,  Malchi,  Martiniani,  Diony- 
sii,  Johannis,  Serapionis  et  Con- 
stantini  (f  250)  Ephesi  in  Asia  mi- 
nore,  auctore  Jacobo  Sarugensi. 

Ausg.  ■  ex  syriaco  latine  interprete  Petro 
Benedetto  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Jul.  VI.  p. 
387-389.  —  Ada  alia  auctore  Gregorio 
Turonensi,  ex  ms.  ihid.  p.  389-391.  — 
Acla  lunglora  auctore  forsan  Simeone  Me- 
taphraste   •  ed.    Surius,  vit.  SS.   27.  Jul. 

—  *  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  392-397. 
Erl.-Schr.:  Bidermaiin,  J.  G.,   fabulosa  de  se- 

ptcm  dormicntibushistoria.  Priburpri  1752.  4to. 
Cuper,   comment.  praevius  in  AA.  SS.  1.  c.  p. 

375-387. 
Curieuse  u.  lesenswerthe  Geschichte  von  d. 

EOgen.  Siebenschlafern.  Francf.  1723.  4to. 
Eeineccius,  Christ.,  disput.   de  septem  dor- 

mientibus,  germanice  ,Sieben  Schlafern'  di- 

ctis.  Lipsiae  1702.  4to. 
Von   den   siben    Slafaeren.   Hrsgb.   von   O.  v. 

Karajan.  Wien  1839.  8vo. 

Passio  s.  septemfratpummartyrum 

Januarii,  Felicis,  Philippi,  Silvani, 
Alexandri,  Vitalis  et  Martialis,  et 
8.  Felicitatis  eorum  matris  saec. 
II.  auctore  anonymo. 

Ausg. :    '  ap.  Ruinart,  AA.  sincera  p.  26. 

—  *  wiederholt  u.  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU. 
10.  Jul.  in.  p.  12-14.  —  Acta  apocrypha 
ibid.  p.  14-18.  —  Analecta  de  7  marty- 
ribus  ibid.  p.  18-28.  Cf.  Pinii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  5-12. 

0/.  Translatio  s.  Alexandri. 

Acta  s.  Septimi  episcopi  Aesii 
in  Piceno  (saec.  IV.  inch.) 

Ausg.:  ex  offic.  proprio  impr.  a.  1624  in 
AA.  SS.  Boll.   22.  Septb.   VI.  p.  409.  410. 

De  s.  Septimo  diac.  et  Victorico  mart. 
Salonae  in  Dalmatia  in  AA.  SS.  Boll.  18. 
April.  II.  p.  540. 

De  s.  Septimia  et  Augusta  virg.  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p.  546. 

Vita  s.  Sequani  abbatis  in  Bur- 
gundia  (f  cca.  580)  auctore  ano- 
nymo  aequali. 

Auag. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  i.  p.  263-266.  —  »  wiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Sept.  VI.  p.  36-41.  —  Ap- 
pendix  s.  Gregorii  Turon.  libri  de  glor. 
conf.  c.  88,  ibid.  p.  41.  C/.  Clei  comment. 
praevius  ibid.  p.  33-36. 

Vita  s.  Seraphiae  =  Vita  s.  Serapiae. 

De  s.  Seraphina  m  AA.  SS.  BoU.  29.  Jul. 
Vn.  p.  38. 

Vita  b.  Seraphinaeabbatissae  ord. 
8.  Clarae  Pisauri  in  marchia  An- 
conitana  (f  1478)  auctore  anonymo. 


Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Sept. 
III.  p.  320-322.  —  Miracula  ex  August. 
Gallucii  libro  italico  lat.  reddita  ibid.  p. 
322-325.  Cf.  Perieri  comment.  praevius  ibid. 
p.  312-320. 

Vita  s.  Seraphini  capucini  Asculi 
in  Italia  (f  1604)  seu  a  Monte  Gra- 
nario  in  ord.  fr.  min.,  auctore  Za- 
charia  Boverio. 

Ausg. :  ex  tomo  II.  annalium  ord.  capucin. 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  Oct.  VI.  p.  129-155 
cum  Fonsoni  comment.  praevio  p.  128.  — 
Appendix:  Clemens  XIII  b.  Seraphinum 
in  SS.  numerum  refert,  ibid.  p.  155-160. 

Passio  s.  Serapiae  virg.  mart.  et 
Sabinae  mart.  (f  cca.  126)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Baluze,  miscellan.  II.  p.  106 
-114.  —  *stilo  mutato  ed.  Surius,  vit.  SS. 
3.  Septb.  (ed.  2a  p.  21.)  —  » ex  4  mss. 
coUat.  c.  editt.  Mombritii  et  Baluzii  in  AA. 
SS.  Boll.  29.  Aug.  VI.  p.  500-504.  Cf.  Stil- 
tingii  comment.  praevius  ibid.  p.  496-499. 

De  s.  Serapione  episc.  et  sociis  forte  ad- 
dendis  Catanae  in  Sicilia  a.  304  Stiltingii 
sjlloge  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Septb.  IV. 
p.  5. 

De  s.  Serapione  mart.  sub  Severo  in  AA. 
SS.  BoU.  13.  Jul.  III.  p.  481. 

De  s.  Serapione  monacho,  Josepho,  Vo- 
lutiano,  Philocalo  etc.  mart.  Alexandrinis 
synopsis  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mart. 
III.  p.  259.  260. 

De  s.  Serapione,  Trophimo,  Meleo  etc 
mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jul. 
III.  p.  481. 

De  s.  Serena  mart.  Metis  in  Gallia  Bel- 
gica  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  BoII.  30. 
Janr.  II.  p.  1027-1029. 

De  s.  Serena  Romae  (saec.  III.  fin.)  Cu- 
peri  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Ang. 
III.  p.  263-265. 

Vita  s.  Sereni  presb.  in  prioratu 
CellaesubtusCantumerulam  inCam- 
pania  Galliae  (f  cca.  650)  fabulosa 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Oct. 
I.  p.  345-353.  —  *zum.  Theil  ap.  Duchesne, 
hist.  Franc.  script.  I.  p.  655.  —  » ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  522.  Cf.  Byei  corament. 
praevius  in  AA.  SS.  I.  c.   p.  337-345. 

Acta  s.  Sereni,  Theodori,  Pasta- 
phi  etc.  mart.  Alexandriae  a.  202. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jun.  V.  p. 
356. 

De  8.  Sereno  episc.  Massiliensi  (saec.  VI. 
in.)  Blanderati  in  Italia,  Boschii  comment. 
hist.  m  AA.  SS.  BoII.  2.  Aug.  1.  p.  157- 
-167  {mit  Abbildung.) 


SERENEDUS  —  SERVILIANUS 


885 


Vita  s.  Serenedi  conf.  apud  Ce- 
nomanos  in  Gallia  (saec.  VII.)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg,;  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  578-580.  —  *wiederholt  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Jul.  V.  p.  166-168  c.  Sollerii 
comment.  praevio  p.  165. 

Vita  s.  Serenici  conf.  inpagoOxi- 
mensi  (f  669)  auctore  anonymo  ante 
saec.  IX. 

Ausg. :  '  ex  ms.  Sagiensi  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  572-578.  — 
»m  AA.  SS.  BoU.    7.  Mai.   II.   p.  162-166. 

Acta  s.  Sergii  et  Bacchii  mart. 
in  Syria  saec.  III.  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  Mombritio  et  ms.  in  AA..  SS. 
Boll.  7.  Oct.  III.  p.  863-870.  —  Acla  allera 
auctore  Symeone  Metaphraste,  graece 
et  lat.  ibid.  p.  871-883.  —  *  ap.  Surium, 
vit.  SS.  7.  Octb. 

Erl.-Schr.:  Byeus,    corainent,    praevius   m   AA. 
8S.  B.  1.  c.  p.  833-863. 
Wo!f,  Joh.,   die   h.  Martyrer  Sergius  u.  Bac- 
chus    Kirchenpatronen    zu    Kreuzeber.    Got- 
tingen  1823.  8vo.  45  pag. 

Vita  s.  Sergii  martyris  Caesareae 
in  Cappadocia  (f  a.  304.) 

Ausg.i  ex  ms.  Toletano  edita  a  Jo.  Ta- 
maio  et  repetita  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Febr. 
III.  p.  462.  463. 

De  s.  Sergio  conf.  Constantinop.  in  exi- 
lium  acto  sub  inconomachis  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Mai.  m.  p.  242. 

De  s.  Sergio  et  Bartholomaeo  mart.  Ni- 
comediensibus  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Aug.  I. 
p.  318. 

De  8.  Sergio  et  Stephano  martyr.  ap. 
Graecos  tn  AA.  SS.  BoU.  12.  Aug.  11.  p. 
730. 

De  8.  Sergio  magistro  militiae,  fundatore 
monasterii  Nicetiatae  in  sinu  Nicomediensi 
prope  Bithyniam  (saec.  IX.)  in  AA.  SS. 
28.  Jun.  V.  p.  384. 

De  s.  Sergio  I  papa  Romae  (f  701.  702) 
Perierii  comment.  chronico-hist.  in  AA.  SS. 
BoU.  9.  Sept.  UI.  p.  425-445. 

De  s.  Sericiano,  Donato  et  HeUadio  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  BoU.  19.  April.  11. 
p.  620. 

De  s.  Seronio  mart.  apnd  Santones  in 
GaUia  (fors.  saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Aug.  IV,  p.  26. 

Passio  s.  Servandi  et  Germani  mar- 
tyrum  prope  Gades  in  Hispania 
(init.  saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  cod.  ms.  coUata  cum  legenda 
H.  Florez,  tom.  XIII.  Hispaniae  sacrae  'in 
AA.  SS.  BoU.  23.  Oct.  X.  p.  28-31.  Cf. 
Heckii  commentar.  praevius  ibid.  p.  25-28. 


—  '  ex  Luc.  Marinei  histor.  Hispan.  ap. 
Surium,  vit.  SS.  23.  Oct. 

Vita  8.  Servani  episcopi,  Orcadum 
insularum  apostoli  (saec.  Y.) 

Ausg.:  ex  breviar.  Aberdon.  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Jul.  I.  p.  57-58.  Cf.  SoUerii  com- 
ment.  praev.  ibid.  p.  55-57. 

De  s.  Servano,  Araiaco,  Silvano  etc.  mart. 
Afris  m  AA.  SS.  BoU.  20.  April.  II.  p.  748. 

De  s.  Servano,  Rogato,  Eroio  etc.  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mart  I.  p.  638. 

Vita  s.  Servatii  episeopi  Tungren- 

sis  (saec.  IV.  med.)  auctore  Ha- 
rigero  abbate  Leobiensi. 

Ausg. :  '  in  Herigeri  gesta  episc.  Leod. 
{vid.  p.  359.)  —  »m  AA.  SS.  BoU.  13.  Mai.  III. 
p.  215.  216.  —  Vita  alia:  ,Ad  iUuminandum'. 
Eandschr.:  Brilssel,  k.  Bibl.  mbr.  sec. 
XV.  4».  Vit.  SS.  —  Coln,  VL  18.  mbr. 
sec.  XL  fol.   —  Leipzig,   Un.-Bibl.  j8l9. 

—  Leyden,  Un.-Bibl.  sec.  XH.   No.  102. 

—  Liittich,  mbr.  sec.  XII.  4*,  zusammen 
mit  Heriberti  vita.  —  Middlehill,  mbr. 
sec.  Xm.  No.  300.  —  Oxford,  Un.^Bibl. 
Bodley.  1161;  Laud.  F.  124.  —  Paris,  k. 
Bibl.  sec.  XIL  5320.  —  Trier,  Stadtb. 
mbr.  sec.  XIL  8«.  1138  (LIX.);  —  No. 
XXVI.  chart.  s.  XVL  —  Wiirzburg,  k. 
Bibl.   sec.   XII.   Th.  fol.  125. 

—  Heynrijlt  ran  Veldeken:  Sinte  Servatius 
legende  {in  Versen)  nar  een  handschrift  uit 
het  midden  der  XV.  eeuw,  voor  de  eerste 
mael  uitgeg.  door  J.H.Bormans.  Maestricht. 
1858.  8». 

—  Legenda  s.  S-i  Tungrensis  ecclesiae  pre- 
sulis  et  consanguinei  Christi.  Coloniae,  Arn. 
ther  Hoernen  1472.  4».  Goth.  Sehr  selten. 

Transiatio  s.  S-i  et   mira- 

cula  auctore  Jocundo  presbytero. 

Ein  wunderliches  Werk;  geschrieben  um  1088. 

Handschr.:   ap.  Pertz   XII.  script.  p.  87. 

Ausg. :    '  zuerst  voUstandig  ed.  R.  Kopke 

ap.  Pertz,  mon.  Germ.  scr.  XH.  p.  87-126. 

—  » in  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  HI.  p.  220- 
231  nicht  voUstdndig  u.  interpolirt. 

Erl.-Schr.:  Henschen,  comment.  in  AA.  SS. 
Boll.  13.  Mai.  lU.  p.  209-220.  Vgl.  dagegen 
.     AA.  SS.  Boll.  Aug.  IV.  p.  40. 

(Heymbach,  N.  N.)  Synopsis  vitae  s.  Ser- 
vatii  Traiect.  ad  Mosam  episc.  Traiectl  ad 
M.  s.  a.  (cca.  1646.)  4to.  In  Versen. 

Ram,  P.  F.  X.,  notice  sur  s.  Servais  evlque 
de  Tongres;  suivie  de  remarques  sur  le 
pr6tendu  concile  de  Cologne  de  l'an  346  et 
sur  l'hist.  de  l'eveque  Euphratas.  Bruxelles 
1847.  12mo. 

Rettberg,  Deutschlands  Kirohengeschichtc  I. 
p.  204. 

(Slusius,  Ren.  Fr.)  Diss.  hist.  de  s.  Servatio 
episc.  Tungrensi  eius  nominis  unico  adver- 
sus  nuperum  de  s.  Arvatio  vel  duobus  Ser- 
vatiis  commentum.   Leodii  16.S4.  8vo. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschfchtsquel- 
len  p.  302. 

Pe  s.  Serviliano,  DaUano,  Leandro  mart. 


886 


SERVTTLUS  —  SEVERIANUS 


Smyrnensibus  in  AA.   SS.  Boll.    27.  Febr. 
III.  p.  677. 

De  s.  Servulo  episc.  Veronensi  in  Italia 
(t  post  .'>00)  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  UI. 
p.  662.  663. 

De  s.  Sethrida  abbatissa  Brigensi  in  Gal- 
lia  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr. 
I.  p.  626. 

De  s.  SeUPe8iomart.Cae8areaeinCappa- 
docia  Buckii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  23. 
Oct.  X.  p.  24. 

De  s.  Seustadio  abbate  Divionensi  in 
Burgundia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoU.  3. 
Janr.  I.  p.  1090. 

Acta  s.  Seustii  et  aliorum  80  mar- 
tyrum  Tudertinorum  sub  Dioclet. 

Ausg. :  ex  Phil.  Ferrario  «i  AA.  SS.  BoU. 
29.  Janr.  II.  p.  947. 

De  s.  Severa  virg.  apud  Treviros  (f  cca. 
660)  in  AA.  SS.  BoII.  20.  Jul.  V,  p.  79. 
80.  —  Elogium  ex  vit.  s.  Modoaldi  (12. 
Mai.)  ib-ld.  p.  80. 

Acta  s.  Severae  virg.,  Maximi  et 
Secundae  eius  parentium  etc.  mar- 
tyrum  (saec.  IV.) 

Ausg. :  ex  Petro  de  Natalibus  in  AA.  SS. 
BoU.  29.  Janr.  II.  p.  946.  947. 

Vita  s.  Severi  abbatis  Agathae  in 
Occitania  Galliae  (f  cca.  500)  au- 
ctore  anonymo. 

AusQ.:  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  1.  Append.  p.  563-568.  —  'wiederh. 
in  AA.  SS.  Boll.  25.  Aug.  V.  p.  159-163. 
Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  155- 
159. 

Vita  s.  Severi  episcopi  Abrin- 
censis  in  Gallia  (saec.  VI.)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  p. 
188-192.  —  Translatio  prima  et  se- 
cunda  s.  Severi  ep.  auctore  anonymo  ibid. 
p.  192-194.  —  Translatio  III.  Eotomago 
Parisios  ibid.  p.  195.  196. 

Vita  s.  Severi  episcopi  Caesenae 
in  Italia  (saec.  VI.) 

Ausg. :  ex  ms.  et  edit.  Ughelli  in  AA.  SS. 
BoII.  6.  Jul.  II.  p.  325-327. 

Vita  s.  Severi  episcopi  Neapoli- 
tani  in  Italia  (sacc.  V.) 

Ausg.:  ex  mss.  et  Ughello  in  AA.  SS. 
BoU.  30.  April.  HL  p.  768-770.  —  Mira- 
cula  auctore  synchrono  ex  iisd.  mss.  ibid. 
p.  770-772. 

Vita  s.  Severi  episcopi  Ravennat. 
(t  cca.  390)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  ms.  congregat.  oratorii  Romae 
collata   c.  Mombritio   in  AA.  SS.  BoU.    1. 


Febr.  L  p.  82-87.  —  Miraculnra  b.  Se- 
veri  ex  Rubei  hist.  Raven.  lib.  2.  ibid.  p. 
87-88.  —  Aliud  miraculum  ex  Petro 
Dam.  ser.  2.  ibid.  p.  88.  —  Vlla  alla  auctore 
Luidolfo  presbytero  Moguntino  ibid.  p. 
88-91.  Of.  Henschenii  comment.  pracvius 
de  s.  Severo  ep.,  s.  Vincentia  eiiis  coniuge 
et  3.  Innocentia  eorum  filia  ibid.  p.  79-82. 

Acta  s.  Severi  in  Monte-Falco  op- 
pido  Umbriae  (f  cca.  445.) 

Ausg.:  ex  vita  s.  Fortunati  presbyt.  1. 
Jun.  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  Append. 
p.  935.  936. 

Vita  s.  Severi  presbyteri  Viennae 
in  Gallia  (saec.  V.) 

Ausg.:  ex  breviario  Vienn.  ai  1522  in 
AA.  SS.  Boll.  8.  Aug.  IL  p.  350.  351. 

Vita  s.  Severi  presb.  in  Valeria 
apud  Italos  (f  cca.  530)  auctore  s. 
Gregorio  (dialog.  I.  c.  12.) 

Ausg.:in  AA.  SS.  BoII.  15.  Febr.  II.  p. 
827.  —  Vitae  epitome  auctore  Ph.  Ferra- 
rio  in  cat.  SS.  Ital.  ibid.  p.  827.  —  De 
translatione  s.  S-i  in  Meinfelt  dioec. 
Trevir.  ibid.  p.  827.  828. 

De  s.  Severo  episc,  Casini  in  Samnio 
(forte  saec.  V.)  ex  Usuardo  Vaticano  et  Fer- 
rario  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  V.  p.  71. 

De  s.  Severo  episc.  Catanae  in  Sicilia 
(t  cca.  800)  in  AA.  SS.  BoII.  24.  Mart. 
III.  p.  487. 

De  s.  Severo  episc.  Treviris  (saec.  V. 
adulto)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  BoII.  15. 
Oct.  VU.  1.  p.  31-34. 

De  s.  Severo  etDorotheo  mart.Hadriano- 
poli  van  de  Buckii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Oct,  X.  p.  23.  24. 

De  s.  Severo,  Helione,  Tratego  etc.  mart. 
Tarsensibus  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jul.  I.  p. 
636. 

De  s.  Severo  mart  ex  fastis  Graecis  in 
AA.  SS.  BoU.  9.  Sept.  IH.  p.  365. 

De  s.  Severo  martyre  Ravennae  (f  304) 
in  AA.  SS.  BoU.  1.  Janr.  I.  p.  20. 

De  s.  Severo  presb.  conf.  in  Novempo- 
pulania  GaUiae  (f  cca.  500).  Ex  s.  Gre- 
gorio  Turonensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Aug.  I.  p.  55. 

De  s.  Severo,  Vitali,  Felice  etc.  mart. 
Nicomediensibus  cca.  i303  Buckii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  634-637. 

Acta  s.  Severiani  mart.  Sebastiae 
in  Armenia  min.  sub  Licinio,  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  tn  AA.  SS.  Boll.  9. 
Sept.  fll.  p.  360-364.  Cf.  Stiltingii  commenf. 
praevius  ibid.  p.  355-359.  —  Juartjrlum  ex 


SEVERIANUS  —  SEVERINUS 


887 


Simeone  Metaphraste  ap.  Suriuin,  vit 
SS.  9.  Septb. 

De  s.  Severiani  episc.  Gabalitano  in  Gal- 
lia  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Janr.  II.  p.  615. 

De  s.  Severiano  episc.  Scythopolitano 
martyre  (f  452)  Bollandi  comment.  hist.  in 
AA.  SS.   Boll.   21.  Febr.   ni.   p.   246.  247. 

De  s.  Severiano  et  Aquila  mart.  Neo- 
caesareae  iii  Mauritania  in  AA.  SS,  Boll. 
23.  Janr.  II.  p.  455. 

De  s.  Severiano,  Zoelo,  Epaso  mart. 
Antiochenis  m  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul.  I,  p.  30. 

Vita  s.  Severini  abbatis  Agaunensis 
(f  506)  a  Fausto  monacho  eius 
discipulo  scripta. 

Ihre  Glaubwiirciigkeit  ist  sehr  zweifelhaft. 
Ausg. :  *  abyehiirzt  ed.  Surius,  vit.  SS.  11. 
Febr.  —  '  interpolirt  von  einem  Anonymus 
des  9.  Jahrh.  in   AA.   SS.  Boll.   11.  Febr. 
II.  p.  547-551.  —   »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.    saec.  I.  append.   p.  568-570.  — 
*  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  392. 
Erl.-Schr.:  Bolland,  comment.  praevius  in  AA. 
88.  B.  1.  c.  p.  544. 
Mabillon,  annales  Benedict.  I.  p.  25. 

Vita  s.  Severini  abbatis  et  Norico- 

rum  apostoli  (f  482)  auctore  abbate 
s.  Eugippio  eius  discipulo,  ab- 
bate  prope  Neapolim  (511.) 

Fiir  die  Gesch.  Oestreichs  u.  Baierns  in  der 
Volkerwanderung  bcdeutendes  Werk.  Dle  wichtig- 
ste  Fundgrube  iib.  d.  Zustand  der  christl.  Institute 
in  den  Donauprovinzen  in  d.  2.  Halfte  des  5.  Jahrh 

Handschr. :  angezeigt  hei  Bandini  IV.  325. 
Suppl.  I.  339.  II.  268;  ausserdem  7  in 
Montecasino;    vgl.  Pertz'   Arch.    V,   47. 

—  St.  Gallen,  Stiftsbibl.  No.  454.  —  Ad- 
mont,  Stiftsb.  mbr.  sec.  XI.  fol.;  Pertz' 
Arch.  VI.  163.  169;  mbr.  sec.  XI.  fol.; 
Pertz  1.  c.  VI.  173.  —  Briissel,  k.  Bibl. 
Chartular.  Malmund.  mbr.  sec.  XI.  4".  mai. 

—  London,  brit.  Mus.  Harley.  2800.  sec. 
XUI.  Vol.  I.  60;  2802.  Vol.  HI.  253.  — 
Miinchen,  k.  Hofb.  cod.  Emmer.  sec.  XI. 
fol.  A.  31.  —  St.  Omer,  Stadtbibl.  mbr. 
XIII.  fol.  No.  716.  Tom.  V.  —  Paris,  k. 
Bibl.  sec.  XIII.  5297.  9.  —  Rom,  Lateran- 
bibl.  dlteste  Handschr.  —  Seitenstetten, 
Stiftsb.  legendae  H.  34.  No.  215.  5.  — 
Wien,  Hofb.  bist.  eccl.  3,  jetzt  329.  nsbr. 
fol.  sec.  XV.  —  Vgl.  iib.  d.  Handschriften 
Dudik,  iter  Romanum  I,  62;  Biidinger, 
osterreich.  Gesch.  I.  47. 

Au^g. :  •  vollstandig ,  aher  unkritisch  und 
verfdlscht  nach  Mpt.  s.  Emmerammi  nunc 
prim.  ed.  c.  schol.  M.  Velseri  Aug.  Vindel. 
1595.  4*.  —  *  verstiimmelt  ap.  Surium,  AA. 
SS.  8.  Janr.  I.  p.  111.  —  »m  M.  Velseri 
opp.  Norimberg.  1682.  fol.  p.  629-675.  Mt 
Noten.  —  *■  iciederholt  in  AA.  SS.  Boll.  8. 
Janr.  I.  praemissa  epist.  Eugippii  ad  Pa- 
schasium  diaconum  et  Paschasii  ad  Eugipp. 
p.   484-497.    (Diese  Epistolae   stehen   auch 


ap.  Canisium,  lect.  antiq.  ed.  Basnage  I. 
p.  408-412.)  —  *  nach  Melker  Handschr. 
ap.  Pez,  scr.  rer.  Austr.  I.  p.  69-92.  Minder 
gut  als  die  andern;  nach  diesem  *  ap.  Mu- 
char,  das  romische  Noricum  H.  p.  152-239 
7)ut  Commentar.  —  '  ap.  Resch,  annal.  Sa- 
bionens.  I.  p.  296-322.  —  «ap.  Falkenstein, 
Geschichte  Baierns  I.  c.  8.  p.  78  sq.  — 
» sec.  cod.  antiquiss.  qui  Romae  asservatur 
in  tabulariis  archibasilicae  Lateran.  Critice 
ed.  Ant.  Kerschbaumer.  Scafshusae  1862. 
16nio.  XX  u.  81  pag.  12  Sgr.  —  Bruchstuck 
ed.  Baronius,  annal.  ecclesiast.  VI.  ad  a. 
450.  —  Auszug  ap.  M.  Hansiz ,  Germania 
sacra  I.  p.  69-82  (gute  Lesarten  aus  Wlener 
Handschriften)  u.  ap.  Calles,  annal.  eccle- 
siast.  I.  p.  381  sq.  —  Der  in  der  ersten 
Ausgabe  fehlende  Brief  Eugipps  an  Pa- 
schasius  auch  ap.  Canisium,  lect.  antiq.  VI. 
p.  53  (ed.  nov.  I.  p.  411.) 

Uebers.:  Fuhrmann,  Matth.,  Leben  u. 
Wunderthaten  des  h.  Nordgauer  oder  Oester- 
reicher  Apostels  Severini,  Abbtens  in  dem 
KlosterHeiligen-Statt  nachst  Wienn  inVnter- 
Oesterreich.  Wien  1746.  8«.  Mit  histor.  Not. 

Ritter,  Carl,  Das  Leben  des  h.  Severi- 
nus.   Mit  Anmerkk.   Linz  1853.  8».  24  Sgr. 

Westenrieder,  Beytrage  zur  baierisch, 
Gesch.  I.  p.  51-75  gibt  einen  Auszug. 

Translatio    s.    Severini 

Noricorum  apostoli  auctore  Johan- 
ne  diacono  Neapolitano  (cca.  872.) 

Ausg.:  c.  not.  Bollandi  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Janr.  I.  p.  1098-1103.    Vgl.  p.  497.  498. 

Erl.-Sehr.:  Bluniberger,   Fr.,  Bedenken  gegen 

d.  gewohnliche  Ansicht  von  Wiena  Identitat 

mit  dem  alten  Faviana  —  in  Archiv  f.  Kunde 

osterreich.   Geschichtsquellen.    in.   1849.  p. 

356  sq. 
Pabriclus,  bibl.  med.  ed.  inf.  latinit.  Jib.  V. 

p.  378. 
Reitmayr,  J.  L.,  der  h.   Severin  der  Ein- 

siedler;   ein  Bild  vora  Siege  des    Christen- 

thums  iib.  alle  irdische  Machte.  Regensburg 

1829.  8vo. 
Rettberg,  Deutschlands  Kirchengeschichte  I. 

p.  226-245. 
Rion,  J.,  Leben  n.  Wunderthaten  des   heil. 

Severin  u.  s.  w.  Aschaffenburg  1834.  12mo. 
Roth,  Geschichte  des  Benefizialwesens  p.  25. 

not.  121. 
Rudhart,  G.  Th.,  alteste  Geschichte  Baiems. 

Hamburg  1841.  p.  140. 
Sauppe,  H.,  in  Gottinper  gel.  Anzeigen.  1862. 

Stiick39.  p.  1544-1552  (bespricht  Kerschbaumer'» 

Ausg.) 
Waitzmann,  J.  G.,  Lebensgesch.  des  h.  Se- 

verin,  Apostels  von  Baiern  u.    Oesterreich. 

Augsburg  1834.  8vo. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsqael- 

len  p.  30-35. 
Winter,  aiteste  Kirchengesch.  von  Altbaiern, 

Oesterreich  u.  Tyrol.  Landshut  1813.  8vo.  p. 

203. 

(Eugippii  Opera  ap.  Migne,  patrologiae 
cursus  completus,  vol.  62.) 

Vita  s.  Severini  episcopi  Burdiga- 

lensis  (init.  saec.  V.)  brevis  ex  Gre- 
gorii  Turon.  libro  de  glor.  con- 
fessorum  cap.  45. 


SEVERINUS  —  SIGFRIDUS 


Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p. 
66.  66. 

Vita  s.  Severini  episcopi  Colonien- 

sis  (saec.  V.  init.)  et  translatio. 

AuB  spSter  karolingischer  Zeit. 
Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  23.  Octb.  V. 
p.  1018.  —  'iviederhoH,  sed  collata  c.  codd. 
Bruxell.   in  AA.  SS.   Boll.  23.  Oct.  X.   p. 
56-64. 

Erl.-Schr. :  van  H  e  c  k  e ,  commentar.  praevius  ibid. 
p.  50-56. 
Rettberg,    Dentschlands    KirchengeBchichte 
I.  p.  202. 

Vita  s.  Severini  episcopi  Septem- 
pedani  et  Victorini  fratrum  (saec. 
VIII.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr.  I.  p. 
500-502.  Cf.  p.  499.  —  Vita  alia  ex  ms. 
eccles.  Septemp.  ihid.  p.  1103-1107. 

De  8.  Severino  Tungrensl  et  Felice  I 
habitis  episc.  Trevirensibus  Buckii  sylloge 
crit.  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Oct.  X.  p.  615- 
618. 

De  s.  Sevoldo  in  abbatia  s.  Walarici  et 
Abbatis-Villae  in  Picardia  (saec.  VIII)  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Sept.  V.  p.  336. 

De  s.  Sexburga  regina  abbatissa  Eliensi 
in  Anglia  (f  699)  Sollerii  comment.  hist. 
in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  H.  p.  346-349.  — 
Elogium  ex  Capgravio  ibid.  p.  349.  350. 

De  s.  Seznio  abbate  patrono  Paroeciae 
de  Guic-Sezni  dioec.  Leonensis  in  Britannia 
Arm.  (saec.  VI)  m  AA.  SS.  BoU.  6.  Mart. 
I.  p.  429.  430. 

Vita  Sfortiae,  Francisci,  ducia  Mediolan. 
(t  1466),  vid. 

Andreas  Billius, 
Decembrio, 
Leodrisius, 
Simonetta, 
Franciscus  Aleardus. 

De  s.  Siacrio  episc.  Niciensi  in  alpibus 
maritimis  (f  cca.  787)  Henschenii  comment. 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Mai.  V.  p.  255. 

De  s.  Siagrio  et  Patricio  Lugduni  in 
Gallia  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Apr.  II.  p.  13. 

Vita  s.  Siagrii,  vid.  auch  Vita  s.  Syagrii. 

Vita  b.  SibyllinaePapiensissororis 
de  Poenitentia  s.  Dominici  (f  1367) 
auctore  Thoma  de  Bozolasto 
ord.  praed.  (saec.  XIV.) 

Ausg.:  '  ed.  Taegius,  monument.  III.  p. 
193.  —  *in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mart.  III. 
p.  68-71. 

De  s.  Sicario  episc.  Lugdunensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  425)  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Mart. 
m.  p.  625. 

De  8.  Sicharia  virg.  Aurelianis  in  Gallia 
in  AA.  SS.  BoII.  2.  Febr.  L  p.  288. 

De  s.  Sichario  mart  Brantolmae  in  Pe- 


tragorico   in  AA.  SS.  Boll.    2.   Mai.  I.   p. 
183-185. 

De  8.  Sicilde  virg.  in  Cenomannia  Galliae 
provincia  (saec.  vfll.)  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Jun.  IV.  p.  259. 

De  8.  Sicimodo,  Basso,  Venusto  etc.  mart. 
Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VII. 
p.  18. 

De  8.  Sidonio  Apollinare  episc.  Arver- 
nis  in  Gallia  (f  cca.  488)  Cuperi  comment. 
hist.  in  AA.  SS.  BoII.  23.  Aug.  IV.  p.  597 
-624. 

Vgl.  Epistolae  Sidonii  Apoll. 

Passio  s.  Sidronii  martyris  (f  forte 
270^  Misseniaci  in  Belgio. 

Aisg.:  in  AA.  SS.  BoII,  11.  Jal.  III.  p. 
182-185. 

Vita  s.  Slgiberti  III  regis  vid.  Si- 
gebertus  Gemblacensis. 

—  Anaiecta  de  s.  S-i  regis  rebus  gestis, 
ex  variis  auctoribus  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr. 
I.  p.  231-236.  —  Hlstorla  translationis  I.  et 
miraculorum  s.  S-i  auctore  Sigeberto 
Gemblacensi  m  AA.  SS.  Boll.  I.  c.  p. 
236-239.  —  '  in  compendium  redacta  ap. 
Surium,  vit.  SS.  1.  Febr.  —  Historla  trans- 
lationis  II  auctore  anonymo  in  AA.  SS. 
BoU.  I.  c.  p.  239-240.  —  Hlstorla  translatio- 
nis  III  et  IV  gallice  scripta  a  Georgio 
Alberico,  latine  in  AA.  SS.  BoII.  I.  c. 
p.  241.  242. 

ErlSchr.:  Aulbery,  Geo.,  hlstoire  de  la  vie 
de  s.  Sigisbert,  roy  d'Austraaie.  .  .  .  contcnant 
plusieurs  singularitifi  du  duche  et  de  la  ville 
de  Nancy,  capitale  de  Lorraine.  Nancy  1616. 
8vo.  ibid-  1617.  8vo.  SeUen. 
Commentarins  praevius   in  AA.  88.  I.  c.  p. 

206-227. 
Frizon,  Nic,  histoire  de  la  vie  de  s.  Slgebert, 
roi  dAnstrasie,   III.   du    nom.    Nancy   1726. 
8vo. 
Lettre  ^crite  k  M***  sur  1'hiBt.  de  s.  Sige- 
bert  XII.,  roi  d'Austra»ie.  —  Lettre  icrite  a 
M.   l'abbi  *•*  sur  l-hist.   de  Sigebert  XII. 
roi  d'Austra8ie.  8.  1.   et  a.  8vo.   (Par  le  P. 
Bcnoiat  do  Toul,  nach  Ltlong.) 
Rdponse  a  la  critique  de  rhist.  de  s.  Sigebert 
XIL    roi    d'Austrasie.    (par   le  P.  Hugo.)  t. 
1.  et  a.  8vo. 
Rdponse  aux   observationes   sur  la  rdpliqne 
de  lauteur  anonyme,  a  la  riponse  aux  deux 
lettre.s  critiques  contre  l'higt.  de  S.  Sigebert, 
in.  du  nom.    (par  le  P.  Benoist.)  s.  1.  et 
a.  8vo. 
R^plique    k   la    rdponse    aux    deux    lettres 
^crites  sur  rhist.  de  s.  Sigebert,  III.  du  nom. 
(par  le  P.  Benoist.)  s.  I.  et  a.  8vo. 
Vincent,  P;,  de  Nancy,   histoire  fldfele  de  8. 
Slgisbert,  ISe-  roi  d^Austrasie  et  Ille  du  nom, 
avec  un  abrdgi  de  la  vie   du  roi  Dagobert, 
son  flls.  I,e   tout  tiri  des  .Antiqult^s  «nstra- 
siennes'.  Nancy  1702.  Svo. 

Vita  s.  Sigfrldi  episcopi  Vexione 
in  Suecia  (f  cca.  1045)  auctore  an- 
onymo. 

Atisg. :  '  ap.  Benzel ,  mon.  vet.  ecclesiae 
Suegoth.  p.  21.  —  *ap.  Fant,  script.  rer. 
Suec.  II.  p.  366-370.  —  Historia  s.  Sig- 
fridi  latine  et  svethice  ibid.  II.  p.  345-364. 
—  Legendae  de  s.  Sigfrido   p.  371-376. 


SIGFRIDUS  —  SILVINUS 


889 


—  THa  alia  aactore  Joanne  Magno  ap. 
Surium,  vit.  SS.   15.  Febr. 

EH.-Schr.:   Henschen,    de    ss.    Slgfrido   episc, 
VinamaDno,  Unamanno   etc.  martyribus  Ve- 
xione  comment.   historicus  in  AA.   SS.  Boll. 
15.  Febr.  II.  p.  847-851. 
I>appenberg  in  Pertz'  Archiv  IX.  p.  419. 

De  s.  Sigfrido  abbate  in  Anglia  (f  689) 
Cuperi  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  22. 
Ang.  IV.  p.  536-538. 

Vita  s.  Sigiranni  abbatis  Longo- 
retensis  primi  (f  4.  Dec.  657.) 

Ausy.:  '  ab  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  439 
-444.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  432-438.  —  *Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  547. 

De  s.  Sigisboldo  episc.  Sagii  in  Nor- 
mannia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul. 
II.  p.  470. 

Vita  b.  Sigismundi  ducis  Burgun- 
dionum  (f  524).  Compendium  ex 
Gregorii  Turon.  hist.  Franc.  III. 
c.  5.  6. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XI.  No. 
5343.  2;  —  sec.  XI.  No.  5594.  1.  —  St 
Germ.  s.  XIII.  No.  73;  —  St.  Martin  s. 
XU.  No.  1.  Bd.  VL  —  Rom,  Vat.  No.  3887. 

Ausg.:  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  1.  Mai.  — 
»m  AA.  SS.  BoU.  1.  Mai.  I.  p.  85.  86.  — 
»  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  402-404. 

—  Alla  TJIa  ex  ms.  8  mss.  ibid.  AA.  SS.  1. 
c.  p.  86-88.  —  Translatio  corporis  contro- 
versa  inter  Pragenses  et  Imolenses  ibid,  p. 
88-91.    Cf.  AA.  SS.  Mai.  VII.  p.  539. 

De  s.  Sigone  episc.  Claromontano  in  Gal- 
lia  (t  cca.  873)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr. 
n.  p.  429. 

De  s.  Sigrada  vidua  Suessione  in  Gallia 
(saec.  Vn.)  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Aug.  I.  p.  353.  354. 

De  s.  Sila  sive  Silvano  apostolo,  s.  Pauli 
socio  in  Macedonia  (saec.  I.)  Sollerii  sy\- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jul.  III.  p.  476- 
479. 

Vita  s.  Silai  episcopi  Hiberni  Lu- 
cae  in  Hetruria  (f  1094.) 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Mai. 
V.  p.  64-67.  —  Appendix  de  novissima 
corporis  elevatione  ex  Italico  Fr.  Mar.  Flo- 
rentinii  ibid.  p.  67;  cf.  Papebrochii  comment. 
praevius  ibid.^-p.  62-64  et  VII.  p.  825. 

De  s.  Silvano,  Asaiaco,  Donata  etc.  mart. 
Eomae  via  Nomentana  in  AA.  SS.  Boll.  20. 
April.  II.  p.  749. 

De  s.  Silvano  episc.  et  conf.  Tarracinae 
in  Italia  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Febr.  II.  p. 
392. 

De  s.  Silvano  episc.  Gazensi  mart.  et 
aliis  39  mart.  a.  311  in  AA.  SS.  Boll.  4. 
Mai.  I.  p.  468.  469.    Cf.  p.  792. 


De  8.  Silvano  episc. ,  Luca  diac. ,  Mucio 
lectore  mart  Emesenis  (f  312)  BoUandi 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Febr. 
L  p.  777.  778. 

De  s.  Silvano  et  83  vel  93  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Jun.  I.  p.  288. 

De  s.  Silvano  mart.  Ageduni  in  agro  Le- 
movicensi  (saec.  V.)  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.   16.  Oct.  VII.  2.   p.  822-825. 

De  s.  Silvano  martyre  Romae  in  AA.  SS. 
BoU.  5.  Mai.  II.  p.  7. 

De  s.  Silvano,  Sabiuo  ac  Pantherio  mart. 
sub  Diocletiano  in  Thracia  in  AA.  SS.  BoU. 
23.  Aug.  IV.  p.  589. 

De  s.  Sylvano  seu  Sylvino,  Sylvestro  ac 
Rodena,  qui  die  22.  Septb.  coluntur  in 
Leprosiensi  Biturigum  oppido  elogium  hi- 
storicum  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  444- 
447. 

Acta  s.  Silverii  papae  Romani  et 
martyris  a.  539. 

Ausg. :  ex  Liberato  diacono  Carthaginensi 
et  Vita  apud  Anastasium  biblioth.  in  AA. 
SS.  BoII.    20.  Jun.  IV.   p.  14-18. 

Vita  b.  Silvestri  ord.  Camaldul. 
conversi  (f  1348)  Florentiae  in  He- 
truria. 

Ausg. :  ex  Italico  Domni  Zenobii  monachi 
in  AA.  SS.  Boll.  9.  Jun.  II.   p.  256-260. 

De  8.  Silvestro  abbate  Reomaensi  in  Gal- 
lia  (t  cca.  575)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Apr. 

II.  p.  386.  387. 

De  s.  Silvestro  et  Frominio  episc.  Ve- 
sontionensibus  in  Burgundia  (saec.  IV.)  in 
AA.  SS.  BoU.  10.  Mai.  II.  p.  567. 

De  s.  Silvestro  et  Sophronio  mart.  in 
AA.  SS.  BoII.  1.  Mart.  I.  p.  22. 

De  s.  Silvestro  monacho  Trainae  in  Si- 
cilia  (t  1185)  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Janr.  L 
p.  124.  125. 

Vita  s.  Silvini  Alciaci  seu  Mori- 
norum  in  Gallia  episcopi  (f  cca. 
720)  auctore  Antenore  episcopo 
(cca.  saec.  VIIL),  interpolatore  an- 
onymo  ante  med.  saec.  IX. 

Ausg. :  nur  interpoUrt  *  ap.  G.  Catel,  hi- 
storia  episcoporum  Tolosatium.  Tolosae 
1623.  fol.   —   »m  AA.  SS.  Boll.    17.  Febr. 

III.  p.  29-32,  c.  Bollandi  comment.  praevio 
p.  24-28.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  III.  1.  p.  295-299.  —  *Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  III.   p.  640. 

De  s.  Silvino  episc.  Brixiensi  in  Longo- 
bardia  (t  saec.  V.  med.)  Perierii  commeut. 
in  AA.  SS.  Boll.  28.  Septb.  Vn.  p.  645 
-648. 

De  s.  Silvino  episc.  Cremonensi  in  Italia 
(t  773)  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Febr.  m.  p 
32.  Cf  p.  757. 


890 


SILVINUS  -  SIMON 


De  s.  Silvino  episc.  Veronae  Suyskenii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Sept.  IV. 
p.  25. 

De  s.  Silvio  episc.  Tolosano  in  Gallia 
(saec.  IV.)  m  AA.  SS.  BoU.  31.  Mai.  VII. 
p.  438. 

De  s.  Siivio,  Maximo,  Benigno  etc.  mart. 
Romanis  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Mart.  I.  p.  24.  25. 

De  s.  Simeone  episc.  Hierosolymorum  et 
mart.  (f  107)  Bollandi  comment.  hist.  m 
AA.  SS.  BoU.   18.  Febr.  III.  p.  53-55. 

De  s.  Simeone  episc.  Metensi  in  Gallia 
(saec.  U.)  in  AA.  SS,  Boll.  16.  Febr.  II. 
p.  859. 

De  s.  Simeone  episc.  Seleuciae  et  Ctesi- 
phontis,  aliis  100  episcopis,  presbyteris  aut 
clericis  a.  349  mart.  Persis  m  AA.  SS. 
BoU.  21.  April.  II.  p.  844.  —  Ada  martyrii 
ex  Sozomeni  historia  eccles.  II,  c.  8-10 
ibid.  p.  845-847.  — -  »  ap.  Surium,  vit.  SS. 
21.  April. 

De  s.  Simeone,  Isaacio,  Bachtisoe  mart. 
in  Perside  sub  Sapore  rege  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Mai.  m.  p.  466. 

De  s.  SimeoneprophetaHierosoIymis(sub 
init.  sec.  I.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS.  BoU. 
8.  Oct.  IV.  p.  4-23. 

De  s.  Simeone  stylita  tertio  (saec.  VI.) 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.   p.  310. 

Vita  s.  Simeonis  monachi  et  ere- 
mitae  in  monasterio  s.  Benedicti 
de  Padolirona  prope  Mantuam  (f 
1016)  auctore  anonymo  Padoliro- 
nensi  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  Ingolst.  et  coll.  c.  editis 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  324-335. 
—  Miracula  auctore  eodem  ibid.  p.  335- 
337.  Cf.  Boschii  comment.  historicus  ibid. 
p.  319-324. 

Vita  s.  Simeonis  prisci,  abbatis 
montis  Amani  in  Syria  (saec.  IV.) 

Ausg.:  ex  Theodoreti  Philotheo  c.  6 
in  AA.  SS.  BoU.   26.  Janr.  II.  p.  709-711. 

Vita  s.  Simeonis  stylitae  (f  460) 
senioris  auctore  Antonio  eius  di- 
scipulo. 

Ausg.:  interprete  Guil.  Gratio  S.  J.  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Janr.  I.  p.  264-268.  — 
Vita  alia  ex  vet.  mss.  latinis  ibid.  p.  269- 
274.  —  Vita  tertia  auctore  SimeoneMe- 
taphraste,  interpr.  Guil.  Gratio  ibid.  p. 
274-285.  —  Vita  quarta  per  Theodoretum 
episc.  Cyrensem,  ap.  Surium,  vit.  SS.  5. 
Janr.  —  Des.  Simeonis  stylitae  reliquiis 
et  templo  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  286.  — 
Acta  s.  S-8  a  C  o  s  m  a  presby tero  Syro  eius- 
demfamiliari  conscripta,  chaldaice  etlatine 
ed.   Steph.  Evod.  Assemanus  in  AA.  SS. 


martyrum.  Romae  1748.  (2  vol.  fol.)  U.  p. 
268-398. 

Srl.-Schr. :  Commentarius  praevius  in  A A.  8S. 

Boll.  1.  c.  p.  261-261. 
Disscrtatio  de  stylitiH  in  tabul.  II.  menologii 

Basiliani,  ed.  Aggemanus  I.  c.  II.  p.  246-268. 
JacobuH  Saruftensis,  Batuarum  cpiscopus :  de 

8.  Simcone  bomilia,   chald.   et  lat.  ed.  Asse- 

manus  1.  c.  II.  p.  230-244. 
Lantensacic,  G.,  de  Simeone  stylita.  Witte- 

berRai;  1700.  4to. 
Uhlemann,  Fr.   Symeon,  der  crste   Saulcn- 

heilige  in   Syrien,  u.  sein   Einfluss  auf  die 

woitere  VerbrcitunR  des  ChristentbuniK   im 

Orient.  Leipzig  1846.  8vo. 
Zingerle,  P.,  Leben  u.  Wirkcn  des  h  Simeon 

Stylites.  Insbruck  185.5.  Svo. 

Vita  s.  Simeonis  stylitae  iunioris 
in  Monte  Mirabili  prope  Antiochiam 
Syriae  (f  596)  conscripta  a  N  i  c  e  - 
phoro  magistro  Antiochiae,  Caelum 

dicto. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Mai.  V.  p.  307-401.  Cf.  Jauningi  com- 
mentar.  praevius  ibid.   p.  298-306. 

Vgl.  Vita  s.  Marthae  viduae. 

De  s.  Similino  episc.  Namnetensi  in  Gal- 
liae  (saec.  IV.)  Henschenii  sylloge  hist.  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III.  p.  42. 

De  s.  Simone  anachoreta  apud  Graecos 
in  AA.   SS.  Boll.  25.  Jun.  V.  p.  110. 

De  b.  Simone  episc.  Vladimiriensi  (saec. 
XII.),  vid.  Vita  s.  Arethae. 

De  b.  Simone^Stolc  ordin.  Carmelit  priore 
gen.  Burdegalae  in  Aquitania  (f  1265)  in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p.  653;  c/.  VII. 
p.  790. 

Vita  s.  Simonis  Armenj  monachi  et  ere- 
mitae  (saec.  XI.)  =  Vita  s.  Simeonis  mo- 
nachi. 

Vita  b.  Simonis  de  Lipnica  ord. 
fratr.  min.  de  observ.  (f  1482)  au- 
ctore  Ludov.  Strobkovicio  ord. 

min. 

Au^g. :  '  Brunsbergae  1636.  —  *  ivieder- 
hoU  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p.  518- 
528.  —  ffllracula  auctore  Nic.  Sokolnikio 
ibid.  p.  529-576.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  510-618. 

Vita  s.  Simonls  ex  comite  Cre- 
speiensi  monachi  ord.  Bcn.  (f  1080) 
tempore  Gregorii  VII  auctore  an- 
onymo  coaevo.  ^ 

Ausg.:  ^  in  Guiberti  abb.  Novig.  oper. 
ed.  d'Achery.  Paris.  1651.  fol.  Append.  p. 
671-679.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  VI.  2.  p.  374-384  c.  observatt. 
praev.  p.  370  sq.  —  » ex  mss.  et  editis 
tn  AA.  SS.  BoII.  30.  Sept.  VIII.  p.  744-751 
c.  Perierii  comment.  praevio  p.  711-744. — 
♦Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  37 
40.  .       ^ 

Martyrium  s.  Simonis  pueri  a  Ju- 


SIMON  —  SIRA 


m 


daeis  Tridenti  crudeliter  necati  a. 
1475.  Pars  I.  auctore  Johanne 
Matthia  Tiberino  sive  Tube- 
rino.  Pars  11. :  acta  post  passionem 
s.  Simonis  ex  italico  impresso. 

Ausg.:  '(Roraae,  Barthold.  Guldenbeck 
1475.)  4".  —  '  ap.  Bzovium,  annal.  eccles. 
ad  a.  1475.  —  » ed.  Surius,  vit.  SS.  24. 
Mart.  —  *in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mart.  III. 
p.  495-502.  —  ^einzeln  ed.  Zach.  Goetzius. 
Gsnabrug.  1715.  4».—  •ed.  H.  van  Seelen, 
select.  litterar.  Lubecae  1726.  8«.  p.  635. 

Erl.-Schr.:  Cornelius,  Fl.,  de  cultu  s.  Simonis 
pueri    Trid.    et    mart.    ap.  Venetos.   Ed.  2a. 
Tridenti  1753.  4to. 
Fabricius,  bibl.  med.  et  inf.  latin.  ed.  Mansi 
IV.  p.  103. 

Miracula  b.  Simonis  Tudertini  ord. 

eremitarum  s.  Augustini   (f  1322.) 

Ausg.:  ex  processibus  authenticis  mss. 
in  AA.   SS.  BoU.  20.  April.  II.  p.  819-831. 

Vita  s.  Simperti  episcopi  Augu- 
stani  (t  809  1.  Mai.)  et  miracula, 
auctore  Adelberto  priore  August. 
ord.  s.  Bened.  (cca.  1240.) 

Ausg. :  ^  ed.  B.  Pez ,  thes.  anecd.  II.  3. 
p.  355-452.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  13.  Oct. 
VI.  p.  245-250.  —  Miracula  ab  a.  1465 
-1471  patrata  ihid.  p.  251-268.  —  Acta 
secundae  inventionis  et  translationis  auctore 
anonymo  ihid.  p.  269-272.  —  Historia 
translationis  tertiae  ibid.  p.  272-277. 

Erl.-Schr.:  Bueus,    comment.   praevios   in   AA. 

SS.  Boll.  1.  c.  p.  228-245. 
De  s.  Simperto  ep.  Augustano  ap.  Mabillon, 

AA.  SS.  o.  g.  Ben.  saec.  Vf.  2.  p.  553-555. 
Rettberg,  Deutschlands  Kirchengescliichte  II. 

p.  151. 

Vita  s.  Simpliciani  episcopi  Me- 
diolani  in  Insubria  (f  400.) 

Ausg.:  ex  Mombritio  tom.  2  in  AA.  SS. 
Boll.  16.  Aug.  m.  p.  282-284.  —  Tlta  altera 
ex  Jos.  Ripamontio  ihid.  p.  284.  285. 
Cf.  Sollerii  comment.  praevius  ibid.  p.  280 
-282. 

De  s.  Simpliciano  mart.Pictavisin  Gallia 
Henschenii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  31. 
Mai.  Vn.  p.  437. 

Acta  s.  Simplioii,  Constantii  et 
Victoriani  mart.  apud  Marsos  in 
Italia  forte  sub  Marco  Aurelio  Ant., 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p. 
780-783.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ihid. 
p.  778-780. 

Vita  s.  Simplicii  episc.  Augusto- 
duni  in  Gallia  (saec.  V.)  auctore 
Gregorio  Turonensi. 

Ausg. :  '  ap.  Surium,  vit.  SS.  24.  Jun.  — 
» in  AA.   SS.  BoU.  24.  Jun.  IV.  p.  812-814. 


Acta  s.  Simplicii,  Faustini  et  Be- 
atricis  martyrum  Romae   sub  Dio- 

cletiano. 

Ausg.:  ex  Mombritio  in  AA.  SS.  BoU. 
29.  Jul.  Vn.  p.  36.  37.  Cf.  Boschii  com- 
mentar.  praevius  ihid.  p.  34-36. 

De  s.  Simplicio  abbate  Casinensi  HI.  (f 
cca.  570)  elogium  hist.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  194-196.  —  Do 
s.  Simplicio  et  Constantino  abbatibus 
Montis  Cassini  Bossuei  commentar.  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  22.  Oct.  IX.  p.  589-595. 

De  s.  Simplicio  archiep.  Bituricensi  in 
GaUia  (f  cca.  480)  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  Mart.  I.  p.  34-38. 

De  s.  Simplicio  episc.  et  conf.  in  AA. 
SS.  BoU.  12.  Febr.  U.  p.  602.   Vgl.  p.  897. 

De  s.  Simplicio  episc.  Viennensi  in  Gal- 
lia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  L 
p.  354.  355. 

De  s.  Simplicio  et  Ambrosio  mart.  in 
Catalania  in  AA.  SS.  BoUand.  2.  Mai.  I. 
p.  185. 

De  s.  Slmplicio  mart.  in  Sardinia  in  AA. 
SS.   BoU.  15.  Mai.  IH.  p.  456. 

De  s.  Simplicio  pontif.  Rom.  (f  483) 
commentar.  historicus  in  AA.  SS.  BoU.  2. 
Mart.  I.  p.  133-138. 

De  s.  Simplide  episc.  Viennensi  in  Gal- 
Ha  (saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Febr. 
n.  p.  511. 

De  s.  Simpronio,  Venerio  et  aUis  VII 
mart.  Antiochenis  m  AA.  SS.  BoU.  7.  Aug. 
n.  p.  190. 

Vita  s.  Sindulphi  presb.  eremitae 
Alsontiae  in  agro  Kemensi  (f  cca. 
6(X))  auctore  Altmanno  monacho 
AltviUarensi  (f  882.) 

Ausg.:  '  ap.  MabUlon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saee.  I.  p.  368-371.  —  ^wiederholt  in  AA. 
SS.  BoU.  20.  Oct.  Vm.  p.  892-896.  —  D  e 
translatione  s.  Sindulfi  et  s.  Helenae 
a.  840  in  monasterium  Altvillarense  ap. 
MabUlon  1.  c.  saec.  IV.  2.  p.  153-156.  Cf. 
v.  Heckii  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  890-892. 

De  s.  Sinerio  episc.  Abrincis  in  hodierna 
Normannia  (f  570)  Stiltingii  syUoge  in  AA. 
SS.  BoU.  18.  Septb.  V.  p.  780-783. 

De  s.  Sinone,  Herulo,  Cuscumo  etc.  mart. 
Asiaticis  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Febr.  HI. 
p.  363. 

De  s.  Sinoto  mart.  et  verisimiliter  episc. 
Capuae  in  ItaUa  (f  sub  fin.  saec.  I.)  Stil- 
tingii  syUoge  «i  AA.  SS.  BoU.  7.  Septbr. 
II.  p.  5. 

Passio  s.  Sirae  martyris  in  Per- 
side  a.  558  auctore  coaevo. 


892 


SIRENUS  —  SOLOCHO 


Arug. :  eraece  et  lat.  interprete  Janningo 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p.  172-183. 
Cf.  Papebrochii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  171. 

De  8.  Sireno  sive  Sinerio  monacho  et 
mart.  Sirmii  in  Pannonia  infer.  (f  cca.  302) 
BoIIandi  comment.  histor.  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Febr.  III.  p.  364-366. 

De  8.  Sisebuto  abbate  Caradignae  in  Hi- 
spania  (f  1082)  » in  AA.  SS.  Boll  15.  Mart. 
II.  p.  412.  —  »ap.  Mabillon.  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  369.  370. 

De  8.  Sisenando  levita  mart.  Cordiibensi 
a.  851  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV.  p.  181. 

Acta  s.  Sisinnii,  Martyrii  et  Alex- 
andri  martyrum  in  agro  Triden- 
tino  a.  347  breviora. 

Ausy.:  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai.  VII. 
p.  40.  —  Acta  alia  ex  mss.  variis,  Mom- 
britio  et  Surio  ibid.  p.  40.  41.  —  Eplstola 
s.  Vigilii  episc.  Trident.  (f  cca.  405)  ad 
s.  Simplicianum  episc.  Mediolanens.  ibid. 
p.  41.  —  Alla  eiusd.  Vigilii  ad  Johan- 
nem  urbis  Constantinopol.  episc.  '  ibid,  p. 
42-45.  —  *auch  ap.  Baronium,  annal.  eccles. 
ad  a.  400.  §  7-11.  —  *  ap.  Lipomanum, 
vit.  SS.  —  *ap.  Surium,  vit.  SS.  29.  Mai. 

—  *  ap.  Ruinart,  acta  mart.  p.  534.  —  *am 
besten  ap.  Gallandi,  bibl.  patr.  VIII.  p.  203. 

—  Historia  translationis  a.  1596  a. 
s.  Carolo  Borromaeo  celebratae,  ex  Ital. 
relatione  post  vitam  s.  Simpliciani  a  Pla- 
cido  Puccinelli  Cassinensi  decano  edita  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  45-50.  Cf.  Papebrochii 
comment.  praevius  ibid.  p.  38.  39. 

De  s.  Sisinnio  mart.  Alexandriae  in  AA. 
SS.  Boll.  19.  Jul.  IV.  p.  587. 

De  s.  Sisinnio  patriarcha  Constantinop. 
(f  427)  Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  11. 
Oct.  V.  p.  627-629. 

De  8.  Sisoe  magno  conf.  in  monte  s.  An- 
tonii  in  Thebaide  (saec.  V.)  Pinii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoII.  6.  Jul.  U.  p.  280 
-284. 

Vita  s.  Siviardi  abbatis  Anisolen- 
sis  in  Gallia  (f  687,  sec.  al.  728) 
auctore  coaetaneo  monacho  Aniso- 
lensi. 

Ausq.:  ex  2  mss.  coUatis  cum  3.  editione 
Surii  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  L  p.  66.  67. 

Erl.-Schr.:  De  s.   Siviardo  ap.   Mabillon,  AA. 
88.  o.  ».  Ben.  saec.  Iir.  1.  p.  4S5-487. 
Vgl.  Vita  8.  Carilefi. 

Vita  8.  Sixti  et  Sinicii  episcopo- 
rum  conf.  Remis  in  Gallia  (f  cca. 
300)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept. 
I.  p.  126-129.  Cf.  Stilting^i  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  118-125. 


Translatio  s.  Sixti  I  papae    mar- 

tvris  (t  127)  Roma  Aletrium. 

'  Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  April.  I.  p. 
906-909.  Cf.  Henschenii  commentarius  de 
s.  Sixto  ibid.  p.  533-635. 

Martyrium  s.  Sixti  II  papae  et 
aliorum  martyrum  a.  258. 

Ausg. :  ex  ms.  Fuldensi  in  AA.  SS.  Boll. 
6.  Aug.  II.  p.  140-142.  Cf.  Pinii  comment. 
praevius  ibid.  p.  124-140. 

Vita  Sixti  IV  papae  (f  1484)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  primum  ap.  Muratori,  script.  rer. 
Ital.  III    2.  p.  1053-1068. 

Vgl.  Diarium  Homanae  urbis. 

De  s.  Sixto  III  pontif.  Rom.  (f  440) 
comment.  historicus  in  kk.  SS.  BoU.  28. 
Mart.  III.  p.  714-717. 

De  s.  Socrate  et  Stephano  mart.  in  An- 
glia  sub  Diocletiano  Stickeri  sylloge  in 
AA.  SS.  BoU.  17.  Septbr.  V.  p.  477. 

De  s.  Sodone  Ravennae  in  Italia  in  AA. 
SS.  BoII.  25.  Janr.  II.  p.  618. 

Vita  s.  Solae  sive  Soli  Angli  ab- 
batis  Solenhovensis  in  Norico  (f 
cca.  790)  auctore  Ermenaldo  seu 
Erminoldo  seu  Ermenrico  ab- 
bate  Elwangensi  (f  866.) 

Sola  war  ein  Bcgleiter  de«  h.  Bonifaz.  Die  Vil* 
unbedeutenrt. 

Handschr.:  Paris,  k.  Bibl.  Suppl.  lat. 
chart.  sec.  XV.  No.  165.  fol.  10, 

Ausg.:  '  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  IV.  2. 
p.  544  (» ed.  2da.  II.  2.  p.  161-175.)  ~  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  m.  2. 
p.  429-438. 

Erl.-Schr.i  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  II.  p.  360. 

Vita  s.  Soiennis  episcopi  Carnoti 
in  Gallia  (f  cca.  508)   auctore  an- 

onymo. 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Sept. 
VII.  p.  68-72.  —  Vita  interpolata  ex 
ms.  ibid.  p.  72-75.  —  Historia  translatio- 
nis  ibid.  p.  75-77.  —  Miracula  ibid. 
77-81.  Cf.  Clei  comment.  praevius  ibid.  p. 
62-68. 

Passio  s.  Solinae  virg.  et  marty- 
ris  Carnuti  cca.  med.  saec.  III. 

Ausg.:  ex  lectionario  S.  Petri  Camut. 
in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct.  VHI.  p.  12.  13. 
Cf.  Vanheckii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  9-12. 

De  b.  Sollicito  ord.  Crucigerorum  in  Pi- 
ceno  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Mart.  I.  p.  498. 

De  s.  Solochone,  Pamphamere  et  Pam- 
phalone  militibus  Aegyptiis,  mart.  Chalce- 
done  sub  Maximiauo  in  AA.  S8.  Boll.  17. 
Mai.  IV.  p.  26. 


SOLONGIA  —  SPEUSIPPUS 


893 


Vita  s.  Solongiae  virg.  et  marty- 
ris  apud  Bituriges  (saec.  IX.) 

AusQ.\  ex  lectionibus  ecclesiae  propriae 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Mai.  II.  p.  589-591.  — 
Alia  vita,  ex  gallico  latine  reddita  ihid. 
p.  591-497.  Cf.  VII.  p.  680. 

Erl-Schr.:  Oudoul,  J.  Fr.  H.,  vie  de  Saint-Ursin, 
apotre  du  Berri,  et  de  Saint-Solange,  pa- 
trone  du  Berri.  Bourges  1828.  8vo. 
8.  Solongiae  virg.  et  mart.  elogium  histori- 
cura,  hymnus  et  lectiones  9  ap.  Labbe.  bibl. 
nova  II.  p.  447-450. 

Vita  s.  Sonnatii  archiepiscopi  Re- 
mensis  in  Gallia  (f  ante  633.)  Ex 
Flodoardi  hist.  eccl.  Remensis. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Oct.  Vni.  p. 
901-903.  CJ.  Buckii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  899-901. 

De  s.  Sophia  cum  filiabus,  Dibamona  et 
Bistamona  etc.  mart.  Aegyptiis  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Jun.  I.  p.  379. 

De  s.  Sophia  et  Irene  mm.  in  AA.  SS. 
Boll.  18.  Sept.  V.  p.  773-774. 

De  s.  Sophia  martjTe  Tr.edicinae  perita 
apud  Graecos  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Mai.  V. 
p.  143. 

De  s.  Sophia  senatrice,  post  sanctimo- 
niali  in  Thracia  in  AA.  SS.  BoU.    4.  Jun. 

I.  p.  404. 

De  s.  Sophia  virg.  mart.  Firmi  in  Piceno 
in  AA.  SS.  BoII.  30.  April.  m.  p.  733. 

De  s.  Sophia  virg.  mart.  Sortini  in  Si- 
cilia  in  AA  SS.  Boll.  23.  Septbr.  VI.  p. 
571. 

Vita  s.  Sophiae  sive  Cadoci  epi- 
scopi  Beneventani  et  mart.  (saec. 
VI.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  24.  Janr.  II.  p. 
603-606  ex  ms.  Rubeae  Vallis  et  Capgravio. 
Cf.  p.  1150. 

Vita  s.  Sophronii  Hierosolymorum 
patriarchae  (f  638.) 

Ausg. :  ex  variis  collecta  in  AA.  SS.  Boll. 

II.  Mart.  n.  p.  65-72.  —  Vitae  epitome 
ex  menaeis  Graeconim  ibid.  p.  72. 

Vita  s.  Sori  conf.  et  eremitae 
apud  Petroricos  in  Gallia  (saec  VI.) 
auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Labbe,  bibl.  nova  11.  p.  667 
-674.  —  »tn  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
199-204;  cf.  p.  942.  —  ^Anszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  IQ.  p.  465. 

Certamen  s.  Sosii  diaconi,  Januarii  episc. 
Beneventani  sociorumque  et  translatio  au- 
ctore  Johanne  diac.  s.  Januarii  ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.  23.  Septbr. 

De  s.  Sosipatro  et  Jasone  discipulis  et 
cognatis  s.  Pauli  apostoli,  item  de  s.  So- 
patro  Beroeensi  (saec.  I.)  Henscheni  sylloge 
histor.  in  AA.  SS.  BoII.  25.  Jun.  V.  p.  4-7. 


poli 


De  s.  Sosthene  et  Victore  mart.  Chalce- 
done  in  Bithynia  sub  Diocletiano  Stiltingii 
sylloge  171  AA.  SS.  Boll.  10.  Septbr.  III. 
p.  488. 

De  s.  Sotere  pontif.  Rom.  (f  171)  Hen- 
schenii  disquisitio  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Apr. 
m.  p.  5-7.  Cf.  p.  982. 

De  s.  Sotere  virg.  Romana  et  mart.  sub 
Diocletiano  Bollandi  commentar.  histor.  in 
AA.  SS.  BoII.  10.  Febr.  H.  p.  387-389.  — 
Passio  ap.  Surium,  vit.  SS.  10.  Febr. 
Cf  Ruinart,  AA.  prim.  mart.  Amstel.  1713. 
fol.  p.  379.  380. 

Acta  s.  Sozontis  mart.  Pompeio- 
in  Cilicia  cca.  a.  304  antiqua. 

Ausg.:  graece  et  lat.  interpr.  Stiltingio 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septbr.  m.  p.  15-19. 
—  Martyrium  ex  Simeone  Metaphraste 
ap.  Surium,  vit.  SS.  7.  Septbr. 

De  s.  Speciosa  virg.  Papiae  in  Insubria 
(saec.  Vn.)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jun.  III. 
p.  602. 

De  s.  Specioso  monacho  Benedict.  Tar- 
racinae  in  Italia  (saec.  VI.)  ^in  AA.  SS. 
BoII.  15.  Mart.  H.  p.  404.  —  *  ex  Gregorio 
Magno  dialog.  lib.  4.  c.  7.  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  98. 

Vita  s.  Spei  abbatis  apud  Nur- 
siam  in  Italia  (f  513)  auctore  G  r  e  - 
gorio  Magno. 

Ausg.:  '  ex  libr.  4.  c.  10  dialog.  in  AA. 
SS.  BoU.  28.  Mart.  m.  p.  718.  —  » ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
112.  113. 

Vita  Spenserl,  vid.  Vita  Henrici  Spenseri. 

De  s.  Speo  conf.  in  AA.  SS.  Boll.  28. 
Janr.  H.  p.  891.  892. 

Vita  s.  SperandeaeabbatissaeCin- 
guli  in  Piceno  (f  1276)  auctore  an- 
onymo,  mutila. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Septb. 
III.  p.  901-903.  —  Vita  rhythmica  ibid. 
p.  904.  905.  —  Appendix  de  miraculis 
ibid.  p.  905-913.  Cf.  Suyskenii  commentar. 
praevius  ibid.  p.  890-901. 

De  s.  Speria  virg.  apud  S.  Serenum  in 
Cadurcis  pro  martyre  culta  (f  cca.  760) 
Byei  sylloge  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Oct.  VI. 
p.   120-123. 

Acta  s.  Speusippi,  Eleusippi,  Me- 
leusippi  tergeminorum  martyrum 
auctore  Warnahario  presbytero 
ecclesiae  Lingonensis  in  Galiia  (saec. 
VII.) 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  17.  Janr,  p. 
392.  —  ^iciederholt  in  AA.  SS.  Boll.  17. 
Janr.  U.  p.  76-80.  —  Praefatio  ap.  Ger. 
DuboLs,  hist.  eccles.  Paris.  HI.  6.  No.  12. 


894 


SPmiDION  —  STEPHANU8 


—  Acta  alia  ex  vet.  ma.  inAA.  SS.  BoU. 
1.  c.  p.  74-76. 

Erl.-Sehr.:  Bolland,  commcntar.  praevius  ibid. 
p.  73. 
Fabricius,   bibl.   med.  et  inf.  latinitatls  ed. 
Mansi  VI.  p.  Ufy. 

Vita  8.  Spiridionis  episcopi  Trimithun- 
tensis  ex  Simeone  MetaphraSte  ap. 
Surium,  vit.  SS.  12.  Decbr.  —  Vita  alia  ab 
U.  G.  Sibero  conscripta  ad  calcem  s.  Sixti  II 
pont.  enchiridii  ab  U.  G.  Sibero  editi.  Li- 
psiae  1725.  4». 

De  s.  Spoiicosto,  Pallada,  Candida  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p.  355. 

De  s.  Stabiie  Arveruensi  episc.  (f  cca. 
810)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I.  p.  57. 

Vita  s.  Stadiolae  abbatissae  —  Vita  s. 
Eustadiolae. 

Vita  s.  Stanislai  Cracoviensis  epi- 
scopi  (t  1079)  auctore  Johanne 
Longino  s.  Dlugosso.   Libri  3. 

Awg.:  ^  mit  d.  Tit.:  Vita  beatiss.  Stanis- 
lai  Cracov.  episc.  necnon  Legende  sancto- 

rum  regni  Polonie  Hungarie in  Lom- 

bardica  historia  non  contente.  Cracoviae 
1511  (1519).  4».  Mt  Jlohschnitten.  Sehr 
selten.  —  *  cur.  Stan.  Dobielowicz ,  ibid. 
1666.  4».   —  »ap.  Surium,  vit.  SS.  8.  Mai. 

—  *  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mai.  U.  p.  202-276. 

—  Vitae  aliae  synopsis,  ex  antiq.  ms.  ibid. 
p.  200-202.  —  Yita  alia  {verfasst  1253,  gibt 
einige  beachtenswerte  Notizen)  ^zusammen 
mit  Martini  Galli  chronicon  recens.  J.  Win. 
Bandtke.  Varsav.  1824.  8*.  —  'zusammen 
mit  d.  erwdhnten  Vita  auctore  Johanne 
Longino  Cracoviae  1511  {auch  1519).  4«.  — 
Miracuia  s.  S-i  recentiora,  ex  tabulis  et  votis 
factis  in  ecclesia  Piotraviensi  (curante  St. 
Dobielowicz)  impressa  Cracoviae  1666.  4". 
in  AA.  SS.  BoU.  7.  Mai.  H.  p.  276-280; 
c/.  VII.  p.  616. 

Erl.-Schr.:  Callimachus,  Phil.,  Florentinus, 
poeta  laureatus:  Carmen  sapphicum  in  vitam 
gloriosissimi  martyrisStanisla!  apud  dominum 
Johannem  Hallcr.  (Cracoviae,  oca.  1510).  4to. 

Laubich,  Blas.,  Historia  von  d.  Heiligen 
....  Krakawischen  Bischoffe  vnd  Martyrer  in 
Polen,  Stanislao  ....  Gratz.  1595.  4to.  Selten. 

Papebroch,  comment.  praevius  tn  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  198. 

Wiszniewslii,  M.,  historya  literatury  pols- 
lci^j  II.  p.  130. 

Vita  b.  Stanislai  Poloni  can.  reg. 
Lateranensis  Casirairiae  ad  Craco- 
viam  (t  1489)  auctore  Mart.  Ba- 
r  0  n  i  0 ,  recognita  a  Frider.  S  z  e  ra  - 
bek. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  Ap- 
pend.  p.  779-781.  —  Miracnla  primo  anno 
post  obitum  patrata  a  regularibus  Casimi- 
ritanis  descripta  ibid.  p.  781-792;  c/.  VU. 
p.  571-573. 

De  s.  Stapino  episc.  Carcassonensi  in 
Gallia  in  AA.  SS.  Bolland.  6.  Aug.  IL  p. 
174.  175. 


Vita  s.  Stephani  abbatis  Nicomed., 

iunioris  (f  7G7)  auctore  S  t  e  u  li  a  n  o 
Constantinopolitano     diacono 

(cca.  808.) 

Ausg.:  '  gr.  et  lat.  in  B.  Montfauconii  et 
Loppini  Analect.  gracc.  Paris.  1688.  4". 
Tom.  I.  p.  396-531.  —  »lat.  ed.  Surius, 
vit.  SS.  28.  Novb.  —  »ed.  T.  BUUus  zu- 
sammen  mit  Joannis  Damasc.  oper.  Paris. 
1619.-  fol. 

Vita  b.  Stephani  abbatis  Obazinen- 
sis  in  Gallia  ord.  Cisterc.  (f  1259) 
auctore  anonyrao,  discipulo  eius. 

Ausg.:  '  ap.  Baluze,  miscell.  IV.  p.  69. 
—  *  ex  ms.  Cisterciensi  in  AA.  SS.  Boll. 
8.  Mart.  I.  p.  800-809.  —  «fragment.  ap. 
Bouquet,  rec.  XIV.  p.  331. 

Vita  s.  Stephani  de  Chavanon,  fun- 
datoris  ac  I.  praepos.  eccles.  s. 
Mariae  de  Piperaco  in  episcopatu 
s.  Flori  in  Arvernia  ord.  canon. 
regul.  s.  August.,  auctore  Stepha- 
no  de  S.  Victore  canon.  reg.  mo- 
nasterii  s.  Victoris  prope  Lutetiam 
(saec.  XIL) 

Ausg.:  ap.  Dachery,  spicileg.  II.  p.  155. 

Vita  s.  Stephani  episcopi  Diae  in 
Gallia  (f  1208)  raetrica  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  7.  Sept.  — 
*in  AA.  SS.  Boll.  7.  Septbr.  III.  p.  186.  — 
Vitae  rhythmicae  paraphrasis  au- 
ctore  anonymo  ibid.  p.  187-194.  —  Mira- 
cula  ibid.  p.  194-201.  G/.  Perieri  comment. 
praevius  ibid.  p.  175-186. 

Acta  s.  Stephani  episcopi  Rhegien- 
sis  primi  et  sociorum  (saec.  I.  IL) 
auctore  anonymo,  forte  Simeone 
Metaphraste. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Jul.  IL  p.  220 
graece  et  lat.  Cf.  Janningi  comment  prae- 
vius  ibid.  p.  217-220. 

Vita  s.  Stephani  fundatoris  coeno- 
bii  ad  lacum  anserum  (saec.  VIII.) 

AVfSg.:  ex  menaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
BoU.  14.  Jaur.  I.  p.  976. 

^r.,        ox    L    •  IGrandimontensis, 
Vitas.Stephanii|^u,3tg„3i3 

diaconi  et  conf.,  qui  ordinem  Gran- 
dimontensem  in  nemore  agri  Le- 
movicini  Monte  moreto  instituit  cca. 
a.  1076,  auctore  Geraldo  seu 
Gerardo  Itherii  priore  Grandi- 
montensi. 
Autg. :  '  ohne  Namen  dea  Verf.  ap.  Labbe, 


STEPHAircrS  —  STRACTEUS 


895 


bibl.  nova  mss.  U.  p.  674-685.  —  *mit 
Navien  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Febr.  U.  p.  205 
-212.  —  *  besser  u.  vollst&ndiger  ap.  Mar- 
tene,  ampliss.  coU.  VI.  p.  1045-1134.  — 
Miracula  ex  vita  gallica  per  Fremont  in 
AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  212.  213.  Vgl.  p.  893. 

Erl.-Sehr.:  Bolland.   commeDtarius  praevius  in 
AA.  SS.  1.  c.  p.  199-204. 
Frem  ont,  Ch.,  la  vie,  la  mort  et  les  miracles 
de  s.  :£tienne,  fondateur  de  Tordre  de  Gram- 
mont.  Dijon  1647.  8vo. 

Vita  s.  Stephanis  iunioris,  monaehi  =  Vita 
s.  Stephani  abbatis  Nicomed. 

Acta  s.  Stephani  papae  I  ac  mar- 
tyris  a.  257  Romae. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Aug. 
I.  p.  139-146.  Cf.  Boschii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  112-138. 

Vita  Stephani  IX  papae  (f  1058)  auctore 
Nicolao  card.  Aragon.  ap.  Muratori,  scr. 
rer.  Ital.  III.  2.  p.  300. 

Vita  s.  Stephani  regis  ppimi  et 
apostoli  Ungarorum  (f  1038)  maiop 
auctore  anonymo. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.  XI. 
p.  225. 

Ausg. :  '  ed.  Ant.  Mancini.  Posonii  1781. 
Sehr  selten,  (s.  d.  Bemerk.  zu  d.  folgenden 
Vita.)—  >ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  229-242 
ed.  Wattenbach.  —  *  ap.  EndTicher,  rerum 
Hungar.  mon.  p.  139-153.  —  Vita  minor 
auctore  anonymo  [unabhdngig  von  der  vor- 
hergehenden,  lange  nach  des  Konigs  Tode 
verfasst  {nach  1083.)  Handschr.:  vid.Feitz, 
mon.  scr.  XI,  p.  225]  '  ed.  Ant.  Mancini. 
Posonii  1781  mit  der  vorhergehenden  Tita 
tnaior.  Der  Herausgeber  tnisste  jedoch  nicht, 
dass  er  zwei  verschiedene  Werke  edirte. 
Aeusserst  selten.  —  *  ap,  Pertz,  mon.  scr. 
XI.  p.  226-229.  —  »ap,  Endlicher,  rer. 
Hungar.  mon.  p.  154-162.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Hartwico  (al.  Chartuitio)  episc. 
(forsan  Ratisponensi  1105-1126.)  [H.  hat  die 
beiden  vorhergehenden  alier^i  Vitae  in  die- 
ser  Compilation  mit  einander  verbunden  u. 
aie  durch  einige  Zusatze  bereichert.  Hand- 
schr. :  vid.  Pertz ,  mon.  scr.  XI.  p.  225] 
'Venetiis  1498,  4<*.  inlibro:  Legende  San- 
ctorum  regni  Hungarie  in  Lombardica  hi- 
storia  non  contente.  No.  11.  —  '  dasselbe 
Buch  wiederholt  mit  Dlugossi  vita  s.  Sta- 
nislai.  Cracoviae  1511  (auch  1519).  4".  — 
*mit  verandertem  Stile ,  aber  unvollstdndig 
ed.  Surius,  vit.   SS.    20,   Aug.    p.  243-249. 

—  Hieraus  ofters  wiederholt.  —  *besser 
ed.  Stilting  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Septbr.  I. 
p.  562-575  mit  sehr  reichem  Commentar 
p.  456-562.  —  *  diese  Ausg.  tciederholt  Jau- 
rini  1747;  —  •Cassoviae  1767.  —  » ap. 
Bongars ,  scr.  rer.  Hung,  p,  268.  —  •  ap. 
Schwandtner,    scr,  rer.  Hungar,  I.  p.  418. 

—  *nach  d.  Krakauer  Ausgabe  wiederholt 
Claudiopoli  1749.  fol.  —  '« ed.  Jos.  Podhra- 


dczky.  Badae  1836.  8».  —  '^ap.  Endlicher, 
rer.  Hungar.  mon.  p.  163-192.  —  "  Bruch- 
stiicke  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon.  scr. 
XI.  p.  229-242. 

Erl.-Schr.:  Pray,  G.,  dissertat.  hist.  crit.  de 
sacra  dextera  divi  Stephani,  primi  Hnngariae 
regis.  Vindobon.  1771.  4to. 

Vita  s.  Stephani  Sabaitae  thauma- 

turgi  monachi  (f  794)  acephala, 
auctore  Leontio  sancti  discipulo. 

Ausg.:  gr.  et  latine  ex  interpret.  Petri 
Boschii  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jul.  IH.  p. 
531-613,  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  524-531. 

De  s,  Stephano  abbate  Eeate  in  Italia 
(saec.  VI.)  Henschenii  commentar.  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  13,  Febr.  U.  p.  674-675. 

De  s.  Stephano  abbate  IH.  Cisterciensi 
in  Gallia  (f  1134)  Henschenii  dissert.  in 
AA.  SS.  BoU.  17,  April.  H.  p.  496-501. 

De  s.  Stephano  Constantinop.  accubitore 
Mauricii  imperatoris  (f  post  614)  Henschenii 
sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Febr. 
HI.  p.  682.  683. 

De  s.  Stephano  episcopo  Antiocheno  et 
mart.  (f  479)  in  AA,  SS.  BoU.  25.  Apr.  HL 
p.  362.  363. 

De  s.  Stephano  episc.  Bituricensi  (f  835) 
in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  L  p.  822. 

De  s.  Stephano  episcopo  Lugdunensi  in 
GalUa  (t  cca.  512)  in  AA.  SS.  BoU.  13. 
Febr.  II.  p.  672.  673. 

De  s.  Stephano  epi.sc.  mart.  Norale  apud 
Helsingios  in  Suecia  e  Corbeiensi  West- 
phaUae  monasterio  (saec,  IX,)  Papebrochu 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun.  I. 
p.  231-235. 

Erl.-Schr.:    Ihre,    Joh.,    de    s,    Stephano    primo 
Helsingorum  apostolo.  Upsal.  1748.  4to. 
Strunck,  M.,  Westphalia  sancta  ed.  Glefers. 
Paderb.  1854.  gr.  8vo.  I.  p.  98102. 

De  s.  Stephano  et  Castore  mart.  Tarsi 
in  Cilicia  in  AA.  SS.  BoII.  27.  April,  UI. 
p,  482. 

De  s,  Stephano,  Leontio,  Mauricio  etc. 
mart.  Eomanis  in  AA.  SS.  BoII.  11.  Jul. 
m.  p.  187. 

De  s,  Stephano  patriarcha  Constantinop. 
(t  893)  Henschenius  in  AA.  SS.  BoU.  17. 
Mai.  IV.  p.  36.  37. 

De  s.  Stephano  Trigliensi  hegumeno  et 
confess,  et  s,  Stephano  Xylinite  apud  Grae- 
cos  (t  p.  815)  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Mart. 
m.  p.  665.  666. 

De  s.  Steroorio,  Clemente  et  Juliano 
mart.  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Jul,  VI.  p.  166. 

De  b.  Stiila  virg.  in  monasterio  Mariae- 
burgensi  prope  Ajenbergam  in  Franconia 
(forte  saec.  XIL)  Cuperi  syUoge  histor.  in 
AA.  SS.  BoII.  19.  Jul.  IV.  p.  656-658.  — 
Miracula  ibid.  p.  658-663. 

De  s.  Stracteo  mart.  et  de  s.  Tarturiuo 


896 


STRATON  —  SUIBERTUS 


Romae  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Septbr.  VTI. 
p.  605. 

De  s.  Stratone  martyre  in  AA.  SS.  BoU. 
9,  Septbr.  III.  p.  365. 

De  s.  Stratone ,  Philippo  et  Eutychiano 
cum  sociis  mart.  Nicomediae  Pinii  sylloge 
»n  AA.  SS.  Boll.  17.  Aug.  UI.  p.  419. 

De  8.  Stratonico,  Macario,  Abbano  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.  2.  Janr.  I.  p.  82. 

De  s.  Stratore,  Theodoto,  Merona  etc. 
mart.  Tomitanis  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Jul. 
n.  p.  223. 

Translatio  s.  Stremonli  episc.  Ar- 
vemensis  a.  764  in  raonasteria  Mau- 
ziacense  et  Iciodorense. 

Ausg.:  ap.  Mabillou,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.   m.  2.  p.  191-195. 

Vita  s.  Sturmi  abbatis  Fuldensis 
(f  779)  auctore  Eigile  eius  discip. 
et  abbate  Fuldensi  (818—822.) 

Wichtige  Quelle  tib.  d.  Grilndung  der  christl. 
Kirche  iii  Sachsen. 

Handschr.:  Wiirzburg,  k.  Bibl.  mbr. 
a.  1417.  Theol.  Q.  13.  —  Erlangen,  No. 
268.  mbr.  sec.  XIII. 

Ausy.:  '  ap.  Brower,  sidera  Germaniae. 
Mogunt.  1616.  4».  —  *ed.  Surius,  vit.  SS. 
17.  Debr.  —  »ed.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s, 
Ben.  saec.  III.  2.  p.  269-284.  —  *ap. 
Schannat,  cod.  probat.  histor.  Fuld.  p.  67. 

—  »  ap.  Pertz,  mon.  11.  p.  365-377.  Im  An- 
hange   das  bekannte   Nottrdnsche  Fragment. 

—  •  ap.  Migne,  patrologia  CV.  p.  421-444 
Tiach  Mabillon.  —  '  ap.  Strunck,  Westpha- 
lia  sancta  ed.  Giefers  II.  p.  33-55.  —  Bruch- 
stiLcke  '  ap.  Duchesne  III.  p.  377 ;  —  *  ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  674. 

Erl.Schr.:  Bahr,   romische  Llteraturgeseh.   im 

karolingiscb.  Zeitalter  p.  196.  296. 
M  a  b  i  1 1  o  n ,   de  anno  mortis,  canonizatione  et 

reliquiis  g.  Si  in  AA.  SS.  o.  s.  Ben,  1.  c.  p. 

284-286. 
Rettberg,  Deutschlands  Kirchengeschichte  I. 

p.  607  ff.  616  ff. 
Schwartz,  k.,  Bemerkungen  tib. Elgil's Nach- 

richten  tib.  d.  Griinduug  u.  Urgescliichte  des 

Klosters   Fulda.    (Programm  zur   Feier  1000- 

jdhriger    Erinnerung    an  Hrabanus   Maurus.) 

Fulda  1856. 
Wattenbacb,  Deutschlands  Geschicbtsquel- 

len  p.  125.  126. 
Wolf,  Sturmius  erster  Abt  zu  Fulda  u.  erster 

Apoatel   der   .Sacbsen,    —  t»  Buchonia  II.  2. 

p.  151.  1827. 

De  s.  SucceBSO,  Valente,  Teleriano  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  BoU.  18.  Janr.  II.  p.  190. 

Vita  Sugerii    abbatis   S.    Dionysii 

qui  praecipua  Franciae  negotia  re- 
gnantibus  Ludovico  VI  et  Lud.  VII 
administravit  (f  1152),  auctore  Wil- 
helmo  Sugerii  contubernali.    • 

Ausg. :  '  ed.  Fr.  du  Chesne.  Lutet.  Paris. 
1648.  8".  —  *ap.  Felibien,  probationes 
bistoriae  San-Dionysianae.  Paris.  1706.  fol. 


p.  194.  —  «ap.  Bonquet,  rec.  XII.  p.  102 
-115. 

Uebers,:  Gu  illaume,  moine  de  S.  Denis, 
vie  de  Suger,  publ.  en  lang.  fran(j.  par  Guizot, 
coUection  VIII.  p.  165-205.  (Paris  1825.) 
Erl.Schr.:  Baudier,  Micb.,   hlstoire   de   radml- 

niBtratioD  de  Suger,  abb^  de  S.  Denyn,  grand 

ministre  d'^tat  en  France,  sous  les  rois  Louis 

le  Gros   et  Louis  le  Jeune.  Paris    1645.  4to. 

Nouvellc  ^dit.  Paris  1660.  4to. 
Baudoin,   J.,  lc  mlnistre  fidelle,   repr^sente 

80U8  Louis  VI  en  la   personne  de  Suger  . . . 

tir^    du  ms.  latin  de   F.   Guillaume.    Av. 

des  Icttres  historiques   du  pape  Eugine  III, 

du    roi    Louis    VII    et    de    quelques    autres 

princes  et  pr^Iats,  adress^es  au  mcsme  Suger. 

Le  tout  dc  la  traduction  de  J.  B.  Paris  1640. 

8vo.  M.  S'3  Portrait. 
Carn^,  L.  de,  les  fondateurs  de  I'  uniti  fran- 

^aise.   Suger.   Saint-Louis.  Du  Guesclin.  Je- 

anne   Darc.    ete.    Ktudes    bistoriques.    Edit. 

augment^e.    Paris   1856.   2  vol«.   Svo.  14  Frs. 

(Deutscli    von   J.    Seibt  in  Lorck's  Haus- 

bibliothek.  Leipzig  1859.  66.  Bd.  8vo.  1  Thlr. 

10  Sgr.) 
Combes,   Fran?.,    Tabb^   Suger.    Histoire  de 

son  ministire   et  dc  sa  r^gence.  Paris  1853. 

8vo.  Mit  Portrait. 
Delamalle,  G.  G.,  ^loge  de  Suger,  a.bhi  de 

Saint-Denis.  Amsterd.  et  Paris  1780.  8vo. 
Deslyons,    N...    N...)   Uloge   historique 

de  Suger.  London  1780.  8vo.  Selten. 
Eloge  historique   de   Suger,    abb6   de  Saint- 

Denis,  regent  du  royaume  sous  le  rfegne  de 

Louis    VH,    par   G.   M.    de    C.     (marquis  de 

Ohasteler.)  Amsterdam  1779.  8vo.    Sehr  selten. 
Espagnac,  M.   R.,    rabb6  d',   reflexions  sur 

Tabbd    Suger   et   son   si6cle.    Londres    1780. 

8vo. 
Garat,    D.    Jos.,    ^logc    dc    Suger,    discours 

qui   a   ramport^   le   prix  ...    de    I'acad^mle 

fran?.  en  1779.  Paris  1779.  8vo. 
(Gervaise,    Dom.     Pr.    Arm.)    Histoire    de 

Suger,  abb^  de  St.  Denis,  ministre  de  T^tat 

et  rcgcnt  soug  le  r^gne   de  Louis  le  Jeime. 

Paris  1721.  3  vols.  12mo. 
H6raalt    de   Sdchelles,    M.   J.,    eloge    de 

Suger,  abbe  de  Saint-Denis.  ParU  1779.  8vo. 
Huguenin,  A.,  dtude  sur  I'abbe  Suger.  Paris. 

1855.  8vo. 
,  Sugcr  et  la  monarchie  franijaise  au  12. 

sifecle  (1108-1152).  Paris  1857.  8vo.  380  pag. 
Jumel,  Jean  Charl.,  iloge  de  Sugcr,  abb6  de 

Saint-Deuis.  Paris  1779.  8vo. 
(de  Langeac)    Sugcr  moine   de    St.   Denis. 

(Paris)  1798.  8vo. 
(de  LauBsat)   Discours   sur  I'abb£  Suger  et 

sur  son  si^cle.  Genfeve  (Paris)  1780.  8vo. 
Mesmons,    Oerv,    Hyac.    de    Romance   dei, 

^loge   de  Suger,   abb6   de  Saint-Denls.  Am- 

sterd.  (Paris)  1779.  8vo. 
Nettement,  Alf.,    histoirc   de   Suger.    Paris 

1812.  12mo. 
(Saint-Martin,  abbc  de)  Riponse  aux  ,Ri- 

flcxions  sur  Suger  et  son  siMe'.  Paria  1780. 

8vo. 
Saint-M^ry,   Alf.  de,   Suger  ou  la  France 

au  XII.  sitele.   Llmoges  (1851).   8vo.  (Biblio- 

tJiigue  ehrMenne  et  morale.) 

Vgl.  Kpistolae  Sugerii. 
Sugerus. 

Vita  s.  Suiberti  seu  Swiberti  apo- 
stoli  Frisonum  et  Boructuariorum  (^f 
713  Caesaris-Werdae  ad  Rhenura) 
auctore  Marcellino  (al.  Markel- 
mo)  presbytero,  socio  s.  Liudgeri 
ep.  Mimigardevordensi. 

Eiu  grober  Betrug  Bpatercr  Zeit,  zvrischen  dem 
11-13.  Jahrh.  entstniiden.  —  Die  hSuflge  Verwechs- 
luug  von  Verden  mit  Verdun,  VVerden  u.  Kaiser»- 


SULINUS  —  SVERRER 


897 


werth  im  M{ttela]ter  hat  Suibert  auch  falschlich 
zum  Bischof  von  Verden  gemacht. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit,  SS.  1.  Mart.  — 
*  una  cum  Ludgeri  relatione  (s.  unten)  Mo- 
nasterii  Westph.,  typ.  M.  Dalii  1628.  12mo. 
—  *  Dusseldorpii  1717.  8".  —  *  ap.  Leibnit., 
scr.  rer.  Brunsv.  II.  p.  222-243.  —  Epi- 
stola  Rixfridi  Frisii,  monaehi  et  episc. 
Traiectensis  ad  s.  Ludgerum  episc.  Mo- 
naster.  de  s.  Suiberto  episc.  Verdensium  (!), 
et  alia  s.  Ludgeri  ad  Rixfridum  {unterge- 
achoben)  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  1.  Mart.  — 
Ludgeri  episc.  Monaster.  (f  809)  relatio 
de  canonizatione  s.  Swiberti  supposititia, 
sed  tamen  non  recens,  ap.  Leibnit.,  script. 
rer.  Brunsv.  II.  p.  243-253.  —  Radbodus 
episc.  Traiectensis  (f  917):  Sermo  de  s. 
Suiberto  apostolo  Frisonum  —  et  eius- 
dem  Carmen  allegoricum  sive  homilia  de 
eodem  ^  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mart.  I.  p.  84 
-86.  —  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  m.  1.  p.  244.  245. 

Erl.-Sckr.:  Baronius,  martyrologium  Roman.  1. 

Mart.  (fiir  die  Echtheit  der  Vita.) 
Binterim,  DenliwUrdigkeiten  V.  1.  p.  336. 
V.  Blum,  die  colnisehe  Kirche  p.  79. 
Bouterwek,   K.  W.,   Swidbert,   der   Apostel 

des    bergischen    Landes.     Eine    Vorlesung. 

Elberfeld  1859.  8vo. 
Cramer,  de  veterum  Ripuariorum  et  praeci- 

pue  eorum  metropolis   Coloniae  statu  civili 

et  ecclesiastico  p.  97. 
Elogium  8.  Suidberti  ep.  Frisonum  et  Bo- 

ructuar.    apostoli    historicum    ap.    Mabillon, 

AA.  SS.  o.  3.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  239-244. 
Gelenius,  clypeus  Suibertinus advers.  iacula, 

quae  in  scriptorem  s.  Suiberti  contorquentur. 

(fUr  d.  Echtheit.) 
Heber,  Ph.,  die  vorkarolingischen  christlichen 

Glaubensboten   am   Rhein   nnd  deren  Zeit. 

Frankf.  a.  M.  185S.  8vo.  1  Thlr.  20  Sgr. 
Henschen,   de  s.   Suiberto    episc.   Frisonum 

et    Boruct.     apostolo     Caesaris-Werdae    ad 

Rhenum    commentar.    historicus   in  AA.  SS. 

Boll.  1.  Mart.  I.  p.  67-84. 
Leben  des  h.  Bischofs  Suibertus,  desApostels 

in  Friesland,  Holland  li.  in  d.  hiesigen  Gegend. 

Diisseldorf  1845.  12mo. 
Papebroch,  de    s.  Suiberto  episc.  Verdensi 

in  Saxonia  inferiore   (f  post  800)  commen- 

tatio  in  AA.  SS.  Boll.   30.  April.  III.  p.  802- 

805. 
Kettberg,    Kirchengeschichte    Deutschlands 

II.  p.  396.  4G0.  524. 
Seibertz,    Landes-  u.  Rechtsgeschichte    des 

Herzogthums  Westfalen  I.  p.  81. 
Strunck,  M.,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers 

II.  p.  3-10. 
Vita  diui  Suiberti  Verdensis  ecclesie  episc. 

Sazonum  Frisiorumque  apostoli.  In  fine :  Co- 

lonie  par  Henr.  de  Nussia  (1508).  4to. 

De  s.  Sulino  abbate  in  vico  sui  nominis 
dioec.  Macloviensis  in  Armorica  (saec.  VI.) 
Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct. 
I.  p.  196-198. 

Vita  s.  Sulpitii  Pii  episcopi  Bitu- 
ricensis  in  Gallia  (f  644)  auctore 
anonymo  monacho  Sulpiciano  fere 
coaevo,  libri  4. 

Auag.:  '  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Janr.  H. 
p.  167-174.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  II.  p.  168-187.  —  »Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  509.  —  Vita  alia 


brevior  auctore  anonymo  coaetaneo  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  174-176.  —  Miracula 
auctore  anonymo  ap.  Labbe,  biblioth.  nova 
II.  p.  451-455.  Cf.  AA.  SS.  Boll.  p.  166 
-167. 

De  s.  Sulpitio  episc.  Gislenopoli  in  Hau- 
nonia  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Janr.  IL  p.  787. 
—  Translatio  iUd.  p.  788. 

De  s.  Sulpitio  episc.  Traiectensi  in  Bel- 
gio  (f  cca.  500)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr, 
U.  p.  196. 

De  s.  Sulpitio  Severo  archiep.  Bituricensi 
(f  591)  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Janr.  H.  p. 
967-969. 

De  s.  Sulpitio  et  Serviliano  mart.  Roma- 
nis  sub  Traiano  in  kk.  SS.  Boll.  20.  Apr. 
II.  p.  745.  746. 

De  s.  Summiva  virg.  et  mart.  cum  sociis 
in  Norvegia  notitia  ex  Greveno  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Jul.  n.  p.  649. 

De  s.  Sunzone  seu  Sunderoldo  arcbiep. 
Moguntino  (f  891.  26.  Jun.)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  489.  490. 

De  s.  Sura  sive  Soteride  aut  Zuwarda 
virg.  et  mart.  Dordraci  in  Hollandia  Bol- 
landi  commentar.  histor.  in  AA.   SS.  BoU. 

10.  Febr.  H.  p.  430-432. 

De  s.  Surano  abbate  in  Italia,  mart. 
(saec.  VI.)  1  in  AA.  SS.  Boll.  24,  Janr.  IL 
p.  606.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  222. 

Acta  s.  Susannae  virg.  et  mart. 
cca.  a.  295  Romae,  auctore  anony- 
mo. 

Au^g. ;  ex  ms.  Fuldensi  in  AA.  SS.  Boll. 

11.  Aug.  H.  p.  631-632.  Cf.  Cuperi  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  624-631. 

Vita  s.  Susannae  virg.  mart.  sub 
Juliano  Eleutheropoli  in  Palaestina 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoIL 
20.  Septbr.  VI.  p.  153-160.  Cf.  Stiltingii 
commentar.  praevius  ibid.  p.  151-153.  — 
Acta  a  notariis  R.  eccles.  conscripta  ed. 
Surius,  vit.  SS.  11.  Aug. 

Vita  Susonis,  vid.  Vita  s.  Henrici  Susonis. 

Vita  Svepreri  regis  Norvegiae 
(1151 — 1202)  auctore  abbate  Ca- 
rolo. 

Ausg.:  wnt.  d.  Tit.:  Kong  Sverres  Hi- 
storie  in  Noregs-JKonunga-Sogur.  IV.  Kjo- 
benhavn  1813.  fol. 

Uebers. :  latein.  ed.  Torfaeus,  faistor.  Nor- 
vag.  IV.  p.  1-74. 

Erl.  Schr.:  Anecdotou  historiam  Syerreri  reg. 
Norvegiae  illustrans  e  cod.  membr.  bibl. 
Arnamagnaeanae  c.  vers.  lat.  et  comm.  ed. 
E.  Chr.  Werlauff.  Hafniae  1815.  8vo.  Eine 
Apologie  der  kdnigl.  MajestSt  gegen  d.  An- 
massungen  der  nonoegisch.  GeisUichkeit. 
Vgl.  Snorro  Sturleson. 

57 


898 


SWIBERTUS  —  SYMPHOROSA 


Vita  3.  Swiberti  =  Vita  s.  Suiberti. 
Vita  s.  Swithuni   episcopl  Winto- 

niensis  (f  862)  auctore  Gotselino 
monacho  (clar.  1110.) 

Handschr.:  London,  brit.  Mus.,  Arund. 
library,  No.  169.  fol.  36.  V» 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  2.  Jul,  — 
*wiederholt  in  AA.  SS.  Boll,  2.  Jul.  I.  p. 
327.  328,  —  Vlla  uietrica  auctore  Wol- 
stano  monacho  Bened.  Wintonieusi  (cca. 
990)  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  628-635.  —  *in  AA.  SS.  BoU.  1.  Aug. 
I.  p.  98-100  hinter  der  Vita  s.  Ethelwoldi 
episc.  —  Hlstoria  translationis  et  miraculo- 
rum  auctore  Lamfrido  seu  Lantfredo 
monacho  Wintoniensi  (saec.  X.)  [Handschr. : 
London,  brit.  Mus.  Ms.  Reg.  15.  C.  VIL] 
m  AA.  SS.  Boll.  2.  Jul.  I.  p.  328-330.  — 
Alia  miracula  ex  antiq.  mss.  ^ibid.  p. 
331-337.  —  *  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I. 
p.  322  :  Epistola  Lantfredi  praemissa  histo- 
riae  de  miraculis  s.  Swithuni. 

Erl.-Schr.:  Earle,  John:  Gloucester  fragments. 
I.  Facsim.  of  some  leaves  in  Saxon  band- 
writing  of  St.  Swidhun,  copied  by  photo- 
zincography  and  publ.  .  . .  by  J.  E.  London, 
Longman  1861.  gr.  4to.  (p.  ^l-.^iB  an  essay 
on  tlie  life  and  tinjes  of  Swidhun.) 
Fabricius,   bibl.   med.   et  infim.   latinit.  ed. 

Mansi  IV.  p.  238. 
Mabillon,  de  s.  Swithnno  ep.  Wint.  eiusque 
translat.   et  miraculis  in  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  69-72. 
Pinius,  comment.  praevius  in  AA.  SS.  Boll. 

1.  c.  p.  321-327. 
Wright,  Swithun  in  hia  Biographia  Britann. 
liter.   L   p.  377-381,  und  Lantfredus  ibid.  p. 
469.  470. 

Vita  s.  Syagrii  episcopi  Augusto- 
duni  in  Gallia  (f  cca,  600).  Ex  bre- 
viario  Aeduensi. 

'Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Aug.  VL  p. 
90.  91.  Cf.  Stiltingii  commentar.  praevius 
ibid.  p.  84-90. 

Vita  s.  Symeonis  Aohivi  auctore 
anonymo:  ,Cum  igitur  ab  adole- 
scentia.' 

Unedirt,  sehr  fabelhaft. 

Handsehr.:  Carlsruhe,  No,  69.  VII. 
18.  mbr.  sec.  XI.  fol,  f.  87. 

Ausg.:  nur  das  Reichenau  Betreffende  ed, 
Waitz  ap.  Pertz,  mon.  script  IV.  p.  445*. 
446*. 

Vita  s.  Symeoni8heremitae(f  1035 
Treviris)  et  miracula  auctore  E  b  er- 
wino  abbate  S.  Martini  Treveren- 
sis:  jDomno  et  ven,  Popponi  arch. 
frater  Ebroinus.' 

Handschr.:  Chalons,  Bibl.  Vit.  SS.  sec, 
Xn.  4«.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec.  XI.  No. 
2627,  43.  —  Trier,  No.  1396  (1337).  chart. 
sec.  XVII, 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  88.  1.  Jun.,  mit 
verandeHem  Stil.  —   *in  AA.  SS.  Boll.   1. 


Jun,  I.  p.  89-96,  —  »ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  0.  8,  Ben,  saec.  VI.  p.  371-381.  — 
Ausziige  '  ap.  Hontheim ,  prodrom.  histor. 
Trevir.  I.  p.  665.  —  *  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  372.  —  »ap.  Pertz,  mon.  scr.  VIII.  p. 
209-211.  —  Ulstoria  elevatiois  s.  S-s  et 
vener.  Popponis  auctoribus  testibus  ocula- 
tis  Frederico  praeposito  S.  Paulini  et  Joh. 
Schekmanno  monacho  S.  Maximini  in  AA. 
SS.  Boll.   1.  Jun.  L  p.  101-107. 

Erl-Schr.:  Embolismus  D.  Papebrochii  de 
canonlzatione  s.  S-«  eiusque  ecclesia  ibid.  p. 
95-101  (mit  Abiild.  der  Kirche.) 

Vgl.  Gesta  Treverorura. 
Vita  s.  Magnerici. 

Vita  s.  Symeonis  monachi  et  ere- 
mitae  in  monasterio  s.  Benedicti 
de  Padolirona  (f  1016.  26.  Jul.)  au- 
ctore  monacho  anonymo  subaequali. 

Ausg.:  ex  codd.  eiusd.  monast.  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p. 
151-168.   Vgl.  Vita  s.  Simeonis  monachi. 

Vita  s.  Symeonis  Sali  confessoris 
apud  Emesam  in  Syria  (saec.  VI.) 
auctore  Leontio  Neapoleos  in  Cy- 
pro,  episcopo  coaevo. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Jul.  III. 
p.  1.  —  »ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Jul. 

1.  p.  136-169  graece  et  lat.  Cf.  Pinii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  129-135. 

Vita  s.  Symmachi  papae  (f  514) 
auctore  anonymo. 
Ausg.:    ap.  Muratori,    scr.  rer.  Ital.  III. 

2.  p.  45-47. 

Erl.-Schr.:  Sollerius,    sylloge    historica   de   s. 
Symmacho  pp.  in  AA.  SS.   Boll.   19.  Jul.  IV.  p. 
634-643. 

Translatio  s.  Symmetrii  et  aliorum 
mart.  Roma  Ledernacum  in  Belgio. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mai. 
VI.  p,  361-363  c.  Henschenii  commentar, 
praevio. 

Acta  s.  Symphoriani  mart.  Augu- 
stoduni  in  Gallia  cca.  a.  180. 

Ausg. :  '  ap.  Ruinart,  acta  martyrum.  Am- 
stelod.  1713.  fol.  p.  79-83.  —  *  mit  gedn- 
dertem  Stil  ed.  Surius,  vit.  SS.  22.  Aug.  — 
»ex  Ruinartio  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug. 
IV.  p.  496-498.  Cf.  Cuperi  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  491-496. 

De  3.  Symphoriano,  Macario,  Victori- 
no  etc.  mart.  Romanis  Antverpiae  in  Belgio 
BoIIandi  comment.  histor.  in  AA.  SS.  BoII. 
28.  Febr.  lU.  p.  725-728. 

Passio  s.  Symphorosaecumseptem 
filiis,  Crescente,  Juliano  etc.  (f  cca. 
125)  auctore  anonymo. 

Auag.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  18.  Jul.  — 
»  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p.  358-359  c. 
Pinii  comment.  praevio  p.  350-358.  —  *  ap. 


SYMPHRONIUS  —  TARSITIA 


899 


Ruinart,  AA.  martyrum.  Amstelod.  1713. 
fol.  p.  23-25. 

De  s.  Symphronio,  Olimpio,  Exsuperia 
et  Theodolo  mart.  Romanis  cca.  256  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  302. 

De  s.  Synaldo  Treviris  in  Gallia  Belgica 
m  AA.  SS.  Boll.  21.  Janr.  II.  p.  387. 

Vita  s.  Syncleticae  sacrarumvirg. 
antistitae  sub  Constantino  Magno 
auctore  s.  Athanasio. 

Ausg. :  interprete  Davide  Colvillo  in  AA. 
SS.   Boll.  5.  Janr.  I.  p.  242-257. 

De  s.  Synesio  mart.  deposito  Lucae  in 
Hetruria  in  AA.  SS.  Bolland.  4.  Mai.  I.  p. 
469-471. 

De  s.  Syntyche  s.  Pauli  apost.  discipula 
(saec.  I.)  Philippis  in  Macedonia  m  AA.  SS. 
Boll.  22.  Jul.  V.  p.  225. 

De  s.  Syra  vel  Syria  in  territorio  Tre- 
censi  in  Gallia  (saec.  IV.  aut  V.)  in  AA. 
SS.  BoU.  8.  Jun.  II.  p.  62-66. 

De  s.  Syra  vjrg.  Meldis  et  Catalauni  in 
Gallia  (cca.  med.  saec.  VH.)  Buckii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Octb.  X.  p.  104 
-106. 


Vita  s.  Syri  episcopi  Genuensis 
(t  post  330)  auctore  Oberto,  aliis 
Umberto  vel  Alberto  episc.  Ge- 
nuensi  (cca.  1060.) 

Ausg. :  *  ed.  Mombritius,  sanctuarium.  — 
*wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  29.  Jun.  V. 
p.  481-483.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  V.  p.  786.  0/.  Ughelli,  Italia 
sacra  IV.  p.  839,  844. 

Vita  s.  Syrl  et  Iventii  episcoporum  Tici- 
nensium,  sive  a  Pompeio  Syri  discipulo, 
sive  ex  hoc  a  Paulo  diac.  edita  ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.   12.  Septbr.  (p.  126.  ed.  2a.) 

De  s.  Syro  epsic.  Patavino  (saec.  IH.) 
in  AA.  SS.  BoU.  31.  Aug.  VI.  p.  652. 

De  s.  Syro  et  Serapione  mart.  Alexan- 
driae  in  AA.  SS.  Boiland.  11.  Septbr.  in. 
p.  777. 

De  s.  Syro  mart.  in  Pamphilia  m  AA, 
SS.  BoU.  12.  Sept.  IV.  p.  13. 

De  s.  Systo,  an  confess.  in  AfricaV  con- 
iectura  Papebrochii  in  AA,  SS.  BoU.  5.  Jun. 
I.  p.  422. 


T. 


De  s.  Taiida  sive  Amata  abbatissa  An- 
tinoi  in  Thebaide  (saec,  V.)  in  AA.  SS. 
BoU.  5.  Janr.  I.  p.  257. 

Inventio  s.  Tamisiae  et  translatio  ad 
coenob.  Blandiniense  iuxta  Gandavum,  vid. 
Vita  s.  Amalbergae  virg.  (invent.) 

De  s.  Tammaro  episc.  Beneventi  in  Ita- 
lia  (saec.  V.  VI.)  Goorii  sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Octbr.  VII.  1.  p.  35-37. 

Passio  s.  Tanchae  virg.  mart.  in 
dioec.  Tricassinain  Gallia(inc.  saec.) 
auctore  anonymo. 

AiLsg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Oct. 
V,  p.  122-124.  Cf.  Fonsoni  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  120-122. 

De  s.  Tanconeepisc.VerdensiinSaxonia 
(t  cca.  800)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr.  11. 
p.  889. 

Acta  s.  Tarachi,  Probi  et  Andro- 
nici  mart.  Anazarbi  iu  Cilicia  (f  304.) 

Ausg.:  gr.  et  lat.  '  ex  Ruinartio  (acta 
martyrum.  Amstelod.  1713.  fol.  p.  419-449) 
—  »m  AA.  SS.  BoU.  11.  Octbr.  V.  p.  566 
-584.  Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid.  p. 
560-565  et  Auctarium  ad  AA.  SS.  tomi  V. 
p.  43-45.  —  »ap.  Surium,  vit.  SS.  11.  Oct. 
mutila. 


De  b.  Tarasia  Ourenii  in  Lusitania  (f 
1266)  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Septbr.  I.  p.  786. 

Vita  s.  TarasiaeviduaeetSanciae 
virg.,  Sancii  regis  filiarum,  regina- 
rum  et  sororum,  ord.  Cisterc.  Lor- 
vanii  in  Lusitania  (f  1229  et  1250) 
recens  auctore  Fr.  Francisco 
Macedo  ord.  min.  observ. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Jun.  III.  p. 
473-504.  —  Processus  pro  beatiticatioue 
et  canonizatione  SS.  ibid.  p.  505-531.  Cf. 
Jun.  VI.  1.  p.  206. 

Vita  s.  Tarasii  patriarchae  Con- 
stantinopolitani  (f  806)  auct.  Igna- 
tio  episcopo. 

Ausg. :  ex  graeco  lat.  reddita  a  Gentiano 
Herveto  ^  ap.  Surium,  vit.  SS.  25.  Febr.  — 
»  wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  25.  Febr.  III. 
p.  576-590.  Cf.  Henschenii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  572-576. 

De  s.  Tarasio  et  Jobanne  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Jun.  II.  p.  9. 

De  s.  Tarasio  thaumaturgo  in  Lycaonia 
in  AA.  SS.  BcU.  8.  Mai.  IL  p.  305. 

De  s.  Tarsitia    virg.    apud    Rutenos    in 


900 


TASCIUS  —  TERENTIUS 


Gallia  »n  AA.  SS.  Bolland.  16.  Janr.  I.  p. 
1068.  1069. 

De  s.  Tascio,  Dubitato,  Valento  mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  Boli.  1.  Septbr.  I. 
p.  205. 

De  Tassilone  duce  Baioariae,  dein  mo- 
nacho  (f  cca.  798)  elogium  bist. ,  ubi  de 
Desiderio  rege  Langobardorum,  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p. 
443-446. 

De  s.  Tatiana  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Janr. 

I.  p.  257. 

De  8.  Tatiana  mart.  sub  Alexandro  imp. 
m  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr.  I.  p.  720. 

Acta  s.  Tatiani  Dulae  mart.  iuxta 
Zephyrium  Ciliciae  saec.  IV. 

Ausy. :  '  graece  c.  interpret.  lat.  Guil. 
Sirleti  in  AA.  SS.  Boil.  15.  Jun.  II.  p.  1043 
-1048.  —  '  lat.  ap.  Surium,  vit.  SS.  15.  Jun. 

Martyrium  s.  Tatiani  mart.  Clau- 
diopoli  in  Honoriade  Provincia  (forte 
sub  Diocletiano.) 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU. 
24.  Aug.  IV.  p.  767. 

De  s.  Tatone  monacho  (f  729)  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p.  713. 

De  8.  Tatwino  episc.  Cantuariae  in  An- 
glia  (f  734)  Sollerii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  30.  Jul.  VII.  p.  159.  160. 

Vita  8.  Taurini  episcopi  Ebroicis 
in  Gallia  (forte  saec.  V.)  auctore 
ut  quidem  ipse  asserit,  Deodato 
et  sancti  discipulo  et  presbytero. 

Ausg.:    in  AA.  SS.  Boll.   11.  Aug.  II.   p. 

639-642.  —  Historia  inventionis  primae 

auct.  anonymo  ibid.  p.  642-645.  —  Histo- 

ria  tr anslationis  ad  castrum  Laudosum 

et  inde  ad  coenob.  Gigniacense  auct.  ano- 

nymo  ibid.  p.  645-650.  —  Circumvectio 

corporis  a.  1158  instituta  ibld.  p.  650-656. 

Srl.-Schr.:  Boschius,   comment.   praeviua  ibid. 

p.  635-639. 

Boudon,   H.   M.,    vie   de   St.   Taurin,    prein. 

^veque  d'Evreux,  Kouen  1694.  12mo. 
Hiatoire  littdraire  de  la  France  V.  p.  96. 

De  s.  Taurino  episc  Augustae  .^uscorum 
in  Novempopulania  (saec.  HI.  IV.  forsan 
Vin.)  Stiltingii  sylloge  histor.  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Septbr.  U.  p.  630-633. 

De  8.  Taurino,  Nemorato,  Saturnino  etc. 
mart.  in  Aegypto  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Sept. 

II.  p.  528. 

De  8.  Teclechilde  abbatissa  Jotrensi  pri- 
ma  in  Gallia  (saec.  VII.)  Byei  sylloge  in 
AA.  SS.  Boll.  10.  Oct.  V.  p.  114-120. 

Vita  s.  Telesphori  papae  et  mart. 
(fcca.  153)auctoreSegeroPaullo 
ord.  Carmel.  theol. 


Auag.:  in  AA.  88.  BoU.  6.  Janr.  I.  p- 
236-240. 

Erl.-Sckr.:  Siber,  U.  G.,  progranima  quo  Tele- 
sphori  vita  ab  erroribus  purgatur.  Lipsiae 
1714.  4to. 

De  s.  Telesphoro,  Floro,  Jocundo  etc. 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Janr.  I. 
p.  323. 

Vita  s.  Teliai,  Teliavi  sive  Eliud 
episc.  Landavensis  in  Wallia  (f 
cca.  551)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  legenda  SS.  Angliae  Jo.  Cap- 
gravii  in  AA.  SS.  Boll,  9.  Febr.  IL  p. 
308-310.  Cf.  Bollandi  commentar.  histor. 
ibid.  p.  303-308.  —  Vita  alia  authore  Gal- 
frido  alias  Stephano  Landavensi 
(cca.  1120)  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  H. 
p.  662-666. 

Vita  s.  Tellonis  archidiaconi  ca- 
thedr.  Conimbricensis  eccles.  (flor. 
1131)  notitiaque  fundationis  coeno- 
bii  s.  Crucis  Conimbricensis. 

EnthSlt  fast  nur  Diplome  von  PSpsten. 

Ausg.:  'in  Portugaliae  monum.  I.  p.  63 
-75.  —  '  Bruchstiicke  in  Monarchia  Lusi- 
tana,  tom.  III.  auctore  Brandano,  append.; 
fehlerhaft. 

Uebers. :  tornado  do  latin  . .  em  na  era 
1455  per  meestre  Aluaro  da  Mota  in 
Portug.  mon.  1.  c.  p.  75-78. 

De  s.  Tenenano  seu  Tinidoro  Leonensi 
episc.  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jul. 
IV.  p.  179.  180. 

De  s.  Tenestina  virg.  apud  Cenomanos 
in  Gallia  (med.  saec.  VI.)  Pinii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Aug.  IV.  p.  791 
-794. 

Acta  s.  Terentiani  episc.  mart.  et 
Flacci  mart.  Tuderti  in  Umbria  (f 
cca.  118)  auctore  anonymo. 

Au^g.:  ex  edit.  Mombritii  et  ms.  In  AA. 
SS.  BoII.  1.  Septbr.  I.  p.  112-116.  Cf.  Stil- 
tingii  comment.  praevius  ibid.  p.  108-112. 

Acta  s.  Terentli,  Africani,  Maxi- 
mi  etc.  mart.  Afrorum  sub  Decio. 

Ausg. :  ex  ms.  Graeco  latine  interpr.  Petr. 
Fr.  Zino  in  AA.  SS.  BoU.  10.  April.  I.  p. 
861-862. 

Vita  s.  Terentii  confessoris  Fa- 
ventiae  in  Aemilia  Italiae. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  30.  Jul 
VIL  p.  155-157   c.  SoIIerii   comm.  praevio. 

Acta  s.  Terentii  mart.  Pisauri  in 
ducatu  Urbinate  (saec.  III.)  suble- 

Ausg. :  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Septbr.  VI. 
p.  679-681  c.  Perierii  comment.  p.  678. 

ErL-Schr.:  Olivieri  degli  Abbati,  A.  C,  me- 
morie  di  s.  Terenzio,  martire  i  protettore 
della  cittk  di  Pesaro.  Pesaro  1776.  4to. 


TERENTIUS     -  THAMATUS 


901 


De  s.  Terentio  episc.  Lunensi  et  mart. 
Sarzanae  in  Ilalia  (forte  sec.  IX,)  in  AA. 
SS.  BoU.  15.  Jul.  IV.  p.  96. 

Acta  s.  Teresiae  a  Jesu  virg.,  Car- 
melitarum  strict.  observ.  parentis, 
Abulae  in  Hispania  (f  1582)  au- 
ctore  Francisco  de  Ribera  S. 
J.  Libri  5. 

Ausg.  ■■  ex  prima  edit.  Salmanticensi  anni 
1590,  secundum  versionem  Coloniensem 
Matthiae  Martinez  anni  1620  (Colon.  Agripp. 
4».)  in  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct.  VII.  p.  538 
-725.  —  Testimonia  de  s.  T-a  prolata, 
collecta  a  Didaco  Yepes  in  Prologo  ad 
vitam  Teresianam  atque  in  latin.  translata 
a  Matth.  Martinez  ibid.  p.  725-741.  —  Mo- 
nita  a  s.  matre  T-a  monialibus  suis  tra- 
dita  ibid.  p.  741-743. —  Gloria  posthu- 
ma  Ibid.  p.  745-790.  NB.  Alles  dies  mit 
Vandermoeres  Commentar  erschien  auch  als 
Separatabdruck  Bruxellis  1845.  gr.  fol.  Mit 
15  Kupjertaf.  -40  fr. 

Uebers.:  Vie  de  la  m^re  Ther^se  de  Je- 
sus,  fondatrice  des  carmes  dechaussez,  com- 
posee  par  Fran^.  de  Kibera,  tradaite  de 
r  espagnol.  Paris  1645.  8">. 

Erl.-Schr.:  Boucher,    J.    B.  A.,    vie   de   Sainte- 
Th^rese.  Paris  1810.  2  vol.  8vo. 
Buchfelner,  S..  Lebensgesch.  der  h.  Jung- 

frau  Theresia.  Augsburg  1826.  8vo. 
Cernry,  J.,   zivot   sv.   panny  Terezie  s.  pcipi- 
jenou  Kratkou  historii  r'adu  bosyck  Karnje- 
litasek  v.  Cechach.  v  Praze  1830.  8vo. 
CoHombet.  F.  B.,  vie  de  Sainte-T^rfese.  Lyon 

1837.  8vo. 
Duret,  P.   Cl.,   vie  de  SainteThdrese.  Lyon 

1718.  12mo. 
(^mery,  J.  A.)  Esprit  de  Sainte-Thirese,  re- 
cneilli  de  ses  oeuvres.   Lyon   1775.  8vo.  ihid. 
1779.  8vo.  Avignon  1825.  2  vol.  l2mo. 
Leben  der  h.  Theresia.  Coeln  1841.  12mo. 
Marckhovitsch,    Geschichten    von    denck- 
wiirdigsten  Begebenheiten,  welche  sich  mit 
der  heiligen  Jungfrau  Theresia  de  Jesu  zu- 
getragen  haben.   Wien  1718.  2  Bde.  8vo. 
Vie  de  la  seraphique  mfere  s.  T^rfese  de  Jesus. 
En  figures,  et  en  vers  franj.  et  latines.  Lyon 
1670.  8vo. 
Vie  de  s.  Tdr^se,  tir^e  des  auteurs  originaux 
Espagnols  ....  par  M.  deVilldfore.  Paris 
1712.  4to.  iUd.  1748.  2  vols.  12mo. 
Vandermoere,    Jos.,    commentarius    praev. 
in  AA.  SS.  I.  c.  p.  109-537. 
-."  Yepes,   D.   de,    vita   della   gloriosa   verg.    s. 

ij^  Teresa  di   Giesu    , .  .    scritta  in  ling.  Casti- 

\  gliana  et  trad.  nella  Toscana  dal  G.  C.  Brac- 

'.  cini.  Roma  1623.  4to. 

De  s.  Ternano  Pictorum  in  Britannia 
episc.  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  11.  p.  533 
-535. 

De  s.  Tertio,  Jesu  iusto  et  Artema,  dis- 
cipulis  Pauli  apost.  sylloge  histor.  in  AA. 
SS.  Boll.  21.  Jun.  IV.  p.  67.  68. 

De  s.  Tertulliano  episc.  Bononiensi  in 
Italia  in  AA.  SS.  Bolland,  27.  April.  m. 
p.  494. 

De  s.  Tertullino  et  Chrjsantho  mart.  Ro- 
manis  Luxemburgum  translatis  commenta- 
riu8  Alexandri  Wilthemii  S.  J.  in  AA.  SS. 
BoU.  10.  Mai.  II.  p.  558-566.  Cf.  p.  846. 


De  s.  Tertuilino  presb.  et  mart.  Romae 
a.  257  Boschii  comment.  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Aug.  I.  p.  316. 

De  s.  Tetradio  episc.  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Febr.  II.  p.  887.  Cf  p.  901. 

Vita  s.  Tetrici  episcopi  Autissio- 
dorensis  in  Gallia  (f  cca.  709.) 

Ausg. :  ex  historia  episc.  Autissiod.  scripta 
ante  annos  800  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  102-104.  Cf.  Com- 
mentarius  de  s.  Tetrico  in  AA.  SS.  BoU. 
12.  April.  II.  p.  95. 

De  s.  Tetrico  episc.  Lingonensi  in  Gal- 
lia  (t  572)  in  Acta  SS.  BoU.  18.  Mart.  II. 
p.  633-635. 

Vita  s.  Teuteriae  et  Tuscae  virg. 
Veronae.  Compendium  ex  collect. 
Augustini  Valerii  episc.  Veronensis. 

Amg. :  in  AA,  SS.  Boll.  5  Mai.  II.  p.  45. 
46.  —  Vita  metrica  et  hymnus  ibid.  p. 
46.  47.  —  Miraoula  ex  italico  Bapt.  Pe- 
retti  ibid.  p.  47.  48. 

De  s.  Thadaeo  mart.  apud  Habessinos 
culto  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p.  157. 

Vita  s.  Thaisidis  seu  Thaidis  me- 
retricis  poenitentis  in  Aegypto  (saec. 
IV.)  auctore  Marbodo  Redonen- 
si  episc.  (t  1123.)  Metrice. 

Ausg. :  '  ex  2  mss.  ed.  Beaugendre  in 
Opp.  Hildeberti  Cenomanens.  Paris.  1708. 
fol.  p.  1541-1545.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  8. 
Oct.  IV.  p.  226-228.  —  Vitaalteraau- 
ctore  anonymo,  ex  edit.  Rosweydiana  ^ibid. 
p.  225.  226.  Cf.  Byei  commentar.  praevius 
ibid.  p.  223.  224.  —  *  ap.  Surium,  vit.  SS. 
8.  Octbr. 

Vita  s.  Thalassii  et  Limnaei  ana- 
choretarum  iuxta  Cyrum  in  Syria 
(saec.  V.)  ex  Philotheo  Theodo- 
reti  cap.  22. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Febr.  HI. 
p.  291.  292. 

De  s.  Thalassio  et  Marco  eremitis  apud 
Graecos  Henschenii  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  BoU.  20.  Mai.  V.  p.  *226. 

De  s.  ThalelaeO  anachoreta  in  Syria  (f 
cca.  460)  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Febr.  in. 
p.  680.  681. 

Acta  s.  Thallelaei  medici,  Alexan- 
dri  et  Asterii  spiculatorum  (f  284) 
martyrum  vetustiora. 

Ausy.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Mai.  V.  p.  *180-*183.  —  Acta  recen- 
tiora  fidei  exiguae  graece  et  lat.  ibid.  p. 
*183-*193.  —  Epitome  actorum  ibiid. 
p.  *193.  Cf.  Papebrochii  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  *178.  *179  et  VH.  p.  819. 

De  s.  Thamato ,  Honorato ,  Seleuco  etc. 
mart.  Caesareae  tji  AA.  SS.  BoU.  2.  Jun. 
I.  p.  211. 


902 


THARSICIUS  —  THEODARDUS 


De  s.  Tharsicio  acolytho  mart.  Romae 
in  AA.  SS.  Boll.  15.  Aug.  m.  p.  201. 

De  s.  Thea  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
23.  Febr.  III.  p.  363. 

Martyrium  s.  Theae,  Valentinae 
et  Pauli  mart.  Caesareae  Palaest. 
a.  308  auctore  Eusebio  episcopo 
Caesareae. 

Ansg. :  '  lat.  ab  Henr.  Valesio  reddita  p. 
330.  —  'wiederholt  m  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul. 
VI.  p.  165-166.  Cf.  Pinii  comment.  praevius 
ibid.  p.  163-165. 

De  s.  Thecla  abbatissa  Kitzingae  ad  Moe- 
num  iu  Franconia  (f  saec.  VIII.  fin.)  Go- 
orii  sylloge  m  AA.  SS.  BoU.  15.  Oct.  VII. 
1.  p.  59-64. 

De  s.  Thecla  virg.  et  Justina  Leontinis 
in  Sicilia  (saec.  III.  Vita  ex  Phil.  Ferrario) 
in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr.  I.  p.  601. 

Vita  s.  Theclae  martyris  Seleu- 
ciae  in  Isauria  (saec.  I.  11.)  auctore 
Basilio  episcopo  Seleuciae,  (flor. 
450)  et  miracula.  Libri  2.  —  Si- 
meonis  Metaphrastae  deeadem 
martyre  liber  sinffularis,  lat.  vertit 
Petr.  Pantinus  Tiletenus. 

Ausg. :  '  Antverpiae  (Plantin)  1608.  4". 
—  »ap.  Surium,  vit.  SS.  23.  Septbr. 

Erl.Schr.:  Stiltingr,  de  s.  Thecla  commentarius 
crit.-historicus  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Sept.  VI. 
p.  546-568. 

Acta  s.  Theclae,  Mariamnae,  Mar- 
thae  etc.  quinque  virg.  canonicarum, 
martyrum  in  Perside  saec.  IV. 

Ausg. :  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  BoII.  9. 
Jun.  n.  p.  173. 

De  8.  Theemeda  et  filiis  eius,  Armenio 
et  matre  eius,  mart.  Aegyptiacis,  in  AA.  SS. 
BoII.  2.  Jiin.  I.  p.  169. 

De  s.  Theione  et  duobus  pueris  m  AA. 
SS.  BoII.  1.  Febr.  I.  p.  48. 

De  s.  Thenna  seu  Thenew  matrona  ma- 
tre  s.  Kentigerni  in  Scotia  (f  cca.  580)  in 
AA.  SS.  Boll.  18.  Jul.  IV.  p.  422. 

Vita  s.  Theobaldi  abbatis  Beccen- 
sis  (11139)  auctore  Milone  Cri- 
spino. 

Ausg :  mLanfranci  Cantuariensis  archiep. 
opp.  ed.  L.  Dachery,  Paris.  1648.  fol. 
Append. 

Erl.-Schr.:  Samm  arthani,  Oallia  christiana 
IV.  p.  139  sq. 

Vgl.  Chronicon  Bcccensis  abb. 

Vita  b.  Theobaldi  Albae-Pompeiae 
in  Insubria  (f  1150.) 

Ausg.:  a  Phil.  Malabayla  ex  antiquis 
monumentis  coUecta  et  a  Fr.  Dom.  Pas- 
soni  ord.  minor.  italice  aucta  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  Jun.  L  p.  137-148. 


Vita  s.  Theobaldi  abbatis  Vallis  Oernaii. 

Hieraus  Fragmentum  de  matrimonio  s. 
I.  udovici  cum  Margarelha,  Bvreugarii  comJtiR 
1'rovinciae  tilia  ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr.  V. 
p.  406. 

Vita  s.  Theobaldl  canonici  Dora- 
tensis  in  Marchiano  comitatu  auctore 
Petro  Roberto. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  683 
-684. 

Vita  s.  Theobaldi  eremitae  dioec. 
Vicentinae  in  Italia  (f  1066)  auctore 
Petro  abbate  Vangadiciae  aequali. 

Ausg.:  ex  mss.  ap.  Mabillou,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VL  2.  p.  158-168.  —  Trans- 
latio  ibid.  p.  168-175.  —  Translalio  ab 
Italia  per  Arnulfum  fratrem  eius  ibid.  p. 
175-182.  —  BuIIa  Alexandri  lU  de  ca- 
nonizatione  s.  Th-i  ibid.  p.  182.  —  Vita 
alia  auctore  coaevo  ex  4  mss.  et  Surio  in 
AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V.  p.  592-595.  — 
Alia  vlta  bullae  canonizationis  adiuncta  ibid. 
p.  596-598.  —  Miracula  ibid.  p.  598-606. 

Erl.-Schr.:  Hcnschen,  commentarius  praevius 
ibid.  p.  588-592. 

Vie  de  s.  Thibaud  hermite  in  M^m.  de  Utt4- 
rature  et  d'histoire.  Paris  1729.  8vo.  VII.  p. 
45.S-478. 

Vita  di  s.  Teobaldo  .  . .  scritta  da  uu  suo  con- 
temporaneo  .  .  .  estratta  da  un  cod.  ms.  el 
tradotta  in  idioma  itallano  dal  B.  C.  G.  de 
Matlia.  Napoli  1820.  8vo.  16  pag . 

Vita  s.  Theobaldl  eremitae  et  Pe- 
lagiae  auctore  Reinero  monacho 
Leodiensi. 

Amg.:  Praefationes  ap.  Martene  et 
Durand,  ampl.  collect.  I.  p.  960.  —  Flos 
eremi  seu  de  vita  s.  Theobaldi  libri  2,  au- 
ctore  Reinero  monacho  Leod.  ap.  Pez, 
thes.  anecd.  IV.  3.  p.  95-110. 

De  s.  Theobaldo  archiep.  Viennensi  in 
Gallia  (saec.  X.)  Henschenii  sylloge  in  AA. 
SS.  BoII.  21.  Mai.  V.  p.  47. 

De  s.  Theocleta  thaumaturga  apud  Grae- 
cos  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Aug.  IV.  p.  449. 
•     De  s.  Theocristo  monacho  hegumeno  in 
territorio    Hierosolym.    (f    467)    Pinii    syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Sept.  I.  p.  659. 

Vita  s.  Theoctistae  Lesbiae  virg. 
auctore  Simeone  Metaphraste. 

Gescliriebcn  nach  912. 

Handschr.:  Moskau,  Synodalbibl. 

Ausg.:  ^  graece,  aber  nicht  volUtdndig  ed. 
Leo  Allatius,  de  Symeonum  scriptis  dia- 
triba.  Paris.  1664.  -  '  latine  ed.  Surius, 
vit.  SS.  10.  Novbr. 

De  s.  Theoctisto  abbate  in  Sicilia  (f 
cca.  800)  in  AA.  SS.  BoUand.  4.  Janr.  I. 
p.  180. 

De  s.  Theoctisto  martyre  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Febr.  I.  p.  466. 

Vita  s.  Theodardl  archiepiscopi 
Narbonensis  in  Gallia  (f  cca.  893.) 


THEODARDUS  —  THEODORA 


903 


Ausg. :  ex  ms.  Tolosano  in  AA.  SS.  BoU. 
l.Mai.  I.  p.  142-156.  Cf.  Labbe,  bibl.  nova 
n.  Appendix  u.  AA.  SS.  Mai.  VII.  p.  540. 

Acta  s.  Theodardi  episcopi  Leo- 
diensis  (Tungrensis,  Traiectensis) 
mart.  apud  Nemetes  in  Germania 
cca.  a.  668  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Septbr.  UI. 
p.  588-593.  —  Acta  altera  auctore  Sige- 
berto  monacho  Gemblacensi  '  ex  edit. 
Surii ,  vit.  SS.  10.  Septbr.  —  *  wiederholt 
ibid.  p.  593-599.  Cf.  Limpeni  commentar. 
praevius  ibid.  p.  580-588. 

De  s.  Theodechilde  filia  Clodovaei  I  reg. 
virg.  ac  fundatrice  S.  Petri-Vivi  apud  Se- 
nones  (saec.  VI.)  Papebrochii  commentar. 
histor.  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Jun.  V.  p. 
362-374. 

Elogium  s.  Theodechildis  abbatissae  Jo- 
trensis  primae  (f  cca.  660)  hist.  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  11.  p.  486 
-488. 

De  b.  Theodefrido  episcopo  ex  abbate 
Corbeiensi  primo  (f  cca.  690)  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.   p.  1039-1042. 

De  s.  Theodemiro  monacho  mart.  Cor- 
dubae  in  Hispania  (f  851)  ex  memoriali 
S.  Eulogii  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul.  VL 
p.  227. 

Vita  Theoderici  abbatis  Andaginen- 

sis  in  Arduenna  silva  (1055 — 1087) 
auctore  anonymo  synchrono. 

In  der  gewohnlichen  panegyrischen  Weise  ge- 
schrieben. 

Handschr.:  verloren. 

Av^g. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI,  2.  p.  559-582.  —  *eine  vollstandigere 
Eandachrift  gab  G.  Cuper  in  AA.  SS.  BoU. 
Aug.  IV.  p.  848-864.  —  »  ed.  Wattenbach 
ap.  Pertz,  mon.  Germ.   scr.  XH.  p.  36-57. 

—  *fragment.  ap.  Bouquet,  rec.  XTV.  p. 
62-67. 

Erl.-Sehr.:  Cuper,    comment.  praevius    in  AA. 
SS.  Boll.  I.  c.  p.  843-848. 
Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  281. 

Vita  s.  Theoderici  abbatis,  disci- 
puli  s.  Remigii,  in  Monte  Or  prope 
Remos  (f  523)  auctore  anonymo. 

Handschr.:  Douay,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XIII.  fol.  No.  337.  —  St.  Omer,  Stadtb. 
fol.  sec.  XIII.  No.  716.  Tom.  VH. 

Av^g.:  '  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  1.  Jul.  — 
*  ap.  Mabillon,  annales  Benedict.  I.  p.  681. 

—  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jul.  L 
p.  62-64  —  Vita  altera  ^  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  0.  s.  Ben.  saec.  I.  append.  p.  614 
-620.  —  »  wiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  I.  c. 
p.  64-70.  —  *  Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  IH. 
p.  405.  —  MiracuIainAA.SS.B.  I.  c.  p.  70. 
71.  —  Aiia  iniracula  auctore  A  d  a  1  g  i  s  o  mona- 


cho  Rem.  coen.  s.  Theoderici  montis  Or  sec. 
Xn  (1150)  ein  Theil  '  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  L  p.  622-632.  —  *wie- 
derholt  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c.  p.  72-80.  — 
'fragment.  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  141 
-143.  —  Miraculum  ex  ms.  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  81.  —  Ad  hjmnos  de  s. 
Theoderico  abb.  dedicatio  per  Hucboldum 
ibid.  p.  81-82.  —  Appendix  ad  s.  Th-i 
miracula  ibid.  p.  84.  85. 

Erl.-Schr.:  Bailly.  S.,   tableau   de  la  vie  et  mi- 
racle.'i  de  s.  Thierry,  premier  abb^  et  patron 
de  Tabbaye   royale   du  Mont-d'Or-lez-Reims, 
dict.  S.  Thierry,  ensemble  de  s.  Theodulphe 
etc.  Paris  1632.  8vo. 
De  elevatione  corporis  s.  Th-1  a.  976    i  ap. 
MabilloD,  AA.  1.  c.  saec.   V.  p.  519-521.  — 
»in  AA.  SS.  BoII.  I.  c.  p.  82-84. 
Sollerius,    comment.  praevius   ibid.  p.  59-62. 
Vgl.  Vita  s.  Theodulphi  abb 

Vita  s.  Theoderici  episcopi  =  Vita  s. 
Deoderici  episc. 

Vita  s.  Theoderici  II  episcopi  Au- 

relianensis  in  Gallia  (f  1022)  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  '  ed.  Car.  Sausseyus  in  Annales 
eccles.  Aurelian.  —  '  loiederholt  In  AA.  SS. 
Boll.  27.  Janr.  IL  p.  789-790.  —  *  icieder- 
holt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
VL  1.  p.  197.  198.  —  Altera  vita  ex 
legendario  ms.  abbatiae  s.  Michael.  Torno- 
dorensis  •  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  194-196.  — 
'Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  X.  p.  368. 

De  b.  Theoderico  abbate  Uticensi  (f 
1058)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  2.  p.  127-136. 

De  5.  Theodisio,  Eustasio,  Dionysio  etc. 
mart.  Antiochenis  m  AA.  SS.  BoII.  16.  Jul. 
IV.  p.  129. 

De  b.  Theodorico  Alemanno  presb.  ex 
ord.  Carmelit.  Venetiis  (f  cca.  1377)  Goorii 
sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Octb.  VH.  1. 
p.  106-108. 

De  s.  Theodolo,  Agatopho,  Masteso  etc. 
mart.  Thessalonicae  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Apr. 
L  p.  67. 

MaQTVQioy  niv  dyiwy  Gfodovkov  dva- 
yywazov  xal  'AyaS-onodog  diaxoyov  nQo 
fiiag  yoyioy  'AnQikidujy  ly  SfaaaXoyixrj  ex 
ms.  Vatic.  in  AA.  SS.  Boll.  4.  April.  L 
Append.  p.  XLII-XLVI. 

De  s.  Theodolo  episcopo  Alexandriae  in 
Aegypto  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV. 
p.  56. 

De  s.  Theodolo  episc.  Seduni  in  Gallia 
(t  806)  SoUerii  notitia  in  AA.  SS.  BoU. 
16.  Aug.  lU.  p.  302. 

De  s.  Theodora  Alexandrina  in  Aegypto 
(saec.  V.)  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Septbr.  m.  p.  788-791.  —  Vita  ap. 
Surium,  vit.  SS.  11.  Septbr. 

De  s.  Theodora  imperatrice  Constantino- 
poll  (t  867)  BoIIandi  comment.  hiot.  in  AA. 
SS.  BoII.  11.  Febr.  II.  p.  554-568. 


904 


THEODORA  —  THE0D0RU8 


De  s.  Theodora  mart.  Romae  (f  117) 
in  AA.  SS.  Boll.  1.  Apr.  I.  p.  5. 

De  s.  Theodora  matrona  Romae  (saec. 
IV.)  Stickeri  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  17. 
Septbr.  V.  p.  484. 

Encomium  s.  Theodorae  viduae 
sanctimonialis  Thessalonicae  (f  cca. 
880)  per  Nicolaum  Cabasilam 
archiep.  Thessalonicensem. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Apr.  I.  p. 
406-409.  -  Idem  graece  ibid.  I.  append. 
p.  liV-LIX. 

Passio  s.  Theodorae  et  Didymi,ind.Passio 
ss.  Didjmi  et  Theodorae. 

Vita  s.  Theodori  archiep.  Cantu- 
ariensis  in  Anglia  (f  6f0}  auctore 
B  eda  Venerabili. 

Ausg. :  '  ex  eius  hist.  eccles.  Hb.  4.  5.  in 
AA.  SS.  BoU.  19.  Sept.  VI.  p.  73-82.  - 
*  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II. 
p.  1031-1038.  Cj.  Clei  comment.  praevius 
in  AA.  SS.  Boll.   1.  c.  p.  55-73. 

Vita  s.  Theodorl  ducis  Heracleae 
in  Ponte  megalomartyris  (f  312) 
auctore  Augaro. 

Ausq. :  interprete  Herveto  •  ed.  Surius, 
vit.  SS.  7.  Febr.  —  »m  AA.  SS.  BoU.  7. 
Febr.  II.  p.  28-30.  —  Alla  vi(a  auctore  Bo- 
nito  subdiacono  ibid.  p.  30-37.  —  Acta 
8.  Th-i  latina  antiqua  ibid.  Append.  p.  890 
-893.  Cf.  Bollandi  comment.  praevius  ibid. 
p.  23-27. 

Vita  s.  Theodori  episcopi  Lucen- 
sis  in  Hetruria  (saec.  IV.) 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Mai. 
IV.  p.  329-331  c.  Henschenii  comment. 

Acta  s.  Theodori  episcopi  Octo- 
dorensis  vel  Sedunensis  in  Vallesia 
apud  Helvetios  auctore  quodam 
Ruodperto  velRoberto  monacho 
peregrino  (a.  1491.) 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug. 
III.  p.  278-280. 

Erl.-Schr.:   Cuper,    comment.   praevius  ibid.  p. 
273-278. 
Stilting,  comment.  historicus  de  s.  Theodoro 
ep.  Octod.  ihid.  26.   Aug.   V.  p.  8U.  815.  27. 
Aug.  VI.  p.  43.  44. 

Vita  s.  Theodori  episcopi  Papi- 
ensis  in  Italia  (f  cca.  778)  auctore 
JohanneBaptistadeGasparis. 

Auag.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Mai.  V.  p. 
*239.  —  Epitaphium  aJ.  Grutero  editum 
ibid.  p.  *$40. 

Vita  s.  Theodorl  Siceotae,  episc. 
Anastasiopolitani  (f  613)  auctore 
Eleusio  alio  nomine  Georgio. 
Graece. 


Ausg. :  '  ex  versione  lat.  P.  Franc.  Zini 
ed.  Surius,  vit  SS.  22.  April.  —  *toiederh. 
ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll.  22.  April, 
III.  p.  33-61. 

Translatio  s.  Theodorl,  Trosimi,  Euellii, 
Tarcitii  etc.  reliquiarum  Fossani  in  ditione 
Pedemontana  a.  1641  tV.  AA.  SS.  Boll.  6. 
Febr.  I.  p.  932. 

De  8.  Theodoro  Cratero  protospathario, 
Con.stantino  Drungario  etc.  mart.  42  in 
Syria  occisis  (f  cca.  841)  in  AA.  SS.  BoU. 
6.  Mart.  I.  p.  457-460.  —  Acta  martyrii 
auctore  Euodio  synchrono  ibid.  p.  460- 
466.  —  Appendices  p.  466.  467. 

De  s.  Theodoroepisc.Bononiensiinltalia 
(t  cca.  550)  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mai.  H. 
p.  50;  c/.  Vn.  p.  601. 

De  s.  Theodoro  episc.  et  mart.  (f  cca. 
310)  Pinii  sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll. 
4.  Jul.  II.  p.  19-21. 

De  s.  Theodoro  episc. ,  Irenaeo  diac, 
Serapiope  etc.  in  Pentapoli  Lybiae  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mart.  UI.  p.  617. 

De  s.  Theodoro  episc.  martyre  Romae 
passo  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p.  147. 

De  s.  Theodoro  episc.  Veronensi  in  Italia 
Suyskenii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Sept. 
VI.  p.  23-26. 

De  s.  Theodoro  et  Leontio  episcopis, 
Caio,  Catulino  etc.  mart.  in  AA.  SS.  Boll. 
19.  Mart.  III.  p.  27-29. 

De  s.  Theodoro  hegumeno  conf.  apnd 
Graepos  in  AA.  SS.  Boll  8.  Aug.  II.  p.  361. 

De  s.  Theodoro  mart.  Alexandriae  in  Ae- 
gypto  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Sept.  IV.  p.  10.  11. 

De  s.  Theodoro  martyre  Calaritano  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  Jaur.  I.  p.  242. 

De  s.  Theodoro  monacho  in  Aegypto  in 
AA.  SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p.  365. 

De  s.  Theodoro,  Oceano,  Ammiano  et 
Juliano  mart.  sub  Maxiraiano  Stiltingii  syl- 
loge  in  AA.   SS.  Boll.  4.  Sept.   II.   p.  207, 

De  s.  Theodoro,  Philippa  matre  eius, 
Socrate  et  Dionysio  mart.  cca.  220  Pergae 
in  Pamphylia  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS, 
Boll.  20.  Septb,  VI.  p.  137-140. 

De  s.  Theodoro  presb,  et  mart.  Antio- 
chiae  m  AA,  SS.  Boll.  23.  Mart.  III.  p, 
449. 

De  s.  Theodoro  presb.  et  Paulisypio  in 
Europa  provincia  Thraciae  mart.  sub  Ha- 
driano  imp.  m  AA.  SS.  BoII.  15.  Apr.  U. 
p.  373. 

De  s.  Theodoro  presb.  etVictorianomart. 
m  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai.  HL   p.  204. 

De  s.  Theodoro  presb.,  Juliano  et  Acha- 
tia  mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
Mart.  m.  p.  770. 

De  s,  Theodoro  presb,  mart.  Caesareae 


THEODORUS  —  THEODULUS 


905 


in  Cappadocia  in  AA.  SS.  BoU,  19.  Mart. 
m.  p.  25. 

De  s.  Theodoro  Salo  m  AA.  SS.  BoU. 
25.  Febr.  III.  p.  508. 

De  s.  Theodoro  Senonensi  archiep.  (f 
cca.  400)  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Janr.  I.  p. 
814. 

De  s.  Theodoro  Trichina  in  eremo  Thra- 
ciae  prope  Constantinopolim  in  AA.  SS. 
BoU.  20.  April.  II.  p.  756. 

Passio  s.  Theodoriti  presbyteri 
Antiocheni  martyris  a.  362  auctore 
anonymo. 

Ausg.-  '  ap.  Mabillon,  anal.  vet.  p.  187 
edit.  Paris.  1723.  —  'wiederholt  ap.  Ruinart, 
AA.  sincera  martyrum  p.  588  edit.  Amstel. 
1713.  —  »ex  ms.  et  editt.  in  AA.  SS.  BoU. 
23.'Oct.  X.  p.  40-47.  Cf.  v.  Heckii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  32-40. 

De  s.  Theodosia  Procopii  matre  martyre 
in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jul.  U.  p.  576. 

De  s.  Theodosia  virg.  mart.  Caesareae 
in  Palaestina  sabMaximino  in  AA.  SS.  Boll. 
2.  Apr.  I.  p.  61-63.  —  Miracula  auct. 
Franc.  Nigro  protonotar.  apostol.  ibid.  p. 
63-66. 

Encomium  s.  Theodosiae  sancti- 
monialis  et  mart.  Constantinop.  (f 
726)  auctore  Constantino  Acro- 
polita  magno  logotheta. 

Atisg.:  ex  ms.  Vatic.  graece  et  lat.  inter- 
prete  Dan.  Cardono  in  AA.  SS.  Boll.  29. 
Mai.  VII.  p.  69-86,  —  Appendix  ex  Ge- 
orgii  Pachymeris  de  Andronico  lib  5.  cap. 
32.  latine  ibid.  p.  87.  Cf.  Papebrochii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  66-68. 

Vita  s.  Theodosii  Antiocheni  ab- 
batis  monasterii  in  Scopulo  (f  cca. 
412.) 

Ausg. :  ex  menaeis  Graecorum  in  AA.  SS. 
BoU.  11.  Janr.  I.  p.  677.  688.  —  Alia 
vita  ex  Theodoreti  Philotheo  cap.  10. 
iMd.  p.  678.  679.  —  De  eodem  s.  Theod. 
ex  prato  spirituali  Joan.  Moschi  ibid.  p. 
679. 

Vita  s.  Theodosii  coenobiarchae 
iuxta  Hierosolymam  in  Judaea  (f 
529)  auctore  anonymo  coaetaneo. 

Ausg. :  ex  M  e  t  a  p  h  r  a  s  t  e  'in  AA.  SS.  Boll. 
11.  Janr.  I.  p.  685-701.    Cf.  p.  680-685. 

De  s.  Theodosio  episc.  Autissiodorensi 
(saec.  VI.)  Sollerii  comment.  hist.  In  AA. 
SS.  Boll.  17.  Jul.  IV.   p.  276-278. 

De  s.  Theodosio  episc.Vasionensi  in  Gal- 
lia  (f  cca.  554)  Bollandi  comment.  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  14.  Febr.  II.  p.  782.  783. 
Of.  p.  901. 

Acta  s.  Theodotae  ac  trium  filio- 


rum  martyrum  sub  Diocletiano  Ni 
caeae  in  Bithynia,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  BoU,  2.  Aug.  I.  p. 
153.  154  repetita  ex  *  Combefisii  libro : 
Illustrium  Christi  martyrum  lecti  triumphi. 
Paris.  1660,  8»,  p.  247-252.  —  Passio  ex 
actis  s.  Anastasiae  mart.  ap.  Surium  25. 
Decbr.,  repetita  ibid.  p.  152.  153.  Cf.  Pinii 
comment.  praevius  ibid.  p.  147-152. 

Martyrium  s.  Theodotae  et  Socra- 
tis  martyrum  Nicaeae  in  Bithynia 
cca.  a.  230. 

Ausg.:    e   graeco   ms.   lat.  interpr.    Guil. 

Gratio  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Oct.  X.  p.  12 

-18.    Cf.  Buckii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  9-12. 

De  s.  Theodote  matre  ss.  Cosmae  et  Da- 
miani  m  AA.  SS.  BoU.  2.  Janr.  I.  p.  81. 

Martyrium  s.  Theodoti  Ancyrani 
et  septem  cum  eo  virginum  a.  304 
auctore  Nilo  teste  oculato. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interprete  Pape- 
brochio  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai.  IV.  p, 
149-155,  Cf.  Papebrochii  comment. .  prae- 
vius  ibid.  p.  147-149. 

De  s.  Theodoto  episc.  Cyriniae  in  Cypro 
sub  Constantino  m  AA.  SS.  BoU.  6.  Mai. 
n.  p.  105.  Cf.  p.  842. 

De  s.  Theodoto  et  Theodota,  Diomede 
etc.  mart.  (saec.  II.)  in  AA.  SS.  BoU.  3. 
Jul.  I.  p.  634, 

De  s.  Theodoto  martyre  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  Janr.  I.  p.  21. 

De  s.  TheodotO  mart.  et  Donato  episc. 
Lybiae  in  AA.   SS,  BoU.  4.  Jul.  II.  p.  21. 

De  s.  Theodoto,  Rufina  et  Ammia  Cae- 
sareae  in  Cappadocia  (saec.  lU.)  in  AA. 
SS.  Boll.  31.  Aug.  VI.   p.  651. 

Acta  s.  Theodulae,  Boethi,  Eua- 
grii  etc.  mart.  Anazarbi  in  Galicia 
sub  Diocletiano. 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecor.  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Febr.  I.  p.  657. 

Vita  s.  Theoduli  urbis  Constan- 
tinopol.  ex-praefecti,  monachi  sty- 
litae  Edessae  in  Syria  (f  cca.  450). 

Ausg. :  graece  et  lat.  interpr.  Dan.  Car- 
dono  in  AA.  SS.  BoU.  28.  Mai.  VI.  p.  756 
-765.  —  Epitome  vitaeexms.  synaxario, 
graece  et  lat.  ibid.  p.  765-766. 

De  s.  Theodulo  et  Juliano  mart.  Cae- 
sareae  in  Palaestina  (f  308)  in  AA.  SS. 
Boll.  17.  Febr.  HI.  p,  10.  11. 

Historia  de  s.  Theoduio  presb.,  Paulo, 
Joanne  et  sociis,  monachis  mart,  iuxtaSinam 
montem  (saec,  V.)  auctore  s.  Nilo  mo- 
nacho  in  AA,  SS,  BoU,  14,  Janr.  I,  p.  953 
-966. 


906 


THEODULUS  —  THEOPHILUS 


De  8.  Theodulo  presb.  monacho  in  monte 
Sina  (sub  fin.  saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU. 
14.  Janr.  I.  p.  967. 

Vita  s.  Theodulphi  abbatis  S. 
Theoderici  in  Or  Remorum  raonte 
(saec.  VI.  fin.) 

Ausg.:  '  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai. 
L  p.  96-99.  —  '  ex  cod.  perantiquo  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  .saec.  L  p.  346- 
349.    Cf.  AA.  SS.  Mai.  VII.  p.  5.39. 

Vgl.  Vit.i  8.  Thooderici  abb.  disc. 

De  s.  Theodulpho  episc.  et  abbate  Lobi- 
ensi  in  Belgia  (f  676)  m  AA.  SS.  Boll.  24. 
Jun.  IV.  p.  820.  82 L 

De  s.  Theodulpho  presb.  Treviris  ad  Mo- 
sellam  (saec.  VII.)  in  AA.  SS.  Bnll.  1.  Mai. 
I.  p.  99-101.  —  Historia  miraculorum 
ihid.  p.  101-103.  Cf.  p.  75.5. 

Vita  s.  Theofredi  abbatis  Calme- 
liacensis  et  mart.  in  Gallia  cca.  a. 
73i?  apud  Velaunos  auctore  ano- 
nymo  (ante  saec.  XI.) 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  477-485.  —  *  iclederholt  in 
AA.  SS.  BoU.  19.  Oct.  VIII  p.  527-533.  — 
*  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  651. 
Cf.  Bossuei  comment.  praevius  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  c.  p.  515-526. 

Passio  s.  Theofredi  mart.  a  quo- 
dam  recentiore  conscripta  mendis- 
que  infecta. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  684 
-690. 

De  s.  Theof rido  episc.  Albigensi  in  Gallia 
(saec.VII.)  in  AA.  SS.  Boll,  26.  Janr.  II. 
p.  749. 

De  s.  Theogene  et  aliis  36  mart.  in  AA. 
SS.  Bolland.   26.  Janr.  II.  p.  708. 

De  s.  Theogene  martyre  Antiochiae  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Octb.  II.  p.  5. 

De  s.  Theogene,  Primo.  Cyrino  martyri- 
bus  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p.  133. 

Vita  s.  Theogenis  raartyris  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Vincentium  Bellovac. ,  .spe- 
culum  historiale.  Lib.  XIII.  cap.  60.  — 
» in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I.  p.  134.  135. 

Vita  b.  Theogeri  abbatis  S.  Geor- 
gii  ap.  Villingam  in  Silva  nigra  et 
episcopi  Mettensis  (f  1120)  auctore 
anonymo. 

Ist  nicht  vollstSndig  erhalten;  geschrieben  zwi- 
Bchen  1138-1146.  Wichtig  fiir  d.  Kirchcngesch.  vou 
Metz. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII. 
p.  450. 

Ausg. :  '  ed.  Jaffe  ap.  Pertz ,  mon.  scr. 
XII.  p.  449-479.  —  >  Bruch.stucke  de$  2. 
Buches  ap.  Bouquet,  rec.  XIV.  p.  207-221. 


De  8.  Theognide,  Rufo,  Antipatro  etc. 
mart.  Cyzici  in  Hellesponto  in  AA.  8S. 
Boll.  29.  April.  III.  p.  617. 

De  s.  Theoido  martyre  in  kk.  SS.  Boll. 
5.  Janr.  I.  p.  241. 

De  8.  Theona  episc.  Alexandrino  (f  300) 
Cuperi  comment.  hist.  in  AA.  SS.  BoUand. 
23.  Aug.  IV.  p.  579-687. 

De  s.  Theona,  Simeone,  Phorbino  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Apr.  I.  p.  376. 
377. 

De  s.  Theopempto  episc.  etTheonamart. 
(t  cca.  284)  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Janr.  I. 
p.  127.  —  Acta  ex  ms.  Carthus.  Colon. 
ihid.  p.  1087-1089. 

De  s.  Theopempto  et  4  sociis  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Jun.  II.  p. 
463. 

De  s.  Theopempto  et  sociis  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Febr.  H.  p.  18. 

De  s.  Theophane  conf.  cca.  300  ex  fastis 
Graecis  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Sept.  IIL  p. 
327. 

De  s.  Theophane  recluso  et  Pansemine 
poenitente  iuxta  Antiochiam  commoratis  «n 
AA.  SS.  BoU.  10.  Jun.  II.  p.  275. 

Vita  s.  Theophanis  Magni  agri  in 
Sigriana  prope  Cyzicum  hegumeni 
et  conf.  (t  817/8)  auctore  s.  Theo- 
doro  Studita  aut  alio  monacho 
coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Mart.  II.  p. 
218-224.  —  Alia  vita  auctore  ut  videtur 
Metaphraste,  latine  ihid.  p.  224-229; 
graece  ibid.  p.  700-704. 

Erl.-Schr.:   Commentarius    historicug   ibid.  p. 
213-218. 
Schiiz,  commentarius  criticus   de  scriptig  et 
scriptoribus  historicis  p.  466-471. 
Vgl.  Theophanes,  Isaac. 

De  s.  Theophano  conf.  Corneti  in  Tuscia 
(saec.  VI.)  notitia  ex  s.  Gregorio  M.  in  AA. 
SS.  Boll.  9.  Jul.  II.  p.  711. 

Vita  s.  Theophili  episcopi  Anti- 
ocheni  in  Syria  (f  181)  auctore 
Petro  Halloix. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Octb.  VI.  p. 
180-186.  Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid. 
p.  168-180. 

Vita  s.  Theophili  vicedomini  Ada- 
nae  in  Cilicia  (f  538),  historia  poe- 
nitentiae  eius  et  conversionis  au- 
ctore  Eutychiano.  Graece. 

Ausg.:  vetus  latina  versio  auctore  Paulo 
diacono  Neapoleos  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr. 
I.  p.  483.  —  Eutycblanus,  miracula  s.  Ma- 
riae  de  Theophilo  poenitente;  interprete 
Paulo  diac.  Neapol.  ibid.  p.  483-487.  — 
Eadein  hlslorla  metrica  auctore  (ut  creditur; 


THEOPHILDS  —  THIEMO 


907 


Marbodo  episcopoRedonensi  (f  1123) 
^ibid.  p.  487-491.  —  *  ed.  A.  Beaugendre 
in  oper.  Hildeberti  Cenomanens.  Paris.  1708. 
fol.  p.  1507.  Cf.  Henscbenii  comment.  prae- 
vius  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  480-483. 

De  s.  Theophilo,  Auxentio,  Prudentio  etc. 
mart.  Laodicenis  in  Phrvgia  in  AA.  SS. 
Boll.   28.  Jul.  VI.  p.  546.' 

De  s.  Theophilo  episc.  Brixiae  in  Italia 
(saec.  V.)  m  AA.  SS.  Boll.  27.  April.  III. 
p.  494. 

De  s.  Theophilo  episc.  Caesareae  in  Pa- 
laestina  (f  cca.  200)  comment.  hist.  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Mart.  I.  p.  361.  362. 

De  s.  Theophilo  et  Helladio  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  8.  Janr.  I.  p.  472. 

De  s.  Theophilo  et  sociis  mart.  apud 
Graecos  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mart.  IH. 
p.  905. 

De  s.  Theophilo  iun.  mart.  in  Cypro  a. 
790  in  AA.  SS.  BoU.  22.  Jul.  V.  p.  320. 
321. 

De  s.  Theophilo  monacho  inGraecia(saec. 
Vm.)  Byei  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Oct. 

I.  p.  492-494. 

De  s.  Theophisto  martyre  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Janr.  I.   p.  81. 

De  s.  Theophylacto  confess.,  metropolita 
Nicomediensi  (f  cca.  845)  comment.  hist. 
in  AA.   SS.  Boll.  8.  Mart.  I.  p.  787-789. 

De  s.  Theoritgida  virg.,  Berkingi  in  An- 
glia  (saec.  VII.).  Vita  ex  Beda  lib.  4.  c. 
9.  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Janr.  II.  p.  749. 
750. 

De  s.  Theostericto  conf.  sub  Constan- 
tino  Copronymo  (saec.  VIH.)  in  AA.  SS. 
BoU.  17.  Mart.  II.  p.  609. 

De  s.  Theotimo  episc.  Tomitano  in  Scy- 
thia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  20.  April. 

II.  p.  755. 

Vita  s.  Theotonii  presb.,  prioris 
monasterii  s.  Crucis  canon.  regul. 
Conimbricae  in  Lusitania  (f  a.  1166) 
auctore  coaevo  canon.  reg.,  illius 
discipulo. 

Handsckr.:  Lissabon,  off.  Bibl.  sec. 
XII.  XIU.    No.  52.    Origin. 

Ausg. :  » in  AA.  SS.  Boll.  18.  Febr.  III. 
p.  108-118.  —  *nack  d.  Origin.  in  Portu- 
galiae  monum.  I.  p.  79-88.  —  Alia  vita 
a  Jo.  Tamaio  Salazario  edita  ibid.  p.  118. 
119.  —  Alia  vita  ex  breviario  Eborensi 
ibid.  p.  119.  120.    Cf.  p.  757. 

De  s.  Theozono,  Victore,  Emerita  etc. 
mart.  Sebastenis  m  AA.  SS.  Bolland.  24. 
Jul.  V.  p.  534. 

De  s.  Theraponte,  Macario,  Marco  etc.  in 
AA.  SS.  Boll.  25.  Jun.  V.   p.  157. 

De  s.  Theraponte  presb.  mart.    in   Sar- 


diensi  Lydiae  dioec.  Papebrochii   synopsis 
in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI.  p.  680. 

Miracula  s.  Therapontis  hiero-mar- 
tyris  ex  Cypro  Constantinopolim 
translati  auctore  synchrono. 

Ausg. :  graece  et  lat.  interprete  Dan.  Car- 
dono  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Mai.  VI.  p.  682 
-692. 

Vita  s.  Theresiae  =  Vita  s.  Teresiae. 

De  s.  Thermo  mart.  apud  Graecos  in  AA. 
SS.  BoU.  5.  Apr.  I.  p.  401. 

De  s.  Thesidio  mart.  Tuscaniae  in  He- 
trnria  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Apr.  I.  p.  10. 

De  s.  Thespesio  mart.  in  Cappadocia  (f 
cca.  230)  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Jun.  I.  p.  22. 

De  b.  Thethmaro  presb.  professo  regulam 
s.  Augustini  (f  1152)  in  Holsatia  et  Wagria 
Henschenius  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Mai.  IV. 
p.  41-43. 

Vita  s.  Theuderii  abbatis  Vien- 
nae  (563)  ab  Adone  eiusd.  urbis 
episcopo  scripta  (saec.  IX.) 

Ausg. :  '  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  I.  p.  678-681.  —  'Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  HI.  p.  470. 

De  s.  Theuseta,  Horro  fiUo,  Theodora 
etc.  mart.  Nicaeae  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Mart. 
II.  p.  261. 

Vita  s.  Thiadildis  abbatissae  Frec- 
kenhorsti  in  Westphalia  (flor.  saec. 

IX.) 

Av^g. :  ex  ms.  Freckenhorstensi  in  AA. 
SS.  BoU.  30.  Janr.  H.  Append.  p.  1156- 
1160. 

Erl.-Schr.:  GamansiuB,  de  s.  Thiadilde  ibid. 
p.  1154  sq.  (Freckenhorsti  situs;  Th-s  vene- 
ratio;  deEverwordoFreckenhorstifundatore  ; 
de  Geva  s.  Th-s  amita ;  de  s.  cruce  Frecken- 
horsti.) 
Strnnck,  M.,  Westphalia  sancta  (de  b.  Ever- 
wordo)  ed.  Giefers.  Paderb.  1854.  gr.  8vo.  I. 
p.  46-49;  (de  s.  Thiadilde)  p.  50-55. 

Vita  s.  Thiebaidi  =  Vita  s.  Theobaldi. 

Vita  s.  Thiemonis  drchiepiscopi  Sa- 
lisburgensis  (1088  —  1101.):  ,Insig- 
nem'. 

Ist  ganz  aus  Passio  Thiemonis  geschopft. 

Handschr.:  Wien,  k.  Hofb.  1420.  int. 
SaUsb.  25.  sec.  XH  et  602.  Hist.  eccl.  152. 
sec.  XIII.  inc.  —  Gottweih,  O.  27.  a.  1659 
(Abschrift  der  Ausgabe.) 

Au$g.'.  ed.  Tengnagel,  vet.  monumenta 
contra  schismaticos.  Ingolstad.  1612.  4".  p. 
70-82.  —  Passio  S.  Th-8  (geschrieben  um 
die  Mtte  des  12.  Jahrh.  aandschr.:  vid. 
Pertz,  mon.  scr.  XI.  p,  52)  '  ap.  Canisium, 
lect.  antiq.  IV.  2.  p.  666  (III.  2.  p.  103- 
112  ed.  Basnage).  —  *  iciederholt  von  Hxin- 
dius  in  Metropol.  Salisb.  p.  58.  Beidc  fehler- 
haft  nach  elner  jetzt  verlomen  Handschr. 
—  ^inederholt  ap.  Surium,  vit.  SS.  28.  Sept. 


908 


THOMAS 


(ed.  2»  p.  306-310).  —  *ex  alio  ms.  in  Gret- 
seri  oper.  Ratisponae  1735.  fol.  VI.  p.  461 
-467.  —  *  ed.  Wattenbach  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  XI.  p.  52-62.  —  Passio  8.  Th-8  metrice 
.scripta  (Handschr. :  ap.  Pertz,  mon.  scr.  XI. 
p.  18)  '  bi«  Vers  59  ed.  ab  Alberto  abb.  S. 
Petri  in  Catalogus  abbat.  S.  Petri.  Salis- 
burgi  1646.  —  *  wiederholt  ap.  Hansiz, 
Germ.  sacra  II.  —  » ed.  Wattenbach  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  28-33. 

De  b.  Thoma  archiep.  Mediolani  (f  cca. 
783)  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  1. 
Oct.  I.  p.  311-316. 

De  s.  Thoma  conf.  in  monte  Laconiae 
Malaeo  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  II.  p.  467. 

De  s.  Thoma  mart.  et  sociis  viris  3000 
ac  9  feminis  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jun.  IV. 
p.  73. 

De  s.  Thoma  patriarcha  Constantinop.  (f 
610)  commentar.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  20. 
Mart.  ni.  p.  91.  92. 

De  s.  Thoma  Salo  monacho  Antiochiae 
Syriae  (saec.  VI.)  Janningi  commentar.  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Mai.  VI.  p.  433.  434;  c/. 
VII.  p.  848. 

Vita  s.  Thomae  a  Villanova  ar- 
chiep.  cognoraento  eleemosynarii, 
ex  ord.  s.  Au^ust.  (f  1555)  Valen- 
tiae  in  Hispania  auctore  Johanne 
Mugnatonio  episcopo  Segobri- 
censi,  sancti  araico. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Septb.  V.  p. 
826-828.  —  Vlla  altera  ex  serie  actorum  in 
canonizatione  ibid.  p.  828-836.  —  Ylta  pro- 
llxler  auctore  Michaele  Salonio  coaevo 
(Libri  2),  ex  hispanico  [viit  d.  Tit.i  Libro 
de  la  vida  y  milagros  de  s.  Tomas  de  Villa- 
nueva ,  arcobispo  de  Valencia  . .  .  Madrid 
1793.  4».  [5.  Ausq.)]  lat.  ibid.  p.  835-957.  — 
Gloria  sancll  postouma  ibid.  p.  967-976.  — 
Mlracula  ex  Salonio  et  aliis  ibid.  p.  976- 
992. 

Erl.-Schr.:  Feigerle,   J.,  historia  vitae  ss.  Tho- 

mae  a  Villanova,  ThomaefAquinatis  et  Laur. 

Juetiniani.  Viennae  183;i.  8vo.  1  Thlr.  20  Sgr. 
Orti,  M.  A.,  solenidad  festiva  con  que  en  la 

. . .   ciudad  de   Valencia  se   celebro  la  feliz 

nneva  de   la  canonizacion  de   s.   Tomas  de 

Villanueva.  Valencia  1659.  4to. 
Perier,  comment.  praevins  in  AA.  SS.  I.  c. 

p.  799  825. 
Poesl,  F.,  Leben  des  h.  Thomas  v.  Villanov», 

Erzbischofs   von   Valencia,   genannt  der  Al- 

raosengeber.  Miinster  1860.  gr.  8vo.  1  Thlr. 
Quevedo  y  VillegaB,  Fr.  de,  epltome  a  la 

historia    del    b.    p.    Tomas    de    Villanueva. 

.Madrid    1620.    8vo.    {trad.    en  fran{.  par   Cl. 

Mainbourg.  Paris  1666.  12mo.) 

Vitae  8.  Thomae  abbatis  Farfae  in 
Sabinis  (f  712  vel  715)  auct.  anon. 
Farfensi  monacho. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  285-292.   —   *  mederholt  in 


AA.  SS.  Boll.  10.  Sept.  IH.  p.  606-611.  Cf. 
Perieri  comment.  praevius  ibid.  p.  599-605. 

Vita  s.  ThomaeAquinatis,  doctoris 
angelici,  ord.  praedicat.  (f  1274)  au- 
ctore  Bernardo  Guidonis  episc. 
Lodevensi. 

Ausg.:  ex  5  mss.  et  Mombritio  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Mart.  l.  p.  716-723.  —  Vi(a 
alla  auctore  Guilielmo  de  Thoco  ord. 
praed.  (1323)  '  ex  ms.  Colon.  monasterii 
Crucigeror.  ibid.  p.  657-686.  —  *nach  einer 
andem  Handschr.  Venetiis  1688.  4*.  (Ueber- 
setz.:  italice  per  Jo.  Bapt.  de  Lectis. 
Firmi  1577.  8«.)  —  Analecta  de  s.  Th-a 
m  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  741-747.  —  Do- 
natio  brachii  s.  Th-ae  Neapolim  ad  eccles. 
s.  Dominici  ibid.  p.  740.  —  Hlstorla  trans- 
latlonls  s.  Th  ae  a.  1368  auct.  Raimundo 
Hugonis  ord.  praed.  in  conventu  Brage- 
riaci  prov.  Tolosanae  'ibid.  p.  725-734.  — 
'  ed.  Percinus,  monumenta  conventus  Tolo- 
sani  II.  p.  211.  —  Historia  transla- 
tionis  alia  ex  ms.  Vatic.  in  AA.  SS.  Boll. 
I.  c.  p.  738-740.  —  Miracula  s.  Th-ae 
ibid.  p.  723-725.  —  Miracula  coUecta  per 
Raimundum  Hugonis  ord.  praed.  ibid. 
p.  735-738.  —  Narratio  brevis  brachii  s. 
Th-ae  in  conventu  Paris.  depositi,  ex  ms. 
Ambr.  Taegii  ibid.  p.  740.  —  Processus 
duo  inquisitionis  vitae  et  miraculorum  s. 
Th-ae,  unus  a.  1319,  alter  a.  1321  {QuetiJ 
hdlt  den  Guilelmus  de  Thoco  fur  ihren 
Verf.),  der  erstere  ibid.  p.  686-716;  der  an- 
dere  ist  noch  unedirt. 

Erl.-Schr.:   Aretino,    P.,    vita    di    s.   Thoraaso 

d'Aquino   di    Partenio   Etiro.    Venetia   1630. 

16mo. 
A  rriaga,  G.  de,  vidade  s.  Thomas  de  Aqnino. 

Madrid  1648.  fol. 
Baraille,  abbe,  histoire  de  s.  Tbomas  d'Aquin, 

de    Tordre    des    frferes    pr^cheurs.    Louvaln 

1846.  8vo. 
Cardona,  G.  M.,    orazione   in   lode  dell'  an- 

gelico    s.    dottore    Tommaso   d'Aquino.    Pa- 

lermo  1766.  4to. 
Carli,  J.,  histoire   de  la  vle  et  des  icrits  de 

s.  Thoraas  d'Aquin.  Paris,   impr.  de  Bailly. 

1846.   gr.   8vo.  (Hiervon  sind  nur  200  Ex.  ab- 

gezogen,  nicht  im  Jiandel ) 
Cianzzi,  J.,    laudatio  Thomae   Aquinatis  ec- 

clesiae  doctoris.  Romae  1615.  4to. 
Contzen,    H.,    Thomas   v.  Aquino   als  volkg- 

«rirthschaftl.   Schriftsteller.     Ein   Beitrag  z. 

national-Skonoraisch.  Dogmeugeschichte  de» 

Mittelalters.  Leipzig,  Lehraann  1861.  gr.  8vo. 

16  Seiten.  5  Sgr. 
Del^cluze,   S.,   Grdgoire  VIL,  St.   Fran{ois 

d^Assises,   St.  Thomas   d'Aquin.   Paris    18'M. 

2  vol.  8vo. 
Etiro,  P.,  vita  di  Tommaso  d"Aqulno,  divisa 

in  3  libri.  Venez.  1630.  8vo. 
Fabricius,   bibl.    mcd.    et    intim.    latinitatis 

ed.  Mansi  VI.  p.  2^5  244. 
Feigerle,  J.,  historia  vitae  ss.  Thomae  Aqul- 

natis   et  Laurentli  Justiniani.    Viennae  1839. 

gr.  8vo.  1  Thlr.  20  Spr. 
Frigerlo,    P.,   vita   di   Tomraaso    d'Aquiuo. 

Roma  1668.  4to. 
GoseHnu8,   J.,  laudatio  Thomae  Aquin.  ec- 

cleviae  doctoris.  Komae  1615.  4to. 
Hoertel,  H.,Thoma8  v.  Aquino  u.  seine  Zeit, 

nach  Touron  etc.  Augsburg  1816.  8vo. 


THOmS 


909 


Hanacius,    A.,    oratio    in    laadem   Thomae 

Aquin.  Venetis  1507.  4to. 
Lucarini,    R.,   laudatio  Thomae  Aquinatis. 

Romae  1622.  4to. 
Mader,   D.,    oratio   de   laudibus   s.   Tbomae 

Aquin.  Pragae  1780.  fol. 
Maurocordato,   01.,    oratio   de  divo  Tboma 

Aquin.  Patavii  1663.  4to. 
Mettenleiter,  D.,  Geschichte  des  h.  Thomas 

V.  Aquin.  Regensburg  18o6.  8vo.  20  Sgr. 
Novelli,  Fr.,  panegyricus   ubi   de  D.  Thoma 

Aquin.   deque  illustribus  Columnen.   s.  I.  et 

a.  (cca.  1490.)  4to. 
Orsini,   L.   P.,    laudatio    Thomae    Aquinatis. 

Romae  1633.  4to. 
Ostawski,   L.   J.,   petra   ecclesiae  dei  Aqui- 

natica  D.  Thomas  Aquinas  cultu  panegyrica 

producta.  Posnaniae  1683.  fol. 
Pinderaonte,  G..  orazione  in  lode  di  s.  Tom- 

maso  d'Aquino.  Verona  1809.  4to. 
Prost,  H.  de,  panegyricus  in  Thomam  Aqui- 

natem.  Lovanii  1630.  4to. 
Q  u  e  t  i  f  et  Echard,  de  scriptoribus  ord.  praedic. 

L  p.  662. 
Santacolomba,  C,  dissert.  istorico-crit.  sulla 

morte  di  s.  Tommaso  d'Aquino  —  in  Opusculi 

di    autori    Siciliani.    Palermo    1777.   kl.    4to. 

XVIIL  p.  121-151. 
de   Rubeis,   Bem.,   de   gestis   et  scriptis   ac 

doctrina  s.  Thomae  Aquinatis  dissertationes 

criticae  et  apologeticae.  Venetiis  1730.  fol. 
Slachetka,   St.,   Phoenix  alter   s.   oratio  de 

Thoma  Aquinate.  Cracov.  1649.  fol. 
S  m  e z  e  r  s ,  H.,  oratio  de  Thoma  Aquin.  Bruxell. 

1624.  4to. 
Tholuck,  F.  A.  D.,  dissert.  de  Thoma  Aquin. 

atque  Petro   Abaelardo   interpretibus   N.  T. 

Halis  1842.  8vo. 
(Tocco,  G.   di)  Vita  di    Tommaso    d'Aquino, 

trad.    du   lat.    par   G.  B.   de  Lectis.   Ferino 

1577.  8vo. 
Tournon,  A.,  vie  de  de  s.  Thomas  d'Aquin, 

avec  un   expos^   de   sa  doctrine   et  de  ses 

ouvrages.    Paris    1737.    4to.    ibid.    1740.    4to. 

(spanisch   por   J.    de    Velasco.    Madrid    1792. 

2  vol.  4to.) 
Vaenius.  O..  vita  d.  Thomae  Aquinatis.  Ant- 

verp.    1610.    4to.  Bruxellis  1778.   kl.    fol.   30 

Xupfer  mit  holldndischem  Texte. 
Violmius,   H.,   de   Thomae   Aquin.   doctrlna 

et  scriptis  libri  II.  Brixiae  1748.  4to. 

Vita  s.  Thomae  archiepiscopi  Can- 
tuariensis  et  martyris  (f  1170)  au- 
ctore  Benedicto  abbate  Petri- 
burgensi. 

Aitsg. :  ed.  by  J.  A.  Giles.  London,  Caxton 
society  185?  gr.  8".  —  Vita  alia  auctore 
Eadmundo  Grimaeo  vel  Eduardo  Can- 
tuariensi  monacho  '  abgehurzt  ed.  Surius, 
vit.  SS.  29.  Decbr.  —  » ed.  J.  A.  Giles, 
Thomae  Cantuar.  vita,  epist.  etc.  Oxonii 
1845.  I.  —  Vita  alia,  Hbri  5  auctore  Jo- 
anne  Saresberie'nsi  'Paris.  per  Joann. 
Philippi  (Cruczenach)  Alemannum  1495.  4". 

—  *  una  cum  Johannis  Sarisb.  epistolis. 
Paris.  1611.  4».  —  »ed.  Giles  in  Thomae 
Cantuar.  vita,  epistol.   etc.  Oxonii  1845.  I. 

—  Vita  aiia  auctore  Willielmo  fiUo  Ste- 
phani  ^ap.  Sparke,  hist.  Angl.  script.  Lond. 
1723.  No.  Vn.  Nach  einem  unvollstdndigen 
Mpt.  —  *  Giles  besorgte  eine  bessere  Ausg. 
in  Thomae  Cant.  vita,  epistol.  etc.  Oxonii 
1845.  L  [Uebers.:  Fitz-Stephen's  De- 
scription  of  the  city  of  London,  newly  trans- 
lated  from  the  Latin  original;  with  a  ne- 
cessary  commentary.   By  au  aatiquary  (Sa- 


muel  Pegge.)  s.  I.  1772.  4».]  —  Vita  alia 
de  plurium  narratione  collecta  .  .  .  quam 
scribi  fecit  D.  Petrus  Rogerii,  Gre- 
gorius  XI  pp.  (f  1378),  dicta  quadripartita 
s.  quadrilogus  (quod  conflata  ex  Johanne 
Saresberiensi,  magistro  Heriberto  de  Bo- 
saham,  Wilhelmo  Cantuar.  et  Alano  abbate 
Deosbesbiriensi)  —  et  s.  Thomae  epir 
stolae  (a.  1164-1172  scriptae).  Nec  non 
Epistolae  Alexandri  III  pontificis,  Galliae 
regis  Ludovici  VII,  Angliae  regis  Henrici 
II  aliarumque  plurium  sublimium  ex  utro- 
que  foro  personarum,  concernentes  sacer- 
dotii  et  imperii  concordiam  (die  Briefe  sind 
von  Alanus  abbas  Theukesbur.  1184  gesam- 
m^lt)  '  in  luc.  productae  ex  ms.  Vaticano 
opera  et  stud.  Christiani  Lupi  Iprensis. 
Bruxellis  1682.  4».  —  »Bruchstucke  ap.  Bou- 
quet,  rec.  XIV.  p.  452-465.  —  »337  epi- 
stolae  wiederholt  und  nach  Mss.  ap.  Bouquet, 
rec.  XVI.  p.  208-487. 

—  .4lanas  abbas  Teukesburiensis :  Vita 
et  processus  s.  Thomae  Cantuariensis  super 
libertate  ecclesiae  s.  quadripartita  historia 
per  Herb.  de  Boscham,  Joh.  Carnotensem, 
Joh.  Cantuariensem  et  Alanum.  'Paris. 
1495.  4».  —  »ed.  Giles,  (Bibl.  Patr.  eccl. 
Anglic.)    s.   Thom.   Cant.    vita    etc.  Oxonii 

1845. 1.  n. 

—  Guernes  du  Ponl  de  St.  Maxence  in 
Picardy :  Leben  des  h.  Thomas  von  Canter- 
bury.  Altfranzosisch  [vollendet  1175.  Hand- 
schr.:  London,  brit.  Mus.  ms.  Harl.  No. 
270.  Bas  beste  Mpt.  —  Ein  grosses  Fragm. 
Ms.  Cotton.  Domit.  A.  XI.  —  Wolfen- 
biittel,  unvollstandig ;  hiernach ed. Becker] 
*  hrsggb.  von  Imm.  Bekker.  Berlin  1838.  S». 
—  *  vorher  hrsgb.  von  demselben  in  Ab- 
handlungen  der  konigl.  Akademie  der  Wis- 
senschaften  zu  Berlin.  Jahrg.  1838.  —  Im 
Jahrg.  18ii  vondemselben:  La  viedeSt.  Tho- 
mas  le  martir,  aus  der  Handschr.  d.  britt. 
Museums  (cod.  Harl.  270)  erganzt.  —  *unter 
Benoifs  de  Sainte  Maure  Namen  ed. 
par  Fr.  Michel  in  Chronique  des  ducs  de 
Normandie  par  Benoit  (s.  d.)  Paris  1844. 
Append.   No.  2. 

Eri.-Sehr.:  de  la  Rue,  essais  sur  les  bardes 
Anglonormands  II.  p.  188.  —  u.  in  Archae- 
ologia,  XII.  p.  323. 
Leroux  de  Lincy,  la  vie  et  la  mort  de  s. 
Tbomas  de  Cantorbery  par  G.  de  Pont-Salnt- 
Maxence  (art.  extrait  de  la  Biblioth.  des  ehar- 
tes)  s.  I.  et  a.  8vo. 
Wright,  biographia  Britann.  literar.  II.  p. 
328-330. 

—  Robert  of  Gloocester.  The  life  and  mar- 
tyrdom  of  Thomas  Beket,  archbishop  of 
Canterbury,  from  the  series  of  lives  and 
legends  now  proved  to  have  been  compo- 
sed  by  Robert  of  Gloucester.  Edit.  by  Will. 
Henr.  Black.  London  1845.  8».  Printed  for 
the  Percy  society. 

ErL-Schr.:  Bataille,   Ch.,   vie  politique  et  reli- 
gieuse    de   Thoraas   Becket,    chancelier   de 
Henri  IL  Paris  1843.  18mo. 
B  . . . ,  A.,  life  or  the  ecclesiasticaj  historie  of 


910 


THOMAS  —  TIBURTIU8 


I.  Thomas,  archbishope  of  Canterbury.  Col. 

(?)  1639.  4to. 
(de   Beanlien)   Vle    de   s.   TbomaB    archev., 

tir<5e  des   4  auteurs    coDtemporains.    »  Paris. 

1074.    12mo.    —    iibid.    1679.    4to.    —    *ibid. 

1694.  4to. 
Brunaeus,  R.,  s.  Thomae  Cantuar.   et  Hen- 

rici  II  illustr.  Anglorum   rcgis  monomachia. 

Coloniae  Agripp.  1629.  8vo. 
HU8.S,  P.  J.,   der  h.    Thomas,  Erzbischof  von 

Canterbury.  Mainz  1856.  8vo. 
Canada,  Charl.  du,  vie  de  s.  Thomas  arche- 

vcsque  de  Cantorbie,  avec  les  constitutions 

royalles  qui  ont  causi   son  exil  et  son  mar- 

tyre :  ensemble  les  miracles  adveuus  par  son 

iiitercessiou  en   l'abbaye    de   Domp    Martin 

pris    de  Hesdiu    en   Artois.    St.   Omer  1615. 

4to.  Selten,  gesucht  in  England. 
Ellendorf,    J.,    Tbomas   Becket,   Erzbischof 

von  Canterbury.  Epistel  an  J.  Gorres.  Essen 

1839.  8vo. 
Fabricins,  bibl.   med.  et  infimae  latinitatls. 

Lib.  IV.  p.  215.  252. 
Histoire  de   Thom.   Becket,   archeveque   de 

Cantorbery,    saint    et    martyr.    Tours    1846. 

12mo. 
Giles,  J.  A.,   the  life  and  lettres  of  Thoroas 

a  Becket,   now  flrst  gattered  from  the  con- 

temporany  historians.  London  1846.  2  vols. 

gr.  8vo. 
Robert,  histoire  de  s.  Thomas  Becket,  arche- 

veque    de    Cantorbery   et   martyr.   Limoges 

1844.  8vo. 
Robertson,  Jam.  Cralgie,  Becket,  archbishop 

of  Canterbury,   a  biography.   London    1859. 

8vo. 
Stapleton,    Th.,    tres    Thomae,    seu    de    s. 

Thomae    apost.    rebus  gestis,    de    s.  Thoma 

archiep.  Cantuar.  et  mart.,  D.  Thomae  Mori 

Angliae    quondam    cancellarii    vita.    Duaci 

1588.  8vo. 
Wright,  Thomas    Becket   in  his    Biographia 

Britann.  literar.  II.  p.  302-305. 
W^illiam  Fitz-Stephen  ibid.  IL  p.  362-365. 

Vita  Thomae  de  Bekintona,  vid.  Chaua- 
deler. 

Vita  s.  Thomae  de  Cantiiupe  epi- 
scopi  Herefordiensis  in  Auglia  (f 
1282.) 

Ausg. :  '  Compendium  ex  processu  canoni- 
zationis  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Octb. 
I.  p.  599-609.  —  Miracula  ex  proc.  ca- 
uoniz.  ibid.  p.  610-696.  —  Appendix  de 
miraculis  ibid.  p.  696-70.5.  C/.  Suyskenii 
comment,  praevius  ibid.  p.  539-599.  —  *ap. 
Surium,  vit.  SS.  2.  Octbr.  mit  vercinderteni 
Stil. 

Acta  b.  Tiiomae  de  Tolentino, 
Jacobi  de  Padua,  Petri  de  Senis  et 
Demetrii  laiei  martyrum  ordin.  s. 
Francisci  in  India  (f  a.  1322)  au- 
ctore  b.  Odorico  de  Portu  Na- 
onis. 

Auag.:  ed.  Henschen  m  AA.  SS.  Boll.  1. 
Apr.  1.  p.  52-55. 

Vita  s.  Thomae  episcopi  Herefordensis 
auctore  anonjmo  =  Vita  s.  Thoraae  de 
Cantilupe. 

Vita  b.  Tiiomae  Heliae  presbyteri 
Bivillae  in  Normannia  inferiori  (f 
1257)   auctore  Clemente  coaevo. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Oot. 


il 


VIII.  p.  606-610.  —  Miracula  antiqua 
auctore  eodem  ibid.  p.  610-618.  —  Mira- 
cula  recentiora  ibid.  p.  618-622.  Cy.  Tinne- 
broekii  cominentar.  praevius  ibid.  p.  692- 
606. 

De  s.  Thomaide  mart.  Alexandriae  (saec. 
V.)  in  AA.  SS.  Boll.  14.  April.  U.  p.  214. 

De  8.  Thomaseilo  ord.  praed.  Perusii  in 
Umbria  (f  1270}  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Mart. 
II.  p.  611. 

De  s.  Thomo,  Paulo,  Cyriaco  etc.  mart. 
forsan  Romae  Henschenii  disquisitio  hist. 
in   AA.  SS.  Boll.   18.  Jun.  p.  572. 

Vita  s.  Thorlacii,  vid.  Thorlacs-Saga. 

Vita  b.  Tiiorphimi  sive  Thorfinni 
episcopi  Hammariae  in  Norwagia 
t  1200)  auctore  Walterio  de 
uda  monacho  b.  Mariae  de  Tho- 
san  {Doest)  in  Flandria  (cca.  1284.) 
Versibus  hexametris. 

Auag.:  ed.  Car.  de  Visch,  biblioth.  Ci- 
sterciensis  p.  316.  317. 

Erl.-Schr. :  B  o  1 1  a  n  d ,  de  Torphimo  episc.  Hama- 
riensi  in  Norwegia.  Brugis  in  Flandria  m 
AA.  SS.  Boll.  8.  Janr.  I.  p.  548. 

De  s.  Thrasea  episc.  mart.  verosimilius 
Smyrnae  in  Asia  min.  cca.  171  Byei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Oct.  III.  p.  7-12. 

Elogium  s.  Throphimi  et  Thali 
mart.  Laodiceae  in  Asia  minore  (f 
cca.  300.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Mart.  II. 
p.  59. 

De  s.  Trophimo,  Eucarpione  et  aliis 
mart.  Nicomediae  in  Bithynia  (f  cca.  300) 
in  AA.  SS.  Boll.   18.  Mart.  U.  p.  617.  618. 

Vita  s.  Thuribii  episcopi  Ceno- 
manensis  in  Gailia  (saec.  IV.) 

Auag.:  ex  ms.  collecdone  Joa.  Morelli 
in  AA.  SS.  BoU.  16.  April.  II.  p.  416-418. 
—  Alia  vita  ex  2  mss.   ibid.   p.  418-420. 

Acta  s.  Thyrsi  et  sociorum  in  Asia 
sub  Decio. 

Ausg.:  ex  ms.  Velseri  in  AA.  SS.  BoU. 
28.  Janr.  II.  p.  813-817.—  Alia  acta  ex 
mss.  8.  Mariae  de  Ripatorio  et  aliis  ibid. 
p.  817-824.  —  Alia  acta  ex  mss.  Tho- 
sano  et  S.  Maximini  ibid.  p.  824-832.  Cf. 
sylloge  de  ss.  martyr.  Thyrso,  Leucio  etc. 
ibid.  p.  808-813.  —  Alia  acta  ex  Simeone 
Metaphraste  ap.  Surium,  vit.  SS.  14.  Decb. 

Martyrium  s.  Thypsi,  Palmatii,  Maxentii 
et  sociorum  Trevirensium  ex  ms.  ap.  Su- 
rium,  vit.  SS.  4.  Oct. 

Acta  s.  Tiburtii  mart.,  Chromatii 
patris  eius  et  sociorum  a.  286  Ro- 
mae  et  in  Campania. 

Av^g. :  ei  editis  tn  AA.  SS.  Boll.  s.  Seba- 
stiani  mart.  ad  20.  Janr.  H.  p.  271  cap. 


TIEMO  —  TIMOTHEUS 


911 


12.  repetita  in  AA.  SS.  Boll.  11.  Aug.  II. 
p.  621-624.  C/.  Pinii  comment,  praevius 
ibid.  p,  613-621. 

Vita  s.  Tiemonis  =  Vita  s.  Thiemonis. 

Vita  s.  Tigernaci  episcopi  in  Hi- 
bernia  (f  cca.  550.) 

Aiisg.:  ex  3  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Apr. 
I.  p.  402-404. 

De  s.  Tigride  et  Remedio  episc.  Vapinci 
in  Gallia  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Febr.  I.  p. 
360. 

De  s.  Tigridlo  presb.  Claromonte  in  Gal- 
lia  (t  cca.  390)  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Febr. 
n.  p.  887. 

De  s.  Tigrlno  mart.  Romano  Taurini  in 
AA.  SS.  BoU.  11.  Febr.  II.  p.  512. 

De  s.  Tigrio  presb.  et  Eutropio  lectore 
mart.  (sa«c.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  12.  Janr. 
I.  p.  725-727. 

Vita  s.  TiHon»  {St.  Theau)  Pauli 
monachi  SoUemniacensis  {SolUgnac 
hei  Limoges,  f  cca.  700)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  11.  p.  994-1001.  —  Vita  alia  auctore 
anonymo  (unbedeutender  als  die  vorher- 
gehende  Vita)  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Janr.  I. 
p.  376-380. 

Erl-Schr.:  S.  Tillo  abbas  Soleinniacensis  ap. 
Strunck,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers  I. 
p.  1-9. 

De  s.  Tlmia,  Mauro,  Atto  diacono  etc. 
mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  BoU.  27.  April. 
m.  p.  488. 

De  s.  Timidenslbus  in  proconsulari  Afri- 
cae  provincia  in  AA.  SS.  Boll.  31.  Mai. 
VII.  p.  436. 

De  s.  Timolao,  Dionysio,  Pauside,  Ro- 
mulo  etc.  mart.  Caesareae  in  Palaestina  a. 
303  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mart.  m.  p.  478. 
479. 

De  s.  Timone  diac.  ex  VII  primis,  mart. 
Corinthi  (saec.  I.)  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Apr. 
n.  p.  619. 

De  s.  Tlmorio,  Januario,  Macario  etc. 
Afris  in  AA.  SS.  BoU.   8.  Apr.   I.   p.  745. 

Acta  s.  Timothei  apostoli,  episc. 
Ephesini  mart.  a.  97  auctore  Po- 
lycrate  episcopo  Ephesino  (f  ante 
211.) 

Unecht,  gesehrieben  im  5.  oder  6.  Jahrh. 
Ausg. :  '  ed.  J.  Faber  Stapulensis  in  Ago- 
nes  martyrum.  —  *  in  AA.  SS.  Boll.  24. 
Janr.  II.  p.  566.  567.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Sim  eo'ne  Metaphraste  «iid.  p.  567 
-569.  Cf.  comment.  praevius  ibid.  p.  562- 
566. 

Acta  s.  Timothei   et    Apollinaris 


mart.    (cca.   saec.  III.    ex.)   Remis 
in  Campania  Galliae. 

Ausg.:  ex  Flodoardi  historia  Remens. 
ed.  Sirmondi  lib.  I.  c.  4.  p.  8  wiederholt 
in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug.  IV.  p.  578.  579. 
Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid.  p.  573- 
578. 

Acta  s.  Timothei  lectoris  et  Mau- 
rae  uxoris  eius  martyrum  in  The- 
baide  (f  cca.  286.) 

Ausg. :  latine  ex  cod.  graeco  Palatino  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  376-379.  — 
Eadem  graece  ibid.  p.  741-744. 

Acta  s.  Timothei  mart.  Romae 
sub  imperatoribus  ethnicis  apocry- 
pha. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Aug.  IV.  p. 
534.  535.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  530-534. 

Martyrium  s.  Timothei,  Theclae 
et  Agapii  mart.  Palaestinae  a.  304 
et  306. 

Ausg.:  ex  Eusebio  de  martyribus  Pa- 
laestinae  cap.  3.  et  6.  p.  321  ed.  Valesias 
wiederholt  in  AA.  SS.  BoU.  19.  Aug.  III.  p. 
728  c.  Pinii  comment. 

De  8.  Tlmotheo  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr. 
I.  p.  94. 

De  s.  Timotheo  anachoreta  in  Symbolis 
habitante  in  AA.  SS.  BoU.  21.  Febr.  m. 
p.  267. 

De  s.  Timotheo  diac.  in  Britannia  in 
AA.  SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p.  6. 

De  s.  Timotheo,  Diogene,  Macaria  etc. 
mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  BoU.  7.  Apr. 
I.  p.  658. 

De  s.  Tlmotheo  et  Diogene  mart.  in 
Macedonia  in  AA.  SS.  BoUand.  6.  April.  I. 
p.  537. 

De  s.  Tlmotheo  et  Fausto  mart.  Antio- 
chiae  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Sept.  III.  p.  255. 

De  s.  Tlmotheo  et  7  virg.  mart.  Sirmii 
in  Pannonia  m  AA.  SS.  BoU.  15.  Mai.  m. 
p.  455. 

De  s.  Timotheo,  Eucto  sive  Polyeucto 
Rustico  etc.  mart.  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Janr. 
I.  p.  473. 

De  s.  Tlmotheo  mart.  Antiochiae  in  AA. 
SS.  BoU.  2.  Septbr.  I.  p.  358. 

De  s.  Timotheo  mart.  episcopo  Prusae 
in  Bithynia  sub  Juliano  Papebrochii  syl- 
loge  histor.  in  AA.  SS.  BoU.  10.  Jun.  11. 
p.  273-275. 

De  s.  Timotheo  mart.  et  s.  Mora  uxore 
eius  apud  Habessinos  cultis  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Jun.  n.  p.  1050. 

De  8.  TlmotheO,  Polio  et  Eutychio  dia- 


912 


TIMOTHEUS  —  TROIECIA 


conis  mm.  in  Mauritiania  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Mai,  V.  p.  4. 

De  8.  Timotheo,  Zotico,  Italica  etc.  mart. 
Afris  m  AA.  SS.  Boll.  30.  Jun.  V.  p.  673. 

De  s.  Tithoe  monaclio  in  Thebaide  (saec. 
V.)  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  815. 
816. 

Vita  s.  Titi  episcopi,  Cretensium 
apostoli  (t  cca.  105.) 

Ausg.:  ex  menaeis  in  AA.  SS.  BoII.  4. 
Janr.  I.  p.  163.  164. 

De  8.  Tito  diac.  mart.  Romae  a.  426  in 
AA.  SS.  BoII.  16.  Aug.  DI.  p.  291. 

De  s.  Tito  thaumaturgo  presb.  hegumeno 
apud  Graecos  sub  iconomachis  in  AA.  SS. 
BoU.  2.  April.  I.  p.  101-103. 

Vita  s.  Titiani  episcopi  Opitergini. 

Aiisg.:  ex  Philippo  Ferrario  in  AA.  SS. 
BoU.  16.  Janr.  II.  p.  31.  —  Alia  vita  ex 
Petro  de  Nat.  ibid.  p.  31.  32. 

De  s.  Titiano  episc.  Brixiensi  in  Italia 
(t  cca.  526J  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mart.  I. 
p.  261. 

De  8.  Titiano  episc.  Laudensi  in  Insu- 
bria  (f  477)  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Mai.  I. 
p.  498. 

Vita  b.  Tomassi  eremitae  ord. 
Camaldul.  apud  collem  Stacciarium 
in  Umbria  (f  1337.) 

Ausg.:  ex  italico  Silvani  Razzi  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mart.  m.  p.  595-604. 

Acta  b.  Topelli  solitarii  Puppii 
in  Hetruria  (f  1282.) 

Au^g. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Mart. 

II.  p.  500-504.  —  Compendium  vitae  per 
Hier.  Radiolanum  monachum  Vallumbrosa- 
num  ibid.  p.  504.  505. 

Acta  8.  Torpetis  martyris  sub  Ne- 
rone  Pisis  in  Hetruria   apocrypha. 

Ausg.:  ex  mss.  et  impressis  in  AA.  SS. 
BoII.  17.  Mai.  IV.  p.  7-11.  —  Disserta- 
tio  de  cultu  et  reliquiis  ibid.  p.  11-19. 
Cf.  Papebrochii  commentar.  praevius  ibid. 
p.  b.  Q-et  VII.  p.  792-794. 

yit.b.T.rphin.i,,;..!^'.''»:^^!.^; 

Acta  s.  Torquati,  Ctesiphontis, 
Secundi,  Indaletii  etc.  episcoporum 
Hispanicorum  (saec.  I.) 

Ausg.:  'm  AA.  SS.  BoII.  15.  Mai.  III. 
p.  444.   —    *  ap.  Florez ,    Espana  sagrada. 

III.  Append.  No.  4. 

Erl.Schr. :  Henschen,  de  adventa  in  Hlflpaniam 
8.  Torquati  etc.  episcop.  in  AA.  SS.  I.  c.  p. 
442. 

De  8.  Torquato  episc.  Tricastino  et  Jos- 
serando  monacho  Crudati  in  Gallia  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p.  93.  Of.  p.  934. 


Vita  s.  Toscanae  de  Tebeto  vi- 
duae  ord.  s.  Johannis  Hiero.solymi- 
tani  (saec.  XIV.)  auctore  Celso 
a  Falcibus,  Veronensi  monacho 

(1474.) 

Ausg. :  '  ed.  Raph.  Bagatta  et  Bapt.  Pe- 
retti,  antiq.  monum.  ss.  episcopor.  Veroneus. 
Venet.  1576.  4».  —  » ex  ed.  Aug.  Valerii 
in  AA.  SS.  BoII.  14.  Jul.  III.  p.  863-866. 

Uebers.:  Vita  di  s.  Toscana,  scritta  in 
latino  dal  P.  Celso  Maffei  e  tradotta  dal 
conimendatore  s.  Bart.  dal  Pozzo.    Verona 

1721.    12nio. 

Erl.Schr.:   Pabriciug,    blbl.  med.   et  inf.  lati- 
uitatig.  lAb.  lll.  p.  1017. 
Novarino,  A.,  vita  della  g.  ToBcana.  Verona 

1646.  4to. 
Solleriu.s,    coniincnt.    praeviug   in  AA.   SS. 
BoII.  I.  c.  p.  860-863. 

Vita  s.  Tozzonis  sive  Tozoiiis  epi- 
scopi  Augustani  (f  661.) 

Ausg. :    ex    actis    s.   Magni    decerpta    in 
AA.  SS.  Boll.  16.  Janr.  II.  p.  56-69. 
Vgl.  Vita  g.  Magni  fundat. 

Acta  s.  Tranquillini  martyris  Ro- 
mae  a.  276. 

Ausg.:  ex  actis  s.  Sebastiani  cap.  12-14 
in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jul.  H.  p.  264-266. 
Cf.  SoIIerii  comment.  praev.  ibid.  p.  263. 

De  s.  TranqulMo  abbate  S.  Benigni  Di- 
vione  in  Burgundia  (saec.  VI.)  comment 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  U.  p.  404. 
405. 

Vita  s.  TresanipresbyteriAvenia- 
ci  in  Campania  Gallica  (saec.  IV.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Febr.  II.  p. 
53-55. 

Vita  s.  Treveriiraonachi(saec.  VI.) 

Ausg. :  '  ex  vet.  ms.  prioratus  s.  Treverii 
ed.  Fr.  Chifflet  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Janr. 
II.  p.  33-35.  —  *  wiederholt,  observationi- 
bus  illustrata,  fundatione  abbatiarum  ali- 
quot  aucta  et  fragmentis  vitae  nondum 
euulgatae  sanctorum  Lugdunens.  locuple- 
tata.  Lugduni,  J.  Gautherin  1647.  8».  — 
*Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  411. 

De  8.  Triduana  virg.  culta  in  dioec.  Aber- 
donensi  in  Scotia  (saec.  VI.)  Suyskenii  syl- 
loge  in  AA.  SS.  BoII.  8.  Oct.  p.  280.  281. 

Vita  s.  Triphyllii  episcopi  Leu- 
cosiae  in  Cypro  (f  cca.  370.) 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  AA.  SS.  Boll. 
13.  Jun.  U.  p.  682-685. 

De  s.  Troesio  abbato  Niverni  in  Gallia 
(saec.  V.)  J.  v.  Heckii  sylloge  hist.  in  AA. 
SS.  BoII.  17.  Octbr.  VIIL  p.  65-57. 

De  s.  Troiecla  virg.  (saec.  IV.)  Ruthenis 
et  Pictavis  in  Gallia  in  AA.  SS.  BoU.  9. 
Jun.  II.  p.  178.  179. 


TROPHIMA  —  TRYPHONIA 


913 


Inventio  s.  Tpophimae  seu  Tpo- 
phimenis  virg.  et  mart.  Minorae  in 
Italia  apud  Picentinos,  translatio  a. 
1050  et  miracula. 

Ausg.:  '  ap.  Ughelli,  Italia  sacra  VII. — 
«m  AA.  SS.  Boll.  5.  Jul.  II.  p.  2.33-240. 
—  *  ohne  denProloy  ex  ras.  ap.  Martene,  col- 
lect.  ampl.  VI.  p.  971-978. 

Elogium  s.  Trophimi  et  Thali  mart.  Lao- 
diceae  in  Asia  min.  ex  menaeis  in  AA. 
SS.  Boll.  11.  Mart.  II.  p.  59. 

De  s.  Trophimo ,  Eucarpione  et  aliis 
mart.  Nicomediae  in  Bithynia  notitia  in 
AA.  SS.  Boll.  17.  Mart.  H.  p.  617.  618. 

Acta  s.  Tpophimi,  Sabbatii  et  Do- 
rymedontis  mart.  cca.  a.  277  Anti- 
ochiae  in  Pisidia  auctore  anonymo. 

Ausg.:  graece  et  lat.  m  AA.  SS.  Boll. 
19.  Septbr.  VI.  p.  12-20.  Cf.  Stiltingii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  9-12. 

De  8.  Trophimo,  Theophilo  ac  sociis 
mart.  sub  Diocletiano  in  AA.  SS.  Boll.  23. 
Jul.  V.  p.  385. 

Vitas.  Tpudbepti,Trutperti  sive 
Rudberti  martyris  Hiberni  (f  cca. 
643)  prior  auctore  anonymo. 

Unbrauchbar;  nach  816  geschrieben.  Die  alteste 
Vita  T's. 

Eandschr.:  Strasburg,  Un.-Bibl.  mbr. 
sec.  XII.  (nicht  IX.  X.)  Einzige. 

Ausg.:  ^ ganz  genau  his  auf  einen  Ac- 
cent  abgedruekt  unt.  d.  Tit. :  Acta  Trudperti 
martyris ,  omnium  quae  exstant  antiquissi- 
ma,  ad  illustrandas  origines  domus  Habs- 
burgo-Austr. ,  edid.  J.  M.  Lorenz.  Argen- 
torati  1777.  4".  —  *ap.  Mone,  Quellen- 
sammlung  I.  p.  19-21.  —  Vita  aitera  au- 
ctore  Erchanbaldo  abbate  S.  Trudberti 
in  Brisgoia.  Libri  2  [geschrieben  um  900, 
fast  nur  eine  Stilvhung  zu  nennen.  Um- 
schreibung  der  vorhergehenden  Vita,  bietet 
wenig  histor.  Ausbeute.  (Handschr. :  B  a  s  e  1 , 
Un.-Bibl.  A.  IX.  4.  anni  1492.  —  Ein- 
siedeln,  No.  250,  saec.  IX.  —  St.  Gal- 
len,  No.  577.  saec.  IX.  X.  —  Heidel- 
berg,  Univ.-Bibl.  N.  g.  XXIX.  mbr.  sec. 
XIIL  fol.  16?.  —  Stuttgart,  offentl.  Bibl., 
Zwifalt,  Biblia  No.  56.  saec.  XII.  fol.)]  '  ap. 
Pez  in  Epistola  ad  P.  Marcura  Hansizium 
S.  J.  aliosque  in  Germania,  Gallia  et  Italia 
viros,  in  qua  vetustissima  acta  s.  Trutperti 
mart.  in  Brisgavia  auctore  Erganbaldo  cca. 
a.  700  abbate  S.  Trutpertino  nunc  primo 
publici  juris  facit.  Viennae  Austr.  1731. 
4*.  57  2)ag.  {Vgl.  Responsio  Hansizii  ad 
epistolam  B.  Pezii  super  vita  s.  Trudperti 
mart.  in  Brisgovia.  Viennae  Austr.  1731. 
4*.  108  pag.)  —  *  nach  3  Mptn.  ap.  Her- 
gott,  genealogia  diplomat.  augustae  gentis 
Habsburgicae.  Viennae  1737.  fol.  I.  p.  284. 
—  '  ap.  Lorenz,  Acta  Trudperti  («.  d.  vor- 


hergehende  Vita).  —  *  ap.  Mone ,  Quellen- 
sammlung  I.  p.  22-26;  vgl.  ibid.  p.  525. 
Xachtrage.  —  Vita  tertia  [1279  oder  1280 
auf  Veranstaltung  ziceier  Mbnche,  Alhert 
u.  Wernher  {oder  nach  Stalin,  wirtembery. 
Geschichte  I.  p.  167  vom  Abt  des  Trud- 
pertsklosters  Wernher  IJ)  geschrieben]  die 
alteste  Vita  lieyt  zu  Orunde,  Legende  der 
yewohnlichsten  Art]  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
April.  III.  P..426-440.  —  Vita  alia.  Epitome 
{Handschr.:  Strasburg,  Univ.-Bibl.  sec. 
XV.)  '  ex  breviario  Argentoratensi  in  AA. 
SS.  BoU.  1.  c.  p.  426.  —  *  ex  breviario  Con- 
stantiensi  alia,  ibid.  p.  426. 

Erl.-Schr.:  Meusel,  J.  G.,  neueste  Literatur  der 
Geschichtskunde.  Erfurt  1780.  V.  p.  355. 

Mone,  Quellensammlung  I.  p.  17  ff. 

Niirnberger    gelehrte    Zeitung.    1778.    Stiick 
66.  p.  617. 

Rettberg,    Kirchengeschichte    Deutschlands 
II.  p.  48. 

Stalin,   wirtembergische  Geschichte  I.  p.  167. 

Vita  s.  Tpudonis  oonfessopis  in 
Hasbania  (f  cca.  698)  auctore  Do- 
nato  diacono  (Metensi?)  saec.  VIII. 

Handschr.:  Brussel,  k.  Bibl.  Vit.  SS. 
sec.  XII.  ine.  —  Coln,  VI.  18.  rabr.  sec. 
Xn.  fol.  —  Liittich,  mbr.  sec.  XII.  fol. 
—  Oxford,  Univ. -Bibl.  Junii  mpts.  No. 
8687.  Vit.  SS.  Feller.  —  Paris,  k.  Bibl. 
sec.  Xn.  No.  5308.  Colb.  18.  f.  302. 

Au3g. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  1069-1086.  —  *  Bruchstiick  ap. 
Bouquet,  rec.  HI.  p.  636.  —  Tita  alia  au- 
ctore  Theodorico  abbate  (f  1107;  Veber- 
arbeitung  der  vorhergehenden  Vita)  ed.  Su- 
rius,  vit.  Sanct.  23.  Novbr.  IV.  p.  588.  — 
miracula  s.  T-s  auctore  Stepelino  mona- 
cho  S.  Trudonis  (saec.  XI.)  Libri  2 ,  ap. 
Mabillon  1.  c.  saec.  VI.  2.  p.  85-102.  — 
Sermo  de  translatione  ss.  Trudonis  et  Euche- 
rii  auctore  Theodorico  abbate  S.  T-s, 
ed.  Surius  1.  c. 

Of,  Gesta  abbatum  Trudon. 

De  s.  Trumwino  sive  Tumma  Pictorum 
australium  episc.  Streneashalae  in  Anglia 
(t  cca.  700)  Bollandi  comment.  histor.  in 
AA.  SS.  BoU.  10.  Febr.  II.  p.  414-416. 

De  s.  Tryphaena  mart.  Cjzici  in  Helle- 
sponto  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p. 
1081. 

De  s.  Tryphone,  Menelao,  Cyrioue  etc. 
mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Jul. 
L  p.  636. 

De  s.  Tryphone  patriarcha  Constantinop. 
(t  post  945)  in  AA.  SS.  Boll.  19.  April.  II. 
p.  627. 

Acta  s.  Tryphonis  et  Kespicii  mart.  ap. 
Ruinart,  AA.  primorum  mart.  Amstelod. 
1713.  fol.  p.  161-164. 

De  s.  Tryphonia  quae  dicitur  vidua  et 
martyr,  Romae  (saec.  III.)  Carpentieri  syl- 
IfigQ  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Octbr.  VIU.  p. 
318-323. 

58 


914 


TUDINUS  —  UDALRICUS 


De  s.  Tudino  abbate  Corisopiti  in  Bri- 
tannia  Armorica  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Mai. 
II.  p.  460. 

De  s.  Tuiano  abbate  in  Britannia  Ar- 
morica  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p. 
198. 

De  s.  Tullia  virg.  Manuascae  in  Provin- 
cia  Galliae  (f  425-433)  Ghesquierii  sjlloge 
in  AA.  SS.  Boll.  5.  Oct.  III.  p.  39-44. 

De  s.  Tulliano,  Antio,  Cvriaco  martyrib. 
Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Febr. 
II.  p.  656. 

Vita  s.  Turiani  seu  Turiavi  epi- 
scopi  Dolensis  in  Britanriia  Armo- 
rica  (forte  saec.  VIII.) 

Ausg.:  ex  ms.  Vallis  Lucentis  et  Divion. 
in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jnl.  IIL  p.  617-619. 
—  Vita  eadem  a  monacho  Pratensi  ver- 
bosius  extensa,  quae  ex  Vinc.  Barrali  Surio 
inserta  est,  ^ibid.  p.  619-624.  —  Mira- 
cula  ibid.  p.  624.  625.  —  *  ap.  Surium, 
vit.  SS.  13.  Jul. 

Vita  s.  Turibii  episcopi  Asturi- 
censis  in  Hispania  (f  cca.  460.) 

Ausg.:  ex  ms.  legendario  Astur.  in  AA. 
SS.  Boll.  16.  April.  II.  p.  422.  423. 

De  s.  Turibio  monacho  Palentino  (f  cca. 
565)  elogium  hist.  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.    saec.  I.  p.  187-189. 

Vita  V.  Tupketuli  abbatis  Crulan- 
densis  in  Anglia  (f  975.)  Ex  histo- 
ria  Cruland.  Ingulfi  abbatis. 

Ausg.:  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  .502-519. 

Vita  8.  Tuscanae  viduae  =  Vita  s.  Tos- 
canae. 

De  s.  Tutio   eremita  in   territorio   Aqui- 


lano  in  Itab"a  Suy.skenii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Septbr.  IIL  p.  453. 

De  b.  Tutone  episcopo  Rati.sponensi  (f 
931),  ubi  de  aliis  eiTi.sdem  sedi.s  episcopis 
monachis  dcque  coenobio  s.  Emmerammi 
atque  de  corpore  s.  Dionysii  Parisiorum 
episcopi,  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  V.  p.  107-114. 

De  s.  Tychico  discipulo  s.  Pauli  apostoli 
(saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  April.  UI. 
p.  613. 

De  s.  Tychone  thaumaturgo,  episc.  Ama- 
thuntis  in  Cypro  (saec.  V.)  Papebrochii 
sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Jun.  III. 
p.  93-98. 

Vita  s.  Tyemonis  archiep.  Salzburg.  = 
Vita  s.  Thiemonis. 

Vita  s.  Tygris  s.  Tygriae  virginis 
Maurianae  in  Sabaudia  (saec.  VI.) 

Untergeschoben. 
Ausq.:    '  ex   ms.    eccles.  Maurianensis  m 
AA.   SS.  Boll.    25.    Jun.    V.    p.   73-77.    — 
'Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  466. 
Krl.-Schr.:  Roth,  Gesch.  des  Beneflzialweaens  p. 
307. 

De  s.  Tyrannione  episc.  et  aliis  pluribus 
mart.  Tyriis  (f  304)  Bollandi  commentar. 
histor.  in  AA.  SS,  Boll.  20.  Febr.  III.  p. 
171.  172. 

Acta  s.  Typsi  et  sociorum,  item 
s.  Bonifacii  et  sociorum  mart.  forte 
Thebaeorum  sub  Diocletiano  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  '  ap.  Hontheim ,  prodromus  hist. 
Trevirens.  I.  —  *  wiederkolt  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Octbr.  II.  p.  373-883.  —  Appen- 
dix  de  s.  Bonifacio  et  sociis  mm.  apud 
Treviros  ibid.  p.  383-387.  Cf.  Buei  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  330-373. 


TJ. 


Vita  s.  Ubaidescae  virg.  ord.  's. 
Johannis  Hierosolymitani  Pisis  in 
Hetruria  (f  1206.) 

Ausy.:  ex  Italico  Silvani  Razzii  lat.  in 
AA.  SS.  Boll.  28.  Mai.  VI.  p.  855-859  (mit 
Portr.;  sonderbarerweise  sind  die  pag.  856. 
857  hier  vergessen.) 

Vita  K.  Ubaldi   episcopi    Eugubini 

(f  1160)  auctorc  Stephano  Ser- 
va  Cremonensi  (init.  saec.  XVI.) 

Ausg. :  latine  et  italice  '  Parmae  per 
Franc.  Ugoletum  1519.  —ibid.  *  1523.  fol.  -f 
•Romae  per  Mich.  Ang.  Eug.  Eugnbinum 


1628  (fortasse  eadem  quam  eSt.  Surius  mu- 
tato  stilo.) —  Vlltt  alla  auctore  Theobaldo 
episcopo  Eugubino  (f  1171)  'ed.  Surius, 
vit.  Sanct.  16.  Mai.  —  *Perusii,  per  Car. 
Oliverium  1623.  4".  —  'wiederholt  von 
Vincent.  Armannus  im  3.  Thle.  seiner  Epi- 
.stolae.  —  *  ed.  Papebroch  in  AA.  SS. 
Boli.  16.  Mai.  111.  p.  630-639.  —  Gloria 
postuma  8.  U-i  ibid.  p.  639-653;  c/.  VII. 
p.  778-782.  —  Miracula  ibid.  p.  782-790. 

Erl.-Schr.:  Copia  di  lettera  nella  quale  si  p»«a- 
minano  aleunipuntidellavitadis.  llbaldoBal- 
dasKini   vprcovo   dl  <jubbio   di  Michelanifelo 
Kngenio  da  Gubbio.  Ronciglione  1628.  4to. 
Ughelli,  Italia  sacra  I.  p.  G38. 

Vita  s.   Udalrioi    conf.    ord.    s.    Ben.    iu 


ITDALRICUS  —  UGO 


915 


monasterio  Cellensi  Brisgoiae  (f  1093)  e= 
Vita  8.  Udalrici  prioris  Cellensis. 

Vita  s.  Udairici,  Oudalrici,  Uirici, 
Dethelreci  episcopi  Augustani  (f  973) 
auctore  Bernone  monacho  Pru- 
miensi,  tum  Augiensi  abbate  (1008 
-1048.) 

Historisch  werthlos. 
Handschr.:  Basel,  mbr.  sec.  XI.  4*.  8. 
VIII.  32.  —  Briissel,  k.  Bibl.  chart.  sec. 
XV.  ex.  fol.  Vit.  SS.  —  Carlsruhe,  No. 
69.  VII.  18.  mbr.  sec.  XI.  fol.  f.  149.  — 
Coln,  VI.  21.  mbr.  sec.  XV.  -  St.  Gal- 
len,  No.  565.  sec.  XI.  —  Paris,  k.  Bibl. 
suppl.  lat.  sec.  XII.  No.  812.  fol.  168.  — 
Stuttgart,  mbr.  fol.  max.  sec.  XII.  f.  3^ 

—  Trier,  No.  XXVI.  chart.  sec.  XVI.  — 
Wien,  No.  573.  3911.  4028.  —  Wolfen- 
b  littel,  mbr.  sec.  XV.  1.  5-i  Ms.  Aug.  fol. 

—  Aus  Bemo  abgeleitet  ist  d.  Legende 
Wien  No.  4839.  3695. 

Ausg. :  nur  die  praefatio  '  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  473.  — 
*  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  381.  —  ^voll- 
stdndig  ed.  J.  A.  Schmeller  unt.  d.  Tit.: 
St.  Ulrich's  Leben  lateinisch  beschrieben 
durch  Berno  von  Reichenau  u.  s.  \v.  Miin- 
chen  1844.  8».  15  Sgr.  [NB.  Diese  Vita 
brachte  Albertus  {saec.  XII.;  Schmeller 
mochte  ihn  fur  deri  Prior  Adilber  tus,  f 
1230-1235,  halten)  in  deutsche  Eeime.  Her- 
ausyegeb.  nach  d.  einzigen  Handschrift  in 
MUnchen  von  J.  A.  Schmeller  in  der  eben 
genannten  Schrift.]  —  Vita  alia  auctore 
Gebehardo  episc.  Augustano  (996-1001; 
unvollendet,  historisch  ganz  loerthlos),  '^nur 
den  Prologus  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  381.  —  *vorher  in  M.  Velseri 
opera.  Norimberg.  1682.  fol.  p.  591-595 
Prolog  u.  Anfang  der  Vita.  —  » mederholt 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  472.473.  —  Vita  alia  auctore  Gerhar- 
d  o  praeposito  S.  Mariae  in  urbe  Augustana 
[982 ;  umfasst  die  Zeit  von  890-982 ;  reich 
an  Beitrdgen  zur  Kirchen-  u.  Sittengesch. 
Darstellung  klar.  Aus  dieser  Vita  scKopften 
fiir  ihre  Lebensbeschreib.  desselben  Mannes 
Bischof  Gebhardu.  Berno.  —  Handschr. : 
vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  379.  380] 
^  anonym  ed."  Marc.  Velserus,  De  vita  s. 
Udalrici  Augustanorum  Vindel.  episc.  quae 
exstant.  Pleraque  antehac  nunquam  edita. 
Aug.  Vindel.  1595.  4».  —  >  wiederholt  inter 
Velseri  opera.  Noriraberg.  1682.  fol.  p.  505 
-585.  —  *  wiederhoU  mit  des  Verf.  Namen 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  419-460  —  u.  *  auctore  anonymo  aequali 
et  familiari  ed.  Pinius  in  AA.  SS.  Bolland. 
4.  Jul.  II.  p.  97-130.  —  ^Ebenso  ed. 
Surius,  vit.  SS.  ed.  3a.  —  •  ed.  G.  Waitz 
ap.  Pertz,   monum.  script.  IV.    p.  381-428. 

—  Vita    alla     auctore    Ludolpho     sive 


Luitolpho  episcopo  Augustano  '  in  M. 
Velseri    opp.    Norimb.    1682.    fol.    p.    573. 

—  »  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul.  IV.  p.  125.  — 

*  ap.  MabiUon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 

—  Bulla  canonisationis  s.  U-i  per  Johan- 
nem  XV  pontif.  data  a.  973  '  ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  471.  — 

*  ap.  Labbe,  concil.  IX.  p.  741.  —  » ap. 
Hardouin,  concil.  VI.  p.  727.  —  *ap.  Lu- 
nig,  spicilegium  ecclesiasticum  p.  1.  — 
iHlracuJa  s.  Ou-i  (  nicht  ohne  Bedeutung) 
'  zum  Theil  in  Velseri  opera.  Norimberg. 
1682.  fol.  p.  620.  —  ^zum  Theil  ed.  Ga- 
mansius  in  AA.  SS.  BoU.  4.  Jul.  II.  p.  82 
-86.  —  »  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  V.  p.  460 
-470.  —  Translallo  s.  Ou-i  a.  1183  facta,  a 
monacho  ut  videtur  S.  Udalrici  et  Afrae 
scripta  (1184-1202)  *  «i  Velseri  oper.  No- 
rimberg.  1682.  fol.  p.  618.  —  »  ed.  Surius, 
vit.  SS.  4.  Jul.  —  »  wiederholt  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V.  p.  474-476.  — 
*m  AA.  SS.  BoU.    4.  Jul.    II.    p.  131-135. 

—  *ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  427.  428. 
Erl.-Schr.:  Braun,  P.,  Gesch.   von  d.  Leben  u. 

den  Wunderwerken  des  Augsburgischen  Bi- 

schofs,  des  h.  Ulrich.  Augaburg  1796.  8vo. 
Contzen,  die  Geschichtschreiber  der  sachsi- 

scheu  Kaiserzeit  p.  120  sq. 
Fabricius,   bibl.   raed.   et  infimae  latinitatls 

ed.  Mansi  IV.  p.  285;  VI.  p.  28fi. 

Giesebrecht,  Gesch.  der  deutschen  Kaiaer- 
zeit  I.  p.  745  (2.  Aufl.  I.  p.  779.) 

Mnthmassung  von  d.  Verf.  der  altesten 
Lebensbeschreib.  des  h.  Ulrichs  in  Wel- 
sers  Werken,  —  in  Schellhorns  Beitriigen 
z.  Erfanterung  der  Geschichte  (Memmingen 
U72.  8vo.)  p.  91-99. 

Nelk,  Th.,  Lebensgeschichte  des  h.  Bi8Cho& 
Ulrich.  Augsburg  1831.  12mo. 

Pinins,  de  s.  Udalrico  in  AA.  SS.  BoU.  1.  c. 
p.  73-97. 

Ruland  in  Steicheles  Archiv  f.  d.  Gesch.  des 
Bisthums  Augsburg  I.  p.  7. 

Stalin,  ■wirtembergische  Geschichte  I.  p.  424. 

Vita  s.  Udairici  (f  1093)  prioris 
Cellensis  in  Silva  Nigra,  antiquior. 

Handschr.:  verloren. 

Av^g. :  '  ed.  Gerbertus  in  historia  Silvae- 
Nigrae  III.  p.  29-33  compendium  illius 
vitae  Udalricianae.  —  *epitome  ap.  Buce- 
lin,  menologium  Benedictinum.  Aug.  Vind. 
1656.  fol.  p.  485.  —  »ed.  Wilmans  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  251-253  u-iederholt. 

—  Vita  posterior.  {Handschr.:  vid.  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  250)  '  ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.2.  p.  779-804. 

—  *in  AA.  SS.  Boll.  10.  Jul.  III.  p.  154 
-170  c.  Pinii  comment.  praevio  p.  149-154. 

—  »ap.  Pertz,  mon.  scr.  XIL  p.  253-267 
theilweise  ed.  Wilmans. 

De  b.  Ugolino  ord.  eremit.  s.  Augast. 
Cortonae  in  Hetruria  (f  1470)  m  AA.  SS. 
BoII.  21.  Mart  III.  p.  365. 

Vita  s.  Ugonis  episcopi  Volaterris 
in  Italia  (f  1184.) 

58* 


916 


UGUZO  —  URSUS 


Ausg.i  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Sept. 
ni.  p.  300-.S09.  Cf.  Limpeni  commentar. 
praevius  ibid.  p.  296-300. 

De  s.  Uguzone  mart.  in  valle  Cavarnia 
apud  Insubres  Sollerii  notitia  ex  Ferrario 
in  AA.  SS.  Boil.  12,  Jul.  III.  p.  310. 

De  8.  Ulfacio  anachoreta  et  abbate  in 
vico  cognomine  Cenomanensis  provinciae 
(.saec.  VI.)  Stiltingii  sjlloge  m  AA.  SS. 
Boll.  9.  Septbr.  III.  p.  368-370. 

De  s.  Ulfrido  sive  Wolfredo  mart.  in 
Suecia  (f  1028)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr. 
II.  p.  210. 

De  s.  Ulgiso  sive  Wlgiso  episc.  abbate 
Lobiensi  in  Belgio  (saec.  VUI.)  in  AA.  SS. 
Boll.  4.  Febr.  I.  p.  498-500. 

Vita  s.  Uiphiae  virg.  Ambiani  iu 
Gallia  Belgica  (saec.  VIII.) 

Ausg.:  ex  mss.  ecclesiae  Abbatis-villanae 
in  AA.  SS.  Boll.  31.  Janr.  II.  p.  1123-1124. 
Cf.  p.  1121, 

De  s.  Ulplano  mart.  Tyri  in  Phoenicia 
(t  304)  in  AA.  SS.  BoUand.  3.  April.  I. 
p,  250. 

Vita  8.  Ulrici  =  Vita  s.  Udalrici, 

Vita  b.  Ulrici  sive  Ulfrici  presb. 
eremitae  in  Anglia  (f  654)  auctore 
incerto. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Febr.  UL 
p.  228-231,  —  Alia  vita  ex  Matth.  Parisii 
historia  ibid.  p.  231-232. 

De  s.  Ultano  abbate  Fossis  et  Peronae 
(t  cca.  680)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Mai.  I,  p, 
118.  119.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  II.  p.  785-788. 

Translatio  s,  unius  militis  legionis 
Thebaeorum  a.  1121  auctore  Ro- 
dulfo  abbate  S.  Pantaleonis 
Coloniensis. 

Ausg. :  ex  ms.  ap.  Martene,  coUect.  ampl. 
VI.  p.  1015-1020. 

Vita  s.  Unnis  archiepiscopi  Ham- 
burgi  et  Corbeiae  in  kjaxonia  (f 
936.)  Exlibro  I.  Adami  Bremen- 
sis. 

Auag.:  secund.  edition.  Lappenbergii  in 
AA.  SS.  BoII.  21.  Oct.  IX.  p,  393-396.  Cf. 
de  Buckii  commentar.  praevius  ibid.  p, 
373-392. 

Vita  8,  Urbani  episcopi  Lingonen- 
sis  in  Galiia  (saec,  V.),  Epitome. 

Ausg.:  ex  martyrol.  gallicano  Andr.  Saus- 
saij  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  II.  p.  491. 
492.  —  Vita  alia  auctore  monacho  Be- 
nigniano  anouymo  ibid.  p.  492-494. 

Acta  8.  Urbani  pontificis  Rom., 
Mamiliani,  Johannis,  Chromatii  etc. 


(t  230)  martyrum  Romae  per  no- 
tarios  Rom.  ecclesiae  conscripta. 

Au^g. :  ex  3  msa.  Vatic.  in  AA.  S8.  BoII. 
25.  Mai.  VI.  p.  11-14.  —  Appendix:  ss. 
Marmeniae,  Lucinae  et  aliorum  martyrium 
ibid.  p.  14-16.  —  Translatio  et  mira- 
cula  s.  Urbaui  ibid.  p.  16-23.  Cf.  Heu- 
scheuii  comment.  praevius  ibid.  p.  6-11. 

Vita  Urbani  V  papae  (A  1370) 
auctore  Aymerico  de  reyraco 
abbate  in  Gallia  Moyssiacensi  (cca. 
1400.) 

Ausg.:  ap.  Balu/e,  pap.  Avenionens.  I. 
p.  415-424.  —  Vita  alia  auctore  anonymo 
ibid..  p.  363-398.  —  Vita  alia  auctore  ca- 
nonico  ecclesiae  Bunnensis  in  dioec.  Colo- 
niensi  ibid.  p.  399-414.  —  Vita  alia  auctore 
Petro  de  Herentals  priore  Floreffiensi 
(flor.  1400)  ibid.  p.  413-416. 

De  b.  Urbano  11  papa  (t  1099)  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
902-904. 

Erl.-Sehr.:    Grueiihagen,    C,    vita   Urbani    U. 

Particula  1.  Halis  184R.  8vo. 
.  Laubert,  K.  W.,  vita  Urbani  II  papae.    Part. 
I.  Dissert.  inaug.  Wratislav.  1S5S.  8vo.  45  pag. 

De  s.  Urbano,  Theodoro,  Menedemo  etc. 
mart.  Constantiuop.  a.  370  Papebrochii 
comment.  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Mai. 
IV.  p.  170, 

De  s.  Urbicio  episc.  Metensi  ad  Mosellam 
(t  cca.  420)  in  AA.  SS,  Boll.  20.  Mart. 
III.  p.  86. 

De  s.  Urbico  episcopo  Claromontano  in 
Gallia  (t  cca.  312)  in  AA.  SS.  Boll.  3,  Apr, 
I,  p,  251.  252. 

De  s.  Urpasiano  mart.  Nicomediae  in 
Bilhjnia  (t  cca.  295)  in  AA.  SS,  BoII.  13. 
Mart.  II.  p.  259.  260. 

Vita  8.  Ursi  episcopi  Ravennatis 
in  Italia  (f  396)  ex  historia  Hier. 
Rubei  ab  Oct.  Cajetano  concinnata. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  13.  April.  II, 
p,  131-132. 

Vita  s.  Ursi  presbyteri  Augustae 
Praetor.  auctore  anonymo. 

Auag.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  I.  Ap- 
pend,  p.  937-939.  Cf.  p.  97.  98. 

Martyrium  s.  Ursl,  Victoria  et  sociorum 
ex  Thebaea  legione,  vid.  Martyrium  s. 
Victoris,  Ursi. 

De  s.  Urso  episc.  Autissiodori  iu  Gallia 
(saec.  VI.)  SoUerii  sylloge  m  AA.  SS.  BoU, 
30.  Jul.  Vn.  p.  158. 

De  s.  Urso  epis.  Fanensi  in  Italia  (saec. 
VII.)  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Mai.  III.  p.  502. 

De  s.  Urso  episc.  Trecensi  in  Gallia  (t 
326)  m  AA.  SS.  Boll.  25.  Jul.  VI.  p.  167. 

Dc  8.  Ur«0  ct  Leobatio  abbatibus  iu  agro 


UR8ICINUS  —  URSULA 


917 


Turonensi  (f  cca.  510)  Sollerii  commentar. 
in  AA.   SS.  Boll.    28.  Jul.  VI.   p.  563-565. 

Acta  s.  Ursicini  militis  ac  mart. 
in  Illyrico  sub  Maximino  auctore 
anonymo. 

Ausq.:  graece  et  lat.  interpr,  Pinio  m 
AA.  SS.  Boll.  14.  Aug.  III.  jp.  158-163. 
C/.  Pinii  commentar.  praevius  ibid.  p.  156 
-158. 

De  b.  Ursicino  episc.  Ravennae  in  Italia 
(t  537)  Stiltingii  sylloge  histor.  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Septbr.  II.  p.  535.  536. 

De  8.  Ursicino  episc.  Senonensi  in  Gallia 
(forte  sec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Jul. 
V.  p.  545.  546. 

De  s.  Ursicino  episc.  Ticinensi  in  Italia 
(t  cca.  216)  in  AA.  SS,  BoU.  21,  Jun.  IV. 
p.  69. 

De  s.  Ursicino  medico,  mart.  Ravennae 
(t  forte  67)  Papebrochii  svlloge  in  AA, 
SS.  Boll.  19.  Jun.  III.  p.  809-812. 

Vita  s,  Ursini  sive  Ursicini  primi 
Biturigum  antistitis  inoerto  auctore, 
sed  recentiore. 

Ausg.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  455 
-463. 

Erl-Sclir.i  Ondoul,  J.  F.  H.,  vie  de  Saint-Ursin, 
apoire  du  Berri,  et  de  Saint-Solange,  patrone 
du  Berri.  Bourges  1828.  8vo. 

De  s.  Ursio  in  agro  Italiae  Vicentino 
in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p,  426.  —  Acta 
suspecta  edita  ab  Ant.  Verlo  Vicentino  ibid. 
p.  427. 

De  s.  Ursione  conf.,  forte  monacho  in 
dioec.  Trecensi  Galliarum  (saec.  VI.)  Su- 
yskenii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Sept. 
Vm.  p.  139-141. 

Vita  s.  Ursmari  abbatis  Laubiensis 
(f  713)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  'ap.  Duchesne,  hist.  Franc.  scr, 
I,  P.-688.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  III.  1.  p.  255.  —  *Bruchstuck 
ap.  Bonquet,  rec.  III.  p.  626.  —  VHa  aiia 
auctore  Ansone  abbate  Laubiensi  (t  800) 
'  ed.  Surius,  vit.  SS.  18.  April.  Interpolirt. 

—  *  m  AA.  SS,  Boll.  18,  April.  II.  p.  560. 

—  *ex  ms.  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  III.  1. 
p,  248-250.  —  Vlta  alla  auctore  Herigero 
abbate  Lobiensi  (m  Hexametern  geschrie- 
ben)  '  vollstandig  ed.  Gilles  Waulde  in  La 
vie  ...  de  s.  Ursmer  et  de  sept  autres 
saints,  avec  la  chronique  de  Lobbes.  Mons 
1628.  4'.  —  '  ein  Fragment  ap.  Mabillon 
1.  c.  saec.   UL  2.    p.   608-611;    cf.   p.  557. 

—  *  ein  anderes  ed.  Henschen  m  AA.  SS, 
Boll.  April.  II.  p.  558.  —  Vifa  alla  auctore 
Ratherio  Veronensi  (f  974)  '  ed.  Surius, 
vit,  SS.  18.  April.  II.  p.  633  (ed.  2»-  p.  185 
-187.)  —  *  hieraus  u.  ex  ras.  ap.  Mabillon 
1.  c.  saec,  IIL  1.  p.  250-255.  —  Appendix  1. 
ex  ms.  Lobiensi    et    ab   Andr.   du   Chesne 


xcuso  in  AA  .  SS.  Boll.  1.  c.  p.  562.  — 
.4|>pendlx  II.  ex  Fulcuino  de  gestis  abba- 
tum  Lobiens.  cap.  4  et  5,  ibid.  p.  563.  — 
Appendix  de  U-i  praedicatione,  die  et 
anno  obitus,  sepulturae  loco,  elevatione  et 
tran.slatione  ap.  Mabillon  1.  c.  saec.  III.  1. 
p.  255-257.  —  Blslorla  lrans!a(lonls  ex  dicto 
Fulcuino  c.  9.  et  10.  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  563.  —  Hlsforia  niiraculorum  auctore 
Fulcuino  abbate  et  aliis  ^  ibidem  p.  563 
-573.  —  *  ap.  Mabillon  1.  c.  p.  257-262.  — 
Hlstoria  uiiraculoruui  in  circumlatione  per 
Flandriam  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  573 
-578. 

Erl.-Schr.i  Contzen,  die  GeRchichtschreiber  der 
sachsischen  Kaiserzeit  p.  125. 

Henschen,    commentarius   praevius   m   AA. 
SS.  B.  I.  c.  p.  5.=)7. 

Histoire  litt^raire  de  la  France  VI.  p.  352. 

Waulde.   G.,  la   vie   de   s.  Ursmer  («.  oben). 
Mons  1628.  4to. 

Passio  s.  Ursulae  et  sanctarum 
undecim  millium  virginum  martyrum 

Coloniae  Agrippinae. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  21.  Oct.  — 
*  secund.  editiones  Crombachii  (Colon.  1647. 
fol.)  et  Surii  et  cod.  Bruxellens,  in  AA, 
SS.  BoU.  21.  Oct.  IX,  p.  157-163.  —  llber 
reTe!ationum  seu  imaginationum  s.  Elisa- 
bethaeSchoenaugiensis  dess.  Ursula 
et  .sociabus  ibid.  p.  163-173.  —  ReTelallones 
seu  imaginationes  b.  Hermanni  Jose- 
phi,  can.  regul.  Steinfelden.sis  de  XIM 
virg.  ibid.  p.  173  201.  —  Nomina  virg.  et 
martyrum  aliorumque,  quae  in  revelationi- 
bus  s.  Elisabethae  et  b.  Hermanni  conti- 
nentur,  auctore  Crombachio  ibid.  p.  202 
-207.  —  Passlo  s.  Crsulae  auctore  Galfredo 
Monumetensi  (excerpta  ex  eiusdem  Hi- 
storia  regum  Britanniae  lib.  V.  c.  9-19  sec. 
edit.  Giles)  ibid.  p.  207-210.  —  Gloria 
posthuma  ss.  Ursulae  et  11000  virginum 
ibid.  p.  210-303.  —  Sermo  in  natali  ss. 
virginum  11000  ibid.  p.  154-157.  (Diese  Aus- 
gabe  BucVs  mit  seiner  Einleitung  erschien 
auch  in  separatem  Abdruck  Bruxellis  1858. 
fol.  7'A  Thlr.) 

Erl.-Sckr.:  Blnterjm,  A.  J.,  kalendarinm  eccle- 

siae  germanicae  Coloniensis  saec.  IX.  E  ms. 

cod.   membr.  mon.  olim  Assind.  eruit  ac  ad 

illustrand.  historiam  s.  Ursulae  et  soc.  virg. 

sing.  commeiit.  necnon  praef.  hist.  instruxit 

A.  J.  B.  Coloniae  1824.  4to.  —  ders.,  Erediocese 

C6!n  I.  p.  06. 
Buck,  Vict.  de,  commeniar.  praevius  tn  AA. 

S.-^.  Boll.  I.  c.  pag.  73153. 
Crombach,  Hm.,  Ursula  vindicata  s.  vita  et 

martyiium  s.  Ursulae  et  sociar.    11000  virgi- 

num.  Colon.  1617.  fol.  3Rt  3  Karten. 
Dissertation   sur   l'histoire   de  s.  Ursule  et 

des  11000  vierges  in  Recueil  de  pi^ces  d'hi- 

stoire  et  de  litt^rature.  Paris  1741.  8vo.  IV.  p. 

206-223. 
Epistola    ad   virgines    Chriiti    univ.    super 

hystoria  nova  vndccim   milinium   (sic!)  vir- 

ginum.   s.   1.   et  a.    Ito.  Seltene  Ausg.    des  li. 

lahrh.  (1490.)  29  Bldtt.  Panzer  IV.  50.  411. 
Fabriciiis,  bibl.  med.  et  inf.  latiuitatis.  Lib. 

V.  p.  2S2. 
Heber,    Ph.,    die    vorkaroliugischen    christl. 


918 


UliSULINA  —  VALENTINUS 


niaubcniibotcn   am   Rhein    und   deren   Zelt. 

Fraukf.  a,  M.  1858.  8vo.  1  Thlr,  20  Hgr. 
Hcinen,  K.  M.  J.,   licben,   Fahrt  u.  Martyr- 

tod   dcr  h.   Ursula.   8.  Aufl.  Koln  1838.  8vo. 

54  pag. 
HJstoria  vndecim  milium  virglnum  breuiori 

atquc  faciliori  modo  pulcerrimo  collecta  cum 

capitalium    ccclcsiarum    tam    collesiatarum 

quam    parrochialium    atque    monasteriorum 

felicis  civitatis  Coloniensis.  In  fine :  Colonie 

per  Mart.  de  werdena  1509.  4to.  2  Bogen. 
Kellerhoven,  Fr.,    la  Idgende   de   s.  Ifrsule 

et   de   ses   onze    millo   vicrges    d'aprfes   lcs 

anciens   tableaux  de  Tdglise  de  s.  Ursule  a 

Coloprne  reproduits.  Leipzig,  Brockhaus  1861. 

4to.  11  livrais.  a  3  Thlr.  10  Sgr. 
(de  Kc  vcrberg)Ursula  princessc  Britannique 

d'aprts  la  l^gende   et  les   peintures  d'Hem- 

ling.  Gand  1S18.  8vo. 
Leben  dcr  h.  Ursula.  Koln   1837.  8vo.  8  pag. 
Legende,  de,  vn  hystorie  der  xi  dusent  jon- 

feren.  s.   I.   et  a.   (cca.  1490).   4to.  40  BlStter. 

Niederdeutsch . 
Leo,  J.  G.,  cmoaxiaa fxa  higt.-antiquarium  de 

11000  virginibus.  Leucopetrae  1721.  4to. 
de  8.  Lovys,  Dam.,  sainte  Ursule  triumphan- 

te  des  coenrs,  de  l'enfer,  dc  Vempire  et  pa- 

trone  du  cel^bre  college  de  Sorbonne.  Paris 

1666.  4to. 
Reischcrt,   L.,   Lebcns-Gesch.   u.   Martyrer- 

tod  der  h.  Ursula.  2.  Aufl.  Koln  1837.  8vo. 
Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 

I.  p.  111-123. 
Schade,    O.,   die  Sage  von  der  h.  Ursula.  2. 

Aufl.  Hannover  1854.  8vo. 
Scheben,  A.,  Leben  der  h.   Ursula  u.   ihrer 

Gesellschaft    der    11000    Jnngfrauen.    Koln 

1850.  8vo. 


UsserlUH,  Jac,  Rrlt«nniearum  ecclet.  snti- 
quitates.  Londln.  1687.  fol.  p.  107  sq. 

Vadianus,  Joach.,  de  11000  virginibus  oratio. 
Vicniiae  Austr.  1510.  4to. 

Voetius,  G.,  de  Ursula  in  eitud.  selcct.  di«- 
putat.  theol.  111.  p.  472  sq. 

Vita  b.  Ursullnae  virg.  Parmae 
in  Italia  (f  1410)  auctore  iSimone 
cle  Zanachis  Carthusiano. 

(ieschrieben  1172. 
Ausg. :  '  ex  ms.  monasterii  s.  Quintini 
Parmae  in  AA.  SS.  Boll.  7.  April.  I.  p.  725 
-739.  —  *  tviederholt  in  Monura.  histor.  ad 
prov.  Parmens.  (chronica  Parm.)  III.  p. 
516-535.  —  HTmnl  ad  s.  Ursulinam  virginem 
m  Monum.  histor.  1.  c.  p.  545.  546.  — 
Speciinen  revelationum  seu  visionum  eius- 
dem  b.  U-ae  ex  cod.  Parm.  in  Monum. 
hist.  1.  c.  p.  536-538. 

Erl.-Schr.:  Papebroch,   comment.   praevius   tn 
AA.  SS.  I.  c.  p.  723-725. 

Acta  b.  Uthonis  abbatis  Metamen- 
sis  prope  Deckendorffium  in  Bava- 
ria  infer.  (f  cca.  828)  auctore  an- 
onymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Oct.  II.  p;213 
-214.  Cf.  Buei  comment.  praevius  ibid.  p. 
207-213. 


"V. 


De  s.  Vale  aut  Valente  presb.  Autissiodo- 
rensi  in  Gallia  Henschenii  sylloge  i>i  AA. 
SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p.  7. 

De  s.  Vaiente  episc.  et  tribus  pueris  mart. 
Henschenii  comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
21.  Mai.  V.  p.  7. 

Vita  s.  Valentini  episcopi  Bata- 
vensis  auctore   anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Janr.  I.  p. 
1094-1097. 

Vita  8.  Valentini  episcopi  Inter- 
amnae  in  Umbria  primi,  martyris 
cca.  a.  21'^  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr.  II.  p. 
756.  757.  —  Deveneratione  capitis  s. 
V-i  Gemmetici  in  Gallia  ibid.  p.  758.  — 
Translatio  capitis  ot  miractila  s.  V-i  auctore 
Baldrico  Andegavensi  ibid.  p.  758-762. 

Vita  s.  Valentini  episcopi  Passa- 
viensis  (f  cca.  440)  auctore  Mat- 
thaeo  Radero. 

Ausg. :  '  ap.  Matth.  Rader,  Bavaria  san- 
cta  I.  —  *wiederholt  in  AA.  8S.  Boll.  7. 
Janr.  I.    p.  369.   —    Vita  alia  et  trans- 


latio  auctore  anonymo  (untergesclwben)  '  ed. 
Surius,  vit.  SS.  4.  Aug.  —  '  wiederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  369-372. 

Erl.-Schr.:   DUmmler,  Piligrim  von  Passau  p. 
188. 
Rettbcrg,    Deutichlands    Kirchcngeschichte 

I.  p.  220. 
Roschmann,    A.,   glaubwiirdige  Nachrichten 
von  d.  Leben  des  h.  Valentini,  Bischoffs  zu 
Passau    u.    beyder    Rhaetien   Apostels.   Ulm 
1746.  4to. 

Acta  s.  Valentini  episcopi  Tarra- 
cinensis,  et  Damiani  eius  diaconi 
mart.  in  Teatina  Aprutii  ditione  (f 
cca.  H12.) 

Ausg.:  ex  lectionario  eccles.  s.  Valentini 
in  AA.   SS.  Boll.    16.  Mart.  H.  p.  428-431. 

Vita  s.  Valentini  presbyteri  conf. 
prope  Molismum  dioec.  Lingon.  in 
Gallia  (f  cca.  547.) 

Av^g. :  '  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  4.  Jul. 

II.  p.  41.  42.  —  *  Aaszug  ap.  Bouquet,  rec. 

III.  p.  410. 

Acta  s.  Valentini  presbyteri  mart. 
Romae  via  Flaminia  {^  269.) 

AtLsg.:  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr.  II.  p. 
753-754. 


VALENTINUS  —  VALERIUS 


919 


De  8.  Valentino  episc.  Bagae  et  Tauri 
in  Hispania  mart.  sub.  Trajano  Henschenii 
comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  14.  Febr. 
n.  p.  742.  743. 

De  s.  Valentino  episc.  Genuae  in  Liguria 
(f  325)  Papebrochii  comment.  in  AA.  SS. 
Boll.  2.  Mai.  I.  p.  273  u.  VII.  p.  542.  543. 
—  S  e  r  m  o  in  festo  s.  V-i  ibid.  p.  544 
-546. 

De  s.  Valentino  II  episc.  Interamnensi 
(cca.533)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Janr.  L  p.  372. 

De  s.  Valentino  episc.  Tungrensi  et  s. 
Candido  episc.  Traiecti  ad  Mosam  mortuo 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jun.  U.  p. 
9.  10.  —  Acta  elevationis  ibid.  p.  11-13. 

De  s.  Valentino  episc.  Veronensi  (f  531) 
in  AA.    SS.  Boll.  26.  Jul.  VI.  p.  308-310. 

De  s.  Valentino  et  Damiano  mart.  in 
Aprutio  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p. 
569-571 ;  cf.  VII.  p.  777. 

De  s.  Valentino  et  24  militibus  mart.  in 
Africa  in  AA.  SS.  BoIIand.  14.  Febr.  II. 
p.  763. 

De  s.  Valentino  mart.  Romano  Hamedii 
et  Armenteriae  in  Belgio  in  AA.  SS.  BoII. 
14.  Febr.  II.  p.  762. 

De  s.  Valentino  mart.  Romano  Socuella- 
mi  in  Hispania  in  AA.  SS.  BoII.  14.  Febr. 
II.  p.  762. 

De  s.  Valentino,  Marciano,  Bonono  etc. 
raart.  Perusii  in  Hetruria  in  AA.  SS.  Boll. 
29.  April.  III.  p.  616. 

De  s.  Valentino  ,  Theone  et  Diocletio 
mart.  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Jul.  IV.  p.  129. 

De  s.  Valentiniano  et  Leontio  forte  mart. 
in  Lucania  Italiae  in  AA.  SS.  Boll.  20.  Aug. 
IV.  p.  37. 

De  s.  Valerla  et  PoUena  virg.  Hunonis- 
Curiae  in  Belgica  II.  (sec.  inc.)  Buei  syl- 
loge  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Octbr.  IV.  p.  289 
-292. 

Acta  s.  Valeriani,  Candidi,  Aqui- 
lae,  Eugenii  mart.Trapezuntinorum. 

Ausg.:  ex  menaeis  Graecorum  in  AA.  SS. 
BoII.  21.  Janr.  II.  p.  349. 

Passio  s.  Valeriani  martyris  cca. 
a.  178  Trenorchii  in  ducatu  Bur- 
gundiae,  auctore  anonymo. 

Amg. :  '  ex  mss.  ed.  P.  Fr.  Chiflet  in 
Historia  monasterii  Tornutiensis  sive  Tre- 
norchiensis.  Divione  1664.  4*.  —  *  ex  mss. 
et  impress.  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Septb.  V. 
p.  21-23.  —  Passio  allera  auctore  Falcone 
monacho  Trenorchiensi  ex  eius  chronico 
'  ap.  Chiflet  I.  c.  —  *  wiederholt  in  AA. 
SS.  BoII.  1.  c.  p.  23-26.  —  Translallo  et  mi- 
racula  auctore  eodem  Falcone  '  ap. 
Chiflet  1.  c.  —  *  ioiederhoU  in  AA.  SS. 
1.  c.  p.  26.  27.  —  Translatio  et  mira- 
cula  auctore  Garnerio  monacho  Trenor- 


chiensi  '  ap.  Chiflet  1.  c.  —  *  wiederholt  in 
AA.  SS.  I.  c.  p.  27-29.  Gf.  Perieri  comraent. 
praevius  ibid.  p.  13-21. 

Vita  s.  Valeriani  mart.  Forolivii 
in  Italia  (saec.  V.) 

Ausq.:  ex  oratione  ms.  cca.  a.  1580  in 
AA.  SS.  BoII.  4.  Mai.  I.  p.  496-498. 

Vita  s.  Valeriani  sponsi  s.  Caeci- 
liae,  Tiburtii  eius  fratris  etc.  mar- 
tyrum  Romanorum  (f  229.) 

Ausg.:  cx  pervetust.  actis  s.  Caeciliae 
in  AA.  SS.  BoII.  14.  April.  11.  p.  204-208. 
—  Analecta  de  reliquiis  horum  raartyrum 
ibid.  p.  208-211. 

De  s.  Valeriano,  Macrino  et  Gordiano 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Sept.  V.  p.  483. 

De  s.  Valeriano,  Valentino,Saprutio  mart. 
Brixianis  sub  Adriano  in  AA.  SS.  BoII.  12. 
Febr.  II.  p.  575. 

Vita  s.  Valerici  =  Vita  s.  Walarici. 

De  s.  Valerico  sive  Walerico  eremita  in 
Gallia  (saec.  VI.)  in  AA.  SS.  Boll.  10.  Janr. 
L  p.  617. 

Vita  s.  Valerii,  vid.  Vita  s.  Eucharii. 

Elogium  s.  Valerii  abbatis  S.  Petri  de 
Montibus  in  Hispania  (f  695)  histor.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  H.  p. 
1042. 

Passio  s.  Valerii  archidiaconi  ec- 
clesiae  Lingonensis,  martyris  cca. 
a.  264. 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  BoII.  22.  Oct. 
IX.  p.  531-535.  Cf.  Bossuei  comraentar. 
praevius  ibid.  p.  526-531. 

Vita  s.  Valeril  eplscopi  Surren- 
tini  in  Italia  auctore  Davide  Ro- 
maeo. 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoII.  16.  Janr.  II.  p. 
29-30.  —  Miracula  eiusd.  ex  vita  s.  Re- 
nati  auctore  eodem  ibid.  p.  30.  31. 

De  b.  Valerio  archiep.  Ravennae  (f812) 
ex  Hierouymi  de  Fabris  antiquitatt.  Ra- 
vennae  italice  editis  latine  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Mart.  IL  p.  411. 

De  s.  Valerio  episc.  Caesaraugustano  in 
Hisp.  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoII.  28.  Janr. 
11.  p.  834-839. 

De  s.  Valerio  episc.  Consorannis  in  No- 
vempopulania  in  AA.  SS.  BoU.  5.  Jul.  II. 
p.  227. 

De  s.  Valerio  episc  Lucae  in  Etruria 
(saec.  I.)  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Janr.  U. 
p.  922.  923. 

De  s.  Valerio  episc.  Niciae  in  Provincia 
Galliae  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Jul. 
V.  p.  669-571. 

De  8.  Valerio  et  Valeriano  episc.  Autis- 


920 


VAT.LERIUS  —  VKNANTIITS 


siodori  in  Gallia  (saec.  IV.)  in  AA.  SS. 
Boll.  6.  Mai.  II.  p.  105.  106. 

De  s.  Vallerio  ct  Anacleto  etc,  mart.  apud 
Graecos  (f  303)  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Apr. 
III.  p.  163. 

Acta  b.  Vallumbrosanopum  decem 
Rodulfi,  Rustici,  Ericii,  Alberti,  Ilie- 
ronyrai  efc. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll,  1.  Aug.  I.  p.  102 
-106. 

Acta  s.  Vamnis  martyris  in  Persia 
(f  422)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Aug.  III. 
p.  287-289.  Cf.  Pinii  commentar.  praevius 
Und.  p.  285-287. 

Martyrium  s.  Vari  et  sociorum 
eius  eremitarum,  Afrorum  cca.  a. 
307. 

Ausg.:  ex  ms.  Vatic.  graece  et  lat.  in 
AA.  SS.  Boll.  19.  Octbr.  VIII.  p.  428-436. 

—  Martjrinm  ex  Simeone  Metaphraste 
ap.  Surium,  vit.  SS.  19.  Octbr. 

Erl.-Schr.:  Carpentier,  coiiira.  praevius  de  ss. 
Varo  et  sociis  et  de  b.  Cleopatra  vidua  eius- 
que  filio  conf.  in  Palaestina  in  AA.  8S.  B. 
1.  c.  p.  423-428. 

Acta  s.  Vasll  martyris  Sanctonen- 
sis  in  Gallia  (f  cca.  5()0.) 

Atisg. :  ex  3  mss.  m  AA.  SS.  Boll.  16. 
April.  n.  p.  424.  425. 

De  s.  Vastrada  vidua  Sustereni  in  agro 
Juliacensi  (saec.  VIII.)  Sollerius  in  AA.  SS. 
Boll.  21.  Jul.  V.  p.  180. 

Vita  s.  Vedastl  eplscopi  Atreba- 
tensls  (t  540.) 

Interessantes  Denkmal  alter  Zeit.  Entbalt  eine 
NachweisunK  iiber  die  erste  Schlacht  Chlodwigs 
gegen  die  Alamannen.  Wichtipre  Quelle  fiir  die 
Merovingische  Gcschichte. 

Ausg.:  Hn  AA,  SS.  BoII.  6.  Febr,  I,  p. 
792-794;  unglaublich  verdorben.  —  *Auszug 
ap,  Bouquet,  rec.  III.  p.  372.  373.  —  Vita 
alia  auctore  Alcuino  (f  804;  Handschr.: 
St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  s.  XII.  715.  No. 
1.  f.  125;  715.  No.3.  —  sec.  XIII.  No,  716. 
Tom.  II.  —  Paris,  k.  Bibl.  sec,  XII.  No. 
3788;  —  sec.  XIII.  No.  5297  5;  -  sec. 
XI.  5304.  10;  —  sec.  XIII.  5318.  68.  — 
sec.  XIV.  5.349.  2;  5362.  8.  —  St.  Germ. 
sec.  VIII.  No.  1045.  —  St.  Mart.  sec.  XII. 
No.  1)  '  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Febr.  I.  p. 
794-800.  —    »ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Febr. 

—  *  in  Alcuini  oper.  ed.  Duchesne  I,  — 
*  ibid.  ed,  Froben  II,  2.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Beda  Venerabili  {dasa  ein  ge- 
loisser  Gallns  ihr  Verfasser  sei.  be?iauptet 
Ondinus)  in  Red.  oper.  edit.  Colon.  1688. 
III.  p.  191-197  et  homilia  de  eius  natali 
p.  198.  —  .4dhorta(lo  ad  imitandas  virtutes 
s.  V-i  auctore  Alcuino  in  AA.  SS,  Boll. 
1,  c.  p.  800.  —  ApparKlo  s.  V-i  auctore  Hu- 
berto  presbytero  ad  Uaiminum   prae- 


ceptorem  in  AA.  SS.  BoII.  I.  c.  I.  p.  803 
-805.  —  Epitaphlum  s.  V-i  auctore  eodem 
Alcuino  in  AA.  SS.  Boll.  I,  c.  I.    p.  801. 

—  Olstoria  translationis  s.  V-i  Bellovacum, 
dein  Atrebatum  auctore  monacho  coaevo, 
ex  mss.  Vedast.  et  Antverp.  in  AA.  SS. 
Boll.  6,  Febr.  I.  p,  809-812.  —  Inventlo  ca- 
pitis  8.  V-i  Hliariimque  reliquiarum  Atrebati 
a.  1014  in  AA.  SS.  BoU.  2.  Jaur.  I.  p.  124. 

—  lurentlo  corporis  et  miracula  s.  V-i  au- 
ctore  Ulmaro  pre.«ib.  et  monacho  S.  Ve- 
dasti  (St,  Vaa^t  bei  Arras\  geschrieben  zwi- 
schen  875-880)  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  599-606.  —  »  in  AA. 
SS.  BoII.  nebst  Anhang  ahnlichen  Inhalts 
als  Miracula  S.  Vedasti  (s.  (/.)  ohne  Namen 
des  Verf.  —  miracuia  .s.  V-i  auctore  Hai- 
minio  monacho  S.  Veda.sti  Atrebatensis 
in  AA.  SS.  Boll.    6.  Febr-   I.    p.  801.  802. 

—  Mlracula  s.  V-i  facta  diversis  temporibus, 
a  monachis  Vedastinis  collecta,  ex  4  mss. 
in  AA.  SS.  BoUaud.  I.  c.  I.  p.  805-808.  — 
]lllracula  alia  auctore  anonymo  ibid.  p.  812. 
813.  —  Miracula  alia  auctore  Balderico 
episcopo  ibid.  p.  813,  —  Mlracula  alla  facta 
saec.  XIV,  ibid.  p.  814.  815.  (Of.  Inventio 
corporis  s.  Ved.)  —  Sermo  Haimini  in 
natali  s.  V-i  in  AA,  SS.  Boll.  I.  c.  I.  p. 
802.  803.  Cf.  p,  962. 

Erl.-Schr.:  Gazet,  G.,  vie  de  s.  Wast,  evSque 
d'Arras.  Valeuciennes  1622.  8vo.  ibid.  1682. 
12ino.  ibid.  1701.  12rao. 

Henschen,  G.,  commentar.  praevius  ibid.  p, 
7S2-792. 

Mcier,  Ant.,  de  rebus  divi  Vedasti  episc. 
Atrebatens.  libri  3.  Lutetiae  1580.  8vo.  Ein 
latein.  Gedicht  von  cca.  3000  Versen. 

Sammartli.ani,  Callia  christiana  lU.  p.  2. 

De  s.  Vellesio  et  Fausto  episcopis  Hen- 
schen  in  AA,  SS.  Bolland.  20.  Mai.  V.  p. 
*177, 

Vita  s.  Venantll  abbatis  Turoni- 
bus  (f  cca.  saec.  V.  fin.)  auctore 
Gregorio  Turonensi. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  13,  Octbr,  VI.  p. 
219-22!.  Cf.  Berthodi  comraentar,  praevius 
ibid.  p.  211-219. 

Vita  s.  Venantll  episcopi  Vivarii 
in  Occitania  Galliae  (saec.  VI,)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Aug.  H.  p. 
107-110.  Cf.  Pinii  comment.  praevius  ibxd. 
p.  103-107. 

Acta  s.  Venantli  martyris  Came- 
rini  in  Italia  apocrypha. 

Ausg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoII.  18.  Mai. 
IV.  p.  1.S9-144.  -—  Historia  ablati  et  re- 
lati  corporis,  ex  edit.  Ferd.  Ughelli  ibid. 
p.  137-139.  —  Appendix:  quomodo  acta 
s.  V-i  ex  antiquioribus  AA.  s.  Agapiti  pueri 
martyris  Praenestini  pro  magna  parte  sint 
desumpta,  ib-id.  post  p.  144.  {Carton.)  Cf. 
Papebrochii  comment.  praevius  ibid.  p.  136 
et  Vll.  p.  804-806. 


VENANTIUS  —  VERUS 


921 


Vita  8.  Venantii  Methonae  raortui 
et  Lerini  honorati  (f  cca.  374.) 

Ausg. :  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mai. 
VII.  p.  241-242  c.  Henschenii  coniment. 

De  s.  Venantio  episc.  et  mart. ,  ex  Dal- 
matia  Romara  translato  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  Apr.  I.  p.  6.  C/.  p.  897. 

De  s.  Venantio  alio  mart.  ex  Italia  in 
Germaniam  translato.  —  Historia  trans- 
lationis  ex  Vita  b,  Rabani  a  Rndolfo  teste 
oculato  scripta  m  AA.  SS.  Boll.  1.  April. 
I.  p.  7.  8. 

De  s.  Venantio  eremita  pro  mart.  culto 
iu  Artesia  Belgii  provincia  (saec.  VIII.) 
Byei  commeutar.  hlstor.  in  AA.  SS.  Boll. 
10.  Oct.  V.  p.  127-133.  Cf.  Auctarium  ad 
AA.  SS.  tomi  V.  Oct.  p.  28. 

Vita  s.  Venceziavi  =  Vita  s.  Wenzeslai. 

De  s.  Vendimiano  eremita  in  Bithynia 
(t  post  500)  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I. 
p.  99. 

De  s.  Venerando  episcopo  Arvernensi  in 
Gallia  (saec.  V.)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr. 
n.  p.  194. 

Vita  s.  Venerii  presb.  eremitae 
in  Tyro  maiore,  maris  Ligustici  in- 
sula  (f  saec.  VII.)  auctore  anony- 

mo. 

Ausg. :  *  ex  Petri  Calo  I.  p.  256  et  ms.  — 
»m  AA.  SS.  Boll.  13.  Septbr.  IV.  p.  115 
-120.  Cf.  Suyskenii  comment.  praevius  ibid. 
p.  108-115. 

De  s.  Venepio  episc.  Mediolanensi  (f  409) 
iji  AA.  SS.  BoU.  4.  Mai.  L  p.  494.  495. 

De  s.  Venerio ,  Leontia  virg. ,  Casto  etc. 
mart.  Eystadii  in  Germania  in  AA.  SS. 
Boll.  1.  Mart.  I.  p.  32.  33. 

De  b.  Ventura  ord.  Cruciferorum  Hispelli 
in  Umbria  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p. 
432.  433. 

De  s.  Ventura  presb.  et  mart.  in  agro 
Tifernensi  in  Umbria  (f  cca.  1250)  in  AA. 
SS.  Boll.  7.  Septbr.  III.  p.  202. 

De  s.  Venustiano  proconsule  cum  uxore 
ac  filiis  mart.  Tuderti  in  Umbria  (f  3111 
in  AA.  SS.  Boll.  18.  April.  II.  p.  .541.  642. 

De  s.  Vera  et  Supporina  ClHromonte  in 
Gallia  in  AA.  SS.  BoIIand.  24.  Janr,  II, 
p,  593, 

Vita  s.  Verani  episcopi  Cavalli- 
censis  in  Provincia  Galliae  (saec. 
VI,  fin.)  auctore  incerto, 

Ausg.:  '  ap.  Labbe,  bibl,  nova  II.  p.  690 
-695.  —  *  tciederkolt  in  AA,  SS.  BoII.  19. 
Oct,  VIIL  p.  467-473.  —  Appendix.  Nar- 
ratio  de  morte  et  sepultura  s.  Verani  ex 
Vita  ms,  in  Collectione  Gallomii  I,  ibid.  p. 
473.  474.  Cf.  Bossuei  commentar,  praevius 
ibid.  p.  452-467. 


De  8.  Verano  episc.  Venciae  in  Gallia 
(saec.  V.)  Perieri  comment.  histor.  in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Septbr.  III.  p.  540-552. 

Vita  s.  Vepdianae  virg.  Castelli- 
Florentii  in  Etruria  (f  1242)  ab 
Attone  episcopo  latine  scripta. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Febr.  L  p. 
257-263;  cf.  commentar,  praevius  ibid.  p, 
255-257, 

De  s,  Verecundo  episc.  Veronae  (f  522) 
Bossuei  svUoge  hist.  in  AA,  SS.  BoU.  22, 
Oct.  IX.  p.  586-588. 

De  s,  Veredemio  eremita  conf.  in  ter- 
ritorio  Ucetiensi  Galliae  (f  cca.  540)  Pinii 
.sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  23.  Aug,  IV,  p, 
636-640, 

De  s.  Veredemo  episc.  Avenionensi  in 
GaUia  (saec.  VUI.)  in  AA.  SS,  BoU,  17. 
Jun.  III.  p.  411. 

Vita  s.  Veremundi  abbatis  Hyra- 
chensis  in  Navarra  (f  1092.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  8.  Mart.  I.  p. 
795-799, 

Erl.-Schr.:  De  s.  Veremundo  ap.  Mabillon, 
AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p.  766,  767. 

Vita  s,  Verenae  quae  sub  Diocle- 
tiano  cca.  300  in  Alamanniam  ve- 
nisse  et  apud  Zurziacum  mortua 
esse  dicitur,  autore  fratre  ecclesiae 
ibidem  collegiatae. 

Geschrieben  1005-1032. 
Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  script.    IV. 
446*,  Arcbiv  IV,  570. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll,  1,  Septbr,  L  p. 
164-168,  —  Der  Prologus  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  446*.  —  Miracula  s.  V-ae  (ge- 
schrieben  zu  Anfang  des  1 1 .  Jahrh.  in  Zur- 
zach)  auctore  eodem  anonymo  '  in  A.A.. 
SS.  BoU.  I.  c.  p.  168-173,  —  »  ausziiglich 
ap,  Pertz  I.  c.  IV.  p.  457-460  ed.  Waitz.  — 
Appendix  ex  Vita  Germanica  lat.  interpr, 
Winando  Pescher  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  174. 
175. 

Erl.-Schr.:  Stalin.   wirtembereiscb .    (.jeschichte 
I.  p.  423. 
Stiltinp,  comment.  praevius  tn  AA.  SS.  1.  c- 
p.  157-164  (m.  AbMldung.) 

Acta  s.  Verissimi,  Maximae  et  Ju- 
liae  mart.  (f  3()3)  Ulyssipone  in 
XiUsitania  auctore  anonymo. 

Ausg. :  ex  edit.  J.  Tamayi  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  Octbr.  I.  p.  28.  29.  Cf.  Stiltingii 
comment.  praevius  ibid.  p.  26-28, 

De  s.  Vero  episc,  Salernitano  (saec,  V.) 
van  Heckii  sylloge  histor,  in  AA,  SS,  BoU. 
23.  Oct.  X.  p.  47.  48. 

De  s.  Vero  episc.  Viennensi  in  Gallia 
(saec.  II.)  in  AA.  SS.  BoUand.  1.  Aug.  I. 
p.  20, 

De  s,  Vero  sive  Viro  Viennensi  episc.  in 


922 


VEROLIIS  —  VICTOR 


Gallia  (f  cca.  594)    in  AA.  SS.  BoU.    13. 
Janr.  I.  p.  822. 

Acta  8.  Veroli  presb.  Castellione 
ad  Sequanam  et  Marcennaci  (f  cca. 
6(X))  auctore  saec.  XI. 

Ausg.:  '  e.x  4  rass.  m  AA.  SS.  Boll.  17. 
Jun.  III.  p.  382  388.  —  «Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  468;  ihid.  X.  p.  375. 

Vita  s.  Veronae  virg.  prope  Lo- 
vanium  in  Brabantia  (saec.  IX.  fin.) 
auctore  anonymo. 

Auag. :  ex  ms.  Rubeae  Vallis  iii  AA.  SS. 
Boll.  29.  Aug.  VI,  p.  526-530  c.  Stiltingii 
commentario. 

Historia  s.  Veroni  conf.  inventio- 
nis  miraculorumque  et  translationis 
auctore  Olberto  sive  Obberto 
abbate  Gemblacensi  ac  denique  S. 
Jacobi  Leodiensis  (f  1048.) 

Avjig. :  ■  ed.  et  notis  illustravit  Georg. 
Galopinus,  Montibus  1636.  —  '  ed.  Hen- 
schen  in  AA.  SS.  Boll.  30.  Mart,  III.  p. 
845-850. 

Brl.-Schr.:  Luycx,  C.  L,  cort  bcgiyp  van  het 
leven  ende  miracelen  van  dpn  h.  Veronus, 
belydor,  patroon  der  stad  Lembeke.  Bruspel 
1792.  8vo. 

De  8.  Veronica  matrona  Hierosolymitana 
(saec,  I.)  commentarius  histor.  Henschenii 
in  AA.  SS.  Boll.  4.  Febr,  I.  p.  449-457 
(effigies  Christi  data  s.  V-ae;  effig.  Ch-i 
a  s.  V-a  Romam  lata;  an  ea  neptis  Herodis 
regis?  cultus  V-ae;  conjugium  s.  Amatoris 
et  V-ae ;  adventus  utriusq.  in  Gallias;  an 
V-a  sanguinis  profluvio  a  Christo  liberata ; 
pietas  catholicorum  erga  effigiem  Ch-i  a  s. 
V-a  Romae  relictam;  effigies  ad  archetypum 
efformatae  et  cultu  celebres.)  C/.  p.  960. 

Vita  b.  Veronicae  de  Binasco  virg. 
Mediolani  a.  1497.  Libri  8.  Auctore 
Isidoro  de  Isolanis  ord.  praed. 

Ausg. :  '  Mediolani,  tvpis  Gotardi  Pontici 
1518.  —  *tDiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  13. 
Janr,  I,  p,  887-929. 

Erl.-Schr.:  Fabricius,  bibl.  med.  ot  inf.  latin. 
ed.  Mansi  IV.  p.  191. 

De  s.  Verula,  Secundino,  Siricioc<c.  mart. 
Adrumeti  in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  21. 
Febr.  III.  p.  242.  243. 

De  8.  Vetula  mart.  apud  Graecos  in  AA. 
88.  Boll.  15.  Jun.  II.  p.  1050. 

De  8.  Viarlo,  Donato,  Cypriano  etc.  mart. 
m  AA.  SS.  Boll.  10.  ApriL  I.  p.  864, 

De  8,  Viatore  conf.  apud  Aurelianenses 
in  Gallia  (.saec.  VI.)  in  AA.  SS.  BoII.  5, 
Aug.  II.  p.  82. 

Vita  s.  Viatoris  lectoris  Lugduni 
in  Gallia  (f  cca.  390)  a  Theophi- 
lo  Raynaudo  collecta. 


Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p. 
71-72  c.  Buckii  commentar.  praevio  ibid. 
p.  70. 

Vita  s.  Vicetini  episcopi  Altenbur- 
gensis  (f  1154)  et  translatio  reliqui- 
arum  (1509.)  Compendium. 

Ausg.:  '  ap.  Leibnit,,  scr.  rer.  Brunsv.  I. 
p.  780,  —  '  ap,  Langebek ,   scr,  rer.  Dan. 

IV.  p.  425-443;  456.  457.  —  Versus  an- 
tiqui  de  s.  Vicelino  episc.  ' ap.  Linden- 
brog,  scr.  septent.  Francof.  1630.  p.  134 
-141  (»ed.  1706.  p.  118-124.)  —  »  ap.  West- 
phalen,  mon.  ined.  II.  p.  1-8.  —  *  ap.  Lan- 
gebek  I.  c.  p    446-455. 

Krl.-Schr.:  Giescbrecht,  L.,  wendische  Ge- 
.schichten  IH.  p.  3.^6. 

v.  Halem,  Vicelins  Leben,  nebst  elner  Einl. 
in  d.  Gesch.  VVagriens,  in  Nordalbingische 
Blalter,  hrsR.  von  Winfried.  Hamburg  1820. 
I.  p.  219. 

Kruse,  E.  Chr.,  St.  Vicelin.  Altona  1826.  8vo. 

Lappenberg,  J.  M.,  Aufrage  wegen  Biogra- 
phien  des  h.  Vicelin,  —  «n  Arch.  fiir  .Staats- 
u.  Kirchcngesch.  d.  Herzogth.  Schleswig, 
Holstein  u,  I^aucnburg.  Hrsg.  v.  Mlchelsen 
u.  Asmussen.  Altona.  II.  p.  557. 

Strunck,  M.,  Westphalia  sancta  ed.  Giefers. 
Paderb.  lf^54.  I.  p.  129-110. 

Vita  s.  Vicinii  episcopi  Sassina- 
tensis  in  Italia  post  persecutionem 
imper.  gentiiium  etmiraculaauctore 
anonymo. 

Ausg.:  ex  libro  Hieronymianorum  Arimi- 
nensium  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Aug.  VI.  p. 
190-195.  Gf.  Pinii  comment.  praevius  ibid. 
p.  189. 

De  s,  VlctO,  Maurelia,  Quinto  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Mai.  V.  p.  5. 

De  s.  Victore ,  Adriano ,  Pamphilo  etc. 
mart.  Antiochenis  in  AA.  SS.  Boll.  5.  Mart. 
I.  p.  363.  364, 

De  s.  Victore ,  Alexandro  et  Mariano 
mart.  ut  videtur  Nicomediae  a.  303  Heckii 
sylloge  in  AA.  SS.  BoU.  17.  Octbr.  VIII, 
p.  37. 

De  s.  Victore,  Chionia,  Agape  etc.  mart, 
Heracleensibus  m  AA.  SS.  BoU.  1.  April. 
I,  p.  9. 

De  8.  Vlctore,  Corona  et  aliis  20  mart. 
in  AA.  SS.  Boll.  20.  Febr.  III.  p,  173, 

De  s.  Victore  diac.  Placentiae  in  Italia 
(t  cca.  444)  in  AA.  SS,  Boll.  6.  Mart.  I. 
p.  429. 

De  s.  Victore   episc.  Capuae   (f  554)  J. 

V.  Heckii  sylloge  histor.  in  AA,  SS,  Boll. 
17.  Octbr.  VIII.  p.  81-83, 

De  s,  Victore  episc. ,  Felice,  Alcxan- 
dro  etc.  mart.  Komae  in  AA.  SS,  Boll.  20. 
April.  II.  p.  748. 

De  s.  Victore  episc.  Vitensi  in  Africa 
(post  init.  saec.  VI.)  Cuperi  commentar. 
histor.  in  AA.  88.  Boll.  23.  Aug.  IV,  p. 
628-632. 


VICTOR 


923 


Erl.-Sehr.:  (Liron,  J.)  Disgertation  sur  Victor 
de  Vite,  avec  une  nouvelle  vie  de  ceteveque. 
Paris  1708.  8vo. 

Vgl.  Victor  Vitensis. 

De  s.  Victore  et  Aetio  episc.  et  mart. 
Barcinone  in  Hispania  (saec.  I.)  in  AA. 
SS.  Boll.  4.  April.  I.  p.  321. 

De  s.  Victore  et  Scjreneo  mart.  Romanis, 
Tornaci  in  Belgio  in  AA.  SS.  BoU.  29. 
Mai.  VII.  p.  19. 

De  s.  Victore  et  Stephano  mart.  in  Ae- 
gypto  in  AA.  SS.  BoU.  1.  Apr.  I.  p.  10. 

De  s.  Victore,  Felice,  item  Victore,  Ca- 
risia  etc.  mart.  sub  Maximiano  in  AA.  SS. 
Boll.   6.  Mai.  II.  p.  101. 

De  s.  Victore,  Felice,  Narcisso  et  sociis 
mart.  Afris  m  AA.  SS.  BoU.  1.  Janr.  I. 
p.  19. 

De  s.  Victore,  Luciano,  ApoUinare  etc. 
mart.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I.  p.  47. 

De  s.  Victore,  Marcellino,  Satullo  eic. 
mart.  in  AA.  SS.  Bolland.  30.  Mart.  III. 
p.  828. 

De  s.  Victore,  Marino,  Perpetuae^c.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.    2.  Febr.  I.  p.  286. 

De  s.  Victore  mart.  Bracarae  in  Portu- 
gallia  in  AA.  SS.  BoU.  12.  Apr.  II.  p.  78. 

De  s.  Victore  mart.  et  forte  Silvano  in 
Thebaide  in  AA.  SS.  BoUand.  20.  Jul.  V. 
p.  46. 

De  s.  Victore  mart.  in  Africa  in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Mart.  H.  p.  33. 

De  s.  Victore,  Maximo,  Marciano  etc. 
mart.  in  Aegypto  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Apr. 
III.  p.  487. 

De  s.  Victore,  Nemore,  Felice  etc.  mart. 
Mediolani  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Mai.  III. 
p.  284. 

De  s.  Victore,  Pamphilo,  Donato  etc. 
mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  18.  April.  11. 
p.  541. 

De  s.  Victore  papa  et  mart.  a.  197  Ro- 
mae  Sollerii  comment.  chronolog.-historicus 
in  AA.  SS.  Boll.  28.  Jul.  VI.  p.  534-542. 

Erl.-Schr.:  Sandinus,  A.,  dissertat.  de  s.  Vi- 
ctore  I  minitante  anathema  Asianis  more 
Judaeorum  pascha  celebrantibus  —  in  eius 
Disputatt.  ad  vitas  pontitic.  ab  eodem  script. 
Ferrar.  1742.  8vo.  p.  42-51. 

De  s.  Victore  solitario  Campi-Boni  in 
dioec.  Nannetensi  (saec.  VI.)  Pinii  sylloge 
in  AA.  SS.  Boll.   31.  Aug.  VI.  p.  683-684. 

De  s.  Victore,  Publio,  Saturnino  mart. 
Africanis  in  AA.  SS.  BoU.  31.  Janr.  II.  p. 
1080. 

De  s.  Victore,  Saturnino,  Alexandro  etc. 
mart.  Polentiae  m  AA.  SS.  Boll.  13.  Mai. 
III.  p.  202. 

De  s.  Victore,  Satumino,  Solutore  et  XII 
sociis  mart.  Afris  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Mart. 
m.  p.  617. 


De  s.  Victore,  Stephano,  Januario  mart. 
Aegjptiis  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Mai.  II.  p. 
299. 

De  s.  Victore,  Stercatio  et  Antinogeno 
mart.  Emeritensibus  in  AA.  SS.  BoU.  24, 
Jul.  V.  p.  535. 

De  s.  Victore,  Stercorio,  Emiliano  etc. 
mart.  Africanis  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jul. 
V.  p.  163. 

De  8.  Victore,  Urbano  et  Sapargo  mart. 
in  Africa  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Octb.  II.  p.  6. 

De  s.  Victore,  Victorino,  Claudiano  etc. 
mart.  Nicomediae  et  Apamiae  in  AA.  SS. 
BoII.  6.  Mart.  I.  p.  423. 

De  s.  Victore,  Zotico,  Acindyno  etc.  mart. 
Nicomediensibus  (f  303)  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  April.  n.  p.  747. 

Acta  s.  Victoris,  Alexandri,  Lon- 

fini  etc.  Massiliae   (saec.  III.  IV.) 
reviora  auctore  anonvmo. 

Ansg.:  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Jul.  V.  p.  142. 
143. —  Acta  longiora  auctore  anonymo 
ex  ms.  ChiflFIetii  *  ibid.  p.  143-148.  —  *ap. 
Ruinart,  AA.  primorum  mart.  Amstelod. 
1713.  fol.  p.  292-299.  —  Miracula  auctore 
anonymo  ex  cod.  ms.  ibid.  p.  148-162.  Cf. 
Cuperi  comment.  praevius  ibid.  p.  135-142. 

Passio  s.  Victoris  auctore  Mar- 
bodo  Redonensi  episc.  (f  1123.) 
Metrice. 

Ausg.:  ex  edit.  Redonensi  a.  1524,  sed 
castigatior  ed.  Beaugendre  m  opp.  Hilde- 
berti  Cenomanens.  Paris.  1708.  fol.  p.  1527. 

Translatio  s.  Victoris  et  socii,  mar- 
tyrum  Romanorum,  Insulis  in  Flan- 
dria  a.  1611  auctore  Joa.  Buze- 
lino  S.  J. 

Atisg. :  in  AA.  SS.  Boll.  23.  Janr.  H.  p. 
554-560. 

Acta  s.  Victoris  martyris  Ceresi 
in  Castella  veteri  Hispaniae  (f  cca. 
950)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  tabulis  ecclesiae  Burgensis  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Aug.  V.  p.  837.  Cy.  Pinii 
comment.  praevius  ibid.  p.  835-837. 

Vita  s.  Victoris  martyris  et  Su- 
sannae  virginum  Mosomensium. 

Ausg.:  ab  Nicol.  Haberto  edita  i?*  AA. 
SS.  Boll.  9.  Febr.  II.  p.  340-342. 

Acta  s.  Victoris  Mauri  martyris 
Mediolani  a.  303. 

Ausg. :  ex  mss.  et  Mombritio  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Mai.  11.  p.  288-290.  —  Analecta 
ex  8.  Gregorio  Turon.  miracul.  I.  cap. 
45  ibid.  p.  290.  Cf.  Henschenii  comment. 
praevius  ibid.  p.  286  et  VII.  p.  617. 

Acta  s.  Victoris  militis   et  Coro- 


924 


VICTOR   --  VlfnLIlJS 


nae  martyrum  in  Aegypto  (f  cca. 

177.) 

Ausg.:  ex  Mombritio  et  mss.  in  AA.  SS. 
Boll.  14.  Mai.  III.  p.  266-268.  —  Ana- 
lecta  de  cultu  et  reliquiis  horum  marty- 
rum  ibid.  p.  268-271. 

Vita  s.  Victoris  presb.  Archiaci 
in  CampaiiiaGalliae  (.'<aec.  VI.  VII.) 
auetore  anonymo,  sed  antiquo. 

Ausg.:  ex  mss.  a  Camuzato  edita  et  re- 
petita  in  AA.  SS.  Boll.  26.  Febr.  III.  p. 
665-667.  —  Sermo  s.  Bernardi  abbatis 
'  V>id.  p.  667.  668.  —  »ap.  Surium,  vit.  SS. 
26.  Febr.  —  H  y  m  n  u  s  triplex  auct.  Bernardo 
abbate  in  AA.  SS.  1.  c.  p.  668. 

Acta  s.  Victoris  seu  Victuri  epi- 
scopi  Cenomanis  (f  cca.  419)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  ex  3  mss.  m  AA.  SS.  Boll.  25. 
Aug.  V.  p.  145-148.  Cf.  Sollerii  comment. 
praevius  ihid.  p.  140-145. 

Vita  b.  Victoris  III  pontificis  Ro- 
mani  (f  1087)  ex  libro  111.  cbro- 
nici  Casinensis  auctoribus  Leone 
Marsicano   et    Petro   diacono. 

Ausy. :  '  ex  editione  Angeli  de  Nuce  a 
*Muratorio  recu.*a  *m  AA.  SS.  BoH.  16. 
Septb.  V.  p.  400-435. 

Erl.-Schr.:  De  b.  \ictorc  III  papa  et  aliis 
abbatibn.s  et  virif  piis,  qui  in  nionasterio 
Cssinenoi  saec.  XI.  ex.  floruerunt.  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
583  625. 
Sticker.  cojnment.  praevius  in  AA.  SS.  I.  c. 
p.  373  400. 

Martyrium  s.  Victoris,  Ursi  et  so- 
ciorum  Thebaeorum  martyrutn  So- 
lodori  in  Helvetia  a.  303.  304  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ed.  Surius ,  vit.  SS.  30.  Septb. 
—  *iriederholt  in  AA.  SS.  BoU.  30.  Sept. 
VIII.  p.  291.  —  Passio  eorundem  auctore 
anonymo  ibid.  2i)2.  293.  Cf.  Clei  comment. 
praevius  ibld.   p.  261-290  {mit  Abbildung.) 

Vita  s.  Victoriani  abbatis  Asanen- 
sis  in  Hispania  (f  5(50)  auctore 
Franc.  Didaco  de  Aynsa-y- 
Yriarte.  Hi.spanice  scripta. 

Ausg.:  latiu.  vcrsa  in  AA.  SS.  BoU.  12. 
Janr.  I.  p.  738-743.  Cf.  Elogium  hist.  ap. 
Mabillon,  AA.  ?S.  o.  s.  Ben.  saec.  I.  p. 
189.  190. 

De  8.  Victoriano  proconsule  Carthaginis, 
duobus  germanis  Aquisregiensilius,  Fru- 
mentio  etc.  mart.  Carthagine  cca.  a.  484  in 
AA.  SS.  Boll.  23.  Mart.  III.  p.  460.  461. 

Translatio  s.  Victorlni  abbatis  Lucae, 
Ambrosii,  Privati  monachorum  in  AA.  SS. 
Boll.   5.  Janr.  I.  p.  289. 


Vita  8.  Vlotorini  episcopi  Assisi- 
cn.^^i  in  Uinbria  (f  250.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  13.  Jun.  II.  p. 
669-671. 

De  s.  Victorino,  Alexandrino,  Euphrata 
etc.  mart.  Nicaenis  in  AA.  SS.  BoU.  26. 
Mart.  lil.  p.  554. 

De  s.  Victorino  episc.  Comi  in  Italia 
(saec.  VII.)  Limpeni  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Sept.  II.  p.  541.  542. 

De  s.  Victorino,  Euciro,  Paulo  etc.  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  III.  p. 
288. 

De  s.  Victorino,  Mappalico,  Pusitimo  etc. 
mart.  mAA.  SS.  Boll.  21.  Febr.  lU.  p.  243. 

De  s.  Victorino  mart.  et  aliis  83  ano- 
nymis  Amiterni  in  Vestinis  Italiae  in  AA. 
SS.  Boll.   24.  Jul.  V.  p.  535. 

De  s.  Victorino  mart.  in  territorio  Bituri- 
censi  in  AA.  SS.  Boll.  16.  Mai.  III.  p.  574. 

De  s.  Victorino  presb.  et  mart.  prope 
Cutilias  Sabinorum  oppidum  in  Italia  (f 
ex.  saec.  I.)  Limpeni  commentar.  hist.  in 
AA.    SS.  Boll.  5.  Septb.  II.  p.  489-506. 

De  s.  Victorino,  Victore,  Nicephoro  etc. 
mart.  Aegyptiis  (f  cca.  285)  Henschenii 
sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Febr.  III. 
p.  488-490. 

De  s.  Victorio  episc.  Cenomanensi  (f  490) 
Stiltingii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Sept.  I.  p.  220-223. 

Vita  s.  Victricil  archiep.  Rotoma- 
gensis  (f  cca.  417)  auctore  Jo- 
hanne  Baptista  le  Brun  ex  s. 
Paulini  epist.  18  et  37. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Aug.  II.  p. 
193-197. 

De  s.  Victurino  mart.  Alexandriae  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  April.  IIL  p.  567. 

Vita  s.  Victurniani  confessoris. 

Av^g.:  ap.  Labbe,  bibl.  nova  II.  p.  695. 

De  s.  Victurniano  anachoreta  apud  Le- 
movices  in  Gallia  (saec.  VI.  VII.)  Suys- 
kenii  sylloge  in  AA.  SS.  Boll.  .30.  Septb. 
VIII.  p.  689-691.  i 

De  s.  Victuro,  Euasio,  Privata  etc.  mart.  i 
in  Africa  in  AA  SS.  BoII.  7.  Jun.  II.  p.  8. 

De  s.  Vidiano  mart.  in  loco  ,Martres'  di- 
cto  dioec.  Rivensis  in  Occitania  (saec.  Y.) 
in  AA.  SS.  Boll.  8.  Sept.  III.  p.  261. 

Krl.-Schr.:  .TammcB,    M.    vic    di'   Saint-Vldian. 
raartyr.  Touloiise  I.'*^!.  12ino. 

Acta  s.  Vigilii  episcopi  mart.  in 
alpibus  Tridentinis  (f  400.) 

Ausq.:  ex  ms.  Trevirensi  S.  Maximini  in 
AA.  SS.  Boll.  26.  Jun.  V.  p.  165-168. 

De  8.  Vigilio  episc.  Autissiodorensi  in 
Gallia  (f  689)  comment.  hiat.  m  AA.  SS. 
Boll.  11.  Mart.  II.  p.  72.  73. 


VIGILIUS  —  VINCENTIUS 


925 


Erl.-Sehr.:  Lebeuf,  J.,   hiatoire   de  la  vie  de  s. 
Vigile,  dveque  <l'Auxorre.  Anx.   172:?.  8vo. 

De  s.  Vigilio  episc.  Brixiensi  in  Longo- 
bardia  (saec.  VI.)  Perierii  comment.  in  AA. 
SS.  Boll.  26.  Septb.  VII.   p.  276-279. 

Vita  s.  Vigoris  episcopi  Baiocen- 
sis  auctore  anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Novb,  — 
*Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  421. 

Vita  b.  Villanae  Bottiae  (f  1340) 
Florentiae  scripta  aJohanne  Ca- 
roli  ord.  praed.,  notitias  suggerente, 
ut  videtur,  Hieronymo  Johan- 
nis,  cuius  est  praefatio. 

Avsg.  ■■  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  26.  Aug. 
V.  p.  864-869.  Cf.  Sollerii  comment.  prae- 
vius  ibid.  p.  862-864. 

De  b.  Villano  episc.  Eugubino  in  Italia 
(t  1220)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mai.  11.  p. 
282. 

Vita  s.  Vinardl  conf.  prope  Lin- 
gonas  in  Gallia  (sec.  VIII.)  auctore 
anonyrao. 

Ansg.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  BoU.  11.  Oct. 
V.  p.  668-670.  Cf.  Byei  commentar.  prae- 
vius  ibid.  p.  666-668. 

Acta  s.  Vincentii  abbatis,  Ramiri 
prioris  et  12  monachorum  Legione 
in  Hispania  (f  cca.  584.) 

^M^^.:  m  AA.  SS.  BoU.  11.  Mart.  II. 
p.  62.  63. —  Compendium  martjrii  ibid. 
p.  63.  —  Passio  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
0.  s.  Ben.  saec.  I.  p.  303-305. 

Vita  s.  Vincentii  conf.  alias  Ma- 
delgarii  (f  cca.  G77)  Sonegiis  in 
Hannoriia,  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  14.  Jul.  HI.  p. 
668-677.  —  Miracula  ex  mss.  ibid.  p.  678- 
683.  —  Miracula  recentiora  ibid.  p. 
683-689. 

Erl.-Schr.:  Elogiuiu   eius  historicuni  ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.   o.  s.  Bcn.   saec.  II.  p    G72-674. 
Sollerius,   comment.  praevius  in  AA.   SS.  1. 
c.  p.  657-668  (m.  Ahbildg.) 

Acta  s.  Vincentll  episc,  Benigni 
diac.  et  sociorum  martyrum  Meva- 
niae  in  Umbria  (f  303.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  6.  Jun,  I.  p.  625 
-627. 

Vita  s.  Vincentll  Ferrerii  ord.  praed. 
Veneti  in  Armoricis  (^f  14lO)  au- 
ctore  Petro  Ranzano  ord.  praed., 
dein  episcopo  Lucerino.  Libri  4. 

Geschrieben  1455. 
Ausg. :  '  ex  ms.  Ultraiect.  in  A A.  SS.  Boll. 
6.  April.  I.  p.  482-512.  —  *vorher  nach 
Willkur  gedndert  ed.  Surius,  vit.  Sanct.  5. 
April.  —  *wiederholt  ed.  Lusitanus,  vit. 
sauct.  ord.  praed.  —  Gloria  posthuma 


in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  523-529.  —  Mlra- 
cula  auctore  Francisco  Castilionaeo, 
ex  mss.  ibid.  p.  512-514.  —  Miracula 
alia  facta  in  Britannia  Armorica  et  ex 
processu  Venetensi  gallice  collecta  a  Ber- 
nardoGuyardo  de  Jesu  Maria  onl.  praed. 
ibid.  p.  514-523. 

Erl.-Schr.:    Coelho,    Dom.   Iiopez,    historia   da 

prodigiosa  ....  vida  de  e.  Vinc.  Ferrer.  Lis- 

boa  1713.   tto. 
Diago,  Fr.,   histoila  de   la  vida,   milagros  y 

muerte    de    s.    Vicente    Ferrer.    Barcelona 

1600.  4to. 
Doniu.   Lud>v.,   kurze  Lebensgeschichte   des 

h.    Vinc.    Ferreriu.s    aus    d.    PredigerOrden. 

Wien  18U.  12mo. 
Fabricius,  bibl.   raed.    et  inf.  latinitatig,  lib. 

VI.  p.  491. 
Perrarini,  G.  M.  Fel.,  ragguaglio  istor.  della 

vita  di  s.  Vinc.  Ferrerii.  .Milano  1732.  4to. 
Fuesi,  Pius,   vie  de   s.  Vinc.  Ferrer.  Oedon- 

bourg  1749.  -tto.  Ungarisch  geschrieben. 
Gavalda,   Franc,   vida   de   el   angel   profeta 

y   apostol   Valenciano   sau   Vincento  Ferrer. 

Valencia  166S.  kU  4to. 
6 o m e  z ,  V.,  historia  de  la  santa  vida,  y  heroi- 

cas  virtudes  .  . .  del  . . .  san  Vicente  Ferrer, 

honrra  de  su  patria  Valcncia.  Valencia  1618. 

8vo. 
Guyard,  B.,   vie   de  s.    Vinc.  Ferrier.  Paris. 

1634.  8vo. 
Heller,  Ludw.,  Vincentius  Ferrer  nach  seinem 

Leben   u.    Wirken    dargcstellf.    Berliu    1?30. 

8vo. 
Uenschen,    comraent.    praeviua    in  AA.  SS. 

Boll.  1.  c.  p.  475-4S2. 
Hohenthal-Staedteln,    W.  de,    dissertatio 

de   Vincentio    Ferrerio    confessore.   Lipsiae 

1839.  8vo. 
Labbe,  bibl.  nova  rass.  II.  p.  4S4. 
Orti,  M.  -^nt.,  segundo  centenario  de  los  aBos 

de   la  canonizacion   del   Valenziano   apostol 

san  Vicente   Ferrer.   Valencia   1656.  kl.  4to. 
Rossignol,  Jean  Jos.,  vie  de  s.  Vinc.  Ferrier 

s.  I.  et  a.  8vo. 
Valdecebro,  historia  de  la  vida  maravillosa 

...  de  s.  Vic.  Ferrer.  Madrid.  1740.  4to. 

Acta  b.  Vlncentll  Kadlubkonis  ar- 
chiepiscopi  Cracoviensis  (f  8.  Mart. 
1223)  canonisationis. 

Atisg.:  Romae  1697.  fol. 

Vita  s.  Vincentil  levltae  et  mart., 
archidiaconi  Caesaraugustani,  Va- 
lentiae  in  Hispania  sub  Diocletiano. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Janr.  II.  p. 
394-398.  —  De  reliqulis  s.  V-i  levitae  Und. 
II.  p.  398-400.  —  De  reliquiis  in  Lusitaniam 
translatis  ibid.  p.  406  408.  —  D  e  reliquiis  Ba- 
rium  translatis  ibid.  p.  413.  —  Narratio  trans- 
lationia  brachii  ibid.  p.  413.  414.  Cf.  p. 
1145.  —  Mlracula  s.  V-i  levitae  Ul.vssipone 
edita,  auctore  Stephano  praecentore  Ulys- 
sipponensi  (Handschr.:  Lissabon,  offentl. 
Bibl.  No.  286.  saec.  XIII.)  '  ibid.  II.  p.  408 
-413.  —  *in  Brandani  monarchia  Lusitana. 
Lisboa  1630.  fol.  append. ,  voller  Fehler. 
—  *in  Portugal.  monum.  I.  p.  95-101  nach 
d.  Mpt.  —  Translatio  s.  V-i  levitae  ad  mona- 
sterium  Castrum  dioec.  Albingens.  in  Gal- 
lia  auctore  Aimoino  monacho  S.  Germani 
de  Pratis.  A.  864.  Libri  H  prosaici  et  libri 
II   metrici    '  zusammen  mit  Aimoini   bistor. 


926 


VINCENTItTS  —  VITALI8 


Franc.  ed.  dn  Breul.  Paris.  1603.  fol.  — 
*  ap.  Bo.scium,  bibl.  Floriacensis.  Lugduni 
1606.  8».  —  »in  AA.  SS.  Boll.  22.  Janr.  IL 
p.  400-406.    —   *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 

8.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  644-654;  vgl.  p.  768. 
—  *  ap.  du  Breul,  antiquitates  Parlsiens. 
Suppl.  (Paris.  1614).   p.  12  sq. 

Acta  .s.  Vlncentii   inartyris  Agin- 

nensis  in  Aquitania  sub  Diocletiano. 

Awtg.:  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  Boll. 

9.  Jun.  II.  p.  166.  —  Alia  acta  ex  mss. 
eccles.  Aginnensis  ibid.  p.  167.  168.  — 
Historia  ecclesiae  ex  Venantii  For- 
tunati  lib.  I.  carmin.  ibid.  p.  168,  —  Mi- 
raculum  auctore  Gregorio  Turonensi 
ibid.  p.  169. 

Acta  s.  Vincentli  mart.  Caucoli- 
beri  in  Hispania  citeriore  (f  303) 
suspecta. 

Ausg. :  ex  ms.  Segobiensi  excusa  a  Thom. 
Salazar  in  AA.  SS.  Boll.  19.  April.  II.  p. 
621-622. 

Acta  s.  Vincentil,  Orosii,  Victoris, 
Aquilinae.martyruni  Gerundae  sub 
Diocletiano  auctore  episcopo  Gallo 
anonymo. 

Ausg.:  In  AA.  SS.  Boll.  22,  Janr.  II.  p. 
390-393. 

De  s.  Vincentio  episc.  et  Laeto  presb. 
mart.  Aquis  Tarbellicis  in  Novempopulania 
(saec.  III-V)  Stiltingii  comment.  crit.  in 
AA.  SS,  Boll.  1.  Sept.  I.  p.  200-203. 

De  s.  Vincentio  episc,  Fulginatensi  in 
Umbria  (f  cca.  553)  in  AA.  SS.  Boll.  24. 
Mai.  V.  p.  296.  297. 

Do  s.  Vincentio  episc.  Teatino  in  Aprutio 
in  AA,  SS.  Boll.  6.  Jun.  I.    p.  639-641. 

De  s.  Vincentio  episc.Tricassino  inGallia 
(t  cca.  546)  in  AA.  SS,  BoU.  4.  Febr.  I. 
p.  480. 

De  8.  Vinoentio,  Johanne  et  Mario  mart. 
Gortynae  in  Creta  in  AA,  SS.  Boll.  25. 
Mai,  VI.   p.  25. 

De  s.  Vincentio  mart.  in  portu  Romano 
t«   AA.  SS.  Boll.  24.  Mai.  V.  p.  281. 

De  s.  Vincentio  martyre  Romae  vel  Ti- 
bure  in   AA.  SS.  Boll.  24.  Jul.   V.  p,  536. 

De  s.  Vincentio  minorita  conf.  Aquilae 
in  Vestinis  (f  1504)  in  AA.  SS.  Boll.  7. 
Aug.  n.  p.  239. 

De  s.  Vincentio,  Nideruno,  Hcrelo  etc. 
mart.  Cortonae  in  Hetruria  in  AA.  SS.  Boll. 
16.  Mai.  III.   p.  572, 

De  s.  Vincentio,  Nina,  Prisco  etc.  raart. 
Lugdunensibus  in  AA.  SS.  BoII.  2,  Jun,  I. 
p.  168, 

De  s.  Vincentio  presb.  ac  mart.  Bi.sul- 
duni  in  Catalonia  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Sept. 
I.  p.  206. 


De  s.  Vincentio  presb.  Magniaci  in  agro 
Nivernensi  (cca.  med.  saec.  VII.)  Carpen- 
tieri  sylloge  in  AA.  SS.  BoII,  17,  Oct,  Vm. 
p.  84-89. 

De  s.  Vincentio  presb.  monacho  Leri- 
nensi  in  Gallia  (f  ante  460)  Papebrochii 
commeut.  hist.  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Mai. 
V.  p.  284-286.  —  Vindiciae  pro  s.  V-o 
et  Lerinensibus  Semipelagianismi  perpe- 
ram  accusatis  ibid.   p.  287-296. 

De  s.  Vindemiale  episc.  Veronensi  in  AA, 
SS.  BoU,  28.  Febr.  HI.   p.  729. 

Vita  s.  Vindiciani  episcopi  Came- 
racensis  et  Atrebatensis  (f  712) 
auctore  Francisco  Doresmieux  ab- 
bate  Montis-Eligiani. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll,  11.  Mart.  IL  p. 
76-84. 

De  s.  Viola  virg,  et  mart.  Veronae  in 
AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  383. 

Vita  s.  Virgilil  archleplscopi  Are- 
latensis  in  Gallia  (f  cca.  6lG)  au- 
ctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ed.  Vinc.  Barralis ,  chronologia 
sanctorum  et  alior,  viror,  illustr,  ac  abba- 
tum  sacrae  insuIaeLirinensis.  Lugduni  1613. 
4».  —  ^ioiederholt  inAA.  SS.BoU.  5.  Mart. 
I.  p.  400-404.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  II.   p.  55-60. 

Vita  s.  Virgilii  Juvavensis  archiepi- 

scopl  (t  784.) 

(ieschrieben    nach    1181    u.   geschSpft   aua  Li- 

bell  iis  de  coii  vers.  Bagoar.  et  Carant.  (s.   d.) 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  scr.  XI.  p.  85. 

Au^g. :    i  ed.  Canisius,  lect.  antiq.  VI.  p. 

1139   (lU.   2.  p.  395-431    ed.  Basnage).  — 

*wiederholt    ap.   Mabillon,    AA.    8S.    o.    s. 

Bened,  IIL  2,  p.  309-318.  —  «ed.  Watten- 

bach  ap.  Pertz,  mon,  scr.  XI.  p,  86-95.  — 

*  Bruchstiicke  ap,  Bouquet,  rec.  III.  p.  675. 

Erl.-Schr.:  Uettberg,    Ueutscklands   Kirchenge- 

schichtc  II.  p.  235. 

De  b.  Virilo  abbate  in  monasterio  Lege- 
rensi  s,  Salvatoris  in  Navarra  Stiltingii 
sylloge  in  AA.  SS.  BoII,  1,  Oct.  L  p.  195. 

De  s.  Viasia  virg.  mart.  Firmi  in  Italia 
in  AA.  SS.  Boll.  12.  April.  U.  p,  81. 

De  b.  Vitale  a  Bastia  eremita  3.  ord.  s. 
Franc,  in  Assisiensi  Umbriae  dioec.  (f  1491) 
Henschenii  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll. 
31.  Mai.  VII.  p,  475, 

De  b,  Vitale  abbate  Saviniacensi  (f  cca, 
1120)  m  AA,  SS.  BoII.    7.  Janr.  1.  p.  389. 

De  s.  Vitale,  Crispino,  Martjria  mart.  in 
AA.  SS.  BoII,  20.  Jun.  IV.  p.  8. 

Dc  8.  Vitale,  Felicula,  Zenone  mart.  Ro- 
mae  Henschenii  comment.  hist.  in  AA,  SS. 
Boll,  14,  Febr.  II.  p.  743-745. 

De  s.  Vitale  mart.  Abulae  in  Hispauia 
in  AA.  SS.  Boll.  6,  Febr.  I.  p.  768. 


VITALIS  —  VIVALDUS 


927 


De  8.  Vltale,  Revocato,  Fortunato  mart. 
Smyrnensibus  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Janr.  I. 
p.  567. 

De  s.  Vitale  Spoletii  in  Italia  m  AA.  SS. 
Boll.  21.  Janr.  II.  p.  342. 

Miracula  s.  Vitalis  episcopi  Juva- 
vensis  et  apostoli  Slavorum  (f  ante 
716,  secund.  al.  cca.  730.) 

Im  15.  Jahrh.  wurde  seine  Kanonisation  in  Kom 
vergeblich  betrieben. 

Ausg. :  '  ex  processu  canonisat.  ed.  Ca- 
nisius,  lect.  ant.  III.  2.  p.  358.  —  *in  AA. 
SS.  Boll.  20.  Oct.  VIII.  p.  950-952.  -  Mi- 
racula  saec.  XV.  ex  proc.  canon.  in  com- 
pendium  redacta  a  P.  Amando  Pachler  ibid. 
p.  952-959.  —  Miracula  saec.  XVI  ex 
Joh.  Stainhauser  relata  a  Pachlero  ibid. 
p.  959-960.  —  Miracula  saec.  XVII.  ibid. 
p.  961-963. —  Alia  miracula  saec.  XVII 
ex  votivis  tabellis  coU.  a  Pachlero  ibid.  p. 
963-965. 

Erl.-Schr.:  Disqui8itone.s  in  vitam  et  mlracula 

s.  Vitalis   episcopi   secundi  Salisburg.  Salis- 

burg.  1663.  4to. 
Hansiz,  Germania  sacra  II.  p.  72. 
Rettberg,    Deutschlands    Kirchengeschichte 

11.  p.  232. 
Tinnebroekius,     comment.     historicus    in 

AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  913-949. 

Vita  s.  Vitalis  eremitae  in  pago 
Ratiatensi  dioeces.  Nannetensis  in 
Gallia  (f  ante  saec.  IX.)  et  mira- 
cula. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  16.  Oct.  VII.  2. 
p.  1096-1101  ex  edit.  Chiffletii.  C/.  Vander- 
moerii  comment.  praevius  ibid.  p.  1091- 
1096. 

Vita  s.  Vitalii  sive  Vitalis  mona- 
chi  Gazaei  Alexandriae  (saec.  VII ) 
auctore  Leontio  episcopo. 

Ausg.:  in  AA,  SS.  Boll.  11.  Janr.  I.  p. 
702.  703. 

Passio  s.  Vitalis  et  Valeriae  con- 
iugum  mart.  Ravennae  et  Medio- 
lani  (saec.  II.) 

Auag. :  ex  ms.  Bodecensi  in  AA.  SS.  Boll. 
28.  April.  UI.  p.  564. 

Vita  s.  Vitalis  Siculi,  abbatis  ord. 
s.  Basilii  Ai'menti  et  Rapollae  in 
Italia  (I  994)  auctore  graeco  fere 
coaevo. 

Ausg.:  ex  antiquis  mss.  latinis  in  AA.  SS. 
Boll.  9.  Mart.  II.  p.  26-34. 

Acta  s.  Vitaliani  episcopi  Capuae 
et  Catacii  in  Italia  (fbrte  sec.  VII.) 

Ausg.:  in  AA,  SS.  Boll.  16.  Jul.  IV.  p. 
169-172.  Cf.  SoUerii  comment.  praevius  ibid. 
p.  165-169. 

Vita  s.  Vitaliani    Romani    pontif. 


(t672)  auctore  Anastasio  bibli- 
othecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  27.  Janr.  II.  p. 
780.  781.  —  Vgl.  Fabricius,  bibl.  med. 
et  inf.  latinitatis  ed.  Mansi  VI.  p.  301. 

De  8.  Vitaliano,  item  Vitale  et  44  mili- 
tibns  Spoletii  in  Umbria  in  AA.  SS.  Boll. 
14.  Febr.  II.  p.  746. 

De  s.  Vitalina  virg.  Artonae  apud  Arver- 
nos  (t  cca.  390)  in  AA.  SS.  BoII.  21.  Febr. 
m.  p.  245.  246. 

Passio  s.  Viti  pueri  septennis,  saec. 
VI.  vel  VII.  composita  et  Romae 
inventa  saec.  VIII. 

Ausg.:    '  ap.  Surium,    vit.   SS.    15.  Jun. 

—  '  ex  variis  mss.  in  AA.  SS.  BoU.  15. 
Jun.  II.  p.  1020-1026.  —  Disquisitio  con- 
jecturalis  Papebrochii  de  prinia  sepultura 
s.  Viti  ibid.  p.  1026-1029.  —  Transiatlo  s. 
Viti  Roma  in  Franciam  et  inde  a.  836  in 
Corbeiam  Saxonicam,  scripta  a  monacho 
Corbeiensi  quodam  '  ed.  Meibom  ad  calcem 
Witichindi  annales  a.  1621.  —  *  iciederholt 
ap.  Duchesne,  scr.  rer.  Franc.  II.  p.  344.  — 
*  ap.  Meibom,  scr.  rer.  Germ.  I.  p,  763-768. 

—  »m  AA.  SS.  BoII.  15.  Jun.  II.  p.  1029 
-1037.  —  *  voUstdndiger  u.  besser  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1. 
p.  528-537.  —  •  am  besten  ap.  Pertz,  mon. 
n.  p.  576-585.  —  Translatio  s.  Viti  ex  Italia 
in  Bohemiam  sub  Carolo  IV  in  AA.  SS. 
Boll.  I.  c.  p.  1038-1042.  —  Versus  antiqui 
de  translatione  s.  Viti  in  Saxoniam  per 
Warinum  abbatem  Corbeiensem  'ap.  Mei- 
bom,  scr.  rer.  Germ.  L  p.  769.  —  *ap.  Du- 
chesne,  hist.  Franc.  scr.  11.  p.  350. 

Erl.-Schr.;  Janning,  de  patria  s.  V-i  et  socio- 
rum  in  AA.  SS.  Boll.   Jun.  VI.  1.  p.  137-140. 

Janning,  de  donatione  insulae  Rugiae  facta 
eccleaiae  Corbeiensi  ob  victoriam  ad  invo- 
catiouem  s.  V-1  reportatam  ibid.    p.  140-143. 

Praeviae  obaervationes  ap.  Mabillon  1.  c.  p. 

Papebrocb,    commentarius  praevius    de    ss. 

Vito,   Modesto    et  Crescentio   mart.   Siculis, 
*    iisdemque  vel  aliis  Vito  et  Modesto  Romae 

passis   et  cis  atque  trans   Alpes  cultis  ibid. 

Jun.  II.  p.  1013-1020. 

Vgl.  Annales  Corbeienses. 

De  s.  Vitico,  Nestore,  Caro  etc.  mart. 
Nicomediensibus  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Jun. 
n.  p.  56. 

Vita  s.  Vitonl  episcopi  auctore 
Richardo  abbate  Vamiensi. 

Ausg. :  Der  Prologus  u.  der  2.  Thl.  {mira- 
cula)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  ord.  s.  Bened. 
sec.  VI.  1.  p.  565-569.  —  Vita  alia  brevis 
ex  autiquiss.  cod.  ms.  Traiectensi  ed.  Su- 
rius,  vitae  Sanctoruni  T.  VII.  p.  820. 

Vita  b.  Vivaldi  eremitae  8.  ord. 
s.  Franc.  Montaione  in  Hetruria  (f 
post  1300)  auctore  Dionysio  Po- 
linari  de  Florentia. 


928 


VIVENTIA  —  WALBERTU8 


Ausg.:  ex  autographo  in  AA.  SS.  Boll.  1. 
Mai.  I.  p.  161-164;  cf.  ibid.  VII.  p.  640. 

De  .s.  Viventia  virg.  Colouiae  Agripp.  in 
AA.  SS.  Boll.    17.  Mart.  11.  p.  604. 

Vita  s.  Viventii  presbyteri,  Ver- 
giaci  in  Burgundia  (f  cca.  413)  au- 
ctore  anonynio. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoU.  13.  Janr.  I.  p. 
804-814. 

De  s.  Viventio  episc.  Remis  iu  Gallia 
(saec.  IV.  fin.)  Stiltingii  sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Septb.  III.  p.  62-66. 

De  s.  Viventiolo  episc.  et  couf.  Lugduni 
in  Gallia  (f  cca.  520)  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Jul.  IIL  p.  303-305. 

Vita  s.  Viviani  episcopi  Santonis  =  Vita 
s.  Bibiani  ep.  Sant. 

Vita  s.  Vodali  sive  Vodoali  ( Vouel) 
cognomento  Benedicti ,  Suessione 
(saec.  VIII.)  auctore  anonymo. 

Ausg. :  '  ex  ms.  Belfortii  in  AA.  SS.  Boll. 
5.  Febr.  I.  p.  691-693.  —  »ex  cod.  Suession. 
vollstdndiger  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  2.  p.  545-550. 

De  b.  Volkero  mart.  Sigebergae  in  Hol- 
satia  (t  1132)  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Mart.  I. 
p.  653-655. 

De  s.  Volusiano  episc  Turonensi  et  mart, 
(t  cca.  490)  in  AA.  SS.  Boll.  18.  Janr.  II. 
p.  194.  195. 

Vita  s.  Voti  et  Feliois  fratruin  Cae- 


saraugust.  et  s.  Johannis  de  Atares 
ereraitarum  montis  Pinnatensis  in 
Aragonia  (saec.  VIII.) 

Au^g.:  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  29.  Mai. 
VII.  p.  59-61.  -  Yilu  recentior  auctore  Ma- 
cario  monacbo  Pinnatensi,  ex  ms.  ibid.  p. 
61-63.  —  Synopsis  historica  ex  ano- 
uymi  Pinnatensis  ms.  ibid.  p.  63-65.  — 
Hymnus  ibid.  p.  65.  C/.  Papebrochii  com- 
ment.  praevius  ibid.  p.  58. 

De  s.  Vouga  seu  Vio  episc.  in  Britannia 
Arm.  (saec.  VI.)  Baertii  sylloge  in  AA.  SS. 
Boll.  15.  Juu.  II.  p.   1060.   1061. 

De  s.  Vulfride  abbatissa  =  De  s.  Wil- 
frida. 

Vita  s.  Vulgisi  conf.  in  vico  Trois- 
nes  in  Provincia  Insulae  Franciae 
(saec.  VI.)  auctore  anonymo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Oct.  I.  p.  194. 
195.  C/.  Suyskenii  comment.  praevius  ibid. 
p.  188-193. 

Vita  s.  Vulmari  abbatis  Silviacen- 
sis  apud  Morinos  primi  (f  cca.  710) 
auctore  anonymo  pervetusto. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  20.  Jul.  — 
*  besser  ap.  Mabillon,  AA,  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  1.  p.  234-238.  —  (Appendix 
de  reliquiis  ibid.  p.  238.)  —  *  ex  mss.  in 
AA.  SS.  Boll.  20.  Jul.  I.  p.  84-89  c.  Cuperi 
comment.  praevio  p.  81-84.  —  *fragmentum 
ap.  Bouquet,  rec.  HI.  p.  626. 


TT. 


Vita  v.  Walae  abbatis  Corbeiensis 

(t  83G)  auctore  Paschasio  Red- 
berto.  Libri  2. 

MerkwUrdig,  weil  ihr  Verf.  aus  Furcht  vor 
Ludw.  d.  Kroimni  11  ordichtete  Nainen  liraucht. 

Ausg. :  '  vollst&ndig  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  saec.  IV.  1.  p.  455-522  (434-497 
ed.  Venet.)  —  *  nur  das  Wichtigste  aus  d. 
Leben  dieses  grossen  Mannea  ap.  Pertz,  mon. 
U,  p.  533-569. 

Erl.-Schr.:  BSlir,  (Jesch.  der  romigcb.  Literatur 
im  karoliiig.  Zcitalter.  Carlsruhe  1840.  p.  233. 
Himly,  Wala  et  l.oni»  le  Ddbonnaire.   Paris 
1849.  8vo. 

Vita  s,  Walarici  abbatis  Leuco- 
naensis  I  in  pago  Picardiae  Wi- 
macensi  (f  cca.  (519)  a  Ragim- 
b  e  r  1 0  abbate  prope  coaevo  primum 
scripta,  postea  ab  alio  mouacho  ex- 
polita. 


Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  1.  Apr.  Stil 
gedndert.  —  *  in  AA.  88.  Boll.  1.  April.  I. 
p.  16-23  c.  Henschenii  comment.  praevio 
p.  14.  -  *  wiederholt  ap.  Mabillon ,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p.  77-90.  —  *Aus- 
zug  ap.  Bouquet,  rec.  III,  p.  496.  —  Re- 
1  ati  o  corporis  in  monasterium  Leuconaense 
auctore  auonymo  '  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
23-30.  —  *ap.  Mabillon  1.  c.  p.  saec.  V. 
p.  557-562.  —  Compendium  vitae  ap. 
Vincent.  Bellovac.  lib.  23.  c.  21-23. 

Vita  s.  Walberti,  vid.  auch  Vita  s.  Walde- 
berti. 

Miracula  s.  Waiberti  et  Bertiliae 
parentum  s.  Waldetrudis  et  Alde- 
gundis  (f  cca.  660)  Curtissolrae  in 
Hannonia,  a,  1619  descripta  gallice 
a  parocho  loci  Joh.  le  Clercq. 
Ausg.:  in  AA.  8S.  Boll.    11.  Mai.   II.   p. 


WALBODO  —  WALDETRUDIS 


929 


635-637.  —  Miracula  usque  ad  a.  1629 
notata  sub  eodem  parocho  ibid.  p.  637-640. 

Erl.-Schr.:  Pottier,  N.,  la  noblesRe  sainte  et 
royale  de  s.  Walbert  et  ste  Bertille,  ducs  de 
Loraine  etc.  Mons  1644.  8vo. 

Vita  s.  Walbodonis  =  Vita  s.  Wolbo- 
donis. 

Vita  s.  Walburgis  (sive  Waldbur- 
gae,  Wilburgae,  Wilburgis,  Wilbir- 
gae,  sororis  s.  Wunnibaldi)  abba- 
tissae  Heidenheimensis,  Eystadii 
in  Germania  (f  cca.  780)  auctore 
Adelboldo  episcopo  VI  Traiecti- 
no,anteamonachoLobiensi  (f  1027.) 

Autg.:  ex  mss.  Ultrai.  coUata  cum  Cap- 

fravio,  Historia  SS.  ante  a.  155  excusa, 
urio  et  breviariis  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Febr. 
IIL  p.  542-546.  —  Vita  alia  auctore  ano- 
nymo  ibid.  p.  548-550.  —  Vita  aiia  et  mi- 
racula  auctore  Eynwico  praeposito  S. 
Floriani in  Austria  [Handschr.:  Miinchen, 
k.  Hofb.  Cat.  Schmelleri  No.  109  (Bene- 
dictobur.)  49.  sec.  IX.  —  Paris,  k.  Bibl. 
No.  5296.  B.  mbr.  sec.  XIH.  f.  313;  — 
Suppl.  lat.  sec.  XI.  No.  218.  8.  —  sec.  X. 
No.  859.  f.  15.  Vol.  I.  —  St.  Omer,  Stadt- 
bibl.  mbr.  sec.  XHL  fol.  No.  716.  Tom.  VI. 

—  Douai,  Stadtb.  mbr.  sec.  XH.  fol.  No. 
791.  —  Coln,  VL  21.  fol.  8.  —  St.  Gal- 
len,  No.  565.  sec.  XI.]  *  ap,  Pez,  scr.  rer. 
Austr.  H.  p.  216-275.  —  *vorher  ed.  Bern. 
Pez  unt.  d.  Titel :  Triumphus  castitatis  seu 
acta  et  vita  vener.  Wilburgis,  virg.  reclusae 
Sanct-Florianensis.  Aug.  Vindel.   1754.  4". 

—  Vita  alia  auctore  Medibardo  poeta 
(t  post  1150)  ex  ms.  Eystettensi  et  Gretsero 
in  AA.  SS.  BoU.  25.  Febr.  IH.  p.  551-553. 

—  Vita  alia  auctore  Philippo  episcopo 
Eystettensi  (f  1322)  '  ed.  Canisius ,  lect. 
antiq.  IV.  2.  p.  563-605;  p.  628  (>ed.  nov. 
rV.  p.  238.)  —  *  ed.  Gretser  cum  eiusd. 
Philippi  commentar.  de  ecclesiae  Eysteten- 
sis   divis  tutelaribus.    Ingolstad.   1617.    4'. 

—  *  inter  Gretseri  opp.  X.  —  *  in  AA.  SS. 
Boll.  25.  Febr.  HI.  p.  553-563.  —  Vita 
alia  auctore  Wolfhardo  presbytero  (.saec. 
IX.)  Libri  IV  {mit  Wundergeschichten  iiber- 
au8  reich  ausgestattet.  Alle  andern  Vitae 
W-s  Tcovimen  auf  diese  zuruch.)  '2  Bucher 
ed.  Canisius,  lect.  antiq.  IV.  p.  720  (ed. 
nov.  U.  3.  p.  262.)  —  "  ed.  Surius,  vit.  SS. 
1.  Mai.  —  ^voUstdndig  in  AA.  SS.  BoU.  25, 
Pebr.  HL  p.  523-542.  —  *ap.Mabillon,  AA, 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  HI.  2.  p.  287-306  (260 
-276  ed.  Venet.)  —  '  in  eineni  mehrjfach 
abweichenden  Abdruck  ap.  P.  Stewart,  to- 
mus  singularis  insign.  auctor.  Ingolst.  1616. 
4".  —  Vita  alia  studio  sanctimonialium  Ey- 
stettensium  scripta  ex  2  mss.  a  Stevartio 
edita  et  repetita  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p. 
563-569.  —  De  oleo  s.  W-s  in  AA.  SS.  Boll. 
1.  c.  p.  569.  —  Mlracula  virtute  olei  s.  W-s 


patrata,  auctore  Jac.  Gretsero  ibid.  p.  569 
-572  (vgl.  Gretser,  fons  olei  Walpurgini 
apud  Eystettenses  explicatus  et  defensus. 
Ingolstad.  1620.  4».)  —  Mlracula  s.  W-s  Tilae 
facta.  Epistolae  II  custodis  Tilensis  ad  Adal- 
boldum  episc.  Ultraiectinum  et  Immonem 
diac.  in  AA.  SS.  BoU,  1.  c.  p.  546-548. 

Erl.-Schr.:  Bahr,  Gesch.  der  romisch.  Literatur 
im  karolingischen  Zeitalter  p.  257. 

Cultua  d.  Walburgae  virginis  .  .  .  Eystadii 
propitiae.  Ingolstadii  1748.  8vo. 

Henschen,  commentar.  praevius  in  AA.  SS. 
BoU.  1.  c.  p.  511-523  (VV-s  vita  a  variis  con- 
scripta;  discessus  W-s  ex  Anglja  in  Ger- 
maniam;  aetas  reliqua;  dies  obitus  W-s; 
veneratio  sacra;  alia  in  Westphalia  Walbur- 
gis  sanctimonialis;  translatio  reliqaiarum 
W-s  \Eystadium;  veneratio  eiusdem  Kal. 
Maii;  s.  Wereburga  et  Walburga  pro  una 
eademque  a  nonnullis  habita;  sacra  vene- 
ratio  W-s  per  reliquam  Germaniam,  Burgun- 
diam,  Franciam ;  aliae  8.  Walburgae  etc.) 

Histoire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  6S2. 

Mabillon,  de  s.  W-is  canonizatione,  festis 
diebus,  oleo,  reliquiis  et  locis  sacris  in  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  2.  p.  306-308. 

Reichmayr,  J.  E.,  Lebensbeschreibung  der 
h.  Aebtissin  Walpurgls.  Eichstedt  1792.  8vo. 

Rettberg,  Deutschlands Kirchengeschichte II. 
p.  359. 

Ristretto  della  prodiglosa  vita  e  morte  di 
8.  Walburga.    Eychstett  1722.  8vo. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsqnel- 
len  p.  152. 

Vita  s.  Waldeberti  abbatis  Luxo- 
viensis  in  Burgundiae  comitatu  (f 
665)  auctore  Ansone  sive  Adso- 
ne  abbate  Luxoviensi. 

Ausg. :  *■  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Mai. 
L  p.  277-282.  —  » ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
0.  s.  Ben.  saec.  IH.  2.  p.  452-460. 

Erl.-Sehr.:  Clerc,  abbd  J.  B.,  ermitage  et  vie  de 

8.    Valbert,    3.    abb^    de    Liuceuil    avec    un 

abrdgd    de    Thist.    de    cette  ville.    4.   ^dit. 

Luxeuil  (Paris  et  Lyon,  P^risse)  1861.  8vo. 

Elogium    W-i   historicum   ap.  Mabillon  1.  c. 

saec.  n.  p.  503-505. 
Ilenschen,   commentarius  praevius  in   AA. 
SS.   Boll.    1.   c.   p.   274-276;    cf.  ihid.  VIL  p. 
552. 
Roth,  Geschichte  des  Benefizialwesens  p.  851. 
not.  23. 

Vita  s.  WaldetrudisabbatissaeCa- 

strilocensis  (f  685)  in  Hannonia  au- 
ctore  Philippo  Harvengio  de 
Eleemosyna  abb.  Praemonstr.  (f 
post  1180),  cui  perperam  tribuitur. 
Ausg.:  'in  Philippi  opp.  ed.  Nicol.  Cha- 
mart.  Duaci  1621.  fol.  p.  788-795.  —  *ex 
ms.  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
II.  p.  866-873.  —  »  ex  vet.  mss.  in  AA.  SS. 
BoU.  9.  April.  L  p.  831-841.  (Appeudix 
ex  Herimanno  abbate  S.  Martini  Torna- 
censis  ibid.  p.  842.)  —  *  Auszug  ap.  Bou- 
quet,  rec.  IH.  p.  525. 

Erl.-Schr.:  Documents  pour  faire  suite  k  Thi- 
stoire  de  S.  Waudru,  patronne  de  Mons. 
Avec  fig.  Mons  s.  a.  8vo. 
Triquet,  P.  A.,  sommaire  de  la  vie  de  s. 
Wautrude,  fondatrice  de  chanoiuesses  de 
Mons.  Tournay  1642.  8vo. 

59 


980 


WALDETRUDIS  —  WANDREGISILUS 


Vita  s.  Waldetrudis  fuudatricis  parthe- 
nonis  canonissaruui  Montibus  Hannoniae 
=  Vita  8.  Waldetrudis  abbatissae. 

Vita  s,  Waldevi  comitis  et  Passio. 
Miracula  s.  W-i  auctore  Guilel- 
mo  monacho  de  Ramsey  (t  post 
1204.) 

A  curious  romantic  legend.  Wright. 
Ausg. :  ap.  Michel,  chroniques  Anglo-Nor- 
mandes  II.  p.  99-142. 

Erl.-Schr.:   Wright,   William   of  Ramsey  m  his 
Biographia  Britannica  liter.  II.  p.  424. 
Vgl.  Origo  et  gesta. 

Vita  b,  Waldgeri  comitis  Hervor- 
diae  et  primi  virginum  canonic. 
collegii  Hervordiensis  fundatoris  au- 
ctore  Wigando  presbytero  Bile- 
feldensi(?) 

Fabelhaft,  geschrieben  zwischen  1051-1076. 

Mandschr.:  Miinster,  Provinz. - Archiv. 
VII,  5208  (friiher  zu  Berlin  im  geheimen 
Staatsarchiy.) 

Ausg.:  ed.  Paullini,  de  pagis  antiquae 
German,  Francof.  ad  M.  1699.  p.  281-298 
(wird  auch  citirt  als  Paullini,  syntagma 
rer.  German.  IL  p.  281-298.)  —  Vita  alia 
compilata  opera  Antonii  Liberi  Susateiisis 
exstat  in  Legenda  aurea  sive  historia  plu- 
rimorum  sanctorum,  Lovanii  1485. 

Erl.-Schr.:  Henriciis   dc  Ilervordia,    chroni- 

con  ad  a.  8ii0. 
Hoffbauer,  Studien  zur  alteren   Geschichte 

der  Abtei  Herford,  —  in  Zeitschrift  fiir  Ge- 

Echichte  u.  Alterthumskunde  Westfalens.  XX. 

1859.  p.  3J-57. 
Rettberg,  Kirchengeschichte  Deutschlands  n. 

p.  400. 
Strunck,     Westphalia    saneta     ed.     Giefers. 

Paderb.  1854.  I.  p.  28  35. 

Vita  s.  Waldradae  abbatissae  Me- 
tis  in  Gallia  Belgica  (f  cca.  620.) 

Ausg.:  ex  mss.  in  AA.  SS.  Boll,  5.  Mai. 
II.  p.  51.52.  C/.  Elogium  historicum  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  II.  p. 
63.  64. 

Vita  8.  Walfridi  abbatis  Palatioii 
in  Monte  Viridi  (f  765)  auctore 
Andrea  Lucensi  Italo  in  Monte 
Viridi  abbate  in  Tuscia  (cca.  806.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Febr.  II.  p. 
842-846.  —  *u-iederholt  ap,  Mabillou,  AA. 
SS,  o.  8.  Ben.  saec,  III,  2,   p.  196-20.S. 

De  s.  Wathero  pastore  in  agro  Namur- 
censi  apud  Belgas  in  AA.  SS.  Boll.  23. 
Jun.  IV.  p.  613-617  {»».  Abbildungen.)  — 
Appeudix  du  Onhaya  eiusque  situ  etc. 
ibid.  p.  617.  618, 

Erl.Sehr.:  ^loge,  de  s.  Walhfere  dil  Vohy,  mar 
tyr,  curi  dOnhaye  et  de  Hastir.  Louvaiu 
(1745).  12mo. 

Vita  Walonis  monachi  Altimon- 
tensis  (1174)  auctore  anonymo. 


Ausg.:  ap.  Martene,  collect.  ampl.  VI, 
p,  1213-1216. 

Vita  8,  Walpurgae  =  Vita  s,  Walburgis. 

Vita  b.  Walteri  de  Birbeke,  no- 
bilis  Brabanti  (f  cca.  1220.) 

Aiisg.:  ex  ms.  Rubeae  vallis  in  AA.  SS. 
BoU.  22.  Janr.  U.  p.  447-460. 

Vita  Waltharii  manu  fortis,  Aquitauorum 
principis  =  De  prima  expeditione  (oben 
p.  264.) 

Vita  s.  Waltheni  abbatis  ord.  Ci- 
sterc.  in  Scotia  (f  1159  vel  1160) 
auctore  Jordano  vel  Joscelino 
monacho  Furnesiensi. 

Ausg. :  ex  ms.  in  AA.  SS.  Boll.  3.  Aug. 
I.  p,  248-277.  Cf.  Cuperi  comment,  prae- 
vius  ibid.  p.  241-248. 

De  s.  Wamberto  mart.  in  monasterio  a. 
Petri  ad  Divam,  Sagiensis  dioec.  in  Nor- 
mannia  (sec.  IX.)  in  AA.  SS,  Boll.  26.  Jun, 
V.  p.  225. 

Vita  s,  Wandonis  abbatis  Fonta- 
nellensis  in  Gallia  (f  756.  17.  Apr.) 

Ausg. :  exChronographo  Fontanellensi  ap. 
Dachery,  spicileg.  III.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s,  Ben.  saec.  lU.  2.  p.  130-132. 

Vita  s.  Wandregisili  abbatis  Fon- 

tanellensis  (f  605)  auctore  coaevo 
monacho  Fontanell. :  ,Praeciarus  igi- 
tur  atque  gloriosus.' 

Wichtig  f.  d.  frank.  Gesch.  des  7.  Jahrh.,  gibt 
manches  iili,  d.  NormannenzUge. 

Handschr.:  Havre,  Stadtb.  mbr.  sec.  XI. 
fol.  No.  1.  f.  11,  —  St.  Omer,  Stadtbibl. 
mbr.  sec.  XIII.  fol.  No.  716,  Tom,  VU,  — 
mbr,  sec.  X,  4»,  No,  764.  —  Oxford,  Uu,- 
Bibl.  Bodley.  2432,  f.  155;  —  Bodl.  suppl. 
catal.  R,  L  fol.  No,  904,  —  Paris,  k. 
Bibl.  5296  A,  18.  21.  sec.  XIU;  —  Not. 
Dame  sec.  VIIL  No.  101.  —  Sorb.  sec.  XL 
No.  1283.  —  Rouen,  mbr.  sec.  XIU.  12mo. 

Ausg.:  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  II.  p.  534-546.  —  »m  AA.  SS,  BoU. 
22.  Jul,  V,  p.  272-281,  —  Auszug  'ap.  Du 
chesne ,  hist.  Fr.  scr,  I.  p.  638,  —  *  ap. 
Bouquet,  rec,  UI.  p.  561.  —  Vita  alia 
auctore  Jureneusi  (al.  Romaneusi)  mouacho 
aequali  '  ap,  Labbe,  bibl,  nova  I,  p.  784- 
791.  —  *  wiederholt  ap.  Mabillon  1.  c.  II. 
p,  526-634.  —  » in  AA.  SS.  BoU,  1.  c.  p. 
265-271.  —  Miracula  auctore  anonymn 
monacho  Fontanelleusi  '  ap.  Mabillou  1.  <. 
saec,  II,  p,  547-558,  —  *wiederh.  u.  ex 
mss.  in  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  281-291.  - 
Translatio  ss.  W-i,  Ansberti  et  Wulf 
ramui  in  monasterium  Blandlniense  a.  94) 
auctore  anonymo  '  ap.  Mabillon  1,  c,  saei 
V.  p.  200-213,  —  *wiederhoU  in  AA,  SS. 
Boll,  l  c.  p.  291-302, 

ErU-Schr.:  Boschiug,  couunentAr.  pr»eviuf  U>id. 
p.  258  264. 


WANINGUS  —  WERNHERUS 


931 


Hlstolre  litt^raire  de  la  France  V.  p.  G69. 
Roth,    Geachichte    de»    Beneflzlalwesens    p. 
443. 

Vita  s.  Waningi  confessoris  Fi- 
scani  in  Gallia  (f  cca.  688.) 

Ausg.:  'ap.  Malnllon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 

saec.  II.  p.  972-975.  —  *Auszug  ap.  Bou- 

quet,   rec.  III.   p.    579.   —    •Fragmenta 

IV  in  AA.  SS.  Boll.  9.  Janr.  I.  p.  591-594. 

Erl.-Schr.:  (Labbe.  Chr.)   La  vie  de  s.  Vaneng, 

fondat.    de    Tabbaie    de   Fescamp   et  patron 

de  la  ville  de  Ham  en  Picardie.  Paris  1700. 

12mo. 

De  s.  Wasnulpho  conf.  Condati  in  Han- 
nonia  (saec.  VII.)  Stiltingii  sylloge  in  AA. 
SS.  Boll.   1.  Oct.  I.  p.  304-307. 

Vita  s.  Wenceslai  (Vencezlavi), 
Bohemiae  ducis  ac  patroni,  marty- 
ris,  Vetero-Boleslaviae  in  Bohemia 
(t  936)  auctore  GumpoldoMan- 
tuano  episcopo  (967 — 985). 

Geschrieben  auf  Befehl  Kaisers  Otto  U.  Schwiil- 
gtige  Phrasen  verdeclien  die  Diirftigkeit  des  In- 
halts:  jRadix  et  fundamentum  omnium  quae  de  V-i 
vita  postea  prodierunt.' 

Handschr.:  vid,  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  211. 

Ausg.:  zuerst  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
211-223.  —  Vita  alia  auctore  Laurentio 
monacho  Casinensi  [(saee.  XI;  unah- 
h&ngig  von  der  vorhergehenden  Vita,  ,Liber 
conflatus  et  erroribus  scatens.'  Pertz,)  Hand- 
schr.:  Montecasino,  mbr.  saec.  XI.  4*.J 
'  ed.  Dudik ,  iter  Romanum  I.  p.  304-318. 
—  *  ausziigsweise  in  Pertz' Archiv  V.  p.  136 
-143;  vgLYH.  p.  386.  —  Vita  alia  auctore 
Christiano  de  Scala  monaeho,  ipsius 
sancti  nepote  ex  fratre  '  ap.  Boh.  Balbi- 
num,  epitome  rer.  Bohemicarum  lib.  1.  c. 
10.  —  *u-iederholt  in  AA.  SS.  BoU.  28. 
Sept.  Vn.  p.  825-837.  —  Appendixde 
aliquot  miraculis  ibid,  p.  840-844.  —  ^toie- 
derholt  (ed.  A.  Strzecha)  Vetero  -  Pragae 
(1766.)  8".  —  Vita  alia  auctore  Carolo  IV 
imperatore  et  Bohemiae  rege  ex  ms.  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  Vn.  p.  837-840. 

Erl.-Schr.:  Biidinger,  zur  Kritik  altbohmischer 

Geschichte.  Wien  1857.  Besonders  abgedruckt 

aus  d.  Zeitschr.   f.  osterr.  Gymnasien.    IHf)?. 

Heft  Vn. 
Contzen,   die  Gescbichtschreiber  der  sScbsi- 

schen  Kaiserzeit  p.  139. 
D  e  s.  Wenceslai  Bohemiae  ducis  et  mart.  ortu, 

vita  et  nece.  Pragae  1661.  8vo.  Sehr  selten. 
Dobrowsky,  Versuche  die  altere  bohmische 

Gesch.  von  spateren  Erdichtnng.  zu  reinigeu. 

3.  Heft.  Auch  unt.  d.  Tit. :  Weuzel  und  Boles- 

law.  Prag  1819.  8vo. 
Frind,  A.,  Kirchengeschichte  Bohmens.  l'rag 

1862.  gr.  8vo.  l.  p.  16  19;  40  sq. 
Koruna    panska,    knizecl    svata,    krestauska 

mucedlnika  sv.   Vaclava,  rvtire  bozskdho.  v 

Praze  1642.  4to. 
Miklosich,  Fr.,   die   altslovcnisehen  Legen- 

den  vom  h.  Wenzel,  —  in  Miklosich  u.  Pied- 

ler,  slavische  Bibliolh.  oder  Beitrage  z.  sla- 

vischen  Philologie  u.  Qesch.  Wien  1857.  U. 

p.  270-281. 
Palacky,  Fr.,  Geschichte   von  BBhmen.  Prag 

1836.  I.  p.  195-210. 


Wtirdigung  der   alfen   bohmi«cheu    Ge- 

.sohichtschreiber.  Prag  1830.  p.  294. 

Schuldes,  F.  X.,   der  h.  Wenzel  dargegtellt 

im  Geiste  der  Wahrheit.  Wien  1848.  8vo. 
Suysken,    coramentar.   praevius  in  AA.  88. 

Boll.  1.  c.  p.  770-825. 
Tanner,  I.,  zivota  slava  sv.  Vaclava.  v  Praze 

1669.  8vo.  ibid.  1702.  8vo.  ibid.  1710.  8vo. 
W^ttenbach,   Deutschlands  Geschichtsquel- 

len  p.  215. 

iib.   d.   slavische  Liturgie  in  BShmen  u. 

die  altrussische  Legende  vom  h.  Wenzel  — 
in  Abhandlungen  der  histor.-philos.  Gesell- 
schaft  in  Breslau.  Breslau  1857.  1.  Bd.  Nr. 
IV.   gr.    8vo.    (auch   einzeln    hieraus   Breslau 

1857.  gr.  8vo.) 

Wewerka,  Fr.,  vyobrazeni  a  dukladne  zivota 

popsani   svat^ho   Vaclava.  Praze  1818.  8vo. 
Zivota  slava  sv.  Vaclava.  Praze  1510.  8vo. 

Vita  s.  Wendelini  pastoris  et  ere- 
mitae  in  dioecesi  Trevirensi  (saec. 
VII.  med.) 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Oct.  IX.  p. 
348-351. 

Erl.-Schr.:    Buck,    comment.    praevius   ibid.    p. 
342-348. 
Geiger.  Fr.,  Leben  des  h.  Wendelin.  Luzem 

1834.  12mo. 
Heber,    Ph.,    die    vorkarolingischen    christl. 
Glaubenshelden    am    Rhein.    Frankf.    a.   M. 

1858.  p.  172-175. 

Vita  s.  Wenefridae  virg.  martjris  in  An- 
glia  auctore  forte  Roberto  abbate  Salo- 
piensi  contracta  et  mutato  stilo  ap.  Surium, 
vit.  SS.  3.  Novbr. 

Vita  s.  Wereburgae  virginis  filiae 
regis  Merciorum  in  Anglia  (saec. 
VIII.)  auctore  Goscelino  mona- 
cho  (t  1098.) 

Ausg. :  in  AA.  SS.  BoU.  3.  Febr.  I.  p.  386 
-390;  cf,  p.  959. 

Erl.-Schr.:  Bradshaw,  Henry,  lyfe  and  history 
of  saint  Werburge  very  frutefull  for  all 
christen  people  to  rede.  i  Impress.  by  Rich. 
Pynson  1521.  4to.  —  >  taiederholt  edit.  by 
Mr.  Hawkins.  London,  Chetham  society  1848. 
4to. 
Commentarius  praevius    in    AA.   SS.   Boll. 

1.  c.  p.  384-3S6. 
Wright,  Gotselin  in  his  Biographia  Britann. 
literaria  I.  p.  518-521. 

Vita  s.  Werenfridi  presbyteri  con- 
fessoris  in  Elst  vico  Betuae  in  Gel- 
dria  (f  760  ut  dicitur)  auct.  anonym. 

Au^g.:  ex  ms.  Bodecensi  collato  c.  edit. 
Suriana  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Aug.  VI.  p. 
102-105.  Cf.  Stiltingii  commeut.  praevius 
ibid.  p.  100-102. 

Vita  Wernheri  episcopi  Mersebur- 
gensis  ( — 1093)  auctore  incerto. 

Nicht  unwichtiges  Werk. 

Handsclir.:  einzige  in  Prag,  Un.-Bibl. 
(XIV.  G.  52.  chart.  4».  saec.  XV.);  eine 
andere  Abschrift  v.  ap.  Pertz  XH,   p.  244. 

Amg. :  '  ap.  Ludewig,  chron.  episc.  Merse- 
burg.  IV.  p.  378.  —  *ap.  Pertz,  mon.  Germ. 
scr.  XII.  p.  244-248  ed.  R.  Wilmaus. 

De  s.  Wernhero  pueroWesalaeaJudaeis 
occiso,  Bacheraci  deposito,  ad  Rhenum  iu 
59* 


932 


>WIBORODA  —  WILFRIDUS 


dioec.  Trevirensi  (a.  1287)  Papebrochii 
dissert.  in  AA.  S8.  Boll.  19.  April.  II.  p. 
697-699.  —  Historia  passionis  {biJ.  p.  699 
-702.  —  Epitome  ex  mss.  actis  Boemundi 
archiep.  Trevir.  ibid.  p.  702.  703.  —  Mi- 
racula  90  intia  2  ab  obitu  nienses  pa- 
trata  ibid.  p.  704.  —  Inventio  corpo- 
ris  eiusque  in  novam  arcam  translatio 
ibid.  p.  705-708.  —  Historia  miraculorum 
publica  auctoritatc  descriptorum  a.  1426  et 
duobus  sequentibus  ibid.  p.  708-714.  — 
Processus  Bacheracensis  de  vita,  mar- 
tyrio  et  miraculis  b.  Wernheri  ibid.  p.  714 
-734,  —  Translatio  reiiquiarum  ibid.  p. 
734-740. 

Vita  s.  Wiborodae  mart.  virginis 
inclusae  apud  8.  Gallum  in  Helve- 
ti^a  (f  925)  auctore  Hartmanno 
monacho  S.  Galli  fere  coaevo. 

Handschr. :  Stuttgart,  mbr.  fol.  max. 
s.  XII.  f.  130.,  vid.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  446*. 

Ausg.:  '  ex  mss.  in  A.A..  SS.  Boll.  2.  Mai. 
I.    p.    284-293;    r/.    ibid.    VII.    p.    552.   — 

—  *  viederholt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  V.  p.  44-61.  —  *Ausziige  ap. 
Pertz,  mon.  .script.  IV.  p.  452-457.  —  Vita 
alia  auctore  Hepidanno  coenobita  S. 
Galli  [(yeschriebeti  1072,  Grundlage  ist  die 
Schrift  Hartmann' s).  Handschr. :  liber  die 
Sanct  Galler  vgl.  Pertz'  Arch.  XI.  p.  301] 
'ap.  Goldast,  scr.  rer.  Alamann.  ed.  a.  1606. 

I.  2.  p.  323  (»ed.  a.  1730.  I.  p.  206-226; 
glossae  in  eandem  iUd.  p.  255.)  —  *  ed. 
Henschen  in  AA.  SS.  2.  Mai.  I.  p.  293-308. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
V.  p.  61-66.  —  Ein  Theil  der  Vorrede  ap. 
Pertz,  mon.  scr.  IV.  p.  446. 

Erl.-Schr.:  Stalin,   wirtembergische   Geschichte 
I.  p.  421. 
AV:iit7,  ai>.   Pcrtz,  inoii.  I.  c.  p.  440. 

Vita  s.  Wicberti  fundatoris  coe- 
nobii  Gemblacensis  (f  962)  auctore 
JSigeberto  Gemblacensi. 

Vor  J09'J  ge.schrieben. 

Handachr.:  oid.  Pertz,  mon.  scr.  VIII. 
p.  505. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  23.  Mai.  — 
'  ed.  Lanibccius,  comment.  hist.  Vindobon. 

II.  p.  898.  —  »ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
8.  Ben.  saec.  V.  p.  301-311.  —  *in  AA.  SS. 
Boll.  23.  Mai.  V.  p.  260-265.  —  »ap.  Pertz, 
mon.  scr.  VIII.  p.  507  516.  —  Historia 
elevationis  s.  Wicberti  a.  1110  auctore 
anonymo  (nach  Sigebert»  Tode  geschrieben) 
'  ap.  Kollar,  vet.  anal.  I.  p.  917.  —  *m 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  265-267.  —  »ap.  Ma- 
billon  I.  c.  saec.  V.  p.  311.  312.  —  ♦  ap. 
Pertz  1.  c.  p.  516-518.  —  Miracula  s. 
Wicberti  auctore  anonymo  [lesenswert)  zu- 
erst  ap.  Pertz  1.  c.  p.  518-523. 

Erl.-Schr.:    HenBcheii,    comment.    praevius    in 
AA.  SS.  1.  e.  p.  259.  C/.  VII.  p.  842. 


Vita  s.  Wicterpi    episcopi    Augu- 

stani  (f  054.)  Ex  variis  collecta. 

Ausg.:  ed.  Henschen  in  AA.  SS.  Boll. 
18.  April.  II.  p.  548-551. 

Krl.-Schr.:  Stengel,  Cac,  vita  8.  Wlclcrpi  episc. 
AuRustani.  Aur.  Vind.  1607. 

Vgl.  Vita  b.  Herlucae. 

De  s.  Widrado  abbate  I^laviniacensi  in 
Burgundia  (f  748)  ap.  Mabillon,  AA.  SS. 
o.  s.  Ben.  .saec.  III.  1.  p.  682-693. 

Vita  s.  Wigberti  abbatis  Fritzla- 
riensis  in  Hassia  (f  747)  ad  Bru- 
num  abb.  Hersfeldensem  auctore 
Lupo  (abbate  Ferrariensi  sec.  Bol- 
lana.)  qui  eam  scripsit  a.  836. 

Ausg. :  '  ed.  Jo.  Busaeus  ad  calceni  Epi- 
stolarum  Hincmari  et  Constitutionum  Ca- 
roliM.  Moguntiae  1602.  4».  p,  339.  —  »ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  671-673.  —  » ed.  St.  Baluze  in  B.  Servati 
Lupi  oper.  Paris.  1644.  8».  p.  292  (Lipsiae 
1710.  80.)  —  *wiederholt  in  AA.  SS.  BoU. 
13.  Aug.  III.  p.  133-137  c.  Sollerii  com- 
ment.  —  Miracula  in  coenobio  Hersfel- 
densi  etc.  facta  auctore  monacho  anonymo 
[bisher  nicht  herausgegeben.  Unter  Otto  1 
geschrieben.  Handschr.:  Wolfenbiittel, 
cod.  Aug.  76.  14.  mbr.  sec.  XI.  fol.  38-40) 
nur  das  rein  Historische  ap.  Pertz,  mon. 
scr.  IV.  p.  224-228  ed.  Waitz. 

Erl.Schr.:  Uahr,  Gesch.  der  rOmisch.  Literatur 

im  lcarolingischen  Zeitalter.  Carl8rnhe  1840. 

p.  228.  456-461. 
Observationes  praeviae  ap.  Mabillon  1.  c. 

p.  671-673. 
Rettberg,  Deutachlands  Kirchengeschichte  I. 

p.  595. 

De  s.  Wiggero  abbate  S.  Maximini  apud 
Treviros  (f  966).  Ubi  de  restitutione  mo- 
nasticae  vitae  in  Trevirensibus  monasteriis, 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  341-344. 

De  s.  Wihone  episc  Osnabrugensi  (saec. 
IX.)  Henschenii  dissert.  m  AA.  SS.  Boll.  20. 
April.  II.  p.  761.  762. 

Erl.  Schr.:  .Strunck,  Westfalia  sancta  ed.  Gie- 
fers  II.  p.  78-80. 

Vita  s.  ^  Wilburgis  (  =  Vita  s.  Wal- 
I  Wildburgae  \  burgis. 

De  s.  Wilfrida  seu  Vulfride  abbatissa 
Wiltoniensi  in  Anglia  (saec.  X,  XI.)  Suys- 
kenii  comment.  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  9. 
Sept.  III.  p.  454-460. 

Vita  s.  Wilfridl  episcopi  Ebora- 
censis  (f  709)  auctore  Eadmero 
Cantuarienai  monacho  (f  1124.) 

Ausg.:  'ex  ms.  bibl.  Cotton.  Londin.  ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  196-228.  —  *ed.  Henschen  in  AA.  SS. 
Boll.  24.  April.  III.  p.  293-312.  —  »Auszug 
ap.  Bouquet,  rec.  III.   p.  604.  | 

Vita  s.  Wilfridi    episcopi    Ebora-* 


WILFRIDUS  —  WILLIBALDUS 


933 


censis  (t  709)  auctore  Eddio  Ste- 
phano  monacho,  eius  discipulo. 

Handschr.:    London,    brit.    Mus.    Cott. 
Ms.  Vesp.  D.  VI. 

Auag.:  '  ap.  Gale,  histor.  Britaun.  script. 
p.  40-90.   —    *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s. 
Ben.  saec.  IV.  1.  append.  p.  676-722;  supple- 
mentum   saec.   IV.  2.   p.  550-553  c.   obser- 
vatt.  praeviis  p.  671-676.  —    »Auszug   ap. 
Bouquet,  rec.  III.  p.  600.  —  Vita  alia  au- 
ctore    Fridegodo    monacho    Benedictino 
ante  med.  saec.  X.,  metricc   descripta   {ge- 
Mnslelte    gracisirende    Hexameter.     Hand- 
schr.:    Paris,  k.  Bibl.  sec.  XI.   No.  8431) 
*  ap.   Mabillon ,   AA.    SS.   o.   s.   Ben.   saec. 
III.  1.  p.  171-196.  Supplementum  IV.  1.  p. 
722-726.  —  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III. 
p.  602.  —  Vita  alia  per  Wilhelmum  Mal- 
mesburiense  m ,     contracta    ap.    Surium, 
vit.  SS.  12.  Oct.  —   Epistola  Odonis  Se- 
veri    archiep.    Cantuariensis    (f  958)    huic 
vitae  praemissa  ap.  Wharton,  Anglia  sacra 
II.  p.  50.  —  Epitaphium  s.  W-i  ex  Beda 
'm  AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  312.  —  »ap.  Ma- 
billon  1.  c.   p.  228.  —  Miracnla  s.  W-i  au- 
ctore    canonico    regulari    med.    saec.    XII. 
(Fer/asser «'arRichardus  priorHagul- 
stadiens.)  ex  ms.  bibl.  Bodlei.  Oxon.  uni. 
d.  Tit.:    De   ss.  Haugustaldensis   ecclesiae 
et  eorum  miraculis  liber  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  in.   1.   p.  229-222*  *) 
Erl.-Scbr.:  Fabricius,   bibl.  med.   et  inf.  latini- 
tatis  lib.  VI.  p.  613. 
Retiberg,    Deutschlands    Kirchengeschiclite 

II.  p.  511. 
Koyaards,  H.  J.,  geschiedenis  der  invoering 
en  vestigingvanliot  c:hristendomin  Nederland, 
3.  uitgave.  te  Utrecht  1844.  Svo.  p.  123. 
AVright,  Eddius  Stephanus  in  his  Biographia 
Britann.  liter.  I.  p.  229. 

Fridegode  ibid.  I.  p.  432  434. 

Wilfred  ibid.  I.  p.  164-184. 

De  s.  Wiifrido  il  archiep.  Eboracensi  in 

Anglia  (f  cca.  744)  in  AA.  SS.  BoU.  29. 
April.  III.  p.  626.  627. 

De  s.  Wilgeforte,  vid.  De  s.  Liberata 
seu  W. 

Vita  Wilhelmi,  vlde  Vita  Guilelmi. 

Vita  s.  Wlllehadi    primi    episcopi 

Bremensis  (f  789)  auctore  s.  An- 
skario  eius  successore. 

Eine  der  wichtigsten  Qiiellen   ilb.  d.  Griindung 
der  christl.  Kirche  in  Sachsen.  Kurz  u.  einfach. 

Ausg. :  '  zuerst  ed.  Phil.  Caesar  in  Tria- 
postolatus  septentrionis.  Coloniae  1642.  8". 
—  *  tviederholt  von  Fabricius  in  Memor. 
Hamburg.  IL  Hamb.  1710.  8».  —  » ap. 
Langebek,  scr.  rer.  Dan.  I.  p.  343-360.  — 
*  abgekiirzt  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2.  p.  404-418.  —  ^besser  ap.  Pertz, 
mon.  II.  p.  378-390. 


*)  In  diesem  Bande  sind  die  pag.  209-232  doppelt 
gedruokl  und  deshalb  das  zweitemal  mit  *bezeichnet. 


Uebers.:  deutsch  von  M.  Laureut  (Ge- 
schichtschr.  d.  deutsch.  Vorzeit.  VIII.  Jahrh. 
3.  Bd.)  Berlin  1856.  8«. 

dto.  von  Misegaes,  zusammen  mit  Vita  s. 
Anskarii  von  Eemb.  Bremen  1826.   8". 

—  Legenda  de  s.  Willehado  aus  der 
plattdeutschen  Uebersetz.  von  Jacobi  de  Vo- 
ragine  Passionael.  Lubeck  1497  ap.  Lange- 
bek  1.  c.  L  p.  360-365. 

Erl.-Schr.:  S.  Ansltarii   pigmenta,  von  Lappen- 
berg,   mit  Bemerk.   von  Geflfken,  —  in  Zeit- 
schr.  d.  Vereins  f.  Hamburg.  II. 
Rettberg,     Deutschlands    Kirchengeschichte 

II.  p.  537. 
Wright,  Willehad  in  «s  Biograpliia  Bntann. 
liter.  I.  p.  345-349. 
De  s.  Willeico   presb.,   discipulo  s.  Sui- 
berti   episc.   Caesaris- Werdae   ad  Rhenum 
(t  cca.  726)   in  AA.  SS.  Boll.    2.   Mart.  I. 
p.  148-150. 

Vita  s.  Willelmi,  vid.  Vita  s.  Guilelmi. 

Vita  s.  Willibaldi    episcopi   Eiste- 

tensis  priml  (f  cca.  786)  auctore 
Adelberto  abbate  Heidenheimen- 
si  (cca.  1150.) 

Ausg. :  ed.  J.  Gretser  ad  calcem  Philippi 
Eystetensis    episc.    de    eiusd.    eccles.    div. 
tutelaribus    s.    Richardo,    s.  Willibaldo,   s. 
Wunnibaldo  et  s.  Walpurga.  Ingolstad.  1617. 
40.  p.  318.   —   Vita   alia   auctore  anonymo 
[Auszug  aus  dem  Hodoeporicon.  Handschr. : 
Carlsruhe,  No.  69.  VIL  18.  mbr.  sec.  XL 
fol.  f.  48.   —   Paris,   k.  Bibl.   suppl.  Lat. 
No.    165"  fol.   2.   chart.    sec.   XV.  fol.    — 
Stuttgart,   mbr.   fol.  max.   s.  XII.  f.  55] 
'ed.  Canisius,   lect.  antiq.  IV.   p.  117-122. 
—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
III.  2.  p.  383-390.  —  »m  AA.  SS.  Boll.  7. 
Jul.    II.    p.    512-517    (Miracula    ibid.    p. 
517-519.)  —  *  ap.  Falckenstcin,  cod.  diplo- 
mat.  Nordgavensium  antiquitatum.  Franco- 
furti  1733.  tbl.  p.  462-468.  —  Vita  alia  au- 
ctore  Philip.po  episc.  Eistettensi  XXXIX». 
(saec.    XIV.    init.)    ed.   Gretser    ad   calcem 
Philippi  Eystetensis.   Ingolstad.  1617.  4».  -- 
Vita  alia  auctore   sanctimoniali  Heidenhei- 
mensi,  bekannter  als  Hodoeporicon  sive  Iti- 
nerarium    .s.    Willibaldi    [eigentUche ,    ja 
gleichzeitige    Quelle   iiber    W.,    einfach   und 
treuherzig;  ein  merkwurdiges  Denkmai  jener 
Zeit.  Handschr. :  E  r  1  a  n  g  e  n ,  Un.-Bibl.  mbr. 
sec.  XIIL  No.  230.  —  Miinchen,  k.  Bibl. 
Cod.  Emm.  Rat.  sec.  XII.  fol.  5.  E.  19.  — 
Cod.   Fris.   mbr.    sec.    IX.   L.    No.   95.    — 
Paris,suppl.  lat.  No.  165»-  sec.  XV.  chart.] 
'ed.  Canisius,  lect.  antiq.  IV.  prs.  2.  (»ed. 
nov.   II.    1.    p.    99-117)   zusavimen   mit   der 
Vita  s.  Wunibaldi.  —  *ap.  Surium,  vit.  SS. 
7    jui.   —   *wiederholt   ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.   2.   p.  367-383  (p. 
330-346  ed.  Venet.)  —  *  allein  in  AA.  SS. 
BoU.  7.  Jul.  II.  p.  500-512.  —  «ap.  Falcken- 
stein  1.   c.   p.  445-461    nach    einem   Codex 


i 


934 


WILLIBRORDUS  —  WIRO 


aus  Bebdorf,  den  er  ins  8.  Jahrh.  setzt; 
doch  er  findpt  sich  auf  Papier  aus  dem  15. 
Vgl.  Neue  Abhandl.  der  bajerisch.  Akadem.. 
I.  p.  398.  —  Excerpta  ed.  Heuschen  in 
AA.  SS.  BoU.  Febr.  II.  p.  75-78. 

Erl.-Schr.:  Hahn,  11.,  die  Rclse  tles  h.  WillibaUl 

nach  Palastina.  Eino  hist.-geograph.  Abhandl. 

Berlin    1856.   4to.    {25  S.)   Im  Buchhandel  ver- 

grifen.    Jahresberieht  der  LouisenslUdi.  Real- 

schuie. 
Rettberg,    Deutschlands    KircheDgcschichte 

II.  p.  351. 
Sollerius,  commentar.   praevius  in  AA.  SS. 

Bol).  Jal.  II.  p.  483-.500. 
Wattenbach,  Deutsehlands  Geschichtsqucl- 

len  p.  84. 
Wright,  Willibald  in  his  Biographia  Britann. 

literar.  I.  p.  335-345. 

Vgl.  Vita  s.  Richardi  regis. 

Vita  s.  Willibrordl  apchiepiscopi 
Ultraiectensis  et  fundatoris  coenobii 
Epternacensis  (f  739)  auctore  Al- 
cuino  (f  804).  Cum  Homilia  de 
natali  s.  Willibrordi  et  Elegia  de 
s.  Wilgiso  parente  s.  Willibrordi. 

Handschr.:  St.  Omer,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XIII.  fol.  No.  716.  Tom.  VIII.  —  Paris, 
k.  Bibl.  ms.  de  Fontanieu.  sec.  X.  No.  1002 ; 

—  suppl.  lat.  No.  1002.  sec.  IX. 

Ausg. :  '  ohne  homilia  u.  elegia  ed.  Surius, 
vit.  SS.  7,  Novb.  p.  127  sq.  —  *  mit  den- 
selben  ed.  Canisius,  lect,  antiq.  VI.  p.  351 
(»ed.  Basnage  IL  1.  p.  458-469.)  —  *ap. 
Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1. 
p.  603-629.  —  *m  Alcuini  oper.  ed.  Du- 
chesne.  Paris.  1617.  fol.  pars  III,  p.  1433 
-1462.  —  *ibid.  ed.  Froben  II.  2.  —  'ap. 
Migne,  patrologia  LXXXIX.  —  » Bruch- 
stiick  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  641.  —  Vita 
alia  auctore  Thiofrido  abbate  Epterna- 
censi  (f  1110):  ,Fuit  in  Britannia'  [eine 
Ueberarbeitung  der  vorhergehenden  Vita.  Nur 
ein  Theil  ist  gedruckt,  (Handschr. :  S  t.  G  a  I  - 
len,  Stiftsb.  No.  565.  sec.  XI.  —  Gotha, 
hrz.  B.  cod.  70.  —  Admont,  Stiftsb.  mbr. 
fol.  sec.  XI.  Pertz'  Arch.  VI.  173.  —  Pa- 
ris,  k.  Bibl.  5278.  126.  sec.  XIV.  —  5294. 
17.    sec.  Xn.   —    6308.  73.    sec.    XII.    — 

—  London,  brit.  Mu.s.  Harley.  2803.  266. 

—  Miinchen,  k.  Hofb.  cod.  Benedictb. 
No.  105.  sec.  X.  4«.  —  No.  250.  sec.  X.  — 
Engelberg,  Stiftsb.  sec.  XII.  fol.  max. 
ly^.  —  Stuttgart,  mbr.  fol.  max.  sec. 
XU.  f.  101)1   'ed.   Surius,  vit.  SS.  7.  Decb. 

—  *  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec. 
III.  1.  p.  629.  630. 

Erl.-Sehr.:  Bahr,   Geschichtc  der  rOmisch.  Lite- 

ratur  p.  194. 
Dederich,   Beitrage  zur   romisch.-deutsohen 

fJesch.  .im  Niederrhein.  Anhang:  das  Leben 

des   h.   Willibrord    nach   Alkuin,   nebst  An- 

merk.  Emmcrich  1S50.  Hvo. 
Deyck.a,    Emendationen    zur    Vita    Willibr. 

MUnster  1856.  4io. 
Heber,     Ph.,    die   vorkarolingischen  chrisil. 

GlaubenBboten   am    Rhein    und   deren  Zeit. 

Frankfurt  a.  M.  1858.  8vo.  1  Thlr.  20  Sgr.  p. 

198212. 


JaoobB  u.  Ukert,  BeltrXge  r..  iiltem  Llleratnr 

II.  2.  p.  345  «q. 
Obser va tlones   praevlae  ap.  Mabillon  1.  c. 

p.  601-60,3. 
Rettberg,    Deutschlands    Kircbengetchichte 

I.  p.  517  525. 
Thijm,M.  Alberdingk,  h.  WillibrorduB,  apostel 

der  Nederlanden  (auch  uni.  d.  Tit.:  Geechiede- 

nia  der  kerk  in  de  Nederlanden.  I.)  Anisler- 

dam  1861.  gr.  8vo.  308  pag. 
Wright,  Wilbrord  in  Af»  Biogi-aphia  Britann, 

liter.  I.  p.  250  262. 

Vita  s.  Winebaudi  abbatis  basili- 
cae  s.  Lupi  Trecis  in  Gallia  (f  cca. 
a.  620). 

Ausg. :  '  ex  promptuario  Tricassino  Camu- 
zati  m  AA.  SS.  Boll.  6.  Apr.  I.  p.  573-576. 

—  *  Auszng  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  492. 
Vita  s.  Winnibaldi  =  Vita  s.  Wunibaldi. 

Vita  s.  Winnoci  abbatis  Worom- 
holtensis  in  Flandria  primi  (f  717) 
auctore  anonymo  saec.  XI. 

Ausg.:  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  6.  Novb.  — 
'vdederholt  u.  ex  ms.  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  .saec.  IIL  1.  p.  302-314.  — 
'  Bruchstiick  ap.  Bouquet,  rec.  IH.  p.  631. 

—  Vlta  aila  et  uiiraeula  auctore  Dracone 
seu  Drogone  monacho  Bergensi  in  Flan- 
dria  saec.  XI. ,  qui  est  alius  a  vitae  prae- 
cedentis  interpolatore,  ap.  Mabillon  1.  c.  p. 
315-327.  —  Appendix  de  s.  W-i  festis, 
delatione  annua,  sodalitio  et  coenobio  Ber- 
gensi  ibid.  p.  327-329. 

Uebers.:  Leven  ende  doodt  van  den  h. 
confe.sseur  s.  Winocus,  abt  van  St.  Be- 
nedictus,  patroen  der  stede  S.  Winocx- 
Berghen  ghenaemt,  uit  het  latyn  van  D  r  o  g  o 
(doorO.Vervlaecke).  Duynkerkel712. 12nio, 

Vita  s.  Winwaloei  abbatis  et  fun- 
datoris  monasterii  Landevecensis 
(saec.  VL)  in  Britannia  Armorica 
auctore  anonyrao, 

Ausy. :  ex  ms.  Rubeae  Vallis  in  AA.  SS. 
BoU.  3.  Mart.  I.  p.  250-254.  —  Vlta  alU: 
,Ad  exponendum'  ex  ms.  Marchianeusi  ibid. 
p.  254.  255;  cf.  p.  900.  —  Vlta  lerlla  au- 
ctore  Gurdestino  monacho  eiusdem  mo- 
nasterii.  Libri  2.  ibid.   p.  256-261. 

Erl.-Schr.:  Commentarius  praevius  iWd.  p.  246- 
249. 
Hi.^toire  litt^raire  de  la  France  V.  p.  625. 

Vita  Wipertl  marchionis  Lusatiae,  burg- 
grafii  Mttgdel)urgensis  et  comitis  Groicen- 
sis  ad  a.  1124  auctore  monacho  Pegaviensi 
quodam  incerto  =  Annales  Pegavienses. 

Vita  Wlrntonis  abbatis  Formba- 
censis  (1108 — 1127)  auctore  Ger- 
hoho  Reichersbergensi. 

Au^g.:  ap.  Pez,  thes.  anecd.  I.  3.  p,  399 
-422. 

KrL-Schr.:  Wattenbacb,  Deutschlands  Ge- 
schlchtsquellen  p.  364. 

Vita  s.  Wironis     episcopi    Rure- 


WI8TANUS  —  WOLFKANGUS 


935 


mundae  in  Gelria  (saec.  VII.)   au- 
ctore  anonymo. 

Ausg.:  ^  mutato  stilo  ap.  Surium,  vit.  SS. 
8.  Mai.  —  *  ex  schedis  Wilh.  Lindani  ep. 
Ruremond.  in  AA.  SS.  Boll.  8.  Mai.  IL  p. 
316-317.  —  Translatio  ecclesiae  colle- 
giatae  ex  monte  s.  Odiliae  in  urbem  Ru- 
raemundam,  ex  archivio  Ruraemund.  eccles. 
ibid.  p.  317-320.  —  Restauratio  et  re- 
latio  ecclesiae  et  reliquiarum  s.  Wironis  et 
sociorum  in  monte  s.  Odiliae,  a  G.  Basel 
loci  pastore  descripta,  ibid.  Mai.  VU.  p. 
654.  655.  Cf.  Bollandi  corament.  praevius 
Mai.  n.  p.  309-315.  —  Bruchstuck  ap.  Bou- 
quet,  rec.  III.  p.  638. 

Vita  s.  Wistanl  e  regia  Merciorum 
prosapia  (f  849.) 

Ausg.:  ex  legenda  Jo.  Capgravii  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  Jun.  I.  p.  86.  87. 

Vita  s.  Witburgae  virginis  Der- 
hami  et  Elii  in  Anglia  (f  743.) 

Ausg.:  ex  ms.  Eliensi  in  AA.  SS.  Boll. 
17.Mart.  II.  p.  606.—  Historia  I  trans- 
lationis  in  monasterium  Eliense  ibid.  p.  606. 
607.  —  Historia  II  translationis  in  novam 
ecclesiam  monasterii  Eliensis  ibid.  p.  607. 
608. 

Krl-Sehr.:  De  s.  Witburga  ap.  Mabillon.  AA. 
SS.  o,  s.  Ben.  saec.  HI.  1.  p.  652-654. 

De  s.  Witesindo  mart.  Cordubae  in  Hi- 
spania  (f  855)  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mai.  III. 
p.  609. 

Vita  Witigowonis  abb.  Aug. ,  vid.  Bur- 
chardus  mon.  Aug. 

Vita  b.  Wittekindi  iVlagni  Westphaliae 
ducis  (t  cca.  807;  Wittekindi  sanctitas; 
antiqui  Saxones ;  eorum  dux  W. ;  bella  W-i 
adhuc  gentilis;  W-i  conversio;  quae  chri- 
stianus  egerit  W.)  in  A.k.  SS.  Boll.  7.  Janr. 
I.  p.  380-385.  —  C/.  Epistola  Caroli  M. 
ad  Offam  Mereior.  reg.  {oben  p.  280)  u. 
Strunck,  M.,  Westphalia  sancta  ed.  Gie- 
fers.  Paderborn.  1854.  gr.  8».   I.   p.  20-27. 

De  s.  Wlphagio  presb. ,  curione  Ryensi 
in  Pontivo  Galliae  regione  (saec.  VII.)  Hen- 
schenii  commentar.  hist.  m  AA.  SS.  Boll. 
7.  Jun.  IL  p.  30-35. 

Vita  b.  Wolbodonis  episcopi  Le- 
odiensis  in  Belgio  (f  1021.) 

Ausg. :  ex  antiq.  ms.  martyrologio  eccles. 
s.  Laurentii  in  AA..  SS.  Boll.  21.  April.  II. 
p.  855.  856.  —  Tl(a  alfa  (dlteste)  auctore 
Reinero  monacho  Leodiensi  S.  Laurentii 
(cca.  1130)  '  ex  ms.  eiu.sd.  coenobii  ibid. 
p.  867-862.  —  *ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VI.  1.  p.  176-186.  —  » ap. 
Chapeaville ,  gesta  pontif.  Leodiens.  I.  — 
*  fragmentum  ap.  Bouquct,  rec.  X.  p.  367. 
—  Miracula  s.  W-s  ex  alia  vita  ms.  in 
AA.  SS.  Boll.  1.  c.  p.  862-864.  —  De  no- 
vissima  corporis  elevatione  a.  1666  ibid. 
p.  864. 


Erl.-Schr.i  Contzen,  die  Geschlchtschreiber  der 
sachischen  Kaiserzeit  p.  158  ff. 

Vita  Wolfhelmi  abbatis  Brunwi- 
larensis  (1065—1091)  auctore  Con- 
rado  monacho  Brunwilarensi. 

Gibt  einige  gute  Nachrichten  iiber  kolnische 
Erzbischofe  u.  zwei  wichtige  Briefe.  Geschrieben 
zwischen  11101123. 

Handschr. :  gibt  es  nicht  mehr. 

Ausg. :  '  ed.  Surius,  vit.  SS.  22.  April.  II. 
p.  781.  —  *tciederholt  in  AA.  SS.  Boll. 
22.  April.  m.  p.  77-88.  —  *ebengo  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
675-696.  —  *  desgleichen  von  R.  Wilmans 
ap.  Pertz,  mon.  scr.  XII.  p.  180-196. 

Vita  s.  Wolfholdi  presbyteri  Ho- 
hemvarti  in  J3avaria  (f  post  1100) 
auctore  Matthaeo  Kadero. 

Atisg.:  '  ap.  Rader,  Bavaria  sancta  H.  — 
*ioiederholt  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Febr.  I. 
p.  248. 

Vita  s.  Wolfkangi   episcopi  Ratis- 

bonensis   (972 — 994)   et  confessoris 
auctore  Othlono. 

Geschrieben  nm  1050.  Wichtig  fiir  Oet-terreich 
und  Baiern. 

Handschr.:  vid.  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV. 
p.  524. 

Ausg.:  'ed.  Surius,  vit.  SS.  31.  Octb.  V. 
p.  991;  ed.  2da.  p.  1096  mit  geandertem 
Stile.  —  *  der  genuine  Text  zuerst  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  sec.  V.  p.  812- 
833,  ohne  dass  er  jedoch  den  Verf.  erkannte. 
—  *  ed.  Waitz  ap.  Pertz,  mon.  scr.  IV.  p. 
526-642.  —  Die  Vorrede  zuerst  ap.  Pez, 
thes.  anecd.  III.  2.  p.  613.  —  Vita  metrlca 
(Handschr.:  Miinchen,  k.  Hofb.  Bavar. 
No.  843.  chart.  saec.  XV)  ap.  Pez,  thes. 
anecd.  IH,  2.  p.  615-622.  —  Oratio  de 
sancto  W-o  ep.  Rat.  ap.  Pez,  thes.  anecd. 
m.  2.   p.  622. 

Erl.-Schr.:  Contzen,  die  Geschichtschreiber  der 
sachsiscli.  Kaiserzeit  p.  136. 

Hiehebt  sich  ann  das  leben  vnnd  legend 
des  himtDelfiirsten  v.  heiligen  peichtigers 
Sand  Wolfgangs.  was  der  almechtig  gott 
durch  jn  gewiirckt,  von  kindthait  auff  pisz 
an  sein  endt  hat.  i  Landshut,  weyssenburger 
1515.  8vo.  —  >  ibid.  8.  a.  (1516).  8vo.  Panzer, 
Zxis.  No.  838.  —  Erschien  dastlbat  auch  in 
lateinischer  Sprache;  am  Ende:  Finit  le- 
genda  s.  Vuolfgangi  ...  impressa  p.  D.  Jo- 
ann.  Weissenburger.  In  ducali  civitateLandss- 
hnt.  A.  D.  1516.  8vo.  Mit  54  Holstchnitten. 
Sehr  selien. 

Legenda  s.  Wolfgangi  episcopi  Ratisponen- 
sis.  Burgdorf.  1175.  fol.  min. 

Menzel,  Ph.,  carmon  heroic.  de  Wolfgangrf 
mirandis  gestis,  i  in  Wig.  Hund,  nietropolis 
Salisburg.  p.  251.  —  *  ap.  Mezger,  histor. 
Salisburgensis.  Salisb.  1692.  fol.  p.  1130  1140. 

Rebiser,  S.,  Lebeu  und  Wunderthaien  des 
h.  Bischofs  Wolfgangi  in  seiuer  Eiusiedeley. 
Passau  1655.  8vo. 

Sulzbeck,  Fr.  X.,  Leben  des  h.  Wolfgang, 
Bischofs  und  Hauptpatrons  des  Bisthums 
Regensburg.  Regensburg  1844.  8vo. 

Wattenbach,  Deutschlands  Geschichtsquel- 
len  p.  248. 

S.  Wolffgangs   dess  h.  Beichtigers  vnd  Bi- 


936 


WULFERIUS  —  WUNNIBALDUS 


RChoffen  zu  Rcgcnspnrg  norkomincn,  Lebon 
vnd  Ablcibcn  .  . .  zusnmmenRCRchriben  durch 
Johann  Christophcn,  Abbten  des  Klosters 
Monsec.  Saltzburs  l.^iga.  2  Thle.  8vo. 
Zirngibl,  war  dnr  h.  Wolfgang  Bischof  in 
Regensburgcingeborner  Graf  vonPfulingcn? 
—  in  Ncue  histor.  Abbhandl.  der  Bayer. 
Akad.  der  Wissensch.  V.  1798. 

De  b.  Wulferio  monacho  Reomaensi  (f 
1018.  11.  Decb.)  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o. 
s.  Ben.  saec.  VL  1.  p.  169-171. 

Acta  s.  Wulfhadi  et  Ruffini  mar- 
tyrum  Stonae  in  Anglia  auctore 
anonymo. 

Ausg. :  '  in  Monasticum  Anfflicanum  II. 
p.  120.  —  »ex  eod.  et  ms.  in  AA.  SS.  Boll. 
24.  Jul.  V.  p.  575-682.  Cf.  Cuperi  comment. 
praevius  ibid.  p.  571-575. 

Vita  s.  Wulfilaicidiac.  conf.Ivodii 
in  ducatu  Luxemburgensi  (saec. 
VI.)  Ex  s.  Gregorio  Turon., 
hist.  Franc.  lib.  VIII.  c.  15. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  7.  Jul.  U.  p.  479. 
480.  —  Obitus  et  translatio,  ex  Vit.  s. 
Magnerici  Trev.  ep.  auctore  Eberwino  ibid. 
p.  480. 

Vita  s.  Wulframni  Senonensis  epi- 
scopi  (t  695)  auctore  Jona  mo- 
nacno  Fontanellensi  in  dioec.  Ro- 
thomag.  (cca.  729),  ab  alio  autem 
interpolata. 

Tragt  zu  bestimmtc  Spuren  der  Interpolation 
an  sich,  um  als  Quellc  Glauben  za  verdienen. 

Handschr.:  Havre,  Stadtb.  mbr.  sec. 
XL  fol.  No.  1.  —  St.  Omer,  Stadtb.  mbr. 
sec.  XIIL  fol.  No.  716.  Tom.  V.  —  Paris, 
k.  Bibl.  St.  Germ.  sec.  XIII.  No.  1085;  — 
St.  Martin.  sec.  XIL  No.  1. 

Aiisg. :  '  interpolirt  ed.  Surius ,  vit.  SS. 
20.  Mart.  —  *  vollstandiger  in  AA.  SS.  BoU. 
20.  Mart.  III.  p.  145.  146.  —  » ap.  Mabil- 
lon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  III.  1.  p. 
357-365.  —  *  ap.  Car.  le  Cointe,  annales 
Francorum  ad  a.  704.  IV.  p.  419-433,  wo 
eine  dreifache  Ausg.  dieser  Lebensbeschreib., 
die  von  Surius,  Henschen  u.  eine  verbessertere. 

—  *Auszug  ap.  Bouquet,  rec.  III.  p.  637. 

—  Miracula:  ,Quia  Deo  omnipotenti' 
(Handschr.:  Havre,  Stadtb.  rabr.  sec.  XII. 
fol.  No.  1.  f.  219)  '  ap.  d'Acherj,  spicileg. 
III.  p.  248.  —  * als  Historia  inventionis 
et  miraculorum  auctore  monacho  Fonta- 
nellensi  vnederholt  in  AA.  SS.  Boll.  20. 
Mart.  IIL  p.  161-163.  —  *  als  Historia 
invent.  et  miracul.  pars  I.  a  monacho  Fon- 
tanell.  qui  rebus  interfuit  ap.  Mabillon  1. 
c.  p.  366-381.  —  Miraculorum  pars  11. 
ex  BoUand.  pluribus  omissis  ibid.  p.  381. 
382.  —  *Bruchstuck  ap.  Bouquet,  rec.  X. 
p.  381.  —  Appendix  de  obitu  Rad- 
bodi  ducis  Frisonum,  ex  7  mss.  in  AA. 
SS.  BoU.  I.  c.  p.  146-148.  —  Translatio 


Fontanella  Abbavillam  ibid.  p.  161-163.  — 
Miracula  patrata  Abbavillao  ibid.  p.  163 
165. —  Appendix  de  W-i  reliquiis  et  mi- 
raculis  ap.  Mabillon  I.  c.  p.  365.  366.  — 
Translatio  cf.  auch  Translatio  s.  VVan- 
dregisili. 

Erl.-Sekr.:  Commentarins  praevius  tn  AA.  SS. 
1.  c.  p.  143  145. 
Kluit,  Andr.,  num  s.  Wulfrannus  ep.  Rad- 
bodum  Frigiae  regem  aqua  baptiami  initiare 
potuerit,  excurs.  I.  m  deaatn  Historia  critica 
comitatus  HoHand.  et  Zeeland.  Mediahurgi 
1777.  I.  2.  p.  1. 
Rettberg,  Deutschlands Kirchengeschichte  II. 
p.  514. 

Vita  s.  Wulsini  sive  Vulsii  epi- 
scopi  Schireburnensis  (f  983). 

Ausg.:  ex  Joan.  Capgrave  in  AA.  SS. 
Boll.  8.  Janr.  L  p.  547;  —  ex  Guilelmo 
Malmesber.  ibid.  p.  548. 

De  s.  Wlfsino  episc.  Schireburnensi  in 
Anglia  (f  958),  ubi  de  aliis  eiusdem  sedis 
episcopis,  praesertim  Assero  et  Alfwoldo, 
ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  V. 
p.  237-240. 

Vita  s.  Wulstani  episcopi  Wigor- 
niensis  in  Anglia  (f  1095)  auctore 
anonymo. 

Ausg.:  '  ed.  Capgrave,  legendae. —  *ed. 
Surius,  vit.  SS.  19.  Janr.  —  »w  AA.  SS. 
Boll.  19.  Janr.  II.  p.  246-249.  —  Ylta  alla 
auctore  Florentio  Wigorniensi  (f 
1118)  et  ,Bravonius'  dicto  ibid.  p.  239-242. 

—  Vita  aiia  auctore  Guilelmo  Malmes- 
beriensi  (f  1140).  Libri  3  '  ap.  Wharton, 
Anglia  sacra  II.  p.  241-270.  —  »ed.  Hen- 
schen  in  AA.  SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  79 
(wohl  ein  Auszug  [?J  auctore  Guilelmo  Malm. 
ibid.  19.  Janr.  II.  p.  243-246.)  —  '  ap.  Ma- 
billon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben.  saec.  VI.  2.  p. 
840-865.  —  Vila  aiia  auctore  Hemmingo 
monacho  Wigorniensi  coaevo  ap.  Wharton, 
Anglia  sacra  I.  p.  541.  542. 

Vita  s.  Wunnibaldi  abbatis  Heiden- 
heimensis  (f  cca.  763),  fratris  s.  Wil- 
libaldi,  auctore  sanctimoniali  Hei- 
denheimensi. 

Handschr.:  CarLsruhe,  No.  69.  VIL  18. 
mbr.  sec.  XI.  fol,  f.  48.  —  Erlangen, 
Un.-Bibl.  mbr.  sec.  XHL  No.  230.  —  Miin- 
chen,  k.  Hofb.  Cod.  Emmer.  Ratisb.  E. 
19.  sec.  XII.  fol.  —  Cod.  Frising.  mbr.  sec. 
IX.  L.  No.  95. 

Ausg. :    '  ed.  Surius,    vit.  SS.  18.  Decbr. 

—  *  zusammen  mit  Hodoeporicon  s.  Willi- 
baldi  ed.  Cani.sius,  lect.  antiq.  IV.  prs.  2. 
(»ed.  nov.  II.  1.  p.  99.)  —  *  ap.  Mabiilon, 
AA.  SS.  o.  8.  Ben.  saec.  lU.  2.  p.  178-190 
(p.  160-172  ed.  Venet.)  —  » excerpta  ed. 
Henschen  in  AA.  SS.  BoU.  Febr.  II.  p.  76. 

—  Vila  alia  auctoro  Adelberto  abbate 
Heidenheimeusi  (cca.  1150)  ed.  J.  Gretser 
ad  calcem  Philippi  Eystetensis   episc.    De 


r 


XANTIPPA  —  ZENUS 


937 


eiusd.  eccles.  div.  tutelaribus  s.  Richardo, 
s.  Willibaldo,  s.  Wunnibaldo  et  s.  Wal- 
purga.  Ingolstad.  1617.  40.  Lib.  II. 


Erl.-Schr.:  Rettberg,  Deutschlands  Kirchenge- 
schichte  11.  p.  351.  357. 

Vgl.  Wigomiensis  monachus. 


X.  11.  Y. 


Vita  ss.  Xantippae  et  Polyxenae. 

Ausg.:  ex  menologio  Graecor.  ap.  Florez, 
Espana  sagrada  III.  Append.  No.  8. 

De  s.  Xene  martyre  in  AA.  SS.  BoU. 
18.  Janr.  II.  p.  190. 

Vita  s.  Xenophontis  et  filiorum 
eius  Joannis  et  Arcadii  (saec.  V.) 
auctore  Simeone  Metaphraste. 

Ausg.:  interprete  Oth.  Zylio  m  AA.  SS. 
Boll.  26.  Janr.  II.  p.  724-730. 

Vita  s.  Ysarni  abbatis  S.  Victoris 


Massiliae  in  Provincia  Galliae  (f 
1048)  auctore  anonymo  suppari. 

Ausg. :  '  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  VI.  1.  p.  609-626.  —  *unederholt  in 
AA.  SS.  Boll.  24.  Septbr.  VI.  p.  737-749 
collata  c.  ms.  Massil.  Cf.  Suyskenii  com- 
mentar.  praevius  ibid.  p.  728-737. 

Vita  s.  Yvonis  =  Vita  s.  Ivonis. 

De  s.  Ywlo  diac.  Wiltoniae  in  Anglia 
(saec.  VII.  fin.)  Buei  sylloge  in  AA.  SS. 
BoU.  6.  Oct.  III.  p.  400-404.  —  Ada  eius 
ex  Capgravio  i&id.  p.  404.  405. 


z. 


De  s.  Zacchaeo  vel  Zacharia  episc.  Hie- 
rosolymitano  (f  111)  Cuperi  notitia  in  AA. 
SS.  BoU.  23.  Aug.  IV.  p.  555. 

De  s.  Zacharia  epigc.  Viennensi  in  Gal- 
lia  mart.  sub  Traiano  Henscheuii  sylloge 
hist.  in  AA.  SS.  Boll.  27.  Mai.  VI.  p.  659; 
cf.  VII.  p.  853. 

De  s.  Zacharia  mart.  Nicomediae  in  AA. 
SS.  BoU.  10.  Jun.  II.  p.  273. 

De  b.  Zacharia  ord.  minor.  s.  Franc. 
(saec.  Xni.)  Alanquerii  in  Lusitania  in 
AA.  SS.  BoU.  3.  Mai.  1.  Append.  p.  775 
-777. 

De  s.  Zacharia  patriarcha  Hierosolymit. 
(f  631)  Henschenii  commentarius  histor. 
in  AA.  SS.  BoU.  21.  Febr.  III.  p.  247-249. 

De  s.  Zacharia  propheta  in  Judaea  (f 
cca.  a.  mundi  3540)  Stiltingii  commentar. 
hist.  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Septbr.  H.  p.  655 
-661. 

De  s.  Zacharla  recluso  apnd  Graecos  in 
AA.   SS.   BoII.  24.  Mart.  IH.  p.  482. 

Vita  s.  Zachariae  pontifiois  Ro- 
mani  (f.752)  auctore  Anastasio 
bibliothecario. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  Boll.  15.  Mart.  II.  p. 
407-411. 

De  s.  Zama  episc.  Bononiensi  in  Italia 
(saec.  III.)  in  AA.  SS.  BoU.  24.  Janr.  U. 
p.  591. 


De  s.  Zambda  vel  Zabda  episc.  Hiero- 
solymitano  (f  304)  in  AA.  SS.  BoII.  19. 
Febr.  III.  p.  129. 

De  s.  Zanita,  Lazaro,  Marotha,  Nerze  etc. 
mart.  Persis  a.  326  m  AA.  SS.  BoU.  27. 
Mart.  III.  p.  691. 

Acta  ss.  Zebelli,  Servuli  et  Secun- 
dini  mart.  in  Istria  a.  334.  Ex  ms. 
Tei*gestino  Italico. 

Atisg.:  latine  ab  And.  Lazaro  in  AA.  SS. 
BoU.  24.  Mai.  V.  p.  277-279. 

De  s.  Zebina,  Polychronio,  Moyse,  Da- 
miano  anachoretis  in  Svria  (saec.  V.)  in 
AA.  SS.  BoU.  23.  Febr.  III.  p.  377-379. 

De  s.  Zelo  mart,  in  Mesopotamia  cum 
sociis  6  in  AA.  SS.   BoU.    1.  Jul.  I.  p.  30. 

De  s.  Zena  s.  Pauli  discipulo  (f  post 
73)  in  AA.  SS.  BoU.  27.  Septbr.  VU.  p. 
390.  391. 

Acta  s.  Zenaidis  et  Philonillae 
sororum  Tarsi  in  Cilicia  (saec.  I.) 
auctore  anonymo. 

Ausg.:  gr.  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  11. 
Octbr.  V.  p.  507-510.  Cf.  Byei  commentar. 
praevius  ibid.  p.  502-507. 

Vita  (Caroli)  Zeni  patricii  Veneti 
et  de  patria  meritissimi  ducis,  ab 
a.  1334 — 1418,  auctore  Jacobo 
Zeno  episcopo  Feltrensi  et  Bellu- 


938 


ZENOBIUS  —  ZOERARDUS 


nensi,  postea  Patavino  (f  1481.) 
Libri   10. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XIX. 
p.  203-372. 

Uebers. :  trad.  in  ital.  per  Franc.  Querini. 
'  Venezia  1544.  8».  —  'Bergamo  1591.  8». 

—  »Venezia  1606.  8«.  —  '■ibid.  1829.  16nio. 
Krl.-Sehr.:    Dlviaco,    compendio    della  vita   di 

Carlo  Zeno.  Bergamo  1.591.  4to. 
Vgl.  Giustiniani.  Leon. 

Vita  s.  Zenobii  episcopi  Florentini 
in  Tuscia    (f   saec.  V.)    antiqua   a 
6.   Antonino    archiepiscopo    Flo 
rentino  modice  interpolata. 

Ausg.:  ex  eius  Summa  histor.  tit.  X.  cap. 
12  in  AA.   SS.  Boll.  25.  Mai.  VI.  p.  52-54. 

—  Eadem  vKa  a  Blasio  monacho  sacerdote 
post  sec.  XIII.  exornata,  ex  mss.  ibid.  p. 
54-56.  —  miracula  po.st  a.  1200  patrata  ibid. 
p.  57.  58.  —  YKa  lerlla  a  Laurentio  ar- 
chiepisc.  Amalphitano,  praeceptore  Gregorii 
VII  scripta  (f  1048)  (^  ex  edit.  Ughelli, 
Italia  sacra  III.  p.  11)  —    ^ibid.  p.  58-62. 

—  Translaflo  II  (a.  1330)  et  III  (a.  1439) 
ex  Joh.  Villano  et  Johanne  Aretino 
coaevis  ibid.  p.  62-64.  —  Eadem  lU.  trans- 
lallo  ex  Italico  Clem.  Mazzae  aeque  testis 
oculati  ibid.  p.  64-66.  —  Inspectio  cor- 
poris  a.  1584  ex  ms.  Joh.  Fabri  iUd.  p.  66. 
67.  —  Translatio  IV.  (a.  1685)  ex  ms. 
Itahco  Laurent.  Strozzii  ibid.  p.  67-69.  Cf. 
Papebrochii  commentar.  praevins  iUd.  p. 
49-52. 

De  s.  Zenobio,  CapituHno,  Emerita  etc. 
mart.  Antiochiae  in  A.k.  SS.  Boll.  24.  Ang, 
IV.  p.  767. 

De  s.  Zenone  a  Graecis  honorato  in 
zVA.  SS.  Boll.  12.  Jun.  IL  p.  556. 

De  s.  Zenone  anachoreta  in  Aegypto 
(saec.  IV.)  in  AA.  SS.  Boll.  19.  Jun.  III. 
p.  863. 

De  s.  Zenone  episc.  Beneventi  (f  cca. 
586)  sylloge  hist.  in  AA.  SS.  Boll.  17.  Oct. 
Vm.  p.  84. 

De  8.  Zenone  episc,  Genesio,  Sodale  etc. 
mart.  in  Lydia  in  AA.  SS.  Boll.  27.  April. 
III.  p.  486. 

De  8.  Zenone  et  Charitone  mart.  in  AA. 
SS.  Boll.  3.  Septbr.  I.  p.  615. 

De  s.  Zenone  et  Zoilo  apud  Graecos  m 
AA.  SS.  Boll.  3.  Mart.  I.  p.  241.  242. 

De  s.  Zenone,  Eusebio,  Neone  etc.  mart. 
Corcyrae  in  lonio  mari  (f  cca.  100)  in  AA. 
SS.  Boll.  28.  April.  III.  p.  561. 

De  8.  Zenone  martyre  apud  Graecos  in 
AA.  SS.  Boll.  5.  April.  I.  p.  399. 

De  8.  Zenone  mart.  et  sociis  XCCIIL 
Romae  cca.  a.  298  m  AA.  SS.  Boll.  9.  Jul. 
IL  p.  687-689. 

De  8.  Zenone  mart.  Romano  Bononiae 
in  AA.   SS.  Boll.  14.  Febr.  II.  p.  745. 


De  8.  Zenone,  Mimia,  Vitale  etc.  mart. 
Tomitanis  in  AA.  SS.  Bolland.  9.  .Jul.  II. 
p.  689. 

Vita  s.  Zenonis  episcopi  Vero- 
nensis  in  Italia  (saec.  IV.)  auctore 
Coronato  notario. 

Ausg. :  ex  7  ms.  collatis  cum  edit.  Mom- 
britii  et  Ughelli  m  AA.  SS.  BoU.  12.  Apr. 
II.  p.  70-72. —  Historia  elevati  corporis 
et  miraculorum  s.  Z-s  ibid.  p.  74-76.  — 
Miracula  auctore  Jacobo  presbytero, 
metrice  ibid.  p.  76-78. 

Erl.-Schr.:  Jaz dzewski ,  L.  ,1.  V.,  Zeuo  Vero- 
nensis  epi.sc.  Commentat.  patrologica.  Ratis- 
bonae,  Manz  1862.  gr.  8vo.  15  Sgr. 

Acta  ss.  Zenonis  et  Zenae  raar- 
tyrum  Philadelphiae  in  Arabia  a. 
304. 

Ausg.:  graece  et  lat.  in  A.A..  SS.  Boll. 
23.  Jun.  IV.  p.  476-482. 

Vita  s.  Zenonis  raonachi  •  iuxta 
Antiochiam  in  Syria  (f  cca.  419) 
auctore  Theodoreto  episc. 

Ausg.:  ex  eius  philoth.  c.  12  in  AA.  SS. 
B0II..IO.  Febr.  II.  p.  390.  391. 

De  8.  Zephyrino  papa  Romae  (f  cca.  218) 
Pinii  sylloge  histor.  in  AA.  SS.  Boll.  26. 
Aug.  V.  p.  783-789. 

De  s.  Zetulo,  Primo,  Nonno  etc.  mart. 
in  Pamphylia  in  AA.  SS.  Boll.  28.  Mai. 
VI.  p.  744. 

Vita  s.  Zitae  virg.  Lucae  in  Italia 
(f   1272)  auctore  coaevo. 

Ausg.:  collata  c.  originali  in  AA.  SS.  Boll. 
27.  April.  IIL  p.  499-510.  —  Miracula 
a  notario  Fatinello  coram  testibus  excerpta 
ibid.  p.  510-527. 

Erl.-Schr.:  Cianelli,  Fil.  Ant.,  ragguaglio  delle 

geste    e    dei    miracoll   di   8.   Zita   vcrgine  c 

serva  Lucchese.  Lucca  1826.  8vo.  M.  Kup/er. 

deMontreuil,    vie    de   s.  Zite  servante  de 

Lucques  au  XIIL  sifecle.  Paris  1843.  8to. 
Papebroch,  comment.  in  AA.  SS.  B.  1.  c.  p. 
497.  498. 
De  s.  Zoe  martyre  Romae  a.  286  in  AA. 
SS.  Boll.  5.  Jul.  IL  p.  221. 

De  s.  Zoelo,  Saturo,  Timino  etc.  mart. 
Syris  in  AA.  SS.  Boll.  24.  Mai.  V.  p.  282. 
und  5.  Jun.  I.  p.  423. 

Vita  ss.  Zoerardi  dicti  Ardreae 
etBenedicti  ereraitarum  ia  Hun- 
garia  (f  cca.  1020)  auctore  Mauro 
ex  monacho  S.  Martini  ord.  Bened. 
in  monte  Pannoniae,  Quinqueec- 
clesiensi  episcopo. 

Hat  kaum  geschiohtlichen  V.crth 

Ausg.:    '  ed.  Surius,   vit.  SS.    1.  Mai.  — 

»  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  u.  s.  Ben.  saec.  VI. 

1.  p.  76-78.  —  »m  AA.  SS.  BoU.   17.  Jul. 

IV.  p.  336.  337  collatis  praeter  Surium  le- 


ZOILUS  —  VITAE 


m 


gendario  Cracoviensi  Joannis  Dlngossi  a. 
1511  vulgato,  et  editionibus  Gononi  et  Ma- 
billonii.  C/.  Cuperi  commentarius  praevius 
ibid.  p.  326-336.  —  *  ap,  Endlicher,  rer. 
Hungar.  mon.  Arpad.  p.  134-138. 

De  s.  Zoilo  martyre  Nicomediae  in  AA. 
SS.  Boll.  1.  Jul.  I.  p.  29. 

De  s.  Zono  episc,  Alexandro  diac,  Duno 
etc.  mart.  Alexandrinis  in  AA.  SS.  Boll.  12. 
Mart.  II.  p.  105. 

Vita  s.  Zosimi  Cilicis,  episcopi 
Babylonii  in  Aegypto  (saec.  VI.) 

Aiisg. :  ex  Prato  spirituali  Joa.  Moschi 
in  AA.  SS.  Boll.   24.  Janr.  II.   p.  607-608. 

Vita  s.  Zosimi  episcopi  Syracu- 
sani  in  ISicilia  (f  cca.  660)  auctore 
Siculo  coaevo. 

Ausg.:  in  AA.  SS.  BoII.  30.  Mart.  III. 
p.  839-843.  Cf.  comment.  praevius  p.  837- 
839. 

Acta  s.  Zosimi  militis  martyris 
in  Perside  cca.  a.   110. 

Atisg.:  gr.  et  lat.  in  AA.  SS.  BoU.  19. 
Jun.  m.  p.  813-817. 

De  s.  Zosimo  et  Tecla  virg.  mart.  An- 
tiochae  in  AA.  SS.  Boll.    1.  Juu.  I.  p.  42. 

De  s.  Zosimomonacho  etAthanasioCom- 
mentariensi  mart.  m  AA.  SS.  BoII.  3.  Janr. 
I.  p.  128. 

De  s.  Zotico,  Amando,  Artete  mart.  Ne- 
vedunensibus  in  AA.  SS.  Boli.  6.  Jnl.  II. 
p.  267. 

De  s.  Zotico,  Cyriaco,  Ammonio  e<c.  mart. 
in  AA.  SS.  BoU.    11.  Febr.  II.  p.  510. 

De  s.  Zotico  episc.  et  mart.  Comanae 
in  Armenia  in  AA.  SS.  Boll.  21.  Jul.  V.  p. 
163. 

De  s.  Zotico,  Irenaeo,  Hyacintho  mart. 
Romanis  in  AA.  SS.  BoII.  10.  Febr.  II.  p. 
380. 

De  s.  Zotico,  Palladio,  Severo  etc.  mart. 
Alexandrinis  in  AA.  SS.  BoU.  6.  Jul.  II. 
p.  267. 

De  s.  Zotico ,  Rogato  et  sociis  mart. 
Afris  in  AA.  SS.  BoII.  12.  Janr.  I.  p.  725. 

De  s.  ZuentiboldoregeSusterneni  inagro 
Juliacensi  (f  900)  Sollerii  sj^lloge  in  AA. 
SS.  Boll.  13.  Aug.  m.  p.  138.  139. 

Vitae  abbatum  Cavensiura  quatuor 
priorum  Aipherii  (f  12.  April.  1050), 
Leonis  (f  12.  Jul.  1079),  Petri  (f 
4.  Mart.  1123)  atque  Constabilis 
(t  17.  Febr.  1124)  aiictore  anony- 
mo  abbate  Venusino,   fere  aequali. 

Ausg.:  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  205-240. 


Vitae  Dorobernensium  archiepisc. 
seu  pontificum  ecclesiae  Cantuari- 
ensis  ab  Augustino  u^que  ad  Hu- 
bertum,  auctore  Johanne  Ger- 
vasio  Dorobernensi. 

Ausg.:  Londini  1652.  4". 

Vitae  Dunkeldensis  ecclesiae  epi- 
scoporum  a  prima  scdis  fundationo 
ada.  1515.  Ab  Alexandro  Myln 
eiusdem  ecclesiae  canonico. 

Ausg.:  edit.  by  Thos.  Thomson  and  C. 
lunes.  Edinburg  1823-31.  4«.  Printed  for 
the  Bannatyne  Club. 

Vltae  episcoporum    Basileensium. 

Aus  d.  Mitte  des  11.  Jahrli. 
Ausg. :  '  ed.  Brucker,  scriptores  Basileen- 
ses  minores.  I.  Sehr  verstummelt ;  vgl.  Pertz' 
Arch.  IV.   p.  288.   —   *  ap.  Martene,   thes.. 
anecd.  III.  p.  1385. 

Erl.-Schr.:  Ochs,  Geschichte  der  Stadt  n.  Land- 
schaft  Basel.  Berlin  1796.  8  Bde.  8vo. 
Schneller,  die  Bischofe  von  Basel.  Zug  1830. 

8vo. 
(Sndan)  Basilea  sacra  sive  Episcopatns  Ba- 

sil.  origo  et  series.  Brunbr.  1658. 
Trouillat,    J.,    monuments    de   rhistoire    de 
Tancien  ^voche  de  Bale.  Bale  1852.  I. 

Vitae  episcoporum  et  patriarcha- 
rum  Aquileiensium  usque  ad  a.  1358 
ab  auctore  anonymo  circiter  eum- 
dem  annum  conscriptae.  Subiicitur 
et  nunc  primum  evulgatur  Liber 
de  vitis  et  gestis  eorumdem 
atriarcharum  auctore  A  n  t  o  n  i  o 
ellono.  Denique  succedunt  Ad- 
ditamenta  ad  vitas  patriarcha- 
rum  Aquileiensium  ab  a.  1309  — 
1445,  et  chartae  quaedam  ad 
Aquileiensem  spectantes  ecclesiam 
luce  hucusque  carentes. 

Ausg. :  '  ap.  Martene,  thes.  anecd.  IV.  p. 
321.  —  *ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  XVI. 
p.  5-18;  25-78;  79-106. 

Erl.-Sehr.:    Bianchi,     J.,     thesaurus     ecclesiae 
Aquilei.  Utini  1847.  3  vols. 
do  Rubeis,  monunienta  eccles.  Aquileiensis. 

Argentorati  1740.  fol. 
Ughelli,  Italia  sacra  V. 

Venturini,  G..  iiber  rtie  Regierung  der  Pa- 
triarchen  von  Afiuileja  u.  die  Lehnverhalt- 
nisse  von  Friaul.  I'dine  1844. 

Vitae  pontiftcum  Romanopum  =  Liber 
pontificalis. 

Vitae  quinque  abbatum  Wiremu- 
thensium  et  Girvicensium  auctore 
Beda  Venerabili.  Libri  IL 

Ausg. :  '  illustrav.  Jac.  Waraeus,  zusam- 
vien  mit  Vener.  Bedae  epistolae  duae  etc. 
Dublin.  1664.  8».  —  *  ap.  Wharton,  Bedae 


940 


VITAE 


DE  HYPAPANTE 


opera  quacd.  theolog.  nunc  prim.  ed.  nec- 
non  historica  antehnc  seinel  edita.  Londini 
1693.  4».  p.  221-240.  —  »m  Bedac  oper. 
ed.  J.  Smith  p.  293-302.  —  «w  Bedao 
oper.  ed.  Giles.   Tom.  IV. 

Uehers.:  The  livos  of  Benedict,  Ceol- 
frid,  Easterwine,  Sigfrid  and  Iluetbcrt,  the 
first  5  abbots  of  the  united  monastery  of 


Wearmouth   and   Jarrow.    By   P.  Wilcock. 

Sunderland  1818.  8». 

Vitae  Sixti  IV,  Innocentii  VIII, 
Alcxandri  VI  ct  Pii  III  auctore 
Raphaele  Maphaeo  Volaterrano 
(t  1521.) 

Ausg.:  Venetiis  1518.  fol. 


Abhaiidliiiigen 

welche    ausser    den    aufgefiihrten 

Vitae  Sanctoriini 

iu 

AA.  88.  Bollaiidistariim 

vorkommen. 


Bastide,  Phil. :  De  antiqua  ordinis  s.  Be- 
nedicti  intra  Gallias  propagatione  disser- 
tatio,  —  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  III.  2,  append.  in  fine  p.  I-XXXIX. 

Bollandus,  Jo.:  Praefatio  generalis  de 
actis  sanctorum  eorumque  dilucidatione  et 
editione  ad  Thom.  Lujtens  monasterii  Lae- 
tiensis  abbatem,  —  in  AA.  SS.  Boll.  Janr. 
L  p.  IX  LXII. 

Boschius,  Petr. :  Elogium  Conradi  Jan- 
ningi  (f  13.  Aug.  1723),  —  in  AA.  SS. 
Boll.  Jul.  III.  p.  1-14.  Mit  Portr. 

De  patriarchis  Antiochenis  tracta- 

tus  hi.stor. -chronologicus,  —  in  AA.  SS. 
Boll.  Jul.  IV.  p.  1-145  vorn. 

de  Buck ,  Vict. :  Commentarius  de  vita 
et  scriptis  Antonii  Tinnebroek  hagio- 
graphi  pie  in  Domino  defuncti  (nat.  1816, 
t  1855),  —  in  AA.  SS.  Boll.  Oct.  IX.  p. 
I-XIV. 

Bueus,  Jacob. :  Elogium  rev.  Johannis 
Stiltingi  hagiographi  S.  J.  (f  28.  Febr. 
1762.  60.  aet.),  —  in  AA.  SS.  BoU.  Oct.  I. 
vorn  (viit  Portrait.) 

Byeus,  Cornel.:  Elogium  rev.  Johannis 
Perieri  hagiographi  S.  J.  (f  23.  Jun.  1762. 
51.  aet.),  —  in  AA.  SS,  BoH.  Oct.  I.  vorn 
{mit  Portrait.) 

Circumcisio  Domini  et  octava  nativitatis. 
—  Faustini  episcopi  sermo  in  Kalendis 
Januarii,  —  in  AA.  SS.  Boll.  1.  Janr.  I. 
p.  2.  3. 


Commemoratio  sacrosancti  praeputii  Chri- 
sti  Antverpiae  et  alibi,  —  in  AA.  SS.  BoU. 
1.  Janr.  I.  p.  3-8. 

Cuper,  Guil.:  Elogium  r.  p.  Francisci 
Baertii  hagiographi  soc.  Jesu  (f  27.  Oct. 
1719),  —  in  AA.   SS.  Boll.  Jul.  II.  p.   16. 

De  divisione    apostolorum  a.  40, 

commentarius  hist.-criticus,  —  in  AA.  SS. 
BoU.  15.  Jul.  IV.  p.  6-16. 

—  De  LXXII  discipuHs  Christi  com- 

mentar.  crit.-historicus,  —  in  AA.  SS.  Boll. 
15.  Jul.  IV.  p.  16.  17. 

Tractatus  praeliminaris  de  patri- 

archis  Constantinopolitanis,  quorum  series 
ab  initio  istius  cathedrae  usque  ad  aetatem 
nostram  deducitur,  —  in  AA.  SS.  Boll. 
Aug.  I.  zu  Anfani)  oline  pagg.  u.  Historia 
chrouologica  patriarcharum  Constantinop. 
ibid.  p.  *l-*258. 

De  cathedra  s.  Petri  Antiochena  (a.  37) 

—  in  AA.  SS.  Boll.  22.  Febr.  lU.  p.  282.  283. 
De  cathedra  s.  Petri  Romana  (a.  43),  — 

m  AA.  SS.  Boll.   18.  Janr.  II.  p.   181.  182. 

—  De  festo  s.  cathedrae:  bulla  Pauli  IV 
pap.  ibid.  p.  182. 

De  hypapante  Domini  et  purificatione  b. 
Mariae.  Commentarius  histor.  in  A.A..  SS. 
Boll.  2.  Febr.  I.  p.  268-274. 

Oratio    de    hypapante   sive  oc- 

cursu  Domini  auctore  s.  Sophronio  archiep. 
Hierosolym.,  —  in  AA.  SS.  Boll.  2.  Febi. 
L  p.  274-279. 


i 


DE  INVENTIONE  —  PAPEBROCHIUS 


941 


De  Inventlone  s.  Crucis  per  ss.  Helenam 
et  Macarium  Hierosolymis  a.  326  Pape- 
broch  m  AA.  SS.  Boll.  3.  Mai.  I.  p.  361 
-366. 

De  regiis  personis  quae  ordini  s.  Bene- 
dicti  accessenint  aevo  Carolino  apud  Fran- 
cos,  —  ap.  Mabillon,  AA.  SS.  o.  s.  Ben. 
saec.  IV.  2.  p.  586-590. 

De  tribus  Benedictinis  Anianensi,  Fos- 
satensi  et  Mediolanensi  abbatibus,  ubi  de 
Euticio  abbate  Gallo,  ap.  Mabillon,  AA. 
SS.  o.  s.  Ben.  saec.  IV.  2.  p.  570-573. 

Dolmans,  Petr. :  Elogium  R.  P.  Petri  Bo  - 
schii  hagiographi  S.  J.  (f  14.  Novbr.  1736. 
50  a.  aetat.),  —  in  AA.  SS.  Boll.  Aug.  III. 
vorn  ohne  Paginiruny,  mit  Portr. 

Ephemeris  mensis  Martii  ex  magnis  Grae- 
corum  menaeis  collecta  in  AA.  SS.  Boll. 
Mart.  I.  p.  863. 

mensis  Aprilis    ex   magnis  Grae- 

corum  menaeis  collecta  in  AA.  SS.  Boll. 
April.  II.  p.  964. 

Exegesis  de  ^enealogico  stemmate  regum 
Francorum  primae  stirpis  per  tres  Dago- 
bertos  deducendo    in   AA.  SS.   Boll.   Mart. 

m.  p.  xu-xxiv. 

praeliminaris   innovaus   et   stabi- 

liens  diatribam  olim  editam  De  tribus  Da- 
gohertis  Francorum  regibus  et  eorum  ge- 
nealogico  steUimate  auctore  God.  Hen- 
schenio  in  AA..  SS.  BoU.  April.  HI.  p. 
I-XV. 

Ferdinandi  Fijrstenbergii  episc.  Pader- 
born.  et  Monasteriens.,  de  sanctorum  actis 
optime  meriti  piis  manibus,  in  AA.  SS. 
Boll.  5.  Jun.  I.  p.  507.  508  {mit  Fortrait, 
welches  auch  einem  friihern  Bande  heige- 
geben  ist.) 

Festum  ss.  reliquiamm  Avenione  in  aedi- 
bus  Domini  de  Fargues,  in  AA.  SS.  BoU. 
15.  Mai.  III.  p.  466.  467. 

Henschen,  Godefr. :  Exegesis  historica  de 
episcopatu  Tungrensi  et  Traiectensi  ante 
AA.  SS.  Boll.  Mai.  VII.  p.  XVIII-LIV.  (er- 
schien  auch  erweitert  unt.  d.  Tit. :  De  epi- 
scopatu  Traiectensi  episcoporum  regumque 
Franciae,  iis  coaevorum  chronologia  et  po- 

puli  dioec diatriba   G.   Heuschenii. 

Antverp.  1653.  4».  1654.  4».) 

Historia  brevi.s  regum  Maioricensium  in 
AA.  SS.  Boll.  Jun.  III.  p.  LXXXIH-XC. 

Huben,  Ign. :  Elogium  Constantini  Suys- 
keni  hagiographi  S.  J.  tov  fiaxaQiiov  (f 
28.  Jun.  1771,  57  aet.),  —  in  AA.  SS.  BoU. 
Oct.  IV.  Mit  Portrait. 

Janning,  C:  Elugium  Danielis  Car- 
doni  S.  J.  anno  multorum  et  morbis  et 
interitu  Autverpiensibus  memorabili  1678 
12.  Novbr.  defuncti  in  AA.  SS.  Boll.    Mai. 

n.  p.  xxxm-xxxvi. 


Dissert.  de  anno  quo  Arius  hae- 

resiarcba,  quo  s.  Alexander  ep.  Constant. 
obierint  in  AA.  SS.  BoU.  Juni.  VI.  1.  p. 
71-84. 

Leges  palatinae  Jacobi  II  regis  Maiori- 
carum,  comitis  Rossilionis  et  Ceritaniae  etc. 
in  AA.  SS.  Boll.  Jun.  III.  p.  V-LXXXII. 

Limpenus,  Joh. :  Elogium  R.  P.  Guilielmi 
Cuperi  hagiographi  S.  J.  nv  uuxaqiTov 
(t  2.  Febr.  1741.  aet.  55)  in  AA.  SS.  Boll. 
Aug.  VI.  p.  1-12  vorn  (viit  dessen  Portr.) 

Memoria  Jesu  Christi  crucifixi  in  AA. 
SS.  Boll.  25.  Mart.  m.  p.  540-543. 

Papebrochius,  Dan. :  Conatus  chronico- 
historicus  ad  catalogum  Romanorum  pon- 
tificum,  cum  praevio  ad  eumdem  apparatu 
Godefr.  Henscbenii  atque  Petri  Possini,  a 
s.  Petro  usquo  ad  Paschalem  II,  —  ante 
AA.  SS  BoU.  Mai.  IV.  p.  l*-220*  {mit 
schablonenhaften  Portraits  der  betrejfenden 
Pcipste.) 

Conatus  chronico-historici  ad  ca- 

talogura  Romanorum  pontificum  pars  11., 
a  Gelasio  papa  II  ad  s.  D.  N.  lunocentium 
XI,  —  ante  AA.  SS.  Boll.  Mai.  V.  p.  1* 
-182*  (gleichfalls  mit  Portraits.) 

Paralipomena   addendorum,   mu- 

tandorum  aut  corrigendorum  in  Conatn 
chron.-historico  ad  catalog.  Rom.  pontificum, 

—  post  AA.   SS.  BoU.  Mai.  VU.  p.  1-153. 

De    vita,    operibus   et  virtutibus 

Godefridi  Henschenii  (f  11.  Sept.  1681 
aet.  81),  —  ante  AA.  SS.  Boll.  Mai.  VIL  p. 
I-XVII  {mit  H.^s  Portrait.) 

Ephemerides  Graecorum  etMosco- 

rum,  horum  figuratae,  istorum  metricae, 
latine  redditae  et  observationibus  illustratae 
in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  I.   p.  I-VI  praefatio. 

—  Januarius  Graecorum  metricus  p.  VII 
-X.  —  Ad  figuratas  ephemerides  praefatio 
p.  X.  XI.  —  Januarius  Moscorum  figuratus 
p.  XI-XUI.  —  Februarius  Graecorum  me- 
tricus  p.  XIII-XVI.  —  Februarius  Mosco- 
rum  figuratus  p.  XVI-XVII. 

Martius  Graec.  metr.  p.  XVII  XIX. 

,,        Mosc.  tig.  p.  XX-XXU. 

Aprilis  Graec.  metr.  p.  XXII-XXIII. 

„        Mosc.  fig.  p.  XXIV-XXV. 

Maius  Graec.  metr.  p.  XXV-XXVU. 

„       Mosc.  fig.  p.  XXVII-XXIX. 

Junius  Graec.  metr.  p.  XXIX-XXXI. 

„       Mosc.  tig.  p.  XXXI-XXXII. 

Julius  Graec.  metr.  p.  XXXII-XXXV. 

„       Mosc.  fig.  p.  XXXV-XXXVU. 

Augustus  Graec.  metr.  p.  XXXVII-XXXIX. 

„        Mosc.  fig.  p.  XXXIX-XL. 

September  Gr.  metr.  p.  XL-XLm. 

Mosc.  tig.  p.  XLIII-XLIV. 

October  Graec,  metr.  p.  XLV-XLVU. 

Mosc.  fig.  p.  XLVII-XLIX. 

November  Gr.  metr.  p.  XLlX-LU. 

„  Mosc.  fig.  p.  LII-LIV. 


942 


PAPEBROCmUS  —  VANHECKE 


December  Gr.  metr.      p.  LIV-LVIII. 
„  Mosc.  fig.     p.  LVIII-LIX. 

Appendix  de  hagioptychis  Graeconim  at- 
que  Moscorum,  ibid.  p.  LX-LXVII. 

Tractatus  praeliminaris    de  epi- 

jcopis  et  patriarchis  Hierosolymi- 
tanae  ecclesiae  continens  eorum  chro- 
nologiam  et  acta  cum  parergis  nonnullis  ad 
orientalis  historiae  notitiam  et  solutionem 
quaestionum  quarundam  nobis  propositaruni 
spectantibus,  in  AA.  SS.  BoU.  Mai.  III.  p. 
I-LXXII.  Vgl.  hierzu  Appendix  Mai.  VII. 
p.  696-706. 

Tractatus  praeliminaris  quo  chro- 

nologice  deducitur  series  episcoporum  et 
archiep.  Mediolanensium  usque  ad  a.  1261, 
ex  vet.  catalogis  mss.  bibl.  Ambros.  a  G. 
Henschenio  transscriptis  et  a  D.  Papebro- 
chio  illustratis,  —  ante  AA.  SS.  Bolland. 
Mai.  VII.  p.  LIV-LXXXIII. 

Perier,  Joh. :  Elogium  R.  P.  Johannis 
Pinii  hagiographi  S,  J.  (f  19.  Mai.  1749) 
—  in  AA.  SS.  Boll.  Septbr.  III.  p.  1-12 
(mit  Portr.). 

Pinius,  Joh. :  Historia  de  vita,  gestis  ac 
virtutibus  R.  P.  Danielis  Papebrochii 
in  AA.  SS.Boll.  Jun.  VL  1.  p.  3-21.  {Pape- 
hroMs  Portrait  befindet  sich  vor  Usuardi 
martjrolog.  m  demselben  Bande.) 

Tractatus     historico  -  chronologi- 

cus  de  liturgia  antiqua  Hispanica,  Gothica, 
Isidoriana,  Mozarabica,  Toletana,  mixta, 
ante  AA.  SS.  BoU.   Jul.  VL  p.  1-112. 

Tractatus  praeliminaris  de  eccle- 

siae  diaconissis,  —  in  AA.  SS.  Boll.  Sept.  L 

p.  i-xxvm. 

Praefatlo  in  vitas  SS.  tomi  Februarii: 
C.  1:  Huius  operis  scopus:  in  eo  conteuta. 
2.  Cur  quandoque  plures  vitae  sancti  unius 
edantur?  3.  Sanctorum  Hibernorum  Scoto- 
rumque  vitae  quatenus  hic  relatae?  versae 
aliae  e  linguis  peregrinis.  4.  De  Dextri, 
Maximi  ep.  Caesaraugustani,  Luitprandi, 
Juliani  Petri  chronicis  Hispaniensibus  iu- 
dicium.  5.  De  sepulchris  ac  lipsanis  in 
Sardinia  inventis,  etc.  6.  De  monasticis  re- 
centiorum  quorundam  martyrologiis.  7.  Ordo 
dicendorum  et  symmetria.  8.  Lectio  huius 
operis  fructuosa  qualiter  suscipienda. 

Propyiaeum  ad  Acta  Sanctorum  Maii  sub 
felicissimis  auspiciis  Innocentii  XI  Romani 
pontificis  Optimi  Maximi  et  Caroli  II  Hi- 
spMuiarum  Indiarumque  regis  catholici  in 
septcm  tomos  digesta  auctoribus  Godefr. 
Henschenio  et  Daniele  Papebrochio,  operam 
et  studium  conferentibus  Franc.  Baertio  et 
Conrando  Janningo.    Antverp.  1680. 

Enth&lt  Portraits  von  Innocenz  XI,  Carl 
II  v'6n  Spanien,  Ferdinand  von  Fiirate^i- 
berg,  Bischof^  von  Paderborn. 


Propylaeum  antiquarium  circa  veri  ac 
falsi  discrimen  in  vctustis  membranis.  Part 
prima:  De  veterum  fundationum,  donatio- 
num,  privilegiorum  instrumentis  discernen- 
dis.  Pars  secunda:  De  praetensa  quorun- 
dam  Carmelitlcorum  conventuum  antiquitate. 
Pars  tertia:  De  martyrologio  Brixiensi, 
auctoex  catalogis  ecclesiae  s.  Afrae —  m  AA. 
SS.  Boll.  April.  II.  p.  I-XXXI ;  XXXH-XL: 
XL-LVI. 

Rayaeus.  Nicol. :  Tractatus  praeliminan 
de  acoluthia  officii  canonici  pro  ecclesiis 
orientalibus  Graecorum  in  solenni  comme- 
moratione  trium  doctorum  Basilii,  Nazian- 
zeni  et  Chrysostomi,  —  in  AA.  SS.  Boll.  Juu. 
II.  p.  XV-LXXXI. 

Sala,  Joh.  Bapt.  (eccl.  Comensis  can.): 
Petrus  Georgius  Odescalcus  primum 
Alexandriuus,  tum  Viglebanensis  episcopus 
(t  1620)  introductor  ad  Acta  SS.  Maii  — 
ante  AA.  SS.  BoU.  Mai.  IV.  p.  1-28  {m.  0-i 
Portrait.) 

Sollerius,  Jo.  Bapt.:  Tractatus  de  pa- 
triarchis  Alexandrinis,  c.  append.  de  initiis, 
erroribus,  institutis  Copto  -  Jacobiticis ,  tn 
AA.  SS.  Boll.  Jun.  V.  p.  I-XX.  —  Ad 
seriem  chronologicam  patriarcharum  Ale- 
xandrinorum  dissert.  fundamentalis,  sive 
Patriarcharum  Alexaudr.  historia  chrono- 
logica,  ibid.  p.  *1-*106.  —  Appendixde 
Coptis  Jacobitis  ibid.  p.  *107-*156. 

Stilting,  J. :  Dissertatio  de  conversione  et 
tide  RuRsorum,  —  in  AA.  SS.  Boll.   Septb. 

n.  p.  i-xxvii. 

:  Dissertatio   de  fratribus  Domini 

Jacobo,  Josepho,  Juda  et  Simone,  qua 
quaeritur,  an  ullus  ex  illis  fuerit  inter  apo- 
stolos  duodecim,  —  in  AA.  SS.  Boll.  Sept. 

VI.  p.  I-XXH. 

Elcgium     Rev.     Patr.     Johannis 

Baptistae  Sollerii  hagiographi  Soc.  Jesu 
lov  /xaxaoliov  (f  27.  Jun.  1740,  aet.  72.) 
—  in  AA.  SS.  Boll.  Aug.  V.  p.  1-12  (m.  S's 
Portrait.). 

Synaxarium  ex  menologio  iussu  Basilii 
imperatoris  coUecto,  cuius  sex  postremi 
menses  extant  mpti.  in  monasterio  Cryptae- 
Ferratae  in  Latio,  in  AA..  SS.  BoU.  Mart.  I. 
p.  864-875;  April.  I.  Append.  p.  I-XIII;  — 
Mai.  L  p.  720-732;  Jun.  VL  1.  p.  1-VlI 
{hinter  der  erstenfortlaufenden  PaginirungJ ; 
Jul.  I.  p.  687-698;  Aug.  I.  p.  663-669. 

Tractatus  de  vita,  operibus  et  virtutibu- 
Johannis  BoUandi  S.  J.  (f  12.  Septbr. 
1665)  ad  Rev.  Dom.  Jo.  Paulum  Oliva 
S.  J.  praepositum  generalem  —  in  AA.  SS. 
Boll.  Mart.  I.  p.  LXLVI. 

Vanhecke,  Jos. :  Prooemium  de  ratione 
universa  operis,  —  in   AA.  SS.  BoU.    Oct. 

VII.  1.  p.  I-XXXV. 


Anhang. 


Gluellenkunde 


fiir  die 


Geschichte  der  europaischen  Staaten 


wShrend  des 


Mittelalters. 


L  nniversalgeschichte. 


340*)  Eusebius, 

1086 

417  Orosius. 

1088 

420  Hieronymus. 

1100 

430  Dexter. 

1108 

455  Prosper. 

1112 

468  Idacius. 

1115 

552  Jordanus,  de  regn. 

1118 

p.     563  Cassiodorus,  chron. 

1118 

566  Johannes  Malalas. 

1118 

566  Marcellinus. 

1120 

567  Victor  Tunnunensis. 

cca.  1130 

590  Johannes  Biclariensis. 

1135 

593  Marius. 

1135 

612  Marcus  Maximus. 

cca.  1135 

636  Isidorus  Hispal.,  chron. 

1152 

658  Fredegarius. 

1152 

735  Beda. 

1158 

800  Georgius  Syncellus. 

1162 

810  Chronica  de  sex  aetat.  mundi. 

1181 

810  Chronicon  breve. 

1186 

813  Historia  miscella. 

1188 

828  Nicephorus  patr. 

1191 

842  Georgius  monachus. 

1198 

844  Einhardus,  annal. 

1203 

853  Freculphus. 

1204 

874  Ado  Vienn. 

cca.  1210 

883  Chronicon  Albeldense. 

1211 

904  Simeon  Metaphrastes. 

1212 

912  Alphonsus  HI  rex. 

1214 

919  Haubertus  Hispal. 

1215 

963  Julius  Polyd. 

1223 

966  Flodoardus,  ann. 

1227 

972  Liudprandus. 

1236 

996  Hippolytus  Theb. 

1237 

1042  Chronicon  paschale. 

1237 

1054  Herimannus  Augiens. 

1240 

1057  Cedrenus. 

1246 

1057  Chronicon  Wirziburgense. 

1077  Lambertus  Hersfeld. 

1250 

1081  Manasses. 

1251 

Marianus  Scotus. 

Bertholdus. 

Beruoldus. 

Guido  Langobardus. 

Sigebertus  Gemblac. 

Nestor. 

Florentius  Wigorn. 

Glycas. 

Zonaras. 

Lambertus  Audom. 

Ekkehardus  Uraugiensis. 

Anselmus  Gemblac. 

Heimo. 

Hugo  Floriacens. 

Honorius  August.,  summa. 

Hugo  Ratispon. 

Otto  Frisingens. 

Richardus  Pictav. 

Romualdus  Salernit. 

Robertus  de  Monte. 

Annales  Magdeburg. 

Godefridus  Viterb.,  panth. 

Johannes  Brompton. 

Nicolaus  Ambianens. 

Joel. 

Radulphus  de  Diceto. 

Gervasius  Tilber. 

Robertus  Altissiod. 

Wallingford. 

Sicardus. 

Chrouicon  Antissiod.   sive  anon. 

Helinandus. 

Lucas  diac.  Tudens. 

Aunales  Colon.  maximi. 

Rogerus  de  Wendover. 

Albertus  Stadensis. 

Albericus   (monachus  trium  fon- 

tium.) 
Enenkl,  Un.-Chron. 
Ajmericus  de  Peyraco. 

*)  Die  vorgesetzten  Zahlen  bedeuten  das  Tode^ahr  der  Schriftsteller ,   resp.  das  E^ndjahr  der  ano- 
nymen  Werke. 

60 


946 

ANHANG 

1254  Rudolf  V.  Ems. 

1379 

1260  Richardus  Cluniac. 

1410 

1264  Vincontius  Bellovac. 

1420 

1265  Annales  Hamburg.  1-1265. 

1420 

1271  Girardus  de  Fracheto. 

1422 

1272  Adamus  Claromont. 

1429 

1274  Sprottus. 

1434 

1272  Frasquet. 

1435 

1275  Hermannus  Altalicns. 

1441 

1279  Martinus  Polonus. 

1444 

1290  Jacobus  Aquensis. 

1456 

1288  Girardus  de  Arvernia. 

1457 

1290  Martinus  minorita. 

1458 

1292  Mouskes. 

1459 

1294  Balduinus  Ninoviensis. 

1462 

1300  Maerlant. 

1467 

p.  1301    Guilelmus  de  Nangiaco. 

1469 

1304  Ellenhardus,  chron. 

1470 

cca.  1307  Siffridns  presb.  Misnens. 

1473 

1312  Ricobaldus,  Gerv. 

1474 

1314  Chronicon  Repegovii. 

1474 

1314  Franciscus  Pipinus. 

1475 

1314  Johannes  de  Thielrode. 

1480 

1316  Lodewijk  van  Veithera. 

1483 

1317  Guilelmus  Scotus. 

1494 

1320  Jordanus  fr.  ord.  min. 

y  1500 

1320  Landulfus  de  Columna. 

1502 

1327  Ptolemaeus  de  Fiadonibus. 

1506 

1349  Hermannus  Januensis. 

1505 

1349  Gigas. 

1508 

1351  Johannes  Parisiensis. 

?  1510 

cca.  1361  Henricus  de  Rebdorf. 

1514 

1362  Marigniola. 

1515 

1366  Eulogium. 

1520 

1367  Radulphus  de  Hygden. 

1523 

1367  Bartholomaeus  Ferrariensis. 

1534 

1370  Henricus  de  Hervordia. 

1553 

1377  Matthaeus  Westmonaster. 

Martinus  Fuldensis. 

Compilatio  chronol.  auct. 

Gobelinus  Persona. 

Twinger. 

Andrcas  presb.  Ratisb.,  chr.  gen. 

Laurentins  de  Monacis. 

Engelhusius,  Th. 

Comer,  Herm. 

Stadtvveg. 

Bruni,  Leon. 

Alphonsus  a  Carthag. 

Facius,  hist. 

Sozomenus  presb.  Pist.  . 

Antoninus  arch.  Flor. 

ZantSiet. 

Laziardus. 

Doering,  Matth. 

Steinhowel,  H. 

Rudimentum  novicior. 

Chronica  S.  Aegidii  in  Brunsv. 

Johannes  de  Laer. 

Palmerius,  Matthaeus. 

Vcldenar. 

Palmerius,  Matthias. 

Cronica  von  allen  kiinig. 

Bossi. 

Rolevinck. 

Sabellicus,  ennead. 

Ritius. 

Staindel. 

Nauclerus. 

Schedel,  Hartm. 

Chronica  uon  vil  Namh.  gesch. 

Foresta,  suppl. 

Manlius,  aiu  hiipsch  chronick. 

Amandus  de  Ziericzee. 

Albertus  Argentinens. 


2.  Deutschland. 


A.    IDeutsche  I^eiclisg-eschichte. 

I.    Voii  deii  altesten  Zeiteii  bis  zur  Aiiflosung  des  karolingischen 

Reiches.    888. 

a.    Von  den  altesten  Zeiten  bis  zur  Mitte  des  5.  Jahrh. 


*C.  Jul.  Caesar,  comm.  de  bello  Gall.*) 

*  Strabo,  rer.  geogr.  libri  17. 

*  Plinius  Sec.  mai.,  hist.  natur. 

*  Velleius  Paterculus. 

*  Pomponius  Mela,  de  situ  orbis. 

*  C.  Coru.  Tacitus,  annal.-hist.-Germ. 


*  Claud.  Ptolemaeus,  geograph. 
*Dio  Cassius,  histor.  Rom. 

*  Herodianus,  histor. 

*  Scriptores  histor.  Augustae. 

*  Posidonius. 

*  Livius. 


*)  Die  mit  einem  .Stem  bezeichneten  Scbriftsteller  lioininen  in  diesem  Werlce  uicbt  vur;  es  scbien 
aber  gut,  8ie  der  Vullstiindiglieit  wcgcu  an/.tifiibrcn. 


ANHANG 


947 


*  Monumentum  Ancyrannm. 

*  Tabula  Peutingeriana. 
Panegyrici  vett.  (Mamertinus.) 
Marcellinus. 

*  Julianus  imp. 

*  Q.  Aurelius  Symmachus. 
Orosius. 

Priscus. 
Zosimus,  histor. 

*  Cl.  Claudianus,  poem. 


Notitia  dignitatura. 

Epistolae  Sidonii  ApoU. 

Cassiodorus,  variar.  etc. 

Procopius,  de  bell.  Vand.-Goth. 

Agathias. 

Jordanes. 

Gregorius  Turon.,  hist.  Franc. 

Beda  Ven.,  hi.st.  eccl.  Angl. 

Vita  s.  Severini. 


b.    Geschichte  des  frankischen  Reiches  unter  den  Mepowingern.  486  —  752. 


Gregorius  Turon.  594. 

Fredegar.  658, 

Aimoinus  mon.  Flor.  1008. 

Pauhis  Warn.,  de  gente  Long. 

Gesta  regura  Francor. 

Idacius.  468. 

Prosper.  465. 

Rorico. 

Marius  Avent.  593. 

Freculphus.  853. 

Erchanbertus.  881. 

Chronicon  breviss.  a  Theod.  I.  753. 

„  breviss.  a  Clotar. 

„  Luxoviense  br. 

Fragraentum  historic. 
Genealogia  reg.  Merov. 

„  reg.  Franc. 

Genealogiae  reg.  Franc. 
Julianus. 
Epistola  Anastasii  II. 

„         Aviti. 
„         Chlodovaei. 
Epistolae  s.  Germani. 

„  s.  Remigii. 

„         Theodorici  regis. 


Epistolae  Gregorii  Magui. 

„  s.  Bonifacii  arch.  Mog. 

„  Desiderii  Cadurc. 

Vita  s.  Guntranni. 
Gesta  Dagoberti  I. 
De  prima  expeditione  451. 
Vita  8.  Remacli  ep.  Traiect. 

„     s.  Sigeberti  III. 

„     b.  Pipini  duc. 

„     s.  Wandregisili  abb. 

„     s.  Clothildis  reg.  Frauc. 

„     s.  Radegundis. 

„     s.  Balthildis. 

„     s.  Vedasti  ep.  Atreb. 

„     s.  Leodegarii. 

„     s.  Bonifacii  arch.  Mog. 
Vitae  SS.  ap.  Bouquet,  rec.  IV. 

„        „    ap.  Pertz,  mon.  II. 
Sylvius,  Andr.  1194. 
Tritheraius,  corapeud. 

Constitutio  Childeberti  I.  550. 

„  Chlothocharii  I.  560. 

Capitularia  Merowingorum. 


c.    Geschichte  des  frankischen  Reiches  unter  den  Karolingern.  752—888. 


Itn  Allgemeinen. 

Annales  Nazariani. 

„         s.  Amandi. 

„        Masciacenses. 

„         Tiliani. 

„         Petaviani. 
Chronicon  Bedanum. 
Annales  Lauriss.  maior. 

„         Sangall. 

„        Laubacens. 
Libellus  de  maioribus. 
Annales  Besuenses. 

„        Fuldenses. 

„         Vedastini. 

„        Hersfeld. 

„         Guelferbyt. 

„        Juvavenses  550-835. 
Chronicon  Moissiaceuse.  840. 
Annales  Lugduneus.  769-841. 
Einhardus,    annales. 
Annales  S.  Emmerani  Ratisp. 


Annales  Flaviniaci.  382-853. 

„        Lauresharaenses. 
Chronicon  Casinense.  568-867. 
„  raon.  s.  Mich.  Vird. 

Chronica  Tiliana. 
Ado  Viennensis. 
Annales  Bertiniani.  741-882. 

„        Xantenses.  640-874. 
Hincraarus,  ann.  861-882. 
Annales  Mettenses.  687-930. 
Petrus  biblioth.  680-898. 
Chronicon  Lauresham.  -920. 
Annales  Alamannici. 

„        Laubacenses.  687-926. 
Chronicon  monast.  Acutiani. 
Annales  Weingartens.  708-936. 

„        Augienses.  -958. 
Chronicon  Aquitanicum. 
Flodoardus,  ann.  919-966. 
Aunale^  Engolisra.  815-991. 
Chronicon  Remense.  830-999. 

„  br.  auct.  inc.  688-1015. 

60* 


948 


ANHANG 


Ademarus  Cabanens.  -1029. 
Annales  Leniovicens.  687-1060. 
Chronicon  monast.  s.  Vinc.  727-1071. 
Codex  Carolinus. 
Monumenta  domin.  pontif. 
Carmen  authoris  incerti. 
Tabula  Karolorum. 

I.  Pipin  der  Kleine.  752-768. 

Chronicon  breviss.  a  Clotario,  584-768. 
Capitularia  Pipini. 
Clausula  de  Pipini  consecr. 

2.  Karl  d.  Gr.  768-814. 

Einhardus,  vita  Karoli. 
Acta  s.  Bertarii  et  Ataleni. 
Fragmenta  de  Pipiuo.  742-770. 
Fragmentum  de  reb.  Pip.  -774. 
Annal.  Franc.  Lambec.  794-803. 
Fragmenta  annalium  769-806. 
Erchempertus,  excerpta  781-793. 
Fragmenta    de    reb.    Pipini    ex    Anastasio 

bibl.  742-795. 
Annales  Alcuini  782-797. 

„        Mosellani  703-797. 
Theophanes,  chronographia,  die  Jahre  776 

-801. 
Epistola  Caroli  M.  791. 
Charta  divisionis.  806. 
Annales  S.  Petri  Colon. 
Gesta  Karoli  M.  ad  Carcassonam. 
Libellus    de    convers.    Bagoar.    et   Carant. 

Fragm.  798. 
Monachus  SangalL,  de  gest.  Kar.  M. 
Angilbertus. 

Asserius  Menev.  Fragm. 
Guilelm.  Malmesb.  Fraym. 
Chronicon  S.  Mich.  Vird. 
Poeta  Saxo  771-814. 
Vita  Karoli  M. 
Vita  b.  Wittekindi. 
Bodel. 

Ademarus  Caban. 
Epistolae  Alcuini. 
Epistolae  Leonis  III. 
Genealogia  Caroli  M. 

„  Caroling.  domus. 

Turpinus. 

Ehythmus  in  obit.  Car.  M. 
Theodulphus  ep.  Aurel. 
Visio  Wettini. 
Versus  de  Karolo  M. 
Fabulae  de  Hisp.  exped. 
Charlemagne. 
Capitularia  Karoli  M. 
Elogium  Caroli  M. 
Epitaphium  Caroli  M. 
Caroli  Magni  ver.sus. 
Translatio  s.  Alexandri. 
Vita  s.  Lebuini. 
Origo  et  exordium. 
Aegidius  Paris.  (1198.) 
Acciaiolus  (f  1478.) 
Johannes  de  Esaeudia  (1456.) 


De  rebus  Caroli  M. 
Epistolae  Cathwulphi. 

„         Caroli  M. 
Epistola  Theodemari. 
Epistolae  Einhardi. 
Epistola  Hadriani  pp. 
Ystoria,  secreta  alcuna. 
Pulci. 
Historia  e  Real. 

3.   Ludwig  d.  Fr.   814-840. 

Thegauus.  813-835. 
Vita  Hludowici.  778-840. 
Ermoldus  Nigellus.  781-826. 
Chartae  privileg.  a.  815. 
Constitutum  de  monast.  817. 
Fragmentum  de  expeditione.  818. 
Theodulphus  (f  821). 
Chronicon  mon.  s.  Mich.  Vird. 
Chartae  divisionis  imp.  int.  Loth. 
Praeceptum  Ludovici.  837. 
Acta  impiae  . . .  833. 
Devotio  Ludovici. 
Conquestio  Ludovici. 
Walafridus  Strabo,  vers.  ad  Ruadb. 
Origo  et  exordium. 
Vita  s.  Adalhardi. 

„     „   Walae. 

„     „   Anskarii. 

„     „  Benedicti  abb.  Anian. 

„     „   Friderici  ep.  Ultrai. 
Elogium  Ludovici  Pii. 
Capitularia  Hludovici  I.  819-839. 
Benedictus  levita. 
De  translatione. 
Epitaphium  Ludovici  Pii. 

4.   Zwietracht  der  Sohne  Ludwigs. 

Nithardus.  814-843. 
Agobardus. 
Epistola  Agobardi. 

5.    Karl  d.  Kahle  etc.   840-888. 

Florus,  Drepanius. 
Ebbo.  840. 

Formula  foederis.  842. 
Acta  coronationis. 
Consecratio  Caroli  Calvi. 
„  Hermintrudis. 

Privilegium  episcop.  843. 
Fragmentum  ex  chron.  Sergii.  843. 
Narratio  de  morte  Bernardi.  844. 
Aimoinus  mon.  S.  Germ,  846. 
Epistola  Caroli  Calvi. 
Epistolae  Caroli  Calvi. 

„  ad  Carol.  Calv. 

„  Frotharii, 

Epistola  Eulogii  presb. 
Exemplar  notitiae. 
Indiculus  de  episc.  Brit. 
Historia  eversionis.  843-853, 
Audradus.  853. 
Epitaphium  Lotharii.  853. 
Narratio  clericor.  Remens.  840-851. 


ANHANG 


949 


Hucbaldus. 

Chronicon  Fontanell.  841-859. 

Gesta  abbat.  Fontanell.  645-850. 

Capitula  Karoli  Calvi. 

Epitaphium  Caroli  Calvi. 

Pactio  Aquisgran. 

Praeceptum  Caroli  Aquit.  856. 

Epistola  Caris.  858. 

Conventus  Caroli  reg.  Prov.  859. 

Epistola  Eulogii  presb. 

Libellus  proclamationis.  859.  ^ 

Hincmarus,  opusc.  de  divort.  860. 

Epistolae  Adventii. 

„  Lupi  abb. 

„  Hadriani  H. 

Fragmentum  de  incursu  Norm.   864. 
Divisio  regni.  870. 
Qualiter  Normanui.  872. 
Exactio  Nortmannis.  872. 
Abbo. 

Ex  historiola  Longob.  846-872; 
Flodoardus,  hist.  eccl.  Rem.    Bmchstiicke. 

840-873. 
Electio  Karoli  imp,   876. 


Acta  concil.  Ticinens.  876. 

Fragmentum  de  villa  Nob.  843-876. 

Gesta  qualiter  a.  877. 

Conventus  Karoli  IL  877. 

Edictum  Karoli  11.  p.  877. 

Richardus  frater.  841-877. 

Andreas,  presb.  Berg.  568-877. 

Inscriptiones  de  Karolo  C. 

Versus  et  epitaphia. 

Fragmentum  hisL  Franc.  ex  Adonis  chron. 

840-877. 
Liber  monast.  s.  Wandregisili.  841-877. 
Excerpta  ex  vit.  SS.  840-877. 
Coronatio  Hludovici  II. 
Consecratio  Ludov.  II. 
Epitaphium  Ludovici  II. 
Folcuinus,  gesta.  637-980. 
Fragmentum  cod.  Monac.  880. 
Conventus  Hludov.  IH.  878. 
Rhythmus  Teuton.  881. 
Fragmentum  de  reb.  Lud.  lU.  881.  882. 
Epistolae  Hincmari.  a.  883. 
Epistolae  Johannis  VIII.  882. 
Asserius.  Fragm.  884-887. 


11.    Yon   der  Trennung  Deatschlands  vom  westfrankischen  Reiche 
bis  zur  Errichtung  des   ewigen  Landfriedens   durch   Kaiscr  Maxi- 

milian  I.    888—1495. 

a.  Unechte  Karolinger,  Konrad  v.  Franken  u.  das  sachsische  Haus.  888—1024.*) 


Annales  S.  Maximini  Trev. 
Regino. 

Annales  Augienses. 
„         Heremi. 
„         Corbeienses. 
Liudprandus,  antap.;  relat.  de  leg. 
Coronatio  Arnulfi.  896. 
Flodoardus,  ann. 
Capitula  Arnulfi.  895.  896. 
Widukindus. 
Chronicon  Salernitanum. 
Richerus. 
Acta  concilii  Causeiensis. 

„  ,,        Mosomensis. 

„  „        Remensis. 

Epistola  Leonis  abbat. 
Alpertus  S.  Symphor. 
Benedictus  mon.  S.  Andr. 
Thietmarus. 
Rodulphus  Glaber. 
Hrotsuita. 

Chronicon  Quedlinburg.  O.  C.  -1025. 
Chronicon  Corbeiense. 
Annales  Hildesheim. 
Annales  Laubacenses. 
„        Alamannici. 


Annales  Weingartenses. 

Augienses. 

Sangallenses  breviss. 
„  maior. 

Mettenses. 

Besuenses. 

Wirziburg. 

Lemovicens, 

Juvaviens.  maior. 

Salisburgens.  min. 

S.  Emnaerammi  Rat. 

Colonienses. 

Bruuwilarenses. 

S.  Columbae  Sen. 

S.  Bavonis  Gand. 

Floriacenses. 

Laubienses, 

Lausonenses. 

S.  Meginradi. 

S,  Quintini. 

Virdunens. 
Carraen  panegyr.  in  laud.  Bereng. 
Epitaphium  Ottonis  M. 
Ekkehardus  IV  iuu. 
Arnulphus   archiep.  Mediolan. 
Chronicon  episc.  Hildesheim.  822-1472. 


*)  Eine  specieUere  Aufzahlunff  der  Quellenschriften  fiir  die  einzelnen  Herrscher  dlesea  und  des 
folgenden  Zoitalters  findet  man  sehr  gut  bei  W.  Giesebrecht,  Geschichte  der  deut.<chen  Kaiserzelt.  2.  Aufl. 
Braunschweig  1860.  gr.  8«.  Bd.  I.  p.  801—858;  II.  p.  547—645  und  in  dem  nachstens  erscheinenden  3.  Bde., 
auf  welche  deshalb  der  Kiirze  wegen  verwlesen  wird. 


950 


ANHANG 


Vita  s.  Glodc.sindis  (cap.  5.) 
Acta  abbatiim  Fnldcus. 
Adeniarus  Cabanensia. 
Adamus  Bremensis. 
Cosmns  Prag. 
Vita  s.  Mathildis  rcginae. 

„     „  Adalheidae  imp. 

,,     „  Brunonis  arch.  Col. 

„     „  Johannis  Gorz.  abb. 

„     ,.  Udalrici. 

„     „  Heinrici  II  imp. 

„     „  Kunegundae  imp. 

„     „  Meinwerci  cp.  Paderb. 

,,     „  Bernwardi  ep.  Hildesh. 

„     „  Burchardi  ep.  Wormat. 

„     „  Wiborodae. 
Miracula  s.  Ursmari. 
Vita  s.  Caddroae. 

„     „  Wolfkangi. 

„     „  Adalberti  ep.  Prag. 

„     „  Wenceslai. 

„     „  Adalberonis  II  Meltens. 

u     „  Godehardi  ep.  Hild. 
Funda  io  coenobii  Brunw. 
Vita  s.  Wolbodonis. 

„     „  Heriberti  arch.  Col. 

„     „  Richardi  abb. 

„     „  Adalheidis  prim.  abb. 

„     „  Popponis. 

„     „  Odilonis  abb. 
Ansehiius  Leodiens. 
Epistolae  Gerberti. 
Odilo,  epitaphium. 


Annales  S.  Bonifacii. 
Imperatorum  ab  Henrico. 
Gesta  episc.  Camerac. 
Annales  Altahenses. 

„         Augustani.  973-1104. 

„         S.  Germani  Par.  466-1061. 
Chronicon  S.  Mart.  Colon.  756-1021. 
Rhythmus  de  obitu  Ottonis  III. 
Witgerus. 
Tabula  Karolorum  et  Ottonum. 

Au8  d.  folgenden  Periode  geben  Nachrichten 

iiber  den  siichsischen  Zeitraum: 
Herimannus  Augiensis. 
Lambertus  Hersfeld. 
Sigebertus  Gembl. 
Annalista  Saxo. 

Ueher  die  italien.  Angelegenheiten: 
Liudprandus. 
Arnulphus.- 
Landulphus. 
Panegjricus  Bereug. 
Flodoardus,  ann. 
Leo  card.  Ostiens. 
Chronicon  Venetum. 

Constitutioues  Conradi  I.  916. 

„  Heinrici  I.  921-932. 

„  Ottonis  I.  948-971. 

„        II.  983. 
„        III.  996-998. 
Heinrici  II.  1019-1022. 


b.    Frankisches  oder  Salisches  Haus.  1024 — 1125. 


Herimaunus  Augiensis. 
Bernoldus  mon.  S.  Blas. 
Bertholdus  disc.  Her.  Aug. 
Burkhardus,  liber  de  casib. 
Gesta  episcop.  Camerac. 
Rodulphus  Glaber. 
Annales  Romani. 
Adamus  Bremensis. 
Bruno  cleric.  Magdeb. 
Lambertus  Hersfcldeus. 
Epi.stolae  Sigifridi  abb. 
Anselmus  Leodiens. 
Ekkehardus  Uraug. 
Sigebertus  Gembl.,  chron. 
Marianus  Scot.,  chrou. 
Annalista  Saxo. 
Cosmas  Pragensis. 
Wipo. 

Historia  de  vita  Heur.  IV. 
Bouizo  ep.  Sutr.,  liber. 
Benzo  ep.  Alb. 
Epistola  Gebhardi. 
Epistolac  Henrici  IV. 
Fragmentum  dc  Henric.  IV.  1083. 
Vita  8.  Annonis  arch.  Colou. 
Paulus  Beruriedeusis. 
Hugo  Flaviu.,  chron.  Vird. 
Vita  s.  Matliildis  rog.  Gerin. 


Udalricuo  Babenb. 
Benuo,  vita  Hildebr. 
Guilelmus  Apul. 
Chronicou  S.  Benigur  Div. 
Aunales  Augustani.  973-1104. 

„        Auscieuses.  -1127. 

„         S.  Eucharii  Trev.  1015-1092. 

„         Hildesheini. 

„         Leodienses.  58-1121. 

„         Mellicenses.  1-1123. 

„        Ottenburani.  -1111. 

„        Pegavieuses. 

„         Wirziburgens.  687-1101. 

„         Argentiuonses. 
Chronicou  S.  Audreae.   1001-1133. 
„  Halberstad.  780-1209. 

„  Placentinum. 

Desiderius  Casinens. 
Gesta  Heiurici  imp. 
Gregorius  Catineus. 
Couradus  ep.  Traiect. 
Eberhardus  arch.  Salisb. 
Venericus. 

Walramus  ep.  Naumb. 
Wido  ep.  Ferrar. 
Placidus  Nonautulau. 
Chrouicon  Petershusauum. 
Epistolae  Bcruouis. 


ANHANG 


951 


Gisleberhis  Bald. 

Epistolae  Hildeberti  ep. 

Gesta  Treveror. 

Guilelmus  Brito. 

Imperatoriim  ab  Henrico. 

Uodalscalcus. 

Vita  Wiperti  marcb.  Lusat. 


Notae  Monasteriens. 
Craus. 

Constitutiones  Conradi  H.  1031-1038. 
Heinrici  IH.  1047-1065. 
-    „  „        IV.  1076-1104. 

V.  1106-1125. 


Das  Zeitalter  der  Hohenstaufen  bis  zur  Thronbesteigung  Rudolfs  von 
Habsburg.    1125—1273. 


Annales  Disibodenberg. 
Electio  Lotharii. 
Annales  Erphesfurd. 

S.  Petri  Erphesf. 

,,         Bosovienses. 

„         Cameracenses. 

„        Aquenses. 

„         Babenberg. 

„         Formoselens.  1-1136. 
Epistola  Lotharii  III. 
Epistolae  Lotharii  imp. 
Epistolae  Wibaldi  abb.  Stab. 
Otto  Frisingens. 
Otto  de  S.  Blasio. 
Annales  Brunwilarens. 

„         Garstenses. 

„        Colonienses  maximi. 
Gesta  Conradi  III  reg. 
Heimo.  -1135. 
Annales  Kosenveld.  -1130. 

„         S.  Vinc.  Mett.  -1157. 
Guntherus  Ligurinus. 
Narratio  brev.  de  Frid.  • 

Ekkehardus  Uraugiens. 
Auctarium  Ekkehardi. 
Hermannus  Altah. 
Epistolae  Gerhohi. 
Vita  b.  Arnoldi  arch.  Mog. 
Burchardus  Biberac. 
Chronicon  Petershusanum. 
Epistolae  Ulrici  Bambergensis. 

„  Friderici  I. 

Annales  S.  Gereonis.  1191-1248, 

„         Gotvicens.  1068-1240. 

„        Halesbrunn. 

„         Hamburg.  1-1265. 

„         Heilsbronn.  1099-1178. 

„         Herbipol.  1125-1215. 

„         S.  Jacobi  Leod.   -1174  re.sp.  1393. 

„         Lambacenses.  1128-1197-1348. 

„         Saxonici.  1-1271. 
.„         Scheftlariens.  1092-1272. 

„         Schirenses.  1100-1226. 

„         Spirenses.  920-1272. 

„         Aquicinctini.  1079-1279. 
Boncompagni. 
Sire  Raoul. 
Sicardus. 
Moreua, 
Hugo  Novant. 
Honorius  Augustod. 
Codex  Lauresham. 
Annales  Rodenses. 


Annales  Pegaviens. 

„         Argentinens. 

Magdeburg.  1-1188. 

,,         Monasteriens.  528-1194. 

„         S.  Pauli  Virdun.  908-1215. 
Chronicon  Leod.  breve.  549-1192, 

Halberstad.  780-1209. 
Gislebertus  Bald. 
Lambertus  Parvus. 
Ansbertus, 

Narratio  de  morte  Ottouis  IV. 
Godefridus  Viterb.,  carmen. 
Helmoldus. 

Christianus  arch.  Mogunt. 
Richardus  de  S.  Germ. 
Chronicon  Reichersbergense. 
„  monast.  Gozec. 

„  „        Noviens. 

„  Placentinum. 

Caesarius  Heisterbac,  catal.,  vita  s.  Engelb. 
Albertus  Stadensis. 
Saxo  Grammaticus. 
Nicolaus  de  Jamsilla. 
Epistola  Burchardi  not. 

„         Innoceutii  III. 
Epistolae  Petri  de  Vineis. 

„         Innocentii  III. 
Petrus  de  Vineis. 
Petrus  de  Ebulo. 
Gesta  Friderici  II  imp. 
Cantus  triumphales. 
Epistola  super  liberatione. 

„         Frider.  imp.  quomodo. 
Epistolae  Friderici  H. 
Acta  legationis  Hugolini. 
Acta  election.  Conradi  IV. 
Epistolae  Innocentii  IV, 
Epistola  Manfredi. 
Laurentius  de  Leodio. 
Gerhardus  praepos.  Stederb. 
Monachus  Patavinus. 
Martinus  Polonus, 
Albericus. 

Annales  Erphordenses. 
Albertus  Bohemus. 
Chronicon  Marbacense. 

„  Stederburgense. 

Annales  Aquicinctini. 

„         Blandinienses. 

„         Palidenses. 

„         Reinhardsbrunn. 

„        Wessofontani. 

„        Austriae  ed.  Wattenbach. 


952 


ANHANG 


Annales  Admuntenses. 
Notae  histor.  e  cod.  Emm. 
Vincentius  Pragensis. 
Johannes  Vitoduranus 
Joachim  abb.,  interpr. 
Vecerins. 
Wikes. 
Craus. 

Ccnstitutiones  Lotharii  III.  1125-1136. 
Conradi  III.  1144-1151. 


Constitutiones  Friderici  I.  1152-1188. 
„  Heinrici  VI.  1190-1197. 

„  Ottonis  IV.  1198-1218. 

„  Philippi  reg.  1198-1207. 

„  Friderici  II.  1212-1260. 

„  Conradi  IV.  1237-1254. 

„  Henrici  anticaes.  1246. 

„  „        (VII.)  1222-1234. 

„  Wilhelmi  1247-1256. 

Richardi  1269. 


d.    Von  Rudolf  von  Habsburg  bis  zum  ewigen  Landfrieden.  1273—1495. 


Hermannus  Altahensis. 
Origines  Murensis  monast. 
Chronicon  Leobiense. 
Monachus  Fiirstenfeld. 
Johannes  Victoriens. 
Johannes  Vitoduranus. 
Mathias  Neoburgens. 
Annales  Lubicenses. 
Albertus  Argentinens. 
Gigas,  mit  d.  Fortsetz. 
Eberhardus  Altah. 
Annales  Colmariens. 

„         Agrippinens.  1092-1384. 

„         Florianenses.  1273-1309. 

„         Wormatienses.  1221-1298. 

„         Gandenses.  1296-1310. 

„        Matseens.  1305-1395. 

„         Moguntin.  1083-1309. 

„         Vetero-Cell.  801-1484. 

„         Fossenses.  423-1389. 

„         S.  Bavonis  Gand. 

Novimont.  1329-1396. 

„         S.  Vitoni  Vird.  96-1481. 

„         Windeberg.  1218-1392. 

„         Ensdorfens.  1184-1368. 

„         Floreffiens.  1-1482. 

„        Magdeburg.  1453-1460. 

„         Marchianens.  1-1306. 
Chronicon  Osterhoviense.  1197-1365. 
„  Salisburg.  1-1398. 

„  Colmariense. 

„  Elwacense. 

„  Magdeburg. 

Annales  Siudelfingenses. 
Henricus  de  Rebdorf. 
Historia  annorum. 
Chronik,  oberrheinische. 
Heelu. 
Closener. 

Notae  histor.  Argent. 
Twinger. 
Suchenwirth. 
Theodoricus  de  Niem. 
Chronik,  augsburger. 
Annales  Neresheim. 
Pappenheim. 
Justinger. 

Henricus  de  Hervordia. 
Corner. 
Cbronica  australis. 


Chronicon  Belgicum  Maguum. 
Conrad  v.  Weinsberg. 
Acta  s.  Trudberti. 
Chronik,  constanzer. 
„         speirische. 
Burchardus  de  Hallis. 
Gravamina. 
Annales  Zwifaltenses. 
Trithemius,  ann.  Hirsang. 
Krantz,  Saxon. ;  Vandal. 
Paralipomena  rer.  mem. 

I.  Rudolf  I  von  Habsburg. 

1273-1292. 

Epistolae  Rudolfi  I. 
Henricus  de  Isernia. 
Ellenhardus. 
Chronicon  Colmariense. 
Horneck,  Ott.  v. 
Monachus  Fiirstenfeld. 
Historia  australis. 
Notae  histor.  Argent. 
Origenes  Murensis  mon. 
Constitutiones  Rudolfi  I. 

2.   Adolf  von  Nassau.    1292-1298. 
wie  vorher. 
Hirzelin. 
Constitutiones  Adolfi. 

3.  Albrecht  I  von  Oesterreich.  1298-1308. 

wie  vorher. 

Constitutiones  Alberti  I. 

4.   Heinrlch  VII  von  Luxemburg. 

1308-1313. 

Monachus  Fiirstenfeld. 
Mussatus,  hist.  aug. 
Nicolaus  Botront. 
Chronicon  de  ducibus  Bavar. 
Henricus  de  Hervordia. 
Petrus  Zittaviens. 
Historia  mortis  Henr.  VII. 
Constitutiones  Heinrici  VU. 
Vita  Henrici  VII. 

5.   Friedrich   von  Oesterreich.   1313  1330. 

Ludwig  von  Bayern.  1313-1347. 
Mussatus,  Ludov.  Bav. 
Streit,  der,  zu  Miihldorf. 


ANHANG 


953 


Johannes  Victoriens. 

Narratio  de  proelio. 

Pappenheim. 

Henricus  de  Hervordia. 

Notae  histor.  ex  cod.  coenob. 

Petrus  Zittav. 

Morigia. 

Vecerius. 

Sermo  Clementis  VI. 

Ludovici  IV  Bav.  scripta. 

Chronicon  )  t    j        t^t-  • 

Vita       )  ^"^"'^-  ^^  '™P- 
Epistola  Clementis  VI. 
Epistolae  Ludovici  Bav. 
Luppoldus  de  Bebenburg. 

6.   Karl  IV.    1347-1378. 
Wenzel.  1378-1400. 
Henricus  de  Hervordia. 
Corner. 

Vita  Karoli  IV. 
Entrevue  de  Charles  IV. 
Karls  IV,  Kaiser,  Landbuch. 
Petrus  Bertrandus. 
Iter  Romanum. 
Petrus  Zittav. 
Michael  de  Leone. 
Theodoricus  de  Niem,  de  scbism. 
Suchenwirth,  Schlacht. 
Chronica  auf  Closternewburg. 
Johannes  Pragensis. 
Acta  de  exauctoratione. 

7.  Ruprecht  v.  d.  Pfalz.   1400-1410. 
Sigismund.    1410-1437. 
Windeck. 

Theodoricus  de  Niem. 
Heimburg. 

Andreas  presb.  Ratisb.,  diar. 
Petrus  de  Alvarotis. 
Matthaeus  de  Cracovia. 

8.  Albrecht  II.    1438.  1439. 
Historia  de  morte. 

Rolevinck. 

Conrad  von  Weinsberg. 

Ebendorffer. 

Aeneas  Sylvius,  comment. 

9.  Friedrlch  III.  1439-1493. 
Formula  precationis. 

Excerpta  hist.  ex  diar. 

Aeneas  Sylvius,  hist.  Frid. 

Hinderbach. 

Griinbeck. 

Tichtel. 

Unrestus. 

Behaim. 

Anonymi  Mellic.  br.  chron.  Austr. 

Schamdocher. 

Romerzug  und  Kronung. 

Auszzug,  der,  von  Teutsch.  Landen. 
Friedrich's  IV  Einzug. 


Ordinatio  ingressus. 

Panormita,  orat. 

Manetti. 

Aeneas  Sylv.,  oratio  pro  coron. 

Quirinus. 

Oratio  pro  vic. 

Vermahlung   viit  Eleonora   von  Porluyal 
und  Fainilienverhaltnisse. 
Aeneas  Sylv.,  or.  grat.  ad  Alphons. 
Mozius. 
Lanckmann. 

Zweite  Reise  nach  Rom.  1468 
Piccolomini,  narrat. 
Narratio  de  Frider. 
Augustinus  patric,  descript. 

Verhdltniss  zu  Karl  v.  Buryund. 
Agricola. 
Gundelfing. 

Epistola  Arnoldi  de  Lalaing. 
Bericht  eines  Augenzeugen. 

Krieg  mit  Mathias  Corvinus. 
Capitula  concordie. 
lustrumentum  composit. 
Velius. 

Epistolae  Johannis  de  Zredna. 
Acta  urbium. 
Wie  Kiinig  Mathias. 

Turkenkriege. 
Manung,  ein. 
Tiirkenraizz. 
Michael  Apost. 
Augustinus  patr.,  de  comit. 
Campanus,  in  conv. 
Vermerckt. 

Bittschreiben  d.  Landsch. 
Das  ist  ein  Anschlag. 
Corvinus. 

Kirchliche  Angelegenheiten. 
Aeneas  Sylv.,  pental. 

Innere  Angelegenheifen. 
Behaim,  v.  d.  Wienern. 

Begrdbniss  und  Leichenreden. 
Perger. 
Eegencknus. 

Wie  und  mit  welcherley. 
Obitus  divi  dni. 

Ebendorffer. 

Rolevinck. 

Comines. 

Schilling, 

Barbarus. 

Aemylianus. 

Arnpeckins,  chron.  Austr. 

Philippe  von  VigneuUes. 

Eikhart. 

Copey-Buch  v.  Wienn. 

Epistolae  Campani. 


954 


ANHANG 


10.  Maximilian  I.  1493-1519. 

Treitzsauerweiii. 
Pfintzing. 

BiographiscIiL'  Beitriige  verniischten  Jnhalts. 

Narratio  captivitatis. 

Griinbcck. 

Glareanu.s. 

Bebei,  oratio. 

Caviceu.s. 

Collenutiu». 

Verviahlung  niit  Afaria  v.  Burgund. 
Hruni,  Ludov. 

Chronique  des  faites  et  gest. 
Faits  et  partic. 
Lcttres  adressees. 

Wahl  und  Kronung. 
Biichlein,  in  dem. 
Buechlin,  in  disem. 
Codicillus  presens. 
Codicillus  qui. 
Boke,  in  deseme. 
Electio  Maximiliani. 
Kroenung,  die. 
Corouatio  Maximiliani. 
Cornelius  Aurelius. 
Cara,  Petr. 
Barbarus. 

Aujsland  der  Flamcinder. 
Lettres  in^dites  de  Max. 
Konig,  der  romische. 
Documents  pour  servir. 
Correspondance  des  mag. 
Erledigung. 
Narratio  captivitatis. 
Aemylianus. 
Instructio  an  die. 

Streit  icegen  Anna  v.  Bretagne. 
Antwurt. 
Manifest. 
Contra  falsas. 
Wimpheling,  epist. 
Rolevinck,  Linturii  cont. 

Vermdhlung  mit  Blanca  Maria  S/orza. 
Lazaronus. 
Mayni. 
Taccone. 
Fragmentum  hist.  de  Blanca. 

Zasius. 

Reichstag  zu    fVo7~ms. 
Inhalt  dis  buchl. 
Buchlin,  disz. 

Italienische  Angelegenheilcn   1500-1508. 

Donati  (Hier.) 
Confederatio. 
Ghilinus. 
Vermerckt  der  Roiu. 


Piiechl,  in  diesem. 
Quirini,  Vinc. 
Rabler. 
L'Investiture. 
Florus,  Geo. 
Foscari. 

Der  Schwabenkrieg. 
Schradiu. 
Pirckheimer. 
Vereinigung. 
Schulthaiss. 
Lenz. 

Krieg  gegen  Buprecht  v.  d.  P/alz. 
Trithemiu.s,  hist.  bell. 
Zayner. 

Rumpler,  de  gestis. 
Bartholinus,  de  bello. 
Celtes,  laudes. 
Bebel,  ecloga. 
Sendbrieff. 

Ligue  von  Cambray. 
Allgemein. 
Chronica,  Venediger. 
Coccinius. 
Nicolo  degl'  Aug. 
Mocenicus. 

Einzelheiten. 
Oratio  legatorum. 
Monitorium  c.  Venet. 
Nogaroli. 
Helianus. 
Zwingli. 

Verhaltniss  zu  Heinrich   VJI  von  England. 

Gesta  honorifica. 

Wie  und  in  wellicher. 

Legatio  Henrici  VII. 

Epistola  Henrici  VII. 

Gezeitigung. 

Copia  von  der. 

Congress  zu  Wien. 
Cuspinianus. 
Agricola. 

Crassus  Helvetius. 
Bartholinus,  odoep. 
Bunderlius. 
Verainigung. 
Sgezd  cysarzske. 
Wo  und  wie. 
Benedictus  Cheiid. 
Vadianus. 
Zeytung,  newe. 
Orationes  Viennae. 

Beichstag  zu  Augsburg  u.  d.  Jahr  1518. 
Bartholinus,  de  conv. 
Manlius. 

Gravamina  Germ.  nat. 
Epistolae  Wirophelingii. 

Tiirkennoth. 
Von  der  gegenwart. 


ANHANG 


955 


Litterae  ad  Maxim. 
Verordnung  und. 
Literae  credentiales. 
Tractatus  de  captivis. 
Orationes  duae. 
Huttenus. 

Tranquillus  Parthenius. 
Bartholinus,  oratio. 
Vitellius. 

Leichenreden  und  Begriibniss. 
Petrus  Aegidius. 
Eucharius. 


Faber,  Joa. 

Faber  Udalr. 

Latomus. 

Melanchton. 

Sauromannus. 

Zasius. 

Epistolae  Leonis  X. 

Epistolae  Waldneri. 

Wolfhard. 
Longinus. 
Herberstein  1486-1553. 


B.    Deiitsche  Spezialg^eschichte. 
I.  Oesterreich. 


I.  Von  den  altesten  Zeiten  bis  auf 
Rudoiph  I, 

814*)  Annales  Juvavenses. 

835  „  „  maior. 

871  Libellus  de  convers.  Bagoar. 
1049  Annales  Salisb. 
1123         „         Mellicenses. 
1132  Origines  Murensis  monast. 
1134  Auctarium  Claustroneob. 
1139  Annales  Admuntens. 
1168  Continuatio  Claustroneob.  L 
1168  Henricus  archid.  Salisb. 
1168  Annales  s.  Rudberti. 
1170  Continuatio  Zwetlensis  I. 
1189  „  „         n. 

1189  Chronicon  Austriacum. 
1194  Conradus  de  Winzenberg. 
1197  Annales  Lambacenses. 
1216         ,,         Cremifanenses. 
1224  Continualis  Claustroneob.  H. 
1230  Annales  Gotwicenses. 
1233  Continuatio  Scotorum. 
1233  „  Claustroneob.  UI. 

1233  „  Sancruc.  L 

1246  Auctarium  Sancruc. 
1246  Enenkl. 
1250  Continuatio  Admunt. 

1256  Annalium  Mellic.  auctar;  Garstense. 

1257  Annales  Gartenses. 
1259  Auctarium  Mariacell. 
1261  Narratio  genealogica. 

1266  Continuatio  Sancrucens.  U. 

1267  Sunthaim  (f  1526). 
1273  Hermannus  Altahensis. 

2.   Von  Rudolph  I  bis  Carl  V. 

a.  Im  Allgemeinen. 

1273*)  Chronicon  Marbacense. 
1273  Hermannus  Altahensis. 
1273  Chronicon  Austriac.  br. 


1275  Auctarium  Vindobon. 

1278  Chronicon  Lambacense. 

1279  Continuatio  Claustroneob.  IV. 
1279  Historia  annorum  1264. 

1282  Chronicon  rer.  per  Austriam. 

1283  Annales  praed.  Vindob. 
1286         „         s.  Eudberti  Sal. 
1288  Continuatio  Claustron.  VI. 
1296  Anonymi  Fiirstenfeld. 
1298  Annales  Wormatienses. 

1298  Chronica  d.  Landes  OesteiTcich. 

1299  Ellenhardus. 

1300  Annales  SS.  Udalrici. 

1302  Continuatio  Vindob. 

1303  Historia  australis. 
1303  Chronicon  Colmariense. 

1303  Hermannus  Altahens.  (continuat.) 
1305  Annales  Colmarienses. 

1305  Eberhardus  Altahensis. 

1306  Siffridus  presb.  Misn. 

1308  Bernardus  Noric.  chron.  Austriac. 

1309  Horneck,  Ott.  v. 

1310  Continuatio  Sancrucens.  UI. 
1309  Annales  Florianeuses. 

1313  Henricus   praep.    Oetting.    {vid.   Her- 

mannus  Altahens.) 
1313  Chronicon  Osterhoviense. 

1325  Burchardus  de  Hallis. 

1326  Monachus  Fiirstenfeld. 

1327  Continuatio  Vindob. 
1327  Pappenheim,  Matth. 
1327  Chronicon  Austriacum. 
1329  Continuatio  Zwetlens.  III. 
1332  Auctarium  Alberti  pleb. 
1338  Notae  histor.  Argent. 

1343  Johannes  Victoriens.,  chron. 
1347  idem.  (Joh.  Schoenfelder.) 

1347  Chronicon  Ludovici  IV. 

1347  Excerpta    ex   vetust.   chron.   c.   Wei- 

hensteph. 

1348  Chronicon  Claustro-Neoburg. 
1348  Jobanues  Vitodurauus, 


*)  Bezeichaen  hier  die  Endjahre  dor  einiielucn  Werke. 


956 


ANHANG 


1348  Continnatio  Lambacensis. 

1349  Hermannus  Januensis. 
1349  Chronik,  oberrheinische. 
1349  Chronicon  Zwetlense  recent. 

1362  Closener. 

1363  Henricus  de  Rebdorf. 
1365  Chronicon  Osterhoviense. 

1370  Trithemius,  ann.  Hirsaug.  (pars  I.) 

1378  Albertus  Argentinensis. 

1378  Martinus  Fuldensis. 

1383  Continuatio  Claustroneob.  VH. 

1386  Twinger,  Jac. 

1386  Continuatio  Zwetlensis  IV. 

1395  Annales  Matseenses. 

1396  Continuatio  Novimontensis. 
1398  Contimiatio  monach.  S.  Petri. 
1398  Chronicon  Salisburg. 

1400  Benevenutus  de  Rambaldis. 

1418  Theodoricus  de  Niem.,  vit.  pontif. 

1418  Gobelinus  Persona. 

1428  Chronica  auf  Closternewburg. 

1430  Goswin. 

1435  Corner. 

1439  Genealogia  ang.  dom.  Habsb. 

1442  Chronicon  Koenigsveldense. 

1443  Anonvmi  Viennensis. 
1445  Chronik,  Augsburger. 
1455  Paltramus. 

1455  Continuatio  Claustroneob.  V. 
1458  Chronik,  kleine,  v.  Oesterr. 
1458  Necrologium  Zwetlense. 
1460  Senatorium. 
1460  De  origine  et  contin. 
1463  Aeneas  Sylvius,  comment. 

1463  Ebendorffer. 

1464  Doering. 

1464  Anonymi  Mellicensis. 

1467  Anonymi  chronicon  Austriac. 

1474  Rolevinck. 

1474  Cronica.  Hie  hebt  sich. 

1474  Chronica  S.  Aegidii. 

1477  Chronicon  Elwacense. 

1484  Wolfgangus  de  Styra. 

1486  Anonjmi  Rotensis. 

1487  Narratio  captivitatis. 

1488  Arnpeckius,  chron    Austr. 

1490  Andreaspresb.Rati8b.,chron.generale. 

1492  Schedel. 

1494  Cronica  von  allen  kiinig. 

1494  Chronicon  Saltzeburgense. 

1495  „  Salisburgense. 

1496  „  monast.  Stamsensis. 
1496           „  Austriae. 

1496  Anonymi  Tegernseensis. 
1508  Griinbeck. 

1614  Nauclerus,  (cont.  Baselii.) 
1514  Trithemius,  ann.  Hirsaug. 

1514  Linturius. 

1515  Chronica  uon  vil  Namhafftigen. 
1515  Langius. 

1519  Chronicon  Alberti  duc. 
1537  Paralipomena  rerum. 
1564  Annales  Mellicenses. 


b.    Im  Besondern. 

Rudolf  /.,  geb.  1.  Mai  1218;  gew.  1273, 
t  15.  Juli  1291. 

8.  deutsche  Reichsgesch.  unt.  liudol/, 
und  vorher  die  Chroniken,    deren 
Umfang  in  die  Zeit  R-s  reicht. 
Albrecht  I.,  geb.  1248,  gew.  1298,  ermor- 
det  1308. 

s.    deutsche  Reichsgeschichte   unter 
Albrecht  I. 
Hirzelin. 

Friedrich  {III.  Pulcher),  geb.  1286,  gew. 
1314,  t  13.  Jan.  1330. 
8.    deutsche   Reichsgeschichte    unter 
1'Viedrich  von  Oesterreich. 
Albrecht  II.,  geb.  12.  Decbr.  1298,  t  20. 
JuH  n:)8. 
Chronicon  Alberti  ducis. 
Suchenwirth. 

Albertinische    Linie. 

Albrecht  III.,  geb.  1349,  t  29.  Aug.  1395. 
Fragmentum  historicum  de  IV  Albertis. 

Albrecht  IV.,  geb.  1377,  t  14.  Sept.  1404. 
Suchenwirth,  Ged.  v.  d.  Fiirsten  taylung. 

Albrecht  V.,  geb.  1397,  t  27.  Oct.  1439. 
Historia  de  morte. 

Ladislaus,  geb.  1440,  t  23.  Nov.  1457. 
Historia  seu  epi.stoIa. 
Epistola  Ladislai. 
Lessus  in  obitum. 

Leopoldinische   Linie. 

Leopold  IIL,  geb.  1349,  t  9-  Jul-  1386. 
Hie   hebt   sich    an    ein    schone   un    kurz- 

weilige  hyst. 
Suchenwirth,  Schlacht  b.  Sempach. 
Halbsuter. 
Anonymi  aliquae  gesta. 

Friedrich  IIL  (V.),  geb.  1415,  gew.  1440, 
t  1493. 

s.    deutsche   Reichsgeschichte    unter 
Friedrich  III.  u.  vorher  die  Chro- 
niken,   deren  Umfang  in  die  Zeit 
F-s  reicht. 
Sigismund,  geb.  1424,  t  4.  Marz  1496. 
Suchenwirth,  Ged.  v.  5  Fiirst. 
Greumann. 

Epistola  Venturae  de  P. 
Niger,  Franc. 
Locher. 

Krieg  mit  Venedig, 
Belligraphia. 
Wenger. 
Guerra,  la  de*  Tedeschi. 

Streit  mit  dem  Card.  Nic.  v.  Cusa. 
Heimburg. 

Verhaltniss  zur  Schweiz. 
Combat  de  Ragatz. 


ANHANG 


957 


Maximilian  I.,  geb.  1459,  gew.  1486,  f 
12.  Janr.  1519. 

s.  deutsche  Reichsgeschichte  unter 
Maximilian  I.  u.  vorher  die  Chro- 
niken,  deren  Umfang  in  die  Zeit 
M's  reicht. 


c.    Tyrol. 

1224  Chronicon  Diess^nse. 

1430  Goswin. 

1439  Successio  com.  Tir. 


1496  Chronicon  Stamsensis  monast. 
XII-XIV.  Necrologium  Diessense. 

d.    Steyermark. 

1458  Chronica   der   edlen  Grafen  von 
Cilli. 

e.    Karnthen. 

1343?  Johannes  Victoriens. 

f.    Illyrien. 

Qurh. 

Series  episc.  Gurcens. 


U.  Baden. 


Vita  s.  Fridolini. 

Trudberti. 

Pirminii. 

Liobae. 

Meginradi. 

Findani. 
Acta  s.  Marci  apost  (mirac.) 
Translatio  sanguinis  D. 
Vita  s.  Conradi  (ex  Guelfis). 
„     „   Eberhardi  ex  com.  Nelleb. 


Chronicon  Petershusanum. 

„  Burglense. 

„  Salemitanum. 

„  episcoporum  Spirens. 

„  monasterii  Lucidae  Vallis. 

„  „  Oberriedt. 

Twinger  v.  Konigshofeu. 
Chronik,  constanzer. 

„         speirische. 


III.    Wnrteniberg. 


1.  Merovlngische  Zeit. 

Alemanniaehe  Volksherzoge. 
536-748. 
Procopius. 
ante  582  Agathias. 

594  Gregorius  Turon.,  hist.  Franc. 
658  Fredegarius  schol. 

Vita  s.  Fridolini  abb. 
615      „     „   Columbani.     , 
640      „     „   Galli. 
634      „     „   Trudberti. 
689      „      „    Kiliani. 
754      „      „   Pirminii. 
Anuales  Alamannici. 
„        Weingartenses. 
„         Augienses. 
„         Sangallenses. 

2.  Karolingische  Zeit. 

Meichsunmittelbarkeit. 

748-917. 
Annales  Laurissenses.  741-788. 
„        Fuldenses.  680-901. 
848  Einhardus,  annales. 
915  Regino.  1-907. 
848  Einhardus,  vit.  Karoli  M. 
Monachus  Sangallensis. 
ante  849  Theganus. 

Vita  Hludovici. 
Nithardus. 
837  Vita  s.  Reginswiudis. 
861      „      „   Meinradi. 
769      „     „   Otmari. 
878      „     „   Findani. 


744  Vita  s.  Solae. 


751 

)) 

„    Burchardi 

ep. 

Wirz. 

760 

)) 

„   Wunebald 

. 

772 

)) 
)) 

„   Liobae. 
„   Walpurgis 

786 

)) 

„  WiUibaldi 
„    Gumberti. 

ep. 

Eichst. 

Herzoge 

unter  d.  sachsischen  und 

frankischen  Koni 

gen 

917-1080. 

973  Widukindus. 
1018  Thietmarus. 

Wipo,  vita  Chuonradi. 
Annales  Augienses.  860-954. 
„         Sangallenses  maiores.918 

-1056. 
„        Heremi.    940-1057;    746 

-1280. 
„        Weissenburgenses.     830 
-1075. 
Herimannus  Aug^ensis. 
Bertholdus. 

Annales  Augustani  -1104. 
Regino. 
Annales  Hildesheimenses. 

,.         Quedlinburgenses. 
Lambertus  Hersfeldensis. 
Ekkehardus  IV. 
Libellus  de  sanguine  Christi. 
Liudprandus,  autapod. 
Vita  Heinrici  II  auct.  Adelboldo. 
„     s.  Verenae  (mirac.) 
„     „  Wiborodae. 
„     „  Udalrici  ep.  August. 


958 


ANHANG 


Vita  s.  Conradi  ep.  Constant. 
Necrologinm  Augiae  divitis. 

„  Sangallense. 

„  Einsidlense. 

„  Merseburgense. 

„  Fuldense. 

De  prima  expeditione. 

4.  Hohenstaufenzeit  bis  auf  Rudolf 
von  Habsburg. 

1080-1273. 

a.     Constanzer  Sprengel. 

1100  Bernoldus. 

Annales  Einsidlenses.  746-1200. 
„        S.  Blasii.  -1175. 
,;         S.  Georgii.  -1308. 
„        Weingarteuses.        1101- 

1197. 
„         Zwifaltenses. 
1223  Otto  abbas  S.  Blasii. 

Chronograpbus       Weingartensis. 
-1197. 

b.  Augshurger  Sprengel. 
Annales  Augustani.  -1104. 

,.         Elwangenses. 

c.  Wurzburger  Sprengel. 
Ekkehardus  Uraugiensis. 

d.     Speierer  u.   Wormser  Sprengel. 
Annales  Spirenses. 
„         Wormatienses. 
„         Argentinenses. 
„         Colmarienses. 
Otto  Frisingensis. 
1275  Hermannus  Altahensis. 

Annales  Erphesphurdenses. 

„         Hildesheimens. 
Annalista  Saxo. 
1188  Annales  Magdeburgenses. 

Chronicon  Repegovii. 
1086  Marianus  Scotus. 
cca.  120O  Annales  S.  Disibodi. 
1170  Helmoldus. 
1210  Arnoldus  Lubec. 

Annales  Colon.  max.  1162-1238. 
Albericus  (mon.  trium  font.)  -1241. 
Kichardus  de  S.  Germ.  1139-1246. 
1260  Albertus  Stadensis.  -1256. 
Radevvicus. 

Vita  s.  Guilelmi  abb.  Hirsaug. 
„     „   Henrici  Zvvifaltensis. 

Monnchus  Weingartensis. 

Silfis-  und  Rlostergeschlchle. 

a.     Bisthum  Constanz. 
1135  Ortlieb  abb.  Neresheim. 
1138  Bertholdus  abb.  ZwivaUl. 

Casuum  S.  Galli  cont.  H. 

Conradus  de  Fabaria. 

Chronicon  Petershusanum. 


b.     Bisthum  Augalmrg. 
Chronicon  Ottoburan.  antiquiss. 
c.  Bisthum  Strashurg. 
(Jhronicon  Novientens.  monast. 

1130  Jlpistolae  Ulrici  Bamberg. 

1137  „  Lotharii  imp. 

1158  „  Wibaldi  abb. 

„  Innocentii  HL 

„  Friderici  H  imp. 

Albertus  Bohemus. 

Necrologium  Weingartense. 
„  Zwifaltense. 

„  Hofense. 

„  Lucidae  Vallis. 

,    Von  Rudolf  V.  Habsburg  bis  zum 

ewigen  Landfrieden. 

1273-1495. 

Annales  Sindelfingenses. 

Martiuus  minorita. 

Ellenhardus. 

Annales  Stuttgardiani. 

Burchardus  de  Hallis. 

Annales  Colmarienses. 

Chronicon  Colmariense. 
„  Bavar.  et  Suev. 

Horneck,  Ott.  von.  1246-1309. 

Monachus  Fiirstenfeldensis.  1273 
-1326. 

Chronik,  oberrheinische. 

Christian  Kiichemeister. 

Jahrbiicher,   die  beid.   iilt.  -1336 
resp.  1446. 

Miiller,  Eberh. 

P«trus  Zittaviens.  1253-1338. 

Johannes  Victoriens.  1211-1343. 
1348  Johannes  Vitoduranus. 

Mathias  Neoburgens. 

Albertus  Argeutin. 

Henricus  dapifer. 

Closener. 

Henricus  de  Rebdorf. 
1386  Suchenwirth. 

Chronik,  Augsburger. 

Zenggius. 

AnnaTes  Neresheimens. 

Tvvinger. 
1426  Justingcr. 

Windeck. 
1462  Lirer. 

Chronik,  Constanzer. 

Eikhart. 

Chronik,  speierische. 

Chronicon  Elwacense. 
1499  Lenz. 
1499  Schradin. 
1502  Faber,  hist.  Suev. 
1510  Nauclerus. 

Annales  Zwifaltenses. 

Trithemius,  ann.  Hirr^aug. 


ANHANG 


959 


Chronicon  Wirtembergense  anon. 
Annales  Bebenhusani. 


Necrolo'gium  Sindelfingense. 
,,  Lucidae  Vallis. 


IV.    Bayern. 


1.  Merovingische  Zeit. 

a.     Alemaniiische   Volksherzoge. 
536-748. 
Procopius. 
Agathias. 

Gregorius  Turon,  hlst.  Franc. 
Fredegarius  scholast. 
Paulus  Warnefr.,  hist.  Long. 
Ercbanbertus. 
Vita  s.  Pirminii. 
„      „  Bonifacii  arch.  Mog. 
„      „   Bilihildis. 
„     „   Kiliani  ap.  Franc. 
„      „   Burchardi  ep.  Herb. 
Annales  Alamannici. 
„        Augienses. 
„         Mettenses. 
„         Sangallenses. 
„         Weingartenses. 

b.      Volhsherzoge  in  Baiern. 
553-757. 
Gregorius  Turon. 
Fredegarius  scholast. 
Aimoinus. 

Paulus  Warnefr.,  hist.  Long. 
Annales  Ratisbon. 
„         Salisburg. 
„         ducum  Bavar. 
Vita  s.  Corbiniani. 

„     „   Eramerammi. 
Libellus  de  conversione  Bagoar. 
Congestum  Arnonis. 
Vita  s.  Euperti. 
»     ,.  Agili. 
„     „    Eustasii. 
„     „  Columbani. 
„     „   Galli. 
„      „   Magni. 

2.  Karolingische  Zeit. 

Von  der  Unterdruckung  Lis  zur   Wieder- 
herstellung  der    Volksherzoge.  Eeichs- 
unmittelbarkeit. 
757-911. 
Die  grosseren  u.  kleineren  An- 
nalen  der  Karolingerzeit. 
(s.  deutsche  Reichsgeschich- 
te  1.  c),  besonders 
Aunales  Laurissenses. 
„        Fuldeuses. 
„         ducum  Bavar. 
Einhardus,  anuales. 

„  vita  Karoli. 

Regino. 
Theganus. 
De  Tassilone  duce  Bai. 


Vita  Hludovici. 
Nithardus. 
Capitularia    Pipini 
Hludovici  I  etc. 
Vita  s.  Sturrai. 


Karoli   M., 


3.    Baiern  unter  eigenen  Herzogen  aus 

Luitpoids  und  dann  aus  sachsischem 

Geschlecht. 

911-1070. 
937  Fragmentum  de  Arnulfo. 
976  Excommunicatio  Heinr.  duc.  Bav. 
748-823  Annales  S.  Emmerani. 
514-998   Chronicon  Bavariae. 
732-1062  Annales  S.  Emmerani. 

4.    Baiern  unter  den  Welfen. 

1070-1180. 
1084-1195  Chronicon  Reichersperg. 
1-1197  Hugo  Ratisponens. 
Narratio  Altahensis. 

5.    Baiern  unter  den  Wittelsbachern  bis 
zum  Tode  Kaisers  Ludwig  d.  Baiern. 

1180-1347. 

1077-1225 

967-1242 
1112-1247 
1238-1253 

513-1255 
1152-1273 

906-1280 
1273-1303 
1273-1305 
1246-1309 
1273-1313 
-1313 
1137-1321 
1273-1326 

768-1328 

507-1339 
1253-1338 
1211-1343 
1108-1347 
1012-1347 
1312-1347 


Conradus  philos. 
Chronicon  Bavariae  nionast. 
Annales  Scheftlarienses. 
Albertus  Bohemus. 
Series  ducum  Bav. 
Hermannus  Altahens. 
Chronicon  Baior.  et  Suev. 
Continuatio  Herm.  Altah. 
Eberhardus  Altah. 
Horneck. 

Henricus  praep.  Oett. 
Bernardus  Noric,  chron 
Annales  Augustani  min. 
Monachus  Fiirstenfeld. 
Chronicon  Bavaricum. 
Rumpler  (flor.  1513.) 
Petrus  Zittaviens. 
Johannes  Victor. 
Annales  Seldentalenses, 
Chronicon  Weihensteph. 
Vita  Ludovici  IV  imp 


Bav. 


6.    Baiern  von  der  nochmaligen  Theilung 
1347  bis  zu  seiner  Wiedervereinigung  1506. 

1356  Reirachronik,  Kastler. 
1294-1362  Henricus  de  Rebdorf. 
1156-1368  Chronicon  Bavariae. 
1311-1372  „  de  ducibus  Bavar. 

1218-1392  Annales  Windbergens. 

1-1398  Chronicon  de  duc,  Bav. 
602-1422  Onsorgius. 
1162-1436  Ebran  de  Wild.  (flor.  1480.) 
1439  Andreas  presb.  Ratisb. 


960  ANHANG 

1412-1454  Chronicon  B&varicum  breve.  1486-1506  Chronicon  Bavariae. 

-1477  Schedel  (hist.  flor,  1514.)  1508  Celtes. 

-1479  Fiitrer.  1253-1518  Chronicon  Bavaricum  anon. 

250-1479  Schreitwein.  1514  Trithemius,    chron.   duc.   —    W- 

1120-1480  Paerfues.  storia  belli, 

-1493  Chronik,  Bayrische.  1534  Hofmann. 

539-1495  Arnpeckius,  chron.  Baioar.  1534  Aventiuus,  ann.  Boior. 

1495  Fries.  _ 
1098-1500  Otto  prior  Waldsass, 

891-1504  Vitus  abbas  Ebersperg.  Historia  fundat.  monast.  Bav. 

V.    Braunschweig. 

1330  Andronici  H.  1230  Narratiuncula  de  fund. 

Arnulpbus  archiep.  Mediol.  1279  Reimchrouik  d.  Herz.  v.  Br. 

1195          „          Stederburg.  1287  Rosla. 

Engelhusius,  geneal.  1288  Chronicon  duc.  Brunsv. 

Excerpta  chronologica.  1489  Botho. 

Narratio  vetus.  1492  Telomonius. 

VI.    Cleve,  vid.  Mark. 

VII.  Friesland. 


Beningha. 


VIII.    Hessen. 


1227  Leben  Ludwigs,  1460  Chronik,  hessische, 

1231  Vita  s,  Elisabethae  fil,  And.  1498  Gerstenberger, 

IX.    Lausitz. 

1227  Aunales  Pegaviens.  1387  Johannes  de  Guben, 

X.   Lippe-Detmold. 

1260  Justinus  Lippiens. 

XI.    Lippe-Sehaumburg. 

1480  Lerbeke.  1514  Henricus  Aquil. 

Xll.    Grafsch.  Mark  und  llerzogthuin  Cleve. 

1392  Cronica  comit.  et  princ.  1477  Schur('U. 

1390  Jacobus  de  Susato.  saec.  IX.  Vita  s.  Luthardi. 

1358  Northof.  „    VII.  De  s.  Dentliuo. 

XIIL    Mecklenburg. 

Anonymi  chronica  Slavica  de  L.  Isidorus  Hisp.  cbron.  de  Gothis, 

Arnoldus  Lubec.  Krantzius,  metrop. 
1489  Botho,  „  Vandal, 

Chronicon  Slavicum,  1378  Kirchberg, 

Detmar.  Presbyter  Bremensis. 

Engelhusius,  chron.  Slav.  Procopius,  de  reb,  Goth. 

Helmoldus.  Rodericus  Xim.,  histor.  Ostrog. 

XVI.    Oldenburg. 

1463  Chronicon  Rastedense.  1508  Schiphower. 


ANHANG 


961 


XV.    Saehsen. 

vgl.  Deutsche  Kirchengeschichte. 


1182  Annales  Palidenses. 
1287  Rosla. 

Sachsen-Chronic. 
1472  Chronicon  ep.  Hildesh. 


1278  Chronica  Polonorum. 
1370  „  Poloniae. 

1410  Chronicon  Silesiae. 
1308  „  „ 

1372  Annalista  Silesiae. 


Chronicon  Repegovii. 
Langen,  Thid. 
Rolevinck,  de  laud. 
1489  Botho. 


XYI.   Schlesien. 


Martinus  von  Bolkenhain. 
1243  Vita  s.  Hedwigis. 
1266      „     Annae  duc. 
1616  Catalogus  abbat.  Saganens. 


XYn.    Schleswig  -  Hoistein. 


saec.  Xn.  Sjdo. 

Boissen. 
1225  Chronik,  holsteinsche. 
1349  Cypraeus. 

Catalogus  episc.  Slesvicens. 
1428  Presbjter  Bremens. 


1288  Annales  Ryenses. 
1424  Processus  in  curia. 
„  inter  Er. 

1483  Kronik  d.  nordelv.  Sassen. 
1656  Fragmentum  hist.  Slesvic. 


XVm.  Slaven  (Wenden.) 


1110  Epistola  Adelgorii. 
1177  Helmoldus. 

Arnoldus  Lubec. 
1428  Presbjter  Bremens. 
1486  Chronicon  Slavicum. 


Detmar. 

Diocleas. 

1517  Krantz,  Vand. 

vgl.  Deutsche  Kirchejjgeschichte. 


XIX.   Thiiringen. 

1227  Leben  Ludwigs.  1440  Monachus  Isenacensis. 

1253  Annalesbrevissimidevet.Thuring.  1498  Gerstenberger. 

1426  Anonymi  Erphesford.  Kicolaus  de  Siegen,  chron.  Thur. 

1479  Chronica  u.  altes  Herkommen.  1231  Rothe,  Joh, 

1355  Ohronicon  S.  Petri.  Vita  s.  Elisabethae  filiae  Andreae. 

1426  Historia  de  landgraviis. 

C    Deutsche  Kircheng-eschichte.*) 


a.  Ailgemeine. 


853  Haymo  Halbarst. 

S.  Bonifacii  poeniteut. 
1007  Hariger. 


1474  Chronica  S.  Aegidii. 

1517  Krantz. 

1625  Heda.  690-1621. 


b.  Specieile. 
Aa.    Inbestimmte  und  sagenhafte  Anfange  der  Bekehrung  des 


runiischen  Deutschlands. 


I.   Rheinlander. 


Elsass,  Trier,  Coln  und  Tongern. 

Vita  ss.  Eucharii,  Val.  et  Max. 
De  s.  Eiichario  ep.  Trai. 


Legenda  s.  Materni. 
De  ss.  Palmatio,  Max. 
De  s.  Marcello  ep.  Tungr. 
150  De  s.  Celso  ep.  Trev. 

De  s.  Florentino  ep.  Trev. 


•)  Dass  hier  auch  viele  Quellenschriften  aus  der  Profangeschichte  Deutschlands  Stoflf  bieten,  versteht 
8ich  von  selbst  und  Ist  das  Auffiudeu  der  betreffeuden  durch  die  folgende  EUutheilung  nach  Jahrhunderten 
mSglichst  erleichtert. 

61 


962 


ANHANG 


8.  II.  De  s.  Aiispicio  ep.  Trev. 

210  De  s.  Martino  ep.  Trev. 

236  De  s.  Andrea  ep.  Trev. 

276  Vita  s.  Martini  ep.  Tungr. 

Passio  s.  Gereonis. 


Mainz. 

De  s. 


Crescente  disc.  s.  Pauli 


Metz,  Toul  und  Verdun*) 

De  s.  Clemente  presb.  Lugd. 
Vita  s.  Patientis. 
Adso  Derv.  (catal.) 
Vita  s.  Mansueti. 
„     „     Sanctini. 
De  s.  Simeone  ep.  Mett.  s.  II. 

Die  Thebaische  Legion  (287)  u.  ihre 
Verzweigung  nach  Deutschiand. 

Sigebertus  (de  pass.) 

Narratio  de  mart.  ieg.  Theb.  — 

Vgl.  auch 
Passio  8.  Mauritii  primic. 
Passio  s.  Mauritii  et  soc. 
Vita  s.  Verenae. 
Acta  ss.  Tyrsi  et  soc. 
Martyrium  ss.  Victoris,  TJrsi. 
De  s.  Maximo  mart.  et  mil. 


Passio  8.  Secundi  mart. 
Translatio  s.  unius  militis. 

5.    Die  h.  Ursuia   und  die  10000  Jung- 
frauen  in  Coln. 

Passio  s.  Ursulae  et  soc. 
Vgl.  Do  8.  Candida  virg. 

11.    Donaiilander. 

1.  Das  erste  Ratien. 

Vita  s.  Beati  Vindoc. 
„     „   Lucii  reg.  Brit 
„      „   Prosdocimi  ep. 

2.  Das  zweite  Ratien.    Augsburg. 

,303  De  s.  Dionysio  ep.  Aug. 
304  Vita  s.  Afrae. 
304  De  s.  Afro. 

3.  Norioum.    Lorch  a.  d.  Enns. 
rChronicon  Laur.  etPat.  ep.  268-1216"]**) 
|_Bernard.Nor.chron.Laur.268-1321.J 

De  s.  Laurentio  mart.  presb. 

„    „  Juventio  s.  Ev. 
Vita  s.  Floriani  princ. 

„     ,,    Maximiliani  mart. 

4.  Pannonien. 

Vita  s.  Quirini  mart.  ep.  Sisc. 


Bb. 


Griindung  christlichcr  Kirchen 


I.    Rheinlander. 


I. 


Das   erste    Belgien   (Belgica   prima, 
Gallia  Belgica.) 

a.  Trier. 

[Gesta  Treverorum.] 
336  Vita  s.  Agritii. 
349      „     „   Maximini  ep.  Trev. 
„     „   Lubentii  presb. 
„     „    Paulini  ep.  Trev. 
381  De  s.  Bonosio  ep.  Trev. 
„     „    Brittonio  ep.  Trev. 
Vita  s.  Felicis  ep.  Trev. 
De  s.  Severino  Tungr. 
s.  IV.    „     „  Metropolo  ep,  Trev. 
„     ,,  Severo  ep.  Trev. 
„     „  Marco  ep.  Trev.  (s.  V.) 
„     „  Quiriaco  presb. 
409    „     „  Legoutio  ep.  Trev. 
ante  450  Acta  s.  Auctoris  ep.  Trev. 
468  De  s,  Cyrillo  ep.  Trev. 
470    „     „  Mileto  ep.  Trev. 
480    „     „  Modesto  ep.  Trev. 

b.  Metz. 

[Paulas  Wam.,  lib.  de  ep.  Mett.] 


im  roniischcn  Deutschland. 

De  8.  Legontio  ep.  Mett. 

„     „  Simeone  ep.  Mett. 
Vita  8.  Sambatii. 
De  s.  Caeleste. 

„    „  Expletio. 

„     „  Gosselino. 
Vita  8.  Rufi. 

„     „   Adelphi. 
De  s.  Firmino. 

„     „  Urbicio  ep.  Mett. 

„     „  Romano  ep. 

„     „  Serena  mart. 

c.     Totd. 

[Gesta  episc.  TuII.] 
De  s.  Auspicio  ep. 
Passio  s.  Eiiphii. 
De  88.  Eucherio  et  Falc 


Verdun. 

[Bertarius  can.  S. 
Vita  8.  Sanctini. 
De  s.  Pulchronio. 

„     „  Mauro. 

„     „  Salvino. 

„     „  Aratore. 

„    ,,  Posaessore. 


Vit. 


•)  Wir  rochnen  die«e  hier  noch  zuDeutschland,  da  Rte  erst  dnrch  Ileinrich  II.  15fi9  demselben  entfrem- 
det  wurdcn  (Friede  von  Chateau  CainbrosiB.)  Lothringeu  ging  durch  den  Vertrag  vou  Vaucelle  fUr  unscr 
Vaterland  1555  verloren. 

*♦)  Durch  das  [  ]  Eiugeschlossene  werden  dle  Quellenschriften  fiir  das  betrefTonde  Bistbum  bezeichnet. 


ANHANG 


963 


2.  Das  zweite  Germanien. 

a.  Cbln. 

Vita  s.  Severini  ep.  Col. 

„      „   Evergisili  arch.  Col. 
De  s.  Pantalo. 

b.  Tongern  (Mastricht.) 

[Hariger.] 
300  De  s.  Maximino  ep.  Tungr. 
„     „   Navito.   . 
Vita  s.  Martini  ep.  Tungr. 
„      „    Servatii  ep.  Tungr. 
De  s.  Severino  Tungr. 
„     „   Valentino  ep.  Tungr. 

3.  Das  erste  Germanien. 

a.     Mainz. 

[Megenfridus  mon.  Fuld.] 
Vita  s.  Maximi  ep.  Mog. 


Legenda  ss.  Aurei  ep.  et  soc. 
Vita  s.  Albani  mart.  Mog. 
b.     Strasburg. 

[Versus  de  episc.  Argent.] 
Vita  s.  Arbogasti. 
De  s.  Amando  ep.  Arg. 

„     „  Justo  ep.  Arg. 

„     „   Maximino  ep.  Arg. 

„     ,,   Valentino  ep.  Arg. 

„     „   Solario  ep.  Arg. 

0.    Donaulander. 

i     Ratien. 

Vita  s.  Valentini  ep.  Passav. 

2.    Noricum. 

De  s.  Victorino. 

Vita  8.  Severini  abb.  et  Nor.  ap. 


Cc.    Von  Clodwig  dem  Griinder  des  Frankeureichs  486  bis  zum 
ewigen  Landfrieden  1495. 


I.    Franken. 

Bekehrung. 

Gregorius  Tur. 

Vita  s.  Remigii  auct.  Hincm. 

Aimoinus. 

Vita  s.  Vedasti. 

Fortunatus  Ven.  (carm.) 

Die  Franken  unter  den  Meroicingem. 
Vita  s.  Bonifacii  arcli.  Mog. 
Epistolae  s.  Bonifacii  arch.  Mog. 

BisthUmer. 

a.    Trier.     6.  Jahrh. 
(De  s.  Emero  ep.  Trev.)*) 
„     ,,  Maro. 
„     „  Volusiano. 
„     „  Mileto. 
Modesto. 
Maximiano.N 
Fibicio.        / 
„     „  Abrunculo. 
Vita  s.  Nicetii. 
De    „  Rustico. 
Vita   „   Magnerici. 


(:: 


7.  Jahrh. 
Vita  s.  Modoaldi. 
De  s.  Numeriano. 

Gaugerico.N 

Sabaudo.   / 

Severino. 
Vita  s.  Basini. 

„      „   Leodowini. 
De  8.  Theodulpho  presb. 
Vita  8.  Wendelini. 


(" 


8.  Jahrh. 
De  s.  Milone. 
Vita  s.  Hildulfi. 
De    „   Weomodo. 

„     „   Richbodo. 

„     „  Wazone. 

„     „   Amalario  Fortunato. 

„     „  Hettone. 

11.  Jahrh. 
Vita  s.  Conradi  arch. 

12.  Jahrh. 

Vita  s.  Adalberonis  arch. 
Gesta  s.  Adalberonis  arch. 
Gesta  Godefridi  arch. 

13.  Jahrh. 

Gesta  Henrici  de  Finstingen. 

„       Baldewini  de  Lucz. 
b.    Metz.     6.  Jahrh. 

[Paulus  Warnefr.,  liber.~| 
Gesta  episc.  Mett.  J 

De  s.  Autore  ep.  Mett. 
„     „  Villico. 
„     „  Aigulfo. 
„     „  Felice  ep.  HI, 
„     „  Agatumbo. 
„     „  Gramatio. 
„     „  Phronimo. 

7.  Jahrh. 

Vita  s.  Arnulfi  ep.  Mett. 

„     „   Goerici. 
De  s.  Godone. 
Vita  s.  Chlodulphi. 
De  s.  Arnoaldo. 

8.  Jahrh. 

Vita  s.  Landrici  ep.  Mett. 


*)  Die  ()  eingeklammerten  Naraen  koinmen  In  AA,  SS.  nicht  vor,   wir  glaubleu  sle  aber  doch  iiicbt 
iibergehen  zu  diirfen. 

61* 


964 


ANHANG 


De  s.  Abbone. 
„     ,,  Aptadio. 
Vita  s.  Chrodegangi. 
(De  8.  Angilramo.) 

9.  Jahrh. 
De  s.  Gondulpho. 

10.  Jahrh. 
De  V.  Bennone. 
De  Adalberone  I. 
Vita  Deoderici  I. 

11.  Jahrh. 

Vita  s.  Adalberonis  II. 

12.  Jahrh. 
Vita  Theogeri  ep. 

14.  Jahrh. 
*  Vita  b.  Petri  de  Luxemb. 

c.    Toul.     6-8.  Jahrh. 

[Adso  Derv.,  catal.      T 
Gesta  episc.  Tullens.  J 
Vita  s.  Apri. 
De  s.  Jacobo  ep.  Tnll. 

d.  Verdun.  6-8.  Jahrh. 
TBertarius  can.  S.  Vit.~| 
[_Hugo  Flavin.,  chron.J 

Vita  s.  Vitoni  ep.  Vird. 

De  s.  Godone  ep.  Vird. 

Vita  s.  Pauli  ep.  Vird. 

e.    Coln.     6-8.  Jahrh. 

[Catalogus  archiep.  Colon.      -i 
Caesarius  Heisterb.,  catal. 
Northof,  catal. 
Series  ep.  et  archiep.  Colon.J 
Vita  s.  Cuniberti. 
De  s.  Reginfrido. 
Vita  s.  Agilolfi. 
De  b.  Hildegaro. 

10.  Jahrh. 

Vita  8.  Brunonis  arch. 

11.  Jahrh. 

Vita  8.  Heriberti  arch. 
„     „  Annonis  arch. 

13.  Jahrk. 
Vita  s.  Engelberti  arch. 
f.  Mastricht  (Liittich.)  6.  Jahrh. 

[Hariger  abb. 
Anseliiius  Leod.  can. 
Rudolphus   de  Rivo. 
Aegidius  Aur.  Vall. 
Vita  s.  Doniitiani  ep.  Trai. 
„      „  Monulfi  ep.  Trai. 
„     „    Gondulfi  ep.  Trai. 

7.  Jahrh. 
Vita  8.  Amandi  ep.  Trai. 
„     „   Remacli  ep.  Trai. 


De  s.  Johanne  Agno. 
Vita  8.  Theodardi  ep.  Leod. 
„     „  Lamberti  ep.  Leod. 

Liittich.     8.  Jahrh. 
Vita  s.  Huberti  ep.  Leod. 
De  s.  Floreberto  ep.  Leod. 


(„     „   Fulcario  ep.  Leod 
„     „   Agilfredo  ep 


Leod. 
Leod. 


) 


=] 


Garibaldo  ep. 

10.  Jahrh. 

Vita  s.  Everacli  ep.  Leod. 

11.  Jahrh. 

Vita  s.  Balderici  ep.  Leod. 
„     b.  Wolbodonis  ep.  Leod. 
„     „  Reginardi  ep.  Leod. 

12.  Jahrh. 

Vita  b.  Friderici  ep.  Leod. 
g.    Mainz.     6-8.  Jahrh. 

tMegenfridus  mon.  Fuld."! 
Series  ep.  et  arch.  Mog.J 
^De  s.  Sidonio  ep.  Mog.      . 
I   „     „  Geroldo  ep.  Mog.      I 
^  ,,     „  Gewielibo  ep.  Mog.^ 
Vita  s.  Albani. 
„     „   Bonifacli  arch. 
„     „   Lulli  arch. 

9.  Jahrh. 
Vita  s.  Rabani  Maiiri. 
De  s.  Sunzone  arch. 

11.  Jahrh. 
Vita  s.  Bardonis. 

12.  Jahrh. 
Vita  8.  Arnoldi  arch. 
Anonymi  narratio  de  caede. 

h,    Worms.     6-8.  Jahrh. 
[Chronicon  Wormatiense.] 
Vita  s.  Ruperti  Salisb.  ep. 

(De  s.  Eremberto  ep.  Worm.^ 
„     „  Bernharo 

11.  Jahrh. 
Vita  8.  Burchardi  ep. 

i.  Speier. 
fChronica  praesul.  Spir. 

9 

II.    AlaniaiiDen. 

Bekehrung. 

Vita  8.  Fridolini. 

„  „  Columbani. 

„  „  Galli.      . 

„  „  Trudberti. 

„  „  Pirmini. 

„  „  Vedasti. 


/^orm.X 


ANHANG 


965 


Bisthumer. 

a.    Strasburg.     6-8.  Jahrh. 

[Ellenhardus.  -i 

Twinger.  1 

Versus  de  ArgentJ 
Vita  s.  Arbogasti. 
„      „   Florentii. 
De  Rotharo  ep.  Arg. 
/  „    Widegerno  ep.  Arg.N 
\  „    Heddone  ep.  Arg.    / 

b.  Basel.  6-8.  Jahrh. 
[Vitae  episc.  Basileens.] 
De  s.  Ragnacharo. 

c.    Oonstanz.     10.  Jahrh. 

tCatalogus  ep.  Constant.  ~| 
Manlius.  J 

Vita  s.  Conradi  (ex  Guelf.) 

„     „    Gebehardi  ep. 
Formulae  Salomonis  HI. 

d.     Chur. 

? 

e.    Augsburg.     7-9.  Jahrh. 

[Maisterlein.] 
Vita   s.   Narcissi. 
^      „      „    Afrae. 

„      „    Ragnachari. 

,.      „    Wicterpi. 

„      „    Tozzonis  ep. 

„      „    Simperti  ep. 

„      „    Conradi  ep. 
10.  Jahrh. 
Vita  8.  Adalberonis  ep.  Aug. 

„     „   Udalrici  ep.  Aug. 

ni.    Baiern. 

Christenthum  unter  denselben. 

Vita  s.  Eustasii  abb.  Lux. 

„     „  Agili. 

„     „  Emmerammi. 

„     „   Ruperti. 

„      „   Corbiniani. 
Libellus  de  conversione. 

Bisthiimer. 

a.    Salzburg.     7.  8.  Jahrh. 


[Versus  de  ord.  comprov. 
c     ■  _       _ 
presul.  Juvav. . 


I  Catalogus  episc.  Salisb. 


Vita  s.  Ruperti  Salisb. 
De  s.  Vitale  ep.  Salisb. 
Vita  s.  Virgilii  ep.  Salisb. 
Miracula  s.  Vitalis  ep.  Salisb. 

11.  Jahrh. 

Vita  s.  Hartwici  arch. 
„     „   Gebehardi  arch. 

12.  Jahrh. 
Passio  s.  Thiemonis. 


Vita  Conradi  arch. 
„     8.  Eberhardi  arch. 

Arnonis  ep.  Juv.  congestum. 
Passau  (738  hierhin  von  Lorch 
ubertragen.) 
Versus  de  ord.  comprov. 
Indiculus  pervet. 

„  alius  pervet. 

Bernard.  Noricus,  chron.  Laur 
Chron.  Laureac.  et  Patav.  arch, 
Catalog.  episc.  Salisb. 
Schreitwein.  ___ 

992  Vita    s.  Piligrimi    {vgl.  Epistola 

Pilegrini.) 
440  Vita  s.  Valentini  ep.  Pass. 
1091      „     „   Altmauni  ep. 
c.     Freisingen. 
[Catalogus  episc.  Salisb.] 
672  Vita  s.  Emmerammi  ep. 
730      „      „   Corbiniani. 

d.    Regensburg.     8.  Jahrh. 

[Catalogus  episc.  Salisb.  -i 

Andreaspresb.Ratisb.,chron.ep.  1 
Series  episc.  Ratisb.  -• 

De  s.  Garibaldo  s.  Gaub. 
Vita  s.  Erardi  episc. 

10-12.  Jahrh. 
Vita  s.  Wolfkangi. 
Translat.  s.  Dionysii  Areop. 
Vita  Cunonis. 
Legenda  s.  Alberti  Magni. 

e.    Seben  (spater  Brixen  in  Tirol.) 
7.  Jahrh. 

CVersus  de  ord.  comprov.l 
Catalogus  episc.  Salisb.  J 
De  s.  Ingenuino  sive  Gen. 
„     „   Lucano  ep. 

11.  12.  Jahrh. 
De  8.  Albino  ep. 
Vita  b.  Hartmanni. 

IV.   Thuringen  und  Ostfraulien  (Main- 
gegend.) 

Bekehrung. 

Vita  8.  Radegundis. 

„     „  Bilihildis. 

„      „  Kiliani. 

„     ,,  Bonifacii  arch.  Mog. 

Bisthiimer. 

a.    Wurzburg.     8.  9.  Jahrh. 
[Catalogus  episc.  Wirziburg.] 
Vita  s.  Kiliani. 
„     „  Burchardi. 
„     „   Megingaudi. 

11.  Jahrh. 
De  8.  Brunone  ep.  Herb. 
Vita  s.  Adalberonis  ep.  Wirz. 


966 


ANHANG 


b.    Eichstadt. 

[Anonymus  Haserensis.T 
Gundecharus.  J 

786  Vita  s.  Willibaldi. 
1075  De  b.  Gundecharo. 

c.    Erfurt  (Mainz.) 

Vita  s.  Bonifacii.  Vgl.  oben  No.  I.g. 

d.    Bamberg  (gegr.  1007,  entstanden 

aus  Theilen   von    Eichstadt   u.  Wiirzburg.) 

[Arnoldus  Halberstad.] 

1139  Vita  s.  Ottonis  ep.  Bamb. 

Y.    Sachsen. 

Bekehrung. 

Alcuinus,  de  convers. 
Annales  Lauresh. 
Einhardus,  annal. 
Vita  s.  Faronis. 

„     „   Suiberti. 
Passio  ss.  Ewaldorum. 
Vita  s.  Bonifacii  arch.  Mog. 

„      „   Sturmi. 

,,     „  Lebuini. 

„     „  Liudgeri. 
Libellus  de  rund.  quar.  Saxon. 

Bisthumer. 

I.  Westfalen. 

a.  C  6 1  n  (rechts  vom  Rhein  bis  zur  Lippe.) 
8.  oben  unter  Franken. 

b.    Mtinster. 
809  Vita  s.  Liudgeri. 
c.    Osnabriick.     9.  Jahrh. 
[Erdmann.J 
De  s.  Wihone  ep. 

II.  13.  Jahrh. 
Vita  s.  Bennonis. 

„     „   Kainerii  solit. 
De  s.  Adolpho  ep. 

2.    Engern. 
d.     Paderborn. 
[Annales  Lauresh.] 
816  De  b.  Hathumaro. 
[836  Translatio  s.  Liborii.] 
857  Vita  s.  Meinolphi  archid. 
1039      „     „   Meinwerci. 
1058  De  b.  Paterno. 

e.  Minden. 
[Lerbeke,  chron.] 

800  De  8.  Herumberto  ep. 
880  (De   ss.    martyrib.    Ebbeckesd.) 
Theodorico  ep. 

f .  B  r  e  m  e  n. 

tAdamus  Bremensis.         ~| 
Historia  archiep.  Brem.  J 
789  Vita  s.  Willehadi. 
1013      „     „   Libentii. 


g.  Verden. 
TNecrologium  Verd.  "1 
(_Catalogu8  ep.  Verdens.J 
De  s.  Suiberto  ep.  Verd. 
„  „  Pattone  ep.  Verd. 
„  „  Tankone  ep.  Verd. 
„    V.  Brunone  ep.  Verd. 

3.    Ostfranken. 

h.     Hildesheim  (Elze.) 
[Libellus  de  fund.  quar.  eccl.] 
876  De  s.  Altfrido  ep. 
880  (De    ss.    martyrib.    Ebbcckesd.) 
Marquardo  ep. 
1022  Vita  s.  Bernwardi. 
1038      „      „    Godehardi. 

4.  Nordthijringen. 

i.     Halberstadt 
809  Vita  s.  Liudgeri. 
827  De  s.  Hildegrimo. 
853    „    V.  Haimone. 
1324  Anonymi  narratio  de  reb.  gestis. 

k.     Magdeburg   (gegr.  967,  abge- 
rissen  von  Halberstadt.) 

1072  Vita  s.  Adalberti  arch.  Magd. 
1134      „     „   Norberti. 

I.    Meissen  (gegr.  965.) 
1106  Acta  s.  Bennonis  ep. 
m.     Merseburg  (gegr.  968.) 
1093  Vita  Wernheri  ep. 
1018  Thietmarus. 

5.  Nordalbingien.  ^ 

n.     H  a  m  b  u  r  g. 

[Adamus  Bremeusis.] 
865  Vita  s.  Anskarii. 
,,     „   Rimberti. 
936      „     „   Unnis. 

VI.    Friesen. 

Bekehrung. 

Vita  s.  Amandi. 

„  „  Eligii. 

„  „  Lebuini. 

„  „  Wilfridi  ep.  Ebor. 

„  ,,  Egberti  presb. 

,,  „  Suiberti  s.  Swib. 

„  „  Wulframni. 

„  „  Willebrordi. 

Bisthum. 

U  t  r  e  c  h  t. 

[Beka.  -i. 

Chronica  do  Traiecto.  1 
Heda.  J 

De  s.  Sulpitio  ep.  Trai. 
Vita  s.  Willebrordi. 
„      „  Bonifacii  arch.  Mog. 
„      „  Gregorii. 
„      „  Willehadi. 


ANHANG 


967 


Vita  s.  Liudgeri  ep.  Mon. 
„      „  Friderici  ep. 
„      ,,  Radbodi  ep. 

m.    Slareii  (Wenden.) 

Bekehrung. 

Vita  s.  Amandi. 

„      „  Ruperti  ep.  Salisb. 
Einhardus,  ann. 


Bisthumer. 
a.  Aldenburg  (Stargard),  gegr.  956. 
1065  De  s.  Johanne  ep.  Meg. 
1154  Vita  s.  Vicelini. 
1132  De  b.  Volkero  mart.  Sigebergae. 

b.     Ratzeburg  (gegr.  1154.) 
1178  De  b.  Evermodo. 
1204    „      „   Isfrido. 
1250    „     s.   Ludolpho  ep. 


D.    Deutsclie 

Achen,  Aquisgranum: 

Albertus  Aquensis. 
Annales  Aquenses. 
Necrologium  Aq. 
Admunt,  Admuntum,  in  Steiermark. 
Annales  Admuntenses. 
Chronicon  mon.  Adm. 
Engelbertus  Adm. 
Necrologium  Adm. 
Vita  s.  Gebehardi  arch.  Sal. 
„     „   Thiemonis      „        „ 
(passio  metr.) 
Aldersbach,  Kloster,  Dioec.  Passan: 

Annales  Aldersbac. 
Altaich,   Nieder-,   Altaha  inferior,    Dioec. 
Passau: 

Annales  Altahenses. 
Catalogus  abb.  Alt. 
Chronicon  Bav.  br.  anon.  Alt. 
Eberhardus  Alt. 
Hermannus  Alt. 
Iter  Altmanni. 
Nomina  monach.  Altah. 
Notae  Altahens. 
Altaich,  Ober-,  Altaha  superior,  unterhalb 
Straubing,  Dioec.  Regensburg: 
Necrologium  Alt. 
Vita  s.  Alberti  sive  Adalb. 
„     ss.  Salomes  virg. 
AUenmdnster,  Altonis  monast.,  zw.  Freising 
u.  Augsburg,  Dioec.  Freisingen: 
Vita  s.  Altonis. 
De  b.  Euphemia  abb. 
Altenzelle,  monast.  Vetero-Cellense,  an  der 
Mulde : 

Annales  Vetero-Cell. 
Necrologium  Vet.-Cell. 
Amelunxborn,  Braunschweig : 

Necrologinm  Am. 
Amorbach  am  Odenwalde,   Kloster,  Dioec. 
Wiirzburg : 

De  s.  Amore  abb.  I. 
Andagium,  Andaginense,  Andoiu,  vid.  St. 
Hubert. 

Andechs,  Baiern: 

Chronik,  dye,  und  das 
Vita  s.  Rathonis  com. 


Ortsg-eschichte. 

Ansbach,  Onolzbach  im  Ramgau,   Kloster, 
Dioec.  Wiirzburg: 

Vita  s.  Gumberti. 
Augia,  vid.  Reichenau. 
Augsburg,  Augusta  Vindelic,  Alamannien: 
Adelbertus  prior. 
Annales  Augustani. 
Annales  SS.  Udalrici  et  Afrae. 
Catalog.  ep.  Aug. 
Chronicon  Augustanum. 
Chronik,  Augsburger. 
Frank. 
Gebehardus. 

Grossenbrot  (Maisterlein.) 
Ludolfus  ep. 
Martyrologium  August. 
Necrologium  Aug. 
Translatio  s.  Magni. 
Udalscalcus. 
Vita  s.  Adalberonis. 

„     „  Afrae. 

„     „  Conradi. 

„     „  Herlucae. 

„     „  Narcissi. 

„     „  Ragnachari. 

,;     „  Simperti. 

„     „  Tozzonis. 

„     „  Udalrici. 

„     „  Wicterpi. 
Zengg. 
Wittwer. 

Bamberg,  Babenberg: 

Annales  Babenb. 

„         S.  Mich.  Bamb. 
Andreas  abb.  S.  Mich. 
Antiquitates. 
Arnoldus  Halberstad. 
Necrologium  Bab. 
Notae  Babenberg. 

„       S.  Jacobi  Bab. 

„       S.  Petri  Bab. 
Udalricus  Babenb. 
Vita  Heinrici  II  auct.  Adalb.  diac. 

Basel,  Basilea: 

Vita  s.  Ragnachari. 
Vitae  episcop.  Basil. 
Aeneas  Sylv.,  Basilea. 
Concil: 

Initium  1431. 


968 


ANHANG 


Patricius. 

Petrus  Zatecen»is. 

Carleriu.s. 

Johannes  de  Ragusio. 

Johannes  de  Turonis. 

Aeneas  Sylv.,  hist.  conc.  Ba.s. 

Ebendorfifer,  diar. 
Beaulien ,  Bellis  locus ,  Waslogium,  Dioec. 
Verdun: 

Gaufridus  de  Bello  loco. 

Vita  s.  Rodingi. 
Bebenhausert : 

Annales  Bebenhusani. 

Helise,  zwisch.  Tongern  u.  Mastricht,  Klost., 
Dioec    Liittich: 

Vita  s.  Landradae. 
Benedictbeuern,  Bura,  Pura,  Benedictobura- 
num,  Dioec.  Augsburg: 

Annales  Benedictobur. 
Anonymi  Bened.  Burani. 
Chronicon  Benedictobur. 

„  Biiranum. 

Gotschalcus,  breviar. 
Monumentum  Benedictob. 
Notae  Buranae. 
Biberach,  Stadt  in  Oberschwaben: 

Burchardus  Biber. 
Bingen,  Binga,  am  Rhein: 

Vita  s.  Hildegardis. 
„      ,,  Ruperti  ducis. 
Biachofsheim  a.  Tauber,  Dioec.  Wiirzburg: 

Vitae  s.  Liobae. 
Blandigny,   Blandinium,    in   der  Nahe  von 
Gent: 

Annales  Blandin. 
Vita  s.  Wandregisili  {transl.) 
St.  Blasien,  KJoster  im  Schwarzwald,  Dioec. 
Constanz: 

Annales  S.  Blasii. 

Bernoldus. 

De  V,  Reginberto  mon. 

Necrologium  S.  Bl. 

Bleidenstadt,  Kloster  am  rechten  Mainufer, 
Dioec.  Mainz: 

Acta  s.  Ferratii. 
Necrologium  Bleid. 

S.  Bonifacii  mon.  =  Fulda. 
Bosau,  Kloster  bei  Naumburg: 

Annales  Bosoviens. 

Langius,  Paul. 

Braumchweig : 

Chronica  S.  Aegidii. 

Narratiuncula. 

Ordinarium. 

Translatio  s.  Auctoris  arch.  Trev. 

Zierberger. 
Brauweiler,  Brunwilre,  Dioec.  Coln; 

Aunales  Brunwillar. 

Catalogus  abb.  Br. 

Fundatio  coeuobii  Br. 

Vita  s.  Wolfhelmi. 


Bremen,  Brema: 

Adamus  Bremensis. 

Catalogus  ep.  et  archiep.  Brem. 

Chronicon  Bremense. 

Coch,  Conr. 

Historia  archiep.  Brem. 

Necrologium  Brem. 

Presbyter  Brem. 

Rhode,  Joh. 

Ryuesberch. 

Scriptum  vetus. 

Vita  s.  Anskarii. 

„     „  Libentii. 

,;      „   Rimberti. 

„     „   Willehadi. 
Wolters. 

Breslau,  Vratislavia: 

Annales  Wratislav. 

Catalog.  ep.  Wrat. 

Eschcnloer. 

Johannes  Longinus. 

Rositzius. 

Series  episc.  Wratisl. 

Vita  s.  Ceslai. 

Biirgeln : 

Chronicon  Burglense. 

Campidona    j  ^.^    Kempten. 
Campidunum\  '^ 

Chemnitz : 

Monsterberg. 

Necrologium  Chemn. 
Consta7iz : 


Colmar : 


Vita  s.  Castoris. 

Annales  Colmar. 
Chronicon  Colmar. 

Coln,  Colonia: 

Annales  Agrippin. 
,,        Colonienses. 
„  „  maximi. 

„        S.  Gereonis. 
„        S.  Petri  Col. 
Caesarius  Heisterbac.,  cat. 
Catalogus  archiep.  Col. 
Chronica  praesulum  et  arch.  Col. 
Chronicon  arch.  Colon. 

„•        S.  Martini. 
Cronica  comit.  et  princ. 

„       van  der  hilliger  Stat. 
De  8.  Albino  mart. 
„    b.  Helia. 
„    „   Hildegaro. 
„    „   Reginfrido. 
Epistola  Arnoldi  Heymricii. 
Hagen. 

Inventio  s.  Maurini. 
Johannes  ab  Hildesheim. 

„        de  Susato. 
Necrologium, 
Northof,  catal. 
Passio  8.  Ursulae. 
Series  ep.  et  arch.  Col. 


ANHANG 


969 


Soestische  Fehde. 
Translatio  s.  Evergisili. 

„  „  Patrocli. 

Vita  s.  Agilolfi. 

„    „  Annonis. 

„    „  Brunonis  arch. 

„    „  Cuniberti. 

„    „  Engelberti. 

„    ,,  Heriberti. 

„    „  Reinoldi  mon. 

„    „  Wolfhelmi. 

Constanz,  Constantia: 

Bernoldua  mon.,  apol. 
Catalogus  ep.  Constant. 
Formulae  Salomonis. 
Manlius. 
Necrologium  C. 
Vita  s.  Conradi  .ep. 
„     „  Gebehardi. 
Concil.     1415-17, 

Aeneas  Sylv.,  Germania. 

Auctoris  anon.  oratio. 

Hotricus. 

Hugenettus. 

Johannes  Zachariae. 

Roeder. 

Statius. 

Theodericus  de  Monasterio. 

Vaquerus. 

Vitalis  Valent. 

Vrie. 

Zabarella. 

Corvei,  Corbeia  nova,  Dioec.  Paderbom: 
Annales  Corbeienses  658-1148. 
790-1147. 
815-1471. 
Chronicon  Corbeiense  822-1130. 
768-1187. 
De  b.  Druthmaro  abb. 
De  s.  Ludolfo  abb. 
,,     „  Martino  mon. 
Epistola    Corbeiensium    ad    pap. 

Eugen. 
Gualdo  mon. 

Libellus  antiqui  scriptoris. 
Litaniae  binae. 
Schnackenburg. 
Translatio  s.  Viti. 
Vita  s.  Adalhardi. 
„     „   Anskarii. 
„     „   Unnis. 
„     „  Walae. 
Warinus. 
Westerrodus. 
Widukindus. 
Visselbeckius. 
Cremi/anum  =  Kremsmiinster. 
S.   Deodat,    Vallis    Gallilaeae,    Juncturae, 
Dioec.  Toul: 

Vita  s.  Deodati  ep.  Niv. 
Deutz,  Tuitium,  Dioec.  Coln : 

De  b.  Helia  (Volperto). 


Lambertus  Tuit. 
Rupertus. 
Vita  s.  Heriberti. 
Diessen ,   Kloster  am  Ammersee  ,    zwischen 
Augsburg  u.  Ulm: 

Catalogus  praeposit. 
Keferloher. 
Necrologium  D. 
Notae  Diessenses. 
Vita  b.  Mathildis. 
„      „   Rathardi. 
„      „   Udalrici  ep. 
Dissibodenberg ,    2   Meilen  von  Kreuznach, 
Dioec.  Mainz: 

Annales  S.  Disibodi. 
Vita  s.  Disibodi. 
Donauworth,  Werdea: 

Historia  quomodo. 
Dortmund,  Tremonia,  Dioec.  Coln: 
Kerkhoerd. 

Vita  s.  Reinoldi  mon.  et  mart. 
Ebersberg,   Kloster  zwischen  Miinchen  und 
Wasserburg : 

Chronicon  Ebersb. 
Necrologium  Ebersb. 
Vitus  abbas. 
Ebersheimmnnster ,    Novientum,    unterhalb 
Schletstadt,  Dioec.  Strasburg: 

Chronicon  monast.  Novient. 

Eichstedt,  Baiern: 

Anonymus  Haserensis. 

Conradus  de  Kastel. 

De  b.  Gundecharo. 

Necrologium  Eichst. 

Otto  episc. 

Philippus  episc. 

Vita  s.  Willibaldi. 
Eimheck,  Hannover: 

Engelhusius. 

Langen,  Tid. 
^iTJstdeZn,  monasterinm  s.  Meginradi  in  He- 
remo,  Dioec.  Constanz ; 

Annales  Einsidlenses, 
,,         Heremi. 
„         S.  Meginradi. 

De  V.  Eberhardo  I  abb. 

Elogium  V.  Gregorii  abb.  Eins. 

Liber  Heremi. 

Necrologium  Eins. 
Maenach: 

Johannes  de  Isenach. 

Elwangen  a.  d.  Jaxt,  Dioec.  Augsburg: 
Annales  Elwangenses. 
Chronicon  Elwacense. 
Vita  Hariolfi  fund. 

S.  Emmeran,  ffloster,  vid.  Regensburg : 

Engelberg : 

Necrologium  Engelb. 

Ensdor/,  Kloster  in  Baiern: 

Annales  Ensdorfens. 
Parfues. 


970 


ANHANG 


Eptemack,  Ab.sternacnm,  Epternacum,  zwei 
Meilen  von  Trier: 

Chronicon  Epternac.  738-1010. 
892-1539. 
-    .     Necrologinm  Eptern. 
Vita  s.  Willibrordi. 

Hrfurt,  Erphesfurd: 

Annales  Erphesfurd.  1125-1137. 
„  „  1220-1254. 

S.  Petri. 
Chronicon  Erford.  eccl. 

„  S.  Petri. 

Necrologium  Erford. 
JSssen : 

Johannes  de  Essendia. 

Fabaria  =  Pfaffers. 

St.  Florian,  unweit  des  alten  Lech,  Dioec. 
Passau : 

Annales  Florianens. 
Necrolog.        „ 
Vita  s.  Floriani. 

Formbach,  Kloster  der  Benedict.  in  Baiern, 
Dioec.  Passau; 

Rumpler. 

Vita  Wirntonis  abb. 
Fossen,  Fossis,  Dioec.  Liittich: 

Annales  Fossenses. 
Frankenberg  in  Hessen: 

Gerstenberger. 
Frankfurt  a/M.: 

Armales  Francofurt. 

Baldemar  v.  Peterweil. 
Freckenhorst,  Westfalen : 

Vita  s.  Thiadildis. 
Freisingen : 

Aribo. 

Arnpeckius. 

Gundelfing. 

Necrologium  Fris. 

Othlonus. 

Otto  Fris. 

Vita  s.  Corbiniani. 
„     „    Emmerammi. 
Fritela/r,  Klost.  in  Hessen,  Dioec.  Mainz: 

De  s.  Felice  mart.  mon. 

Vita  s.  Wigberti  abb. 
Frundenberg,  Klost,  Dioecese  Coln: 

Acta  ss.  Bertholdi  et  M. 
Fuessen,  Klost.  am  linken  Ufer   des  Lech, 
Dioec.  Augsburg: 

Epistola  Waldneri. 

Vita  s.  Magni  abb.  I. 
Fulda,  Klost,  Dioec.  Mainz,  spiiter  Wiirz- 
burg  (monasterium  8.  Bonifacii) : 

Acta  abb.  Fuldens.  vet 

Annales  S.  Bonifacii  716-1024. . 
„         „  „         brev. 

„        Fnldenses  680-901. 
„  „  antiqui. 

Catalogus  abb.  Fuld. 


Cornelius  monach. 
De  b.   Amnichado. 
Eberhardus  Fuld. 
Gesta  Marcuardi. 
Legenda  s.  Bonifacii. 
Libellus  suppl.  monachorum. 
Martiuus  Fuld. 
Megenfridus  mon. 
Meginhardus  mon. 
Necrologium  Fuld. 
Rudolphus  mon. 
Translatio  s.  Alexandri. 
Vita  s.    Bonifacii  arch.  Mog. 

„     „    Eigilis. 

„    b.  Rabani  MaurL 

„     s.   Sturmi. 

St.   Gallen,  S.   Galli    monasterium,  Dioec. 
Constanz : 

Annales  Alamannici  (Sang.  cont.) 
„        Sangallenses  Bal. 
„  „  brev. 

„  „  mai. 

Anonymi  annotat.  official.  S.  Galli. 
Bertholdus  mon. 
Casus  S.  Galli. 
Catalogus  abb.  Saugall. 
Christian  Kiichemeister. 
Chronicon  mon.  s.  Galli  brev. 
„  breviss.  mon.  s.  G. 

Conradus  de  Fabaria. 
De  V.  Burchardo  II. 
„  .  s.  Eusebio  mon. 
Ekkehardus  minimus. 

IV  iun. 
Gozbertus. 
Kesler. 

Martyrologium  Notkeri. 
Monachus  Sangallens. 
Necrologium  Sang. 
Nicolaus  de  Tiufbury. 
Ratpertus. 
Visio  Wettini. 
Vita  8.  Galli. 
„     „    Otmari. 
„     „   Wiborodae. 
Gandersheim,  Dioec.  Hildesheim: 
Agius. 
Bodo. 

Eberhardus  presb. 
Hroswitha. 
Garsten,  monast.  Garstense: 
Annales  Garstenses. 
Chronicon  Garstense. 
Gengenbach,  Dioec.  Strasburg: 
Annales  Gengenbac. 
Gent,  Gandavum: 

Annales  S.  Bavoois. 
„         Blandinienses. 
„         Gandenses. 
Chronicon  S.  Bavonis  Gaud. 
Henricus  Gand. 
Jacobus  Gandens. 
Liber  censualis  S.  Petri. 


ANHANG 


971 


St.  Oeorgen  im  Schwarzwalde   (i.   d.   Nahe 
von  Villingen): 

Annales  S.  Georgii. 

Notitia  fundationis  S.  Georg. 

Vita  b.  Theogeri. 

Oladbach,  Dioec.  Coln: 

Chronicon  Gladbacense. 
De  b.  Sandrado. 
Necrologium  Gladb. 

St.  Goarscelle,  Dioec.  Trier: 
Vita  s.  Goaris. 

Gdrlitz : 

Annales  Franciscanorum. 

Bereith. 

Hasse. 

Necrologium  fratr.  min. 

Rathsannalen,  gorl. 

Gorze,  Gorzia,  Klost.,  4  Meil.  westlich  von 
Metz,  Dioec.  Metz: 

Johannes  abb.  Gorz. 
Vita  s.  Glodesindis. 
„     „   Gorgonii. 

Goseck,  Kloster  bei  Naumburg: 

Chronicon  monast.  Gosec. 

Ooslar  am  Harz: 

Chronicon  eccles.  S.  Sim. 
Chronik,  goslarische. 
Langen,  Tid. 
Monachus  Hamersleb. 

Gottweih : 

Annales  Gottvicenses. 

Catalogus  abbat.  Gottv. 

Chronicon  Gottwicense. 

Rupertus  abb.  Gotew. 
Granval,  Grandivallensis,  Moutier  en  Gran- 
val,  Dioec.  Basel: 

Vita  s.  Germani. 
Griissau,  Cisterc.-Kloster  in  Schlesien: 

Annales  Griissav. 

Gvhen: 

Johannes  de  Gubyn. 

Halberstadt : 

Annalista  Saxo. 

Arnoldus  Halberstad. 

Chronicon  Halberstad. 

Conradus  de  Halberstad. 

De  s.  Hildegrimo. 

Epistola  Hildiwardi  ep. 
„         Isenboldi. 

Excidium  Halberst. 

Haymo  Halberst. 

Historia  Alberti. 

Necrologium  Halberst. 

Reinhardus. 

Verzeichniss  der  Bischofe. 

Vita  s.  Liudgeri  ep.  Mim. 
Halesbrunn,  Dioec.  Wiirzburg: 

Annales  Halesbrunn. 
Hall,  Schwdbisch- : 

Burchardus  de  Hallis. 


Hamhwg,  Hammaburg: 

Adamus  Bremensis. 
Annales  Hamburg.  1-1265. 

751-1262. 
Henricus  Aquil. 
Jahrbucher. 
Langebeke. 
Necrologium  Hamb. 
Reimchronik. 
Vita  s.  Anskarii. 
„     „    Rimberti. 
„     „    Willehadi. 
Hameln : 

Johannes  de  Polda. 
Havdberg : 

Catalog.  episc.  Havelb. 
Eeidenheim,  Kloster  im  Sualafelde,  Dioec. 
Eichstadt: 

Adelbertus  abb. 
•  Vita  s.  Walburgis. 

„      „   Wunnibaldi. 
Heilbronn: 

Annales  Heilbronn. 

Heinrichau,  Cisterc.-Kloster  in  Schlesien: 

Liber  fundationis. 
Helmershausen,  Klost.  in  Hessen,  Dioecese 
Mainz : 

Translatio  s.  Modoaldi. 

Heremus  =  Einsideln. 

Herjord,  Hervordia,  Dioec.  Paderborn: 

Henricus  de  Hervordia. 

Hermannus  de  Bortfeld. 

Translatio  s.  Pusinnae. 

Vita  b.  Waldgeri. 
Hersfeld,  Kloster  in  Hessen,  Dioec.  Mainz : 

Annales  Hersfeld. 

De  b.  Meginhardo. 

Ekkebertus. 

Lambertus  Hersfeld. 

Vita  s.   Heimeradi. 
„     „    Wigberti  (mirac.) 

Herzfeld  a/Lippe,  Dioec.  Miinster: 
Vita  s.  Idae. 

Hildesheim: 

Annales  Hildesh. 
Catalogus  ep.  Hildesh. 
Chronicon  ep.         „ 

„  monast.  s.  Mich.  Hild. 

De  s.  Altfrido  ep.  Hild. 
Ekkehardus  Uraug.,  chron.  Hild. 
Indiculus  confratern. 
Johannes  ab  Hildesheim. 
Legatius,  Joh. 

Praecepta  Ludov.  I  et  Henr. 
Necrologium  Hildesh. 
Vita  s.   Bernwardi. 

„      „    Epiphanii  (transl.) 

„      „    Godehardi. 

Hirschau,  Kloster: 

.Codex  Hirsaugiensis. 

Hohenburg,  Kloster  =  Odilienberg. 


972 


ANHANG 


Sombach,  Gamundias,  Klost.,  Dioec.  Metz: 

Vita  s.  Pirmini. 
Soxter,  Huxaria,  Westfalen: 

Visselbeccius. 

St.  Hubert,  Anda.gh\ense  monasterium,  Klost. 
im  Ardennerwalde,  Dioec.  Liittich: 

Clironicon  Andag. 

Vita  s.   Beregisi. 
„     „    Theoderici  abb. 
Juvavum  =  Salzburg. 
Kaiserstcerth,  Werida,  Dioec.  Coln: 

De  s.  Willeico.     , 

Vita  s.  Suiberti. 
Kempten,  Campidona,  Campidunum,  Dioec. 
Constanz : 

Vita  8.  Magni. 
Kitzingen,  Kloster  oberh.  Wiirzburg,  Dioec. 
Wiirzburg : 

Vita  s.  Adalogae. 

De  s.  Thecla  virg. 
Kloatemeuburg,  vid.  Keuburg. 
Klosterrad  a/Inn  in  Baiern: 

Annales  Rodenses. 

Anonymi  Rodensis. 
Kremamunster,  Cremifanum,  Dioec.  Passau: 

Annales  Cremifan. 

Bernardus  Noricus,  cat.  u.  opusc. 
Laer: 

Johannes  de  Laer. 

Rolevinck. 
Lambach,  Kloster  in  Oesterreich : 

Annales  Lambac. 

Chronicon      „ 

Vita  b.  Adalberonis  ep.  Wirzib. 
Laubes  =  Lobbes. 
Lau^anne,  Lausona: 

Annales  Lausonenses. 
Leipzig : 

Chronicon  Lipsiense. 
Lemgo : 

Chronicon  mon.  in  Lothen. 
Liesborn,  Klost.,  Dioec.  Miinster: 

Catalogus  abb.  et  abbat.  Liesb. 
Limburg  a.  d.  Lahn,  Nassau: 

Fasti  Limpurgenses. 
Lippoldsberg,  Kloster: 

Chronicon  Lippoldsb. 

Lobbes,  Lolaes,  Laubes,  Laubach,  Lauba- 
cense,  Lobiense  monaster.  a.  d.  Sambre 
im  Hennegau,  Dioec.  Liittich: 
Adalboldus  monach. 
Annales  Laubaceuses. 

„         Laubienses. 
Annalium  Lobiens.  fragm. 
Anso. 

De  8.   Amulwino. 
„     „    Theodulpho  ep.  et  abb. 
„     „    Ulgiso  „     „      „ 

Folcuinus. 
Hariger. 


Lorsch 


Vita  s.  Ermini. 
„     „    Landelini. 
„     „    Ursmari. 
Laureacense )  .     >   4  Meilen 

Laurissense  )  "«"^^*-  von  Hei- 
Lauresham  S.  Nazarii  l  delberg, 
Laurissa  '     Dioec. 

Mainz : 

Annales  Laureahamenses. 

„      '  Laurissenses  mai. 

„  ,,  min. 

,,         Nazariani. 
Carmen  Lauresham. 
Chronicon        „ 
Codex  „ 

Libellus  supplex  decani. 
Necrologium  Laur. 


Liibeck : 


Annales  Lubicenses. 
Arnoldus  Lubecensis. 
Chronicon  episc.  Lubec. 
Chronicon  Slavicum. 
Corner. 
Detmar. 

Henricus  Aquil. 
Rufus. 
LUneburg : 

Chronicon  mon.  s.  Mich.  in  Liin. 

„  Ltineburgicum. 

Kultzing. 
Lange,  Henr. 

Narratio  de  fund.  et  restaur. 
Necrologium  Luneb. 

Luttich,  Leodium: 

Adrianus  de  Veteribusco. 
Aegidius  Aureae  Vallis. 
Angelus  de  Curribus. 
Annales  S.  Jacobi  Leod. 

„         ,,    Leodienses. 
Anselmus  Leod. 
Chronicon  Leod. 
Epistola  incerti  auctoris. 
Gesta  episc.  Tungr.  etc. 
Godescaicus  canon. 
Henricus  de  Morica. 
Hirnandus  canon. 
Historia  monast.  s.  Laurent. 
Hocxsemius  canon. 
Johannes  de  Los^ 
Lambertus  Parvus. 
Laurentius  de  Leodio. 
Nicolaus  can.  S.  Mart. 
Notgerus  episc. 
Olbertus  abb. 
Reinerus  mon.  Leod.  S.  Jacobi. 

„  „         „      S.  Laurentu. 

Rudolphus  de  Rivo. 
Rupertus  abbas. 
Sigebertus  Gembl.,  epist. 
Stephanus  Leod. 
Theodorus  Paula. 

Vgl.  auch  Deutsche  Kirchen- 
gesch.  Cc.  Franken.  f. 


i 


ANHANG 


973 


Magdeburg : 

Annales  Magdeburg. 
Bruno  clericus. 
Chronicon  Magdeburg. 
Hugo  arch.  Magd. 
Narratio  erectionis. 
Vita  s.    Adalberti  arch.  Magd. 
„      „    Norberti. 
Mainz : 

Annales  Mogunt. 
Anonjmi  uarratio  de  caede. 
Christianus  arch.  Mog. 
De  s.   Crescente  disc.  s.  Pauli. 
„    „    Probo  presb. 
„    „    Sunzone  arch. 
Ekkehardus  IV  schol.  Mog. 
Epistolae  s.  Bouifacii. 
Goswinus  canon. 
Legenda  s.  Aurei. 
Marianus  Scotus. 
Megenfridus  mon.  Fuld. 
Necrologium  eccl.  metr. 
Series  ep.  et  arch.  Mog. 
Sermo  Olementis. 
Synodus  Mogunt. 
Vita  s.   Albani. 
„     „    Arnoldi  arch. 
„     „    Bardonis. 
„     „    Bonifacii  arch. 
„     „    Lulli. 

„     ,,    Maximi  ep.  Mog. 
„     „    Rabani  Mauri. 
Malmedy,  vid.  Stablo. 
Marienrode,  Kloster  bei  Hildesheim: 

Henricus  de  Bernten. 
Mastricht :  vgl.  Deutsche  Kirchengesch.  Cc. 
Franken.  f. 

Matsee,  Matheseo,  Klost.  westl.  von  Monsee, 

Dioec.  Passau: 

Annales  Matseenses. 

Maurmoutier  )  •     i^i  i.i      Oi_.     v, 

T,,         ■■    ^      1  imElsass.westl.v.Strasbure: 

Maurmunster  \  '  ° 

Annales  Maurimonast. 

5.  Meginradi  =  Einsideln. 

Meissen : 

Chronicon  breve  de  quibusdam. 

„  Misnense. 

„  Misnensis  terrae. 

„  Montis  Sereni. 

„  rerum  in  Misnia. 

Cronica,  Meyssenische. 
Garzo. 

Res  Misnicae. 
Melk,  Mellicense  monaster.,  Dioec.  Passau: 
Annales  Mellicenses. 
Anonymi  MeUic.  br.  chromcon. 

„  „       de  script.  eccles. 

Erchenfriflus. 
Historia  de  particula. 

„        fundat.  coen.  Mell. 
Necrologium  Mellic. 
Vita  s.  Colomanni  (passio). 
Wolfgangus  de  Styra. 


Merseburg: 

Chronicon  ep.  Merseburg. 

Necrologium  Merseb. 

Thietmarus. 

Vita  Wernheri  ep. 

Metten,  Kloster  in  Niederbaiern: 
Acta  b.  Uthonis. 

Metz,  Metis: 

Adventius. 
Alpertus  S.  Symph. 
Annales  Mettenses. 

„  ,,  breviss. 

„         S.  Vincentii. 
Catalogus  ep.  Mettens. 
Chronicon  ep.  Mettens. 
Chroniques  de  Metz. 
Chroniques  du  Doyen. 
Gesta  ep.  Mettens. 
Necrologium  Mettense. 
Paulus  Warnefr.,  de  ep.  Mett. 
Sigebertus,  vita  Sigeb. 
Versus  de  episc.  Mett. 

„        ,,    laude. 
Vigneulies. 

Vita  Johannis  abb.  Gorz. 
„     Kaddroae  abb. 
„  „  Waldradae. 

Abtei  S.  Arnulf,  neben  der  Stadt: 
De  V.  Ansteo  abb. 
„     „  Fingenio. 
KLoster  der  h.  Glodesinde  in  d.  Stadt: 

Vita  s.  Glodesindis. 
Kloster  S.    Cleniens  in  der  Stadt: 
De  s.  Aprincia. 

Vgl.  auch  Deutsche    Kirchen- 
gesch.  Aa.  L  3.  u.  Cc.  L  b. 

S.  Michaelis,  vid.  Bamberg. 
St.  Mihiel,    S.   Michaelis    monast.,    Dioec. 
Verdun : 

Chron.  mon.  s.  Mich.  Virdun. 
ARnden,  Minda,  Engern  in  Sachsen: 
Chronicon  episc.  Mind. 

„  Mindense. 

Lerbeke. 

Verzeichniss  der  Bischofe. 
Wattenstedius. 
Monheim  oder  Movenheim,  Klost. ,    Dioec. 
Eichstadt : 

Vita  s.  Walburgis. 
Monsee,  Lunaelacus,  bei  Salzburg,  Dioec. 
Passau: 

Chrouicon  Lunaelacense. 

Moyenmoutier ,   Medianura   monaster.,  in  d. 
Vogesen,  Dioec.  Toul: 

Johannes  de  Bayouo. 
Liber  de  s.  Hildulfi  success. 
Vita  s.  Deodati  ep.  Nivern. 
„     „   Hildulti. 
Munster,  Monasterium,  Westfalen: 
Bevergern. 
Chronik  der  Bischofe  v.  Miinster. 


974 


ANHANG 


Chronik,  miinsterische, 

Franz  von  Wevelinkhoven. 

Liutgerus. 

Necrologium  Monast. 

Vita  s.  Liudgeri. 
Miinster  im  Gregorienthal,   Monasterium  a. 
Gregorii,  3  Meilen  westl.  von  Colmar, 
Dioec.  Strasburg: 

Annales  Monasterienses. 
Murbach  im  Oberelsass,  Dioec.  Basel: 

AnnalesAlamannici  (cont.Murbnc.) 
Naumburg : 

Chronicon  episc.  Naumburg. 

Johannes  de  Isenach. 

Langius,  chron. 

Walramus  ep.  Naumb. 
8.  Nazarii  =  Lorsch. 
Neresheim : 

Annales  Neresheimenses. 
Neuberg,  Kloster  iii  Oesterreich: 

Amiales  Novimontense.s. 
Neuburg,  Kloster  a/Donau: 

Chronica  auf  Closternewburg. 

Chronicon  Claustro-Neob. 

Lewpoldus. 

Necrologium  Claustron. 
Neumimster  in  Holstein: 

Sydo  canon. 

Neuss  a/Rhein: 

Wierstraat. 
Nieheim,  3  Stunden  von  Hoxter,  Westfalen: 

Theodoricus  de  Niem. 

NiveUes,  zwischen  Briissel  und  den  henne- 
gauschen  Gebirgen,  Dioec.  Liittich: 
Vita  s.  Gertrudis  abb.  Niv. 

Novientum  =  Ebersheimmiinster. 

Numberg : 

Acta  s.  Sebaldi. 

Chronicon  Noriberg, 

Colmannus. 

Maisterlein,  chron.  Nur. 

Pfintzing. 

Reimchronik,  nurnb. 

Rosenpliit. 

Schedel. 

Stromer. 

Odilienberg,  Hohenburg,  Klost.,  Dioecese 
Strasburg: 

De  H.  Eugeuia  abb. 
Vita  8.  Ottiliae. 


Oettingen 


Osnabriick: 


Aventinus,  histor. 
Henricus  praepos. 

De  s.  Wihone  ep.  Osn. 
Erdmann. 
Necrologium  Osn. 
Vita  b.  Kaiueri  solit. 
Vrie. 


Osterhofen  a/Donau ,  Dioec.  Passsu : 

Chronicon  Osterhov. 
Ottobeuern ,    Ottenburun ,    bei  Memmingen, 
Dioec.  Augsburg: 

Annaies  Ottoburani. 

Chronicon  Ottoburanum. 

Necrologium  „ 

Transl.  s.  Alexandri  in  abb.Ottenb. 
PaJ,erborn,  Engern  in  Sachsen: 

De  b.  Paterno  recl. 

Gobelinus  Persona. 

Necrologium  Pad. 

Vita  s.   Meinwerci. 
„     „    Meinolphi. 

Translatio  s.  Liborii. 
Paradies,  Kloster  bei  Soest: 

Hinricus  de  Osthoven. 
Passau : 

Bernardu»  Noric,  chron.  Laur. 

Catalcgus  ep.  Salisb. 

Chronicon  Laur.   et  Patav.  arch. 

Indiculus  al.  perant. 
„  „    receut. 

„         pervetustus. 

Necrologium  Pat. 

Schreitwein. 
•      Versus  de  ord.  compr. 

Vita  s.   Altmanni. 
„     „    Piligrimi. 
„     „    Valentini. 
Paulinzelle,  Kloster: 

Vita  s.  Paulinae. 
Peyau,  Kloster  bei  Merseburg: 

Annales  Pegav. 

Catalogus  abb.  Pegav. 

Libellus  de  fund.  c.  Big. 

Petersberg  bei  Halle  a.  d.  Saale: 

Chronicon  Montis  Sereni. 

Nicolaus  de  Siegen. 
Petershausen,  Kloster  bei  Constanz: 

Casus  monast.  Petrih. 
Pf&ffers,  Fabaria,  Dioec.  Chur: 

Conradus  de  Fabaria. 

Narratio  de  lib.  eccl.  Fab. 
Pfalzel,  Palatiolum  bei  Trier: 

De  Adela. 

Testamentum  Adelae. 
Pohlde: 

Johaunes  de  Polda. 

Annales  Palidenses. 
Prujling,  Kloster: 

Annales  Pravening. 

Monumenta  Prufling. 

Necrolog.  Pruven. 

Notae  Pruvening. 

Vita  s.  Erminoldi. 
Priim,  Prumia,  monast.  S.  Salvatorls,  in  d. 
Eifel,  Dioec.  Trier: 

Chrouicon  Prumiens.  monast. 

De  s.   Ansbaldo  abb. 

„    V.  Marcwardo  abb. 


ANHANG 


975 


Martyrologium  Wandelberti. 

Necrologium  Prum. 

Regino. 

Translatio  ss.  Chrysanti  et  Dariae. 

Wandelbertus. 

Quedlinburg: 

Chronicon  Quedliub. 
Johannes  de  Quedlinb. 
Necrologium  Quedlinb. 

Begensburg,  Rati.spona: 

Andreas  presb.  Ratisp. 
Ai-nolfus  mon. 
Chronicon  episc.  Ratisb. 
Hochwardus. 
Hofmann. 
Hugo  Katisp. 
Necrologium  Rat.         ♦ 
Synodus  Ratisp. 
Vita  s.    Emmerammi. 
,,      „    Wolfkangi. 

Kloster  S.  Emmeran  neben  Regensb. 
Annales  S.  Emmerammi  mai. 

De  b.  Tutone  ep. 
Notae  S.  Emmer. 
Vita  b.  Rarauoldi. 

Vgl.  auch  Deutsche    Kirchen- 
gesch.   Cc.  Baiern.  d. 

Beichenav,  Augia,  Dioec.  Con.stanz: 
Annales  Aug. 

„      brev. 
Annalium  Alamann.  cont.  Aug. 
Berno  abb. 
B«rtholdus  Aug. 
Burchardus  mon.  Aug. 
Catalogus  abb.  Aug. 
De  V.  Alawico. 
Epistola  Gunzonis. 
Epistolae  Bernonis. 
Ermenricus. 
Herimannus  Aug. 
Necrologium  Aug. 
Translatio  sang.  Dom. 
Vita  s.  Marci  (ex  eius  mir.) 

„     „    Otmari. 

„     „    Pirmini. 

„     „    Symeonis  Achivi. 
Walafridus  Strabo. 
Warmannus. 

Eeichersberg : 

Gerhohus. 

Magnus  presbyt. 
Reinhardsbrunn  in  Thiiringen: 

»Annales  Reinhardsbr. 
Bertoldus  mon.  Reinhardsbr. 
Chartarium  Reinliardsbr. 
Bemigiberg  im  Nahegau  an  d.  Glan,  Dioec. 
Mainz : 

Vita  s.  Remigii  (testam.) 
Bemiremont,  KlosterHabendi,  Mons  sanctus, 
mons  S.  Romarici ,   a.  d.  Mosel,  Dioec. 
Toul: 


De  s.  Caecilia. 

Vita  s.   Adelphi  conf. 
„      „    Amati. 
„     „    Romarici. 
Rheinau,  1'/,  Stunde  unterh  SchaflFhausen, 
Dioec.  Constanz: 

Vita  s.  Findani. 

Riddagshausen : 

Chronicon  Riddagshus. 

Rosenfeld,  Kloster: 

Annales  Rosenveld. 
Rostock : 

Chronik,  Rostocker. 

Rottenburg: 

Chronicon  Rottenburg. 
Sagan: 

Catalogus  abb.  Sagan. 

Salzburg,  Juvavum,  Salisburga: 
Annales  Juvav. 

S.  Rudberti  Sal. 
,,         Salisb. 
Arnonis  ep.  Juv.  congestum. 
Catalogus  episc.  Salisb. 
„         presul.  Juvav. 
Chronicon  Salisb. 
De  s.  Vitale  ep.  Sal. 
Eberhardus  arch.  Sal. 
Henricus  arch.  Sal. 
Miracula  s.  Vitalis. 
Necrologium  Salisb. 
Passio  s.  Thieraonis  arch. 
Versus  de  ord.  compr. 
Vita  s.  Conradi  arch. 
,,     „    Eberhardi    „ 
„     „    Gebehardi  „ 
„     „    Hartwici      „ 
„     „    Ruperti  Sal. 
„     „    Virgilii. 
Sche/tlam,  Kloster  an  der  Isar,  Dioecese 
Freisingen : 

Aunales  Scheftlar. 
Catalogus  praep.  Scheftlar. 
De  fundatione  Scheftlar. 
Dedicationes  Scheftlar. 
Schayem,  Kloster: 

Aventinus,  chron. 
Annales  Schirenses. 
Conradus  philos. 
Schliersee : 

Chronicon  Schlierseeuse. 
Schonau,  Kloster: 

Visiones  s.  Elisab. 
Vita  s.   Elisab.  sive  de  obitu. 
„     „    Hildegardis. 
Schonersheim,  2  Meilen  von  Mainz: 

Vita  s.  Liobae. 
Schuttem,  Oflfonszelle,  am  Fusse  des  Schwarz- 
walds,  Dioec.  Strasburg: 

Chronicon  Schutter.  mon. 
Seckingen,  Dioec.  Constauz: 
Ratherus  mon. 
Vita  s.  Fridolini. 


976 


ANHANG 


Seldenthal  bei  Landshut: 

Annales  Seldenthal. 
Necrolog.        „ 

Seligenstadt,  Saligenstad : 

Acta  ss.  Marcellini  et  P. 

De  s.  Olaro. 
Senones  iu  d.  Vogesen,  Dioec.  Toul: 

Chronicon  Senoniense. 

De  Ramberto    abb.    (vid.    De    s. 
Blidulpho.) 

Richerius. 

Siegeberg,  Dioec.  Coln: 

Vita  s.   Annonis. 
„     ,,    Cunonis. 
Necrologium  Sigeb. 

Silva  maior,  in  Aquitanien: 

Catalogus  abb.  mon.  S.  M. 
Vita  s.  Geraldi. 
Soest,  Westfalen,  Dioec.  Coln: 
Jacobus  de  Susato. 
Soestische  Fehde. 
Translatio  s.   Evergisili. 
„  „    Patrocli. 

„    Viti. 
Vita  s.  Idae. 
Vgl.  Paradies. 
Solenhofen,   Kloster    am   rechten  Ufer   der 
Altmiihl,  Dioec.  Eichstadt: 
Vita  s.  Solae. 

Speier,  Spira,  Nemetum: 

Annales  Spirenses. 
Catalogus  ep.  Spir. 
Chronica  praes.  Spir. 
Chronicon  episc.  Spirens. 
Chronik,  speiersche. 
Waltherus  Spirens. 

Sponheim,  Abtei: 

Johaunsen. 

Trithemius. 
Stablo  und  Malmedy,  Kloster  i.  d.  Ardennen, 
1  Meile  von  einander: 

Annales  Stabulens. 

De  s.  Papoleno. 

Translatio  s.  Quirini. 

Vita  s.   Popponis. 
„      „    Remacli. 

Stade,  Hannover: 

Albertus  Stadensis. 

Catalogus  abb.  mon.  s.  Mariae. 
Stederburg  (bei  Wolfenbiittel) : 

Chronicon  Stederb. 

Gerhardus  praep.  Sted. 

Stams  in  Tyrol: 

Chronicon  mou.  Stamsensis. 

Stanfeld ,  Kloster,  Dioec.  Coln : 
De  8S.  Potentino. 
Vita  b.  Hermanni  Josephi. 

Strasburg,  Argentoratum : 
Albertus  Argent. 
Annales  Argent. 


Brant,  Seb. 

Bnrchardus,  Joh. 

Berler. 

Closener. 

EUenhardus. 

Erchenbaldus  ep. 

Necroiogium  Argent. 

Twinger. 

IJtho  episc. 

Vgl.    Deutsche    Kirchengesch. 
Bb.  3.  b.  u.  Cc.  Ila. 
Stuttgart : 

Annales  Stuttgard. 
Tegernsee,  Dioec.  Freisingen: 

De  V.  Hartwico. 

Chronicon  Tegerns. 

Historia  fund.  mon.  Teg. 

Necrologium  Teg. 

Vita  s.  Quirini  (Quirinalia). 
Toul,  Tullum: 

Adso  Derv. 

Gesta  episc.  Tull. 

Guibertus  archid. 

Hugo  Metellus. 

Seherus. 

Vindricus. 

Vita  s.   Apri  (mir.) 
„     „    Gerardi. 
„     „    Mansueti. 
Vql.    Deutsche    Kirchengesch. 
Aa.  I.  3,  Bb.  I.  c.  u.  Cc.  I.  c. 
Traiectum  Mosae  =  Mastricht. 
Traiectum  Bheni  =  lltrecht. 

Trier,  Treviri: 

Agricola,  de  congr. 
Baldericus  schol.  Trev. 
Censura  histor.  Trev. 
De  s.    Synaldo. 
„     „    Theodulfo  presb. 
Chronicon  eccl.  Trev. 
Enen. 
Gesta  Adalberonis  arch. 

„       Arnoldi  ep. 

„       Baldewini  de  Lucz. 

„       Godefridi  arch. 

„       Henrici  de  Finstingeu. 

„       Treverorum. 
Historia  mart.  Trev. 
Inventio  s.  Celsi. 
Lambertus  Trev. 
Nomina  episc.  Trev. 
Theganus. 
Vita  Adalberonis  arch.  Tr.  j 

„     s.  Symeonis  herem.  * 

Acta  „   Tyrsi. 

„     „    Wendelini. 
Vgl.    Deutsche    Kirchengesch. 
Aa.  I.  1.,  Bb.  I.  a.  Cc.  I.  a. 
KUJster  S.  Eucharii  et  Matthiae  in  Trier: 

Annales  S.  Eucharii. 
Kloster  S.  Maximin  bei  Trier: 
Annales  S.  Maximini. 
Eberwinus  abb. 


ANHANG 


977 


De  s.  Wiggero, 
Martyrologium  S.  Max. 
Necrologium  Trev.  S.  Max. 
Vita  s.  Maximini  (mirac.) 
Kloster  S.  Mathiae  in  Trier: 
Chronicon  S.  Matthiae. 

St.  Trond,  Trudo.  Truyen,  Troden,  Dioec. 
Liittich : 

Gesta  abb.  Trudon. 
Necrolog.  mon.  s.  Trudonis. 
Theodoricus  abb.  S.  Trudonis. 
Vita  s.  Trudonis. 

St.  Trutpertscelle,  Dioecese  Constanz: 
Annales  S.  Trudperti. 
Vita  s.  Trudberti. 
Ulm: 

Faber,  Fel. 
Urach,  Uraugia,  Dioec.  Wiirzburg: 
Ekkehardus  Uraugiensis. 
Utrecht,  Traiectum  adRhenum,  Ultraiectum: 
Beka. 

Chronica  de  Traiecto. 
Conradus  ep.  Trai. 
De  s.  Sulpitio  ep.  Trai. 
Epistola  Arnoldi  Heymricii. 
Heda. 
Radbodus. 
Veldenarius. 

Vita  s.  Bonifacii  arch.  Mog. 
„     „  Friderici  ep. 
„     „  Gregorii  ep. 
„     „  Heinricinauct.Adalboldo. 
„     „  Liudgeri  ep.  Mim. 
„     „  Radbodi  ep. 
,,     „  Willibrordi. 
„     ,,  Willehadi. 
St.  Vaast  dfArras,  s.  Vedasti  monasterium: 

Annales  Vedastini. 
St.  Vannes,  St.  Vitonus,  vid.  Verdun. 
Verden  a.  d.  Aller,  Nieder-Sachsen : 
Catalogus  ep.  Verd. 
Chronicon  ep.  Verd. 
De  s.  Suiberto  ep.  Verd. 
„     „  Tankone  ep.  Verd. 
Necrologium  Verdense. 
Verdun,  Virdunum: 

Annales  Virdunenses. 
Bertarius. 
Dado. 

Hugo  Flavin.,  chron.  Vird. 
Laurentius  de  Leodio. 
Kloster  St.  Paul  in  Verdun: 
Annales  S.  Pauli  Vird. 
Necrologium  Vird. 
Kloster  St.  Vannes,  S.  Vitonus  in  Verdun : 
Annales  S.  Vitoni. 
Bertarius  can. 
Vita  b.  Richardi  abb. 
„      s.  Vitoni. 

Vgl.  Deutsche  Kirchengeschichte 
Aa.  I.  3.,  Bb.  I.  d.  u.  Cc.  L  d. 


Weingarten : 

Annales  Weingart. 

Chronographus  Weingart. 

Monachus  Weingart. 

Necrolog.  Weingart. 
Weissenau,  Augia  minor,  Dioec.  Constanz: 

Erchanbertus. 

Necrologium  Weissenoense. 

Weissenhurg  a.  d.  Lutra,  Dioec.  Speier: 
Annales  Weissenburg. 
Necrolog.  Weissenburg. 

Weissenburg  im  Elsass: 

Eikhart. 
Weltenhurg,  Kloster  oberhalb  Kehlheim,  an 
der  Donau,  Niederbaiern : 

Necrologium  Welt. 

Notae  Weltenburg. 

Wettingen,  Kloster: 

Necrologium  Wett. 
Werden  a.  d.  Ruhr,  Werthina,  Werthinense 
monast.,  Westfalen,  Dioec.  Coln: 

Catalogus  abb.  Werthinens. 

Hagen,  Henn. 

Necrologium  Werth. 

Uffingus. 

Vita  s.  Idae. 
,,     „  Liudgeri. 
Werida  =  Kaiserswerth. 
Wessobrunn,    Wessofontium ,   mon.  Wesso- 
brunense,  Dioec.  Augsburg: 

Annales  Wessofontani. 

Necrolog.  Wessofontani. 

Wien,  Vienna: 

Annales  praed.  Vienn. 

Behaim. 

Copey-Buch. 

Faber,  Joh. 

Mittheilungen. 

Necrologium  mon.  b.  Mar. 
„  Vienn. 

Senatorium, 

Tiirkenraizz. 
Wtlhering,  Kloster: 

Necrologium. 
Wilthen,  Kloster: 

Necrologium  Wilth. 
Wiinpfen  a.  mittl.  Neckar,  Dioec.  Worms: 

Necrologium  Wirapin. 
Windberg,  Klo.ster  bei  Straubing: 

Annales  Windeberg. 

Necrologium  mon.  in  Windeb. 

Relatio  de  origine. 

Vita  s.  Engelmari. 
Wolfenhiittel : 

Annales  Guelpherbytani. 
Worms,  Wormatia: 

Annales  Wormatiens. 

Chronicon  Wormatiens. 

Monachus  Kirchgartens. 

Vita  Burchardi  ep. 
„     s.  Ruperti  Salisb. 
62 


978 


ANHANO 


Wurmbach,  Kloster: 

Necrologium  Wurmb. 
Wiirzburg,  Wirziburg,  Herbipolis: 

Annales  Herbipolens. 
„         Wirziburgens. 

Chronicon  Wirziburg. 

Fragmenta  historica. 

Michael  de  Leone. 

Necrologium  Wirzib. 

Trithemius,  chron.  monast. 
Vgl.  Deutsche  Kirchengeschichte 
Cc.  IV.  a. 
Xanten,  Xantena: 

Annales  Xantenses. 

De  s.  Martjre. 

Necrologium  Xantense. 
Yhurg,  Westfalen: 

Annales  Yburgenses. 

Zeitz :        r 

Langius. 

Necrologium  Citzense. 


Zdl,  monast.  Cellense  in  Silva  nigra: 

Vita  8.  Udalrici  prioris. 
Zerbst : 


Zittau : 


Ztoetl : 


Becker,  Petr. 
Johannes  von  Guben. 


Chronicon  Zwetlense. 
Necrologium  Zwetlense. 

Zurzach  in  Alamannien,  jetzt  Canton  Aarau, 
unweit  des  Rheins: 

Vita  s.  Veronae. 
Zwiefalten,  Kloster: 

Annales  Zwifaltenses. 

Bertholdus  abb.  Zwifalt. 

Necrologium  Zwifalt. 

Ortlieb  abbas. 


E.    Chroniken  des  HDeutschen  Ordens. 


1293  Annales  Pelplinenses. 

1326  Petrus  de  Dusburg. 

1336  Canonicus  Sambiensis. 

1341  Jeroschin. 

1350  Chronicon  Olivense. 

1394  Wigand  von  Marburg. 

1419  Lindenblatt  (Joh.  v.  d.  Pusilie.) 


1467  Hochmeisterchronik. 

Bruchstiicke  uus  deutschen,  polni- 
schen  u.  s.  w.  Qesckichtschreibern, 
welche  diese  Schriftsteller  illustri- 
ren,  jindet  man  in  Scriptores  rer. 
Prussicar.  I. 


!K.    Q-eschichte  der  GKielphen. 


1085  Arnulphus  archiep.  Mediol. 
1180  Monachus  Weingartens. 
1197  Annales  Weingartens. 
1208  Chronographus  Weingartensis. 
1221  Annales  Zwifaltenses. 


1407  Castelli  de  Castello. 

1495  Arnpeckius  (chron.  Baior.) 

1503  Annales  Zwifaltenses. 

1511  Sandheim. 

1516  Benevenutus  de  S.  Georgio. 


3.  Schweiz. 


1025  Annales  Einsidlenses  957-1025. 

1466  Tschachtlan.   1421-1466. 

1226         „                   „             814-1226. 

1470  Frickard. 

1298        „                  „             814-1298. 

1476  Knebel.  1473-1475. 

Liber  Heremi. 

1476  Weber. 

1348  Johannes  Vitoduranus. 

1482  Russ. 

1386  Halbsuter. 

1484  SchiUing.  1468-1484. 

1386  Suchenwirth,  Schlacht. 

1499  Schradin. 

1405  Reimchronik   des  Appenzell.  Krieges. 

1499  Vereinigung. 

1426  Justinger  -1421. 

1499  Schulthaiss. 

1446  Combat  de  Ragatz. 

1499  Lenz. 

1461  Klingenberg. 

1603  Etterlyn.  863-1503. 

1464  Aeneas  Sjlvius,  Basil. 

1509  Schilling,  Schweiz.  Chron. 

ANHANG 


979 


1512  Epistola  Zwinglii. 

1530  Pirkheimer.  -1499. 

1530  Edlibach.  1485-1527. 

1569  Annales  Einsidlenses.  746-1569. 

1572  Tschudi. 

Muri. 

1030  Origines  Mnrensis  monast. 


Ziirich. 
Jahrbucher.  -1336  resp.  1446. 
1446  Combat  de  Ragatz. 
Bapperswyl. 
Chronik  von  Rapperswyl.  1000-1388. 
Bern. 
1389  Anonymi  aliqua  gesta. 
Annales  Bemenses. 


4.  Frankreich. 


I.    Im  Allgemeinen. 

Aimoinus. 
1180  Chronicon  regum  Francor. 

Abr^g^  de  Thist.  de  France. 

Historia  reg.  Franc. 

Chronica  reg.  Franc. 

Catalogus  reg.  Franc. 
1292  Mouskes,  Phil. 
1461  Chroniques  de  France. 
1467  Laziardus. 
1351  Johannes  Parisiens. 
1481  Chroniques  de  Fr.  abrdg. 

1502  Gaguin. 

1503  Gilles. 

1505  Ritius. 

1506  Champier. 

1516  Trithemius,  compend. 

Sommaire  historial. 
1529  Paulus  Aemilius. 

Ferroni. 

2.  Geschichte  des  frankischen  Reiches 
unter  den  Merowingern.  486-752. 

s.  Deutsche  Beichsgeschichte  pag.  947. 

3.  Geschichte  des  frankischen  Reiches 
unter  den  Karoiingern.  752-987. 

a.  Ivi  Allgemeinen. 

b.  Pipin  der  Kleine.  752-768 

c.  Karl  der  Grosse.   768-814 

d.  Ludwigd.Fromvie.  Sii-8i0. 

e.  Ztcietracht  der  Sohne  Ua. 

f.  Karl  d.  Kahle.  840-877. 

g.  Von   Ludwig   H.   Balbus 
Lndwigs   V.  877-987. 

Consecratio  Ludov.  11. 
Folcuinus,  gesta.  637-980. 
Conventus  Hludov.  IH.  878. 
Conventio  inter  reges.  879. 
Rhythmus  Teuton.  883. 
Fragmentum  de  reb.  Lud.  HI.  881.  882 
Epistolae  Hincmari.  a.  883. 
Asserius.  Fragm.  884-887  etc. 
Dado.  893. 
Abbo.  -896. 


siehe 

Deut- 

sche 

Beicha- 

gesch. 

—    Tod 


Gesta  Carlomanni.  887-896. 
Naufragium  Arab.  902. 
Chronicon  Normannor.  820-911. 
Chronicon  de  reb.  Norm.  840-920. 
Petrus  biblioth.  680-898. 
Fragmentum  ex  chron.  reg.  Franc. 
„  Gallici  scriptoris.  922. 

„  libri  de  diversis.  919. 

Richerus.  884-995. 
Frodoard.  919-966. 
Poenitentia.  924. 
Epistolae  Johannis  X.  928. 
Hugo  Floriac,  hist.  nov.  Fragm.  877 

-949. 
Leo  Marsic,  chron.  mon.  Cas.  Fragm. 

771-962. 
Vita  s.  Genulfi.  Excerpta. 
Narratio  de  Barcinone.  985.  986. 
Fragmentum  hist.  Franc  a  Lud.  II. 
Excerpta  ex  variis.  881-987. 

„         ex  vitis  Sanct.  877-987. 
Auch  mehrere  Schriften  der  folgenden 

Periode  sind  hier  zu  benutzen. 

4.    Capetingische  Periode.  987-1328. 

Im  Allgemeinen. 
Alpertus  S.  Syipph.  1002-1018. 
Annales  Virdunens.  822-1024. 
Ademarus  Cabannens.  -1029. 
Odorannus.  675-1032. 
Historia  Turonensis.  570-1040. 
Rodulfus  Glaber.  987-1044. 
Chronicon  Conchens.  mon.  817-1050. 
„  S.  Benigni  Div.  458-1052. 

Annales  Sang.  mai.  709-1056. 
„        Floriacens.  626-1060. 
S.  Germ.  Par.  466-1061. 
Chronicon  Tornacense.  459-1099. 
Hugo  Floriac,  chron.  de  reg.  -1108. 

„  „        histor.  nov.  -1108. 

Epistolae  Ivonis  Carn.  1117. 
Annales  Leodienses.  58-1121. 
Chronicon  Malleacense.  841-1140. 
Annales  S.  Vincent.  Mett.  1-1157. 
„        auctoris  an.  1096-1172. 
62* 


980 


ANHANG 


Chronicon  Autissiod.  1006-1174. 
Abrdgd  de  Thist.  de  Fr. 
Chronicon  Leodiense.  400-1184. 
Gaufredus  coenob.  997-1184. 
Clarius  monach.  420-1184. 
Chronicon  Anti.^ssiod.  1022-1188. 

Leod.  brev.  549-1192. 
Historia  mon.  s.  Flor.  841-1200. 
Chronicon  S.  Alb.  Andeg.  929-1200. 
Lambertus  Ardensis.  800-1203. 
Helinandus.  -1204. 
Gervasius  Tilb.  Fragm. 
Chrouicon  Autiss.  sive  anon.  -1211. 

„  Fiscan.  -1220. 

„  Vircion.  843-1221. 

„  Elnonense.  542-1224. 

„  Turon.  anon.  249-1227. 

„  mon.  8.  Florent.  799-1235. 

Fragmentum  hist.  auct.  inc.  631-1262. 
Chronicon  episc.  Mett.  768-1260. 

„  Kemperkg.  843-1279. 

Annales  S.  Benign.  Div.  564-1285. 
Chronique  de  France.  -1285. 

„  „         „         qui  commence. 

Chronicon  Clarim.  mon.  1098-1286. 

„  S.  Dionysii.  808-1292. 

„  Bertinianum.  590-1294. 

„  S.  Medardi  abbatiae  Suess. 

-497-1296. 
Chronique  rim.  de  St.  Magloire.  1214 

-1296. 
Guilelm.  de  Nang.  chron.  -1300. 
Trivetus.  1136-1307. 
Praeclara  Francorum  facinora.    1202 

-1311. 
Chronicon  ex  vet.  mart.  890-1332. 

„  Rothomagense.  -1344. 

Genealogia  reg.  Francor. 
Fragmentum    hist.  Franc.  a  Lud.  H. 
Genealogia  comit.  Flandriae  (ap.  Mart.) 
Guiart. 

Chronique  rimde  relatent. 
a.     Hugo  Oapet  u.  Eobert.  987-1031. 
Miracula  s.  Eicharii  Centul. 
Vita  s.  Abbonis.  990-1000. 
Annales  Masciacenses.  732-1013. 
Epistolae  Hugonis  Cap. 

„        Fulberti  Carn. 

„         Gerberti. 
Excerpta  ex  vit.  Sanct. 
Miracula  s.  Bened.  auct.  Aimoiuo. 
Helgaldus. 
Richerus. 

Vita  Burchardi  comitis. 
Fragmenta  varior.  de  Rob. 
Adaibero. 
Rhjthmus  satiricus. 

b.     Ileinrich  I.     1031-1060. 
Rodulfus  Glaber. 
Chronicon  Andeg.  quod  a  quib. 
Hugo  Flor.  chron.  de  reg.  Fr. 
Fragmentum  de  Henrico  I. 
Hi.storia  de  Henrico  I. 


Epistola  Deoduini. 

Der  XI.  Bd.  von  Bouquet,  rec. 

c.     PhUipp  I.     1060-1108. 
Ivo  Carnot. 

Ordo  qualiter  Philippus. 
Fulco  Bonus. 
Fragmentum  hist.  Franc.  a  Ludovico 

Pio  ad  mort.  Phil. 
Comitia  regni. 
Epitaphia  Phil.  L 
Excerptum  chronici  veL 
Excerpta  ex  var.  auct.  ap. 

Bouquet,  rec.  XI.  p.  1  sq. 
NB.  Auch  die  Schriftsteller  iiber  die 

Kreuzziige   dieser  Zeit  zu  vergl. 
d.  iMdurlg  VI.u.VIL  1108-1137;  1137-1180. 
Sugerus,  Vita  Lud.  VI. 
„         Liber  de  reb. 
Chronicon  Morigniac.  mon. 
Fragmenta  vett.  scriptt.  dereb.  Lud.  VI- 
Versus  de  Lud.  VI. 
Epitaphium  Liidov.  VI. 
Historia  Ludovici  reg. 
1151  Vita  Sugerii  abb.  S.  Dion. 
Epistolae  Sugerii. 

„         Ludovici  VII. 

„         Paschalis  II. 

„  s.  Anselmi  Cantuar. 

„         Ivonis  Carnot. 

„  Lamberti  Atreb. 

Epistola  Laurentii  abb. 
Abr^g^  de  Thist.  de  Fr. 
Odo  de  Diogilo. 

Robertus  de  Moute,  contin.  Sigib. 
Chronicon  auct.  anon.  (1096-1172.) 

„  S.  Steph.  Antiss. 

Historia  Francorum.  -1152. 
Chronicon  Antissiod.  1022-1188. 
Herimanni  Laudun.  narrat. 
Fragmentavett.  scriptt.de  reb.Lud.  VII. 
Gesta  Ludovici  VU. 
Fragmentum  histor.  de  Ludov.  VU. 
„  „       de  tributo. 

1140  Julius  Florus. 

Epitaphia  Ludov.  VU. 
Epistolae  Arnulfi  Lexov. 

„         Henrici  II  Angl. 

„         Rotrodi. 

„         Johannis  Saresberiensis. 

,,         s.  Thomae  Cautuar. 

„         Hugonis  de  Campo  flor. 

„         Henrici  archiep. 

„         Traimundi. 

,,         historicae. 

„         regum. 

,,         Petri  presb.  card. 

„         Friderici  I  imp. 

„         Henrici  comitis. 

„         Petri  Celleusis. 
115G  Johannos  Turon. 
1189  Johannes  de  Bayono. 
Nomina  reg.  Francor. 
Epitaphium  Ludov.  VU. 


ANHANG 


981 


e.  Philipp  II.  August  —  Ludw.  VJIl.  Coeur 
de  Lion.    1180-1223;  1223-1226. 
Rigordus. 
Guilelmus  Brito,  Historia  u.  Philipp. 

„  „      Bellum. 

Gesta  Philippi  Augusti. 
Epistola  Ingeburgis. 
Epitaphium  Ingeburgis. 
Genealogia  reg.  Danor. 
Epistola  Innocentii  III. 
Epistolae  s.  Guilelmi  abb.  S.  Thomae. 
Petrus  de  Valle  Sernaio. 
Chronicon  Clarevallense. 

„  Cluniacense. 

S.  Alb.  Andeg.  927-1200. 
Mouskes. 

Lambertus  Ardensis. 
Coggeshale,  chron.  Angl. 
Elogium  Philippi  Aug. 
Testamentum  Philippi  Aug. 
Epitaphiura  Philippi  Aug. 
Nomina  Prisconum. 
Fragmentum  cont.  gesta. 

„  de  vita. 

Nicolaus  de  Braia. 
Aegidius  Parisiens. 
Benedictus  abb.  Petrobnrg. 
Rogerus  de  Hoveden. 
Radulphus  de  Diceto. 
Gervasius  mon.  Dorob. 
Matthaeus  Paris. 
Gesta  Ludovici  VIII  reg. 
Fragmenta  de  Lud.  VIII. 
Testamentum  Lud.  VHI. 
Genealogia  comitum  Flandr.  (ap.Mart.) 
Guiart. 
Villehardouin. 

Albigenserhriege  ,     vid.     am 

Schluss  der  franz.  Geschichte. 
f.    Ludwig  der  Heil.  IX.  1226-1270. 
Joinville. 

Guilelm.  de  Nang.,  gesta  Lud. 
Vita  s.  Ludov.  IX. 
Guiart. 

Guilelmus  de  Podio. 
Epistola  Balduini  imp.  ad  s.  Lud. 

et  ad  Blanch. 
Lambertus  Parvus. 
Vita  s.  Theobaldi  abb.  Vall.  C. 
Chronicon  mon.  Mortui  maris. 
Gualterus  Cornutus. 
Chronicon  S.  Nicasii  Rem. 
Epistola  Ludovici  IX. 
Litterae  Ludovici  IX. 
Contractus  navigii. 
Testamentum  Lud.  IX. 
Vincentius  Bellovac.  (lib.  30"8.) 
Adamus  Claromont. 
Chronique  anonyme. 
Epistola  publicata. 

„         Thunensis  episc. 
Robert  de  Sainceriaux. 
Epistolae  Petri  de  Condeto. 

„         Gervasii  abb. 


Vita  s.  Lud. 


iBuIIa  canonis. 
Indulgentia. 
Indulgentiae. 
Sermones  Bonif. 
^MiracuIa. 
Ludov.  IX. 


Epitaphia  s 
Mouskes. 

Statutum  Lud.  IX. 
Laurentius  de  Leodio. 
Ordinationes,  tractatus. 
Constitutiones  Lud.  IX. 

■.    Philipp  III.  u.  IV.,  Ludwig  X,  Phi- 
lipp   V.  u.  Karl  IV.  1270-1328. 
Chronique  de  France. 
Guilelm.  de  Nang.,  gesta  Phil. 
Chronique  de  St.  Magloire. 
Chronicon  Colmariense. 
Guilelmus  Maior. 
Annales  Gandenses. 
Chronique  rimee  relatent. 
Muntaner. 

Girardus  de  Fracheto. 
Chronique  anonyme. 
Guilelmus  Scotus. 
Guiart. 

Praeclara  Francor.  facinora. 
Acta  int.  Bonifac.  VIH. 
Fasciculus  actorum. 
Godefroy  de  Paris. 
Elogia  Philippi  Pulchri. 
Taxatio  expensarum. 

5.    Haus  Valois.  1328-1498  resp.  1515. 
Im  Allgemeinen. 
Froissart. 
Monstrellet. 

Chronique  des  4  prem.  Valois. 
Abrdge  de  Thist.  chronol. 
Chronicon  ex  vet.  martyr. 
Genealogia  comit.  Flandr.  (ap.  Mart.) 
de  la  Mote. 
Petrus  Baiocensis. 
Chroniques  du  Doyen. 
Jean  le  Bel. 
Chroniques  de  Flandre. 
Chronicon  S.  Benigni  Div. 
Chronique  rim^e  relatent. 

a.    Philipp   VI.  Johann  und  Carl  V. 
1328-1380. 
Sententia  arbitralis. 
Entrevue  de  Charles  IV. 
Guesclin. 
Cuvelier. 

Christine  de  Pisan. 
Simon  Lingoniens. 
Poem  sur  la  bat.  de  Cr^cy. 
Lettre  de  Philippe  de  Valois. 
Chronique  de  Richard  II. 
Gaian. 

b.    Carl  VL    1380-1422. 
Juv^nal  des  Ursins. 
Excerpta  ex  epitome. 


982 


ANHANG 


Excerptuir  ex  chronica. 
Boacicaiit. 
Fenin. 

Abr^g^  de  l'hi,«t.  chronol. 
Faber,  Joh.  1379  1390. 
Journal  d'un  bourgeois. 
Histoire  de  Charles  VI. 
Gestes,  les,  du  roy  Charl.  VI. 
Opusculum  ex  libris. 
Martin  de  Cotigni^s. 
Lefebvre. 
Siege  of  Harflet. 
Facius  (de  orig.)  1415. 
Salmon. 

Chronique  du  relig.  de  St.  Denis. 
„  de  Richard  II. 

c.    Carl  VJI.    1422-1461. 
Basin. 

Chartier,  Alain. 
Chartier,  Jean. 
d'Escouschy. 
Abr^g^  de  Thist.  chron. 
Gestes  de  Charles  VH. 
Lefebvre. 

Journal  d'  un  bourgeois. 
Martial. 

Lettres  du  roi  Charles  VIII. 
Histoire  qui  contient. 
Humbertus  de  Montmoret. 
Histoire  du  siege. 
THistoire  et  discours. 
St.  Gelais,  Octav. 
Si^ge  de  Rouen. 
Petrus  de  Bordeille. 
Cochon. 

M^moires  de  Jeanne  d'Arc. 
Chronique  de  la  Pucelle. 
Cest  de  Jehanne. 
Livre  de  la  Pucelle. 
Mdmoires  de  Florent. 

„  de  Richemont. 

Du  Clercq. 
Coeur. 

Jean  du  Port. 
Taverne. 

d.    Lvdtoig  XI.    1461-1483. 
Jean  de  Troyes. 
Basin. 
Du  Clercq. 
Comines. 

Molinet,  chroniques. 
Discours  du  si%e. 
Discussion. 
Petrus  de  Blarrorivo. 
Adrianus  de  Veterib.,  opus. 
Amelgardus. 
Lettres  de  Charles  duc. 
de  )a  Vigne,  Louange. 
Cabinet  de  Louis  Xl. 
St.  Gelais,  Octav. 
Poeme  sur  la  bat.  de  Li^ge. 
Marche. 


e.    Carl  VJJI.    1483-1498. 
Comines. 

Desrey  {vid.  Monstrellet.) 
Guillaume  de  Jaligny. 
Chastellain. 
Marche. 

Journal  des  4tats. 
Procfes-verbaux. 
Molinet,  chroniq. 
St.  Gelais. 

de  la  Vigne,  Extrait. 
Desrey,  relation. 
Bouchet. 
Florus,  Georg. 
Legatio  Gallicana. 
Cattanee. 

Extrait  de  Thist.  de  Louis. 
Champier. 

Extraits  des  difFer.  ouvrag. 
Trait^s  de  paix. 
Bouchard.  Additions. 
St.  Gelais.  Sejour. 
Extrait  de  registres. 
Ligue  faite. 
BuIIa  Innocentii  VHI. 
Arcuate. 

Nouvelles  plusieurs. 
Descriptio  apparatus. 
Bernardus  Oricellarius. 
Burchardus,  Joh.,  diar. 
Molinet,  voyage. 
Vigne,  le  vergier. 
Albini. 
Andrelinus. 
Alexander  Benedictus. 
Sanutus. 
Villeneuve. 
Pacantius. 

Philippe  V.  Vigneulles. 
f.    Ludwig  XII.    1498-1515. 


Amys. 

Acte  fait. 

Champier,  extrait  du  I.  livre. 

Extrait  d'une  hist.  de  France. 

Histoire  du  recouvrement. 

Epistolae  Gaguini. 

M^moires  de  Bayard. 

Fleuranges. 

Louise  de  Savoie. 

Jean  d'  Auton. 

Adjudication. 

Lettre  de  Jean. 

L'investiture. 

St.  Gelais,  Jean  de. 

Sanutus. 

Champier,  descriptio,  tropbaeum. 

de  Varanis. 

de  Curres. 

Mocenicus. 

Arlunus. 

Sommation. 

TArm^e. 

Coccinias. 


ANHANG 


983 


f'        Buonaccorsi. 

Florus,  Geo. 

Bertrandus,  tract. 

Epislola  Zwinglii. 

Lettres  du  roi  Louis  XII. 

Donati,  Hier. 

Ferrerius. 

Philippe  V.  VigneuUes. 
Corsica. 
1506  Cymaeus.  -1477. 


Albigenserkriege.    1202-1311. 
Guilelmus  de  Podio.  1099-1271. 
Petrus  de  Valle  Sernalo.  -1217. 
rraeclaraFrancor.  facinora.  1202-1311. 
Histoire  de  la  croisade. 
Chanson  moult  pitoyable. 
Concilium  Lumbariense. 
Histoire  de  la  guerre. 


5.  Italien. 


Ailgemeine  Geschichte. 

Historia  miscells. 

Jordanes. 

Procopius. 

Agathias. 

Paulus  Warnefridi,  hist.  Lang. 

813  Landulfus  sagax.  725-831. 

875  Andreas  seu  Agnellus. 

900  Annales  Bertiniani. 

950  Liudprand.,  antap.  887-950. 

974  Chronicon  Salernitan.  747-974. 
1085  Guilelmus  Apuliens. 
1115  Anonymi  Barensis.  855-1115. 
1140  Falco.  1102-1140. 
1168  Morena.  1153-1168. 
1177  Sire  Eaoul. 
XII.  Chronica  S.  Benedicti. 
XIII.  Chronicon  Placentinum. 

Catalogus  baronum. 
1212  Anonymi  mon.  Casin. 
1217  ChroniconFossaeNovae.  1-1217. 
1237  Maurisius.  1183-1237. 
1268  Spinelli.  1247-1268. 
1270  Monachus  Patavinus.  1207-1270. 
1277  Rolandinus.  1180-1260. 
1286  Salimbene.  1167-1286. 
1305  Pieri.  1080-1305. 
1312  Compagni,  D.,  1280-1312. 
1314  Franciscus  Pipinus. 
1318  Johannes  di  Lelmo.   1302-1318. 
1330  Ferreto.  1250-1318. 
1330  Mussatus,  de  gest.  1313-1329. 
1340  Monaldi.  1327-1340. 
1342  Kainerius  Granchi. 
1350  Dominicus  de  Gravina.  1333-1350. 
1354  Breviarium  Ital.  hist.  1212-1354. 

Sabellicus. 
1409  Minerbetti.  1386-1409. 
1419  Chiniazzo.  1376-1381. 
1444  Bruni,  rer.  in  Ital. 
1455  Facius,  de  reb.  gest. 

1463  Blondus,  histor. 

1464  Aeneas  Sylvius. 

1475  Bonincontrius,  ann.  1360-1458. 


1479  Piccolomini.  1464-1469. 

1483  Bernardus  Oricell. 

1500  FIoruB,  Geo. 

1506  Chronica  anon.  Neap.  1434-1506. 

1512  Coccinius.  1511.  1512. 

1515  Jean  d'  Auton. 

1516  Champier,  les  grandes. 

1518  Cronica  delle  guerre. 

1519  Muraltus. 

1522  Sanutus,  commentar. 

1525  Alexander  Benedict. 

1526  Carpesanus.  1470-1526. 

Apulien. 
Catalogus  baronum. 
1181  Romualdus  arch.  Salern. 
1503  Sandeus. 

1517  Caracciolus. 

Lombardei. 
saec.  X.  Epistolae  Attonis. 
„        Ratherii. 
1358  Historia  Cortusior.  1256-1358. 
1402  Johannes  de  Mussis.  1222-1402. 
1402  Azarius. 

1434  Andreas  Bilius.  1402-1431. 
Toscana. 

1347  Monaldesco.  1300-1347. 

1348  Istoria  delle.  1300-1348. 
Specieiie  Geschichte. 

Ancona. 
1172  Boncompagno. 

s.  Andreae  monasteriuvi  in  monte 

Soracte,  vid.  Benedictus  mo- 

nachus. 

Aquila. 

1382  Antonius  di  Boezio.  1363-1382. 

1363  Boezio  di  Rainaldo.  1262-1362. 

Aguileia. 
1506  Sabellicus. 
1530  Bellonius. 
Arezzo. 
1384  Gorelli.  1310-1384. 


984 


ANHANG 


1343  Annales  Aretiiiao  urb.  1192-1343. 
Pezzatti. 

Asti. 

Chronica  Astensia.    -1294  resp. 
1325. 
1486  Ventura.  1419-1486. 

Atina. 
1356  Chronicon  Atin.  eccl. 

Bari  (Barum.) 
1043  Annales  Barenses.  605-1043. 
Anonymi  Barenses. 

Beneverito  (Beneventum.) 
Catalogus  ducum  Benev. 
Chronicon  S.  Soph.  Ben. 
Chronica  duc.  Ben. 

1113  Chronicon  Benevent.  781-1113. 

1130  Annales  Benevent.  788-1130. 

Bergamo  (Bergomum.) 
Andreas  presb.  Berg. 
1120  Moyses  Bergomas. 
1407  Castelli  de  Castello. 
1520  ForesU. 

Bologna. 

1394  Bartholomaeus    de   Pugl.    1104 

-1394. 
1428  Matthaeus  de  Griffon.  1109-1428. 
1497  Hieronjmus   de  Bursellis.    1418 

-1497. 
'1506  Garzo,  de  dignit. 

Brescia  (Brixia.) 

865  Ridolfus  not.  774-865. 

883  Chronicon  Brixiense.  149-883. 
1432  Maluecius.  -1332. 
1468  ChristophorusaSoldo.  1437-1468. 
1510  Capreolus. 
1512  Processo. 

Caesena. 
1377  Comoedia. 

Captui. 
872  Chronicon  mon.  s.  Bened. 
934  Johannes  abb.  Casiu. 
986  Catalogus  princ.  Cap. 
1058  Chronicon  com.  Cap.  815-1058. 
„  duc.    Benev. ,     princ. 

Sal.,  Capuae. 
1071  Chronicon   mon.   s.  Vinc.  prope 
Vulturn.  727-1071. 

Carrara. 
1417  Zabarella,  orat. 
1428  Vergerius. 

Cassino,  Monte  (Casinum.) 
610  Marcus  poeta. 
867  Chronicon  Ca.sinense. 
1137  Petrus  diac.  Cas. 
1139  Leo   Marsican.    529-1076    resp. 
U39. 


1042  Anuales  Casinates.  914-1042. 
1212  Anonymi  mon.  Casin. 

Chronica  S.  Benedicti. 

Chronicon  Cas.auct.LeoneMars. 

Erchempertus  mon.  Cas. 

De  8.  Aligerno  abb.  Cas. 

„     „   Berthario  abb.  Cas. 

„     vv.  Johanne  H  et  Joh.  HL 

„     Victore  papa  IQ. 

Cava  (bei  Salerno,  ,La  santissi- 
ma  Triniti  della  Cava.' ) 
1085  Chronicon  Caveiise.  794-1085. 
1092  Historia  consecrat. 
1124  Vitae  abbatum  Cav.  1050-1124. 
1192  Historia  dedicat. 
1315  Annales  Cavenses.  569-1315. 

Como. 
1127  Anonymus  Xovoc.  1118-1127. 
1519  Muraltus.  1492-1519. 

Cremona. 
1232  Chronicon  Cremon.  1096-1232. 

Liudprandus,  oper. 

Vita  s.  Hymerii. 
1431  Eliseus  della  Manna. 

Este. 
1354  Chronica  Estensis.  1101-1354. 
1409  Jacobus  de  Deleyto.  1393-1409. 
1454  Johannes  Ferrariens.  1409-1454. 

Euguhium  (Gubbio.) 
1472  Guernerius  Bernius.  1350-1472. 

Faenza  (Faventia.) 
740  Narratiuncula  quaedam. 
1226  Tolosanus. 
1294  Cantinellius. 

14681  Chronicon  Faventinum. 
1412  Chronica  conventus  s.  Andr. 
1444  Fundatio  eccles.  et  conveut. 
1492  Statutum  Favent. 
1499  Notitiae  chrouologicae. 
1522  Ferrerius,  Zach.,  epist. 

Farfa  (zwisch.  Rom  u.  Reate. ) 

Catalogns  abb.  Farfens. 
Historiae  Farf. 
857  donstructio  Farf. 
930  Chronicon  Acutiani  mon.669-930. 
1039  Hugo  abb. 

1104  Gregorius  Catinens.  681-1104. 
1228  Annales  Farfeus.  661-1228. 

Ferrara. 
1264  Chronica  Ferrariensis.  658-1264. 
1602  Diarium  Ferrariense.  1409-1602. 
1506  Cyrnaeus.  1482-1484. 

Florenz. 

1202  Certaldo. 
1281  Malespini,  R. 
1312  Compagni. 


ANHANG 


985 


1348  Villani,  G. 

1363  „        Matt. 

1364  „        Fil. 
1370  Velluti. 
1373  Pucci. 
1386  Stefani. 

1409  Buoninsegni,  P. 
1411  Morelli.  1348-1411. 

1419  Capponi,  Gin.  1378-1419. 
Naddo  (vid.  Nachtrag.) 

1411  Salviati.  1398-1411. 

1435  Dati,  G.   1380-1405. 

1438  Historia  Florentina.  1406-1438. 

1444  Brnni. 

1452  Cavalcanti.  1420-1452. 

1456  Capponi,  Ner.  1419-1456. 

1459  Poggius.  1350-1455. 

1460  Cini. 

1460  Buoninsegni,  D.  1410-1460. 
1475  Palraerius,  Matth. 

1472  Autonius  Hyvanus. 
1494  Politianus.  1478. 
1496  Scala. 

1512  Buonaccorsi.  1498-1512. 

1513  Luca  della  Robbia. 

1514  Bernardus  Oric. 

1527  Macchiavelli.  1215-1492. 
1589  Pitti.  -1529. 

Forli. 

1473  AnnalesForolivienses.  1275-1473. 
1433  Hieronymus   Foroliviensis    1397 

-1433. 

Foroiulium  (Friaul.) 
1356  Petrus  Passerinus.  1258-1356. 

Fossa  Nova  (Dioec.  Terracina.) 
1217  Chronicon  Fossae  Novae. 

Genua. 
1293  Annales  Genuenses.  1100-1293. 
1298  Jacobus  de  Voragine.  -1297. 
1378  Chinatius. 

1420  Stella.  1298-1409  resp.  -1435. 
1424  Leodrisias.  1369-1424. 

1457  Facius.  1377. 
1460  Bracelli. 

de  Varanis. 
1480  Adamus  de  Montaldo. 
1499  Antonius  Gallus. 
1506  Champier,  descr.  exp. 
1514  Senarega. 
1536  Giustiniani,  Agost. 

Grado  (Gradus.) 
Johannes  diaconus. 
Lucca. 
1409  Johannes  Ser  C.  1400-1409. 
1496  Vita  Castruccii. 

Mailand  (Mediolanum.) 
IX.  X.  De  situ  civitat. 
1072  Petrus  Damiani. 
1085  Landulfus  sen.  380-1085. 


1137  Landulphus  iun.  1095-1137. 
1223  Excerpta  hist.  ex  vet.  kalend. 
1292  Stephanardus.  1269-1292. 
1337  Johannes    de    Cermenate.    1307 

-1313. 
1344  Galvaneus  Flamma. 
1355  Catalogus  archiep.  Mediol.  -1071 

resp.  1355. 
1368  Fragmentum  histor.  Mediolan. 
1402  Annales  Mediolan.  1230-1402. 
1402  Azarius. 

1402  Ordo  funeris  Joh.  Galeatii. 
1402  Epitaphium  Johannis  Galeaz. 

Charta  foederis. 
1435  Andreas  Billius.  1402-1431. 
1449  Franciscus  Aleardus. 

Hieronymus  Cribellus. 

Johannes  Montanus. 
1452  Porcellius. 
1457  Leodrisius.  1369-1424. 

1477  Decembrio. 

1478  Augustinus  Rubeus. 
1491  Simonetta.  1421-1466. 
1494  Merula. 

1496  Confederatio. 
1500  Bossi,  Don.  0.  C.  -1492. 
1500  Corio.  550-1500. 
1500  Acte  fait  par  les  Milan. 
1516  Calchus.   -1313  resp.  1322  resp. 
Car.  V. 

Arnulfus,  gesta  archiep. 

Carmen  de  laudib.  Med. 

MantvM. 
1299  Chronicon  Mantuanum. 
1418  Antonius  Nerlius. 
1460  Equicola. 
1481  Platina.  1146-1164. 

Modena. 
1336  Anuales  Mutinensium.  1131-1336. 
1349  Bonifacius  deMorano.  1306-1342. 
1363  Johannes  de  Bazano.  1002-1363. 
Vita  s.  Geminiani. 
„     „  Homoboni. 
Descriptio  urbis  Matin. 

Montferrat. 
1490  Benevenutus  de  S.  Georgio. 

Monza  (Modoetia.) 
1360  Morigia.  -1349. 

Neapel. 
872  Johannes  diac.  Neap.  1-872. 
1027  Ubaldus.  717-1027. 
1102  Lupus  Protosp.    855-1102   resp. 

1519. 
1268  Spinelli.  1247-1268. 
Petrus  diac.  Neap. 
1455  Facius,  de  reb.  gest. 
1458  Collenutio. 
1471  Beccadelli. 
1471  Panormita. 

1478  Diaria  Neapolitana.  1266-1478. 
1486  Annales  de  Raimo. 


986 


ANHANG 

1495  Albini. 

1280 

1503  PontauTis. 

1287 

1503  Kltius. 

1320 

1517  Caracciolus. 

1322 

1519  Andrelinus. 

1400 

1529  Vigne,  de  la. 

1494. 

1495. 

1402 

1.531  Pulgar. 

1463 

872  Vita  s.  Athanasii  e 

pisc. 

Neap. 

Nerito. 
1368  Stephanus  abbas  Montis  Alti. 
1484  Tafurus. 

Nola. 
Leo  Nolanus. 

Hovalese  bei  Turin. 
1048  Chronicon  Novaliciense.928-1048. 

Orvieto. 
1368  Ephemerides  Urbevet. 
1400  Montemarte. 
1313  Tommaso  di  Silv. 

■Padua. 
1358  Historia  Cortusior.  1256-1358. 

Nogaroli. 
1399  ChroniconPatavinum.  1164-1399. 
1406  Andreas  de  Gataris.  1311-1406. 
1461  Savonarola. 

Parnia. 
sec.  X.  XI.  Epitaphia  pont.  eccl.  Parm. 
1248  Cantus  triumphal. 
1248  Epistola  Frider.  imp. 
1248        „         sup.  liberat. 
1255  Statuta  comm.  Parm.  1255. 
1287  Salimbene. 
1309  Chronicon  Parmense.  1038-1309. 

1398  Excerpta  e  compendio. 

1399  Johannes   de  Cornazanis.    1085 

-1399  resp.  1479. 
1445  Chronica  abbreviata.  1030-1446. 
1482  Diarium  Parmense.   1477-1482. 
1526  Carpesanus.  1470-1526. 
Vitq  s.  Bernardi  Parm. 

„     „  Bertholdi  oblati. 
Passio  s.  Domnini  mart. 
Vita  s.  Jobannis  abb.  Parm. 
„     „  Ursulinae. 

Paviu. 

1330  Anonymi  Ticinensis. 
1529  Grumello. 

Perugia. 
1293  Bonifacius  Veron. 
1352  Annali  brevi  della  citt&. 
1424  Vita  Brachii. 
1491  Cronaca  della  citt&. 
1503  Matarazzo. 
1627  Alfani. 

Piacenza. 

1236  Chronicon  PIacentium.1012-1236. 
1284 


1600 


Chronica  rectorum. 

Saiimbene. 

Chronicon  Placentinae  urbis. 

Guerinus. 

Chronicon  de  antiquitatibus. 

Johannes  de  Mussis.  1222-1402. 

Antonius  de  Ripalta.  1401-1463 

resp.  1484. 
Chronica  episcop.  Placentinor. 
Vgl.  auch  die  meisten  Schriften 

iiber  Parma. 

Piombino. 
1484  Antonius  de  Augustinis. 

Pisa. 
1114  Laurentius  Veron. 
1120  Gesta  Pisana.  1099-1120. 
1136  Chronicon  Pisanum.  688-1136. 
1178  „  „         1004-1188. 

1178  Chronica  Pisana.  971-1178. 
1175  Marango.  -1175. 
1268  Chronicon  Pisanum.    1101-1268. 
1280  Guido  de  Corvaria.  1270-1280. 
1332  Rainerius  Granchi. 
1337  Fragmenta     historiae    Pisanae. 

1191-1337. 
1373  Pucci. 
1400  Sardo. 

1406  Monumenta  Pisana. 
1406  Piero. 

1475  Palmerius,  Matth.,  de  capt. 
1479  Johannes  de  Cornazanis. 
1502  Portoveneri. 
1510  Perizolo. 

Concil.  1409. 

Johannes  Novariensis. 
Vgl.  auch  die  meisten  Schriften 
iiber  Parma. 

Pistoia. 
1459  Manetti.  -1446. 

Annales  Pistorienses.  1300-1348. 

Bavenna. 

822  Bulla  Paschalis  I. 
836  Andreas  seu  Agnellus. 

Spretus. 

Spicilegium  Ravennatis  histor. 

Reggio. 

1388  Chronicon  Regiense.    1271-1363 
resp.  1388. 

Rimini. 

1452  Chronicon  Ariminense. 
sec.  XIV.  Cronichetta  de'  Malatesti. 

Ripalta  (i.  d.  NShe  von  Turin.) 

1406  Chronicon  Ripaltae. 

Rom. 
Graphia. 
973  Benedictusmon.S.Andr.  360-973. 
1237  Chronicorum  Eccelini. 


ANHANG 


987 


1237  Maurisins. 

1417  Antonius  Petri.  1404-1417. 

1463  Blondus,  Roma. 

1464  Aeneas  Sylvius,  decad. 
1492  Diarium  Rom.  urb.  1481-92. 
1494  Stephanus  Infess.  1294-1494. 
1497  Pomponius  Laetus. 

1516  Jacobus  Volaterranus.1472-1484. 

Salerno. 
Catalogus  princ.  Salern. 
974  Chronicon  Salernitanum. 

Siena. 
1328  Andreas  Dei.  1186-1328. 
1381  Donati.  1352-1381. 
1422  Annales  Senenses.  1385-1422. 

Bandinus  de  Barth.  1402-1468. 
1478  Dati,  A.  1447-1457. 
1496  Allegrettus. 

Sviiaco, 
1390  Chronicon  Sublacense. 
Treviso. 

1428  Andreas  de  Redusiis.  1368  1428. 

Urbino. 
1547  Bembus,  liber. 

Venedig. 
1008  Jobannes  diac.  (Urseol.)  -1008. 
XIII.  Chronicon  Venetum  v.  Altinate. 

Chronica,  Venediger. 
1268  Contractus  navig. 
1275  Canale. 

1320  Jordanus  frater.  -1320. 
1345  Historia  Jadrensis. 
1354  Dandulo.  80-1342. 
1378  Chinatius. 
1418  Vita  Zeni  patrit. 

Guerra,  la,  de'  Tedeschi. 

1429  Laurentius  de  Monacis.  -1256. 
1431  Eliseus  della  Manna. 

1446  Giustiniani,  Leon. 

1449  Franciscus  Aleardus. 

1452  Porcellins. 

1457  Facius.  -1377. 

1463  Blondus,  de  orig. 

1468  Christophorus  a  Soldo.  1437-1468. 

1474  Guerre,  le,  dei  Veneti.  1470-1474. 

1484  Cjrnaeus. 

1484  Tafurus. 

1489  Giustiniani,  Bern.  -809. 

1493  Cepio. 

1496  Callimachus  Exper, 

1496  Foscari. 

Confederatio. 
1498  Naugerius. 
1500  Wenger. 
1500  Malipiero.  1457-1500. 
1502  Petrus  Marcellus.  -1502. 
1506  Sabellicus. 


1508  Seyssel,  la  vict. 

1508  Mocenicus.  1505-1508. 

1509  Champier,  extr.  du  I.  livr. 
1511  Coccinius. 

1508  Oratio  legatorum. 
1508  Monitorium. 
1522  Sanutus. 
1525  Alexander  Bened. 
1547  Bembus.  1486-1513. 
1570  Barbaro.  1612-1515. 
Verona. 
790  Descriptio  Veronae. 

1278  Parisius  de  Cereta.  1117-1278. 
1449  Franciscus  Aleardus. 

Vicenza. 

1279  Smeregus.  1200-1279  resp.  1312. 
1313  Godi.  1194-1260. 

1387  Pulex.  1371-1387. 

Nogaroli. 
1506  Sabellicus  (Vicent.) 

Victoria. 
1248  Cantus  triumphal. 

(Slclllen. 
963  Chronicon  Sarac.-Sicul.  827-963 
Excerpta  ex  chronologia  univ. 
Epistola  Theodosii  monachi. 
Martyrium  s.  Procopii. 
Epistola  Conradi  Dominicani. 
Excerpta  ex  chronolog.  Arab. 
1039  Historia  Sarac.in  Sicil.  908-1039. 
1130  Radulfus  Codom.  -1108. 
1152  Alexander  Telesin.  1130-1152. 
1181  Romualdus  arch.  Salern. 
1190  Falcandus.  1154-1169. 
1196  Petrus  de  Ebulo. 

Chronica  Roberti  Guisc. 
1212  Anonymi  monachi  Cas. 
1243  RichardusdeS.Germ.  1189-1243. 
1258  Nicolaus  de  Jamsilla.  1210-1258 

resp.  1265. 
1265  Gaufredus  Malat.  1099-1265. 
1276  Malaspina.  1250-1276. 
1284  Adam  de  la  Halle. 
1296  Epistola    Conradi    domin.    1027 

-1283. 
1294  Bartholomaeus     de     Neocastro. 

1250-1294 
1328  Chronicon  Siciliae.  820-1328. 
1337  Nicolaus  Specialis.  1282-1337. 
1434  Fragmentum  Siculae  histor. 
1475  Bonincontrius,  histor.  1041-1343. 
1503  Sandeus. 
1503  Ritius. 
1517  Caracciolus. 
Syracus. 
880  Theodosius  monachus. 

Mesaina. 
1060  Historia  liber.  Mess. 


988 


ANHANG 


6.  Spanien. 


468 
567 
590 
636 

711 
754 

850 

883 

890 

912 

919 

932 

982 

1124 

1147 

1152 

1238 

1243 

1249 

1265 

1274 

1276 

1277 

1282 

1284 

1310 

1312 

1329 
1330 
1350 


1453 
1453 


Idacius. 

Victor  Tunnunensis.  444-567. 
Johanncs  Biclariens.  566-590. 
Isidorus  Hispalens. 
Paulus  Eineritensis. 
Cronica  del  rey  D.  Rodrigo. 
Isidorus  Pacensis.  610-754. 
Chronicon  Ovetense.  409-850. 

„  Albeldense.  -883. 

Gesta  Samsonis  abb.  Cordub. 
Alpbonsus  III.  612-866. 
Haubertus. 
Sampirus.  808-932. 
Chronicon  Iriense.  563-982. 
Pelagius.  1020-1109. 
Cr(Snica  Adefonsi  VII. 
Alexander  Telesinus.  1130-1152. 
Gesta  Koderici  Camp. 
Rodericus  (Ximenes)  Tolet.  -1243. 
Annales  Compostellani.  1-1249. 
GaufredusMalaterrae.  1099-1265. 
Lucas  diaconus. 
Jacobus  rex  Arag. 
Anelier. 

Emauuel  Cerratensis.   618-1282. 
Cronica  general  de  Espana. 
Chronicon  Barcinon.  1136-1310. 
Chronica  del  m.  escl.  pr.  y  rey 

D.  Alfonso.   1252-1312. 
Johannes  Emanuel.  1274-1329. 
Muntaner. 
C!hronica    del    rey    Alonso    XI. 

1312-1350. 
Cronica  de  dou  Alfonso  XI. 
Gomez.   1374-1453. 
Cronica  de  don  Alvaro  de  Luna. 

1408-1453. 
Cronica  del  fam.  caballero  Cid. 
Carlos  de  Viana. 


1434  Passo  honroso. 

1439  Seguro  de  Tordesillas. 

Cr6nica  del  gran  capitan. 

„  „  val.reyFernandoIV. 

„  „  santo  rey  Fernando. 

1450  Alvares. 

1454  Cronica  del  rey  Juan  II. 

1455  Facius,  de  reb.  gest. 

1456  Alphonsus  a  Carthagena. 

1457  Valla. 
1460  Bracelli. 

1460  Matthaeus  de  Pisano. 

1470  Rodericus  Sancii.  -1469. 

1471  Panormita. 

1474  Alonso  de  Palencia. 
1474  Castillo,  Dieg.  1454-1474. 
1479  Historia  e  conque.stes. 
1482  Valera. 
1484  Johannes  episc.  Gerund. 

Perez  de  Guzman. 

Ayala. 
1489  Giustiniani,  Bern.,  hist.  gener. 
1496  Confederatio. 

1499  Vagad. 

Nunnez  de  Toledo. 

1500  Verardus. 
1503  Ritius. 
1513  Carbonell. 

1513  Bernaldez.  1488-1513. 
1519  Pina. 
1531  Pulgar. 
1533  Marineus. 

Chronicon  reg.  Wisigoth. 
Gesta  comit.  Barc.  et  Arag. 
Vita  s.  Torquati. 

„     „  Gerontii. 

„     „  Petri  Rat. 

„     „  Xantippae. 


7.  Portugal. 


1184  Chronicon  Lusitan.  311-1184. 
1451  Mozius. 
1517  Galvao. 
1519  Pina. 

Azurara. 
XIV.  Fernao  Lopes. 

Alphona  Henriquez  L,  Sancho  1,,  Alphons  II. 
1112-1223. 
1517  Galvao. 
1519  Pina. 


Sancho  II.,  Alphons  IIL    1223-1279. 
1619.  Pina. 

Dionysiua.    1279-1325. 

Pina,  chronica  do  D.  Diniz. 
1336  Vita  s.  Elisabethae  reginae. 

Pder  L    1357-1367. 
XIV.  Fernao  Lopes. 

Johann  L    1385-1433. 

Femao  Lopes. 

Matthaeus  de  Pisano. 


ANHANG 


989 


Johann  II. 
Evianuel. 


1481-1495. 
1495-1521. 


Chronicon  Conimbricenae. 
Chronica  Gothorum. 
Chronicon  Complutense. 

„  Lamecense. 

.,  Laurbanense. 

„  Alcobacense. 

Chronica  breve. 
Chronicas  breves. 
Vita  s.  Rudesindi. 


Xn.  Vita  8.  Senorinae. 

„    b.  Geraldi. 

„    s.  Martini  presb.  Saur. 

„    8.  Tellonis. 

„    s.  Theotonii. 
Exordium  monast.  s.  Joh.  de  Tar. 
Indiculum  fundat. 
De  expugnat.  Scalabis. 
Vita  s.  Vincentii  lev. 
Goswinus,  de  expugn. 
Legenda  ss.  martyr.  quinqoe. 
Vita  s.  Antonii  de  Padua. 


8.  Gotlien  (West-  und  Ostgothen). 


Chronologia  et  ser.  reg.  Goth. 
.    563  Cassiodorus,  var.  libr.  XII. 

Chronicon  reg.  Visigotbor. 
551  Jordanes.  201-550. 
636  Isidorus  Hispal. 
674  Julianus  ep.  Tolet. 
562  Procopius. 

Epistolae  Sidonii  Apoll. 

Marineus,  Luc. 

Ricobaldus  Ferrar. 
797?  Paulus  Warnefridi. 


521  Ennodius. 
1243  Rodericus  Tolet. 

460  Zosimus. 

559  Agathias. 
1444  Bruni. 
1464  Aeneas  Sylvius. 
1126  Annales  Gotici.  618-1126. 

721  Epistolae  Sisebuti. 

Wilkina  Saga. 


9.  Vandalen. 


484  Victor  Vitensis. 

570  Corippus. 

636  Isidorus  Hispal. 


1243  Rodericus  Tolet. 
1517  Krantz,  Vandal. 


10.  Normannen. 


665  Vita  s.  Wandregisili  abb.  Font. 

843  Fragmentum  ex  chron.  S.  Sergii  And. 

853  Historia  eversionis.  843-853. 

864  Fragmentum  de  incursu  Normann. 

872  Exactio  Nortmannis. 

872  Qualiter  Normanni. 

877  Edictum  Karoli  H. 

888  Aimoinus  mon.  S.  Germ.  846. 

891  Annalium  in  Fuld.  mon.  scr. 808-891. 

925  Abbo.  -896. 

896  Gesta  Normannor.  837-896. 

911       „  „  820-911. 

996  Encomium  Emmae. 

996  Dudo.  912-996. 
1025  Chronicon  Aquitanic.  830-1025. 
1063  Historia  liber.  Mess. 
1076  Wido  Ambian. 


1085 
1090 


1099 
1101 
1137 
1142 
1148 
1154 

1154 
1157 
1171 
1180 


Chroiiicon  Normannic.  1041-1085. 

Guilelmus  Pictav. 

Guillaume  de  Jumiege. 

Guillaume  de  la  Perene. 

Feoda  Normauniae. 

Genealogia  duc.  Northmann. 

Guilelmus  Apuliens.  -1085. 

Amatus  Casinens. 

Guilelmus  Gemetic.  851-1137. 

Ordericus  Vitalis. 

Gaimar. 

Gesta  Stephani   reg.  Angl.  et  duc. 

Norm.  1135-1154. 
Anglo-Saxon  poem. 
Johannes  Turon.,  histor. 
Wace,  Rob. 
Benoit  de  St  Maur 


990 


ANHANG 


1259  Chronicon  Normanniae.  1139-1259. 
1239  „  Norm.  duc.  1087-1239. 

1440  Walsingham,  ypod. 
1487  Croniques  de  Normandie. 


1488  Bonchard. 

Noraina  Normannornm. 
Le  dit  de  Guillaume. 
Hi.stoire  d'  auc.  ducs. 


11.  England. 


577  Gildas. 

1154 

Tysilio. 

1154 

690  Annales  Cantuariens.  618-690. 

1154 

700  Adelmus  Schireb. 

1154 

705  Adanmanus. 

1154 

720  Eddius  Stephanus. 

1154 

721  Vita  S.  Johannia  Beverlac. 

1154 

735  Beda  Venerab. 

1155 

737  Chronologia  brevissima. 

1160 

770  Ethelwolf. 

1166 

785  Historia  de  pontific. 

1163 

Extrait  de  la  Estoire. 

1164 

804  Alcuinus,  de  pontific. 

1170 

848  Indiculus  de  episc.  Brit. 

1171 

858  Nennius. 

1172 

871  Catalogus  praesul.  Eborac.  627 

1173 

-871. 

1174 

900  Asserius  Menevens. 

1174 

974  Aethelweard. 

984  Chronicon  Vilodunense. 

?1000  Hemingus. 

1180 

1002  Dudo. 

1189 

1040  Encomium  Emmae. 

1066  Annales  Cambriae. 

1066  Carmen  de  bello  Hasting. 

1066  Vita  Eduardi  reg.  et  conf.    {La 

Estoire.) 

1076  Wido  Ambian. 

1190 

1086  Marianus  Scotus. 

1190 

1088  Annales  Inisfallenses. 

1190 

1088  Tigernachus. 

1192 

1089  Epistolae  Lanfranci. 

1196 

1090  Guilelmus  Pictaviens. 

1198 

1109  Ingulfua.  664-1091. 

1199 

1115  Turgot. 

1118  Florentius  Wigorn. 

1120  Obitus  Willermi. 

1199 

1124  Eadmer. 

12?? 

1124  Ernulfus  Ruffens. 

1200 

1129  Simeon  Dunelmens. 

1200 

Epistola  Sim.  Dunelm. 

1200 

1131  Annales  Ultonienses. 

1201 

Epistola  Hugonis  Rothom. 

1206 

sec.  XII.  Nomina  archiep.  et  ep.  Angliae. 

1208 

sec.  XII.  Genealogia  regum  Angliae. 

1210  : 

1137  Guilelmus  Gemeticensis. 

1214 

1141   Guilelmus  Malmesbur. 

1214 

1142  Ordericus  Vitalis.                              sec.  XIH.  : 

1143  Richardus  Hagustald. 

1148  Gaimar. 

1215 

1150  Aluredus  Beverlac. 

1218 

Galfridus  Monmatens. 

Anglo-Norman  poem. 

Henricus  Huntidonens. 

Johannes  Hagustald.  1130-1164. 

Gesta  Stephani  reg.  Angl. 

Chronicon  Saionicum.  1-1154. 

Caradoc. 

Hugo  Candidus. 

Serlo  Fontanus. 

Aelredus. 

Chronicon  mon.  s.  Cruc.  Edinb. 

Epistola  Hugonis  Rothomag. 

Gualo  Camber. 

Wace. 

Annales  Hibernici. 

Regan. 

Jordanus  Fantasma. 

Thomas  Eliensis. 

Richardufi  Eliensis. 

Epistolae  Johannis  Sarisb. 

Benoit  de  St.  Maur. 

Chronicon    mon.    de  Abingdon. 

675-1189. 
Chronicon  mon.  de  Alnewyke. 

„  „       „    Bello. 

„  Ramsiense. 

Libellus  de  motibus  Angliae. 
Galfridus  de  Vino  s.,  histor. 
Ranulphus  de  Glanvilla. 
Richardus  canonicus. 
Richardus  Divisiens. 
Gualterus  Mapes. 
Johannes  Brompton. 
Gervasius  mon.  Dorob. 
Petrus  de  Ebulo. 
Alexander  Essebiensis. 
Chronique  abreg.  du  roi  Richard. 
Lagamon. 

Chronicon  Anglican.  1066-1200. 
Benedictus  abb.  Petrob. 
Petrus  Blesensis. 
Rogerus  de  Hoveden.  731-1201. 
Rodulphus  Niger. 
Guilelmus  Neubrigensis. 
Radulphus  de  Diceto. 
Galfridus  Dunelmeus. 
Walliugford. 

Epistolae  Adae  de  Marisco. 
Chanson  moult  pitoyable. 
Chronicon  Laetiense. 
Chronicon  anonymi  Laudun. 


ANHANG 


991 


1223  Guilelraus  Brito. 

1223  Giraldus  Cambrensis. 

1228  Coggeshale. 

1232  Annales  Marganens. 

1234  Rudburn. 

1237  Rogerus  of  Wendower. 

1245  Annales  Bueltiani  420-1245. 

„        Burtonenses. 
1259  Johannes  abbas  burgi. 
1259  Matthaeus  Paris. 
1266  Chronicon  regum  Manniae. 

1269  Elias  de  Trickingham. 

1270  Chronicon  Mailrosens.  735-1270. 
1270  Adamus  Domersham. 

1273  Robertus  de  Swapham. 

1274  Sprottus. 

12??  Robert  of  Gloucestre. 

1291  Annales  Waverleiens. 

1292  Cotton.  1042-1298. 

1293  Johannes  de  Oxenedes. 

1294  ChroniconS.Benedicti  deHulmo. 

1295  Chronicon  Petrob. 

1296  Diarj. 
1304  Wikes. 

1304  Chronicle    of    the     monast.    of 

Abingdon. 
1307  Edmund  of  Hadenham. 

1312  Chronicle  of  England,  a  shorte 

metric. 

1313  Catalogus  archiep.  Cantuar.  599 

1313. 
1316  Chronicon  regum  Manniae. 
1321  Barbour. 

1321  Walterus  de  Whytleseye. 

1322  Rishanger. 

1325  Henricus  de  Blaneford. 

1326  Songs. 
1328  Trivetus. 

1328  Galfridus  Bakerus. 

1336  Graistan. 

1336  Adamus  Murimuth. 

1346  Historia  de  gestis   reg.  Britann. 

1347  Galtherus  Hemmingford. 
1347  Johannes  historiographus. 
1347  Chesterfield. 

1350  Ricardus  Corinensis. 
1350  Johannes  de  Fordun.  -1037. 
1360  Johannes  Tinmouth. 
1362  Gray. 

1366  Eulogium. 

1367  Radulphus  de  Hygden. 

1368  Robertus  de  Boston. 

1369  Stephanus  Birehint. 

1370  Chronicon  Hiberniae. 
1370  Jacobus  Grace. 

1377  Johannes  de  Trockelowe.    1327 
1377. 


1377  Matthaeus  Westmonaster. 

1379  Vita  s.  Johannis  de  Bridlingt. 

1380  Thorne. 

1380  Adamus  Murimuth.  contin. 

1381  Thomas  de  Eccleston. 
1395  Knigthon.  950-1395. 

Robertus  de  Avesbury. 
1400  Chronique  de  Richard  H. 
1400  Chronique  de  la  traison. 
1400  Johannes  Glastoniensis. 

Harding. 
1411  Otterburnus. 
1415  Facius  (de  orig.) 
1415  Siege  of  Harflet. 

1419  Carpenter. 

1420  Chronicon  Vilodunense. 

1421  Henricus  de  Marlborough. 

1422  Memorials  of  Henry. 

1422  Gesta  Henrici  V  Angl.  reg. 
1424  Andrew  of  Wintown. 
1426  Thomas  de  Elmham. 
Titus  Livius  Foroiul. 

1440  Wal.singham. 

1441  Cantlow. 

1442  Beckington. 
1446  Harry. 
1446  Lindwood. 

1453  Accounts.  ^ 

1460  Addicioun. 

1461  Chronicle,  english. 
1464  Capgrave. 

1464  Johannes  Whethamstade. 
1469  Jehan  de  Wavrin. 
1474  Warkworth. 
1480  Guilelmus  Worcestr. 
1483  Chronicle  of  London. 

1488  Bouchard. 

1489  Chaundeler. 
1491  Caxton. 
1491  Ross. 

V1500  Stubbs. 
1503  Chronicon  S.  Bened.  de  Hulmo. 
1503  Richardus  Beere. 
1509  Bernardus  Andreae. 
1512  Fabian. 
1530  More,  Sir  Thom. 
1536  Rastell. 
1547  Johannes  Maior. 
1550  Boethius. 

1559  Guilelmus  de  Chambre. 
LongtoflF. 


Historia  vitae  et  r.  Rich.  II. 
Genealogia  comit.  Richem. 
Chronicon  sive  annal.  prior.  de 
Dunstaple. 


992 


ANHANG 


12.  Niederlande. 

Holland  —  Belgien  —  Flandern    -  Brabant. 


Genealogia  comit.  Flandr. 
Genealogiae  com.  Fland. 
De  Arnulfo  com.  Fland. 
Witgerus.  959. 
Lambertus  can.  S.  Audom. 

926  Annales  Laubacenses. 

970  Folcuinus. 

990  Harigerus. 
1050  Anselmus. 
1070  Tomellus. 
1112  Sigebertus  Gemblacens. 
1124  Eberardus. 
1127  Herimannus  Laudun. 
U27  Vita  s.  Karoli  Boni. 
1129  Gualterus  Brugens. 
1129  Gualterus  Morinens. 
1136  Annales  Formoselenses. 
1138  Rudolfus  abbas. 
1142  OorIog,v.  Grimbergen. 

1151  Theodoricus  a  Leydis. 

1152  Chronicon  S.  Bavonis. 

1152  Chronique  ancienne  de  Flandre. 
1160  Herimannus  Laudun.,  narrat. 
1162  Flandria  generosa. 
(1170)  Kolijn,  Klaas  -1156. 
1194  Lambertus  Parvus. 
1199  Gislebertus  Bald. 

Chronicon  Leod.  brev. 

,,  Tornac.  S.  Mart. 

Jean  d'Outre-Meuse. 

1202  Jocelinus  de  Brakelonda. 

1203  Lambertus  Ardensis. 
1203  Leo  mon.  Egmund. 

1205  Annales  Egmondani.  675-1205. 

1205  Chronicon  Egmondanum.  647-1205. 

1208  Guibertus  abb.  Gemblac. 

1210  Reinerus  mon.  Leodiens. 

1233  Narratio  hist.  de  reb.  Ultrai. 

1237  Emo  abbas  Werum. 

1246  Aegidius  Aur.  Vallis. 

1273  Menco  abb.  Werum. 

1278  Chronicon  Flandrense    rhyth.    1162 

-1278. 
1289  Balduinus  de  Avennis. 
1292  Heelu,  Jan  van. 
1294  Chronicon  Bertinianum.  590-1294. 
1294  Balduinus  Nivion, 

1300  Maerlant. 

1301  Riim-Kroniik. 

1305  Stoke. 

1306  Guiart. 
1308  Montignius. 

1310  Annales  Gandenses.    1296-1310. 
1314  Chronicon  geneal.  duc. 
1314  Johannes  de  Thielrode. 


1316  Lodewijk  van  Velthem. 

1316  Klerk  uit  de  lage  landen. 

1332  Guilelmus  procurator. 

1346  Chroniques  de  Flandre.  792-1346. 

1348  Hocxsemius,  Joh,  1246-1348. 

1350  Beka. 

1351  Jean  de  Klerk. 

1364  Cronica  diversor.  gestor.  912-1364. 

1369  Leo  monachus. 

1370  Iperius,  Joh. 

1384  Chroniques  de  Flandre. 
1390  Jacobus  de  Guisia. 

1398  Chronijkje,  cort,  van  den  graven. 

1399  Rudolphus  de  Rivo. 
1399  Froissart,  Jean. 

1403  Jacques  de  Hemricourt.    1102-1398. 

1404  Reimchronik  von  Flandern. 

1423  Catalog.    et    chronica    princip.     621 

-1423. 
1425  Stadtboek. 
1428  Anonymus   De    vita    .  .  .   domin.    de 

Arckel. 
1443  Olivier  van  Dikasmuda. 

1448  Dinterus. 

1449  Chronicon  Tielense. 

1450  Monstrellet. 

1456  Chronica  de  Traiecto.  642-1456. 

1462  Zantfliet. 

1463  Johannes  de  Dikasmuda.  863-1463. 

1465  Henricus  de  Merica. 

1466  Chronijkje,   cort,  van  HoIIant.    972 

-1466. 

1467  Theodoricus  Paulus. 

1470  Bnsschius,  Joh. 

1471  Thomas  a  Kempis. 

1473  Petrus  de  Thymo.  984-1047. 

1474  Chronicon  Belgic.  magnum.  74-1474. 
1474  Chastellain,  Geo. 

1477  Chronica  de  Hollant.  863-1477. 

1477  Schuren. 

1478  Chronyke  of  die  Historie. 

1478  Aegidius  de  Roija. 

1479  Chronicon  Belgicum  vetus.  785-1479. 

1480  Veldenarius. 

1488  Annales  rer.  in  HoIIand.  gestar.  1481 

-1483. 
1486  Cronycke,  die  alder-excelleutste. 
1485  Chronicon  ducum  Brabant. 

Instructio  an  die  .  . 
1488  Du  Clercq. 
1488  Aemylianus. 

1488  Jan  van  Naaldwijk.   863-1477. 
1490  Basinus,  Thom. 

1490  Adrianus  de  Veteribusco. 

1491  Sluis,  Willem  van  der. 
1491  Boeck,  het,  van  .  .  .  Briigge. 


ANHANG 


993 


149?  Snavel. 

1492  Despars. 

1499  Zweder  v.  Culemborg. 

1499  Comines,  Phil. 

1500  Johannes  de  Lemmege.  1110-1436. 

1501  Kronijkje,  25jarig.  1476-1501. 

1502  Marche,  Oliv.  de  la.   1435-1492.   , 
1504  Johannes  de  Leydis.  -1417. 

1507  Guilelmus  Hermannus. 
1507  Molinet,  Jean. 

1512  Cronica,  cleyne.  701-1512. 

1513  Chronik  von  Flandern. 

1514  Johannes  de  Los.  1455-1514. 

1517  Kronijkjen  v.  Hertogenb.  1312-1517. 
1517  Kronijk,  de  divisie. 


1525  Heda,  Willem. 

1527  Beningha. 

1527  Petrus  Thaborita. 

1534  Amandus  de  Zierikzee. 

1536  Jarichs.  758-1536. 

1537  Snoyus,  Rein. 

Bethlehem,  Kloster  bei  Zwolle. 
Coccius. 

Deventer. 
Dier  de  Muden. 
Vita  Hoorn. 
„     Egberti  ter  £eek. 
„     Johannis  Hatten. 
Registrum  bonorum. 


13.  Danemark  und  Island. 


1076 
1088 
1147 
1157 


1187 
1187 
1194 
Xn.  fin. 
1204 
1209 
1218 
1219 
1228 
1251 
1252 
1282 
1263 
1265 
1265 
1286 
1286 
1287 
1288 
1290 
1300 
1300 
1307 
1313 
1317 
1323 
1325 
1326 
1330 
1341 
1391 
1424 


Adamus  Bremensis. 

Vita  s.  Canuti. 

Helmoldus. 

Anonymi  chronol.  Dan.  826-1157. 

Anonvmus  Roskjldensis. 

Necrologium  Lundense. 

Series  runica. 

Aageson.  300-1187. 

Anonymi  comment.  histor. 

Chronicon  Daniae.  -1095. 

Niels. 

Saxo  Grammat.  -1186. 

Arnoldus  Lubecensis. 

Genealogia  regum  Danor. 

Chronicon  Danic.  1074-1219. 

Annales  Nestvedienses. 

Vita  Gunneri. 

Chronicon  rer.  Danic.  1214-1252. 

Chronicon  Sialandiae. 

Chronologia  rerum. 

Annales  Esromenses. 

Chronicon  Danorum  breve. 

Anonymus  rer.  Dan.  1210-1286. 

Chronicon  Danic.  980-1286. 

Anonjmus  rer.  Dan.  834-1287. 

Annales  Ryenses.  O.  C.   -1288. 

Chronicon  Danic.  1246-1290. 

Anonymi  Nestved.  chron. 

Chronicon  Danorum.    1130-1300. 

Chronicon  Sialandiae.  1028-1307. 

Annales  Danici. 

Chronicon  Danorum.  936-1317. 

Chronologia  rer.  mem. 

Annales  Danici. 

Petrus  de  Dacia. 

Anonymi   chron.  Dan.    821-1330. 

Tabula  Ringstadiensis. 

Liber  Daticus. 

Processus. 


1410  Anonymus  rer.  Dan.   1241-1410. 

1430  Anndlar,  Islenzkir. 

1431  Thomas  Gheysmer. 

1463  Chronicon  Rastedense.  1059-1463. 
1468  Nicolaus,  Joh.  fil.  1104-1468. 
1497  Anonymusdereb.Dan.  1274-1497. 
1509  Lettre  de  Jean. 
1517  Krantz. 

1520  Anonymusdereb.Dan,  1275-1520. 
1556  Anonymi  chronolog.  Dan.  rerum, 
1046-1556. 

Anonymus  rer.  Dan. 

Vita  s.  Anskarii. 

De  Danorum  rebus  gestis. 

Langfedgatal. 

1120  Ari.  874-1120. 

Annales  Islandorum. 
1430  Anndlar,  Islenzkir.  803-1430. 

Brandkrossa-Thattur, 
X.  Egils-Saga. 

Eyrbiggia-Saga. 

Faereyinga-Saga. 

Flomanna-Saga. 

Forsbraedra-Saga. 

Gisla-Saga. 

Grettis-Saga. 

Groenlendinga-Saga. 

Gunlaugs  Ormstunga-Saga. 

Havard-Saga. 

Heidarviga-Saga. 

Historia  comp.  et  sacc. 

Historia  Olai  regis. 

Historiae  regum  Magni. 

Hungurvaka-Saga. 

Jomsvikinga-Saga. 

Jon  Oegm.-Saga. 

Knytlinga-Saga. 

63 


994 


ANHANG 


Kongs-Skugg-Sio. 
960  Kormaks-Saga. 
1121  Kristui-Saga. 

Laurentius-Bishup-Saga. 

Laxdaela-Saga. 

Liosvetninga-Saga. 

Magnus  Lagab. 

Niala. 

Orkneyinga-Saga. 

Pals  Bish.-Saga. 

Rymbegla. 

Saga  af  Finnboga. 

„      „   Thordi. 

„      ,,  Vomundi. 


Saga  hins  helga  Magnusar. 

„      Olafs. 

„      Olafs  Trygvass. 
Sogur  Hakonar. 
Sturhinga-Saga. 
Thattur  af  Anklofra. 

Thattur 

Thorlacs-Saga. 

Vatnsdaela-Saga. 

Viga-Glums-Saga. 

„     Styrs-      „ 
1341  Annales  Islandorum. 
Wilkina  Saga. 


14.  Schweden  und  Norwegen. 


Chronica  duo  rhythmica  (Twa  gambla 
Swenske  rijm-kronikor.) 

Historia  Gothrici  et  Rolfi. 
1076  Adamus  Bremensis. 
1160  Theodoricus  mon.  Nidros.  861-1136. 
1241  Snorro  Sturleson. 
1263  Chronologia  rer.  Dan. 
1320  Incerti  scriptoris  Sueci. 
1344  Incerti  scriptoris  Sueci. 
1448  Chronicon  de  archiep.  Upsal. 
1486  Ericus  Olai. 


1517  Krantz. 

Historiae  reg.  Norveg. 
1060  Laxdaela-Saga. 

Swarfdaelae-Saga. 

Hialmar-Saga. 

Historia  Sverreis  regis.  1184-1202. 

Suerris-Saga. 

Margareta  abb.  Vadst. 
1645  Diarium  Vazstenense.  1344-1545. 

Wilkina  Saga. 


15.  Bohmen. 


936  Vita  s.  Wenceslai  duc.  Bohem.  1338 

8.  IX  Conversio  Bohemorum.  1343 

997  Vita  s.  Adalberti  ep.  Prag.  1362 

„  ss.  Cyrilli  et  Meth.  ?1362 
1125  Cosmas  Pragensis.  -1125  resp.  1283.         1371 

1167  Monachus  Opatovic.  11-157.  1375 

1163  Annales  Pragenses.  1380 

1163  Annales  Opatovic.  1431 

1167  Vincentius  Pragensis.  1431 

1220  Annales  Pragenses.  1431 

1228  Gerlacus  abb.  Milovic.  1167-1198.  1437 

Hermannus  Altahensis.  1493 

1278  Henricus  de  Isernia.  1443 

1282  Chronica  aurea.  1025-1282.  1444 

1283  Joroslaus.  1143-1283.  1458 
1283  Chronicon  Bohemiae.  938-1283.  1458 
1314  Dalimil.  -1314.  1483 
1320  Chronicon  Bohemiae.  -1320.  1527 


Petrus  Zittaviensis.  1253-1338. 

Johannes  Victoriensis,  liber. 

Franciscus  Pragensis.  1125-1353. 

Marignola.  O.  C.  -1362. 

Neplacho.  1-1348. 

Benessius.  1283-1374. 

Pulkawa.   700-1330. 

Johannes  de  Ragusio. 

Petrus  Zatecensis. 

Carlerius. 

Laurentius  de  Brezowa.  1414-1422. 

Drahonicz.  1419-1443. 

Windeck. 

Martiu  v.  Bolkenhain.  1425-1444. 

Aeneas  Sylvius,  hist.  Boh.  894-1458. 

Nunnez  de  Toledo.  -1458. 

Matthiae  Corv.  Hung. 

Annales  patrio  serm.  scripti. 


ANHANG 


995 


1527  Cuthenus. 

1531  Bartholomaeus  v.  St.  Aegidius.  1524 

-1531. 
1553  Hagek. 

Hussiten. 

1387  Johannes  von  Guben. 
1414  Chronicon  Bohemicalis. 

Excerpta  Johannis  Hussj  etc. 


1427  Wigelius. 

1444  Martin  v.  Bolkenhain.  1425-1444. 

1479  Picolomini,  narrat.  hist. 

1455  Formula  examinandi. 

1512  Krantz,  hystoria. 

IVIftlireii. 

Olmiitz. 

1513  Aug^ustinus  Olomuc. 


16.  nngaru. 


1020  Vita  ss.  Zoerardi  dicti  Andr. 
1196  Anonymi  Belae.   819-931. 
1196  Status  regni. 

1203  Chronicon  Posoniense.  997-1203. 
1220  Chronicon  Hungarorum  mixt. 
Diocleas. 
?     Calanas. 
124?  Ricardus  ord.  praed. 
1242  Rogerius  magister. 
1247  Rodericus  Ximenes,  hist.  Ostrog, 
1268  Thomas  Spalatensis. 
1290  K^za. 
1330  Madius. 
1340  Garinus. 

1345  Historia  Jadrensis  obsidionis. 
1382  Johannes   archid.   de  Kikullew. 

-1382. 
1407  Paulus  de  Panlo. 
1453  Instrumentum  compositionis. 

1451  Epistolae  Johannis  de  Zredna. 

1452  Acutheis. 

1458  Chronica  Hungarorum. 
1464  Aeneas  Sylvius,  de  situ. 
1470  Palladius  Fuscus. 


1342 


1470  Naldus  Naldius,  epistola. 
1476  Nuptiae  reg.  Hung.  Matth. 
1478  Galeotus. 
1483  Matthiae  Corv.  Hung. 

Epistolae  Matthiae  Corvini. 
1490  Johannes  de  Thwrocz.  364-1473. 

Cortesius. 
1492  Ranzanus. 
1496  Callimachus,  hist.  -1444. 

1502  Bonfinius.  364-1495. 

1503  Ritius. 
1510  Marulus. 
1522  Tubero. 

1526  Chronica  der  Hungem. 

974  Pilgrinus  Laureac. 
1083  Vita  s.  Stephani  regis  I. 

„     „  Elisabethae  filiae  Andreae. 
„     „   Emerici. 
1113      „     b.  Margaritae  Hungaricae. 
1046      „     „   Gerardi  episc.  Chanad. 
1096      „     „  Ladislai  regis. 

Chronicon  Hungar.  Poson.  (p.  1007.) 


17.  Polen. 


986  Procosius. 

1018  Thietmarus  episc.  Merseburgensis 
1113  Chronicae  Polonorum. 

Nestor. 
1166  Cholewa. 

1203  Chronicon  Posoniense.   997-1203. 
1220  Chronicon  Hungaror.  mixt. 
1223  Kadlubek.  -1203. 
1265  Boguphalus  H.  -1253. 
1271  Baszkon.  1253-1271. 

1278  Chronica  Polonorum. 

1279  Martinus  Polonus. 


1288  Dzierzwa. 

;             1370  Chronicon  principum 

Polon.  800-1370, 

1378  Annales  Polonici.  899-1378. 

1382  Anonymi  chronica  princ.  Pol. 

1395  Chronica  Cracoviae. 

963-1395. 

1480  Johannes  Longinus. 

1498  Literae  credentiales. 

1506  Miechow. 

1515  Agricola. 

1520  Chronica  Poloniae.  ■ 

1520. 

Annales  Cracovienses. 

Vita  s.  Stanislai  ep. 

Crac. 

63* 

996 


ANHANG 


18.  Russland. 


1110  JltTOnHCb,  JlflBpeHT. 
1115  Nestor  -1093,  resp.  1203. 
1227  Henricus  Lettus.  1186-1227. 
1291  Reimchronik,  livland.  1143-1291. 
1305  JltTonHCb,  HnaT. 
1353         „  BocKpec. 

1364  „  Co*iHCK. 

1424  „  PoccificK. 

1424  JltTonHci^a  JIpeBHflro. 

1471   JltTOHHCb,   Co<l>iHCK. 

1486  „  IIcKOBCKafl  BTOp. 

1496         „         HoBrop.  qcTB. 
1600  „         rycTHHCKafl. 


1626  Herberstein. 
1534  Lietopisiec  od  roku. 
1687  JltTOHHCb,  HoBrop.  nepa. 
1598  Lietopisiec  Archang. 
1650  JltTOnHCb,   IICKOBCK.   HepB- 


1015  Acta  s.  Romani  et  Dav. 

NB.  Die  Hehrzahl  der  Geschlchtschreiber 
des  byzantiniKchen  Kaiserreichs  (».  unten 
No.  2.'))  gewahrt  gleichfalis  reiche  Aus- 
beute  fUr  die  russische  Geschichte. 


19.  Dalmatien. 


1330  Madius. 

1401  Paulus  de  Paulo. 

1452  Acutheis. 


1510  Marulus.  638-1079. 
1622  Tubero.  1490-1622. 


20.  Tiirkei. 


1464  Aeneas  Sylvius,  de  situ. 
1467  Barletius,  chron.  Turc. 
1470  Chalcocondylas.  1298-1462. 
1479  Bruce. 

1494  Merula,  bellum.  1474. 
1496  Callimachus. 


1498  Literae  credentiales. 
1500  Adelphus,  Joh. 

Theodorus  Spanduginus. 
1522  Tubero. 
1634  Aventinus,  de  Turc.  orig. 


21.  Juden. 


Verga. 
1173  Benjamin  Tudelensis. 

Knaben  von  Jvden  getodtet  etc. 

1287  De  s.  Wernhero  puero. 
1290  Demiraculo  hostiaea  JudaeoParis. 
1476  Martyrium  s.  Simonis  pueri. 
De  8.  Johanuetto  puero. 


saec.  y.  De  s.  Mantio  mart. 
1287  De  b.  Rudolpho  puero. 
1462  De  b.  Andrea  puero. 
1255  Acta  b.  Hugonis  pueri. 
1429  De  b.  Ludovico  puero. 
1598  De  Alberto  puero. 
1250  Pa.s3io  s.  Dominici  Vallii  paeri. 
Epistola  Gerhardi  sac. 


ANHANG 


997 


22.  Hunnen. 


De  prima  exped. 
Rodericus  (Ximen.)  Tolet. 
Calanus. 


Bonacursius,  vit.  Att. 
1496  Callimachus. 


23.  Longobarden. 


Paulus  Warnefridi. 

Catalogus  reg.  Langob. 
867  Chronicon  Casinense. 
877  Historia  rer.  a  Longob.  840-877. 
877  Andreas  presb.  Bergom.  568-877. 
889  Erchempertus.  774-889. 

973  Benedictus  mon.  S.  Andr. 

974  Chronicon  Salernitan.  747-974. 
Conradus  a  Lichtenau. 

De  V.  Tassilone  duc.  Bai.  (ubi 
de  Desiderio  reg.  Long. 
752  De    fundatione  monasterii    No- 
nantulani. 


825  Fragmentum   historiae  Langob. 

Chronicon  Langobardorum. 
740  Narratiuncula  quaedam. 


768  Translatio  s.  Mercurii. 
763  „  s.  Heliani. 

778  Vita  s.  Paldonis. 

„     „  Barbati  Ben. 

„     „  Anselmi  abb.  Non. 
865  Ridolfus  not. 
857  Leo  Marsic,  epitome. 


24.  Oeschichtswerke  des  Occidents  uber  die 

Ereuzzuge. 


1098  Epistola  Steph.  Carnot.  1128 

1098  „        Boamundi. 

1099  Anonymi  Itali  gesta  Francor.  1131 
1099  Robertus  mon.  S.  Bened.  1141 
1099  Raimundus  de  Agiles.  1095-1099.  1142 
1099  Petrus  Tudebodus.  1095-1099.  1142 
1099  Anonymi  narrat.  de  capt.  1147 
1101          „         historia  de  via. 

1101  Historia  belli  sacri.  1095-1101.  1154 

1106  Gesta  Francorum.  1187 

1108  Radulfus  Cadomensis.  1187 
1116  Bartolfus  Peregr.  1095-1116. 

1119  Gualterius.  1115-1119.  1188 

Epistolae  Godefridi  BuIIon.  1190 

1121  Albertus  Aquensis.  1095-1121.  1190 

1122  Narratio  brev.  belli  sacri.   1097  1190 

1122.  1191 

1123  Marbodus.  1197 

1124  Guibertus  abb.Novig.  1095-1111. 

1124  Anonymi  hist.  Hierosol.  pars  sec.  1198 

1127  Fulcherius  Carnot.  1095-1127.  (saec.XH.) 

1124  Chronicon      Hierosolymitanum.  1201 

1097-1124.  saec.  XIL 

Chanson  ou  cantiqtle. 


Anonymi  'brevis  narratio. 

„         versus. 
Baldricus  Andegav.  1095-1099. 
Guilelm.  Malmesbur. 
Ordericus  Vitalis. 
Gilo.  1095-1099. 
Odo  de  Diogilo. 
Epistola  Guidonis  de  Bass. 
Henricus  Huntind. 
Anonymi  commentar. 
Ekkehardus  Uraug.,  libell.  1095 

-1187. 
Guilelmus  Tyrius.  1100-1184. 
Narratio  brev.  de  Frider. 
Tageno. 
Fulco. 

Monachus  Florentinus. 
Historia    brevis    occupat.    1095 

-1197. 
Johannes  Brompton. 
Descriptio  itineris. 
Rogerus  de  Hoveden. 
Via  Hierosolymitana, 
Mouskes. 


998 


ANHANG 


1204  Villehardouin. 

Chronique  de  la  conquete. 

Epistola  Hugonis  comit.  S.  Pauli. 

Guntherus  Lig ,  hist. 

Radulphus  de  Diceto. 
1213  Sicardus. 

1216  Epistolae  Innocentii  III. 
1219  Galfridus  de  Vino  salvo,  hist. 
1219  Johannes  Aegidius. 
1219  Epistola  Jacobi  de  Vitriaco. 
1219  „         OUverii. 

1225  Oliverius. 
1228  Coggeshale. 

Joinville. 
1230  Bernardus  thesaurar. 

1239  Gualterus  Cornutus. 

1240  Jacobus  de  Vitriaco.  622-1218. 

1249  Epistola  Odonis  episc. 

1250  ,,        Ludovici  IX  reg. 
Guilelmus  Tripolitan. 

1254  Epistolae  Innocentii  IV. 
1259  Matthaeus  Paris. 


1266  Coral,  de  castro. 

1268  Contractus  navigii. 

1276  Continuatio  GuUelmi  Tyr. 

1290  Adenulfus. 

1291  Nicolaus  de  Hanapis. 
Relatio  de  Davide. 
Anonymi  directorium. 

1303  Anonyrai   de   recuperat.   terr.  s. 

libellus. 
1321  Sanudo  Mar.  sen.,  hist.  Hieros. 
1422  Epitome  bellorum. 

Anonymi  expeditio. 

Epistola  Anselmi  comit. 
saec.  XIV.  Poema  Germanicum. 
1466  Accoltus.  1096-1187. 

Passages,  les,  1'  de  oultremer. 

Nicolas  le  Huen. 

Faits,  les,  et  gestes. 

Bouillon. 

Muntaner. 

Nicetas  Acon.  Chon.,  narr. 


25.  Gechichte  des  byzantinischen  Kaiserreichs 
bis  zur  Eroberung  Konstantinopels. 


I.    Chronographen. 

268  Dexippus. 
saec.  V.  Eunapius. 

425  Olympiodorus. 

570  Johannes  Malalas.  0.  C.  -566. 

800  Georgius  Syncellus.  O.  C.  -285. 

817  Theophanes,  Is.  285-813. 

828  Nicephorus  patr.  0.  C.  -828. 

899  Georgius  'A/ua^Tiokos.  O.  C.  -894. 

944  Georgius  monachus.  813-944. 

944  Leo  grammat.  813-949. 
1042  Chronicon  paschale.  -1042. 
1057  Cedrenus.  O.  C.  -1057. 
1061  Simeon  Metaphr.  O.  C.  -1061. 
1081  Scylitzes.  811-1057. 
1118  Glycas,  Mich.  0.  C.  -1118. 
1204  Joel.  O.  C.  -1204. 

2.    Ostromische  Geschichtschreiber  In 
grdsserm  Umfange  bis  1477. 

460  Zosimus.  -410. 

562  Procopius. 

559  Agathias.  552-569. 
1118  Zonaras.  O.  C.  -1118. 
1216  Nicetas  Acom.  Chon.  1118-1206. 
1359  Nicephorus  Greg.  1204-1341. 
1462  ChalcocondyIas,Laon.l298-1462. 
1462  Ducas.  1342-1462. 
1477  Phrantzes.  1269-1477. 


3.   Chronisten,  welche  einzelne  Zeitrgume, 
Kriege  u.  Begebenheiten  schilderten. 

474  Priscus. 
480  Malchus.  474-480. 
491  Candidus.  457-491. 
570?  Corippus. 
582  Menander  prot.  569-582. 
630  Georgius  Pisid.  610-641. 
828  Nicephorus  patr.  602-770. 
867  Genesius.  813-867. 
959  Constantinus  Porphyr. 
cca.  950  Johannes  Cameniata.  -904. 
975  Leo  diac.  Cal.  959-976. 
1137  Nicephorus  Bryenn.  1067-1081. 

Manasses.  1080-1118. 
1282  Georgius  Acrop.  1204-1261. 
1308  Pachym.  Georg.  1258-1308. 
1380  Johaunes  Cantacuz.  1320-1357. 
1462  Cananus,  narrat. 
867  Leontius  jusior.  813-867. 
Theophylact.  Simoc. 
Anna  Comnena. 
1176  Cinnamus.  1118-1176. 

Julianus  imp. 
1402  Acta  patriarch.  Const.  1316-1402. 
1430  Johannes  anagnost.  1430. 
Vita  s.  Sampsonis. 
Paulus  Silentiar. 
Theophanes  Byz.  566-676. 


ANHANG 


999 


Eusebius  Caes. 
Anonymi  oratio. 
Epistola  Hugonis  comit. 

„        Balduini  imp. 
Epistolae  lunocentii  III. 
Panegyrici  vet. 
Patria. 

1204  Villehardouin. 
1462  Leonardus  Chiens. 
1464  Aeneas  Sylv.,  de  capt. 

Barbaro. 
1453  Tractatus  de  expugn. 

Chronique  de  la  conquete. 
1453  Pi^ces  relatives. 


4.    Schriftsteller  uber  Verfassung,  Ver- 
waltung,  Sitten,  Gebrauche  u.  9.  w. 

562  Procopius. 
565  Johannes  Laurent.  Lyd. 
cca.  1450  Codinus,  Geo.,  curopal. 
Constantinus  porphyr. 
Johannes  Phocas. 
Julius  Polydeuk. 
Photius  patriarcha. 
Petrus  patricius. 
1118  Alexius  Comnenus. 
1216  Nicetas  Acom.  Chon.,  narr. 
404  Notitia  dignitatum. 


26.  De  scriptoribus  ecclesiasticis. 


420  Hieronymus. 
Sophronius. 
495  Gennadius. 
636  Isidorus  Hisp. 
669  Hildefonsus. 
1112  Sigebertus  Gemblac. 


1152  Honorius  August. 
1293  Henricus  Gandav. 

Anonymi  Mellic. 

Petrus  diac.  Cas. 
1516  Trithemius,  catal.  seu  liber. 


27.  Kirchengeschichte. 


I.    Allgemetne. 

340  Eusebius,  hist.  eccl. 

410  Sulpitius  Severus. 

410  Rufus. 

430  Philostorgius. 

441  Cassiodorus. 

446  Sozomenus. 
Socrates  schol. 

457  Theodoretus. 

484  Victor  Vitensis. 

510  Epiphanius  schol. 

610  Callistus,  Niceph. 

849  Walafridus  Strabo. 

853  Haymo  Halberst. 

886  Anastasius  biblioth. 

891  Liber  pontificalis. 

966  Flodoardus,  fragm. 

972  Liudprandus,  opus. 
1026  Galfridus  de  Vino  s.,  de  statu. 
1048  Chronicon  Novaliciense. 
1070  Placidus  Nonantulanus. 
1086  Marianus  Scotus. 
1091  Bonizo. 
1100  Bernoldus,  catal. 
1110  "Walramus  ep. 


1118 
1135 

1142 
1151 
1180 
1187 
1216 
1259 
1270 
1279 
1312 
1317 

1320 
1314 
1328 
1331 
1348 
1352 
1353 
1362 
1361 
1362 
1374 
1404 


Zonaras. 

Hugo  Flor.,  hist.  eccl. 
Hugo  Metellus. 
Ordericus  Vitalis. 
Catalogus  pont.  Rom. 
Maniacutius. 
Annales  Romani. 
Cencius  Camerar. 
Conradus  philos. 
Johannes  diac.  Rom. 
Martinus  Polonus. 
Ricobaldus  Ferr. 
Ptolemaeus  de  Fiadonib. 
Prophetiae  satyr. 
Jordanus  frater. 
Leo  Urbevetanus. 
Triumphus,  Aug. 
Bernardus  Guid.,  catal. 
Chronicon  Repegovii. 
Alvarus  Pelag. 
Conradus  de  Halberst. 
Amalricus  Auger. 
Henricus  dapifer. 
Cardinalis  Aragoniae. 
Petrarca. 
Paulus  Anglicus. 


1000 


ANHANG 


1410  Theodoricus  de  Niem,  vitae. 

1422  Onsorgius,  catal. 

1469  Lignamine,  Joh. 

1474  Chronica  S.  Aegidii. 

1474  Chronica  summ.  pont.  et  imp. 

1481  Platina,  liber. 

1490  Nicolaus  de  Siegen,  chron. 

1492  Diarium  Rom.  urb. 

1494  Stephanns  Infessura. 

1503  Stella,  de  vita. 

2.    Specielle. 

67  De  8.  Lino.*) 

84    „     „  Cleto. 

95    „     „  Anacleto. 
127    „     „  Sixto  L 
153    „     „  Aniceto. 
153  Vita  s.  Telesphori. 
156  De  s.  Hygino. 
156    „     „  Pio  L 
171    „     „  Sotere  pt. 
185    „     „  Eleutherio  pp. 
226    „     „  Calixto. 
230  Acta  s.  Urbani. 
250  De  s.  Fabiano. 

252  „     „  Cornelio. 

253  Vita  s.  Lucii  I. 

257  Acta  s.  Stephani  L 

258  Martyrium  Sixti  II. 
274  De  s.  Felice  I. 

296    „     „  Caio  Rom.  pt. 
304    „     „  Marcellino. 
310    „     „  Eusebio  pp. 
359    „     „  Felice  II. 
366    „     „  Liberio  pp. 
402    „     „  Anastasio  I. 
417    „     „  Innocentio  I. 

Epistolae  Innocentii. 
432    „     „  Coelestino  I. 
440    „     „  Sixto  m. 
461  Leo  MagnuB. 

Epistolae  Leonis. 

Vita  s,  Leonis  M. 
467  De  s.  Hilaro. 
483  De  s.  Simplicio. 
492    „     „  Felice  IIL 
506  Epistolae  Gregorii  I. 
514  Vita  Symmachi. 
523  De  8.  Hormisda. 
526    „     „  Johanne  I. 
530    „     „  Felice  IV. 
536    „     „  Agapeto  I. 
539  Vita  s.  Silverii. 
615  De  s.  Bonifacio  IV. 
672  Vita  s.  Vitaliani. 
677  De  s.  Eusebio  I. 

684  Acta  s.  Leonis  II. 

685  Vita  s.  Benedicti  II. 
701  De  s.  Sergio  I. 

731  Vita  s.  Gregorii  II. 
752      „     „   Zachariae  pont. 


777  Acta  s.  Pauli  L 
796  De  s.  Hadriano  I. 

Epistola  Hadriani  I. 

Epistolae  Hadriani  I. 
816  De  s.  Leone  III  pp. 

Epistola  Leonis  III. 

Epistolae  Leonis  III. 
825  Epistolae  Paschalis  I. 

Bulla  Pasch.  I. 

Vita  s.  Paschalis  I. 
847  Epistola  Sergii  H. 
867  Epistolae  Nicolai  I. 

Vita  Nicolai  I. 
872      „     Hadriani  II. 
882      „     Johannis  VIII. 

884  „     Marini  I. 

885  De  s.  Hadriano  IH. 
891  Epistolae  Stephani  V. 

896  „  Formosi. 

897  „  Stephani  VL 
897          „          Romani. 

906  „         Benedicti  IV. 

909  „  Johannis  IX. 

Canon  Johannis  IX.  a.  898. 
928  Epistolae  Johannis  X. 
936  „  Johannis  XI. 

939  „  Leonis  VII. 

955  „  Agapiti  II. 

963  „  Johannis  XII. 

965  Cessio  Leonis  VIII. 
Leonis  VIII.  privil. 
965  Narratio  de  Benedicto  V. 
972  Epistolae  Johannis  XIII. 
974  „  Benedicti  VI. 

983  „  „         VII. 

985  „  Johannis  XV. 

999  Epistola  Gregorii  V. 
Litterae  Gregorii  V. 
1003  Epistolae  Gerberti. 
Acta  concilii  Caus. 
1054  Leo  IX. 

Anselmus  Rem. 
Epistolae  Leonis  IX. 
Vita  Leonis  IX. 
1058  Stephanus  IX. 

Chronicon  Pinnense, 
1061  Nicolaus  II. 

Epistolae  Nicolai  11. 
Petrus  Damiani. 
Statutum  Nicol.  11.    1059. 
1085  Gregorius   VII. 

Acta  pontific.  de  Greg.  VII. 

Annales  Altahenses. 

Apologetica. 

Apologia  Greg.  VII. 

Benno. 

Bernoldus  de  S.  Blasio. 

Bonizo. 

Bruno  cleric.  Magdeb. 

Cardinalis  Aragoniae. 

Conradus  ep.  Trai. 


♦)  Man  bemerke  wohl,  dass  die  Chronologie  nach  den  ,Acta  SS.  Boll.'  gegeben  ist,  welche  mlt  den 
neueren  Untergnchnngen  nicht  immer  (Ihereinstimmt. 


ANHANG                                                        1( 

Eberhardus  arch.  Salisb. 

1342  Benediclus  XII. 

Epistola  Gebhardi. 

Acta  Benedicti  XII. 

Epistola  Gregorii  VII. 

Petrus  de  Herentals. 

Epistolae  Alboini. 

1352  Clemens  VI 

Epistolae  Gregorii  VII. 

Acta  Clementis  VI. 

Otbertus  episc.  Leod. 

Petrus  de  Herentals. 

Otto  Frising. 

Sermo  Clementis  VI. 

Pandulfus  Pisanus. 

1362  Acta  Innocentii  VI. 

Paulus  Bernried. 

1370  Vita  Urbani  V. 

Venericus. 

1378  Gregor.  XL 

Vita  s.  Gregorii  VII. 

Petrus  Amelii. 

Walramus. 

1389  Urbanus  VL 

Wido  episc.  Ferr. 

Acta  Urbani  VI. 

1087 

Victor  III. 

Epistola  Pilei. 

Desiderius  Casin. 

Thomas  de  Acerno. 

Vita  b.  Victoris  III, 

1394  Vita  Clementis  VIL 

1099  De  b.  Urbano  II. 

1406  Gesta  Benedicti  XIII. 

1118 

Vita  Paschalis  II. 

1431  Martinus  V. 

1119 

,,     Gelasii  II. 

Antonius  Petri. 

1124 

„     Calixti  II. 

Historia  Martini  V. 

1153 

Epistolae  Eugenii  III. 

Narratio  de  forma. 

1168 

„          Paschalis  III. 

1447  Eugenius  IV. 

1181 

Acta  Alexandri  III. 

Charta  foederis. 

^  1216  Innocentius  III. 

Epistola  de  morte. 

Epistola  Innoc.  III. 

Obitus  Eugenii  IV. 

Epistolae  Innoc.  III. 

Vespasianus. 

Gesta  Innoc.  III. 

1455  Nicolaus  V. 

Innocentius  III. 

Aeneas  Sylv.,  orat.  de  morte. 

1241 

Gregor.  IX. 

.„          Gravamina  nat.  Germ. 

Acta  legat.  Hag. 

Manetti. 

1254  Innocentius  IV. 

Vespasianus. 

Albertus  Bohemus. 

1458  Vita  Calixti  III. 

Epistolae  Innoc.  IV. 

Epistola  Ladislai. 

Vita  Innocentii. 

1464  Pius  IL 

1266 

Clemens  IV. 

Aeneas  Sylvius. 

Descriptio  victoriae. 

Heimburg. 

1284 

Epistolae  Martini  IV. 

Laelius. 

1292 

„          Nicolai  IV. 

Leodrisius. 

1296 

Coelestinus  V. 

Vita  Pii  H. 

Jacobus  cardin. 

1471  Vita  Pauli  H. 

Vita  Coelestini  V. 

1484  Sixtus  IV. 

1303 

Bonifacius  VIII. 

Bittschreiben. 

Acta  inter  Bonif.  VIII. 

Jacobus  Volaterranus. 

Fasciculus  actorum. 

Sixti  rv.  pt. 

Jacobus  cardin. 

Vita  Sixti  IV. 

Vulgerius. 

1492  Innocentius  VIII. 

1314 

Clemens   V. 

Bulla  Innoc. 

Bernardus  Guid.,  acta. 

Callimachus  Exp.,  ad  Innoc. 

Acta  inter  Bonif.  VIII. 

1502  Alexander  VL 

Ptolemaeus  de  Fiadonibus, 

hist.                         Blasius  Ortig. 

eccles. 

Confederatio. 

Vita  Clemeutis  V. 

Burchardus,  Joh.,  diar. 

1333  Acta  Nicolai  antipapae. 

Paris  Crasius. 

1334  Johannes  XXII. 

1513  Julius  n. 

Acta  Johannis  XXII. 

Bertrandus,  Nic,  tract. 

Bernardus  Guid. 

1521  Leo  X. 

Petrus  de  Herentals. 

Epistolae  Leonis  X. 

Theodoricus  de  Niem. 

Ferrerius. 

Triumphus,  Aug. 

Paris  Crassus. 

Vita  Johannis  XXII. 

1572  Vita  b.  Pii  V. 

1002 


ANHANG 


28.  Vermischtes. 


1276  Guido  de  Columna,  hist.  Trojana. 
1298  Jacobns  de  Voragine,  legenda  aur. 


1406  Petrua  de  Natalibus. 
Joachim  abbas. 


29.  Reisen  in  das  heil.  Land. 

Beschreibung  der  heil.  Oerter. 


705  Adamnanus  abbas  Hiiens. 

870  Bernardus  raon.  Francus. 
1483  Faber,  Fel. 
1507  Georgius  Gemnicensis. 
Antoninus  Placentinus. 


1476  Peregrinatio. 

1336  Ludolfus  de  Suchen. 

Epistola  Eucherii. 

Guilelmus  Worcestrius. 


Berichtigungen  und  Nachtrage. 


A.    Zar  ersten  Abtheilung. 


Seite  8. 


Erl.-Schr.:  Buhle,  J.  G. ,  Versuch  einer  kritiscben  Literatur  der  ruftsischen    Geschichte. 
Moskwa  l^flO.  8vo.  p.  57-127. 


Scriptores  rerum  Byzantinarum. 

erfi 
57 

Seite  12. 

Soriptores  rerum  German. 

Costa,  E.  H.,  Bibliographie  der  deutschen  Rechtsgeschichte.  Braunschweig 
1858.  8°.  342  pag.  Ziemlich  vollstdndig.  In  Kiirze  eracheint  dazu 
ein  bereits  av-sgearbeitetes  Supplementheft. 

Seite  15. 

Oesterreich. 

Kukuljeviv    Sakcinski,    J.,    Bibliogralia  hrvatcka.    Dio   prvi.    Tiskane    knjige. 

V  Zagrebu  1860.  8*.  (,Chroatische  Bibliographie.  1.  Thl.  Druckwerke. 

Agram  1860.')    Wichtig  fiir  dve  Geschichte  Chroatiens  bei  dem  Mangel 

anderer  bibliographischer   Vorarbeiten. 
Wurzbach  von  Tannenberg,  C. ,   Bibliographisch  -  statistische  Uebersicht   der 

Literatur   des   osterreichischen  Kaiserstaates.     Wien.    pro    1853.    8*. 

(2.  Aufl.  ibid.  1856.)  p.  56-73;  pro  1854  (1856)  p.  205-255;  pro  1855 

(1857)  p.  615-747.     Sehr  toichtig.     Erscheint  nicht  weiter. 

Seite  23.  Zeile  2  von  unten  lies  d.  9.  Marz  staU  den  Marz. 

Seite  25. 

Annales  Russici,  Ues  Petropoli  1767—92.  8  vol.  4". 

Seite  40. 

Camden's  society. 

Erl.-Schr.:  Nichols,  J.  Gongh,   a  descriptive  catalogue  of  the  works  of  the  Camden  so- 
ciety,  stating  the  nature  of  their  principal  contents  etc.  Westminster  1862.  gr.  8vo. 

Seite  43.  Zeile  27  von  oben  lies  Belges  in^dites  statt  Belgesin^  dites. 
))      56.      „      22     „       „       „    antiguedad  statt  antigiidad. 
„      67.      „      25     „       „       „1588  statt  1858. 

Seite  70  schalte  ein: 

(Luigi)  Delizie  degli  eruditi  toscani.  Firenze  1770—89.  Vol.  1—2.5.  8*. 

Seite  77. 

Monumenta  Germaniae  historica. 

Zu  der  Notiz  auf  Seite  78  wolle  man  noch  giitigst  die  Bemerkung  fiigen,  dass 
alla  Schriften  in  dieser  grossartigen  Sammlung,  bei  denen  ein  Her- 
ausgeber  nicfit  namentlich  genannt  ist,  von  dem  Geh.  Rath  Pertz 
selbst  edirt  sind ;  hiernach  wird  sich  in  der  2.  Abtheilung  leicht 
ersehen  lassen,  welche  neue  Werke  und  Ausgaben  wir  demselben 
verdanken. 


1004 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


Seite  78, 


a  historiae  patriae  iies  jetzt:  Aug.  Taurin.  1836—61.  10  vol. 
.  (Tom.  X.)  Codex  diplomat.  bardiniae.  Tom.  I.  1861. 


fol. 


Monumenta 
max 

Seite  79  schalte  ein: 

Monumenti  di  storia  patria  delle  provincie  Modenesi.  Parma  1861.  Tom.  I. 
8erie  delle  cronache.  Ibl. 

Inhalt:  Cronaca  Modenese  (1469-1502)  di  Jacopino  de'  Bianchi  detto  de'  Lan- 
cellotti,  ed.  B.  Borghi. 

Seite  93  schalte  ein: 
Watterich,  J.  M.  (Profess.  histor.  in  lyceo  Varmiensi):  Pontificum  Ro- 
manorum  qui  fuerunt  inde  ab  exeunte  saeculo  IX  usque  ad  finem 
saeculi  Xlll  vitae  ab  aequalibus  conscriptae,  quas  ex  archivii  pon- 
tificii,  bibliothecae  Vaticanae  aliarumque  codicibus  adiectis  suis 
cuique  ex  annalibus  et  documentis  gravioribus  ed.  J.  M.  W.  Tom. 
I.  (ab  a.  872-1099).  II.  (ab.  a.  1099-1198).  Lipsiae  1862.  Lex.-^». 
8  Thlr. 

Das  ganze  Werk  soll  3  Bde.  umfassen  und  wiid  im  Sommer  1863  vollstandig.  —  Leider 
konnte  diese  treffliclie  Sammlnng  hier  nicht  mehr  benutzt  werden  und  fiir  den 
Nachtrag  i.st  sie  zu  umfassend.  Jedoch  sind  die  anderswo  gedruckten  und  von 
Watterich  nur  wiederholten  Vitac  oder  sonstige  von  demselben  angezogene 
Schriften  in  unserm  Buche  iiberall  nacb  ihren  verschiedenen  Ausgaben  angegeben. 


B.    Zur  zweiten  Abtheilung. 


Seite  104a.  schalte  ein: 

Aegidius  de  Columna,  Romanus 
(1247  — 1316):  Quaestio  in  utram- 
que  partem  disputata  de  potestate 
regia  et  pontificali. 

Ausg. :  ap.  Goldast,  monarchia  II.  p  95  sq. 

Rrl.-Schr.:  Bulaeus ,  historia  universitatis  Pari- 

siensis.  Paris.  1665.  m.  p.  671;  IV.  p.  61. 
Friedberg,   de  linium  infer  ecclesiam  et  ci- 

vitatem    regundorum  indicio.    Lipsiae   1861. 

gr.  8vo.  p.  246. 
Thomasius,    historia  contentionis  inter  im- 

perium  et  sacerdotium.  Halae  1722.  c.  2.  §  92. 

Seite  105b. 

Aeneas  Sylvius:  Decadum  Flacii 
Blondi. 

Ausg.:  *  in  eiiis  oper.  Ba.sil.  1551.  p.  144 
-281. 

Historia  de   Ratisponensi 

dieta.  1454. 

Ausg.:  ap.  Mansi,  Aeneae  Sylvii  orationes 
politicae  .  .  .  Lucae  1759.  III.  p.  1-85. 

Seite  lO^b.  schalte  ein: 

Albertus  archiepisc.  Livoniae,  vid. 
Vita  s.  Edmiindi  Rich  {historia  und 
sermo.) 

Seite  120". 

Annales  Bebenhusani. 

Ausg.:  *ed.  Pfaff  in  Wurttembergischc 
Jahrbiicher  fiir  vaterlandische  Geschichte, 
Geogr.  etc.  Jahrg.  1855.  Stuttg-art  1867. 
Heft  U.  p.  172-196. 


Seite  120b.  Zeile  9  von  oben  lies  XVIII. 
statt  XVII. 

Seite  123a- 

Annales  Colonienses  maximi. 

Erl.-Schr.:  Peter,  IL,  analecta  ad  historiam 
Philippi  ab  Heinsberg  archiep.  CoIonienBi.5. 
Dissert.  inaug.  Berolini  1861.  8vo.  (77  pag.) 
p.  3-21.  Mit  vielem  Geschick  gearbeitet. 

Seite  125b.   schalte  ein: 

AnnalesEpternacenses  a.  714 — 71,5. 
Fragmentum  ex  libro  aureo  mona- 
sterii  Epternac. 

Ausg.:  ap.  Reiflfenberg,  raonum.  deNamur. 
VII.  p.  209.  210. 

Fgl.  Chronicon  Epternac. 

Seite  126a. 

Annaies  et  notae  Parmenses  et  Fer- 
rarienses. 

Handschr. :  vid.  Pertz,  mon.  Germ.  Tom. 
XVIII.  p.  660. 

Ausg.:  friiher  edirt  zusainmen  unt.  d. 
Tit. :  Chronicon  Parmense  (vgl.  oben  p.  226) 
'  ap.  Muratori ,  scr.  rer.  Ital.  IX.  p.  759- 
880.  —  *m  Monument.  histor.  ad  prov. 
Parm.  (chronica  Parmens.)  III.  p.  1-321. 
—  ^unter  ohigem  Tit.  ed.  Jaffe  ap.  Pertz, 
mon.  Germ.  Tom.  XVIII.  p.  662  sq.  infol- 
genden  Ahtheilungen: 

1.  Annales   Pawnenses    minores.  1038- 
1167.  p.  662.  663. 

2.  Annales  Ferrarienses.  1101-1211.  p. 
663. 

3.  Notae  Parmenses.  1147-1210.  p.  664. 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


1005 


4.  Annales  Parmenses  maiores.  1165- 
1337.  p.  664  sq. 

Seite  126a. 

Annales  Ferrarienses,  vid.  Annales 
et  notae  Parmenses. 
Seite  127a. 

Annales  fratris  cuiusdam  anonymi 
conventus  fratrum  minorum  Gan- 
davens.  =  Annales  Gandenses. 

Seite  127b. 

Annales  Genuenses. 

Seite  12Sa  ist  irithumlich  sresagt,  da.ss  eine  neuc 
Ansgabe  derselbuu  von  Jaffi  besorgt  werde;  sie 
sind  aber  in  dein  dcranachst  orscheinenden  Tom. 
XVIII.  der  3Ionumenta  Germaniae  Mstorica  von  dem 
hochverdienten  Herausgeber  dieses  ausgezeichneten 
Werkes  Hrn.  Geh.  Regierungsrath  Dr.  Pertz  selbst 
edirt  veorden.  Mir  war  es  vergonnt,  unten  sub  voc. 
Cafari  et  continuatorum  annales  Januenses  (vvel- 
chen  Titel  diese  Annalen  nun  tragen)  schon  jetzt 
das  Genauere  mittheilen  zu  konnen.  Vid.  Cafari. 

Seite  132a. 

Annales  Mediolanenses  (maiores). 
1154—1230. 

Bis  zur  neuen  Ausgabe  war  dies  Werk  unter 
dem  Namen  des  Sire  Raoul  bekannt;  derselbe  ist 
jetzt  beseitigt. 

Handschr.:  Paris,London,Mailand. 
Vgl.  Pertz,  mon.  Germ.  Tom.  XVIH.  p. 
357. 

Ausq. :  *  ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  1173-1196  als  Sire  Raoul.  —  *mit 
obigem  Titel  ed.  Pertz  in  Mon.  Germ.  hist. 
Tom.  XVm.  p.  359-381. 

Annales  Mediolanenses  minores  et 
notae.    Sie  zerfallen  in: 

1.,  Notae  S.  Mariae  Mediolanen- 
se.s.  382-1253. 

Ausg.:  'aZs  Kalendarium  Sitouianum  ap. 
Muratori,  scr.  rer.  Ital.  II.  2.  p.  1023.  — 
*ed.  Jaff(5  ap.  Pertz,  mon.  Tom.  XVIII.  p. 
386.  386. 

2.,  Notae  S.  Georgii  Medi-  lanen- 
ses.  1061-1295. 

Ausg.:  ^als  Excerpta  historica /ex  vetu- 
stiss.  kalend.  ms.  bibl.  Ambros. /.-p.  Mura- 
tori  I.  c.  I.  2.  p.  235.  236.  — '|  Vd.  Jaffe 
ap.  Pertz  1.  c.  Tom.  XVHI.  p.  al6\S89. 

3.,  Annales  Mediolanensf^sbieves. 
397-1228.  ' 

Ausg. :  '  ap.  De  Lewis ,  anecdota  sacra 
p.  1-9  unt.  d.  Tit.:  Chronicon  I.  Mediola- 
nense.  —  *ed.  Jaffd  ap.  Pertz  1.  c.  p.  389- 
391. 

4.,  Annales  Mediolaueuses  bre- 
vissimi.  1111-1237.    • 

Axisg.:  'ap.  Baluze,  miscellan.  II.  p.  307 
(*ed.  Mansi  I.  p.  122)  unt.  d.  Tit.:  Chro- 
nicon  Cremonense.  —  *ed.  Jaffe  ap.  Pertz 
1.  c.  p.  391.  392. 


5.,  Annales  Mediolanenses  mi- 
nores.  64-1280. 

Handschr.:  vid.  Pertz,  mon.  I.  c.  p.  389. 

Atisg.:  ^zum  Theil  ap.  Pasini,  codices 
mss.  bibl.  reg.  Taurinensis  Athenaei  II.  p. 
350  sq.  —  *ganz  ed.  Jaff^  ap.  Pertz  I.  c. 
p.  392-399. 

6.,  Memoriae  Mediolanenses.  1061- 
1251. 

Ausg.:  zuerst  ed.  Jaff^  ap.  Pertz,  mon. 
Germ.  Tom.  XVIII.  p.  399-402. 

Seite  132b. 

Annales  Menevensis  ecclesiae  ab 
a.  438—1286. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  II.  p. 
648-651. 

Seite  134a. 

Annales  Parmenses,  vid.  Annales 
et  notae  Parmenses. 
Seite  134b. 

Annales  Pistorienses. 

Ausg.:  *  col  diar.  del  Monaldi.  Prato 
1835.  8». 

Seite  135a. 

Annales  Placentini  Guelfi     /       ., 
Gibellini  i  '  ^'^- 
unten  Chronicon  Placentinum. 

Seite  137«. 

Annales  Seldentalenses  Ues  Seli- 
genthal  statt  Seldenthal. 

Seite  140a. 

Annales  Wintoniensis  ecclesiae  ab 
a.  633 — 1277  auctore  monacho  Win- 

toniensi. 

Ausy.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
288-314. 

Seite  145a. 

Anonymus  Laudensis,  vid.  Morena. 

Seite  145b. 

Anonymus  Valesii. 

Unter  dieser  kiirzern  Bezeichnung  wird  jetz- 
allgemein  das  fiir  die  Geschichte  Odoakers  wicht 
tige  Bruchstiick  verstanden,  welehes  in  den  Aus- 
gaben  nach  Valesixis'  Vorgango  den  Titel  fiihrt:  De 
Constantio  Ckloro,  Constantino  Magno  et  aliis  impera- 
toribus  excerpta  auctoris  ignoti. 

Ausg.:  'm  Ammiani  Marcellini  oper.  ed. 
Henr.  Valesius.  Paris.    1636.  4to.  Anhnng. 

—  *  ed.  Sim.  Pauli  (bibliopola)  in  Miscella 
antiquae   lectionis.   Argentorati    1664.  8vo. 

—  *-m  Ammiani  Marc.  oper.  ed.  H.  Valesius. 
Editio  posterior.  Paris.  1681.  fol.  p.  658- 
671.  —  *in  A-i  M-i  oper.  ed.  J.  Gronovius. 
Lugd.  Batav.  1693.  fol.  p.  504-514.  —  »ap. 
Miiratori,  scr.  rer.  Ital.  XXIV.  p.  636-640 
(X).  —  *in  Ammiani  M.  rerum  gestarum 
libri  qui  supersunt,  ex  edit.  Valesio-Gronov. 
ed.   Ernesti.   Lips.    1773.  8vo.   p.   545-563. 


1006 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


—  'tn  Ammiani  M.  quae  supersunt,  ed.  J. 
A.  Wagner.  Lips.  1808.  I.  p.  609-628 ;  com- 
mentarius  III.  p.  392-402. 

Seite  152b. 
Augustinus  Triumphus,   vid.   Tri- 
umphus  pag.  553. 

Seite  153b. 

Aventinus. 

Erl.-Schr.:  Dittmar,  Wilh.,  Aventin.  Nordlingen 
18tj2.  8vo.  Oekrdnte  Preisschri/t. 
Frings,  J.  M.,  Jolianues  Thiirmaier,  genannt 
Aventin  und  dessen  Denlcmal  In  Abensberg, 
—  in  Verhandl.  d.  histor.  Vercin.s  f.  Nicder- 
bayern.  1862.  VIII.  p.  61-85. 

Seite  156a. 

Balduinus  Ninoviensis. 

Ausg.:  ^besonders  hieraus  abgedrucM:  ex 
autogr.  ed.  J.  J.  de  Smet.  Bruxellis  1841.  4«. 

Seite  161a. 

Beda. 

Krl.-Schr.:  Schoell,  C.  G. ,  de  ecclesiast.  Bri- 
tomim  Scotorumque  historiae  fontibus.  Be- 
rolini  1851.  gr.  8vo.  p.  20-28. 

Seite  164a. 

Benessius. 

Erl.-Schr.:  Weech,  Fr.  v.,  Kaiser  Ludwig  der 
Bayer  und  Konlg  Johann  von  Bohmen.  Miin- 
chen  1860.  8vo.  p.  84-87.  Bespricht  d.  Verhalt- 
niss  B's  zur  Vita  Karoli  IV.  (Vid.  p.  713.) 

Seite  170a. 

Bertrandus  Pontigniacensis,  ordin. 
Cisterc.    (flor.   1240),    vid.   Vita  s. 
Edmundi  Rich  [vita  alia.) 
Seite  170a. 

Bevergern. 

Ausg.:  *m  Geschichtsquellen  des  Bis- 
thums  Miinster  I.  p.  244-289. 

Seite  172b.  Zeile  16  von  unten  Bonizo  liea: 
p.  794-821  statt  780. 

Seite  175a-  Zeile  1  von  unten  liess:  1856 
-61.    3vol.   8«. 

Seite  179b. 

Cafari  Januensis  (f  1163)  et  con- 
tinuatorum  annales  Januenses.  Ab 
a.  1099—1294. 

Vgl.  oben  p.  127  b.  und  pag.  1005a.  den  Artikel 
Annaleg  Genuenses. 

Hundschr.:  vid.  Pertz,  mon.  Gerra.  Tom. 
XVIII.  p.  9.  10. 

Ausg.:  'ap.  Muratori,  scr.  rer.  Ital.  VI. 
p.  247-610.  —  *in  der  dchten  Gestalt  ed. 
Pertz  in  Mon.  Germ.  hist.  Tom.  XVIII.  p. 
11-356,  und  zicar: 

I.  Cafari  annales.  1099-1163.  p.  11-39. 
II.  Oberti  cancellariiannales.  1164-1173. 

p.  56-90. 
in,  Ottoboni  scribae  annales.  1174-1196. 
p.  90-114, 


IV.  Ogerii  Panis  annales.    1197-1219.  p. 

115-142. 
V.  Marchisii  scribae  ann.  1220-1224.  p. 
142-156. 

VI.  Bartholomaei  scribae  ann.  1225-1248. 

p.  156-225. 
VU.  Anuales    Januenses.    1249-1264.    p. 

226-248. 
VIII.  Lanfranci  Pignolli,  Guilielmi  de  Mur- 
tedo  ,   Marini    Ususmaris    et  Henrici 
marchionis  de  Gavio  annales.  1264. 
1265.  p.  248-253. 

IX.  Marineti  de  Marino,  Guillielmi  de 
Murtedo,  iuris  peritorum,  Marini 
Ususmaris  et  Johannis  Suzoboni  lai- 
corum  annales.  1265.  1266.  p.  254- 
258. 

X.  Nicolai  Guercii  et  Guilliaelmi  de 
Murtedo  iurisconsultorum ,  Enrici 
Drogi  et  Bonivasalli  Ususmaris  laico- 
rum  annales.  1267-1269.  p.  259-266. 

XI.  Oberti  Stanconi,  Jacobi  Auriae  mar- 
chisii  de  Cassino  et  Bertolini  Boni- 
facii  ann.  1270-1279.  p.  267-288. 
XII.  Jacobi    Auriae    annales    Januenses. 
1280-1294.  p.  288-356. 

-:   De   liberatione   civitatum 

Orientis  liber. 

Gefunden  von  Jacob  v.  Doria  in  den  Schrifien 
seines  Grossvater.s  Obert  von  Doria  und  aiif  Befehl 
des  Rathes  in  das  ofticielle  Exeraplar  der  Chronik 
hineingetragen. 

Ausg.:  aus  demselben  Original  verofent- 
licht  'von  Pertz  in  Mon.  Germ.  hist.  Tom. 
XVIII.  p.  40-4S  —  u.  *mit  dem  Tit.  Cro- 
naca  della  prima  crociata  in  Atti  della  so- 
cieti  Ligure  di  storia  patria.  Genoa  1859. 
gr.  8vo.  Vol.  I. 

:  Regni  Jerosolymitani  bre- 

vis  historia.  1099—1118. 

Jacobus  von  Doria  voUendete  dies  Werk. 
Ausg.:  ed.    Pertz    in    Mon.    Germ.     hist. 
Tom.  XVIII.  p.  49-56. 

Caffaro:  Cronica  della  prima  cro- 
ciata  =  Cafari  De  liberatione  ci- 
vitatum  Orientis  liber. 

Seite  I81a. 

Canonicus  Lichfeldensis:  Indiculus 
de  successione  archiepiscoporum 
Cantuariensium.  596 — 1532. 

Ausg.:  ap.  Wharton,  Anglia  sacra  I.  p. 
89-124. 

Scite  198a. 

Christine  de  Pisan. 

Erl.-Schr.:  Thomassy,  Uaim.,  essay  sur  les 
^crits  poliliqucs  de  Chrjstine  de  Pisan.  Paris 
1838.  8vo. 
Villeneuve,  J.  Boivin  do,  vie  de  Christine 
'le  Pinan  et  de  Thomas  de  Pisan,  son  pfere, 
—  in  M6m.  de  l'ac,id.  dcs  inscript,  II,  p.  762 
(6d.  k  la  Haye  IV.  \<.  7t;2.) 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


1007 


Seite  198b. 

Chronica  antiqua  conventus  s.  Ca- 
tharinae  de  Pisis.  1250—1409. 

Ausg.:  in  Archivio  storico  Italiano  VI.  2. 
p.  399-593. 

Seite  199b. 

ChronJca  Casinensis  minor  =  (Leo 
Marsicanus)  Epitome  chron.  Casin. 

Seite  205a. 

Chronicon  Amalphitanum,  vid.unten 
Fragmenta  chronici  Amalphitani. 

Seite  205b. 

Chronicon  s.  Andreae  monasterii. 

Uebers. :  trad.  pour  la  prem.  fois  ....  par 
Oct.  Delepierre.  Bruges  1839.  8«. 

Seite  212a- 

Chronicon  Cremonense.  1111 — 
1237.  =  Annales  Mediolanenses 
minores.  No.  4. 

Seite  218a. 

Chronicon  Hungarorum  Posoniense. 

Ausg.:  e  cod.  ms.  nunc  primum  editum 
(per  Fr.  Toldy.)  Budae  1852.  gr.  40.  Die 
Einleitung  bespricht  die  altesten  ungarischen 
Chroniken.  Nieht  im  Buchhandel. 

Seite  220a. 

Chronicon  Manniae  ergdnze  durch 
Chronicon  regum  Manniae  pag.  227. 
Filge  dort  zu  den 

Ausg. :  •  ed.  from  the  mpt.  in  the  Brit. 
Museum  and  with  histor.  notes  by  P.  A. 
Munch.  Christiania  1860.  S».  XXXIV  und 
191  pag. 

Seite  221a. 

Chronicon  Mediolanense  I.  397 — 
1228.  =  Annales  Mediolanenses 
minores.  No.  3. 

Seite  225b. 

Chronicon  Parmense  =  jetzt  An- 
nales  et  notae  Parmenses  et  Fer- 
rarienses. 

Seite  226b. 

Chronicon  Placentinum  ab  a.  1012 
usque  ad  1235. 

Ausg.:  *unt.  d.  Tit.:  Annales  Placentini 
Guelfi  ed.  Pertz  in  Mon.  German.  hist. 
Tom.  XVm.  p.  403-457. 

Chronicon  Placentinum  ab  a.  1154 

—1284. 

Ausg. :  '  unt.  d.  Tit. :  Annales  Placentini 
Gibellini  auctore  Mutio  de  Modoetia 
ed.  Pertzi  in  Mon.  Germ.  hist.  Tom.  XVIH. 
p.  457-581. 


Seite  242b. 

Cronica  del  muy  valeroso  rey  don 

Fernando  IV. 

Ausg. :  *  unt.  d.  Tit. :  Cronica  del  rey 
D.  Fernando  IV  de  Castilla  (1295-1312). 
Copiada  de  un  cod,  existente  en  la  bibl. 
nacional,  anotada  y  . . . .  ilustrada  por  A. 
Benavides,  —  inMemorias  de  D.FernandoIV 
de  Castilla.  Madrid  1860.  4».  I.  p.  1-243; 
ilustraciones  p.  245-696. 

Seite  243b. 

Cronica  della  nobil  famiglia  da 
Lutiano,  dal  1366—1408. 

Scritta  da  serLorenzo  di  ser  Tano  da  Lutiano. 
Avsg. :  ap.  Brocchi,  descrizione  della  pro- 
vincia  del  Mugello  etc.  Firenze  1748.  4*. 

Seite  247a. 

Codex  epistolaris  Johannis  regis 
Bohemiae  (saec.  XIV.). 

Ausg.:  unt.  d.  Tit.:  Codex  epistolaris 
Johannis  regis  Bohemiae.  Briefe  des  Konigs 
Johann  von  Bohmen,  seiner  Verwandten 
und  anderer  Zeitgenossen  etc,  hersggb. 
von  Theod.  Jacobi.  Berlin  1841.  4to. 

Seite  251a. 

Compagni,  Dino. 

Erl.-Schr.:  Hillebrand,  Carl,  Dino  Compagni. 
Etude  historique  et  litt^raire  sur  l'6poque 
de  Dante.  Paris,  Durand  1861.  8vo. 

Seite  262a.  Zeile  3  vnn  oben  lies  A".  statt  8«. 

Seite  263a. 

Dante. 

Erl.-Schr.:  Aus  der  Uberreicken   Dante-Literatur 

sind  kier  besonders  zu  erwaknen: 
Friedberg,  de  finium  inter  ecclesiam  et  ci- 

vitatem    regundorum   iudicio.    Lipsiae  1861. 

8vo.  p.  248. 
Hegel,  Dante  iiber  Staat  und  Kirche.  Rostock 

1842.  4to. 
Schreiber,  W.,  die  relisfiosen  und  polltischen 

Doctrinen  unter  Ludvvig  dem  Bayern.  Miin- 

chen  1858.  8vo. 
Wegele,  F.  X.,  Dante's  Leben  und  Werke. 

Kulturgeschichtlich    dargestellt.    Jena  1852. 

8vo.  Beschdftigt  sick  eingehend  mit  D^s  monar- 

ckia. 

Seite  263b. 

De  Constantio  Chloro,  Con.stan- 
tino  Magno  etc.  =  Anonymus  Va- 
lesii. 

Seite  270b. 

EbendorfFer. 

Nach  einer  freundlichen  Mittheilung  des  Hrn. 
Dr.  A.  Horawitz  in  'Wien  ist  die  Notiz,  dass  E's 
Annalos  rora.  imper.  et  regum  verloren  seien,  irr- 
thumlich;  denn  din  Wioner  Ilofbibl.  •weist  im  Cod. 
antogr.  3423  (ol.  Kec.  2072)  nicht  allein  den  Liber 
regum  Homan.,  sondern  auch  den  Liber  pontiJScum 
als  noch  unedirte  Werke  E'8  auf.  Auch  sind  von 
E.  an  34  theologische  Tractate  und  Predigten  zer- 
streut,  besonders  ira  Klosterneuburg  a.  D. 

Seite  275»-  Zeile  14  von  imten  Kea  p.  511 
-535. 


1008 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


Seite  279a. 

Ephemerides  Urbevetanae. 

Atisg.:  ^wiederholt  von  F.  A.  Giialterio 
in  Cronaca  inedita  degli  avveuimenti  d'  Or- 
vieto  .  .  .  di  Franc.  Moutemarte  conte 
di  Corbara.  Torino  1846.  I,   p.  101-193. 

Seite  289a.  Zeile  26  Don  oben  lies  fol. 
atatt  4«. 

Seite  304a. 

Ermoldus  Nigellus. 

Ausg.:  fiiye  hinzu:  Bruchstiick  aus  lib. 
IV.  ,Narratio  de  baptismo  Haraldi  Danorum 
regis  a.  826'  ap.  Langebek,  scr.  rer.  Dan, 
I.  p.  399-424. 

Seite  306i>.  Zeile  21  von  unten  lies  Lo- 
vanii    statt  Lovani. 

Seite  307a. 

Excerpta  auctoris  ignoti  di  Con- 
stantio  Chloro  etc.  =  Anonymus 
Valesii. 

Seite  308a. 

Excerpta  ex  vetustiori  chronico 
coenobii  Weihen-Stephanensi. 

Erl.-Schr.:  Bohme  r,  Wittclsbacliische  Regesten. 
Stutfgart  1854.  4to.  p.  XIV. 
Weech,  Fr.  v.,  Kaiser  Ludwig  der  Bayer  u. 
Konig  Jobann  vou  Bohmen.  Aliinchou  1860. 
p.  61  u.  62.  Gibt  eine  wesentliche  Berichtigung 
der  Angahen  bei  Bohmer. 

Seite  308a. 

Excerpta  historica  ex  vetustiss. 
kalendario  =  Annales  Mediolanen- 
ses  minores.  No.  2. 

Seite  316b. 

Fragmenta     chronici     Amalphitani. 

339—1294. 

Die  Orig.-Handschr.  und  die  wichtigsten  Par- 
tien  sind  verloren.  Romualdus  Salernitanus 
schopfte  hieraus. 

Ausg. :  ^  ap.  Muratori ,  antiquit.  Ital.  I. 
p.  207-216.  —  *m  Raccolta  di  varie  cro- 
niche,  diarj  del  regno  di  Napoli.  Napoli 
1782.  V.  p.  140-161. 

Seite  3241). 

Fundatio  coenobii  Brunwilarensis. 

Ausg. :     •  neu  herausgegehen  von  Harless 
ap.  Lacomblet,   Archiv  fiir  die  Gesch.  des 
Niederrheins.  IV.  1.  1862.  p.  174-218. 
Seite  338a. 

Gesta  Fresonum  ab  0.  C.  usque 
ad  annum  1219. 

Het  merliwaardigste    proza-werk   van  historl- 

Bcben  aard  is  deze  friesche  kronijk,  opgesteld  door 

een'  monnik  van  het  kIoo..<ter  Klaarkamp.  Viascher. 

Au^g. :  uit  de  apogr.  Junianamet  aanteken. 

vooratgegaan   door    eene    voorlezing    over 

Franc.  Junius  van  J.  W.  de  Crane,  uitgeg. 

door  het  Provinc.  Friesch  genootsch.  1837. 4". 

Erl.-Schr.:  Visscher,    L.  G.,   geschiedenis  der 

nederlandscbe  Letterkunde.  IJtreclit  I80I.  8vo. 

I.  p.  43.  44. 


Seite  339». 

Gesta  Ludovici  VIII. 

Uebers.:  trad.  en  fran^.  ap.  Guizot,  col- 
lection  XI.  p.  357-383. 

Seite  343a- 

Giraldus  Cambrensls,  topographia 
Hiberniae. 

Ausg. :  *  ed.  R.  Stanihurst  in  De  rebus 
in  Hibernia  gestis  libri  4.  Antverp.  1584, 
4».  p.  219. 

Seite  360b. 

Guerra,  la,  del  Miilecinquecento 
(1500)  di  scrittore  anonimo. 

Ausg. :  in  Archivio  storico  Italiano  VI.  2. 
p.  363-384. 

Seite  356b. 

Guillaume  de  la  Perene. 

Ausg.:  lies  ap.  Martene,  thesaur.  anecd. 
HI.  p.  1457-1502. 

Seite  363a. 

Henricus  de  Palude,  vid.  Rupertus 
abbas  S.  Heriberti  (p.  521.) 

Seile  384b.  Zeile  4  von  oben  liesLo- 
vanii  statt  Lovonii. 

Seite  375a. 

Jacopino  de'  Bianchi  detto  de'  Lan- 
cellotti  (nat.  cca.  1440,  f  1502?): 
Cronaca  Modenese.  1469 — 1502. 

Ausg.:   ed.   C.  Borghi   in  Monumenti   di 
storia    patria     delle    provincie    Modenesi. 
Parma  1861.  Tom.  I.  fol. 
Seite  387a. 

Jean  de  Stavelot,  vid.  Stavelot  (». 

538.) 

Seite  395a. 

Johannes  de  Parisiis,  cognom.  ,Sur- 
dus'  sive  ,Qui  dort'  (f  1304):  De 
pote.state  regia  et  papali. 

Ausg.:  ^in  Durandi  de  S.  Porciano,  Petri 
Paludani,   Hervaei  Britonis    et  alior.  dom. 
oper.    Paris.  1506.  4".    —    *  ed.    Schardius, 
de  iurisdictione  etc.  Basil.  s.  a.  fol.  p.  113  sq. 
—  *  ap.  Goldast,  monarchia  H.  p.  108  sq. 
Erl.-Schr.:  Bulaeus,   histor.   universitatis  Pari- 
siensis.  Paris.  1665.  IV.  p.  61.  70. 
Friedberg,  de  flnium  inter  ecclesiam  et  civi- 
tatem  regundorum  iudicio.  Lipsiae  1861.  gr. 
8vo.  p.  247. 

Seite  399a. 

Johannes  Ser  Cambii. 

Krl.Schr.:  Minutoli,  Carlo,  discorgo  intorno  la 
vita  e  gli  scritti  di  Giovannl  Sercambl.  Lucca 
1846.  8vo. 

Seite  408  a. 

Kalendarium  Sitonianum,  vid.  An- 
nales  Mediolanenses  minores.  No.  1. 

Seite  410b. 

Lambertini,  Mattasala  di  Spinello : 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


1009 


Ricordi  di  una  famiglia  Senese  dal 
1233  al  1243. 

Ausg. :  ed.  G.  Milanesi  in  Appendice  all' 
Archivio  stor.  Italiano  V.  p.  23-72, 
Seite  412». 

Lancellotti  (f  \b02),vid.  Jaeopino 
de'  Bianehi,  siehe  ohen. 
Seite  41 7b. 

Leonardus  Chiensis. 

Ausg. :  *  unt.  d.  Tit. :  De  capta  a  Mehe- 
mete  II  Constantinopoli  Leonardi  Chiensis 
et  Godofredi  Langi  narrationes  sibi  invicem 
collatae :  accessere  Isidori  cardinalis  e  du- 
plici  monumento  epistola  et  Ducae  super 
urbe  captadeletoque  christianorumin  Oriente 
imperio  monodia.  Recensebat  et  notis  illu- 
strabat  Joa.  B.  L'Ecuy.  Lutet.  Paris,,  Didot 
1823.  4',  Nur  60  Exempl.  gedruckt,  nicht 
in  den  Handel  gekommen. 
Seite  420b. 

Libellus  de  imperatoria  potestate 
in  urbe  Roma. 

Geschrieben  um  950.  Sehr  wichtig  fiir  die  Zeit- 
geschichte. 

Au^g.:  ap,  Pertz,  mon.  scr.  III.  p,  719 
-722. 

Eri.-Schr. :\X ilmnns  i»  Jahrbiieher  d.  deutschen 
Reiches  ed.  L.  Ranke.  II.  2.  p.  238. 

Seite  425b. 

Liudprandus. 

Erl.-Schr.:  (Carpanelli,  P.)  Epifanio,  vescovo 
santo  nel  secolo  V;  Luitprand,  vescovo  e 
storico  nel  sec.  X;  biografle.  Pavia  1845.  8vo. 

Seite  429a. 

Maerlant. 

Erl.-Schr.:  Ve  rsnaeyen,  Kar.,  Jacob  van  Maer- 
)ant  en  zijne  werken.  Gent  en  s'  Graveu- 
hage  1861.  gr.  8vo. 

Seite  430b- 

Malesplni,  Ric. 

Ausg.:  '  Livorno  1830,  2vol,  8", 

Seite  443a. 
Molinet,  chroniques. 
Ausg.:  lies:  Paris  1827-28,  5  vols,  8», 

Seite  445b. 

Montemarte  conte  di  Corbara, 
Franc:  Cronaca  inedita  degli  avve- 
nimenti  d'Orvieto  e  d'altre  parti 
dltalia  dall'  anno  1333  all'  anno 
1400. 

Ausg. :  corredata  di  note  storiche  ed'  ine- 
diti  documenti   dal   m.  Fil.  Ant,  Gualterio, 
Torino  1846,  2  vol.  gr.  8», 
Seite  448»- 

Morena. 

Eandschr. :  vid.  Pertz,  mon,  Germ,  Tom, 
XVIII. 

Ausg.:  lunt.  d.  7%.:  .Otto  Morena,  Acer- 
bus  Morena,  Anonymus  de  rebus  Lauden- 
sibus   mit  hauptsachlicher  Zugrundelegung 


der  Handschr.  aus  Pommersjelde,  saec.  XIII., 
ed,  Jaflfe  ap,  Pertz,  mon.  Germ,  hist,  Tom. 
XVm.  p,  587-659, 

Seite  450b. 

Mutius  deModoetia,  vid.  oJenChro- 
nicon  Placentinum. 

Seite  450a- 

Naddo,  Ser,  da  Monte  Catini: 
Cronica  Fiorentina. 

Ausg.:  (ap,  Luigi)  Delizie  degli  eruditi 
Toscani,  Firenze  1781,  8»,  (au^h  Tom, 
XVIIL)  p.  1-174. 

Seite  453a. 

Necrologien  des  Domstifts  Salz- 
burg. 

Ausg. :  nach  Handschriften  d.  k,  Hofbibl. 
zu  Wien  mitgetheilt  von  Theod.  Wiedemann 
—  in  Archiv  f.  Kunde  osterr.  Geschichts- 
queUen.  XXVIII,  p.  1-286. 


Nestor. 


Seite  463a. 


Die  Bemerkung  .Georgius  Hamart.  ist'  ete.  ent- 
halt  Irrthiimliches.  Man  lese  dafiir:  Nestor  hat 
einige  weuige  Stellen  aus  der  altbulgarischen  oder 
altkirchenslavischen  (die  altkirchenslavische  Spra- 
che  ist  mit  der  altbulgarischen  identisch)  Uehersetzung 
des  Georgius  Hamartolus  und  seines  Fortsetzers 
entlehnt.  Diese  Entlehnungen  sind  nach  einer  Hand- 
schrift  jener  Uebersetzung  als  Anhang  zu  der  Aus- 
gabe  Nestors  von  1846  )).  240-248  abgedruckt.  Ge- 
orgius  H.  ist  also  in  seiner  altbulgarischen  Ueber- 
setzung  nur  ein  Vorbild  und  nur  in  gevirisser  Hin- 
sicht  eine  byzantinische  Urquelle  fiir  Nestor  ge- 
weseu.  —  Der  kirchenslavische  Urtext  der  soge- 
nannten  Nestorschen  Chronik  ist  nur  in  Hand- 
schriften  aus  spaterer  Zeit  auf  uns  gekommen, 
welche  hin  und  wiederEntstellungen  erfahrenhaben. 
Uebrigens  ist  Nestor  nur  dem  Namen  nach  der  dlteste 
bekannte  russische  Chronist.  Vor  ihm  hat  es  meh- 
rere  gegeben,  deren  Aufzeichnungen  er  in  seine 
Chronik  aufgenommen  hat  und  die  er  dann  fort- 
setzte.  Die  ersten  Aufzeichnungen  stammen  aus 
der  Zeit  Olegs,  nachdem  er  im  Jahre  S82  Kiew  ein- 
genommen  hatte.  —  Fortsetzungen  der  russischen 
Chronik,  welche  von  Nestor  redigirt  wurde,  gab  es 
verschiedene  an  verschiedenen  Orten,  die  aber  auch 
nicht  in  ihrer  urspriinglichen  Gestalt  uns  erhalten 
sind. 

Seite  464b. 

Nioephorus  patriareha,  breviarium. 

Uehers. :  *  trad.  en  fran^.  par  Moret.  Paris 
1684,  8»,  —  » trad,  par  Cousin.  Paris  1685. 
8«, 

Seite  472a. 

Odo:  Ernestus  seu  carmen  de  va- 
ria  Ernesti  Bavariae  ducis  fortuna. 
Libri  8. 

Ausg.:  ap,  Martene,  thes,  anecd,  HI,  p. 
307-376, 

Seite  476a. 

Orosius. 

Uebers. :  italien. :  '  volgarizz.  di  B,  Giam- 
boni.  Firenze  1849,  8», 

Seite  478a. 

Pacoa,    Cola   Aniello:    Cronecha 
dair  a.  600  sino  al  1102. 
64 


1010 


BERICHTIGUNGEN  UND  NACHTRAGE 


Ausff.:  in  Raccolta  di  varie  croniche,  diarj 
ed  altri  opuscoli  cosi  italiani  come  latini 
appartcnenti  alla  storia  del  regno  di  Na- 
poli.  Napoli  1740.  4».  I.  p.  3-21. 

Seite  501b.  Zeile  4  von  unten  lies  Przi- 
bico  statt  Prziblcio. 

Seite  520a. 

Rothe,  Joh. 

Erl.  Sckr.:  zwei  andere  s.  au/  p.  681. 
Seite  520b. 

Rudolphus    abbas    S.    Pantaleonis 

Colon.,  vid.  Translatio  s.  unius  mi- 
Htis  p.  916. 

Seite  534b. 
Sire  Raoul  =  Jetzt  Annales  Me- 
diolanenses  (maiores.) 
Seite  540a. 
Strlnati,  Neri  degli:   Cronichetta 
dal  1312—1400. 

Fu  scritta  da  Neri  nella  citta  di  Padova,  ove 
trovavasi  insieme  alla  sua  famiglia  bandito  dalla 
patria. 

Ausg.:    una    cum  Certaldo,    storia   delle 
guerre  etc.  Firenze  1763.  8».  p.  97  sq. 

Seite  545a. 

Theodoretus  episoopus  Cyri. 

en.-Schr^  Richter,  J.  Fr.   Chr.,   commentatio 
de   Theodoreto,    epistolarum    Paulini  inter- 
prete.  Lipsiae  1822.  8vo. 
Schulze,  Joh.  Fr.,  dissert.  de  vita  et  scriptis 
b.  Theodoreti.  Halis  1769.  8vo. 

Seite  545b. 

Theodoricus  de  Monasterio. 

ETl.-Schr.:  Vita  Theodorici  a  Monasterio  ord. 
Minor.  regularis  observantiae.  Monasterii 
1636.  4to. 

Seite  546a.  Zeile  16  von  oben  liea  XXIII 
gtatt  XXII. 

Seite  546»-  Zeile  20  von  oben  Ues  prs.  14. 
p.  335-460. 

Seite  546*  Zeile  24  von  oben  filge  hinter 
Urb.  V.  die  Worte:  mit  einer  anonymen 
Fortsetzung  bis  1418. 


Seite  651a. 

Tomellus. 

Ausg.:    lies:    '  ap.    Marlene    et   Durand. 
thesaur.  anecd.  m.  u.  «.  w. 
Seite  561  b. 

Victor  Cartennensls. 

Apokryph.  Victor  s..ll  in  .tcm  Buche  von  Mieri- 
tras  schediasmata  anli,/ua.  Malnli  ir,i.'i  (sec.  al.  1653) 
pubhcirt  sein  und  Marcus  will  ihn  inseiner  m„oiri 
^*  Ianrfa/«.«  (Pan,  m<;)  benu.zt  haben.  Die  sorg- 
taltigsten  Lrkundipungen  auf  allon  grossern  BlbliS- 
theken  EuropaH  aber,  welche  Papencordt,  WaUz  und 
Dahn  bis].ing  nach  dem  Mientras-schen  Werke  an- 
U";l!"  '■«'''i'^"'  ^^•'^'•en  vergcblich,  und  neuestens  hat 
^^bner  [vgl  Monatsberichte  der  k.  Akademie  der 
Wissenschaften.  1861.  Berlin.  I.  p.  529.  Note),  der 
sich  speciell  auf  seiner  Reise  durch  .Spanien  vm 
dies  Buch  bemuhte,  gleichfalls  keine  befriedigende 
Auskunft  zu  gebcn  vermocht.  Notizen  iiber  diesen 
apokryphen  Viclor  Cartennensis  tindet  man  bei 
^l"'-' ^.'"■.'^«■''"nBsgeschichte  I.  p,  261.  Note;  bei 
uann,  Konige  der  (iermanen  I.  p.  XV.  XVI  p  210 
50      '"992°"'°^^'"  '^*^''^'"''®    Anzeigen.   1861.    Stack 

Seite  563« 

Villani,  Matteo. 

Ausg.:  fiige  zu:    »  ed.   Gherardi  - Drago- 
manm.  Fiorenza  1844.  die  Worte:  6  vol.  8*. 
Seite  603b. 

Vita  s.  Anselmi  archiep.  Cantuar. 

Erl.-Schr.:  Rothe,  P.  C,   de   vit.a   et   gestis  An- 
selmi,  archiep.  Cantuar..  ratione  habita  stafus 
prioris  ecclesiae  Anglicae.  Hauniae  1840.  8vo. 
Seite  622a. 

Vita  s.  Bartholomaei  iunioris  Cry- 
ptae  Ferratae  et  conversatio. 

Ausg.:  ap.  Martene,  collect.  ampl.  VI. 
p.  957-969.  —  Vita  alia  brevis  Urid.  p. 
969.  970.  ^ 

Seite  680»- 

Vita  s.  Eligii. 

Erl.-Schr.:  Sarvaans,  Janus  du  Marchie,  disqui- 
sitio  de  viu  et  scriptls  Eligii  episc.  Novio- 
mengis.  Amstelodami  18,59.  gr.  8vo.  Btaprieht 
eingehend  die  Vita  s.  Ei  auctore  Audaino. 


Vita  s. 
apostoli. 


Seite  887b. 

Severini  abbatis  et  Noric. 


Erl.-Schr.:  Aventinus,  annales  Boior.   Linsiaa 

1710.  II.  No.  25.  SQ.  p.  206. 
Brunner,  annales  Boic.  Monaci  1626.  Lib.  IV. 

p.  474. 
Durach,  das  Leben   des  h.  Severin.    Passan 

1847.  8vo. 
Kleinmayrn,  Juvavia.   1727  (gibt  einen  Ab- 

ri$a  der  Vita.) 


Nach-sclirift. 


Das  Ergebniss  ausgedehnter  und  zeitraubender  Forschungen  liegt  jetzt 
abgeschlossen  vor  und  es  bleibt  nur  der  Wunsch  ubrig,  dass  die  freund- 
liche  Theilnahme,  welche  bereits  den  ersten  26  Bo^en  bei  ihrer  Ausgabe 
zugewendet  wurde,  an  dera  voUstandigen  Werke  aufs  neue  sich  be- 
wahren  moge.  Eine  lange  Reihe  anerkennender  Recensionen  sowie  eine 
bedeutende  Anzahl  wohlwoUender,  ja  herzlicher  Zuschriften  aus  unmittel- 
barer  Nahe  und  weiter  Feriie  reden  laut  dafiir,  dass  die  Absicht  des  Ver- 
fassers,  nach  Kraften  zur  Erleichterung  des  historischen  Studiums  beizu- 
tragen,  Anklang  gefunden.  Besonderer  Dank  jedoch  gebuhrt  offentlich 
den  hocligeehrten  Herren,  die  durch  Nachtrage  oder  Angabe  von  Irrthumern 
sich  um  dies  W^erk  verdient  gemacht,  namentlich  den  Herren  Dr.  E.  H. 
Costa  in  Laibach,  Privatdocent  Dr.  Felix  Dahn  in  Munchen,  Gymnasial- 
oberlehrer  Dr.  G.  Eckertz  in  C6ln,  Privatdocent  Dr.  iur.  Friedberg 
in  Berlin,  Dr.  Adalb.  H.  Horawitz  in  Wien,  Professor  Dr.  phil.  et  med. 
Ph.  Jaffe  in  Berlin,  Akademiker  und  Mitglied  der  archaographischen 
Commission  u.  s.  w.  Dr.  Kunik  in  St.  Petersburg,  k.  k.  Gymnasiallehrer 
Dr.  Walz  in  Salzburg,  Docent  der  Geschichte  Dr.  Fr.  von  Weech  in  Frei- 
burg  i/Br.  und  Dr.  Wiedemann  in  Wien.  —  Auch  der  verdienstvoUen 
Buchdruckerei  des  Herrn  E.  Steinthal  Erwahnung  zu  thun  ist  eine  an- 
genehme  Pflicht,  da  ihrer  gewissenhaften  Sorgfalt  die  erzielte  grosse 
Correctheit  des  Druckes  zu  danken  ist.  Das  Sprichwort  aber  ,In  magnis 
voluisse  sat  est'  moge  die  Mangel  decken,  welche  hier  und  da  begegnen 
werdeu ! 

Dr.  Potthast. 


Im  Dnick  vollendet  am  29.  Novbr,   1862 

von 

K.  Steinthal  in  Berlin,  Klostersti-asse  No.  64. 


»OVi*»^  J»'^^ 


Z  Potthast,   August 

6203  Bibliotheca  historica 

P68  medii  aevi 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY