•■r
/
^-f^Ju* f^CY^T^ ^'-f')l! iim.4.'yo^ ^V^r..
BIBLIOTHECA HISTOEICA MEDII AEYI
WEGWEI8ER
DURCH DIE
GESCHICHTSWERKE
DES
EUROPAISOHEN MITTELALTERS
VON 375—1500
VOLLSTANDIGES INHALTSVERZEICHNISS ZU ,ACTA SANCTORUM'
DER BOLLANDISTEN
ANHANG
QUELLENKUNDE FUR DIE GESCHICHTE DER EUROPAISCHEN STAATEN WAHREND DES
MITTELALTERS
VON
AUCtUST potthast
^ ''^^aC^
\
\^
BERLIN
HUGO KASTNER & C^^'
1862
2
DEN
DEEI GLANZENDEN LEITSTEKNEN
AUF
DEM GEBIETE DER GESCHICHTSFORSCHUNG
DEN HERREN
JACGRIMM G.EPERTZ G.WAITZ
iN Berun in Berlin in Gottingbn
HOCHACHTUNGSVOLLST
QEWBIHT
VORWORT.
JJie Quellen der Geschichte des europaischen Mittelalters theilen sich
hauptsachlich in Geschichtbiicher und in Urkunden; nur die ersteren
haben hier Berucksichtigung gefunden. Dieser Wegweiser enthalt
demnach die Annalen, Chroniken und anderweitigen historischen Werke
ganz Europas, welche innerhalb der Jahre 375 — 1500 verfasst
wurden und bis jetzt imDrucke erschienen sind. -
Gerechtfertigt diirfte das Erscheinen dieses Werkes deshalb sein,
weil dadurch deni taglich fiihlbarer werdenden Mangel einer genauen
iibersichtiichen bibliographischen Zusamnienstellung der gesammten
historischen Literatur des Mitlelalters abgeholfen und Kenntniss von
neuen Ausgaben oder selbst-Schriftstellern gegeben wird, die unser
von dem Bewusstsein getragenes Jahrhundert. dass Vollstiindigkeit und
Reinheit der Quellen eine nothwendige Vorbedingung der Erforschung
und Darstellung der Geschichte sind, iq ausserordentlicher Menge zu
Tage gefordert hat. Vieien zeitgenossischen Historikern — deutlich geht
das aus ihren sonsl sehr schatzenswerthen Arbeiten hervor — blieben
dieselben , und mit ihnen die Ergebnisse der neuern Kritik w egen des
Fehlens eines Directoriums unbekannt, wenn nichtunerreichbar; und
so mussten sie ohne deren Gebraucli nothwendig falsche Ansichten
aufstellen oder weiter verbreiten, die bei Benutzung der gebotenen
bessern Hiilfsmittel vermieden waren. Beispiele, die bis in die jiingsten
Tage hinein ohne Miihe zu erganzen sind, liegen in iiberraschender
Menge vor.
VI
\V;is (lic ;in,i:('N\tMi(lt'te Methode betrilHt, so \viii(I(mi iii der ersten
Al)llit'iluii,u iiiitcr A (lie Saininel- und Mi.scellan\verke alige-
nieinen Inlialt.s autiiezalilt, dann unterB diejenigen der einzelnen Lander
niit Beifiigung der hIxm sie erschienenen bihliographischen Hiilfsniittel,
um dadurch eine Uebersiclil dci riuiliiikcit zu gewahren, welche die
verschiedenen Nalionen in (heser lieziehung auf deni historischen Ge-
biete des Mittelallers entvvickelten. Hierauf folgt unter C eine genauere
Titelangabe dci^cllxn in ;ilj)habetischer Ordnung uiit bibliographischen
oder soiisligeii interessirenden Notizen.
Den eigentliclien Kcrn dcs ^orliegenden Buches bildet die zweite
Abtheilung, wclclic ncbcii sclir vielen Handschriflen") alle in den
unter C genannlcn Sainincl- und Miscellanvverken und einzeln veran-
stallclc Aiisg;ilicn dcr niittelalterlichen Geschichtbucher, dieUeber-
setzungen und Erlaulerungsschriften derselben enthalt; bei
letztern vvird nian auch den reichen Schatz der in der periodischen
Literatur erschienenen AbhaniJlungen herangezogen finden. Die Aufein-
anderfolge ist die alphabelischc luicii (lcn Autoren oder bei Anonymen
lutcli (lcni Slichworh» (lc> Titcl>. iind sind bei jedem Schriftsteller Per-
sonalnotizcii, sowiedasTodesjalir, ausserdem dieAnfangs- und Schluss-
jahre der Erzahlungen genau angegeben. Wo Beziehungen zu andern
Stijcken stattlinden, fehit es niemals an einem Hinweis darauf. Bei der
Benennunu dcr einzelnen VVcikc wurde diiv vom letzten Herausgeber
gewahlte, v\enn auch oft verfehlle Tilel angenonnnen, da jede Keform
hierin wegen der vielen Anfiihrungen in der GeschichtsUteratur ver-
vviircn inusste; jedoch ist, sobald das Fernhalten von Irrthumern
es erheischte, stets auf die friihere Bezeichnung gcriicksichtigt.
Die dem Verfasser bekannt gewordenen Ausgaben derselben sind
durch kleine Zitlern bezeichnet und, um nicht die oft unwesent-
lichen Abweichungen in den verschiedenen Titeln wiederiioien zu
miissen, meistentheils nach dem ersten ausfiiiirlichen nur Druckort
(Verleger), Jalireszahl und Formatgenau vermerkt, so dass diese letz-
tern Angaben hinreichen, die fraglichen Editionen sofort erkennen und
unterscheiden zu konneu. Wo es nothwendig erschien, Uess raan es
*; Es ist ihr Aufbewahrungsort oder das iiber sie haudelude Werk genaunt; die-
selben vollstandig oder von allen Schriften sie beizubringen, lag ausserhalb der
gestelltcn Aufgabc.
vn
aii kurzen Notizen iiber Werth, wissenschaftliche Bedeutung und
Seltenheit und an materielier Beschreibung der Schriften nicht fehlen,
um so besonders jungern Historikern bei der Benutzung, Biicherfreun-
den und Antiquaren bei ihrer Wahl und ihrer Geschaftsthatigkeit Winke
an die Hand zu geben. Schriften, weiche von 1800 — 1862 erschienen,
ist nach Moglichkeit der Ladenpreis beigesetzt.
Von Sammel- oder sonstigenEinzelvverken, welche hier nicht
vorkommen, darf als sicher angenommen \Nerden, dass ihr Inhalt den
berucksichtigten Zeitraum (375 — 1500) uberschreitet und sie keines-
wegs sorglos unbeachtet geblieben sind.
Von Briefen konnten nur die, welche ihres geschichtlichen Inhalts
wegen von Interesse sind, eingereiht werden; Voilstandigkeit ist aber
hierbei nicht beabsichtigt, sondern nur, die wichtigsten zu geben.
Wenn aiich die Necrologien nicht eigentlich zur historischen Literatur
zu rechnen sind, so diirfte ihre moglichst vollstandige Aufzahlung trotz-
dem mancher mit Befriedigung aufnehmen.
Was hoffentlich dem Werke einen besonderen Werth verleiht, ist
das vollstandige Inhaltsverzeichniss dessen, was die nach einem
grossartigen Plane angelegten ,Acta sanctorum' der Bollandisten bieten.
Die in ihnen aufgespeicherte Menge von Originalschriften, welche viel-
fach von Zeitgenossen verfasst sind, zahlen zu den hauptsachlichsten Ge-
schichtsquellen fiir den Schluss des Alterthums und das ganze Mittelalter;
sie sind hochschatzbare Denkmaler fiir den, der den Charakter und den
Geist der Zeit, in welcher sie geschrieben worden, naher kennen lernen
und von dem Leben, den Sitten, von dem was wir den Zeitgeist nennen,
naher unterrichtet sein will; sie sind, wenn auch die Staatsgeschichte
durch sie manchmal nur vvenig gewinnt, oft desto wichtiger fiir die
Kenntniss der Geschichte einzelner Landestheile. Der grosste Theil
des Inhalts jenes riesenhaften Denkmals wissenschaftlichen Strebens
findet sich am Schlusse der zweiten Abtheilung unter der Rubrik Vita
(ohne Bedenken sind aber auch die Vitae nicht heiliger Personen,
welche anderswo vorkommen, dazwischen geschoben) vereinigt
und dabei alles angegeben, was sonst an den passenden Stellen als
Legenda, Martyrium, Passio usw. hatte beigebracht vverden miissen.
Jedoch sind die Verfasser der Vitae und die andern hierhin gehorenden
Schriften in der zweiten Abtheilung an den betreffenden Orten einge-
VIII
schaltel, so dass in dicser Beziehiing Llicken wol nicht anzntroffen
siMH \V(M(ltMi. Il(M\()rziilu'l)(Mi hielhl , (lnss (lic hishcriiitMi litcrarisfhen
NacliNNcise hicriihcr niil scllcncn Ausnahmclallcn in iidrcir der
Aniiahcn des Unifangs der einzelnen Vitae z,u vNcit gehen und die als
coiumcntarius praevius, sylloge usw. von den Hcrausgchcrn hezcich-
ncttMi Vorrcdcn odcr Einlcitungcn zu dcn Werken selhst rechnen;
hicr ist dicscr Fchler vermicdcn wordcn.
Dcr Anhang ,Qucllcnkundc fiir die Geschichte der Staaten
des europaischen Mitlelalters' diirlTte willkommen sein, weil hier
in kurzcn, chronologisch nach dcn Schlussjahrcn eines jeden Stiickes
geordnctcn Citatcn, dcren ausfiihrlicher Titcl in der zwcitcn Ahthcilung
lcicht einzusehcn ist, dic hauptsachlichsten Qucllcn und hci dicsen die
einschlagenden Erlauterungsschriften fiir die einzelnen Periodcn der
Geschichte jcden Volkcs Europas gchoten werden.
Die konigl. Bihliothck in Bcrlin, welche sich jcdcm wisscn-
schaftlichcn Untcrnchmen mit bckanntcr Libcraiitat zur Seite stellt und
auch das voriiegcndc mit dankcnswerthester Bereitwilligkeit unter-
stiitzte, bot in ihren colossalen Schatzen nicht allc Werke oder Hiilfs-
luittcl. dcrtMi Einsicht nothwcndig crschicn: glcichsam ErgJinzungcn
abcr gewahrtcn die reichcn Antiquariatslager von Asher <& (^'!t , E. Mai,
J. A. Stargardt und W. Weber, deren wohlwollende Besitzer durch
das Eins^henlassen und Darleihcn seltener Werke, durch Uebermitteln
von U-atalogcn und dergl. ihr Intcrcssc an dicscmBuche bethatigt habcn.
Sowol crstcrcm grossartigen Institut in seinem hochvcrehrten Chef
Herrn Geh. Rath Dr. G. H. Pcrtz, als den genannten geachteten Berliner
Geschaftsfirmen wird hiermit offentlich gedankt!'
Moge dem guten Willen, der jetzt dieses Resultat langer und
miihsamcr Nachforschungen voilcgt, einc freundliche Ancrkcnnung
entgegenkommen, der Freund dieser Wissenschaft aber auf etvvaige
Irrlhtiraer und nothwendige Besserungen giitigst aufmerksam inachen!
BERLIN 1862.
Dr. Potthast
Militairgtrasse No. 147.
Erste Abtheilung.
Sammel- und Miscellanwerke
der Geschichtsehreiber
des
Mittelalters.
A. Allg-emeinen Inhalts.
Scriptores reram allgeiiieinen Inhalts.
d'Achery, L., spicilegiiim vet. aliq. scriptorum. * Paris. 1G55 — 77. 13 vol. 4°.
— 2 Paris. 1723. 3 vol. fol.
Acta Sanctorum Bollandistarum. Bruxellis 1643 — 1861. 57 vol. fol.
Baluze, St., miscellanea. * Paris. 1678. 7 vol. 8°. — ^ ed. Mansi. Lucae 1761,
4 vol. fol.
Bibliotheca magna Patrum. Paris. 1654. 17 vol. fol.
Bibliotheca maxima Patrum. Lugduni 1677. 27 vol. fol.
Bibliothek des literarischen Vereins. Stuttgart 1842 — 61. 61 vol. 8°.
Canisius, H., thesaur. monumentorum seu Lectiones antiquae. * Ingolstad. 1604.
6 vol. 4". — * ed. J. Basnage. Antverp. (Amsterd.) 1725. 7 vol. fol.
Feller, J. Fr., raonumentorum ineditorum fasciculi XII. Jenae 1718. 4".
Gudenus, Fr. de, sylloge diplomatum monumentorumque. Francofurti 1728. 8*.
Hahn, S. F., collectio monumentorum. Brunsvigae 1724. 2 vol. 8°.
Hugo, C, sacrae antiquitatis monumenta. Stivagii 1725. fol.
Kollar, analecta, vide Lambecius.
Krause, J. Ch., corpus praecipuorum medii aevi scriptorum. Halae 1797. I. 8°.
Labbe, Ph., bibliotheca nova manuscriptorum. Paris. 1657. 2 vol. fol.
Lambecius, Pr., comnientarii de bibl. Vindobon. ' Vindob. 1665. 8 vol. fol. —
^* ed. Kollar. Vindob. 1766. 8 vol. fol.
Lamius, J., deliciae eruditorum. Florentiae 1736 — 69. 18 vol. 8°.
Ludewig, J. P. a, reliquiae manuscriptorum. Francofurti 1720. 12 vol. 8".
Mabillon, J., Acta Sanctorum o. s. Benedicti. * Paris. 1668. 9 vol. fol. — ^ Ve-
netiis 1733. 9 vol. fol.
museum Italicum seu coUectio veterum scriptorum. Paris. 1687. 2 vol. 4°.
vetera analecta s. collectio vet. aliq. operum. ^Lut. Paris. 1675 — 85. 4 vol.
8o. _ 2 paris. 1723. fol.
Manso, J. F. C, chronica. Vratislav. 1825. 2 vol. 8°.
Martene, E. et U. Durand, thesaurus anecdotorum novus. Paris. 1717.
5 vol. fol.
veterum scriptorum et monument. collectio ampl. Paris. 1724. 9 vol. fol.
Migne, J. P, patrologiac cursus completus. Paris. 1839 sq. 257 vol. Lex.-8°.
Miraeus, A., bibliotheca ecclesiastica. Antverpiae 1639. fol.
opera diplomatica et historica. Ed. 2. ed. Foppens. Bruxell. (Lovan.) 1723.
4 vol. fol.
rerum toto orbe gestarum chronica. Antverpiae 1608. 4".
Mombritius, B., sanctuarivim s. vitae sanctorum. Mediolani s. a. 2 vol. fol.
Monumeuta concilionim generalium. Viennae 1857. Vol. I. fol.
1*
4 8CRIPT0RES RERUM ALLGEMEINEN INHALTS.
Muratori, L. A., anecdota ex Ambros. bibl. codd. T. L IL Mediol. 1697. T.
IIL IV. Patav. 1713. 4°.
Pez, Br., thcsaurus anccdotonnn novissimus. August. Vindel. 1721. 6 vol. fol.
Roesler, Chr. Fr., chronica niedii acvi. Tubing. 1798. Tom. I. 8".
Roucallius, Th., vetustiora latinoruui scriptornm chronica. Venet. 1787. 2 vol. 4".
Ruiuart, Th., acta primorum martyrum sincera et selecta. * Parisiis 1689. 4°. —
» Aug. Vind. 1802. 3 vol. 8°. — ' Katisbonae 1859. Lex.-8°.
Seukenberg, H. Chr. de, selecta iuris et historiarum. Francof. 1734. 6 vol. 8°.
Sichard, Jo., chronicou eruditiss. autorum. Basil. 1529. fol.
Surius, L., vitae sanctorum. » Colon. 1570. 6 vol. fol. — * Venet. 1581. 6 vol. foL
Tengnagel, vetera monumenta contra schismaticos. Ingolstad. 1611. i^.
Tissier, bibliotheca Cisterciensis. Bonofonte 1660 — 69. 2 vol. fol.
Walch, nionimenta medii aevi. Gottingae 1757 — 64. 3 vol. 8°.
Zacharia, F. A., anecdotorum medii aevi collectio. Aug. Taurin. 1755. fol.
Erl.-Schr.: Biilir, J. Chr. Fr., die christlichen Dichter und Geschichtschreiber
Roni.s. A. unt. d. Tit.: Gesch. der romischen Literatur. Supplement-Band.
1. Abth. Karlsruhe 1836. 8».
Geschichte der rijmischen Literatur im karolinglscben Zeitalter. Karls-
ruhe 1840. 8».
Berington, Jos., literary historj of the Middle Ages. Lond. 1814. 4*. 2£ 2 sh.
Bibliotheca historica in.structa a B. G. Struvio, aucta a Chr. G. Budero,
nunc vero ita degesta, aucta et emendata ab J. G. Meusel. Lipsiae 1782
bis 1804. 11 tom. in 22 vol. S». 23J Thlr. (jetzt J. Baer's Verlag in Frkf.
a. M. 8 Thlr.) — Die 1. Auft. auct. B. G. Struvio erschien Jenae 1705.
1 vol. 8»; — edit. 2. emendav. et locuplet, Chr. G. Buder. Jenae 1740.
2 vol. 8». ,
Biographie g«in^rale, nouvelle, dep. les temps les plus recul^s jusqu' k
nos jours, avec les ren.seigncments bibliograph publ. par Firm. Didot
frferes sous la direction de M. Hoefer. Paris 1855 — 61. 36 vol. ( — Murr.) gr. 8«.
Biographie universelle, ancienne et moderne, ou Histoire par ordre
alphabetique de la vie de tous les hommes qui se sont fait remarquer par
leurs ecrits, leurs actions etc, ouvrage entilrement neuf, r^dig^ par une
soci^t^ de gens de lettres. Paris 1811 -28. 52 vol. 8«. Treffliche* Werk.
M. Michaud veroffentlichte 1832-33 eine Fortsetzung in 3 Bdn., die zu-
yleich als Anjang eines Supplements yelten; 1853 war dadurch das Haupt-
tcerk bis zuvi 83. Bd. yediehen. Nach Michaud' s Tode 1857 erschien der
84. Bd., der bis zuvi Artikel V andamme reicht. — Nouvelle Bio-
graphie uuiverselle (Michaud) ancienne et moderne. Nouvelle «^dition . . .
r^digi? par une societ^ de geus de lettres et de savants. Paris. Tom. I — XXIX.
(Mon. — Mj.s.) 1852 — 1861. 8». k 3i Tblr. — Ein Nachdruck der
1. Ausyabe erschien Bruxelles, Ode 1843 — 47. 21 vol. gr. 8'.
Fabricius, J. Alb., bibliotheca latina mediae et infimae aetatis. ' Hamburgi
1734 — 46. 6 vol. 8*. — * c. supplem. Schoettgenii edid. J. D. Mansi. Patavii
1754. 6 vol. 4". Noch heute unentbehrlick U7id von yrossem Nutzen.
Freher, M., directorium in omnes fere, quos habemus superstites chrono-
logos, annalium scriptores et historicos potissimum Romani Germanicique
imperiu 1600. fol. — ' Recogn. et auxit J. D. Koeler. Acced. C. Sagit-
tarii dissert. de praecipuis scriptoribus historiae Germanicae. Norimberg.
et Altorfii 1720. 4*. — *... iterum recogn. J. D. Koeler. Addito direc-
torio chronol.-diplomatico annorum regni et imperii omnium regura Ger-
mauiae et imperator. Roman. . . . Acced. C. Sagittarii dissert. etc. (uie
vorher). Norimbergae et Altortii 1734. 4». Mit 1 Kupfer. — * post iteratas
J.D. Koeleri curas recogn., emend., auxit G. Hamberger. Gotting. 1772. 4'.
Hamberger, G. C, zuverlassige Nachrichten von den vomohmsten Schrift-
stellern vom Anfange der Welt bis 1500. Lemgo 1756—64. 4 Bde.' 8*.
Von yerinyer Brauchbarkeit.
kurze Nachrichten, in einem Auszuge aus dem grossern Werke.
Lemgo 1766. 2 Bde. 8*. Enthiilt viele Eryanzunyen und Berichtiyunyen.
(Lenglet Dufresnoy) Catalogue des principaux hi.storiens, augmente par
J. B. Mencke. k Leipsic 1714. 8».
M e n c k e n , J. B., vollstandiges Verzeiehniss der vornehmsten Geschicht-Schreiber,
SCRIPTORES REEUM BELGICARUM. 5
worinnen die besten Auflagen fleissig angemerkt und die Biicher nach ihrem
Werth und Unwerth beurtheilt werden. Leipzig 1718. 8*.
Meusel, J. G., vide oben Bibliotheca historica.
Semler, Jo. Sal., Versuch den Gebrauch der Quellen in der Staats- u. Kirchen-
geschichte der mittlern Zeiten zu erleichtern. Halle 1761. 8°.
Schiiz, Henr., commentarius criticus de scriptis et scriptoribus historicis tam
antiquis quam novis ad faciliorem et veriorem historiae qua ecclesiast. qua
prof. notitiam concinnatus. Ulmae et Lips. 1763. 4". Streny hutholischer
Standpunkt; verdient noch immer Beriichsichtiyung.
Struve, B. G., vide oben Bibliotheca historica.
V. Sybel, historische Zeitschrift. Miinchen 1859—61. Bis jetzt 5 vol. gr. 8*.
Whear, D., mantissa de historicis gentium particularium , c. accessionibus
J. Chr. Xaevii. Tubingae 1663-68. 2 vol. 8».
Wachler, L., Geschichte der historischen Forschung und Kunst. Gottingen
1812 — 20. 5 vol. 8*. Verdiente neu bearbeitet zu werden.
B. Der eiiizeliien Ijander.
Scriptores rerum Belgicarnm et Hollandicarum.
Batavia sacra (industria Hug. Fr. van Heussen). Bruxellis 1714. 2 vol. fol.
Brouerius van Niclek, M., analecta medii aevi. Amsterd. 1725. 8°.
Chapeaville, J., gesta pontificum Tungrens. Leodii 1612. 3 vol. 4°.
Collection de chroniques Belges. Bruxelles 1836—60. 19 vol. 4°.
Dumbar, G., analecta s. vetera aliquot scripta inedita. Daventr. 1719 — 22.
3 vol. 8«.
Freytag, A., historia belgica s. rerum in Belgio memorabilium scriptores aliquot.
Francof. 1583. 8».
Ghesquiere, J., acta sanctorum Belgii. Bruxellis 1783. 6 vol. 4".
Hoynck van Papendrecht, Corn. P., analecta belgica. Hagae Com. 1743.
6 vol. 4°.
Kluit, historia critica Hollandiae. Medioburgi 1777. 2 tom. 4".
Matthaeus, Ant., veteris aevi analecta. ' Lugd. Batav. 1698. 10 vol. 8". —
» Hag. Comit. 1738. 10 tom. in 5 vol. 4°.
Reiffenberg, baron de, monuments pour servir, vide CoUection de chroniques
Belges.
Scriptores rerum Belgicarum. Bruxelles 1830. Tom. L 8^.
de Smet, J. , corpus chronicorum Flandriae, vide Collection de chroniques
Belges.
Sweertius, Fr., rerum Belgicarum annales, cbronici et historici. Francof. 1620.
Tom. L (unic.) fol.
Erl. -SchP. : Foppens, Jos. Fr., bibliotheca belgica sive virorum in Belgio vita
scriptisque illustrium catalogus, continens scriptorbs a Val. Andrea, Aub.
Miraeo, Fr. Sweertio aliisque recensitos , usq. ad a 1680. Bruxellis 1739.
2 vol. 4».
Hoffmann v. Fallersleben, horae Belgicae. Vratislav. f_;'e<z<: Hannoverae,
Rumpler) 1830—55. 11 partes. 8*. Iiihalt: 1) Uebersicht der mittelniederl.
Poesie. 2) Niederland. Volkslied. 3) Floris ende Blancefloer. 4) Caerl
ende Elega.st. 5) Lantsloot ende die scone Sandrijn en Renout v. Mon-
talbaen. 6) Altniederl. Schaubiihne. 7) Glossar. Belg. 8) Loverkens.
9) Altniederland. Sprichworter. 10) Niederl. geistliche Lieder des 15. Jahrh.
11) Antwerpener Liederbuch. v. 1544.
Mone, Fr. J., Ueber.sicht der niederlandischen Volksliteratur alterer Zeit.
Tiibing. 1838. 8«.
Paquot, mdmoires pour servir k Thistoire litt<5raire des Pays-Bas, de la princi-
paut4 de Liege et de quelques contr^es voisines. Louvain 1743 — 70. 18 vol. 8'.
SChMPIOKKS KMlKnM HOIIEMICAIUJM — BKITANNICAKUM.
Piirs, A<lr. , iu<it*x Mat;ivic»i8 of naamrol van do BataviHO en HollandHe
sclirijvors. Van Jiilius Cosar af tot dcse fijdcn toe. Leidcn 1701. 4".
Warnkonig, L. A., iii Miinchener gelclut. .\nzcigeu. XII. Septbr. p. 161.
{interensante Notizeii ilber die belyische 1 lislorio(jraphie.) — ^ erv:eitert und
ergiinzt als „ Ucl^ersicht der historischcn Litcratur der Niedcrlande" in v.
Sybel, historische Zcitschrift. 1860. 3. Hcft. p. 203—272.
W e r k e dcr uiaatschappij van Ncdcrlandsche Lcttcrkunde.
Wind, S. de, hibliothek dcr Nederlaiulsche gcschiedschrijvcrs, of oordcc-
kundig ovcrzigt dcr inhmdsche geschiedsclu-ijvcrs der Nederlandcn vau dc
vroegstc tijden af tot dcn jare 1815. 5 Stukc. Middclburg 1831—35. gr. 8*.
Fiir UU8 hat nur das 1. Stiich hiteresse, wclchea dic Historiker von 970 bis
l.ofifi uwfasst.
8cri|itorc$ rcriini Boliciineariini ct IQoraviciiruiu.
Balbinus, Hoh., Bohemia sancta. Pragae 1682. fol.
Dobncr, Gcl., monumcnta historica Bocmiac. Pragao 1764. 6 vol. 4".
Freher, M., rerum Bohemicaram antiqui scriptores aliquot insignes. Hanov.
1612. fol.
(Pelzcl, Fr. M. ct J. Dobrowsky) Scriptores rcrurn Boheniicnrnm. Pragae
1783—84. 2 vol. 8°. — Tom. III. cd. F. Palacky. ibid. 1829. 8».
Quellcn-Schriften zur Geschichte Miihrcns und Oestcrr. -Schlesiens. 1. Bd.
hrsg. von C. d'Elvert. Bruun 1861. Lex.-8».
Erl.-Schr. : Bohmische Chronisten, — in Oe.sterreich. Blatter. 1847. Nr. 285.
Meinert, die bohmischen Geschichtschreiber des ersten Zeitraums, — in
Wicner Jahrbiicher, literar. Anzeigeblatt. 1821. III. p. 27. IV. p. I.
Palacky, Fr., iiber Geschichtforschnng und Geschicht.schreibung in Bohmen,
— in M^natschrift der Gesellschaft des vatcrland. Muscunis in Bohmen.
1829. 3. Jahrg. Juli. p. 3—17.
Wiirdigung der alten bohmischcn Geschichtschreibcr. Prag 1830. 8».
Ungar, K., Bohemia docta. Pragac 1776—80. 3 vol. 8. Tre^liche» Werk.
Scriptorcs rcrum Britannicarum.
Bertramus, C, Britannicarum gentium historiae antiquae scriptores. Ilavniae
1757. 8.
Bohn'8 antiquarian library, London 1848 sq. 38 vol. kl. 8°.
Canidcn, G., Anglica, Normannica, Cambrica. Francof. 1602. fol.
Britannia. Londini 1586. 8°. etc.
Colgan, J., acta sanctornm Scotiac. Lovanii 1645. 2 vol. fol.
Collection of historians cdited by order of the Record Commission = Monu-
menta historica Britannica.
Connor, C. o', rerum Hibernicarum ecriptores veteres. Buckingham 1814—26.
4 vol. 4°.
Galc, Th., historiac Anglicanac scriptores V nunc primuni cditi. Oxon. 1687. fol.
historiae Britannicae, Saxonicae, A;iglo-Danicae scriptores XV. Oxon.
1691. fol.
Giles, J. A., bibliotheca patrum eccles. Anglicanae ad a. 1300. Oxon. 1843.
36 vol. 8°.
scriptores monastici. London 1844 sq. 8®.
BCriptores rerum gestarum Wilhclmi Conqucstoris. Londini 1845. 8*.
six old cnglish chronicles. London 1848. 8".
Hearne, Th., scriptorcs varii de historia Anglicana. Oxon. 1709 — 35. 64 vol. 8*.
Leland, Joh., ihc itincrary, pnbl. by Thoni. Hcarnc. Oxford 1768. 3 vol. 8».
de rcbus Britannicis collectanea. Londini 1774. 6 vol. 8".
Lindsay, Kb., the chronicles of Scotland. London 1815. 2 vol. 8*.
SCRIPTORES EERUM BRITANNICARUM. 7
Messinghum, Th., florilegimn insulae sanctorum. Paris. 1624. fol.
Monnmenta historica Britannica. Londini 1848. Vol. I. fol.
(Petrie, H.) CoUection of the english historians = Monumenfa histor. Britaunica.
Publications of the Anglia christiana society.
„ „ ,, Bannatyne club.
,, „ „ Camdon society.
„ „ „ Caxton society.
„ ,, ,, English historical society.
„ „ „ Maitland cluh.
„ „ „ Roxburghe club.
,, ,, ,, Surtoes society.
RerumAnglic.scriptores vet. Tom. I. (ed. G.Fulman iussu J. Fell.) Oxon. 1684. fol.
Reruni Britannicarnm, i. e. Angliae, Scotiae vicinarumque iusularum . . . scriptores
vetustiores . . . Heidelb. (auch Lugduni) 1587. fol.
Rerum Britannicarura medii aevi scriptores, or Chronicles and memorials of Great
Britain. London 1858—61. Vol. 1—12. 14—24 in 32 part. gr. 8».
(Savile, H.) Rerum Anglicarum scriptores post Bedam praecipui. * Londini 1596.
fol. — ^ (Francof. 1601.) fol.
Selden, vide Twysden.
(Sparke, J.) Historiae Anglicanae scriptores varii. Londini 1723. fol.
(Twysden, R. et Selden) Historiae Anglicanae scriptores X. Londini 1652. fol.
Wharton, H., Anglia sacra. Londini 1691. 2 vol. fol.
Erl.-Schr. : Baleus, scriptorum illustrium maioris Britanniae, qnam nunc Angliam
et Scotiam vocant, catalogus. Basileae 1557 — 59. 2 vol. in 1 tom. fol.
Schdtzbar, die Grundlage der britischen Bioyrapkien.
Berkenhout, John, biographia literaria, cnntaining lives of engli.sh, scotti.sh
and irish authors (from the beginning of the 5. to the end of the 16. cen-
tury.) liondon 1777. A:". Nutzliche Zusammenstellung.
Bruyssel, Ern. van, etude bibUographique sur les chroniqueurs anglais,
^cossais et irlandais depuis les temps les plus recules jusqu'i Fiuvention
de limprimerie, — in Compte rendu dcs soauces de la commission royale
d'histoire. Bruxelles 1861. 3. s«5rie. III. 1. bull. p. 79—118. Umollstandiy.
Ebeling, F. W., Englands Geschichtsschreiber. BerHn 1852. 8". nebst
Nachtrag. ibid. 1852. 8. Nichts werth.
Lappenberg, J. M., Geschichte von England. Hamburg 1838. 8". Vorrede.
Leland, Joh., commentarii de scriptoribus Britannicis, ed. Hall. Oxon. 1709.
2 vol. in 1. 80.
(Macray, William Dunn) A manual of british historians to A. D. 1600, con-
taining a chronological account of the oarly chroniclers and raonkish writers,
their printed works and unpublished mss. London 1845. 8".
Meibom, H. D., progr. de Anglicae historiae periodis et praecipuis scripto-
ribus. Helmstad. 1702. 4».
Nicolas, Nicholas Harris, Esq., observations on the state of historical literature,
and on the society of antiquaries, and other institutions for its advance-
ment in England. London 1830. 8'.
Nicolson, Will., the english hi.storicaI library : or a short view and cha-
racter of most of writers now extant, either in print or manuscript. London.
s. a. Part. I. 8«.
the english, scotsh and irish historical libraries, giving a short view
and character of most of our historians either in print or manuscript etc.
A new edition. London 1776. 4*.
S c h ni i d , Reinh., iiber die Chroniken der Angclsachsen, — in ,Hermes'. Band 30.
H. 2. 1828.
Gesetze der Angelsachsen. Lcipzig 1832. I. p. XIX— XXVIII. {Ge-
schichtsquellen der Briten) und p. XLVII — LXI. {die angelsachsischen Ge-
schichtsquellen . )
Schoell, C. W., de ecclesiast. Britonum Sootorumque historiae fontibus.
Berolini 1851. 8». 1 Thlr.
Stace'& british historical intelligencer ; containing a catalogue of English,
Scotish, Irish and Welsh historians ; an account of authors quoted by Rapin,
Tindal, Carte ... in their histories of England etc. Westminster 1829. 8«.
SCRIPTORES Ri^RUM BYZANTINARUM.
Wright, Thom., biographia Britannica literaria, or Biography of literary charac-
ters of Great Britaiu and Ireland, arraugcd iu chronological order. London
1842—46. 2 vol. gr. 8. (l£ ^sh.) Gutes Werk.
Scriptores reriiiii Byzaiitinaruin.
Corpus scriptorum historiae Byzantinae, opera Niebuhrii, Bekkeri etc. Bonnae
1828—55. 48 vol. 8».
Excerpta de legationibus. » Paris. 1609. 8». — ^ ibid. 1648. fol.
Historia rerum in Oriente gestarum ab 0. C. ad nostra haec usque tempora.
Francof. 1587. fol.
Scriptores historiae Byzantinae. Paris. 1645 — 1711. 38 vol. fol.
Erl.-Schr.: Bekker, I., die ungedrnckten Byzant. Historiker der St. Markus-Biblioth.
Berlin 1841. 4*. (auch in Abhandhmgen der konigl. Akademie der Wissen-
schaften zu Berlin. Jahrg. 1841.)
Bibliothfeque historique Arm^nienne ou choix des principaux historiens Armt5-
niens traduits en francjais et accompagn^s de notes historiques et gdograph.
CoUection destinee k servir de complement aux chroniqueurs byzantines et
slavons, par Ed. Dulaurier. Paris-Londres 18.59. 4*.
Capellus, R., Byzantina sive schema corporis historiae Byzantinac vel Constan-
tinopolitanae posthumum a Constantino M. ad Constantinum ultimum.
Hamburgi 1686. 4«.
Dufresne, C, glossarium ad scriptt. mediae et intimae graccitatis. ' Paris.
1682. 2 vol. fol. — ' Lugduni Bat. 1688. 2 vol. fol.
Fabricius, J. A., bibliotheca Graeca VI. p. 219.
Hamaker, H. A., de graecis latiuisque historicis medii aevi ex Orientalium
fontibus illustrandis. Leovard. 1806. 4*.
Hammer, J. de, de Byzantinae historiae ultimis scriptoribus ex historia Os-
manica elucidandis et corrigendis, — in Commentationes reeentiores soc.
reg. Gotting. VI. p. 233. {auch besonders abgcdruckt Gottingae 182.5. 4.«)
Hankius, M., de Byzantinarum rerum scriptoribus graecis liber autorum 50,
qui de Constantinopolitanis antiquitatibus monumenta reliquerunt,
vitas, scripta, de scriptis iudicia recensct. Lips. 1677. 4<*.
Heyne, antiquitates Byzantinae, comment. I. II. — in Comment. rec. societ.
reg. Gotting. I.
Hiillmann, K. D., Geschichte des bvzantinischeu Handels bis zu Ende der
Kreuzziige. Frankf. a. 0. 1808. 8o.'i Thir.
Krug. Ph., krit. Versuch zur Aufklarung der byzantin. Chronologie, mit beson-
derer Riicksicht auf die friihere Gesch. Russlands. St. Petersburg 1810. 8".
Labbeus, Ph. , protrepticon de Byzantinae historiae scriptoribus ad omnes
per urbem eruditos. Paris. 1648. fol.
(v. Morgenstern, K.) Ueb. d. Studium der byzantinischen Geschichtschreiber,
— in Memoires pr^sent^s k Tacad^mie de St. Petersbourg. IV. livr. 1, 2.
(auch besonders hieraus abyedruckt Petersburg 1837 ) gr. 4o. 7|| Thlr.
Miiller, J., byzantinische Analecten a. Handschriften der St. Marcusbibliothek
zu Venedig und der k. Hofbibliothek zu Wien Wien 1853. 8<>. | Thlr.
Mul lach, F. G.A., couiectaneorum Byzantinorum libri 2. Berolini 1852' 8». jThlr.
Muralto, E. de, essay de chronographie Byzantine. St P^tersbourg 1865. 8».
Scholl, Geschichte der griechischen Literatur III. p. 246 sq. p. 288 sq.
Struve, bibliotheca historica ed. Meuscl. V. 1. p. 108 sq p. 159 sq.
Stritter, J. G., memoriae populorum olim ad Danubium,, 1'ontum Euxinum, pa-
ludem Maeotidem, Caucasum, «lare Caspicum et inde magis ad septentriones
incolentium, e scriptoribus historiae Byzantinae erutae et digestae. Petropoli
1771 — 79. 4 vol. 4«. — Der hieraus von Slritter gleichzeitig gemachte Aus-
zugwurde ins Russische iibers. v. W. Swjetovv. Petersburg 1770— 75. 4 vol. 8*.
Thysclius, P. E. L., historiola quae inscribitur Constantinopolitanae civitatis
expuguatio. e cod. chart. bibl. templ. cathedr. Stregnes. descripta. Upsalae
1835. 8*. V. et 10 pwj. Geleyenheitsschr.
SCKIPTORES RERUM CRUCIFEROR. - RERUM DANIC.
Scriptores reruin Criiciferorum.
Bongars, J., gesta Dei per Francos. Hannov. 1611. 2 vol. fol.
Buchon, chroniques ^trang^res. Paris 1840. 8*.
recherches et matdriaux. Paris 1840. 2 vol. gr. 8».
Eccard, J. Gr., corpus historicum medii aevi. Lipsiae 1723. 2 vol. fol.
Michaud, J., biblioth^que des croisades. Paris 1829. 4 vol. 8".
coUection des historiens des croisades. Paris 1843.
Recueil des historiens des croisades. Paris 1841 — 59. Tom. I. vol. 1. 2. II. fol.
Erl,-Schr.: Micbaud, J., bibliographie des croisades. Paris 1822. 2 vol. S»,
Scriptores rerum Danicarum et Septeutrionalinm.
Fornmanna-Sogur seu Scripta historica Islandorum. Hafniae 1828 sq. 12 vol. 8«.
Fornaldar-Sogur Nordrlanda. Kjobnhavn 1829. 3 vol. 8*.
Islendinga-Sogur. Kjobenhavn 1829. 2 vol. 8».
Langebek, J., scriptores rerum Danicarum medii aevi. cura Pt. F. Suhm. Havn.
1772—1834. 8 vol. fol.
Lindenbrog, Erp., scriptores rer. German. septentrion. ' Francof. 1609. fol. —
"^ ibid. 1630. fol. — ' ed. Fabricius. Hamburg. 1706. fol.
Rerum Danicarum scriptores anonymi XII ab a. 700 — 1500 ap. Ludewig, reliq.
mss. Tom. IX. {zum Theil unter anonymi, zum Theil unter anonymus auf-
zusuchen.)
Erl.-Schr. : Baden, G. L., dansk norsk historisk Bibliothck, indeholdende efterretning
om de scrifter, som bidrage til dansk-norsk historiekundskap. Odense 1815. 8<*.
Bosworth's Scandinavian literature, with short chronological speciinens of the
old Danish, Icelandic, Norwegian, Swedish, and a notice of the Dalecarlian
and Ferroe dialects. London 1836. Roy.-8. 4$. 6d.
Catalogus var. de rebus Suecicis scriptor. ordine alphabet. in Holmia literata.
Holmiae 1707. i».
Einar, H., historia literaria Islandiae. Hafniae 1786.
Klempin, C. R , de criteriis ad scripta historica Islandorum examinanda.
Pars I. Berolini 1845. 8«.
Mallet, introduction k Thistoire "de Danemark. Copenhague 1755. 4®.
Mobius,Th., catalogus librorum Islandicorum et Norvegicorum aetatis mediae.
Lipsiae 1856. 8«.
iiber die altere islandische Saga. Leipzig 1852. 8*.
MoIIer, Cimbria literata sive scriptorum Slesvicensis et Holsatici historia
literaria. Havniae 1744. 3 vol. fol. Gelehrtes Werk.
Miiller, P. E. , critisk undersogelse at' Danmarks og Norges Sagnhistorie.
Kjobenhavn 1823. 4«.
Saga-BibHothek. med anmaerkninger og inledende afhandlinger. Kjoben-
havn 1817—20. 3 vols. 8».
liber den Ursprung, die Bliithe und den Untergang der islaudischen
Geschichtschreibung. Aus dem Danischen iibersetzt vou L. E. Sander.
Kopenhagen 1813. 8*. InhaUreich.
Sibbern, N. P. , bibliotheca historica Dano - Norvegica s. de scriptoribus
rerum Daiio-Norvegicarum commentarius. Hamburgi 1716. 8«.
Tiirk, Forschungen auf dem Gebietu der Geschichte. 5. Heft p 87 ft". {iiber
die diinischen Geschichtsquellen.)
Usinger, R., die danischen Annalen uud Chroniken des Mittelalters. Kritisch
untersucht. Hannover 1861. gr. 8». 16 Sgr.
Vedel, And. S., om den Danske krouike at beskrive; forfattet 1581, udgivet
1787 da P. F. Suhm . . . Kiobenh. 1787. 8«.
10 SCKiriHHiE.S liEKUM UALLKJAKUM.
Scriptorcs rcruiii iiallicariiin.
Rongars, J., gcslii Dci pcr Fr.oucos. Hanov. 1611. 2 vol. fol.
I5oui|uet, Mt., recucil des historiens dcs Gaulcs et dc la France. Paris
1738-1855. 21 vol. fol.
Huchon, J. A., choix de chroniqucs et ni^inoircH. Paris 1836 — 38. 17 vol. gr. 8.
chroniqucs »5lrangcrcs. Paris 1840, 8".
collcctioude8clironiquesnationalcsfran(,'aiscH. 13. — 16. siScIe. Pari» 1824 — 29.
47 toin. in 2G vol. 8«.
rccherchcs et nuitdriaux p. s. a unc histoirc dc la domination fran(j. Paris
1840. 2 vol. gr. 8».
Calincl, histoire de Lorrainc. ' Nancy 1728. 3 vol. fol. — ^ ibid. 1745.
7 vol. fol.
Chapeaville, J., gesta pontificum Tungrens. Lcodii 1612. 3 vol. 4*.
Codc historique de la ville de Strasbourg. Strasbourg 1848. gr. 4».
Collcction de docuinents inedits sur rhistoire dc Francc. Paris 1835 — 60.
3 s^rics. Zasommen his jetzt 125 vol. 4*. u. 4 atlas in fol.
univcrsclle des mdmoires . . . relatifs k rhistoire de Frauce. Londres ct
Paris 1785—1807. 70 vols. 8«.
Duchesne, A., historiae Normnnnorum scriptores antiqui. Paris. 1619. fol.
historiae Francorum scriptorcs coactanci. Paris. 1639 — 49. 5 vol. fol.
(Frcher, M.) Corpus Francicae historiac vcteris ct siiiccrac. Hanov. 1613. fol.
Godcfroy, Th. , histoire dc Charlcs VHI. » Paris 1617. 4«. — * cd. 2. ibid.
1684. fol.
histoirc dc Louis XII. Paris 1615. 2 vols. 4«.
Guizot, collcctiou des in^noires relatifs a Thistoire de Francc. Paris 1823 — 35.
31 vols. 8».
Labbe, Ph., nova bibliotheca mamiscriptoruin. Paris. 1657. 2 vol. fol.
Michaud ct Poujoulat, nouvelle coUection des mdmoires p. s. a l'hist. de
France. Paris 1836—39. 3 series. 32 vols. gr. 8«.
Michel, Fr., chrouiques Anglo-Normandes. Roueu 1836. 3 vols. 8«.
chroniques de Normandie. Paris 1839. 4".
Paris, P. et Ed. Menncchet, histoire de France par les ^crivains contcmpo-
rains. Paris 1836-38. 8 vol. 12«.
Petitot, coUection complitc dcs mdmoires relatifs k rhistoire de France. Paris
1819-26. 52 vols. 8».
Pithoeus, Pt., aniialium et historiae Francorum ab a. 708— 990 scriptores coae-
tanci XII. ' Paris. 1588. 2 tom. in 1 vol. 8". — * Francof. 1594. 8«.
historiac Fraucorum ab a. 900 — 1285 scriptores veteres XI. Fraucof.
1596. fol.
Revue r6trospective Normande. Roueu 1842. gr. 8".
Erl.-Schr.: Ampfere, J. J., histoire de la litterature framjaise au moyen ftge. Paris
1839- 41. 4 vols. 8».
Cataloguc analjt. des archives de ins. de Joursanvault , conten. une pr^c.
collect. de rass. , chartes et documents orig. au nombre de plus de 80000
conc. riijst. goner. de France etc. Paris 1838. 2 vol. 8».
Catalogue de la bibliotheque impdr. de Paris. Histoire de France. Paris
1855—59. 8 vol. 4». de 90 a IW /euilles. Preis eines Jeden 7J TJUr. Hr-
schienen sind lid. 1 — 6.
Depning, G. B., introduction k riiistoire de Normandie. Rouen 1836. 8«.
Duchesne, A., bibliotheca chronolopica scriptorum ab originibus regni Fran-
cici ad sua usque tenipora. (Hainburgi 1708.) 8«,
bibliothfcquc des auteurs (pii ont ^crit rhistoire et la topographie de la
France. • Paris 1618. 8o. _ » ihid. 1663. 8«.
Hcries auctorum omniuin qni de Frnncorum historia et rebus Francicis
cuiii ecclc.iia.itici.s tum .sacoidaribus scripseruut, ab exoidio rcgni Franciae
SCKIPTORES RElllJM GERMANICARUM. 11
ad nostra usque tempora, quoruin cditionem pollicetur A. D. ' Lutet.
Paris. 1633. fol. — ^ ibid. 1635. fol. — » Ibid. 1663. 12>'io.
Fabricius, J. A., jsagoge in notitiam scriptorum liistoriae Galliae, qua conti-
nentur 1) A. Duchesnii bibl. script regni Francici, 2) C. Gryphii script.
sec. XVII. de reb. Gallicis, 3) H. D. Meibomii, de Gallicae historiae pe-
riodis et scriptor. diss. Hamburg. 1708. 8".
Girault de St. Fargeau, A., bibliograpln'c historique et topographique
dc la France. Ou catalogue de tous les ouvragcs imprimes en franijais
dcpuis le 1.5. siecle jusqu'au mois d'Avril 1845. Paris 1845. 8".
Histoirc litteraire de la France, ouvrage conunence par des religieux
Benedictins de la congregation de St. Maur et continue par des meiiibres
de rinsfitut. Paris 1733—63. 1807—57. 23 vol. 8». Beicht bis zum Ende
des IS. Jahrh. Sehr verdienstliches in seinen Jriihereti Theilen, jetzt aber
anliquirtes Werk.
Leber, C. , J. B. Salgues et J. Cohen, coUection de meilleurcs disser-
tations, notices et trait^s particuliers, r^latifs' k Thist. de France, com-
posee en grandc partie de pieces rares ou qui n'ont jamais ^t^ publides
separcment. Paris 1826 - 38. 20 vol. 8».
Lclong, J., biblioth liistorique de la Francc, contenant Ic catalogue de tous
les ouvrages tant imprinies que mss. qui traitcut de Thist. de ce royaurae
ou qui y ont rapport. Avec des notes histor. et crit. ' Paris 1719. fol. —
* Nouv. t5dit. augm. p. Fevret de Fontctte et autres historiens. Paris
1768 — 78. 5 vol. fol. Herrliches Werk. Tcjl. hieriiber Paul L. Jacob
(Paul Lacroix), dissertations sur quelques points curieux de rhistoire de
France. Paris 1834-42. 8». Disscrtatious 3. et 4.: „Sur la Bibliotheque
historique dc la France par le P. Lclong."
Mare, P. de la, historicorum Burgundiae conspectus ex bibl. Philiberti.
Divione 1689. 4».
Meibom, Herm. D., programma publicis in notitiam regni Galliei pi'aele-
ctionibus praemissum , in quo simul dc Gallicae historiae periodis et prae-
cipuis scriptoribus disseritur. ' Helmestadii 1703. 4». — ^ wiederholt (Ham-
burgi 1708.) 8».
Nisard, D., histoire de la litt^rature fran^aise. Paris 1849. 3 vol. 8".
Projet de la nouvelle coUection des historiens de France. (Paris, G. Martin
1738.) 4».
Querard, J. M., la France littdraire. Paris 1827. 10 vol. 8«.
Struve, B. G , bibliotheca historicaed. Meusel. Vol. VI. prs. 2; — Vol. X. prs. 1.
Scriptores rerum Geriiiaiilcaruui.''')
a. Sammiungen fur ganz Deutschland.
Anzeiger fiir Kunde des deutschen Mittclalters. Herausg. von Frh. H. v. und
zu Aufsess, fortgesetzt von F. J. Mone. Karlsruhe 1833—39. Jahrgg.
1—8. gr. 4«.
Bohmer, J. F., fontes rerum Germanicarura. Stuttgart. 1843—53. 3 vol. 8°.
Brower, Cp., sidera illustrium virorum. Moguntiac 1616. 4*.
Eccard, J. G., commentarii de rebus Franeiae orientalis. Wirceburgi 1729.
2 vol. fol.
corpus historicum medii aev4. * Lipsiae 1723. 2 vol. fol. — "^ Francof.
1743. 2 vol. fol.
veterum monumentorum quaternio. Lips. 1720. fol.
Fischer, Fr. Ch., novissima scriptorum ac monumentoram collectio. Halae 1781.
2 vol. 4».
*) Mit dieser Bezeiclinung vcrband man lu .Xusgiing des 16. imd AnfauR des 17. .Tahrh., wo fast jedcs
Jahr anf gleich.sam mechanischc Manier ohne System neue Ausgaben von Qucllonschriftou licforto, kcine
bcstimmtc Idec, .sondern man edirte /«?• Deutschland .allcs, was uur m Deutschland zu linden war; dcs-
halb hiossen die.se Samnilunsen ,Scriptores rerum (iermanicarum* in jjenerellem Sinue. In der 2. HWfte
dos 17. J.ahrh. , wo die allKcmeinen Materialien schon etwas erschopft waren, tralen .tuch Sammluni^^en
iiiit provinciellem Charalitcr liorvor.
12 SCRIPTORES RERIIM GERMANICARUM.
Frecht, Witichindi Sax. rer. ... libri 3 etc. liaBil. 1532. fol.
Freher, M., rerum Gcrmanicar. scriptorcs. ' Francof. ad M. 1600 — 11. 3 vol.
fol. — "^ibid. 1624—37. 3 vol. fol. — » cur. B. G. Struve. Argentor. 1717.
3 vol. fol.
Geschicht.schreibcr der deutschen Vorzeit. Herlin 1849 — 60. 38 Lieferg. 8°.
Goldast, M., renim Alamannicarum scriptores. ' Francof. 1606. fol. — ^ ibid.
1661. fol. — *cur. H. Ch. Senkenberg. ibid. 1730. fol.
Hansiz, M., Germania sacra. Aug. Vindel. et Vicnnae 1727 — 55. .'5 voi. fol.
Harenberg, monumenta historica. Brunovici 1758. 3 Stcite. 8*.
Heineccius, J. M. et J. G. Leuckfeld, scriptores rer. German. Francof.
1707. fol.
Hess, G., monumenta Gudfica. Campiduni 1784. 4®.
Hoffmann, Ch. G., nova scriptor. ac monument. collcct. Lipsiae 1731. 2 vol. 4°.
Leibnitius, Gf. G., accessiones historicae. Hannov. 1698. 2 vol. 4°.
script. rer. Brunsvic. Hannov. 1707. 3 vol. fol.
Lindenbrog, E., scriptores rer. Germanic. ' Francofurti 1609. fol. — "^ ibid.
1630. fol. — » cura Fabricii. Hamburg. 1706. fol.
Meibomius, H., rer. Germanic. tomi 3. Helmstad. 1688. 3 vol. fol.
Paullini, Chr. Fr., rer. et antiquit. German. syntagma. Francof. ad M. 1698. 4**.
Pertz, G. H., monumenta Germaniae historica. Hannoverae 1826 — 61. Tom.
1-XIIL XV. XVL XVn. fol. max.
scriptores rer. Germ. in usum scholarum. Hannov. 1840 — 56. 13 Bde. 8".
Pistorius, J., rer. Germ. scriptor. ' Francof. ad M. 1583 — 1607. 3 vol. fol. —
*Hanov. 1613. Tom. I. II. Francof. 1653. Tom. III. {neuer Titel 1653). fol.
— »cur. G. B. Struve. Ratisbon. 1726. 3 vol. fol.
Pithoeus, P., Otto Frisingensis, Radev. et Guntherus. Basil. 15G9. fol.
Reineccius, R., script. rer. Germanic. Francof. ad M. 1577 — 81. fol. Das Werk
existirt nur in der Fabel.
Reuber, Just., veterum scriptor., qui cae.sarum et imperat. Germanic. res. literis
mandarunt, tomus unus. ' Francof. 1584. fol. — * Hanov. 1619. fol. — » cur.
G. Ch. Joannis. Francof. ad M. 1726. fol.
Schannat, J. Fr., vindemiae literariae h. e. vet. monument. ad Germaniam sacram
praecipue fpectantium collect. I. II. Fuldae et Lips. 1723 — 24. fol.
Schard, Sim., Germ. rer. quatuor chronographi. Francof. ad M. 1566. fol.
historicum opus in 4 tomos divisum. ' Basil. 1574. fol. — ' Giessae
1673. fol.
Scheidt, Chr. L. , bibliotheca histor. Gottingensis. Gotting. 1758. Tom. I.
(unic.) 4®.
Schilter, J., scriptores rer. German. Argentorati 1702. fol.
Urstisius, Ch., Germaniae historicorum illustrium tomi II. ' Francof. 1585. fol.
- * Francof. 1670. fol.
Ussermann, E., prodromus Germaniae sacrae. Sangall. 1790. 2 vol. 4*.
Walch, C. W. F., monumenta medii aevi. Hannov. 1757. 5 fasc. 8*.
Erl.-Schr. : Archiv dcr Gesellschaft fiir altere deutsche Geschichtskunde, siehe unten
unter Monumenta Germaniae.
Asher, A. , a bibliographical essay on the scriptores rerum Germanicarum.
London and Berlin 1843. gr. 4». 4 Thlr. Nur eine buchhandlerische Spe-
culationsschrift; scldecht. {Vfjl. Cassers Recens. in Schmidfs Zeitschr. fiir
(ieschichtswi.ssen8chaft. 1844 II. p. 161—168.)
Bohmer, J. F., regesta imperii. Stuttgart. 4». Die Vorreden. — Fontes, die
Torreden.
Buder, Chr. G., bibliotheca scriptor. rerum Germanic. easdem nniversim
illustrant. , vor aeiner Au^gabe des Corpus historiae Germaniae cd. Struve.
(Dresdne 1755 2 vol. 4«.l Tom. I. p. 1.
Contzen, M. Th., liber die Quellen der Gesch. Deutschlands im sSchsischen
Zeitraum. Miiuchen 1837. 8».
Dahlmann, F. A., Quellenknnde der deatsch. Geschichte. Gottingen 1830.
8«. - » 2. Aufl. ibid. 1838. 8«.
SCRIPTORES RERIJM GERMANICARUM. 13
Donniges, W., Gesch. des deutschen Kaiserthums im 14. Jahrh. 1. Abth.
Berlin 1841. 8". Kritlk der Quellen f. d. Gesch. Heinrichs VII.
Fincke, J. P., index in collectiones scriptorum rer. Germanic. Lips. 1737. 4".
Gfrorer, A. Fr., die Geschichte der ost- und westfrankischen Karolinger.
Freiburg 1848. 8«. II. p. 243 sq.
Giesebrecht, W. , Geschichte d. deutschen Kaiserzeit. ' Braunschw. 1855 sq.
3 Bde. gr. 8*. — * 2. Aufl. ibid. 1859—62. 3 Bde. gr. 8«.
Hausser, uber die teutschen Geschichtschreiber vom Anfang des Franken-
reichs bis auf die Hohenstaufeu. Heidelb. 1839. 8">.
Hegewisch, Charaktere und Sittengemalde a. d. deutsch. Gesch. des
Mittelalters. 1. Sammi. 1786. 8".
Hertz, Mich., bibliotheca Germaniae s. notitia scriptorum rerum Germanicar.
Erford. 1679. fol.
Liedtki, Th., Andeutungen iib. den Entwicklungsgang der deutschen Ge-
schichtschreibung. Gleiwitz 1842. 4". Proyr. des Gymnas.
Maurenbrecher, G. , de historicis x. seculi scriptoribus, qui res ab Ottone
Magno gestas memoriae tradiderunt. Bonnae 1861. gr. 8**. (III. u. li S.)
V, Thlr.
Meibom, H. D., de genuinis historiae Germanicae fontibus. Helmstad. 1701. 4».
Pertz, G. , Uebersicht der Quellenschriften zur karolingischen Geschichte^
im Archiv I. p. 475.
Rettberg, F. W., Kirchengesch. Deutschlands. Gottingen 1846—48. 2 Bde.
8*. Wichtige Schri/t, leider nicht voUendet.
Roth, K., Gesciiichte des Benefizialwesens. Erlangen 1850. gr. 8".
Sagittarius, C, diss. de praecipuis historic. German. scriptoribus. Jenae
1763. 4».
Schottel, Bericht von denen bekannten und gelehrten Leuten und Auc-
toribus, welche von Deutschland sowohl vormals, als ueuerlich geschrieben
— m dessen Werk ,Von der deutschen Sprache'. 1676. 4".
Stalin, Chr. Fr., wirtembergische Geschichte. Stuttgart 1841 — 56. 3 Bde.
8». I. p. 1 sq. .
Stenzel, G. A., Grundriss der Literatur zu Vprlesungen iib. deutsche Staats-
und Recht,sgeschichte. Breslau 1832. 8*.
zur Kritik der Quellen der Geschichte Deutschlands unt. d. frankisch.
Kaisern. Leipzig 1827, 28. 2 Bde. 8o. II. p. 1—112.
Waitz, G., iiber die Entwickelung der deutschen Historiographie im Mittel-
alter, — in Schmidfs Zeitschrift fiir Geschichtswissenschaft. II. p. 39 fF.
97 ff. IV p. 97 ff.
Wattenbach, W. , Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter bis zur
Mitte des 13. Jahrh. Preisschrift. Berlin 1858. 8». 2 Thlr. 24 Sgr.
Weber, K. G., Literatur der deutschen Staatengeschichte. Leipzig 1800. 8".
L p. 511—722.
Wedekind, A. L., Noten zu einigen Geschichtschreibern des deutschen
Mittelalters. Hamburg 1821—37. 3 Bde. 8».
b. Sammlungen fur einzelne deutsche Lander.
Abel, C. , Sammlung etlicher noch nicbt gedrnckten alten Chronicken. Braun-
schweig 1732. 8».
Bertholdus Mellicensis, sancta et beata Austria. Aug. Vind. 1750. 2 tom. fol.
Burkhard, C. A. H. , Quelleusammlung zur Geschichte des Hauses Hohen-
zoUern. Jena 1857. gr. 8". 1. Bd.
Chroniken, hamburgische, vide Lappenberg.
Farlati, D., Illyricum sacrum. Venetiis 1751 — 69. 8 vol.
Finauer, J., Bibliothek der baierischen Staatsgeschichte. Fraukf. 1772. 3Bde. 8".
Fontes rerum Austriacarum. Wien 1855—60. 22 Bde. gr. 8".
Geschichtsquellen, Bremer, wjdfe Hodenberg.
Geschichtsquellen des Bisthums Miiuster. Miinster 1851 — 56. 3 Bde. 8<*.
GeschichtsqueHen, thiiringische. Jena 1854. 3 Bde. 8®.
Geschichtsquellen des Erzstiftes Bremen, vide Lappenberg.
14 SCRIPTORES RERUM GERMANICARUM.
Goldast, M. , reram Suevicaruni scriptorcs. Francof. 1G05. 4*. — ^* Ulmae
1727. fol.
Groppins. Ign., collectio novissima scriptor. et rer. Wirceburgensium. Francof.
ct Lips. 1741 — 44. 2 vol. fol.
Hodenberg, W. v., Bremcr Gcschichtsquellen. Cellc 1856. 57. 3 Bdc. gr. 4**.
Hoffmann, Ch. Gf., scriptores rer. Lusaticar. Lips. et Budiss. 1719. 4 tom. in
2 vol. fol.
Joannis, G. Ch., scriptores rerum Moguntiacanira. Francof. ad M. 1722 — 27.
3 vol. fol.
Lappenberg, J. M., Geschichtsquellen des Erzstiftes Bremen. Bremen 1841. 8*.
hamburgische Chroniken. Hamburg 1852 — 61. 1 — 4. Heft. gr. 8*.
Leibnitius, Gf. G., scriptores rer. Brunsvicens. Hannov. 1707 — 11. 3 vol. fol.
Lindeubrog, Erp., scriptores rerum Germanicarum. * Francof. 1609. fol. — "^ ibid.
1630. fol. — 'cura Fabricii. Hamburgi 1706. fol.
Ludewig, J. Pt., Geschichtschreiber v. d. Bischofsthume Wiirzbnrg. Frankf.
1713. fol.
script. rer. episcopatus Bambergens. et Germanic. Francof. et Lips. 1718.
2 vol. fol.
Mader, J. J., antiquitates Brunsviccnses. Helmstad. 1678. 4*.
Meichelbeck, C, historia Frisingensis. Aug. Vindel. 1724. 2 vol. fol.
Mencken, J. B., scriptores rer. Germanicarum, praecipue Saxonicarum. Lipsiae
1728—30. 3 vol. fol.
Mone, F. J.. Quellensammlung der badischen Landesgeschichte. Karlsruhe 1848.
2 Bde. 4».
Monumenta Boica. Monachii 1769 sq. 44 vol. 4*.
Oefele, A. F., rerum Roicarum scriptores. Aug. Vindel. 1763. 2 vol. fol.
Pez, Hier., script. rer. Austriacarum vet. ac gener. Lips. et Katisb. 1721' — 45.
3 vol. fol.
Quellensammlung fiir frankische Geschichte. Bamberg 1849 sq. 4 Bde. 8".
Quellen-Schriften zur Geschichte Mahrens und Oesterr. -Schlesiens. 1. Bd.
hrsg. von C. d'EIvert. Briinn 1861. Lex.-8*.
Rauch, A., rerum Austriacarum scriptores. Vindob. 1790 — 94. 3 vol. 4».
Reinhard, J., rerum palatinarum scriptores. Carlsr. 1748. L
Schottgen, Ch., et Kreysig, diplom. et script. histor. German. (Saxonicae)
medii aevi. Altenb. 1753 — 60. 3 vol. fol.
Scriptores rerum Lusaticarum. Gorlitz 1838. 3 vol. 4*.
Scriptores rerum Prussicarum, ed. Hirsch etc. Leipzig 1861. 1. Bd. Lex.-8*.
Seib er t z , J. S., Quellen der westfalischen Gesch. Arnsberg 1857 — 60. 2 Bde. gr. 8*.
Sommersberg, F. W. de, Silesiacarum rerum scriptores. Lipsiae 1729 — 32.
3 vol. fol.
Stenzel, G. A., scriptores rerum Silesiacar., od. Sammlung schlesisch. Geschicht-
schreibcr. Breslau 1835—51. 5 Bde. 4«.
Ussermann, E., prodromus Germaniae sacrae. Sangall. 1790. 2 vol. 4'.
Vogt, J. , monumenta rerum Germanicarum praccipue Bremensium. Bremae
1840. I. 8».
Wegelin, Reinh., thesaur. rer. Suevicarnm. Lindangiae 1756 — 60. 4 vol. fol.
Westphalen, E. J. de, monumenta inedita rer. German., praec. Cimbricarum
et Megapol. Lips. 1739—45. 4 vol. fol.
Erl.-Schr.: Baden. Mone, Qnellensammlang zur badischen Geschichte. Karl.smhe
1848. 4». p. 14 sq.
Baiprn. Arctin, J. L. Frhr. v., literar. Handbuch fiir d. baierische Geschichte
nnd alle ihre Zweigc. Miinchen 1810. 8". {vgl. dazu: ,Hermes'. Bd. 29. p.
1 flF. p. 181 flf.)
Bohmer, F., Wittelsbachische Regeaten. Stuttgart 1854. 4». p. XIV, flF.
Contzen, Geschichte v. Bayern. Miinster 1853. 8«. 1. Abtheil. (einziye.) Ent-
hlilt eine Horgfdltiy gesammelte Literutur bia iiber das 10. Jahrh. hinaus.
Koch, Handschriften z. bajerischen Geschichte, — in Oberbayersches Archiv
SCRIPTORES RERUM GERMANICARUM. 15
f. vaterl. Geschichte, hrsg. v. d. hist. Verein von u. fiir Oberbayern. Miin-
chen. IX. 1847. p. 141.
L a ng, K. H. V., Abhandlung iiber d. baierische Geschichtsliterat., — in ,Hermes'.
Jahrg. 1827. XXIX. p. 1—65 u. 181—228.
Lobel, von den speierischen Urkundeu, Biichern, Chronikenschreibem und
andem Schriftstellem nach der Zeitordnung. Miinchen 1787. 4".
Will, A., bibliotheca Norica oder kritisches Verzeichniss aller Schriften, welche
die Stadt Niirnberg angehen. Altdorf (Nurnb.) 1790— 93. 8 Thle. 8». 6«/,Thlr.
Brannscbweig. Baring, D. E., succincta notitia scriptorum remra Brunsvicens.
et Luneburgens. quotquot hactenus innotneruut et in lucem editi sunt. Hannov.
1729. 8».
Bibliotheca Brunsvico - Liineburgensis. Scriptores rerum Brunsvicensium-
Liineb. materiarum ordine dispositi (ed. de Praun.) Wolfenbutteli 1744. 8*.
Erath, A. U., bibliotheca Brunsv.-Luneburgensis, — in seinem conspectus histo-
riae Brunsv.-Luneburg. Halberst. (Brunsvigae) 1745. fol.
Hambarg. Lappenberg, J. M., von den Quellen der haraburgischen Geschichte
bis kurz nach der Reformation, — in Zeitschrift fiir Hamburgische Ge-
schichte. I. p. 37.
Hannover. Bertranus, J. F., parerga ostfi-isica. quibns continentur diss. de rerum
in ecclesia et republica Frisiae orient. gestarum scriptoribus. ' Bremae
1735. 4». — » ed. 2. ibid. 1740. 4».
Fincke, J. P., conspectus, vide unter Liibeck.
Geschichtschreibung, haimoversche , von 1371 — 1401, — in Spilcker,
vaterlandisches Archiv. 1834. p. 171.
Lauenstein, J. B. , Einleitung in die scriptores remm Hildesiensium, —
in seiner Hildesheimer Kirchen- und Reformationshistorie. Hildesheim 1736
8». Bd. XII.
Hessen. Hombergk, J. J., bibliotheca rerum Hassiacaram. Francof. 1739. 8».
Walther, literarisches Handbuch fiir Geschichte und Landeskunde von Hessen
im Allgemeinen und dem Grossherzogthum insbesondere. Darmstadt 1841,
Supplem. ihid. 1850. 8".
Lansltl. Carpzow, T.-B., von den oberlausitzischen Historicis und deren Schriften,
— in seinem Ehrentempel der Oberlausitz. Leipzig 1719. fol. p. 350 — 380.
Grosse, S., Nachrlcht von denen vornehmsten Scribenten zur Oberiausitz-
und Unterlausitzischen Historie, — ir» seinen Lausitzischen Merkwiir-
digkeiten. Leipzig 1714. fol.
Lubeck. Fincke, J. P., conspectus bibliothecae historicae Saxoniae infer.,
cuius specimen exhibet scriptores Lubecenses. Hamburgi 1744. 4°.
Grautoff, iiber die alteste gedruckte Chronik der Stadt und des Bisthuras
Liibeck, — in seinen Historisch. Schriften. III. 1836. p. 317.
Waitz, G. , iiber Hermann Korner und die liibecker Chroniken, — iji Ab-
handlungen der konigl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen. V. p.
69 — 112. Auch besonders abyedruckt, Gottingen 1851. gr. 4*. n. 16 Sgr.
MecLlenburg. Beehr, M. J. de, conspect. scriptorum rerum Germanicarum, qui ab
J. B. Menckenio et E. J. de Westphalen sunt editi : acced. epitome libro-
mm 8 rerum Meclenburgicarum. Lipsiae 1747 8**.
Boll, iiber Mecklenburgs Chroniken uud Genealogien, — in Jahrbchr. des
Vereins fur mecklenb. Gesch. u. Alterthumskuude , hrsg. von Lisch.
Schwerin. VII. 1843. p. 183.
Mecklenburgische Scribenten-Bibliothok oder catalogus derjenigen Schrif-
ten, welche zur Erlauterung der Hlstorie Mecklenburgs dieneu, — in
Mecklenburgisches Gelehrten-Lexikon. Rostock 1729. 8". Thl. V. u. VII.
Nettelbladt, H., .succincta notitia scriptorum tum editoi-ura, tum anecdot.
ducatus Magalopolit. histor. litter. explic. Rostoch. 1745. 4".
Richter, D., bibliothecae historicae de rebus Mecklenburg. sciagraphia et spec.
II. Rostochii 1733. 4».
Oesterrelch. Archiv fiir Kunde der osterreichischen Geschichtsquellen , hrsg,
von der z. Pflege vatorl. Geschichte aufgestellten Commission der kaiserl.
Akaderaie der Wissenschaften. Wien 1848—60. Bd. 1—25. gr. S». Dazu als
Beilage das Notizenblatt.
Lang, K. H. v., allgem. Uebersicht der neue.sten osterreichischen Literator,
— im ,Hermes'. 26. Bd. p. 302—343.
Schmidt, C, Ritter v. Tavera, Bibliographie zur Ge.schichte des osterreich.
Kaiserstaates. I. Abtheil. 1. 2. Heft. Wien 1858. gr. 8». Qut.
IQ scRiPTOijKs km:rtim germanicarum.
Vogel, J. N. de, specimcn bibliothecae gernianicae-austriacae, s. notitia scri-
ptorum rerum Au.striacaruni quotquot autori inuotuerunt. Recens., digessit,
auxit Leop. Gruber. Viennae 1779 — 80. S vol. 8».
Pfall. Joanncs, G. Ch., praefatio de scriptorib. ad hi.stor. remque palatinam
uoscendani facientibus, — in D. Pareus, hist. Bavar. Palat. Francf. ad M.
1717. 4». p. 1 — 148, n Emendata et additam. — in G. Ch. Joannes, miscell.
histor. Palat. Francf. 1725. 4». p. 197—218.
Preussen. Baltische Studien. Jahrg. 3. Heft 1.
Beger, E., J. scriptorum March. - Hrandenburgicorum brevis delineatio, —
in seiner Diatribe de libris rarioribiis. Berolini 1729. 4". p. 17.
Bibliothek, historische, vom Fiirstenthum Halberstadt oder Verzeiclin. der
den iiltern oder ueueru Zustand dieses Landes betreftenden Schriften.
Halberstadt 1818. 4».
Fuldner, J. J., schlesische Bibliothek und Biicherhistorie, welche eine Erzeh-
hing u. Urtheile von d. gedruckten Scriptoribus rerum Silesiae nach ihrer
Geburt, Geschlecht etc. zugleich in sich fasset. Lauban 1731. 4».
Hartknoch, C., diss. de scriptoribus historicis Prussiae. Francof. et Lips.
1679. 4". — u. Vorrede von preuss. Schriftstellern, — i« dessen Altes und
neues Preussen, ibid. 1684. fol.
Janssen, Joh., Studien iib. d. kohiischen Geschichtquellen im Mittelalter, —
in Anualen des histor. Vereins f. d. Niederrhein. Kohi 1855. 8. I. p. 78
-104; 196-229.
Kletke, K., die Quellenschriftsteller zur Geschichte des preussischen Staates.
Berlin 1858. 8». 4 Thlr.
Kiister, Ge. Gf., bibliotheca histor. Brandenburgica, .scriptores rerum Brau-
denburg., maxime Marchicarum exhibens etc. Vratislaviae 1743. 8". — Acces-
siones ad biblioth. historicam Bnindenburg. Berolini 1766. 2 vol. 8".
Lilienthal, M., diss. de rer. Prus.sicar. scriptorib. mss. par. atq. imprcssis, —
in Selecta hist. et litter. contin. Regiomont. et Lips. 1719. 8». p. 85 — 126.
Monumente, schriftliche, der altesten Geschichte Pommerns, — mi Pommer.
Gesch. Jahresber. I. p. 40.
Nachrichten von denen zur schlesischen Historie gehorigen Schriften.
1746. 4».
Pinder und Brandes, Verz. der histor. Literatur von Pommern in der
konigl. Biblioth. Berlin 1837. 8».
Runge, C, notitia historicor. et historiae gentis Silesiacae. P. I. Vratislav.
1775. 8». 15 Sgr.
Schottgen, L., Einleitung z. Kenntniss der pommerschen Historien-Schreiber,
in seinevi Altes und Neu-Pommerland. Stargard 1721. 8*. St. 1. §. 1 — 25.
Toppen, M. , Geschichte der preussischen Historiographie von Peter vou
Dusburg bis auf K. Schiitz. Berlin 1853. 8». 1'/, Thlr.
Weddigen, P. F. , Handb. der histor. geographischen Literatur Westfalens.
Dortmund 1801. 1. Thl. 8».
Wilken, de historiae Westphalicae fontibus et quidem dissert. primae Mona-
steriensis historiae fontes continens. Monasterii 1824. 8*.
Sachsen. Adelung, J. L. , Directorium d. i. chronologisches Verzeichniss der
Quellen der siidsachsischen Geschichte (bis 1536): Meissen 1802. 4».
Kreysig, Ch. L. , histor. Bibliothek von Ober-Sachsen und einigen angren-
zenden Landern nach allen Theilen der Historie gesammelt. Leipzig n.
Gorlitz. 2. Ausg. 1749. 8».
Struve, B. G., bibl. Saxonica, scriptores rer. Saxonicar., Misnensium, Thurin-
giacarum — exhibens. Halae 1736, 8'.
Weinart, B. G. , Versuch einer Ljteratur der sachsischen Gesch. und Staats-
kunde. Dresden u. Leipzig 1805. 2 Bde. 8».
Wilisch,G., prodromus hist. Annabergensis, ubi recensio scriptorum in Misnia
montana exhibetur. Annaebergae 1725. 4*.
Schleswig-Dolstela. Moller, Cimbria literata, sive scriptorum Slesvicensis et
Holsatici hi.storia literaria. Havniae 1744. 3 vol. fol. Ce trhor d^iru-
dition biographique est le/ruit de 50 ans de travaux, il se trouve/ort rarevient.
B r u n e t.
Schwaben. Moser, J. J., bibl. scriptorum de reb. Suevicis oder kurze Nach-
WiirtemberK. richt von mehr als tausend gedruckten und ungedruckten Schriften,
welche Schwaben ganz oder z. Theil angehen, — in M. Crusius' Schwabischer
. Chronik. Francf. 1733. fol. p. 1—95.
SCRIPTORES RER GOTH., LONGOB., HELVETIC. 17
Moser, J. J., Wiirtemb. Bibl. oder Nachricht v. allen bekannten gedruckten
u. ungedruckten Schriften von Wiirtemberg'. Heilbronn 1780. 8".
Pregizer, C. G., bibl. Suevo-Wirtembergica s. recensio praecipuorum scri-
ptorum rerum Suevicar. et Wirtembergens. ord. alphab adorn., — in dessen
Suevia et Wirtemberg. sacra. Tubingae 1717. 4». p. 439. 565.
Stalin, Ch. F., wirtembergische Geschichte. Stuttgart 1841—56. 3 Bde. 8».
I. p. i sq.
Scriptores rerum Gothiearuni, Longobardicarum etc.
Grotius, Hugo, historia Gothorum etc. Amstelodami 1655. 8**.
Lindenbrog, Fr., diversarum gentium historiae scriptores. Hamburgi 1611. 4®.
Vulcanius, B., Gothicarum et Longobardicarum rerum scriptores. Lugd. Batav.
1597. 1618. 8°.
Scriptores rerum Helveticarum.
(Fiisslin, J. Cr.) Thesaurus historiae Helveticae. Tiguri 1735. fol.
Erl.-Schr. : Beck, J. C, de usu historiae Helvet. praecipuisque eius .scriptoribus,
Basil. 1742. 4».
Haller, G. J. v., Biblioth. der Schweizergesch. u. aller Theile, so dahin Bezug
haben. Bern 1785 — 87. 7 vol. 8". Mit Fleiss und Umsicht zusammenyetragen.
conseils pour former une biblioth. histor. de la Suisse. Berne 1771. 8».
Janisch, scriptores rerum Helveticar., — in seiner Bibliothek. V. p. 124.
V. Sinner, Bibliographie der Schweizergeschichte. Bern 1851. 8". lYs Thhr.
Bietet fiir unsere Zwecke sehr weniy.
Scriptores rerum Hispanicarnm.
Aguirre, J., collectio concilior. Hispan. I(omae 1693. 4 vol. fol.
Bel, E., rerum Hispanicarum scriptores aliquot. Francof. 1579. 3 vol. fol.
Coleccion de las cronicas y memorias de los reyes de Castilla. Madr. 1779 — 87.
7 vol. 40.
Florez, H., Espana sagrada. Madr. 1747—86. 35 vol. 4®.
Sandoval, Historias de Idacio, Isidoro, Sebastiano etc. Pamplona 1615 oder
1634. fol.
(Schott, A.) Hispania illustrata. Francofurti 1603 — 08. 4 vol. fol.
Erl.-Schr.: Antonio, Nic, bibliotheca Hispana vetus s. Hispanorum qui
usquam unquamve scripto aliquid consignaverunt notitia, complectens scri-
ptores omnes qui ab Octav. Augusti aevo usque ad a. 1500 floruerunt.
Cur. J. Saenz, card. dAguirre. Romae 1696. 2 vol. fol. — * curante Fr.
Perezio Bayerio — Matriti 1778. 2 vol. fol. Vgl. Struve, bibl. hislor. ed.
Meusel. VI. 1. p. 4—13.
de Castro, Rodriguez, bibliotheca Espanola. Madrid 1781 — 1786. 2 vol. fol.
Vgl. Struve, 1. c. p. 18. 19.
Depping, histoire g^ndrale de TEspagne. Paris 1811. 8*. (wiederholt ibid.
1814. 8». chez Thdod. Dabo) 2 vol. Enthdlt eine Bibliothhque historique
de rJSspagne.
Dozy, P. A., recherches sur 1'histoire politique et litt«5raire de TEspagne pen-
dant le moyen Sge. Leyde 1849. Tom. 1. gr. 8°.
Fabricio, Adam, los historiadores Espanoles en pruebas escogidas. Leipzig
1858. 16mo. y^ Thlr. ,
Ferreras convencido con critico desenganno en el tribunal de los doctos
por Fr. de Braganza. Madrid 1729. 4».
Ferreras, J. de, synopsis histor. chronol. de Espana. Madrit 1700 — 27.
16 vol. 4». — Dazu:
Keparos historicos sobra los doce primeros annos del tomo VII. de la hist. de
Esp. Alcala 1723. 4».
2
18 SCRIPTORES RER. HUNGAR., ITALICAR.
Anti-Ferreras, de sagrarios de Fernaii Gonzales conde de Castilla por
Diego Martinez de Cisueros. Madrid 1724. 4".
Franckcnaii, G. E. do, bibliotheca Hispanica historico-genealogico -heral
dica. Lipsiae 1724. 4". T'»//. Struve 1. c. p. 13—16.
Idea de uua edicion de las cronicas y momorias de los reyes de Castilla,
propuesta al publico por sub.scripcion. Madrid 1778. 4".
(Liagno sive Liano, A. A. de) Repertoire portatif de Thistoire et de la litte
rature des nations espagnole ct portugaise. I5erlin(181S- 20.) Tom, I. 1. 2. 8».
de Mondejnr, notitia y judicio de los mas principales historiadores dc
E.spana. Madrid 1784.' 8». Tyl. Struve 1. c. p. 19—21.
Rodriguez, Jos., bibliotheca Valcntina. Junta se la continuacion de la misma
obra, hecha por Ign. Savall.s. (Valencia) 1747. fol. Vgl. Struve 1. c. p. 15.
Sempere y Guarinos, Juan, cnsayo de una biblioteca espanola de los
mejores escritores del reynado de Carlos III. Madrid 1785 — 89. 6 vol. 8".
Struve, bibliotheca historica ed. Meu.sel. VI. prs. 1.
Ximeno, Vinc, e.scritores del reyno de Valencia . . desde el a. 1238 —
1747. Valencia 1747-49. 2 vol. fbl.
Scriptores rernm Hnngaricarum.
Acta sanctorum Ungariae. Tyrnav. 1743. 2 vol. 4".
(Bongars, J.) Rerura Hungaricar. scriptores varii. Francof. 1600. fol.
Eder, J., scriplores rerum Transsilvanicar. Cibinii 1797 — 1840. 3 vol. 4°.
Endlicher, monumenta Arpadiana, vid. Rerum Hungaric. raon.
Engel, J. Ch. ab, monuraenta Ungrica. Vindob. 1809. 8**.
Kovachich, Mt. G., script. rer. Hungaric. vet. ac genuini. Budae 1798 — 99.
2 vol. 80.
Sammlung kleiner noch ungedruckter Stucke, in welchen gleichzeitige
Schriftsteller einzelne Abschnitte der Hungr. Gesch. aufgezeichnet haben.
Ofen 1805. 1. Bd. 8".
Monumenta vetera historica Hungariara sacram illustrantia. Collecta ab Aug.
Theiner. Romae 1859. 60. Tom. 1. 2. fol.
Rerura Hungaricarum monuraenta Arpadiana. Sangalli 1848. 2 vol. gr. 8".
Schwandtner, J. G. , script. rer. Hungai-icar. vett. ac genuini. Vindob. 1746.
3 vol. fol.
Erl.-Schr. : Brackmann, F. E., epistola de scriptoribus rer. Hungar., — In
seinen epistol. itinerariae. Giielpherb. 1742. 4".
Catalogus scriptorum, qui res Hungariae, Transsylvaniae, Valachiae, Mol-
daviae, Croatiae, Dalmatiae vicinarumq. region. illustrant et in bibl.
M. Schmeizelii asserv. Halac 1744. 8".
Czwittinger, D., biblioth. scrii)torum qui exstant de rebus Hungaricis, — in
-aeinem Spec. Hungariae litteratae. Fraucof. et Lips. 1711. 4". p. 1 — 80.
Haner, G., de scriptoribus rerum Hungar. et Transsilv. scriptisque eorundcm
antiquiorib.. ordine chronologico digesti.s, advers. Viennae 1774 — 98. 2 rol. 8».
Horanyus, A., bibl. scriptorum qui extant de rebus Huiigar. ipsiusque pro-
vinciis, — in deKsen Memor. Huugai'. et provincial. script. edit. not.
Foson. 1775—77. 3 vol. 8. III. p. 643-696.
Hungari, H. M., historiae literariae Hungaricae lineamenta. Altonav. et Ser-
vestae 1745. 4».
Wallaszky, P., conspectus rei publicae literariae in Hungaria ab initiis regui
ad no.stra usque tempora. Budae 1808. 8». 3'/» Thlr.
Scri|itores rernm Italicarnm.
Archivio storico Italiauo. Firenze 1842 — 58. 47 vol. 8".
Assemani, Jos. Sim., Italicae historiae scriptores. Romae 1751 — 53. 4 vol. 4".
SCRIPTOEES RERUM ITALICARUM. 19
Barralls, V., chronologia sanctorum sacrae insulae Lerinensis. Lugduni 1613. 4®.
Caietanus, 0., vitae sanctorum Siculorum. Panormi 1657. fol.
Caracciolus, A., antiqui chronologi. Neapoli 1626. 4".
Carusius, J. Bt., bibliotheca historica regni Siciliae. Panormi 1720. 2 vol. fol.
Delectus scriptorum rer. Neapol., vid. Jordanus.
Del Re, G., cronisti e scrittori Napoletani. Napoli 1845. Vol. 1. 2. Lex.-8".
Farlati, D., Illyricum sacrum. Venetiis 1751 — 69. 8 vol.
(Fazelli, Olb.), rerum Sicularum scriptores. Francofurti 1579. fol.
Frisi, A. F., memorie storiche di Monza esaminate. Milano 1794. 3 vol. 4°.
Graevius, J. G. , thesaur. antiquitatum et historiarum Italiae. Lugd. Bat.
1704—23. 30 vol. fol.
• thesaur. antiquitat. et historianim Sardiniae, Corsicae etc. Lugd. Bat.
1723—25. 15 vol. fol.
Gregorius Rosarius, bibliotheca scriptorum qui res in Sicilia gestas sub
Aragonum regno retulere. Panormi 1791 — 93. 2 vol. fol.
'■ — rerum Arabicarum quae ad historiam Siculam spectant, ampla collectio.
Panormi 1790. fol.
(Jordanus, Dm.) Delectus scriptorum rerum Neapolitanarum. Neapoli 1735. fol.
Istorici delle cose Veneziane. Venet. 1718 — 22. 10 vol. 4®.
Manni, Dm. Mr., chronichette antiche di varii scrittori. Firenze 1733. 4".
Matthaei, A. F., Sardinia sacra. Romae 1758. fol.
Mittarelli, J. Bd., ad scriptores rerum Italicarum Muratorii accessiones historicae
Faventinae. Venetiis 1771. fol.
Mombritius, B., sanctuarium sive vitae sanctorum. Mediolani s. a. (1475?)
2 vol. fol.
Monumenta historiae patriae. Aug. Taurinor. 1836 sq. 9 vol. fol.
Monumenta historica ad provincias Parmensem et Placentinam pertinentia.
Parmae 1855—59. 4 vol. gr. A'^.
Moriondus, J. Bd., monumenta Aquensia. Taurini 1789. 2 vol. 4°.
Muratori, L. Ant. , antiquitates Italicae medii q,evi post declinationem Rom.
imperii ad a. 1500. Mediol. 1738—42. 6 vol. fol.
rerum Italicarum scriptores praecipui. Mediol. 1723 — 51. 25 tom. in 28
vel 29 vol. fol.
Pellegrini, C, historia principum Langobardorum. Neap. 1643. 3 vol. 4".
Raccoltk di cronisti e storici Lombardi inediti. Milan 1856. 57. Vol. I, II. 8«.
Regius episcop. Viceaquensis, vitae sanctorum regni Neapolitani. 2 vol.
(Schott, Andr.) Italiae illustratae s. rerum Italicar. scriptores. Francof. 1600.
[neuer Titel 1605.) fol.
Scrittori i monumenti della storia Italiana. Florent. 1854. vol. I. gr. 8*.
(Tartinius, J. M.) Rerum Italicarum scriptores. Florent. 1748. 2 vol. fol.
Tiraboschi, G., bibliotheca Modenese. Modena 1781. 6 vol. 4".
Ughelli, Italia sacra. ^ Romae 1644 — 62. 9 vol. fol. — ^ umgearb. u. sehr ver-
mehrt von M. Coleti. Venetiis 1717 — 25. 10 vol. fol.
Erl.-SchP. : Agostini, notizie istorico-critiche intorno la vita e le opere degli scrit-
tori Viniziani. Venezia 1752. 2 vol. 4".
Argelati, Ph. , bibliotheca scriptorum Mediolanensium. Acc. J. A. Saxii
historia literario-typographica Medilan. Mediol. 1745. 4 vol. fol.
Bandinius, Ang. Mar., specimen litteraturcae Florentinae saecidi XV.
Florentiae 1748.
Baretti, Giu., Italian library, containing an account of the lives and works
of the most valuable author.s of Italy. London 1757. 8".
Bibliografia storica delle citti e luoghi delle stato pontificio; con suppl.
Roma 1792. 93. 4«.
Casabona, March. de, memorie degli scrittori Cosentini. Jsapoli 1750. 4".
Fantuzzi, Giov., notizie degii scrittori Bolognesi. Bologna 1781 — 94. 9 vol.
fol. Gewissenhafte Arheit nach MuzzuchelWs Manier.
Finazzi, Giov., degli antichi scrittori delle cose di Bergamo commentario. Ber-
gamo 1855. 8».
2*
20 SCRIPTORER RERUM LURTTANTCARITM.
GerTinus, Gesch. der florentinischen Historiographie bis zum 16. Jahrh.,
— in dessen Hi.stori.schen Schriften I. 1833. p. 1. (vgl. Schlosser, iiber
Gerv. Ge.sch. - m Schlo.sser u. Bercht, Arch. V. 1833.)
Mittarelli, J. Bd., dc literatura Favoutiuorum sive de viris doctis et scri-
ptoribus urbis Favcntiae. Veuetiis 1775. fol.
Mongitore, A. (f 1743), bibliotheca Sicula seu de scriptoribus Siculis, qui
tum vel tum res saec. illustrarunt notitiae locupletiss. etc. Panormi 1708.
14. 2 vol. fol.
Moreni, D., bibliografia storica-ragionata della Toscana, o sia Catalogo
degli scrittori che hanuo illustrata la storia della citti, luoghi e persone della
medesima. Firenze 1805. 2 vol. 4*.
Narbone, Ales., bibliografia sicula sistematica, o apparato metod. alla let-
teraria della Sicilia. Palermo 1850—57. Vol. 1—6. 8».
Negri, Giul. (f 1721'?), istoria degli scrittori Fiorentini, la qualc abbraccia
intorno a due mila autore, che negli ultimi cinque secoli hanno illustrata co
i loco scritti quella nazione etc. Ferrara 1722. fol. Hat viele Unrlchtlg-
keiten, nur rnit Vorsicht zu (jebrauchen.
Orlando, Pellegr., notizie degli scrittori Bolognesi e delle opere loco stam-
pate e manoscritte. Bologna 1714. 4°.
Ozanam, A. F. , documents intidits pour servir k Thist. litt(5raire dltalie
depuis le 8. si^cle jusqu'au 13e. Paris 1851. 8".
Pertz, G., iib. die alt. Floreutiuer Chroniken, — in Abhandlungen der kon.
Akad. der Wissensch. zu Berlin. 1853. p. 499—515.
Poccianti, Mich., catalogus scriptorum Florentinorum. Florentiae 1589. 4*.
Predari, Franc., biblioteca enciclopedica milanese, ossia repertorio siste-
matico ed alfabetico delle opere edite ed inedite che illustrano Milano e
suo territorio. Milano 1857. 8".
Santa Maria, A. G. di, biblioteca e .storia de' scrittori cosi della citti come
del territorio di Vicenza. Vicenza 1772—82. 6 vol. 4».
Sigonius, C, iudicium de historicis, qui res Romanas scripserunt ab U.
C. ^d Caroli M. tempora, — in B. Bonifacii excerpta de LX, Rom. hi-
storiae scriptoribus. Helmstad. 1674. 4*.
Tafuri da Nardi, G. B. (f 1760), scrittori Napolitani s. storia degli
scrittori nati nel regno di Napoli. Napoli 1744 — 70. 3 tom. in 9 vol. l^mo.
Eine chronologisch yeordnete Vebersicht aller Schri/tsteller , die im Konigr.
Neapel geboren waren oder sein sollten ; T, verbindet damit eine Aufz&h-
lung ihrer Schrijten und eine kurze Kritik. Als Anhang zu einzelnen
Theilen gab er einige bisher unbekannte Schrijten heraus, z. B. zum 1. Bd.
des 2. Thls. p. 474 Armdfi, chronic. Sarac.-Calairum etc.
Zeno, A., degl' istorici delle cose Veneziane. Venez. 1718. 4*.
dissertazione Vos.siane, cioe giunte ed osservazione intorno agli storici
Italiani che hanno scritto latinamente, ramentati dal Vossio nel 3. libro de
histor. Latin. Venez. 1752 — 54. 2 vol. 4«.
Scriptores rerum Lusitanicarum.
Colle^ao de livros ineditos de historia portugueza (publicados por Jos^ Correa
de Serra). Lisboa 1790—93. 3 vol. fol.
• dos documeutos e memor. . . . da historia portugueza. Lisboa 1722.
15 vol. fol.
Portugaliae monumenta historica. Olipone 1860 — 61. I. fasc. 1 — 3.
(Schott, A.) Hispania illustrata. Francof. 1603—8. 4 vol. fol.
Sousa, J.,' bibliotheca historica. Lisboa 1801. 4°.
documcntos arabicos para a historia portugueza. Lisboa 1790. 4*.
Erl.-SohP.: Barbosa, D., bibliotheca Lusitana histor., critic. ct chronolog., na
qual se coraprehende a noticia dos authores Portuguezes et das obras que
compuseraon. Lisboa occid. 1741 — 59. 4 vol. fol. Ausgezeichnetes Werk.
Figaniere, Ces. de, bibUographia histor. portugueza ou catalogo metbodico
dos auctores Portuguezes, e des alguus estrangeiros domiciliarios em
SCRIPTORES RER. MORAVIC. - POLONIC. 21
Portugal, qne tractaram da historia civil, politica e ecclesiastica d'estes
reinos e seus dominios etc. Lisboa 1850. 8". Nicht genugend.
(Pinto de Sousa, Jose Carl.) Bibliotheca historica de Portugal e seus do«
minios ultramarinos. Nova edi(;ao publ. por Arvo do Cejo. Lisboa 1801. 4°.
Schmauss, J. J., Verzeichniss deren Scribenten, insonderheit derer histori-
corum von Portugal, — in seinem Werke: Der neueste Staat von Portugal.
Halle 1714. 8». Cap. 19. Th. U.
Telles da Sylva, M., recensio scriptorum praecipuorum historiae Lusitanae,
lingua Lusitana, — inseiner Historia acad. Reg. Lusitanae. Lisboae 1727. 4".
Scriptores rerum Moravicarum,
vide Scriptores rerum Bohemicarum.
Scriptores rerum Norvegicarum,
vide Scriptores rerum Danicarum et Scriptores rerum Suecicarum.
Scriptores reruui Polonicarum.
Jablonowski, J. de, museum Polonum. Leopoli 1752. L 4".
Lites ac res gestae inter Polonos et ordinem Cruciferorum. Posoniae 1855.
3 vol. fol.
Mizler de Kolof, Lr. , historiarum Poloniae et magni ducatus Lithuaniae
scriptorum coUectio. Varsaviae 1761. 4 vol. fol.
Pistorius, J., Polonicae historiae corpus. Basil. 1582. 3 vol. fol.
Erl.-Schr. : Braun, D. , catalogus et iudicium de scriptoribus Poloniae et
Prussiae historicis. Colon. 1723. 4".
Chavalkowski, N. de, catalog. brev. .scriptor. de rebus Polonicis — in
seinem Jus publicum regni Poloniae. Regiomont. 1684. 4°.
Groddeck, Gabr., de scriptor. historiae Polonicae schediasma. Dantisci 1707.
{auch im 1. Bande von Dlugossi historia Polonica ed. Huyssen. Li-
psiae 1711.)
Hoppius, Joach., de scriptoribus historiae Polonicae. Dantisci 1707. 4*.
Lelewel, J. , Nachricht von den altesten polnischen Geschichtschreibem.
Warschau 1809. 8». (Auch abgedruckt bei Ossoliriski, Vincent Kadlubek,
iibers. von Linde. Warschau 1822. 8«. p. 383—402.)
Polska w wiekow srednich. Poznari 1846. 2 vol. 8".
Prazmowski, Ad., Nachrichten von den altesten polnischen Geschicht-
schreibem, — in ^ Ossoliriski's Vinc. Kadlubek, iibers. von Linde.
Warschau 1822. 8". p. 301—345. — * m Jahrbucher der kon. Warschauer
Gesellsch. der Freunde der Wissenschaften. IX. {der polnische Titel lautef.
Wiadomosc o naydawnieyszych dzieiopisach Polskich etc. und erschien die
Abhandl. einzeln w Varsowie 1811. 8*.)
Schubert, Maciejowsky und seine Bemiihungen um die altern polnischen
Chronisten, — in Preuss. Provinzial-BIatt. Nr. IV. 1847. p. 59. 130.
Semler, animadvers. ad antiquiores Polonorum scriptores, — tn Acta societ.
Jablonovvsk. I.
Starovolscius, S., centum elogia illustrium Poloniae scriptorum. Vra-
tislav. 1733. 4».
Wiszniewski, Mich., historya literatury polski^j. Krakow 1840 — 45. 7 vol. 8*.
Zalnski, J. A., progr. litt. ob exempl. varit. ex Polon. in lat. serm. trans-
latiun recudi ac histor. liter. Polon., Lithuan., Pruss. et Curoniae illustr.
cur. G. P. Schultz. Dantisci 1743. 4».
22 SCRIPTORES RERITM RU8SIC. — SUECICARUM.
Scriptores reriiiii Russicarum.
Annales Russici. Ruscaja L^topis po Nikonova spiskn. Petropoli 1767. Vol. I. 4**.
Sammlung russischer Annalen. Petersburg 1841-48. 4 vol.
Scriptorcs rerum Livonicarura. Riga 1847 — 49. Lief. 1 — 3. gr. 8*.
Erl.-SchP. : Buhle, J. G. , Versuch einer kritischen Literatur der russischen
Gesch. Th. I. der Literat. der alt. allgem. nord. Gesch. Moscau 1810. 8».
Celle, B. A. , schediasma lit. do scriptorib. qui histor. polit.-eccl. Ru.ssiae
.«criptis illustr. Reval 1738. 8«.
(Gadebusch, F. K.) Abhandlungeu von Lieflandischen Geschichtschreibern.
Riga 1772. 8«. Nachrichten iiber 90 Autoren.
Napiersky, zur lievlandischen Chronikenkunde, - in Mittheilungen der Ges.
der russisch. Ostseeprovinzeu. I. 1840. p. 419.
Nolten, R. A. , diatribe liter. de genuinis histor. Russicae fontibus. Lipsiac
1739. 40.
Pogodin, M., hist.-krit. Untersuchung iib. d. Anfang der russ. Chroniken,
tibers. von Lowe. Petersburg 1844. gr. 8*.
Scriptores rerum Suecicarum.
Benzeliue, Er., monumenta historica vetera ecclesiae Sueo-Gothicae. Upsalae
1704—09. 6 vol. 4°.
Fant, E. M., scriptores rerum Suecicarum medii aevi. Holra. et Upsal. 1818.
2 tomi k 2 sect. fol.
Rietz, scriptores Suecici medii aevi. Lundae 1842. 3 vol. 8".
Vastovius, Joh., vitis aquilonita. Upsalae 1708. 4*^.
Erl.-Schr. : Bosworth's Scandinavian literature, vide Scriptores rer. Danicar.
Catalogus librorum qui in historia et antiquitatibus patriae sub iraperio
regis Caroli XI. publicati sunt, et, vel iam parati, vel adhuc elaborantur
. . . af Collegii antiquitatum assessorer pS, Latin och Swcnska. Stockholm
1690. fol.
Catalogus dissertationum, quae ad illu.strandas res Svevicas faciunt, prae-
sertim in argumentis historicis, eccles. . . . Holmiae 1765. 4».
Fant, E. M. praes. (resp. O. E. Rogberg . . .), bibliotheca critica histo-
ricorum Sueciae. Upsal. 1808. Vol. 1. 2. 4».
N(ettelbladt), C(hr.) v., conspectus scriptorum rer. Svio - Gothicarum
quotquot hactenus de gentis elogiis, antiquitate . . . in lucem prodiere. s. I.
1756. 4">.
Nettelbladt, schwedische Bibliothek, in welcher verschiedene zur schwed.
Historie gehorige Scbriften u. s. w. gesammelt sind. 5 Stiicke in 2 Bd.
Stockholm 1728—1736. 4«.
Reuterdahl, Henr., ofversigt af den behandling, som det hedniska Sveriges
hi.storia erhtlllit Tore medlet af 17: de Arhundradet. Belont med hogsta pris
1833. Stockh. 1839. 8».
Scheffer, J. , Suecia literat.a, de scriptis et scriptoribus gentis Suec, studio
J. MoUeri. Hamburgi 1698. 8«.
Stiernman, Andr. Ant., bibliotheca Suiogothica. Holmiae 1731. 4*. Be-
spricht Hchicedische Schrijtsteller und ihre Werke.
Warmholtz, C. G., bibliotheca histor. Sueo-Gothica, cller fortekning uppa,
sa val trykte, som handscrifne bocker, tractater och skrifter huilka hand-
la om svenska historien. Stockholm 1782—93. Tpsal. 1801—17. 15 vol. gr.
8«. 12 Thlr. (Theil 5., enth. Almauna hist, och konunga-hist. til 1520, komvit
hier in Betracht.)
ABEL — ACTA 23
C In alphabetischer Ordniing'
mit
genanerer Titelaiigabe.
Abel, Oasp. (f 1763): Sammlung etlicher noch nicht gedruckten alten
Chronicken, als der Nieder-Sachsischen, Halberstadtischen, Quedlin-
burgischen, Ascherslebischen, und Ermslebischen . . . samt einer
Zugabe zu den Teutschen und Sachsischen Alterthiimem, worinnen
des uhralten Buzicischen Geschlechts Ursprung u. s. w. Braun-
schweig 1732. 8».
Biefet fiir unsern Zweck nur einige Stiicke.
Achery, Luc. d' (f 1685): Spicilegium s. collectio veterum aliquot
scriptorura, qui in Galliae bibliothecis, maxime Benedictinorum,
latuerunt. Parisiis 1655—77. 13 vol. 4". (^Tora. I. II. 1665. ed. 2^''-)
Selten. 80 — 100 Fr. Inhaltsverzeichniss ap. Ittig, de biblioth. patrum pag, 166 sq. —
Eine neue, besser geordnete, verbesserte und vermehrte Ausg. besorgte L. Jos. de la
B a r r e u. d. Tit. :
Nova. editio priorii accuratior et infinitis prope mendis ad fid. mss. codd.
quor. varias lectt. St. Baluzius ac Edm. Martene collegerunt, expurgata
per L. Fr. Jos. de la Barre. Paris. 1723. 3 vol. fol. Hierzu gehoren:
Vetera analecta s. collectio veterum aliquot operum et opusculorum omnis
'generis etc. Cum itinere Germanico ... et notis J. Mabillonii. Nova editio,
cui access. Mabillonii vita etc. (curante L. Fr. de la Barre.) Paris.
1723. fol.
Barre vorstiimmelte in beiden Werken die lehrreichen Vorreden und besserte an den
von jenem unverandert abgedruckten Mss. ; deshalb haben die 1. Ausg. noch immer ihren
Werth.
Acta concilii Basileensis, vide Monumenta conciliorum generalium.
Acta primorum martyrura, vide Ruinart.
Acta Sanctorum Belgii, vide Ghesquiere.
Acta Sanctorum ordinis s. Benedicti, vide Mabillon.
Acta Sanctorum quotquot toto orbe coluntur, collegit, digessit, notis
illustravit Joh. Bollandus (f 1665); oper. et stud. contulit Go-
defr. Henschen (f 1681). Antverp., Bruxellis et Tongerloae
1643—1794. Bruxellis 184.5. 1853. 1858. 1861. 56 resp. 57 vol.
fol. VoUstandige Exemplm-e sind ausserordentlich selten und loerden
jetzt auf 960—1100 Thlr. f3600— 4000 Fr.) geschdtzt.
Jan. = 2 vol. — Febr. = 3 vol. — Mart. = 3 vol. — April = 3 vol. —
Mai = 7 (resp. 8 vol.) — Jun. = 7 vol. — Jul. = 7 vol. — Aug.
= 6 vol. — Sept. = 8 vol. — Octob. = 10 vol.
Januar. Antv. 1643. 2 vol.; — Febr. op. et stud. J. Bollandi et Grf. Hen-
schenii; ibid. 1648. 3 vol. — Mart. op. et stud. Gf. Henschenii et Dan.
Papebrochii (f 1714); ibid. 1668. 3 vol.*) — April. op. et stud. Gf.
Heiischenii et Daii. Papebroch. ib. 167.5. 3 vol. — Mai. op. et stud. Gf.
Hensch., Dan. Papebroch., Fr. Baertii (f 1719) et Cr. Janningi (f 1723);
ib. 1680—88. 7 (oder 8 mit Einschl. des Propylaeum ad AA. SS. Maii
sub feliciss. auspiciis Innocentii XI. Eom. pont. etc. in septom tomos
*) Vol. II. des Marz hat eiue doppelte Paginirung: die ersle umfasst den Marz iind reicht von p. 1
bis 126; die zwcite neu mit p. 1 beginnende lauft durch bis ans Ende.
24 ACTA SANCTORUM
digesta, quo conlinetur Papebrochii conatus chron.-historicus ad cata-
lognm Rom. pontif. cum praevio apparatu Gdf. Henschcnii atquc Petri
Possiiii a s. Petro usq. ad Paschalem II. [atich vor AA. SS. Mai. IV.
p. 1* — 220*], Pars I., /erner desseii Pars II. a Gelasio papa II. ad In-
nocentium XI. [auch vor AA. SS. Mai. V. p. 1* — 182*] imd dessen
Paralipomcna addendorum , mutandorum aut corrigendornm in conatu
chron.-histor. ad catal. Rom. pont. [auch hinter AA. SS. lioll. Mai. VII.
p. loS; cs befindcn sich bei jedem Thcile auch die schablonenartigen I'or-
traits der betrej/enden Fiipste] und Joh. Bapt. Salae: Petr. Gcorg.
Odescalcus primum Alexandrin. , tum Viglebanens. episc. (t 1620) in-
troductor ad AA. SS. Maii [auch vor AA. SS. Mai. IV. p. 1 — 28 mit
0-8 Portr^ Antverp. 1681. \kirchlich verboten!]) vol. — Jun. op. ct stud.
Gdf. Henschen., Dn. Papebroch. , Fr. Baert. , Conr. Janning. et J. B.
Solleri (t 1746); ib. 1695—1717. 7 vol. — Jul. op. et stud. Conr.
Januing., J. Bt. Sollerii, J. Pinii (t 1749), Guil. Cuperi (t 1741) et P.
Boschii (t 1736); ibid. 1719—31. 7 vol. — Aug. op. et stud. J. Bt.
Soller., J. Pin., G. Cuperi, Pt. Bosch. et J. Stiltingii (t 1762); ib. 1733—
43. 6 vol. — Sept. op. et stud. J. Pin. , J. Stilting. , J. Limpeni, J.
Veldii, Cst. Suyskenii (t 1771), J. Perieri (t 1762), Urb. Stickeri et J.
Clei; ibid. 1746—62. 8 vol. — Octob. op. et stud. J. Stilting., Cst,
Suyskenii, J. Perieri, Corn. Byei, Jac. Buei, Jos. Ghesquieri, J, Hubeni
et J. B. Fonsoni. 10 vol. Tom. 1—3. ibid. 1765—70; Tom. 4. 5. Bruxellis
1780 — 86. (Tom. 5. ed 2<i* ibid. 1852 u. zur 1. Ausgabe: Auctarium seu
notae ad AA. SS. tomi V. Octobris, conscriptum a Jos. van Hecke,
Beni. Bossue, Vict. de Buck, Ant. Tinnebroek (t 1855), ib. 1852. fol.
92 pag.). Tom. 6. (op. et stud. C. Byei, J. B. Fonsoni. A. Berthodi, J.
Buei, Siardi Dyckii, Cvpr. Goorii et Math. Stalsii) Tougerloae 1794.
Tom. 7. pars. 1. 2. (mit durchlaufender Paginirung, illustr. a Jos.
Vandermoere et Jos. Vanhecke) Bruxellis 1845. Tom. 8. (op. et stud. Jo.s.
van Hecke, Beni. Bossuc, Vict. de Buck, Ant. Tinnebroek), Bruxellis 1853.
Tom. 9. (op. et st. J. van Hecke, B. Bossue, V. de Buck, E. Carpentier)
Bruxellis 1858. Tom. 10. (coll., dig., Jllustr. a J. van Hecke, B. Bossue,
V. de Buck et E. Carpentier) Bruxellis 1861.
Unkorrccter Nachdnick Venetiis 17.31 — 3.5, bis jetzt 42 vo' fol. rciclit bis zum 14. Septbr.
incl. — Einzeln hieraug erschienen auch:
Praefationes, tractatus, diatribae et exegeses praeliminares Actis SS. praefixae.
Venet. 1749. 3 vol. fol.
Diese bertihmteste Sammlting von Lestenden und Hcllicenbiographien, deren gedicfrenster
Theil von Hcnschen und Papebroch gcarbeitet ist, cnthalt viele sehr tiichtige Arbeilen und
nnermessliches historisches Material. Die Originalauspabe ist scincr Zeit unvoliendet ge-
blieben und sclten die fortlaufende Bandezahl zusanimen zu tlnden , weil vielc Kxemplare,
besonders vom Monat October, znr Zeit der nicderlandischcn Ilcvolution vernichtet wurden.
Die in Briissel ansassipen Bollandisten haben vor 17 Jahren mit dem .Subside dcr belgischen
Regierung (seit 1S.37 jahrlich 6000 Francs) die Fortsetzung dieses Wcrkcs nach so langer
Unterbrechung wicdcr befronncn und sind bis zum 24. Oct. incl. pediehen. — Hieraus sind
besonders edirt die AA. St?. Belgii, AA. S.S. Ungariae, AA. s. Ferdinandi reg. C.ast., A.^. s.
Tercsiae a Jcsu etc. — Ein Registcr iib. die besprochencn Ilciligen tindet sich im 7. Bde. des
Juni und im 1. Bde. des Octob., sowie ebcndasclbst cin Rcgistcr iibcr die Einleitungen und
die vielen im Wcrkc cnth.aUcnen selbstandigen Abhandlungen. — F'ast jeder Baod ist mit
dcm Portrait eines Papstes oder eiiics Mitglicdes dos lOrzhauses Oesterrcich (,.\ustriacae
familiac tunc in Bclgio regnantis. Opus enim illud, in Belploo solo natum et adultiim, Bcl-
gicorum principum nomina in fronte gcrcre amat.' Dedicatio tomi I.X. Oct.) odcr dcr jetzigen
belgischen Konigsfamilie, eincs Bischofs u. s. w. geschmiickt. — Der BuchhSndlcr Vict. Palm^
zn Paris wolltc vor zwei Jahren eine neue Ausg. der AA. SS. Boll. in 52 vol. fol. (bis zum
1."). Oct.) ,par les soins de J. Carnandet sous la direction de Bollandistes de Bruxelles' fUr
1350 Fr. veranstaltcn und bis 1870 vollen^en, scheint aber wcgcn Mangels an Subscribentcn
das Untemehmen aufgegeben zu haben.
Erl.-SchP.: Acta Sanctorum BoUandiana apologet. libriB vindicata. ' Antverpiae
175,5. fol. — > nachyedruckt Venetiis 17.55. fol.
Bibliotheca Hulthemiana ou catalogue mdthodique dc la . . . collection de
livres et des m.«s. delai.ss^s par M. Ch. van HuUhem (redig^ par M. A.
Voi.sin.) Gand 1836. (6 vol. 8».) IV. Nr. 25.Sfll .«q., tro dle Schriften auf-
qezdhlt sind, welche fiir und gegen die Bollandisten erschienen.
Bibliotheque de l'dcole des chartes. II. livr. 6.
ACTA — ANZEIGER 25
Bonner Zeitschrift fiir Philosophie xtnd kathol. Theologie. Heft 17. 20.
Catalogus bibliothecae Bunavianae, ed. Franckius. III. 2. (m Ganzen 3 tomi
in 11 part. Lips. 1750—56. 4«.) Sehr brauchbar.
De prosecutione operis Bollandiani, quod AA. SS. inscribitur (von 4 Je-
suiten unterzeichnet). Namurci 1838 8".
Efeert, bibliograph. Lexicon. I. p. 8. Nr. 76.
Ersch u. Gruber, Encyclopadie, Artik. Papebroch.
Gachard, m^m. sur les Bollandistes, — tn Messager des sciences et des arts
de la Belgique. 1835. p. 200.
Pitra, etudes sur la collection des Actes des Saints publi^s par les BoUan-
distes. Paris 1850. 8«. -344 pag.
Scheler im Serapeum. 1846. No. 20.
Schmauss, Heiligenlexicon. Gottingen 1719. 8<*. Brauchbar fiir die Auffin-
dung der Heiligen und ihrer Festtage.
Schiiz, corament. criticus de scripti^ et scriptoribus historicis. Ulmae 1763.
. p. 34—39.
Seb. a s. Paulo, exhibitio errorum quos D. Papebrochius suis in notis ad
AA. SS. commisit. Coloniae Agripp. 1693. 4*. — Zu diesem Werke gehoren
folgende Ericiderungsschriften: Nic. Rayeus, examen iuridico-theologicura
praeambulorum Seb. a s. Paulo. Antverp. 1698. 40. — und Responsio
Dan. Papebrochii etc. Antverp. 1696—98. 3 vol. 4o.
Struve, bibl. historica ed. Meusel. I. 1. p. 306—309.
Warnkonig in Miinchener gel. Anzeigen. XII. Septb. p. 172 sq.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquellen p. 5.
Acta sanctorum Ungariae ex J. Bollandi eiusque continuatorum operibus
excerpta et prolegg. et notis illustr. Semestria 2. Tyrnav. 1743. 44. 4°.
Aeneae Sylvii . . . historia . . . cum notis Boecleri, vide Schilter, script. rer.
Germ.
Aguirre, Jos. Saenz de, cardinalis (f 1699): Collectio maxima conci-
liorum omnium Hispaniae et novi orbis epistolarumque decretalium,
necnon plurium monumentorum ad illa spectaritium, cum notis et
dissertationibus quibus s. canones, historia disciplinaque ecclesia-
stica et chronologia illustrantur. ^ Romae 1693 — 95. 4 vol. fol. —
* wiederholt von Gius. Catalani. Romae 1753. 6 vol. fol. Weniger
geschcitzt als die erste Ausgahe. 1858 in Augshurg mit 55 Jl. hezahlt.
Analecta vetera, vide Achery, und Mabillon.
Analecta veteris aevi, vide Matthaeus.
Anglia christiana society. London 1846 sq. 8*.
Diese 1846 gegriindete Gesellschaft hat sjch die Herausgabe von altern Schriften,
welche sich auf die englische Kirchengeschichte beziehen , zur Aufgabe gestellt.
Erschicnen sind:
Chronicon raonasterii de Bello. 1846.
Giraldus Cambrensis, de instructione principum. 1846.
Liber Eliensis, tom. 1.
Annales Russici. Ruskaja Letopis po Nikonova spisku, e codice Nico-
niano. Ed. curavit acad. scientiar. Petropolitana. T. I. Petropoli
1764. 4°.
Anzeiger fur Kunde des deutschen Mittelalters. Eine Monatschrift, her-
ausgegeben unter freier Mitwirkung von H. Freih. v. u. zu Auf-
sess. L u. 2. Jahrgang. 1832 u. 1833. Niirnberg 1833. gr. 4«.
2\ Thlr. 3. Jahrg. 1834, von v. Aufsess und F. J. Mone. Ehen-
das. gr. 4«. l^ Thlr.
Eine Fortsetzung erschien unter dem folgenden Titel:
Anzeigep fiir Kunde der deutschen Vorzeit. Herausgegeb. v. Frz. Joh.
Mone. 4.-8. Jahrg. (des Anzeigers f. Kunde d. deutschen Mittel-
alters von Aufsess). 1835—39. Karlsruhe, Groos. gr. 4°. (4.-6.
Jahrg. 1835-37. a 2 Thlr.; 7. u. 8. Jahrg. a 2| Thlr.j lli Thlr.
26 AKcmvio
Archivio storico Itaiiano ossia raccolta di opere e documenti finora ine-
diti 0 divenuti rarissimi, risguardanti la storia d'ltalia, con 29 ap-
pendici. Firenze, Gio. Pietro Vieusseux 1842 — 58. 47 vol. 8".
Eiiip SammlunR von historischoin Mnlcrial, wie scit Murafori, r.n dem «ie ein
unpntbohrliches Supplement bildef, koinc rihnlichc filr Italien erschlcnen iKt. Ob-
wol nicht ganz in unsem Kreis gehoriR, fiihrcn vvir doch ihrer Wichtigltcit
weuen den Inhalt Itur/. an — das Material ist leider nicht In chronologischcr An-
orduuuK gcdruckt wordcn :
I. Pitti, Jo., storia P^iorcntina. 1842. 1 vol.
II. Sozzini, Aless., diario delle cose avvcnute 1550 — 1555 in Siena —
La cacciata della guardia Spagnola da Siena d'incerto autore (1552)
— Racconti delle principali fazioni della guerra di Siena, Bcritti da Giorol.
Roffia (1554) — Notizie delle vittoria riportata dagl' imperiali presso
Marciano, scritte da un anonimo (1554). — Edid. Gaetano Milanesi.
1842. 1 vol.
III. Cronache Milanesi scritte da G. P. Cagnola, G. And. Prato c G.
M. Burigozzo. — Ed. Ces. Cantu'. 1842. 1 vol. Filr das 15. u. 16.
Jahrh. von Bedeutung.
IV. 1. 2. Vite di illustri Italiani. 1843. 53. 2 vol.
V. Foscarini, M., storia arcana 1733 — 35 — Due lettere di Marco
Foscarini sul modo di scrivere la storia, al marchese Scip. MaflPei e al
Mons. Passionei — Dei Veneziani raccoglitori di codici monografia
estratta dai materiali preparati da M. Foscarini — I codici storici
della coUezione Foscarini. — Edid. Tomm. Gar. 1843. 1 vol.
VI. 1. 2. Roncioni, R., istorie Pisane. 1844.48. 2 vol. Ende des 16. Jahrh.
VII. 1. 2. Malpiero, D., annali et cronaca Veneziana — Foscari,
dispacci — Barbaro, Dan. , storia Veneta. 1843. 1 vol. in 2 parte.
VIII. Cronaca Veneta detta Altinate e Canale, cronaca dei Veneziani.
1845. 1 vol.
IX. Narrazioni e documenti sulla storia del regno di Napoli dall' a.
1522 al 1667, racc. da Fr. Palermo. 1846. 1 vol.
X. Tommasi, G., sommario della storia di Lucca, dall' anno 1004 — 1700,
continuato sino all' a. 1799 per cura di C. Minutoii. 1847. 1 vol.
XI. Lettere di Pasquale de' Paoli con note e proemio di N. Tommas^o.
1846. 1 vol.
XII. Nores, P., storia della guerra di Paolo IV. sommo pontefice contro
gli Spagnuoli (1556—1559). 1847. 1 vol.
XIII. Paralipomeni di storia Piemontese dall' a. 1285 — 1617 per cura
di Scarabelli. 1847. 1 vol.
XIV. Galvani, G. , delle genti et delle favelle loro in Italia dai primi
tempi storici sino ad Augusto. 1849. 1 vol.
XV. Canestrini, G. , documenti della milizia italiana dal XIII. secolo
al XVI. 1851. 1 vol.
XVI. 1. 2. Cronache e storie della citt.\ di Perugia dal 1150 al 1563;
per cura di Fr. Bonaini , A. Fabretti e Fil. Polidori. 1850 — 51. 1 vol.
in 2 part.
Appendice all' archivio storico Italiano. 1842 — 53. 9 vol.
Indice tripartito dclla prima serie dell' archivio storico italiano. 1858.
1 vol.
Nuova serie.
I. parte 1: Ordinamcnta iustitiae communis et populi Florentiae anni
1293, ed. noviter Fr. Bonalni • — Nic. Tommas^o, sopra gli studi
storici e le pubblicazioni dei monumenti — Franc. Palermo, il secolo
XVIII. nelia vita di Nicolo Fragianni Napoletano — Rassegna
di libri.
parte 2: P. Capei, tavole delle leggi municipali di Salpensa e Malaga —
Anonymi auctoris breve chronicon Mantuanum ab a. 10 '5 — 1299 —
Lettere di C. Botta a G. W. Greene — Reumont, Alf., dei soci
ARCHIVIO 27
esteri della accademia della Crusca — L. Galeotti, Trajano Boccalini
e il suo tempo — Kassegna di libri. 1855. 1 vol. in 2 parte.
II. parte 1: Codice diplomat. del capitolo Cremonese — C. Milanesi,
della statua equestre di Erasmo da Narni — N. Tommaseo, della
civiltk Italiana nelle isole lonie — P. Vieusseux, scritture politiche
e militari dei principi di Savoja — Rassegna di libri.
parte 2: Gir. Savorgnano, lettere sulla guerra combatt. nel Friuli dal
1510 — 1528. Prt. 1. — L. Galeotti, dell' archivio centrale di stato —
S. Centofanti, sant' Anselmo d'Aosta e il suo storico Francese signor
Remusat. Prt. 1 — Della letteratura italiana nel corrente secolo • — Ag.
Sagredo, dell' archivio pubblico di Venezia — Rassegna di libri.
1855. 1 vol. in 2 parte.
III. parte 1: Gir. Savorgnano, lettere sulla guerra combatt. nel Friuli
dal 1510—1528. Part. 2. — Diario della ribellione D'Urbino nel
1572 — Pietro Colletta, uomo di stato e scrittorc — Campori,
ultime imprese e morte di Alberto Waldstein (Wallenstein) — Rassegna
di libri.
parte 2: F. Odorici, la battaglia di Rudiano detta di Malamorte a.
1191 — L. Passerini, della origine della famiglia Bonaparte — T.
G a r , patto tra il comune di Pergine e il municipio di Vicenza nel
1166 — S. Centofanti, sant' Anselmo d'Aosta. Parte 2. — M. Amari,
dei recenti studj sull' antica civilta Arabica — Rassegna di libri.
1856. 1 vol. in 2 parte.
IV. parte 1: Milanesi, Giov. Villani e il palazzo degli Alessi —
Savorgnano, lettere etc. Parte 3. — ■ Passerini, della origine ...
Parte 2. — Poggi, delle leggi riferibili all' agricoltura del Padovano
— Martini, P., dei progressi della storia Sarda negli ultimi 30 anni —
Di una nuova iscriz. etrusca — Rassegna — Necrologia.
parte 2: Milanesi, cartelli di querela e di sfida tra L. Marteili e G.
Bandini al tempo dell' assedio di Firenze 1530 — Canzone popolare
istor. del sec. XVI. — 8 lettere de Leibnizio a Ferdin. de' Medici — •
Archivi di Venezia, di Vieiina, di Firenze e di Genova — Pietro
Colletta, uomo di stato e scrittore. Parte 2. — Degli studj storici
in Italia — Rassegna. 1856 — 57. 1 vol. in 2 parte.
V. parte 1: G. Canestrini, il mar Nero e le colonie degli Italiani nel
medio evo — C. Monzani, di Leon. Bruni Aretino discorso — G.
Boccardo, degli studj geografici e del loro stato presente in Italia —
Necrologio Romano: (E. Sarti, S. Campanari, E. Braun, Fr. Orioli, L.
Canina) — A. Vannucci, Tito Livio e la critica storica — G. Rosa,
nuova enciclopedia popolare italiana — Rassegna.
parte 2: G. Monzani, di L. Bruni Aret. discorso, parte 2. — A. Fabretti,
di Gio. Bat. Vermiglioli dei monumenti di Perugia — F. Ugolini,
della vita e dei tempi di monsign. Ferrero-Ponziglione — E. Rubieri,
la cupola di s. Marie del Fiore — G. Rosa, dizionario di economia
polit. ... del prof. Ger. Boccardo — A. Reumont, Vittoria Colonna —
G. Cittadella, dei ,,Monumenta histor. patriae" pubblicati a Torino — •
Rassegna. 1857. 1 vol. in 2 parte.
VI. parte 1: P. Capei, estratto di un epistolario delle repubblica Fio-
rentina dell' a. 1308. — E. Poggi, origiui e vicende dei feudi in
Italia — L. Galeotti, la monarchia di casa Savqja — Sagredo,
sulle consorterie delle arti edificative in Venezia — Rassegna.
parte 2: Canestrini, I'arte della seta portata in Francia dagl' Italiani —
S. Viale, dell' uso della lingua patria in Corsica — Necrologio Romano ■ —
Papencordt, Gesch. der Stadt Rom im Mittelalter — Rassegnk.
1857. 1 vol. in 2 parte.
VII. parte 1: Istruzione al vescovo di Montefiascone che nel 1621
recavasi nunzio a Venezia — Di Cesare Saluzzo e dei suoi tempi —
28 ASSEMAM — BANNATYNE
Di Alessandro Franifois e dci suoi scavi — Del corpus incription. latin.
Pruss. — Rasscgna.
parte 2: Milanesi, lettere inedite c testamento di Giov. de' Mediei —
Societk colombaria fiorentina 1858 — Un brano d'istoria della re-
pabblica fiorentina — Controversia di preccdenza tra i duchi di
Firenzc c dei Ferrara — Intorno alla vita di Franc. Orioli —
KasBcgna. ]858. 1 vol. in 2 parte.
VIII. parte 1: Lettere di Giov. de' Medici. Parte 2. — Storia di Rcggio
di Calabria — G. Ferrari, storia delle rivoluzioni d' Italia — Della
bibliotcca Vaticana — Del duomo di Firenze e della sua facciata —
Rassegna.
parte 2: De eccidio ui*bis Caeseuae anonymi auctoris coaevi comoedia. a.
1377 — Storia dclla legislazione Italiana — Ferrari, storia delle
rivoluzioni d' Italia — Le pubblicazioni dell' instituto di corre-
spondenza archeologica — Rassegna. 1858. 1 vol. in 2 parte.
Erl.-Schp.: Giesebrecht, W., neuere Erscheinungen der histori.schen Literatur
in Italien — in Schmidfs Zeit.schr. f. Geschichtswissenschaft II. p. 38 — 49
(bespricht die ersten 8 B&nde.)
Assemani, Jos. Aloys. (f 1786): Italicae historiae scriptores ex biblio-
thecae Vatic. codicibus mss. Romae 1751-53. 4 vol. 4*.
Ist kein Sammelwerk, wie der Titel vcrmuthen lasst, sondern eine Geschichte
der Konigreiche Neapcl nnd Sicilien, in welche Brnchstiicke der bezUglichen
Quolle!! verwebt sintl ; rtiese hicr aufzufiihren, schien iiberflUssigr zu sein.
Balblnus, Bohusl.: Bohemia sancta. Pragae 1682. fol.
Baluze, Steph. (f 1718): Capitularia regum Francorum. ' Paris. 1677.
2 vol. fol. — ^ Venetiis 1772. 2 vol. fol — ' rursus edita a P. de
Chiniac. Add. sunt Marculphi et aliorum formulae veteres et notae
doctiss, viror. Paris. 1780. 2 vol. fol.
Vor (lcr Veroffentlichung dieser Auspf. liess Chiniac die Vorrede Baluze's in
besondern Al)driicken erscheinen, und zwar unter dem Titel:
Histoire des capitulaires des rois fran^ois de la premiere et seconde
race, ou traduction de la preface mise par Etienne Baluze k la tete de
son edition des capitulaires, avec la vie de Baluze, un catalogue des
ouvrages de ce suvant etc. Paris 1779. 8°.
Miscellaneorum libri VII. seu Collectio veterum monumentorum,
quae hactenus latuerunt in variis codicibus ac bibliothecis. ' Paris.
1678 — 1715. 7 vol. 8". — ^ Miscellanea, novo ordine digesta et
non paucis monumentis ineditis aucta, opera et studio J. D. Mansi.
Lucae 1761. 4 vol. fol. Recht gut.
Vitae paparum Avenionensium, hoc est historia pontificum Roma-
norum, qui in Gallia sederunt ab anno 1305 usque ad annum 1394.
Parisiis 1693. 2 vol. 4".
Erl.-Schr. : Vitrac, dloge de Bahize. Limoges 1777. 8". Mit Port.
Bannatyne Club. Diese seit 1853 aufgeloste Gesellschaft, welche zu Edin-
burg im Februar 1823 unter dem Voi-sitze 8ir Waher Scott's naeh
dem Vorbilde des Roxburghe Club in London gestiftet wurde und
sich jBannatyne Club' zum Andenken an den schottischen Gelehrten
Georg Bannatyne (Ende des 16. Jahi'h.) nannte, verfblgte haupt-
sachlich den Zweck, Werke drucken zu lassen, die zur Aufhellung
der Geschichte, Alterthiimer und Literatur Schottlands dienen. Die
Zahl ihrer Publicationen ist recht ansehnlich. Da es aber diesem
Werkc fernliegt, sie hier alle aufzuzahlen, so sind in der zweiten
Abtheilung nur die betreffenden historischen .Schriften mit der
Bezeichnung ,Bannatyne Club* oder ,printed for the Bannatyne Club*
BARONIUS 29
aufgefiihrt. — Die Zahl der Gesellschaftsmitglieder belief sich auf
mehr als hundert.
Baronius, Caes., cardinalis (f 1607): Annales ecclesiastici a Christo nato
ad annum 1198.
Knthalten manche veifalschte Urkunden , untergeschobene Documente , er-
dichtete Erzahlungen, Sagen und Legendon, haben aber auch namhafte Vorziige. —
Baronius hat durch dies Werlc der Kirchen- und Profangeschichte trotzdem we-
sentlicli geniitzt.
Ausg.: ^ Eomae 1588 — 1593. 12 vol. fol. Sehr selten getoorden. — Schon
nach dem Erscheinen der ersten Bdnde wurden neue Avflagen nothig, die
jedoch zum Theil an Incorrectheit leiden: '-^ Antverpiae 1589 — 1603. 10 vol.
fol. (Die schonste Ausgabe, jedoch ohne die Abhandlung de motiarchia
Siciliae \im 11. Bd.\ tvelche die altea Anspriiche der Pdpste auf Neapel u.
Sicilien verfocht u. den span. Hof so erbitterte, dass er diesen Band durch
Henkershand verbrennen liess ; sie erschien darauf Pairisiis 1609 einzeln)
— 3 ibid. 1600. 12 vol. fol. — ^ Moguntiae 1601—05. 12 vol. fol.
• (von Baronius selbst durchgesehen und nach seiner eigenen Erhldrung die
bestej — * Coloniae 1609. 12 vol. fol. — « Venetiis 1705—11. 10 vol.
fol. — ' Neueste (21.) Ausg. cum criticaPagi; acced. animadv. in Pagium
et apparatus ad eosdem annales; cura Dm. Georgii et J. Dm. Mansi,
Lucae 1738 — 59. 35 vol. Text ti. 3 vol. Index universalis. fol. (Diese
Ausg., ioelche auch die Fortsetzung des Raynald und Laderchius
enthdlt, hat neben den Noten Mansi's und dem Index dadurch ent-
schiedene Vorzuge vor jeder friiheren , dass hier Pagi's Kritik allemal am
gehorigen Orte eingeschaltet ist. Leider ist sie aber inco7-rect und ver-
stiimmelt.)
Daran schliessen sich :
Odorici Raynaldi annales ecclesiastici ab anno quo desiit Caes.
Baronius 1198 usque ad ann. 1565. Tom. 13 — 20. {Torn. 21. er-
schien erst nach Baynald' s Tode in 2 Ahtheilungen Romae 1676.
1677.) ' Romae 1646—63. 8 [resp. 9) vol. fol. — - wiederholt Co-
loniae 1693—1727. 9 vol. foh
und
Annales ecclesiastici ab a. 1566, ubi Raynaldus desinit ad annum
1571 auctore Jacobo de Laderchio. Tom. 22 — 24. ^ Romae
1728 — 37. 3 vol. foL — ^ wiederholt Coloniae 1733 sq. 3 voL foL
Ferner:
Ant. Pagius, critica hist.-chronolog. in universos annales eccL C. Ba-
ronii. Opus posthumum 4 tomis distinctum. Accedunt catalogi
10 veterum summorum pontificum hactenus inediti. * Antverp.
(i. e. Genevae) 1705. 4 voL foL — ^ verbesserte Ausg. von Fr.
Pagius. ihid. 1724. 4 voL fol.
Apparatus annalium ecclesiasticorum Baronii etc. Lucae 1740.
2 vol. foL
Zusammen 30 Rde. in ununterbrochener Folge. — Eaynald erschien auch unter
dem Titel: Odorici Kaynaldi coutinuatio annalium Baronii c. Laderchio. Vol. 1
—10. Coloniae, Haas 1776. fo!. 26 Thlr. — Vol. 11 et 12. ibid. fol. — Vol. 13—22.
ibid., Romerskirchen. fol. 26 Thlr.
Andere Fortsetzungen, aber nicht so geschatzt, sind folyende.
Bzovius, Abr., annales ecclesiastici post Caes. Baronium. Tom.
13. — 20. ab anno 1198 — 1565 rerum in orbe christiano gestarum
narrationem complectentes. * Romae 1616 sq. 8 voL foL — ^ wie-
derh. u. verinehrt Coloniae 1621 — 30. 8 voL foL
Spondanus, Henr., annalium ecclesiasticorum Caes. Baronii conti-
nuatio ab a. 1197 ad finem 1646. ^ Paris. [1640. 41] 1647. 2 voL
30 BARRALIR - BERNIER
fol. (dtese Ausgaben gehen blos bis 1640) — * Lugduni 1678.
.•5 vol. fol.
In iinsern Tagreu hat Baroniiin' und Rcincr Kortsetzer Annalen P. Tbciner,
Prfifect der Archive des Vaticans, weiterRcfilhrt und Romao 1856. 57 in Statnpe-
ria Tiberina, piazza Poli .S vol. fol. vorlSuflgr herausgegebcn. Sie umfasnen die
letzten Monatc dcs Fontiflcats des Pap<<teR Piu.s V. und den iranzen Pontiflcat
Gregor's XIII.
Ausziige erschietien unt. d. Titel:
Henr. Spondaiii annalcs ecclesiastici ex 12 tom. Caes. Baronii in
epitomen • redacti et eius auctoritate editi. Pari.s. 1612; — * ibid.
1622. fol. — ' Moguntiae 1614. fol. c. append. ex Bzovio. —
* wiederh. ibid. 1618. fol. — * in compend. red. a L. Aureiio
Perusino. Monasterii 1688. 8*. — " Gabrielis Biscidae epitome
annalium ecclesiast. Baronii. Coloniae 1602. 4". — ' Augustini
Sartorii, Cisterc. Ossecens., epitome annal. eccles. Baronii. Prag.
1718; vermehrt ibid. 1736.
Uebers.: C. Baroiiii Kirchengeschichte, iibers. von W. Fugger. Ingol-
stadt 1594. 1. Bd. fol.
Es gicbt anch fran'/.6.si8che, italienische, polnische UebersetzungeB, sogar eine
arabische von Brittius, aber lceine umfasst das ganze Werk.
Erl.-Schr.: Baronii epistolae nimc primum ex architypis in hicem editae. Novani
Baronii vitam praeposuit, recens. not. ilhi.^travit Raym. Albericus. Romae
1760. 2 vol. 4«.
Ittig, de scriptoribus hist. eccl. recent. — in seinen Selecta capita historiae
eccles. primi saec. Lips. 1709. 4*.
Krebs, exercitationes Anti-Baronianae. Onoldi 1678» 79. 8 partes. ^*.
Majer, J. Fr., de fide Baronii et Bellarmini, ipsis pontificiis ambigua. Am-
stelod. 1697.
Reding, A., vindex verit. annahum Baronii. Einsidl. 1680. Centur. I. fol.
Struve, bibl. historica ed. Meusel. I. 1. p. 102 — 105.
Walch, bibHotheca thcologica. III. p. 142—162.
Barralis, Vincent. : Chronologia Sanctorum et alior. virorum illustr. et
abbatum sacrae insulae Lerinensis. Lugduni 1613. 4".
Batavia sacra sive res gestae apostolicorum virorum qui fidem Bataviae
primi intulerunt: industr. ac stud. T. S. F. H. L. H. S. T. L. P.
V. T. (Hug. Fr. van Heussen.) Bruxellis 1714. 2 vol. fol.
Bel, Rob., Angius: Rerum Hispanicarum scriptores aliquot ex biblio-
theca clarissirai viri Dn. Roberti Beli. Nunc accuratius emenda-
tiusque recusi*) et in duos tomos digesti. Francofurti 1579 — 80.
2 voi. fol.
Ein .3. Bd. welcher Francof. 1581 erschien, hat den Titel: De rebus gestis a
Franc. Ximcnio Cisnerio archicp. Toletano libri 8, auctore Aivaro Gomecio: qui
snnt Ueruni Hispanic. toraus III. Umnia studio Joa. Sambuci. — Vgl. Struve,
bibl. hist. od. Meusel VI. 1. p. 105.
Beilus, Mattb., scriptores rerura Hungaricarura = Schwandtner.
Benzelius, Ericus, archiep. Upsaliensis (f 1743): Monuraenta historica
vetera ecclesiae Sueo-Gothicae ex codd. mss. collecta et illustrata.
Upsaiae 1704—1709. 6 vol. 4».
al. Vastovius und chvonicon Margaretae.
onumens inedits de Thistoire de France. 1400 — 1600.
M^moires originaux concernant principalement les villes d'Amiens,
de Beauvais, de Clermont-Oise, de Compifegne, de Cr^py, de Noyon,
de Senlis et leurs environs. Paris et Senlis 1835. 8*.
*) Deatet auf kcinc neue Aasg. der ganzen Sanimlung , «ondern der darin entbaltenen cinzelnen
■Werke, welche vorhcr besonders an verschiedenen Orten nnd zn verschledenen Zeiten erachienen waren.
BERTHOLDUS - BIBLIOTHEK 31
Berthoklus Mellicensis: Sancta et beata Austria. Acta et vitae sanctorura
Austriae. Aug. Vindel. 1750. fol.
Bertramus, C: Britannicarum gentium historiae antiquae scriptores tres:
Ricardus Corinensis, Gildas Badonicus, Nennius Banchorensis. Re-
censuit notisque auxit C. Bertramus. Havn. 1757. 8®.
Bibliotheca magna vett. patrum et antiquorum scriptorum ecclesiae, primo
quidem a Margarino de la Bigne composita, postea studio Colon.
tneologorum aucta; nunc vero additione 200 circiter auctorum tam
graecorum quam latinorum locupletata, emendata et in 17 tomos
distributa, nec non perfectiori ordine disposita etc. Paris. 1654.
17 vol. fol.
Dazu gehoren:
Front. Ducaei auctarium. Paris. 1624. 2 vol. fol. — Fr. Combefisi
auctarium. Parls. 1648. 2 vol. fol. — eiusdem auctarium novissimum.
Paris. 1672. fol.
Bibliotheca maxima veterum patrum et antiquorum scriptorum ecclesiastic.
. . . hac editione ad Coloniens. exacta, novis supra 100 auctoribus
et opusculis hactenus desideratis locupletata. (Cura Ph. Despont.)
Lugduni Bat. 1677. 27 vol. fol.
Schr vollstaiidige Sammlung, welche die vorhergehende und andere ganz ver-
drangt hatte, jetzt aber an der handlicheren Ausgabe Migne's eine aehtungs-
vyerthe Nebenbuhlerin besitzt.
^ Dazu :
Le Nourry, apparatus ad bibl. max. patrum etc. Lugduni editam, in quo
quidquid ad eorum scripta et doctrinam variosque scribendi et docendi
modos pertinet, dissertationibus criticis examinatur et illustratur. Paris.
1703 — 15. 2 vol. fol. (Tom. I. saec. 1. u. 2. enthaltend, erschien schon
friiher: Paris. 1694. 2 vol. 8*.)
Ph. a S. Jacobo, ss. patrum bibliotheca max. Lugdunensis .... in
epitomen redacta. Aug. Vind. 1719. 2 vol. fol.
Sim. a s. Cruce, index bibliothecae max. patrum. Genuae 1707. fol.
Bibliotheca Patrum, vide Migne.
Bibliotheca Patrum ecclesiae Angl., vide Giles.
Bibliothek der gesammten deutschen National-Literatur von der altesten
bis auf die neueste Zeit. Quedlinburg 1835—58. 3 Abtheil. (1. =
37 vol., 2. = 3 vol., 3. = 1 vol.) in 41 vol. gr. 8«.
Aus dem Inhaltsverzeichniss folgen hier nur die Bande, welche fiir dieses
Werk von interesse sind:
1. Abtheil. Bd. 2: Theuerdank.
,, 4: Kaiserchronik.
„ 3: Sanct Alexius Leben.
„ 25 : Maere von S. Annen, Erzebiscove ei Kolne.
Bibliothek des literarischen Vereins in Stuttgart. Stuttgart 1842 — 61.
61 Bde. gr. 8«.
Kommt nicht in den Bnchhandel. Fiir Mitglieder des Vereins k Jahrgang
G Thlr. 9 Sgr. Gute Sammlung, aus der aber nur weniges in unsern Kreis gehort.
Inhalt: Bd. 1: Fritsche Closener's Strasburg. Chronik. — Des Ritters Georg
von Ehingen Reisen (nach der Ritterschaft). 1842. — Aeneas Sylvius,
de viris illustribus. 1842. — Handlungsbuch des Ulmer Kaufherrn Ott
Ruland. 1843. — Codex Hirsaugiensis.
Bd. 2 — 4: Fr. Felicis Fabri evagatorium in terrae sanctae, Arabiae et
Aegypti peregrinationem, ed. C. D. Hassler. 1843 — 49. 3 vol.
Bd. 5: Die Weingartner Liederhandschrift, hrsg. von Fr. Pfeiffer und F.
Fellner. 1843. — Italianische Lieder des hohenstaufischen Hofes in
Sicilien. 1843.
32 BIBLIOTHEK
Bd. 6: Briete dcr Prinzessiu Elisabeth Charlotte von Orleans an die Rau-
grafin Louisc. 1G76 — 1722, hrsg. von W. Menzel. 1843. M. Facsim.
Bd. 7 : Leo'8 von Rozmitiil Reisc durcli die Abendlande, 1465 — 14G7, hrsg.
von Schmeller. 1844. — Die livliindische lieimchronik, hrsg. von Fr.
Pfeiflfer. 1844.
Bd. 8: Chronik des edlen Ramon Muntaner, hrsg. von K. Lanz. 1844.
Bd. 9 : Bruchstiick iib. d. Kreuzzug Friedrichs I., hrsg. von F. v. ReiflFen-
berg. 1844. • — Ein Buch von guter Speise. 1844. — ■ Die alte Heidel-
berger Liederhandschrift, hrsg. von Fr. PfoiflPer. 1844. Mit Facsim.
Bd. 10: Urkunden, Briefe und Aktenstiicke zur Geschichte Maximilians I.,
hrsg. von Chmel. 1844.
Bd. II: Staatspapiere zur Geschichte des Kaisers Karl V., hrsg. von K.
Lanz. 1845.
Bd. 12: Das Ambrasser Liederbuch vom Jahre 1582, hrsg. von J. Berg-
mann. 1845.
Bd. 13: Li romans d'Alixandre, par Lambert li Tors et Alexandre de
Bernay. Hrsg. von H. Michelant. 1846.
Bd. 14 u. 31 : Urkunden zur Geschichte des schwabischen Bundes (1488 —
1533), hrsg. von H. Kliipfel. 1846, 1853. 2 vol.
Bd. 15, 17 u. 26: Cancioneiro geral. Altportugiesische Liedersammlung des
edlen Garcia de Reseude. Neu hrsg. von E. H. von Kausler. 1846 —
51. 3 vol.
Bd. 16: Carmina burana. Lateinische u. deutsche Lieder aus einer Hdschr.
des 13. Jahrh. , hrsg. von Schmeiler. 1847. — Albert von Beham u.
Regesten Papsfs Inuocenz IV. Hrsg. von Const. Hofler. 1847.
Bd. 18: Konrads von Weinsberg Einnahmen- u. Ausgabenregister von
1437—38. Hrsg. von J. Albrecht. 1850.
Bd. 19 : Das Habsburgischoesterreichische Urbarbuch , hrsg. von Fr.
PfeiflPer. 1850.
Bd. 20: Hadamar's von Laber Jagd- u. drei andere Minnegedichte seiner
Zeit und Weise: Des Minners Klage, der Minneqden Zwist u. Ver-
sohnung, der Minne-Falkner. Hrsg. von J. A. Schmeller. 1850.
Bd. 21: Meister Altswert, hrsg. von W. Holland und A. v. Keller. 1850.
Bd. 22: Meinauer's Naturlehre, hrsg. von W. Wackernagel. 1851.
Bd. 23: Der Ring von Heinrich Wittenweiler, hrsg. von L. Bechstein. 1851.
Bd. 24: Philipp von VigneuUes, Gedenkbuch aus d. Jahren 1471 — 1522,
hrsg. von H. Michelant. 1852.
Bd. 25: Ludolphi de itinere terrae sanctae liber, hrsg. von F. Deycks. 1851.
Bd. 27: Die Crone von Heinrich von dem Tiirlin. Zum erstenmale hrsg.
von H. Fr. Scholl. 1852.
Bd. 28 — 30: Fastnachtsspiele aus d. 15. Jahrh., hrsg. von A. v. Keller.
1853. 3 vol.
Bd. 32: K. Stolle'8 Thiiringisch - Erfurtische Chronik, aus der Urschrift
hrsg. von L. Fr. Hesse. 1854.
Bd. 33. 34 : H. Jacob von Grimmelshausens abentheuerlicher Simplicissimus,
hrsg. von A. v. Keller. 1854. 2 vol.
Bd. 35: Erzahlungen aus altdeutschen Handschriften , gesammelt von A.
V. Keller. 1855.
Bd. 36 : Die Schauspiele des Herzogs Heinrich Julius von Braunschweig,
hrsg. von W. Holland. 1855.
Bd. 37: Johann'8 von Morszheim Spiegel des Regiments, hrsg. von K.
Godeke. 1856.
Bd. 38 : Hugo's von Langenstein Martina, hrsg. von Ad. v. Keller. 1856,
Bd. 39: Denkmaler der provenzalischenLiteratur, hrsg. vonK.Bartsch. 1856.
Bd. 40: Das erste Buch der Hystorien von Amadis ausz Franckreich in
unser teutsche Sprache gebracht. Nach der Ausgabe von 1561 hrsg.
von Ad. V. Keller. 1857.
Bd. 41: Deutsche Dichtungen von Nic. Frischlin. Theils zum ersten Male
BISCIONI — BOHN 33
nach Handschriften , theils nach alten Drucken hrsg. von Dav. Fr.
Strauss. 1857.
Bd. 42: Das Zeitbuch des Eike von Repgow, in urspriinglicher nieder-
deutscher Sprache und in friiher latein. Uebersetzung , hrsg. von H. F.
Massmann. 1857.
Bd. 43: Wormser Chronik von Friedr. Zorn mit d. Zusatzen Franz Ber-
thold's von Flersheim, hrsg. von W. Arnold. 1857.
Bd. 44: Der Trojauische Krieg, von Konrad von Wiirzburg, . . . zum ersten
Mal hrsg. von A. v. Keller. 1858.
Bd. 45: Karl Meinet. Zum erstenmale hrsg. durch A. v. Keller. 1858.
Bd. 46 : Fastnachtspiele aus d. 15. Jahrh. Nachlese von A. v. Keller. 1858.
Bd. 47 : N. Federmanns und H. Stades Reisen in Siidamerica 1529 bis 1555,
hrsg. durch H. Kliipfel. 1859. .
Bd. 48: Dalimirs Chronik von Bohmen, hrsg. von V. Hanka. 1859.
Bd. 49: Paul Rebhun's Dramen, hrsg. von H. Palm. 1859.
Bd. 50: Die Geschichten und Taten Wilwolts von Schaumburg, hrsg. von
A. v. Keller. 1859.
Bd. 51: Decameron von Heinr. Steinhowel, lirsg. von A. v. Keller. 1860.
Bd. 52: Dietrich's erste Ausfahrt, hrsg. von Frz. Stark. 1860.
Bd. 53: Mitteldeutsche Gedichte, hrsg. von K. Bartsch. 1860.
Bd. 54: Die Gedichte Jehans von Condet, hrsg. von Tobler. 1860.
Bd. 55: Huyge van Bourdeus, hrsg. von Wolf. 1860.
Bd. 56: Das Buch der Beispiele der alten Weisen, hrsg. von Holland. 1860.
Bd. 57: Translationen von N. von Wyle, hrsg. von A. von Keller. 1860.
Bd. 58: Scherzgedichte von J. Lauremberg, hrsg. von Lappenberg. 1861.
Bd. 59 : Tagebuch des Grafen W. von Waldeck, hrsg. von Tross. 1861.
Bd. 60: Meleranz von dem Pleier, hrsg. von K. Bartsch. 1861.
Bd. 61: Reisen u. Gefangenschaft Hans Ukich Krafft's, hrsg. von K. D.
Haszler. 1861.
Biscioni (f 1756), vide Cronichette.
Boeclep, vide Schilter.
Boehmer, J. F., (geb. 1795): Fontes rerum Germanicarum. Geschichts-
quelien Deutschlands. Stuttgart 1843—53. 3 vol. gr. 8». 9 Thlr.
15 Sgr.
Vol. I. Joannes Victoriensis und andere Geschichtsq. Deutschlands im
14. Jahrh. 1843.
VoL II. Hermannus Altahensis u. andere Geschichtsq. D.'s im 13. Jahrh.
1845. Mit 1 Lithograph.
VoL III. Martyrium Arnoldi archiep. Moguntini u. a. Geschichtsq. D.'s
im 12. Jahrh. 1853.
Vom ausgezeichnetsten Werthe fiir d. 12—14. Jahrhundert.
Bohn, Henry G. (Buchhandler in London): Antiquarian library. London
1848—58. 37 vol. kl. 8». h bs.
Diese Sammlung bietet englische Geschichtswerke des Mittelalters in Ueber-
setzungen.
Inhalt: 1. Bede's ecclesiastical history, and the Anglo-Saxon chronicle.
2. Mallefs northern antiquities, by bishop Percy; with an abstract of
the Eyrbiggia Saga, by Sir Walter Scott. Revised by J. A. Blackwell.
3. William of Malmesbury's chronicle of the kings of England.
4. Six old english chronicles, viz. Asser's L'fe of Alfred, and the
chronicles of Ethelwerd , Gildas, Nennius, Geoffrey of Monmouth and
Richard of Cirencester.
5. Enis's early english metrical romances, revised by J. O. Halliwell.
6. Chronicles of the Crusaders: Richard of Devizes, Richard de
Vinesauf, Lord de Joinville.
7. Early travels in Palestine, Mandeville, La Brocquiere, Maundrell
and others.
3
34 BOLLANDITS - BOUQUET
8. 10. 12. Brand'8 populnr autiquities of England, Scotland and Ireland,
by Heury Ellis. 3 vol.
9. 11. Roger of Wendover'8 chronicle, translat. by J. A. Giles. 2 vol.
13. Keightley's fairy mytholof^y.
14. 15. 16. Sir Thom. Browne's works, edit. by Sim. Wilkin. 3 vol.
17. 19. 31. Matthew Paris^s chronicle, translat. by J. A. Giles. 3 vol.
18. Yule-Tide stories, edit. by B. Thorpe.
20. 23. Roger de Hoveden, annals, translated and edited by H. T.
Riley. 2 vol.
21. Henry of Huntingdon's history of the English, transl. and edited
by Thos. Forester.
22. Pauli's life of Alft-ed the Great and Alfreds Anglo-Saxon version
of Orosius, by B. Thorpe.
24. 25. Matthew of Westminster's flowers of history, translat. by C.
D. Yonge. 2 vol.
26. Lep8ius's letters fromEgypt. etc. transl. by Leonora and J. B. Horner.
27. 28. 30. 36. Ordericus Vitalis: eccles. history of England and Nor-
mandy. 4 vol.
29. Ingulph's chronicle of the abbey of Croyland, transl. by H. T. Riley.
32. Lamb's specimens of english dramatic poets.
33. Marco Polo's travels, by Th. Wright.
34. Florence ofWorcester, translat. by Thos. Forester.
35. A handbook of proverbs, collected by Henry G. Bohn.
37. Chronicles of the tombs, by T. J. Pettigrew.
Bollandus, J., vide Acta Sanctorum quotquot toto orbe etc.
(Bongarsius, Jac. [t 1612]) Gesta Dei per Francos, sive orientalium
expeditionum , et regni Francorum Hierosolimitani historia (ab a.
1095 ad 1420) a variis, sed illius aevi scriptoribus , litteris com-
mendata. Hanoviae 1611. 2 tom. in 1 vol. fol.
Sehr wichtig fUr die Zeiten der Kreuzziige. — Der 2. Theil hat den Titel:
Liber secretorum fidelium crucis super Terra& Sanctae recuperatione et conser-
vatione . . . cuius auctor Marlnus Sanutus dictus Torsellus, patricius Venetus
. . . ex mss. veteribus editus . . .
Zu bemerken ist noch : Bongars, pr^foce de rhistoire orientale. Traduicte
par luy mesme. Hanaw 1613. 4 0.
(Bongarsius, Jac.) Rerum Hungaricarum scriptores varii. Historici, Geo-
graphici. Ex veterib. plerique, sed iam fugientibus editionibus
revocati: quidam nunc primum editi. Indices additi auctorum quos
illi citant, vocum minus frequentium et rerum memorabilium.
Francofurti 1600. fol.
Vieles in diesedi WerkeE nthaltene geh6rt nicht in unser Gebiet.
Erl.-Schr.: Barth, Casp., animadversiones et mss. ad Bongarsianos scriptores
historiae Palaestinae .sive Gestormn Dei per Francos — ap. Ludewig, reliq.
mss. III. inteyro.
Lettre de Jacques Bongars (conseiller et maitre d'h6tel du roi Henri IV. de
France, ambassadeur pres des princes et ^tats d'Allemagne) au magistrat
de Strasbourg d. d. 6. Juill. 1596 — ap. A. de Kentzinger, documens hi.sto-
riques relat. k l'hist. de France. Strasbourg 1818. I. p. 186 — 188.
Lothholz, G. E., comment. de Bongarsio singulisque eius aequalibus. Wi-
mariae 1857. 4® mai. 6 Sgr.
Sinner, J. R., catalogus codicum m.?s. bibliothecae Bernensis. Bernae 1760. I.
praefat. p. II— XV. (Leben Bongars' u. d. Oeschichte seiner BibUothek.) II.
praef. p. IV -VIII. {iib. d. Jlandschrijten, welche B. benutzte). XVI. XVII.
Struve, bibliotheca historica ed. Meu.sel. II. 2. p. 271 — 288.
Bouquet, Mart. (f 1754): Recueil des historiens des Gauies et de la
France (Scriptores rerum Gallicarum et Francicarum.) Paris. 1738
—1855. 21 vol. fol. cca. 2000 Fr.
BOUQUET 35
Sehr wichtige, noch nicht vollendete Sammlung, die trotz ihrer fehlerhaften
Anordnung unentbehrlich beim Studium der franzos. Geschichtsquellen ist. —
Vol. 1—8. sind von Bouquet besorgt. V. 9. 16. von J. Bt u. Ch. Ilaudiquier,
V. 11. v. Housseau; Poirier u. Jacq. Pr^cieux, V. 12. 13. v. Fr. Cl^ment
und M. J. J. Brial. V. 14—17. von M. Jean Jos. Brial, V. 18. 19. v. M. Brial.
begonnen und nach seinem Tode vollendet von Pastoret, Fr. Daunou und
Jos. Naudet, V. 20. von Daunou und Naudet, V. 21. von Guigniaut und de
Wailly. Ist auf etwalSO Bande berechnet. — Einen grossen Theil iibersetzte
ins Franzosiche Guizot, coUection des memoires. — Der Inhalt bis Bd. 13. in
Vol. Xin. u. ap. Struve, bibl. historica ed. Meusel. VI. 2. p. 275—364.
VoL I. contient tout ce qui a ^t^ fait par les Gaules avant rarrivee des
Fran^ois*) et plusieurs autres choses qui regardent les Fran^ois depuis
leur origine jusqu' a Clovis. 1738.
Vol. II. contient ce qui s'est pass^ dans les Gaules et ce que les Fran^ois
ont fait sous les rois de la premifere race. 1739.
Vol. III. Continuation du tome prec^dent. 1741.
Vol. IV. contient les lettres historiques, les loix, les formules, les diplomes
et piusieurs autres monumens qui concernent les Gaules et la France
sous les rois de la premiere race. 1741.
Vol. V. contient ce qui s'est pass^ sous les r^gnes de Pepin et de
Charlemagne, c'est-k-dire depuis l'an 752 — 814; avec les loix, les
ordonnances, les diplomes de ces deux rois et autres monumens hi-
storiques. 1744.
Vol. VI. contient les gestes de Louis le D^bonnaire d'abord roi d'Aqui-
taine et ensuite empereur depuis 781 — 840, av. les loix, les ordonn. et
les dipl. de ce prince et autres mon. histor. 1749.
Vol. VII. renferme les gestes des fils et petits-fils de Louis le Debonnaire
depuis 840 — 877 av. les capitulaires de Charles le Chauve et autres
mon. hist., les diplomes ^tant rejett^s dans le vol. suivant. 1749.
Vol. VIII. contient ce qui s'est pass^ depuis le commencement du r^gne
de Louis le B^gue, fils de Charles le Chauve, jusqu'a la fin du regne
de Louis V. dernier roi de la seconde race, c'est-a-dire depuis 877 — 987,
av. les dipl. des fils et petits-fils de Louis le D^bonnaire. 1752.
Vol. IX. renferme ce qui restoit a publier des monumens de la seconde
race depuis le commencement du regne de Louis le Begue jusqu'aux
premieres anndes de Hugues-Capet, c'est-k-dire depuis 877 — 991. 1757.
Vol. X. contient ce qui s'est passe depuis le commencement du r^gne de
Hugues-Capet jusqu' a celui deHenri I, c'est-^-dire depuis 987 — 997. 1760.
Vol. XI. contient principalement ce qui s'est passe sous le regne de Henri I,
fils du roi Robert le Pieux, c'est-k-dire depuis 1031— lOGO. 1767."
Vol. XII. contient une partie de ce qui s'est passe sous les trois r^gnes
de Phihppe I, de Louis VI dit le Gros, et de Louis VII surnomme le
Jeune depuis 1060—1180. 1781.
Vol. XIII. Continuation du tome pr^cedent. 1786.
Vol. XIV. contient la suite des raonumens des 3 regnes de Philippe I, de
Louis VI et de Louis VII, depuis 1060—1180. 1806.
Vol. XV. Continuation du tome prdc^dent. 1808.
Vol. XVL dto. dto. dto. 1814.
Vol. XVII. contient les monumens des regnes de Philippe Auguste et de
Louis VIII depuis Tan 1180—1226. 1818.
Vol. XVIII. Contiuuation du tome pr^cedent. 1822.
Vol. XIX. dto. dto. dto. 1833.
Vol. XX. contient la premi^re livraison des monumens des rfegnes de St.
Louis, de Philippe le Hardi, de Philippe le Bel, de Louis X, de
Philippe V et de Charles IV, depuis 1226—1328. 1840.
Vol XXI. contient la deuxieme livraison des monumeus etc. 1855.
*) So Bteht es auf d. Titel; in der Vorrede des 2. Theils heissen sie stets Francs.
3*
36 BRIAL — BUCHON
Erl.-Schr.: de Sismondi, m Revue encyclop^d. 1822. XVI. sq.
(Tassin) Histoirc litt^raire de la congregation de s. Maur p. 634. 695. 700
(deutsche Ueberaetz. II. p. 372. 466. 476.)
Brial. vide Bouquet.
Brouerius van Nidek, Matth. (f 1735): Analecta medii aevi. Ofte oude
en noit voorheen gedrukte Nederiandsche geschiedenisboeken,
eerste Deel, waar in gevonden werden JSicke Beninga, Sybe Jarichs,
eens onbekenden schryvers cieyne Cronica, Tjalling Aykema
Te Amsterdam by H. Bosch iV^.^. 8».
Brower, Christoph. (f 1617): Sidera illustrium et sanctorum virorum,
qui Germaniam praesertim magnam olim gestis rebus ornarunt.
Moguntiae 1616. 4*'.
Das Werk ist nicht fortlaufend paginirt, sondern jede darin enthaltene Vita
fiir sich und mit einem be><onderen Titel verseben; wahrscheinlich wurde jede
auch einzeln ausgegeben.
Jnhcdt: 1. Vita s. Gregorii Traiect. ep. auct. Ludgero.
2. Vita s. Ludgeri Mimigard. ep.
3. „ „ Pyrminii per Othlonum Fuld.
4. „ „ Sturmii I. abb. Fuld.
5. „ „ Godehardi ep. Hildesh. nebst Ekkehardi Uraug. chronic. Hildes-
hem. breve.
6. „ „ Bernwardi ep. Hild. et translat. s. Epiphanii Ticin. episc.
7. „ ss. Leandri archiep. Hispal., Fulgentii, Isidori fratrum.
8. „ b. Meinwerci ep. Paderb.
9. „ b. Ludewici comitis de Arnstein.
10. „ s. Eigilis abb. Fuldens.
Erl.-SchP. ilb. d. Verf.: Reiffenberg, historia societatis Jesu ad Rhenura infe-
riorem. I.
Wachler, Geschichte der historischen Forschung. I. 2. p. 921.
Wyttenbach, Versuch einer Geschichte von Trier. Bd. 3.
Buchon, J. A. C. (geb. 21. Mai 1791): Choix de chroniques et m^moires
sur 1'histoire de France, avec notices biographiques. Paris, A. Desrez
1836—38. 17 vol. gr. S".
Inhalt : Tom. 1 — 3 : Les chroniques de sire Jean Froissart [am Ende
des 3. Bds.: Livre des faits du bon niessire Jean le Maingre, dit
Bouciquaut.) [ Wiederholt Paris, soci^t^ du Panth^on litt^raire 1853].
Tom. 4: Chronique de Du Guesclin — Romances espaignoles et limou-
sines sur Blanche de Bourbon — d'Orronville, chronique de Louis
de Bourbon — Christiue de Pisan, vie de Charles V — Juvenal
des Ursins, chronique de- Charles VI — Miguel del Verms,
chronique des comtes de Foix, en laugue bearnaise — Chronique
in^dite de Flandres — G. Gaian et M. du Rochefort, ambassade
au juge d'Arbor^e.
Tom. 5: Chroniques d'Enguerrand de Monstrellet.
Tom. 6: Oeuvres historiques inddites de sire George Chastellain.
Tom. 7: Philippe de Comines, m^,moires sur les r^gnes de Louis XI
et Charles VIII — Guillaume de Villeueuve, m^moire sur l'expedi-
tion de Naples — Olivier de la Marche, memoire sur la maisou de
Bourgogne — Georges Chastelain, chronique de J. de la Lain —
J. Bouchet, chronique de la Tremouille (wiederholt Paris, soci^t^ du
Panth(5on litt^raire 1842. gr. 8".)
Tom. 8: Jacques du Clerq, mdmoires de 1448 i 1467 — Pieces rela-
tives a la prise de Coustantinople en 1453 — Jean Lefebvre de
Saiut-Remy, m^moires de 1407 — 1435 — M^moire sur Jacques
Coeur (par Bonamy) et actes de son procSs.
Tom. 9: Le loyal serviteur, chrouique de Bayard — Guillaume de
BUCHON 37
Marillac, vie du conn^table de Bourbon — Antoine de Laval,
continuation de Marillac — Jacques Buonaparte, sac de Rome en
1527 — R. de la Marck, sieur de Fleurange, m^moires du jeune ad-
ventureux — Louise dc Savoie, journal — • Martin et Guillaume
du Bellay, m^moires.
Tom. 10: Commentaires du mar^chal Blaise de Montluc — M^moires
sur le mar^chal de Vieilleville, par Vinc. Carloix.
Tom. 11: Memoires de Gaspard de Saulx-Tavannes — Mdmoires de
Boyvin du Villars.
Tom. 12: B. de Salignac — G. de Colligny — La chastre — Guill. de
Rochechouart — Michel de Castelnau — J. de Mergey — F. de la
Noue — Ach. de Gamon ■ — J. Philippi — Duc de Bouillon — Guill.
de Saulx-Tavannes — ■ Marguerite de Valois — J. Aug. de Thou —
J. Choisnin — Merle.
Tom. 13: Pierre de la Place, commentaires de Testat de la religion
et republique — L. Regnier de la Planche, histoire de l'estat de
France. Livre des marchands — Theodi Agrippa d'Aubign^,
m^moires — Fran^. de Rabutin, coramentaires des dernieres guerres
en la Gaule Belgique.
Tom. 14: Rob. Macquereau, chronique de la raaison de Bourgoigne, de
1500 a 1527 — Comte de Cheverny, memoires de 1528—1599 —
Phil. Hurault, m^moires de 1599 a 1601 — J. Pape seigneur de
Saint-Auban, m^moires de 1572 a 1587 — Satyre M^nippee. —
Tom. 15. 16: Palma Cayet, chronologie novenaire. Chronologie septe-
naire — M^moire de Michel de Marillac — M^moires d^estat de
Villeroy — 'M^moires du duc d' Angoulesme. —
Tom. 17: Negociations du pr^sident Jeannin.
Buchon, J. A. C. : Chroniques ^trangeres relatives aux expeditions fran^aises
pendant le 13. siecle. En grec, en catalan et traduites et elucidees.
Paris 1840. gr. 8».
Inhalt: 1) Anonyme Grec, chronique de la principaut^ fran^. d'Achaie —
2) Ramon Muntaner — 3) Bernat d'Esilot, chronique de Pierre III —
4) Anonyme Sicilien, chronic^ue de la conspiration de J. Prochyta.
Collection des chroniques nationales fran^aises, ecrites en langue
vulgaire, du treizieme au seizieme siecle, avec des notes et eclair-
cissements. Paris 1824—29. 47 vol. 8».
Drnck incorrect; von grossem Verdienst.
1. Serie. 13. Jahrh. Vol. 1—8.
Tom. 1. 2. Histoire de Tempire de Constantinople sous les empereurs
franQois, jusqu' k la conquete des Turcs, par Dufresne du Cange,
nouvelle edition enti^rement refondue sur les mss. et conforrae k la
seconde ddition in^dite qu'il avait pr(5paree. 1826. 2 vol.
Tom. 3. Chronique de la prise de Constantinople par les Fran§ois, ecrite
par Geoffroy de Ville-Hardouin, suivie de la continuation par
Henri de Valenciennes — Fragment d'une ancienne chronique
en dialecte rouchy — Pierre Gilles, description du Bosphore et de
la ville de Constantinople, traduite du grec par le comte d'Hauterive
— Nicetas Choniates, discours sur les monuments d^truits ou mutil^s
par les crois(5s en ^1204 — Philippe Mouskes, chronique metrique
de la conquete de Constantinople par les Francs. 1828. 1 vol.
Tom. 4. Chronique de la conquete de Constantinople et de r^tablissement
des Fran^ois en Mor^e , ecrite en vers politiques par un anonyme dans
les premi^res annees du 14. siecle, et traduite pour la premi^re fois sur
le ms. grec in^dit. 1825. 1 vol.
Tom. 5. 6. Chronique de Ramon Muntaner, traduite pour la premiSre
38 BUCHON
fois du Catalan, avec des notes. 1827. 2 vol. Am Ende des 2. Thl.
befindet sich La conspiration de Jean Prochyta.
Tom. 7. 8. Chronique de Saint-Magloire — Adam de la Halle,
chronique — Ducange, vie de Guillaume Guiart — Branche des
royaulx lignages, chronique m^trique de Guillaume Guiart, publi^e
pour la premi^re fois d'apr^8 les mss. de la bibl. du roi. 1828. 2 vol.
2. Sirie. 14. Jahrh. Vol. 9—25.
Tom. 9. Chronique mdtrique de Godefroy de Paris, suivie de Livre
de la Taille de Paris en 1313; publi^es pour la prenii^re fois d'apr^8
lee mss. de la bibl. du roi. 1827. 1 vol.
Tom. 10. Po^sies de Froissart, extraites de deux mss. de la bibl. du
roi, et publides pour la prem. fois. 1829. 1 vol. Avec la vie de Froissart
par de la Curne de St. Palaye.
Tom. 11—25. Chroniques de Froissart. 1824—26. 15 vol. Am Ende
des 14. Bds. befinden sich im Anhange diverse poetische Stiicke aiif d. Be-
gebenheiten dieser Zeit. Der 25. Bd. enthdit 3 Supplemente : a. Relation
de Tambassade de Migon de Rochefort . . . a Hugues IV juge d'Arbor^e,
en 1378, nebst der constitution du judicat d'Arbor^e ou Carte de Logu;
b. Chronique de Richard II depuis Tan 1377 — 1399; c. Memoires
de Pierre de Salmon pr^sentds k Charles VI.
3. SSrie. 15. Jahrh. Vol. 26—47.
Tom. 26—40.
26 — 32. Enguerrand de Monstrellet, chroniques.
32. 33. Saint-Remy, m^moires — The siege of Harflet et batayl of
Azencourt by king Henry V.
34. Chronique et proces de la puceHe d'Orl^ans — L'abb^
Dubois, dissertation sur la minute du proces de la Pucelle — Guy de
Laval, lettre sur la Pucelle — Lettres patentes de Charles VII et de
Louis XUI pour ranoblissement de la Pucelle et de sa famille ■ —
Sentence de la r^vocation du proc^s de la Pucelle — Lettres de
Jeanne d'Arc — Opinion des docteurs sur la Pucelle — Pri^re faite
k Toccasion de la Pucelle.
35. 36. Matthieu de Coussy, chroniques.
37 — 40. Reiffenberg, des m^moires de Du Clercq — J. Du Clercq,
m^moires — Van Praet, notice sur le ms. intitul^: Tournois de la
Gruthuse — Index diplomatique , 1148 — 1467 — Francisco de
Frasne, information de la prise de Constantinople par les Turcs —
Saad-Eddin-Effendi, relation de la prise de Constantinople, traduite
du turc par M. Garcin de Tassy — Bonamy, m^moires sur J. Coeur
— Reiffenberg, extrait du ms. ,,De Angelis" — J. A. Lorente,
extrait de Thistoire de Tinquisition — Journal d'un bourgeois de Paris.
Tom. 41. Chronique de Jacques de Lalein, par Georges ChasteUain
Olivier de la Marche, banquet donn^ par Philippe le Bon — J.
Molinet, complainte de Gr^ce. 1825. 1 vol.
Tom. 42. 43. Chronique de ducs de Bourgogne, par GeorgesChasteHain
— Poeme sur la bataille de Li^ge en 1468; publi^e pour la prem.
fois. 1827. 2 vol.
Tom. 44 — 47. Chroniques de Jean Molinet, publides pour la premi^re
fois. 1827—28. 4 vol.
Buchon, J. A. C. : Recherches et mat^riaux jpour servir a une histoire de
la domination fran^aise aux XIII., XIV. et XV, sifecles dans ies
provinces d(^membrees de Tempire Grec, k la suite de la quatri^me
croisade. Paris, A. Desrez 1840. 2 parties en 1 vol. gr. 8".
Part. 1: Eclaircissemens historiques, gdndalogiques et numismatiques sur
la principautd fran^aise de Morde et ses douze pairies, avec neuf
plancbes de sceaux, monnaies et mddailles, et tables gdndalogiques.
BURKHARDT — CAMDEN 39
Part. 2: Chroniques des emp^reurs Baudoin et Henri de ConStantinople,
par Geoffroy de Ville-Hardoin et Henri de Valeuciennes.
Burkhardt, C. A. H.: Quellensammlung zur Geschichte des Hauses Hohen-
zollern. 1. Bd. A. u. d. Tit.: Das funflft merckisch Buech d. Chur-
fuersten Albrecht Achilles (1470-1486.) Jena 1857. gr. 8». 2 Thlr.
Correcturen und Zusatze zu Quellenschriften fiir Hohenzollrische
Geschichte. I. das kaiserliche Buch des Markgrafen Albrecht
Achilles herausgegeben von Dr. Const. Hofler. Jena 1861. gr. 8".
T Thlr.
Burmannus, vide Graevius.
Byzantinae historiae scriptores, vide Corpus scriptorum historiae By-
zantinae.
Caietanus, Octavius, S. J. (f 1620 Panormi): Vitae sanctorum Siculorum,
ex antiquis graecis latinisque monumentis et ut phirimum ex mss.
codd. nondum editis collectae. Opus posthumum cui perficiendo
operam contulit Pt. Salernus. Panormi 1657. 2 vol. fol.
Geruhmtes Werk.
Erl.-Schr.: Alegambe, bibliotheca scriptorum societatis Jesu. Antverp. 1643. fol.
Caietanus, O., idea operis de vitis Siculorum SS. in lucem prodituri. Pa-
normi 1617. 4«.
Mongitore, bibliotheca Sicula. Panormi 1708. Tom. I.
Calmet, August., abbas Benedict. Senonensis (f 1757 Parisiis): Histoire
ecclesiastique et civile de la Lorraine qui comprend ce qui s'est
passe de phis memorable dans rarcheveche de Treves et dans les
eveches de Metz, Toul et Verdun, depuis Tentree de Jules C^sar
jusqu'en 16U0; avec les pieces justificatives k la fin etc. ^ Nancy
1728. 3 vol. [pder 4, wenn die, meistens an das JEnde eines jeden
Bandes gebundenen Preuves zu einem hesondern und mit eigenem
Titel versehenen Bande geeinigt sind). fol. — '^ revue, corrigee et
augmentee. Nancy 1745—57. 7 vol. fol. mit Einschluss der miss-
rathenen Bibliotheque de Lorraine, welche den 4. Bd. hildet.
Ein Auszug erschien Nancy 1734. 8o. — Hierzu noch Xotice de la Lorraine . . .
par ordre alphabetique. Nancy 1756. 2 vol. fol. {mederholt Luneville 1835 — 37.
2 vol. gr. 80.), Erganzungen zum vorhergehenden Hauptwerke. Planlos zusam-
mengestellt.
Camden, Guil. (f 1623): Anglica, Normannica, Hibernica, Cambrica; a
veteribus scripta: ex quibus Asser Menevensis, Anonymus de vita
Guilelmi Conquestoris, Th. Walsingham, Th. de la More, Guil. Ge-
miticensis, Giraldus Cambrensis: plerique nunc primum in hicem
editi ex bibl. G. Camdeni. Francofurti 1602. (auch 1603). fol.
Britannia, sive florentissimorum regnorum Angliae, Scotiae, Hi-
berniae et insularum adiacentium ex intima antiquitate choro-
graphica descriptio. Londini ' 1586. 8"., nicht voUstdndig\ — ^ 1600.
4"., — ' 1607. fol. — Es wird auch eine Ausg. Londini 1590. fol.
angefiihrt; existirt sie? oder ist es nur das Chronicon Hiberniae,
ivelches damals erschien und 1607 mit Henricus de Marleburgh zu
einem Ganzen vereinigt wurdef
,The common sun, whereat our modem writers have all lighted thei little
torches.' Nicolson.
Uebersetzt wit. d. Titel: Britannia a chorographical description of Great
Britain and Ireland, together with the adjacent islands .... translat. . . .
a by Edm. Gibson. ^ London 1772. 2 vol. fol. — * corher ibid. 1695.
fol. 3 1722. * 1753. 2 vol. fol. — b by R. Gough. London 1789. 3 vol. fol.
Erl.-Schr. : Camdeni et illustrium virorum ad G. Camdenura epistolae. Cum
40 CAMDEN — CANISIUS
# append. varii argumenti. Accedont snnalium regni Jacobi I apparatus etc.
Londini 1691. 4».
Whear, Deogr., parentatio historica manibus Camdenianis oblata. ' Oxon.
1628. «Londini 1704. 4«.
Camden'8 society publications. London 1838 sq. kl. 4®.
Dic Gesellschaft existirt eeit 183H und hat l)is 1857 69 vol. verSffentUcht. Sie
boschranlit sich hauptsachlich auf den Wicdcrabdruck selten gewordoner Schriften
naoh Mpton; die Auflago ist nicht gross. — Veroffentlichte Werlte (von donen die
hiorher gehorenden in der 2. Al>theil. vorlioinnien):
1. Restoration of king Edward IV. 2. Kyng Johan, by bishop Bale.
3. Deposition of Richard II. 4. Plumpton coiTespondence. .5. Anecdotes
and traditions. 6. Political songs. 7. Hayward's annals of Elizabeth.
8. Ecclesiastical documents. 9. Norden's description of Essex. 10. Wark-
worth's chronicle. 11. Kemp's nlne daies wonder. 12. The Egcrton
papers. 13. Chronica Jocelini de Brakelonda. 14. Irish narratives,
1641 and 1690. 15. Rishangers chronicle. 16. Poems of Walter Mapes.
17. Travels of Nicander Nucius. 18. Three metrical romances. 19. Diary
of Dr. John Dee. 20. Apology for de Lollards. 21. Rutland papers.
22. Diary of bishop Cartwright. 23. Letters of eminent Hterary men.
24. Proceedings against Alice Kyteler. 25. Promptorium parvulorum,
tom. 1. 26. Suppression of the monasteries. 27. Leycester correspon-
dence. 28. French chronicle of London. 29. Polydore Vergil. 30. The
Thornton romances. 31. Verney's notes of Long Parliament. 32. Auto-
biographie of Sir J. Brumston. 33. Correspondence of duke of Perth.
34. Liber de antiquis legibus. 35. The chronicle of Calais. 36. Polydore
Vergirs history, vol. 1. 37. Italian relation of England. 38. Church of
Middleham. 39. The Camden miscellany, vol. 1. 40. Life of lord
Grey of Wilton. 41. Diary of Walter Yonge. 42. Diary of Henry
Machyn. 43. Visitation of Huntingtonshire. 44. Obituary of Rich.
Smyth. 45. Twysden on the government of England. 46. Letters of
Elizabeth and James VI. 47. Chronicon Petroburgense. Liber niger.
48. Queen Jane and queen Mary. 49. Bury wills and inventories.
50. Mapes, de nugis curialium. 51. Pilgriraage of sir R. Guylford.
52. Secret services of Charles JI and James II. 53. Chronicle of Grey
Friars of London. 54. Promptorium parvulorum, tom. 2. 55. The
Camden miscellany, vol. 2. 56. Verney papers to 1639. 57. The ancren
riwle. 58. Letters of lady B. Harley. 59.' Roll of bishop Swinfield,
vol. 1. 60. Grants, etc. from the crown during the reign of Edward V.
61. The Camden miscellany, vol. 3. 62. Roll of bishop Swinfield, vol. 2.
63. Charles I in 1646. Original letters. Ed. by J. Bruce. 64. Chronicle,
an english, of the reigns of Richard II, Henry IV, Henry V and
Henry VI. Ed. by J. S. Davies. 65. The knights hospitallers in Eng-
land a. D. 1368. Edit. by Lambert . . . J. Mitchel Kemble. 66. Diary
of John Rous, incumbent of Santon Downham, Suffolk, from 1625 — 1642.
Edit. by Everett Green. 67. The trevelyan papers, part. 1. Edit. by
J. P. Collier. 68. Journal of Rowland Davies , dean of Ross . . . from
1689—1690. Edit. by Rich. Caulfield. 69. The domesday of St. Pauls,
description of the manors belonging to the church of St. Pauls in London
1222. Edit. by W. Hale.
Canisius, Henr. (f 1610): Chronicon Victoris. Chronicon Joannis Bicla-
riensi.s. Legatio Luitpraudi ad Nicephorum Phocara, noraine Ottonis
Magni Imp. Augu.sti. Synodus Bauarica, sub Tassilone Bavariae
duce tempore Caroli Magni . . . Omnia nunc prira. in luc. edita
studio H. C. Ingolstadii 1600. 4».
Thesaurus monumentorura ecclesiasticorum et historicorum seu
Lectiones antiquae. Ingolstadii 1601—04. 6 vol. 4".
Hierzu ranss man fUgen: eiuid. Promptuarium eccleslaBticuni. Ingolst. 1608.
4«., in Wahrheit nichts andere» aln der 5. Theil der Lect. antiq. mit neuem Titel,
aber doch um 5 neue Schriften vermehrt.
CARACCIOLIUS — CHRONIKEN 41
Edit. n* cur. Jac. Basnage. Antuerp. (Amsterd.) 1725. 7 tom. in 3, 4
oder 5 vol. fol.
In dieser schonen Ausg, fehlen mehrere Stiickc der vorhergehenden. Ihr In-
halt ap. Fabric. bibl. graeca XIII. p. 759 sq.
Caracciolius, Ant.: Antiqui chronologi quatuor historiae Neapolitanae.
Neapoli 1626. 4«.
Carusius | Joh. Bapt. (f 1724) : Bibliotheca historica regni Siciliae, sive
Caruso i historicorum *qui de rebus SicuUs a Saracenorum invasione ad
Aragonensium principatum illustriora monumenta reliquerunt, am-
plissima collectio. Panormi 1720 — 23. 2 vol. fol.
Sehr reichhaltig u. schatzbar ist die Nachlese des Rosarius Gregorius (s. d.)
Erl-Schr. : Wachler, Gesch. der histor. Forschung II. 1. p. 192.
Caxton society. Gegriindet 1845; so benannt zum Andenken an den
ersten Buchdrucker Englands. Veroffentlichte Werke:
Henricus de Silgrave, chronicon, ed. by C. Hook.
Gaimar's chronicle .. ed. by Th. AVright.
Le r^volte du comte de Warwick contre le roi Edouard IV, to which
is added a french letter relating to lady Jane Grey and queen Mary,
edit. by J. A. Giles.
Epistolae Walteri Dervensis abbatis, ed. C. Messiter.
Benedictus abbas Petriburgens., vita et mirac. s. Thomae Cantuar, ed.
by J. A. Giles.
Galfridus le Baker de Swinbroke, chronicon Angliae, edit. by J.
A. Giles.
Epistolae Herberti de Losinga, ed. by Anstruther.
Anecdota Bedae, Lanfranci et aliorum, inedited tracts, letters, poems e<c.
of Bede, Lanfranc . . . by J. A. Giles.
Rudolphi Nigri chronica duo, by Anstruther.
Memorial of bishop Waynflete by Dr. Pet. Heylyn, edit. by T. R.
Bloxam.
Robert Grosset§te's „Chasteau d'Amour" and La Vie de s. Marie
Aegyptienne, ed. by M. Cooke.
Galfridus Monumetensis, histor. Britonura . . . . ed. by J. A. Giles.
Alanus prior Cantuar., postea abbas Tewkesburiensis, scripta quae extant,
ed. by J. A. Giles. "
Chronicon Angliae Petriburgense iterum post Sparkium ed. J. A. Giles.
Vitae quorundam Anglo-Saxonum, ed. by J. A. Giles.
Champollion-Figeac, documents historiques inedits, vide ttnter Collection
de documents inedits sur Thistoire [mSlanges historiques.)
Chapeaville, Joh., canonicus Leodiensis (f 1617): Qui gesta pontificum
Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium scripserunt auctores
praecipui. Accedit P. Aeg. Bucherii de primis Tungrorum seu Leo-
diensium episcopis historica disputatio itemque chronologia poste-
riorum. Auch. unt. d. Tit.: Historia sacra et profana nec non po-
litica etc. Leodii 1612—16. {neuer Tit. ihid. 1618.) 3 tomi. A"^.
Wichtig fiir die Kirchengeschichte von Liittich, Tongern u. Utrecht; die Pro-
fangeschichte reicht bis Ludwig XII.
Chesne, And. du, vide Duchesne.
Chronicles and memorials of Great Britain and Ireland, vide Rerum Bri-
tannicarum raedii aevi scriptores.
Chroniken, die mun.sterschen, des Mittelalters, vide Geschichtsquellen des
Bisthums Miinster.
hamburgische. Fiir den Verein fiir hamburgische Geschichte
herausg. von J. M. Lappenberg. Hamburg 1852 — 61. 1 — 4. Heft.
gr. 8». k 24 Sgr.
42 CHR0NIQUE8 - COLECCION
Chroniques Siennoises trad. de ritalien pr^c^d. d'une introduction et
accomp. de notes p. le Duc de Dino. Avec facsim. Paris 1846.
gr. So.
Chronographi IV, vide Schard, German. rer.
Code historique et diplomatique de la ville de Strasbourg. Strasbourg
1843. 1848. Tom. I. part. 1. 2. ( fin des chroniques d^Alsace.) err. 4".
n. 61 Thlr. ^ -^ • ^
Entbfilt Mittbcilungcn aus ClosenerB und Twingers Cbroniken.
Colgan, Joa.: Acta sanctorum veteris et maioris Scotiae seu Hiberniae
' sanctorum insulae, partim ex variis per Europam mss. codd. ex-
scripta, partim ex antiquis monumentis et probatis authoribus eruta
et congesta: omnia notis et appendicibus iUustrata. Tom. I. Janr,,
Febr. et Martium complectens. Lovanii 1645. fol. — Tom. II. Pa-
tricii, Cohimbae et Brigidae acta continens [dieser Tlieil ist auch
hekannt nnter der Bezeichminy: Acta triadis thaumaturgae seu di-
vorum Patricii, Cokimbae et Brigidae). ihid. 1647. fol.
Selten und sehr gesucht in Kngland.
ColiecQao de livros ineditos da historia portugueza dos reinados dos sen-
hores reis De Joao I, D. Duarte, D. Affonso V e D. Joao II.
Publicada por ordem da academia real das sciencias de Lisboa.
Lisboa 1790—93. 1816. 1824. 5 vol. fol. 26^ Thlr.
Inhalf- Vol. 1: Mth. de Pisano,livro da guerra de Ceuta; Ruy de Pina
chronicas d'el rey D. Duarte, D. AfFonso V. — Vol. 2: Chronica del
rey D. Joao II; Gomes Eanncs de Azurara, chronica de conde
D. Pedro de Menezes. — Vol. 3: Ruy de Pina, chronica de conde
D. Duarte de Menezes; Livro vermelho do rey D. Affonso V; frag-
mentos da legisla(jao Portugueza. — Vol. 4: FernaoLopez, chronicas
dos reinados de D. Dinis, D. Affonso IV, D. Pedro I e D. Fernando.
— Vol. 5: As chronicas dos reis dc Portugal por Christ. Rodrigues
Acenheiro; Foros antigos dos Concetos de Gravao, Guarda e Beja;
descripQao do terreno em roda da cidade de Lamego por Ruy
Fernandes.
Eigentlicher Herausgeber war Josd Oorrea da Serra. Fiir die Geschiohtc
Portugals sehr ^vichtige Sammlung. — Vom 6. Bande sind nur 40 Seiten gedrnckt
und nicht fortgesetzt ; sie enthalten Foros de Castello Branco.
dos documentos e memorias da academia real da historia portu-
gueza. Lisboa 1722—36. 15 vol. fol.
Sehr wichtipe Sammhing.
dos principaes auctores da historia portugueza, publicada com
notas pelo director da classe da litteratura da academia real das
sciencias. Lisboa 1806-09. 8».
Jnhalt: Tom. \ — 6: (Bemardo de Brito, monarchia Lusitana. Livro 1 — 6.)
Lisboa 1806-09.
Tom. 1. 2. {d. i. 7. 8.): (Ant. Brandao, monarchia Lusitana. Livro
8—11.) 1806.
Coleccion de documentos ineditos para la historia de Espana, por Don
Mig. Salva, Pedro Sainz de Baranda y M. F. de Navarrete.
Madrid 1842-60. Vol. I— XXXV. 4». 450 fr.
de las cr6nicas y memorias de los reyes de Castilla. Madrid
1779-87. 7 vol. 4«.
Diese schStzbarc, sehr gut gcdruclcte u. jetzt soltene Sanimlung ist von Eugen i o
de Llaguno Aniirola be.sorgt und enthSlt :
Tom. I. Pt. Lop. de Ayala, cronica del rey Pedro I. 1779.
Tom. II. Dcl mismo cr6nica de D. Enrique II, Juan I y Enrique III. 1780.
Tom. III. Cronica de D. Pedro Niiio por G. Diez de Gomez, la embaxada
COLLECTIO — COLLECTION 43
al Tamerlan por Ruy Gonzalez de Clavijo, y el Sumario de los
reyes de Castilla. 1781.
Tom. IV. Cronica del rey D. Alonzo VIU. Parte I que contiene les
mcmorias historicas de la vida y acciones de este rey, recogidas por el
Marqu^s de Mond^jar (d. i. Ibanez) e illustr. por Fr. Cerda y Rico.
1783. (Der 2. Theil ist nicht erschienen.)
Tom. V. Cronica de D. Alvaro de Luna. 1784.
Tom. VI. Cronica del rey D. Enrique IV por Diego Enriquez de
Castillo. 1787.
Tom. VII. (Juan Nunez de Villasan) Cronica de D. Alfonso XI. 1787.
Parte 1.
Passend schliesst sich hieran :
Cr6nica de D, Juan II por Fernan Perez de Guzman. Valencia
1779. fol.
Cronica de los reyes catolicos D. Fernando y D. Isabel, por Her-
nando del Pulgar. Valencia 1780. fol.
Collectio chronicorum edente Miguel Lopes Ferreyra, sub tit. gen.:
1. Duarte Gaivao, chronica do D. Affonso Henriques I rey de
Portugal. Lisboa 1726.
2. Ruy de Pina, chronica do D. Sancho I, iMd. 1727.
3. „ — „ — chronica do D. Affonso II, ihid. 1727.
4. „ — „ — chronica do D. Sancho II, ihid. 1728.
5. „ — „ — chronica do D. Affonso III, ihid. 1728.
6. „ — „ — chronica do D. Diniz, ihid. 1729. 1 vol. fol.
Collection complete des m^moires, vide Petitot.
Collection de chroniques Belgesine dites, publiee par ordre du gouver-
nement et par les soins de la commission royale d'histoire. Bruxelles
1836—60. Vol. I— XIX. gr. 4«. 271 fr.
Interessante und wichtige Sammlimf;, fiir deren Heransgabe die um die vater-
landische Geschichtsforschung mit wahrhaft patriotischem Eifer besorg^te belgische
Regierung eine eigene Commission bildete. Zu dieser gehorten bisher v. Ger-
lache, V. Reiffenberg, Gachard, de Ram, de Smet, du Mortier, Willems, Bormans
und Borgnet.
Inhalt : Tom. I. : Jean van H e e 1 u , chronique en vers. 1836. 1 vol. 10 fr.
Tom. II. IV. Philippe Mouskes, chronique rim^e. 1836-^-38. 2 vol.
28 fr. Suppl^m. 1845.
Recueil des chroniques de Flandre, publi^ ... par J. J. de Smet.
Auch unt. d. Tit.: Corpus chronicorum Flandriae, sub
auspiciis Leopoldi I serenissimi Belgarum regis, ed. J. J. de
Smet. 1837. 41. 56. Vol. 1—3. 45 fr.
Tom. III. Vol. I. : Antiquissiina genealogia forestariorum et comitum
Flandriae — nomina comitum Flandriae — brevissima genealogia Flan-
drensium comitum — alia brevior genealogia forestar. et comit. Flandriae
— catalogus et chronica principum Flandriae — chronicon comitnm
Flandrens. — chronicon Flandriae scriptum ab Adriano de Budt, mon.
Dunensi sub fin. sec. XIV. — annales fratris cuiusd. anon. conventus
fratrum minor. Gandavens. — annales S. Bavonis Gandensis — chronicon
S. Bavonis scriptum sub fin. sec. XV. ab auct. anon. — descriptio de
origine conventus, postea abbatiae Trunchiniensis, ord. Praemonstrat. —
Tom. VI. Vol. II. Breve chronicon Elnonense S. Amandi — ancienne
chronique de Flandre — chronica Aegidii Li Muisis, abbatis XVII» S.
Martini Tornacens. — chronicon Aegidii Li Muisis, abb. S. Mart. Torn.
alterum — chronicon Jacobi Muevin, XVII' abbatis S. Mart. Torn. —
chronica Tornacensis sive excerptum e.x diversis auctoribus collectum —
chronicon Balduini Ninoviensis — appendices — codex diplomaticus
abbatiae Ninoviensis.
44 COLLECTION
Tom. X. Vol. TII. Breve cbronicon Flandriae — laetRte deel der Kronyk
van Jan van Dismude — chronique des PayB-Has, de France, d'Angleterre
et de Tournai — chronique de Flandre etdes croisades — histoire des
Pais-Bas depuis 1477 — 1492, dcrite en forme de journftl par un auteur
contemporain. (Vol. IV. ist unter der Prcaae.)
Tom. V. VIJ. Jean de Klerk, les gestes des ducs de Brabant. 1839. 43.
2 vol. 24 fr.
Tom. VIII. Documens relatifs aux troubles du pays de Li^ge sous les
princes dveques Louis de Bourbon et de Jean de Hornc (1455 — 1505),
publ. pour la prem. fois par Tabbd F. X. de Ram. Bruxelles 1844. 4".
1 vol. 15 fr.
EnthaH: Johannes de Los — Henricus de Merica — Theodoricus
Pauhis.
Monuments pour servir a rhistoire des provinces de Namur, de
Hainaut et de Luxembourg, recueillis et publics pour la premiere
fois (a Texception du ,Cantatorium Sancti Huberti') par le baron
de ReiiFenberg.
Tom. IX. Vol. I. 1. division. Partie diplomatique. 1844.
Enthdlt: 1. Cartulaire de Notre-Dame de Namur (1200—1328) ^crit
dans la l""® moitid du 14. si^cle. — 2. Autre cartulaire de Namur
(1235 — 1298). — 3. Chartrier de Namur ou chartes originales
(1092—1323). — 4. Cartulaires de Hainaut (1071—1347).
Tom. XII.— XIV. Vol. IV. — VI. 2. division. L^gendes historico-po^tiques.
Auch unt. d. Titel: Le chevalier au cygne et Godefroid de Bouillon.
1846. 48. 54. Vol. 1—3.
Tom. XV. Vol. VII. Suite de la 2. divis. L^gendes historico-po^tiques et
3. division. Annales et chroniques. 1847. 1 vol.
Enthdlt: 2. division. Roman en vers de Gilles de Chin, seigneur de
Berlaymont. — 3. divis. a. Petites annales — b. Annales d'Anchin
— c. Histoire de Tabbaye de St. Hubert depuis sa fondat. vers
687—1106 — d. Chronique de l'abbaye de Liessies, 750—1578. —
e. Histoire de 1'abbaye de St. Denis en Broqueroie, par 1'abb^
Gaspar Vincq — f. Autre chronique de St. Denis depuis Tann^e
1081—1667.
Tom. XVI. Vol. VIII. Suite de la 3. division. Annales et chroniques.
1848. 1 vol.
Enthdlt: g. Antiquitas ecclesiae Andaginensis S. Petri. — h. Chronique
de Tabbaye de FloreflPe. — i. Fundatio et abbates abbatiae
FlorefFensis , adhuc inedita, auctore Bernardo Henrico Maxim. de
Varick — k. Annales de Tabbaye de St. Ghislain par Dom Pierre
Baudry. — 6 vol. 90 fr.
Tom. XI. Relation des troubles de Gand sous Charles - Quint , par un
anonyme; suivie de 330 documents in^dits sur cet dvdnement; par M.
Gachard. 1846. 1 vol. 14 fr.
Tom. XVII — XIX. Dinterus, chronica ducum Lotharingiae et Brabantiae
ac regum Francorum. 1854—60. Tom. I. 1. 2. II. III. 45 fr.
Erl.-Schr. : Compte rendu des seances de la commission royale d'histoire ou
Recneil de ses bulletins. Eruxell. 1844. Tom. 1. 2c ^dit. gr. 4«.
Warnkonig in von SybeTs hi.stor. Zeitschrift. 1860. 3. Heft. p. 233.
Collectlon de documents in^dits sur Thistoire de France publi^s par ordre
du roi et par les soins du ministre de Tinstruction publique • • • •
Paris, imp. royale 1835 — 60. Zusammen bis jetzt 125 vol. gr. 4".
und 4 Atlas fol.
Eine grosBartige iind pracbtvolle Sammlimg, die alie ilbrigen franEiSsiscben
hinter eich liisvt. Gaizot gab za ihr den Anstoss.
Inhalt: 1. Serie. Histoire politiquc.
COLLECTION 45
A. M^moires militaires relatifs a la succession d'Espagiie sous Louis XFV
extraits de la correspondance de la cour et de g^nlraux, par le lieutenant
g^n^ral deVault, . .. revus, publi^s et pr^c^des d'une introduction par
le lieutenaut gen^ral Pelet. Tom. I.— X. 1835—59. — Dazu: Atlas
dress^ par les soins de M. le lieut. g^n. Pelet du vol. 1—8. Paris
1836—45. fol. max.
B. Negociations relatives a la suecession d'Espagne sous Louis XIV ou
correspoudances, m^moires, . . . accompagnes d'un texte historiqne et
prec^des d'une , introduction par M. Mignet. Tom. L — IV. 1835 — 42.
G. Journal des Etats g^nei-aux de France, tenus a Tours en 1484 sous le
regne de Charles VIII, r^dige en latin par Jehan Masselin . . .,
publi^ et traduit pour la premi^re fois . . . par A. Bernier. 1835.
D. Proc^s-verbaux des s^ances du conseil de r<5gence du roi Charles VIII,
pendant les mois d'aout 1484 a janvier 1485, publi^s . . par A.
Bernier. 1836.
E. Chronique des ducs de Normandie, par Benoit, trouv^re anglo-
normand du XII. siScle, publiee pour la premiere fois . . . par Francisque
Michel. 3 vol. 1836—44.
F. E^glements sur les arts et metiers de Paris, redig^s au XIII. siecle
et connus sous le nom du ,,Livre du metiers" d'Etienue Boileaui
publi^s . . . avec des notes et une introduction par G. B. Depping. 1837.
G. Histoire de la croisade contre les her^tiques Albigeois, ecrite en vers
provenQaux par un poete contemporain , traduite et publiee par M. C.
Fauriel. 1837.
11. Paris sous Philippe le Bel d'apr^s des documents originaux . . . publi^
pour la premiere fois par H. G^raud. 1837.
/. Relations des ambassadeurs venitiens sur les aifaires de France au XVI.
si^cle, recueillies et traduites par M. N. Tommaseo. 2 vol. 1838.
K. Chronique de Bertrand Du Guesclin par Cuyelier, trouvere du XIV.
si^cle, publi^e pour la premiere fois par E. Charri^re. 2 vol. 1839.
L. Chronique du religieux de Saint-Denys, contenant le regne de Charles VI
de 1380 k 1422, publiee en latin pour la premiere fois et traduite par
M. Bellaguet, precedee d'une introduction par M. de Barante.
6 vol. 1839—52.
M. Archives administratives de la ville de Eeims. Collection de pi^ces
in^dites . . . par Pierre Varin. (Tom. I. 1. 2. II. 1. 2. IIL) 3 tom.
in 5 vol. 1839—48.
N. Archives l^gislatives de la ville de Reims. CoUection de pi^ces in^-
dites . . . par Pierre Varin . . . Tom. I. coutumes. II. 1. 2. 3. statuts.
2 part. in 4 vol. 1840 — 52. — Dazu: Table g^nerale des matieres . . .
par L. Amiel. 1853.
0. Correspondance de Henri d'Escoubleau de Sourdis, . . . augment^e
des ordres, instructions et lettre de Louis XIII et du cardinal de
Richelieu k M. de Sourdis, . . . et accompagnee d'un texte historique, de
notes et d'une introduction . . . par Eug^ne Sue. 3 vol. 1839.
P. Lettres de rois, reines et autres personnages des cours de France et
d'Angleterre, depuis Louis VII jusqu' a Henri IV, tir^es des archives
de Londres, par Br^quigny et publi^es par M. Champollion-
Figeac. Tom. L (a. 1162—1300). II. (a. 1301—1515.) 1839. 1847.
Q. Les Olim ou registres des arrets rendus par la cour du roi sous les
r^gnes de saint Louis , de Philippe le Hardi, . . . publi^s par le comte
Beugnot . . (Tom. I. 1254—1273; IL 1274—1318; HL 1. 1299—1311;
III. 2. 1312—1318.) 3 tom. in 4 vol. 1839—48.
R. CoUection des cartulaires de France.
Tom. I. II. Cartulaire de Tabbaye de Saint-Pere de Chartres, publi^
par M. Gu^rard. 1840.
Tom. III. Cartulaire de Tabbaye de Saint-Bertin, publi^ par M. Guerard;
46 COLLECTION
cartulaire de Tabbaye de la Saint-Trinit^ du Mont de Rouen, pr^pard
pour rimpression par A. Deville. — 1840.
Tom. IV — VII. Cartulaire de r^glisc Notre-Dame de Paris, publid par
M. Gu(5rnrd avec la collaboration de MM. G^raud, Marion et
Deloye. 1850.
Tom. VIII. IX. Cartulaire de Tabbaye de St. Victor de Marseille, publi^
par M. Gu^rard. 1857.
S. Papiers d'^tat du cardinal de Granvelle ... publids sous la direction
.de M. Ch. W^eiss. Tom. I— IX. 1841—52.
T. Proc<!!s des Templiers, publi^ par M. Michelet. Tom. I. II.
1841—51.
U. N^gociations, lettres et pieces diverses relatives au r^gne de Francjois II,
tir^es du portefeuille de S^bastien de TAubespine .. . par Louis
Paris. 1841.
V. Proces-verbaux des Etats g^neraux de 1593, recueillis et publi^s par
M. Aug. Bernard (du Montbrison). 1842.
W. Recueil des lettres missives de Henri IV. publi^ par M. Berger de
Xivrey. Tom. L— VII. (Tom. L 1562—1584; U. 1585—1589; IIL
1589-93; IV. 1593—1598; V. 1599—1602; VL 1603—6; VII. 1606—10.)
1843—1858.
X. Negociations diplomatiques entre la France et TAutriche durant les
trente premiSres ann^es du XVI. siecle, publi^es par M. Le Glay.
2 vol. 1845.
F. Captivit^ du roiFrauQois I par M. Aim6 Champollion-Figeac. 1847.
Z. N^gociatious de la France dans le Levant, ou correspondances, memoires
et actes diplomatiques, .. . publiees pour la premi^re fois par E. Charri^re.
Tom. L— IV. 1848—60.
Aa. Recueils des monuments inedits de l'histoire du tiers ^tat.
1. s^rie, parAugustin Thierry. Chartes, coutumes, actcs municipaux,
statuts de corporations d'arts et mdtiers des villes et communes de
France. R^gion du nord. Tom. L — III. (Tom. I. 1057 — XV.
si^cle; IL XV.— XVIL si^cle; IIL — 1789.) ' Amiens 1850—56.
Bb. Li Livres de Jostice et de Plet, publi^ pour la premiere fois . . . par
Rapetti, avec un glossaire . . . par P. Chabaille. 1850.
Cc. Correspondance administrative sous le r^gne de Louis XIV entre le
cabinet du roi , les secr<^taires d'Etat . . . etc. etc. recueillie et mise en
ordre par G. B. Depping. Tom. I. — IV. 1850 — 55.
Dd. Lettres, instructions diplomatiques et papiers d'^tat du cardinal de
Richelieu, recueillis et publi^s par M. Avenel. Tom. I. — III.
1853—58.
Ee. Cartulaire de Tabbaye de Saviguy, suivi du petit cartulaire de Tabbaye
d'Ainay, publi^s par Aug. Bernard. 2 part. in 2 vol. 1853. (Die
Paginirung durch beide 'Theile ist fortlaufend.)
Ff. Privildges accord^s k la couronne de France par le Saiut-Si^ge. 1855.
Gg. M^moires de Claude Haton contenant le r^cit des dv^nements ac-
complis de 1553 — 1582, principalement dans la Champagne et la Brie,
publ. par F. Bourquelot. 2 vol. 1857.
Hh. N^gociations diplomatiques de la France avec la Toscane. Docu-
ments recueillis par Gius. Canestrini et publ. par Abel Desjardins.
Tom. I. 1859.
li. Anelier, Guill. , de Toulouse, histoire de la guerre de Navarre en
1276 et 1277, publ. avec une traduction . . . par Franc. Michel. 1856.
Kk. Cartulaire de Tabbaye de Beaulieu (en Limousin), publ. par Maxim.
Deloche. 1859.
2. Sirie. Histoire des lettres et des sciences.
A. Ouvrages in^dits d'Ab^Iard, pour servir k Thistoire de la philosophie
scolastique en France, publids par M. Victor Cousin. 1836.
COLLECTION 47
B^ Les quatre livres des rois, traduits en fran^ais du XII. si^cle, suivis
d'un fragment de moralit^s sur Job et d'un choix de sermons de saint
Bernard, publi^s par M. Le Roux de Lincy. 1841.
C. L'^claircissement de la langue fran^aise, par Jean Palsgrave, siflvi
dela grammaire de Giles Du Guez, publi^s pour la premiere fois en
France par F. Genin. 1852.
3. Serie. Arch6ologie.
A. Statistique monumentale. Rapport . . . sur les monuments historiques
de&- arrondissements de Nancy et de Toul . . . par E. Grille de^
Beuzelin (mit Atlas in fol.) 1837.
B. Instructions du comite historique des arts et monuments. Tom. I.
(Vol. 1. Monuments gaulois, grecs, romains et chr^-tiens. Vol. 2.
Monuments chretiens par Lenoir, Merimee, Lenormant. Vol. 3.
Architecture militaire au moyen fige . . . par Merimee et Lenoir).
Tom. II. Architecture monastique par Lenoir (1. partie). Tom. III.
Iconographie chr^tienne. Histoire de Dieu par M. Didron. 1843 — 56.
C. Monographie de r^glise Notre Dame de Noyon par Le Vitet {mit
Atlas in fol.)
D. Notice sur les peintures de Teglise de Saint-Savin par P. Merim^e.
E. Comptes de d^penses de la construction du chS,teau de Gaillon, publi^s
par A. Deville (mit Atlas).
F. Journal d'01ivier L^fevre d'Ormesson et extraits des m^m. d'Andr6
L^fevred'Ormesson,publ. par Cheruel. Tom. L (1643— 1650.) 1860
M^Ianges historiques.
A. Documents historiques inedits . . . publi^s par M. Champollion-
Figeac. Tom. I.— IV. (I. IL III. 1. 2. IV. 1. 2.) 1841—48.
PiSces officielles relatives k la collection.
A. Rapports au roi et pieces. s. l. et a.
B. Rapports au ministre. 1839.
Collection des m^moires pour servir a Thistoire de France, vide Miciiaud
et Poujoulat,
des memoires relatifs a Tliistoire de France, vide Guizot.
d'ouvrages publies par la Societe de Thistoire de France. Paris,
J. Renouard 1835-52. 53 vol. 8«.
In der 2. AbtheJlung sind die einsohlagenden Werke an den passenden Stellen
eingereiht. Diese Publicationen haben im Allgemeinen wegen ihrer sorgfaltigen
Behandluug eine giinstige Aufnahme gefunden.
Erschienen sind: L'ystoire de li Normant, publ. par ChampoUion-Figeac.
1835. 1 vol. — Hist. de France par Gregoire de Tours, trad. par Guadet
et Taranne. 1836. 4 vol. — Lettres de Mazarin, publ. par J. Ravenel.
1836.-1 vol. — M^m. de P. de F^nin, publ. par M»e Dupont. 1737.
1 vol. — Conquete de Constantinople , par JoflFroy de Ville-Hardouin,
publ. par P. Paris. 1838. 1 vol. — Correspondance de Maximilien, publ,
par Leglay. 1839. 2 vol. — Hist. des ducs de Normandie, par F.
Michel. 1840. 1 vol. — Oeuvres d'Eginhard, publ. par M. Teulet. 1840.
2 vol. — Orderic Vital, publ. par M. Le Prevost. 1838—52. 4 vol. —
M6m. de Commines, publ. par M"^ Dupont. 1840—47. 3 vol. — Lettres
de Marguerite d'Angouleme, publ. par M. G4nin. 1841. 42. 2 vol. —
Proc^s de Jeanne d'Arc, publ, par Quicherat. 1841 — 49. 5 vol. —
Coutumes de Beauvoisis , publ. par M. Beugnot. 1842. 2 vol. — M^m.
et lettres de Marguerite de Valois, publ. par M. Guessard (avec la ruelle
mal assortie). 1842. 1 vol. — Chronique de Guillaume de Nangis, publ.
par H. Giraud. 1843. 2 vol. — Mem. du comte de CoHgny - Saligny,
publ. par M. Monmerqu^. 1844. 1 vol. — Hist. de Frauce par Richer,
, trad. par Guadet. 1845. 2 vol. — Registres de THotel de Ville de Paris,
par Leroux de Lincy. 1846 — 48. 3 vol. — Vie de St. Louis, par Lenain
de Tillemont. 1846 — 51. 6 vol. — Journal du r6gne de Louis XV, par
48 COLLECTION — CONNOR
pax W
3. 1851.
1850. 3 vol. — Comptes de rargenterie des rois de France. 1851. 1 vol.
— M<5m. de Daniel de Cosnac. 1852. 2 vol.
Collection of hi.storians edited by order of the Record Commission =
Monumenta historica Britannica.
universelle des memoires particuliers relatifs k Thistoire de France.
Tom. 1 — 65. Londres et Paris, rue d'Anjou-Dauphine 1785 — 178*.'.
— Suite de la coUection universelle des m^moires particuliers rela-
tifs k rhistoire de France, . . . Tora, 66—72. Paris, rue de Vaugi-
rard. 1806—07. 12 vol. 8».
Gesammelt von Koucher, ,'\iit. Perriji, Dussleux u. a. und mit Anmcr-
kungen hrsgegb. von Duchesnay. Blieb unvoUendet. •
Tom. 1 — 3: Mdmoires de JoinvMle avec les dissertations de Ducange.
Tom. 4. 5: M^moires de Du Guesclin — Mdm. de Christine de
Pisan — Mdm. de Pierre de F^nin.
Tom. 6: M^m. de Boucicaut.
Tom. 7: M^m. de la Pucelle d'Orl^ans — Mdm. du cbnn^table de Riche-
mont, par G. Gruel — M^m. de Florent dTlliers, par D. Godefroy.
Tom. 8. 9: M^m. d'01ivier de la Marche — Mdm. de Du Clerq.
Tom. 10 — 12: M^m. duPhilippedeComiues.
Tom. 13: M^m. de Jean de Troyes.
Tom. 14. 15: M^m. de Guillaume de Villeneuve — M^m. de la
Tr^mouille par Jean Bouchet — M^m. de Bayard par le loyal
serviteur.
Tom. 16: M^m. de Fleuranges — M^m. de Louise de Savoie.
Tom. 17—21: M^m. de G. et M. du Bellay.
Tom. 22 — 26: Mem. de Blaise de Montluc.
Tom. 27 — 28: Mem. de Tavannes.
Tom. 28—33: M^m. de Vieilleville par Vinc. Carloix.
Tom. 33—37: M(^m. de Villars.
Tom. 37—39: Mem. de Fr. de Rabutin.
Tom. 39. 40: Mem. de Bertr. de Salignac — M^m. de Coligny —
M^m. de la Chastre — Mem. de Rochechouart.
Tom. 41 — 46: Mem. de Mergey — M^m. de M. de Castelnau —
M^m. de A. Gamon — M4m. de J. Philippi.
Tom. 47 — 49: Mdm. de laNoue — M^m. deH. de laTour d'Auvergne
— M^m. de G. de Tavannes.
Tom. 50. 51: M^m. de Cheverny.
X Tom. 52: M^m. de Marguerite de Valois, reine de France.
Tom. 53: Mdm. deJacquesAug. deThou.
Tom. 54: Mt^m. de Mathieu Merle et de Jean Choisnin.
Tom. 55—60: M^m. de Pierre-Victor Palma Cayet, ou chronologie
novenaire.
Tom. 61: M^m. de Nicolas de Neufville, sieur de Villeroy.
Tom. 62: M^m. de Charles de Valois, duc d'Augoul6me.
Tom. 63—65. 68—70: M<^.m. de Brantome.
Tom. 68 — 67: Tables des 42 premiers tomes.
Tom. 71. 72: Chronologie septeuuaire de PierreVictor Palma Cayet.
Man hat auch: Table genirale deg matieres de la coUection universelle etc.
k Londrei!, et se trouve a Paria. Tom. 1. depuis vol. 1—21. 1790. — Tom. 2. vol.
22—16. 1791. 80. . TTi •
Connor, Car. o': Rerum Hibernicarum scriptores, or Chronicles of En,
being the history of the Gaul Sciot Iber or the Irish people,
translated from ancient ms. in the phenician dialect of the scythian
language by C. o' C. Buckingham. et Londini 1814—26. 4 vol. 4».
Urschrift mit latcini»cher Uebersetzung. Eine filr dJc Occchichte IrlandR sehr
wichtige und sorgf&Itlg redigirte Sammlung; ihr Patron war der freigebige Herzog
von Buckingharo. — 1858 bei BuUch in Augsburg mit 120 fl. bezahlt.
CORPUS 49
Inhalt: Tom. 1: Continens epistolam, quae codd. vet. Hibemens. notitiam et
regum chronologiam complectitur, item prolegomeua ad annales partibus II,
quarum prima vetustissimorum de Hibernia testimonia historica, secunda
annalium et carminum Hibernens. catalogos comprehendit. Auctore C.
0'Connor.
Tom. 2: Annales Tigemachi — annales Inisfalenses — annales Buelliani.
Tom. 3: Quatuor magistrorum annales Hibernici usq. ad a. 1172.
Tom. 4: Annales Ultonienses ab a. 831 — 1131.
Erl.-Schr. : Moore, the history of Ireland. Paris 1835. 8«. I. c. 8. p. 156 sq.
161. 170; c. 14. p. 311 sp.
Corpus chronicopum Flandriae sub auspiciis Leopoldi I, . . . ed. J. J. de
Smet, vide s. v. CoUection de chroniques Belges. Tom. III. VI. X.
Corpus scriptorum historiae Byzantinae. Editio emendatior et copiosior,
consilio B. G. Niebuhrii instituta., opera eiusdem Niebuhrii, Imm.
Bekkeri, L. Schopeni, G. et L. Dindorfiorum aliorumque philolo-
gorum parata. Auctoritate acad. liter. reg. Boruss. continuata. Bonn.
1828—55. Vol. I— XLVIII. 8«. raai. 148^ Thlr.
Diese wichtige Samralung liefert eine ziemlicli voUstandige Gesch. des griech.
Kaiserthums vom 6. Jahrh. bis z. Untergange. Sie enthalt bis jetzt:
1. Agathiae Myrinaei historiae libr. 5. c. vers. lat. et annot. B. Vulcanii,
B. G. Niebuhrius C. F. Graeca recensuit. Acc. Agathiae epigrammata.
1828. 2 Thlr. (I.)*)
2. Anastasii bibliothec. histor. ecclesiastica ex rec. Imm. Bekkeri. 1841.
{zusamm. m. Theophanis chronograph.)
3. Annae Comnenae Alexiadis libr. 15. Graeca ad fid. codd. n. pr. rec.
nov. interpr. lat. subiecit Car. Ducangii comment. suasque annot. add.
Lud. Schopen. 1839. 2^ Thlr. (XXXVI.)
4. Cananus, Jo., vid. Phrantzes.
5. Cedrenus, Georg., Joannis Scylitzae ope ab Imm. Bekkero suppletus
et emend. 1838. 39. 2 vol. 8^ Thlr. (XXXII. XXXIII.)
6. Chalcocondylas , Laonic, historiarum lib. 10 ex rec. Imm. Bekkeri.
1843. 2| Thlr. (XLIV.)
7. Chronicon Paschale. Ad ex. Vatic. rec. Lud. Dindorf. 1832. 2 vol.
6J Thlr. (XIV. XV.)
8. Cinnamus, Joh. , epitome rerum ab Joanne et Alexio Comnenis
gestarum. Ad fid. cod. Vatic. rec. Aug. Meineke. — Nicephori
Bryennii commentarii. Recogn. Aug. Meineke. 1836. 3^ Thlr. (XXIV.)
9. Codini, Georg. , Curopalatae de officialibus palatii Constant. et de
officiis magnae ecclesiae Liber, ex rec. I. Bekkeri. 1839. 2 Thlr. (XXXV.)
10. Codini, Georg. , excerpta de antiquitatibus Constant. , ex recogn.
I. Bekkeri. 1843. l^ Thlr. (XXXVII.)
11. 12. Constantini Porphyrogeniti imp. de caerim. aulae Byz. libri 2.
gr. et lat. e rec. J. J. Reiskii c. ejsd. comment. integris. 1829. 30.
Vol. I. II. 8 Thlr. — De thematibus et de administrando imperio.
Accedit Hierociis Synecdemus cum Bandurii et Wesselingii comment.
Rec. I. Bekker. 1840. 2| Thlr. (VIH. IX. u. XXXVIII.)
13. Corippus, vid. Merobaudes.
14. Dexippi, Eunapii, Petri Patricii , Prisci, Malchi, Menandri histor.
quae supersunt, e rec. I. Bekkeri et B. G. Niebuhr. C. F. C. vers. lat.
p. Jo. Classenum emend. Acc. eclogae Photii ex Olympiodoro, Candido,
Nonnoso et Theophane et Procopii Sophistae panegyricus, annot. H.
Valesii, Labbei et Villoisonis et indices Classeui. 1829. 3J Thlr. (XU.)
15. Ducae, Michaelis Ducae nepotis, hist. Byzantina. Recogn. et inter-
prete italo addito supplevit I. Bekker. 1834. 3| Thlr. (XIX.)
16. Ephraemius ex recogn. I. Bekkeri. 1840. 2 Thlr. (XXXIX.)
* Die eingeklammerteu romischeu Zableu gelieu die chronologische Reihenfolge des Erscheineus an.
4
50 CORPUS
17. Eustathius, vid. Leo grammaticus.
18. Genesius, vid. Theophylactus Simocatta.
19. Georgius Acropolit., vid. Manasscs.
20. Georgius monachus, vid. Theophanes contin.
21. Georgius Pisida, vid. Paulus Silentiar.
22. Glycas, Michael, annales. Rcc. I. Beklvcr. 1836. 2^ Thlr. (XXV.)
23. Historia politica et patriarchica Constantinopoleos. Epirotica. Rec.
I. Bekker. 1849. 1| Thlr. (XLVI.)
24. Joel, vid. Manasses.
25. Johannes Anagnostes, vid. Phrantzes.
26. Johannes Cameniata, vid. Theophanes continuat.
27. Johannes Cantacuzenus eximp. Histor. lib. 4. gr. et lat. cura L.
Schopeni. 1828—32. 3 vol. lOf Thlr. (H— IV.)
28. Johaunes Lydus. Ex recogn. I. Bekker. 1837. 4| Thlr. {Dieser ge-
hort strevg genommen nicht z. d. Byzant. — XXIX.)
29. Johannes Malalas, chronographia ex rec. L. Dindorf. Acc. Chil-
meadii Hodiique annot. et Rich. Bentleji epistola ad Jo. Millium.
1831. 4 Thh-. (Xiri.)
30. Leonis Diaconi Caloensis hist. lib. 10 de vehtatione bellica Nicephori
Augusti ex rec. C. Ben. Hasii. Add. ejsd. versione atq. annot. ab ipso
recogn. Acc. Theodosii acroases de Creta capta e rec. Fr. Jacobsii
et Luitprandi legatio cum aliis libellis, qui Nicephori Phocae et
Johannis Tzimiscis historiam illustrant. 1828. 2| Thlr. (V.)
31. Leo grammaticus, chronographia. Ex rec. I. Bekkeri. Acc. Eustathii
De capta Thessalouica liber. 1842. 2J Thlr. (XLIII.)
32. Luitprandi legatio, vid. Leonis Diac.
33. Manasses, Constant. , breviarium historiae metricum. — Joelis
chronograjjhia compendiaria. — Georgii Acropolitae annales. Recogn.
I. Bekker. 1837. 3^ Thlr. (XXVIL)
34. Menander, vid. Dexippi.
35. Merobaudes ct Corippus. Rec. L Bekker. 1836. 2| Thlr. (XXVL)
36. Michaelis Attaliotae historia. Opus a Wlad. Bruneto de Presle,
instituti gallici socio, iuventum descr. corr. rec. Imm. Bekker. 1853.
1| Thlr. (XLVII.)
37. Nicephorus Bryennius, vid. Cinnamus.
38. Nicephorus Gregoras, vid. Syncellus.
39. Nicephori Gregorae hist. Byzantina gr. et lat. c. annot. Hier. Wolfii,
C. Ducaugii, Jo. Boivini et Cl. Capperonuerii. Cura L. Schopeni. 1829. 30.
2 vol. 6J Thlr. (VI. VII.)
40. Nicephori Gregorae historiae Byzant. libri postremi ab I. Bekkero
n. prim. ed. 18^5. 3 Thlr. (XLVHI.)
41. Nicephorus Patriarcha, vid. Paulus Silentiar.
42. Nicetae Choniatae historia ex rec. I. Bekkeri. 1835. 4jThlr. (XXI.)
43. Pachymeris, Georg., de Michaele et Andronico Palaeologis lib. 13.
Recogn. I. Bekker. 1835. 2 vol. 8 Thlr. (XXII. XXIII.)
44. Paulus Silentiarius, descriptio S. Sophiae et Ambonis ex recogn.
I. Bekkeri. — Georgii Pisidae expeditio Persica, bellum Avarium,
Heraclias. Rec. I. Bekker. — Sancti Nicephori Patr iarchae Const.
breviarium rerum post Mauricium gestarum. Rec. I. Bekker. 1837.
21 Thlr. (XXX.)
45. Petrus Patricius, vid. Dexippi.
46. Phrantzes, Georg., Johannes Cananus, Johannes Anagnostes ex rec.
L Bekkeri. 1838. 2^ Thlr. (XXXIV.)
47t Priscus, vid. Dexippi.
48. Procopius ex rec. Guil. Dindorf. 1833 — 38. 3 vol. 9^ Thlr.
(XVI— XVIII.)
49. Scylitzes, Jo., vid. Cedrenus.
CORPUS 51
50. Symeon magister, vid, Theophanes contin.
51. Syncellus, Georgius et Nicephorus Gr. e rec. Guil. Diiidorf. 1829.
2 vol. 6^^ Thk. (X. XI.)
52. Theodosii acroases, vid. Leo Diacon.
53. Theophanes continuatus, Joa. Cameniata, Symeon magister, Georgius
monachus ex rec. Imm. Bekkeri. 1838. 4| Thlr. (XXXI.)
54. Theophanis chronographia. Ex rec. Jo. Classeni. Vol. I. 1839.
4 Thlr. — Vol. II. Praecedit Anastasii biblioth. historia eccl. ex rec.
I. Bekkeri. 1841. 3i Thlr. (XXXVII. u. XL.)
55. Theophylacti Simocattae historiarum lib. 8. reeogn. I. Bekker. —
Genesius ex rec. Car. Lachmanni. 1834. 2| Thlr. (XX.)
56. Zonaras, Joh., annales ex rec. M. Pinderi. 1841 — 44. 2 vol. 6 Thk.
(XLI. XLII.)
57. Zosimus ex rec. L Bekkeri. 1837. 2^ Thlr. (XXVIIL)
Die erste Idee zu diesem riesenmassigen Unterneljmen gab Labbe , die Aus-
fiihrung ist besorgt von Combeflsius, Dufresne u. a. Es erschien unter dem Titel:
Byzantinae historiae scriptores. Paris., typ. reg. 1645 — 1711.
39 (47 od. 23, auch 27*) vol. fol.
Inhalt: 1. Ph. Labbaei de hist. Byzant. script. emittendis protrepticon.
1648. — Excerpta de legationibus ex VII auctoribus. Gr. et lat. ex
interpr. Car. Cantoclari, c. eiusd. et H. Valesii notis. 1648. — Eclogae
historicorum,'gr. et lat. c. nott. Ph. Labbaei. 1648.
2. Theophylacti Simocattae hist. lib. VIII. Gr. et lat. ex J. Pontani
interpr. et c. notis. 1647. — Nicephori breviarium hist. de rebb. gest.
ab obitu Mauricii ad Constantinum usque Copronymum. Gr. et lat. c.
interpr. et notis D. Petavii. 1648.
3. Proeopii Caesar. hist. sui temporis lib. VIII. — eiusdem de aedificiis
Justini lib. VI. Gr. et lat. c. not. Claud. Maltreti. — eiusd. arcana
historia. Gr. et lat. , ex interpret. et c. not. Nic. Alemanni. 1662 — 63.
— Nicephori Bryennii comment. de reb. Byzantinis. Gr. et lat. stud.
Pt. Possini. 166.1.
4. Agathiae schol. de imp. et reb. gestis Justiniani imp. lib. V. Gr. et
lat. c. not. Bonav. Vulcanii. 1660.
5. Syncelli chronographia et Nicephori breviarium chronograph. Gr.
et lat. ex interpr. et c. not. Jac. Goar. 1652.
6. S. Theophanis chronographia et Leonis grammat. vitae recent.
imperat. Gr. et lat. ex interpr. Jac. Goar. et c. eiusd. et Frauc. Combefisii
not. 1655.
7. Hist. Byzant. scriptores post Theophanem. Gr. et lat. ex vers.
Franc. Combefisii. 1685.
8. -Georg. Cedreni compend. histor. Gr. et lat. ex vers. et c. not.
Gu. Xylandri. Acc. annot. Jac. Goar. et Car. Annib. Fabroti glossar.
in Cedr. It. Johannes Scylitzes Curopalates. 1647.
9. Mich. Glycae annales. Gr. et lat. ex vei*s. Jo. Leuuclavii. Ex rec.
et c. notis Ph. Labbaei. 1660.
10. Annae Comnenae Alexias. Gr. et lat. ex interpr. Pt. Possini, c.
eiusd. not. gloss. et annot. Dav. Hoeschelii. 1651.
11. Joann. Cinnami hist. libr. VI. Gr. et lat. c. not. hist. et philol. Car.
Dufresne du Cange in Nicephor., Comnenae et Cinnami hist. Acc. Pauli
Silentiarii descript. S. Sophiae. Gr. et lat. c. not. du Cange. 1670.
12. Constant. Manassis breviar. hist. Gr. et lat. ex interpr. Jo. Leunclavii,
c. eiusd. et Jo. Meursii not. Acced. var. lect. cura Leonis Allatii et C.
A. Fabroti et eiusd. glossar. graecobarbar. 1655. — Georgii Codini
et anonymi excerpta de antiquitat. Constantinopoi. Gr. et lat. ex vers.
* Diese Verschiedenheit der Anzahl der Bande riihrt von ihrer verschiedenen Eintheilung her. Eiue
andere als die hier gegebene bietet u. a. Brunet. So werden z. B. die hier mit Nr. 1. u. 2. bezeichneten
Schriften auch in einen Ilaud vereinigt.
4*
52 CORPUS
P. Lambecii, c. eiusd. not. Acc. Manuelis Chrysolarae epist. III.
etc, imp. Leonis oracula, (c. fig.) Gr. et lat. interpr. Bern. Medonio.
1655.
J.3. Nicetae Acominati historia. Gr. et lat. interpr. Hier. Wolfio, c
eiusd. notis. Acc. C. A. Fabroti gloss. graecobarb. 1647.
14. Georg. Acropolitae, hist. Gr. et lat. Joelis Chronograpbia compen-
diaria et Jo. Canani narratio de bello Const. Gr. ct lat. ex interpr. Leon.
Allatii. Acc. Allatii de Georgiorum script. diatriba. 1651.
15. Douzae historia Byzantina. Gr. et lat. ex interpr. et c. not. Ism.
Bullialdi. 1649.
16. Joan. Cantacuzeni hist. lib. IV. Gr. et lat. ex interpr. J. Pontani,
c. eiusd. et Jac. Gretseri annot. 3 vol. 1645.
17. Laonici Chalcocondylae hist. lib. X. Gr. et lat. ex interpr. Conr.
Clauseri ; c. annal. SuUanor. Gr. et lat. ex vers. C. A. Fabroti. 1650.
18. Georg. Codinus, de oflF. magnae ecclesiae et aulae Constant. Gr. et
lat. ex vers. Jac. Gretseri, c. eiusd. comment. Acc. voces honor. appell.
dign. indd. . . . Gr. et lat. cur. Jac. Goar. 1648.
' 19. Anastasii Bibliothecarii hist. eccl. Ex msr. Vatic. CoII. ad msr. exempl.
Longob. vetust. Casin. bibl. c. not. et gloss. C. A. Fabroti. — Eiusd.
Anastasii vitae pontificum Roman. 1649.
20. Chronicon orientale, nunc primum latinit. douat. ab Abr. Ecchel-
lensi. — Eiusd. suppl. chron. orient. 1651.
21. Chronicon paschale. Gr. et lat. ex interp. et c. not. chron. ac hist.
Car. du Fresne du Cange. 1688.
22. Joan. Zonarae annales. Gr. et lat. ex interpr. H. Wolfii, recens. et
not. illustr. C. du Fresne. 2 vol. 1686—87.
23. Nicephori Gregorae Byzant. historia. Gr. et lat. ex vers. H. Wolfii
et Joh. Boivin. 2 vol. 1702.
24. Anselmi Banduri imperium orientale s. antiquitates ex var. script.
graec. opp. 2 vol. 1711.
25. C. du Fresne, historia Byzant. dupl. comment. illustrata. 2 vol. 1680.
26. Geo. de Ville-Hardouin, hist. de I'einpire de Constant. etc. avec
les notes de C. du Fresne. 1657.
27. Notitia dignitatum imper. roman. Ex nova recens. Phil. Labbei. 1651.
Anordnung und Abtheilung willkitrlich. Vollst£ndige Exempl. sehr selten. Als
notbwendige Supplemente gelten:
28. Georg. Pachymeris historia. Gr. et lat. c. observ. Pt. Possini. 2 vol.
Komae 1666—69. fol.
29. Joh. Malalae hist. chronica, ed. Edm. Chilmead. Oxon. 1691. 8".
30. Jos. Genesius de reb. Constant., Ge. Phrantzae chronicon, Joau.
Antioch. chronographia, Rich. Bentleii epist. ad Jo. Milliam etc. Venet.
1733. fol.
31. Pt. Boschii tractatus de patriarch. Antioch. Venet. 1748. fol.
32. Gu. Cuperi tractatus de patriarch. Constant. ibid. 1751. fol.
33. Const. Porphyrogenetae de caerimoniis aulae Byzantinae lib. 11.
Prod. nunc prim. gr. et lat. interpr. et corament. cur. Joh. Henr. Leichius
et Jo. Jac. Reiskius. 2 vol. Lips. 1751. 54. 2 vol.
34. Dufresne, dissert. de impp. Const. numism. Romae 1755. 4°.
35. Corporis hist. Byzant. nova appendix, opera G. Pisidae, Theodosii
diaconi et Corippi Afr. compl. Gr. et lat. ex rec. Pt. Fr. Fogginii.
Romae 1777. fol.
36. Anonymi script. hist. sacra, ed. J. Bt. Bianconi. Gr. et lat. Bonon.
1779. fol.
Dasselbe Buch, aber ans einem andem Codex erschien unter dem Titel: Jul.
Pollucis hist. s. chronicon, ed. Ign. Hardt. Monach. et Lips. Lindauer 1792.
80. 1 Thlr. 25 Sgr.
37. Georg. Phrantzae chronic. , ed. Fr. C. Alter. Vindob. 1795. fol.
5 Thlr.
¥
CORREA — DUCHESNE 53
38. J. Frd. Lydus de magistratib. reipubl. Rom., ed. J. Dm. Fuss. Praef.
est C. B. Hase. Paris. 1811. 8°. 100 Exempl. Velinp. 4».
39. Leouis Diaconi histor. scriptoresque alii ad res Byzantinas perti-
nentes. Gr. et lat. nunc prim. ed. et notis illust. C. B. Hase. Paris. 1819.
fol. 40 Fr.
Wiederholt unter dem Titel:
Byzantinae historiae scriptores in unum corpus redacti, gr.
et lat. 23 (auch 27 od. 35) tomi. Venet. Javarina 1722—33. fol.
Incorrect ; umfasst No. 1 — 30 der paris. Ausg. , ausserdem Allatii symmicta u.
Theophylacti institutio regia. Das chronic. orient. ed. A. Echellensis ist mit dera
chronic. orient. Petr. Rahebi und 4 dissert. de Arabum origine ac religione von
Jos. S. Assemani bedeutend bereichert. Die paris. .Seitenzahl steht am Rande.
Vergl. ilber diese Ausgabe Baumgarten, Nachrichten von einer hallisch. Biblioth.
V. p. 398—470.
Auszuge: Histoire de Constantinople depuis le regue de Justin jusqu'k la fin
de l'empire, trad. sur les originaux grecs par L. Cousin. Paris 1672 — 74.
8 vol. 4**. — Auch (Hollande) 1685. 11 vol. 8®. Letztere Ausg. loird mehr
geschdtzt.
Correa da Serra, vide CoUec^ao de livros ineditos.
Cronichette antiche di varj scrittori del buon secolo della lingua To-
scana. Firenze 1733. 4'^.
M. Manni, nicht Biscioni, vpar der Herausgeber. — Es sind daria 5 kleine
Chroniken abgedruckt.
Dacherius, Luc.| . , t j»
D'Achery, Luc. i = ^«^^^^' ^^^^^' ^
Delectus scriptorum rerum Neapolitanarum, vide Jordanus.
Del Re, Giuseppe: Cronistie scrittori sincroni Napoletani. Napoii 1845 sq.
Lex.-8". Vol. 1. Normanni; Vol. II. Svevi e Angioni.
Desmet, J. J.: | j?ecueill ^^^^ *• ^* CoUection de chroniques Belges.
Dobner, Geh (f 1790): Monumenta historica Boemiae nusquam antehac
edita, quibus non modo patriae, aliarumque vicinarum regionum,
sed et remotissimarum gentium historia . . . illustratur. Pragae
1764—86. 6 vol. 4°. 11| Thlr.
Dobrowsky, vide Pelzel.
Documens relatifs aux troubles du pays de Liege . . . publ. par F. X.
de Rara, vide Collection de chroniques Belges. Tom. VIII.
Dreyer, J. C. H.: Monumenta anecdota virorum post fata illustrium et
clarorum, quibus varia rei litterariae, historiarum, antiquitatum et
iuris Germanici argumenta illustrantur et expenduntur. Lubecae
1760. 4°. Tom. I. {umc.)
Duchesne (latein. Chesnius, Duchesnius, Quercetanus, Querneus), Andr.
(t 1640): Historiae Francorum scriptores coaetanei ab ipsius gentis
origine ad Philippi IV tempora, quorum plurirai nunc priraum ex
variis codd. mss. in lucem prodeunt, alii vero auctiores et eraen-
datiores; cum epistolis regum, reginarum, pontificum, ducum . . .
et aliis veteribus rerum Francicarum monumentis. Paris. 1636— 49.
5 vol. fol.
Vol. I. ad Pipinum usq. regem. Par. 1636.
„ II. ad Hugonem Capetum. Par. 1640.
„ ni. ad Hug. et Rob. reg. tempora. Par. 1640.
,, IV. ad regnum Philippi Augusti. Par. 1641.
„ V. ad Philipp. IV s. Pulcrum. Par. 1649.
Unentbehrliche Sammlung, enthalt vieles was man bei Bouquet vergebens sucht.
Bd. 3—5. edlrte A. Duchesne's Sohn Pran?ois Duchesne. Sehr selten, da alle erreich-
baren Exemplare aufgekauft und auf k5nigl. franTi. Befehl verbrannt Vyurden. —
Ihr Inhalt ist angegeben in S truve, biblioth. hlstorica ed. Meusel VI. 2. p. 200—
54 DUCHE8NE — ECCARD
S45, tmd in Ch. G. Bnderi bibliotheca «criptornm rerQm Germanic., welche vor
B. G. Stnive"8 Corpus hist. Ocrmaii. abprcdnickt sioh befiiidet. Jenae 1730. Fol.
p. 105 — lis. — DuchcHne ist «lcr Vater der (Jcschichte Prankreichs.
Duchesne, Andr. : Historiae Norraannorum scriptores antiqui, res ab illis per
Ualliam, Angliam,Capuae principat., Siciliam etOrientera gestas expli-
cantes. ab a. Chr. 838 — 1220. Insertae sunt monasteriorum funda-
tiones variae, series episcoporum ac abbatura, genealogiae regum,
ducum, comitum et nobilium, plurima denique alia vetera, tam ad
profanam quam ad sacram illorum temporura historiam pertinentia.
Ex mss. codd. omnia fere nunc primura edita. Lutetiae Parisiorum
1619. fol.
Schr ffcschStzt und seltcn ; war urspriinBlich auf drei Bande Ijpi-echnct. —
Inhalt: 1) Gesta Normannorum ante RoUonem — 2) Excerptuni lleginonis chronici
— 3) Annalium in Fuldensi nionasterio scriptorum excerptimi — 4) Va-
riorum chronicorum excerpta — 5) Abbo de obsessa a Normannis Lu-
tetia Parisiorum — 6) Dudo — 7) Encomium Emmae — 8) Gnilelmus
Pictavicnsis — 9) Guilelmus Gemetic, hist. Norm. — 10) Epitaphium
Guilelmi ducis — 11) Ordericus — 12) Gcsta Stephani regis — 13) Chro-
nicon Normanniae — 14) Gesta Normannor. in Francia — 15) Chronicon
S. Stephani Cadomensis — 16) Nomina Normannor. qui floruer. in Anglia
ante conquestum, c<c. — t- Vgl. dariiber auch *Fabricii bibl. med. et inf.
latinitatis, lib. I. p. 269. — ^Struve, bibl. historica ed. Meusel. VI.
2. p. 246.
Einen Auszug aus diesem Werke machte Franc. Maseres unt. d. Titel:
Historiae AngHcanac circa tempus conquestus Angliae a Guilehno Notho
Normannomm duce selecta monumenta; excerpta ex magno volumine,
cui titulus Historiae Normannorum scriptores antiqui a Duchesne
edito; cum notis plur. angiico sermone conscriptis a Fr. M. Londini 1807.
4®. (1£ 86-.) Dies Werh enthdlt Nr. 7. 8. 11. 15. 16. des voranstehenden
Hauptwerkes.
DueUlus, Raym.: Miscellanea. Aug. Vindelic. 1723 — 24. 2 Bde. 4".
Schr niitzliche Sammlung.
Dumbar, Gerh.: Analecta seu vetera aliquot scripta inedita. Daventriae
1719—22. 3 vol. 8».
Du Meril, Edelestand: Poesies populaires latines anterieures au douzifeme
siecle. Paris 1843. Po6sies populaires latines du moyen ksQ, Paris
1847. 8«. ^ ^ ^ \ ^
Diimmler, E.: St. Gallische Denkmale aus der karolingischen Zeit.
Ziirich 1859. 4°. {Auck u. d. Tit.: Mittheilungen der antiquarischen
Gesellschaft in Zxirich. Bd. XII, Heft 6.) VIII. u. 62 pag. 1 Thlr.
6 Sgr.
Sehr dankenswerthe Publication, deren Schriftstiicke, obwol dem (n^Sssten
Theile nach schon friiher gedruckt, hier von neuem mit dcn Handschriften ver-
glichen sind. Vgl. v. Sybel, histor. Zeitschrift. 18G0. 1. p. 202.
Eccard, Joh. Georg (f 1730): Commentarii de rebus Franciae Orien-
talis sive Germanicae et episcopatus Wirceburgensis usque ad
Henrici Aucupis tempora. Wirceburgi 1729. 2 vol. fol.
Einem .jeden Bande sind alte historische Denkmaler und Quellensehriften an-
(fehangt. AufgezahltvonFab ri c ius, bibl. med. et inf. latinitatis lib. VI.p.651 — 563.
Erl.-Schr.: Acta eruditorum. 1732. p. 145. 249.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scriptoribus historicis p. 181.
Corpus historicum medii aevi sive Scriptores res in orbe uni-
verso, praecipue in Germania a temporibus maxirae Caroli M. irap.
usque ad finem seculi post C. N. XV. gestas enarrantes aut iilu-
strantes. ' Lipsiae 1723. 2 vol. fol. — * Francof. 1743. 2 vol. fol.
Veterum monumentorum quaternio. Lipsiae 1720. fol.
EGILSSONIUS — FAZELLI 56
Egilssonius, Sveinbj., vide Scripta historica Islandoriim.
Endlicher, vide Rerum Hungaricarum monumenta.
Engel, J. Ch. ab (f 1814): Monumenta Ungrica. Viennae 1809. gr. 8".
l^ Thlr. Im Buchhandel vergriffen.
Inhalt: 1) Fragtn. chronici Hung. rithmici temp. Lndovici L conscript. — 2) Emni.
Bubeck, regestrum de Thuroch. a. 1391. — 3) Steph. Taurini Olomuc.
Stauromachia a. 1519. — 4) Fragm. libri rationarii a. 1526. — 5) Casp.
Bojthini de reb. gest. Gabr. Bethlen libri III. 1624.
English historical society's publications. London 1838 — 56. 30 vol. gr. 8*.
Diese Sammlung geniigt iu wissenschaftlicher Beziehung nicht vollstandig, ihre
Ausstattung ist gut. Nach der .Aufiosung der Gesellschaft kamen nur wenige
Exemplare in den Handel und halt es jetzt etwas schwer, die ganze Reihenfolge
zu erlangen.
Ausgeyeben sind:
Beda Venerab., histor. ecclesiastica ed. Stevenson. 1 vol. 1838. 12s.
Gildas, de excidio, ed. Stevenson. — Nenniys, ed. Stevenson. 1838.
2 vol. 8». I4s. 12 d.
Richardus Divisiensis, ed. Stevenson. 1 voL 1838. 7 s. 6d.
Codex diplomaticus aevi Saxonici, opera J. M. Kemble. 6 vol. 1839 — 48.
each 12 s.
Guilelmus Malmesburiensis, gesta reg. Angl., — atq. Historia no-
vella ed. Hardy. 2 voL 1840. 12 Is.
Kogerus de Wendower, chronica ed. Coxe. 5 vol. 1841 — 44. 3£.
Beda, opera historica minora, ed. Stevenson. 2 vol. 1841. 10*. Bd.
Trivetus, annales, rec. Hog. 1 vol. 1845. 12 s.
Gesta Stephani reg. Angl., rec Sewell. 1 vol. 1846. 65.
Chronique de la traison, par Williams. 1 vol. 1846. 12s.
Adamus Murimuthensis, rec. Hog. 1 vol. 1846. 10 s. 6d.
Walteri de Hemingburgh vulgo Hemingford ... chronicon, rec. Ha-
milton. 2 voL 1848. 49. 1£ 6s.
Florentius Wigorniensis, chronicon, ed. Thorpe. 2 vol. 1848. 1 £ 1 *.
Gesta Henrici V. reg. AngL, ed. Williams. 1 vol. 1850. 10 6-. 6d.
Guilelmus Parvus, hist. rer. Angl. ed. Hamilton. 2 vol. 1856.
Espafia sagrada, vid. Florez.
Excerpta de legationibus ex Dexippo Athen., Eunapio Sardiano, Petro
Patricio et Magistro, Prisco Sophista, Malcho Philadelph., Menandro
Protectore, Theophylacto Simocatta. Omnia ex codd. mss. a D.
Hoeschel edita interpr. C. Cantoclaro, c. eiusd. notis. * Augustae
Vindelic. 1603. 4°. — ^ loiederholt Parisiis 1609. 8". — ' loiederh.,
accedunt not. et animadv. H. Valesii. Paris. 1648. foh — * ap. Labbe,
Byzant. historiae script. (Paris.) Tom. I. — * vnederh. Venetiis
1729. fol. — « ed. Imm. Bekker et G. B. Niebuhr unt. dem Tit.:
Dexippi, Eunapii . . . historiarum quae supersunt ... in Corp. hist.
Byzant. Bonnae 1829. 8». (No. 14!)
Fant, Eric. Mich., Er. Gust. Geijer et Joh. Henr. Schroder: Scriptores
rerum Svecicarum medii aevi ex schedis praecipue Nordianis col-
lectos dispositos ac emendatos ed. ... UpsaHae 1818. 28. 2 vol.
fol. a 2 sect. 2U Thlr. Im Buchhandel vergriffen.
Fariati, Dan. (f 1773): IUyricum sacrum. Venetiis 1751 — 1819. 8 vol. fol.
Hierzu hatte der Verfasser seit vielen Jahren bis 1742 in Verbindung mit deni
Jesuiten Riccpati die Materialien gesammelt. Der 8 Bd. isl von Jacob Coleti
herausgegeben.
(Fazelli, Thom., ord. praed. f 1570): Rerum Sicularum scriptores, ex
recentioribus praecipui decades II. per Thom. Fazellum. ' Franco-
furti, Wechel 1579. fol. — ' Catanae 1749-52. 3 vol. fol.
56 FELL — F0NTE8
Fell, vide Rerum Anglicar. scriptores.
Feller, Joach. Fried. (f 1726): Monumentorum ineditorum variisque
linguis conscriptorum , historiam imprimis, genealogias medii aevi
et rem literariam illustrantium fascicuii XII. Cum indice auctorum
et rerum. Jenae 1718. 4".
Ferreyra, Mig. Lopes, vide Collectio chronicorum.
^^Finauer, P. P.) Bibliothek zum Gebrauche der baierischen Staats-,
Kirchen- und Gelehrten-Geschichte. Miinchen 1772 — 75. 3 Bde. 8°.
Nur der 1. Bd. bietet Stoft" ftir unser Wcrk.
Erl.-Schr. : Westenrieder, Beitrage zur vaterlandischen Historie II. p. 452.
Fischer, F. Chr. Jonath. (f 1797): Novissima scriptorum ac monumen-
torum rerum Germanicarum collectio. Halae 1781. 82. 2 vol. 4".
2^ Thlr.
Obgleich diese Sammlnng voii grossem Werthe fiir die Geaehichte und IJn-
guistik ist, 80 beriihrt sie doch nicht unsern Kreis.i Der 1. Bd. enthalt Kurfiirst
l.udwlgs V. voD d. Pfalz reimweise verfasste Genealogie des baierisch. u. pfalzi«ch.
Hauses, der 2. nur Docnmente , besonders wichtig fiir d. baierieche u. tiandrieche
Geschichte.
Florez, Henrique (f 1773): Espana sagrada. Theatro geografico-historico
de la iglesia de Espana. Origen, divisiones y limites de todas sus
provincias. Antigiidad, traslaciones y estado antiguo y presente
de sus sillas en todos los dominios de Espana y Portugal. Madrid
1747—1856. 48 vol. 4».
Sehr wichtiges Werk sowol fUr die Kirchen- als Profangeschichte Spaniens : man
tindet darin einen grossen Reichthum an Dociimenten, wichtig fiir die Geschichte
und Geographie des Mittelalters , viele bisher nicht veroifentlichte Diplome, ver-
besscrte Textesrecensionen von Chroniken und andern historischen Sohriflen, wie
Idacius, lldephons u. anderen, — Fortgesetzt igt das Werk nach F's Tode von Fr.
Manuel Ri.sco, Fernandez, Ant. Merino. J. de la Ganal u. a. — Von
den ersten 11 Banden erschien eine 2. Ausg. 1751 — 75, vom ersten Bd. eine 3. Ausg.
1779, alle 1 o. Der 28—42. Bd. sind vou M. Risco, der 43. u. ff. von Merino und
Canal herauspegeben. — Den Inhalt der ersten 35 Bainde tindet man bei Struve,
bibl. historica ed. Meusel VI. 1. p. 469—486 angegeben, den Inhalt aller Bde. in
EI bibliografo espauol. Madrid 1859. No. 14. p. 106—112; 115—117.
Erl. Schr.: Llorente, J. A., in Revue encyclopMique. 1819. V. p. 665 sq.
Mendez, Franc, noticias sobre la vida, escritos y viages de Fr. Enrique
Flores. ' Madrid 1780. 4*. — * segunda edic publica la real academia
dc la historia. ihid. 1860. 4«. Mit F-z\ Portr. 446 pag.
Fontes rerum Austriacarum. Oesterreichische Geschichtsquellen. Herausg.
von der historischen Commission der k. Akademie der Wissensch.
in Wien. Wien 1855—60. -gr. 8». (I. 1. 2. II. 1-20. 37ThIr.28 Sgr.
1 . Abth. Scriptores.
1. Bd. Joh. Tichtels Tagebuch, 1477—1495. Siepnm. v. Herberstein,
Selbstbiographie, 1486—1553. Joh. Cuspinian'8 Tagebuch, 1502—1527
und G. Kirchmair's Denkwiirdigkeiten, 1519—1553, herausg. von Th.
G. V. Karajan. 1855. (XXIV, 584 S.) 2 Thlr.
2. Bd. GeschichtechreJber der husitischen Bewegung in Bohmen. Herausg.
von K. Hofler. 1. Th. 1856. (LXIH. 642 S.) 2 Thlr. 15 Sgr.
2. Abtk. Diplomataria et acta.
Bd. 1. Diplomatarium raiscellum sec. XIII. A. wit. d. Tit.: Urkunden zur
Gesch. V. Oesterreich, Steiermark, Kamthen, Krain, Gortz, Triest, Istrien,
Tirol. A. d. J. 1246—1300. A. d. Orig. hrsg. von J. Chmel. 1849.
Bd. 2. Diplomatarium Habsburgense sec. XV. A. vnt. d. Tit.: Urkunden,
Briefe und Aktcnstiicke zur Gesch. der Habsburg. Fiirsten K. Ladislaus
Posth., Erzherz. Albrecht VI. und Herzog Siegmund von Oesterreich.
A. d. J. 1443—1473. Aus Originalien . . . Herausg. von J. Chmel. 1850.
Bd, 3. Liber fundationum monasterii Zwetlensis. A. inU. d. Tit.: Das ,Stif-
FORNALDAR SOGUR 57
tungen-Buch' des Cistercienserklosters Zwetl. Herausg. von Joh. v. Frast.
1851.
Bd. 4. Liber fund. ecclesiae collegiatae Claustroneoburgensis. A. unt. dem
Tit.: Codex traditionum ecclesiae collegiatae Olaustroneob. cont. dona-
tiones, fundationes commutationesque hanc ecclesiam attinentes ab a.
1108 — circiter 1260. Adiectis annotationibus et ind. a Max. Fischer.
1851.
Bd. 5. Codex Wangianus, Urkundenbuch des Hochstiftes Trient. Hrsg. v.
R. Kink. 1852. (XXVH. 560 S.) 2 Thlr.
Bd. 6. I. Sumnia de literis missilibus. Ein Formelbuch aus Petri de Hallis,
kaiserl. Notars, processus iudiciarius. Herausg. von Friedr. Fimhaber. —
H. Das Stiftungsbuch des Klosters St. Bernhard. Herausg. von H. J.
Zeibig. 1853. (3 Bl. 347 S. u. 2 lithogr. Taf.) IJ Thlr.
Bd. 7. Copeybuch der gemainen Stat Wienn 1454 — 1464. Herausg. von
H. J. Zeibig. 1853. (XX. 419 S.) l^ Thlr.
Bd. 8. Das Saal-Buch des Benedictinerstiftes Gottweig. Mit Erlauterungen
und einem diplom. Anh. von W. Karlin. (XH, 440 S. u. 1 lithogr. Schrift-
taf.) 1§ Thlr.
Bd. 9. Actenstiicke zur Geschichte Franz Rdc6czy's und seiner Verbin-
dungen mit dem Auslande. Aus den Papieren Ladislaus Kokenyesdi's
von Vetes 1705—1715. Herausg. von Jost Fiedler. 1. Bd. (XXVI, 419 S.)
1 Thlr. 18 Sgr.
Bd. 10. Urkundeubuch des Stiftes Klosterneuburg bis zum Ende des 14. Jahrh.
Bearb. von H. Zeibig. 1. Thl. (LXV, 480 S.) 2 Thlr.
Bd. 11. Urkundenbuch des Cistercienserstiftes Heih'genkreuz im Wiener
Walde. Herausg. von Joh. Nep. Weis. 1. Thl. (3 Bl., 323 S.) \\ Thlr.
Bd. 12 — 14. Urkunden zur altern Handels- und Staatsgeschichte der Re-
publik Venedig mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante.
Vom 9. bis zum Ausgange des 15. Jahrh. Herausg. von G. L. Fr. Tafel
und G. M. Thomas. 1. Thl. (814—1205) 1856. (XXII, 574 S.) 2 Thlr.
— 2. Thl. (1205-1255). (XV, 496 S.) 1 Thlr. 26 Sgr. — 3. Thl.
(1256—1299). 1857. (VIII, 466 S.) 1 Thlr. 24 Sgr. Bd. 1-3. 5 Thlr.
10 Sgr.
Bd. 15. Urkundenbuch zur Geschichte Siebenbiirgens. 1. Thl., enthaltend
Urkunden und Regesten bis zum Ausgang des arpadischen Mannsstammes
(1301). Bearb. von Geo. Dav. Teutsch u. Fr. Firnhaber. 1857. (LXXXIV,
265 S.) 1 Thlr. 6 Sgr.
Bd. 16. Urkunden des Cistercienserstiftes Heiligenkreuz im Wiener Walde.
Herausg. von J. N. Weis. 2. Thl. 1859.
Bd. 17. Actenstiicke zur Geschichte Franz Rac6czy's und seiner Verbin-
dungen mit dem Auslande. Aus den Papieren Joh. Mich. Klemenfs,
1708—1715. Nebst einem Nachtr. zum 1. Bde. (1703-^1726.) Herausg.
von Jost Fiedler. 2. Bd. (XL, 675 S.) 2 Thlr. 14 Sgr.
Bd. 18. Urkunden der Benedictinerabtei unserer lieben Frau zu den Schotten
in Wien. Vom J. 1158 — 1418. Herausg. vou Ernefet Hauswirth. 1859.
Bd. 19. Quellen z. Geschichte der bohmischen Briider. Veroffentl. von A.
Gindely. 1859. (460 S.) 1 Thlr. 16 Sgr.
Bd. 20. Urkundl. Beitrage zur Gesch. Bohmens, 1450 — 1471. Hrsg. von
Fr. Palacky. 1860. (XVI. 665 S.)
Fornaldar Sogur Nordrlanda eptir firoemlumliandritum. Kiobhavn 1829 — 30.
3 vol. 8«.
Uebers.: daniscb: Nordiske Fortids-Sagaer. Kjobhvn. 1829—30. 3 vol. 8".
Erl.-Schr. : v. d. Hagen, nordische Heldenromane. Breslau 1814 — 28. 5 Bde.
8*. Gibt daraus die zutn Fabelkreise der Nibelunyen und des Heldenbuchs
yehorigen Sagen.
Rafn, Nordiske Kampe-Historien. Kjobhv. 1821— 26. 3 Bde. 8*.
58 FORNMANNA-SOGUR - FREHER
Fornmanna-Sdgur. Eptir goemlura handritum utgefnar ad tilhlutun hins
konungliga Norraena fornfraeda fMags. Kaupmannahofn 1!S25 — 'M.
12 vol. 8». 25^ Thb-.
l^einisch unter dem Tilel:
Scripta historica Islandorum de rebus gestis veterum Borealium.
Latine reddita et apparatu critico instructa cur. soc. reg. anti-
quar. septentrionalium. (Opera et studio Sveinbjornis Egils-
sonii in Islandia.) Hafti. et Londini 1828 — 46. 12 vol. 8".
Ddniach unier dem Titel:
Oldnordiske Sagaer efter den af det nordiske Oldscrift - Selskab
udgifne Grundscrift oversatte af C. Chr. Rafn. Kiobhvn. 1826 sq.
12 vol. 8«.
l'mfasst niir Begebenheiten der Nordlandcr ausserhalb Islands. d. h. de»
scandinavischen Tcstlandes, also Gegenstiick der Ileiraskringl.a. Den Inhalt dieser
12 Bande tindet raan in dem Leitfadeu z. nordischcn Alterihuraskunde, hrsg. v. d.
konigl. Gesellschaft rUr nordische Alterthumskunde. Kopenhagen 18.S7. 80. p. 94.
Erl. -Schr.: Miiller, P. E. , critisc Undersogelse af Danmarks og Norges Sagn-
historie. Kjobenhavn 1823. 4*.
(Frecht, Mart., prof. Tubingens. f 1556) Witichindi Saxonis rerum ab
Henrico et Ottone I imperatoribus gestarum libri 3, una cum aliis
quibusdam raris et antehac non lectis diversorum autorum historiis,
ab a. salutis 800 usque ad praesentem aetatem, quorum catalogus
proxima patebit pagina. Huc accessit rerum scitu dignarum co-
piosus index. Basileae ap. Jo. Heruagium. Mense Martio, anno
1532. fol.
Dle erste Sammlung dieser Art in Deutschland, und deshalb beachtenswerth.
— Wird auch unter d. Titel: Jo. Heruagil scrii^tores rer. Germanicar.
angefiihrt.
(Freher, Marquard. f 1614) Corpus Francicae historiae veteris et sin-
cerae, in quo prisci eius scriptores, hactenus miris modis in om-
nibus editionibus depravati et confusi, nunc tandem serio emendati
et pro ordine temporum dispositi, pseudepigrapha veris auctoribus
suis restituta, omnia denique notis marginalibus illustrata . . . uno
voluraine exhibentur . . . (auct. M. F.) Hanoviae 1613. fol. 2 part.
in 1 vol.
Dieser Sammlung sind voraufgeschickt : 6 r e g o r i i episc. Taronens. vitae
breviarinm; quaedam de Gregorio e Trilhemii libro de scriptoribus ecclesiast. ;
de Aimoino historico iudicinm Jacobi du Breul; (Freher) de Einhardo scri-
ptore vitae Karoli M.; qui sinl eius Krancicae historiae auctores, quae .^imoini
nomine circumfertur, observatio Guil. Kanchini; alia de eadem re observatio M.
Freheri. — Das Werk ist dnrch viele Druckfehler entstellt.
Scriptores rerura Boheraicarum antiqui aliquot insignes, partim
hactenus incogniti. Accedit J. Dubravii hi.storia Bohemica longe
auctior. Hanov. 1602. fol.
Rerura Gerraanicarura scriptores aliquot insignes, qui gesta sub
regibus et iraperatoiibus Teutonicis iam inde a Carolo Magno usque
ad Fridericum III. imp. perpetua fere serie, suis quoque seculis,
litteris mandata posteritati reliquerunt. Ex bibl. Marquardi Freheri.
Cum glossario. ' FrancofOrti ad M. 1600—11. 3 vol. fol. — ^ edit.
2» des 1. u. 2. Theils ihid. 1624—37. — » edit. 3* reliquis locu-
pletior et emendatior. Curante B. G. Struvio. Argentorati 1717.
3 vol. fol.
Ausgezeichnete Saramlung; der grttsste Theil des Inhalts des 3. Bandcs reicht
iiber unscrc ge/.ogene Grenze hinaus.
Erl. -Schr. : Schiiz, commentarius criticus de scriptis et scriptoribus historicis
p. 193—196.
V. FREYBERG - GESCHICHTSCHREIBER 59
V. Freybepg, Frh. M. (f 1851): Sammlung historischer Schriften und Ur-
kunden. Geschopft aus Handschriften. Bd. 1—5. Heft 1. 2, Stutt-
gart 1827—37. 8«.
Bietet fiir uiisern Zweck nur vier Werke.
(Freytag, Arn.) Historia belgica s. rerum in Belgio memorabilium
scriptores aliquot. Francof. 1583. 8".
Frisl, 0. A. F. : Memorie storiche di Monza esaminate. Milano 1794.
3 vol. 4«.
Fulman, Gu., vide Rerum anglicarum scriptores.
(Fiisslin, Joh. Conr. [f 1775] et J. Jac. Breitinger [f 1776]) Thesaurus
historiae Helveticae, continens lectissimos scriptores, qui rationem,
instituta, mores, disciplinam, fata et res gestas explic. et illustr.
Tiguri 1735. fol.
Werthvolle Sammlung, deren Schriften aber grosstentheils nicht in unsern Kreis
gehoren, weil sie iiber 1500 hinausreichen. Ihr Inhalt bei Fabricius, bibl. med.
et inf. latinitatis. Lib. VIII. p. 600—609.
Gale, Thom. (f 1702): Historiae Anglicanae scriptores quinque ex ve-
tustis mss. nunc primum in lucem editi. Oxonii 1687. fol.
Inhalt: 1) Annales Marganeoses — 2) Wikes — 3) Annales Wawarleiens. —
4) Galfridus de Vino salvo — 5) Galtherus Hemmingford.
Historiae Britannicae, Saxonicae, Anglo-Danicae scriptores XV
ex vetustis codic. mss. editi. Oxonii 1691. fol.
Zu diesem und dem vorhergehenden Werke fiigt man auch als 1. Bd. Fell's
Sammlung («. d.) von 1684. zusammen also 3 lide.
Inhalt: 1) Gildas — 2) Eddius — 3) Nennius — 4) Asserius — 5) Kadulphus
de Hygden — 6) Guilelmus Malmesbur. — 7) Anonymus Malmesbur. —
8) Historia Kamsensis — 9) Historia Elicnsis — 10) Thoraas Eliensis —
11) Wallingford — 12) Kadulphus de Diceto — 13) De partitione in
Schiras — 14) Fordun — 15) Alcuinus.
Geschichtschreiber, die, der deutschen Vorzeit in deutscher Bearbeitung
(nach der Ausgabe der Monumenta Germaniae) unter dem Schutze
Sr. Majestat des Konigs Friedrich Wilhelm IV. von Preussen her-
ausgeg. von G. H. Pertz, J. Grimm, K. Lachmann, L. Ranke,
K. Kitter. Berlin 1849—60. 38 Lief. 8». 13 Thlr. 28 Sgr. Velin-
papier 20 Thlr. 27^ Sgr.
Inhalt der Lief. 1 — 38 in chronologischer Folge :
Geschichtschreiber der deutschen Urzeit, 1. Band: Die Romerkriege aus
Plutarch, Casar, Vellejus, Suetonius, Tacitus Germania. Uebersetzt von
Dr. J. Horkel. Mit einer Vorrede von G. H. Pertz. 49 Bog. 1849.
(Lief. 1—3 des ganzen Werkes.) 1 Thlr. 19 Sgr.
VI. Jahrh. 4. u. 5. Bd. : Gregorius von Tours, zehn Biicher frankischer
Geschichte. Uebers. von Wilh. Giesebrecht. 50 Bog. 1851. (Lief. 12
u. 16 des ganzen Werkes.) 1 Thlr. 20 Sgr.
Vn. Jahrh. 3. Bd. : Die Chronik Fredegars und der Frankenkonige , die
Lebensbeschreibungen des Abts Columban , der Bischofe Arnulf u. Leo-
degar, der Konigin Balthilde. Uebers. von Dr. O. Abel. 8 Bog. 1849.
(Lief. 5.) 8 Sgr.
VIII. Jahrh. 1. Bd.: Leben der Aebte Gallus und Otmar von Sanktgallen.
Uebers. von Dr. Aug. Potthast. 5 Bog. 1857. (Licf. 31.) 5 Sgr.
VIII. Jahrh. 3. Bd.: Das Leben des Bischofs Willehad von Anskar. Uebers.
von Dr. J. C. M. Laurent. Mit einem Vorwort von Dr. J. M. Lappen-
berg. 2 Bog. 1856. (Lief. 27.) 3 Sgr.
VIII. Jahrh. 4. Bd.: Paulus Diaconus und die ilbrigen Geschichtschreiber
der Langobarden. Uebers. von Dr. 0. Abel. 18 Bog. 1849. (Dief. 6.)
18 Sgr.
IX. Jahrh. 1. Bd.: Einhards Leben Karls ries Grossen. Uebers. von Dr.
O. Abel. 5 Bog. 1850. (Lief. 8.) 5 Sgr.
60 GESCHICHTSQUELLEN
IX. Jahrh. 2. Bd.: Einhards Jahrbiicher. UeberB. von Dr. 0. Abel. 10 Bog.
1850. (Lief. 9.) 10 Sgr.
IX. Jahrh. 3. Bd.: Ermoldus NigeUus Lobgedicht auf KaiRer Ludwig uud
Elegien an Konig Pippin. Uebers. von Dr. Th. G. Pfund. 7 Bog. 1856.
(Lief. 26.) 8 Sgr.
IX. Jahrh. 4. u. 5. Bd.: Thegan, Leben Ludwigs des Frommen, und das
grossere Leben Ludwigs des Frommen. Uebers. von Dr. J. v. Jasmund.
9 Bog. 1850. (Lief. 11.) 9 Sgr.
IX. Jahrh. 6. Bd.: Nithards vier Biicher Geschichten. Uebers. von Dr. J.
v. Jasmund. 5 Bog. 1851. (Lief. 13.) 5 Sgr.
IX. Jahrh. 7. Bd.: Die Uebertragung des heil. Alexander von Ruodolf nnd
Meginhart. Uebers. von B. Richter. 2 Bog. 1856. (Lief. 29.) 3 Sgr.
IX. Jahrh. 8. Bd.: Leben der Erzbischofe Anskar und Rimbert. Uebers.
von Dr. J. C. M. Laurent. Mit einem Vorwort von Dr. J'. M. Lappen-
berg. 8 Bog. 1856. (Lief. 28.) 9 Sgr.
IX. Jahrh. 9. Bd. : Die Jahrbiicher von Fulda und Xanten. Uebers. von
Dr. C. Rehdantz. 10 Bog. 1852. (Lief. 17.) 10 Sgr.
IX. Jahrh. 11. Bd.: Die Annalen von St. Bertin und St. Vaast. Uebers.
von Dr. J. v. Jasmund. 16 Bog. 1857. (Lief. 34.) 17 Sgr.
IX. Jahrh. 13. Bd. : Der Mbnch von St. Gallen iiber die Thaten Karls des
Grossen. Uebers. von Dr. W. Wattenbach. 6 Bog. 1850. (Lief. 10.)
6 Sgr.
IX. Jahrh. 14. Bd.: Die Chronik des Abtes Regiuo von Priim. Uebers. von
Dr. E. L. Diiramler. 8 Bog. 1857. (Lief. 30.) 9 Sgr.
X. Ja^rh. 1. Bd.: Die Fortsetzung des Regino. Uebers. von Dr. Max
Biidinger. 2^ Bog. 1857. (Lief. 32.) 3 Sgr.
X. Jahrh. 2. Bd. : Aus Liudprands Werken. Uebers. vom Freiherrn Karl
V. d. Osten-Sackeu, mit einer Einleitung von Dr. W. Wattenbach.
13 Bog. 1853. (Lief. 22.) 13 Sgr.
X. Jahrh. 3. Bd.: Ruotgers Leben des Erzbischofs Bruno von Kohi. Uebers.
von Dr. J. v. Jasmund. 5 Bog. 1851. (Lief. 14.) 5 Sgr.
X. Jahrh. 4. Bd.: Das Leben der Konigin Mathilde. Uebers. von Dr. Ch.
Jaffe. 1858. (Lief. 35.) 4 Sgr.
X. Jahrh. 5. Bd. : Hrotsuitas Gedicht iiber die Griindung Gandersheims
und die Thaten Kaiser Oddo II. Uebers. von Dr. Th. G. Pfund. Berlin
1860. (Lief. 38.) 5 Sgr.
X. Jahrh. 6. Bd. : AVidukinds sachsische Geschichten. Uebers. von Rein-
hold Schottin. Mit einer Vorrede von Dr. W. Wattenbach. 9 Bog.
1852. (Lief. 18.) 9 Sgr.
X. Jahrh. 7. Bd.: Das Leben des Bischofs Adelbert von Prag. Uebers. von
Dr. Herm. Huffer. 3 Bog. 1857. (Lief. 33.) 4 Sgr.
X. Jahrh. 8. Bd.: Das Leben der Kaiserin Adelheid von Odilo von Clugny.
Uebers. von Dr. Herm. Huffer. U Bog. 1856. (Lief. 25.) 2 Sgr.
X. Jahrh. 10. Bd. : Richers vier Biicher Geschichte. Uebers. vom Freiherrn
Karl V. d. Osten-Sacken, mit einer Einleitung von Dr. W. Watten-
bach. 20i Bog. 1854. (Lief. 23.) 20^ Sgr.
XI. Jahrh. l.Bd. : Die Chronik Thietmars, Bischofs von Merseburg. Uebers.
von Dr. J. C. M. Laurent. Mit eihem Vorwort von J. M. Lappen-
berg. 22 Bog. 1849. (Lief. 4.) 22| Sgr.
XI. Jahrh. 2. u. 3. Bd. : Die Lebensbeschreibung der Bischofe Bernward
und Godehard von Hildesheim. Uebers. von Dr. Herm. Hiiffer. 1857.
(Lief. 36.) 12 Sgr.
XI. Jahrh. 5. Bd.: Die Chronik Herimanns von Reichenau. Uebers. von
Prof. K. Nobbe. 4 Bog. 1851. (Lief. 15.) 4 Sgr.
XI. Jahrh. 6. Bd. : Die Jahrbiicher des Larabert von Hersfeld. Uebers. von
Dr. L. F. Hesse. 21 Bog. 1855. (Lief. 24.) 22 Sgi-.
XI. Jahrh. 7. Bd.: Adaras von Bremen hamburgische Kirchengeschichte.
GESCHICHTSQUELLEN 61
Uebers. von Dr. J. C. M. Laurent. Mit einem Vorwort von Dr. J. M.
Lappenberg. 16 Bog. 1850. (Lief. 7.) 16 Sgr.
XI. Jahrh. 8. Bd. : Der Sachsenkrieg von Bruno. Uebers. vou Dr. W. Wat-
tenbach. 12 Bog. 1853. (Lief. 21.) 12 Sgr.
XII. Jahrh. 2. Bd. : Das Lebeu Kaiser Heinrich des Vierteu. Uebers. von
Dr. Ph. Jaff<5. 4 Bog. 1858. (Lief. 37.) 4 Sgr.
XII. Jahrh. 7. Bd.: Helmolds Geschichte der Slaven. Uebers. von Dr. J.
C. M. Laurent. Mit eiuem Vorwort von Dr. J. M. Lappenberg.
15 Bog. 1852. (Lief. 19.) 15 Sgr.
XIII. Jahrh. 3. Bd.: Die Chronik Arnolds von Liibeck. Uebers. vou Dr. J.
C. M. Laurent. 21 Bog. 1853. (Lief. 20.) 21 Sgr.
Erl.-Schr.: (Schneider) De opere ,Die Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit.
Bd. 1.' Vratislav. 1849. 8o.
NB. Eine ahnliche Sammlung unter dem Titel: ,BibIiothek der Chronikeu
oder Samralung der interessantesten Chroniken und Geschichtbiicher des Jlittel-
alters ; deutsch in der Urspraclie oder Uebersetzungen, die wichtigsten vollstsindig,
die minder wichtigen in zweckmassigen Ausziigen' kiindigrte 1828 Cotta in Stutt-
gart an (s. Freyberg, Sammlung hist. Schriften und Urkunden. II.), ist aber
nie erschienen.
Geschichtsquellen, Bremer, herausg. von Wilh. v. Hodenberg. Celle
1856. 57. gr. 4». 3 Bde. 6| Thb.
1. Beitr.: Das Stader Copiar, ein im kouigl. Axchiv zu Stade verwahrtes
Copialbuch des bremer Domcapitels, aus welchem die kirchliche Ein-
theilung der Di6cese*Bremeu hervorgeht, wie solche im Jahre 1420 be-
standen hat. Erster Beitrag zu den Bremer Geschichtsquellen. (XX,
158 S.) 2^ Thlr.
2. Beitr.: Das vorder Register, ein im konigi. Archiv zu Stade verwahrtes
Lagerbuch, welches uuter der Bezeichnuug ,Registrura bouorum et iurium
castri Vorde citra et ultra Oestam' auf Anordnung des bremer Erz-
bischofs Joh. Rohde die zur erzbischofl. Vogtei Bremervorde gehorigen
Hoheitsrechte, Gerichtsbarkeit, Tafelgiiter u. a. Kechte verzeichnet, wie
solche im J. 1500 bestanden haben. 2. Beitr. etc. (XXIV, 209 S.) 3 Thlr.
3. Beitr.: Zevener Urkundenbuch. (XXIV und 72 S.) l^ Thlr.
Deutschlands, vide Bohmer.
des Bisthums Miinster. Herausg. von Freunden der vaterlan-
dischen Geschichte. Munster 1851—56. 3 Bde. gr. 8». 6| Thlr.
Auch urUer dem Tilel:
1. Bd.: Die miinsterischeu Chrouiken des Mittelalters [: a) Florenz von We-
velinkhoven's Chrouik der Bischofe vou Miinster, mit der Fortsetz. eines
Ungeuannten uud den Zusatzen der Monche von Marieufeld. 772 — 1424.
p. 1 — 92. b) Chronik der Bischofe vou Miinster von der Stiftuug des
Bisthums bis auf deu Tod Bischof Otto's vou der Hoya. 772 — 1424, p.
92 — 156. c) Leben Otto's von der Hoya, Bischof zu Miinster. 1392 bis
1424. p. 156 — 188. d) Miiusterische Chronik eines Augenzeugeu vou der
Wahl Bischof Heinrich's vou Mors bis auf das Ende der grosseu miin-
sterischen Fehde. 1424 — 1458. p. 188 — 241. Fortsetzung Rudolfs vou
Langen. 1458 — 1496. e) Arud Bevergern's miiusterische Chrouik vou
der Wahl Bischof Heinrich's vou Mors bis auf die Einfiihrung Bischofs
Heiurich vou Schwarzeuburg. 1424 — 1466. p. 244 — 289. /) Fortsetzung
der Chronik des Arud Bevergeru bis auf den Begiuu der Religions-
Neuerungen. 1466 — 1524. p. 289 — 304. g) Miinsterische Chronik von der
Wahl Bischof Heiurich's vou Mors bis auf die Wahl Bischof Beruhard's
von Raesfeld. 1524—1557. p. 304 — 346. Anhang.] Herausg. von Julius
Ficker. Munster 1851. 2^ Thlr.
2. Bd.: Berichte von Augeuzeugen iiber das miiustersche Wiedertauferreich.
Herausg. von C. A. Cornelius. Miinster 1853. 3 Thlr.
3. Bd.: Die miinsterischen Chroniken von Rochell, Stevermann und Corfey.
Miinster 1856. 2 Thlr.
62 GESCHICHTSQUELLEN — GODEFROY
Geschichtsquellen des Erzstiftes und der Stadt Bremen Herausg. von
J. M. Lappenberg. Bremen 1841. 8». l^ Thlr.
Oesterreichische, vide Fontes rerum Austriacarum.
Thuringische, 1—3. Bd. Jena 1854—59. gr. 8». 8 Thlr.
Inhalt: 1. Bd.: Annales Reinliardsbrunneuscs ed. Wegele.
2. Bd.i Nicolaus de Siegen, chron. eccl. ed. Wegele.
3. Bd.: llothe, diiriugische Chronik ed. Lilienkrou.
Verdener, herausg. von W. v. Hodenberg. Celle 1856. gr. 8".
1. Heft. f Thlr.
Ghesquiere, Jos. (postea et Comel. Smetius et Joh. Thysius): Acta
Sanctorum Belgii selecta ab exordio ecclesiae ad annum 1700.
Bruxellis 1783-94. G vol. fol.
Nur cin Auszug aus Acta SS. Bollaad. 1834 wurde die Foitsetzung beschlossen,
aber definitiv seit 18.36 aufgegeben.
Giles, J. A.: Bibliotheca patrum ecclesiae AngUcanae ad annura 1300.
Oxonii, Londini et Paris. 1843—48. 36 vol. 8». ]8£ IHs., jetzt
9£.
Nicht vicl werth.
InJicdt: 1) s. Aldhelmi abb. Malm. opp. Oxonii 1844. 1 vol.
2) V. Bedae opp. omnia Lond. 1843. 44. 12 vol.
3) b. Lanfranci arch. Cant. opp. Paris. 18^44. 2 vol.
4) s. Bonifacii arch. Mog. opp. omn. Oxon. 1844. 2 vol.
5) Petri Blesens. opp. omn. Oxon. 1846. 47. 4 vol.
6) s. Thomae Caut. vita, epistolae et reliquiae. Oxon. 1845. 46. 8 vol.
7) Johannis Sarisberiens. opp. omn. Ox. 1848. 5 vol.
8) Arnulfi Lexov. ep. epistolae. Oxon. 1844. 1 vol.
9) Anecdota Bedae, Lanfranci, Bonifacii, Tatwini, Herberti de Bosbam
et alior. Oxon. 1844. 1 vol.
iMonkish historians of Great Britain. | London, Jam. Bohn 1844
jScriptores monastici. i sq. 8".
Inhalt: 1) Bede's church history. 128.
2) Gildas' historical works et Nennius' british history. 8s. '
3) Richard of Devizes, chronicle. 8s.
4) Geoffrey of Monmouth's british liistory. lOs.
5) Bede's historical works. Vol. 2. 10 s. 6d.
6) Chronicle of the White Rose of York. 12 s.
Scriptores rerum gestarum Willelmi Conquestoris, Willelmi H,
Henrici I et Stephani, in unum collecti. Ed. J. A. G. (Vol. I.)
Scriptores rerum gestarum Willelmi Conquestoris . . . Londini 1845.
8«. 4A Thlr.
Mehr ist nicht erschienen.
Six old euglish chronicles, of which two are now first translated
from the monkish latin originals. — Ethelwerd's chronicle. Asser's
life of Alfred. GeofFrey of Monmouths british history. Gildas. Nen-
nius. and Richard of Cirencester. Edited . . . by J. A. G. London
1848. 8". Mit 1 Kupf. {Bildet zugleich Tom. 4 von Bohn's auti-
quarian iibrary.)
Godefroy, Theod.: Histoire de Charles VIH, par Guillaume de Jaligny,
Andr6 de la Vigne et autres historiens de ce temps Ik, ou sont
d^couvertes les choses mdmorables arriv6es pendant ce regne,
depuis Tan 1483-1498. ' Paris 1617. 4®. — * enrichie de plusieurs
memoires, titres et pieces historiques non encore imprim^es; le
tout recueilli par Den, Godefroy historiographe de France. Paris
1684. fol.
GODEFROY — GROTIUS 63
Godefroy: ffistoire de Louis XII et des choses advenues de son regne
depuis Tan 1498 jusqu'en 1515, par Claude de Seyssel, Jean d'Auton
et autres auteurs contemporains. Paris 1615. 2 vol. 4".
Goldast ab Haiminsfeld, Melch. (f 1635): Apologia pro Henrico IV. im-
peratore contra Gregorium VII papam. Hanoviae 1611. 4".
Rerum Alamannicarum scriptores aliquot vetusti, a quibus Ala-
mannorum, qui nunc partim Suevis, partim Helvetiis cessere,
historiae tam saeculares quam ecclesiasticae traditae sunt. ' Fran-
cof. 1616. — ^ wiederhoU ibid. 1661. fol. — * cura H. Ch. Senken-
bergii. Francof. et Lips. 1730. 3 tom. in 1 vol. fol.
Dsr 2. Thoil ist der wichtigste, da er die alten alemannischen Gesetze enthalt
und fiir Sprachforscher grosses Interesse bietet. Tom. HI. enthalt meist neuere
Schriften iiber das Kirchenwesen, als Joach. Vadianus de collegiis et monasteriis
Germ. etc.
Suevicarum rerum scriptores aliquot veteres. ' Francof. 1605. 4".
2 Ulmae 1727. fol.
Graevius, Joh. Geo., prof. histor. Ultraiecti (f 1703) et Pet. Burmannus
prof. Lugduni (f 1741): Thesaurus antiquitatum et historiarum Ita-
liae. Lugduni Batav. 1704—23. 30 vol. fol.
Hieran schliesst sich, von denselben besorgt:
Thesaurus antiquitatum et historiarum Siciliae, Sardiniae, Corsicae
etc. Lugd. Bat. 1723—25. 15 vol. fol.
Unschatzbare Sammlung.
Erl.-SChr.: Burmann, P., vita Joh. Georgii Graevii. Lugduni 1703. S". {auch
vor Graevii praefationes et epistolae ed. Fabricius. 1707, und vor Graevii
orationes Ultraiecti habitae.)
Fabricius, bibliotheca historica III. p. 464.
Oratio funebris in obitum Petri Burmanni dicta ab Herm. Oosterdyk Schacht.
Lugd. Bat. 1741.
Grandidier, Phil. Aug. (f 1787): Essais historiques et topographiques sur
Teglise cathedrale de Strasbourg. a Strasbourg 1782. 4°.
Histoire de Feglise et des eveques-princes de Strasbourg depuis
la fondation de reveche jusqu'a nos jours. Strasbourg 1766.
2 tom. 40.
Dieses Werk erwarb dem Verfasser eine schmeichelhafte Auszeichnung des
Papstes, aber auch den Hass seiner geistlichen Briider, die ihn mit den heftigsten
Schmahschriften verfolgten.
Gravier, Gi., vide Raccolta.
Gregorius, Rosarius, prof. iur. Panormi (f 1809): Bibliotheca scriptorum
qui res in Sicilia sub Aragonum regno. gestas retuiere. Panormi
1791—93. 2 vol. fol.
Rerum Arabicarum quae ad historiam Siculam spectant ampla
coUectio, arabice et latine. Panormi 1790. fol.
Gretser, Jacob., Soc. J. Ingolstadii (f 1625): Philippi episcopi de eccle-
siae Eystettensis divis tutelaribus s. Richardo, s. Wunibaldo, s.
WiHibaldo, s. Walpurga commentarius , editus a Jac. Gretsero.
Ingolstadii 1617. 4".
Gropp, Ign. (f 1758): Collectio novissima scriptorum et rerum Wirce-
burgensium. Francof. et Lips. 1741—50. 4 vol. fol.
Gleichsam Fortsetzung von: Ludewig, Geschichtschreib. von d. Bischofth.
Wiirzburg. — Die beiden ensten Bande enthalten die lateinischen, die zwei letzten
Bde. die deutschen Qiiellen.
Grotius, Hugo: Historia Gotthorum, Vandalorum et Langobardorum: ab
H. Gr. partim versa, partim in ordinem digesta. Praemissa sunt
eiusdem prolegomena. Ubi regnum Gotthorum ordo et chronologia,
cum elogiis. Accedunt nomina appellativa et verba Gotthica, Van-
64 GinGNIAUT — GUIZOT
dalica, Langobardica c. explicatione. Auctorum omnium ordinem
tabula contentorum indicat. Arastelodami 1655. 8*. Selten.
Erl.-Schr. : Burigny, vie de Grotius, avee riiistoiro de ses ouvrages. Paris
1752. 12«no.
Guigniaut, M. et de Wailly: Recueil des historiens des Gaules et de la
France, vide Bouquet.
Guizot, Fr. P. G. (geb. 4. Oct. 1787): CoUection des m^moires relatifs
a riiistoire de France depuis la fondation de la monarchie fran^aise
jusqu'au 13. sifecle; avec une introduction, des suppl^ments, des
notices et des notes. Paris 1823 — 35. 31 vol. 8**. k 6 fr.
Hingiohts der chronolo^jischeii Anordnunir trefflich.
Inhalt: Introducti on (non iomeej. Bourdon de Sigrais, consid^rations
sur Tesprit niilitaire des Gaulois etc. — Aug. Trognon, fragment sur
rhistoire de France.
Tom. 1. 2: Gr^goire de Tours, histoire de France. — Fr^ddgaire,
chronique. — Vie de Dagobert I, par un moine de St. Denis. — Vie
de St. Leger, par un moine de St. Symphorien d'Autun. — Vie de
Pepin le Vieux, maire du palals.
Tom. 3: Eginhard, annales, vie de Charlemagne. — Des faits et gestes
de Charles le Grand, par un moine de St. Gall. — Th^gan, de la
vie et des actious de Tempereur Louis le Pieux. — Vie de Louis le
Ddbonnaire, par l'Astronome. — Nithard, histoire des dissensions des
fils de Louis le D^bonnaire. —
Tom. 4: Ermold le Noir, faits et gestes de Louis le Pieux, poeme. —
Annales de St. Bertin par St. Prudence et Hincmar. — Annales de
Metz, par une moine de St. Arnoul.
Tom. 5: Frodoard, histoire de T^glise de Reims.
2b7n. 6: Abbon, si^ge de Paris par les Nonnands, poeme. — Frodoard,
chronique. — Raoul Glaber, chronique. — Helgaud, vie du roi
Robert. — Adalb^ron, poeme adress^ au roi Robert.
Tom. 7: Odon de St. Maur, vie de Bouchard, comte de Melun. —
Fragments de Thistoire des FrauQais, de Hugues Capet k Philippe I.
— Hugues de Fleury, chronique. — Procfes-verbal du sacre de
Philippe I. — Hugues de Poitiers, histoire du monast^re de V^zelai.
Tom. 8: Suger, vie de Louis le Gros. — Guillaume de St. Denis,
vie de Suger. — Vie de Louis le Jemie. — Galbert, vie de Cbarles
le Bon.
Tom. 9. 10: Guibert de Nogent, histoire de croisades. Sa vie, ^crite
par lui-meme. — Guillaume de St. Thierri, vie de St. Bemard. —
Arnauld de Bonneval, vie du meme. — Geoffroi de Clairvaux,
vie du meme.
Tom. 11: Rigord, vie de Philippe-Auguste. — Guillaume leBreton,
vie du meme. — Vie de Louis VIH. — Nicolas de Bray, des faits
et gestes de Louis VIII.
Tom. 12: Guillaume le Bretou, la Philippide.
Tom. 13: Guillaume de Nangis, chronique.
Tom. 14: Pierre de Vaulx-Cernay. histoire de Theresie et guerre des
Albigeois. — Dom Vaissette, sur Torigine du nom d^Albigeois; sur
r^poque de la mission de St. Dominique en Languedoc. — Innocent III,
lettre au comte de Toulouse, 29. mai 1207. — Lettre des Toulou-
sains k Pierre d'Arragon. — Raymond de Moissac, lettre k Philippe-
Auguste. — Actes de soumission souscrits par Raymond VI. —
Abjuration des consuls de Toulouse.
Tom. 15: Histoire de la guerre des Albigeois. — Guillaume de
Puy-Laurens, chronique. — Des gestes glorieux des Fran^ais
1202—1311.
HAHN — HEARNE 65
Tom. 16—18: Guillaume de Tyr, histoire des croisades.
Tom. 19: Bernard le Tr^sorier, continuation de Guillaume de Tyr.
Tom. 20. 21: Albert d'Aix, histoire des croisades. — Raimond
d'Agiles, histoire des Francs qui ont pris J^rusalem.
Tom. 22: Jacques de Vitry, histoire des croisades; lettre k ses amis
sur la prise de Damiette.
Tom. 23: RaouldeCaen, faits et gestes du prince Tancrede. — Robert
le moine, histoire de la premiere croisade.
Tom. 24: Foulcher de Chartres, histoire des croisades. — Odon de
Deuil, histoire de la croisade de Louis VII.
Tom. 25—28: Orderic Vital, histoire de Normandie.
Tom. 29: Guillaume de Jumi^ge, histoire des ducs de Normandie. —
9 Guillaume de Poitiers, vie de Guiilaume le Conquerant.
Tom. 30: Table generale des mati^res.
Hahn, Sim. Frid. (f 1729): Collectio monumentorum veterum ac recen-
tium ineditorum, diplomatum nempe, sigillorum, litterarum, chroni-
corum aliorumque insignium scriptorum, antiquitates, geographiam,
■ historiam omnem etc. illustrantium. Brunsvigae 1724—26. 2 vol. 8"*.
Enthalt fiir unsere Zwecke wenig.
Hansiz, Marc. (f 1766 Viennae): Germania sacra. Tom. I. II. Aug. Vindel.
1727. Tom. III. Viennae 1755. 3 vol. fol.
Harenberg, J. Cp. (f 1774): Monumenta historica adhuc inedita: die aus
sonst ungedruckten Schriften erliiuterte Geschichte Teutschlands und
der angranzenden Reiche. Brunovici 1758 — 62. 3 vol. S^,
Bemerkenswerth wegen der corveyschen Jahrbiicher. Voll von Betriigereien.
Hearne, Th. (geb. 1678, f 1735): Scriptores varii de historia anglicana
etc. Oxonii 1709—35. 64 vol. 8«.
Diese sehr schatzbare Sammlung umfasst 33 verschiedene Werke, die jedoch
nicht alle in unser Gebiet gehoren. Es sind:
1. Spelma»'s life of Alfred the Great. 1709. 1 vol.
2. Leland's itmerary. 1710—12. 9 vol.
3. H. Dodwelli de parma equestri viroodwardiana dissertatio. 1713. 1 vol.
4. Lelandus, de rebus britannicis coUectanea. 1715. 6 vol.
5. G. Roperi vita Th. Mori. 1716. 1 vol.
6. Joannis Rossi histor. regum Angliae. * 1716. 1 vol. — "^ wieder-
holt 1745. 1 vol.
7. Aluredi Beverlacensis annales. 1716. 1 vol.
8. Titi Livii Foro- Juliensis vita Henrici V regis Angliae. 1716. 1 vol.
9. Camdeni annales rerum anglicarum et hibernicarum regnante Elisa-
betha. 1717. 3 vol. With portrait qf Elisabeth by Vertue.
10. Thom. Sprotti chronica. 1719. 1 vol.
11. Guilelmi Neubrigensis historia sive chronica rerum anglicar.
libri V. Accedunt 3 homiliae eidem Guil. adcriptae. 1719. 3 vol.
12. C 0 1 1 e c ti 0 n of curious discourses written by eminent antiquaries. ^ 1720.
1 vol. — ^ wiederabgedruckt 1775.
13. Textus Roffensis. 1720. 1 vol.
14. Rob. de Avesbury historia Edwardi III. 1720. 1 vol.
15. Johannis de Fordun Schoti chronicon genuinum. 1722. 5 vol.
16. The history and antiquities of Glastonbury. 1722. 1 vol.
17. Hemingi chartularium ecclesiae wigomiensis. 1723. -2 vol.
18. Robert of GIoucester'8 chronicle. * 1724. 2 vol. — ^ wiederholt
unt. d. Tit.: The works of Thom. Hearne. Vol. 1. 2. containing . . .
1. 2. vol. of Rob. of Gl. ibid. 1810.
19. Peter Longtoffs chronicle. ' 1724. 2 vol. — ^ wiederholt
ibid. 1810.
20. Letter containing an account of some antiquities between Windaor
and Oxford. 1725. 1 vol.
5
66 HEINECCIU8 — HOFFMANN
21. Johannis confratris Glastoniensis chronica. 1726. 2 vol.
22. Adarai de Domershara historia de reb. gestis glastoniensibus.
1727. 2 vol.
23. Thomae de Elmhara vita et gesta Henrici V. 1727. 1 vol.
24. Historia vitae et regni Richardi II, a monacho quodam de Evesham
consignata. Accesserunt praeter alia Johannis Rossi historiola de comi-
tibus Warwicensibus ; Johannis Berebloci comraentarii de rebus gestis
Oxoniae ibidem commorantc Elizabotha regina, et D. Ricardi baronetti
narratio historica de Caroli Walliae principis, famulorum in Hispaniam
itinere a. D. 1623. 1729. 1 vol.
25. Liber niger scaccarii. 1729. 2 vol.
26. Johannis de Trokelowe annales Edwardi II; Henrici de Blaneford
chronica etc. 1729. 1 vol. •
27. Thoraae Caii vindiciae antiquitatis academiae Oxoniensis, contra
Joan. Caium cantabrigiensem. 1730. 2 vol.
28. Walteri Hemingford historia de rebus gestis Edwardi I, Edwardi II
et Edwardi III. 1731. 2 vol.
29. Duo rerum anglicarum scriptores veteres: Thomas Otterbourne et
Joannes Whethamstede. 1732. 2 vol.
30. Chronicon sive annales prioratus de Dunstaple. 1733. 2 vol.
31. Benedictus abbas petroburgeusis de vita et gestis Henrici II et
Richardi I. 1735. 2 vol.
32. Vindication of those who take the oath of allegiance. 1731. 1 vol.
33. Acta apostolorum. Gr. et lat. 1715. 1 vol.
Heineccius, J. Mch. (f 1722) et J. G. Leuckfeld: Scriptores rerum
Germanicarum tres selecti imprimis de vitis et factis Caroli M. et
Wittikindi M. regis Saxonum. Acced. G. Budaei thanatologia, item
capitulatio Osnabrug. Francofurti ad M. 1707. fol. Mit Kupfern.
Dies Werk enthaJt fiir unsern Zweck nur eine Sctrift; bietet iiberliaupt we-
nige Quellen uud keine bisher unbekannte.
Hervagius, vide Frecht.
Hess, Gerh.: Monumentorum guelficorum pars historica, s. scriptores
rerum guelficarum ex vetustiss. codd. memb. eruti notisque crit.
illustrati. Typis Campidonensibus (Kempten) 1784. 2 vol. 4". Mit
4 Taf. 6 Thlr. 20 Sgr.
Friiher hatte der Verfasser edirt:
Prodromus monumentorum guelf. seu Catalogus abbatum monasterii
Weingart. Aug. Vindel. 1781. 4». 2 Thlr. 20 Sgr.
Hirsch, Th.^ Toppen und Strehlke, vide Scriptores rerum Prussicarum.
Historia rerum in Oriente gestarum ab exordio mundi et orbe condito
ad nostra haec usque tempora, in qua Assyriorum, Medorum, Per-
sarum, Graecorum et Macedonum successus explicantur, deque Con-
stantinopolitana potentia una cum narratione compend. de rebus
Turcicis et Persicis etc. longe lateque disseritur. Francof. 1587. fol.
Knthalt Zonaras, Nicetas, Nicephorus, Chalcocondylas tlc.
Historical society, vide English historical society.
Hodenberg, Wilh. von, vide Geschichtsquelien, Bremer.
— „ — „ Verdener.
Hoeschel, D., excerpta de legationibus, vide Excerpta de legat.
Hoffmann, Chr. Gf. (f 1735): Scriptores rerum Lusaticarum antiqui et
receutiores, Lusaticae gentis origines ctc. et alia ad Slavicarum
Lusatic. et vicinar. gentium antiquitt. et histor. pertinentia monu-
menta, quidam nunc prim. ex mss. eruti, inter quos Chr. Manlii
commentt. Budiss. 1719. 4 vol. fol. Mit Kupfem, Wappen, Urkun-
den und Stammtafeln.
HONTHEIM — KOEMART ^7
Unkritisch gesammelt und hochst incorrect gedruckt. Vgl. Adelung, Direc-
torium 78. 110.
(Honthelm, J. N. de, f 1770) Prodromus historiae Trevirensis diplo-
matica et pragmatica. Aug. Vindel. 1757. 2 vol. fol.
Hoynck van Papendrecht, Coru. P. : Analecta belgica. Hag. Comit. 1743.
6 vol. 4».
Wichtig fiir hoUandische Geschichte.
Hugo, C. Ludw,, abb. Stivagii et Fontis Andreae: Sacrae antiquitatis
monumenta historica, dogmatica, diplomatica, notis illustrata. * Sti-
vagii (et) in oppido Sancti Deodati 1725. 31. 2 vol. fol. — * neuer
Titel Francofurti ad M. 1744. fol.
Inhalt: Tom. 1: Gervasii abb. Praem. epistolae — antiquitates archi-
prioratus Hireevallens. — antiquitates Valjis Galileae vulgo S. Deodati
— diarium et medulla votorum patrum concilii Trideiit. autore N.
Psalmaeo — elucidationes nonnullorum locorum concilii Trident. etc.
collectore N. Psalmaeo — chronica B. Emonis et Mencouis etc.
Tom. 2: Acta b. Lucae — vita Ludovici com. Arnstein. etc. — ehronicon
abbatiae Viconiens. — Sibrandi Leonis chronica abbatum Horti b. Mariae
et Lidlumensium iu Frisia — Parisiensis abbatiae in Alsatia autiquitates
— Alspachensis monialium abbatiae in Alsatia antiquitates — Hugonis
Metelli epistohie numero 55 — antiquae constitutiones coenobii S. Petri
Montis ord. canon. — statuta colleg. eccles. S. Dionysii Leodiens. —
statuta synodalia Virdunensis dioeceseos — varia diplomata.
Hund, Wiguleus (f 1858 Ingolstadii) : Metropolis Salisburgensis. • In-
golstad. 1582. fol. — "^ ed. Christ. Gewold. Monachii 1620. 2 vol.
fol. — =»Ratisbon. 1719. 2 vol. fol.
Jablonowski, J. de (f 1777): Museum Polonum seu Collectio in regno
Poloniae et magno ducatu Lithuaniae scriptorum editorum ac eden-
dorum. Leopoli 1752. Vol. I. {unic.) 4".
Joannis, G. Christ. (f 1735): Scriptores rerum Moguntiacarum. Francof.
ad M. 1722-27. 3 val. fol.
Vgl. iiber den Herausgeber Dahl'3 Notizen in Pertz' Arch. ni. p. 146. cf. 11.
p. 240. — Die Seltenh. des 3. Bds. riihrt von dem grossen in Frankfurt 1726 stattge-
habten Brande her, da nur wenige Exempl. 1727 aus den geretteten Papieren zu-
saminengetragen werden konnten. — Der Inhalt des WerJies in Fabricii bibl.
lat. med. et inf. latinitat. ed. Mansi. V. p. 82 sq. — V-Vusserdem s. unt. Reuber
und Urstisi u s.
(Jordanus, Dom.) Delectus scriptorum rerum Neapolitanarum qui
populorum ac civitatum res antiquas aliasque variorum temporum
gestas memoriae prodiderunt, partim nunc primum editorum, partim
auctiorum ac emendatiorum. Neapoli 1735. fol.
Eine kleine, viel Merkwiirdiges darbietende Sammlung.
Islendinga-Sogur. Eptir goemlum handritum litgefn. etc. Kiobenh. 1829 —
30. Vol. I. II. 8«.
Enthalten die historischen Sagas Islands. Eine neue Sammlung mit gleichem
Titel, doch mit kritischem Apparat erschien KjSbenhavn 1843 — 17. 2 vol. 8o.
dstorici delle cose Veneziane, i quali hanno scritto per pubblico decreto,
cive M. Ant. Sabellico, Pt. Bembo, P. Paruta, A. Morosini, Gi.
Bt. Nani e Mch. Foscarini. In Venezia 1718—22. 10 vol. 4».
Der eigentliche Herausgeber war Apostolo Zeni. — Die .'Vusgabe: Venet. 1747.
6 vol. 80 enthalt: Sabellico, Bembo und Paruta. — Nur die zwei erstern geho-
ren in unser Gebiet.
i
Kluit, Adrian van (f 1807 Lugduni): Ilistoria critica comitatus Hollan-
diae et Zeelandiae. Medioburgi 1777 — 82. 2 tom. in 4 vol. 4".
Enthalt nur chrouicon Hollandiae monachi Egmond. mit Noteu, Excurs. und
Cod. diplom. Schatzenswerthes Werk.
Kollar, vide Lambecius.
(Kormapt, Christ.) Abr^g^ des m^moires illustres contenant les plus
68 KOVACHICH — LANGEBEK
remarquables afFaires d'estat enrichi d'un sommaire des essais de
Montaigne. ' s. 1. 1689. 8". — * Dresde 1(389. 12'"°.
Kovachich, Mt. G.: Scriptores rerum Hungaricarura minores hactenus
inediti, synchroni aut proxime coaevi. Budae 1798 — 99. 2 vol. 8".
3 Thlr.
Sammlung kleiner noclj ungedruckter Stiicke, in welchen gleich-
zeitige Schriftsteller einzelne Abschnitte der Hungrischen Ge-
schichte aufgezeichnet haben. Ofen 1806. Vol. I. (unic.) 8".
21 Thlr.
Krause, Jh. Ch. (f 30. Sept. 1799): Corpus praecipuorum medii aevi
seriptorum. A. unt. d. Tit.: Lamberti ochafnaburgensis annales
rerum iu Germania "a. 1039 — 1077 gestarum denuo edidit c. not.
et indicib. Halae 1797. 8«. l^ Thh-.
Kulpisius, vide Schilter.
Labbe, Phil. (f 1667): Novae bibliothecae manuscriptorum librorum
tomus primus (et tomus secundus rerum Aquitanicarum, praesertim
Bituricensium uberrima coUectio), historias, chronica, sanctorum
sanctarumque vitas, translationes, miracula, stemmata genealogica
ac similia antiquitatis praesertim Francicae monumenta, nunc pri-
mum ex mss. variarum bibliothecarum codd. eruta, copiose ac plena
manu repraesentans. Parisiis 1657. 2 vol. fol.
Ein 3. Bd. ist im Druck zwar begonneu wordefi, aber aug unbekannten Grtin-
den inliibirt; cf. AA. SS. Boll. Jan. VII. p. 35, No. 5. — Der Inhalt ap. Struve,
biblioth. historica ed. Meusel. VI. 2. p. 24S — 270.
Lambecius, Petr. (f 1680): Commeiiiariorum de bibliotheca caesarea
Vindobonensi libri 8- -\ Vindob. 1665 — 79. 8 vol. fol. — ^' op. et
stud. Ad. Fr. Kollarii. Vindob. 1766—82. 8 vol. fol.
Analecta monumentorum omnis aevi Vindobonensia, op. et stud.
Ad. Fr. Kollari. Vindob. 1761. 2 vol. fol. — Ad. Kollarii
ad Lambecii commentarior. libros 8 supplementorum liber primus
posthumus (ed. Mich. Denis). Vindob, 1790. Zusammen llvol. fol.
KolIar's Zusatze sind unbedeutend und ist die neue Ansg. sehr nachlassig be-
sorgt.
Lamlus, J.: Deliciae eruditorum seu veterum dvexdoTMv opusculorum
collectanea. Florentiae 1736 — 69. 15 vol. 8".
Das Gesainmtwerk soll aus 18 Bdn. bestehen; weil sich jedoch in den biblio-
graph. Handbiichem ■ kein nfiherer Nachweis iindet und das Werk selbst in Ita-
lien sehr selten ist, so folgt hier eine Angabe der Specialtitel, da die Biiiide keine
fortlaufende Bezeichnung tragen. I — II. M. Glycae epistolae. 2 tomi. UI — IV.
Historiae ]'ontific. et August. 2 tomi. V. Nicetae Heracl. in eplst. I ad Corin-
thios enarrat. pars 1. VI — VIII. Historiae Siculae Lanr. Bonincontrii. 3 partes.
IX. M. Margunii, D. Cateliani, A. Eparcbi, Arsenii Monemb. epistolae. X— XH.
, Charitonis et Hippophili hodoeporici 3 partes. XUI. Pauli Florent. de orig.
ord. Serv. ; Dom. Joannis poema de vita B. Mariae; Acta apocrypha S. Romuli et
al. XIV. Catalogus graecus codicum mss., Zenonis Plstor. carmina ital. XV. O. Se-
veri et al. Graec. recentiorum cpistolae.
Langebek, Jac. (f 177.5): Scriptores rerum Danicarum medii aevi, partim
hactenus inediti, partim emendatius editi. Tom. I — IH. Havniae
1772-74. Tom. IV. publici iuris fecit, V.— VII. recognovit Pt. Fr.
Suhm, ibid. 1776—92. Tom. VHL ed. L. Engelstoft et E. C.
Werlauff, ibid. 1834. 8 vol. fol. 36 Thlr.- {Tom. I — VII kosten
jetzt nur 28 Thlr., fruher b2\ Thlr.) Mit 41 Tafeln.
Eine fiir ihre Zeit trctfliche Sammlung, welche die dSniscben GeBchiehtsquelleii
vollslfindig enthalt, aber hinsichts der Anorduung viel zu wUnschen Ubrig ISsst. —
,The editor was doubtless the Bouqriet of Denmark.' Dibdin. — Hiermit ist zu ver-
bindcn:
Lappenberg, J. M.: Danische Annalen; ein Nachtrag zu Lange-
bek's script. rer, Danic, — in Archiv fiir Staats- und Kircheu-
geschichte der Herzogthiimer Schieswig etc. redig. von Michelsen
LAPPENBERG — LLAGUNO 69
und Asmussen. II. p. 187. 1834. {auch einzeln hieraus gedrtickt
Altona 1834. 8».)
Lappenberg, vide Chroniken, hamburgische.
-Geschichtsquellen des Erzstiftes Bremen. '
Langebek.
Leibnitius, Gf. Gu. de (f 1716): Accessiones historicae quibus potissimum
continentur scriptores rerum Germamicarum et aliorum hactenus
inediti sequentes. Tom. I. Lipsiae 1698. Tom. II. Hannov. 1700.
2 vol. 4«.
Vorlaufer den folgenden Werkes:
Scriptores rerum Brunsvicensium illustrationi inservientes , an-
tiqui omnes et religionis reformatione priores. Hannov. 1707 — 11.
3 vol. fol.
Beriihmte, sehr gesehatzte Sammlung, welche fiir die niedersachsische Lan-
desgeschichte und die wellische Hausgeschichte reiches Material bietet.
Leland. The itinerary of John Leland, the antiquary. — Publish'd from
the original ms. in the Bodleian literary by Thomas Hearne...
at tbe end is subjoyn'd a discourse concerning some antiquities . . .
in York-shire. The 3^^ ed. Oxford 1768. 69. Vol. 1—3. 4—6. 7—9
x= 3 vol. 8».
Johannis Lelandi antiquarii de rebus Britannicis collectanea. —
Ex autographis descripsit ediditque Tho. Hearnius . . . qui et
appendicem totumque opus (in 6 vol. distributum) notis et indice
adornavit. Oxonii 1715. Tom. I. 1. 2. II. III. Append. 1. 2. 8». —
editio 2^^. Londini 1774. 6 vol. 8».
Leroux de Lincy: Recueil de chants historianes Frangais depuis le 12"^^
jusq'au XVIII. siecle etc. Paris 1841. x2. 2 vol. 8«.
Leuckfeld , J. G.. vide Heineccius.
.I-BTOnilCEII PyCCKHX^, Co6paHie, vide Sammlung, vollstand.
Lindenbrog, Erp. [j 1616 Hamburgi): Scriptores rerura Germanicarum
septentrionaiium, nempe Saxonum, Slavorum, Danorum, Norve-
giorum, Suedorum. ^ Francofurti ad M. 1609. fol. — * ihid. 1630.
fol. — * cum novo auctario J. A. Fabricii. Hamburg. 1706. fol.
Eine noch immer gesehatzte, aber nachliissig besorgte Sammlung.
Lindenbrog, Frid.: Diversarum gentium historiae antiquae scriptores tres:
Jornandes . . . Isidorus Hispal. . . . Paulus Warnefridi . . . Hamburgi
1611. 4».
Lindsay, Rob.: The chronicles of Scotland. Published from several old
mss. London 1815. 2 vol. 8».
Lipomanus, Aloys. , episc. Veronensis: Historia de vitis sanctorum.
» Romae 1551—60. 8 vol. 4«. — » Lovanii 1.564. 2 vol. fol. —
* tom. I. cum scholiis eiusdem . . . Lovanii ap. M. Verhasselt 1568;
tom. II. ilid. ap. Petr. Zangrium Tiletanum . , . s. a. 2 tOm. in
1 vol. fol. — * Lovanii ap. Zangrium 1571. 2 vol. fol. — * n7it. d.
Tit. : De vitis SS. ab Aloys. Lipomano ep. Veron. . . . olim con-
sci-iptis: nunc primum a F. Laurentio Surio Carthus. emendatis
et auctis. Venet., Ald. 158L 6 vol. fol. Vgl. Surius.
Lites ac res gestae inter Polonos et ordinem Cruciferorum. Tom. I.
Continet libr. et regist. Joa. Dlugossi. Tom. I. pars II. cont. Pri-
vilegia et alia producta pro parte fratrum de Prussia de a" 1321.
(Debit von Zupanski in Posen.) 1855—57. 3 Bde. fol. 48 Thh-. Nur
140 Exempl. gedruckt.
Llaguno Amirola, E. de, vide Coleccion de las cronicas etc.
70 LUDEWIG — MANSO
Ludewig, J. Pt. de (f 1743): Geschichtschreiber von dem Bischofthum
Wiirzburg. Frankfurt 1713. fol.
Hioraii .«ohlieKst sich als Fortsetznng: Gropp, collect. nov. script.
Reliq^uiac manuscriptorum omnis aevi, diplomatum ac monumen-
torum ineditorum. Francofurti et Lips. 1720 — 41. 12 vol. 8".
Mcislcns Urkunden, mchr Chroniken seit dem 8. Bdc.
Scriptores rerum episcopatus Bambergensis et Germanicarum.
Francof. et Lips. 1718. ? vol. fol.
Der 2. Bd. hat auch den Titel: Scriptores rer. Gertnanicar. ; er enthtiU fa.<it
nur (Schriften ^aus dem Ifi. .lahrb.
Erl.-Schr.: Wideburg, de vita et scriptis Jw P. de Ludewig. Halae 1755. 8».
Mabillon, Joh. (f 1707): Acta Sanctorum ordinis s. Benedicti in saecu-
lorum classes distributa. Saeculum I— VI. (500 — 1100.) CoUegit
Luc. d'Ach6ry, edid. J. Mabillon et Theod. Ruinart, ' Lutet. Paris.
1668—1701. 9 vol. fol. — -^ loiederh. Venet. 1733-40. 9 vol. fol.
Besonders abpedruckt hieraus die:
Praefationes in Acta SS. o. s. Ben. ^ Tridenti 1724. 4®. — "^ wie-
derh. Rothomagi 1732. 4». — » Venetiis 1740. 4".
Der 10. Bd. blieb handschrifilich in d. .^btei St. Germain; uide Millin, mag.
cncycl. ITrio. V. p. 366. — Voni grossten Werlhe fiir die Geschichtc. Abweichend
von der Anordnung dcr Bollandisten i»t diescs Werk nach der Zeitfolge geordnet
und beginnt selbstverstandlich erst mit der Entstehung des Benedictinerordens.
Die ersten Jahrhunderte der Kirche behandelte Kuinart (s. d.) in Acta prim.
martyr.
Erl.-Schr. : Struve, bibl. historica ed. Meusel. L 1. p. 311.
Museum Italicum seu Collectio veterum scriptorum cx bibliothecis
Italicis eruta, complectens iter Italic. litterar., opuscula varia patrum
et vetera monumenta, c. sacramentario et poenitentiali Gallicano;
antiquos libros rituales Rom. ecclesiae, cura comm. praevio in
ordinem Roman.: a J. Mabillon. et Mich. Germain. ' Paris.
1687—89. 2 voi. 4». Mit Kupf. — * unverandert wiederh. Lutet.
Paris. 1724. 2 vol. 4». Mit Kupf.
Vetera analecta seu Collectio veterum aliquot operum et opu-
sculorum omnis generis. * Paris. 1675 — 85. 4 vol. 8". — ^ wiederh-
c. itinere Germanico. Nov. edit. c. Mabillonii vita (cura Jos. de
la Barre.) Paris. 1723. fol.
Gewohnlich bei der nenen Ausg. von d'Achery (s. ob.) Das iter Germa
nicum besonders hrsg. v. Alb. Fabricius. Hamhurg. 1)717. 8«.
Erl.-Schr.: Ruinart, Th., abreg^ de la vie de Dotn Jean Mabillon. Paris
1709. 12mo.
Mader, J. A.: Antiquitates Brimsvicenses seu Variorum monumentorum
. . . domus Brunsvico-Luneburg. vetustatem . . . maiestatemque decla-
rantium sylloge. Helrastad. 1678. 4".
ist nur eine neue Ausg. de.sselben Werkes ohne jcdwede Aenderung, welches
nnt. d Tit. erschien:
Maderi Vetustas, potentia atque maiestas . . . domus ducum Bruns-
vic. ac Luneburg. antiquis aliqiiot monumentis ostensa. Helm-
stad. 1661. 4«.
Maltland Club. Glasgow 1828 sq. 4«.
Seit ihrcr Oriindung im Jahre 1828 hat diese Gescllschafl eine sehr grosse An-
zahl von trcfflichen Wcrken gcliefert; hier konnten nur Aufnahnie flndcn:
No. 40. Gray, Th., scalacronica. 1836.
,, 46. Chronicon de Lanercost. 184L
Manni, Dm. Mar,, vide Cronichette.
Manso, J. F. C: Chronica Prosperi Aquitan. , Prosperi Tironis, Idatii
aliorumque per annos digesta inter se connexa et in unum corpus
redacta c. brevi aunot. P. L U. (— 421) Vratislav. 1825. 8«.
MARTENE — MICHAUD 71.
Martene, Edm. (f 1739) et Ursin. Durand (f 1773?): Thesaurus anec-
dotorum novus seu CoUectio monumentorum , complectens regum
ac principum aliorumque virorum illustrium epistolas et diplomata
bene multa. Paris. 1717. 5 vol. fol.
Fast ausschliesslich kirchliehen Inhalts. — Diesem Werke ist auch wegen ihrer
grossen Seltenheit die Sammlung einverleibt, welche Martene alleln besorgt
hatte utU. d. Tit.:
Veterum scriptorum et monumentorum moralium, historicorum,
dogmaticorum ad res ecclesiasticas , monasticas et politicas illu-
strandas collectio nova. Rotomagi iTOO. 4".
et Ursin. Durand: Veterum scriptorum et monumentorum histo-
ricorum, ecclesiasticorum, dogmaticorum, moralium amplissima col-
lectio. Paris. 1724—33. 9 vol. fol.
Der 1. Bd. enthalt regum et principum aliorumque virorum illustrium epi-
stolas et diplomata bene multa; die andern geben viele unwichtige iind nniiutze,
auch sonst schon veroftentlichte Schriften.
Erl.-Schr. : (Tassin) Histoire litt^raire de la congregation de St. Maur p. 549.
551-566. (Deut.sche Uebers. H. p. 235. 239—261.)
Maseres, Fr. : Historiae Anglicanae . . . selecta monumenta, vide Duchesne,
hist. Normann. scriptores.
Matthaeus, Ant. : Analecta veteris aevi s. Vetera aliq. monumenta, quibus
continentur auctores varii qui praecipue historiam universalem, ex-
peditiones in terram sanctam et res Belgicas memoriae prodiderunt.
Lugd. Bat. 1698—1710. 10 vol. 8«. — ed. 2^^ c. ind. Hagae Comit.
J738. 10 part. in 5 vol. 4«.
Erl.-Schr. : Beckmann, Literatur der Reisebeschreib. I. p. 429.
Uffenbach, Reisen m. p. 272.
Meibom, Henr. iun. : Rerum Germanicarum tomi HI. I. Historicos Ger-
manicos ab H. Meibomio seniore primum editos et illustratos, nunc
auctiores. II. Historicos Germanicos ab Henr. Meibomio iuniore e
mss. nunc primum editos et illustratos. III. Dissertationes histo-
ricas varii argumenti utriusque Meibomii continet. Helmaestadii
1688. 3 vol. fol.
Nachlassig veranstaltet und incorrect gedruckt. trotzdem noch unentbehrlich.
Meicheibeck, Carol. (Benedict. monach., f 1734): Historia Frisingensis
ab a. 724 ad annum 1724. Augustae Vindel. 1724-29. 2 vol. fol.
Ausgezeichnet durch griindliches Quellensludium und gesundes Urtheil. —
Enthalt die Quellenschriften fiir die fjeschichte des Bisthums Freisiug.
Memoires pour servir a Thistoire des provinces de Namur, de Hainaut
et de Luxembourg, vide CoUection de chroniq. Belges, Tom. IX. sq.
Menclcen, J. Bch. (f 1732): Scriptores rerum Germanicarum, praecipue
Saxonicarum. Lipsiae 1728—30. 3 vol. fol. 12 TUr.
Besonders wichtig fiir die Geschichte Mittel-Dentschlands ist Tom. H., gibt
auch kleine Sehriften von Spalatin, Camerar, Melanchthon; T. lU. Kerssenbroch,
von d. Wiedertaufern in Miinster. Sehr schatzbare Sammlung.
Mepil, vid. Du Meril.
Messingham, Thom.: Florilegium insulae sanctorum seu Vitae et acta
sanctorum Hiberniae, quibus accesserunt s. Patricii purgatorium
aliaque monumenta. Parisiis 1624. fol.
Michaud, Jos. (geb. 1769, f 30. Sept. 1839): Bibliotheque des croisades;
seconde ^dition. Paris 1829—30. 4 vol. 8«.
Gibt Ausziige aus den Quellenschriftslellern der Kreuzziige.
Michaud et Poujoulat: Nouvelle collection des memoires pour servir a
rhistoire de France, depuis le XIII. sifecle jusqu'a la hn du XVIII.,
precedes de notices pour caracteriser chaque auteur des luemoires
72 MICHAUD ET POUJOTJLAT
et son epoque, suivis de l'analyse des documents historiques qui
8'y rapportent. Paris, chez T^diteur du Commentaire analytique du
code civil, 1836—1839. gr. 8». 1. s6rie = 12 tom. (1836—38),
2. s^rie = 10 tom. (1837 — 38), 3. s6rie = 10 tom. (1836—39), zu-
sammen 32 vol. 300 fr.
NachlAsgig ausgefUhrte, uncorrecte Sammlung auf schlcchtcni Papicr.
1. Sirie.
Totn. 1. 2: Ville-Hardoiiin — Henri de Valenciennes — Joinville — Pierre
Sarrasin — Mdmoires sur Du Guesclin — Christine de Pisan — Le
livre des faits du marechal de Boucicaut — Juv^nal des Ursins —
Pierre de F^nin — Journal d'un bourgeois de Paris.
Totn. 3: M^moire sur Jeanne d'Arc et Charles VH — M^moires sur
Richemont, par G. Gruel — Miimoires de Florent d^llliers, par Denis
Godefroy — Olivier de la Marche — Du Clercq.
Tom. 4: Philippe de Comines — Jean de Troyes — Villeneuve — La
Tremouille — Bayard.
Tom. 5; Fleurange — Louise de Savoye — G. et M. du Bellay.
Tom. 6: FranQois de Lorraine — Le prince de Cond^ — Antoine du
Puget: le tout publi^ par MM. ChampoIIion - Figeac et Aim^ Cham-
pollion fils.
Tom. 7: Montluc — Fran^ois de Rabutin.
Tom. 8 : Gaspard et Guillaume de Saulx-Tavannes — Salignac — Coligny
— La Chastre — Rochechouart — Gamon — Philippi.
Tom. 9: M^moires sur Vieilleville, par Vinc. Carloix — Castelnau —
Mergey — La Noue.
I Tom. 10: Du Villars — Marguerite de Valois — Chevery — Philippe
Hurault.
Tom. 11: Le duc de Bouillon — le duc d'AngouIeme — Villeroy — de
Thou — Choisnin — Gillot — Merle — St. Auban — Louise Bourgeois
— Dubois — Groulard — Marillac.
Tom. 12: Pierre Victor Palma Cayet.
2. Sirie.
Tom. 1: Registre - journal de Henri III, de Henri IV et de Louis XIII,
publi^ d'apr6s le manuscrit autographe de Lestoile, par MM. Cham-
poIIion-Figeac et A. ChampoIIion fils.
Tom. 2. 3: SuIIy, memoires; refutation contemporainc.
Tom. 4: Negociation du pr^sident Jeannin.
Tom. 5: Fontenay - Mareuil — Pontchartrain — Relation de la mort du
marechal d'Ancre — Rohan.
Tom. 6: Bassompierre — d^Estrees — Memoires de Pontis, r^dig^s par
du Foss^.
Tom. 7 — 9 : Richelieu-Arnauld d'Andilly — Tabbd Arnauld — Gaston duc
d'0rl^an8 — la duchesse de Nemours.
Tom. 10: M™* de Motteville — Le P. Berthod.
3. Serie.
Tom. 1 : M^moires du cardinal de Retz, publies pour la premiere fois sur
le ras. autographe, avec leur compl(5ment, par MM. Champollion-Figeac
et Aime Champollion fils.
Tom. 2: Guy Joly — Claudc Joly — Pierre Lenet.
Tom. 3 : Brienne — Montresor — Fontrailles — la Chatre — Campion —
Turenne — duc d'Yorck: le tout publie par MM. Champollion-Figeac
et A. ChampoIIion fils.
M"« de Montpensier — Contrart.
Montglat — la Rochcfoucauld — Gourville.
Omer Talon — Tabbd de Choisy: publies par MM. ChampollioD-
Tom. 4
Tom. 5
Tom. 6
Figeac et A. Champollion fils.
MICHEL — MIGNE 73
Tom. 7: Henri de Guise — Grammont — Guiche — Du Plessis — M^-
moires de M. de***, pour servir a rhistoire du XVII. si^cle — Me-
moire pour servir k l'histoire du XVII. siecle
Tom. 8: Laporte — Temple — Mn»e de la Fayette — La Fare — Ber-
wick — M™^ de Caylus — Torcy.
Tom. 9 : Villars — Forbin • — Dugay-Trouin.
Tom. 10 : Memoires politiques et militaires, par Tabbe Millot — Duclos —
Mme de Staal.
Ein Suppleinentbandchen erschien zu dieser Sammlunp Paris 1840; es
cnthalt: 1.) das Eude des 2. Bds. der ersten Serje, die pag. 533-9S (Memoires de
,M. de Marillac, et Memoires de Clande Groulard) ; 2.) das Ende des 4. Bds. der
3. Serie. pag. 433—622 (M^m. de Contrart.)
NB. Paris, Didier 1854. .31 vols. 8o. 300 fr. [Ne consiste que dans les titres.)
Michel, Francisque: Chroniques Anglo-Normandes. Recueil d'extraits et
d'escrits relatifs a Fhistoire de Normandie et d'Angleterre pendant
les lle et 12e siecles; publie, pour la prem. fois, d'apres les mss.
de Londres, de Cambridge, de Douai, de Bruxelles et de Paris.
Rouen 1836—40. 3 vol. 8».
Inhalt: 1. Extrait de la chronique de Geoffroi Gaimar ~ 2. Continua-
tion du Brut d'Angleterre de Wace, par un anonyme — 3. Extrait de
Thist. de s. Aedward le roi , translat^e du latin — 4. Extrait de la
chronique de Pierre de Langtoft (Longtoff) — 5. Extrait de Testoire
et la genealogie des Dux qui unt este par ordre en Normandie, par Be-
noit de S. More — 6. De gestis Herewardi Saxonis — 7. Vita et pas-
sio Waldevi comitis — 8. Vita Haroldi regis — 9. De inventione s.
Crucis Walthamensis — 10. Widonis carmen de Hastingae proeliq —
11. Du roi Guillaume d'Angleterre — 12. Le dit de Guillaume d'Angle-
terre.
Chroniques de Normandie, publiees pour la premiere fois d'aprfes
deux mss. de la bibliotheque du roi. Paris 1839. 4*.
Migne, J. P. : Patrologiae cursus completus, sive bibliotheca universalis,
integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium SS. Patrum,
doctoram, scriptorumque ecclesiasticorum, sive Latinorum, sive
Graecorum, qui ab aevo apostolico ad aetatcm Innocentii III {ann.
1216) pro Latinis, et ad Pnotii tempora {ann. 863) pro Graecis flo-
ruerunt. Parisiis 1844—57. (Series latina Vol. 1 — 217. 217*-"^ ==
221 vol. ; series graeca 20 vol.; zusammm) 241 vol. Imp.-8°. oder
4°. min.
Series I. A Tertulliano ad Gregorium Magnum. Tom. 1 — 79. (1. Scriptores qui
in U-IV. saec. floruerunt. Tom. 1—19. — 2. Scriptores V. saec. Tom. 20—61. — 3.
Scriptores VI. saec. Tom. 62—79.)
Series II. A Gregorio Magno ad Innocentium III. Tom. 80 — 217. (1. Scriptores
qui in VII. saec. prima parte floruerunt. Tom. 80 — 86. — 2. Scriptores qui in VII.
saec.secunda parte floruerunt. Tom. 87. 88. — 3. Scriptores ecclesiastici VIII. saec.
Tom. .f9— 96. — 4. Scriptores IX. saec. Tora. 97—130. — 5. Scriptores X. saee. Tom.
131- 138. — 6. Scriptores XI. saec. Tom. 139—151. — 7. Scriptores XII. saec. Tom.
152—191. — 8. Scriptores XIII. saec. Tom. 192—217 a-d.
Series graeca. Tom. 1—7; 15; 17—21; 23—25; 27—30.
Meistens neue incorrecte Abdriicke alter Ausgaben , aber mancbmal wegen
Seltenheit der lctztern als Ersatz angenehm. In der 2. .^btheilung sind deshalb
auch nur die wichtigern Schrittsteller dieser Saromlung bei den Editionen auf-
gefiihrt. — Ein vollstandiges Inhaltsverzeichniss, vom Herausgeber versprochen,
bis jetzt aber nicht gegeben, ist mit beigefiigter Zahl des betrelfenden Bandes un-
ter Ausschliessung der uns nicht interessirenden griecbischen Patristiker im Nach-
stehenden alphabetisch verzelchnet:
Tom. Tom. Tora.
Abaelardus, opera omnia 178 Absalon abb. Sprinckirs- Adalbertus ep. Mognnt. 172
Abbaudus abbas 166 bac. 211 Adalbertus ep. Pragens. 137
Abbo abba.s Floriacens. 139 Achardus abb. S. Victoris 196 Adalbertus scholast. Me-
Abbo episc. Mettens. 87 Adalbero ep. Laudun. 141 tens. 136
Abbo Sangerm. monach. 132 Adalbero archiep. Re- Adalgerus ep. incertae
Abedoc abbas Hibernus 96 mensis 137 .sedis 134
74
MIGNE
Adalhardus abbas Cor-
bcionsis 105
Adamnanus abbas Hiien-
sis. 88
Adamus abbas Perseniae 211
Adamus Bremensis 146
Adamus Scotiis 198
Adamus S. Victoris 196
Adelboldus ep. Traiect. 140
Adelgorius archiepiscop'.
Magdeb. 157
Adelmannus cp. Brixiens. 143
Ademarois^S. Cibardi
monachus 141
Adeodatus papa 87
Ado archiep. Vienn. 123
Adrevaldus monachus
Floriac. 124
Adrianus I papa 96
Adrianus II „ 122
Adrianus III „ 126
Adrianus IV ,, 188
Adso Dervensis 137
Adventius ep. Mettens. 121
Aegidius Paris. 212
Aelfricus abb. Riev. 195
Aelredus Rhievallus 195
Aeneas ep. Paris. 121
Agano ep. Augustodun. 150
Agapetus I papa 66
Agapetus II papa 133
Agatiio pont. R. 87
Agio archiep. Narbon. 132
Agnellus abb. S. Mariae 106
Aguellus episc. 68
Agobardus ep. Lugdun. 104
Ahyto s. Hatto ep.
Basil. 105. 115
Aileranus 80
Aimericus patr. Antioch. 201
Aimo abbas S. Petri Div. 181
Aimoinus mon. Floriac. 139
Aimoinus mon. Sangerm. 126
Alanus episc. Antissiod. 201
Alanus de Insulis 210
Alanus abbas 89
Alanus abb. Teukesbur. 190
Albericus ep. Ostiens. 155
Albertus abb. Miciacens. 139
Albertus Aqucnsis 166
Alcherus mon. Claraev. 194
Alcuinus, opp. omn. 100-1
Aldhelmus ep. Scliireb. 89
Aldricus ep. Cenoman. 116
Aldricus archiep. Senon. 105
Alexander II papa 146
Alexander III ,. 200
Alexander abb. Gemetic. 205
Algerus canon. Leod. 180
Algerus episc. 134
Algrinus cardinalis 206
Almericus patr. Antioch. 201
Alpertus S. Symphor. 140
s. Alphanus 80
Alphanus arch. Salern. 146
Alvarus patr. Cordub. 121
Amalarius arch. Trev. 99
Amalarius presb. Met. 105
Amandus ep. Traiect. 87
Amatus ep. Burdegal. 155
Ambrosius arch. Mediol.
14-18
Ambrosius AutpertuS 89
Ambrosius Cadurcens. 89
Amedeus ep. Lausan. 188
Amoenus, cnchiridion 61
Amulo ep. Lugdun. 116
Anamodus eccl. subdiac. 129
Anastasius I papa 20
Anastasius III „ 131
Anastasius IV „ 188
Anastasius mon. et erem. 149
Auastasius biblioth. 127-9
Andreas abbas 106
Angelomus Luxov. mo-
nach. 115
Angelramnus ep. Metens. 96
Angelrannus abb. Centul. 141
Angilbertus abb. Centul. 99
Angilbertus abb. Corbei. 129
Anianus 21
Annaeus Sylvius 13. 50. 53
AnnalesHildesh., Weissemb.
Quedlinburg. 141
Annemundus ed. Lugd. 87
Anno archiep. Colon. 143
Anonymi saec. XII. 213
Anschariusep. Hamburg. 118
Ansegisus abb. Fontan. 105
Anselmus archiep. Can-
tuar. 158. 159
Anselmus arch. Mediol. 155
Anselmus canon. Leod. ^ 143
Anselmus ep. Havelb. 188
Anselmus ep. Lucens. 149
Anselmus mon. S.Remig. 142
Anselmus schol. Laudun.ll62
Antoninus ep. Constant. 50
Antoninus Placentinus 72
Antonius carm. adversus
gentes 5
Aquinas, vid. Thomas
Aquinas
Arator subdiac, epist. 68
Arculfi vita s. (Jolumbae 88
Ardo Smaragdus 106
Aregius abb. Attanens. 72
Arialdus, conciones 143
Arianus, de generat. div. 8
Aribo arch. Mogunt. 141
Aribo Kchol., musica 160
Arnaldus S. Pet. Senon. 163
Arno praepos. Reichersp.
194
Arnobius, adv. gentes 5
Arnobius et Serapion 63
Arnoldus praep. S. Emm. 141
Arnoldus ep. Halberst. 139
Arnulfus (Arnoul) 179
Arnulfus arch. Remens. 139
Arnulfus cler. Mediol. 147
Arnulfus de Boeriis 180
Arnulfus ep. Lexov. 201
Arthaldus arch. Remens. 133
Ascaricus auct. sec. VIH. 99
Atto ep. Pistor. 188
Atto ep. Vercell, opp. 134
Audoenus ep. Rothomag. 87
Audradus chorep. Senon. 115
Augustino equales patres 31
Augustinus Angl. apost. 80
Augustinus Hippon., opp.
33-47
Aunarius ep. Antiss. 72
Aurelianus ep. Arelat. 68
Aurelianus mon. Reom. 106
Aurelius Aug. = Augu-
stinus Hipp.
Aurelius ep. Carthag. 20
Ausonius 19
Auspicius episc. Tullens. 61
Autbertus ep. Camerac. 80
Avesgotus abb. Cenom. 143
Avitus ep. Viennens. 59
Aymardus abb. Cluniac. 137
Bachiarius mon., prof. 20
Baldricus arch. Dolens. 166
Balduinus arch. Cantuar. 204
Balduinus Flandriae comes
209
Bandinus mag. , sententiae
192
Bartholomaeus abb. mai.
mon. 149
Bartholomaeus ep. Catal. 181
Baudinus = Bandinus.
Beatus presb., epistolae 96
Becket, Th., arch. Cant. 190
Beda Ven., opp. omn. 90-96
Belethus theolog. Paris. 202
Belmeis, Johannes de 209
Benedictu«Ipp.,epistoIae 72
Benedictus II pp. „ 96
Benedictus III pp. „ 116
Benedictus IV pp. „ 131
Benedictus VI pp. „ 135
Benedictus VII pp. „ 137
Benedictus VIII pp. „ 139
Benedictus IX pp. 141
Benedictus abb. Anian. 103
Bencdictus can. S. Petri 179
Benedictus Crispus 89
Benedictus diac, capitul. 106
Benedictus mon. S. Andreae
139
Benedictus patriarcha 66
Berengarius Abaelardi disc
178
Berengarius vicecom.
Narl)on. 143
Berengaudus, sup. 7 vision.
129
MIGNE
75
Berengosus abb. S. Max.
Trev. 160
Bernardus abb. Claraev.,
opp. 182-85
Bernardus abb. Fontis
Calidi 204
Bernardus arch. Toletan. 155
Bernardus com. Bisul-
dun. 149
Bernardus ep. Lutevens. 150
Bernardus mon. Francus 121
Bernardusprior Carthus. 153
Bernardus prior Carthus.
153. 181
Bernardus prior Graudim.
204
Bemardus schol. Ande-
gav.
141
Bernerus abb. Humolar. 137
Berno abb. Augiae div. 142
Bernowinus ep. Clarom. 105
Bertharius abbas Casin. 126
Bertharius presb. Virdun.
132
Bertholdus Constantiens. 147
Bertichramnus ep. Cenom, 80
Bertrandus templar.;tnag. 195
Blesensis , vid. Petrus
Blesensis.
Boetius, A. M. S., oper.
63. 64
Bonifacius I papa, epist. 20
Bonifacius II pp., epist. 65
Bonifacius IV pp., scripta 80
Bonifacius V pp. 80
Bonitacius arch. Mogun-
tinus, epist. 89
Bonizo ep. Placent. 150
Bovo abb. Bertin. 143
Braulio ep. Caesaraug. 80
Brittertus mon. Rames. 139
Bruno, notitia histor. 155
Bruno Asteus., opp. 164-5
Bruno arch. Colon. 134
Bruno Carthus. 152-3
Bruno cler. Magdeb. 147
Bruno ep. Argent. 166
Bruno ep. Herbipol. 142
Bruno ep. Lingon, 139
Bulgaranus comes 80
Burchardus ep. Wormat, 140
Caesarius ep. Arelat. 67
Caius pontif. Rom, 5
Caldonius 3
Calixtus II pp. 163
Camenus Fr., hymnus 162
Candidus Arianus 8
Candidus mon. Fuld. 106
Cappidus Stavriens., no-
tit, 133
Capreolus Carthag., epist. 53
Carolomanni monumenta 96
Carolus Calv, rex Fr.,
epist. 124
Carolus Magn,, oper, 97-98
Cassianus, Joa., opp, 49-50
Cassiodorus, M. A., opp. 69
Cathwallonus ep. Rothon. 141
Catulfus ep. Inst. 96
Celerinus 3
Celsus 6
Ceolfridus 89
Cerealis ep. Catellens. 58
Childericus II Francorum
rex 87
Chrodegangus 89
Chrodobertus 87
Chromatius ep. Aquil. 20
Chronicon Aldenburg. 174
Chronicon Polonorum 160
Chrjsologus arch. Rav. 52
Cirita, vid. Johannes Cir.
Claudius ep. Taurin. 104
Clemens II pp., epist. 142
Clemens III pp., epist, 204
Clodoveus II Franc. rex 87
Clotarius II Franc. rex 80
Clotarius III Franc. rex 87
CodexAldenburg.diplom. 174
Coelestinus I pp., epist, 50
Coelestinus II. pp, 179
Coelestinus III pp. 206
Coelestius 21
Cogitosus , notitia ex
Basn. 72
Columbanus- abb. Trud. 106
Columbanus Hibern,, carm.
80
Comestor, histor, scho-
last, 198
Commodianus Gazaeus
Afer 5
Conon cardinalis 163
Constans sac, de Em-
merammo 96
Constantinus M., consti-
tution. 8
Constantinus abbas S.
Symph, 139
Constantinus Afric. mon,
Cas, 150
Constantinus pp, 89
Constantius ep, Albigens, 87
Cornelius pp. et mart. 3
Cosmas Jap. Mater.,
carm. 133
Cosmas Prag., chronic.
Boh, 166
Cotto Joh., de musica 150
Crisconius ep. African. 88
Cnmmianus 87
Cyprianus Th., opp. 4
Cyprianus Cordub. epigr. 132
Cyprianus monach, 89
Cyricius ep. Barcinon. 96
Dado ep. Virdun. 132
Dagobertus I rex Franc. 80
Dagobertus H rex Franc. 87
Dagulfus, notitia histor. 99
Damasus pp., opusc. 13
Damianus ep. Ticin. 87
Damianus, Petr.. epist.
144, 145
Dedoinus ep, Leod. 146
Defensor monach. 88
Desiderius ep. Cadurc. 87
Deusdedit cardin. 150
Deusdedit pap. 80
Dexter, Luc, chronicon 31
Dialogus int. christ. et
judaeum 163
Dinothus abbas 80
Dionysius ep. Alex., fragm.
3. 5
Dionysius Exiguus, no-
titia 67
Dionysius Filocalus,
kalend. 13
Dionysius pp., fragm. 5
Diplomata ecclesiast. reg,
Longob. 87
Dodana s, Duodena, notit.
106
Dodwelli dissert, Cyprian, 5
Dominicus patr. Gradens,
141
Domnizo presb, Canus. 166
Domnolus ep, Cenoman, 72
Donationes factae rao-
nast, Pistor. s. Barthol. 87
Donatus ep. Vesont. 87
Donus papa 87
Dracontius, carm. 60
Drepanius Flor., psalm. 61
Drogo ep. Bellovac. 143
Drogo ep. Astens. 166
Druthmarus mon. Corbei.
106
Dudo decanus S. Quint. 141
Dungalus reclusus 105
Duns Scotus Erigena 122
Dunstanus arch, Cant. 135
Duodena 106
Durandus abb. Troarn. 149
Durandus ep. Clarom. 150
Dynamius 80
Eadmerus mon. Cantuar. 159
Ebalus arch. Remens. 141
Ebbo episc. Remensis 116
Eberhardus abb. Tegerns.
141
Ebrardus mon. Watinens.
149
Eckbertus abb, Schoenaug.
195
s. Egbertus 89
Eginhardus abb., annal. 104
Eigil abb. Fuldens. 105
Ekkehardus Uraugiens. 154
Eldefonsus ep. Hispan. 106
Elias de Coxida 209
Eligius ep. Noviom. 87
fi /^'
76
MIGNE
Eleutherius ep. Tornac. 65
Elfricus arch. Cautuar. 139
Elipaudus ep. Toletau. 96
Elisabethae vita ab Eck-
berto 195
Ellingerus abb. Tegerns. 141
Elpis ux. Boethii, hymni 63
Emmae reg. Angl. encom.
141
Ennodius ep. Ticinens. 63
Eraclius ep. Leodiens. 135
Erchambertus ep. Frising.
116
Erchembertus mon. Casin.
129
Erigena, vid. Duns Scotus.
Erkembaldus ep. Argent. 137
Ermanricus mou. Augiens.
116
Ermengaudus, opusc. 204
Ermoldus Nigellus 105
Ernaldus abb. Bonaev. 189
Ernulfus ep. Roffens. 163
Erradis abbatissa Hohen-
burg. 194
Ervisius abb. S. Victoris
196
Ethelbertus rex Anglor. 80
Etheivolfus abb. Hibern. 96
Etheiwoldus ep. Winton. 137
Etherianus, de anima 202
Eucherius ep. Lugdun, 50
Eugenius Carthagin. 58
Eugenius ep. Toletan. 87
Eugenius II pp. 105
EugeuiusUI pp., epistolae
180
Eugippius abb. Afric,
opp. 62
Eulogius arch. Toletan. 115
s. Euphronius 58
Eusebius Bruno ep. Andeg.
147
Eusebius papa 6, 7
Eusebius Vercellens. 12
Eiisthatius in hexam. s.
Basil. 53
8. Eutropius 80
Eutychianus pp. 5
Evagrius monach., altercat.
20
Evantius abb., epist. 88
•Evodius ep. Upsal. 31
Exhortatio ad monachos 18
Exhortatio ad sponsam
Christi 18
Facundus ep. Hermian. 67
Falco Benev., chronic. 173
Faltonia Proba 19
Fardulfus abb. Sandionjrs.
99
Faro ep. Meldens. 87
Farsitius = Hugo Farsitus.
Fastidus ep. Britauu. 50
Fastredus abb. Claraev. 188
Faustinus, de pass. doiii. 59
Faustinus et Marcellin.
presb. 13
Faustus ep. Rhegieus. 58
Faustus Mauicheus 20
s. Felix 5
Felix ep. Lemovic. 87
Eelix ep. Ravenn. 89
Felix ep. Toletan. 96
Felix episc. Urgellens. 96
Felix II pp., epist. 13
Felix III pp., epist. et decr.
58
Felix IV pp., epist. 65
Firmianus 3
Firmicus Maternus,de errore
12
Flodoardus Rem., opp. 135
Florianus abb., epist. 72
Florius Drepanius 61
Florus diac. Lugdun. 119
Folcardus abb. Lobieus. 157
Folcardus mon. Sithiv. 147
Folcuinus abb. Laubieus.
137
Foliot Gilb. ep. Hereford.,
dein Londin. 190. 202
Folquinus mon. Sanbert. 136
Formosus pp., epist. 129
Fortuuatus ep. Pictav. 88
Franciscus Camenus 162
Franco abb. Affligem. 166
Franco scholast. Leodiens.
143
Franco frat. Mai. monast.
155
Freculphus ep. Lexov. 106
Fredegisus abb. Turon. 105
Fridegodus mon. Bened. 133
Fridericus arch. ColokU. 166
Frollandus ep. Sylvanect
143
PVotharius ep. TuUens. 106
Froumunduscoen. Tegerns.
141
Frowinus abb. moa. Ang. 179
Fructuosus ep. Bracar. 87
Fulbertus ep. Carnot. 141
Fulco abb. Corbeiens. 150
Fulco arch. Remeus. 131
Fulcoius subd. Meldens. 150
Fulgentius ep. Ruspens. 65
Fulgentius Ferrandus, opp.
67
Galbertus Brugens. 166
s. Gallus abb. 87
Gallus ep. Clarom. 87
Galo episc. Paris. 162
Galterus ep. Magalon. 157
Garcias mon. S. Mich. 141
Garnerius abb., legatio 96
Garnerius ep. Lingon. 205
Garuerus can. S. Vict. 193
Gaudentius ep. Brixian. 20
Gaufridus abb. Claraev. 188
Gaufridus ep. Catal. 173
Gaufridus Grossus 172
Gaufridus Malaterra 149
Gaufridus monachus Tiron.
172
Gaufridus sabprior 205
Gauslinus ep. Bituric. 141
Gausselmus abbas 166
Gebuinus arch. Lugdun. 147
Gelasius I pp., epist. 59
Gelasius II pp. 163
Gennadius Massil. 58
Geraldus abb. Silv. mai. 147
Geraldus ep. Cadurc. 205
Gerardus I cp. Camer. 142
Gerardus II ep. Camer. 150
Gerardus ep. Engolism. 172
Gerardus Itherii 204
Gerardus presb., notitia 170
Gerhohus praep. Reich.
193. 194
Germanus ep. Paris. 72
Gervasius ep. Reroens. 143
Gesta ep. Metens. 163
Gesta pont. Camerac. 149
Gesta Treverorum 154
Gezo abb. Dertonens. 137
Gilbertus de Hoiland. 188
Gibertus FoL, vid. Foliot.
Gilbertus ep. Lunicens. 159
Gildas, de exc. Brit. 69
Gilduinus abb. S. Vict. 196
Gillebertus mon. Elnon. 150
Gilo ep. Tusculan. 173
Gislebertus abb. Westmon.
159
Gislebertus Pftrret. ep.
Pict. 188
Godefridusabb. Vindocin. 157
Godefridus Admont., opp. 174
Godefridus Bullonii, epist.
165
Godefridus ep. Ambian. 162
Godefridus mon. Stabulens.
149
Godefridus S. Victoris 196
Godefridus Viterb., panth.
198
Godehardus ep. Hildesh. 141
Godeschalcus, sequentiae 141
Gondemar rex Gothor. 80
Goscelinus mon. Cantuar.
155
Gospertus abb. Tegerns 139
Gotteschalcus mon. Orbac.
121
Gozechinus schol., epist. 143
Gratianus, decretum 187
Gregorius leg. S. Ang.
diac. 166
Gregorius Magnus, opp.
75-79
MIGNE
76«
Gregorius Turon., opp.
Gregorius Roman. presb.
Gregorius II pp.
Gregorius III pp.
Gregorius IV pp.
Gregorius V pp., epist.
Gregorius VI pp., epist.
Gregorius VII pp., diplom
71 Hadoindus ep. Cenom. 80
163 Haiminius mon. S. Vedasti
89 105
89 Haito, vid. Ahjto.
106 Halinardus ep. Lugdun. 142
137 Halitgarius ep. Camerac. 105
142 Hariulfus abb. Aldenburg.
174
148 Harraotus abb. Sangall. 126
Hartmannus mon. S. Galli 116
Harvengius abb. Bonae
Spei 203
" 131
Gregorius VIII pp., epist.
202
Grimaldus abb. S. Galli 121
Grimlaicus presb., regula 129 Hatto arch. Mogunt.
Guaiferius mon. Casin. 147 Hatto, vid. auch Ahyto.
Gualterius ep. Meldens. 147 Haymo ep. Halberst. 116-118
Gualterus can. Tarvann. 166 Helgaudus mon. Floriac. 142
Gualterus de Castellione 209 Helinandus mon. Frig. m.
Gualterus mon. Chmiac. 173
A Gualterus prior S. Vict.
r Par. 199
— 1 Guarinus abb. S. Vict.,
epist. 196
Guerricus abb. Igniac. 188
Guibertus abb. Gemblac. 211
Guibertus abb. S. Mar.
Nov. 156
Guichardiis arch. Lugdun.
199
Guido Aret. abb. s. Cruc.
141
Guido abb. Cariloci 181
Guido abb. Farf., discipl
212
Guido de Castellione
Guido ep. Ambian.
Guido ep. Podiens.
Guigo I prior Carthus.
Guigo II prior Carthus
Guilelmus, vid. auch Wil-
helmus.
Guilelmus abb. S. Ar-
nulfi
Guilelmus abb. S. Ben
Div.
Guilelmus abb. S. Germ. 141
Guilelmus <tbb. S.Theodor.
180
Guilelmus Apulus 149
Guilelmus de Campellis 163
Guilelmus de Trahinaco 204
Guilelmus V dux Aquitan.
141
Hemingus presb. Wigorn. 150
s. Henricus imper. 140
Henricus archid. Huntingd.
195
Henricus archid. Salzburg.
196
Henricus archiep. Remens.
196
Henricus clerlc. Pomp. 150
Henricus de Castro Mars. 204
Henricus ep. Parmensis 139
HeuricusSalt., de purgat. 180
Henricus Septim., elegia 204
Herardus arch. Turon. 121
150 Herbertus de Boseham,
142 opp. 190
146 Heribertus ep. Eichstet. 141
137 Heribertus mon., epist. 181
loS^Hericus mon. Antissiod. 124
153 Herigerus abb. Lobiens. 139
Herimannus ep. Metens. 150
Heriultus vid. Hariulfus.
Herlembaldus 143
Hermannus abb. Tornac. 180
Hermannus ex Jud. Christ.
170
Hermannus Contract. 143
Hervaeus arch. Remens. 132
Herveus mon. Burdigal. 181
Heterius ep. Uxam. 96
Hieronymus presb., opp.
22-30
Hilarianus, Q. J., chronolog.
13
150
141
GuilelmusMalmesb., opp. 179 >HiIariusAbaeIardidiscip. 178
Guilelmus mon Cabillon. 134 Hilarius diaconus, comment.
Guilelmus Tjrius 201 18
Guillebertus mon. Elnon. ISO^Hilarius ep. Arelat. 50
Guitmundus arch. Avers. 149 Hilarius ep. Pictav., opp
Gumpoldus ep. Mantuau. 135
Gundecharus ep. Eiehstett.
146
Guudulfus ep. Rotfens. 159
Guntharius ep. Colon. 121
10
Hilarus pp., epist. 58
Hildebertus ep. Cenom. 171
Hildebrandusiun., de con-
templ. 181
Guntherus mon. Cisterc. 212 Hildegardis abbat. , opp. 197
Gunzo gramm., diac. Nov. 136 Hildemarus mon., epist. 106
Hildephonsus ep. Toletan. 96
Hildephonsus, vgl. Eldefonsus.
Hildericus abb. Casin. 105
Hilduinus abb. S. Dionys.
106
Hincmarus arch. Rem , opp.
125. 126
Hincmarus ep. Laudun. 124
Ant. Honoratus 50
Honorius Augustodun., opp.
172
Honorius I pp.
Honorius II pp., epist.
Hormisda pp., epist.
Hrotswitha, opp.
Hubertus Andag., chron.
Hucbaldus mon. S. Aman.
s. Hugo abb. Cluniac.
Hugo V abb. Clun.
Hugo Ambian. Rothom.
Hugo arch. Lugdun.
Hugo de Campo flor.
Hugo de Cleriis, comm. 163
Hugo deFlavigny, chron. 154
Hugo deFoIieto, notit. 196
Hugo de Ribodimonte 166
Hugo de S. Vict., opp.
Hugo ep. Gratianop.
Hugo ep. Lincoln.
Hugo ep. Lingon.
Hugo ep. Nivern.
Hugo ep. Portucal.
Hugo ep. Trecens.
Hugo Eterianus, epist.
Hugo Farsitus
Hugo Floriac.
Hugo Masticon.
Hugo Metellus
Hugo Pictav., hist. Viz.
Humbertus ep. Silv., Card.
143
Idalius ep. Barcin. 96
Idatius ep., chron. 51
Ildefonsus, vid. Hildephonsus.
Innocentius I pp., epist. 20
Innocentius II pp., epist. 179
Innocentius III pp., opp.
214-17
Isaac abb. de Stella 194
Isaacus ep. Lingonens. 124
IsidorasHispaIens.,opp. 81-84
IsidorusMercator,decret. 130
Isidorus Pacensis, chron. 96
Iso mon. Sangallens. 121
Italus mon. Cluniac. 133
Itherius G. Grandim. prior
204
Itinerarium Burdegal. 8
Jeremias arch. Senonens. 105
Jesseep. Ambian., epist. 105
Johannes abb. S. Arn. Mett.
137
Johannes Abrincens. ep. 147
Johannes Algrinu3 card. 206
80
166
63
137
154
132
169
207
192
157
196
175-77
166
153
142
143
170
146
202
179
163
181
188
194
76'
MIGNE
Johaunes Arelst. ep. 72
Johaunes Besuensis 162
Johaunes Biclar., chrou. 72
Johanues Carthus. Port. m.
153
Johannes Cirita abb. Th. 188
Johannes Constant., epist.
163
Johanues Cornub. Augl. 199
Johanues de Belmeis 209
Johannes Duns Sc. Erig. 122
Johannes diac, epist. 59
Johaunes diac. Venetus 139
Johaunesdiac. deeccl.lat. 194
JohannesFiscamnes.abb. 147
Johannes de Garlandia,
opp. 150
Johaunes Gualbert., pre-
ces 146
Johannes Italus Cluniac. 133
JohaunesMar8.,Tusc. ep. 160
Johanues Mich., regula
templ. 166
Johauues mouach., epist. 166
Johannes mon. Besueus,,
chrou. 162
Johanues mon. S. Audoeui
162
Johannes mon. S. Laur.
Leod. 180
Johanues II pp., epist. 66
Johannes III pp., epist. 72
Johanues IV pp. 80
Johanues V pp., not. hist. 96
Johannes VI pp. 89
Johannes VII pp. 89
•Johannes VIII pp., epist.
126. 139
Johannes IX pp. epist. 131
Johannes X pp., epist. 132
Johannes XI pp., epist. 132
Johanues XII pp., epist. 133
Johannes XIII pp., epist. 135
Johannes XIV pp., epist. 137
Johannes XV pp., epist. 137
Johanues XVIII pp.,epist. 139
Johaunes XIX pp., epist. 141
Johanues Lugduu. arch. 209
Johaunes Rothom. arch. 147
Johaunes Sabiuens. ep. 143
Johannes Sarisber., opp. 199
Jona.'' abb. Eiuonens. 87
Jonas Aurelian. ep. 106
Jordanus Lemovic. ep. 142
Josceliuus arch. Turon. 196
Josephus Alcuini disc. 99
Josephus sac. praecept.
Lud. 106
Joslenus ep. Suession. 186
Julianus ep. Pelagian. 21
Juliunus ep. Toletan. 96
Juliauus Pomerius 59
Jolius I pp., epist. 8
Janiliua ep. African. 68
Justus Urgellensis 67
Juveucus 19
Laboraus cardinalis 204
Lactantius, opp. 6. 7
Laidradus ep. Lugdnn. 99
Lambertus Audom., lib.
flor. 163
LambertusCarthus.prior 153
Lambertus ep. Atrebat. 162
Lambertus ep. Pultar. 106
Lambertus Aschafnab. =
Lambertus Hersfeld., ann. 146
Landericus ep. Paris. 87
Landulphus iun., hist.
Med. 173
Landulphus sen., cleric.
Med. 147
Lanfraucus arch. Cant.,
opp. 150
Laurentius de Bello Ba-
lear. 163
Laurentius de Leodio 204
Laurentius ep. Novar. 66
Laurentius monachus Ca-
sinens. 133
Laureutius Veronens, 163
Leander ep. Hispaleus. 72
Ledwinus abb. S. Vedasti 141
Leitbertus ep. Camerac. 146
Leo Atinens. ep., notit. 143
Leo Bituricens., epist. 53
Leo Magnus pp., opp. 54-56
Leo Marsicanus 173
Leo II pp., epist. 96
Leo HI pp., epist. 102
Leo IV pp., epist. et decr. 115
Leo VI pp., epist. 132
Leo VII pp., epist.etpriv. 132
Leo VIII antipp., privil. 134
Leo IX pp., opusc. 143
Leo Senonens. episc. 68
Leo, Petr. et Gregor. le-
gati 166
Leodegarius August. ep. 96
LeodegariusVienn. arch. 143
Leporius presb. et mon. 31
Letaldus mon. Miciac. 137
Liber diurnus Kcm. pp. 105
Liberatus diac. Carthag. 68
Liberius pp. 8
Licinianus ep. Carthag. 72
Lietbertus abb. S. Ruh 157
Lietbertus ep. Camerac. 146
Lisiardus cler. Turon. 174
Liturgia Mozarabica 85. 86
s. Livinus 87
Lombardus Petrus, opp.
191, 192. 2171 d.
Lotharius rex, epi.st. 121
Lucianus 3
Lucifer ep. Calaritan. 13
Lucius pp. et mart. 3
Lucius II pp., epist. 179
Lucius UI pp., episL 201
Luculentias, N. T. com-
ment. 72
LudgerusMimigard.episc. 99
Ludovicus I Pius , dipl. 104
Luitprandus Crcm. ep. 136
Lullus ep. Mogunt. 96
Lupus Servat. abb. Fer-
rar. 119
Lupus protospata, chron. 156
s. Lupus et Euphronius
ep. 58
Macarius 3
Magister 88
Magues presb., fragm. 5
Maguus arch. Senon. 102
Maiolus abb. Cluniac. 137
Mamertinus, panegyric. 18
Mamertus presb. Vienn. 53
Mancio ep. Catalaun. 131
Manegalduspresb., opusc. 155
Manichaeus contra tidem
cath. 20
Mauichaeus Secundinus 20
Mansuetus ep. Mediol. 87
Mappinius Rhemens,, epist. 68
Marbodus ep. Redonensis
epist. 171
s. Marcellinus 6. 7
Marcellinuscom.jChrouic. 51
Marcellinus presb. 13
s. Marcellus 6. 7
Marculfus mon. 87
Marcus Casinens. 80
Marcus Idront. ep., hymn. 96
Marcus pp., notit. histor. 8
Marianus Scotus 147
Marianus I pp., epist. 126
Marinus II pp., epistol. 133
Marius ep. Aveut., chron. 72
Marius Mercat., opp. 48
Martinianus monach. 131
Martinus ep. Dum., opp. 72
Martinus Legion., opp.
208. 209
Martinus I pp. 87
Martinus Turon., confess. 18
Mart^Tologium Adonis 123
Martyrologium Usuardi
123. 124.
Mathildis comit. vita 157
Mathildis reginae vita 136
Matthaeus cardin., epist. 173
Matthaeus Vindoc, metrica
206
Mauricius de Sulliaco 205
Maurns arch. Ravenn. 87
Mauritius arch. Rothomag.
143
Maxentius patr. Aquilei. 106
Maximus Caesaraugust. 80
Maximusgrammat.,epist. 18
MaxirausTaurin.ep.,opp. 57
Mcgiufredus Magdeb. mag.
141
MIGNE
76«
s. Melchiades 6. 7
Merobaudes, carm. de
Christo 61
Metellus, Hugo 188
Milo mon., vita metr. 121
Minucius Felix, Octav. 3
Montanus 65
Monumenta quaed. eccles. 88
Moyses 3
Munio ep. Mindon., hist. 170
Nicetas ep. Aquilei. 52
s. Nicetius, opuscul. 68
Nicolaus mon. Claraev. 196
Nicolaus I pp., epist. 119
Nicolaus II pp., epist. 143
Nicostratus 3
Nithardus abb. S. Richar. 116
Norbertus arch. Magdeb. 170
Norisius, vindic. August. 47
Notgerus ep. Leodiens. 139
Notkerus Balbulus 131
Novatianus 3
Novatus Catholicens., 18
Oceanus 20
Odalricus arch. Remens. 133
Odalricuspraep.Remens. 150
Oddo Astens. mon. 165
s. Odilo abb. Cluniac,
epist. 142
Odilomon, S.Med.Suess. 132
Odo abb. Cluniac. 133
Odo abb. Morimund. 188
Odo abb. S. Remigii 172
Odo arch. Cantuar. 133
Odo de Diogilo 195
Odo de Soliaco ep Par. 212
Odo diacon. Ausc, epist. 137
Odo ep. Bellovac. 124
Odo ep. Camerac. 160
Odo ep. Tullens. stat. 205
Odo mon. Fossatens. 143
Odo prior S. Vict., epist. 196
Odorannus mon. S. Petri 142
Ogerius abb. Lucedii 180
Oldegarius ep. Tarrac 172
Oliva ep. Ausoniens. 142
Optatianus 19
Optatus et Zeno, opp. 11
Orderieus Vital.,hist. ecc]. 188
Orientius, commonitor. 61
De origine animae 163
Orosius Paul., opp. 31
Osbernus mon. Cantuar. 149
Osius ep. Cordul&ens. 8
Othelboidus abb. S. Bavon.
141
Othlonus mon. S. Emmer.
146
Otto ep. Bamberg. 173
Pacianus ep. Barcilon. 13
Palladius ep. Antissiod. 87
Pammachius et Oceanus 20
Papias grammat., notit. 141
Paschalis I pp., epist. 102
Paschalis II pp., epist. 163
Paschasinus ep. Lilybaet. 50
Paschasius Radbertus 120
Patricius apo.st. Hibern. 53
Paulinus Aquilei., opp. 99
Paulinus Mediol., opp. 20
Paulinus Nolan., opp. 61
PaulinusPetricord., poem. 61
Paulus Emerjtanus 80
Paulus ep. Virdun. 87
Paulus mon. S. Petri 155
Paulus I pp. 89
Paulus Winfridi, opp. 95
Pelagius 21
Pelagius I pp., epist. 69
Pelagius II pp., epist. 72
Peringerus abb. Tegerns. 141
Perpetuus ep. Turon. 58
Petrus Alph. ex Judaeo
christ. 157
Petrus archidiac. in Daniel 96
Petrus Bernardi Grand. 204
Petrus Blesensis 207
Petrus Cantor 205
Petrus cardin. S. Chrysog.
199
Petrus Cellensis 202
Petrus Chrysologus 52
Petrus Claraev. abb. 201
Petrus Comestor 198
Petrus Damiani, epistolae
144. 145
Pettus de Honestis 163
Petrus de Riga, fragm. 212
Petrus de Roya, Clar. mon. 194
Petrus diac, Casin. mon. 173
Petrus Leonis 166
Petrus Lombardus, opera
omnia 191. 192
Petrus Malleacensis 146
Petrus monach. 181
Petrus Pictaviens. canc. 211
Petrus Sarnensis mon. 213
Petrus Venerabilis 189
Philastrius ep. Brix. 12
Philippus de Harveng 203
Philippus Franc rex 159
Phiiippus presb. Com. 53
Phoebadius ep. Agim. 20
Pibo ep. Tullens., dipl. 157
Pippini Carlom., dipJom. 96
s. Pirminius 89
Placidus inc. sedis episc. 163
Poetae christiani, lu-
vencus .... 19
Polemius Sylvius 13
Pomerius, devitacontempl. 59
Pontianus ep. African. 67
Pontius abb. Cluniac. 166
Pontius abb. S. Rufi 163
Pontius diac Carthag. 3
Poppo arch. Trevir. 141
Poppo episc. Metens. 155
Possidius ep. Calam. 50
Potamius ep. Ulyssipon. 8
Praedestinatus 53
Prima.sius ep. Abdrum.,
opp. 68
Probus Valerius, opp. 130
Prosper Aquitan., opp. 51
Prosper ex Manich. conv. 65
Protadius ep. Bisont. 80
Prudentius Aurel., carm.
59. 60
Prudentius ep. Trecens. 115
Pullus cardinal. 186
Purchardus mon. Ang. div.
139
Rabanus Maurus, opp. 107-
112
Rachio ep. Argent. 96
Radbodus Dolens., epist. 132
Radbodus II ep. Tornac 150
Radbodus ep. Traiect. 132
Radegundis reg. Franc 72
Radulphus Ardens 155
Radulfus arch. Cantuar. 163
Radulfus arch. Remens. 163
Radulfus Tortarius 160
Raimbaldus arch. Arelat. 143
Raimbaldus I arch. Rem. 150
Rainaldus II arch. Re-
mens. 172
Rainardus abb. Cisterc 181
Ratherius Veronens. 136
Ratpertus Sangall. mon. 126
Ratramnus Corbei, mon. 121
Rauracus ep. Nivern. 87
Regino Prumiens. abb. 132
Regula ad virgines 88
Reimbaldus praep, Leod. 162
Reinerus mon. Leod. 204
Rembertus ep. Hamburg. 126
Remigius ep. Curiens. 102
Remigius ep. Lugdun. 121
Remigius mon. S. Germ. 131
Remigius Remensis, opp. 65
Renallus magist. Barc 147
Richardus abb. Floriac 136
Richardusabb.Pratellens.166
Richardus cardin., epist. 162
Richardus de Dumellis 155
RichardusdeS. Vict.,opp. 196
Richerius mon., histor. 138
Riculfus ep. Suession. 131
Rilindis abbat. Hohenb. 194
Rimasius 68
Robertus abb. Molism. 157
Robertus de Abrisello 162
Robertus rex Francor. 141
Robertus ep. Metens. 132
Robertus Cisterc. fundat. 157
Robertus Pullus card. 186
Robertus Retenensis 189
Robertus abb. de Torin. 202
Robertus abb. S. Vigoris 150
Rodolphus abb. S. Tru-
donis 173
76«'
IHQNE
Rodulphns ep. Bituric.
Rodulphus Glaber
Rogerius mon. Becceus.
Rogerus abb. S. Evurt.
Rogerus Ictus Italus
Romauus pp., epist.
Romualdus abb. Camald.
Rorico ep. Laudun.
Rorico mou. ap. Cadurc.
Rosweyde, vitae PP. 73
Rotbertus ep. Loudin.
Rothadus II, ep. Suess.
Rufinus ep. inc. sedis
Rufinus presb. Aquilei.
Rnpertus abb. Tuitiens.,
opp. 167-
Ruricius ep., epist.
Rusticus diac. Rom. /
Salomon ep. Constant.
Salonius ep. Viennens.
Salvianus presb. Massil.
Samuel Mar. ex Judaeo
christ.
Scotus, Adam can.
Scotus, Joh. Erig. opp.
Scotus, Marian., chron.
Secundinus ep. Hibern.
Secujidinus Manich.
Sedatus ep. Biterrens.
Sedulius, Coelius
Sedulius Scotus in Pauli
epist.
Seherus abb. Calmosiac
Seifridus abb. Tegerns.
Sergius I pp.
Sergius II pp., epist.
Sergius III pp., epist.
Sergius IV pp., epist.
Seulfus arch. Remens.
Severus Maior., de Judaeis
Severus, Sulpit. 19.
Sicardus ep. Cremon.
Sidonius Apollin., carm.
Sigebertus Gembl.
Sigebertus rex Franc.
Sigehardus mon. S. Max
Trev.
Silvester pp., epist.
Silvester II pp.
Simpertus abb. Murbac.
Simplicius pp., epist.
Siricius pp., epist.
Sisebuthus rex
Sixtus II pp , epist.
Smaragdus abb. S. Mich.
Smaragdus Ardo
Sonnatius ep. Remens.
Stephanus abb. Cisterc.
Stephanus abb. Tornac
Stephanus de Balgiaco
Stephanus de Chalmeto
Stephanus de Liciaco
Stephanus de Mureto Dic
Stephanus eccl. cardin.
119 Stephanus ep. August. 172 Thomellus mon. Hasnon. 147
142 Stephanus ep. Leodiens. 132 Tichonius Afer
150 Stephanus ep. Parisiens. 173 Tortarius, Radulf.
199 Stephanus pp. et mart. 3 Trifolius presb., epist
146 Stephanus II pp. 89 Troianus ep. Santon.
129 Stephanus III pp. 89 Turribius ep. Asturic.
140 Stephanus IV pp., notitia 102 Tusaredus auct. iaC. 8.
133 Stephanus V pp., epist. 129 saec.
139 Stephanus VI pp., epist. 129 Tutilo mon. Sangall.
74 Stephanus VII pp., epist. 132 Udalricus episc. August. 135
141 Stephanus VIII pp., epist. 132 Udalricus mon. Cluniac. 149
119 Stephanus X pp., epist. 143 Udascalcus mon. August. 170
150 Sturmius 89 Ulgerius ep. Andegav. 180
21 Suavius abb. S. Severi 157 Ulfilas ep. Gothor., opp
Sugerius abb. S. Dion. 186 Uranius presb., epist.
170 Sulcardusmon. Westmon. 155 Urbanus I pp.
58 Sulliaco, Mauric. de 205 Urbanus II pp., serm.
67 Sulpicius ep. Bitur. 80 Urbanus III pp.
132 Sulpicius Sever., chron. 20
53 Sylverius pp., epist. 66
53 Sylvius Polemens. notit.
' 13. 50. 53 Valentinus pp
149 Sjmmachus Aur., epist. 18 Valerianus ep. Cemel
105 Valerius abbas
80
80
18
160
68
67
50
99
129
18
53
3
151
202
Usuardus, mon. Sangerm.
123. 124
Utho ep. Argent.
198 Symposius Amalarius
122 Taio ep. Caesaraug.
147 Tarra monach.
61 Terricus templar. prae-
20 cept.
72 Tertuliianus, opp.
19 Teulfus mon. Maurin.
Thangmarus presb. Hil-
103 desh.
Vaso ep. Leodiens.
Venantius Fortunatus
' Veranus ep. Cabellit.
201 Verus ep. Ruthenens.
1-3 Victor Marius, comment.
180 Victor ep. Capuanus
Victor ep. Carthag.
140 Victor Pub., descr. Romae
134
105
52
87
142
162 Theganus chorep. Trevir. 106 Victor Tunonens.. chron.
142 Theobaldus archiep. Cant.
89/ 188
106 Theobaldus Stampens.,
131
139
131
20
20
163
Hu-
epist
Theodericus abb. S
herti 157
Theodericus canon. Pader
born.
Victor Vitensis
Victor II pp.
Victor III pp., concio
Victorinus ep. Petav.
Victorinus C. F. contra
Manich.
Victricius ep. Rotomag.
14T\Vigilius pp., epist.
72
87
61
68
80
18
68
58
143
149
5
8
20
69
213 Theodericus ep. Metens. 137 Vigiliusdiac.,reg. monach, 50
150
87
99
87
58 Theodericus mon. S. Au
160 doeni
87 Theodericus rex Franc.
. ^Theodorus archiep. Cant
133 Theodorus I pp.
8 Theodosius Magnus et
139 Pacatus
99 Theodulfus cp. Aurelian. 105 Vivianus Praemonstrat.
58 Theogerus ep. Metens. 163 Waharnarius
13 Theudoinus praep. Cata
80 laun.
5 Theuzo erem. et mon.
102 Thietmarus ep. Merseb.
106 Thietpaldus mon. Tegerns
Vigilius ep. Trident.
s. Villibrordus
Vincentius Lirin., com-
mon.
Vita Caroli M.
Vitalianus pp.
13 Viventiolus ep. Lugdun.
13
89
80 139
166 Thiofridusabb.Epternac. 157
211 Thomas Aquiuas 217ad.
172 «. Thomas archiep. Can-
153 tuar., opp. 190
204 Thomas ep. Eborac. 155
204 Thomas mcm. Cisterc. 206
143 Thomas mon. de Radolio 209
60
99
87
67
166
80
Walafridus Strabo 113. 114
121 Waldrammus ep. Argent. 132
143 W«lramus ep. Numburg. 159
139 Walterius ep. Aurelian. 119
Walterius ep. Senon. 132
Walterus ep. Cabilon. 160
Wandalbertus Prumieus. 121
Wernerus abb. S. Blasii 157
Wibaldns abb. Stabul. 189
Wiboldus arch. Camerac. 134
Wicboldus, notit. histor. 96
Widricus abb. S. Ghisleni 143
WidukinduS Corbeiens. 137
MIGNE — MONUMENTA 76«
Wieo decan. Phyuhtwang. 137 Wilhelmus Malsmesb. 179 Wolphelmus abb. Brun-
Wimelmus, uid. aucA Gui- WilhelmusPict.,gestaW. 150 will. 154
lelmus. Wilhelmus I rex Angl. Wulfadus ep. Bitur. 121
Wilhelmus abb. Hirsaug. 150 conq. 149 Xystus III pp., epist. 50
Wilhelmus arch. Remens. 209 Wilhelmus Sandionys. 186 Zacchaeus Christ. consult. 20
Wilhelmus abb. S. Tho- Wippo presb. 142 Zacharias ep. Chrjsopol. 186
mae 209 Wolbero abb. S. Pant. 195 Zacharias ep. ign. sedis 186
Wilhelmus Calculus 149 Wolfardus presb. Hasenr. s. Zeno, opp. 11
Wilhelmus Clusiensis 150 129 Zosimus pp., epist. 20
Miklosich, F. et J. Miiller: Acta et diplomata Graeca medii aevi sacra
et profana. Vol. I. 11. Acta patriarchatus Constantinopolitani.
Viennae 1860. 62. gr. 8».
Miraeus, Aub. : Bibliotheca ecclesiastica sive nomenclatores septem ve-
teres: s. Hieronymus presb. et doctor ecclesiae, Gennadius Massi-
liensis, s. Ildefonsus Toletanus, Sigebertus Gemblacensis , s. Isido-
rus Hispal., Honorius Augustodun., Henricus Gandavensis. Aubertus
- Miraeus Bruxellensis .... auctariis ac scholiis illustrabat. Antverpiae,
ap. Jac. Mesium 1639. fol. Pars altera ibid. 1649. fol.
Opera diplomatica et historica. Ed, IP* aucta notisque illustrata
a J. Fr. Foppens. Bruxell. (Lovanii) 1723. 4 vol. fol.
Rerum toto orbe gestarum chronica a Christo nato ad nostra usque
tempora. Auctoribus Eusebio Caesariensi episc, b. Hieronymo pre-
sbytero, Sigeberto Gemblac. monacho, Auberto Miraeo Bruxell. ali-
isque. Omnia ad antiq. codd. mss. partim comparata, partim nunc
primum in lucem edita. Antverpiae 1608. 4".
Mittarelli, J. Bd., vide Muratori, script.
Mizler de Kolof, Lor. Chr, (f 1778): Historiarum Poloniae et magni du-
catus Lithuaniae scriptorum magna collectio ob exemplarium ra-
ritatem iterum typis exscriptorum suppeditante bibl. Zalusciana
edidit, annott. adiecit M. de K. Varsaviae 1761 — 69. 4 vol. fol.
Sehr selten, in Polen und Deutschland fast ganz unsichtbar. (In Berlin nur
Tom. l. u. 2.) Der i>. Bd. wurde noch vor der Ausgabe von der Wltwe maculirt.
Enthalt zum Theil Schriften, die iiber unsere Grenzen hinausreichen , z. B.
Guagnini's (f 1614) rer. Polonic. tomi 3, welches Werk hier unter Math.
St rykow8ky's Namen vorkommt, und von diesem als das seinige reclamirt
worden war.
Mombritius, Boninus, patricius Mediolanens. : Sanctuarium sive Vitae
sanctorum collectae ex codicibus manuscriptis, alphabetice digestae
et dedicatae Cicho Simonetae, ducum Mediolanensium secretario.
Mediolani s. a. (1475?) 2 vol. fol.
Ausgezeichnet durch Reichhaltigkeit und durch unveranderten Abdruck alter
Handschriflen. — Die Ausgabe ist vor 1480 gedruckt, in welchem Jahre C. .Simo-
neta, dem es gewidroet, starb. In 2. Coll. mit Sign. und runder Schrift. Der 1. Bd.
beginnt mit 3 Bl. Inhaltsverzeichniss und schlicsst mit der passio s. Gregorii,
SpoUtani presb.; der 2. Band beginnt auf der Riickseite des 1. Bl. ebenfalls mit
eineui Inhaltsverzeiehn. und schliesst mit dem Lebeu des h. Zeno. Das letzte
Bl. der Sign. nnnn, welehes das Leben des h. Nicasius enthallt, fehlt fast in allen
Exempl. Man findet ein Naheres iiber .sie bei van Praet, 2. catal. III. p. 16 und
in Biblioth. Spenceriana VII. p. 76.
Erl.-Schr. : Fabricius., bibl. med. et inf. latinitatis ed. Mansi V. p, 85.
Mone, F. J. : Quellensammlung der badischen Landesgeschichte, Karls-
ruhe 1848—50. 2 Bde. gr, 4».
Manchea hieraus, weil dem 16. u. 17. .lahrh. entstammend, konnte in diesem
Werke nicht beriicksicbtigt vyerden.
Monumenta Arpadiana, vide Rerum Hungaricarum monumenta.
76' MONUMENTA
Monumenta Boica, ed. academia scientiar. Maximil.-Boica. Monachii 1769
sq. ol) voi., worunter 2 Do;ppelbdnde, also zusammen [mit Ausschluss
des Reyisterhandes) 45 vol. 4°.
Pas Werk war urspriiiiglich u. blieb auch bis z. 27. Bde., der 1829 erschien,
nur eine Sammlnug klosterlicher Urkunden, weshalb d. Titel vlel zu weit gcwShlt
war. Dieser Sltere Thcil der Ston. erfuhr mit Kecht vielfachen Tadel, da er ohne
alle Auswahl zupammeugeraflft ist. Die ersten 16 Bde. wimmcln von Fehlern und
cin blosses Verzeichniss dieser wiirde im Druck 2 Quartanten flillen. Jedoch auch
die Fortsetzung, unter Hormayr'8 Einflusfi begonnen, gibt zu mancben Ausstellun-
geu Anlass. Ihr eieentlicher Charakter einer Urkundensammlung wurde beibchal-
ten. — Vol. XXVIII. 1. bildel den Anfang dieser Fortsetzung u. d. Tit.;
Monumentorura Boicorum coUectio nova, und umfasst bis jetztYol.
I— IX. prs. 1. 2. Monachii 1833—61. 4°.
Monum. Boica. .Collect. nov.
Vol. XXVIII. pars 1. 2. = Vol. I. pars 1. 2. 1833.
„ XXIX. XXX. p. 1. 2. = „ II. m. p. 1. 2. 1834. 35.
„ XXXI. p. 1. 2. = „ IV. p. 1. 2. 1836. 37.
„ XXXII. p. 1. 2. = „ V. p. 1. 2. 1838. 39.
„ XXXIII. p. 1. 2. = „ VI. p. 1. 2. 1840. 42.
„ XXXIV. p. 1. 2. = „ VII. p. 1. 2. 1844. 45.
„ XXXV. p. 1. 2. = „ VIII. p. 1. 2. 1847. 49.
„ XXXVI. p. 1. 2. = „ IX. p. 1. 2. 1852. 61.
(Tom. 1— XIX k 1' Thlr.; T. XX— XXVIII k If Thlr.; I— XXVIII =
44} Thlr. T. XXIX [collect. nov. Vol. 2.] — XXXVI. p. 2. = 25}
Thlr.) Tom. I— XXXVI. 1. 2. = 69^ Thlr.
Hierzu kommt:
Index generalis in Monumentorum Boicorum vol. I — XIV. pars 1.
Monachii (Franz) 1847. 4°. 3 Thlr. We7iig brauchbar.
Epl.-Schr. : Aretin, Frh. v., literar. Handbuch f. d. baierische Gesch. Munchen
1810. p. 71 {ico auch die verschiedenen erschienenen Becensionen aufgezdhlt
werden.J
Bohmer, Fr., (Einleitung zu den) Wittelsbachisch. Regesten. Stuttg. 1854. 4".
p. VI.
Contzen, M. Th., Geschichte Bayerns. I. p. 54 {zahlt 76 Kloster auf, deren
Urkunden in den Monum. B. vorkovimen).
Hormayr, Frh. v., iiber die Monum. Boica. Gelesen am 71. Stiftungstage d.
k. baieri.sch Akad. d. Wissensch. 28. Marz 1830. Munch. 1830. 4». 22'/, Sgr.
iib. dicselben. Mit kritisch. Anmerk. und OriginaUirkunden, — in H's
kleinen histor. Schrifteii und Gedacbtnissreden. Miinch. 1832. 4°. 3*/» Thlr.
— Vgl. auch luland. Jahrg. 1829. April.
Jenaische Literaturzeituug. 1807. No. 278 (iiber Bd. 17.) 1812. No. 79
(iib. Bd. 18-20). Enthalt scharfen Tadel.
Koch-S ternfeld, J. F,. v., Betiachtungen iib. die Geschichte, ihre Attribute
und ihren Zweck. Munchen 1841. 4«. p. LIV. u. p. LXXIV. (VertheidigerJ.
Lang, K. Hnr. v., die Mouumenta Boica vor d. Richter.stuhl der [hdhnenden]
Kritik gefordert. Miinchen 1815. 8*. (hetrifft die ersten 16 Bande) — und
in: .Hermes', krit. Jahrb. d. Literat. Leipz. 1827. 29. Bd. p. 20-26. 45. 184.
Rudhart, G. Th., tiber die Behandlungsweise der bayer'schen Geschichte.
Hamburg 1835. 8». p. 5. 12 sq.
Semler, Vergleichung der Urkundenabdriicke ^n den Mon. Boic. mit den
bessern in Hunds Metropolis (1582), — in seinen Historischen Abhaudlgg. iib.
einige Gegenstande der mittleren Zeit. Dessau u. Leipz. 1782. 8*. p. 282-346.
Westeurieder, Lor. v., Betrachtungen iiber den 16. Band der Mon. Boica.
Miinchen, Lindauer 1795. 4». — dito ub. d. 18. Bd. ibid. 1809. 4». —
Geschichte der baier. Akad. der Wissenschaften H. p. 331.
Beitrage zur vaterlandischen Hlstorie X. p. 193 — 212.
MONUMENTA 77
Monumenta conciliorum generalium sec. XV. Concilium Basileense. Scri-
ptorum tom. 1. Viennae 1857. fol. 10 Thlr.
Enthdlt: Initium et prosecutio Basileens. concilii.
Johannes de Ragusio.
Petrus Zatecensis.
Carlerius, Aeg.
Ebendorffer, Thom.
Johannes de Turonis.
Erl.-Schr.: Wiener kath. Literaturzeitung. 1857. No. 25.
IVIonumenta Germaniae historica inde ab anno Christi 5(X) usque ad a. 1500,
auspiciis societatis aperiendis fontibus rerum Germanicarum medii
aevi edidit G. H. Pertz. Hannoverae 1826—61. Tom. 1 — 17. fol.
max. Ausg. No. 1. 300 Thlr. 15 Sgr. No. 2. 201 TWr. 10 Sgr.
Tom. 1. oder Scriptorum Tom. 1., mit 8 Taf. Handschriftenproben. 1826.
Ausg. No. 1. 16^- Thlr. No. 2. 11 Thk.
Tom. 2. „ „ Tom. 2., mit 11 Taf. Handschriftenproben. 1830.
Ausg. No. 1. 21 Thlr. No. 2. 15 Thlr.
Tom. 3. „ Legum Tom. 1., mit 5 Taf. Handschriftenproben. 1835.
Ausg. No. 1. 13^ Thlr. No. 2. 9 Thlr.
Tom. 4. „ ., Tom. 2., mit 2 Taf. Hand"schrifteaproben. 1837.
Ausg. No. 1. 171 Thlr. No. 2. 11§ Thb-.
Tom. 5. „ Scriptorum Tom. 3., rait 5 Taf. Handschriftenproben. 1839.
Ausg. No. 1. 20| Thlr. No. 2. 13|Thlr.
Tom. 6. „ , „ Tom. 4., mit 4 Taf. Handschriftenproben. 1841.
Ausg. No. 1. 20 Thlr. No. 2. 13 i Thlr.
Tom. 7. „ „ Tom. 5., mit 4 Taf. Handschriftenproben. 1843.
Ausg. No. 1. 13^ Thlr. No. 2. 9 Thlr.
Tom. 8. „ „ Tom. 6., mit 4 Taf. Handschriftenproben. 1844.
Ausg. No. 1. 19| Thlr. No. 2. 13| Thlr.
Tom. 9. ,, . ,, Tom. 7., mit 6 Taf. Handschriftenprobeu. 1846.
Ausg. No. 1. 20^ Thlr. No. 2. 13| Thlr.
Tom. 10. „ „ Tom. 8., mit 3 Taf. Handschriftenproben. 1848.
Ausg. No. 1. 16 Thlr. No. 2. 11 Thk.
Tom. 11. „ „ Tom. 9., mit 5 Taf. Handschriftenproben. 1851.
Ausg. No. 1. 21 Thlr. No. 2. 14 Thlr.
Tom. 12. „ „ Tom. 10., mit 2 Taf. Handschriftenproben. 1852.
Ausg. No. 1. 15 Thh-. No. 2. 9| Thlr.
Tom. 13. „ „ Tom. 11., mit 4 Taf. Handschriftenprobeu. 1854.
Ausg. No. 1. 16 Thlr. No. 2. 10§ Thlr.
Tom. 14. „ „ Tom. 12., mit 5 Taf. Handschriftenproben. 1856.
Ausg. No. 1. 24 Thlr. No. 2. 16 Thlr.
Tom. \b. fasc. 1. od. Legum Tom. 3., fasc. 1. (46 Bogen). 1851.
Ausg. No. 1. 4 Thh-. No. 2. 2| Thlr.
Tom. 16. oder Scriptonim Tom. 16., mit 3 Taf. Handschriftenproben. 1859.
Ausg. No. 1. 18 Thlr. No. 2 12 Thlr.
Tom. 17. „ „ Tom. 17., niit 5 Taf. Handschriftenproben. 1861.
Ausg. No. 1. 24 Thlr. No. 2. 15^ Thlr.
Tom. 13. 14. 15. Scriptorum, welche scriptores rer. Merovingicarum et Gesta
pontificum Romanorum enthalten solien, sind noch nicht erschieneu,
weil die Arbeiten der Herausgeber bis jetzt nicht zum Abschluss ge-
kommen.
Die Monumenta zerfallen in fiinf Abtheilungen: Sc.riptores (wohm die
Annalen, Chroniken, Historien u. Biographien gehoren), leges, diplomata,
epistolae und antiquitates, von denen jedoch nur die beiden ersten er-
offnet sind.
78 MONUMENTA
Die Scriptores sind betreffenden Orts unten einzeln aufgefiilirt ; der
1. Bd. der Legcs enthalt siimmtliche Capitularien der Merowinger
und der deutschen , italieuischen und franzosischen Karolinger , der
2. Bd. die Reichsgesetze, FriedenssohliisKe uiid Reichstagsverhandlungen
Deutschlands bis z. Jalire 1313; dcr inhnlt bcidcr ist gleichfalls seiner
Wichtigkeit wegen hier aufgenomnicn.
Zu den ersten zehn Biinden der Monuincnta crschien cin Inhaltsver-
zeichniss, ed. G. H. Pcrtz. Aus d. 10. Bd. des Archivs der Gesell-
schaft f. iilt. dcutsclic ( m ^cliicjitc besonders abgedruckt. Hannover
1848. gr. 8». 10 Sgr.
Die Monumente sind citirt als: Pertz, mon. script. od. leg.
Vollstandige Exemplare sind .sehr gesucht, da einzelne Bande (naml. Tom.
II — VIII. incl.) ganz vorgriffen sind.
Der urspriingliche Gedanke zu diesem vaterlSndi.schen Werke gehort ttem
grossen Freiherrn voa und zum Stein; er fand den Anfang seiner Verwirk-
lichang in der am 20. Januar 1819 zu Frankfurt a. .M. gcgrUndeten Gesellschaft
fiir Deutschlands altere Geschichtskun de, deren Redaction 1824 in die
tiichtigsten Hande, de,s Dr. G. H. Pertz, zur Zeit geh. Reglerungs-Rath u. Ober-
bibliothekar der kbnigl. Bibliothek zu Berlin, kam. Jedoch war die Theilnahme
der verscbiedenen deutschen Regierungen wechsclnd imd erst seit 18?i3 wurde sie
eine regelmassige. — Hauptiiiitarbeiter waren bislang dabei: Pfof. G. Waitz in
Gottingen, Bibliothekar Bethmann in Wolfenbiittel , Archivrath Wilmans in
Miinster, Prof. Wattenbach in Heidelberg, Prof. R. Kiipke in Berlin, Dr. phii.
et med. Phil. Jaffe in Berlin, Bibliothekar Lappenberg in Hamburg und Dr.
K. Pertz in Greifswalde. — Dieses Unternehmen, ein riihmliches Denkmal dcut-
.schen Fleis.ses und deutscher Griindlichkeit, lasst an Gediegenheit jedes ahnliche
des Auslandes vvelt hinter sich. — Im Zusammenhang hiermit stehen:
Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit,
Scriptores rerum Germauicarum ed. Pertz,
und
Archiv der Gesellschaft fiir iiltere deutsche Geschichts-
k u n d e zur Beforderung einer Gesammtausgabe der Quellen-
schriften deutscher Geschichte des Mittelalters. Herausg. von
J. L. Biichler und C. Diimge. Bd. 1—4 Frankfurt a. M.
(jetzt in J. Baers Verlag) 1820—22. gr. 8«. lO^ Thlr. [Jetzt 5 Thlr.
22 Sgr.)
dasselbe, fortgesetzt von G. H. Pertz. Bd. 5 — 11. Hannover
1824-58. gr. 8». 21\ Thlr.
Das Archiv bespricht die Vorbereitungen des grossen deutschen Nationalwerkes,
gibt die Verzeichnisse der f. deutsche Geschiehte wichtigen Haudschriften aus
fast allen Bibliolhcken Europas, die Berichte iiber unternommene Reisen, vor-
bereitende Untersuchungen und Abhandlungen iiber vcrschiedene andore in Frage
kommende Gegenstande. — Citirt als: Pertz' Archiv.
Erl.-Schr. : Wattenbach, Deutschlauds Geschichtsquellen p. 12 — 20.
Monumenta historiae patriae edita iussu Caroli Alberti. Aug. Taurin. 1836
— 57. Bis jetzt 9 vol. fol. max.
Inhalt: Chartarum Tom. I. 1836.
Chartarum Tom. 11. 1854.
Scriptorum „ I. 1840.
„ 11. 1839.
„ „ III. 1848.
Leges municipales. 1838.
Liber iurium reipubl. Genuensis. Tom. I. IT. 1854. 57.
Edicta regum Langobardorum. 1855.
Erl.-Schr.: CittadeHa, Giov. , .stiidj intorno all' ojicni che .si stampa iu Torino
eol titolo jHistoriae patriae monunicnta ', — in Archivio storico Italiano.
Nuova serie. V. 2. p. 146—169. 1857.
Libri, G., notice des collections histuiiqius t|iii .-«• |mbli<iit ;'i 'luriii. Pari.s
18.39. 4».
historica ad provincias Parmensem et Placeutinam pertinentia.
Parmae, ex officina P. Fiaccadori 1855 — 59. 4 vol. oder 43 fascic.
gr. 4». a fasc. 4 fr. od. 1 Thlr. 2 Sgr. = 45 Thlr. 2Q Sgr.
Aiif deii Titcln ist keine fortlaufcnde BSnde-Zabl augegeben.
MONITMENTA — MORIONDUS 79
Inhalt: 1. Statuta communis Parmae digesta anno MCCLV. — 2. Statuta
communis (ejusdem) ab amio MCCLXVI. ad. aunum circiter MCCCIV. —
3. Statuta communis (ejusdem) ab anno MCCCXVI. ad MCCCXXV. —
4. Statuta mercatorum Placentiae ( ab auno MCCCXI. ad MCCCL.) —
5. Statuta antiqua communis Placentiae (ab anno MCCCXXXVI. ad
MCCCXCI.) — 6. Chronica fr. Salimbene parmensis 0. M. (ab anno
MCCXII. ad MCCLXXXVII.), accedunt fragmenta aliquot — 7. Chro-
nicon parmense ab anno MXXXVIII. ad MCCCXXXVII. — 8. Chronica
abbreviata de factis civitatis Parmae (ab anno MXXX. ad MCCCXLV.)
— 9. Chronica fr. Johannis de Cornazzano 0. P. (ab anno MLXXXV.
ad MCCCIC.) — 10. Excerpta e compendio chronicorum omnium sec
XIV., quod italice concinnavit Angelus Marius Edoari Da-Erba, edita
in supplementum eorum quae hodie desiderantur — 11. Epitaphia pontifi-
cum ecclesiae parmensis sec. X. et XI. — 12. Cantus triuinphales in
imperatorem Fridericum II de Victoria urbe expugnata (anno MCCXLVIII)
castigatiores et adnotationibus monumentisque aucti — 13. Vitae sancto-
rum usque ad sec. XV. ad patriam historiam spectantes — 14. Hymni
et Aythmi rariores ad illusti-ationem historiae cum ecclesiasticae tum
literariae — 15. Chronicon Placentinum ab anno MXII ad MCCXXXV.
(auctore Jo. Codagnello) — 16. Chronicon Placentinum ab anno MCLIV.
ad MCCLXXXIV. (scripsit anonymus) — 17. Chronicon Placentinum
ab anno MCCLXXXIX. ad MCCCXXII. (auctore Guerino).
Recens.: Scarabelli in Archivio storico Italiano. Nuova serie. III. 2.
p. 204—210.
Monumenta historica Britannica, or materials for the history of Britain, from
the earliest period to the end of the reign of king Henrj VII.
Published by command of Her Majesty. Vol. I. {only published.)
Extending to the Norman conquest. Prepared and illustrated with
notes by Henry Petri, assisted by John Sharpe. (London) 1848.
fol. mai. Wtth jplates, descriptive catalbgue of the coins and fac-
similes of manuscrijpts. 42 s.
Diese Sammlung, von der nur ein Band bis j^tzt ausgegeben, erscheint nach
dem der Regierung 1822 vorgelegten Plane unter den Auspicien der Record com-
mission (under the direction of the Commissioners of the Public Records of the
liingdom). — P et r ie erlebte das Ert^cheinen des 1. Bds. nicht (f 1842); dieser wurde
beendet und mit einer Vorrede versehen von Thom. Duffus Hardy. —
Nach dem Hauptredacteur wird dieses Werk auch citirt unter dem Titel:
jPetrie, collection of the english historians', femer unter d. Tilel: .Collection
of Historians edited by order of the Record Commission'.
Inhalt: Gildas — Nennius — Beda, chrou. et hist. eccles. -^ chronologia
breviss. — Anglo-Saxon chronicle — Asserius — Florentius Wigorn. —
Nomina archiep. et episc. — Genealogia reg. Angl. — Simeon Dun. —
Henricus Hunt. — Gaimar — Anuales Cambriae — Brut y Tyw —
Carmen de bello Hasting.
Portugaliae, vide Portugaliae monumenta.
vetera historica Hungariam sacram illustrantia. Maximam partem
nondum edita, ex tabulariis Vaticanis deprompta, collecta ac serie
chronologica disposita a presbytero Aug. Theiner. Tom. I. Ab
Honorio papa III usque ad Clementem pp. VI. 1216—1352. Eomae,
(Lips., Gerhard) 1859. fol. (XLIII u. 837 S.) 21^ Thlr. — Tom. 11.
Ab Innocentio pp. VI usque ad Clementem pp. VII. 1352 — 1526.
Romae 1860. fol. (XXVII u. 815 S.) 21i TMr.
Monuments pour servir k Thistoire des provinces de Namur, de Hainaut
et de Luxembourg, vide s. v. Collection de chroniques Belffes. Tom.
IX. XII— XVI. H s
Moriondus, J. Bt.: Monumenta Aquensia. Adiectae sunt plures Alexan-
80 MURATORI — PAmS
drinae ac fiiutimaruui Pedemontanae ditionis provinciarum chartac
et chronicae etc. Taurini 1789-- 90. 2 vol. 4".
Muratori, L. A. (f 1750): Anecdota ex Anibrosianae bibliothecae codi-
cibus nunc prinmm eruta, notis ac disquisitionibus aucta. Tom. I.
II. Mediolani 1697. 98. T. III. IV. Patavii 1713. 4 vol. 4°.
Antiquitates Italicae medii aevi post declinationem Romani imperii
ad a. 1500. ' Mediolani 1738—42. G vol. fol. — * Ai-etii 1777—80.
17 vol. 4«.
Rerum Italicarum scriptores ab anno aerae christianae 500 ad
-^r^ ' i- • :^ -.• •- I J.-i. „„ A.„
1500, quorum potissima pars nunc primum in lucem prodit ex Am-
brosianae, Estensis, aliarumque insignium bibliothecarum codicibus.
L. A. Muratori seren. ducis Mutinae bibl. praefectus coUegit, ordi-
navit et praefationibus auxit, nonnullos ipse, alios vero Mediola-
nenses palatini socii ad mss. codd. fidem exactos, summoque labore
ac diligentia castigatos, variis lectionibus et notis tam editis vete-
rum eruditorum, quam novissimis auxere. Mediolani 1723 — 51.
25 tom. in 28 vol. fol. {Tom. 1. 2. 3. hestehen aus je 2 partes.)
Dasu gehdren:
^ Renim Italicarum scriptores ab a. 1000 — 1600 qnorum potissima pars
nunc primum in lucem prodit (op. Jos. Mar. Tartinii. ) Florentiae
1748 — 70. 2 vol. fol. — ^ Ad scriptores rerutn Ttalicarum Cl. Muratorii
accessioncs historicae Faventlnae; prodeunt nunc primum op. et studio
J. Bd. Mittarelli, ord. s. Ben. congregat. Camaldulensis. Venetiis 1771.
fol. {Hieran ist geivdhrdich gebunden: De literatura Faventinorum sive'
de viris doctis et scriptoribus urbis Faventiae. Appendix ad Accessiones
historicas Faventinas. Venetiis 1775. fol. van demselben Verfasser.)
Die erste grosse und plaiimassig angelegte Sammlung der Geschichtsquellen
eines ganzen Landes. — Die projectirten beidon neuen Ausgaben sind bei der
blossen Buchhandlerannon^e stehen geblieben. — Kin uusfiihrlicher Index steht
im 25. Bde.
Erl.-Schr. : Vita del proposto Lod. Ant. Muratori descritta dal proposto Gian.
Fr. Soli Miiratori, suo nipote. Venezia 1756. 8«.
Vecchi, G. , Muratori, Petrarca, Michelangelo , Canzoni. Modena 1860. 8».
Nordlske Fortids-Sagaer, vide Fornaldar-Sogur.
Oefele, And. Fel. [j 24. Febr. 1780): Rerum Boicarum scriptores nus-
quam antehac editi, quibus vicinarum quoque gentium, nec non
Grermaniae universae historia ex monumentis genuinis, historicis et
diplomatis (!) plurimum illustratur Ex membranis et chartis vetustis
etc. Aug. Vindel. 1763. 2 vol. fol.
Wichtige, an sich nicht genug zu verdankende Sammlung, obwohl Geschichf-
liches und Urkundliches, Altes und Neues bunt durch einander lauft.
Erl.-Schr.: Aretin, literar. Handbnch fiir die baierische Geschichte. Miincheu
1810. p. 67 — 70 ftco auch zitgleich die erachienenen verschiedenen Recensionen
nachgewiesen werden).
Fischer in Meusels histor. Literat. 1781. VIII. Stiick p. 181 f.
Lobrede zum Andenken des A. F. Oefele — in Westenrieder's baier. Beitrageu
z. schon. u. niitzHchen Literat. Miiuchen 1780. 1. Bd.
Vacchiery'8 akademische Rede auf F. Oefele. Miinchen 1781. 4*.
Palacky, vide Pelzel.
Paris, Paulin, et Edouard Mennechet: Histoire de France, par les
^crivains contemporains , comprenant ies annales de la monarchie
, franyaise depuis ,Les grandes chroniques de Saint-Denis* jusqu'aux
m^moires de la r^volution, publi6e, avec notes et commentaires par
P. P. et E. M. Paris, Techener 1830-39. 8 vol. 12™°.
Inhalt: Les graodes chroQiques de Saint-Denis. 6 vol.
PARKER — PETITOT 81
Histoire de Testat de France, sous le r^gne de Fran^ois 11, par R^gnier
sieur de la Planche. 2 vol.
Mehr ist nicht erschienen.
Parker, Matth. (geb. den 6. Aug. 1504 zu Norwich, f 5. April 1575.
Erzbisch, v. Canterbury), gab heraus:
Matthaeus Westmouast.
Matthaeus Paris.
Asserius.
Walsingham.
Nach einigen aoU er auch der Herausgeber von Rerum Britannicamin ....
seriptores vetustiores ac praecipui . . . Heidelb. 1587 (s. d.) sein.
Paullini, Chr. F. (f 1712): Rerum et antiquitatum Germanicarum syn-
tagma, annales, chronica et dissertationes (22) comprendens. Francof.
ad M. 1698. 4».
(Pelzel, Fr. Mt. et J. Dobrowsky) Scriptores rerum Bohemicarum.
Pragae 1783 — 84. 2 vol. gr. 8«. 2| Thh-. — Tom. III. ed. Fr.
Palacky. ibid. 1829. gr. 8«.
Dieser letzte Theil hat auch den Titel:
Annales patrio sermone scripti, vulgo Pulkavae et Benesii .... con-
tinuatores anonymi.
Peregrini, Camillo, (f 1663) : Historia principum Langobardorum. ^ Neapoli
1643. 3 vol. 4«. — 2 Lugd. Batav. 1725. fol. — » ed. L. Pratilli.
Neapoli 1749. 5 vol. 4°.
Perrin, vid. Collection universelle des memoires.
Pertz, G. H. (geb. 1795, geh. Regierungs-Rath u. Oberbibl. in Berlin) vid.
Geschichtsschreiber der deutschen Vorzeit,
Mouumenta Germaniae,
Scriptores rerum Germanicar.
Petitot: CoUection complfete des memoires relatifs a Thistoire de France,
depuis de regne de Philippe-Augusie jusqu'au commencement du
XVII. siecle, avec des notices sur chaque auteur, et des observa-
tions sur chaque ouvrage, par M. Petitot (Faind et M. A. Petitot,
et quelques-unes par M. Monmerque). Paris, Foucault 1819 — 1826.
52 vol. 8«. 312 fr.
Meist sorgfaltig redigirte Sammlung.
Tom. 1: M^moires de Ville-Hardouin.
Tom. 2. 3: Mem. de Joinville avec des dissertations de Du Cange;
extraits des manuscrits arabes.
Tom. 4. 5: Mem. de DuGuesclin, et observations relat. k ces m^moires.
Tom. 5. 6: Mem. de Christine de Pisan.
Tom. 6. 7: M^m. de Boucicaut — Mdm. de Pierre de F^nin.
Tom. 8: Mem. de Jeanne d'Arc — M^m. de Richemont, par G.
Gruel — M^m. de Florent dTlliers, par D. Godefroy.
Tom. 9. 10: M^m. d'01ivier de la Marche.
Tom. 11 — 13: M^m. de Du Clercq — Mem. de Comines.
Tom. 13. 14: Mem. de Jean de Troyes — M^m. de Villeneuve —
M^m. de la TremouUle par Jeau Bouchet.
Tom. 15. 16: Mem. de Bayard par le royal serviteur — M6m. de
Fleurange — M^m. de Louise de Savoie.
Tom. 17—19: Mem. de G. et M. du Bellay.
Tom. 20—22: Mem. de Montluc.
>Tom. 23 — 25: Mem. de Tavannes.
Tom. 26—28: M^m. de Vieillevilie par V. Carloix.
Tom. 28—30: M^m. de Villars.
Tom. 31 — 32: M^m. de Kabutin — ■ de Salignac — de Coligny —
de la Chastre — de Rochechouart.
6
82 PETRIE — PITHOEUS
Tom. 33: M^m. de Castelnau.
Tom. 34: M^m. de Mergey — de la Noue — de Gamon — de
Philippi.
Tom. 35: M<5m. de la Tour d'Auvergne — de G. de Tavannes.
Tom. 36: M^m. de Cheverny — de Ph. Hurault.
Tom. 37: M^m. de Marguerite de Valois — de de Thou.
Tom. 38 — 43: M^m. de J. Choisnin — de M. Merle — Chronologie
novenaire de Palma-Cayet, de Pape de St. Auban.
Tom. 44: M^m. de Villeroy — d'Augouleme.
Tom. 45 — 49: Mem. de P. d'Estoile — de Louise Bourgeois —
de Jacq. Gillot ~ de Cl. Groulard — de Mich. de Marillac.
Tom. 50. 51: Mem. de Fontenay-Mareuil,
Tom. 52: Table g^neral par Delbare.
Erl.-Schr.: Notice sur les deux s^ries de la ,Collection de memoires relatifs k
rhistoire de France' publi^es par MM. Petitot et Monmerque. Paris, J, Foucault
1829. 8».
NB. Die 2. S4rie, welche Paris 1820—29 in 78 vol. 8o. erschien (depuis
l'av^nement de Henri IV jusqu'k la paix de Paris conclue en 1763) gehort nicht
in unaem Kreis.
Petrle, H, (f 1842^: CoUection of the English historians, edited from
the mss. of the British Museum, the College of Arms and of the
Cathedral libraries of Durham and Lincoln. London 1848. fol.
Tom. I. = Monumenta historica Britannica.
Pez, Bern. (f 1735): Thesaurus anecdotorum novissimus seu Veterum
monumentorum, praecipue ecclesiasticorum ex Germanicis potissi-
mum bibliothecis adornata collectio novissima; omnia nunc primum
c. praefat. observat. praeviis et indicibus publ. iuris facta. Aug.
Vindel. 1721—29. 6 vol. fol.
Pez, Hieron. (f 1762): Scriptores rerum Austriacarum veteres ac
genuini. Tom. I. 11. Lipsiae 1721. 25. Tom. IIL Ratisbon. 1745. fol.
Vollig unkritische und veraltete Sammlung, aber wichtig wegen der darin
enthaltenen Reimchronik Ottokars von Horneck.
Eri.-Schr.: Acta eruditorum Lipsiens. 1721. 1. Aug.
Vogel, J. N. de, notitia scriptorum rerum Austriacarum. Viennae 1783, II, p, 3.
Pistorlus, Joh. (f 1607): Polonicae historiae corpus, i. e. Polonicarum
rerum latini, recentiores et veteres scriptores quotquot extant.
Basileae 1582. 3 tom. in 1 vol. fol. Sehr selten.
Rerum Germanicarum scriptores aliquot insignes, qui historiam
et res gestas Germanorum, medii potissimum aevi, inde a Carolo
M. ad Carolum V usque per annales litteris consignarunt, primum
collectore Pistorio . . . . in lucem producti, nunc denuo recogniti,
adiectis notis ...., cur. B. G. Struvio. Ratisbon. 1726. 3voI. fol.
Erschien zuerst wt. d. Tit.:
Illustrium veterum scriptorum q. r. a. G. p. m. a. g. h. v, a, p. r. tomus
(unus ). Francof. 1583 — 84. 2 vol. fol. u. dazu als 3. Rer. German.
veterum jam primum publicati scriptores VI. Francof. 1607. fol. —
Eine 2. Ausg. Hanov. 1613. 2 vol. fol. m. der 3. Bd. Fraucof. 1653. fol.
Dieser 3. Bd. erhiell auch den Titel: Kerum familiarumque Belgicarum
chronicon magnum. Francof. 1654. fol.
Eri.-Schr.: Struvio-Buderianae bibl. historic. select. cap. 16. § 36. p. 790—793.
Pithoeus, Petr. (f 1596): Annalium et historiae Francorum ab a. Chr.
708 — 990 scriptores coaetanei XII, nunc primum in lucem editi,
ex biblioth. r. Pithoei I. C. Inserta sunt et alia quaedam vetera,
PITHOEUS — QUELLENSAMMLUNG 83
ad illorum temporum historiam pertinentia. * Paris. 1588. 8". —
2 wiederholt Francof. 1594. 8°.
Pithoeus, Petr. : Historiae Francorum ab anno 900 ad a. 1285 scriptores
veteres XI, in quibus Glaber, Helgaudus, Sugerius abbas, M.
Rigordus, Guillermus Brito, Guillermus de Nangis et anonymi alii,
extreraae stirpis Carolinae et Capetiorum regum res gestas usque ad
Philippum D. Ludovici filium regem explicantes. Francofurti 1596. fol.
( ) I. Ottonis episcopi Frisingensis, Leopoldi Fii marchionis Austriae
F. chronicon, sive rerum ab orbe condito ad sua usque tempora
gestarum libri VIII; , ,
II. eiusdem de gestis Friderici I caesaris aug. libri II, Radevici
Frisingensis canonici de eiusd. Friderici gestis libri II prioribus
additi; i i . v
in. Guntheri poetae Ligurinus, sive de gestis Friderici libri X.
Addita sunt et alia, cum ad Friderici, tum ad posteriorum im-
peratorum historiam pertinentia, quorum catalogum proxima
pagina notavimus. Ex quibus quaedam nunc prinaum, reliqua
integriora longe quam antea eduntur, adiectis etiam notis et
indice accurato. Basileae, ap. Petr. Pernam 1569. fol.
Der Text Otto's ist nach einem guten Mpt. gegeben.
Erl. -Schr.: Boivin, Joh., PetriPithoei vita. Elogia, operum catalogus, bibliotheca;
aceesserunt excerpta, notae aliaeque appendices. Parisiis 1716. 4«. Mit
Fortrait.
(Grosley) Vie de Pierre Pithou, avec quelques m^moires sur son pere et ses
freres. Paris 1756. 2 vol. 12mo.
Portugaliae monumenta historica a saeculo octavo post Christum usque
ad quintumdecimum. Jussu academiae scientiarumOlisiponensis edita.
Scriptores. Vol. 1. Oiisipone 1856. fol.
- Leges et consuetudines. VoL- 1. tbid. 1856. fol.
Pottier, Andr., vid. Revue r^trospective Normande.
Pratilli, Fr. Mar. (geb. 1689 zu Capua, j 1763), vid. Peregrini.
Erl.-Schr.: Kopke, R., Pratill's literar. Thatigkeit, — in Pertz' Archiv IX. p. 224.
Pray etFrohlich: annales veterum Hunnorum, Avarorum et Hungarorum
ab a. 210—1517. Viennae 1763—67. 4 part. fol.
Publicationen des literarischen Vereins in Stuttgart, vid. Bibliothek des
literar. Vereins.
Publicationsof the AngHa christianasociety, vid.Anglia. christiana society.
„ „ „ Camden society, „ Camden society.
, „ „ „ Caxton „ „ Caxton „
„ „ „ English historical society, „ English historical society.
„ „ „ Maitland club, „ Maitland club.
„ „ „ Roxburghe club, „ Roxburghe club.
„ „ „ Surtees society, „ Surtees society.
Quellensammlung der Schleswig-Holstein-Lauenburgischen Gesellschaft
fiir vaterlandische Geschichte. Kiel 1862. Vol. I. gr. 8». U Thlr.
Inhalt: Chronicon Holtzatiae auctore Presbytero Bremensi. Hrsg. von
J. M. Lappenberg.
Quellensammlung fiir friinkische Geschichte, herausgeg. von d. histor.
Verein z. Bamberg. Bamberg 1849—1853. gr. 8«. 1.— ^^^' Bd.
4 Thlr. 12 Sgr.
6*
34 QUELLENSCHRIFTEN — REINECCroS
Quellen-Schriften zur Geschichte Mahrens und Oesterreichisch-Schlesiens.
1. Section. Chroniken. 1. Bd. Mahrische und schlesische Chroniken,
hrsg. von C. d'Elvert. Brunn 1861. Lex.-8°. 1| Thlr. ^
Raccolta di cronisti e storici Lombardi inediti. Milano 1856. 57. Vol. L
n. L 8°.
Inhalt: Vol. I: Cronaca di Antonio Grumello, pavese, tolta dall'
autografo . . . e pubblicata dal Gius. Miiller.
Vol. II. 1: II proccsso dei congiurati Bresciani del 1512, pubblicato ed
illustrato da Feder. Odorici.
di tutti i piu rinomati scrittori dell' istoria generale del regno
di Napoli (compilazione di Gi. Gravier). Napoli 1769 — 72. 25 vol. 4°.
Rader, Mth.: Bavaria sancta et pia. ^ Ingolstad. 1581. 2 Bde.; —
^Monachii 1615^1624. 3 Bde.; — » Monachii 1704. 4 Bde. fol.
Mit Knpfern.
Rafn, vid. Fornmanna-Sogur.
de Ram, vid. Documens relatifs aux troubles.
Rauch, Andr. (f 16. Juni 1802): Rerum Austriacarura scriptores, qui
lucem publicam hactenus non viderunt et alia monumenta diplo-
matica nondum edita. Vindobon. 1790—94. 3 vol. 4®. 9 Thlr.
Aus d. 3. Bde. ist besouders abgedruckt:
Historia rerum Austriacarum ab a. C. 1454 usque ad A. C. 1467.
ibid. 1 Thlr.
Die ganze Satnmlung voUig uukritisch und veraltet.
Raynald, annales, vid. Baronius.
Record works, printed under the direction of the Commissioners on the
public Records of the Kingdom.
Von den' zahlreichen Publicationen dieser Commission konuten nur drei hier
beriicksichtigt werden:
in der 1. Abtheil.: Monumenta historica Britannica.
„ „ 2. ,, Capgrave, chronicle of England.
„ „ 2. „ Chronicon monasterii de Abingdon.
Recueil de chroniques de Flandre, vid. Collection de chroniques Belges.
Tom. IIL VL X.
Recueil des historiens des croisades, publie par les soins de Tacademie
des inscriptions et belles lettres. Historiens occidentaux. Paris
1841-44. Tom. I. vol. 1. 2. Paris 1859. Tom. 11. (XXXVI u.
828 pag.) gr. fol.
Der 1. Bd. (vol. 1. 2.) gibt auf quergespaltenen Seiten unter einander gedruckt
die Historia belli sacri des Wilhelm von Tyrus nnd seine altfranzSsische Ueber-
setzung unt. d. Titel.: L'estoire de Eracles empereur et la conqueste de la terre
d'outremer, c'est la translation de 1'estoire de Guillaume arcevesque de Sur). —
Der 2. Bd. bringt die Fortsetzungen der Geschichte Wilh. v. Tyrus bls z. J. 1261.
Eiue hochst breite und stattliche Unternehmung, die etwas langsam fortschreitet.
Mit ihr zu verbinden ist das Werk, welches unter demselben allgemeinen Titel
erschien :
des historiens des croisades. Lois. (Assises de Jerusalem ou recueil
des ouvrages de jurisprudence compos^s pend. le XIII. sibcle dans
les royaumes de Jerusalem et de Chypre. Tom. 1: Assises de la
haute cour publ. par Beugnot. Tom. 2: Assises de la cour des
bourgeois publ. par Beugnot. Paris 1841 — 43. 2 vol. gr. fol.
des historiens a,es Gaules et de la France, vide Bouquet.
Reiffenberg, baron de (f 1850): Monuments pour servir k rhistoire des
provinces de Namur, de Hainaut et de Luxembourg, vid. CoIIection
de chroniques Belges.
Reineccius, Reiner (f lo95): Scriptores rerum Germanicarum. Francof.
ad M. 1577—81. fol.
Soviel bekannt ist, besitzt keine der grSssten deutschea Bibliotheken dieBes
REINHAKD — RERUM BRITANNIC. 85
Werk nnd grttnden sich dle Angaben Eberts, Stenzels, Dahlmanns (Quellenknnde
p. 13) u. a., welche obigen Titel anfuhren, wahrscheinlich auf einen Irrthum
Buder's, der in seiner Bibliotheca script. Germ. p. 37. 47. al. 122. einen Riicken-
titel mehrerer zusammengebundener von Reineccius edirter Werke falschlich unter
jener Bezeichnung copirte; Struve, der Buder's Schrift vor seinem corpus bistor.
Germanic. I. wieder abdrucken liess, verbreitete ihn weiter.
Eri.-Schr.: Schiiz, commentarius criticus de scriptis et scriptoribus historicis
p. 381—404.
Reinhard, J. (f 1772): Rerum palatinarum scriptores. Carlsruhae 1748.
Vol. I. {umc.)
Enthalt keine eigentlichen Quellen nnd blieb unvollendet.
Rerum Anglicarum scriptorum veterum Tomus I. Quorum Ingulfus nunc
primum integer, caeteri nunc primum prodeunt. Oxoniae, e theat.
Sheldoniano 1684. fol. min.
Eigentlicher Herausgeber war Gu. Fulman, der diesen Band anf Verlangen
des Bischofs vcn Oxford John Fell (t 1686) edirte. Man citirt diese Ausg. unter
beider Namen. — Ein 2. Bd. ist niemals erschienen, es werden aber als 2. u. 3.
gewohnlich die von Th. Gale (s. d.) herausgegebenen Sammlungen beigefiigt.
Inhalt: 1. Ingulfus — 2. Petrus Blesensis — 3. Chronicon Mailrosens.
monast. — 4. Annales Burtonenses — 5. Continuatio historiae Croylandensis.
Rerum Britannicarum, i. e. Angliae, Scotiae, vicinarumque insularum ac
regionum scriptores vetustiores ac praecipui: Galfrcdi Monumetensis
cognomento Arturi, de origine et gestis rerum Britanniae lib. XII,
Pontici Virunnii britannicae historiae lib. VI, Gildae Sapientis de
excidio et conquestu Britanniae epistolae, Bedae histor. eccles. gent.
Angl. libri V, Gul. Neubricensis de rebus anglicis lib. V, Joa.
Froissardi historiarum epitome. Heidelbergae (auf einigen Exem-
plaren stelit dafur aucli Lugduni) ap. Hier. Commelinum 1587. fol.
Die alteste gedruckte Sammlung britischer Geschichtschreiber. Selten.
medii aevi scriptores, or Chronicles and memorials of Great
Britain and Ireland during the middle ages. Published by the
authoritj of Her Majesty's treasury, under the direction of the
master of the rolls. London 1858—1861. Bis jetzt Vol. 1 — 24
in 33 part. gr. 8**.
Diese wichtige Sammlung soU die Materialien fiir die Geschlchte Englands
von dem Eindringen der Romer bis zur Regierung Heinrichs VUI umfassen. Sie
ist hiichst anstandig ausgestattet und verhaltnissmassig sehr billig.
Inhalt: Bd. 1: John Capgrave, chronicle of England, ed. Hingeston. 1858.
Bd. 2. Chronicon monasterii de Abingdon, ed. Stevenson. 1858. Vol. 1. 2.
Bd. 3. Lives of Edward the confessor ... ed. by H. R. Luard. 1858.
Bd. 4. Monumenta Franciscana .... ed. by J. S. Brewer. 1858.
Bd. 5. Fasciculi zizaniorum mag. Johannis Wyclif cum tritico. Ascribed
to Thom. Netter of Walden ... ed. by W. W. Shirley. 1858.
Bd. 6. Will. Stewart, the buik of the chroniclis of Scotland, ed. by W.
B. Tumbull. Vol. 1. 2. 3. 1858.
Bd. 7. Joh. Capgrave, liber de illustribus Henricis, ed. by Fr. Ch.
Hingeston. 1858.
Bd. 8. Thomas of Elmham, historia monast. s. Augustini Cantuar., ed.
by Ch. Hardwick. 1858.
Bd. 9. Eulogium (historiarum sive temporis): chronicon ab 0. C. usque
ad a. dom. 1366, a monacho quodam Malmesburiensi exaratum ... ed.
by F. S. Haydon. Vol. 1. 2. 1858. 1860.
Bd. 10. Historia regis Henrici VII a Bernardo Andrea Tholosate
conscripta ... ed. by J. Gairdner. 1858.
Bd. 11. Memorials of Henry the Fifth . . . . ed. by Ch. A. Cole. 1858.
Bd. 12. Munimenta Gildhallae Londoniensis; Liber Albus, liber custu-
marum, et liber Horn, ed. by H. Th. Riley. Vol. 1. cont. Liber Albus,
compiled a. Dom. 1419. Vol. II. 1. 2. 1859. 60.
Bd. 13. Johannes de Oxenedes, chronica, edit. by H. Ellis. 1859,
86 RERUM HUNGAR. — ROESLER
Bd. 14. Political poems and songs relating to cnglish history, composed
during the period from the accession of Edward III to that ofRichard III.
Ed. by Th. Wright. Vol. 1. 2. 1859. 61.
Bd. 15. Fr. Rogeri Bacon opera quaedam hactenus iuedita. Edit. by
J. S. Brewer. Vol. 1. 1859.
Bd. 16: Bartholomaei de Cotton, monachi Norwicensis, historia Angli-
cana (A. D. 449 — 1298) necnon eiusdem liber de archiepiscopis et epi-
scopis Angliae, ed. by H. Richards Luard. 1859. Enthalt zugleich 1 Blatt
Bcrichtigungen zu ,Lives of Edward the Conf.^ (Bd. Z.)
Bd. 17. Brut y Tywysogion, or the chronicle of the princes, ed. by
J. Williams ab Ithel. 1860.
Bd. 18. Royal and historical letters during de reign of Henry IV
king of England and of France, and Lord of Ireland. Edit. by C.
Hingeston. Vol. 1. a. 1399—1404. 1860.
Bd. 19. Reginald Pekock, the repressor of over much blaming of the
clergy. Ed. by Ch. Babington. Vol. 1. 2. 1860.
JBrf. 20. Annales Cambriae. Ed. by J. Williams ab Ithel. 1860.
Bd. 21. The Anglo-Saxon chronicle according to the several original
authorities, ed. by B. Thorpe. Vol. 1. 2. 1861.
Bd. 22. Giraldi Cambrensis opera. Ed. by J. S. Brewer. Vol. 1. 1861.
Bd. 23. lyctters and papers illustrative of the wars of the english
in France during the reign of Henry VI. . . . ed. by J. Stevenson.
Vol. 1. 1861.
- Bd. 24. Letters and papers illustrative of the reigns of Richard III
and Henry VII, ed. by J. Gairdner. Vol. 1. 1861.
Recens.: v. Sybel, historische Zeitschrift. Jahrg. 1859. p. 548 sq.
Rerum Hungaricarum monumenta Arpadiana. Edid. Steph. Ladisl. End-
licher. Sangalli 1849. gr. 8». 3f Thlr.
Das Werk umfasst Scriptores (p. 1-296) und Leges (p. 299-748.) — Als End-
licher 1840 gestorben war, beendete Fr. de Tschudl die Herausgabe.
Rerum Sicularum scriptores, vide Fazelli.
Reuber, Just. (f 1607); Veterum scriptorum, qui caesarum. et impera-
torum Germanicorum res per aliquot saecula gestas litteris man-
darunt, tomus unus. * Francof. 1584. fol. — ^ wiederhoU Hanov.
1619. fol. — ' nova hac editione diligenter recognitus et luculentis
accessionibus auctus curante Geo. Christ. Joannis. Francof. ad
M, 1726. fol. Gute Ausg., der ein Lebensahriss Beuber^s vorauf-
geht und Noten nebst Varianten beigefiigt sind.
Revue retrospective Normande. Docimiens inedits pour servir a 1'histoire
de Rouen et de la Normandie, recueillis et publi^s par A. Pottier.
Rouen 1842. gr. 8".
Dieser Band vereinigt mehrere Schr^flen in sich (z. B. chroniqne du roi Ri-
chard Coeiir-de Lion, Siige de Rouen etc), welche der Hrsgbr. in den Jahren
1837—41 einzeln aus den Schatzen der Rouener Bibliothek verofifentlicht hatte ;
einige von ihnen gehcn iiber die uns gesteckte Urenze hinaus.
Rietz, Joh. Em.: Scriptores Suecici medii aevi, cultum culturamque
respicientes: e manuscriptis hucusque ineditis editi. Lundae 1842
—1844. Pars 1—3. 8«.
Nnr der 3. Theil hat bier Verwendung flnden kSnnen.
Roesier, Christ. Fr.: Chronica medii aevi, argumento generaliora, auctori-
tate celebriora, usu communiora, post Eusebium atque Hieronymum
res secc. IV. V. et VI. exponentia; nova hac editione collegit,
digessit, commodo apparatu instruxit Chr. Fr. R. Tom. I. {unicus).
Tubingae 1798. 8». U Thlr.
Enthfilt 11 der altestcn Quellenschriftsteller (Beda, Cassiod., chron. Cugpin.,
Idatius, Fredeg., Isidor., jMarcell., chron. pasch., Marius Avent., Prosper und Vict.
Tun.), an denen der Herausgb. musterhaft die GrundsStze anwendete, welche er
jn den folgenden verdienstvollen VVerken niedergclegt hattc :
RONCALLIUS — SANDOVAL 87
Roesler, Chr. Fr. , diss. de annaHam medii aevi varia conditione.
Tubingae 1788. 4».
■ de arte critica in annal. med. aevi diligentius exercenda. ibid.
1789. 4".
de annal. med. aevi interpretatione. ibid. 1791. 4°.
Sie sind iiberarbeitet und zu einer Abhandlung verschmolzen auch vor obi-
(tem Hauptwerke p. 3—128.
Roncallius, Th.: Vetustiora latinorum scriptorum chronica, notis illustrata;
praemisso Eusebii chronico a D. Hieronymo e graeco verso, collegit
D. Th. Roncallius. Venet. (Patav.) 1787._ 2 vol. 4».
Roucher, vide Collection universelle des memoires.
Roxbupghe club books.
Die Gesellschaft, welche unter demNamen Roxburghe club zum Andenken
an die denkwiirdige Versteigerung der Bibliothek des leidenschaftlichsten eng-
llschen Biichergammlers John Herzog v. Roxburghe (f 1811) am 17. Juni 1812 ge-
stiftet ist und sich alljahrlich versammelt , besteht aus 31 Mitgliedern. Jahrlich
muss eins derselben (in alphabetischer Ordnung) auf seine Kosten einen Abdruck
einer seltenen alten Schrift , vorziiglich poetischen Inhalts, veranstalten. Ein frohes
Mahl mit bibliogr. Toasten und bibliogr. Unterhaltung, und die Vorlegung und
Vertheilung der neuen Abdriicke machen das Fest aus. Zwischen 1814 — 30 ver-
oflFentlichte der Klub 33 Bde. 4o., von denen aber nur wenige hier einen Platz
finden konnten; es ist deshalb die Bpezielle Aufzahlung der Publicationen unter-
blieben.
Vgl. in der 2. Abth. Galfridus Monmutens., prophetia.
Ruinart, Theodoric. (f 1709): Acta primorum martyrum sincera et selecta
ex libris tum editis cum mss. coll. eruta vel emendata notisqtie et
obs. illustrata, stud. Th. R. Cum indice. ^ Parisiis 1689. 4". —
* cum supplement. Amstelod. 1713. fol. — ' ed. perB. Galura. Aug.
Vind. 1802. 3 vol. 8". 6 Thlr. — * unt. d. Tit.: Acta martyrum
P. Th. Ruinart. opera . . . collecta, .... Accedunt praeterea in hac
editione acta ss. Firmini et Rustici ex optt. codd. Veronensibus.
Editio iuxta exemplar Veronense nov. curis quam emendatiss. recusa.
Ratisbonae 1859. Lex.-8«. 2 Thlr. 8 Sgr.
Treffliches Werk. Vgl. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
Uebers.: deutsch, ^ Augsburg 1807. 2 Bde. 8". — * Ruinart, echte und
ausgewahlte Acten der ersten Martirer. Wien 1831 — 34. 6 Bde. 8".
Ruskaja Letopis, vide Annales Russici.
Sagaer, Oldnordiske, vide Fornmanna-Sogur.
Sammlung, vollstandige, der russischen Chroniken, hrsg. von der archaeo-
graphischen Commission (lIo.aHoe codpanie PyccKiixi» •I^ToniiceH,
H3,4aHHoe . . . apxeorpa*HyecKOio KOMMHCcieio.) Tom.l — 7. Peters-
burg 1841—56. gr. 4«.
Alle hierin enthaltenen Chroniken bestimmen die Zeit nach Jahren der Welt;
ura das Jahr Christi zu ermitteln, ist die Zahl 5508 davon abzuziehen.
Inkah: Tom. 1. I. II.: Die Lawrentijewsche u. Troizkische Chronik
(tlaBpeHTieBCKafl h TpoHi^Kaa tH-bTonucu), Tom. 2. III: Die
Ipatewsche Chronik (HnaTieBCKaa «I-feTonHCb). Tom. 3. IV: Die
Nowgorodsche Chronik (HoBropo/^cida Jl-bToancn Tom. 4. IV. V:
Die Nowgorodsche und Pskowsche Chronik (HoBropo^cida h
ncKOBCKia JI*TonHCH ToM. 5. V. VI: Die Pskowsche u. Sophien-
chronik (^HcKOBCKia h Co^iucKia A-bTonncn). Tom 6. VI:
Die Sophienchronik (Co*iHCKia JI-feTonHCH Tom. 7. VII: Die Wos-
kresenskische Chronik («I^TonHCb no BocKpecencKOMy CnncKy).
Sammlung von Quellenschriften zur Gesch. Schlesiens, vtd. Scriptores
rer. Silesiac.
Sandoval, Prudencio de: Historia de cinco obispos. Historias de Idacio
obispo, que escrivio poco antes, que Espana se perdiese: de Isidoro
obispo de Badajoz (Pacensi), que escrivio en los tierapos, que se
88 SAVILE — SCHILTER
perdi6 Espana, treynta y ocho annos despues: de Sebastiano
obispo de Salamanca, que escrivio desde el rey don Pelayo, hasta
don ordonno primero desde nombre; de Sampiro obispo de
Astorga, que escrivio desde el rey Don Alonso el magno, tercero
desde nombre: de Pelagio obispo de Oviedo etc. Recogidas por
don Fray Prudencio de Sandoval. * Pamplona 1615. fol. —
* wiederholt ihid. 1634. fol.
Sehr seltene Sammhing.
(Savile, H. [t 1622]) Rerum Anglicarum scriptores post Bedam praecipui,
ex vetustissimis codicibus manuscriptis nunc primum in lucem editi.
Willielmi Malmesb. de gestis reg. Anglor. libri 5 — eiusd. historiae
novellae lib. 2 — eiusd. de gestis pontif. Angl. lib. 3 — Henrici
Huntindon. historiarum libri 8 — Rogeri Hovedeni annal. pars 1.
et 2 — Chronicorum Ethelwerdi lib. 4 — Ingulfi abb. Croyl.
historiar. liber 1. * Londini 1596. fol. min. — ^ wiederhoU Francof.
1601. fol. Weniger correct, aher mit einem Index versehen.
Schannat, J. F. : Vindemiae literariae h. e. veterum raonumentorum ad
Germaniam sacram praecipue spectantium collectio. I. et H. Fuldae
et Lips. 1723. 24. fol.
Schard, Sim. (f 1573): Germanicarura rerum quatuor celebriores vetu-
stioresque chronographi, earura descriptionem ab O. C. usque ad
tempora Henrici IV imp. patriae imperiique vindicis et propugna-
toris acerrimi, singulari fide et diligentia quasi continua successione
deducentes, ad publicam historiae studiosorum utilitatem in lucem
revocati et longe eraendatius quam ante impressi, cum novo indice.
Quorum nomina sunt: Joannes Turpinus de vita Caroli Magni et
Rolandi. Rhegino abbas Pruraiensis, dioec. Trevir. Sigebertus Gerabla-
censis eiusque continuator Robertus de Monte. Lambertus SchafFna-
burgensis, alias Hirsfeldensis dictus Impressum Francofurti
ad M. 1566. fol.
Einige Exemplare haben auf dem Titel auch: Parisiis ap. Jacqnes Du-
puls 1566, andere Basileae, noch andere Lngduni; es ist aber dasselbe Bnch
mit verandertem Druckorte.
Schard, Sim.: Historicum opus seu scriptores rerum Germanicarum.
• Basileae 1574. 4 vol. fol. — '^ unt. d. Tit.\ Schardius redivivus
sive rerum Germaniae scriptores varii, olim a Simone Schardio
in IV tomos collecti, hactenus diu desiderati .... editi opera
, Hieron. Thomae. Giessae 1673. 4 vol. fol.
Diese Sammlung enthalt mit Ausnahme des Lambert nur Schriften des 16. Jahrh.
(T. L Schilderungen des deutschen Landes und Volks von Tacitus bis Luther,
T. n. Karls V, T. m. Ferdinands \, T. IV. Maxirailians II Regierung angehend.)
Erl.-Schr.: Struvio-Buderianae biblioth. histor. select. I. p. 779 — 788.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scriptoribus historicis p. 412—415.
Scheidt, Chr. Ldw. (f d. 25. Octb. 1761): Bibliotheca historica Gottin-
gensis. Tom. I {nicht mehr erschienen). Cum figur. Gotting. 1758.
4^ H Thlr.
Schilter, Jo. (f 1705): Scriptores rerum Germanicarura a Carolo M.
usque ad Fridericura III inclusive: partim denuo . . . ., partim
auctiores, partira de novo in unum voluraen collecti .... Accessit
etiam praefatio Jo. Schilteri. Argentorati 1702. fol. 17 Kxipfertaf.
Der erste Veranstalter dieser Sammlung war J. Henr. Boecler, wefc.her aber
vor Ihrer Vollendung 1672 starb. Jo. G. Kulpisius (f 1698) tibernahm nun die Her-
ausgabe, fUgte die Geschichte Ihrer Entstehung bei und veroffentjlchte «ie tinter
denj Titel:
SCHILTER — SCRIPTORES 89
Aeneae Sylvii .... historia rerum Friderici III imp. ex ms. optimae
notae nunc primum edita, cum specimine annotatt. J. H. Boecleri in
eandem. Accesserunt diplomata .... Subiuncti sunt praeterea alii ad
German. historiam pertinentes scriptores nounulli rariores Argen-
torati 1685. fol.
Nach dem Tode dieses Heransgebers kaufte der Buchhandler Dulssecker in
Strasburg eine Anzahl Exemplare, veranlasste Schilter, eine neue Vorrede und
einige Notizen dazu zu schreiben und schickte sio dann unter obigem Titel in die
Welt. — Eine unchronologische Aneinanderreihung der verschiedenartigsten Chro-
niken.
Thesaurus antiquitatum teutonicarum ecclesiasticarum, civilium,
literariarum, cum emend. et not. J. G. Scherzii ac variorum etc.
Uhnae 1727. 3 vol. fol.
Eine kostbare Sammlung wichtiger Documente der Staats- und Literargesch.
der Carolingischen Periode. Der 3. Bd. enth. ein frankisches u. altdeutsches Glossar.
Schopflin, J. Dan. (f 1771): Scriptores rerum Alsaticarum. Argento-
rati 1768.
Es ist zn bezweifeln, dass diese Ausg. je erschienen, obgleich sie auch Bou-
gine in seinem Handbnch der liiterargesch., jedoch mit dem Druckort Basel anruhrt.
(Schott, Andr. ) Hispaniae illustratae seu rerum urbiumque Hispaniae,
Lusitaniae, Aethiopiae et Indiae scriptores varii. Partim editi nunc
primum, partim aucti atque emendati. Tomis aliquot divisi opera
et studio doctorum hominum. Francofurti 1603 — 1608. 4 vol. fol.
Sehr geschatzte Sammlung, die gewohnlich unter des gelehrten Jesuiten Andr.
Schott Namen citirt wird. Dieser besorgte nur Tom. 1. u. 2; den 3. veroffent-
lichte Joann. Pistorius, den 4. Franc. Schott, Bruder des Andr. Schott.
Italiae illustratae seu rerum urbiumque Italicarum scriptores varii,
notae melioris. Nunc primum collecti simulque editi. Francofurti,
in bibliopol. Cambieriano 1600. fol. {neuer Titel 1605.)
Enthalt fiir unser Unternehmen nur wenig.
Schottgen, Chr. et G. Ch. Kreysig, diplomataria et scriptores historiae
Germanicae medii aevi. Acc. praefatio Buderi de damnis archivo-
rum. Altenburgi 1753—60. 3 vol. fol.
Schwandtner, J. G. : Scriptores rerum Hungaricarum veteres ac genuini,
partim primum ex tenebris eruti, partim ante hoc editi, cum praef.
M. Belii. ^ Vindobonae 1746—48. 3 vol. fol. — ^ wiederholt
Tyrnaviae 1765. 3 vol. 8». mai. — » ed. 3». Viennae 1766—68.
3 tomi in 2 voi. 4«. 3i Thh-.
Erl.-SchP.: Benko, Transsilvania n. p. 620 sq. und 429.
NB. Hier ist nach der 1. Ausg. citirt.
Scripta historica Islandorum, vide Fornmanna-Sogur.
Scriptores historiae Byzantinae, vide Corpus scriptorum historiae Byzantinae.
Scriptores rerum, vide auch Rerum ....
Scriptores rerum Belgicarum, decreto regio nunc primum editi. Tom. I.
{unic.) Petrus a Thymo, ed. Reiffenberg. Bruxellis 1830. 8".
Auf den Wunsch des Konigs Wilhelm I. untemahm Reiffenberg diese Ausgabe,
die Fortsetzung wurde aber durch die Revolution von 1830 unterbrochen.
Scriptores rerum Germanicarum. In usum scholarum ex Monumentis
Germaniae historicis recudi fecit G. H. Pertz. Hannoverae 1840
— 1856. 13 vol. gr. 8°. 6 Thlr. 5 Sgr.
Handausgaben der interessantesten und wichtigsten Scriptores zum Schul-
gebrauch und fiir solche Geschichti^freunde, denen das Hanptwerk, die Monumenta
Germ. hist., nicht zuganglich oder zu kostspielig ist, sowie zur Benutzung bei .spe-
ziellen historiscben Studien. — Die Sammlong umfasst bis Jetzt:
90 SCRIPT0RE8
Adamus Bremensis, gesta Hammab. ecclesiae. 1846. 26 j Sgr.
Bruno, de bello Saxonico. 1843. 15 Sgr.
Chrouicon Novaliciense. 1846. 12^^ Sgr.
Einhardus, annales. 1845. llj Sgr. ^
„ vita Karoli' M. Edit. altera. 1845. 7^ Sgr.
Lambertus Hersfeldens., annales. 1843. 271 Sgr.
Liudprandus, episc. Cremon., opera omnia. 1840. 22i^ Sgr.
Nithardus, historiarum libri 4. 1840. l^ Sgr.
Richerus, ~ „ „ 4. 1840. 25 Sgr.
Ruotgerus, vita Brunonis. 1841. 6{ Sgr.
Vita Heinrici IV imp. 1856. 5 Sgr.
Widukindus, res gestae Saxonicae. 1840. 11| Sgr.
Wipo, proverbia, tetralogus Heinrici regis, vita Chuonradi H iraperat.
1853. 71 Sgr.
Scriptores rerum Llvonicarum. Samml. d. Wichtiffst. Chroniken u. Ge-
schichtsdenkmale von Liv- Ehst- u. Kurland in genauem Wieder-
abdruck d. besten, seltenen Ausgaben. Lief. 1 — 3. {mehr woM
nicht erschtenen.) Riga 1847 — 49. gr. 8". {Ladenpr. f. d. vollst.
auf 4 Lieff' herechnete Werk 12 Siloer-Rubel.)
I: Balthas. Russow's livland. Chronik (plattdeutsch) nebst Worterb. u.
Regist. — Salom. Henning's liv. -kurl. Chronik — dess. Bericht in
Reh'gionssach. II: Thora. Horner, hist. Livon. — Aug. Eucaedius,
aulaeum Dunaidura — Dion. Fabricius, Livon. hist. — Fr. Menius,
syntagraa hist. de orig. Livonor. — ■ Olaus Hermelin, de orig. Livonor.
— P. Einhorn's Widerleg. d. Abgotterei — Ejusd. Reformatio gent.
Letticae ■ — • Ejusd. hist. Lett. — Engelken, neue Zeitung v. gross.
Hunger 1602. — Boecler, d. Ehsten aberglaub. Gebriiuche • — Dan.
Printz v. Buchau, Moscoviae ortus et progress. — M. Fuchs, das
rothe Buch inter archiepiscopalia. III: Chronik Heinrich des
Letten nach d. Gruber'schen Ausgabe, nebst deutsch. Uebersetz. ;
bearb. v. Hansen, nebst Silva docuraentorum.
Scriptores rerum Lusaticarum. Sammlung ober- und niederlausitzischer
Geschichtschreiber. Herausgegeben v. der oberlausitzischen Ge-
sellschaft der Wissenschaften. Neue Folge. Gorlitz 1839 — 1852.
3 Bde. gr. 8« k 3 Thlr.
■Schliessen sich an die von Hoffmann 1719 heraus^egebenen Scriptores rer.
I.usatic; die Fortsetzung ist augenblicklich wegen Mangels an Fonds sistirt.
Scriptores rerum Prussicarum oder Die Geschichtsquellen der preussischen
Vorzeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft. Herausgegeben
von Th. Hirsch, M. Toppen und E. Strehlke. Leipzig 1861.
l-- Bd. Lex.-8». 6| Thlr.
Das ganze Werk soll 5 Bde. umfassen. Es vereinigt in kritischer Au^gabe
Alles, was von alten historischen Aufzeichnungen ttber Preussen vorhanden ist.
Die Einleitnng und Anmerkungen sind in deutscher Sprache gegeben. — Da» Un-
ternehmen gerelcht der deutschen Wiasenschaft zur Ehre.
Scriptores rerum Sicularum, vide FazeUi.
Scriptores rerum Silesiacarum oder Sammiung schlesischer Geschicht-
schreiber, namens der schlesischen Gesellschaft fiir vaterlandische
Cultur hrsg. von Gust. Ad. Stenzel. Vol. I — V. gr. 4**. Breslau
1835—51. ^
Vol. .3 — 5 auch unter dem Titel:
Sammlung von Quellenschriftcn zur Geschichte Schlesiens. 1 — 3. Vol.
Breslau 1847—51. gr. 4°. Vol. 1. 2. = 8 Thlr.; 3—5. = 9^ Thlr.
Scriptores tres Gallicarum rerum nobilissimi, Phil. Cominaeus, Frossardus
et Cl. Sesellius a Joa. Sleidano e Gallico in latinum sermonem
conversi. Francofurti 1578. fol.
SCRIPTORES — SURIUS 91
Scriptores varii rerum urbiumque Italicarum. Francofurti 1600. fol.
Scriptopum a societate Hafniensi bonis artibus promovendis dedita
danice editorum, nunc autem in latinum sermonem conversorum
partes duae. Hafniae 1745. 2 vol. 4».
Scpittori e i Monumenti della storia Italiana. Firenze 1854. vol. 1.
Diese Sammlung soll die Scriptores des Muratori, die Monnraente in der
SammlunK der Antiquitates medii aevi, die Leges barbarae, Epistolarien, Docu-
mente, Chroniken u. s. w. vom 6.— 16. Jahrh. umfassen. Die erste Lieferung dersel-
ben bildet Joh. Burchardi diarium ed. OennarelH.
Seibertz, J. Suib.: Quellen der westfalischen Geschichte. Arnsberg
1857—1860. 2 Bde. gr. 8«.
Selden, vide Twysden.
Senclcenbepg, H. Ch. de (f 1768): Rerum Alamannicarum scriptores,
vide Goldast ab Haiminsfeld.
Selecta iuris et historiarum tum anecdota tum iam edita, sed
rariora. Francofurti 1734—42. 6 vol. 8°.
Wichtige und interessante Sammlung.
Seppa, Correa da, vide Collec^ao de livros.
Sichapd, Jos.: Chronicon eruditissimorum autorum usque ad a. 1512:
Eusebii, Hieronymi presbyteri, Prosperi Aquitan., Aurelii Cassiodori,
Hermanni Contracti, Matth. Palmerii Flor. et Pis. etc. Basileae
1529. fol.
Sleidanus, vide Scriptores tres.
Smet, corpus seu receuil, vide Corpus chronicorum Flandriae.
Societe de rhistoire de France, vide CoUection d'ouvrages.
Society, english historical, vide English historical society.
Sommersbepg, F. W. de: Silesiacarum rerum scriptores aliquot adhuc
inediti. Accedunt codicis Silesiae diplomatici specimen et diploma-
tarium Bohemo-Silesiacum etc. Lipsiae 1729 — 32. 3, vol. fol.
Hierzu erschienen:
Sachs von Lowenhein, Berichtigungen und Erganzungen. Eeichen bis 1790..
Sousa, Jose-Carlo-Pinto de: Bibliotheca historica de Portugal, e seus
dominios ulti-amarinos: na qual se cont^m varias historias daquelle,
e destes Ms. e impressas em prosa e em verso, s6 e juntas com
as de ontros estados, escritas por authores portuguezes, e estrangei-
ros . . . dividada em quatro partes . . . nova edi^ao, correcta e
amplamente augmentada. Lisboa 1801. 4".
Joao, de: Documentos arabicos para a historia portugueza, copia-
dos dos originales da Torre da Tombo, e vertidos em portuguez.
Lisboa 1790. 4».
Nicht besonders wichtig fiir die Geschichte.
Spapke, Jos. (anon.) : Historiae Anglicanae scriptores varii, e codd. mss.
nunc primum editi. Londini 1723. fol. mai.
Inhalt: 1. Johannes abb. burgi S. Petri — 2. Robertus de Boston —
3. Historiae coenobii Burgensis scriptores varii ■ — 4. Vita s. Thomae
Cantuariensis auctore Wilhelmo Stephani (Stephanide).
Stenzel, vide Scriptores rerum Silesiacarum.
Stevartius, P. : Tomus singularis insignium auctorum, tam graecorum
quam latinorum. Ingoistad. 1616. 4".
Interessante Sammlung patristischer Schriftsteller, vvelche sich an die des Ca-
nisius anschliesst.
Struve, B. G., {\ 1738), vide Pistorius.
Surius, Laur., Carthusianus (f 1578 Coloniae): De probatis sanctorum
historiis, partim ex tomis Al. Lipomani . . . ., partim etiam ex
92 SITRTEES — UGHELLI
egregiis manuscriptis codicibus .... collectis per L. Suriura. * Colon.
Agripp. 1570— 7o. Bd. 1—6. fol. {Janr.-Decb.) — ^ Ed. ^-^» ibid.
1576—81. 7 vol. fol. Tora. VII. von Jac. Mosander mit Regist.
zu beiden Ausgaben, Nachtrilgen und Martyrolog. Adonis. Er ist
seJir selten. — « Ed. 3^ Colon. 1618 sq. 12 vol. fol. — * Nach-
druck Venetiis 1581. 6 fol. 4». {Janr.-Decb.)
Ncben den Actis SS. Bnlland. fUr diejenigen Monate unentbehrlich, welche
jenes unvollendete Werk nicht entbalt. — Surius' Arbeit verliert dadurch an
Wcrlh, dass er den grossten Theil .jener hebensbeschreibungen abkiirzte und den
Stil der Autoren nach Gutdiinken anderte. — Eine deutsche Uebers. besorgte J.
a Via. Miinchen 1574—80. 7 Bde. fol. — Citirt als: Surius, vitae SS.
Erl.-Schr. : Haraeus, Fr., de vitis sanctorum Laur. Surii. Coloniae 1605. fol.
Vgl. Upomanus.
Surtees society (Durham.l London 1835 sq. 8".
Gegriindet 1834. Ihre Publicationen sind ziemlich zahlreich ; hier fanden Be-
achtung:
No. 1. Reginaldus monach. Dunelm., libelluB {vid. Vita s. Cuthberti).
No. 9. Historiae Dunelmensis scriptores tres, i. e. Galtridus Dunelmensis,
Graistan, Guilelmus de Chambre.
No. 11. Jordanus Fantasma.
No. 20. Reginaldus mon. Dunelm., vita s. Godrici.
Sweertius, Fr. : Rerum Belgicarura annales, chronici et historici de
bellis , urbibus . . . antiqui recentioresque scriptores . . . Tora. I.
{unic.)'. 1. Joh. Gerbrandus a Leydis et 2. Reynerus Snoyus,
Goudanus, de coraitibus Hollandiae, Zelandiae ... 3. Aegidius a
Roya et 4. Anonymus de Belgicis rebus, omnes typis nunc primum
editi opera . . . Fr. Sw. Antwerpiani. Francofurti 1620. fol.
Tartini, vide, Muratori, script.
Tengnagel: Vetera monumenta contra schismaticos. • Ingolstad. 1611.
4«; — \wiederholt in Gretseri opera. Vol. VL p. 429-601. 1735 ff.
Thesaupus historiae Helveticae, vide Fusslin.
Tiraboschi, Girolamo (geb. 1731, f 1794): Biblioteca modenen.se. 6 vol.
Modena 1781-86.
Tissier, Bertr. (f 1672): Bibliotheca patrura Cisterciensiura i. e. Opera
abbatum et raonachorum ordinis Cisterc, qui saeculo s. Bernardi,
aut paulo post ejus obitum floruerunt, in vnum corpus aliquot tomis
distinctum collecta. Tom. 1 — 6. Bonofonte 1660—64. Tom. 7. 8.
Paris., L. Billaine 1669. 8 torai in 2 vol. fol.
Ausser den geschichtlichen Werken des Stephanus abb. Cistercii, Herber-
tus abb. coenob. de Moris, Caesarius Heisterbac, Otto Frisingens. nnd
Helinandus sind in dieser Bibliotheca nur theologische Schriften enthalten.
Twysden, Rog. [et Joh. Selden]: Historiae Anglicanae scriptores decera.
Cura Seldeni de iisdera iudicio. Ex vetustis rass. nunc priraum in
lucem editi, adiectis variis lectionib., glossario etc. Londini 1652.
Vol. 1. 2. fol.
Admirable collection. BohrCs catalogue. I. p. 449.
Inhalt: 1. Simeon Dunelmensis — 2. Johannes Hagustald. — 3. Richardus
Hagustald. • — 4. Aelredus — b. Radulphus de Diceto — 6. Johannes
Brompton — 7. Gervasius Dorobornensis — 8. Stubbs — 9. Thorne —
10. Knigthon. — 11. Glossary.
Ughelli, Ferd. (f 1670): Italia sacra s. de episcopis Italiae et insularura
adiacentium rebusque ab iis praeclare gestis, deducta serie ad
nostram usque aetatem. Opus singulare provinciis 20 distinctum,
in quo ecclesiar. origines, urbium conditiones, principum donationes,
recondita monumenta in lucem proferuntur. Roraae 1644 — 1662.
9 vol. fol. — * umgearbeitet und sehr vermehrt ed. N. Coleti.
Venetiis 1717—1725. 10 vol. fol.
URSTISroS — WESTPHALEN 93
Ein unentbehrliches, aber unkritisches Werk, in welchem insbesondere die Ur-
kunden mit grosser Xachlassigkeit u. ohne Unterscheidung der echten u. falschen
abgedruckt sind. InTom. VI. springt die Seitenzahl von 586 auf 591, ohne dass
etwas fehlt.
Urstisius (Wursteisen, Christian., f 1588): Germaniae historicorum illu-
strium, quorum plerique ab Henrico IV imp. usque ad a. Christi
1400, et ex iis quidem septem nunquam antea editi, gentis eius
res gestas memoriae consecrarunt, Tomus unus. {Der 2. Theil hat
d. Titel: Germaniae historicorum , qui post Henricum IV imp.
aetatem 300 annis scripserunt, pars altera.) * Francofurti 1585.
2 tomi. fol. — ^ iviederh. Francofurti 1670. fol.
Wichtige Saminhing, die den Geschichtschreibern des Mittelalters grosse
Dienste geleistet hat. — Von G. Ch. Joannis (f 1735) wurde eine Ausg. vorbe-
reitet und ist druckfertig hinterlassen worden: vgl. Docen, iiber eine v. Joannis
bearbeitete neue Ausg. des Urstisius in d. kon. Bibl. zu Miinchen, m Pertz' Arch.
n. p. 187. — Struvio- Buderianae biblioth. histor. selecta. cap. 16. §. 37. p.
796 flf. — Die Seitenzahlen stimmen in beiden Ausgaben iiberein.
Ussermann, E. (f 1798): Prodromus Germaniae sacrae seu coUectio
monumentorum res Alemannicas illustrantia. Sangall. 1790. 91.
2 vol. 4°.
Vastovius, Joh.: Vitis aquilonita sive vitae Sanctorum regni Sueci-
Gothici, emendavit et notis illustravit Ericus Benzelius. Upsalae
1708. 4«.
Vulcanius, Bonav. (f 1614): Gothicarum et Langobardicarum rerum
scriptores aliquot veteres. * Lugd. Bat. 1597. 8". — "^wiederholt
und besser ihid. 1618. 2 part. in 1 vol. 8".
Walchius, Christ. Guil. Fr. (f 178'4): Monimenta medii aevi ex biblio-
theca regia Hauoverana. Gottingae 1757 — 64. (Fasc. 1 — 4. 1757
—1760. Vol. IL fasc. 1. 2. 1761—1764.) 3 vol. 8«.
Inhalt: Fasc. 1: Matthaeus de Cracovia — Grauamina nationis Germanicae
— Johannes de Vesalia — Jacobus Junterburgius.
Fasc. 2 : Johannes Novariensis — Roederus, Matth. — Vitalis Valentinus
— Theodericus de Monasterio — Vaquerus — Auctoris anonymi oratio
de corruptiss. — Auctoris anon. oratio in conc. Constant. — Hotricus
Abendon — Auctoris anon. oratio in concil. Const.
Fasc. 3 : Jacobus de Misa — Auctoris anon. oratio de vitiis — Johannes
Zachariae — Theodericus de Monasterio — Statius — ■ Auctoris anon.
orat. pro maturanda — Auctoris anon. sermo de meliori — ■ Hugonettus
de Metis — Epistolae Luciferi.
Fasc. 4: Auctoris anon. orat. de reformatione — Auctoris anon. panegyricus
— Gochius — Westerrodus.
Vol II. fasc. 1: Gochius — Wigelius — Engelstet (gehort nicht in unser
Gebiet.J
Fasc. 2: Formula examinandi Bohemos — Junterburgius (rdn hirchlich).
Wegelinus, J. Reinh. (f 1764) : Thesaurus rerum Suevicarum. Lindaugiae
1756—60. 4 vol. fol.
Westphalen, E. Joh. de (f 1759): Monumenta inedita rerum Germanica-
rum, praecipue Cimbricarum et Megapolensium. Lipsiae 1739—45.
4 vol. fol. c. fig. aen. 24 Thh-.
Tom. 1. Heinrich Rantzau's schleswig-holsteinsche Statistik.
Tom. 2. Diplomatar. Neomonasteriense — M. Coronaei antiquitates coenobii
Bordesholmensis — A. Tratzigers chronica der Stadt Hamburg — Nic.
Mareschalci Thurii vitae Obetritarum libri 5 etc.
2hm. 3. Chronicon Holsatiae vetus auctore presbytero Bremensi; Liibsches
Recht; Ditmarsches Landrecht; Schweriner Chronik.
Tom. 4. Latomus mecklenburg. Chronik; Jutsches Lov; Stadtrechte von
Flensburg, Hadersleben, Ripen; Hamburger Statut.
94 WHARTON — ZENO
Wharton, Henr. (f 1095): Anglia sacra sive collectio historiarum partim
autiquitus, partim recenter scriptarum, de archiepiscopis Angliae
a prima fidei christianae susceptione ad a. 1540 nunc primum in
lucem editarum. Pars I. de archiep. et episc. eccles. cathedralium,
quas monachi possederunt. Pars 11. plures antiquas de vitis et
rebus gestis praesulum Anglicorum historias^sine certo ordine con-
gestas complexa. Londini 1691. 2 vol. fol.
A work, which with all its inaccuraciosi will transmit the author'8 name to
postcrity among the brightest of those of his countrvmen. Lowndes.
Witichindi Saxonis . . . libri III, Basil. 1532, vide ^recht.
Wupsteisen = Urstisius {s. d.)
Zacharia, F. A.: Anecdotorum medii aevi coUectio. Aug. Taurin.
1755. fol.
Seltene Sammlung.
(Zeno, Apost.) Istorici delle cose Veneziane, i quali hanno scritto per
pubblico decreto, vide Istorici delle cose etc.
Zweite Abtheilung.
Sonderausgaben und Nachweis
der
einzelnen geschichtlichen Schriften des Mittelalters
in den
angefnhrteii Sammelwerken, alphabetisch geordnet.
Nebst
XJebersetzung-eii Mnd Erlauterung-sscliriften.
^.
Aageson, Sueno (saec. XII.):
Historia legum castrensium regis
Ganuti Magni.
Interessantes Denkmal der dan. Geschichte.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. III.
p. 139-164.
Aageson: Historia regum Dani-
corum seu Breviarium historiae
ecclesiasticae Danicae. 300 — 1187.
Treue, aber liickenhafte Darstellung.
Ausg.: ^unt. d. Titel: Suenonis Aggonis
filii, primi Danicae gentis historici , quae
extant opp. Ed. St. Joh. Stephanius, Sorae
{hodie Soroe) 1642. kl. 8«. — 'wiederholt
ap. Langebek, scr. rer. Dan. I. p. 43-64.
Erl.-Schr.: Dahlmann, Forschungen auf dem
Gebiet der Gesch. I. p. 180.
Usinger, die danischen Annalen p. 17.
Abbas Urspergensls = Ekkehardus
Uraugiensis.
Abbo abbas Floriacensis (f 1004)^
vide Vita Abbonis ab^b. Flor.
,, s. Edmundi {passio.)
Epistolae Abbonis.
Abbo monachus S. Germanl a Pratis
Paris. (f cca. 925) : De bellis Pari-
siacae urbis adversus Normannos
libri HI.
Keicht bis 896. SchStzbar, aber kaum als Ge-
schicht.swerk zu rechnen.
Handschr.: vid. Pertz, mon. 11.
Augg. : ' lib. I. et IL zuerst ed. Pithoeus
in script. coaet. XII. Ed. Francof. p. 530-572.
— * wiederholt ap. Duchesne, hist. Fr. scr.
n. p. 499-523 und * ap, Duchesne, scr.
Normann. p. 35-48; — * ap. J. Breul.
ad coZceni Aimoini. Paris. 160.3. fol. p. 400;
— ' ap. Joh. de Bouchet, orig. prim. et
secund. stirpis reg. Francor. Par. 1642. fol.
p. 266. — • ap. Bouquet , rec. VIII. p. 1-25.
— ' cum glossis integris Abbonis et annot.
editoris dans les Nouvelles annales de Paris
par D. Toussaints du Plessis. Paris 1753.
4«. p. 215. — ' aus d. Original ap. Pertz,
mon. n. p. 776-805, der auch lib. III.
zu£rst herausgah. — * ed. N.R. Taranne. Paris
1834, 8°. — Einige Bemerh. u. Textesverbesse-
rungen ap. Barth, adversaria XXXTTT. 14.
u. XXXVI, 19.
Uebers. : ' Le sidge de Paris par les Nor-
mands en 885 et 886, poeme d'Abbon,
av. la traduction en regard, accompagn^
des notes explicat. et historiq, par N. R.
Taranne. Paris 1834. 8«. — 'ap. Guizot,
coUection VI.
Erl.-Schr.: Babinet, Jerem., siege de Paris
par les Normands, episode de ITiistoire de
France de 885 a 891. Poitiers 18.50. 8».
Bahr, Gesch. d. romisch. Literatur im karo-
ling. Zeitalter. Carlsruhe 1840. p. 123.
Fabricius, bibl.med.et inf.latinit. Lib. I. p.3.
Histoire litteraire de la France VL p. 189.
Labbe, descriptoribus ecclesiasticisl. p, 22-24.
Schiiz, H., comment. criticus de scriptis et
scriptoribus historicis p. 30 — .32.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 155.
Abbrevlatio gestorum Franciae re-
gum, vid. Historia reg. Francor.
monast. s. Dionys.
Abrege de Thistoire chronologique
des roys Charles VI, Charles VII
etc. depuis Tan 1400 jusqu' en 1467,
par un auteur contemporain.
Ausg. : ein Theil von 1400 - 1422 ap.
Godefroy, histoire de Charles VI. Paris
1653. fol. p. 441. — Der andere Theil von
1422-1467 ap. Godefroy, histoire de Char-
les Vn. Paris 1661. fol. p. 369. — Mn
Excerpt mit Fortsetz. bis 1478 in Supple-
mens aux m^moires de Messire Philippe
de Comines. Bruxelles 1713. 8». p. 319.
Abrege de Thistoire de France,
composee en latin sous le r^gne
de Philippe-Auguste et traduite en
fran^ois par Tordre d'Alphonse,
comte de Poitou et frfere deStLouis.
98
A.BREG6 — ACTA
Ausg.: extraits ap. Bouquet, rec. X. p.
278-2^0; XII. p. 222-227.
Abr^ge de rhistoire des rois de
France.
Ausg.: Bruchstiicke ex cod. nis. abbatiae
S. Victoris Pari.s. No. 419. ap. Bouquet, rec.
X. p. 313; XI. p. 38G; XII. p. 228.
Acciaiolus, Donat. (florent. Staats-
mann, geb._1428, f 1478): Vita
Caroli Magni.
Ausg. : ' cum Plutarchi vitis parallelis Ro-
mae 1470. 4«. — * ed G. Wicelius, hagio-
logion p. 178. — * ap. Freher, corp. hist.
Franc. p. 549-559. — *ap. Mencken, scr.
I. p. 813.
Erl.-Schr.: Bruni, hist. pop. fiorent.
Fabricius, bibl. lat. med. et infim. latini-
tatis. Lib. 1, p. 7.
Mazzuchelli, gli scrittori d'Italia. 1. 1. p. 41.
Segni, Ang., vita di Donato Acciaioli, data in
luce da Tom. Tonelli. Fiienze 1841. 8».
Strnve. bibl.historica ed. jVleusel.VII. 1. p.352.
Vgl.: Bruni, Aret., histor. Florent. (Uebers.)
,. Palmerius, M., vita (Uebersetz.)
Accoltis, Ben. de / Aretinus
Accoitus, Bened. i (11466):
De bello a christianis contra bar-
baros gesto pro Christi sepulcro
et Judaea recuperandis, libri IV.
1095-1187.
Vollendet .schone Sprache, aber unkritisch u.
mangelhaft. Tasso benutzte dies Werk in d. unten
angegebenen Uebersetzung bei seinera Gerusalemme
liberata.
Ausg.: •(Venetiis 1532.) 4». — ^tviederholt
Basil. 1544. 8«. — » ed. c. not. Thom.
Dempsterus. Florent. 1623. i". — * recudi
curavit Henr. Hofsnider. Groning. 1731. 8".
Uebers. : franzos. : Paris 1620. 8".
italienlsch: per Fr. Badelli. Vinegia 1543,
auch 1549. 8«.
deutsch: Benedictus von Areto, Der Hi-
stori von dem heerzuge christlichen
namens zu errettung des heyligen
Landes. Buch 1-4. (Aus Lateiuischer
sprachen, ins deutsch verdolmetschet
durch Heinr. von Eppendoi-fF.) (Stras-
burg 1551.) kl. fol.
Erl.-Schr.: Duchatius, Vvo. "Y/Swvo? Jov-
Xanov TQtjXfiog tov Uqov noXifxov, ov
inokf/utjaay ol 'pQuyxoi, xal oi ukkoi
^toffrjkflg X^icnuyot (fitjyijafi,? i. Vv.
Duchatii Trecensis belli sacri a hYancis ali-
isque christianis adversus barbaro» gesti pro
sppulchro et Judaea recupcrandis narrationes
quatuor. Ex latinis Guilelnii Tyri episcopi,
sed maxime Benedicti de Acoltis exccrptae.
Parisiis 1620. 80.
Fabriciua, blbl. med. et inf. latin. lib. I. p. 8.
Dialogus de praestantia
virorum sui aevi.
Ausg.: ' Parmae 1689. 8«. — ^ wieder-
holt ibid. 1691. 8». ~ » ap. Burmann, thes.
Ital. XI. prs. 6.
Accounts of the Great Chamber-
lains of Scotland, and some other
officiers of the Crown, reudered at
the Exchequer, 1326 — 1453.
Au.ig.: edit. by Thom. Thomson. 3 vols.
4». 1817. Dated 1837-45. Printed for the
Bannatync Club.
Acepbus IVIorena, vid. Morena.
Achardus monach. Claraevall. (cca.
1140), vid. Vita s. GotseUni.
Acominatus, vid. Nicetas Acomi-
natus.
Acropolita, Georg., vid. Georgius
Acropolita.
Acta, vid. auch unt. Gesta, Historia,
Synodus, hesonders unter Vita.
Acta abbatum Fuldensium vetusta
a. 744-916.
Nur mit Vorsicht zu bcnutzen, btibsch ge-
schrieben.
Ausg.: ' ap. Schannat, cod. probat. p.
1-3. — »ap. Bohmer, fontes m. p. XXVin
u. 161-164.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands (ie-
schichtsquellen p. 131.
Acta Alexandri III papae ab eius
temporis auctore cbnscripta. 1159
—1178.
Gehaltvoll.
Ausg. : ' ed. Baronius, annal. ecclesiast.
ad a. 1159. §. 28. — ' ap. Muratori, scr.
rer. Ital. UI. 1. p. 448. — * Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. XIII. p. 665-671.
Acta archiepiscopor. Rothomag.
= Gesta arch. Rothom.
Acta Benedicti XII papae (f 1342).
Ex ms. historia Ptolemaei Lu-
censis in cod. Vatic. 3766.
Ausg.: ed. Papebroch. ante AA. SS. Boll.
Mai. V. p. *83-*86.
Acta Clementis VI papae (f 1352).
Ausg.: ex mss. ed. Papebrochius ante
AA. SS. Boll. Mai. V. p. *86-*89.
Acta concilii Causeiensis a. 995
auctore Gerberto archiepiscopo
(t 1004).
Sehr vvichtist fiir die Erklfiruog desRioherns.
Ausg.: ap. Pertz, mon. hist. Germ. scr.
III. p. 691-693.
Acta concilii Mosoraensis a. 995
auctore Gerberto archiepiscopo.
Uncntbehrlich boim Studium des Richerus.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl. cod.
Voss. 4*. No. 54 sec. X. — Wolfen-
biittel, Helmst. No. 32. fol.
Ausg.: ap. Pertz, mon, hist. Germ. scr.
ACTA — ACTE
99
in. p. 690. 691. — *ap. Bouquet, rec.-X.
p. 532.
Acta concilii Remensis ad S,
Basolum a. 991 auctore Gerberto
archiepiscopo.
Beim Stiidium des Richerus unentbehrlich.
Eandschr.: Leyden, Un.-Bibl. Voss.
cod. No. 54. 4». sec. X.
Ausg.: ^ap. Pertz, mon. Germ. hist. scr.
III. p. G58-686. — *vorher Francofurti
1600. 8«.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 204.
Acta concilii Ticinensis a. 876
habiti pro electione Caroli Calvi
in regem Italiae.
Ausg.: c. animadverss. J. A. Saxii ap.
Muratori, script. rer. Ital. 11. 2. p. 150
-158. — Duchesne und Baluze gehen
dieselben Acta, aber verstummelt.
Acta coronationis Karoli impe-
ratoris Ludovici filii.
Ausg. : ed. Pithoeus , annal. et histor.
coaet. script. XII. Ed. Francof. p. 498-506.
Acta de exauctoratione Wences-
lai imp. et Ruperti imp. electione
a. 1400.
Amg. : ' ed. Urstisius , German. histor.
illustr. n. p. 180-183. — * ap. Martene et
Durand, coUect. ampl. IV. p. 1.
Acta electionis Conradi IV.
Ausg. : ap. Baluze, miscell. I.
Acta fundationis monasterii Mu-
rensis, vid. OriginesMurens. monast.
Acta irapiae et nefandae exaucto-
rationis Ludovici Pii imperat. apud
Compendiura a. 833.
Ausg.: ' ed. Pithoeus, aunales et histor.
coaet. script. 12. Ed. Francof. p. 322-330.
— * ap. Duchesne, script. rer. Fr. 11. p.
331, — * in Baronii annal. ecclesiast. IX.
p. 820. — *ap. Sirmondi, concil. Gall. 11.
p. 560. — * ap. Bouquet, rec. VI. p. 243.
Erl.-Schr.: te Cointe, refutatio horum acto-
rum, — in eius Annal. eccles. VIII. a. 833.
no. 38.
Paschasius Radbertus, vita s. Walae ab-
batis ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben. V.
p. 458.
Acta Innocentii VI papae (tl362).
Ausg. : ex ms. ed. Papebroch. ante AA.
SS. Boll. Mai. V. p. *89-*91.
Acta inter Bonifacium VIII, Bene-
dictum XIj Clementera V, summos
pontifices , et Philippum Pulchrum
regem Francorum.
Ausg. : ' accedit eorum historia ex variis
scriptt. s. 1. (Trecis ap. Chevillot) 1613.
12mo. — 'auctiora, cum eonindem histor.
ex variis scriptt. (accedit Tractatus sive
quaestio de potestate papae, scripta cca.
1300). s. 1. (Parisiis) 1614. 8». fferaus-
geber war Fr. Pithoeus.
Vgl. Fasciculus actorum.
Acta Johannis XXII papae (f
1339). Ex mss. Bernardi Guidonis
et Ptolemaei Lucensis coaevorum.
Ausg.: ed. Papebrochius ante AA. SS.
BoU. Mai. V. p. *75-*80.
Vgl. Vita Johannis XXII.
Acta legationis Hugolini cardin.
episcopi Ostiensis (Gregorii IX.)
Sehr wichtig fiir die Oesch. Friedrichs II.;
enthalt Briefe Gregors, Friedrichs u. s. w.
Handschr.: Paris, k. Bibl. mbr. anni
1221 u. 1222. fol. No. 5152 A. Colb. 1660.
regius 4252. Original.
Acta martyrum, vid. Martyrolo-
gium.
Acta Murensia, vid. Origines Mu-
rensis mon.
Acta Nicolai antipapae (f 1333)
et schismatis exorti. Ex ms. Fuxensi
Bernardi Guidonis.
Ausg.: secvmd. Bosquetum ed. Pape-
brochius ante AA. SS. BoU. Mai. V. p.
*80-*83.
Acta patriarchatus Constantinopo-
litani a. 1315 -»1402.,
Ausg.: e codd. mss. biblioth. palatinae
Vindobon. ap. Miklosich et Miiller, acta et
diplomata. Vol. I.
Acta translationis, vid. unter Vita.
Acta Urbani VI papae (f 1389)
electionis et schismatis.
Ausg.: ex ms. ed. Papebroch. ante AA.
SS. Boll. Mai. V. p. *95-*101.
Acta urbium Cremsensis et Stei-
nensis tempore belli inter Fride-
ricum imper. ducemque Austriae
ac Mathiam Corvinum Hungariae
regem, et sub harum duarum ur-
bium obsidionem, quibus earundem
iura municipalia et privilegia sub-
iunguntur.
Ausg.: ap. Rauch, scr. rer. Austr. III.
p. 257-394 mit dessen Observatt. praeviae.
Acta Vaticana Baronii, vid. Cen-
cius Camerarius.
Acte fait par les Milauois devant
le cardinal d'Amboise le 17. avril
1500 sur le pai'don par eux requis
k cause de leur rebellion contre
100
ACITTHEIS — ADAMUS
Louis XII roy de France, duc de
Miian.
Ausg. : ' ap. Godefroy , hi.stoirc de Loiiis
XII. I. No. 4. — * ap. Seyssel, histoirc de
Louis XIL Paris 1615. 4». p. 192.
Acuthels (aus Indra, cca. 1452):
De gestis Spalatinorum sive Spa-
latensium in Dalmatia usque ad
a. 1452.
jScriptor ouini sane commiseratkino (lifjiiissi-
mus.' Haner.
Ausg.: ' zusanimen mit Joaiinis Lucii
Dalmatae De reguo Dalmatiae et Croatiac.
Amstelodami 1666. fol. No. VI. — * ap.
Schwandtner, scr.rcr. Hungar. III. p. 654-661.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptorib. rcrum Ilunga-
ricar. p. 37.
Adaibero episcopus Laudunensis :
Carmen ad Rotbertum regem
Francorum.
Gibt manche.i Brauchbare; Stil dunlcel.
Ausg. : ^ zusammen mit Carmen panegyri-
cum in laud. Berengarii ed. H. Valesius.
Paris. 1663. 8». — * ap. Bouquet, rec. X.
p. 64-92.
Uebers. : publ. en prose fran^. par Guizot,
collection. VI. Paris 1824.
Adalbertus, vgl. auch Adelbertus.
AdalbertusdiaconusBabenberg.,^/^.
Vita s. Hcinrici 11.
Adalbertus episcopusPpagensis, vid.
Vita s. Alexii conf. {hoinilia.)
Adalbertus monach.Floriacens., vid.
Vita s. Benedicti abb. Casin. {unt.
Transl.;
Adaibertus prior Augustanus, vid.
Vita s. Siniperti.
Adalboldus monachus Lobiensis
et episc. Traiect. (f 1027), vid.
Vita s. Ileinrici II.
,, ,, Walburgis.
Adalgisus, monach. Remens. ( 1 1 50),
vid. Vita s. Theoderici abb. Rem.
imiracula.)
Adam de ia Haiie: Cest du roi
de Sezile {Charles d'Anjou f 1284).
Ausg. : ap. Buchon, colkH-t. VII. p. 23-26.
Adam de Montaldo = Adamus
de Montaldo.
Adam Merimouth = Adamus
Murimuthensis.
Adamnanus abbas Hiiensis in Scotia
(cca. 705) : Libri .'} de locis sanctis
ex relatione A r c u 1 f i episcopi Galli.
Ausg.: ^ unl. d. Tit.: Adamanni de
situ terrac sanctac et quoruiidani alior.
locor., ut Alcxandriac et C.P. libri 3 ed.
Jac. Grctser. Ingol.stad. 1619. 4«. — »wie-
derholt aj). Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
sacc. 111. 2. p. .502-522. Vgl. p. 499.
l'yl. Vita s. Columbae.
Adamnanus Scotohibernus abbas
= Adamnanus abbas lliiensis.
Adamus Bremensis (lebte 1067
als Domherr inBremen, f um 107G) :
Gesta Hammenburgensis ecclcsiae
pontiiicum, seu Historia ecclesia-
stica, seu Bremensium praesulum
historia. Libri 4.
Umfasst das Erzbisth. Ilamburg, Scandinavien,
Diinemark und das nordwestl. Deutschland, doch
auch Britannien, reicht von 78« — 1072. — .\dam ist
der erste und trefflichste Geschichtschreiber des
nordlichen Deutschlands; der Stil etwag hart.
Ilandschr.: Bremen, Gymn.-Bibl., voU-
standiger krit. Apparat. — Kopenhagen,
k. Bibl. altere Samml. mbr. sec. XII.
XIII. 4». No. 2296 (ex bibl. Sevel); —
chart. ,sec. XVI. XVII. No. 1175; — ,de-
scriptio region. et insul. aquil.' chart. sec.
XVI. fol. No. 719. — neue Samml. ,de-
script. reg. septent.' chart. anni 1685. 4®.
No. 522. — ,Scholia antiq. ad libell. insul.
aquilon.' chart. 8". No. 139. — alte Samml.
, descript. insul. ' chart. sec. XV. No. 718.
Vgl. Pertz' Archiv VI. p. 836 S. VII. 448 ff.
— Leyden, Un.-Bibl. Voss. Lat. mbr. sec.
XL 4». No. 123. — Kom, bibl. Vatic. No.
2010. mbr. anni 1451. Vgl. Pertz, I. c. V.
153. _ Wien, k. Bibl. mbr. sec. XIII. 4».
No. .413. J'gl. Pertz, 1. c. m. 651. —
Wolfenbuttel, chart. .sec. XV. fol. Gud.
83. — Vgl. Pertz, mon. scr. VII. p. 271-276.
Ausg. : ' ed. A. S. Velleus (Vedel) , Haf-
niae 1579. 4«. — * ed. E. Lindenbrog.
Lugd. Batav. 1595. 4». — ' ap. Linden-
brog, script. rer. Germ. sept. Francof. 1609.
1630. — *cd. J. J. Mader. Helmstad. 1670. 4».
— *ap. Lindenbrog, scr. ed. J.A. Fabricius.
Hamburgi 1706. p. 1 {sehr fehlerhaft.) —
• 32 Capitel des 1. Buches notis Sperlingii
illustrata ap. Westphalen, mon. ined. U.
p. 615. — ' ex jecens. Lappenbergii.
Hannov. 1846. 8®. — ' ex eiusd. rcciiis.
ap. Pertz, mon. scr. VH. p. 280-389.
Uebers.: ' Adams (v. Bremen) Gesch. der
Ausbrcitung d. cliri.stl. Keligion durch die
hamburg. u. brem. Kirche in d. benachbarten
Norden etc. Aus d. Lat. m. Anm. v. C. M i e s e -
gaes. Bremen 1825. 8». ScUecld. — »A.'s
hamburg. Kirchengcsch., libersetzt von M.
Laurent. Berlin 1850. (Geschichtschr. d.
deutsch. Vorz. XI. Jahrh. 7. Band.) — »Dcn
grossten Theil d. 3. u. 4. Bchs. gab F. B. von
Buchholz m Anhange zu seln. Utbers. des
Lambertus Hersfeldcns. («. d.)
QueUen: Asmussen, J., de fontibus
Adami. KUiae 1834. 4».
ADAMUS — ADELBERTUS
101
Lappenberg tn Pertz' Archiv VI. p. 770.
Stenzel, Gesch. der friinkischen Kaiser
II. p. 95.
Berichtigungen und Erlauterungen dieses
Werkes in: ' Nova commentar. societ.
Gotting. I. 2. p. 126; — ' ed. Lambecius,
rer. Hamburg. 11 ; — * ap. Staphorst, hist.
eccles. Hamburg.; — * ap. Chr. Fr. Feust-
king, observatt. ad Adami histor. eccl. ed.
J. J. Mader ; — * wiederhoU ap. West-
phalen, mon. ined. in. p. 385.
Erl.-Schr.: Dreyer, Sammlung verm. Abhand-
lungcn I. p. 107-138.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis Lib.
I. p. 17-19.
Giesebrecht, zur Beurlheilung Adams von
Bremen, — in Baltische Studicn. Stettin, VI.
1. p. 183.
liber die Nordlandskunde des Adam v.
Bremen, — m Histor. u. literar. Abhandl. der
Konigsberger deutsch. Gesellschft. Hrsg. v.
F. W. Schubert. Konigsb. III. p. 141.
Wendische Geschichten irl. p. 317.
W., Geschichte der deutschen Kaiserzeit
I. p. 752.
nSusser, die teutschen Geschichtschreiber.
Hcidelbcrg 1839. p. 80.
Hegewisch, historische und literarische Auf-
satze p. 191-221.
P e rt z, iibcr die wiener Handschr., — m seinem
Archiv III. p. 651-667.
Seelen, J. H. a, de Adamo Bremensi diatribe,
— in eius Misccllai)., (Lubecae 1736. 8») II.
p. 415-493.
Waitz in Schmidfs Zeitschrift f. Geschichts-
wissenschaft. 1844. II. p. 104. Vgl. Gottinger
gel. Anzcigen. 1856. p. 1906.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 252-25.5.
NB. Als hesonderer Abdruckfindet sich aus dem
grossem Werke iwo er den lib. IV. bildet) geschieden:
' Libellus de situ Daniae et
reliquarum quae trans Daniam
sunt regionum, ap. Lindenbrog,
scr. rer. Germ. 1706. p. 55. —
* wiederhoU als hesondere Ausgahe
unter d. Tit.: Chorographia Scan-
dinaviae sive descriptio vetust.
regionum et populorum aquilo-
narium, Sueciae, Daniae et Nor-
vegiae per ven. virum Adamum ....
nunc vero a Joh. Messenio ....
publicata. Holmiae 1615. 4". —
^ wiederh. in Joh. Stephanii sylloge
scriptorum de regno Daniae. Lugd.
Batav., Elzevir. 1629. l^'"*'. p. 1.
Vgl. Vita s. Libentii arch.Brem.
„ ,, Unnis.
Adamus Claromontensis, clericus
episcopi Claromont, (flor. 1272):
Flores historiarum ex historiali
speculo fratris Vincentii Bello-
vacensis; c. contin. ad "a. 1270.
Ausg.: prooemium et excerpta a. 1243
-1268 ap. Bouquet, rec. XXI. p. 76-79.
Erl.-Schr.: Histoirc litteraire de la France
XIX. p. 434.
Adamus de Marisco, vid. Episto-
lae -Adae de M.
Adamus de Montaldo, Genuensis,
ord. erem. s. August. (flor. a. 1480);
De laudibus familiae de Auria
opusculum.
Ausg.: primiun ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXI. p. 1177-1186.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf, lati-
nitatis ed. Mausi V. p. 86.
Adamus de S. Victore, vid. Vita
s. Bernardi Ciaraev. {epitaphium.)
AdamusDomer8hamensis(ca. 1270):
Historia controvers. inter episcopos
Bathonienses et monachos Gla-
stonienses, sive Historia de rebus
gestis Glastoniensibus. 1126 — 1290.
Ausg.: * ap. Wharton, Anglia sacra.
Lond. 1691. I. p. 578-583. — » ed. Hearne.
Oxonii 1727. 2 vol. 8».
Erl.-Schr.: Acta eruditorum. 1729. p. 183.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib. .
I. p. 21.
Journal des Savans. 1728. Mai. p. 133.
Adamus Murimuthensis: Chronicon
sive Historia sui temporis sive
Tomi duo annalium rerum Anglica-
narum ab a. 1303 — 1346. Ab alio
continuat. ad a. 1380.
Eandschr. : L o n d o n , brit. Mus. bibl. Cott.
Ausg. : • ed. Ant. Hall , mit der Fortsetz.
des Trivetus (s. d.) Oxonii 1719-22. 2 vol.
8°. — * nunc primum per decem annos
aucta, cum eorundem continuat. a quodam
anonymo ... ed. et rec. Th. Hog. Londini
1846. 8». Printed for the engl. historic.
Society. (10 sh. 6 d.) — Einige Fragmente,
von 1326-1377, ed. Th. Hearue unt. d.
Tit.: Anonymi historia Edwardi tertii zu-
sammen mit Galtherus Hemmingford. H.
p. 387 sq.
Erl.-Schr.: Acta eruditorum. IX. Supplem.p. 181.
Fabricius, bibl. med. et inf. latin. Lib. I.
p. 24.
Adamus Opatowius (saec. XV.), vid.
Vita s. Johannis Cantii.
Adamus Parisiensis, vid. Vita s.
Domnii.
Addicioun of Scottis croniklis
and deidis, and a short Chronicle
of the reign of James the Second,
king of Scots (f 1460), an histori-
cal fragment from a ms. in the
Auchinleck library.
Ausg.: edit. by T. Thorason. Edinburgh
s. a. (? 1818). 4». Privately printed.
Adelbertus, sieh auch Adalbertus.
102
ADELBERTUS — ADO
Adelbeptus abbas Heidenheimensis
(cca. 1150), vid.
Vita «. Willlbaldi.
,, „ Wunnibalili.
., ,, Riohaidi reRis (V. epit.)
Adelbertus ppior S. Udalrici (cca.
1240), vid. Vita .s. Simperti episc.
Adelboldus, sieh auck Adalboldus.
Adelmus abbas Malmesburiensis
= Adelmus Schirebiirnensis.
Adelmus Benedictinus monachus,
vid. Einhardus, annales.
Adelmus Sagiensis episcopus (cca.
880), vid. Vita s. Oportunae.
Adelmus Schirebupnensis episcop.
(t 700), vid.
Vita s. Scholasticae [carmen). [Opera
A — i quae extant omnia primum ed. J.
A. Gile.-). Oxonii 1844. So. 2 Thlr. 20 Sgr.]
AdelphuSjJoh.: Turckisch Chronica
von irem ursprung anefang und
regiment biss uff dise Zeit, sampt
yren kriegen und streyten mit den
christen begangen.
Ausy. .• ' Strasbnrg, M. Flach, MCCCCXIII
(pro 1.513.) fol. jWtt Ilolzschn. — ^unederk.
ibid., Joh. Knoblouch 1516. fol. Mit zahl-
reichen giU ijearbeiteten Holzschnitten.
Adelpedus = Alredus.
Ademarus Cabannensis, monachus
Engolismensis, tum S. Martialis
Lemovicensis (f p. 1029): Chro-
nicon Aquitanicum et Francicum
seu historia Francorum, libri 3.
Vom Ursprung der frank. Monarchie bis 1029.
Hat die gcsta reg. Francor. ganzlich in sich auf-
genommen. — Ist niemals vollstandig gedruckt.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 111 u. Pertz' Archiv VII. p. 432.
Ausg.: 'Das 2. Buch ohne ^4.'« Namen
als M o n a c li u s E n g o 1 i s m e n s i s d e
vita Karoli Magni zuerst ed. Pithoeus,
script. coaet. XII. ed. Paris. pag. 6, ed.
Francof. j). 230. — '^ hieraus ap. Duchesne,
.script. II. p. 08 u. — * ap. Hchilter-Kulpis
No. V. p. ^n-C)"). — Excerpta aus Adem.
imt. (I. 'J'i/i/: ' A(]uitaiiicac histor.
fragnicntuiii, Ji. ^77-1028 cd. Pithocus,
script. XII coaet. ed. l'ari . y. Iir, . r,/.
Francoj. p. 517 — *?«. iti ./ - r,, Mil|rt.
vet. hist. Franc. XI. p. 70. — ' iricdcrholt
ap. Duchcsne, script. II. p. <i.'!_': IV. p. 80.
— Ein kurzes Frayrnent aus A. auch bei
Duchesne, liist. Normann. p. 19. — Frag-
merttum de s. Adalbcrto ep. Pragensi et s.
riiiiiiiiic ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
.~,'u c. V. p. 871. 872. — - Grossere Stellen
sehr ynt ed. .7. Besly, histoire dcs comtes
de Poictou et ducs de Guyenne. Paria
1647. fol. — Fine vollstand. Ausg. wollte
Labbc geben, er folgte jedoch einem inter-
poUrten Codex u. brachte deshalb an ein-
zelnen Stellen Thuan's eingeschobene
Worte, bibl. nov. mss. 11. p. 151-175. —
Aus T. abhc u. Duchcsnc der grossere
Theil roi, A.V. Gesch. ap. Bouquet, rec. II.
p. ol l: V. p. J84; VI. p. 223; VII. p. 225.
VI II. \>. 232; X. p. 144-164. — Gleich-
/(?//.v ;iicht vollstdndig ed. Waitz ap. Pertz,
innii. scr. IV. p. 113-148. — Ein Auszug
tiiis A.,s hist. von Pharamund — 1029 nebst
Fort.ietz. bis 1652 unt. d. Tit.. Historiae
Francorum seu chronici Ademari epi-
tome, c. notis et interpretatt. Petri a S.
Romualdo. Paris. 1625. 12mo.
Erl.-Schr.: de la Curne de St. Palaye, notice
d'iin ms. intitul(5 Vita Oaroli ,M.. in Mcm.
de l'acad. des inscript. hist. II, ii. i'ii (cii.
a la Haye, hist. IV. p. 437.)
Semler, Versuch den Gebraucli dcr Quellen
in d. Gesch. der mittlern Zeit /,ii erleich-
tern p. .')3.
Wiiitz in Jahrbiicher fiir wissenschaftliche
Kritik. 1837. II. No. 89. p. 708.
Vyl. Historia Francorum brev. inde.
Ademapus: Commemoratio abbat.
Lemovicensium basilicae s. Martia-
lis apostoli; cui monachus alter,
antea Henrici 11 regis Angliae
capellanus, Helias de Roffiaco
nominatus, appendicem seu con-
tinuationem eorundem abbatum
adtexuit, ab alio quoque deinceps
auctum. 84(8—1105.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nov. II. p. 271
-275.
(Adenulfus) De excidio urbis Ac-
conis libri II.
Der Verfas,.ier scheint Zeilgenosse zu sein.
Ausg. : ap. Martene et Durand, ampliss.
coll. V. p. 757-784.
Adenulphus archiepisc. Capuanus,
vid.
Acta s. Marci i'iii,-i:, .\tiii.
., ss. Niciiiitlri el .M.
Adjudication ducomtedeProvence
a Louis XII contre les pretentions
de Ren4 duc de Lorraine, extraite
d'une histoire manuscrite de France
qui commcifbe Fan 1270 et finit
l.")10.
Akkii.: ,hi. (ioilcfiiiv , liistoire de Louis
XII. IJ. Nu. 2.
Adnotatio Radbodi episcopi Traie-
ctensis a. 900, vid. Vita s. Radbodi
ep. Traiect.
Ado archiepiscopus Viennensis
in Lotharingia (f 16. Decb. 874):
ADREVALDUS — AEGIDIU8
103
Chronicon sive Breviarium chro-
nicoruin de sex mundi aetatibus
ab Adamo usque ad a. 869.
Voller Fehler untl vorgefasster Meinungen;
Handschr.: Bern, offentl. Bibl. sec. XI.
fol. No. 120; reicht bis 1032. — Cam-
bridge, Corpus college, sec. XI. No. 290.
— Leyden, Un.-Bibl. Voss. mbr. fol. sec.
XI. No. 96; — sec. XL No. 39. — Mont-
pellier, Un.-Bibl. sec. XUI, No. 31. fol.;
- No. 377 f. 61' — Paris, k. Bibl. No.
4888; — sec. XIII. No. 5512. 4; Notre
Dame No. 135. mbr. sec. XIII. fol.
Ausg.: ' edit. cum Gregorio Turon.,
auspiciis Guil. Parvi in aedib. Ascens.
Paris. 1512. fol. — ^ ex recens. Guil.
Morelii. Paris. 1561. 8o. kinter Gregor.
Turou. — * einzeln cura M. Flacii. Basil.
1568. 8«. — •'ed. Laur. Barre, bistor.
christiana veterum patrum. Basil. 1585.
fol. — * in Bibliothecis Patrum. Paris.
1589. 1644. 1654. VII; Coloniae 1618. IX;
Lugduni 1677. XVI. — Excerpta 'ap.
Bouquet, rec. IL p. 666-673; V. p. 316;
VI. p. 190; VII. p. 54. — *ap. Pertz, mon.
II. p. 315-323 ab a. 527-869 cum 2
contin. usq. ad a. 1031. pag. 324-329.
ETl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Litera-
tur im karolingischen Zeitalter p. 182. 500.
Fabricius, bibl. med. et intimae latinitatis
Lib. I. p. 42.
Mabillon, elogium historicum s. Adonis arch.
Vienn. in AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p.
262-275.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptor. historicis p. 42.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 119.
Vgl. Fragmentum hist. Franc. ex Ad.
llartyrium ss. Maximae, Don.
Martyrologium Adonis.
Vita s. Bernardi arch. Vienn. {mirac^
„ „ Desiderii Vienn. {acta transl.)
„ „ Thcuderii.
AdrevaldusFloriacensis monachus
(f cca. 878), vid.
Vita s. Aigulfi.
„ „ Benedicti abb. Casin. (rnirac. et
translalio.)
Erl.-Schr.: Bsihr, Geschichte der romischen Li-
teratur im karolingischen Zeitalter p. 253. .
H i stoi re littdraire de la France V. p. 516-520.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis. Ulmae 1763. p. 43.
Adrianus de Veteribusco, S. Lau-
rentii Leod. monachus: Chronicon
Leodiense sive Opus rerum Leodi-
ensium. 1429—1483.
Ausy.: ap. Martene et Durand, coU.
ampl. IV. p. 1199.
Erl.-Schr.: F oppen s, bibliothecaBelgical. p. 22.
Wind, bibliothek der Nederlandsche ge-
schiedschrij^rs p. 87.
Historia collegiatae s. Petri
Eyncurtensis ecclesiae ad Louani-
ensem s. Jacobi parochialem eccle-
siam translatae. 1037 — 1470.
.: ap. Martene et Durand, ampl.
coll. III, p. 1183.
Historia S. Laurentii Leo-
diensis monasterii.
Ist aus Rupertus abb. S. Herib. Tuit. abge-
schrieben.
Ausq.: ap. Martene et Durand, ampl.
coll. iV. p. 1034-1164.
Adrianus praepos. Malbodii, vid.
Vita s. Aldegundis {hist. transl.)
Adso, vgl. aucli Anso.
Adso Dervensis abbas (cca. 990):
Catalogus pontificum Tullensium.
Vollig im Legendenton verfasst u. zu histor.
Zeusrniss unbrauchbar.
Ausy. : ' zum Tkeil ap. Martene , thes.
anecd. IIL p. 989. — ' vollstandig ap.
Calmet, histoire eccldsiastique , preuves
p. 83.
Auszug hieraus bis 1530: Cedulae cuius-
libet episcopi TuUens. seu epitaphia episc.
Tullens., ibid. p. 165.
Vgl. auch Vita s. Apri (mirac.)
„ „ Basoli.
„ „ Bercharii.
,, ,, Frodoberti (transl.)
„ „ Mansueti ep. Tull.
,, „ Mansueti Scoti.
Erl.-Schr. : Ri vet , histoire litt^raire VI p. 471-492.
Schiiz, H., commentariuscritic.de scriptis et
scriptoribus historicis p. 44.
Vita V. Bereharii ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 848. — u. ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 487. 488.
Adso Hemerieus abb.Luxov. (saec.
X.), vid. Vita s. Waldeberti abb.
Luxov.
Adto abbas Vallum-
brosanus =
Adto Pacensis, Lusi-
tanus =
Adto episoopus Pisto-
riensis
Adventius episcopus Metensis (f
875), vid.
Epistolae Adventii.
Epitaphium Adventii.
Aegidius abbas: Pro privilegiis
ecclesiae Arelatensis Symmacho
papae a. 514 obiatus libellus cum
Symmachi responso ad Caesarium
Arelatensem.
Ausg. : ' ap. Sirmondi, concilia Galliae I.
p. 187. — * ap. Labbe, concil. IV. p. 1310.
Krl.-Schr. : Baronius ad martyrologium Roman.
1. Septemb.
Aegidius Aureae-Vallis (Orval) reli-
giosus: Gesta Leodiensium pontifi-
cum a dom. Theoduino usque ad
Henricum lU. 1048—1246.
(cca. 1133),
vid. Vita s.
Johannis
Gualberti.
104
AEGIDIUS — AENEAS
Der Text des Hariger und des Anselm.
canon. ist diesem Worke in verkiirzter und inter-
polirter Gcslalt einverleibt.
Ausy.: ' ap. Joh. Chapeaville, atictores
de gestis pontif. Leod. 11. p. 1-270. —
' Brnchstiick ap. Bouquet, rec. XIII. p.
605-617.
Erl.-Schr.: Wilmans in Pertz' Arch. x. p. 218.
W i n d , bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 3ti.
Aegidius de Roija, monachusDimen-
sis, antea magister Parisiensis et
abbas (f 1478) : Chronicon Dunense
(Duins bei Briigge) s. annales
Belgici, ab a. 792—1478.
Ein knapp zusammengezogener Auszug aus
dem chronodromon des Brando Johannis ord.
Cisterc, mon. Dunensis (t 1428) bis zum J. 1428;
von da an selbstandig.
Handschr.: Briissel, burg. B. chart. sec.
XV. fol. No. 7978. Autoyraphon des Brando.
— Montpellier, Un.-Bibl. sec. XV. 4».
No. 375 (-1414, c. continuat. -14.30). —
Paris, k. Bibl. sec. XV. No. 5041. 1 (von
792-1477.)
Ausg. : ' ed. Sweertius , rer. Belgic. ann.
Francof. 1620. I. Brando's u. Aegldius''
Werk vereinigt; von letzterm nur das selb-
stdndig Verfasste. Sehr schlecht, wie B o u -
hier angiebt. — ' annales ... eruti ab A.
Schotto s. 1. et a. fol.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis. I,ib. I. p. 61.
Wind, bibliotbek der Nederlandsche geechied-
sfhrijvers p. 83.
Aegidius Parisiensis, decan. S. Mar-
celli (flor. 1198): Carolinus sive
De gestis Caroli Magni carmen
hexametrum ad informationem Lu-
dovici filii Philippi Augusti. Libri 5.
WichtifT fiir die Jiiteraturgeschichte.
Ausg. : ' nur das 5. Buch ap. Bouquet, rec.
XVn. p. 289-301. — » Bruchstiick unter
d. Tit. : Fragmenta de Ludovico VIII. . . .
et de Parisiensib. litteratis ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. V. p. 323.
Aegidius Petrus, vid. Petrus Ae-
gidius.
Aeifred the Great (f 901), vid.
Orosius ( Uebers. : The Anglo-Saxon
version.)
Aelfredus — Aelredus.
Aelnothus, mon.Cantuar., vid. Vita
s. Canuti.
Aelredus, Alredus, Adelredus,
Ailredus , Ealredus Khievallus
Anglus, abbas (f 1166): Descriptio
de bello inter regera Scotiae et
barones Angliae apud Standardum
iuxta Alvertonam a. 1138.
Ausq. : ' ap. Twysden, hist. Anglic. script.
p. 337-346. — »ed. Rich. Gibbon. Lon-
dini 1631.
De sanctimoniali de Wattun.
Ausg. : ' ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 415-422.
Genealogia regum An-
glorum.
Ausg.: ' ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 347-369.
FM.-Schr.: Fabriclus, bibl. med. et inf. latl-
nitati.s.. Lib. I. p. 38.
Wright, Th., biographia Britann. litcr. II.
p. 187—196 s. V. .KWveA of Rievaux.
Vgl. Vita .s. Edvardi.
,, ,, Margaretae reg.
Aemilius,. Paulus, Veronensis =
Paulus Aemilius Veronensis.
Aemyiianus, Q., Cimbriacus poeta:
Encomiasticon ad Fridericum imp.
et Maximilianum 1 regem Roman.
lib. 5, quibus praecipue electio
praedicti regis resque eorum gestae
apud Brugas Flandrorum a. 1488
celebrantur.
Av^g. : ' Venetiis ap. Aldum. — ' Argento-
rati 1512. 4". — ^ wiederholt ap. Freher,
scr. rer. Germ. II. p. 415-444.
Aeneas Sylvius Bartholomaeus
Piccolomini (geb. 1405 in Siena,
f als Papst Pius II 1464): Commen-
tarii rerum memorabiiium quae
temporibus suis coutigerunt, a J.
Gobellino compositi etaFr. Bandino
Piccolomineo ex vetusto originali
recogniti. 1405 — 1463.
KlSrt viele Dankelheiten der Gesch. jener
Zeit auf.
Handschr.: Wien, geh. Staatsarch. Uni-
versal. No. 21.
Atisg. : ' unt. d. Tit. : In Europam , scil.
de his quae sub ('aesare Frid. III per
Germaniam gesta sunt, edente Mich. de
Tristan. Memmingae, A. Kunne (1490). 4".
—r ' Romae 1584. 4«. — ' mit d. gelungeiien
Fortsetz. seines Freundes Jacob degli
Amanati gen. l^iccolomini (f 1479)
his 1469, wiederholt Francof. 1614. fol. —
^unt. d. Tit.: De statu Europao sub Frid.
III in Aeneae S. opera omnia. Hclmstadii
1699. 4». p. 218-374, jedoch ohne Vorrede
und mit veriinderter Capiteleintheilung. —
^unt. d. Tit.: De his quae Friderico III
imperante in Germania ej per totam Eu-
ropam mcmorabilitcr ge.sta sunt usque ad
a. 1458, commentarius, ap. Freher, scr. r.
Germ. ed. Struvo 11. p. 81-170.
Basilea.
Ausg. : zvsammen mit Epitome historiae
AENEAS SYLVIUS
105
Basileensis una c. episcopor. Basileensium
catalogo, nuspiam antehac edita authore
Chr. Urstisio. Basil. 1577. 4".
Aeneas Sylvius ; De ritu, situ, mo-
ribus et condicione Theutonie de-
scriptio.
Ausg.: Lyptzick 1496. 4». (49 Bldtter).
Selten.
Aeneas Sylvius : De situ et origine
Pruthenorum-, de Livonia eiusque
ortu et situ; de bello Thurcorum
et Hungarorum; de origine, officio
et progressu Heraldorum.
Ausg.: s. 1. et a. 4». (?Coloniae 1470?)
27 Jol. Vgl. Hain, addenda No. 212.
Erl.-Schr.: Toppen, M. , dissert. critiea de
historia Borussiae antiqua. Regiomont. 1847.
p. 2 sq.
AeneasSylvius; De viris illustribus.
Enihalt viele Lebensbeschrcibungen wichtiger
Zeitgenossen.
Ausg. : *■ Stnttgardiae , sumpt. soc. litter.
1842. 8«. (Ivi 1. Bde. der BlUiotheh des
literar. Vereins.) — ^vorher ap. Mansi,
Aeneae Sylv. orationes politicae et ecclesia-
sticae cum aliis ejusd. ineditis lucubrationi-
bus. Lucae 1759. UI. p. 144-213.
Aeneas Sylvius: De vita et rebus
gestis Friderici HI*), sive Historia
Austriaca.
Ausgezeichnet durch Reiehhaltigkeit.
Handschr. : Hannover, k. Bibl. chart.
sec. XVn. Meibom. No. 26. Schrank X.
— Mailand, bibl. Ambros. — Miinchen,
k. Hofb. chart. s. XV. No. 386. Cod. lat.
— Kloster-Neuburg. chart. s. XV. 4". No.
1063. — Paris, k. Bibl. sec. XV. 6028; —
6224. — Rom, bibl. Vat. chart. sec. XV.
fol. No. 3888. f. 60. — Wien, geh. Staats-
arch. No. 141. 2.
Ausg. : ' ap. Schilter-Kulpis. c. annot. Boe-
cleri. Arg. 1685. p. 1 - 148. Accedunt di-
plomata et doc. varia, rebus Friderici HI
illustrandis, ut et figurae, imagines, nummi
(neue Paginirung) p. 1-326. — ^Helm-
stadii, impens. J. M. Sustermanni 1704. 4«.
— ' in Aeneae Sylv. oper. geograph. et
historic. Francof. et Lips. 1707. 4». — * ap.
Kollar, anal. n. p. 1-475 init Joh. Hin-
derbachii (s. d.J episc. Trident. bis dahin
unedirter Continuatio ; — ibid. J. H. Boe-
cleri annott. in hanc hist. p. 475-550.
Am hesten. — Lambecius' versprochene
Ausgabe ist nicht erschienen.
Aeneas Sylvius; Decadum Flacii
Blondi epitome ab inclinato Rom.
*) Oesterreichische Schriftsteller nennen ihn
Friedr. IV (1440—1493,) weil schon Friedr. d. SchCne
(1.313 — 1330) der 3. Kaiser dieses Namens gewesen
war.
imperio anno Chr. circiter 407 ad
annum 1440.
Ausg.: ' Basil. 1553. fol. — =" Helmstad.
1700. 4». — * ' in Aeneae Sylv. oper.
geograph. et historic. Francof. et Lips.
1707. 4».
Aeneas Sylvius; Germania in qua
continentur gravamina Germanicae
nationis; de concilio Constantiensi
et Basileensi; de concordatis prin-
cipum etc.
Ausg.: 'Argentinae, Renat. Beck 1515.
4«. — * ap. Schard, scr. rer. Germ. I.
Aeneas Sylvius; Historia Bohpmica
seu De Bohemorum origine ac gestis
historia. 894—1458.
Die Nachrichten sind mit Vorsieht aufzunehmen
sowol wegen der antihussitischen Gesinnung als des
Hanges zur hi.storJschen .Malerei.
Handschr.: Rom, bibl. Chigi 7 ExempL,
vgl. Pertz' Arch. IV. 533. — Kloster-
Neuburg, No. 1063. chart. sec. XV. 4».
— Gent, Kathedralarchiv sec. XV., sehr
schon. — Cus, chart. No. 6 patres. —
Im Escurial, arch. M. 6 X. plut. H. non.
28. — Paris, k. Bibl. sec. XV. No. 6034
[Colb.] ; s. XV. No. 6228 [Colb.] ; Snppl. lat.
sec. No. 294. 8. — Middlehill m Besitz
'des Sir Thom. Fhillipps ( Cochrane. ) —
Kopenhagen, k. Bibl. chart. sec. XV.
No. 2281; Univ. -Bibl. chart. sec. XV. 4».
Arn. Magn. No. 830, am Schluss.
Ausg.: 'Romae, J. H. Han. Heymer et
J. Schurener. 1475. fol. Selten. — *s. 1.
et a. 4». Auf gespaltenen Columnen. (Niirn-
berg 1486?) — 'Argentorati 1490. 4«. —
«Venetiis 1503. 4». — » Coloniae 1518
(1524.) 8«. — «Basileae 1532 ap. Frecht,
collect. scr. germ. — ' Salingiaci 1538. 8«.
— 'Basileae 1575. fol. — • 'Anibergae 1592.
40. _ locellis Hollw. 1600. 80. — " Ha-
noviae 1602 ap. Freher, scr. rer. Bohem.
p. 118. — 1» Guelpherb>i;i 1620. 8». —
'^Francof. ad Viadr. 1687. 8«. — «*Helm-
stadii 1699. 4». — 'sPragae 1766. 4».
(castrirt). — ^* Av.ch in Sylvii opera,
icelche Basileae 1551, 1571 u. 1589 fol. u.
Francof. et Lips. 1707. 4". erschienen.
Uebers. : Le historie costumi et successi
della nobiliss. prouincia della Boerai, com-
posti da Pio II sommo pontefice. Vinegia
1545. 8».
i»i's Bohmische ^iibersetzt von N i c o 1.
Koiiac unt. d. Tit.: Ceska krouika Aenea
Sylvia z lat. w Praze 1510. 4*. — * in
verbesserter Sprache von D. Ad. v. Weles-
lawin. 1585.
Erl.-Schr.: Palacky, Fr. . Wiirdigung der alt-
bohmisch. Geschicht.schr. Prag 1830. p. 230.
NB. Ueber einzelne 1'artien ilesWerkes vglch.
Monatschrift des vaterlandischen Museums in Boh-
men. 1827. p. 36 £f. 1828. p. UQ flf. p. 227 flf.
106
AENEAS SYLVIUR
Aeneas Sylvius: Historia concilii
Basileensis, libri III.
GeRChat/.t wcgen dor (iaiiii (iliwallonUn i'rci
miitigkcit.
Ausg.: ' s. 1. ct a. 1». — ' Ba.sileae 1515.
8*. • — ^ initrr d. Tit.: Conimeutarior. de
(•iiiicil. Hasilont' cflebrato libri II olim
(Hiidi'111 scripti, iniuc iirimnra impre.ssi (Ba-
sileae irr_>l, jedenfaUs vor ih'6b.) 4". —
* ed. Gratius», fascic. rer. expet. — ^' unter
d. Tit.: Aen. S. commeutarior. hi.storicor.
libri H de concil. Basileen.si. Coloniae 1535.
•4«. — • wlederkoU ibld. 1667. 4». — ' Tau-
rini 1624. 4». — « Cattopoli 1667. 4«. —
«Londini 1690. — '« iuxta edit. Colon. 1535
Francof. et Lips. 1791. 8«.
Aeneas Sylvius : Historia Gothorum.
Nur ein Auszug au.s Jornandes.
Ausg. : ' unt. d. Tlt. : Biga librorum ra-
riorum, quorum I. Chorographia W. Lazii,
II. Historia Gothica Aen. Sylvii hucusque
inedita et inter eins scripta nunquam com-
meraorata in lucem protulit Raym. Duellius.
Lips. et Francof. 1 730. fol. — - c. praefat.
J. Car. Keiveni. Francof. 1730. 4«.
Aeneas Sylvius: Historia rerura
ubique gestarum, cum locorum de-
scriptione non finita.
Das Werk blieb unvollenrtet; nur der erste
Theil erschien.
Ausg.: ' Venetiis, per Joh. de Colonia
sociumque eius Joh. Manthen de Gerretzem,
1477. fol. min. Selten.
Aeneas Sylvius: Opera omnia.
Enthalten jedoch nicht alU Werke S's.
Ausg.: 'Ba,sil. 1551. fol. — *(cura Hop-
peri) nunc demum post corrupt. editt. summa
diligentia et in iinum corpus redacta. Basil.
1571. fol. — ^ibid. 1589. fol. — * opera
geographica et historica, edita a J. A.
Schmidio. Helm.stadii 1699, 1700. 2 vol. 4«.
— *Francofurti et Lips. 1707. 4».
Aeneas Sylvius: Oratio coramCa-
lixto papa tertio de obedientia Frede-
rici III imp. 1450.
Ausg. : s. 1. et a. (Romae, Steph. Plannck).
4*. 5 BllUt.
Aeneas Sylvius: Oratio de morte
Eugenii pp. IV creationeque et
coronatione Nicolai V coram rege
Friderico habita a. 1447.
Ausg.: ap. Muratmi. scr. rcr. Ital. III. 2.
p. 878-898.
V,,l. OlM 1 IV.
AeneasSylvius: Oratio gratulatoria
ad Alphonsum ISiciliae regem super
connubio Friderici III imp. et Leo-
norae Lusitanae.
Diese Rede wurde 1448 gehalten.
Ausq.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struvo II. p. 23-31.
Aeneas Sylvius: Oratio pro corona-
tione Friderici HI ad Nicolaum V
pontif. Rom. (f 145.5) cum petitione
pro congregando cSncilio generali.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer, Germ. ed.
Struve H. p. 34-38.
Aeneas Sylvius: Oratio suasoria ad
Nicolaum V pont. Rom. ut Fri-
dericum imp. in Turcos passagium
parantem iuvare velit, aimo 1482.
habita.
Ausg. : ' ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 38 42. — '^mit einigen Ver-
anderungen in Aeneae S. historia Frid. HI.
Erl.-Schr.: Boeclcr, ,1. H., adnotatio liistor.de
pa^sagiis. Argentor. 1618. 'to. etin ejusd. Dlss.
nca.(i. ibid. 1658. SO.
Reusner, orationes II. p. 1.
Aeneas Sylvius: Orationes politicae
et ecclesiasticae.
Ausg.: c. aliis eiusdem ineditis lucu-
brationibus, quarum multas ex mss. codd.
eruit, reliquas colleg. et rec. J. D. Mansi.
Lucae 1755-59. 3 vol. 4».
Aeneas Sylvius: Pentalogus de re-
bus ecclesiae et imperii.
Hat niehr politisehe als historische Tendenz
und betrifft ausschliesslich die Zeit Friedrichs III.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecd. noviss. IV.
3. p. 637-743.
Aeneas Sylvius: Tractatus de ca-
ptione urbis ConstantinopoHtanae a.
1453.
Handschr.: Bamberg, k. Bibl. chart,
sec. XV. 4».
Ausg.: (Romac, Joh. Gensberg 147'/s.)
4". Hiervon gibt es noch mehrere zu Rom
erschienene undatirte Ausgaben, vgl. Hain
No. 251 ff.
Vgl. Pifeces relatives.
Erl.-Sehr.: .\ e n eas Sylviug Piccoloniini an den
Kau/.ler des Koni(?reichs Polen, — in Hor-
mayr's Archiv. 1828. No. 120.
Archiv f. Kunde osterreichischer Geschlchts-
quellen XVI.
Beets, N., do Aeneae Sylvii morum men-
tisque rautationiB rationibus. Harlemi 18.19.
gr. 80. 91 paR.
Fabricius, bibl. uu.l. ct iuf. laiiiiitaii.-;, Lib.
I. p. 27. V. p. :i<i<i.
GenBler, H. O., iibcr Aeiicxs Sylviu.s in
Kcincr Bedeutung fiir die deutsche Rechtggc-
schichte. Erlangen 18(10. gr. 8o. 20 Sgr.
Gobellini, connnentar. rerum inemorab. tem-
pore Pii H. Romae l.')84. 4«. — l>Yancofurti
1611. '10, Enthtilt Aetuas' Sclbstbiographie.
Hagenbach, Krinnerungen an Aeneiis .Syl-
vlug Piccolomini. B.a8el 1840. 8o.
V. Ileinemaiin, Aeneas Sylvius al.-i I':. ili -ii
eines allgemeinen Kreuzzuges geKcn ilie
TUrken. Bernburg 1855. i".
Helwing, H. Oh. C. B., de Pif II pont.
max. rebus gestis et moribus commcntatio.
Berolinl 1825. lo.
AETHELWEARD — AGOBARDUS
107
Koel er, J. T., de diplomate imp. Friderici TII
quo Aeneas Sylvius creatus fuit poeta lau-
reatns. Gottingae 1741. 4o.
Lauffs, Fr., de Aenea Sylvio hist. dis.sert.
Bonnae 1S43. 8o.
Platina, Jo. Stella, Jo. Trithemius et maxime
Jo. Ant. Campanus episc. Aretinus, vita Ae-
neae Sylvii, post Pii II papae, in fronte Ope-
rum Aeneac. Balll. 1571. fol. — auch ap. Jo.
Fichard, vitae viror. illustrium. Francof.
1556. 40. — ap. Muratori, scr. rer. ItaHc. III.
2. p. 967.
Richter, was den Aeneas Sylv. bewogren, die
Gesch. Friedriehs (als Kaiser III, als Herzog)
V zu schroiben, — in Horraayr's Archiv.
1818. No. 1.
Schmid, J. A., vita Aeneae, praef. ad. eiusd.
Opp. geograph. et histor.
Schrockh, Lebensbeschreibung beriihmter
Gelehrten. I. p. 10.
Verdifere, essai sur Aen. Silv. Piccolomini.
Paris 1813.
Voigt, G., Enea Silvio de' Piccolomini, als
PapstPius I[ u. sein Zaitalter. 2 Bde. Berlin
1857-62. 80. 3 Thlr. 20 -Sgr.
Vgl. auch Epistolae Aeneae Sylv.
Aethelweard seu Ethelweard seu
Elwerd (^pronepos regis Ethelwerdi
I, t post 974): Chronicon de rebus
Anglicis. Libri 4.
Lib. I. a Chr. n. — 592; U. — 787; ni. —
860; IV. — 971, Brauchbar von 450 an fiir die
angelsachsische Geschichte. Die alteste lateinische
Bearbeitung (Auszug) der Sachsenchronik (Saxon
chronicle). Unbeholfen und roh im hochsten
Grade, aber sehr treu.
Handschr. : verloren.
Ausg. : ap. Savile, scr; rer. Angl. ' Lond.
1596. p. 473-483. (^ed. Francof. p. 830-
850.) — ' wiederholt par la commission
des Records in Momim. histor. Britann.
1848. L p. 499-521.
Uebers. : The chronicle of Fabius Ethel-
werd, translat. by J. A. Giles, in Bohn's
antiq. library. Tom. IV. London 1848. p.
1-40, {hat auch den Tit.: Six old english
chronicles by J. A. G.)
Erl.-Schr.: P'abricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis. Lib. V. p. 34S.
Lappenberg, Geschichte von England I.
p LVL
Schmid, Gesetze der Angelsachsen I. p. LX.
Wright, Ethelward m Ais Biographia Britan-
nica literar. I. p. 522.
Agathangelus (saec. IV.), vid. Acta
s. Gregorii episc. Armen.
Agathias scholasticus, Myrinaeus
fcca. 594) : IleQl z^g ^IovdTivtccvov
§aaiXeiag seu laxoQiMv ^i^Xoi V. De
imperio et rebus gestis Justiniani
imp. libri V. 552—559.
Kann als Fortsetzung des Procopius ange-
sehen werden. Stil incorrect, Darstellung schwiil-
stig. — Weitergefiihrt von Menander.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Agathyus de bello
Gotthonim et aliis peregrinis historiis mit
lat. Uebers. des Christ. Persona, Romae
1516. fol. — ^'Aug. Vindel. 1519. 4». Die
Uebers. unvollstdndig. — * ex biblioth. B.
Vulcanii. Lugd. Bat. 1594. 8». — *■ wieder-
holt , et acc. eiusd. Agathiae epigrammata
c. lat, vers. Paris. 1660. fol. (Zugleich Tom.
IV. der Byzantinae ' historiae scriptores.)
Die Uebers. besser als die vorhergehende. —
^toiederholt in Corp. script. Byz. Venet.
1729. fol. — ^zusammen m. Zosimus ex
recens. T. Leunclavii. Basil. 1576. fol. —
' rec. B. G. Niebuhr c. vers. lat. et annott
Vulcanii, Acced. Agath. epigr. Bounae
1828. 8". 2 Thh-. (Corp. hist. Byz. I.) —
Bruchstiick ap. Bouquet, rec. II. p. 47-72.
Vebers.: lateinisch sum Theil ed.Tiug.
Grotius in Historia posthuma Graecorum etc.
Amsterd. 1655. 8". — Excerpta Grotio
interprete ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 1.
p. 381-393.
Erl.-Sckr.: Hase in Journal des Savans. 1829.
p. 715.
Pagius, crit. Baron. X. p. 80.
.Struve, bibl. histor. ed. Meusel. V. I. p. 234.
Teuffel, W. S., Agathias von Myrine, m
Philologus von Schneidewin. Jahrg. 1846.
3. Heft. p. 495.
Agiles, vid. Raimundus de Agiles.
Agius frater Hrotsvithae: Vita
Hathumodae abbatissae Ganders-
heimensis (f 874) primae, cum
dialogo poetico de obitu eius.
Reine, fehlerfreie Sprache, voU zarter tmd
sinniger Gedanken.
Handschr. : vid. ap, Pertz, mon. scr. IV.
p. 166.
Ausg. : ' ap. Andr. Lang, de sanctis ord.
s. Bened. — ^ap. Pez, thes. anecd. I. 3.
p. 289. — ' ap. Eccard, vet. monumentorum
quaternio. 1720. p. 3 - 26. Viele Fehler in
denbeiden letzten; p. 27-44 gibt E. genea-
logische Notizen dazu. — * wiederholt ap.
Harenberg, histor. Gandersheim. diplomat.
p. 451. — * ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 166-
175, 176-189; (hier sind die Verse 179.
180. 375. 376. 576. 577. 589. 590 zum ersten-
male gedruckt.)
Uebers. : ' deutsch von Fr. Riickert. Stutt-
gart 1845. 8". Anziehend.
Erl.-Schr.: Histoire litt^raire de la France V.
p. 448.
Wattenbach, Deutschlands GeSchichts-
quellen p. 138.
Vgl. Poeta Saxo.
Agnellus = Andreas presb. Ra-
vennas.
Agnes de Harcourt, abbat, Longi
Campi (saec. XHI.), vid. Vita b.
Elisabethae virg. reg.
Agobardus, archiep. Lugdunensis
(I 841): Apologeticus pro fiHis
Ludovici Pii imp. adversus patrem.
Ein beredtes Manifest.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VI. p. 248.
Agobardus archiep. Lugdunensis:
Epistolae et opera.
Handschr.: Paris, k. Bibl. mbr. sec. IX.
No. 2853; — Arsenalb. sec. X. Theol. No. 55.
108
AGRICOLA — ALANUS
Ausg.: ' ed. Papir. Masson; acc. 2 ejip.
Leidradi. Paris. 1605. 8«. — ' c. epist. et
opusc. Leidradi et Amiilonis ed. et illustr.
St. Baluzc. Paris. 1666. 2 vol. 8». — » in
Gallandi bibl. PP. XIIl. p. 405. - * in
Bibl. PP. Colon. IX. — » Paris. 1644. 1654.
IX. — • Lugd. XIV. p. 234. — » ap. Bou-
quet, rec. VI. p. 356-868. — Eine' Probe
ap. Pertz, mon. leg. I. p. 369.
EH.-Schr.: BJih r, (leschichte der roni. Litcratur
im karoliug. Zeitalter. Carlsruhe 1810. !>.
98. 383-388.
Kabricius, bibl. nied. ct inf. latinitatis. Lib. T.
p. 77.
Henschen, de s. Agobardu ep. F.ngdunensi
in AA. SS. r.oll. 6. Jun. I. p. 748.
Histoirc litt(5r.aire dc la France IV. p. 567.
Hnndeshapen, K. Bh., de Agobardi vita
et scriplis commenl. P. I. vitara cont. (Jies-
sae 1831. So. lO Sgr.
Schiiz, commentar. criticas de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 48.
Vgl. Epistola Agob.ardi.
Agricola,Rudolph.,Fri.sius (11485):
De congressu Friderici III imp.
et Caroli ducis Burgundiae apud
Treverim anno 1474 historiola.
Ausg.: ' ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 302. — ^ in opp. eius , ed.
Alard, Colon. 1539. 8».^
Erl.-Schr.: Tresliug, vita ct mcrita Rud. Agri-
colae. Crouingac 1830. 8o.
Agrlcola, Rudolf. iunior Rhesus:
Oratio ad Rev. in Christo patrem
dominum Petrum Tomitium epi-
scopum Premisliensem et regni
Poloniae vicecancellarium, d. 1 7. Jul.
a. 1515.
Ausg.: Viennae Austriae per J. Siiigrenium
1515. 4».
Aigradus, vid.
Vita s. Ansberti Kothom.
,, ,, Lamberti ep. T/Ugdun.
Ailredus = Aelredus.
Aime moine du Mont-Cassin =
Amatus Casinensis.
Aimo, Aymo = Hayino u. Heimo.
Aimoinus monachus Floriacensis
(f 1008): Historia Francorum seu
libri V de gestis Francorum.
Kurz u. unkritisch. Hcicht cigcntlich bis G54,
in Handschriftcn aber auch bis 1131 u. 116.').
Jlandachr.: Kopenhagen, k. Bibl. alt.
Samml. mbr. sec X. XI. fol, No. 599. —
London, brit. Mtis, Harl. .sec. XIII. No.
3974. — Montpellier, Un.-Bibl. No. 142.
f. 1. (enth. Aimoin. V. c. 102-117.) —
Oxford, Un.-Bibl. Bodl. No. 2.525. —
Paris, k. Bibl. sec. XIIL No. 4891, reicht
bis 1135; — sec. XIV. No. 5925, a Faram.
— 825; anni 1470. No. 5925 A, reicht bis
1165; — St. Germ. mbr. sec. XU. No. 436;
-— chart. see. XVI. No, 1081 ; — Navarre,
anni 1332, No. 22 ; — St. Victor, sec. XIII.
No. 584. Vgl. iib. alle Pertz' Arch. VII.
554 u. XI. 314-318.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Annonii monachi
Ben de regum procerumque Fran-
corum origine gestisqu(> .... usque ad Phil.
Augustiim libri V. (stud. Parvi.) Paris.,
Aseens. 1514. fol. — ' unt. d. Tit. : Aimoini
monachi qui anteaAnnonii noraine editusest,
hist. Francorum libri V. Ex vet. exempl.
multo emcnd. c. ind. locupl. (stud. J. Ni-
cotii.) Paris. s. a. (1567.) 8«. Mit einigen
Textesverbesserungen. — * Aimoini mon.
libri II de gestis Francorum. Eiusd. Ai-
moini libri II de invent. et translat. corp.
s. Vincentii levitae et mart Abboui.i
discip. Aimoini libri II de obsessa a Nort-
manuis Liitecia. Cbronicon Casinense L.
Marsicani cardiii . etc. . . . Omnia stud. et
op. Fr. J. du Breul. Paris 1602, auch 1603.
fol. — * M. ohne dieses ap. J. a Bosco,
biblioth. Floriacens. Lugduni 1605. S". p.
79. p. 316. — * ap. Freher, corp. hist.
Franc. p. 247 {nur bis lib. IV. c. 41). Ibid.
p. 476 Aimoini annales continuari ab a.
846-1165. — 'ap. Duchesne, hist. Fr. scr.
III. p. 1-120. — 'ap. Bouquet, rec. III.
p. 21-143 (nur 4 librij ; XI. p. 274-281;
XII. p. 122-^4.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
niiatis. Lib. I. p. 82.
Histoire Iitt»5raire de la France VIT. p. 216.
Labbo, Ph., diatribe de Aimoino historiae
Prancicae auctore, — in ejus Dissert. de
scriptor. ccclesiasticis. Paris. 1660. 8o. II. p.
829-879.
Nachricht von der historia Francorum des
Aimoini, — i'»j Antwortschreiben auf etliche
Fragstiicke cines gelchrtcn Kdelmanns {ge-
druckl 1710. 80.) p. 14-1-149.
SchUz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptorib. historicis. Ulmae 1763. p. 40.
Struve, bibl. historica ed. Mensel. VII. 1. p.
•.<75-277.
Wattenbach, Deutschlauds Geschichtsquel-
len p. 206.
Vgl. Vita s. Abbonis abb.
,, „ Benedicti Casin. (mira-
cula ct translcu.)
,, ,, Ilhuiovici imp.
Aimoinus monachus S. Germani a.
Pratis (flor. 888): De Normannorum
gestis circa Parisiacam urbem et
de divina in eos ultione tempore
Caroli Calvi a. 846. Fragmentura.
Ausg.: ap. Duchcsne, scr. rer. Franc. II.
p. 655-658.
Erl-Schr.: Bahr, (iesch. der rijm. Literatur im
karoling. Zcitalter p. 241.
Histoire littiraire de la France V. p. 641.
Vijl. Histor. ss. Gcorgii diao., {iranal^
Vita s. Gcrmaui Paris. (tniVac )
„ ,, Vinceutiilevitae (traml.)
„ „ Saviui (iranal.)
Alanus abbas Teukesburicnsis, vid.
Vita s. Thoraae archiep. Cantuar.
Vgl. Alani Tewkcsbcriensis scripta
qtiae extant omnia, ed. J. A.
ALANUS — ALBERTUS
109
Giles. Londlni, Caxton society
1846. So.
Alanus episcopus Autissiodorensis,
vid. Vita s. Bernardi Clar.
Albericus (cca. 1230), vid. Vita
s. Aspreni.
|Albericus cardinalis,
JAIbericus monachus Casinensis et
praepos. S. Mariae de Albaneta
(tl088)': Chronologia ab a. 1000_—
1154, vid. Anonymi monachi Casin.
Vgl. Vita s. Doiuin. abb. iuxta Soram.
Albericus (fdlscTilich genannt Mo-
nachus Trium Fontium; cca. 1246
Augustinermonch zu Neuf-Moustier
bei Huy): Chronicon ab Orbe C.
usque ad a. 1241.
Schiieb den Sigib. Gembl., Otto Frising. u.
a. fast ganz aus. Viel marchenhaftes, chronologisch
verwirrt. Der grosste und alteste Theil noch unge-
druckt.
Handschr.: Gottingen, Un.-Bibl. fol.;
c/. Hamberger, zuverlass. Nachrichten IV.
381. — Hannover, Schrank V. mbr. fol.
sec. XIV. — Leipzig, Rathsbibl. contin.
von 960-1240. chart. fol. Rep. II. 68. —
Paris, k. Bibl. sec. XIV. No. 4896 A; —
von 9G0-1241. sec. XVH. No. 4896B. —
N. D. 135. sec. XIII.
Ausg.: * von a. 900-1241. ed. G. G.
Leibnitius. Hannoverae 1698. 4". Mn be-
sonderer Abdruck aus d. Jolgend. Werke
L.^s: — *ap. Leibnit., accession. hi.stor. Lips.
1698. I. p. 1. — ' Lectiones emendatiores
et auctiores vel eius continuatio ab a. 960-
1240 ap. Mencken, script. I. p. 38-90. —
*Bruchstucke ap. Bouquet, rec. IX. p. 57
-68; X. p. 285-289; XI. p. 349-363; XIII.
p. 683-714; XVIII. 744-796; XXI. p. 594-630.
Erl.-Schr.: Ernst ap. Lavalleye , liist. de Lira-
bourg. 18.S8. ir. append. p. C-lO. ■•
Histoire littir. de la Erance Xf. p. 623;
XVUI. p. 279.
Lelong, bibl. histor. prem. edit. no. 7103. p.
3,55. u. 16803 T. 11. p. l.^il.
Vill enfagne, recherches pour servir a Phist.
de la ci-devant priucipaute de Liege. 1817.
II. p. 433-451. Leichtfertige Arbeit.
VVattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 424.
Wilmans, lib. d. Chronik Alberichs — in
Pertz' Archiv X. p. 174.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 27.
Alberius (cca. 1230), vid. Vita s.
Aspreni.
Albertinus Mussatus, vid. Mussatus.
Albertus, vid. auch Alpertus.
Albertus Aquensis(Achen oder Aix)
canonicus:' Chronicon Hierosolymi-
tanum de bello sacro historia lib.
XII. 1095-1121.
Augenzeuge ; d. chronolog. Angaben ungenau,
Namen der Stadte u. Personen oft sehr entstellt.
Handschr.: Gent, Bibl. d. Hrn. van Al-
stein, chart. fol. sec. XV. — Hannover,
k. Biblioth. Schrank I. inbr. sec. XIII. —
Paris, k. Bibl. sec. XIH. No. 5128.
Ausg. : ' ohne Namen des Verf. ed. Rein.
Reineccius. Helmstad. 1584, nach andern
1594.) 4» (sind nicht 2 Bde., wie man sonst
wol irrthumlich angegeben findet und icozu
die Bezeichnung des Titels mit Fars prima
operis leicht Anlass gibt.J — ' wiederholt ap.
Bongars, ge.sta Dei I. p. 184-381.
Vebers.: Albert d'Aix, histoire des facts
et gestes dans regions d'outremer, depuis
l'ann^e 1095-1120, trad. et pabl. par Guizot,
coUection XX. u. in XXI. (Paris 1824.)
Erl.-Schr.: Bock, Albertus Aquensis, — in Nie-
derrhein. Jahrb. 1813. p. 42. 96.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis, Lib.
I. p. 101.
V. Sybel, Gesch. des ersten Kreuzzuges p.
72 ff.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
!en p. 303.
Albertus Argentinensis (f 1553):
Chronicon integrum, continens hi-
storiarum seriem a Rudolpho I
Habspurg. usque ad Caroli IV
imp. obitum. 1273 — 1378.
Verdicnt Glauben, Stil ungelenk. Nur von
1353 an Alberts Werk; den friihern Theil hat Mat-
thias Ne oburgensis, Canonikus im Stift I^au-
terbach («. d. ) verfasst u. Albert iiberarbeifet.
Handschr.: Bern, Strasburg.
Ausg.: ^bis z. Jahre 1349 erschien diese
Chronik cum Joh. Cuspiniani commentat.
de consul. Basil. 1553. fol. — ^von Pi-
thoeus besorgt mit Otto Frisingensis
zusammen p. 157. ibid. 1569. fol. — ^ voll-
standig ed. Urstisius, German. histor. illustr.
H. p. 154-179, (das unter Alberts Namen
Voraufgehende ist das Werk de«Matthias
Neoburgensis. ) — Bruchstiicke nach
letzterer Ausgabe ed. J. Schneller in Ge-
schichtsfreund der 5 Orte. Einsiedeln 1846.
III. p. 68-70.
Erl.-Schr.: Basler Beitrage. 1850. 4. Bd. p. 159.
Bohmer, reg. Ludov. Bavari p. VIII.
Engelhard, iiber eine Handschr. des Alb.
Arg. — m Pertz' Arch. VI. p. 425; cf. 1. p. 46.
Lelong Fontette, bibl. de la France 1. No.
9136. m. 38702.
Meu.sel, hist. biblioth. I. 1. p. 89.
Schopf lin, histor. Zaringo-Badensis II. p. 17.
Sinner, catal. codd. mss. bibl. Bern. II. p.
516-548.
Vgl. Chronicon Marbacense.
Albertus Bohemus (decan. inPassau,
papstl. Legat in Deutschland 1239
— 1253): Ausziige aus dessen ver-
lornem Missivbuche.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
787-800.
Vgl. Schreitwein.
Albertus Bohemus: Ausziige aus
dessen noch vorhandenem Missivb.
110
ALBERTUS — ALCUINUS
JlSohst wlchtiffe UeberbleibKel. Albert war
"ein wiithenilcr Verthciciiger der pSpstl. Sache gegen
dic Hohcnslaufen. Originalconcepte der Scbreiben
Alberts, IJriefe von K. Friedrich 11 u. Papst Inno-
cenz IV.
Aitsg.: ed. Hofler in Bibliothek des literar.
Vereina. Stuttgart 1846. XVI. Abth. 2.
Erl.-Schr.: Hofler, Friedrich 11. p. 391 if. u. —
in Miinchener gelehrte Anzeigen. 1844. No. 74.
Stalin, wirtembergisclie Geschiehte II. p. 12.
Albertus de Crummedyck, episcop.
Lubecens., vid. Chronicon episcop.
Lubecens.
Albertus de Ripalta (1484), vid.
Antonius de Ripalta.
Albertus episcopus Genuensis =
Obertus ep. Genuens.
Albertus le Grand ord. praed., vid.
Yita s. Ilervaei.
,, ,, .Toavae {tnta alia.)
„ „ Maiani.
Albertus, Leo. Bapt. = Leo Baptista
Albertus.
Albertus monachus Oberaltahensis,
vid. Vita s. Alberti sive Adalberti.
Albertus Stadensis (Benedictiner-
abt zu St. Marien in Stade, seit Aug.
1240 Minorit) : Chronicon ab 0. C.
usque ad a. 1241.
Das Spatcre bi.s 12G1 ist Interpolation. Man-
ches Abenteuerliche, chronologische Mangel, aber
auch viele schatzbare Einzelheiten und genealo-
gische Naclirichten.
Handschr.: Wolfenbiittel, mbr. sec.
XIV. fol. Helm,st. Xo. 466; vgl. Pertz, mon.
script. XVI. p. 280-282.
Aus(]. : ' ed. Rein. Reineccius. Helmst.
1587. '40 ; — = v-iederholt Vitebergae 1608.
4". - 'ap. Kulpis. , rer. Germ. scr. Ar-
geiit.ii. If.s.-,. No. XL p. 123-336. — * ap.
Schiher, .scr. rer. Germ. jSo. XI. p. 123.
— ' jetzt als Annales Stadenses au-
ctore Alberto ed. Lappenberg ap. Pertz,
mon. script. XVI. p. 283-378. — Jiin durrer
Auszug des Albertus ub. ddnische Ange-
legenhelten fohne Quellennngabe) ' ap. Lude-
wig, reliq. mss. IX. p. 208-212; — u. aus
ihm * ap. Langebek, scr. rer. Danic. V.
p. 497-499 U7it. der Veberschrift : Chro-
nicon Danorum sive rerum Dani-
carum ab a. 1214-1252.
Continuatio annalium Al-
berti Stadensis ab anno 1264 ad
ann. 1324, r/cZ. Annales Lubicenses.
Erl.-Hrhr.: ];<kard, T., vita Alberti Stadcns.
abbatis, chroiiici auclori^-. (;oBlar. IViii. 49.
Haberlin, lectiones variante», (.■mendat. ct
supplementa, inHaberlin analect. med. acvi.
Norinb. et. Lips. 1764. p. 607.
Lappenberg, J., iib. d. continuator Alberti
Stadensis, in Pertz' Arch. VI. p. 547-553.
Lappenberg, J. , iiber d. catalogus pontifi-
cum in Albert'8 v. Stade Chronik, ibid. VI. p.
741. Vgl. auch VI. p. 326-.%6 u. .357-363. Prae-
fation. ap. Pertz 1. 1. p. 271-2R3.
Scliiiz , commentar. critlcuti de scriptis et
scriptoribus historicis. p. 52-56.
Wattenbach, Deutschlands (ieschichtsqucl-
lcn p. 413.
Albini, Joa.: De gestis regum
Neapolitanorum ab Aragonia qui
extant libri IV ad annum 1495
(sive de bello Gallico Ferdinandi II
Aragonum regis, sive de Caroli VIII
Francorum regis expeditione in
regnum Neapolitanum.
Ausg.: Neapoii 1588. 4».
Erl.-Schr.: ^! azzuoh elli, scrittori dltalia I. 1.
p. m.
Albinus Alcuinus Flaccus = Al-
cuinus.
Alcuinus (t 804): Carmen ad Pau-
lum Warnefridi ,Parvula rex Caro-
lus — regat.'
In Karls d. Grossen Namen wahrsclieinlich
voii .\lcuin verfasst.
Ausg. : ' in Alcuini opp. ed. Duchesne
carm. 186. — * ap. Mabillon, annal. a.
787. — ' ap. Gattiila, histor. Casinens. I. p.
23. — *ed. Fabricius, bibl. med. lat. ed.
Mausi I. p. 345. — ^ in Alcuini opp. ed.
Frobeu (Ratisbonae) 1776. 4 vol. in 2 tom.
fol. II. p. 551. — ' ap. Bouquet, recueil V.
p. 411. — ' ap. Liruti, notizie de' letterati
del Friuli. 1760. 4». I. p. 180.
Alcuinus: De convers. Saxonum.
Credicht.
Ausg. : in Alcuini oper. ed. Froben II. p. 612.
Alcuinus: De pontificibus et san-
ctis ecclesiae Eboracensis.
(ledicht von 1657 Hexametern.
Ausg.: ^ein grosser Theil als Schrift eines
anonymus ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. ni. 2. p. 558-569. — ^vollstandig
ap. Gale, hist. Britann. script. p. 703-732. —
* wiederhoU in Alcuini oper. ed. Froben.
No. CCLXXXI.
Alcuinus: De rerum humanarum
vicissitudine et clade Lindisfarnen-
sis monasterii.
In Distichen abgcfasst ; d. Klu tn w.ird 793
von d. Dancn zerstort.
Ausg.: in Alcuini oper. ed. Froben. No.
CCLXXX.
Erl.-Hchr.: Lorentz, Alcuins Lcben p. 212 sq.
Alcuinus: Epitaphia Fulradi et
Maginarii abbatum S. Dionysii, et
alii versus liistorici.
Ausg. : ' ap. Duche.sne, liist. Franc. script.
II. j). 690-693. — 'in Alcuini oper. ed.
Froben. No. CCLXV. sqq.
Erl.-Schr.: Bahr, (icsch. der rom. Literatur im
karoling. Zeitalter. Carlsruhe 1840, — liber
A's'Gedichte p. 78-84, histor. Schrificii v-
ALDEBALDUS — ALLEGRETTUS
111
192-196; theolog., philosophische u. grammat.
p. 302-354.
Lorentz, F., Alcuins Leben, ein Beitrag zur
Staat.s- kirchen- u. Culturgesch. derkarolin
eischen Zeit. Halle 1829. 80. i Thlr. 10 Sg.
(translat. frora the german by J. M. Slee.
London 1837. 12mo.)
Monnier, Fr., Alcuin et son influence lit-
t^raire, religieuse et politique chez le.s Franks.
Paris 1853. So. mit einem friiher ungediuck-
ten Gedichte und einem Briefe Alcuins an
Leo III. im Auhange.
Wattenbach, Deutschlands Geschichlsquel-
len p. 93. 94.
Wright, Alcuin in his Biographia Britann.
literar. I. p. 349-368.
, Vgl. Angilbertus.
Annales Alcuini.
Epistolae Alcuini.
Vita Alcuini.
,. s. Martini arch. Turon.
„ „ Richarii.
„ „ Vedasti {vita, adhortat.,
epitaph.)
„ „ Willibrordi.
Aldebaldus monach. Cluniacens.,
vid. Vita s. Maioli.
Aldelmus = Adelmus.
Aldobrandinus Paparonus ord.
praed., vid.yitsi b. AmbrosiiSansed.
Aleardus = Franciscus Aleardus.
Alemannus = Altmannus.
Alexander abbas Aquicinctensis
(flor. 1196), vid. Vita b. Gosvini
Aquicinctensis.
Alexander Benedictus Paeantius Ve-
ronensis, Veneti exercitus medicus
(t 1525): Diaria de bello Carolino,
quod Carolus VIII rex Galliae in
Italia a. 1495 gessit, libris 11.
Ausg. : 's.l. eta.(Venet., Aldus UQG.^i^.Sehr
selten. — * im Anhange zu Petr. Giustiuiani
historia Veneta. Argentor. 1611. fol. p. 74.
— ^ unt. d. Tit.; De rebus a Carolo VIII
Galliae rege iu Italia gestis libri 11 ap.
Eccard, corp. hist. II. p. 1577-1628.
Uebers. : italienisch von Luigi Domenichi,
mit d. Tit. : II fatto d'arme del Tarro fra i prin-
cipi italiani e Carlo VIII. Vinegia 1549. 8".
£r?.-jScA;-. : Fabricius, bibl. med. et. inf. lati-
nitati.';. Lib. I. p. 164.
Struve, bibl. historica ed. Meusel. VII. 2.
p. 175.
Alexander canon. Leodiensis, vid.
Gesta pontificum Traiectensium.
Alexander de Tassonibus, vid.A.xmsk-
les veteres Mutinensium.
Alexander episco^. Vulturariensis,
vid. Vita s. Alberti episcopi.
Alexander Essebiensis (cca. 1200):
Epitome historiae Britanniae.
Nicht gedruckt.
Erl.-Schr.: Twyne, antiqoitatis academiac oxo-
1 niens. apologia p. 212.
Alexander monachus Casae novae
(cca. 1300), vid. Chronica monast.
s. Bartholomaei.
Alexander monachus Cyprius, vid.
Acta s. Barnabae apost. (laudatio.) .
Alexander Myln, canon. Dunkel-
densis, vid. Vitae Dunkeldensis ec-
clesiae.
Alexander Telesinus abbas: Libri
IV de rebus gestis Rogerii Siciliae
regis. 1127—1135.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Indices rerum ab
Aragoniae regibus gestarum ed. Hieron.
Surita. Caesaraugustae 1578. 4*. — * ap.
Muratori, scr. rer. Ital. V. p. 607-645. —
^ ap. Schott, Hispania illustrata IH. p. 344.
— * ed. Carusius , scriptores Siculi I. —
'ap. Burmann, thes. antiquitat. Siciliae V. —
* ap. Del Re , cronisti e scrittori sincroni I.
p. 85-148 mit gegenilberstehender itallenisch.
Uebersetz.; Noten ibid. p. 149-156.
Alexandre d'Asby == Alexander
Essebiensis.
Alexius Comnenus (1081—1118
griechischer Kaiser): yioyaQixij
naXaia kal vsa.
Verzeichniss der Staatseinkiinfte.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Antiquum rationa-
rium Augusti Caesar. et novum rationarium
Alexii Comneni imp., gr. et lat. ap. Mont-
faucon, analect. gr. Paris. 1688. 4". p. 316.
— *ap. J. F. Gronov., lib.de sestertiis.
Lugd. Bat. 1681. 4». p. 709. — »ap. Coteler,
monumenta eccles. gr. Paris. 1692. 4". IV.
p. 367.
Alfani, Teseo (noverato sempre
in Perugia, f post 1527) : Memorie
Perugine dal 1502—1527.
Ausg. : per cura di F. Bonaini in Archivio
storico Ital. XVI. 2. p. 247-319.
Alferius, Ogerius, vid. Chronica
Astensia.
Alfredus Magnus (f 901), vid. Oro-
sius {Uehersetz.: The Anglo-Saxon
version.)
Alfred of Beverley
Alfridus Beverla-
censis
Allegrettus de Allegrettis: Ephe-
merides Senenses ab a. 1450 — 1496
italico sermone scriptae.
Ausg. : primum ap. Muratori, 8cr. rer. Ital.
XXTTT. p. 767-860.
= Aluredu§
Beverlacensis.
112
ALMANNUS — ALVARES
Almannus = Altmanhus.
Alonso de Palencia (Chroniken-
schreiber des ungliicklichen Thron-
bewerbers gegen Heinrich IV):
Cr6nica. 1454—1474.
Abgefasst iii einem tiblen und schwerfSUigen
Stil. Das t^anze noch ungedrnckt.
Ausg.: Fragmente, herausgegeben von
W. L. Holland xint. d. Tit.: Ziir (Jeschichte
Castiliens. Bruchstiicke aiis der Chronik des
Alonso de Palencia. Tiibingen 1850. (Sie
enthalten die Absetzung Heinrichs IV 1465;
den Tod Alonso''^, des jiingere^ Bruders
Isabella^s der Katlwlischen, 1468 ; den Tod
des Konigs Heinrich IV, 1474 und die
Schilderung HeinricKs IV.)
Erl.-Schr.: Pellicer, Juan, biWioteoa de tradu-
ctore.s. Madrid 177S. 40. II. p. 7., wo Kiiheres
iiber Palencias Leben mitgetheiU ist.
Alpertus S. Symphoriani Metten-
sis monachus (saec. XI. ineunt.):
De episcopis Mettensibus libelhis
ad Constantinum abbatem. 978 —
984, et De diversitate temporum
ad Burchardum Wormat. episc.
libri II. 1002—1018.
Vom erstern nur ein Bruchstiick erhalten,
zuerst bei Pertz, — das andere, von Bedcutung
f. d. lothringische Geschichte, ist 1022 u. 1023 ge-
schrieben.
Ausg. : ' ap. Eccard, corp. hist. med. aevi I.
p. 91-132. An vielen Stellen verdorhen. —
^Ein Theil, ndml. libr. I. c. 11-15 schon
l&SOals: Vitae s. Aufridi seu Ansfridi
episc. Ultraject. pars auctore monacho Ultra-
jectino S. Pauli in AA. SS. Boll. 3. Mai. I.
p. 431.432. — ^als: Alperti opera ap. Pertz,
mon. scr. IV. p. 697-700; 700-723. — *aZs:
Des Alpertus von Met/, zwei Biicher iiber
verschied. Zeitereignisse, nebst zwei Bruch-
stiicken iiber Bischofe v. Metz. Urschrift,
deutsche Uebersetz., geschichtl. Kommentar,
hrsg. V. Andr. Dederich. Miinster 1859. gr.
8*. Vj Thlr. — Bruchstuck ap. Bouquet,
rec. X. p. 138-141.
Erl.-Schr.: Mabillon, de s. Aufrido episc.Traiect.
ad. Rhen. (+ 1010. 3. Mai), in AA. SS. o. s.
Ben. sacc. VI. 1. p. 85-93.
Alphanus
[archiep. Saler-
I nitanus
Imonachus Ca-
(1060),
vid.
\ smensis /
Acta ss. inartyrum XII fratrum {vita ine-
trica.)
Vita 8. Benedicti abb. C.-isin. (hymnus.)
„ „ Mauri (hymnus.)
Aiphonsus a Carthagena, episcop.
Burgensis (f 145G): Kerum Ilispa-
norum, Romanorum imperatorum,
summorum pontihcum nec non re-
gum Francorum anacephalaeosis.
Atisg. : ' Granatae 1645. fol. — * ap. Bel,
rer. tiisp. scr. II. p. 611. — * ap. Schott,
Hisp. illustr. I. p. 246.
Alphonsus III rex Hispaniae (f
912): Brevis historia ab aerae Hi-
span. a. 710 (Chr. 612) usque ad a.
aer. Hisp. 904 (Chr. 866).
Sie erschien unt. (1. Namen des Sebastianus'
S almanticensis episcop. gedruckt, obwol nach
Nic. Antonius, bibl. Hispan. vet. VI. 10. init. p.
•193 sq. unzweifelhaft Aiphons fiir ihren Verfasser
angesehcn wcrden kann.
Au^g. : ' ap. Pr. Sandoval , historia de
cinco obi.spos. Pampelon. 1615 nnd ' 1634.
fol. — * ap. Florez, Espana sagr. XIII. p.
475. — * ap. Ferrera, hist. de Espaua XVI.
append. p. 9.
Alredus = Aelredus.
Alserus Schireburgensis episcopus
= Asserius Menevensis.
Altahensis anonymus, vid. Chroni-
con Bavariae br. anon. Altah.
Altfridus (f 849), vid. Vita s.
Liudgeri.
Althelmus episcopus, vid. Vita ss.
Juliani, Basilissae.
Altmannus [auch Alemannus, Al-
mannus) monachus Altvillarensis
(Hautvilliers, f cca. 882), vid.
Vita s. Helcnac imp.
„ „ Nivardi arch. Rem.
„ „ Sindulfi.
Vgl. BShr, Gcsch. der romisch. Li-
teratur im karoling. Zeitalter
p. 210.
Aluredus Beverlaceusis canonicus
(int. 1 14(J — 1 150): Annales Britannici
sive Historia de gestis regum Bri-
tanniae. Libri IX, a Bruto — 1129.
Wird fiir eine Compilation aus Galfridus Mon-
mutensis gehaltcn.
Au^g.: ed. Tho. Hearnius. Oxonii 1716.
8". — Ausziige ap. Lelaud, collectauea
in. p. 223-229.
Erl.-Schr.: Acta eruditorum 1717. p. 388.
Fabricius, bibl. raed. et inf. latinitatis. Lib.
I. p. (55.
Wright, biographia Britannica litcraria II.
p. 155-l.'i8.
Alvares, Fr. Joao (cca. 1450):
Chronica dos feitos, vida e morte
do infante santo Fernando, que
morreo em Fez.
Diese Chronik wurde geg. Knde d. 15. Jahrh.
gcschricben und sofort durch die flirsorgo des Hi-
eronymus Lopes verolfcntlicbt unl. d. Til.:
Ausg. : ' Oroiiica <lo sancto e virtuoso
itfantc dom Fernando, fillio dol rey do Joha,
primeyro deste nonie, qne se finou eni terra.s
de Mouros, dirigada a sua alteza por Ger-
man Galharde. 1527. 8». (Den Druckort
ALVARUS — ANASTASIITS
113
dieses sehr selt. Buches findet man nirgends
angegeben.) — * reformada e augmentada
por Fr. Jeronymo Ramos. Lisboa 1577, 8".
Uebers.: lateinisch vid. Acta s. Ferdinandi
principis.
Erl.-Schr.: (Olfers) Leben des standhaften Prin-
zen. Nach der Chronik des F. Joam Alva-
res ctc. Berlin 1827. 8».
Alvarus patricius Cordubensis (cca.
860), vid. Vita s. Eulogii . Cord.
Alvarus Pelagius, episc. Algar-
viensis (f 1352) : De planctu ecclesiae
libri II.
Ausg.: 'Llmae 1474. — * Lugduni 1751.
fol. _ »Venetiis 1560. fol.
Amalricus Augerius de Biterris
(Dr. theol. u. Prior des Augustiner-
klosters zu Aspirano, um 1362):
Chronicon pontific. seu Actus pontifi-
cum Romanor. usque ad Johannem
XXII seu ann. 1321.
Kin achtunprswerther Schriftsteller.
Handschr.: Munch.en, Un. -Bibl. cat.
bibl. Ingolstad., a Petro — 1363. — P aris,
k. Bibl. sec. XIV. No. 5146. 5147. — Stras-
burg, Un.-Bibl. Johannit. chart. sec. XV.
D. 56.
Ausg. : ' primum integri editi ap. Eccard,
corp. n. p. 1641-1824. — * ap. Muratori,
script. ni., pars 2. Dieser hat, um diefort-
lau/ende Reihe der Vitae der Papste zu
vervollstandigefi, eine Anzahl Lebensbeschrei-
bungen von anderen Verfassern an denpassen-
den Orten in AmalricKs Werh eingeschoben.
— Einzelne derselben hatte berelts Baluze
in seinen Vitae pap. Avenionens. I. p. 95.
185. veroffentlicht.
Erl.-Schr.: Lau, Th., Entstehungsgeschichte der
Magna charta. Hamburg 1857. p. 12 ff.
^abbas Mapchio-i (flor.
Amandus | nensis > 1112),
'de Castello ' vid.
Vita b. Odonis abb. Torn.
Amandus de Ziericzee (f 1534):
Chronica compendiosissima ab O.
C. ad a. 1534.
Unbedeutend.
Ausg. : • Antverp. ap. Cocum 1534. 8 vo.
— ^wiederholt ibid. 1537. 12nio.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschied.schrijvers p. 134.
Amandus episcopusVigiliensis,tJi*<:?.
Inventio ss. Mauri episc.
Amandus prior Aquiscinctiuus =
Amandus de Castello.
Amatus Casinensis (f 1101): Hi-
storia Normannorum.
Abgerundetes, reich ausgefUhrtes Werk. Es
existirt nur noch in altfranzosischer Uebersetznng
und ist eins der altesten franzos. Prosadenkmaler.
Uebers. : unt. d. Tit. : L'ystoire de li Nor-
mant et la Chronique de Kobert Viscart, par
Aymd moine du Mont-Cas.sin, publ. pour
la premiere fois par ChampoUion-Figeac.
Paris 1835. 8«. 9 fr. Sehr mangelhaft.
Erl.-Schr.: Oiesebrecht, Geschichte d. deutsch.
Kaiserzeit U. p. 531.
Wilmans, Ist Amatus von Monte Casino der
Verf. der Chronika Roberti Biscardi? — in ,
Pertz' Archiv X. p. 122-130.
Vgl. Chronica Roberti Guiscardi.
Ambrosinus de Soncino, vid. Vita
b. Jacobi Alemanni.
s. Ambrosius archiep. Mediol., vid.
Acta s. Satyri.
Vita s. Agnetis virg.
„ „ Sebastiani.
Ambrosius Autpertus abbas S. Vin-
centii prope Beneventum (f 778),
vid. Vita s. Paldonis.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. d. romischen Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 191. 293.
Ambrosius Calepinus ord. eremit.
(t 1511), vid. Vita b. Johannis Boni.
Ambrosius de Cora seu Coriolanus
seu Coranus (Prior der Augustiner-
Eremiten, f 1485): Chronic. de viris
illustrib. et scriptoribus sui ordinis.
Ausg. : ^ ed. G. Horolt de Bamberga.
Komae 1481. fol. — 'wiederholt Argentinae
1490. fol.
Amelius, Petrus ^ Petrus Amelii.
Amelgardus presbyt. Leodiensis,
vid. Basin, Th.
Amys, Jean, secretaire du roy:
Proces - verbal de rhommage fait
par Philippe archiduc d'Autruche
a Louis XII roy de France pour
les comt^s de Flandres, Artois et
Charollois le 5. juillet 1499.
Ausg. : ap. Godefroy, histoire de Louis XTT.
L No. 3.
[Chronicon breve!
\ Casinense seu/
Anastasius ( Epitome chro- j vid.
nicorum Casi-
nensium
Leo Marsicanus {epit. ehron. Ca^n.)
Anastasius bibliothecarius (f cca.
886): Acta synodi sextae, septimae
et octavae.
Verhandlungen des Concils zu Constantinopel
680, ztt Nicaa 787 u. des zu Constantinopel 869.
Ausg.: ' ed. Binius, coU. concil. III. —
»ap. Labbe, concil. VI. VU. u. VUI. —
*die beiden letzten auch ap. Hardouin, concil.
8
114
ANASTASIUS — ANDREAS
IV. p. 19; V. p. 749. — uud *ap. Mansi,
concil. XII. p. 981; XVI. init.
Anastasius bibliothecarius: Historia
ecclosia^tica seu Chronographia tri-
partita — 872.
Compilalion aus Nicephorus , Syncellns und
Theoplianos.
Avsg. : ' m Historiae Byzant. script. cum
noti.s C. Ann. Fabrotti. Paris. 1(549. fol. XX.
— ' besser ibid. Venetiis 1729. fol. XIX. —
* ex recens. Imm. Bekkeri im 2. Bde. von
Theophanis chronographia. Bonnae 1841.
8». (C(n-p. liist. Byzant. XL.)
Anastasius bibiiothecarius: Vitae
pontiticum Romanorum, vid. Liber
pontiiicalis.
Vgl. auch: Vita s. x\gathon. tliaiim.
,. „ Bartholom. apo.st.
{encom.)
„ „ Benedicli U. pont.
Passio ,, Demetrii mart.
Vita „ Johannis eleem.
,, „ Gregorii II.
„ ,, Leonis II.
„ „ Paschalis I.
Acta ,, Pauli I. pont.
„ „ Petri Balsami.
,, „ Vitaliani Kom.
,, „ Zachariae pont.
Nicephor. patr. (xoQOyQa<p.
l/ebers.j
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen I.iitera-
tiir im karoling. Zcitalter p. 261 — 271.
Andechs, vid. Chronik, dye, und
das sagbiichel.
Andreas abbas S. Michaeiis Bam-
berg. (t 1502): Chronicoii sui mona-
sterii (—1494; m.Fortsetz. bisl549.)
Handschr.: Bamberg, k. Bibl., membr.
anni 1494; vgl. Pertz' Arch. VI. 58.
" Ausg. : ' ap. Brusch , chronol. monast. p.
313 sq. — *ap. Ussermann, episcopatus Bam-
berg. p. 298 sq. — Bei beiden nicht vollstandig.
]'ijl. Vita .s. Ottonis np. Bamb.
Andreas abbas Strumensis, vid.
Vita .■^. Johannis Gualbei'ti.
Andreas abbas Valiumbrosanus (f
1170), vid. Vita s. Arialdi.
Andreas archiep. Cretensis, vid.
Acta s. Greorgii mcgal.
Andreas Bergomas = Andreas
presbyter Bergom.
Andreas Billius Mediolanensis, Au-
gustinianus (f 1455): Historiae Me-
diolanensis et Lombardicae libri 9
ab a. 1402—1431.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XIX.
p. 6-158.
Andreas deBiliis=AndreasBiUius.
Andreas de Gataris (f post 140G):
Chronicon Patavinum lingua italica
conscriptum, iuncta patrisGaleatii
de Gataris (t 1405) historia. 1311
— 140G.
Kinfach - wahr. Die Schriftcn sind im Druck
einander gcgeniibergestellt.
Ausg.; ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVII.
p. 7-944.
Andreas de Redusiis de Quero,
canccllarius comniun.Tai^visii: Chro-
nicon Tarvisinum. 13G8 — 1428.
Aiisg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XIX.
,p. 741-806.
Andreas de Strumis, vid. Vita s.
Johannis Gualberti.
Andreas Dei: Historia 8enensis
ab a. 1186—1328. Continuata ab
AngeloThurae usque ad a. 1352.
Italice.
Au^g.: c. notis H. Benvoglienti ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. XV. p. 1-128.
Andreas Fontebraldensis monachus,
vid. Vita b. Roberti de Abrissello
(vita alia.)
Andreas Lucensis, abbas in Monte
Viridi, vid. Vita s. Walfridi.
( Marcianensis \ . ,
prior .74
^ ^ - - \ feylviUS,
Andreas
prior I
mon. Aqui-|
cinctinus
( '" cinctinus" ) ^"^r-
Andreas monachus Fontis Ebraldi,
vid. Vita b. Roberti de Abrissello
[vita alia.)
Andreas Naugerius, vid. Naugei-ius.
Andreas presbyter Bergomas al.
Itahis: Chronicon s, abbreviatio de
gestis Longobardorum. 568—877.
Der Vcrfasser begleitete die I.eiche Kaisers
I.udvvifT II. Aug. 87.5. — Unjrlauhlich harbarisch pe-
schrieben, ist Forlsctz. d, l'auln s Warnefridi.
Handschr.: St. Gallen, bibl. civit. C. 2:i.
s. IX. Autograph; — ibid. No. 620. s. IX.
Ausg. : ' edid. Herm. Philomuson ap.
Mencken, .'<cr. I. p. 89. — *wiederholt ap.
Muratori, antiq. Ital. I. p. 37. — ^am besten
ap. Pertz, raon. iwr. III. p. 231-238. — Aua-
ziige ap. Bouquet, rec. VII. p. 204. — Der
Anfang, icelcher bi.sher uberall fehlte, hrsg.
V. Bethmann in Pertz' Arch. X. p. 369.
Erl.-Schr.: Bethmauu, lib. d. Sprachgebrauch
(1. Andr. presb. v. Bergarao, — inPcrt/,' .-^rch.
i.V. p. (!.-.!•: !v//. .\. ).. :)r;7-:!70.
Andreas presbyter Italus =_ Au-
dreas presb. Bergomas.
Andreas presbyter Ratisbonensis:
Chronicon de ducibus Bavariae s.
ANDREAS — ANELIEiR
115
Chronicon de principibus terrae Ba-
varorum. 1 — 1439.
A. wurde wegen dleses Werkes der baierische
Titus Livius genannt.
Bandschr.: Cassel, kurf. Bibl. chart. sec.
XV. Hist. fol. No. 5.
Ausg. : ' cum paralipomenis Leonh. Bau-
hoh: et notis Marq. Freheri. Amberg. 1602.
40. _ J tciederholt Hanov. 1607. 4«. — * ap.
Schilter No. XHL p. 3-49; ex alio cod.
paulo ampliora p. 49-61.
Uebers.: Andreae Ratisbonensis ad S.
Magnum presbjt. deutsche 1427 verfasste
Chronik v. Bavern, m Frevberg's Samml.
histor. Schriften H. 1828. p. 369-454. ¥^1.
Oefele, scr. Boic. L p. 9.
Pauholtz de Operchoven,
Leonhard., presb. dioecesis Ratis-
bonensis: Contin. Andreae presb.
Ratisb. chronici. 1439—1486.
Ausfj.: ap. Schilter - Kulpisium p. 62-72;
— notae in Andreae chron. ibid. p. 91-98.
Andreas presbyter Ratisbonensis:
Chronicon episcoporum Ratisbonen-
sium, ab origine 484 — 1428.
Ausg.: ap. Oefele, scr. Boic. I. p. 31.
Andreas presbyter Ratisbonensis:
Chronicon generale a Christo nato
usque ad aun. 1422.
Brauchbareis Werk, benutzte sehr den Marti-
nns Polonus.
Ausq. : ' ap. Pez, thes. anecd. IV. 3.
p. 275-636. — Mdem, a Joa. Chrafft,
praedic. Cambensi (1500) interpolatum et
usque 1490 continiiatum ap. Eccard, corp.
hist. L p. 1931-2176.
Andreas presbyter Ratisbonensis:
Diarium sexennale 1422 — 1427.
Ausg. : ap . Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 15.
Erl.-Schr.: v. Aretin, Bcitrage zur Geschichte
^ u. Lit.'l805. April p. 436. Mai p. 534.
literar. Handbuch f. d. baierische Gesch.
p. 140-148.
Bibliotheca principalis monasterii ad s.
Emmeraraum Ratisbonae. P. II. no. 573-575.
Diimge et Mone, Andreae presb. Ilat. chro-
nic. geu. in Pertz' Arch. I. p. 375; ef. 173.
O e f ele, comment. de vita el scriptis Andreae
Katisb., in seintn Script. rer. Boic. I. p. 1.
Vgl. Histor. fundationum mon. Bav.
AndreasResendius ord. praed., vid.
Vita b. Aegidii ord. praed.
Andreas seu Agnellus, presbyter
Ravennas et abbas S. Mariae ad
Blachernas (nat. cca. a. 805): Chro-
nicon ab a. 568 — 875.
Aung. : ap.Mencken, scr. rer. Germ. I. p. 89.
Andreas seu Agnellus: Liber pon-
tificaHs s. Vitae pontificum Ravenna-
tensium.
Reicht vom h. Apollinaris bis 836. Riigt bitter
die Fehler der Geistlichkeit seiner Zeit und greift
sogar die Rechte des romischen Bischofs an. —
Fortgesetzt von einem Anonymns bis 1286 und v.
Paulus Scordillus bis 1410.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Agnelli qui et An-
dreas liber pontif. s. vitae pont. Ravenn.
D. B. Bacchinius ex bibl. Estensi eruit, diss.
et observ. necnon app. mon. illustr. et auxit.
Mutinae 1708. 2 vol. 4»; die Fortsetz. ibid.
in Append. p. 110-138. — * verbessert und
vermehrt ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 1.
p. 1-187 ; die Fortsetzung ibid. p. 188-220.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rom. I.iteratur im
karoling. Zeitalter p. 220.
Eckhart, coramcnt. de rebus Francicis Orient.
L p. 6,W. no. 143
Fabricius, bibl. med. et. inf. latinitatis Lib.
1. p. 75.
Pinius, comment. praevius in AA. SS. Boll.
Jul. V. p. 328.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 158
Vgl. Vita s. Apollinaris ep. Ravenn.
,. ,, Petri ep. Ravenn.
Andrelinus, Publ. Faustus, Foroli-
viensis (f 1519): De Neapolitana
Fornoviensique victoria ad Caro-
lum VIII, Francorum, Siciliae ac
Hierusalem regem. Libri II.
Sehr mittelmassige Gedichte.
Ausg. : ' Parisiis 1496. prid. kal. Septb.
40. _ ^uiederholt ibid. 1508. 4«. — Fin
anderes Gedicht de Fornoviensi victoria er-
schien von demselb. Verf. ' s. a. et 1. 4". —
^Paris. 1502. 4«. -^ ^ibid. 1507. 4".
Andrew of Wintown, Wyndowe
(regularer Chorherr zu St. Andrews,
f wahrscheinlich nach 1424): Ory-
gynale Cronykil of Scotland.
Von Ersehaffung der Welt bis 1408, in acht-
silbigen Jamben.
Ausg.: De orygynale cronikil of Scot-
land by Andrew of Wyntown, priour of
Sanct Serfis ynche in Loch Levyn. Now
first published with not. and glossary by
D. Macpherson. London 1795. 2 vol. 8».
Andronicj II imp. Constantino-
politani Aurea bulla, data (1330)
Henrico Henrici Mirabilis filio Al-
berti magni N. duci Brunsvicenci
ante annos 337.
Ausg.: ' ap. Meibom, scr. rer. Germ. I.
p. 469-488 cum notis et narratione de prin-
cipis illius posteris. — ' in dessen opuscula
historica varia res Germanic. concernentia.
Helmstad. 1660. 4«. p. 177.
Anelier, Guill., deToulouse, trouba-
dour: Histoire de la guerre de
Navarre en 1276 et 1277.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Epop^e eu langue
romane sur la guerre civile de Pampelune
en 1276, par G. Anelier, publ. par Don
8*
116
ANGELRANNUS — ANNALES
Tafurus.
Pablo Llarregui. Paris 1847. 4". — »publ.
avec une traduction .... par Franc. Michel.
Paris 18.o7. 4". fbildet zugleich einen Theil
der Collection des documents inedits.)
Angelrannus abbas Centulensis =
Ingelrauinus abbas Cent.
Angelo de Nerito |
Angelo Tafupo i
Angelus deCurribusSabinis,pocta
laureatus : De excidio civitatis Leo-
diensis libri VI (a. 1468.)
Handschr. : P a r i s , k. Bibl. R^s. St. Germ.
paq.l3. No.5.29. Abschr. sec. XVIL— Cam-
brai, chart. sec. XVI. No. 699.
Ausg.: ap. Martene et Durand, ampl. coll.
IV. p. 1379.
Angelus Thurae (cca. 1352), vid.
Andreas Dei.
Angilbertus seu Engelbertus abbas
Centulensis (f 814): Carmen de
Karolo Magno.
Einige schrieben es friiher dem Alcuin, andere
dem Helpericus oder Hilpericus zu.
Ausg. : ' als Poema de Carolo M. rege et
Leonis III papae adventu ad eundem ed.
Canisius,^ lect. antiq. VI. p. 521 (*ed. 2a. 11.
p. 474.) — * tcenig verdndert ap. Duchesne,
scr. hist. Fr. II. p. 188-197. — •• in Alcuini
oper. ed. Duchesne p. 1747 sq. — *ap. Bou-
quet, rec. V. p. 388. — * unverdndert wieder-
holt in Alcuini oper. ed. Froben. Ratisb.
1777. II. p. 451. — 'ap. Pertz, mon. II. p.
391-403 noA^h sorgfdltig benutzter Handschr.;
er beiveist zugleich, dass nur das 3. Buch
jenes Gedichtes iibrig ist. — ' unt. d. Tit. :
Levini Hilperici monachi Seligenstad. carm.
de congressu Caroli M. et Leonis papae
(a. 779) versibus hexametris; c. animadvers.
M. Goldasti. Genevae 1600. 4". — » unt. d.
Tit.: Helperici sive ut alii arbitrantur An-
gilberti Karolus Magnus et Leo papa. Ed.
K. J. Orellius. Turici 1832. Lex.-8». '/,Thlr.
— " ap. Migne, patrologiae cursus XCIX.
p. 849-854.
Erl.-Schr.: BShr, Oe«ch. d. rom. Literatur im
lcaroling. Zeitalter p. 85-89.
Docen ap. Aretin, Beitrjige VII. p. 523.
Doccn m Neuer literar. Anzeiger. 1807. No. 6.
Mabillon, .J. clugium Angilberti i« AA. SS.
o. 8. Ben. IV. 1. p. (87, ed. Venet.) 91-108.
Perty. m *. Archiv VII. p. 3fi3.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 99-103.
Angilbertus abbas Centulensis: Ver-
SU8 de Pipino Italiae rege.
Dcr Verf. ist zweifclhaft.
Attsg. : ' ap. Duchesne, hlst. Franc. scr. II.
p. 646. — » ap. Bouquet, rec. V. p. 408-410.
Vgl. Vita R. Angilberti abb. Cent.
Anglo-Norman poem on the con-
quest of Ireland by Henry II.
Vcrsificlrte Geschlchte dcr Eroberung Irland*
durch Heinrich 11 (tll54) inaltfranzSsischerSprache.
Verf. unbekannt.
Ausg.: from the ms. preserved in the
archiep. libr. at Lambeth palace edit. by
Fr. Michel, with an iutrod. essay on tho
hist. of the Anglo-I^orman conquest of Ire-
land bj Th. Wright. London 1837. 8«.
10 sh. 6 d. Geschmackvolle Ausgabe.
Erl.-Schr.: l.yttleton, O. , noteg to the second
and third boolcs of thc history of king Henry
II. I.ondon 1767. -to. p. 270.
Anglo-Saxon chroniole= Chronicon
Saxonicum.
Anna Comnena, vid. Comnena.
Annalar Islenzkir sive annales Is-
landici ab a. Christi 803 ad ann.
1430. Ex legatiArnae-Magnaeani et
magnae bibl. reg. Hafn. raelioris
notae codicibus raembranaceis et
chartaceis, cum interpretatione lat.,
variis lectionibus, prolegomenis
necnon indice personar. locorum et
rerum (ed. A. S. Oersted, E. C.
Werlauff al.) Hafniae 1847. qr. 4».
4 Thh-.
Annales, vid. auck Chronica und
Chronicon.
Vgl. Bahr, J. Ch. F., Gesch. d. romisch. Lite-
ratur im karoling. Zeitalter p. 144 sq.
Pertz, de annalibus (5ermanorum antiqnis-
simis monitum — ap. Pertz, mon. I. p. 1-3.
RSsler, Chr. Fr., dissertatio de annalibus
mcdii aevi ad usum historicum diligentius
praeparandis — in aeinen Chronica medii
.levi I. p. 3-72.
Dis.sert. de chronicis post Eusebium et
Hieronymum antiquissimis iunctim hic edi-
dis {sic!) aut sua quadam parte inscrtis, tWrf.
p. 75-128.
Wait/, in Jahrbchr. f. wissenschaftl. Kritik.
1837. Novb. No. 88. p. 702.
Annales ab anonymo quodam cir-
citer a. 1288 (circa Albiam) = Anna-
les Hamburgenses.
Annales abbatiae S. Petri Blandin.
= Annales Blandinienses.
Annales Admuntensesab a. 1 — 1 139.
Zuveriasslg, wcnn auch nicht rcichhaltig.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IX. p.
569. 570.
Ausf).: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 569-593.
\'!fl. Annalium Mellic. auct. Garst.
/lintrr Annnlcs Mellicenses.
Annales Agrippinenses ab a. 1092
—1384.
Handschr.: Berlin, k. Bibl. cod. lat.
No. 4. 4*. chart. saec. XV.
Ausg.: ap.Pertz. mon. scr. XVI. p. 736-738.
Annales Alamannici. Pars prima
ANNALES
117
a. 703—768 c. continuat. a. 769—
789; c. continuat. Murbacensi a.
790-800, Augiensi a. 801—859,
et tribus Sangallensibus a. 860—
876, 877—881, 882-912. 926.
Handschr.: vid. Pertz, mon. I. p. 20.
Ausg. : voUstdndig ap. Pertz , mon. I. p.
22-30, 40-44, 47-48, 49-50, 50-51, 51, 52-60.
— Ein TheUunt.d. Tit.: Chronicon breve
monasterii sancti Galli ab a. 748-926.
vorher ' ap. Duchesne, scr. rer. Franc. lU.
p. 466-470. — ' iciederhoU ap. Bouquet, rec.
V. p. 359 ; Vm. p. 109. — Ein anderer ap.
Fr. A. Zaccharia, iter litterar. Italicum. Ve-
netiis 1762. — Eln dritter unt. d. Tit.:
Gesta Francorum excerpta ab a. 709-
926 seuChronicon breve monasterii
s. Galliauctumex origlnali ms. ecclesiae
maioris Turicensis ap. Ussermann, prodrom.
Germaniae sacrae I. p. XCIU sq.
Erl.-Sehr.: Giesebrecht, L., wendische Ge-
schichten UI. p. 281.
Stalin, wirtembergische Gesch. I. p. 168 ff.
Ussermann, observationes in Annalium Alam.
annum 911 in Prodrom. Germ. sacr. I. p.
CXI-CXVra. — wiederhoU ap. Pertz 1. 1. p.
57-60.
Waitz in Schmidts Zeitschrift f. Geschichte
U. p. 51.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 87.
Z . . . , chronicon breve San Gallense, — in
Schweizer. Geschichtsfreund V. 1825. p. 94.
Vgl. Annales Weingartenses.
Annales S. Albani Moguntini =
Annales Wirziburgensis.
Annales Albiani = Annales Ham-
burgenses a. 1—1265.
Annales S. Albini = Chronicon S.
Albini Andegav.
Annales Alcuini ut videtur, anno-
rum 782—797.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 2.
Annales Aldersbacenses (dioec.
Passav. in Bavaria) ab anno 1273
-1286.
Handschr.: Miiuchen, k. Hofb. mbr.
saec. Xm. No. 161. fol.
Ausg.: ^unt.d. Tit.: Continuatio Alderspac.
Martini Poloni ap. Bohmer, fontes II. p.
461-464. — * ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
535. 536.
AnnalesAlsaticarum rerum=Anna-
les Colmarienses.
Annales Altahenses. Eine Quellen-
schrift zur Geschichte des elften
Jahrhunderts, aus Fragmenten und
Excerpten hergestellt von W. Giese-
brecht. Als Anhapg eine Abhand-
lung iib. d. Kirchenspaltung nach
dem Tode Nicolaus II. Berlin 1841.
gr. 8». li Thlr.
Mit bewundernswerthem Fleisse und Scharf-
sinn combinirt aus baierischeu Chronikes spaterer
Zeit und besonders aus Staindel.
Vgl. den Nachtrag in d. Literar. Zeitun g
1841. p. 687, Giesebrecht, Gesch. der Kaiser-
zeit n. p. 525. — Rec. von Waitz m Gottinger
gel. Anzeigen. 1842. No. 38-41; L. Giesebrecht,
wendische Geschichten III. p. 309. — Htifler in
Milnchener gel. Anzeigen XIU. p. 253 sq. — Wat-
tenbach, Deutschlands Geschichtsquellen p. 228,
— Die werthlosen Excerpta Altahensia ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 36 haben keine Beziehung
zu diesen Annalen.
Annales Altahenses et historiae.
Unter diesem Titel hat Jaflfe ap.
Pertz, mon. scr. XVII. folgende
im Kloster Nieder - Altaich abge-
fasste Schriften vereinigt, die be-
treffenden Orts einzeln nachzusehen
sind:
Auctarium Ekkehardi Altahense
a. 508-1139 p. 360-365.
Annales ducum Bavariae a. 508-
907 p. 365.366.
Catalogus abbatum Altahensium p. 366-368.
Nomina monachorum Altahen-
sium a. 990-1280 .... p. 368.369.
Hermannus de institatione
monasterii Altah p. 369-373.
Hermannus de advocatis Alta-
hensibus p. 373-376.
GenealogiaOttonis II duc.Bavar.
et Agnetis ducissae . . . p. 376-378.
Hermannus abb. Altahens. de
rebus suis gestis a. 1242-1273 p. 378-381.
Hermanni Altahensis annales
a. 1137-1273 p. 381-407.
De Hermanni abb. abdicatione
a. 1273 p. 407.408.
Henricus Steoro de Her-
manni abbatis morte . . p. 408.
Continuatio Altahensis a. 1273-
1291 p. 408-416.
Continuatio Ratisbonensis anno-
rum 1287-1301 ..... p. 416-420.
Iter Altmanni abbatis Altahensis
in urbem Cameracum a. 1367 p. 420.421.
Notae Altahenses a. 765-1585 p. 421-427.
Annales S.Amandi (monast. Elnone
S. Amandi dioec. Tornacens. , St.
Amand.)
Pars prima a. 687-740.
Continuatio a. 741-770.
altera a. 771-791.
Pars secunda a. 792-810.
Ausg. : *■ ohne Titel ap. Duchesne, scr. rer.
Franc. HI. p. 125 hinter Bedae chronicon
de VI aetat. mundi. — *wiederholt ohne
Beda^s Schrijt ap. Bouquet, rec. U. p. 643
u. V. p. 28. — * ebenso ap. Pertz, mon. I.
p. 6. 10. 12. 14.
118
ANNALES
Erl.-Schr.: O icsobrccht ,L., wcmlisclipGexchich-
ton m. p. SSO.
VVattcnbach, Deut.schlands (icschicUtsquel-
lou |). Ht>.
l'pl. (Ihroiiicon Elnoncn.sc.
Annales S. Amandl breves aniiorum
742-855.
Handschr. : G e n t", Un.-Bibl. sec. X. 213. 8».
Ausg. : ' in AA. SS. Bolland. Febr. I. p.
895. — * ap. Pertz, mon. Gcrm. II. p. 184.
Annales Aquenses sive Annales ec-
clesiae regalis Aquensis ab anno
1001— 119G.
Ausg. : ' ed. Qiiix, BeitrSge znr Gesch. der
Stadt und des Reichs von Aachen. Aachen
1838. U. p. 173-179. — *ed. Quix, cod.
diplomaticu.s Aquensis. Aquisgrani 1839. I.
p. 69-73. Sehr fehlerhaft. — ' ap. Ernst,
histoire de Limbourg. publi^c par S. La-
vallaye. 1847. VI. p. 77-83. Fehlerhaft. —
'■besser ap. Bi3hmer, fontes lU. p. 391-398.
— ^ dieselben von 1125-1169 vermischt vvit
Annales S. Petri Erphesfurdenses ap. Pertz,
monum. scr. XVI. p. 17-22; voUstandig p.
684-687.
AnnalesAquiclnctlnl a. 1079 — 1279.
In Sijteberti t4erabl. auctarium et contin. Aqui-
cinct iibcrge^'!Uijren.
Handschr.: Douai, off. Bibl. No. 825.
mbr. fol. sec. XII.
Ausg. : ap. l'ertz, mon. scr. XVI. p. 503-506.
Annales Aquicinensis monasterii
annorum 1149—1288.
Mandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XVI.
No. 5440.
Au^g. : vieles in Auctar. Aquic. ad Sigibert.
ed. Miraeus.
Annales Aretinae urbis ab a. 1192
— 1343 auctore anonymo.
Ausg.: lu-imum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXIV. p. 855-882.
Annales Argentinenses = Chronicon
Marbacense.
Annales Argentinenses breves anno-
rum G73— 1207.
Zura grossten Theil in die Annales Marba-
censpB aufgenomnien.
Ausy. : ' ed. Grandidier, Thistoire d'Alsace.
n. Pi^ces justificatives p. 63-67. — *v;ieder-
holt, aber einen reinern Text ed. JaflK ap.
Pertz, mon. scr. XVII. p. 87-90.
NB. Der 2. Rd. der hiBtoire il'Alface isl nicht
erschienen, und so «ind auch dle vorher f?cdruckten
hicr/.u ttehoriRcn ,pifcce8.)ustilicatives' nicht in den
liuchhandel gekommen. Ihr selir intorcssanter In-
h.ilt Jst demnach volistaindli? iinbekannt Rcblieben.
AusserPertz, d. aus dcn annales Arcrent. bro v es
cinc Noliz zu Bernold KHW Rab, habeu alle neu-
em Geschlchtschreiber von ihnen kpine Kenntniss
f^ehabt.
/;rZ.-ScAr.:,Wilnians m Pertz' Arch. XI. p. 121.
AnnaIesAugienses=AnnalesWein-
gartenses.
Annales Augienses. 709 — 858 aus
Annal. Alamann., u. 8()0 — 954 aus
Annal. JSangallens. u. Weingart. ge-
zogen.
Henutzl von d. Fortsetz. IJecino^s u. Ilerim.
Augiens. — Wilhelm, der natiirliche Sohn Ottos
(les (Jr. u. i).")4 Er/.bisch. v. .Mainz, hat sie entwe-
der solbst aufpcezeichnet oder aufzeichnen lassen.
Ilandschr.: Paris, k. Bibl., anc. fonds.
No. 4860. saec. IX. X.
Ausg.: ' unt. d. Tit.: Chronicon Au-
giense ap. Baluze, miscell. I. p. 496-500.
— ^ibid. cd. Mansi I. p. 120. — »ap. Pertz,
mon. I. p. 67-69. Emendationes ibid. II. p.
238. — Bruchstiick ap. Bouquet, rec. VIU.
p. 101; — ein andercs aus einer Rei-
chenauer Haudschrift des IX, Jahrh. ed.
Mone als annales Augiens. priores
u. Necrologium Augiense, — in An-
zeiger f. Kunde d. deutschen Mittelalters.
1835. p. 16.
Erl-Schr.: Waitz tn NachHohtcn v. d. Oiittinar.
Univcrsitat. 1K>~. p. .'.."5.
Annales Augienses brevissimi anno-
rum 541—817.
Von unbedeutendem Wcrthc.
Handschr.: Carlsruhe, No. 167. fol.
14. 15.
Ausg. : ' ap. Pcrtz , mon. Germ. scr. III.
p. 136. 137. — ^vorher cd. Mone in An-
zeiger fiir Kunde der teutschen Vorzeit.
IV. 16. 17.
Annales Augustani minores amio-
rum 1137—1321.
Elne Fortsctzuns der Chronographia Hei-
raonis. Diirftig.
Ausy.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. X. p.
8-11.
Annales Augustani seu Augustenses
a. 973—1104.
In kaiserlicheraSinnegeschriebea; biet. ausserst
schatzb.ire Nachrichten.
Handschr.: Miinchcn, k. Hofb. cod.
lat. 2. mbr. fol. anni 1135. f. 6.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : chronica Augustensis
ap. Frcher, scr. rer. Germ. I. p. 343. —
* ibid. ed. Struve I. p. 493. — * der genauere
Text zuerst ap. Pertz, mon. scr. III. p.
123-136.
Krl.-Schr.. Stalin, wirtombergischc Geschichte
II. p. 9.
Waitz in Nachrfchten von d. Gottinger Uni-
versitSt, 1857. p, 58-<;2.
Wattcn.bach, Deutschlands Gcschiohtsqnel-
len p. 215.
Annales Augustenses SS. Udalrici
et Afrae = Annales i?S. Udalrici
et Afrae.
Annales Aureaevallenses, vid. Chro-
nicon Lcodionse brcve.
Annales Auscienses a. G87 — 1127.
Pars prior a. 687 — 844.
„ altera a. 1051-1127.
ANNALES
119
Eandschr.: Carpentras, sec. IX. 8».
No. 274; vgl. Pertz' Arch. VII. 375.
Aiixg.: ap. Pertz, mon. scr. III.. p. 171.
Annales Austriae edidit W. Watten-
bach ap. Pertz, mon. scr. IX. p.
479—843 imter folgenden Titeln:
Annales Mellicenses anno-
rum 1-1123 p. 480-501.
Contimiatio Mellicens. a. 1124-
1564 p. 501-535.
Auctarium Mellicense a. 508-
1269 p. 535-537.
Contin. Zwetlensis I. a. 1140-
1170 p. 537.538.
Auctarium Zwetlense a. 1024-
1160 p. 538-540.
Contin. Zwetlensis II. a. 1170-
1189 p. 541-544.
Contin. Cremifanensis a. 1139-
1216 p. 544-549.
Auctar. CVemifan. a. 249-1217 p. 550-554.
Auctar. Lambac. a. 1128-1197. p. 555.556.
Contin. Lambac. a. 1197-1348. p. 556-561.
Auctar. Garstense a. 450-1139. p. 561-569.
Annales Admuntenses a.
1-1139 p. 569-579.
Contin. Admuntens. a. 1140-
1250 p. 579-593.
Contin. Garstensis a. 1182-1257 p. 593-600.
Annales Gotwicenses a.
1068-1230 p. 600-604.
Continuationes Claustroneo-
burgenses, vScotorum, Sancru-
censes, Zwetlenses, Novimon-
tenses, Vindobonenses . . . p. 604-677.
Contin. Claustroneoburg. I. a.
1075-1168 p. 607-613.
Contin. Claustroneoburg. 11. a.
1141-1224 p. 613-624.
Contin. Scotorum a. 1225-1233 p. 624-626.
Contin. Sancrucensis I. a. 1225-
1233 p. 626-628.
Auctar. Claustroneob. a. 1072-
1134 p. 628.
Contin. Claustroneob. III. a.
1142-1233 p. 628-637.
Contin. Sancrucensis Q. anno-
rum 1234-1266 p. 637-646.
Auctar. Mariacellense a. 978-
1259 p. 646.647.
Confein. Claustroneob. IV. a.
1267-1279 ...... p. 647.648.
Historia annorum 1264-1279 p. 649-654.
Contin. Zwetlens. UI. a. 1241-
1329 p. 654-669.
Contin. Novimontens. a. 1329-
1396 p. 669-677.
Annales Zwetlenses a. 1-1349 p. 677-684.
Contin. Zwetlensis IV. a. 1348-
1386 p. 684-689.
Kalendarium Zwetlense anno-
rum 1243-1458 p. 689-698.
Contin. Vindobon. a. 1267-1302.
1313-1327 p. 698-722.
Auctar. Vindobon. a. 893-1275 p. 722-724.
Contin. praedic. Vindobon. a.
1025-1283 p. 725-732.
Auctar. Sancrucense a. 1138-
1246 P- 732.
Contin. Sancrucens. III. anno-
rum 1302-1310 p. 732^735.
Contin. Clanstroneob. V. anno-
rum 1307-1455 p. 735-742.
Contin. Claustroneob. VI. a.
1267-1288 p. 742-746.
Contin. Florianensis a. 1273-
1309 p. 747-753.
Auctarium c. Kalendario Al-
berti plebani de Waldkirchen
a. 1283-1332 p. 753-755.
Contin. Claustroneob. VII. a.
1324-1383 p. 755-757.
Annales S. Rudberti Salis-
burgens. breves a. 991-1168 p. 757-758.
Annales S. Rudberti Salis-
bm-gens. a. 1-1286 . . . p. 758-810.
Contin. Weichardi de Polhaim
a. 1280-1307 p. 810-818.
Contin. canonicor. S. Rudberti
Salisburg. a. 1308-1327 . p. 819-823.
Annales Matseenses a. 1305-
1395 . p. 823-837.
Contin. monachor. S. Petri a.
1375-1398 p. 837-843.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 365.
Stoegmann, liber das Verhaltniss der Ausg. ,
der Ann. Austriae von Wattenbach zu ilen
friiheren Ausgaben von Pez und Rauch, in
Arch. f. Ooterr. Gesch.-Quelleu. XIX. 1. Heft.
Annales Babenbergenses a. 1137 —
1180.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. X. p. 4.
Annales Babenbergenses et notae:
Dedicatio ecclesiae sancti Petri
Babenbergensis a. 1012.
Notae S. Petri Babenbergensis
a. 1024-1472.
Annales S. Petri Babenbergen-
ses a. 1103—1185.
Notae S. Jacobi Babenbergen-
ses a. 1072—1147.
Versus Babenbergenses anno-
rum 1322—1348.
Notae sepulcrales Babenber-
genses — 1501.
Eandschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 634.
Ausg. . ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 6.35-636; 636; 636-637; 637-639; 639-640;
640-642.
Annales Barenses anonymi ab a.
605—1043.
120
ANNALE8
Sind vor 1071 geschriebeu. Eiige vcrwandt mit
Lnpus protOKpatarius.
Handachr.: vid. ap. Pcrtz, scr. V. p. 51.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : C h r o ii i c o u B a -
rense anonynii cum not. Nic. Aloy.siae
ap. Muratori, antiq. I. p. 29. — ^vrieder-
ahgedruckt ap. Pratilli, hi.st. princ. Lango-
bard. IV. p. 348. — * avi besten ap. Pertz,
mon. Germ. scr. V. p. 51-56 , mit gegenuber-
atehendem Texte des Lnpus protospata.
iCrl.-Schr.: Wilnian,», die Annalen von Bari,
— in Fertz' Arch. X. p. 111-117.
Annales Bartholiniani ab anno 777
—1200.
Verfasst von Thom. Bartholin (f 1690); ohne
Werth.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. L
p. 334-342.
Annales Basileenses a. 1266 — 1277,
vid. Annales Colmarienses.
Annaies S. Bavonis Gandensis, a
Julio Caesare et a. 608 — 1350.
Concinnati sunt ex Vitis ss. Amandi, Bavonis,
Livini, Landoaldi et antiq. ann. s. Bavonis monaster.
Ausg. : zum erstenmale ap. Pertz, mon. IL
p. 185-191. Vgl. Chronicon S. Bavonis Gand.
Annales Bebenhusanl coenobii. 1267
-1401.
Nicht vor dem 15. Jahrh. begonnen, geben nur
ein lcurzes Verzeichniss der Aebte u. der Schen-
kungcn.
Handschr.: Stuttg., Staatsarch. No. 43.
Ausg.: ' ap. Ludewig, reliq. mss. X. p.
407-425. — * ap. Hess , monum. Guelfica
p. 253-268.
Annales Benedictoburani ab anno
1109-1211. 1278.
Handschr.: Miinchen, konigl. Hofb.,
latin. 4563.
Ausg. : ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 319-320. Notae Burauae ibid. p.
320-322.
Annales Beneventani. 788 — 1130.
Diirftig, doch enthaltcn sie manche brauchbare
Notiz. Von Pratilli in seiner Ausgabe sehr verffilscht.
Handschr.: 3, vid. Pertz, mon. scr. HL
p. 173.
Av^g. : ' ap. Muratori, antiquitat. Ital. edid.
Nicol. Aloysia. I. p. 251. — * eine zweite
Becension gab Steph. Borgia in Storia del
dominio temporale nelle due Sicilie. Append.
Diese Annalen reichen bis 1128 uiid sind
vollstdndiger als die vorhergehenden. — * unt.
d. Tit.: Breve chronicon monasterii s. So-
phiae Beneventi edid. Pratilli in historia
principum Langobardor. IV. p. 360. Be-
deutend ver/iilscht. — *am besten ap. Pertz,
mon. Germ. scr. III. p. 173-185.
Erl.-Sckr.: Koplie, li., PratiHs Codex^ der an-
nales Benevontani in Pertz' Archiv IX. p. 198.
l'gi. (;hronicon S. Sophiae Benev.
Annales S. Benigni Divionensis a.
564-1285.
Um 112.1 compillrt und bis 1285 fortgesetzt.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. V. p. 37.
Ausg.: ' zuerst vollstandig ap. Pertz, mon.
.scr. V. p. 37-50. ed. Waitz. — ' M^i grosser
Theil, von 753-1223 unt. d. Tit.: Chro-
nicou S. Beuigni abbatiacDivionen-
sis ap. Labbe, bibl. nova I. p. 293-290; —
* hieraus die Fragmente ap. Bouquet, rec.
X. p. 172; XL p. 345; XIL p. 310; XVU.
p. 741.
Vgl Annales Besuenses.
Annales Bernenses a. 1191 — 1405.
Handschr.: Bern, offentl. Bibl. No. 452.
chart. 4«.
Ausg. : ' in Der Schweizerische Geschichts-
forscher. Bern 1817. 4». H. p. 21-31. —
^vielfach verbessert ap. Pertz, mon. scr. XVH.
p. 271-274.
Annales Bertiniani (so benannt nach
d. Mpt. der Abtei St. Bertin zu
St. Omer).
1. Pars prima a. 741 — 835.
2. Prudentii Trecensis episc.
annales a. 835 — 861.
3. Hincmari Reraensis archiep.
annales a. 861 — 882.
Die beiden letzten Theile liefern die wichtig-
sten Beitrage fiir die Geschichte Jener Zeit.
Handschr.: St. Omer, Stadtb. sec. X.
No. 697 II. 706, altesteHandschr., obwol nicht
Original. — Briissel.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Fr. scr. IH.
p. 150-261 ; sehr fehlerhaft. — * wiederholt
ap. Muratori, scr. rer. Ital. U. i. p. 495-
576 (mit Fortsetzung eines anonymus von
833-900, welche friiher scJion aFreher, scr.
Germ. I. p. 46 — u. b Duchesne, hist. Fr.
scr. II. p. 575 hinter Annales Fuldenses
bekannt gCmacht hatten. — Ein anderer
Zusatz des Jahres 901 aap. Leibnit., scr. rer.
Br. I. p. 192 — bap. Freher, scr. r. Germ.
ed. Struve I. p. 20. vgl. p. 63.) — *ap. Bou-
quet, rec. VL p. 192-203; VII. p. 57-124;
VIII. p. 26-37. — * Bas Oanze berichtigter,
mit WcglcLSsung des ersten aus andern altern
Quellen abgeschriebenen Theiles, von 830-
882 ap. Pertz, mon. I. p. 423-429 ; 429-452 ;
452-515. Vgl. ibid. U. p. 193 die Lesarten
der briisseler Handschr.
Uebers. : deutsch von J. v. Jasmund. Ber-
lin 1857. 8". (Geschichtschreib. d. deutscheu
Vorzeit, Lief. 34).
Franzosisch von L. Cousiu in Histoire de
Tempire d'Occident. Paris 1683. 12». I.
Krl.-Schr.: Biihr, (Jesch. der riimisch. Literatur
im karoling. Zcitalter p. 167; — Ub. Prudeu-
tius ibid. p. 453-45C; tib. HincmartJ. p. .507-583.
Ilistoire littdraire de la France V. p. 578.
Lebeuf, examen critique des 3 derni^res par-
ties dcK ann.iles de St. Bertin avec les preuve»
demonstratives que 1'rudence de Troyes esl
auteur du lu penultiiimc partie et Hiucmar
de Kheims de la dernidre, — in seinen Dls-
sert. sur Thistoire de Paris (Paris 1739-43.
3 vol. 80.) I. p. 432-497.
notice rala. d'im ms. des aunales de St.
ANNALES
121
Bertin que Duchesne n'a pas connu, — in
Mim. de l'acad. des inscr. XVIU. p. 27i-281.
I.,evesque de la Ravaliere, Doute propose
aux savants au sujet des auteurs des annales
des rois de France, connues sous le nom
de St. Bertin, — in Mercure de France.
1736. Decbr.
Levesque de la Ravalifere, lettre a M. Le-
beuf au sujet de la nouv. dissert. sur les
annales de St. Bertin, laquelle est a la fln
de son nouveau volume de la presente annee,
tnMercure de France. 1739. Decbr. II. p. 2976.
Lettre touchant le doute precedent, ib. 1737.
Mai. p. 837-840.
Pertz, praefatio in mon. I. p. 419-423.
Pritchard, the life and times of Hincmar.
Littlemore 1849. 8o.
R^ponse a Tauteur de la suite de la diffe-
rence de I'eglise de Troyes (Paris 1738) sur
ce qu'il a ecrit contre Tauteur du doute pre-
cedent, in Mercnre de France. 1738. Octb.
Koth, Geschichte des Beneflzialvvesens. Er-
langen 1850. gr. 8o.
Schiiz, H., commentar. criticus de scriptis
et scriptorib. historicis. Ulmae 1763. p. 65-67.
Waitz in Jahrbchr. f. wissenschaftl. Kritik.
1837. Novb. No. 89. p. 710 sq.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 113 u. p. 154.
Vgl. Chronicon Bertinianum.
Annales Besuenses (hodie mona-
sterium Blaise prope Divionem.)
600—1174.
Man halt einen Monch dieses Klosters mit Na-
men Johannes fiir den Verf. — Aus Annales S.
Benigni Div. geschopft, von 1119 an selbstandig.
Handschr.: Paris, k. Bibl. Bouhier No.
43 , neuere Abschrift aus Cod. Vatic. —
Rom, Vatic. bibl. Christinae No. 506. mbr.
fol. sec. XVI.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Johannis Be-
suensis chronicon rerummemora-
bilium monasterii Besuensis, stud. L.
d'Achery. Paris. 1654. 4o. — 'm dessen
spicileg. L p. 489 (» ed. Hda. p. 400-463.)
Auffallende Fehler. — * ap. Pertz, mon. scr.
n. p. 247-250. — * Bruchstiicke ap. Bou-
quet, rec. IX. p. 19; XI. p. 203; XH. p. 307.
Erl.-Schr.: Papillon, in Desmolets memoires
de literature. FV. p. 224.
Waitz in Jahrbch. f. v^issenschaftliche Kritik.
1837. Novb. No. 88. p. 702.
Vgl. Vita s. Guilelmi abb. S. Be-
nigni Div.
AnnalesBlandinienses aba. 1 — 1292.
Ausg. : ^ ap. Pertz, mon. scr. V. p. 20-34
ed. Bethmann. -^ *u?it. d. Tit.: Annales
abbatiae St. Petri Blandinienses,
ed. van de Putte. Gandavi 1841. 4". Von
dies. Werke wurden ausser den fiir die Mit-
glieder der Societe d' emulatiou bestimmten
Exempl. nur noch wenige gedruckt.
Annales S. Blasii (St. Blasien im
Schwarzwalde) et Engelbergenses a.
932—1143; 1147—1546.
Der erstere Theil, m. eingemisohten Engelberg-
schen u. St. Blasienschen Notizen ist in St. Bla-
sien, d. iibrige v. 1147 an in Engelberg geschrieb.
Handschr.: Klost. Muri, Original. —
Engelberg.
Ausg.: ^ vollstiindig ap. Pertz, mon. scr.
XVn. p. 276-278; 278-282. — *vorher ex-
cerpta chronici S. Blasii ab a. 398-1175 ap.
Ussermann, prodrom. German. sacr. U. p.
438-442.
Annales Bohemiae brevissimi anno-
rum 80—1453.
Vou keiner grossen Bedeutung.
Handschr.: Berlin, k. Bibl., codd. lat.
No. 136. chart.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
719-721.
Annales Bohemici = Annales patrio
sermone scripti.
Annales S. Bonifaoii a. 716 — 1024.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl., int. Sca-
ligeri libr., mbr. sec. XI., olim Fuldens.
Ausg.: ap. Pertz, mon. Germ. scr. III.
p. 117. 118.
Annales S. Bonifacii brevissimi. 936
—1011.
Handschr.: Basel, Un.-Bibl., olim Ful-
dens., mbr. sec. X.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 118.
Annales Bosovienses a. 1125—1195.
Fortsetzung des Ekkehard.
Handschr.: Zeitz.
Ausg.: * ap. J. G. Eccard, corp. histor.
medii aevi I. p. 1007-1024. — ^wiederholt
ap. Hofmann, script. Lusatic. IV. p. 118-137.
Krl.-Schr.: Cohn, L. A., de reb. int. Henric. VI
et Henric. Leonem actis. Diss. Vratislav.
1856. p. 24.
Schamelius, M., Geschichte des Klosters
Bosau. Naumburg 1732. 4o.
Annales Bremenses ab anno 750
—1307.
Grosstentheils aus Annales Stadenses ex
cerpirt.
Handschr.: Mailand, Ambr. Bibl. mbr.
H. 58. inf. 4°. p. 19-22.
Ausg. : ed. Jaff<5 ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 854-858.
Annales breves a. 816 \
conscripti / ^{d. Annales
Annales breves cyclo/ Juvavenses.
. . . adscripti )
Annales brevissimi de veterum Thu-
ringiae landgraviorum origine. 1039
—1253.
Ausg.: ^ ed. Pistorius, scr. rer. Germ. I.
p. 956; {^ihid. ed. Struve I. p. 1366.) —
*ap. Eccard, historia genealogica principum
Saxoniae superioris p. 345-350.
Annales Brunwilarenses ab anno
lUOO— 1179.
Sehr schatzbar.
Handschr.: Rom, Vatic. Urb. 290. mbr.
sec. XI. fol.
Ausg.: ^ ap. Pertz, mon. scr. I. p. 99-101.
Supplementum a. 1000-1149 ibid. H. p. 216.
— *bedeutend verbessert, a. 1000-1179 ap.
122
ANNALES
Bohmer, fontes III. p, 382-388. — *voU-
.itandiy endlich ap. Pertz. nion. scr. XVI,
p. 724-728. — *Bruchstucke bis 1149 ap.
VViirdtwein, nova subsidia V. p, 265-268,
Hrl.-Schr.: Jansscn, in Annalon des hlstor.
Vereins f. d. Niederrhein IHM, I. 1. p. 99.
l'gl. Fundatio lirunwilar.
Vita s. Wolfhchni.
Annales Buelliani. 420 — 1245.
Ausg.: jvp. o'Conuor, ror, Hibern. scr. II,
Annales Burtonenses (Kloster in
d. Grafschaft Stafford.) 1004—1263.
Bis zur Zeit Uichards l. schr unvollstandig. —
iMeistens Ausziigc aus Uogcrus de llovcdcn u. Mat-
thaeus Paris.
Ausg. : ap. Fell, Angl. rer, scr. p. 24G-448.
Annales Caesenates ab anno 1162
usque ad a. lo62 auctore auonymo.
Ausg.: primum ap. Muratori, rer, Ital.
scr. XIV. p. 1089-1186.
Annales Cambriae ab ann. circiter
444 — 1066, a diversis sed ignotis
scriptoribus conditi.
Aii.sg.: primum in Monumenta historica
Britann. I. p. 830-840,
Annales Cambriae
Ausg.: edited by J, Williams ab Ithel,
Londini 1860, 8«. 4 Thlr, (Bildet zugleich
von ,Rerum Britann. med. aevi scriptores'
Tom, XX.)
Annales Cameracenses auct. Lam-
berto Waterlos, a. 1099—1170.
Handschr.; Paris, k, Bibl. Baluz. Arm.
n. p. 1, No, 3 (13), Autograph, Einzige.
Ausg.: ' ap. Bouquet, rec. XIII. p. 497-
533. — * zuerst vollstandig ap, Pertz, mon,
scr. XVI, p. 510-554,
Annales Cantuarienses et Lindis-
farnenses a. 618 — 690.
Atisg. : ap, Pertz, mon, Germ, scr. IV. p. 2.
Krl.-Schr.: Wattenbach, Deuischlands (je-
schichtsquellen p. .H7.
Annales Casinates breves a. 914
—1042.
Unbedeutend.
Handschr.: Montecasino No, 3,, vgl,
Pertz' Arch. V. 110.
Ausg. : ■ ed. Gattula, accessioncs ad histor.
Casinens, II. p, 8.38. 839. — » ap. Pertz,
mon. scr. III. p. 171, 172.
Annales Casinensium anonymorum
a. 1000 — 1154, vid. Anonymi mon.
Casinensis.
Annales Catalaunenses:
Annales iSancti Pctri Catalau-
nensis a. 1009—1196.
Continuatio a. 1202—1228.
Annales Dervenses ab ann. 1 196
—1316.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. mss. I. p. 296.
297, — 'ap.Pertz, mon. scr. XVI. p, 488-490,
Annales Cavenses, 569—1315 (1318
Muratori).
n.os von Pratilli iin \. Bde. p. .1Sf)-l.'il der Pel-
legrinischcn Uistor. principum Langobardonim unt.
rt. Titcl: chronicon Cavense hcrausgcKebone,
dic .l.ahre 79l-9,J8 u. 962108,') umfassende, in neuerer
Zcit vielfach beiiutzte nnd fiir echt gchallenc NVcrk
ist von dom Editor gelehrt cotnpilirt und von dcii
Annalcs Cav. oder Chron. Cav. durchaiis vcr-
schiodcn; init dicscra stcbt es nur dadurch in Vcr-
bindung, dass ihm cinigc Ausztlgc der .Tahre 10S7-
liUS aiis dem jMuratorischcn Abdnick als angeh-
lithcR Supplcment angchSnftt sind.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. III, p. 185.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Chronicon Ca-
vense ap. Muratori, ser. rer. Ital, VII, p.
917-932. Von den argsten Fehlern entstellt.
— * nach dcr Entstehungsart als A n n a 1 e s
Cavenses bezeichnet u. hrsg. v. Pertz in
Mon. Germ. scr. III. p. 185-197.
Krl.-Schr.: Pcrtz, iib. d. chron. Cavense, — in
.Schinidfs Zcitschrift fiir Qeschichtsw. II).
1S15, p, 389.
Pertz u. K6pke, iib. d. chron. Cav. u. an-
derc von Pralillo hrsjreg. Quellenschrlflcii.
— in Pcrtz' Arch. IX. p. 1-239.
Vijl. Ilistor. consccrationis moii. C.a\'.
Annales Claustroneoburgenses =
Continuatio Clautroneoburg. I — VII.
Vijl. Annalos Austriae.
Annales Colmarienses s. Annales
Coimariens. Doininicanorum. 1211
—1305.
Aousserst schStzbare u. reichhaltige Jahrbiicher.
Dic meisten Aufzoiehnungcn sind gleichzcitig ge«
macht, cln Thcil zu Kasol. .Taffe hat sie darnach
in soinen Ausgaben geschieden und bcnannt.
Handschr.: Stuttgart, oflFentl, Bibl. cod,
hist, No. 145, 4».
Au^g .: ^ als fasti et chronicon Do-
minicanorum Colmar, ed. IJrstisius,
Germ. histor, iUustr, U, p. 5-62 (edit, a.
1585,) — *iciederholt in der Ausg. ton 1670
11. p. 5-62 ; voU von Lucken u. Conjusion.
— ^besser, aber nicht voUstdndig ap. Bohmcr,
fontes II. p. 1-43. — * gleichfalls nicht voll-
stdndig in Les annales et la chronique des
Dominicains de Colmar publ. par Gerard
et Liblin, Colmar 1854. 8", mit beigefugter,
aber nicht iiberaU geniigender franz. Ueber-
setzung. — * voUstdndig nach den Mpten.
zu Stutlgart u. Colmar ed, Jaflft5 ap. I'ertz,
mon. scr. XVII. in folgender JHintheilung :
Annales Colmarienses minores
a. 1211-1298 p. 189-193.
Annales Basileenses a. 1266-
1277 p, 193-202.
Annales Colmarienses maiores
a, 1277-1472 p, 202-232.
De rebus Alsaticis ineuntis
seculi XIII p. 232-237.
Descriptio Alsatiae . . . , p. 237-238.
Descriptio Theutoniae . . . p. 238-240.
Chronicon Colmariae (s. dasseUteJ
a. 1218-1304 p. 240-270.
ANNALES
123
— Bruchstuckenac/tUrstisiused.J.Schneller
in Geschichtsfreund der 5 Orte. Einsiedeln
1846. 3. Bd. p. 68-70.
Erl.-Schr. : B 6 h m e r , fonte?. praefat. 1. c. p. IX-XIT-
Waitz in Gottinger gelehrte Anzeigen. 1S56.
p. 1113-1120.
Vgl. Chronicon Colmariense.
Annales Colonienses a, 944. 979.
Gewissermassen Fortsetzung der .\nnales Colon.
maiores.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 7.il.
Annales Colonienses breves a. 814
—964.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVI. p.
730. 731.
Annales Colonienses brevissimi a.
814-870.
DUrftig. aber nicht unwichtig.
Handschr.: fehlt.
Ausg.: ' ap. Eckhart, Francia orientalis
II. p. 917. 918. — ^wiederholt ap. Pertz,
mon. I. p. 97.
Annales Colonienses maiores anno-
rum 776 — 1028.
Handschr.: Darmstadt, sec. X. XI.
Ausg.: >■ zum Theil ed. Harzheim, cata-
logus histor.-critic. codd. mss. hibliothecae
Coionieusis. Colon. Agripp. 1752. p. 142-
144. — 'voUstdndig ap. Pertz, mon. I. p,
97-99.
Annales Colonienses maximi ab O.
C. -1237.
Von grossfer Wichtigkeit fiir die Geseh. der
Hohenstaufen. — Bisher ohne Grund unter dem
Namen des Godefridus monachus S. Panta-
leonis oder als Chronica regia S. Pantaleo-
nis ofters gedmclct; die erstere Bezcichnung stiitzt
sich auf den unzuverlassigen Trithemius (praef.
ad clironicon Hirsaug.). dic andere auf eine falsch
interpretirte Stelle der Annalen solbst (a. 114S).
Sie sind i.n 3 verschiedenen Recensionen vorhanden,
von denen bisher nnr die zweite im Drucke beltannt
war ; die beiden andern sind zuerst in Pertz' mon.
veroflentlicht. — Die Jahre 57G-1106 sind fast ganz
aus Eklvehard geschopft.
Eandschr.: 1. Recens.: Bibl. des Grafen
von Ashburnham, ind. Nahe vonBattle,
Grafschaft Sussex, saec. XIII. mbr. No. 1586.
8». (d. .J. 576-1175.) — 2. Bec: Wolfen-
biittel, mbr. sec. XIII.; 74. 3. Ms. Aug.
fol. (bis 1237 ; hiernach bei Freher, Eccard,
Bohmer, Bouquet u. Feller.) — Leipzig,
Senatsbibl. II. 70. mbr. fol. sec. XIV. —
3. liec: Briissel, k. Bibl. mbr. .sec. XHL
No. 467. fol. — Rom, Vatic. bibl. Christ.
521. fol. mbr. sec. XIII. — Berlin, kgl.
Bibl. ms. lat. 65. 4">. chart. sec. XVIII. —
Hannover, k. Bibl. (uurFragm., jetzt un-
sichtbar.) Vgl. iib. sie Pertz' mon. scr. XVII,
p. 723-728; Archiv VH. p. 638.
Ausy. : ' die Jahre 1162-1237 ap. Freher,
scr. rer. Germ. I. (edit. a, 1600. -1624;
*ed. 3a. cur. Struvio a. 1717. I. p. 335-404.
— *ab O. C. ad a. 1162 ap. Eccard, corp.
hist. med. aevi I. p. 683-944. Fehlerhaft. —
^die Jahre 964-1162 .im Auszug nach d.
berliner 3Ipt. ap. Wiirdtwein, nov. subsid.
XIII. p. 1-40. — * Die Jahre 1198-1238 ap.
Bohmer, fontes II. p. 329-372 u. nachtrag-
lich der Anfang von 1106-1197 nebst einigen
frilher ausgelassmen Stellen ibid. III. p. 408-
480. — ' ed. K. Pertz ap. Pertz, mon. scr.
Xvil, p. 729-847; vgl. p. 852. 853. unt. d.
Tit.: Ann. Colon. max. (mimlieh recensio -
I. a. 576-1175 p. 736-788 [pars prior a. 576-
1125 p. 736-754; pars secunda a. 1126-1175
p. 754-788] , recens. II. et III. ab O. C. —
— 1237 p. 729-847). Sehr gut. — Bruch-
stiicke ' ap. Bouquet, rec. XHI. p. 721-723.
— * ap. Feller, monum. inedita p. 2.
Uebers. : deutsch, abgefasst im 14. Jahrh.,
ap. Eccard, corp. hist. med. aevi I. p. 946-
1006, enthalt d. Jahre 920-1162 nach der
leipsiger Handschr.
Erl.-Schr.: Bohmer, fontes H. praef. p. XXXIV
sq. III. p. LXI. sq.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 194.
Janssen jn Ann.alen des histor. Vereins fur
d. Niederrhein 18.55. I. p. 100.
Stotzer, chronicon Keichersbergense p. 3
Wattenbach, Dcutschlands Geschiehtsquel-
len p. 416 sq.
Annales Colonienses minimi ab a.
1193—1206.
Hangen mit d. vorhergehenden Annalen innig
zusammen.
Handschr.: Wolfenbiittel, h. Bibl.
Extrav. 302, 1. mbr. 8». sec. XTTI. — Han-
nover, k. Bibl. chart.
Ausg. : ' ed. Abel, KonigPhilipp der Hohen-
staufe p. 274-277. — ^'ed. K. Pertz ap. Pertz,
mon. scr. XVH. p. 849-853.
Annales Colonienses minores, vid.
^Annales S. Petri Coloniensis a. 798-818.
Colonienses breves a. 814-964.
(ap. Pertz, mon. I.
97-99) a. 944. 979.
Eemenses et Colonienses anno-
rum 961-1150.
Contin. annorum 1151-1196.
S. Gereonis Colonien.sis anno-
rum 1 191-1248.
S. Petri Coloniensis a. 1247,
Agrippinenses a. 1092-1384,
Annales S. Columbae Senonensis
(Sens) ab a, 708-1218,
Von Werth f. d. Geschichte Frankreiohs. Aus
diesen sind das chronicon L emovicense, das
ganze chron. Senonense S. Columbae, chron.
odoranni u. chron. Ploriacense geschopft.
Bisher ungedruckt.
Handschr.: Rom, bibl. Cbri.stin. No. 755.
sec. IX. mbr. fol.
Ausg.: ap. Pertz, mon. I. p. 102-109.
Vgl. Clarius.
Annales Compostellani a. 1 — 1249.
Ausg.: educti ex cod. vet. ecclesiae Com-
po.stell. ap. Juan de Ferrera, hist. de
Espana XVI. app. p. 103.
124
ANNALES
Annales Corbeienses a. 658 — 1148.
Harnlschr.: Paderborn, Arch., auto-
graph. mbr. fol. saec. Vlll. et XI.
Arisg.: ' ap, Harenberg, monuni. histor.
adhuc inedita. I. a. 1758. 8». p. 1-41. — »m
ihrer venneintlich echten Gestalt ed. Wigand
in Arch. f. Gcsch. u. Alterthumskunde West-
phalens V. p. 1-26. — * vollstUndhjer, a. d.
Orujinal ap. Pertz , mou. scr. III.p. 1-18.
Annales Corbeienses s. Fasti Cor-
beienses 1144 — 1159.
Soll eine Fortsetzung der vorhergeheiiden sein.
Ein Machwerk Harenberg's, mlt Hilfe der Wi-
baldinischen Briefe componirt. Scheidt deckte
diesen Betrug auf iu Gottineer gel. Anzeigou. 175S.
p. 1187-1190 u. 1759. p. 757. 758. Wigand hielt irrig
einen Monch Hcinrich, Begleiter Wibiild's, f. den
Verfasser.
Ausg. : ap. Harenberg, mon. ined. I. p. 45-89.
Annales Corbeiae Saxoniae antiqui
subinde continuati. 815 — 1471.
Von dem corvcier Historiographen Paullini
gescbmiedet. Unecht.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. H.
p. 296.
Erl.-Schr.: Wigaud, P., die corveier Geschichts-
quellen. Leipz. 1811.
Vgl. Chronicon Corbeiense.
Annales Cracovienses
Ausg.: nach dem Original von 3Lftow.ski
im Katalog Biskupow Krakowskich, Tom.
IV. Krakow 1853. 8».
Annales Cremifanenses (Krems-
miinster) a. 1139-1216. 249-1217.
Ausg.i ed. Wattenbach ap. Pertss, mon.
scr. IX. p. 544-549; 550-554.
Vgl. Annales Austriae.
Annales Danioi ab a. 1101—1313.
Uurftiger Auszug aus .4nn. liyenses.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV.
p. 22.
Annales Danici ab. a. 1131 — 1325.
Ausg.: a]). Langebek, scr. rer. Daii. IV.
p. 231.
Annales de Raimo sive brevis hi-
storia rerum in regno Neapolitano
Eestarum ab a. 1197 — 1486, auctorib.
udovico seniore et iuniore
de Raimo. Italice.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXm. p. 221-240.
Annales Dervenses (Moustier en
Der), vid. Annales Catalaunenses.
Annales S. Disibodi s. Disiboden-
bergenses (haud procul a Moguntia)
a. 743. 891—1200.
Marianus .Scotus bildet die Urundlagc. Man
hielt bisher irrtbUnilich elnen son«t unbckannten
Abt Dodcchinus von Dlsibodenberg (vgl. s. v.)
(Ur den VerfaKser.
Handschr. :Frankfurt, Stadtb. mbr. fol.
saec. XIV. No. 104. Vgl. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. V. 483.
Ausg. : ' zuerst unter Marianus' u. Dode-
chinus'' Namen tnit dem Tit. : Mariani . . .
chronica : . . . . c. Dodechini continuatione
... (ed. Herold.) Basileae, Oporinus 1559.
foi. — * wiederholt ed. Pistorius, scr. rer.
Germ. I. p. 266 (» ed. Ilda. I. p. 457-476; —
*ed. Struve I. p. 448-656; 657-678.) Fehlt
mehreres, besonders in d. Briefen; dies hat
znm Theil Gerken, Reisen durch Deutsch-
land II. p. 381 sq. ergiinzt. — * die Jahre
743. 919'120(J ap. Bohmer, fontes III. p.
173-217, niit Weglassung der Briefe u. nicht
genauer Auscheidung der genuinen Erziih-
lung des Verfassers. — *de7i genuinen Tkeil,
mit Fortlassung des schon Bekannten, ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 6-30.
Erl.-Schr.: Giesebrccht, wendiache Geschich-
ten III. p. 346.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 409.
Annales Divionenses = Annales S.
Benigni Divion.
Annaies dominicanorum Colmarien-
sium = Annales Colmarienses.
Annales Dunstaplenses== Chronicon
sive annales.
Annales ducum Bavariae ab a. 508
—907.
Unbedeutend. ^
Ausg. : ed. JafF^ ap. Pertz, mon. scr. X VH .
p. 365. 366.
Annales ecclesiae regalis Aquensis
= Annales Aquenses.
Annales ecclesiae Viconiensis =
Fundatio coenobii Viconiensis.
Annales Egmundani (Egmond, zer-
stort 1573) ab a. 875-1205. 1207
—1315.
Aus diesen ist das Chronicon Ilollandiae
sive Egmondanum a. 647-1205 abgeleitct. Ael
teste Chronilt von Holland.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mou. scr. XVI.
p. 442. 443.
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 443-479.
V(jl. Chronicon Eginondanum.
Annales Einsidlenses.
Zwei Ablheilungen dersclben siehe unt. A nna-
les Heremi und Anuales S. Meginradi. Die
Anu. Kin.sidl. reichcn von 746-1569.
Handschr.: Einsideln, No. 319 olim
63. mbr. sec, X. 4*. Vql. iib. sie u. die der
and. Abtheil. Pertz' Arch. IV. 286. VII.
388. mon. scr. IIL p. 137.
Ausg.: ap. Portz, mon. scr. III. p. 145-149.
Annales Einsidlenses. 957—1025.
Zwei Scctionen, von deneu die eine v. 957-994,
d. and. v. 972-1025 reicht, Als 3. scbliesst sich da-
ANNALES
125
ran die von Pertz, wiewol auch anders abgetheilt,
bekannt gemachte.
Ausfj. : ap. Mabillon. anal. vet. IV. p. 478
(ed. lida. p. 368; u. IV. p. 479 (ed. Ilda.
p. 368.)
Erl.-Schr.: Pertz' Archiv IV. p. 2S6. w. I. p. 377.
Annales Einsidlenses maiores a. 814
—1226.
Ausg.: ed. P. Gall Morel m Geschichts-
freund. Mittheil. des histor. Vereins der fiinf
Orte. 1843. I. 1. p. 99-146.
Annales Einsidlenses minores a. 814
—1298.
Aus<j.: ed. P. Gall Morel 1. c. I. 1. p.
147-150.
Vgl. Liber Heremi.
AnnalesElnonenses maiores = Chro-
nicon Elnonense.
Annales Elnonenses minores a. 533
-1061.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. V. p. 17-20.
Annales Elwangenses. 1 — 1237.
Compilation, die sich bis 1100 auf Annales
Wirziburgenses stUtzt; ausserst mager.
Handschr.: Stuttgart, oifentliche Bibl.
No. 55. fol.
Ausg. : zuerst ed. O. Abel ap. Pertz, mon.
X. p. 15-20.
Vgl. Chronicon Elwacense.
Annales S. Emmerammi brevissimi
a.. 792—1062.
Ausg. : ed. Jaflfd ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 571.
AnnalesS.Emmerani Ratisponenses
maiores. 748—823.
Handschr.: Miinchen, k. Bibl. s. Em-
meran. 4». E. 79. sec. IX.
Ausg.: ^ ap. Mabillon, anal. vet. IV. p.
476 (ed. 2a- IV. p. 307.) — » ed. Docen ap.
Pertz, mon. I. p. 92. 93.
Krl.-Schr.:Xi Qcen, einige Notizen iib. d. Handschr.
der sogenannten annal. Ratisponenses , —
in Pertz' Arch. V. p. 515; vgl. I. p. 428.
Annales S. Emmerani Ratisponenses
minores. 732 — 1062.
Grosstentheils Compilation, vorziigl. aus Beda.
Xicht unwiclitig.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. cod.
lat No. 210.
Ausg.: hmt.d. Tit.: chroniconBaioar.
br. monachi Emmeranensis ap. Oefele,
scr. rer. Boic. I. p. 45. 46. — ' tciederholt
ap. Pertz, mon. I. p. 93. 94.
Annales S. Emmerammi saeculi XI.
ab a. 1036—1046.
Ausg. : ed. JafF^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 571.
Annales Engelbergenses, vid. Anna-
les S. Blasii.
AnnalesEngolismenses a. 815—993.
Au.sg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 5.
Annales Engolismenses.
Pars prima a. 815—870.
Continuatio prima a. 886 — 930.
„ secunda ab a. 940
—991.
Von den vohergehenden verschieden.
Handschr.: Eom, Vat. Christ. No. 1127;
iib. andere vgl. Pertz, mon. scr. XVI. 485.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : chronicon En-
golismense ap. Labbe, bibl. mss. I. p.
323-325. — *ap. Bouquet, recueil VII. p.
222 ; Vin. p. 222. — » ap. Pprtz, mon. scr.
XVI. p. 485-487.
Annales Ensdorfenses. 1184—1368.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. X. p. 4-8.
Annales Erphesfurdenses annorum
1125—1137. 1349.
Wichtige Jahrbiicher.
Handschr.: Gotha, hrz. Bibl. sec. XII.
mbr. fol. vgl. Pertz' Archiv VII. 505-507.
Ausg. : ^ ap. Pertz , mon. Germ. scr. VI.
p. 536-541. zuerst, in ihrer urspriinglichen
Gestalt. — * ap. Bohmer, fontes III. p. 574-
581 unt. d. Tit: Annales Lothariani
imperiales.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 342.
Annales Erphordenses ab a. 1220
—1254.
Der Verfasser war ein Dominikaner. Enthalten
manche wichtige Thatsache, namentlich iiber K.
Heinrichs VU letzte .'Schicksale Jn Deutschland.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 26.
Ausg.: ^ ap. Schannat, vindem. literar.
coll. L p. 91-106 unt. d. Tit.: Chronicon
Erfordiense. — * ap. Bohmer, fontes II.
p. 388-415. — * ap, Pertz, mon. script. XVI.
p. 27-40. — Bruchstiicke ap. Guden, codex
diplomat. L p. 517-637.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 388.
Annales Esromenses s. Lundenses.
777—1265, resp. 1267. 1307.
Handschr.: Erfurt, Stadtb. saec. XIII.
— Kopenhagen, Un.-Bibl. saec. XIV. —
Hamburg, Archiv.
Au.sg. : ' ed. chr. Wormius ; * sehr gut ap.
Langebek, scr. rer. Dan. I. p. 213-250. —
* ap. Ludewig, reliq. mss. IX. p. 1. — * ed.
Waitz in Nordalbingische Studien. Kiel
1848. V. 1. p. 7 sq.
Erl.-Schr.: Usinger, die danischen Annalen
p. 38-52.
Waitz, die Quelle der ann. Esrorm. od. Lund.,
— in Nordalbingische Studien 1. c. p. 1.
Annales et historiae Altahenses =
Annales Altahenses.
Annales et la chronique des Do-
126
ANNALES
minicains de Colmar = Annales
Colmarienses.
Annales S. Eucharii Trevirensis a.
1015—1092.
Hanihchr.: Trier, oflfentHche Bibl., vid.
Pertz, moii. scr. V. p. 10.
Ausg. : ' ap. Martene et Durand, ampliss.
collect. IV. p. 505. — * ap. Pcrtz, raou. scr.
V. p. 10, besser.
Annales Farfenses. 661 — 1228.
Uiibedeutend.
Ausg.: ' excerpta ap. Mabillon, mus.Mtal.
Ib. — ^iciederhoU ap. Miiratori, scr. II. 2.
p. 295. — * ed. Bctlimann ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 587-590.
Vgl. Ilistoriac FartVnses.
Annales Flaviniacenses a. 382—853.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl. Voss. No.
28. sec. Vm. IX.
Ausg.: ap. Pertz, mon. Germ. scr. III. p.
150-152.
Annales Floreffienses a. 1—1482.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 618.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
XVI. p. 618-631. — Ausziige ap. de Smet,
Compte rendu de la commission royale
d'histoire. Brnxellos 1838. III. p. 15.
Annales Floriacenses (aus der Abtei
Fleury) a. 626—1060.
Ausg.: ^ als chronicon Floriacense
ap. Duchesne, hist. Franc. scr. III. p. 355-
356 a. 687-1028. — *ap. Baluze, miscell. II.
p. 303. (ed. Mansi I. p. 121.) — » ap. Pcrtz,
mon. II. p. 254. 255. mit Weglassung des
aus Pauli Warnefridi historia miscell.,
annal. Senonens. u. Ann. St. Amandi Ent-
nommenen. — * Bruchstticke ap. Bouquet,
rec. m. p. 315; Vm. p. 253; X. p. 177.
Vgl. Chronicon Floriaccnse.
Annales Florianenses (St. Florian).
1273-^1300.
Der Verfasser schcint als Weltpriester in Enns
gestorben zu sein.
Ausg. : ' ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 747-753. — ^vorher als Chro-
nicon Florianense ap. Rauch, scr. rer.
Austr. I. p. 213-232.
Erl.-Schr.: Ijambecius, commenlar. II. p.S»t6-919.
Annales Formoselenses ( Vormezeele
prone Ypras) a. 1 — 1136.
Ilundsrhr. : B r ii s s e I , No. 8675-8689. mbr.
8». saec. XI. XII.
Ausg.: ab a. 777-1136 ed. Bethmann ap.
Pertz, mon. scr. V. p. 34-36.
Erl.-Schr.: Chronicon Vormeselcnse, par F. V.
ct C. C lirwxU 1S17. so. 5 f r.
Annales Forolivienses ab a. 1275
— 1473 auctore anonymo.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXU. p. 135-240.
Annales Fossenses a. 1123—1389.
Auag. : ap. l'ertz, mon. scr. IV. p. 30-35.
Annales Franclci qui Laurishemi-
enses compellantur = Einhardus,
annales.
Annales Franciscanorum in Gorlitz.
1131—1484.
Von gerlngera Umfan^e.
Ausg.: ' ap. Knauthe, Beschreibung der
Dreifaltigkeitskirche (Umgangszeddel auf
das Jahr 1769.) — 'loiederholt ap. Biisching,
Alterthumer von Gorlitz, — in ?^ied.-Lau-
sitzisch. Magazin III. p. 181. — *ed. Koeh-
ler m Scriptor. rer. Lusaticar. Gorlitz 1839.
I. p. 311-313.
Annales Francofurtenses ab a. 793
—1300.
Erl.-Schr.: Tho raas, Frankfurter Annalen, — in
Frankfurlcr Archiv. I. 2. IRJ^. p. 1.
Vgl. Herp. '
Annales Francorum ab a. 726 — 796
= Annales Petaviani.
Annales Francorum auctiores =
Annales Tiliani.
Annales Francorum Fuldenses rerum
sub Pipino, Carolo M. eiusque po-
steris usque aJ excessum Arnulphi
imp. gestarum ab a. 714 ad a. 900.
Hos ex cod. veteri bonae notae
emendavit Joa. Fr. Christius, quac
emendationcs ipsius Noctiuin aca-
demicarum Halae 1728 editarum
P. III. exstant = AimalosFuldenses.
Annales Francorum Labbeani a. 726
— 79(j = Annales Petaviani.
Annales Francorum Lambeciani ab
a. 794-803.
Mit ihnen stimmcn Annales Lanreshamenses
7U-817 iiberein.
Ausg.: 'ex cod. caesar. in principio mutilo,
sed Caroli M. tempore manu exarato, cditi
a Lambecio in comment. de bibl. Vindob. II.
p. 377. — »ap. KoIIar, anal. Vindob. I. p.
bll. — »c. comment. J. B. Gentilotti ap.
Muratori, scr. U. 2. p. 87-122. — *ap. Bou-
quet, rec. II. p. 645; V. p. 63.
Erl.-Schr.: Schliz, commenf. oriticus dc scripti.s
ct scriptoribua historieis p. 70.
Vyl. Annale.s Fuldcnses und Annale»
LHurissenscK minorcs.
Annales Francorum Mettenses =
Annales Mcttcnscs.
Annales Francorum Pithoeani (ed.
Pithoeus) = Ainialcs Fuldcnses.
Annales Francorum veteres (670—
S40) = Chronicon Moissiacense.
ANNALES
127
Annales Francopum vetusti Mencke-
niani, quibus quaedam a Carolo M.
et Ludovico Pio ab a. 801—822
gesta traduntur.
SinJnur ein Bruchstiick d. Ekkehard. Uraug.
Handschr.: Leipzig, Rathsbibl. IL 70.
a. fol. min. sec. XIV., vgl. Pertz' Archiv
VII. 649.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. I.
p. 102.
Annales Fuldenses a. 680 — 901.
Enhardi Fuldensis annales a. 680-838.
Ruodolfi Fuldensis annales a. 838-863.
Pars III. auctore incerto a. 863-882.
- IV. - anonymo a. 882-887.
V. - quodam Bawaro anno
882-901.
Yortretflich geschrieben von ausserordentlich
gul unterrjchteten Verfassern.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. No. 5 der
mon. : Lcibnitz gab hieraus den Schluss. —
Kopenhagen, Un.-Bibl. Arn. Magn. chart.
sec. XV. 4». No. 830. Abschrift der Schlett-
stadter, No. 1. der Monum. Germ. — Leip-
zig, Rathsbibl., sec. X., ehemals in Altaich,
No. 4 der Mon. Germ. — Andere vid. ap.
Pertz, mon. I. p. 340.
Ausy.: ^ ed. Petr. Pithoeus in ,Annalium
et historiae Francorum ab a. 708 ad a. 990
scriptores coaet. XII.' zu Anfang. Hat vieles,
besonders das FiddaBetreffende, ausgelassen.
— *ap. Freher, scr. rer. Germ. I. p. 1-55
unt. d. Tit.: Appendix ad annales Ful-
denses (883-900). — ^ aus belden conjun-
dirt ap. Duchesne, scr. rer. Franc. II. p.
531-584. — Hierauf edirten den 4. Theil
des Werkes * Lambecius, commentar. de
bibl. Vindob. H. p. 345 — u. *Kollar, anal.
Vindob. I. p. 510. — Die Jahre 900 u. 901
" ap. Leibuit., scr. rer. Brunsvic. I. p. 192.
— Die Liicke der Jahre 895 u. 896 von
Gentilotti beseitigt ' ap. Muratori , scr. i-er.
Ital. n. 2. p. 119 u. «ap. Kollar, anal.
Vindob. I. p. 523. — Jetzt erschienen die
etjcas besseren Ausg. * ap. Freher-Struve,
script. rer. Germ. I. p. 1. unt. d. Tit.: An-
nales f^ancorum Fuldenses — und
"ap. Bouquet, rec. II. p. 673, V. p. 326, VI.
p. 206, Vn. p.l59, Vm. p. 38.— '^am kritisch-
sten u. besten ap. Pertz, mon. I. p. 343-415.
— Bruchstiicke ed. J. Fr. Christ, noctes
academicae. Halis 1729. No. 15. 29. 30.
Uebers.: deutsch von Rehdantz, Berlin
1852. 8". (Geschichtschreiber der deutschen
Vorzeit. IX. Jahrh. 9. Bd.)
Erl.-Scfir.: Bahr, Gesch. d. rciinisch. Literatur
im karoling. Zeitalter. Carlsruhe 1840. p.
170-17*. 228.
Hig toire litt^rairc de la France V. p. 597 sq.
Lappenberg in Pertz' Archiv VI. p. 774.
Pertz, praefat. in mon. I. p. 3.S7-342.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 67-69.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtgquel-
len p. 122.
Vgl. Annales Francor. Lambec.
,, Lauris.senses.
Annales Fuldenses antiqui. Pars
prior a. 651 — 814.
Handschr.: Cassel, sec. VIIL IX. (enth.
Beda, de temp. rat.) — Wien, hist. prof.
No. 654. Vid. Pertz, mon. scr. III. p. 116*.
Ausg.: ap. Pertz, mon. Germ. scr. (I. p.
95. IL p. 237.) m. 116*. 117*. — Con-
tinuationes a. 816-828., ibid. III. p.
117*.
Erl.-Schr.: Naumann, iib. d. auf der leipziger
Stadlbibl. befindliche Ilandschrift der Annal.
Fuld.. — iii .Serapeum 1810 p. 145. 169. 191.
221. 237. .304. o.^O.
Annales S. Gallenses, vid. Annales
Sangallens.
-" Annales Gandenses a. 1296 — 1310.
Sehr wiehtig f. d. Gesch. der Kriege zwischen
den flandrischen Stadten u. Grafen u. Konig Phi-
Hpp von Frankreich.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. XVI. p.
555-557.
Ausg. : ' ed. C. F. Hartmann in Index
lectionum gymnasii Hamburgensis. Ham-
burgi 1823. Schlecht. — * ap. de Smet,
recueil des chroniques de Flandre I. p.
371-436. — 'ed. Lappenberg ap. Pertz, mon.
scr. XVI. p. 558-597.
Annales Garstenses a. 1182 — 1257.
Von 12 41 an schiitzbar u. eine der wichtigsten
Quellen fiir d. osterr. Gesch. in dioser Zeit.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 593-600.
Vf/l. .Annales .«Vustriae.
Annales Gengenbacenses a. 1027
—1096.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. V. p. 389.
390. A'z<r 30 Zeilen umfassend.
AnnalesGenuenses,lib. 1 — 10. anno-
rum 1100—1293.
Lib. I. scripsit Caffari Genuensis consul
(t 1163.) 1100-1163. Vgl.
Bohmer, reg. imp. ab a.
1198-1254. p. LXXIV.
- n. - Obertus cancellarius Ge-
nuensis. 1164-1174.
ni. - Ottobonus sci-iba. 1174-
1196.
- IV. - OgeriusPanis. 1197-1219.
- • V. - Marchisius scriba 122Q-
1223.
- VI. - Bartholomaeus scriba.
1224-1264.
VII. scripserunt Lanfrancus Pigno-
Ins, Guilelm. de Mul-
tedo, Marinus Usus-
maris et Henricus
marchio de Gavio.
, 1264-1266.
- VIII. - Nicolaus Guercius,
Guilelm. de Multedo,
Henric. Drogus et
128
ANNALES
Bonivassallus. 1267-
1270.
Lib. IX. scripserunt Obcrtus Stanconus,
Jacobus de Auria,
marchisius de Cas-
sino et Barthol. Bo-
nifacii 1270-1280.
- X. scripsit Jacobus de Am-ia. 1280-
1293.
Sind die ersten untor offentlicher Aufsicht ver-
fassten .Staatsjahrbiichor. Wichtigcti u. bedeutendes
Geschichtswerli.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
5899; — sec. XVI. 6170. — Suppl. lat. sec.
XIII. No. 773.
Ausg. : ' ap. Muratori. script. rer. Ital. VI.
p. 247-610. — * eine neue Ausy. erscheint
von JafF^ ap. Pertz, mon. scr. XVIII. zu
AnfaTuj. — Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
Xn. p. 3.55-361.
Annales S. Georgii in Silva nigra
(St. Georgen im Schwarzwalde.)
1153 zuorst (reschrieben und bis 1625 fortgesetzt.
Das Original ist 1768 in .St. Blasien verbrannt.
Ausg.: Ausziige v. 1084-1308 nach einer
1762 genommenen Abschrift 'ap. Usser-
mann, prodromus Germaniae sacrae 11. p.
443-448. — ^ andere nach derselb. Abschr.
ed. Gerbertus , historia Nigrae Silvae. —
* nach beiden v. 613-1308 ap. Pertz, mon.
scr. XVII. p. 295-298.
Erl-Schr.: Martini.Ed. Ch., GcEchichte d. KIo-
sters u. der Pfarrei St. Georgen auf dem
Schwarzwalde. Ein histor. Versuch. St. Ge-
orgen 1859. gr. 8«. 1 Thlr. 6 Sgr.
Stalin, wirtembergische Geschichte II. p. S.
Annales S. Gereonis Coloniensis a.
1191—1248.
Bieton schatzbare Notizcn.
Handschr.: Diisseldorf, Arch. sec. XII.
Ausg. : ' ed. S. Boisser^e et L. Lersch in
Jahrbiicher des Vereins von Alterthums-
freunden im Eheinlande. XII. p. 154; XIV.
p. 12. — ^wiederholt ap. Bohmer, fontes
m. p. 399-400. — 'ap. Pertz, mon. scr.
XVI. p. 733-734.
Annales S. Germani Parisiensis (St.
Germain des Pr6s) a. 4G6 — 1061.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
No. 434, olim 547. mbr. saec. XI.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 166-168.
Annales S. Germani Parisiensis
minores a. 642—019. Cum continua-
tione a. 923—1146.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 3. 4.
Erl. - Schr. : Waftenbach, Deutschlands Ge-
schichtsfiucllen p. 87.
Annales S. Germani Pratensis ab
a. 1—1063.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
mbr. sec. XI. No. 434. olim 547.
Ausg,: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 166.
Annales Gotici codicis Compluten-
sis ab a. 618-1126.
Amg. : ap. Fcrrera, hi.st. de Espana XVI.
p. 98.
AnnalesGotwicenses a. 1068—1230.
Von Gotweiher Annalcn sind nur Fragmente
erhalten.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. IX. p. 600.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 600-604.
Annales Gradicenses ab a. 1 — 1145
et Opatowicenses ab a. 1146 — 1158.
1163.
Der erste Thei! bis 1145 ist von einom Anony-
raus im Kloster .S. Stephan zu Hradisst (Hradisch)
bei Olmiitz geschrieben; als um 1150 die Pramon-
stratenser von Opatowltz jene .Abtei in ihren Be-
silz brachten, wanderte die Handschr. dorthin und
wurde daselbst bis 1158 fortgesetzt. — Piter, Dob-
ner und Mcinert nennen den Verfasser: monachus
Gradicensis, das Werk selbst chro nicon Gra-
dicense, Palacky bezeichnet den Verfasscr mit :
monachusOpatovicensis, das Werk mit ch ro-
nicon.Bohemiae a Christi nativitate ad a. 11.57.
1163. — Bis zum J. 893 ganz aus Ekkehard aus-
geschrieben.
Handschr.: Wien, k. Hofb. 395, olim
theol. 125, deiude hist. eccl. 50. mbr. fol.
sec. XII.
j.: ^unt.d, Tit.: Excerpta ex chro-
nico a Christi dom. uativitate — 1158 ap.
Dobner, monum. III. p. 17-24, umwllstdndig.
— * ed. Meinert unt. d. Tit. : Durchsicht
des Auszuges aus d. Hradischer Zeitbuch
in Dobners monumenta etc, — in Jahr-
biicher d. Literatur. Wien 1830. Bd.XLVIII.
Anzeigeblatt, p. 35-38. — ^zuerst vollstandig
vom J. 894 an unt. obigem Tit. ed. Watten-
bach ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 644-652;
652-653. — * Bruchstiicke ap. Piter, the-
saurus absconditus in agro Brzewnowiensi
prope Pragam ord. s. Ben. S. Gunterus etc,
Bninae 1762. 4». p. 189.
Erl.-Schr.: Palacky, Fr., Wiirdigung der alten
bohmisch. Geschichtsehreiber. Prag 1830.
p. 52-64, {Verbeaaerungen zu MeinerCa Auag.)
p. 305.
Pubitschka, chronologische Geschichte IV.
p. 315.
Wattcnbach, Deutschlands Geschichtsquel-
lcn p. 367.
Annales Grussavienses (^Cisterciens.-
Klost. Griissau in Schlesien) ab a.
1230-1306.
Handschr,: Wien, k. Hofb. Original;
cf. Pertz' Arch. X. 474.
Au^g.: ed. Roepell in Zeitschrift d. Ver-
eins f. Gcschichte u. Alterthum Schlesiens.
Bre.slau 1856. 2. Heft. p. 200-213.
Annales Guelferbytani. ,
Bestehen aus 2 Theilen und olner Fortsetzung.
741-769; 769-790; 791-80.5. 817. 823. Bis 791 aus An-
nales Murbac. goschopft, das Ubrige genuin.
Handschr.: Wolf enbuttel, No. 67. 5.
mbr. 12mo.
Ausg.: • ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
A.NNALES
129
Struve I, p. 77. — *ap. Pertz, mon. I. p.
23-31; 40-44; 45. 46.
Annales Halberstadenses = Chro-
nicon Halberstadense.
Annales Halesbrunnenses (dioec.
Wirzburgens.)
Notae Halesbrunnenses a. 1117. 1133.
1338.
Annales Halesbrunnenses a. 1099-1178.
1241.
Notae Eberbacenses a. 1186. 1135. 1460.
Handschr. : Erlangen, konigl. Bibl. —
Mii n ch e n. Vid. Pertz, mon. scr. XVI. p. 13.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 13. 14.
Annales Hamburgenses a. 1 — 1265.
Falschlieh von vielen Incerti auctoris chronjca
Slavica oder Chronicon Slavicuni genannt. Excerpte
aus Albertus Stadensis.
Handschr.: Hamburg, oflF. Bibl. mbr.
4». sec. Xm. vgl. Pertz' Archiv VI. p. 359.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Annales abano-
nymo quodam circiter a. D. 1^288
conscripti ap. Lindenbrog, scr. rer. Germ.
p. 218-221. — ^wiederholt ap. Langebek,
scr. rer. Dan. I. p. 197-212 unt. d. bessern
Tit.: Annales Albiani circa a. 1265
conscripti. — * ed. Lappenberg ap. Pertz,
mon. scr. XVI. p. 382-385.
Annales Hamburgensis eccles, bre-
vissimi ab a. 751 — 1262.
Sind aus den vorhergehenden Annal. Ham-
burgenses excerpirt.
Ausg. : ap. Staphorst, hamburg. Kirchen-
geschichte UI. p. 416.
Annales Heilsbronnenses 1099 —
1178.
Unbedeutend.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr, XVI. p. 13. 14.
Annales Herbipolenses a, 1125 —
1158. 1202—1204, 1215,
Fortsetzung von Ekkehardi chronicon.
Handschr.: Venedig, Marcusbibl. No.
398. mbr. fol.
Ausy.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 1-12.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands 6e-
schichtgquellen p. 395.
Annales Heremi (Einsideln):
Pars prior a. 1-965.
Continuatio a. 977-997.
Continuatio altera a. 972-1057.
Handschr.: Einsideln, No. 29. mbr.
sec. X. — No. 356. mbr. sec. X. ex. et
XI. 4».
Ausg. : ap. Pertz, mon. Germ. scr. III. p.
138-142; 143. 144; 143-145.
Vgl. Annales Einsidlenses.
„ S. Meginradi.
Libpr Heremi.
Annales Hersfeldenses.
Ausg. : ap. Pertz, mon. Germ. scr. III, p.
18-116; V, p, 1-6.
Erl.-Schr.: Wai tz, G., d. Hersfelder Annalen —
in Pertz' Archiv VI. p. 663-688, wo iiber ihre
Theile und ihre gemeinschaftliche Quelle treff-
lich gehandelt ist. Ihre urspriingliche Gestalt
iat verloren.
Annales Hibernicl quatuor magi-
strorum usque ad a. 1172,
Ausg.: ex ipso 0'Clerii autographo in
bibl. Stowense servato irice et latine ap.
o'Conor, rer. Hibern. scr. III.
Vgl. Chronicon Hibemiae.
Jacobus Grace.
Annales Hildesheimenses:
No. 1. Pars prima ab O. C. ad a. 993.
No. 2. Continuatio a. 994-1040.
No. 3. Continuatio altera a. 1041 1108.
No. 4. Continuatio Paderbornensis an-
norum 1109-1137.
Schatzbare Geschichtsquelle. Sind bis 814 nur
Wiederholung der Annales Lauriss. minores, vid.
Pertz' Arch. VII. 415. — No. 3. Contin. ist aus Ann.
Wirziburg. seu S. Albani entnommen.
Handschr.: Autograph Paris, k. Bibl.
No. 6114. (olim 1031. 1125 et 5993) mbr.
4"*. sec. X. XI. et XII., vid. Pertz, mon.
scr. III. p. 19.
Ausg.: ' ab a. 714-1138 ap. Duchesne,
scr. hist. Fr. III. p. 504-539. — * wiederholt
ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 710-741
als chronicon Hildesheimense. —
^V07i 814 an ap. Pertz, mon. scr. III. p. 22;
42-70; 90-103; 103-112; 112-116. Vgl. XI.
p. 163. — Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
VL p. 237; VIL p. 253; XI. p. 213.
Erl.-Schr.: Giesebrecht, L., wendische Ge-
» schichten III. p. 299. 307.
Giesebrecht, W., Gesch. der Kaiserzeit I.
p. 745.
Pertz in praefat. 1. I. c. 19. 20.
8<;hiiz, commentar. criticus de scriptis et
scriptoribus historicis p. 69.
Waitz in Pertz' Archiv VI. p. 663 ff. — in
Nachrichten von d. Gotting. Ges. d. Wiss.
1857. p. 56.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 178. 230. 236.
Annales Hincmari, vid. Hincmarus.
Annales S. Jacobi Leodiensis:
Pars prior a. 1-1055.
secunda a. 1056-1174.
Continuationes annorum 1164-1393.
Ausgeschrieben , fortgesetzt und gemehrt von
Lambert. Parvus u. Reiner.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 632.
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. XVI,
p. 635-638; 638-642; 642-645.
Annales Iburgenses => Annales
Yburgenses,
Annales imperiales Lothariani =:
Annales Erpliesfurdenses,
Annales Inisfallenses a, 428 — 1088.
Sehr wichtig fiir die Geschichte von Irland.
Ausg.: irice et latine ap o'Conor, rer.
Hibernic. scr. II. ex codd. et Bodl. et Dublin.
Erl.-Schr.: Nicolson, the english, scotch and
130
ANNALES
irish historical libriirieH. l^ondou 1736. fol.
p. 17 21.
Annales S. Johannis Magdeburgensis
= Annales Ro.^^enveldenses.
Annales Isiandorum regii.
Keichen bi.^i 1341.
Ausy. ap. Laugebek, .scr. rer. Dan. IIL
p. 1-135.
Erl.-Sc/tr.: Lindfors, iuledning till islaendsku
litteraturen og dess historia. Lund 1824. 8«.
p. 1S3.
Suhm, hi.storie af Danmark. X. p. 132.
Torfacxis, hist. Norvegiae IV. I. 8.
Annales Islandorum vetustissimi.
Ausg.: ap. Langebek, ,scr. rer. Uan. IL
p. 177-199.
Annales Juvavenses breves ab anno
721—741.
Ausg.: ap. Pertz, mon. .scr. 111. p. 123.
Annales Juvavenses maiores a. 550
—835. V)75.
Handschr.: Wiirzburg, k. Kibl. Original.
Ausg. : ' ap. Eccard, Francia orieutalis I.
p. 804 unt. deni Tit.: Annales breves
cyclo paschali in codice sec. IX. ad-
scripti. — *ap. Pertz, mon. I. p. 87-89.
Supplementum ibid. III. p. 122.
Erl.-Schr.: Lappenberg, englische Geschichte
I. p. XLVL not.
Schmid, Gesch. der Angelsachsen I. p. LVI.
iiot. [sprtchen sich beide fiir dertn angelaUch-
sische Abstammung aus.)
Annales Juvavenses minores a. 742
-814.
Sind 816 geschrieben.
Ausg.: ' ap. Eccard, Francia orientalis I.
p. 8.05 unt. d. Tit.: Anuales breyes a.
816 conscripti et in folio vacuo post
cyclum paschalem reperti. — * ap. Pertz,
mon. I. p. 88. 89. Supplcmentum ibid. UI.
p. 122.
Annales Labbeani = Annales Ma-
sciacenses.
Annales Lambacenses (Lambach)
a. 1128-1197. 1197—1848.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 555. 556; 556-661.
Annales Lambeciani = Annales
Francorum Lambeciani.
Annales Lamberti = Lambertus
Hersfeldensis.
Annaies Laubacenses (AbteiLobbes
a. d. 8ambre im Hennegau):
Pars prima a. 687-740;
Continuatio a. 741-770;
Continuatio altera a. 771-791;
Pars secunda a. 796-885;
Pars tertia a. 887-926.
Bisher anbekaunt; bis 791 den Annales S.
Amandi entnomraen.
Handachr.: Mouza.
Ausg.: ap. Pertz, mon. I. p. 7. 9. 10. 12.
15. 52-55.
Annales Laubienses a. 418 — 1054.
Continuatio a. 1056-1505.
Ausg. : ' ap. Martene, thes. anecd. III. p.
1410-1431 unt. dem Tit.: Chronicon Lo-
biense breve bis zum J. 1641; — * ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 9-20; 20-28. — Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. XI. p. 415; XIII.
p. 580-585; XVIII. p. 666-668.
Vgl. Anualium I.,obiensiuin fragm.
Annales Laureshamenses (Lorsch):
Pars prima ab a. 703-768.
- altera ab a. 768-803.
Handschr.: Wien, k. Hofb. hist. prof.
No. 646. Autograph.
Ausg. : ^ zuerst vollstdndig ap. Ussermaun,
prodromus Germaniae sacrae I. p. LXXV.
— *ap. Pertz, mon. I. p. 22-30; 30-39. —
Bruchstiicke : eins aZsFragmentumVin-
dobonense ' ed. Lambecius, comment.
bibl. caes. Vindob, 11. p. 377. — *wieder-
holt ap. KoIIar, anal. I. p. 571. — * ap.
Muratori, scr. rer. Ital. II. 2. p. 110. — «ap.
Bouquet, rec. II. p. 645*; V. p. 163. — Ein
anderes ' ap. Duchesne, scr. rer. Franc. II.
p. 21. — * wiederholt ap. Bouquet, rec. V.
p. 26.
Annales Laureshamenses et Ful-
denses = Annales Laurissenses mi-
nores.
AnnalesLaurishemienses quiavariis
varie compellantur = Einhardus,
annales.
Annales Laurissenses (Lorsch) maio-
res (olim Loiseliani vel Plebeii) a.
741 — 788. Continuatio auctoreEin-
hardo annorum 788—829.
Von verschiedenen Verf. ; an Reichhaltigkeit
und Glaubwiirdigkeit uugleich. Benutzt in d. An-
nalps Bertiniani.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. I. p.
128-131.
Ausg.: ^ als Fraucicorum annalium
fragmentum ed. Cauisius, lect. antiq. UI.
p. 187. Der Stil und nicht wenig anderes
ist gedndert. — *m ervjeiterter Gestalt ap.
Duchesne, hist. Fr. scr. II. p. 24-49. —
*ap. Bouquet, rec. V. p. 32-62. — *ap. Pertz,
mon. I. p. 134-174; 174-218.
Erl.-Schr.: BShr, Oesch. der rumisch. Literatur
ini kuroling. Zoitalter p. lf)3.
Dippoldt, Lebeu Karl.s de.>- (irossen p. 296 ff.
Pertz, praefatio I. c. p. 124-131.
Schilz, commentar. criticus de scriptis et
scri])toribus hisloricis p. 71-73.
Annales Laurissenses minores. 1)80
—817.
Von 680-741 Auszug aus Fredegar, v. 741-817
(ibergegangen in annal. Fuldens. u. Hildet-
heim. und von Marianus Scotus benutzt.
ANNALES
181
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. L p. 112.
Ausg. : 'ap. Pertz, mon. I. p. 114-123. 630 ;
cf. n. p. 196, ubi Lectiones cod. regii Bruxel-
lensis. — Vorher unt. d. Tit.: Annales
Laureshamenses et Fuldenses * ed.
Lambecius, commentar. mss. bibl. caes. Vind.
lib. II. cap. 5. — 'wiederholt * ap. KoUar,
analect. I. p. 549. — *ap. Muratori, scr.
rer. Ital. 11. 2. p. 98. — * ap. Bouquet, rec.
n. p. 645; V. p. 63.
Vgl. Annales Francor. Lambec.
„ Fuldenses.
,, Nazariani.
Chronicon Laureshamense.
Codex Laureshamensis.
Annales Lausonenses a. 850 — 985.
Handschr. : Lej^den, Un.-Bibl. Voss. No.
28. sec. Vm. IX.
Ausg.: ap. Pertz, mon. Germ. scr. III.
p. 152.
Annales Lemovicenses (Limoges)
a. 687-1060.
Ausg.: ^unt. d. Tit. : Chronicon Le-
movicense breve ap. Labbe, bibl. nova
U. p. 332-334. — 'und ap. Martene, thes.
nov. anecd. III. p. 1400 u. p. 1448. — 'ap.
Pertz, mon. U. p. 251. 252. — * Bruchstiicke
ap. Bouquet, rec. lU. p. 316; X. p. 177.
Vgl. Annales S. Columbae.
Gaufredus coenob.
Annales Leodienses = Annales S.
Jacobi Leodiensis.
Annales Leodlenses a. 58—1054.
Continuatio a. 1055 — 1121.
Verschieden v. Chronicon Leod. breve.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p. 9.
Ausg.: ^ als Chr onicon Leodiense a.
400-1132. Append. a. 1133-1184 ap. Labbe,
bibl. nova L p. 334-339; 405-408. — " ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 9-20; 28-30. —
* Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XIU. p. 604 ;
XVUL p. 666.
Annales, les, et la chronique des
Dominicains de Colmar = Annales
Colmarienses.
Annales Lindisfarnenses, vicZ.Anna-
les Cantuarienses.
Annales Lobienses, vid. Annalium
Lobiensium fragmentum.
Annales Loiseliani = Annales Lau-
rissenses maiores.
Annales Lothariani = Annales Er-
phesfurdenses.
Annales Lubicenses a. 1264— 13l?4,
Bekannt unt. d. Tit.: Continuatio Alberti
Stadens i .s.
Handschr.: Wolfenbuttel, an Albert
Stadens.
Ausg.: * ed. Andr. Hojer aZ« Continuat.
A. St. Havniae 1720. 4". Fehlerhaft. —
* ed. Lappenberg ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 411-429. — (Haberlins beabsichtigte
Ausgabe [vgl. praef. eius ad analect. med.
aevi a. 1764] ist nicht erschienen.)
Erl.-Schr.: Lappenberg in Pertz' Archiv VI.
p. 547-553.
Annales Lugdunenses ab anno 769
—841.
Von geringer Bedeutnng und sehr lcurz.
Handschr.: Rom, bibl. Vallicell. E. 26.
vgl. Pertz' Arch. V. 109.
Ausg. : i ap. Mabillon, museum Italicum I.
p. 68. — ^mehr ap. Pertz, mon. I. p. 110. 630.
Annales Lundenses = Annales Es-
romenses.
Annales Lupi protospatharii a. 855
— 1102 = Anonjmi Barensis etc.
Annales Magdeburgenses a Christo
nato —1188. 1453—1460.
Friiher bekannt unter dem Xamen Chrono-
graphus Saxo; nicht zu verwechseln mit dem
spatern chron. Magde burgense. Geschrieben
gegen Ende des 12. Jahrh. — Da.s von Wedekind,
Noten I. p. 349 ff. mitgetheilte Chronographi
Saxonis fragm. Luneburgicum sind die An-
nales Rosenvelden ses.
Handschr.: Hannover, vid. Pertz, mon.
scr. XVL p. 105. Einzige.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Chronographus
Saxo ap. Leibnit. , access. histor. I. p. 1-
315. — » ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 107-
196. — Excerpte ap. Bouquet, rec. IX.
p. 36-39.
Erl.-Schr.: Benutzt ist der Codex von Brower
in seinen Scholien zu Vita s. Meinwerci u.
Gesta Treviror. als Chronicon ms. Saxon.,
u. von d. Bollandisten in AA. SS. April. III.
p. 802. Mai. IV. p. 150 (a. 1069.) VIL p. 83
u. Jun. I. p. 916.
Lappenberg, Verhaltniss deschronogr. Saxo
zur Quedlinburger Chronik, — in Pertz' Ar-
chiv VI. p. 647. Vgl. VII. p. 473.
Wattenbach,! Deutschlands Geschichtsqnel-
len p. 413.
Annales Marbacenses = Chronicon
Marbacense.
Annales Marchianenses (hodie Mar-
chiennes-du-pont) ab a. 1 — 1306.
Handschr.: Douai, No. 15. mbr. foL
max. saec. X. — Paris, k. Bibl. Ees.
St. Germ. 13, 5. Copie.
Ausg. : ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
XVI. p. 609-617.
Vgl. Vita s. Adalbaldi ducis.
Annales Marganenses sive de Mar-
gan, ab anno 1066 — 1232.
Ausg. : ' ed Jones in Archaeologia Cam-
brensis a record of the antiquities of Wales
and its marches. London 1848. lU. p. 262.
— * vorher ap. Gale, script. hist. Anglican.
p. 1-19.
Annales Masciacenses (Massai.)
732—1013.
9*
132
ANNALES
HamUchr.: Genf, Un.-Bibl. mbr. sec. IX.
No. 50.
Axisg.: ^ als Chronicon S. Martini
Ma.^^ciacensis breve ap. Labbe, bibl.
nov. mpt. II. p. 732. — *tciederkolt ap.
Pertz, mon. scr. III. p. 169. 170. — Ein
Bruchstiick a. 910-1013 ap. Bouquet, rec.
VIII. p. 230.
Erl.-Schr. : S c h ii z , comnientfvr. crificns de scri-
ptis et scriptoribus historicis p. 7.'f.
Annales Matseenses. KJOr) — 1395.
Enthalten unter anderm sehr detaillirte Anga-
ben iiber die Ketzereien jener Zeit.
Handsckr. : vid. Pertz, mon. scr. IX. p.823.
' Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 823-
837, ed. Wattenbach.
Erl.-Schr.: Archiv f. osterr. Oe«chichtsquellcu
XIV. p. 1117.
Pez. scr. rer. Austr. II. p. 5.33 -.536.
Annales Maurimonasteriens. (Maur-
munster, Maurmoutier im Elsass) a.
814—1288.
Handsckr.: Wien, k. Hofb. hist. (prof.
229) nunc 9099 sec. XVI. chart.
Ausg.: ^zuerst ap. Bohmer, fontes III. p.
8-10. — *ed. JafFe ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 181. 182.
Erl.-Schr.: Rettberg. Deutschlands Kirohenge-
schichte II. p. 86.
Annales S. Maximini Trevirensis.
538—987.
Quelle der Fort^etz. des llegino von 1)23 an.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. in Wil-
helmii collect. rer. histor. chart. sec. XVII.
fol. Tom. IV., umfassen d. Jahre 717-741. —
Coblenz, bibl. Goerres. No. 16. mbr. sec.
IX. 4"».
Ausg.: ' ap. Wiirdtwein, nov. subsid.
"diplom. Xin. p. 316. — ' ap. Pertz, mon.
II. p. 212. 213, hesser ibid. scr. IV. 5-7.
l'yl. Chronicon S. Mathiae Trev.
AnnalesMediolanenses abanno 1230
— 1402, auctore anonymo.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 641-840.
Annales S. Meginradi (in Heremo,
Einsiedeln) a. 91S— 951.'
Handschr.: Einsidelu, No. 321. mbr.
sec. IX.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 138.
Erl.-Schr.: Morel, G., llber den Liber Herenii
— ini Oeschichtsfreund. 1843. I. p. 91-152.
StSlin, wirtemberKische Oesrhichte. I. p. 420.
Vyl. Annales Kinsidlenses.
Annales Mellicenses ab a. 1 — 1123
c. contin. usq. ad a. 1504 auctore
anonymo.
Begonnen um 1123 u. darauf von Vcrschiedenen
fortgesetzt.
Handsckr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 480. 481.
Ausg.: ^ ala chronicon Mellicensis
monasterii ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
162-288. — »ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. IX. p. 480-501 ; — die contin. bia
1564 ibid. p. 501-535. — Ihre sonstigen Fort-
setzungen s. unt. Annales Austriae.
Erl.-Schr.: 1'ertz, chronici Melli(\ editio ap.
H. Pez cum cod. autographo collata — in
seinem Arch. IV. p. 522.
Wattcnbach, Deutschlands Qeschichtsquel-
len p. 239. .<»62. .365.
AnnaliumMellicensium
auctarium Garstense 1182 — 12.56.
Eine der wichtigsten Quelleu fiir d. osterreich.
Geschichte in dieser Zeit.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 561-
569. Das Stiick von 1140-1188 cds Nebenjorm
der Ann. Admunt. p. 580-586. Continuatio
Garstensis p. 594-600.
Vgl. Annales Adrauntenses,
Histor. fundat. coenob. MelHc,
Necrologium .Mellicense.
Annales Menckeniani = Annales
Francorum vetusti.
Annales Mettenses. G87— 930.
Von Kegino sclavisch nachgesehrieben. Ganz
iinzuverlassig.
Handschr.: Durham, C. IV. 15. —
Middlehill, fol. No. 746, bei Hanel; iii.
heide vgl. Pertz' Arch. VII. 385.
Ausg.: 'ap. Duchesue, hist. Franc. scr.
III. p. 262-333. — * wiederkolt ap. Bouquet,
rec. U. p. 676; V. p. 335; VI. p. 212; VII.
p. 184; VIII. p. 61. — » ap. Pertz, mon. I.
p. 316-336 (nur der von 687-768 reickende
Tkeil und ein Stiick von 830.)
Erl.-Scttr.: BShr, Oesch. der romisch. Literatur im
karoling. Zcitalter p. 171.
Histoire litteraire de la France V. p. 599.
Wattcnbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. l.SS.
Annales Mettenses brevissimi ann.
934—1038.
Handsckr.: Middlehill No. 717.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 155.
Annales S. MichaelisBabenbergen-
sis a. 106G— IKiO.
Unbedculcnd.
Aitsg.: zuerst ap. Pertz, mon. Germ. scr.
V. j). 9. 10.
AnnalesMoguntinenses s. Moguntini
a. 1083—1309.
Handsckr.: Bremen, Stadtb. chart.
Ausg.: 'unt. d. Tit.: Brevo chronicou ab
a. 1083-1309 ap. Schottgen et Kreysig,
diplomatar. et script. I. p. 61, 52. — **r?»e\
derholt, aher feklerfreier ap. Bohmer, fontes
II. p. 249-253. — * am besten ap. Pertz,
mon. scr. XVII. p. 1-3.
Annales Monasterienses S. Gregorii
(Miinster im Gregorienthal , Elsass)
a. 528—1194.
Pars prior a. 528-828,
- altera a. 1065-1194.
Av^g.: ^ als Chronicon Monasteri-
ANNALES
133
ense ap. Martene, thesaur. anecd. III. p.
1435. — * cler erstere Theil a. Chr. nat. —
828 ap. Grandidier, histoire d'Alsace I. Pr.
p. XXI. — ^.wiederholt ap. Pertz, mon. scr.
III. p. 152-154; 154. 155. mit Weglassung
der Kaiser- u. Papstkataloge u. deren der
franzos. Konige bis zum 8. Jahrhundert.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte II. p. H3.
Annales Mosellani ab a. 703—797.
HandsChr.: St. Petersburg, k. Bibl.
mbr. 12ino. vid. Pertz, mon. scr. XVI. 491.
Ausg.: zuerst ed. Lappenberg ap. Pertz,
mon. scr. XVI. p. 494-499.
Annales Mosomagenses (Mousson
a. d. Maas). 969-1452.
Bandschr. : Fa,ris, k. Bibl. mbr. fol.
No. 5371.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 160-166.
Annales Murbacenses, vid.
Annales Alamaunici;
Annales Guelferbytaui.
Annales Mutinensium veteres (ex
vetustioribus et synchronis scriptori-
bus de verbo ad verbum transscripti
ab Alexandro de Tassonibus).
a. 1131—1336.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital. XI.
p. 53-82 cura additamentis variis auctoris
anonymi a. 1343-1501 p. 82-86.
Vgl. Bonifacius de Morano.
«fohannes de Bazano.
Vita s. Geminiani.
Annales Nazariani (i. e. in mona-
sterio sancti Nazarii iuxta Rhenum
scripti, i. e. Lorsch.)
Bestehen aus 2 Theilen, 708-768 u. 769-791.
Handschr. : aufgezdhlt in Pertz' Arch. V.
p. 106; mon. I. p. 22.
Ausg. : ' ap. Freher, corp. hist. Fr. I. p.
86-90. — * ap. Duchesne, hist. Fr. script. II.
p. 3-6. — ^ vollstandiger ap. Freher, scr.
rer. Germ. ed. Struve I. p. 77. *ap.
Bouquet, rec. 11. p. 639; V. p. 10. — *ap.
Pertz, mon. L p. 23-31; 40-44.
Erl.-Schr.: Schiiz, commentar. criticus de scri-
ptis et scriptoribus historicis p. 75.
Vgl. Annales Laurissenses.
Ohronicon Laureshamense.
Annales S. Nazarii a. 936 — 978.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
XVII. p. 33.
Annales neerologici Fuldenses =
Necrologium Fuldense.
Annales Neresheimenses a. 1049—
1296.
Continuatio I. a. 1297-1406.
II. a.. 1411-1540 auctore
Johanne Schweickhofer
abbate Neresheimensi.
m. a. 1545-1572.
Friiher schon zum Theil dem Inhalte nach be-
kannt durch die Aufnahme desselben in das Chro-
nicon Elwacense u. d. sogen. Chronik Fisten-
port 's.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. X. p. 16.
Ausg.: ed. primum O. Abel ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 20-25; 25-27 ; 27-32. 33. 34.
Annales Nestvedenses ab a. 1130
—1228.
Diirftig.
Ausg. : vor dem Calendarium Nestved. ap.
Langebek, scr. rer. Dan. IV. p. 286-289.
Erl.-Schr.: Usinger, die danischen Annalen
p. 37.
Annales Novrmontenses (Neuberg).
1329—1396.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon,
scr. IX. p. 669-677 (vgl. Annales Austriae,
contin. Novim.)
Annales Opatowicenses, vtd. Anna-
les Gradicenses.
Annales Osterhovenses = Chro-
nicon Osterhoviense.
Annales Ottakariani, vid. Cosmas
Pragensis.
Annales Ottenburani (Ottenbeuern
bei Memmingen).
Pars prior ex ann, Hersfeldensibus
desumta a. 727-791.
Pars altera genuina a. 1040-1111.
Voll kaiserlicher Gesinnung.
Handschr.: vid. Pertz, scr. V. p. 1. —
Maihingen, fiirstl. Oettingensche Bibl.
Ausg.: zum erstenmale ap. Pertz, mon.
scr. V. p. 1-6; 6-9.
Annales Ottenburanl Isingrimi et
minores.
Die erstern verfasste Abt Isingrim von Otten-
beuern, dem Otto Frisingensis seine Chronik wid-
mete. — Wichtig f. d. Gesch. dieses Klosters.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 311.
Ausgi: als Annales Isingrimi maiores a.
1121-1168 ibid. p. 312-315.
Annales Isingrimi minores a.
1145-1157 ibid. p. 315.
Annales Ottenburani minores
a. 1145-1416 ibid. p. 315-318.
Vgl. Chronicon Ottoburanum.
Annales Palidenses (Poehlde) au-
ctore" Theodoro monacho ab O.
c. —1182 et 1390.
Bislang niemals herausgegeben. Eine grosse
Bereicherung d. liistor. Literatur Niedersaohsens.
Handschr.: Gottingen, Un.-Bibl. 5»-
Eine Abschrift des friiher in Cambridge,
Un.-Bibl. G. 85 gewesenen.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 48-98.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlauds Ge-
schichtsquellen p. 410-413.
134
ANNALE8
Annales Parchenses a nativitate
Johannis ad a. 13UJ. 1458.
Ilandschr.: London, brit. Mus. snppl.
No. 14788.
AuK(/.:ai). Pertz, mon. scr.XVI. p. 598-608.
Annalespatriosermonescripti,vulgo
Pulkavae et Benesii de Hofowic
chronicorum continuatores anonymi.
Ed. Fr. Palacky. Pragae 1829. 8«.
Der bohmische Titel lautet:
Starj letopisowe cestj od rokn 1378
do 1527 etc.
Bildet zugleich den 3. Bd. von Pelzcl u. Do-
b r o w s k y , annales und enth< die historischcn
Schriften acht verschiedener anonymer Verfasser,
welche den Zeitraum von 1378-1527 nmfassen.
Dics Werk begreift auch die Polcracowanj kro-
nyky Benese 7. Ilorowic (ISa^J-H^O), ed. J. W.'
Zimmcrmann. v Praze 1S19. 80. und Continnatio
chronici Palkawae ap. Dobner, monum. IV. p. 129-
190. Scide fiuaserst fehlerhaft.
Erl.-Schr.:V a,\&c)iLy . Fr., Wiirdignng d.alten boh-
mischen Goschichtschreiber. Prag 1H30. p.251.
Annales S. Pauli Virdunensis ann.
908-1215. 1249. 1419.
Handschr.: Verdun, No. 36. mbr. fol.
sec. Xm.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr.XVL p. 500-502.
Annales Pegavienses (Pegau bei
Merseburg) et Bosovienses (Kloster
Posen unweitZeitz) a. 1000—1149.
Continuatio a. 1140-1181.
Continuatio secunda a. 1182-1190.
Continuatio tertia a. 1191-1227.
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. u. s. w.,
vid. Pertz, mon. scr. XVI. p. 233.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Moiiachi Pega-
viensis historia de Viperto mar-
chione gab den ersten Theil bis 1124 zu-
sammen mit Historia Friderici Admorsi
necnon Historia de vita et gestis Adolphi II
com. Holsat. R. Reineccius. Francof. 1580.
fol. — *wiederholt ap. Hofmann, scr. rer.
Lusat. I. p. 1.
Varianten und eine Fortsetzung von 1126-
1236 tmt. d. Tit.: Continuatio chronici
Pegaviensis monasterii ' ap. Mencken,
scr. rer. Germ. III. p. 130-156. — * zuerai
vollstdndig ap. Pertz, mon. scr. XVI. p.
234-270.
Uebers. : Die Historia Viperti deutsch ' von
Emst Brotuff. Leipzig 1520. 4». m. 1556. 4».
— * von R. Reineccius. Eisleben 1584. 4". —
u. • ap. G. Hahn, Historia Martisburgensis.
Leipzig 1606. fol.
Erl.-Hchr.: Cohn, F,., -A., die pexauer Annalen mit
Benut/.nnfc handschriftl. litilfsmittel kritisch
untersucht. Abgedruckt au.« d. Mittheil. der
Geschichts - und Alterthumsfor.scheuden Ge-
sellschaft des Osterlandes. Bd. IV. Heft 1.
p. 472-533. Altenburif 18.08. HO.
Genealogia comitum Leieniccnsium dcducta
a maioribuR Vipcrti illins comitis Groizensis,
auctore Pet. Albino, edita l.W?. 8«. {gltich-
sam ein Commentar zu d. Annal. Pegav.)
Auch unt. d. Titel:
Vipertus sive origines Ranzonianae wieder-
holt ap. Menckcn, scr. rer. Germ. III. p. 838.
AntjehHngl iat Schwartzii commcnt. de di-
gnilatibus cl possessionibus Viperli(Jroizen»ls.
Wattcnbach, Deutschland» Geschichtsquel-
lcn p. 381.
Vgl. T-ibcIIus de fUnd. mon. Bi-
paucriensis.
Annales Pelplinenses. 1190—1293.
Au^g. : in Scriptores r. Prussic. I. p. 270. 271 .
Annales Petaviani {nach d. frUhern
Besitzer einer Handschrift derselhen
so benannt):
Pars prima a. 687-740.
Confinuatio a. 741-770.
Pars secunda a. 771-800 et 804.
Wichtig fiir die Jahrc 771-804.
Handschr.: Genf, Un.-Bibl. mbr. sec. IX.
No. 50. f. 2. — Paris, k. Bibl. No. 4995
(Colb. 3287. regius 5192. 2. 2.)
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr. 11.
p. 6-10. — * ap. Labbe , bibl. nova H. p.
733-736 als Annales Francorum ab a.
726-796. — »ap. Bouquet, rec. H. p. 641;
V. p. 13. — «ap. Pertz, mon. L p. 7. 9.
11. 13. 15-18; cf. IIL p. 170.
Annales S. Petri Babenbergenses
a. 1103—1185.
Ausg. : 'nicht vollstdndig ed. C.A.Schweitzer
in Siebenter Bcricht des historischen Ver-
eins zu Bamberg p. 70. — *ed. Jaff^ ap.
Pertz, mon. scr. XVII. p. 636. 637.
Vgl. Annales Babcnbergcnses.
Annales S. Petri Colonlensis ann.
798—818.
Handschr.: Darmstadt No. 83 c.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 730.
Annales S.Petri Coloniensis a. 1247.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 734. 735.
Annales S. Petri Erphesfurdenses:
Pars prior a. 1078-1128.
Annales Sancti Petri et Aquenses.
Pars secunda a. 1133-1149.
Pars tertia a. 1150-1163 et 1169.
Continuatio a. 1164-1182.
Vorher nie herausgegeben.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 15.
Ausg. : ap. Pertz, mon. script. XVI. p. 16-
25. — Enthdlt auch das von Wiirdtwein,
nov. subsid. II. p. 238 edirte Chronicon
monachi S. Petri Erfurt.
Erl. - Schr.: Wattenbach, Dent8ch1ands Ge-
schichts(iuelleu p. 3S7.
\'gl. Annalcs Erphesfurdenses.
Annales Pisanorum, vid. Chronica
Pisana.
Annales Pistorienses seu commen-
tarii reruin gestarum in Tuscia,
italice scripti ab auctore anonymo
synclirono. 1300-1348.
Der neuestc Ilerauspeber schreibl sie dein Mo-
naldesco oder jMonaldl zu.
Au»g. ; ' unt. d. Tit. : Istoria delle cose
avvenute in Toscana dall' anno 1300 all
ANNALES
135
1348, scritta per autore, ehe ne' medesimi
tempi visse, Firenze, Giunti 1578. 4*. —
* wiederholt ap. Muratori, scr. rer. Ital. XI.
p. 367-530. — ^unt. d. Tit.: Istorie Pisto-
lesi ovvero delle cose avvenute in To-
scana , e diario del Monaldi. Firenze
1733. 4«.
Annales Placentini, vid. Ripalta.
l'yl. Johannes de Mussis.
Annales Plebeii = Aunales Lau-
rissenses maiores.
Annales poetae Saxonis, vid. Poeta
Saxo.
Annales Polonicl. 899—1378.
Ausg.: ap. Mizler de Kolof, histor. Polon.
script. III. p. 26.
Annales praedicatorumVindobonen-
sium ( Wien) a. 1025—1283.
Handschr. :Munchen,k. Hof b. Weihenst.
No. 49.
Ausg. : ' ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 725-732. — * vorher , jedoch ab-
gekurzt in Hormayr's Archiv. 1827. p. 430 ff.
— JEine alte deutsche Bearbeiturig, in welcher
aber die Beziehungen auf die Dominicaner
in Wien fehlen, ed. Zeibig in Archiv fiir
osterreich. Gesch.-Quellen IX. p. 355-362.
Vgl. XIV. p. 9.
l'gl. unter Annales Aiistriae Contin.
praed. Vind.
Annales Pragenses a. 894—1220.
Von 997 an zuverlassig , wenn auch nicht frei
von Fehlern.
Handschr.: Bamberg, mbr. sec. XIII.
B. IV. 6.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 119-121.
Erl.-Schr.: Koepk e in Pertz' mon. scr. IX. p. 10.
Palacky, Wiirdigung der alten bohmischen
Geschichtschreiber p. 95. 96.
Watlrenbach, die slavische Liturgie in Boh-
men, — in Abhandlungen der phil.-hist. Ge-
sellsch. in Breslau I. p. 223.
Deutschlands Geschichtsquellen p. 314.
Annales Pragenses a. 725—1163.
Unbedeutend, wo! nur Excerpte.
Ausg. : ed. Stumpf ap. Miklosich, slavische
Bibliothek II. p. 301.
Vgl. unt. Cosmas Pragensis.
Annales Prudentii episc. Trecensis
a. 835 — 861, vtd. Prudentius.
Annales Pruveningenses ab a. 770
—1298.
Handschr.: Wien, k. Hofb. Supplem.
No. 372. mbr. fol. fol. 7-14.
Ausg.: zuerst ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XVII. p. 606-609.
Annales Quedlinburgenses = Chro-
nicon Quedlinburg.
Annales S. Quintini Veromandensis.
793-994.
Handschr.: Rom, Vatic. No. 645. mbr.
4". saec.-IX.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 507-508.
Annales Ratisponenses, vid. Anna-
les S. Emmerani.
Annales Ratisponenses ab anno
1-1201.
Bohmer schreibt diese Annalen mit Unrecht
dem Hu<?o Kat is ponensis (wahrscheinlich der-
selbe mit dem Kanonikus Hugo de Lerchenfelt,
welcher 1207-1216 unter d. Zeugen der Regensbnr-
ger vorkomrat) zu. Wattenbach aber beweist , dass
nur die Jahre 1171-1197 (1201) von ihm herruhren.
Handschr.: Wien, k. Hofb., suppl. 372.
mbr. fol. — Miinchen, k. Hofb. lat. 14733.
mbr. 80.
Ausg. : ' mit Auslassungen als Hugonis
Rat. chronica. 1 1152-1197 ap. Bohmer,
fontes III. p. 488-495. — * vollstdndiger ed.
Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
579-590.
Annales regum Francorum Pipini,
Caroli M. et Ludovici Pii ab a.
,741 — 842 = Einhardus, annales.
Annales regum Francorum a tem-
pore quo Carolo Martello defuncto
Carlomannus et Pipinus fratres
regnum adepti sunt, usque ad a.
882 = Annales Bertiniani.
Annales Reicherspergenses , vid.
Magnus presbyt. Reichersp.
Annales Reinhardsbrunnenses, ab
a. 1026—1335.
Enthalten unverkennbar Gutes, aber sie ver-
langen Kritik. — Die Vita Ludovici IV landgr.
Thnring. ist hineingearbeitet.
Handschr. : vid. Pertz' Archiv XI. pag.
381-386.
Ausg.: zum erstenmale herausgegeben von
F. X. Wegele. Jena 1854. 8». 2 Thlr. {Bil-
det zugleich d. 1. Bd. d. Thiiringischen Ge-
schichtsquellen.)
Erl.-Schr.: Cohn, L. A., de rebus int. Henricum
VI imp. et Henricum Leonem actis. Dissert.
Vratislav. 1856. p. 16.
Literarisches Centralblatt. 1854. p. 425.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 388.
Annales Remenses et Colonienses
a. 961 — 1150. Continuatio annorum
1151—1196.
Handschr.: Montpellier, Univ.-Bibl.
No. 280.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVI. p.
731-733.
Annales rerum in Hollandia et
dioecesi Ultraiectina gestarum a.
1481—1483.
Ausg.: ed. Matthaeus, anal. vet. I. p.
397-500.
136
ANNALES
EH.-Sehr.: Wind, bihllothek der Nederlandsche
ffesoliiedschrijvers p. 105.
Annales Richeri a. 095—998, vid.
Richerus.
Annales Riddagshusani monachi a.
551 — 1508 = Chronicon Riddags-
husense.
Annales Rodenses {heute Kloster-
rad) a. 1100—1157.
Handschr.: Berlin, k. Bibl. cod. lat. No.
365. fol. mbr.
Ausg.: ziierst ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 699-723.
Annales Romani ab a. 1044—1187.
EnthaUen wichtige Nachrichten iib. d. Papste.
Handschr.: Rom, Vatic. No. 1984. rabr
fol. sec. XI. XII.
Atisg. : * ap. Pertz , mon. scr. V. p. 468-
480. — * Die Ausgabe von Ang, Mai in
Spicileg. Rom. VI. ist nach einer iiberar-
beiteten Abschrijt Zacagni's gemacht.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Arch. XI. p.
841-849.
Giesebrecht, Gesch. d. Kaiserzeit II. p.533.
in Kieler allgemeine Monatschr. April
1852. p. 272.
Hofler in MUnchener gel. Anzeigen. XX.
No. .33.
Annales Rosenveldenses ab anno
1057—1130.
Handschr.: Liineburg, Archiv zn St.
Michael. sec. XIV. mbr. Einzige.
Ausg. : ' ap. Wedekind, Noten zu einigen
Geschichtschreibern des deutschen Mittel-
alters I. p. 346-367 unt. d. Tit.: Chrono-
graphi Saxonis seuAnnaliumSancti
Johannis Magdeburgensis frag-
mentum. — * ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 99-104.
Erl.-Schr.: Jaffe m Pertz' Arch. XI. p. 850-867.
Wattenbach, Dentschlands Ge.schichtsquel-
len p. 257. 273. 308. 343. 409. 412-414.
Annales S. Rudberti Salisburgensis
ab a. 1 — 1286 = Chronicon Salis-
burgense ab a. 1. aerae Chr. etc.
Annales S. Rudberti Salisburgensis
breves, ab a. 991—1168. '
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. IX. p. 757.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 757. 758.
Annales Ryenses i^Ruhkloster in
Schleswig) ab O. C. ad a. 1288.
Eins der alte.>^ten Denkmaler dcr danischen Ge-
schichte. Falsclilich dem Koni); Erich VII (von
Pommcrn, 1412-39) zugepchrieben u. dcshalb auch
Chronicon Erici rogis genannt.
Handschr.: Hamburg, off. Bibl. Einzige.
Ausg.i ^ unt. d. Tit.: Historica nar-
ratio de origine gentisDanorum et
de regibus eiusdem gentise^c. com-
pendiose olim conscripta ab Erico
Daniac rege, Wratislai VH ducis Po-
meraniae fil. etc. edid. E. Lindenbrog.
Hamburg. 1603. 4«. — » wiedcrholt ap. Lin-
denbrog, scr. rer. Germ. sept. Francof. a.
1609. » 1639 p. 292 u. * in eod. libro ed.
Fabricius. Hamb. 1706. p. 262-276 (sehr
nachltissig.) — * in J. Gualtheri sive Gruteri
chronico chronicorum politico I. p. 425-459.
• in : Tractatus varii de regno Daniae et
Norvegiae ed. Stephanius. Lugd. Batav.
1629. 16rao. Schlechter als die vorhergehen-
den Ausg. — ' ap. Langebek, scr. rer. Dan.
I. p. 148-170. — «ed. Lappenberg ap. Pertz,
mon. scr. XVI. p. 392-410.
Uehers. : eine alte danische, mit Fortsetz.
bis 1314, herausg. von K. Nyerup in Nye
Dan.ske Magazin. 1827. V. p.' 161-200. —
Aus dieser Ueber.setzung zog Laurent.
Stralius seine Annalen (1084-1314), ap.
Langebek, scr. rer. Dan. IH. p. 302-316 u.
iibersetzte sie ins Lateinische. Eine poetische
Uebers. unter dem Tit.: Den Gammel-
Danske Rimkronike fra Sore-Klo-
ster ei-schien zuerst 1495; die 10. Ausgabe
ed. Ley.
Erl.-Schr.: Giesebrccht, ■wcndische Geschich-
ten III. p. 370.
Lappenberg in Pertz' Archiv VI. p. 364-369,
u. praefatio ap. Pertz, mon. 1. 1. p. 386-392.
Suhm, Historie af Danmark XI. p. 47.
Usinger, die danischen Annalen des Mittel-
alters p. 61-78.
Annales Salisburgenses. 499—1049.
Handschr.: Wien, k. -Hofbibl. No. 421.
mbr. Salisb. sec. IX.
Amg, : zuerst ap. Pertz, mon. I. p. 89. 90.
Annales Sancrucenses (Heiligen-
kreuz). 1225—1266. 1302—1310.
Auctar. Sancrucense. 1138 — 1246.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 626-628 u. 637-646 ; 732-735 ; 732.
Vgl. Annales Austriae.
Annales Sangallenses Baluzii.
2 Thle , 6i)l-7()4, .\iis/.us aus Ann. .S- Amandi,
u. V. 768-S14, selb.standig.
Handschr.. St. GallenNo, 124. sec. IX.
Autograph.
Ausg. : ' ed. Ild. ab Arx ap. Pertz , mon.
I. p. 63. — ^vorher ed. Bahize, miscell. I.
p. 494. 495 (»ed. 2da. ed. Mansi L p. 120)
unt. d. Tit.: Chronicon brevissimum
monasterii sancti Galli. — *wieder-
holt ap. Bouquet, rec. V. p. 30.
Annales Sangallenses breves, cod.
No. 732, a. 708—815.
Ausg.: edider. ab Arx et Pertz, mon. I.
p. 64. 65.
AnnalesSangallenses brevissimi, cod.
No. 250. a. 768—889.
Ausg. : ap. Pertz, mon. I. p. 69.
AnnalesSangallenses brevissimi, cod.
No. 459, a. 814—961.
Ausg.: ap. Pertz, mon. I. p. 70. — Notae
ANNALES
137
historicae codicib. Sangallensibus adiectae
a. 806-1262.
Ausg.: ap. Pertz, 1. c. I. p. 70. 71.
AnnalesSangallenses maiores, 2 par-
tes, ab a. 709—918 et 919—1056.
Bislang mit Unrecht dem Hepidan zuge-
schrleben.
Handschr.: St. Gallen, No. 915 u. No.
453 sec. XII.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Hepidani coeno-
bitae (f 1080) S. Galli annales breves
rerum in Alemannia gestarum ap.
Goldast, scr. rer. Alam. I. p. 1. p. 6. Fehler-
hajt. (ed. Senckenberg p. *2.) — * ap.
Duchesne, hist. Fr. scr. III. p. 471-480. —
' ap. Bouquet, rec. III. p. 316; X. p. 193;
XI. p. 8. — *ed. ab Arx ap. Pertz, ,mon. I.
p. 72-85. — Goldasti glossae in Hepidan.
ap. Goldast. 1. c. p. 104. (ed. 11»)
Erl.-Schr.: Stalin, wirtemberg. Geschichte I.
\ p. 420.
Struve, bibl. histor. ed. Meusel VII. 2.
p. 24.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 194.
Annales Saxonici ab 0. C. — 1271.
Handschr.: Wolfenbiittel, cod. Gud.
No. 321. mbr. 8«. sec. XIU.
Ausg.: zuerst ed. Bethmann ap. Pertz,
mon. XVI. p. 430. 431.
Annales Scaf husenses a.l009— 1064.
Ausy. : ap. Pertz , mon. scr. V. p. 388.
Kur 8 Zeilen umfassend.
Annales Scheftlarienses (Kloster
Scheftlarn an der Isar) maiores a.
1092- 1247.
Die wichtigste Quelle f. baierische Geschichte
zwischen Magnus Reichersb. u. Hermannus Aha-
hensis.
Handschr.: vide Pertz, mon. scr. XVH.
p. 334.
Ausg.: ' ed. Rudhart in Quellen u. Er-
orterungen zur baierisch. u. deutsch. Ge-
schichte. Miinchen 1856. 8». I. p. 373-397;
die Jahre 1092-1111 nach Kandler''^ Ab-
schrift. — * aus d. Original das Ganze ed.
Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 335-343.
Annales Scheftlarienses minores a.
814—1272.
Handschr. : Miinchen, k. Hofb. latin.
17138.
Ausg. : ^ ed. Rudhart I. c. p. 397-404. —
»ed. Jaff^ I. c. p. 343-345.
Vyl. Catalogus praeposit. Scheftlar.
De fundatione Scheftlariensi.
Dedieationes Scheftlarienses.
Annales Schirenses (Klost.Scheiern)
auctore Chiinrado, vid. Conradus
philosophus.
Annales Seldentalenses (^Seldenthal
bei Landshut in Baiern) a. 1108
—1347. 1455.
Unbedeutend.
Ausg.: *in Monum. Boica XV. p. 551-558.
— *itnederholt ap. Bohmer, fontes III. p.
526-529.
Annales Seligenstadenses ab a. 1067
—1168.
Ausg. : ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
XVII. p. 31. 32.
Annales Senenses ab a. 1385 —
1422 auct. anonymo, italice scripti.
Ausg, : primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XIX. p. 387-428.
Annales Senonenses S. Columbae,
vid. Annales S. Columbae.
Annales Sindelfingenses (westlich
von Stuttgart) ab a. 1083—1294.
Von d. grossten Wichtiglceit f. die Geschichte
,Schwabens. Der erste Theil bis 1271 ist unt. d. Tit. :
.Liber memoriarum eccl. Sindelf.' von Henrious
de Moskirch, canon. Sindelf., tum Constantiae
rector eccles. s. Johannis, verfasst; das iibrige, be-
sonders von 1276-1294 fiigte Conradus de Wur-
melingen, canon. S. Martini in Sindelf. (f 22. Apr.
1295) als Augen- oder Ohrenzeuge an.
Handschr. : verloren, war 1593 noch vor-
handen. Excerpte in Stuttgart, No. 16.
8*. u. in Tiibingen, Un.-Bibl. No. 445 b.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Chronici Sindel-
fingensis quae supersnnt .... primum edidit
C. F. Haug. Tubingae 1836. 4». — *von
1273-1294 iciederholt ap. Bohmer, fontes H.
p. 464-472. — * im Ganzen nach Haug,
jedoch an einzelnen Stellen verbessert ap.
Pertz, mon. scr. XVII. p. 300-307.
ErlSchr.: Stalin, wirtembergische Geschichte
III. p. 1 sq.
Vgl. Necrologium Sindelfing.
Annales Sithienses. 548 — 823.
Ohne Werth, Ausz. der Annal. Fuld. v. Enhard.
Ausg.: ap. Mone, Anzeiger f. Kunde der
deutschen Vorzeit. 1836. p. 5 sq.
Erl.-Schr.: Waitz, iib. d. annal. Sith. in Pertz'
Arch. VI. p. 739.
Annales Spirenses. 920—1272.
Handschr.: Carlsruhe, Arch. mbr. fol.
sec. XIV.
Ausg.: 'ap. Bohmer, fontes II. p. 147-
158. — »ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 80-85.
Annales Stabulenses ab a. 1—1087.
Xicht reichhaltig, aber mit einigen niitzlichen
Notizen.
Au^g.: ap. Reiffenberg, monuments de
Namur etc. VII. p. 195-204.
Annales Stadenses = Albertus
Stadensis.
Annales Stederburgenses auctore
Gerhardo, vid. Chronicon Steder-
burgense.
Annales Straubingenses = Annales
Windebergenses.
138
ANNALE8
Annales Stuttgardiani ab a. 1265
—1422.
Wiclitige Ctoschichtsqtielle f. fl. wiirtembergigche
Hans- nnd LandesRescIiichtc.
Atisg. : ' ed. Mone in Anzeig. fiir Kiinde
des deutschen Mittelalters. 1834. p. 137-
140. — ' nach der Zeitfolge zusammengo-
reiht u. hrsg. von Ch. F. Stalin in Wvirt-
tembergische Jahjbiicher. 1849 b. p. 5-30
(atich besonders abgedruckt.)
Annales Sueviae, vid.
Vita Hariolfi fund. mon. Elwangensis.
Annales Ehvangen.ses.
Annales Neresheimenjses,
Chronicon Elwacense.
Annaies Zwifaltenses.
Ortliebus, de fundat. mon. Zwivildens.
Bertholdus, hb. de construct. mon.
Zwivildens.
Annales Suevlci ab a. 1273—1292.
Handschr. : L o n d o n , brit. Mus. No.
22349. sec. XIU.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVIL p.
283. 284.
Annales Tiliani:
Pars prima a. 708-740.
- altera a. 741-807.
Auszug der Annal. Petaviani u. I.auris-
sens. mai.
Ausg.: ' unt. d. Tit.: Annales Fran-
corum auctiores {scil. Nazarianis et
Petavianis) ex cod. ms. antiquo Joannis
Tilii ap. Duchesne, .scr. rer. Fr. II. p. 11.
— ^toiederholt ap. Bouquet, rec. II. p. 642
et V. p. 17. — * loiederholt ap. Pertz, mon.
L p. 6-8 et 219-224.
Annales S. Trudperti a. 593—1246.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
285-294.
Annales SS. Udalrici et Afrae Au-
gustenses a. 11(M3 — 1334.
Fast ganz aus llermanni Altahens. annal., Mar-
tini Poloni chronica ad a. 1320 producta, Marti-
nus minorita, Ekkehard, transl. s. Udalrici compi-
Hrt. — Wahrscheinlich ein Werk der Benedictiner
lldalrich u. Conrad Wellingaus d. Ulrichs-
klostor v.n Augsburg, das durch cine von ersterm
Monche falsch verstandene Notiz im Wiener Codex
des Hermannus Altahens. u. seiner Fortsetzungen
(vgl. densflb.) zum Theil (a. 1266-1300) dem Henri-
cus iSteoro, u. somit auch vom ersten Herausgeber
unsinnigerweiBe beigelcgt wurde. F^benso grund-
los hat man sie dem Herinannus Altab. zuge-
schrieben.
Handschr. : vid. Pertz , mon. scr. XVII.
p. 428.
Ausg.: ' ap. Freher, scr. rer. Germ. (edit.
a. 1600 et 1624. I. p. 358-410) ed. Struve
I. 509-596 , und zwar : aj als Vhronica.
Augustensifi a. 1152-1265 p. 509-536;
iJawHeinriciSteronis, monachi Altahae
infer.. transscripta et excerpta ex chronica
coenobii sui, rerum sub impp. Rudolpho,
Adolpho, Alberto, Henrico VII ab a. 1266-
1300, p. 565-581 ; cj aU Continuatio chronicae
Henrici Steronis. Caetcra quae .«equuntur
augmentanint frater Udalricus Welling et
frater eius Conradus , monachi ... ab a.
1301-1334, p. 581-596. (Variauten u. Er-
ganzungen Struve's ibid. p. 536-554). —
*ed. Jaffe ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
429-436, indem von schon Bekanntem nur die
Anfangs- und Jindtoorte iciedergegeben sind.
Annales d'Ulster
(
Annales Ultonienses \
a. 831—1131.
Iliervon existirt eine halb lateinische, halh
englische Uebersetz. handschriftlich zu London,
brit. Mus. No. 4795 catal. Ayscough, reicht big HiOb.
Ausg.: ap. o' Conor, rer. Hibern. scr.
Tom. rv. (totusj ex cod. Bodleiano.
Annales Undersdorfenses et notae.
1180—1472; 1173—1483.
Au.sg. : ed. JaflP^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 332. 333.
Annales Vedastini (so genannt nach
d. Abtei St. Vaast zu Arras). 874
—900.
Darstcllung au.sfiihrlich und timfa.s8end.
Handschr.: Briissel. — Douai, Stadt-
bibl. mbr. sec. XI. 4«. No. 753; einzige
voUstandige.
Ausg. : ' ap. Bouquet, rec. VIII. p. 79-93.
— *ap. Pertz, mon. I. p. 516-531; besser H.
p. 196-209.
Vebers. : deutsch von J. v. Jasmund. Berlin
1857. 8«. (Geschichtschreib. d. deutsch. Vor-
zeit) hinter s. Uebers. der Annalen v. St.
Bertin p. 215.
Erl.-Schr.: Diimler, de Arnnlfo rege p. 176.
Lebeuf, J. , notice rais. des annsUes Veda-
stines, man. du X. sifecle, on sont renferm^es
des details curieux sur rhist. de France de
la fin du IX. siecle, — in Mem. de Tacad.
des inscr. XXIV. p. 687-713.
Wattenbach, Deutschlands Oeschichtsquel-
len p. 1.55.
Annales veteres Francorum =
Chronicon Moissiacense.
AnnalesVetero-Cellenses(Altenzelle
a. d. Mulde.) 801—1484.
Sie sind im 12. Jahrhundert begonnen.
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. No. 360.
mbr. sec. XII. fol.
Ausg. : Hmt. d. Tit. rChroniconVetero-
Cellense minus ap. Mencken, script. II.
p. 435-446. — 'ap. Pertz, mon. scr. XVI.
p. 41-47. — * Einen Theil edirte ' Tenzel,
bibl. curios. ad a. 1704 p. 1063-1064. —
* ap. Eccard, historia genealogica principum
Saxoniae p. 99-104.
Annales Vetero-Cellenses, conti-
nentes historiam Misniae marchio-
num seu Chronicon Vetero-CeUense
maius. 785-1375.
Mencken hSlt dafiir, dass sic aus d. Chronicon
Montis Sereni von einem Monch aus Altenzelle
compilirt seien. — Nicht ohne Werth f. d. sSchsische
Oeschichte.
ANNALES
139
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. No. 350.
mbr. sec. XU. fol. vgl. Pertz' Arch. XL 351.
Ausy.: ' ed. Struve nii« Chronicon terrae
Misnensis. Jenae 1720. 8». - ^unt. d. Tit.:
Jo. Tylichii, monasterii s. Mauritii ord.
can. reg. extra muros Nuemburgenses prae-
positi, chronicon Misenense, ap. Schannat,
vindem. literar. CoUect. II. p. 74. — * Sehr
verderbt unt. d. Tit.: Catalogus brevis
landgravior um Thuringiae et mar-
chionum Misniae ap. Ludewig, reliq.
ms. VIII. 2. p. 172. — ^Sehr correct mit
Varianten ap. Mencken, scr. II. p. 377-416.
Addenda ibid. II. p. 2175.
Erl.-Schr.: Beyer, E., das Cisterzienser Stift u.
Kloster Alt-Zelle in dem Bisthum Meissen.
Dresden 1855. gr. So. 3 Tlilr. 6 Sgr.
Kreysig, historische Bibliothek von Ober-
sachsen p. 4.
Leyser, alte VerEeichnungen der friihesten
Erwerbnngen des Kiosters Altenzelle in
Sacbscn, — in Bericbte an die Mitglieder d.
deutschen Gesellschaft. Leipzig 1840. p. 32.
Riihling, Versuch einer Erlauterung des vor-
hcrgehenden Verzeichnisses, — ibid. Leipzig
1841. p. 42.
XB. Die Geschichte des Klosters beschrieben
Schlegel (1703), Knauth (1722), Martius ;,A1-
tenzclle". 2 Bde. Freib. 1822-23.
Annales Viconiensis ecclesiae, vid.
Fundatio coenobii Vicon.
Annales S. Vincentii Mettensis, a
Chr. n. —1157, fortges. bis 1284.
Handschr.: Gotha, hrz. Bibl. mbr. sec.
XII. fol. Autograph. — Haag, k. Bibl.
No. 1311. Au.szug der vorigen. Vyl. Pertz'
Arch. VII. 413.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Chronicon bre ve
S. Vinc. Mett. ab a. 511-1279 ap. Labbe,
bibl. nova I. p. 344-347, Fehlerhaft. — »ap.
Pertz, mon. Germ. scr. lEI. p. 156-160. —
* Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XIII. p. 644-
646; XVIII. p. 678.
Erl.-Schr.: Pertz Archiv VII. p. 413.
Annales Virdunenses a. 822 — 1024.
Handschr. : ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 7.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 7. 8.
ed. Waitz.
Vgl. Chronlcon monast. S. Mich.
Virdnn.
Annales S. Vitoni Virdunensis a.
96-1481.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. X. p. 488.
Ausg.: ^ als Chronicon abbatiae S.
Vitoni Virdunensis ab a. 952-1598 ap.
Labbe, bibl. nova I. p. 400-404. Xach-
Uissige Arbeit. — *ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 525-530. — » Bruchstiicke
ap. Bouquet, rec. XI. p. 413 ; XIII. p. 640 ;
XVUI. p. 682.
Annales Wawerleiensis monasterii
ord. Ci.sterc. in agro Surregiensi
(Surrey) in Anglia. 1066-1291.
Handachr.: London, brit. Mus. bibl.
Cotton. Vesp. A. XVI. 21.
Au^g.: ap. Gale, histor. Anglican. script.
p. 129-243. — Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. XVIII. p. 187-210.
Annales Weingartenses.
Bestehen aus 2 Thlen., v. 708-787, u. v. 792-936.
Auszug aus Annales Alamannici.
Handschr.: Stuttgart, k. Bibl. priv.
sec. X. vgl. Pertz' Arch. I. 39.
Ausg.: 'ab a. 811-877 ap. Mabillon, anal.
vet. IV. p. 476 (ed. 2da. p. 368.) Xur Frag-
ment. — * unt. d. Tit.: Annales Augi-
enses vollstdndig ap. Hess, mon. Guelf.
pars histor. p. 269-274. — 'om besten ap.
Pertz, mon. I. p. 65-67.
Erl.-Schr.: Moser, iib. d. annal. Weingart., bei
Hess annal. Aug. — m Pertz' Arch. V. p.
519-524.
NB. Verschieden davon d. Chronicon Augi-
ense ap. Baluze.
Annales Weingartenses Welfici ab
a. 1101—1181.
Geben gute Nachrichten iiber d. Welfen. Sie
sind kein Theil des Monachus Weingartensis.
Handschr.: Brvissel, burg. Bibl. sec.
XVII. No. 7764. — Fulda, mbr. sec. XH.
4«. mai.
Ausg.: • ed. Canisius, lect. antiq. I. p.
190 (»ed. Ba.snage III. p. 593).— * collat.
c. cod. Augustano ap. Leibnit. , scr. rer.
Brunsv. I. p. 792. 793. — « ap. Hess, mon.
Guelf. p. 47-54 und als Anmerkung zu p.
71-75. — *nach d. Fuhlaer cod. ap. Pertz,
mou. scr. XVII. p. 308-310.
Vgl. Monachus Weingartensis.
Annales Weissemburgenses ab a.
763-846.
Handschr.: Wolfenbiittel, Weissemb.
No. 81. mbr. sec. IX.
Ausg.: ap. Pertz, mon. I. p. 111.
Erl.-Schr.: Pertz in seinem .\rchiv VII. p. 416.
Annales Weissemburgenses alii:
Pars prior a. 708-984.
Pars altera a. 985-1075, 1087. 1147.
Handschr.: Miinchen, Un.-Bibl. , olim
Weissemb. ; vid. Pertz, mon. scr III. p. 18.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III, p. 33-65 ;
70-72. — Vorher nur in JExcerpten bekannt
ap. Wiirdtwein, subsidia diplom. XH. p.
134 sq.
Annales Wessofontanl (Wesso-
brunn). 1195 —1279, auctore ut vide-
tur Conrado Pozzone.
Im 16. Jahrh. vonSteph. Leopol der in seine
Chronik aufgenommen.
Ausg. : ap. Leutner, historia Wessofontana
II. p. 26-35.
Annales Windbergenses {bei IStrau-
bing) ab a. 1196—1407.
Handschr.: Miincheu, k. Hofb.31. (latin.
1031). — Wien, k. Hofb. hist. eccl. 29.
Ausg. : ' in Monum Boica XIV. p. 108-
110. — *wiederholt hiemach a. 1218-1392
ap. Bohmer, fontes III. p. 524. 525. —
140
ANNALE8 — ANNALIUM
*aua d. mss. ed. Jaffe ap, Pertz, mon. scr.
XVII. p. .565. 566.
r<//. Rolalio (lc orisine.
Annales Wirziburgenses seu S. Al-
bani Moguntini. (587—1101. 1480.
Ziisammcngestelltaus Chronicon W irziburg. ,
Marianus Scotus u. unbekannten Quellen.
Ausg.: *tmt.d. Tit.: chronicon Wirzi-
burgense ap. Baluze, miscell. I. p. 501
(ed. 2a ed. Mansi I. p. 127.) — *ap. Ludewig,
script. Wirz. p. 1004. — * ap. Eccard, com-
ment. rer. Franc. m append. I. p. 806.
* ap. Pertz, mon. II. p. 238-247.
Erl.-Schr.: Bolimcr, fouteK IIl. y. M.
Waitz, die Annales S. .Mbani, in den Nach-
richton von rler G6ttinger Universitat. IKiT.
p . 5.5. cf. Pertz. mon. scr. VI. p. 8. not. 84.
Wattonbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 273.
J'i/l. .\nnales Elwangenses.
Annales Wisbyenses.
Ausg.: ap. Langebek, scr, rer. Dan. II.
p. 169-176.
Annales Wormatienses ab anno 873
—1366.
Wichtig fiir d. Gesch. Ober-Deutschlands im 13.
Jahihundert.
Handschr. : vide Pertz, mon. scr. XVII. 35,
Ausg.: ' die Jahre 1221-1298 ap. Bohmer,
fontes II. p. 158-215. — ^nach reichhaltiyeren
Quellen in vermehrter Gestalt zusammenye-
stellt ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 37-73.
Annales Wormatienses breves a.
1165-1295.
Voll von chronologischen Fehlern, sonst nicht
unwichtig fiir d. Gesch. d. lli. .lahrh.
Handschr. : Kopenhagen, Univ.-Bibl.
Am. Magn. No. 830. 4». chart. sec. XIV.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 74-79,
Annales Wratislavienses conscripti
1514, ab a. 1149—1491.
Ausg. : ap. Sommersberg, scr. rer. Sil. II.
p. 172,
Annales Xantenses. 640—874, cum
appendice ab a, 815 — 835.
Die wichtigste Geschichtsquelle neben d. an-
nal. Bertiniani u. Fuldens. fiir ienc Zeit.
ffandschr.: London, brit, Mus.
Ausg. : zuerst ap, Pertz, mon. II. p. 219-236.
Uebers. : deutsch von C. Rehdantz,» Berlin
1852. (Gcschichtschr. d. dciitsch. Vorzeit.
IX. Jahrh. 9. Bd. p. 131 flf.)
Krl.-Schr.: Wattenbach, Dcutschlands (ie-
8chicht8f|uellen p. 141.
Annales Yburgenses. Fragmenta a.
817—841. 1072-1085.
Ausg.: ' ed. L. Perger in Zeitschrift fiir
Gesch. und Alterthumskunde Westphalens
XVIII. p. 277-293. (hieraus besonders abge-
druckt Miinster 1857. 8». 4 Sgr.) — > ap,
Pertz, mon. scr. XVI. p. 434-438.
Annales Zittavienses, vid. Johannes
von Guben.
Annales Zwetlenses = Chronicon
Zwetlen.se recentius,
Annales Zwifaltenses s. Chronicon
Zwifalteuse maius et ininus,
Annales maiores a. 1-1503.
Annales minores a. 1-1221.
Bietcn trotz ihrer Kiirze manche «chr scbiitz-
bare Niichricht.
Handschr.: Stuttgart, k, Bibl. cod.
theol. Q. No. 141. — hist. fol. No. 415;
vgl. Pertz, mon. scr. X. p. 51.
Ausg. : ' annal. raaior, et minor, durch
einander gemengt ap. Hess, monum, Guelf,
p. 216-233. — '^getrennt ed. Abel ap, Pertz,
mon. scr, X. p. 53-64.
ErL.Schr.: Stalin, wirtemberg. Geschichte II.
p. 9. m. p. 10.
Sulgcr, .'Crs., annales imp. monasterii Zwi-
faltensis ord. s. Bened. in Suevia. August.
Vind. Ifi98. 40. 2 partes.
Vgl. Bertholdus abb. u. Ortlieb abb.
Annali brevi della cittk di Perugia
dal 1194 al 1352, scritti verisimil-
mente da uno della famiglia O d d i.
Avsg.: in Archivio stor, Ital. XVI. 1.
p. 55-68.
Annali Sanesi = Annales Senenses.
Annalista Saxo: Chronicon quo res
gestae ab initio regni Francorum
741 — 1139 enarrantur.
Wahrscheinlich in Ilalberstadt gesehrieben; iin-
gcheure Compilation, aber zuverlassig.
Handsckr.: Hannover, k. Bibl., 2 Ab-
schriften. — Nordkirchen, Biblioth. des
Grafen Plettenberg, unt. d. Tit.: Chronic.
Saxonicum. — Paris, k. Bibl. St. Germ.
mbr, sec. XII, fol, No. 440. Vgl. iiber alle
Pertz' Arch. VII. p. 547, mon. scr. VI. p,
548 sq,
Quellen: vgl. Stenzel, Geschichte der
frankischen Kaiser II. p. 110. und Pertz'
Arch. V. p. 737-763.
Ausg. : ' ap. Eccard, corp. I. p. 133-678,
— * sehr gut ed, Waitz ap. Pertz, mon, scr.
VI. p. 542-777. — Ausziige ap. Bouquet,
rec. VI, p. 217; VH. p. 21fi; VIH, p. 223;
IX. p. 36; X. p. 228; XL p. 215. 640;
XIII. p. 714,
Erkldrungen u. Eviendationen in Pertz'
Archiv V. p. 719, 738. 747.
Erl.-Schr.: G i esc brfich t, L., wendischo Ge-
schichten UI. p. 3.'(3 u. unten S- IS-
Scmler, Versuch p. ^.'i-lOV.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel
len p. :'>12.
Annalista Silesiacus. 1230—1372.
Handschr.: Breslau, Un.-Bibl.
Ausg.: ed. Kaffler in Zeit^chrift des Ver-
eins fiir Gesch, und Alterthtim Schlesiens,
Breslau 1856. Heft 2. p. 213-224,
Annalium Angliae excerpta:
1. Ex codice annalium a Christo nato
ad a. 1156.
ANNALIUM — ANONYMI
141
2. Ex codice Sancti Petri Cantuariensis
a. 1111-1141.
3. . - annalium Saxonicorum a.
743-1147.
4. - annalibus Winchecumbensibus
a. 1052-1194.
5. - cod. annalium a nativitate Jo-
hannis Bapt. usque 1235.
6. - annalibus Fiscanensib. (F^camp)
a. 919-1213.
7. - - Halesiensibus a. 780-
1290.
8. - - saeculi XIII. a. 1066-
1271.
AiLsg. : ap.Pertz, mon. scr.XVI. p. 480-484.
Annalium de gestis Caroli M. imp.
libri V, opus auctoris quidem in-
certi, sed Saxonis et historici ac
poetae antiquissimi, i. e. Arnolfo
imp. aequalis = Poeta Saxo.
Annalium fragmentum e codice
Nazariano = Annales Nazariani.
Annalium in Fuldensi monasterio
scriptorum excerptum de Danis et
Normannis. 808-891.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Norm. scr. p. 14.
Annalium Lobiensium fragmentum :
Fragmentum a. 741-870.
Continuatio a. 900-982.
Stimmen im Ganzen mit Annal. Bertiniani.
Ausg.: ' ap. Wiirdtwein, nov. subsid.
diplom. XIII. p. 151-214. — " ap. Pertz,
mon. II. p. 194. 195. 209-211.
Vgl. Annales Laubacenses.
,, Laubienses.
Annals of Multifernan.
Ausg.: edit. by Aquilla Smith. Dublin,
publ. by the Irisch archaeological society.
1842. 4«.
Annolied, das, vid. Vita s. Annonis
archiep. Col. {incerti poetae teuton.)
Annonius monachus Benedict. =^
Aimoinus monachus Floriacensis.
Annotatio Arnonis = Arnonis ep.
Juvav. congestum.
Anonymi aliqua gesta de morte
domini Lutoldi (sic! f 1386) ducis
Austriae et de guerra dominorum
Friburgensium contra Bernenses a.
1386—1389.
Ausg. : mit Anmerk. von Zurlauben u.
Anic. Melot, ap. Fiissli, Neues schweitzer.
Museum. 1793. I. p. 609-637.
Anonymi annotatio officialium IS.
Galli.
Ausg.: ap. Goldast, rer. Alam. scr. ed.
Senckenberg I. p. 92.
Anonyml archidiaconi Gneznensis,
vid. Chronica Cracoviae.
Anonymi Barensis seu Lupi Proto-
spatae chronicon. 855 — 1115.
Enthalt manche brauchbare Nachrichten f. d.
Gesch. Unteritaliens. Es ^bt davon 2 Recensionen,
deren altere bis 1040 reicht. _
Ausg.: ' primum in lucem produxit C.
Peregrinu.s hinter seiner Ausg. der series
abbatum Cassinensium. Neapoli 1643. p.
185. 3Ht trefflichen Koten. — -wiederholt
ap. Pratilli, hist. princip. Langobard. IV.
p. 314. — ^mit Peregrini's Noten ap. Mu-
ratori, scr. V. p. 147-157.
Anonymi Bavari breve chronicon
rerum suo tempore gestarum anno-
rum 1396—1418.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 610.
Anonymi (Belae regis notarii 1131
— 1196) Historia Hungarica de se-
ptem primis ducibus Hungariae. 819
-931.
Nur mit kritischer Vorsicht zu benutzen Der
altoste ungar. Chronikenschreiber in latein. Sprache,
wahrscheinlich mit Bischof Paul von Siebenbiirgen,
der unter Bela III. lebte, identisch.
Ausg. : ' ap. Schwandtner, scr. rer. Hun-
gar. I. p. 1-38 ed. Lips. et Vindob. —
^unt. d. Tit.: De gestis Hungarorum
liber edid. c. indicib. St L. Endlicher.
Viennae 1827. 8«. l'/s Thlr. — »m dessen
Rer. Hungar. mon. Arpad. p. 1-54.
Erl.-Schr.: Cornides, Dan., vindiciae anonymi
B. Regis not. editae auctae a J. Ch. I^ngel.
Budae 1802. 4o. 3 Thlr. 20 Sgr.
Dankowszky, Gr., anonymus, Sim. de Ketza
et Joa. de Turotz de Huugarorum natal-i solo
referentes recensiti et illustrati. Poznaniae
1826. 80.
DUmmler, de Arnnlfo rege p. 180.
Haner, de scriptoribus rer. Hungaricar. p. 9.
Schlozer, krit. Untersuchungen z. Gesch. d.
Teutschen in Siebenbiirgen. G6ttingen 1796.
St. 2. u. in sein. Ausg. des Nestor (s. d.)
III. p. 130. Hefliger Angriff , den Kngel in
obiger Schrift abzuwehren suchte.
Wattenbach, Deutschlands Geschichts(iuel-
len p. 321.
Anonymi Benedictini Burani hi-
storia Fontis Salutis (Legenda de
Hailprunne) a. 1159.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecd. III. 3. p.
647-656.
Anonymi Benedictini monachi Ma-
ioris Monasterii gesta, vid. Johannes
Turonensis.
Anonymi brevis narratio belli sacri
ab a. 1097—1128.
Ausg.: ap. Marteue et Durand, collect.
ampl. V. p. 536-539.
Anonymi carmen panegyr., vid.
Carmen panegyricum.
142
ANONYMI
Anonymi Cassinensis chronicon =
Anonvmi monachi Cassinensis rer.
Anonymi chronioa de Mailros, vid.
Chronicon Maih-osensis inonasterii.
Anonymi chronica diversorum ge-
storum a. 900—1364.
Ausg. : ' ed. Matthaeus, anal. vett. VI. p.
372 («ed. iiov. III. p. 679.)
Anonymi chronica principum Po-
loniae, cum eorum gestis ab origine
gentis usque ad a. 1382.
Ausy.: ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
I. p. 13.
Anonymi chronicon archiepiscop.
Magdeburg., vid. Chronicon Magde-
burgense.
Anonymi chronicon Austriacum
1454-1467.
Die Chronik ist deutsch geschriebeii.
Ausg.: ' ap. Senckenberg, selecta iuris
et histor. V. p. 1-346. — * unt. dem Tit. :
Rerum Austriacarum historia ab a.
1454-1467, quam ex synchrono bibl. aug.
Vindob. ms. cod. depromsit ac edidit A.
Rauch. Vindobon. 1794. 4». 1 Thlr. Selten.
Vgl. die pracfat. ap. Senekenberg I. c.
p. 3-9.
Anonymi chronicon Casinense (so
genannt ap. Bouquet XV. 423) =
Anonymi mon. Casinensis rerum . . .
Anonymi chronicon de reb. gestis
Friderici II imp., vid. Nicolaus de
Jamsilla.
Anonymi xQovixov cvvTOfioVj Chro-
nicon breve ab a. 1089 — 1523.
Ausg.: ed. Ismael Bullialdus zusammen
mlt Johannes Ducas. Paris. 1649. fol. p.
196-205.
FM.-Schr.: Mullach, F. (J. A., coniectaneorum
Byzantinorum liliri 2. Berolini 1852. gr. 8.
20 Sgr.
Anonymi chronologia Danica anno-
rum 821—1330.
Ausg.: ap. Westphalen, mon. ined. I.
p. 1404.
Anonymi chronologia Danica anno-
nim 826—1157.
Ausg.: ap. Westphalen, mon. ined. I.
p. 1408.
Anonymi chronologia Danicarura
rerum a. 1046—1556.
Ausg. : ap. Ludewig, reliq. rass. IX. p. 39.
Anonymi chronologia et series reg.
Gothorum, vid. Clironologia et series.
Anonymi coenobitaeZwetlensis chro-
nicon, v/c/. ContinuatioZwetlens. IV.
Anonymi commentarius historicus
de profectione Danorum in terram
sanctam circa a. 1187 suscepta,
eodem tempore ab incerto auotore
conscriptus.
Magere Erzjihlung.
Ausg.: ed. Bern. Casp. Kirchmann cum
altero de reb. vetust. Norvagicis. Amstelod.
1684. 8».
Anonymi compilatio chronologica
= Chronica S. Aegidii.
Anonymi de Henrici IV imp. bello
contra Saxones historia carraine
heroico scripta = Gesta Heinrici
imp.
Anonymi de partitione provinciae
Angliae in schiras sive comitatus,
episcopatus et regna tractatus.
Ausg.: ap. Gale, script. histor. Britann.
No. 13. p. 560-562.
Anonymi de recuperatione terrae
sanctae libellus.
Geschrieben um 1303.
Ausg.: ap. Bongars, gesta Dei II. p.
316-361.
Anonymi directorium ad faciendum
passagiura a. 1330 ad Philippum
regem Francorum.
Ausg. : aj». Quetif. et Echard, script. ord.
praed. I. p, 571.
Anonymi Erphesfordiensis historia
de landgraviis Thuringiae. 28 —
1426.
.J. Ch. Neu in mantissa ad Wheari relectiones
hieinales legt tlieses Werkchen dem Nicolau» de
Sie gen bei.
Ausg. : ' ed. Pistorius, scr. rer. Germ. I.
p. 908-955. — ' ibid. ed. Struve I. p. 1296-
1379, mit Noten.
Anonymi exordium ordinis Cister-
ciensis rainus, scriptum a. 1120.
Ausg. : ' ed. Ign. Firm. de Hibero, Fite-
rensis coenobii in regno Navarrae abbate.
Fiteri 1610. fol. — * wiederholt Coloniae
1614. 4».
Anonymi expeditio Asiatica Fri-
derici Barbarossae imp. a. 1194.
Ausg.: ed. Canisius, lect. antiq. V. p. 44-
93 (ed. nov. MI. -2. p. 499-526).
Anonymi Fiirstenfeldensis chronicon
Bavariae breve a. 1220 — 1296.
Auxg.: ap. Uefele, script. rer. Boic. II.
p. 455.
ANNONYMI
143
Anonymi Gemnicensis, vid. Chro-
nicon Alberti dueis.
Anonymi gesta Francorum = Ano-
nymi Itali gesta.
Anonymi gesta Francorum expu-
gnantium Hierusalem = Bartolfus
Peregrinus.
Anonymi historia de via Hierosoly-
mis = Historia belli sacri.
Anonymi historia de vitas.Findani,
vid. Vita s. Findani conf.
Anonymi historia Edwardi tertii,
vid. Adamus Murimuthensis.
Anonymi historiae Hierosolymi-
tanae pars secunda. 1100 — 1124.
Der 1. Theil existirt nicht. Barth, adversar.
CLXVII. cap. 7 halt Lisiardus Turonensis f.
d. Verf. — Stiitzt sich aiif Fulcherius.
Ausg. : ap. Bongars, gesta Dei I. p. 594-625.
Anonymi Ingolstadiensis belli Bava-
rici a. 1504 brevis narratio.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. II. p.
494-497.
Anonymi Itali gesta Francorum et
aliorum Hierosolymitanorum. 1095
-1099. Libri VI.
Es sind Excerpte aus Pe trus Tudebodns.
Ausg. : ap. Bongars, gesta Dei I. p. 1-30.
Anonymi Itali historia = Brevia-
rium italicae historiae.
Anonymi Leobiensis chronicon, vid.
Johannes Victoriensis.
Anonymi libellus de divisionibus
et generationibus gentium = Fre-
degarius.
Anonymi Mellicensis breve chro-
nicon Austriae. 1438 — 1464.
Enth. d. Epitaphia Albrechts II (V), seiner Ge-
mahlin Elisabeth, des Ladislaus Posth. nnd hierauf
Gesch. Friedrichs III.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
461-466.
Anonymi Mellicensis (saec. XII.)
de scriptoribus ecclesiasticis 117.
Endigt um 1120.
Ausg. : ^ ap. B. Pez , bibliotheca Bene-
dictina. Aug. Vindelic. 1716. 8«. ad calcem.
— *wiederholt ed. Fabricins, bibliotheca
ecclesiastica. Hamburgi 1718. fol.
Anonymi monachi Bavari compilatio
chronologica rerum Boicarum. 1000
—1388.
Ausg.: ex schedis Gewoldi ed. Oefele,
8cr. rer. Boic. III. p. 331.
Anonymi monachi Casinensls hi-
storia = Chronicon Casinense.
Anonymi monachi Casinensis breve
chronicon rerum in regno Neapoli-
tano gestarura ab a. 1000 — 1212.
Auch genannt: Annales Casinen-
sium anonymorum a. 1000 — 1212.
Benutzt von Richard vou St. Germano.
Handschr.: Monte Casiuo No. 47. 199.
851. Vgl. Pertz' Arch. V. 111.
Ausg. : * ed. Caraccioli , IV antiqui chro-
nologi p. 128, ungenau, fehlen Worter. —
* ap. Pellegrini, hist. princip. Langobard. IV.
p. 69. — 'ed. Gattula, accessiones ad histo-
riam Casinens. II. p. 826. - * ap. Mui-atori,
scr. rer. Ital. V. p. 55-78. Der erste Theil
vom J. 1000-1154 nach einem andern Mpt.,
in welchem als Verfasser Albericus mo-
nachus Casinensis, postea cardina-
lis (f 1088) yenannt ist, noch einmal wieder-
holt ibid. V. p. 139-143. — * ap. Pratilli,
histor. princip. Langob. V. — * ohne Be-
nutzung der Mpte. ap. Del Re, cronisti e
scrittori sincroni I. p. 461-480 mit gegen-
'iiberstehender italienischer Uebers; die .Jahre
1000-1154. 1191-1198. 1209 nach einer an-
dern Handschr. unt. d. Tit.: Chronologia
ab a. 1000-1154 ex cod. Casin. 62. auctore
Alberico monacho Casin. et praeposito
S. Mariae de Albaneta ibid. I. p. 565-569.
— 'Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XV. p.
423-426 mit d. Ueberschrift : Gesta Eugenii
UIpp.
Anonymi monachi Emmeranensis,
vid. Chronicon Bavar. ducum.
Anonymi narratio de caede Arnoldi
archiepiscopi Moguntini anno 1160
perpetrata. Latine conversa ab
editore ex Chronico Germanico
manusc. Augustinianorum Mogunti-
nensium Conradi sive Christiani 11
potius arch. Moguntini.
Au^g. : ap. Joannis, scr. rer. Moguntiac. II.
Vgl. Christianus archiep. Mog.
Vita 8. Arnoldi archiep.
Anonymi narratio de captione Hi-
erusalem a. 1099.
Ausg. : ap. Ughelli, ItaUa sacra III. p. 853
(ed. nov. X. p. 91.)
Anonymi narratio de electione
Lotharii ducis Saxoniae, vid. Electio
Lotharii etc.
Anonymi narratio de rebus gestis
Alberti ex ducibus Brunsvicensibus
episcopi Halberstadensis XIX (f
1324) = Historia Alberti II episc.
Halberstadens.
144
ANONYMI — ANONYMUS
Anonymi narratio fundationis prio-
ratus S. Barbarae in Algia dioec.
Lexovieusis. kScripta cca. 1200.
Ausg. : ' ap. A. du Monstier, Neustria pia
p. 716. — *ap. Bouquet, rcc. XIV. p. 498
-506.
Anonymi Nestvedensis chronologia
Danica ab a. 821—1300.
Ausg. : ' ap. Westphalen, nionum. iuedita
I. p. 1404. Schlecht. — * ap. Langebek, scr.
rer. Dan. I. p. .S68-372.
Erl.-Schr.: UsinKer, dio dauisthen Anualen d.
Mittolalters p. 71).
Anonymi opusculum de origine
regum Franciae.
Ausy.: Bruchstuck ex cod. m.s. mona.sterii
Alborum Mautellorum Paris. ap. Bouquet,
rec. XII. p. 233-23.5.
Anonymi oratio funebris in Con-
stantinum imp. ConstantiniM. filium.
Ausg. : graece et lat. ed. S. Haverkamp
post Eutropium. Lugd. Bat. 1729. 8». p.
703-722.
Anonymi poema de bello et excid.
urb. Comens., vid. Anonymus Novo-
comensis.
Anonymi poetae annales = Poeta
Saxo.
Anonymi querela in gratiam no-
thorum. (Conqueritur saeculi XI.
poeta, quod nothi ad ordines et
praelaturas non promoveantur vel
ab iis amoveantur.)
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 444-447_
Anonymi Rotensis (coenob. ad Oe-
num ord. s. Ben. in Bavaria): Breve
chronicon ab a. 1460 — 1486.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. II. p.
467-468.
Anonymi Salernitani chronicon =
Chronicon Salernitanum.
Anonymi scriptoris historia sacra
= Juhus Polydeukes.
Anonymi secunda pars historiae
Hieros. = Anonymi historiae Hiero-
solym,
Anonymi Tegernseensis chronicon
= Chronicon Austriae breve.
Anonymi Ticinensis comraentarius
de laudibus Papiae, ehicubratus
circiter a. 183C).
Av^g.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XI.
p. 5-46.
Anonymi Vaticani historia Sicula
ab ingressu Normannorum in Apu-
liam usque ad a. 1282.
HSIt Ciiampollion-Kigeac, ffilschlicli f. ein Werk
des Amatus Casinensiit. Kiimmorliche, inhalts-
lose Schrift, barbarisches Latein.
Ausg. : ' ed. Carusius, bibl. Siculae hist.
II. p. 829 ; — * ep. Muratori, scr. rer. Ital.
VIII. p. 741-780.
Erl.-Hchr.: Wilmans in Pcrtz' .'Vrchiv X. \>.
122 ff.
Anonymi versus de viris illustribus
belli sacri particibus.
VoU von Plattheiten und Irrthitmern.
Ausy. : ap. Martene, ampl. coll. V. p. 539.
Anonymi Viennensis breve chro-
nicon Austriacura (1402 — 1443),
partim latina, partim germanica
lingua exaratum.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. II. p.
547-550.
Anonymus archidiaconus Gneznensis
(= Johannes de Czarnkow), vid.
Chronica Cracoviae.
Anonymus Benedictlnus monachus
Maioris monast. = Johannes Turon.
Anonymus Bergomensis, vid. Passio
s. Alexandri martyris Bergomi.
Anonymus de Guelfis = Monachus
Weingartensis.
Anonymus de origine et abbatibus
coenobii Combergensis. 1079 — 1484.
Ausg.: ap. Schannat, vindemiae II. p. 41.
Anonymusdepartitione = Anonymi
de part.
Anonymus de rebus Daniae atque
inferioris Saxoniae. 1275 — 1520.
Ausg. : ap. Ludewig, reliq. mss. IX. p. 92.
Anonymus de rebus Danicis. 1274
—1497.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. IX. p. 158.
Anonymus de rebus gestisFriderici
II, vid. Nicolaus de Jamsilla.
Anonymus de vita et rebus gestis
Dominorum de Arckel — 1428.
Ausg.: ed. Matthaeus, anal. vet. V. p.
203-240.
Erl.-Schr.: K e m p , Abr. , leven der heeren vaii
Arltel ende .laar-beschrijving der stad <:o-
rinchom, ed. Henr.Keinp.Oorinchem 1C56. 8».
Anonymus de vita Guilelmi Con-
questoris.
Ex anliquo libro munasterii g. Stephani Cado-
meDKis fragmcntuin.
Ausg.: ap. Camden, Anglica p. 29-35.
ANONYMITS AN8ELMUS
145
Anonymus Elyensis, vid. Historia
Eliensis.
Anonymus Fuxensis, vid. Gesta
Innocentii III.
Anonymus Haserensis (Herrieden):
De episcopis Eichstetensibus ab a.
741—1058.
Geschriebeii um 1080. Fiir d. Sittengeschichte
^es 10. JaUrh. nicht unwichtig. Nur noch ein Bruch-
stiick erlialten.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. VII.
p. 253.
Ausy. : ' vollst. zum erstenm. d. Bethmann
ap. Pertz, mon. Germ. scr. VII. p. 254-267.
— *vorher ap. Gretser, catalogus episcopor.
Eistetens. Ingolstad. 1617. 4"*. (der vollst.
Tit. unt. Gundechar.)
Erl.-Schr.: Giesebrecht, Geschichte der Kai-
serzeit H. p. 71. 85.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 305.
Anonymus Laudunensis canonicus
seu potius Praemonstratensis, Angli-
gena: Chronicon — 1229.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 5011.
Ausg. : Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.XIII.
p. 677; XVIII. p. 703-720,
Anonymus Murensis, vid. Origines
Murensis monasterii.
Anonymus Novocomensis: Cuma-
nus sive poema epicum de bello et
excidio urbis Comensis ab a. 1118
usque ad a. 1127.
VoU Pafriotismus.
Ausg.: cum notis J. M. Stampae ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. V. p. 399-456.
Anonymus presbyter Bremensis =
Presbyter Bremensis.
Anonymus Ramesiensis, vid. Hi-
storia Ramesiensis.
Anonymus rerumDanicar. scriptor.
834—1287.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. IX. p. 212.
Anonymus rerumDanicar. scriptor.
1130—1300 = Chronicon Danorum
ab a. 1130—1300.
Anonymus rerum Danicar. scriptor.
1210—1286.
Ausg.: ap. Ludewig, rel. mss. IX. p. 90.
Anonymus rerumDanicar. scriptor.
1241—1410.
Au^g.: ap. Ludewig, rel. mss. IX. p. 79.
Anonymus rerum Danicarum aevi
vetustioris ineditus adhuc, ex vetust.
codd.
Amg. : ap. Ludewig, rel. mss. IX. p. 3.
Anonymus Roskildensis: Chronicon
Danicum. 826—1157.
Gehort zu den altesten und wichtigsten Quellen
der danischen Geschichte.
Ausg, : • ap. Westphalen , mon. ined. I.
p. 1408. — 2 nach einer Abschrift Peter
OlaVs (t 1560-1570) ap. Langebek, script.
rer. Dan. I. p. 373-387. — *em Theil ap.
Waitz, eine ungedruckte Lebensbeschreib.
des Herz. Knud Laward. Gotting. 1858.
4». p. 38.
Erl.-Schr.: Dahlmann, Porschungen auf d. Ge-
biete der Gesch. I. p. 179.
Usinger, die danisch. Annalen des Mittel-
alters p. 9-16.
Anonymus Sangallensis=Monachus
Sangallensis.
Anonymus Saxo, vid. Historia im-
peratorum.
Anonymus Trevirensis = Gesta
Balduini.
Anonymus Villariensis, vid. Vita
b. Goberti ord. Cist.
Anonymus Weingartensis de Welfis
= Monachus Weingartensis.
Anonymus Zwetlensis, vid.
Chronicon Zwetlense.
Continuatio Zwetlensis IV.
Ansbertus : Historia de expeditione
Friderici imp, a quodam clerico,
qui eidem interfuit, nomine Ansberto.
Von einigem Werthe.
Bandschr.: besprochen von Dobrowsky
in Pertz' Arch. V. 680 ff.
Ausg.: nunc primum e Gerlaci chronico,
cuius ea partem constituit, typis expressa,
cura Jos. Dobrowsky. Pragae 1827. gr. 8*.
1 Thlr. 2'/, Sgr.
Erl.-Schr. :Wi\k&ii, Geschichte der Kreuzziige
IV. Beil. p. 91-106.
Vgl. Gerlacus abbas Milovicensis.
Anscherus abb. Centulensis (1110),
vid. Vita s. Angilberti abb.
Ansegisi capitularium libri IV.
Ausg. : ap, Pertz, mon. legg. I. p. 256-325.
Anselminus deRaimondis, notarius
Cremonensis, vid. Vita b. Rolandi
de Med. {mirac.)
Anselmus, vid. Acta s. Fingaris.
Anselmus abbas Gemblacensis:
continuatio Sigeberti, vid. Sige-
bertus.
Anselmus Leodiensis canonicus
(cca. 1050): Gesta pontificum Traie-
ctensiumetLeodiensium. 661 — 1048.
10
146
ANSELMUS — ANTONIUS
Handschr.: Liittich, Un.-Bibl. chart.
sec. XVL fol. — Middlehill No. 435;
wahrscheinlich dasselbe No. 1130. — Wol-
fenbiittel, mbr. sec. XL 76. 14. ms. Aug,
fol. — Vgl. Pertz, mon. scr. VIL p. 157.
Ausg.: 'ap. Chapeaville, auctores de gest.
pontif. Tungrens. I. p. 99-310; unvollstdndig.
— * ex mas. Audagin. monast. s. Huberti
ap. Martene et Durand, ampl. coll. IV. p.
837-911. — *ap. Pertz, mon. scr. VII. p.
189-234 ed. Kopke. — Bruchstiicke ap.
Bouquet, rec. XI. p. 9-12.
Erl.-Schr.: Villcnfagne, 'mdlanges de littera-
ture et d'histoire. Liege 1788. p. 214.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqucl-
len p. 286-288.
Wind, bibliotb. det Nederlandsche geschied-
schryvers p. 20.
Vgl Aegidins Aur. Vallis relig.
Gesta pontif. Traiect.
Hariger.
Vita 8. Remacli ap. Traiect.
{vita alia.)
Anselmus Remensis monachus ae-
qualis: Itinerarium Leonis IX papae
a. 1049 in Galliam, sive Historia
dedicationis ecclesiae sancti Remigii
apud Eemos.
Genaue Beschreibung der Reise Leo's und des
Concils von Reims.
Ausg. : ' ap. Marlot , metropolis Remens.
n. p. 88-104. — ' besser ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 713-727 (624
-638 ed . Venet.) — ' unvollstandig ap. Ba-
ronium , annal. eccles. — u. * ap. Mansi,
coU. concil. XIX. p. 727-745.
Erl.-Schr.: Sigebertus, de scriptoribus eccle-
siast. c. \h2. {nennt den Verfasaer.)
Vgl. Vita Leonis IX.
Ansgotus Croylandensis supprior,
vid. Vita s. Guthlaci {append.)
8. Anskarius archiep. Breraensis
(t 865), vid. Vita s. Willehadi.
Anso = Adso.
Anso abbas Laubiensis (f 800), vid.
Vita 8. Ennini.
,, „ Ursmari {yita alia.)
Antenor episcopus (saec. VII), vid.
Vita s. Silvini.
Antiquitates coenobii s. Michaelis
Bambergae. 1015-1108.
Autg.: ap. Schannat, vindemiae I. p. 41.
Antonlnus archiepiscopus Floren-
tinus (t 1459): Chronicon sive Summa
historialis ab O. C. —1457.
Unkritisch, aber tieissig gesauimelt, uach syste-
matischer Ordnung. Benutzte Villani.
Uandschr.: Paris, k. Bibl. .suppl. latin.
sec. XV. mbr. 3 vol. fol. No. 759.
Ausg. : ' in Antonini operib. omn. Venet.
1474-1479. 4 vol. fol. — ' einzeln unter d.
TU.: Samma historialis s. cbronicon
bipartitum. Venet. 1480. 3 vol. fol. —
*Nurenibergae per Ant. Koburgor 1484. 3 vol.
fol. — * ibid. 1491. 3 vol. fol. — »in Basilea
per Nic. Kesler 1491 unt. d. Tit.: Chroni-
con sive opus historiarum. 3 vol. fol.
— «Basil. 1494. 3 vol. fol. — Hbid. 1602.
3 vol. fol. — » Lugduni 1512. 3 vol. fol. —
*ibid. 1527. 3vol. fol. — '" ex recens. et
c. not. P. Maturi. ibid. 1587. 3 vol. fol. —
"in oper. omnib. Florent. 1741. fol. Tom.
I. pars 1. 2. — '*Basil. 1591. ap. Frobenium,
3 vol. fol. — '* Parisiis 1512 per Nicol.
Wolfium. — '* Lugduni ap. Joa. Clein
Alemannum 1517. fol. — '*Rothomagi
1525. fol.
Vgl. Vita s. Antonini arch. Florent.
Martyrium ss. Johannis sacerd.
Vlta s. Zenobil ep. Flor.
Antoninus martyr (saec. VI): Itine-
rarium.
Eine Reisebeschreibung nach dem h. Lande.
Ausg.: de membranis vett. descriptum e
musaeo Cl. Menardi .... Juliomagi - Andium
1640. 4».
Antoninus Piacentinus (saec. X. XI) :
Itinerarium sive Relatio de locis
sanctis.
Handschr.: Rheinau, Klost. saec. IX.?
Ausg.: in AA. SS. BoU. Mai. IL p. X —
XVIIL
Erl.-Schr.: Zapf, Reisen durch eiuige Klosfer
Schwabens etc. Erlangen 1786. p. 152.
Vgl. Johannes Phocas.
Antonio de Nebrixa, vid. Pulgar,
Hernando da, chronica.
Antonius, vid. Vita s. Simeonis
stylitae.
Antonius Astensis, poeta Astensis
ac primus ducalis Astensium secre-
tarius (flor. 1450) : Carmen de varie-
tate fortunae, sive de vita sua et
gestis civium Astensium ab origine
urbis ad a. 1342. Libri 6.
Nicht vollstaudig erhalten.
Au^g. : primum ap. Muratori, scr. rer. ItaL
XIV. p. 1009-1082.
Antonius de Augustinis, Samminia-
tensis {synchron.)'. Ilistoria obsidio-
nis Plumbini peractae anno 1448
(Istoria dell' assedio di Piombino)
metrice conscripta.
Ausg.: priniuni ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXV. p. 319-370.
Antonius de Boezio, gewohnlicU
Buccio di San Vittorino genannt
(mtsAquila): Delle cose dell' Aquila.
— Della venuta del re Carlo di
Durazzo.
ANTONIUS — ARETINUS
147
Zwei Gedichte, die Boezio di Reinaldo'.s
Geschichte Aquilas v. 13G3-1382 fortsetzen.
Ausg.: 'ap. Muratori, antiquitat. Ital. VI.
p. 711 u. p. 825.
Erl.-Schr.: Guinsruene, histoire liter. dTtalie
III. p. 22o.
Antonius de Ripalta, patricius Pla-
centinus: Annales Placentini ab a.
1401 — 1463, continuati ab Alberto
de Ripalta eius lilio usque ad
a. 1484.
Ausg.: primum ap. Muratori, .scr. rer.
Ital. XX. p. 869-913; 913-978.
Antonius Galius, Genuensis, scriba
magistratus S. Georgii (flor. 1499):
Opuscula historica de rebus gestis
populi Genuensis, i. e. Commen-
tarius de Genuensium maritima
classe in Barchinonenses expedita
a. 1466. [Handschr. :Kopenhagen,
k. Bibl. alt. Samml. mbr. No. 2205]
— Commentarius rerum Genuen-
sium ab a. 1476 — 1478 ad Hierony-
mum Moneliensem — Commentarius
secundus anni 1478 — Commen-
tariolus de navigatione Coiumbi per
inaccessum antea occeanum.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXm. p. 245-262; 263-292; 293-300;
301-304.
Antonius Hyvanus Sarazanensis,
cancellar. Volaterranus {synchron.) :
Commentariolus de bello Volater-
rano a. 1472 a Florentinis gesto.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIII.
p. 5-20.
Antonius Johannis Petri = An-
tonius Petri.
Antonius Maria Gratianus episc.
Amerinus, vid. Vita s. Hymerii.
Antonius Nebrissensis, vid. Pulgar,
Hernando da, chronica.
Antonius Nerlius abbas (flor. 1393):
Breve chronicon monasterii Man-
tuani s. Andreae ord. Bened. ab
a. 1017—1418.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXIV. p. 1073-1084.
Antonius Panormita, vid. Beccadelli.
Antonius Petri, beneficiatus in
basilica Vaticana: Diarium Roma-
num ab a. 1404—1417.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXIV. p. 973-1066:
Antwurt zu handthabung und be-
haltnusz Roemischer kunigklicher
Maiestat eeren un glympffens. der
Statthalter und Rate des hohen
Rats zu Macheln in Brabant und
aller ander Nyderlande. auff der
Frantzosen falsch, ertycht auszu-
schreiben. zwischen des Allerdurch-
leuchtigisten Groszmachtigisten
Roemischen Kiiniges Maximilians.
Freulin Anna Hertzogin zu Britani
seiner genaden gemahel und des
Kuniges zu Franckreych. — Fol. 8:
Nach christi geburt 1492 jar des
monets may.
Ausg.: s. 1. et a. 4". 15 Blatter.
Apologetica episcoporum et cleri-
corum imperialium pro imperatore
Henrico IV contra papae Gregorii
VII excommunicationem.
Ausg. : ap. Goldast, apologia pro Henrico
IV. Hannov. 1611. 4». p. 46-48.
Apologia Gregorii VII ad Otto-
nem Constantiensem episcopum.
Jlandschr.: Einsiedeln, Stiftsbibl. sec.
XII. mbr. No. 45.
Ausg.: ap. Gretser, opera p. 546.
Apophtegmata imperatorum Ro-
manorumRudolphi,Caroli IV, Sigis-
mundi, Alberti, Friderici III, per
Poggium Flor6ntinum (f 14.59),
Aeneam Sylvium et Henric. Bebe-
lium (1500) consignata.
Ausg.: ap. Freher, script. rer. Germ. ed.
Struve n. p. 394.
Appellatio Sigismundi ducis Au-
striae, vid. Heimburg.
Appendix ad annales Fuldenses
= Annales Fuldenses.
Ara Froda, vid. Ari.
de Arcuate, Johannes Franc. et
Hieronymus, Sutrii iurisconsulti:
memorabilia in adventu Caroli VIII
in Italiam.
Atisg.: Romae 1514. 4". '
Ardo Smaragdus monachus et
presbyter Anianensis (f 843), vid.
Vita s. Benedicti abb. Anian.
Arenpeckhius, vid. Ampeckius.
Aretino, Lionardo Bruni = Bruni.
Aretinus = Bruni.
10*
148
ARI — ARNOLDITS
Ari seu Arius seu Ara Thorffilsis
filii cognom. Froda (i. e. sapiens,
t 1148): Islendingabok = Land-
namabok, seu Liber historicus de
Islandia. 874-1120.
Geschichte der Insel Island und ihrer allma-
ligen Bevolkeruug; das erstere Werk giebt sie kurz,
d. 2. ausfiihrlicher. Keendet v. Stur 1 a Th ords.-io n
In d. 2. Hiilfte des 13. Jahrh. Mit Arc beginnt d.
eigentliche histor. Literatur der Sagas.
Aiisg.: ' Scheda Ara, prestz Froda um
Islaud (i.slandice edid. Th. Thor]aciu.s.)
Skalholte 1688. 4». — «Arae multiscii
scedae de Islandia, c. vers. paraphr. et
not. philol. ed. Chr. Worm. Oxoniae 1716.
8«. Hier fehlt das Ende; cf. Werlauff p.
39-43. — * Arii Thorgilsis filii cognomento
Frodae s. multiscii vel polyhistoris in Is-
landia quondam presbjteri, priml in septen-
trione historici, schedae s. libellus de Is-
landia, e vet. Island. vel si mavis danica
antiqua septentrionalibus olim communi
lingua, in latin. versus ac praeter necess.
ind., quorum unus est lexici instar brev.,
not. et chronol., ind. et gloss., praem. quoque
aut. vit. illustr. ab Andr. Bussaeo. Hafniae
1733. 4». (neuer Titel ibid. 1744. 4».)
Ausg. des Landnamabok: ' I.slands
Landnamabok. Hoc est liber originum Is-
landiae. Vers. latin., lect. var. et rer., pers.,
loc. necnon voc. rariss. ind. illustr. ed. J.
Finnaeus. Hafniae 1774. 4«. — ' Sagan
Landnama um fyrstu hygging Islands af
Nordmonnum, Skalholte 1688. 4«. — »m
Islendiga-Sogur. I.
Erl.-Schr. Dahlmann, C, das Lslfinderbuch d.
Priesters Are des Weiscn, in seinen Por-
schungen a. d. Geb. der Gesch. I. 1822.
p. 4.57.
Dissertatio de Arii multiscii vita et scri-
ptis, vor der Oxforder Ausj/.
Engelstofts Annaler. 1808.' II. p. 69-91.
Werlauff, E. Ch., de Ario multiscio anti-
quissimo lelandorum historico spec. inaug.
Hafniae 1808. 80.
Arlbertus Salernitanus, vid. Chro-
nicon Salernitanum.
Aribo episcopus Frisingensis (f
784), vid.
Vita B. Corbiniani.
„ „ Emmcrammi.
Arichis, vid. Passio s. Mercurii
{translatio.)
ArlunuSjBernardin., patric. Medio-
lanensis: De bello Veneto libri VI,
ubi quae saeculo XV novo a Ger-
manis, Gallis, Hispanis variisque
Italiae principibus adversus Venetos
gesta, ab his vero infirmata sunt,
usque ad pacem inter hos omnes
initam.
ParteiiiJCb gegchrieben.
Ausg.: ed. Graovius, thes. antiq. et hist
Italic. V. i)r8. III.
rArm^e du rovLouis XII contre
les Venitiens et roVdre de batailles.
Ausg.: Lyon 1.509. 4".
Arnaldus abbas Bonaevallis, vid.
Vita s. Bernardi abbatis Claraevall,
Arnaldus de Verdala, cpiscopus
Magalonensis (f 1351): Series epi-
scoporum Magalonens. 770—1133.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nov. I. p. 793-
802. — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 368-372.
Arnaldus ord. s. Franc., vid. Vita
b. Angelae de Fulgineo.
Arnauld de Bonneval = Arnaldus
abbas Bonaevallis.
Arne-Thorlacsson-Bishup-Saga.
Ausg.: in Sturlunga-Saga. Tom. Iv.
Erl.-Schr.: Miiller, «ag.ibibl. ( ileutsch. Ausg.)
I. p. 2.S9.
Arnoldus abbas Claraevallens., vid.
Vita s. Bernardi Claraev.
Arnoldus Bonaevallensis = Arnal-
dus abbas Bonaevallis.
ArnoldusdeBevergerne: Chronicon
Monasteriense. 772—1457.
Niederdeutsch.
Ausg.: ed. Matthaeus, vetera med. aevi
analect. VIIL p. 1 (ed. nov. "V. p. 1.)
Arnoldus de Vochburg = Arnoldus
praepositus S. Emmeramrai.
Arnoldus ex canon. Herveld. Alta-
hensis, vid. Vita s. Godehardi.
Arnoldus Ferronius, vid. unter Pau-
lus Aemilius.
Arnoldus Halberstadensis: Epistola
ad Henricum episcopum Herbi-
polensem de institutione episcopatus
Bambergensis. A. 1011.
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. IV. p. 4:W.
Arnoldus Lubecensis {verisimiliter
ahhas S. Johannis ord. s. Bened.
Luhecae, f 1212): Chronica Slavo-
rum. 1171—1209.
Wichtig fiir die Gesch. d. nfirdlicheu Deutsch-
lands. Fortsetzung des Ilelmoldus.
Handschr.: Kopenhagen, Univ.-Bibl.
Addit. ad catal. No. 50; — Arn. Magn.
cliart. «ec. XV. fol. No. 30; — k. Biblioth.
iilt. Samml. mbr. sec. XIV. No. 646; — 4".
No. 2288; — neue Samml. 4». No. 523.
Ueber aUe diese vgl. Waitz in Pertz' Arch.
VII. 614. — Liibeck, Stadtbibl. chart.
.sec. XIV. 4». — Rom, bibl. Vatic. chart.
sec. XVII. No. 956. Ueber diese beiden vgl.
ANNALES
149
Lappenberg in Pertz' Arch. VI. 576. —
Briinn, Ceronis Samml., mbr. saec. XIII.
4«. LVU. No. 27.
Ausq.: ' ed. Sigm. Sehorkel. Francof. ad
M. 1556. 4". Verstilmmelt. — ' wiederholt
ibid. 1573. 4». — * besser ed. R. Reineccius.
Francof. a. M. ap. A. Wechel. 1581. fol.
Hier fehlen die letzten 4 Capitel. — * ap.
Lindenbrog, scr. rer. Germ. sept. Francof.
1609. fol. — * volhtdndig ed. H. Bangert,
Lubecae ap. Stat. Wesselium 1659. 4". —
• ap. Leibnit. , scr. rer. Brunsv. II. p. 537.
Uebers.: deutsch iibersetzt von J. C. M.
Laurent. Berlin 1853. 8". (Geschichtschreib.
d. deutschen Vorzeit, XIII. Jahrh. 3 Bd.).
Erl.-Schr.: Christiani. W. E., Vergleichung d.
Nachrichten v. danischen Begebenheiten v.
1181-1209, welche bei Arnold v. Liibeck an-
zutreffen sind. Eine Preisschrift. Kopen-
hagen 1789. 4o.
C ohn , L. A., de rebus inter Henric. VI imp.
et Henricnm Leonem actis. Dissert. Vratis-
lav. 1856. p. 10.
Lappenberg, J. M., zur bevorstehenden
Ausg. dcs Arnold von Lubeck — in Pertz'
Archiv VI. p. 566-584 u. in der Vorrede zur
Uebersetz. durch Laurent [s. ob.)
I.iOca in Hermanni Corneri chronico inedito
ex Helmoldo vel Arnoldo citata, quae tamen
apud eosdem, quales exstant, plane non vel
aJiter leguntur, — ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. II. p. 743.
Meibom, Henr., libri VII. continuationi.s hi-
storiae Arnoldi Lubec. capita ultima, — in
deasen opuscula historica var, res 6erm. con-
cerneDti.i. Helmstad. 1660. 4o. p. 577.
Schmid , Joh. Fr. , dissert. de Henrici Leo-
nis . . . itinere Hierosolymitano a. 1172 su-
sceplo . . .; ad Arnoldi Lnbec. lib. III. cap.
3 sq. Helmstad. 1701. lo.
Schiiz, comraentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis. Ulmae 1763. p. 83-85.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 378.
Arnoldus praepositus S. Emmer.,
vid. Vita s. Emmerammi.
Arnolfus monachus S. Emmerammi
(cca. ICXX)), vid. Vita s. Eamuoldi.
Arnonis episcopi Juvaviensis ab
a. 785 (antea abbatis Elnonensis,
t 821), congestum s. indiculus.
Ist vom Jahre 798 und zahlt die ersten Stif-
tungsgiiter der salzburgschen Kathedrale und ihre
Geber auf; eins der altesten Denkmaler der b aie-
rischen Geographie des Mittelalters.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Annotatio Ar-
nonis episc. tempore Caroli M. reg.
Francorum ed. Canisius, lect. antiq. ed.
2da m. 2. p. 452. — »ed. Gewoldus ad
Hnndii metropol. Salisburg. I. p. 37-43. —
*ap. Metzger, hist. Salisburgens. p. 1040-
1048. — ♦ ap. Hansiz, Germania sacra II.
p. 34. 38. 43 etc. — * ap. v. Kleinmayrn,
Juvavia. — 'ed. Rockinger, Quellen zur
baierischen Geschichte VII. p. 47-168.
Erl.-Schr.: Biidinger, osterreichische Gesch.
I. p. 147 ff.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 92.
Arnpeckius, Vitus, presbyt. Lan-
dishutanus et Sixti episc.Frisingens.
eapellanus (f post 1495) : Chronicon
Austriacum a fabulosis gentis pri-
mordiis — 1488.
Dem Verfasser gobiihrt unt. den ruhmvpiirdi-
gen Vatern der baierischen Geschichte eine der
vorzfiglich.sten Stellen. Er benutzte die Chronik
Matthaei od. (4reg. Hagens. Feind Oesterreichs,
besond. Friedrichs d. .Schonen.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. I. p.
1165-1295.
Erl.-Schr.: Pez, 1. c. observat praeviae.
Pertz, Archiv I. p. tS7.
Chronicon Baioariae ab a.
539—1495.
Wichtiges Werk.
Ausg. : ap. Pez, thesaur. anecd. novissim.
TTT. 2. p. 19-472. — Die von Prof. v. Bellers-
berg zu Landshut 1814 angekiindigte Au^g.
ist nicht erschienen. — Ausziige ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv, III. p. 660 unt. d. Tit.:
Excerpta de Guelfis ex Viti Arenbeck
presbytei-i Frisingensis chronica Bavarorum
inedita (1049-1180.)
Erl.-Schr.: Hoheneicher, iib. des Veith Arn-
pekch chron. Boioariae, — in Pertz' Arch. IV.
p. 553.
Liber de gestis episcopo-
rum Frisingensium.
Ausg. : a. einer alten Handschr. herausg.
u. mit Vorerinnerung u. Anmerkungen ver-
sehen v. Mart. v. Deutinger. (Abdruck aus
d. 3. Bd. der Beitrage zur Gesch. d. Erz-
bisthums Miinchen-Freysing.) Miinch. 1852.
8". Vs Thlr.
Erl.-Schr.: v. Aretin, literar. Handbuch fiir d.
baierische Gesch. I. p. 154. Handelt iiber d.
Verf. u. d. QehaU seiner Schriften.
Vgl. Historia fundationum monast.
Bav.
Arnulfus archidiaconus Sagiensis,
ab a. 1141 Lexoviensis episc. : In
Girardum episcopum Engolismen-
sem (t 1136) invectiva, seu Tra-
ctatus de schismate ortopostHonorii
II papae decessum.
Wichtig f. d. Gesch. der Papste Innocenz' n
und Anaclets.
Ausg. : ' ap. Dachery, spicileg. II. p. 338
(ed. 2da. I. p. 152). — 'wiederhoU ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. IH. 1. p. 423-432. —
* desgl. ap. Pertz, mon. scr. XH. p. 707-720.
— Ausziige mit Anmerkungen ap. Bouquet
(Brial), recueil XFV. p. 249-262.
Vgl. Epistolae Arnulli Lexoviensis.
Arnulfus monachus : Chronicon Sa-
racenico-Calabrura ab a. 903 usque
ad a. 965, auctore Arnulpho Ca-
labro qui eo tempore floruit.
Ist fiir unecht zu halten ; der Verdacht absicht-
licher Tauschnng bleibt auf dem haften, der es zu-
erst in die Literatur einfiihrte.
Aiisg. : ' primum prodiit ex ms. codice
J. Beruardini Tafuri Neritini in dessen
150
ARNULPHUS — ATTAVANTI
scrittori Napolctani II, 1., p. 477. — *wie-
derholt ap. Pcllegrini, histor. princip. Lango-
bard. edid. Pratilli III. p. 283, jedoch sind
die Liicken der ersten Ausg. misgefullt.
Erl.-Schr.: Kripkc, R.. Arnulfl raonachi chron.
Sar. -Calabr. — i?» Portz' .Arch. IX. p. 2(>(;.
Arnulphus archiepiscopus Mcdiola-
nensis (cca. 1085) : Rerum sui tempo-
ris libri V seu Gesta Mediolanen-
sium. 925—1077.
Von 1012 an eijrenthitmlich ; vfichtig f. d. altestc
braunschweigische Gesch.
Handschr. : vid. Pertz, mon. script. VIII.
p. 4.
Ausg.i ' ap. Leibnit., scr. rer. Br. III. p.
727-746. — *unt. d. m: Hist. Mediolan.
qua eontinentiir gesta quorundam Ital.
regum ab a. 925-1076 libri IV, ap. Bur-
mann, thesaur. Ital. T. IV. — 'mi. Varianten,
histor. u. kritisch. Noten ap. Muratori, scr.
rer. Ital. IV. p. 1-46. — * ap. Pertz, mon.
Germ. scr, VIII. p. 6-31. ed. Wattenbach.
Erl.-Schr.: Be thmann-HolIweg, A. de, Ur-
sprung (ier lombardischcn Stadtefreiheit.
Bonn 1846. 8».
L e o , H. , Entwicklung der Verfassung der
lombardischen Stadtc. Hamburg 1824. 80.
Arons-Saga Hiorleifssonar.
Von dem Sohne Hiorleifg Aron (1250.)
Ausg.: nur Uebersetzung in Bruchstycke
af Aron Hjorleifsons Saga, an det norske
Hofliv i det 13de Aarh., v. P. E. MuUer
in det Skandin. Litter. Selsk. Skrift. 1814.
p. 1-37.
Erl.-Schr.: M ii 1 1 e r , Sagabibliothek {dnUsche Ausg.)
I. p. 173.
(abbas,El-\ (cca. 590),
Asaphus I guensis) vid. Vita s.
' episc. ' Kentigerni.
Asserius Menevensis (Bischof von
Sherburn u. Freund Alfreds, f 910):
Annales rerum gestarum Aelfridi
magni regis, seMHistoria de rebus
gestis Alfredi.
Reichen bis 887, H Jahre vor Aelfredg Tode.
Nach Wright, biograph. Britann. literar. ein Mach-
werk nus dcm Ende des 10 Jahrh. ; dagegen halt
sie Ijappenberg (Gotting. gel. Anz. 1. 2. 1852)
und R. Panli (Konlfr Aelfred und seine Stelle in
d. Gegch. Englandg. Berlin 1851. Einleit. n. Kieler
allgem. Monatsschr. 1852. p. .386) fiir echt. EbenKO
bedimrnngsweise ein Recensent in No. 6 des JLite-
rarischen Ccntralblattes f. 1852.
Ausg. : ' am Ende v. Thom. Walsingham's
hist. Angl. ed. Parker. Londini 1574. fol.
— *besser ap. Camden, Anglica etc. p. 1-28.
— ^unt. d. Tit.: Vita Aelfredi magni
Anglorum regis ab a. 871-899; 3 libris com-
prehensa etc. cum not. Henrici Spelmani.
Oxonii 1678. fol. — ♦ ap. Hearne I. p. 1.
1707. 8». — *recens. Fr. Wise. Oxon. 1722.
8*. Beste Ausg. — *wiederholt in Monumenta
histor. Britannicae. Londini 1848. I. p. 467-
498. — Hierausals fragmentum De rebus
gestis Caroli M. cum Anglorum re-
gibns ' ap. Duche.sne, histor. Fr. «cr. II.
p. 221. ~ ' ap. Bouquet, rec. V. p. 358. —
Ein anderes De regno Caroli Crassi
imp. inFrancia, et de divisione im-
perii Pranc. post eiiis obitum (884-
887) ap. Duchesne, histor. Fr. scr. II. p.
497-499. — Ein anderes ab a. 876-888 ap.
Bouquet, rec. VIII. p. 99. — Ein anderes
De Normannorum incursionibus a.
886 et 887 ap. Pithoenm, annal. et histor.
Franc. coaetanei XH p. 432.
Uebers. : Annals of the reign of Alfred
the Great, by Asser of St. Davids, transl.
by J. A. Giles in Bohn's antiquarian library.
Tom. IV. p. 43-86 {hat auch d. TU.: Six
old english chronicles, transl. by J. A. Giles.)
: Chronicon fani s. Neoti,
sive Annales Joa. Asserii, ut non-
nuUis videtur.
Von Julius Ca.iar bts aiif A'8 Zeit u. mit ano-
nymer Fortsctzung bis Olt. Dcs Asserius ganz
iinwiirdig und wol nicht von ihm. Einc lateinische
Bearbeitung des Saxon chronicle.
Ausg.: ap. Gale, histor. Brit. script. p.
141-175.
Erl.-Schr.: Bahr, Ocschichte der rbmigch. Li-
teratur im karoling. Zeitalter p. 273.
Blanc, Luifci, Alfredo il Grandc — nel Mu-
seo di szienze e Ictteratura. giornale Na-
poletano, anno U. Vol. IV. fasc. 14. 1857.
Geschichte Alfreds dcs Grossen Ubertragen
aus T«rncr's Gcschichte der Angelsachsen
nebst dcr I.odbrokar-Quida in d. Urtext u.
einer metrischen Uebersetz. von Dr. Friedr.
Lorentz. Hamburg 1828. 8o,
Giles, J. A., the life and times of Alfred the
Great. London 1818. 8o.
Lappenberg, Geschlchte von England I.
p. XLIX.
Pauli, Konig Alfrcd iind seinc Stollung in
der Geschichte Englands. Berlin 1851. 8o.
2 Thlr. — (translated frora the German by
B. Thorpe. London 1853. kl. 8o. Zuglrich v.
Bohn's antiq. library Tom. 22.)
Schraid, R., Gesetze der Angelgachgen X.
p. LIX.
Spelraan, Aelfredi Magni Anglorum regis
vita. Oxonii 1678. fol.
Stolberg, F. L. Graf zu, Leben Alfreds deg
Grossen, KCnigs in England. Miingter 1815.
80. 1 Thlr. 2. Aufl. ibid. 1836. 8o.
Weiss, J. B., Gcschichte Alfreds d. Grossen.
Schaflfhausen 1852. 80.
Wise, de scriptis Asserii §. lU. sq. p. XXVII
{seiner Jusg. d. vorhergehenden Werkes.)
Wright, Agser m Ms Biographia Britannica
liter. L p. 405-418.
Asterlus episcopus Amasenus, vid.
Acta 8. Luphemiae {exposit.)
., ,, Phocae hort.
Astronomi annales = Einhardus,
annalcs.
Astronomi vita Ludovici, vid. Vita
Hludovici.
8. Athanasius episcopus, vid.
Vita g. Antonii Magni.
„ „ Philippi prcsb , Eusebit(vi<a
alia.)
,, „ Syncletioae.
Attavanti, Paul., vid. Vita b. Joa-
chimi Senensis.
ATTO — AUCTORIS
151
Atto abbas Vallumbrosanus et
postea episc. Pistoriensis (1133),
vid. Vita s. Johiannis Gualberti.
Atto episcopus (1242j, vid. Vita
s. Verdianae.
Auctarium Affligemense (Afflighem
zwischen Gent u. Briissel.)
Fortpetzung tles Sigebert. Geschrieben vor
1189. Umfasst d. .lahre 597. 10051163.
Ausg.: »ed. Miraeus in seiner Ausg. des
Sigebert. Es Jehlt alle», was Lobliches uber
d. Kaiser gesagt ist. — *treu wiederholt ap.
Pistorium, script. rer. Germ. ed. Struve I.
966. — »am beste^i ap. Pertz, mon. Germ.
scr. VI. p. 398-405.
Auctarium Alberti plebani de Wald-
kirchen annorum 1283 — 1332 cum
kalendario.
Enthalt nur unbedeutende Data.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 754.
755. ed. Wattenbach.
Auctarium Aquicinctinum , vid.^igQ-
Auctarium Aquicinense | bertus
Auctarium Bellovacense ' Gembl.
Auctarium Blandiniense = Chro-
nicon S. Bavonis Gandensis.
Auctarium Claustroneoburgense a.
1072-1134.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 628.
Auctarium Corbeiense, vid. Sige-
bertus Gemblac.
Auctarium Cremifanense annorum
249—1217.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. IX.
p. 550.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 550-554.
Auctarium Ekkehardi Altahense a.
508—1139.
Wichtig wegen der darin enthaltenen Frag-
mente der verlornen Annales Altahenses.
Ausg.: aus d. Wiener Cod., hist. eccl. 29.
sec. XIII. ed. Jaffe ap. Pertz, mon. script.
XVn. p. 360-365.
Auctarium Garstense a. 450—1139.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 562.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 561-569.
Auctarium GemblacensCj ^id. Sige-
Auctarium Hasnoniense bertus
Auctarium S. Judoci ' Gemblac.
Auctarium Lambacense, annorum
1128—1197.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. IX.
p. 555.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 555. 556.
Auctarium Laudunense, vid. Sige-
bertus Gemblac.
Auotarium Mariaecellense annorum
978-1259.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 646. 647.
Auctarium Mortui \
Maris f vid. Sigebertus
Auctarium Nicolai i Gemblac.
Ambianensis '
Auctarium Sancrucense annorum
1138—1246.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 732.
Auctarium Sithiense ) ^^'^- f^S^'
7 \ bertus
Auctarium Ursicampin. \ Qemblac.
Auctarium Vindobonense annorum
893-1275.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. IX.
p. 722.
Amg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 722-724.
Auctarium Zwetlense, vid. Chro-
nicon Zwetl. vetust.
Auctor rhythmicus, vid. Vita s.
Elisabeth filiae {auctor.)
Auctoris anonymi chronicon vetus,
vid. Chronicon vetus ex libro efc.
Auctoris anonymi oratio de cor-
ruptissimis ecclesiasticorum mori-
bus in concilio Constantiensi die
18. Sept. 1415 habita.
Au^g.: ap. Walch, monimenta, fasc. 11.
p. 123-143.
Auctoris anonymi oratio de im-
peritia clericorum in concilio Con-
stantiensi d. 15. Sept. 1415 recitata.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. II.
p. 147-180.
Auctoris anonymi oratio de refor-
matione infeliciter dilata, in concilio
Constantiensi dicta d.28. Febr. 1417.
Ausg.: ap. Walch, monimenta fasc. IV.
p. 1-44.
Auctoris anonymi oratio de vitiis
clericorum in conciHo Constantiensi
dicta d. 6. Decbr. 1415.
Ausg.: ap. Walch, monimenta fasc. III.
p. 27-57; cf. praef. p. XV.— XVU.
152
AUCTORIS — AUSZZUG
Auctoris anonymi oratio in con-
cilio Constantiensi d. 11. Febr. 1416
habita.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. II.
p. 209-232; cf. praef. p. Lll.
Auctoris anonynii oratio pro matu-
randa reforraatione in concilio Con-
stantiensi die 5. Aprilis a. 1416
dicta.
Aiisg. : ap. Walch, monimenta fasc. III. p.
165-189; cf. praef. p. XXXV.
Auctoris anonymi panegyricus de
dignis clero virtutibus, in concilio
Constantiensi dictus d. 6. Jan. 1416.
Ausg.: ap. Walch, monimenta fasc. IV.
p. 47-71; cf. praef. p. IX.
Auctoris anonymi sermo de me-
liori clero in concilio Constantiensi
d. 7. Jun. 1416 dictus.
Ausg. : ap. Walch, monimenta fasc. III. p.
193-206; cf. praef. p. XXXVII.
Auctoris iucerti carmen de origine
Francorum, vid. Carmen.
. ... ' \ chronica j -i
Auctoris mcerti ) chronicon i '"''^-
\ Chronica
( Chronicon.
Auctoris incerti historia Hierosol.
= Galfridus de Vino salvo.
Auctoris incerti imperatorum, vid.
Imperatorum ab Henrico.
Audeiaeus presbyter (cca. 700),
vid. Vita s. Fortunati.
Audoenus sive Dado episcopus
Rothomag., vid.
Vita s. Dadonis.
„ „ Elifrii.
,, „ Medardi ep. Nov. [carmen.)
Audradus Modicus episcop. (cca.
853): Liber revelationum.
Ausg. : Excerpte ' ap. Duchesne, scr. rer.
Franc. II. p. 390-393. — * ap. Bouquet,
rec. Vn. p. 289.
Augarus, vid. Vita s. Theodori
ducis.
Augustinus Olomucensis (propr.
wow. Kaseubrot «cm Kasenbrot,
f 1513): Episcoporum Olomucen-
sium series.
Ausg.: ' Viennae 1511. — * ap. Freher,
script. rer. Boh. 11. p. 277. — ^ in Joh.
Gualteri chronic. chroniconim eccles. polit.
Francof. 1614. I. p. 1176 sq. — *recens.,
continuavit notisquc historico - chronolog.
illustravit F. X. Kichter. Olmutii 1831. 8».
1 Thlr.
Augustinus de Olmuncz (f 1513):
Tractatus de secta Waldensium.
Atmj.: impressum in civitate Olmuncensi
per me Conradum Bomgathen 1500. 4".
Das erste in Olmutz gedruckte Buch.
Erl.-Schr.: Bohme, J h. ("•., de Augnstino Olo-
inucensi ct patera eius aurea coromentario-
lus. Dresdae 1758. 8«.
Vgl. Kpistolae Augustini.
Augustinus, patricius Senensis,
caeremoniar. magister, dein (14b3)
episcop. Pientinus; Descriptio ad-
ventus Friderici HI imp. a. 1468
ad Paulum pap. II.
Ausg. : ' ap. Mabillon , museum ital. II.
p. 256. — 'ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
609-623. — »ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXIII. p. 205-216.
Vgl. Picolomini, Jac.
: De comitiis imperii sub
Friderico imp. III ap. Ratisponam
celebratis a. 1471 comment.
Ausg.: ap. Freber, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 288.
Augustinus Rubeus de Aragonio:
Oratio habita anno 1478 in laudem
Johannis Galeatii Sfortiae vice-
comitis Mediolan. ducis.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXV. p. 455-462.
Augustinus Ticinensis, vid. Vita s.
Guarini.
Augustinus Turtura, vid. Vita s.
Hieronymi Aemiliani.
Aurelius Prudentius Clemens, vid.
Acta 8. Cassiani mart.
Acta 8. Laurentii archid. {hymnus)
„ BS. martyrum XVIII Sebast.
{hymrMa.)
Vita 88. Emelherii et Celedonii.
Auria, Jacobus de, vid. Annales
Genuenses.
Australis historia = Historia au-
stralis.
Auszzug, der, von Teutschen lan-
den gen Rom, Fridrichs, des ro-
mischen Kiinigs zu empfahen die
kayserliche Cron.
Ausg.: am Ende: Durch verordnung des
fiirsichtigen herrn Johan Rynman von
Oeringen, und Jacob Wackers von Salz-
burg, nat Mayster hanns Otmar diss history
gedruckt zu Augspurg 1603. 4**.
Erl.-Schr.: Schwindel, thesaur. blblioth. III.
p. 115.
AUTHPERTUS — AVENTINUS
153
Authpertus abbas Casinensis, vid.
Vita s. Mathiae ap. {sermo.)
Autpertus abbas S. Vincentii ad
Vulturnum (f 778), vid. Vita s.
Paldonis abbatis.
Autpertus presbyter, vid. Passio
ss. Fortunatae. -
AvtoxQaxoQia Ka)V<StavtivoVj
vid. Ba(JiXeia Asovtog.
Aventinus, Joh. {eigentlich Turmair,
t 1534): Annal. Boiorum libri VII.
Ausgezeichnet durch freisinnige n. tief religiose
Weltanschauung, sowie durch Kraft und Reinheit
der Sprache.
Ausg.: ' erschien zuerst als Bayeri.sches
Chronikon in Latein verfertiget und in
Syben Puechen getailt, ein kurzer Auszug.
Niirnberg 1522. fol. 16 Bogen. — * ed.
Hieron. Ziegler. Ingolstadii 1554. fol., un-
vollstandig. — ^ voUstlindiger : aucti diligentia
atque fide Nic. Cisneri. Basil. 1580. fol. —
* wiederholt Bnsil. IGlb. fol. — u. 'Franco-
furti 1627. fol. — • • acced. A-i abacus simul
ac F. Guillimanni de Helvetia s. rebus
Helvetiorum tractatus, cura N. H. Gund-
lingii. LipsiaelTlO. fol.— 'Lipsiael718. fol.
Uebers. : Joh. Aventini, des weltbenihmten
beyerischen Geschichtsschreibers Chronica,
darinne nit allein dess gar alten Hauss
Beyern, Keiser, Konige, Hertzogen etc. Her-
kommen, Sitten, Religion u. s. w. beschrie-
ben u. aus allerley Chronicen, Handschrif-
ten, alten Frejheiten etc. zusammengetragen
u. in 8 Bchr. getheilt .... anfanglich durch
den Autoren in Latein verfertigt, nachmals
aber von ihm selber in Hochteutsch ge-
bracht, gemehrt vnd gebessert (von Sim.
Schard.) Frankfurt a. M. 1566. " fol. Mt
Holzschn, Selten. — ^ dieselbe Uebersetzung,
in Druck gegeben u. m. nutzlichen Glossen
illustriert von N. Cisner. Basel (Frankfurt ?)
1580. fol. M. 12 Holzsch. von T. Amman.
Vollstdndiger als d. vorhergehende. — und
' Frankfurt 1622. fol. — Paralipomena
ad annales ed. Struve, acta literar. ex mss.
eruta I. p. 20-28.
Uine deutsche Redaction dieser Annalen
erschien auch als: Chronica Joh. Aventini
von vrspriing, herkomen vnd thaten der
vhralten Teutschen , jetzt erstmals von
Casp. Brusch in Druck verfertigt. Nurnberg,
Joh. Petreius 1541. 4».
Erl.-Schr.: A moenitat es literariae. V. p. 81-96;
VII. p. 435-462.
Gie.sebrecht, W., Aventins Darstellung der
bairischen Unruhen unt. Otto II. ann. Bolor.
lib. V. c. 23, — in Jahrbiicher des deutsch.
Reichs unt. der Herrsch. Ottos II. Berlin
1840. 80. Excurs No. 14.
Gundling, observat sel. ad rem literar. spe-
ctantes. III. No. 1.
V. Lang, allgem. Uebersichtd. bayerischen Ge-
schicbtsliteratur, in:Hermefi, kritisch. Jahr-
buch der Literatur. Leipzig 1827. 29. Bd.
p. 2-7.
Strnve. act. liter. e.x m.ss. eruta. fasc. VIII.
histori,sch-poIitisches Arch. III. p. 254.
: Chronicon seu annales
Schirenses.
Ausg.: ' Biponti 1600. 4». — *cum Conradi
philosophi chronico. August. Vindel. 1616.
40. — 3 cum notis P. F. Stephani abb.
Schirens. Ingolstad. 1623. fol. — * cum
eodem Conrado Stephanique notis et con-
tinuat. G. Chr Joannis. Argentor. 1716. 4«.
: De Turcarum origine et
causis, cur ita invalescant et quo-
modo pelli possint.
Ausg. : latine in Phil. Loniceri chronicis
Turcicis. Francofurti 1578. fol. I. p. 113.
Uebers. : deutsch von Heinr. Miiller, Com-
mentar vib. d. tiirkische Gesch. 'Frankfurt
1563. 1577. fol. — 'wiederholt ap. Fron-
sperger, Kriegss-Buch. Francf. 1596. fol.
III. p. 234. — *ap. Goldast, politische
Reichs - Handel p. 470. — * einzeln Zwei-
briicken 1606. 1697. 4«.
: Historia et vetustates Oe-
tingae sive Antiquitates ac monu-
menta Utinensia.
Aicsg.: ' Norimbergae, Joann. Stuch. 1518.
4". — ' ap. Ludewig, script. Bambergens.
II. p. 348.
Uebers. : deutsch mit einem Auctar Mart.
Ejsengrein's. Ingolstadt 1751. 8".
: Vita Henrici IV.
Ausg.: Augustae Vindel. 1518. 4".
Erl.-Schr.: Annalen der bayrischen Literatur.
1781. I. St. 3. p. 269 ff.
Breyer, F., iiber Aventin, den Vater der
bayerischen Geschichte, in ,erste offentl.
Sitz. d. k. Akad. d. Wissensch.' Miinchen 1807.
Ehrentempel der deutschen Gelehrsamkcit.
1747. Zehend IIL No. 1.
Fabricius, bibl. med. et inflmae latinitatis.
Lib. I. p. 387-396.
Gumpelzhaimer, Aventins Grabmal zu St.
Emmeran in Regensburg, mit Abbild. — in
Verhandl. d. histor. Vereins d. Regeukreises.
Regensburg III. p. 94. 210.
Etwas iiber Johannes Aventins Hausbe-
sitz u. Einbiirgerung fiir sich u. seine Familie
zu Regensburg, — ihid. I. p. 53.
HaTis- und Handkalender Aventins, — in
Verhandl. d. histor. Vereins d. Regenkreises.
Regensb. IIL p. 1-65.
Kobolt, bayerisches Gelehrtenlexicon p. 61.
Mayer, Aventin, — m Verhandl. d. hist. Ver-
eins d. Regenkreises. Regensb. I. p. 48.
Wachler. Geschichtc dcr historischen For-
schung I. p. 249.
Wiedcmann, Th., Johann Turmair genannt
Aventinus, Geschichtschroiber des baieri-
schen Volkes. Nach seinem Leben u. seinen
Schriften dargestellt. Freising 18iJ8. So.
1 Thlr. 18 Sgr
Ziegler, Aventins Leben, — tn C. G. Baderi
vita clarissimorum historicorum. Jonae 1748.
8«. No. 2.
Zirngibl, Aventins Vorgeben, dass Regens-
burg a. IISO 7,n einer Reich.sstadt erhuben
worden — tra Denkschriften der Hayrischcn
Akademie der Wissenschaften. Miiuchen. IV.
p. 65.
154
AVESBURY ~ AZARIUS
Avesbury, vtd. Robertus de Aves-
bury.
Ayala, Pedro Lopez de (f 1407
zu Calahorra): Cr(')nica del rey do
Pedro. — Avn Ende: ,Aqui se
acaba la eoronica {sic) del rey don
Pedro primero deste nombre dCa-
stilla e de Leon'. 1350—1396.
Fangt an, wo dic Chronik Alfons' XI ondifct
und Rcht bis zum 6. Repierungsjahre Heinrichs ril.
Unparteiisch. Stil voll von reicher Lcbendigl(cit
nnd Freihcit. Der erstc spanische Versuch praRma-
tlscher Geschichtsdarstellung ; der Verf. war der
ergfe Spanier seiner Zeit.
Auag.: 'Sevilla, por Meynardo vngiit,
aleman, et Estanislao polono 1495. fol.
Sehr schon u. sehr selten. — * (Toledo, en
casa de Kemo. d'Petras 1526). kl. fol. Selten.
Enthalt auch la cronica de D. £nrique II
y D. Juan I; dieselbe findet sich gleichfalls
bei den folgenden Ausgaben. — *(Scvilla,
J. Cromberger) 1542. fol. — *nuevamente
corregida y emeudada. Pamplona 1591.
kl. foi. — *Cronicas delos reyes de Castilla
D. Pedro, D. Enrique II, D. Juan I, D.
Enrique III. Con las enmiendas de G. Z u r i t a
y las correcciones .... por E. de Llaguno
Amirola. Madrid 1779. 80. 2vol. 4». (bilden
zv^leich den 1. u. 2. Bd. der Coleccion de
las cronicas.) — Bruchstiicke ap. Capmany,
teatro de la eloquencia espannola. I. p. 50 sq.
Erl.-Schr.: Antonio, Nic, biblioth. vetus. Buch
X. e. 1. iiber Ayalaa Leben.
Apologia del rey D. Pedro de Castilla conf.
a la cr6nica verdadcra de D. Pedro I.opez
de Ayala, por el licenciado D. Josef Ledo
del Pozo... Madrid, Hernan s. a. (1779?) fol.
Ferrer del Rio, Ant., examen histor.-entico
del reinado de D. Pedro de CastiUa, obra
premiada por voto unanime de la real aca-
demia cspan. Madrid 1851. 4» .
Merim^e, Pr. , histoire de Don Pedro I roi
de Castille. Paris 1848. 8». Kritische WUrdi-
gung von Ayala's Unparteilichkeit.
Struve, bibl. historicaed. Meusel. VI. l.p.238.
Wolf, F., in den Wiener Jahrbiichem d. L\-
teratur LIX. p. 31.
Zurita, Ger. , Enmiendas y advertencias a
las cr6nicas de los reyes de Castilla D. Pedro,
D. Enrique el segundo, D. Juan el primero,
y D. Enrique el tercero, que escrlbi6 D. Pe-
dro Lopez de Ayala; y las saca k luz Diego
Jos. Dormer. Zaragoza 1683. lil. 40.
Aykema, Tjalling: Cronycke van
die Ommelanden. Daer in metten
cortsten begrepen wort, hoe ende
met wat manier de Ghelreschen
den Dam vast ghemaket ende we-
derom neder geworpen hebben, ende
hoe Wedde, Coeverden, Diepnum
ende den Kinchorst by Meppel
ghewonnen bint.
Oeschichte des Krieges zwiscben der Stadt Gro-
ningen u. d. Herzog von Geldern l.VW.
Ausg.: ed. Brouerius, analecta medii
aevi I. p. 477-491.
Aym6, moine du raont Cassin =
Amatus Casinensis.
Aymericus de Peyraco, abbas in
Gallia Moyssiacensi (f cca. 1400) :
Chronicon a Christo — 1251.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
4991 A. mbr. fol. vgl. Pertz' Arch. XI. 396.
— Fragment, P ar is , No. 5288. fol. sec. XV.
Erl.-Schr.: Br^quignv. notices et extraits VI.
p. 7.1; VII. p. 1; VII, 2. p. 397.
Vgl. Vitji Urbani V papae.
Aymo de Bordis mon. S. Germani
Antissiod., vid. Vita Guidonis abb.
Azarius, Petrus, notar. Novariensis
(f cca. 1402): Chronicon de gestis in
Lombardia principum, vicecomitum
et dominorum Mediolani ab anno
1250 — 1362. — Accedit eiusdem
opusculum De bello Canapiciano
a. 1339 et comitatu Masini.
P.echt anschauliche Darstcllung, schlechte.s La-
tein.
J^isg. : • ap. Muratori , scr. rer. Ital. XVI.
p. 297-424. 425. — 'Mediolani 1771. 4". -
Das zweite Werkchen erschien ' ex recens.
Ambros. de Roccacontrata et Gaudent. Ro-
berti ed. Albrizius in La Gallcria di Minerva.
Vinegia 1697. fol. II. p. 401-412; nicht gut.
— »ap. Muratori I. c. XVI. p. 425-440.
Azurara oder Zurara, Gomes
Eannes de, chronista-mor do reino
e guarda-m6r da Torre do Tombo
(saec. XV. fin.): Chronica d'elrey
{sic!) D. Joao I de boa memoria,
e dos reis de Portugal o decimo
part. 3. em que se contem atoma-
das de Ceuta.
Ausg.: Lisboa, & custa de Ant. Alvares
1644. fol.
Erl.-Schr.: Leao, Duarte Nunes de, cronicas dos
reves Joao I, D. Duarte e D. AiTonso V.
Lisboa 1780. 2 vol. 4o.
— : Chronica do Conde D.
Duarte de Menezes.
Ausg. : in Collec(;ao de livros ineditos de
hist. Portugueza (publ. por J. Corrca de
Serra.) Lisboa 1793. fol. T. IH.
: Chronicon do Conde D.
Pedro de Menezes.
Ausg. : in CoIlec(jao dc livros ineditos de
hi.storia Portugueza (public. por J. Correa
de Serra.) Lisboa 1792. fol. II.
: Chronica do descobrimento
e conquista de Guin^, escripta por
mandado d'Elrei D. Affonso V,
sobra direc^ao scientif. e secundo
BACZKO — BALDUINUS
155
as instruccoes do illustre infante Visconde de Carreira . . . e illuslxado com
r\ u • ' alerumas notas pelo Visconde de Santarem.
D. Henrique. p°j.jg jg^i go. 20 fr. (Es gibt auch
Au:^it:ir;ilo pnmeira voz k luz por ^remplare, clie in 4«. abgezogen sind. 40 fr.)
B.
Baczko = Baszkon.
Badesius, Hieron., vid. Vita b.
Pii V pont. [carmen.)
Baeda Venerabilis = Beda.
Baker, vid. Galfridus le Baker.
Batbinus Bohuslaus, vid.
Vita s. Johannis Nepomuceni.
,, s. Ivani.
Baldemar von Peterweil, canonic:
Beschreibung der kaiserlichen Stadt
Frankfurt ara Main. Aus dem 14.
Jahi-hundert.
Ausg.: Urschrift mit Uebersetz. und Er-
lauterungen hrsg. von L. H. Euler. Frank-
furt a. M. 1858. gr. 8». 13'/, Sgr. (Beson-
derer Abdruck aus: Mittheilungen an die
Mitglieder des Vereins f. Gesch. u. Alter-
thumsk. in Frankf. a. M. 1858. p. 51-110.)
Balderic, chronique d'Arras
( j episc,
ICamera-lchronic
Baldericus ' ^f^V^ ^Camera-J
\ Novio- icense et|
I mensis I Atreba-
\ ] tense.
Gesta episcoporum Cameracensium.
: Confirmatio bonorum quae
monasterio Lehunensi sunt a Bosone
milite restituta.
Ausg. : ' ap. d'Acherv , spicileg. VHI. p.
169 (»ed. 2a. m. p. 463.)
Vgl. Vita s. Gaugerici.
Baldericus scholasticus Treviren-
sis, vid. Gesta Adalberonis archiep.
Trevirensis.
Baldricus Andegavensis, abb. Bur-
guliensis, deinde archiepisc Dolensis
(t 1131): Historiae Hierosolymitanae
libri IV. 1095—1099.
Nur eine Ueberarbeitung von Mobej-ti mon.
exped. Hierosol.
Handschr.: Chartres, Stadtbibl. sec.
Xni. No. 130. — Montpellier, sec. XIV.
No.530. f. 154.— Paris, k. Bibl. sec. XTV.
No. 2588; sec. XIU. 4876: — 4892. 4. 5133;
— sec. XIV. 5134; — sec. XIII. 5135. c. con-
tin. u.sq. ad 1106; 5512. i- 5513. c. append.
(edito ap. Bongars. p. 594). — St. Vict. sec.
XV. No. 635. — Arsenalbibl. hist. lat. No.
101. 102. sec. Xin. — Wolfenbiittel,
Gud. 232, Abschrift von Gudiiis.
Ausg.: ap. Bongars, gesta Deil. p. 81-138.
Erl.-Hchr.: FabriciuB, bibl. med. et infimae la-
tinitatis. Lib. II. p. 43S.
: Carmina historica, honori
iUustrium defunctorum tributa ple-
raque et in his leonina quaedam.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
IV. p. 251-277.
: Confirmatio bonorum mo-
nasterii s. Florentii.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. VII. p.
196 (*ed. nov. ni. p. 459.)
: Relatio de monasterio Fi-
scannensi, seu Baldrici itinera, seu
Epistola ad Fiscannenses monachos.
Ausg. : ' ap. A. de Monstier, Neustria pia.
Rothomagi 1663. fol. p. 227 sq. — 'unt. d.
2. Titel ap. Bouquet, rec. XIV. p. 224-229.
Vgl. Vita s. Geraldi {epitaphia.)
„ „ Hugonis arch. Rothom.
{vita alt.)
„ „ Maglorii.
„ „ Maclovii.
„ „ Roberti de Abriss.
„ „ Samsonis ep. Dolens.
,, ,, Valent. ep. Inter. {trans-
latio.)
Baldricus episcopus Dolensis =
Baldricus Andegavensis.
Baldewlnus monachus Remensis
(saec. XII.), vid. Vita s. Gibriani
{mirac.)
Balduinus de Avennis filius Mar-
garitae comitissae Flandriae (f
1289): Genealogiae ex chronicis
Hainoniensibus recollectae. 977 —
12«9.
Handschr. : Hannover, Schrank V. mbr.
fol. sec. XIV.
Ausg. : • ap. d'Achery, spicil. VII. p. 584-
621. (*ibid. ed. nov. III. p. 286). — ^unt.
d. Tit.: Chronicon Balduini Aven-
156
BALDUINUS — BARLETIUS
nensis, toparchae Belliniontis, s, Historia
genealogica comitum Hannoniac aliorumque
,principiim antc annos 400 conscripta, . . .
notis histor. illustrata studio Jacobi le Roy.
Antuerpiae 1691. fol. — * nnederhoU ibid.
1693. fol. — u. » iciederholt Bruxell. 1722.
fol.
NB. Von diesem Werke gibt e» oinen .^uszug
in f ranzo sischer Spracho, clesren Vcrfasser un.
bekannt isi.
Hundschr.: Paris, k. Bibl. No. 84 (olim
139); — No. 660 (olim 939) St. Germ. —
No. 8380. 3. 3. (olim 803 Colbert.)
Atusg.: 'vom J. 1226 an unl. d. Tit.: Ex-
traits de la chronique attribu^e a
Baudoin d'Avesnes ap. Bonquet, rec.
XXI. p. 160-181. — *unt. d. TiU: Le livre
de Baudoyn, publ. par Serrure et Voisin.
Bruxelles 1836. 8«.
Erl.-Schr.: Wincl, bibliothek der Nederlandsche
gesohiedschrijvers p. 37.
Balduinus imperator, vid. Epistola
Balduirii.
Balduinus Ninoviensis; Chronicon
a Chr. nato — 1294.
Handschr.: Gent, Bibl. des Hrn. Ver-
gauwen, mbr. sec. XIII. 4". — Briissel,
burg. Bibl. sec. XVII. No. 7652.
Ausg. : ' ap. Hugo , monumenta sacrae
antiquitatis. Stivagii 1726. fol. — * ap.
Smet, corp. chron. Flandr. II. p. 587.
Baltherus monachus Seckinganus
(saec. X.\ vid. Vita s. Fridolini.
Bandamanna-Saga sive historia
foederatorum.
Ausg. : ap. Marcusson , Nockrer marg-
frooder sogn etc. p. 1-15.
Bandinus de Bartholomaeis, Joh.:
Historia Senensis ab a. 1302 — 1422.
— ContinuataaFranc. Thomasio
eius pronepote et Petro Russio
Senensi. 1422-1468. •
In elegantein Latein geschrieben.
Au^g.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XX.
p. 5-23; p. 23-64.
Barbaro, Dauiele, istorico della
repubblica Veneta (f 1570): Storia
Veneziana dall' anno 1512 al 1515,
supplita nella parte che manca colla
storia segreta di Luigi Borghi
(segretario del senato Ven.) Libri 3.
Ausg.: in Archrvio storicd Italiano VII.
2. p. 951-1087.
Barbaro, Nicolo: Giornale delP
assedio di Constantinopoli 1453.
Ausg. : corredato di note e documenti per
Enrico Cornet. Vienna, Tendler & 0. 1856.
gr. 8«. 16 Sgr.
ErL-Scfir.i Sagredo, Ag. , atudio storico sul
giornale dell' assedio di Constantinopoli dl
Nicc. Barbaro. Venezia, tip. Antonelli 18,5C.
So. 23 pag.
Barbarus, Hermolaus, legat. Vene-
tus (t 1493): Ad Fridericum IH
imp. et Maxhnilianum I Rom. re-
gem recens creatum oratio gratula-
toria, habita a. 1486.
Voll inannlicher Berodtsamkeit.
Ausg. : ' in H. Barbari oration. Parisiis
1.508. 4«. — ^einzeln Basil. 1529. 4«. —
^ wiederholt ap. Freher- Struve, scr. rer.
Germ. II. p. 408.
Barbour, John (geb. um 1316,
gest. cca. 1395 als Archidiaconus
zu Aberdeen): History of Robert
Bruce kingoftheScots, 1306 — 1321.
14000 achtsilbige janibische Verse in 20 Bchrn.
Von vvahrhaft historischern Werthc.
Ausg.: unt. d. Tit.: 'The actes and life
ofthemost victorious conquerour Rb. Bruce,
king of Scotland. Edinburgh 1620. 8». v;ie-
derholt 1648. 1665. 1670. 1671. 1672. 1737.
1758. — *The Bruce, or the history of
Robert I king of Scotland. The first genuin
edition, publish. from a ms. dated 1489.
AVith notes and a glossary by J. Pinkerton.
Lond. 1790. 3 voll. 8». — » ed. Jamieson
mit Harry (s. d.) zusan\men. Edinburgh 1820.
2 vol. 4". Beste Ausgabe.
Erl.-Schr.: Ellis, spec. of early engl. poetry. I.
(Lond. 1801. S.) p. 22.1-24.1.
Tanner, bibl. britann.-hibern. p. 73.
Wharton, Anglia sacra II. p. 110-113.
Bardo presbyter, vid. Vita s. An-
selmi ep. Luc.
Barduccius Petrus de Canigariis,
vid. Vita s. Catharinae Senensis
{epistola.^
Barletius Scodrensis, Marinus (flor.
1467) : Historia de vita et ^ gestis
Scanderbegi Epirotarum principis
(t 1466).
Interessantes rednerisch-schSnes Werk, dessen
Vorf. ein Xienosse Scanderbegs war.
Ausg.: ' impress. Rorae per B. V. s. a.
(wahrscheinlich 1508). fol- — ^wiederabge-
druckt Argentorati ap. Crat. Mylium 1537.
fol. — «Zabagriae 1743. 4«. — * Phil.
Lonicer hat es dem 3. Bd. seiner Chronica
turcica, Francof. 1578. fol. einverleibt, ohne
d.ie Vorrede. — * Endlich hat G. B. Pontanus
einen Abriss dieser Oesch. unt. d. Tit. ge-
geben: Scanderbegius , hoc est vita et res
strenue feliciterque gestae Georgii Castrioti,
Epiri regis Hanoviae 1609. 8".
Uebers.: Histoire de George Castriot
surnomm^ Scanderbeg, roi d'Albanie, re-
cueillie par Jac. de Lavardin. Paris 1576.
4». Zuvi grossten Theil eine Uebersetzung
BARNABAEUS — BARTHOLOMAEUS
157
des M. Barletius. — Wiederabgedruckt La
Rochelle 1593. 8»; Paris 1597. 8»; Franche-
ville 1604. 8». — Spater schopfte aus dieser
Hauptquelle der Jemit Du Poncet seine
Histoire de Scanderbeg. Paris 1709. 12i"o.
D e s allerstreytparsten vu theuresten Fiir-
steu vnd Herrn Georgen Castrioten genant
Scanderbeg, ritterliche Thaten .... ver-
teutscht durch J. Pinicianum. ^Augsburg
1533. fol. — * tciederholt Francfurt 1561.
4«. »1577. fol. — ^ibid. 1597. fol.
Historia del Georgio Castrioto, detto
Scanderbego, principe de gli Albani. Dal
latino in lingua italiana per P. Rocca no-
vamente tradotta. Venet. 1554. S**.
: Chronicon Turcarum.
Amg.: ed. Ph. Lonicer. Francofurti 1578.
3 vol. 4».
Uebers.: deutsch: Tiirckische Chronika . . .
Franckfurt 1577. fol.
: De obsidione Scodrensi
{Skutari) a Turcis libri III.
Ausg.: 'Venetiis 1504. 4». — *ibid. 1556.
4'*. — 'ap. Lonicer, chronica Turcica HL
p. 231. — * im Auszuge ed. G. B. Pontanus
in Scanderbegus, hoc est vita et res stren.
feliciterq. gestae Georgii Castrioti . . . Ha-
noviae 1609. 8».
Barnabaeus Senensis (cca. 1440),
vid. Vita s. Bernardi Senensis.
Barry, vid. Giraldus Cambrensis.
Bartholinus, Richardus, Perusinus
(cca. 1518): Carmen heroicum,
geniale laudabundum et triumphans
super Caroli Roman. regis electione.
Ausg.: Argentorati 1519. 4".
: De bello Norico ducum
Bavariae et principum palatinor.,
h. e. Austriados libri XII. 1504—
1507.
B. war ein guter Versifex, aber ohne Phanta-
sie nnd Geschmack. Das Gedicht hat historischen
Werth.
Ausg.: 'ed. Joach. Vadianus. Argentorati
1516. 4<*. — *Argentor. 1531. 4". zusammen
mit Guntherus Ligurinus, u. ufters; so auch
* verviehrt et cum scholiis Spiegelii ap.
Reuber ed. Joannis p. 1007 (1. Ausg. p. 479.)
: De conventu Augustensi
concinna descriptio.
Ausg.: 'Aug. Vindel. 1518. ^**. Sehrselten.
— *tciederholt ap. Schellhorn, amoenitates
ecclesiast. II. p. 657-709. — * ap. Beyschlag
et Senckenberg, selecta iuris et historiar.
IV. p. 625.
: Odoeporicon sive itine-
rarium Matthaei S. Angeli cardina-
lis Gurzensis etc, quaeque in
conventu Maximiliani imp. et regum
Uladislai, Sigismundi et Ludovici
memoratu digna gesta sunt a. 1515.
Ausg. : ' Viennae 1515. 4». 65 £1. Selten.
— * ap. Freher, scr. rer. Germ. H. p. 321
(ed. Struve H. p. 613-672.)
: Oratio ad Maximilianum
August. de expeditione contra Tur-
cas suscipienda.
Atisg.: 'Aug. Vindel. 1518. 4». — *.ap.
Reusner, anti-Turcicum.
Bartholomaeus de Quercu (1240),
vid. Vita b. Gerardi Solitar.
Bartholomaeus Bonifacii(cca. 1280),
vid. Annales Genuenses.
Bartholomaeus de Cotton, monach.
Norwicensis (cca. 1292): Historia
Anglicana ab a. Dom. 449—1298,
necnon eiusdem liber de archiepi-
scopis et episcopis Angliae.
Handschr.: London. brit. Mus. bibl.
Cotton. Nero. C. V.
Ausg.: edit. by H. Richards Luard in
Rer. Britann. med. aevi scriptores or chro-
nicles. 1859. Tom. XVL — Fragmente
hieraus mit d. Tit.: Annales Norwicenses
ab a. 1042-1295 {das 3. Buch fuhrt die
Aufschrift: Historia de episcopis Xorwicen-
sibus) ap. Wharton, Anglica sacra I. p.
397-402; 403-412.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. mediae et infimae
latinitatis Lib. 11. p. 476.
Bartholomaeus de Drahonicz, vid.
Drahonicz.
Bartholomaeus de Luca = Ptole-
maeus de Fiadonibus.
Bartholomaeus de Neocastro, iuris-
cons. Messanensis, olim pro Jacobo
Aragoniae et Siciliae rege ap. Ho-
norium IV pap. orator (fl. 1293):
Historia Sicula a morte Friderici
n imperatoris et Siciliae regis, hoc
est ab a. 1250—1294 deducta.
Handschr.: Palermo, bibl. reg., vid.
Pertz' Arch. V. 196.
Ausg.: 'primum ap. Muratori, rer. Ital.
scr. Xm. p. 1013-1196. — * ed. Gregorius,
bibl. script. I., buchstiiblicher Abdruch der
vorhergehenden Ausg. — * zu^avimen mit
J. M. Amati de templo Panormitano libri
Xin. Panormi 1728. fol. — ♦ap. Del Re,
cronisti e scrittori II. p. 409-600, mit gegen-
iiberstehender ifalienischer Uebersetzung.
Bartholomaeus de'Sacchi =Platina
{unter diesem Namen beJcannter.)
158
BARTHOLOMAEUS — BATAILLE
Bartholomaeus de Tolomaeis, vid.
Vita b. Luchesii.
Bartholomaeus della Pugliola, ord.
min. : Historia raiscella Bononiensis
ab anno 1104—1394. — Accedit
continuatio ab aliis synchronis
usque ad 1471.
Italienisch geschriebeii.
Ausg.: omiiia primum ap. Muratori, scr.
rer. Ital. XVIII. p. 241-560; 561-792.
Bartholomaeus Ferrariensis , ord.
praed. (f cca. ]3'.)0): Polyhistoria
annorum 1288 — 1367 (Libro del
polistore.)
Ist italienisch geschrieben.
Ausg. ■■ ap. Muratori, .scr. rer. Ital. XXIV.
p. 699-848.
Bartholomaeus IVIortarius ord.
praed., vid. Vita b. Jacobi de Mev.
(vita alia.)
Bartholomaeus Norwicensis (cca.
1292) = Bartholomaeus de Cotton.
Bartholomaeus Platinensis ( =
Bartholomaeus Sacchi ^ Platina.
Bartholomaeus scriba, vid. Annales
Genuenses.
Bartholomaeus Senarega, vid. Sena-
rega.
Bartholomaeus Senensis, vid. Vita
s. Catharinae Sen. (analecta.)
Bartholomaeus Tridentinus (saec.
XIII), vid.
Vita s. Dominici fund. {vita alia.)
„ „ Remedii conf.
Bartholomaeus v. St. Aegidius:
Chronik von Prag im Reformations-
zeitalter. Chronica de seditione et
tumultu Pragensi 1524—1531.
Ausg.: im latein. Texte zum ersten Male
auf Kosten und unter Mitwirkung der k.
bohm. Gesellsch. der Wissensch. hrsg. uud
m. histor. Einl. begleitet von C. Hofler.
Prag 1859. gr. 8». 2 Thk.
Bartolfus Peregrinus de Nacgeio
Germanus: De gestis Francorum
qui Hierusalem a, 1095 expugna-
verunt, usque ad a. 11 10.
AuBzug aus Fulcherius.
Auag.: unt. d. Tit.: Anonymi gesta
Francorum ap. Bongars, gesta Dei I. p.
561-59.3 okne Namen des Verf. — Barthii
notae ap. Ludewig, reliq. mss. III. p. 500-
519. Vgl. eiusd. adversar. lib. CLXVU.
cap. 7.
Bartossius, Bartossek, vid. Dra-
honicz.
BaCikeia Aiovxoq avioxQaTOQOq,
^AXf'§dvSQOV viov Baatlsiov, Ktav-
avavTivov ihov yiiovroq, ^aaiXtia
'^Po)fidvoVj avioxQavoQia KtovCrav-
tivov xal ^aCiXtia '^Pta^dvov viov
Koivdvavvivov xov JToQ(fVQoy€vvi]TOV.
Fortsetzung des C on.stan ti nus 1'orphyrog:.
von einem Ungenainiten.
Ausg.: gr. et lat. ed. Combefis. inter
Hist. Byzant. Scriptores post Theophanem
p. 217. 233. 235. 246. 271. 293. {Vgl. By-
zantinae histor. scriptor. No. 7.)
Basilius Magnus, archiepiscopus
Caesareae Cappadoc, vid.
Elogium s. lulittae niart.
Vita s. (iordij.
Basin ) Thom,, archiepisc. Cae-
Basinus ( sariensis (f 1491) : Hi-
stoire de Charles VII et de Louis
XI (1461—1483).
Wurde bislier d. Amelgardus presb. Leo-
diens. zugeschrieben u. entweder Opifs de ge-
stis I.,udovici XI Franc. regis od. Historia
Gallica sive Historia de Lud. XI Galliae rege et
Carolo Burgundiae duce benanut.
Ausg.: ren^ue k son veritable auteur et
publiee p. la prem. fois avec les autres
oeUvr. hist. du meme (5criv. par J. Quicherat.
Paris 1854-59. 4 vols. gr. 8». (36 fr.)
Ausziige witer Amelgards Namen ap.
Martene et Durand, coUect. ampl. IV. p.
741. — Andere mit Notizen iiber d. Verf.
ap. du Theil, notices et extraits des ma-
nuscripts de la biblioth. du roi etc. Paris
1787. 4». I. p. 403-439.
Excerptum, unter Ba.sins Namen, res
gestae in HoUandia dioecesi Ultraiectina
a. 1481-83 ed. Matthaeus, analect. II. p.
141 (ed. nov. I. p. 501-586). — Bruchstucke
ap. Jac. Meyer, annales lib. 17.
Uebers.: cZeuiscA Hildburghausen 1793. S".
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 245.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschiod-
schrijvers p. 86.
Bassianus Dardado, vid. Vita b.
Jacobi de Oldo.
Baszkon, Godzislaw: Chronicon
Poloniae ab a, 1253 — 1271.
Fortsetzung des IJoguphalus.
Ausg.: 'ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
H. p. 18-78. — * zusammen mit Boguphalus
ed. Jablonowski et Zaluski. Varsoviae 1752.
40 — *wiederholt ap. Mizler, hist. Polon.
script. collect. lU.
Krl.-Schr.i Wiszniewski, M., historya literar.
polskltjj 11. p. lao-i.w,
Bataille de Pontvallain et prise
de Vaas.
BAUDEMUNDUS — BEDA
159
Ausg.: unt. d. Tit.: Description extraite
du roman de messire Bertran de Glaieqiiin,
chronique du XIV. siecle. Paris 1831. 8".
Baudemundus monach. Elnonensis,
vid. Vita s. Amandi Trai.
Baudoin d'Avesnes = Balduinus
de Avennis.
Baudonivia monialis (flor. 580),
vtd. Vita s. Radegundis (lib. II.)
Bawari cuiusdam continuatio an-
nalium Fuldensium ann. 882 — 901,
vid. Annales Fuldensss.
Bayard, vid. Memoires de Bayard.
Bebelius, Henr. (11516): Ecloga
triumphalis de victoria caesaris
Maximiliani contra Bohemos.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve n. p. 507.
Oratio ad Maximilianum
imp. de eius ac Germaniae laudib.
Au^g.: *■ ap. Schard, collect. I. p. 221. —
*ap. Goldast, politica imperialia. Francf.
1614.
Becanus, Joh. = Beka.
Beccadelli, Anton., Panormitanus
(f 1471), tst bekannter unter dem
Namen Panormita {s. d.)
Becker, Pet, Biirgerm. in Zerbst
(tl457): Zerbster Chronik. 1259—
1445.
In niederdeutscher Sprache gesehrieben.
Ausg.: zuerst 6ei Fr. Kindscher, Urkunden-
samml. z. Gesch. von Anhalt. Dessau 1858.
4°. (Enth. auch eine Lebensbeschreib. B^s.)
1 Thlr. 24 Sgr.
Erl.-Schr.: Dunkel, Nachrichten von verstor-
benen Gelehrten. I p. 589 ft'.
Slntenis, Pet. Beckers Naehrichten iiber d.
Mark Brandenburg unt. Friedr. v. ZoUeru,
besond. iib. d. Fehde mit den v. Quitzow
u. V. Rochow im Jahre 1413 — viitgetheilt in
Thiiring. antlq. Mittheilungen II. 3. p. 357.
Sintenis, Pet. Beckers Bericht iib. d. Fehde
der Stadte Magdeburg, Halle u. Braunschweig
u. d. Ilerren v. Veltheim mit d. Grafen Bernh.
V. Bernburg im .1. 1426 — mitgeth. ibkl. No.
II. 1. 1836. p. 62.
Sintenis, d. Fehde der Stadt Alagdeburg
mit Erzbisch. "Giinther v. 8chvvarzburg in d.
Jahre 1432-1435; aus P. Beckers Chronik —
ibid. No. IV. 3. 1839. p. 91.
Beckington , Bp. Tho. : A journal
during his embassy in 1442 to ne-
gotiate a marriage between Henry
VI and a daughter of Count Ar-
luagnac.
Ausg.: with uotes .... by N. Harris
Nicolas. London 1828. Eoy.-8o.
Beda Venerabilis (f 26. Mai 735):
Chronicon seu Liber de temporibus
seu De sex mundi aetatibus ab O.
C. —726.
An sich wenig bedeutendes Werk. Die Grund-
lage der meisten Universalchronlken des Mittelal-
ters. ,Beda chronicon libro „De ratione temporum"
subiecit.' Petrie.
Handschr.: St. Gallen, No. 250. 397. —
Rom, bibl. Christin. No. 755. fol. 71-86.—
Florenz, bibl. Riccardi No. 410. fol. 15.
sec. — Paris, k. Bibl. mbr. fol. 4860;
sec. Xn. 4885 ; - sec. X. 5239. 13 ; — sec.
IX. 7296 ; — sec. Xn. 7361 ; — sec. Vin.
7530. 29; — sec. XI. S. 283; — sec. XI.
S. V. 457; — St. Germ. No. 434; — St.
Vict. sec. XI. No. 457; — Supp. lat. sec.
XI. No. 553. — Oxford, Magdal. College
2324. 183. — Middlehill, sec. XI. 820.
1895. — Leyden, Un.-Bibl. Cod. Scalig.
No. 38. — Dijon, Un.-Bibl. sec. XII. No.
269. 8». fol. 170. — Chartres, Stadtbibl.
sec. X. No. 26. (cap. 66); sec. X. No. 55.
— Valenciennes, mbr. sec. XI. T. 4.
16; 4". — Briissel, burg. Bibl. mbr. sec.
XI. No. 9837. — sec. XII. No. 9933.
Ausg.: ^in dessen opp. Basil. 1563. fol. 11.
— ^Colon. 1688. IL p. 103. - Hesonders
abgedrucht mit P. Victoris de regionibus
urbis Romae libellus aureus. Venet. 1505.
40, _ *Paris. 1507. 4«. — »m Opuscula
aliquot de temporum ratione. Colon. 1537.
fol. — • ap. Joh. Smith, Bedae opera hist.
coUecta. Cantabrig. 1722. fol. p. 1-34. —
' in Monum. hist. Britan. 1848. I. p. 83-102
(nur sexta aetas i. e. a. 1-726.)
Nicht zu verwechseln viit dem Auszug
ap. Roncalli, vet. lat. script. chron. II. p.
463 u. einem andem als:
ChroniconBedanum brevea mundi
exordio ad a Chr. 810, ex vetust. cod. ms.
,Bedae de ratione temporum' monast. S.
Dionysii abgedruckten ' ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. III. p. 125. — »ap. Schelestrate,
antiquit. eccles. I. p. 609. — * in Bedae
opp. Colon. 1537. fol. — *ap. Eccard, com-
ment. de reb. Franciae oriental. Append. I.
p. 825-829.
Erl.iSchr. :Tt.03leT, chronica medii aevi p. 114-117.
De ratione temporum.
Geschrieben 725. ,Chromcon Bedae est libri do
ratione temporum pars historica.' Smith.
Handschr.: Mailand, bibl. Ambros. von
863-1053; ein 2. Exempl. von 532-835. —
Monza, Collegiatarch. »/10 saec. — Bern,
off. Bibl. No. 285. — St. Gallen No. 250.
sec. IX. — Paris, k. Bibl. sec. XIII. No.
1829; — sec. XI. No. 2340. 2; — sec. IX.
2341; — mbr. fol. 4860; — sec IX. 7296;
sec. X. 7297 ; — Sorbon. sec. XI. No. 283.
— sec. X. No. 1827, — Oxford, Un.-Bibl.
2372. Bodl. 594. — Bodl. suppl. mbr. 4«.
677. — Magdalen College 2324. 183. —
160
BEDA
Middlehill 768. 1869. — sec. XI. 2651. —
Miiucheu, k. Hofb. cod. lat. mbr. sec.
IX. No. 246. — Leydeu, Uu.-Bibl. Cod.
Scalig. No. 38. — Genf, Un.-Bibl. sec. IX.
lat. 50. — Dijon, Un.-Bibl. sec. XII. No.
269. 8». fol. 102. — Kouen, mbr. sec.
XIII. hist. 123/92. 5. — Evreux, Stadtb.
No. 60. 4. — Chartres, Stadtb. sec. X.
No. 26 et No. 55. — Valenciennes, mbr.
sec. X. 4». B. 5. 66. — sec. XI. T. 4. 16. —
Strasburg, alte Un.-Bibl. C. IV. 15.
Ausg.i in Bedae oper. Colon. 1612.
Historia ecclesiastica geutis
Anglorura Libri V.
lioichbaltig, aVjer oft unzuvorla.ssig; wegen Man-
gels an bewShrten Quellen. Ein/iges Werk iiber d.
Slteste Gcsch. Englands bis zuni Jalire 731.
Handschr. : B r e s 1 a u , bibl. Rhediger.
Rep. I. No. 94. membr. anni 1449. fol. —
Dresden, k. Arch. membr. fol. 2 Exempl.
— Cassel, kurf. Bibl. [lib. V. VI.] theol.
4». No. 2. — Admont, Stiftsbibl. membr.
sec. XII. fol. ; — membr. sec. XIII. 4". —
Heiligenkreuz, Stiftsb. membr. sec. XH.
No. 145. — Paris, k. Bibl. sec. IX.— XIV.
No. 5226-5236; — sec. XV. 5237. 1. —
St. Germ. mbr. sec. XIII. fol. No. 593. —
Bibl. des Arsenals. sec. XIV. hist. lat. No.
7. — sec. XII. No. 19. 20. — Oxford,
Un.-Bibl.Bodl. 1702. 2016. 2086. 2619. 3537.
3892. 4106. 6462 (jehlt lib. I., 1-18,) —
Balliol Colleg. 181. H. 16 ; — Merton Colleg.
562. 95. — S. Johns Colleg. 1851. 19. —
Magdaleu College 2246. 105. — Middle-
hill 256. 1089; — 773. 1873;— sec, XIV.
2701. — Wiirzburg, k. Bibh mbr. sec.
X. Th. fol. 118. — Munchen, k. Hofb.
Cod. Tegerns. 15. 198. — Utrecht, Un.-
Bibl. 245. u. — Leyden, Un.-Bibl. (^od.
Voss. lat. 4». sec. XV. No 57. — Wolfen-
biittel, chart. fol. Hchnst. 93. — mbr. sec.
IX. fol. Weissemb. 34. — Kouen, sec.
XIIL mcmbr. hist. 123/92. 3. - Kheims,
mbr. fol. 0.873. 871. — Boulogne, Stadt-
bibl. mbr. sec. XI. fol. — Douai, mbr.
sec. Xn. 4». No. 864. — Strasburg, Un.-
Bibl., Johanmt.-Bibl. chart. fol. B. 60; —
B. 77. — Namur, Stadtbibl. mbr. sec. X.
fol. 11. — Briissel, burg. Bibl. chart. a.
1489. fol. No. 8245. — Bamberg, k. Bibl.
sec. XI. vgl. Pertz' Arch. VI. .50. — Mai-
land, bibl. Ambros. scc. X. — St. Gallen,
.sec. IX. X. No. 247. — Montecasino No.
177. 181. sec. XIL
Ausg.: ' s. 1. et a. {Ealingae 1471.) fol. —
* Argentorati, Eggesteyn (um 1473.) fol. —
* Eslingae, Conrad Fyner 1475. fol. — * «.
tit., in fine: Finiunt libri hist. ecclesiastice
gentis anglorum. s. 1. et a. (Argentorati
1483?) fol. — «Spirae 1490. fol. — «Ar-
gentor. 1500. fol. — ' un<. d. Tit.: eccle-
«iast. histor. d. Eusebii et eccles.
hist. gent. Anglor. Bede etc. Hagenaw.
1506. 4». — «Argentorati 1606. fol. — *die
Ausg. von 1.500 wiederholt Paris. 1514. fol.
"»Coloniae 1537. 4». — " Antwerp. 1550.
fol. Schiln u. selten. — '*Paris. 1554. fol.
— '«Basileae 1663. fol. — '*Lovanii 1666.
12110. — 'sjjj Historia christiana veterum
Patrum ed. L. de la Barre. Paris. 1.583. fol. —
'•Rer. Britann. script. Heidelberg. (Lovanii)
ap. Commelin 1.587. fol. p. 147-280. —
' ' Heidelberg. 1587. 12nio. _ i » Colouiae 1601 .
12mo '»Coloniae 1612. fol. (m op. omn.).
— '" anglo - Saxonice et latine ed. Wheloc.
Cantabrigiae 1643. fol. Gute Auag. — *^wie-
derholt Cantabrigiae 1664. fol. — *'m. d. 7Ht.:
Bedae presbyt. et Fredegarii scho-
lastica concordia .... ed. Pr. Chifflet.
Paris. 1681. fol. — » Coloniae 1688. fol.
(m op. omn. , Wiederholung der Ausg. von
1612.) — "cura et stud. Joh. Smith. Can-
tabrig. 1722. fol. Besie Ausg. — " ed. J.
Stevenson. Loudini, engl. histor. societj
1838. 8". — *• c. opusculis quibusd. et
epi.stola Bonifacii ad Cudbertum archiepisc.
Oxoniae, University press (Parkerj 1846. 8».
2'/, Thlr. — »'ed. J. A. Giles. Londini
1847. 8*. — 2» in Monum. histor. Britann.
1848. I. p. 103-289. — Ausziige ap. Leland,
collectanea IH. p. 118-157.
Uehers. : KingAIfred's Anglo - Saxon
version of the eccles. history, gedrucht in
den Ausgaben des Originals von Wheloc
(1643) u. Smith (1722; s. ob.)
The history of the church of Englande
. . . tranlated . . . by Thom. .Stapleton.
'Antverp. 1565. 4". — *wiederholt St.
Omer 1622. 8«.
Eccl'esiast. history of the English
nation . . . (transl. by John Stevens.)
London 1723. 8».
The history of the primitive church of
England .... translat. by Will. Hurst.
London 1814. 8».
The eccles. history of the English
nation .... translat. by J. A. Giles.
'London 1840. 8». — 'wiederholt Lon-
don, James Bohn 1844. kl. 8«. (Vor-
titel: Scriptores monastici or Monkish
historians of Great Britain. Tom. 1.)
12 sh. — ^ wiederholt zusammen mit
Anglo-Saxon chronicle. London, Bohn's
antiquarian library 1848. kl. 8". Tom.
I. 6 sh.
Vgl. Chronicon Edinburgens.
Martyrologium , vid. Mar-
tyrologium Bedae.
. Opera omnia.
Ausg.: ' Paris. 1621. 3 vol. fol. — *ibid.
1644. 3vol. fol. — »tir(Z. 1554. — » Basil.
1563. 8 part. in 4 vol. fol. — * Coloniae
1612. 8 part. in 4 vol. fol. — • ibid. 1688.
8 i)art. in 4 vol. fol. — ' Cantabrig. 1722.
— • ibid. 1772. — » ed. J. A. Giles. Lon-
dini 1843. 44. 12 vol. 8". Text m. englischer
Ueberaetzung der hiatorisch. Schriften (enth.
BEGENCKNUS — BEKA
161
in Bd. 1-4.). — Opera historica minora ed.
Stevenson. London, engl. historical society.
1841. 2 vol. 8"- — (Bedes historical works.
London , Jam. Bohn 1845. 2 vol. kl. 8».
[Vortitel: Monkish historians. Tom. 5.]). —
Anecdota Bedae ... ed. J. A. Giles.
Londini, Caxton society. gr. 8**.
Bedas Leben Jtndet slch in der Uebers.
der Histor. ecclesiastica von Stevens (1723)
und Giles (1840), und Wilcocks Uebers. der
Vitae quinque abbatum.
Erl.-Schr.: Babr, Gesch. der romisch. Literatur,
Supplem. I. Abtheilung p. 112. 148. II. Abth.
p. 475-4S7.
■ Ebeling, Englands Geschichtschreiber p. 3.
Fabricius, bibl. med. et inf. laiinitat. Lib.
II. p. i^di-h^Z.
Gehle, H., de Bedae Ven. presb. Anglo-Sax.
vita et scriptis. Lugd. Bat. 1S38. 8». 1 Thlr.
Schmid, R., Gesetze der Angelsachsen I.
p. XLVIII LL
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 81. •
Wright, biographia Britannica literaria. Lond.
1843. I. p. 263-288.
NB. Fdlschlich wwrden cZm Bed a Venerabi lis
fruher beigelegt :
Vita s. Arnulfi ep. Mett.
„ ,, Attalae abb. Bob.
„ „ Bertulfi Bob. abb.
„ „ Burgundofarae abb.
„ „ Columbani abb.
„ ,, Eusta.<ii abb. Luxov.
Passio s. Justini novennis.
Vita s. Patricii Hib. auct. M. Probo.
Ausgw ogen sind aus seiner historia ecclesi-
ast ica:
Vita 3. Adamnani.
„ Adriani abb.
ss. Albani et Amphibali.
8. Benedicti Bisc.
„ Boi.>iili.
„ Ceaddae.
„ Ceddae.
„ Cedmoni.
,, Cuthberti.'
,, Easterwini.
„ Egberti.
„ Ethalberti.
„ Ethildritae virg.
ss. Ewaldorum.
s. Felicis conf.
,, Melliti episc.
„ Oswini reg. North.
„ Paulini arch.
„ .Scholasticae (vita alia.)
„ Theodori arch. Cant.
De s. Theoritgida.
Vita s. Vedasti.
, Wilfridi {epitaph.)
Vitae quinque abbat. Wiremutheng.
Begencknus kays. Maiestat etc.
Hiernach volget die begenknus
kaiserl. mayestat So zu Wien be-
schehen ist Anno dora. 1493. An
dem 7. tag decembris mit vigili
und am nechsten tag darnach Als
an de tag des heiligen bischoff
nicolai mit selmessen und opfer
Auch wie die maiestat des Ro-
mische kunigs ge Kierchen gerich-
ten in der Kierche gestanden und
zu opfer gagen ist. Wie des Ro-
mische reichs. Auch der R. M. Erb-
lande baner helm und schilt ge-
trage seind worden: und durch
welchen adel Darzu wie vil Kur-
fursten und Fursten botschaft und
auch prelaten darpei gewesen seind
und deruach geschribe druck ist
visitiert und verhort durch der K.
M. reth und gerecht und wo anders
erfunden wirt in geschrifft oder
druck ist ungerecht.
Ausg.: (am Ende:) getruckt zu Wien
durch Johanem Winterburg. o. 0. u- J-
(Wien 1493.) 4«. 8 Bl.
Erl.-Schr.: Denis, Wiens Buchdruckergesch.
No. 303 {gibt den Inhalt.)
Behaim, Mich., deutscher Meister-
sanger (geb. 1421 zu Sulzbach, f
nach 1474): Von den Wienern.
Enthalt die Gesch. des Aufruhrs der Wiener
gegen Friedrich III. 1462-1465.
Handschr.: Gotha; — Heidelberg; —
Strasburg, Un.-Bibl., Johannit.-Bibl. sec.
XV. 4«. B. 129.
Ausg. : ^ herau^gegeben z. erstenmal von
Th. v. Karajan. Wien 1843. 8». 4»/» Thlr.
* zum Theil in Hormayr's , Taschenbuch.
1825. p. 208-246.
Erl.-Schr.: Wiener Jahrbiicher der Literatur.
1853. p. 222-244.
: Vita et resgestaeFriderici
electoris Palatini Rhenani.
Rheimchronik der Thaten des Kurfiirsten Frie-
drich I von der Pfalz.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic.
Ausg.: Frobm in L. J. Kremer's Gesch.
des Churfiirst. Friedr. I v. d. Pfalz. Mann-
heim 1769. 2 Bde. 4».
: Zehn Gedichte zur Ge-
schichte Oesterreichs und Ungerns.
Ink.: 1. Geschlechtsfolge des Hauses Habsburg
V. Kud. I - Friedr. IV. — 2. Gedicht zum Lobe d.
Wiener Universitat. — 3. Kampf siwisch. Friedr. IV
und Herzog Albrecht VI. — 4. Ein Ged. zu Ehren
der im Aufstande Wiens 1462 treu Gebliebenen. —
5. Wladislaw's von Polen Zug gegen .Murad II
1443. 44 u. Schlacht bei Varna. — 6. Entsatz des
Schlosse.s Losontz durch J. Giskra 7. Sept. 1451. —
7. liOb des Grafen Sigmund v. Szentyorgy. — 8.
Lob der Bohmen u. Tadel der Ungarn als War-
nung f. Konig Ladislaus. — 9. Zug des Kouigs La-
dislaus gogen d. Tiirken 14.56 und Ermordung des
Grafen Ulrich von Cilly. — 10. Klage iiber die Ge-
fahr der Tiirkenkriege.
Au^g. : m. Erlaut. von Th. G. v. Karajau
in Quellen und Forschungen f. vaterl. Ge-
schichte. 1849. p. 1-65.
Beka, Joh. de, canonic. Ultraiecti-
nus (cca. 1350): Chroiiicon de epi-
scopis Ultraiectinis. 690 — 1346.
Die Fortsetzung eines anonymus reii-ht b. 1393.
Handschr.: Breslau, bibl. Rhediger.
Rep. I. No. 36. mbr. fol. — Rep. I. No.
11
ir»2
BELAE — BENEDICTTTS
115. fol. mbr. et chart. — Brussel, kgl.
Bibl. chart. sec. XV. 4». No. 3600. 5754.
6405-07. 9955. 1016G. — Leydeu, Univ.-
Bibl. Cod. Voss. lat. fol. sec." XV. No. 109.
— Middlehill. 3243. 3244. 3245. 3320. —
Trier, Stadtbibl. chart. sec. XIV. fol. 1288
(CXXXVII.) — Utrecht, Un.-Bibl. 237. —
Wolfeubiittel, mbr. fol. Helmst. 484. —
Vgl. Pertz' Arch. VII. 701. 704.
Ausq. : ' ed. Furmerius. Franeckerae 1611.
4». — ^^wlederholt il/ld. 1612. 4». — »c. noti.s
A. Buchelii (,optimi auctoris pessimus scho-
liastes'. Schiiz.) Ultraiecti 1643. fol. zusam-
men viit Wilh. Heda. Bei dies. Ausg. findet
slch auch appendix ad hoc chronic. von
Suffridus Petrus (f 1597) p. 136. 1.S9. 141.
— * Bruchstiicke uber die Jahre 1247-1256
ap. Bohmer, fontes H. p. 432-449.
Uebers.: ilandschr., hollond.: Briissel.
— Middlehill, chart. sec. XV. fol. No.
2524. — chart. anni 1478. fol. No. 1129.
Vgl. iib. alle Pertz' Arch. VII. 702.
VoU voii Naivitat u. Anscliaulichkeii der Dar-
stellung. .Stark benutzt ist .lohannes de Leydis.
Mit eigener ausfiilirlicher Fortsetzuns bis 1426.
Ausg.: unt. d. Tit.: Ab anonymo ante
reformationem Belgice versum, qui et passim
non pauca addit et ubi Beka desiit, res
gestas porro est persecutus usque ad comit.
Holland. Philipp. Burgund. (1426). Cum
notis et observatt. ed. A. Matthaei, vet. anal.
Tom. V. (ed. nov. IH. p. 1-407.)
Erl.-Schr. .lanning. m AA. S8. Boll. Jun. VII.
2. p 175. 176. c/. Juli. IV. p. i.o6. No. 16.
Loher, Frz. , Jakobaa von Bavern und ihre
Zeit. Nordlingen lS6ii. 8o. I."p. 413.
Schiiz, coramentar. criticus de scriptis et
scriptor. histor. p. 9S.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
Bchrijvers I. p. 51-55.
Belae regis Anonymus, vid. Ano-
nymi Belae regis etc.
Belligraphia cum appologetico inter
IUustrissimum Sigismundum Austrie
archiduce. Kt raagnificum JSenatum
venetorum feliciter incipit et publi-
cata extat et approbata.
Ausg. : (avi Knde:) dixi Anno salutis 1488
ultima Septembris, impressum Auguste per
Anthonium Sorg. 4". 8 Bl.
Bellonius, Ant.: Vitae patriarcha-
rum Aquileiensium usque ad a. IW6().
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 25-78.
Vyl. Vitae eplscopor. et palriarch.
Aiiuil.
Beilum Britannicum inter Rainal-
dum Caroli Magni duccm et Lam-
bertum comitem, et de direptione
urbis Nanneticae per Normanuos =
Fragmentum ex chronico tS. JSergii
Andegavensis.
Bellum Mediolanensium in Comen-
ses = Auonyinus Novocomensis.
Bembus (Bembo), Petr., cardinalis,
patricius Venetus (f 1547) : Historiae
Venetae libri 12, ab a. 1486—1513.
Complectitur historia principatus Augustini Bar-
badici et Leonardi Lauredani.
Ausg.: 'Venetiis, ap. Aldi filios 1561.
foi. — * Lutetiae, ex offic. Mich. Vascosani
1551. 4*. — ^in Istorici delle cose Veneziane
H. p. 1-471.
Uebers. : ' Della historia Vinitiana volgar-
mente scritta libri 12. In Vinegia, G. Scotto
1552. 4". — * In Vinetia, per Giord. Ziletti
1570. 4". Beiden Ausgaben geht elne Vita
Bembi auct. anonymo vorauf. — * secondo
roriginale pubbHcati da Jac. Morelli. Vi-
negia, Zatta 1790. 2 vol. 4».
J!}rl.-i>clir. : Johannes Casa, Petri cardinalis
Bembi vita c. notis A. Zcni, — in Utorici
delle cose Ven. II. p. I XXI.X. Mit fortrait.
L odovico Beccatelli, vita di Pletro Berabo
cardinale, ibid. p. XXXIILI.
: Liber de Guid. Ubaldo
Feretrio deque Elisabetha Gonzaga
Urbini ducibus.
Au.9g. : ' Veuetiis, per Anton. eiusq. fratres
Sabios 1530. 4». — » Romae 1546 {Brunet,
5. 6dit„ hat 1548). 4».
Benedetti, Alexander = Alexander
Benedictus.
Benedictus abbas Petroburgensis
(t 1193, al. 1200): De vita et gestis
Henrici II et Ricardi I Angliae
regum.
Wahr und grlindlich, gute Darstellung.
Ausg.: ed. Th.-Hearne. Oxonii 1735. 2vol.
8". Sehr selten. — Bruchstiicke hieraus ap.
Bouquet, rec. XIIL p. 142-183; XVII. p.
437-546.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et infim. la-
tinitatis. Lib. II. p. .W.
Wright, Benedict of Pcterborough in hia Bio-
graphia Britannica liter. II. p. 358-360.
Vgl. \ita s. Thomae archiep. Cantuar.
Benedictus, Alexander, vid. Alex-
ander Benedictus.
Benedictus Chelidonius: Voluptatis
cum Virtute disceptatio: Carolo
Burgundiae duce iilustr. diviq^ue
Caesaris Maxaemiliani nepote litis
direraptore aequissimo. Viennae
Pannoniae corara Maria Hungaro-
rum regina designata dominoque
Matthetj S. angeli diac. cardinali
rev. recitata.
Ausg.: Viennae, Joa. Singrenius 1515. 4".
Vgl. D eni s , Buchdnickergeschichte Wiens.
No, 150.
BENEDICTUS — BENJAMIN
163
Benedictus de Accoltis, vid.
coltus.
Ac-
Benedictus diaconus:
843-847.
Capitularia
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. Ilb. p. 17-
158. — Versus de legibus institutis a
Pipino, Carolo M. et aliis Francorum regibus ;
ex praefat. eius in lib. III posteriores ca-
pitulorum eorundem regum ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. II. p. 653-655.
Benedictus Gauferius = Grauferius.
Benedictus levita; Versus de Ludo-
vico Pio imper.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VI. p. 266.
Benedictus monachus S. Andreae:
Chronicon ab anno 360 — 973.
Der Verfasser, ein Miinch aus d. Andrea.^klo-
ster auf d. Soracte (jetzt Moute Oreste) bei Rom,
schrieb um 1000. Gibt die wichtigsten Aufschliisse
iiber d. Stadtgesch. Roms im 10. Jahrh. Sprache
ungeniein rauh.
Handschr.: Rom, in bibl. Chisiana. F.
IV. 75. Autograph.
Ausg.: entdeckt u. hrsg. v. Pertz in Mon.
Germ. scr. UI. p. 695-719.
Vebers.: ein Bruchstiick bei Abel, Pau-
lus Diaconus p. 203 (Geschichtschreib. der
d. Vorzeit. 6. Lieferg.) — ein anderes (Capit.
23) bei Wattenbach in sein. Uebers. ,der
Monch von St. Gallen.' p. 77-79.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Arch. X. p. 381.
Vgl. V. p. 146.
Giesebrecht, Geschichte der Kaiserzeit I.
p. 743.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 213.
Benedictus monachus Claudio-
cestriensls ( 1 120), vid. Vita s. Dubricii.
Benedictus Paeantius, Alex. =
Alexander Benedictus.
Benedictus von Areto = Accoltus.
Benese z Hofowic, Pokracowdnj
kronyky, vid. Annales patrio ser-
mone scripti.
Benessius Krabice de Waitmuel,
archidiac. Zatecensis et Pragensis
ecclesiae canonic. (f 27. Juli 1375):
Clironicon, libri IV. I. 1283—1307;
II. 1310—1334: III. 133G— 1345:
IV. -1374.
,Nihil Benessii historia illnstrins, nihil etiam
verius esse potest.' Balbin.
Handschr.: Prag, bibl. cathedr. chart.
sec. XIV. 4».
Ausg. : ap. Pelzel et Dobrowsky, scr. rer.
Boh. II. 199-424. Einzige' treue Ausgabe.
Das Werli, welches unt. dera Titel Benessii
Krabice de Waitmile archidiac. Zatecen-
sis et canon. Prag. chronicou ab a. 1257-1487
ap. Uobner, mouumenta IV. p. 23-78 steht, ist nur
eine dilrftige, gedankenlose , alte Compilation aus
Benes v. Weitmiil u. a. Chronikeu, mit Balbini u.
Pessin.^'s Excerpten vermehrt.
Erl.-Schr.: Dobrowsky in Monatsschrift der
Gesellschaft des vaterlandischen Museuras in
Bohmen. I. 1827. April. p. 56.
Palacky, Fr., Wiirdigung der alten bohm.
Geschichtschreiber. Prag 18.S0. p. 193.
Pelzel, Abbildungen bohraisch. u. mahrischer
Gelehrten 111. p. 1.
Benevenutus, Bonaventura: Frag-
menta Fulginatis historiae. 1198 —
1341.
Ausg. : (ed, Tartinius) rer. Ital. scr. I. p 483.
Benevenutus de S. Georgio, comes
Blandratae, eques Hierosolymitanus
(t 1527) : Chronicon usque ad a. 1518.
Ausg.: in Monumenta hist. patriae, scr.
m. p. 1306-1350.
Historia Montisferrati ab
origine (900) marchionum illius
tractus usque ad a. 1490 seu Ragio-
namento familiare dell' origine, tempi
e postumi de gl' illustr. principi e
marchesi de Monferrato.
Italienisch geschrieben.
Ausg.: ' Asti 1516. 4". — ^ Casale (impr.
in civitate Casalis s. Evasii) 1639. 4". Aeus-
serst selten. — * ap. Muratori , scr. rer. Ital.
XXTTT. p. 311-762. — *publ. dal G. Ver-
nazza. Turin 1780. 4».
: Historia de origine Guel-
phorum et Gibellinorum.
Ausg. : (Basileae, And. Cratander 1519.) 4*.
Erl.-Schr.: Avogadro, G., di Benvenuto San-
giorgio, — in Monum. hist. patr. 1. c. vor d.
chronicon ohne Pagiitirung.
Benevenutus de Rambaidis (f 1391):
Liber augustalis vitas caesarum a
C. Jul. Caesare usq. ad Wenceslaum
imp. (1385) summarie complectens.
Enthaltnur wenige Zeilen iiber jeden Herrscher.
Handschr.: Miinchen, Hofbibl. cod. lat.
mbr. sec. XV. No. 313 (bis 1387.) — Paris,
k. Bibl. s. XV. No. 1616. 23 ; — sec. XV.
No. 5010. 2; — - anni 1387 No. 6122.
Ausg.: ' als Anhang an Fr. Petrarchae
opera, Basil. 1496. fol. et ibid. 1581. I. p.
516. fol. — ^ ed. Laur. Abstemius, Argen-
tor. 1505. 4"*. — * cum supplemento usq. ad
Maximiliau. I (1387) ex Egnatio ap. Freher,
scr. rer. Germ. II. p. 1-23. — * cum supplem.
Aeneae Sylvii ad Frideric. III imp. (1440)
ap. Freher, scr. rer. Germ. ed. Struve II.
p. 1-24. — Varianten ap. Fabric. bibl.
med. et inf. latin.
Benjamin Tudelensis, rabbi (flor.
1173): Itinerarium.
HebrSisch geschrieben, Bericht iiber eine Reise,
die in den Jahren 1160-1173 stattfand.
Ausg. : hebrciisch ' Constautinopel. Soncini
1543. 8*. 64 pag. — * wiederholty aber viit
bessem Leaarten Ferrara, Abrah. Ben Usque
11*
164
BENINCASA — BENOIT
1556. 8' 64 pag. Noch seltener als die erste
Ausgabe. — * Freiburg im Breisgau 1583. 8''.
Wiederhohim] der ersteii Ausg. — * Amster-
dani 1698. 24mo. — » Sulzbach 1782. 8». —
• Zolkievv, s. a. Fomiat unbekannt. — ' cum
versione lat. et notis Constautini TEmpe-
reur ab Oppyck. Lugd. Bat. 1633. 8». Gute
Ausg., die einzige, mit der eine lateinische
Uehers. vereiriigt isl. — ' ibid. Elzev. 1633.
24mo. 203 pag. — ^unt. d. T.: The itine-
rary of R. Benj. of Tudela, ed. and trans-
lat. by A. Asher. London aud Berlin
1840. 41. 2 vol. 8'. Schone Ausg., mit histor.
u. geograph. Erl&uterungen. 8 Thlr.
Uebers.: englisch by A. Asher, s. Ausg.
Franzosisch: ' Voyages de Eabbi Benja-
min, fils de Jona de Tudele, en Europe,
en Asie et en Afrique, depuis lEspagne
jusqu'i la Chine . . . trad. de Thebreu . . .
par J. P. Barratier. Amsterd. 1734. 2 vol.
12nio. — 2 nach der latein. Uebers. des Mon-
tanus franzus. ap. Bergeron, voyages faits
principalement en Asie dans les 12. 13. 14.
et 15. siecles etc. k la Haye 1735. 4». Tom. I.
Lateinisch: latinevers. perConstant.rEm-
pereur, s. Ausg. — ^ auch einzeln Lugd.
Bat., Elzevir 1633. 24'"o. (Collect. des re-
publiques.) — * vers. per Beued. Ar. Mon-
tanum. Antuerpiae, Chr. Plautin 1575 8".
Beidenachdem/ehlerhaften Konstant. Texte.
— ^wiederh. Hehnstadii 1636. 8». — *«•
Lipsiae 1764. 8«. — • Bruch.stuck ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 467-471.
Hollandisch: Reize van Benj. van Tudela
. . . door Europa, Azie en Afrika, vertald
door S. Keyzer. Leydeu 1846. 8».
Benincasa canonicus s. Mariae
ecclesiae Pisis (cca. 1160), vid. Vita
s. Raynerii solitarii.
Beningha, Eggeric: Chronyk oft
historie van Ost-Friesland. 1048 -
1562.
Aujig.: ' nu aldererst met aenteek. int
licht gebr. door Ant. Matthaeus. Leyden
1706. gr. 8». — ^ wiederhoU ed. Mattjiaeus,
anal. vett. VH (ed. nov. IV.). — *w?it. d.
Tit.: Volledige chrouykvou Oo.stfries-
land. ^u med oude verlegelingen etc. ver-
meerdert door E. F. Harkenroht Emden
1723. 4».
Beningha, Sikko, raadsheer der
stad Groningen (^nach 1;")27 f):
Kronijk der Vriesclie Landen. 1467
of eigentlijk 1492-1527.
L»er Vcrfasper sprieht aU .^ugi^nzeuffe. Treff-
liches Urtheil. Voriiehmlich wichtig f. d. Goschichte
Frieslands uiid (;r6nint;ens. ,
Ausg.: ed. M. Brouerius van Nidek, ana-
lecta medii aevi. Amsterd. 1725. 8". 1. p.
1-432,
Erl.-iSchr.: Wind, bibllothek der Nederlandsche
feschiedBchrijvers p. 119.
Benno, presWter cardin. (f 1098):
Vita et gesta Hildebrandi seu Gre-
gorii VII papae. 1078—1087.
Von den altern diu besscre Lebensbeschreibung;
(i. Verfas.^er zeigt sich als wUthenden Gegner dieKes
Kirchonfiirgten.
Handschr.: Briissel, mbr. sec. XII. fol.
niin. — London, brit. Mus. Cott. Tiber.
E. VIII. chart. fol. 290-301. Vgl. ub. beide
Pertz' Arch. VII. 872.
Ausg. : ' in Commentariorum Aeneae Syl-
vii Senensis de concilio Basileae celebrato
libri duo, olim quidem Scripti, nunc vero
(jedenfalls vor d. Jahre 1535) impressi etc.
p. 89. Outer Abdruck, sehr selten geworden.
— ^ ed. Ort. Gratius, fasciculus rer. expe-
tend. et fugiendarum. Colon. 1535. p. 39;
— »Londin. 1690. T. L — * ed. M. Fla-
cius, catalog. testium veritatis. — * ed. J.
Woltius, lect. memorab. I. p. 290. — * ed.
Kein. Reineccius. Francof. 1581. fol. — ' ap.
Goldast, apolog. pro Henrico IV imp. p. 1.
Alle ungenau und fehlerhaft.
Uebers.: The lyfe of Hyldebraude called
Gregory the seventh, pope of that name;
with the life also of Henry IV emperour
of Rome and AUemagne. London 1534. 8**.
Eil.-Schr.: Bowd en, life and pontilicate of Gre-
gory VII. Loud. 1843. (f^. W. Giesebrccht
bei Schmidt, Zeitschrift fUr Geschichtswis-
sensch. I. p. Si.)
Cassauder, (i., das Zeitalter Hildebrands
fur und gegen ihn. Darmstadt 1842. gr. 8».
1 Thlr.
Del^cluse, S., Gregoire VII, saint Pran-
vois d'A8sises, saint Thomas d'Aquin. Paris
1.S44. 2 vols. 80.
Floto, H., Gregor VII und HeinrichlV, — «'«
Gelzer's Protestant. Monatsblatter fUr inncre
Zeitgeschichte. Gotha 1856. VII. p. 275-2%;
335-302. Interessant. •
GfrBre r, A. l'r., Papst Gregorius VII u. seln
Zeitalter. 1-7. Uand. Schaffhausen 1858-61.
gr. 80. 2t Thlr. 20 Sgr.
Helfenstein, Jac, Gregors VII Bestrebun-
gen; nach den Streitschriften seiner Zeit.
Fraultf. a. M. 18f)6. 8o.
Pertz' Archiv VIL p. 872.
SchUz, coraraent. criticus de scriptis et scri-
ptoribus histor. p. 101-103.
Sudeudorf, registrum I (aehr incorrect.)
Stenzel, Gesch. Deutschlands unt. d. frSnk.
Kaisern n. p. 18.
Vidaillan, M. A. <le, vie de Gregoire VII.
Paris 1837. 2 vol. 8».
Voigt, J. , llildebiand als Papst Gregorius
VII u. sein Zeltalter. Wciraar 1815. 80. —
2. Autt. ibid. 1846. 80.
Vgl. Vila s. Gregorli VII pont.
Benoit de Sainte-Maur (More, cca.
1180, Hot- Trouv^re Heinrichs U
von England) : Estoire et la g^n^a-
logie des ducs qui ont este-par
ordre en Normandie.
H6chst parleiisch.
Ausg.: voUstHndig von den Einfalleii der
Normanner unt. Haesten u. Biom Eisenribbe
bis zur Regier. Heinr. U in Chronique des
ducs de Normandie par Benoit, trouv^re
Auglo-Normand du 12. sifecle , publ. pour
.iil
BENZO — BEENAED
165
la prem. fois . . . par Fr. Michel. Paris
1836-44. 3 vol. 4». {bildet ziigleich eine Ab-
theil. der Collection de docnments in^dits.
1. s^rie E.)
Fragmente (cZ. Gesch. der Liebe Boherts
II u. der schonen Herleva) ap. Vauquelin
de la Fresnaje , nouvelle histoire de Nor-
mandie. Versailles 1814. 8». p. 426-438; —
{d. Gesch. von Haesten^s Seerauberziigen
nach Franhreich u. Italien) ap. Depping,
histoire des expeditions maritimes des Nor-
mands. Paris 1826. 8«. II. p. 273-816;
— u- (Beschreibung der Schlacht bei Ha-
stings u. Eroberung Englands) ap. Liquet et
Depping, histoire de Normandie depuis les
temps les plus recules jusqu'^ la conquete
de rAngleterre en 1066. Eouen 1835. 8».
n.p. 289-345. — Die ChronikftM 1087 ap.
Michel, chroniq. anglo-norm. p. 167-303. —
AndereBruchstiicke auch ap. Auguis,
les poetes franQais II. p. 94.
Erl.-Schr.: de la Kue, G., archaeologia bri-
taun. XII. p. 314-323.
essais historiqnes sur les bardes, les jong-
leiirs et les trouvferes Normands et Anglo-
Normand.^i. Caen 1834. II. p. 188-205.
Histoire litteraire de la France XIII. p. 423;
XVII. p. 635.
Turner, history of England during the middle
ages. 2. edit. Lond. 182.5. 8o. IV. p. 290-293.
Wolf, F., in rfen Wiener Jahrbiichern der Li-
terat. Bd. 77. p. 83-98.
Wright, Benoit de Sainte-Maur in Ms Bio-
graphia Britannica literar. II. p. 258-264.
Vgl. Chanson ou cantique.
Vita s. Thomae arch. Cant.
(Guemes du Pont.)
Benzo episc. Albiensis in Italia
fcca. 1061): Panegyricus rhythmi
cus in Henricum III imp. (alias IV
Germ. regem) suo tempore aequalem,
sive de rebus ad eum pertinentibus
libri VII, opus historico-paraene-
ticum.
In Prosa u. leoninischen Versen, voll der un-
verschamtestpn Schmeichelei. Schlosser nennt
dieses Werk ,eine Schandschrift.' Mit Recht.
Handschr.: Upsala No. 88. mbr. 8*.
Avsg. : ' ap. Mencken , scr. rer. Germ. I.
p. 957-1074 c. not. J. A. Franckensteinii
(tl733). Voll von Fehlern. — *ap. Lude-
Wig, reliq. mss. X. p. 217 aus einem schlechten
u. fehlerhaften Cod. — * ed. Kar. Pertz ap.
Pertz, mon. scr. XL p. 591-681. Der wahre
Text.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latin.
l.ib. II. p. 566.
Giesebrecht, annal. Altahenses p. 123. p.
213-227 u. Geschiofite d. Kaiserzeit II. p. 535
{gegen mu.)
Helfenstein, Gregors VII Bestrebungen
nach den Streitscbriften seiner Zeit. Frank-
furt 1856. p. 162.
Krebs in Annalen des hisfor. Vereins fiir den
Niederrhein. Koln 1857. II. p. 333. Noto.
Stenzel, Geachichte d. frankisch. Kaiser II.
p. 80-90.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 329.
Will, K.J., Benzo's Panegyrikns auf Heinr. IV
m. besouderer Kucksicht auf d. Kirchenstreit
zwichen Alex. II u. Honor. n u. d. Concil
zu Mantua kritisch behandelt. Marburg 1857.
gr. 80. 6 Sgr.
Berapdus, Joh., vid, Chronicon
Casauriense.
Bercarius / t^ . •
Bepcharius ! ^ Bertarius.
Bepeith, Johann, von Jiiterbogk,
Stadtschreiber in Gorlitz (f 1474):
Goerlitzer Annalen. 1436—1478.
Handschr.: Gorlitz, milichsche Bibl.
chartac. fol.
Ausg. : ed. Kohler in Script. rer. Lusati-
car. Gorl. 1839. I. p. 217-226; Erlauterun-
gen ibid. p. 229-261 u. Vorwortp.XVm-XX.
Bepengapij imperatoris panegyri-
cus, vid. Carmen panegyricum.
Bepengapii pax, vid Pax Bereng.
Bepgmann, NicoL: Historia im-
peratorum et regum Romanorum
Spirae sepultorum a Carolo Magno
ad Carolum IV. 801—1377.
Ausg. : ap. Oefele, script.rer. Boic. I. p. 600.
Bepgomensis, Jac. Phil. = Foresta.
Bepicht eines Augenzeugen iiber
die Zusammenkunft des Kaisers
Friedrich III mit Karl d. Kiihnen,
Herzog von Burgund zu Trier im
Jahre 1473.
Ausg. : a. d. Origin. mitgetheilt von Ed.
Forstemann — in Neue Mittheilungen d.
Thiiring.-Sachischen Vereins II. p. 78.
Beplengerius Tarentinus, vtd. Vita
s. Cataldi.
Bepler, Maternus, Priester u.Rector
der Kirche zu Gueberswiler (lebte
noch 155.5): Chronik. 668—1517.
Deutsch geschrieben zwischen 1510-1520. ,StyIe
parfois embrouille et diflfus, presque toujours lourd.'
Handschr. : Strasburg.
Ausg. : in Code historiq. et diplom. de
la ville de Strasbourg I. 2. 1—130.
Erl.-Schr.: Notice sur Mateine Berler et sa
chronique, ibid. I. c. p. 1-30. {Dieser Band'
hat eine doppelte Faginirung.)
Bernaldez, Andreas {auch behannt
unter dem Namen El Cura de los
Palacios.): Cr6nica del rey don
Fernando y Ysabel. 1488—1513.
Ehrlich und aufrichtig, gibt die Ziige des Zeit-
alters treu wieder. Un^edrackt.
Bernaldus Bracarensis archidia-
con., vid. Vita b. Geraldi Brac.
Bernard le Tresorier, vid. Ber-
nardus thesaurarius u. Guilelmus
Tyrius.
166
BERNAEDINUS — BERNARDUS
Bernardinus, B., vid. Vita b. Phi-
lippi Aquilaiii.
Bernardinus Scardeonis, vid. Vita
b. Antonii Peregrini.
Bernardus Andegavensis scholae
magister, vid. Acta s. Fidis virg.
et mart. {mirac.)
Bernardus Andreae Tholosatis: De
vita regis Henrici VII (1485—1509)
historia.
Hochst inlialtreiche Schrift. Der Verfasser lebte
am konigl. Hofe.
Ausg. : ed. by J. Gairdner unt. d. Tit. :
Memorials of king Henry the Seventh m
Rer. Britann. med. aevi scriptores or chro-
nicles,. 1858. Tom. X. Gute Aitsg.
Rec: ap. v. Sybel, histor. Zeitschr. 1859.
p. 559.
Bernardus dapifer Mellicensis (f
cca. 1362\ vid. Vita s. Gothalmi.
Bernardus Guidonis, ord. praed.,
episc. Lodovensis (f 1331): Acta
Clementis V papae (f 1314).
Ausg.: ' ex mss. ed. Papebrochius ante
AA. SS. Boll. Mai. V. p. *71-*74. — » ap.
Baluze, vit. pap. Aven. I. p. 57-62; 62-84. —
* wiederholt ap. Muratori, scr. rer. Ital. 111.
2. p. 462-465.
: Acta Johannis XXII papae
(t 1334).
Ausg. : ' ap. fialuze, vit. pap. Aven. I. p.
133-152 ; 152-170. i— = wiederholt ap.Muratori,
scr. rer. Ital. III. 2. p. 488-497.
~ : Catalogus pontificum Ro-
manorum seu Flores cronicorum,
seu Vitae pontificum Romanor. seu
Chronic. pontificum et imperatorum.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 2043.
mbr. fol. sec. XIV. (bis Joh. XXII, a. 1331).
— Mailand. bibl. Ambros. — Paris, St.
Germain, s. XIV. No. 500h — sec. XIV.
(Colb.) No. 4040 (bis Joh. XXII.) — sec.
XV. 4974 (Teller; bis Clem. V.) — sec.
XIV. No. 4975 (Colb., bis Joh. XXII.) —
sec. XIV. No. 4976. 4976A. 4976 bis 4990;
— s. XIV. 5031. 5032; — s. XV. 5033. c.
cont. — 1426; — sec. XV. .5034. c. cont.
— 1352; — sec. XVI. 5035; — sec. XIV.
5036. 5036A. 5043. 5929. 5930. 6489. 4.
— Miinchen, konigl. Bibliothek, Cod.
Emmer. sec. XV. C. 52. — L e i d e n , Un.-B.
Cod. lat. anni 1320. No. 79. (bis Joh. XXII.
1317.) — Montpellier, Un.-Bibl. No. 90.
mbr. sec. XIV. — No. 186. chart. sec. XV.
f. 226. — London, br. Mus. Arundel mpt.
chart. .s. XV. f. No. 117. f. 75. — Madrid,
k. B. mbr. anni 1310. fol. X. 29.
Ausg. : ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. III.,
aher nicht vollstdndig; — * beniUzt zum
Theil als gleichzeitige Qv^lle ap. Baluze,
vit. pap. Av. I. p. 55. 62. 133. 151. — »pro-
logus et fragm. a. 1234-1327 ap. Bouquet,
rcc. XXI. pag. 691-7.34. — * andere Aus-
gaben vgl. unt. d. /alschen Tit.: (vid. Bou-
quet 1. c. p 691) Praeclara Fr«ncorum
f a c i n o r a.
: Chronicon seu Genealogia
comitum Tolosanorum.
Ausg. : ' ap. Catel, histoire des comtes
de Toulouse. Touloiise 1623. fol. append.
p. 37. — * Bruchstiicke: von Anfang bis z.
J. 1194 ap. Bouquet, rec. XII. p. 372; das
iibrige Ibid. XIX. p. 225-228.
: De monasterio s. Augustini
Lemovicensis.
Av^g.: ap. Labbe, bibl. nov. mss. II.
p. 278.
: De ordinibus Grandimon-
teusi atque Artigiae et monasterio
s. Augustini Leinovicensis.
Aus(j.: ap. Labbe, bibl. nov. mss. II. p
275-279.
: De origine prima gentis
Francorum et eorum progressu.
Ilandsrhr.: Rom, bibl. Vat. mbr. sec.
XIV. fol. No. 2043 fol. 117 (bis Philipp
Valois). — Madrid, k. Bibl. mbr. anni
1310. fol. X, 39. — Paris, k. Bibl. s. XV.
4974 (Teller); — .sec. XIV. XV. No. 4975
bis 4990. — sec. XIV. 5036A. 5043. 5929.
5930. — CambridgeCorp. Coll. sec. XIV.
No. 45 (bis 1333.) — Miinchen, k. Hofb.
Cod. Emmer. sec. XV. C. 52. — Mont-
pellier, Un.-Bibl. mbr. sec. XIV. No. 90.
fol. 123.
Ausy.: Bruchstiick als Exchronicove-
teri regum Francorum a Pipino brevi
ad Philippum Valesium ap. Bouquet, rec.
XI. p. 385; XII. p. 230-233.
: Descriptio Galliarum.
Amy. : ap. Duchesne, script. hist. Franc. I.
: Imperatores Romanorum,
seii Chronica imperatorum Rom. ab
Julio Caesare.
Noch nicht gedriickl.
Handschr.: Cambridge Corp. College.
sec. XIV. No. 45 (-131.3). — Montpellier,
Un.-Bibl. mbr. scc. XIV. No. 90. fol. 110.
— Miinchen, k. Hofb. Cod. Emmer. sec.
XV. C. 52. — Paris, k. Bibl. sec. XIV.
(Colb.) 4040. (bis Lud. Bavar. 1329); —
sec. XIV. XV. No. 4974 bis 4990; — sec.
XIV. 5036A. 5043. 5406. 5929. 5930. 6849.
4. — Rom, bibl. Vat. mbr. sec. XIV. fol. i
No. 2043. fol. 165 (bis Lud. Bav.) 1
: Libellus de ordine prae-
dicatorum.
Ausy.: fragmenta ' ap. Martene, ampl.
BERNARDUS
167
coU. VI. — » ap. Bouquet, rec. XXI. p. 735-
751. (ann. 1235-1297.)
: Liber sententiarum inquisi-
tionis Tolosanae.
Ausg.i ap.Liinbroch, historiainquisitionis.
• : Nomina ac gesta Lemovi-
censium episcoporum ad a. 1273.
Ausy. : ' ap. Labbe, bibl. mss. U. p. 265-
271. — *fragment. a. 1226-1316 ap. Bou-
quet, rec. XXI. p. 754-756.
: Nomina episcop. Tholosae.
Ausa. : fragment. a. 1270-1317. ap. Bou-
quet, rec. XXI. p. 753-754.
: Praefatio speculi sancto-
ralis, cum tribus epistolis, prima
eiusdem Bernardi ad Johannem
papam XXII data Avenione anno
1324, altera Johannis XXII papae
ad Bernardum Lodovensem episc,
scr. Avenione anno 1329; tertia P.
Arvernorum episcopi ad archiepi-
scopum et capitukim Cantuariensis
rn Anglia ecclesiae.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nov. II. 513-515.
: Priores Grandimontenses.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 4977 et
5929.
Ausg. : pars ultima ap. Bouquet, rec. XXI.
p. 751-752.
: Tractatus de sanctis Lemo-
vicensibus extra dioecesim sepultis.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nov. I. p. 636.
637.
: Tractatus de sanctis qui
ornant Lemovicensem dioecesim.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nov. I. p. 629-
636.
Tractatus de Stephano
Obasinae fundatore, Gaufrido, Ro-
gerio et Auberto.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nov. I. p. 637.
638.
: Tractatus de temporibus
et annis generalium et particularium
conciliorum.
Vom Concil /.. Nicwa bis zum Vienner Concil
1311. 1312. Sehr schatzenswert, nicht gedruckt.
Handschr. : R o m , bibl. Vat. mbr. sec. XIV.
fol. No. 2043. fol. 185. — Paris, k. Bibl.
sec.XV.(Colb.)No. 1450; — No. 1523. 2. .sec.
XVI. (Colb.) — sec.XIV. XV. No. 4974-4990;
— sec. XIV. 5036A. 5043. — sec. XIV. 5178. 2.
5929. 5930. — Munchen, k. Hofb. Cod.
Emm. sec. XV. C. 52. — Montpellier,
Un.-Bibl. No. 90. mbr. s. XIV. f. 174. —
No. 186. chart. sec. XV. f. 372. —
Erl-Schr.: Bouquet, rec. XU. p. XIV et XXVI;
XIX. p. XXm et 225.
Chronica brevis de vita et moribus ac scri-
ptis et operibus fratris Bernardi Guidonis
ex ord. praed., episcopi Luterensis in Nar-
bonuensi prima, anonymo auctore, sed coae-
taneo, ap. I.abbe, bibl. nov. II. p. .511-513.
Notices et extraits de mss. II. p. 18.
Vgl. Acta Ntcolai antip.
Vita s. Dominici fundat.
„ „ Fulcranni.
,, „ Licerii vel Glyc.
„ ,, Sacerdotis.
,, ,, Thomae Aquinatis.
Bernardus Guntolfus monach. (saec.
XIII), vid. Vita s. Bernardi Claraev.
Bernardus Iterli, monachus et ar-
marius S. Martialis Lemovicensis
(t 1225): Chronicon ab anno 1(X)7 —
1224.
Bis 1183 nach Ademarus Cabannensis u.
Gaufredus coenob. bearbeitet. Fortgesetzt bis
1297 vou Stephanus de Salviniec u. Helias
de Brolio.
Ausg. : Bruchstiicke ' ap. Estiennot, frag-
mens 1. p. 289. — * ap. Bouquet, rec. XII.
p. 453; XVIII. p. 223-238 nach d. Auto-
graph; XXI. p. 757-759.
Bernardus monachusFrancus(870):
Itinerarium factum in loca sancta.
Ausg. : ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 523-526.
Bernardus Noricus, coenob. Cremi-
fanensis (f post 1321) : Catalogus
sive chronicon abbatum Cremifa-
nensium. 777 — 1311.
Handschr.: Miinchen,k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. XV. C 52.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 51.
Erl.-Schr.: Besange, H., selecta historiae Cre-
mifanens. Linc. 1777. 40.
synopsis vitae religiosorum in monast.
Cremif. Styr. 1777.
Hagn, Th., das Wirken der Benedictiner-
abtei Kremsmiinster. Linz 1848. 8o.
Pachmayr, M. , series abbatuni et religiosor.
monast. Cremifan. Styr. 1777. fol.
Strasser, G., Kremsmiinster aus seinen Jahr-
biichern. Steyer 1808.
: Chronicon Austriacum.
1003—1308.
Pez konnte diese Chronik nicht mit Musse be-
arbeiten, da ihm seitens des Stiftes Kremsmiinster
Hindernisse in den Weg gelegt wurden.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. C. 52. sec. XV.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 687-
696.
Erl.-Schr.: Bohraer, fontes 1. p. X.
: Chronicon Bavariae ab
anno 508-1313.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. XV. C. 52,
168
BERNARDUS — BERTARIUS
Amg. : ' ap. Pez , scr. rer. Austr. II. p.
63. — ^hesser ap. Finauer, Bibliothek z.
Gebraucho der baierischen Staats Kirchen-
u. Gelehrten-Geschichte I. p. 169-194.
Erl.-Schr.: v. Aretin, litcrSr. Handbuch fiir d.
baierische Gcschichte. Miinch. 1810. p. 134.
: Chronicon Laureacensium
et Pataviensium pontificum. 268 —
1321.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. XV. C. 52.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 1296.
: Opusculum V anecdotum
de genealogia fundatoris coenobii
Cremifanensis.
Ausg.: in Mon. Boic. XIII. p. 493.
ygl. Hi.storiafundat.monast.Tegerns.
Bernardus Opicellarius (s. Rucellai,
1 1514) : De bello Italico Caroli VIII
commentarius. 1483.
Nach Erasmus ein zweiter Sallust. Das beste
Werlt iiber den Zug Karls VIII: griindlich, frei,
im Urleil hochst gemcssen.
Atisg. : * (ed. Joh. Bridley) Londini 1724.
4». — 'Londini 1733. 4».
Hrl.-Schr.: Gervinus, histor. Schriften. Frankf.
1833. I. p. 80.
Struvc, bibl. historica ed. Meusel VII. 2.
p. 171.
Bernardus prior S. Gemmae in
pago Santonensi, vid. Vita s. Roberti
abb. Casae Dei {vita alia.)
Bernardus scholasticus, Andega-
vinae scholae magister, vid. Acta
s. Fidis {mirac.)
Bernardus thesaurarius: Liber dc
acquisitione terrae sanctae (1095 —
1230) gallice scriptus, vid. Guilel-
mus Tyrius {Fortsetz.)
Bernardus Ticinensis episc. (anno
1194 ordin.), vid. Vita s. Lanfranci
ep. Ticinensis.
Bernardus Ytherius = Bernardus
Iterii.
Bernerus abbas Hu-i v\
molariensis (saec. X),
_ . / vid. Vita s.
Bernerus "lonachus ^^^^ .j^
S. Kemigu Kemens. / "
Bernius, Guern., vid. Guernerius
Bernius.
Berno Augiensis abb. (f 1048), vid.
Kpistolae Bernonis.
Yita 8. Mcginradi.
„ „ Ulrlci.
Bernoldus monachus S. Blasii (f
16. Sept. 1 100) : Apologia pro decre-
tis Gregorii VII.
Ausg.: ap. ITssermann in edit. Hermanni
Contracti II. p. 270.
Apologia pro Gebhardo III
Constantiensi episcopo.
Ausg.: ap. Ussermann m edit. Chron.
Hermanni Contracti II. p. 378.
Catalogus Romanorum pon-
tificum ab a. 1 — 1099.
Ausg. : ap. Pertz , mon. scr. V. p. 395-
400.
Chronicon ab a. 1 — 1100.
Im eifrigsten grcgorianischen Sinne geschrieben.
Grosse chronologische Sieherheit. Von 1055 an
selbstSndig.
Handschr.: Miinchen, Autographon, s.
Pertz' Arch. III. 8. — Wurzburg, k. Bibl.
H. fol. 1. mbr. sec. XI. fol. unt d. Namen
des Hermanuus Contractus ; vyl. Pertz' Arch.
VH. 467 ; mon. scr. V. p. 388-391.
Ausg. : unt. dem Namen : 'chronicon
Hermanni Contracti et Bertoldi
presbyteri ed. Urstisius in Germ. hist.
illustr. etc. Francof. 1585. I. — * ed. Usser-
mann, prodromus Germ. sacrae typ san-
Blasianis. 1790. I. — » ap. Pertz, mon. scr.
V. p. 385-467.
Ausziige nach Urstitius' Ausg. ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 23; XIV. p. 548-564 et
674-688.
Erl.-Schr.: Doccn, iib. d. Autographon d. Chro-
nik des Bernoldus in der miincbcncr Bibl.,
— in Pertz' Archiv III. p. 3.
Oefele, scr. r. Boic. I. p. 644-663 ^'JMectlon.
var. ox autogr. Bcrnoldi.
Stalin, wirtembergische Geschichtc II. p. 7.
Stenzel, Gesch. d. frankisch. Kai.ser II. p. 100.
Wattenbach, Ueutschlauds Geschichtsquel-
len p. 212.
Necrologium.
Ausg.: ap. Pertz, mon. sct. V. p. 391-393.
Bernriedensis, vid. Paulus Bern-
riedensis.
Bertarius canonicus S. Vitoni {S.
Vannes, cca. 887): Historia brevis
episcoporum Virdunensium. 332—
887.
Wegen des Mangels an Uteren Quellen sehr
dlirftig.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 39.
Ausg.: ' ap. d'Achery, .spicil. XII. p. 251.
(ed. nov. II. p. 234-262.) — » ap. Calmet,
histoire de Lorraine I. preuves p. 194. —
* ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 36-45 ed. Waitz.
— BruchBtuck ap. Bouquet, rec. XI. p.
249-252.
BERTARIUS — BERTRANDUS
169
Erl.-Sehr.: Rettberg, Beutschlands Kirchenge-
schichte I. p. 526.
V^gl. Mugo Flav. {chr. Vird.)
I.aurentius de Leodio.
Monachus abbatiae s. Vitoni:
Continuatio historiae episcoporum
Virdunensium, ab anno 925-1047.
Ausg. : ap. d'Achery, spicil. XII. p. 262
(ibid. ed. nov. II. p. 237). — *ap. Calmet,
hist. de Lorraine II. p. 11. — * ap. Pertz,
mon. scr. IV. p. 45-51 ed. Waitz. ^ Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. XI. p. 413-415.
Uebers. : Jranzos. : von J. J. Caiot in Al-
manach historique de la ville et du diocese
de Verdun. Verdun 1775. 12mo. p. 67.
£rl.-Schr.: Bahr, Geschichte der romisch. Lite-
ratur im karolingisch. Zeitalter p. 243.
Histoire littdraire de la France VI. p. 154.
Bertha sive Bertrada monacha
(saec. XI. ine.), vid. Vita s. Adel-
heidis abbatissae Vilicensis.
Bertharius abbas Casinensis (saec.
IX.), vid.
Acta s. Bartholoniaei apost. (iranslat.)
Vita s. Bened. abb. Casin. (carmen.)
Bertholdus abbas Zwivild. (resign.
1169): Liber de constructione mona-
sterii Zwivildensis, seu de antiqui-
tatibus monasterii sui libellus.
Geschrieben 1137 u. 1138; die Gesch. ist hier
weiter gefuhrt als bei Ortlieb. Schmaht Heinrich IV.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p, 93. — Stuttgart, k. Bibl. cod. hist.
No. 430. fol.
Ausg.: aus verschiedenen Fragmenten u.
Excerpten hergestellt von Abel ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 96-124. — Excerpte dar-
aus, die sich auf d. Gesch. der Weljen be-
ziehen, ap. Hess, mon. Guelf. p. 204-215.
Vgl. Pertz' Arch. IV. p. 292.
Erl.-Schr.: Pabricius, bibl. med. et inf. lati-
nit. Lib. H. p. 657.
Stalin, wirtembergische Geseh. II. p. 15.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 397.
Vgl. Annales Zwifaltenses.
Ortlieb abbas.
Bertholdus Constantiensis = Ber-
tholdus discipulus etc.
Bertholdus, discipulus Herimanni
Augiensis (f 1088): Annales sive
chronicon de rebus post Hermanui
Contracti obitum gestis ab anno
1054 usque ad eius saeculi finem
(1080) et a. 1100.
Sehr ausfiihrliche Darstellung. Eifrige Partei-
nahme gegen Konig Heinrich IV. Benutzte berejts
Bernold's Chronik.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. V.
p. 264. 265.
Ausg. : ' ed. Urstisius, Germ. histor. illustr.
I, p. 341-378. — * ed. Ussermann in Pro-
dromus Germaniae sacrae 7nit Herimannus
Augiensis. I. — ^mit Ausscheidung dessen,
icas Bernold geh&rte [da wir BerthokVs
Werk nur aus einer grossen Comjnlation
kennen) trejjlich ap. Pertz, mon. scr. V. p.
264-326. — ♦ Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
XI. p. 23-29. — ^Ein Theil ab a. 1056-
1085 in Vita s. Gregorii VII (acta pontif.)
in AA. SS. BoU. Mai. VI. p. 143-148. u. ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 548-564. — Ein
anderer Theil: Gesta Urbani U pp. {nach
Urstisius) ap. Bouquet, rec. XIV. p. 674-
687. — Lectiones variae et emendationes
ex autographo chronici Bernoldi Constan-
tiensis ap. Oefele, scr. rer. Eoic. I. p. 644.
Erl.-Schr.-j.D ocen, iib. das Autographon d. Chro-
nik des Bernoldus. — in Pertz' Archiv III.
p. 3.
Diimge u. Mone, Bertholdus Constantien-
sis, — in Pert/.' Archiv I. p. 380.
Pabricius, bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. II. p. 653.
Giesebrecht, Geschichte d. deutschen Kai-
serzeit II. p. 524.
Schiiz, commentarius cril. de scriptis et scri-
ptor histor. p. 127.
Waitz m Gottinger gel. Anzeigen. Nachrich-
ten 1857. p. 62.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len I). 243.
Bertholdus monachus(1800): Anno-
tatio de abbatibus mouasterii sancti
Galli. 1199—1292.
Ausg. ap. Goldast, rer. Alam. script. 1730.
I. p. 92.
Bertoldus monachus Micianensis
(cca. 840), vid. Vita s. Maximini
abb. Micianensis.
Bertholdus monachus ord. sancti
Salvatoris, vid. Vita s. Brigittae
viduae.
Bertoldus monachus Reinhards-
brunnens. et capellanus (cca. 1230),
vid. Leben Ludwigs IV, Land-
grafen v. Thiiringen.
Bertramus Reoldus (cca. 1326),
vid. Vita s. Francae.
Bertrandus monachus Casae Dei,
vid. Vita s. Roberti abb. ('miracula.)
Bertrandus, Nicol., j. u. professor
(t 1527): Opus de Tholosanorum
gestis ab urbe condita cunctis
mortalibus apprime dignum con-
spectibus.
Knthalt besonders in den crstein Zeiten viele
Fabeln.
Ausg.: Tholose 1515. fol.
170
BERTKANUS — BODO
Vebers. : franzoa. vom Ver/asaer selbst be-
sorgt unt. d. Tit.: Gestes desTolosains
et d'autres nations des cnvirons. Tolose
1515. fol. — ^wiederholt Lyon 1617. fol.
— * revue et augment^e de plusieurs hi-
stoires. Tolose 1555. fol.
: Tractatus de bello inter
summum pontificem Julium II et
Ludovicum XII Franciae regem.
Aus<]. : ap. Bertrand, gestes des Tolosains.
Tolose 1515 u. 1517. fol. p. 73.
Bevergern, Arnoldus de: Chroni-
con Monasteriense vernaculum. 772
—1457.
Niederdeutsch.
Ausg.: ap. Matthaeum, anal. vet. VIII.
p. 1. (ed. nov. V. p. 1.)
Biga librorum rariorum, vid. Ae-
neas Sylv., hist. Gothor.
Billius = Andreas Billius.
Birgep, archiepiscopus Upsaiiensis,
vid. Vita s, Brigittae viduae.
Biterris, vid. Amalricus Augerius.
Bittschreiben der Landschaft in
Krain iiber die Gefahren u. Leiden
der haufigen verwiistenden Einfalle
derTiirken an Papst Sixtus IV. 1475.
Ausg.: aus einer gleichzeitigen Druck-
schrift d. Miinchener Bibl. in Horniayr's
Archiv. 1828. p. 324.
Blandinus monachus, vid. Vita s.
Agathae virg. {mirac.)
Blasius Menalesius, generalis ord.
Vallumbrosani, vid. Vita s. Johannis
Gualberti.
Blasius monachus sacerd. (post
sec. XIII.) , vid. Vita s. Zenonis
episc. Fiorent. {eadem vita.)
Blasius Ortigius: Itinerarium Alex-
andri VI anno 1523 ab Hispania
Romam usque.
Ausg.: ' Toleti 1546. 4°. — 'wiederholt
ap. Baluze, misccllan. III. p. 351-470.
Blondus (Biondo), Flavius, Forli-
viensis (f 1463): De origine et
gestis Venetorum.
Ein blosser Entwurf.
Ausg. : ' Venetiis 1481. fol. — ' mit andern
Werken desselb. Verf. zusammen Basileae
1559. fol.
: Historiarum decades III
ab inclinatione imperii Romani.
400-1440.
Benutzte Albertinu» Mussatus. Ginc Oesch. Ita-
Heng, aus der Papst Plus H noch al» .^en. Sylvius
cinen Au.i7.ug inachte.
Ausg.: ' s. 1. et a., ganz in der Manier
eines Mpts. mit Abkilrzwigen qedruckt. —
» Vcnet. 1483. fol. — » loiederholt ibid. 1484.
fol. — * Basil. 1531. fol. — » wiederh. ibid.
1559. fol.
Vebers. : Le Historie del Biondo dalla
declinazione dell' imperio di Koma insino
al tempo .suo, ridotte in compendio da papa
Pio et tradotte per Luc. Fauno. Venetia
1547. 2 vol. 8».
■ : Italiae illustratae libri VIII
cum epistola Gasp. Blondi ad Do-
minicum episc. Brixiensem.
Ausg. : ' Romae 1474. fol. — ' tviedefholt
Veronae 1482. fol. — » Taurini 1627. 4».
Uebers. : siehe beim folgend.
: Roma instaurata. Libri 3.
Ausg.: 's. 1. eta. (^owiae 1471). fol. —
* wiederholt Veronae 1481. kl. fol. — *Ve-
netiis 1511. fol. zusammen m. Roma triumph.
— «Venetiis 1540. fol.
Uebers.: Roma ristaurata ed Italia
illustrata, trad. da Luc. Fauno. Vinegia
'1542. 8». »1543. 8», »1548. 8». «1558. 8*.
: Romatriumphans. Libri 10.
Ausg.: ' s. 1. et a. (tca. 1474.) fol. —
^Brixiae 1482. fol. — ^" ibid. 1503. fol. —
* Venetiis 1511. fol. zusamm.en mit Roma
instanrata. — * Paris. 1.533. 8". — Auch in
BIondi's Werken. Basil. 1531. 1559. fol.
Uebers.: Roma trionfante trad. p. Luc.
Fauno. Vineg. ' 1543. » 1544. 8». "^ibid. 1548.
8». ^ihid. 1549. 8». HUd. 1588. 8».
Erl.-Schr.: Fabriciu.^, bibl. med. et inf. lali-
nitatis. I-ib. II. p. 679-6«*l.
Bobolenus presbyt., vid. Vita s.
Germani abbatis.
Bocking, Radulfus, ord. praed.,
vid. Vita s. Richardi episc. Cicestr.
Bodel, Jean: Chanson des Saxons
ou Widukind le Saxon.
Bczieht sich auf die Kriege , welche Widukind
mit Karl dem Grossen fiihrte. Eins der iiltesten u.
authcntischstcn Gedichte iiber jene Zeit.
Ausg.: publ. pour la prem. fois par
Francisque Michel. Paris 1839. 40. 2 vol. 8".
(Zugleich No. 5 et 6 dcr Collection des
douze pairs de France.)
Bodo, Henricus, monach. Bene-
dictin. in coenobio Clusa: De con-
structione coenobii Gandersheimen-
sis (856) eiusque perfectione et
historia abbatissarum — 1250.
Ausg. : ap. Meibom, script. rcr. Germ. II.
p. 479-509. — Supplementum a. 881-
1531 ap. Leibnit, scr. rer. Brunsv. II. p. 330.
BOECK — BONFINIUS
171
Chronicon Cusinum.
Ausg.: selecta ap. Leibnit, script. rer.
Brunsv. II. p. 345.
Boeck, het, van al 't gene datter
gheschiedt is binnen Brugghe, sich-
tent jaer 1477, 14. Febr., tot 1491.
Der Verfasser ist saiizlich unbekannt.
Handschr.: Briissel, k. Staatsbibl.
Ausg.: uitgegev. door C. C(arton). Gent
1859. gr. 8*. Nur 100 numerirte Exempl.
fiir d. Bu^hhandel gedruckt.
Erl.-Schr.: v. Svbel, histor. Zeitschrift. 18f.O.
3. Heft. p. 246.
Boendale, Jan, genannt Jean de
Klerk, vid. Jean de Klerk.
BoethiusDeidodanus,Hect.,canon.
Aberdon. (f 1550): Historia episc.
AberdonensiumetMurthplacensium.
Ausg. : ' Parisiis 1522. fol. — ' unt. dem
Tit. : H. Boetii etc. vitae 1522 iterum in
lucem editae. Edinburg, printed for the
Bannatyne Club. 1825. 4«. Nur 60 Exempl.
gedruckt.
: Historiae Scotorum a prima
gentis origine libri 19, cum con-
tinuat. Joann. Ferrerii ad a. 1488.
Von unbedeutendeni Wcrthe Ronianhaft.
Ausg.: ' Paris, Jod. Badius 1526. fol.
Nur 17 Bchr. — 'vollstiindiger: libri 19;
access. contin. per Jo. Ferrerium. Paris.
1574. fol. — wiederh. ibid. »1575. *1577. fol.
Uebers. : ' H i .s t o r y and Croniklis of
Skotland, with the cosmography and de-
scription thairof, translat.by JohnBellendeu.
Edinburgh by Th. Davidson (circa 1536).
fol. — * wiederholt (ed. by Sir W. Scott)
Edinbourgh 1821. 2 vol. 4o. Selten u. sehr
gesucht in England. Kur 200 Exempl. ge-
druckt for the Bannatyne club. — *London
1587. fol. — Ausziige ap. Holinshed, chro-
nicles of England, Scotland and Ireland.
Lond. 1807. 6 vol. 4».
Hiervon giebt es eine gereimte Ueberselzung in
schottischein Dialekt unter dem Titel:
The buik of the chroniclis of Scotland
or A metrical verslon of the history of
Hector Boece by W, Stewart. Edited by
W. B. Turnbull. London 1858. 3 vol. 8».
10 Thlr. 6 Sgr. (Zugleich ein Theil der Kerum
Brit. medii aevi scriptores.)
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et inf. latinit.
Lib. Vin. p. ,577-,=S79.
Boezio di Kainaldo di Poppleto,
gewohnlich Buccio Renallo genannt,
aus Aquila (f 1363): Istorie delF
Aquila. 1252—1362.'
Reimchronik in sogenannten Martelllanischen
Verscn. Fortgesetzt von Antonius di Boezio.
Ausg.: ap. Muratori, antiquit. Ital. VI.
p. 533.
Erl.-Schr.: Guinguene, hist. llt. d'Ital. ni.,p.
225.
Boguphalus H episd. Posnaniensis
(t 12()5): ChroniconPoloniae — 1253.
Fortge^iotzt von Baszkon.
Ausg.: 'Var.soviae 1752. 4». — *ap. Som-
mersberg, scr. rer. Sil. II. p. 18-65.
ICrl.-Schr.: v. f.edebur, iiber des Bischofs Bo-
guphal II von Posen Kenntniss der nord-
westlichen Slavenlander, — in Markische
Forschungen. Berlin 1843. II. p. 120-l.HO.
Boiardus, vid. Ricobaldus, hist.
imperatorum.
Boissen , Brocerus : Chronicon
Slesuicense ab initio christianae
religionis in provinciam invectae
usque ad a. 1530.
Augg.: ap. Mencken, script. rer. Germ.
III. p. 563.
Boke, in desserae, vindet man
beschreven de Fiirsten Greven unde
Fryhen de uppe deme Dage myt
deme Keyser Fredericken deme
dritten to der erwelynge des Fiirsten
Maximilianus to eyneme roraischen
Konynck erschenen synt.
Ausg.: s. 1. 1486. fol.
Bonacursius (^Buonaccorsi), Phi-
lippus, Florentinus, regis Poloniae
secretarius (f 1496), hekannter als
SchriftsteUer tcnt. dem Namen Calli-
machus Experiens {siehe dens.),
den er als Mitglied der von ihm in
Rom gestifteten antiquarischen Aka-
demie annahm.
8. Bonaventura, vid. Vita sancti
Francisci confess.
Boncompagni , Florentinus (cca.
1218): Liber de obsidione Anconae
a copiis Friderici I imp. a. 1172
peracta eiusque urbis liberatione.
KraftvoUe Schilderuug.
Handschr.: Paris, k. Bibl. membr. sec.
XIV. No. 4963 B. 4.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI
p. 925-946. Unglaublich verdorbener Text.
Bonfinius, Antonius, Asculanus (f
1502) : Rerura Hungaricar. decades
libris XLV comprehensae. 364 —
1495.
Unkritisch, nui- fiir Matthias' Zeit glaubwiirdig.
Vicl gelesen. Erhielt hierfiir den Bcinamen: der
ungarische Livius.
Ausg.: ' ed. M. Bremier. Basil. 1543. fol.
(30 libri.) Voller Druckfehler. — » ed. J.
Sambucus. Basil. 1568. fol. — * wiederholt
Francofurti 1581. fol. — ^unt. d. Tit.:
Historia Panuonica s. Hungaricar. rer.
172
BONFINIUS — BONSTETTEN
decades 4. 45 libri. Coloniae 1690. fol. —
* HRnoviae 1606. fol. — ^wiederholtPosQnW,
tvpis Royerianis 1744. fol. — ' ed. C. A.
Bel. Lipsiae 1771. fol. 5 Thlr. — JKs soll
auch eine Ausgahe Viennae 1744. fol. iint.
d. Tit: Historia Hungarica existiren.
Uebers.: War hafftige Chronik d. aller-
mechtigsten Kiinigreichs in Ungern, iibers.
von H. Boner. ' Strassb. fol. — ' Frankf.
1541. 5 part. in 1 vol. fol. AI. Holzschn. —
' Basel 1545. fol. M. Holzschn. — * unt. d.
Tit. : A. Bonfinii Vngarischer Chronick 45
Biicher, verteutschet aus d. Latein, durch
Faulum Frisium. Frankf. S. F. (S. Feyer-
abend) 1581. fol.
Erl.-Schr.: L istliius, notae ad Bonfinium, ap.
Kovacliicli, s-. ler. Huiip. mln. I. 332. (cf.
Corniiles im IncTischen Magazin I. p. 16;
Kder, scr. rer. TrHnssilvanic. I. p. 278.)
Vgl. \'iia 6. I.adislai reg. [vita alia.\
: Libellus deCorvinaedomus
origine.
Ausg.\ Basileae 1577. 8».
• : Praefatio Philostrati se-
nioris operibus in latinum sermonera
ab eo conversi.s praefixa ad Mathiam
Corvinum Hungariae regem de reb.
in Austria coiitra imp. Fridericum
III ab eodem gestis.
Betriffl d. .lahre 1486 u. Ii87 iind ist im panc-
fryrischem Tone gehallen.
Ausg.: ap. Kollar, anal. monum. II. p.
810-827.
: Symposion Beatricis re-
ginae Hungariae seu Dialogi 3 de
virginitate et fide coniugali.
Voll des Lobes der Konigin.
Ausg.: Basileae 1621. 12mo.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptorjbus rerum Hun-
garic. Viennae 1774. p. 79-90.
Mollerus, Dan. fiuil., dissertatio de Antonio
Bonfinio. Altortii 1698. 4».
8. Bonifacll archiepisc. Moguntini
Poenitentiale.
Von Bedeutung f. d. Geschichte u. Verfassung
der christlichen Kirche im 8. .lahrh.
Auag.: * nur der Anfang ap. Labbe et
Cossart, concil. VII. p. 1478 (ed. Paris.
1677.) — * ap. Martene et Durand, ampl.
collect. VII. p. 48 und hieraus in andern
Werken dieses Faches. — ' wiederholt von
Giles in Bonifacii arch. et. mart. opp. Lond.
1844. 2 vols. 8". — u. * ap. Migne , patro-
logiae cursus. Paris. 1850. LXXXIX. —
* zuerst vollstondig ed. Binterim als Anhang
zu Car. Blasci dissert., in qaa ostenditnr,
diaconis nunquam fuisse permissum ad-
mini.strare sacramentum poenitentiae. Mo-
guntiae 1822. 8". p. 140 u. in seinen Denk-
wiirdigkeiten d. christl. Kirche. V. 3. p. 430.
Uebers.: ni S.imnitliche Schriften des h.
Bonifazius, lilM r>. von Kiilb. II. p. 201-210.
Erl.-Schr.: S;ii}irnil. Schriften des h. Bonifaz,
tibers. v. I'h. 11. Kiilb, II. p. 439.
Vgl. Kpistolae s. Bonifacii.
Vita s. Bonifacii.
„ ,, Lebuini.
,, „ Livini.
Bonlfacius de Morano (f 1349):
Chronicon Mutinense ab a. 1306 —
1342.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital. XI.
p. 93-130.
Bonifacius Veponensis (f 1293):
De rebus a Perusinis gestis ab a.
1150 — 1293. Historia metrica quae
vocatur Eulistea.
Ausq. : primum in Archivio storico Italiano
XVI. i. p. 3-52.
Bonin, Th^odose: Registrum vi.si-
tationum archiepiscopi Rothoraa-
gensis. Journal des visites pasto-
rales d'Eude Rigaud, arch^veque
de Rouen, 1248- 12G9.
Au^g. : Rouen 1847. 4». 36 fr.
Bonincontrlus, Laurent., Minia-
tensis (cca. 1475): Annales ab a.
13(>0 -1458.
Ausq. : primum ap. Muratori , script. rer.
Ital. XXL p. 9-162.
: Historia utriusque Siciliae.
1041—1343.
Ausg.: cum schol. Lamii et Mecatti ed.
Lamius, dehc. eruditor. Florentiae 1739. 4".
VI-VIII. 3 voll. 8».
Bonivassailus, vid. Annales Ge-
nuenses.
Bonizo, episcopus Sutriensis (f
1091): Liber ad amicum seu ae
persecutione ecclesiae libri IX.
312—1085.
Von absiehtlicher Entstellung frei.
Handschr.: Miinchen, k. HofbibJ. Cod.
lat. mbr. sec. XII. 618. 8». Einzige.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. II. p.
780 ; feUerhaft.
Erl.-Sehr.: Giesebrecht, im Anhange z. d. An-
nales .'Mtahens. u. Gesch. der KaiBcrzeit II.
p. fiS4.
Pert/,' .Archiv VII. p. 462.
Stenzel. «ic-chichte der frfinkischen Kaiser
II. p. tlT.
: Chronicon Romanorum
pontificum — Urbanum IV.
Handschr.: London, brit. Mus. Cotton.
Jul. mbr. scc. XIII. A. VII. 4». Unedirt.
Erl.-Schr.: F.i l. ri ^- i i ~ . liiM. tncl. et inlim. !a-
tinitatis, l.ih II. p. Vl.^ 717.
Bonstetten, Albertus de (saec.XV.
fin.) : Descriptio confoederationis
superioris Germaniae. Libri III.
BONSTETTEN — BOUILLON
173
Handschr.: Rom, bibl. Vallicel. C. 75.
Nicht gedruckt.
: De proeliis et fine Caroli
Audacis.
Handschr.: Paris, k. Bibl. amii 1477.
No. 6221. Nicht gedruckt.
Erl-Schr.: Morel, G., Alb. v. Bonstetten, De-
can in Einsiedeln, m Geschichtafreund d.
Schweiz. III. Bd.^ p. 3-39.
Boso cardinalis presbyter (ann.
1165), vid. Oencius Camer.
Bossi , Donatus , notarius Medio-
lanensis (nat. 1436, f ibOO?): Chro-
nica Bossiana sive gestorum dicto-
rumque memorabilium et temporum
ac conditionum et mutationum hu-
manarum historia. Ab 0. C. — 1492.
Verralh ernste Wahrheitsliebe, bezieht slch in
letzter Zeit auf mailandische Gesch. und enthiilt
einen Siammbaum der Visconii.
Amg. : Mediolani per A. Zarotum 1492. fol.
Erl.-Schr.: Argelati, Ph., biblioth. script. Me-
diolan. I. p 211.
Mazzuchelli, scrittori d'Italia, s. v.
Botho, Cr. : Cronecken der Sassen
ab O. C. -1489.
Weil viel tiber das Erzstift Magdeburg darin
vorkommt, nannte m.insie auch Magdeburgische
Chron ik.
Ausg. : ' ohne Namen des Verfass. Fol.
284 a.; dusse Kronecke van keyseren vnd
anderen fursten vnde steden der Sassen mit
oren wapen hefft geprent Peter schoffer van
gernssheim In der eddelen stat Mencz 1492.
fol. Merkwiirdig wegen der ganz neuen und
eigenthiimlichen Initial- u. Versaltypen. Sehr
selten. — *wiederholt mit des Ver/. Namen
unt. devi Tit. : Chronicon Brunsvicensium
picturatum , dialecto locali conscriptum,
authore Conr. Bothone sive Brunsvic. ap.
Leibuit., scr. rer. Brunsv. lU. p. 277 ; ibid.
p. 423 sq. Appendix a. 1490-1540.
Uebers. : Jreie obersdchsische Bearbeitung
' von Sm. Pomarius mit Fortsetz. bis 1588.
Wittenberg 1589. fol. — * wiederholt und
Jortgesetzt bis 1596 von Mth. Dresser, ibid.
1596. fol.
Erl.-Schr.: v. Alten, iiber elne Notiz des chro-
nicon picturatum des Botho, die Stadt Han-
nover betroffend — in Zeitschr. des histor.
Vereins f. Niedersachsen. Jahrg. lS.i9. Han-
nover 1S60. 8». p. 1 s<i. Schlecht.
Panzer, deutsche Annalen I. p. 19G.
Bouchard,Alain, advocat aRennes
(saec. XVI): Les grandes chronic-
ques de Bretaigne parlans de tres-
pieux, nobles et tres - belliqueux
roys, ducs, princes, barons et aultres
gens nobles tant de la Grande Bre-
taigne .... que de nostre Bre-
taigue ....
Endigt 148S im Septb. KntbJilt Kabeln in Meiige
und wird desbalb auch von Lenglet du Fresnoy u.
de Bare uut. d. Romane gezablt. Obwohl unzu-
verlSssig, gibt dieses Werk viele sonst unbekannte
Ein/.elheiten.
Ausy. ; ' Paris par Jeh. de la Roche 1514.
fol. — »Caen, Mich. Angier 1518. kl. fol.
— * unt. d. Tit. : Les croniques annales des
pays d'Angleterre et Bretaigne . . . Paris,
Jeh. Petit et Galiot du Pre 1531. fol. Ein-
zige Ausgabe, welche den Namen des Verf.
auf d. Titel nennt. — * Caen 1532. fol. —
Additions k la chronique de Bretague
1483-1532, ' Paris 1532. fol. ^wiederholt
ibid. 1541. 4».
Bouchet, Jean (ne 1476, f cca.
1555): Annales Dacquitaine, faictz
et gestes en sommaire des roys de
France et Dangleterre, pays de
Naples et de Milan.
Kinfache und freimiithige Darstellung, das be.ste
Werk Bouchet's, der viel geschrieben hat.
Ausg.: ^Poictiers 1524. fol. — ^unt. d.
Tit.: Les correctes et additionnees annales
Dacquitaine, faitz et gestes en sommaire
des roys de France etc. Poictiers 1531. fol.
— * mit Fortsetzung bis 1535. Poictiers 1535.
fol. — "Paris, G. Lebret 1537. fol. —
»Paris 1540. fol. — «Poictiers 1545. '1557.
' 1607. fol. — ' vermehrt u. verbessert par
A. Mounin, ibid. 1644." fol.
Erl.-Schr.: Moniieur universel. 1855. 1. Avril
et 2^. novenib. Eine bibliograph. Notiz Uber d.
' Ausg.
-:■ Histoire de Louis seigneur
de la Tremouille dit le chevalier
Sansreproche, ou Memoires de la
Tremouille, ou Chronique de la
Tremouille.
Ausg.: ' ap. Godefroy, histoire de Char-
les Vin. No. 5. — *in CoUection univer-
selle XIV. XV. — » ap. Petitot , collection
XIV. — *ap. Michaud et Poujoulat, coUect.
nouv. IV. — ; *ap. Buchon, choix de chro-
niques VII. \* loiederholt Paris, societtJ du
Panth^on litt^raire. 1842.)
Boucioaut. Memoires ou le livre
des faits du marechal de Boucicaut
(t 1421) ou Livre de faits du bon
messire Jean le Maingre dit Bouci-
quaut.
Ausg.: in CoIIection universelle VI. —
»ap. Petitot, collection VI. VII. — » ap.
Michaud et Poujoulat, nouv. collection U.
— * ap. Buchon, choix de chroniques III.
am Fnde (^ wiederholt Paris 1853, societ«5
du Panth^on litteraire. gr. 8".)
Erl.-Schr.: Godefroy, Th., hisloire de Jean
de Boucicaut. Paris 1C20. 4».
(de Pilham) Hisioiro du marechal de Bou-
cicaut. Paris lti97. — Haye 1G99. kl. S» .
Bouillon. Hystorie von der Kreuz-
fahrt nach dem heiligen land, von
desselben Belagerung undEinnahme
durch Gottfried von Bouillon.
174
BOURDIGNE — BREVIARIUM
Ausg. : ' Augsp. , H. Bamler 1482. fol.
M. Holzschn. — * ihid. Luc. Zeissenmair
1502. 4».
Vgl. Epistolae Godefrldi Bullonii.
FaitK, les, et ge«(es.
Bourdigne, Jean de: Lystoire agre-
gative des annalles et cronicques
Danjou . . . et plusieurs faictz dignes
de menioire advenuz tant en P^ance,
Italie, Espaigne, Angieterre, Hieru-
saieni et aultres rojauinies tant
chretiens que sarrazins . . .
Ausg.: ' Angiers (impr. 4 Paris par Auth.
Cousteau) 1529. fol. — »Paris 1533. fol. —
^unt. d. Tit.: Chroniques d'Anjou et
d u M a i n e avec un avant- propos de Mr.
le comte de Quatrebarbes et des notes par
Godard de Faultrier. Angers 1842. 2 vols.
gr. 8».
Bouvier dictus Berry, Jacques de,
vid. Chartier.
Bovo abbas Sithivensis, vid. Vita
s. Bertini {narratio.)
Bower, \ Walter, vid. Johannes
Bowyer,! de Fordun.
Bracelll, Jac, cancellarius rei-
publicae Genuensis (f 1460): De
bello Hispano s. adversus Alphon-
sum V Hispaniae regem a Genuensi-
bus feliciter gesto, Jibri V. 1422 —
1444.
Sclione Spraclie; griindlicli. ,Der Vater d. ele-
ganten Bearbeitung der einiieimischen (iescliiclite.'
Ausg. : ' edente Masello Venia Beneven-
tano. s. a. et 1. 8*. Erste seltene Ausgabe,
wahrscheinlich 1477 zu Muiland yedruckt. —
* in B-i lucubrationes ed. A.' Giustiniano.
Paris. 1520. 4». — 'Basileae 1520. 4». —
* in Graevii thesaur. autiq. Ital. I. 1. p.
1261. — ^ zusammen mit Jo. Joviani Pontani
de bello Neapoljtano libri VI , una cum
historiae encomio Andr. Alciato auctore.
Hagenoae 1530. 4». — •Parisiis 1532. 4»,
Uebers.: Jac. Bracellus u. Joh. Jovi-
nianus, Ein schone chronica vom Kiinig-
reich Hispania vnnd sonderlich von Kuuig
Ferdinando etc. Erstlich in Latin beschr.,
durch Hi. Boner in Teutscli verwendt.
Augsp. 1543. fol.
: De claris Genuensibus.
Ausg.: ' ap. Schott, Italia illustrata p.
641-648. — ^vorher in B-i lucubration. ed.
A. Giustiniano. Paris. 1620. 4".
— : Liguriae descriptio.
Ausg. : ' ap. Schott, Italia iilustrata p. 637-
641. — 'vorher in B-i lucubration. ed.
Giustiniano. Paris. 1520. 4".
Bradshaw, Henr., vid.
Vita s. Hadegundis {ly/e.)
„ ,. Wereburgae {lu/f.)
Brandkrossa-Thattur.
Ajisg. : islandice et latine ed. Thorlacius.
Hafn. 1816. 8».
Brando Johannis, monach. Dunen-
sis ord. Oisterc. (f 1428), vid. Aegi-
dius de Roija.
Brant, Dr. Sebast. , Canzier der
Stadt Strasburg (f 1520): Bischoff
Wilhelms von Hoenstein waal und
einrit. Anno 1506 et 1507. Eygend-
liche, ganntz auszfiirliche vnnd
recht contrafeytische beschreibung
authore D. doctore Branden,
seligen, wie 'ich annders nicht
befinnd.
Ausg.: ed. Schneegans in Code histor.
et diplom. de la ville de Strasbourg I. 2.
p. 231-299.
Erl.-Schr.: Notice sur la relation de T^lection,
du sacre et de I'cntr6e de l'6veque (Juil-
laume de ilonstein, ibid. I. 2. p. 61-70.
Braulio episc. Caesaraugustanus
(saec. VII.) vid. Vita s. Aemiliani
conf.
Erl.-Schr.: De s. Braulione, synopsis histor.
in .\A. SS. BoII. IS. Mart. 11. p. 635 G3.S.
Braunschweigische Reimchronik,
vid. Reimchronik.
Bretex, Jean: Tournois de Chau-
venci, donn^s vers la fin du XHI.
si^cle, decrits par J. B. 1285.
Ausg. : annotds par Ph. Delmotte et publ.
par H. Delmotte. Valenciennes 1835. 8».
Erl.-Schr.: Uaynouanl im Journal des Savans.
is:};"). Octbr. p. «22-629.
Breve chronicon monasterii s.
Sophiae Beneventi, vid. Annales Be-
neventani.
Breviaria variarum ecclesiarum
aufgezdhli in grosser Menge v. Fa-
bricius, bibi. med. et infim. lati-
nitatis liber II. pag. 748—759, von
(jrrjisse, tresor des livres rares et
pr^cieux 1. p. 582 — 537, und von
B r u n e t , manuel du libraire. Paris
18(50. I. p. 1228—1247.
Breviarium chronologicum ano-
nymi cuiusdam auctoris, qui sub
imperatore Caroh) M. vixit, ab O.
C. usque ad a. 809 = Einhardus,
annales.
BREVIARIUM - BRUNI
175
Breviarium Italicae bistoriae a
temporibus Fridei-ici II Augusti
(1212) usque ad a. 1354. auctore
anonymo syncbrono.
Atisg.: primiun e cod. bibl. Pauliuae
Lipsiens. ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 255-288.
Breviarium Pisanae bistoriae =
Cbronica Pisana.
Brevis regum Francorum historia,
vid. Erchanbertus.
Bridferthus ^cca 980), vtd. Vita
V. Dunstani.
Brito, vid. Guilelmus Brito.
Britwaldus episcop. Wintoniens.
(saec. XI.). vid. Vita s. Egwini
episc. Wigorn. (vita alia.)
Brompton, vid. Jobannes Brom-
pton.
Bruce, Guilelm., Scotus (cca 1479) :
De bello adversus Turcas gerendo
consilium.
AtLsg.: Lipsiae 1595. 8**.
: De Tartaris diarium.
Ausg.: Francofurti 1598. fol.
Erl.-Sehr.: Mackenzie, de eruditis Scotis I.
p. 460.
Bruchstuck iiber den Kreuzzug
Friedricbs I.
Ausg.: hrsg. von J. v. Reiffenberg, Stutt-
gart 1844. gr. 8". (Bibliothek des literar.
Vereins. IX. Bd.) Nicht im Buchhandel.
Brugmannus, Jo., ord. min. (flor.
1430), vid. Vita b. Lidwinae.
Bruni, Bruno seu Brunus, Leonar-
dus, Aretinus (aus Arezzo), Floren-
tino senatui cancellarius (f 1444):
Historia Fiorentina seu Historia
del popolo Fiorentino.
Saaberte zuerst die alte florent. Gesch. von d.
Pabeln. Nur bei angestrengtem Fleisse belehrend,
nicht ohne Geist.
.4««^.: historiarum Florentinarum lib. XII.
Qns 1404) .... quibus access. quorundam
suo tempore in Itaiia gestorum et de rebus
graecis commentarius, .... ex mpto. in
lucem edit. stud. et op. Sixti Brunonis.
Argentor. 1610. fol. Einziye latein. Ausgabe.
Uebers. : ' composta in latino et
tradocta iu lingua tosca da Donato
Acciaioli. Vinegia 12. Febr. 1476. fol.
Gewuhnlich viit Poggii historia Florentina
(ed. 1476) zusanuneiigebunden. — * wieder-
hoU Firenze 1492. fol. — » mit Sansovino's
Fortsetzung bis 1560 Venet. 1561. 4». -
*ohne diese wiederhoU Firenze, le Monnier
1856. 8«.
— Ueb. d. Staatsverfassung d.Florentiner ;
hrsg. u. m. einer Einleit. versehen von K. Fr.
Neumann. Frankfurt 1822. 8«. ^'A Sgr.
— AiovuQ&ov 'AQfTivov TifQl Ttjs noliTfkcg
TiZf fpk<i)Qfynyu)y. Neu nach Pariser, bisher
unedirten, Handschriften hrsg. von L. W.
Hasper. Lipsiae, Djk 1861. 8». *4 Sgr.
: De bello italico adversus
Gotbos gesto libri IV. 487 — 556.
Nach Prokop, ohne diesen .iedoch zu nennen.
Handschr.: Pest, mus. Jankovich. mbr.
sec. XV. 4».
Ausg. : ' Hunc libellum Emilianus
Eulginas [sic!) et Joannes Numeister theu-
tunicus .... impresserunt in domo eiusd.
Emiliani, (Fulginei) 1470. fol. Manclie Exem-
plare dieser Ausgabe haben in der Ueber-
schrift statt Emilianus de Ursinis Fulginas :
Emil. de Orfinis Euiginas {inieunsere.)
— ^(Venet.) Nic. Jenson 1471. fol. 1858
in AvAjshurg mit &OJi. bezahlt. — ' Romae
1471. fol. — *Paris. 1507. 4». — * cum
Procopio. Basil. 1531. fol. p. 513. — «Paris.
1584. 8». — 'cum. Zosimo. Ba.sil. 1576. fol.
— *cum Agathia et Jornande. Lugd. Bat.
1594. 8».
Uebers.: Libro de la guerra de Ghoti
composta da M. Leon. Aretino e fatto vol-
gare da Lod. Petroni. 'Firenze 1526. 8*.
Vinegiae »1528. 8». »1543. 8». n548. 8».
The history of Leonard Aretine con-
cemicg the vearres betwene the Iraperialls
and the Gothes for the possessiou of Italy,
translated by Arth. Goldyng. Lond. 1563.
16rao.
Franzosisch Paris 1667. 12 mo.
: Rerum in Italia suo tem-
pore gestarum commentarius seu
Libellus de temporibus suis. 1378 —
1440. Libri II.
Handschr.: Pest, museum Jaukovich.
chart. sec. XVI. fol.
Ausg. : ' Lugduni 1539. 4". — * als An-
hang a7i seiner Historia Florent. , Argen-
torati 1610. fol. — ' besser ap. Muratori,
scr. XIX. p. 913-942. - ♦ curante J. G.
Meuschen. Francof. 1732. 4".
Uebers. : italienisch ' Vinegia 1476. 4". —
^ibid. 1485. 4». — «Firenze 1488. 4». —
* cura Franc. Sansovini. Vinegia 1561. 4**
Erl.-Schr.: Gervinus, histor. Schriften. Frankf.*
1833. I. p. 57.
Mazzuchelli, seiittori d'Ital. sxib. v.
Mehus m sehitr Ausg. der epistolae Bruni.
PMorent. 1741.
^lonzani, C, di Leonardo Bruni Aretino
discorso, — in Archivio storicoltaliano. Naova
serie. V. 1. p. 29 59; V. 2. p.3 34.
Vespa.sianus Florentinus , viroruro illustr.
vitae. Uomae 1,S39. p. 559.
NB. Nach Grasse, tresor. des livres rares rtc.
exi.stiren die Ausg. No. 1 u. S der Deber-
setzung nicht.
Vyl. Epistolae Bnini.
Vita di Dante e del Petrarca.
176
BRUNI — BUCHLIN
Bruni, Ludov., poeta laureatus:
Carmen sapphieura ad ageiidas Deo
fratias iu adventuui illustr. domini
laximiliani ducis Austriae novique
Burgundiae ducis etc. Am Ende:
Ad illustr. princ. ducis Austriae etc.
suaeque conthoralis honorem . . .
Ausg. : Ego Joannes de Westphalia Pader-
bornen.s. dyocesis opusculum istud in ...
universitate lovaniensi impressi feliciter a.
1477. 4».
Bruno clericus Magdeburgensis
(1084): De bello Saxonico liber
et Vita Heinrici IV imp. ab a.
1056-1082.
Wichtig wegen der eingeflochtenen. Urkunden.
Heftise und entschiedene Schrift geKen den Konig.
In Chronic. .Magdeburg. ap. Meiboni, scr. (ierni.
n. 267 mit Weglassung der Urkunden fast ganz
abgeschrieben.
Handschr. : vid. ap. Pertz , mon. s^r. V.
p. 328.
Ausy: ' ap. Freher, scr. I. p. 99-153 (ed.
Struve I. p. 171-233.) — ' ap. Pertz, mon.
script. V. p. 327-384. — 'ex Mon. Germ.
recudi fecit in usum schol. Pertz. Hannov.
1843. 8».
Uebers. : Brunos Buch vom sachsischen
Kriege, iibers. von W. Wattenbach. Berlin
1853. 8". (Geschichtschr. der deutsch. Vor-
zeit, XI. Jahrh. 8. Bd.)
Erl.-Schr.: Hcgewi.sch, Charaktere des Mittel-
alters p. 200.
Kanke, zur Kritikfrankisch-deutscherReichs-
annalisten p. 436-440 (24-28.)
Smolka, de Brununis bello Saxonico. Wra-
tisl. 1856. 80.
Stenzcl, Geschichte d. frankisch. Kaiscr II.
p. 55-67.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 257.
Bruno episcopus Signiensis, vid.
Vita s. Leonis IX. (vita alia.)
Bruno Querfurtens., mon. S. Alexii
Roraae (f I0<J1>) vid. Vita s. Adal-
berti ep. Prag.
Bruun Candidus, raonachus Ful-
densis, vid. Vita s. Eigilis.
Brut y Tywysogion, vid. Caradoc.
s Brynolphus episcopus Scaren.sis,
vid. Vita s. llelenae vid.
Buccio di San Vittorino, vid. Anto-
uius di Boezio.
Buccio Renallo, vid. Boezio di Rai-
naldo.
Buchlin, disz, sagt vo dera landt-
fryd Cammerger. Gemeynepfening
und vo der hanthabung des frydens
reehts un ordenOg wie die dan uflF
der versamehlg des heilige Reichs-
tags zu worrasz im iar 1495 durch
unsern allergnedigsten hern Maxi-
railian rorai. ko. Die Churfiirsten
und geraeyn Versanielung des hei-
ligen Richs geordnet gesetzt und
beschlossen seint. — Foi. 23 '^: Desz
zu urkund haben wyr obgenater
Berthold von raeyntz etc. unser
isigell an dissen brieff gehangen.
Der geben ist zu worrasz ara si-
benden tag desz raonats Augusti
Nach Christi gepurt 1495.
Ausg.: s. 1. et a. 4". 23 Blatter.
Biichlin, in dera, findt raan be-
schriben die Fiirsten grauen und
Friihen, die uff den tage zu Frack-
furt mit der kayserlichen raajestat
vn allerdurchluchtigsten Fiirsti" uh
heren. Keyser Friederichen dem
dritten. zuo der erwehmg des durch-
leichtigen Fiirsten Maxirailian Ertz-
herzog zu Osterreich der keyser-
lichen majestat sune zuo einera
Roraischen Kunig erschinen sind
Anno dni 1486 iar.
Ausg. : {am JEnde :) also wasz die erwelung
geschehen uf Douerstag nach .Invocauit.
Anno Dni. 1486 iar. 0. M. D. M. M. Ge-
truckt und volendet zu stutgarten. Fol.
Hain 10929.
Biichlin, in disera, vindet raan
beschriben dye fiirsten graue vnnd
freyen. dye auff dera tage rait dera
Kayser Friderichen dera
dritte zu der erwelung des . . .
fiirsten Maximilianus Erczherczog
zu Oesterreich , . . . zu eynem Roe-
mischen Kiinig erschinnen seind
Darzu wie der roraische Kayser in
seiner kayserlichen raaiestet rait
den Kuiftirsten und andern Fursten
grauen un herren nach ordenung
in der Kirchen, so raan dye hohe
mesz sange gestanden und wie sy
den roraischen Konig auff den altar
saczten Un ausz der Kirchen dar
nach In der ordenng gangen seynd
etc. Fvl. P: In de jar da man
AUTHPERTUS — AVENTINUS
177
ziilt nach crist geburt 1486 auf
san Sebastas gesaczter tag zeit e,tc.
Ausg.i s. 1. et a. (1486). 4». 8 Bldtter.
Hain *10928.
Bulla Innocentii VIII cum exe-
cutoriis Andreae cardinalis S. Mar-
tini in Montibus et Ludovici epi-
scopi Albiensis ad Carolum VIII
pro subventione contra Turcas.
Ausg.: s. 1. 1491. fol.
Bulla Paschalis papae I ad Petro-
nacium archiepisc. Ravennae a. 822.
Ausg.: ap, Muratori, scr. rer. Ital. 11. 1.
p. 220 (II.) -220 (Vn.)
Bunderllus, Sebast. : Oratio ad
salutandam illustriss. principem et
dominam Mariam archiducissam
Austriae ducissam Burgundiae Bra-
bantiae etc. sponsam designatam
Ludovici Ungariae Bohemiaeque
regis, habita-16. kal. JuL 1514.
Ausg. : Viennae, J. Singrenius 1514. 4".
11 S. Vgl. Denis, Wiens Buchdruckerge-
schichte No. 110.
Buonaccorsi, Biagio: Diario de'
successi piu importanti seguiti in
Italia e particolarmente in Fiorenza
dair anno 1498—1512.
Glaubwiirdig : anfangs dem Macchiavelli
beigelegt.
Au^g. : con la Vita del . Magn. Lorenzo
de' Medici scritta da Nicold Valori,
Fiorenza 1568. 4».
: Delle cose fatte da Luca
di Antonio degli Albizzi e dell'
assalto dato a Pisa dai Fiorentini
con le genti Francesi nel 1500
breve narrazione.
Ausq. : ed. Fel. Polidori in Archivio stor.
ital. IV. 2. p. 387-421.
Buonaocorsi, Phil, vid. Bonacur-
sius.
Buoncompagni = Boncompagni.
Buoninsegni,DomenicodiLinardo:
Storie della citta di Firenze dalUa.
1410—1460.
Trockener Annalist. Das folgende Werk bildet
hierzu den 1. Theil.
Ausg.: (Landini) Fiorenza 1637. 4».
Brl-Schr.: Follini in Collez. di Opusc. d. 80C.
Columb. Kirenze 1S15. 8«. X.XI.
Buoninsegni, Piero: Historia Fio-
rentina dall' origine di Firenze fino
air anno 1409.
Guelfisch gesinnt, ohne klare Ordnung. Das
vorhergehende Werk ist der 2. Theil hierzu.
Ausg.: Fiorenza 1580. 4». Selten.
Erl.-Schr.: Ge rvinu s , histor. Schriften. Prankf.
1833. I. p. 49.
Burchardus, vid. Casuum S. Galli
contin. etc.
Burchardus Biberacensis {dus Bi-
herach, einer oberschwdhischen Stadt,
Projost tn Ursperg von 1215 — 1226):
Historia Friderici imperatoris ma-
gni, huius nominis primi, ducis Sue-
vorum et parentelae suae.
Enthalt viele Urkunden u. Starambaume. Com-
pilirt aus d. ChroniconUrspergense, endet m.
1229; schlecht stilisirt.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. cod.
lat. chart. sec. XV. 516. fol. 15-74. — Cod.
Tegerns. 198. — Cod. Ebersperg. chart.
sec. XV. 95. fol. 411. — Wolfenbiittel,
chart. fol. Helmst. 205.
Au^g. : ^ s. 1. et a. fol. 44 Blatter mit 38
Zeilen. (Aug. Vindel. 1475?) Hochst seltene
Ausg., Titel u. Seitenzahlen fehlen. Naheres
hieriiber gibt Schumacher in Beytraege z.
deutschen Eeichshistorie p. 64. Erschien
anonym. — * Der Verf. xourde erst genannt
in der Ausg. von G. A. Christmann. Ulniae
1790. 40. 15 Sgr.
Erl.-Schr.: Abel, O., historia Friderici, — in
Pertz' Archiv XI. p. 81. 112.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqael-
len p. 4U-416.
Vgl, Chronicon Urspergense.
Ekkehardus Uraugiens.
Burchardus, Johann., Argentinensis,
clericus et ceremoniarum magister
(f 1506): Diarium curiae Romanae
s. commentarius rerum urbanarum
1483—1492 sub Innocentio VIII,
et ab a. 1492 — 1506 sub Alexandro
VI papa.
In barbarischer, aber treuherziger Sprache ge-
schrieben. Friiher von d. Liebhabern der Scandal-
geschichte eifrig studirt, excerpirt und benutzt.
Handschr.: Carlsruhe, Hofbiblioth. —
Miinchen, k. Hofbibl. cod. lat. No. 135-
146 von Onufrio Panvini geschrieben, reicht
von 1484-1538. — Paris, k. Bibl. sec.
XVI. 5158; — anni 1668. No. 5159. — sec.
XVI. No. 5160-5161. 5162. (v. 1497-1503);
— sec. XVII. No. 5520. 5521. — missions
^trang. No. 345. — Rom, bibl. Chigi, entd.
V. la Curne de St. Palaye. 5 vol. A^. Voll-
standig.
Ausg. : ^Fragmente (einige auf Savona-
rola bezugliche Stellen) » ed. Den. Godefroy
im Anfang zu Comines' Memoires 1649. —
b seln Sohn in semer Histoire de Charles VIH.
1684. — c ed. Reinald. in der Fortsetz. der
Annales Baronii. — * Einen Auszug nach
einer verstiimmelten Wolfenbiitteler Hand-
schrift ed. Leibnitius unt. d. Tit.: Histo-
12
178
BITRCHAEDUS — CAJ-^SAKIUS
ria arcana s. de vita Alexandri VI R.
P.Hannov. 1696, a«cA 1697. 4».— *nach einer
von 1 a C r o z e in der Berl. Bibl. gejundenen
Handschr. der wahre Text des Diarium
ap. Eccard., corp. hist. 11. p. 2017 .sq. Un-
euverl&ssiger Abdruck. — * einen andem
Theil gab Ciraber in Arch. cur. de i'histoire
de France I. p. 230-312. — * unt. d. Tit.:
Joh. Burchardi .... diarium luno-
centii VIU, Alexandri VI, Pii III et
Julii II temjiora complectens nunc primum
pubhci iuris factum commentariis et mo-
numentis quamplurimis et arcanis adiectis
ab Achille Gennarelli equite. Florentiae
1854 (1856). gr. 8». Erste Abtheilung. Reicht
von 1484-1494. Lesbarer u. correcter Text.
(Zugleich Vol. I. der Scrittori e Monumenti
della stor. Ital.)
Erl.-Schr.: v. A ret in , BeitrSge z. Literatur. 1803.
St. 6. p. 49. 1804. St. 1. p. 49. 73. St. 2. p. 49.
Bianchi-Oiovini, il diario di Buroardo,
quadro dei coslumi della corte di Roma, ag-
giuntavi la storia del !egno della croce, una
biografia del generale Antonelli etc. Firenze
1861. 16mo. 21r. 50c.
Feudrix de lirt5qnigny, notices et ex-
traita des manuscritK de la bibl. du roy.
Paris 1787. Wiea au/ die Oonvenienz der Be-
kanntmachung dea ganzen Werkea kin.
Foncemagne, m^moires de l'acad. des in-
script. XVII. p. 597.
Paulus, Sophronizon VI. p. 1. 1824.
Roscoe, Gcsch. des Papstes I.eo X.
Thiimm el, Reisen [hat d. achlme Excerpt bei d.
Strumpfbandgeachichte d. avignoner Clarchens !)
Burchardus de Hallis (Schwdhisch-
HaU, t 1300) et Dytherus de Hel-
mestat {ndrdl. v. Neckarhischofs-
heim imBadischen) : Notaehistoricae
a. 1273-1325.
Schatzbar wegen der Darstellung der Ereig-
nisse von 1298. Dic Verfasser waren Priibendare
an der St. Peterskirche zu Wimpfen.
Handschr.: Darmstadt, Arch. fol. mbr.
Ausg.: ^ excerpta unt. d. Tit.: Chroni-
con ecclesiae collegiatae s. Petri Wim-
pinensis ap. Schannat, vindem. liter. II. p.
57. — * excerpta ap. Bohmer, fontes II. p.
473—479.
ErL-Schr.: Baur, — m Archiv f. he.ssische Ge-
schichte III. p. 1-41.
Heber, Ph., die vorkarolingischeu chrisU.
Glaubensbelden am Rhein. Frankfurt «. M.
1S5.S. so. p. 114.
Burchardus monachus Augiensls:
Carmen de gestis Witigowonis ab-
batis Augiae. 985—997.
Nicbt obne Geschmack und Kunstfertlgkelt.
Handschr.: nur eine, Carlsrnhe No.
CCV. mbr. saec. X. fol. 71-84.
Ausg. : ap. Pertz , mon. scr. IV. p. 621-
632.
Burigozzo, Giov.Marco (flor. 1544),
cronaca di Milano, vid. Cronache
Milanesi.
Burkhardus: Liber de casibus, vid.
Casuum S. Galli,
Buschius, Joh., canon. Windisemen-
sis (cca 1471): De origine coenobii
et capituli seu congregationis Win-
disemensis ( Windesheim bei Zwol.)
Ausg.: ed. Herib. Rosweyde. Autverp.
1621. 8».
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschicdschrijvers p. 76.
Buschius, M. Johann. {um 1400):
Liber reformationis monasteriorum
quorundam Saxoniae.
Handschr.: Briissel, chart. sec. XV.
fol. No. 1656. Vgl. Pertz' Arch. VII. 716.
VIII. 489.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 476; weiter unten folgen Supplemente
u. Verbesserungen.
But, Adr. : Cronica abbatum mo-
nasterii de Dunis.
Ausg. : Brugis 1839. 4**. Von dieser Ausg.
vmrden nur 100 Ex. Jiir den Bu^hhandel
gedruckt.
Byrchinton = Stephanus Bir-
chingtonius.
Bysinius i vid. Laurentius de
Byzynius t Bfezowa.
o.
Cabinet de Louis XI, contenant
divers fragmens, lettres, intrigues
non encore vues, recueillies de di-
verses archives (parTristan THer-
m ite de Soliers.)
Ausg. : ' Paris 1661. 12nio. — » in Sup-
plemeQts aox M^moires de Comines (a. d.).
Broxelles 1713. 8«. p. 170-245. — * Auch
in den spHtem Ausgaben des Comines.
Caesarius capellanus Nunbergensis,
vid. Vita s. Erendrudis {mirac.)
Caesarius Heisterbacensi8,mon. ord.
Cisterc. (f 1240): Catalogus archie-
CAESARIUS — CALLIMACHUS
m
piscoporumColoniensiumab a. 94 —
1230.
Nicht ohne Werth. Niir eine Ueberarbeitung
des Catalogus archiep. Colon. ap. Hahn; von
Philipp V. Heinsberg an selbstandig.
Ausg. : ex ' Gelenii farragines XXX. p.
955-959 wiederhoU * ap. Boluner, fontes II.
p. 271-282.
Erl.-Schr.: Ficlser, Engelbert d. Heilige p. 201.
Janssen in Annalen des histor. Vereins f. d.
Niederrhein I. p. 80 sq.
V. Mering u. lleischert, die Bischofe von
Koln. Koln 1842. 2 Bde. 80.
Pe rtz, iib. eine rheinischeChronik d. 13. Jahrh.
und eine ungedruckte FortsetzUng, — «n d.
Abhandl. der berl. Akademie. Berlin 1855.
p. 136.
Vgl. Chronica praesnlum et archiep.
Colon.
Northof.
: De miraculis etvisionibus
sui temporis s. dialogus miraculo-
rum.
Dies Werk gewShrt den tiefsten Bllck in die
Verhaitnisse der damal. Kloster, wie in das ganze
Leben und Treiben d. damal. rheinischen Volkes,
und gehort dasselbe zu den bedeutendsten Fund-
gruben fiir Sagenforsohung , Cultur- und Sittenge-
schichte des Mittelalters.
Haiidschr.: Bonn. — Coln. — Diissel-
dorf. — Briissel, burg. Bibl. sec. XV.
fol. No. 551. — Liittich, Un.-Bibl. chart.
fol. sec. XV. No. 86.
Ausg. : * s. 1. et a. (Colon., Udalr. Zell,
cca 1475.) fol. goth. Sehr selten. — * Colon.
1481. 8». -- sColon. 1591. — * (ed. Til-
man. Bredenbach.) Colon. 1599. S*. — * (ed.
Jac. Fischer.) Duaci 1601. S». — • Antrerp.
1604. 8*. — ' verstummelt ap. Tissier, bibl.
Cisterciens. II. p. 1-358. Apologia pro
Caesario et notae ibid. p. 359-364. —
• unt. d. Tit. : dialog. mirac. Textum ad
4 mss. editionisque principis fidem accurate
recogn. Jos. Strange. Col. 1850. 51. 2 vol.
gr. 12mo. ly, Thlr. — Index in Caes. Heist.
dialogum (ed. J. Strange.) Confluentiae
1857. gr. 12ino. 6 Sgr. — Excerpta hi-
storiarum memorabilium Caesarii Heist. . . .
loca quae agunt de rebus Ottonis IV (1197)
et contemporaneis , ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. II. p. 516.
: De abbatibus Prumiensi-
bus.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. No.
6761.
Vgl. Acta b. Margaretae virg. et m.
Vits s. Elisabethae iiUae.
„ ,, Engelberti.
Brl. - Schr. iiber Caesarius:
Hartzheim, bibliotheca Coloniensis p. 42.
Kaufmann, M. , Caesarius v. Heisterbach.
Ein Beitrag znr Kulturge.schichte des 12. u.
13. Jahrh. Coln 1850. gr. 12mo. 7 Sgr. 6 Pf.
Kaufraann ap. Lersch, niederrhein. Jahrb.
1844. p. 64.
Sehiiz, commentar. criticus de scriptis et
scriptoribus hi.storicis p. 115.
Wattenbach, Dentschlands Geschichtsquel-
len p. 438.
Caffari, vid. Annales Genuenses.
Cagnola, Giov. Pietro (fcca 1519),
vid. Cronache Milanesi.
Calanus, Juvenc. Coelius, Dalmata
(saec. XII— XV.): Attila rex Hun-
norum.
Ausg.: '^ ad calcem vitarum Plutarchi,
ab Hier. Sqarciafico prim. typis mandatum
opusculum. Venetiis 1502. fol. — * ed. Ca-
nisius, lect. antiq. Ingolstad. 1608. 4*. V.
— * ed. Bel. , apparat. hist. Hungaricae.
Poson. 1736. fol. dec. I. mon. 3.
Erl.-.Schr. : Fabricius, bibl. med. et infimae
latinitatis ed. Mansi IV. p. 213.
Haner, de scriptoribus rer. Hungar. p. 16.
Struve, biblioth. historica ed. Meusel V. 1.
p. 3,38-340.
Calchus , Tristan , Mediolanensis
(t 1516?): Historiae patriae iibri
XX ad a. 1313.
Griindliche Forschung.
Ausg.: Mediolani 1627. fol.
Calchi residua videl. hi-
storiae patriae libri XXI. et XXII.,
annorum 1314 — 22.
Ausg.: * Mediolani 1644. fol. — * mit d.
Vorhergehenden ed. Graevius in Thesaurus
antiq. Ital. H. p. 441.
— ^ — Jos. Ripamontii histo-
riae patriae decades ab a. 1314
quo Calchus desinit, ad excessum
Caroli V.
Ausg. : Mediolani 1648. 5 vol. en 6 tom. fol.
Vgl. Vita s. Johannis Camilli.
,, „ Simpliciani. {vit. cUi.)
Calculus, Guil. = Gemeticensis.
Calendarium = Necrologium.
Calepinus, Ambrosius, ord. erem.
(t 1511), vid. Vita beati Johannis
Boni.
Calixtus II papa (f 1124), vid.
Miracula s. Jacobi maioris.
Callimachus Experiens (Philippus
Bonacursius, Buonaccorsi, tl496):
Ad Innocentium VIII de bello Tur-
cico inferendo oratio gravissima
ac iam temporibus convenientissima.
Ausg.: ' Hagenov. 1519. 4". — * Cracov.
1524. 4". — * zu^ammen viit dessen Historia
de iis etc. ex edit. Nic. Gerbellii. Hagenov.
1533. 4». — * inier Orationes Turcicas. Lips.
1596. 4». p. 84.
: De contributione cleri ad
bellum contra Turcas oratio in syn-
odo episcoporum.
Au^g. : ed. Jac. Gorscius. Cracoviae, La-
zari 1584. 4».
12*
180
CALLIMACHIIS — CANANITS
: Historia de iis quae a
Venetis tentata sunt, Persis ac Tar-
taris contra Turcas movendis.
Ausg. : ' zusammm mit dessen Ad Inno-
centium . . . oratio ex edit. Nic. Gerbellii.
Hagenov. 1533. 4". — ^wiederholt Lslebiae
1603. 4". — * inter Scriptores rerum Per-
sicarum. Francof. 1601. fol. p. 402.
: Historia de rege Vladislao
IV Hungariae seu clade Varnensi
a. 1444. Libri 3.
Ausg. : ' cura Sigism. Scheuffleri. Aug.
Vindel. ex off. Sig. Grim. et M. Vuirsung
1519. 4». Selten. — «Francofurti 1573. 4».
— * mit einer langen Vorrede u. Nachricht
iih. den Verfasser ed. J. M. Brutus. Cra-
coviae 1582. 4". — * wiederholt unt. d. Tit. :
De Vladislao rege seu Clade Varnensi epi-
stola ap. Phil. Lonicerium, chronic. Turc.
Francf. 1584. 8«. I. p. 1. — ^wiederholt
ap. Bongars, rer. Hung. script. p. 292-354.
— • unt. d. Tit. : Historia imperii et necis
Vladislai Jagellonidis ad calcem M. Cromeri
historiae Polonicae. Colon. 1589. f. p. 618. —
' ap. Schwandtner, scr. rer. Hungar. I. p.
433-518.
NS. Andere Ausgaten, z. B. von 1.584. 40. m-
sammen mit Bonfinius, welche S/ters bibliographische
Werke citiren, gibt es nicht.
: Vita Attilae seu de gestis
Attilae.
UnzuverlSssig wegen Leichtglaubigkeit des Ver-
fassers.
Ausg.: ' s. 1. et a. (Tarvisii cca. 1489) 4°.
— 'in Conr. Veceri de seditionibus Sici-
liae historia etc. Hagenoae 1531. 4". —
* Basileae 1541. 8". — * in d. Sammlung
Opus historiarum nostro saeculo conveni-
entissimum. — * ed. Sambucus ad calcem
Bonfinii decad. rer. Hungaricarum. Francof.
1581. fol. No. VI. — •Coloniae 1690. fol.
p. 638. — ' ijfters mit Bonfinius' rerum
Hungaricar. decades, s. B. Basileae 1643.
fol. ibid. 1568. fol. etc.
Erl.-Schr.: Cjampi, bibl. crit. d. relaz. dell'
Ilalia colla Prussia, Polonia etc. I. p. 26 sq.
Fabricius, bibl. med. ct inf. latinitatis. I^ib.
III. p. 892.
Haner, de scriptorlbus rer. Hungaric. Vien-
nae 1774. p. 66-75.
Zeno, Ap., dissertat. Vossiane II. art. XCVIII.
p.335.
Vgl. Bonacursius.
Vita K. Stanislai cpisc. {CaUi-
machus.)
Cailinicus s. Hypatii discipulus
(450), vid. Vita s. Hypatii.
Callistus, Nicephorus: Historiae
ecclesiasticae libri XVIII, a Christo
nato ad a. 610.
Nichtganz unbedeutendes Werlc, aber voll von
Fabeln.
Ausg.: gr. et lat. ex vers. Jo. Langii et
rec. FroutoDis Ducaei. Parisiis 1630. 2 vol.
fol. Oeschdtzte Ausg. , ' einzige des griech.
Textes.
Uebers.: His toire ecclesiastique de Ni-
cefore, auteur grec, trad. du lat. (de Lan-
gius) en franc;, par deux docteurs (Den.
Hangart et Jean Gillot.) Paris 1578. 2 vol.fol.
Historia ecclesiastica, lat. a J. Langio.
Basil. 1560. fol.
Campanus, Joann. Ant., epi.scop.
Interaranensis s. Aprutinus (f 1477):
In conventu Ratispon. ad exhortan-
dos principes Germanorum contra
Turcos: et de laudibus eorum le-
gator. existeii Rmo. drio Car. Se-
neii. 1471.
Ausg. : s. 1. et a. (Romae, Steph. Plannck)
4. 12 Blttr.
ifW.-^cAr.: Qolda 8 1, S. M., Reichssatzungen. Ha-
nau 1609. p. 194.
Wiener Jahrbchr. d. Literat. 1842. 99. Bd.
p. 6. Anz.-BI.
: Opera, scilicet : tractatus 5,
orationes 15, epistolarum libri 9,
vita Pii II, historia Brachii, epi-
grammatum libri 8.
Ausg.: » Venetiae s. a. (1495?) fol.
— *Romae, Silber, Michael Ferni cura
1495. kl. fol. — 'Venetiis per Bernhardi-
nura Vercellensem s. a. fol. — * ibid. 1502.
io\.;geh6rt zur Sammlung der Aldinen, ist
die vorige Ausg., von welcher die letzten
Bllitter umgedruckt sind. — Z>ie Vita Brachii
auch ap. Muratori, scr. rer. Ital. XIX. p.
439 — 622 in 6 Biichern (italienisch von Pom-
pejus Pellinus. Vinegia 1572. 4".), die Vita
Pii U ibid. III. 2. p. 967-992.
: Oratio funebris pro Ba-
ptista Sphortia Urbini coraitissa ac
principe illustrissiraa.
Ausg.: Callii ifiagli) 1476. 4«. {Hain^So.
4291 liisst sie fUlschlich in Bom gedruckt
sein). Vgl. Epistolae Campani.
Canale, Martino da: La cronaca
dei Veneziani dall' origine della
citta' — 1275.
In den Jahren 1250-75 reich an dem interessan-
testen Detail.
Ausg.: nel antico francese colla corri-
spondente versione ital. del conte Giov.
Galvani, — ed. Fil. Polidori in Archivio
storico Italiano. Firenze 1845. 8". VIII. p.
268-707. Annotazioni p. 709-766.
Cananus, Joann. (15. saec.): Nar-
ratio de ijello Constantinopolitano
anni ab O. C. 6930, Christi 1462.
Beschreibung der Belagcrung C'h durch Amu-
rath.
Au^g.: 'ed. Leo Allatius zmammen mtt
Georgius Acropolita. Paris. 1651. fol. p.
187-199. — * zusamm. mit Georg. Phrantzes
CANDIDUS — CAPGRAVE
181
u. Joannes Anagnostes ex rec. Imm. Bek-
keri. Bounae 1838. 8" 2*/, Thlr. (Corp. scr.
hist. Byz.)
Candidus Bruun monachus Fulden-
sis, vid. Vita s. Eigilis.
Candidus Isauricus: Historia anno-
rura 457—491.
Von I.eo bis Zeno. Grosstentheils verloren.
Ausg.: Fragmente ap. Ph. Labbe, eclog.
histor. p. 17. — » m Corp. scr. histor. Byz.
ed. Niebuhr ztisammen mit den Fragm. des
Dexippus p. 472.
Canon Johannis IX papae de
electione papae a. 898.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. Ilb- p. 158.
Canonicus Leodiensis: Chronicon
rhythmicum ab a. 1117 — 1119.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 415.
Av^g. : ^ ,ed. J. Quicherat in Biblio-
theqtje de TEcole des chartes. II. S^rie. III.
p. 214-232. a. 1857. — ^ wiederhoU von
Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XII. p.
415-421.
Canonicus Sambiensis (flor. 1338):
Epitome gestorum Prussie a Chr.
nato — 1^36.
Handschr.: Konigsberg, k. Bibl. No.
1119. sec. XIV. fol.
Ausg. : ed. Toeppen in Scriptor. rerum
Prussic. I. pag. 275-290 ; vgl. Einleitung p.
2V2-275.
Canonicus Wissegradensis(1126 —
1142), vid. Cosmas Pragensis.
Cantatorium S. Huberti = Chro-
nicon Andaginensis monast.
Cantinellius, Petrus, Bononiensis,
syndicus et procurator Faventiae
(t 1294): Chronicon Faventinum
ab a. 1229—1294.
Wichtig auch fiir die Geschichte von Bologna,
Imola, Ravenna, Rimini, Caesena u. s. yv. Glaub-
wUrdig.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rer. Ital.
accessiones p. 231-314.
Cantlow sive Cantalupus, Nicol.,
Anglus Bristoliensis, monachus Car-
melita (f 1441): Chronica funda-
tionis Cantabrigiae seu. Liber de
antiquitate et origine universitatis
Cantabrigiensis.
Augg.: ed. Th. Hearne zusammen mit
Thom. Sprottus. Oxonii 1719. 8«.
Srl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et infiinae
latinitatis eil. Mansi V p. 106-
Cantus triumphaies in imperatorem
Fridericum II de Victoria urbe
expugnata a°. 1248.
Ausg.: 'ed. Hofler in Bibl. d. liter.
Vereins. Stuttgart T. XVI. — » prode-
unt ex edit. Stuttgart . . . castigatiores et
adnott. monumentisque aucti. Parmae, P.
Ficcadori 1858. Ntir 20 Exempl. gedruckt,
auf Veranstaltung von L. Barhieri. — ' V)ie-
derholt in Monum. histor. ad prov. Parm.
(chronica Parmens.) III. p. 447 - 464. —
*verbess. ed. Jaffe ap. Pertz, mon. scr. XVIII.
Guilelm., vicecancel-
larius Rhodii (f post
Caoursin f 1488): Obsidionis
Caorsinus / Rhodiae urbis de-
scriptio. A. 1480. 23.
Mai.— 28. Jul.
Ausg. : ' s. 1. et a. (Romae, Silber [?] cca
1480).*) 4». 18 Blttr. — » Patavii 1480. kl.
4». 16 Bl. — '^unt. d. Tit.: Guilh. Caor-
sini de obsidione et belio Rhodiano (libellus).
Am Ende: per ven. virum Johann' Snel
art. impress. magistrum in Ottonia . . . 1482.
4«. — * Ulmae, J. Reger de Kemnat 1496.
fol. Dies^r Band ist eine SammJung von
neun Schriften desselben Verf., die sich auf
d. Stadt Rhodus beziehen. — * Romae 1584. fol.
Uebers.: deutsch yon J. Adelphus. Stras-
burg 1513. fol. Mit Holzschn. 68 Bldtt.
Englisch: by Joh. Klay. London, Caxton
s. a (fin. saec. XV.) fol. 24 Blatt.
Jtalienisch : s. 1. et a. (saec. XV.) 4«. 22
Bldtter.
Spanisck: mit andern Schriften, Sevilla
1526 fol. 64 Bldtt.
Capgrave, Joh., monach. Augusti-
nian. (f 1484) : Liber de illustribus
Henricis.
Mehr panegyrische als historische Schrift. Be-
handelt die deutschen Kaiser u. englischen Konige,
sowie audere Manner de' Namens Heinrich.
Ausg.: ed. by the Rev. F. C. Hiugeston
in Rer. Britannic. med. aevi script. or chro-
nicles. VII. Sehr schlecht.
Uebers. : The book of the illustrious Hen-
ries by John Capgrave,**) translat. by F.
C. Hingeston. London 1858. 8«. 1 Thir.
18 Sgr.
Recens.: v. Sybel, histor. Zeitschr. 1859.-
p. 554.
: Nova legenda Angliae s.
Catalogus sanctorum Angliae.
Das Werk ist stets anonym erschienen, man
halt aber Capgrave fiir den Verfasser.
Av^g. : ' Londini , in domo Winandi de
Worde 1516. fol. — » wiederholt ibid. 1527.
*) Brunet, 5. ed. Paris 1860 lasst diese Atw-
gabe falschlich cca 1475, also vor der Belagerung,
erschienen sein.
**) Brunet hat Palsgrave.
182
CAPGRAVE — rAPITULARlA
fol. — » Cnach lowndes, 2. ed. 111. p. 1333)
Paris., Hopyl 1518. fol. — * {nach demselhen)
ibid. s. a. fol. Beide Ausaaben scheinea
irrthumlich Cajigravezugeschriebenzu werden.
: The chronicle of England.
Ab O. C. - 1417.
Handschr. : ap. Hingeston p. XXV-XXVH.
Ausg.: ed by the Rev. F. C. Hingeston,
M. A. of Exeter CoUege, Oxford, in Rerum
Britanmcarnm med. aevi script. orchronicles.
I. p. 1-317. Lond. 1858. 8«. 8sh. 6d. Ueber
alle Begrlffe unkritisch.
Erl.-Scl-ir.: v. Sybel, hlstorische Zeitschrift. 1859.
p. 554.
Vgl. auch: Vita s. Adriani abb. (vit. alia.)
,, ,, Aelredi.
,, „ Aidani.
,, ,, Caradoci.
Acta s. Cuthburgae virg.
Vita s. Decumani erem.
„ ,, Eanswidae abb.
,, ,, Ebbae abb.
,, „ Egwini ep. Wig.
Acta s. Erconwaldi.
De s. Ermenilda.
Vita s. Ethelberti.
Acta B. Elhelburgae.
Vita 3. Prideswidae.
„ „ Gilberti fund. {vita alia.)
Acta 8. Guilelmi pueri,
De s. Guillelmo mart. Roff.
Vita 8. Gundlei.
„ „ Guthlaci.
„ ,, Henrici ep. Norv.
„ „ ,, erem.
Acta b. Hugonis pueri.
Vita s. Ithamari.
„ „ Justinianl erem.
,, „ Ivonis ep. Pers. (mirac.)
„ „ Katharinae {mttrical life.)
,, ,, Kentigerni.
,, „ Keynae.
„ ,, Melliti {mirac.)
,, „ .Melori.
„ „ Mildredae.
Acta ,, Oswini reg. {acta alt.)
Vita „ Oudocei.
„ ,, Wulsini.
De s. Ywio.
Capitula Arnulfi imperatoris a.
895. 896.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 559-562.
Capitula Childeberti I regis pacto
legis Salicae addita c. a. 550.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. H. p. 5-9.
Capitula Chilperici I regis.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. p. 10-12.
Capitula Chlodovechi I regis pacto
Salicae addita. 500—511.
Ausg. : ap. Pcrtz, mon. leg. II. p. 1-5.
Capitula Chlothacharii I regis
pacto legis Salicae addita.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 9.
Capitula concordie dudu inter
gloriosissimii principe diimFridericn,
Komaorn imperatore semp augustil
etia p. suis neredib. expresse noi-
nato inclitissimo Romanor. rege
necno clare raemorie Mathia Hq-
frarie rege ac regni Hugarie pre-
atos proceres super successione in
eodem regno cclusa hincinde ac-
ceptata et bulle cofirmatorie fe. re.
pii ppe secudi infra scripte inferta.
Amg.: s. 1. et a. fol. 11 Blitr.
Capitula de synodo apud Altheinn
in Bavaria acta a. 916.
Ausg.: ap. v. Freyberg, Sammlung IV.
p. 223-240.
Capitula Karlomanni apud Vernis
palatium. a. 884, Mart.
Ausg. : ' ap. Baluze, capit. II. p. 283. —
' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 550.
Capitula Karlomanni in broilo
Corapendii. a. 883. Febr. 22.
Ausg.: * ap. Baluze, capit. H. p. 283. —
' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 550.
Capitula Karoli Calvi Francorum
regis et irap., in diversis synodis
ac placitis generalibus edita, non
omnia quidera nec integra, sed ea
duntaxat, quae ad eiusdura regis
historiam pertinere visa sunt, ali-
quibus etiam aliunde adiectis.
Ausg.: ex capitulorum Caroli Calvi vo-
lumine, quod J. Sirmondus in lucem emisit,
' ap. Diichesne, hist. Franc. scr. II. p. 406.
— 'ap. Bouquet, rec. VII. p. 598-706. —
»ap. Pertz, mon. legg. L p. 375-886; 388-
394; 407; 416-429; 444-458; 462-464; 478-
502; 506-522; 528-541.
Capitula Karoli III de Tungrensi
episcopatu. a. 920.
Ausg.: ' ap. Baluze, capit. II. p. 295. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 565.
Capltula legis Gallorum. Capitula
de compositionibus. Exemplar regi-
ae professionis.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 568.
Capitula pacto legisSalicae addita.
561-584.
Ausy.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 12.
Capitularia Hlotharii I imperatoris
a. 823—854.
Auig. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 232.
236. 239-242. 248-251. 255. 355. 359-369.
371-374. 380. 393. 407. 422. 427.
Capitularia Hlotharii II regis a.
857—865.
Atiig.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 466.
462. 465-470. 483-487. 603.
CAPITULAraA
183
• Capitularia Hludowici I imperato-
ris annorum 816 — 839.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 195-373.
Capitularia Hludowici I imperato-
ris spuria.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. Ilb- p. 4-10.
Capitularia Hludowici II impera-
toris annorum 844—875.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 387.
395-406. 430-443. 504. 523-528.
Capitularia Hludowici II regis
Galiiae annorum 877—878.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 542-546.
Capitularia Hludowici II regis
Germaniae a. 842 — 870.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 375.
393. 407-415. 458-461. 468-470. 483-487.
499. 508. 516.
Capitularia Karlomanni principis
a. 742. 743.
Capitulare anni 742. Apr. 21.
Liftinense a. 743. Mart. 1.
Forma abrenuntiationis diaboli. Indiculus
snperstitionum et paganiarum.
Ausg.: ' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 16-19.
Vortrejjtich. — ' Die beiden Capitvlaria auch
ap. Baluze, capitul. I. p. 145. 149; — ' in
s. Bonifacii epistol. ed. Serrarius p. 110
u. 186 (No. 78 u. 134.) — * in s. Bonifacii
epistol. ed. Wiirdtwein p. 122 u. 124 (No.
56. 57.) Fehlerhafter Text. — * Auch in
rlen Conciliensammlungen abgedruckt.
Capitularia Karlomanni regis
Galliae annorum 882—884.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 549-553.
Capitularia Karoli magni anno-
rum 769—814.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 32-
194; IL p. 14-16; 549-554.
Capitularia Karoli Magni.
Capitnlare generale. a. 769-771.
' ap. Baluze, capifular. I. p.
189. — * ap. Bouquet, rec.
V. p. 645. — ' ap. Pertz,
mon. leg. I. p. 33.
Capitnlare de banno dominico. a. 772.
ap. Pertz, mon. leg. I. p. 34.
anni 779. mens. Mart.
ap. Pertz, m. leg. I. p. 35.
episcoporum
'ap. Baluze \. c. L 199. —
'ap. Pertz 1. c. I. 39.
Mantuannm. a. 781. Mart.?
ap. Pertz 1. c. I. p. 40.
Pippini Langob. a. 782. Mart.?
ap. Pertz, 1. c. I. p. 42.
Encyclica de emendatione librorum et of-
ficiorum ecclesiasticorum.
'ap. Baluze 1. c. I. p. 203.—
*ap. Pertz 1. c. I. p. 44.
Capitulare generale anni 783.
ap. Pertz 1. c. I. 45.
legationis Romanae. a. 785.
ap. Pertz 1. c. II. 549.
Paderbrunnense a. 785.
' ap. Baluze 1. c. I. 251. —
^ap. Pertz 1. c. I. 48.
Pippini Langobard. a. 786.
' ap. Baluze 1. c. I. 539. —
*ap. Pertz 1. c. I. 50.
Encyclica de litteris colendis. a. 787.
'ap. Baluze L c. L 201. —
'ap. Pertz \. c. I. 52.
Capitnlare ecclesiasticum a. 789. Mart. 23.
' ap. Baluze 1. c. I. 213. —
^ap. Pertz ]. c. I. 53,
monasticum.
'ap. Baluze I. c. L 241. —
*ap. Pertz 1. c. L 67.
generale.
' ap. Baluze L c. I. 243. —
' ' ap. Pertz L c. I. 68.
missorum Aquitanorum.
ap. Pertz 1. c. II. 14.
Pippini Papiense. a. 789 vel 790.
'ap. Baluze 1. c. I. 535. —
»ap. Pertz L c. L 69.
Francofurtense a. 794.
'ap. Baluze 1. c. I. 261. —
'ap. Pertz I. c. L 71.
Saxonicum a. 797. Octob. 28.
' ap. Baluze \. c. I. p. 275. —
^ap. Pertz L c. I. 75.
Statuta episcoporum Rhispacensia et Fri-
singensia. a. 799. Aug. 20.
ap. Pertz L c. I. 77.
episcoporum Salisburgensia.
ap. Pertz 1. c. I. 80.
Edictum pro episcopis. a. 800.
'ap. Baluze L c. I. 329. —
>ap. Pertz I. c. L 81.
Capitulum pro pago Cenomannico. a.
800. Jun.
ap. Pertz \. c. I. 82.
Synodus Romana. Sacramentum Leonis
III papae a. 800. Dec.
ap. Pertz L c. II. p. 15.
Capitulare Ticinense a. 801. m. Jun.
' ap. Baluze L c. I. p. 346. —
'ap. Pertz 1. c. I. 82.
Aquisgranense a. 801. m. Nov.
'ap. Baluze 1. c. I. 357. —
»ap. Pertz L c. L 87.
Mandatnm de Saxonibus obsidibus Mo-
guntiae praesentandis. a. 802.
Jan. ex.
ap. Pertz, 1. c. I. 89.
Conventus vemalis anni 802.
ap. Pertz L c. I. 90-101.
184
CAPITULARIA
Capitularc Aquisgranense a. 802. m. Mart.
•ap. l?aluze 1. c. I. 363. —
'ap. Tcrtz I. c. I. 90.
Capitula missis dominicis data
ap. Pertz 1. c. I. 96.
missornm per missaticum Pari-
siensc et Rodomense
ap. Pertz 1. c. I. 96. II. 16.
missorum per missaticum Seno-
nense
' ap. Buluze 1. c. I. p. 375. —
*ap. Pertz 1. c. 96.
excerpta
'ap. Baluze 1. c. I. 515. —
• *ap. Pertz 1. c. I. 99.
Admonitio generalis
ap. Pertz 1. c. I, 101. —
cf. Baiuze 1. c. I. p. 375.
Capitulare Pippini Langobard. a. 802.
ap. Pertz 1. c. I. 103.
Conventus autumnalis anni 802. m. Octb.
ap. Pertz 1. c. I. 105-109.
Capitulare generale
ap. Pertz 1. c, I. 106.
Capitula examinatiouis generalis
ap. Pertz 1. c. I. 107.
de doctrina clericorum
ap. Pertz I. c. I. 107.
varia
ap. Pertz 1. c. I. 108.
Capitulare Pippini Langobardicum duplex
a. 803 vere.
ap. Pertz 1. c. I. 109.
Conventus vernalis anni 803.
ap. Pertz 1. c. I. 112-122.
Capitula quae in lege Salica mittenda sunt
•ap. Baluze 1. c. I. 387. —
'ap. Pertz 1. c. L 112.
minora
'ap. Baluze 1. c. I. 391. —
*ap. Pertz 1. c. L 114.
qnae in lege Ribuaria mittenda
'ap. Baluze 1. c. I. 395. —
*ap. Pertz I. c. L 117.
Capitulare de exercitu promovendo
'ap. Baluze 1. c. I. 489. —
»ap. Pertz 1. c. I. 118.
Capitula alia addenda
'ap, Baluze 1. c. I. 399. —
»ap. Pertz 1. c. L 120.
misso cuidam data
'ap. Baluze 1. c. L 401. —
»ap. Pertz 1. c. I. 121.
a missis dominicis edita
'ap. Baluze 1. c. I. 403, —
*ap. Pertz I. c. L 122.
Capitulare Pippini Langobardicum
ap. Pertz 1. c. L 116.
ad Salz a. 803 aestate.
'ap. Baluze 1. c. I. 415. —
*ap. Pertz I. c. I. 123.
metropolitani cuiusdam in syn-
odo propositum
ap. Pertz ]. c. I. 124.
Capitula data presbyteris
'ap. Baluze I. c. I. 417. —
»ap. Pertz I. c. I. 124.
Conventus autumnalis a. 803. Sept. Nvbr.
ap. Pertz I. c. I. 125-127.
Capitula legi Baioariorum addita
'ap. Baluze 1. c. I. 445. —
'ap. Pertz 1. c. I. 125.
Capitulare Baioaricnm
'ap. Baluze 1. c. I. 207, —
*ap. Pertz 1. c. I. 126.
Epistola de oratione dominica et symbolo
discendis. a. 804.
ap. Pertz I. c. I. 127.
Garibaldi episcopi Leodiensis encyclica
ap. Pertz I. c. I. 128.
Capitulare de latronibus. a. 804. c.
ap. Pertz I. c. I. 129.
Capitula ecclesiastica. a. 804. c.
ap. Pertz I. c. I. 129,
Capitulare Aquisgranense anni 805.
ap. Pertz I. c. I. 130.
duplex in Theodonis villa pro-
mulgatum a. 805. Dec.
'ap. Baluze 1. c. I. 421, —
»ap. Pertz I, c. L 131.
Excerpta eius «., Jesse episcopo Ambia-
nensi, et b., alii cuidam misso
dominico contradita
'ap. Baluze 1. c. I. 485. —
»ap. Pertz 1. c. I. 135.
Capitula missorum dominicorum a. 806.
ap. Pertz I. c. I. 137.
presbyterorum
ibid. I. 138.
Divisio imperii a. 806. Febr. 8.
'ap. Baluze I. c. I. 439. —
*ap. Pertz 1. c. I. 140.
Capitulare duplex ad Niumagam a. 806.
'ap. Baluze 1. c. I. 451. —
*ap. Pcrtz 1. c. L 143.
Encyclica de placito generali habendo
a. 806. vere.
ap. Pertz 1. c. I. 145.
Conventus autumnalis a. 806.
ibid. I. 146-148.
Capitulare Aquense a. 806.
'ap. Baluze 1. c. I. 447. —
»ap. Pertz 1. c. L 146.
Capitula excerpta de canone
'ap. Baluze I. c. I. 456. —
»ap. Portz I. c. I. 147.
Capitulare Pippini Langobardicum a. 806.
ap. Pertz 1. c. I. 148.
Aqucnsc a. 807. Mart,
'ap. Baluze 1. c. I. 457. —
»ap. Pertz 1. c. I. 148.
Epistola ad Pippinum regem Italiae.
'ap. Baluze 1. c. I. 461. —
'ap. Pertz 1. c. I. 150.
Capitulare Ingelheimense a. 807. Ang.
'ap. Baluze I. c. I. 529. —
»ap. Pertz 1. c. I. 151.
CAPITULARIA — CAPPONI
185
Capitulare Noviomagense duplex a. 808.
«ap. Baluze 1. c. I. 152. —
»ap. Pertz 1. c. I. 152.
Pippini Langobardicam a. 808.
ap. Pertz 1. c. I. 153.
Aquisgranense a. 808. m. Aug.
'ap. Baluze 1. c. I. 465. —
*ap. Pertz 1. c. L 154.
Aquisgranense a. 809. vere.
'ap.Baluze 1. c. 1.465. 469.—
^ap. Pertz 1. c. I. 155.
Pippini Langobardicum a. 809.
ap. Pertz 1. c. I. 157.
de disciplina palatii Aqtxensis
' ap. Baluze 1. c. I. 341. —
*ap. Pertz 1. c. I. 158.
de moneta
ap. Pertz 1. c. L 159.
Conventus autumnalis anni 809. Novb.
ibid. L 160-162.
Capitulare ecclesiasticum
'ap. Baluze I. 531. —
^ap. Pertz 1. c. I. 160.
Capitula de presbyteris
ap. Pertz 1. c. I. 161.
Capitulare Aquisgranense anni 810.
ibid. L 162.
de instructione missorum
'ep. Baluze 1. c. I. 475. —
*ap. Pertz 1. c. I. 163.
Encyclicade ieiuniisgeneralib. a.810. Nov.
ap. Pertz 1. c. I. 164.
Riculfi archiepiscopi ad suffra-
ganeos suos
ibid. L 165.
Capitulare duplex Aquisgranense a. 811
' ap. Bfiluze 1. c. L 477. 479. —
^'ap. Pertz 1. c. I. 166.
de expeditione exercitali
'ap. Baluze 1. c. I. 485. —
»ap. Pertz 1. c. L 168.
de exercitalibus
ap. Pertz 1. c. I. 169.
^Encycli6a ad archiepiscopos de doctrina
'ap. Baluze 1. c. I. 483. -
^ap. Pertz 1. c. I. 170.
"Capitulare Bononiense a. 811. Octbr.
'ap. Baluze 1. c. I. 493. —
*ap. Pertz 1. c. I. 170.
Aquisgranense a. 812.
'ap. Baluze 1. c. I. 495. —
»ap. Pertz 1. c. L 174.
fFormulae beneficiorum fiscorumque re-
giorum describendorum
ap. Pertz 1. c.' L 175.
Capitulare de villis imperialibus
'ap. Baluze 1. c. I. 331. —
*ap. Pertz 1. c. L 181.
. - Aquisgranense. Concordia epi-
scoporum. Anno 813.
ap. Pertz 1. c. II. 550.
Aquisgranense a. 813. Aug. c.
'ap. Baluze I. c. I. 505. —
»ap. Pertz 1. c. I. 187.
Excerpta canonum
'ap. Baluze l. c. I. 501. —
^ap. Pertz 1. c. I. 189.
Capitula Langobardica a. 773-814.
ap. Pertz 1. c. L 191.
de ludaeis. a. 768-840.
ibid. I. 194.
Capitularia Karoli magni spuria.
Ausy.: ap. Pertz, mon. legg. ll^- p. 1-5.
Capitularia Karoli III regisGalliae
a. 920-922.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 565-
568 ; II. p. 16.
Capitularia Merowingorum regum,
vid.
Capitula Chlodovechi I. 500-511.
Childeberti I. c. a. 550.
Chlothacharii c. a. 550.
Constitutio Childeberti I. 554.
Chlothacharii. 560.
Edictum Chilperici I. 561-584.
Capitula pacto leg. Sal. add. 561-584.
Edictum Guntchramni. 585.
Pactum Guntchr. et Childeb. 587.
Childeberti et Chlothach. 593.
Decretio Childeberti. 596.
Decretum Chlothacharii 11.
Edictum Chlothacharii II. a. 614.
Capitularia Pippini regis Franco-
rum a. 744-765. 768.
1. Capitulare Suessionense. 744.Mart.3.
2. - Vermeriense. 753. Mart.
3. - Vernense. 755. Jul. 14.
4. - Compendiense. 757.
5. Conventus Attiniacensis. 765.
6. Capitulare incerli anni.
7. Encyclica de letaniis faciendis. 765.
8. Capitulare Aquitanicum. 768.
Ausy. : ' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 20-32 ;
IL p. 13. — * No. 1. 2. 3. 4. 6. 7. auch ap.
Baluze, capitular. I. p. 155. 161. 167. 177.
179. 185. — »ap. Bouquet, rec. V. p. 637-644.
Capitularia Pippini regis Italiae
a. 7<^2— 809.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. I. p. 42. 45-
47. 50. 69. 103. 109. 116. 148. 153. 157.
Cappidus Stavriensis (cca. 920),
vid. Vita s. Odalpiii.
Capponi, Gino (f 1420): Monu-
menta historica de rebus Florentino-
rum seu Caso o tumulto de'Ciompi,
ab a. 1378-1419.
Ein Meiaterstiick der Kunst, dem Leser ein un-
ausResprochenes Urteil deutlich an die Hand zu
geben. Quelle des Macchiavelli.
Ausg. : ' in Cronichette antiche di varj
scrittori del buon secolo della lingua To-
scana. Firenze 1733. 4». — * ap. Muratori,
scr. rer. Ital. XVIII. p. 1103-1152. (Mt
C.^a PoTtrait.)
186
CAPPONT — CARDINALIS
Erl.-Sehr.: Acciaioli, Vinc. , vila di Plero di
Oino Capponi, — in Archivio stor. italiano
IV. 2. p. 13-71.
r. ervinus, histor. Schriften. Frnnkf. 1833. 1.
p. 62-70.
Capponi, Neri (Sohn des Vorher-
gehenden, f 1457): Cominentarj di
Neri diGinoCaponidall 1419—1456.
Troclicner Commentaricnstil; umstandliche Auf
zahlunft der cigcnen HandUinfren. Xur im Ganzen
der italienischon (ioschichle von Interes.se.
Ausg.: primum ap. Miiratori, script. rer.
Ital. XVHI. p. 1157-1220. {M. Cs Portrait.)
Erl.-Schr.: Ciervinus, historische Schriftcn.
Frankf. m^. 1. p. 71.
Vijl. Platina.
Capreoius, Helias, Brixiensis:
Chronica de rebus Brixianorum tam
sacris quam civilibus ab urbis exor-
dio ad a. 1510. Libri 12.
Ausf). : 'Brixiae, impressum per Arundum
de Arundis (1500). fol. — * ap. Bnrmanu,
thesaur. scriptor. Italiae IX. pars VII.
Uebers.: Cavrioli, H. , delle historie
Bresciane libri 12, fatti volgari da P. Spini
coir aggiunte sino 1585. 'Brescia, M. Mar-
chetti 1585. 4». — ' wlederholt unt. d. Tit. :
Istorie della cittk di Brescia libri 14, Venezia
1744. 4". Der ersten Atisgabe vorzuziehen.
Cara, Petrus, iuriscons. et coraitis
duc. Sabaudiae senator et legatus
ad Maximil. caesarem: Oratio in
publico frequentique principum et
oratorum totius Italiae atque Hi-
spaniae conventu feliciter habita
Viglevani in arce ducali anno 1486
die 12. Sept.
Ausg.: Lugduni per Jac. de Suigo de S.
Germano. s. a. (1497). 4«. 16 Seiien.
Caraccioius, Tristanus, patricius
Neapolitanus (nat. cca. 1439, f cca.
1517); Opuscula historica i. e.
Vita Johannae I reginae Apuliae,
- Serzanis ( Sergiani ) Caraccioli
magni seneschalli NeapoHs,
- Johannis Bapt. Spinelli cariati
comitis,
De varietate fortunae,
- inquisitione CaroH I Siciliae regis,
De Ferdinando qui postea rex Aragon.
fuit eiusque geneal.,
Nobilitatis Neapolitanae defensio ad
legatum reipublicae Venetae.
Ausq.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XXII. p. 7-128 (i. e. p. 7-18; 19-38;
.39-66; 67-96; 97-106; 107-112; 113-120;
121-128.)
Brl.-Schr.: Toppius, bibliotheca Xeapolitana
p. 363.
Caradoc of Llancarvan (f ante
1154): The historie of Cambria,
now called Wales, oder The history
of Wales, oder The chronicle of
the princes of Wales.
Heginnt 118G, von mehreren fortgesetz.t. Der
urspriinglichc! Jatcin. Text ist verloren, und nur in
zwel Ucberset/.ungcn, oiner e nglischcn und elner
galischen, erhalten. — Die Monum. hist. Bri-
tann. und Williams ab Ithel Eprechcn dem Cara-
d o c dio Antorschafl ab.
Ausg.: ' The historic of Cambria, now
callcd Wales: a part of the most famous
Yland of Brytaine, vvitten in the Brytish-
language aboue 200 years past: translat.
into English by H. Lhoyd: correeted, aug-
ment. and continued (de 1186-1282) by
Dav. Powel. London 1584. 4*. Beste Aus-
gabe. — ' unt. dem Tit. : The history of
Wales: comprehending the lives and suc-
cession of the princes of Wales from Cad-
walader Written originally in
British by Caradoc .... and . . . published
in Engli.sh by Dr. Powel. Now newly
augmented and improved by W. Wynne.
London 1697. 8". — * iciederubgedruckt
London 1702. 8». — * uaiter dem Tit. : The
history of Wales, written originally in
British by Caradoc . . . , Englished by Dr.
Powell and augmented by W. Wynne, ....
to which is added a Description of Wales
by JohnPrice. London 1774. 8". — 'wieder-
holt Merthyr Tidfil. 1812. 8<>. — • revised
and corrected .... by Rich. Llwyd. Shrews-
bury 1832. 8". — ' in Monumenta histor.
Brit. (s. unt.). — Die galische Ueber-
setzung mit d. Tit.: Brut y Tywysogion
steht ap. ' Owen, Myvyrian archaiology of
Wales. London 1801-07. 3 vol. 8». — 'nebst
der eng^lischen Uebers. in Monumenta
histor. Britann. 1848. I. p. 841-855. —
* ohne die englische Uebers. mit dem Titd:
Brut etc. in Rer. Britann. med. aevi scri-
ptores. 1860. Tom. X VII. edit. by J. Williams
ab Ithel. 3 Thlr. 12 Sgr.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britann. liter.
II. p. 16t).
Vgl. Vita s. Gildne.
Carbonell, Pedro Miguel, notari
publich de Barcelona: Chroniques
de Espanya fins aci no divulgades;
que tracta d'Is .... reys dels Gots,
y gestes de aquells y dels contes
de Barcelona e reys de Arag6.
In castilischem (catalan) Dialect geschrieben
zwi.schen 149« 1.518.
Au^g.: 'Barcelona 1536. fol. — ' loieder-
holt s. 1. et a. {ibid. 1546.) fol.
: Episcopologio de la santa
iglesia de Barcelona.
Ausg. : ap. Florez, Espana sagrada XXIX.
p. 359.
Erl.-Sehr.: Struve, biblloth. histor. ed. Mensel
VI. 1. p. 11«.
Cardinaljs Ara^oniae (Nicolo Ro-
selli ord. Dorainic, a. 1351 cardi-
CARESINUS — CAKOLI
187
nal, t 1362): Vitae nonnuUoruin
pontificum Komanor. 1050 — 1241.
Handschr.: Dresden, bibl. reg. F. 18.,
beste. — Rom, Vatic. Arch., friiher cod.
Avinion. und cod. St. Angelo; vgl. Pertz'
Arch. V. 92. 97. '
Biopraphicn d. Papste Leo IX bis Alexand. IIT
m. Ausschluss Vict. III u. Urb. II, u. eln Leben
Greg. IX. — Aus Ceiicius Camerarius' liber
censunm vollstandig entlehnt, also um 100 Jahre
alter. Vide Cencius.
Vgl. Vita Nicolai II pap.
Caresinus, Raph., vid. Dandulo.
Carlerius, Aegid., decanus Camera-
cens.: Liber de legationibus concilii
Basiliensis pro reductione Bohemo-
rum. 1431.
Ausg. ; (ed. C. Birk) in Acta concil. Basil.
I. p. 359-700.
Carlos de Viana {ein durcTi
seine traurigen Schicksale heruhmter
Prinz): Cronica de los reyes de
Navarra, escrita por el principe
D. C. de V., hijo del rey D. Juan
de Aragon y de Navarra.
Reicht bis zur Mitle des 15. Jahrh.
Handschr.: Madrid, acad. de la histor.
B. 27. C. 61; bibl. nation. G. 135.
Ausg.: publicada por D. Jos^ Yanguas y
Miranda. Pamplona 1843. 4».
Erl.-Schr.: Blatter flir literarische Unterhaltung.
1850. No. 231.
Carmen ad Paulum Warnefridi:
jChriste pater mundi — optime
salve.*
Handschr. : vollstandig Montecasino
No. 257. — Die letzten 10 Verse ibid. No.
449. saec. XVI.
Ausg.: ^vollstandig ap. Ch. de Montrond,
bibliotn. de Fecole des chartes. 1840. I. p.
305. — * ap. Tosti, storia di Montecasino.
1842. I. p. 105. — *ap. Giesebrecht, de
litter. studiis apud Italos. Berol. 1846. 4*.
p. 26.
Die letzten 10 Verse ' ap. Leo Ostiens.
(«. d.) I. 15. — *ed. Marcus ad Petrum
Diacon. 1655. c. 8. — * ed. Fabricius,
bibl. med. aevi. — * in Alcuini opp. ed.
Froben.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Archiv X. p.
249. No. 1.
Carmen authoris incerti qui Caroli
Calvi, cui inscr. est, aetate vixit,
De origine atque primordiis gentis
Francorum stirpis Carolinae.
Verf. BoII ein gewisser Lothar, Diacon zu
Auxerre gewesen sein. Geht zuuachst auf Karl
d 6r. n. Ludwijf d. Frommen.
Ausg. : ' c. not. histor. Acc. dissert. de
Aristiteniis episc. noraine, stud. et op. Thotn.
Aquinatis a S. Joseph. Paris. 1644. 4«. —
'ap. Bouchet, preuves de la veritable origine
de la maison de France. Paris 1646. fol.
p. 32. — 'ap. Chifflet, vindic. Hispaniae.
Antverp. 1650. fol. App. c. 1. — * ap. Bou-
quet, rec. III. p. 677-681. — * m Jac. Chif-
fletii oper. histor. p. 431; vgl. p. 435. not.
— * als Origo et exordium gentis
Francorum ap. Pertz, mon. II. p. 312. 313.
Carmen de bello Hastingensi a.
1066 auctore W. ( Widone Amhasia-
nensiT), vid. Wido Ambasianensis.
Carmen de bello Saxonico Henrici
IV, vid. Gesta Heinrici imper. ^
Carmen de laudlbus Mediolani
auctore anonymo.
Ausg.: ap. Muratori, .scr. rer. Ital. 11. 2.
p. 689.
Carmen de origine gentis Caro-
linae antiquissimum = Carmen
authoris incerti qui Caroli.
Carmen historicum occulti auctoris
saec. XIII.
In leoninischen Hexara. GeKChrieben in d. er-
sten 10 Jahren der Reg. Rudolphs v. Habsburg.
Wichtig fiir d. Gesch. d. Jurisprudenz.
Ausg. : ed. C. Hofler in Sitzungsberichte
d. k. Akad. d. Wissensch. Hist.-phil. Kl.
XXXVII. Wien 1861. p. 191-262; vgl. Ein-
leit. p. 163-191.
Carmen Laureshamensium mona-
chorum expulsorum ad Heinricum
V contra Hirsaugienses a. 11 11.
Beachtenswerth.
Ausg.: ap. Goldast, apologia pro Hein-
rico IV. p. 233.
Carmen panegyricum incerti au-
ctoris in laudemBerengarii Augusti.
887- 916.
t)ie Sprache nicht ohne Gewandtheit behandelt.
Zieralich werthvoU. Verfa-s.st zwischen 916-924.
Handschr. : uur eine, vid. Pertz, monum.
scr. IV. p. 190.
Ausg. : ' ed. Hadr. Valesius (Valois) bei
seiner Ausgabe des Adalbero. Paris. 1663.
8". — * wiederholt ap. Leibnit., script. rer.
Br. I.' p. 235-256. — * c. notis Valesii et
Leibnitii ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 1.
p. 371-414. — * ap. Bouquet, rec. VHI. p.
103-130. — *ap. Pertz, mon. script. IV.
p. 189-210.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Lite-
ratur im karolingischen Zeitalter p. 129.
Diiramler, de Arnulfo rege p. 176.
Wattenbach, Deutschlands Oeschichtsquel-
len p. 159.
Caroli Magni versus in Adriani
obitum.
ffandschr.: P aris, k. Bibl. Navarre. sec.
XIL ex. No. 7.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. V. p. 412.
188
CAROLI — CASTANAEUS
Caroli IV. imp. commentarius de
vita sua, vid. Vita Karoli IV imp.
Landbuch, vid. Karls IV
Kaiser.
Carolus = Karolus.
Carolus IV. imperator, vid. Vita
s. WencGslai.
Carpenter, John {Stadtschreiber
von London): Liber albus.
Verfasst 1419. Eiiie iincrschoiifliche Fundgrube
iib. die verschiedenartigsten Angelegenhciten des
mittelalterlichen Londons.
Ausg.: unt. d. Tit.: Memoriales Lon-
donienses ed. by H. T. Riley in Rer.
Britann. med. aev. scr. or chronicles. XII.
Bec: V. Sybel, histor. Zeitschrift. 1859.
p. 557.
Carpesanus, Franciscus, flamen
Parmensis: Commentaria suorum
temporum libris X comprehensa.
1470-1526.
Ausg. : ap. Martene et Durand, ampl. coll.
V. p. 1175.
Carte de Logu, vid. Gaian.
Cassiodorus, Marc. Aurelius, se-
nator (f post 563) : Chronicon breve
seu consulare ab 0. C. — 519.
Diirftig und untrenau; Bchwiilstis:e Sprache.
Ausg.: 'ed. Sichard, chronica. Basil. 1529.
p. 155. — *c. comment. Cuspiniani ed. Nic.
Gerbelius. Basil. 1552. fol. — ^inCassiodori
opp. c. not. G. Fornerii. Paris. 1589. fol. —
*auct. Paris. 1588. fol. — *Aurel. Allobrog.
1622. 8». — *in Cassiod. opp. studio F.
Garetii. Rotomag. 1679. I. p. 380. (Venetiis
1729. fol.). — ' ap. Joh. Cuspinian., de con-
sulibus commentarii, in ei. opp. Francof.
1601. fol. — 'ap. Roncalli, vet. lat. scr.
chr. II. p. 161. — »ap. Fr Sylburg, hist.
Rom. Francof. 1588. I. p. 591. — '» ap.
Nic. Blancard, hist. Rom. epitom. Lugd.
Bat. 1648. 12mo. p. 599. — 'im Bibl. Patr.
max. Lugdun. XI. p. 1355. — '*ap. Ro.sler,
chronica medii aevi p. 142 sq. — '* ap.
Migne, patrologiae cur.sus. Paris. 1848. 2voI.
gr. 8». — '*Mn<. d. Tit.: Die Chronik
des Cassiodorus senator vom J. 519
n. Chr. Nach d. Handschriften hrsg. von Th.
Mommsen. Leipzig 1861. Lex-8«. 1'/, Thlr.
Erl.-Schr.: Rosler, chronicamediiaevi p. 10.5-108.
— : Computus paschalis sive
de indictionibus, cyclis solis et
lunae etc.
Unbedcutend.
Ausg.: in Cassiodori oper. ed. F. Garetius.
L p. 396.
: Historiae ecclesiasticae
tripartitae ex tribus Graecis scripto-
ribus Sozomeno, 8ocrate acTheodo-
reto ab Epiphanio scholastico versis,
per Cassiodorum senatorem in epi-
tomen redactae libri XII. 306 — 441.
War das kirchengeschichlliclic Ilandbuch des
Mittelalters.
Hamhchr.: Briissel, burg. Bibl. anni
1447. No. 655. — Chartres, Stadtb. sec. X.
No. 21. — Douai, Stadtb. mbr. sec. XU.
fol. No. 760. — Rheims, mbr. fol. sec.
X. XL K. 763. 760. — Utrecht, Univ.-
Bibl. N. 256. t.
Ausg.: 's. I. et a. (Coloniae, U. Zell). fol.
Ebert 3650. — 'per Joh. Schussler regie
urbis Augustensis civem 1472. fol. — 'Paris.
1541. fol. — * c. hist. eccles. Nicephori ed.
Beat. Rhenanus. Francofurti 1588. fol. —
* m den Ausgaben der Werke Cassiodor^a,
namentlich in der von Garetius. Vgl. auch
Hain No 4750-52.
Vgl. Socrates.
.Sozomenus.
Theodoretns.
: Libri XII de rebus gestis
Gothorum.
Verloren, nur noch in einem Auszug des Jor-
danes vorhanden, der deshalb auch den Ausgaben
des Cassiodorus belgefiigt ist.
: Variarum (epistolarum)
libri XII.
Regierungsausschreiben und Instructionen ; eine
ergiebige Quelle der Zeitgeschiohte.
Ausg.: ' Aug. Vindel. 1533. fol. — » Pa-
risiis 1579. fol. — » ibid. 1589. fol. —
«Lugdnni 1595. 8». — ^ ibid. 1637. 4». —
• ihid. 1650 (1653). 4«. — » ibid. 1656. 4».
— * Auch in Cassiodori opp. («. eius chro-
nicon, loo sie aufgefilhrt.)
Erl.-Schr.: Bahr, die christl. Dichter und Gc-
schichtschr. Roms p. 107.
du Buat, Abhandl. von d. Lcben Cassiodors,
— in Abhandl. hist. und philos. Inhalts der
bayr. Akad. d. WisBensch. Miinchen 1763,
Dahn, Fel., die Konige d. tiermanen. Miin-
chen 1861. gr. 8o. II. Ablhl. p. 268-272. Gihl
Collectaneen aus Oassiodor.
Kopke, R., deut.'!che Forschungen. Die An-
fange des Konigthums bei d. Gothen. Berl.
1S59. p. 78- W.
Schirren, (!ar., de ratione quae inter Jor-
danem et Cassiodorum intercedat dissertatio.
Dorpati 1858. 80.
(St. Marthe, F. D. dq) Vie de Caasiodore
chancelier et premier ministre de Th^o-
doric le Grand . . . avec . . . deg remarque»
sur ses ouvrages. Paris 1695. 12 mo.
Thijm, A., iets over Marc. Aur. Cassiodonis
en zijne eeuw. Amsterd. 1857. gr. 8o. 152 S.;
2. verm. oplage ibid. 18.'>8. gr. 80. 152 8;
21 Sgr.
TroHS, Nachricht flir d. kiinftigen Bearbeiter
der Variarum des Cassiodor, — in Pertz'
Archiv VI. p. 487.
T r o s 8 , in Cassiodori variarum libros sex
priores symbolae criiicae. Parisiis, Tross
IS-W. 80. 24pag. 1 fr. 50 c. ifur wenige Kxtm-
plare gedruckt.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 45.
Castanaeus de la Rochepozay,
Henr. Ludov., Pictavorum episcop. :
Notae ad litanias Pictonicas, quas
CASTELLANUS — CATALOGUS
189
ipse concinnavit, disposuit vulga-
vitque.
Ausg.: ap. Labbe, biblioth. nov. IL p.
728-734.
P Castellanus = Chastelain.
Castelli de Castello, civis ac no-
tarius Bergomas (flor. cca. 1407):
Chronicon Bergomense Guelpho-
Ghibellinum ab a. 1378 — 1407, seu
Liber memorabilium, sive Chronicon
successuum Guelforum et Gibelli-
norum.
Ausg. : ap. Muratori , scr. rer. Ital. XVI.
p. 845-1008.
Castillo, Diego Enriquez del (Ca-
pellan u. Geschichtschreiber Hein-
richs IV): Cronica. 1454—1474.
In einfacher Weise gesclirieben. — Wann und
wo die erste Ausg. gedrackt worden, ist nicht anzu-
geben. Mondejar in Advertencias (1746) p. 112,
Bayer in seinen Anmerliungen zu jSic. Antonio's
bibl. hisp. vet. II. p. 349 (gedruckt 1788), u. Ochoa
in seinen Anmerkungen zu den ungedruckten Ge-
dichten des Markgrafen von Santillana (Paris 1844)
p. 397 und in seinen Manuscritos espanoles (Paris
1844. 40 .) gprechen so dariiber, als sei sie nur hand-
schriftlich vorhanden. Dagegen tragt die gleich an-
zufiihrende .A-Usg. auf d. Titel die Bezeichnung:
zweite Ausg.
Au^g.: edid. Josef Miguel de Flores.
Madrid 1787. 4o. Sehr gut. (Bildet zuglekh
den 6. £d. der Coleccion de las cronicas.)
Casus S. Galli, vid.
Ratpertus — 883.
Ekkehardus IV. contin. — 972.
Casuum S. Galli contin. II. — 1200.
Conradus de Fabaria — 1233.
Au^g.: edid. Ild. ab Arx ap. Pertz, mon.
n. p. 59-183.
CasuumS.Galli continuatio altera.
972—1200.
Geschrieben zu Anfang des 13. Jahrh. Verfasser
soll ein Monch namens Burchard oderBurk-
hard sein.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Burkhardi liber
c a 8 u u m etc. ap. Goldast, scr. rer. Alam. I,
1. p. 110. — * ibid. ed. Senckenberg I. p.
65. — Glossae Goldasti in eundem ibid.
p. 134. — »edid. Ild. ab Arx ap. Pertz,
mon. II. p. 148-163.
Erl.-Schr.: Bohmer, regcsta p. LXXI.
Stalin, wirtembergische Geschichte II. p. 16.
Wattenbach, Deutschlands Geschichlsquel-
len p. 396.
Casus monasterii Petrishusen (bei
Konstanz.)
Verfasst 1156 u. bis 1164 fortgesetzt. Eine der
besten Arbciten dieser Art.
Ausg.: nach der Urschrift neu hrsg. ap.
Mone, Quellensammlung p. 114-174.
Srl.-Sehr.: Stiilin, wirtembergiscbe Geschichte
n. p. 16.
Catalogus, vid. auch Indiculus und
Series.
ErL-Schr. Siebenkees, iib. den Werth und die
Brauchbarkeit der Kataloge der Bischofe,
Aebte und Pralaten in manchen Archiven,
— in Pertz' Archiv II, 294.
Catalogus abbatissarum et abba-
tum Liesbornensium.
Mit vielen Marchen ausgeschraiickt.
Au^g.: ap. Witte, histor. antiq. occident.
Saxoniae s. nuncWestphaliae. Monast. 1778.
4». p. 748.
Catalogus abbatum Altahensium
ab Eberswindo — 1546.
Ausg.: ed. JafFe ap. Pertz, mon. script.
XVII. p. 366-368.
Catalogus abbat. Altenburgensiura.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 319.
Catalogus abbatum Augiensis mo-
nasterii.
Ausg.: ap. Pertz, mon. 11. p. 37-39 ed.
J. ab Arx.
Catalogus abbatumBergensis mo-
nasterii. 1030—1662.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. ni. 1. p. 328-329.
Catalogus abbatum Brunwilaren-
sium {gesttftet 1048).
Ausg.: ed. Sammarthani, Gallia chri-
stiana III.
Catalogus abbatum Casae Dei
anonymo auctore monacho eiusdem
coenobii.
Ausg.: ap. Labbe, biblioth. nov. mss. 11.
p. 659-661.
Catalogus abbatum Chomburgen-
sium {prope Halam Suevorum) ab
a. 1090.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. I,
No. VL
Catalogus abbatum Cremifanen-
sium, vid. Bernardus Noricus.
Catalogus abbatum Dolensium.
Ausg.: a^. Labbe, bibl. nova 11. p. 741.
Catalogus abbatum Farfensium
usque ad a. 1125.
Ausg.: ^ der letzte Theil ap. Mabilion,
mus. Ital. It>. — ^ wiederholt ap. Muratori,
script. rer. Ital. II. 2. p. 297. — » ed. Beth-
mann ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 585-586.
Vgl. Historiae Paifenses.
Cataiogus abbatum Farfensium
alter.
Compilirtaus ConstructioFarfensis;ohne Werlh.
Ausg.: ' ap. Mabillon, mus. Ital. Ib. —
* wiederholt ap. Muratori, scr. II. 2. p. 296,
190
OATALOGUS
— • ed. Betlimann ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 586-587.
Catalogus abbatum Fiscanensium
ab a. 1000— 1G50.
Ansg.: ap. Labbe, bibliotfa. nov. mss. L
p. 328.
Catalogus abbatum Flaviniacen-
sium aiinorum 755 — 1096.
Ausg.: ap. Pertz, mon. .script. VUI. p.
502. 503.
Catalogus abbatumFloriacensium.
Ausg.: ' ap. Baluze, miscellan. I. p. 491-
493. — * wiederholt ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 424.
Catalogus abbatum Fuldensium.
744—916.
Ausg. : ' ap. Leibnit. , script. III. p. 760.
761. — *ap. Schannat, hist. Fuld. probat p.
1-3. — »ap. Dronke, tradit. Fuldins. 1844.
p. 162-164. — *ap. Bohmer, fontes III.
p. 161-164.
Catalogus abbatum Fuldensium.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 117.
Catalogus abbatum S. Gaili.
Ausg.: ed. Ild. ab Arx ap. Pertz, mon. U.
p. 34-37.
Catalogus abbatum Glunicensium.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. U. p. 328.
Catalogus abbatum Gottwicensium
ab Hai-tmanno usque ad Michaelem
Herrlich, i. e. ab a. 1094—1604.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. U. p. 281.
Catalogus abbatum 8. Martini
Coloniensis. 751 — lOiib = Chroni-
con S. Martini Coloniensis.
Catalogus abbatum monasterii s.
Mariae Stadensis, 1141 — 1583.
Handschr.: Hamburg, Stadtbibl. 4*.
Ausg.: ap. Lappenberg, Geschichtsq. von
Bremen p. 188.
Catalogus abbat. monasterii Silvae
Maioris in Aquitania (1080—16??)
collectus a Stephano au Lauva.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Apr. I. p.
432. 433. ,
Vgl. Vita ». Geraldi abb.
Catalogus abbatum Montis sancti
Michaelis, de Monte Tumba seu de
Fericulo-Maris.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nov. mss. I.
p. 351. — ' ap. Bouquet, rec. XIV. p. 493.
Catalogus abbatum Pegaviensium.
1157-1519.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. II.
p. 102.
Catalogus abbatum Portae coeli
vulgo Thennenbach.
Ausg. : ed. Lampadius, Beitraege z. Vater-
landsgesch. 1811. p. 228.
Catalogus abbatum Saganensium.
1217—1398 resp. 1616.
Eine wichtige Chronik. fiir die Geschichte der
Fiirstenthiinicr Glogaii und Sagan und auch der
Niederlausit/,; sie besteht aus sechs Theilen.
Ausg.: ap. Stenzel, script. rer. Siles. I.
p. 173-248.
Catalogus abbatum Savigniacensis
monasterii ab a. 1112 — 1243.
Ausg. : ' ap. Baluze, miscell. U. p. 310. —
'ap. Bouquet, rec. XIV. p. 518. 519.
Vgl. Chronicon Savigniac.
Catalogus abbat. Werthinensium.
Ausg. : ex cod. sec. XI. Werthinensi ap.
Eccard, comment. Franciae Oriental. 11.
p. 918. — Sylloge abbatum Werthinens.
ab Henr. Hagen elaboratum ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv. lU. p. 600.
Catalogus archiepiscoporum Can-
tuariensium ab a. 599 usque ad a.
1313 auctore Henrico de Estria,
priore ecclesiae Cantuariens.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
83. 84.
Catalogus archiepiscoporum Colo-
niensium vetustissimus. 94 — 1191.
Wurde von Caesarius Heisterb. iiberarbeitet.
Handschr.: Wolfenbiittel , Helmst.
No. 486. 6.
Ausg.: ap. Hahn, coUect. monum. I. p.
385-394.
Erl.-ScJtr.: Jangsen in Archiv de.s historischen
Vereins f. d. Niederrhein. 1855. I. 1. p. 80.
V. Mering u. Reischert, die BigchSfe von
Koln. KBln 1842. 2 Bde. 8».
Vgl. Caesarius Heisterb., Catal.
Chronicapraesulumetarch. Col.
Chronicon archiep. Colon.
Northof, catal.
Catalogus archiepiscoporum Me-
diolanensium ad ann. 1071. Cum
continuationibus a. 1075 — 1355.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. VIII.
p. 101.
Ausg.: ' ap. Pertz, mon. script. VIII. p.
102-104; 104-110 ed. Wattenbach. — 'vor-
her ap. Mabillon, musenm Italic. I, 2. p.
109. — * egregie illustrat. a Papebrochio
in AA. SS. Mai. VU. p. LIV. — *ap. Mu-
ratori, script. rer. Ital. IV. p. 141-144. —
' usque ad a. 1262 ap. Muratori, scr. rer.
Ital. I, 2. p. 228.
Catalogus baronum Neapolitano
in regno versantium, qui sub au-
spiciis Guliehni cognom. Boni ad
terram sanctam sibi vindicandam
susceperunt.
CATALOGUS
191
Aiisg.: ap. Del Re, cronisti e scrittori
sincr. I. p. 571-616.
Catalogus brev. landgrav. Thu-
ringiae, vid. Annales Vetero-Cellens.
Catalogus ducum Beneventi et
principum Salerni.
Von Pratilli unteigeschoben.
Aitsy. : ' ap. Pratilli, hist. princip. Lango-
bardorum V. p. 5. — * vnederholt ap. Pertz,
mon scr. III. p. 210. 211.
Erl.-Schr.: Blasi, series principum qui Lango-
bardorum aetate Saleini imperarunt. Napoli
1785. p. 121.
K6pke, R., catalogus duc. Ben. e<c., tn Pertz'
Arch. IX. p. 197.
Catalogus episcoporum, vgl. aucli
Chronicon epi-scoporum.
Series ,, .,
Verzeichuis^s der Bischofe.
Catalogus episcoporum Augusta-
norum et abbatum S. Afrae usque
ad Frid. I imp. aetatem a. 1167.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
IL p. 2239.
Catalogus episcoporum Constan-
tiensis ecclesiae.
Ausg.: ap. Pertz, mon. II. p. 39.
Catalogus episcoporum et archie-
piscoporum Bremensium, contextus
et conscriptus a Joh. Ottone Lune-
burgensi. 780—1580.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 773.
Erl.-Schr.: Chrouotaxis undecim primorum
Bremensium et octo Haniburgensium prae-
sulum, in AA. Sanct. Boll. 21. Oct. IX.
.S77-383.
Kelpius, contlnuatio catalogi et historiae
epi.scoporum et archiep. Bremensiom, — in
Pratje's verm. histor. Samralung. I. 1842.
p. 265.
Catalogus episcoporum Havel-
bergensium anonymi. 946 — 1608.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. VIII,
p. 263.
Catalogus episcoporum Hildenes-
hemensium (822 — 1280) sumtus de
chronico Eggehardi Uraugiensis
abbatis.
Werthlos.
Ausy.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 772.
Catalogus episcoporum Hildes-
heimensium. 822 — cca. 1520.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 153.
Catalogus episcopor. Mettensium.
Ausg.: ap. Pertz, mon. II. p. 268-270.
Erl.-Schr.: Meurisse, histoire des (jveques de
r^glise de Metz. Metz 1684. fol.
Tabouillot, histoire de Metz. Metz 1769. 5
vols. 40.
Vgl. Paulus Warnefr., lib. de episc.
Mettens.
Catalogus episcoporum Naum-
burgensium.
Ausg. : in Kruse's deutsche AlterthiLmer
II. 2. p. 169.
Catalogus episcoporum Olomucen-
sium, vid. Augustinus Olomuc.
Catalogus episcoporum Roskilden-
sium — 1529.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic.
VII. p. 152-155. - Ein anderer bis 1569
ibid. p. 155-165.
Catalogus episcopor. Salisburgen-
sium, Ratisbonens. , Pataviensium,
Frisingensium et Sabionensium.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. IX. A. 5. fol. 171. — Cod.
Tegerns. 15, 776.
Ausg.: ' ap. Mabillon, anna'l. p. 316. —
* ap. Pez, script. rer. Austr. I. p. 9.
Vgl. Catalogiis presulum Juvavens.
Catalogus episcoporum Sleswi-
censium.
Ausg. : ^ ap. Lappenberg , Geschichts-
quellen v. Bremen p. 5 nach Cod. Vicelini.-
— * ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 392.
Catalogus episcopor. Spirensium.
610—1581.
Ausg. : ap. Eccar4, corp. hist. 11. p. 2273.
Erl.-Schr.: Remling, Geschichte der Bischofe
zu Speyer. Mainz 1852. 80.
Catalogus episcopor. Verdensium.
Ausg.: mPratje's vermischte hist. Samml.
I. 1842. p. 292.
Catalogus episcoporum Wirzi-
burgensium.
Handschr.: Kopenhagen, Uuiv.-Bibl.
Cod. ex donat. 4". No. 141. — Wiirzburg,
k. Bibl. chart cod. sec. XVL fol. Q. 76
in hne.
Erl.-Schr: Himmelstein, P. X., Reihenfolge
der Bischofe v. Wiirzburg. Wiirzb. 1843. 80.
Schiill, J,, Herbipolis hist. iurid. Herbi-
poli 1700.
Ussermann, episcopi Wiirziburg. S. Blas.
1794. 40.
Catalogus episcoporum Wratisla-
viensium.
VoUendet i. J. 1468: unznverlas.sig.
Ausg.: ap. Stenzel, script. rer. Siles. U.
p. 133. 134.
Catalogus et cronica principum
et comitum Flandrie et Ibrestario-
rura, que terra olim dicebatur terra
de Buc vel nemus regionis sine
misericordia. 621 — 1423.
192
CATALOGUS — CATALOGI
Handsehr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 317.
At(S(j.: ed. Warnkonior ap. de Smet, corp.
chron. Flandr. I. p. 19.
Vebers.: Jiandrisch (Handschrift ap.
Pertz 1. 1. p. 317. not. 56) unt. d. Tit.: Dits
die excellente cronjke van Vlaenderen.
Antverp. 1531. mit Forts. bis 1507 (2 idtere
Ausgaiten vid. unt. ,Cronycke, Die alder-
excellentste.')
FranziJsisch: Handschr. ap. Pertz 1. 1.
p. 317 not. 57.
Catalogus imperatorum ex cod.
Parisiensi — 1243.
Ausg.: ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 138.
Catalogus landgravior. Thuring. =
Annale.s Vetero-Cellenses.
Catalogus pontilicum Laureacen-
sium et Pataviensium a Wivilone
(772) usque ad Ernestum.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 15.
Catalogus pontificum Romanorum
(38—1151) non diu post a. 1048
confectus.
Ausg. : ' ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
"n. p. 1629-1640. — ^Bruchstucke hiernach
ap. Muratori, .scr. rer. Ital. III. 2. p. 331.
335. 338. 341. 344. 346.
Catalogus praepositorum mona-
sterii Diessensis {Diessen am Am-
mersee, Augustmerchorherren) ab a.
1132—1535.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. II. p.
648-654.
}'gl. Necrologium Diessense.
Notae Diessens.
Catalogus praepositorum Scheft-
lariensium a. 1140 — 1463.
Handschr. : vid. Pertz, mon. script. XVII.
p. 335.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Chronicon breve
Scheftlariense ab. a. 1140-1562 ap. Oefele,
scr. rer. Boic. I. p. 639-641.
Vgl. Annales Scheftlarienses.
Catalogus praesulum Eboracen-
sium in Angfia. 627—871.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nova I. p. 322. 323.
Catalogus presulum Juvavensium
metrice scriptus.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 18.
Ausg.: • ed. ab Alberto abb. S. Petri in
Catalogo abbatum S. Petri. Salisburgi 1646.
p. 21. — 'wiederholt ap. Hansiz, Germ.
sacra II. p. 66. Bei beiden nur bis zu Tiemo
V. 69. — »ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XI. p. 19-33.
V(jl. Catalogus eiiiscop." .SaliRburg.
Catalogus principum Capuae.
Ge.-chrieben zwischen 977-986.
Ausg. : ' ap. Pratilli, hist. princip. Langob.
V. p. 84. — * ap. Pertz , mon. script. III.
p. 210.
Vgl. Chronicon comitum Cap.
Johaniies abbas Casin.
Catalogus principum kSalerni, vid.
Chronicon ducum Benevent.
Catalogus principum Salerni.
Ausg. : ' ed. Pratilli in nova edit. Peregrini,
histor. princip. Langobard. V. p. 1. — *ap.
Pertz, mon. scr. III. p. 210. 211.
Catalogus regum Daniae a Dan
ad Waldemarum II.
Ausg. : ap. Langebek , scr. rer. Dan. I.
p. 13.
Catalogus regum et imperatorum
Monacensis — 1056.
Ausg.: ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 136.
Catalogus regum et imperatorum
Wratislaviensis.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. V. p. 64.
Catalogus regum Francor. —855.
Ausij. : ap. Pertz, nion. scr. III. p. 19.
Catalogus regum Francorum ex
cod. Vindobonensi.
Ausg.: ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 139. 140.
Catalogus regum Italiae —1028.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital. IV.
p. 149.
Catalogus regum Italiae alius
—965.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital. IV.
p. 149.
Catalogus regum Langobardorura.
Ausg.: ex cod. Rhediger. Wratislav. ap. ,
Pertz, mon. scr. V. p. 64. :
Catalogus Roman. pontif. Bernoldi,
vid. Bernoklus.
Catalogus Romanorum pontificum
Mariani Scoti, vid. Marianus 8cotus. '
Catalogl antiquorum pontificum
Romanoruni veteres.
Au^g.: in AA. SS. Boll. April. I. y. '
I— xxxvn. j
]'gl Catalogus pontif. Romnti. [
Catalogi regum et imperatorum
Italiae Hamburgensis , Cavensis,
CATALOGI — CEDRENUS
193
Ambrosiani , Vindobonensis , Vati-
canus, Casinas.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 215-
219. 872. 873; V. p. 64.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Arch. X. p. 403.
406. 408.
Catalogi regum iuiperatorumque,
vid. :
1. Catalogus regum et imperatorum
Monacensis — 1212.
2. Historia Francorum imperat. breviss.
ex cod. Admuntensi — 1212.
3. Catalogus imperatorura ex cod. Pari-
siensi — 1243.
4. Nomina regum Francorum ex cod.
Montispessulano — 1181.
6. Catalogus regum Francorum ex cod.
Vindobon.
Catharina Bononiensis, ord. s. Clarae
abbatissa (f 1463): LibeUus de
revelationibus.
Ausg. : ' Bononiae 1511. — * ibid. 1536.
— «Venetiis 1583. — *Bononiae 1653, 4«.
Vgl. Vlta b. Catharinae Bonon.
Catharina de Gewesweiler, priorissa
Subtiliensis sive Unterlindensis (f
1330): Liber de vitis primarum
sororum illius monasterii.
Ausg. : ap. Pez, biblioth. ascetica antiquo-
nova. Katisb. 1725. 8«. Vm. p. 35-399.
Cattanee, Alb., archidiacre de
Cremone: Extrait d'une histoire
abreg^e (manuscrite) des roys de
France.
Ausg. : ap. Godefroy, hist. de Charles Vni.
No. 8.
Cavalcanti, Giov.: Della carcere
di Cosmo de Medici etc.
Eine Abhandlung iiber C's Verbannung und
Riickkehr.
Ausg.: ed. Moreni. Fiorenze 1821. 8».
: Istorie Fiorentine. 1420 —
1452.
Vom Beginn dea Krieges gegen Mailand bis
Giov. de Medicis Tod. Naiv, heftig, mit dem Ge-
prSge der hochsten Glaubwiirdigkeit. Quelle des
Macchiavelli.
Bandschr. : F 1 o r e n z , bibl. Magliabecch. ;
•^ bibl. Riccardiana.
Amg. ; (ed. Fil. Polidori.) Con illustrazioni.
Pi%nze 1838. 39. 2 vol. 8«. {Der Vortitel
Utuiet: Documenti di storia Italiana.)
Erl..8chr.: Gervinus, histor. Schriften. Frank-
furt 1833. I. p. 73-80.
Cavalluccj, August. (1450), vid.
Vita b. Ritae.
Caviceus, Jac, Parmensis : Urbium
dicta ad Maximilianum Frederici
tertiiCaes. filium Romanorum regem
triumphantissimum.
Ausg.: (am Unde:) ex cella mea libraria
17. Kal. April. anno salutis christ. 1491.
4». 5 Blatter.
Cavrioli, Elia = Capreolus.
Caxton, Will., typographus Angli-
cus (t 1491): The chronicles of
England etc.
Nur in Bprachlicher Beziehung merkwiirdig; als
Verf. gilt gewohnlich der Verleger Caxton, der
erste Buchdrucker Englands. Das Werk reicht .bis
zur Kronung Eduards IV.
Handschr.: London, brit. Mus. Cott.
Galba. E. Vm.
Au^g.: 'ehpiited by me William Caxton
in thabbey of Westmynstre by London etc.
1480. fol. goth.*) — * wiederholt m. grossen
Abweichungen als The croniclis of Englode
with the Frute of Timis. St. Albans (1483).
fol., bekannt unter d. Namen Chronicles
of St. Albans. — ^ Auch wiederholt (von
Guil. de Machlinia zu London) s. a. et 1.
fol. Ngl. Biblioth. Spencer IV. p. 393; —
*Andewarpe by Ger. de Leew 1493. fol.
{ibid. p. 223); — * Westmestre by W. de
Worde 1497. fol. {ibid. p. 401); — «London
,in Flete strete in the syne of the sonne'
1502. fol. — ' by Julayane Notary (1504).
fol. — »by Kich. Pynson. 1510. fol. —
* ibid.., Jul. Notary ISiS. fol. — *"London,
W. de Worde 1515. fol. — "-Hbid., W. de
Worde 1520. fol. — ^^ibid., W. de Worde
1528. fol.
Erl.-Schr.: ■Blades, W. , the life and typogra-
phy of William Caxton, Englands first prin-
ter, with evidence of his typographical con-
nection with Colard Mansion, the printer at
Bruges CompUed from original sources.
London 1861. Vol. I. 4». Mit Portr. Preis
fUr 2 Bde. 40 Thlr.
Lewis's life of mayster Wyllyam Caxton
of the Weald of Kent, the first printer in
England; in which is given an account of
the rise and progress of the art of pryntyng
in England, during his time . till 1493. Lon-
don 1737. Roy. 8».
Vgl. Radulphus de Hygden.
Ceccano, Joh. de, vid. Chronicon
Fossae Novae.
Cedrenus, Georgius, monachus
{um 1057): 2vvoipig latoQKJov swe
Annales seu Chronicon ab O. C.
—1057.
Von geringem Werth , der letzte Theil fast
ganz aus Johannes Scylitzes abgeschrieben.
Ausg. : • Georgii Cedreni annales ab O. C.
ad Isaacum Comnenum, gr. et lat. a G.
Xylandro, c. notis. Basil. 1566. fol. —
* besser und mit Ausjallung grosser Liicken
Georgii Cedreni compendium historiarum,
gr. et lat. ex vers. G. Xylandri, c. eiasd.
*) Hain No. 5002 hat anch eine Ausg. ibid. von
1482. fol.
13
194
CELSUS - CHALCOCONDYLAS
annotationibus. Accedunt h. edit. praeter
lacunas tres ingentes et alias expletas notae
in Cedrenum P. J. Goar. et 0. A. Fabroti
glossar. ad eund. Cedreuuni. Itein Joa.
Scylitzes Curopalates excipiens, ubi Cedrenus
desinit, nunc primum graece editus, ex bibl.
regia. Paris. 1647. fol. {Zugleich ein Bd. der
Byzantinae histor. scriptores.) — * wleder-
holt Vfnet. 1729. fol. — * Georgius Cedreuus,
Jo. Scylitzae ope ab Imm. Bekkero suppletus
et emendatus. 2 tomi. Bonnae 1838. 39. H».
8'/, Thlr. (Corp. hist. Byz.)
Uebers.: lat. Jo. Bapt. Gabio interprete.
Venet. 1570. fol.
Erl.-Schr.: Bunsen, Aegryptens .Stelle in Uer
Welfgeschichte I. p. 276.
Struve, bibliotheca historica ed. Meusel V.
1. p. 152.
Vossius, de hisloricis Graecor. ed. Wester-
m.lnn p. 351.
Celsus a Falcibus, vid. Vita s.
Toscanae.
Celtes, Conradus (f 1508): Laudes
et victoria divi Maximiliani de
Boemannis per VII electores et
regem Phoebum, Mercurium et
Bachum et novem musas personatas
publico spectaculo Viennae actae
a. 1504.
Ausg.: ' August. Vindel. per mag. Joh.
Ottmar. 1504. 4". M. JBohschn. — ^wieder-
holt ibid. 1505. 4».
: Panegyris ad duces Bava-
riae. Oratio inaugur.
Au.ig.: s. 1. et a. (Aug. Vind., Erh. Rat-
dolt 1492). 4».
: Panegyricus ad Maximilia-
num I caesarem.
Ausg.: Norimbergae 1502. 4".
Erl.-Schr.: Erhard, Gesch. des Wiederaufblii-
hens wissenschaftlicher Bildung in Deutsch-
land. Magdeburg 1830. 11.
Klttpfel, E., de vita et scriptis Conr. Celtig,
hrsg. V. J. C. Kuef u. nach dessen Tode v.
C. Zell. Freiburg l.?27. 2 vol. 4».
Vgl. Guntherus Ligurinus
Hrotsuita.
Cencius Camerarius (a. 1216 papa
Honorius III): Liber censuum san-
ctae Romanae ecclesiae.
Enthalt ausser Urkunden, urkundiichen Nach-
richten u. s. w. die Papstleben \on Leo IX bis
AIcx III u. (iregors I.\ (mit Aus.schlus.-. derer Vicl.
lU u. Urb. II), doren ei^entlicher Verf. wol Boso
cardinal. prcsb. (a. 110.'J) seih diirfle, wie er
nachweislich der Verf. der Vita iladrianilV i.st,
welche gleichfallg in dieser Sanimlung enthalten. —
Forlselzung des Liber pontifical is.
Jlandschr.: Florenz, bibl. liiccardi. mbr.
fol. No. 228. — N e a p e 1 , bibl. Brancacciana
fol. L C. 20. — Paris, k. Bibl. 4188 (unt.
Pius II. geschrieben.) — Perugia, Stadtb.
Autograph. fol. No. 261. S. 1. Vgl. Pertz'
Arch. V. 89-98.
Ausg.: * unt. d. Tit.: Acta Vaticana
ed. Baronius, annal. ecclesiast., aber zer-
stiickelt. — ^/dlschlich mit d. Namen Car-
dinalis Aragoniae als Verf. ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. III. 1. p. 277 sq. Der
Text nicht so gut wiebei Baronius. — *Bruch-
stiick: ,census Rom. sedis in Hungaria
1192' ap. Endlicher, rer. Hung. mon. p. 247.
i>/.-6'cAr. : Gicse bre ch l, W., m Kieler allgem.
Monatsschrift f. Wissensch. u. Liter. 1852.
p. 268 a.
Pertz' Arch. V. p. 97 sq.
Vgl. Cardinalig Arag.
Vita s. Gregorii VH {acta pont.)
Censura historiae Trevericae.
Ausg.: ap. Pertz, mon. script. VIII. p.
117. 118.
Cepio Dalmata,Coriolan. (f 1493):
Petri Mocenici imperat. gestorum
libri III.
Sowol wegen d. eleganten Stils als wegen sei-
nes Inhalts hochst schatzeuswerth.
Ausg.: ^ Venetiis 1477. 4». 52 Blatter.
Schone und seltene Ausgabe, dexen Kosten
ein Verwandter des Mocenigo trug. — *wte-
derholt Basil. 1544. 8». et » 1556. 8«. cum
Barletio p. 341. — *ed. Basil. Herold
unt. d. Tit.: De bello Asiatico. Venetiis
1594. 8". — * ebenso ed. Pet. Giustiniani
in Rerum Venetarum historia. 1611. fol.
Vebers.: italienisch als 'Della guerra de'
Veneziani nell' Asia, libri 3. Vineg. 1510.
8». — » wiederholt ibid. 1570. 8». — » ed.
Morelli. ibid. 1796. 8».
Erl..-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. Istini-
taiis. Lib. IIL p. 1027.
Certaldo, Messer Pace da {geb.
1213, Freund Otov. ViUani's): Storia
della guerra di Semifonte a. 1202.
Sehr wichtig fiir d. Gesch. von Florenr.
Ausg.: Firenze 1753. 8».
Erl.-Schr.: Gervinus, hlstor. Schriften. Frankf.
1833. I. p. 9.
. Cesslo Leonis VIII papae dona-
tionum Romanae ecclesiae {spuria).
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. Ub. p.
168-170.
Cest de Jehanne-la-Pucelle. L^-
gende de la fin du XV. si^cle.
Paris 183:3. 2 vol. 8°.
Chaeromenus Syracusanus {saec.
111), vid. Acta s. Niconis episcopi.
Chaloocondylas , Laonicus {um
1470): Historia de origine atque
rebus Turcorum et imperii Graeco-
rum interitu libri X. 1298—1462.
BeleUrcnd und unterhaltend.
Ausg. : * Gr. et lat. inter Tres historiae
Byzantinae scriptores. Genevae 1615. fol.
{Neuer Tit. Colon. Allobr. 1615.) — »Gr.
et lat. mit Varianten und Glossar ed. C.
A. Fabroti. Paris. 1650. fol. {Zugleich ein
CHAMPIER — CHARTA
195
Band der Byzantinae histor. scriptores.) —
^wiederholt Venet. 1729. fol. — *gr. et lat.
ex recogn. Imm. Bekkeri. Bonnae 1843.
gr. 8». 2*/, Thlr. (Corp. script. histor. Byz.
Xf.IV.)
Uebers.: 4nterprete Conr. Clausero latine
prodiit. Basil. 1556. fol. — * wiederholt mit
Nicephor. Gregoras. ibid. 1562. fol. p. 273.
— * in Historia rerum in Oriente gestar.
Franconof. 1587. fol. p. 228.
— ' trad. avec notes par Blaise de Vigenere.
Paris 1577. 4«. 1584. 4». — »Ed. sec. Av.
des fig. Paris 1612. fol. — » mw^ d. Tit.:
histoire de la decadence, trad. dugrec
par Bl. de Vigenere, continu^e par Eud. de
Mezeray. Eouen 1660. 2vol. fol. — *wieder-
holt, continuee par de Mezeray jusqu' en
1661. Paris 1662. 2 vol. fol.
Bruchst.: E Laonici Chalcocondylae hist.
graeca rerum Turcicarum loci insignes
Germaniae descriptionem continentes — ap.
Freher, scr. rer. Germ. H. init.
Erl.-Schr.: Struve, bibliotheca histor. ed. Meu-
sel V. 1. p. 143.
Champier, Symphor., medecin
d'Antoine duc de Lorraine {nS 1472,
t 1539 k Lyon): Extrait d'une hi-
stoire des roys de France intitulee:
Francorum regum genealogia.
Ausy.: ap. Godefroy, histoire de Char-
les Vm. No. 10.
Le recueil ou croniques
des hystoires des royaulmes Dau-
strasie ou France orientale, dite k
present Lorrayne, de Hierusalem,
de Cicile et de la duche de Bar;
ensemble des sainctz contes et
euesques de Toulx.
Ausg.: Lugduni, Vincent. de Portunariis
de Tridino. fol. Am Ende : ... Cy finist le
recueil . . . ensemble Lordre de chevalerie
compose k Nancy en Lorrayne Tan de grace
1510 . . . par maistre Symph. Champier.
Dieae Chronik gehort zu den am seltesten
vorkommenden Werken CKs. Sie wird mit
350 fr. und mehr bezahlt.
: Les grandes chroniques
des gestes et vertueux faictz des
tresexcellens, catholicques, illustres
et victorieux ducz et princes de
Savoye et Piemont.
Ausg.: Paris 1516. fol. Gehort zu dm
seltensten und gesuchtesten Werken Ch'8.
: Tropheum Gallorum, qua-
druplicem eorumdem complectens
historiam in quattuor partitum libros
partiales, primus de Gallie divisione,
de Gallorum origine . . . Liber se-
cundus de commendatione et anti-
quitate civitatis Lugdun .... Libe»
tertius de scriptorious famatis . . .
Galliae. Liber quartus de status
ecclesiastici tranquillitate apud Ave-
nionem.
Ausg.: ^s.l.et a. (Lugdunil507.) 4». Selten.
— *Bruchstuck ap. Godefrov, histoire de
Charles VHI. No. 11.
Uebers.: Les triomphes de Louis XII,
contenant Torigine et la declination de
Venitiens et leur defaite k Agnadel, par
S. Champier. Lyon 1509. 4». — Bruchstiick
hieraus ap. Godefroy, histoire de Louis XII.
L No. 6.
Erl.-Schr.: Allut, P., etude biographique et bi-
bliographique sur Symphorien Champier.
Lyon, Seheuring 1859. gr. ?,o.432pag. 7 Thlr.
Chanson des Saxons, vid. Bodel.
Chanson moult pitoyable des
grievouses oppressions qe la povre
Commune de Engleterre souffre
soubz la Cruelte des Justices de
Trayllbastun. Un chaunt que fust
fet sur la Mort e occysion du tres
noble Seignour Symon de Mount-
fort nadgAveres Cuens de Leycestre.
Ausg.: Edited by sir F. Palgrave. (Lon-
don) 1818. 4*. Black letter. Privately printed.
Chanson ou cantique sur la croi-
sade du XII. siecle attribuee h.
Benoit.
Ausg.: publi^ pour la prem. fois d'aprfes
le ms. de la bibl. Harleienne No. 1717 par
Fr. Michel in ,Chronique des ducs de Nor-
mandie par Benoit.' Appendix No. 1.
Vgl. Benoit.
Chaplemagne. An anglo-norman
poem.
Gedicht des 12. Jahrh. von einem unbekannten
Verf. Behandelt die Beise Karls des Grossen nach
Konstantinopel u. Jerusalem.
Ausg.: publi^ par Francisque Michel.
London 1836. 12 mo.
Charroiois, heraut d'armes, vid.
Chastellain, chronique du bon
messire etc.
Charta divisionis imperii Franco-
rum pro pace inter filios conser-
vanda, quae in quibusdam exem-
plaribus Karolo Magno adscribitur,
non certa iide. Anno 806.
Ausg. : ^ ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
II. p. 88-91. — *ed. Pithoeus, annal. et
histor. coaet. script. 12. Ed. Francof. p.
283-288.
13*
196
CHARTA — CHARTIER
Charta divisionis imperii inter
XiOtharium, Pipinum et Ludovicum,
tilios Ludovici Pii imperatoris =
Praeceptum Ludovici Pii.
Charta foederis et conventionis
inter Eugenium IV pp. (f 1447) et
Philippum Mariam ducem Mediolani
adversus Franciscum Sfortiam.
Ausg. : ap. Muratori. scr. rer. Ital. III. 2.
p. 899-902.
Charta restaurationis, consuetudines
et iura monasterii regulae ord. s.
Bened. ad Garumnam in dioecesi
Vasatensi.
Ausg.: ap. Labbe, biblioth. nova II. p.
743-748.
Charta Stephani vicecomitis Bituri-
censis, qua Bituricensium vice-
comitum series declaratur.
Ausg. : ' ap. Labbe , eloge panegyrique
de la ville de Bourges p. 170. — * ap.
Bouquet, rec. XII. p. 458.
Chartae plures tam ducum Nor-
manniae, quam regum Franciae et
aliorum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Norm. script.
p, 1052.
Chartae privilegiorum a Ludowico
Pio imper. concessorum Hispanis,
qui ad ipsum Sarracenorum metu
confugerant, a. 815.
Ausg. : ' ex tabular. eccles. Narbonensis
ed. Pithoeus, annal. et histor. coaet. script.
p. 427-433. — * ap. Duchesne, script. rer.
Franc. 11. p. 321. — * ap. Bouquet, rec. V.
p. 470.
Chartarium Reinhartsbornensis
coenobii in Thuringia. 1086 — 1365.
Ausg. : ap. Schannat, vindemiae I. p. 106.
Chartier, Alain (secretaire du roy
Charles VII): Les cronicques du
feu roy Charles, septiesme de ce
nom que Dieu absouile, contenans
les faitz et gestes dudit Seigneur,
lequel trouua le royaulme en grant
depolatiou, et neantmoins le laissa
paisible. Laduenement de laPucelle,
faitz et gestes dicelle et autres
choses singulieres aduenues de son
temps. Redigees par escript par
feu maistre A. Ch.
Der wahre Verfasser soU nach einigcn Jac-
qnes de Bo nvi er-Berry sein.
Ausg. : ' ohne Namen des Ver/. vnt. dem
Tit.: La chronique et histoire du roy Char-
les VII depuis lan 1402-1461. Paris, chez
Regnault 1528. fol. — *d^nn mit Chartier'8
Namen unt. obiy. Tit.: Paris, F. Regn^It
1528. fol. — * als Histoire memorable des
grands troubles de ce Royaume .... par
A. Chartier. Nevers 1594. 4". — *(hrsg. von
Blaise de Vigenere) unt. d. Tit.: Dis-
cours sur Thistoire du roy Charles VII.
Jadis escripte par maistre A. Chartier son
secretaire. Ou se peut veoir, que Dieu jamais
n'abandonna ceste tres - chrestienne inuin-
cible couronne en ses plus fort deplorez
affaires. Paris, A. L'angellier 1594. 8*.
204 pag. — Dieselbe Ausgabe existirt okne
Namen des Druckorts und mit Weglassung
des Privilegs, blos mit der Bezeichnung
ClOiaXCnU. 8». 204 pag. — *mit andern
Werhen Ch's. unt. d. Tit.: Les oeuvres de
maitre Alain Chartier . . . par And. du Chesne.
Paris 1617. 4«. — «em Theil von 1402-1422
unt. dem Tit.: Histoire chronologique de
Charles VI et Charles VII ; par ( Gilles,
falso secundum alios Jacques de Bouvier
dit) Berry ap. Den. Godefroy, histoire de
Charles VII. Paris 1661. fol. p. 411-444. —
' Bruchstiick unt. d. Tit. : excerptum ex
chronica quam alii Alano Chartier, alii Jac.
de Bouvier cogn. Berry adscribunt , ab a.
1402-1455, publ. par Godefroy mit Juvenal
des Ursins, histoire (s. d.) Paris 1614. 4».;
1653. fol.
— - — : Dialogus familiaris amici
et sodalis super deploratione GalHcae
calamitatis.
Ausg.: in Oeuvres de Chartier publ. par
A. Duchesne. Paris 1617. 4». p. 455.
: Epistolae de detestatione
belli Gallici et suasione pacis.
Ausg. : in Oeuvres d'AIain Chartier publ.
par A. Duchesne. Paris 1617. 4». p. 477.
■ : Le quadrilogue invectif.
Mittelmassig, um 1422 verfasst.
Ausg.: ' s. 1. et a. fol. 21 Blatter. —
* Bruges 1477. fol. — *m Oeuvres d'AIain
Chartier publ. par A. Duchesne. Paris 1617.
4". p. 402. — * par M. Bri^re Valigny.
Reims 1850. 8°. (Notice extraite des Siances
et travaux de Vacad. de Reim^.)
(Chartier, Jean, chantre de T^glise
abbatiale dc S. Denys): Histoire
de Charles VII, roi de France.
Ausg. : ' in Chroniques de France appel-
I^es etc. (s. d.) — * ed. Den. Godefroy,
histoire de Charles VII. Paris 1661. fol.
p. 1. — ' nouv. edit publ. . . . par
Vallet de Viriville, Paris, Januet 1858. 59.
3 vol. 16mi>- ( Bilden zugleich Theile der
Biblioth6que Elz^virienne.)
Jirl.-Schr.: Discours sur lliiBtoire du roy
CHARTUITIUS — CHOUNRADUS
197
Charles VII jadis escrite par M. A. Chartier.
Paris, A. Langellier 1594. 8«.
Chartuitius episc. (tempore regis
Colomanni), vid. Vita s. Stephani
regis.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptoribus rerum Hun-
garicar. Viennae 1774. 8o. p. 1-7.
Chartularia.
Handschr. : sammtliche der k. Bibl. in
Paris alphabetisch m Pertz' Arch. VIII. 328.
Chastellain, George {Historiograph
des Herzogs Philipp des Guten von
Burgund, f 1474): Chronique de
ducs de Bourgogne.
Fortgesetzt von J. Jlolinet.
Ausg. : ' zuerst ap. Buchon , collection
Tom. 42. 4Sr. Paris 1827. — ' par Buchon
im Panthdon litt^raire unt. d. Tit. : Oeuvres
historiques in^dites du Sir G. Chast. . . . Diese
Ausgabe ist um den ersten Theil der Chronih
vermehrt, der die Jahre 1419-1422 und
Fragmente fiir die Jahre 1461-64 enthalt. —
* La chronique m^trique de Chastellain et
de Molinet revue, corr. et comment^e par
D. Reiffenberg. BruxeUes 1836. 8».
: Chronique de bon che-
valier Messire Jacques de Lalain,
frfere et compagnon de Tordre de
la toison d'Or.
Ein rechter Zeitspiegel. Uebrigens soll nicht
Chastellain, sondern der heraut d'arnies Charro-
lois der Verfasser sein.
Ausg.: ^ publ. par Jul. Chifflet. Bruxell.
1634. 4». — * ap.' Buchon, coUection XLI.
— * ap. Buchon, choix de chroniques VII.
: RecoUection de merueilleu-
ses auenues en nostre temps, com-
mencee par Chast. et continu^e
jusqu'k present par Jehan Molinet.
Oedicht.
Ausg.: 'comence par tres elegat orateur
messire G. Chastelai cheualier iudiciaire et
historiographe de tres illustre prince mon-
seigneur le duc de Bourgoigne et continuee
iusques a present Par maistre Jehan Mo-
linet .... Anvers s. a. (1531 ?) 4". — * zu-
sammen mit Faits et Dicts de Molinet. Paris
1531. fol. {^wiederholt ibid. 1537. 8».; *1540.
8'.) — ^zusammen mit (Charl. Bourdignd)
La legende ioyeuse mai.stre Pierre Faifeu.
Paris, Coustelier 1723. 8». — » ap. Buchon,
collect. XLI. p. XXXIX -LXXIV. — ' ap.
Barante, histoire de ducs de Bourgogne.
XIII. — * zusamme^i mit Chastellain's chro-
nique des ducs de Bourgogne (s. vorher)
piibl. par Reiffenberg. Bruxelles 1836, 8».
— Hieraus Chanson de Jeh. Molinet
sur ce qu'il a vu apud Baecker, chansons
historiques de la Flandre. Lille 1855. p.
237-243.
Erl.-Schr.: Biographie universelle VHI. p. 279.
Bnchon, collection XLI. p. I-XXXVII.
de la Serna Santander, mem. sur la bibl. de
Bourgogne p. 119.
Litteratur- u. Volkerkunde. 1783. IX. p. 247-
2.55.
Sammlung der Skizzen aus dem Leben und
Charakter grosser Manner. IV. Sammlung.
Quedlinburg 1788. 8o. p. 64.
Wind, bibliothek d. Nederlandsehe geschied-
schrijvers p. 78-80.
Vgl. Chroniques de Metz.
Chatelain, Jean, vid. Chroniques
de Metz.
Chaundeler (Candelarius), Thom.
(t 1489): Cronica brevis de ortu,
vita ac gestis Willelmi de Wykham,
episc. Wintoniensis (f 1404).
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra 11.
p. 355-357.
: Vita Thomae de Becking-
tona episcopi Bathensis et WeUensis.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra 11.
p. 357.
Chesterfield velChesterton,Thom.,
canon. Lichfeldensis (a. 1347): Series
episcoporumCoventrensium et Lich-
feldensium, adiectahistoria ecclesiae
ab a. 656 -ad sua tempora.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I.
p. 423.
Chilienus monachus (cca. 740),
vid. Vita s. Brigittae Scot.
Chinatius { Daniel, Tarvisinus (f
ChinazzoU419?): Belli apud
Fossam Clodiam et alibi inter Ve-
netos et Genuenses gesti a. 1378
et sequentibus italico sermone accu-
rata descriptio. Auch unt. d. Tit.:
Cronaca della guerra di Chioza.
Malerisch, rauhe Sprache.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XV.
p. 699-804.
Cholewa, Matthaeus, episc. Craco-
viens. (f 1166), hisher gewohnlich
unter dem Namen des Kadlubek
citirt. Er ist der Verfasser der
ersten 3 Biicher von Kad}ubek's
historia Poloniae.
Erl.-Schr.: Lelevvel, Joach., Bemerkungen ttb.
den Matthaeus vom Wappen Cholewa, einen
polnischen Geschiohtschreiber des 12. Jahrh.,
insonderheit ub. das 1. Buch seiner Gesch.
Deutsch V. Linde hinler Ossoliiiski^s Vincent.
Kadlubek. Warschau 1822. p. 415-592. Be-
riihmle Abhandlung.
Wiszniewski, Mich.. historya literatury pols-
ki^j II. p. 60-94. {Matetts! herbu Choletea t
Kadlubek.)
Chounradus = Conradus.
198
CHRISTIAN — CHRONICA
Christian Kiiehemeister (m Dienste
des Abts von St. Gallen): Chronik.
1234-1330.
Ist eine Fortsetzunp der friiheren St. Galler
Hau.^cbronikou.
Ausg.: lirsg. von J. Breitinger in Hel-
vetische Bibliothek. Ziirich 1736. Stuck V.
p. 11-101.
Chrlstianus, archiep. Moguntinus
(1249 — 1251), filius Dudonis came-
rarii Mogunt. : Clironicon Mogunti-
num 1142 — 1251; gewohnlich unt.
d. Tit.: Chronicon Moguntinense
Conradi episc. seu potius Christiani
II archiep. Moguntini.
Ausg. : ' zusammen mit Witichindi Sax.
rer. ab Henr. . . . gest. libri 3. (Frecht,
coUcct.) Basil. ap. Hervag. 1532. p. 381-
394. — * ap. Kenber p. 450. — * ibid. ed.
Joannis p. 761. — * unt. d, Tit.: Chronicon
vet. rer. Maguntiacar. auctore Conrado
episcopo ap. Urstisium, Germ. hist. illustr.
I. p. 567-575. — ^ als Chronicon vctus
rer. Maguntiacar. Cunradi illustr. a
Ggio Helwich. Francof. 1630. 8». — «Mo-
gunt. 1716. 8". — ' iciederholt ap. Joanni.s,
scr. rer. Mog. II. p. 101-130. — ' ap. Bohmer,
fontes II. p. 253-271.
• £rl. - Sc/ir. : Beitrage 7,ur Mainzer <Teschichte
der luittleren Zciten (diplom. Versuch einer
Genealogie Christian II Erzbisch. v. Mainz.)
Mainz 17S9. So.
Dahl, chrou. Moguntinnm vetus, — in Pertz'
Archiv II. p. 326.
Fabricius, bibl. nied. et inf. latinitatig cd.
Mansi V. p. S2.
Wattcnbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 101.
Vgl. Anonymi narratio de caede.
Christianus de Seala, monachus, vid.
Vita B. Ludmillae.
„ ,, Wenceslai.
Christlanus monaohus Silvae malo-
ris, vid. Vita s. Geraldi.
Christine de Plsan (f a. 1415):
Vita du roi Charles V le Sage,
ou M^moires de Christine de Pisan.
Ausg. : ' av. des notes publ. par Lebeuf,
dissert.ttions sur Thistoire de Paris. Paris
1743. 12nio. UI. p. 81-389. — >ap. Buchon,
choix des chroniques. IV. — *in Collection
nnivers. des m^m. V. — * ap. Petitot, col-
lection. V. VI. — *ap. Michaud et Poujoulat,
nouvelle collection. II.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 111.
Christophorus a Soldo, civis Bri-
xien.sis synchron. : Annales Brixiani
sive Istoria Bresciana sive Memorie
delle guerre contra la signoria di
Venezia a. 1437 -14G8. Italice.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rcr. Ital. XXI.
p. 789-914 primum.
Chronlca, Chronicle, Chronicon,
Cronaca, Cronache, Chronik, Cronica,
Croniche, Cronichetta, Cronike, Chro-
nique, Chroniques, Croniques, Chro-
nycxken, Cronycke, Cronycles, Kronijk ;
vgi. Keimchroiiik .
Chroneke der romischen Vorsten,
dey gewohnet heft to Goslar. 812 —
1292.
Handschr.: Wolfenbfittel, chart. sec.
XV. 20. 10. Ms. Aug. 4».
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. lU.
p. 426.
Chroneke der Sassen, vid. Botho.
Chronica ab origine urbis Ro-
manae conditae ad Henricum V.
Handschr.: Wolfenbiittcl, chart. sec.
XVI. 76. 30. Ms. Aug. fol.
Ausg.: hieraus abgedruckt ist Liber de
Henrico Aucupe ' ap. Mader, antiquitates
Brunsvic. p. 136. — * ap. Leibnit., scr. rer.
Brimsv. I. p. 707-710.
Vgl. Iinperatorum ab Henrico.
Chronlca abbatum S. Benigni, vid.
Chronicon S. Benigni Divionensis.
Chronlca abbreviata ab a. 1377
usque ad ann. 1469.
Ausg.: ed. Smith in Publications of the
Cambridge antiquarian society. Cambridge
1846. I.
Chronlca abbreviata de factis civi-
tatis Parmae cum aliquibus ad-
iunctis, ab a. 103() — 1445.
Ausg.: in Monument. histor. ad prov.
Parm.' (chronica Parm.) III. p. 323-354.
Chronica S. Aegidii in Brunsvig
ab O. C. — 1474 anonymi cuiusdam
monachi illius coenobii.
Wichtig fiir d. Bildunt; dcs ganzen kirchlichen
Wesons in dcr vorkarolingischen Zeit.
Ausg.: 'ap.^Leibnit., scr. rer. Brunsv. HI.
p. 558-600. — *unt. d. Tit.: Compilatio
chronologica ex diversis chronicis ponti-
ficum et imperatorum ed Pistorius, scr. rer.
Germ. I. p. 705 (»ed. Struve I. p. 1057-
1115 mit Noten.) — Kovmt auch unter d.
Titel vor : Compendiosa chronica ab
auctorc antiquo collecta.
Erl.-Schr.: Dahl, B. J., Ub. d. friiheren Theil
des chron. S. Acgldli In Brunsvig, — m
Pertz' Arch. III. p. 17.
Wattenbach, Deulschlands Geschichtsqael-
len p. 126.
Wattenbach, iter Austriacum p. U.
Wcgele in d. Vorworl t. d. Annales Rein-
hardsbrunnenses p. XXIX.
Chronica S. Albanl, vid. Caxton.
CHRONICA
199
Chronica Astensia auct. Ogerio
Alferio et Guilelmo Ventura,
quorum alter scripsit ab origine
urbis seu potius ab a. 1070 ad a.
1294, alter continuavit ab a. 1260
ad a. 1325.
Handschr.: Ogerii chronicon Turin,
Athenaeum Xo. 584. saec. XVI.
Venturae chronicon Turin, Athenaeum
No. 582. saec. XV.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital. XI.
p. 139-268.
Brl.-Schr.: Mencken, biblioth. virornm militia
ac scriptis insigniura p. 466.
Vgl. Ventura, Secundin.
Chronica auf Closternewburg , der
landtsfurstlichenStatt, 1322bis 1428.
Gibt fiir Oesterreichs Gesch. manche interes-
sante Beitrage. Der Verf. scheint ein Laie gewesen
zu sein.
Ausg.: unt.d. Tit.: DiekleineKloster-
neuburger Chronik (1322-1428). — Das
Klosterneuburger Todtenbiich. Zugleich der
1. u. 2. Thl. der ,Monumenta Glaustroneo-
burgensia' ed. Zeibig in Archiv fiir Kunde
osterreichischer Geschichtsquellen. VII, p.
227-250. {besonders hieraus abgedruckt Wien
1852. gr. 8». V3 Thlr.)
Chronica Augustensis diffusior SS.
Udalrici et Afrae, interpolata nonni-
hil ab Henrico Sterone, a. 1152 —
1265 = Annales SS. Udalrici et
Afrae Augustenses.
Chronica Aulae Regiae, vid. Petrus
Zittaviensis.
Chronica aurea s. Chronicon rerum
per Austriam gestarum. 1025 — 1282.
Wichtig fiir bohm. Geschichte.
Av^g.: in Hormayr's Archiv fiir Gesch.,
Statistik u. s. w. 1827. p. 430 sq.
Chronica australis ab a. 1276 —
1302 = Historia australis.
Chronica S. Benedicti ap. Pertz,
mon. scr. III. p. 197—213 m fol-
genden Ab th eilungen :
Chronica de monasterio sanctissimi Be-
nedicti p. 198-207.
Chronicon comitum Ca-
puae a. 815-1058. . p. 207-210.
Catalogus principum Ca-
puae p. 210.
Catalogus principum Sa-
lerni p. 210.
Chronicon ducum Ben. Sal.
Cap. et Neap. . . p. 211-213.
Handschr.: vid. Pertz, mon. III. p. 197.
Ausg.: ' ed. Peregrini, histor. princip.
Langobard. Neap. 1643. 4». (« ed. 2da. ed.
Pratilli.) — Vgl. die einzelnen Titel.
Vgl. Chronicon S. Benedicti.
Chronica S. Blasii {St. Blasien im
Schwarzioalde) == Annales S. Blasii
et Engelbergenses.
Chronica Bohemicalis et historia
Hussitarum. Pars I. usque ad a.
1327. P. II. usq. ad a. 1351. P.
III. Historia tumultuum Hussitico-
rum ab a. 1414.
Noch nicht gedruckt.
Handschr.: Breslau, bibl. Rhediger.
Rep. n. No. 50. fol. ann. 1466. 67.
Chronica Bohemorum, vid. Cosmas
Pragensis.
Chronica Bossiana, vid. Bossi.
Chronica breve do archivo na-
cional.
Betrifft die Regiernngszeit des D. Diniz.
Ausg. : in Portugaliae monum, I. p. 22. 23.
Chronica brevis de fundatione
monasterii Elnonensis.
Ausg.: zusammen mit Phil. Mouskes
ed. Reiflfenberg I. p. 520. (der Collection de
chroniques Belges Tom. II us.)
Chronica compendiosa ab auctore
antiquo coUecta = Chronica S.
Aegidii.
Chronica conventus s. Andreae
de Faventia ord. praed. a. 1218 —
1412.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rcr. Ital.
accessiones p. 362-367.
Chronlca Cracoviae seu Polonorum
anonymi archidiaconi Gneznensis
brevior. 965—1395.
Durch die neaesten Untersuchuixgen Caro's ist
urkundlich festgestellt, da.ss Johannes de Cz arn-
kow dieser archidiaconus Gneznensis, also auch der
Verf. der vorliegenden Schrift war. — Erwahnt
einer Krankheit, welche den Anzeichen nach die
Syphilis gewesen, so dass diese schou im 1-1. Jahrh.
in Europa vorgekommen.
Ausg. : ' ap. Sommersberg, scr. rer. Silesiac.
II. p. 78-155. — ^nach einer schlechten Ab-
schrift Sommersberg' s ap. Mizler, hist. Polon.
scr. coUect. III. p. 163-258. — LeleweFs
beabsichtigte Ausgahe ist nicht erschienen.
Erl.-Schr.: Wiszni e wski, historya literatury
polskiej II. p. 150-153. {JaTiko archidyakan
gnieznieTiski .)
Chronica Danorum et praecipue
Sialandiae = Chronicon Sialandiae.
Chronica deAbingdon=Chronicon
monasterii de Abingdon.
Chronlca de Dunstable = Chro-
nicon sive annales etc.
Chronica de Eyton, vid. Otter-
burnus.
200
CHRONICA
Chronica de
Chronica de Hollant et eius coml-
tatii a. 863—1477.
Ausg. : ' mit Noten ed. Matthaeus , anal.
vet. IX. p. 80. {»ed. nov. Hag. 1738. V.
p. 523.)
iMailros / = Chroni-
'Melrosei con Mail-
rosensis raonasterii.
Chronica de monasterio sanctissimi
Benedicti.
Geschrieben 872; maferiel sehr wichtlg, die
Form roh uml mangelhaft.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. III.
p. 197.
Ausg.: ap. Perta, monum. script. III. p.
198-207.
ETl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Archiv X. p. 3S9.
Vgl. Chronicon S. Benedicti.
Chionica S. Benedicti.
Chronica de sex aetatibus mundi
usque ad a. 810.
Ein majfcres Geripp ohne selbstandigen Werlh.
Handschr.: vid. Pertz, mon. II. p. 256;
ausserdem in Dijon, mbr. sec. XII. fol.
188'. — Paris, k. Bibl. No. 4883A. bis
4860. — Montpellier, No. 306. fol. 6.
sec. IX. — Middlehill, 716.1830. Ueb.
diese cf. Pertz' Arch. VII. 272.
Ausg.: ' voUst&ndig ed. Kollar, analect.
Vindobon. p. 602; — ' nur das Ende ap.
Pertz, mon. II. p. 256.
Chronica de Traiecto et eius
episcopatu ac ortu Frfsiae ab a.
642-1456.
Ausg. : ' ed. Matthaeus , anal. IX. p. 9.
(*ed. nov. Hag. Comit. 1738. V. p. 301.)
Chronica del muy esclarecido prin-
cipe y rey D. Alfonso: el qual fu6
par de emperador, 6 hizo el libro
de las siete partidas, y ansi mismo
al fin deste libro va incorporada
la cronica del rey D. Sancho el
bravo, etc. 1252-1312.
Dieses Werk ist das erste, welches von einem
ernannten kdnigl. Chronikenschreiber abgefasst
wurde. Wcr zuerst da.s Amt bekleidete, ist nicbt
bekannt «eworden, die Chronlk aber ungefahr um
1.S20 nnpefertigt. Vormals schrieb man sie Fernan
S a n c h e z d e T o v a r zu.
Ausg. : Valladolid, Sebast. Martinez 1554.
fol. Mit dieser Ausgahe ist gewohnlich ver-
einigt: Cronica dei muy valeroso rey D.
Fernando, visnieto del sancto rey D. Fer-
nando. Valladolid 1554. foi.
Krl.-Schr.: Clemencin in Memorias de la
academ. de higtoria VI. p. 4.51.
Mondt^tjar, niemorias historicas de Alfonso
el Sibio. Madrid 1777. fol. p. 569.
Chronica del muy esclarecido prin-
cipe y rey don Alonso el onceno.
1312 - 1350.
Allfiremeine Haltungemst nnd entsr.hieden, gleich
cincm Manne der mit Zuverllissiiirkeit liber wieh-
ligc Dinge redet. — Nic. Antonio, bibl. hisp. vet.
II. p. 174 spricht die Antorschaft dem .luan Nunez
de Villasan (justlcia mayor del rcy D. Knrique
II) zu.
Ausg.: ' Valladoiid, Sebast. Martinez 1551.
fol. — *Medina del Campo 1563. fol. —
«Toledo, Pedro Rodriguez 1595. fol. ffat
auf d. Titel: conpuesta por Juan Nunez
de Villasan. — * Beste Ausg. por Cerdd
y Rico. Madrid 1787. 4». (Bildet zuglekh
den 7. Bd. der Coleccion de las cronicas.)
NB. A n t o n i o i. c. cilirt auch fdUcklich eine Autg.
Medina del Campo 1514. fol. ,En lo que hay no-
table error, nacido sin duda de haberse asi escrito
cn alf^una portada dc las muchas imprct^as poste-
riormente para completar alRun cjemplar defe-
ctuoso.' Muiioz y Romero, diccionario de loa an-
tig. reinoa . . . de Kspana. iladrid 1S58. p. *2.
Chronica der edlen Grafen von
Cilli. 1359—1458.
Ausg.: ap. Hahn, coll. mon. II. p. 665.
Chronica der Hungern, wie sie
anfengklich ins land koramen sind,
rait anzeygung aller irer Konig,
was sie namhafftiges gethon haben,
von Athila bis auff Ludwig, so im
1526. jar bey Mohaty umbkom-
men ist.
Bis jetzt von keinem Bibliographcn erwahnt.
1 Exempl. (15 Thlr.) bei Asher u. Cie. in Berlin.
— Verfasser soll H. Haug zum Freystein sein.
Ausg.: Wien 1534. fol. M. Holzschnitten.
Sehr selten.
Chronica der Stadt Bremen, 449 —
1511, vid. Coch, Conr.
Chronica des Landes Oesterreich
von Anfang der Welt — 1298.
Interessant fiir die Gcschichte Oesterreichs;
voll Fabeln. .^eneas Sylvius nennt den unbe-
kanntcn Verf. ,aseIlHS biCeps.'
Handschr.: Bern, otfentl. Bibl. A. 45. fol.
chart sec. XV. — Hamburg, Stadtb. —
Miinchen, k. Hofbibl. cod. germ. chart.
4». No. 375 (geht nur bis Pez p. 1154.)
Ausg.: mit Weglassung des nicht von
Oesterreich handelnden Theiles unter dem
Navxen rfe«Matthaeus od. Gregor Ha-
gen bei Pez, scr. rer. Au.str. I. p. 1044-
1158. — Appendix ann. 1365-1493 dazu
ibid. I. p. ,1159-1166.
Chronica duo rhythmica de rebus
gestis veterum Sueciac regum (Twa
gamblaSwenske rijm-kronikor, then
forre kort etc.)
Aasg.: cura J. Hadorph, accedunt variae
regum Sueciae diplomaticae transactiones
(in schwedischer Sprache). Stockholmiae
1674-76. 2 vol. 4».
Chronica episcopor. eccles. Merse-
burg., vid. Chronicon episcoporum
Merseburg.
CHEONICA
201
Chronica episcopor. Placentinorum
(322—1500), compilataper Fabri-
cium deMarliano civem Medio-
lanensem, episcopum Terdonensera
ac postea Placentinum.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 627-634.
Chronica Estensis, gesta raarchio-
num Estensium coraplectens ab a.
1101 usque ad a. 1354, per ano-
nymos scriptores synchronos de-
ductum et ab aliis auctoribus con-
tinuatum usque ad a. 1393.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XV.
p. 295-548.
Chronica Ferrariensis parvaauctore
anonymo. 658 — 1264.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VIII.
p. 469-488 zuerst.
Chronica Francorum regum, vid.
Chronica regum Francorum.
Chronica Gothorum s. Historia
Gothorum ab a. 348—1222.
Wichtig fiir portugiesische Geschichte.
Ausg.: 'm MonarchiaLusitana. Tom. III.
auctore Brandano, append. script. 1. — *m
Portugaliae monum. I. p. 8-17.
Chronica Hungarorum antiqua ab
origine ad coronation.regisMatthiae
1458 auctore anonymo. Libri 2.
Wegen des Druckortes gewohnlich Chronicon
Budense genannt.
Ausg. : ' Budae Anno dni 1473 in vigil.
penthecostes : per Andr. Hess. fol. JEinsder
ersten Biicher, die in Ungarn gedrucJct sind.
Panzer I. p. 266. Ebert 4140. — ^unt.
d. Tit. : Chronicon Budense. Post elapsos
ab editione prima et rarissima 365 annos
secundam adornavit, textum recogn., notis
illustr., lemmata ac indices adiec. etc. Jos.
Podhradczky. Budae 1838. gr. 8». 2 Thlr.
Chronica illustrissima Hungariae
regum, vid. Johannes de Thwrocz.
Chronica monasterii s. Bartholomael
de Carpineto (962—11.59), quod in
episcopatu Pennensi construxit co-
mes Bernardus Liuduni anno 962,
libris VI, auctore Alexandro rao-
nacho (cca 1300).
Ausg.: 'ap. Ughelli, Ital. sacra VI. p.l231
(»ed. nov. X. p. 349.)
Chronica Neustriae ab a. 1414—
1422. Gallice, vid. Gesta Henrici
quinti.
Chronica Pedonae civitatis, vid.
Fragraenta chronicae antiq.
Chronica Pisana seu Annales rerum
Pisanorura ab a. 971 usque ad a.
1178.
Au:Sg. : ' ap. Ughelli, Ital. sacra X. p. 99.
— ^unt. d. Tit.: Breviarium Pisanae
historiae auctius et emendatius ap. Mu-
ratori, scr. VI. p. 163-198 (reicA< bei diesem
bls 1269.) — Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
XII. p. 353-355.
Vgl. Gesta Pisana.
Chronica Poloniae principum ab
a. 800—1370.
Ist von Johannes Longinus benutzt wor-
den. Fur d. Geschichte der breslauer Bischofe die
alteste Quelle, zuverlassig.
Ausg.: *ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
I. p. 13-63, sehr fehlerhaft. — ^ nach bessern
Mpten. ap. Stenzel, scr. rier. Siles. I. p. 38-
172, mit Zusdtzen bis 1572. Vgl. Vorrede
p. X-XVII.
Chronica Polonorum = Chronicae
Polonorum.
Chronica Polonorum ab origine
gentis usque ad ann. 1278.
Sommersberg u. a. nennen falschlich als Verf.
einen gewissen Johannes; dieser schrieb dicselbe
IS.^iO nur ab. — Enthalt viel aus Kadlubek Ent-
lehntes.
Ausg. : ' ap. Sommersberg, scr. rer. Sil. I.
p. 1-13. — * besser ap. Stenzel, script. rer.
Sil. I. 1-32.
Erl.-Schr.: Schindler, Nachricht von einer
vorgefundenen Abschrift d. bekannten Chro-
nica Polonorum des Johannes, — in I.itera-
rische Chronik von Schlesien. Decbr. 1787.
p. 353 ff.
Stenzel, Vorrede ad scr. r. Sil. 1. c. p. VI-IX.
Wisznle wski, M., historya literat. polski^j
II. p. 135-139.
Chronica praesulum et archiepisco-
porum Coloniensiura.
Ihre erste Uedaction schliesst mit 1370. Fort-
setzungen reichen bis 1515. Wichtig. Quelle der
,Cronica van der hilliger Stat van Coelle.'
Handschr.: aufgezahlt von Janssen in An-
nalen des hist. Vereins fiir d. Niederrhein.
Koln 1855. I. p. 81-84.
Ausg. : ' zerstiickelt und zerpfiiickt im
Chronicon Belgicum magnum ed. Pistorius,
scr. rer. Germ. III. — * vollstdndig ed. G.
Eckertz m Annalen des histor. Vereins fiir
den Niederrhein. Koln 1857. II. p. 181-244;
Bemerkungen p. 245-250.
Vgl. Caesarlus Heisterb.
Catalogus archiep. Colon.
Chronicon archiep. Colon.
Northof.
Chronica praesulum Spirensis civi-
tatis. 727—1512.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
n. p. 2257-2280.
202
CHRONICA
Chronica principum Poloniae cum
eorum ffestis. <S(X)— 137U = Chro-
nica Poloniae principum.
Chronica rectorum civitatis Pla-
centiae, videlicet consulum et pote-
statum ab a. 1130—1280.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 611-627.
Chronica regia S. Pantaleonis Co-
loniensis = Annales Colonienses
maximi.
Chronica regum Francorum a
Troiana gentis origine ad a. 1368.
Ausy.: Bruchstiick ex inss. bibl. regiae
No. 5932 ac 5949 ap. Bouquet, rec. XII.
p. 208-215.
Chronica regum Francorum ab Ar-
nultb Mettensi ad Conradum 11.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 214.
Chronica regum Francorum (Ti-
liana) breviter digesta a primo
Francorum ortu usque ad Ludovici
Pii imp. filios auctore anonymo,
qui sub rege Carolo Calvo scribebat
ante mensem Septembrem a. 855,
quo Lotharius imp. obiit
Ausg. : 'ex cod. ms. Jo. Tilii ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 797. — ^ ap. Labbe,
bibl. nov. ms. I. p. 330. 331. — »ap. Bou-
quet, rec. 11. p. 663-666.
Vgl. Chronieon regum Franc.
Ilistoria Francoriim.
Historia regum Francor.
Chronica Roberti Guiscardi.
Weiter nichts al» ein armscliges Excerpt aus
Gaufred usMalaterra. — Amatus von Monte
Casino ist nicht d. Verfasser.
Handschr.: Neapel (studj.) — Rom,
bibl. Vat. No. 4936; vgl. Pertz' Arch. V.
156. — Paris, k. Bibl. sec. XVI. 5911;
— sec. XVII. 6176. 2; — sec. XIII. 6237. 2.
Ausg. : ed. Caru.sius , bibl. hist. Sicil. II.
p. 829-853.
Erl.-Schr. : C h a m p o 1 1 i o n - F i g e a c in L'ystoirc
de H Norraant et la chronique de Kobert
Viscart par kimi. rooine du MontCassin. I^aris
183.^. p. LXVIII-XV.
Willien, bistor. Comnenor. praef. p. XXVII.
Wilmans, ist Amatus von Monte Casino der
Verf. der cbronica Kob. Bisc. V — in Pertz'
Arch. X. p. 122-180; vgl. p. 117.
Vgl. Amatus Casinensis.
Chronica seren. ducum Bruns-
vicens. = Chronicon ducum Bruns-
vicensium.
Chronica Siavica de Lubeck =
Chronicon JSIavicum parochi Suse-
lensis.
sive ex-
auctoribus
ChronicaSlavorum, vid. Helmoldus.
Chronica summorum pontificum
iraperatorumque, vid. Lignamine.
Chronica Tiliana =Chronica regum
Francorum (Tiliana.)
Chronica Tornacensis
cerptum ex diversis
collectum.
Geschrieben im 16. Jahrh.
Ausg.: ap. Smet, corpus II. >p. 474.
Krl.-Schr.: Wilmans m Pertz' .Archiv IX.
p. 'dlh. 361.
Chronica trium Tabernarum et de
civitate Catamzarii. *
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XVI.
5911. 2; — .sec. XVII. 6176. — Rom, bibl.
Vatic. chart. sec. XVI. aut XVII. fol. No.
4936. f. 27.
Ausg. : zum Theil ap. Ughelli, Italia sacra
IX. p. 487.
Chronica und altes Herkommen der
Landgraven zu Doeringen und
Marggraven zu Meissen etc.
Reicht bis 1479. Soll nach einigon um 1:')20 ver-
fasst sein. Der Sanct-Galler Codex No. 656. 4« ist
jcdoch vora erstgenannten Jahre an von einerjiln-
gern Hand bis l.^i-iS fortgesetzt.
Ausg.: nur die Jahre 1477-79 ap. Sencken-
berg, select. iur. et histor. III. p. 303.
Vgl. Annales brevissimi.
Chronica, Venediger. Fol. P: Hie-
nach volgt gar ain seltzame kurtz-
weilige Chronick und hystori, her-
komens und weszens der Venediger.
Durch . . . Nicol. Mengin von
Nanzey, Secretarien .... ausz
Frantzosischer sprach zu teutsch
transzferiert etc.
Ausg.: s. 1. et a. (?Basel 1509.) i». Un-
bekannte Ausgabe. Vgl. Panzer, Zusatze
p. 15. No. 70b. (Biblioth. l.ibri. 1857 No.
4915 iat alsDruckort Y t &n\iinTt anyegeben.)
Cronica, Venediger. Fol. V: Vene-
diger Chronica. Mit angezoigte
vrsachil des schadliche Kryecs, do
mit .sye bitz har vo Romischer
Key. Maistat so schwarlich ge-
strafftseind. s. I. et a. 4°. 24 Bldtt.
Chronica von der hillig. StadtCoelin,
vid. Cronica.
Chronica Uon vil NamhafTtigen ge-
schichten Die geschehen seynd seid
man zalt nach Christ geburt neun
hundert und dreii iar in Ungem
Behera Osterreich Steiirmarckt
CHRONICA - CHRONICON
203
Bayern Schwabn Franken Walsch
vnnd Teiitsch landen biss auf das
M. CCCCC. XV. s. 1. (Augspurg)
et a. (1515.) 4". 3 Bogen.
Meusel, analocta ad Vol. I. P. I. seiner bibl.
histor. I. 2. p. 320 kannte diese altere Ausg. nicht,
fiihrt aber die vou 1516 und spatere an. — Panzer
hat sie in seinen Zusaitzen zu d. Anualen der alt.
deutschen Literatur p. 133. No. 819 b. beschrieben,
jedoch so, dasa nach anpestellter Vergleichungauf
3 verschiedenc Auflagen desselben Jahres 1,^15 zu
schliessen ist. — Goldast hielt Peutinger fiir den
Verfasser; vgl. Veith. vita C. Peutingeri p. 116.
Vgl. auch Gatterer, Beitr. z. Gesch. n. Literatur.
1805. HL p. 335.
Chronica von vil und mancherlei
historien in vil landen und gegenden
. . . von .... 903 biss auff 1521 jar.
Widerumb mit fleyss iiberlesen ge-
mert und gebessert. s. 1. et a. kl. 4*.
Chronicae Polonorum usque ad a.
1113. Libri 3.
Bis auf die neueste Zeit wurde Martinus
Gallus, eine zweifelhafte Person, fiir ihren Ver-
fasser mit Unrecht gehalten. Wahrscheinlich das
Werk cines Italieners. Sprache schwiilstig.
Handschr. : vid. ap. Pertz, moii. scr. IX.
p. 421. 422.
Ausg.: ^ imter dem Titel: Vincentius
Kadlubko et Martinus Gallus scri-
ptores hist Polonicae vetustissimi (ed. G.
Lengnich). Gedani 1749. fol. p. 56. —
* wiederholt von Mizler de Kolof in Hi-
storiarum Poloniae et Lithuaniae scriptor.
magna collect. Varsoviae 1769. III. —
* zuerst vollstandig ed. J. V. Bandtke. Var-
soviae 1824. 8". als Martini Galli chronicon.
— * unt. obigem Tit. edid. J. Szlachtowski
et R. Koepke ap. Pertz, mon. scr. IX. p.
423-478.
.BW.-^c^r.; Czatzk i, Thadd., Priifung der pol-
nischen Gesch. des Martin Gallus u. Vincent
Kadlubek, aus Nowy Pami?tnik Warszavvski.
1801. No. 2. Febr. p. 183-197 iibersetzt von
Linde kinter OssoIinski's Vincent Kadlubek.
Warschau 1822. 8». p. 349-369.
GiesebrechtjL., wendische Geschichten lU.
p. 325 ff.
Kownatzki, Hippol. , von d. Vaterlande des
altesten polnisclien Geschichtschreibers, Mar-
tinus Gallus genannt aus Pami?tnik War-
szawskl. 1819. Mai. p. 111. Deutsch hinter Os-
soIihski's Kadlubek. p. 373-379.
KUhnast, L., de comitibus .Martini Galli.
Part. I. (ExponituT quos Polonorum veterum
magistratus comitum nomine appellaverit
Mart. G.) Thoruni 1841. 4o. Progr.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 319.
Wiszniewski, Mich., hislorya literat. pols-
ki^j II. p. 46-60 (Gallus.)
Chronicarum et historiarum epi-
tome, vid. Rudimentum noviciorum.
Chronicarum liber. F. 1. a: Re-
gister des j buchs der Cro- | niken
vnd geschichten | mit figure etc. —
F. 268*" : durch Georgium al | ten . '. .
zu Niirmberg auss . . . latein . . . in
diss teutsch gebracht . . . 1493, vid.
Schedel, Hartm. [deutsche Uebers.)
Chronicas breves e memorias avul-
sas de S. Cruz de Coimbra.
Es sind 4 Artikel, welche die Zeit vor derRe-
gicrung des D. Diniz beleuchten. Portugiesisch ge-
schrieben.
Ausg.: in Portugaliae mon. I. p. 24-32.
Chronicle, Anglosaxon = Chro-
nicon Saxonicum.
Chronicle, an english, of the reigns
of Richard II, Henry IV, H^nry
V and Henry VI, written before . . .
1471.
Av^g. : edited by . . . John Silvester Davies.
London, Camden society, 1856. kl. ^''.No. 64.
Chronicle, english, from 1377 to
1461.
Amg. : London, Camden society (No. 64).
1856. kl. 4«.
Chronicle, french, ofLondon, of
the year 44 of Henry III to the
year 17. of Edward III. 1260—
1344.
Ausg.: edit. by G. J. Aungier. London,
Camden society 1844. kl. 4». No. 28.
Chronicle of Calais temp. Henr.
VII and Henr. VIII.
Ausg. : edit. by John G. Nichols. London,
Camden society 1846. kl. 4». No. 35.
Chronicle of England, a short me-
trical, from Brute to 1312.
Ausg.: London 1802. 8«,
Chronicle of London from 1089
to 1483.
Au^g.: edit. by sir Harris Nicolas. Lon-
don 1827 4«.
Chronicle of Man and the isles =
Chronicon Manniae.
Chronicle of the reign of James
II king of Scots (1437-1460), vid.
Addicioun.
Chronicle of the monastery of Abing-
don from 1218—1304.
Ausg.: edit. by T. O. Halliwell. Ashmo-
lean society of Berkshjre 1844. small 4".
Vgl. Chronicon monasterii de Abing-
don.
Chronicon, vide auch Annales,
Chronica und Gesta.
Chronicon ab Julio Caesare usque
ad Fridericum IV. (inclus.)
204
CHEONICON
Einzelne merkwllrdige Angaben v. J. 1000 an.
UnK odriickt .
Jlandschr.: St. Gallen, Stiftsb. No. 953.
4». charl. sec. XV; vgl. Pertz' Arch. I. 380.
V. 50G.
Chronicon ab Antonio Vero usque
ad Friderici imperium.
Unbedeutcnd.
Handschr.: Turin, Athenaeum No. 505.
membr. sec. XV.
Ausg.: zum Theil ap. Moriondi, monu-
menta Aquensia. Tom. 11. unt. d. Tit.: Ja-
cobi Aquensis imago mundi. — Vgl.
Pertz'Arch.V. 477 ff. n. unt. Jacobus Aquens.
Chronicon ab imperlo Caroli M.,
vid. Richardus Pictav.
Chronicon abbatiae Panispontis.
Ausg.: ' ap. Moricium, probationes histo-
riae min. Britanniae I. p. 153. — ^ Bruch-
stticke ap. Bouquet, rec. XU. p. 564; a.
1185-1222 XVIII. p. 331. 332.
Chronicon abbatiae Saviniacensis
breve.
Ausg. : Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 199-201.
Chronicon abbatiae s. Trudonis =
Gesta abbatum Trudonensium.
Chronicon abbatiae s. Vitoni Virdun.
= Annales S. Vitoni Virdunensis.
Chronicon abbatis Schwarzhei-
mensis {vid. Erici Mauritii opu-
scula p. 113)= Chronica regia S.
Pantaleonis, seu potius nimc Annales
Colonienses maximi.
Chronicon abbafum monasterii s.
Trudonis (St. Trond) = Gesta ab-
batum Trudonens.
Chronicon Acutiani sive Farfensis
monasterii in ducatu Spoletano de
rebus Francicis et Italicis. 669 —
930.
Handschr.: Paris, k. Bibl. .sec. XVII.
5409 ; — blancs mant. No. 84, neuere Ab-
schrift; — St. Germ. sec. XVII. No. 588.
589.
Ausg. : Ausziige ap. Duchesne, hist. Franc.
8cr. III. p. 650-671.
Vgl. Congtructio Farfensis.
Gregorius monachus.
Historiae Farfenses.
Chronicon ad Tractemundum, vid.
Liudprandus.
Chronicon Admontensis monasterii
a Chr. n. - 1250.
Handschr.: Admont, Stiftsb. mbr. sec.
Xm. (ab a. 1074-1259.)
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 147.
Erl.-Schr.: Puchs, Qreg., kurzgefasste Gesch.
d. Benedictinerstifts Admont. 2. verbesserte
Au(i. Graz ISii». gr. 8o. i Thlr.
Chronicon Affligemense auctore
anonymo. 1083—1100.
Geschrieben nach 1122, unvollcndet.
Handschr.: keine.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Historia Affli-
gemiensis ap. Dachery, spicileg. X. pag.
585 (ed. Ila- II. p. 769). — ' loiederholt
ap. Pertz, mon. scr. IX. pag. 407-417 ed.
Bethmann.
Chronicon Albeldense seu Emilia-
nense a Roma condita — 883.
Dulcidiu.s, seit 883 Bisch. v. Salamanca, war
wol nieht der Verfasser. — Kurzer Abriss d. Welt-
ge.schichte in i Abtheilungen.
Ausg. : ' ed. Joseph. Pellicer unt. d. Tit. :
Dulcidii presbyteri Toletani chronicon.
Barcinon. 1663. 4». — ' unt. d. Tit.: Chro-
nicon Emilianense ap. Berganza, las
antigiiedades de Espana. Madrid 1721. II.
p. 548. — * cum notis Joh. del Saz. Madrid
1724. 8*. — * ap. Ferrera, historia de E-
spana. XVI. app. p. 66. — * ap. H. Florez,
Espana sagrada XHI. p. 433.
Vigilas monachus: Ap-
pendix ad chronicon Albeldense.
676-905.
Ausg. : ap. Ferrera, hist. de Espana XVI.
app. p. 426.
Erl.-Schr. Fabriciu.'», bibl. med. et inf. latini-
tatio. Lib. IV. p. 199. 200. ^
Chronicon Alberti ducis Austriae
II vulgo Contracti authore anonymo
carthusiano Gemnicensi. 1273 —
1519.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. 11. p. 370-
383.
Chronicon S. Albini Andegavensis
mt)nasterii Petavianum. 929 — 1200.
Handschr.: Paris, k. Bibl. mbr. sec.
XII. No. "2825 ; — sec. XIII. No. 4955. 10.
von 889-1195.
Au^g.: ' ap. Labbe, bibl. nov. I. p. 275-
280. — ' einzelnes von 976 bis 1099 unt.
d. Tit.: Annaltes ap. Pertz, mon. scr. III.
p. 168. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
X. p. 274; XI. p. 286; XU. pag. 479-486;
XVIII. p. 323; addenda a. 1199-1212 ibid.
p. 325-327.
Chronicon S. Albini Andegavensis
monasterii alterum. 768 — 1110.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 280-
282 ; ibidera Addenda ex cod. Petaviano a.
1047-1106. — ' Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. XI. p. 169.
Chronicon Alcobacense {Alcobaga)
breve. 1147-1393.
CHRONICON
205
Ausg. : ' ed. Fortunatus a D. Bonaventura,
historia chronologica e critica de Alcoba^a.
provas e addi^. p. 42. — * in Portugaliae
mon. I. p. 21. 22.
Chronicon Aldenburgensis mona-
sterii (chronique du monastere d'Ou-
denbourg) — 1081.
Ausg.: publi^e par Tabb^ J. B. Malou.
Bruges 1840. 4", Von diesem Werke wurden
ausser den fUr die MitgUeder der Societ^
d'dmulation numerirten Exempl. nur noch
60 Ex. fiir d. Handel gedruckt. 6 fr.
Chronicon Alexandrinum = Chro-
nicon paschale.
Chronicon Altahense = Annales
Altahenses.
Chronicon, altestes, und Schen-
kungsbuch des Klost. Ottenbeuern
= Chronicon Ottenburanum antiq.
Chronicon Altinate, vid. Chronicon
Venetum.
Chronicon Andaginensis monasterii
sive Cantatorium S. Huberti {St.
Hubert in Arduenna) ad a. 1106.
Handschr. : Hannover, Schrank V.
mbr. fol. sec. XIV. — Vid. Pertz, mon.
scr. Vni. p. 566 ; — Eeiffenberg, monuments
vn. p. xciK-cn.
Ausg.: ^ als Historia Andaginensis
monasterii s. Huberti, scripta ineunte
sec. Xin. ab auctore anonymo ed. Martene
et Durand, ampl. coU. IV. p. 913-1023 sehr
fehlerhaft; „mendosa Martenii editio.^^ Bol-
landistae. — ' ap. Pertz, mon. scr. VUI.
p. 568-630 ed. Bethmann et Wattenbach.
— *ap. P. de Robaulx de Soumoy, chro-
nique de rabbaye de s. Hubert. Bruxelles
1847. 8". Mit franzosischer Uebersetz. —
* ap. Reiffenberg , monuments pour servir
k rhistoire de Namur, de Hainaut et de
Luxembourg VII. p. 233-373. — * Excerpte
ap. Bouquet, rec. XI. p. 149. 635; XIH. p.
586-591.
Erl.-Schr.: Reiffenberg, 1. c. VII. introduct.
p. XCVIII CXII.
Vgl. Vita s. Beregisi.
ChroniconAndecensemontis sancti,
vid. Chronik, dye, und das sag-
buchel.
Chronicon Andegavense breve ab
anno 882—1192.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1379. — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
XVin. p. 323-325.
Vgl. Chronicon S. Albini Andegav.
Chronicon monast. s. Michaelia
de Monte.
Chronicon Andegavense quod a
quibusdam Vindocinense dicitur.
678—1251.
Von 1057 an ist eine Fortsetzung.
Ausy.: ^ap. Labbe, bibl. nova l. p. 283-
291. — ' Bruchstticke ap. Bouquet, rec.
Vn. pag. 237; VIU. p. 251; X. p. 176.
271; XI. p. 29; XH. p. 486-489 ;XVnL p.
327.
Erl.-Schr.: Struve, bib!. histor. ed. Meusel VII.
2. p. 45.
Vgl. Conventus episcoporum.
Chronicon S. Andreae castri Ca-
meracesii a. 1001 — 1133 libri 3
auctore monacho anonymo.
Ein VVerk von grosser Bedeutung, sehr lange
unbekannt geblieben. Gibt wichtige Nachrichten
iiber Heinrich III.
Handschr.: verloren.
Ausg.: Fragmente in AA. SS. Belgii V.
p. 193. ded. Bevenot. — * das 3. Bu,ch zuerst
ap. Le Glaj, chronique d'Arras et de Cam-
brai par Balderic. Paris 1834. 8». p. 353.
— ^ zuerst vollstandig ed. Bethmann ap.
Pertz, mon. scr. VIL p. 526-550.
Chronicon s. Andreae monasterii
iuxta Brugas (chronique de rabbaye
de s. Andre les Bruges.)
Ausg. : cum 43 insigniis et imag. abbat. ed.
A. Goethals. Gandavi 1844. 4". Nur fiir d.
Mitglieder der soci^te d'emulation pour
r^tude de Thist. et des antiq. de la Flandre
gedruckt. 8 fr.
Chronicon Andrensis seu Ander-
nensismonasterii,?;ic?. Guilelmus ab-
bas Andrensis.
' a. 654 j vtd. Jo-
-1368/ hannes
Chronicon Angliae ( Petri- \ abbas
bur- l burgi
genseJS.Petr.
Chronicon Angliae regnantibus Ri-
cardo 11, Henrico IV; Henrico V
et Henrico VI auctore incerto.
Ausg. : ed, J. A. Giles. Londini 1848. 8».
ChroniconAnglicanum ab a. 1066 —
1200.
Ausg.: ap. Martene et Dorand, ampliss,
coUect. V, p. 801.
Chronicon anonymi . . . , vid. auck
Chronicon . . . ohne den Zusatz: ano-
nymi, z. B. Chronicon anonymi
2iwetlensis = Chronicon Zwetlense.
Chronicon anonymi ab O. C. —
1160.
Ausg.: ein Theil ex cod. bibl. regiae No.
4934 ap. Bouquet, rec. XH. p. 118-122.
206
CHRONICON
Chronicon anonymi Casinensis ab
a. 1000—1153.
Ausg.: primuni ap. Muratorl, scr. rer.
Ital. V. p. 139-143.
Chronicon anonymi Laudunensis
canonici ab O. C. — 1218.
Intercasant fiir englische Geschichte.
Handschr.: Middlehill, No. 1880 bei
Hanel, 785 Meermann.
Ausg.: Ausziige ap. Bouquet, rec. XIII.
p. 677-683; XVIII. p. 702.
Chronicon anonymi Neapolitani.
1434—1506.
In hohem Grade diirftig. Wahrschoinlich von
Pratilli vorfas.st.
Ausg. : ap. Pratilli, histor. princip. Lango-
bard. IV. p. 132.
Erl.-^chr.: Kiipke in Pertz' Archiv IX. p. 223.
Chronicon Antiochenum = Chro-
nicon paschale.
Chronicon Antissiodorense breve
a. 1005 - 1174 = Chronicon S.
Stephani Antissiod.
Chronicon Antissiodorense breve
ab a. 1022—1188.
Handschr.: Paris, k. Bibi. sec. XI. XII.
No. 5253 (am Rande.)
Au^g.: ap. Martene, thes. anecd. III. p.
1384. 1385. Nicht genau. — Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. XI. p. 292.
Vijl. Chronicon S- Stephani Ant.
Chronicon Antissiodorense sive Ano-
nymi (Roberti) monachi S. Mariani
Antissiodorensis chronologia = Ro-
bertus Altissiodorensis.
Chronicon antistitum Viennensium
usque ad a. 1239.
Ausg. : ' ap. Estieunot , fragments VI. p.
565. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec,
XII. p. 345; XVIII. p. 744.
Chronicon Aquitanicum quod a non-
nullis dicitur Fragmentum chronici
Lemovicensis. 830 - 1025.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nov. ms.I. p. 291.
— * in Jessen melanges curieux au tome II.
de Tabreg^ chronolog. Paris 1664. p. 478f
— * ap. Chiflflet, histoire de Tabbaye et de
la ville de Tournus. Dijon 1664. 4». —
' unt. d. Tit.: Breve chronicon Nor-
mannnicum s. Britannicum (a. 830-
930) ap. Martene, nov. thesaur. anecd. III.
p. 1448. - »ap. Pertz, mon. II. p. 252.
253. — • Bruchstiick ap. Bouquet, rec. VII.
p. 223.
Chronicon archiepiscoporum Colo-
niensium, usque ad a. 1369.
Wohl nur eln Aiigzug aus Northof.
Ausg. : ein StUck von 1156-1369. ap. Wiirdt-
wein, nova subsid. XII. p. 327-339.
Chronicon Ariminense ab a. circiter
1188 usque ad a. 1385 auctorc ano-
nvmo ac deinde continuatum per
alterum anonymum usq. ad a. 1452.
Auch CVonaca Riminense genannt.
Au^g.: ap. Muratori, script. rer. Ital. XV.
p. 893-968.
Chronicon Armoricum = Chroni-
con monasterii s. Michaelis de Monte.
Chronicon S. Arnulphi Mettensis
monasterii = Annales Mettenses.
ChroniconAtinensis ecclesiae breve
auctoribus anonymis duobus Atina-
tensibus. Ab Julio Caesare ad ann.
1356.
Ausg.: ' ap. Muratori, script. VH. p. 901-
912. — » ap. Ughelli, Italia sacra X. p. 37.
Chronicon auctoris anonymi ab a.
1096 ad a. 1172.
Ausg.: ap. Catel, histoire des comtes de
Toulouse. 1623. fol. p. 459.
Chronicon Augiense (709 — 954),
vtd. Annales Augienses.
Chronicon Augustanum breve a.
1256-1467.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 615.
Chronicon Augustense difFusius SS.
Udalrici et Afrae, interpolata non-
nihil ab Henrico Sterone = Annales
SS. Udalrici et Afrae Augustenses.
Chronicon Aulae Regiae, vtd. Petrus
Zittaviensis.
Chronicon Austriacum ab a. 852 —
1327.
Ausg. : ap. Freher, scr. rer. Genn. I. p.
431.
Chronicon Austriacum anonymi
Zwetlensis, vtd. Continuatio Zwet-
lensis.
Chronicon Austriacum breve a.
1018-1273.
Ausg. : ex cod. ms. monasterii s. Petri
Salisburg. ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 682.
Chronicon Austriacum incerti au-
ctoris saec. Xll. 1012—1189.
Ausg. : viit Weglassung des vor 1U12 Vor-
hergehenden ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
647.
CHRONICON
207
Chronicon Austriae breve anonymi
Tegernseensis a. 1359—1496.
Enthalt nur kurze Notizen.
AiLsg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. pag.
469. 470.
Chronicon Autissiodorense = Chro-
nicon Antissiodorense.
Chronicon Baioariae breve monachi
Emmeranensis = Annales S. Em-
merani Ratisp. minores.
Chronicon Baioariae et Sueviae
breve a. 906— 1280.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. C13.
Chronicon Balduini, vid. Balduinus
de Avennis.
Chronicon Barcinonense ab aimo
1136—1310.
Ausg. : ' ad calcem Petri de Marca, marca
Hispanica. Paris. 1688. fol. — * ap. Florez,
Espana sagrada XXVIII.
Chronicon Barcinonense breve, ab
a. 1082-1311.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. X. p. 621.
(*ed. nov. lU. p. 141.) — ' Brachstiicke
ap. Bouquet, rec. XII. p. 380; XIX. p. 234.
Chronicon Barense anonymi, md.
Annales Barenses.
Chronicon Bavariae breve. 1156 —
1368.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 339.
Chronicon Bavariae breve anonymi
Altahensis. 514—998.
Werthlos.
Ausg. : ^ ap. Oefele, scr. I. p. 337. — * ap.
Pertz, mon. Germ, scr. IV. p. 35. 36. unt.
d. Tit.: Excerpta Aitahensia.
Vgl. Annales Altahenses.
Chronicon Bavariae breve anonymi
Monacensis. 1486 — 1506.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 47.
Chronicon Bavariae breve, excer-
ptum ab Hartm. Schedelio. 1 156 —
1368.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 654.
Chronicon Bavariae ducum breve.
732 — 1062 = Annales S. Emmerani
Ratisponenses minores.
Chronicon Bavariae monasticum
breve. 967—1242.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 338.
Chronicon Bavaricum anonymi. 768
—1328.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. H. p. 73.
Erl.-Schr.: Acta eruditor. Lipsiens. 1725. p. 386.
Chronicon Bavaricum anonymi.
1253-1518.
Ausg.: a Chr. Gewoldo excerptum ap.
Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 388.
Chronicon Bavaricum breve ab a.
1412 — 1454 ex cod. monasterii Te-
gernseensis.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. U. p. 426.
Chronicon S. Bavonis Gandensis
ab Julio Caesare usque ad a. 1152.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. No. 14524.
16531. — Gent, chart. sec. XVI. — Amiens,
Stadtb. chart. fol. sec. XVU. No. 356.
Ausg. : ' ap. de Smet, corp. chron. Flandr.
I. p. 455 vollstdndig. — ^ den erstern Theil
his z. J. 772 ed. Vandeputte in Annales S.
Petri Blandiniensis. Gandavi 1842. 4". —
* dasselbe aZs Auctarium Blandiniense
ap. Bouquet, rec. XIV. p. 16.
Erl.-Schr. van Lockeren, histoire lie labbaye
de St. Bavon. Gand 1855.40.
Vgl. Annales S. Bavonis Gand.
Chronicon Beccensis abbatiae in
Normannia ord. s. Bened. ab a. fun-
dationis 1024 ad a. 1468.
Legt Fabricius, bibl. mediae et iuf. latinit.
ed. Mansi VI. p. 105 dem Robertus de Monte
bei, das von einem Anonymus fortgefiihrt worden.
Ausg. : ad calcem operum Lanfranci Can-
tuariensis, ed. L. d'Acherj. Paris. 1648.
fol. p. 1-32.
Vgl. Vita Bosonis abb. Becc.
,. Guilelmi abb. Becc.
„ Letardi abb. Becc.
„ Theobaldi abb. Becc.
ChroniconBedanum breve amundi
exordio ad a Chr. 810.
Xicht zu verwechseln mit Bedae chronicon.
Ausg.: ' ex cod. ms. Bedae de ratione
temporura ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
III. p. 125-130. — ' wiederholt ap. Bouquet,
rec. U. p. 643. — ' ap. Schelestrate, antiq.
eccles. I. p. 609. — * in Bedae opp. Colon.
1537. fol. — * ap. Eccard, comment. de
reb. Franciae orient. Append. I. p. 825-829.
Chronicon Belgicum magnum (54
— 1474), in quo cum primis Belgicae
res et familiae explicantur ; collectore
ordinis s. Augustini canonicorum
regularium prope Nussiam religioso
cca. a. 1478.
Nicht uncrheblich fiir belgische Geschichts-
kunde. Compilation mit nur wenig Eigenem.
Ausg. : ^ ed. Pistorius, scr. rer. Germ. HI.
p. 1-456. — ' ed. Pistorius-Struve, scr. rer.
Germ. UI. p. 1-456.
Erl.-Schr.: Janssen tn Archiv des histor. Ver-
eins f. d. Niederrhein. 1855. I. 1. p. 84.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 77. 78.
208
CHRONICON
Chronicon Belgicum vetus a. 785 —
1479.
Ausy. : ex sched. P. Scriverli ' ed. Mat-
thaeus, aual. I. p. 73 (' ed. nov. I. p. 48-60.)
Chronicon S. Benedicti de Hulmo
minus or Chronicle of St. Benet
Holme from the incarnation to the
year 1294, continued by the canons
of Hickling priory to the year 1503.
Ausg.: ed. Henry Ellis zusammen mit
Johannes de Oxenedes p. 412-439. London
1859.
Chronicon S. Benedicti monasterii.
Geschrieben 872; bezieht sich fast allein auf
Capuanische VerhSltnisse.
Jlandschr.: Montecasino Nro. 353.
saec. X.
Ausg.: ' ap.Peregrini,hist. princip.Lango-
bard. Napoli 1643. 4". — ' ap. Muratori,
scr. rer. Ital. II. 1. p. 270-271, bei beiden
fehlerhafi u. schlecht. — ' ap. Pertz, mon.
scr. m. p. 197-213.
Erl.-Schr. ; B c t h m a n n in Pertz' Arch. X. p. 389-395.
Wattenbach, Deutschlands Ge.schichtsquel-
len p. 157.
Vgl. Chronica S. Benedicti.
Chronica de monast. s. Bene-
dicti.
Chronicon Benedictoburanum ed.
W. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
IX. p. 210—238 in folgenden Ab-
theilungen :
Chronicon Benedictoburanum a. 740-
850 p. 212-216.
Continuatio usq. a. circiter
1060 p. 217-221.
Breviarium Gotschalci a.
740-1052 . . . . p. 221-224.
Translatio s. Anastasiae
a. 1053 p. 224-229.
Chronicon Burensis mo-
nasterii a. 740-1139.
1248. 1377. 1378.
1490-1493 . . . . p. 229-238.
Chronicon Benedictoburanum. 740
— 850. Cum continuatione usque
ad a. 1060.
Ausg. : ' ed. Meichelbeck ap. Pez , thes.
m. 3. p. 597. — »ed. Wattenbach ap.
Pertz, mon. scr. IX. p. 212-216. — »m
Monum. Boic. VII. p. 1-17 aZsMonumenta
Benedicto-Burana. Continuat. ap. Pertz
1. 1. p. 217-221.
Erl.-Schr.: Hefner, J. v., J.ieiHtungen des Klo-
sters Benedilttbenern fUr Wissenschaft und
Kunst, — in Oberbaier. Arch. f. vaterl. Gesch.
III. p. 337.
Meichelbeck, C, chronicon Benedictobu-
ranum, curante Alph. Ilaidonfeld. 1753. fol.
Kettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
II. p. 165.
Vgl. Chronicon Burensis monasterii.
Chronicon Beneventanum. 781 —
1113.
Handschr.: Rom, bibl. Vat. — Paris,
k. Bibl. Res. St. Gcrm. paq. No. 5. 20.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 173.
Chronicon S. Benigni Besuensis
monasterii = Annales Besuenses.
Chronicon S. Benigni Divionensis
abbatiae (753 — 1223) = Annales
S. Benigni Div.
Chronicon S. Benigni Divionensis
ab a. 458 — 1052 auctore anonymo.
Continuatum usque ad a. 1513.
Handschr.: Dijon, Autograph. sec. XI.
4». No. 348 {vgl. Pertz' Arch. VII. 443.)
— Paris, k. Bibl. sec. XVL 5651. — St.
Germ. sec. XVII. No. 443. 4. — Arsenalb.
hist. lat. No. 24.
Ausg.: ' vollstandig ap. d'Achery, spicileg.
I. p. 353 (^ed. 2a.II. p. 357.) Sehr fehler-
haft. — Jiin Fragment ap. Bouquet, rec.
m. p. 317-319, ein anderes ibid. VI. p.
235, ein anderes von 1041-1052 ' ap. Ma-
billon, AA. SS. VI. 2. p. 35 — ' ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 12 — u. » ed. Waitz ap.
Pertz, mon. scr. VII. p. 235-238, besonders
uber Halinard.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et infim. la-
tiiiilLifis. I.ib. II. p. .'561.
llistoire litt^raire de France VII. p. 455.
Vgl. auch Annales S. Benigni Div.
Annales Besuenses.
Vita 8. Guilelmi abb. Div.
,, ,. Halinardi.
Chronicon Bertinianum seu Sythi-
ense S. Bertini auctore Joanne
Iperio seu de Ipra eiusd. monast.
abbate (f 1383.) 590-1294.
Uiischatzbar f. d. Geschichte der Nieilerlande.
Handschr.: Briigge, chart. sec. XV. —
B rti s s e I , chart. fol. sec. XVI. No. 3366. vgl.
Pertz' Arch. VIL 671. —No. 8037. 8381. —
G e n t , Lammers, sec. XV. — Middlehill,
3210 (ab a. 586-1641). — St. Omer, Stadt-
bibl. mbr. a. 1045. fol. No. 739; — mbr.
sec. XV. fol. No. 740 (Copie von 739); —
chart. sec. XV. fol. No. 741; — chart. s.
XVI. fol. No. 743 (m. Forts. bis 1450); —
chart. 8. XVI. fol.No. 744 (dies. Forts. u. eine
and. bis 1642); — chart. a. 1590. fol. No.
745. (m. Forts. bis 1522) ; — mbr. sec. XV.
fol. No. 811. — chart. sec. XV. fol. No.
812 (m. Forts, bis 1450) ; — chart s. XVI.
fol. No. 818 (Copie von 745.) — Paris,
k. Bibl. sec. XVU. 5438. (bis 1471). — R^s.
St. Germ. paq. 13. No. 6. 1-5.
Ausg.: ap. Martene, thes. anecd. III. p.
441-776. — Ein Supplement hierzuv. 1294-
1497 ap. Martene, coll. ampl. mon. VI. p.
614. — Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. VII.
p. 266-270; IX. p. 70-81; X. p. 297-300;
CHRONICON
209
XI. p. 380-384; XHI. p. 456-475; XVm.
p. 594-610.
Erl. - Schr.: Schiiz, commentar. crit. de scri-
ptoribus historicis p. 238.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 58.
Vgl. Annales Bertiniani.
Chronicon Besuense breve a Christi
nativitate ad a. 1177.
Ausg. : Bruchstiick ex cod. ms. bibl.
Paris No. 5009. ap. Bouquet, rec. XII. p.
309.
Vgl. .Annales Besuenses.
Chronicon Bethleemiticum, vide
Coccius.
Chronicon S. Blasii = Annales S.
Blasii et Engelberg.
Chronicon Bohemiae ab origine
gentis ad a. 1320.
Ist deutsch geschrieben. Von Pez irrthiitnlich
unter des .4.bschreibers des von ihm benutzten Em-
meramer Codex Christ. Hofmann v. Rotenburg
a. d. Tauber (tl534) Namen hrsggben. Der Verf. war
wahrscheinlich ein Bohme, der allem .4nschein nach
altdeutsche Relmchroniken vor Augen hatte.
Ausg. : ap. Pez , scr. rer. Austr. II. p.
1044.
£!rl.-Schr.: Docen, B. J., in Pertz' Archiv III.
p. 349.
Vgl. Hofmann.
Chronicon Bohemiae breve anony-
mi. 938—1283.
Ausg. : zuerst ap. Pez, scr. rer. Austr. 11.
p. 1112.
Chronicon Bohemicum anonymi,
vid. Pulkawa.
Chronicon Bonaevallensis mona-
sterii apud Carnutes. 841 — 895.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. rV. 2. p. 504-506.
Chronicon Bremense breve usque
ad ann. 1072.
Chronik der Erzbisch. v. Bremen u. Hamburg.
Handschr.: ehemals eine im Kloster Bo-
dicken; eine andere des Olaus Petri, eine
3. im Codex Vicelini (beschr. von Pertz,
mon. scr. 11.) ehemals dem KJost. Abding-
hof in Paderborn gehorig. Vglch. iiber sie
Lappenberg, Gesch.-Quellen v. Bremen p.
Vin. u. Pertz, mon. scr. VII. 389.
Ausg. : ^ ap. Martene et Durand, coU. amp.
V. p. 504-506 ; sehr fehlerhaft. -^- * wieder-
holt in (Pratje's) Bremen und Verden IV.
p. 126. — * ap. Langebek, scr. rer. Danic.
VI. p. 608. Interpolirt. — * am besten ap.
Lappenberg, Geschichtsquellen v. Bremen
p. 1-6. — * ed. Lappenberg ap. Pertz, mon.
scr. Vn. p. 390-392.
Chronicon Bremense oder Bremisch
Chronikon, 449—1511, vid. Coch,
Conr.
Chronicon breve. 770-1056.
Ausg.: ap. Baluze, miscell. appeud. ed.
Man.si I. p. 429.
Chronicon breve ab a. 1039 — 1104.
Ausg.: ex ms. Primiiensi ap. Martene et
Durand, ampl. coU. IV. p. 517.
Chronicon breve a mundi exordio
usque ad a. Chr. 810.
Lambecius hielt es irrthiimlich fiir ein Werk
Einhard's.
Av^g. : ^ ex vet. cod. Bedae de temp. rat.
ap. Duchesne, hist. Franc. scr. ni, p. 125-
130. — * ed. Lambecius, comment. de bibl.
Caes. n. p. 395. — ' Bruchstiicke ap. Bou-
quet, rec. II. p. 643; V. p. 28.
Erl.-Schr.: Gundling, otia II. p. 221.
Histoire litteraire de la France IV. p. 564.
Chronicon breve a Pipino rege
(752) usque ad a. 1034.
Ausg.: ^ ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
ni. p. 365. 366. — ^Bruchstiick ap. Bou-
quet, rec. III. p. 365. 366.
Chronicon breve ab a. 1083—1309
= Annales Moguntinenses.
Chronicon breve S. Amandi ^
Annales S. Amandi breves.
Chronicon breve auctoris incerti
ab a. 688—1015.
Ausg. : ex vet. cod. Al. Petavii ap. Du-
chesne, histor. Franc. scr. lU. p. 349-353.
Chronicon breve de quibusdam
novissimis temporibus actis in parti-
bus Misniae et etiam de aliis me-
moria dignis, quod non incongrue
Lipsiense dici potest. 1302 —
1479.
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. 1310. 6.
A%isg. : ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 55.
Chronicon breve, e cod. capit. ca-
thedralis eccles. Pistoriensis, usque
ad a. 1127.
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. I. p. 433.
Chronicon breve ex bibliotheca
Thuanea, ab initio regni Francorum
usque ad a. 1137.
Ausg.: "^ ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
in. p. 357-363. — *Bruchstucke ap. Bou-
quet, rec. lU. p. 357 ; V. p. 380; VII. p. 253.
Chronicon breve in mouasterio s.
Galli scriptum == Annales Ala-
mannici.
Chronicon breve principum Ro-
manorum, qui Goslariae aut in vi-
cinia egerunt et ecclesias privilegiis
14
210
CHRONICON
Annales Sangallenses
ornaverunt, dialecto Saxonica. 812 —
1292.
Handachr.: Wolfenbiittel, chart. sec.
XV. 20. 10. Aug. 4».
Ausg. : ap. Loibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 426.
Chronicon bpeve S, Vineentii Met-
tensis = Annales S. Vincentii Met-
tensis.
Chronicon bpevissimum a Clotario
II ad obituin Pipini. 584—768.
Mil tlicsor Chionik bpginiit eigentlich die Ge-
schichte dcs Karolingischen Hauses.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I.
p. 781. — ^ ap. Bouquet, rec. II. p. 091.
Chronicon brevissimum a Theo-
dorico I usque ad Childericum, cui
successit Pipinus. 678—^753.
Wichtijf fiir die Zeit der Merowinger.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I.
p. 781. — ^ ap. Bouquet, rec. II. p. 691. —
' ap. Martene et Durand, coll. ampl. V.
Chronicon brevissimum monasterii
s. Galli
Baluzii.
Chronicon Briocense.
Ausg.: 'ap. Moricium, probationes histor.
minoris Britanniae I. p. 35. — 'Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. XII. p. 565-568.
Vgl. Chronicon Namnetense.
Chronicon Britannicum.
Ausg. : ' ap. Moricium, probationes histor.
minoris Britanniae I. p. 1-120. — *Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. XII. p. 557 ; XVIII.
p. 329.
Chronicon Britannicum alterum.
Ausg.: 'ap. Moricium, probationes hi.stor.
minoris Britanniae I. p. 120. — * Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. XI. p. 412; XII.
p. 559-561 ; XVUI. p. 330. 331.
Chronicon Britannicum seu Nor-
mannicum breve = Chronicon Aqui-
tanicura.
Chronicon Brixiense a. 749-883.
Geschricbcn KH3 nnter Karl d. Dicken. Ohne
gro;..8en Wcrth.
Handschr.: fehlen.
Ausg. : ' ap. Muratori ," antiquit. Ital. IV.
p. 943. — ' wiederholt ap. Pertz, mon. scr.
III. p. 238-240.
Brl.-Schr.: Abel, Sig., der UntcrKang dcs Lon-
KobardoJireichs in Italicn. f!ottin(?en 1S.59.S0.
Bcthniann in Hertz' Arrhiv. X. p. 401.
Chronicon Brunsvicensium pictura-
tum, vid. Botho.
Chronicon Buchense = Chronicon
Misnensis terrae.
Chronicon Budense a temporibus
remotissiinis ad a. 1458. Libri 2.
= Chronica Hungarorum antiqua.
Chronicon Burensis monasterii.
74(J-1139. 1248. 1377. 1378. 1490.
1493.
Oeschrieben zwlschen 1148-11.55 m. Fortsetzung
bis 1493.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 211.
Ausg.: ' in Monum. Boic. VII. p. 17-37.
— * ap. Hund, metropol. Salisb. ed. Mon.
II. p. 143 (ed. Rat. II. p. 97.) — ^unt. d.
Tit.: Monumentum Benedictobura-
num. 740-1033 ed. Duellius, miscell. II. p.
1-10. — * ed. Wattenbach ap. Pertz , mon.
scr. IX. p. 229-238.
Vgl. Chronicon Benedictoburanum.
Chronicon Burdegalense S. Co-
lumbae.
Ausg. : ' ap. Estiennot inter fragmenta
historiae Aquitanicae IX. p. 320. — 'fragm.
ann. 1187-1226 ap. Bouquet, rec. XVIII.
p. 245.
Chronicon Burglense {BUrgeln).
1128— IIGO.
Verfasser soll Conradus de S. Blasio sein.
Av^g.: ed. R. Heer in Anonymus Murensis
denudatus. Friburgi Brisg. 1755. 4». p.
365-384.
Erl.-Schr.: Mone, Quellensammlung p. 175. 176.
Chronicon Cameracense et Atreba-
tense = Gesta episcoporum Ca-
meracensium.
Chronicon Cantoennense.
theilweise ap. Bouquet, rec. X.
p. 169.
Chronicon Casaubonianum = Chro-
nicon paschale.
Chronicon Casauriense sivellistorisi
fundationis abbatiae s. Clementis
Casauriensis seu Piscariensis in
Aprutia ulter. ad mare Adriat. in
Italia. 806—1182. Libri 3.
Verfasst von Joh. Berardus (saec. xni.)
Handschr.: vid. Pertz' Arch. XI. p. 485.
Ausg. : Der erste Theil ohne Namen des
Verf. ' ap. Dnchesne, scr. hist. Franc. III.
p. 544-563. — *ap. Ughelli, Italia sacra VI.
p. 1291 (ed. nov. X. p. 393.) — *vollstiindig
mit deviselhen ap. d'Achery, spicileg. V. p.
361 (ed. nov. H. p. 929-977.) — * ap. Mu-
ratori, script. rer. Ital. II. 2. p. 775-920,
accedunt Additamenta p. 925-1018. — *Aus-
ziige ap. Bouquet, rec. VU. p. 261-265.
Vgl. Vita b. Oaidonis abb. Piacar.
CHRONICON
211
Chronicon Casinense ab anno 568
usque ad 867.
Unerelenke Sprache ; liefert einiges Wichtiges.
Ilundschr.: Montecasino No. 353. mbr.
saec. X.
Ausg.: unt. d. Tit.: 'Historia ignoti
Casinensis rerum a Longobardis gestarum
in Cis-Tiberina Italia ab a. 840-875 ed.
Peregrini, hist. princ. Lang. I. p. 97. Schlecht.
— ^ wiederholt ed. Graevius , thes. T. IX.
p. 1. — ^unt. d. Tit.: Historiola Lango-
bardorum ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 1.
p. 264-269, fehlerhaft. — * ap. Pratilli, hist.
princ. Langob. I. p. 179, ebenso. — * ap.
Pertz, mon. scr. III. p. 222-230, voUstdndig.
— •Bruchstiick ap. Bouquet, rec. VII.
p. 45.
Erl.-Schr. : Bethma.iin, uber d. Sprachgebrauch
des ohron. Casinense, — in Pertz' Arch. I.X.
p. 659; vgl. X. p. 390.
Vgl. Leo Marsicanus.
Chronicon Cavense sive Chronicon
monasterii s. Trinitatis Cavensis
perPetrum deSalerno cancella-
rium et Gilbertum archivarium
coUectum. 794—1085.
(ielehrte Compilation des Iferau.^igebers.
Ausg.: zuerst ap. Pratilli, histor. princ.
Lang. IV. p. 386-451.
Vgl. Annales Cavenses.
Historia consecrat. monast.Cav.
Chronicon Ceccanense, vid. Chro-
nicon Fossae Novae.
Chronlcon Centulense, vid. Ha-
riulfus.
Chronicon Chemnicense, vid. Mon-
sterbergius.
Chronlcon Chirense = Chronicon
Schirense, vid. Conradus philo-
sophus.
NB. Als Chron. Chirense oftmals in franzo-
sischen Catalogen aufgefiihrt.
Chronicon Clarevallense. 1147—
1192.
Abgefasst nach 1223.
Ausg.: ' ap. Chifflet, genus illustre S.
Bemardi assertum. Divione 1660. 4». p. 81-
89. — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 311-313.
Chronicon Clarimarisci monasterii
breve. 1098—1286.
Ausg. : ' ap. Martene , thes. anecd. UI.
p. 1386. — ^Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
XIII. p. 455; XVm. p. 593.
Chronicon Claustro-Neoburgense ab
a. aerae Chr. 218 ad 1:548.
Von 1114 an selbslandige Arbeit.
Ausg.: resectis quae ante a. Chr. 988
referuntur ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
433-490. ^
Chronicon Cluniacense, Fragmen-
tum ab a. 1109-1199.
Ausg.: ex ms. Nivernensis s. Steph. mo-
nasterii ap. Martene, thesaur. auecd. III.
p. 1387.
Chronicon Cluniacense, scriptum
a Francisco de Rivo iussu Jacobi
de Ambasia Cluniacensis abbatis.
Fragmentum a. 1153 — 1157.
Ausg.: ' ap. M. Marrier, bibl. Cluniacensis
p. 592 et 1650. — ^wiederholt ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 397. 398.
Chronicon Cluniacense sive Chrono-
logia abbatum Cluniacensium.
Ausg.: ^ ap. M. Marrier, bibliotheca Clu-
niacensis p. 1621. — =" Bruchstiicke ap.
Bouquet, rec. XU. p. 313-316; XVIII. p. 742.
Chronicon coenobii . . ., vid. Chro-
nicon monasterii .... odet- unt. dem
jCoenobii^ voraufgeschickten hetref-
fenden Ortsnamen, z. B. Chronicon
Uticensis coenobii.
Chronicon Colmariense. 1218 —
1303.
Als Berichte eines Zeitgenossen von grosser
Wichtigkeit. Enth. detaillirte Nachrichten uber Ru-
dolfs I Familienv., de.ssen Leben vor und nacb
der Wahl etc. , sowie auch die Regierung Adolfs
V. Nassau.
Handschr. : Stuttgart, offeutl. Biblioth.
cod. hist. No. 145. 4**.
Ausg. : ' ed. Urstisius, Germ. hist. illustr.
II. p. 37-62. — *ap. Bohmer, fontes H.
p. 44-96. — * in Les annales et la chronique
des Dominicains de Colmar publ. par Gerard
et Hblin. Colmar 1854. 8«. — * ed. Jaff^
ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 240-270.
Erl.-Schr. ; B 6 hm e r , fontes, praef. 1. c. p. XII-XIV.
Vgl. Annales Colmarienses.
Chronicon comitum Capuae ann.
815-1058.
Ein Casinesischer Monch Mauringus soll der
Verfasser sein iind es dem Abt Manso (t 986) ge-
widmet haben. Es ist jedenfalls ein spateres Mach-
werk und unecht. Ob Pratilli dabei der Uetauschte
oder Tauschende vvar, ist nicht leicht auszumachen.
Ausg.: ' ap. Pellegrini, histor. princip.
Laugobard. edid. Pratilli III. p. 146. —
'vnederholt und verbessert ap. Pertz, mon.
Germ. scr. III. p. 207-210.
Krl.-Schr.: Kopke, R. , chronicou com. Cap. —
in Pertz' Archiv IX. p. 202.
Vgl. Catalogus prlncip. Cap.
Johannes abb. Ca.sinens.
Chronicon comitum Flandriae.
Ausg.: ap. Desmet, recueil I.
Chronicon Complutense sive Alco-
bacense vel monasterii s. Crucis
Conimbricensis ab a. 319 — 1149.
Ausg.: ' ap. Florez, Espaua sagr. XXIII.
append. — * in Portugaliae monument. I.
p. 17. 18.
14*
212
CHRONICON
Chronicon Conchensis monasterii
s. Nomina abbatura Conchensium
qui fuerunt post destructionem Sara-
cenorum. 817— 1050^
Ausg. : ap. Martene , coU. ampliss. III.
p. 138.
Chronicon Condomensis abbatiae et
ab a. 1317 episcopatus in Gallia,
usque ad a. 1371.
Ausg.: ap. d^Acherj', spicileg. XIII. p.
432 (ed. nov. II. p. 580-602.)
Chronicon Conimbricense ab anno
319—1364.
In lateinischer und portugiesischer .Sprache (re-
fichrieben; das in letzterer Verfasste betrifft das
14. u 15. Jahrh. '
Bandschr. : L i s s a b o n sec. XII. XIII.
XIV. XV.
Ausg.: ' in 5 Tkeile getheilt ap. Florez,
Espana sagr. XXIII. append. No. 7. — *m
2 Thelle getheiU, u. zwar der 1. latein. ge-
schrieben in Portugaliae monura. I. p. 1-5.
Chronicon Constantinopolitanum =
Chronicon paschale.
Chronicon Corbeiense. 768 — 1187.
Unecht, geffilscht von PauUini oder Fallie.
Ausg.: zuerst vollstandig ap. Wedekind,
Noten zu einigen Geschicntschreibern des
Mittelalters. I. p. 374-399.
Erl-Sekr.: Hirsoh, Siegfr. und 6eo. Waitz,
krit. Priifung d. Chronicon Corb. — in Jahr-
biich. d. deutsch. Reichs, hrsg. v. L. Ranke.
3. Bd. 1. Abthl. Berlin 1839. 8». 20 Sgr.
Klippel, Joh. F. Falcke u. d. chronic. Cor-
beiense. Brem. 1843. 8o. i Thlr. 7 Sgr. 6 Pf.
{Auch unt. d. TiUl: Historische Forschungen
u. Darstellungen. 1. Bd. Vgl. Jaff(5's Re-
cens. in Schmidt's Zeitschr. f. Geschichts-
wissenschaft IV. p 272 flf.)
Schaumann, A. Fr. H., iib. d. chron. Corb.
bei Wedekind. GCttingen 1839. 8o . 15 Sgr.
Waitz, G., iiber Paullinis Arbeiten z. Gesch.
des Klosters Korvei — m GSttinger Gel. An-
zeigen. Nachrichten 1853. No. 7. p. 91.
Wigand, P., die corveyschen Geschichtsquel-
len. Ein Nachtr. z. kr. Priif. d. chron. Corb.
gr. 40. 1841. 1 Thlr.
zur Kritik des chron. Corb. — in Wetz-
larsche Beitriige fiir Gesch. und Rechts-
alterth. Hrsg. v. P. Wigaud. Wetzlar 1842.
II. 1. p. 53.
Chronicon Corbeiense anonymi
ab a. 822 usque ad Wicboldum.
Nichts als eine Abtreihe mit Angabe der reci-
pirten Moncbe.
Ausg.: mit Noten ap. Meibom, scr. rer.
Gerra. I. p. 755-757-762.
Vgl. Annales Corbeienses.
Chronicon Cremonense breve.
1096—1232.
Ausg,: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VII.
p. 629-654.
Chronicon 8. Crucis Edinburgensis
= Chronicon Edinburg. monast. s.
Crucis.
Chronicon Cuspinianum, usque ad
a. 493.
Fortsetzung des Prosper, Verzeichniss riini.
Konige und Cousuln. Verf. unbekannt, nach d. er-
sten Herausgeber bezelchnet.
Au^g. : ' Bruchstucke im Coramentar des
Cuspinian zu Cassiodor's chronicon. — *zu-
summengestellt von A. Panvinius hei seinem
Werke De fastis (Venet. 1558) hinter Pro-
speri chronic. p. 53. — * theilweise hrsg. ap.
Eccard, corp. hist. I. p. 34; — '■in AA. SS.
Jun. VI, 2. p. 186. — ^voUstandig ap.
Roncalli, vet. lat. script. chron. II. p. 104.
p. 137. — • ap. Rosler, chronica med. aevi
p. 136.
Nicht verschieden hiervon, aber weniger
vollstUndig sind die Fqsti consulares:
Ausg.: ' ed. H. Norisius, epistola con-
sularis, in qua collegia LXX consulum ab
a. chr. epochae XXIX. imp. Tiberii Aug.
XXIX. usque ad a. CCXXIX., imp. Alex.
Severi VIII. in vulg. fastis perperam de-
scripta corriguntuf etc. Bononiae 1683. 4". ;
«Florent. 1689. 4».; » Lipsiae 1694. 4». —
* in Norisii oper. Veronae 1729. II. p. 854.
— * ed. Graevius , thesaur. XI. p. 335 ; c/.
p. 361.
Erl.-iSchr.: Bfihr, die christlichen Dichter und
Geschichtschreiber Roms p. 106.
Rijsler, chronica medii aevi p. 103-105.
Chronicon Daniae breve a. 1095—
1194, a monacho Ryensi vel saltem
in dioecesi Sleswicensi morante
post a. 1207 compositum.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. III.
p. 627-631.
Chronicon Danicum ab a. 980 ad
1286.
Ausg. : ' ap. Ludewig , reliq. mss. IX. p.
212-217. — *wiederhoU ap. Langebek, scr.
rer. Dan. U. p. 433.
Chronicon Danicum ab a. 1028 —
1282 = Chronicon Sialandiae.
Chronicon Danicum ab a. 1074
usque ad a. 1219.
Interessantes, In annalistischer Form gescbrie-
benes Werkchen.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. III.
p. 240-256.
Erl.-Schr.: Usinger, die diinischen Annalen
p. 34-36.
Chronicon Danicum breve ab a.
841—1006.
Anszug auB Annales Eiiromenses.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. II.
p. 17. Vgl. Usinger 1. c. p. 55.
Chronicon Danicum breve ab a.
1246— 12^ HJ.
Unbedeutend.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. V.
p. 571. Vgl. Usiuger 1. c. p. 78.
CHRONICON
213
Chronicon Danorum ab anno 936
usque ad a. 1317 auctore ut videtur
Lundensi.
Auszug aus den Annales Ryenses.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. II.
p. 169-176.
Erl.-Schr.: Usinger, die dSnischen Annalen
p. 82-84.
Chronicon Danorum ab a. 1130
usque ad a. 1300.
Ausg. : ' ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV.
p. 225-230. — 'unt. d. Tit.: Anonymus
rer. Danicar. scriptor ap. Ludewig,
reliq. mss. IX. p. 150. VoUstdndiger als die
and. Ausg.
Erl.-Schr.: Usinger, 1. c. p. 80.
Chronicon Danorum ab a. 1214 —
1252, vid. Albertus Stadensis.
Chronicon Danorum breve ab a.
1246—1265.
Anszug aus Annales Esromenses.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. V.
p. 570.
Chronicon Danorum et praecipue
Sialandiae = Chronicon Sialandiae.
Chronicon Datianum, vtd. Datius
archiep. Med.
Chronicon de antiquitatibus, nobili-
tatibus, dignitatibus , laudibus et
honoribus civium Placentiae et de
eorum gestis, omnia sub compendio.
1217—1400.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p, 585-610.
Chronicon de archiepiscopis et
sacerdotibus caeteris ecclesiae Up-
saliensis ad a. 1448 incerto auctore.
Ausg.: editum c. notis a Joh. Scheflfero.
Upsaliae 1673. 8».
Chronicon de s. Brigitta = Vita
s. Brigittae Suecicae.
Chronicon de ducibus Bavariae.
1311—1372.
Wahres und Sagenhaftes gemischt und strenge
Prilfung nothwendig.
Ausg. : ' ap. Oefele, script. I. p. 40-44. —
*wiederholt ap. Bohmer, fontes I. p. 137-147.
Chronicon de fundatione ecclesia-
rum Saxoniae, vid. Libellus de
fundatione quarund. Sax. eccl.
Chronicon defundatione monasterii
Schwarzacensis.
Ausg.: ap. Ludewig, script. rer. Germ.
II. p. 45.
Chronicon de Guelfis, vid. Mona-
chus Weingartensis.
Chronicon de Lanercost in comitatu
Cumbriae, 1201—1346.
Ausg. : • e cod. Cottoniano primum edid.
Jos. Stevenson. 1839. 2 vols. 4», Printed
for the Bannatyne Club. — ' presented by
Arch. Campbell. Glasgow, Maitland Cluh
1841. 4».
Chronicon de Normannorum gestis
in Francia, vid. Chronicon Nor-
mannorum.
Chronicon de rebus in Italia gestis
histor. imper. Suevor. illustrandae
aptiss., vid. Chronicon Placentinum.
Chronicon de rebus Normannorum
auctoris incerti = Chronicon Nor-
mannorum sive Chronicon etc.
Chronicon decani apud S. Theo-
baldumMetis (1229-1345) = Chro-
niques du Doyen.
Chronicon Diessense {Diessen am
Ammersee , Aiigustinerchorherren).
850-1224.
Enthalt viel aaf die alten Herzoge von Meran
Beziigliches.
Ausg'.: ed. DueUius, miscell. 11. p. 124.
Chronicon Diessense ab a. 1151 —
1432, vid. Notae Diessenses.
Chronicon S. Dionysii in Francia
breve ad cyclos paschales. 808 —
1292.
Kurze und biindige Geschichte Frankreichs.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicil. II. p. 808
(' ed. nov. 11. p. 495-498). — »ap. F^libien,
probationes histor. monast. s. Dionys. p.
203. — *ap. Bouquet, rec. X. p. 297; XI.
p. 377; XIL p. 215; XVIL p. 422.
Chronicon Dithmari, vid. Thiet-
marus.
Chronicon Dolensis coenobii in
provincia Bituricensi. 917 — 1345.
Continuatum a recentiore manu ab
a. 1459—1550.
Ausg. : *■ ap. Labbe , bibl. nov. I. p. 315 ;
cum auctario de miraculis b. Mariae Do-
lensis p. 319-322. — * in dessen abr^g^
royal de Talliance chronologique etc. Paris
1664. 4». I. p. 129. — »Bruchstucke ap.
Bouquet, rec. XL p. 387; XII. p. 455;
XVIII. p. 245. 246.
214
CHRONICON
Chronicon dominicanorum Colmar.
== AiiiKilcs Colinarienses.
Chronicon Dresdense = Chronicon
reruin in Mi.sni.a etc.
Chronicon ducum Beneventi.
ilawlschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 5001.
Aung.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 1.
p. 279 287.
Chronicon ducum Beneventi, Sa-
lerni, ( 'apuae ct Neapolis. 518 — 943.
(jescliriebeu um 948.
Handschr.: Wien, hist. eccl. No. 147.
mbr. sec. XI. — Briissel, mbr. sec. XI.
Ausg. : zuerst ap. Pertz , mon. scr. III.
p. 211-213.
Chronicon ducum Brabantiae' ab
initio ad a. 1485 auctore anonymo.
Ausg. : cura A. Matthaei. Lugd. Batav.
1707. 4".
Chronicon ducum Brunsvicensium
et Luneburgensium. 874 — 1288.
Handschr. : VVoIfenbiittel, hrz. Bibl.
Extrav. 4«.
Av^g. : ' unt. d. Tit. : Chrouica sere-
niss. ducum Brunsvic. autoris anonymi
sed vetusti ap. Mader, antiquit. Bruusvic.
p. 1. — "^ besser ap. Leibnit. , script. rer.
Brunsv. II. p. 14.
Chronicon ducum et principum
Salerni.
Ausg.i ed. Pratilii in iwva editione Hi-
storiae principum Langobardor. Peregr;ni
V. p. 1.
Chronicon Dunstaplense = Chro-
nicoii sive annales etc.
Chronicon Ebersheimensis mona-
sterii = Chronicon Novientensis
monasterii.
Chronicon Eberspergense anonymi
Eberspergensis antiquius. 90() —
1045.
Ausg.: ap. Oefele, script. rcr. Boic. II.
p. 1-11.
Chronicon Eberspergense posterius.
900—1045.
Ausq.: ap. Oefcle, script. rer. Boic. H.
p. 11-14.
Chronicon ecclesiae Halberstaden-
sis = Olironicon Halberstadense.
Chronicon ecclesiae ss. Simonis et
Judae Goslariensis parvum ab a.
912 — 1106, cum recensione reli-
quiarum.
Ausg.: ' ap. Lcibuit., scr. rer. Brunsv. H.
p. 533. — * ap. Leuckfeld, antiq. Walckcn-
riedenses unter Addenda p. 196 mil iler
Ueherschrift: Chron. monasterii S. Si-
monis etc.
Chronicon ecclesiae Trevirensis
breve. 958—1132.
Ausg.: ap. Leibnit., access. historic. I.
p. 57. Vyl. Gesta Treverorum.
Chronicon Edinburgensis monasterii
s, Crucis in Scotia ab ingressu
Julii Caesaris in Angliam usque
ad a. 1163.
Reicht elgentlich his 735, ist aber fortgesctzt 'v.
1064-1163. Kine Ueberarbeitiing vonBeda'R histor.
eccles.
Ausg. : ' omissis illis quae ante 596 ex
Beda solo auctor contraxerat ap. Wharton,
Anglia sacra I. p. 152-162. — * iterum in
lucem editura. Edit. by Kob. Pitcairn. Edin-
burgh, printed for the Bannatyne Club
1828. 4».
Chronicon Egmondanum sivc Hol-
landiae auctore anonymo monacho
Egmondano a. 647 — 1205.
AbKeleitet ausAnnales Egmund.iii i. M.it-
Ih.aeJ hielt irrthiiralich P. .Meerho ut fiir ilen Verf.
I'"ortgesetzt von G u i 1 e 1 m u s p r o o ii r ;i I . E g m o n d.
Eandschr.: vid. Pertz, mon. script. XVI.
p. 443. No. 3. 4.
Ausg. : ' ed. Swertius , rer. Belgicar. scr.
Francof. 1610. fol. — * ed. Matthaeus, anal.
medii aevi unt. d. falschen Titel Wilhel-
mus procurator II, 2. 'p. 425-496. Ausg. in
4". (IV. 8".) — * mit einem Schatze gelehr-
ter Anmerkungen unt. d. Tit.: Chronicon
Hollandiae anonymi ap. Kluit, histor.
critica comitum HoIIandiae et Zelandiae.
Medioburgi 1777. I, 1. p. 1-215. Gute Ausg.
Erl.-Schr.: Kronyk van Egmond . . . uit latyn
bcschreevon doer broeder Jan vanljeyden . . .
vertaald door Kornelis van Herk . . . ver-
volgt door Gerard Kemphcr . . . uiigegeven
en vermeerdert . . . door Simon Eikclenberg.
Alkmaar 1732. 4».
Wind, bibliolhek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 32-31.
Kli. Das Kloster Epmond ist 1573 in den Blir-
gerkricgeii vollstandig zerslort. — Vgl. Annales Eg-
mundani u. Johannes de l^oydis.
Chronicon Elnonense breve. Fra-
gmeiitum a. 742—855.
Aus(/.: cx ms. Blandiniensi in AA. SS.
BoU. 6. Febr. I. p. 895.
Chronicon Elnonense S. Amandi
breve. 542—1224.
Handschr.: Paris, k. Bibl. R^s. St. Germ.
paq. 13. No. 5. Abschrift sec. XVH. v. Pertz,
scr. V. 10.
Ausg: ' ap. Martene, thes. anecd. III. p.
1390-1400. — *ap. Sniet, corpus II. p. 1-26.
— ^unt. d. Tit.: annales Elnononses
maiores ap. Pertz, mon. scr. V. p. 10-17.
— * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X. p.
CHRONICON
215
280; XI. p. 344; XIII. p. 453-455; XVIH.
p. 592.
Vijl. Annales S. Amandi.
Chronicon Tornacense br.
Chronicon Elwacense sive El-
wangense. 1 — 1477.
Eine annalistische Compilation niehrerer Ver-
fa-sser fiir die alteren Zeiten aiis Annales Elwan-
scenses u. Neresheime nse s; sehr brauchbar
fiir schwabische Geschichte.
Hanclschr. : vid. ap. Pertz , mon. scr. X.
p. 16.
Ausg. : ' ap. Pez , thes. anecd. IV. 3. p.
759-802. — - iciederholt von Abel ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 34-51. — Ap. Freher, scr.
rer. Germ. (ed. 1600) p. 453-466 {ihid. ed.
Struve p. 673-690) ist ein uon Matthaeu s
Marschalcus von Pappenheim nicht
fieissig bearbeiteter Auszug (von 1095-1877).
Erl.-Schr.: Hormayr, Archiv fiir Geographie.
1821. p. 516.
Stalin, wirtembergische Gesch. III. p. 9: -
Vgl. Annales Elwangenses.
Chronicon Emilianense =
nicon Albeldense.
Chro-
Anna-
Chronicon Engolismense
les Engolismenses.
Chronicon episcoporum vid.
auch Gesta episcoporum ....
Chronicon episcoporum Cambra-
censium = Gesta episcoporum Ca-
meracensium.
Chronicon episcoporum Hildes-
heimensium S22 — 1472.
Wichtig fiir die sachsische Gesehichte , glaub-
wiirdig.
Handschr.: Wolfenbiittel, vid. Pertz,
mon. scr. VII. p. 845.
Ausg,: ^unterd. Titdn: ,chron. episc.
Hild.', jExcerpta ex necrolog. Hil-
deshemensis eccl.', ,Indiculi confra-
ternitatum et episcoporum Hildes-
hem. ecclesiae', ,Nomina archiepi-
scoporum et episcopor. qui primum
in Hildeshemensi eccles. canonici
fuerunt', ,Excerptapaucula exlibro
donationum eccles. Hildeshemensi
factarum' und ,Fragmentum de re-
liquiis quibusd. ecclesiae cathedr.
Hildeshemensis' ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. I. p. 742-772. — *v;iederhoU ap.
Pertz, mon. script. VII. p. 847-873.
Chronicon episcoporum Hildens-
heimensium necnon abbatum mona-
sterii s. Michaelis. «14—1573.
Als Verfasser gilt Engelhusius.
Handschr.: Wolfenbiittel, Extrav. 115.
fol. — Extrav. 227. 4».
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 784.
Chronicon episcoporum Lubecen-
sium usque ad a. 141)5.
Verfasst von Albert v. Crummedyck, der
1165 Bischof von Liibek wurde, f 1489.
Ausg.: ap. Meibom, scr. rer. Germ. IL
p, 393-403. — Continuatio anonymi a.
1459-1505, ibid. p. 403-410.
Chronicon episcoporum Merse-
burgensium ab a. 968 — 1514.
Nicht gar reichhaltig. Zuerst 1136 verfasst und
daun bis 1320. 1311. 1131. 15U fortgesetzt.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 162.
Ausg. : ' ap. Ludewig , reliq. mss. IV. p.
329-460; — ^ Verbesserungen und
Supplemepte hierzu ap. Mencken, scr.
III. p. 159. — * der ursprungliche Text
iciederhergestellt von Wilmans ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 157-212.
Chronicon episcoporumMettensium
= Gesta episcopor. Mettensium.
Chronicon episcoporum Minden-
sium. 788—1599.
Ausg. : ' ap. Leibnit., scr. rer. Briinsv. II.
p. 157. — ^ ap. Pistorius-Struve, scr. rer.
Germ. III. p. 808-818; sequuntur 30 eiusd.
ecclesiae ab imperatorib.impetrata privilegia
p. 819-841.
Chronicon episcoporum Osna-
brugensium, vid. Erdtmann.
Chronicon episcoporum Ratisbo-
nensium breve ex chronico Con-
radi de-Monte Puellarum (geb.
1309) confectum. 704—1296.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
II. p. 2243-2252.
Chronicon episcoporum Ratisbo-
nensium anonymi auctoris. 730 —
1377.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
II. p. 2253-2256.
Chronicon episcoporum Slesvicen-
sium, vid. Cypraeus.
Chronicon episcoporum Spiren-
sium. 486—1272.
Geschrieben um 12S0.
Ausg.: ap. Mone, Quellensammlung I.
p. 181-186, mit Zusdtzen von p. 186-190.
Chronicon episcoporum Verden-
sium. 785—1480.
Leibnitz vermuthet, dass dieses Chrouicon von
einem westfalischen Monche Georg Hyrte ver-
fasst sei.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 211; vgl introd. p. 22.
Erl.-Schr.: Pfannkuche, Ch. G.. Altes und
Neues I. p. 88.
Rettberg, Dentschlands Kirchengeschichte
11. p. 456. 460.
216
CHRONICON
Chponicon Epternacense breve.
738—1010.
Ausg. : ap. Martene et Durand, ampl. coll.
IV. p. 505.
Chronicon Epternacense breve.
892—1539.
Ausg.: ap. Martene et Durand, collect.
ampl. IV. p. 509.
Erl.-Schr.: Fragmentum Epternaccnse. De Da-
Koberti III morte, — in Bull. de Pacad. de
Bruxelles. X. 2. 184.3. p. 264.
Chronicon Erfordensis civitatjs.
(420 — 1412), cuius auctor creditur
Theod. Engelhusius.
Handschr.: Dresden, k. Arch. mbr. sec.
XV. — Hannover, k. Bibl.
Ausg. : e m.s. cod. bibl. s. crucisHanoverae
descr. ab Jo. G. Eccard et edit. ap. Mencken,
scr. rer. Germ. II. p. 562-5fi6.
Chronicon Erfordiense = Annales
Erphordenses.
Chronicon Erlci regis = Annales
Ryenses.
Chronicon Eugubinum, vid. Guer-
nerius.
Chronicon ex chronicis, vid. Flo-
rentius Wigorniensis.
Chronicon ex veteri martyrologio
ecclesiae sancti Pauli Narbonensis.
890-1332.
Ausg. : ap. Catel , m^moires de rhi.st. de
Languedoc, in append. p. 193 (Paris 1633. fol.)
Chronicon Farfense, vid. Gregorius
Catinens. monachus.
Vgl. Constructio Farfensis.
Historiae Farfenses.
Chronicon Faventinum ab a. 1238 —
14(X), a Bernardino Azzurinio
Faventino (f 1620) compilatum ex
veteribus membranis.^
Aung. : ap. Mittarelli, ad script. rer. Ital.
acccssiones p. 320-331.
Chronicon Faventinum ab a. 1310 —
1468. ExcerptaBernardiniAzzu-
rinii ex antiq. membran. libelio.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rer. Ital.
acce.ssiones p. 332.339.
Chronicon Fiscanensis monasterii
a Chr. nato ad a. 1220.
Ausg.: ' ap. Labbe, nova bibl. I. p. 325-
328. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI.
p. 363; XIL p. 777; XVIU. p. 350.
Vgl. Catalogus abbatum Fiscan.
Vita s. Gullelmi abb. s. Ben.
Dlv.
Chronicon Flandrense rhythmicum.
1162-1278.
Der Verfasser benutzte Flandria gcnerofia.
Ausg. : ed. Kaussler in DenkmUIer der
altniederland. Literatur. Tiibingen 1840. 8».
Chronicon Floriacense. 61.5—1060.
Ver.schiedon von Annales Kloriacenses.
Au^g. : ap. Baluze, miscell. II. p. 303-307
(ed. Mansi I. p. 121.)
Vgl. Annales S. Coliimbae.
Chronicon Florianense auctore ano-
nymo ann. 1276 — 1310 = Annales
rlorianenses.
Chronicon Floridi horti auctore
anonymo canonico. 1276—1297.
Ausg.: ap. Hugo, sacr. antiquitat. monum.
p. 566.
Chronicon Fontanellense breve.
Ausg.: Bruchstiick ex cod. monasterii
Dunarum ap. Bouquet, rec. XII. p. 771.
Chronicon Fontanellense sive S.
WandregisiU dioeces. Rotoraagen-
sis. 841 — 859. Fragmentum.
Geschrieben um 872 und uicht mit Oesta ab -
batum Fontanellensium zu verwechseln.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr,
II, p. 387-390. — =ap. Bouquet, rec. VH.
p. 40-44. — » ap. Pertz, mon. II. p, 301-304.
Erl.-Schr.: Histoire lilter. de la France IV.
p. 517.
Schiiz, comment. crificus do scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 139.
Chronicon Fontanellensis abbatiae
= Gesta abbatum Fontanellensium.
Chronicon Fossae Novae sive Chro-
nicon Ceccanense ab anno primo
nostrae .salutis usque ad a. 1217.
Der Verf. ist ungewiss. Erst gegen Ende von
einiger Bedeutung.
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra I. append,
p. 450, (in der neuen Ausgabe T. X. unter
anecdota Ughell.) U7iter d. falschen Autor-
namen Joh. deCeccano. — ^ besser ohne
Namen d. Verf. ap. Muratori, script, VII.
p. 855-898. — * ap. Del Re, cronisti o scrittori
sincr. I. p. 493-542 mit gegeniiberstehender
ital. Uebers.; Varianten, Noten u. Commen-
tar ilnd. p. 543-556, — * Bruchstiicke ,de
gestis Adriani IV papac' ap. Bouquet, rec.
XV. p. 661-666; ,de gestis Alexandri UI
pp,' ibid. p. 720-743.
Krl.-Schr. Lau, Th., KntstebungsgeBCh. d. Magna
Charta. Ilamburg 1857. p. 16 ff.
Chronicon Francorum s. praeclara
Francorum facinora ab a. 1202 —
1311 incerti auctoris = Praeclara
Francorum facinora.
CHRONICON
217
Chronicon Garstense. 958—1257.
Eandschr. : Wien, k. Staats-Arch. 149.
Abschrift; 1181-1257.
Ausg.: Ausziige ap. Pez, scr. rer. Austr.
II. p. 143.
Chronicon Gastinensis coenobii in
dioec. Turonensi — 1226.
Ausy.: Bruchstuck a. 1182-1226 ap. Bou-
quet, rec. XVm. p. 322. 323.
Vgl. Chronicon Uticens.
Chronicon Gemeticense breve.
Ausg. : Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 775.
Chronicon genealogicum (ducum
Lotharingiae et Brabantiae ex pro-
sapia Caroli M.) Nivellense usque
ad a. 1314.
Ausg. : ' ex ms. cod. edid. J. J. Chiffletius.
1659. 4*. — ^ wiederhoU c. var. lectt. ap.
Senckenberg, select. iur. III. p. 181.
Chronicon Gladbacense auctore
anonymo a. 973. 974.
Geschichte der Griindung des Klosters.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. XII. p.
234 (ed. 2'ia- H. p. 655-658). — ' ap. J.
A. Binterim et J. H. Mooren, die alte und
neue Erzdiocese Koln III. p. 41-53. —
' hieraus iclederholt ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 74-77. — *unt. d. Tit.: Relatio de
fundat. Gladb. monast. ap. Bohmer,
fontes IIL p. 349-357. — * ap. Fahne,
Chronik v. Gladbach. Koln*1855. fol. p. 1-6.
Mit jdmmerlicher latein. Vorrede.
Erl.-Schr.: Eckertz in Annalen des hist. Ver-
eins f. d. Niederrhein I. p. 266-275.
Janssen in Annalen des histor. Vereins f. d.
Niederrhein. 1855. I. 1. p. 103.
Vgl. Necrologium Gladbacense.
Chronicon Gottwicense seu Anna-
lesliberi et exempti monast. Gotwi-
ceiBis ord. s.Ben. inferiorisAustriae
etc. Tom. I. Typis monast. Tegern-
seensis 1732. fol. mai.
P^uhren wir der Vollstandigkeit wegen an, ob-
wil es nicht hierher gehort. Der Herausgeber Abt
Btssel oder vielmehr Pr. Jos. v. Hahn hat da-
rir das Diplomenwe.^^en der deutschen Kaiser auf
grtndlicho Weise erortert, und eine Uchtvollere
Beabeitung der Geogr.aphio Deutschlands mit Be-
riicisichtigung der allmaligen Territorialverande-
run-en angebahnt. — Auskunft iiber den nicht er-
schinenen 2. Theil gibt Fr. Blumberger in
Perft' Arch. IV. p. 233. — Vgl. ausserdem Fabri-
ciui,-, bibl. med. et infiraae latinitatis. Lib. VII.
p. 20-233.
(hronicon Gozecensis ,monasterii
{Klister Ooseck hei Naumburg) seu
Lib^lus de fundatione monasterii
Gozejensis. 1041—1235.
Voriiglieh gehaltreich.
Ban\schr.: Wolfenbiittel, 76. 30. cod.
Aug. f6. sec. XVI; c/. auch Pertz, mon.
scr. X. 1, 141,
Ausg. : ' ap. Mader hinier d. Chronicon
Montis Sereni p. 207 ; fehlerhaft. — ^ wie-
derholt ap. Hoifraann, scr. rer. Lusatic. II.
p. 106. — * ed, Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 140-157. — * Ein Fragment ed. zuerst
R. Reineccius in Widukindus. Francof. ad
Moen. 1577. p. 39,
Erl.-Schr.: Schamel, histor. Beschreibung des
alten Benedictinerklosters Gosegk. Naum-
burg 1782. 40.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqnel-
len p. .383.
Chronicon Gradense, vid. Johannes
diaconus.
Chronicon Gradicense, vid. Mona-
chus Opatovicensis.
Chronicon Halberstadense s. Chro-
nicon ecclesiae Halberstadensis s.
Annales Halberstadenses ab a. 780
— 1209, incerti auctoris saec. XIII.
Handschr.: Bibl. d. Domgymn. in Hal-
berstadt, mbr. sec. XIV. fol.
Ausg.: ^ ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. H.
p. 110. — ^ed. G. Schatz. Halberstad. 1839.
gr. 4». '/, Thlr.
Chronicon Hannoveranum.
Ausg. : in Spangenberg's Neues vaterl.
Arch. 1828. I. p. 324.
Erl.-Schr.: Bronneberg, zur Wiirdigung der
Meiniingen Ub. d. s. g. Chronic. Hannove-
ranum ," — ap. Spllcker u. Bronneberg, va-
terl. Arch. f. Braunschw. -Hannov. Gesch.
Luneburg. 1833. p. 284.
Chronicon Hennebergense, vid. Mo-
nachus Vesserensjs.
Chronicon heren Ecken von Repgow
= Chronicon Repegovii.
Chronicon Hiberniae ab a. 1162 —
1370.
The style is rougH and barren, but the chro-
nicle throws great light on Irish history. Hardy.
Ausg.: ap. Camden, Britannia. Londini
1590. fol.
Vgl. Annales Hibernici.
Jacobus Grace.
Chronicon HierosoJymitanum breve.
1097—1124.
Ausg.: ap. Baluze, miscell. ed. Mansi I.
p. 432.
Chronicon Hierosolymitanum de
bello sacro edidit Reineccius, vid.
Albertus Aquensis.
Chronicon Hildesheimense, vid.
Annales Hildesheiraenses.
Chronicon episc. Hildesh.
Chronicon Hilleshemensis raona-
sterii s. Augustini.
Ausg. : Ausziige aus einer Chronik des
Augustinerklosters zu Hillesheim im Kreise
Daun, — in Rhein. Provinzbl. H. 1832. p. 7.
218
CHRONICON
Chronicon historicum apud Ger-
manos, vid. Lambcrtus Hersfeldensis.
Chronicon Hollandiae anonymi mo-
nachi Egmondani, vid. Chronicon
Egmondanum.
^, . iHolsatiae ) ''^^^\ ^^'
Chronicon Holtzatiae Presbyter
y ' Bremensis.
Chronicon S. Huberti Andaginensis
— Chronicon Andaginensis monast.
Chronicon Huiesburgensis mona-
sterii in dioecesi Halberstadensi
—1590.
Ausg.: ap. Meibom, scr. rer. Germ. II.
p. 533-540.
Chronicon Hungarorum et regum
Hungar., vid. Johannes de Thwrocz,
Chronicon Hungarorum mixtum et
Polonorum scu Kronika Wegierska
i Polska.
Gcschriebcn um 1220 : wichliB.
Handschr. :Warschau, Bibl. der Grafen
Zamoiski. sec. XIV. mbr.
Ausy. : ' mit einer polnisclien Uebersetzung
ed. H. Kownacki. Varsowiae 1823. — ' wie-
derholt ap. Endlicher, rer. Hungar. mon.
Arp. p. 60-82. Nicht accurat gemacht.
Erl.-Schr. : Wiszniewski,M., historya literatury
polski^i II. p. 94 96.
Chronicon Huxariense, vid. Vissel-
beccius.
Chronicon Jarratanae.
Handschr.: Palermo, bibl. Fitalia, eu-
sammen mit Gaufrid. Malaterra. XV. sec.
Ausg.: ed. Carusius, bibl. Sicul. I. p.
249-254. Zahllose Fehler.
Chronicon ignotl Barensis siveLupi
Proto.spatae = Anonymi Barensis.
Chronicon imperatorum et pontifi-
cum, vid. Chronicon Repegovii.
Chronicon incerti auctoris a nativi-
tate Domini usque ad a. 1167.
Geschrieben innerh.-ilb der .lahre 1170-78.
Ausg. : ' ap. Pet. Stevart, insignes auctores
gr. et lat. Ingolstad. 1616. 4". p. 717. —
* ed. Canisius, lect. antiq. ed. Basnage III.
p. 219. — *im Auszug in Pertz' Arch. I.
p. 382.
Chronicon Insubrias res complectens
ab a. Chr. t;4-1218.
Handschr.: Tiirin, Athenaeura No. 1045.
Au^g. : ap. Pasini, codd. mss. bibliothecae
reg. Taurinensifi. Taurini 1749. fol. II. p.
351-355. — Chronicon alterum ab a.
1170-1202 ibid. p. 356. 366.
Chronicon Iriense, ab aerae Hisp.
a. (iU 1-1020. (a. Chr. 563— 982.)^
Ausg. : ' ap. Ferrera , hist. de Espana
XVI. app. p. 89. — 'ap. Florez, E.spana
sagrada XX. p. 598.
Chronicon Kemperlegiensis abbat.
s. Crucis in trallia Armorica ab a.
843-1279.
Ausg.: ' ap. Baluze, miscellan. I. p. 520-
527 (*<7rtd. ed. Mansi I. p. 265.) — »Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. X. p. 294 ; XI. p.
371; XII. p. 561; XVIII. p. 333.
Krl.-Schr.: Samniartha n i, Gallia chri^itiana
IV. p. .551.
Chronlcon Koenigsveldense —1442.
Von dem Ursprung der durchliichti-
gen Fursten von Oesterreich vahet
dis an.
Der Verfasser, ein Franziskaner , unterschreibt
sich Clewi Fryger v. Waltzhuot, Lermey-
ster 1412.
Ausg.: ap. Gerbert, de translat. Habs-
burg. princ. cadaveribus. 1772. p. 86-115.
Chronicon Laetiense c. 1215.
Ausg.: Bruchstiickweise bei Jacques de
Guise (c/. Wilmans in Pertz' Arch. IX.
p. 359. flf.). — Neuere Bearbeilung bis 1578
ap. Reiffenberg, monum. de Namur VII.
p. 393.
Chronicon Lambacense. 1126 —
1278.
Ausg.: ap. Rauch, scr. rer. Austr. I. p.
463-488.
Chronicon Lamecense ab O. C.
ad annum 1207.
Unbedeutend.
Ausg.: ' ed. J. P. Riberius, disserta'oes
chronolog. e criticas IV. 1. p. 173. — 'tf^or-
tunatus a D. Bonaventura, historia chrmol.
e crit. de Alcoba(;a p. 166. — * in lortu-
galiae monum. I. p. 19. 20.
Chronicon Langobardorum seu m>
nachorum de monasterio s. Benedicti.
Nur .lahroszahlen u. Nachfolger enthahend.
Ausg. : ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. U 1-
p. 270. 271. — 'ap. Pertz, mon. scr. m.
p. 198. 199.
Chronicon Laurbanense (Lonao)
a. 904—1148.
Ausg.: in Portugaliae monum. I. p,20.
Chronicon Laureacensium et 'ata-
viensium archiepiscoporum e' epi-
scopor. (268—1216) auctore iicerto.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. 1 p- 6.
Chronioon S. Laurentii Led., vtd.
Rupertus.
CHRONICON
219
Chronlcon Laureshamense. 764 —
1179. Fragmentum.
Ausg. : ^ ap. Freher, script. rer. Germ. I.
p. 56. (* ibid. ed. Struve I. p. 83.) — * ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. UI. p. 490-503.
— *Auszug ap. Bouquet, rec. V, p. 381.
Erl.- Schr.: Xo^e^Mws, Geo., brevis relatio de
fuDdatione, consecratione . . . coenobii I.auris-
sensis, — ap. Freher-Struve 1. c. I. p. 163.
Vgl. Annales Laurissenses.
„ Nazariani.
Chronicon Lausanensis chartularii.
Aus dem 13. Jahrh.
Ausg.: hrsg. von Giuginsm M^moires et
docum. de la Suisse Romande VI.
Chronicon Lauterbergense = Chro-
nicon Montis sereni.
Chronicon Lemovicense breve =
Annales Lemovicenses.
Chronicon Lemovicense brevissi-
mum ab a. 1235 — 1299.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 807.
Chronicon Leobiense, vid. Johannes
Victoriensis.
Chronicon Leodiense a. 4(X)— 1184
= Annales Leodienses.
ChroniconLeodiense breve ab anno
549—1192.
Enthalt nicht viel, verschieden von Annales
Leodienses.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecdotor.
III. p. 1403-1409. — * iciederholt unter d.
Tit.: Notae sive Annales Aureae val-
lenses ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 681-
683. — ^Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI.
p. 202; XIII. p. 603.
Vgl. Annales S. Jacobi Leod.
Historia raonasterii s. Lauren-
tii Leod.
Chronicon Lippoldesbergense. 1051
—1151.
Eine hiibsche Erzahhincr die.ses Nonuenklosters.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes III. p. 254-269.
Chronicon Lipsicum Thomanum =
Chronioon Misnensis terrae.
Chronicon Lipsiense breve ab a.
1301-1497.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 55-63.
Chronicon Livonicum, vid. Henricus
Lettus.
^, . \ Lobbiense/ ,
Chronicon | Lobiense i ^^^^^ =
Annales Laubienses.
Chronicon Lombardiae et marcae
Trevisanae = Monachus Patavinus.
Chronicon Ludovici IV imp. au-
ctore anonymo 1260 — 1347.
(iibt diHch seine Lebendigkeit ein anziehendes
Bild der Zeit.
Ausg. : ' ap. Pez , scr. rer. Austr. 11. p.
415-426. — * wiederholt ap. Bohmer, fontes
I. p. 148-161.
Erl.-Schr: Bohmer, reg. Ludov. Bavari p. X.
Chronicon Lunaelacense {Kloster
Mondsee hei Salzhurg.)
Ausg. : una cum mantissa bipartita. Mo-
nachii et Pedep. 1748. 4».
Erl.-Schr.: Chronicon Lunaelacense iaxta se-
riem abbatum cet. ab archivario Lunaelacensi
ad ann. iubilaeum millenarium, sumptib. Jox
Oaesl) Pedepontani. Mantissa chronici Lu-
naelac. blpartita. ,1748. 4o.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 390.
Chronicon Liineburgicum sax. ling.
conscriptum (768—1247) = Chro-
nicon Repegovii.
ChroniconLiJneburgicum vernacula
Saxonum dialecto ab initio ducatus
Luneburgici. 785 ad a. 1421.
Handschr.: Kopenhagen, k. Bibl. alt.
Samml. fol. No. 667.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 172.
Chronicon Lusitanum ab a. 311 —
1184.
Ausg.: ' in Monarchia Lusitana III. auct.
Brandano, append. — ^ ap. Florez, Espana
sagrada XIV. p. 402.
Chronicon Luxoviense breve. Ab
O. C. —1039.
Wichtig fiir d. raerowingische Zeit.
Handschr.: Montpellier, Univ. -Bibl.
sec. XL mbr. No. 151. fol.89.
Ausg.: ap. Pertz, monum. script. HI. p.
219-221.
Chronlcon Lyrensis monast. breve.
Ab anno 814-1249.
Unbedeutend.
Ausg. : ' ap. Martene, thes. anecd. III. p.
p. 1432-1434. — * Bruchstiicke ap. Bouquet,
rec. XI. p. 366; XIL p. 776; XVUI. p. 352.
Kach einem vollstandigem Mpt.
Chronicon Maceriense ab Alardo de
Gennilaco Signiacensi. 860 — 1020.
Inhalt, Stil u. Sprache verrathen ein sehr spates,
untergeschobenes Machwerk.
Ausg.: ed. Nicolas Le Long in seiner
Histoire ecclesiastique et civile du diocfese
de Laon. Laon 1783. p. 593.
Erl.-Sehr.: Wattenbach, iiber d. chron. Mace-
riense, — in Pertz' Archiv XI. p. 211.
Chronicon Magdeburgense anonymi
ab a. 938—1375.
Von 1350 an Fortselzung eines gleichfalls Unbe-
kannten.
220
CHRONICON
Handschr.: Halle, Univ.-Bibl. No. 19.
chart fol. — Dresden.
Ausg. : ' ap. Meibom, scr. rer. Germ. II.
p. 269-371. — * iiiit einem Dresdener Alpt.
verglichen und mit Snpplementen ap.
Mencken, scr. rer. Germ. III. p. 360-374.
Erl.-Schr.: Wattenbaoh, Dcutschlands ()e-
schichtsquellcii p. .SSO.
Chronicon Magdeburgense brevc.
Eine kurze Kaiserchronik bis auf Wilhelm von
Holland, die dcmEpko de Repkau zuReschrieben
wurdc.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 349-360.
Erl.-Schr.: Geut ralblatt. lilerarisches. 18.^.5.
p. 4.50.
Pfeiffer, Fr., Untersuchungen iib. die Repe-
govische Chronik. Bresl. 18.54. p. 17-21.
Chronicon Magentiacum (Maissac)
prioratus s. Launomari apud Ar-
vernos. 874.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 254-259.
Vgl. Vita s. Launomari.
Chronicon Maiirosensis sive Mel-
rosensis monasterii in Scotia ord.
s. Ben. ab a. 731—1270.
Ausg.: ^ap. Fell, collect. script. rer. Augl.
Oxon. 1684. p. 135-244. — ' ed. Stevenson.
Edinburg, Bannatyne Club. 1835. 4». Ex-
cellent edillnn.
Uebers. : english by J. Stevenson in ,Church
historians of England.' Lond. 1853. 8".
IV. p. 1.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. raed. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 7.
Liber s. Marie de Melros, munimenta vetu-
stiora monasterii Cisterc. de Melros; edit. by
Cosmo Innes. Edinburg 1867. 4 o . Printed for
the Bannatyne Clui.
Tlie Melros papers. 2 vol. Abbotsford club.
1837. 40.
Chronicon Maileacense seu abbatiae
s. Maxentii in Pictavensi dioecesi,
seu potius excerpta ex ingenti
opere chronologico ab ortu rerum
ad Ji. 1134, quod ex cuiusdam Julii
Flori historia aliisque hinc inde
collcctum fuit.
Hwndschr.: s. unt. Julius Florus.
Ausg.: Ein Theil (o. 841-1134) ' ap. Labbe,
bibl. nova II. p. 190-221, nicht sehr genau.
— *ap. Bouquet, rec. VlL p. 228; IX. p.
8; X. p. 231-234; XI. p. 216-220; XII. p.
400-408.
Erl.-8chr.: Schttz, eomment. criticus de scri-
ptis et scriptoribus historicis p. 14<i.
Vgl. Narratio de mon. Mall.
Petrns Malleacensis.
Chronicon Manniae et insularum ab
a. 10()G — 12H6, adiecta brevi con-
tinuatione ad a. 1316.
Ausg.: ' ap. Camden, Britannia. Londini
1610. fol. — ^ voUst&ndiger unt. dem Tit.:
Antiqnitates Celto-Normannicae, containing
the ("hronicle of Man and the Isles, abrigea
by Camden, with a translat. and extracts
froin various authors edit. by Jam. John-
stone. Copenhag. 1786. 4o.
Chronicon Mantuanum breve ano-
nymi auctoris ab a. I09o ad a. 1299.
Ausg.: per cura di Carlo d'Arco in Ar-
chivio stor. Italiano. Nuova serie. 1855. I.
2. p. 27-58.
Chronicon Marbacense sive Annales
Marbacenses {in Alsatia) sive Anna-
les Argentinenses. 631 — 1262, resp.
1375.
Wichtiif fiir d. Geschichte der Hohenstaufen.
Handschr.: Jena, Univ.-Bibl. saec. XIII.
Autograph.
Ausg. : ' ed. Urstisius , German. histor.
illustr. vor seiner Ausgabe des Albertus Ar-
gentinensis II. p. 74-93 (Ausg. von 1585 u.
1670) unt. d. Tit.: fragmentum histori-
cum auctoris incerti a. 1131-1272. Die-
ser magere Auszug ist ein Werk Alberfs
von Strasburg, mit dessen Chronik es
auch unmittelhar ■oerbunden ist. — ' unt. d.
Tit.: Annales Argentinenses auszugs-
weise bis 1238 ed. Bohmer, fontes II. p. 96-
107 ; — * uberjliissig gemacht durch den ac-
curaten u. vollstdndigem Abdruck, ndndich
von 631-1100 auszugsweise, dann vollstdndig
bis 1238 ap. Bohmer, fontes III. p. 66-113.
— *zuerst vollstdndig unt. d. Tit.: Annales
Marbacenses ed. Wilmans ap. Pertz,
mon. script. XVII. p. l^e-l^O', nach dem
Autograph.
Erl-Schr.: Gothe m Pertz' Archiv II. p. 301
(cf. Waitz ibid. VIII. p. 698.)
Wattenbach, Deutscblands Geschichtsquel-
len p. 419.
Wilraans, R., das chronicon Marbacense,
sons-t Annales Argentinenses genannt, und
sein Verhaitniss zu d. iibrigen Geschlchts-
quellen des Elsasses — in Pertz' Archiv XI.
p. 115 sq.; c/. ibid. VI. p. 426.
Chronicon Marienrodensis mona-
sterii, vid. Henricus de Bernten.
Chronicon S. Martialis Lemovi-
censis anonymum ad ann. 1315
continuatum.
Ausy. : ap. Bouquet, rec. XXI. p. 802-806
vom J. 1274 an.
Chronicon S. Martialis Lemovi-
censis anonymum ad ann. 1320
continuatum.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 808-814.
Chronicon Martini vid. Martinus
Polonus.
Chronicon S. Martini Coloniensis
a. 751 --1036.
Scheint nur ein Brucbstiick zu tein.
CHRONICCX
221
Ausg. : ' ap. Pertz, mon. Germ. II. p. 214.
215. — *tmt. d. Tit.: Catalogus abbatum
S. Martini Colon. mit Varianten u. in ver-
anderter Ordnung ap. Bohmer, fontes lU.
p. 344-346.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 284.
Chronicon S. Martini Masciacensis
breve. 732— 1013=AiinalesMascia-
censes.
Chronicon S. Martini Turonensis =
Chronicon Turonense.
Chronicon Martisburgicum.
Handschr.: Dresden, k. Archiv.
Ausg. : ap. Ludewig, ral. mss. IV. p. 329.
— Emendationes et supplem. ap. Mencken,
8cr. rer. Germ. III. p. 159.
Chronicon Martymiany dictura,
bohemice.
Ausg. : in fine nach der deutschen Ueber-
setzung: Im Jahre der goettlichen Geburt
MCCCCLXXXVm endiget sich Martymiani
oder wie manche sagen, die roemische
Kronik, Freytags vor St. Wenzel. Und das
in der Altstadt Prag. fol. (Hain 5003.)
Chronicon Masciacensis monasterii
in Biturigibus = Annales Mascia-
censes.
Chronicon S. Mathiae Trevirensis
a. 1015—1391.
Ausg. : Bruchstiick ap. Martene et Durand,
ampl. coll. IV. p. 305.
Vgl. Annales S. Maximini Trev.
Chronicon Mauriniacensis monast.
= Chronicon Morigniacens. mon.
ChroniconS.Maxentii = Chronicon
Malleacense.
Chronicon S. Medardi abbatiae
Suessionensis. 497 — 1296.
Handschr.: Paris, kgl. Bibl. sec. XIV.
4998. 8. — R^s. St. Germ. paq. 13. No.
6. 9. Abschr. sec. XVU.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. II. p. 781.
(*ed. nov. 11. p. 486-492). — Bruchstucke
ap. Bouquet III. p. 366. 367; IX. p. 56;
X. p, 291 ; XI. p. 367 ; XII. p. 278 ; XVUI.
p. 720-722.
J5ri.-5cAr. ; Vales ius, Hadr., Valeiiiana p. 81 sq.
Chronicon Mediani monasterii, vid.
Liber de s. Hildulli successoribus.
Chronicon Mellicensis monasterii
ab a. 1 — 1564 auctore anonymo =
Annales Mellicenses.
Chronicon S. Michaelis in pago
Virdunensi = Chronicon monasterii
s. Michaelis Virdunensis.
Chronicon Mindense incerti au-
ctoris. 780—1474.
Nur ein schlechter Auszug aus Lerbeke's
chronicon Mindense.
Ausg. : ap. Meibom, scr, rer. Germ. I. p.
549-574 mit Zusatzen.
Erl.-Schr.: Waitz in Naehrichten von d. Got-
ting. Univers. 1S57. p. 63.
Vgl. Lerbeke.
Watten.5tedius.
Chronicon Misnense ab a. 1301 —
1497.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 55-64.
Chronicon Misnensis terrae seu S.
Thomae Lipsiensis seu Buchense ab
O. C. —1486.
Handschr.: Gottingen, Un.-Bibl. chart.
anni 1506. fol. p. 360-379. — Jena, Buder
fol. No. 67. chart. sec. XV.
Ausg.: ' ed. B. G. Struve in Acta liter.
fasc. 7. zusammen mit Annales Vetero-Cel-
lenses. Jenae 1720. -8". — * ap. Mencken,
scr. U. p. 313-376; Memorabilia quaedam
in hoc chron. restituta ibid. UI. p. 165.
— * ed. Gersdorf in Leipz. deutsch. Gesell-
schafts-Bericht. 1839. p. 1.
Chronicon Modoetiense — 134Q, vid.
Morigia.
Chronicon Moguntinense Conradi
episc. seu potius Christiani II archiep.
Mogunt. , vid. Christianus archiep.
Mogunt.
Chronicon Moissiacense a saeculo
IV ad a. 818 et 840.
Wichtig, aber bis zur Pertzschen Au.sg. sehr
verdorben. Bis auf Kaiser Honorius ungedruckt.
Handschr. : vid. Pertz , mon. I. p. 281 .
Nachtrag in Pertz' Archiv XI. p. 286.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Excerpta chro-
nici veteris ab initio regni Fran-
corum usque ad a. Chr. 819 ex mbr.
cod. Moissiacensis coenobii ap. Duchesne,
,scr. rer. Franc. lU. p. 130-147. — ^ uiU.
d. Tit.: Annales veteres Francorum
ex mpt. olim monasterii Rivipullensis ap.
Marteue et Durand, ampliss. coilect. V. p.
883 mit den Anfangsworten: Incipit ge-
nealogia ortus vel actus sive vita
Caroli gloriosi at.que piissimi im-
perat. ab a. 680-818. Ist Jast ganz das
chronicon Moissiacense, interpolirt mit voll-
stdndigen Kapit. axts Einhard's Vita Karoli
von einevi monachus raonasterii Anianensis.
— * Beide Werke Chron. Moissiac. et
Anianense verband mit «nander Bouquet,
rec. U. p. 648-656; V. p. 67; VL p. 171.
— * ap. Pertz, mon. I. p. 282-313. Die
Jahre 787-789. 804-813. 816 noch einmal
abgedruckt und verbessert ibid. II. p. 257-
259.
222
CHRONICON
Erl.-ScJtr.: Biihr, Gegch. d. rCrn. Literatur im
karoling. Zeitalter. Carlsr. 1840. p. IGG.
Fabricius, bibl. med. el inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. Hi.
Wattenbach, Deutschlands GcschichtKciuel-
len p. 118.
Vffl. Kr«Kmentum chronici ciuod a
<;. Catcl.
Chronicon monachi S. Petri Erfurt.
= Aunalcs 8. Petri Erphesfurd.
Chronicon Monasteriense S. Gre-
gorii {Miinster im Gregorienthal,
Elsass) = Aniiales Monasterienses.
Chronicon monasteril
NB. Was hier nicht vorkommt, s. unter dem betref-
fenden, ,monasterii' vorau/geschickten Ortsnamen, z. B.
Chronicon Gozeceii.^is monasterii.
Chronlcon monasterii s. Crucis, vid.
Chronieon Edinburgens.
Chronicon monasterii de Abingdon.
675-1189.
Gewahrt grosse Einblicke in das Kulturleben
der frithern Benedictiner.
Ausg.: ed. by J. Stevenson. 2 vol. in
Rer. Britann. med. aevi scriptor. or chro-
nicles. Tom. II. part. 1. 2. 1858. Guie Ausg.
Rec: V. Sybel, histor. Zeitschrift. 1859.
p. 558. Vgl. Chronicle of Ihe monast. of
Abiugdon.
Chronicon monasterii de Alnewyke
ex quodam libro chronieorum in
libraria collegii Cantabrigiae de
dono regis Henrici VI fundatoris.
Ausg.: ed. Dickson in Archaeologia Ae-
liana or miscellaneous tracts relating to
antiquitv published etc. Newcastle 1844.
III. p. 33.
Chronicon monasterii de Bello.
Ausg.: nunc primum typis mandatum.
Londini, print. hy the Anglia christiana
sodety 1846. gr. 8». 2 Thlr.
Chronicon monasterii s. Florentii
Salrauriensis breve, ab anno 799 —
1235.
Au^g. : ' ap. Martene et Durand , ampl.
collect. V. p. 1139. — ' ap. Bouquet, rec.
IX. p. 55; X. p. 284; XI. p. 249; XII. p.
489-491 ; XVIII. p. 328. 329.
Vgl. Uistor. eversionis raon. 8. Flor.
Historia monast. s. Florentii.
Chronicon monasterii s. Galli breve
= Annales Ahunannici.
Chronicon monasterii s. Galli breve
et auctum seu Gesta Francorum
excerpta = Annales Alamannici.
Chronicon monasterii S. Gregorii
= Annales Monaster. S. Gregorii.
Chronicon monasterii in Lothen
dioecesisMindensis, post in oppidum
Lemgo translati (1265 — 1447) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ap. Meibom, script. rer. Germ. 11.
p. 625-532.
Chronicon monasterii Lucidae vallis
{Lichtenfhal hei Baden). 1245— 1 372.
Atisg.: ap. Mone, Qucllensammlung I. p.
191-195; vgl. p. 529.
Brl-Schr.: Badcr.J., Gcich. des altltadischou
Krauenklosters Lichtenthal, — in Schriften d.
Altei ihumsvereins f. d. Grossherzogth. Uaden
I. p. 121.
Jubelfeier, die sechshundcrtifihrige, d. Klo-
stcrs I.ichtenthal hei Baden. Baden Wh. 8».
Vgl. Necrologium I^ucidae vatlis.
Chronicon monasterii s. Michaelis
de Clusa. 99G usque ad a. 1046.
Ausg.: in Monunient. histor. patriae, .scr.
III. p. 249-266.
Vjl. Vila s. Johannis archiep. IJav.
Chronicon monasterii s. Michaelis
de Monte in Periculo maris. .506 —
1154.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova I. p. 347-
.349. — De abbatibus montis S. Michaeii.s
965-1411, ibid. p. 350-322.
Chronicon monasterii s. Michaelis
de Monte in Periculo maris, quod
iure Armoricum aut Andegavense
dixeris. 421 — 1056.
Amg.: ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 349.
— ^Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X. p.
175. 247; XL p. 29; XIL p. 772.
Chronicon monasterii s. Michaelis
in Hildesheim.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 399.
Chronicon monasterii s. Michaelis
in Hildesheim. 993-1521.
Aufg.: ap. Meibom, scr. rer. Germ. II.
p. 517-525.
Chronicon monasterii s.Michaelis in
Liineburg de Saxoniae principibus.
ViTfasst um 1L'.'50.
Ausg.: ap. Wedekind, Noten zu einigeu
Geschichtschreibern des Mittelalters. I. p.
401-422.
Erl.-Sckr.: (Jebhardi, kurze Gesch. d. Klosters
St. Michaelis Jn I.lineburg. Celle 1858. 8«.
l.'-. S(?r.
Vgl. \arr:itio de fundat. ct rest. etc.
Chronicon monasterii s. Michaelis
Virdunensis {Jieute 8t. MihieL) , a.
722—1034.
Wichlig f. d. Gesch Karl d. Grossen u. Ludvv.
(1. Pr. - Kabriclus, bibl. mcd. et inf. latinitat. ed.
Mansi VI. p. 105 Ugt es dem Kobcrtus de Monte
bei.
Handichr.: Paris, librairie de Edw.
Tross, anno 1857. Elnzige. Ob noch im Be-
sitze dieses i/err?i??
Ausg.: ' die ersten 20 Capitel ap. Mabil-
lon, anal. vet. II. p. 374 (ed. 2da. p. 350).
— ^dann ap. Calmet, hist. de Lorraine
CHEONICON
223
viit Anfugung von Cap. 28-36 I. preuv. p.
555. — ' Diese liess Waitz tviederabdrucken
ap. Pertz, mon. script. IV. p. 78-86. —
* ex antiquiss. cod. uunc prim. integrum
ed. L. Tross. Hammone 1857. 28 pag. 4".
12 Sgr.
Erl.-Schr.: Recension im Anzeiger flir Kunde
der deutsch. Vorzeit. Nurnberg 1858. No. 2.
p. 69.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
I. p. 531.
Chronlcon monasterii Mortui Maris.
1113-1234.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1438. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
Xn p. 781-784; XVm. p. 354-357.
r^MiistoiiamonasteriiMortui Jiaris.
Chronicon monasterii Oberriedt in
Nigfa silva. 1235—1523.
Ausg. : ap. Mone, Quellensammlung I. p.
196-198.
Chronicon monasterli s. Pantaleonis
= Amiales Colonienses max.
Chronlcon monasterii s. Petri Ani-
ciensis.
Ausg.: ' ap. Vaissette,probationeshistoriae
Occitanicae II. p. 8. — * Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. Xll. p. 346-349.
Chronicon monasterii ss. Simonis
et Judae = Chronicon ecclesiae ss.
Sim6nis et Judae.
Chronicon monasterli s. Sophiae
Bene venti, vid. Annales Beneventani.
Chronicon monasterii s. Taurini
Ebroicensis a Chr. n. — 1216; c.
continuat. ad a. 1259.
Ausg.: Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
Xn. p. 776; XVm. p. 353.
Chronicon monasterii s. Vincentii
prope Vulturnum fluvium in pro-
vincia Capuana. 727 — 1071.
Fast nur Klostergeschichte. ,Chronologiae impe-
ritus' auctor. Ouper.
Ausg.: Excerpta ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. m. p. 672-702. — ' ap. Bou-
quet, rec. VII. p. 238-240.
Erl.-Schr.: Cuper in AA. SS. Boll. Jul. IV. p.646.
Schiiz, comnient. criticus de .scripti.-; et scri-
ptoribus historicis p. 158.
Vgl. Johannes monachus.
Vita s. .'\mbro.sii Autperti.
Chronlcon Montls Sereni s. Lauter-
bergensis coenobii dioecesis Magde-
burgensis [des Lauterherges oder
Petersberges bei HaUe) ab a. 1 124 —
1225, incerti auctoris.
Wird einem Geistlichcn Konrad zugeschrieben,
anziehend iind lehrreich; bietet manche Nachrich-
ten Uber die meissnischen PUrsten und Lande.
Handschr.: Gottingen, Un.-Bibi. chart.
anni 1506. fol. (zusammen mit Lambert).
fol. 256-356; vgl. Pertz' Arch. VH, 458.—
Halle a. 1492. — Dresden .saec. XVI.
Ausg. : ' una cuin alior. monast. chronicis
vetust. etc. ad. J. J. Mader. Helmst. 1664.
4". ; — ^ ap. Hofmann, scr. rer. Lusat. FV.
p. 1-106 ; — * ex edit. Maderiana coUatum
c. al. cod. ap. Mencken, scr. rer. Germ.
n. p. 165-312; c. supplemento (v. 1182-
1220) ibid. II. p. 310. — *ex cod. Fre^ieriano
recens. F. A. Eckstein. Pars 1-3 {Schul-
programme). Haiae 1844. ff. 4". ; vereinigt
Halae 1856. 4». (VI u. 211 pag.) 2 Thlr.
Erl.-Schr.: Berichtigung der Genealogie der
ersten ostlichen Markgrafen im chron. Mon-
tis Sereni, — in N. schles. Arch. I. 1804.
p. 206.
Kijhler, G. , das Kloster des h. Petrus auf
dem Lauterberge bei Halle und die altesten
Grabstatten des erlauchten sachsischen Fiir-
stenhauses. Dresden 1857. 4». ilit 11 Kup/em.
2 Thlr.
Opel, J. O., das chronicon Montis Sereni kri-
tisch erliiutert Halle 1S59. so. 25 Sgr. {Vgl.
Sybel, histor. Zeitschr. 1S60. 1. H. p. 214.)
Wichmanh. C. R. , Chronik des Petcrsber-
ges bei Halle a. d. S. Halle 1857. 8o. 15 Sgr.
Quellenmassige und fleisaige Arbeit.
Vgl. Annales Vetero-Cellenses.
Chronioon Morigniacensis (Mauri-
niacensis) monasterii ord. s. Bened.
in dioecesi Senonensi [al. Carno-
tensi) auctoribus Theulfo et aliis
eiusdem coenobii monachis. Libri 3.
Das erste Buch ist verloren.
Ausg.: die Jahre 1108-1147 ' ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. IV. p. 359-389. — * ap.
Bouquet, rec. XII. p. 68-88.
Erl.-Schr.: de la Curne de St. Palaye, me-
moire sur la chronique de Morigny et sur
les auteurs qui Tont compose — in Mem. de
Tacad. des inscript. X. p. 541-552.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 2. p. 51.
Chronicon Mosomensis monasterii
ord. Bened. in dioec. Remensi ad
cyclos paschales a. 971 — 1033.
Ausg.: 'ap. Dachery, spicileg. VH. p. 623
(*ed. nov. II. p. 561-573) cum appendice
ad a. 1212. — * Bruchstiicke ap. Bouquet,
rec. XI. p. 318; XVIII. p. 696-698.
Vgl. Vita s. Arnulii mart.
Chronlcon Mugensis coenobii.
Ausg. : ' ap. Maurice, probationes hi.storiae
minoris Britanniae I. p. 250. — * Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. XII. p. 563.
Chronlcon Mutinense, vid.
Bonifacius de Morauo.
Johanncs de Bazano.
Chronicon Namnetense restitutum
auxilio fragmentorum eiusdem a
Petro le Baud laudatorum, quae in
ChronicoBrlocensi reperta sunt,
et veteris collectionis manuscriptae,
224
CHRONICON
quae in ecclesia Namnetensi serva-
tur. 841—984.
Atisg. : ' ap. Lobineau , probationes hist.
Britannicae, Paris. 1707. fol. — * ap. Bou-
quet, rec. VII. p. 217; VIII. p. 275.
Chronlcon Narbonensis ecclesiae s.
Pauli ab a. 809 usque ad a. 1498.
Ausg. : ' ap. Catel, histoire des comtes de
Toulouse p. 105. — ' Bruchstiick ap. Bou-
quet, ree. XIX. p. 237.
Chronicon Nemausense breve.
Ausg. : ' ap. Vais.sette, historia Occitanica
U. p. 10-13. — * Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. Xn. p. 367.
Chronicon Nemausense a. 768 —
1108.
9 Zeilen umfaf.send.
Handachr.: ap. Pertz, mon. script. III.
p. 213.
Ausg.: ' ap. Menard, histoire de la ville
de Nismes. — * ap. Menard, histoire geneal.
de Languedoc II. p. 10. — * ap. Pertz,
mon. scr. UI. p. 219.
Chronicon S. Nicasii Remensis.
Epitome ab a. 350 ad a. 1248.
Ausg.: ap. Marlot, hi.st. de 1' «iglise de
Reims p. 613.
Chronicon Nivellense, vid. Chroni-
con genealogicum.
Chronicon Noribergense breve.
1116-1399.
Ausg. : ap. Oefele , script. rer. Boic. II.
p. 330.
Chronicon Noribergense et vicino-
rum locorum anonymi. 1361 — 1476.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 322.
Chronicon Norimbergense, vid.
Schedel.
Chronicon Normanniae continens
multa ad Francos et Anglos perti-
nentia ab a. 1139 — 1259.
Bis z. Jahre 116S nur ein Auiizug aus Rober-
tu8 de Monte (appendix ad .Sipbertuni Gembl.)
Ausg. : ' ap. Duchesne , hist. Norm. scr.
p. 977-1014. — - Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. XII. p. 788.
Chronicon Normanniae ducum breve
ab a. 1087-1239.
Ausg.: Bruch.stiick ex ms. cod. S. Victoris
Paris. No. 419 ap. Bouquet, rec. XII. p.
786-788.
Chronicon Normannicum breve ab
a. 1041—1085.
Von der Niederlussung der NormSuncr iu Ca-
labricn bis z. Tode Uob. Uui.scard'8. Gescbrieben
zwischen 1111 u. 11S}7, u. (frosstentheiU au« Jjupus
Protospata getloMen.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital. V.
p. 278 (V. VI. eln Carton.)
Chronicon Normannicum sive Bri-
taunicum breve = Chronicon Aqui-
tanicum.
Chronicon Normannorum sive Chro-
nicon de gestis Normannorum in
Francia ab a. 820—911.
Wertlos; ausAnnalcs Bertin. und Veda.st.
entnommen.
Hanilschr. : feblen.
Ausg. : ' ap. Duchesne , scr. hist. Franc.
IL p. 524-530. — ^von 840-920 ah Chro-
nicpn de reb. Normann. ap. Duchesn^,
script. hist. Norm. p. 32. — ' wiederholt ap.
Bouquet, rec. VL p. 204; VU. p. 152-154;
VIII. p. 94-97. — ^wiederholt ap. Pertz,
mon. L p. 532-536.
Chronicon Novaliciense seu Novali-
ciensis monasterii [Novalese) ord.
s. Ben. ad radices montis Cimisii
in kSegusina Italiae valle {^ro-pe
Taurinum). 928 — 1048. Auctore
anonymo. Libri 5.
Geschrieben zwischen 1025-1030. Eine Haupt-
quelle f. Sitten- u. Kirchengesch. u. reicher Sagen-
schatz. Das 1. und 4. Buch fast ganz verloren ge-
gaugen.
Hundschr. : vid. Pertz, mon. scr. VU. p. 76.
Ausg. : ' mit Auslassung der ersten 2 Bchr.
ap. Duchcsne, scr. rer. Frauc. II. p. 223;
III. p. 635-643. — ^mit Auslassung d. ersten
Buches, aher vollstdndiger und richtiger ap.
Muratori, scr. rer. Ital. II. 2. p. 699-764 w.
Antiq. Ital. med. aev. lU. diss. XLIV. p.
963. — * den cod. autograph. ed. C. Com-
betti. Taurini 1848. gr. 8«. — * und in Mo-
numenta historiae patriae, scr. lU. p. 41-
128. — * ed. Bethmann ap. Pertz, monum.
Germ. scr. VII. p. 79-133. — • ex recens.
Bethmanni in Mon. Germ. recudi fecit Pertz
in us. scholar. Hannov. 1846. 8». (12'/, Sgr.)
— ' Grosse u. viele Excerpte ' ap. Rochex,
la gloire de l'abbaye de la Novalese.
Chamberi 1670. 4". — ' ebenso ap. M. Ant.
Carretto, vita di San Eldrado. Torino 1693.
4". — * ap. Bouquet, rec. X. p. 144.
Uebers. : deutsch : Bruchstiicke v. O. Abel
hint. seiner Uebers. des Paulus Diaconus.
p. 187-192.
Chronicon Novientensis seu Ebers-
heimensis monasterii {Ebersheim
oder Ebersmiinster hei otrasburg).
630—1235.
Voller Fabeln u. wissentlicber I..Ugen, ohne
groHisen Werth.
Handschr.: Strasburg, oflfentl. Bibl.
kl. fol. a. 1320.
Ausg.: ^ cds Historia Novientensis
monast. ap. Martcne, thes. anecd. UI. p.
1125-1160. — 'beaser ap. Graudidier, hist.
CHRONICON
225
d'Alsace. Pi^ces justificat. II. p. 9-36. Hochst
selten. — *von 951-1235 ap. Bohmer, fontes
m. p. 10-31.
Erl.-Schr.: Augustinianus, A. C, defensio Ar-
nolphi Bavariae ducis. Monachii 1735. 40.
p. 153.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
II. p. 81.
Chronicon Nurembergense, vid.
Schedel.
Chronicon Olivense a fundatione
monasterii a. 1170 ad a. 1350.
Wichtigste Quellenschrift fiir d. Kenntniss der
ostporamernschen Lande im 13. u. 14. Jahrh.
Handschr.: Konigsberg, geh. Archiv,
No. 613 b. — Berlin, Joachimsth. Gymn.
— Rom, bibl. Chigi.
Ausg.: unt. d. Tit.: Die altere Chronik
von Oliva und die Schrifttafeln von Oliva
ed. Theod. Hirsch in Script. rer. Prussicar. I.
p. 669-726; 727-731.
Erl.-Schr.: Hirsch, Th., ub. d. Chronicon Oli-
vense u. sein Verhaltniss zu den iibrigen
olivaisch. Geschichtsdenkmalern, als Anhang
zu dessen Schrift ,das Kloster Oliva' u. s. w.,
merst im Programra des Danziger Gymna-
siums von 18.50, dann in Neue preuss. Pro-
vinz.-Blatter. X.
Hirsch, Th., Einleitung in Scriptores 1. o.
p. 648-668.
Toppen, M., Gesch. der preussischen Histo-
riographie p. 18-26.
Chronicon originls et fundat. mona-
sterii Scheirn, vid. Conradus philo-
sophus.
Chronlcon Osterhoviense {Kloster
zwischen Strauhing und Passau) ab
a. 43-1433.
Im Wesentlichen Fortsetzung desHermannus
Altahensis. Von 1300 an selbsstSndige Erzahlung.
Handschr.: Wien, hist. prof, 95. mbr.
fol. XIII. XIV. saec.
Ausg.: ^ab a. 1197-1365 ap. Rauch, scr.
rer. Austr. I. p. 491-544. — ^ die Jahre
1286-1313 wiederholt ap. Bohmer, fontes H.
p. 554-569. — ^nach d. Wiener Handschr.
ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 538-558 unt. dem Tit.: Annales Oster-
hovenses, wo auch der erstere bisher unge-
druckt gebliebene Theil sich findet.
Chronicon Ottoburanum antiquissi-
mum. 764—1229.
Verfasst unt. Abt Konrad I (tl229), handelt
hauptsachlich v. d. reichem Giitererwerb d. Stiftes.
Handschr. : M ii n c h e n , Reichsarchiv,
mbr. 4*.
Ausg. : ^ blos die Urkunden daraus und
einzelne Abschnitte ap. M. Feyerabend,
Jahrbiicher des ehemal. Reichsstifts Otten-
beuren. (Ottenb. 1813-16. 4 Bde. 8».) in d.
Anmerkungen. — =* ed. v. Raiser als Bei-
gabe zum Jahresbericht d. histor. Kreisver-
eins im Reg.-Bezirke v. Schwaben u. Neu-
burg fur d. Jahr 1838. Augsburg 1839. p.
64-86, nicht voUstandig, schlecht. — ^unt.
dem Tit.: Aeltestes Chronicon und
Schenkungsbuch des Klosters Ottenbeuren,
hrsg. u. erlaut. v. A. Steichele — in seinem
Archiv f. d. Gesch. d. Bisthums Augsburg.
1859. II. p. 6-67 o. d. Original.
Vgl. Annales Ottenburani.
Chronicon Ovetense. 409—850.
Ausg. : ap. J. de Ferrera, hist. de Espana,
XVI. app. p. 59.
Chronicon Parmense ab a. 1038 —
1336, auctore anonymo synchrono.
Ausg. : ^ ab a. 1038 - 1309 ap. Muratori,
scr. rer. Ital. IX. p. 756-880. — ^vollstan-
dig in Monument. histor. ad prov. Parm.
(cnronica Parmens.) IH. p. 1-321; fragmenta
a. 1336. 37 ibid. p. 322.
Chronicon paschale {friiher auch
Chronicon Alexandrinum, Antioche-
num, Casaubonianum, Constantino-
politanum, Fasti Siculi qenannt) ab
0. C. -1042.
Ein historisch-chronologisches Gemengsel in 3
Abschnitten von 3Verfassern: abO.C.-354, 354-629
(d. Jahre 601-629 fehlen), 629-1042.
Ausg.: '■unter dem Tit.: 'Ethto fj,ri ano
'Adccfi Tov nqoiTonXdaTov ai^d-gainov twg x
iTovg Ttjg ^aGiXfiag 'HgaxXiiov rov ivGi^i-
aTatov xal fHTu vnuTiiav hovg t^' xal irj
iTovg Tijg ^uailiiag 'HgaxXiiov viov K(oy-
aTavnvov tov viov ainov ivdixTiojyog y in
Scaligers Ausgabe des Eusebius p. 277
und in Georgii Alexandrini Chronicon
Alexandrinum vulgo Fasti Siculi dictum,
gr. et lat. c. notis ed. M. Rader. Monachii
1615, 4«.— 'unt. d. Tit.: Haaxdhoy seu
Chronicon paschale a mundo condito
ad Heraclii imp. ann. vicesimum. Opus
hactenus Fastorum Siculorum nomine lau-
datum, deinde Chronicaetemporumepitomes,
ac denique Chronici Alex. lemmate vulgatum,
nunc tandem auctius et emendatius prodit
c. nova vers. lat. et not. chronol. et histor.
cura ac studio C. du Fresne D. du Cange.
Paris. 1688. fol. p. 1. {Zugleich No. 21 der
Byzantinae histor. scriptores.) — ^ wieder-
holt Venet. 1729. fol. — 'Chronicon
paschale ad exemplar Vatic. recensuit
L. Dindorfius. Bonnae 1832. 2 vol. 8».
ey.Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.j — * die
latein. Uebers. Raders wiederholt in Bibl.
Patr. max. Lugdun. XII. p. 867. — * als
Chronicon paschale a mundo cond. ad
Heraclii imp. ann. XX. Opus hactenus fa-
storum Sicidorum nomine laudatum, deinde
chronicae temporum epitomes, ac denique
chronici Alexandrini lemmate vulgatum etc.
AcceduntGeorgiiPisidae opera quae reperiri
potuerunt omnia. Accurante J. P. Mio-ne.
Parisiis 1860. gr. 8». 4 Thlr. {Nach Din-
dorfs Ausg. Bildet zugl. den 92.Band des
Cursus patrologiae complet.) — ' Fragmen-
tum gr. et lat. ap. Mai, coUect. nova auct.
vet. I. 2. p. 222.
15
226
CHRONICON
Erl.-Sehr.: BShr, die christl. Dichter und Ge-
8cbicht8cbreiber Roms p. 111.
Bunsen, Aegyptens Stelle in der Weltge-
schi<:hte I. p. S7(i.
Kosler, chronica mcdii aevi p. 108-110.
Schliz, coniment. critjcus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 126.
V o s 8 i u s , de historlcis Graecorum, ed. Wester -
mann p. 332.
Chronicon Patavinum anonymi.
1164-1399.
Auag. : ap. Muratori, antiquit. Italiae med.
aevi IV. p. 1115.
Chronicon Pegaviensis monasterii
= Annales Pegavienses.
Chronicon Pegaviensis monasterii
quod est monachi Pegaviensis a R.
Reineccio editi quam eius continua-
toris ab illo praetermissi epitome
(1040-1212) = Libellus de funda-
tione monast. Bigaugiensis.
Chronicon Petavianum ab a. 688 —
1115.
Ausg. : ex ms. Petavii ap. Duchesne, .scr.
hist. Franc. III. p. 349-354.
Chronicon Petershusanum {Kloster
imBreisgau). Libri VI. 976—1249.
Eine vorziigliche Quelle fiir d. Ort.'<- und Ge-
schlechterkunde, Sitten- und Kunstgeschichte Ale-
manniens, iiberhaupt f. d. Zeit von K. Heinrich IV
bis auf die ersten Hohenstaufen.
Handschr.: Heidelberg, Un.-Bibl. 4".
Original.
Ausg.: ' ap. U.ssermann, prodromus Germ.
sacr. I. p. 261-393. Ungenau. — 'ap. Mone,
Quellensamml. der badischen Landesgesch.
I. p. 114-174 nach d. Original.
Erl.-Schr.: Mone 1. c. p. 112.
St&lin, wirtembergische Geschichte II. p. IG.
Chronicon S. Petri Catalaunensis.
1009—1223.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. No. 5009.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 29G.
— *wiederhoU ap. Bouquet, rec. X. p. 321;
XI. p. 344; XII. p. 276; XVIIL p. 700.
Chronicon S. Petri Vivi Senonensis,
vid, Clarius.
Chronicon S. Petri vulgo Sanpetri-
num Erfurtense ab a. Chr. 31 sive
potius ab a. 1036 — 1355.
Bedeutende Stiicke aus Annales Erphor-
denses sind hiorin iibergegangcn.
Ausg. : ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 201-344.
Erl.-Schr.: Griinhagen, Erganzungen z. chron.
Sampetrinum fUr d. Zeitraum von 1270-1330,
— in Zeitschr. des Vereins fiir thUringische
Gescb. u. Alterthumskunde. Jena 185S. III.
2. u. 3. Heft. p. 85.
Wattenbach, Deutschlaods Geschichtsquel-
len p. 388.
Vgl. Annales S. Petri Erphesf.
Lambertns Hersfeld. Ausgabe
No. 7. 8. 11.
Chronicon Petroburgense auctore
monacho anonymo. 1122 — 1295.
Av^g.: nunc primum curante Thoma
Stapleton. Londini, sumpt. societatis Cam-
den 1849. kl. 4». No. 47.
Vgl. Johannes abbas burgi s. Petri.
Chronicon picturatum, vide Botho.
Chronicon Pinnense {im jetzigen
Abruzzo, citth di Penna).
EnthSlt Beitrfige zur Lebensgesch. Papsts .Ste-
phan IX.
Ausg.: unt. d. Tit.: Breve chronicon
seu potius epistola encyclica in tabulario
eccle.siae Pennensis, ex bibl. D. Cyri Mi-
nervini Neapoli rait Anmerkungen hrsg. v.
Dr. Miinter in Pertz' Archiv IV. p. 128.
Vgl. IV. p. 213.
Erl.-Hchr.: Pertz, Vermuthungen Ub. einige ver
dorbene Stellen des chron. Pinnense, — in
seinem .Arch. IV. p. 182; Verbesserungen v.
Pertz, ibid. V. p. 531.
ChroniconPisanumanonymi. 962 —
1342.
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. ed. Mansi,
in append. I. p. 449.
Chronicon Pisanum breve ab a.
1004 usque ad a. 1188.
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra X. p. 117.
Chronicon Pisanum breve incerti
auctoris ab a. 1101 usque ad 1268.
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra X. p.
121-126.
Chronicon Pisanum, seu fragmen-
tum auctoris incerti ab a. 688 — 1136.
Handschr.: Paris, Arsenal Hist. No. 80.
mbr. s. Xn. fol. 14. Pertz' Arch. XI. 321.
Ausg. : * ap. Ughelli, Ital. sacra X. p. 97.
— ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI. p. 107-
110. — * ap. Baluze, miscell. ed. Mansi in
append. I. p. 430.
Chronicon Placentinae urbis ac
nonnuUarum nobilium tum in ea,tum
per Italiam familiarum descriptio, ab
origine urbis usque ad a. 1320.
Ausg. : ap. Muratori , scr. rer. Ital. XVI.
p. 561-584.
Chronicon Placentinum ab a. 1012
usque ad 1235.
Nach B. PallastrclH ist Johannes Coda-
gnellus, notarius Placentiae (blUhte um 1203) der
Verfasscr ; voll gueltischer Gesinnung u. v. grosser
Wichtigkeit fUr d. 12. u. 13. Jahrh.
Sandschr.: Paris, k. Bibl., anc. fonds,
mbr. sec. XIU. fol. 4931.
Ausq. : ' unt. d. Tit. : Chronicon Placen-
tinum et Chronicon de rebus in Italia gestis
histor. stirpis imperatoriae Suevorum illu-
.strandae aptissima ed. J. L. A. Huillard-
Breholles. Paris (Franck) 1856. 4». 4 Thlr.
8 Sgr. — * ed. Pallastrelli in Monum. hisL
CHRONTCON
227
ad prov. Parm. III. (auch mit d. Separat-
titel: Chronica tria Placentina) p. 1-108.
Erl..-8ckr.: Bethmann in Pertz' Archiv X. p.
339. 340.
Pallastrelli 1. c. p. III-XTI.
Pert», iib. die altesten Placentiner Chroni-
ken. Abhandlungen der Berliner Akademie.
1853. 40 .
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 372.
Chronicon Placentinum ab a. 1154 —
1284 auctore anonymo.
Der Verfas.ser war von Gesinnung Ghibelline.
Handschr.: London, brit. Mus. Harl.
No. 3678. mbr. fol. sec. XIU.
Ausg. : ^ zusammen mit d. vorhergehenden
unt. d. Tit.: Chronicon de rebus in Italia
gestis historiae imperat. Suevor. illustrandae
aptissima ed. J. L. A. Huillard-Br^hoUes.
Paris 1856. 4». — ^ ed. Pallastrelli in Mon.
histor. ad prov. Parm. IH. {auch mit dem
Separattitel: Chronica tria Placentina) p.
109-346; variae quae accedunt notitiae a.
1285-1302 ibid. p. 347-349.
Erl-Schr.: Pallastrelli 1. c. p. Xin-XXIX.
Vgl. .'^ntonius de Ripalta.
Chronica episc. Plac.
Chronica rectorum.
Chronicon de antiquitatibns.
„ Placentinae urbis.
Johannes de Mussis.
Chronlcon Posoniense a. 997—1203.
Nicht unwichtig. in den Jahreszahlen fehlerhaft.
Av^g.: ex cod. Poson. S. Martini ap.
Endlicher, rer. Hungaric. mon. Arpad. p.
55-59.
Chronicon postremorum comitum
Capuae, vid. Johannes abbas Casi-
nensis.
Chronicon principum Brunsvicen-
sium (768—1279) rhythmicum anti-
quum sermone vernaculo antiquo,
tum Saxonica, tum (ex editione
Gobleri)alia dialecto script.tempore
Henrici Mirabilis et Alberti II eius
fratris, vid. Reimchronik der Her-
zoge von Braunschweig.
Chronicon principumMisnensium =
Chronicon rerum in Misnia etc.
Chronicon Prumiensis monasterii
iuxta Treverim breve.
Ausg.: ap. Martene et Durand, ampl.
collect. IV. p. 517.
Chronicon Pseudo-Maxlmi = Maxi-
mus Caesaraugustanus.
Chronicon Quedlinburgense seu
Annales Quedlinburgenses ab O. C.
ad a. 1025.
Dnbedeutend f. d. friihe Zeit, f. die der slichs.
Kaiser eiue der zuverlassigsten Quellen. Bis z. J.
1000 sind d. Ann. Hildesheim. benutzt. Leben-
dig, mit wahrem Interesse f. d. kaiserl. Familie
geschrieben.
Handschr.: Dresden, vid. Pertz, mon.
scr. m. p. 20.
Ausg. : ^ ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. H.
p. 272. — * collatum c. chronograph. Sax.
ap. Mencken, scr. HI, p. 170; nachldssig,
ausserdem fehlt vieles. — * ap. Pertz, mon.
scr. in. p. 22-69 ; 72-90. — * Bruchstiick in
Script. rer. Prussic. I. p. 237.
Erl.-Sehr.: Giesebrecht, W., Gesch. d. dentsch.
Kaiserzeit. Bd. I. p. 746. II. p. 517.
Lappenberg, J. M., chronic. Quedlinb. —
in Pertz' Arch. VI. p. 635-647.
Lappenberg, J. M., Verhaltniss d. chrono-
graphus Saxo zur Quedlinburger Chronik,
ibid. VI. p. 647-653.
Waitz »71 Pertz' Archiv VI. p. 686-688.
Vgl. Annales Hersfeldenses.
Chronicon Ramsiense {Ramsey in
Anglia) auct. Oswaldo episcopo (?)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 735, glbt lange Auszuge.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britann. lit. I.
p. 462.
Chronicon Rastedense anonymi
Bremensis. 1059—1463.
Hauptquelle der alt. Gesch. der Vorfahren d.
Konige von Danemark u. der Grossherz. v. Olden-
burg; viele Nachrichten iib. d. Stedinger.
Ausg.: ^zuerst ap. Meibom, script. rer.
Germ. H. p. 89-119. Ein aus Schip-
howers Qhronik interpolirter Abdruch u.
sehr fehlerhaft. — * wiederhoU ap. Lange-
bek, scr. hist. Dan. HI. p. 166-209.
Erl.-Schr.: v. Halem, Gesch. Oldenburgs. Thl. 1.
Einleit.
Lappenberg, J. M. , historia de fundatione
monasterii Kasteden.sis u. Chronicon Raste-
dense, — in Pertz' Archiv VI. p. 750.
Ricklefs, Nachrichten von d. chron. Rasted.
im Oidenburgisch. Landesarchiv, — tn Pertz'
Archiv m. p. 300.
Chronicon Reglense auctoribus
Sagacio (f cca 1353) et Petro
de Gazata vicario generali epi-
scopi Regiensis (f 1414). 1272—
1353, resp. 1388.
Zu Anfang und Ende nicht vollstandig.
'Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVin.
p. 5-98.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 142.
Chronicon Reginonis, vid. Regino.
Chronicon regum Francorum a
Carolo Magno ad a. 1180 breve.
^ Ausg. : ex ms. usaticorum Barcinonensium
reg. bibl. Paris. No. 4671. A. ap. Bouquet,
rec. Vin. p. 231; XH. p. 216.
Vgl. Chronica regum Francorum.
Historia regum Francorum.
Chronicon regum Italiae = Cata-
logus regum Italiae.
Chronicon regum Manniae et in-
sularum ab anno 1066 — 1266, adiecta
brevi continuatione ad a. 1316.
15*
228
CHRONICON
Hierdurch ist dci- Artikel p. 220 ,Chronicon
Manniae' zu vervolUtiindigcD.
Ausg.: ' Londini 1587. 8». — * vnederhoU
Francofurti 1590. 8». — » ap. Camden,
Britannia. Londini 1610. fol. — *ap. Lange-
bek, scr. rer. Danic. IIL p. 212-244. —
* vollstandiger unter dem Tit.: Antiquitates
Celto-Normannicae, contaiuing the Chronicle
of Man and the Isles, abriged by Camden,
with a translat. and extracts from various
authors edit. by Jam. Johnstone. Copenhag.
1786. 4«.
Chronicon regum Visigothorum
auctore anonymo.
Der Verfasser soll nach einigen eiu gewisser
Vulsa, nach andern ein gewisser Julianus Lu-
cas, 717 Diac. z. Toledo, gewesen sein.
Ausg.: ap. Florez, Espana sagrada II.
p. 177.
Chronicon Reicherspergense {m
Oberosterreich) , vid. Magnus pre-
sbyter Reichersperg.
Chronlcon Remense breve a Chr.
nato —1190.
Ausg.: ^ ap. Labbe, bibl. nova I. p. 358-
361. — 'Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X.
p. 271; XI. p. 291; XIL p. 274-276; eine
Fortsetzung von 1197-1227 XVm. p. 699. 700.
Chronicon Rhemense breve alterum
ab a. 830—999.
Ausg. : ^ ap. Labbe, bibl. nova I. p. 362.
— * ap. Bouquet, rec. IX. p. 39.
Chronicon Repegovii seu Cronica
Romanorum, Chronicon Liineburgi-
cum Saxonica lingua conscriptum',
Chronicon herenEckenvonRepgow,
Historia Romanens., Sassenkroneke,
Sachsenchronik, sachsische Welt-
chronik, Chronicon imperatorum et
pontificum etc, — 1314 resp. 1348.
Die Frage iiber d. Verf. dieser unvollendeten
Chronik ist noch nicht abgeschlossen. Interessantes
und wcitverbrcitetes Werk des Mittelalters, dessen
Abfassungszeit gcgen Ende der 20ziger Jabre des
13. Jahrh. fallt. Erstc prosaische Chronik in deut-
scher Sprache. Auf ihr beruht die braunschweig.
Reimchronik u. Closcner'^ Chronik. — Eyke
von Kepkow lebtc in der 1. HSlfte des 13. Jahrh.
Handschr.: Hamburg, Kopenhagen,
Wolfenbiittel u. s. w., siehe iib. dAeselben
Pertz' Arch. III. p. 239; VI. 13. 231. 373;
VII. 650, vor allen Massmann, Kaiserchronik
III. p. 75 sq.
Ausg.: ^ unt. d. Tit.: Das Zeitbuch
des Eike von Repgow, in urspriing-
licher niederdeutscher Sprache u. in -friiher
lateinischer Uebersetzung hrsg. vou H. F.
Massmann. (42. Publication des literarisch.
Vereins in Stuttgart). Stuttgart 1857. gr. 8».
X. u. 753 Seit. Lobenswerthe Ausgabe. Die
von M. gegebene IfUeinitche Uebersetz. war
friiher bekannt unt. d. Tit.: Historia im-
peratorum a Carolo M. ad Fridericum II
imp., speciatim ad a 1235 auctore anonymo
Saxone (ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 63-128.) — *ein Theil unter dem Titel:
Chronicon Liineburgicum Sax. ling.
conscript. atque ad Wilheimum rcg. Germ.
extensum (768-1247) ap. Eccard, corp. hist.
niedii aevi I. p. 1315-1412. Ist eine Inter-
polation, besonders aus der sonst sehr ver-
schiedenartigen Kaiserchronik; sie wurde
lateinisch bearbeitet von Conrad v. Hal-
berstadt, der sie bis 1353 fortsezte. (Vgl.
Dahlmann, Gesch. Danemarks I. p. 385.
not. 1.) — * der letzte Theil, von Lothar d.
Sachsen bis auf Albrecht ap. Massraann,
Kaiserchronik IL p. 685-721. — *die Rep-
gauische Chronik, das Buch der
Konige. Hrsg. von G. Schone. Elberfeld
1859 {aus d. 1858 r- Programm der elber-
felder Realschule.) 4». 1'/, Thlr. {Vgl.
V. Sybel, histor. Zeitschr. 1860. 1. p. 215.)
Erl.-Schr.: Anzeiger fiir Kunde der deutschen
Vorzeit. 1858. No. 1. p. 35.
Cohn, L. A. , de rebus int. Henricum VI et
Henricum Leonem actis. Vratislav. 1856.8«.
p.25.
DUmge et Mone, Repgowii chronicon — in
Pertz' Archiv III. p. 239.
Ficker, de Henrici VI imp. conatu electi-
ciam regum in imperio Romano-Germanico
successionem in hereditariam mutandi. 1849.
p. 26 sq.
Lappenberg, von d. Chronik des Grafen
Gerhard v. Holstein u. der Repgowschen,
sowie der sogenannten LUneburger Chronik,
— in Pertz' Archiv VI. p. 373 ; vgl. VII. p. 650.
Massmann, Nachweisung lib. d. Anfang der
Chronecken der Sassen, — ap. Spangenberg,
neucs vaterland. Archiv. 1825. 1. p. 233, —
iViMiinchenergelehrteAnzeigen. 1842. Sp. 1022.
Pfeiffer, F. \V., de chronico Ecconi de Rep-
gow addicto maiore. Berolini 1853. 8.
Pfeiffer, F. W.jUnter.suchungenUber dierepe-
govische Chronik. Breslau 1854. S» .
Wattenbach, Deutschlands Gescliichtsquel-
len p. 421.
Wedekind, Noten zu einigen Geschicht-
schreibcrn des Mittelalters II. p. 267.
Chronicon rerum Danicarum sive
Chronicon Danorum a. 1214 — 1252,
vid. Albertus Stadensis.
Chronicon rerum in Misnia seu
Chronicon principum Misnensium
ab a. 1175—1349 gestarum, quod
non immerito Dresdense dici posset.
In nicderdeutscher Sprache.
Handschr.: Dresden, k. Archiv.
Ausg.: ap. Menckeu, scr. rer. Germ. UI.
p. 345.
Chronicon rerum per Austriam vi-
cinasque regiones gestarum inde
ab a. 1025 — 1282 incerti auctoris.
Auch bekannt unter der Bezeicbnung G o 1 d e n e
Chronik.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl.
Ausg.: ed. prim. B. J. Docen. Munich.
1827. 8».
CHRONICON
229
Erl.-ScTir.: Die goldeneChronik der Mlin-
chener Hofbibliothek: incerti auctoris chron.
rer. etc. — in Horinayr's Archiv fiir Geogr.,
Gesch. u. Statistik. Wien 1827. No. 77. p. 430 ff.
Chronicon rhythmicum canonici
Leod., vid. Canonicus Leodiensis.
Chronicon rhythmicum principum
Brunsv. = Reimchronik der Her-
zoge von Braunschweig.
Chronicon Riddagshusense seu
Riddagshusanum, seu eorum qui
Riddagshusen a fundatione per
annos 460 praefuerunt, abbatum
catalogus. 551—1508.
Handschr.: Wolfenbuttel, chart. sec.
XV. et XVI; 33. 6. Ms. Aug. fol.
Ausg. : ' ins. multis notatu dign. reb. in
Saxon. gest. Acced. tractatus, quo maiores
primum consilio fundarint coenobia? etc.
Ed. H. Meibom. Helmaestad. 1605. 4». —
'ibid. 1620. 4°. — ^wiederholt ap. Meibom,
scr. rer. Germ. in. p. 343-418, wo es zu-
gleich bis 1615 Jortgefiihrt ist. — *unt. d.
Tit.: Annales Riddagshusani monachi ap.
Leibnit, scr. rer. Brunsv. H. p. 68.
Chronicon Ripaltae {prope Tauri-
num) parvum ab a. 1195—1405.
Ausg. : primum ap. Muratori , script. rer.
Ital. XVn. p. 1321-1326.
Chronicon Ripensis ecclesiae seu
annales episcoporum Ripensium.
Ausg. : ^ commentario Com. Hamsfortii
illustratum ed. P. Terpager. Hauniae 1708.
80. — * ap. Langebek, scr. rer. Dan. VH.
p. 184-209.
Chronicon Rosenveidense = An-
nales Rosenveldenses.
Chronicon Rothomagense a Christo
nato ad a. 1344.
Ausg.: ' ap. Labbe, nova bibl. I. p. 364-
390. — ' Fragmentum ex chronico Rotho-
mag. ab a. 1230-1234 ap. Dachery, spicileg.
ni. p. 613. — ^andere Bruchst. ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 386; XH. p. 784-786;
XVIIL p. 357-362.
VgL Gesta archiep. Rothomag.
Chronicon Rottenburgense. 815—
1509.
Ausg. : ed. Duellius, miscellan. II. p. 175.
Chronicon Ruyensiscoenob. — 1222.
Ausg.: ' ap. Moricium, probationes histor.
Britannicae I. p. 251. — * Bruchstiicke ap.
Bouquet, rec. XII. p. 563 ; XVIIL p. 332. 333.
Chronicon Sagornini = Johannes
diaconus.
Chronicon Salemitanum {Salmanns-
weiler) ord. Cisterc. 1134—1210.
Ausg.: ap. Mone, Quellensammlung I.
p. 177-180.
Chronicon Salernitanum s. historia
principum Langobardorum ab anno
747—974.
Verf. unbekannt, als solcher galt lange ein ge-
wisser Aribert aus Salerno. Sprache rauh. Fort-
setz. des Paulus Warnefridi (Diaconus.) Von
Wichtigkeit fUr d. unteritalischen Kriege Otto's I.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. mbr. sec.
XIII. No. 5001. 40. Original. — bibl. Bar-
berini, chart. fol. Vgl. Pertz' Arch. V. 131.
150; X. 375.
Ausg. : nur Bruclistiicke * ap. Peregrini,
hist. princ. Langob. II. p. 149. — * wieder-
holt ap. Muratori , scr. rer. Ital. II. 1. p.
287-306. — ^vollstandig ed. Pratilli, hist.
princ. Langob. H. schlecht. — * ap. Pertz,
mon.scr. UI. p. 467-561. — Paralipo-
mena a. 760-960 ap. Muratori, script. rer.
Ital. II. 2. p. 171-286; emendationes dazu
ex cod. Vatic. ibid. p. 1099-1112; schlecht,
da vieles fehlt.
Uebers.: deutsch: einzelne Bruchstiicke
von O. Abel hinter Paulus Diaconus in
Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit.
(VIII. Jahrhundert 4. Bd.) Berlin 1849. p.
192-202.
Erl.-Schr.: Bethmann m Pertz' Arch. X. p. 375.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtschrei-
ber p. 214.
Chronicon Salernitanum brevissim.
Wertlos.
Ausg. : * ap. Peregrini , hist. princ. Lan-
gobard. I. p. 260. 261. — ^ wiederholt ap.
Pratilli in ed. nov. Peregrini, histor. princ.
Lang. V. p. 16.
Chronicon Salisburgense. 580 —
1475.
Hat wahrscheinlich einen salzburgischen Cano-
niker zum Verfasser. Ist mit dem folgenden nicht
zu verwechseln.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. cod.
Emmer. sec. XV. F. 14 (bis 1466 ; bis 1257
fast ganz gleich mit Canisius, dann nur
Excerpte.) — Wien, k. Hofbibl. hist. eccl.
45, jetzt 8072. chart. fol. s. XVI.
Ausg.: ed. Canisius, lect. antiq. VI. (ed.
nov. III, 2. p. 478.)
Chronicon Salisburgense ab a. 1.
aerae Chr. ad 1286 resp. 1398, ab
anonymo quodam, ut videtur, ca-
nonico Salisburgensi saec. XII.
scribi coeptum, tum ab aliis coae-
taneis inprimisque Weichardo de
Polheim, postea archiep. Salisb.,
continuatumy demum ab anonymis
vel abbatibus vel coenobitis San-
Petrensibus pertextura.
Merkwiirdiges Werkchen, v. d. Canisianischen
ganz vcrschieden.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 759.
230
CHRONICON
Atisg. : ' ap. Pez, script. rer. Aastr. I. p.
314-434. _ ^als Annales S. Radberti
Salisbiirgensis a. 1-1286 c. contin.
Weichardi de Polheim et contin. canonic.
S. Rudberti Salisb. ed. Wattenbach ap.
Pertz, mon. scr. IX. p. 757-823.
Erl.-ischr.: v. Koch -S t ernf eld in Pertz' Arch.
III. p. 106. — Vgl. ibid. XI. Annales S. Rudb.
.Salisb. elc. bis zu Endc.
Chronicon Salisbupgense a s. Rud-
berto (716) iisque ad a. 1495 ano-
nymi San-Petrensis coenobitae.
Meislens niir fiir d. GeKch. des Klosters wich-
tig, jedoch unter den mit Incidentia iiberschrie-
benenStiickcn auch Verschiedenes z. Gesch. d. Zeit.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. II.
p. 427-446.
Chronicon Salisburiensis monast,
vid. Wikes.
Chronicon Salutiense, vid. Epitome
chronici Salut.
Chronicon Saltzeburgense. 1403 —
1494.
Ausg.: ed. Duellius, miscellan. II. p.
129-168.
Chronicon Sanpetrinum = Chro-
nicon S. Petri.
ChroniconSaracenico-Siculum. 827
—963.
Ausg. : ' arabice et lat. ed. Carusius, bibl.
Sicula I. — 'lat. ap. Muratori, scr. rer.
Ital. n. 2. p. 245-248.
Chronicon Savigniacensis monast.
in finibus minoris Britanniae et
Normanniae. 1 1 12 — 1378.
Ausg.: ' ed. Baluze, miscell. 11. p. 310
(*ed. nov. I. p. 326.) — 'Bruchstucke ap.
Bouquet, rec. XII. p. 781; XVIII. p. 350
-352. Vgl. CataloguK abbat. Savigniac.
Chronicon Saxonicum = Annalista
Saxo.
Chronicon Saxonicum, Anglo-
Saxon chronicle, Saxon chronicle
sive Annales rerum in Anglia prae-
cipue gestarum a Chr. n. ad a.
1154 deducti.
Wahrgcheinlich zu Alfreds Zeit angefangen, v.
wem ist ungewiss. Neben Beda Hauptquelle f. d.
iilteste Gesch. Englands, das hervorragendste Werk
der angclsacbsiscben Ilistorik. Ins Lateinische iiber-
getzf von Florentius WigQruiensis, lateinisch
bearbeitet von Acthelweard.
Ausg.: ^hinter Wheloc's Ausg. von Beda's
historia ecclesiast. Cantabrig. 1643. fol. —
* sax. et lat. c. mapp. geograph. opera E.
Gibson. Oxonii 1692. 4". Hrste umfassendere
Atisg. — • with an english translation aud
QOtes critical and explanatory by J. In-
gram. London 1823. 4*. Beste Ausgabe. —
*with an engl. translat. m Monum. histor.
Britann. 1848. I. p. 291-466. — ^wnt. d. Tit.:
Thc Anglo-Saxon chroniclc, cdited with a
tran.slation by Benj. Thorpe. London 1861.
Vol. 1. Original texts. Vol. 2. Translation.
2 yol. gr. 8». (Zugleich Tomus XXI. Reruro
Britann. medi aevi scriptores.) — Bruchstiick.
' ap. Bouquet, rec. XIII. p. 47-66. — ' ap.
Lyc-Manning, dictionarium Saxonico- et
Gothico-Latinum. Londini 1772. fol. ap-
pend. IV.
Uebers.: english: 'by Miss Gurney. Nor-
wich 1819. 8*. Nur in wenigen Exemplaren
gedrucht und daher sehr selten. — * by J.
Ingram {s. vorher.) — * in Mon. hi.stor. —
*zusammen mit Bede's eccles. history. Lon-
don, Bohn's antiq. library 1848. Tom. I.
kl. 8». — *by Thorpe (s. vorher.)
Erl.-Schr.: Haigh , D. H., the conquest of Bri-
tain by thc Saxons: a harmony of fhe ,Hi-
storia Britonum,' the writings of Gildas, the
,Brut' and the Saxon chronicle, with refe-
rence to the events of the 5. and C. cen-
turies. London, J. R. Smith 1861. 8o. 15 ah.
History, ancient, english and french, vid. s. v.
Hugo Candidus.
Lappenberg, Gesch. v. Engl. I. p. XLIX sq.
Schmid, Gesetze d. Angelsachsenl. p. LVIIsq.
— u. im ,Hermes.' Bd. XXX. Ueft 2. 1828.
p. 286 sq. Kritik der Ausg. von Ingram.
Usinger, die danischen Annalen des Mittel-
alters. Hannov. 1861. p. 40-47.
Chronicon Saxonum Quedlin-
burgense = Chronicon .Quedlin-
burgense.
Chronicon Scheftlariense = Cata-
logus praepositor. Scheftlariensium.
Chronicon Schirense, vid. Conradus
philosophus.
Chronicon Schlierseense anonymi
eius ecclesiae canonici. 779 — 1378.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 377.
Chronicon Schutterani monasterii
(Sckuttern, westlich am Fusse des
Schwarzwaldes) auctore anonymo.
603-1327.
Ausg.: ap. Schannat, vind. literar. p, 17.
Erl.-Schr. : Gerbert, historia Nigrao silvae
p. U.
Grandidier, histoire d'AIsace I. p. .S38.
Mabillon, annalcs Benedict. I. p. 492.
Rettberg, Deut.schlanda Kirchengcscbichte
II. p. 86.
Chronicon Senonense S. Columbae.
459—1193.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1450-1453. — ' ap. Bouquet, rec. IX. p.
40; X. p. 272; XI. p. 292; XII. p. 287;
addenda a. 1193-1235 XVm. p. 722. 723.
Vgl. Annale» S. Columbae Senon.
Clarius.
Gaufridug de CoIIonc.
Odoranniu.
CHRONICON
231
Chronicon Senoniense in Vosago,
dioec. TuUens.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 367-369. Vgl. Richerius.
Chronicon Sialandiae seu Danicum
ab a. 1028 — 1282, c. continuatione
ad a. 1307 auctore anonymo (qui
vergente saec. 13. vixisse videtur.)
Auszug aus d. Vita Canuti Lawardi auctore
anonymo u. a.
Ausg. : ' unt. dem Tit. : Incerti auctoris
chronica Danorum et praecipue Sialandiae
ex vet. membr. bibl. reg. Havniens.
ed. Arn. Magnaeus. Lipsiae 1695. 8*. —
^ wiederholt ap. Langebek, scr. rer. Dan. II.
p. 602-644.
Erl.-Schr.: Usinger, die danischen Annalen d.
Mittelalters p. 56-61.
Chrohicon Siciliae ab acquisitione
ipsius insulae per Graecos usque
ad obitum Guiljelmi ducis Friderici
II reg. Sicil. fil., qui circa ann.
1340 in vivis fuit (820—1328), ab
anonymo auctore conscriptum.
Ausg. : ' ex ms. Colbert. editum. Lugduni
Bat. s. a. fol. — ^ ap. Martene et Durand,
thesaur. anecd. III. p. 5. — * ap. Muratori,
scr. rer. Ital. X. p. 803-910.
Chronicon Siculum Cantabrigiense
= Chronicon Saracenico-Siculum.
Chronicon Sigeberti Gemblac, vid.
Sigebertus.
Chronicon Silesiae breve. 970^—
1410.
Das alteste noch vorhandene Fragment einer
schlesischen Chronik. Nicht unwichtig.
Ausg. : ' ed. H. Hofifmann in seiner Mo-
natsschrift von und fiir Schlesien I. p. 49.
— * ap. Stenzel, scr. rer. Siles. I. p. 38-37.
Chronicon Silesiae vetustissimum.
Fragmentum. 1238—1308.
Ausg.: ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
n. p. 17. 18.
Chronicon Simonis comitis Montis
fortis = Praeclara Francor. facinora.
Chronicon Sindelfingense = Anna-
les Sindelfingenses.
Chronicon Sithiense S. Bertini =
Chronicon Bertinianum.
Chronicon sive annales prioratus
de Dunstaple —1297.
Ausg.: ed. Th. Hearne. Oxonii 1733.
2vol. 8«.
Chronicon sive rudimentum = Ru-
dimentum noviciorum.
Chronicon Skibyense s. Annales
rerum Danic. ab a. 1046—1534
resp. 1555.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. H.
p. 554-602.
Chronicon Slavicum = Annaies
Hamburgenses.
Chronicon Slavicum parochi Suse-
lensis sive Chronica Slauica de
Lubek, Hamburg, Luneburg, Wis-
maria, Rostok, Sundis et ceteris
ciuitatibus incerti auctoris. 814 —
1485.
-^bgefasst von einem Geistlichen des Dorfes
Siisel, etwa 3 Meilen von Liibeck. Als Compilation
unbedeutend; enthalt vom 14. Jahrh. an nur diirf-
tige Ausziige aus Detmars Chronili. Soll Fort-
setzung des Helmold sein.
Ausg. : • s. 1. et a. (circa 1490). fol. Hain
No. 4995. — ^ ap. Lindenbrog, script. rer.
septentr. Francof. 1609. p. 189-247 (» ed.
alt. ihid. 1639 — « ed. 3». Hamburgi 1706.
ed. Fabricius p. 251.) Voller Fehler.
Uebers.: unt. d. Tit.: Wend^che Chro -
nik. Hyr begynnet de wenaesche Chro-
necke etc. Endet cca. 1485 so: Desse man
der minsten Wendesten Kronecke in korten
worden geschreven vnde samelt en ene
hystorien vn tor tyd genog dok in groteren
Schriften vnde boken Machme me vend
lengere hystorien gune vorwasen u. s. w.
1 s. 1., a. et typ. 8". (Liibeck au^ Matth.
£rand's Offizin, 1485-1490.) — » Francof.
1520? fol.
Erl.-Schr.: Bohmer, Th. , Kantzows Chronik v.
Pommern in niederdeutscher Mundart p. 23.
Dreyer, Einleit. in d. liibeckische Verord-
nung. 1769. p. 40. No. 8.
Grautoff, F. H. , iiber die deutsche Origi-
nalausg. d. Chronici Slavici, etc. — m Pertz'
Arch. ni. p. 387.
Grautoff, F. H. , iib. d. alteste gedruckte
Chronik der Stadt u. des Bisthums Ltineburg
, oder d. chronicon Slavicnm in Lindenbrog's
Sammlung . . . in seinen Histor. Schriften.
Llibeck 1836. IH. p. 317-343.
Lappeuberg, ub. d. chron. Slavic. par. Su-
sel. — in Pertz' Archiv VI. p. 404.
Voigt, Joh., Bremisch. u. Verdensch. Heb-
opfer. Bd. 1. p. 93.
Chronicon S. Sophiae Beneventi
= Annales Beneventani.
Chronicon Spilimbergense ab anno
1241—1489.
Ausg. : primum (cura Jos. Bianchi) Utim,
ex typ. Turchetto 1856. 8«. 18 pag.
Erl.-Schr. : A r c h i v i o storico Italiano. Nuova serie.
m. 2. p. 213-216.
Chronicon Spirense.
Haufig als echte QuoUe benutzt, aber hochst
wahrscheinlich ein Werk Schannafs.
Handschr.: Darmstadt, Archiv.
Ausg.: ap. Wiirdtwein, nova subsid. I.
p. 118.
Erl-Schr.: Stalin, wirtembergische Geschichte
11. p. 17, nota.
232
CHRONICON
Chronicon Spirensis civitatis prae-
sulum. 727—1512.
Ausq.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
II. p.'2257.
Chronicon Stamsensis monasterii
in Tirolo breve auctore anonymo.
1273-1496.
Enlhalt meistens Nachrichten iiber TodesfSlle
und Begrabnisse.
Ausy.: ap. Pez, script. rer. Austr. 11. p.
457-460.
Erl.-Schr.: Die Muttor Conradins u. sein Mau-
soleum die Cistercienserabtei Stams, — ap.
Hormayr, die goldene Chronik von Hohen-
schwangau. Miinchen 1842. 4«. 2. Abtheil.
p. 71-82.
Chronicon Stederburgense {prope
Wolfenbutfel), 1000—1195, sub Ger-
hardo praeposito (f 1209) conscri-
ptum.
Gehort zu den wichtigsten Quellen der Gesch.
Heinrichs de.s Lowen.
Handschr.: Wolfenbiittel , Landes-
hauptarcli., mbr. sec. XIV. fol. Copialbuch
des Stifts. Original.
Ausg. : ' ai,f. Meibom , scr. rer. Germ. I.
p. 427-436 ; 450-455 ; — » m Meibomii avi
Opusc. hi.stor. var. res Germ. concernentia.
Helmst. 1660. 4". p. 271. Unvollstandig, wim-
melt von Fehlern. — ^unt. d. Tit.: Chro-
nicon Stederburgense (1007-1282), cui
inserta Gerhardipraepositi de Hen-
rici Leonis postremis rebus gestis
historica narratio ap. Leibnit., script.
rer. Brunsv. I. p. 849. Ebenso schlecht, als
die vorhergehende, obwol sie besser sein will.
— '■unt. d. Tit.: Annales Stederbur-
genses auctore Gerhardo ap. Pertz, mon.
scr. XVI. p. 197-231.
Erl.-Schr.: Cohn, L. A., de rebus int. Henric. IV
et Henric. Leonem actis. Vratislav. 1866. p.
13-16; p. 18-21.
Waitz, chron. Stederburgense — in Pertz' Ar-
chiv VII. p. 598-612.
, Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 376.
Chronicon S. Stephani Antissio-
dorensis breve ab a. 1005 ad a.
1174 c. append. ab a. 1034—1190.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova mss. I. p.
292 w. 405. — ' Bruchstiicke ap. Bouquet,
rec. X. p. 270; XII. p. 299.
Vgl. Chronicon Antissiodor.
Chronicon S. Stephani Cadomensis
= Historia annalis brevis.
Chronicon Strozzianum.
Ausg.: Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X.
p. 272-274; XI. p. 294.
Chronicon Sublacense seu Cata-
logus abbatum monasterii Subla-
censis ab a. circiter 595 — 1390 au-
ctore raonacho Sublacensi anonymo.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 929-966.
Chronicon Sythiense, vid. Chroni-
con Bertinianura.
Chronicon S. Taurini Ebroicensis.
Ausg. : ex cod. reg. bibl. Paris. No. 4861
Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII. p. 776.
Chronicon Tegernseense. Duo fra-
gmenta. 1347 et 1445.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 629.
Vgl. Historia fundat. mon. Tegerng.
Chronicon Thietmari, vid. Thiet-
marus.
Chronicon S. Thomae Lipsiens. =
Chronicon Misnensis terrae.
Chronicon Thuringicum etHassia-
cum = Chronica vnd altes Her-
komraen.
Chronicon Tielense sive maioris
chronici pars ultima et maxime
notabilis auctore incerto.
Reicht bis 1419, mit einer Fortsetzung bis 1566.
Fiir die geldern.sclie Geschichte von Wichtigkelt.
Der Verfasser scheint in oder bei Tiel Deichmeister
geweson zu sein.
Ausg. : ex archetypo primus edid. annotatt.
addidit J. Did. van Leeuwen. Traiecti ad
Rhen. 1789. 8«. XXV III et 716 pag.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschied.schrijvers p. 73-75.
Chronicon Tolosanum ab a. 1096
ad a. 1271.
Ausg. : ' ap. Catel, histoire des comtes de
Toulouse, append. p. 160. — ' Bruchstiicke
ap. Bouquet, rec. XH. p. 373 ; XIX. p. 236.
Chronicon Tornacense breve S.
Martini auctore anonymo. 459 —
1099.
Der Verfasser schrieb dasChronioon Elno-
nense vollstandig aus.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. HI.
p. 145.3-14.56. — ^ Bruchstiicke ap. Bouquet,
rec. Vm. p. 285; X. p. 205; XI. p. 142.
Chronicon Trenoricense.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 112.
Chronicon Turingie et Hassie, vid.
Chronica vnd altos Herkoraraen.
Chronicon Turonense — 1140.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 2825.
olim Thuan. et Colb. 5199. Rcgius 4051.
5. mbr. sec. XII. fol. 94. — London, br.
Mus. Cotton. VcKp. D. XIII. mbr. sec. XH.,
schliesst mit 1137.
Av^g. : von Pipin an ' ap. Ducbesne,
hist. Franc. scr. lU. p. 367. — * ap. Bou-
CHRONICON
233
quet, rec. VTII. p. 316; IX. p. 45; X. p.
225; XI. p. 212; XII. p. 64-67.
Chronicon Turonense a Chr. nato
usque ad 1224.
Ausg. : die Jahre 1180-1224 ap. Bouquet,
rec. XVUI. p. 321. 322.
Chronicon Turonense anonymi ca-
nonici Turonensis S. Martini. 249
—1227.
Fabricius, bibl. iat. med. aevi ed. Mansi IV.
p. 100 ineint, dass Johannesmaiorismonasterii
monachus der Verf. sei. — Wichtig fiir die Gesch.
Lndwigs VIH von Franlireich.
Ausg. : ' ap. Martene et Durand , ampl.
coUect. V. p. 917-1072. — ^ ap. Bouquet,
rec. X. p. 280; XI. p. 346; XH. p. 461-478;
XVIII. p. 291-320.
Vgl. Historia monasterii s. Juiiani.
Chronicon Urspergense. 1126—
1229.
Nur dieser Theil der friiher sogenannten Ur-
sperger Chronik kann seit dem Abschluss der
neuern Untersuchungen iiber Ekkehards Welt-
chronik Anspruch auf diesen Namen machen. Brusch,
monaster. Germ. cent. I. 1551. p. 168 war der
erste. der den Conrad v. Lichtenau als Verf.
der Chronik, mit Einschluss v. Ekkehard's Werk
nannte. D.aher die Baseler Ausg. von 1569 schon
ihn als solchen auf d. Tit. nennt. Als man d. Auf-
merksamkeit auf d. Historia Friderici richtete,
stellte es sich unzweifelhaft heraus, dass d. Propst
Burchard v. Ursperg (aus Biberach gebiirtig)
der Verf. unserer Chronik sei fiir die Jahre 1126-
1226, u. dass Conrad v. Lichtenau (f 1240,
Burchards Amtsnachfolger) sie bis 1229 fortgesetzt,
sowie die letzte Redaction derselben iibernommen
habe.
Ausg. : Vgl. unter Ekkehardus Uraugiensis.
Chronicon Uticensis monasterii, in
Oastinensi monasterio continuatum.
Ausg. : Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 773. 774,
Vgl. Chronicon Gastinens.
Chronicon Valciodorense = Chro-
nicon Walciodorense.
Chronicon Venetum, vid. Johannes
diaconus.
Chronicon Venetum anonymi co-
aevi scriptoris ab a. 1494 — 1500
italice scriptum = Sanutus, de bello
Gallico.
Chronicon Venetum vulgo Altinate,
Cronaca Altinate, auctore anonymo.
Libri 8.
Ohne zureichenden Grund chron. Altinate
genannt. Hochst barbarische Sprache, fortjresetzt bis
ins 13. Jahrh. Ein wunderlicheres Gemi.-^ch als dieses
Werk existirt wol kaum in der ganzcn histor. Li-
teratur.
Ausg. : » iuxta codic. patriarchat. Veneti
seminarii sub. tit. : La cronaca Veneta detta
Altinate di autore anonimo in latino, pre-
ceduta da un comment. del P. Ant. Kossi,
— in Archivio storico Italiano. Firenze
1845. VIII. p. 1-228. Correzioni e supple-
menti da potersi fare alla cronaca Altinate
traendoli dal cronista Marco ibid. p. 769-
783. — "^nach dem bessern dresdener Codex
ibid. im Append. Tomo XIX. p. 1. 1847.
Erl.-Schr.: Giesebrecht in .Schmidts Zeitschr.
f. Geschichtswissenschaft. II. p. 43-47.
Chronicon Verdense = Chronicon
episcoporum Verdensium.
Chronicon Veronense, vid. Parisius
de Cereta.
Chronicon Vetero-Cellense maius
et minus, vid. Annales Vetero-
Cellenses.
Chronicon vetus ex libris Pentheon
excerptum de imperatoribus Ger-
manicis anonymi, ab a. 769 — 1235.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. German.
I. p. 1.
Chronicon S. Victoris Massiliensis
monasterii. 540—1481 (1563).
Wurde hautig als von einem Victor Massi-
liensis herriihrend angesehen; es ist dies jedoch
nur der Name des Klosters, wo es geschrieben.
Ausg.: excerpta ' ap. Labbe, bibl. nova
mss. I. p. 339-344. — * ap. Bouquet, rec.
XII. p. 348; XIX. p. 238.
Chronicon Vlennensium antistitum
iussu Brunonis episcopi a. 1239
conscriptum.
Ausg.: ' ap. D. Estiennot, fragmenta
historiae Aquitanicae VI. p. 152. — ^Bruch-
sttick ap. Bouquet, rec. XII. p. 345.
Chronicon Vilodunense stve Dt
vita et miraculis s. Edithae (f 984) .
regis Edgari filiae carmen vetus
Anglicum.
Um 1420 im Dialekt von Wiltshire geschrieben.
Ausg. : e cod. unico Cotton. in mus. Brit.
adservato . . . in lucem editum , cura Guil.
Henr. Black sumptib. Ric. Colt Hoare.
Londini 1830. fol. 141 pag.
Vgl. Vita s. Eadgithae.
Chronicon S. Vincentii Mettensis
breve = Annales S. Vincentii
Mettensis.
Chronicon Vindocinense = Chro-
nicon Andegavense.
Chronicon Vircionense brevissimum
a. 843—1221.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 737.
— * wiederholt ap. Bouquet, rec. XVHI. p.
246. 247.
Chronicon Virdunense, vid. Hugo
Flaviniacensis.
234
CHRONICON — CHRONIK
Chponicon Virdunense\
S. Vitoni f= Annales
Chronicon S. Vitonij S. Vitoni.
Virdunensis '
Chronicon Vizeliacensis monasterii
ab a. 660—1316.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 394-
398. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI.
p. 384; XII. p. 344; XVm. p. 743.
Vgl. Hiigo Picl.avinus.
Chronicon Vormeselense, vid. Anna-
les Formoselenses.
Chronicon Vulturnense, vid. Johan-
nes monachus.
Chronicon Walciodorense {gaUice
WasoTj Vaulsors, Valencourtj. 814 —
1242.
Atisg. : ' ap. d'Achery, spicil. VII. p. 565
(*ed. nov. 11. p. 709.) — » Bruchstucke ap.
Bouquet, rec. XI. p. 252-254; XIV. p. 514
-518.
Vita s. Forannani.
Chronicon Waldhusanum breve.
1148 — 1170. Additus est praeposi-
torum huius canoniae elenchus ab
Henrico I ad Conradum Schratt
(t 1530).
Atisg.: ed. Duellius, miscellan. lib. I.
p. 56.
Chronicon Watinense, vid. Eberar-
dus seu Ebrardus mon. Watinensis.
Chronicon Weihen-Stephanense, vid.
Excerpta ex vetustiori chronico
Weihen-Stephan.
Chronicon Weingartense = Mo-
nachus Weingartensis.
Chronicon Wirtembergense ano-
nymi. 1100—1514.
Eine fast wortliche Zusamincnstellung allcr auf
Wiirtemberg bezligHchen Ancraben aus Trithemii
annal. Hirsaugiens. Ganz entbehrl. Werkchen.
Aiisy. : ap. Schannat, vindem. liter. coUect.
n. p. 21-40.
Erl.-Schr.: Kolb, Lexicon von Baden I. p. 127.
StSlin, wirtemberg. Geschichte III. p. 10
Chronicon Wirziburgense ab O. C.
ad a. 1057.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VI. p. 17-32.
Chronicon Wirziburgense edidit
Bahize, vid. AnnalesWirziburgenses.
Chronicon Wirziburgense anonymi
a. 1340 conscriptum, ex cod. monast.
8. Stephani Wirciburg., et continua-
tum usque ad Laurentium de Bibra
(1519).
Ausg. : ap. Eccard, comment. rer. Franc.
in append. I. p. 816-825.
Chronicon Wormatiense, vid. Mo-
nachus Kirschgartensis.
Chronicon Zwetlense recentius a
Chr. nato usque ad a. 1349; cum
additamentis ab a. 1349 — 1457.
Dio Additameuta sind aus dem Necroloitium
des Klosters excerpirt.
Aiisg.: ' ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
524-546. — ^ allein richtig ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 677-684; 689-698 ed. Wattenbach.
Chronicon Zwetlense vetustius
usque ad a. 1160.
Handschr.: Zwetl No. 255. vid. Pertz,
mon. scr. IX. p. 538.
Ausg.: der grossere Theil a. 1077-1160
ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 517. — Das
iibrige ed. Frast. — Excerpta a. 1024-1160
als Auctarium Zwetlense ed. Watten-
bach ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 538-540.
Chronioon Zwifaltense | ^[^^ \ =
Annales Zwifaltenses.
Chronicorum Eccelini Romani tertii
libri XII = Rolandinus.
Chronijk van Holland, loopt van
de vroegste tijden tot den jare 1316,
van den Klerk uit de Lage Landen
bij der Zee.
Ausg.: uitgeg. dor Frans van Mieris.
Lejden 1740. 4».
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 55-57. .
Chronijkje, cort, van de graven
van Hollant van Dirk I totAlbert
van Beijeren of tot 1398.
Ausg. : uitgeg. dor P. B. V. D. Amster-
dam, bij van Stendel 1761. 8«.
Chronijkje, kort, van Holland van
den jare 972 tot het jaar 1466.
Nicht von Krossem Belangc.
Ausg. : hinter Chronijk van Holland ....
van den klerk utt de lage Landen («. d.)
p. 211-235.
Chronik, vid. auch Reimchronik.
Chronik: Hier begint die Cronike
ofte die Historie van HoIIant etc,
vid. Jan van Naaldwijk.
Chronik, augsburger, von 1377 —
1398, nebst einer Fortsetzung we-
nigstens zweier Verfasser von 1406
—1445.
CHBONIK
235
So geoanDt, weil sie zn Angsburg geschrieben
wTirde; sie war die Quelle, aus der Burkhard
Zengg seine augsburger Chronik schopfte. Sehr
wichtige Quelle fiir die Oesch. dcr schwabischen
Stadtc.
Handschr.: Heidelberg, No. 676. —
Miinchen, k. Hoft)ibl. Cod. Bavar. No.
2035. fol. 73.
Ausq. : ' ed. Mone in Anzeiger f. Kunde
d. deutschen Mittelalters. 1837, p. 113-126;
257-269; 372-382. — ^ vorher ap. Wurdt-
wein, nov. subsid. X. p. 297-336.
Erl.-Schr.: Oefele, rer. Boie. «cript. I. p. 243.
Stalin, wirtembergische Geschichte III. p. 6.
Chronik, bayrische, eines Unge-
nannten, — 1493.
Oefele hielt anfangs Aiig. KoIIner, spater
Udalr. Fiiterer f. d. Verfasser; letzterm spricht
sie Aretin, liter. Handb. p. 170 ab.
Handschr.: vid. Freyberg, Sammlung I.
p. 3. 4.
Ausg.: ap. v. FreybeVg, Sammlung I. p.
5-198.
Chronik, bohmische {Ms 1320), vid.
Chronicon Bohemiae.
Chronik, bohmische, vid. Dalimil.
Chronik, braunschweigischie=Reim-
chronik derHerzoge vonBraunschw.
Chronik, constanzer. 307—1466.
Von mehreren aufgezeichnet, wovon der erste
1466 aufhort; enthalt manches Goldkorn sicherer
Deberlieferungen.
Handschr.: Constanz, Arch. chart. fol.
Ausg.: ap. Mone, Quellensammlung zur
badischen Gesch. I. p. 309-349.
Chronik, danische, vid. Niels.
Chronik der Bischofe von Munster
von der Stiftung des Bisthums bis
auf den Tod Bischof Otto's von
der Hoya. 772—1424.
Ausg. : ed. J. Ficker in Geschichtsquellen
des Bisthums Miinster I. p. 92-156.
Vgl. Chronik, miinsterische.
Leben Ottos v. d. Hoya.
Chronik der Fursten von Braun-
schweig = Reimchronik der Her-
zoge von Braunschweig.
Chronik der Sassen, vid. Botho.
Chronik des deutschen Ordens =
Hochmeisterchronik.
Chronik des Herzogthums Liineburg,
bis 1414.
In plattdeutscher Prosa; verschieden von der
beiLeibnitz gegebenen (wrf. Chronicon Liinebnrgic.).
Handschr.: Wolfenbiittel, chart. sec.
XV. fol. Blanckenburg. 127 a.
Chronik, dye, und das sagbiichel
yon dem Heyligen Perge Andechs
in obern Bayren.
Ausg. : » s. I. et a. et typogr. fol. Unbe-
ztoeifelte Originalausgabe. — * Augsburg,
H. Schonsperger, s. a. 4". {zwischen 1460-
1470). — 'getruckt zu Wessossprunnen von
Luc. Zeyssenmajr, s. a. (1505). 4". — *ge-
druckt zu Augspurg von Hannsen Schon-
sperger. s. a. 4». — * gedr. zu Augspurg
von Joh. Bamler. 1473. fol. — • s. 1., a. et
typogr. 4». (14??) — ' s. 1. et typoffr. 1572.
40. — *Miiuchen bei Adam Berg 1595. 4". —
* unt. d. Tit.: Chronicon Andecense
Montis sancti. Von d. Ursprung der Herren
und Grafen von Andechs .... in Obern
Bayrn, Augspurger Bissthumbs der Heylig
Berg genannt. Miinchen 1602. 4". M. Holz-
schnitten. — ^" wiederhoU Ibid. 1611. 4°.
Mt 180 Hokschn.
Erl.-Schr.: Ges chichtsbeschreibung von d.
heil. Berg Andex. Augsburg 1755. 4».
Hiiber, P., d. vortreffl. Geschichten, heil.
Stifftungen u. wunderlichen Standsverande-
rungen der tapfern, macht. u. durchleucht.
Holden von Thaurn, Andechs etc. Ingolst.
•1670. 40.
Sche uerecker, A., der heil. Berg Andechs
(im bayer. Oberlande) und seine Wunder.
Augsburg 1845. 80.
J** S**, Ursprung, .4bstammung und Aus-
sterben der hochgebornen Grafen v. Andechs.
Ein Auszug aus d. Chronik vom h. Berge
Andechs. Berg Andechs 1839. 80.
Von dem gnadenr. heil. Berg Andechs, Bene-
dict.-Ordens. Augsburg 1699. 80.
Chronik, elsasser = Twinger, Jac,
von Konigshofen.
Chronik, gandersheimer, vid. Eber-
hardus,
Chronik, goldene = Chronicon
rerum per Austriam etc.
Chronik, goslarische.
In niedersachsischer Mundart, um 1270abgefasst.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Bransv. IH.
p. 426-430.
Chronik, hessische, von 1455—60.
Fiir die Geschichte von Naturereignissen und
Witterungskunde interessant. '
Handschr.: Metz, H. 34.
Ausg.: ed. Mone in Anz. fiir Kunde d.
deutschen Mittelalters. 1835. p. 282-287.
Chronik, holsteinische , eines Un-
bekannten in niedersachsischen Rei-
men. 1199—1225.
Ausg. : ' ap. Staphorst, hamburg. Kirchen-
geschichte I. 2. p. 118-131. — *ap. Dreyer,
monumenta anecdota I. p. 461-479.
Erl.-Schr.: Kinderling, Gesch. der niedersSchs.
Sprache p. 287.
Schelter, Biicherkunde der niederdeatsch.
Sprache p. 11.
Chronik, holsteinische, wic/.Presby-
ter Bremensis.
Chronik, ipatewsche, vid. tltTO-
nHCb nnaTieBCKafl.
236
CHRONIK - CHRONIQUE
Chronik, kleine Klosterneuburgep =
Chronica auf Clostcrnewbiirg.
Chronik, kleine, von Oesterreich.
1368—1458.
Ausg. : iiach einer gleichz. Handschr. im
Klosterneuburg. Arch. hrsg. von H. J. Zei-
big — in Arch. fiir Kunde osterr. Gesch.-
Quellen. 1853. IX. 135.
Chronik, klingenberger, vid. Klin-
genberg.
Chronik, kolnische = Cronica van
der hilliger Stat va Coelle.
Chronik, konstanzer = Chronik,
constanzer.
Chronik, lawrentijewsche, ,vid.
tI['feTonHCb wlaBpeHTieBCKafl.
Chronik, limburger = Fasti Lim-
purgenses.
Chronik, liJneburgische, in nieder-
sachsischer Mundart, vid.
Chronicon Liineburgicum und
Chronicon Kepegovii.
Chronik, magdeburgische, vid.
Botho.
Chronik, meissen'sche = Cronica,
meyssenische.
Chronik, miinsterische , eines Au-
genzeugen von der Wahl Bischof
Heinrich's von Mors bis auf d. Ende
der grossen miinsterischen Fehde.
1424 — 1458. Fortsetzung Rudolfs
von Langen. 1458—1496.
Ausg. ■■ in Geschichtsquellen des Bisthnms
Miinster I. p. 188-243.
Chronik, miinsterische, von der
Wahl Bischof Heinrich's von Mors
bis auf die Einfuhrung Bischofs
Heinrich von Schwarzenburg. 1424
— 1466. Verfasst von ArndBever-
fern. — Mit Fortsetzung bis auf
. Beginn der Religionsneuerungen.
1466—1524.
Hlerdurch ist der Artikel ,Bcvergern' p. 170
zu erKanzen.
Ausg. : ed. J. Ficker in Geschichtsquellen
des Bisth. Miinster I. p. 244-288; 289-303.
Chronik, miinsterische, von der
Wahl Bischof Heinrich's von Mors
bis auf d. Wahl Bischof Bernhard's
von Raesfeld. 1424—1557.
Ausg.: ed.J. Ficker in Geschichtsquellen
des Bisthums Munster I. p. 304-346.
Vgl. Beverprern.
Chronlk d. BischOfe v. MUnster.
I-eben Otto'K v. d. noya.
Chronik, nowgorodsche, vid.
«iJiTOHCb, HoBropo/^CKia.
Chronik, niirnberger, vid. 8chedel,
Hartm.
Chronik, oberrheinische , — 1334.
Mit Fortsetzungen his 1349.
ZweitaltestebekannteChronikindeutscherPros»,
verfertigt um d. Mitle des 14. Jahrh. Uebrigens ein
schlochtes Machvverk.
Ausg.: aus einer gleichz. Handschr. zum
erstenmal hrsg. von Fr. Karl Grieshaber.
Rastatt 1850. gr. 8». 18 Sgr.
Chronik, oesterreichische, vid. Otto-
kar von Horneck.
Chronik, oesterreichische, v. Jahre
1454—1467 = Anonymi chronicon
Austriacum.
Chronik, olivaer = Chronicon
Olivense.
Chronik, pskowsche, vid. JI*to
nHCb; IICKOBCKia.
Chronik, repgauische = Chronicon
Repegovii.
Chronik, rheinische.
Ausg.: unt. d. Tit.: Bruchstiicke (157
Hexamet.) einer gereimten latein. Chronik
des Niederrheins aus d. 13. Jahrh. ed. Pertz,
— in Abhandl. d. Akademie d. Wissensch.
zu Berlin. Philos.-histor. Klasse. 1855. p.
143-148.
Erl.-Schr.x Erlauterun gen dazu i&tc2. p. 131-142.
Janssen, Nachschrift dazu — in Annalen d.
histor. Vereins f. d. Niederrhein. 1855. I. p.
227-229.
Chronik, rostocker plattdeutsche,
von 1268—1322.
Ausg- : hrsg. von H. R. Schroter — in
Beitrage z. Mecklenburgischen Geschichts-
kundc. I. 1. Heft. Rostock 1826. 4».
Chronik, Sophien-, mc?. JlfcTonHCb,
Co*iHKia.
Chronik, speirische, v. 1407 — 1476.
Ungemein reii-hhaltiK, behandelt das ganze
Rhelniand; durch die aufgenoinmenen Urkunden u.
Briefe ist sie ein friiher Versuch einer diploma-
tischen Reichggeschichte.
Ausg.: ap. Mone, QuAllensammlung zur
badischen Geschichte I. p. 371-520.
Chronik, strasburgische, vid. Twin-
ger, Jac, von Konigshofen.
Chronik, troizkische, vid. •il-tTO
HHCb TpoHi^Kaa.
Chronik van Brabant = Cronycke,
die allderexcellentste.
CHEONIK — CHRONIQUE
237
Chronik von Flandern, vid. Cro-
nycke, die alder-excellentste.
Chronik von Oiiva, die altere =
Chronicon Olivense.
Chronik von Rapperswil vom Jahre
1000—1388.
Ausg.: nach einer von Matth. Rikhenmau,
Presbyter u. Biirger zu Rapperswil im Jahre
1670 genommenen Abschrift hrsg. v. Ludw.
EttmiiUer. Ziirich 1848. gr.'4». 6 Sgr. {Bil-
det zugleich VI. Bd. 5. Heft von Mittheilun-
gen d. antiquarisch. Gesellsch. in Ziirich.)
Chronik, wendische, vid. Chronicon
Slavicum parochi Suselensis.
Chronik , woskresenskische , vid.
•I-bTonHCb no BocKpeceHCKOMy
CnHCKy.
Chronik, wiirtembergische, vid.
Lirer, Thom.
Chronikes des comtes de Flandres.
Ausg.: texte du 13. siecle publ. d'apres
un ms. de la bibl. imp^r. k Paris. Brug.
1849. 4».
Chronique abregee du roi Richard
coeur-de-Lion, depuis son retour
de Palestine jusqu'a sa mort. (1192*
— 1199.) Extrait d'une histoire uni-
verselle compilee par Jehan Ra-
veneau, religieux de St. Wandrille
(1467).
Ausg.: publid d'apres un ms. du XV.
si^cle de la bibl. de Rouen par A. Pottier
in Revue r^trospective Normande No. 1.
{entk. 16 pag.)
Chronique, ancienne, de Flandre
—1152.
Ausg. : ap. Smet, recueil des chroniques H.
p. 27-91.
Chronique anonyme des rois de
France, finissant en 1286. 3 livres.
Der Verfasser schrieb zwischen 1286-1314. Dieses
Werk ist alter als die Chroniques de SaintDenis.
AiLsg.: nur der letzte Theil von 1234 an
ap. Bouquet, rec. XXI. p. 81-102. — Bruch-
stiicke ed. M. P. Paris unter den Varianten
zu seiner Ausgabe der Chroniques de St.
Denis.
Chronique anonyme finissant en
1380.
Hauptsachlich sach den Chroniques de
France gearbeitet.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. No. 9656.
5. 5. A (olim Colbert 1016.) saec. XIV.
Ausg.: extrait ap. Bouquet, rec. XXI. p.
124-130.
Chronique anonyme fran^aise, finis-
sant en 1308.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 7511.2.
Ausg.: extraits ap. Bouquet, rec. XXI.
p. 131-137.
Chronique anonyme finissant en
1356.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
No. 1556 (olira 2216.) saec. XVI.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 138-140.
Chronique anonyme finissant en
1380.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 10303.
2. 2. (olim Cangd 119.)
Ausg. : extraits ap. Bouquet , rec. XXI.
p. 141.
Chronique anonyme finissant en
1383.
Handschr.: Pajris^k. Bibl. No. 5027
(olim 4503. 3, vel 567 Baluze.)
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 142-
145 extraits.
Chronique anonyme finissant en
1328.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 7512. 3;
— No. 7511. 4. 4.
Ausg. : fragment ap. Bouquet, rec. XXI.
p. 146-158.
Chronique attribuee a Baudoin
d'Avesnes, vid. Balduinus de Avennis.
Chronique attribuee aJeanDes-
noueiles, abbe de Saint-Vincent
de Laon (flor. 1368).
Cette compilation manque absolument de m^-
thode. Bouguet.
Ausg.: extraits de Tan 1258-1328 ap.
Bouquet, rec. XXI. p. 182-198.
Chronique d'Arras, vid. Gesta epi-
scoporum Cameracensium.
Chronique de Bretagne, vid. Bou-
chard.
Chronique de Cousinot, vid. Chro-
nique de la Pucelle.
Chronique de Du Guesch'n, vid.
Guesclin.
Chronique de France, finissant en
1285.
Ausg. : ap. Labbe, alliance chronologique
n. p. 529. »
Chronique deFrance qui commence
k la prise de Troies et finit k Phi-
lippe le Hardy.
Ausg. : extraits ap. Bouquet, rec. X. p. 293 ;
XI. p. 371 ; Xn. p. 227.
238
CHRONIQUE
Chronique de Gennes auec la totalle
description de toute ytallie.
Ausg. : am Ende : Cy fine la cronique de
gennes et de millan abregee auec lordon-
nance et police faicte par la dicte ville de
genes par le roy de frace loys XII de ce
no. Paris, E. de Brie 1507. 8».
Chronique deGuines parLambert
cure d'Ardre, vid. Larabertus Ar-
densis.
Chronique de Tabbaye de Floreffe,
de Tordre des Premontr^s.
Geschrieben von 1462-1473; als Verfasser wird
Henri cl'Opp rebais, chanoine rdgul. de Floreife
et abb^ de Beiuirepaire genannt. Gedicbt.
Ausg.: ap. Reiifenberg, monuments pour
servlr k Thist. des provinc. de Namur . . .
Vm. p. 65-188.
Chronique de Tabbaye de Saint-
Wandrille; et aussi daucunes pu-
nissions donn^es, par la justice di-
vine, aux molesteurs de moignes
de cest monastere, et semblablement
aux malfaicteurs, robeurs, pilleurs
et detenteurs des biens et cboses
du dit monastfere, et de ses membres
et deppendances. — 1436.
Ausg.: publ. pour la premiere fois par
Pottier — in Revue r^trospective Normande
No. 4 (umfasst 16 pag.)
Chronique de la conquete de Con-
stantinople et de r^tablissement des
Fran^ais en Moree, ^crite en vers
politiques par un auteur anonyme
dans les premieres annees du 14.
siecle.
Ausg. : traduite pour la prem. fois sur le
ms. grec in^dit {le texte yrec en regard) par
Buchon. Paris 1825. gr. 8». 6 frcs. {bildet
zugleich von Buchon , collection Tom. IV.)
Chronique de la guerre entre Henri
II et son tils aine en 1173 et 1174,
compos^e par Jordan Fantosme,
vtd. Jordanus Fantasma.
Chronique de la Pucelle {bruUe
en 1341) ou Chronique de Cousinot
(de Montreuil, f post 1484).
Dic Chronik reicht von 1422-1129; sie ist nur
ein Fragment einea grosseren Werlips. Beachlons-
werth. Der Name ihres Verfaifsers Cousinot ist
erst durch dcn Iftzten HerauBgeber festgestellt
worden.
Au^g.: ^ap. Godefroy, histoire de Char-
les VII. Paris 1661. p. 481-530. — ^wleder-
holt in extenso ap. Roudter, collection VII.
(Paris 1785). — ' ap. Buchon, collection
XXXIV. — *ap. Michaud et Poujoulat,
nouv. coUect. III. — * ap. Petitot, coUect.
VIII. — *in Panth^on litt^raire. Paris
1838. 80. p. 407-4.52. — ' ap. J. Quicherat,
proces de Jeanne d'Arc. Paris, soc.
de 1'hist. de France. 1848. IV. p. 203. —
' suivie de la chronique normande de P.
Cochon, relatives aux rfegnes de Charles VI
et de Charles VII, restitu^es k leurs auteurs
et publicies pour la prem. fois integralement
k partir de Tan 1403, d'aprfes les mss
par M. Vallet de Viriville. Paris, A. Dela-
hays 1859. kl. 8». 544 pag. 5 fr.
Vgl. Livre de la Pucelle.
Memoircs de Jeanne d'Arc.
Chronique de la traVson et mort
de Richart deux roy Dengleterre
(1400).
Ausg.: mise en lumiere d"apres uii ms.
de la biblioth. roy. de Paris, avec les
variantes fournies par dix autres mss. . . .
et un glossaire, par Benj. Williams. Lon-
don, english hist. society 1846. gr. 8". 12 sh.
Chronlque de London depuis Tan
44. Henr. III. — 17. Edward III.
1260—1344 = Chronicle, french,
of London,
Chronique de Louis de Valois, roi
de France = Jean de Troyes.
Chronique de St. Magloire ou Chro-
niques de France en vers depuis
1214—1296.
Unvollstandig.
Ausg.: ^ap. Lebeuf, dissertat. sur Thist.
de Paris II. p. CXLIII-CLVL — »ap.
Barbazan et Meon, fabliaux II. p. 220-235.
— ' ap. Buchon, collection VII. p. 1-18.
Chronique de Nuremberg, vid.
Schedel, dessen Werk unter diesem
Namen hekannt ist.
Chronique de Rains {Reims).
Nicht allein interessant fiir d. Gesch. v. Rheims,
sondern auch wichtig fiir die Ge.'ch. Frankreichs.
Ausg.: publ. sur le ms. unique du 14.
si^cle de la biblioth. du roi par P. Paris.
Paris 1837. 8».
Chronique de Richard II depuis
l'an 1377—1399 = Jean le Beau,
chronique.
Chronique de Saint-Albain, vid.
Caxton.
Chronique de Savoye=Chroniques
anciennes.
Chronique de Simon de Montfort
= Praeclara Francorum facinora.
Chronique des abbes de Saint-
Ouen.
CHRONIQUE — CHRONIQUES
239
Ausg.: publide par la premiere fois d'apres
un ms. du XIV. si^cle par Fr. Michel.
Rouen 1840. gr. 8".
Chronique des faits et gestes ad-
mirables de Maximilien I durant
son mariage avec Marie de Bour-
gogne.
Urspriinglich in flamandischer Sprache ge-
schrieben u. erscliien in dieser unt. d. Tit. :
Ausg. : Dit syn de wonderljcke oorloghen
van d. doorluchtighen, hoochgeboren prince,
kajser Maximiliaen, hoe hy hier eerst int
landt quam ende hoe hy vrou Marien troude.
Thantwerpen, Jan van Ghelen 1577. kl. fol.
Uehers.: unt. obigem Tit.: transl. du fla-
mand en fran^. pour la prem. fois et aug-
mentee d'^claircissements histor. et de do-
cuments inedits par Octave Delepierre.
Bruxelles 1839. 8». M. Kwpf.
Chronique des quatre premieps
Valois (1327—1393).
Handschr. : Paris, k. Biblioth. Supplem.
No. 107.
Ausg.: publ. pour la prem. fois pour la
soci^t^ de rhistoire de France par Simdon
Luce. Paris, Renouard 1862. 8». LXI.
355 pag.
Chronjque des rois de France.
Ausg. : extraits du ms. de la bibl. du roi
No. 567 ap. Bouquet, rec. X. p. 315; XI.
p. 410.
Chronique du Conte Rouge (i. e.
Ame VII conte de la Savoye, f
1391) par Perrinet Du-Piu.
Schliesst sich engan Chroniques anciennes
de Savoye.
Ausg.: fragments tn Monument. historiae
patriae, scr. I. p. 391-591.
Chronique du Hainaut et de Mons.
Ausg. : publ. par A. Lacroix. Mons 1842»
gr. 4". Facsimiledruck nach einer Pergam.-
Handschr. im Stadtarchiv zu Mons mit be-
sonders dazu geschnitt. goth. Schrift u. mit
farbigen Initialen gedruckt ; die Auflage war
klein. 6 fr.
Chronique du monastere d'Ouden-
burg, vid. Chronicon Aldenburgen-
sis monasterii.
Chronique du religieux de Saint-
Denys, contenant le regne de Char-
les VI de 1380 a 1422.
Ausg. : publi^e en latin pour la premi^re
fois et traduite par M. L. Bellaguet, pr^-
C(5dee d'une introduction par M. de Barante.
Paris 1839-52. 6 vols. 4». 72 fr. {bilden zu-
gleich eine Abtheilung der ersten Serie von
Collection de documents inedits etc.) — Die
Introduction par Barante erschien auch ein-
zeln (Paris) imp. de Crapelet (1840). 4«.
Chronique du roy Louis XI =
Jean de Troyes.
Chronique et histoire du roy Char-
les VII, vid. Chartier.
Chronique inedite de Flandres.
Ausg.: ap. Bouchon, choix de chroni-
ques n.
Chronique Martinienne, vid. Mar-
tinus Polonus.
Chronique ou dialogue entre Joan-
nes Lud et Chretien, secretaires de
Rene II duc de Lorraine sur la
defaite de Charles le Temeraire
devant Nancy. 1477.
Ausg.: publ. par Cayon. Nancy 1844. 4".
Es wurden hiervon nur 100 Exemplare ge-
druckt.
Chronique rim^e de St. Magloire
= Chronique de St. Magloire.
Chronique rlmee relatant divers
evenemens de Thistoire de France
arrives pendant le XIII. et le XIV.
si^cle.
Voller Xaivetat und fehlervoll.
Ausg.: publ. pour la prem. fois d'apres
un ms. de la bibl. de Rouen par Pottier —
in Revue retrospective Normande. No. 2.
14 pag.
Chronique Saxonne = Chronicon
Saxonicum.
Chronique scandaleuse, vid. Jean
de Troyes.
Chroniques. Les croniques des
roys, ductz et cotes de burgoigne
depuis ranXIIII apres la resurrection
de nostre seigneur jusques a tres
victorieux prince Charles duc et
cote dudit bourgoigne qui trespassa
deuant nancy en lorrayne ou moys
de januier 1476.
Ausg.: * s. 1. et a. 40. & Blatt. Brunet,
manuel. 5. ed. I. p. 1875. — 'wiederh. Lyon
s. a. (cca 1510). 4».
Chroniques anciennes de Savoye
jusques a Ame VII, conte XVI et I
duc de Savoye (f 1391).
Altfranzosisch. Ueber d. Verfasser ist man nicht
einig; Chiesa halt IMerreDu Pin dafiir. — Eine
Fortsetz. bildet d. Chronique du Conte Rouge.
Ausg. : in Monument. historiae patr., scr.
L p. 5-382.
Chroniques anglo-normandes. Re-
cueil d'extraits et d'ecrits relatifs
240
CHRONIQUES
k rhistoire de Normandie et d' Angle-
terre pendant les 11. et 12. sifecles.
Ausg. : publ. pour la premi&re fois d'apres
les mss. de Londres, de Cambridge, de
Douai, de Bruxelles et de Paris par Franc.
Michel. Roueu 1830-40. 3 vol. 8". 18 fr.
Chroniques de Bretagne, vid. Bou-
chard.
Chroniques de St. Denis, vid. Chro-
niques de France.
Chroniques de Flandre depuis
Charlemanie jusques aceque le roy
Edouard eut conquis la ville de
Calais. 792—1346.
Handschr. : vid. ap. Pertz , mou. Germ.
scr. IX. p. 316. not. 48.
Auag.: unt. d. Tit.: Cronique de Flandre
depuis Liedric I comte de Flandre en 792
jusqu'en 1384, compos^e par auteur incer-
tain, avec la continuation (jusqu'en 1435)
et les Memoires d'01ivier de la Marche,
(le tout) mis en lumiere par Denis Sauvage.
Lyon 1561. 02. 3 tom. in 1 vol. fol. Sauvage
a rajeuni le style.
Erl.-Schr.: van Praet, recherches sur Louis de
Bniges seigneur de la Gruithuyse. Paris
1832. «0.
Chromques de France abregees,
depuis la cri^ation du mondejusqu'k
ran 1481.
Ausg.: 'Paris. Infine: Imprim^es k Paris
le 4. Fevr. 1492 par Jean Treperel. 4".
{vgl. Hain No. 5010.) — ^ wiederholt ibid.
1493. 4».
Chroniques de Franoe en vers
depuis Tan 1214 jusqu'k Fan 1296
= Chronique de St. Magloire.
Chroniques de France {appelUes
Les grandes chroniques de l^Yance
ou Les chroniques de iSt. Denys)
depuis les Trojens jusqu' k la mort
de Charles Vll en 1461.
WahrRcheinlich zuerst von Guilelmus Ue
Nangiaco zusammengetrapren. Ursjiriinglich reich-
ten sie nur bis 1223, wurden von mehreren fort-
gesetzt bis 1380 u. durch AnhSnge weiter gefiihrt
bis 1461. Sle cnlhallen die Arbeiten Aimoin'8,
Einhard's, Turpin's, im 12. Jahrh. d. Schriften
und Dcnkwiirdigkeiten Suger'8, Kigord's Werk,
Guil. de Nang. gesta Ludov. et Phil., einTage-
buch unbekannter Benedictiuer von 1301-1380,
Juv<;nal deg^Ursina' (t 1478) Gesch. Carls VI,
Al. Chartier'8 (f 1458?) Gesch. bis 1422, die
Gesch. Ludw. XL, grdgstcntheils von Jean Castel,
Pierre Desrey^s Gesch. Carls VUI u. d. Gesch.
Ludw. XII zumeist nacb Kob. Gaguin.
Handachr.: Briissel, burg. Bibl. mbr.
sec. XIV. No. 1-5. — Carpentras, chart.
sec. XV. No. 414. — Chartres, Stadtb.
sec. XV. No. 312. — Genf, Un.-Bibl. chart.
ms. fran?. No. 82. (p. 356). — Turin,
Athenaeum, sec. XV. No. 73; aehr tchones
Manuscript.
Atisg.: ' Paris chez Pasq. Bonhomme,
16. Janv. 1476. 3 vol. fol. Soviel bekannt
ist, das erate franzosiache in Frunkrelch ge-
druckte Buch. Avsserordentlich aelten. —
'Paris chez A. Verard, 31. Aout 1493.
3 vol. fol. — * continu^es jusqu' en 1513 ;
av. la chronique de Rob. Gaguin, contenue
k la chrouique Martinienne (Mart. Polonus
vgl.), Paris chez G. Eustace. 1514. 3 vol.
fol. Vgl. i/b. dieae Ausgabe Hain A^o. 5007.
5008. — * avec une continuat. jusq. en
1516, sous le titre: La mer des histoires
et croniques de France. Paris 1517.
1518. 4 vol. fol. — * Paris 1533. 2 vol. fol.
— •contin. jusqu' en 1574 {Charles F),
publi^es par Paulin Paris. Paris 1836-39.
6 vol. kl. 8*. JHa ist hiervon auch eine kleine
Anzahl Exemijl. in fol. min. mit 2 Colonnen
abgezogen worden. Gute Ausg., zu welcher
der Herausgeber mehr als 20 Mpte. ver-
glichen hat. — ' Eine Ausgabe, von der zu
Ljon 1837. Vol. I. 8*. erschien, iat nicht
fortgesetzt. — * Bruchstuckweise ap. Bouquet,
rec. III. p. 144-314; V. p. 216-333; VL p.
126-170; VIL p. 125-152; VIIL p. 325-357;
X. p. 303-313; XI. p. 398-410; XU. p. 134-
215; XVIL p. 346-422; XX. p. 309-542;
depuis 1285-1328 XX. p. 654-724; extraits
ibid. XXI. p. 104-123.
Uebers.: italienisch nach einer Handachr.
verfertigt und Jriiher als dcta Original edirt
unt. d. Tit.: Croniche di Francia e
Cronica di San Dionigio. In Parigi 1475.
3 vol. fol.
Erl.-Schr.: le Beuf in M^m. de I'acad. des in-
script. XVL hist. p. 175.
de la Curne de St. Palaye, ibid. XV. p. 580.
Lacabane, rccherches sur les auteurs des
grandes chroniques de France, dites de
Saint-Denis, — in Ecole d. Chartes. 11. 184i0-
41. p. 57.
Struve, bibl. historica ed. IMeusel VH. 1.
p. 14.
de Wailly, examen de quelques questions
relatives k l'origine des chroniques de Saint-
Denys, — in Mem. de l'acad. d. inscript.
XVII. 1. 1817. p. 379.
Chroniques de Metz. Chroniques
de la noble vilie et citd de Metz
depuis la fondation d'icelle, de quels
gens, et en quel temps elle fut
construite.
Keimchronik von Anfang der Wclt bis 1471,
fortgesetxt von eineni Anonymus bis 1550. — Ver-
fasser ist Chatelain de la porte Saint-Thie-
bault, der wedei', wie es von mehreren Biblio-
graphen gcscbchen, mit George Chastelain,
uoch mit dem AugU8tinerm6ncbe Jean Cbatelain,
gebiirtig aus Tournay und 12. Jan. 1525 in Metz auf
dem Scheiterhaufen verbrannt, verwechselt werden
darf.
Auag.: »Metz, Bouchard 1698. 12 mo.
'Selten. — * unvollstdndig {von 1302-1550) ap.
Calmet, histoire de Lorraine II. Append.
CXXI (ed. nov. UI. p. 282.)
CHRONIQUES — CRONICA
241
Erl.-Schr.: Palkenstein, Beschreibung der
Dresdener Bibliothek p. 437.
Gotze, Merkwilrdigkeiten der Dresdener
Bibliothek III. p. 10.5.
Hugnenin, J. F., les chroniques de la ville
de Metz, recueillies.mises en ordre etpubli^es-
pour la prem. fois. Metz 183S. 80.
Chroniques de Normandie.
Nur eine prosai.-iche Paraphrase von Wace's
le roman de Rou.
Atisg. : ' Rouen, Noel de Harsy 1487. kl.
fol. 140 Blatler. Vgl. Brunet, manuel. 5.
^d. I. p. 1871. — * Kouen, Guill. le Talleur
1487. kl. fol. In fine prologi: le Guillaume
le talleur natif et demourant a la parroisse
Sainct Lo a rouen — ay voulu impriraer
les dictes cronicqves en mon hostel en
rouen Lesquelles ont este accomplies au
moy de may mil. (X'CC. quatre vingtz et
sept. Hain No. 5006. — »Rouen, P. Re-
gnault s. a. (cca 1500.) kl. fol. Schon und
selten. — * Und., Jeh. Mace s. a. 4*.
Chroniques de Normandie.
Ausg.: publides d'apres un ms. du 13.
sifecle de la biblioth. du roi par Franc.
Michel. Paris (1839.) kl. 4». 15 fr.
Chroniques deSaint-Denis = Chro-
niques de France.
Chroniques de Savoye = Chro-
niques anciennes.
Chroniques du Doyen de St. Thibaut
du Metz. 1229—1445.
Ausg.: ap. Calmet, hist. de Lorraine II.
Chroniques, les grandes = Chro-
niques de France.
Chroniques Martiniennes, vid. Mar-
tinus Polonus.
Chroniques scandaleuses = Jean
de Troyes.
iof dieHistorie j
van HoUant, 1 vid.
van Zeelant\Jan van
( etc. i Naald-
Chronykie, oudeGoutschel wijk.
Chronyxken, oud Goutsch /
Coronica do condeestabre de Por-
tugal Nuno Aluares Pereyra, princi-
pador da casa que agora he do
duque de Bragan^a.
Ausg.: 'Lixboa, por Germa Galharde
1526. fol. Sehr selten. — * wiederholt par
les soins de Domingos Texaira Lisbonne
1723. fol.
Cronaca Altinate = Chronicon
Venetum.
Chronyke
Cronaca del Graziani = Cronaca
della cittk di P.
Cronaca della citta di Perugia dal
1309 al 1491, nota col nome di
Diaria del Graziani, supplita ne'
luoghi mancanti con escerti di altre
inedite cronache Perugine.
Ausg.: per cura di A. Fabretti m Archivio
storico Italiano XVI. 1. p. 71-750.
Cronaca di Saluzzo, vid. Gioffredo
della Chiesa.
Cronaca Riminense = Chronicon
Ariminense.
Cronaca Veneta = Chronicon Ve-
netum.
Cronache Milanesi, scritte daGiov.
Pietro Cagnola, castellano della
Rocca di Sartirana, dall' a. 1023
(omesso il libro primo) sino al 1497,
Giov. Andrea Prato, patrizio
Milanese, in continuazione ed emenda
del Corio dall' a. 1499 sino al 1519,
e Giov. MarcoBurigozzo, mer-
ciajo, dair a. 1500 sino al 1544.
Fiir da.>< 13. u. 16. Jahrhundert von Bedeutunff.
Ausg.: in Archivio storico Italiano. 1842.
IIL p. 1-215; 219-418; 421-552.
Croneken der Sassen, vid. Botho.
Cronica Adefonsi VII imperatoris.
,E1 autor, a lo que parece, cansado de la prosa,
escribio en versos leoninos.' Munoz.
Ausg.: 'ap. Berganza, antigiiedades de
Espana II. p. 590. — *ap. Florez, Espana
sagrada XXI. p. 320.
Cronlca Altaecumbae abbatiae ab
a. 1125-1421.
Ausg.: in Monument. hist. patr., scr. I.
p. 671-678.
Cronica, cleyne, eens onbekenden
schryvers van de Gronningher Om-
landen. 701—1512.
Ausg.: ed. Brouerius, anal. medii aevi I.
p. 473-476.
Cronica comitum et principum de
Clivis et Marca, Gelriae, Juliae et
Montium, necnon archiepiscoporum
Coloniensium usque ad ann. 1392.
Handschr.: vld. beibertz, 'Quellen H.
p. 113. ,
Ausg.: ap. Seibertz, Quellen der west-
falischen Geschichte II. p. 121 sq.
Cronica de D. Alfonso XI, vid.
Chronica del muy esclarecido prin-
cipe . . . D. Alf. XI.
16
242
CRONICA
Cronica de Don Aluaro de Luna.
Luiia war der geistige hcnker der Keffierung
Johaun's II. 110S-U5:!. Der Verf. isl unbekannt.
Ernst und stattlich, besltzt einen bedeutenden An-
strich von Wahrhaftigkeit.
Ausg. •■ ' Cotnieu<;a la cronica de don
Aluaro de Luna condestable de los reynos
de Castilla y de Leon .... Milan , Juan
Ant. de Castellono 1546. fol. Schiine und
seltene Ausg., xcelche Alvaro de Luna,
d. Enkel des Connetable, drucken liess, als
er in der Citadelle von Mailand comman-
dirte. — * wiederkolt mit zwei historischen
Piecen (Pas.so honroso und Seguro de Tor-
desillas) vervi. und herausgeg. von J. M. de
Flores. Madrid 1784. 4*. (Bildet zugleich den
5. Band der Coleccion de las cronicas.)
Erl.-Schr: Ticknor, Gesch. d. schonen Literat.
in ijpanien. Deutsch von Julius. I. p. 164.
Cronica de sancto Isidero Menore:
con aleune additione cauatedel texto
et istorie de la Biblia: e del libro
de Paulo Orosio: e de le Passione
de li Sancti.
In Ciudad de Friuli 1480. 4«.
Cronica del famoso caballero Cid
Ruy Diaz Campeador (f 1099).
Xst zum Theil aus Oronica general vou Spanien
u. der Chronik Alfons des Weisen geflossen. Wann
sie in ihrer gegenwartigen Gestalt abgefasst wor-
den und dureli wen das geschehen, i.st unbekannt.
Ausg. : ' Coronica del Cid ruy Diaz. Se-
villa s. a. 4*. Kostbare Ausg. , die sich in
d^r kaiserl. Blbl. zu Wien bejindet. Denis',
angejiihrt von Panzer I. p. 466 setzt als
Erscheinungsjahr 1498, loas jedoch sehr pro-
blematisch erscheint. Andern/alls wiire sie
die alteste gedruckte Ausg. — ^Cronica del
famoso cavallero Cid ruy Diez Campeador:
a qui se acaua la cronica del muy noble
y esfor^ado y siempre victorioso Cid ruy
diez campeador, a costa y despesa de los
reuerendos padres Abad monjes e convento
del monasterio de Sant Pedro de Cardena
.... Burgos, por arte e industria de Fa-
drique Aleman de Basilca, 31. Marz 1512.
fol. Das vollstdndigste Werk ilber das Leben
dea Helden von Castilien. Herausgeber war
P. Fr. Juan Lopez de Belorado, Abt des
Kioaters Cardeiia, gewuhlt 1512. Sehr seltene
Auagabe. Brunet, man. 5. edit. I. p. 1882.
— *Toledo 1526. 4*. Wiederholung der
ersten Ausg. — * (Sevilla) Jac. Cromberger
1541. 4*. — * Cronica dei famoso e inuen-
cible cauallero Cid Kuy Diaz Campeador.
Medina del Campo, Fr. de Cato, 24. Octb.
1552. fol. Selten. — • Chronica del famoso
cavallero Cid Ruydiez Campeador. Burgos,
Ph. de Junta 1593. fol. — » SeviUa 1610.
fol. — • nueva edicion con uua introducion
historico-literaria por V. A. Huber. Mar-
burg 1844. 4». 5 Thlr.
Hieran achliesat sidh:
'Cronica del muy esfor^ado cavallero
cl Cid ruy Diaz Campeador. Bruxellas,
Juan Mommaertd 1588. fol. Nicht dasselbe
Werk wie das vorgehende, aber ich kann
nicht sagen, ob es ein Wiederabdruck der
Chronik ist, die zu Sevilla s. a. (1498) ge-
druckt worden.
' EI Cid ruy Dias. La historia del valo-
roso y bien afortunado cauallero Cid Ruy
Diaz de Biuar. a-Alcala de Henares, Juan
Gracian 1604. kl. 4». — ^wiederholt Ma-
drid 1616. 4". u. cSalamanca 1627. 4».
Uebers. : The cronicle of the Cid Rodrigo
Diaz de Bivar, the Campeador, transl. from
the spanish by Rob. Southey. London
1808. 4».
^r/. -ScAr. ; Aschbach, Jos., de Cidi historiae
fontibus dissertat. Bonnae 184.3. 40.
m d. Heidelberger Jahrbilchern. Bd. 49.
Novb. p. 1078.
Dozy, K. P. A., recherches sur l'hist. poli-
tiq. et litt(^raire de TEspagne pendant le
moyen age. Leyde. 1849. 1. p. 320-706.
Enk in d. Wiener Jahrb. fUr Literat. XI>IX.
p. 153.
Escobar, Juan de, romancero e historia del
muy valeroso cavallero el Cid Ruy Dlaz de
Biuar, en lenguage antiguo, recopilado por
J. d. E. Alcala 1612. 12mo. u. o/ters, zulettl
hrsg. v. A. Keller, Stuttgart 1840. 2 vol. 8».
Huber, V. A., Gesch. des Cid Ruy Diaz.
Bremen 1829. 80. Trefflich.
Molina, .Manuel Malo de, Rodrigo el Cam-
peador. Estudio hist6rico fundado en las no-
ticias que sobre este h^roe facilitan las cro-
nicas y memorias Arabes. Madrid 1857. gr. 8o .
MUller, Joh. v., Werke VIIL p. 135.
Pereira Bayam, Jos., historia verdadeira do
famosissimo h<^roe, e invencivel cavalleiro
Hespanhol Rodrigo Dias de Bivar etc. Lis-
boa 1734; tviederh. 1751. 80,
Risco, M., hi.storia del Cid. Madrid 1792. 4o.
■Schlegel, A. W. v., Werke L p. 318.
Ticknor, G. , Gesch. d. schonen Literat. in
Spanien. Deutsch v. Julias. Leipz. 1852. L
p. 138.
Wolf, F., in den Wiener Jahrbiich. der Lite-
rat. LV. p. 261; LVI. p. 239.
Vgl. Gesta Roderici Campedocti.
Crdnica del Gran Capitan Don
Gonzalvo de C6rdova.
Verfasser ist Hernan P erez de Pnlgar (geb.
1451, t 1531). Dicses Werk ist nicht die unbedeu-
tende u. langweilige Chronik von Gonzalvo's Le-
ben, die 1580 zuerst erschien, ihm oft zugeschrieben
wurde und d. Titel fUhrt: Cronica del gran Capl-
tan Gon<;alo Fernandez de Cordoba y Aguilar, en
la qual se contionen las dos conquistas del reyno
de Napoles etc. iSevilla 1580. fol. Es scheint noeh eine
/riihere Ausgabe zu geben. — 'Sevilla 1582. fol. —
SAlcala 1584. fol. Es ist eiiie rohe und kr&ftige Slazze
von (rs Leben.
Ausg.: ' Sevilla 1627. fol. — *nachdieser
besorgt von Martinez de la Rosa unt. dem
Tit.: Hernan Perez de Pulgar. Madrid
1834. 8«.
Cronica del muy valeroso rey don
Fernando (cl IV) visnieto del sancto
rey don Fernando que gano a
Seuilla . . . Este es el rey don Fer-
nando que dizen que murio empla-
zado de los Caruajales.
Ausg. : Valladolid, Sebast. Martinez 1554.
fol. Aus der voraujgeschickten Druckerlauth
CRONICA
243
niss sleht man, dass Miguel de Herrera
der Herausgeber war, auch der Herausgeber
von (IJhroniques de Alonzo X und, von
Sancho IV sein unirde.
Man findet gewdhnlich mit diesem Werke
vereinigt :
La cronica de D. Alfonso el Savio, y
D. Sancho bravo , ehenfalls gedruckt zu
Valladolid 1554. vgl. Chronica del muy
esclarecido principe etc.
Cronica del rey D. Pedro, vid.
Ayala.
Cronica del rey don Rodrigo (710 —
711) postrimero rey de los Godos,
con la destruycion d'Espafiia.
Au^g.: ' Sevilla, por Jac. Cromberger
1511. fol. - ' SeviUa 1526. fol. — » Valla-
dolid, Nicolas Tierria 1527. fol. Ebenso
selten wie die vorhergehende. — * Sevilla
1527. fol. — * nueuamente corregida con-
tiene de mas de la historia muchas bivas
razones j avisos muy provechosos. Toledo,
Juan Ferrer 1549. fol. — ' Alcala de He-
uares 1587. 2 part in 1 vol. fol. Schlechtes
Papier. — ' Sevilla, J. Gracian 1587. fol.
Erl.-Schr.: Figueiredo, Fr. Manoel de: Dis-
sertacao liist.-critica, em que claramente se
monstram fabulosos os factos , eom que esta
enredada a vida de Rodrigo rei dos Godos . .
Lisboa 1786. fol.
Historia verdadera del rey don Rodrigo,
compuesta por el sabio Alcay de Abulcacim
Tarif Abentarique, traduzida de la len?ua
arabiga por Mig. de Luna (auctor.) 5. im-
pression. Madrid 1654. 40. — 6. Impress. En
Valencia lfri6. 40. — 7. impress. Madrid (1676)
167.5. 4*. {ins Franzds. iibersetzt Pa,ris 1708. 80.)
Cronica del santo rey dd Fernando
tercero deste nobre que gano a
Seuilla y a Cordoua y a Jaen e
a toda el Andaluzia.
Ausg. : ' Salamanca, por Pedro de Castro
1540. fol. Sehr selten; die alteste bekannte
Ausg. dieser Chronik. — *Sevilla, Dom. de
Robertis 1551. fol. Sehr seltenes Buch. Es
hat sich hier nicht feststellen lassen, ob es
dasselbe Werk ist. vne das vorhergeheride. —
»Valladolid, Seb. Martinez 1555. fol. —
*Medina del Campo, Franc. del Canto 1566.
fol. — * wiederholt ibid. 1568. fol. Diese
Chronik, deren Vorrede von Don Modrigo
Erzbischof von Toledo herriihrt, scheint ein
Wiederabdruck der obigen Ausg. von 1540
zu sein. — • por D. Rodrigo. Sevilla 1614.
fol. — ■'wiederholt Sevilla 1639. fol.
Cronica del senor rey don Juan el
segundo deste nombre.
Fangt mit d. Tode Heinrichs III an {vgl. Ayala)
und endet UM. — Alvar Garcia de s. Maria
schrieb ohne Zweifel den ersten Theil bis 1420; d.
Verf. der uachsten Abtheil. ist unbekannt; v. 1429-
1445 war Juan de Mena der konigl. Geschicht-
schreiber. Das ganze Werk wurde zuletzt Fern.
Perez de Uuzman iibertragen, der es so ordnete
und vervollstandigte, wie es auf Karls V Befehl
herausgegeben ist.
Ausg.: 'Logrono 1517. fol. Die richtigste
unter d. alt. Ausg. Auf dem Titel ist ein
Verf. nicht genannt. — * Seuilla 1543. fol.
— ^ wiederholt Pamplona 1590. fol. — *mit
dem Namen des Redact. Perez de Guzman
Valencia 1779. fol. Am hesten. — Hierzu
kommt als Ergdnzung: Apendice k la cro-
nica del rey D. Juan 11, en que se da
noticia de todas las monedas, de sus valores
y del precio .... por P. Fr. Liciniano Saez.
Madrid 1786. fol.
Auszug unt. d. Tit.: Epitome be la cro-
nica del rey D. Juan el H de Castilla,
hecho por D. Jos. Martinez de la Puente.
Madrid 1678. fol.
Cronica delle guerre d'ltalia dal
1494 al 1518.
Gedicht in Octaven.
Ausg. : Vinetia, Domenico de' Franceschi
1565. kl. 4*. Sehr selten. Eine Copie hier-
von wurde 1847 in Paris mit 59 fr. bezahlt.
Cronica di Bologna, vid. Bartholo-
maeus della Pugliola.
Cronica di Lucca, vid. Johannes
Ser Cambii.
Cronica di Monferrato, vid. Galeotto
del Carretto.
Cronica di Pisa = Monumenta
Pisana.
Cronica di Romualdo Guarna =
Romualdus archiep. Salernitan.
Cronica diversorum gestorum, ab
a. 912—1364.
Unbedeutend,. betriflFt die niederlandische Ge-
schichte.
Ausg.: ed. Matthaeus, analecta vet. III. p.
679-684.
Cronica d'Orvieto = Ephemerides
Urbevetanae.
Cronica general de Espana.
Berlihmtes Werk; Verf. war Konig Alfons X
der Weise, f 1284. Nach Mondejar, memorias de
Alfonso el Sabio p. 464 war d. nrspriingl. Titel :
Estoria de Kspana.
Ausg. : ^ edid. Florian de Ocampo. Zamora
1541. fol. Sehr verdorben u. unvollstandig.
— ^wiederholt Valladolid 1604. fol. Noch
fehlerhafter. Hinsichtlich der Zahl der Irr-
thiimer eins der am schlechtesten gedruckten
Biicher.
Erl.-Scltr.: Dozy, R. P. A., recherches snr
rhistoire politique et litt^raire de I'Espagne
pendant le moyen age. Leyde 1S49. T. I,
p. 384-413, v)0 er iiber d. Abfassung der Ord-
nica general durch Alf. X selbst, den Charakler
derselben im Ganzen, die kritische Wilrdigung
ihrer einzelnen Theile u. s. w., endlic'. das Vtr-
hSltniss der Crdnica particular dt Cid zu dieser
Chronik handelt.
Ticknor, Gesch. d. schon. Literatur in Spa-
nien. Deutsch v. Julius. Leipz. 1862. 1. p. 131.
16*
244
CRONICA — CR0NIQUE8
Cronica. Hie hebt sich an ein
tiitsche Cronica von Anfang der
Welt uncz uff keiserFriderich. 1474.
Der Verf. ist Heinrich Steinhowel, Stadt-
arzt in Ulm, mit dessen Namen erst die 2. Ausg.
versehen wurde. — Diese Chronik ist ein blosser
Auszug aus Martini minoritae flor. tempor.
Ausg. •■ ' unt. obig. Tit. : Vlm, Joa. Zainer
vo Riitlingen 1473. fol. 36 Blaiter. Die
alteste gedruckte deutsche Chronik, se.hr sel-
ten. Ebert No. 4146. Panzer I. p. 73. No.
31. Hassler, Buchdruckergeschichte ZTlvis.
1840. p. 97. — >unt. d. Tit'.: Beschreibunge
einer Chronic, von Anfang der Welt bisz
auf Keyser Friderich den Dritten , kurz
summirt vorn Jarn durch den hochgelerten
Heinr. Steinhowel... ausgezogen unnd
gemacht. Unnd jetzo durch . . . Jac. Robeln,
Stattschreiber zu Oppenheim an etlichen
Orten gemeret, und auf Kejser Carlen
den V erstreckt. Frankfurt a. M. 1531. 4».
51 Blatter. Selten.
Erl.-Schr.: Freytag, liter. adparat. I. p. 289.
Cronica Honorii, vid. Honorius
Augustodunensis.
Cronica ilamada, vid. Pulgar, Her-
nando Perez de.
Cronica, meyssenische , wye dye
hochgebornen Fursten von Meyssen
etc. Erst christlichen glawben an-
genommen und herkommen syndt.
Ausg.: s. 1. et a. {Anjang d. 16. Jahrh.)
4». 4 Bogen. Fehlt bei JEbert u. Panzer.
Cronica Riminense = Chronicon
Ariminense.
Cronica Romanorum = Chronicon
Repegovii.
Cronica Sabaudiae* latina.
Comincia sua narrazione con Amedeo VIH (1391)
e termina al 1487.
Atcsg. : in Monument. histor. patriae, scr. I.
p. 599-669.
Cronica Sanese, vid.
Andreas Dei.
Donati.
Cronica van der hilliger Stat va
Coelle.
Es gibt auch Exemplare mit d. Tit. : Cronica
van der hilligerStat Coellen. (Die kSnigl.
Bibl. in Berlin besitzt 2 solcher verschiedener Exem-
plare.) In dem berliner Ex. niit ersterm Titel (und
colorirtem unterstehenden Bilde) iindel sich der
letztere noch einmal hinter d. Kegistcr, zu Anfang
des Werkes, mit schwarzem Bilde. — Quelle war
u. and. Chronica praesulum et archiep. Colon.
— Diese oft unzuverlfissige Chronik. bekannt unt.
dem Nameu KSlnische Chronik, Ist von vielen
Goschichtschreibern der Buchdruckerkunst cilirt
worden wegcn eines PassuB, wo gesagt wird, dass
diese Kunst zu Mainz durch Joh. Outembcrg 1410
erfunden u. 1450 vervoUkommnet sei (p. 311 u. 312.
Vgl. Lignamine.)
Auag.i gedruckt mit gfroissem ernst ind
vlij.ss Johan koelhoff burger in Coellen. ind
vollendet vp sent Bartholomeus auent des
hilHgen Apostels. (1499.) fol. Mit vielen
Holzschn. Selten. Ebert No. 4145. Panzer I.
p. 240. No. 476.
NH. V. Arnoldi stellt in Pertz' Archiv III. p.
381 die Behauptung auf, dass auch Ausgaben der-
aelben Chronik von 1489 u. 1490 existiren. Mait-
taire, ann. typogr. I. p. 528 u. 698 (Ausg. v. 1733)
behauptet gleichfalls das Dasein Slterer Ausgaben
von 1489 u. 90, ebenso Uffenbach, Reisen III.
p. 505, u. a. ; dagegen sind G6tze, Panzer, Ebert
u. a., und es ist wohl mit letztern als unzweifelhaft
anzunehmen, dass nur die einzige Ausg. von 1499
existirt, jede andere ein Unding i.st. — Zubemerken
bleibt aber, dass sich in den Exemplaren Druck-
verschiedenheiten tinden.
Cronica van Sassen, vid. Reim-
chronik.
Vgl. Botho.
Cronica von Ibebsten, / vid.
allenKaysern vii lkunigen,i Twinger.
Cronica von allen Kiinig und Kai-
seren von Anfang Rom. Auch von
viel Geschichten bisz zu unsern
zeiten die geschehen seint. — 1494.
Ausg.: getrugt zu Strassburg uff Grvineck
s. a. (1500.) 4".
Croniche di Francia e cronica di
San Dionigio = Chroniaues de
France (appell. les grand. cnron. de
France.)
Croniche di Lucca e del Sig.
Paolo Guinigi di Lucca e d'altri
Paesi = Johannes Ser Cambii.
Cronichetta de' Malatesti, scritta
nel secolo XIV. da anonimo Rimi-
nese.
Ausg. : pubblicata sopra due mss. c. anno-
tazioni. Faenza 1846. 8*. Am Ende ist an-
gehangen: Leygenda della b. Chiara da
Rimino, geschrieben saec. XIV. med., schon
gedruckt zu Rom 1784. 4". 16 pag.
Erl.-Schr. Clementini, Caes., racconto istorico
della fondazione di Rimino et dell' origine
e vite de' Malatesti. Rimino 1617-27. Si vol.
40. Sehr sellen.
Cronichetta o sommario di tempi
dalla creazione del mondo fino allo
imperadore Zenone.
Ausg. : ' in Cronichette antiche. Firenza
1733. — ^wiederholt Udine 1851. 16 mo.
Cronike of die historie vau HoUant,
van Zcelant, vid. Jan van Naaldwijk.
Cronique de Flandre = Chroniques
de Flandre.
Croniques, vid. Chroniques.
CRONYCKE — CHRONOLOGIA
245
Cronycke, Die alder-exceUentste,
van Brabant, Holland, Seeland,
Vlaenderen int generael, — 1486.
Ist nur Uebersetznng des Werkes Catalogus
et cronica princ. et comit. Flandrie u. soll
von Andries de Sraet gemacht seln.
Ausg. : ' geprent t' Antwerpen by Rolandt
van den Dorp 1497. fol. — ' wiederholt
Antwerpen 1512. fol. Sehr selten, mit vielen
Interessanten Holzschnitten. — ^unt. d. Tit.:
Dits die excellente cronike va Vlaendere.
Beghinnende van Liederick Buc den eersten
forestier tot den laetsten, achtervolghende
die rechte afcomste der voorst grauen tot
Keyser Carolo. Antverpen 1531. fol. Mit
Fortsetzung bis 1507. (Mit den Hohschn.
der Jriiheren Ausg. ; doch finden sich einige
darunter, die an Diirer erinnern.) Selten.
Cronycke, die, van Hollandt ende
Vrieslant, beginnende von Adams
tijden tot die geboerte ons Heren
Jesu, en voertgaende tot den jare
1517.
Compilation aus verschiedenen Historikern, na-
mentlich Johannes de I.eydis u. Veldenar. Bekannter
unter d. Namen Divisie kronijk. Im 16. Jahrh.
ein Lieblingsbuch der Hollainder.
Ausg.: ed. Jan Comelissen of Jan Severts,
boekdrukker te Leyden 1517. fol. — Noch
o/t gedruckt, z. B. Amsterdam 1595. fol. ;
am voUstandigsten von W. van Gouthoeven
unt. d. Tit. : D'oude chronijcke ende histo-
rien van Holland, van Zeeland ende van
Utrecht. Dordrecht 1620. 2 tom. fol.
Erl.-Schr.: AVind, bibliothek der Nederlandsche
gesichiedschrijvers p. 112.
Cponycles of England, vid. Caxton.
Cponyk der stad Brugge tydens
het bestuer van Maximilian =Boeck,
het, van al . . . .
„ ... ) de divisie, ( vtd. Cro-
'^''^"'i'^' I de grote, i nycke, die,
van Hollandt ende Vrieslant.
Kponika, de, fan Sassen, vid. Reim-
chronik.
Vgl. Botho.
Kronijkjen van s'Hertogenboscb.
1312-1517.
Ausg.: in Belgisches Museum. III. 1839.
p. 78.
Erl.-Schr.: Heylen, Kronijkje van s'Hertogen-
bosch van 1312-1517, — in Hermans geschie-
denkundig Mengelwerk I. 1840. p. 234.
Kponijkje, vijf-en-twintig Jarig, der
Stad en Meijerij van s'Hertogen-
bosch, van 1476—1501.
Ausg.: in Hermans geschiedenkundig
Mengelwerk I. 1840. p. 193.
Kponik, romische, vid. Chronicon
Martymiany.
Chponogpaphi Saxonis fragmentum
— Annales Rosenveldenses.
Chponogpaphia Scandinaviae, vid.
Adamus Bremensis.
Chponogpaphus Fontanellensis =
Gesta abbatum Fontanellensium.
Chponogpaphus Saxo = Ann^ales
Magdeburgenses.
Chponogpaphus Siloensis, vid. Ger-
lacus abbas Milov.
ChponogpaphusWeingaptensis usque
ad 1208.
Geschichte der romischen Kaiser und Welfen;
die Genealogie ist ziemlich genau.
Ausg.: ap. Hess, mon. Guelf. p. 55-76.
Erl.-Schr.: Stalin. wirtembergische Gesehichte
II. p. 9.
Chponologia abbatum Cluniacen-
sium = Chronicon Cluniacense.
Chponologia breviss. ad Northan-
hymbros spectans ab a. 547 — 737.
Ausg.: in Monum. histor. Britann. 1848.
I. p. 290.
Chponologia episcoporum Ceno-
manensium.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Jun. III. p.
856-859; 862-869.
Vgl. Gesta s. Innocentis ap. Cenom.
Chponologia et seriesregumGotho-
rum, qui tam in Gothia Gallica,
quam in Hispaniis regnarunt, usque
ad Caroli Martelli Francorum prin-
cipis tempora.
Ausg. : ' ex cod. coenobii Moissiacensis
ap. Duchesne, hist. Franc. script. I. p.
818-820. — 'ap. Bouquet, rec. 11. p. 704
-706.
Chponologia rerum Danicarum et
Suecicarum vetus. 916 — 1263.
Au^g. : ' ed. Benzelius, monum. histor. I.
p. 14. — * ap. Langebek, scr. rer. Dan. 11.
p. 166. — * ap. Fant, scr. rer. Suec. I. p. 47.
Chponologia rerum memorabilium
ab a. 1020—1323.
Avsg. : ' ap. Langebek, scr. rer. Dan. 11.
p. 520. — ' ap. Westphalen, monum. Cim-
brica III. p. 540. Sehr schlecht, unvoll-
standig wie die vorhergehende.
Erl.-Schr.: Usinger, d. dSnisch. .\nnalena.s. w.
p. 85.
246
CHUNKADUS — COCCINIUS
Chunradus Schirensis, vid.
\iin.ilcs Schirciisos.
I.iber do fuudatione tlc.
Chuonradus = Conradus.
Cid Rny Diaz, vid. Cr6nica del
famoso caballero Cid.
Ciminelli, Carol., eremita August,
vid. Vita b. Antonii conf.
Cincinnius, Joh., de Lippia (flor.
1500 cca), vid. Vita s. Liudgeri.
Cini. Ricordi di F. di Cini
Rinuccini dal 1282—1460, coila
continuazione disuoifigliiinoal 1506.
Auxy-: per cura di G. Aiazzi. Firenze
1840. foL
Cinnamus, Johannes, grammaticus
(cca 1183): ^EmTOfjhi] rwv naTOQd-w-
udccov xtX. Epitome rerum ab Jo-
hanne et Alexio Comnenis gesta-
rum. 1118—1176.
Fortsetzer der Anna C»mnena. Soviel Pa-
negyrik als Geschichte, doch immer lehrreich.
Ausy.: ' ed. cum vers. C. ToUius. Traj.
ad Rhen. 1652. 4". — - wiederholt cura
Car. du Fresne D. du Cange. Paris. 1670.
fol. — «Venetiis 1729. fol. — *rec. Aug.
Meineke. Acced. Nicephori Bryennii
commentarii. Recogn. A. Meineke. Bonnae
1836. 8«. 3'/, Thlr. (Corp. hist. Byz.)
Erl.-Schr.: Conz, C. P. , laudatio Wielandii.
Acc. sermo de Niceta et Cinnamo, Byzantinis
historicis. Tubingae 1818. 80. 7 Sgr. 6 Pf.
Schiiz, coramentar. triticus de scriptis et
scriptoribus historicis. p. 161.
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel V. 1.
p. 257-259.
Cirneo, Pietro = Cyrnaeus.
Clarius monachus: Chronicon S.
Petri Vivi Senonensis. 420 — 11S4.
Bandschr. : P a r i s , k. Biblioth. St. Vict.
chart. fol. No. 1058. neu. — Rds. St. Germ.
paq. 13. No. 6. 8. Abschr. .sec. XVU. —
paq. 13. No. 7. 14. Abschr. sec. XVII.
Aus(j. : ' ap. d'Achery, spicileg. II. p. 705
(» ed. nov. II. p. 463-486.) — » ap. Bouquet,
rec. VI. p. 236; VII. p. 265; IX. p. 32;
X. p. 222; XI. p. 196; XU. p. 279-284;
,controversia de villis Pauliaco et Rictiaco
inter abbatias S. Petri Vivi, Molismensem
et Reomensem' XIV. p. 204-207; ,ex inedita
append.' a. 1184-1223 XVUI. p. 723-724.
Vgl. Annales S. Colnmbae.
Chronicon Senonense.
(iaufridus de Coilone.
Odorannus.
Claudius Tauriensis: Chronicon
breve ab O. C. -816.
Der Name des Verf. erdlchtet, blos ein chro-
nologischer Versuch , gegchriebcn unter Ludwig d.
Krommen.
Ausg.: ap. Labbe, biblioth. nova I. p.
309-315.
Clausula de Pippini in Francorura
regcm consecrationc, facta post
abdicationem Cliiklerici ultimi Mero-
veadum familiae regi.s.
Ausg.i ' ap. Bouquet, rec. V. p. 9. —
*ap. Mabillon, de arte diplomatica p. .348.
— ' In Gregorii Turon. opp. ed. Ruinart.
Cleniens (cca 1250), vid. Vita b.
Thomae Heliae.
Clerc, Jean de = Jean de Elerk.
Clercq, Jacq. du, vid. Du Clercq.
Clewi Fryger von Waltzhuot, ord.
s. Franc. (1442), vid. Chronicon
Koenigsveldense.
Closener, Fritsche, Priester a. d.
Capelle der h. Katharina im stras-
hurger Miinster (f 1384); Stras-
burger Chronik — 1362.
Quelle Twingers v. KSnigshofen fiir die
(Jesch. de.s westlichen Deutschlands. Von bedeuten-
dem Interesse. Das dritte Beispiel*) eiuer deutsch
verfassten Arbeit der .\rt. C I osener schrieb sie
auf Veranlassung Twingers; sie onthalt die Reihe
der Papste bis auf Clemens V, dann die romischen
Kaiser u. Konige bis Carl IV mit besonderer Be-
riicksichtigung Kudolfs I, ferner strasburgische
Geschichte und zum Schluss iiochmals eine (iesch.
der Hohenstaufen.
Handschr.: Linz, vgl. Pertz' Arch. III.
76. — Paris, k. Biblioth. No. 15444. vgl.
Pertz' Arch. VII. 695.
.^Ms^r. : ' nach einer Handschr. von 1362
hrsg. von A. Schott und A. W. Strobel.
Stuttgart 1842. gr. 8». (Biblioth. d. literar.
Vereins. l.Bd.) Mcht im Buchhandel, selten
geicorden. — ^ Bruchstiicke im Code histor.
et diplom. de la ville de Strasbourg. Vol. I.
prs. 1, geviischt mit Twinger^s Chronik.
Erl.-Schr.: Bouterwek, Gesch. der Poesie und
Beredtsamkeit IX. p. 510.
firandidier, almanac d'Alsace. 1785. p. 298.
Menzel, Literatur-Blatt. 18.12. p. .')05.
Notice sur Closener et Twinger de Koenigs-
hoven et leurs chroniques — in Code hist.
et diplom. de Strasbourg I. 1. p. 1-20.
Stalin, wirtembergische tieschichte III. p. 5.
Strobel, A. (!. , de Frid. Closneri presb.
Argentor. chronico Germanico. Argentoratl
1829. 80.
Vgl. Chronicon Repegovii.
Vit:i s. F'lorentii epi.sc. Argent.
Coccinius, Mich., Tubmgensis: De
rebus gestis in Italia annis 1511
et 1512, seu De bello Maximiliani
imp. et Ludovici XII regis Franco-
rum cum Venetis gesto liber unus.
Der Verf. war Angen/.euge; das ganze Werk
kam nicht zum Druck.
Ausg.: ' s. 1. et a. (1512.) fol. 10 Bl. —
* cum Cor. Cepione u. o. kistor. Sckri/ten
*) Dao iUteHte ist bekanntlich d. ,Chronicon
Repegovil', das zweite die , Oberrheinisohe
Chronik.'
COCCIUS — CODINUS
247
Basileae 1544. fol. — * ap. Freher , script.
rer. Germ. ed. Struve II. p. 167-568.
Coccius, Ger. (f post 1471): Kro-
nijk van 1233—1391.
Chronik des Klosters Bethlehera bei Zwolle.
Unvollstandig auf uns gekommen; sie reichte friiher
bis 1471 resp. 1520.
Ausg. : uitgeg. door de Vereeniging tot
beoefnening van Overijsselsch Recht en
Geschiedenis. Deventer 1860. gr. 8". 66 pag.
Erl.-Schr.: van Hattnm, geschiedenis en be-
schrijving van ZwoUe. 5 vol. Sat d. Kronik
Jleissig henutzt. •
Coch, Conrad: Chronik d. bremi-
schen Bischofe. 449—1511.
Ungedruckt.
Handschr.: Gottingen, Univ.-Bibl. —
Kopenhagen, k. Bibl., alt. Samml. No.
677 (4 Bchr. m. Bildern), No. 678 (d. vor.
sehr ahnlich, aber ohne Bilder). fol.; —
neuere Samml. fol. No. 279. 282.
Cochon, P., pretre notaire kRouen
(flor. 1430): Chronique Normande.
1181—1430.
Handschr.: Paris, k. Bibl. Colb. 9859. 3.
Ausg. : nur Fragmente iiher die Jahre
1403-1430 publ. Vallet de Viriville zusammen
mit Chronique de la Pucelle. Paris 1859.
8". p. 363-468.
Codagnellus, Joh., notarius Pla-
centiae (flor. 1235), vid. Chronicon
Placentinum.
Codex Carolinus seu volumen epi-
stolarum, quas Romani pontifices
Stephanus II, Paulus I, Constan-
tinus antipapa, Stephanus III et
Hadrianus I miserunt ad principes
et reges Francorum, Carolum Mar-
tellum, Pipinum et Carolum M.
Eine durch Karls d. Gr. Fiirsorge selbst ver-
anstaltete Sammlung von Briefen, besonders der
Papste an ihn.
Ausg. : ^ in chronologische Reihenfolge ge-
hracht ap. Bouquet, rec. V. p. 485-496. —
^ mgleich Bd. 1. von Cai. Cenni monumenta
dominationis pontific. Eomae 1760. 4".
Vgl. Monumenta dom. pont.
Codex epistolaris, vid. Udalricus
Babenbergensis.
Codex epistolaris Ottocari II, vid.
Henricus de Isernia.
Codex epistolaris Rudolphi I =
Epistolae Rudolphi I.
Codex Hirsaugiensis.
Verfasfit gegen Ende des 12. Jahrh., Gesch. d.
Klosters Hirschau mit werthvollen urkundlichen
Aufzeichnungen.
Aueg.: in der Biblioth. des Uterarischen
Vereins. Stuttgart 1842. gr. 8». 1. Band.
Selten.
Codex Laureshamensis.
Ein im 12. Jahrh. gesammeltes Urkundenbnch
des Klosters Lorsch, mit welchem geschichtliche
Nachrichten bis 1167 verbunden sind.
. Ausg.: ed. Academia Palatina. 1768.
3 vol. 40.
Erl.-Schr.i Heber, Ph. , die vorkarolingischen
christlich. Glanbenshelden am Rhein. Frank-
furt a. M. 1858. 80. p. 65-96.
Vgl. Annales Laurissenses.
Annales Nazariani.
Chronicon Laureshamense.
Necrologium Laureshamense.
Codex Rudolphinus = Epistolae
Rudolphi I.
Vgl. Monumenta dominationis ....
Codicillus presens indicat nomina
principu comitu et baronu qui ad
illustr. principis dni dni Maximiliani
archiducis austrie ducisq^ burgudie
electionem in Romanor. rege in
opido Franckfordensi couenere. —
Fol. 9a: CoronatO illustr. et ser.
regis maximiliani archiducis au-
strie . . . in rege romanor. clebrata
per principes elcores romani imperij
in aquisgrano. — Fol. lOa: Anno
dni 1486 28. die Marcii.
Av^g.: s. 1. et a. 4". 22 Bldtter. Hain
10926*.
Codicillus qui indicat nomina
principum, comitura etc. qui ad
iilustr. principis Maximiliani archi-
ducis Austrie electionem in Roma-
norum regem in oppido Franco-
furtensi conuenere. Item eiusdem
Maximiliani coronatio.
Ausg. : Norimbergae 1483 {soll wol heissen
1486.) 4». Hain 10927.
Codinus, Georg. (saec.XV. med.):
JIccQex(ioXal sx T^g ^i^Xov tov xQO-
vixov neql tcov TcaTQicav Tijg Kcov-
(STavTivov noXecog. De originibus et
antiquitatibus Constantinopolitanis.
Ist nur ein Bruchstiick aus dera friiher dem
Hesychius illustris Milesius zugeschriebenen
'laroQixoy (5g iv cvvotpii xoomx^s Imoqiag,
libri VI, welche von d. Zeiten aes Belos bis 518
n. Chr. reichten.
Ausg.: 'Gr. et lat. c. animadv. ed. Petr.
Lambecius. Paris. 1655. fol. — * iciederholt
Venet. 1729. fol. — 'selecta de originibus
C. gr. etlat. ed. Georg. Dousa.(Heidelbergae)
apud Commelin 1596. 8"*. — * wiederholt
Genevae 1697. S*. — * unt. d. Tii. : H e s y c h i i
illustris res patr. Constantin. gr. c.
J. Meursii vers. et not. , in Eclog. histor,
de rebus Byzantinis. Paris. 1647. fol. p. 24.
— • in Hcsychii Milesii opuscula duo quae
supersunt. Ed. J. C. Orelli. Lipsiae 1820.
248
COEUR — COMINES
8*. p. 60. — • ex recognit. Imm. Bekkeri.
Bonnae 184.3. 8". (Corp. script. hist. By-
zant.) 1'/, Thlr.
Erl.-Schr.: (Mourslns) Facula aocensa dlspel-
lendis tam iuBitis quam a Junio superinsilis
tenebris etc. Ingolftad. 1604.
Meursius, Jo., notac ad. G. Codini origg.
Constantinopolitan. .^urel. Allobrog. 1607. So.
Struve, bibl. historica ed. Meusel V. 1. p.
286-292.
: neql rdoy d(f(fixiaXla)v tov
TtaXmiov. TliQl t^g oixodofiixijg xov
vaov xriq ayiaq ^otfiaq. Curopalata.
De officialibus palatii Constantlno-
politani et officiis magnae ecclesiae.
Ausy. : ' nunc prim. gr. et lat. in lucem
editus. Ex bibl. Jul. Pacii (op. Fr. Junii.)
Lugd. 1588. 8*. Sehr mangelhaft. — * gr.
et lat. not. illustr. lacunas ope mspt. sup-
plevit Fr. Jiinius. (Heidelbergae) Ex of-
ficina Commeliana 1596. 8«. Ausser einigen
Zusdtzen d. vor. in Allem gleich. — ' besser
gr. et lat. c. comment. ed. Jac. Gretserus.
Paris., Cramoisy 1625. fol. — * in Gretseri
opp. Tom. XV. — * gr. et lat. c. Gretseri
comment. suisque notis ed. Jac. Goar.
Paris. 1648. fol. (Vgl. No. 18 Byzantinae
historiae scriptores.) — • wiederholt Venet.
1729. fol. — ' ex recognit. Imm. Bekkeri.
Bonnae 1839. 8". (Corp. script. historiae
Byzant.) 2 Thlr.
Coeur. M^moires sur Jacques
Coeur (t 14565 par Bonamy) et actes
de son proc^s.
Ausg. : ' ap. Buchon, coUection XL. —
*ap. Buchon, choix de chroniques VIII.
Erl.-Schr.: Olement, P. , Jacques Coeur et
Charles VII ou la France au 15. .'iifecle.
Paris 18.53. 8«. Tom. 1. 2.
Trouv^, baron, Jaeques Coeur, commer^ant,
maitre des monnaies, argentier du roi Char-
les VII et negociateur. XV. sifecle. Paris 1840.
80. Mit Portr.
Cogltosus, vid, Vita s. Brigittae
Scoticae.
Colenuccio = Collenutio.
Collectio historiae chronographi-
cae, vid. fVedegariu.''.
Collenutio, Pandulf., legatus ducis
Ferrariae: Historia Neapolitana seu
Compendio dell' istoria del regno
di Napoli. Libri VI.
Reicht bis U.oH. Oesunde polilische fJrunils-Stze,
gefallige Hprache. Der Verf. wurde auf Befehl des
J. Sforza, Tyrann zu Pe.saro, im Ocfangniss 1.504
erdrosselt.
Ausg.: ' Venetia 1539 {auch 1541) 8». —
«Basil. 1572. 4». — *mit Fortsetz.: cont.
al anno 1586 da M. Koseo e T. Costo.
Venetia 1691. 4». — *Venetia, Giunti 1613.
3 vol. 4». — »Dordrecht 1618. 8». zusam-
men mit Jovianus Pontanus. — *die Ausg.
Venet. 1613 wiederholt in Baccolt^ di tutti
i piii rinomati scrittori. Tom. 17 — 19. —
(Napoli 1771.)
Uebers.: ex italico in lat. conversi a
Joann. Nic. Stupano. •Ba.sil. 1572. 4». —
»Dordr. 1618. 8».
franzosisrh: ^unt. d. Tit.: Sommaire des
histoires du royaume de Naples, par Denis
Sauvage. Paris 1546. 8". — *unt. d. Tit.:
Histoire du royaume de Naples depuis
rempire d'Auguste jusqu'en 1459. Tournon
1595. 8". Wahrscheinlich dieselhe Ueber-
setzung tcie die vorhergehende.
: Ad Maximilianum Roma-
norum regem oratio dicta Inspruchis
in auditorio caesaris a. 14^4.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve ir. p. 476-481.
Colmannus, Fr. , monachus: Hi-
storia monasterii s. Aegidii Nori-
bergensis. 1140 — 1504.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 340.
Columna, Guido de, vid. Guido
de Columna.
Columna, Johannes de, vid. Rudi-
mentum noviciorum.
Columna, Land. de, vid. Landulfus
de Columna.
Combat de Ragatz entre les sept
cantons primitifs et les Zurichois
soutenus par l'Autriche 1446.
Ausg.: ap. Bridel, conservateur Suisse
11. Bd. oder Etrennes helvet. Nr. 41-43.
p. 1-16.
Erl.-Schr.: Ein I. ied von der Schlacht zu Ragaz
1446 — in Rochholz, eidgenoss. Liederchronik
p. 75-80.
» Mittheihingen der antiq. Gesellschaft zu
Ziirich II. p. 65.
Combat de trente Bretons contre
trente Anglais en 1350.
Ausg. : * unier dem Titel : Combat des
Trente, po^me du XIV. si^cle, publ.
pour la prSm. fois av. des not. historiques
par M. de Frt^minville. Brest 1819. 8". —
*publi^ d'apres les mss. de la bibl. du roi
par G. A. ('rapelet. Paris 1827 gr. 8». Nur
250 Exemplare gedruckt. {Bildet zugleich
Tom. 3. der Collection des anciens monu-
ments de rhistoire et de la langue fran-
tjaise.) — *ap. Buchon, collect. XIV. p.
301-.S20. — ^wiederholt Paris, Bohaire 1835.
gr. 8". — * d'apr^s les documents originaux
des 14. et 15. sifecles, suivi de la biographie
et des armes des combattants, par Pol de
Courcy. Saint-Brieuc et Saint-Pol de Lfcon
1857. 4". 76 pag.
Comlnes, Commines, Cominaeus,
sieur d'Argenton, Philippe de (f
COMINES
249
1509): Cronique et hystoire faicte
et composee par feu messire Phe-
lippe deCommines . . ., contenant les
cnoses" aduenues durant le regne
du Roy Loys XI tant en France,
Bourgongne Fiandres Arthois An-
gleterre que Espaigne et lieux cir-
conuoisins. 1464 — ^1483.
Trefflichi-s Werk in einfacher, anmuthiger Dar-
stellungr, dessen Mittelpunkt das Konigthum bildet;
es gehort zu den Meisterwerken der practischen
Politik. Der Verf. wurde durch dasselbe einer der
bedeutendsten Begriinder der neuern Geschicht-
schreihung.
Ausg.: 'Paris, Galliot du pre. 26. Auril
1524. fol. Diese Ausg. enthalt nur die sechs
ersten Biicher (his zum Tode Ludwigs XI
1483.) — ^Paris, Galliot du pre. 7. Septbr.
1524. fol. — 'Paris, Galliot du pre, im-
prime en januier 1525. fol. — *acheuee
d'imprimer 15. Feurier 1525 par maistre J.
G. fol. — *nouuellement imprim^e i Paris,
s. a. kl. 4». — «Lyon 1526. fol. (o/. gr. 4».)
— ■'ibid. 1528. fol.
Die Fortsetzung in dem 7. u. 8.
Buche {his zum Tode Karls VIII 1498)
erschien * Paris , a la rue st. iacques a
lenseigne du Pellican et a Poictiers 1528.
fol. unter d. Tit.: Croniques dn Roy
Charles VIII de ce nom que Dieu ab-
soille, contenant la verite des faictz et
gestes dignes de memoire dudict seigneur,
quil feist en son voiage de Naples et de
la conqueste dudit royaulme de Naples . . . . :
Compile et mise . . en forme de memoires
par . . . Phelippes deCommines . . — ^wieder-
holt Paris, Eng. de Marnef 1529. fol. —
^"unter d. Tit.: Cronicque et histoire
faicte et compos^e par . . Phil. de Com-
mines . . . contenant les choses aduenues.
Durant .... Imprime en Mars 1539. —
Cronicques du Roy Charles VIII mis par
escript en forme des memoires par messire
Phelippes de Coramines . . . Paris, A. Lan-
gellierl539. 8». — 'iParis, E. Hervault 1539.
8«. — "Paris MDLXIIL {sic! es ist zu lesen
1543), Jacq. Regnault. 8». — '»Paris, Gal-
liot du pr<i (et J. de Roigny), 1546. 8«, —
'*Paris, Jeh. Longis 1549. 8». — '*Paris,
Est. Grouleau 1551. 12mo. _ >«Paris, B.
Regnault 1559. 16mo. — "Paris, Est. Grou-
leau 1560. 12mo.
' ' Unt. d. Tit. : Lesmemoiresdemes-
s i r e P h. d e C o m m i n e s , sur le principaux
faicts et gestes de Louis XI et de Charles
VIII son fils, Roys de France. Reueus et
corrigez par Denis Sauvage de Fonte-
nailles en Brie. Paris, Galliot Du Pr^ 1552.
fol. — wiederholt: '»Paris, J. de Roigny
1552. fol. — «"Lyon, J. de Tournes 1559.
fol. — *'Paris, Guill. Morel pour galiot du
Pre 1561. fol. — "Paris, T. Perier 1580.
fol. — "Paris, A. L'An^elier 1580. fol. —
**De nouveau reveuz et corrigez pour la
seconde fois, auquel cstadiouste une epistre
de Jean Sleidan . . . Avec la viede messire
Angelo Cattho, archevesque de Vienne . . .
Paris, N. Bonfons 1579. 16mo. — "Paris
1561. fol. — -*ibid. 1572. 16>no. — ^Hbid.
1576. 16mo. — i»ihid. 1580. fol. — "pout
Jaques Chouet (k Geneve) 1593. 12rao. _
»»s. 1. (Antverp.) 1596. ISmo. _ «'Anvers,
M. Nutius 1597. 12mo. _ 3»s. 1. J. Chouet
1604. l2mo. _ "Rouen, J. Berthelin 1605.
12mo. _ 3*Paris. 1610 fol. — "Rouen, J.
Berthelin. l2nio. _ s«Paris, N. L"Escuyer
1614. l2mo. _ 3»Paris, P. Le Mur 1615
fol. — "Rouen, J. Berthelin 1634. l2mo.
— **Leyde, chez les Elzeviers 1648. 12mo.
wiederholt **Paris, Cardin Besongne 1661.
12mo. — u. *'Paris, A. de Sommaville 1661.
12nio. — und **Paris, F. Clousier 1661.
12mo.
**les memes, reueus et corrigez sur
diuers manuscrits, et anciennes Impressions.
Augmentez de plusieurs Traictez, Contracts,
par Denys Godefroy. Paris, imp.
royale 1649. fol. — ** iciederholt Leyde,
Elzevirs 1649. 12mo. 766 pag. — *^toieder-
holt, divisde en 2 tomes et enrichie des
portraits en taille-douce. La Haye, A. Leers.
1682. 2 vol. 12mo. _ *«augment^e de Thi-
stoire de Louis XI connue sous le nom
de Chronique scandaleuse. (Par Jeaij de
Troyes.) Brusselle, Foppens, 1706-1714.
4 vols. 8". (der Titel des 3. Bandes lautet:
Divers traitds, contrats . . .) — *'mi< ver-
schiedenen Zusdtzen Brusselle, Foppensl723.
5 vols. 8'. — *'nouvelIe edition, revue sur
plus. mss. du temps . . . par MM. G o d e -
froy; augment^e par M. Tabbe Lenglet
Du Fresnoy. Londres et Paris, RoUin
1747. 4 vols. in -4'. Die hierbei hefind-
liche Dedication des Herau^gebers an den
Marschall Moritz von Sachsen fehlt in den
meisten Exemplaren, da sie auf hoheren
Befehl unterdriickt wurde. Vollstdndigste
Ausgabe. — **nouv. ^dition .... par Mlle.
Dupont Paris, Renouard 1840-1847. 3 vol.
in 8*. (Verofentlicht von "Soci^t^ de Thist
de France.') 27 fr. — ^''pr^c^des d'une
notice biographique. (Par J. L. Belin.) Paris,
Belin-Leprieur 1843. 18mo — 5'ap. Buchon,
choix de chroniques VII. — **ap. Petitot,
collection XII. XIH. — " in CoUection
univers. de m^m. X-XII. — '*ap. Michaud
et Poujoulat, nouv. collection IV.
A u s z u g , lateinisch, unt. d. Tit. : D e r e b u s
gestis Ludovici eius nominis XI, Galli-
arum regis, et Caroli, Burgundiae ducis,
Philippi Cominaei .. . commentarii vere
ac prudenter conscripti ; ex Gallico facti
latini a J. Sleidano. 'Argentinae 1545.
4'. — * wiederholt Parisiis, C. Wechelus
1545. 80. u. *Parisiis, J. Roigny et C.
Wechelus. 1545. 8*. Nur die 6 ersten, aber
in 10 getheilten Biicher — die andern 2
250
COMINES — COMPAQNI
folgten unter dem Titel: Phil. Cominae!
commentariorum de bello Neapolitano
libri V. * u. »Argentin. 1548. 4». und 8».—
Das ganze Werk, so in 16 Biicher getheilf,
erschien ' Parisiis 1561. 16mo. — ^ ibid.
Wechelus 1569. 16mo. — "Paris., Dupuys
1569. 16nio. _ «Basil. (1574). 8». — ^unt.
d. Tit.: Tres Gallicarum rcrum scriptores
nobilissimi etc. Francofurti 1578. fol. zu-
savimen mit Froissart tmd Sesellius. —
*c. Froissart. ibid. 1584. 12rao. _ 'Basileae
1599. 8». — «Hanoviae 1606. 12mo. _ *ibid.
c. Froissarto 1619. S». — '"Casselii 1638.
12mo. _ 1 'Amstelodami 1648. 12mo. — '^ibid.
1656. 12mo. unt. d. Tit.: Phil. Cominaeus
de reb. gestis a Ludov. XI et Carolo VUI
Francor. regibus, brevique explicat. illu-
stratus a J. Sleidano.
TJebers. : Latein. :... Ca.sp. Barthius exem-
plar Gallicum bona fide nihil omittens,
nihil traiiciens . . . latinitati transscripsit.
Francofurti 1629. 8». {nicht 1619, wie Le-
long hat.)
Italienisch unt. d. Tit.: Le memorie
di Filippo di Comines, atradotte da Nic.
Reince. Venetia 1544. 1559. 8». — btradotte
da Lor. Conti. ' Genova 1594. 4o. — ^j^j.
lano 1601. 8». — »Brescia 1612. 4«. —
♦Venetia 1613. 4». — ^ibid. 1640. 4«. —
c A/w der erstere Theil unfer dem Titel:
Istoria di mons. Fih'ppo d'Argenton delle
guerre di Ludovico XI, re di Francia, e
di Carlo, duca di Borgogna . . . dall' anno
1464 insino a' tiempi nostri. Venetia 1569. 8°.
Deutsch : avon Casp. Hedion mit Vorrede
vonBeuther. 'Strasburg 1551. 4<*. — ^wieder-
holt ibid. 1566. fol. — u. ^ibid. 1580. fol.
— ^ibid. 1625. fol. — biibers. v. Melch.
Kloseman. Frankfurt 1643. 12mo.
Englisch: «by Thom. Danett. 'London
1596. fol. — ■'ibid. 1614. fol. — bwnt. d. Tit.:
The memoirs of Phil. Coraines, con-
taining the history of ,Lewis XI and Char-
les VIII, kings of France, with the most
remarkable occurrences in their particular
reigns from the year 1464 to 1498. Eevised
. . . by Denys Godefroy and fi-om his hero
edition . . . translated- . . . London 1674. 8».
— cwith annotat. by M. ITvedale. ibid. 1712,
2. Ausg. 1723. 2 vol. ^». — dby an anon.
London 1823. 2 vol. 8". — e by A. R. Scoble.
London, Bohn 1858. 2 vol. 8«.
Solldndisch: aHaas, Frans de, Filip van
Comines Gedenkschriften. Amsterdam, er-
ven Houttnin 1757. 8». — bRiliaan, Cor-
nelis Kyel of, Filip van Comines Gedenk-
schriften. Antwerp. 1578. 8«. — ^wieder-
holt Delft 1612. 8». — «Leeuwarden
1665. 8".
Spanisch : Las memorias de Felipe de
Comines, seiior de Argenton, de los hechos
y empresas de Luis XI y Carlos VIII,
reyes de Francia, traducidas de Frances
con escolios proprios por Don Juan Vi-
trian. 2 tom. «Amberes 1643. fol. Erste
Ausg. GeschUfzt und selten. — *wiederkolt
ibid. 1663. fol, — ^ibid. 1713. 2 vol, fol.
Sc.hwedisch: Philippi Cominei grun-
delighe Beskrifwelse . . . uitg. dor Eric
Schroderus. Stockholm, Meurer 1624. fol.
Erl.-Schr. : L o e b e 1 1 , J. W., de Philippl ComJnael
fide historica. Prolusio academica. Bonnae
1832. 80.
Paquot, mdmoires pour Bervir a l'bistoire
litt^r. dcs Pays-Bas II. p. 1.
Struve, bibl. historica ed. Mensel VII. 2, p.
149-158.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 93-98.
Comitia regni habita Corbeiae a.
1065.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 111.
Commemoratio Caroli Crassi imp.
apud Augienses a Chadolfo episcopo
Novariensi.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 114.
Comnena,Anna (f lU8):^M6^i(xg,
Alexiadis libri XV.
(je.schichte ihres Vaters Alexiua 1069-1118. Xeno-
phontischer 8til u. klassi.sche Darstellung: fortge-
setzt von Cinnamus.
Ausg.: 'libri VIH, nunc prim. edid.
Dav. Hoeschelius. Aug. Vindel. 1590 4^.,
wiederholt ibid. ==1610 und »1618. 4*. —
*Iibri XV, nunc prim. editi. Graece et lat.
c. glossario et not. ed. Petr. Possinus.
Paris. 1651. fol. {Zugleich ein Theil der
Byzantinae historiae scriplores). — * Venet.
1729. fol. — •recens., nov. interpretationem
latinam subiecit, C. Ducangii commentarios
suasque adnotatt. addidit L. Schopen. Bonn.
1839. (Corp. hist. Byz.) 8». 2% Thlr.
Uebers.: fibersetzt in Schiller's histor.
Memoiren. Bd. 1. u. 2.
Trad. enfran^. parL. Cousin. Paris 1655. 8o.
Erl.-Sckr.: Fiissly, Joh. K., diss. de Alexiade
Annae Comnenae, qua graecarum liter. cul-
tores et professores ad novam buius libri
editionem exstimulantur. Turici 1766. 4*.
36 pag.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et script.
hlstor. p. 163-166.
Struve, bibl. bistorica ed. Meusel V. 1. p.
251-256.
Wilken, rerum ab Alexio I, Joanne, Manuele
et Alexio II Comnenis gestarum libri IV.
Heidelb. 1811.
Wilmans, R. , Anna Comn. vcrglichen mit
Guilelm. Apul. — in Pertz' Arcb. X. p. 93 ff.
Comoedia de eccidio urbis Cae-
senae anonymi auctoris coaevi a.
1377.
Ausg.: ed. Gori in Archivio storico Ita-
liano. Nuova ser. 1858. VIH. 2. p. 3-37.
Compagni, Dino Florentinus (f
26. Febr. 1323): Cronaca delle
cose occorrenti ne' tempi suoi.
1280—1312 seu Istoria Fiorentina.
Einer der grSssten Geschichtschreiber nicht
blos seiner Zeit, son^ern aucb des ganzen Mittel-
alters. Selne Chronik vergegenwSrtigt angchaulicb
COMPENDIOSA — CONCILIUM
251
die Stellung der Geschlechter znr Stadtherrschaft
n. d. Kampf der Gemeinen gegen die Geschlechter,
Uberhanpt d. politisch-stadtische Leben von Florenz
zn Ausgang des l^. u. Anfang des 14. Jahrh.
Handschr.: Florenz, Bibl. Stroziana
Nr. 1436.
Ausg. : ' ap. Mnratori, .scr. IX. p. 463-
536. — - unter dem Titel: Cronica,
Fiorentina di D. Compagni ed. D. Mar.
Manni. Firenze 1728. 4". — Die spateren
Ausgaben, deren es eine Menge in Italien
gibt, sind nur Abdriicke der Mannischen
Ausg., der alten Formen und Sprachiceisen
entkleidet u. modernisirt: s. £. in Collana
degli illustri storici italiani dal sec. XIII.
al XIX. Vol. I. Venezia; am schlechtesten.
— sPisa 1818. 8». — *Milano 1829. 8». —
* ed. Benzi, cronaca Fior. Livomo 1830 ;
willkiirliche Aenderungen, aber Erkliirungen
dunkler Stellen. — *con annotazioni di'
Alf. Folinea. Napoli 1845. 12mo. _ 'Fi-
renze 1857. 8».
Uebers.: deutsch mit Einleitnng von W.
Donniges in sein. Gesch. d. deatsch. Kaiser-
thums im 14. Jahrh. Berlin 1841. I. 1. p.
131-313.
Erl.-Schr.: Gervinus, histor. Schriften. Frankf.
1833. I. p. 10-24.
Compendiosa chro-\
nica ( = Chronica
Compilatio chrono-j S. Aegidii.
logica '
Compilatio chronologica auctoris
anonymi a temporibus Caroli Magni
ad a. 1410.
Ausg.: *^ zusammen mit Gervasius Til-
beriensis ed. I. I. Mader. Helmst. 1673.
4*. p, 118. — * ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 62.
Compotus praepositorum et balli-
vorum Franciae de termino Ascen-
sionis a. Dom. 1248.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XXI. p, 260-
284.
Compotus Th. de Carnoto et
Amarrici Pulli a. Dom. 1231 mense
Julio, dieMercurii postMagdalenam.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 220-
226.
Computationes saeculi XII de tem-
pore s. Rudberti, vid. Vita s.
Ruperti Salisb.
Conchubranus scholastic. (f 1082),
vid. Vita s. Moduennae.
Concilium = Synodus.
Concilium apud S. Aegidium habi-
tum anno 1042.
Ausg. : excerptaap.Bouquet, rec. XI.p.513.
Concilium Basileense (saec. XV.)
Ausg.: in Mouumenta conciliorum gene-
ralium I.
Concilium Karrofense celebratum
Kalendis Junii a. circiter 988, certe
ante 990, quo obiit Hugo episcopus
Engolismensis, qui interfuit.
Ausg.: ap, Labbe, bibl. nova 11. p. 764.
Concilium Lateranense Calixti II
papae a. 1123.
Ausg. : ap. Fertz, mon. legg. Ilb. p. 182.
Concilium Lemovicense II.
Ausg. : Bruchstuck ap. Bouquet, rec, XI.
p. 503-505.
Concilium Lumbariense adversus
Albigenses haereticos a. 1165.
Ausy.: ' ap. Labbe, concil. X. p. 1470.
— 'ap. Rogerum Hoveden (ad a. 1176) p.
555. — *Bruchstuck ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 430-434.
Concilium Narbonense IX. anno
1054.
Ausg. : Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 515-516.
Concilium Parisiense, in quo da-
mnatas Berengarius.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 532.
Vgl. Conventus Brionensis.
Concilium Pictaviense idibus Ja-
nuarii celebratum praeside Siguino
Burdegalensi archiepiscopo, in quo
concilii Karrofensis a. 988 celebrati
fit mentio.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 765.
Concilium Remense celebratum a
Leone IX summo pontifice.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 518-524.
Concilium Romanum Eugenii II
papae a. 826.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. Hb- p. 11-16.
Concilium Romanum sub Gregorio
V papa et Ottone III imp. a. 998
celebratum.
Ausg. : 4 canones ad res Aquitanicas spe-
ctantes ap. Labbe, bibl. nova H. p. 765.
Concilium Senonense ab omnibus
provinciae Senonensis episcopis co-
rara Henrico rege habitum anno
1048.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 517.
Concilium Triburiense Arnulfi regis
a. 895. Mai.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 559.
252
CONCILIITM — CONRADUS
Concilium Tulugiense.
Avsij.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 510-512.
Concilium Turonense a. 1055.
Auiifj.: ap. Bouquet, rec. XI, p. 524-527.
Confederatio divoru Allexadri
pape VI Maximilianique Romanoru
regis semper augusti ac sereniss.
regum Hispaniarum ducis Medio-
lanen. et dominii Venetorum quin-
que lustris duratura.
Ausg.: s. 1. (Basil. Joh. Bergmann de
Olpe) et a. (1496.) 4». 4 Bl.
Confortus Pulex, vid. Pulex.
Congestum Arnonis = Arnonis
congestum.
Connovitius sacerdos (cca 1190),
vid. Vita s. Hildegundis virg.
Conquestio Ludovici Pii de cru-
delitate et defectione militum suo-
rum et horrendo scelere filiorum
suorum in sui deiectione et depo-
sitione patrato.
Ausg. : ap. Duehesne, scr. rer. Franc. II.
p. 336.
Conrad von Welnsberg, Reichs-
Erbkammerer: Einnahmen- u. Aus-
gaben-Register von 1437 u. 1438.
Bibl. des Liter. Vereins. Stuttgart
1850. gr. 8^ Bd. XVni.
Conradi episc. incertae sedis chro-
nicon vetus, vid. Christianus arch.
Moguntinus.
Conradus a Lichtenaw, abbas Ur-
spergensis, vid. Ekkehardus Ur-
augiensis.
— — : Historia Longobardorum.
Auag.: edid. Joh. Friedr. Christius unt.
demTit.: Origines Lan gobardicae e
membrana pervetusta. Accessit Conradi
a Lichtenau historia Langobardorum et
ex aliis excerpta quaedam. Halae Magde-
burgicae 1728. 4". Sehr selten.
Conradus abbas Mellicensis = Con-
radus de Winzenberg.
Conradus abbas Ebersbacensis =
Conradus monachus Claraevall.
Conradus de S. Blasio, vid. Chro-
nicon Burglense.
Conradus de Fabaria, abbas Zwi-
faltensis, (cca 1234): Casuum S.
Galli continuatio tertia. 1203—1233.
Ausg.: 'ap. M. Goldast, scr. rer. Ale-
mannic. I. 2. p. 128. — *ibid. edid. Sencken-
berg I. p. 76. — (Goldasti glossae in Con-
rad. ibid. p. 138.) — »edid. Ild. ab Ari
ap. Pertz, mon. II. p. 163-183.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Dcutschlands Ge-
Rchichtsiiucllpn p. 396.
Vgl. Casus S. Galli.
Conradus de Halberstad: Crono-
graphia summorum pontificum et
imperatorum, — 1353.
Ungedruckt.
Handschr.: Hannover, chart. sec. XV.
vgl. Pertz' Arch. XI. 381.
Vgl. Chronicon Repegovii {Autgabt
No. 2.)
Conradus de Kastel, canonicus
Eichstetensis : Additiones adGun-
decari librum pontificalem:
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 250-
253.
Conradus de Marburg, vtd. Vita
s.Elisabethae filiae {vita u. epistola.)
Erl.-Schr.: Estor, J. G., Supplcmenta vitam
Conradi de M. illustrantia — ap. Kuchen-
becker, analecta Has.siaca III. p. 72-88.
Hausrath, Ad. , der Ketzermeister Konrad
von Marburg. Heidelberg 1861. gr. S*.
Stadtler, J. Ph., Konrad von Marburg — in
seiner Uebersftz. von Montalembert , Leben
der h. Elifabeih. Aachen 1837. p. 561-567.
Conradus de Monte Puellarum, vid.
Chronicon episc. Ratisb.
Vita s. Erardi {vita tert.)
Conradus de Winzenberg, abbas
Mellicensis: Breve chronicon Au-
striacum. 928—1194.
Ausg. : ^ ap. Ans. Schramb , chronicon
Mellicense, p. 92, unvollstdndig. — *ap.
Pez, scr. rer. Austr. I. p. 287, vollstdndig.
Conradus de Wurmelingen, canon.
S. Martini in Sindelfingen {Worme-
lingen b. Rotenburg a. N., f 1294\
vid. Annales Sindelfingenses.
Conradus dominicanusPanormitan.
(t post 1296): Brevis chronica a.
1027—1283 = Epistola Conradi
dominicani.
Conradus episcopus, vid. Chroni-
con Moguntinense.
Conradus episcopus Traiectensis :
Oratio pro imperatore Henrico IV
contra papam Gregorium VII dicta
in comitiis.
Ausg. : ap. Goldast, apologia pro Henrico
IV imp. Hanov. 1611. 4». p. 48-51.
Conradus Lauterbergensis , vid.
Chronicon Montis Sereni.
CONRADUS — CONSTANTINUS
253
Conradus monachus Brunwilaren-
sis (cca 1110—1123), vid. Vita s.
Wolfhelmi.
Conradus monachus Claraeyalien
sis (t 1226), vid.
Exordium magnum.
Vita b. Gerardi fratris.
Conradus monachus S. Naboris,
vid. Vita s. Adelberonis II Mettens.
iepitaph.)
Conradus phiiosophus, monachus
Schirensis (1206—1259): Annales
ab a. 1077—1226.
Die letzJen Theile nicht ganz wertlos. — l)iese
annales sind den folgenden catalogi in d. Mpt. so
interponirt, dass beide Werkchen ein einziges zu
sein scheinen.
Ausg. : * excerpta unt. d. Tit. : Excerpta
ex catalogo Romanor. pontificum et im-
perat. Conradi coenob. Schjrens. ap. Pez,
scr. rer. Austr. II. p. 407-414. — ^als
Annales Schirenses 1100 . . . 1192-1226 ap.
Bohmer, fontes III. p. 513-518 nach Pez'
Ausg. — ^nach dem Miinchener Mpt. ed.
Jaff4 ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 629-
633.
: Catalogi regum, pontifi-
cum, imperatorum.
•Nudi exilesque, mendorum lacunarum pleni.'
Jaffd.
Ausg.: ed. Jaffe ap. Pertz, mon. scr.
XVn. p. 624-629.
— : Chronicon Schirense. 1077
usque ad 1225.
Nicht unwichtig fiir d. Urgeschichte dea Hauses
der Wittelsbacher, aber mit Vorsicht zu gebrauchen.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 614.
Ausg.: '^unt. d. Tit.: Chronicon ori-
ginis et fundationis monasterii Scheirn
ord. s. Bened. Frisingensis dioecesis in
super. Bavaria siti, a F. Conrado philo-
sopho .... eiusd. monasterii monacho
conscriptum, nunc vero quibusdam additi-
onibus et notis auctum luci publicae datum
a P. G. Stephano eiusd. monasterii abbate
(t 1634;. (Ingolstadii) tjpis G. Haelin. 1623.
fol. — ^wiederholt unt. d. Tit.: F. Con-
radi philosophi chronicon Schirense, cura
Georgii Chr. Joannis. Argentorati 1716. 4".
— »m Monum. Boic. X. p. 381-397. £r-
bSrmlicher Abdruck. — *als Liber de
fundatione Schirensis monasterii
ap. Bohmer, fontes III. p, 499-512. — *ex
autographo ed. Jaff^ ap. Pertz, mon scr.
XVU. p. 615-623.
: De codicibus a Chounrado
exaratis relatio.
Conrad ist nicht der Verfasser.
Av^g.: *ap. Pez, thes. anecd. I. 1. dissert.
isagog. p. XXVIII. — *ed. Hefner in Ober-
bayersches Archiv f. vaterl. Gesch. 1840.
II. p. 158. — *ed. Jaff^ ap. Pertz, mon.
scr. XVn. p. 623. 624.
Erl.-Schr.: Hefner, J. v., tib. d. Monch Conrad
V. Scheyern mit d. Beinamen philosophus —
in Oberbayersches Archiv fiir vaterl. Gesch.
1840. II. p. 156-180.
iib. die literarischen Leistungen des KIo-
sters Scheyern, ibid. II. p. 91-116.
iib. d. Fiirsteiigruft u. d. Fiirstenkapelle
von Scheyern, ibid. 1S40. II. p. 181-202.
Conradus Pozzo, vid. Annales
Wessofontami.
Conradus Schirensis = Conradus
philosophus.
Conradus Sindelfingensis = Con-
radus de Wurmelingen.
Conradus Wessofontanus, vid. An-
nales Wessofontani.
Consecratio Caroli Calvi regis,
quando in regno Lotharii corona-
tus est.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
11. p. 449-452.
Consecratio Hermintrudis reginae,
Karoli Calvi coniugis.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 446-449.
Consecratio Ludovici II Franco-
rum regis Caroli Calvi filii quando
Compendii coronatus est VI. idus
Decembris a. 877 ab Hincmaro.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 473.
Consilium Hincmari archiepiscopi
Remensis de poenitentia Pipijii iun.
olim regis Aquitaniae.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
n. p. 414-423.
Constantinus abbas S. Symphoriani,
vid. Vita s. Adalberonis II Mett.
Constantinus Acropolita magnus
logotheta (Jlor. 1294), vid. Encomium
s. Theodosiae.
Constantinus episcopus Tii, vid.
Acta s. Euphemiae (historia).
Constantinus Manasses, vid. Ma-
nasses.
Constantinus Medices Etruscus (f
1254), vid. Vita s. Dominici fundat.
Constantinus VII Porphyrogenitus
(905—959): Constitutiones impe-
riales.
Ausg.: Lutet. Paris. 1557. fol.
: '^lffTOQix^ di^yr/Jig rov ^lov
xai TTQcc^ecop rov BatSiXsiov. De Ba-
254
CONSTANTINUS — CONSTITUTIO
silii vita et rebus gestis. 867 — 886.
. Continuata ab auctore anonymo ab
a. 886-963.
Ausg.: 'Const. Porph. Basilius Macedo
s. historia de vita et reb. gest. Bas. imp.
gr. et lat. Leonc Allatio interpr., In eiusd.
JSvfi/JtxTci. Colon. Allobrog. 1653. 8*. Lib.
II. p. 1. — *gr. et lat. c. nov. interpr. Fr.
Conibefisii inter Script. post Theophanem.
Paris. 1685. fol. p. 132 (Bjzantinae historiae
script. Nr. 7.)
ETl-Schr.: Struve,blbUoth. histor. ed. Meusel V.
1. p. 247. 248.
Vgl. Bceaikfia.
: KscfaXaicodsig vTcod-eCetq.
Excerpte aus verschiedenen Geschichtschrei-
bern. Wir kennen von diesen Biichern nur noch
das 27. unter d. Titel ixXoyal mql nqfO^ftWV,
das 50. theilweise mqi aqiTtjg xccii xaxiccg be-
titelt u. ferner 7If pi yyijifioiv s. de scntentiis.
Ausg.: A. ^ das ersterwahnte theilweise in:
Ex libris Polybii Megalop. selecta de le-
gationibus. Et alia quae sequenti pagina
indicantur : nunc prim. in luc. edita ex bibl.
F. Ursini. Antverp. 1582. 4*. — ^ u. thellweise
in: Excerpta de legatiouibus ex Dexippo
Athen., Eunapio Sardiano, Petro Patricio
et Magistro, Prisco Sophista, Malcho Phila-
delph., Menandro Protectore, Theophylacto
Simocatta. Omnia excodd. ms. aD.Hoeschel
edita interpr. C. Cantoclaro, c. eiusd. notis.
Acced. not. et animadv. H. Valeaii. Paris.
1648. fol. {Vergl. Nr. 1 der Byzantinae hi-
storiae scriptor.) — ^Au^h zum Theil aufge-
nommen ap. I. Bekker et B. G. Niebuhr,
Dexippi Eunapii etc. quae supersunt. Bonnae
1829. 8». (Corpus hist. Byz.)
B. das zweiterwdhnte , bekannt unt. dem
Namen Excerpta Peiresciana oder
Valesiana, auch LiberPeirescianus,
erschien unt. d. Tit.: Polybii, Diodori Sic,
Nicolai Dam., Dionysii Halic, Appiani Alex.,
Dionis et Joannis Ant. excerpta ex coUe-
ctaneis Constantini Aug. Porph. H. Valesius
nunc primnm graece edid., lat. vert. notisq.
illustr. Paris. 1634. 4».
C. das 3. 'ex cod. Vatic. gr. et lat. edid.
Ang. Mai in Vet. scr. collect. nova. Romae
1827. T. n. — ^theilweise auch ap. Bekker
et Niebuhr, Dexippi etc. quae supersunt.
Bonnae 1829. 8». (Corp. hist. Byz.)
Erl.-Schr. ad. B.: Gros, E.. in prae/at. ad *.
edit. historiae Komanae Cassii Dionis. I. p.
l.VII-LXXXIV.
Wollenberg, Jul., excerpta ex Joannc An-
tiochono ad llbrum Peirescianum a se ex-
cussum eniendavit J. W. — in Programme
du coll^ge royale fran^ais. Berlin 18(il. 4*.
: Occiduae partis imperii
orientalis libri II. IJeQl ^tfidruv.
Handelt von den Gouvernements des orien-
talischen u. occidenUlischen Reicbs, ihrem Ursprung
und den Volkem, welche sie bildeten.
Ausg.: 'TTfp» ^'^f/uciTcov 9. de praefecturis
impeiii orientalis sapientiss. regisConstantini
Porphyr. de thematibus. Sive de agminibus
militar. per imper. orientale distributis liber,
nunquam antehac editus. Ex bibl. et vers.
B. Vulcanii. C. notis eiusd. Lugd. Bat. 1588.
8". — - Constant. Porphyr. de theraatibus
occiduae partis orientalis imperii libri duo,
graece uuuc prim. e bibl. reg. editi , a F.
Morcllo recensiti, lat. versi et illustr. Lutet.
Par. 1609. 8*. — ' in Constantini operib.
Lugd. Bat. ex off. Elzev. 1617. 8». —
* Const. Porph. de thematibus imp. orient.
et occident. libri II. graece c. vers. et not.
A. Baudurii in eiusd. Imperium Orientale.
Paris. 1711. fol. I. p. 1. (vyl. Corp. script.
hist. Byz. ed. Paris. No. 24.) — ' in Meursii
opera VI. p. 1421. - «imf. d. Tit.: De
thematibus et de administrando imperio.
Acced. Hieroclis Synecdemus cum Ban-
durii et Wesselingii comment. Recogn. Imm.
Bekker. Bonnae 1840. 2*/, Thlr. (Corp. scr.
hist. Byz.) — ' wii. d. Tit.: De provincii.?
regni Byzant. libri II. Ed. Tafel. Tubing.
1847. 4». 1 Thlr.
: 2vvTayfia seu sx^sdig z^g
^aaiksiov td^swg. De ceremoniis
aulae Byzantinae libri II.
Ausg. : ' Constant. Porphyr. libri duo de
caerimoniis aulae Byzantinae. Prodeunt
nunc primum graece c. latina interpr. et
comment. ('urar. J. H. Leichius et J. J.
Reiskius. 2 vol. fol. Lipsiae 1751-54. (Brock-
haus 6 Thlr. Vgl. Byzantinae histor. script.
No. 33.) Der 3. Band ist nlcht erschienen.
R.^s Ilandschr. ist in d. konigl. Bihliothek
zu Kopenhagen. — ^ioiederholt Bonnae 1828
-1830. 2 vol. 8">. 8ThIr. (Corp. scr. hist. Byz.)
Erl.-Schr.: Nobbe, C. F. A. , ir^pecimen reli-
quiiiruraRei.skianarum in scholae Nicolait.inae
bibl. asservatarum, adnotationes in Const.
Porph. opns de caerimoniis aulae Byzant.
comptectens. Lips. 1829. 80. 24 pag. Progr.
Struve, bibliotheoa histor. ed. Meusel V. 1-
p. 2;)2-301.
Constantinus presbyter Lugdunens.
(cca 480), vid.
Vita s. Germani ep. Autissiod.
,, ., Justi ep. Lugdun.
Constantinus ord. s. Hieron. (cca.
1460), vid. Martyrium b. Antonii
Ripul.
Constitutio Childeberti I regis cca.
a. 554.
Ausg.: 'ap. Baluze, capitular. I. p. 5. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 1.
Constitutio Chlothacharii I regis c.
a. 500.
Ausg. : ' ap. Balnze, capitular. I. p. 5. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 2.
Constitutio Friderici II de iuribus
principum.
C0N9TITUTI0NES
255
Ausg.: ' ap. Martene et Durand, ampl.
coll. I. p. 1848. — ' ed. Heineccius, de
sigillis.
Constitutiones Adolfi regis 1292—
1297.
Atisg.: ap. Pertz, monum. legg. 11. p.
459-466.
Constitutiones Alberti i regis a.
1298-1307.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. II. p.
466-489.
Constitutiones Conradi I regis a. 916.
Ausg. : ap. Pertz , monum. legg. 11. p.
554-560.
Constitutiones Conradi li regis I
imperatoris a. 1031 — 1038.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. II. p.
38*-40.
Constitutiones Conradi iii et Hein-
rici regura a. 1144 — 1151.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. II. p.
84-88.
Constitutiones Conradi iV regis
annorum 1237—1254.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 322-
324. 333. 339. 361.
Constitutiones Friderici i impera-
toris a. 1152—1188.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 89-
185; 565-568.
Constitutiones Friderioi ii impera-
toris a. 1212—1250.
Ausy.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 223-
360; 571-582.
Constitutiones Guifredl, vid. Syno-
dus provincialis.
Constitutiones l-ieinrici anticaesaris
a. 1246.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. 11. p.
361. 362.
Constitutiones IHeinrici I regis a.
921-932.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 567;
II. p. 16-18.
Constitutiones i^einrici li regis I
imperatoris a. 1019 — 1022.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. 11. p. 38.
561; II b. p. 173-176.
Constitutlones Heinrici 111 regis II
imperatoris a. 1047 — 1065.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. p. 41-44.
Constitutiones Helnricl iV regis III
imperatoris annorum 1076 — 1104.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. 11. p. 44-63.
Constltutiones Heinrici V regis' IV
imperatoris annorum 1106 — 1125.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. p. 63-79.
Constitutlones Helnrlci Vi regis V
imperatoris a. 1190 — 1197.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 186-
200. 568. 569; II b. p. 185.
Constltutiones Heinrici (Vli) regis
annorum 1222-1234.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 248.
249. 252. 254. 257. 258. 266. 278-284. 290.
300-302. 304-.306. 569-571.
Constltutlones Heinrici Vil regis VI
imperatoris annorum 1308 — 1313.
Ausg. : ap, Pertz , monum. legg. 11. p.
490-549.
Constitutlones Lotharll III a, 1125
usque ad 1136.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. p. 79-84 ;
II b. p. 184. 185.
Constltutlones Ludovici et Lotharii
imperat,
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VI. p. 405-415
ex Baluzio, Mabillonio et aliis.
Constitutlones s. Ludovici IX Fran-
corum regis de haereticis, excom-
municatis et decimis ecclesiarum.
Ausg. : ^p. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 420.
Constltutiones Ottonis I imperatoris
annorum 948 — 971.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 19-
34. 560.
Constitutlones Ottonis 11 imperatoris
a. 983.
Ausg. : ap. Perfz, mon. legg. II. p. 32-35.
Constitutlones Ottonls 111 impera-
toris a. 996—998.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. 11. p. 36. 37 ;
Hb. p, 162.
Constltutlones Ottonis iV impera-
toris a. J198— 1218.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 203-
207; 214-222.
Constitutiones pacis et treugae
editae in vico Alusonensi.
Ausg.: Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI.
p. 512. 513.
Vgl. Paraenesis.
Constitutlones Phillppi regis ann,
1198-1207.
Ausg.: ap, Pertz, mon, legg, II. p, 201.
202. 208-213.
256
CONSTITUTIONES — CONTINUATIO
Constitutiones Richardi regis anno
1269.
Atisg.: ap. Pertz, iuonum. legg. II. p.
381. 382.
Constitutlones Rudolfi I regis anno-
rum 1273-1291.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. II. p,
382-458.
Constitutiones Wilheimi regis anno-
rum 1247 — 1256.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. II. p.
363-381.
Constitutum de monasteriis regni
Francorum, qui regi militiara, dona
vel solas orationes debent, a Ludo-
vico Pio sancitum a. 817.
Ausg.: ap. Duchesne, scr. rer. Franc. U.
p. 323.
Constructio Farfensis monasterii,
usque ad a. 857.
Keine Sprache.
Handschr.: Farfa, einzige.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz, monum.
scr. XI. p. 520-530.
Vgl. Historiae Favfenses.
Contarinus clericus, vid. Miracula
s. Jacobi mai. {miracula alia.)
Continuatio Admuntensis a. 1140
usque ad 1250.
Handschr.: ap. Pertz, monum. scr. IX.
p. 579.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 579-593.
Continuatio Alderspacensis Martini
Poloni = Annales Aldersbacenses.
Continuatio Aquicinctina, vid. Sige-
bertus Gemblacensis {die vorzilg-
lichste von aUen Fortsetzungen Sige-
herts.)
Continuatio Austriaca, vid. Johannes
Victoriensis.
Continuatio chronici Martini Po-
loni, vid.
Johannes Victoriengis.
Martinus Polonus.
Continuatio chronici Pegaviensis
monast., vid. Annales Pegavienses.
Continuatio Claustroneoburgensis
prima a. 1075 -1168.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 608.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 607-613.
Continuatio Claustroneoburgensis
secunda a. 1141 — 1224.
Handschr.: vid. Pertz, monum. scr. IX.
p. 614.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 613-624.
Continuatio Claustroneoburgensis III
a 1142—1233.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IX. p. 628.
Amg. : ed. Wattenbach ap. Pertz , mon.
scr. IX. p. 628-637.
Continuatio Claustroneoburgensis IV
a. 1267—1279.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 647.
— *ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 647. 648.
Krl.-Schr.: Schmidt v. Tavera, Bibliographie
zur Oesch. d. osterreichlschen Kai.se rstaates.
Wien 1S.5H. p. 24.
Continuatio Claustroneoburgensis V
annorum 1307 — 1455.
Ausg. : ap. Pertz , mon. scr. IX. p. 735-
742. — Vgl. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 725.
Continuatio Claustroneoburgensis VI
a. 1267—1288.
Ausq.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 742-746.
Continuatio Claustroneoburgensis VII
a. 1324—1383.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 755-757.
Continuatio Cremifanensis a. 1139
usque ad 1216.
Handschr.: vid. Pertz, monum. scr. IX.
p. 544. 481
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX p. 544-549.
Continuatio Florianensis a. 1273 —
1309.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mou.
scr. IX. p. 747-753.
Continuatio Garstensis a, 1182 —
1257.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 593-600.
Continuatio gestorum episcoporum
Cameracensium a. 1051 — 1179.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 525.
Vgl. Gesta episc. C.^merac.
Continuatio Lambacensis a. 1197 —
1348.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. IX. p. 556.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 556-561.
Continuatio monachorum S. Petri
1375-1398.
Ausg.\ ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 837-
843. Vgl. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 423.
CONTINUATIO — CONVENTUS
257
Continuatio Novimontensis. 1329 —
1396.
Ausq.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 669-
677 ed. Wattenbach.
Continuatio Sancrucensis prima a.
1225-1233.
Handschr. : vid. Pertz , monum. scr. IX.
p. 626.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 626-628.
Continuatio Sancrucensis li a. 1234
usque ad 1266.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 637.
Ausg. : ed. Wattenbach ap. Pertz , mon.
scr. IX. p. 637-646.
Continuatio Sancrucensis III a. 1302
usque ad 1310.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 732-735.
Continuatio Scotorum a. 1225 —
1233.
Handschr.: vid. Pertz, nionum. scr. IX.
p. 624.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 624-626.
Continuatio Vindobonensis a. 1267 —
1302. 1313—1327.
Handschr. : ap. Pertz, monum. script. IX.
p. 698.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 698-722.
Continuatio Zwetlensis prima. 1140
usque ad 1170.
Handschr.: Zwetl No. 102. vid. Pertz,
mon. scr. IX. p. 482. 537.
Atisg. : ed. Wattenbach ap. Pertz , mon.
scr. IX. p. 537. 538.
ContinuatioZwetiensis altera a.ll70
usque ad 1189.
Handschr.: Zwetl No. 102.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 541-544.
Continuatio Zwetlensis III a. 1241
usque ad 1329.
Handschr.: vid. Pertz, monum. scr. IX.
p. 654.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 654-
669 ed. Wattenbach.
Continuatio Zwetlensis IV. 1348 —
1386.
Vom Jahre 1850 an sind die Angaben sehr
ausflihrlich.
Handschr.: Kloster Neuburg, Stifts-
bibl. chart. sec. XVI. fol. No. 691.
Ausg. : ' ap. Pez , scr. rer. Austr. I. p.
972-1001 unt. d. Tit.: Anonymi coeno-
bitaeZwetlensis chroniconab a. Chr.
928-1386. — * ap. Rauch, scr. rer. Austr. 11.
p. 316-334. — * ap. Pertz, mon. scr. IX. p.
684-689 ed. Wattenbach.
Contra falsas francoru litteras pro
defensione honoris serenissimi Ko-
manorum Regis semper Augusti.
— Am Ende: Francorum fraudes
nosces, regisque severos romani
moresj hec modo pauca legas.
Ausg. : s. 1. (Aug. Vindel., Erh. Ratdolt)
et a. (1492). 4». 6 Bldtter.
Contractus navigii domini regis
Ludovici IX cum Venetis factus a.
1268, postquam idem rex secundo
ad acquisitionem terrae sanctae
proficisci statuit.
Ausg.: ap. Ducheshe, hist. Franc. scr. V.
p. 435-438.
Controversia de villis Pauliaco et
Rictiaco, vid. Clarius.
Conventio inter Guilelmum ducem
Aquitaniae comitemque Pictavorum
et Hugonera chiliarchum de Lizi-
niaco, incerto auctore.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 175-
189. — ' ap. Bouquet, rec. XI. p. 533-539.
Conventio inter reges HUudovicum
filium Caroli Calvi imp. itemque
Hludovicum filium Hludovici regis
Germaniae in loco, qui vocatur
Furonis, ipsis et communibus fideli-
bus ipsorum faventibus et consen-
tientibus, facta est a. 879.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. 11.
p. 478-480.
Conventus apud Marsnam 1 et II
atque synodi Suessionensis capitula.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II.
p. 408-414.
Conventus Brionensis, in quo Be-
rengarius convictus.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 532.
Vgl. Concilium Parisiense.
Conventus episcoporum ad dedica-
tionem Vindocinensis monasterii s.
Trinitatis a. 1040.
/
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 505-507.
Vgl. Chronicon Andegav. quoJ.
Conventus episcoporum et nobilium
ad dedicationem ecclesiaes.Amantii
Buxiensis a. 1170.
Ausg.: ' ap. Labbe, concil. X. p. 1451. —
*ap. Bouquet, rec. XIV. p. 451.
17
258
CONVENTUS CORIPPTT.S
Conventus Hludowici III Germ. et
Hludowici 11 Gall. a. 878. Novb. l:
Hludowici II. oratio. — Capitula.
Ausg. : ' ap. Baluze, capitul. II. p. 277. —
* ap. Pertz, nion. legg. I. p. 545.
Conventus Karoli regis Provinciae
a. 859.
Ausg.: ap. Pertz, nion. legg. I. p. 4G2.
Conventus Karoli II imp. C arisia-
censis a. 877. Jun. 14:
Capitula proposita et conventus re-
sponsa. — Capitulare.
Ausg. : ' ap. Baluze , capitul. II. p. 259.
267. — ' ap. Pertz , monum. legg. I. p.
537-542.
Conventus Lamberti imperatoris
Ravennas mense Octb. a. 898.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 562-
565, ndmlich:
Capitula synodalia p. 562-564.
Praelocutio pontificis Johan-
nis IX p. 562.
Responsio synodi. . p. 563.
Petitio synodi ad im-
peratorem . . . p. 563.
Johannispapaeoratio p. 564.
Conventus IVrantalensis, in quo idi-
bus Octobris Bosoni regis nomen
ab Arelatensis regni proceribus
delatum est a. 879.
Ausg. : ' ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
II. p. 480. — ' ap. Bouquet, rec. IX. p. 304.
Conventus Valentinus, in quo regis
nomen Ludovico, Bosonis regis filio,
ab Arelatensis regni episcopis pro-
ceribusque delatura est a. 890. Ex
annalib.BurgundiaeGuil.Paradini.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II.
p. 430.
Conversio Bohemorum per s. Me-
thodium episcopum (saec. IX.)
Ausg.: ex ms. Budecensi in vita s. Lud-
millae mart. in AA. SS. Boll. 9. Mart. II.
p. 24. 25.
Vgl. Vita ss. Cyrilli et Methodii.
Copey-Buch der gemainen Stat
Wienn. 1454—1464.
Enthalt viel Interessantes.
Ausg.: in Fontes rer. Austriacar. II. Ab-
theil. 7. Bd. ed. Zeibig.
Erl.-Schr.: Zeibig, li. J. , fn Sit/.uuiisber. iler
kais. .\kademie. 1852. IX. Bd. p. f)02-o24.
Copia von der erlichen und kost-
lichen empfahung ouch fruntliche
erbietung des Kunigs vonEngelland
Kayser Maxmiiian I in Biekardy
gethon, Unnd von dem angryff und
nyderlegung do selbs vor Terbona
geschahen.
Ausg.: s. 1. et a. (1513.) 4».
Coral, Petrus, abbas Lemovicensis
(1247—1276): Chronica S. Martini
Lemovicensis ad a. 1266.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 6452.
sec. XIV; — No. 218 3. Supplem. lat.
sec. Xm.
Ausg. : Bruchstiicke 'ap. Baluze, miscellan.
VI. p. 369. 370. — » ap. Bouquet, rec. XII.
p. 454; XVIII. p. 238-241; a. 1228-1342
XXI. p. 763-788 c. supplementis 5, ibid. p.
788-802.
De castro Saphet narratio
scripta ante a. 1266, quo captum
est a sultano Babyloniae.
Ausg. : ap. Baluze, miscellan. VI. p. 357
-369.
Corio, Bern. , Mediolanensis (f
1519): Historia diMilano, continente
da Torigine di Milano tutti li gesti
.... infino al tempo di esso autore.
558—1500.
Zuverlassig in der neuern Zeit, schlecht ge-
schrieben. — Fortgesetzt und verbessert von Jo-
hannes Andreas de Prato [yid. Cronache Mi-
lauesi.)
Ausg.: 'Milano, Alex. Minutianus 1503.
gr. foi. Gute und seltene Au^g. — *Vineg.
1554. 4*., mit Verandeningen u. Auslassun-
gen an vielen Stellen. — * Vineg. 1565. 4».,
enthalt merkwiirdige Stellen, die in d. vorig.
nicht vorkommen. — *Padoa 1646. 4*. —
^ridotta a lezione moderna, coUe vita etc.
del prof. Egidio de Magri. Milano, F. Co-
lombo, 1855-58. 3 vol. 8». Folgt der ersten
Ausgahe. {Recens. von Milanesi in Archivio
stor. Ital.Nuova ser. 1856. III. 1. p. 206
-213.)
— — : Vite degl' imperatori da
Giulio Cesare fino k Federico Barba-
rossa.
Bildct einen Anhang zu dem vorhergehenden
Wcrke. S. d. Ausg. desselben.
Erl.-Schr.: Justi Vicccomitis (J. Y. Mazzu-
chelli) dissertat. pro Bern. Oorio. Bergamo
1712. 8». — u. in Raccolta d'opusc. scient. e fll.
Tom. IX.
Corippus, Flav. Cresconius, Africa-
nus (570?): De laudibus Justini
minoris. 565—578. Libi-i IV.
Mit Schwulst und Schmeiehelei (iberfUllt. Pane-
gvrisches Gedicht.
' Ausg.: 'ed. Mich. Kuiz. Antverp. 1581.
8». _ 2ed. Th. Dempster. Paris. 1610. 8».
— »ed. Andr. Kivinus. 1653. 8». — *multis
in locis emendat. ogera . . . N. Rittershusii
And. Gotzius recens. Altorfii 1743. 8». —
»ed. Guil. Jager in Panegyr. vett. Norim-
berg. 1779. 8«. II. p. 459-592. — • ed.
CORIPPUS — CORTESIUS
259
Foggini, c. not. variorum. Eomae 1777. 4*.
— ' ed. Imm. Bekker in Corp. hist. Byzant.
Bonnae 1836. S*».
: Johannidos s. de bellis Ly-
bicis libri VII.
Beschreib. des ostrdmischen Krieges gegen dle
Vandalen. In geschichtl. u. geogr. Hinsicht reich-
baltig.
Ausg.: ^ ex cod. Mediolanensi opera et
studio P. Mazzuchelli. Mediolani 1820. 4».
— * zusammen mit Merobaudes recogn. Imm.
Bekker. Bonnae 1836. S». 2»/^ Thlr. (Corp.
hist. Byz.)
Erl.-Schr.: Saint-Martin tn Journal des savans.
1828. Avril.
Corlaeus, Franc, vid. Vita s.
Ausonii ep. Engolism.
Cornelius Aurelius Batavus: Dia-
dema imperatorium sive de coro-
natione Maximiliani I imp. deque
boni imperatoris officio oratio, in
persona pontificis maximi impera-
torum coronantis composita.
Amy. : ap. Reusuer, orat. de beUo Turcico
I. p. 355.
Cornelius Curtius, ordinis s. Augu-
stini historiographus, vid.
Vita b. Christinae.
„ „ Oringae {vita alia.)
„ „ I.ufthildis.
Cornelius monachus: Breviarium
Fuldense historicum ab a. 744 ad
a. 1468.
Wohl ein Machwerk Paullini's.
Ausg.i ex editione Chr. Fr. PauUini ap.
Schannat, codex probationum histor. Ful-
dens. p. 3-15.
Corner, Hermannus, ord. praed.
Lubecae (1402—1437): Chronica
novella usque ad a. 1435 deducta.
Sehr unzuverlassiger Compilator, besonders in
Riiclisicht seiner Quellenangaben. Fand deutsche
Bearbeiter an Detniar und Rufus (s. d.)
Handschr.: Hannover, Schrank X. fol.
— Wolfenbuttel, h. Bibl. Helmst. N. 408.
— Liineburg. — Danzig, Biblioth. der
Marienkirche. — Linkjobing (aus dem
Kloster Wadstena; vgl. Dudik, Forschun-
gen [1852] p. 356.) — Eine deutsche Bear-
beitung Hannover, mbr. sec. XV. fol.
Ausg.: mit Auslassung alles dessen, was
bis zu den Zeiten Karls d. Gr. reicht ap.
Eccard, corp. hist. med. aevi II. p. 431-
1344. — Ausziige ' ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. HI. p. 199 — u. 'ap. Feller, mo-
numenta var. inedita. Jenae 1714. 4*. lU.
trimestr. p. 171. — Dasjenige was Corner
aus Henrici de Hervordia chronic. entlehnte,
ist unter dem Texte desselben in der Au^-
gahe (ed. Potthast. Gotting. 1859. 4°.) genau
angegeben.
Continuatio chronici
Hermanni Comeri dialecto Saxonica.
1435—1466.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. IH.
p. 201.
Iioca in Herm. Corneri chronico in-
edito ex Helmoldo vel Arnoldo citata, quae
tamen apud eosdem quales exstant, plane
non vel aliter leguntur, ap. Leibnit. 1. c. II.
p. 743.
Erl.-Schr.: Lappenberg, iiber Herm. Corneri
chronicon, — in Pertz' Arch. VI. p. 585.
Waitz, G. , iib. Hermann Korner u. die Lii-
becker Chroniken. (Aus d. 5. Bde. der Ab-
handlungen d. kon. Gesellsch. d. Wissen-
schaften zu Gottingen.) Gottingen, Dietrich
1851. gr. 40. 16 Sgr.
Verhaltniss des Herm. Comer zu Henri-
eus deHervordia, — m Pertz' Arch. VI. p. 761.
iiber eine bisher unbekannte Handschrift
des Hermannus Korner, — in Gottinger gel.
Anzeigen. 1859. Nachrichten. No. 5. p. 57-63.
Coronatio Arnulfi imperatoris a.
896. Apr. 18 et Juramentum Ro-
manorum.
Ausg.: ap. Pertz, monum. legg. I. p.
561. 562.
Coronatio Hludowici II Karoli filii.
Commendatio procerum a. 877. Novb. 30.
Coronatio a. 877. Decb. 8.
Ausg.: ^ ap. Baluze, capitul. II. p. 271.
273. 306. — * ap. Pertz , mon. legg. I. p.
542-545.
Coronatio Judith, Caroli filiae, cum
regi Anglorum desponsata est.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. H.
p. 423. 424.
Coronatio Maximiliani archiducis
Austrie etc. in regem Romanorum
celebrata per principes electores
romani imperii in Aquisgrano. 1486.
Ausg.i > s. 1. et a. (1486.) 4». 14 £1. —
* ap. Freher, scr. rer. Germ. ed. Struve ni.
p. 30-42.
Coronatio Odonis regis a. 888. 889.
Ausg.: ^ ap. Baluze, capitul. H. p. 291.
— * ap. Pertz, mon. legg. I. p. 554.
Coronatus notarius, vid. Vita s.
Zenonis ep. Veronensis.
Coronica, vid. unt. Cronica hinter
Chroniques p. 240 sq.
Correspondance des magistrats
d'Ypres deputes k Gand et k Bruges
pendant les troubles de Flandre
sous Maximilien duc d'Autriche, roi
des Romains etc.
Ausg.: publ. par J. L. A. Diegerick.
Bruges 1854. 8».
Cortesius, Alexand., Dalmata, se-
cretar. apostolic. Romae (saec. XV.) :
17*
260
CORTUSII — COSMAS
Laudes bellicae Matthiae Corvini.
Carmen epicum.
Es besteht ans 1200 Hexametern.
Ausg. : cura Vinc. Obsopaei zuerst Romae,
dann zusammen mit Bonfinius. Basileae 1568.
und in den andern Ausgaben desselben mit
Ausnahvie der vom J. 1744.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptorib. rer. HunRar.
p. 76.
Cortusii Patavini duo, vtd. Historia
Cortusiorum.
porvinus, Matthias, vtd. Matthiae
Corvini ....
Cosmas Pragensis ecciesiae deca-
nus (t 21. Oct. 1125): Chronicae
Bohemorum libri III.
Der Slteste bohmische Geschichtschreiber, der
Herodot seines Vaterlandes. Sein Werk, das bis
zum Todesjahre resp. 1283 incl. die Fortsetzungen
reicht, ist die reichhaltigsle und im Allgemeinen
zuverlfissigste Quelle fiir seine Zeit. Theilweise
ausgezeichnete Darstellung.
Handschr.: Bfewnow, Klosterb. chart.
sec. XVI. fol. — Briinn, museum Franci-
scanor. membr. sec. XV. fol. — Ceronis
Sammlung, chart. fol. sec. XVIII. No. 88. —
Dresden, k. Arch. mbr. sec. XIII. fol. —
Prag, bibl. cathedr., mbr. sec. XIV. fol.
— Raudnitz, bibl. Lobkowitz, chart. sec.
XV. fol. — Stockholm, k. Bibl. mbr. sec.
Xni., Abschrift davon inWien, kk. Bibl.
chart. sec. XVI. 4*. — Strasburg, Un.-
Bibl. zusammen mit Otto Frising., sec. XIII.,
reicht bis 1085. — Wien, kk. Bibl. mbr.
sec. XIII. 4*. Vgl. Pertz, mon. script. IX.
p. 22-30.
Ausg. : ' bis 1086 aus einem unvollstandigen
(strasburger) Codex ap. Freher, script. rer.
Bohem. p. 1-14. Hanov. 1602. fol. — ^voll-
standig von dem^elben edirt ibid. unt. dein
Tit.: chronicae Bohemorum libri III
nunc prim. integre in lucem editi. Hanov.
1607. fol. p. 1-172. {neuer Titel Hanov.
1620. fol.) — * wieder abgedruckt u. erldut.
vdt Noten von Chr. Gl. Schwarz ap.
Mencken, scr. rer. Gerra. I. p. 1967-2132.
— *ed. Pelzel et Dobrowsky, script. rer.
Bohem, I. p. 1 - 282 mit Vergleichungen,
Verbesserungen u. Vermehrungen nach dem
dresdener Manuscriyt. — * nach einem sehr
reichen Apparat ed. R. Kopke ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 1-209 in folgenden Abtheilungen:
Cosmae libri III usq. ad a. 1125. p.
31-132.
Caijonici Wissegradensis continuatio
a. 1126-1142 p. 132-148.
Monachi Sazavensis continuat. a. 932-
1162 p. 148-163.
Canonicorura Pragensium continuatio-
nes a. 1140-1195 p. 163-166.
Wenceslai I regis historia a. 1228-1249
p. 167-169.
Aunalium Pragensium pars I. a. 1196-
1278 p. 169-181.
Anuales Ottokariani a. 1254-1278 p.
181-194.
Anualium Pragens. pars II. a. 1278-
1280 p. 194-198.
Annalium Pragens. pars III. .a. 1279-
1283 p. 198-209.
Appendix p. 843-846 {die Lesarten der
s budweisser Handschrift.)
Hierzu erschienen mehrere Fortsetzungen :
1. Continuatio chronici Bohe-
mici auctore anonymo(ab a. 1125)
usque ad 1142.
Ausg. : ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 1800.
2. Continuatio chronici Bohe-
mici olim conscripti aCosmaPragen-
sis eccl. decano. 1126—1283.
Ausg. : e cod. Pragensi producta • ed.
Joach. Krakovski de KoIIovrath. Viennae
ap. Trattner 1752. 4».; sehr fehlerhaft. —
* ap. Pelzel et Dobrowsky, script. I. p. 285,
am besten.
3. Continuatio Francisci Pra-
gensis (s. d.) '
Andere Fortsetzungen findet man ap.
Dobner, mon. hist. Bohem. , u. ap. Pelzel
et Dobrowsky, scr. rer. Bohem.
Erl.-Schr.: Dobner ad Haiecii annal. Bohemor.
I. p. 172.
Dobrowsky in praefat. ad script. rer. Bo-
hem. I. p. Vn.
iib. eine unverstandliche Stelle in der
Chronik d. ersten bcihm. Geschichtschreibers
Cosmas — m Monatsschr. d. Gesellschaft des
vater). Museums zu Prag. I. Juni. p. 48.
DUmge et Mone, Cosmae Prag. ehron.
Boemorum, — m Pertz' Arch. I. p. 392.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. I. p. 331.
Glesebrecht, L., wendische Geschichteu IH.
p. 327.
Hamberger, zuverlassige Nachrichten IV.
p. 104.
Meinert, dic bohmischen Geschichtschreiber
des ersten Zeitraumes, — in Wiener Jahrb.
XV. Anzeigebl. p. 27.
Morltz, J., Beantvvortung d. histor. Preisfr.:
Wer und von welchem Geschlecht war jener
PfaJzgraf Kapotho, von welchem bei Cosmas
Prag. ad a. 1103 ge.sagt wird, dass er so
machtig und reich war, dass er von Biibmen
bis nach Rom durch lauter eigenthiimliche
Giiter und Castelle reisen konnte? Miinchen,
Franz, s. a. 8«. 15 Sgr
Oudinus, comment. de script. cccl. II. p. 766.
Palacky, di5jing Cesk^ I. 2. p. 9.
Wiirdigung d. alten bohraisch. Geschicht-
schreiber. Prag 1830. p. 1; — iib. d. Fort-
setzungen ibid. p. 36 ; — iib. eine andere
Fortsetzung von 1160-1240, ibid. p. 90.
Pubitachka, Gesch. v. Bohmon IV. p. 104.
Wattenbach, Deutsehlands Geschichtsquel-
len p. 315-319.
Wisznie w.=iki, M., historya literatury pols-
ki6j II. p. 52. 190.
Vgl. Vita s. Adalberti ep. Prag. {hist.
tranalat.)
Cosmas presbyter Syrus (flor. 450),
vid. Vita s. Simeonis stylitae {acta.)
COTTON — CUVELIER
261
Cotton, vid. Bartholomaeus de
Cotton.
Coucy, i Matthieu de = d'Es-
Coussy, 1 couschy.
Cousinot de Montreuil, Guill. (f
post 1484), vid. Chronique de la
rucelle.
Crantz = Krantz.
Crassus Helvetius, Christoph.:
Oratio tumultuaria ad illustriss. et
generos. principem dom. Casimirum
marchionem Brandenburgensem.
Ausg.: Viennae per Singrenium (1515.)
4". Vgl. Denis, Wiens Buchdruckerge-
schichte No. 331.
Craus, Johann, presbyter dioece-
sis Ratisbonensis: Fragmentum ex
libro sibi soli abbreviato qui dici-
tur: Flores temporum de vitis im-
peratorum Saxonum. 920 — 1252.
Ausg.: ap. Mader, antiquitates Brunsvic.
p. 80.
^Hieronymus Cri-
- .. „ -j ] bellus.
Cribellus, vid. Leodrisius Cri-
( bellus.
Crisentianus presbyter (saec. H.),
vid. Acta s. Alexandri episc.
Crispius, Guil., vid. Vita s. Gerlaci.
Crispinus, vid. Vita s. Parthenii.
Crispinus, vid. Milo Crispinus.
Cronaoa
Cronache
Cronica l '^\^: ^*^f!r Cronica
-, . . X. / hinter Chroniques
Cronichetta ^ ^40 sq.
Cronike
Cronycles
Crummedyck, Alb., vid. Chronicon
episc. Lubicensium.
Cumineus, | Albus, vid. Vita s.
Cummeneus, i Columbae abbatis.
Cuonradus / ^ ,
^ j = Conradus.
Cunradus \
Curia Heinrici (VI) regis a. 1148.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. p. 85.
de Curres, Charles: Les triomphes
de France. Translates du latin, mis
en marge en vers fran^ois par Jean
d'Ivry.
Ausg.: Paris 1508. 4».
Cuspinianus , Joa. (germanice :
SpiesJiammer, f 1529): Austria, seu
Historia marchionum, ducum et
archiducum Austriae.
Ausg.: ' c. praef. Casp. Bruschii. Basil.
1553, fol. — ^Trancof. ad M. 1601. fol.
Commonitio ad Leonem X
pp. et Carokim V imp. caeterosque
principes christianos de capta Con-
stantinopoU et bello adv. Turcas
suscipiendo commonefactio.
Ausg. : in Reusneri orat. Turcic. Tom. II.
■: Conventus Maximiliani I
caesaris cum Vladislao Hungariae,
Sigismundo Poloniae ac Ludovico
Bohemiae regibus, Viennae m. Julio
1515 celebratus.
Ausg.: ' Viennae 1515. 4". — 'wiederholt
ap. Freher, scr. rer. Germ. II. p. 304 (ed.
Struve II. p. 587-612). — * angehdngt c.
notis Wolfg. Hungeri an Cuspiniani Cae-
sares, Francof. 1601. fol. — * ap. M. Bel,
adparatus ad hist. Hungariae. Posonii 1735.
Uebers.: Der namhaftigen kay. May.
und dreyer Kunigen zu Hungern, Beham
und Poln zamenkumung und Versamlung,
so zu Wien in dem Heymonat 1515 ge-
schehen, ain kurtze . . . erzelung und er-
klarung. Fol. 2: . . . anfengklich durch
Hern Johansen Cuspinian . . . lateinisch
gemacht und nochmals . . . getheuscht. s.
a. (1515) et 1. (Wien). 4». Vgl. Denis,
Wiens Buchdruckergesch. No. 333.
: De Turcarum origine.
Ausg.: ' Lugd. Batav. 1654. 8». — ^ihid.
1654. 16 mo-
Cuthbertus Durhamensis (cca.740),
vid. Vita v. Bedae.
a Cutheis aus Indra in Dalmatien
= Acutheis.
Cuthenus, Mart.: Kronika o zalo-
zenj zeme ceske a prwnjch obywa-
teljch zeume.
'Die erste bohmisch geschriebene Chronik; sie
reicht bis Ferdinand I. 1527.
Ausg.: ' w Praze 1535. 4*. Mit Portr. —
*hrsg. von Weleslawin. w Praze 1585. 4". —
* hrsg. von Kramerius. w Praze 1817. 8<*.
Cuvelier, trouvere du XIV. siecle:
Chronique de Bertrand du Guesclin
(t 1380).
Ausg.: 'publ. pour la prem. fois par E.
Charrifere in Collection de documents in^dits
262
CYPRAEUS — DALIMIL
snr rhist. de France. 2 vol. (K.) — ' auch
eimeln aus dieser Sammlung Paris 1839.
2 vols. 8».
Vgl. Guesclin.
Cypraeus, Hieron.: Catalogus epi-
scoporum 8 lesvicensium. 8 12 — 1556.
Metrice.
Ausg.: 'Lubecae 1660. Ib plagul. — wie-
derholt * ap. Huitfeld, chronicon episcopor.
Daniae. — * ap. Joa. Ad. Cypraeum, annales
episcop. Slesvicensium. Colon. 1634. 8". —
* ap. Langebek , script. rer. Danic. VII. p.
176-181.
: Chronicon episcoporum
Slesvicensium. 826 — 1349.
Ausg.: ap. Westphalen, mon. ined. III.
p. 185.
Cyprianus episcopus, Messianus et
Stephanus, vid. Vita s. Caesarii.
Cyrillus monachus (560), vid.
Vita s. F^uthymii.
,, ,, Johanaes Silentiarii.
Cyrillus Scythopolitanus (saec. VI),
md. Vita s. Cynaci abbatis.
Cyrnaeus, Petr. Fel., clericus Ale-
riensis (f 1506): Commentarius de
bello Ferrariensi ab anno 1482 —
1484 inter Venetorum rempublicam
et Herculem I Estensem Fierrarien-
sium ducem.
Ausg.i ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXI.
p. 1193-1218.
: Historia insulae Corsicae
seu De rebus Corsicis. Libri IV a
temporibus Romanorum usque ad a.
1506.
Von geringem Werth, aber gut geschrieben.
Ausg. : ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 413-506. — ^unt. d. Tit.: De rebus Cor-
sicis seu Istoria di Corsica . . . recata . . .
in lingua ital. etc. da Gio. Carlo Gregorj.
Parigi 1834. 8«. (lat. et ital.)
I>.
Dado episcopus Rothomagens. (f
676), vid. Vita s. Medardi {carmen).
Dado episcopus Virdunensis: Hi-
storia sui temporis. a. 893.
Uandschr.: verloren.
Ausg. : ' fragmentum ap. Wassebourg,
antiquitez de la Gaule Belgicque I. —
' wiederholt ap. Pertz, mon. script. IV. p.
37. 38.
Vgl. Vita s. Dadonis.
„ „ Eligii.
,, „ Medardi ep. Nov.
Da-Erba, Angel. Marius, vid. Ex-
cerpta e compendio.
Dalaeus (0'Dale), Cherub. Maria,
Hibernus, vid. Vita s.PhilippiBoniti.
Daiimil Meseryczni {zwischen 1282
— 1314) : Krony ka Boleslawskfl.
Reimchronilc. Von (Jechs angeblichcr Anlcunft in
Bohmen -1314. — Ein Licblingslesebuch zweier Jahr-
hunderte. Das Urtheil , welches den unbekannten
Verf. als historischen Falschmiinzer hinslellt, ist zu
hart. Dallmils Namc jetzt allgemcin angenomraen.
Handschr. : 9 Sttick ; ». iiber dieselben
Fr. Palacky, Wiirdigung der alten bohm.
Geschichtschreib. p. 102. — Briinn, Ce-
roni'8 Samml. chart. 4». saec. XIV., LVIII.
No. 108. Eine deutsche Uebersetzung : Di
tutsch kronik von behemlant, anni 1389
handschriftl. Prag, biblioth. cathedral. —
Uebersetz. in deutscher Prosa Regensbnrg,
Klosterbibl. S. Emmeran. XV. sec. — u. L e i p -
zig, Univ.-Bibl. XV. sec.
Ausg.: ' ed. Paul Gessin 1620. 25. Juni
unt. d. Tit. : Kronyka stari kldstera Boles-
lawsk^ho: o Poslaupnosti knjzat a krdlu
Czeskych, rozlicnych Pfjbezych, diwnych
Prom^ndch, a slawnych Ndrodu Czeskeho
cinech, od zalozenj t^hoz Ndrodu, az do
Jana Lucembersk(5ho, wolen^ho krdle Cze-
sk^ho, pofidne, a rozkosnymi rytmy wypra-
wugjcy, Nynj ponepyprw^ pr6 obecn^ dobr^
wubec na Swetlo wydand. Wytisteni w
Nowem meste Prazskcm, v Danyelo Karla
z Karlsperka. 4*. — * unt. d. Tit. : Kronyka
BolesIaw.skfl o Poslaupnosti knjzat a krdlu
fleskych , a slawnych nilrodu ^esk^ho
^inech etc. Ed. Frant. Fau.st. Prochdzky.
WytiStfnd 1786. 8», — '^unt. d. Tit.: Da-
limilova chronika ceskd v nejddvnejsi 6teni
navrdcena ed. Venc. Hanka. v Praze 1849.
8". Die erste Ausgabe des ursprilnglichen
Textes. — * toiederholt v Praze 1851. 8«.
— * wiederhoU v Praze 1853. 12 mo. min.
Uebers.: in deutscher Prosa 'ap. Pez, scr.
rer. Austr. II. p. 1044. — ^unter d. Tit.i
Dalimils' Chronik von Bohmen. Hrsg. von
Venc. Hanka. Stuttgart, Biblioth. d. liter.
Vereins. 1859. gr. 8». (48. Bd.)
Erl.-Schr.: Dudik, B., Mahrens Uescbichtaqnel-
len. Briinn 1850. Ko. i. p. 404-418.
Palacky, P., Wlirdiprung der alt. bBhmiscb.
Geiichichlschreiber. Prag 1830. p. 98-120.
DAMALEVICIUS — DE EXPUGNATIONE
263
Damalevicius, Steph., vid. Vita b.
Bogumili.
s. Damasus papa, vid. Vita s.
Marcelli papae (epitaph.)
Danbussoni , Petr. , Rhodiorum
militum magister: De servata urbe
praesidioque suo, et insigni contra
Turcas victoria ad Fridericum III
imp. relatio a. 14S0.
Ausy. : ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve n. p. 305.
Dandulus, Andr., Venetorum dux
(t 1354): Chronicon Venetum a
pontificatu s. Marci ad annum usque
1339. LibriJO. — SucceditRaphae-
lis de Caresinis s. Raphaini
Caresini, caucellarii Veneti (f
1390) Continuatio usque ad a. 1388.
Wichtig durch die eingeschalteten Urkunden,
«nparteiisch. Lib. 1-3 fehlen in den mpts. Ist in
einigen Handschriften Mare magnum historia-
rum betitelt.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. G. 5. m. Raph. — Paris, k. Bibl.
s. XV. No. 5874 A., bis 1280, anonymi —
1342, et Eaph. — 1387. — Wien, k. Hofb.
cod. CCVIII. No. 6643. chart. sec. XVI.
4».; — Cod. XIV. No. 6206. sec. XVII.
chart. 40. ; — Cod. I. No. 6119. sec. XVH.
chart. fol.
Ausg. : ' vnn lib. 4-10 ap. Muratori, rer.
Ital. scr. XII. p. 13-416; Kaph. p. 417-524.
— * excerptum ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
m. p. 748.
Erl.-Schr.: Acta eruditorum. 1729. p. 290.
G ar, T., in Archivio stor. Italiano V. p. 283 sq.
(uier d. Mandschr. in Wien.)
Tartarotti, Hieron. , dissert. epistolaris de
auctoribus ab Andrea Dandulo laudatis in
Chronico Veneto — ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXY. post pag. 478 pag. I-XXVIII.
Daniel monachus Raithunus (saec.
XI.), vid. Vita s. Johannis Climaci.
Dante Alighieri (f 1321): De
monarchia libri III.
Nicht vollendet; entstanden zwischen 1310-1313.
Ausg.: ' edit. cum Andr. Alciati, de
formula Romani imper. Basil. (1559.) 8°. —
* ap. Schard, syntagma tractatuum de iuris-
dict. imperiali varior. auctor. script. Basil.
1566. fol. p. 237. — » Argentorati 1609. —
* Genevae 1740.
Erl.-Schr.: Azzolino, P., sul libro de monar-
chia di Dante Alighieri. Bastia 1839. 8o.
Vgl. Epistolae Dantis.
Vita Dantis.
Das ist ein anschlag eins zugs
wider die tiircken. Und alle die
wider den Christenlichen glauben
seind.
Ausg.: s. 1. et a. (1479) 4o. 4 Bl.
Erl.-Schr.: Bergmann in Jahrbiicher d. Lite-
ratur. Wien 1S42. 99. Bd. p. 6. Anz.-Bl. Der
Verfasser vemaUhet, dass dieses Werkchen in
Wien gedruckt und somit das dlteste Erzeugniss
der dortigen Presse sei.
Datl, Agostino (f 1478): Historia
Senensis. 1447—1457. Libri III.
Fleissig und genau, in alterthiimlichem Stil.
Ausg. : ^ in Dati opera, Senis 1503. fol. —
* lolederholt in Dati opp. Venet. 1516. fol.
Erl.-Schr.: Bandiera, J. N., de Agost. Dati li-
bri II. Romae 1732. 4<».
Vgl. Epistolae Dati.
Dati, Gorio [Gelehrter und Staats-
mann, f 1435): Istoria di Firenze
dal 1380-1405.
In der wunderliehen Form eines Dialogs. Der
Kern wahr und echt, aber in roher Erzahlnng.
Ausg.: Firenze 1735. 4'. ed. Bianchini
da Prato.
Erl.-Schr.: Gervinus, histor. Schriften. Frankf.
1833. I. p. 50.
Datius archiepiscopusMediolanen-
sis (f cca 552): Chronicon.
Ein fabelhaftes Werk, das hier nur der Voll-
.'!tandigkeit wegen erwahnt wird; es existirt nicht
und ist nie erschienen. Vgl. auch Schiiz, comment.
criticus de scriptis et scriptoribus historicis p. 133.
Dauton, vid. Jean d'Auton.
Davides Nicetas Paphlagoneus =
Nicetas Paphlago.
Davides Romaeus, vid. Vita s.
Valerii episc. Surrent.
De adventu reliquiarum s. Lau-
rentii Leodium, vid. Vita s. Laurentii.
De Arnulfo comite Flandriae.
Ausg. : ' ed. Fr. Vandeputte in Annales
de la soci^t^ d'emulation de la Flandre
occidentale I, 3. p. 228 et H, 3. p. 69. —
* loiederholt ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 304.
De Danorum rebus gestis secul.
III. et IV. Poema dan. dialecto
anglosax.
Ausg. : ed. c. vers. lat. et not. G. J. Thor-
kelin {Finn Magnusen). Havniae 1815. 4".
De depositione ducis Adalberonis
Carnotensis.
Ausg. : * ap. A. Mai, spicilegium Eoman.
V. p. 147. — ^'ap. Mone, Anzeiger f. Kunde
des Mittelalters. 1838. p. 204. — » ed. Boh-
mer im Notizenblatt d. Wiener Akad. 1855.
p. 520.
Erl.-Schr. : Giesebrecht, VV., Geschichte der
deutsch. Kaiserzeit II. p. 608. 611.
De expugnatione Scalabis (hodie
Santarem) a rege Alfonso comitis
Henrici tilio, saec. XIII.
Ausg.: in Portugaliae mon. I. p. 94. 95.
Erl.-Schr.: Monarohia Lusitana, tom. III. au-
ctore Brandano; append.
264
DE EZONE — DE PRIMA EXPEDITIONE
De Ezone, Mathilde etc. = Fun-
datio eoenobii Brunwilarensis.
De fundatione, vid. Libellus, auch
Relatio.
De fundatione monasterii Nonantu-
lani in agro Mutinensi sub novissi-
mis regibus Longobardis (cca 752)
auctore monaeho Nonantulano.
Aung. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
sacc. IV. — ^tciederholt ap. Muratori, scr.
rer. Ital. I. 2. p. 189-194 c. appendice de
Anselmi fundatoris successoribus.
De fundatione et primis abbatibus
monasterii Condatescensis sive St.
Eugendi.
Ausg.: ap. Mabillon, annal. Benedict. I.
Append. p. 677.
Vgl. Vita s. Eugendi abb.
De fundatione monasterii vallis
Liliorum {Lilimthal.)
Geschrieben um 1270.
Ausg.: ap. Lappenberg, Geschichtsquellen
von Bremen p. 184.
De fundatione Scheftlariensi narra-
tiuncula (cca ^. 780?)
Ausg.: ed. Jaffe ap. Pertz, mon. script.
XVII. p. 345.
De gestis Caroli M. regis Franco-
runi et imp. libri 2 ad Carolum
Crassum imp. eiusdem Caroli pro-
nepotem; scripti a quodam coenobii
s. Galli monacho ex relationibus
Adalberti militis, qui Hunnico Sa-
xonicoque et Slavico Caroli bello
interfuit, eiusque filii Werinberti
sacerdotis = Monachus Sangallens.
De imperatoria potestate = Li-
bellus de imperatoria potestate.
De institutionibus ordinis Cartu-
siensis.
Av^g.: ex cod. S. Remigii Remensis ap.
Labbe, bibl. nova I. p. 638-640.
I'gl. DorlandiKS.
DeLeodlensium dissidio, vid.Ficco-
lomini, rerum gest. comment.
De miraculo hostiae a Judaeo
Parisiis a. 1290 multis ignominiis
affectae.
Ausg.: ap. Labbe, biblioth. nova I. p.
663-664.
De ordine comprovincialium pon-
tificum auctore poeta anonymo =
Versus de ordine.
De ordine Vallis scholarium , qua-
liter, a quibus et quo tempore sacer
ordo Vallis-Scholarium sub regula
s. Augustini sumpsit habitum. a.
1204.
Au.sq.: ap. Labbe, biblioth. nova I. p.
391-394.
De origine et continuatione ducum
Austriae usque ad a. 1460.
Ist ira 6. C.ajiitel des Scnatorium (s. d.) cnt-
lialtcn.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 623.
De origine gentis Carolinae =
Carmen authoris incerti qui Caroli
Calvi etc.
De prima expeditione Attilae regis
Hunnorum in Gallias ac de rebus
gestis Waltharii Aquitanorum prin-
cipis. Carmen epicum saec. VL
Treue Darstellung der frankisch-germanipchen
■ Heldensitten. — Das Gedicht gehort aber ins 10.
Jahrhundert.
Handschr.: Karlsruhe. — Stuttgart. —
Briissel. — Paris. — Wien. — Regensburg.
— Turin. — Engelberg. — Leipzig.
Ausg.: ' ed. F. Ch. J. Fischer. Lipsiae
1780. 4". 15 Sgr. — ' zum zweitenmal mii
dem fehlenden Schluss ibid. 1792. 4". —
Den Schluss (Vers 1334-1452) gab zuerst
F. Molter in Meusers histor. liter. 1782. p.
370. — * einen neuen Abdruck nebst deut-
scher Uebers. ed. F. Molter. Carlsruhe 1782.
8". — * eine neue Bearbeitung unt. d. Tit. :
Waltharius ed. Jac. Grimm in Latei-
nische Gedichte des X. und XI. Jahrhund.
Gottingen 1838. 8". (Mn genauer Auszug
aus dem Inhalte ibid. p. 78-97.) — ^" unter
demselb. Tit.: ed. Provana in Monument.
histor. patriae, scr. III. p. 133-166.
Uebers. : deutsch ' von F. Molter unt. d.
Tit. : Prinz Walther von Aquitanien. Carls-
ruhe 1782. 8». — ^von Klemm unt. d. Tit.:
Attila nach d. Gesch., Sage und Legende.
Leipz. 1827. 8».
Erl.-Schr.: Attila dans le» Oaules en 4.S1, par
un ancien dl^ve de ]'Ecole polytecbnique.
Paris, Carilian-Goeury 183,3. so.
Bahr, Geschichte der roiniKch. Literatur im
lcaroling. Zeitalter p. 133-138.
Fischer. F. Ch. .1., Sltten u. Gebr. d. Euro-
pSer ira 5. u. C. Jahrh., aus einem alten
Denlimahle beschrieb. Frankf. a. O. 17R4. So.
Gervinus, Gesch. der poeti.ichen National-
liter. d. Deutschen. Leipz. 1835. I. p. 82. ff.
(Grangier. J. ) l»e loco ubi victus Attila
fuit olim dissortatio. Parisiis, ex typogr. J.
Libert 1641. 80.
Molter, F., BevtrSge z. Ge»ch. u. Literatur.
Frankfurt a. M.' 171)8. 80. p. 212.
Mone, F. J., iibor Walter von Aqultanien —
in Pertz' Arcliiv IL p. 92.
Plan du carap d'Attila, ^tabli a trois lieues
de Chalons-sur-Mame, prfes le village de L»
Chcppe. Chalons sur-Marne, imp. de Boniez-
Lambert. s. a. fol.
Provana, prefazione in Monum. hist. patr.
1. c. vor d. Atug.
DE REBUS — DESCRIPTIO
265
Reiffenberg, raemoire sur les legendes re-
latives aux irivasions de Huns et sur le poinie
de Waltharius, — in M^m. de Tacad. royale
de Briixelles. Bulletin 1838. 6. Oct. No. 8.
p. .'197 sq.
Theiner, Aug. , Saint-Aignan, ou le siege
d'Orleans par Attila. Notice historique sui-
vie de la vle de ce saint, tiree des manu-
scrits de la Biblioth. du roi. Paris 18.32. 8».
Ein deutsches Bruchstiick von einem Wal-
ther d. 13. Jahrh. vid. in Priihlingsgabe (1839) von
V. Karajan.
De rebus Caroli Magni cum Hunis
et Slavis seu Baioariis.
Ausy. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II.
p. 220. 221.
De recuperatione , vid. Anonymi
de recuperatione.
i sancta ....
De
vid. unter Vita.
sancto .
f sanctis ....
De situ civitatis Mediolani (saec.
IX. X.) auctore anonymo.
Handelt hauptsachlich v. d. Leben u. der Wirk-
samkeit der dortisen Bischofe.
Ausg. : ap. Muratori , scr. rer. Ital. I. 2.
p. 203-227.
De translatione divinorum libror.
in Theudiscam linguam iussu Lu-
dovici Pii facta; praefatio in librum
antiquum lingua Saxon. scriptum.
Ausg. : ' ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
II. p. 326. — »ap. Bouquet, rec. VI. p. 256.
De triumphis ecclesiae libri VIII.
Gesch. der Kreuzziige u. Albigenser - Kriege;
interessant fiir engl. u. franzos. Historie.
Handschr.: London, brit. Mus. Cott.
Claud. A. X. sec. Xni.
Decembrio, Petr. Candidus, Vigle-
vanensis ( nat. 1399, f 1477) : Oratio
in funere Nicolai Picinini , sive Vita
eiusdem ducis, a. 1444 a Polisma-
gna in italicum sermonem conversa.
Guter Stil.
Ausg.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XX. p. 1051-1090.
: Vita Francisci Sfortiae,
quarti Mediolanensium ducis, per
epitomen scripta, ab a. 1401 — 1462.
SchSner lateinischer Stil.
Ausg. : ap. Muratori , scr. rer. Ital. XX.
p. 1023-1046.
: Vita Philippi Mariae vice-
comitis, Mediolanensium ducis tertii.
Ausgczeichnct durch Stil.
Auag. : ' Mediolani 1625. 4". — ' ancta
ap. Muratori, script. rer. Ital. XX. p. 985
-1020.
Vgl. Johannes Montanas.
Decima triennis et biennis ab a.
1247 coUecta.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XXI. p. 532-540.
Decima triennis ab a. 1289 collecta.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XXI. p. 545-556.
Decius, Jod. L.: De vetustatibus
Polonorum, vid, Miechow, chronica.
DecretioChildeberti dataanno 596.
Febr. 29.
Au^g.: ' ap. Baluze, capitul. I. p. 17. —
' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 8.
Decretum Ghlothacharii II.
Ausg.: ' ap. Baluze, capitul. I. p. 19. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 11.
Decretum concilii Bellovacensis
a. 1166 adversus Resbacenses mo-
nachos episcopo Meldensi rebelles.
Ausg. : ' ap. Bulaeum , hist. universitatis
Paris. II. p. 706. — ' ap. Bouquet, rec.
XIV. p. 448-450.
Dedlcatio ecclesiae s. Maioris mo-
nasterii per Urbanum II pp. facta.
Ausg. : ^ ex bibl. Laur. BocheUi ad cal-
cem Gregorii Turonens. histor. Paris. 1610.
8". p. 125. — ' ap. Ruinart , vita Urbani
II app. 387. — * ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 99.
Dedicatio ecclesiae s. Petri Baben-
bergensis a. 1012.
Ausg.: ed. Jaffe ap. Pertz, mon. script.
XVII. p. 635. 636.
Dedicationes Scheftlarienses intra
annos 1148—1341.
Ausg.: ed. Jaffe ap. Pertz, mon. script.
XVn. p. 345-347.
Delena, vid. Passo honroso.
Deodatus pre.sbyter (saec. V.), vid.
Vita s. Taurini episc. Ebroic.
Deposition of Richard 11.
Ausg.: edit. by Thom. Wright. London,
Camden society 1838. kl 4«. No. 3.
Descriptio Antiochiae.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 14.
Descriptio apparatus bellici regis
Franciae Caroli VIII intrantis civi-
tates Italiae Florentiam ac deinde
Ropam pro recuperando regno Sici-
liae, hoc est Neapolitano.
Ausg. : ' s. 1. et a. kl. 4». goth. 12 Bldtt.
Bisher von heinem Bibliographen ericahnt.
Vgl. Catalogue des livres de feu Jonghe
in. p. 16. — *ap. Martene et Durand,
voyage litt^raire. Paris 1724. 4«. II. p. 379.
Descriptio basilicae veteris Vati-
canae, vid. Mallius.
266
DESCRIPTIO — DEXTER
Descriptio itineris in terram san-
ctam (saec. XII.)
Auag. : ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
II. p. 1345-1348.
Descriptio urbis Mutinensis sive
Additamenium ad vitam s, Geminiani
episc. Mutin. auctore anonymo.
Auag.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 2.
p. 691.
Descriptio Veronae rhythmica ab
anonymo circa a. 790 facta.
Ausg. : ' ed. Mabilloniiis , vet. analecta
p. 409. — ' wiederholt ap. Muratori , scr.
rer. Ital. II. 2. p. 1095.
Descriptio victoriae quam habuit
ecclesia Romana a. 1266. 4. Mart.
sub sanctissimo patre D. Clemente
IV papa per brachium Caroli regis
Siciliae, qui fuit frater Ludovici IX
Francorum regis.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 826-850.
Desiderius abbas Casinensis, postea
Victor III papa_(t 1087): Libri IV
dialogorum de miraculis s. Benedicti.
Gibt gufe Nachrichten iib. d. ZeitHeinrichs III.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
IV. 2. p. 425-461. — ^vorher ed. J. Bapt.
Mari. Romae.
Vgl. Vlta s. Benedicti abb. Casin.
„ ,, I.eonis IX {mirac. duo.)
Desiderius Paloni ord. praedic,
vid. Vita b. Margaritae Fontanae.
Desnouelles, Jean, vid. Chronique
attribu^e a Jean Desn.
Despars, J. Nic: Cronijcke van
den lande ende graefscepe van
Vlaenderen. Van den jaeren 405
tot 1492.
Ausg.: voor de eerste mael thans in het
licht gegeven en met aenteekeningen op-
geheldert door J. de Jonghe. Amsterd. en
Brugge 1839. 40. 4 vol. Lex.-^».
Desrey, Pierre: La genealogie
avecque les gestes et nobles faictz
darmes du trespreux et rennome
prince Godeffroy de Boulion, et. de
ses chevalereux freres Baudouyn
et Eustace.
Ausy. : vid. unter Faits, les, et gestes du
preux Godefroy de Bouillon.
: Relation du voyage de
Naples du roy Charles VlII pour
la conquete du royaume de Naples.
Ist ein Supplement zu de la Yigne, extrait.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Char-
les VIII. No. 4.
Vijl. Uaguln.
Monstrellet.
Detmar, Lesemeister der Franci-
scancr: (Liibeckische) Chronik in
niederdeutscher Sprache.
Begonnen 1385.
Ausy. : hrsg. mit ihren Fortsetzungen von
Grautoff. Hamburg 1829. 2 Bde. 8".
Erl.-Schr.: Hacb, Dethmars Chronilt, — in Ma-
gaz.in f. Schleswig I. 1H21. p. 433.
I>appenberg, iib. die Qnellon Detmars, —
in Berliner Jahrb. fiir wissenscliaftliche Kri-
tili. 1830. 11. p. 7^9.
Vgl. Chronicon Slavicum par. Sus.
Corncr.
Devotio Ludovici Pii erga s. Seba-
stianum, cum in monasterio S. Me-
dardi a filio suo detineretur, auctore
incerto S. Medardi monaclio, sed
coaetaneo.
Ausg. : ap. Duchesne, scr. hist. Franc. II.
p. 334.
Dexippus (saec. III.): Historia.
Xqovixij IdiOQia.
Abriss der Geschichte bis 268.
Ausg. : ' excerpta in A. Maii script. vet.
nova collect. Romae 1827. 4". II. p. 319. —
*historiarum quae supersunt e recens. Im.
Bekkeri et B. G. Niebuhrii c. vers. lat. per
Jo. Classenum emendata in Corp. script.
hist. Byz. Bonnae 1829. Vgl. Photius, bibl.
cod. LXXXn ; — Corp. inscript. gr. I. No.
380; — Vossius, de histor. graec. II. p. 16.
Dexter Paciani, Barcelonae in Hi-
spania episcopus: Chronicon sive
Historia omnimoda ab anno urbis
Romae 752 ad a. 1183. (Christi 1
ad 430.) Cum Marci Maximi
continuat. ab a. Chr. 430 ad 612.
Ein Htcrarischer Betrug des .Icsuiten Hieron.
Romanus de Higuera zu Ende des 16. Jahrhunderts.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Fl. Lucii Dextri
fragmentum chronici sive omnimodae histo-
riae cum chronico Marci Maximi et additio-
nibus s. Braulionis et Helecae cd. Jo. Cal-
deron. Caesaraugustae 1619. 4°. — ' wie-
derholt et cum notis ed. Rod. Carus. Hi-
spali 1627. 4". — * c. comroent. ed. Franc.
Bivarius, ord. Cist. monachus. Lugduni
1627. fol. — *in Nic. Antonii biblioth. vet.
Hisp. n. p. 274-286. — » c. comment. Fr. Bi-
varii. Matriti 1640. fol. — *v;iederholt ibid.
1651. fol. — "> zusammen mit Orosius, c.
notis Bivarii ed. J. P. Migne. (Cursus pa-
trologiae.) Paris. 1846. gr. 8».
Srl.-Sehr.: Acta Sanctor. Boll. praef ad Febr. I.
Biihr, dle christl. Dichter u. Geschichtsohrei-
ber Roras p. 113.
Fabricius, bibl. med. et inflmac latinlt. Lib.
IV. p. 75-79.
DIALOGUS — DINTERUS
267
Hamburgische bibliotheca historica. Cen-
tur. VIII. Leipz. 1720. Art. 27. p. 99.
Pennotus, Gabr., historia totius ordinis cle-
ricorum. Romae 1624. Colon. 1630. fol. Gegen
die Echiheit.
defensio censurae ill. card. Baronii et
Bellarraini, cum refutatione libelli apologe-
tici recens editi pro a.sserto chronico L.
Dextri. Yenet. 1630. 4«. Gegen d. Echtheit.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 144.
Struve, bibl. historica ed. Meusel I. 1. p. 62.
Tamayo de Vargas, Th., Fl. L. Dextro o uo-
vedades antiguas de Espana defendidas.
Madrid 1624. 4« . Vertheidigt die Echtheit.
Dialogus clerici et laici contra
persecutores ecclesiarum. 1205 —
1208.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes III. p. 400-407.
Diaria Neapolitana (Giornali Na-
politani) ab a. 1266—1478 italica
rudi lingua conscripta auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXI. p. 1031-1138. — 'unt. d. Tit.:
Giomale dell' istorie del regno di Napoli
quale si conserva per iJ duca di Montelione.
Napoli 1770. 4».
Diario del Graziani = Cronaca
della cittk di Perugia.
Diario della ribellione d'Arezzo,
vtd. Pezzati.
Diarium Ferrariense (Diario Ferra-
rese) ab a. 1409-1502, ab ano-
nymo auctore synchrono italice
scriptum ac continuatum.
Ausg.: primum ap. Muratori, script. rer.
Itai. XXIV. p. 173-408.
Diarium fratrum minorum in Wi-
sbye ab a. circiter 1300 usque ad
1479.
Ausg. : Ausziige ap. Ludewig, reliq. mss.
IX. p. 197.
Diarium Parmense ab a. 1477 —
1482 auctore anonymo.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXII,
p. 247-398.
Diarium Romanae urbisab a. 1481 —
1492 auctore anonymo synchrono
notario de antiportu. Italice scriptum.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. III. 2.
p. 1071-1108.
Diarium Vazstenense sive Anna-
les monasterii Wadstena in Ostro-
gothia siti ab a. 1344 — 1545.
Ausg.: ed. Eric. Benzelius. Upsaliae
1721. 4*. vgi, viU 8. Brigittae Suec.
Diary of the expedition of king
Edward I into Scotland a. 1296.
Au^g.: Edinburgh, printed for the Ban-
natyne Chib. i^.
Diceto, vid. Radulphus.
Didacus de Rosario, vid. Vita s.
Gonsalvi.
Didacus, Franc, de Aynsa-y-
Yriarte, vid. Vita s. Victoriani.
Diedus, Franc, Brixiensis, vid.
Vita s. Rochi conf.
Dier de Muden, Rudolph. , socius
fratrum scholarium Daventriae (f
1458): Script. de magistro Gherardo
Grote, domino Florencio et multis
aliis devotis fratribus. Cum con-
tinuatione composita per Petrum
Hoorn, ab a. 1450—1472.
Geschrieben 1408, wichtig fiir die Kirchenge-
schichte von Daventer.
Ausg.: ap. Dumbar, analecta I. p. 1-113;
114-148.
Dietherr de Helmestatt, vid. Bur-
chardus de Hallis.
Dinamius patricius (cca 593), vtd.
Vita s. Marii abb. Bobac.
„ Maximi abb. Lerin.
Dino Compagni, vid. Compagni.
Dinterus,Edm., ducum Brabantiae
a secretis (t 1448 ): Chronicon ducum
Brabantiae etLotharingiae acregum
Francorum.
Wichtiges Geschichtswerk ; glaubwiirdig.
Handschr.: Corsendonk, Original. —
Briissel, burg. Bibl., mehrere Exemplare.
Ausg.: unt. d. Tit.: E. de Dynter, chro-
nique de ducs de Brabant (en 6 livres),
publiee d'apres le ms. de Corsendonk, avec
des notes et l'ancienne traduct. fran^aise
deJehanWauquelin par F. X. de Eam.
Tom. 1-3. Bruxelles 1854-1860. (Tom. I.
1. part. 1860; 2. part. 1854; Tom. II. 1854;
Tom. III. 1857.) gr. 40. (Collection de chro-
niques belges Tom. XIX-XXI.)
Erl.-Schr.i Loher, Fr., Jakobaa von Bayern
u. ihre Zeit. Nordlingen 1S62. I. p. 408.
: Genealogia ducura Bur-
gundiae, Brabantiae etc.
Tst nur Bruchstiick eines grossern Werkes.
Ausg.: 'Argentorati 1529. 8". — * ap.
Freher-Struve, scr. rer. Germ. III. p. 230-
232 mit Fortsetzung bis auf Karl V. (* in
der alt. Ausg. III. p. 191-193.)
Erl.-Schr.: Yabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitati.s, lib. IV. p. 89; lib. V. p. 249.
Paquot, m^moires pour servir a l'histoire
litt^raire de Pays - Bas I. p. .'506 sq.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 69-71.
Vgl. Vita Philippi a Burgnndia.
268
DIOCLEAS — DONIZO
Diocleas presbyt. (circamed.saec.
XII.): De regno Slavorum.
Die Schrifl soll von einem Anonynius ursprfing-
lich in slavischcr Mundart verfasst und nur voin
jenoni Prio.ster nus Dioclea ins Latcinische fibers.
sein; letztcres Werk ist noch granz, jenes nur noch
in Bruchstiicken vorhandcn.
Ausg. : ' ed. Jo. Luciu.s , de regno Dal-
matiae et Croatiae a gentis origine ad a.
1480. Amstelod. 1666. fol. — 'ap. Schwandt-
ner, .scr. rer. Hungar. II. p. 476-509.
Uebers.: trad. Maur. Orbini, il regno delli
Slavi hoggi detti Schiavoni. Pisauril601. fol.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptoribus rer. Hunga-
ricar. p. 12.
Dionysius monachus Casinensis,
vid. Vita s. Lidani.
Dionysius Polinaris de Florentia,
vid. Vita b. Vivaldi.
Diptychon = Necrologium.
Discours du si^ge de Beauvais
en 1472 par Charles de Bourgogne.
Ausg. : publ. par Pierre Louvet. Beauvais
1622. 8". NachUisslge Arbeit.
Discussion de diff^rends entre les
rois de France et d'Angleterre, au
rois Louis XI.
Ausg. : ed. Leibnitius in Mantissa codicis
iuris gentium diplomatici p. 63.
Dit syn de wonderl. oorloghen
van . . . kayser Maximiliaen=Chro-
niques des faites et gestes.
Ditleb von Alnpeke, vid. Reim-
chronik, livlandische.
Ditmarus Merseburgensis episc. =
Thietmarus.
Divisie- Kronijk, de, vid. Cro-
nycke, die, van HoUandt ende Vries-
lant.
Divisio regni Lotharii facta a. 870
inter reges Carolum et Ludovicum
fratres,
Ausg. : ' ap. Duchesne, scr. rer. Franc. 11.
p. 453. — * ap. Baluze, misc. II. p. 221.
Divisio terminorum episcopatuum
provinciae Narbonensis, dum Gothis
parebat; ex divisione dioecesium
parochiarum Hispaniae a Wamba
rege facta.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
I. p. 834. — ' ap. Bouquet, rec. II. p. 719.
Dlugossus, vid. Johsiunes Longinus.
Documents pour servir k Thistoire
des troublcs des Pays-Bas sous
Maximilien I estraits des archives
du Pas-de-Calais.
Knfh. dio Flrzfihlung des Abtcs v. 8. Bertin Ub.
Maximilian's I tiefanKenschaft.
Ausg.: in 226. Bulietin du comit^ histo-
riquc des monuments dcrits de Thist. de
France. 1850. p. 210-226.
Dodechinus abbas Disibodenberg.
Dodechinus sacerdos.
Abt Dodechinus ist aus der Litcraturgeschichte
zu streichen. Irrthiimlicb oder absichtlich bat man
aus einem sonst unbekanntcn presbyter Dodechi-
nus, von dem zum J. 1117 eine epistola de expu-
gnatione Ulixibonae urbis in die Annales S.Disibodi
aufpenomnien ist und welche letztere auf Marianus
Scotus im 1^'rankfurter .MS. No. 101 folgen, einen
,Abt von Disibodenberg' gemacht und ihn zupleich
zum Fortsetzer des erwahnten Marianus gestcmpelt.
Vgl. Annales S. Disibodi.
Marianus Scotus.
Doering, Matth. ord. s. Francisci
(t 1469), vid. Engelhusius.
Domenecci, Vinc, Hispanus, vid.
Vita s. Peladii.
Dominicus Bonaventura Fessis, vid.
Vita s. P^rancisci Fabrian.
Dominicus de Gravina: Chronicon
de rebus in Apulia gestis ab a.
1333-1350.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XII.
p. 549-722. Anfang und JSnde fehlen.
Domnizo = Donizo.
Donati, Hieron., Venetus: Oratio
ad caesarera pro re christiana.
Ausg.: Venetiis, per Bem. Venetum de
Vitalibus 1501. 4«.
Uebers.: La oration del magnif. et
clariss. misier Hieronymo Donato orator
Veneto facta a la sacra majesta del re
Maximilian. Venetia 1501. 4**.
: Oratio ad christianiss. et
inuictiss. Gallorum regem (Ludo-
vicum XII).
Ausg.: in fine: Acta Blesis postridie Cal.
Decb. 1501. Venetiis, apud Aldum 1501. 8«.
4 Bldtt. Aeusserst selten, mit 13 L 13 sh.
in der Auction Butler bezahlt.
Donati, Nerius: Annales Senenses
ab a. 1352—1381. Italice.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital. XV.
p. 136-293.
Donatus diaconus (Mettensis?
saec. VIII), vid. Vita s. Trudonis.
Donizo presb. et monach. Canu-
sinus, vid.
Vgl. Vit* GregorU VII. {txctrpl)
„ Mathildis comitlsaae.
DORLANDUS — DZIERZWA
269
Dorlandus, Petr. Diestensis, Car-
thusianus (f 1507): Chronicon Car-
thusianum sive Coronae de viris
Carthusiani ord. illustribus libri VII.
Ausg. : ^ ed. Theod. Petraeus, Campensis.
Coloniae 1608. 8». — ^ ed. A. Driscart.
Tornaci 1644. 8».
Drahonicz, Bartossius seu Bartho-
lomaeus de (cca. 1464): Chronicon
Bohemicum ab a. 1419 — 1443.
Ausgezeichnet durch barbarischen Stil ; nur nackte
Thatsachen, wiedergeffeben mit histor. Treue.
Handschr.: Schloss Tetschen, im Be-
sitz des Grafen Thun, chart. sec. XV. 4«.
— Dux, chart. sec. XVU. — Prag, off.
Bibl. — Leitmeritz, sec. XVII., unvoll-
standig.
Ausg.: ap. Dobner, mon. hist. Boem. I.
p. 143-207 c. append. annor. 1310-1464 p.
210-218.
. Erl.-Schr. :T) ohn^T , observationes praeviae ibid.
I. p. 130-142.
Palacky, Fr., Wiirdigung d. alten bohmisch.
Geschiehtschreiber. Frag 1830. p.218.
Drascovitius , Geo. , vid. Vita s.
Johannis eleemos. {hist. transl.)
Drepanius Florus = Florus, Drep.
Drogo Bergensis monachus (1058),
vid.
Vgl. Vita s. Lewinnae.
,, „ Winnoci {vita alia.)
Drogo Boloniensis episc. (f 1078),
vid. Vita s. Godelewae.
DrogoWinnocibergensis monachus,
vid. Vita s. Oswaldi regis.
Drogus, Henricus, vid. Annales
Genuenses.
Ducas, Johannes (post 1462) : Hi-
storia Byzantina a Johanne Palae-
ologo adMehemetemll. 1342 — 1462.
Ausg. : ' graece c. interpret. lat. et notis
ed. Ismael BuUialdus. Paris. 1649. fol.
{Vgl. Byzantinae histor. scriptor. No. 15.)
— ^wiederJiolt Venet. 1729. fol. — »rec.
et interprete italo addito supplevit Imm.
Bekker. Bonnae 1834. gr. 8o. (Corp. scr.
hist. Byz.) 3'/, Thk.
Erl.-Schr.: Mullach, P. (i. A. , conlectaneoruin
Byzantinorum llbri 2. Berolini 1852. gr. 8«.
20 Sgr. Behandelt Jj's Geschichte.
Struve, bibl. historica ed. J\Ieu.sel V. 1. p. 275.
Du Clercq, Jacques, sieur de
Beauvoir en Tournois, escuyer:
M^moires commen^ant en 1448 et
finissant en 1488.
Betrctren den Hof und die Regierung Ilerzogg
Philipp V. Burgund; wichtig fur d. Kulturgesch. d.
15. Jahrhunderts. ErgSnzungen dazu lindet man bei
Haynin.
Ausg.: ^in CoOection universelle IX. —
^ ap. Petitot, collection XI. — * ap. Micbaud
et Poujoulat, nouv. collection III. — * avec
un essai sur Thistoire des Pays-Bas, un
glossaire historique, h^raldique et gram-
matical et de tables par F. baron de Reiffen-
berg. Bruxelles 1823. 4 vol. 8". Dieses Werk
bildet den Anfang einer Memoirensammlung
fUr die Gesch. der Niederlande, ist aber
nicht fortgesetzt. — ^wiederholt ap. Buchon,
coUection XXXVII-XXXIX. — * die Jahre
1448 - 1467 ap. Buchon , choix de chro-
niques VIII.
Vgl. Monstrellet.
Du Roi Guillaume d'Angleterre.
Aus d. 13. Jahrh.
Ausg.: ap. Michel, chroniques Anglo-Nor-
mandes III. p. 39-172.
Dudo, decanus S. Quintini Viro-
mandensis: Historia Normannorum
seu Libri III de moribus et actis
primorum Normanniae ducum. 860
usque ad 1002.
Mehr romantisch als historisch , aber trotzdem
ein kostbares Denkmal jener Zeit.
Handschr.: Bern, offentl. Bibl. No. 208.
mbr. sec. XIII. — Cambridge, Corp.
college, sec. XI. 276. — Douai, Stadtb.
mbr. sec. XII. No. 835. 4'. — Leyden,
Un.-Bibl. Cod. Voss. lat. sec. XVI. XVU.
No. 47 (bis 997.) — Middlehill, sec. XI.
747. 1854. — Paris, k. Bibl. sec. XVI.
abbreviat. S. G. 1087.
Ausg.: ^ ap. Duchesne, histor. Norm. p.
49-159. — ^Auszug ap. Pertz, mon. script.
IV. p. 93-106. — * ap. Bouquet, rec. X.
p. 141-144.
Erl.-Schr.: Bouquet, recueil VIII. p. X.KIV.
Fabricius, bibl. med. et infini. latinitatis
lib. IV. p. 197-199.
Lappenberg, Gesch. v. England II. p. 372-374.
Leyser, hist. poet. medii aevi p. 291.
Rivet, histor. litter. de Fr. VII. p. 237.
Dulcidius episcop. Salamanc. (flor.
883), chronic, vid. Chronicon Albel-
dense.
Du-Pin, Perrinet, vid.
Chronique du Conte Rouge.
Chroniques anc. de Savoye.
Durante, Giovanni, vid. Velluti,
Donato.
Dynter, Edm. de = Dinterus.
Dytherus de Helmestat {nordl. v.
Neckarbischofsheim in Baden)^ vid.
Burchardus de Hallis.
Dzierzwa (1289—1296): Chi-oni-
con Polonorum — 1288.
Istnichta anderes, als d. Kadtubeks cheWerk,
gereinigt von den, Abschweifungen, ubrigens Wort
fUr Wort abgeschrieben.
Ausg. : ' unter Kadluheks Namen mit d.
270
EADMEE — EBERHAKDUS
Tit.: Vincentiu3 Kadhibko et Martinus
Gallus, scriptores historiae Polonae vetu-
stissimi etc. (ed. Lengnich). Gedani 1749.
fol. — * wiederholt ap. Mizler de Kolof,
histor. Polon. scr. IV. — * zusammen mit
Vinc. Kadhibko. Varsav. 1824. 8».
JErl-Schr.: Lelewel, O., Uber Mattbaeus Oho-
levva , hinter 08«olinski'8 Vincent Kadlubck,
(ibers. V. Linde. Warschau 1823. p. 424.
Ossolinaki, Vincent Kadtubck etc. p. 293Hq.
Wisznlewski, M., historya Hteratury pols-
kidj II. p. 133-135, c/. I. p. 137. 364.
E.
Eadmer, monachus Cantuariensis,
archiep. 8. Andreae in Scotia (f
1124): Historiae novorum sive rer.
sui saeculi libri VI. Res gestae
sub Guilehiiis I et II et Henrico I
Angliae regibus ab a. 959 — 1122.
Einsichtsvoll u. kUnstlerisch gebildet; enthSlt
Drkunden.
Ausg. : ' in luc. emisit Joa. Selden. Londini
1623. fol. Notas porro adiecit et spicilegium.
— * wiederabgedruckt hinter Anselmi opera
ed. Gerberon. Paris. 1675. fol. — * studio
monachor. congreg. s. Mauri hinter An-
selmi opera. Paris. 1721. fol. Mit Selden's
Noten. — * in Seldeni operibus IL p. 1588.
— * Bruchstiicke ap. Bouquet , rec. XI. p.
192-194. — *ap. Leland, collectanea III.
p. 220-223.
Erl.-Schr. Fabricius, bibl. med. et infini. lati-
nitatis. Lib. V. p. 210-214.
Wright, Th., biographia Britannica literar.
II. p. 80-84. '
Vgl. Epistola Eadmeri.
Vita s. Anselmi.
,, ,, Bregwyni.
„ „ Dunstani.
„ ,, Lanfranci arch.
,, „ Odonis arch. Cant.
,, „ Oswaldi episc.
,, „ Wilfridi.
Eadmundus Grimaeus, vid. Vita
s. Thomae arch. Cantuar.
Ealredus = Alredus.
Ebbo (1147—1157 scrips.), vid.
Vita s. Ottonis episc. Bamberg.
Ebbo archiepiscopusRemensis 822
usque ad 835, episc.Hildesheimensis
(t 851): Apologeticus.
Geschricben 810.
Ausg.: • ap. d'Achery, spicileg. VII. p.
175 (»ed. nov. III. p. 335.) — » ap. Labbe,
concil. VII. p. 1772. — * ap. Bouquet, rec.
VI. p. 254; VII. p. 281.
Erl.-Schr. : ■'Ra.liT , Oesch. der romisch. Literatur
im karolingisch. Zeitalter p. 401.
Histoire litteraire de la France V. p. 100.
Narratio clericorum Kemensium {vid. s. v.)
Rueckert, H. C, de Ebbonis archiep. ilem.
vita. Berolini 1844. 8«.
Vgl. Epistola Caroli Calvi.
Ebendorffer de Haselbach, Thom.
(t 1460): Chronicon Austriacum,
libri V. 928—1463.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 689
mit Av^schluss des 1. u. eines grossen Theiles
des 2. Buches.
: Diarium gestorum per
legatos conciHi Basileensis.
Ausg.: (ed. C. Birk) m Acta concil. Basil.
L p. 701-783.
Erl.-Schr.: Kabricius, bibl. med. et infimae la-
tinitatis. Lib. VIII. p. 573-575.
Khautz, Versuch einer Geschichte d. osterr.
Gelehrten p. 58.
NB. Die Annales rom. imperat. et regum Eben-
dorflFer's sind verloren.
Eberardus s. Ebrardus monaohus
Watinensis (t cca. 1124): Chronicon
Watinensis monasterii ( Waetene 2
Stunden von St. Omer.)
Stil dunkel u. verwirrt, gibt^viel Interessantes
iiber Hamische und hennegauische Geschichte.
Handschr.: Brugge, ehart. sec. XV.
Ausg. : ' ap. Martene. thesaur. anecd. III.
p. 798-830. — *Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. XI. p. 104-108.
Erl.-Schr.: Paquot, mdmoires pour servir k
rhistoire litter. des Pays-Bas XV. p. 221-225.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 22.
Eberhardus Altahensis {genitus Al-
tahae fuit) = Eberhardus archi-
diaconus Ratisponensis.
Eberhardus archidiaconus Ratispo-
nensis (saec. XIV. ineunte flor.):
Annales ab a. 1273-1305.
Selbstandiges Werk, das bis jetzt mit Unrecht
fUr eine Fortsetz. des Hermannus Altahensis
gehalten ist. Eberhard benutzte hierbei dic Conti-
nuatio Altahensis und die Cont. ilatiapo-
nens. des Hermannus Altah., fiir deren Verfasser
man ohne gewichtigen Orund Ihn lange ausgege-
ben hat.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. latin.
4352 (cod. August. S. Udalrici 52), saec.
XV. chart. Einzige, nicht voUst&ndig.
Ausg. : ' ex cod. Monac. ed. Canisius, lect.
antiq. I. p. 307-358 (» ed. 2. ed. Basnage IV.
p. 216-234.) — * als Fortsetzung des Herm.
Altah. u. mit Aenderungen der vorigen Jie-
cension ap. Bohmer, fontes II. p. 526-553.
— * nach dem munchener Mpt. mit Textes-
besserungen aus Weichardus de Polhaim u.
andem ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 592-605.
EBERHARDUS
EIKE
271
Eberhardus archiepiscopus Salis-
burgensis: Oratio de Hildebraudi
antichristiano imperio recitata in
comitiis.
Ausg.: ap. Goldast, apologia p. 237-240.
Vgl. Vita s. Gebehardi arch.
Eberhardus Fuldensis monachus
(cca. 1 150) : Summaria traditionum
Fuldensium s. donationum veterura
s. Bonifacio legatarum.
Wichtig fiir Alterthurasforscher.
Ausy.: ap. Schannat, corpus traditionum
Fuldensium p. 280-316.
Eberhardus presbyter Gandershe-
mensis (cca. 1216): De fundatione
a. • 856 et increraentis Gandershe-
mensis ecclesiae versus Saxonici
antiqui.
Weitschweitig^e Reimchronik, bisher zu wenig
beachtet.
Ausg. : ' ap. Leuckfeld , antiquit. Gan-
dershem. p. 353-408. — ' ap. Leibnit., scr.
rer. Brunsv. IIL p. 149-171. — » ap. Ha-
renberg, hist. Gandershem. Hanuover. 1754.
p. 476.
Eberwinus abbas S. Martini Tre-
verensis {j 1047), vid.
Vita s. Magnerici.
„ ,. Symeonis herem.
Ebran de Wildenberg, Joh. (1480):
Chronicon Bavariae. 1162-1436.
Ausg.: ^impress. Landishuti per N. Wurm
1501. 4". — * wiederabgednickt (aus einer
munchener Handschr.) ap. Oefele, scr. rer.
Boic. L p. 301-341.
Brl.-Schr.: v. Aretin, literar. Handbuch fiir d.
baier. Gesch. Miinchen 1810. p. 148. No. 15.
Ebulo, vid. Petrus de Ebulo.
Ecbertus presb. et canon. Bun-
nensis (cca. 1160), vid. Vita s. Eli-
sabethae Schoen. ^
Eddius, Guil., vid. Vita s. Mo-
duennae.
Eddius Stephanus, vid. Vita s.
Wilfridi ep. Eborac.
Edictum Chlothacharii II. a. 614.
Oct. 18.
Ausg. : 1 ap. Baluze, capitul. L p. 21. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 14.
Edictum Guntchramni regis a. 585.
Nov. 10.
Av^g. : ' ap. Baluze , capitul. I. p. 9. —
*ap. Pertz, mou. legg. I. p. 3.
Edictum Karoli II imp. de tri-
buto Nordmannico a. 877. Mai. 7.
Ausg. : ^ ap. Baluze, capitul. H. p. 257. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 536.
Edictum Theodorici regis (511-
544.)
Eothalt 154 Gesetze.
Atisg. : ap. E. Lindenbrog, cod. leg. anti-
quarum. Francof. 1613. fol. p. 241-260.
Erl.-Schr.: v. Aretin, literar. Handbuch f. die
baierische Gesch. Miiiich. 1810. p. 80.
Edinerus Anglus, vid. Vita s. An-
selrai archiep. Cantuariensis.
Edlibach,Ger.v.(tl530): Chronik.
Wahrscheinlich um 1485 begonnen (mit d. Ha-
der um die tockenburgische Erbschaft); endet
1527. Gesunde Darstellung, besonnen und von po-
litischem Tacte zeugend.
Ausg. : mit Sorgfalt nach d. Orig. copirt
und mit einer gleichzeitig verfertigten Ab-
schrift genau verglichen u. aus derselben
vermehrt u. erganzt von J. Mart. Usterj.
Zurich 1847. 4«. M. Kupf. 2 Thlr. 12 Sgr.
{BiMet zugleich den 4. Bd. der Mittheilun-
gen der antiquarisch. Gesellsch. zu Ziirich.)
Edmond ofHadenhara (cca. 1307):
Annals of the church of Rochester.
604-1307.
Von einem Unbekannten bis 1377 fortgesetzt.
Ausy. : ap. Wharton, Anglia sacra. Lond.
1691. I. p. 341-355.
Eduardus Cantuariensis, vid. Vita
s. Thoraae archiep. Cant.
Egebertus (unbekannt), vid. Vita
s. Araoris.
Eggehardus = Ekkehardus Urau-
giensis.
Egilbertus praepos. Cusantiensis,
vid. Vita s. Ermenfridi abb. Cus.
Egils-Saga.
Leben des Dichters u. Hauptlings fcgil, aus d.
10. Jahrh.
Ausg.: 'Egils-Saga. Hrappsey 1782. 4**.
— -Egils-Saga s. Egilli Skallagrimii vita.
Ex mss. leg. Magn. c. interpr. lat, not.
chronol. Islandice et latine. Hafniae 1809. 4*.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabiblioth. {detUsche Atug.)'
I. p. 81-95.
Egilwardus, vid. Vita s. Burchardi
episc. Herbipol.
Eginhardus abbas Seligenstadensis
= Einhardus.
Eginhart = Einhardus.
Eginus monachus, vid. Vita s. An-
sovini.
Eigil abbas Fuldensis, vid. Vita s.
Sturmi.
con Repegovii.
272
EIKHART — EINHARDUS
Eikhart Artzt (von Weissenburg
ivi Elsass) : Geschichte seiner Zeit.
1431-1471.
.Selir schSt/.bare Auf/.eichnuu»oii iiber Begeben-
heiten des siidwestlichen Deutschlands , vou denen
d. Verf. oft AugonzeuRe gcwesen.
Ausg.: 'ap. Wiirdtwein, nova subsid. dipl.
X. p. 323-336, unvollstandig. — ^besser
hrsg. von Mone in Badisches Archiv. H.
1827. p. 210-306.
Einenkel = Enenkl.
Einhardus sive Eginhardus (f 14.
Mart. 844) : Annales sive chronicon
breve a mundi exordio ad a. Chr.
829.
Geschrieben mit histor. Auffas.^ung und Dar-
stellung. Ueber ihren eigentlichen Verf. schwanken
die Urteile; nach H. Nuenar ist es: quidara Bene-
dictinae religionis monachus — nach Reuber: illius
aetatis a.-itronomus et Ludovici regis domesticus
— nach Freher: Adelmus s. Ademarus Bene-
dictinus — nach Duchesne, Miraeus, Lambecius u.
Pertz: Eginhardus sive Einhardus — nach Ca-
rolus le Cointe: monachus Laureshame nsis.
Wir folgetr Pertz.
Hundschr.: vid. ap. Pertz, mon. 1. p.
131-133.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Adelrai Benedictini
vel secund. alios Ademari monachi An-
nales Francorum regum, Pippini, Caroli
M., Ludovici Pii per annos continuos 87
ap. Freher, corp. hist. Franc. II. p. 381.
— 'unt.d. Tit.: Annales Laurishemi-
enses aba. 741-828 ed.H. aNuenaremi^Vita
Karoli (s. unt. Einhardus, Vita Kar.). Co-
loniae 1521. 4". — Folgende Ausgg. (ver-
bunden mit Vita Kar.) stutzen sich au/
diese: »Colon. 1561 (1562). 12mo. _ *Lip.siae
1616. 4*. — *ap. Reuber, scr. rer. Germ.
Francof. 1584. p. 15 («ed. Joannis 1726.
p. 27.) — 'ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
n. p. 233. — 'Z)je Ausg. Nuenur''^ wieder-
holten als Fasti Carolini Heineccius u.
Leuckfeld, .scr. rer. Germ. 1707. p. 144. —
»ap. Bouquet, rec. V. p. 196-215 u. p. 53-
62; VI. p. 174-190. — ''^unter dem Titel:
Breviarium chronolog. seu Abbre-
viatio chron. ex Beda ab O. C. usque
ad a. 809 ed. Lambecius, comment. de bibl.
Vindob. II. p. 395. — "ap. Kollar, analecta
Vindobon. I. p. 602. — '^von 741-829 ap.
Pertz, mon. I. p. 135-218 (bis p. 188 sind
ihnen die Aunales Laurissenses gegeniiber
ahgedruckt.) — '*in usum scholar. recudi
fecit Pertz. Hannov. 1845. 8». ll'/» Sgr.
Uebers. : deutsch von U. Abel. Berlin
1850. 8». (Geschichtschreib. der deutschen
Vorzeit. IX. Jahrh. 2. Bd.)
FranziJsisch ap. Guizot, collection HI.
p. 1-116.
Krl.-Schr.: Baln-. Cc-cb. der romisch. Literatur
iin karolini?. Ziiialtcr p. 164-166.
Bredow, Karl d. (jrosse etc. p. 176 not.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi l. p. 12.
Guizot,pr(5facemCoIIectionIII.p.Vn-XXXn.
Histoire litt^raire de la Prance IV. p. 559.
Pertz, praefatio 1. c. p. 121-133.
Schllz, H., dintriba de unnalibus Francicig
qui nunc Eginhardi, nunc LaunKbemienses
annales, a variis varie compcllantur — in
seitiem Cominentarius critic. de scriptis et
scriptorib. histoi-if. riiimi^ IVi::'.. [i. 1 L'|i ; <;/.
p. 40.
Siinson, H. lOd., (](• .statii (iiiricslionis sinliie
Einhardi necne sint, quos ei adscribuut an-
nales impcrii specimen. Di.ssort. hi.st. Regi-
omontii 1860. gr. «o. (62 pag. Cf. Zarncke,
liter. Centralblatt. 1860. No. Ki.) Spricht dem
Einhard die Aulorscha/t ab.
: Acta ss.Marcellini etPetri
martyrum sub Diocletiauo. Carmen
trochaicum.
Einhard'R Autorschaft ist zweifelhaft.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 2. Jun. lU.
p. 555. — ^wiederholt in AA. SS. BoU. 2.
Jun. L p. 174-176.
: Continuatio annalium Lau-
rissensium, vid. Annales Lauriss.
maiores.
: De translatione ss. mart.
Marcellini et Petri, libri 2, ad ab-
batiam Seligstadensem a. 826.
830 verfasst. .Sehr anziehende Darstellung.
Handschr.: Giessen, Un.-Bibl. chart.
saec. XVII. fol. 110. 4". p. 60-95.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 2. Jun. III. p.
526. — ^ioiederholt in AA. SS. Boll. 2.
Jun. L p. 181-206. cf. VL p. 1. — ^in
Einhardi opp. ed. Teulet. — *Fragmenta
,de Ludovico Pio imp.' hieraus ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. H. p. 651.
Erl.-Schr.: De translationess. Marcellini et
Petri, ap. Mabillon, AA. .SS. o. .■:. Ben. saec.
IV. 1. p. 414-416.
Vgl. Odilo nionachus.
: Epistolae, vid. Epistolae
Einhardi.
: Historia Saxonum, vid.
Translatio s. Alexandri.
: Vita Karoli Magni impe-
ratoris. 750-814.
Das vollendetste geschii^^htl. Wcik dioser Art
im Mittelalter. Von keiner .Schrift (iui niittlern Zeit
(ausgen. Martinus Polonus) cxisiiren so viele
Handschriften; 1'ert/, beniitzte 60; vgl. iib. diese
Perlz' Arch. V. p. 126, aufgcziihlt tlnd erschopfend
behandelt .Mon. Germ. II. p. 4.31-440. Nachtrfige da-
zu in Pertz' Arch. VU. p. 364. u. XI. p. 286.
Ausg. : ' unter dem Titel : Vita et gesta '
Karoli cognom. M., Francor. reg. fortiss. et
Germaniae suae illustratoris authorisque
optime meriti, per Eginhartum illius quan-
doque alumnum atque scribam adiuratum,
Germanum. Annales regum Francorum
Pipini, Karoli, Ludovici ab a. p. Chr. n.
741 usquc ad 828 .... (Ed. Hermannus a
Nuenare.) Colon. Agripp. 1521 . ^». — ' wieder-
holt Basil. 1532. ap. Frecht, coUect. script.
Germ. p. 107; — *cum Beati Rhenani libris
ni rerum Germanicarum. Basileae 1551.
fol. — *Colon. Agripp. 1561 (viele Fxempl.
EmiCUS — EKKEHARDUS
273
1562.) 12rao. — «Lipsiae, J. Janson 1616.
4". — 'ed. Heineccius u. Leuckfeld, script.
rer. Germ. 1707. p. 122-143. — J^u/Nuenar
stiitzt sich die Ausg. 'ap. I. Reuber, scr.
rerum German. 1584. p. 1. («ed. 2'!^ p. 1;
— •cZer 3. Aufl. 1726 filgte d. Herausg.
Joannis die Schminckeschen Abweicliungen
bei) u. *"ap. J. Joach. Franz, histor. Karoli
M. Argentin. 1644. 4". — Ferner die Ausg.
i'ap. Freher, corp. hi.st. Fr. p. 433. —
'*ap. Diichesne, hist. Franc. scr. H. p. 93-
106. — '»m AA. SS. Bolland. 28. Jan.
H. p. 877-888. — '*ap. Weinckens, Egin-
hartus illustratus. Francof. 1714. fol. —
«*ed. Fr. Bessel. Helrastad. 1667. 4». —
'•od. J. H. Schmincke. Trai. ad Rhen.
1711. 4«. Mit Comment. u. BemerJc. der Vor-
gcinger. — "ap. Bouquet, rec. V. p. 88-
103. — ■ '«ed. N. Heerkens. Groning. 1755.
80., folgt Schmincke. — '»ed. G. G. Bredow.
Helmst. 1806. 8". Vergleiche mit Es Aus-
schreibern, viele gute i}rhl<irungen. — : ^^ap.
Pertz, mon. H. p. 443-463. Wies die Nach-
ahmung S^ieton^s genau u. speciel nach. —
"in usum scholar. recudi fec. Pertz. Han-
nov. 1829. 8». - "ed. Hda- ibid. 1845. S».
7'/, Sgr. — "Leben u. Wandel Karls d.
Gr. Text, Komment. u. Urkundensammlung,
hrsg. V. I. Li Ideler. (2 Bde.) Hamburg
1839. n. p. 47 sq. — **par A. Teulet in
Oeuvres completes d'Eginard, r^unies pour
la premiere fois et traduites en frau^ais.
Paris 1840-43. 2 vol. gr. 8*. 18 fr.
Uebers. : Leben u. Thaten Karls d. Gr.
Deutsch von I. A. Egenolf. Leipzig 1728.
12>no.
Leben u. Thaten Karrs des Grossen.
Latein. u. deutsch. Wien 1815. 8*.
Leben Carls d. Grossen nach d. latein.
Ausg. 1561 zu Coln gedruckt. Aachen
1821. 8".
Majer, J. B., Leben Karls des Gr.
von Eginhard, aus d. Latein. iibers. u. m.
Anmerk. begleitet. Kempten 1837. 4". {Pro-
gravim.)
Uebers. von Kunisch in Bredows Karl
d. G. (s. unt.)
Kaiser Karls Leben, iibers. v. O. Abel.
Berl. 1850. (Geschichtschr. der deutschen
Vorzeit. IX. Jahrh. 1. Bd.)
Franzosisch: 'Eginard. Lavie du Roy et
Empereur Charle-Maigne, trad. par Helies
Vinet. Poitiers 1546. 4". — * wiederholt ibid.
1558. 8*. — ^ Eine andere Uebersetz. von
Cousin in sein. Histoire de Tempire d'Oc-
cident. 2 vol. 12'no., — *eine andere v. L.
Pournas. Paris 1614. 12o, — *eine and.
unt. d. Tit.: Histoire de (^harlemagne par
M. D** (Denise). Paris 1812. l^^no. — *ein€
andere bei Guizot, collect. IH. p. 119 — 161.
— ^und in Oeuvres d'Eginard, par Teulet
(s. Ausg.J.
Erl.-Schr.: Abel, Kai-ser Karls Leben v. Einhard.
p. 1-18. ^
Bahr, Gesch. d. romisch. Literatur im karo-
ling. Zeitalter. Carlsruhe 18i0. p. 200-216;
163-166. Gibt auch die weUlUufige Literatur iib.
Einhard.
Bredow, G. G. , Karl d. Grosse , wie Egin-
hard ihn beschrieben, die Legende ihu dar-
stellt und Neuere ihn beurthcilt haben. Al
tona 1814. 80.
Capefigue, Charlemagne. Paris 1851. 2 volsf.
80.
Dippoldt, Leben Karls d. Grossen. TUbin-
gen 1820. p. 279 sq.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis, lib.
V. p. 254-266.
Frese, J., Einhardi vita et scripta. Berol.
1846. 80.
Gundling, N. H. , Reflexion iib. Eginhards
Leben Karls d. Gr. , in seinen Otia. Frankf.
u. Leipz. 1700. II. p. 102-122.
Hausser, L., iib. d. teutschen Geschichtschr.
Heidelberg 1839. p. 20.
Histoire Utteralre de la France IV. p. 550 sq.
Hofacker, iiber die histor. Glaubwiirdigkeit
PJginhard"s — ap. Gatterer histor. Biblioth.
XIV. p. 1-18.
Knapp, war Eginhard , der Biograph Kaiser
Karls d. Gr. aus d. Odenwalde gebiirtig? —
in Steiner's Arch. f. hessen-darrastadt. Gesch.
m. 2. 1812.
Koch-Sternfeld iri Miinchener gel. Anzei-
gen XI. p. 825.
Mittermiiller, R., histor. Erlauterungen iiber
einige controverse Thaten und Lebensum-
stande Karls d. Gr. Deggendorf 1819.
Pertz, mon. IL p. 426-430.
Ranke, L., zur Kritikfrank. deutscher Reichs-
annalisten (Annalen von Einhard u. Lambert).
Berlin 18.54. 4©. (Abhandl. d. Akad. d. Wis-
sensch.) Lehrreich.
Reinhardi, J. P., Egiuhartus de vita Caroli
M. anim. advers. illustratus (praes. F. Bes-
selio.) Helmestad. 1667. 40.
Relatio de. Eginharti et Emmae, Caroli M.
tiliae, amoribus, ex areh. monast. Seligen-
stad. ed. Hocker, catalog. bibliothecae Heils-
bronn. Noriberg. 1731. fol. p. 240.
Schlegler, F., kritische Untersuchung des
Lebens Eginhards. Bamberg 1S36. 8o.
Schneegans, J., de latinitate Eginharti. Je-
nae 1759. 40 . ■
Schneider, Heinr. , das Leben Eginhards,
Vertrauter Karls des Grossen. Fiir d. reifere
Jugend a. d. Volke erzahlt. Bamberg 1861.
gr. 80. 15 Sgr.
Waitz, G., zu den Lorscher und Einhards
Annalen, — in Nachrichten von d. Gotting.
Universitat. 1857.' p. 46-52.
Einhards angebliches Buch v. d. Sachsen,
— ibid. 1857. p. 42-46. Vgl. auch Jahrbchr. f.
wissenschaftl. Kritik. 1837. Novb. No. 91.
p. 726.
Wattenbach, W., Deutschlands Geschichts-
quellen p. 103-112.
Weinckens, T. , Eginhartus illustratus ac
vindicatus. Adiectae sunt Eginharti episto-
lae. Francof. 1714. fol.
Vgl. Chronicon breve a mnndiexord.
Eiricus = Hericus.
Ekkebertus monachus Hersfelden-
sis, vid. Vita s. Haimeradi.
Ekkehardus IV iunior, scholasticus
Moguntinus: Casuum S. Galli con-
tinuatio I. 891-972.
Hinsichts der politisch. Gesch. nur mit grosster
Vorsicht zu gebrauchen. Geschrieben um 1030.
Handschr.: St. Gallen, Stadtbibl. L.
12. sec. XV. zusammen mit Ratpert.
Amg. : ' ap. Goldast, script. rer. Alamann.
Francof. 1606. 1661. I. 1. p. 35. — ibid.
1730. I. 11-64. — Goldasti glossae in eund.
18
274
EKKEHARDUS
ibid. p. 109. — *ap. Pertz, mon. Germ.
II. p. 74-147 ed. Ild. ab Arx. — Excerpta
' ep. Duehesne, liist. Franc. scr. III. p.
481-489. — »ap. Bouquet, rec. IX. p. 5.
Erl.-Schr. : D ii m m 1 e r , Formelbuch des Bischofti
Salomo m. p. 108.
Waitz in Schmidfs Zeitschr. f. Gesch. IV.
p. 100.
Wattenbach, DeutschKands Geschichtsquel-
len p. 195.
Vgl. Vita s. Otmaii {rhytkmi.)
Ekkehardus minimus decanus San-
gallensis (cca. 1220), vid. Vita b.
Notkeri Balbuli.
Ekkehardus Urauglensis abbas (f
cca. 1130): Clironicon universale ab
O. C. — a. 1125.
Hauptschrift fiir die Zeit von I0S0-U25. Die erste
deutsche Geschichtsquelle, welche durch die neue
Erfindung der BCichdruckerkunst ans Licht gefor-
dert wurde. — Friiher hielt man Conradus a
Lichte naw, gewohnlich Conradus oder Abbas
Urspergensis genannt, fiir den Verf. dieser des-
halb allgeniein mit d. Namen Chronicon Ursper-
geuse bezeichneten wichtigen Chronik, mit Ein-
schluss von Ekkehards Werk. Andere fabelten au-
dcres. Die neueren Untersuchnngen, besouders v.
Professor G. Waitz u. Otto Abel haben es unzwei-
felhaft festgestellt, dass der erste Theil bis 1125
von Ekkehard I zu Urach bei Wiirzburg, die
Fortsetzung der Jahre 1126-1226 von Burchard v.
Ursperg (auch Biberacensis nach seiner Va-
terstadt Biberach genannt, Propst in Ursperg von
1215-1226), und der Zeitraum v. 1226-1229 von Con-
rad von Lichtenau (f 1240), Burchards Amts-
nachfolger, herriihren. Andere Fortsetzungen bil-,
den die Annales Bosovienses und Herbipo-
lenses. — Spater wurde die Chronik von Caspar
Hedio.n bis 1537 weitergefiihrt. — Durch die nalio-
nale u. antipapstliche Gesinnung des Propstes von
Ursperg fand die Chronik grossen Beifall, wie die
Empfehlung derselben vou Melancbthon und die 5
Auflagen wahrend eincs Jahrhunderts beweisen.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. VI.
p. 13-16. Sehr viele.
Ausg.: ^die erste hat den Titel: Chro-
nicon abbatis Urspergen. a Nino rege As-
syriorum magno usque ad Fridericum II
Romanorum imperatorem. Auf der letzten
Seite: Finit chronicon abbatis Urspergen.
quod est monasterium ordinis Praemonstra-
tensis medio fere itinere inter Ulmam utque
Augustam Vindelicorum. Idque Joannes
Miller sollertia sua Augustac Vindelicorum
imprimi fecit. Anno salutis humanae MDXV.
decimo Kal. Novembr. Fol. Herausgeber
war Conrad Peittinger. Ihvi verdanken vir
die Erhaltung des Gesammticerkes. Der
spatere, die staujische Zeit umfassende Theil
(Burchardi Biberacensis historia Friderici)
desselhen war schon vor ihm gcdruckt. —
Lediglich Ahdrucke dieser crsten Ausg. sind
die sputem: *Accedunt paraleipomena rer.
memorabil. a Frid. II — Carol. V. Argen-
torati 1537; -- *ibidem 1540. fol. — *edd.
Melanchthon et Crato Mylius ; paraloipomena
historiae abbatis Urspergen.sis annexa per
Ca.sp. Hedionem (1229-1537). Basileae 1569.
fol. — *Accedunt Rheginonis et Lamberti
Schaffnab. annal. Argentorati 1609. fol. —
•Ekkehardi chronicop allein u. am besten
edid. G. Waitz ap. Pertz, mon. Germ. VI.
in folgenden Abtheilungen:
Chronicon Wirziburgense ad a. 1057
p. 17-32.
Stemmata Karolorum et Otto-
num p. 32.
Ekkehardi chronicon universale
ab O. C. ad a. 1106 p. 33-231.
Chronicon inlperatorum ab
origine Francorum
ad a. 1114 . . p. 115-248.
Chronici universalis parsal-
tcra a. 1106-1125 p. 231-265.
Hierosolimita . . . . p. 265-267.
Uebers.: Chronicon abbatis Urspergen-
sis, d. d. Ejn auszerlescn Zeitbuch darinn
allerlay namhaffte vnd marckliche Haendel
. . . zusamcngeordnet. Strassbiirg 1566. 5
Thle. in 1 Bd. fol.
Erl.-Schr.: Abel, H. F. O., die Ursperger Chro-
uik — in Pertz' Archiv XI. p. 76-115.
Bohmer, Kegosteu von 1198-1251. p. LXX.
Diimge et .Mone, Ekkehardl Uraug. chro-
nicon, — in Pertz' Archiv I. p. 397.
Ekkehardi Uraugiensis opera, — in Pertz'
Archiv VXI. p. 469-509.
Giesebrecht, wendische Geschichten III.
p. 332. 346.
Gothe, W., Conrads von Ursberg Chronik, —
in Pertz' Archiv IIL p. 272.
G r e ts e r, opera XVII. p. 75. Bespricht d. Quellen.
Gruber, J. D. , sententia de vulgo iactato
Conradi abbatis Urspergensis plagio, — in
Commercii epislolici Leibuiti.ani Tonio I. 2.
p 1449.
Hausser, die teutschen Geschichtschreiber.
Heidelb. 1839. p. 79.
Hocker, H., catalogus bibliothecae Heilbron-
nensis. Sect. I. Na. 61. p. 87; gibt Varianten
eines Codex der heilbronner Klosterbibliothek.
J^fe, Ph., in Pertz' Archiv XI. p. 850-867.
Mayer, iit)er Ekkehard Abt von Urach und
seine Chronik, — m Oesterreich. Arch. 1831.
No. 87 sq. u. V. VI. und tn Hormayr's Arch.
1828. p. 806 sq.
Moller, D. G., de abbate Urspergensi. Altorf.
1694. 40.
Riedel, iib. d. havelberger Handschrift der
Weltchronik des Ekkchard von Urau, — im
Serapeum. 1840. p. 1S5.
Schumacher, C. W., Bctcachtung iibcr das
schatzbare Zeitbuch, fiir dessen Verf. der
ehemalige Abt zu Ursperg Conrad von Lich-
tenau sonst geh.ilten worden ist, — ■ «n seinen
Beitr.'igen zur dcutschen Hcichsgesehichte
p. 38-55. Bespricht die Quellen.
Scmler, J. .'S. , Versuch den Gebrauch der
Quellen in der Staats- u. Kirchengeschichte
der niittlern Zciten zu erlcichtern. llalle
1761. 80. p. 128.
StSlin, wirtembergische Gesch. II. p. 10.
Stenzel, Gescb. Dcutschlands unt. d. frau-
ki.sch. Kaisern 11. p. 106. Behandelt d. Quellen.
(.Struvc, U. G.) Diss. "dc Conrado Ursper-
gensieiusdemque chronico, — in Ob.servation.
select. Halens. I. Obs. XX. p. 303.
Waitz, G., de chronico Uilipcrgensi. Part. I.
Berol. 1836. 40. Vor allem wicluig d. Vorrede
*u teiner Autgabe.
in Schmidls Zeitschrift fiir Geschichle
II. p. 106.
in Nachrichten von d. G6ttinger Univer-
sitKt. 1857. p. 55-58.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
leu p. 307 sq. 416.
Vgl. Annales Colon. max.
„ Franc. vetusti.
„ Gradicenses.
EKKEHARDUS — ELECTIO
275
: Epythome Eusebii de se-
quenti opere; d. i. Weltchronik bis
z. Jahr 1101 u. 1106.
Geschrieben 1098-1101 u. 1106. In der echten
Gestalt vorhanden, aberungedruckt. Vgl.Pertz'Arch.
Vir. 470.
Handschr.: Jena, Un.-Bibl. mpt. Bos.
19. mbr. 4". sec. XI. ex. et XII. ineiint. —
chronograph. Saxo wegen d. Jahre
1099-1101. — Briigge, Stadtb. chart. sec.
XV. vint d. Namen des Eusebius. — Wien,
k. Hof. mbr. sec. XH. XIH. fol. hist. eccl.
No. 29.
Noch wahrend der Beendigung umgearbeitet
fiir Konig Heinr. V, mit Kiicksicht auf welchen er
manches anderte; vgl. Pertz' Archiv VII. 482.
Sandschi:: Paris, k. Bibl. mbr. sec.
Xn. Xm. No. 4889. — mbr. sec. XIII. fol.
No. 4889A. — Annalista Saxo, benutzte
sie mit d. Fortsetz. bis 1125.
Historia Alexandri M.,
Gothorum, Hunorum, Francorum,
Langobardorum, JSaxonum etMathil-
dis reginae.
Blos aus dem grossern Werke ausgeschiedene
Abschnitte, denen d. Verfasser die vita Math. aus-
ziiglich anfiigte und s£mmtlich in ein Werk ver-
einigte.
Eandschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 1890
mbr. 4». — Wolfenbiittel, hrz. Bibl.;
iib. beide Pertz' Arch. V. 159. — Miinchen,
k. Hofb. Schmeller. mbr. sec. XII. 8». No.
46. — mbr. s. XPV. 8». No. 56. — Ebersp.
chart. sec. XIV. XV. fol. No. 96. — Wiirz-
burg, k. Bibl. mbr. sec. XH. 4". hist.
No. 2. — Hannover,k. Bibl. mbr. s. XIV,
— Vorziiglich wichtig f. d. Vntersuch. iib.
d. Quellen des noch ungedruckteji langen
Abschn. iib. d. Gesch. Alex. des Gr. sind d.
Mpte. zu Leyden, Un. Bibl. Voss. mbr.
s. X. 4». No. 29. — Cod. lat. mbr. s. XII. fol.
No. 20. — Haag, k. Bibl. mbr. 830. —
Montpellier, Un.-Bibl. s. XHI. No. 31.
— sec. XHI. 8». No. 384. — Ueber alle
diese Pertz' Arch. VII. 486. — Handschr.
einer gedruchten, aber von dieser verschiede-
nen historia Alex. ibid. p. 491-493.
: Libellus de expugnatione
Hierosolymitana. 1095—1187.
Ausg.: 'ap. Martene et Durand, ampl.
collect. V. p. 501-535. — ^ap. Pertz, mon.
scr. VI. p. 265-267.
Erl-Schr.: v. Sybel, Geschichte des ersten
Kreuzzuges p. 63-67.
Vgl. Annalista Saxo.
-Auctarium Ekkehardi.
Epistola Ekkchardi.
EkkehardusUraugiensisabbasiunior:
Chronicon Hildeshemense breve de
episcopis Hildeshemensibus. 822 —
1398.
Ausg.: 'a Caroli M. tempore ad a. 1280
ed. Chr. Browerus cum vita s. Godehardi
ep. midesh. p. 97-101 in Sidera illustrium
Germaniae. Moguntiae 1616. 4*. — *ap.
Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 742-774.
Eiadius diaconus, vtd. Vita s.
Apollinaris episc. Val.
Electio Bosonis regis anno 879.
Octb. 15.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 547.
Electio Hludowici regis Arelatensis
a. 890.
Ausg.: ap. Pertz, mou. legg. I. p. 558.
Electio Karoli imperatoris ab Ita-
lici regni episcopis et caeteris opti-
matibus confirmata a. 876.
Ausg.: 'ap. Pithoeum, script. coaet. II.
p. 390. — *ap. Duchesne, hist. Fr. scr.
II. p. 458.
Electio Lotharii ducis Saxoniae in
imperatorem Romanorum Moguntiae
habita a. 1125 auctore anonymo
{auch hekannt als Narratio de ele-
ctione etc.)
Handschr.: Gottweih.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
570. — ^wiederholt ap. Eccard, quat. vet.
mon. p. 46; — *ap. Rehtmeier, Braunschw.
Ltineburg. Chronica I. p. 287; — *ap.
Reuber, scr. ed. Joannis p. 404; — 'ap.
Scheidt, origg. Guelf. II. p. 484; — 'ap.
Olenschlager , Erlauterung der goldenen
BuIIe a. 1766. p. 19. — 'ap. Boehmer,
fontes rer. Germ. IH. p. 570-574. — «ed.
Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XH. p.
509-512.
Erl.-Sehr.: Jaffe, die Gesch. des deutsch. Rei-
ches unt. Lothar dem Sachsen p. 24 flP.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 341.
Electio Maximiliani archiducis Au-
striae ducisque Burgundiae etc. in
regem Rom. facta per principes
electores in oppido Franckenford
anno 1486. — Codicillus praesens
indicat nomina principum comitum
et baronum qui ad . . . . Maximiliani
archiducis Austriae etc. electionem
in Rom. regem in oppido Franck-
fordensi convenere.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve IH. p. 22-30.
Electio Widonis regis et leges
annorum 888. 889:
Electionis capitula . . . . p. 554.
„ decretum . . . p. 555.
Widonis regis leges, 899. Mai. 1.
p. 556.
Ausg.: apud Pertz, mon. legg. I. p. 554-
556.
18*
276
ELEUSIUS — ELOGIA
Eleusius, vid. Vita s. Theodori
Siceotae.
Elevatio = Tranalatio {s. unter
Vita.)
Ellas (flor. 1125), vid. Vita s.
Raymundi Rotensis.
Elias de Trickingham, benedictinus
S.Petri burgi: Annales a. 626 — 1269.
Ausg.: 'c(l. Sani. Pegge. Loiidini 1535.
— ^ wlederholt Londini 1789. 4».
Eliseus della Manna : Victoria Cre-
monensium in navali bello sub Nico-
lao Picinio et Francisco comite de
Cotignola contra Venetos sub Nicolao
Trivisano a. 1431.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer. Ital.
XXV. p. 445-452.
Ellenhardus magnus sive maior,
Argentinensis fabrice pr^curator et
gubernator prebendariorum paupe-
rum S. Spiritus (f 13. Mai. 1304) :
Annales et chronica,
Ellenhard «clbst ist nicht der Abfasser oder
Sekreiber der verschiedenen unter obigem Titel bei
Pertz zusammenjresfellten und hier unten einzeln
verzeichneten .Schriften, sondern er liess sie auf
seine Anvveisunp; hin anfertigen, so dass er jeden-
falls ihr geistiger Urheber war. In neuesler Zeit ist
deshalb Gotfriod von Ensmingen, der einige
Werlichen auf Verahlassuns; Ellenliard's schrieb d. i.
nach dessen Anpraben bearbeiteic, und nurhierund
fla eigenc, genau als solche bezeichuete Zusalze an-
fiigte, als selbstfindiger Autor aus der Literaturge-
schichte des Mittelalters gestrichen worden.
IJandschr.: alle Schriften E's stehen in
einem Mpt. zu St. Paul in Karntheu, mbr.
fol. saec. XIII. vergl. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 95-97.
Es sind:
annales a. 1132—1297.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Notae historicae
Argentinenses ap. Bohmer, fontes III. p.
113-117. Nicht vollstundig. — ^vollstdndig
ed JaflK ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 101-
104.
annales hospitalis Argenti-
nensis a. 1279—1389.
Av^g.: ed. Jaff(5 ap. Pertz, mon scr.
XVII. p. 104. 105.
Bellum Waltherianum seu
Relatio de conflictu apud Husbergen
a. 1260-1262.
Behandelt den Kampf der BUrger Strasburgs
mlt ihrom Uischof Walther, der sie zu knechten
versuchfe. Von grosKem Werthe. Bisher mit Un-
recht, wie oben angogebcn, dem (iotfried von
pjnsmingen beigelegt. Eberso irrthiimlich legte
Bruschius, epitome . . . operis de omnib. (iermaniae
eptscopatibus. Norimb. 1549. p. K> dasselbe einem
gewissen Petrus Oarmelita bei.
Handschr.: St. Paul in K. («. vorher.)
— Strasburg off. Bibl., in dem lateiu.
Ms. Twingers v. Konigshofen.
Ausg.: unt. dem Tit.: Godofredi ab
Ensmingen rclatio de confl. ap. H. 'ed.
A. G. Strobel. Argentorati 1841. 8». Mcht
im Buchhandel; — *ed. L. Sclineegans in
Code historique et diplomatiq. de la ville
de Strasbourg I. 2. p. 221-238; — »ap.
Bohmer, fontes III. p. 120-136. — unt. d.
Tit. : Bell. Walth. * ed. Jaffci ap. Pertz, mon.
scr. XVn. p. 105-114.
Uebers.: deutsch vonFr.Closener, 'hrsg.
von A. G. Strobel m Bibliothek des literar.
Vereins zu Stuttgart. 1. Bd. 1842. — ^d.ie-
selbe ala Theil von Twinger's Chronik (s. d.)
veriiffentlichte Schilter 1698.
Catalogus episcoporum Ar-
gentinensium. 346 — 1299.
Ausg.: ' ap. Bohmer, fontes III. p. 5-8
unt'. d. Tit.: Series episc. Argent. e cod.
Eilenhardi. — *ed. Jaffe ap. Pcrtz, mon.
scr. XVII. p. 117. 118.
Chronicon a Chr. n. '—1299.
Besteht aus 4 Theil., d. Jaffe genau in seiner Ausg.
angibt. Gleichfalls mit Unrecht dem Gotfried v.
Ensmingen zugeschrieben. — Wichtig fiir d. (ie-
schichte von Elsass und Burgund und K. Rudolfs
burgundischen Eeldzug.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Magni Ellenhardi
chronicon quo res gestae Rudolphi etc. ed.
F. M. Pelzel. Pragae 1777. 8". Sehr selten.
— 'die drei letzten Theile wiederholt unt.
d. Tit.: Gcsta Kudolti et Alberti regum
Romanorum auctore Godcfrido de Ensmin-
gen. a. 1273-1299 ap. Bohmer, fontes II.
p. 111-147. — »w?i<. obig. Tit.: ed. Jaff»;
ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 118-141.
Uebers.: deutsch zum grossten Theil in
Closener's strasburgischer Chronik (s. o.)
Miracula s. Mariae Argen-
tinensis a. 1280 acta.
Gotfried v. Eusm. verlieh dieser schon vorhan-
denen Schrift im J. 1290 auf Ellenhard's Wunsch
eine neue Gestalt.
Ausg.: ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. scr.
XVILp. 114-117.
Erl.-Schr.: Erlanger gelehrte Anzeig. 1778. I.
Oottinger gelehrte Anzeigen. 1777. p. 1199.
Jaff6 ap. l'ertz, nion. 1. c. XVH. p. 91-101.
Notlce sur l'histoire dc la gucrre de r^-
ve(iue Gauthier et de la bataille de Haus-
bergen, extraite du Chronicon d'EIlenhard,
— in Code histor. et diplom. de Strasbourg
I. 2. p. .S9-(50.
Nllrnberger gelehrte Zeitung. 1778. p. 123-125.
Tempeltey, Ed., de Godefredo ab Engroin-
gen eiusque quae feruntur operibus histor.
J.ipsiiie IsfiO. gr. 80. 16 .Sgr.
Wilmans in Pertz' Archiv XI. p. 137.
Elmham = Thomas de Elmham.
Elogla Philippi Pulchri Franco-
rum regis eiusque tiliorum Ludovici
Hutini et Philippi Longi, vid. Lan-
dulfus de Columna.
ELOGIUM — ENENKL
277
Elogium Burchardi, vid. Vita
Burchardi episc. Wormat.
Elogium Caroli M. quod praemisit
Wigbodus quaestionibus iu Octa-
teuchum.
Ausg.: ' ap. Martene, ampl. col. IX. p. 295.
— ^ap. Bouquet, rec. V. p. 404.
Elogium Ludovici Pii imp.
Ausg.: ap. Bonquet, rec. VI. p. 265.
Elogium Philippi Augusti Franco-
rum regis,
Ausg. : ap. Mabillon, analecta vet. II. p.
623.
Elogium Willelmi filii Osberni
Herfordiae comitis, Normanniae du-
cis dapiferi.
Ausg.: 'ap. Sammarthanos, Gallia chri-
stiana XI. p. 123. — ^wiederholt ap. Boii-
quet, rec. XIV. p. 27.
Elwardusj . xi. i j
, == Aethelweard.
Elwerd \
Emanuel Cerratensis: Chronicon
Hispaniae. 618 — 1282.
Ausg.: ap. Florez, Espana sagrada II.
p. 205.
Emicho abbas Schoenaugiensis,
vtd. Vita s. Elisabethae 8choen.
(rhythmi.)
Emmel Tillm. Adam (f 1400),
vid. Fasti Limpurgenses.
Emo et Menco abbates Werumen-
ses seu Floridi in Frisia ( Wertim
zicischen Groningen und Appinga-
dam): Chronicon ab a. 1204 — 1257;
1237—1273.
Ein Versuch, d. Gesch. mit d. Geographie zii
verbinden. .Slll schlccht, fast unlesbar; die Wahr-
heitsliebe Nvird geriihmt. Wichtig f. friesische Ge-
schichte.
Ausg. : ' ed. Matthaeus, analect. vett. III.
p. 1. (»ed. nov. U. p. 1.) — »ed. C. L.
Hugo, sacrae antiquitatis monumenta histor.
Stivagii 1725. fol. I. p. 409-504.
Erl.-Sclir: Westendorp, Jaarboeken der Pro-
vinz Groningen I. p. 224. 2.35. 301.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvors p. 34-36.
Emsep, Hieron. (f 1527), vid. Vita
s. Bennonis episc. Misnensis.
Encomium vid. unter Vita.
Encomium Emmae, Anglorum
reginae, Richardi I ducisNormanno-
rum filiae. 1012-1040.
Von einem unbekannten abcr gleichzeit. Verf.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Norm. scr.
p. 161-178. — *%ciederhoU London 1783.
Baron Maseres liess es zur Privatvertheilung
drucken. — *ap. Maseres, histor. Anglic.
sel. monumenta. No. 1. — * Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. XI. p. 5-8.
Enen, Joh., Weihbischof zu Trier
(t 1519): Medulla gestorum Treve-
rensium. Clarlich Berichtung des
hochwird. heyltumbs aller stifftt und
Closter inwendig und bey der statt
Tryer mit vilen anderen zugesatzten
geschichten derselben statt u. s. lo.
Die erste Geschichte trierschei- Begebenheiten.
Ausg.: 'Metz 1515. — ^ibid. 1515.
JJebers.: latein. von Joh. Scheckmann,
ibid. 1517.
Enenkl, Joa. (Jans der Euenchel,
Einenkel, Joannes Nepos): Fiirsten-
buch von Oesterreich vnd Steyr-
land in markomanisch-frankischen
Reimen.
Der Verfasser lebte 1190-1250 am thiiringischen
Hofe. Das Werk reicht bis 1246.
Handschr. : W i e n , k. Hofbibl. hist. prof.
n. 915. 916. mbr.
Ausg.: 'hrsg. von Hier. Megiser. Linz
1618. 8»; — ^wiederholt ibid. 1740. 8».
typis CLindenmayeri; selten. — 'ap.Rauch,
script. rer. Austr. I. p. 252-373.
NB. Pez' uud Bes8el's projectirte Ausgb. sind nie-
mals erschionen.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 391.
Universal-Chronik (von
Ersch. der Welt bis Friedr. H od.
den Streitbaren.)
Prosa und Poesie wechseln ab. Ein holzernes
Reimwerk und wunderliches Gespinnst von Mar-
chen und Fabeln.
Handschr.: Wien, k. Staats-Arch. mbr.
97. fol. — Miinchen, k. Hofb. Cod. Germ.
mbr. sec. XIII. fol. No. 11; — sec. XIV.
XV. chart. fol. 250. — Wolfenbiittel,
chart. fol. Helmst. No. 289. — Rom, bibl.
Vatic.
Ausg.i Auszuge ap. ^Pez, script. rer.
Austr. II. p. 536; — ^ap. Docen, Miscel-
laneen zur Gesch. der deutsch. Liter. II. p.
160. — *ap. Hagen, Gesammtabent. II.
p. 493. 533. 567. 647 u. s. w. — *m Hi-
storia der Gelehrsamk. unscrer Zeiten XI,
p. 989. — ^in Haupt's Zeitschrift V. p.
268. — •Bruchstiicke aus J. d. Eninkels
Weltchronik v. K. Roth. Miinchen. 1854.
8». 10 Sgr.
Erl.-Schr.: Faus, Mang, Versuch iiber J. Eni-
kels Universalchronik. St. Neresheim 179.3.
80. Seine beabsicht. Ausg. kam nicht zu Stande.
Graeter, Iduna. 1S16. No. 43. p. 170.
Ilagen, Gesammtabent. III. p. 783.
Kliautz, Vers. einer Gesch. der osterr. Ge-
lehrten. F-rankf. u. l.eipz. 1755. 80. p. 3.
Massmann. Kaiscrchronik III. p. 103-113.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 391.
278
ENGELBERTUS — ENTREVIJE
Engelbertus Admontensis abbas
(f 1331): De ortu, progressu et
fine Romani imperii.
Ausg. : ' ed. C. Bruschius cum hodoeporico
.suo Bavarico. Basileae 1553. 8". — 'Mo-
guntiac 1603. 8^ — 'ed. .Joach. Clutenius.
Offenbaci 1610. 8". — *in supplemento
Bibl. Patrum Colon. a. 1622, * Lugdunens.
XXV. p. 363-378.
Vgl. Epistola Engelberti.
Engelhardus = EUenhardus.
Engelhardus abbas in Lanckheira,
vid. Vita s. Mathildis seu Mecht.
Engelhusius, Theod. {aus Eimbeck,
t 1434): Chronicon ab O. C. usque
1420.
Handschr.: Dresden, kon. Arch. mbr.
sec. XV. — Hannover, Schrank X. chart.
sec. XV. fol., ausserdem daselbst noch 2
andere sec. XV. vgl. Pertz' Arch. XI. 407.
— Wolfenbiittel, herz. Bibl. Extrav.
115. fol.; — Extr. 117. b. fol.
Ausg.: ' ed. J. J. Maderus. Helmst. 1671.
4». — 'vermehrt bis 1433 unt. d. Tit. : C hr o -
nica nova ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
n. p. 978. — Duae continuationes chronici
Engelhusani ibid. H. p. 84.
Matthiae Doeringii,
ord. minorum et ministri in Kiritz
in marchia Prignitziana (f 1469)
Continuatio chronici Tneoderici
Engelhusii ab a. 1420 usque ad
a. 1464.
Ausg. : 'ap. Mencken, scr. rer. Germ. HI.
p. 1-54. — *,Auszug einiger sachsicher
Begebenheiten, von 1420-1493 aus M. D's
u. Th. Werners Engelhusio continuato' ed.
Horn in Niitzliche Sammlungen zu einer
histor. Handbibliothek in Sachsen. IV.
Erl.-Schr.: Fabricins, blbl. med. et inf. lati-
nitatis. Lib. IV. p. 130-133; Lib. V. p. 299-304.
: Chronicon episc. Hildes-
hem., vid. Chronicon episc. Hildesh.
: Genealogia ducum Bruns-
vicensium illorum, qui Eimbeck,
Osterrot etDuderstat cum attinentiis
possederunt.
Ausg.: ^ohne Angabe des Verfass. ap.
Mader, antiq. Brunsvic. No. 12. — *ap.
Leibnit., scr. rer. Brunsv. II. p. 20.
Vgl. Chronicon ErfordenBis civitatis.
: Imperatorum ex cels. du-
cum Brunsvicensium domo oriun-
dorum vitae,
Ausg. : ' ap. J. J. Mader, antiquitat. Brun-
vic. Helmstad. 1678. 4». p. 16. — ^elnzeln
u. voUstdndiger ed. J. J. Mader. Helmst.
1671. 4».
Engelmodus episc. Suessionens.,
vid. Vita s. Paschasii liadberti.
English chponicle, .ujo?. Chronicle,
enghsh.
Enguerant de Monstrellet, vid.Mon-
strellet.
Enhardi Fuldensis annales = An-
nales Fuldenses.
Eninkel = Enenkl.
Ennodius, Magnus Felix, episcop.
Papiensis, postea Ticinensis (1521):
Panegyricus Theodorici regis Ostro-
gothorum.
Vermuthlich 507/8 zu Mailand oder Ravenna im
Namen der romlschen Kirche gehalten.
Ausg.: ' ap. Gruter, panegyrici veteres
H. p. 648. — 'm J. Cochlaei vita Theodorici
regis, c. notis Sirmondi. Ingolstadii 1544.
4*. — in J. Cochlaei vita Theod. reg.
edita a J, Peringskiold. Holmiae 1699. 4".
p. 201. — *cum Cassiodori varia. Paris.
1589. fol. — *m Ennodii opera seu poemat.
sacr. ed. Andr. Schott. Tornaci 1611. 8'.
p. 291. — *m Ennodii opp. ex edit. Jac.
Sirmondi. Paris. 1611. 8». — 'm Bibl, Patr.
Lugd. 1677. Tom. IX. — 'm Opera varia
ss, Patrum ed. Sirmondi. Venet. 1728. 1. p.
959. — *in Autores orthodoxographi. Basil.
1596. — '"ed. Manso. Vratislav. 1822. 8».
— '" ap. Manso, -Geschichte des ostgothischen
Reiches p. 433.
Erl.-Schr.: Baillet, jugemens des savang snr
les poetcs.
Bcllarmin, scriptores ecclesiastici.
Fabricius, bibl. med. et iuf. latinitatis. Lib.
V. p. 30.5.
Pertig, Alagnus Folix Ennodius u. seine Zeit.
1. Abth. Passau 1855. 4». 10 Sgr.
Moreri, dictionnaire historique lU. E. p. 81.
{gibt E^s Kpitaph.)
Vgl. Vita b. Antonii Lirin.
,, ., Epiphanii.
Enoch patriarch. Hierosol. , vid.
Vita s. Angeli Carmel,
Enrique, vid. Historia de Enrique.
Enriquez del Castillo = Castillo.
Entrevue de Charles IV empereur
et roy de Boheme, de son fils Vuen-
ceslaus roy des Romains, et de
Charles V roy de France h, Paris
Tan 1378. Extraicte d'une chronique
manuscripte de la biblioth^que du
roy.
Nicht unintercssantes Tngebiich Kaiser Karls IV
zu Paris 1378.
Ausg.: publ. par T, Godefroy. Paris
1614, 4».
Uebers.: von Joh, Ritter v, Rittersberg
in: Monatschrift der Gesellsch, des vaterl.
Museums in Bohmen. Jahrg, 1828. MUrz
201 ff. Apr, 313 ff.
EPHEMERTDES — EPISTOLA
279
Ephemerides Urbevetanae ab a. 1342
usque ad a. 1363 ab anonymo syn-
chrono italice conscriptae.
Ausq.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XV. p. 643-694 mit der Ueherschrift
Discorso istorico con molti accidenti oc-
corsi in Orvieto et in altre parti.
Ephrem, vid. Acta s. Abramii.
^En ipiiciov rhy thmo teutonico . . .
= Rhythmus teutonicus.
s. Epiphanius (cca. 350), vid.
Hlstoria s. Josephi comitis.
Vita s. Alalachiae.
Epiphanius scholasticus (cca. 510):
Historia tripar-tita. Libri XII. Com-
pendium historiae ecclesiasticae So-
cratis, Sozomenis et Theodoreti.
Ausg. : ^ Aug. Vindel. per Joh. Schiissler,
1472. fol. — -Parisiis ap. Franc. Eegnault,
s, a. 8". — ex recognit. Beati Rhenani
^Basil. 1523. *1528; M533; »1539; '1568.
8*. — 'Parisiis ap. Nivellium 1562. fol. ;
»1566. 8«. — 'oFrancofurti 1588.- fol. zu-
sammen mit Eusebii hist. ecclesiast. —
"ed. Joh. Garetius in Cassiodori oper.
Rothomagi 1679. fol. Sehr gut.
Uebers.: deutsch zusammen mit Eusebius
u. Rufinus von Casp. Hedius. Strasburg
1545. fol.
Franzosisch: cura Ludov. Cyanei. Paris
1568. fol.
Spanisch cura Johannis Crucii sive a
Cruce. 'Ulyssipone 1541. fol. — u. ^Conim-
bricae 1554. fol.
Episcopi Rosi(ildenses = Catalogus
episcoporum Roskildensium.
Epistola abbatis Claraevallensis ad
papam Eugenium de laude Sugerii
abbatis.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 493-545.
Vgl Sugerus.
Epistola Adelgorii sive Adalgoti
archiepiscopi Magdeburgensis pro
auxilio adversus paganos (Slavos)
a. 1110.
Ausg.: ap. Martene, coUect. ampl. I. p.
625.
Epistola Adriani III papae ad Sigi-
botum Narbonensem archiepiscop.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 200.
Epistola Aeneae Sylvii ad Turcum
imperatorem Mahumetem. Incipit
,Pius papa secudus eloquetissimus
qui obiit anno 1464, in Anchona du
proficisci pposuerit contra turcos,
cdposuit' etc.
Ausg. : s. 1. et a. (Coloniae, typis U. Zell,
circa 1468.) 4». Vgl. Brunet u. Hain.
Vgl. Aeneas Sylvius.
Epistolae Aen. Sylvii.
Epistola Agobardi archiep. Lugdu-
nensis (f 841 ) deploratoria ad Mat-
fredum de divisione imperii Franco-
rum inter haeredes Ludovici Pii
a. 833.
Ausg. : ' ap. Goldast, constitutiones imper.
I. p. 1. — *ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
II. p. 329. — *m Agobardi opera. Paris.
1666. 8». I. p. 42. '
Vgl. Agobardus.
Epistola Alexandri III ad Cister-
cienses de pace cum Friderico I
facta, et Friderici I ad eosdem de
eadem re.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 70; — sec. XIH. No. 2259. 2. 3. —
sec. XIV. 3088. 59.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II.
Epistola Anastasii II papae Clodoveo
regi Francorum, quod Christo no-
meu dedit, scripta ,a. 497.
Ausg.: 'ap. d'Achery, spicileg. V. p. 532.
— ^wiederholt ap. Bouquet, rec. IV.
Epistola Anselml comitis de Ribe-
mont ad Manassen II archiepisc.
Romanensem de Antiochiae expu-
gnatione, cui ipse interfuit.
Ausg. : ed. Canisius, lect. antiq. VH. (ed.
nov. IV.)
Epistola Arnoldi de Lalaing de
congressu Friderici III imper. et
Caroli Burgundionum ducis anno
1474 apud Treverim facto.
Ausg. : ' e ling. gallica transt. Rud. Agri-
cola. Basileae 1518. 4". — ^m dessen\ Opu-
scula, Antverp. 1511. II. — ^wiederholt ap.
Freher, scr. rer. Germ. ed. Struve II. p.
302.
Epistola Arnoldi Halberstad., md.
Arnoldus Halberstadens.
Epistola Arnoldi Heymricii decani
Xantensis ad Ludolphum de Venna
decanum Traiectensem, continens
conflictum inter patientiam et for-
tunam Roperti archiep. Coloniens.
cum historia Davidis episc. Traie-
cteusis, scripta a. 147G.
Ausg.: ap. Dumbar, analecta I. p. 349-
440.
280
EPISTOLA
Epistola Arnoldi Narbonensis ar-
chiepiscopi de Narbonensi princj-
patu contra molitiones comitis Mon-
tisfortis.
Aus(j.: 'ap. G. Catel, histoire des comtes
de Touloiise. Touloiise 1623. fol. Lib. L —
'ap. Saminarthanos, Gallia christiana L
p. 378.
Epistola Aviti episcopi Viennensis
ad Chlodovaeum de suscepto ab eo
baptismate.
Ausg.: ^in eius opera ed. Jac. Sirmondi.
ParLs. 1643. 8". — * ap. Duchcsne, scr. rer.
Fr. I. p. 835. — *ap. Sirmondi, concil.
Gall. I. p. 153. — *ap. Bouqnet, rec. IV.
p. 49.
Erl.-Schr.: le Colnte in Annalcs ccclcs. I.
Epistola Balduini imperatoris Con-
stantinopolitani ad Blancham regi-
nam Franciae super matrimonio
soldani de Yconio cum eiusdem
Balduini imp. nepte, a. 1243.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 424.
Epistola Balduini imperatoris Con-
stantinopolitani ad s. Ludovicum
super donatione a se facta de terra
de Curtiniaco principi Achaiae, et
super dotalitio uxoris suae Mariae
imperatricis, a. 1229.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 423.
Epistola Balduini imperatoris de
expugnatione Constantinopolis urbis
a. 1204.
Ausg. : ' in zwei Redactionen ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. V. p. 275 u. 278; fehler-
haft. — ' ap. Bouquet, rec. XVIII. p. 520-
523.
Epistola Benedicti III ad Hubertum
tempore Caroli iunioris.
Handschr.: Paris, sec. X. No. 1557. 9.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. .'J84.
Epistola Blanchae reginae Franco-
rum ad comitissam Campaniae de
bello inter christianos.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 426.
Epistola Boamundi de capta a.
1098 Antiochia a christianis.
Ausg.: ' ap. Fulcherium («. d.) cap. 15.
— *vollst(indiger ap. Baluze, miscellan. I.
p. 415.
Epistola Burchardi notarii imp. ad
Nicolaum Sigebergensem abbatem
de victoria Friderici I imp. et ex-
cidio Mediolanensi 11 (j2.
Ausg.: 'ap. Frehcr, scr. rer. Germ. I. p.
236 (»ed. Struve, mit Nuten I. p. .327. —
* wiederhoU -ni. Stnive^s Noten ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. p. 915-918.
Epistola Carisiacensis synodi pa-
trum a. <S58 habitae ad Ludovicum
Germaniae regem.
Handschr. : Paris, k. Bibl. sec. X. .5095. 8.
Ausg.: inter Capitularia Caroll Calvi Tit.
27. — Bruchstucke 'ap. Duchesne, scr.
hist. Franc. I. p. 792; — *ap. Bouquet,
rec. m. p. 659.
Epistola Caroli Calvi ad Nicolaum
papani de depositioile Ebbonis ar-
chiepiscopi Remenais.
Ausg.: ein Theil ap. Bouqnet, rec. VI.
p. 254.
Vgl. Ebbo.
Nanatio clcricorunj.
Epistola Caroli Magni ad Fastra-
dam de victoria a. 791 qua Hunnos
ad Anasum Austriae turpissima
clade afflixit.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 187. — ^Bouquet, rec. V. p. 623.
Epistola Caroli Magni ad Offam
Merciorum regem.
Enthalt Karls Freude iibcr die Bekehrung Wi-
dukinds.
Ausg.: Hn AA. SS. Boll. Jan. L p. 381.
— 'ap. Baluze, capitular. I. p. 194. —
*ap. Bouquet, rec. V. p. 620.
Epistola Caroli Magni ad Pipinum
filium in Italia regnantem.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 694.
Epistola Chlodavaei ad episcopos
post bellum Galiicuui scripta, de
captivis ipsorum arbitrio relaxandis.
Ausq. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. script.
I. p. 836. — » wiederh. ap. Bouquet, rec. IV.
Epistola Christophori papae.
AuH(). : ap. Bouquet, rec. IX. p. 210.
Epistola Clementis VI papae ad
archiepiscopum Trevirensem et eius
sufFraganeos super processum ad-
versus Ludowicum Bavarum in Ro-
manor. regem electum.
Ausg.: ap. Schunk, Beitrage zur Main-
zischen Geschiclite II. p. 474.
Epistola Conradi de Marburg ad
papam de vita b. Eiisabeth, vid.
Vita 8. Elisabethae liliae Andreae.
EPISTOLA
281
Epistola Conradi dominicani prioris
conventus s. Catharinae in civitate
Panormitana adAngelum episcopura
Cathanensem (f 129G) seu Brevis
chronica ab a. 1027—1283.
Enthalt einiges Bemerkeiiswerthes.
Ausg. : • ed. J. B. de Grossis in Cathania
sacra p. 143. — *ap. Matth. Selvagium
ord. min., lib. de tribus peregrinis. Venetiis
1542. 8». — *ed. Carusius, bibl. histor.
Siculae I. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital.
1. 2. p. 277-279.
Epistola Corbeiensium ad Euge-
nium papam de confirmanda ele-
ctione Wibaldi abbatis a. 1146.
Ausg. : ' ap. Martene, collect. ampliss. II.
p. 200. — *ap. Harenberg, monumenta
hist. adh. inedita I. p. 41-44. — *ap. Pertz,
mon. scr. III. p. 12. not. 1.
Epistola de morte Eugenii IV
papae (f 1447).
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. III.
2. p. 902-904.
Epistola Deoduini seu Theoduini
Norici, episc. Leodiensis (1047 —
1075) ad Henricum I regem Franco-
rum contra Brunouem Andegaven-
sem episc. et Berengarium Turo-
nensem.
Unter dem falschen Autornamen Durandiis
bei mehreren.
Ausg.: ' verstummelt ap. Barom'ura, annal.
ecc]. ad a. 1035. No. 2-4. — ^vnederholt
ap. Chapeaville , hist. episc. Leodiensium
L p. 261. — »m Bibl. PP. Lugd. XVIII.
p. 531. — *vollstandig ap. Mabillon, analect.
IV. p. 396 (*ed. nov. p. 446.) — «ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 497,
Epistola Dietwini episcopi Leo-
diensis ad Imadum episcopum Pa-
derbornensem.
Ausg. : ap. Martene, collect. ampl. I. p.
487.
Epistola Eadmeri archiep. S. An-
dreae (f 1124) ad moilachos Wigor-
nienses de electione episcopi.
Ausg. : ap. Wharton, Anglia sacra II.
p. 238.
Epistola Ekkehardi Uraugieosis
abbatis (f cca. 1130) ad Ekkem-
bertum Corbeiensem abbatem.
Mit diesem zugleich sendete Kkkehard jenem
sein Chronikon.
Ausg.: 'ap. Martene et Durand, ampl,
coll. I. p. 511. — 'in Oesterreich. Archiv.
1881. Urkundenblatt V. p. 17. — »ed. Waitz
ap. Pertz, mon. scr. VI. p. 10.
Vgl. Ekkebardus Uraug.
Epistola 8. Eligii Noviomensis epi-
scopi (t 659) ad Desiderium epi-
scopum Cadurcensem.
A.usg.: ed. Cauisius, lect. antiq. V. 2.
(ed. 2da. I. p. 646.)
Epistola Engelberti Admontensis in
^tiria abbatis (f 13- il) de studiis
et scriptis suis.
Ausg. : ap. Pez, thes. anecd. I. p. 429.
Epistola Ernulfi mon. Benedict.,
postea Roffensis episcopi (f 1124)
ad Walchelinum episcopum Wen-
tanura.
Ausg. : ap, d'Achery, spicileg. 111. p. 464-
471 (ed. 2da. H. p. 410.)
Epistola Ernulfi monachi Bened.
ad Lambertum.
Ausg.: ap. d'Achery, spicil. III. p. 471-
474 (ed. 2(la. H. p. 431.)
Vgl. Ernulfus.
Epistola Eucherii episcopi ad Fau-
stum presbyterum.
Eine Beschreibung von Jerusalem.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova I. p. 665-
667.
Epistola Eugippii ad Faschasium
diaconum.
Ausg.: ed. Canisius, lect. ant. edit. ^da.
I. p. 408.
Vgl. Vlta Ottoiii.s.
Episfola Eulogii presbyteri Cordu-
bensis scripta a. 889 de factionibus
Wilhelmi Magni et comitis Sancii
Sancionis advers. Carohim Calvum.
Ausg. : excerptum ap. Duchesne, scr. rer.
Franc. II. p. 399.
Epistola Friderici Barbarossae ad
suum filium.
Ausg.: edid. de Reiffenberg in Bull. de
racad. de Bruxelles X. 1. 1843. p. 377.
Epistola Friderici imp. quomodo
fuit debellatus ante Parmam a. 1248.
Ausg.: ^inter Petri de Vineis epist. lib.
II. cap. 5; nicht genau. — ^besser ?n Monnm.
histor. ad. prov. Parm. (chronica Parm.)
III. p. 465.
Epistola Friderici imp. quomodo
expugnatus fuit ante Parmam.
Ausg.: ^int. Petri de Vineis epist. lib. II.
cap. 41. — ^viederholt in Monum. histor.
ad prov. Parm. III. p. 466. 467.
Epistola Fulberti Carnotensis epi-
scopi ad Hildegarium.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 495-497.
282
EPISTOLA
Epistola Gebhardi arehiepisc. Salis-
burgensis (f 1088) adHermannum
Metensem episcopum de schismate
inter Gregorium VII et Henricum IV.
Haiidschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec, XIII. E. 74. — Admont,
Stiftsbibl. mbr. sec. XIL fol. — Mont-
pellier, Un.-Bibl. sec. XI. XII. No. 221.
Ausg. : • ed. Tengnagel, vetera monimenta.
Ingolstad. 1612. 4». — 'ap. v. Kleinmayrn,
Juvavia. Auhaug p. 263. — 'ed. C. Jan-
ningns in AA. SS. Bolland. 16. Jun. VI.
p. 157-165.
Vgl. Vita Gebehardi.
Epistola Gilonis cardinalis (f cca.
1142) ad Bernardum Antiochenum
patriarcham.
Ausg.: ap. Ltidewig, reliq. mss. II.
Epistola Gozechini scholastici ad
Walcherum scholasticum {um 1040).
Voll bittorn Unmuths iib. den Verfall aller Wis-
^scnschaft.
Ausg.: 'ap. Mabillon, anal. p. 437. —
^ap. Bouqnet, rec. XI. p. 500-503.
Erl.-Sc7tr.: Wattenbach, Deutsehlands 6e-
schichtsqucllen p. 271.
Epistola Gregorii V de synodo
Papiensi a. 997.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 694.
Epistola Gregorii VII ad reges Hi-
spaniae de septem viris apostolicis
et de abrogando officio Mozarabico.
Ausg.: ap. Florez, Espana sagrada III.
Append. No. 5.
Epistola Guidonis de Bassainvilla,
domorum militiae templi Hierosoly-
mitani praeceptoris, de rumoribus
f)artium transmarinarum regis Phi-
ippi Augusti tempore.
Ausg.: ap. Duchesne, script. rer. Franc.
V. p. 272.
Epistola Gunzonis Itali ad mo-
nachos Augiae divitis.
Geschrieben unt. Otto I. Wichtig fiir die Cul-
turgesch. dieser Zeit.
Ausg.: ap. Martene et Durand, coll. ampl.
L p. 294-314.
hri -^ri.r.: ftatterer, M. .T. Ch., progr. de Gun-
, iiM Italo. Norimberg, 17.')6. d<>.
Epistola Hadriani I papae (f 795)
ad Carolum M.
Ausg.: 'ap. Sirmond, concil. Gall. 11. p.
117. — *ap. Bouquet, rec. V. p. 403.
Vijl. Epistolae Madriani I.
Epistola Hadriani vel Celestini ad
Frider. imp. eiusque responsum.
Zur CeHch. dos Constanzcr Concils.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV. No.
1548. 4; — .sec. XIIL 5065. 2; — sec. XV.
5178, 13. — Wolfenbiittel, hrz. B. 4».
Gnd. 249.
Ausg.: 'cd. Pithoeu.s, Ottonis epi.sc. Fri-
sing. p. 345. — 'ed. Ursti.sius, Germ. histor.
illustr. I. p. 562.
Epistola Henrici abbatis Clare-
vallensis ad omnes fideles de pro-
fligaudis Tolosatibus haereticis. a.
1178.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc, .scr.
IV, p. 486. — »ap. Bouquet, rec. XIV. p.
479-484,
Epistola Henrici monachi S, Ger-
mani Autissiodorensis ad Carolura
Calvum imp., quae praecipue multi-
plex eiusdera Caroli erga quaeque
optimarum artium ac disciplinarum
studia, tum beneficiorum tum au-
ctoritatis fomentum commendat.
Desumta ex vita s. Germani An-
tissiodor, episc, quam Henricus ipse
carmine desci-ipsit.
Ausg.: ap. Duchesne, hist, Franc. scr.
11. p. ^10-^12.
Epistola Henrici IV imp. ad Phi-
lippura I regem Francorura.
Ausg.: 'ed. Urstisius, scr. rer. Gerra. I.
p. 396. — 'ap. Eccard, corp, hist. med,
aevi II. p. 222. — ' ap, Bouquet, rec, XIV.
p. 807-810.
Epistola Henrici IV imperatoris ad
Annonera archiepisc. Coloniensem.
Untergeschoben.
Ausg.: ed, Reineccius hinter seiner Aus-
gabe von Benno, vita et gesta Hlldebrandi.
Francof, 1681, fol,
Erl.-Schr.: Schiiz, coimnentarius critieus de scri-
ptis et scriptoribus historicis p. 382-404.
Epistola Henrici VII rcgis Anglie
etc. Francie ad Cesareara Maiestate.
Enthailt eine wahrscheinlich inl^ondon gcdruckte
Aufforderuna: Konigs Heinrich VII von Eugland an
K. Max I, ein Biindniss gegen die TUrken einzu-
gehen.
Ausg.: (a?» ^?;cZe:)Ex palatio. s. a. (1512.)
4», 2 Bl.
Epistola Hildiwardi episcopi Halber-
stadensis ad dominum Adeiberonera
II ppiscopura Mettensem.
Ausg.: ap. Labbe, bibl, nova I. p. 782.
783.
Vgl. Vita s. Adalberouis II ep. Mett.
Epistola Hincmari Remensis ar-
chiepiscopi ad Carolura IH imper.,
qua illi commeudat, ut ecclesiam
(jrailicanara pene coUapsara restituat,
regni dissidia toUat ac Ludovici
EPISTOLA
283
Balbi liberis e regni primoribus
idoneos institutores et eonsiliarios
attribuat. Scripta a. 883.
Aiisg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 484-486. — *m Hincmari opp.
Epistola Hincmari archiep. Re-
mensis ad dioecesis Rem. episcopos
et regni primores, qua, cum Karolus
Calvus rex Francorum in Italiara
coronae imperialis obtinendae causa
concessisset, et Ludovicus rex Ger-
maniae, eius frater, tentaret, eo
absente regnum invadere, quid in
tanto discrimine facto opus esset,
rescribit.
Ausg.: excerpta ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. II. p. 456. 457.
Epistola Hincmari archiepiscopi
Remensis ad episcopos quosdam
Franciae, quam pro recta novi ac
iuvenis regis institutione scripsit,
et ex Adalhardi abbatis Corbeiensis,
Caroli M. propiuqui, libello accurate
exposuit, quis ordo et modus non
in palatio solum regio, sed toto
etiam regno pacifice administrando
deberet observari.
Ausg. ; ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II.
p. 487-497.
Epistola Hincmari archiepiscopi
Remorum ad Ludovicum II Franco-
rum regem dictura Balbum, qua
suum illi de adeunda pacifica regni
administrat. consilium su^peditat.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. 11.
p. 475-478.
Vgl. ilincmarus.
Epistola Hugonis Cluniacensis abba-
tis adPhilippuml regemFrancorum.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg. II. p. 401.
('ed. nov. III. p. 443.) — *ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 811.
Epistola Hugonis comitis S. Pauli
ad Henricum ducera Brabantiae de
CPolitanae urbis expugnatione per
Latinos facta a. 1204.
Ausg.: 'ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
V. p. 272-274. — >ap. Freher, scr. rer.
Germ. I. p. 368. — » ohne Namen des Verf.
ap. Martene, thes. anecd. I. p. 784. —
*ap. Bouquet, rec. XVIII. p. 517-519.
Epistola Hugonis comitis S. Pauli
altera ad Coloniensem archiepisc.
de Constantinopolis expugnatione
a. 1204.
Ausg.\ ap. Duchesne, script. rer. Franc.
V. p. 275 sq.
Epistola Hugonis Floriacensis ad
Ivonem episc. Carnotensem.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 341.
Epistola Hugonis Floriacensis nun-
cupatoria ad Mathildem imperatri-
cem in librum de gestis modernorum
regum Franciae.
Ausg.: ap. Martene, thes. anecdot. I. p.
327. — *ap. Bouquet, rec. XII. p. 9.
Vgl. Hugo Floriacens.
Epistola Hugonis Rothomagensis
archiepiscopi (f 1164) ad Inno-
centium papam II de obitu Stephani
regis Anglorum.
Aus(/.: ap. Martene et Durand, ampl. col-
lect. IX. p. 1236.
Erl.-Sckr.: Wright, Hugh abbot of Reading in
Ms Biographia Britannica liter. II. p. 198.
Vgl. Vita s. Adiutoris.
Epistola Jacobi de Vitriaco ad Ho-
norium III de calamitatibus terrae
sanctae a. 1219.
Ausg. : ap. d'Achery, spicileg. VIII. p.
373 (ed. nov. III. p. 801.)
■■ — ad religiosos, familiares et
notos suos in Lotharingia existentes
de captione Damiatae.
Ausg.: ap. Bongars , gesta Dei I. p.
1146-1149.
Vgl. Epistolae Jacobi de Vitr.
Jacobus de Vitriaco.
Epistola incepti auctoris de Caroli
Burgundiae ducis (f 1477) laudibus
et victoriis necnon Leodiensium
clade et excidio.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 278.
Epistola Ingeburgis coniugis Phi-
lippi II regis Francorum ad Caele-
stinum III papam data a. 1196.
Ausg.: ap. Baluze, miscell. I. p. 422.
EpistolaJohannis regis Indiae Ema-
nueli regi Graecorum et ab ipso
Friderico imp. directa,
Im Mittelalter berUhmtor Brlef.
Handschr.: London, brit. Mus. Harl.
3099. 3. mbr. sec. XIII. — Fulda, mbr.
s. Xin. 4". zus. m. Hugo Novant. — Paris,
k. B. 5941. — Arras, Stadtb. mbr. sec.
XIV. fol. No. 184.
Ausg. : ' lat. edid. Jubinal in Rutebeuf,
oeuvres II. p. 444. — *ap. Johannes de
Hese, itinerarium as. 1. et a, 4"; bDa-
284
EPISTOLA
ventr. 1499. 4»; cAntverp. 1565. 4». — *ap.
Pez, thesanr. anecd. T. V. {welcher auch
VI. genannt icird) 2. p. 20. No. XLIII.
Eri- Schr.: (iicselor. iib. d. 1'riester JohanneH
in den Tlieolog. Studion u. Kritik. X. p. .3.W.
Grasse, l.ehrbueh einer LitorarResch. der
beriihmt. Vollc. dos Mittelalters 11. Abth. 2.
p. 777.
Epistola Isenboldi de 8. Paulo
Halberstad. magistri ad Elvingum.
Aiisg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 13.
Epistola Ivonis Carnotensis epi-
scopi de investituris episcoporum et
abbatum.
Ausg.: ap. Goldast, apologia p. 183-188.
Epistola Ladislai Hungariae regis
a. 1456 scripta ad Callistum HI
papam paullo ante cladem quam
deinde tulit a Turcis.
Ausg.: ap. Dachery, spicileg. IV. p. 386
(ed. nov. III. p. 799.)
Epistola Laurentii abbatis S. Vitoni
Virdunensis apologetica contra ca-
nonicos eiusdem urbis. Anno 1111.
Ausg. : ' ap. Mabillon , annales ord. s.
Bened. V. p. 683. — ^ ap. Bouquet, rec. XV.
p. 207-213.
Epistola Leonis abbatis et legati
ad Hugonem et Rotbertum reges.
Wichiig fiir dio Gesch. Arnulfs u. Gerberts.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
X. No. 503. fol. 219.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 686-690.
Epistola Leonis III de translatione
corporis s. Jacobi et praedicatione
discipulorum eius.
Ausg.: ap. Florez, Espaiia sagrada III.
append. No. 9.
Epistola Lotharii III ad abbatem
Casinensem.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 819.
Epistola Lotharii imp. ad Leonem
ni papara.
Ausg. : ap. Bouqnet, rcc. VII. p. 565-567.
Epistola Ludovici II imp. occiden-
talis, Lotharii tilii Ludovici Pii
nepotis ad Basilium apologetica
missa a. 871.
Ausg. : ' ed. Baronius, annal. eccl. IX. —
* ap. Duchesne, hist. Franc. scr. III. p. 555.
Epistola Ludovici IX regis Galliae
de captione et liberatione sua ad
subditos suos in regno Franciac
constitutos, data Acone a. 1250.
Auag. : ' ap. Bongars , gesta Dei I. p.
1196-1200. — *ap. Duchesne, script. rer.
Franc. V. p. 428.
Epistola Mathildis Suevae, sororis
Gisiae impcratricis ct aviae Mathil-
dis Toscanae, data a. 1027 aut 1028
ad Misegonem II Poloniae regem.
Atisg.: auct. Ph. A. Dethiero, Berolini
1842. 8». Mit Facsim. Nur 250 Exemplare
gedruckf.
Epistola Milonis Mindonensis epi-
scopi missa ad Gorziense mona-
sterium.
Handelt iiber d. Leben d. heil. Gorgonius.
Handschr.: Paris, No. 5594. mbr. sec.
XI. 4«. fol. 9.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 204.
Epistola Odonis episcopi Tuscula-
nensis ad Innocentium IV. papam
de gestis a. 1249 insulaCypro contra
infideles ab exercitu christiano.
Ausg. : ap. d'Achcry, spicileg. VII. p. 213
(ed. nov. III. p. 624.)
Epistola Oliveril scholastici(t 1225)
ad Engelbertum archiepisc. Colo-
niensem de obsidione Damiatae et
iis quae vidit in Oriente a. 1218.
1219.
Handschr.: Leyden, Univ. -Bibl. Cod.
Voss. lat. 4». sec. XIV. No. 13. — Paris,
k. Bibl. sec. XVL 5136. — sec. XIH. 4861.
— sec. XIV. 4955.
Ausg.: ap. Bongars, gcsta Dei I. p. 1185
-1192.
Vebers.: Oliviers Scholasters zu Coln
Sendschreiben an d. Erzbischof Engelbert
iib. d. Einnahme von Damiette — in West-
phalia. 1825. St. 41-43.
Vfll. Oliverius.
Epistola Otberti Leod. ep. , vid.
Historia de vita Henrici IV.
Epistola patriarchae Hierosol. pro
impiorando auxilio contra Sarra-
cenos, occidentali ecclesiae missa:
,Quoniam ecclesie.'
Handschr.: Kloster Neuburg, Stifts-
bibl. fol. No. 722. — Paris, k. Bibl. sec.
XII. No. 5356. 7.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 14.
Epistola Pauli Diaconi ad , vid.
Paulus Warnefridi.
EpistolaPauli perfidi, qui tyrannice
rebellioneni fecit in Gallia Wam-
bano, principi magno Toletano.
Ausq.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
L p. 820. — 'ap. Bouquet, rec. II. p. 706.
EPISTOLA
285
Epistola Petri de Versailles, mo-
nachi S. Dionysii De calamitatibus
Franciae earumque remediis ad Jo
hannem Jouvenel, regis Francor.
consiliarium.
Ausg. : ap. Martene, thesaur. anecdotor. I.
p. 1723-1737.
Epistola PilegriniLaureacensis epi-
scopi (t 992) ad Benedictum Vll,
in qua petit pallium et privilegiorum
confirmationem.
Ausg. : ' ap. Hiind, metropolis p. 356. —
* ed. Lazius, libri 12 de republica Romana,
sect. 7. cap. 5. p. 1286. — * in Conciliorum
tomis.
Erl. - Schr.: Chronicon Gotwicense I. p. 130.
Hansiz, Germania .sacra I.
Epistola Pilei de Frato, ex Pata-
vino episc. archiepiscopi Ravenna-
tensis et cardinalis (f 1401) pro
electione Urbani VI ad Ludovicum
comitem Flandriae a. 1378 data.
Ausg. : ap. d'Acherv, spicileg. IV. p. 301
(ed. nov. III. p. 743.)
Epistola Pontii episcopi Claro-
montani (f cca. 1172) ad Mauritium
episc. Parisiensem.
Ausg.: ed. de Visch, bibl. Cisterciensis
p. 281. No. 3.
Epistola publicata super obitu Lu-
dovici IX regis Francorum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
V. p. 440.
Epistola Reimbaldi Leodiensis S.
Lamberti canonici ad omnes fideles
de schismate in Romana ecclesia
exorto a. 1130.
Ausg. : ' ed. Baronius , annal. ecclesiast.
ad a. 1130. No. 43. — ^wiederholt ap. Bou-
quet, rec. XV. p. 366-368.
Epistola Roberti de Monte ad abba-
tem Beccensem a, 1182.
R's Autorschaft ist zwcifelhaft.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XVIII. p. 333.
Epistola Roberti de Monte ad
Gervasium.
Geschrieben zwischen n50-ll.>l.
Ausg. : ed. d'Achery hinter Guiberti opera.
Epistola Sergii II papae (844 —
847) ad episcopos transalpinos.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 383.
Epistola Sergii III papae.
Ausg.: ap. Bonquet, rec. IX. p. 213.
Epistola Sigeberti, vid. Sigebertus
Gemblacensis.
Epistola Simeonis monachi Dunel-
mensis (f post 1129) ad Hugonem
decanum Eboracensem de archiepi-
scopis Eboraci, a. 627 — 796.
Bandschr.: London, brit. Mus. Cotton.
Titus. A. XIX. 1.
Ausg.: ap. Twvsden, hist. Angl. script.
p. 75-82.
Vijl. Simeon Dunehiiens.
Epistola Stephani Carnotensis et
Blesensis comitis de actis ad An-
tiochiam a. 1098 ad Adelam uxorem.
Ausg. : ap. d'Acherv, spicileg. IV. p. 257
(ed. nov. III. p. 430.)
Epistola Stephani Carnotensis et
Blesensis comitis ex castris .obsi-
dionis Nicaenae a. 1098.
Ausg. : ap. Mabillon, museum Italicum I.
p. 237.
Epistola Stephani VIII papae.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 224.
Epistola s. Stephani IX papae ad
Gervasium Ivemensem archiepisc.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 491.
Epistola super liberatione obsidio-
nis civitatis Parmae a. 1248. I.
Ausg.: ' ex additamentis Matthaei Paris:
— ^ item ex fragment. in Raynaldi annal.
eccles. ad a. 1248. — ^verbessert in Mon.
hist. ad proT. Parmens. (chronica Parm.)
III. p. 464.
Epistola supep liberatione obsidio-
nis civitatis Parmae a. 1248. II.
Ausg. : ' ex ed. Saviolii , annal. Bologn.
III. 2. p. 224. — 'in Monum. hist. ad prov.
Parm. m. p. 465.
Epistola synodalis ad episcopos
Brittonum, qui a metropolitano suo
desciverant, et cum excommunicatis
communicabant, ut se atque alios
ab his excessibus revocent et Salo-
monera de subditis capitibus com-
moneant.
AiLsg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 439-445.
Epistola synodalis ad Wenilonem
archiepiscopum Senonum.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 437. 438.
Epistola Theodemari abbatis Casi-
nensis ad Karolum M. (saec. IX.)
Wird fiir unterareschoben gehalten.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XII.
5256. 13.
286
EPISTOLA — EPISTOLAE
Ausg.: in Petri Diaconi chronico Casi-
nensi L 12.
Krl.-tichr.: Fabricius, bibl. nied. ct inf. latl-
nitatis cd. Maiisi VI. p. 221.
Epistola Theodosii monachi ad
Leonetn archidiac. de Syracusanae
urbis expugnatione a. 878 vel 880
per Araoes. Graece.
Ausg.: graeco et lat. ed. C. B. Hase zu-
sammen mit Leo Diaconus. Parisiis 1819.
fol. p. 179.
Vebers.: latine ' ap. Rocch. Pirri, Sicilia
sacra seu ecclesia Syracusana IL p. 144.
— * ed. Caietanus, vit. SS. Siculor. II. p.
272. — * cd. Carusius, bibl. hi.stor. Siculae
n. — * apr Muratori, scr. rer. Itai. I. 2. p.
p. 257-265. — Bruchstiicli ' ap. J. Fr. Abela,
Melita illusti-ata lib. 3. p. 307. — = ed.
Pic.colus, de antiq. iure eccles. Sicil. par.
2. p. 145.
Italienisch. ein Theil ap. Invege.s, Panorm.
sac. aiin. 878. p. 654.
Epistola Thunensis episcopi ad
Theobaldum regem Navarrae de
felici obitu s. Ludovici regis Franco-
rum (t 1270).
Ausg. : ' ap. Martene , coll. ampl. VI. p.
1218. — ^tciederholt ap. Buchon, recherches
et matdriaux I. p. 444.
Epistola Venturae de Perusio ad
Stephanum de Nardinis de Forlivio
I. N. D. de adventu honorab. ducis
Sigismundi Austriae ad Constantiam
a. 1459.
Ausg.: ap. Freher, script. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 177-188.
Epistola Waldneri (Wilh.) d. d.
15. Jan. 1519 ad Bened. Fursten-
bach, monasterii s.Magni in Fuessen
abbatem data.
Entbalt die einzelnen UmstSnde vom Tode u.
Begrabniss Kaisers Maximilian I.
Ausg.: ' ap. Fidler, Austria sacra I. 2.
p. 348. — *un<. d. Tit.: Missiv Schreiben
an den Erwirdigen herrn Bened. Abbt zu
Fuessen von d. seeligen Ableiben Maximi-
liani in Oesterr. Archiv fiir Gcschichte etc.
1831. p. 324.
Epistola Walrami ep. Naumb., vid.
Walramus.
Epistola Zwinglii (Hulderici) ad
Vadianum de gestis inter Gallos et
Helvetios ad Ravennam, Papiam et
alia loca, et de convcntu apud
thermas Helveticas a. 1512.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. 1611.
in. p, 121 (ed. nov. p. 137-146.)
Epistolae Abbonis Floriacensis (f
1004.)
Chronologi.sclipn Tnbalts.
Jlandschr. : Montpellier, Un.-Bibl. No.
48. p. 19.
Ausg.: 'Parisiis, im Louvre 1687. fol.
— * ap. Bouquet, rec. X. p. 434-454.
Krl.-Schr.: Mahillon, itinorar. Kurp. p. 9.
Epistolae ad Carolum Calvum.
Ausg.: ap. Bouquet, ruc. VIL p. 560-565.
Epistolae ad Petrum diaconum
missae.
Ausg.: ap. Pertz, raon. scr. VII. p. 564.
565. 938.
Epistolae Adae de Marisco,
Uor Verf. war uni d. Mitte de.s 13. Jahrh. Prof.
in Oxford. Eine unvergleicliliche Briefsaminlung.
Ausg. : ed. J. S. Brewer unt. d. Collectiv-
Tit. : Monum. Franciscana in Rer. Britaiin.
med. aevi scriptores or chroniclcs. 1858.
Tom. IV.
Bec: V. SybeTs histor. Zeitschrift. 1859.
p. 559.
Epistolae Adami abbatis de Per-
senia ord. Cisterc. in episcopatu
Cenomanensi (circa 1190).
Ausg.: ep. 5 ad Osmundum monachum
Mortui maris ap. Baluze, miscell. I. p. 423.
— aliae epist. 23 ap. Martene, thes. anecd.
I. p. 669.
Epistolae Adventii episcopi Meten-
sis (855—875).
Beziehen sich auf die v. Lothar verlangte Sch'ei-
dunu; von seiiier Gemahliii Theutberga.
Ausg.: ed. Baronius, annal. eccles. X. ad
ann. 862. -No. 60. ann. 863. No. 51. u. ann.
864. No. 6.
Erl.-Schr. :Schroeckh, Kirchenge«chichte XXU.
p. 123; 130.
Vgl. Epitaphiiim Adventii.
Epistolae Aeneae Sylvii de Piccolo-
minibus (Pii H papae, f 1464).
Enthalten einen Scbatz wichtiger Mitlheilungen.
— Man kennt von ihnen IGOAusgaben; hier folgen
ab(»r nur die wichtigsten.
Handschr.: Leipzig, Rathsbibl. chart.
anni 1460. fol. Rep. IL 72. — Middlehill,
sec. XV. No. 1127. — Munchen, k. Hof-
bibl. Cod. Emm. Rati.sb. B. 42; — Cod. lat.
chart. sec. XV. No. 70. — Paris, k. Bibl.
sec. XV. No. 4154; — sec. XV. No. 4314;
— sec. XV. No. 8577. — St. Germ. No.
1417; — suppl. lat. sec. XVI. No. 582; —
Arsenalblbl., Belles lettres No. 76. sec. XV.
fol. — Triest, ungefahr 60 eigenhandige
im Besitz von Rosetti, wol nicht alle ge-
druckt.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Aeneae Sylvii Picco-
lomlnei, postea papae Pii II epistolae omnes
(433) cdente Nicolao de Wyle. Norimbergae,
Ant. Kobnrger 1481. ^». — *ibid. 1486. 4».
— ^ibid. 1496. 4». (Hain 156.)
EPISTOLAE
287
Epistolae in cardinalatu editae
(156). ^s. I. et a. (Argentorati 1472?) fol.
— 'Romae, Joh. Schurener 1475. fol. —
* Paris. 1476. fol. — «nd mehrere andere
undatirte.
Epistolae in pontificatu editae (52),
' per Petr. Aug. Fhilelfum castigatae. Me-
diolani, impressit Andr. de Zarotis 1473.
fol. — ^wiederholt mit einigen Besserungen
ibid. 1481. fol. u. » 1487. fol.
Epistolae peramenae seu fami-
liares in quadruplici vitae eius statu.
*■ s. 1., in fine: Pii secundi pont. cui Aeneae
Sylvio nomen fuit, familiares epistolae etc.
feliciter finiunt a. s. 1477. (Lovanii, J. Vel-
dener.) fol. Vgl. Panzcr I. p. 513. — - Co-
loniae, Joh. Koelhof 1478. fol. — * wieder-
holt Lovanii, Joh. de Westphalia 1483. fol.
— '■wiederholt Lugduni, Joh. de Vingle.
1497. 40.
Epistolae Enee Silvii poete lauriati
(sic) (edente Nicolao de Wyie.) (Argentorati,
Joh. Mentellin 1475/6). fol. Koberger^s Aus-
gaben sind Wiederholungen dieser.
Epistolae ad Carolum VII regem
Francorum ap. Dachery, spicileg. VII. p.
311 ; IV. p. 460 (ed. nov. III. p. 806. p. 822).
Epistolae aliae ad alios ibid. Vll.
p. 305. p. 312; VIIL p. 325 (ed. nov. III.
p. 788. 823. 824.)
Epistola Pii II ad Machumetem Tur-
corum principem. Epistola Morbisani Magni
Turci ad Pium 11. • s. a. et 1. (Coloniae,
Llr. Zell 1470.) 4». — ^ iciederholt ibid. ap.
eund. 1473. 4*. — * s. 1. et a. {sed Romae
per Steph. Planck 1482). 4». — * Tarvisii
1475. 4».
Erl.-Schr.: Strobel, Misceil. Hterar. Inhalts.
Samml. IV. p. 131.
Vgl. Aeneas Sylvius.
Epistola Aeneae S.
Epistolae Agapiti II papae (946
—955).
Ausg. : * ap. Bouquet, rec. IX. p. 226-234.
— * ap. Mansi , collect. concil. XVUI. p.
405 sq. (Concil. supplem. I. p. 1123.)
Epistolae Agobardi archiepiscopi
Lugdun., vid. Agobardus.
Epistolae Alati.
Aus der zweiten Halfte des 9. JaUihunderts.
Ausg.: ed. L. Rockinger in Quellen und
Erorterungen zur bajerisch. u. deutschen
■ Gesch. V- p. 171-185.
Epistolae Alboini presbyteri de
coniugio sacerdotum per Hilde-
brandum damuato 11.
Ausg. : ap. Goldast, apologia pro Henrico
IV. Haunov. 1611. 4». p. 40-46.
Epistolae Alcuini (f 804) 232.
Unschatzbares Dcnkmal, eine der wichtigsten
Quellen fiir d. Gesch. jener Zeit.
Handschr.: St. Gallen, No. 271. sec.
IX. 8*.; iib. a. Briefe und Werke Alcuins
u. seiner Freunde sind die St. Galler Mpte.
in Pertz' Archiv V- 509 aufgefiihrt. Ueber
a. 25 Handschriften in Loudon, Cambridge,
Paris etc, vgl. Pertz, 1. c. VH. 850.
Ausg. : ' 67 epp. ed. Canisius, lect. antiq.
I. p. 1-123 ('ed. 2a. n. 1. p. 379-456.) —
* 115 epp. in Alcuini opp. ed. Duchesne p.
1461. — *28 epp. auch ap. Duchesne, hist.
Fr. scr. II. p. 668-690. — * ap. Dachery,
.spicileg. VL p. 391. 396 (ed. nov. IH. p.
321. [3 epp.]). — ' ap. Baluze, capitul. I.
p. 1444. — ' ap. Bakize , miscellan. I. p.
365 ; IV. p. 413. — » ap. Mabillon, vet. anal.
IV. p. 272 (ed. nov. p. 398-408 (26 epist.).
— • ap. Pez, thes. anecd. II. 1. p. 1. —
^"ap. Martene, ampl. collect. I. p. 49. ^
" ap. Bouquet, rec. V. p. 604-620 (25 epp.).
— ^'in Alcuini oper. ed. Froben. Ratisb.
1777. fol. L p. 1 sq. (232 epp.). — '»f?ar-
nach ap. Migne, patrologiae cursus C. CI.
Erl.-Schr.: Bahr,Gesch. der romisch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 311.
Vgl. Alcuinus.
Vita s. Alcuini.
Epistolae Alexandri II, StephaniX
etlSlicolai II poutificum Romanorum
ad Gervasium Remensem archie-
piscopum.
Ausg. : ' ed. Joh. Massonus post Fulberti
epistolas. — ' in Bibliothecis PP. — * ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 198-207.
— * chronologisch geordnet ap. Bouquet, rec.
XIV. p. 531-548.
I'<7;. Gesta Alexandri II.
Epistolae Alexandri III papae, scri-
ptae a. 1159—1181.
Handschr.: Cambridge, Trinitv coU.
R. 9. 17. mbr. sec. XII. 4». — Paris, k.
Bibl. sec. XHI. No. 1596.
Ausg.: Es gibt 4 Sammlungen: 1) ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 557-569 ;
592-629 (cca. 120 epist.) — 2) 56 epist. ed.
Jac. Sirmondus in seinen Opera III. p. 1294
hinter den Epistolae Petri Cellensis. —
Dlese beiden Sammlungen vereinigt ap. Labbe,
concil. X. p. 1247-1361. — 3) 496 epist. ed.
Martene, ampl. collect. H. p. 655-1011,
welche hauptsdchlich das Beimser Oebiet
betreffen. — 4) elne 4. Sammlung zusammen
viit Epistolae s. Thomae Cant. ed. Christ.
Lupus. Bruxellis 1682. 4». — 5) JEine Aus-
wahl dieser 4 Collectionen ap. Bouquet, rec.
XV. p. 744-977 (419 epist.)
EpistolaeAmati episcopi EUorensis
(cT OUron), dein archiepiscopi Burde-
galensis, sedis apostolicae legati (flor.
1089) 15.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XIV. p. 763-776.
Epistolae Anacleti antipapae, scri-
ptae a. 1130.
Ausg. : 9 ap. Bouquet, rec. XV. p. 360-366.
288
EPISTOLAE
Epistolae Anastasii IV papae, scri-
ptae a. 1 1;');}.
Atis:/. : 12 ;ip. UoiHiuot, rec. XV. p. 656-601.
Epistolae Anselmi archiepiscopi
Cantuariensis.
VVichtig fiir piiglische Gcschichte.
.4««^^. : ' edid. Gerberon, o. s. Ben. Pari.s.
1675. fol. — ^wiederhoU ihid. 1721. fol.
Am Ende dieser Ausg. stehen: 1) Ea^morus
de vita s. Auselmi {die Liicken hierin sind
von Wharton, Anglia sacra II. p. 181 aus-
gefilllt) ; 2) Eadmeri bistoria novorum , mit
Seldeiis Noten. — * 15 ap. Boucpiet, rec. XV.
p. 63-68 (aini. 1100-1109.)
Epistolae Arnulfi Lexoviensis {Lis-
sieux) episcopi ad Henricum II
regem Angliae, s. Thomam archiep.
Cantabrig. et alios.
HandjicJir.: Oxford, s. John's Colleg.
1844. 126. — Paris, k. Bibl. St. Germ.
sec. XIII. No. 1225. — St. Victor. sec. XII.
No. 97. — sec. XIII. No. 1000.
Ausg. : ' e cod. ms. Oxon. edid. J. A. Giles.
Oxonii 1844. 8". 4'/» Thlr. — ^vorher unt.
d. Tit.: Epistolae nunquam antehac
in luc. ed. (71.) Ex bibl. Turnebi Hadriani.
Paris. 158.^. 8". — ' Ausser diesen sind
einige andere Briefe gesammelt von d'Achery,
* Duchesne , * Martene ; nach diesen * in
Gallia cliristiaua XI. etc. — '31 epist. aus
den J. 1143-1182 ap. Bouquet, rec. XVI.
p. 656-679.
\'gl. Ainnlfiis archidi.iconus.
Epistolae Athalarici regis Italiae.
Ausg.: ex Cas.siodori variis edit. Garet.
ap. Bouquet, rec. IV. p. 10-12.
Epistolae Attonis episcopi Ver-
cellensis.
10. .Jahrh. Geben einige wichtige Beitrage zur
Geschichte der Zeit, namentlich der Lorabardei.
Au^q.: in Attonis opera, ed. Burontius.
Vercellis 1768.
Epistolae Augustini Olomucensis
(I 15 lo) IV contra perfidiam Val-
densium ad Joh. Nigrum 1500 —
1503.
Ausg.: Lipsiae 1512 mit viehreren andern
Schriften ilesselben Inhalts.
Vijl. Aupustinus Olomucens.
Epistolae Beccadelli '^ Epistolae
Panormitae.
EpistolaeBenedicti IV papae(905—
906) duae.
Ausg.: ' ap. Bouquet, rec. IX. p. 211-213.
— *ap. Mansi, collect. concil. XVIII. p. 234.
I Epistolae Benedicti VI papae (972
—974).
Au»g.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 241-245.
Epistolae Benedicti VII papae (974
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 245-250.
Epistolae s. BernapdiClaraevallens.
Handschr.: Bern, offentl. Bibl. No. 44.
membr. sec. XIV. — Leipzig, Un.-Bibl.
379-382. cf. 823. — Admont, Stiftsbibl.
membr. sec. XII. 4". — Heiligenkreuz,
Stiftsbibl. No. 226 et 244. — Paris, k.
Bibl. sec. XIV. No. 353. 2564. 2565. 2569.
2572. 2573. 2924. 2925; sec. XV. 2926. St.
German. No. 1299. 1300. Navarre, sec.
XIII. No. 82. Arsenalbibl. sec. XIV. No.
514 theol. — London, brit. Mus. kings
libr. .sec. XV. 5. F. I.; 8. F. XV. — Cam-
bridge, Cajus. 1077. 13. D. 13. — Ox-
ford, Univ.-Bibl. 4051. — Balliol College
207. B. 6; 269. D. 11. — New CoIIege 1272.
308. — Lincoln College 1308. 21. — AU
Souls College 1402. 1. — Middlehill,
.sec. XIII. 2264,— Miinchen, k. Hofbibl.
Cod. Tegerus. 2, 3. — Utrecht, Univ.-
Bibl. 256. X. — Dijon, Un.-Bibl. sec. XII.
XUI. XV. No. 153-155. — Troyes, Bibl.
sec. XIL 4». ReiheVIL — Briissel, rabr.
u. mbr. sec. XIII. 4". — mbr. sec. XV. fol.
(310 epist.); iib. letzterc 3 vgl. Pertz' Arch.
VIL 877. — Arras, Stadtbibl. mbr. sec.
XIIL No. 70. — St. Omer, Stadtbibl. sec.
XIII. No. 137; — sec. XIL No. 146, sehr
schon. — Douai, Stadtbibl. mbr. s. XII.
u. XIII. 4». No. 381. — mbr. sec. XII. fol.
max., sehr sch('m geschrieben, zusammen viit
Hildeberts u. a. Briefen. — Cambrai,
mbr. s. XIV. fol. No. 495. — Metz, Stadt-
bibl. chart sec. XV. D. 60. — Strasburg,
Un.-Bibl., Johanniterbibl. mbr. s. XV. A. 18 ;
— chart. .sec. XV. 4». C. 117. — Briissel,
burg. Bibl. No. 418. 480. 1458. 1840-1848.
4340. 9728. 10596. 11757.
Ausg. : ^ cum aliis eiusdem tractatihus. s. 1.
et a. (Argentorati, Henr. Eggesteyn 1472/3).
fol. 81 Blatt., enthfilt 296 epist. — 'Bruxellis
(per fratres communis vitac) 1481. fol. 310
epist. — * Basileae 1494. 4«. — * epistolae
numero 310. Mediolani 1495. 4". —
* epist. . . . 444 numero ed. Joh. Mabillonius
in Bernardi oper. omn. Paris. 1667. 2 vol.
fol. 9 vol. 8». («ed. 2a. 1690. 2 vol. fol. —
'ed. 3a. 1719. 2voI. fol.) — * hieraus 110
epist. irieilerholt ap. Bouquet, rec. XV. p.
543-625. — *epistoIae historic. ap. Duchesne,
hist Franc. scr. IV. p. 448-457. — »»35
aliae epist. ap. Marteue, ampl. collect. I.
p. 726. Vgl. Vita 8. Beraardi Claraev.
Epistolae Bernonis abbatis Augien-
sis (t 1048) ad diversos, praecipue
ad Henricum imperatorem, episco-
pos et monachos Augienses.
Jfandschr.: St. Gallen, Stiftsbibl. No.
898. mbr. saec. XI. 4". Vngedruckt.
Vgl. Berao.
EPISTOLAE
289
Epistolae Bernonis duae, ad Pile-
grinum archiepisc. et ad Aribonem.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl, Cod.
Frising. sec. XI. mbr. P. G. 1.
Ausg. : nehst vielen andern ap. Pez, thes.
VI, 1. p. 199-222.
Eplstolae s. Bonifacii archiepiscopi
Moguntini, Germanorum apostoli
(t 755).
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 1340.
fol. 346. saec. XIII; bibl. Vallicel. C. 15.
(neue Auswahl von Drucken.) — Karls-
ruhe, Hofbibl. sec. XI. — Miinchen,
off. Bibl., 2 Exempl. — Venedig, Markus-
bibl. etc. Vgl. Kiilb, II. p. 432 sq. (s. wni.)
Ausg.: 'nunc prim. e Caes. mai. Viennens.
bibl. luce notisque donatae per Nic. Ser-
rarium. Moguntiae 1605. 4». — "^wiederholt
ibid. 1629. 4». Wimmelt von Fehlern. —
* wiederholt in Bibl. Magna Patr. Paris.
fol. II; — *m Bibl. Max. Patr. Par. 1677.
HI ; — * in Bibl. Patr. Colon. fol. VIH.
Suppl. ; — • in Bibl. Patr. Lugd. fol. XIII.
p. 70. — ' ordine chronologico dispos. not.
et var. lect. illustratae a Steph. Al. Wiirdt-
wein. Magontiae 1789. 4". Einige Verbesse-
rungen, aber auch fehlerhaft. — ' ap. Usher,
veterum epistoJarum sylioge. Dublin. 1632.
4". p. 44-50. — • wiederholt Herbornae
Nassov. 1696. p. 42-48. — 'Oap. Bouquet,
recueil V. p. 483. — " Wurdtvjein^s Text
in S. Bonifacii archiep. et mart. opp. ed. J.
A. Giles. Londini 1844. 2 voi. 8». — und
^^in S. Bonifacii opp. ap. Migne, patrologiae
cursus. Paris. 1850. 8». LXXXl|;. Letztere
beide Ausg. sind mit unverzeihhcher Nach-
lcissigkeit besorgt. — '* ap. Duchesne, scr.
hist." Franc. 11. p. 661-664. — '* epp. 72
ed. Baronius, annal. eccles. Tom. XII. ed.
Lucae 1742. — '* eine andere Samml. von
70 epp. ap. Letzner, historia S. Bonifacii,
der Deudschen Apostel genandt. Hildesheim
1602. (Erfurdt 1603). II.
Uebers.: Des Apostels der Deutschen
Winfried Bonifazius, Erzbischofs u. Mar-
tyrers , sammtl. Briefe, zum erstenmale voll-
standig iibers. von Dr. Wiss. Fulda 1842.
8*. Nach Wiirdtwein; gibt nur die dem
heil. Bonifaz ausschliesslich angehiJrenden
Briefe und bleibt deshalb dem Leser vieles
unverstandlich.
Deutsch von Ph. H. Kiilb in Sammtl.
Schriften des heil. Bonifazius. Regensburg
1859. L 183 Briefe.
Die vou Othlo in Bonifaz's Leben mit-
getheilteu Briefe ' in der deutschen Bear-
beitung der Legendensammlung des Surius
von Joh. a Via. Miinchen 1574. fol. —
*auch bei Letzner, Gesch. des h. Bonifazius.
Erl.-Schr.: Dobrowsky, iib. eine Stelle im 19.
Briefc d. heil. Bonifaz , rtie Slaven u. ilire
Sitten betreffend, — in Abhandl. der bohm.
OeselUch. der Wissensch. Prag 1788. III.
2. p. 15«.
Histoire litteraire de la France IV. p. 96-115.
Gibt eine detailUrte Analysis der Briefe.
Kiilb, der heil. Bonifazius als Schriftsteller,
— in d. angefuhrten Uebersetzung. II. p. 430.
Griindlich.
Pertz, Briefe des heil. Bonifaz, — in seinem
Archiv III. p. 170.
Wright, Boniface in his Biographia Britann.
lit. I. p. 308-334.
Vgl. Bonifacii . . . poenitentiale.
Vita s. Bonifacii arch. Mog.
Epistolae Bruni, Leonardi Aretini.
Libri VIIL
Gehaltreich und vortrefflich stilisirt; sehr wich-
tig fiir die Literargesehichte Italiens im 15. Jahrh.
Ausg.: 'ex recens. Ant. Moreti Brixiens.
et Hieronymi {Squarciafici) Alexandrini.
(Brixiae) 1472. fol. Sehr selten. 72 BliUter.
— * epistol. familiarium libri 6. (Lovanii,
impensa Rodoltti Loeffs de Driel, 1483.) 4».
— »s. 1. 1495. fol. — *Romae 1495. fol.
— »Lipsiae, J. Thanner 1499. 4». — «Basil.,
H. Petri 1535. 8«. — ' wiederholt curante
J. A. Fabricio. Hamburg. 1724. 8». — » awi
besten die um 2 Bilcher vermehrte Ausgabe
von L. Mehus. Florent. 1741. 2 vol. 8».
Vgl. Bruni.
Epistolae Calixti II papae, scriptae
a. 1019—1124.
Ausg.: 43 aus Martene, Labbe, d^Achery
und and. zu,sammengetragen ap. Bouquet,
rec. XV. p. 228-251.
Epistolae Campani, Joannis Ant.,
episc. Aprut. (f 1477) familiares
ad Jacobum cardinalem Papiensem
ex comitiis imperii sub Friderico
III apud Ratisbonam a. 1471 cele-
bratis de rebus ibi gestis.
Fiir die Zeitgeschichte interessant.
Ausg.: ' ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 292. — ^ epistolae et poemata,
rec. J. B. Mencken. Lipsiae 1702. 8». (1734.
8".) — * auch in Campani oper. ; vgl.
Campanus.
Epistolae Caroli Calvi.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 552-560.
Epistolae Caroli Magni et ad
eundem.
Handschr.: Leipzig, Univ.-Bibl. 353;
iiber 7 Handschr. in Paris und Leyden
vgl. Pertz' Arch. VII. 859.
Ausg.: ^meist einzeln, ap. Baluze, miscell.
I, 413, — »Bouquet, rec. V. 620. 634, —
*Delalande, concil. Gall. suppl. p. 82, —
* ap. Duche.sne, hist. Franc. scr. II. p. 665.
Epistolae Cathwuiphi et incertorum
tres ad Pipinum et Carolum Magn.
reges.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
U. p. 664-668.
19
290
EPISTOLAE
Epistolae Christiani I regis Daniae
(t 1481) vel ad eum scriptae.
Ausg. : ap. Langebek, scr. rer. Dan. VUL
p. 3()0-44tJ.
Epistolae s. Clarae IV ad b. Agne-
tem de Bohemia virg. ord. s. Clarae
Pragae (a. 1282).
Au»y.: m AA. SS. Boll. 6. Mart. L p.
506-508.
Vgl. Vita b. Agnetis de Bohemia.
Epistolae Clementis III papae
quinque, annis 1188 et 1189.
Ausg.: ap. Boiiquet, rec. XIX. p. 331-333.
Epistolae Coelestini II papae, scri-
ptae a. 1143.
Ausg. : 6 gesavimelt aus d'Achery, Labbe,
Baluze u. a. ap. Bouquet, rec. XV. p.
408-411.
Epistolae Coelestini III papae unde-
viginti, anni.s 1191 — 1197,
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XIX. p. 333-342.
Epistolae Cyriaci Anconitani (cca.
1440) ad Johannem Palaeologum
Byzantinum imperat. et alios.
Ausg.: ed. Mansi in Fabricii bibl. med.
et inf. latinitati.«. VI. Append. p. 12 23.
Epistolae Dantis Aiighieri quae
extant, novem.
Ausg.: cum notis Caroli Witte. Patavii
1827. 8". Lateinisch u. italienisch.
Vgl. Dante. — Vita Danti.<.
Epistolae Dati (August.) Senensis.
Ausg. : Ncapoli, Arnold. de Bruxella 1474.
40. 33 Blutter.
Vgl. Dati.
Epistolae Desiderii Cadurcensis
episcopi (637—660) XV et XX ad
eundem.
Ilandschr.: St. Gallen, No. 190. mbr.
sec. IX. 8».
Ausg. : ' ed. Canisius , lect. antiq. V. p.
526 (ed. 2Ja I. p. 636). Viele willkurliche
Aenderungen. — ^ap. Freher, corp. histor.
Franc. inter epistol. Francic. p. 210. —
* ap. Duchesne, hist. Franc. .«cr. I. p. 875.
— * in Bibl. PP. Paris., (Jolon., et Lugdun.
VUI. p. 579. — *ap. Bouquet, rec. IV. p.
36-41. (Variorum epistolae ad Desiderium
ep. Cad. ibid. p. 42-49.)
Vgl. Vila Dosiilorii.
Epistolae Einhardi.
Nicht ohne Uedeutung filr d. Oeschichte des
Zeitalter».
Handschr.: Laon, Middlehill, Paris,
vgl. Pertz' Arch. VH. 861.
Ausy.: ' 61 epist. ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. U. p. 695-712. — » ap. Bou-
quet, rec. VI. p. 369-385. — »epist. 63 in
Gcrinauiu praelo hactenus nunquam subi.
ed, Weinckens in Eginhartus illustratus ac
vindicatus. Francof. 1714. fol. p. 83. —
* ap. Tetilet, Einhardi opera. Paris. 1840-
1843. 2 vol. gr. 8».
Vgl. Einhardu».
Epistolae Elmeri prioris Cantuar.,
vid. Epistolae Heroerti de L,
Epistolae Emanuelis regis Portu-
galiae etc. de victoriis habitis in
India et Malacha ad Leonem X
pont. max,
Ausg.: (per Jac, Spiegel Selestensem).
Vienuae 1513. 4».
EpistoiaeErnulfi Lexoviensis episc.
Handschr.: Cambridge, Corp. Coll.
mbr. sec. XIII. fol. No. 273. — Oxford,
St. Johns. No. 126.
Ausg.: in Bibl. Patrum. Colon. Agr. 1618.
fol. sec. XIL II. p. 458.
Epistolae Eugenii papae III (1145—
1153) LXXXVIIL
Ausg. : *■ in Conciliorum tomis. — ' ap.
Ang. Mauricium sive Mauriquez, annales
Cisterciens. II. — ' ap. B. Tis.sier, bibl.
Cisterc. — *ap. Baluze, miscellan. V. —
»ap. Bouquet, rec. XV. p. 426-483. — Ueher
einzelne hieraus vgl. Fabricius, bibl. med.
et iufimae latinit. Lib. V. p. 372.
Epistolae Fausti Reiensis pre-
sbyteri.
ilandschr.: St. Gallen, No. 190. mbr.
sec. IX. 8»,
Ausg.: ed. Canisius, lect. antiq. (1601)
V. 428. Willkiirlich gecindert.
Epistolae Ferdinandi de Pulgar.
(t 1531).
Ausg.: ex hispanico in latinnm idioma
conversae a Juliano Magon, c. notis, zu-
sammen mit Petri Martyris Anglerii opus
epistolarum. Amsterd., Elzev. 1670. fol.
Vgl. Pulgar.
Epistolae Formosi papae (891 —
896).
Ausg.: ^ap. Bouquet, rec. IX. p. 202-206.
— * 4 epp. nebst Fragmcnten ap. Mansi,
collect. concil. XVIII. p. 102.
Epistolae Francicae LXXXIII.
Ausg. : ' ap. Freher, corp. histor. Frauc,
p. 182. — ^wiederholt ap. Duchesne, scr.
rer. Franc. I. p. 847.
Epistolae Friderici I imp. quaedam
tempore schismatis inter papas Vi-
ctorem Paschalemque et Kolandum
scriptae. 1159.
Ausg. : • ap. Freher, scr, rer, Germ. I. —
*ap. Duchesne, script. rer. Franc. IV. —
*beide Ausg. vereint ap. Freher, script. rer,
Germ. ed. Struve I. p, 417,
EPISTOLAE
291
Epistolae Friderici I imp. et vario-
rum ad eum, scriptae a. 1152 — 1178.
Ausy. : 26 aus Martene, d'Achery u. a. ge-
sammelt ap, Bouquet, rec. XVI. p. 684-699,
Epistolae Fridericl II imperatoris
(1212-1250).
Au3(/.: ' ap. Hahn, collect. monumentor.
— * zusammen mit den JBriefen Petri de
Vineis (s. Epistolae Petri de Vin.)
Epistolae Frlderlci III imp. aliquot,
eiusdem formulaprecationis adDeum
etc. 1440.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 404.
Epistolae Frontonis.
Ausg.: ep. Frontonis et dissert. eccles.,
calendarium Romanum notis illustratum et
s. Ivonis Camotensis vita, cum praef. J.
A. Fabricii. Hamburg. 1720. 8».
Vgl. Fronton.
Epistolae Frotharii episcopiTullen-
sis (813-848) XXXII.
Zehn Briefe sind an andere Perso^n. Nicht zu
Ubersehende Documente f. die Gesch. jener Zeit.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
n. p. 712-723. — ^'(Sl) ap. Bouquet, rec.
VI. p. 386-397.
Erl.-Schr.: Bahr, Geschichtc der rom. Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 226.
Histoire litteraire de la France V. p. 52 sq_
Epistolae Fulberti Carnotensis (f
1029) historicae.
Sehr beachtenswert.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
fran^. Harl. sec. XI. XII. No. 377. —
Chartres, Stadtbibl, anni 1373, No. 51.
hist. du pays.
Ausg. : ^ ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
IV. p. 172-198. — »m opera ed. C. de
Villiers. Paris. 1608. 8o. — »m Bibliothecis
Patrum. — * ap. Bouquet, rec. X. p. 450
-482.
Vgl. Fulbertus.
Epistolae Gaguini (f 1501).
Ausg. : ' Parisiis 1498. 4». — » ibid. 1521.
4". und oftera.
Vgl. Gaguin.
Epistola Galfredi canonici cognom.
de Britolio et subprioris S. Barbarae
(eca. 1170) et aliorum ad eum LII.
Auag.: ap. Martene, thes. anecd. I. p.
494-555.
Epistolae Gasparinl Bergomensis.
Ausg.: Argentorati, Martinus Flach, typis
SaUustii 1475. fol.
Epistola Gelasii II papae, scriptae
a. 1118-1119.
Ausg. : 1 1 aus verschiedenen Schriften zu-
savmengestellt ap. Bouquet, rec. XV. p.
223-228.
Epistola Gerberti sive Sylvestri II.
Diese cca 230 Briefe sind ausserst wichtig fiir
d. Jahre 980-1002.
Handschr.: Middlehill, sec. XVII. 513.
1718. — Ueber 6 andere Handschriften in
Paris, Leyden, Bamberg, Wolfen-
biittel vgl. Pertz' Arch. VII. 871. —- Miin-
chen, k. Hofbibl, Cod. Emmer. sec. XI.
G. 109. fol. 44.
Ausg. : ^ ed. Joann. B. Masson. Paris.
1611. 4". — * wiederholt und vermehrt ap,
Duchesne, scr. hi»t. Franc, H. p. 789-844;
bis jetzt die I^equemste Ausgahe, enthalt 161
Briefe. — * daraus in Bibl. magna patrum.
Colon. 1618. X. — u. '■in Bibl. max. patr.
Lugd. 1677. XVn. — Einzelne andere Briefe
^ap. Mabillon, ann. p. 106; — * ap. Pez,
thes. anecd. I. 2. p. 149. — * ap. Bouquet,
rec. IX. p. 271-293; X. p. 387-429. —
epistola ad Wideroldum episcop. Argen-
tinens. .ap. Mansi, coUect. concilior. XIX.
p. 153-166, sehr wichtig. — zwei andere ap.
Hofler, die deutschen Papste I. p. 330. —
Ueber andere vgl. Fabricius, bibl. med.
et inf. latinitatis. Lib. VII. p. 127-133.
Brl.-Schr.: Biidinger, M. M., iib. Gerberfs wis-
senschaftliche u. politische Stellung. Dissert.
inaug. Marburgl851.
Contzen, d. Geschichtschreiber d. sachsisch.
Kaiserzeit p. 178 ff.
Gfrtjrer, allgem. Kirchengesch. Bd. III. .4b-
theil. 3. Wichtjge Beitrdge:
Giesebrecht, W., Gesch. d. deutsch. Kaiser-
zeit. Braunschw. 1855. I. p. 748. 792.
Hock, Gerbert oder Papst Silvester II und
sein Jahrhundert. Wien 1837. S».
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 203.
Wilmans, R., Excurs tn Jahrbiicher d. deut-
schen Reichs. II. 2. p. 141-175. Aiisgezeichnet.
Vgl. Gerbertus.
Epistolae Gerhohi Reicherspergen-
sis praepositi (1132 — 1169).
Fiir die Kenntniss dieser Zeit wiclitig.
Handschr.: Admont, vgl. Pertz' Arch.
X. p. 640.
Ausg. : zum grossten Theil ap.Pez, thes. VI.
Erl.-Schr. Stiilz, Gerhoch von Reigersberg, —
in Abhandlungen d. kaiserl. Akad. d. Wis-
sensch. zu Wien. 1849.
Vgl. Gerhohus.
Epistolae s. Germani Parisiensis
episc. ad Brwnichildem reginam,
ut Sigibertum I regem revocet a
consiho belli, quod (Childerico)
fratri suo inferebat.
Ausg, : ' ap. Labbe , coU. concil. V. p.
923. — * ap. Hardouin , coU. concil. HI.
append. p. 2083 — u. in andern Samm-
lungen der Concilien.
Epistolae Gervasii abbatis generalis
XIV ord. Praemonstrat. et episcopi
Seezensis (f 1228) 137.
Fiir die Geschichte seiner Zeit wichtig; betref-
fen hauptsSchlich kirchliche Verhaltnisse Frank-
reichs.
Ausg. : ^ unt. d. Tit. : Sacrae antiquitatis
19*
292
EPISTOLAE
monumenta ed. C. L. Hngo. Stivagii 1725.
(2 vol. fol. min.) I. p. 1-124. — »Mons
1662. 4». — ^ wiederholt Valencieunes 1663.
Epistolae Gervasii Remorum ar-
chiepiscopi ad papas Nicolaum II
et Alexandrum 11.
Ausg.: ap. Bouqiiet, rec, XI. p. 498-500.
Epistolae Giustinianii (Bernardi) et
oratione.s.
Ausg.: Venetiis s. a. (1492). fol.
Vijl. (iiustiniani. B.
Epistolae Godefridi Bullonii Lotha-
ringiae ducis, Hierosolym. regis I,
et diplomata.
Ausg. : acced. append. ampli.ss. monument.
perplur. de bello sacro etc. ed. Migne. Paris.
1854. 4". (2132 pag.)
Vgl. Bouillon.
Kaits, le.i, et grostes.
Epistolae GofFridi abbatis Vindoci-
nen.sis scriptae a. 1095 — 1132.
Ausg. : ' ed. Jac. Sirraondi. Paris. 1610.
8». — »ap. Bouquet, rec. XV. p. 270-312.
EpistolaeGregorii I Magni s. Sancti
papae (f 506).
Handschr.: Paris, k. Bibl. .sec. X. No.
2279 ; — sec. X. No. 2280 ; — sec. XI. No.
2281; — • sec. XU. No. 2182; — sec. XII-
XIV. No. 2283-2289. — sec. XIII. 2993 A.
3454.9. — Oxford, Univ.-Bibl. 2100. —
Carpentras, Bibl. .sec. X. fol. No. 113.
— Dijon, Un.-Bibl. .sec. XUI. 4». No. 144.
— Chalons, Bibl. .sec. XV. gr. fol. —
Namur, Stadtb. mbr. sec. XII. fol. No. 5.
— Leipzig, Un.-Bibl. 316. 338. — Stras-
burg, Un.-Bibl. Johanniterbibl. A. 17.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Epistolarum ex
registro Gregorii libri XII. Venetiis 1504.
fol. — 'wiederhoU Parisiis 1508. 4». —
Supplementa ap. Baluze, miscell. V. p. 468
-477. — in den verschiedenen Ausgaben von
Gregorii opera. — Notae et observationes
Ant. Dadini Alteserrae in XII libros epistol.
Gregorii. Tolosae 1669. 4». — Epistolas
Gregorii Britannicas recensuit H. Spel-
mans, concil. Angliae I. p. 69 sq. ; — H i s p a -
nicas rec. Aguirre, coll. conc. II. p. 398-
413; — Gallicas rec. ' Sirmondi, concil.
Galliae I. p. 411 sq. — 'Duchesne, scr.
rer. Franc. I. p. 889-914. — *Bouquet, rec.
IV. p. 12-35.
Uebers.: deutsch von M. Feyerabend.
Kempten 1807-09. 6 Bde. 8». 5'/, Thlr.
Vgl. nrecrorius M>agnus.
\ ila «. GrcKorii Magni.
Epistolae Gregorii VII papae. Li-
bri XL
Atug. : ' in Binii concil. VUI, — * regia
coll. concil. XXV, — * ap. Labbe , concil.
X. p. 6. — * in ed. Coleti Venet. concil.
XII. — Vgl. auch * Baluze, miscell. VII. p.
123. — •Duchesne, hist. Franc. .scr. IV.
p. 207-216. — ' Bouquet, rec. XIV. p. 665
Epistolae Gregorii VIII papae tres,
auuo 1187.
Av^fg. : ap. Bonquet, rec. XIX. p. 330. 331.
Epistolae Guibaldi abbatis aliquot.
Handschr.: Montecasino No. 270.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. IV. 622.
Epistolae Guilelmi abbatis S. Ar-
nulti Mettensis VII (cca. 1078).
Ausg.: ' ap. Mabillon, analect. I. p. 247
(' ed. nov. p. 455.)
Epistolae s. Guilelmi abbatis S.
Thomae de Paracleto in Dania,
scriptae a. 1193—1225. Libri 2.
(lib. 1 = 39, lib. 2 = 83 epist.)
Ausg. : ' ed. Fr. Suhm ap. Langebek, scr.
rer. Danic. VI. p. 1-79. — '28 Briefe,
loelche slch auf die Ehe Ingeburg^s mit Konig
Philipp August von Frankreich beziehen,
ap. Bouquet, rec. XIX. p. 310-326.
jBW.-ScAr.: Engelstoft. S., Philip August konge
af Fraiikrigo og Ingcborg prinsesse af Dan-
mark. Kiobenh. 1801. kl. 8».
Schulz, J. M., Philipp .4ngugt von Frankr.
und Ingeburg l^rinzessin v. Danemark. Ein
histor. Versuch. Kiel 1801. 8o.
Epistolae Guilelmi V comitis Picta-
viensis et Aquitaniae ducis.
Ausg.: ap. Bouqu^t, rec. X. p. 482-486.
Epistolae Hadriani I papae (f 795)
47 ad Carolum regem Francorum.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. UI. 2.
p. 194-282.
Vgl. De .«. Hartrlano I.
Epistolu Iladriani I.
Epistolae Hadriani II papae (867 —
872).
Betretfen d. wichtigsten Reichsangelcgenheiten
sowie vorschiedone kirchliche Strcitigkeiten.
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. VII. p. 439-459.
— ' ap. Mansi, collect. concil. XV. p. 819
(36 epp.). — *ap. Sirmond, concil. Gall. III.
p. 362. — *ap. Hardouin, concil. V. p. 691.
Erl.-Schr.: HJihr, (;osih. d»-r rtimischen Lilera-
tur im karolingischen Zeitalter p. 560.
Dupin, biblioth. des autours ccclesiastiques
VII. p. 182.
Epistolae Hadriani IV papae scri-
ptae a. 1155—1159.
Ausg.: 55 ap. Boiiquet, rec. XV. p. 666
-693.
Epistolae Henrici archiepiscopi Re-
mensis, fratris Ludovici VII regis
Francorum. Datae a. 1147 — 1174.
Ausg.: aus Martene , thesaur. anecd. I.
p. 399, Duchesne, Tissier u. a. chronologisck
zu^ammengestellt ap. Bouquet, rec. XVI. p.
171-200.
EPISTOLAE
293
Epistolae Henrici II Angliae regis
LXXVII, scriptae intra a. 1156—
1178.
Ausg.: chronologisch geordnet u. zusam-
niengestellt aus Duchesue, Twysden etc. ap.
Boucfuet, rec. XVI. p. 633-655.
Epistolae Henrici comitisTrecensis,
scriptae a. 1149—1165.
Ausg.: 16 atis Baluze, Duchesne «. a. ge-
sammelt ap. Bouquet, rec. XVI. p. 700-706.
Epistolae Henrici IV imp. novem.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emm. sec. Xm. B. 4. 8». — Oxford,
Laud. mbr. sec. XIL foL I. 26. — Lon-
don, Lambeth. mbr. s. XII. fol. No. 351.
Ausg.: ' ed. Aventinus a. 1518. — * ed.
Urstisius, Germ. histor. illustr. I.
Epistolae Henrici IV imp. (1056)
aliquot ad pontificem et alios prin-
cipes.
Ausg.: ^ ap. Frecht, coU. scr. Germ. p.
73-83. — ' ed. Urstisius, Germ. hist. illustr.
I. p. 393-400.
Epistolae Herberti de Losinga
Erimi episcopi Norwicensis, Os-
erti de Clara et Elmeri.prio-
ris Cantuariensis.
Ausg.: nunc primum e codd. mss. editae
a Rob. Anstruther. Londini, Caxton society
1846. gr. 8«.
Epistolae Hildeberti archiepiscopi
Cenomanensis (f 1134).
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. sec.
XIII. No. 10833. — Chalons, Bibl. sec.
XII. — Douai, Stadtb. mbr. sec. XII. fol.,
sehr schon geschrieben. — Kopenhagen,
k. Bibl. alt. Samml. mbr. fol. No. 43; —
neue Samml. fol. No. 17. 3. sec. XVI. —
Middlehill No, 1734. 559. — Paris, k.
Bibl. St. Germ. sec. XII. No. 1304. — Ar-
senalbibl. Belles lettres. sec. XV. No. 69.
Ausg.: 22 ap. Bouquet, rec. XV. p. 313
-327, gesammelt aus d'Achery, Duchesne u. a.
Epistolae Hildeberti episcopi Ceno-
mariensis (f 1134) duo de calami-
tatibus ab Henrico V ecclesiae in-
flictis, anno 1111.
Av^g. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV.
p. 248-251.
Epistolae s. Hildegardis et pro-
phetiae. Accedit Guyenonis prioris
epistola de libris et prophetia s.
Hildegardis.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
2592; - Sorbonne. sec. XIII. No. 1681.
Auag. : ' unt, d. Tit. : Epistolarum liber,
item eiusdem Hildegardis scripta alia (vita
et visiones, ed. Just. Blanckwalt.) Coloniae
1566. 4*. — "^wiederholt in Bibl. Patrum
Lugdun. XXVn.
Vgl. Gebeno prior und s. Hildegar-
dis.
Epistolae Hildegarii, Fulberti disci-
puli et Pictaviensis scholastici.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. X. p. 486-491.
Epistolae Hincmari episcopi Remen-
sis (t 882).
Wichtig f. d. Zeitge^cliichte , besond. in kirch-
licher Beziehung.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl. No. 141.
cod. lat. — ^liddlehill, .sec. IX. 578.
1745; — sec. IX. 617. 1769. — Munchen,
k. Hofb. Cod. Tegerns. 952. — Ueb. 7 an-
dere Cod. vgl. Pertz' Arch. VII. 865. -
Hannover, Abschrift von Flacius. 4". —
Paris, k. Bibl. sec. IX. 2865; — sec. X.
2866. 5095. 3.
Ausg. : ' ap. Mansi, coU. concil. XV. XVI.
XVIL — ^'ap. Bouquet, rec. VH. p. 518-
552 ; IX. p. 254-271. — * ap. Eccard, corp.
hist. med. aevi II. p. 375-430. — * in ej.
operib. ed. Jac. Sirmond. Paris. 1645. 2 vol.
fol., avi voUstdndigsten.
Erl.-Schr.: s. unt. Hincmarus.
Epistolae historicae ex cod. vet.
bibl. S. Victoris Parisiensis sub
Ludovico VII rege conscriptae.
Ausy. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV.
p. 762-770.
Epistolae Honorii II papae, scriptae
a. 1125-1129.
Ausg.: 275fesaTOmeZ<ait«Martene,d'Achery,
Mabillon etc. ap. Bouquet, rec. XV. p. 256
-269.
Epistolae Honorii III papae (et ad
eum) 248 de rebus Francicis ab a.
1216—1222. Libri 10.
Au^g.: ap. Bouquet, rec. XIX. p. 610-778.
Epistolae Hugonis Capeti regis
duae ad Johannem papam.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
p. 107-112; 113-115.
Epistolae Hugonis deCampo florido,
episcopi kSuessionensis et Franciae
cancellarii, ex annis 1156-1175.
Ausg.: ^569 epist. ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. IV. p. 557-762. — '47 epiat.
hieraus loiederholt ap. Bouquet, rec. XVI.
p. 201-208.
Epistolae Hugonis episcopi Diensis,
dein archiepiscopiLugdunensis (flor.
1076) 27.
Ausg.: ' ap. Baluze, miscell. VI. p. 412.
— »ap. Bouquet, rec. XIV. p. 777-797.
294
EPISTOLAE
Epistolae Hugonis Rotomagensis
arohiepiscopi, scriptae a. 1133 —
IIGO.
Avisg.: 19 aus Martene, Mabillon, Mon-
stier u. a. gesammelt ap. Bouquet, rec. XV.
p. 694-702.
Epistolae Hugonis Senonensis ar-
chiepiseopi (1142 — 11(38).
Auftg.: 15 nach Dux^hesne ap. Bouquet,
rec. XV. p. 711-717.
Epistolae Jacobi "comitis Purlilia-
rum farailiares.
Ausg. : s, 1. et a. (Tarvisii, Ger. de Flan-
dria, cca. 1480.) fol. Sehr selten und /ast
gar nicht beJcannt.
Epistolae Jacobi de Vitriaco (f
1240).
Erl.-Schr.: de St. Genois, sur des lettres indd.
de Jacques de Vitry, dveque de s. Jean
d'Acre . . . ecrites en 121G, — in Nouveaux
m^in. de l'acad. royale des sciences et b.
lettr. de Bruxelles X.KIII. 1849.
Vgl. Jacobus de Vitriaco.
Epistolae Innocentii I papae (f 417)
et ad eum scriptae 42.
Ausg.: ap. Petr. Constant, epistolae Ro-
manorum pontificum p. 738 sq.
£rl.-Schr.: Fabricius, bibl. lat. med. aevi ed.
Mansi IV. p. 33.
Epistolae Innocentii II papae, scri-
ptae a. 1130-1143.
Ausg.: 69 gesammelt aus Eccard, corp.
, hist. medii aevi II. , . Baluze u. a. ap. Bou-
quet, rec. XV. p. 368-408,
Epistolae Innocentii III pontificis
Romani (f 1216). Libri XIX.
Von hochster Wichtigkeit fiir dic Periode K.
Phillpps u. K. Ottos IV u. d. Anfangszeit K. Prie-
dricha II. — Lib. IV. XVH-XIX scbeinen verloren
zu sein.
Handschr.: Troyes, sec. XVIII. fol'
Bouh. 16. u. 21. — Wolfenbuttel, mbr'
8». Helmst. 654.
Ausg. : ' Lib. I. II. V. X-XVI, in Episto-
larum Innocentii III libros undecim ed. St.
Baluzius. Paris. 1682. 2 vol. fol. — » Lib.
III. V-IX. ap. Brequigny et la Porte du
Theil, diplomata, chartac, epist. et alia do-
cumenta. 1'aris. 1791. fol. II. 1,2. — » ed.
Hahn, zusammen mit Thoraas de Capua. —
* ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V. p, 706-748 ;
792-809. — *312 quae ad res Francic. per-
tineut, ab a, 1198-1216 ap. Rouquet, rec.
XIX. p. 347-605. — Uazu noch Registrum
Innoc. lU super negotio Rom. imperii ap.
Baluze 1. c. I. p. 687-764.
Erl.-Schr.: Ilurter, Fr., Gesch. Pabst Innocenz
des driltcn und sejner Zeitgcnosscn. Uam-
burg 1834-42. 4 Hde. gr. S». 13 Thlr.
KQtices et eitraits U. p. 27!); III. p. 617.
Vgl. Innocentius III.
Gesta Innocentii lU.
Epistolae Innocentii IV papae (1243
-1254.)
Vielc sind fiir Deutschland wlchtig.
Eandschr.: Paris, No. 4039, Colb. mbr.
fol. s. XIII (es sind 672 Briefe.)
Ausg.: leinen Theil ed. Hofler. Stutt-
gart 1847. — - super profcctione Ludovici
IX reg. Franc. in subsidium torrae sanctae
et super eius captione per Saraceuos ap.
Duchesne, hist, Franc. scr. V. p, 412-417.
— » 109 epist. ap. Baluze, miscellan. VII.
]'gl. Vita Innocentii IV.
Epistolae Johannis de Zredna, pro-
tonot. cancellarii regis Hungariae,
de rebus gestis inter imperat. Fri-
dericum et regnum Hungariae ab
a. 1445—1451.
Wichtige Sarnmlung.
Handschr.: Wien, k. Bibl. mbr. histoT,
prof, No. 531. 4«.
Ausg.: ap, Schwandtner, scr. rer, Hung.
n, p. 1-106,
Erl.-Schr.: Hancr, de scriptoribus rer. Uunga-
ric. Viennae 1774. 8o. p. 44-46.
Epistolae Johannis VIII papae (872
—882).
Sehr zahlreich. Sie beriihren die pesammte Lage
jener Zeit, in welcher die Erhebung der riimisch.
Kirche immer mchr sich entwickolte.
Ausg. : ' ap. Bouquet, rec. VII. p, 459-480 ;
IX. p. 157-198. — » vorher Romae 1519. —
* loiederholt ap. Mansi, concil. X^II, p. 3.
— *ap. Labbe, concil. IX. — *ap. Coleti,
concil. XI, — • ap. Hardouin, conc. VI,
(320 epp.)
Erl.-Schr. : D n p I n , biblioth. d. antenrs ecclesiastiq.
VII. p. 183-194. Gibt den InhcUt der einzelnen
Bri^e.
Fabrlcius, bibl. Oraeca XI. p. 545 alt. Ausg.
Gibt ein Verzeichniss der einzelnen Brie/e.
Epistolae Johannis IX papae (901 —
909) quatuor.
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec, IX. p. 208-210.
— ' ap. Mansi, collect. concil. XVHI. p. 189.
Erl.-Schr.: Dupin, bibl. des auteurs ecclesiastiq.
VIII. p. 15.
Epistolae Johannis X papae (912 —
928) tres.
Bcziehcn sich auf die frankischen Angelegen-
heiten.
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. IX. p, 214-218.
— 'ap. Mansi, collcct. conciL XVIILp. 320.
Erl.-Schr.: Dupin , bibl. des auteurs ecclesiastiq.
VII. [1. is. Ciht ilcn Jnhalt.
Epistolae Johannis XI papae (931 —
936).
Ausg.: ap. Bouquet, rec, IX, p, 218.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
talis IV. p. 44.
Epistolae Johannis XII papae (956 —
963).
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. IX. p. 234-236.
— ' ap. Mansi , collect. concil. XVIH. p.
447 flf. 455 ff.
EPISTOLAE
295
Epistolae Johannis XIII papae (965 —
972).
Ausg. : ' ap. Bouquet, rec. IX. p. 236-241.
— ^ ap. Mansi, collcct. concil. XVIII. p.
482 sq. p. 489 sq. (Concil. siippl. I. p. 1141.)
Epistolae Johannis XV papae (f
985).
Ausg. : ap. Bouquet, rec. IX. p. 250-254.
Epistolae Johannis Sarisberiensis
episcopi Carnotensis, quas ab a.
1155—1180 scripsit.
Sehr interessant, besonders wichtig in Bezusr
auf den Conflict zwischen Konig Heinrich II und
Beket.
Ausg.: ^e Fapyr. Massonii biblioth. una
cum vita Thomae Cantuar. et nonnullis
Gerberti sive Sylvestri II ac Stephani
Tornacensis. Paris. IGll. 4". Unvollstandig,
nur 302 Briefe. — * studio Pap. Massonii
inMagna bibliotheca veterum patrum. Colon.
Agripp. 1622. fol. XV. p. 498-612. — »m
Max. Biblioth. vet. Patrum. Lugduni 1677.
XXIII. p. 410-535. — * In Vita d. Thomae
mart. et Cant. arch. ed. Christ. Lupus.
Bruxellis 1682. 4». (s. d.) sind 93 Briefe
von Johannes. — * ap. Martene , thesaur.
anecd. L p. 597. 602. 604. 3 Briefe. —
* eprst. historicae ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 453-476. — «106 epist. ap.Bouquet,
rec. XVI. p. 488-625. — Index eorum ad
quos Johannis Sarisb. epistolae ap. Fa-
bricium, bibl. med. et inf. latinit. ed. Mansi
IV. p. 133-135.
Erl.-ScJir.: Wright, John of Salisbury in his
Biographia Britaunica litcrar. II. p. 230-245.
Epistolae Ivonis Carnotensis episcopi
(t-1117).
JJandschr.: Avranches, Stadtb. mbr-
sec. XIL 4». No. 93. — Bern, oflf. Bibl-
No. 225. 476. mbr. sec. XIL — Briissel,
burg. Bibl. mbr. sec. XII. 8". No. 8841. —
Chalons, sec. XU. Xm. fol. — Char-
tres, Stadtb. hist. du pays, sec. XIII. No.
9. — Heiligenkreuz, Stiftsb. mbr. sec.
XIL No. 188. — Kopenhagen, k. Bibl.
alt. Samml. mbr. 4". No. 1357. — Leip-
zig, Un.-Bibl. 201. 2. — London, brit.
Mus. Cott. Claud. A. IV. fol. 172. — kings
libr. sec. XIL 11. A. X. — Middlehill,
sec. XIU. 471. 1694. — ilontpellier,
Un.-Bibl. sec. XU. No. 75. — sec. XIII.
No. 231. — Namur, mbr. sec. XIL 8».
No. 118. — Oxford, Un.-Bibl. Bodl. 1290.
2216. — Paris, k. Bibl. s. XUL 2485; —
s. XIIL 2486-2490. 2887; — sec. XU.
2887 A; — sec. XUI. 2888-2894. 3004; —
sec. XII. 4221 2; — sec. XIII. 5505. 7. —
St. Martin. sec. XII. XIII. No. 118. —
Navarre, sec. XU. No. 103. — Notre
Dame sec. XU. No. 245. — Troyes, Bibl.
4». ReiheVIIL (Bouh. E. 43. — Wolfen-
buttel, mbr. 4". Helmst. 450.
Ausg. : » epistolae 288 ed. Petr. Pithoeus.
Paris. 1585. 4». — ' cum Fr. Jureti obser-
vatt. Paris. 1610. 8». — * epistolae 56 hi-
storicae ap. Duchesne, script. hist. Franc.
IV. p. 217-247. — *epistola de investitura
episcopoj-. et abbatum ap. Goldast, apologia
pro Henrico IV. p. 183. — * 162 annorum
1091-1115 ap. Bouquet, rec. XV. p. 70-177.
Erl.-Schr.: 1'abricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 205.
Vgl. Ivo Carnot.
Vita Ivonis Oaniotens.
Epistolae Lamberti Atrebatensis
episcopi (,1093-1115) CXLIV et
aliorum ad ipsum.
Ausg. : ' ap. Baluze, miscellan, V. p. 283
-377. — ^67 ann. 1095-1114 ap. Bouquet,
rec. XV. p. 178-207.
Vgl. Gesta Lamberti Atreb.
Epistolae Lanfranci archiepiscopi
Cantuariensis (f 1089) LX.
Sehr wichtig fiir englische Geschichte.
Ausg.: in Lanfranci opp. ed. Dachery.
Paris. 1648. fol. p. 807-827.
Vgl. Vita b. I.anfranci.
Epistolae Leonis papae Magni (f
461).
JJandschr.: Kopenhagen, k. Bibl. alt.
Samml. 4«. mbr. No. 1352. — Wolfen-
biittel, mbr. sec. IX. fol. obl. Helmst. 254.
Ausg.: ^ex recogn. Jo. Andreae episc.
Aleriensis. Romae 1470. fol. — * Venetiis
1485. fol. — * in Leonis operib. ed. Paschas.
Quesnel. Lugduni 1700. 2 vol. fol, — *in
L-s oper. ed. Ballerini. Venetiis 1753-57.
3 vol. fol. Vgl. Vita s. Leonis Magni.
Epistolae Leonis III papae (f 816)
ad Carolum Magnum.
Ausg. : ' edid. Herm. Conring. Helmst. 1647.
40. — »ap. Bouquet, rec. V. p. 497-603.
Epistolae Leonis VII papae (936—
939) tres.
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. IX. p. 219-224.
— *ap. Mansi, collect. concil. XVIU. p.
375.
Erl.-Schr.: Dupin, biblioth. des auteurs eccle-
.«iastiq. VIII. p. 18.
Epistolae Leonis X pontificis Ro-
mani (f 1521) tres super obitu
Maximiliani I imp. et novi ele-
ctione facienda ad Ludovicum ele-
ctorem Palatinum a. 1519.
Ausg.: ap. Frelier, scr. rer. Germ. ed.
Striive IIL p. 161-167,
Epistolae Lotharii regis.
Ausg. : ap, Bouquet, rec, VII. p. 567-572,
Epistolae Lotharii imperatoris (1125
— 1137) ad Henricura Siiperbum
ducem Bavariae et Innocentium II
papam.
296
EPISTOLAE
Mlt vielem Fener geschrieben, geben eln le-
bendiges Hild der Verliiiltnisiie jeiicr Zeit.
Atuy.i ed. Kortiira, in Schlosser's und
Bercht's Archiv f. Geschichte u. Literatur.
Frankf. a/M. 1831. IL p. 368-372.
Erl.-Hchr.: StJilin, wirtembergische Geschichte
II. p. «0 sq.
Epistolae Lucli II papae, scriptae
a. 1144. 1145.
Ausy.: 21 aus d'Achery u. a. gesammdt
ap. Bouquet, rec. XV. p. 411-421.
Eplstolae Luoil III papae (et ad
eum), annis 1183—1185.
Ausy.: 13 ap. Bouquet, rec. XIX. p. 326
-329.
Eplstolae Ludowici I imperat.
Handschr.: Oxford, Paris, vgl. Pertz'
Arch. VII. 860.
Ausg.: einzeln 'ap. Mansi, concil. XIV.
524. — »ap. Baluze, miscell. I, 643-646. —
*ap. Boiiquet, rec. XI. p. 333.
Epistolae Ludovici II imperatoris.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. VII. p. 572-579.
Epistolae Ludovici Bavari 29. 1315
—1347.
Ausg.: ap. Bohmer, fontes I. p. 192-227.
Epistolae Ludovici VI regis Franco-
rum, scriptae a. 1112 — 1134.
Ausg.: 12 ap. Bouquet, rec. XV. "p. 339
-344.
Epistolae Ludovici VII regis Franco-
rum (t 1180) et variorum ad eum.
Au^g. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 557, gibt 569 Briefe, die alle nach
dem J. 1159 geschrieben sind. — 'wieder-
holt, mit Zujiigung von Briefen aus dem
J. 1137-1159, unter Ausscheidung von min-
der wichtigen und chronologisch geordnet
ap. Bouquet, rec. XVI. p. 2-170.
Epistoiae Lupi abbatis Ferrarien-
sis [Ferrieres; f 862?) 130.
Fiir die Zeitgoschichte hochwichtiif.
Handschr.: Paris k. Bibl. mbr. sec. IX.
No. 2858. 1. 4«.
Ausg. : ' ed. Pap. Masson. Paris. 1588.
8*. — *mit seinen Fehlern ubergegangen in
Bibl. PP. Colon. (1618). IX. »Paris. (1624).
— * in Lupi oper. ed. Steph. Baluze. Paris.
1664. 8». »(Antwerp.) Lipsiae 1710. 8». —
* hieraus in Bibl. PP. max. Lugdun. XV.
— ' ap. Duchesne, hist. Fr. scr. U. p. 726-
788. — » ap. Bouquet, rec. VI. p. 401 (7 epp.) ;
VII. p. 480-518.
Erl.-iHchr.: Bahr, fiesch. der rtimi.sch. Literatur
im liarolin^ischen Zeitalter p. 463.
\'gl. I-upuji abb. Ferr.
Epistolae Manassis episcopi Aurelia-
nensis (1146-1185).
Ausg. : 7 nach Duchesne^s Ausg. ap. Bou-
quet, rec. XV. p. 717-719.
Epistolae Manfredi regis Siciliae.
Aiug. : fip. Baluze, miscellan.
Epistolae Marini I papae (f 884).
Ausg.: ap. JJouquet, rec. IX. p. 198-200.
Epistoiae Marini II papae.
Ausg. : ap. Bouquet, rcc. IX. p. 225. 226.
Epistolae Marini Sanuti dicti Tor-
selli XXIII.
Sind nur hiatori.schen Inbalts.
Au^g. : ap. Bongars, gesta dei II. p. 289-
316.
Vgl. Sanutus.
Epistolae Matthiae Corvini ad pon-
tifices, imperatores, reges, principes
aliosque viros illustres datae.
Ausg. : ' Cassoviae 1764. 4». — ' ed. Steph.
Vida. Cassoviae (1774). 2 part. in 1 vol. 8".
Vgl. Matthiae Corvini . . .
Epistolae Nicolai I papae a. 858 —
867.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 1458. 36; — sec. X. 2864. 5095. 4. —
sec. X. 1557. 11.
Ausg. : ' in Binii concil. VI (sive III prs
I). — *ap. Labbe, concil. VIII. — *ap.
Hardouin, concil. V. — *Concil. ed. Veneta.
X. — *ap. Bouquet, rec. VII. p. 385-439.
— ^ani vollstiindigsten ap. Mansi, concil.
collect. XV. p. 159.
Erl.-Schr.i Bahr, Gesch. der romischen Lite-
ratur im lcarolingischen Zeitalter p. f)57-560.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 100.
Thiel, Andr., de Nicolao papa I commenta-
tiones duac historicn-canonicae. Brunsbergae
1S.09. 8« . 10 .Sgr. .
Epistolae Nicolai II papae. 1058 —
1061. ^ ^
Ausg.: 'ap. Bouquet, rcc. XI. p. 492. —
*ad Gervasium Remensem archiepiscop. ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 198 sq.
Epistolae Nicolai IV papae anno
1288—1292.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 4047, anni 1— 4i-
Ausg.: 'ap. Wadding, annal. ord. minor.
II. append. — 'ap. Kaynald, annal. eccles.
— *ed. Bzovius, annal. eccles. ad annoa
laudatos supra.
Epistolae Odilonis abbatis Clunia-
censis (f 104'.)) aliquot ad Fulbertum
etFulberti aliorumque ad Odilonera.
Ausg.: n]>. Ducliesne, bibl. Cisterciensis.
Paris. 1614. fol. p. 349.
rgl. odilo abbas.
EpistolaeOdonis canonici regularis
S. Victoris atque inde abbatis S.
Genovefae Parisiensis (f 1166) VII.
Ausg. : ' ap. Dachery, spicileg. II. p. 525.
('ed. nov. U. p. 529.)
EPISTOLAE
297
Epistolae Osberti de Clara, vid.
Epistolae Herberti de Losinga.
Epistolae Ottooari 11 Bohem. regis,
vid. Henricus de Isernia.
Epistolae Panormitae, (Beccadelli),
amici regis Alfonsi Neapolit. (f 147 1)
familiares ac campanae.
Sehr anziehend.
Ausg.: ^Neapoli s. a. (Sixt. Riessinger
1471). fol. — ^unt. d. Ttt.: epistolarum
libri V, orationes duae et carmina varia.
Venetiis 1553. 4*. — * ed. auctior et emend.
NeapoU 1746. fol.
Vgl. Panormita.
Epistolae Paschalis I papae (817 —
824) quatuor.
Die Echtheit wird theilweise bezweifelt.
Ausg. : ' am besten ap. Mansi, coUect.
concil. XrV. p. 371. Suppl. concil. I. p.
799. — Vgl. Hardouin, conc. IV. p. 1213.
— ^ der 2. Brief auch ap. Baroniam, ann.
eccles. ad a. 821. No. IV. p. 840. — ^der
3. ;bid. ad a. 817. No. XIX. p. 800 ed.
Venet.
Erl.-Schr.: Dupin, biblioth. des autears eccle-
siasliq. VII. p. 177.
EpistolaePaschalis II papae, scriptae
a. 1099-1117.
Ausg. : 106 aus Baluze, Mabillon, Martene
etc. gesammelt u. chronologlsch geordnet ap.
Eouquet, rec. XV. p. 16-63.
Epistolae Petrarcae familiares.
Xusg.: 'ex castigatione Seb. Manilii Ro-
maii Venetiis 1492. 4". — ' ivi 2. Bd. seiner
Ope?a. Basileae 1581. fol.
. Epistolae Petri Bituricensis archi-
spiscopi (1141 — 1171).
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 520. — * hieraus u. aus andem Werken
16 epist. ap. Bouquet, rec. XV. p. 703-710.
Epistolae Petri Blesensis {Blois),
liscipuli Johannis Sarisberiensis (f
}ost 1198).
Die bessern Ansichten des Zeitalters .«chimmern
dirch. Hellsinnig und freirauthig.
Handschr.: Admont, Stiftsb. chart. sec.
XIV. 4». — Bern, oflF. Bibl. No. 208. sec.
XIII. — Briissel, k. Bibl. mbr. sec. XIII;
— chart. fol. sec. XV; — burg. B-^sec. XV.
No. 648. 899. 1459 ; — sec. XIV. No. 9608.
— Cambridge, s. Peter, 1682. 20. —
Cassel, kurf. B. chart. sec. XIV. Theol.
fol. No. 64. — Chartres, Stadtb. sec.
XIII. 247. — hist. du pays No. 51 anni
1373. — Coln IV. No. 67. mbr. et chart.
sec. XV. — Leipzig, Rath.sb. chart. fol.
sec. XV. Rep. I. 19. — Leyden, Un.-Bibl.
mbr. sec. XIIL No. 198. Cod. lat. -- Lon-
don, brit. Mus. Harl. mbr. .sec. XVL 325.
fol. 327. sq. — Lowen, Un.-Bibl. mbr.
sec. XV. fol. 241. g. — Middlehill, 474.
1697; — 475. 1698. — Montpellier , Un.-
Bibl. sec. XV. No. 369. — Munchen, k.
Hofb. Cod. lat. chart. sec. XV. No. 70 ; —
Cod. Eber.sp. chart. sec. XV. 31. — Ox-
ford, Un.-Bibl. Bodl. 2017. 2327. 2671; —
Oriel Coll. 906. 54; — New Coll. chart.
sec. XV. No. 127. 8». — Paris, k. Bibl.
sec. XIII. No. 2604. 2605. 2607 ; — sec. XV.
No. 2608-2611; — sec. XIIL 2836. 3; —
sec. XIV. 2953-2962; sec. XIV. 7717. 8; —
St. Germ. No. 1302. 1303. — St. Germ.
fran*;. Harl. No. 376. — Arsenalb. theol.
No. 518. sec. XV. — Rom, bibl. Vatic.
No. 2973. — Strasburg, alte Univ.-Bibl.
chart. sec. XV. 4». B. IL 39. — Turin,
Athenaeum No. 675. sec. XIII. — Wolfen-
biittel, mbr. sec. XV. fol. Gud. 73; —
chart. anni 1438. fol. Helmst. 460; — mbr.
4«. Helmst. 707.
Au^g. : 1 Incipiiit epistole Magistri petri.
In fine: Expliciiit epistole magistri petri
blesensis bathoniensis archidyaconi. s. 1. et
a. (Bruxellis cca. 1480). fol. — *m Petri
oper industria mag. Andree boucard
calcographi. Impensis autem Johannis petit.
(Paris.) 1519. fol. — * in oper. omn. ed.
P. de Gussanville. Paris. 1667. fol. — *wie-
derholt in Bibl. PP. Lugdun. XXIV. p. 911
-1365. — *ed. J. A. Giles. Londini 1848.
4 vols. 8*. — * 3 ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 402. — '12 ap. Bouquet, rec.
XIX. p. 267-282.
Erl.-Schr. : Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi V. p. 247.
Vgl. Petrus Blesensis.
Epistolae Petri Cellensis {Moutier-
la-Celle) abbatis ord. s. Bened. in
suburbio Trecensi, denique a. 1182
in episcopatu C^rnotensi successor
Joannis Sarisberiensis (f 1187).
Libri 9, 169 epist.
Ausg. : ' c. notis Jac. Sirmondi. Parisiis
1613. 8». — *m Sirmondi opp. Paris. 1696.
»Venet. 1729. IIL — *m Bibl. Patrum
Lugd. XXm. p. 823. — *ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. IV. p. 462. — '25 epist.
ap. Bouquet, rec. XVL p. 706-715.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi V. p. 2.'v2.
Epistolae Petri Claraevallensis abba-
tis (cca. 1162).
Ausg. : ap. Tissier , biblioth. Cisterciens.
in. p. 264. Cf. Oudinus, comment. de script.
eccles. II. p. 1561.
Epistolae Petri Cluniacensis dicti
Venerabilis. Libri VI, scriptae a.
1131-1153.
Ausg. : ' ed. Petrus de Monte martyrum,
Paris. 1522. fol. — * ap. Andr. Duchesne,
bibliotheca Cluniacensis p. 621-958. — 'tn
Biblioth. Patrum Lugdun. XXII. p. 826. —
298
EPISTOLAE
*Epistolas 6 historicas ex editis excerpsit
atque recens. Duchesne, script. hist. Franc.
IV. p. 458-461. — *34 epist. ap. Bouquet,
rec. XV. p. 626 (555.
JErl.-Schr.: Fabriciiis, bibl. raed. et infim. lati-
nitatis ed. Alaiisi V. p. ihb.
Epistolae Petri Damiani. Libri VIII.
(iehaltvoll.
Handschr.: Pari.s, k. Bibl. s. XFV. No.
1645; — sec. XIII. No. 2332. 12. — U-
trecht, Un.-Bibl. 245. e. 256. n. 248. k. —
Strasburg, alte Un.-Bibl. chart. sec. XV.
40. B. II. 39.
Ausg.: 'ed. Const. Caietanus. Pari.s. 1610.
4*. — ^ in opera, stud. ac labore Const.
Caietani. Romae 1606. fol. ; — 'Paris. et
Venet. 1743. fol. — ♦ Epistolae IV ad s.
Hugonem Cluniacensem abbatem ap. Ma-
rier, bibl. Cluniac. p. 478.
Epistolae Petri Damiani ad Alex-
andrum II eiusdemque ad illum.
Handschr.: Heiligenkreuz, Stiftsbibl.
No. 227.
Epistolae Petri Damiani ad Richen-
zam et Conradum III.
Handschr.: Montecasino No. 257.
AiLsg.: ap. Martene et Durand, coUect.
ampl.
Vgl. Vita b. Petri Damiani.
Petrus Damiani.
Epistolae Petri de Condeto, ca-
pellani regis s. Ludovici, de rebus
gestis sub extrema regis huius
tempora ac post excessum eius-
dem IV.
Ausg.: ap. d'Achery, spicilcg. H. p. 551.
Epistolae Petri deVineis, cancellarii
Friderici II imp. (f 1249).
Das gchafz.barste von V. hinterlas.scne Denk-
mal , eine reiche Quelle fiir d. Gesch. des Kai.sers
Friedrich II und seiner Zcit.
Handschr.: vgl. iib. d. zahlreichen unt.
P. de V. Namen umgehenden Briefe Pertz'
Arch. V. p. 353-447; XI. p. 499; X. p. 449.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Querimonia Frider.
H etc. (33 Briefe dea I. Bchs.) ed. Joh.
Securius. Hagenoviae 1529. 8". — ^voll-
ttdndiger unt. d. Tit.: epi.stolarum quibus
res Friderici II imp. gestae describuntur,
libri VI. (cur. S. Schard.) Basil. 1566. 8».
Sehr fehlerhaft. — *epistolar. libri VI glos-
sario illu.strati Germani Philalethis (wahr-
scheinlich von Goldast.) Ambergae 1609.
8'. — * ap. Martene et Durand, ampl. coll. II.
p. 1137. — * adiectis var. lect. cur. J. R.
Iselin. Basil. 1740. 2 vol. 8». — • ap. Hahn,
collect. mon. I. p. 116-278.
Erl.-Schr. : A 1) (Temeiner literar. Anz.ciger. liW.
No. 6."). p. 1688.
DSnniReii, Excerpte aue cinem Turiner Co-
dex (Athenaeuni D. 38) der Brlefc 1'etri de
Vin. tn aeiner (iesch. des deut«ch. Kaiserih,
im 14. Jabrh. Berlin 1841. I, 1. p. 311-343.
Fabricinx, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 284.
VcrKlcic hungen d. Erlan^ji-r Ilandschr. mit
.'! .AuKK. von V. Murr — in Moniorabilia bi-
l)li()Ihecariim publlcarum Noriiiibi-rgensium
ct uuivcrsitatis Altdorlinae III. |). 07.
Vijl. INIiiis di' VineU.
Epistolae Petri presbyteri cardinalis
S. Chrjsogoni, antea episcopi Mel-
densis, quas scripsit a. 1175 — 1178.
13 epist.
Ausg.: ' ap. Duchesno, hist. Franc. scr.
IV. p. 560 sq. — ^ chronologisch geordnet
ap. Bouquet, rec. XVI, p, 680-684,
Epistolae Piccolomini, Amanati.
Ausg. : ' et commentarii, Mediolani 28.
Mart. 1506. fol. — ' mit neuem Titel ibid,
1521. fol.
Epistolae Pii II, vid. Epistolae
Acneae Sylvii.
Epistolae Poggii Florentini.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Historiae convivales
disceptativae, orationes, epistolae, invectivae
ct facetiarum liber. Argeiitinae 1510.
fol, min, — '^ihid. 1511. fol, min. — *^o/t
stiindiger ibid. 1513. fol, min. Alle 3 selten.
— *BasiI, 1538, fol. in eius Opera p. 293. —
^Epistolae; editas collegit et emendav., ple-
rasque codicib, eruit, ordine chronol. d»-
sposuit notisque illustravit eques Thom. ce
Touellis. Florentiae 1832, 8<>. Tom. I.
Vgl. roKsius.
Epistolae pontificum Roraanoruri,
regum, cardinalium, episcoporum,
abbatum, ducum, comitum et aao-
rum orbis christiani virorum ad
Ludovicum VII Franciae regem
et alios, de rebus praecipue statuci
regni Francorum concernentibus.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV.
p. 557-761.
Epistolae pontificum summorum
episcoporum, ducum, comitum e
aliorum historicae, quae ad re
Francicas pertinent a Roberto rege
usque ad Ludovicum VI cogn)-
mento Grossum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist, Franc. scr.
IV. p. 169-172.
Epistolae pontificum summorum
Gregorii III, Stephani III, Zachariae
I, Pauli I, ytcphani IV, Adriani I
ct pseudopapue Constantini ad prin-
crnes et reges Francorum Carolum
Martellum, Pipinum et Carolum
Magnuiu a Carolo M. imp. collectae
Ausg.: nach Jac. Gretser'8 Ausgabe af
Ducheauc, hist. Franc. scr. Ul. p. 703-82'!
Vgl. Codex Carolinas,
EPISTOLAE
299
Epistolae pontificum summorum
Honorii III, Gregorii IX, Innocentii
IV, Alexandri IV, Urbani IV et
Martini IV ad principes et reges
Francorum et super negotio regni
Siciliae.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 851-892.
Epistolae pontificum summorum
Nicolai I, Adriani II, Joharmis VIII
et aliorum de rebus ad historiam
Francorum praecipue pertinentibus.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
m. p. 828.
Epistolae Ratherii episcopi Vero-
nensis (f 974).
Bieten einzelne wichtige Beitrage Ub. die Zeit-
gesclj. , besonders iiber die Lombardei. Sonst von
iiberwiegend theologischem Interesse.
Ausg. : in Eatherii opera, ed. fratres Balle-
rinii. Veronae 1765. — sex ap. Dachery,
spicileg. I. p. 371 (3 davon auch ap. Cha-
peaville, gesta pontif. Tungrens. I. p. 179.)
— septem ap. Pez et Hiibef, cod. diplo-
mat. I. p. 93. — tres ap. Martene, coUect.
ampl, IX. p. 965.
Erl.-Schr.: De Ratherio ep. Veronensi ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 478-4S7.
Vogel, A., Ratherius von Verona und das
10. Jahrh. Jena 1851. 2 Thle. 8o. Fleissige u.
griindliche Monographie.
Vgl. Ratherius Veronensis.
Epistolae regum, principum ac
praelatorum ad regem Francorum
Ludovicum iuniorem viginti septem,
una ad Alexandrum III pp. scriptae.
Ausg.: ap. Bongars, gesta Dei I. p. 1172
-1191.
Epistolae s. Remigii episcopi Re-
mensis (f 533) quatuor.
Ausg. : ' ap. Freher, script. hist. Franc. I.
p. 184. — * ap. Duchesne, scr. hist. Franc.
I. p. 849. — *m Concilia Regia IV. p.
1268. 1401. 1608. — «ap. Marlot, metropolis
Remensis 11. 8. u. 11. — * ap. Bouquet,
rec. IV. — Epistolae duae ad Chlo-
doveum regem in Gregorii Turonens. opp.
ed. Ruinart p. 1326.
Erl.-Schr.: (Kibaud de la Chapelle) Disser-
tations sur 1'origine des Francs, sur le tom-
beau de Childeric I sur une lettre de
8. Reray a Clovis etc. P.iris I7A8. 8o.
Vgl. Vita s. Kemipi.
Epistolae Roberti Grosseteste epi-
scopi quondam Lincolniensis, anno-
rum 1225—1253.
Augg. : edit. by H. Rich. Luard in Rerum
Britannic. medii aevi script. or chronicles.
London 1861. gr. 8*.
Epistolae Romani papae (f 897)
duae.
Ausg. : ' ap. Bouquet, rec. IX. p. 206-208.
— *ap. Mansi, coUect. concil. XVIII. p. 185.
Epistolae Rotrodi archiepiscopi
Rotomagensis, quas ab a. 1165 —
1183 scripsit, 26.
Ausg.: chronologisch geordnet ap. Bou-
quet, rec. XVI. p. 626-633.
Epistolae Rudolphi I imperatoris
(1273—1291).
Von urkundlichem Werthe.
Ausg. : ' ed. C. Cenni in Monument. do-
minationis pontificiae et codex Rudolphinus.
Romae 1760. 2 vol. 4». — 'ed. M. Gerbert,
codex epistolaris Rudolphi I locupletior.
St. Blasii 1772. fol. — »F. J. Bodmann,
cod. epistol. Rud. I epist. 230 anecd. cont.,
correctis insuper et suppl. auctis, a Ger-
berto editis. Lipsiae 1806. 8".
Erl.-Schr.: AlJgem. deutsche Biblioth. XXIV.
197. Anh. 37-52. p. 17-10-48.
Erlanger Beitrage. 1713. p. 441.
Ernesti, neue theol. Biblioth. H. p. 844-851.
Gatterer, Journal IV. p. 154.
Gottinger gel. Anzeig. 1775. p. 370.
Haller, Bibl. d. Schweiz. Gesch. II. p. 1911.
Epistolae Ruodepertl magistri s.
Galli.
Ausg.: ap. Goldast, scr. rer. Alam. 1730.
n. p. 65.
Epistolae Ruricii episcopi Lemo-
vicensis (f 507). Libri II.
Handschr.: St. Gallen, No. 190. mbr.
sec. IX. 8».
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. V. p.
461 (*ed. nov. I. p. 369). Vielfach geandert.
— ^in Bibl. Patrum ed. Paris. 1654. II.
p. 369 u. in d. folgenden heiden Ausgaben.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi VI. p. 138 (^gibt die Namen
der BHe/emp/anger.)
Histoire litter.iire de la France III. p. 49.
Sammarthani, Gallia christiana II. p. 501.
fgl. Vita s. Rtiricii II ep.
Epistolae Sanuti, vid. Epistolae
Marini Sanuti.
Epistolae Sidonii Apoilinaris, epi-
scopi Claromontani in Arvernia (f
488 vel 489).
Wichtig f. d. Aufhellung mancher Thatsachen
jener Zeit , besondors iib. d. Trciben in d. hohern
Standen.
Handschr.: Paris, St. Germ. No. 1046.
sec. XIII. — Avranches, No. 131. sec.
XIII. 4«.
Ausg.: in den Werken desselben, deren
Ausgaben zuglelch mit Angabe der Namen
der Briefempfanger u. s. w. F a b r i c i u s ,
bibl. med. et inf. latinitatis ed. Mansi VI.
p. 167-179 aufzdhlt. — Epistola Sidonii
Ap. de vita Theodorici Visigothoriim regis
ap. Vulcanium, Gothic. et Longob. rer. scr.
L p. 181-187.
Uebers. : Oeuvres de Sidoine ( Text,
300
eIpistolae
franz. TJebers. u. Noten) par J. F. Gregoire
et J. Z. Collombet. Lyoa 1836. 3 vols. 8«.
Jirl.-Sefir. : Cupor, coininentar. hi.storicU8 de s.
Sidonio Apoll. in AA.SS. BoU. 23. Ang. IV.
p. 597:624.
Fertig, M., C. Sollius Apollinari.s Sidonins u.
seine Zeit, nach feinen Wcrken darpostcllt.
3 Abiiil. .Mannorstadt (Wiirzburg) 1815. 16.
Paussau 1S48. gr. 4*. Programme.
Vgl. De 8. Abrah.am abb.
Epistoiae Sigifridi abbatis Gorzen-
sis (1040?) duae.
Sipifrid ist vvohl der ersle, der iiber das Ein-
dringcu franzos. IModen in Deutschland klagt.
Ausg. : zuerst ap. W. Giesebrecht, Ge.sch.
der deutschen Kaiserzeit II. p. 613-619.
Epistolae Sisebuti regis Gothorum
(t 721) oeto ad diversos.
Ausg. : ap. Florez, Espana sagrada VIII.
p. 307.
Epistolae Stephani V papae (885 —
891).
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. IX. 200-202.
— ^ap. Mansi, collect. concil. XVIII. p.
6. p. 10.
Erl.-Schr.: Dupin, biblioth. des auteurs eccle-
siastiq. VII. p. 194.
Fabricius, bibl. med. et inf. latlnitatis VI.
p. 203.
Epistolae Stephani VI papae (896 —
897) duae.
Ausg. : ap. Mansi, collect. conc. XVIII.
p. 175. {Der kurzere ist aus Flodoardi hist.
eccl. Rem. IV. 4. entnommen.)
Epistolae Stephani X, Nieolai II
et Alexandri II pontificum Romano-
rum ad Gervasium Remensem ar-
chiepiscopum.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 198-207.
Epistolae Stephani Parisiensis epi-
scopi (1124—1144).
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg. III. p.
155 (»ed. nov. III. p. 489.) — »ap. Bouquet,
rec. XV. p. 329-388.
Epistolae Stephani Tornacensis epi-
scopi ab a. 1159 — 119G.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIII.
8566A: — 8630A. — Valenciennes, mbr.
sec. Xm. 4". B. 4. 98. — Wolfenbiittel,
mbr. sec. XIV. 8». Gud. 309.
Ausg.: 'ed. J. B. Massou zusammen mit
Gerberti et Johannis Sarisbericnsis epistolis.
Paris. 1611. 4*. — *wiederholt in Biblio-
thecis Patrum. — 'denuo edid. et 40 ine-
ditis locupletavit Claudius du Molinet. Paris.
1679. <1682.) 8». Fehlerhajt. — «40 epist.
hieraus ap. Bouquet, rec. XIX. p. 282-306.
— Epistolam ad Wilhelmum archiep.
Remens. ed. Baluze, mi.scell. I. p. 420. —
Alias plures ed. Miraeus, opp. diplom.
IL p. 838. 981. 1197. 1200. 1201. m. p.
364. 579.
Epistolae Sugerii abbatis S. Diony-
sii (nat. 1082, f 1151).
Sehr wichtige Brlefe dieses roachligon Ucicbs-
verwaltcrs wahrend dcs Kreii/.zuges Ludwigs VII.
,Aucun n'iinpatiente par une obscurite plus prdten-
tiousc , aucun ne conjure un plus invincible som-
meil que Tabb^ Suger.' Sismondi.
Ausg.: '164 ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 493. — »21 novae ap. Martene
et Durand, thes. anecd. I. p. 414-425. —
*ap. Mabillon, anal. I. p. .328. — *Du-
chesne's Ausg. wiederholt ap. Bouquet, rec.
XV. p. 483-532.
Vgl. Sugerus.
Vila Sugcri.
Epistolae Sylvestri II = Epistolae
Gerberti.
Epistolae Theodorici episcopi Vir-
dunensis.
Ausg. : ' ap. Goldast, const. imper. I. p.
236. — *ap. Martene, thesaur. anecd. I.
p. 220.
Epistolae Theodorici regis Italiae
ad Olodovaeum regem Francorum,
Gundobaldum regem Burgundionum
et alios.
Ausg. : ' ex M. Aurelii Cassiodori epistolis
ap. Duchesne, hist. Franc. script. I. p.
837-847. — *ex Cassiodori variis, edit.
Garetii, ap. Bouquet, rec. IV. p. 1-10.
Epistolae d. Thomae Cantuariensis
archiepiscopi, vid. Vita d, Thomae.
Edit. Bruxellis 1682. 4\
Erl.-Schr.: Tanner, mentions of a previous edi-
tion of thc Epistolae with the Lifc (the Qna-
drilogu.5), printed at LondAn jn 1495.
Epistolae Traimundi monachi Cla-
raevallensis historicae, quas nomine
Ludovici VII regis, Petri et Hen-
rici abbatum Claraevallensium et
aliorum conscripsit.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 477-490.
EpistolaeTrithemii,t7c?.Trithemius,
Epistolae Ulrici Bambergensis
presbyteri (cca. 1125).
Eine Sammlung von Formeln zu Urkunden und
Briefon, durch welche die deut.sche Gesch. beson-
ders im Anfange des 12. .Tahrh. ungemein aufgehellt
wird. Ein lebondiges Bild der Verhaltni.^^se geben
dlc Brlefe, welche Kaiser Lolhar tn. Ileinrich dem
Stolzcn u. Papst Innocenz II wochselte.
Ausg.\ siehe unter Udalricus Babenber-
gensis.
Epistolae Urbani II papae (11099) 81.
Ausg.: aus verschledenen Schriften ge-
sammelt u. chronologisch geordnet ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 688-737. c. appendice
EPISTOLAE — EPITAPHIUM
301
,de Atrebatensi episcopatu ab Urbano II
restituto' (ex Baluze, miscell. V. p. 237.)
ibid. p. 7.38-757 et alia append. ,de con-
troversja pro Salmoriacensi pago inter Vien-
nensem et Grationopolitanam ecclesias (ex
Ruinartio in append. ad vit. Urbani II III.
p. 358) ibid. p. 757-762.
Epistolae Urbani III papae tres,
annis 1186 et 1187.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XIX. p. 329.
Epistolae variorum ap. Bouquet,
rec. VII. p. 579—598; IX. p. 293—
300; X p. 491—513.
Epistolae Walteris abbatis Der-
vensis.*
Ausg. : edit. by C. Messiter. London, Cax-
ton society 1850. 8».
Epistolae Wibaldi abbatis Stabu-
lensis et Corbeiensis 1098 — 1158.
Ein grosser Schatz fiir d. Geschichte und Poli-
tik seiner Zeit.
Handschr.: Aachen, mbr. scr. XIV.
XV. 8». Vgl. Pertz' Arch. VII. 878.
Ausg.: ' ap. Martene et Durand, collect.
ampl. U. p. 153-621. — *9 hieraus wieder-
holt ap. Bouquet, rec. XV. p. 532-540.
Erl.-Schr.: Janssen, J., de Wibaldo abb. disser-
tatio. Bonnae 1853. 80.
Wibald von Stablo und Korvej'. Miinster
1854. 80.
P h i 1 1 i p s , Wibald , — in seinen Vermischte
Schriften I. p. 316.
V. Ra umer, ungedruckte Stlicke aus eineni Co-
dex epislolaris Wibaldi abbat. Corb. , — in
V. Ledebur's Arch. No. I. 1836. p. 67.
Epistolae Wimphelingii (Jacobi)
Selestadiensis de Germanicae natio-
nis et imperii gravaminibus contra
sedem et curiam Romanam ad Ae-
neam Sylvium Senensem tunc epi-
scopum, et orationes.
Ausg. : ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 686-698.
Vgl. Wimphelingius.
Epistolaris codex, vid. Udalricus
Babenbergensis.
Epistolaris codex Ottokari II, vid.
Henricus de Isernia.
Epistolaris codex Rudolphi I, vid.
Epistolae Rudolphi I.
Epitaphia Adalberonis episc. Wirzi-
burg., vid. Vita Adalberonis.
Epitaphia Arnulfi et Ludovici III
imp; quae extant Katisponae in
choro ecclesiae s. Emmerani.
Ausg. : » ap. Duchesne, hist. Franc. script.
U. p. 586. — »ap. Bouquet, rec. IX. p. 102.
Epitaphia Fastradae reginae Caroli
M. coniugis.
Ausg.: Ex libr. VTI. antiquitatum Tre-
verens. Christ. Broweri ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. 11. p. 648.
Epitaphia filiarum Pipini et Caroli
M. necnon Plildegardis reginae.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
n. p. 202-205.
Epitaphia Lotharii Francorum re-
gis, Gerbergae matris eius et ali-
quot aliorum.
Ausg.: ap. Ducbesne, hist. Franc. scr.
II. p. 628-630.
Epitaphia Ludovici VII regis Franco-
rum cognomento Junioris.
Ausg. : ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
IV. p. 443.
Epitaphia s. Ludovici IX regis
fratrum ac liberorum.
Ausg. : ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
V. p. 442. 443.
Epitaphia Philippi I Francorum
regis tria,
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 167. 168. — *ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 812.
Epitaphia pontificum ecclesiae Par-
mensis sec. X et XI.
Ausg. : e cod. sec. XII. in Monum. histor.
ad provinc. Parm. (chronica Parm.) III. p.
445. 446.
Epitaphia quorundam regum Fran-
corum.
Ausg.: ex vetust.monumentis ed.Pithoeus,
hist. Franc. script. coaetan. 12. Edit. Fran-
cof. p. 427. 524. 525.
Epitaphia vetera reginarum, pontifi-
cum, patriciorum et aliquot aliorum.
Ausg. : ex vet. ms. bibl. Petavii nunc
prim. evulgata ap. Duchesne, scr. hist.
Franc. I. p. 513-520. — * ap. Bouquet, rec.
II. p. 531-538.
Epitaphium Adalberonis, vid. Vita
Adalberonis.
Epitaphium Adalheidae imperatr.
= Vita s. Adalheidae.
Epitdphium Adventii episcopi Met-
tensis(_855 — 875)abeoipsoscriptum.
Empfiehlt sich durch Inhalt und Korm.
Au^g.: in Histoire litteraire de la France
V. p. 431. Vgi. Epistolae Adventii.
Epitaphium s. Bavonis, vid. Vita
s. Bavonis [epit.)
302
EPITAPHIUM
Epitaphium Caroli Calvi regis
Fraucoruin, quoil extat in ecclesia
s. Dioiiysii mart.
Ausg.: ap. Ducliesne, hist. Franc. scr.
II. p. 472.
Epitaphium Caroli Calvi regis
* Francorum et irap., quod in Nantua-
censi monasterio illi positum fuit.
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 6G0 — *ap. Bouquet, rec. VIII p.
678. — *in Histoire litt^raire de la France
V. p. 488.
Epltaphium Caroli Magni.
AuKg.: ap. Bouquet, rec. V. p. 406.
Epltaphium Dagoberti regis et ver-
sus alii de Dagoberto rege.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I.
p. 590.
Epitaphlum Dragonis archiepiscopi
Metensis tilii Karoli M., qui in mona-
sterio s. Arnulfi Metensis iacet.
Atisg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 320. — *ap. Bouquet, rec. VII. p.
320,
Epitaphium Drogonis et Pipini,
Caroli Calvi fiiiorum.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 321.
Epitaphlum Einhardi auctore Ra-
bano Mauro.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VI. p. 271.
Epitaphium Fardulfi abbatis S. Dio-
nysii.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. V. p. 406.
Epitaphium Folradi abbatis S. Dio-
nysii.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. V. p. 405.
Epitaphlum Friderici ducis Austrie
et Stirie:
Eandschr.: Wien, k. Hofb. No. 398,
scil. cod. Udalric.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 51.
Epitaphium Guilelmi ducis Nor-
mannorum et regis Anglorum.
Au^q.: ap. Duchcsne, hist. Norm. scr.
p. 318.
Epitaphium Hlldegardis filiae Ludo-
vici Germanici regis.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. j). 320.
Epitaphlum Hugonis magni, Ro-
berti regis filii, quod fecit Girar-
dus Aurelianensis.
Ausg.: ap. Duchesne, hisL Franc. scr.
rV. p. 79.
Epitaphium Ingeburgidis seu Isen-
bur^is reginae Francorum, quod
est in ecclesia s. Johannis Carbo-
liensis. a. 1236.
Av^g.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 262. — »ap. Bouquet, rec. XIX. p.
326.
Epitaphium Johannis Galeaz ducis
Mediolani (f 1402).
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 1037. 1038.
Epitaphium Lotharii imperatoris.
Ausg.: aj). Bouquet, rec. VII. p. 318.
Epitaphium Lotharil imperatoris et
Irmingardis augustae auctore Ra
bano Mauro.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 618. — »ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. II. p. 398. — »ap. Bou-
quet, rec. VH. p. 319.
Epitaphium Ludovici Pii imp.
Ausg.: ex Baluzio repetit. ap. Bouquet,
rec. VI. p. 266.
Epitaphium Ludovici Pii regis et
imp. filii Karoli M. qui iacet in
monasterio s. Arnulfi Metensis.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 320. — *ap. Bouquet, rec. VI. p.
267. — * in Histoire litti5raire de la France
IV. p. 587.
Epltaphium Ludovici II Lotharii
imp. filii, Ludowici imp. nepotis,
quod in ecclesia s. Ambrosii Medio-
lani extare dicitur.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 399. -- »ap. Bouquet, rec. VII. p.
321.
Epitaphium Ludovici VI regis Fran-
corum (t 1137).
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 327. — 'wiederholt ap. Bouquet,
rec, XVI. p. 715.
Epitaphium Ludovici VII regis
Francorum (f 1180.)
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Fr. scr. IV.
p. 444. — ^wiederholt ap. Bouquet, rec.
XVI. p. 715.
Epltaphium Ottonis Magni impera-
toris auctore O d i I o n e abbate Clu-
niacensi.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 636.
637.
Epitaphium Petri Carloti episcopi
Noviomensis, Philippi Augusti filii,
quod in ecclesia b. Mariae Novio-
mensis illi positum est.
EPITAPHIUM — EEDMANN
303
Ausg.; ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 262.
EpitaphiumPhilippiAugustiFranco-
rum regis.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 257. — *wiederholt ap. Bouquet, rec.
XVII. p. 116.
Epitaphium Pipini regis Italiae.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. V. p. 406.
Epitaphium Smaragdi abbatis Ca-
stellionis.
Ausg.: 'ap. Mabillon, analecta vet. II.
p. 386. — *ap. Bouquet, rec. VI. p. 271.
EpitaphiumTheodorici I Francorum
regis Atrebati in s. Vedasti mona-
sterio inscriptum.
Ausq.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
I. p. 687. — *ap. Bouquet, rec. III. p. 367.
Epitome bellorum quae a chri-
stianis principibus pro recuperatione
terrae sanctae suscepta sunt ab a.
1095 ad 1422.
Behandelt alle Kreuzziige, besser als andere
Werke gleicher Art.
Ausg.: ^ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
249 ('ed. nov. IV. p. 426.)
Epitome chronicae temporum =
Chronicon ^aschale.
Epitome chronici Salutiensis Italico
sermone scripta, qua res ducum
Sabaudiae et marchionum Montis-
ferrati atque Salutiarum accurate
perstringuntur ab a. 593 — 1409.
Ausg. : ap. Pasini, codd. mss. bibliothecae
reg. Taurin. 1749. fol. II. p. 419-430.
Epitome chronicorum Casinensium,
vid. Leo Marsicanus.
Epko de Repkau: Breve chronicon
Magdeburg., vid. Chronicon Magde-
burgense breve.
Epko de Repgow, chronicon =
Chronicon Repegovii.
Equicola,Mario (nat. 1460): I com-
mentari della istoria di Mantova,
seu Cronica di Mantova, seu Istoria
di Mantova.
Ausg.: 'Mantova 1521. 4». — 'riformata
per B. Osanua. Mantova 1607 (auck 1608
und 1610). 4«.
Erchanbaldus abbas S. Trudberti,
vid. Vita s. Trudberti.
Erchanbertus, synchronus Karoli
Martelli: Breviarium regum Franco-
rum inde a saec. V. t— 881.
Ohne grosse Bedeutung.
Ausg. : R o m , bibl. Vatic, Christin. No. 713.
— Weissenau, sec. IX.
Ausg. : ' U7it.\d. Tit. : Brevis regum Francor.
histor. prin» ed. M. Freher in corp. hist.
Franc. p. 167; — ^vnederholt ap. Duchesne,
scr. hist. Franc. I. p. 780. — *m Greg.
Turon. opp. ed. Ruinart p, 1352. — *ap.
Bouquet, rec. II. p. 690. — ^eine vollstdn-
digere Ausg. mit der Fortsetz. eines mo-
nachus Augiensis v. 841-881 ap. Usser-
raann, prodr. German. sacrae I. p. XXXIX-
LII. — *w. J. 741 mi mit der Fortsetz.
monachi Augiensis von 841-881 ap.
Pertz, mon. II. p. 328-330.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands 6e-
schichtsquellen i». 119.
Erchempertus, monachus ord. s.
Bened. in Monte Cassino (cca. 900) :
HistoriaLangobardorum ab a. 774 —
889.
Fortsetzung des Paulus Warnefridi. Ist
nur Auszug aus fl. Verf. verlornem grossern Werke
Chronicon Langob.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 5001.
mbr. 4". Einzige.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Heremperti ... hi-
storiae degestisprincipumBenevent. epitome
chronolog. ed. A. Caracciolius in seinen
antiqui chronologi IV. Neapoli 1626. 4**.
— ^wiederholt c. Excerptis ex fusione histor .
ejd. Herimperti ap. Muratori, scr. V. p.
15-33 (entstellt durch Auslassung von Wortern,
Sdtzen, Capiteln u. s. w.) — *c. castigat.
c. Peregrinii in seiner hist. princip. Lango-
bard. I. p. 25. Neap. 1643 (*ed. Pratilli I.
p. 46). — ^wiederholt ed. Graevius, thesaur,
Italjae IX.' pars I. — 'ap. Eccard, corp.
hist. med. aevi I. p. 49-90. — 'ap. Mura-
tori, scr. rer. Ital. II. 1. p. 237-255.
Besser. — 'ap. Pertz, mon. scr. HI. p. 240-
264. -- Excerpta ab a. 781-793 ap.
Bouquet, rec. V. 324; VI. 205; VII. 155.
Erl.-Schr.: Bethraannm l*ertz' Archlv X. p. 374.
Wattenbach, Geschichtsriuellen p. 158.
NB. Ungedruckt ist noch Erchemperti mar-
tyrologlum; cf. Pertx' Archiv VIII. 176. 187.
Erchenbaldus episc. Argentin., vid.
Versus de episcopis Argent.
Erchenfridus abbas Mellicensis (f
1163), vid. Vita s. Colomanni.
Erckenbaldus episc. Argentin. : De
antecessoribus suis in episcopatu
carmen = Versus de episcopis Ar-
gentinensibus.
Erdmann, Erdwinus (f 1505): Chro-
nicon episcoporum Osnabrugensium.
772-1453.
304
ERECTIO - d'ESCOUSCHY
Handschr.: Kopenhagen,k. Bibl. neue
Samml. No. 314. fol. — Wolfenbiittel,
hrz. Bibl. chart. anni 1481. Gud. 231. 4«.
Ausg.: ap. Meibom, scr. rer. Gerni. II.
p. 195-264.
NII. In plattdeutsc.her Sprache handschriftlich
in d. Hamburger Stadlbibl. No. LXVI. cod. chart.
Erectio ecclesiae Magd«burgensis
= Narratio erectionis etc.
Ericus = Hericus.
Ericus Daniae rex, historia gentis
Danorum = Annales Ryenses.
Ericus Olai, theol. professor Upsal.
(f 14(SG): Historia Svecorum Gotho-
rumque a Christo nato ad 1464.
Erste ausfiihrliche Geschichte seine.s Vaterlan-
des. Barbarisch-lateinische nnd unkritische Com-
pilation.
Ausg. : ' ed. Joh. Messenius. Holmiae
1615. 4°. — ' ed. Joh. Loccenius, cum notis.
Holmiae 1654. 8».
Uebers. : schwedisch von Johann Sjlvius.
Upsalia (Stockh.) 1678. 4».
Erinherus (monachus?), vid. Vita
s. Haimeradi.
^rledigung, von der, der kunig-
lichen Maie.stat unnd von allen
hendeln geschehen in niderland
picz zu Ende.
Ausg. : {amEnde :) MCCCC im LXXXVm.
iare. 4".
Ermaldus = Arnaldus.
Ermanricus = Ermenricus.
Ermenricus monachus Augiensis
et abbas Elwangensis (f 8G6), vid.
Vita ». (ialli.
„ ,, Hariolphi.
„ „ Magni abb.
„ „ Solae.
Erl.-Schr.: Histoire litt^raire de la Francc V.
p. 325.
■\Vatlenbach, Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. 118.
Ermentarius abba8\ , o„„. . ,
Tornusiensis fe^- ^63 W-
Ermentarius mo-( y^t^. /' ^Y\
nachus ) ^^^*' {translat.)
Ermoldus Nigellus abbas Anianen-
sis (J^S^l: Carmina
in honorcm Hiudouuici libri IV,
in laudcm Pipini regis elegia I,
in laudem Pipini regis elegia II,
Diese Gedichtc spiegeln in getniuen Bildcrn
jeni! Zcit wicdir
Handschr.: Wien, k. Hofb. mbr. sec.
XI. hist. prof. No. 992. 4».
Ausg. : ' zv^rst ap. Muratori , scr. rer.
Itt^I. IL 2. p. 13-80. — *wiederholt ap.
Mencken, script. Germ. I. p. 865-956; —
*ap. Bouquet, rec. VI. p. 1.-66; — *ap.
Pertz, mon. II. p. 464-523. — *ap. Migne,
patrologiae cursus CV. p. 551-640 nach
Bouquet.
Uebers. : deutsch von Pfund. Berlin 1856.
8*. (Geschichtschreiber d. deutsch. Vorz. IX.
Jahrh. 3. Bd.)
Jranzoaiach ap. Guizot, coUection IV. p.
13. 11-
Erl.-Schr.: BShr, Gesch. der romischen Litera-
tur im karoling. Zeitalter. 1S40. p. 96-97.
Fabricius, bibl. med. et infini. latinitatie.
I.ib. V. p. 332.
Hfiusser, die teutschcn Geschichtschreiber.
Heidelberg 1839. p. 38.
Histoire litteraire de la France IV. p. 520.
Leyscr, historia poet. medii aevi p. 229.
Schiiz, , comment. criticus de script. et seri-
ptoribus historici.5 p 186.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 2.
p. 4-6.
Wattoiibach, Deutschlands Geschichtsquel-
lcn p. 113.
Ernulfus Roffensis episcop., antea
monachus Benedict. (f 1124): Colle-
ctanea de rebus ecclesiae Roffensis
{Rodiester).
Ausy. : ' nach der Handschr. zu Bnchester
ap. Wharton, Anglia sacra I. p. 329-334.
— ^accedunt Professionum antiquor. An-
gliae episcoporum formulae de canonica
obedientia archiepiscopis Cantuariensibus
praestanda etc Edid. Thom. Hearnius.
Oxonii 1720. 8».
Erl.-Schr. Wright, Th. , biographia Britannica
liter. II. p. 79.
Vgl. Episfola Ernulii.
Erveus, vid. Translatio ss. Ragno-
berti.
Eschenloer (Eschler), Peter, Stadt-
schrciber inBreslau (f 1481): Denk-
wiirdigkeiten der iStadt Breslau.
1440-1479.
lioller, unbefangener Blick, klare Darstellung.
Handschr.: d. lat. Urschrift bis 1472 in
Breslau, Khedigerschc Bibl., die deutsche
in Breslau, Rathsarch.
Aus(j.: ed. J. Gb. Kunisch. Breslaa 1827.
2 Bde. 8».
ErL-Schr.: Kunisch, J. Gb., de Pctro Eschen-
loero, antiquissirao rerum Vratlslaviens. scri-
ptore oiiisq. commentarils. Vratislav. )S29.
■10. Programm.
Pcter lOschenloer und seine DenkwUrdig-
keiten, — «n Pertz' Archiv V. p. 541.
Pal.tcky, auK u. iibrr P. Escheiiloers Gesch.
d. Stadt Breslau v. J. 1440-1479, — in Biihm.
Mus. Mon.ats.-iChr. II. 1. p. 225 ; II. 2. p. 52.=).
Schmidt, zu Pet. Kschenloers (Jesch. d. Stadt
Bre.slau, — III Schles. Provinzialbl. CXXVU.
isni. p. :!s.
d'E8couschy ou de Coucy, Mat-
thieu: Histoire d*une partic du r^gne
de Charles VII depuis Tan 1444
jusqu' en 1461, ou Chroniques de
M. de Coucy.
ESAIAS — EUSEBIUS
305
Ausg.: ^par Den. Godefroy in Histoire
de Charles VII. Paris 1661. fol. p. 531. —
»ap. Buchon, collection XXXV. XXXVI.
Esaias eques regis Persarum, vid.
Acta ss. Jonae et Bar.
Ethelwerd = Aethelweard.
Ethelwolf monachus (nat. ante
770) : Carmen de abbatibus et viris
Eiis coenobii s. Petri in insula
lindisfarnensi.
Ausg.: ex cod. ms. Cantabrig. ap. Ma-
billon, AA, SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p.
304-321.
Erl.-Sclir.: Leyser, hist. poet. medii aevi p. 222.
Wright, Th., biograpbia Britannica literar.
I. p. 370-372.
Etienne Byrchington = Stephanus
Birchingtonius.
Etterlyn, Petermann, Gerichtschrei-
ber zuLuzern (flor. 1.503): Kronica
von der loblichen Eydtgenosschaft.
Ir harkoraen vnd sust seltzam strit-
tenn vnd geschichten. 863 — 1503.
Fiir die Begebenheiten der letztern Zeit von
grossem AVerth.
Handschr.: Middlehill, No. 1207.
Ausg.: 'corrigjert durch R. Husenegk.
Basel 1507. fol. Mit viel. Eolzschn. Sehr
selten. JSbert No. 6692. Panzer I. No. 595.
W. Wachernagel, deutsch. Lesehuch III. 1.
p. 69. — *hrsg. V. J. J. Spreng. Basel
1752. fol. — ^ibid. 1764. fol.
Eucharius: Dialogus Charitis et
Gaudae super obitu Maximiliani
Rom. imp. Aug. ob canonicam ele-
ctionem Caroli ex Philippo filio
nepotis se vicissim consolantium.
Ausg.: Gandavi 1519, 4^
Eucherius episc. Lugdunens. (cca.
529), vid. Narratio de martyribus
legionis Thebaicae.
Eugippius abbas prope Neapolim
(511), vid. Vita s. Severini abbatis
et Nor. ap.
Eulogium historiarum sive tem-
poris: Chronicon ab O. C. usque
ad a, D, 1366, a monacho quodam
Malmesburiensi exaratum.
Ausg.: ed. F. S. Hajdon in Rerum Bri-
tann. med. aevi script. or chronicles. 1858.
60. Tom. IX. 1. 2.
Rec: in v. SybeTs histor. Zeitschrift,
1869. p. 557.
8. Eulogius episcopus Toletanus,
dictus Cordubensis (f 859), vid.
Aeta B. Aureae virg.
Acta 8S. Nunilonis.
Historia ss. Georgii diac.
Passio ss. Ruderici presb.
Vita s. Perfecti.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
Im itaroling. Zeitalter p. 231.
Vgl. Vita 8. Eulogii Cordub.
s. Eulogius presbyter et martyr,
vid.
Acta s. Isaaci monachi.
Vita s. Columbae.
„ „ Pomposae.
Eumenius praefectus scholae Au-
gustodunensis (cca. 296): Gratiarum
actio Constantino Magno Augusto
Flaviensium nomine.
Gehaiten zu Trier 311, wohin die Biirger von
Autun (welches wegen s. Bevorzugung seitens d.
Kaisers d. Namen Flavia angenommen hatte) zum
Danke den E. gesendet hatten.
Panegyricus Constantino
Augusto dictus.
Gehjilten zu Trier 310, verbreitet sich iiber
Constantins Siege.
Panegyricus Constantio cae-
sari recepta Britannia dictus.
Wahrscheinlich zu Trier 297 namens der Stadt
Autun gehalten, zunachst wegen der Siege des
Kaisers in Britannien iiber Karausus u. Allectus.
Ausg. : in den Sammlungen der Panegyfici
veteres (Basil. 1520- Antverp. 1599-Francof.
1607- Paris. 1655- HaKs 1703. — ed. W,
Jager, Niirnbergae 1799. I. [recht gut.] —
Ultraiecti 1790, 2 vol. 4«. ed, H. J. Arntzen.)
Eunapius Sardianus (saec. V init.) :
Xqovhc^ lcSzoQia fi^va Js^ircnov.
270—414 p. Chr. Libri 14.
Nur noch Fragmente vorhanden. Fortgesetzt v.
Oly mpio dorus.
Ausg.: 'rec. notisque illustr. J. F. Bois-
sonade. Acced. adnotat. D. Wjttenbachii,
Am.steIod. 1822. 2 vol. 8», — »ed. I, Bekker
et B. G. Niebuhr zusammen mit Dexippi
fragment. Bonnae 1829. 8"*. (Corp. hist.
Byzant.) — * Eunapii historiarum fragmenta,
ed, Ang, Mai in Scriptorum veterum nova
collectio. Romae 1827, II. p. 296-318.
Eusebius Caesariensis episcopus,
Palaestinus, Pamphili (f 337 — 340) :
^ExxhjdiadTix'^ IdroQiaj historia ec-
clesiastica. Libri 10.
Geschrieben zwischen 324-326, das Hauptwerk
des E., dem der Charakter der Treue und Glaub-
wiirdigkeit nicht abgesprochen werden darf.
Ausg.: ^unter dem Tit. . Eusebii Pamph.
eccl. hist. lib. 10; eiusd. de vita Constantini
lib, 5; Socratis lib. 7; Theodoreti episc.
Cyrenensis lib. 5; collectaneorum ex hi-
storia eccl. Theodori lectoris libri 2 ; . , ,
Lutet. Paris., H. Stephanus 1544. fol. —
*ed. H. Valesius. Paris. (Amsterd.) 1659,
fol. — ^mit neuem Tit.: Paris. 1677. fol.
— * wiederholt Moguntiae (Francof. ad. M,)
1672-79, 3 vol.fol. Sehrincorrect. — ^wieder-
20
•306
P:USEBIUS — EUSTATHIUS
holt, G. Reading novas elucldationes . . .
adiecit. Cantabrigiae 1720. 3 vol. fol. —
*wiederholt Aug. Tanrin. 1748. 3 vol. fol.
— 'edid. F. A. Strotli. Halis 1779. 8». Tom.
I. (imic.) l'/j Thlr. — «ed. Ern. Zimmer-
manu. Francof. ad M. 1822. 2 vol. in 1 tom.
8». — » ed. F. A. Heinicheu. Lipsiae 1827.
28. 3 vol. 8"., womit zu verbinden : Supple-
mentum notarum ad Eusebii historiam ec-
clesiast. Lips. 1840. S». — '»ed. Burton.
Oxonii 1838. 2 vol. 8». — ^^ wiederholt
Oxonii 1845. 8». — "rec. A. Schwegier.
Tubing. 1852. 8». 1«/, Thlr. — '»graecum
text. collatis qui in Germaniae et Italiae
bibliothecis asservantur codd. et lat. c.
appar. crit. ed. H, Laemmer. Scafhusae
1861. gr. 8»,
Uebers.: bdhmisch unt, d. Tit.: Hy-
storya cyrkewnj Eusebia prigmienjm Pamf-
fila na knilly desatery rozdielend. Nynj
wnowie z reci Latinske w Czeskan pre-
lozena od Jana Kocyna z Kocynetu. L(5ta
poslednjho weku 1594. fol.
Deutsch unter dem Tit.: E's Kirchenge-
schichte, m. einigen Anm. von F. A. Stroth.
Quedlinb. 1777. 2 Bde. gr. 8». 3 Thlr.
Englisch: Eusebius' ecclesiastical hi-
story. London, Bohn's ecclesiast. library.
8». 5 sh.
Lateinisch: von Rufinus (cca. 400)
in 9 Bchrn (das 10. ist von ihm nicht iiber-
setzt) mit dessen Forts. in 2 Bchrn ist im
15. u. 16. Jahrh. sehr haufig, dann von
Petr. Thom. Cacciari, Romae 1740. 41.
zuerst nach kritischen Grundsatzen hrsge-
geben worden, dennoch aber fiir d. Kritik
des Originals noch nicht gehorig benutzt.
— Hieriiber u. vib. andere vgl. Brunet,
manuel. 5. ^dit. H. p. 1110.
Erl.-Schr.: Barton, B. , annotationes variorum
inhistor. eccles. Eusebii.Oxonii 1852. L'voI. 80.
Danz, J. Trg. Jihr., de Eusebio Caes. histo-
riae eccles. scrlptore eiusque fide recte aesti-
manda. Jenae 181.'». gr. 80. 15 Sgr.
Kestner, C. A., comment. de Eusebii histo-
riae eccl. conditoris auctoritate et iide diplo-
matica. Gottingae 1816. 40. 15 Sgr.
: Jlccvtodan^ IffTogia seu
Xgovixd GvyyQdfjtfiKTa — allgemeine
Geschichte. Libri2: 1) XQOvoyQacfia,
2) XQOvixog xav(6v.
Eb sind nur noch einzelnc Bruchstlicke d. griech.
Original8,(ibrig, dagegen hat sich eine lateinischo
Bearbeitung des h. Hicronymus vom 2. Bucho
erhalten. {fgl. unt. Hieronyraus.) — Vom gricchi-
scben Werke kennen vdr eine armenische Ueber-
setz. aus d. 6. Jahrb. ; sie erscbien
Uebera. : ' am besten durch Ang. Mai unt.
d. Tit.: Eusebii Pamphili chrouicorum ca-
nonura libri 2, opus ex haicano cod, a Joh.
Zohrabo diligenter repress. et castigatum;
Ang. Maius et Joh. Zohrabus nunc prim.
latinitate donatum notisq. illustrat.
additis graecis reliquiis edidenint, — Sa-
muelis presb. Aniensistemporumratio . . . ,;
A, Maius et J, Zohrabus ediderunt. Medio-
lani 1818, gr. 4«. 15-18 Fr. — »opera J,
B. Aucher Ancyrani monachi. Venetiis 1818.
(Text u. latein. Uebersetz. ; trotz der Jahres-
zahl 1818 erst im Juni 1819, 10 Monate
nach MaVs Ausg., verojfentlicht.) 2 vol. 4".
— ^vAederhoU ap. Mai, scriptorum veter,
nova collectio, Tom. VHI, Romae 1833.
Erl.-Schr.: Bfihr, die cbristlichen Dichter und
Gescbichtschrciber Uoms p. 95.
Leopardi, G., annotazione sopra la cronica
d'Eusebio. Roma 1823. 8o.
Niebuhr, B. G., histor. Gewinu aus d. arme-
nischen Chronik des Eusebins — in Abhand-
Inngen der berliner Akademie der Wissensch.
1820-21. p. 37114.
Prato, Hier. de, dissertatio de chronicis libris
2 ab Euaebio scriptis ct editis. Veronae
1750. 80.
Scb iiz, commentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 134-138; 188.
- Tostado, Alph., comlen^a el comento o ex-
posicion do Eusebio de las chronicas o tiem-
pos intcrpretado cn vulgar. Salamanca, H.
Gisser 1506. 5 part. fol.
: Vita Constantini M. ini-
peratoris. Graece. Libri 4.
Geschrieben nach d. Jahre 33", tragt mehr den
Charakter einer Lobrede, als einer einfachen Bio-
graphie.
Ausg.: ^inter antiquos ecclesiasticar. hi-
storiar. scriptt. (s. ob. hist, eccl, den Titel)
Lutetiae Paris, 1544. fol. — *gr, et lat,
Eusebianis eccles. histor, libris addita, inter-
prete Hadr. Valesio. Paris. 1659. fol, —
^ioiederholt Moguntiae 1672. fol. — *wieder-
holt von G. Readiug. Cantabrigiae 1720,
fol, — ^ebenso mit einigen Zusdlzen Vene-
tiis 1770, 3 vol, 4". — • zusammen mit
Eusebii hist, eccl. ed. F, A, Stroth. Halis
1779. 8". — '(gr. et lat.) cum integro
H. Valesii commentar., selectis Readingi,
Strothii etc. observationibus ed. F, A. Hei-
nichen, Lipsiae 1830. 8». 3 Thlr,
Uebers.: latine ' ed. Joa. Portesius.
Colon. Agripp, 1570. fol. — ^ed. Wolfg.
Musculus, Basil, 1549, »1557, *1562. M611,
fol. — 'ed. Joh. Christophorsonus. Lovani,
1570 et ' Coloniae 1570, fol, — *iciederholt
c. SufFr. Petri annotatt, ibid. 1581, fol,
•Paris, 1571, fol, — "ed. F, A. Heinichen
(s. vorher.)
Erl.-Schr.: Baur, P. G., comparatur Eusebius
cum Herodoto. Tubingae 1834. 40.
Hermann, C. F. , de scriptoribus illu.str. ap.
Hieronymum etc. GoUingae 1848, 40.
Struve, bibliotheca bistor. ed. Meusel V. 1.
p. 178-181.
Vgl. Acta ss. Eliae, Jer.
„ „ Alarini mll.
,, „ Pothini.
Martyrium s. Tbeae.
Eusignius, vid. Vita s. Basilisci.
Eustathius: De capta Thessalonica
liber.
Ausg.: ex recogn. Imm. Bekkeri zusamr
men mit Leoni.s grammatici chronographia.
Bonnae 1842. 8". (Corp. hist, Byzant.)
EUSTATHIUS — EXCERPTA
307
Eustathius presbyter Constantino-
pol. (cca. 850), vid. Vita s. Eutychii
patriarch.
Euthymius patriarcha Ternobensis,
vid. Vita s. Johannis abb. Ryl.
Eutropius episcopus: Tractatus de
iuribus et privilegiis iraperatorum
in imperio Romano.
Ein Werk des 11. Jahrh.
Aiisg. : ' ap. Goldast,monarchia. — *Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. VII. p. 298-301.
Eutychianus presbyter Adanae in
Cicilia (saec. VI), vid. Vita s. Theo-
phili viced.
_ , , , , lAltimontensis/
Everhelmusabbasjgi^^^i^i^j^^igj
(t cca. 1069), vid. Vita s. Popponis
abbatis.
Evodius episc. Caesareae, vid.
Acta ss. martyrum 40. Sebast. (vita
alia.)
,, „ „ „ 42.
Ex historiola Longobardorum, au-
ctore monacho Cassinensi coaevo.
846—872 = Chronicon Casinense.
Exactio Nortmannis constituta
tempore Caroli Calvi regis, ut ab
ipsius regno recederent, a. 872,
Ausg.: ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
II. p. 460-467.
Excerpta, vide aucJi den Haupt-
titel eines hetr. Werkes, z. B. Chroni-
con, Historia etc.
Excerpta annalium abbatis cuius-
dam Cinnensis ab a. 920—1528.
Ausg.: ap. P. J. Eckhard, script. rer.
lutrebocensium. Witebergae 1734. 4*. p. 136
-142.
Excerpta annalium Angliae, vid.
AnnaUum Angliae excerpta.
Excerpta auctoris ignoti de Con-
stantino Chloro, Constantino Magno
et aliis imperatoribus.
Ausg.: ex editis Henr. Valesii repetita
ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV. p. 635-
640. (X.)
Excerpta chronici veteris ab initio
regni Francorum usque ad 819 =
Chronicon Moissiacense.
Excerpta chronologica de ducibus
Brunsvicensibus (905—1314) et de
reliquiis ecclesiae collegiatae s.
Blasii (1312).
Ausg.: ap. Leibnit, scr. rer. Brunsv. 11,
p. 59.
Excerpta de antiquitatibus Con-
stantinopolitanis .
Ob da.sselbe rait Codinus' nagsx^oXai^
Ausg.: ap. A. Banduri, imperium orien-
tale sive antiquitates Constantinopolitanae.
Paris. 1711. fol. I. 3. p. 124.
Excerpta de Guelfis, vid. Arn-
peckius,
txcerpta e chronico Jordani cui
titulum fecit Satyrica gestarum
rerum regum atque regnorum et
summorum pontincum nistoria a
creatione mundi — 1320, vid. Jor-
danus canonicus Osnabrug.
Excerpta e compendio chronicorum
omnium sec. XIV., quod italice
concinnavit Angelus Marius Edoari
Da-Erba, edita in supplementum
eorum quae hodie desiderantur.
1310—1398,
Ausg. : in Monument. histor. ad prov.
Parm. (chronica Parm.) III. p. 400-444.
Excerpta ex chronico a Christi
nativ. — 1158, vid. Anuales Gradi-
censes.
Excerpta ex chronico Erfurtensi
antiquiore ab a. 1078 — 1181.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ.
III. p. 226.
Excerpta ex chronico mss, ecclesiae
Goslariensis (935 — 1292), dialecto
Saxonica,
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 750.
Excerpta ex chronologia Arabica
Hazi Aliphe M u s t a f a ad rem Sara-
ceno-Siculam pertinentia,
Ausg. : ^ latine ap. Muratori , scr. rer.
Ital. I. 2. p. 283. — ^italicd ed. Joh. Rai-
naldus Caroli. Venetiis 1697.
Excerpta ex chronologia universali
Ismaelis Alemujadad, Abulpheda,
regis Amani, ex Arabico.
Ausg. : ' ed. Carusius, biblioth. Sicula I.
— ^latine ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 251-254.
Excerpta ex epitome historiae
chronologicae nondum typis man-
datae, inchoantis ab a. 1400, finientis
in a. 1467, quo tempore vixit Phi-
lippus Bonus, Burgundiae dux, cuius
aulae auctor anonymus addictus fuit.
20*
308
EXCERPTA — EXPEDITIO
Ausg.: zusammen mit Juv^nal des Ursins,
histoire («. d.) Paris 1614. 4». 1653. fol.
Excerpta ex martyrologio et necro-
logio Casinensi manu exaratis una
cum aliis ad raonasterium Casinense
spectantibus.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VII.
p. 935-962.
Exceppta ex variis chronicis ab a.
881 usque ad a. 987.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 82-98.
Excerpta ex vetustiori chronico
coenobii Weihen-Stephanensi ord.
s. Ben. in Bavaria. 1012 — 1347,
Handschr. : M ii n c h e n , Hofbibl. cod. lat.
mbr. 1015. saec. 12-14.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
402-406.
Erl.-Schr.: Deutinger. BeitrSge VI. p. 200.
Excerpta ex vitis Sanctorum ab
a. 840 ad a. 877.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 340.
Excerpta ex vitis Sanctorum ab
a. 877 ad a. 987.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 106-156.
Excerpta ex vitis Sanctorum, de
regibus Hugone et Roberto.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. X. p. 328-386.
Excerpta historica, ex diario manu
imper. Friderici III (1440—1493)
scripta.
Ausg.: 'ap. Lambecium, diarium itineris
Cellensis p. 13. ein Theil. — 'post Lambec.
diligentius vulgata ap. Koliar, anal. monum.
omnis aevi II. p. 066-678 {hier u-ird die
Angabe, dass das Ganze ein Autogi cph des
Kaisers sei, iciderlegt.)
Excerpta historica ex vetustiss.
kalendario mpt. Ambrosianae bi-
blioth. 1116-1223.
Wichtig fur die altmailandi.sche Geschjchte.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 235. 236.
Excerpta historica quaedam ex
veteri stemmate genealogico regum
Franciae.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova I. p. 331.
332.
Excerpta Johannis Hussi condem-
nationem concernentia.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist medii aevi
IL p. 1859-1862.
Excerpta libri revelationum Au-
dradi Modici.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
n. p. 390-393. — *ap. Bouquet, rec. VII.
p. 289-292.
Excerpta Peiresciana, / vid. Con-
Excerpta Valesiana, i stantinus
Porphyrogen., xeifaXaioodfig. B.
Excerptum chronici veteris ab a.
986-1109.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
rV. p. 96-98.
Excerptum ex chronica quam alii
Alano Chartier, aUi Jacobo de
Bouvier cognomento Berry ad-
scribunt, ab a. 1402 — 1455, vid.
Chartier.
Excerptum ex Gallica historia.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. XII. F. 9.
Ausg.: 'ed. Lazius m Comment. de rep.
Rom. lib. I. c. 8. p. 52; — *Vossius et
Goldast, script. rer. Suev. p. 3; — 'm
Chronicon Ursperg. ad a. 1167. — Cf.
Otto Frising. lib. III. c. 4 (edid. Urstisius
p. 56.)
Excidium Halberstadens. civitatis.
Gercimte rhythraische Pocsie.
Ausg.: ap. Schatz, chronicon Halber.sta-
dense. Halberst. 1839. p. 60.
Excommunicatio Heinrici ducis
Bawariae a. 976.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. Ilb. p. 171.
Excommunicatio hominum Bal-
duini comitis Flandriae propter oc-
cisionem Falconis Remensis archie-
piscopi ab illis perpetratum.
Ausg.: ex ms. Nic. Camusatii ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. II. p. 585.
Exemplar notitiae, quaUter Domi-
nus noster Karolus, filius vester
carissimus, querelae Rotberti epi-
scopi finem dederit.
Ausg.: ap. Bouquct, rec. VII. p. 297.
Exordium magnum ordinis Cister-
ciensis auctore Stephano abbate et
fundatore archimonasterii Cister-
ciensis, quod scripsit Conradus
abbas Eberbacensis (f 1226).
Ausg.: ap. Tissier, bibl. Cisterciens. I.
p. 1-9.
Erl.-Schr.: Histoire litt^raire delaFrance XVII.
p. 363.
Exordium monasterii s. Johannis
de Tarouca ord. Cisterc. a. 1187.
Ausg.: ' m Monarchia Lusitana, tom. III.
auctore Braudauo, appeud. — ^wiederholt
in Portugaliae monum. I. p. 89. 90.
ExpeditioKaroli magni Hispanica,
vid. Fabulae de Hispanica exped.
EXPENSA — FABER
309
Expensa in militia domini Philippi,
regis iilii, Parisius in festo pente-
costes a. Dom. 1267.
Ausy.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 393-397.
Extracta e variis cronicis Scocie.
Ausy. : edit. by W. B. Turnbull. Edin-
burg, Abbotsford club. 1842. 4».
Extrait de la Estoire de seint
Aedward le Roi, translatee du Latin,
vid. Vita s. Edvardi regis [la estoire).
Extrait de Fhistoire d'aucuns des
ducs de Normandie = Wace, le
roman de Kou.
Extrait de Thistoire de Louis duc
d'Orleans pour ce qui regarde Thi-
stoire du roy Charles VIII.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Charles
VIII. No. 9.
Extrait des registres du parle-
ment, touchant les plaintes de Louis
duc d'Orleans contre Fenlevement
du roy Charles VIII par la com-
tesse de Beaujeu en 1484.
Ausg.: Paris 1652. 4».
Extralt d'une histoire de France
manuscrite, qui commence en 1270
et finit l'an 1510.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
Xn. I. No. 7.
Extraits des differens ouvrages,
qui ont rapport au roy Charles VIII
et a son regne; scavoir: Effigies
regum Francorum auctor e H e n r i c o
Pantaleone; Epitome des gestes
des roys de France; Genealogie
et epitaphes des roys de France
par Jacq. Bouchet; Chronique
abr6g6e des roys de France; Re-
cueil des antiquites de Tabbaye de
s. Denys; Steph. Paschalii ico-
num liber; Theod. Paschasii in
Icones regum Francorum notae; La
Franciade ; Antiquites et singularites
remarquables de Paris.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Charles
Vm. No. 12.
Eynwicus praepositus canoniae s.
Floriani in Austria, vid. Vita s.
Walburgis.
Eyrbyggia-Saga.
Geschichte des Thorpriesters Hrolfs u. seineg
Geschlechts. ,,0f the various records of Icelandic
history and literature is none more interesting than
the Eyrbiggia-Saga." Weber.
Ausg. : Eyrbyggia-Saga s. Eyranorum hi-
storia, quam mandante ... P. F. Suhm,
vers. lat. var. lect. ac ind. rer. aux. G.
J. Thorkelin. Hafniae 1787. 4». 2'/» Thlr.
Erl.-Schr. :ilii\ler, Sagabiblioth. (detUsche Atug.)
I. p. 140.
Weber, northern antiquities p. 477-521.
Eysenhart, Mich., vid. Martinus
minorita.
Ezelo monachus Cluniacensis, vid.
Vita s. Hugonis abb. Cluniacens.
{epitome.)
F.
Faber, Felix, dominican. Ulmensis
(t 1502): Historiae Suevorum libri
IL 180—1490.
Ausgezeichnet durch grosse Freimiithigkeit und
reich an wichtigen Nachrichten.
Ausg.: ap. Goldast, scr. rer. Suev. Ed.
Franc. 1605. p. 46, ed. Ulm. 1723. p. 13.
: Evagatorium in terrae
sanctae, Arabiae et Aegypti pere-
grinationem a. 1479 et 1483.
Faber war Begleiter des Mainzer Dekans Brei-
tenbach und verfasste oder redigirte das unter
dcs letztern Namen erschienene Rcisewerk.
Ausg.: 'ed. C. D. Hassler m Bibl. des
liter. Vereins. Stuttgart 1843-49. Bd. 2-4.
3 voU. 8». — *vorher unt. d. Tit.: Hi-
storia itineris s. peregrinationis Hierosol.
sub nomine Breitenbachii Moguntiae
1486. — »Spirae 1490. — *ibld. 1502.
Uebers.: 'Eigentlich beschreibung der
hin vnjid vvider farth zu dem Heyligen
Landt gen Jerusalem etc. Vormals im Druck
nie dergleichen aussgangen. (Von Bruder
Felix Lesemeister zu Vlm.) s. 1. 1556. 4*.
-1557. 4*. Selten. — *hrsg. von Jac. Eysen-
grein. 1560.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et inf. latini-
tatis. I.ib. VI. p. 413.
Haberlin, Fr. Dom., diss. de vita, itineri-
bus et scriptis Felicis Fabri, monachi pracd.
Dlm. Gotting. 1742. 40.
Faber, Joan. ord. praed. (f 1541
episc. Viennensis): Oratio funebris
310
FABP:R - FALCANDUS
in depositione Maximiliani I in
oppido Wels die 16. Jan. a. 1519
habita.
EnthSlt eine Uebersicht des ganzen Lebena dea
Verstorbeoen. »
Aiisg.: ap. Frcher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 721-743.
: Sermones consolatorii . . .
super immanissimi Tureorum ty-
ranni altera imminenti obsidione
inciytae urbis Viennensis.
Ausg.: Viennae Pannoniae 1532. 4".
Fabep, Joan., Parisiensis, Carnotens.
episcopus (1379—1390): Expositio
rerum in Grallia tum gestarum.
Ausg. : ed. Bulaeiis in Historia academiae
Parisiensis IV. p. 523.
Faber, Udalric, Rhetus: Aegloga
cui nomen "AQyog seu KXavd^fiog
^OTQixoc id est fletus pastoralis de
morte Maximiliani Caesaris Aug.
cunctis mortalibus graviter nec mi-
nus pie deploranda.
Ausg.: Viennae per Joa. Singrenium. s.
a. 4». 14 Bl.
Fabian, Robert (Sheriff in London,
f 1512): Concordance of stories or
chronicle of England and France.
Wolsey liess das Bucli wegen der vorkommeu-
den Angriffe auf d. engl. Geistliclilceit verbrennen.
Es reicht von Brutus bis Heinrich VI i.
Ausg.: 'London 1516. 2 vol. fol. — "^ibid.
1533. fol. — *ihid. 1542. fol. — Hbid.
1559. fol. — *ed. H. Ellis unt. d. Tit.:
R. Fabyan, new chronicles of England and
France in 2 partes. . . . Named by himself
the concordance of histories etc. ibid. 1811.
4". Wiederholung der 1. Ausg.
Fabricius de Marliano, episc. Pla-
centinus (1476) , vid. Chronica
episcoporum Placentinorum.
Fabulae de Hispanica expeditione
Karoli Magni.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. IH. p. 708-710.
Facius, Bartholom. , e Spedia
{Svezzia, 1 1457) : De bello Veneto-
Clodiano cum Genuensibus gesto
a. 1377.
Ausg.: 'Lugduni 1568. 8". — *tciederhoU
ibid. 1578. 8". — 'ap. Burmann, thesaur.
Ital. V. prs. 4.
: De origine belli inter
Gallos et Britannos a. 1415.
Ausg.: ed. Fr. Dionys. Camusatus in
additionib. ad Bibliothecam Alphousi Ciac-
conii p. 883.
: De rebus gestis ab Al-
phonso I Neapolitanorum rege usque
ad obitum Nicolai V papae a. 1455
commentariorum libri X.
Ausg. : ' ed. Joann. Michael Brutus. Lug-
duni 1560. 4". — *wiederholt ibid. 1562.
4». — ^wiederholt ibid. 1566. 4». — *m.it
Guicciardini's latein. Uebersetz. ed. Coelius
Cvmo. Ba.sileae 1566. fol. — »ap. Burmann,
thes. antiq. Ital. IX. prs. 3. vor Poutanus
hist. Neapol. — *die 7 ersten Biicher ed.
Frauc. Philoponus. Mantuae 1563. 4".
Uebers. : italienisch unter dem Tit. : Fatti
d'Alfonso d'Aragone, primo re di Napoli
di questo nome, trad. da Jac. Mauri. Vi-
negia 1580. 4».
: Historiarum et chronico-
rum mundi epitorae. .
Ausg.: Venetiis 1533. 8*».
EH.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tiitis. Lib. VI. p. 427431.
Struve, bibl.histor. ed.MeuselVI. l.p. 259-261
Faereyinga-Saga.
Geschichte der Faroerinseln v. 10-11. .J.ahrh.
Ausg.: ein Stiick als: 'Thattur Thrandar
og Sigmundar Brestissinar s. historia Thran-
deri et Sigmundi Bresti filii in der Vita
01. Tryggvi filii I. p. 94-117 u. App. p. 22-
36. — ^unt. d. Tit.: Faereyinga-Saga oder
Geschichte der Bewohner der Faroer, im Is-
landisch. Grundtexte mit faroischer, da-
niscber u. deutscher Uebersetz., hrsg. v. C.
C. Rafn u. C. F. Mohnike. Kopenhagen
1834. 4». M. Karte u. Facsim.
Faits et particularit^s concernant
Marie de Bourgogne et Maximilien
d'Autriche du Jauvier 1476 au
2. Nov. 1477.
Ausg.: in Mdmoires et publications de
la socit^t^ du Hainaut. Bruxelles 1839. 1.
publids par Lacroix»
Faits, les, et gestes du preux Gode-
froy de I3ouillon et de ses che-
valereux freres Boudouin etEustace,
issus de la noble ligne de chevalier
au Cigne; avec leur g^nealogie.
Traduit du latin (par Pierre
Desrey).
I-)ie latein. Urschrift ist unbckannt.
Ausg.: 'Paris s. a. et 1. fol. — ^ibid.
(1500.) 4». — ^ibid. 1511. 4». — ^ibid.
1523. fol. min. Mit vielen Holzschn. —
*Lyon 1580. 12 mo. _ *ibid. 1585. 8".
Vgl. Bouillon.
Epistolae Oodefridi BuUonii.
Falcandus, Hugo (cca. 1190?):
Historia de rebus gestis in Siciliae
regno praecipue ab a. 1146 — 1169,
sivc de calamitatibus Siciliae sub
FALCO — FASTI
» 311
Wilhelmo I et II regibus ad Petrum
Panormitanae ecclesiae thesaura-
rium.
Kraftvoll und geistrcich.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 5150. 2; — 6262; — St. Victor. sec.
XIV. No. 164.
Ausg. : ' ed. Gei-vas. Tornacensis sive
Matth. Longogaevus. Lutet. Paris. 1550.
4*. — *(ed. Fazelli) in Scr. rer. Sicular.
No. V. p. 247. — * ap. Burmann, thesaur.
Siciliae antiq. V. — *ed, Carusius, bibl.
hist. Siciliae I. No. 17. — •ap. Muratori,
scr. rer. Ital. VII. p. 247-344. — Oap. Del
Re, cronisti e scrittori sincroni I. p. 277-
391 -mit gegeniiberstehender italien. Ueber-
setzung; Noten p. 393-400.
Falco, Beneventanus iudex: Chro-
nicon de rebus aetate sua gestis.
1102—1140.
Eine der wichtigsten Quellen Uber Unteritalien.
Ausg. : ' ap. Caraccioli, antiq. chronologi
IV. p. 178. — ^ed. Carusius, bibl. hist.
Sicil, I. p. 299. — *Burmann, thes. antiquit.
Ital. IX. — *mit Emendationen v. C. Pelle-
grini ap. Muratori, scr. rer. Ital. V. p.
82-133. — *ap. Pratilli, hist. princip. Lan-
gobard. IV. p. 135. — 'ap. Del Ke, cro-
nisti e scrittori I. p. 161-252 mit gegen-
iiberstehender italienischer Uebers., Noten
ibid. p. 253-276. — ' Bruchstiicke ap. Bou-
quet, rec. XV. p. 213-223. 251. 344-360.
Erl.-Sclir.: Fabricius, bibl. med. et infimae la-
tinit. VI. p. 431;.
Vita s. Barbati Benev.
Falco monachus: Chronicon Tre-
norchiense.
Ausg. : ' ed. P, Fr. Chifflet in Historia
monasterii Tornutiensis sive Trenorchien.sis.
Divione 1664. 4». — ^Bruchstiick (de trans-
lat. s. Filiberti) ap. Mabillon, AA, SS, o,
s. Ben. saec, IV. 1, p. 560-563.
Vgl. Passio s. Valeriani mart. (jpass.
alt.)
Falcuinus, vid. Vita s. Pharonis.
Faritius monachus Malmesberien-
sis, vid. Vita s. Aldhehni.
Fasciculus actorum pertinentium
ad controversiam inter Bonifacium
VIII et Philippum IV regem Galliae.
Bietet nichts neues.
Ausg. : ap. Leibnit., mantissa codicis iuris
gent. dipl, Hanoverae 1693. fol. p. 222.
Vgl. Acta inter Bonifacium.
Fasciculus temporum, vid.
Johannes de Laer.
llolevinck.
Veldenarius.
Fasti Carolini = Einhardus: an-
nales.
Fasti consulares, vid.
Chronicon Cuspinianum,
Idacius.
Fasti Corbeienses = Annales Cor-
beienses.
Fasti dominicanorum Colmarien-
sium, continentes rerum Alsaticarum
annales earundemque uberiorem
enarrationem ad a. 1303 = An-
nales Cohnarienses.
Fasti Limpurgenses, d. i. ein wohl-
geschrieben Fragment einer Chro-,
nik von der Stadt vnd den Herren
zu Limpurg auf der Lohne (a. d.
Lahn, in Nassau). 1336 — 1402.
MerlcwUrdigesSprachdenkmal rheinischerMund-
art; wichtig wegen der vielen in ihm enthaltenen
alten Reime und Nachrichten von altdeutschen ly-
rischen Sangern, und interessant namentlich fiir d.
deutsche Cultur- und Trachtengeschichte. — Erster
Verfasser war wahrscheinlich der Stadtschreiber
Tillmann Adam Emmel (f 1400), der sie bis
1399fuhrte. Johannes Gensbain(uml473) schrieb
sie ab und fugte Zusatze zu 1299. 1317. 1369. 1456.
und 1461.
Handschr.: Original, verloren. — Trier,
Stadtbibl. chart. sec. XVH. fol. No. 1368
(XLVni.) Aus Hontheim's Nachlass.
Ausg. : ^ hrsg. von Joh. Friedr. Faust von
Aschaffenburg. Heidelberg (Limpurg) 1617.
kl. 8*. Sehr selten. — ^wiederholt ibid. 1619.
8». — »Wetzlar 1720. 1747. 8«. Modernisirt.
— *unt. d. Tit.: Limburger Chronik, mit
einer Einleit. u. erlaut. Anmerkungen hrsg.
von C. D. Vogel. Herborn 1826. 8«. —
* 2. Aufl. Marburg 1828. 8», Alle selten. —
*U7it. d. Tit.: Die Limburger Chronik des
Johannes, Nach J, Fr. Fausfs Fasti Lim-
purgenses hrsg. von Karl Eossel. Wies-
baden 1860. 8». XII. 116 Seit. m. 3 Tafeln.
20 Sgr, Von allen modernen Zustutzungen,
Einschiebseln u. Anhdngseln befreit und in
der urspriinglichen Form wiederhergestellt.
— Vgl. Hontheim, prodrom, historiae Trevir,
p, 1082.
Auszug unt. d. Tit. : Fragment einer alten
Chronik, worinnen verscbiedentliche Ge-
schichten von denen Jahren 1347-1371 be-
schrieben seynd, zur Unterhaltung denen
Liebhabern der altteutschen Schreibart, aus
einem alten Manuscript zum Druck gegeben
von G. C. N. Auban. s. 1. 1747 (d. h. von
Geo. Christoph Neller, geb. zu Auhan im
Wurzburgischen, frilher Professor in Trier).
kl. 8°, 4 Bogen von grosster Seltenheit.
Erl.-Schr.: Eschenburg, von J. Gensbeins Lim-
purgischer Chronik , — in Braga und Her-
mode. IH. 1. Abth. p. 82.
Stieglitz, die Bildung und Sitten der Deat-
schen des Mittelalters, nach der Limburger
Chronik, — in Berichte an d. .Mitglieder d.
deutschen Gesellschaft z. Erforschung vater-
ISnd. Sprache und Alterthiimer zu Leipzig.
Leipz. 1829. p. 67.
V. Sybel, historische Zeitschrift. 1861. 3. Jahrg.
2. Heft. p, 486-488.
312
FASTI — FERRETO
Fasti necrologici = Necrologium.
Fasti Siculi = Chronicon paschale.
_ ^ Imonach. Casin./ (f 620),
f^2"s*"Mpresbyter, \ vtd.
Yita s. Mauri abb.
,, ,, Severini abbatis.
Felinus, vid. Sandeus.
Felix Croylandensis (cca. 730), vid.
Vita 8. Guthlaci.
Krl.-Schr.: Wright, biograpLia Britann. literar.
I. p. 246-240.
Felix Manllius, vid. Vita s. Gebe-
hardi episc. Constant.
Felix Nerinius, vid. Vita s. Gau-
dentii archiep.
Felix Renda, vid. Vita s. Amati
episc. Nusci.
Felix Toletanus episc. (f 702),
vid. Vita s. Juliani ep. Toietani.
Fenin, Pierre de (f 1433): M6-
moires, comprenant le recit des
^venements qui se sont pass^s en
France et en Bourgogne sous les
regnes de Charles VI etCharles VII.
In picardischer iMundart gesciiricben. Kiihrt
wahrscheinlich von einem spatern Verf. her. Fiir
die drei letzten Dezennien der Re?ier. Karls VI v.
Frankreich eine der wichtigsten Geschichtsquellen.
Ausg. : ' zuerst als Anhang zu Juv(5nal
des Ursins, archeveq. de Rheims , Histoire
de Charles VI. Paris. 1614. 4». Paris 1653.
fol. — ' wiederholt ap. Perrin , collection
univ. des mdmoires r^latifs k Thist. de
France. 1785. V. — »u. ap. Petitot, collect.
des mem. 1819. VII. — * nach der pariser
Handschr. publ, par Mademois. Dupont
unt. d. Tit.: M^m, de Pierre de Fenin.
Paris 1837. 8». 9 fr. — » ap. Michaud et
Poujoulat, nouvelle coUect. II.
FeodaNormanniae atqueScriptum
de servitiis militum, quae debentur
duci.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Nonn. script.
p. 1037-1049.
Fernandez de Velasco, vid. Seguro.
Fernao Lopes, chronista-m6r do
Reino (.saec. 15): Cronicas del Rey
D. Joam da gloriosa memoria o I
deste nome e as dosReysD. Duarte
e D. Alfonso o V.
lot von Gomes ,Io.^o de Zurara (t 1472) ergfinzt.
Ausg. : ' tiradas a luz por ordem de D.
Rodrigo da Cunha arcebispo de Lisboa.
Lisboa 1643. fol. — ^Li.sboa 1774. 1780.
2 vol. 4». (/71 Tom. 1. steht Duarte Nunes
de Leao, cronicas dos reyes Joao I. etc.)
Erl. • Setir.: Menezen, Fem. de, vida e ac<;oens •
d'el rey Dom Joao I. 5 libros. Lisboa 1677.
40.
V. Olfers, Leben des atandhaflen Prlnzen.
Nach der Chronika Ncincs GehoimschreibcrH
F. Joan Alvares. Bcrliii 1K27. so.
: Chronica do Senhor D.
Fernando, nono Rei de Portugal.
Ausg. : in Collec^ao de livros ineditos de
hist. portug. IV.
: Chronica do Scnhor D.
Pedro I oitavo Rey de Portugal.
Ausg. : ' dada a luz e accrescentada por
Joze Pereira Bayam. Lisbpa 1735. 8", —
* iriederhoU ibid. 1760. 4». — * in CoIIec<;ao
de livro.s ined. de histor. port. IV.
Ferrerius , Zachar. , Vicentinus,
episc. Gardiensis (f cca, 1525): Acta
scitu dignissima Constantiensis con-
cihi.
Ausg.: ilediolani 1611,
Apologia sacri Pisani con-
cilii moderni.
Ausg.: Pisis 1511.
Decreta et acta concilii
Basileensis.
Ausg.: 'Pisis 1511. — *Paris, 1512.
Epistola ad Hadrianura VI
pont. max. de laudibus urbis Fa-
ventiae a. 1522.
Ausg.: ag. Mittarelli, ad script. rer. Ital.
accessiones p. 842-844,
: Lugdunense somnium de
divi Leonis X papae ad summum
apostolatus apicera electione et Epi-
stolae ad Ludovicum XII Franco-
rum regem.
Ausg.; ' Lugduni 1513. — 'in: Carmina
illustrium poetarum Ital. Florentiae 1721.
Tom. IV.
Krl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latl-
nitatis ed. Mansi VI. p. ;!.'S2.
Vgl. Vita s. Oasimiri Pol. reg.
Ferreto, Vincent. (f post 1330):
Historia reriira in Italia gestarura
ab a. 1250 ad a. usque 1318 libris VIL
Angenehm durch Fluss dor Sprache und Ueber-
sicht des Ganzen, bisweilen ungenau und iibertrie-
ben in den Urteilen.
Handschr.: Rom, Vatic, bibl, No. 4941.
3929. 3930. Vgl. Pertz' Arch. V. 177. 178.
Ausg.: ap. Muratori, scr, rer. Ital, IX. p,
935-1182. Likkenhaft.
Erl.-Schr.: Donniges, Oesch. des deutscb. Kai-
xerthums im 14. Jahrh. Berlin 1841 I. 1.
p. 73.
: De morte Benevenuti Cam-
pesani poetae Vicentini.
Av^g.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. IX.
p. 1183-1186.
: De morte Beneveimti Cam-
pesani Vicentini poetae adMussatum
Patavinum.
FERRETO — FLODOAEDUS
313
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. IX.
p. 1187. 1188.
: De Scaligerorum origine
poema circa a. 1329 scriptum ad
Oanem grandem Scaligerum Ve-
ronae etc. Dominum.
' Ausg.: ap. Muratori, script. IX. p. 1197
-1218.
Erl.-Schr.: Ephemerides ernditorum. Paris.
17S3. Mai. p. 102.
Fabricius. bibl. rned et inf. latinitatis Lib
^ VI. p. 491-19.3.
Ferroni , Arnold. , Burdigalensis,
vid. unter Paulus Aemilius.
Feus Belcharius, vid. Vita s. Jo-
hannis Columbani.
Fiamma, Galvano = Galvaneus
Flamma.
Fiori, Giorgio, prof. iur. Medio-
lani (t 1512) = Florus, Georg.
Firmanus, Seraph,, vid.
Vita V. Gentilis.
„ s. Margaretae virg.
Flrmlnus episcopus, vid. Vita s.
Caesarii episc.
Firnandus oanonic. Leodiens. (cca.
1220), vid. Vita s. Lamberti episc.
Lugd. [triumph.)
Fistenport, Joh., vid. tint.
Martinus minorita u. vgl.
Annales Nere.slieimenses.
Flandria generosa usque ad annum
1164.
Dieses Werk bildet die Grundl.ige fast aller
Chroniken Flanderns.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 314-317.
Au^g.: '^in Galopini Flandria generosa.
Montibus 1643. 4*. — *ap. Paquot, historiae
Flandricae synopsis. Brux. 1781. 4*. mit
Fortsetzung von Paquot selbst bis 1482. —
^ wiederholt u. 'vermehrt ap. Martene, thes.
anecd. III. p. 377-440 unt. d. Tit.: Genea-
logia comitum Flandrensium u. einer Fort-
setzung bis 1347. — * tciederholt ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 388; XIII. p. 411; XVIII.
p. 559. — * ed. Bethmann ap. Pertz , raon.
scr. IX. p. 313-334.
Uebers. : franzosisch unt. d. Tit. : Li ge-
nerations li parole et li lignie des contes
de Flandres {Handschr. : vid. ap. Pertz 1. 1.
p. 316.) ap. de Smet, corpus chron. Flandr.
U. p. 31.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek d. Nederlandsche
geschiedschrijvers p.507.
Vi/l. Chronicon Flandrense rhyth-
micum.
Flavius Anselmus monach. Beccen-
sis, vid. Vita s. Berengarii.
Fleuranges. Robert de la Marck,
sieur de Fleuranges, marechal de
France (ne cca. 1490, f 1537):
Memoires du jeune adventureux — ,
ou Histoire de choses memorables
advenues du reigne de Louis XII
et de Fran^ois I en France, Italie,
Allemagne et es Pays-Bas depuis
1499-1521.
Ausg. : ' publ. par rabbe Lambert. Paris
1753. 8<*. — ' in Collection universelle XVI.
— » ap. Petitot, coUection XVI. p. 139-382.
— * ap. Michaud et Poujoulat, nouv. collect.
V. — * ap. Buchon, choix de chroniques IX.
Floamanna-Saga.
Ausg. : unt. d. Tit. : Fornsogur. Vatnsdaela-
saga, Hallfredarsaga, Floamannasaga. Hrsg.
von Gudbrandr Vigfiisson und Th. Mobius.
Leipzig 1860. 8», 1'/» Thlr.
Uebers. : danisch von Thorlacius in den
Scandin. Lett. Selsk. Skr. 1808. p. 194-336.
Flodoardus presb. Remensis (f
5. Kal. April. 966): Annales seu
Chronicon. 919—966. Continuatio
a. 9G6. 976-978.
Ausgezeichnet durch Wahrheitsliebe u. Griind-
lichkeit . oft dunkel und unverstandlieh. Fiir d. lo-
thringischen Angelegenheiten eine ergiebige Quelle,
unschatzbar f. d. franzos. Geschichte.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. HI.
p. 367.
Ausg. : ' ed. Pithoeus, ann. script. coaet.
XII. Paris. 1588. p. 147 (ed. Francof. 1594.
p. 109-213). — ' verbessert ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. IL p. 590-623. - » ap.
Bouquet, rec. VIL p. 212-214; VIIL p. 176
-214. — * am besten ap. Pertz, mon. scr.
III. p. 368-407; 407. 408. — » un^ d. Tit.:
Flodoardi chronicon etc. latein. u. fran-
zosisch ed. Bandeville. Eeims 1855. 8".
Uebers.: franz. ^ap. Guizot, collection VI.
p. 69-162. — * par Bandeville (s. vorher.)
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. d. romisch. Uteratur
im karoling. Zeitalter p. 188.
Giesebrecht, W. , Gesch. d. deutschen Kai-
serzeit I. p. 740.
Pertz' Archiv VII. p. '105.
AVattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 202-203.
: Fragmentum de Romanis
pontificibus: DeGregorio papa II et
de s. Bonifacio doctore et martyre
(715-935).
In Hexametern abgefasst.
Amg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. UI. 2. p. 569-608. — * ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. 2. p. 68-70. — Andere
Bruchstiicke: De Paschale papa I (f 824)
in AA. SS. Boll. Mai. VH p. 772. 773. —
De Gregorio III. ap. Muratori 1. c. p. 71.
72. — De Zacharia pp. ibid. p. 78-80. —
De Stephano H ibid. p. 89. — De Paulo
314
FLODOARDUS — FLORUS
ibid. p. 116. — De Stcpbano III Ibid. p.
176. — De Adritino I ibid. p. 190. — De
Leone III ibid. p. 283. — De Stephano IV
ibid. p. 285. — De Paschali I ibid. p.
286 u. s. w.
Erl.-Sc/tr.: B£hr, Gesch. der rornischen Litera-
tiir ira lcaroliiig. Zeitaltcr p. 127.
Historiarum. ecclesiae Re-
mensis libri IV.
Eina der besteii franz6s. Goschichtswerke jcner
Zoit. Bei-iihrt an manchen Stcllen d. Geschiclite des
deutscheu Heichs.
Handschr.: Montpellier, Un.-Bibl. No.
186. — Paris, k. Bibl. sec. XV. 5209.
(Hb. III. ct IV. desunt.) — Reims. —
R 0 m , bibl. Vat. No. 5267. Vgl. Pertz' Arch.
V. p. 146.
Ausg.: ' ed. Jac. Sirmondus. Paris. 1611.
8". Incorrect. — * correcter c. scholiis ed.
G. Colvenerius. Duaci 1617. 8". — ^wieder-
holt in Bibl. PP. Lugd. XVII. p. 500. —
* ap. Bouquet, rec. VIII. p. 164-175. —
*latein, u. franzosischpubl. par Lejeune.
Reims 1854. 2 vols. 8«.
Bruchstiicke, die zur Illustrirung der
Annales dienen, stehen unter Pertz' Ausgabe
derselben; uiidere ap. Bouquet, rec. V. p.
361 ; andere zu d. Jahren 840-873 ap. Bou-
quet, rec. VII. p. 212.
Uebers.i franzos. ^ unt. d. Tit.: Histoire
de r^glise de Reims par Flodoard, trad.
par N. Chesneau. Reims 1581. 4*. Nicht
treu, weil nach einer schlechten Handschr.
ubersetzt. — ' ap. Guizot , collection V.
(ganz). — * par Lejeune. Reims 1854. 8*.
(s. vorh. Ausg.)
Erl.-Schr.i Bahr, Gesch. d. rom. IJteratur im
karoling. Zeitalter p. 271.
Contzen, d. Geschichtschreiber der sfich-
sischen Kaiserzeit p. 77-83.
De V. Frodoardo presb. liemensi, ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 325-3.32.
Februci, A. Chr., enchiridion historiae pon-
titicalis post Hbros Frodoardi canon. Hhe-
mens. ab saeculo VIII. ad XVIII. in perio-
dos 6 contractum, servata versus hexametri
ratione. Lugo, Ferrucl 1856. 80.
H&usser, L., die tcutschen Geschichtschrei-
ber. Heidelb. 1839. p. 66.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 202.
Vgl. Acta ss. Timothei et ApoU.
Vita 8. Attalae abb. (earm.)
,, ,, Balderici conf.
„ ,, Bertulti abb. {carm.)
„ „ Gibriani [histor.)
„ „ Remigii ep.Rem. (fran*^)
,, „ Sonnatii.
Floharius, vid. Vita s. Eugenii
Toletani.
Florence de Worcester = Flo-
rentius Wigorniensis.
Florentius abbas Britannus, vid.
Vita s. Judoci filii.
Florentius GallusTricastinus (saec.
VII), vid. Vita s. Rusticulae abb.
Florentius Wigopniensis monachus,
ct Bravonius dictiis, (f 1118):
Chronicon ex chronicis ab O. C.
usque ad a. 1118.
(irosstentheils aus M nrianus Scotus entnom-
mcn. Von einem andern Monche zu VVorcester bis
IUl fortgesetzt.
Ilandschr.: London, brit. Mus. Harl.
chart. 67; — chart. 1757. — Bibl. des Erz-
bischofs von Canterbury in Lambethhouse,
sec. XII. 42 {unt. d. Tit.: Marian. Scotus,
— 1131.) — Oxford, Corp. Christi Colleg.
1624. 157.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : chronicon ex chro-
nicis (ed. Guil. Howard.) Londini 1592. 4<*.
— 'mit Matth. Westmonastericnsis. Francof.
1601. fol., fehlerha/t. — » anni 1113-1139
ap. Pertz, mon. script. V. p. 564-568. —
* tantum anni 449-1000 ex Florentio , ab
hoc vero anno chronicon Mariani una
cum additamentis Florentii i?i Monumenta
histor. Britann. seu Collection of Historians,
edited by order of the Record Commission
I. p. 522-615. — * ab adventu Hengcsti et
Horsi in Britann. usque ad a. 1117 ed.
Benj. Thorpe. Londini, engl. histor. society
1848. 49. 2vol. gr. 8«. — •Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. XIII. p. 67-78.
Uebers.: Florence of Worcester's
chronicle with 2 continuations , comprising
anuals of english history from the depar-
ture of the Romans to the reign of Ed-
ward I, translat. by Thos. Forester. Lon-
doii, Bohn's antiquar. library. Tom. 34. kl.S".
De regali Anglorura pro-
sapia seu regum Anglorura genea-
logiis.
Ausg. : ' in der londoner Ausg. des Chro-
nicon. — *tn Collection of Historians I.
p. 627-644.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britannica lite-
rar. II. p. 73-75.
Vgl. Chronicon Saxonicum.
Vila s. \Vul8t.^ni ep. Wig.
Florenz von Wevelinkhoven: Chro-
nik der Bischofe von Munster, mit
d. Fortsetz. eines Ungenannten u.
d. Zusatzen d. Mdnche von Marien-
feld. 772—1424.
Ausg.: ed. Jul. Ficker in Geschichts-
quellen des Bisthums Miinster I. p. 1-92.
Fiorus, Drepanius, diacon. Lugdu-
nensis (cca. 850) : Epistola seu Car-
raen ad Madoinum Augustodunen-
sem episcopum.
Au^g. : ap. Bouquet, rec. VI. p. 262. 263.
: Querela de divisione im-
perii post mortcra Ludovici Pii imp.
Ausg.: ' ap. Mabillon, anal. vet. 1. p.
388; edit. IL p. 413. — * ap. Bouquet, rec.
VII. p. 301.
FLOEUS — FOKMULA
315
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 447-453 ; vgl. p. 108 sq.
Vgl. Martyrologium Bedae Vener.
Florus, Georg., Mediolanens. Jctus
(f 1512): De bello Italico et rebus
Gallorum praeclare gestis. Libri 6.
Ausg.: ^ ed. Hug. Picardet. Paris. 1613.
4». — «m Biirmanni thesaurus antiquitat.
Italicar. Tom. IX. prs. VI. — ^ unt. d. Tit.:
De expeditione Caroli VIII in regnum Nea-
politanum libri II ap. Godefroy, histoire de
Charles Vni. (ed. 1684) p. 216.
Erl.-Sehr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 174.
^ , , , iBertinianus/
Folcardusmonachus jsithivensis ^
(cca. 1050), vid.
Vita s. Audomari.
,, ,, Bertini abb. Sith. {u.mirac.
lib. I.)
„ „ Johannis Beverlac.
,, ,, ,, episc. Ebor.
Erl-Schr.: Wright, biographia Britann. liter. I.
p. 512-514.
Folcuinus abbas Lobiensis (f 990):
GestaabbatumLobiensium sei^Chro-
nicon Lobiense. 637 — 980.
Durch Wahrheitsliebc u. Einfachheit ausgezeich-
net. Der alteste niedorlandische Chronikenschreiber.
Handschr.: Amiens, Stadtb. chart. sec.
XVI. fol. No. 357. — Arras, Stadtb. chart.
sec. XVL No. 767 — Briissel, burg. Bibl.
sec. XVL No. 7816. — Paris, k. Bibl.
R^s. St. Germ. 90. n. 4. — Baluze, paq.
1. No. 3. 15. — Vid. Pertz, mon. script.
IV. p. 53.
Ausy.: i ap. d'Achery, spicileg. VI. p.
541-588. ('ed. nov. II. p. 730-759.) ScMedit.
— 'ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 52-74. —
*Bruchstucke ap. Bouquet, rec. VIII. p. 220,
Continuatio gestorum
abbatum Lobiensium ab a. 980 —
1162, auctore anonymo.
Fiir flandrische u. liitticher Geschichte vyichtig.
Ausg'.: 'ap. d'Achery, spicil. VI. p. 589
(*ed. nov. II. p. 759.) — ^wiederholt ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 412-423.
Erl.-Schr.: Histoire litt^raire de la France VI.
p. 451.
Paquot, m^moires pour servir a l'histoire lit-
t(5raire des Pays-Bas XV. p. 164-170.
Villenfagne, m^langes de litteratnre et
d'histoire. I.i^ge 1788. p. 207. 208.
Wind, S. de, bibliothek der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 18.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 191.
V l. Vita s. Folquini.
„ „ Ursmari {append. II. —
histor. transl. — Mstor.
mirac.)
Fordun, vid. Johannes de Fordun.
Foresta, Jac. Phil., heJcannter als
Jacopo Filippo di Bergamo
0(^er Jacobus rnilippus Bergo-
mensis (t 1520): De plurimis claris
selectisque mulieribus opus prope
divinum novissime congestum.
Fiihrt die Papstin Johanna auf.
Ausg.: ' Ferrarie, L. de Rubeis 1497.
fol. Mit Hohschnitten. Sehr selten. — ^ Ve-
netiis 1506. fol. — * ap. Textor, de memora-
bilibus et claris mulieribus. Paris. 1521. fol.
Vgl. Vita b. Helenae Utinensis.
; Supplementum chronico-
rum orbis ab initio mundi usque
ad a. 1482 libri XV.
Unkritisch, rauhe Sprache; so hoch geachtet,
dass noch zu Lebzeitcn des Verfassers 9 Ausg. er-
schienen, und noch jetzt von Werth hinsichtlich v.
Thatsachen, die er selbst erlebte.
Ausg.: 'Venetiis, Bern. de Benaliis (1483.)
fol. — ^iciederholt Brixiae 1485. fol. —
«Venetiis 1486. fol. — *idem opus, usque
ad a. 1490 continuatum. Venetiis, Bern.
Rigus de Novaria 1490. fol. — Hbid. c.
ead. continuat. Venet., Ricius 1492. fol. —
•Norimbergae 1503. fol. — ^ usque ad a.
1503 continuat. Venetiis, Alb. de Lissona
1503. fol. — * c. ead. coutinuat. unt. d.
Tit.: Novissimarum historiarum om-
nium repercussiones , libri 16, qui Supple-
mentum supplementi chronicarumnuncupan-
tur. Venetiis, Georg. de Rusconibus 1506.
fol. — »i6id. 1513. fol. — ">Paris. ap.
Colinaeum 1535. fol.
Uebers.: italienisch von F. Sansovino.
'Vinegia 1488. fol.; — »1491. 4». — ^mit
Fortsetzung bis 1503, vulgarizz. per miser
Francesco.Venetia, Geo. de Rusconi 1508. fol.
— * ibid. 1535. » 1540. • 1544. ' 1553. f ol. ; «1573.
4«. «1581. 4». Die letzte Ausg. enthcilt Zu-
sdtze aus Jovius, Bembo, Carlon u. a.
Spanisch unt. d. Tit. : Suma de todas las
cronicas del mundo, von d. valenciaschen
Dichter Narcis Vinoles. Valencia 1510. fol.
Erl.-Schr.: Biographie universelle s. v. Foresta.
Clement, Dav. III. p. 174-181.
Gil Polo, Diana enumerada (Ausg. v. 1802)
p. 304.
Hain Xo. 1805 sq.
Ximeno, bihl. Valenciana I. p. 61.
Formelbuch des Bischofs Salomo
III von Konstanz, vid. Formulae
Salomonis III.
Formelbuch, salzburg., aus des
Erzbisch. Arno Zeit, vid. Arnonis
ep. Juvav. congestum.
Formula examinandi Bohemos (i.
e. Wiclefitas.) 1455.
Ausq.: ap. Walch, monimenta Vol. U.
fasc. 2. p. 3-22. c. praefat. p. V-VIU.
Fopmula foederis inter Ludovicum
Germaniae etCarolumGalliae reges
apud Argentoratum a. 842 percussi.
Ausg.: * ap. Freher, scr. rsr. Germ. ed.
Struve I. p. 71. — * mit Freher^s Noten
316
FORMULA — FRAGMENTA
ap. Schilter, scr. rer. Germ. No. IX. p. 113
-119. — * ap. Duchesno, hist. Franc. .«cr.
II. p. 381-38G. — *ap. Bouquet, rec. VII.
p. 34-39. J'gl. Pertz, mon. II. p. G66.
Formula precationis Friderici III
imp. (1440) ad Deum pro imperii
incolumitate.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 404.
Formulae Salomonis III episcopi
Constantiensis (890—920).
Ausg. : ' cd. Rockiuger in Quellen und
Erorterungen zur bayerischen u. deutschen
Gesch. VII. p. 189-256. — ^unt. J. Tit.:
Das Formelbuch des Bischofs Salomo III.
hrsg. u. erljiut. von E. Dummler. Leipzig
1857. gr. 8». ly, Thlr.
Forsbraedra-Saga.
Gesch. dcr ISriider Thorgnir Havardsson und
Thormod Kolbriiiiarskald, a. d. 11. J.ihrh.
Ausg.: islandice c. versione lat. Hafniae
1822. 8».
Erl.-Schr : Miiller, Sagabibl. (deutsche Ausa.)
I. p. 113. " '
Fortunatus Ulmo dominicanus, vid.
Vita s. Cosmae eremitae.
Fortunatus Venantius presbyter et
Pictaviensis episeopus (f cca. 600):
Carmina historica de regibus Fran-
corum, reginis, episcopi.s, ducibus,
comitibus et aliis illustribus sui
saeculi viris.
Ausg. : • ap. Duchesne, script. hist. Franc.
1. p. 460-513. — ^ap. Bouquet, rec. II. p.
472-531. — * in eius oper. ed. A. Luchi.
Romae 1786. 4». Tom. L
Vide auck: Vita s. Albini Andeg.
„ „ Amantii Kuthen.
„ ,, Galli ep. Arvern. (epitaph.)
„ „ Germanl Paris.
„ „ Hilarii Pictav.
,, ,, Marcelli Paris.
„ „ Martini arch. Turon.
„ ,, Maurilii Andeg.
,, „ Medardi ep. Nov.
,, ,, Nicetii ep. Trev. (elogium.)
,, ,, Paterni ep. Abrinc.
„ „ Radegundis reg.
,, „ Remigii Rem.
Acta „ Vincentii mart. Aginn. {/ti-
storia.)
Erl- Schr.: Pabricius, bibl. med. et inf. latini-
t.'itis lib. VI. p. 537-548.
Foscarl, P>anc., orator Venetus:
Dispacci al senato Veneto presso
rimperatoreMassimiliano I nel 1496.
Ausg.: in Archivio storico Italiano VII.
2. p. 723-948.
Fragmenta annalium ab a. 769 ad
a. 806.
Ausg.: ' ap. Duchesne, scr. rer. Fr. II.
P- 21. — »ap. Bouquet, rec. V. p. 26.
Fragmenta annalium Iburgensium,
vid. Annales Yburgenses.
Fragmenta chronicae antiquae civi-
tatis Pedoiiae a. 906 — 1089.
Ausg. : in Monument. histor. patr. V. (scr.
III.) p. 67.
Fragmenta chronicorum comitum
Pictaviae et dueum Aquitaniae usque
ad tempora regis Philippi Pulchri,
a. 1226, auctore ut videtur monacho
S. Maxentii (saec. XIII. fin.)
Ausg.: ' ap. Martene, collect. ampl. V.
p. 1155. — ' y-iederholt ap. Bouquet, rec.
X. p. 294-296; XI. p. 372-374: XIL p. 408
-411; XVIIL p. 242-245.
Fragmenta de Gregorii VII obitu
ex codd. Cotton. et Catalaunensi,
vid. Vita s. Gregorii VII.
Fragmenta de Gregorii VII obitu
ex codd. Laudunensi et Udalrici,
vid. Vita s. Gregorii VII.
Fragmenta deLudovico VIIIFranco-
rum rege et de Parisiensibus litte-
ratis, ex Karolino Aegidii Parisien-
sis, vid. Aegidius Parisiensis.
Fragmenta de Pippino et Carolo
M. ex passione s. Bertharii et Atha-
leni, vid. Acta ss. Bertarii et Atal.
Fragmenta de rebus Eudonis Aqui-
tanorum et Caroli Martelli, Franco-
rum principum, ac de ficta eiusdem
Caroli Martelli damnatione.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I.
p. 785.
Fragmenta de rebus Lotharii et
Ludovici II imp. in Italia, ex hist.
pontif. Anastasii bibl., vid. Liber
pontificalis.
Fragmenta de rebus Ludovici VII
regis Francorum, vid. Vita s. Ber-
nardi Claraevall.
Fragmenta dp rebus pie gestis
Clotarii III, Childerici II et Theo-
dorici III ex vitis sanctorum. 656 —
678.
Ausg.: ap. Duchosne, hist. Franc. scr. I.
p. 660.
Fragmenta de rebus pie gestis
Dagoberti regis.
Ausg.: ap. Ducbesne, hlst. Franc. scr. I.
p. 627-660.
Fragmenta de rebus Pipinl et Ca-
roli M. in Italia gestis, ex historia
FRAGMENTA — FRAGMENTUM
317
pontif. Rora. Anastasii bibliothec,
vid. Liber poutificalis.
Fragmenta de regibus Francorum
et eorum circa sanctos et ecclesias
ac cultum Dei gestis a Carolo Mar-
tello regis Pipini patre usque ad
Robertum Hugonis Capeti filium;
ex vitis sanctorum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr. III.
p. 374-439.
Fragmenta de regum Francorum
rebus pie gestis, ex historiis seu
vitis sanctorum, aClodovaeo I usque
ad Dagobertum M. Clotharii filium.
Ausg. : ' ap. Duchesne, script. hist. Franc.
I. p. 520-572. — * veit reickhaltiger ap.
Bouquet, rec. III. p. 368-676.
Fragmenta de veterum Francorum
moribus et rebus gestis a Con-
stantino M. usque ad Chlodovaeum
I eiusque Hberos: ex Constantini
ipsius constitutione, Libanio sophista,
Prisco rhetore, Jornande, Procopio,
Agathia, Menandro protectore et
aliis.
Ausg. : ' ap. Duchesne, scr. rer. Franc. I.
p. 219. — ^wiederholt ap. Bouquet, rec. I.
et II.
Fragmenta historiae Pisanae Pisana
dialecto conscripta ab a. 1191 —
1337 auctore anonymo.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 643-672.
Fragmenta historicaincodiceAnna-
listae Saxonis de rebus Wirzibur-
gensibus saec. XIV.
Ausg,: ap. Pertz, mon. scr. VI. p. 550. 551.
Fragmenta Ratherii episc. Veronen-
sis, e cod. Monacensi.
Au^g. : ap. Pertz, mpn. scr. IH. p. 451. 553.
Fragmenta variorum de Roberto
rege.
Ausg.: ^ ap. Duchesne, hist. Fr. scr. IV.
p. 144-147. — *ap. Bouquet, rec. X. p. 205.
Vgl. Vita s. Judoci {invent.)
Fragmenta veterum scriptorum de
rebus Ludovici VI regis Francorum
dicti Grossi.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 322-326. — * ap. Bouquet, rec. XII.
p. 63.
Fragmenta veterum scriptorum de
rebus Ludovici VU.
'..• ^ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p." 420-424. — * ap. Bouquet, rec. XII.
p. 208.
Fragmentum annalium e codice
Nazariano = Annales Nazariani.
Fragmentum annalium Francico-
rum = Annales Laurissens. maiores.
Fragmentum anonymi chronici post
annura 1297 Piiilippo IV nuncupati.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XXI. p. 199-201.
Fragmentum chronici Bardewicen-
sis dialecto Saxonica. 814 — 1441.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 216.
Fragmentum chronici quod a Guil-
lelrao Catel, senatore Tolosano, re-
fertur in coramentariis rerum Gothiae
seu Septiraaniae p. 538 et videtur
esse ex iis, quae desunt in Chronico
Moissiacensi.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
m. p. 148.
Fragmentum chronographi Saxonis,
vid. Annales Rosenveldenses.
Fragmentum cod. Bamberg. de nau-
fragio Arabum a. 902.
Ausg.: ap. Pertz, monum. script. III. p.
548. 549.
Fragmentum cod. Harleiani 3014
de Conrado II rege a. 1095 (!)
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 474,
infra.*)
Fragmentum cod. Monac. de bello
a. 880.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 569.
Fragmentum cod. Paris. de bello
a. 978.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 569.
Fragmentum concilii Romani habiti
a. 863.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. 2.
p. 127. 128.
Fragmentum continens gesta Ludo-
vici VIII auctore incerto.
Gibt die Genealogie u. Thaten des Konigs von
1223-1226.
Ausg. : ^ ed. Pithoeus, script. hist. Franc.
XI. p. 346. — 'besser ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. V. p. 284-287.
Fragmentum de Arnulfo seii Arnoldo
Bavariae duce (f 937).
Wiehtig.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. sec. XII. G. 113. mbr. 4». fol. 70.
318
FRAGMENTUM
Ausg. : ' ed. Coelestirrus in Ratisbona
inonastica p. 232. — ' ap. Gerckeu, Roisen
i durch Schwaben, Baiern etc. II. p. 104. 105.
— * ap. Pertz, mon. scr. XVII. p. 570.
Fpagmentum de bello Britannico
inter Keinaldum Caroli Oalvi ducem
et Lambertum etc. = Fragmentum
ex chronico S. 8ergii Andegavensis.
Fragmentum de bello inter chri-
stianos,
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V,
p. 427.
Fragmentum de Chlodovaeo et Ala-
rico regibus.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
I. p. 915-918.
Fragmentum de expeditione Ludo-
vici Pii in Britanniam et fundatione
monasterii Rothonensis a, 818,
Ausg.: ap. Duchesne, scr. rer. Franc. II.
p. 324.
Fragmentum de Guilelmo Conque-
store, vid. Ordericus.
Fragmentum de Heinrici IV pacto
cum Romanis anno 1083 ex cod.
Arundel No. 300.
Ausg. : ap, Pertz, mon. scr. VIII. p. 460.
Fragmentum de Henrico I rege,
filio Philippi.
Nicht unwichtig.
Au^g. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
IV. p. 148.
Fragmentum de incursu Normanno-
rum in Wasconiam et de provinciae
eius ducibus tempore Caroli Calvi
a. 864.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script,
II. p. 400.
Fragmentumdematrimonios.Llido-
vici, vid. Vita s, Theobaldi abbatis.
Fragmentum de missis a Ludovico
imp, per episcopatus et comitatus
regni sui ordinatis, ex libro II.
capitulorum Caroli M. et Ludovici
Pii.
Ausg. : ap, Duchesne, hist. Franc. script.
n. p. 325.
Fragmentum de Petracoricensibus
episcopis sive Epitome gestorum
quorundam ecclesiae Petracoricen-
sis praesulum ab a. 976 — 1182,
auctore anonymo.
Ausg.: ^ap. Labbe, bibl. nova II. p. 737
-740. — Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI,
p. 287; XII. p. 391-393.
Fragmentum de Pippino duce.
Niclit vor dem 8. oder 9. Jahrh. verfasst; cf.
Portz. inon. Genn. I. p. 315.
Ausg.: ap. Freher, corp, script. Franc,
p. 168-170.
Fragmentum de pontificibus Ebora-
censibus = Historia dc pontificibus,
Fragmentum de rebusCaroliMagni
etc, vid. Libellus de conversione,
Fragmentum de rebus Ludovici III
et Carlomanni regum, Ludovici II
filiorum, 881 et 882.
Aueg.: ex sermone de tumulatione ss.
martyrum Quintini ct Victorini et s. Cassiani
ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II. p. 483,
Fragmentum de rebus Pipini et
Caroli M, in Italia gestis usque ad
a, 774, ex VI libro hist. Langob.
Pauli Diaconi; cum append. au-
ctoris incogniti a. 776 — 825,
Ausg. : ' ap. Freher, corp. Franc, hist. p.
179. — * ap. Duchesne, scr. rer. Franc, II,
p. 205-208. — ' ap. Bouquet, rec. V. p. 189.
— * ap. Muratori, script. rer. Ital. I. 2, p,
183. 184.
Fragmentum de villa Nobiliaco, ab
a. 843 ad a, 876,
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 215.
Fragmentum de vlta Ludovici VIII
Fraucorum regis, vid. Guileimus
Scotus,
Fragmentum de vita Philippi Auda-
cis, Eranciae regis, s. Ludovici IX
filii.
Verfasst von Ouilelmus Scotns.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc, scr,
V. p. 549. — ^ wiederholt ap. Bouquet, rec.
XX. p. .540. 541.
Fragmentum ex chronico regum
Francorum auctore anonymo, qui
sub Conrado III vixit.
Ausg.: ap. Bouquct, rec. VIII. p. 231.
Fragmentum ex chronico S. ISergii
Andegavensis de bcllo Britannico
inter Rainaldum, CaroliCalvi ducem
et Lambertum comitem et de dire-
ptione urbis Nanneticae per Nor-
mannos a. 843.
Auch unter den Titeln helcannt:
B e 1 1 u m Britannicum inter Rainaldum
Caroli etc. und
FRAGMENTUM
319
Fragmentumde bello Britannico inter
Rainaldum etc. und
Fragmentum historiae Britannicae
Armoricae auctore anonymo coaevo.
Ausg.: ^ ap. Duchesne, scr. rer. Normann.
p. 20. — *ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 386. — * ap. Martene , thes. anecd.
III. p. 831. — *ap. Bouquet, rec. VII. p. 53.
Fragmentum Gallici scriptoris ex
Conrado abbate Urspergensi ad
annum 922, de Carolo rege dicto
Simplice.
Ausg. : i ed. Pithoeus , annal. et histor.
coaet. script. Ed. Francof. p. 216-219. —
*ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II. p. 586.
Fragmentum genealogicum ducum
Normanniae et Angliae regum. a.
1100—1186.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XVIII. p. 241. 242.
Fragmentum historiae Aquitanicae
ab a. 877 — 1028, vtd. Ademarus
Cabannensis.
Fragmentum historiae Britannicae
Armoric, vid. Fragmentum ex chro-
nico S. Sergii.
Fragmentum historiae Francicae a
Ludovico Pio imp. — reg. Robertum
Hugonis Capeti fil. 814—896.
Handschr.: Paris, k. Bibl. Notre Dame.
No. 135.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
in. p. 334-346. — *ap. Bouquet, rec. VI.
p. 231; VII. p. 224; VIII. p. 300; X. p. 210.
Fragmentum historiae Francicae a
LudoAvico Pio imp. ad mortem Phi-
lippi I reg. 840—1108.
Beachtenswert.
Ausy. : *ex bibl. Floriacensi ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. III. p. 334; IV. p. 96. —
* ed. Pithoeus, hist. Franc. scriptor. XI. p.
83-95. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
VI. p. 231. 232; X. p. 213; XI. p. 160;
xn. p. 1.
Fragmentum historiae Francicae a
Ludovico II Balbo, qui a quibus-
dam illustris, ab aliis Nihili
dictus est, ad Hugonem regem
Capetum.
Ausg.: ^ ex vet. membr. Floriac. coenobii
ed. Pithoeus, annal. et histor. coaet. script.
Ed. Francof. p. 510-517 (Ed. Paris. p. 407.)
— * ap. Duchesne, scr. rer. Franc. 11. p. 630.
Fragmentum hlstoriae Francicae ex
Adonis chronico et hist. Aimoini
consarcinatum, a morte Ludovici
Pii ad Ludovicum II Balbum. 877.
Au^g. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. 11.
p. 401-405.
Fragmentum historiae Langobar-
dicae Paulo Diacono attributum
= Fragmentum de rebus Pipini.
Fragmentum historiae Mediolanen-
sis italice scriptum a. 1368.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 1051-1054.
Fragmentum historiae monasterii
novi Pictaviensis.
Ausg.: ein Theil ap. Bouquet, rec. XI.
p. 118-122.
Fragmentum historiae Slesvicen-
sis. 826 — 1556.
Ausg.: ap. Westphalen, mon. ined. III.
p. 255.
Fragmentum historicum auctoris
incerti, vid. Chronicon Marbacense.
Fragmentum historicum auct. inc.
a Dagoberto I = Fragmentum
historicum auct. inc. M. Alberti
Argent. chron.
Fragmentum historicum auctoris
incerti M. Alberti Argentinensis
chronico in mss. codicibus prae-
fixum. 631 — 1262.
Voll von Irrthiimern.
Ausg.: 'ed. Urstisius, Germ. hist. illustr.
II. p. 74-93. — ' als fragmentum historicum
auctoris incerti a Dagoberto I usque ad
Pipinum regem ap. Duchesne, scr. rer. Fr.
I. p. 782. — * ap. Bouquet, rec. II. p. 692.
Fragmentum historicum de Blanca
altera Maximiliani I coniuge.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. II.
p, 555.
Fragmentum historicum de concilio
Aquisgranensi.
Ausg. : * ap. Mabillon, vet. anal. I. p. 52.
— * ap. Bouquet, rec. VI. p. 415-445.
Fragmentum historicum de de-
structione ecclesiae Corbeiensis.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. II.
p. 588-590.
Fragmentum historicum de IV Al-
bertis Austriae ducibus.
Die kurze Erzahlnng geht v. Tode Albrechts II
1358 bis X397.
Jlandschr. : S e i t z , in der Karthause.
Ausg.: ap. Pez, script. rer. Austr. 11. p.
382-385.
Fragmentum historicum de Ludo-
vico VII Francorum rege, excerptum
320
FRA.GMENTUM — FRANCORUM FACINORA
ex Stephani Parisiensis comraen-
tario ms. in regulam s. Benedicti
c. 35.
Ausy.: ' ap. Mabillon, annal. Benedict.
app. VI. p. 700. — > ap. Bouquet, rec. XII.
p. 89-91.
Fragmentum histopicum de tributo
Floriacensibus imposito.
Ausg. : ' ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
IV. p. 423. — *ap. Bouquet, rec. XII. p.
94-96.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. bistorica ed. Meuscl VI.
2. p. 3t5.
Fragmentum historicum ex libro
aureo Epternacensi a. 714. 715.
Ausg.: ed. RcifFenberg in Bulletin de
racadt^mie de Bruxelles. 1843. X. 2, p. 264.
— Vgl. Pertz' Arch. XI. p. 338.
Fragmentum libri de diversis ca-
sibus coenobil Dervensis [Moutier
en Der) cca. 919.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 6. Cf.
praefat. ad h. tom. p. X.
Fragmentum mpti runici, vid, Hial-
mar-Saga.
Fragmentum poematii in laudem
Henrici comitis palatini ad Rhenum
Henrico Leone nati. a. 1209.
Ausy.: ap. Eccard, vet. mon. quat. p. 50.
Fragmentum Siculae historiae ab
a. 1287 — 1434 auctore anonynio.
Ausg. : ap. Muratoi-i, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 1089-1100.
Fragmentum veteris scriptoris de
raaioribus doraus regiae = Libellus
de maioribus domus.
Fragmentum Vindobonense, vid.
Annales Lauresharaenses.
Franciscus a Puteo, vid. Vita s.
Brunonis fund. {altera).
Franciscus Aleardus Veronensis:
Oratio in laudera Francisci Sfortiae
viceconiitis habita Veronae a. 1449.
Ausrj. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXV.
p. 375-418.
Franciscus Castilionensis, vid.
Vita 8. Anlonini archipp.
,, ,, Vincentii Ferrer. (mirae.)
Franciscus de Ponte, vid. Vita s.
Amati episc. Nusci.
Franciscus de Zabarellis = Za-
bareUa.
Franciscus dux Andriensis, vid.
De s. Richardo cp. Andriens.
Franciscus Ferrariensis, vid. Vita
b. Osannae.
Franciscus Hispalensis, ord. s.
Franc. (flor. 1476), vid. Legenda
ss. martyrum quinque.
Franciscus Patavus: Oratio de s.
Leopoldo Austriae marchione, se-
dente Innocentio VHI p. et Fride-
rico HI imp. suadente, XII kal.
Dec. a. 1484.
Ausg. : ' ap. Pez, ser. rer. Austr. I. p. 577.
— »ed. Surius, vit. SS. 15. Novbr.
Franciscus Pipinus, Bononiensi.s,
ord. praed. : Chronicon ab a. 1176—
1314.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. IX.
p. 581-752.
Vgl. Bernardus thesaurar.
Franciscus Pragensis (f 1362):
Continuatio chronici Boemici olira
conscripti a Cosma Pragensis ec-
clesiae decano. 1125 — 1353.
Aufmerlcsamer Beobachter: bi.sweilen bittcr, im
iibrigen treuer Erzahler und Compilator.
Handschr.: Prag, bibl. cathedr. cod.
origin. anni 1342; wird hier secunda
pars chronicae Pragensis genannt. —
Wien, Bibl. des Franziskanerklost, chart.
scc. XV. mit d. Tit.: chronica Boemo-
rum, regum, ducum et dominorura.
Ausg.: ' ed. J. A. Knejsl. Pragae 1754.
fol., fehlerhaft und icillkUrlich gedndert. —
* ap. Pekel et Dobrowsky, scr. rer. Boem.
II., buchstublich treu. — * ap. Dobner, mo-
numenta T. VI., blos das 3. Bv4:h.
Erl. - Schr. : KnoII, Mittelpunkte dcr Geschicht-
forschung u. Geschichtschreibung in B<)h-
men u. Mahren. 1821. p. 21.
Meinert, d. boiim. Geschichtschreiber des
ersten Zeitraumes — m Jahrbiich. d. Litera-
tur. Anzeigebl. Wien 1S21 \\l.
Palacky, lY., Wiirdigung d. alten bfihmisch.
(ieschioht.scbreiber. Prag 183U. p. 138.
Franciscus Silvester Ferrariensis,
ord. praed. (cca. 1500), vid. Vita
b. Osannae Andrasiae.
Franciscus Thomasius (cca. 1460),
vid. Bandinus.
Francorum facinora, t;i*c?. Praeclara
Francor. facinora.
gentis origo, vid. Origo
gentis Francorum.
hLstoriaabbrev., vtcf.Petrus
bibliothec.
FRANCORUM — FREDEGARIUS
321
Francorum reges a Chlothario, vid.
Reges Fraiicorum.
regum breviarium, vid.
Erchanbertus.
regum catalogus, vid. Cata-
logus regum Francorum.
regum geneaiogiae, vid.'
Genealogiae regum Francorum.
regum historia, vid. Hi-
storia regum Francorum.
Frank, Joh., Monch zu St. Ulrich
u. Afra (t 1472) : Augsburger Auna-
len, 1430—1462.
Betreffen jenes Kloster u. die Stadt Augsburg.
Hanclschr. : Augsburg, Bibl. d. bischofl.
Ordinar.
Ausg. : ' einen kurzen Auszug ed. Pl. Braun,
notitia de codd. mss. monasterii ss. Vdalr.
et Afrae. Aug. Vind. 1793. IH. p. 40-42. —
^vollstdndig ap. Steichele, Arch. f. d. Gesch.
des Bisthums Augsburg. 1859. H. p. 79-122.
Frasquet, Johann, monachus S.
Germani Antissiodorensis (f post
1272): Chronicon ab 0. C. —1272.
Handschr.: Middlehill, mbr. et chart.
sec. XIV. 786. 1881. — Paris, k. Bibl.
sec. XV. St. Germ. 1000; — sec. XV. St.
Vict, 722; — sec. XVm. St. Vict. 1065.
Freculphus, episcop. Leuxoviensis
(t ante 853) : Chronicorum tomi II
ab O. C. usque ad Francooum et
Langobardorum regna (Bonifac. III
a. 607).
Geschrieben gegen 830. Urteil oft frei u. ein-
sichtsvoll, Sprache einfach und kornie;.
Ausg.: ^ (Coloniae) 1530. »1539. fol. —
wiederholt ' (Heidelberg.) ap. Commelin
1597. 8». — * Bibl. PP. Lugd. XIV. p. 1061.
— sBibl. PP. Paris. XVI. p. 122. und fast
in allen iibrigen Bibl. PP.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rom. Literatur im
karoling. Zeitalter p. 181.
DUmge et Mone, Freculfi chronicon — in
Pertz' Arch. I. p. 409.
Watt enbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 119.
Fredegarius scholasticus (f cca.
658): Chronicon ab O. C. usque
ad annum II Clodovei II, a. Chr.
641, iussuChildeberti comitis, Pipini
regis patrui, conscriptum.
Besteht aus 5 Bchrn., von lienen die H ersten
bis 561 reichen nndausJul. Afric, Hippolyt.u.
IdaciUB gcnommen sind; d. 1. ist Ausz. und Er-
gknz. des Gregor v. Tours bis 584, d. 5. Port-
setz. desselb. bis 641. Fortges. von Verschiedenen
bls 768.
Hcmdschr. : ausfiihrlich beh. inPertz' Arch.
VU. p. 252.
Au^g.:[ A. icZie 3 ersten Biicher unt. dem
Tit.: Collectio historiae chronogra-
p h i c a e ex Idatio et aliis ohne den Namen
des Verf. ed. Canisius, lect. antiq. II. p.
569 (»ed. Basnage II. p. 154-194). — »Lib.
I. emendat. ed. Labbe, bibl. nova ms. I.
p. 298-309 ilnt. d. Tit.: Anonymi libellus
de divisionibus et generationibus gentium.
— *praefat. et postrem. cap. libri III. ed.
Lambecius, cat. bibl. Vindob. 11. p. 850. —
B. « d. 4. Bu^h ap. Freher, scr. hist. Franc.
I. p. 90. — * ap. Duchesne, histor. Franc.
scr. I. p. 722. — * in Gregorii Tur. op. ed.
Kuinart p. 541 — u. * ap. Canisium 1. c.
ed. Basnage II. p. 195. — C. i das 5. Buch,
ohne Namen des Verf. mit d. 4. c. Gregor.
Turon. ed. Matth. Flacius. => Basil. 1568.
8».; «Paris. 1610. 8». — *mBibI. PP. Lugd.
XV. p. 815. — »ap. Freher 1. c. p. 117. —
•ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I. p- 740
-779. — 'ap. Euinart 1. c. p. 585. — ^- ^von
Cap. 110 bis Ende ed. Canisius 1. c. II. p.
708 (^ed. Basnage IL p. 219.) — ^- Alles
zusummen ap. Bouquet, rec. II. p. 391-464;
Fortsetzung V. p. 1-8. — Bruchstiicke ap.
Rosler, chron. med. aevi.
Uebers. : franzosisch ^ mit Gregor v. Tours
ed. M. de Marolles. Paris 1668. 8». — ' ap.
Guizot, coUect. 11. p. 163-265. — ' loieder-
holt unt. d. Tit.: Gr^goire de Tours et
Fredegaire , traduct. de M. Guizot . . . revue
et augmentee . . . par A. Jacobs. Paris 1860.
61. 2 vol. 8».
deutsch: Fredegars u. der Frankenkonige ^
Chronik u. s. w., iibers. von O. Abel. Berlin
1849. (Gesch. d. deutschen Vorzeit. VII.
Jahrh. 3. Bd.) — Auszug des 5. Buches in
Giesebrechts Uebersetzung des Gregor,
n. p. 268-281.
Erl.-Schr.: Abel, O., Einleitung zu seiner Ueber-
setzung p. 3 — 8.
Alteserra, A. D., notae et observationes
in historiam Francorum Gregorii Turonen-
sis et supplement. Fredegarii. Tolo.sae 1679.
4«.
Bahr, Gesch. der romisch. Literatur. Supple-
mentband. 1. Abth. Carlsr. 1836. p. 145-147.
de Brequigny, observat. sur un ancien ms.
qui contient un recueil des chroniques attri-
bue communement a Fredegaire, — in Mem.
de Tacad. des inscript. XXXVI. p. 119.
Breysig, Th., de continuato Fredegarii seho-
last. chronico. Berolini 1849. gr. S». 12 Sgr.
Chifflet P. F., Bedae presbyteri et Prede-
garii scholast. concordia ad senioris Dago-
berti definiendam monarchiae periodum . . .
Accesslt append. de s. Dionysio AriopagJta
et de s. Genovefa. Paris. 1681. 40 .
Fabricins, bibl. med. et inf. latinit. lib. VI.
p. 605.
Jacobs, Alf., giographie de Fr^degaire, de
ses continuateurs et des Gesta regum Fran-
corum. Paris 1859. 8». 52 ■pag.
V. Ledebur, Samo"s lleimat und Reich, Ca-
strum Vogastense, — in Markische Forschun-
gen. Berlin 1842. II. p. 37.
Lobell, Gregor v. Tours p. 446, strenges Ur-
teil.
Palacky, iib. d. Chrouisten Fredegar u. seine
Nachrichten von Samo , — iv Jahrbiicher d.
Bohmisch. Mu.seums I. p. 387-413. Prag 1827.
Pelzel, Abhandl. iib. Samo Konig der Slaven
21
322
FRICKARD — FROISSART
— in Abhandl. ciner Privatgesellsch. iu Boh-
men, hrgg. v. Ign. Edlcr v. Born. Prag 1775.
ROslor, chronica mndii acvi p. 118-120.
Schiiz, H., commentai-. criticu."; de scriptis et
scriptoribus historicis p. 139-141.
de Vortot, apologie ile fhist. de Fred^Raire
qni concerne Thistoire de Krancc, — in Mdm.
de l'acnd. des inscr. I. p. 3(>2.
Wattenbach, Ueutschlands <}c8chichtsquel-
lon p. (ifi-fi9.
Vffl. Vita s. Gnntr.anmi (append.)
Frickard, Thiiring, Stadtschreiber
zu Bern: Beschreibung des Twing-
herrenstreits daselbst im J. 1470,
Ausg.: mit hi.storisch. Einleit. ti. erliiut.
Anmerk. hr.sg-. von E. v. Rodt. Bern 1837.
gr. 80. 1 'A Thlr.
Fridegodus monach. Cantuariens.
(cca. 960), vid.
Vita s. Audoeni.
„ ,, Wilfridi.
Friedrich's IV Einzug und Kro-
nung in Rom a. 1452.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
germ. chart. fol. No. 276; c/. Pertz' Arch.
I. 421.
Friedrich v. Schwaben.
Gedicht eines Unbekaiyiten. Schildert die Be-
freiung der schonen Angelburg und ihre VermKli-
lung mit Friedrlch.
Ausg.: Ausziige 'ap.Eccard, Franc. orient.
I. p. 859. — * ap. Grater, Bragur VI. 1,
p. 181 ff; VI, 2. p. 190; VII, 1, p. 209; VHI,
p. 402. — ' ap. Hagen, Germania VII, p.
95-115.
Friess, Lorenz; Chronik.
Keicht bis 1495; vortrcft"liches Werk.
Ausg.: ap. Ludewig, Geschichtschreiber
V. d. Bi.schofth. Wiirzburg. p. 377-866.
Frivettus (Freveth) = Trivetus.
Frodoardus {falsch!), vid. Flodo-
ardus.
Froissart, Jean (f cca. 1401): Cro-
niques de France. Dangleterre. De-
scoce. Despaigne. De bretaigne.
De gascongne. De flandres. Et
lieux circunuoisins. 1326 — 1400.
Der be.stc franz5sische Chronicist. Seine Erzah-
lungen sind schiitzbare Documente de.s Charakters
und der Sittejener Zeit, abgefasst in naiv-epischem
Geiste. Fortgesetzt von Monstrellef.
Auag. : ' Paris , Fr. Regnault et Anth.
Verard. 4 vol. fol. (Vol. I. s. a. [cca. 1495].
279 jolia. Vol. II. 1505. Einige Exemplare
dieser Biinde haben Regnault, andere
Verard als Drucker. Vol. III. s. a. Verard.
231 Jolia. Vol. IV. 1518. Verard. 106 /o/ia).
— ' Paris, Anth. Verard. s. a. {cca. 1497). 4 tom.
in 3 vol. fol. — * Paris, Mich. le Noir 1505.
4 tom. in 2 vol. fol. — * Paris, (i. Eustace
1514. 4 tom. in 3 vol. fol. — »Paris, F.
Regnault 1514. 4 tom. in 3 vol. fol. —
• Paris, A.Verard 1518. 4 vol. fol. — ' Paris.
F. Regnault (1518). 4 tom. in 3 vqI. fol. —
"Paris, J. Petit 1518. 4 tom. in 3 vol. fol.
— »Paris, Galliot du pre 1530. 4 tom. in
3 vol. fol. — '"Paris, J. Petit 1530. 4 topi.
in 1 vol. fol. — Alle diese Ausgaben sind
nur Wiederholungen der ersten. — "reueu
ct corrig^ sur divers Exemplaires, et suyuant
les bons Auteurs par Denis Sauvage de
Fontenailles enBrie. Lyon 1559-15<;i. 4tom.
in 2 vol. fol. Besser als die andern, aber mj
der Orthographie und andern Wesenheiten
sefir modernisirt. Lelong, bibl. hist. No.
7293 bezeichnet diese Ausg. als die schonste
u. seltensie. — ^* iciederholt Paris 1574. 4
tom. in 2 vol. fol. — '■^{ed. Dacier?) Paris
cca. 1788. fol. Tom. I. JDie Revolution von
1789 hinderte die Fortsetzung. — '* Paris,
Verdifere et Carez 1824-26. 15 vol. 8». {Zu-
gleich Tom. XI-XXV von Buchon, collect.)
Am Ende des 14. (resp. 24.) Bdes. befin-
den sich im Anhange diverse poetische
Stiicke auf die Begebenheiten dieser Zeit.
Der 15. (resp. 25.) Bd. enthdlt Supplemente:
a. Relation de rambassado de Migon
de Rociiefort . . . k Hugues IV juge
d'Arboree, en 1378 nebst der Con-
stilution d'un judicat d'Arbor^e, ou
Carta de Logu.
b. Chronique de Richard U depuis
I'an 1377-1399.
c. M(5moires de Pierre de Salmon,
pr<5sent^s k Charles VI. —
'* iciederholt von Buchon im Choix de chro-
niques et memoires. Paris, bureau du Pan-
theon litteraire. 1836. Tom. 1-3. 3 vol. gr. 8».
Sehr schone bequeme Ausgube, aber in Be-
zug auf d. Erklarungen o/t irrig. — "Paris
1846. 8».
Y^Ausziige: franzos. unt. d. Tit: Fragment
de rhistoire de Froissard, touchant la se-
dition faicte a Paris du temps du roy Char-
les VI et de ce qui s'en ensuivit. Ensemble
un autre du mesme argument, tir^ de la
Mer des histoires de Gaguin. Lyon (?)
1564. 8«.
lateinisch unt. d. Tit. : ' Froissardi histo-
riarum opus omno, iam primum brevit. col-
lectum et lat. sermone redditum a J. Slei-
dano. Paris. 1537. 8°, ungetreu. — 'wieder-
holt ibid. 1562. l2rao. _ s Basil. 1574. 8».
*Wittenbcrg. 1576. 8". — 'Francofurti 1678.
fol. — *unt. d. Tit.: Duo Gallicarum rerum
scriptores nobiliss. Froissardus in brevem
histor. memorab. epitomen contractus et
Ph. Cominaeus de reb. gest. Ludovici XI
et Caroli VIII Francorum regum arabo a
Jo. Sleidano e gallico in latinum sermonem
conversi. Francof. ad Moen., Wechel 1584.
12rao. — ' Heideibergae 1587. fol. m Rerum
Britannic. script. unt. d. Td.: J. F — i hi-
storiarum epitome ab J. S. coilecta et la-
tinitate donata p. 497 — 568. — •Francof.
1594. 12mo. _ » Hanov. 1606. 12rao. _
FROISSART — FRYGER
323
^oibid. 1619. 12mo. _ iiCassellis 1638.
8<*. — ^* Sehr smther ist: Frossardus et
Cominaeus, duo nobilissimi Gallicarum
rerum scriptores. Amsterdami 1640. 12 mo.
— '^ibid. 1656. 12mo.
Dieser Auszug ist wieder ins Franzdsische
iibersetzt u. mit C o m i n e s hrsg. *■ in Oeuvres
de J. Sleidan, qui concement les histoires
qu'il a escrites. Geneve 1566. fol. — ^von
Fran(j. de Belle-Forest unt. dem Tit. : Re-
cneil diligent et profitable, auquel sont con-
tenues les choses plus notables k remar-
quer de toute Thistoire de Jean Froissart,
mis en un abrc^ge et illustre de plusieurs
armotations. Paris 1572. lemo- — englisch:
An epitome of Frossard Compiled in
latine by J. Sleidane and translated into
english by P. Golding. London 1608. 4».]
Uebers. : ' englisch unt. d. Tit. : Here be-
gynneth the first, second, thirde and fourthe
boke of sir John Froissart of the cronj^cles
of Englande, Fraunce, Spaygne, Portyngale,
Scotlande .... translated . . . in to englysshe
by Johan Bourchier (Lord Berners). Lon-
don 1523-25. 4 tom. in 2 vol. fol. — * einen
neuen Ahdruck besorgte Utterson. London,
Rivington 1812. 2 vol. 4**. — ^ wiederholt
London 1814. 4 vol. Roy.-^". — * unter d.
Tit.: Sir John Froissarts chronicles of
England, France, Spain and the adjoining
countries ... by Thom. Johnes. Hafod 1803
-10. 5 vol. 4». M. 60 Xupfrn. Prachtwerk. —
^toiederh. London, Longman 1805. Tom. 1-3.
8°. — *wiederholt London, Longman 1806.
12 vol. 8**. et atlas in 4". — ' a new edition
condensed with notes and ilhistr. London,
Burn's select library 1850. 2 vol. 8". —
' translated from the french edit. with addi-
tions from celebrated mss. by Th. Johnes.
Londou 1839. 2 vol. Roy.-8'. u. » 1852. 2 vol.
Roy.-8*. Schone Ausgabe mit zahlreichen
Holzschnitten.
Ddnisch, handschriftlich in d. k. Bibl. zu
Kopenhagen, Tottsche Sammlung. fol. No.
572. 573.
Fldmisch von Gerrit Potters van der Loo.
s. 1. et a. fol.
Erl.-Schr. ; A m b e r t , in^m. sur 1'exp^dition anglaise
de 1.346 et sur la bataille de Cr^cy — t»
Spectateur milit. XXXVIU. 1844. p. 516. 609.
X.XXIX. p. 5. 121.
Archenholz, Literatur und Volkerkunde.
1783. No. V. p. 446-453. Nachrichten von Joh.
Froissard.
Beltz, an inquiry into existing narratives of
the batlle of Cressy, with some account of
its localities, traditions and remains, — in
Archaeologia or miscellaneous tracts relating
to antiquity. London. XXVIII. 1840. p. 171.
de la Curne de St. Palaye, m^m. sur la
vie de Jean Froissart, — in Mem. de Tacad.
•des inscr. X. p. 664 (in 8o. XV. p. 496.)
m^m. conccrnant les ouvragos de J. Frois-
sart, ibid. XIII. p. 534 (in 8». XX. p. 288.)
jugement de 1'hist. de J. Froissart, ibid. XIII.
^.5.^5 (in 80. XX. p. 322.)
notice des poesies de J. Froissart, ibid.
XIV. p. 219.
Dewez, notice snr Froissart, — iri Nouveaux
m^moires de Tacad. roy. des scienc. et bell.
lettr. de Bruxelles. VII. 1832.
Eduard III von England als Sieirer bei Crecy
— fn Archiv f. Geographie, Hi,<torie usw.
hrsg. von Hormayr. Wieu 1815. No. 83.
Fabricius, bibl. med. et Inf latinilatis, lib.
VI. p. 632 634.
Frois8art's illuminations. Aseries of 60richly
coloured plates to illustrate Froissart's chro-
nicles, heightened wiih gold and silver after
the illuminations in the ancient manuscript
copies. {The large set published by Col. Johnes
of Hajord.) s. I. et a. Koy.-40. £5.
Fuarison, le Froissart de M. Kervyn de Let-
tenhove, — in Messager des sciences histo-
riques . . . de Belgique. Annee 1857. Gand.
p. 484-488.
Humphreys, H. N. , illuminated illustrations
of Froissart, selected f om the ms. in the
british museum. London 1844. 40.
Johnes, Thom., memoirs of the life of sir
John Froissard, to w^hich is added some ac-
count of the ms. of his chronicle in the Eli-
zabethian library at Breslau, and a complet
index. Hafod 1810. 4o. {BUdet zugleich den
5. Bd. von der von Joknes veranstalt. Ausg.
in 40.)
Kervyn de Lettenhove, Froissart. Etude
litt^raire sur le XIV siecle (l^aris, naeh Bru-
net, 5. 'itid.) Bruxelles 1857. 2 vol. 12 mo.
2 Thlr. 20 Sgr.
Froissart. Ueponse aux observations de
Paulin Paris , — in BuUctin du bibliophile
et du bibliothecaire publ. par Techener. S^-
rie XIV. Juli. p. 1317-1350.
Lelong, bibliotheque historique de la France
No. 7293.
Lucas, notices sur la vie et les ouvrages de
Jean Froissart. Cologne 1848. 49. Programme.
40.
Praetorius, Ed.. iiber Jean Froissart u. seine
Chroniken, mit besondorer Riicksicht auf d.
Ritterwesen, — in Archiv f. Gesch. u. Lite-
ratur, hrsg. v. Schlosser u. Bercht. Frankf.
a. M. V. 1833. p. 213—318.
Rigollot (d'Amiens), de Cayrol (de Com-
pifegne) etde laFontenelle deVaudore
(de Poitiers) , le manuscrit de Froissart de
la bibliotheque d'Amiens, dissertations et
extraits, particuliferement en ce qui concerne
les batailles de Crecy et de Maupertuis. Paris,
imp. de F. A. Saur"in 1S41. 8o. Extrait de la
2. sirie de la ,Revue anglo-frangaise.^
RigoIIot et de CajToI, m^moires sur le
manuscrit des chroniques de Froissart, de la
bibliothfeq. de la ville d'Amiens. Amiens, A.
Caron 1840. go. {Extrait des .Memoires de la
societe des antiquaires de Picardie.' Amiens.
III. 1840. p. 131. 487. 185.)
Schlacht, d!e, bei Crecy, — in Oesterrei-
chische mUilairische Zeitschr. Wien 1830.
Heft V. vgl. 1835. Heft IX.
Scheibel, J. E., Nachrichten von den Merk-
wiirdigkeiten der Rhcdigerschen Bibliothek.
Breslau 1794. 40. Stiick 1.
Stramberg, — in Ersch u. Gruber's Ency-
clopfidie d.Wissenscfi. u. Kiinste s. v. Froissart.
Struve, biblioth. historica ed. Meusel VH. 2.
p. 88-105.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
sehrijvers p, 64-66.
Fronton, Joh., acad.Paris. canceli.,
can. reg. S. Genovefae, vid.
Epistolae Frontonis.
Vita s. Ivonis.
Froumundi historia, vid. Historia
fundationis mon. Tegernseens.
Fryger von Waltzhuot, ord. s.
Franc. (1442), vid. Chronicon Koe-
nigsveldense. /
21*
324
FULBERTUS — FUNDATIO
Fulbertus abbas, tnm epise. Carno-
tensis (f 1029), vid.
Vita 8. Aulbcrti opisc. Camor.
Vgl. Epistolae Fiilbirli.
_ , larchidiac.| Rothoma-
Imonachusi gensis (cca.
1080), vid.
Gesta archiepisc. Kothomap.
Vita s. Audoeni ep. Kolh. {mirac.)
,, ,. Romani Roth.
Fulbertus peccator, monachus Ge-
meticensis (cca. 1100), vid. Vita s.
Aichadri.
FulcheriusCarnotensis, regum Bal-
duini I et II capellanus (cca. 1127):
Gesta peregrinantium Francorum
cum armis Hierusalem pergentium.
1095-1127.
Augen/.eiige, treiie und schmuclilose Goschichte.
Handschr.: Brus.sel, burg. Bibl. mbr.
see. Xn. No. 9823. vgl. Pertz' Arch. VU.
431. — Cambridge, Un.-Bibl. sec. XII.
1786. — Douai, Stadtbibl. mbr. sec. XII.
4". No. 838. — Montpellier, Un.-Bibl.
sec. XIII. No. 139. f. 226. — Miinchen,
Un.-Bibl. cat. bibl. Ingokt., epitom. (1096
-1106). — Paris, k. Bibl. .sec. Xm. 5131;
— sec. XV. 5131. A. — St. Germ. sec.
XIII. No. 1080. — St. Vict. sec. XIII. No.
205. No. 893. — Arsenalbibl. hist. lat. sec.
Xn. No. 103.
Atisg. : ' ap. Bongars , gesta Dei I. p. 381
-440 {7iur his 1124). — ^ vollstundig ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 816-889.
— * ap. Reuber, vet. scr. ed. Joaunis. —
Vgl. Ludewig, reliq. mss. III. p. 291-360,
der hier Noten Casp. Barthii zu Fulcher
gllt. — Die Praefatio ap. Martene, thes.
anecd. I. p. 364. — Einen Auszug siehe
unt.: Anonymi historiae Hierosolym. pars
secunda.
Uebers. : Fonlcher de Chartres , histoire
des croisades, trad. et publ. par Guizot,
collection XXIV. p. 1-275.
Erl.-Schr.: Kabricius, bibl. med. inf. latinita-
tis. Lib. VI. p. 61,3 G46.
Vgl. Anonymi historiae.
Bartolfus.
Ge.^-ta Francorum oxpugnant.
Fulco (XII saec. ex.): Historia
gestorum et viae sui temporis Hie-
rosolymitanae versibus hexametris,
libris III. Ab a. 109G.
Wurde in weitern 4 Bchrn von Gilo fortgeset/.t.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
IV. p. 890.
Erl.-Schr.: iabricius, bibl. mcd. et infiraae la-
tinitatis. J.ib. \1. p. 046.
Fulco Bonus, comes Andegavens.
(cca. 1089) : Historia Andegavensis.
Ausg. : fragraentnm ' ed. d'Achery, .spicileg.
X. p. 392 (» ed. 2da. lU. p. 232-234.) —
»ap. Bouquet, rec. X. p. 203-205; XL p.
137; XIL p. 491.
Vijl. .AnonynulicMKMliclinimon. gesta.
Fulcuinus abbas Lobiensis = Fol-
cuinus.
Fundatio capituli S. Martini Arto-
nensis in Arvernia.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nova II. p. 754.
Fundatio coenobii Brunwilarensis.
Auch als ,Vita Ezonis palatini', aU: ,Xarr.%tiu de
Kzone coraite Palatino et Mathilde eorumque libe-
ros' (981-1063) u. als ,Narratio de vener. palatinis
Kheni Ehrcnfrido seu Ezone et Mathildo corumque
fllia b, Richeza regina Poloniae , a monacho Brun-
willcrensi conscripta' bekannt. Zwischen 1076-1079
verfas.st.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 395.
Ausg. : ^ in d. Historia et vindicta b. Richezae
coraitissae palatinae opera Aeg. Gelenii.
Colon. 1649. — ^fehlerhaft ed. Papebroch
in AA. SS. Boll. 21. Mai. V. p. 49-55. —
* wiederholt ap. Leibnit, , scr, rer. Brunsv,
I, p. 319-322. — *besser ed, Koepke ap,
Pertz, mon, scr, XI. p. 396-408. — ^ der
alte fehlerhafte Text wiederhoU ap. Bohmer,
fontes m, p. 362-382.
Erl.-Schr.: Contzen, die Geschichtschreiber d.
sachsischen Kaiserzeit p, 157.
(Giersbcrg) Ueber die altesten rheinisohon
Pfalzgrafen mit Bczug auf don Ort und die
Ablei Brauweiler, — in Annalen des histor.
Vereins f. d. Niederrhein. Koln l.s.^9. 7. Hft.
p. 11-22.
Janssen— mAnnalcn des histor. Arreins fiir
d. Niederrhein. 1855. I. 1. p. 102.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 284.
■ Vgl. Annales Brunwilarenses.
Do V. Ehrenfrido.
Viia s. Wolfhelmi.
Fundatio coenobii Viconiensis pro-
pe Valencenas a. 1129.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. XII. p.
533, (*ed. nov. IL p. 871.) — - »ap. Bouquet,
rec. XIV. p, 488-490. — *wn«. d. Tit.: An-
nales eccle.siae Viconiensis m Jacobi
de Guisia annal. Hannon. ed. Fortia XII.
p. 106. Stimmt mit den vorhergehenden Aus-
gaben aufs Vollkovimenste iiberein. — Mne
vollstdndigere Oriindungsgeschichte vdt Fort-
setzung des Nicolaus de Moutegni bis
1303 ap. Hugo abb. Stivagii, moiniinonta
sacrae antiquit. II. p. 191.
Fundatio ecclesiae et conventus
y. Hieronymi de observantia extra
portam montanariam urbis Faven-
tiae.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rer, Ital.
accessiones p. 356-361.
Fundatio monasterii Aroasiae au-
ctore anonymo a. 1097.
Ausg. : in AA, SS, BoU. 13. .Jan. I. p. 831-834.
Vgl. l)e s. Ileldemaro.
FUNDATIO — GAIMAR
325
Fundatio monasterli Gladbacensis
= Chroiiicon Gladbacense.
Fundatio monasterii Lambacensis,
vid. Vita Adalberonis ep. Wirzib.
Fundatio monasterii Nonantulani
in agro Mutinensi cca. a. 752.
Ausy.: c. notis Mabillonii ap. Muratori,
scr. rer. Ital. I. 2. p. 189-194 c. appendice
de Anselmi fiindatoris successoribus etc.
p. 195. 196.
Fundatio Murensis coenobii in Hel-
vetia = Origines Murensis monast.
FiJtrer, Ulr., Maler, Chroniken-
schreiber u. Dichter zu Miinchen:
Chronik von Baiern. 60 v. Chr.
—1479 n. Chr.
Ungcdruckt.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. Cod,
germ. chart. fol. No. 225. Cf. Pertz' Arch.
I, 420. — Andere bei Aretin (s. u.) p. 167.
Ausg. : ausgewahlte Stellen aus Ulr. Fiit-
rer's ungedruckter Chronik von Bayern ed.
Wiirthmann in Oberbayersches Arch. fur
vaterl. Gesch. Miinchen 1844. V. p. 48.
EH.Schr.: v. Aretiu, iiterar. Handb. f. d. baie-
rische Gesch. p. 161-167.
G^.
Gabutius, Joh. Ant., vid. Vita b.
Pii V pontif.
Gaguin, Rob., ord. s. Trinitatis
magister generalis (f 1501): Com-
pendium super origine et gestis
Frauoorum a Pharamundo usque
ad a. 1491, sive Amiales.
Unkritisch, aber sriitcs Latein.
Ausg.: ' Paris. 1495. fol. — * Parisiis,
Dur. Gerlerius et Andr. Bocard 1497. fol.
Fe/derhaft , so dass G. selbst ihre Unter-
druckung anstrehte. Cf. Le Long, bibl. Franc.
No. 7501. 7502. Chevillier, origine de Vini-
prim. de Paris p. 157. — *Lugduni, J.
Trechsel, accur. Badii Ascensii, 1497. fol.
— * Parisiis 1499. fol. — * (Paris.) impress.
. . . Thielmannus Kerner . . . impensis . . .
bibliop. Dur. Gerlerii et Joa. Parui . . . 1500.
fol. Beste Ausg. — • Paris. in officina Bel-
lovisiana pro J. Parvo 1504. fol. — ''ibid.
(in inclyto Parrisiorum gymnasio) 1507. fol.
— *ibtd. 1511. 8*. Geschdtzt, sehr selten. —
*ibid. 1514. 8«. — '•" U7it. d. Tit.: Habes
candide lector R. patr. Rob. Gaguini, quas
de Franc. regnm gest. scripsit annales, c.
supplemento Huberti Velleji usque ad
a. 1520 ibid. 1521. S". — " ibid. 1522. 8«.
^*ibid. 1524. 8». — '* adiecta sunt ... car-
mina Lud. Bolognigni (sic.') Bononiensis de
laude Gallorum. Lugd. 1524. foh — ^*ibid.
impr. . . per J. Cornillau^ro P. Viard (1528).
8«. _ i^ibid., AE. Gormontius 1528. 8».
— '* ibid., J. Parvus. 1528. 8». — " Lug-
duni 1524. fol. — "Lugduni 1550. fol. —
'» Paris. 1554. fol. — "Francofurti, Wechel
1577. fol. — »'Parisiis 1578. — "Duaci
1586. 8". Wurde noch ofter gedruckt.
Uebers. : ' unt. d. Tit. : Les grandes cro-
niques; excellens faitz et vertueux gestes:
des tres illustres tres chre.stiens, magnanimes
et victorieux Roys de France. Et tant en
la saincte terre de Hierusalem comme en
pays de Syrie. Sicile. Italie. Espaigne.
Alemaigne .... Oomposees en latin par . . .
Rob. Gaguin Paris , Galliot du pre
Marchant libraire 1515. fol. — ^unt. dem
Tit.: Les croniques de france: excellens
faictz et vertueux gestes des tres chrestiens
Roys et princes qui ont regne audict pays,
depuis Texidion de Troye la grande. Jus-
ques au regne du ... roy Francois pre-
mier . . . composees par Rob. Gag. Paris,
Galliot du pre 1515 fol. — ^iibers. u. fort-
gefilhrt j;on Pierre Desrey (f n. 1514.)
unt. d. Tit.: La mer des croniques et Mi-
rouer hystorial de france iadiz composee
en latin par . . . R. G. . Paris, Nicole de
la Barre 1518. fol. — * ibid. 1520. fol. —
^ibid. 1527. fol. — Hbid. 1530. fol. — 'ibid.
1536. fol. — "ibid. 1538. 4«.
Erl.-Schr.: Melanges tirees d'iine grande bi-
blioth. VI. p. 154.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VH. 1.
p. 6-11.
: Historia .Ludovici XII.
Gallice, vid. Chroniques de France.
Vgl. auch: Epistolae Gaguini.
Passio s. Kichardi pueri.
Turpinus {unt. Uebersetz.)
Gaian, G. et Migon de Rochefort:
Relation de l'ambassade de Migon
de Rochefort et G. Gaian a Hugues
IV juge d'Arboree en 1378, avec
La constitution du judicat d'Ar-
bor^e ou Carte de Logu.
Supplement zu Froissart.
Ausg.: ' ap. Buchon, collection XXV. 1,
Supplement. — ' ap. Buchon, choix de chro-
niques FV.
Gaimar, Geoffroy (^ein normanni-
scher Trouveres, cca. 1148): L'e-
storie des Engles, or The Anglo-
326
GALBERTUS — GALFRIDUS
Norman raetrical chronicle of the
Anglo-Saxon kings.
Von Cerdics J^andung 495 bis auf Wilhelms II
Rufus Tod. Verf. zwlschen U45-1147. Reirachronik.
Ausg.: der erste Theil von 495-1066 m:
Monumenta histor. Britann. 1848. I. p.
764-829. — der zweiie Thl, von der Er-
oberung Englands durch die Normannen
bis auf Wilh. II- Tod ap. Michel, chro-
niques Anglo-Normandes I. p. 1-64. —
' printed for the first time entire from the
ms. of the brit. Mnseum, with notes and
an appendix containing the lay of Havelok
the Dane, the legend of Ernulph and the
life of Hereward the Saxon ; edit. by Th.
Wright. London, Caxton society 1850. 8°.
Erl.-Schr. : d e 1 a R u e , archaeologia britann. XII.
p. 3(17-312. Der Ver/asser widerrief die hierin
ausgesprochene Ansicht in
essais historiques sur les bardes, les jong-
leurs et les trouveres Normands et Anglo-
Normands. Caen lS3t. II. p. 104-123.
Frere, manuel du bibliographe normand II
p. .5.
Histoire litteraire de la France XIII.
p. 63-66; XVIII. p. 738.
Turner, historv of EnglaTid during the middle
ages. 2. edit. London 1825. 80. IV. p. 289.
Wolf, F., in den Wiener Jahrbiichern d. Li-
teratur. 1836. LX.XVI. p. 268-292.
Wright, biographia Britannica llterar. II.
p. 151-151.
Galbertus Brugensis (cca. 1129),
vid. Vita Karoli Boni {passio).
Galeatius de Gataris (f 1405), vid.
Andreas de Gataris.
Galeotto del Carretto, consigliere
di stato {fior. 1520): Cronica di
Monferrato dall' origine de'marchesi
del Monferrato, sino al 1530.
Ausg. : in Monument. histor. patriae, scr.
m. p. 1081-1300.
Erl.-Schr.: Avogadro, G., di Gal. del Carretto
vor d. Chronik l. c. ohne Paginirung.
Galeotus, Martin. j Italus, secre-
Galeotti, Marz. i tarius regis
Matthiae Corvini (f 1478): De
egregie, sapienter et iocose dictis
et factis Matthiae I regis Hungariae
commentarius.
Der Stll G's ist feiner, als sein Urteil. In hu-
manigtischem Gescbmack.
Ausg.: 'Viennae, typ. M. Zimmermanni
1563. 4". — *ap. Bongars, collect. Hungaric.
rer. script. No. IX. — 'ed. Joh. Bocatius
(SalomonHung&ricus). Ca.ssoviae 1617. 12mo.
— *ap. Schwandtner, scr. rer. Hung. L p.
528-568.
Erl.-Schr.: Ilaner, de scriptoribus rer. Ifungar.
Viennae 1771. p. 51-5-1.
Galesinius, Petr., notarius apostoli-
cus Mediolani (f 1590), vid. Vita
s. Bonaventurae s. R. e. cardinalis.
Galfredus, vid. aucli Gaufredus,
Gaufridu.««.
Galfrid of Coldingham = Galfridus
Dunelmensis.
Galfridus Bakerus de Swinsbroke
(flor. cca. 132^^) : Chronicon AngHae
temporibus Edwardi II et Ed-
wardi III.
Ausg.: primum ex unico ms. Bodlei. ed.
J. A. Giles. Londini, Caxton society 1847.
gr. 8». 4 Thlr. 8 Sgr.
: Historia de vita et obitu
Eduardi II regis Angliae (1307 —
1326), ex Gallico Thomae de la
More (Moor) latine versa.
Ausg.: ap. Camden, Anglica, Normann.
etc. p. 593-603.
Erl.-Schr.: Nicolson, Will., the english histo-
rical library I. p. 79.
Oudinus, comment. de seript. eccl.III. p. 799.
Galfridus Burtoniensis, vid. Vita
s. Moduennae.
Galfridus de Belloloco {BeauUeu,
ord. praed., f 1274), vid. Vita
Ludovici IX.
Galfridus de Vino salvo (saec. XII):
De statu curiae Romanae carmen
elegiacum versuum 1026.
Ausg.: ' edid. Matth. Flacius in Varia
doctorum piorumque virorum de corrupto
ecclesiae statu poemata. Basil, 1557. 8*.
p. 418-454. — *ap. Mabillon, analect. IV.
p. 535 (»ed. nov. p. 369-376.) — Variae
lectiones ap. Leyser, historia poeraatum
medii aevi p. 979-985.
: Historia captionis Da-
mietae. 1218—1219.
Stark benutzt von ;\Iatthaeus Paris.
Ausg.: 'ap. Gale, script. hi.st. Angl. p.
435-452. — ^'ap. Michaud, bibl. des croi-
sades. — ^unt, d. Tit.: Incerti scriptoris
narratio de rebus in bello saucto gestis a.
D. 1217-1218 primum (Jalschl) ex unico
cod ed. J. A. Giles. Londini 1846.
8». 2 Thlr. 24 Sgr.
: Historia Hierosolymitana
seu itinerarium Richardi Anglorum
regis in Terram sanctam ab a.
1170—1190.
Wright, (leotfrey de Vinsauf in «Mn«r Biogra-
phia Britann. lilor. 11. p. 402 meiut, dass dieses
Werk wol eher deii\ Richard the Canon zu/.a-
schreiben sei. — Barth halt eincn gewissen Ouido
Adduanensis fiir den Verfasser
Ausg.: 'ap. Bongars, gesta Dei I. p.
1150-1172 ohne Namen des Verfassers, nach
einem sehr liickenhaften Mpt., unt. d, Unter-
schrift : Ilistoria Hierosolymitana auctore
GALFRIDUS
327
anonymo Anglico. Fragmentum. — *besser
ap. Gale, hist. Angl. script. p. 247-429. —
C. Barthii in hanc histor. notae ap. Lude-
wig, reliq. mss. III. p. 539 et glossarium
p. 551.
Uebers. : unt. d. Tit. : Chronicles of the
Crusaders : ... Geoffrey de Vinsauf ....
In Bohn's antiquarian library. Tom. VI.
Erl.-Schr. Fabricius, bibl. mediae et iniimae
latinitatis. Lib. VII. p. 35-39; VII. p. 369 s.
V. Guido.
Galfridus Dunelmensis monachus:
Historia Dunelmensis ecclesiae bre-
vis. 1152—1214.
Fortgesetzt von Graistan u. Guilelmus de
Cham bre.
Ausg. : ' ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
718-731. — ^voUstdndiger ed. Raine, hi-
storiae Dunelmensis scriptores tres. Dur-
ham 1839. 8». Printed for the Surtees
Society.
Erl.-Schr.: Wrlght, biographia Britann. liter. H.
p. 466.
Galfridus monaehus Finchalensis
(1050\ vid. Vita s. Godrici.
Galfridus [Geoffrey, Jeffrey ap
Arthur) Monmutensis archidiaconus,
postea vero episc. Asaphensis (f
1154): Historial3ritanniae,libri XH,
seu Britanniae utriusque regum et
principum origo et gesta insignia,
seu Historia Britonum.
Fabelvoll; diese Chronik ist die Q.uelle, aus d.
Rob. Wace 's Gedicht Briitus und fast alle Romane
der Tafelrunde flossen. — cf. Robert of Gloucester.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl. mbr. s.
XII. fol. cod. lat. 20. — Cod. Voss. lat.
fol. No. 76. — Montpellier, Un.-Bibl.
sec. Xni. No. 92. — No. 142. fol. 69. —
sec. Xn. fol. No. 378. — Troyes, sec.
XIV. 4«. (CoU.Trec.) — P aris, No. 8501 A.
mbr. sec. XII. f. 60. Bibl. des Arsenals,
hist. lat. sec. XIV. No. 7. — Rouen, mbr.
sec. XIII. "y»j. histor. — Reims, mbr.
sec. Xn. XIU. O. 874. 885. -- Douai,
Stadtb. mbr. sec. XII. 4«. No. 835. —
Briissel, burg. B. mbr. s. XIII. 4". No.
8536.
Ausg.: 'Britanie vtriusq^ regu & prlcipii
Origo & Gesta insignia ab Galfrido Mone-
mutensi ex antiquissimis Britannici ."ermonis
monumentis in Latinu sermone e traducta,
& ab Ascensio cura & impedio magistri
Juonis Cauellati in lucem edita ....
(Parisiis) Id. Jul. 1508. 4». — ^wiederholt
• . . ab Ascensio rursus maiore accuratione
impressa. . . . Id. Sept. 1517 (Parisiis). 4».
— *ed. H. Commelin in Rer. Britannic.
scriptt. Heidelberg. 1587. fol. p. 1-92. —
*unt. d. Tit.: Historia Britonum, in
Anglia nunc primum ex 9 codd. mss. edita
ab J. A. Giles. Londini 1844. 8». [der Vor-
satztitel: Scriptores monastici ed. J. A.
Giles.] 4*/, Thlr. — ^wiederholt von dem-
selben Herausgeber : Londini, Caxton society
185?. gr. 8».
Im Auszuge, verfasstjvon Ponticus Vi-
runnius Tarvisinus (f 1520), erschien
das Werk unt. d. Tit. : Britannica historia
'Aug. Vindel. 1534.. 8». — * Heidelberg.
1542. 8*. — »Londini 1585. 8". ex recens.
David. Poveli. — *^in Rer. Brit. script.
Heidelberg. 1587. fol. p. 93-112.
Uebers.: The british history. ... trans-
lated into English from the Latin of Jef-
frey of Monmouth .... By Aaron Thomp-
son. London 1718. 8«».
The british history of Geoflfrey of
Monmouth. Tranlat. by Thorapson. A new
edition, revis. and corrected by J. A. Giles.
London 1842. 8«.
Geoffrey of Monmouth's British hi-
story, transl. by J. A. Giles ' in Monkish
historians of Great Britain. London, Jam.
Bohn 184? 8«. Tom. 4. 10 sh. — ■^wieder-
holt in Bohn's antiquarian library IV. p.
89-292. London 1848. {Dieser Band hat
auch den Tit.: Six old english chronicles,
transl. by J. A. G.)
Gottfried's von Monmouth historia
regum Britanniae mit liter.-histor. Einleit.
u. ausfiihrl. Anmerk., u. Brut Tysylio,
alt-wjilsche Chronik in deutsch. Uebers.
Hrsgegb. von San-Marte (A. Schulz.) Halle
1854. gr. 8«. 3 Thlr. 18 Sgr.
— — : Prophetia Anglicana Mer-
lini Ambrosii Britanni, ex incubo
olim (ut hominum fama est) ante
annos mille ducentos circiter in
Anglia nati, Vaticinia et praedictio-
nes, a Galfredo Monumetensi latine
conversae.
Man glaubte lange Zeit, in diesen Prophezei-
hungen Andeutungen iiber die kiinftige Geschichte
Englands zu flnden.
Ausg.: *una cum 7 libris explanationum
. . . Alani de Insulis etc. Francofurti 1603.
8°. — ^wiederholt (der Tit. hat aber: a
Galfredo Monumetensi latiue conscripta.)
Francofurti 1608. 8«. — ""ibid. 1649. S». —
*unt. d. Tit. Gaufridi Arthuri Monemu-
thensis archidiaconi, postea vero episcopi,
Asaphensis, de vita et vaticiniis Merlini
Calidonii carmen heroicum. Edid. G. Ellis.
Londini, printed for the Roxburghe Club.
1830. 4'. — ^auch in Cavellatis u. Com-
melin's Ausgg. des vorhergehenden Werkes.
— ''unt. d. Tit.: Vita Merlini. Vie de Mer-
lin attribu^e k Geoffroy de Monmouth, sui-
vie de prophdties de ce barde, tirees du
IV. livre de Thistoire des Bretons, publ.
. . . par Francisque Michel et Thomas Wright.
Paris 1837. 8». 12 fr.
Uebers. : deutsch vou Schlegel in Samm-
lung romantischer DichtungeuLeipz. 1802.1,
328
GALFRIDUS — GARZO
Engliach: 'London 1629. 4*. — *iUd.
1641. 4». — ^ibid. 1754. — ^ibid. 1813. 8».
Franzoslsch: 'Paris 1498. 3 vol. 8». —
*Roaen s. a. la»^'- — *par Boulard. Paris
1528. 3 vol. 12mo. _ *ibid. 1797. 3 vol. 12 mo.
Italienlsch: ' Venetia 1480. 4». — »ri-
renze 1496. 4*. u. ujters.
Spanisch: 'Burgos 1498. 4". — *Sevilla
1500. 4».
Erl.-Schr.: Merlin's life, his propheties and prc-
(liclion.-*. London 1813. 8«.
San Marte (Schulz), die Arthnrsage. Que(J-
linburg 1812. 80.
Schlegel, Fr. v., Geschichte des Zaubercrs
Merlin. I.eipzig 1804. 80.
VitadeMerlino et de le sueprophetiehistoriade
chelui fece lequale tractano de le cose che hano
a venire. Venetia 1507. 40. — ibid. V. di
Roffinelli 15.S9. 12mo.
Erl.-Schr. iiber Gal/rid: de Buclc, de Galfredo
Monumetensi in AA. SS. Boll. 21. Uct. IX.
p. 94-98.
Kbeling, Englands Geschicht.schreiber p. 12.
Fabricius, bibl. med. et intimae latinitatis.
Lib. VII. p. 28-33.
San-Martc, zur Kritik der Historia regum
Britanniae des Gottfr. v. Monmouth, — in
Ncue Mitlheilungen aus d. Gebiet historisch-
antiquar. Forschungen. Halle (Nordhausen)
iS57. Bd. IX. p. 49-75.
Schmid, Gesetze der Angelsachsenl. p.XXVI.
The Quarterly Rewiew. No. LXVII. June
1826. p. 285 sq.
Wright, Geoffrey of Monmouth in his Bio-
graphia Britannica literar. II. p. 143-150.
Vgl. Pas.^io s. Ursulae.
Tysilio.
Galfridus Vinsauf = Galfridus de
Vino salvo.
Galius, Martinus, vid. Chronicae
Polonorum.
Galtherus Hemmingfopd, canon. de
Gissburne (f 1347): Historia de
rebus gestis Edwardi I, II et 111.
1060—1346.
Mit grosser Sorgfalt u. histor. Treue gcschrieben.
Ausg.: ' der erste Theil bis 1272 ap.
Gale, .scr. hist. Anglican. p. 453. — ^ das
Oanze ed. ex mss. Th. Hearne. Oxon.
1731. 2 vol. 80. — »wn<. d. Tit.: Walteri
deHemingburgh vulgo Hemingford nun-
cupati Chronicon de gestis regum Angliae,
rec. H. Hamilton. Londini, engl. hist. Soc.
1848. 49. 2 vol. gr. 8». £ 1. 1 sh.
Galterius, vid. Vita s. Ana.stasii
eremitac.
Galterus archidiaconus Tervannen-
sisj vid. Vita Karoli Boni.
Galvao, Duarte (geb. 1435, f 1517):
Chronica de Don Affonso Henriques
primeiro rey de Portugal.
Ausg. : ed. Mich. Lopez Ferreira. Lisboa
1726, auch mit der Jahreszahl 1727. fol.^
Erl.-Schr.: S.Luiz, Frane. de, brevcs retiexoes
sobrc 08 quatro capitulos ineditos da chro-
nicad'EIrei I). Affonso Ilenriques por Duarte
Galvao, publicados no tom. II. daRuvista Lit-
teraria. Sahiram no Panorama, jornal Utte-
rario. No. 129. 1839. 19. Outubro.
NB. Andere sind aufK'ezithIt von Fitrcniere,
bibliographia historica portugue/ i \". "-^. ^;i. 'Xi.
97-100. 103-106.
Galvaneus s. Gualvancus Flamma,
Mediolanensis, lector theolog. (fj).
1344): Manipulus florum sou Hi-
storia Mediolanensis ab origine ur-
bis ad a. circiter 1336. Ab alio
continuata usque 1371,
Excerpirte grosstentheils den Johannes de
Cermenate, auch den Codagncllus, wenig ei-
genes. ,Horao omnium mendacissimus.' WaUenbach.
Handschr.: Kloster-Neuburg, Stifts-
bibl. chart. scc. 16. fol. No. 693. — - Paris,
k. Bibl. — 1336. cum continuat. — 1371
[du Fresne]. sec. XV. No. 5884. 5885. —
Mailand, bibl. Ambr. s. XIV.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XI. p.
537-740; cf. XU. p. 993.
.&W.-/ScAr.;Bethmann j» Pertz' Archiv X. p.341.
Donniges, Gesch. des deutsch. Kaiserthums
im 14. Jahrh. Berlin 1841. I. 1. p. 96.
Fabricius. bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. VII. p. 45.
: Opusculura de rebus gestis
ab Azone, Luchino et Johanne vice-
comitibus ab a. 1328 — 1342.
Ist nur ein .\nhang zu der vorhergehenden
Schrift.
Ausg.: primum e cod. Ambros. c. notis
Ant. Saxii ap. Muratori, rer. Ital. scr. XH.
p. 997-1050.
Erl.-Schr.: B c th iu an n - 1! ol 1 vveg, A. v. , Ur-
sprung d. lombardischcn Stadtefreiheit. Bonn
1846. 8«.
I. eo, H. , Kntwickching dcr Verfassung der
lombardischcn Stadte. llamburg 1824. 8o.
Games, G. Diez de = Gomez.
Garinus, ord. praed. (f 1340), vid.
Vita b. Margaritae Hungar.
Erl.-Schr.: Hatier, de scrlptoribus rerum Hun-
garic. Viennae 1774. p. 35.
Garnerius, vid. aucli Wernerus.
Garnerius monachus Trenorchien-
sis, vid. Passio s. Valeriani mart.
{transl.^
Garzo, Johannes, Bononiensis (f
1506): Annales Misnenses sive Hi-
storia de bellis Friderici Magni.
Libri H.
Ausg.: 'edid. Erasmus Stella. Basileae
1518. 4". — hinederholt in Opus historiarum
no.stro saeculo conveuientissimum. Basil.
1541. fol. — ^zusamnten mit Vita Wiperti
ed. R. Reinoccius. Francof. 1580. fol. —
*ap. Mcucken, scr. rer. Germ. U. p. 1015-
1056 c. notis Tentzelii.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et infimac la-
linitatis. I.ib. VII. p. 60-63, wo auch deutsche
Uebersetzungen angegeben sind.
Ffirstemann, iiber J. Garzo'8 meissuischo
Chronik u. d. Uebersetzung dorselben durch
GASPAR — St. GELAIS
329
Heinrich v. Lindenaii, — in Thiiring. antiq.
Mittheilungen. N. I. 2. p. 179.
: De dignitate urbis Bono-
niae comnientarius.
Ausg.: primum ap. Muratori. scr. rer.
Ital. XXI. p. 1143-1168.
Gaspar Veronensls, vtd. Vita Pauli
II papae.
Gaudentius archiepisc. Gnesnensis
(cca. l(X)O), vid. Vita s. Adalberti
seu Adelberti.
s. Gaudentius episc. Brixiensis, vid.
Acta s. Philastri.
Gauferius, Guaiferius, Grediferius
monachus Casinensis, vid.
Vita s. Lucii I papae.
„ „ Secundini Ecan.
Gaufredus
Gaufridus
vid. aucJi Galfridus.
Gaufredus, coenobita monasterii s.
Martialis Lemovicensis ac prior
Vosiensis in dioecesi Lemovicensi,
(cca. 1184): Chronicon a tempore
Roberti Pii regis Francorum usque
ad a. 1184 seu Chi-onicon Lemovi-
cense. 2 partes.
Ausg.i 'pars 1. ap. Labbe, bibl. nova
IL p. 279-329; pars 2. ibid. p. 330-342.
— »ap. Bouquet, rec. X. p. 267-269; XL
p. 288; (pars 1.) XIL p. 421-451 ; (pars 2.)
XVm. p. 211-223.
Vgl. .Annales Lemovicenses.
Gaufredus de Ecclesia de Saluciis
publicus imper. auctoritate notarius
= Gioffredo della Chiesa.
Gaufredus IVlalaterra, monach. Be-
nedictinus: Historia Sicula ab a.
1099 ad a. 1265 seu De Roberti
Guiscardi et Rogerii Calabriae du-
cum rebus gestis libri IV.
Einfacher, hier und da mit Verscn untermisch-
ter Stil.
Ausg. : ' ed. Hieron. Surita. Caesarau-
gustae 1578. fol. — *ap. Schott, Hispan.
illustr. III. p. 282. — »ed. Carusius, bibl.
hist. rer. Sicul. I. p. 40. — *ap. Burmann,
thesaur. antiq. Sicil. V. — ^am besten ap.
Muratori, scr. rer. Ital. V. p. 537-602. —
• Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI. p. 138-
142.
Vgl. Chronica Roberti Guiscar^di.
Gaufridus abbas Claraevallensis =
Gaufridus Claraevallens. uionachus.
Gaufridus Arthurus Monemuthensis
= Galfridus Monmutensis.
GaufridusAntissiodorensis = Gode-
fridus Antissiodorensis.
Gaufridus Claraevaliensis monach.
seu abbas Claraevallensis seu Gode-
fridus Antissiodorensis {f 1180), vid.
Vita s. Bernardi abbat. Claraeval-
len.sis (7iJ. III. IV. V. VI pars 3a
u. epistola und sermo.)
Vita s. Petri Tarantasii.
Gaufridus de Bello loco {Beaulieu,
ord. praed. , f 1274) , vid. Vita
Ludovici IX.
Gaufridus de Coldingham = Gal-
fridus Dunelmensis.
Gaufridus de Collone, S. Petri
Vivi Senonensis monachus (flor.
1294): Chronicon super nominibus,
actibus et sepulturis Senonensium
archiepiscoporum a. Chr. n. — 1294.
Benutzte Odorannus, Clarius etc.
Ausg. : Bruchstiick ap.Bouquet, rec.XVIII.
p. 724. 725.
Gaufridus Grossus (cca. 1110), vid.
Vita s. Bernardi fundatoris.
Gaufridus prior Vosiensis = Gau-
fredus coenobita.
Gauterius = Gualterius.
de Gavio, Henricus marchio, vid,
Annales Genuenses.
Gaza, Theodorus, Thessalonicensis
(f 1478 in Italia) : flsQi ccQxaioyoviaq
TOVQXCOV STtKfToXlJ.
Ausg.: in Allatii avfx/uixid s. opuscula
graeca et latina, vestustiora et recentiora.
Venetiis 1733. fol.
Gebehardus episcopus Augustanus,
vid. Vita s. Udalrici.
Gebeno prior in Eberbach: Pro-
phetia s. Hildegardae seu speculum
futurorum temporum a. 1220 com-
positum.
Handschr. : Miinchen, k. Hotbibl. Cod.
lat. mbr. sec. XHL 324. — Paris, k. Bibl.
Sorbonne. sec. Xm. No. 841. (2.)
Vgl. Epistolae s. Hildegardis.
Vita s. Hildegardis {prophet.)
(St. Gelais) Extrait d'une histoire
de France raanuscripte qui cora-
mence a Fan 1270 et finit k Tan
1510, recueillie par un des gentils-
hommes de Charles d'Orleans corate
d'Angouleme (Saint Gelais.)
Au^g.: ap. Godefroy, histoire de Charles
vm. No. 2.
330
St. GELAIS - GENEALOGIA
St. Gelals, Jean de, seigneur de
Moulieu: Ilistoire de Louys Xll
roy de France et de plusieurs choses
m^niorables advenues en France et
en Italie jusqu' k Tan 1510.
Amg. : mise en himi^re par Th. Godefroy.
Paris 1622. 4«.
Erl.-Schr.: Struvc, bibl. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 1S3.
St Geiais, Octavien de: Le ver-
gier d'honneur.
Gibt marifhes Brraeikenswertho iiber Carl VII,
Ludw. X u. Carl VIII von Frankreich.
Ausg.: «Paris 1526. 4». — ^ibid. s. a. fol.
.ffW.-.9cAr.;Ca8t aigne , Eus., notice litt(5raire sur
la famillc Saint-Gelais. Angouleme 1836. ISmo.
29 pag.
Geneatogia augustiss, domus Habs-
burgo-Austriacae ab imp. Rudolpho
I usque ad a. 1439.
Trockeue Auf/.ahlung der Namen.
Ausg.: ap. Rauch, scr. rer. Austr. I. p.
381-388.
Genealogia Caroli Magni impera-
toris.
Geschrieben um 867.
Ausg.: 'ed. Canisius, lect. antiq. V. p*
687 (*ed. IJda. I. p. 372). — »ap. Bouchet,
preuves de la veritable origine de la mai-
son de France p. 37. — *ap. Chifflet,
lumina nova. Append. c. I.
Genealogia Caroli Magni imp.
Gcschrieben um 867. Zu unterscheiden von der
vorhergehenden.
Handschr.: Karlsruhe, cod. Reichen.
LXXXm (97). fol. 13b.; — cod. Aug. CXLVI
(243).
Ausg.: 'ap. d'Achery, spicil. II. p. 800
(»ed. Ilda. IL p. 493). — »ap. Kollar, anal.
p. 468. — *ap. Pertz, mon. II. p. 311. —
» ap. Bouquet, rec. II. p. 698. — Vgl. M o n e ,
Anzeig. f. Kunde d. deutschen Mittelalters.
1835. IV. p. 131.
Genealogia Caroli Magni imperat.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XI. p. 205.
Genealogia Caroli Magni qua Na-
murcensium comitum et Bolonien-
sium origo declaratur.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. XIII. p. 585.
Genealogia Carolingicae domus.
JEntBlaiuicn au»raul nsDiaconus, gesf. cpl.^c.
Mettens. mit Benutzung des Fredegar und selner
Fortsetzer. Aus ihr lcitet sicb abl.ibellngde Ma-
ioribu» domus.
Ausg.: 'ap. Duchesne, scr. rcr. Franc.
II. p. 20. — *ap. Pertz, mon. scr. II. p.
308-312.
Erl.-Schr.: Mone. Carolinporum genealogia, 7.a
Pertz' mon. hint. (ierm. II. p. 312. No. 1. — in
Anz. f. Kunde des deutsch. Mittelalt. 1835.
p. 131.
Genealogla cels. ducum Brunsvic,
vid. Engelhusius.
Genealogia comitum Antipolitano-
riun sive Grassensium in Provincia
brevis.
Ausg. : ' ap. Estiennot, fragments XII. p.
162. — »ap. Bouquet, rec. XII. p. 366.
Genealogia comitumBononiensium.
Ausq. : Brnchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 346.
Genealogia comitum Buloniensium.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 299.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz 1. 1. p.
300. 301.
Genealogia comitum Flandrensium
= Flandria generosa.
Genealogia comitum Flandriae.
Wichtig far d. fianzos. Gesch. von 1179-1317.
Ausg. : ' ap. Martene, thes. anecd. III. p.
377. — 'Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
XIII. p. 411; XVIII. p. 559-567.
Genealogia comitum Flandriae ab
a. 792-1120.
Au^g.: ex ms. ap. Bouquet, rec. XIV. p.
520-522.
Genealogia comitura Flandriae
Bertiniana.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 305.
Ausg.: 'ap. Bouquet, rec. XIII. p. 417.
— *ap. de Smet, corp. chron. Fland. I. p. 9.
— 'ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 305-308.
Genealogia comitum Fiandriae
brevis.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 334.
Ausg. : ' ed. Warnkonig ap. de Smet,
corp. chron. Flandr. I. p. 7. — ' ed. Beth-
mann ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 334.
Vgl. Johannes de Thielrode.
Genealogia comitum Flandriae et
quoi'undam aliorum magnatum.
Au^sg. : cx Philippi Augusti cartulario ap.
Bonquet, rcc. XIII. p. 415.
Genealogia comitum Guasconiae.
Ausg.: 'ap. Martene, premier voyage
litt^raire II. p. 40. — »ap. Bouquet, rec.
XII. p. 385.
Genealogia comitum Richemun-
diae post conquestum Angliae.
Au.sg.: 'ap. Twysden, praef. ad script.
X hist. Angl. p. XXXVL — 'ap. Bouquet,
rec. XII. p. 568.
Genealogia dominorum Bellismen-
sium.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova I. p. 661.
GENEALOGIA — GENEALOGIAE
331
Genealogia duc. Northmannorum.
Ausg.: Bruchstucke 'ap. Bouquet, rec.
XL p. 173; XII. p. 569. — »ap. Duchesne,
script. rer. Normaon. p. 213.
Genealogia s. Galli, vid. Vita s.
Galli.
Genealogia Ottonis II ducis Ba-
variae et Agnetis ducissae.
Geschrieben vor 1253. wahrscheinlich von Her-
mannus Altahensis. Wichtig.
Ausg. : ' ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 21. 22. — *unt. d. Tit.: Notae variae
Herm. Altah. ap. Bohmer, fontes III. p.
560-563. — -ed. Jaffd ap. Pertz, mon. scr.
XVII. p. 376-378.
Genealogia posterorum Clodionis
R. qui hactenus ignoti fuerunt.
Ausg.: 'ex ms. legis Salicae ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. I. p. 793. — 'ap.
Bouquet, rec. 11. p. 696.
Genealogia regum Angliae usque
ad mediura fere saeculi XII.
Au^g.: in Monum. histor. Britann. 1848.
I. p. 627-644.
Genealogia regum Danorum (et
series anouymi ex cod. ms. chronici
cuiusd. ecclesiae Laudunensis, quod
desinit in a. Chr. 1218), e quibus
originem traxit Ingeburgis Franco-
rum regina (f 1236).
Ausg. : ' ed. Henr. Ernstius, notis et com-
mentar. illu.strata. Sorae 1646. 8". — ^tcie-
derholt ap. Ludexvig, reliq. ms. IX. p. 591-
650. — ^ nach einer jetzt verlorenen Hand-
achrift u. der 1. Ausg. ap. Langebek, scr.
rer. Danic. II. p. 155-163. — Hciederholt
das Jilr Frankreich Interessante ap. Bou-
quet, rec. XIX. p. 307-310.
Erl.-Schr.: Usinger, die danischen Annalen d.
Mittelalters p. 18.
Genealogia regum Francorum a
Pbaramundo ad Philippum I.
Ausg. : Bruchstuck ap. Bouquet, rec. XI.
p. 170.
Genealogia regum Francorum a
Pharamundo ad Pipinum. — Alia
a Merovaeo usque ad unctionem
Pipini.
Die erstere voH von Fabeln.
Ausg. : Beide ' ap. Duchesne, hist. Franc.
scr; I. p. 793. 794. — »ap. Bouquet, rec.
II. p. 695. 696.
Genealogia regum Francorum bre-
viter digesta, a primo Francorum
eorundem ortu usque ad Ludovici
Pii imp. filios.
Ausg.i ex ms. Tilii ap. Duchesne, hist.
Franc. script. I. p. 797.
"^ Genealogia regum Francorum co-
mitumque Flandriae.
Kurzes Gedicht in trochaischem Masse.
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 308.
Genealogia regum Francorum ter-
tiae stirpis et quarundam illustrium
familiarum.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XIV. p. 1-10,
primum.
Genealogia regum Francorum ter-
tiae stirpis, quomodo disiunctum
sit regnum Francorum a genealogia
Caroli Magni.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicileg. H. p.
804 (^ed. nov. IL p. 493) — ^iciederholt
ap. Bouquet, rec. X. p. 291 u. XVH. p.
433. 434.
Genealogia reg. Merowingicorum.
Ausg.: ap. Pertz, mon. H. p. 307.
Genealogia Rollonis primi Nor-
manniae ducis, in qua de Britanniae
et Campaniae comitibus.
Ausg.: 'ap. d'Achery, spicil. H. p. 806
(*ed. nov. H. p. 493.) — ^wiederholt ap.
Bouquet, rec. XVH. p. 435.
Genealogia Welphonis ducis, vid.
Monachus Weingartensis, chronic.
de Guelfis ducibus.
Genealogiae comitum Flandriae,
ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
IX. p. 302—336 in folgmden Ah-
theilungen '.
Witgeri genealogia Arnulfi co-
mitis p. 302-304.
De Arnulfo comite . . . . p. 304.
Genealogia comitum Flandriae
Bertiniana p. 305.
Continuatio Marchianensis p. 306. 307.
„ Leidensis et Di- •
vionensis p. 307. 308.
Genealogia regum Francorum
comitum Flandriae . . p. 308.
Lamberti genealog. comitum
Flandr. usq. ad a. 1120 p. 308-312.
Continuatio a. 1127. 1128. p. 312. 313.
Flandria generosa usq. ad a.
1164 p. 313-325.
Continuatio Bruxellensis . p. 325.
„ Gislenensis . . p. 326.
„ Claromariscensis p. 326-334.
Genealogia brevis comitum
. Flandriae — 1202. . . p. 334.
Johannis de Thielrode geneal.
com. Flandr. — 1271. . p. 334. 335.
Catalogi comitum Flandriae . p. 336.
332
GENEALOGIAE — GEORGIUS
Genealogiae cx chronicis Haino-
iiiciisibus.
Jc.M/.; ap. Bouquet, rec. XI. p. 374-377.
Genealoglae reguiu Francorum
quatuor.
.\ii-«/.: iij). Pcrtn, iiioii. scr. II. p. 304-
311.
Genealogie de la noble et trhs
puissantc lignee de Chauvignv-
Ausy.: ap. Bouquet, rec. XII. p. 457.
Genepatlo Guilelmi Bastardi et
quorundam aliorum hominum ma-
gnorum.
Ausg. : ' ap. Baluze, niiscellan. lib. IV. p.
469. — *ap. Bouquet, rec. XII. p. 569.
GeneratJones populorum.
Aiisg. : ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 314.
GenesJus, Josephus (cca. 959):
De rebus Constantinopolitanis a
Leone Armenio ad Basilium Mace-
donem libri VI. 813-867.
Gesch. dcr Kaiser Leo d. Armen. — Rasilios d.
>raked.
Ausg.: * zusammenmitC.Phrantzac chron.,
Joan. Antioch. chronographia, R. Bentleii
epist. ad. Jo. Millium etc. gr. et lat. c.
noti.s Steph. Bergleri. Venet. 1733. fol. (Script.
hist. Byzant.) Hochst fehlerhajt. — *m
verhesserter Gestalt ex recens. Car. Lach-
manni zusammen mlt Theophylactus Simo-
catta. Bonnae 1834. 8». 2 Vs Thlr. (Corp.
scr. hist. Byz.)
Erl.-Schr.: Struve, bibliothecahistorica od. Meu-
.sel V. 1. p. 163-1G(>. {Gesch. der ersten Ausg.)
Gennadius Massiliensis presbyter
(^cca. 495) : Liber de viris illustribus,
seu Liber de scriptoribus ecclesia-
sticis.
Nach St. nieroiiymiis' Hei.-piel abgefasst. pleich-
sam unmiuelf)are l''oi'tsotzunp desselbcn, daher
auch iii(.'ist iiiii iliiii vfrbunden.
Aufff.: ^r.usamiiien oftmals 'mi/ Hieronjmi
opera seit der Ausg. von 1468 gedruckt ; —
'so in edit. Francof. 1684 zweimal, I. p.
201 u. IV. p. 127. — ^auch zusammen ed.
Erasmus mit Hieronymi iibro de viris il-
lustrib. Basil. 1529. 4». — *c. schol. Snf-
fridi Petri. Colon. 1580. 8**; ^zusamnien niit
Isidori, Honorii, Sigeberti etc. libris de vir.
ill. — '«(('< denselhen vereint ed. Aub. Mi-
racus, biblioth. ecclesia.stica. Antverp. 1639.
fol. p. 41-74. — ^wieder hrsgh. vew Fabri-
cius. Hamburgi 1718. fol. — ^Einzeln unt.
d. Tit.: Libellus in quo Catalogum ilhi-
striuni ecclesiae doctorum a divo Hieronymo
coiisignatum perte.xuit .... Corre.xit et edid.
Joaniii'^ a l''iichte. Hehnstad. 1612. 4". —
•c. noiis A. Miraei ex recens. S. Ern. Cy-
priani. Jcnac 1703. 4*. — '«s. 1. et a. 4».
F.rl.-Schr.: BShr, die ehristlichcn Dichter u. Oe-
schiclitschreiber Uoms p. U':!.
Fiibricius, bibl. mcil. it iniini. Iiitiiiitatis.
I.ib. VII. p. 88-94.
Gensbain , Johanncs , vid. Fasti
Limpurgense.s.
Geoffrol de Vinesauf = Galfridus
de Vino salvo.
Geoffroy de Villehardouin, vid.
Villehardouin.
de S. Georgio, vid. Benevenutus
dc S. Georgio.
Georgius Acpopolites, logotheta (f
1282): Chronicon Constantinopolita-
num; Xqovix'^ avyygawij. 1204—
1261.
Schwiilstig und dunkel im Vortrage, zuverlSs-
.--ig in den Thatsachen.
Ausg. : ' nunc prim. gr. et lat. notisq.
illustr. Ex bibl. Th. Douzae. Lugd. Bat.
1614. 8". Enthdlt nur einen Auszug aus
G's WerJc. — 'in Histor. Byzant. script.
tres. gr. et lat. Colon. Allobrog. ( auch
Aureliae u. Genevae) 1615. fol. — 'gr. et
lat. ed. Leo AUatius. Paris. 1651. fol. Erste
vollstand. Ausg., D o u s a ' s hrsgegeb. Auszug
ist verhessert heigefiigt. — * unederholt Venet.
1729. fol. — ''zusammen mit Manasses
ex recens. Im. Bekkeri. Bonnae 1836. 8*.
(Corp. scr. hist Byz.)
Erl.-Schr.: Struvc, biblioth. hi>lorica ed. Meu-
sel V. 1. p. 260-2(S.
Georgius Alberious, vid. Vita s.
Sigiberti III reg. {Jiistor. translat.)
Georgius Alexandrinus, vid. Chro-
nicon paschale.
Georgius ^AadQVMloQ, vid. Ge-
orgius monacnus dictus.
Georgius Castellanus = Chastelain.
Georgius Cedrenus, vid. Cedrenus.
Georgius Codinus, vid. Codinus.
Georgius Drascovitius episc. , vid.
Vita s. Johannis eleem. {translat.)
Georgius Gemnicensis prior, ord.
Cartiius. in Austria : Epiicmeris sive
Diarium peregrinationis transma-
rinae in Aegyptum, montem Sinai,
terram sanctam etSyriamsusceptam
a. 1507. Libri IH.
Ausg.: ap. Pc/. thcsaiir. anecd. II. 3. p.
454-640.
Georgius monachus (saec. X med.):
Bioi Twv vioiv fiuCikiMV. H13 — 944.
Ausg.: 'gr. et lat. ed. Fr. Combefis inter
Scriptores post Theophanem. Paris. 1685.
GEORGIUS — GERHARDUS
333
8». p. 499. — «Venetiis 1729. fol. — »ex
recogn. Imm. Bekkeri zusammen mit Theo-
phanes continuatus. Bonnae 1838. 8**. (Corp.
hist. Byz.)
Georgius monachus, dictus '^Aiidq-
T(akog (saec. IX): Chronicon ab 0.
C. ad ann. post Chr. n. 842 , et a
diversis scriptoribns usque ada. 1143
continuatum : Xqovixov avvrofioy sx
diaqoQMV xQOVoyQd<f(av t€ xccl i^fjy^-
ZMV avXXeyiv xal avvTs^tv vno Fsmq-
yiov ''A^aQTOiXov .
Ausg. : nunc primum ad fid^m cod. Mos-
quensis, adiecta passim varietate reliquorum
codd. nec non Leouis grammatici et Cedreni
et aunotatis locis s. scripturae etc. ed. E.
de Muralto. Petropoli 1859. Lex.- 8». (Fran-
cofurti, J. Baer.) 5'/j Thlr. — Nur einzelne
Theile unt. d. Tit. : ' Georgii monachi de
legationibus Romauorum ad gentiles. Gr.
et lat. F. Morello interprete. Paris. (1616.)
4". — *Georgii Hamartoli prooemium chro-
nici, gr. et lat. ed. A. Fabricius in Bibl.
gr. ed. Ima. X. p. 644. — *Narratio de
inventa cruce ed. Gretser, de Cruce II. p.
1140. {in eius oper. II. p. 44.)
GeorgiUs Pachymeres, vid. Pachy-
meres.
Georgius Phrantzes, vz*^^. Phrantzes.
Georgius Pisides, magnae eccles.
CPolitauae diaconus (cca. G30):
Expeditio persica. 610-641.
Ein Gedicht, .lus 108S Jamben bestehend.
Ausg. : ^ Opera G. Pisidae, Theodosii di-
aconi et Corippi Africani grammat., graec.
et lat. c. annott. ed. Fr. Fogginus. Romae
1777. fol. — ^recogn. Imm. Bekkerus {vgl.
Paulus Silentiarius.) — ^zusammen mitGhvo-
nicon paschale edid. J. P. Migne. Parisiis
1860. gr. 8". {Bildet zugleich einen Band
des Patrologiae cursus.)
Georgius Syncellus, monachus et
medicus Constantinopolitanus (cca.
800): Chronographia ab Adamo
usque ad Diocletianum. 285.
Enthiilt Extracte aus Bcrosus, Eusebius,
Jul. Africanus u. Manetho.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Georgii monachi et
Tarasii patriarchae C. P. quondam Syncelli
chronographia ab Adamo usq. ad. Diocle-
tianum. Et Nicephori patr. C. P. brevi-
arium chronograph. ab Adamo ad Michaelis
et eius fil. Theophili tempora. Georgius
Syncellus e bibl. reg. nuuc prim. adi. var.
lat. edit. Niceph. breviar. ad varias edit.
reccns. His tabulae chronolog. et annot.
additae cura et st. J. Goar. Paris. 1652. fol.
— *wiederholt Venet 1729. fol. — »Ge-
orgius Syncellus et Nicephorus. Ex
recens. G. Dindorfii. Bonnae 1829. 2 vol.
8«. (Corp. hist. Byz.) 6'/« Thlr.
Erl.-Schr.x Boeckh, Manetho und die Hund.s-
sternperiode, — in .Schmidfs Zeitschr. fiir
Geschichtswissenschaft U. p. 424 sq.
du Bouchet, l'apo!ogie de Moise contre Apion
convaincu d'imposture par le texte de Ma-
nethon, dont il appuye faussement, les ca-
lomnies qu'il a debitees contre Moise, suivi
d'un examen d'un Ms. antique de Syncellus,
— in Bibliotheque raisonnee. XLVU. 2. p. 282.
Bredow, B., ad F. A. Wolt.eplst.de Georg.
ISync. chronogr. e codd. Paris. supplenda et
emendanda — ) in seinen Epistol. Paris. Lips.
1812. 80. p.l53; i loiederhoU in d. Ausg. von
Diudorf (s. o.) II. p. 3.
Bunsen, Aegyptens Stelle in der Weltge-
schichte I. p. 254.
Lepsius, Chronologie der Aegypter I. p. 410.
Struve, bibliotheca historica ed. Meusel V.
1. p. 14G.
Vossius, de historicis Graecor. ed. Wester-
mann p. 339.
Welser, epistolae de G. Syncello — in seinen
Opera. Norimberg. U>2. Vol. p. 795.
Georgius Trapezuntius (f 1486),
vid. Acta b. Andreae Chii.
Gerald Barry — Giraldus Cam-
brensis.
Geraldus Itherius prior Grandi-
mont. , vid. Vita s. Stephani Mur.
Gerardus abbas Silvae maioris
ex Corbeiensi monacho (saec. XI),
Vld. Notitia de fundatione monast. Sil-
vae mai.
Vita s. Adalhardi abb. Corbeiens.
,, ,. Geraldi abb.
Gerardus de Busco (fin. saec. XV),
vid. Vita Johannis Hatten.
Gerardus monachus S. Medardi
Suession. (^flor. 950), vtd. Vita s.
Romani episc. Rothom. {vitajirior.)
Gerbertus archiepisc. Remensis,
postea Sylvester II papa (f 1004),
vid.
.4cta coucilii C.-tus.
„ ,, Mosora.
„ ,, Remens.
Epistolae Gerberti.
Vita s. Adalborti cp. Prag.
vid. Johannes de
ich \ C^erardus.
/ Girardus.
Girar-
Gerbrandus,
Leydis.
Gerhardus, vgl. auc
Gerhardus de Fracheto
dus de Fracheto.
Gerhardus Noviomagus, vid. Vita
Philippi a Burgundia.
Gerhardus praepositus S. Mariae
in urbe Augustana, vid. Vita s.
Udalrici.
Gerhardus praepositus Stederbur-
gensis (f 1209): Narratio historica
334
GERH0HU8 — GERVASIU8
de Henrici Leonis Bavariae et
Saxoniae ducis postremis rebus ge-
stis et obitu.
Ausy.: ' besonders ed. Henr. Meibomius.
Helmstad. 1614. i". — *ap. Meibom, opusc.
histor. var. res German. concernentia. Helm-
stad. 1660. 4». p. 223. — »ap. Meibom, scr.
rer. Germ. I. p. 430-436 c. notis bis p. 450.
— mit d. Chronicon Stederburgense (s. d.)
vereint ap. *Leibnit. u. *Pertz.
Gerhohus Reichersbergensis prae-
positus (^1132 — 1169), vid.
Epistolae Gerhohi.
Vita Wirntonis.
Stncke Bciner Schriften lindon sich im Chro-
nicon Reiche rsb orgensc.
Erl.-Schr.: Stiilz, iiber Gorhoh, in Abhandlun-
(fen der Wiener Akadeniie I. p. 113.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 363 flF.
Gerlacus abbas Milovicensis {Miihl-
hausen, bohemice MilewsJco, f cca.
1228): Chronicon sive annales Bohe-
miae a. 1167—1198.
Kortsetziing d. Vincentius Pragensis. Beim
Jahre 1190 einverleibte er Ansberti histor. de
exped. Friiler. voUstandifr seinem Texte.
Handschr.: s. unt. Vincentius Pragensis,
dem Gerlacus angefiigt ist.
Ausg.: ^vollstcindig unt. d. Aufschrift:
chronographus Siloensis ap. Dobner,
monum. 1. p. 79-122 u. vom J. 1193 an als
chronicon B. Gerlaci ibid. I. p. 122-
129. Schlecht. Hier fehlt Ansberti historia.
— 'ap. Dobrowsky, An.sberti historia de
expedit. Friderici imper. Pragae 1827. p.
XXn. u. 138 sq. der Theil von 1187-1198.
— *ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
XVU. p. 683-710 ohne Ansberti hist. —
*Bruchstuck unt. d. Autornamen Jaroslai
canoniciPragens. et dein religiosi Prae-
monstrat. ed. Pessina, phosphor. p. 558.
Erl.-Schr.: Palacliy, Fr., WUrdigung d. alten
bShmischen Gcschichtschreiber. Prag 1S30.
p. 79-89.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 368.
Gerlacus, Joh. (flor. 1430), vid.
Vita b. Lidwinae.
Gerlacus Siloensis {monast. Selau)
— Gerlacus abbas Milovicensis.
Gerstenberger, Wigand {nat. Fran-
kenhergae 1457, f 1522 ; : Chronicon
Hassiacum etThuringiacura — 1498.
Auszug aus d. vorlornen lics.sisfhon Chronik
Joh. Riedesel'8 (t nacb 1311). Bemcrkenswcrth.
Ausg.: 'ap. Schmincke, monimenta Has-
siaca. Cassel 1747. 8». I. p. 31-293; H. p.
295-574. — *ap. Ayrmann, sylloge anec-
dotorum. I.
Erl.-Schr.: Adelnng, Dircclorium dcr sUdsiich-
siscben Geschichle z. Jahre. 1493.
Hease, ap. PertT;, mon. Hcr. V. p. 148. not. 59.
Wenck, hessischc Landesgeschlcbto I. praef.
p. XV.
: Chronicon Franckenber-
gense d. i. Franckenbergisch Chro-
nick und Zeitbuch.
Ausg. : ' itzo an tag gegeben h. Mss. J.
F. F. V. A. s. 1. (Heidelberg) G. Vogelin
1619 fol. Herausgcber soll J. F. Faust v.
Achaffenburg , der 1617 die Fasti Lim-
purgenses veroffenttichte, gewesen sein. —
'e cod. ms. ap. Kucheiibecker, anal. Hass.
V. p. 145. — *Ausziige aus einem moder-
nen Codex ap. Ayrmann, sylloye auecd.
I. p. 620.
Erl.-Schr.: WJe sich Herzog Otto mit scinem
unnutzen Maule um das Land Hessen brachte .
Aus G(y8tenbergk's Chronik der St.idt Fran-
kenbergk zu Uessen, — in Spangenbcrg'»
Ncues vatorl. Arcbiv. IJineburg 1828. 1. p. 88.
Gervais de Cantorb^ry = Ger-
vasius monachus Dorobornensis.
Gervaslus monachus Dorobornen-
sis sive Cantuariensis (f post 1199):
Tractatus de combustione et re-
paratione Doroborneiisis ecclesiae.
Imaginationes de discordiis inter
monachos Cantuarienses et archi-
episcopum Baldevinum. Chronica
de tempore regum AngUae Stephani,
Henrici II etRicardi I (1122—1199).
Vitae Dorobornensium archiepi-
scoporum.
Ausq.: ap. Twysden, hist. Anglic. script.
p. 1285-1303; 1303-1334; 1334-1628; 1629-
1684. — Die chronica auch 'ap. Selden,
corp. hist. Angl. p. 1338. — 'Londini
1652. 4". — Hierau^ Bruchstiiche ap. Bou-
quet, rec. XIU. p. 120-141; XVU p. 661-
679.
Uebers.: Gervase's account of the bur-
ning and repairing the church of Canter-
bury, — in A Report of the proceedings
of the British archaeolog. association. Edi-
ted by Alf. J. Dnnkiu. London 1845. 8».
p. 194-240.
Erl.-Schr.: Wright, Gervase of Canterbury tn
his Biographia Britannira liter. II. p. 419-421.
Vgl. Vit.ie Dorob. archiep.
GervasJus Tilberiensls [Kaisers
Otto IV. Kanzler u. Reichsmarschall,
schrieh 1211): Otia imperialia, seu
Liber de mirabilibus mundi, seu
Solatium imperatoris, sewDescriptio
totius orbis per3dicisiones distincta.
j.Sack voll liicherlicher Ainnienfabcln.' Leibnit.
praef. ad scr. rer. Br. I. p. I.XIII.
.fliandscAr. : B r ii s 8 e 1 , burg. Bibl. chart.
anni 1454. fol. No. 1136. — Cambridge,
corp. coll. sec. XIV. 414. — Canterbury,
christ. church. — Leyden, Un.-Bibl. cod.
Voss. lat. chart. sec. XVII. fol. No. 15. —
London, brit. Mus. Cott. Vespas. E. IV.
— Paris, k. Bibl. sec. XVI. No. 652. —
GESTA
335
sec. XIV, 6488. 6489; — sec. XV. 6490.
6492 A. 6703. — sec. XVI. 6704; — sec.
XVII. 6781. — Rom, bibl. Barberini No.
874. sec. XV. — Wolfenbuttel, mbr.
fol. Heimst. 481.
Ausg.: "^fragmentum de regib. Francorum
et Anglorum ex Libro de mirabil. mundi
. . . seu Otia imper. nominatur, ap. Duchesne,
hist. Franc. script. III. p. 363-374. — " einen
Theil unt, d. Tit.: De imperio Romano et
Gottorum, Lombard., Britton., Francor. An-
glorumque regnis commentatio , ex ipsius
Otiis imperial. . . . nunc prim. edita a J. J.
Madero. Helmestadii 1673. 4». — ^voll-
stdndig ap. Leibnit, scr. rer. Brunsv. I. p.
881-1004; emendationes et supplementa ex
4 mss. Paris. ibid. II. p. 751-784. — *In
einer Auswahl neu hrsgb. von F. Liebrecht.
Hannover 1856. gr. 8». 2 Thlr. {Das Ge-
schichtlicheisthierinfortyelassen.) — *Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. IX. p. 45; XI. p.
317; XIV. p. V6-l&. — l>leVirgil{d.Zatiberer)
betreffenden Stellen (ap. Leibnit. 1. 1. I. p.
963-1001) sind z. Theil wieder abgednickt
bei Dobeneck, des deutschen Mittelalters
Volksglaube. Berlin 1815. I. p. 188 und
bei Spatzier,alteuglischeMarchen. Braun-
schweig 1830. I. p. 89-92.
Uebers. : deutsch im Auszuge in d. AU-
gemeinen Monatsschrift. 1792. St. H. p. 158.
The ancient dialogue concerning the
exchequer, published from 2 ms. volumes,
called the Black Book and the Red Book.
By Tho. Madox. London 1758. ^».
Erl.-Scfir.: Cent ralbl att, literar. 1857. No. 22.
Fabricius, bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. VII. p. 157-159.
Grjisse, J. G. Tli., Beitrage zur Literatur u.
Sage des Mittelaltcrs {Zur Hage vom Zauberer
Virgilius.) Dresden 1850. 40.
Wattenbaeh, Deiitschlands Geschichtsqnel-
len p. 437.
Wright, Gervase of Tilbury in his Biogra-
phia Britann. liter. II. p. 283-290.
Gesta, vgl. auch Chronicon und
Vita.
Gesta abbatum Fontanellensium [lo-
cus monastern FontaneUensis , olim
in dioec. Rotomagensi ad Sequanam
siti, hodie St. Vandrille audit) ab a.
' 645 usque ad ann. 833. Appendix
annorum 834—850.
Enthalten manfherlci Merkwiirdiges.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: chronicon Fonta-
nellensis abbatiae ap. d'Achery, spicil. III.
p. 185. (*ed. 2da. II. p. 263-290.) — »ap.
Pertz, mon. 11. p. 270-301. — Bruchstiicke
'ap. Bouquet, rec. II. p. 657, V. p. 314,;
VI. p. 173; VIL p. 231; IX. p. 3. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. HI. 2.
p. 130-136. — »m AA. SS. Boll. AprU. I.
p. 844-846. Vgi. Chronicon Fontaneilense.
Vita V. Austrulfi abb.
,, ?. Benigni abb. Font.
„ ,, Hugonis arch. Uoth.
„ „ Wandonis.
Gesta abbatumGemblacensium, vid.
Sigebertus u. ebendaselbst.
Continuatio auctore Godeschalco.
Gesta abbatum Lobiensium, vid.
Folcuinu.s abb. Lobiensis.
Gesta abbatum Trudonensium {St.
Truijen oder St. Trond) auctore
Rudolfo abbate. Libri 13. 618
—1108.
Eine Fortsetzung bis 1136 gab ein Freund Ru-
dolfs, eiue zweite reicht bis 1183, eine dritte bis
1366. Ein rechter Spiegel des Klosterlebens.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
225..
Ausg.: ^ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 213-448. — ^vorher ap. Dachery, spi-
cileg. VII. p. 344-512 (ed. 2da. n. p. 659-
708). Sehr nachlassig veranstaliet. — »Ex-
cerpte ap. Bouquet, rec. XI. p. 204; XIU.
p. 591.
Brl.-Schr.: Fabriclus, bibl. med. aevi VI-
p. 336-328.
Paquot, memoires pour servir k l'histoire lit-
teraire des Pays Baa XII. p. 34-41.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 289-290.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
Bchrijvers p. 26.
Vgl. Vita s. Trudonis.
Gesta Adalberonis arcbiepiscopi
Trevirensis auctore Balderico
scholastico Treverensi. a. 1132 —
1152.
Warme, lebensvoHe Schilderuug.
Handschr. : vid. Pertz , mon. scr. VIII.
p. 236.
Ausg.: ^ed. Hontheim, prodrom. histor.
Trevir. II. p. 767. — »ap. Wyttenbach, ge-
sta Trevirorum I. p. 217 sq. — *ap. Pertz,
mon. scr. VIII. p. 243-260 ed. Waitz. —
*fragmentum ap. Bouquet, rec. XIV. p.
349-360.
Vgl. Gesta Treverorum.
Vita Adalberonis arch. Trev.
Gesta Alexandri II papae (f 1073).
Ausg.: ex variis chronicis et aliis docu-
mentis adornata ap. Bouquet, rec. XIV. p.
526-531.
Vgl. Epistolae Alexandri II.
Gesta Ambasiensium dominorum.
Ausg.: 'ap. dAchery, spicileg. X. p. 551
(*ed. nov. III. p. 275.) — ^Bruchstiicke
ap. Bouquet, rec. X. p. 238; XI. p. 256-
260; XIL p. 504-519.
Gesta archiepisooporum Mediola-
nensium, vid. Arnulphus archiepise.
Mediolan.
Gesta archiepiscoporum Rothoma-
gensium auctore ut videtur Ful-
berto Rothomagensi (cca. 1080).
Ausg.: ^ap. MabiUon, analect 11. p. 424-
336
GESTA
46B (*ed. 2<la- p. 222.) — «Bruchstuck ap.
Bouquet, rec. XI. p. 70-72.
Vgl. Chronicon Rothomag.
Gesta archiepiscoporum Sallsbur-
gensiixm. Unter diesem Titel hat
Wattcnbach ap. Pertz, raon. scr.
XI. p. 1 — 103 folgende Schriften
veroffentUcht :
1. De conversione Bagoariorum et
Carantanoriim libellus p. 4-15.
2. Computationes saeculi XII. de
tempore s. Rudberti p. 15-17.
3. Vita Gebehardi archiepiscopi au-
ctore monacho Admuntensi p. 17-33.
Catalogus praesulum Salisburgens.
p. 19-25.
Vita Gebehardi p. 25-28.
Passio Thiemonis archiepiscopi p.
28-33.
4. VitaGebehardi, Thiemonis, Chun-
radi, Eberhardi, Chunradi II archie-
piscopor. cum chronico Admuntensi
p. 33-49.
Continuatio a. 1199-1259 p. 49. 50.
Planctus de obitu Friderici ducis
Austriae et cpitaphium p. 50. 51.
5. Passio Thiemonis archiep. p.
51-62.
6. Vita Chunradi archiep. p. 62-77.
7. Vita Eberhardi archiep. p. 77-84.
8. Vitae et miracula ss. luvavensium
Virgilii, Hartwici, Eberhardi p.
84-103.
Gesta Arnoldl Treviren.sis archi-
episcopi.
Handschr.: Briissel, burgund. Bibl. in
Wilthelmii coll. rer. histor. uondum editar.
chart. sec. XVII. fol. Tom. I.
Ausg.: diese Schrift steht noch in keiner
Ausg., vgl. jedoch Eccard, corp. hist. med.
aevi II. p. 2232.
Gesta Baldewini de Luczenburch,
Trevirensis archiep. et Henrici VII
imp. Germani, libri III. 1298—1358.
Der Verfasser unbckannt, aber Zeitgenosse, fiir
d. Bisthuin Trier Hauptquellc, sonnt wenig.
Ausg.: 'ap. Baluze, miscell. I. p. 93 ('ed.
Mansi I. p. 310). — *ap. Reuber, scr. rer.
Germ. ed. Joannis p. 953.
Erl.-Schr.: Barthold, d. Komerzug Kiinig Ileiu-
rich« VII. Thl. II. HeilaKe 1
DfinnigeB, Oeschichte (ien deutsch. Kaiser-
thums im 14. Jahrhundert. lierlin 1841. I. 1.
p. 102.
Gesta Bartholomaei episc. Laudu-
nensis, vid. Ilerimannus Laudunen-
sis (mirac. s. Mariae).
Gesta Benedicti XIII papae sive
antipapae , dura perageret a. 1406
et sequentibus litora Genuae et
auctore anonymo syn-
Massiliae
chrono.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. III. 2. p. 777-8.30.
Gesta Carlomanni, Caroli Siraplicis
et successorum. 887 — 896.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
III. p. 429.
Gesta comitum Barcinonensium ac
regum Aragoniae, a quodam mo-
nacho Rivipullensi scripta, saec.
XIII.
Ausg.: 'ap. Baluze in append. ad Mar-
cam Hispanicam p. 346 {al. 537). — *Bruch-
stiicke ap. Bouquet, rec. IX. p. 68 ; XI. p.
289; Xir. p. 375-380; XIX. p. 231-234.
Gesta Conradi (III) regis a. 1095.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VIU. p. 474.
Gesta consulum Andegavensiuni,
vid. Johannes Turonensis.
Gesta Dagoberti I regis Francorum,
scripta a raonacho quodam S. Dio-
nysii anonyrao quidem, sed con-
temporaneo. 621 — 662.
Un/.uverlassifto Compilation des 9. Jahrh.
Handschr.: Dresden, k. Bibl. mbr. sec
XIV. fol. No. 60. — Jena, Un.-Bibl. rabr
sec. XIV. fol. No. 65. — Steinvelt, ehem
Klosterbibl. mbr. sec. XII. 4». fol. 1-23
Pertz' Arch. VH. 364. — Paris, k. Bibl
sec. X. No. 5569. 3; sec. XIU. n. 6263;
St. Germ. .sec. XlU. No. 1085. — Kopen-
hagen, k. Bibl. neue Samml. 8». No. 107.
Ausg. : ' ap. Duchesne, scr. rer. Fr. I. p.
572-589. — 'ed. B. G. Struve in Act. literar.
Jenae 1703. 8«. p. 45. — »ap. Bouquet,
rec. II. p. 577-596. — ^aus Duchesne ap.
Migne, patrologiae cursus completus XCVI.
p. 1395.
Uebers.: Vie de Dagobert I., par un
moine de Saiut-Denis, ap. Guizot, collec-
tion II. p. 273-316.
Krl.-Schr.: Girault, C. X., voyage du roi Da-
gobert on Bourgfogfne. Paris 1812. 8o. (^i.
trait du Magasiu encyclopedique, juin 1812.]
Henschen, O., de tribus Dagobertis Franco
rum regibug. Antverp. I6bf>. i» .
exegesis praeliminaris innovans et stabi
lieus diatribam olim cditam De tribus Dago
bertis Francorum regibug et eorum genea
lof^ico stenimate, — in AA. SS. Holl. April
UI. p. I XV.
Mabillon, J. , dissert. dc anno mortis Da^o
berti I et Chlodovei iunioris — iin eiua Ana-
lect. vet., — *tmederhoU ap. Bouquet, rec. III
p. 70H.
Kolb, (icschichte dcs BoneHzi.ihvesens p. 44.3
Struve, bibl. historica ed. Mousel VII. 1
p. .W2-:i07. .3n..'il4, wo viele andcre Erldule
ruug.iscliriften aufgrfiihrt sind.
Gesta episcoporum, vid.auchChro
nicon episcoporum ...
Gesta episcoporum Cameracen
sium. Libri 3. 500-1051.
GESTA
337
Gingen bis anf Bethmauns Ausgabe auf den
Namen des Bischofs Baldericus von Noyon.
Bieten unschatzbare Nacbrichten f. d. Geschichte
Ottos ir u. III.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. VII.
p. 398-400.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Balderici chronicon
Cameracense et Atrebatense s. Historia
utriusque ecclesiae 3 libris ab hinc 600
fere annis conscripta (500-1076) ; nunc prim.
in luc. edita et not. illustr. per G. Colve-
nerium. Duaci 1615. 8". JEine der besten
Ausgaben mittelalterlicher Schriftsteller. —
'vollstdndig u. am besten unt. obig. Tit. :
ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr. VII p.
393-525 in folgenden Abtheilungen :
Liber I. II. m. usque ad a
1051 ....... p. 402-489.
Continuatio. Gesta Lietberti et
Gerardi a. 1051-1076-1092 p. 489-500.
Gesta Manassis et Walcheri
excerpta a. 1092-1094 . p. 500-504.
Gesta pontificum abbreviata per
canon. Cameracens. a.
1012-1191 p. 504-510.
Gestorura versio Gallica a. 1092-
1135 p. 510-525.
Continuatio Andreana a. 1051-
1179 p. 525.
Supplementum p. 938.
— *unt. d. Tit.: Chronique d'Arras et de
Cambrai par Balderic, chantre de T^rouanne
au XI. siecle, revue sur divers mss. et
enrichie de deux supplem. av. comment.,
gloss. . . . par Le Glay. Cambray (et Paris)
1834. 8". IJs gibt auch Exempl. dieser Ausg.
mit dem Druchort Valenciennes s. a. 8*.
— *ap. Migne, cursus patrologiae. — *Ex-
cerpte av^ Colvenerius' Ausg. ab a. 881-
885 c. annotat. ap. Bouquet, rec. VIII. p.
278; andere ibid. X. p. 196; XL p. 122;
XIII. p. 476, 533. 534 (letztere bilden eine
Fortsetz. aus d. Jahre 1180.)
Uebers.: en fran^. d'apr^s Tedition la-
tine de M. le Glay par Faverot et Petit.
Valenciennes 1836. 8».
Erl.-Schr.: Bethmann, praef. ap. Pertz 1. 1.
p. 393-402.
Giesebrecht, Gesch. d. deutsch. Kaiserzeit
II. p. 526. (2. Ansg. I. u. II. p. 556.1
Wattenbach, Detitschlands Geschichtsquel-
len p. 299-301.
Wilmans in Pertz' Arch. IX. p. 351. 363.
Andere zahlt in grosser Menge auf Bethmann
1. c. p. 395. not. 23.
;— Supplementum seu con-
tinuatio chroniciCameracensis Bal-
derico adscripti, ab a. 1054 ad
a. 1196.
Von eineiH Cambr.iyer C.innnicus aus Gesta
Wetberti u. a. zusammonpezogen und fortgesetzt.
Ausg.: iCameraci ap. S. Bcrthoud 1786.
8*. (64 pag.) — ^wiederholt ap. Bouquet, .
rec. XIII. p. 534. — *nach beiden ed. Beth-
mann ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 504-510
als Gesta pontif. abbreviata.
Gesta episcoporum Cenomanen-
sium.
Ausg. : ^ ap. Mabillon, analect. III. p. 327
(*ed. nov. p. 319.) — 'Bruchstiicke ap.
Bouquet, rec. X. p. 384-387; XL p. 135-
137; XIL p. 539-557. —
Vgl. Vita s. Berarii episc.
Gesta episcoporum Leodiensium =
Gesta pontif. Traiect.
Gesta episcoporum Mettensium ab
a. 768 usque ad a. 1120.
Continuatio I. 1120-1189.
„ n. 1212-1260.
„ in. 1261-1296.
Fortsetzungd. Gesta de.s Paulus Warnefridi.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 533.
Ausg.: ^ein Theil ap. Andr^ du Chesne,
histoire genealogique de la maison de Bar-
le-Duc. Paris 1631. fol. preuves 15. et 16.
— 'vollstilndig ap. Dachery, spicileg. VI.
p. 643 (ed. alt. 11. p. 224). Fehlerhajt. —
*ap. Calmet, hist. de Lorraine I. preuv. p.
59-68. (ed. Ilda. i. p. LXXII) ein grosserer
Theil. — *ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 531-551. — * Fragmente ap. Bouquet,
rec. XI. p. 198; Xin. p. 642; XVm. p.
677. 678.
Erl.-Schr.: Histoire des eveques de reglise de
Metz. Metz 1631. fol.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 405.
Gesta episcopoPMm Tullensium ad
a. 1107.
Wenig belehrend und nicht reichhaltig.
Handschr.: Nancy, Besitz des Herrn
Noel, mbr. sec. XU. 4«. — Haag, No. 274».
— Paris, k. Bibl. Baluz. coll. arm. V.
paq. 5. No. 2.
Ausg.: 'ap. Martene, thesaur. anecd. HI.
p. 991. — 'ap. Calmet, histoire de Lorraine
I. preuves p. 83-166. — "^am besten ap.
Pertz, mon. Germ. scr. VIH. p. 631-648
ed. Waitz. — *Brachstuck ap. Bouquet,
rec. XI. p. 152.
Gesta episcoporum Tungrens.,
Traiectens. etc, vid.
Gesta pontiflc. Traisctens.
Hariger.
Gesta episcoporum Virdunensium,
vid. Bertarius.
Gesta Eugenii III pp., vid. Anonymi
monachi Casinensis rerum . . .
Gesta Francorum, vid.
Gesta regum Francorum.
Rorico.
Gesta Francorum excerpta = An-
nales Alamannici.
Gesta Francorum expugnantium
Hierusalem auct. anonymo. 1095 —
liUO. Auszug aus Fulcherius.
22
338
GESTA
Ausg. : ap. Bongars, gesta Dei I. p. 561-
693.
Gesta Frlderici II imperatoris (f
1250) eiusquc liliorum Conradi et
Manfredi regum.
Ausg.: ap. Eccard, corp. bist. medii aevi
I. p. 1025.
Gesta Gerardl II episcopi Camera-
censis. a. 107G— 10it2.
Ist oin Tlieil licr Uest a episc. C.ainerac ens.
Ausg. : ' Bouquet, rec. XIIl. p. 47G. —
*ed. Bethmauu ap. Pertz, mon. scr. VII.
p. 497-500.
Gesta Godefridi archiepiscopi Tre-
verensis annorum 1124 — 1127.
Ausg.: zuei-d ap. Pertz, mon. scr. VIII.
p. 200-204.
Vgl. Gesta Treverorum.
Gesta Hammaburgensis ecclesiae,
vid. Adamus Bremensis.
Gesta Heinrici imperatoris metrice,
sive Carmen de bello Saxonico
Henrici IV. (1075).
Keine Quelle von grossem Werth, aber doch
ein nicht unwicbtiges Denlimal der Zeit, in der es
entstand. tloldast hielt anfanglich fiir den Verf. d.
Goslarischen Propst, spatern Biseh. v. Bambcrg
Rupertus.
Handschr.: Hamburg, Stadtbibl. Einz.
saec. XVI. chart.
Ausy.: •Argentorati ap. Joh, Griininger
1508. 4». 10 Bldtter (1 Exempl. in Gdt-
tingen ; Hrsausgeb. war Gervas. Soupher.)
*Argentorati 1583. 4°. {toird nur von Ham-
lefger anyefuhrt, ist nirgends atijzutreiben
u. beruht sicherlich axij einer Verioechslung
mit d. Edit. princ.) — *ap. Reuber, scr.
rer. Germ. I. p. 181 (*ed. Joannis I. p.
287.) — *ap. Goldast, apologia pro Hein-
rico IV. imp. Hannov. 1611. 4». p. 20-40.
Erl.-Schr.: Floto,- Geseh. Heinrichs IV. II. p.
427-432, ist /iir die Kchtheit.
Pertz in seinem Arehiv X. p. 75-86, haltes/Ur
ein Erzeugnias des 16. Jahrh.
Waitz in Gotting. Gel. Anzeigen. Nachrichten.
1857. p. 1.3-38; vgl. Gott. gel. Anz. 1856. p.
1882, beweisl die Echtheit des Oedichtes.
'Wattcnbach, Deutscblands Geschichtsquel-
len p. 259. 260.
Gesta Henricl de Finstingen, Tre-
virorum archiepisc. 1259-1286.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 603G.
sec. XV. — iib. eine andere Handschr. vql.
Pertz' Arch. II. p. 323.
Ausg. : ap. Martene et Durand, coU. am-
pliss. IV. p. 256-331; 381-341.
Gesta Henricl quinti Angliae regis
auctore capellano in exercitu regio.
1413-1422.
Ausg.: cum chronica Neustriae, gallice,
ab a. 1414-1422, ad fid. codd. mss. recen-
suit, chronicam tradoxit notisque illustravit
Benj. Williams. Londini, Engl. historical
Society (1848.) 18.50. 8». 10 «A. 6 d.
\'tjl. Tlioniaa (le Elinhain.
Gesta honorifica, solemnes cere-
monie et triumphi nupcr habiti in
suscipienda Maximiliani Romanor.
imp. et filii sui Karoli principio
Castelle archiducis Austriae lega-
tione pro sponsalibus et matrimonio
inter praefatum principem Karohira
et principem Mariam prenominati
regis filiam contrahendis nec non
ritus et ordo in huiusmodi sponsa-
liorum et matrimonii celebratione
observati.
Ausg.: {am Ende): Richard Pynson. s.
a. (1508) et I. (Londini.) 4».
Gesta in concilio Remensi circa
investituras a. 1119, vid. Hesso
scholasticus.
Gesta Innocentii III (1198-1216)
auctore anonymo coaevo(cca. 1220).
Gesch. der ersten 11 Regierun?8jahre; schlech-
tes Latein. Fabricius nennt den Verf. Anonyraus
Fuxensis.
'Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 5150. 1; 6151. 5152. — Rom, bibl.
Vatic. 3883; blbl. Vallicelliana.
Ausg. : ' e cod. collegii Fuxensis edid.
episcopus Morspellicensis. Tolosae 1632.
fol. ; mangelhaft. — * besser ap. Baluze,
epist. Innoc. IH. Paris. 1682. I. p. 1 sq.
fol. — ^wiederholt ap. Muratori, scr. rer.
Ital. m. 1. p. 486. — *ed. J. B. Carusius,
biblioth. historica Siciliae. Panormi 1723.
fol. II. — ^besser und vollstandiger ap.
Brequigny et du Theil, diplomata, chartae
et al. docunienta ad res J^Vancic. spect. I.
p. 1 sq. Paris. 1791. fol. — •Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. XIX. p. 342-347.
Erl.-Schr.: Lau, Th., Entstehungsgeschichte der
Magna Charta. Uambiirg 1K57. p. 812.
Hurter, Fr., (iesch. Pabst Innocenz III und
seiner Zcitgenossen. Ilamburg 1834-42. 1 Bde.
gr. 80. 13 Thlr.
Kottengatter, A. Th. v., res ab Innocentio
III papa gcstae. Vratislav. 18,31. 8o.
Vgl. Epistolae Innocentii.
Gesta Karoli Magnl ad Carcasso-
nam et Narbonam, et de aedifica-
tione monasterii Crassensis.
Ausg. : edita ex cod. Laurentiano a Seb.
Ciampi. Florcntiae 1823. 8».
Gesta Karoli Magni, vid.
Wonachus IS.ingallensis.
Hoeta .Sa.xo.
Gesta Lambertl Atrebatensis epi-
scopi (1092 — 1115) auibus Atreba-
tensium civitas sub tlrbano II ex-
cusso Cameracensium subiectionis
GESTA
339
iugo in antiquam reformatur digni-
tatem.
Ausg. : 'ap. Baluze, miscellan. V. p. 237.
— Elnen Theil "ed. Ferreolus Locrjus,
chronicon Belgic. — *ed. Dachery, spicileg.
V. p. 543 (*ed. nov. III. p. 421).
Erl.-ScJir.: Oudinus, corament. de script. eccles.
II. p. 880.
Sammarthani, Gallia christiana II. p. 215.
]'gl. Epistolae Lamberti .^tr.
Gesta Ludovici VII regis filii Lu
dovici Grossi, qui minor dictus.
Ist nur eineDarstellung des Ludwigschen Kreuz-
zuges. Geschrieben nach 1180, eine Compilation aus
Historia Ludovioi regis und G uil elmus Ty-
rius.
Ausg.: 'ed. Pithoeus, hist. Franc. script.
XI. p. 136-158. — ^besser ap. Duchesne,
hist. Franc. scr, IV. p. 390-411, nach einem
unvollstdndigen Mpt.
Uehers.: publ. en lang. fran^. par Guizot,
coUection VIII. p. 209-230.
Erl.-Schr.: de la Curne de St. Palaye, me-
moire sur deux ouvrages historiques, con-
cernant Louis VIII intitul^s Tun: Gesta Lu-
dovici VII . . . et sur les auteurs de ces
ouvrages, — in Al^m. de l'acad. dcs inscript.
X. p. 563-570 (in 80. XV. p. 325.)
Jaffe, Ph., d. Verhaltniss der Gesta liUdo-
vici VII zu Wilhelm von Tyrus , — in Ad.
Schmidfs Zeitschrift f. Geschichtswissensch.
II. 184i. p. 572.
Wilken, Geschichte der KreuzzUge III. 1.
p. 158. No. 4.
Gesta Ludovici VIII regis qui sancto
Ludovico pater fuit. Fragmentum.
Ausg.: ^ed. Pithoeus, hist. Franc. script.
XI. p. 396-400. — 'ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. V. p. 284-287. — ^wiederholt
ap. Bouquet, rec. XVII. p. 302-311.
Gesta Ludovici IX regis, vid. Vita
s. Ludovici IX.
Gesta IVIanassis et Walcheri epi-
scoporum Cameracensium a. 1092 —
1094.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 500-
504.
Gesta Marcuardi abbatisFuldensis.
1150—1165.
Selbstbiographie, lehrrciche Darstellung.
Handschr.: Fulda, Arch.
Ausg.: ^ap. Schannat, hist. Fuld. p. 187-
190. — *ap. Dronke, trad. Fuld. p. 153-
157. — »ap. Bohmer, fontes III. p. 165-173.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsqiiellen p. 38G.
Gesta Normannorum in Francia
ante KoUonem ducem ab a. 837 —
896.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Normann. scr.
p. 1-7.
Gesta Oddonis I imperat., vid.
Hrotsuita.
Gesta Ottonis ducis Brunsvicensis
s. Tarentini.
Ausg. : excerpta ap. Leibnit. , scr. rer.
Brunsv. II. p. 50.
Gesta Paschalis 11 papae (f 1118).
Ausg.: ex variis chronicis etc. adornata
ap. Bouquet, rec. XV. p. 1-16.
Gesta Petri Albanensis episcopi,
apostolicae sedis legati (a. 1079).
Ausg.: 'ex Bibl. Cluniac. p. 511. — *ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 47-49.
Gesta Philippi Augusti Francorum *
regis, vid. Guilelmus Scotus.
Gesta Pisana triumphalia adversus
Saracenos = Gesta triumphalia per
Pisanos.
Gesta pontifioum = Gesta epi-
scoporum.
Gesta pontificum Romanorum, vid.
Liber pontificalis.
Gesta pontificum Traiectensium
et Leodiensium libri II auctore
Alexandro e canonicis S. Lam-
berti apud Leodium. 653 — 1048.
Hiermit slnd zu verbinden Aegidius, Ansel-
mus, Hariger.
Ausg.: ap. Martene et Durand, 'ampl.
coll. IV. p. 837-912.
Gesta qualiter electio Caroli imp.
confirmata fuit Romae a. 877.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr. 11.
p. 467-470.
Gesta quibus Atrebatensium civi-
tas sub Urbano in antiquam refor-
matur dignitatem = GestaLamberti
Atreb.
Gesta regum Francorum.
Gesch. der franli. Monarchie bis Theodorich IV
(t 637.) Theihveise aus Gregor. Tur. entnommen.
Diirftig, aber zuverlassig.
Ausg.: *ap. Freher, corp. hist. Franc.
I. p. 57-86. — ^nebst einem Anhange bis
752 ap. Duchesne, scr. hist. Franc. I. p.
690-722; — ^wiederholt ap. Bouquet, rec.
II. p. 539-571. — '■aus Duchesne ap. Migne,
patrologiae curs.XOVI.p. 1421: — Einmerk-
wiirdiges Bruclistiick daraus ap. Mone, Anz.
f. Kunde des deutschen Mittelalt. 1835. p.
10-14.
Uebers.: auszugsweise der erste Theil von
Giesebrecht, hinter Gregor v. Tours 11. p.
282-302. Vollstandig von 639 an ubers. von
Abel, hinter Fredegar.
Erl.-Schr.: Cauer, de Karolo Marlello. Berolini
1841. 80. p. 11-25.
Struve, bibl. historica ed. Meiisel VII. 1.
p. 278. 279.
22*
340
GESTA
Wattenbaeh, Deutsclilands GescUlchtsqiiel-
len p. 70.
Vgl. Korico, init dessen Werk
(liesos iiicht zuverwcchseln ist.
Gesta Roderici Campedocti (f ante
1238).
Ausg.i im Anhang ap. Man. Risco, hi-
storia del Cid. Madrid 1792. 4».
Vgl. Cronica dcl famoso caball.
Gesta Samsonis abbatis Corduben-
sis (t 890).
Ausg. : ap. Florez, Espaiia sagrada XI.
p. 300.
Gesta Seheri abbatis Calmosiacen-
sis ex libris duobus ab eo de pri-
mordiis eiusdem monasterii scriptis,
vid. Seherus abbas.
Gesta Stephani regis Anglorum et
ducis Normannorum a. 1135 — 1154,
incerto auctore.
Ausg.: 'ap. Duchesne, Normann. rer.
script. p. 925-976. — 'denuo recens. notis-
que illustravit Ric. Cl. Sewell. Londini,
Engl. historial society 1846. gr. 8». 6 sh.
Uehers. : zusamvien mit Ilenricus Hun-
tindon. english by Forester in Bohn's An-
tiquarian library. London 1850. kl. 8".
Tom. 21.
Gesta Treverorum seu Trevirorum
ab U. c. usque ad a. 1132.
Gewohnlich d. Monche Golscher zugeschrie-
ben, wahrscheiniich aber ein VVerli mehrererMonche
des Klosters Novientum (Ebersmiinster [spater Apri-
monasterium]) oder des Stiftes S. Matthiao. — Grosse
historische Sammlung, die lange eine Zankapfel d.
Gelehrten war.
Handschr.: vglch. iiher sie Pertz, mon.
script. VIII. p. 12.S-128: Arch. V. p. 757
u. Waitz in Pertz' Arch. VII. p. 509; XI.
p. 356-378. 391. IJs gibt davon 3 Hauptrecen-
sionen.
Ausg.: ' ap. d'Achery, spicil. XII. p. 196
(ed. nov. II. p. 207; reichen nur his 1122).
— *ap. Leibnit., access. histor. Lips. 1698.
I. No. 3 {reichen bis 1132). — *ap. Calmet,
histoire de Lorraine I. preuves p. 1-50.
Nancy 1728; ed. 2. ihiJ. 1745, p. I-LXI.
(fehlen die ersten Capitel.) — ^fortgesetzt
von 11.32-1259 ap. Eccard, corp. hi.st. med.
aevi n. p. 2197-2258. — »e cod. S. Ma-
ximini, von 882-1455 uvifassend ap. Mar-
tene et Durand, collect. ampl. IV. p. 145-
452. — * fortgesetzt bis 1734 ap. Hontheim,
prodr. hi.stor. Trevirens. II. p. 741-948. —
''unt. d. Tit.: GestaTrevirorum integra
lect. variet. et animadverss. illustrata ac
ind. duplici instructa nunc primum ed. Jo.
Hugo Wyttenbach et Mich. Fr. Jo. Miiller
Treviri. Aug. Trevirorum 1836-39. 3 vol.
4». mai.18 Thlr. [Inhalt: Bd. I. Ab incuna-
bulis mythicis historiae Trevirenais usque ad
obitum archiepiscopi Arnohli ab Isenburg
a. 1269. — Bd. II. Ab a. 1269 iisque ad
mortera archiep. Richardi a Greifenclau,
a. 1531. Bd. III. Ah a. 1531 ad annuni urbi
et provinciae Trevirensi famosissimum 1794.]
Diese Ausgahe liisst du/rchaus nicht den
urSpriinglichen Text von den spateren Zu-
slitzen unterscheiden. — *ap. Pertz, mon.
Germ. scr. VIII. p. 1.30-174 ad a. 1101. ed.
Waitz. Erste kritische Ausgahe. Mit folgen-
den Anschliissen:
a. Additamentum et continuatio prima a.
• 1015-1132. ihld. p. 175-200;
b. Gesta Godefridi archiepiscopi annorum
1124-1127, i^id.p. 200-204, zumersten-
male edirt;
c. Ex translatione s. Celsi auctore T he -
oderico, ibid. p. 204-207;
d. Miracula eius, ibid. p. 207. 208;
e. Ex vita s. Magnerici de abbatia s.
Martini auctore Eberwino, ihid. p.
209-211;
f. Ex vita s. Agritii, ihid. p. 211. 212;
g. Vita et passio Conradi archiepiscopi
auctore Theoderico, ihid. 213-219;
h. Ex historia martyrum Treverensium,
ihid. p. 220-223;
i. Ex miraculis s. Modoaldi auctore Ste-
phano, ibid. p. 223-226;
k. Ex inventione et miraculis s. Mathiae,
ibid. p. 227-2.34;
1. Gesta Alberonis archiepiscopi a. 1132-
1145 metrica, ibid. p. 236-243:
m. Gesta Alberonis archiepiscopi auctore
Baldericoa. 1056-1152, ibid. p. 243-
260.
•Fragmente nach Martenes u. Hontheims
Ausgahen a ap. Bouquet, rec. XI. p. 194 ;
XIV. p. 349-360; XVIII. p. 670-676. —
l) ap. Baluze, miscellan. I.
Erl.-Schr.: Dahl, gesta Trevir., — m Pertz' Ar-
cliiv H. p. .318.
Diimge et Mone, gestaTrever., tWd. I. p. 415.
Massraann, Kaiserchronik III. p. 30.3 sq.
Miiller u. Wyttenbach, iib. unsere Vor-
arbeiten zur Uerausg. der gesta Trevir., ihid.
IV. p. 556.
Rettberg, Deutschlaiids Kirchengeschichte
I. p. 79. 180.
Sybei u. Gildeme istcr, d. heil. liock zu
Trier. Diisseld. 1845. .''O. Manche scharfsinnige
Bemerkungen uber die Entstehung , die Zeit u.
d. Quellen der gesta.
v. Sybel, die Advocatcn dcs lieil. Kockes
p. 45. 52.
Waitz, der angeblich altoste Text der gesta
Trevirorum, — tn Pertz' Arch. IX. p. 703.
Waitz, praefatio ap. Perlz, mon. scr. VIII.
p. 111129.
Wattenbach, Dcutschlands (ieschiclits(|uel-
len p. 275.
Gesta triumphalia perPisanos facta
de captione Hierusalem et civitatis
Maioricarum et aliarum civitatum.
lODi) — 1120, auctore anoiiymo.
Ausg.: 'ap. UgheUi, Italia sacra III. p.
851 i^ibid. ed. nov. X. p. 91-97). — »wieder-
holt ap. Muratori, script. VI. p. 99-106. —
*Bruchstuck ap. Bouquet, rec. XII. p. 349-
353.
Vgl. Breviarimii hlstoriao IM.sanac.
GESTA — GILDAS
341
Gesta Witigowonls abbatis Augien-
sis, vid. Burchardus monachus Aug.
Gestes glorieux des Fpangais =
Praeclara Francorum facinora.
Gestes, les, de Charles VII.
Ausg. : in Chroniques Martiniennes (s. d.)
Paris 1503. fol. II.
Gestes, les, du roy Charles VI.
Atisf). : in Chroniques Martinienues (s. d.)
Paris 1503. fol. II.
Erl.-Schr.: Strnve, bibJ. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 12.5.
Gezeitigung, newe, ausz romischer
kais. Maiestat und des kiinigs von
Engellandt Here von Terebona In
Bickhardia. Was eer erbietung der
kiinig von Engellandt der kays.
Maiest. in irer zukunfFt erzaigt etc.
Ausg.: s. 1. et a. (1513.) 4».
Ghilinus, Joh. Jacob.: De Maxi-
miliani caesaris in Italiam adventu
a. 1497 commentariolus.
Der im Titel (renannte Camill Ghilinus ist
nur der Hrsgb. dieser von seinem Vater Jacob
verfassten Erzahlung, welche die an der Grenze
Tirols stattp-efundone Unterredung zwischen Max I
und Ludwig Sforza betriift.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve III. p. 93-110.
Gigas s. Gygas, Hermannus, mi-
norita (saec. XIV), vid. Martinus
minorita.
Wird mit Ilermannus Januensis falschlich
von einigen {?.. Wachler, Ilandb. der Liter. II.
217) fiir identisch gehaltcn.
Gilbertus = Gislebertus.
Gilbertus archivarius Cavens., vid.
Chronicon Cavense.
Gilbertus, decanus S. Andreae,
Elnonensis (f 1095): Poema de in-
cendio monasterii s. Amandi a. 1066.
Libri IV.
In leoninischen Versen geschrieben.
Handschr.: Paris, k. Bibl. s. XIII. No
2093. 11. mbr. fol. Einzige.
Ausg.: ^in AA. SS. Boll. 6 Febr. I. p.
896. — 'ed. Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 409-432.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 301.
Vgl. Vita s. Amandi {miracula.)
Gildas Badonicus sive Sapiens
(Cormac, Britannus monachus, f 570
vel577): Liber querulus de calami-
tate,excidio et conquestuBritanniae,
quam Angliam nunc vocant.
In hohem Klageton, alles den Siinden beimes-
send. ,Satlrc violcnte des moeurs du temps.' Srtmei.
Handschr.: Avranches, mbr. s. XII.
4". No. 154. — Cambridge, Un.-Bibl.Ff.
i. 27. Dd. i. 27. — London, brit. Mus.
kings libr. sec. XIII. 13. D. V. — Liittich,
Un.-Bibl, mbr. sec. XII. fol. No. 368. —
Utrecht, Un.-Bibl. cod. lat. mbr. s. XII.
fol. 20 (excerpta.)
Ausg. : ' s. 1. et a. 8<». — ' ed. Polydorus
Vergilius, Londini 1525. 8". UnvollsUindig
u. uncorrect. — nachgedruckt *Aug. Vindel.
1534. 80, — •'Paris. (Basil.) 1541. 8o, —
*Basil. 1568. 12nio. ^ _ «Paris. 1576. 12 mo.
u. in 'Orthodoxographi. Basil. 1555. '1569.
fol. — Vollstandiger unt. d. Tit. . • D e
excidio et conquestu Britanniae ac flebili
castigatione in reges, principes et sacerdotes
epistola. Londini ap. J. Daie 1563. 8*.
— '^'^ wiederholt Londini 1567. 12mo — Ug^^
Joan. Joscellinus. Londini 1568. 8*. — ^^dar-
nach in Bibl. Patr. Lugd. max. VIII. p.
707. — »»ap. Galland, bibl. patrum XII.
p. 198. — ^*m Rer. Britann. script. Heidel-
berg. 1587. p, 113-146. — '»Parisiis 1610.
go — ^*recht gut ap. Gale, hist. Brit. script.
p. 3-39. — ^^ Kiederholt mit einigen Aende-
rungen von Car. Bertramus in Britannicar.
gentiiun historiae ant. script. p. 65-89;
uotae p. 177-183. — ^'Gildas, de excid.
Brit. Rec. J. Stevenson. Londini, engl.
histor. society 1838. 8<*. — ^*nach Gale^s
Ausg. in Monum. histor. Britann. 1848. I.
p. 1-46. — ''^ zusammen mit Cassiodorus ap.
Migne, patrologiae carsus. Paris. 1848.
gr. 8».
Uebers.: deutsch mit Nennius zusammen
von San-Marte (A. Schulz.) Berh'n 1844.
english *by Thom. Habington unt. d.
Tit.: The epistle of Gildas. Lond. 1638.
8". — *A description of the state of Great
Brittain, written 1100 yeares since. By
that ... author Gildas ... London 1652.
12mo. — ^zusammen mit Nennius, transl. by
J. A. Giles. London 1841. 8". — '■wieder-
holt zusammen mit Nennius. London, Jam.
Bohn 184?. 8o. — ^wiederholt ibid. in
Bohn's Antiquarian library. Tom. IV. p.
295-380. 1848. 8».
Erl.-Schr.: Bahr, die christlichen Dichter und
Geschichtschreiber Roms p. 136.
EbeIlng,Englands Geschichtschreiber p. 1. 2.
Haigh, D. H., the eonquest of Britain by the
Saxons: a harmony etc, siehe d. vollst, Titel
unt. Chronicon Saxonicum.
Lappenberg, Gesoh.Englands I. p.XXXVHI.
Roberts, Pet., the chronicle of the kings of
Britain . . . attrlbuted to Tysilio . . . are
added original dissertations on the history
and epistle attrlbuted to Gildas. London
1811. 4«.
Schmid, R. , die Gcsetze der Angelsachsen.
Leipzig 1832. I. p. XXII.
Schoell, C. G., de ecclesiastlcae Britonum
Scotorumque historiae fontibus. Berolini 1851.
gr. 80. p. 1-20.
Wright, biographia Britaiin. liter. I. p. 115-135.
Vgl. Vita s. Gildae.
342
GILEMANNUS - GIRALDUS
Gilemannus, Johann., canon. Ru-
beae Vallis (cca. 1480), vid.
Vita s. Christianae virg.
,, ,, Hiniclini.
,, ,, Idae viduae comit. (w'<o al.)
Gilles, Nicole, secretaire du roy
Louis XII (t 1503): Les annales
et chroiiiques de France, de Torigiiie
des Fran^ois et de leur venue ^s
Gaules jusqu'au roi Charles VIII.
Ausg.: 'Paris 1492. 4«. Sehr selten. —
*ibiil. 1498. fol. — »Caen 1510. 4». — *m.
Fortsetz. bis 1520 unt. d. Tit.: Les tres
elegantes Tres veridiques et copieuses
Annalles Des tres preux, tres nobles ....
moderateurs des belliqueuses Gaules Depuis
la triste -desolation . . . de Troye Jusques
au regne du . . . roy Francois a present
regnant compilees par feu . . . maistre Nicole
Gilles etc. Paris 1520. 2 tom. in 1 vol. fol.
— ^wiederholt ibid. 1525. 1 tom. in 1 vol.
fol. — *wiederholt ibid. 1527. 2 tom. in
1 vol. fol. (caractires gothiques.) — ''ibid.
1534. fol. — Hbid. (1538). 2 vol. 8». —
*wiederholt ibid. par Jehan Foucher 1544.
2 tom. in 1 vol. fol. — '"Paris, en la rue
St. Jacques a Tenseigne de Lelephant 1544.
2 tom. in 1 vol. fol. (der 2. Theil hat das
Datum 1541.) — "Paris, en la rue St.
Jacques a lenseigne du Pelican 1544. 2 tom.
in 1 vol. fol. — ^^ ^ciederholt Paris, Galliot
du Pre 1547. fol. — '*Paris, veufve Fran^oys
Kegnaultl551. fol. — '*Paris, Kob. Masselin,
1551. 2 tom. in vol. fol. — ^*fortges. bis
auf Franz II unt. d. Tit.: Les Annales
et Croniques de France, depuis la de-
struction de Troye .... Imprimees nouuel-
lement sur la correction du Signeur Denis
Sauvage de Fontenailles en Brie, et ad-
ditionees, selon les modernes historiens,
iasques k cet an 1553. Paris, V. Sertenas
1553. 2 tom. in 1 vol. fol. — '^'ibid., J.
Macd 1553. 2 tom. in 1 vol. fol. — '^''ibid.
1560. fol. — 'Hbid. 1662. fol. — 'Hbid.
G. Buon 1566. 2 tom. in 1 vol. fol. (der
2. Thl. datirt von 1562.) — ^''fortgesetzt
von F. de B e 1 1 e - F o r e s t bis auf Karl IX.
Paris, G. Buon 1573. u. 1600. fol. — ^'fortges.
von Gabr. Chappuys bis auf Heinrich III.
Paris, .1. Cavellat 1585. fol. — "ivieder-
holt ibid. 1600 fol. — ^*fortgesetzt von einem
Ungenannten bis 1617. Paris, C. Rigaud
1617. fol. — **avec la suitc et continuation,
jusques au Roy . . . Louis XIII. Eusemble
tous les portraicts des Roys en taille-douce.
PIus la saincteto du Roys Loys dict Clovis,
par M. Jean Savaron . . . Paris, P. Chevalier
1621. fol.
Uebers.: latine c. continuationibus verte-
runt Henr. Pantalcon et Nicol. Falckner.
Basil. 1572. fol.
deutsch: N. Gilles' frantzosische Chronica
teutsch durch Nicl. Falckner. (Bascl) 1572. fol.
JCrl.-Schr.: Struvo, bibl. historica ed. Meusel
_ VII. 1. p. 5.
Gilo clericus Parlsiens., po.stea
monachus Cluniacensis et episcopus
cardinalis (f cca. 1142): Poema
de expeditione crucesignatorum in
terram sanctam, seu Carraen hi.stor.
de via Hierosolymit., seu Historia
gestorum viae nostri temporis Hiero-
solymitanae libri IV. 1095—11)99.
Fortsetzung dei! Fulco.
Handschr.: Briissel, burg. B. sec. XII.
No. 10615. fol. 165. - Douai, Stadtb.
mbr. sec. XII. 4». No. 838. — Paris, k.
Bibl. sec. XIU. No. 5129. 5; — St. Germ.
.sec. XIIL No. 1080. — Val enciennes,
No. 219 (nach Sander.)
Ausg. : ' zusavimen viit Fulco und ver-
stummelt ap. Duchesne, hist. Franc. .scr.
IV. p. 890. — ^vollstandig ntit beigefiigten
Lib. V. VI. ap. Martene et Durand, thesaur.
anecd. III. p. 212-266.
Erl.-Schr.: Fabriciu.s, bibl. mcd. et intim.ie
latiiiitati.i(. Lib. VI. p. 6'tfi.
Struve, bibl. historica-ed. Meusel II. 2. p. 289.
Vgl. EpiStola Gilonis.
Vita s. Iluuoni.sabb. Cluii. (epit.)
Gioffpodo delia Chiesa, segretaro
del marchese Lodovico I e quindi
giudize inSaluzzo (11453): Cronaca
di Saluzzo. Larbore e genealogia
de la illustre Casa di Salucio di-
scesa dal Saxonico sangue.
Avsg.: mMonument. histor. patriae, script.
m. p. 841-1076.
Erl.-Schr.: Muletti, C, vor der Oron. l. e. ohnt
Paginirung.
Giornale dell' istorie ^ = Diaria
Giornali Napolitani \ Neapolitana.
Giovanni di Ser Piero: Sei capi-
toli deir acquisto di Pisa fatto dai
Fiorentini nel 1406.
Ausg.: in Archivio stor. Italiano. VI.
Giraldus Cambrensis, archidiaconus
et episc. electus Menevensis ( f 1223) :
Itinerarium Cambriae seu laboriosae
Balduini Cantuar. archiepiscopi per
Walliam legationis accurata descri-
ptio. Libri 2.
Ausg. : ' c. annotat. Davidis Poveli. Lon-
dini 1585. 8«. — *ap. Camden, Anglica
p. 818-878. — ^die erste Ausg. wiederholt
Londini 1806.. 4«. Nur 200 Exempl. ge-
druckt.
Uebers.: Thc itinerary of archbi.shop
Baldwin trough Wnles by Giraldus de
Barri, tran.^^lated into English and illu-
strated with view.s, annotations and a lifo
of Giraldus by Richard Colt Hoare. Lon-
don 1806. 2 vols. 4».
GIEALDUS — , GISLEBERTUS
343
: Cambriae descriptio.
Ausg.: c. notis Dav. Poveli ap. Camden,
Anglica p. 880-892.
: De instructione principum
libri 3.
Handschr.: London, brit. Mus. Cott.
Jul. B. XIII.
Ausy. : ' ein grosseres Bruchstiick ap. Bou-
quet, rec. XVIII. p. 121-163. — ^nur den
historlschen Theil ed. John S. Brewer. Lon-
don, print. by the Anglia christiana society,
1846. 8«.
: Expugnatio Hiberniae sive
Historia vaticinalis Silvestris Gi-
raldi Carabrensis. Libri 2.
Ausg. : ' ag. Camden, Anglica p. 755-813.
— ^Dublin 1602.
Uebers.. english by J. Hooker d'Exeter
and publ. ap. Holinshed, chronicles of Eng-
land, Scotland and Ireland. London 1807.
6 vol. 4».
TopographiaHiberniae sive
de mirabilibus Hiberniae. Libri 3.
Ausg.: 'ap. Camden, Anglica p. 692-754.
— *em Theil ap. Bouquet, rec. XIH. p.
209-217.
: Vita Galfridi archiepiscopi
Eboraceusis. Vitae episcopor. Lin-
coluiensium. Vitae sex episcoporum
coaetaneorum. Epistola ad Stepha-
num Langton archiepiscop. Cantua-
riensem. De libris a se scriptis.
De descriptione Walliae liber se-
cundus. Retractationes. De rebus a
se gestis libri 3. De iure et statu
Menevensis ecclesiae distinctiones 7.
Vita s. Davidis archiepiscopi Mene-
vensis.
Ausg. ap. Wharton, Anglia sacra H. p.
373-640. — Aus ,De rebus a se gestis'
fragment. ap. Bouquet, rec. XIV. p. 484-486.
Brl.-Schr.: Cambrensis eversus sive potins
historica tides in rebus Hibernicis Giraldo
Cambrensi abrogata by John Lynch (1662)
«dit. by Kelly. Dublin, Celtic sociefy's pu-
blication.s 1849-52. 3 vol. gr. 8o.
Fabricius. bibliotheca med. et inf. latinita-
tis. Lib. VII. p. 179189.
Heinrich II Konig von England nach Gi-
raldus Cambreiisis — in Histor. polit. Blatter
f. d. kath. DeutscbKand. XXIV. 1849. p. 689.
Opera Giraldi. ed. by J. S. Brewer. London
1861. Vol. I. Kr. 80.
Stanihurst, R., de rcbus in Hiberaia gestis.
Acc. Hibernic. rerum appendix ex SylvBBtro
Giraldo. .Antverp. 1.5S4. 4o.
Wright, biographiaBritan. liter. II. p. 380-397.
Vgl. Vita s. Davidis arch. Men.
„ ,, Ethelb. regis or. Angl.
{mirac.)
,, ,, Hugonis Nonant.
.. Romipii op. I-incoln.
Girardus Aurelianensis, vid. Epita-
phium Hugonis.
Girardus de Arvernia, canon. Prae-
monstrat. (flor. 1288): Chronicon
ab O. C. —1288.
.Chronicon nimia siccitate arescit.' Bouquet.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 4910
(olim 5231). — Eom, Vatic. bibl. (2 codd.,
enden 1272.)
Ausg.: prooemium (auch ap. Martene,
thesaur. anecd. I. p. 1187) et a. 1228-1288
ap. Bouquet, rec. XXL p. 213-219.
Erl.-Schr.: Histoire litteraire de la France XX.
p. 7.50-753.
Girardus de Fracheto, ord. praed.
(f 1271): Chronicon usque ad a.
1266 aut 1268 cum anonyma eius-
dem operis continuatione usque ad
a. 1328.
,Nihil fere aliud est nisi collectitium indigestum-
que opus, ubi perturbatione temporum sermonisque
rusticitate rer. gestarum narratio plerumque labo-
rat.' Guigniaut.
Ausg. : ab a. 1230 ap. Bouquet, rec. XXI.
p. 3-6; 6-70.
: Vitae fratrum ordinis prae-
dicatorum.
Ausg.: *Duaci 1619. 4». — -wiederholt
Valentiae Aragonum 1657. 4*.
Erl.-Schr.: Histoire litteraire de la France XIX.
p. 174; XXI. p. 720-725.
Quetif et Echard, scriptores ord. praedi-
catorum I. p. 2,59.
Giraudus magister, vid. Vita s.
Johannis ep. Valent.
Gisbertus Alexandrinus, vid. Vita
b. Ambrosii Sansedonii.
Gisla-Saga Sursonnar s. historia
Gislii Surii fihi.
Aus d. 10. Jahrh.
Ausg.: ap. Marcusson, Agiaetar Forn-
manna Sogur. Hoolum 1756. 8*. p. 127-180.
Erl.-Schr. : M ii 1 1 e r, Sagabibliothek {deiUscheAusg.)
I. p. 124.
Gisiebertus Autissiodorensis mo-
nachus (cca. 1048), vid. Vita s.
Romani abb.
Gislebertus, Balduini V Hannoniae
comitis cancellarius, praepositus
Montensis: Chronica Hannoniae.
1030—1196.
WichtigerSchriftstellerf. d. deiitscheGeschichte.
Ausg.: ' stud. march. du Chasteler. Bruxell.
1784. 4". Ein zioeiter Bd., der d. Anmerkun-
gen enthalten sollte, ist nicht erschienen.
— ^beinahe vollstdndig au/genommen in
Jacobi de Guisia annales Hannoniae ed.
Fortia, (vgl. Wilmans.) — ^wiederholt ap.
Bouquet, rec. XUI. p. 542-580; XVIII. p.
364-430.
Erl.-Schr.: Villeufagno, recherches sur Thi-
stoire de I.idge I. p. 302—325. 442.
Wilmans in Pertz' Archiv IX. p. 365.
Wind, hibliothek derNederlandsche geschied-
schryvers p. 29.
344
GISLEBERTUS ^ GOCHIUS
Gislebertus Crispinus abbas West-
monaster. (f 1114), vid. Vita b.
Herluini.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britann. literar.
II. \). (1—70.
Gislebertus Elnonensis = Gilbertus
(lccanus !S. Andreac Elnonens.
Gislebertus Montensis praepos. =
Gislebertus Balduini.
Gisiemarus monachus (saec. IX),
vid. Vita s. Droctovei.
Gista quae Ludovicus IX cepit
ab a. 1254—1269.
Ausg.: 'ed. Bru.ssel, u.sage g^n^ral des
fiefs I. p. 553. — *ap. Bouquet, rec. XXI.
p. 397-405.
Giustiniani, Agost, vescovo di
Nebio (t 1536) : Castigatissimi annali
della republica di Genoa da fideli
et approvati scrittori.
Zum J. 1470 erzahlt der Verf. sein eigenes Le-
ben, das sehr eigenthiimlich ist, und gibt ferner
eine Biographie von Christoph Coiumbus.
Ausy.: aus der Handschrift des Verfas-
sers. Genoa 1537. fol.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. ct inf. latini-
tatis ert. ilansi IV. p. 207. 208.
Giustiniani, Bernard. (f 1489): De
origine urbis Venetiarum rebusque
ab ipsa gestis historia. Libri 15.
Reicht tiis S09. Trctriiche Forschung.
Ausg. : ' Venetiis per B. Benalium (1492).
fol. — »ed. B. Brugnoli ibid. 1534. fol. —
*in Thesaurus antiquitat. Ital. Tom. V. Ps. 1.
Uebers. : italienisch : trad. da Luigi Domi-
uichi. Vinegia '1545. M608. 8».
■ : Historia generale della
monarchia Spagnuola, antica e
moderna.
Ausg.: Venetia 1674. 4».
: Oratio habita apud Six-
tum IV papam.
Aiisg.: 'Romae 1471. fol. — ^inter N.
Reusneri orationes Turcicas. Lips. 1696.
p. 62.
Erl.-Schr.: Diarinm eruditorum Italiae XIX. p.
364.
Stella, Ant., vita Bern. Justiniani. Venet.
1553. 80.
Vgl. Epistolae Giustinianii.
Vlta b. Laurentii Juslin.
„ s. Marci cvangel.
Giustiniani, Laur., patricius Vene-
tus (t 1446): Oratio in funere Caroli
Zeni acta a. 1418 Venetiis, et epi-
stolae quaedam.
Atisg. : ' zusavimen mit aeines Sohnes Ber-
nard Orationes. Venet. 1492. fol. — *ap.
Martene, collect. ampl. III. p. 743. — *ap.
Muratori, script. rer. Ital. XIX. ad calcem
Jacobi Zeni p. 373-380.
Erl.-Schr.: Kabricius, bibl. med. et Inf. latinl-
tatis cd. Mansi IV. p. 2()!l.
Vgl. Vita s. Nicolai Myr.
„ Zeni.
Glaber, vid. Rodulfus Glaber.
Glareanus.Henric, poeta laureatus
(nat. 14S8, f 1503) : Ad Maximilia-
num Rom. Imp. Semper Augustum
panegyricon. 1514.
Ausg. : ap. Freher, scr. rer. Germ. cd.
Struve II. p. 481.
Glycas,Michael(saec.XIIautXV):
Bi^Xog xQOfixij ab O. C. — 1118.
Der Theil von Jril. Caps. — Constantin d. Or.
wurde l.inge Zcit dem Theodorus Metochita
faischlich zugeschrieben und unt. dessen Nainen
zuerst hrsir. gr. et lat, mit dem Titel: ' Metochltae
historiae Rom. a Jnl. Caes. ad Const. M. liber von
J. Meursius, Lugd. Bat. 1618. 4o. — i auch in
Meur.sii opera a Lamio coUecta. Florent. 1741. fol.
Tom. VII.
Ausg.: ' Gr. et lat. c. interpret. Joa. Leun-
clavii ed. Ph. Labbe. Paris. 1660. fol. —
^wiederh. Venet. 1729. fol. — *recogn. Imm.
Bekker. Bonnae 1836. 8". ^'A Thlr. (Corp.
scr. hist. Byz.)
Uebers. : latine editi per Jo. Leunclavium.
Basil. 1572. 8».
Erl.- Schr.i VValch, de Michaelis Glycae aetate,
— ireCommentationessocietat. reg. Gottlngens.
Gotting. 1782. V. p. IS— 14.
Struve, bibliotheca historica ed. Meusel V. 1.
p. 1.53—155.
Gobelinus Persona, decanus Bilfel-'
densis et offic. Paderbornensis (nat.
1358, f 1420): Cosmodromium, hoc
est chroniconuniversale complectens
res ecclesiae et reipublicae ab O.
C. ad a. Chr. 1418.
Von 1317 an unabhfingig, und eigenthiimlich,
fleissige Arbeit.
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. 1331 p.
— Strasburg, Un.-Bibl. chart. a. 1471.
fol., ohne Zeichen.
Ausg. : ' ap. Meibom, scr. rer. Germ. I.
p. 53-369, mit Noten. — ^vorher ed. H.
Meibom. Francof. 1599. fol.
Erl.-Schr.: Brenken, Freih. v., das officium
in Etteln. Histor. Nachritht von Gobel. Pers.,
nach cinem Autographon, — in Zeitschr. f.
westf. Gesch. u. Alterthumsk. hrsg. v. Er-
hard u. Mayer III 2. p. 1S6.
Rosenkranz, (J. J., Gobelinus Persona, ibid.
VL p. 1.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib.
VII. p. 192.
Vgl. Vita s. Meinulphi.
Gobellinus, Jacob., vid. Aeneas
Sylvius.
Gochius, Johannes (a. 1480 pre-
sbyter Mechliniae): De scholastico-
rum scriptis et rcHgiosorum votis
epistola apologetica.
Ausg.: ap. VValch, monimenta Vol. II.
fasc. 1. p. 3-24. c. praefat. p. II-XXIV.
GODEFRIDUS — GORLITZER ANNALEN
345
Godefridus Antissiodorensis =
Gaufridus Claraevallensis mona-
chus (t 1180), vid.
Vita s. Beriiardi Claraev.
,, ,, Pctri Tarantasii.
Godefridus Calvus, vid. Vita s.
Guilielmi ep. Briocensis.
Godefridus Coioniensis monachus,
vid. Annales Colonienses maximi.
Godefridus de Ensmingen, vid.
EUenhardus.
Godefridus episcopus Lingonensis,
vid. Passio s. Mamantis mart.
Godefridus \ Coloniensis, | ^^^
monachus \ S. PantaleonisJ
Annales Colonienses maximi.
Godefridus Monmutensis = Gal-
fridus Monmutensis.
Godefridus Viterbiensis, capellanus
et notarius imperatorum Conradi
III, Friedr. I et Henr. VI (f 1191):
Carmen de gestis Friderici I imp.
in Italia, seu De expugnatione Medi-
olani.
Entdeckt von Docen, vgl. Pertz' Arch. IV. p.352.
Handschr.: Munchen,k. Hofb. cod. lat.
mbr. sec. XIII. 43.
Ausg.: zuerst ed. J. Ficker. Oeniponti
1853. 8". — Verbesserungen des Textes in
Zarncke's Literarisch. Centralblatt. 1855.
p. 136.
Erl.-Schr.: Archiv fijr Kunde ostcrreich. Ge- '
schichtsquoUen. 1857. No. 13. Notizenblatt.
: Meraoria seculorum ab
O. C. -1185.
Ungedruckt. — Eine fast ganz in Versen ge-
schriebene anecdotenartige Geschichtserzahlung
von Kaisern, Konigen u. a.
Handschr.: Montpellier, Un.-Bibl. mbr.
sec. XIV. fol. No. 222. (Bouh. C. 46.) —
P ar is , k. Bibl. No. 4896. sec. XIV. mbr. fol.
Muratori'8 Ansicht (scr. rer. Ital. VH. p. 350)
und die anderer, dassMemoriaSeculorum der eigent-
liche Titel des Pantheon gewesen, ist irrig. Der
Verf. umarbeitete dieses Werk, indem er einen
prosaischen Text aus Otto von Freisingen dazu
entlehnte, in das Pantheon ; so findet es sich;
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. cod.
lat. mbr. sec. XHI. 43. — Paris, k. Bibl.
No. 4894. mbr. sec. XII, fol.
Erl.-Schr.: Pertz' Archiv VU. p. 559; XI. p. 322.
Waitz in Schmidts Zeitschr. fiir Geschichts-
vcissenschaft IV. p. 103.
: Pantheon seu universitatis
Hbri, qui Chronici appellantur, XX,
ab 0. C. -1186.
In d. filtest. Zeiten fabelhaft, von 1150 an be-
achtenKwerth.
Handschr.: vgl. iib. sie Pertz' Arch. IV.
352-368; VIL 569-590; XL 329-338; V. 166-
173.
Ausg.: ^als chroniconuniversale ed.
B. J. Herold. Basil. 1559. fol. — ^wieder-
holt ed. Pistorius, scr. rer. Germ. U. p. 1.
{^iUd. ed. Struve II. p. 8-392 mit Vari-
anten von J. D. Koeler u. Noten von J.
M Schamelius u. Struve.) — *mit Aiislas-
sung des auf d. alte Testament u. d. ersten
christlich. Jahrhd. Beziigliche von Kaiser
Maxentius an ap. Muratori, scr. r. Ital. VII.
p. 347-520.
: Speculum regum seu de
genealogia onnium r6gum et im-
peratorum a diluvii tempore ^d Hen-
ricum VI dmp.
Ungedruckt.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. Cod.
Ebersberg. chart. sec. XV. 95. — Wien,
k. Hofb. hist. eccl. 217; — theol. 130; —
Lunaelac. 181. — Vgl. Lambecius, comm.
de bibl. Vindob. 11. 575. u. Pertz' Arch.
VII. 590-596.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis. Lib. VII. p. 201—206.
Labbo, Rcriptores ecclesiastici I. p. 355.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 200 — 204.
Waitz in Schmidts Zeitschrift f. Geschichts-
wissonschaft IV. p. 103.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 356—358.
Godefroy de Paris (daselbst um
1311 Salzausmesser): Chronique
metrique de Philippe le Bel. 1300 —
1316. Suivie de laTaille deParis
en 1313.
Ausg.: 'publiee pour la prem. fois d'apres
les mss. de la bibl. du roi par Buchon.
Paris 1827. 8». 6 frcs. {auch ap. Buchou,
collection IX. p. 1.)
Godel, vid. Guilelmus Godellus.
Godescalcus, vid. aucli
Gotschalcus und
Jot.^aldus.
Godescalcus canonicus Leodiensis
(f cca. 770), vid. Vita s. Lamberti
episc. Leod.
Godeschalcus monachus Gembla-
cens., vid. Sigebertus: gesta abba-
tum Gemblacens.
Godi, Antonius, nobilis Vicentinus
(t cca. 1313): Chronica rerum Vi-
centinarum ab a. 1194 ad a. 1260.
Ausg.: 'rec. Felix Osius vxit Mussatus,
historia Henrici VII. Venct. 1636. fol. —
^vermehrt u. verbessert von J. A. Saxius ap.
Muratori, scr. rer. Ital. VIH. p. 67-90. —
*ed. Graevius,thesaur. antiquitat.Italiae.VI.
Gorlitzer Rathsannalen = Raths
annalen, gorlitzer.
346
GOLSCHER — GRAVAMINA
Golscher, vtd. Gesta Trevirorum.
Gomez, Gutierre Diez de: Cr6nica
de Pedro Niiio, condc de Buelna.
1374—1453.
Es Kibt kaum einen treueren unrt mchr mit
ritterlii-lien Eigcnschaften geschmiicktoren Chro-
nikcnschreiber.
Ausg.: la piiblica Don Enpen. de Lla-
guno Aniirola. Madiid 1782. 4*. Mit vielen
Amla^isuiKjcn. Daran: 1. Historia del gran
Tamorlan , e itincrario y relacion dc
la embajada que luiy Gouzolez de Clavijo
le hizo por mandado de Henrique IIL
Seguiida impression. 2. Sumario de los
reyes de Espana por el despenscro mayor
de la reyna Leonor muger de Juan I.
{Bildet zugleich d. 3. Bd. der Colecciou de
las cronicas.)
Erl.-Schr.: Wolf, F., in Wiener JahrbUcher
der I.iteratur. LIX, p. 38.
Gondar. Chroniques fran^oises de
Jacques Gondar clerc.
Ausg.: publ. par Fr. Michel; suivies de
recherches sur le style par Charl. Nodier.
Paris, Louis Janet "^1836. 8«. goth. 11 fr.
50 c. Nur in v^enigen Exeniplaren abge-
zogen.
Gonzoabb. Florinensis (saec. XII),
vid. Vita s. Gangolfi {histor. mir.)
Gordianus Romanus, vid. Vita s.
Placidi disc.
Gorelli dei Singardi seu de'Sighi-
nardi (Notar zu Arezzo): Cronica
della citta d'Arezzo. 1310-1384.
Reimchronikin Terzinen. Dcr Verf. war Augen-
zeuge.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XV.
p. 809-886.
Gorlnus, vid. Johannes Gorinus.
Goscelinus monachus Cantuar. (|
1098), vid.
Vita 8. AngURtini ep. Cantuar.
„ „ Edithae.
„ „ Ivonis episc. Pers.
„ „ Swithuni.
„ ,, Wercburgae.
Erl.-Schr.: Wright, Ootseiin in his Biograpbia
Britannica litteraria I. p. 518 — 521.
Vgl. auch Jooelirius.
Goswin, Hofcapellan Herzogs Leo-
pold III (um 1390): Chronik von
Marienberg. 1170—1430.
Noch ungcUruekt. Dcr Inhnlt ist at)ziehcnd.
Uebers.: a. d. Latein. in das Deutsche
frei iibers. von Jos. Koggel, — in Beitrage
z. Ge.sch. etc. von Tyrol u. Vorarlberg.
Hrsg, V. d. Mitgliedern des Ferdinandeums.
Innsbruck 1826. I. p. 67-165.
Goswlnus (ignot.): Carmen de ex-
pugnatione Salaciae {hodie Alcacer
do 8al) saec. XIII.
Elnige haltcn Goswintis raon. Vlllar. flir
d. Verfasser, aber wol mit Unrecht; andere nniintcn
ihn fSlscblich 8ucriufi (tosuinus; dem Uischof
Suerius von I.i.MHabon war d. Gedicbt nur Kcwidmct.
Ausg.: 'ed. Brantlanus. — *ed. Fortu-
natus a D, Bonaventura. — ^nach d. Ms.
in Lissabon No. 207 m Portugal. monum.
L p. 101-104.
Goswlnus canonicus Moguntinens.
(cca. 1072), vid.
l.egenda s. Aurei ep. linvenlio.)
Vita fi. All)ani mart.
Goswinus monachus Villariensis
(flor. 1230), vid. Vita s. Arnulfi
Villariensis.
Gotfridus
Gothofredus
Gotschalcus
- Godefridus, Gal-
fridus.
Godescalcus.
Jotsaldus.
Gotschaicus monachus Benedicto-
bur. : Breviarium chronici Bene-
dictoburani.
Ausq. : ' ed. Wattenbacb ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 221-224. — «Bruchstiicke ap.
Pez, scrl rer. Austr. III. 3. — ' ap. Meichel-
beck, chronicon Benedictoburanum.
Vffl. Translatio 8. Anaetasiae.
Gotselinus =Go8celinus, Jocelinus.
Gottfried von Monmouth = Gal-
fridus Monmutensis.
Gouda-Chronik, die alte | ^{^1.
Goudtsch chronycxken i Jan
van NaaldAvijk.
Gozbertus abbas San-
gallensis
Gozbertus diaconus
Vila s. (ialli abb. {coiitin.)
,, „ Otmari.
Grace, Jacob., vid. Jacobus Grace.
Graistan, Robertus : Historia Dunel-
mensis ecclesiae. 1214 ad a. 1336.
Schlicsst sich an (lalfridus Dunelmonsis.
Fortgesetzt vonGuilelmus de Chambre bi.s 1559.
Ausg.: 'ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
732-765. — 'ap. Raine, historiae Dunel-
mensis scriptores tres. Durham 1839. 8*. Prin-
ted for the Surtees Society. Tom. 9.
Graphia aureae urbis Romae.
Unter Kaiser Otto III enlstanden. fiibt neben
eincr Beschreibung Iloms Nachrichten ilber die da-
malige Vcrfassunp:.
Ausg.: ap. Ozanam, documents iniJdits
p. 155-183.
Erl.-Schr.: Oieaebrecht, Gesch. der Kaiser-
zcit I. p. 814.
Gravamina Germanicae nationis
cum remediis et avisamentis ad
caesaream Maiestatem, habita in
(t 837),
vtd.
GEAVAMINA — GREGORIUS
347
conventu principiim Augustano a.
1518.
Ausg.: 'Selestadii in offic. Schureriana
8. a. (1518). 40. — 'ap. Freher, scr. rer.
Germ. ed. Struve II. p. 673-684.
Gravamina natiouis Germanicae
adversus curiam Romanam, Johanni
cardiuali S. Angeli, Nicolai V papae
Romani legato exhibita. 1450.
Ausg.: ex cod. Helmstad. ap. Walch,
monimenta, fasc. I. p. 101-110; c/. praefat.
p. XXXVIII-LII.
Gray, SIp Thom., of Heton: Scala-
cronica, a chronicle of England and
Scotland from a. 1056 — 1362.
Ausg.: now first printed from the unique
ms., with notes by Jos. Stevenson. Glasgow
1836. 4». Prinied for ihe Maitland Cliib.
Graziani, vid. Cronaca della citta
di Perugia.
Grediferius = Gauferius.
Gregoras, Niceph., vid. Nicephorus
Gregoras.
Gregorius Catinensis, monachus
Farfensis (nat. a. 1062): Chronica
Farfensis. 681—1104.
Xach dem Jahre 1105 zu schreiben angefangen.
Handschr.: Farfa, andere vid. ap. Pertzi
mon. scr. XI. p. 557.
Ausg.: 'ap. Muratori, scr. rer. Ital. II.
2. p. 299-678. — 'Excerpte gab vor ihm
Dnehesne, hist. Franc. scr. III. p. 650-671.
— ^nach ihm Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 558-585.
Vgl. Constructio Farfensis.
,, Historiae Farfenses.
,, Hugo abbas.
: Orthodoxa defensio im-
perialis de investitura scripta no-
mine congregationis Farfensis sub
Heinrico imp.
Handschr.: Farfa, scr. XV. Noch un-
gedruckt.
: Registrum s. Gemnia-
graphus s. Cleronomialis.
Ein Riesenwerk, worin alle Urkundon des Stif-
les copirt sind.
Handschr.: Rom, Vatic. bibl. No. 8487.
geschrieben zvv. 1092-1099.
Ausg. : viele Urkunden haben hieraus Ma-
billon, Miiratori, Galletti , Fattcschi, Fon-
tanini veToffentlicht , aber die bei weiiem
grossere Anzahl ist noch ungedruckt. —
Einige Excerpte gab Bethmann ap. Pertz,
mon. scr, XI. p. 558-585.
Vgl. Chronicon monast. Acutiani.
,, Historiae Farfeuses.
Gregorius Cyprius patriarcha CP.,
vid. Vita s. Gregorii megalomart.
{encomium.^
Gregorius episcopus Tarracinensis,
vid. Acta s. Restitutae virg.
Gregorius Lombardellus, vid. Vita
b. Aldae,
Gregorius Magnus papa (f 506),
vid.
Vita s. Benedicti abb. Cas.
,, Bonifacii ep. Ferent.
Elogium 8. Constantii. ,
Acta s. Eleutherii abb.
Vita „ Eutychii abb.
„ „ Fortunati.
Acta „ Gallae.
Vita ,, Honorati abb. Fundis.
,, ,, Isaac.
„ „ Martini dicti.
Acta ,. Nonnosi pfaepos.
Vita „ Scholasticae {vita alia.)
„ „ Severi presb.
„ „ Spei abb.
Vgl. Epistolae Gregorii I.
,, Vita Gregorii Magni,
Gregorius Nyssenus, vid.
Vita s. ifacrinae.
,, „ Moysis prophetae.
Erl.-Schr.: Hevns, St. P., de Gregorio Nysseno
di.ssert. hist.-theol. Lugd. Bat. 1835. 4» Weigtl
1 Thlr. 7 Sgr. 6 F/g.
Gregorius Palama archiepiscopus
Thessalonic. (saec. VIH), vid. Acta
s. Petri Athon.
Gregorius Suiecicius, vid. Vita s.
Casimiri [miracida.)
Gregorius Turonensis (f 17. Novb.
594) : Historia ecclesiastica Franco-
rum, libri X ab O. C. —591. Auch
Historia Francorum, Gesta Franco-
rum genannt.
Der alteste Geschichtschreiber der Franken.
Leichtglaubig und ^vundersiichtig , nngenau in der
Chronologie. iiber sein Zeitalter reichhaltig. Stil
rauh und fehlerhaft. Fortsetzer ist F redegar ius.
Ausg.: ^in: Opera omnia Gregorii cnra
G. Parvi. Paris. 1522. fol. {Andere Ausg.,
vjclche die Jahreszahlen 1500. 1511. 1512.
1521. fiihren sollen, sind fabelhafi.) — ^zu-
sammen mit Adonis chronicon. Paris. ap.
G. Morelium 1561. (1563.) 8». — »(stud.
M. Flacii.) Ba-^ileae 1568. 8«. — *ed. R,
Laur. de la Barre, mit Hinzufiigung des
11. Bches., cum Historia christiana veterum
patrum. Pari.s. 1583. fol. — ^in Bibl. PP.
Lugd. XL p. 703 (ed. M. de la Bigne). —
*in Bibl. PP. Colon. VI. 2. p. 417. — ' in
Bibl. PP. Paris. 1589. VII. — «Libri X.,
mit HinzufUgung des 11, Buches ex bibl.
Laur. Bochelli. Paris. 1610. 8». — »ap.
Freher, corp. hist. Franc. p. 240. ^'^fleissig
bearbeitet ap. Duchesne, scr. rer. Franc. I.
p. 251-400. — "cm besten in Gregorii
348
GREGORIUS
opera ct Fredegarii cbronic. oper. Theod.
Ruiuart. Paris. 1699. fol. — ^* wied^rholt
ap. Bouquet, rec. U. p. 75-390. — '»ed.
J. Guadet et Taranne. Paris 1836-37. 2 vols.
gr. 8*. Fussen nuj Rtdnart. Sie veranstnl-
teten 3 Ausg., eine, die den Text allei^i,
eine zweite, icelche nnr die franzikische
Ueherselz., und eine dritte 1836-38 {Brunet,
5. Uit. hat falsch 1836-41) 4 vols. 8».
(36 fr.), welche Text und Uehersetz. enthalt.
Uehers.: 'traduit du latin en fran(j.
par C. B. D. (Claiide Bonnet, gentilhomme
Dauphinois). Grenoble (Paris) 1610. 8».
Sehr fehlerhaft und unbeholfen im Aus-
druck. — * unt. d. Tit.: Histoire de Francjois
de s. Gr(5goire . . . traduite en franc;. par M.
de MaroUes. Paris 1668. 2 vol. 8». Nicht
viel besser. — ^in Guizofs Collect. de
m^moir. relat. k rhistoire de France.
Tom. I. (ganz) und II. p. 1 - 152. Paris
1823. Fliessender und gewandter als die
vorigen iibersetzt. — ^Sie diente der oben
ericcihnten von Guadet et Taranne
zur Grundlage. — *ap. Sauvigny, essais
historiques sur les moeurs des Fran(fais.
Paris 1785. — 'traduction nouvelle par
J. J. E. Roy, revue par une socidt^ d'ecclesia-
stiques. Tours, A. Mane 1838. 12nio. —
Uoiederholt ibid. 18i0. 12mo. _ »ibid.lSi2.
12mo. _ Hbid. 1849. 12mo. _ ^oibid. 1852.
12mo. (gehilrt zur Bibliotheque de la jeu-
nesse chr^tienne, approuveo par monseig-
neur rarcheveque de Tours.) — ^'wni. d.
Tit.: Gr^goire de Tours et Fi'4ddgaire,
traduction de M. Guizot; nouvelle ^dition
enti^rement revue et augmentee de la geo-
graphie de ces deux historiens, par Alfred
Jacobs. Paris, Didier et Cie 1860-61. 2 vol.
8». 14 fr.
deu(«cA: viGregor v. T. kirchliche Gesch.
der Franken in 10 Bchm. Zum erstenm.
m. Benutz. sammtl. Hilfsmittel vollstandig
a. d. Lat. iibers. Wiirzburg 1848. 1849.
gr. 16mo. 1 Thlr. 21 Sgr. (Neue [Titel-]
Ausg., Wiirzburg, Goldstein 1852. y, Thlr.)
Das Werk mehrerei Hiinde, daher ungleich
bearbeitet. — ^Zehn Bchr. frankischer Ge-
schichte, iibers. von W. Giesebrecht. 2 Bde.
Berlin 1851. l»/s Thlr. (Geschichtschreib.
der deutsch. Vorzeit. VI. Jahr. 4. u. 5. Bd.)
: Libri .septem miraculorum.
Nach*Jrej?or'seig. Ang.-ibe bemcrkter inil.Buche
einiges iiber d. Wunder Christi, der Apostel und
a. Martyrcr und Hciligen, im 2. bcrichtet er von
d. Tugcnden des h. Julianus, in den 4 folgcnden
von dencn des h. Martinua, so wie im 7. von d.
Leben einiger anderer frommer Christen. Als 8.
Buch fiigte cr dann dic Schrift De miraculis
confessorum bci. Das hier gen^nnte 7. Bach
(De religiosorum vita) hcisBt bei Gregor selbst (hisf.
cccl. Franc. lib. X.) auch De vitis patrum, so-
wie gleichfallK das 8. Buch dcn Titel De gloria
beatorum confessorum fiihrt und gewiibnlicb
die dritte .Stclle einnimmt.
Ausg.: ^in Gregorii oper. omn. cur. G.
Parvi. Paris. 1522. fol. — ^ibid. 1561.
1563. 8». ed. G, MorclUus. — »stud. M.
Flacii. Basil. 1568. 8«. — *m Bibl. Patr.
Paris. 1589. VII. *Colon.l618. VI. «Lugdun,
1677. XL — 'op. et stud. Theod. Ruinart,
Lutet. Paris. 1699. fol.
Uebers. : Les livres de miraclcs et autres
opuscules. Revus ... et trad. . . . par H.
L, Bordier, Paris 1857. Tom. I. 8».
: Historia regruin Francorum
~ Gesta regum Francorum.
Erl.-Schr.: Altescrra, A. D., notae ct ohser-
vationcs in historiara Francorum (jrcgorii
Turoncnsisetsupplement. IVedcgarii. Tolosae
1679. do.
BShr, GeBchichte der christlichcn Dichtcr u. .
Geschichtschreiber p. 138 — M5.
Baumgart en, Nachrichten von merkwiirdigen
Biichern III. p. 513.
Bonamy, sur un passaprc de Gregoiro de
Tours, dont on .avoit prelendu la lc(,on fau-
tive — in Hist. dc l'acad. dcs inscript. XXI.
p. 96—100.
Chronologia Gregorii Tur., cum notis P.
M. T. (Petri Menandri Turon.) — in Appcn-
dice de rhistoire de r(5glise dc Tours par
Maan. Tours 1667. fol. p. 213.
le Cointe, examen chronologiaeGregoriiTur.
— in eiics annal. IV. ad a. 681. No. 9—58.
Dadin, A., de historia Fiancorum b. Gregorii
Tur. ep. Tolosac 1679», 4'.
Des Francs, L. B., ettidcs sur Gregoire de
Tours, ou de la civilisation en France au
■VI. sifecle. Chambery, impr. Puthod fils 1861.
80. 108 pag.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. Lib.
VII. p. 292—308.
de Foncemagnc, E. L., dissertat. pour prou-
ver que tSt. Gregoire de Tours n'est pas
Tauteur de la vie de St. Yricz, — m M6m.
de l'acad. dcs inacr. VII. p. 278 ^in 8«. IV.
p. 434).
Giesebrecht, W., Einleitung zu seiner Ueher-
setz. («. ob.) p. VII— XLVII.
Hansser, L., iibcr die teutschen Geschicht-
schrciber voii Anfang des l-'rankenreichs bis
auf die Hohcnstaufen. p. 8.
Histoirc litterairc de la France III. p. 372.
Jacobs, A., geographie de Gregoire de Tours.
Paria 1858. 80.
Junghans, die Gesch. der frankischen K6-
nige Childerich und Chlodovech kritisch un-
tersucht. Gottingen 1857. 8o.
Kopkc, U., Gregor von Tours (Recens. der
l/ebers. von Gieaebrecht) — in Kicler allgem.
Monatschrift. 1852. p. 775-800.
Kries, C. G., de Gregorii Tur. episc. vila et
scriptis. Vratislav. 1839. 8«. 22 Sgr. 6 Pfg.
Tiichtige Arbeit.
Lebeuf, examen d'un passage de Grdgoire
de Tours sur le temps, ou l'on a commenc^
d'enterrer les morts dans lcs cit^s — in
M^m. de Tacad. des inscriptions. XXVII.
p. 176-179.
Lecoy de la Marche, A., de rautoritd de
Gr^goire de Tours , dtude critique sur le
tcxte de rhistoire des Francs. Paris 1861.
8 0. 135 pag.
Lcvesque, nouvclle vie de 8t. Qrig. de
Tours, prcmier historien des Francalg, — tn
M«Sm. de 1'acad. des inscr. XXVI. p. 598-
637.
LSbell, J. W., Gregor von Tours und seine
Zeif. Leipzig 1839. 80. 2 Thlr. 25 .Sgr. Sehr
verdienstliche Arbeit.
Schiiz, comment. criticug de scriptig et gcri-
ptoribus hlstoricis. Ulmae 1763. p. 219-222.
Valesius, Hadr. , rer. Francicarum libri 8.
Lutet. Paris. 1646. 3 vol. fol.
Waitz, G., in d. Gottinger gclehrlen Anzeigen.
1839. p. 781-793, — in Schmidts Zeitschr. f.
Gesch. II. p. 44. Vgl. Pcrtz' Arch. V. p. 50.
VU, p. 246.
GRETTIS — GUALTERIUS
349
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 60— €6.
Vgl. De 8. Abraham abb.
„ 88. Alexandio et Galla
Vita 8. Aredli abb. Lemov. (vita
alia.)
Acta ,, Baudelii mart. (append.)
Vita ,, Caluppani
„ „ Clothildis (vit. alt.)
„ ,, Felicis conf.
„ „ Friardi.
„ „ Galli ep. Arv.
,, ,, Gregorii ep. Lingon.
„ „ Guntranmi.
„ „ Hospitii rccl.
,, ,, Hilarii ep. Pict. {mir.)
„ „ Illidii.
De ss. Iniurioso eiusq. ux.
Vita 8. Juliani mart. (pass.)
., „ Leobardi
,, ,, Lupentii
De 8. Lupiano
Vita s. Lupiciui abb. Jur. (,vita
alia.)
De 8. Lupicino
Elogium s. Mariani conf.
Vita s. Martii abb.
Acta 8. Maximi abb. et conf.
Vita s. Melanii ep. Khed.
,, „ Monegundis
„ „ Nicetii ep. Lugd.
II j) » » Trevir.
„ ,, Portiani.
„ ,, Praetextati.
,, „ Quintiani ep.
,, ,, Romani abb. Jur. (vita
alia.)
Aota 88. septem dorm. (acta alia.)
De 8. Severo presb.
Vita b. Sigismundi ducis.
„ s. Venantii abb.
,, „ Victoris Mauri (anaZecto).
Acta 8. Vincentii mart. Aginn.
(mirac.)
Vita 8. Wulfllaici.
Gesta regum Francorum.
Grettis-Saga.
Handelt von dem Slcalden Grettis dem Starken,
U. Jahrhundert.
Ausg. : ' Grettis-Saga ens Sterka s. hi.storia
Gretteris Robusti ap. Marcusson, Nockrer
margfrooder Sogu thattar Islendinga etc.
Hoolum 1756. 4«. p, 81-163. — *udgiven
for det Nord. Lit. Samf. af G. Magnusson
og G. Thordarson. Stockholm 1859. 8«.
2»/, Thlr.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabibliothek (deutsche
Ausg.) I. p. 184-193.
Greumann, Ortolf: Kundschafts-
schreiben an Erzherzog Sigmunden
von Oesterreich-Tirol wegen des
plotzlichen Ablebens seines Vetters
Erzherzogs Albrecht. 1463.
Ausg.: in Hormavr's Archiv 1811. No.
1.35 u. 138.
Greystanes, Rob. = Graistan,
Grlmaldus (saec. IV), vid. Vita s.
Felicis conf, (translat.)
Grimoaldus raonachus Exiliensis
(cca. 1070), vid. Vita s. Doininici
Exiliensis.
Griphius Mediolanensis = Leon-
ardus Griphius.
Groenlendinga-Saga.
Sage vonEiich dcm Rothen u. ThorflnnThord-
son od. Uber die Entdeckung Gronlands n. Amerikas.
Ausg. : in Antiquitates Americanae. Haf-
niae 1839. 4«.
Erl.-Schr.: Miiller. Sagabibl. (detUsche Ausgabe.)
l. p. 213.
Grossenbrot,Sigism.,monachusSS.
Udalrici et Afrae Aug, Vind. : Chro-
nicon Augustanae ecclesiae breve
usque ad a. 1481.
Nach andern heisst der Verfass. Sigismund
Maisterlein,
Ausg. : ' ed. Pistorius, scr. rer. Germ. IH.
p. 589. — *ed. Pistorius-Struve , scr. rer.
Germ. III. p. 657-684. — »Bruchstucke ap.
Ludewig, reliq. mss, VIII. p. 112.
Grumello, Ant., Pavese: Cronaca
Pavese dal 1467 al 1529.
Ausg. : tolta dall' autographo . . . e pubblic.
. , . , da Gius. Miiller in Raccoltk di cronisti.
Milano 1856. 8». I.
GriJnbeck, Jos. (geh. Rath und
Beichtvater Kaisers Maxim. I) : Hi-
storia Friderici III et Maximiliani I
—1508.
Handschr.: Wien, k. Haus- und Hof-
archiv, Original.
Ausg.: ed. J. Chmel in Oesterreichischer
Geschichtsforscher I. 1838. p. 65-97.
Uebers.: unt. d. Tit.: G's, Kaiser Maxi-
miliani I geh. Raths u. Beichtvatters,Lebens-
Beschreibung Kayser Friederichs des HI
(V.) u. Max. I. Aus der Hoch-Fiirstl. Wiir-
tembergischen Regier.-Raths-Bibliothek erst-
mahls ediret .... von Joh. Jac. Moser von
Filsseck und Wejhlerberg. Tiibingen, G.
F, Pflicken 1721. 8». 100 S. Selten.
Erl.-Schr. Khautz, C. P., Versuch einer Gesch.
der osterr. Gelehrten p. 130.
Moser, J. J. , in Bibl. mss. Norimberg. 1722.
40. p. 11.
Oesterreichisclie Zeitschrift f. Geschichte.
1837. No. 27.
Preuenhuber, Val., annalcs Styrenses. 1740.
p. 4. 184.
Guaiferius
Gauferius.
Gualbertus = Walbertus.
Gualdo monachus Corbeiensis, vid.
Vita s. Anskarii.
Gualo Camber Britannus (cca.
(1170): Carmen in monachos.
Ausg.: ^ohne Namen des Verf. ed. M.
Flacius inter Varia doctorum piorumque
virorum de corrupto ecclesiae statii poemata.
Basil. 1557. 8». p. 489. — 'wiederholt ed.
Fabricius. bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. VH. p. 322-324.
Gualterius, s. aucJi Walterius.
Gualterius s. Gauterius (cancella-
rius, comes Godefridi Bulionii) : Hi-
350
GUALTERUS — GUESCLIN
storia de bellis Antiochenis. 1115 —
1119.
Glaubwtirdig. Vcrdientc oiiie nciic nearbcitunR.
Handschr. : Pari.s, k. Bibl. sec. XIII.
No. 6131. 2; — Aiseualbibl. bist. lat. sec.
Xn. No. 103.
Ausg.: ap. Bongars, gesta Dei I. p. 441-
466. — J. C. Barthii notae et observatt.
ap. Ludewig, reliq. vet. monum. III. p. 309.
Gualterus Aroasiensis canonicus
(cca. 1162), vid. Vita .s. Monicae.
Gualterus Bakerus de Swinborn =
Galtridus le Baker de Swinsbrokc.
Gualterus Cornutus archiepiscopus
Senonensis (f 1241): Historia su-
sceptionis ooronae spineae Jesu
Christi, quam Ludovicus rex a Bal-
duino imperii Constantinopohtani
herede obtinuit ac Parisiis repor-
tavit a. 1239.
Atisg.: ap. Duchesne, script. rer. Franc.
V. p. 407-411.
Erl.-Schr,: B ul aeus , hialoria acadom. Parisicns.
ni. p. 170.
Gualterus Gisburnensis \ Di^,
Gualterus Hemmingfordi Galtherus
Hemmingford.
Gualterus JVfapes Lincolniensis can-
tor (cca. 1196): De nugis curialium
distinctiones quinque.
Ausg. : edited from a ms. in the Bodleian
library at Oxford by Thom. Wright. Lon-
don, printed for the Camden Society (No. 50)
1850. 4».
Erl.-Schr.: Phillips, O. , Walther Map. Ein
Beitrag z. Charakteristik Konig Heinrichs II
von England u. dos Lebcus an gcineni Hofo.
Wien l."<53. (Sitzungsberichte d. k. Akademic
der Wistenschaft. X. p. 319 ff.)
Wright, Th., Waltcr Mapes tn A!» Biographia
Hiitannica litcr. U. p. 2'J5-310.
Gualterus sive Gauterius monachus
Cluniacensis (post 1141): Libellus
de miraculis b. virginis Mariac ad
monasterium s. Venantii.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova m.ss. I.
p. 650-655.
Gualvaneus de la Flamma, vid.
Galvaneus.
Guarna, Kom., arcivesc. Salern. =
^ Romualdus archiep. JSalern.
Guercius, Nicolaus, vid. Annales
Genuenses.
Guerinus Placentinus (vissuto in
fine del sec. Xlll): Chronicon Pla-
centinum ab a. 1289 ad a. 1322.
IJer Verf. gebfirte zur ghibellinischen Partei.
Ausg. : od. Pallastrelli in Monum. histor.
ad prov. l'arni. III. {auch viit d. Separat-
ilt.: Chronica tria Placentina) p. 351-422;
additamenta a. 1324-1339 p. 423.
Krl.-Hchr.: rallaslrelli I. c. p. XXX-XXXIV.
1'oggiali, mcmor. storichc di Fiacouza VI.
p. 103 8<i.
Guernerius Bernius, Eugubinus:
Chronicon Eugubinum ab a. 135() —
1472.
Ist italienisch geschrieben.
Ausg. : cx cod. Vatic. ap. Muratori, scr.
rer. Ital, XXI. p. 920-1024.
Krl.Schr.: Acta eruditorum. 1733. p. 117.
Guernes du Pont de St. Maxence,
vid. Vita s. Thomac Cant.
Guerra, la, de' Tedeschi contra i'
Vinitiani de quali era lor capitan
el signor liuberto de Sanseverino.
lu ottava rima.
Ausg.: s. a. et 1. (1487.) 4«.
Guerre, le, dei Veneti nell' Asia
1470—1474. Documenti cavati dall'
archivio a' Frari in Venezia.
Ausg. : pubblicati per Enr. Cornet. Vienna
185G. gr. 8». Vs Thlr.
Guesclin. Histoire de messire Ber-
trand connestable de France etc.
Contenant les guerres etc. faites
sur les Anglois, Espagnols et autres
durant les r^gnes des rois Jean et
Charles V. Escrite en prose Tan
13b7 h, la requeste de messire Jean
d'Estoutevilie. Auch behannt unt. d.
Titel: Memoires de Bertrand du
Guesclin, connetable de France (f
1380).
Ausg.: ^unt. d. Tit.: hes pronesses et vail-
lanccs du preux et vaillant chevalier B. du
Guesclin Lyon, cheulz Oliv. Arnoullet
1529. 4». — ^parCl.Mdnard. Paris 1G18. 4».
Mit 0's PoWt-. — «Douay 1692. 4«. — *u»i<.
d. Tit.: Ancicns rat^moires du 14. sifecle,
011 Ton apprend lcs avantures . . . de Bertr.
du Guesclin, trad. nouvellem. par J. Le-
febvre in Collection universelle IV. V.
(Paris 1785). — ^toiederholt ap. Petitot,
collectiou IV. u. in V. (Paris 1819). —
• tviederholt ap. Michaud et Poujoulat, nou-
velle coUection L (Paris 1836). — 'ap.
Buchon, choix de chroniques IV. — *unt.
d. Tit.: Chronique dc Du Guesclin, par
Fr. Michel. Paris 1830. kl. 8». {bihlet r.u-
gleich einen Theil von Biblioth. choisie par
une soci^t^ de gens de lettres sous la
direct. de Laurentie. III. sect.) — *ap.
Buohon, choix des chroniques. Paris, bu-
reau du Panth^on litterairo 1861. gr. S».
Tora. m.
GUIART — GUIDO
351
Erl.-Schr.: Guvard de Berville, histoire de
Bertrand du Guesclin. i Paris 1767. 2 »ol. So .
— 2 ijjf/. 1772. 2 vol. So. — 3iMd. 1827. 2 vol.
12mo. — iliVon 1829. Ro. u. B/ters.
P. H. seigneur D. C. (Paul Hay seigneur
dii Chastelet, f 1636'): Uistoire de Bertrand
du Guesclin, connestable de France etc. Paris
1666. fol.
Vgl. Cuvelier.
Guiart de la Guillerie, Guillaume
{aus Arras oder Orlians): Branehe
de royaulx lignages, d. i. Portion
de la faraille royale.
Reimchronik, geschrieben zu Ehren Pliilipps d.
Gnten zwischen 13W-1306. 1252S Verse.
Ausg. : ' publide pour la prem. fois d'apres
les mss. de la Inbl. du roi par Buchon.
Paris 1828. 2 vol. 8«. 12 frcs. — 'ap.
Buchon, collect. Tom. VII. u. VIII. —
Eieraus La vie de s. Louys roy de
France in Ducange^s Ausg. des Joinville
(s. d.) p. 131-161. — u. Bataille de Bou-
V ines a. 1214 ap. Baecker, chants histo-
riques de la Flandre. Lille 1855. gr. 8o.
p. 159.
Erl.-Schr.: Ducange, vie de G. Guiart, ap.
Buchon 1. c. VII.
Guibertus, vid. auch Wibertus.
Guibertus abbas Gemblacensis (f
1208): De combustione monasterii
Gemblacensis a. 1137.
Ausg.: ohne Namen d. yerf.: 'ed. Lam-
becius, commentar. de bibl. Vindobon. II.
p. 904-907. — "^unt. d. Tit.: Narratio
incendii quo Gerabl. coen. a. 1137
conflagravit ap. Kollar, anal. vet. I.
p. 926. — '■unt. d. Tlt.: Destructio vel
potius etc. ap. Mabillou, AA. SS. o.s. Ben.
saec. V. p. 312-314. — ^niit d. Namen d.
Verf.: ap. Bouquet, rec. XVIII. p. 668-670.
— ^ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 563-564.
cf. Guiberti epistola ap. Marten^, coU.
ampl. I. p. 930.
Gulbertus abbas monast. S. JN^ariae
[io\\2eni\{Nogent-sous-Cou(n,jll24:):
De vita sua sive Monodiarum
libri III.
Das 1. Buch behandelt G'8 Leben, das 2. die
Gescb. seines Klosters, d. 3. die Tragodie L.aon's
unt. Bischof Galdricus.
Ausg. : ' in Guiberti opera ed. d'Achery.
Paris. 1651. fol. p. 456-526;— ibid. p. 561
notae et observatt. ad Guibertum, — *Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. XII. p. 235-266.
Uebera. : publ. eu lang. fran^. par Guizot,
coUection IX. p. 341-508; X. p. 1-131.
: Historia Hierosolymitana
guae dicitur gesta Dei per Francos.
Libri VIII. 1095-1110.
Oft marchenhaft und wundervoll. Das von einem
Anouymus zugefdgrte 9. Buch enthalt d. Gesch. des
J. 1112.
Handschr.: Paris k. Bibl. Celestins,
mbr. sec. XIL No. 23 (224.) 4«. — St.
Germain s. XIU. No. 1080; Notre Dame
s. Xm. No. 129. — Troyes, Bibl. s. XIIL
8». (Clarevall.)
Ausg.: ^in Guiberti opera ed. d"Achery.
Paris. 1651. fol. p. 367-455. — ^ap. Bon-
gars, gesta Dei I. p. 467-560. Zdhlt nur
7 Bchr., da 7 u. S vereinigt sind. — Vgl.
C. Barthii notas ap. Ludevvig, reliq. mss.
III. p. 406-487 una cum eiusdem glossario
p. 487-499.
Uebers. : Guibert de Nogent, histoire des
croi.sades. Publ. en langue fran^. par Gui-
zot, collection IX. p. 1-338.
Krl.-Schr.: Fabricius, bibl. latinitatis med. et
intimae. Lib. VII. p. .lO^-S^S.
Guibertus archidiaconus Tullensis,
vid. Vita s. Leonis IX {yita alia).
Guibertus ord. minor., vid. Vita
s. Eleutherii ep. Torn.
Guido = Wido.
Guido abbas S. Germani = Guido
Burgundus.
Guido Adduanensis, vid. Galfridus
de Vino salvo.
Guido, Bernard., vid. Bernardus
Guidonis.
Guido Burgundus de villa Mymo,
abbas S. Germani Autissiodor. (f
1313): Gesta abbatum S. Germani
Autissiodorensis ab a. 998 — 1290.
Ausg.: ^ap. Labbe, bibl. nova inss. I. p.
570-593. — ^Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
X. p. 296; XI. p. 377; XIL p. 306.
Vgl. Vita Guidonis.
Guido de Castro, Carthusianus (1 130)
vid. Vita s. Hugonis Grandin.
Guido de Columna, Messan. : Hi-
storia Troiana, prosaice composita.
Diese um 1276 in lat. Sprache geschriebene
fabelhafte Gesch. von Troja nach Dares u. Dictys
war im Mittelalter ein sehr beliebtes Bnch. Vgl.
Ebert I. No. 5000. Freytag, aual. liter. p. 306.
Ausg. : ^ Colonie, per Arnoldum therhurne
1477. 4». Erster datirter Druch. — *Ar-
gentorati (Priiss?) 1486. fol. — ^wiederholt
ibid. 1489. *1494. £s giebt noch mehrere
undatirte Drucke.
Uebers. : ' italienischvonFhilvpp.od. Chrlst.
Ceffi. Venexia 1481. fol. — ^wiederholt
Napoli 1665. 4».
Jranzosisch '*s. 1. et a. fol. — 'Paris
s. a. (cca 1505). 4". Ueber diese, deutsche
u. hollUndische vgl. Brunet, manuel. 5.
^dit. n. p. 169-173.
Erl.-Schr.: Fabricins, bibl. mcd. et intimae la-
tinilatis. Lib. VII. p. 38.r.
Guldo de Corvaria sive de Vallec-
chia, iudex et demum canon. regul. :
Fragmenta historiae Pisanae ab a.
1270-1280.
352
GUroO — GUILELMUS
Atug.: ap. Mnratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 673-694.
Guido Langobardus: Chronicon ab
O. C. usque ad Heinricum IV inip.
(a. 1108).
Geschrieben unt. neinrich V.
Auag.: ex cod. Bruxell. ap. Pertz, mon.
scr. V. p. 64. 65.
Guido presbyter Cassinensis, vid.
Historia de vita Henrici IV.
Guigo de Castro, Carthusianus
(1130), vid. Vita s. HugonisGrandin.
Guigonis comitis Forensis Con-
cordia cum clericis Lugdunensis
ecclesiae facta a. 1167.
Ausq.: 'ap. d'Achery, spicilcg. IX. p.
149. (»ed. nova lU. p. 539.)
^ ., , ., (Andernensis ,,
Guilelmus abbas JAndrensis (t
1234): Chronicon Andrensis mona-
sterii ab a. 1083—1234.
Bis zum Jahre 1149 aus Andr. Sylvius' (s. d.)
Werke geschopft.
Handschr.: Amiens, Stadtb. chart. sec.
XVI. fol. No. 354. — Briissel, burg.
Bibl. sec. XVH. No. 7655.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg. IX. p.
338-671 (»ed. 2. K. p. 781-871). — Bruch-
stiicke ' ed. Beauchanip im Anhange zu
Andr. Sylvii hist. Franco-Merov. synopsis.
Duaci 1633. 4». II. — » ap. Duchei5ne, hist.
Ghisnensium comitum, probation. — *ap.
Bouquet, rec. XVIII. p. 568-583.
Guilelmus abbas Orbacensis (1180),
vid. Translatio s. Reoli.
Guiielmus abbas S. Theodorici Re-
mensis, vid. Vita s, Bernardi Clarae-
vallensis {liber I.)
Guilelmus Andernensis = Guilelmus
abbas Andr.
Guilelmus Apuliensis (cca. 1099):
Historicura poema epicum libris V
de rebus Normannorum in Sicilia,
Apulia et Calabria gestis usque ad
mortem Roberti Guiscardi ducis a.
1085 ad filium eius Rogerium.
(icschrieben zwischen 1099-1111. „Accurati.sri-
muK scriptor.' Wi/ften, rer. ab Alexio I etc. gestar.
libri IV. Heidelb. 1811. p. 180.
Handichr.: Avranches, Stadtb. mbr.
8. XII. No. 154.4". — Neapel, Brancacc.
m. B. 48 u. Borbon. X. B. 9., nur Ab-
schriften. — Rom, bibl. Barberin. No.
2533. chart. sec. XVI. XVII. Abschrift der
edit. princ. — Vgl. Pertz, mon. scr. IX.
p. 240.
Ausg.: 'unt. d. Tit.: Guil. Apul. rerum
in ItMia ac regno Neapolit. Norm^nni-
carum libri V. Ed. Joh. Tiremaeus. Rotho-
magi ap. Rich. Petit et Kicli. Lallcniant
a. 1582. 4». 56 Bldtt. Sehr selten. In keiner
Biblioth. des Festlandes zu fiiiden. — *wie-
derholt ap. Leibnit., scr. rer. Br. I. p. 578,
mit Noten. — »ap. Muratori, scr, rer. Ital.
V. p. 253-278, mit A^b^en. — *ed. Carlisius,
bibl. hist. regni Sicil. I. p. 87. — ^unt. d.
Tit.: Guillermi Apul. gesta Roberti Wi-
scardi ed. Wilmans ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 239-298. — •Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. XI. p. 447-452.
Erl.-Schr.: di Meo. Alessandro, — in Annali cri-
tico-diplomatici del regno VII. p. 1.36; VIII.
p. 78. 104. 169. 22.5; IX.
Robert Guiscard, Herzog von Apulien und
Calabrien, — in Hormayr'8 Archiv. 1813.
No. 40.
Schwarfz, K., die Feldziige liob. Ouiscard'6
gegen d. byzantin. Keich. Fulda 1854. 40.
10 Sgr.
Wilken, rerum ab Alcxio I, .Toanne, Manu-
ele et Alexio II Coninenis gcstarum libri IV.
Heidelbergae 1811.
Wilmans, iib. die Quellen dcr Gesta Roberli
Wiscardi in GuillermuR Apuliensis, — in
Pertz' Arch. X. p. 87.
GuilelmusAremoricus = Guilelmus
Brito.
Guilelmus bibliothecarius,?;2'c^.Liber
pontificalis.
Guilelmus Brito, Aremoricus, ca-
Sellanus regius (f p. 1223): Historia
e vita et gestis Philippi Augusti
regis Galliae, post Rigordum.
Auszug aus Kigord mit Fortsetzung v. 1207-1223.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 68-93. — - wiederholt, aher verglichen
mit elnem andem Mpt. ap. Bouqnet, rec.
XVIL p. 62-116; c/. p. 769-775 addenda et
corrigenda.
Uebers. : publ. en laiig. franc;. par Gui-
zot, collection XI. p. 183-351.
: Philippidos libri 12 seu
gesta Philippi regis Franciae. 1179
—1223.
In Hexametern, nach Rigordus. Von 1207 an
eigenthiimlich.
Ausg. : ' ed. Pithoeus, hist. Franc. scr.
XI. Francf. 1596. p. 226-396. — * t;er6esser<
und vermehrt ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. V. p-. 93-259. — *unt. d. Tit.: Spe-
culum boni, pii, cordati et fortunati princi-
pis, qualis describitur et revera fuit Fran-
corum rex Philippus Augustus a Deo datus,
qui regnavit etc. recens. C. Harthius et
auimadversionum commentario illustravit.
Cygneae 1657. 4*. — * Bruchstiicke ap.
Bouquet, rec. XII. p. 561; XVII. p. 117-
287. — * Ein anderes grdsseres Bruchstiick
cdid. Jac. Meyer unt. d. Tit. : Bellum quod
Philippus Francorum rex cum Othone Au-
gusto, Auglis Flandrisque gcssit a. 1197,
GUILELMUS
353
annos abhinc 300 conscriptum, nunc autem
fideliter recognitum. Fragment. Antverpiae
1534. 80. — •Ausziige unt. d. Tit.: Phi-
lippide de Guillaume le Breton. Extraits
concernant les guerres de Flandre, texte
lat. et frani;., par Oct. Delepierre. Bruges
1841. 4». 8 fr.
Uebers.: trad. en prose frauQaise et publ.
par Guizot, coUection XII. (ganz).
Erl.-Schr.: de la Curne de s. Palaye — in Me-
moires de racadem. des inscript. VIII. p. 528.
Histoire litteraire de la France XVII. p. 553.
Struve, biblioth. historica ed. Meusel Vn. 2.
p. 57-59.
Guilelmus Calculus = Giiilelmus
Gremeticensis.
Guiielmus canonicus Gratianopol.
(cca. 1163), vid. Vita Margaritae
Burg.
Guilelmus Carnotensis ord. praed.
(t 1280 oder 1281), vid. Vita s.
Ludovici IX regis.
Guilelmus Cestriensis, vid. Vita s.
Anselmi Cantuar.
Guilelmus Crispius, vid. Vita s.
Gerlaci.
Guilelmus de Chambre: Historia
Dunelmensis ecclesiae ab a. 1336 —
1559.
Ist eine Fortsetzung von Galfridus Dunelm.
u. Graistan.
Ausg. : ' ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
765-784. — *ap. Raine, historiae Dunel-
mensis scriptores tres. Durham 1839. 8*.
Printed for the Surtees Society.
Guilelmus de Dandina (f 1157),
vid. Vita Hugonis de Lacerta.
Guilelmus de Multedo, vid. An-
nales Genuenses.
Guilelmus de Nangiaco (f p. 1301):
Chronicon ab O. C. —1300.
Bis 1113 nach Sigebertus Gemblac. gearbeitet.
Eundschr.: Bern, offentl. Bibl. No. 73.
— Briissel, burg. Bibl. mbr. sec. XIV.
4». No. 14855. — Lyon, Bibl. Del. 160.
-r Paris. k. Bibl. No. 4917-4920; bis
1225 u. 4920 A; — bis 1209 sec. XIV. No.
4991. 11. — St. Germ. No. 998. 999. —
R^s. St. Germ. paq. 13. No. 7. 3 Abschr.
sec. XVn. (987. 1111.) — Turin, Athenaeum
No. 506. 507. saec. XIV ; idem Gallice No.
168. sec. XV. — Verona, Capitularbibl.
cod. 203 [CCVII] mbr. sec. XIV. ab O. C.
— 1300. Vgl. Pertz' Arch. V. 599.
Ausg. : ' die Fortsetzuhg des S i g i b e r -
tu.s Gemblacens. ab a. 1113-1300 ap.
d'Achery, spicil. XI. p.405. (»ed. nov. HI.
p. 1-54). — Varianten dazu ibid. XUI. p.
200 ; andere enthult d. Vorrede zu d. neuen
Ausg. des spicil. — ^die Jahre 1226— 1300
ap. Bouquet, rec. XX. p. 545-582; die Jahre
1113-1226 iUd. XX. p. 725-763. — ^unt.
d. Tit.: Chronique latine de G. de
Nangis, de 1113 h. 1300, avec les con-
tinuations de cette chronique de 1300 k
1368. Nouvelle ^dition, revue sur les mss.
et publi^e . . . par H. G^raud . - . Paris, J.
Eenouard 1843. 2 vol. 8«. 4*/, Thlr. — »ein
Fragment ab a. 977-996 'ed. Pithoeus,
script. coaetanei XII. Francof. 1594. 8*. p.
510-516. — ' wiederholt ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. II. p. 626-628. — Andere ap.
Bouquet, rec. IX. p. 81 ; X. p. 300.
Anonymus monachus
S. Dionysii in Francia, continuator
prior Guilelmi de Nangiaco chro-
nici. 1300—1340.
Ausg.: ^ap. d'Achery, spicileg. XI. p.
603 (*ed. nov. III. p. 54.) — * ap. Bouquet,
rec. XX. p. 583-646. — *ed. H. G^raud
(s. vorherj.
Continuator posterior
Guilelmi de Nangis. 1340—1368.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg. XI. p. 785.
(*ed. nova HI. p. 100.) — »ed. H. G^raud
(s. vorher).
Erl.-Schr.: de la Curne de St. Palaye, de
Guilianme de Nangis et de ses continuateurs
— in Memoires de l'acad. des inscript. Hist.
yill. p. 560-578. (in 8o. XII. p. 292.)
Geraud, H. , de Guillaume de Nangis et de
ses continuateurs — in Ecole des Chartes.
m. 1841-42. p.l7.
PrdfSlce ap. Bouquet, rec. XX. p. XLVIII sq.
: Chronique abreg^e, a. 845
-1300.
Ist nicht eine Uebersetzung des chronicon.
Ausg.: vom J. 1226-1300 ap. Bouquet,
rec. XX. p. 649-653.
: Gesta Ludovici IX Fran-
corum regis. 1226—1270.
Geschrieben nach d. Vorarbeiten Gilo'8 von
Reims und Gotfrieds von Beaulieu. Die
hiervon vorhandene altfranzosische Uebersetzung
soll vom Verfasser selbst herriihren.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No, 5925.
Colb. 290. mbr. sec. XIV. fol.
Ausg.: 'ed. Pithoeus, hist. Franc. script,
XI. Francof. 1596. p. 400. — »ap. Duchesne,
hist. Franc, scr. V. p. 326-406. — »ap.
Bouquet, rec. XX. p. 312-465, mit gegen-
uberstehender altfranzosischer Uebersetzung.
Uebers. : altfranzds. ' zuerst in der von J.
B. Mellot etc. Paris 1761 besorgten Ausg.
JoinvilIe's (s, d.) — »ap. Bouquet, rec, (s,
Au^g. Ifo. 3).
Erl.-Schr.: s. unt. Vita s. Ludovici IX.
: Gesta Philippi lU regis
Franciae. 1270—1285,
Geschrieben nach den Vorarbeiten Gilo's von
Ileims u. Gotfrieds von Beaulieu.
Bandschr.: Paris, k. Bibl. No. 5925.
Colb, 290, mbr, sec. XIV. fol, f. 371.
Ausg. : ' ed. Pithoeus, scr. hist, Franc.
XI. p, 471-504, — *besser ap, Duchesne,
hist. Franc. scr. V. p. 516-549, — »»»»/
23
354
GUILELMUS
gegenUi)erstehender altfranzdsischer Ueber-
setztiiig Hp. Boiiqiiet, rec. XX. p. 46G-539.
Guilelmus de Podio Laurentii:
Chronicon super historia negotii
Francoruin sive bellorum adversus
Albigcnses ab a. 1099 — 1271, seu
Historia Albigcnsium.
Auxij.: ' ed. Guil. Catel, histoire des
comtes de Toulouse. Toulouse 1623. fol.
Append. p. 49. Nicht accurat. — ^wieder-
holt ap. Duchesne, script. rer. Franc. V.
p. 666-705. — ^nach Mss. aufs neue ver-
glichen der 1. Theil ap. Bouquet, rec. XIX.
p. 193-225; der 2. Theil vom Jahre 1230-
1272 ibiJ. XX. p. 764-776.
Uebers.: Clironique de Guillaume de
Puy Laureus contenant Thist. de Texpt^d.
de Fran^. contre les Albigeois. Trad. en
lang. fran(j. Publ. par Guizot, coUect. XV.
p. 205-329.
Erl.-Schr. : S t r u v e , bibl. bistorica ed. Meusel VH.
2. ].. 71.
Gulielmus de Samuco sive San-
villiaco sive Sanvico Anglus, car-
melita (cca. 1280): Chronicon breve
de amissione monasteriorum terrae
sanctae et de multiplicatione ordinis
Carmelitici per Syriae provincias ac
adventu Carmelitarum in Europa.
Ausg.: ^im 9. Buche Philippi Riboti Ca-
talani de rebus Carmelitanis, in Danielis
a virgine Maria Armentario Carmelitarum,
Antverp. 1680. fol. — ^c. notis Papebrochii
in AA. SS. Mai. III. p. LX-LXIV.
Guilelmus de Thoco (1323), vid.
Vita s, Thomae Aquinati.s [vita alia.)
Guilelmus de Wycumba, prior
Lanthensis in Cambria (cca. 1140),
vid. Vita s. Roberti Betun.
GuilelmusEddius.viW.Vitas.Modu-
ennae.
Guilelmus Egmundanus = Guilel-
mus procurator.
Guilelmus lilius Stephani,. vid. Vita
s. Thomae archiep. Cant.
Guilelmus Gemeticensis (Calculus,
flor. 1137): De gestis ducum Nor-
mannicorum libri 8. 851 — 1137.
lYxe t erKten Hiiiher .\uKzug nus Duilo, die 4
anderti (seben die (Je.schichte von 99(i-ll.')7.
Handschr.: Kopenhagen, konigl. Bibl.
Tottsche Saniml. 4». mbr. No. 1333. —
Lcydcn, Un.-Bibl. Cod. lat. mbr. sec.
XII. fol. 20. (-1137); — Cod. Voss. lat. fol.
No. 76. — London, brit. Mus. Arund.
mpts. mbr. sec. XIII. fol. Np. 41. — Ox-
ford , Magdalen CoUoge, mbr. sec. XII. 8».
2214. 73. — Paris, k. Bibl. .sec. XIIL No.
2769. 10. — St. Vict. sec. XIIL No. 580. —
sec. XVI. Nd. 5999.
Ausg. : ' ap. Camden, Anglica, Normannica
etc. p. 604-691. — * correc^er ap. Duchesne,
hist. Normann. scr. p. 215 — 317. — •Bruch-
stiicke aus dem 2. Buche von 876-962 ap.
Bouquet, rec. VIII. p. 254-269 ; ajidere X.
p. 184-193; XII. p. 570-585.
Uehers. . Guillaume de Jumifege, hist.
des Normands, ap. Guizot, coUect. XXIX.
p. 1-308.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inflniae la-
tinitatis. Lib. VU. p. 434.
Guilelmus Godellus, monachus S.
Martialis Lemovicensis: Chronicon,
ab anonymo continuatum — 1320.
Ausg.: Bruchstiicke ap. Bouquet, rec, X.
p. 259-263; XT. p. 282-285; XIU. p. 671-
677 ; XXI. p. 760. 761.
Guilelmus Hermannus Goudanus
(Willem Hermansz van Gouda, f
1.510): HoUandiaeGelriaeque bellum
quod gestum cca.a. 1507 et deinceps.
Ausg.: ed. Matthaous, anal. vet. I. p.
321-354.
Erl.-Schr.: 'VVinil, bibliothek der Ncderlandsche
{teschiedschrijvers p. 109, wo aueh andere
Schriften ilber d, Verf.
Guilelmus Kecello, cleric. Bever-
lacens.,i;io?.Vitas.JohannisBeverlac.
{miraciila^
Guilelmus Maior (le Maire) Gallus,
episcopus Andegavensis (f 1314):
Gesta episcopatus sui ab obitu de-
cessoris eius Nicolai Gellant usque
ad a. 131(i.
Wichtig fiir il. fran7,6s. Ccsch. von 1290-1314.
Ausg.: 'ap. Dachery, spicileg. X. p. 247
u. im Apppnd. XIII. p. 227 (»ed. nov. II.
p. 159-207).
Guilelmus Malmesberiensis (f 1 141):
De antiquitatibus Giastoniensis ec-
clesiae.
Ausg.: 'ap. Gale, hist. Britann. script.
p. 291-335. — ^zusammen mit Adamus
Domersham. ed. Th. Hearne. Oxonii 1727.
I. p. 1-122. 8».
: De gestis pontificum An-
glorum libri 5. ()01-^1122.
Ausg.: ' ap. Savile, scr. rer. Anglic. p.
111-168 (*ed. Francof. p. 195-294); giebt
nur 4 Biicher; das 5., welches Vita s.
Aldhelm i enthalt, fehlt. — »liber V"» ap.
Wharton, Anglia sacra 11. p. 1-49. — *i;o^^
atandig ap. Gale, hist. Brit. scr. p. 337-381.
: Historiae novellae libri II.
1126-1143.
I«t eine Kortsotzuni? <leB folgenden Werkes.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p, 451.
GUILELMUS
355
Ausg.: 'ap. Savile, rer. Angl. script. p.
99-110 (»ed. Francof. p. 174-195). — '^mlt
d. folgenden zusarumen ed. Thom. Duffus
Hardy. Londini, engl. histor. society 1840.
2 vols. 8*. — Bruchstiicke ' ed. Waitz
nach letzterm ap. Pertz, mon. scr. X..p.
484. 485. — *ap. Leland, collectanea I. p.
136-151 ; III. p. 234-243.
Uebers.: The history of the kings of
England and the modern history of William
of Malmesbury. Translat. from the latin
by John Sharpe. London 1815. 4".
: Libri V de rebus gestis
regum Anglorum a primo Saxonum
adventu ad 28, Henrici I regis
annum. 449—1125.
Mit Wahiheitsliebe preschrieben 1119-1124.
Handschr.: Middlehill, Hacnet No.
237. mbr. sec. XIIL fol. — Paris, k. Bibl.
Notre Dame. sec. XH. Xo. 1.33. — Troyes,
Bibl. sec. XH. fol. Reihe VI. — Vgl. Pertz,
mon. scr. X. p. 451.
Ausg. : ' in Rer. Britann. i. e. Angliae
.... scriptores. Heidelb. 1587. fol. p. 281-
348 unt. d. Tit.: Continuatio {i. e. Bedae
histor. eccles. ) incerto auctore , libris 3
{nur die 3 ersten Biicher in verstuvimelter
Copie). — 'ap. Savile, rer. Angl. script.
p. 2-98 (»ed. Francof. p. 5-174). — *ed.
Th. D. Hardy. Londini 1840. 2 vol. 8».
{mit d. Werh vorher). — ^theilweise ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. X. p. 452-484.
— 'fragmenta de Caroli M. Francorum
regis gestis, ex libro I. ap. Duchesne, scr.
rer. Franc. II. p. 222. — » ex libro II. ap.
Bouquet, rec. X. p. 243-247; XI. p. 173-
192; Xm. p. 1-30.
Ucbers. : deutsch im Auszuge (Guilelm.
n. 13 sq.) in Fouqud's Musen. Berlin 1812.
m. p. 116-153.
Thehistory of the kings of England
and the modern history of William of
Malmesbury. Translat. from the latin by
J. Sharpe. London 1815. 4».
William of Malmesburys chronicle
of the kings of England, by J. A. Giles.
London, Bohn's antiq. library 1848. 8".
Tom. 3.
Erl.-Schr.: History, ancient, english and french,
vid. s. V. Ilugo Candidiis.
Wright, Th., William of Malmsbury in his
Biographia Britannica liter. II. p. 134-142.
Vgl. Vita s. Altlhelmi.
,, ,, Benedicti Biscopi.
,, ,, Iiidracti.
,. „ Wul.sini.
,. ,, Wul.stani.
Guilelmus monachus Albanensis,
vid. Acta ss. Albani et Amphibali.
Guilelmus monachus de Kamsey
(t post 1204), v{d. Vita s. Waldevi.
Guilelmus monachus Signiacensis,
vid. Vita s. Bernardi abb. Claraev.
{Itb. L)
Guilelmus Narniensis, vtd. Acta s.
Chelidoniae. '
Guilelmus Neubrigensis seu Parvus,
seu Litle, monachus Augustin. (f
1208): Rerum Anglicarum libri 5.
1066—1197.
W'ahr und grilndlich, gute Darstellung.
Ausg.: 'ed. Guilielm. Silvins. Antverp.
1567. 8'. — ^wiederholt in Rer. Britannic.
script. Heidelberg. 1587. fol. p. 353-496,
der Text sehr unvollstdndig . — * nunc prim.
auctiores XI capitulis hactenus desideratis
et not. Joanuis Picardi. Parisiis 1610. 2 vol.
8*. — '■mit zahlreichen Verbesserungen und
Picard's Anmerk. studio Thom. Hearnii.
Accedunt 3 homiliae eidem Guilielmo a
viris doctis adscriptae. Oxonii 1719. 3 vols.
8". Sehr selten. — ^ unt. d. Tit.: Wilhelmus
Parvus . . . de Newburgh . . ., historia rerum
Anglic. Ad fidem codd. mss. ed. Hans
Claude Hamilton. London, engl. hist. so-
ciety 1856. 2 vols. 8». — • Ein Theil ap.
Bouquet, recueil XHL p. 92-119; XVHI.
p. 2-58. — ^Ausziige ap. Leland, coUecta-
nea I. p. 226-230.
Uebers. : englishby J. Stevensonin ,Church
historians of England' IV. p. 2. 1853. 8".
Erl.-Schr.: Schiiz, commentar. criticus de scri-
ptoribus historicis p. 551.
Wright, William of Newbury in his Biogra-
phia Britannica liter. II. p. 407-410.
Gullelmus Parvus = Guilelmus
Neubrigensis.
Guilelmus Pictaviensis, archidiacon.
Lexoviorum (cca. 1090): Gesta Gui-
lelmi II, ducis Normannorum, regis
Anglorum I.
Ausg.: 'ap. Duchesne, scr. histor. Norm.
p. 178-213. Zu Anfang und am JEnde ver-
stiimmelt. — ^Bruchstucke ap. Bouquet, rec.
IX. p. 75-103. — *ap. Maseres, hist. Anglic.
selecta monumenta Nr. 2.
Uebers.: Guillaume dePoitiers, vie
de Guillaume le Conquerant. Trad. en
fran(j. et publ. par Guizot, collection XXIX.
p. 326-439.
Guilelmus procurator, Egmondanus
monachus: Chronicon comitum et
nobilium Hollandiae ab a. 1205 —
1332.
Ueberaus reichhaltig, oft urkundlich treu. Fort-
setzung des Chronicon Egmondanum.
Ausg.: 'ed. Matthaeus anal. vet. V. p.
1. (*ed. nov. H. p. 425-718 [eigentUch vo7i
p. 496-718, da p. 425-496 das Chronicon
Egmondanum enthalten]).
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederl.indsche
geschiedschrijvers p. 49.
GuilelmusScotus, monachus Sancti
Dionysii: Chronicon ab O. C. —1317.
Kur Pars 3a ist erhalten.
23'
350
GUILELMUS — GUILLAUME
Ausq.: vom J. 1286-1317 ap. Bouqiiet,
rec. XXI. p. 202-211.
NB. Duchesno verSffentlichte in hist. Franc. scr.
V. p. 257-260; 288. 395 et 54i) vier Fragmente (Uesta
Phillppi AuKusti; fr.igmentuni de vita Ludovici VIII;
fresta 8. I.udovlci I.X [vgl. unt. Vita] und fragmentum
de vita Philippi Audacis), die nach seiner Meinuny
von unbekannten Verf. herriihrten , aber nach der
Bandschr. (Paris, k. Bibl. 1082) gleichfalls dem
Guil. IScotus angehiiren.
Guilelmus Sugerii contubernalis,
vid. Vita Sugerii abbatis.
Guilelmus Thorne, monaeh. Can-
tuar., vid. Thorne.
Guilelmus Tripolitanus: Liber de
statu Saracenorum post Ludowici
IX regis de Syria reditum.
Ausg.: fragmentum ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. V. p. 432-435.
GuilelmusTyrius, cancellarius regis
Amalarici, episcopus Tyrius (f ante
1188): Belli sacri historia, libri 23.
1100—1184.
Einer rtcr besten Schriftsteller iiber d. Kreuz-
zlige. Ungemein reichhaltig, oft urkunaiich, in kirch
lichen Angolegenhciten nicht uubefangen.
Hayidschr. : Cambridge, Corp. College.
sec. XIV. No. 95. — Montpellier, Un.-
Bibl. sec. XlIL No 91. — Paris, k. Bibl.
Navarre. sec. XIII. No. 21.; suppl. lat.
sec. Xm. No. 188.
Ausg.: 'ed. Ph. Poyssenot. Basileae,
Oporinus (1549). fol. — *ed. H. Pantaleon.
Basileae 1564. fol. — *ap. Bongars, gesta
Dei I. p. 625-1044. — *m Recueil des
historiens des croisades. Paris 1841-44. 2
vols. Unter den eigentlichen Text ist eine
altfranz. Uebersetzung auf querges^ialtenen
Seiten gedruckt mit d. Tit.: L'estoire de
Eracles Empereur et la conqueate de la
terre d'outremer, c'est la translation de
Testoire de Guillaume arcevesque de Sur.
Fortsetz.: Die Fortseizung (reicht bis
1275) eines a n o n y m u s ( Bernardus
Thesaurarius, nach Struve, bibl. histo-
rica ed. Meusel II 2. p. 294 HugoPlagon),
franzosisch geschrieben, steht ap. Martene
et Durand, ampl. collect. V. p. 581-757.
Muratori, der Jas Original nicht kannte,
gab hiervon eine lateinische Uebersetzung
(in ling. latin. conversus a fr. Franc.
P i p i n o Bononiensi) in rer. Italic. .scr. VU.
p. 657-858 unt. d. Tit. : Bernardi thesaurarii
liber de acquisitione terrae sanctae (1095-
1230) gallice scriptus. — Dis 1261 in Re-
cenil des historiens de croisades. Paris
1859. fol. Tom. IIuh.
Uebers.: deutsch: 'Wilhelm Erzbischof
von Tyrus, Ge.schichte der Kreuzzfige und
des Konigreichs Jerusalem. A. d. Latein.
von E. u. R. Kausler. Stuttgart 1840. 8».
2 Thlr. — *{neue wohlfeile Titelausgahe
der) 2. Aufl. Mit 1 Kupfer 2 Planen und
1 Karte. Stuttgart 1848. 8». 27 Sgr.
franzosisch : ' par Gabr. du Preau. Paris
1573. fol. i*neuer THel 1574). Biese Ueber-
setztmg wird noch heute mit Interesse ge-
lesen. — *eine andere mit der Fortsetzung
des Bernardus thesaur. ap. Guizot, coUect.
XVI-XVIII. XIX. — *eine altfranzongche
s. ob. unt. Ausg. No. 4.
italienisch : ' tradotta da J. G. Horologgi.
Venet. 1562. 4». — »da Thom. Baglioni,
iUd. 1610. 4».
Srl.-Schr.: Unchatiaa, Yvo, TOV Uqov noXifiOV
vid. unler Accoltus.
Jaff^, Ph., das Verhfiltnlss der gesta Ludo-
vici VII zu Wilhelm v. Tyrus, — in Schmidts
Zeitschrift fiir Geschichtswissenschaft II. 1844.
p. 572-577.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et tcri-
ptoribus historicis p. 552-554.
Streit, I.., de rerura transmarinarum , qui
Guilelmum Tyrium excepisse fertur gallico
auctore specimen. Gryphi.ie 1861. gr. 8o.
*2 Sgr. ^.^^ ^^^j^ l.udovici VII.
Vitas. Johannis eleemos. (origo.)
Guilelmus Worcestrlus Bristolien-
sis Anglus (t cca. 1480): Annales
rerum Anglicarum ab a. 1324 — 1491.
Man vermuthet dass von 1468 an ein anderer,
dor Sohn Wilhelms, die Fortsetzung geliefert habe.
Ausg.: Excerpte ed. Thom. Hearne zu-
sammen mit Liber Niger Henrici II u. eini-
gen andern Schriften. Oxonii 1728. 8°.
et Symon Simeonis:
Itineraria.
Ausg. : quibus acccdit Tractatus de metro,
in quo traduntur regulae a scriptoribus
medii aevi in versibus lconinis observatae,
ed. Nasmith. Cantabrigiae 1778. Roy.-8".
12 8.
Guillaume de Jaligny, secretaire
de Pierre II duc de Bourbon: Hi-
stoire de plusieurs choses memo-
rables advenues du rfegne de Char-
les VIII roy de France ^s annees
1486, 1487, 1488 et 1498.
Ein Tagebuch, roher Stil.
Ausg. : ' ap. Godefroy, histoire des Charles
VIII. No. 1. Paris 1617. 4«. — *iMd. 1684.
fol.
Guillaume de Jumiege = Guilel-
mus Gemeticensis.
Guillaume de la Perene: Histoire
des guerres dltalie par les Bretons
sous le pontificat de Gregoire XI,
escrite en vers frauQais par G. de
la Perene qui y estoit present.
llistorisch treu.
Ausg.: ap. Martene, collect. ampliss. I.
2. p. 268.
Guillaume de Neubridge == Guilel-
nms Neubrigensis.
Guillaume de Puy Laurens = Gui-
lelmus de Podio.
GUILLAUME — GTTY
357
Guillaume le Villeneuve, vid. Ville-
neuve.
Guillaume le Breton = Guilelmus
Brito.
Guillaume Sommerset de Malmes-
bury = Guilelraus Malraesberiensis.
Guillebert de Metz: Description
de la ville de Paris au 15. si^cle.
Ausg.: pwbl. pour la prem. fois d'apres
le ms. unique par Le Roux de Lincy.
Paris 1856. 8».
Guillermus = Guilelmus.
Guitherus abbas S. Lupi Trecensis
(f 1195): Libellus memorialis de
coenobii sui rebus.
Ausg. : ' ap. Camuzat, promptuariiim sa-
crar. antiquitatum Trecensium p. 296. —
»ap. Bouquet'rec. XIV. p. 491-493.
Gumpoldus episcopus Mantuanus,
vid. Vita s. Wenzeslai.
Gundecharus sive Gunzo episc.
Eichstetensis (f 1075): Liber pon-
tificalis Eichstetensis, usque ad a.
1072.
Enthalt einige gcschichtl. Angaben, besond. d.
Folge der eiehstadter Bischofe.
Handschr. : Eichstadt, vid. Pertz, mon.
scr. Vn. p. 239.
Ausg. : vollstandig ed. Bethmann ap. Pertz,
mon. scr.VII. p. 242-253. — Ottonis et aliorum
continuationes saec. XII-XVI. ibid. p. 253-
266. — Excerpta ' ap. Gretser, PhilippiEy-
stettensis de eiusdem ecclesiae divis tute-
laribus commentarius .... cum catalogo
episcoporum . . . . Ingolstadii 1617. 4". —
*ed. Boschius in AA. SS. Boll. 2. Aug. L
p. 175-182.
Vgl. Conradus de Kastel.
De b. Gundecharo.
Gundelfing, Henric, Frisingensis,
Helvetiae capellanus: Historia Au-
striaca ab initio regni usque ad a.
1476.
Nicht vollstSndig gedruckt, da die ergtern Theile
die fabelhaften Erzahlungen von den Urbewohnern
Oesterreichs nach Hagens Chronik. und die Gene-
alogie der Habsburger von den Perleonen enthalten;
zuletzt glaubwiirdig. Handelt umstandlicb vom bur-
gundischen Kriege.
Ausg.: ^mehreres ed. Lambecius, com-
ment. lib. U. p. 493; VI. p. 465. — 'tertia
pars ap. Kollar, anal. vett. I. p. 727-822;
zuni Schluss als appendix De successione
comitum Tyroliensium p. 822-826.
Erl.-Schr.: Pabrioius, bibl. med. et inf. latini-
tat. m. p.517.
Guilliman, de rebus Helveticis p. Lm.
Herrgott, prolegomena ad genealog. Habfib.
I. p. LXV.
Scheuchzer, catalogus scriptor. Helvetic.
p. 260.
Gunlaugs Ormstungu-Saga.
Leben des Skalden Gunlaug Schlangenznnge,
der 1013 getodtet wurde.
Ausg.: Sagan of Gunlaugi Ormstungu
ok Skald-Rafni sive Gunlaugi Vermilinguis
et Rafni poetae vita. Ex mss. lcg. Ma-
gnaeani c. interpr. lat. , notis chron., tab.
genealog. et ind. cur. Erichson. Hafniae
1775. 4«.
Erl.-Schr.: Erici, Joa., de chronologia Gunlangs-
Saga. Hafniae 1778. 40.
Miiller, Sagabibliothek {devische Ausgabe) I.
p. 45.
Guntherus Ligurinus, mon. Cisterc.
Paris. (t 1223): De rebus gestis
imperatoris caesarisFriderici I Aug.
(1154 — 1162) libri X carmine he-
roico conscripti.
Eine poetische Schuliibung, die durch geschickte
und talentvolle Behandlung des Stoffes noch heute
ihren usurpirten Platz in der geschichtl. Literatur
behauptet. Derangebliche Auffinder dieses Epos war
Cr. Celtes (f 1508.)
Ausg. : ^ edid. Cr. Peutinger. Aug. Vindel.,
Ehrhard OEglin 1507. fol. — »c. schol.Jac.
Spiegelii. Accedunt Rich. Bartholini Austria-
dos libri XII. Argentorat., Joh. Schottus
1531. fol. — 'ed. Pithoeus una cum Ottone
Frisingensi et praef. Phil. Melanchthonis.
Basil. 1569. fol. p. 1. — '■nach d. Ausg.
von 1531 ap. Reuber, scr. rer. Germ. (1584)
p. 275 sq. — *recens. Cr. Rittershusius.
Tubing. 1598. 8«. — *Mit Noten von
Spiegel, Rittershus. u. Barth ap. Reuber,
scr. rer. Germ. (1726) p. 446. — 'ed. C.
G. Diimge. Vol. I. {unicum). Heidelberg.
1812. 8»- — Withoffs 1730 angekundigte
Aiisg. ist nicht erschienen.
Erl.-Schr. Docen in Pertz' Archiv V. p. 656.
Neuer liter. Anzeiger. 1806. p. 282.
Pertz, Steins Leben V. p. 266.
St^ilin, wirtembergische Geschichte IL p. 22.
Vogt u. Weitzel, rheinisch. Archiv VHL
p. 120 sq. _ ' ^
: Historia Constantinopoli-
tana de urbe expugnata a Balduino
ex ore Martini abbatis qui ex-
pugnationi illi 1204 interfuit.
Ausq.: ed. Canisius, lect. antiq. (1604).
V. 2. p. 358. (ed. Amstelod. 1725. IV. p. 1.)
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis. Lib. VII. p. 520-522.
Gunterus monachus Elnonensis,
vid. Vita s. Amandi [Jiistor. mirac.)
Gunzo = Gundecharus.
Gurdestinus monachus Landevene-
censis, vid. Vita s. Winwaloei {vita
tertia.)
Guy de Monceaux, vid. Histoire
de Charles VI.
358
GIJYSE — HARDING
Guyse, Jacques de
Guisia.
= Jacobus de Guzman, vid. Perez de Guzman.
Gygas, Herra., vid. Gigas p. 341.
n.
Hagecius, Wencesl. j (^ 1553):
Hagek a Liboczan i Annales Bo-
hemorum.
Fast die silteste aus Urknnden gezogene Ge-
Bcbichte Bobmen».
Ausy. : boheviice Pragae 1540. 4°.
Uebers.: e bohemica edi tione latine
redditi quibusdamque notis illustrati a Vi-
ctorino a s. Cruce, nunc plurimis animad-
versionib , diplom. etc. aucti a Ge-
lasio Dobner a s. Catharina. Pragae 1761
-83. 6 vol. 4». M. Kupjern. 14 Thlr. 20
Sgr.
BohmischeChronik, verdeutscht durch
J. Sandel. ' Prag 1596. fol. — * wiederabgedr.
Nurnberg 1697. fol. — ^und Leipz. 1718. fol.
Erl.-Schr.: Duchowski, I.nciferlucensnonurens,
lustrans ac illustrans oraissa et commissa in
prodromo annalium Hajekanorum etc. Pra-
gae 1765. 4o.
W a i d e 1 e , Altbohmen nach Hagek und seinem
Commentator Dobner, — m Hormayr's Archiv
1S27. No. 115.
Vgl. Vlta «. Adalberti ep. Prag. {mi-
racula.)
Hagen, Des Meister Godefrit,
Reimclironik derStadtColn. 1250 —
1270.
Der Verfasser. war Stadtschreiber in Coln und
lebte ura die Mitte dea 13. Jahrb. — Die Chronik
ist frenauer Beachtung werth.
JSandschr.: vid. Groote's Au.sg. p. XVIII
fF; — Mone's Anzeig. f. Kunde d. deutsch.
Mittelalt. II. p. 215 ff; III. p. 308 ff.
Ausg. : in der Cronica van der hilliger
Stat van Coellen (vid. p. 233); — *ap. Bruns,
romantische Gedichte in niederdeutscher
Sprache. Berlin 1798. 8». p. 99. In beiden
unvollstdndig. — ^andere BruchstUcke ap.
Hamm, de Conrado ab Hochsteden und
De Engelberto de Falkenburg. Coloniae
1784. — *gleichjalls nicht voUstandig ap.
Brewer, vaterlandische Chronik. Jahrgang
1825. Heft 10 ff. u. 1826 in allen Hejten.
— *zuerst vollstdndig hrsg. m. Anmerk.
und Worterb. von E. v. Groote. Coln 1834.
8*. — •Reimchronik. In der Originalspr.
mit Worterb. Coln 1847. 8».
Erl.-Schr. : .Tanssen in Annalen d. bistorisch.
Vercins f. d. Niederrhein. 1H.')5. 1. p. liW 222.
Hagen, Henning : SyUabus abbatura
Wcrthinensium et Helmstadiensium
auctore fratre Henningo Hagen.
Ausg.: ap. Leibnit, scr. rer. Brunsv. IH.
p. 600,
Hagen, Matth., vid. Chronica des
Landes Oesterreich p. 200.
Hagiologion Franco - Galliae ac
praesertim Aquitaniae et Bituri-
censis dioeceseos, excerptum ex
antiquo martyrologio abbatiae s.
Laurentii Bituricensis.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nova II. p. 687-
Haiminlus monachus Atrebat., vid.
Vita s. Vedasti (miracula, senno.)
Haimo (1107), vid. Vita s. Gui-
lelmi abbatis Hirsaugiensis.
Halb-Suter aus Luzern (um 1386):
Schlacht bei Sempach, so beschehen
im J. 188(5 vff sanct Cirillentag.
D. Verf. focht in d. .Schlacht selbst mit.
Ausg.: *ap. Tschudi, Schweizer-Chronik
I. p. 529. — *ap. Wackernagel, altdeutsch.
Lesebuch p. 703 (2. Aufl. p. 919). — »o.
O. u. J. 8». 15 Seit. — *a. 1666. 8«. 14
Sdt. — *Luzern 1694. 8«. 16 Seit. — *ibid.
1705. 8«. 16 Seit. — 'ap. Foller, Harfen-
grossen aus Deutschland. — 'm Mittheilun-
gen der antiquarischcn Geselischaft zu
Ziirich. 1844. 11. Heft p. 65-71.
Erl.-Schr.: Haller, Bibl. d. ."chweiz. Gesch. V.
p. 126.
lyorenz, O. , dle Sempacher Schlachtlieder.
Wien, Tendler u. Sch. 1861. gr. 8». 8 Sgr.
Rochhol z , eidgenoss. Liederchronik p. 28-50.
Scholl, deulscho Literat. I. p. 434.
Haldoinus abbas Altivillarens., vid.
Vita s. Reraigii Reraens. {versus.)
Halloix, Petr., soc. Jes. (f 1656),
vid. Vita s. Theophili episc. Ant.
Hamartolus monachus, vid. Ge-
orgius raon. dictus p. 333.
Harcourt, Agnes de, abbatissa
Longi Campi (saec. XHI), vid. Vita
b. Elisabethae virg. regiae.
Harding, Johannes, compagnon
d'arraes de sir Henri Percy (nat.
1378, •f?}: The chronicle of John
Hardyng, in metre, from de firste
begynnyng of Englande unto the
reigne of Edward IV.
Der letzte Tbeil ist in Prosa gescbrieben.
HARIGEK — HAYMO
359
Auag.: 'hrsg. u. fortgesetzt von Rich.
Grafton. London 1543. 4». — »with Graf-
tons continuation ed. by sir Henri Ellis.
London 1812. 4". FrachtvoUe Ausy. mit
biograph. u. philologisch. Noten.
Hariger abbas Leobiensis (cca.
1007): Gesta pontificum Tungren-
sium et Leodiensium a b. Materno
primo Leod. episc. (90) usque ad
b. Remaclum ep. XXVIL (653.)
Fanden erst nach 1050 ihren Vollender in An-
selmus. Fiir die echte Geschichte von geringera Be-
lange. Stil schlecht. — Iliermit zu vcrbinden: Ae-
gi dius aur. v. relig., Anselmns.Alexander ca-
non., Gest a po ntif. Traiect.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. VH.
p. 157.
Ausy. : ' ed. J. Chapeaville in Auctores
de gestis pontif. Tungrens. Leodii 1612.
4». (neuer Tit. Ibid. I6l8. 4».) I. p. 1-98. —
'ed. Kopke ap. Pertz, mon. scr. VH. p.
161-189.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis. Lib. VIII. p. 562-565.
Histoire litteraire de la France VII. p. 194-
208; 472-176.
Mabillon, ann. ord. s. Bened. IV. p. 60. 178.
Andere aufgezahlt v Kopke I. c. p. 135. not. 7.
Vgl. Vita s. Amaqdi.
„ „ Berlendis.
„ ,, Landoaldi.
„ ,, Monulfi.
„ ,, Servatii.
,, ,. Ursmari {vita alia.)
Hariulfus monachus, abbas S. Petri
Aldenburgi prope Brugas (f 1143):
Chronicon Centulensis abbatiae seu
S. Richarii. 625—1088.
Ist eine Vollendiing vou Saxowalus' chron.
Centulense.
Handschr. : P a r i s , k. Bibl. R^s. St. Germ.
paq. 13. No. 7. 15. Abschr. sec. XVH.-
Ausg.: ^ap. d'Achery, spicil. IV. p. 419
(*besser ed. nova II. p. 291-356.) —
*Excerpte ap. Bouquet, rec. HI. p. 349-
352; V. p. 371; VL p. 229; VU. p. 243-
246; VHL p. 273; X. p. 194; XL p. 129-
135; XU. p. 272. — Die Schlussverse des
Chronicon ap. Mabillon, analect. I. p. 431
(ed. nov. p. 378.)
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et infimae la-
tinitatis. Lib. VIII. p. 566. I. p. .%1.
Vgl. Vita s. Angelranni.
,, „ Anghilberti.
,, ,, Arnulfi Suess.
„ „ Gervvini.
,, ,, Madelgisili.
,, „ Richaril {miracula.)
Harmerus, vid. Vita s. Maurilii
episc. {miracida.)
Harrer, Pet. : Reimchronik von
Ludwigs V Friedensstiftung und
Friedrichs III Hochzeit.
Noch nicht gedruckt, aber analysirt von Mone
in Badisches .■Vrchiv I. p. 57.
Harry oder Heinrich (um 1446) :
The acts and deeds of the most
famous and valiant champion Sir
William Wallace knight of Ellerslie.
Written by Blind Harry in the
year 1361.
Besingung des zweiten schottischen Helden W.
Wallace (um 1300.)
Ausg.: 'with Arnaldi Blair relations.
Edinburgh 1758. 4». — ^Perth 1790. 3
vol. 8". — *»ii< Barbour zusammen unt. d.
Tit.: The Bruce and Wallace publishied
from two ancient mss. preserved in the
library of the Fac. of advocates. With
not. biogr. sketch and glossary by J. Ja-
mieson. Edinburgh 1820. 2 vol. 4».
Hartmannus monachus S. Galli,
vid. Vita s. Wiborodae.
Hartmanns Chronik, vid. Schedel.
Hartwious episcop. {forsan Ratis-
pon.), vid. Vita s. Stephani regis.
Harvengius, Phil. = Philippus
Harveng.
Hasse, Joh. , Biirgermeister zu
Gorlitz (flor. 1513): Gorlitzer Raths-
annalen. 1"509— 1513.
Ausg.: ed. Th. Neumann in Script. rer.
Lusatic. Gorlitz 1852. m. p. 1-576.
Vgl. Rathsannalon.
Haubertus Hispalensis monachus:
Chronicon ab O. C. -919.
Ein unterge.schobenes Machwerk.
Ausg.: unt. d. Tit.: Poblaciou ecclesia-
stica de Espa^a ed. Greg. Argaizius. Madrit.
1667. 3 vol. fol.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latl-
nitatis. Lib. VIII. p. 576.
Haug zum Freystein, H., vid. Chro-
nica der Hungern p. 200.
Hautfuney, Joann., vid. Vincentius
Bellovacensis.
Havard-Isfyrdings s. Isfyrdinga-
Saga.
Ausg. : ap. Marcusson , Nockrer marg-
frooder Sogu thattar Islendinga. Hoolum
1756. 4«. p. 38-58.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabiblioth. (det«t«cAe ^u^^.)
L p. 197.
Haycon = Haython.
Haymo Halberstadensis episcopus
(t 853): Breviarium historiae ec-
clesiasticae.
Ausg.: 'ed. J. J. Mader. Hefmstad. 1671.
— ' am besten ed. Boxhornius. Lugduni 1650.
Erl.-Schr.: .Antou, de vita et doctrina Haymonl».
Halis 1701. 40.
De V. Haimone Halberstadensi terlio, ubi
de primis eius sedis episcopis agitur, ap. Ma-
billon. .'^A. SS. o. s. Ben. .saec.IV. I. p. 618-621.
Derling, de Haymone. Helmstad. 1747. 4».
Haymo monachus Sandionysianus
(1186—1204): Liber de detoctione
360
HAYNIN — HEIMBURG
Macharii, Areopagitae Dionysii so-
ciorumque eius a. 1050.
Ausg. : einen Theil ed. Koepko ap. Pertz,
mon. 8cr. XI. p. .371-376.
Uebers.: franzoa. in Les chroniqu^s de
St Denys {vid. p. 240) ap. Boaquet, rec.
XI. p. 405.
Vgl. Vita s. Dionysii.
Haynln. Les m^moires de messire
Jean seigneur de Haynin et de
Louvegnies. 1465 — 1477.
Erganzt .1. Dticlorq.
Ausg.: Mons 1842. 2 vol. 8». (No. 11 des
publications de la socldt^ des bibliophiles
belges, s^ant k Mons.)
Haython, Haithonus, Aythonus de
Courcy (Vetter des Konigs von
Armenien, cca. 1306): L'hystoire
merueilleuse plaisante et recreatiue
du grad empereur de Tartarie seig-
neur des Tartares nijme le grad
Can cotenat six liures ou parties
Ausg.: 'Paris 1529. fol. — *m Recueil
des voyages. Lejde 1729. II. — *ap. Ber-
geron, recueil. Haag 1735. 4".
NB. Nicolaus de Falconi iibertrug diescs
Werk 1307 ins I^ateinische; als solches gedruckt
unt. d. Tit.: ' Liber historiaruin partium Orientis
sive Passagium Terrae Sanctae, scriptus a. 1300 Hay-
thono auctore (edente Menrado Molthero). Haga-
noae 1529. 4«. — J Historia orientalis Haithoni et
huic subiectum Marci Pauli itinerarium , item frag-
ment. e speculo hist. Vincentii Bellovac. eiusdem
argumenti. Kd. R. Reineccio. Halberstad. 158.5. 4».
Selten. — * toiederh. als Historia orientalis quae de
Tartaris inscribitur, eura Andr. Miiller. Colon. Bran-
denb. 1671. 4o. Ts'/. Adelung, Uebersicht I. p. 119. 120.
Hebrethmus mon. Cluniac. (1080),
vid. De s. Indaletio {acta translat.)
Hector Boethius, vid. Boethius
Heda, Guilelm., praepositus Arn-
hemensis et canonic. Ultraiect. (f
1525): Historia episcoporum Ultraie-
ctensium. 690 — 1521.
Eandschr.: Utrecht, Un.-Bibl. 248. u.
— Wolfenbiittel, hrz. Bibl. cod. August.
Ausg.: 'ed. B. Furmerius. Franequerae
1612. 4". Fehlerhajt. — »c. notis ed. Arn.
Buchelius zvsamvien mit d. Chron. Joannis
de Beka. Ultraiecti 1643. fol.
Erl.-Sc/ir.: Wind. bibliothek der Nederlandscbc
geschiedschrijvers p. 113-115.
Heelu, Jan van {stammt aus dem
hrahantschen Stddtc/ten Zout Leew
hei St. Truyden) : Chronique en vers
ou reiation de la bataille de Woe-
ringen (5. Juny 1288).
Handschr.: Haag, k. Bibl. No. 806.
Ausg.: 'publit-e par J. F. Willems. Auch
umt. d. Titel: Rymkronyk van J. van
Heehi betreffende den slag van Woeringen.
Avec lithograph. et tablegdndalog. Bruxelles
1836. gr. 4». 6 Thlr. {BUdet zugleich den
1. Bd. der Collection de chroniques Belges.)
Iliervon erschien vorher ala erste Auag.
ein Bruchatiick in 8", so daaa dieae eigent-
lich die 2. hildet. — Auszug in flamischer
Sprache ; eerst in druck uytghegheven door
G. S(choenvaerdts). Brussel 1646. 4". 89 pag.
Sehr aelten.
?7e6er5. iProehumWoeringanumoftestrydt
ende slach van Wocringen tusschen Jan I
en Walorand ofte de victorie van 5. juny
1288 ; ecrst in oud ncderduyts berymt door
J. van Heelu, iii nederduyts prosa door
H. C. van Dongelberge. Loven, Michel
8. a. 8«.
Erl.-Schr.: Carbasius in d. Nieuwe wcrken d.
maatschappyj der nederd. letterk. HI. 2. p. 3.
Hoffmann, horae Belgicae I. p. 7S.
Janssen in Annalen des histor. Vereins f. d.
Niederrhein. 1855. I. p. 222-225.
Mone, Fr. J. , Aniceiger f. Kunde deutschcr
Vor/.eit. Jahrg. V. p. 428.
Uebersicht der niederland. Volksliteratur
alterer Zeit. Tiibing. 1838. p. 109.
Paquot, memoires pour servir a fhistoire
litter.iire dcs Pays Bas HI. p. 198.
van den Berghe, O., Jean le Victorieux.
£tude historique. Louvain 1857. 8o.
Voisin, A., la bataille de Woeringen, rdcit
historique, avec le dessin du tableau de N.
de Keyser. Bruxelles 18i?9. 8o.
Wyn, H. , van, letter- en gcsrhiedkundige
aantcekeningen op de Rymkronyk van Jan
van Heelu. tlitgegeven door W. J. A. Jonck-
bloet en A. W. Kroou. s'Gravenhage 1840.
gr. 40. Herabgesetzt. Freis 2 Thlr. 20 Sgr.
histor. avondst. Amsterd. 1800. p. I. p.
285-288.
Wind, bibliotbck d. Nederlandsche gescbied-
schrijvei-s p. 38.
Heldarviga-Saga.
Fortsetzung der Viga Styrs-Saga («. d.)
Auag.: in d. Islendiga-Sogur. I.
Erl.-Schr.: Miiller, iiSigiiXyM. [deutsche Ausgabe.)
I. p. 31.
Heidenhelmensls 8anctimoniah's
(saec. VIII), vid.
Vita 8. Willibaldi.
„ ,, Wunnibaldi.
Heimburg, Gregorius (f 1472):
Sigisraundi ducis Austriae eiusque
advocati G. Heimburg appellatio
et apologia contra censuram et ex-
communicationem Pii II pont. Rom.
a. 1460.
Ausg. : ^ zv^ammen m. Admonitio de iniustis
usurpationibus paparum in desaen Antilogia
papae. Basil. 1555. 8". — ■ ^ wiederholt hon-
dini 1690. fol. — *ap. Ortwin. Gratium,
fasciculus rer. expetend. et fugiend. Colo-
niae 1535. fol. II. — *ap. Freher, scr.
rer. Germ. ed. Struve II. p. 183-261-
266. — ^zuaammen mit Apologia contra
Theodonim Laelium episQ. Feltrensem, et
altera contra Nicolaum Cusanum (cura God-
asti). Francofurti 1608. 4«. — *wiederholt
ap. Goldast, monarchia s. imperii Rom.
Francofurti 1721. I. p. 557. II. p. 1576.
1692. 1604. 1626.
HEIMO — HELMOLDUS
361
Erl.-Schr.: Ballenstad, J. , de vita et excom-
raunicatione D. Gregorii de Heimburg. Helm-
stadt 1737. 40.
Brockhaug, C. , Gregor von Heimburg. Ein
Beitrag zur deutsch. Geschichte des 15. Jahrh.
Leipzig 1861. gr. 8o.
Dux, der deutsche Cardinal Nicolaus v. Cusa
u. d. Kirche seiner Zeit. Regensburg 1847.
2 Bde. 80.
Jjiger, .'\., der Streit des Cardinals Nicolaus
V. Cusa mit dem Herzog Sigmund v. Qester-
reich. Innsbruclc 1861. 2 Bde. gr. 80.
Vgl. Laelins.
Heimo presbyter, coenobii s. Mi-
chaelis Babenbergensis monachus:
Chronographia.
Geschrieben 1135.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 2.
Ausg.: Bruchstiicke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 2-4, nur von 1106-1135 mit den Augs-
burger und Bamherger Zusatzen.
Vgl. Annales Augustani minores.
Heimskringla, vid. Snorro Stur-
leson.
Heinrieus = Henricus.
Heigaldus seu Helgaudus, monach.
Floriacensis (cca. 1050): Epitoma
vitae Roberti regis, filii Hugonis
Capeti, ex alterius monachi script;is.
Hochst parteiisch geschrieben.
Ausg. : ' ed. Pithoeus, hist. Fr. scr. coaet.
XI. p. 59-79. — 'ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 59-79. — *ap. Bouquet, rec. X.
p. 96-117.
Uebers.: en fran^. par Guizot, coUect.
VI.' p. 363-414.
Erl.-Schr.: de la Cnrne de St. Palaye, M^m.
sur la vie du moine Helgaud, sur T^pitome
de la vie du roi Robert et sur trois fragmens
qui sont imprimes a la suite de cet epitome
dans la Coll. de Thist. de France, — in M^m.
de Tacad. des inscr. X. p. 553 (ed. a la Haye
XV; p. 309.)
Histoire litter. de la France VH. p. 407.
Legendre, nouv. hist. de France VI. p. 128.
Helianus, Ludov., Vercellensis,
Francorum regis senator: De bello
suscipiendo adversum Venetianos et
Turcas oratio,^ Maximiliano Augusto
in conventu praesulum, principum,
electorum et civitatum Rom. imperii
dicta in Augusta Vind. 4. Id. April.
1510.
Sehr wichtige Rede, welche sogleich auf Befehl
des sehr zufriedenen Kaisers gedruckt wurde.
Ausg.: ^[am Ende:) Aug. Vind. per Joa.
Othmar apud coenobium S. Ursulae cis
Licum. 1510. 12. Mai. 4». — 'tciederholt
ap. Freher, scr. rer. Germ. ed. Struve 11.
p. 522-531.
Helias de Brolio, vid. Bernardus
Iterii.
Helias de Roffiaco, Henrici II regis
Angliae capellanus et monachus, vid.
Ademarus Cab. {commem.)
Helinandus, monachus coenobii
Cisterc. s. Mariae de Frigido monte
(t 1227) : Chronicon ab 0. C. —1204.
Capita 49.
Stand wegen guter Anordnung und Glaubwiir-
digkeit in gros.sem Ansehen. Ein solch sclavischer
Nachscbreiber dcs Sigib. Gembl., dass nian sein
chron. fiir einen Codex desselben halten konnte.
Nur von Cap. 45 (ann. 639) an noch vorhanden; d.
iibrigo war schon friih verloren; c/. Vinc. Bellpv.
spec. hist. 29, 108.
Ausg.: ap. Tissier, bibl. Cisterciensis
Vn. p. 73-205.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis. Lib. VIII. p. 589.
Wilmans in Pertz' Arch. X. p. 204.
Vgl. Passio s. Gereonis.
Helmoldus presbyter Bosoviensis,
ad lacum Ploenensem (f cca. 1147):
Chronicon Slavorum sive Annales
Slavorum.
Beginnt mit der Bekehrung der Sachsen durch
Karl d. Gr. u. schliesst 1170. Von ausgezeichnetem
Werth. Schwerfallige Sprache. — Meist zusammen
mit Arnoldus Lubecensis herausgegebon.
Ausg.: ^unvollstandig ed. Sigism. Schor-
ckel, Francof. a. M. 1556. 4**. — * wieder-
holt ibid. 1573. 4». — ^besser ed. R. Rei-
neccius. Francof. 1581. fol. — *voUstandig
edid. H. Bangert. Lubecae 1659. 4". p. 1-
239. — *Wos neuer Titel mit Hinzufugung
von J. Molleri diatribe de Helmoldo. Lu-
becae 1702. 4o. — 'ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. II. p. 537-751.
KB. J. H. V. Elswich's projectirte .^usg. ist
ebenso wenig erschienen, als die von J.H. v.Seelen
beabsichtigte.
Uebers.: deutsch 'vonLaurent. Berlinl852.
(Geschichtschreib. der Vorzeit) nach devi
berichtigten Texte. — *in deutsche Verse
iibertragen a. 1378 von Hermann v. Kirch-
berg.
Chronicae supplementum (785-1186)
ap. Lindenbrog, scriptorum de rebus Ger-
manicis septentrionalibus syntagma p. 274-
278 (ex edit. Fabricii a. 1706. p. 248-250).
Loca in Herm. Corneri {s. d.) chronico
inedito ex Helmoldo vel Amoldo citata,
quae tamen apud eosdem quales exstant,
plane non vel aliter leguntur (871-1211)
ap. Leibnit., scr. rer. Br. II. p. 743.
Erl.-Schr.: Erlauterungen zu einer Stellc iib.
d. Pantheon zu Rhetra in Mecklenburg, —
in Monatsschrift. Jahrg. 1789. p. 735. 82S.
1031. 1103; Jahrg. 1790. p. 99. 225; Jahrg.
1791. p. 481.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib.
VIII. p. .^93-598.
Giesebrecht, L., wendische Geschichten
III. p. 355.
Lappenberg, Uber Helmold und Arnold, —
in Pertz' Archiv VI. p. 554-584.
Moller, Jo. , diatribc de Helmoldo eiusque
chronico Slavorum historioo-critica, Lubecae
1702. 40.
362
HELPERICUS — HENRICU8
Opovriailania historycznc (kronlka llclmolda.
W wsieoie Poznania 1715 roku. Niowola
Fr. Poni6skiego 17;U roku efc.) Po.snan 1!^60.
80. 3IS8 paif. 2 Tlilr.
Struve, biblioth. historica ed. Meusel V. 2.
p. 1-7.
Wattenbaoh, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 376.
Vgl. Chronicon Slavicum par. Susel.
Helpericus, vid. Angilbertus.
Hemmingford (f 1317), vid. Gal-
therus Hemmingford.
Hemingus monach. Wigorn. (saec.
XI) : Chartularium ecclesiae Wigor-
niensis.
Ausg.: descripsit ediditque Thom. Hear-
nius. Oxonii 1723. 2 vols. 8».
Vgl. \'ita s. Wul.^itani.
Hemricourt, vid. Jacques de Hemri-
court.
Henri de Huntingdon = Henricus
Huntind oniensis.
Henri d'Opprebais (flor, 1473), vid.
Chronique de Fabbaye de FlorefFe.
Henri de Valenciennes, vid. Ville-
hardouin.
Henrici IV vita, vid. Historia de
vita Henrici IV.
Henricus a Diessenhoven = Hen-
ricus dapifer.
Henricus Aquilonipolensis (1514):
Adolpheis sive historia comitum
Schaumburgensium ac Hamburgen-
sis civitatis.
Ausg. : ap. Meibom, scr. rer. Germ. I.
p. 599-604.
: De primordiis urbis Lubi-
canae (1037).
Ausg. : ap. Meibom , scr. rer. Germ. I.
p. 605-620.
Henricus archidiaconus kSalisburg-
ensis: Historia calamitatum ecclesiae
Salisburgensis sub Adelberto archi-
episcopo.
Geschrieben zwischen 1164-1 1G8.
Ausg. : ap. Pez, thesaurus H. 3. p. 199-
218.
Henricus daplfer a Diessenhoven:
Historia ecclesiastica ab a. 1316 —
1361.
Eine eehr wichlige (ieschichtgquelle, wcil der
sehr begabte Verf. vieles aus etgener Erfahrung
kannte.
Handachr.: Miinchen, Hofbibl. (friiher
in Ulm, einzige.)
Ausg.: ist von Bohmer fiir seine Fontes
vorbereitet.
Erl.-Schr. Doccn, B. J., Ileinrichs Truchsessen
7,u Diessenhoven Fortselzunjt de.s grossern
GeschichtsvverkH des Ptolemaeus Lucensis,
— in Pertz' Archiv II. p. 26.
StSlin, wirtembergischn Ueschichtc III. p. 5.
Vgl. Ptolemaeus de Fiadonibus.
Henricus de Bernten Marienroden-
sis: Chronicon monasterii Marien-
rodensis ord. Cist. prope Hildes-
hemium ab a. 1210 — 1454.
\Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 432 , viit Fortsetzungeji jungerer JTand
p. 464-469 bis 1580.
Henricus de Blaneford : Chronicon.
1323—1325.
Ausg.: ed. Th. Hearne. Oxonii 1729. 8».
zusammen mit Joh. de Trokelowe.
Henricus de Estria. vid. Catalogus
archiep. Cantuariensium.
Henricus de Heimburg, presbyter
(flor. 1279): Annales sive Cronica
Bohemorum ab a. 861 — 1300.
Wichtig fiir bohmische und inahrische Gesch.
— Bis 1126 auB Cosmas Prag. cxcerpirt.
Handschr.: Berlin, k. Bibl. lat. codd.
No. 136. chart. sec. XVI. fol. fol. 15.
Ausg.: zuerst ed. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 712-718.
Henricus deHervordia, ord. praed.
Mindae (f 1370): Liber de rebus
memorabilioribus sive chronicon ab
O. C. — a. 1355.
Handschr.: vid. edit. p. XXXIU.
Ausg.: vom Jahre 687 an ed. A. Potthast.
Gottingae 1859. gr. 4». 5 Thlr. {Vgl. iiber
diese Ausg. Waitz m Gottinger gel. An-
zeigen. Nachrichten. 1859. No. 181. p. 1801-
1806.)
Erl.-Schr.: Bruns, BeitrSge z, ErklarQng alter
Handschriften. Braunschw. 1802. St. 1. u. 3.
Grimm, J., (ib. u. zu Heinrichs von Herford
Chronik, — in Gotting . gcl. Anzeig. Nach-
richt. 1856. No. 4. p. 94108.
v. Sybel, historische Zeitschr. 1861. 3. Jahrg.
2. Heft. p.585 sq.
Waitz, das Verhaltniss des Hermann Corner
zum Henr. de Herv., — tn Pertz' Archiv VI.
p. 761.
Henricus de Isernia; Codex epi-
stolaris Primislai Ottocari II Bone-
morum regis.
Ausg.: ed. Th. Dolliner. Viennae 1803. 4«.
Henricus de Marlborough {Marle-
burgh), vicarius in Ballyscadan
dioec. Dublinens. (cca. 1421): Cro-
nicaexcerptade medulla diversorum
cronicorum, praecipue Ranulphi Ce-
strensis, una cum qiribusdam capi-
tulis de cronicis HiDerniae. A Cnr.
nato —1421.
Handachr.: Dublin, bibl. College s.
HENRICUS
363
Trinity. — London, brit, Mus. bibl. Cott.
Vitell. E. V.
Ausg.: ein Theil a. 1371-1421 ap. Cam-
den, Britannia. Londini 1607. fol. p. 829-
836.
Uehers.: english by James Ware. 'Dub-
lin 1633. fol. — ^wiederholt ibid. 1809. 8«.
(sie beyinnen mit d. Jahre 1285.) — Aus-
ziige ap. Holinshed, chronicles of England,
Scotland and Ireland. London 1807 sq.
6 vol. 40.
Henricus de Merica, coenobii
Bethleemetisi prope Lovanium prior :
Corapendiosa historia de cladibus
Leodiensium. 1465—1467.
JJandschr. : B r ii s s e I , burgund. Bibl. chart.
sec. XV. No. 11968.
Ausg.: ed. de Ram zusammen mit Jo-
hannes deLos t« Documens relatifs aux
troubles No. 2 {od. Collection de chroniq.
Belges Vni.) Bruxelles 1844. 4«.
Henricus de Mdskirch, vid. An-
nales Sindelfingenses.
Henricus de Osthoven (1252): De
institutione Paradysi et humili in-
gressu sororum a. 1252.
Eiufache, aberlebendiggeschriebene Erzahlung.
Ausg.: ap. Seibertz, Quellen der west-
falischen Geschichte I. p. 1-13.
Uebersetz. u. Erl.-Schr.: Seibertz, J. S., Gesch.
der Stiftung des Klostcrs Paradies bei Soest,
— in Zeitschr. fiir vaferl. Geschichte u. AI-
terthumskunde. Hrsg. von Geisberg u. Giefers.
Neue Folge. Miinster 1S56. VII. p. 267-291.
Henricus de Rebdorf, monachus
Augustinianus (flor. cca. 1361): Chro-
nica seu annales rerum ab impera-
toribus Adolpho, Alberto, Friderico,
Ludovico Bav. et Carolo IV gesta-
rum. 1295-1363.
Chronologisch geordnete Kaiser- u. Papstgesch.
Handschr.: Paris, k. Bibl. mbr. sec.
XIV. 4». suppl. No. 201. n.
JJandschr.: 'ed. Freher, scr. rer. Germ.
I. p. 411; sehr fehlerhaft; auch hat Fr.
eigenmachtig Einschaltungen vorgenommen.
— *ed. Chr. Gewoldus. Ingol.stad. 1618.
4". mit Noten u. Auslassung der Fr.^schen
Einschiebsel. — ^ioiederholt ap. Freher-
Struve I. p. 598-644 mit Varianten und
Parallelstellen.
• Erl.-Schr.: I5 6hmer, reg. Ludov. B.av. p. X.
Henricus Drogus, vid. Annales
Genuenses p. 127.
Henricus Gandavensis (f 1293): De
scriptoribus ecclesiasticis.
Ausg.: 'ed. Suffrid. Petrus, de scriptorib.
eeclesiasticis. Coloniae 1580. 8». — »c.
scholiis Aub. Miraei in dessen Bibliotheca
eccles. Antverp. 1639. fol. p. 161-174. —
'ed. Fabricius, bibl. ecclesiast. Hamburgi
1718. fol.
Erl.-Schr.: Schwartz, N. J., Henri de Gand et
ses derniers historiens, — in Mdmoires cou-
ronnes et autres mem., publ. par Tacad.
royale . . . de Belgique. Bruxelles 1860. 80.
X. Xr. 3.
Henricus Huntindoniensis s. Hun-
tendunensis, archidiaconus (f post
1154): Epistola ad Walterum de
mundi contemptu, sive De episcopis
et viris illustribus sui ternporis.
Ausg.: 'ap. Wharton, Anglia sacra 11.
p. 694-702. — 'exemplar tertiae epi-
stolae de contemptu mundi per ea quae
ipsi vidimus hoc est, — ' ap. d'Acherj, spi-
cileg. VIII. p. 178 (*ed. 2da. HI. p. 503-
507. — Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 265-268.
: Historiae Anglorum libri
VI n sive X secundum aliorum dis-
tributionem. 60—1154.
Fleissig gesammelte und gut geordnete Chro-
nik; eigentlich 12 Biicher, von denen aber die 4
letzten bis jetzt nicht erschienen sind.
Handschr. : L ey d e n, Un.-Bibl. cat. Scalig.
mbr. No. 2. — Rouen, mbr. sec. XIV.
hist. '*y»2 (viel vollstandiger als die Aus-
gabe, 10 Bchr.)
Ausg. : ' ap. Savile, scr. rer. Angl. p. 169-
228 (*ed. Francof. p. 295-399.) — »in
Monumenta histor. Britann. seu CoUection
of Historians edit. by order of the Record
Commission I. p. 689-763. Buch 1. 2., vom
3. Bruchstikke, 4. 5. 6. — Bruchstiicke ' ap.
Bouquet, rec. XI. p. 206-212; XUL p. 30-
37. — ^ap. Leland, collectanea I. p. 189-
199; III. p. 289-306. — *ap. Migne, patro-
logiae cursus CXCV. 1844.
" Uebers. : Henry of Huntingdon's history
of the English, transl. and edited by T.
Forester. London 1850. kl. 8". {Zugleich
von Bohn's antiquarian library Tom. 21.)
Eri.-Schr.: Ebeling, Englands Geschichtsquel-
len p. 12.
Fabricius, bibliolh. med. et inflm. latinitatis.
Lib. VIII. p. 660.
Wright, bibliosraphia Britannica liter. II.
p. 167-17.S.
Henricus Lettus, sacerdos: Chro-
nicon Livonicum vetus. 1186 — 1227.
Meisterhaftes Wcrk, sehr wichtig fiir d. Gesch.
des nordwest!. Russlands. Der Verf. war Zeitge-
nosse.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Origines Livo-
niae sacrae et civiles recens. et scriptor.
testimoniis illustravit J. D. Gruber. Fran-
cof. et Lips. 1740. fol. — ^ zusammen mit
Hansens deutsch. Uebersetz. u. m. Zu.satzen
hrsg. von C. E. Napiersky als 3. Lieferung
der Scriptores rer. Livonicarum. Riga 1849.
Uebers.: deutsch, 'erganzt (d. Jahr 1221)
u. m. Anmerk. von J. Gf. Arndt. Halle
1747. 2 Bde. fol. — *von Hansen (s.
vorher.)
364
HENRICUS — HERIMANNU8
Erl.-Sehr.: Ronnell, E., dic Chronologie Heln-
richs des I.etten vorprliclien mit d. Zeitan-
gabon eiuiger russischer Chroniken — in
Btilletin dc la Classe des sciences histor.
phil. et polil. de Tacad. de St. Pctersbourst.
XI. No. 4. 6. fi. 8. 9. Petersb. 1851. 4«. (gibt
einen fortlaufenden AiuMff aus H. Lett. als
Orundlage.)
Knnik, vorlfiuflpe Andeutungen iiber d. Jahr
d. Schlacht an dcr Kalka rn. besond. Kiick-
sicht auf ileinr. d. Letten — ibid. XI. p. 133.
.'^chlozer, Kurd v., I.ivland p. 177.
Seniler, J. S., niisccll. Icction. fasc. I. p. fiO.
Norimberg. 1748. 8o. gibt Ad chronicon Li-
voniae quacdam craendatione.';.
VViszni e wski , Mich., historya literatury pols-
niej II, p. %-i»8. (IknryU I.otysz.)
Henricus marchio de Gavio, vid.
Annales Genuenses.
Henricus Marleburgensis = Hen-
ricus de Marlborough.
Henricus Pomerius (f 1469), vid.
Vita Ruysbrochii.
Henricus praepositus \ Chronicon
Ottingensis | Bavariae,
Henricus Stero ' ^id.
Anualcs S.S. Udalrici et Afrae.
Ilermannus .'Mtahcnsis.
Henricus van Veldeken, vid. Vita
s. Servatii ep. Tungr.
Henriquez, Chrysost., vid. Vita b.
Aiberici abb. Cisterc.
Hepidanus, vid.
Annales SanKallenses roaiores.
Vita s. Wiborodae.
Herardus archiepisc. Turonensis
(t 871), vid. yita s. Chrodogangi
ep. Sagorn.
Herbernus, vid. Vita s. Martini
Turon. {miracula.)
Herberstein, Sigism. liber baro in
(t 1.566): Rerura Moscoviticarum
commentarii, Russiae et quae nunc
eius metropolis est, Moscoviae bre-
vissima descriptio et de religione
eorum varia inserta sunt.
Dieses Werk, vielleicht das erste, vvelches Ub.
Russland erschienen ist, wird fiir das beste gehal-
ten iiber die altcrn Zeiten jencs .Staate». Herber-
stein lcbte dort als Gesandter d. dcutschen Rciches
von 1;)16 1526.
Ausg. '(Viennae 1649.) fol. — *Basileae
(1556). fol. — «Antuerpiae 1567. kl. 8». — *m
Rerum Moscovit. scriptores varii. Francof.
1600.
Uebers.: dcutsch: 'Wicn 1557. fol. —
'Basel 1567. 8".
Erl.-Sehr.: Adctunf;, Lebengbeschrcibuni? Her
beniteins. Petersburg 1818. 8». Benntiie ITs
Selbatbiographie.
Kiedler, J., Actenstiicke zu 8. Frh. v. Her-
ber8teiu'8 zweiter Mission nach Russland, —
ap. Miklosich n. Fiedlcr, slavische Biblioth.
od. BcitriiRe z. slav, Philologie u. Oesch.
Wien 1857. II. p. 63-!t2.
: Selbstbiographie. 1486 —
1553.
Ausg.: 's. I. et a. fol. — *ap. Kovavich,
Sainmlung I. — *ed. Th. v. Karajau in
Fonte.s rer. Austriac. "Abtheil, 1. Bd. I. p.
67-396.
Herbertus abbas coenobii deMoris,
vid. Vita s. Bernardi Claraevall.
(Herbertus.)
Herbertus monachus Claraevall.,
vid. Vita b. Schetzelonis.
Herbordus scholasticus, vid. Vita
s. Ottonis ep. Bamberg.
Herempertus = Erchempertus.
Hericus monachus Autissiodor. (t
cca. 881), vid. Vita s. Germani ep.
Autiss. (vit. ead., Mirac.)
Erl.-Sehr.: Bahr, Gesch. der roinischen Lite-
ratur im karolingischcn Zeitaltcr p. 111.
Fabricius, bibl. med. et inf. latiuitatis II.
p. 106.
Histoire litt^raire de la France V. p. 535.
Heriger = Hariger.
Herimannus Augiensis (vulgo Con-
tractus, t24. Sept. 1054): Chronicon
de sex aetatibus mundi ab O. C.
— 1054.
Schatzbar, niit vielcm Urteil abgefasst; seine
Zeit schildert H. mit historischer Treue u. innerer
Wahrheit. Wurde die Grundlage dcr folgcndcn
Chronistcn.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. V.
p. 70-74.
Ausg.: 'ap. J. Sichard, chronicon erud.
autorum etc. Basil. 1529. fol. p. 167. —
*Basileae per Henrichum Petri, s. a. (1549).
fol. — *ed. Canisius, lect. antiq. I. p. 429
(*ed. 2a. III. 1. p. 191.) — »ed. Pistorius,
scr. Germ. rer. I. p. 85. — • locupl. et
emend. ex cod. bibl. S. Georgii in Hercynia
sylva ed. Urstisius, Germ. hist. illustr. I.
p. 229-338. — 'wtBibl. patrum Colon. XI.
— •in Bibl. patrum Lugdun. XVIII. p.
348. — •coll. textu Urstisii et Canisii ap.
Pistor., rcr. Germ. scr. ed. Struve I. p.
p. 113-.300. — '"ed. Ussermann, prodrom.
German. sacrae. I. — "ap. Pertz, mon.
scr. V. p. 67-133 nach grossem hamlschrijtl.
Apparat, — '*Bruchstucke ap. Bouquet,
rec. III. p. 319-332; V. p. 362; VI. p. 224:
VII. p. 232; VIII. p. 245; XI. p. 18 sq.
Spicilegium lectionum variarum ap.
Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 642.
Uebers.: deutach von Nobbe. Berlin 1851.
8*. (Geschichtschreiber der deutschen Vor-
zeit. XI. Jahrh. 6. Bd.)
Erl.-Schr.: Acta Sanct. Boll. Jul. IV. p. .580.
I>ocen, iib. dcn Hcrniannus Contractus, — in
Pertz' Archiv III. p. 3.
Dttmgcet Fr. Mone, Hermanni Contr. chro-
nicon eiusquc contiuuatores Bertholdus vulgo
HERIMAKNUS — HERMANNDS
365
Constantiensis, Bernoldus San-BIasianus et
monachus Scafhusanus, — in Pertz' Archiv
III. p. 209.
Gercken, Reisen I. p. 163.
Giesebrecht, Cesch. tlcr deutschen Kaiser-
zeit II. p. .523. (2. Autl. II. p. 553.)
Gundling, St. H., Nachricht von Hermannus
Contr., ingleichen von d. variis editionibus
seines chronici, — in Gundlingiana I. p. 51.
Hamburgische Bibliotheca histor. Cent. III.
p. 71.
Hausser, L. . die teutschen Geschichtschr.
Heidelberg 1839. p. 69.
Semler, J. S., Versuch den Gebrauch der
Quellen in d. .Staats- u. Kirchengeschichte d.
mittlern Zeiten zu erleichtern. Halle 1761.
80. p. 132.
Stenzel, Gesch. der frankischen Kaiser I.
p. 136.
Ussermann, dissert. de Hermanni Contr.
chronico. huius codd. editionibusque, — in
praefat. I. p. I.
Wattenbach, Deutschland.s Geschichtsquel-
len p. 237-239.
Wegelin, thesaurus rerum Suevicarum U.
No. 8 (unederkolt die Gnndlingsche Schrift.)
Vgl. Annales .Augienses.
HerimannusClericusWormatiensis,
vid. Vita s. Burchardi ep. Wormat.
(elogium.)
Herimannus Laudunensis seu abbas
S. Martini TornaceDsis (non diver-
sus ab Hermanno Tornacensi, Fa-
bricius-Mansi, B. M. A. 1. 240) : Mira-
cula s. Mariae Laudunens., libri 3,
Geschrieben 1149 od. 1150.
Ausg.: 'ap. d'Achery post Guiberti 'oper.i.
Paris. 1561. fol. p. 526-561. — »die 9 ersteii
Kapitel des 3. Buches ed. Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 654-660 {uber d.
BischoJ Bartholomaeus u. Erzbisch. Norbert
von Mugdeburg). — ^hiervon der grossere
Theil auch *in AA. SS. BoUand. 6. Jun.
I. p. 862-865. — »ap. Bouquet, cec. XII.
p. 266-272; XIV. p. 342-349.
Vgl. Vita s. Norberti arch.
: Narratio restaurationis
abbatiae s. Martini Tornacensis, ab
ipsa fundatione a. 1092 ad a. 1127;
continuata ad a. 1160.
Der 2. Thl. der Chronica Tornacensis ist
hieraus ein Anszug. Wichtig fiir belgische u. fran-
zos. Geschichte.
Au^g.: 'ap. d'Achery, spicileg. XH. p.
358 (*ed. nov. II. p. 888.) u. mit Zusatzen
verschiedener Verfass. v. 1127-1160 p. 922
u. 926. — ^wiederholt ap. Bouquet, rec. X.
p. 236; XI. p. 254; XIH. p. 392-410; XIV.
p. 80-83 (vita Odonis episc. Camerac.) —
*Bruchstuck (cap. 81-85) ed. Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 660-662.
Erl.-Sclii:: Wilmans in Pertz' Arch. IX. p. 361.
Hermannus abbas Altahensis =
Hermannus Altahensis.
Hermannus Altahensis abbas (nat.
1200 aut 1201, t 1275): Annales
a. 1137-1273.
Von grossem Werthe rdr die baierische, oster-
reichische und bohmische Geschichte im 13. Jahrh.
Quelle der Annales SS. Udalrici et Afrae, Oster-
hov., Windberg. , des Eberhardus archidiac. Eatis-
bon., Staindelius. — Ueber d. Verf. herrschten lange
unrichtige Auffassungen, indem man f^Ischiich Her-
raanns Annalen bald dem Henricus Steorovon
Oettingen zuschrieb, bald diesen in zwei Per-
sonen: Henricus Stero u. Henr. Oettingensis trennte,
bald dcuselben als d. Verf. der Continuatio et Alta-
hensis et Ratisponensis ansah, ja sogar einen Theil
der Annales SS. irdalrici et Afrae August. unter
seine Autorschaft .siellte. Dieser fiigte nur 1275
einige Worte de Hermanni morte zu, uber welchen
im Original die spater falsch verstandene Notiz v.
einer andern Hand steht: Subscripta sunt verba
dom. Ileinrici prepositi Otingensis; jene wenigen
Zeilen sind nicht dazu angethan, ihm einen Platz
in der l.iteraturgeschichte des Mittelalters einzu-
raiumen. Vgl. Eberhardus archidiac. Ratis-
pon. — Auch Bohmers Ansichten .iiber die irrige
Bezeichnung d. Verfassers oder dcs Uinfangs der v.
diesem herriihrenden Stiicke' sind nach Jaffe's nen-
esten Untersuchungen zu berichtigen.
Handschr.: Wien, k. Hofb. hist. eccl.
29, jetzt 413. mbr. fol. sec. XIII. Original.
Vgl. Pertz' Archiv m. p. 477; VII. 474;
X. 451; mon. scr. XVH. 351. 368. —
Miinchen, k. Hofb. lat. 4352. fol. sec. XV.
Ausg. : aus d. MUnchener Ms. unt. d.
Tit. : Henrici Steronis chronicon Altahense
a. 1152-1273, getduscht durch die Freher^sche
Ausg. der Annales SS. Udalrici et Afrae
August., 'ed. Canisius, lect. antiq. I. p.
229-304 (^^ed. 2da. IV. p. 172-214). — ^sehr
entstellt ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 660-
695. (Es sind dies nur wenig accurate JEx-
cerpte aus unsern Annalen, confundirt mit
Fragmenten aus Annales Beichersberg., Oster-
hov. u. a., fiir die Oefele ohne Orund zwei
Verfasser angenommen hat: er liess sie ab-
drucken unt. d. Tit.: Hermanni Alta-
hensis annales hactenus Henrico Steroni
. . . perperam attributi ex autogr. Joa. Aven-
tini ad 2 mss. Altahensis et Osterhov. fidem
descripti ab a. 1147-1273 p. 660-685, —
u. unt. d. Tit.: Heinrici Ottingensis
praepositi chronicon Bavariae ab a. 1273-
1313 ex mss. Altah. et Osterhov. a Jo.
Aventino descriptum ex eiusd. adversar.
p. 687-695.) — *sehr gut aus d. Original
ab a. 1152-1273 ap. Bohmer, fontes U. p.
486-525. — ^am besten, grelchfalls aus dem
Orig. ed. JafFe ap. Pertz, mon. scr. XVH.
p. 381-407, der die Epiloge u. Fortsetzungen
abersichtlich vom eigentiichen Werke Her-
manns schied.
De Hermanni abbatis
abdicatione a. 1273 d. 12. Martii.
Au^g.: ed. Jaift5, ap. Pertz, mon. scr.
XVH. p. 407. 408.
Henricus Steoro (mo-
nach. Altahensis et capellanus abbat.
Hermanni, post praepositus Oettin-
gensis, f post 127G): De Hermanni
abbatis morte a. 1275 d. 31. Jul.
Ausg.: ed. Jaflf*5 ap. Pcitz, mon. scr.
XVn. p. 408.
366-
HERMANNITS — HERVARAR SAGA
Continuatio Altahensis
a. 1273-1291.
Auay.: ed. Jaffu ap. Pertz, mou. scr.
XVn. p. 408 41G.
ContinuatioRatisponen-
sis a. 1287—1301.
Ausg.: ed. Jaffe ap. Pertz, mon. scr.
XVII. p. 416^20.
Continuatio Hermanni
Altahensis. 1273-1303.
Sehr wichtig.
Sandschr.: Wien, Hofbibl.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes III. p. 553-
560 zuerst.
: De advocatis Altahensibus.
Ausg.: 'm Monuni. Boic. XI. p. 19-23.
— ^unt. d. Tit.: Notae variae Hermanni
Altahensis ap.Bohmer, fontes IH. p. 564-567.
— *ed. Jaffe ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
373-376.
: De institutione monasterii
Altahensis.
Aus d. Vita Godehardi II, Ekkehard, Gerhardi
vita Udalrici etc, geschrieben vor 12.5.3.
Ausg.: ^zusammen init Andreae presb.
Ratispon. chronicon ed. Freher. Ambergae
1602. 4». p. 171. — ^ap. Ben. Piter, the-
saurus absconditus in agro Brzenowiensi
. . . S. Gunterus. Brunae 1762. 4» p. 9-14. —
*ed. Chmel in Archiv f. Kunde oester-
reich. Gescbichtsquellen I. 1848. p. 14-20.
— *mit einem Zusatze des miinchener Cod.
ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII. p.
369-373.
De rebus suis gestis a.
1242—1273
In 7.\vei Theilc getheilt, der 1. handelt iib. li's
Stiftsverwaltung. der 2. iiber die von ihm errich-
teten oder restaurirlen Kaulichkeiten der Abtei.
Ausg.: ^^heide Theile ap. Piter, thesaurus
absconditus p. 14-16. — ^sehr gut, mit Zu-
adtzen ed. Jafl'(i ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 378-381. — Hii/o« den 2. TheU ed. Chmel
in Archiv f. Kunde osterreich. Geschichts-
quellen I. p. 20. 21. — *nach d. wiener
Ms. ap. Bohmer, fontes U. p. 522-524.
Notae variae Hermanni
Altahensis ap. Bohmer, fontes HI.
p. 560-569, vid.
GcDealogia Ottonis II.
HermanDus Altah. , dc advocatis
Altahens.
Erl.-Schr.: Chmel, Hermannus Altahensis, ' — in
Arcbiv f. Kunde iistcrr. Gesch. I. p. 1.
Haidcn, Pl., dex KloHters Niederaltaich kurzc
Chronik oder Zeitnchrifien. Regcnsburg 1732.
4«. p. 94-98.
ArVattcnbach, Deutschland.s Geschichtsquel-
leu p. 419.
Vgl. Annalcs SS. Udalrici et Afrae.
Hermannus Contractus = Heri-
mannus Augiensis.
Hermannus de Bortfeld (flor. cca.
1386?): Minutuiu chronicon Her-
vordense.
Nicht giir glaubwlirdig.
Ausg.: 'ap. Paullini, syntagmarer.German.
— 'ap. Scheid, origin. Guelf. IV. p. 256.
Erl.-i>chr.:(irupea, origines German. III. p. 420.
Hoffbauer, Studien zur altercn Geschiohte
der Abtei Herford, — tn Zeitschrift f. wcst
fiiliscbe Geschiehte und Alterthnmskunde.
X.\. 1859. p. 57-64.
Kpi.sach, Gr. v., iibcr die Areblve West-
falcns, — «nWestfal. Provinzialbl. I. 2. HefU
Hermannus Januensis (ordinis s.
Wilhelmi): Chronicon s. flores tempo-
rum ab O. C. —1349.
Ein .\uszucr aus Martinus minorita. Herm.
Januensis vvird von einigen mit Herm. Gigas
fSlschlich fiir iiienlisch gehaltcn.
Handschr.: Berlin, k. Bibl. Cod. lat.
No. 21. 4». (jhart. sec. XV. m. Forts. bis
1420. — Hannover, k. Bibl. Schrank X.
anni 1647. — Mtinchen, k. Hofb. Cod.
lat. chart. sec. XV. No. 502. (cf. Oefele, scr.
Boic. I. 598; stimmt nicht mit d. Ausg.,
vgl. Pertz' Arch. II. 23.) — Cod. Tegerns.
377. 439. 464. 770. 775. 776. — Trier,
Stadtb. chart. et mbr. sec. XV. No. 1197
(699) bis 1345, ra. Forts. bis 1415.
Ausq.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
I. p. 1638.
Erl.-Schr.: Diimgc et Mone, flor. temp. Mar-
tini minoritae et Herm. Januensis, — in Pertz'
-Archiv I. p. 402.
Hermannus minorita, vid. Martinus
minorita.
Hermannus monachus Capenber-
gensis: Opusculum de conversione
sua.
Hochst eigenthUmliche Schrift.
Ausg. : ed. Carpzow hinter dem Pugio
fidei Kaymundi Martini. Lipsiae 1687. fol.
Vyl. Vita 8. Godcfridi comitis.
Hermannus Tornacensis = Heri-
mannu.s Laudunen.sis.
Hermansz van Gouda = Guilelmus
Hermannus p. 354.
rHermite de Soliers, Trist., vid.
Cabinet du roy Louis XI.
Herp, Petr. , mon. Dominicanus
Francofurti: Annales Dominicano-
rum Francofurtensium. 1306 — 1500.
Handschr.: Wolfcnbii ttel, chart. .sec.
XVI. ; 47. 6. Ms. Aug. 4o.
Au^g.: ap. Senckenberg, select. iur. et
hist. II. p. 1-30.
Uebers.: deutsch. Frankfurt s. a. 8*.
fgl. Annaies Francofurt.
Hervarar Saga: Historia Hervarae,
lingua veteri Gothica.
HESSO — S. HIERONYMUS
367
Ausg. : ' cnm notis Olai Verelii. Upsalae
1672. fol. Selten. — *id. liber. Auctariura
notar. in Hervarar Saga. . . . cum ej. Ve-
relii disputatiunc. de Fauin. Upsalae 1674.
fol. — *ok Heidrekskongs h. e. historia
Hervorae et regis Heidreki, islandice et
lat illustravit S. Biornonis : additus
est comment. geographicus Suhmii. Haf-
niae 1785. 4».
Hesso scholasticus : Relatio de con-
cilio Remensi sive tractatus de pace
inter Henricura V et Calixtum-II
seu Gesta in conciiio Rem. circa
investituras. a. 1119.
Handachr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XH.
p. 423.
Ausg.: 'ap. Tengnagel, vet. mon. adv.
scismaticos. Ingolstad. 1612. p. 329-.338.
— ^wiederholt inter Opera Gretseri. VI.
a. 1735. — 'ap. Eccard, corp. hist. med.
aevi n. p 301, sehr fehlerhajt. — *die
erste Ausg. wiederholten Labbe in Collect.
concil. X. p. 872 u. 'D. Mansi in Coll. conc.
XXI. p. 244. — •ap. Bouquet, rec. XIV. p.
200-204. — ' ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XII. p. 422-428.
Hesychius illustris Milesius, vid.
Codinus.
s. Hesychius presbyter Hierosoly-
mitanus, vid. Acta s. Longini.
Hettlingische Sachsenchronik ^=
Sachsenchronik (^hettlingische).
Heynrijk van Veldeken, vid. Vita
s. Servatii ep. Tungr.
Hialmar-Saga.
Untergeschoben.
Ausg.: unt. <}• Tit.: 'fragmentum msti
runici, c. interpret. vern. diss. q. edid. L.
Halpap. Upsal. 1690. 8». — 'Historia Hiai-
mari regis Biarmelandiae atq. Thalemarkiae
ex fragm. mss. runici litt. recens. , descr.
c. gem. vers. loh. Peringskiold. Upsal. s.
a. fol. — 'ap. Hickes, thesaurus septen-
trional. Tom. UI.
Erl.-Schr.: Nordin, C. G., diss. de monumeu-
tis suiogothicis vetustioris aevi falso meri-
toque suspcctis. Upsal. 1774. 4o.
Hie hebt sieh an, vid. Cronica.
Hie hebt sich p. 244.
Hie hebt sich an ein schone uii
kurczweilige hjtori zelesen von
herczog Leuppold und seinem sun
Wilhalm von osterreich wie die jr
leben vollenndet haben. und wieuil
herczog Wilhalm erlitten hat. —
Fol. 75a: Ein end hat das lesen
von herczog Wilhalm von osterreich
ein hiibsche histori.
Ein Roman ohne historischen Grund.
Ausg.: (am Ende:) Diess hat gedruckt
Anthonius Sorg zu Augsburg. Nach Xi
gepurt 1481. jare. fol.
ErL-Schr.: Biisching, Grundriss der Literatur
p. 187.
Panzer, Annalen I. p. 121.
Hie nach volget ein \
Cronica, ( vid.
Hie vahet an die ( Twinger.
Cronica, '
Hierocles grammaticus (cca. 530):
^vvsxdriixog sive Comes peregri-
nationis.
Eine Beschreibung des Byzantinischen Reiches.
Ausg. : ' als Anhang zu Caroli a S. Paulo
Geographia sacra. Amsterd. 1704. fol. p.
18. Griechisch und lateinisch, ohne Namen
des Verfassers. — ^griechisch ap. Schel-
strate, antiquitatesecclesiaeillustratae. Kom.
1697. fol. U. in Append. ad opus geograph.
p. 689. — ^hieraus vnederholt griechisch
u. lat. in A. Bandurii Imperium orientale.
Paris. 1711. fol. I. {vid. Byzantinae historiae
scriptores. Paris. No. 24.) — ^griechisch mit
Wesselings Commentar in dessen Vetera
Romanorum itineraria. Amsterd. 1735. 4°.
p. 631-734. — ^zusammen mit Constantini
Porphyr. De thematibus ed. Imm. Bekker.
Bonnae 1840. (Corp. scr. hist. Byz.)
s. Hieponymus (j 420): Chronicon
omnimodae historiae, Chronica, Cliro-
nicae, i. e. temporum breviarium
—378. Libri 2.
Ist eine lateinische. aber erweiterte Bearbei-
tun? der nayroffantj iaroQia d. EusebiusCae-
sar. Von grossem Wert fiir die gefammte alte
Geschichte. — Hieran schliesst sich Prosper, u.
in weiterer Folge Marcel linus, Victor Tunn.,
Atarius, Johannes Biclar.
Ausg.: ^Mediolani, ap. Phil. Lavaniam,
curante Bonino Mombritio. (cca 1475.) fol.
— * Venetiis, Erh. Ratdolt 1483. 4». — »ed.
Henr. Stephanus. Paris. 1512. fol. — '■vAeder-
holt ibid. 1518. fol. — * ed. J. Sichard. Basil.
1529. fol. u. ofter. — 'c. notis et castigat.
Arnaldi Pontaci Burdigal. 1604. fol. — 'ed.
A. Miraeus, rerum toto orbe gestarum
chronica. Antverp. 1608.4*. ohiie Faginirung.
— *unt. d. Tit. : Thesaurus temporum: Euse-
bii Pamphili chronicorum canonum omni-
modae historiae libri II, interprete Hiero-
nymo etc. opera ac stud. J. J. Scaligeri.
Lugd. Bat. 1606. u. 'ed. auctior (studio
Alex. Mori publicata). Auisterdami 1658 fol.
— '"m oper. Hieronymi stud. et labore
Dominici Vallarsi, op. ferent. Scip. Maffeio
Veron. 1734. ff. 11 vol. fol. (Venet. 1766. 11
vol. 4«.)
Erl.-Schr.: Bahr, die christlichen Diohter und
Qeschichtschreiber Roms p. 95-98.
368
S. fflERONYMUS — HILDRICUS
RSsler, Ch. F., cbronica inedii aevi. Tubing.
179S. 1. p. 129 sq. Oibt cine Zutammenstellung
der verschiedenen au/die Chronik des Eusobius-
Hicronymus /olgenden Cfironiken nach den
einzelnen Jahren geordnet; sie geht vom Jahre
37i»-45;).
S churzfleiseh, notilift bibliothccae princi-
palis Vimarensi.s Accedunt .Salmasii in chro-
nicon llicronymi latinum variac lcctioncs et
emendationcs, . . . tum et ad chronicon Eu-
sebii et altcrum paschale. Jenae 1715. 40.
: De viris illustribus, seu
De scriptoribus ecclesiasticis , sive
De auctoribus. — Cum appendici-
bus De vitis apostolorum et De
duodecim doctoribus ad Desiderium
seu De luminaribus ecclesiae.
Ausg.: 'nebst den 2 append. in den
grosseren Ausgg. der Werhe des Hieronymus,
navientlich in der Benedictinerausg . (stud.
et labore monachor. ord. .s. Ben. Parisiis
1706. fol. IV.) ohne die griech. Uebersetz.
— ^mit derselben in Hieron. opp. ed. Val-
larsius. II. — *c. Sophronii graeca versione
cur. Des. Erasmo. Basil. 1539. 49. — *c.
catalogis Gennadii, Isidori, Honorii etc.
e rec. Suffr. Petri. Colon. 1580. 8». — *ed.
Miraeus, biblioth.ecclesiastica. Antverp. 1639.
fol. p. 1-38. — *c. not. A. Miraei etc. et
Ernesti Salom. Cypriani. Helmstad. 1700.
4'. — 'in Fabricii bibl. eccles. Hamb.
1718. fol.
Uebers.: griechisch von Sophronius, ed.
Erasmus («. vorh.)
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. d. romigchcn Litera-
tur. Supplem.-Band. 1. Abth. p. 116121. 2.
Abth. p. 165 204. {Gibt and. Erltgsschriften.)
Hermann, C. F. , de scriptoribus illustribus,
quorum tempora Hieronymus ad Eusebii
chronica annotavit. (iottineiae 1848. 4*.
Rahmer, die hebraeischc Tradition im Hie-
ronymus. I. Breslau 18CI. 8».
Stiltin^, de s. Hieronymo doctore eccle.siae
comment. historicus, — in AA. SS. Boll. 30.
Sept. Vni. p. 418-C88.
Vgl. Vita s. Hieronymi.
„ „ Hilarionis.
„ „ Leae.
„ ,, Malchi mon.
„ „ Marcellac vid.
„ ,, Nepoliani.
„ „ Paulac viduae.
„ ,, Pauli Theb. (yita alia.)
Hreronymus Cribellus, Mediolanen-
sis: Oratio parentalis in laudem
BlancaeMariae Sfortiae vicecomitis.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXV.
p. 425-432.
Hleronymus de Bursellis, Bononien-
sis, ord. praed, (f 1497): Annales
Bononienses ab a. 1418 — 1497,
Ausq.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXHI. p, 867-916.
Hieronymus de Utino ord. minor,
(flor. 1459), vid. Vita s. Johannis
de Capistrano.
(t 1139),
vid.
Hieronymus Dungersheymius, vid.
Vita s. JScliolasticae {de laudihus.)
Hieronymus eremita Camaldul., vid.
Vita s. Komualdi.
Hieronymus Foroliviensis, ord.
praed. (f post 1433): Chronicon
Foroliviense ab a. 1397 — 1433.
Ausg.: priraum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. p. 873-908.
Hieronymus Radiolensis, monach.
Vallumbros., vid.
Vita 8. .Tohannis (iualb. imirac.)
„ b. Torelli Solitarii.
Higden, vid. Radulphus de Hygden.
Hilarion, vid. Vita s. Gregorii
megaloinart. {translat.)
s. Hliarius episcop. Arelatensis, vid.
Vita 8. Honorati episc. Arelat.
Vgl. Vila s. Hilarii op. Arel.
Hildebertus archiepiso.
Turonens., antea
Hildebertus episc. Ce-
nomanens. '
Epistolae Hildcberti.
Passio Rs. Caprasii (jpassio.)
Vita g. Hugonis abb. Clun.
„ „ Mariae Aegypt.
„ „ Radcgundisreginae(vt(aa/ta.)
Hildefonsus, Ildefonsus, Alfonsus,
Alonsus etc. episc. Toletanus (f 669):
Libellus de viris iliustribus XIV,
sive De scriptoribus ecclesiasticis,
sive Additio Ildefonsi ad librum Isi-
dori de viris illustribus post Hiero-
nymum et Gennadium.
Ausg. : ' cds Appendix inter Isidori opera
a Jac. du Breul edita. Cplon. 1617. fol.
p. 518. — *ap. Schott, Hispania illustrata.
A. 1603. II. p. 7. — »ap. Gars. a Loisa,
concil. Hispaniae. Madrit. 1603. — *ap.
Aguirre, conc. Hisp. III. p. 77. — *ed.
A. Miraeus, biblioth. ecclesiastica. Antv.
1639. p. 91-106; Hamb. 1718. fol. — «ap.
Florez, Espana sagrada V. p. 470.
s. Hildegardis, vid.
Kpistolae s. Ilildegardis.
Vita s. Hildepardis de Alemannia.
„ ,, Kupcrti ducis.
Hildegarius monach. ISandionysia-
nus et episc. Meldensis (f 875),
vid. Vita s. Faronis episc.Meidensis.
Hildricus abbas Casinensis (cca.
834) : Epitaphium Pauli Warnefridi.
Handschr.: Montecasino, No. .353.
saec. X. mod.
Ausg.: 'ed. Marus ad Petrum Diacon.
1655. c. 8. — *ap. Mabillou, aunal. U. p.
S. HILDULFI
fflSTOIRE
369
716. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. p.
402. — *ap. Gattula, historia Casinens. p.
26. — *ap. Liruti, notizie de' letterati del
Friuli. 1760. 4». I. p. 180.
s. Hildulfi successores, vid. Succes-
sores s. Hildulfi.
Hilduinus abbas S. Dionysii (f
814), vid. Vita s. Dionysii Ariop.
Hilpericus, vid. Angilbertus.
Hincmarus archiepisc. Remensis (f
post 882): Annales ab anno 861 —
882.
Ausg.: ap. Pertz, mon. I. p. 452-516.
Vgl. Annales Bertiniani.
: De ordine palatii et regni
epistola.
I.ehrreich, aber die Zuverlassigkeit uiigewiss.
Ausg.: ap. Walther, corp. iur. German.
III. p. 761-772.
Opusculum de divortio Lo-
tharii regis et reginae Teutbertae
a. 860 scriptum.
Ausg. : ' in Hincraari operib. ed. J. Sir-
mondi. Lutet. Paris. 1645. fol. I. p. 586. —
Hn Bibl. PP. Lugdun. XVI. — *Excerpte
ap. Bouquet, rec. VII. p. 292-296.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rom. Literatur im
karoling. Zeitalter p. 507-52.S.
Gess, W.. K., Merkwiirdigkeiten aus d. Leb.
nnd d. Schriften Hinkmars Erzbischofs von
Kheims, als ein Beitrag zur nahern Kennt-
niss des 9. Jahrh., besonders in Ilingicht aaf
d. kirchl. u. sittl. Zustand in d. frank. Krei-
sen; m. einer Vorrede v. G. J. Planck. Got-
tingen 1806. 8o. i Thlr. 5 Sgr.
Pritchard, the life and times of Hincmar.
Littlemore 1849. 8».
Roth, Gesch. des Benefizialwesens. Erlangen
18.00. p. 461.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
.len p. 113. 154.
Weiszacker, Hinkmar u. Pseudo-Isidor, -
in Zeitschrift fiir histor. Theologie. 1858.
p. 327-310; uber die vita Remigii p. 388. 417.
Vgl. Epistola Hincmari.
Epistolae „
Vita s. Genebaudi.
„ ,, Remigii arch. Rotom.
„ b. Sanctini.
Hinderbach, Joh., episcopus Tri-
dentinus (f 1486): Historiae rerum
a Friderico III imp. gestarum ab
Aenea Sylvio scriptae continuatio.
1452—1462.
H. schrieb diese Fortsetzung im Auftrage K.
Friedricha III.
Ausg.: ap. KoUar, analect. monum. med.
aevi II. p. 550-666.
Vgl. Aeneas Sylvius.
Hinricus = Henricus.
Hippoiytus canonicus: Historia in-
ventionis reliquiarum duorum san-
ctorura saeculo XIII in Austria.
Hn kk. SS. BoU. 19. Jun. HI.
p. 850"! — »ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
744.
Hippolytus Florentinus, vid. Vita
b. Humilianae [miracida.)
Hippolytus Guarinonius, vid. Vita
s. Notburgae ancillae.
Hippolytus Thebanus (saec. X fin.):
Chrouicon a Christo nato — 996.
Es existirt hiervon nur noch eiu Auszug.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Historia Hippoliti.
Mutinae, Mich. Volmar. s. a. 4". 15 Blttr.
— 'Collectio hist. chronogr. ex anonymo,
qui sub Alexandro M. Severo vixit, coUe-
ctore Gallo quodam Caroli M. temporibus,
ed. Canisius, lect. antiq. IH. p. 579. —
*Chronicon de divisionibus etgeneratiouibus
gentium, emendatius et auctius, ap. Ph.
Labbe, bibl. nova mss. I. p. 298. — ^zu-
sammen mit Chronicon paschale edid. Du-
cange. Paris. 1688. fol. p. 413 (gek&rt aber
richtiger dem dltem Jlippolyt ausd.S.Jahrh.)
— *gr. et lat. ed. E. Scheistrate in Antiquitat.
eccles. illustr. Eomae 1692. fol. p. 510. —
•gr. et lat. c. var. lect. codd. Vatic. ac
Vindeb. et edit. Canisii in Hippolyti episc.
et martyris opera non antea collecta et
partim nunc primum "e mss. in lucem edita,
curante J. Alb. Fabricio. Hamburg. 1718.
2vol. fol. L p. 46. c/. H. p. 57. — 'gr.
et lat. ed. Canisius iii lect. antiq. IH. p.
26 («p. 35. ed. Ilda.) _ «Fragmenta Hipp.
Thebani varia XH. gr. et lat. ed. Galland.
in Bibl. PP. XIV. p. 106-119.
Hirnandus canon. Leodiens. (cca.
1220), vid. Vita s. Lamberti Leod.
{friumphus.)
Hirzelin: Ueber die Schlacht bei
GoUheim 1298.
Handschr.: Wien, k. Bibl. pap. fol. sec.
XV. 1548. -- cod. Salib. 416. mbr. fol.
sec. XIV.
Ausg.: ^ap. Rauch, script. rer. Austr.
n. p. 300-309; — >ap. Graflf, Diutiska
III. p. 314-323. Beide schlecht. — *aus
beiden zusammengesetzt ap. Bohmer, fontes
H. p. 479-486.
Histoire d'aucuns des ducs de
Normandie.
Ausg.; Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X.
p. 276; XI. p. 316.
Histoire de Charles VI roy de
France, escrite par les ordres et
sur ies m^moires et les avis de
Guy de Monceaux et de Phi-
Hppe deViHette, abbez de sainct
Denys , par un autheur coutem-
porain religieux de leur abbaye.
24
370
HISTOIRE - mSTORIA
Contenant tons les secrets de Testat
et du schisme de T^glise, avec les
interests et le caractere des prin-
ces ....
Uehers.: traduite sur le iiipt. latin tire
de la bibliothfeque de M. le president d«
Thou. Par M>-' J. le Laboureur (f 1675).
Paris 1663. 2 vol. fol.
NB. Die lateinische Urschrift ist iiie erschicnen.
EH.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Mousel
VIH 2. p. 124-125.
Hlstoire de ia croisade contre les
her^tiques Albigeois, ecrite en vers
proven^aux par un poete contem-
porain.
Ausg. : traduite et publi«5e par M. C
Fauriel m Collection de documents in^dits.
I. serie. G. (auch einzeln daraus Paris
1837. 4«.)
Histoire de ia guerre des Albigeois,
6crite en Languedocien par un an-
cien auteur anonyme (saec. XIII.
XIV.)
Umfa.sst den Zeitraiim von 1202 1219.
Ausg. : ' publ. par dom Vaissette in Preu-
ves de rhi.stoire g(inerale de Languedoc
III. p. 1-108. — 'ap. Bouquet, rec. XIX. p.
114-190, avec glossaire fran^. p. 190-192.
*fragmens ap. Catel, histoire de comtes de
Toulouse. Toulouse 1613. fol.
Uebers.: publ. en lang. franc;. par Guizot,
collection XV. p. 1-202.
Histoire du chevalier Bayard =
Memoires de Bayard.
Histolre du precieux sang de Notre
Seigneur Jesus Christ, conserve en
rabbaye de la Sainte-Trinit^ de
Fecamp. Legende Normande.
Ausg.: publ. pour la premiere fois par
Pottier in Revue r^trospective Normande.
No. V. (umjasst 20 pag. Text u. 7 pag. Er-
Iduterungen.)
Vgl. Translalio .«anguini.s.
Histoire du recouvrement du duch^
de Mihm, fait en Tan 1515 par
Fran^ois I roy de France.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
XII. L No. 8.
Histoire du siege d'0rl6ans et de
la Pucelle Jeanne. 1428.
Ausg.: mise en notre langue par du
Breton. Paris 1631. 8».
LHistoire et discours du siege qui
fut mis devant la ville d'0rl6ans
par les Anglois en 1428 sous les
roy Charles VII avec la veuue de
Jeanne la Pucelle et comment elle
fit lcver le si^ge, etc.
Kln schal/.bares Tagobuch iiber die Belageruug
von (^rleans 12. Oct. 142.S bis K. Mai 1421».
Ausg.: 'prised'un vieil exemplaire escrit
i la main et mise en lumitjre par Leon
Trippault. Orltsans et Paris 1576. 8*. —
^wiederhoU Orli^ans 1606. 8». — ^ibid. 1611.
12mo. _ tihid. 1612. 12'"o. _ iL^on
1619. 8». — «Troyes 1621. 8». — 'Paris
1722. 8«.
HlstoJre qui contient partie du
rfegne de Charles VII depuis Tan
1422-1429 = Chronique de U
Pucelle.
Historia abbatiae Condomensis.
Ausg.: J5ruchsttick ap. Bouquet, rec. XI.
p, 394-398.
Historia abbatum Fuldensium =
Acta abbatuui Fuldens.
Historia Affligemiensis = Chro-
nicon Affligemense.
Historia Alberti II episc. Halber-
stadensis, uati ex ducibus Bruns-
vicens. ab a. 1324 ad 1349 con-
scripta.
Ausg.: 'ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
II. p. 148. — *ap. Meibom, scr. rer. Germ.
II. p. 381-385 unter d. Tit.: Anonymi
narratio de rebus gestis Alberti ex ducib.
Brun.svic. etc.
Historia Andaglnensis monasterii,
vid. Ciironicon Andag. monast.
Historiaannalisbrevis iu monasterio
s. Stephani Cadomensis (Caen) con-
scripta. G3o--1293.
Ausg.: 'uunc prim. ap. Duchesne, hist.
Norm. scr. p. 1015-1022. — *Bruchstucke
ap. Bouquet, rec. XI. p. 379; XII. p. 779-
781; XVIII. p. 348. 349. — »ap. Maseres,
hist. Anglic. . . . .selecta inouumenta No. 15.
Historia annorum 12(54 — 1279.
Wicblig fiir fislerr. Geschicljte.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mou. scr. IX.
p. 649.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
647. — *ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 649-
654.
Historia arcana, vid. Burchardus,
Joh.
Historia archlepiscoporum Bremen-
sium a primordio ad a. Ch. 1307;
continuata usque ad a. 1414.
Crosslenlheils Aus/.UK aus Ai ber tu» St aden •
sis; tlieils Prosa, theiU Verse.
Uandachr.: vgl. iib. sie Lappenberg »n
fflSTORIA
371
Pertz' Arch. VII. p. 675-684 u. Lappenberg,
Geschichtsquellen von Bremen p. XI.
Quellen, vgl. iib. sie Lappenberg in Pertz'
Arch. VI. p. 346. 833. 871.
Ausg.: 'ed. Lindenbrog, Lugduni 1595.
4*. — *ap. Lindenbrog, scr. rer. Germ.
sept. 1630. p.77-134.(»1706.p. 69-115 ;scWec/if,
haujig unverstandlich.) — * ■am besten ap.
Lappenberg, Gesehichtsquellen von Bremen
p. 7-54.
N£. Die Vita {rJiythmische) Johannis archie-
piscopi (t 30. Mai 13271 aus dieser Chronik hat
Langebelc, scr. rer. Dan. VI p. 266—273 nach Lin-
denbrog {1106) wiederhoU; fehlerhaft.
Historia Atrebatensis episcopatus.
Von einem dortigen Cleriker circa 1172 ge-
schrieben.
Handschr.: Kopenhagen, konigl. Bibl.
Tottsche Samml. mbr. sec. XII. 4». No. 520.
Ausg.: das Ende hiervon ed. Bouquet,
rec. XIII. p. 533. — -ebenso ap. Le Glay,
chronique d'Arras et de Cambrai par Bal-
deric . . . Paris 1834. 8». p. 351.
Historia australis. Pars plenior de
gestis sub Rudolpho, Adolpho et
Alberto caes. ab a. 1276 — 1303.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. I. p.
327 (ed. Struve I. p. 470-490.)
Historia belli sacri seu De via
Hierosolymis, quaUter recuperata
sit. 1095—1101. Auctore anonymo.
Der Verf. excerpirte Anonymi Itali gesta
und T 11 d e b o d u s.
Handschr.: Montecasino N. 300.
Ausg.: ap. Mabillon, museum italic. I.
2. p. 130-236.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
II. 2. p. 289.
Historia brevis occupationis et
amissionis terrae sanctae. 1095 —
1197.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. medii aevi
n. p. 1349-1354.
Historia Britonum, vid. Nennius.
Historia captionis Damietae ab a.
1217 -1219 = Gklfridus de Vino
salvo, hist. capt.
Historia. collegii Hospitalensis ad
Pirum Moutem. 1325—1570.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
325.
Historia comitum Provinciae ex
familia comitum Barcinonensium
brevis. 1090—1246.
Au^g,: 'ap. Labbe, bibl. nova I. p. 353-
364. — »ap. Bouquet, rec. XII. p. 361-364;
XIX. p. 231.
Historia compendiosa et succincta
serenissimorum regum Daniae ab
incerto auctore conscripta, nunc
vero usque a'd Christianura IV de-
ducta. (1574.)
Handschr.: Hamburg, ofir. Bibl. No. 24.
chart. fol.
Amg.: primum edita ab E. Lindenbrog.
Lugd. Batav. 1595. 4».
Historia conclavis unde prodiit
electio Pii II papae (f 1464).
Ausq.: ed. Papebroch ante AA. SS. BoU.
Mai. V. p. *127- *131.
Historia consecrationis monasterii
s. Trinitatis Cavensis factae ab
Urbano papa II a. 1092. 5. Septb.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 237-240.
Vgl. Annales Oavenses.
Historia conversionis Baioariorum
= Libellus de conversione.
HistoriaCortusiorum de novitatibus
Paduae et Lombardiae ab a. 1256 —
1358. Libri 11.
Verfasser sollen Guilelmus u. Albrigetus
aus der Familie der Cortusii sein, so dass Guilelm.
die Begebenheiten seiner Zeit trocken aufgeschrie-
ben, Albrigetus fortgefahren, das Ganze uberarbeitet
und Znsatze gemacht habe. Ist aber wahrschein-
lich eine von vielen fortgesetzte Faniilienchronik.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. cod.
lat. chart. sec. XVI. No. 94.
Handschr.: ^zusammen mit Rolandinus,
Musatus (histor. aug.), monachus Patavinus
ed. Fel. Osius. Venetiis 1636. fol. — ^ap.
Burmann, thes. Ital. VI. prs. 1. — ^besser
ap. Muratori, rer. Ital. script. XII. p. 763-
954. — Additamentaduo ad chronicon
Cortusiorum, unum ab a. 1359- cca 1365,
alterum ab a. 1354-1391, Patavina dialecto
scripta ab auctoribus anonymis, prim. ex
cod. E.stensi ap. Muratori 1. c. p. 959-988.
ErV.-Schr.: Donniges, Gesch. des deutschen
Kaiserthums im 14. Jahrh. Berlin 1811. 1. p. 60.
Historia crucifixorum 26 in Japonia,
vid. De ss. martyribus 26 crucifixis
in Japonia.
Historia de Enrique fi de Oliva.
Ausg. : i SeviUa 1490. 4». — »Sevilla 1533.
4". — ^unt. d. Tit.: Historia de Enrique
hijo de dona Oliua rey de hierusalem
y emperador de Constantinopla. Sevilla
1545. 4».
Historia de fundatione monasterii
Casauriensis sive s. Clementis in-
sulae Piscariae libri II = Chro-
nicon Casauriense.
Historia de gestis regum Britanno-
rum et Anglorum a CasGibellano
ad ann. 20. Edwardi III (1346) per
24*
k
372
IIISTORIA
quendaiT) canonicum de Lanercost
in comitatu Cumbriae*.
Aitsg. : Edinbiirg 1839. 4".
Historia de gestis Romanorum im-
peratorum et summorum pontiiicum.
I2lt0— 18;50, vid. Madius de Barba-
zanis.
Historia de Henrico I rege filio
Philippi auctore anonymo.
Ausg.: Bruchstiick ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. IV. p. 148.
Historia de landgraviis Thuringiae
a temporibus Ludovici Barbati ad
a. 1426.
Verschieden von Anonymi Erphcsford. hi-
s t oria.
Ausg.: ap. Eccard, historia genealogica
principum Saxouiae superioris p. 351.
Historia de Ludovico XI Francorum
rege et Oarolo Burgundiae duce,
vtd. Basinus.
Historia de morte et eventibus feli-
cis recordationis quondam illustr.
princ. domini Alberti Rom. Ung.
Boh. etc. regis (1397—1439) auct.
anonymo aequali.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. 11. p.
675-678.
Historia de particula s. crucis quae
in coenobio Mellicensi adservatur.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
389; — 'wiederholt ap. Kollar, vet. anal.
I. p. 860.
Historia de pontificibus et sanctis
ecclesiae Eboracensis scripta a poeta
anonymo, Alberti episcopi discipulo
(cca. 785).
Ausg.: fragmentum ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. HI. 2. p. 558-.569.
Historia de primordiis Calmosia-
censis monasterii, libri IL 1094 —
1222.
Ausy.: aj). Martene, thesaur. anccd. III.
p. 1159.
Historia de via Hierosolymitana,
vid. Historia belli sacri.
Historia de Viperto marchione, vtd.
Annales Pegavienses.
Historia de vita = Vita.
Historia de vita Henrici IV imp.
(1056 — 1106) a quodam eius tem-
poris conscripta. *
Eini^e halten flir den Verf. Otbert, BiNchof
V. LUttich (t 11 ly), der slet» ein KroHser AnbiinRer
\Va war, andero eini'n Rowissen CJulilo presb.
Cassinensi.s (Peit/,' Arcb. IV. p. 2()1 ). Ausge-
zeichuiU durch Heinheit und Schfinheil dcr Sprache.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mou. scr. XII.
p. 269.
Ausg,: 'unt. d. Tit.: Henrici IV caes.
Aug., ducis vero Boioruni VII, vita eiusd.
epist. iuv. ab Joa. Aventiuo. Aug. Vindel.
1518. 4". ohne Namen des Ver/ass. Sehr
schlecht interpunctirt, sonst fleissige Arbeit.
— *ap. Frecht, coll. zugleich mit Witichind.
p. 53. — *ed, Ortw. Gratius, fascicul. rer,
expetendar. et fugiendarum. Coloniae 1535.
p. 45. {neu abgedruckt von Ed. Brown
Londiui 1690. I. p. 89.) — ^unt. d. Tit. :
Historia de vita imp. caes. Henrici IV
aug. Hiltebrandi P. R. cognon. Gregorii
VII circa ea tempora, quibus uterque
vixit, conscripta (ed. Rein. Reineccius in
seiner Ausg. des Helmold.) Francof. 1581.
fol. — *ap. Reuber, scr. rer. Germ. p. 181.
('ed. Joannis p. 256). Ohne Grund bisher
als die beste Ausg. angesehen; es fehlen
ganze Satze. — 'ed. Urstisius, Germ. hist.
illustr. I. p. 381-393. — *unt. d. Tit.: Ot-
berti episc. Leodiens. epistola paren-
tatoria de vita et obitu Henrici IV imp.
ap. Goldast, apologetica scripta pro Henr.
IV imp. Hanov. 1611. 4». p. 204. — '"ap.
Pertz, mon. scr. XH, p. 268-283 ed. Watten-
bach. — 'i in usum scholar. ex recens. Watten-
bachii ed. Pertz. Hannoverae 1855. gr. 8°.
5 Sgr.
Uebers.: deutsch von Ph. Jafft5. Berlin
1858. 8". (Geschichtschreiber der deutschen
Vorzeit. XII. Jahrb. 2. Bd.)
Erl.-Schr.: Ncuniann, K. I'.. wlederhergestellter
Text der vita Henrici IV nach der einzigen
noch vorhandcncu llandschrift aus St. Emine-
ran, — ire Pertz' Arch. IV. p. 260; vgl. HI. p.
5:w.
Wattenbach, Deutschlands Geschichts^iuellen
p. 260.
Historia dedicationis ecclesiae Ca-
vensis a. 1192.
Ausg.: »ap. Ughelli, Italia sacra VII. p.
512. — »m AA. SS. BoII. 4. Mart. I. p.
335.337.
Vgl. Vila s. Pelri ep. Polic.
Historia dissidium marchionis
Estensis, vid. Maurusius.
Historia Dulcini haeresiarchae No-
variensis ab a. 1304 — 1307, auctore
anonymo synchrono.
Ausg. : ap. Muratori , scr. rer. Ital. IX.
p. 427-442.
Additamentum ad hi-
storiam fratris Duicini haeretici ab
auctore coaevo scriptum (scriptum
Kal. Maii 1136; cf. p. 455 ap. Mu-
ratori).
mSTORIA
373
Ausg.: 'ap. Muratori, script. IX. p. 447-
460. — ^grosse JExcerpte ap. Heuric. de
Hervordia ad a. 1304.
Historia e conquestes dells comtes
de Barcelona y reis d'Arag6. —
Empieza la ohra: ,Asi comen^en
les liistories e conquestes dels reys
de Arago e comtes de Barcelona
compilades per lo honorable mossen
pere T o m i c , caualler' ....
Reicht bis 1479.
Ausg.: 'Barcelona, por Joh. Rosembach
Alamany 1495. fol. — ^wiederholt ibid.
1519. 4». — ^ibid. C. Amoros 1534. 4».
Historia e Real di Franzia, que
tratta de fatti dei Paladini e di
Carlo Magno, in sei libri.
Ausg.: Mutina 1491. fol.
Historia Eduardi III auctore ano-
nymo, vid. Adamus Murimuthensis.
Historia elevationis s. Wicberti,
vid. Vita s. Wicberti.
Historia Eliensis ecclesiae auctore
anonymo Eliensi. Libri 3.
Ausy.: ^nur lib. 1. ap. Dachery, acta
Benedictiu. Unvollstiindig. — ^besser ap.
Gale, hist. Britaun. scr. p. 463-488.
Vgl. Thomas Eliensis.
Historia episcoporum Autissiodo-
rensium ab anonymis scriptoribus
diversis scriptatemporibus. 2partes.
A s. Peregrino I ep. — 1593.
Ausg.: 'ap. Labbe, bibl. nova I. p. 411-
526. — 'Bruchstucke ap. Bouquet, rec. IH.
p. 639; X. p. 170-172; XI. p. 113-115;
XII. p. 300-306; XVHI. p. 725-741.
Vgl. Passio s. Peregrini.
Vita b. Humbaldi.
Historia episcoporum Virdunen-
sium, vid.
Bertarius.
I.aurentius de Leodio.
Historia Erphesfordiensis anonymi,
vid. Anonymi Erphesf.
Historia Eudonis maioris domus
regiae in Angliae regno genealogica.
Ausg.: ex Monastico Anglicauo II. p. 899
sq. ap. Bouquet, rec. XII. p. 789-792.
Historia eversionis monasterii S.
Florentii veteris a Britonibus et
Normannis, translatio eiusd. sancti,
fundatio et abbates monasterii Sal-
muriensis.
Vorziiprlich wlohtig fiir d. Jahre 843—853.
Attsg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 843. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec.
Vn. p. 56; XI. p. 58.
Vgl. Chronicon monast. s. Florentii.
Historia „ ,, ,,
Historia Flandrica' = Flandria
generosa.
Historia Florentina auctore ano-
nymo ab anno 1106—1438. Italice
scripta.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XIX. p. 949-984.
Historia Fossatensis. Fragmenta
saeculi IX — XIII.
Handschr.: nid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 340.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 370-
374 ed. Waitz.
Historia Franoorum auctore ano-
nymo qui mediante saec. XII vixit.
Finis: a. 1152.
Ausg.: Bruchstiick ex cod. S. Germani
a Pratis No. 77, olim 162 ap. Bouquet, rec.
XII. p. 115-118.
Historia Francorum brevis inde a
Faramundo usque ad Henricum 11
imp. et Robertum I regem.
Ein meist wortlicher Auszug aus Ademarus.
Handschr.: Rom, bibl. Christ. No. 692,
Ausg.: die Schlussworte ap. Labbe, bibl.
nova n. p. 172.
Historia Francorum usque ad annum
1110.
Ausg.: 'ed. Pithoeus, scr. coaet. coll. I.
p. 407 (»510 ed. Francof.) coll. U. p. 83.
— *ap. Duchesne, scr. hist. Franc. 11. p.
630; IV. p. 85.
HistoriaFrancorum brevis aLotha-
rio Lud. Pii filio — 1108, vtd. Hugo
Floriacensis.
Historia Francorum imperatorum
brevissima ex cod. Admuntensi —
1212.
Ausg.: ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr.
X. p. 136-138.
Historia Francorum Senonensis
brevis ab a. 688 usque ad a. 1015.
(1034).
Vollslandig von Ordericus Vitalis in sein'
Werk aufgenommen.
Handschr : vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 348.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
III. p. 349-354. — »ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. IX. p. 364-369.
Historia Friderici imp. magni etc,
vid. Burchardus Biberacensis.
374
HISTORIA
Hlstoria fundationis coenobii Melli-
ccnsis <a. 1)28.
Ausg : 'ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
297-301. — ' ed. Lambecius, comment. de
bibl. Viiidobon. 11. p. 627-633. — »ap.
Kollar, vet. anal. I. p. 871.
Histopia fundationis ruonasterii Clu-
sani in valle Segusina = Libellus
narrationis seu chronicon coenobii
s. Michaelis de Clusa.
Historia fundationismonasterii Te-
gernseensis.
Wohl aus d. 11. Jahrh., mit jrossem Aufwande
rcdnerischen Schmuckes verfasst. Wird von Pez
einem gewisseii Froumund zugeschrieben, der im
10. .Tahrhundert jrelebt haben soU, bcstritten von
Lachmann und Zeuss (Herkunft der Baiern 1839.
p. 476.)
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. cod.
Tegern.s. 933. 1046.
Ausfj.: 'ap. Pez, thes. anecd. III, 8. p.
475-496. — 'Flacius, catal. testium veri-
tatis (Argentorati 1562) p. 127. 128. hat
ein Brtichstuck daraus loiederholt, was er
aber dem BernardusNoricus zuschreibt.
Vgl. Acta s. Quirini mart. Rom.
{Quirinalia).
Chronicon Tegernseense.
Historia fundationis Parthenonis s.
Bernardi.
Altdeutsches Gedicht.
Ausg. : ap. Pez, scrlpt. rer. Austr. II.
p. 287.
Historia fundationum monasterio-
rum Bavariae nonnullorum.
Einige schreiben sie dera Vit. Arnpeckius,
andere dem Andreas jiresb. Ratisbon. zu.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. cod.
lat. chart. sec. XV. 351.
Ausg. : ' ed. M. Freher zu Ende von
Andreae Ratisb. chronic. de Aucib. Bavar.
Amberg. 1602. 4».; — 'Hanov. 1604. 4».
Erl.-tichr.: l'"abricius, bibl. med. et inf. latini-
t;itis ed. Mansi VI. p. 302.
Historia Galllca, vid. Basinus.
Historia gentis Danorum, sive hi-
storica narratio de origine gentis
Danorum et de regibus eiusdem
genti.s, deque eorundem rebus gestis,
a Dan usque ad a. 1288 = Annales
Ryense.s.
Historia Gothorum = Chronica
Gothorum.
Historia Gothrlci et Rolfi Westro-
gothiae regum liiigua antiqua Go-
thica conscripta.
Ausg.: quam ex ms. vetustiss. ed. et
versione notisque illustr. 01. Verelius.
Acc. Joa. SchefFeri notae politicae. Upsal.
1664. 8».
Erl.-Schr.: Tfirner, Fab. , de rege Rolfone.
Upsal. 171S. 8».
Hlstorla Hasnoniensis monasterii,
vid. Tomellus.
Historia Henrici IV imp., vid. Hi-
storia de vita Henrici IV.
Historla Hierosolymitana abbre-
viata, vid. Jacobus de Vitriaco.
Hlstoria Hlerosolymitana auctore
anonymo Anglico. Fragmentum.
1177—1190 = Galfridus de Vino
salvo, historia Hieros.
Hlstorlae Hierosolymitanae pars se-
cunda auctore anonynio. 1100 —
1124 = Anonymi historiae Hierosol.
pars sec.
Historia Hungariea, vid. Anonymi
Belae.
Historia Jadrensls obsidionis a Ve-
netis a 1345 et 1346 auctore ano-
nymo coaevo. Libri II.
Scriptor sane miscrabilis. Haner.
Ausg.: ^ ad calcem Jo. Lucii VI librorum
de regno Dalmatiae et Croatiae. Arastelod.
1666. fol. p. 387-422. — *ap. Schwandtner,
scr. rer. Hungar. IH. p. 665-723.
Erl.-Schr.: Hancr, de scriptoribus remm Hun-
iraricar. p. ,36.
Hlstorla Ignoti s. monachi Casi-
nensis, vid. Chronicon Casinense.
Historia imperatorum a Carolo M.
ad Fridericum II imp. , speciatim
ad a. 12.'i5 ex cod. chartac. biblio-
thecae Paulinae Lipsiensis ab ano-'
nymo Saxone, vid. Chronicon Repe-
govii [Ausgabe No. 1.)
Historla llberatlonis Messanae in
Sicilia a Saracenorum dominatu a.
1060 per comitem Rogerium Nor-
mannura factae. Scripta a. 1160.
Ausg.: 'ap. Bahize, miscellan. VI. p. 174-
196. — ^wiederholt ap. Muratori, scr. rer.
Ital. VI. p. 613-626.
Hlstorla j Lombardlca, i vid J&-
/ Longobardica,! cobus de
Voragine.
Historla Ludovlci regis filii Ludo-
vici Grossi ab a. 1137 usque ad a.
1165.
OelBtloBCH Machwerk.
Ausg. : ' cd.- Pithoeus, script. coaet. XH.
fflSTORIA
375
p. 136. — *ap. Diichesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 412-419. - »ap. Bouquet, rec. XII.
p. 124-134.
Erl.-Schr.: de la Curne de St. Palaye, m^-
inoirc sur deux ouvrages bistoriques, concer-
nant Louis VII, intitul^s Pun: Gesta Ludo-
vici VII, et rautre: Historia regis I.udov. et
sur les auteiirs de ces ouvrages — in M^m.
de Tacad. des inscript. X. p. 563-570.
Struve, bibl.histor. ed.Mensel vn.2. p..52..53.
Vgl. Gesta Ludovici VII.
Historla Martini V papae (1417 —
1431).
Ausg. : ex ms. ed. Papebrochius ante AA.
SS. Boll. Mai. V. p. *112— *117.
Historia martyrii = Vita.
Historia martyrum Gorcomensium
= Vita martyr. Gorcom.
Historia martyrum interfectorum
in Hamburg = Legenda de martyr.
interf.
Historia martyrum Treverensium
auctore anonymo.
Ueicht bis 1072 mit Aufzahlung der Wunder.
Avsg. : ' ap. Hontheim, prodrom. histor.
Trevirens. I. p. 109. — ' wiederholt in AA.
SS. BoU. Oct. n. p. 373. — ^nach Hont-
heim Ausziige ap. Pertz, mon. scr. VIII.
p. 220-223.
Historia misoella. Libri XXVL
Entsfand aiif Gnindlage der Hist. Romana des
Paulus Waruefridi durch Zusatze u. weitere
Fortsetzungen. Reicht von d. Griindung Roms bis
813. Verfasser soll Laudolfus Sagax sein. Viel
gebraucht, ohne Werth.
Handschr.: vid. Pertz' Arch. X. p. 312.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Eutropius. Paulus,
edid. Gelenius. Basil. ap. Froben. 1532.
fol. — *Historiae miscellae a Paulo Aqui-
leiensi diacono primum collectae, post etiam
a Landulpho Sagaci auctae productaeque
ad imper. Leonis IH. i. e. a. 806, libri
XXIV (ed. P. Pithoeus). Basil. 1569. 8«.—
*ap. Goulart, hist augusta. Lugd. Bat.
1593. 8».Vol. IV., giebtjedoch nur das Ende.'
— *Pauli Diaconi historiae niiscellae libri
24, nunc ex var. mpts. illustr. et ed. ab H.
Canisio. Ingolst. 1603. 8». aus Pithoeus. —
*ap. Gruter., hist. aug. scr. Hanov. 1611.
fol. p. 771. — *in Bibl. PP. Lugd. Bat.
1677. Xni. p. 201, aus Vanisiiis. — 'ap.
Muratori, scr. rer. Ital. I. 1. p. 1-185 mit
Vanisius' Noten. (Dazu J. D. Mansi, ob-
servationes in A. Zaccariae iter litter. per
Italiam. Venet. 1769. 4». p. 19.) — *unt. d'.
Tit.: Hist. misc. ab incerto auctore consar-
cinata complectens Eutropii historiam
roniauam c. additamentis Pauli Diaconi
et Landulphi Sagacis seu cuiusquam
alii usq. ad a. 1306 additis notis et variis
lectionibus H. Canisii. Editio novissima.
Cherii 1854. 8». 9 Bl. 556 S. u. 1. Schrift-
taj. 1 Thlr. 14 Sgr.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der christl. Dichter u.
Geschichtschreiber Roms p. 152-155.
Bethmann in Pertz' Archiv X. p. 3U-31.S.
Schiiz, commentarius criticus de scriptis et
. scriptoribus hiFtoricis p. 279-283.
Historia monasterii s. Florentii Sal-
muriensis seu Glonniensis ab a. 841
-1203.
Ausg. : ' ap. Martene , ampl. coUect. V.
p. 1081. — *Bruch.stucke ap. Bouquet, rec.
X. p. 264; XL p. 276; XIV. p. 506-509.
Vgl. Chronicon monast. s. Florentii.
Historiaeversionis mon. s. Flor
Historia monasterii Glonniensis =
Historia mon. s. Florentii Salm.
Historia monasterii s. Juliani Turo-
nensis brevis. 570 — 1040.
Ausg.: 'ap. Martene et Durand, ampl.
coUect. V. p. 1072. — *Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. XI. p. 117.
Vgl. Chroiiicon Turonense.
Historia monasterii ss. Justi et Cle-
mentis Volaterrarum in Hetruria.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p.
439-441.
1'^^ Miracnla ss. Justi et Clem.
Historia monasterii s. Laurentii
Lebdiensis cum appendice instru-
mentorum. 958 — 1586.
Ausg. : ap. Martene et Durand, coll. ampl.
II. p. 1038.
Historia monasterii Mortui Maris
ab a. 1130 — a. circiter 1200.
Ausg. : ' ap. A. du Monstier, Neustria pia
p. 768. — * in Gallia christiana XI. p. 307.
— 'Bruchstiick ap. Bonquet, rec. XIV. p.
509-514.
Vgl. Chronicon monasterii Mortni
Maris.
Historia monasterii Piscariensis.
Ausy.: 'ap. Ughelli, Italia sacra VI.
(*ed. riova X. p. 393.)
Historia monasterii Pontiniacensis
dioeces. Autissiodorensis.
Ausg.: ap. Martene et Durand, thesaur.
anecd. IIL p. 1221.
Historia monasterii Usercensis ab
a. 760—1149.
Ausg.: ' ap. Baluze, historia Tutelensis,
probationes p. 825. — ^Bruchstiick ap. Bou-
quet. rec. XIV. p. 334-342.
Historia monasterii Viilariensis.
1146-1485.
Ausg.: ap. Martene, thesaur. anecd. HI.
p. 334.
Historia IVIontisferrati , vid. Bene-
venutus de S. Georgio.
376
HISTORIA
Historia Morimundensis coenobii
orcl. Cisterc. a Fapiensibus a. 1237
desolati, auctore synchrono.
Aiug.: ap. Ughelli, Italia aacra IV. p.
183-196.
Historia mortis Henrici VII imp.
(1313.)
Ausg.: ap. Freher, .scr rcr. Germ. ed.
Stnive I. p. 645.
Historia Novientensis monasterii,
vid. ( 'hronicou monast. Novicnt.
Historia Olai sancti regis.
Ausy. : ex vet. sermone cura Sveinbjor-
ni.s Egilssonii. Hafniae 1834. 2 vol. 8».
mai. {Zugleich Bd. 4. u. 5. der Scripta
histor. Lslandorum.)
Vgl. Saga Olafs liins helga.
Historia Olavi Tryggvii filii.
Ausg.: ex vetere sermone opera Svein-
bjornis Egilssonii in Islandia. Hafniae
1828-31. 3 vol. 8». mai. (Zugleich Bd. 1-3.
der Scripta hist. Islandorum.)
Vi/l. Sap:a Olafs Trygixwassonar.
Historia passlonis s. Mauritii et
sociorum Agaunensium martyrum
legionis Felicis Tbebaeae a. 2S6,
vid. Narratio de martyribus legio-
nis Thebaeae.
Historia Pistoriensis = Annales
Pistorienses.
Historia politioa et patriarchica
Constantinopoleos. — Epirotica.
Ausg.: recogn. Imm. Bekker. Bonnae
1849. gr. 8». 1'/, Thlr. (Corpns scr. hist.
Byz.)
Historia pontificum et comitum
Engolismensium incerto auctore,
quem canonicum Engolismensem
fuisse et vixisse a. 1159 certum est.
Ausg.: 'ap. Labbe, bibl. nova II. p.
249-*264. — *Bruchstucke ap. Bouquet, rec.
X. p. 248; XI. p. 263; XII. p. 393-400.
Historia quomodo portio vivifice
crucis Werdeam {Donauworth) per-
venerit. 1027.
Ausg. : ' ap. ( )efelc. scr. rcr. Boic. I. p.
332-336. — »ap. Konigsdorfer, Geschichte
von Donauworth I. p. 384-392. — »ap.
Grandidicr, histoire d'Alsacc I. p. 226.
Rrl.-Schr.: Wattenboch, Doutitchlands Gc-
(-chicli1gqiiflk'ii p. L'2C.
Historia Ramesiensis sive Liber de
fundatione et benefactoribus coe-
nobii Ramcsiensis auctore anonymo.
Ausg.: ap. Gale, histor. Britann. script.
p. 385-462.
Historia regum Francorum usque
ad a. .S77.
Ausg. : ap. Pertz, mon. H. p. 324. 325.
Historia regum Francorum mona-
sterii sancti Dionysii - a. 1108.
1137.
Ilandschr.: vid. ap. Pertjs, mon. scr. IX.
p. 341. 343. 349.
Ausg. : ' Bruchstucke unt. d. Tit. : Ab-
breviatio gestornm Franciae regum ap.
Bouquet, rec. VI. p. 238; VII. p. 2.55; X.
p. 226; XI. p. 213; XII. p. 67. 285. XVU.
p. 432. — 'volhtdndig ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. IX, p. 395-406.
Historia regum Francorum [latine
et franconallice) ab origine gentis
ad a. 1214. Libri 3.
Ausg.: ex cod. ms. abbatiae s. Victoris
Paris. No. 419. ap. Bouquet, rec. VU. p.
259-261; IX. p. 41-45; X. p. 277; XI. p.
319; XII. p. 217-222; XVU. p. 424-428;
in franzosischer Uebersetzung p. 428-432.
Historia rerum Austriacar., vid.
Anonymi chronicon Austriacum.
Historia rerum a Langobardis ge-
starum in Cistyberina Italia ab a.
840 ad tempora Landulfi, Campani
episcopi, atque s, Bertharii abbatis
Cassinensis, ignoto monacho Cassi-
nensi auctore.
Ausg.: 'ed. C. Peregrinus, hist. princip.
Langobard. Neap, 1643. 4<», p, 92 ; — ' ap,
Pratilli, hist. princ. Langob. I, p, 187
cwni notis.
Historia Romanensis = Chronicon
Repegovii,
Historia sanguinis, vid. Transiatio
sanguinis.
Historia Saracenorum in Sicilia, ex
historia cui titulus Asmodferi, com-
posita ab Alkadi Sciohabadin fii.
Abiddami, Araariensi. 908—1039.
Ausg. : latine redd. a Dobelio Citerone,
ap. Muratori, script. rer. Ital. I. 2. p. 251-
254.
Historla Selebiensis monasterii quod
fundatum est in AngHa in honore
s. Germani Autissiodorensis episcopi
a. 10G9, auctore auonymo qui scri-
bebat a. 11.S4.
Ausg.: aj), Labbe, bibl. nova I, p. 594-
626.
Historia seu epistola de morte La-
dislai R. Ung, Daim. Boh. ducis
Stiriae etc. peracta a. 1475.
fflSTOraA — HOCXSEMIUS
377
AtLsg.: ex ms. chron. Pol. et Slezie ap.
J. G. Drescher, diplomat. Nebenstundeu
(Breslau 1774. 4».) I. p. 73-78.
]'gl. Lcssus in obituin.
Historia Sverperis regis (1184 -
1202) Norvegiae.
Ausg.: ex vet. sermone lat. redditsi et
apparatu crit. instructa. Opera et stud.
Sveinbjoruis Egilssonii. Hafniae 1837. 8*.
mai. 2'/, Thlr. (Bildet zugleich Bd. 8. der
Scripta histor. Island.)
£W.-&?<r. : Anecdoto n historiam Sverreri re-
jjfis Norveciae iilu&trans, ed. M. E. Chr. Wer-
l:iuff. Hafniae 181."). SO.
Miillcr, .Sagabiblioth. III. p. 413-126.
Vgl. Sverris-Saga.
Historia translationis tunicae Jesu
Christi de Hungaria ad incl. civi-
tatem Coloniensem ad raonasterium
Albarum Dominarum.
Aiisg.: impressum Coloniae per Lodov.
Reuchen. Avi Schluss: 1474. 4 Bldtter.
4". Von grosster Seltenheit.
Historia Trevirensis = Gesta Tre-
virorum.
Historia tripartita ecclesiastica, vtd.
Cassiodorus.
Historia turbinum Monasteriensium
a. 1451—1457.
Ausg. : ap. Witte, hist. antiq. occident.
Saxon. s. nunc Westphal. Monast. 1778. 4".
p. 728-747.
Historia vetus coenobii Petribur-
gensis versibus Gallicis.
Eine poetische Abkiirzung des Hngo Candi-
dus bis 1138.
Ausy.: ap. Sparke, hist. Anglic. script.
p. 241 sq.
Historia vitae et regni Richardi II,
a monacho quodam de Evesham
consignata.
Ausg. : ed. Th. Hearne. Oxonii 1729. 8».
Historia Waitharii, vid. De prima
expeditione p. 264.
Historia Wenceslai I, vtd. Cosmas
Pragensis.
Historiae coenobii Burgensis con-
tinuatioperanonymum. 1321 — 1338.
Fortselzung des Walterus de Why tlesey e.
Aiisg. : ap. Sparke, hist. Anglic. script.
p. 217-240.
Vgl. Hugo Caudidus.
Historiae Farfenses (raonasterium
b. Mariae V. in iSabinis interRomara
Reateque), vtd.
Constructio Farfensis,
Hugo, opuscula,
Ordo Farfensis,
Gregor Catinensis, opera,
Catalogus abbatum Farfensium,
Annales Farfenses.
N£. Die Litcratur dieses Klosters ist erst seit
1853 durch Bethmann liritisch untersucht u. durch
Veroffentlichung der genannten Schriften zugang-
licher gevforden. ^
Erl.-Schr.: Giesebrecht, W., Gesch. d. deut-
schen Kaiserzeit t. p. 753.
Historiae Flandricae synopsis =
Flandria generosa.
Historiae regum Magni Boni, Ha-
raldi Severi et filiorum eius.
Ausg.: ex vet. serm. cura Sveinbjornis
Egilssonii. Hafniae 1835. 8". mai. {Zugleich
Bd. 6. der Scripta histor. Islandorum.)
Historiae regum Norvegiae aMagno
Nudipede usque ad Magnum Erlingi
filium.
Ausg.: ex vet. sermone opera et studio
Sveinbjornis Egilssonii. Hafniae 1836. 8".
mai. {Zugleich Bd. 7. der Scripta histor.
Islandorum.)
II- X ■ »*/■ j ( Relatio de ori-
Historiae Wind- • ^^ Annales
bergenses = ( Windbergenses.
Historica narratio de origine gentis
Danorum = Annales Ryenses.
is toriola Longobardorum auctore
ignoto monacho Cassinensi coaevo,
ab a. fere 840 ad tempora LanduLfi
Campani episcopi, continens 35 an-
nos = Chronicon Casinense.
Hochmeisterchronik oder Ordens-
chronik — 1467.
Die umfassendste Chronik d. deutschen Ordens,
aber als Ganzes, wie sie vorliegt, ein trauriges Mach-
werk.
Handschr.: vid. Toppen, Gesch. der
preuss. Historiographie p. 56.
Ausg.: keine.
Uebers.: holldndisch: nach einem Ms. zu
Utrecht ed. Matthaeus, analecta vet. aevi V.
p. 631-818 (in 4«.).
{andere holldnd. Handschr. zu Briinn,
Stockholm, k. Bibl., Skokloster bei
Upsala.)
Erl.Schr. Toppen, Gesch. I. c. p. ,55-87.
Hochwardus Laurentius: Cata-
logus episcoporum Ratisponensium
—1539.
Handschr.: Wien, k. Hofb. hist. eccl.
47. jetzt 9527.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 159.
Hocxsemius, Joh., canon. Leodien-
sis: Historia et res gestae pontificum
Leodiensium ab Henrico Guelrensi
378
HOFMANN — HROTSUITA
usque ad Engelbertum a Marka.
1246—1348.
Ausff.: ap. Chapeaville, gesta pontific.
Leodiensium II. p. 273-514.
Erl.-Sc/tr.: B<i hmi.'r, rcfresta I/iulovici Bav. p. X.
Winil, bibliotliek d. Nrdcrlandscbe gei^cbied-
schrijvcr.-i p. .')0.
Hofmann, Fr. Christ. , monachus
Emmeramensis {■f 1534) : Chronicon
breve de primis ducibus Bavariae,
episcopis Ratisbonensibus et de s.
Emmeramo.
V(jllig uobeueuteiid.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 545.
Erl.-Schr.: v. Arctin, literar. Ilandb. f. U. baie-
rische Gesch. p. 160.
Vgl. Chronicon Bobemiae.
Hollandsche Rijm-Kronijk, vid.
Stoke.
Honoratus Massiliensis, vid. Vita
s. Hilarii Arelat. episc.
Honorius Augustodunensis presb.
(t post 1152): Imago mundi de
dispositione orbis.
Kine Beschreibung der ganzen Welt, noch coni-
pendioscr als da.s folgende. Enth. auch cinc kurze
Chronik.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 127.
Ausff.: der Jruhere Theil zusammen-
gearbeitet mlt Sahburger Annalen unt. d.
Tit. : Cronica Honorii. ... hdvfig ge-
drucht z. B. '(Norimberg., Ant. Cobur-
ger) s. a. fol. — * Norimberg. 1491.
fol. — •'Basil. 1497. 4». — "Spirae 1583.
8*. — * unter A n s e I m u s ' Namen Ba.sil.
1497. 4». — auch in •Bibl. max. Patrum.
Colon. Xn. — 'Bibl. m. Patr. Lugd. XX.
p. 964. — >ed. Wilmans ap. Pertz, mon.
scr. X. p. 132-134, nur eln Theil d. 1. Bchs.,
der Deutschland betrifft, und das Ende des
3. Buchs.
— — : Libri quatuor de lumina-
ribus ecclesiae sive de scriptoribus
ecclesiasticis.
Da» 1. Tiuch i8t auB Hieronymus, das 2. aus
Gennadius, das 3. ans iHidoruK, das 4. aus ver-
schiedenen andcrn Qucltcn entnommen.
Ausg. : ' cum catalogis Gennadii , Isidori
etc. e recensione Suffridi Petri. Colon.
1580. 8". — »ed. Miraeus, bibl. ccclesia-
8hca. Antverp. 1639. fol. p. 107-130 (»ed.
nova, fcd. J. A. Fabricius. Hamburg. 1718.
fol. p. 73.)
: Summa totius de omni-
moda historia.
Ein magcres iind gciRtloses Handb. der Wclt-
geRcbichtc.
Handschr.: ap. Pertz, mon. scr. X. p. 126.
Ausg.: von 726-1133 ed. Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. X. p. 128-131.
Erl.-Schr.: PabriclUH, bibl. mcd. ct inflmae la-
Unltatis Lib. VIII. p. H14 «23.
Wattcnbach, DeutNchlands Geschichtijquel-
leu p. 344.
Hoorn, Petr,, vid.
Dier dc Muden.
Vita (Pctri) Hoorn.
Horneck, vid. Ottokar von Horn-
eck.
Hotricus Abendon, prof. theol.
Oxoniensis (a. 1421): Panegyricus
in concilio Constantiensi d. 27. Oct.
1415 habitus.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. II.
p. 183-205. cf. praefat. p. XLVI-LII.
Hoveden, vid. Rogerus de Hoveden.
Hrotsuita, Hroswitha, Roswitha
nionialis in Gandersheim {vor 9S4):
Carmen de primordiis et fundatori-
bus coenobii Gaudershemensis.
In Mexametern. Verbreitet sich auch iiber die
friihere Familiengesch. dcs ottonisclion Kaiserbau-
sos. Hr. ist dio erstc Dichterin auf germanischem
Boden.
Handschr. : verloren, nur eine fiir Leib-
nitz be.stimmte Abschrift in Hannover.
Ausg. : ' ap. Leibnit., scr. rer. Br. II. p.
319. — 'ap. Leuckfeld, antiquitat. Gan-
dersheim. nebst Vebersetzung von 1216 p.
409. — *ap. Harenberg, hist. Ganders-
heim. diplom. p. 469. — *ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 306-317. — »ed. K. A. Barack
ln\ Die Werke der Hrotsvitha. Niirnberg
1858. 8».
Uebers.: deutsch von Pfund. (Geschicht-
schreiber der dentschen Vorzeit. X. Jahrh.
5. Bd.) Berlin 1860. 8»-
: Panegyricus Ottonis Magni.
919-967.
Manchmal dunkel, von grossem Nutzen fiir d.
Gcschichte jener Zcit,
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. Ratisb. saec. X. 4"., einzige. Durch
die darin befindlichen 2 grossen Liicken
ist fast die Hiilfte des Werkes unterge-
gangen.
Ausg. : unl. d. Tit. : ' Hrosvite illustr.
virgin. et monialis germane gente saxonica
orte (opera), nuper a Cour. Celte inveuta.
Norimb. 1501. fol. M. 8 Holzschn. Erste
sehr seltene Ausg. Text hin u. icieder ver-
(Indert, besonders wo ein Hiatus tcar. Be-
schreibung bei Maugerard, ^sprit des jour-
naux, avril 1788. p. 257; 1856 in Augs-
burg mit 72 fi. hezahlt. Panzer, annales VU.
p. 439. — ^unederholt ap. Keubor, script.
germ. 1584. p. 161. Miteinig. Besserungen. —
• 7nit Widukind zusammen ed. H. Meibom.
Francof. 1621. 4». Mit Noten. — unt. d.
Tit.: * Opera partim soluto partim vincto
sennonis genere ab ea couscripta, a C.
Celte formis primum expressa, nunc denuo
HUBERTUS — HUGO
379
recognita et repurgata cnra et stud. H. L.
Schurzfleisch. Vitemberg. 1707. 4». p. 175.
— *ap. Meibom, scr. rer. Germ. I. p. 709.
Corrupter Text. — • ap. Renber, vet. scr.
ed. Joannis p. 226. — 'ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 317-335. — «ed. K. A. Barack
in: Die Werke der Hrotsvitha. Niirnberg
1858. 9)". Ist die erste voUstdndige Gejfirnmt-
av^gabe. •
Uebers. : deutnch vou Dr. Pfund (Geschicht-
schreiber der deutschen Vorzeit. X. Jahrh.
5. Bd.) Berlin 1860. 8«.
Otto d. Grosse, ein Gedicht a. d. Lat.
von K. F. A. Nobbe. Leipzig 1851. 52.
2 Thle. gr. 8».
Erl.-Schr.: Contzen, d. Geschichtschreiber der
sachs. Kaiser p. 109.
Dorer, Edm., Koswitha, die Nonne aus Gan-
dersheim. Aarau 1857 (Recens. in ,Deutschl.'
18.5S. No. 97. ,Schlesisehe Zeit.' 1858. No. 205.)
Fabricius, bibl. med. et inflmae latinitatis.
Lib. Vni p. 829 834.
Frevtaft, Gust., de Rosuitha poetria. Vratis-
!av. 1.S39. 80.
Giesebrecht, W., Gesch. der deutsch. Kai-
serzeit I. p. 741.
Hausser, L.., die teutschen Geschichtschr.
Heidelberg 1839. p. 57.
Hoffmann, de Roswithae ■vdta et scriptis.
Vratislav. 1S39. S».
Leuckfeld, antiquitat. Gandersheim. Guel-
ferb. 1709. 40.
Matirenbrecher in Sybels histor. Zeitschr.
1861. p. 123. 151.
Pertz m seinem Archiv VII. p. 409.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 171. 172.
Wilstemann, J. S., Geschichte der Ros-
witha. 8. 1. 1758. 80. Selten.
Vgl. Acta s. Pelagii mart. [acta alia.)
NB. Bendixen edid. Hrotsuitae comoedias.
Lubecae 1858. 16rao. Vipnon de Retif de la
Bretonne, poesies latines de Rosvithe, religieuse
Saxonne av. une tradnotion libre en vers franc.
Pari.<i 1854. srr. 80. u. Charles Magnin, theatre
de Rhotsvilha. Paris 1845. So.
Hubertus (post a. 1047), vid. Vita
s. Gudilae.
Hubertus presbyter, vid. Vita s.
Vedasti [apparitio.)
Hucbaldus | monachus S. Amandi
Hugbaldus i Elnonensis (f 976):
Carmen mirabile ad Carolum imper.
Calvum de laude calvorum seu
Ecloga de calvis.
Ein plattes (ledicht von 136 Ver.sen, in welchem
jedes Wort mit C anfangt. Barth gibt 15 Verse mehr.
Handschr.: Valenciennes, N. 8.1, —
No. 239.- (nach Sander.)
Ausg.: 's. 1. et- a. (Mogunt. vor 1500).
4». Selten. ~ «Basil. 1516. 4». — *iUd.
1546. 4°. Diese beiden letziem sollen nicld
voUstandig dasselbe enthalten. — *in Acro-
sticha, nempe Hugbaldi Calvor. laus; lusus
venatorius ... et alia quaedam carmina
n. prim. ed. Ba.sileae, Jac. Parvus. 1552.
8«. — *Lovanii 1561. S». — "ap. Casp.
Dorn&v, amphitheatriim sapientiae Socra-
ticae. Hanov. 1619. fol. T. p. 290.— 'ap.
Barth, adversar. XLVI. 22. p. 2175. —
*ap. Bouquet, rec. VH. p. 311.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karol. Zeitalter p. 126. 244.
Cousseraaker, E. de, meraoire sur Hucbald
et su.- ses trait^s de musique. Douai et Pa-
ris, Techener 1841. 4o. 15 fr. Nur inSO Exem-
plaren gedruckt.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. Lib. VIII.
p. 810.
Preytag, adparatus litterar II. p. 933-39.
Gerbert, scriptores ecclesiast. de musica
sacra. St. Blasii 1784. I. p. 103 sq.
Goethals, lectures relatives a l'hist. des
sciences en Belge. Bruxelles 1837. I. p. 1-9.
Histoire litt^raire de la France VI. p. 210 sq.
Leyser, hist. poet medii aevi p. 277.
Vgl. Acta ss. Cyrici et Julittae {acta.)
Vita s. Aldegundis.
„ „ Jonati.
,, ,, Lebuini.
,, ,, Rictrudis.
„ „ Theoderici abb. Rem.
{hpnni.)
Hugenettus de Metis (Avenionen-
sis, iur. Dr.) : Panegyricus pro matu- ■
randa ecclesiae reformatione in con-
cilio Constantiensi dictus d. 4. Aug.
1417.
Ausg. : ap. Walch, monimenta fasc. 3. p.
209-244; cf. praef. p. XXXVHI.
Hugo abbas Farfensis (f 1039):
Opuscula: Destructio monasterii
Farfensis circa a. 900.
Oeschrieben nach d. J. 1000.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 531.
Ausg. : ' ed. Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 532-539. — ^vorher ap. Mura-
tori, antiquit. Ital. [letzter Bd.) — ^wie-
derholt von CoUuci, antichiti Picene XXX.
— * Bruchstiick ap. Muratori, scr. rer. Ital.
IL 2. p. 294.
Erl.-Schr.: Giesebrecht, W., Gesch. d. Kaiser-
zeit I. p. 331.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 324.
: Breve de rebus perditis
monasterii Farfensis.
Geschrieben cca 1014.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. H. 2.
p. 447,
: De diminutione monasterii
Farfensis.
Gcschrieben 1026; nur noch ein kurzer Anszug;,
V )n Gregor. Catinensis seiner Chronik einge-
fiigt, vorlianden.
Ausg.: 'ap. Mabillon, annales IV. p.
699. — ^wiederholt ap. Muratori, scr. rer.
Ital. II. 2. p. 549. — *M. von Bethmann,
ap. Pertz, mon. scr. XI. 539-543.
: Ordo Farfensis.
Handschr. : vid. ap. Pertz. mon. scr. XI.
p. 545.
Ausg. :, ' der prologus ap. Mabillon, an-
nales IV. — "^das voLlstandige Werk in:
380
HUGO
Vetus disciplina monastlca, opera congreg.
Sanblasianae. Parisiis 1726. 4*. — '7iur
(ias auj die Geschichte Farfa^s BeziLgliche
ed. Bethmann ap. Pertz, mou. scr. XI. p,
544-548.
: Querimonium ad impera-
torem Conradum a. 1026 de castro
Tribuco et Bucciniano.
Handischr.: vid. ap. Pertz, mou. scr. XI.
p. 531.
Ausg.: 'ap. Galletti, Gabii p. 130. —
^ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr. XI. p.
543. 544.
\'<jl. Ili.stoiiiie Farfeiiso.^.
Hugo abbas Farsitus (cca. 1132),
vid. Narratio s. Mariae Suession.
Hugo archidiaconus Compostella-
nus, vid. Vita .s. Fructuosi [transl.)
Hugo archiepiscopus Magdebur-
gens. (flor. 11,'U), vid. Vita s, Nor-
berti Magdeburgensis.
Hugo Candldus (f post 1155): Hi-
storia coenobii Burgensis (Peter-
horough). 654—1175.
Ausg.: ap. Sparke, hist. Anglic. script.
p. 1-94.
Erl.Sckr.: History, ancient, en^liKb and frencb,
exemplified in a re^ular dissection of the
S.axon chronicle; prcceded by a review of
Wharton'.s ulrum Elfricu.^ srrammaticus? Mal-
mesbury'8 life of s. Wulstan, and Hugo Can-
d i d u r' Peterborough history; wherein the prin-
cipal saxon annalists are now (for the first
time) identified. London, Hatchard 1830. 8».
XVI. m p. 10 sh.
WriRht, "Th., biographia Britannica Hter. II.
p. 176-17S,
Vgl. Ilistoria vetus coeii. Petrib.
Hugo canonicus S, Mariani Altissio-
dorens. (flor. 1228), vid. Robertus
Alti.ssiodorensis.
Hugo canonicus regularis, vid.Viia.
s. Johannis de Bridlingtona.
Hugo comes S. Pauli, vid. Epistola
H«gonis com.
Hugo de Cleeriis, miles Andega-
vensis, Fulconis V comitis ad Ludo-
vicum regem legatus : Commentarius
de nmioratu etseneschalliaFranciae,
Andegavorum olim comitibus haere-
ditaria.
Nach 1120 gegchiHoben.
Atisg. : ' ed. Sirmondi zu Anfang des 5.
Buche^ Epi.stolarum Godfridi Vindocinen-
sis. Paris. 1610. 8*. — *in Sirmondi opera.
III. p. 875-878. — »ap. Duchesne, scr. hist.
Franc. IV. p. 328.331. — «ap. Baluze,
miscellan. IV. p. 479. — *Bruchstuck ap.
Bouquet, rec. XII. p. 492-495.
Hugo de S. Victore (f 1140): Hi-
storia sive Chronicon.
Noch nicht edirt.
Ifandschr.: Paris, No. 4891. mbr. sec.
XII. fol,; — No. 4999 A. mbr. s. XIV.
4». — No. 4862. mbr. sec. XIU; —
No. 5014. Colb. 6213. mbr. sec. XU.
40.; ^ Trier, No. 1287 (CIX.) mbr. et
ch. sec. XV. — Leipzig No. 350. mbr.
scc. XII. fol. f. 94. Vgl. iiber alle Pertz'
Arch. XI. p. 306 310.
Erl.-Schr.: Fabrieius, bibl. med. et inf. latiui-
tatig. Lib. VIII. p. SSlSSg.
Liobncr, Alb., Ilugo v. St. Victor und die
theolog. Kichtungiiu seiner Zeit. Leipz. 1832.
80.
Moiboni, cle llugonis de S. Victoro patria Sa-
xonia, ap. Mi.^iliom, scr. rer. Germ. III. p.
■12!» 4:12.
Hugo Falcandus, vtd. Falcandus.
Hugo Flaviniacensis seu Virdunen-
sis (abbas a. 1111): Chronicon Vir-
dunense seu Flaviniacense, a Chr.
n. —1002 et 1002—1102. Libri 2.
D,is erste Buch planlose Compilation, d. 2. reich
au Urkunden und sehr wichtig fiir fr.^nz. ICirchen-
geschichte. Der Verf. war sehr leichtglaublg.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. VIII.
p. 284,
Ausg.: 'ap. Labbe, nova bibl. mss. I. p.
75-272. — »ap. Pertz, mou. scr. VIU. p.
288-502. — ^Bruchstiicke ap.Bouquet, rec.
m. p. 353-365; V. p. 372; VI. p. 230;
Vn. p. 246-248; VIU. p. 286-297 u. prae-
fat. p. 31; X. p. 205-210; XL p. 142-147;
XIU p. 617-628; XIV. p. 797-804. — Be-
sondere Theile hieraus sind: Acta Gregorii
VII {s. unt. Vita s. Gregorii VII), Series
abbatum Flavin,, Vita b. Richardi abb. S.
Vitoni, u. Vita s. Magdalvei.
Erl. - Schr. ; K ci p k. e , R. , die Quellen dcr Chro-
nik des Hugo v. Flavigny, — in Pertz' Arch.
IX. p. 240-292.
SchUz, comment. criticus dc scriptig et scri-
ptoribus historicis p. 159.
Waitz in G6ttinger gel. Anzeig. 18.56. p. 1905.
Wattenbach, Deutschlands GeKchichtsquel-
len p. 282.
Vgl. Bertarius can. 8. Vit.
Raurentins de Leodio.
: Necrologium.
Ausg. : ap.Pertz,mon. scr. VIIL p. 285-287.
Hugo Floreffiensis canonicus (cca.
1230), vid. Vita s. Juttae.
Hugo Floriacensis monachus seu
de s. Maria (cca. 1135): Chronicon.
Geschriebcn f. Konig I-udw. VI z. Anf des 12.
Jahrb. , reicht von Ninus bis Karl d. Kaiilen (S.5.5.)
Nicht ohnc Verdienst. Ist falscblich Ivo Bisch. v.
Chartres zugeschrieben.
Handschr. : aufgezahlt und kritisirt in *
Pertz' Arch. VIL 526.
Ausg.: ^vollstundig ed. Bh. Rotteudorff.
Monasterii 1636. 4". miu. -r *die erste
Hnljte unt. dem Tit.: Ivonis Carnotensis
ep. excerpta chron. de gestis quorundam
regum et iinperatorum usque ad Ludov.
Piuni, ap. Freher, corp. hist. Franc. p.
HIJGO
381
1-51 (von Ninus - Constant. ap. Rott. p.
1-91). — Bruchstiicke 'ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p 16, durch Versehen zum
2. male gegeben III. p. 349. («^r/. Bouquet,
rec. Vm. praef. p. 145, No. 43.) (ap. Rott.
p. 90.) — *ed. Lambecius, comm. de bibl.
Vindob. lib. n. p. 857 (ap. Rott. p. 179).
— : Chronicon de regibus
Francorum a Pharamundo ad Phi-
lippum I (1108).
Wurde gewohnlich dem Ivo Carnoteusis zu-
geschriebon.
Ausg. : ^ unter Jvo''^ Nameti in Ivonis
operib. Paris. 1647. p. 305. — *c. Ivonis
epistolis ed. P. Pithoeus. Paris. 1585. 4".
— »ed. Juretui?. ibid. 1610. 8». — « ap.
Freher, corp. hist. Franc. p. 51-57. — * ap.
Pertz, mou. scr. IX. p. 395-406 ed. Waitz.
Uebers.: ab a. 949-1108 trad. en fran^.
par Guizot, coUection VII. p. 65-86.
: Fragmentum chronici seu
excerptum chronici veteris, ab a.
987—1134.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 142-144. — »ap. Bouquet, rec. XI.
p. 158-160; XII. p. 8.
: Historia ecclesiastica qua-
tuor libris digesta usque ad Karoli
M. obitum.
Ist die erste Ansgabe.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 338. 347.
Au^g.: ^ed. RottendorfF. Monasterii 1636.
4». — 'ap. Freher, scr. rer. Germ. der 1.
Theil bis zu Anfang des 5. Buches. — *ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 349-353.
(giht nur den Dedicationsbrief, die Vor-
reden der einzelnen Biicher, Anfang und
Ende, den Epilog an die Grafin Adele u.
den letzten Theil des 4. Buches, der aber
mit der 2. Ausgabe verbunden ist.)
: Historia ecclesiastica sex
libris digesta.
I.st die zweite Ausgabe. Reieht bis 855. Der
GrSfin Adele von Blois gewidniet. Denkma) der Ge-
lehrsamlieit u. des Fleisses Ilugos.
Handschr.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p.
338. 348.
Ausg.: 'ed. Rottendorff. Monasterii 1636.
4". — *ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 354-364.
: Historia Francorum brevis
a Lothario Ludovici Pii tiho — 1108,
vid. Ivo Carnotensis.
— : Historia nova Francorum
s. Libellus de modernis Francorum
regibus. Continet actus — a. 1108.
Geschrieben fiir d. Konjgin Matbilde v. Rngl.
zvv. llU-1125. Das brauchbarsio aller Biicher Hugos.
Handschr. : P a r i s , Notre Dame No. 135.
mbr. fol. 8. XIII.; — St. Germ. No. 1085.
olim 646. mbr. fol. min. s. XIII. , unvoll-
stdndig. — Liittich, olim St. Trudonis;
einzige vollstdndige.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Fragmentum a. 877-
949 ex H. Fl. chronica a Carolo Simplice
usque ad Hugonem Capetum ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. IH. p. 347 ; — der iibrige
Theil ibid. IV. p. 142. — ^aus 4 Mpten. ap.
Bouquet, rec. VIII. p. 317-321 ; XII. p. 792-
799. — * Vorrede und Anfang des Textes
ap. Martene, thesaur. anecd. I. p. 327. —
*ap. Pertz, scr. mon. IX. p. 376-395 ed.
Waitz in der ursyriinglichen Gestalt.
: Tractatus de regia pote-
state et sacerdotali dignitate.
Gesclirieben auf Geheiss IConigs lleinrioh I v.
England in seinem Streite mit Anselm von Canter-
bury zwischcn 1100-1106. Kiihn und klar.
Ausg.: ^ap. Baluze, miscellan. IV. p. 9-
68. (=ed. Mansi II. p. 186.)
Erl.-Schr.: Stenzel, Gesch. der frank. K.iiser I.
p. 6S9.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 345.
Watteubach, Deutschlands Ge.schichlsquel-
len p. 323.
Wilmans in Pertz' Aroh. X. p. 199-202.
Vgl. Epistola Hugonis.
Yita s. Sacerdotis.
Hugo Francigena, monachus Sal-
vaniensis (cca. 1174): NaiTatio de
conversione Pontii de Lazario et
de exordio monasterii Salvaniensis.
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. III. p.
205-226.
Hugo MetellusTuUensis: Certamen
papae et regis.
Behandelt den Investiturstreit nicht ohne Ge-
.schick und sprachliche Gewandtheit.
Ausg. : der Anfang ap. Du M(5ril, po^-
sies popiilaires Lat. p. 405.
HugoNovantjNormannus : Historia
universalis usque ad a. 1197.
Von Hcinr. V an wichtig fiir deutsche Gesch.
Handschr. : F u 1 d a , mbr. sec. XII. XIII.
4«. No. 127.
Ausg.: ap. Hess, mon. Guelf. p. 55.
Vgl. Vita Uugonis Novant.
Hugo Plctavinus, monach. Vezelia-
censis (1 156): Historia Vezeliacensis
coenobii ab a. 846 — 1147. Libri 4.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg'. HI. p. 446
(^ed. nov. II. p. 498-560). — Fragnieuta
' ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 424-
443. — - *ap. Bouquet, rec. XII. p. 317-345.
Uebers. : livre H-IV. publ. en lang. fran^.
par Guizot, collection VII. p. 99-337.
Vgl. Chronicon Vc/eliacense.
: Origo et historia brevis
Nivernensium comitum, auctore ut
quidam scribunt Hugoue Pictavino.
Ausg. 'ap. Labbe, bibl. nova I. p. 399.
400. — * Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. X.
p. 258; XL p. 281; XH. p. 316.
382
HUGO — JACOBIJS
Hugo Ratisponensis: Chronica =
Annales Ratisponenses — 1201.
Hugo Rotliomagensis archiepise.
[j 11(54): Contra haereticos sui tem-
poris libri III.
Ausy.: in Guiberti abb. Novig. oper. ed.
d'Achery. Paris. 1651. fol. Append. p. 687-
715.
Vgl. Vita s. jViliiitoris.
Hugo Turonensis archidiaconus
(cca. 1020^: Dialogus ad Fulbcrtum
episc. Carnotensem de miraculo quod
contigit in translatione s. Martini et
dedicatione monasterii ab Hervaeo
thesaurario ' fundati.
Ausg.: 'ap. Mabillon, analect. II. p. 349
(»ed. nov. p. 213-217).
Hugo Virdunensis = Hugo Fla-
viniacensis.
Hugolinus Verinus, vid. Vita s.
Johannis Gualb. (sylva.)
Humbertus de Montmoret: Beilo-
rum Britannicorum a Carolo VII
Francorum rege inHenricum Anglo-
rum regem felici duce auspice
Puella Franca gestarum, prinia pars
versibus expressa, continens bellum
Craventicum, bellum Brossimeria-
num, bellum Vernolianum et bellum
Aurelianum.
Ausg.: Parisiis 1512. 4».
Hungurvaka s. historia primorum
quinque Skalholtensium in Islandia
episcoporum.
Ausg.: zusamvien mit Pals Biscups-Saga
s. historia Pauli episcopi et Thattur of
Thorvaldi Vidfoerla s. narratio de Thor-
valdo peregrinatore, ex mss. leg. Magnaeani
c. interpr. lat., annot. chronol., tab. geneal.
et indic, cura Suhm, Erichsen etc. Hafniae
1778. 8».
Krl.-Sclir. Mjlllor, Sagabibl. [deuLtche Ausgab.)
Hunibaldus : Historiarum libri
XVIIl a bello Troiano usque ad
C hlodovei tempora.
Munibald ist von Trithemius erfunilen und
Jint (Ireister Stirn in die Welt jfeschicict. Er fabri-
cirie aus d. ihm angeblich vorli.-Kiruden letzter. 12
Uiichern einen Auszug unt. d. Tit.;
Ausg.: Compendium de origine Franco-
rum «ap. Schard, scr. rer. Germ. Basil.
1574. I. p. ,301. — ^WT-Aer Moguntiae, Jo.
Schoffer 1515. tol. — »Ba.sil. 1539. fol. —
*m Trithemii opp. ed. Freher I. p. 1. —
'«OTedeWioi/lap. Ludewig, script. rer. Wirce-
burg. p. 1011-1040.
Erl.-Schr.: : Chrael, Iland.schriften der Wiener
Hofbibliothelt I. p. 312-320.
Kabricius, bibl. med. et inf. latinitati.s. Lib.
VII. p. 903.
de Francheville, m^moire sur l'historien
Hunibald — mM^moires de Tacad. de Berlin.
1763. p. 141.
Ocrvinug, Gcsch. der deutsch. N.ationalIite-
ratur I. p. 22.
(iorres, J., Hunibalds Chronik, — in (Schlegels)
Deutsch. Museum III. p. 319. 5o3. IV. D.
322. 362. ^
Loebell, Gregor von Tours p. 4S7.
Tiirk, R. , Forschungen auf dera Oebiete der
Geschichte. Rostock 18.30. III. p. 4.
Vgl. Trithcraius, compend.
Huttenus, Huldric, equesGerm.:
Ad principes Germaniae ut bellum
Tijrcis inferant exhortatoria in pu-
blico Germaniae concilio apud Aug.
Vindel. 1518 habita.
Ausg. : Augustae, Sigism. Grimm et Marc.
Wirsung. s. a. 4".
Hygden, t'2 J.Radulphus de Hygden.
Hyrte, Georg., monach. Westphal.
(cca. 1480), vid. Chronicon episco-
porura Verdensium.
HyvanuSkSarazanensis = Antonius
Hyvanus.
I. et jr.
Jaoob von Konigshofen = Twinger.
Jacobillus, Lud., vid.
Vita b. Antonii a Stroncone.
,, ,, Dionysii, Aemiliani elc.
„ „ Joli.
,, s. Laurentii illumiiiat.
,, ,, Mesgallinae virg.
„ „ Placidi ord. apost.
Jacobus Acconensis = Jacobus de
Vitriaco.
Jacobus Ammanatus {per adoptio-
nem) Piccolomini = riccolomini,
Jacobus.
Jacobus Aquensis seu de Aquis,
ord. praed. (sec. XIII): Chronicon
imaginis mundi ab 0. C. — 1290.
Unbedoutend.
Handschr.: Turin, Athenaeum No. 505.
mbr. aec. XV.
JACOBUS
\
383
Ausg.: 'z«m Theil ap. Moriondi, monu-
menta Aquensia. — ^ganz ed. Avogadro
m Mouument. histor. patriae, scr. III. p.
1358-1626. — Vgl. Pertz' Archiv V. p.
477 <f.
Jacobus Auria, vid. Annales Ge-
nuenses.
Jacobus cardin. S.Georgii adVelum
aureum (1290): De actis s. Petri
Coelestini (Coelestiui Yy pontilicis
Romani (f 1296\ Metrice.
Ausg.: ' ed. Papebroch In AA. SS. Boll.
19. Mai. IV. p. 437-461 ex 2. mss. —
* iciederholt ap. Muratori, script. rer. Ital.
m. 1. p. 613-641.
: De electione et coronatione
Bonifacii Vlll papae. Libri duo.
Metrice.
Au^g.: 'ed. Papebroch in AA. SS. BoU.
19. Mai. IV. p. 461-473. — ^ tciederholt a,^.
Muratori, script. rer. Ital. I. p. 641-649.
Jacobus de Deiayto, cancellarius
Nicolai Estensis marchionis Ferra-
riae: Annales Estenses de gestis
ipsius marchionis ab a. 1393 — 1409.
Fortsetzung des Chronicon Estense.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVHI.
p. 905-1096.
Jacobus de Guisia, Dr." theol., mo-
nach.^Franciscan. (f 6. Febr. 1399,
1398 nach damaliger Rechnung):
Annales Hannoniae s. chronica iliu-
strium principiun Haunoniae ab
initio rerum usque ad a. Chr. 1390.
NaiveAnschauungs- u. Ausdruck.sweise, ein kinU-
lich frommes Uemiith, grosse Liebe z. angestamm-
ten Lande u. Fiirsten zeichnen dieses Werk aus.
Hochst wichtig fiir d. Literargeschichte. — .Supple-
ment hierzu bildet Lefebvre.
Handschr.: Mons, Stadtb. anni 1454,«
nur 7 Bchr.; Buch 8-14. franzosisch 1448
geschrieben. — Paris, k. Bibl. sec. XV.
No. 5995. — Wien, k. Hofb. Eug. fol.
102. jetzt 3440. chart. sec. XV., die ersten
7 Biicher lateinisch.
Au^g. : par les soins du marquis de Fortia
d'Urban ed. Gu^rard. Paris 1826-37. 15
vol. 8". Text (wovon der 5. Band ein Dop-
pelband) u. 3 Bdnde Register. Dem latein.
Text gegeniiber steht eine lesbare franzos.
Uebersetzung. — Bruchst. ,Buchardi de Aves-
nis varia fortuna' ap. Bouquet, rec. XVIII.
p. 588-592.
Uebers.: von Luc. Wadding oder von
Jacq. Lessabe unt. d. Tit.: Le premier
(deux. et troisieme) volume des Illustrations
de la Gaulle-Belgique, antiquitez du pays
de Haynaut et de la grande cite des Belges,
a present dite Bavay etc. oder auch : Cro-
nique et annales de Haynau et Pays cir-
covoisins. Paris 1531. 32, 3 vol. fol. Ab-
gekiirzt. — Eine andere s. unt. Au^g.
Erl.-Schr . : Histoire des Lorrains par Hugues
de Toul, extraite des annales de Hainaut
par Jacques de Guyse, redigee et commen-
t^e par Je marq. de Fortia. Paris 1838. 80.
Wilnians, R., Jacobi de Guisia annal. Han-
non., — in Pertz' Archiv IX. p. 292.
Wind. bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 59-62.
Jacobus de Malvetiis = Maluetius.
Jacobus de Misa (f 9. Aug. 1429
Pragae): Opuscuhim de purgatorio
animarum.
Ausg. : ap. Walch, monimenta fasc. UI.
p. 1-25; cf. praef. p. V-XV.
Jacobus de Susato al. de Sweve
(f '1440): Chronicon episcoporum
Coloniensium — 1420.
Eandschr.: Soest, Stadtbiblioth. 8*.
Ausg.: ap. Seibertz, Quellea der west-
fjilischen Gesch. I. p. 165-215.
: Chronologia comitum de
Marka —1390.
Handschr.: Soest, Stadtbibl. 8">.
Ausg.: ap. Seibertz, Quellen der west-
falischen Geschichte I. p. 216-220.
Jacobus de Vitriaco, Acconensis,
deinde Tusculanus episcopus et
cardinalis (f 1240) : Historia orien-
talis. Libri III. 62'2—l2lS.
Beachtensvvertli. Oft sehr verwirrt augegeben.
Das 3. Buch ist ein Plagiat aus Oliverius' hist.
Damiat.
Handschr.: Briigge, Serainarbibl. sec.
XIV. — Briissel, burg. Bibl. chart. a.
1489. fol. Xo. 8245. — Cambridge, Un.-
Bibl. 17. 1759. — Douai, Stadtbibl. mbr.
sec. XIV. fol. No. 750. — Leyden, Un.-
Bibl. cod. Voss. lat. 4». sec. XV. No. 125.
— Lowen, Un.-Bibl. chart. sec. XVI. 4*.
No. 10. — Middlehill, 338; — sec. XIV.
790. 1883. — 0 X f o r d , Un.-Bibl. Bodl. 1376 ;
— Merton College mbr. sec. XIV. fol. 585.
118. — Paris, k. Bibl. s. XIV. 3768. 3.
— s. XIV. fragment. No. 4955. 7. — s.
XIV. No. 5152 A; No. 5510. — sec. XV.
5511. — Arsenalbibl. hist. lat. No. 99. —
Troyes, Bibl. sec. XIV. 4». (CoU. Trec.)
— Turin, Athenaeum, sec. XIV. No. 589;
— sec. XV. No. 615. — Valencia, Bibl.
No. 61. — Wolfenbiittel, hrz. Bibl.
mbr. sec. XIIL fol. Ms. Aug. 30. 5. Ende
des 2. und 3^^ Buch fehlen.
Ausg.: ^Liber I. II., ed. Fr. Moschus.
Duaci 1597. 8». — »Liber in. (1211-
1218 ) ap. Jac. Gretser . hortas crucis,
mantissa. Tom. III. — *in eius opp. T. HI.
— *unt. d. Tit.: Historia Hierosolymitana
abbreviata ap. Bongars, gesta Dei I. p.
1047-1145. Nur das 1. und 3. Buch. —
Die praefat. , welche in der Duacenser
384
JACOBUS
Ausg. fehlt , wiederholte Bongars aus Ca-
nisi us, lect. antiq. VI. — Verschiedm von
dieaeii ap. Martene et Durand, thes. anecd.
m. p. 268.
Uebers.: J. de Vitry, histoire des croi-
sades ap. Guizot, collection XXII.
Erl.-Schr.: Striivc, bibl. historica ed. Meusel
n. 2. p. 279 582.
Wilmans i« Pcrtz' Archiv X. i>. 213 sq.
: Historia Hieiosolymitana
abbreviata a M. Jacobo Achoriensi
episcopo.
Handschr. : Cambridge, corp. College.
sec. XIII. 66. — Leipzig, Rathsbibl.
chart. .sec. XVI. Rep. 11. 67. — Leyden,
Un.-Bibl. sec. XV. 42. cod. lat. — Ox-
ford, Magdal. College 2184. 43. — Paris,
sec. XIV. 4963. B. 2.
Vgl. Epistola Jacobi de Vitr.
Kpistolae „ ,, „
Vita b. Mariae Oigniac.
„ 8. Johannis eleemos. {de
primor.)
Jacobus de Voragine, archiepi-
scopus Genuensis (f 1298): Chro-
nicon Genuense ab origine urbis
usque ad a. 1297.
Nur fiir ilie letzten l.^iO Jalire v. Wichtigkeit.
Handschr.: Genua, bibl. Berio. No. 196.
8». — Paris, k. Bibl. mbr. sec. XIV. 4931.
fol. 117.
Ausy.: ap. Muratori, script. rer. Ital. IX.
p. 3-56.
: Legenda aurea, seu Liber
passionalis, seu Historia Longo-
bardica (Lombardica) sanctorum,
seu Legenda sanctorum per anni
circuitum venientium.
Zusamincngetragen aiis friiheren I.egendaiien,
neigt sehr zum Abenteuerlichon. D. Wcrk genoss
im Mittelalter ein hohes Ansehen und wurde in fast
alle lebende Spiachen ilbersetzt uml durch /ahllose
Abschriften verbreitet. Panzer zahlt bis zum J.
1500 allein 74 lateinische Ausgg. auf; hier sind nur
die bessern ausgewiihlt.
Ausg.: 'Ulm, J. Zainer s. a. fol. — ^als
hist. Lombard. s. ]. et a. fol. 244 gezixMte
fol. ohne Signatur u. Custoden. — ^als
hist. Lomb. s. l.et a. fol. JSbert No. 10674.
Gedruckt zu Avg-iburg, O. Zainer cca. 1473.
— '■als hist. Lomb. s. 1. et a. 4". —
*Norimbergae 1476. fol. — •Coloniae 1476.
fol. — ' ibid. 1478. fol. — «Norimb., Koburger
1478. fol. — •Paris., typis Crantzii et Ge-
ring 1478. fol. — "Venetiis, typis Ch. Ar-
noidi 1478. fol. — " a/« hist. Lomb. impress.
. . . per me Rich. paffroed de colonia dauen-
triensem. 1479. fol. — '^Gebennis, per Ad.
Steynschaber de Schuinfordia 1480. fol.
goth. — '*Venetiis, typ. Ant. de Stata
Cremona et M. Cat. Schaivicolae 1480. fol.
— '*Nuremberg., Koburger (1481.) fol. —
' * Nurimbergat; per A. Koburger 1482. fol.
— '•Venetiis, typ. Andr. Jac. de Cataro
1482. fol. — "Argentine 1483. fol.— ««Da-
ventriae 1483. foi. — "Lugduui, per mag.
Petrum Ungarum 1483. fol. — *oReutlingae
1485. fol. — »' Lovonii 1485. — "Argen-
tinac 1485. fol. — **Basileae, Nic. Keslcr
1486. fol. — **Lugduni per Math. Husz.
1487. fol. — "Venetiis 1488. 4«. — ^*ah
Lomb. hist. Argetine 1489. fol. — "a/s
hist. Lomb. Nurenberge, A. Koburger 1492.
fol. — "Norimberg. 1493. fol. — "Medio-
lani 1494. fpl. — »» Nurnberge 1496. fol. —
»'Argentiu. 1496. ^». — '^^ah Lomb. hist.
Nuruberg., A. Koberger 1501. fol. — **Ha-
guenoae 1501. — **Argeutine 1502. fol. —
**ais Longob. hist. s. 1. 1503. 4". min. —
"Veuetiis 1503. 4». -- "Lugduui ap. J.
Huguetan 1505. fol. — "Lugduni 1509.
fol. — '•Haganoae ap. Jao. Rinman de
Oringaw 1510. fol. — *»Lugduni, typ. Steph.
Balam 1510. 4». — *'Lugduni, typ. Jac.
Saccon pro Jac. Huguetan 1512. fol. —
**expensis J. Rynman in offic. . . . oppidi
Hagenawcnsis 1516. fol. — **aZ» legenda
SS. Lugduni 1517. 4*. — ** Argentinae
1518. 4«. — *» Lugduni 1519. — *«Lugduni
1531. 4». — "ibid. typ. Nic. Petiti et Hect.
Penet 1535. fol. — *»Lugduni 1540. —
**ihid. typ. Petri Luceii 1546. fol. — '•'^ibid.
Eust. Barritati 1554. 4". — *'Rotomagi ex
recogn. F. Claudii a Rota per Nic. le
Roux 1546. fol. — "Basileae, typ. Nicol.
Keyser 1586. fol. — u. s. w. — ** am besten
rec, emendavit, supplev notas histo-
ricas , prolegom. et catalog. sanctorum
bibliographicum adiecit J. G. Th. Grasse.
5 fasc. Lipsiae et Dresd. 1843—46. gr. 8».
5 Thlr. — "ed. 2>la. Lipsiae 1850. gr. 8«.
1 Thlr. — Ausserdem noch andere Aus-
gaben.
Uebers. : anglice: ',tranlat. into Englysshe'
by W. Caxtpn. Westmestre , 20. Novbr.
1483. fol. — »edit. U. ibid. 1493. fol. —
*printed by Wynkyn de Worde 1498. —
*London, Temblebat 1.503. fol. — *London,
Wynk. de Worde 1512; «1527. fol,
bohemice: 'Pilsen s. a. fol. , nur eiw
Exevipl. bekannt. — *Prag 1495. fol.
gallice: 's. I. et a. typis pervetustis. —
*ex recogn. Jean Bathalicr. Lyon 1476. —
^unt. d. Tit.: La legende de SS. en fran-
<;ois, imprimec h, Paris . . . par A. Verard
1493. fol. — *La legende dort-e en fran-
9ois. Lyon, Jeh. de Vingle. 1497. fol.
gervianice ; am neuesten Aarau 1829. 8".
2 Thlr. 6'/4 Sgr.
hollandice: 'Aurea legcnda, Gulden le-
genda of Passionael. Gouda 1478. 4 vol.
fol. Hehr selten. — *unt. d. Tit.: Passionael
mitteu martirologio. ZwoUe, Pet. van Os
1490. 4 vol. fol.
itaiire: ^unt. d. Tit.: Legende di tutti
i sancti et le sancte, tradotte (dal latino di
Jacopo di Voragine) per Nicol. di Manerbi.
(Venezia) per Nic. Jcnsou (1475.) fol.
JACOBUS — JAN
385
Erste Ausgabe. — * loiederholt ibid. 1477.
fol. _ »ibid. typis Scoti 1481. fol. —
* ibid. Paganini 1487. fol. — * Venetia
1516: fol. — •nuovaraente ridotto a miglior
lingua . . . etc. Venetia 1576. 4. — 'tra-
dotto per Manerbi. Venetia 1584. 4*. —
' als Leggendario delle vite de' santi, trad.
per N. Manerbio. Venetia 1586. 4".
Jacobus diaconus, vid. Vita s.
Pelagiae.
Jacobus episcopus, vid. Vita s.
Gandolphi conf.
Jacobus Gandensis, vid. Vita s.
Alberti Magni [legenda).
Jacobus Genuensis = Jacobus de
Vitriaco.
Jacobus Grace, monachus abbatiae
s. Johannis in Kilkenny (cca. 1370):
Annales Hiberniae. 1074-1370.
Ausg.: edit. from the ms. in the library
of Trinfty College, in the original latin
with a translation and notes by Rich.
Butler. Dublin, publ. by the Irish archae-
ological society. 1842. 4".
Vgl. Chronicon Hiberniae.
Jacobus Graecus Syllanaeus, mo-
nachus Florensis, vid. Vita b. Joa-
chimi abbatis.
Jacobus Philippus Bergomensis =
Foresta.
Jacobus Polius ord. min., vid. Vita
s. Alderici.
Jacobus rex Aragoniae (f 1276):
Vita ab ipso scripta.
Rauhe Sprache. Spanisch geschrleben.
Ausg.: Valencia 1557. fol.
Jacobus Sarugensis, vtd. Acta ss.
septem dormientium.
Jacobus Volaterranus, secretarius
et protonotarius apostolicus (f 1516
Romae): Diarium Romanum deXisti
IV pontiiicatu a. 1472—1484.
Ausg.: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXIII. p. 87-200.
Jacopo Filippo di Bergamo = Fo-
resta.
Jacques de Guyse = Jacobus de
Guisia.
Jacques de Hemricourt (f 1403):
Miroir des nobles de Hasbaye, com-
5os6 en forme de chronicque par
acq. de Hemricourt, cheval. de St.
Jeau de Jerusalem, lan 1353, ou
il traite des g^nealogies de Tan-
cienne noblesse de Liege et des en-
virons depuis Tan 1102 jusques en
Tan 1398. Avec Thistoire des guerres
civiles du dict pays qui ont dure
Tespace de 45 ans (1290—1335) et
le traite de paix qui fut conclue
ensuite des dites guerres.
Handschr.: Hamburg, Stadtb. (cod.
Uffenbach.) fol.
Ausg.: publ. par de Salbray. Bruxelles
1673. fol. Mit einer Uebersetzung ins Neu-
Franzosische und vielen Kupjern. — Diese
Uebersetzung allein wiederholte Jalheau ,
Lidge 1791. fol. av. des gravures.
Erl.-Schr.: Hoffmann, F. L. , un manuscrit d_e
Jacq. de Hemricourt, — in Bulletin du bi-
bliophile Belge. 1851. VHI. p. 309-312.
Paquot, m^moires pour servir k Thist. lit-
t^r. des Pays Bas VI. p. 54-57.
Villenfagne, melanges de litt^rature et
d'hist. (1788) p. 231-238. \
Wind, biblioth. der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 62.
Jacques du Clercq, vid. Du Clercq.
Jahrbiicher, die beiden altesten
deutschen, der Stadt Ziirich. Jahr-
buch eines Ungenannten von den
ersten Anfangen der Stadt bis z.
J. 1336 nebst Fortsetzung eines
andern bis 1446 (welche zugleich
eine Gonstanzer Bischofsreihe ent-
hdlt, die mit der bei Mone, Quellen-
samnfdung 1. 303 iibereinstimmt), und
Jahrbuch des Ritters und Schult-
heissen von Ziirich Herrn Eber-
hard Muller's von 1336—1364,
nebst Fortsetzung eines andern bis
1386.
Ausg.: hrsg. von L. Ettmiiller in Mit-
theilungen der antiquarischen Gesellschaft
zu Ziirich. 1844. Ila. p. 41-74; 74-96.
Erl.-Schr.: Stalin, wirtembergische Geschichte
III p. 3.
Jahrbucher, hamburgische , vom
Jahre 1457, fur die Jahre 1388 u.
1413.
Avsg. : ap. Lappenberg, hamburg. Chro-
niken. Hamburg 1861. gr. 8». p. 227. 228;
vgi. p. xxin.
JahrbiJcher vbn Zittau, vid. Jo-
hannes von Guben.
Jan de Dixmude, vid. Johannes
de Dicasmuda.
Jan Gerbrantszoon \ -. ,
T 1 f = Johannes
van Leyden ^^ ^^ ^.^^
Jan van Leyden ' "^
25
386
JAN
JEAN
Jan van Heelu, vid. Heelu.
[Jan van Naaldwljk (f post 1488)]:
Het oude Goutsche Chronykie, of
Chronyk vau Holland, Zeeland en
Vriesland. — Auch: Hier beghint
die Cronike of die Hystorie van
Hollant, van Zeelant ende Vries-
lant ende van de stichte van Utrecht.
Keicht von 863-1177. Ueber den Verfass. ist man
noch ini Streit; einige theilcn dem Ritter Naald-
wijk, der Befehlshaber untcr den Hocks war und
die Chroiiik zuerst drucken lifiss, nur den Theil v.
1437-1477 zu. — D. Werk erschien zuerst ohne Namen
des Vcrfass. — Verstandigo Auswahl, aber auch
„met groove, langc, vette. dickc fabelen en beuse-
lingen doorspekt." Scriver.
Handschr. : L o n d o n , brit. Mus., Cotton.
Vitell. F. XV. (bis 1363).
Ausg.: 'voleynt by Gheraert Leeu ter
Goude in Hollant a. 1478. 4o. Sehr selten.
— 'wiederholt Leyden 1483. 4". — *s. 1.
et a. (Antvverp. Gerh. Leeu cca 1490). 4*.
— *Le}'den 1517. fol. Mit Holzschnitten.
— ^unt.d. Tlt.: Oud Goutsch Chronycxken
ed. P. Scriverius, der eine Fortsetzung bis
au/ Philipp II zufilgte, ibid. 1663. 4».
Erl.-Schr.: Oudinus, comment. de soriptoribus
ecclesiast. III. p. U729.
Paquot, m^moires pour servir a l'hist. litt^r.
des Pays Bas IX. p. 98.
Van Kampen, gesch. der Nederl. L.ett. III.
p. 48.
Wind, bibliothck derNederlandscbe geschied-
schrijvers p. 80-82.
Jan z Czarnkowa, vid. Chronica
Cracoviae p. 199.
Jans der Enenchel, vid. Enenkl.
Jarichs, Sybe: Corte chronyc uyt
veele chronijcken te samen met
groote neersticheyt ende arbeydt
gebracht, tracterende den oor-
spronck ende crygh der Vreesen
tot desen dach toe van Westvries-
lant, Gronningherlant ende Oest-
vrieslant. 758 — 153G.
Augg. : ed. Brouerius , analecta medii
aevi 1. p. 435-470.
Jaroslaus canonicus Pragensis,
vid. Gerlacus abbas Milovicensis
{Bruchst.) p. 334.
IdaciusLemovicensis (Lemicensis)
episcopus: Chronicon. 379 — 468.
Ziemlich reicbhaltlg. Fortsetzuug desHiero-
ny mus.
Ausg. : ' Idacii episc. chronicon, ed. L.
S. Laurentio (San Llorente.) Romae 1615.
4". — 'Id. chron. et fa.sti consul. ab a.
Chr. 381-490. E.x edit. et c. not. I. Sir-
mondi. Lutet. Paris. 1619 8*. -- *ujid in
Sirmondi opera II. p. 230 (ed. Venet. II.
p. 291.) — *ap. Duchesne, hist. Fr. scr. I.
p. 183-196. — »m Bibl. PP. Lugd. VU. p.
1231. — «ap. Aguirre, concil. Hi.span. II,
p. 168 (od. 2a. III. p. 158). — 'ap. Bou-
qnet, rec. I. p. 612-624. — «ap. Gallandi,
bibl. PP. X. p. 323. — «ap. Florez,
Espaiia sagr. IV. p. ;M5. — '"ap.
Roucalli, vetust. lat. scr. chron. II. p.
1-54. — " ed. De Ram In Compte rendu
de la commission royale d'hist. Vol. X.
Bruxell. 1845. cf. IX. p. 6. (hieraus au<:h ein-
zeln gedrucht. Brux. 1845. 8".) — '*ap. Rosler,
chronica med. aevi p. 135 sq. — ^*7.usammen
viit Prosper u. Marcellinus ed. Migne, cur-
sus patrologiae. Tom. LI. Paris. 1846. gr. 8".
MD. Exiatirte friiher nur in einem Auszuge, der
zur Zeil Karls d. Gr. gemacht toar:
Ausg.: 'Excerpta ex chron. Idat. c.
cont. ad a. 500, ed. Canisius, lect. antiq.
n. p. 183; — *ibid. ed. 2a. p. 165. — »ap.
Scaliger , thes. tempor. p. 17, — *ap.
Schott, Hispan. illustr. IV. p. 160. —
*ed. Scaliger in editione Chronici Euse-
biani A. 1606. et «edit. Romana Frid,
Lindenbrogii 1615. 4*. — ^ap. Sandoval
in Historias de Idacio obi.spo, de Isidoro
obispo de Badajoz etc. Pampelonae 1615.
et 1634, fol,
Chronicon.
Ein Jcleineres, das als Auszug aus d. vorherge-
henden erscheint u. nicht von Idacius herriihrt.
Ausg.: ap. Florez, EspaSa sagrada IV.
p. 414.
: Fasti consulares sive De-
scriptio consulum, 245 U. Cond.
—468 p. Chr.
Sind verrauthlich von einemSpanier des 6. Jabr-
bunderts aiipefertigt.
Ausg. : voUstiindig ' ap. Labbe, bibl. mss.
I. p. 3-15. — 'ap. Aguirre, concil. Hisp.
n. p. 179 (ed. 2. III. p. 69.) — *zusam-
men mit Chronicon paschale, ed. Ducauge
p. 439. — *ed. Graevius, tbes. antiq. Rom.
XI. p. 246. — ^mit Idac. chronic. ex edit.
et c. not. J. Sirmond. Lutet. Paris. 1619.
8", nicht vollstdnd. — •in Sirmondi opera
II. p. 245. — 'm Bibl. PP. Lugd. VH. p.
1238, nicht voUstdnd. — 'ap. Gallandi, bibl.
PP. X. p. 331, nicht vollstandig. — 'ap. Ron-
calli, vet. lat. scr. chron. II. p. 55. —
'*ap. Florez, Esp. sagr. IV. p. 466.
Erl.-Schr.: Balir, Gesch. der riimisch. Literat
•Supplcmentband. 1. Abth. Carlsrube 1836. p
102-10.').
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed
Mansi VI. p. 29.
Manso, J. C. Fr., cbronicorum Prosperi Aqui
tanici, Idatii et aliorum part. II. Yratislav
1825. 40. {Progr.)
RSsler. ctironica med. aevi p. 84-94 u. p
100-103.
Scbiiz, commentar. critlcus de scriptis et scri
ptoribus historicis p. 23.5.
Wattenbach, Deutschlands Cleschichtsquel
len p. ,'■.3.
Jean d'Auton : Chroniques compre-
nant rhistoire de Louis XII et de
son temps. 1498 — 1515.
Aucb wTcbtig fUr die italienische Gescbicbte,
JEAN
387
Amg.: 'publiees pour la prem. fois en
entier d'apr^s les mss. de la bibl. du roi
.... par P. L. (Lacroix) Jacob. Paris
1834-1835. 4 vol. 8». 40 fr. Nur 300 Exem-
plare abgezogen. — *vorher ein Bruchstuck
von 1506-1508 unt. d. Tit.: J. d'Aut. hist.
de Louys XII roy de France. Mise en
lumiere par Th. Godefroy. Paris 1615. 4".
— *ei7i anderes unt. dem Tit.: J. d'Aut.
Histoire de Louys XII roy de France,
p^re du peuple, et de choses memorables
adveniies de son regne, ^s ann^es 1499.
1500. 1501. Mise en lumiere par Th. Gode-
froy. Paris 1620. 4». (ann^e 1502) ibid.
1620. 4". — *ein anderes: Entrevue de
Louis XII roy de France et de Ferdinand
roy d'Arragon k Savone Tan 1507, tiree
de J. d'Aut. et donnee au public avec
d'autres pi^ces par Th. Godefroy. Paris
1613. 40.
Jean d'Outre-Mease (f vers 1400
k Liege): Chroniques.
Zum Studium der altbelgischen Geschichte un-
umganglich nothwendig. Grosstentheils ungedruckt.
Ausg.: Vasse, A. : Episodes historiques,
extraits des chroniques in^dites de Jean
d'Outre-Meuse. Bruxelles 1856. 8». 1 Thlr.
Erl.-Schr.: Polain, L., recherches sur la vie
et les ouvrages de Jean d'Outremeuse, — in
Melange.s historiques et litteraires. Liege
1839. Vgl. auck Polain's Atisg. von J&a.n le
Bel. 1850. Preface.
Jean de s. Gelals, vid. Gelais p. 330.
Jean de Klerk, Schepenklerk te
Antwerpen (f 1351): jBrabantsche
Yeesten of rijmkronik van Braband.
— Les gestes des ducs de Brabant
en vers flamands.
Handschr.: vid. Mone, Uebersicht p.
114.
Ausg. : publi^es par J. F. Willems. Bru-
xelles 1839-43. Tom. 1. 2. (Tom. 3. uitgeg.
door M. Bormans. Bruxelles 1862 [?].)
gr. 4«. 14 Thlr. Bilden zugleich Bd. 5. u.
7. der Collection de chroniques Belges.
Der 1. Bd., 5 Biicher enthaltend, reicht
bis 1350 ; der 2., umfassend die Biicher 6.
u. 7. bis 1440. — Fragmente sind heraus-
gegeben von Willems in seiner Ausg. des
Heelu p. 346 u. in Belgiscbes Museum.
1837. p. 26-32.
Erl.-Schr.: Hoffmann, horae Belgicae I. p. 84.
M o n e , Uebersicht dur niederlandischen Volks-
literat. Slterer Zeit. Tubingen 1838. p. 114118.
van Wijn, H., historische en letterkundige
avondst. Amsterd. 1800. I. p. 323-326.
: Edouard III roi d'Angle-
terre, en Belgique. Chronique rim^e
^crite vers Tan 1347.
Ausg.: traduite .... en frani;. par
Octave Delepierre. Gand 1841. 4». Nur 100
numerirte Exemplare abgezog&ti.
Jean de Thielrode = Johannes
de Thielrode.
(Jean de Troyes, greffier de rhotel
de Ville de Paris) Les chroniques
du tres chrestien et tres victorieux
Loys de Valois feu roy de France,
que Dieu absokie, vnziesme de ce
nom auecques plusieurs aultres ad-
ventures aduenues, tant en ce roy-
aulme de France comme 6s pays
voisins depuis lan 1460 — 1483 in-
clusiuement.
Bekannter unter dem Namen: Chronique de
Louis de Valois, Chronique scandaleuse
od. Memoires de Jean de Troyes. Der Name
des Verf. steht erst auf der Ausg. v. 1620.
Ausg.: 's. 1. et a. (Lyon 1488-93?) 4«.
Selten. Vgl. Hain No. 5005, Brunet, 5.
^dit. I. p. 1876. — * aufgenommen, jedoch
mit Unterdriickung einzelner Stelien , zu
Ende des 2. Theils der Chroniques Mar-
tiniennes. Paris 1503. {vid. Martinus Po-
lonus.) — *mit denselben Auslassungen im
3. Bde. von Monstrellefs chroniques, Ausg.
von 1512 und in den folgenden. — *i»i
3. Bde. der Chroniques de France dites
de St. Denis, Ausg. von 1514. — *im 4.
Bde. derselben Chronik, bekannt unter dem
Namen: Mer des histoires, vom J. 1517. —
*unt. d. Tit.: La chronique du roy Louis XI
.... par un greffier de rhotel de ville.
Paris (1529.) fol. — ' einzeln ferner unter
d. Titel: Histoire de Loys XI et des
choses memorables advenues sous son
regne . . . . ; autrement dicte la Chronique
scandaleuse. Paris, Galliot du Pr^ 1558.
8". — *ad calcem operis : Histoire de France
par du Haillan. (Paris 1584.) fol. — » mit
demselben Tit. wie No. 6, aber augment(5e
d'une table et imprimee sur le vrai origi-
nal. (Paris) 1611. 8». — "wwY d&mselben
Tit. und dem Namen des Verfassers.
s. 1. (Paris) 1620. 8». u. '^s. 1. (Paris)
1620. 4°. — *'escritepar JeandeTroyes,
eingeschaltet in Mem. de Comines, edit. de
Bruxelles (in 5 vol. 8».) 1723. Tom. II. —
'*m CoUection universelle des m^m. XHI.
Paris 1786. — '* ap. Petitot, coUection
XIH. XIV. — '* ap. Michaud et Poujoulat,
nouv. collection IV. — **m Pantheon lit-
t^raire. Paris 1838. 8».
Uebers. : deutsche Ausziige ap. Archenholz,
Litteratur und Volkerkunde. 1785. No. I.
p. 77-85.
english by A. R. Scoble im 2. Bde. seiner
Uebersetzung des Comines. London, Bohn
1856. 58. 8». 3V, sh.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 148.
Jean de Tynemouth
Tinmouthensis.
Johannes
25'
388
JEAN — INCERTI
Jean de St. Victop = Johannes
Parisiensis.
Jean Desnouelles, vid. Chronique
attribuee ii Jean D. p. -237.
Jean des Prez, dit Outremeuse =
Jean d'Outremeuse.
Jean du Port, escuyer, sieur des
Rosiers (f 1467): La vie de tres
illustre et vertueux prince Jean
comte d'Angouiesme, aieul de Fran-
9ois I roy de France.
Ausg.: 'Angoulesme 1602. kl. 4*. —
^unt. d. Tit.i J. du P., la vie de Jean
d'Orl^ans, dit le Bon, comte d'Ang par
F. Eus. Castaigne. Angouleme 185?. 8".
Jean le Beau, chanoine de S. Lam-
bert h Li6ge (f post 1449): Chro-
nique de Richarde II depuis Tan
1377—1399.
Handschr.: Paris, k Bibl. anni 1449,
autographe.
Ausg. : zusamvien mit Froissart publ. par
Buchon. Paris 1824. 8». Tom. 15. oder
Tom. 25 der Collection (vid. Froissart.)
Jean le Bel ou le Beau (f vers
1370): Les vrayes chroniques jadis
faites et rassemblees par J. le Bel.
Ausg. : publ. par L. Polain. ' Li^ge 1850.
8». Mit gothischer Schrift. Kur 100 Exeni-
plare gedruckt. — ^wiederholt? (Mons) 1850.
4*. (Konigl. Bibl. zu Berlin.)
Jean le Chatelain {hruU 1525) : Les
chroniques de la noble et riche cit6
de Metz.
Ausg.: r^imprim^es pour la prem. fois
et prdced^es de notes bibliograph. par F.
M. Chabert. (Metz) Paris, Didron. 1861.
12110. 5 fr. vgl. Chroniques de Metz p. 240.
Jean le Fevre = Leffebvre.
Jean le Maingre (f 1421) = Bouci-
caut p. 173.
Jeanne d'Arc, vid.
Chronique de la Pucelle.
I.ivre de la Pucelle.
Memoires de J. d'Arc.
Jehan de Wavrin, seigneur de
Forestel (f post 1469): Anchiennes
cronicques aEngleterre.
-4tw^.: choix dechapitres intidits annotes et
(depuis Van 1325-1469) publids pour la
80ciet(i de Thist. de Frauce par M"t- Du-
pont. Paris 1858. 59. 2 vol. 8».
Jeroschin, Nicolaus von, Ordens-
caplan (flor. 1341): Di Kronike von
Pruzinlant,oc?erDeutschordenschro-
nik.
Ist eine Ueberaetzung des Petrus de Dus-
burgin deutschen Reinien. Von hohem Werthe
in sprachl. lie/.ichung. Vollendet zwi.schen 1.3.15-1341.
A%isg.: 'hrsg. von E. Strehlke. Leipzig
1861. Lex. - 8». IV u. 336 S. 2 Thlr. 12
Sgr. Besonderer Ahdruck aus dem folgen-
den Werke : — * in Scriptores rer. Prussica-
rum I. p. 303-624. — *iwt Auszuge hrsg.
von Fr. Pfeiflfer in d. Werke: BeitrJige zur
Geschichte der mitteldeutschen Sprache u.
Literatur. Die Deutschordenschronik des
Nicblaus v. Jeroschin. Stuttgart 1854. 8".
LXXII u. 316 S.
Erl.-Schr.: Doll, die Familie der Walpoden in
Mainz, sodann dle drei ersten Ilochmeister
und die iiltesten Chronikenschreiber des
deutschen Ordens, — in Quartalblatter des
Vereins fiir l.,iteratur und Kunst za Mainz.
Mainz 1831. Heft 2. p. 1.5.
(Hanow) Nachricht von Nicolai Jeroschins
gereimter Preuss. Chronik und deren Unter-
Bchiede von der Dusburgischen, — in Peuss.
Sammlung U. p. 63-91.
Pisanski, Entwurf der preuss. Literiirge-
schichte. Konigsberg 1791. p. 77.
Toppen, M., Geschichte der preuss. Histo-
riographie p. 15-18.
Ignatius diaconus Constantinopol.
(830), vid. Vita s. Nicephori pa-
triarchae.
Ignatius episcopus, vid. Vita s.
Tarasii patr.
[gnoti civis Barensis = Anonymi
Barensis p. 141.
Ignotus Casinensis, vid. Chronicon
Casinense a. 568 — 867.
Ihaletus Sardiniae rex: Carmen
ineunte saec. VIII compositum.
Ausg. : primum a Petr. Martini Carali-
bus publicatum repetendum curavit J. F.
Neigebaur. Vratislaviae 1852. gr. 8". 4Sgr.
Ildephonsus episcopus Toletanus
(•j- 667) = Hildefonsus.
imperatorum ab Henrico Aucupe
ad Henricum V res praeclare gestae
auctoris quidem incerti, sed qui sub
hoc eodein Henrico vixit, in com-
pendium vero quondam redactae
a monacho quodam Hamers-
lebiensi. 920-1126.
Fabricius, bibl. nied. et Inf. lat. ed. Mansi IV.
p. 237 meint, dass dieses wahrscheinlich ein Auszug
aus Lambertus Hersf. histor. Hersfeld. sei ; es ist
abcr nur ein Theil der Chronica ab origine
urbis Rom. cond. ad Henr. V.
Au^g.: 'als Liber de Henrico Au-
cupe ap. Mader, antiquitates Brunsvic. p.
135. — *ap. Leibnit., scr. rer. Bruusv. L
p. 707-710.
Incerti auctoris, s. auch Chronicon.
Incerti auctoris sed Saxonis et
historici et poetae antiquissimi, mo-
nachi Paderboruensis carmen =
Poeta Saxo.
INCERTI — INITIA
389
Incerti poetae teutonici rhythmus
de s. Annone, vtd. Vita s. Annonis
arch. Colon.
Incerti scriptoris chronicon Angliae
■— Chronicon Angliae regnantibus
Ric. II.
Incerti scriptoris narratio de rebus
in bello sancto gestis a. D. 1217 —
1218.
Es isl Galfridi de Vino salvo historia ca-
ptionis Damietae. Giles war in starkem Irrthum,
als er sich fdr den ersten Herausgeber hielt u. den
Verfasser fiir cinen ,incertus scriptor' erklarte.
Ausg.: prim. ex unico cod. qui in bibl.
Aiilae-Gracanae servatur, J. A. Giles. Lon-
dini 1846. 8«. 2 Thlr. 24 Sgr.
Incerti scriptoris Sueci chronicon
rerum Sueo-Gothicarum ab a. Chr.
1160—1320 gestarum.
Atisg.: nunc prim. editum et notis illu-
stratum (01. Celsio praeside) a Jona
Touschier. Upsal. 1705. 8».
Incerti scriptoris Sueci circa a.
Ch. 1344 breve chronicon de epi-
scopis et sacerdotibus ecclesiae
Upsaliensis.
Ausg.: ed. notisque adornavit J. Scheflfer.
Upsalae 1673. 8».
Incerti (ut putalnt Mamertini) Pa-
negyricus in nuptias Constantini
M. cum Fausta.
Mit Vorsicht zu benutzen.
Ausg. : am besten ed. Wolfg. Jaeger, pa-
negyrici veteres. Norimberg. 1779. 8". I.
Indiculum fundationis monasterii
s. Vincentii Ulixbone a. 1147.
Wichtig fiir die portugiesische Gesch. unter Al-
pbons I.
Ausg.: 'm Monarchia Lusitana, tom. III.
auctore Brandano, append., schlecht. — * in
Portugaliae monum. I. p. 91-93.
Indiculus, vid. auch Catalogus und
Series.
Indiculus alius perantiquus anti-
stitum Pataviensium ab a. 722 usque
ad Bernardum (1285).
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 11.
Indiculus alius recentior antistitum
Pataviensiura usque ad Ernestum
a. 1515.
Ansg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 14.
Indiculus confraternitatum et epi-
scoporum Hildeshemensis ecclesiae.
Ausg.: ap. Leibuit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 767.
Indiculus de episcoporum Britonum
depositione a. 848.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 288.
Indiculus pervetustus Pataviensium
praesulum a Wivilone usque ad
Conradum. 722—1148.
Ausg. : ap. Pez, script. rer. Austr. I .
p. 10.
indulgentiae variae concessae a
summo pontifice Urbano IV in fa-
vorem Ludovici IX regis Francor.
et Philippi eiusdem Ludovici primo-
geniti.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 418. 419.
Infessura, vid. Stephanuslnfessura.
ingelramnus abbas Centulensis (f
1045), vid.
Vita s. Bichardi presb.
„ ,, Richarii abb. Cent. {histor.
und vita alia.)
Ingulfus abbas Croylandensis (f
1109): Historia seu descriptio abba-
tiae Croylandensis ab a. 626—1091,
Gesehopft bis 97i aus dem Chronicon de reb.
memorandis monast. Croiland. des Monches Ajo;
fortgesetzt von 1091-1110 durch Petrus v. Blois.
— Die -Authentizitat wird in Zweifel gezogen.
Ausg.: 'ap. Savile, script. rer. Angl. p.
484-520. (ed. Francof. 1601. p. 850-916.)
Nicht vollstandig. — *£esser, mit Ausfiillung
der Liicken u. der Fortsetzung ap. Fell,
rer. Angl. script. p. 1-107. — Excerpta
m AA. SS. BoU. 11. April. U. p. 50-54. —
*ap. Bouquet, rec. XI. p. 153-156.
Uebers.: Ingulph's chronicle of the
abbey of Croyland, transl. by H. T. Eiley.
London, Bohn's antiq. library. Tom. 29.
kl. 80.
Erl.-Schr.: Palgrave, Francis, in Quarterly Re-
view XXXIV. No. 67. p. 289 298, sthr mchii-
ger Artikel.
Wright, biographia Britann. literaria II. p.
28-33.
Vgl. Vita «. Gutblaci (janal.)
„ ,, Turketuli.
Inhalt dis buchlins. Inreitung
Versamelung Ratschlagug Leheen-
pfahug hertzogerwel. Name und zal.
Romischer kueniglicher maiestate^c.
mitt und sunder d. kuer un andern
christliche fuersten und redt der
stet welscher un teutscher nation
in Worms der iar christi 1495.
Ausg.: s. 1. et a. (1495.) 4«. Id Blatter.
Initia Madirensis monasterii in
dioecesi Tarbiensi.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XI.
p. 115-117.
390
INITIITM — JOCELINUS
Initium et prosecutio Basiliensis
concilii, 1417—1431.
Augg.: in Acta concil. Basil. I. p. 1-131.
ygl. Johnnnes dc Ragusio.
Innocentius III summus pontifex:
Expeditionis pro recuperanda terra
sancta ordinatio.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. 749-756.
Vgl. Epistolae Inn. III.
Vita Innoo. III.
Inquisitio circa comitatum Car-
cassonae, quomodo pervenerit ad
comites Barcinonenses.
Ausg. : ' ap. Baluze in append. ad Mar-
cam Hispanicam p. 1131. — 'Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. XII. p. 374.
Inscriptio egregii membranacei
cod. evangeliorura ab Ada concessi
s. Maximini monasterio.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 533. — 'ap. Bouquet, rec.
V. p. 410.
Inscriptio vetus de capta Arelate
et Sarracenis ab ea expulsis, et de
restauratione monasterii Montis-
Maioris per Carolum M. ex mar-
more, quod est in aedicula s. Crucis
in monasterio Montis-Maioris prope
Arelatem super interiore porta.
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
III. p. 149. — 'ap. Bouquet, rec. V. p.
.387.
Inscriptiones de Karoio Calvo im-
peratore.
Av^g. : ' ex cod. veteri evangrelior. mona-
sterii s. Dionysii ap. Aventinum, annal.
Boior. lib. IV. — *wiederholt ap. Duchesne,
hist. Fr. script. II. p. 659.
Institutio Lambacensis coenobii,
vtd. Vita Adalberonis ep. Wirzib.
Instructio an die kiiniglich maje-
stat von wegen meines genedigesten
herren herczog philipsz von oster-
reich und burgunden mit underrich
tung des handels wie es sich mit
der kiinklichen maiestat zu bruck
begeben hat.
iKt ein Diariura rter niedcrliiiidischen Unriihcn
in gedrSnfftir Darstellung der Facla.
Ausy.: (am Ende:) gedruckt zu Augspurg
1488. 4». 4 Bl.
Instrumentuni corapositionis inter
Fridericura iraperat. vulgo III et
Ungaros ac Austriaeos initae a. 1453
[deutsch).
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
567-562 ex ms. Benedictoburano.
Inventio, vid. unter Vita.
Investiture du duch^ de Milan,
faite par rempereur Maxirailien I
k Louis XII rojy de France a Trente
le 14 juin 1509.
Ausq.: ap. Godefroy, histoire de Louis
XII. II. No. 5.
Joachim abbas Florensis (f 1207):
Chronicon terapore Henrici VI.
Handschr.: Brtissel, burg. Bibl. No.
9913.
: Interpretatio praeclara in
Hieremiam prophetam adHeinricum
VI.
Sehr raerkwiirdig.
Ausq.: 'ed. Vonet. 1519; »1526. 4». ^
sColoniae 1577. 8».
EH.-Schr.: Abel, Kouig Philipp d. Ilohenstaufe
p. 29. 312.
Kabriclus, bibl. lat. med. aevi ed. MaoKi
IV. p. 4fl,
Wolf, lectiones memorabilos I. p. 491-497.
: Vaticinia circa apostolicos
viros.
Ausg.: 'Venetiis 1527. 4". M. Holzschn.
Sehr selten. — 'Coloniae 1570. 4». — »Ve-
netiis, ap. Hieron. Porrum 1584. 4». Mit
Holzschn. (lat. et ital.) — *Iatine et italice
In vico Equense, appresso Gios. Cacchii 1586.
8". — *vaticiuia sive prophetiae abbatis
Joachimi et Anselmi episc. Mar.sicani ....
cum praef. et annot. Paschalini Regiselmi.
Venetiis 1589. 4«. Mit 34 Kpfrn.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. lat. mcA aevi ed.
Mansi IV. p. 40.
Gcrvaise, histoire de !'abbd .loachim, sur-
nomme lc prophfete, avec Tanalyse dc ses
ouvrages. Paris 174.'>. 2 vol. 12mo.
Oregorius de Laude alias de I/auro: Magni
divinique prophetac B. Joachim mirabilium
veritatis dcfensio. — Eiusdem vaticinlorum
de Roman. pontiflcibus historia et gymbol.
explicatio ac vita Joannis a Caramola. Nea-
poli 1660. 3 vol. fol.
Jocelinus, vid. auch Goscelinus.
Jocelinus de Brakelonda (f cca.
1202): Chronica de rebus gestis
Samsonis abbatis monasterii s. Ed-
mundi. 1173-1202.
xhisg.: nunc primum . . . curante Joh.
Gage Rokewode. Londini 1840. kl. 4o.
(Camden society No. XIII.)
Uebers.: Monastic and social life
in the XII century, as exemplified in the
chronicles of Jocelin of Brakelond from a.
D. 1173-1202. ... By T. E. Tomlins. Lon-
don 1848. 8».
Erl.-Sehr.: Wright, biograpWa Britann. Ilter.
IL p. 459.
JOCELINUS — JOHANNES
391
Jocelinus monachus de Furnesio
(cca. 1185), vid.
Vita g. Cinniae.
,, Patricii Hib.
„ Waltheni abb.
Jocundus presbyter (cca. 1088),
vid.
Vita s. Monulphi.
,, ,, Servatii {miracula.)
Joel (saec. XIII): XQOvoyga^fia
€v (fvvdipei. Chronographia com-
pendiaria ab O. C. — 1204.
Ausg.: 'ed. Leo Allatius ztisammen mit
Georgius Acropolita. Paris. 1651. fol. p.
149-186, — ^zusammen mit Manasses u.
Georgius Acropolita recogn. Imm. Bekker.
Bonnae 1837. 8. (Corp. scr. hist. Byzant.)
Johannes, chronicaPolonorum,wc?.
Chronica Polonorum.
Johannes (aus Epiphania, um 591):
Historia belli Persici, 572—591.
Xur der Anfaug ist erhalten.
Ausg.: gr. et lat. ed. C. B. Hase zusam-
men mit Leo Diaconus. Paris. 1819. fol. p.
169.
Johannes a S. Geminiano, vid. Vita
s. Finae.
Johannes a Nusco (cca. 1150), vid.
Vita s. Guilelmi abb. fund. erem.
Johannes a S. Victore = Johannes
Parisiensis.
Johannes ab Hildesheim (cca. 1370):
Historia sanctorum 3 regum.
Ausg.: s. 1. et a. (1480; cf. Panzer, An-
nalen. Zus. p. 3.) Andere Ausg. zahlt auf
Oudinus, comm. de script, eccles. III. p.
1275.
Uebers.: Johann von Hildesheim,
die Legende von den heil. drei Konigen.
Aus latein. u. deutsch. Handschr. bearb.
von G. Schwab. Stuttgart 1822. 8».
Johannes abbas S. Arnulfi Metis,
vid. Vita s. Johannis abbatis Gor-
ziensis.
Johannes abbas burgiS.Petri: Chro-
nicon Angliae ab a. 654—1368.
Sparke hat ohne nahere Begriindung fiir die
Jahre 1259-1368 Robertus de Boston als Verf.
angenommen ; man ist jetzt davon zuriickgekommen
und theilt e.-* nur einem zu.
Ausg. : ' ap. Sparke, hist. Anglic. script.
p. 1. — ^U7it. d. Tit.: Chronicon Angliae
Petriburgense. Iterum post Sparkium c.
codd. mss. contulit J. A. Giles. Londini,
Caxton society 1845. gr. 8». 3'/» Thlr.
Johannes abbas Casinensls (f 934):
Chronicon postremorum comitum
Capuae.
Handschr.: Montecasino, Arch. No.
353. fol. 284.
Ausg.: 'ap. Caraccioli, IV antiq. chro-
nolog. Neap. 1626. 4°. — 'ed. Peregrini,
histor. princip. Langob. Neap. 1643. 4°. p.
122. — ^wiederholt ap. Muratori, scr. rer.
Ital.II. l.p. 272-279. — *ap. Burmann, the-
saur. script. Ital. IX. p. 272-269.
Vgl. Catalogus princip. Cap.
Chronicon comit. Cap.
Johannes abbas Gorziensis {nach
andern: Johannes abbas S. Arnulfi
Metis), vid.
Vita s. Chrodegangi.
,, „ Glodesindi.s.
,, „ Gorgonii {■mirac.)
„ „ Johannis Gorziens. abb.
Erl.-Schr.: Contzen, die Geschichtschreiber d.
sachsichen Kaiserzeit p. 126-135.
Johannes Aegidius de Zyrixse.
Erl.-Schr.: Delprat, Joh. Aegidius van Zierik-
see : bijdrage tot de geschiedenls van het
innemen van Damiate in 1219, — in Bijdr.
V. vaderl. Gesch. V. 1847. p. 75.
Johannes Anagnostes (saec. XV):
IJsqI aXtadsooc r»c QsaaaXovixriQ: De
excidio urbis Thessalonicensis ex-
tremo a. 1430.
Ausg.: 'ziLsammen mit Georg. Phrantzes
u. Joa. Cananus ex rec. Imm. Bekkeri.
Bonnae 1838. gr. 8». 2*/, Thlr. (Corp. scr.
hist. Byz.) — ^vorher gr. et lat. interprete
Leone Allatio inter L, AUatii Sjmmicta.
Colon. 1653. S". p. 317. — u. ^hinter Ge-
nesii histor. Byzant. Venet. 1733. fol.
Johannes Andreas de Prato, vid.
.Cronache Milanesi p. 241.
Johannes Antiochenus = Johannes
Malalas.
JohannesAntonius Campanus, episc.
Interamnensis seuAprutinus {-f 1477),
Vtd. Campanus.
Vita Brachii Perusini.
„ Pii II papae.
Johannes archidiacon. Barensis, vid.
Vita s. Sabini episc. Can. {hist. inv.)
Translatio s. Nicolai archiep. et conf.
Johannes archidiaconus de Kikullew
(^Johannes de Kikello) in Transsyl-
vania, notarius regis Hungariae
Ludovici: Historia Ludovici regis
Hungariae. 1342-1382.
Stil tadelnswert; die Erzahlung glaubwiirdig.
Ausg.: ^ vollstdndig aufgenommen von
Joh. de Thwrocz in Chrouicon rerum
Hungaricarum. Aug. Vindel. 1488. fol. —
*ap. Bongars, script. rer. Hungar. p. 92-
109. — *ap. Schwandtner, scr. rer. Hungar.
L p. 171-199.
Erl.-Sehr.: Haner, de scriptorib. rer. Hungarl-
car. p. 39.
Oudinus, script. ecclesiast, III. p. 1167 n. 2694.
392
JOHANNES
Johannes archidiac. Gnesnensis (=
Johanncs de Czarnkow), vid. Chro-
nica Cracoviae.
Johannes archidiac. Morinensis =
Johannes de Colle medio.
Johannes Aretinus (flor. 1439), vid.
Vita s. Zenobii ep. Florent. {transl.
2. et 3.)
Johannes Atinensis episcopus (f
1087): 8ermo de ss. martyribus
Atinensibus Marco , Nicandro et
Marciano.
Ausg.: ed. Ughelli, Italia sacra VI. p.
437. 438.
Johannes Bandinus = Bandinus de
Bartholomaeis.
Johannes Bapt. de Gasparis, vid.
Vita s. Theodori episc. Papiensis.
Johannes Berardus (saec. XIII), vid.
Chronicon Casauriense.
Vita b. (Juidonis abb. Piscar.
Johannes Besuensis, vid. Annales
Besuenses.
Johannes Biclariensis abbas, postea
Gerundensis episc. : Chronicon con-
tinuans Victorem Tunnunensem.
566-590.
Nicht zu verweehseln mit Johannes ep. Ge-
ru nd.
Handschr. : H a m b u r g , Stadtbibl. hist-
misc. chart. No. 269. — Middlehill, No-
740. — Rom, bibl. Barberini. chart. sec-
XVI. No. 2533.
Ausg. : ' ed. H. Canisius. Ingolstad. 1600.
4*. zusamvien mit Victor Tunnunensis. —
*ap. Schott, Hispan. illustr. IV. p. 152-
160. — *ap. Aguirre, concil. Hispan. II.
p. 421 (ed. nov. III, p. 309). — *ed. Ca-
nisius, lect. antiq. ed. Basnage I. p. 319.
— *ap. Scaliger, thesaur. tempor. Lugd.
Bat. 1606; Amstelod. 1658. fol. — * eine
neue Avsg. ohne Victor viit einer zweijel-
kafien Fortakz. von 601-721 (p. 430) ap.
Florez, Espana .sagrada VI. p. 382. — 'ap.
Gallandi, bibl. Patrum XII. p. 363. — «ap.
Migne, patrologiae curs. complet. LXXII.
p. 863. — Excerpta ' ap. Dnchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 218. — 'ap. Bouquet, rec.
IL p. 21.
Erl.-Sehr.: BKhr, Gesch. der romiHch. Literatur
p. 110.
Fabricins, bibl. lat. med. aevi ed. .Mansi IV.
p. 57. 58.
Wattenbacb, Deutscblands Geschicbtsquel-
ien p. 53.
Johannes Brompton, abbas Jorva-
lensis (saec. XVI: Chronicon 588 —
1198.
Es ist zweifelhaft, ob d. Verf. des Chron. ein
Kngljiiirlor war; cf. Reincsius, epiMt. ad Daumium
l.Xni. p. 167.
Handschr.: Cambridge, Corp. college.
sec. XV. 96.
Ausg. : ap. Twysden, hist. Angl. script. p.
721-1284.
Krl.-Schr.: Wright, John of Brompton in hia
Biographia Britannica liter. II. p. 412.
V^gl. Vita b. Augustini ep. Cant. {app.)
,, ,, Ethelberti reg. or.
Johannes Caietanus, vid. Vita s.
Erasrai Ant.
Johannes Cameniata, Thessaloni-
censis (saec. X med.) : /7«^* aXbadsiaq
GsdaaXovixrjg.
Ueber die Einiiahme von Thessalonicb durch
die Araber 904.
Ausg.: 'graece et lat. ed. Combefis. inter
Scriptores post Theophanem. Paris. 1685.
fol. p. 317. — 'ex recogu. Imm. Bekkeri
zusammen mit Theophanes contin. Bonnae
1838. 8». (Corp. scr. hist. Byzant.)
Johannes Cananus, vid. Cananus.
Johannes Canaparius, vid. Vita s.
Adalberti episc. Pragens.
• Johannes canonicus Cremonensis
(saec. XII), vid. Vita s. Hymerii
episc. (miracula.)
Johannes canonicus Iprensis = Jo-
hannes de Colle medio.
Johannes canonicus Urbevetanus
(cca. 1200), vid. ^Yita. s. Petri Pa-
rentii.
Johannes canonicus S. Victoris
Parisiensis = Johannes Parisiensis.
Johannes Cantacuzenus, eximperat.
Constantinopolit. (f cca. 1380): De
rebus ab Andronico Palaeologo iun.
necnon a se gestis libri IV. 1320 —
1357.
Zuverlfissig und vollstSndig.
Ausg. : ' graece ct latine ex interpretatione
et cum notis Jac. Pontani et Jac. Gretseri.
Paris. 1645. 3 vol. fol. {vgl. Byzantinae
histor. script. No. 16.) — *wiederhoU Venet.
1729. fol. — *graece et latine cura L. Scho-
peni. Bonnae 1828-32. Vol. 1-3. 8». 10V,TAIr.
(Corp. scr. hist. Bjz.)
Uebers.: latine cum notis edid. Jac. Pon-
tanus. Ingolstad. 1603. fol.
Erl.-Schr.: Struve, bibliothcca historica ed .
Meuscl V. 1. p. 271-274.
Johannes Capella (saec. XV), vid.
Vita s. Gervini abb. Centul.
JOHANNES
393
Johannes Carmessonus, vid. Vita
s. Petri Thomasii.
Johannes Caroli Florentinus, ord.
praed., vid.
Vita b. Johannis Dominici.
,, ,, ,, Salernitani.
,, Villanae Bottiae.
Johannes Chrysostomus, vid. Vita
s. Juliani Anazarbenti.
Johannes Cimeliarcha (cca. 1260\
vid. Vita s. Johannis episc. Neapol.
JohannesCincinnius de Lippia (flor.
cca. 1500), vid. Vita s. Liudgeri.
Johannes Cinnamus, v«V?. Cinnaraus.
Johannes Cluniacensis, vid. Vita s.
Odonis Cluniacensis.
Johannes Columbinus, vid. Vita b.
Petri Petronii.
Johannes Damascenus (f cca. 730),
vid. (Vita) Oratio s. Johannis Chry-
sostomi.
Johannes de Bayono, Mediani rao-
nasterii historiographi (cca. 1326):
Historia seriei abbatum, intermistas
res Lotharingicas exhibens. 1020 —
1189.
Handschr.: Nancy, Besitz d. Hrn. Noel ;
cbart. sec. XVI. 8».
Ausg-: 'ap. Humb. Belhomme, historia
Mediani in monte Vosago monasterii ord.
s. Bened. Argentor. 1724 et 1733. 4». Part.
3. p. 229, stilchiceise. — 'ap. Calmet, hi-
stoire de Lorraine HI. p. 213.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte I. p. 467. 522.
Vgl. I.iber de s. Hildulfi. . . .
Vita s. Deodati.
„ ., Hildulfi.
Johannes de Bazano: Chronicon
Mutinense ab a. 1002—1363.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XV.
p. 555-638.
Vgl. AnnareE Mntinenslnm.
Johannes de Beka, vid. Beka.
Johannes de Ceccano, vid. Chro-
nicon Fossae novae.
Johannes de Cella = Wallingford.
Johannes de Cerm<Bnate, notarius
Mediolanensis (cca. 1337): Historia
de situ, origine et cultoribus Am-
brosianae urbis, ac de Mediolanen-
sium gestis sub imperio Henrici
VH ab a. 1367—1313.
Ausgezeichneter Schriftsteller, eleganter Stil,
einzelne Unrichtigkeiten der Facten.
Ausg.: ' ap. Muratori, anecd. II. p. 31-
111; Supplemente ibid. IV. p. 209. — 'mit
Varianten ap. Muratori, script. rer. Ital.
IX. p. 1225-1296, sekr luchenhaft. — »ap.
Burmann, thesaur. Ital. IV. p. 55.
Erl.-Schr.: Donniges, W. , Gescb. d. dentsch .
Kaiserthums im 11. .lahrh. Berlin 1S41. I.
1. p. .39.
Johannes de Collemedio, canon.
Iprensis, deinde archidiaconus Mori-
nensis, vid. Vita b. Johannis episc.
Tervanensis.
Johannes de Columna, vid. Rudi-
mentum noviciorum.
, , , \ Cornazano / ord.
Johannes de | Copnazanisi praed.
(f 13??) : Chronica abbreviata (Par-
mensis) ab a. 1085 — 1355, resp. 1399.
Wichlig.
Au^g.: in Monument. histor. ad prov;
Parm. (chronica Parm.) lU. p. 355-392.
adiectiories a. 1361-1399 ibid. p. 392-399.
Uebers. : unt. d. Tit. : Historiae Parmens.
fragmenta ab a. 1301-1355. Latine primum,
sed heic tantum italice scripta, c. addita-
mentis usque ad a. 1479 ex cod. Torelliano
ap. Muratori, scr. rer. Ital. XII. p. 729-
754.
Johannes de Czarnkow, archidiac.
Gnesnens., vid. Chronica Cracoviae.
Johannes de Dicasmuda, canon.
Yprensis: Dits de cronyke ende
genealogie van den prinsen ende
graven van den forreste van Buc,
dat heet Viaenderen, van 863 tot
1463 . . . dor Jan van Dixmude.
Burgundischer Gesinnung entschieden zugethan.
Ausg.: 'door J. J. Lambin. Ypres 1839.
8*. — 'laetste deel der kronjk van Jan
van Dixmude ed. J. de Smet in Corpus
chronicorum Flandriae III.
Johannes de Dursten {Dorstein ap.
Fabriciunij bihl. med. aevi, cca. 1477) :
Chronica imperatorum.
Folgt dem Martinus Polonus.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. chart. sec.
XV. fol. No. 1726; vgl. Pertz' Arch. VII.
717.
Johannes de Essendia, monachus
Dominic. (f p. 1456): Historia belli
a Carolo Magno contra Saxones
gesti.
Compilation aus Greg. Turon. , Vincent.
Bell. u. Ilenric. de Hervordia. Hinsichts der
Zuverlassigkeit seiner Cilato stcht er mit Corner
auf oiner Linie.
Atisg.: ap. Scheidt, bibl. hist, Gotting. I.
p. 19-63:
394
JOHANNES
Johannes de Fordun {in d. Oraf-
schaft Mearns, f cca. 1386): Chro-
nicon regnorum Scotiae et Angliae,
usque ad a. 1037. Libri 5.
Mit sichtbarer Vorliebe fiir Fabelhaftes u. Wuii-
derbarcs KeKchrieben; vvurde als (irundlage der
Rchottlsoh. Gesch. betrachtetn. von mehreren fortge-
setzt, nnt. andern von Walter Bower (1385-1125),
von Macullo bis 1137.
Handschr. : W o 1 f e n b ii 1 1 e 1 , hrz. B. mbr.
sec. XV. 4«. Helmst. 538.
Ausg. : ' c. supplem. et continuat. W a 1 -
teri Boweri(lib. 5. c. 46.) ed. Th. Hearne.
Oxonii 1722. 5 vol. 8». (bildet zugleich
einen Theil von H'i scriptores varii). —
'ap. Gale, hist. Brit. scriptores p. 565-699.
— *cum cont. Walteri Boweri (1385-
1425) cura W. Goodall. Edimburgi 1747.
2 vol. fol. — ^tciederhoU ibid. 1759. 2 vol.
fol. Sorgfdltigeu.vollstdndigere Ausg. Selten.
Erl.-Schr.: Maitland, history and antiq. of Scot-
land. I.ondon 1757. fol.
Johannes de Gemniaco (cca. 1346)
= Nicenaus frater.
Johannes de Gubyn [Gobm, Guhen)
= Johannes von Guben.
Johannes de Hexham == Johannes
Hagulstadensis.
Johannes de Ipra = Johannes
Iperius.
Johannes de Isenach: Acta etfacta
praesulumNuenborgensium breviter
notata. 968—1493.
Ausg.: ap. PauIIini, syntagma rerum
Germ. p. 125.
Vgl. Langius.
Johannes de \ Ki|^«"o ! = J^-
\ Kikullew S hannes
archidiac. de Kikullew.
Johannes de Laer: Fasciculus
temporum.
Ausg. : erste u. einzige Coloniae, Nicolaus
{Gotz) de Sletzstad. 1474. fol. Z)ie seltenste
von allen Fascicul. temporum. Ob ein an-
deres Exemplar ausser dem in der Bod-
leischen Bibl. zu Oxford existirt, ist bis
heute unbekannt.
Johannes de Laes (saec. XIII), vtd.
Acta b. Mariae de Cervello.
Johannes de Lemmege (cca. 1500):
Kronijk van Groningerlant. 1110 —
1436."
Auszuj? aus einem Brossern Werke.
Handschr.: Middlehill No. 3303.
Ausg.: 'ed. Matthaeus, anal. vet. I. p. 102
(»ed. ^da I. p. 67-85.)
Erl.-8ehr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
gescbiedBchrijvcrs p. 108.
Johannes de Leydis, Gerbrandus,
monach. Carmelit. llarlemiensis (f
1.504): Chronicon comitum Hol-
landiae et episcoporum Ultraiecten-
sium, ab antiquiss. temporibus ad
1417.
Fiir die hollandische (ieschiohte von 13551417
die beste und reichste Qnelle.
Ausy. : ed. Swe^rtius, .script. rer. Belgic.
I. p. 1.
: Chronicon Egmondanum
s. annales regalium abbatura Eg-
mundensium, continuatum ab in-
certo. 690-1.524.
Ausg.: acced. Th. a Leydis et Leonis
monachi Egmundensis chronicon breve.
Nunc prim. cum observ. ed. A. Matthaeus.
Lugd. Batav. 1692. 4».
Uebers.. uit het Lat. vert. door K. van
Hork, verw. door G. Kempher. Alkmaar
1732. 4». Met platen.
Vgl. Chronicon Egmondanum.
— — -: Kronijk der Heeren van
Brederode in Holland -1486.
Ausg. : ed. Matthaeus, anal. vet. I. 2. p.
587-740. 4«.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 98-104.
Vgl. Acta s. Jeronis presb.
Johannes de Los, abbas S. Lau-
rentii prope Leodium: Chronicon
rerum gestarum ab a. 1455 — 1514.
Handschr. : B r ii s s e I , burg. Bibl. sec.
XVI. No. 3801.
Ausg. : acced. Henrici de Merica et Th.
Pauli historiae de Leodiensium a. 1445-47
cladibus. Edid. P. F. X. de Kam. Bruxellis
1844. 4". {hat auch den Titel: Documens
rel^ifs aux troubles de Pays-Bas. No. 1.
M. bildet zugleich d. 8. Theil der Collection
de chroniques Belges.)
Johannes de Luterbech, monach.
S. Steph. Wirciburg. (cca. 1450),
vid. Vita s. Kiliani.
Johannes de Marignolis = Ma-
rignola.
Johannes de Mussis, civis Placen
tinus: Chronicon de rebus in Lom-
bardia et speciatim Placentiae ab
a. 222-1402 gestis.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
d. 447-560.
Johannes de Oxenedes, monk of
the abbey of St, Benet Holme (f
1.30?): Chronica ab a. 449-1293.
Ausg.: edit. by Henry Ellis in Rerum
Britann. med. aevi script.' Tom. XIH. Lon-
don 1859. gr. 8».
JOHANNES
395
history of the abbey of St.
Benet Holme.
Atisg.: ein Fragment von 1046-1275 ed.
by Henry Ellis zusamnien mit dem vorher-
gehenden Werhe p. 291-300.
Johannes de Podio, frater ordin.
praedicat.: Chronicon ab O. C.
— 1429.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
No. 4924. — Wolfenbiittel, extr. No.
147. sec. XV. 4».
Johannes de Polda sive Poelde,
canon. eccl. Hamelensis: Chronicon
ecciesiae Hamelensis ab a. 712 —
1384.
Bandschr.: Wolfenbiittel, chart. anni
1374; 61. 17. ms. Aug. 14.
Ausg,: 'ap. Meibom, scr. rer. Germ. H.
p. 513-517. — ^mit Supplement ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv. U. p. 508. — ^correcter,
aber ohne l^amen des Verf. ap. Ludewig,
reliq. mss. X. p. 3. — *atw elner bessern
JTandschr. ap. Mencken , scr. rer. Germ.
in. p. 819 mit den Supplementen von Ger,
Reichen p. 286 u. von Seb. Spilker p.
829.
Johannes de Quedlingborg, vid. Vita
s. Augustini Hippon.
Johannes de Ragusio: Tractatus
quomodo Bohemi reducti sunt ad
unitatem ecclesiae. 1431 — 33.
Ausg. : (ed. F. Palacky) in Acta concilii
Basil. L p. 133-286.
^'gl. Initium.
Johannes de Sohoenfeldt [Schoen-
felder), vid. Johannes Victoriensis.
Johannes de Thielrode s. Tillerode,
monachus S. Bavonis: Chronicon
ab O. C. —1314.
Geschrieben 1294; bis 1130 Auszug aus Flan-
di-ia generosa. Wichtig fiir d. Gesch. des 13. u.
14. Jahrh.
Handschr.: Gent (Original), Lammens,
mbr. sec. XIIL ex. 8». m. Forts. sec. XV.
Ausg. : ed. van Lokeren. Gandavi 1835.
8°. — da^ 2. Cap. als genealogia comit.
Flandr. ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 334.
— Inhaltsiibersicht in Pertz' Archiv
VII. p. 684.
Johannes de Thwrocz ( Turocz, flor.
cca. 1490): Illustrissima Hungariae
regum chronica seu Chronica Hunga-
rorum, seu Chronicon rerum Hunga-
ricarum.
Wortlich ausgeschrieben aus Chronicon Bu-
dense u. and. Vgl. Johannes de Kiknllew u. Ro-
gerius magist.
Ausg.: 'unt. d. Tit.: Chronica Hun-
gari ae s. 1. et a. (Aug. Vindel., Erh. Eat-
dolt 1483.) 4<*. Aeusserst selten. — 'in in-
clita terrae Moraviae civitftte Brunensi im-
pressa . . . 1488. fol. Sehr selten. Ebert No.
4141 halt diese Ausg. mit Unrecht jiir die
erste. 1858 in Augsburg mit 100 Jl. bezahlt.
— ^unt. d. Tit.: Chronicon Hungarorum
et regum Hungariae, cum prefatione Jo-
annis de Thw. Aug. Vindel. 1488 tertio
nonas Junii fol. min. seu 4*. Mit zahlreichen
Holzschnitten. Selten. — *wiederholt ap.
Bongars, rer. Hung. scr. p. 1-198. — *ap.
Schwandtner, scr. rer. Hung. I. p. 39-291
(*ed. nova I. p. 47.)
Uebers. : deutsch, m. Fortsetz. (Augsburg)
1536. 4«.
Erl.-Schr.- Danlcovszky, Gr. , anonymus, Sim.
de Ketza et Joann. de Turotz de Hungaro-
rum natali solo referentes recensiti et illu-
strati. Posnaniae 1S26. 80. 7 Sgr. 6 Pf.
Hancr, de scriptoribus rer. Hungar. Viennae
1774. p. 56-61.
Johannes de Trevisa, vid. Radul-
phus de Hygden.
Johannes de Trockelowe: Annales
Edwardi HI. 1327—1377.
Handschr. : L o n d o n , brit. mus. bibl.
Cott. Claud. D. VI.
Awg.: ed. Th. Hearne. Oxonii 1729. 8°.
zusaynmen mit Henricus de Blaneford.
Johannes de Turonls: Regestrum
actorum in legationibus a sacro
concilio in Boemiam.
Ausg. : (ed. C. Birk) in Acta concil. Basil.
1. p. 785-867.
Johannes de Vesalia (f post 1479):
Adversus indulgentias disputatio.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. I. p.
111-156; cf. praef. p. LH-LXV.
Johannes de Victoria = Johannes
Victoriensis.
Johannes de Winterthur = Johannes
Vitoduranus.
Johannes de Zredna, vid. Epistolae
Johannis de Z.
Johannes X papa, Cinthius Capua-
nus = Johannes abbas Casinensis.
Johannes di Lelmo da Camugnori,
notarius Saminiatensis : Chronicon
italice scriptum. 1302 — 1318.
Ausg. : ap. Baluze, miscell. ed. Mansi I.
p. 456.
Johannes diaconus, vid. Vita s.
Josephi hymnogr.
Johannes diaconus, monach. Casi-
nens. (saec. IX), vid. Vita s. Gregorii
Magni.
396
JOHANNES
Johannes diaconus Hispanus (1275),
vid. Vita s. Isidori Agric.
Johannes diaconus Neapolitanus
(cca. 872): Chronicon episcoporuin
Neapolitanae ecclesiae. 1-872.
Eine FortsetzuDg dazu liefcrte Petrus dia-
oonu8.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 291-318.
Erl.- Schr.: Bahr. Oesch. der rom. Literatur im
karolingisoh. Zeitalter p. 271.
Tiraboschi, storia della letteratura Italiana
III. p. 216 sq.
Vgl. Acta s. Januarii episc.
,, ss. martyrum XL Sebasten.
iyita alia.)
Vita s. Athana.sii episc. Neap.
„ „ Johannis cpisc. Neap.
„ ,, Severini abb. et Nor.
ap. (transl.)
Johannes diaconus Neapolitanus
alius (t post 903), vid. Martyrium
s. Procopii.
JohannesdiaconusRomanus, eccles.
Lateranensis canonicns (cca. 1270):
De ecdesia Romana Lateranensi.
Ausy. : ap. Mabillon , inuseum Italicum
II. p. 560-576.
Erl.-Schr.: OuAinvLH, comment. de script. eccles.
XI. p. 1548.
Johannes diaconus (Urseolus): Chro-
nicon Gradense usque ad a. 1008.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 39-47_
: Chronicon Venetum.
Portgefuhrt bis 1008. Aelte.ste Chronik Veno-
digs, deren Verf. wahrscheinlich d. Diakon Johan-
nes ist. Reich an sonst vollig unbekannten Nach-
richten; angenehme Darstellung. Wurde friiher
Chronicon Sagornini geheissen.
Handschr.: Rom, Vatic. Bibl. Original.
Vgl. Pertz, raon. scr. VII. p. 2-4. — Wicn,
k. Bibl. Cod. CCVni. No. 6742 als Cronica
di Giov. Sagornino. Vgl. Gar m Archivio
stor. Ital. V. 283.
Ausg.: ' cura Farsetti ed. Zanetti. Venetiis
1765. 4". Vdllig unhrauchbar gemacht durch
die folgende Aiisg. — *ap. Pertz, mon. scr.
VII. p. 4-38; durchaus zuverlassig.
Erl.-Schr. : (i iesebrech t. W., Gesch. d. deutsch.
Kaiserzeit. Braunsehw. 1855. I. p. 750.
Wattenbach, Deutschlands Gcschichtsquel-
len p. 214.
Johannes Emanuel, filius infantis
D. Emanuelis: ChronieonHispaniae.
1274-1329.
Ausg. : ap. Florez , Espana sagrada II.
p. 209.
Johannes episcopus Gerundensis (f
1484): Paralipomenwn Ilispaniae
libri X de iis quae ante Gotnorum
in Hispaniam aaventum a Romanis
gesta sunt.
Nicht zu verwcchseln rait Job. Biclariensis.
Ausg.: '(ed. Xantus sive Sanctius Ne-
brissensis) Granatae 1.546. fol. — *ap.
Bel, rer. Hispan. scr. I. No. 2. — ^unt. d.
Verfassernamen Johannes Margarinus
ap. Schott, Hispan. illustrat. 1. p. 9-1211.
— *letztere Atisg. auch einzeln. s. 1. 1603. fol.
Krl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VI. 1. p. 122.
Johannes episcopus Sardium (saec.
Hl) , vid. Vita s. Nicephori mart.
{alia vita.)
Johannes episcopus Setinus, vid.
Vita s. Lidani.
Johannes episcopus Signiensis, vid.
Vita s. Berardi episc.
Johannes eremita, vid. Vita s.
Bernardi Claraevall.
Johannes Faventinus, vid. Vita b.
Margaritae Favent. (revelat.)
Johannes Ferrariensis, ord. minor.:
Excerpta ex annalibus principum
Ei3tensiura ab a. 1409 — 1454.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XX.
p. 441-474.
Johannes Fordun = Johannes de
Fordun.
Johannes Fronton, academ. Paris.
cancell., canon. reg. S. Genovefae,
vid. Vita s. Ivonis.
Johannes Gerbrandus = Johannes
de Leydis.
Johannes Gervasius Dorobornensis
= Gervasius monachus Dorobor-
nensis.
Johannes Gillemanus, vid.
\'ita s. Hinielini.
„ ,, Idae viduae corait.
Johannes Glastoniensis confrater:
Chronica de rebus Glastoniensibus,
-1400.
Ausg.: ed. Th. Hearne. Oxonii 1726. 2
vol. 8*. cumexcerptis ex Richardi Beere
abbatis Glaston. ,Terrarium coenobii Gla-
stoniensis' p. 287.
Erl.-Schr.: Acta eruditorum. a. 1729. p. ISl.
Bibliothfeque angloise XV. p. 352.
\ Gorinus,! Etruscus de
Johannes | q^^^^^^ ^ S.Geminiano,
ord. praed., vid. Vita s. Petri confess.
Johannes Gorziensis = Johannes
abbas Gorz.
JohannesHagustaldensisprior(J5ea;-
ham, t cca. 1170): Hagustaldensis
JOHANNES
397
ecclesiae 25 annorum historia sive
Historia de regibus Anglorum et
Danorum a. 1130—1154.
Fortsetzung von Richardus Hagust. n. Si-
meon Dunelmensis.
Ausg, : ap. Twysden, histor. Anglic. script.
p. 257-282.
Erl.-Sckr.: Fabricius, bibl. lat. med. aevi ed.
Mansi IV. p. 82.
Wright, Th., biographia Britannica liter. II.
p. 184.
Johannes Harding, vid. Harding.
Johannes Hautfuney, vid. Vincen-
tius Bellovac.
Johannes Herculanus (flor. 1541):
Historia.
Handschr.: Nancy, Besitz des Hr. Noel.
chart. sec. XVI. 8».
Ausy.: Bruchstvick ap. Calmet, histoire de
Lorraine, preuv. III. p. CXXXIII-CLIX.
Johannes Hispalensis, vid. Vita s.
Johannis a S. Facundo.
Johannes historiographus: Chro-
nicon Angliae — 1347.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. XII.
p. 82.
Johannes Iperius abbas S. Bertini
(f 1383), vid. Chronicon Bertinianum.
JohannesLaudensis (flor. l(yiQi),vid.
Vita s. Petri Dam.
Johannes Laurentius Lydus (f cca.
565) : IleQl aq^/ijov z^g^ Poofjyaicov noXi-
rsiag. Libri III.
Ausg.: ^Joannis Laur. Lydi Philadel-
pheni de magistratibus reipubl. Rom. libri
III nunc prim. in lucem edit. et vers. not.
indicibusque aucti a J. D. Fuss. Praefatus
est C. B. Hase. Paris. 1812. gr. 8». 5 Thlr.
— *ex recogn. Imm. Bekkeri. Bonnae 1837.
8«, (Corp. scr. hist. Byzant.) 4*/$ Thlr.
Erl.-Schr.: Fuss, J. D., ad C. B. Hase epistola,
in qua J. Laurentii Lydi de magi.stratibus
reip. Rom. opusc. textus et versio emen-
dantur, loci difticiliores illustrantur. Leodii
1821. 80.
H effte r, A. W., Zu Johannes Laur. Lydns de
magistratibus, — m Rhein. Mus. f. Jurispru-
denz 1828. p. 117.
Reuvena,C. J. Ch., collectanea literar. Lugd.
Bat. 1815. 80. p. 20.
Schrader, Lanrentius. Lydus in recht.sge-
schichtlicher Hinsicht, — in Schrader's Tii-
binger Zeitscljrift. 1826. II. p. 146.
Johannes le Paige ord. Praemon-
strat., vid. Vita s. Gilberti abbatis.
Johannes Longinus sive Dlugossus,
canonicus Cracoviensis (f 1480):
Episcopatus Smogorzoviensis et
Pizzinensis, quae nunc Wratislavien-
sis, ecclesiarum historiae et acta.
966—1477.
Mauches sehr fabelhaft
Ausg.: 'ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
n. p. 159-170; Appendix a. 1477-1520,-
ibid. p. 171, — *als chronicon episcopor.
Vratislav., cortinuat. varior. auctum, ed. J.
Lipf. Vratislav. 1847. 8«.
: Historiae Polonicae libri
XIII. Ab antiquiss. temporib. — 1480.
In d. friihern Perioden unkritisch u. romanhaft,
in d. spatern brauchbar wegen urknndlicher Treue.
Ausg. : ' die 6 ersten Bchr. ( — 1240) ed.
F. Herburtus. Dobromili 1615. tbl. Tom. I.
Nicht mehr erschienen; die Kabalen der
Geistlichheit hinderten den Weiterdruck des
ihre Laster freimuthig aufdeckerulen Suches.
— Mibr. XII, ed. H. L. B. ab Huyssen. Lips.
1711 ; liber XHIus c. aliis ibid. 1712. 2 vol.
fol.
: Liber et registrum de
anno 1479.
Ausg.: in Lites ac res gestae inter Po-
lonos et ordinem Cruciferorum ad fidem
codicis membr. bibl. Dzialynianae aucto-
ritate notariali olim comprobati. Tom. I.
: Vitae episcoporum Posna-
niensium, per Joannem Longinum
sive Duglossium conscriptae.
Ausg.: nunc primum opera Thom. Tre-
teri, cum earund. supplem. in lucem editae.
Brunsbergae 1604. 4«.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et intimae
latinitatis Lib. IV. p. 120-128.
Wiszniewskl, Mich., hi.-5torya literatury pols-
kiej I. p. 49. 102. 106; U. p. 65. 153. 311 u.
qfters.
Vgl. Vita b. Kingae.
„ ,, Stanislai.
Johannes Lydus = Johannes Lau-
rentius Lydus.
Johannes Maior, Dr. theoL (nat.
1469, f 1547 in Anglia): De hi-
storia gentis Scotorum seu Historia
Maioris Britanniae. Libri 6. A tem-
poribus remotiss. — 1495.
Ausg.: lEdinburgi 1740. 4o. Gute Aus-
gabe. — *vorher Parisiis, Badius Ascensius
1521.
Johannes Malalas {i. e. rhetor), An-
tiochenus (cca. 570): XQOvoyQatfia
s. Historia chronica libris XVIII
ab p. C. —566.
Der Anfang fehit, das Ende ist verstiimmeU.
Elender Stil, voll Fabeln und Unrichtigkeiten und
deshalb werthlos.
Ausg.: 'Joann. Antiocheni cognomento
Malalae historia chronica. E ms. cod. bibl.
Bodl. n. primum ed. Cum interpr. et not.
Edm. Chilmeadi . . . Praem. diss. de autore
per Humfred. Hodium. Acced. epistola R.
Bentleii ad Jo. Millium c. ind. script. qui
ibi emendantur. Oxonii 1691. 8°. — * wieder-
holt in der Historia byzantina. Venet. 1733.
fol. XXm. — *unt. d. Tit.: Malala
398
JOHANNES
chrono^raphia ex receiis. Lud. Dindorfii.
Acced. Chilmeadi Hondiique annota-
tione.s et Rich. Bentleii epist. ad Jo.
Millium. Bonuae 1831. 8». 4 Thlr (Corp.
scr. hist. Byz.) — *Excerpta cum Polybii
alioruuique excerptis ab H. Valesio editis.
Paris. 1634. 4«.
Erl.-Schr.: Bunsen, Aegj-ptens .Stelle in der
Weltgegch. I. p. 276.
Oeorge, de Aefhiopiim imperio lii Arabia
felice p. 13.
Sfruve, bibliolbeca histor. eil. Meu.sel V. l.
p. 16C-169.
Vo8b1u8, de historicie latinis ed. VVestermaiin
p. 45S.
Johannes Marcus, s. BarnaT»ae con-
sobrinus, vid. Aeta s. Barnabae
apost.
Johannes Marcus, Jac. Philelphus
(t 1480), vid. Vita Dantis.
Johannes Margarinus = Johannes
episcopus Gerundensis.
Johannes Maria de Polluciis (f cca.
1490), vid. Vita b. Alberti Drepan.
Johannes Matthias Tiberinus, vid.
Martyrium s. Simonis pueri.
Johannes monaohus S. Vincentii-
Chronicon monasterii s. Vincentii
de Vulturno sive Chronicon Vultur-
nense ab a. cca. 703 — 1071.
Wichtige Chronik. 1108 v. dem Verf. dem Papst
Paschalis iiberreicht.
Handschr.: Rom, bibl. Barberini,. vid.
Pertz' Arch. V. 150.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 325-523, sehr unvollstandlg.
Vgl. Chronicon mona.sterii s. Vinc.
Johannes monachus Bertinianus,mW.
Vita b. Bernardi Poenitentis.
Johannes monachus Casinensis, vid.
Passio s. Johannis ep. Spolet.
Johannes monachus Maioris mona-
sterii = Johannes Turonensis.
Johannes monachus Sithivensis, vid.
Vita s. Erkembodonis.
JohannesMontanus: Oratio funebris
in morte Philippi Mariae vicecomitis
Mediolani ducis (f 1447).
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXV.
p. 435-442.
\'gl. Decembrio, vita Phit. Mar.
Johannes Nepos = Enenkl.
Johannes Nicomediensis presb., vid.
Vita s. Basilei episc.
Johannes Niger s. Nlgri (saec. XV),
vid. Vita b. Oddini.
Johannes Nonantulanus, vid. Vita
s. Fortunati ep. Fanens.
Johannes Novariensis, Italus Insuber
(t 1413): Oratio in concilio Pisano,
d. 15. Jun. 1409 habita.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, faisc. II.
p. 3-26; cf. praef. X-XIX.
Johannes Palaeonydorus, vid. Vita
s. Oyrilli III prior.
Johannes Parisiensis, canon. S. Vi-
ctoris (t cca. 1351): Memoriale hi-
storiarum, ab O. C. ad a. 1322.
Fortgesetzt von einem Unbckanntcn bis 1329.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 4725;
— blancs mant. No. 21 ; — St. Victor. .sec.
XIV. No. 306; sec. XVII. No. 1013; 58 1-
(olim 448); No. 4949 sec. XV.
Ausg. : ' ein Bruchstiick : De Gallicaregione
et origine regnorum et gentium regionis
eiusdem ap. Duchesue, scr. rer. Franc. 1.
p. 128-133. — ^excerpia a. 1289-1322 ap.
Bouquet, rec. XXI. p. 6.33-676 et conti-
nuation aHonyme jusqu' k Tan 1329
ibid. XXI. p. 677-689.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nit. ed. Man.si IV. p. 112.
Vgl. Vita Clementis V pp.
,, Johannis XXII pp.
Johannes patriarcha Hierosolymit.,
vid. Vita s. Johannis Damasceni.
Johannes Philippus de Lignamine,
vid. Lignamine.
Johannes Phocas, monachus : Com-
pendiaria descriptio castrorum et
urbium, ab urbe Antiochia usque
Hierosolymam necnon sacrorum lo-
corum Syriae, Phoeniciae et in
Palaestina (a. 1185). Graece.
Ausg. : ' latine reddidit Leo Allatius
custos bibl. Vatic, ed. ' Barth. Nihusius,
1653. — *wiederholt in AA. SS. Boll. Mai.
II. p. I-IX.
Vgl. AntoniuR Placentinus.
Johannes Pragensis archiepiscopus
(t 1381): Oratio in funere Caroli
IV a. 1378 defuncti habita.
Ausg^: 'ed. K. Reineccius unu cuvi Ve-
cerio de vita Henrici VII. Helmstad. 1585.
4". — *ap. Freher, script. rer. Bohem. p.
107-114.
Johannes presbyter Faventinus, vtfi.
Vita b. Margaritae Faventinae (reve-
lationes).
Johannes presbyter Nicomediensis,
vid. Vita s. BasUei ep. Am.
JOHANNES
399
Johannes Rollius, vid. Narratio
captivitatis.
Johannes Salernensls, vid. Vita s.
Odonis Cluniacensis.
Johannes Saresberiensis, vid.
Epistolae Johannis Saresb.
Necrologium Carnotensis eccles.
Vita s. Anselmi Cant. arch.
., ,, Thomae „ ..
Johannes Ser Cambii, auctor syn-
chronus: Chronicon de rebus gestis
Lucensiura ab a. 14U0— 1409.
Italienisch ge.schrieben. Es ist nur noch Jas
■zweite Bnch vorhanden, das erste (v. 1164-1400)
ist verloren gegangen. vttttt
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Italic. XVlll.
p. 797-898.
Johannes ten Bussche, v^c^.Buschius,
Joh.
Johannes Tinmouthensis monach.
(cca. 1360), vid.
Acta s. Oswini regis.
Vita s. Paterni ep. Venetensis.
„ ,, Petroci.
JohannesTomeus Marnavitius, vid.
Vita s. Augustini ep. I.uc.
,, ,, Sabbae.
Johannes Turonensis monach. (cca.
1156): Gesta consulum Andegaven-
sium a Caroli Calvi temporibus ad
Henricum IIAnglorum regem. 1137.
Der Verfasser ist auch bekannt als .A.nony-
mus Benedictinus monachus Maio ris mo-
nasterii. ^ _
Axisg. : ^ ap. Dacherv, spicileg. X. p. 399-
509 (*ed. nov. III. p. 234-266.) — »ap.
Bouquet, rec. VII. p. 256-258; IX. p. 25;
X. p. 248-258; XI. p. 265-274; XU. p. 495-
504. Vgl. Chronicon Turonense anon.
Fulco Bonus.
■ : Historia Goffredi Planta-
genistae, comitis Andegavorum et
ducis Normannorura. Libri 2.
Ausg. •■ ' ed. Laur. Bochellius. Paris. 1610.
8». — ^Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 519-534.
: Liber de compositione ca-
stri Ambasiae et ipsius dominorum
gestis.
Ausg. : ap. d'Achery, spicileg. X. p. 266
■ -286.
Erl.-Schr.: Oudinus, comment. de script. eccl.
II. p. 1421 sq.
Johannes Urbevetanus canon., vid.
Vita s. Petri Parentii.
Johannes Veronensis diaconus: Hi-
storia imperialis ante annum 1325
elucubrata cum imperator. numis-
matibus figuris vacuis.
Handschr. : V e r o n a , Capitularbibl. 189.
[CCIV.l
Brl.-Schr. Maffei, Verona illustrata II. Ub. 2.
coU. 49.
Pertj;' Archiv V. p. 603.
Johannes Victoriensis abbas {sive
de Victoria {Abt von Viktring^ in
Kdrnthen,f 1343—1348): Chronicon
Carinthiae. 1211—1343.
Mit Ueberlegung und Einsicht geordnetes Werk,
in 3 Gestalten auf uns gekommen: 1. im Orig.-Con-
cept, 2. mit Zusatzen, bek. als Chronicon Leo-
biense, 3. als Auszug. _
Handschr.: von No. 1. Miinchen, Ori-
ginal; — von No. 2. Miinchen; Kloster-
Neuburg; — Rom, bibl. Palat. chart.
ann. 1508. fol. No. 971.
Ausg.: No. 1. ap. Bohmer, fontes I. p.
271-450.
No. 2. unt. d. Tit.: Anonymi Leo-
biensis chronicon libris VI comprehensura
a Chr. nato usque ad a. 1343 ex cod. ms.
bibl. Claustroneob., resectis quae iude a
Chr. annum 935 praecedunt ap. Pez, scr.
rer. Austr. I. p. 751-966. Der Verf. ist wohl-
unterrichtet und dem Hause Hahshurg treu
ergeben. — Daran schliesst sich J o h. S c h o n -
felder, eques Austriacus: continuatio chro-
nici Leobiensis 1343-1347 ap. Pez 1. c. I.
p. 966-972. — Bruchstiicke aus d. romisch.
Handschr. ap. Wiirdtwein, nova subsid.
dipl. III. p. 201-237.
No. 3 als Continuatio Martini Po-
loni ap. Eccard, corp. I. p. 1413-1460. D.
Ver^. war Zeitgenosse Ludwigs des Baiem.
Eccard meini, sie sel im Patriarchat von
AquUeja geschrieben und nennt sie daher
Continuatio Austriaca.
Erl.-Schr.: Bohmer, reg. Ludovici Bav. p. VIII;
fontes 1. c. p. XXVI-XXXIV.
Hoheneicher, iiber Joh. Viet. chron. Ca-
rinth., ~ in Pertz' Arch. VI. p. 419; vgl. V.
p. 200.
Hormaj-r in Wieoer Jahrbiich. 1827. Anzei-
geblait. 39.
Klagenfurter Zeitung. Jahrg. 1857. No.
116. Joh. Victoriensis, Geschichtschreib. des
14. Jahrh.
.MLinchener liter. Zeitung. 1820. p. 440.
: Liber certarum historiarum.
Wichtig fiir die bohmischc Geschichte,
J.MS^.: inWiener Jahrbiicher derLiteratur.
Bd. XXX.
Erl.-Schr.: commentirt von J. Dobrowsky in
Monatschrift der Gesellschaft d. vaterland.
Museums in Bohmen. 1828. Janr. p. 41.
Johannes Vitoduranus s, Johannes
de Winterthur, ord. minorum : Chro-
nicon a Friderico H imp. ad a. 1348.
Enthalt manches Kirchengeschichtliche u. viele
Anekdoten.^
Handschr.: Heidelberg, chart. — Zii-
rich,Un.-Bibl. chart. sec. XV. A. No. 131
(geht von 1198-1548.)
Ausg.: 'ap. Eccard, corp. hisi. med. aevi
I. p. 1793-1930. — *besser ap. Fiissliu,
thesaur. histor. Helveticae p. 1-86. — ^der
400
JOHANNES — JOINVILLE
Anfang bis a. 1277 ap. Leibnit, access.
liist. I. Voll Fehler. — *nach der Urschrift
ed. G. V. Wyss. Zurich 1856. gr. 8». {Ab-
druch aus d. Arch. f. schweizerische Ge-
schichte. 11. Bd.) 1 Thlr. 24 Sgr. — Bruch-
stiicke ed. J. Schneller tmt. d. Tit.: Bruch-
stiicke zur Beleuchtuug der jiltest. Zusttinde
d. Eidgen. in Geschichtsfreund d. 5 Orte.
lU. p. 53-67.
Uebers.: deutsch im Neujahrsblatt der
Biirgerbiblioth. zu Winterthur auf d.^ Jahr
1859. Winterthur 1859. 58 S. 8». EntMlt
nur deii Anfang, gut.
Krl.-Schr.: Bobmer, reg. Ludov. Bav. p. IX.
Basler, Beitrage 1850. p. \Uh.
Breitinger, .1. J., epist. de singularibuK fa-
tis cod. ms. autogr. Joannis VMtod. bibl. Tu-
ricens. — in Museum Helvet. XII.
Diimge u. Moiie, Joannis Vit. chronicon, —
in Pertz' Arch. III. p. 220; ZusStze ibid. p. 265.
St£lin, wirtembergische Gesch. III. p. 4.
Johannes von der Pusilie, vid. Lin-
denblat.
Johannes von Geuterbog — Bereith,
Joh., von Jiiterbogk.
Johannes von Guben {de Ouhyn,
Gobin, zittauscher Stadtschreiber,
1361 — 1387): Cronica actuum Zitta-
viensium. Jahrbucher der Stadt
Zittau. \2hb{Anf. der Stadt) —-1375;
137t5_14l6 fehlen; 1417—1485.
1496. 1531.
Wichtig fUr d. Gesch. u. Sitten der Stadt tt. d.
Lansitz; bietet vieles iiber die Hussitenlcriege.
Handschr.: Zittau, Stadtbibl. mbr. fol.
vgl. Pertz' Arch. V. 533.
Ausg. : in Scriptores rer. Lusaticar. I. p.
1-112 u. Erlauterungen von p. 115-213.
Vorwort p. XII-XVII.
Johannes Whethamstade, abbas S.
Albani (f 1464): Chronicon ab a.
1441-1461.
Entbalt viele diplomatische Actenstiicke u. eine
detaillirte Krzithlung iiber die beiden Schlachten bei
St. Albans.
Ausg.: ed. Th. Hearne zusammen mit
Otterburnus. Oxonii 1732. 2 vol. 8».
Johannes Zaohariae, Erfordiensis:
Oratio de necessitate reformationis
in concilio Constantiensi habita a.
1415.
Ausg.: ap. Walch, monimenta fasc. 3. p.
59-94; cf. praef. p. XVII-XXV.
Johannes Zonaras, vid. Zonaras.
Johannis IX canon, vid. Canon
Johannis IX.
Johannsen, Abt zu Sponheim —
Trithemius.
John de Peterborough = Johannes
abbas burgi S. Petri.
Joinville, Jehan sir de, s^nechal
et grand inaitre de ia maison de
Champagre (f cca. 1317): Histoire
de Saint Louys IX du nom , roy
de France.
J's Werlc zeichnet sich durch eine treuherzige
Naivitjit aus u. wurde lange Zeit als Muster der
Memoiren betrachlet. Oas inalerischste Denkmal der
franzosischen Sprache und Uteratur am; dem 13.
Jahrh. ^
JSandschr. : Es gibt 10 alte, vid. Bouquet,
rec. XX. p. XLIV.
Ausg.: 'par A. Pierre de Rieux, Poictiers
chez de Marnef (1546) 1547. {auch 1561)
4°., nach einem schlechten Mpt., zudem
linderte der Hrsgeb. den Stil. — ^wiederh.
Gen^ve, J. Chouet 1595. 1596. 12mo. _
* wiederholt V&rX^ 1596. 4». - *Paris 1609.
12»io, nicht besser als die vorhergehenden.
— *wii< neuer Textesrecension nach einem
andem Mpt: par Cl. Mdnard. Paris 1617.
4*., avec La liste des chevaliers croises avec
s. Louis en 1269, p. 345-351. — *unt. d. Tit. :
M^m. de Jean sire seigneur de Jonville
(sic!) etc, avec la gent5alogie de la maison
de Bourbon. Paris 1666. 12'"o. In diesem
Werhe findet man wenig von Joinmlle^s
Stil ; es ist ein nach oder aus JoinvUle zu-
samiaengeschnebenes und vnllhiirlich erwei-
tertes Buch, dessen Redacteur unbekannt
geblieben; nach einigen gilt M^nard, nach
andem de Pure oder Cotin als solcher.
— ''unt. d. Tit.: M^m. de niessire Jean sire
de Jonville. Augmentt5s d'un recil de la
sepulture de' S. Louys, et de Tabbreg^ de
la vie ... de la reine Marguerite. s. 1.
1667. 12nio- In d. honigl. Bibl. zu Berlin.
— *nach den ersten beiden Becensionen be-
arbeitet et enrichie de nouy. observ. et
dissert. historiq.; avec les Etablissements
de St. Louys, le Conseil de Pierre de Fon-
taines etc. par Ch. du Fresne sieur du
Cange. Paris 1668. fol. Md Ludwigs Por-
trait. Wegen der Dissertaiionen von Ducange
geschcitzte Ausg. — *unt. d. Tit.: Histoire
de saint Louis ; les annales de son rigne
par Guillaumedes Nangis; sa vieet ses
miracles par le confeseur de la reine Mar-
guerite (de Frovence, sa femme). Le tout
publi^ d'apr^s les mss. de la bibl. du roi
et accomp. d'un glo.ssaire. (Par J. B. Mel-
lot, Cl. Sallier et J. Capperonnier.) Paria
de Timpr. roy. 1761. fol. Diese schfme Aus-
gabe gab zuerst den Originaltext. — ^"in
Coilection universelle des mdmoires. (Paris
1785.) Tom. 1-3. avec les dissertations de
Ducjinge. — "edit. donnee k la noblesse
fran(;ai.se par P. Gervais. Paris 1822. 8*.
— '*t5dition dedi^e k la jeunesse fran<;aise
par P. Gervais. Paris 1822. 12mQ. Stimmt
genau iiberein mit der vor/iergekenden Aus-
JOINVILLE — JONAS
401
gabe. — "ap. Petitot, coUection complfete. III.
IV. (Paris 1819. 24.) — '*nouv. ^dition,
pr^cedde d'une notice historique sur sire
de Joinville. Paris 1826. 8". — " revue par
Francisque Michel. Paris 1830. 18rao. Vol.
1. (der zweite ist nicht erschienen; der
Vortitel : Bibliotheque choisie . . . sous la
direction de Laurentie). Scrupulos conform
mit dem Ms. Paris, k. Bihl. suppl. lat. No.
2016 gedrucht. — **ap. Michaud et Poujou-
lat, nouvelle collection. I. (Paris 1836.) —
"par J. A. C. Buchon. Paris 1838. 8». —
^*genau nach derselben Handschr. No. 2016
wie Au^g. No. 15 ap. Bouquet, rec. XX.
p. 190-304 (Paris 1840), avec La liste des
chevaliers crois^s avec s. Louis en 1269
p. 305-308. — ''traduit et adapte k Tusage
de la jeunesse par Millault. Paris 1853. 8".
(Bibliotheque des familles chr^tiennes.) —
"un*f. d. Tit.: Mem. du sire de Joinville.
Nouv. ^dition. Paris, societe de St. Victor
1854. 18mo. _ *^unt. d. Tit.: M^m. de
Jean, sive de J., ou histoire et chronique
du tres - chr^tien roi saint Louis, publies
par Francisque Michel ; pr^ced(5s de disser-
tations par Ambr.-Firmin Didot et d'une
notice sur les mss. du sire de Joinville
par M. Paulin Paris. Paris, Didot 1858.
80. 1'/, Thlr. — "wiederhqlt (?) Paris,
Didot 1860. 18mo. ly, Thlr.
Uehers.: deutsch 'in Schiller's Memoiren.
Abtheil. 1. Bd. 4. — >Gesch. Konig Lud-
wigs des Heiligen. Aus dem Franzos. des
Herrn v. Joinville von N. Driesch. Trier
1853. 8". 25 Sgr. — *m Reliquien aus d.
Mittelalter. Geistlich u. weltlich. H. Ritter-
thum. = Leben des h. Ludwig vonFrank-
reich. Nach Sir v. Joinville iibers. von
Th. Nissl. Regensburg 1852. 16mo. 25 Sgr.
english ^by M. Th. Johnes. Hafod 1807.
2 vol. 4». — ^unt. d. Tit.: Chronicles of
the Crusaders : Rich. of Devizes
Joinville, in Bohn's antiquarian library.
Tom. VI.
latine ex editionibus Menardi et Cangii
edid. Joh. Stiltingius m AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 672-758.
spanisch unt. d. Tit.: Cronica de San
Luisetc. traducidaalcastellano ... por Jacq.
Ledel. ^Toledo 1567. fol. Veranlassung gab
zu dieser nach der ersten franz. Ausgabe
gemachten Uebersetzung die Vermdhlung d.
franzosischen Frinzessin Elisaheth v. Bour-
bon mit Philipp II von Spanien. — *nuev.
publicada .... por Jos.Cornide de Saavedra.
Madrid 1794. 4». Mit 1 Karte.
Erl.-Schr.: <le la Bastie, dissert. sur l'ouvrage
de Joinville, — in M4m. de Tacad. des in-
script. XV. p. 692.
Driesch, N., Einleitnng zu seiner Ueberselz.
(«. oben.)
Du Fresne sieur Ducange, Ch., dissertations
ou reflexions sur l'hi8t. de s. Louys du sire
de Joinville. i (Paris 1785; So. — » wiederh.
publ. par Petitot. collection (Par. 1819.) SO.
Lemoiue, C, uotice sur Jean sire de Join-
ville, s^n^chal de Champagne, et g^n^alogie
de sa famille. Joinville, impr. Lebrun 1861.
80. 75 pag.
Levesque de la Ravalifere, la vie du
sire Joinville, — in Mem. de l'acad. des in-
script. XX. p. 310—351. 40. (XXXIV. pag. 1
bis 75 in 8o.
Paris, recherches sur les mss. de la vie de
St. Louis par le sire de Joinville, — in So-
ci^t^ des antiquit. de Picardie. II. 1839. p. 475.
Pr^face ap. Bouquet, rec. XX. p. XXXVI sq.
Struve, bibl. bistorica ed. Meusel VII. 2.
p. 61—69.
NB, Erl.-Schriften iiber den h. Ludewig a. un-
ter Vita s. Ludovici IX. reg. Franc.
Vgl. Guilelraus de Nangiaco.
Jomsvikinga-Saga.
Geschichte der Seerauber und ihrer Burg Joms-
burg auf Wollin.
Ausg. : in Vita Olavi Tryggvii filii I.
cap. 70-78; 123-163.
Uebers. : oversat af C. Chr. Rafn. Kjoben-
havn 1824. gr. 8».
Jomsvikinga-Saga.
Kleinere Bearbeitung der JomsvikingaSaga
ok knytlinga.
Au^g.: litgefin eptir gamalli kalfskinns-
bok i hinu konungliga b6kasafui i Stock-
holm. Kaupmannah. 1824. 8".
Uebers. : deutsch von Giesebrecht in den
Pommer'schen Provinzialblattern. Stettin
1827. L p. 90.
Jomsvikinga-Saga eller historia om
kamperen fran Jomsborg.
Ausg.: pa Islandska och Swenska redi-
gerad och ofwersatt af Magnus Adlerstam,
och utgifwen af L. Hammarskiold. Stock-
holm 1815. 40.
Jomsvikinga-Saga ok knytlinga
med tilheyrandi thattunn.
Ausg.: in d. Fornmanna-Sogur. 1828.
Tom. XI.
Erl.-Schr.: Lindfors, A. O., dissert. de civi-
tate Jomensi. Lund. 1811. 40.
Mohnike, Heimskringla I. p. 535.
Miiller, Sag^bibl. {deutsche Autg.) III. .p
38. 66.
Vedel Simonsen, histor. undersogelse ora
Vikingesodet Jomsburg i Venden, in dessen
Udsigt over Nationalhist. aldeste og markel.
Perioder. K.jobnhavn 1813. 80. (Deutsch
von Giesebrecht. Stettin 1827. 80.)
Jon Oegmundson-Saga s. historia
Jonis filii Oegmmidi.
Ausg. : im Auszug bei Johannaeus, hist.
ecclesiast. Island. I. p. 326.
Erl.-Schr.: MUIIer, Sagabibl. {deutsche Ausg.) I.
p. 218.
Jonas abbas, s. Cohimbani discipu-
lus, idem qiii Hibernus, Scotus,
Italus, Bobiensis, Lirinensis
vel Luxoviensis ab aliis appella-
tur (cca. 664), vid.
Vita s. Attalae abb. Bob. .
„ „ Bertulphi Bob. abb.
„ „ Columbani abb.
,, ,, Eustasii abb Luxov.
,, „ Farae seu Burgundofarae.
„ ,, Johannis abb. Reom.
De s. Merovaeo.
26
402
JONAS
JORDAKES
Jonas episcopus Aurelianensis (f
844), vid. Vita s. Huberti Leod.
Krl.-Schr.: Bahr, Oesch. der riimisch. l.iteratur
im karoliug. Zeitalter p. 391.
Jonas monachus Fontanellensis,
(eca. 729), vid. Vita s. Wulframni
Senon.
Jordanes^ Jordanis'', Jornandes
episeopus Ravennas (cca. 551): De
rebus Geticis seu De (jrothorum sive
Getarum origine. 201—550.
Unschatzbare eiuzige Quelle f. eine Heihe von
Beuebenheiten aus der golhi.schen Geschichte und
der Volkerwanderung.
Handschr.: Avranche.s, Stadtb. mbr.
sec. XII. 4». No. 154. — Bamberg, k.
Bibl. sec. XI. p. 104, vgl. Pertz' Arch. .VI.
46. — Heidelberg. — Miinchen, k.
Hofb. — Oxford, Un.-Bibl. Bodley. mbr.
.sec. XIII. fol. min. No. 837 ; — Bodley. R.
I. 3. 38i chart. sec. XV. fol. ; — Magdalen.
mbr- sec. XIV. 2155. 14. — Salisbury,
Bibl. d. bischofi. Kirche. mbr. sec. XIII.
fol. — Paris, k. Bibl. sec. XIII. 5766. 2;
— sec. XIV. 5873. 2. — Wolfenbiittel,
hrz. Bibl. sec. XV. fol. Extrav. 115.
Ausg. : ' prodiit cum Paul. Warnefrid. de
gestis Lang. ex rec. Conr. Peutingeri.
Aug. Vind. 1515. fol. Baufige Fehler. —
*c. Frocopio ex rec. Beat. Rhenani. Basil.
1531. fol. p. 593. — *c. Zosimo, Frocopio
etc. e rec. Joa. Leunclavii. Basil. ex oftic.
Petri Pernae. s. a. Schlechter Text wegen der
vielen Auslassungen. — *ed. B. Vulcanius
in: Gothic. et Langob. rer. scr. Lugd. Bat.
1597. u. 1618. 8». I. p. 1-180. — * in Cas-
siodori opp. ex P. Pithoei exemplo et c.
not. Fornerii. Paris. 1583. 4».; •M.tnCas-
siodori opp. c. P. Garetii notis. Rothomagi
1679. I. p. 379; '^ nachgedruckt Venetii.s
1729. fol. — *Denselhen Text (doch mit
neuen Fehlern) wiederholte Pet. Brosse bei
seinem Cassiodorus. Aurei. Allobrog. 1609.
4*. {mit nur verdndertem Titelhlatt ibid.
1650) u. 1622. 8». — »ftp. Fr. Sylburg,
historiae Rom. script. collecti. Francof.
1588. fol. p. 633. — ^"in Corp. histor.
Rom. script. latin. Genevae 1609. fol. II.
— *'ap. Gruter, hist. Romanae script. col-
lecti. Hanoviae 1611. fol. p. 1049.— '» ex
rec. et c. notis Fr. Lindenbrogii in Diver-
sar. gentiura hist. antiq. scriptores. Ham-
burg. 1611. 4«. p. 1. — '*ed. Grotius,
coUect. hist. Goth.Lugduu.lG55. 8M. p. 1.
— '*m Bibl. Patr. max. Lugd. 1677. XI.
p. 1074. — '* ap. Muratori, script. rer.
Ital. I 1. p. 191-221, c. notis Garetii cura
J. Saxii. — "ap. Pankoucke, bibl. lat.
fran^aise [nur Abdruck der Ausy. Lugd.
B. 1594.) — "m Collection des auteurs
a) cf. Mnratori, Hcript. I. 1. p. 188. — b) W«itz
fj» Qotting. gel. Anzelg. 1839. No. 78. p. IVi.
latins , avec la traduction en fran^ais :
publ. sous la direction de M. D. Ni.sard.
Paris 1838-55 (riouveau tirage 1851 etc.) 27
vol. gr. 8*. par M. G. Fournier de Moujan,
zusammen mit Ammien Marcellin. Alle
diese Ausgaben sind hiichst mangelhajt und
fehlervoll. — '• De rebus Geticis liber,
caput 1-3. kritisch berichtigt und erlautert
von C. Stahlberg. Hageu 1859. 4». 10 Sgr.
— "Jordauis de Getarum sive Gothorum
origine et reb. gestis ed. C. A. Clos.s.
Stuttgart 1861. gr. 8». 1 '/, Thlr. — •"Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. II. p. 21-29.
Uebers.: deutsch unt. d. Tit.: Gottische
Kriege au.s Procopio, Agathia und Jor-
nande. Francfurt 1567. 4*.
franzdsisch : Histoire generale des Goths,
trad. du Latin de Jornandes archeveque
de Ravenne 'par M. Drouet de Maiiper-
tuis. Paris 1703. (1603 Catal. Libri 1857.
No. 4279). 12H10. — »par M. G. Fournier
de Moujan {s. unt. Ausg.) — ^unt. d. Tit.':
Jornandes. De Ja succession de royaumes
et des temp.s, et de I'origine des actes des
Goths ; traduction nouvelle par M. A. Sa-
vagner. Paris 1842. 8». 7 fr.
schwedisch von J, Pr. Peringskiold. Stock-
holm 1719. 4».
Erl.-Schr.: A^Hmann, Beltrag zur Methodik d.
Geschicntsunterricht.s , nebst einem Auszufce
aus Jornande.s de Gothorum origine et reb.
gestj.s. Braunschweig 1855. 4». {Progr.)
Bahr, Gesch. d. rom. Literatur. Supplementb.
1. Abth. Carlsruhe 18.<56. p. 131-13G.
Bartholomeo, J. S. de, Jordanis vindiciae
de var Hunnorum etc. Romae 1800. 4".
BeweiH, dass Jordanus oder wie er gewohn-
lich genannt wird, Jornandes, kein Biscbof
gewesen sei, — in Altonaische Gelehrten-
Zeitung. 1748. p. 74-79.
du Buat, Versuch einiger Aumerkungen lib.
d. Jornandes einzelnes Buch de reb. Geticis,
— in Abbandi. der Bayr. Akad. d. Wissen-
schaften. Mlinchen 1763. I. 1. p. 109-134.
von Jornandes u. seinem Buche de reb.
Geticis, — ibid. 1763. I. 1. p. 97-108.
Cassel, P., magyar. Alterthiimer. 1848. p.
293-310.
Dahn, Fel., die Konige der Germanen. MUn-
chen 1861. gr. 8». 2. Abth. p. 243-260. Gibt
eine UrUersuchting des Sprachgebrauchs dieser
Quelle der golhisch. Oeach. u. eine Vergleichvmg
des heidelberg. Cod. mit dem miinchener Mpt.
u. der Ausg. Muratorts.
Dobrowski, J., iib. die verschiedenen Aug-
gaben in einem Schreiben an Herra von
Fichard, — in Pertz' Archiv IV. p. 437.
F reudensprung, Seb., comment. de Jor-
nande s. Jordane ciusque libellorum natall-
bus. Monaci 1837. 4«. (Regengburg, Manz)
10 Sgr.
Grimm, Jiic, iib. Jornandes u. die Geten.
Berlin 1846. 40, {Abhandl. d. Akad. der Wissen-
schaften zu Berlin.)
Jordan, J., Jordanes Leben u. Schriften, —
tn Progr. dcs Gymnasiums zu Anspach. 1843.
KSpke, R., deulsche Korschungen. Die An-
fSnge des Konlgthums bel d. Qothen. Berlin
1859. 80. p. 44-78.
Moller. D. G. , dlssert. de Jornande. Altorf.
1690. 40.
Papencordt, Ge»ch. der vandalischen Herr-
gchaft in Afrika p. 383 388.
Schirren, Car. , de ratione quae inter Jor-
danem et Cassiodornm intercedit commen-
tatio. Dorpati 1858. gr. 8o.
JORDANUS — JOURNAL
403
Stahlberg, BeitrSge z. Gesch. der deutschen
Historiographie im Mittelalter. I. Jornandes.
{Progr. d. hShern Bilrgtrsch. in IfUhlheim a. B.)
MUhlheira a. R. 1853. 4o. 10 Sgr.
Sybel, H. de, de fontibus libri Jordauis de
origine actuque Getaruni. Berol. 1838. 8».
VVaitz, G., iiber d. bamberger Handschr. des
Jordaais ete. — in Pertz'-Archiv LX. p. 673.
m Gottinger gelehrte Anzeigen 1839. p.
769-781.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqnell.
p. 47-52.
Zeuss, dle Deutscheii u. die Nachbarstainme.
: De regnorum et temporum
successione, seu Liber de origine
mundi et actibus Romanorum cete-
rarumque gentium, seu De gestis
Romanorum.
Ein Abrlss der Weltgeschichte bis auf Justinian
(552). Hat nur noch mittelbare Bedeutung. Aus
Florus geschopft.
Ausg.: fast in allen beim vorigen Werke
angefiihrten Ausgaben, auch ap. Muratori,
scr. rer. Ital. I. 1. p. 222-242.
Vehers. : franzosisch : par A. Savagner
(«. beim vorhergehenden Werke.)
Jordanus, vid. Vita Martini V pont.
Jordanus jcanonic. Osnabrugensisj^
Ifrater ord. minorum \
Chronica qualiter Romanum impe-
rium translatum in Germanos sit;
auch: Chronicon ab O. C. — 1320.
Eine nicht zii verachtende Quelle fiir die Ge-
schichte des Papstthums und Venedigs gegen Ende
des 13. Jahrh.
Handschr.: Bamberg, k. Bibl. saec.
XIV. V. Pertz' Arch. VI. p. 55. — Basel,
Un.-Bibl. fol. E. I. 4. — Briissel, k. Bibl.
mbr. sec. XV. fol. No. 5815. — Miin-
chen, k. Hofb. chart. sec. XV. cod. lat.
No. 88. — Rom, bibl. Vatic. No. 1960.—
Wolfenbiittel, chart. sec. XV. fol. Gud.
lat. 90; — chart. sec. XV. 4«. Blanken-
burg 198; — chart. annl 1472. 4». Gud.
lat. 271; — chart. sec. XV. 4». Gud. lat,
249.
Ausg. : Excerpte vom J. 950 an unt. d.
Titel: Excerpta e chronico Jordani cui
titulum fecit Satyrica gestarum rerum re-
gum atque regnorum et summorum ponti-
ticum historia a creatione mundi usque ad
Henricum VH (1320) ap. Muratori, scr.
rer. Ital. IV. p. 949. Liicken- und fehler-
haft.
Erl.-Schr.: Donniges, W., Gesch. des deutschen
Kaiserthums im 14. Jahrhundert. Berlin 1841.
I. 1. p. 6S.
Jordanus Fantasma. Jordan Fan-
tosme (cca. 1174): Anglo-Norman
chronicle of the war between the
English and the Scots in 1173 and
1174.
In anglo-normannischen Versen.
Ausg.: *now first published, with a trans-
lation and introduction, notes and an ap-
pendix by Francisque MicheL Londou and
Edinb. 1840. S". PuUished by the Surtees
Society. 15 sh. — ^wiederholt uon Fr.Michel
in Chronique ^es ducs de Normandie par
Benoit (s. d.) Paris 1844. Append. No. 4.
Erl.-Schr.: Wright, Th., biographia Britannica
literar. II. p. 221-223.
Jordanus frater ord. min. = Jor-
danus canon. Osnabrug.
Jordanus magist. generaiis ord. prae-
dic. (t 1237), vid. Vita s. Duminici
fundat. [vita alia.)
Jordanus (Joscelinus) monachus
Furnesiensis, vid.
Vita s. Cinniae.
,, ,, Patricii.
„ ,, Waltheni abb.
Jorgenberg. Anfang des Klosters
und der Alatei auf Jorgenberg. F.
1, a. : Das ist ein tafel des anefangs
des wirdigen Clo.sters vnd Aptie
auff sant Jorgenberg jm jntal vnd
Brixner bistumb vnd von dem lob-
lichen heyltumb dz do ist vnd wir-
digklich da gehalten wird. — Die Vor-
rede endet so : an dem zehenten tag
des mayen in dem iare als man
zallte von der geburdt Christi M.
CCCC. LXXX. iare.
Ausg. : s. \. et a. (Aug. Vind., Ant. Sorg.)
Vgl. Hain No. 9382.
NB. (Die friiher in Jorgenberg gewesene Bene-
dictinerabtei ist jetzt in Fiecht.)
Jornandes = Jordanes.
Joroslaus, canon. reg. S. Norberti
in Strahovia: Continuatio chronici
Bohemici. 1143—1283.
Ausg.: Viennae 1752. 4*.
Joscelinus monachus Furnesiensis
= Jordanus (Joscelinus).
Josephus Alcuini discip., vid. Vita
s. Liudgeri (versus).
s. Josephus hymnographus, vid.
Acta s. Bartholomaci apost. \^orat.
alt.)
Vita s. Fantini (hymn.)
„ ,, Josephi hymnogr.
De ,, Pancratio (odae.)
Josephus Ripamontius, vid. Calchus.
Josephus sacerdos, vid. Translatio
s. Ragnoberti.
Jotsaldus Sylviniacensis monach.
(saec. XI), vid.
Vita s. SlaioU.
„ ,, Odilonis,
Journal des ^tats g^neraux de
France, tenus k Tours en 1484 sous
26*
404
JOIIRNAL — ISIDORUS
le rfegne de Charles VIII, r6dige
en latin par Jehan Masselin.
Auag.: publi«5 et traduit pour la prem.
fois . . . par A. Bernier in CoUection de
documents inedits. I. st5rie C.
Journal d'un bourgeois de Paris
ou d'un prctre qui a 6crit les choses
advenues en la dite Ville depuis
l'an 1409 jusqu'en 1449.
Ausg.: 'der Theil von 1409-1422 ap.
Labbe, abrt^ge de l'alliance chronologique.
Paris 1664. 4«. p. 652. — *Das Ganze zu-
sammen mit Juv^nal des Ursins, hist. («.
d.) Paris 1614. 4». p. 497. Paris 1653. fol.
— ^vollstandigei als Journal de Paris sous
les regnes de Charles VI et Charles VII,
commenQant en 1408 et finissant en 1449
ap. Barre, m^moires pour servir k Thist.
de France et de Bourgogne etc. Paris
1729. 4». p. 1-208. — *ap. Michaud et
Poujoulat , nouv. coUection II. — * ap.
Buchon, collection XL.
Iperius, Johann. (f 1294), vid.
Chronicon Bertinianum.
Isembardus Floriacensis (1003),
vid. Vita s. Judoci.
Isidorus de Isolanis, vid. Vita b.
Veronicae de Binasco.
Isidorus Hispalensis episcopus (f
636) : Chronicon seu Historia Gotho-
rum. 176-628 (aer. Hispan. 214—
666.)
J. war d.' gelehrteste Mann seines Zeitalters;
d. chronicon wegen zu grosser KUrze von, geringer
Bedeutung.
Handschr.: Bern, offentl. Bibl. No. 83.
fol. sec. X. — Briissel, Oxford, Paris,
vgl. iih. diese Pertz' Arch. VII. 250 ; iib.
die Vatic. zu Rom ibid. V. p. 64-66.
— Neapel. — Leyden, Un.-Bibl. Cod.
Voss. lat. 4». mbr. sec. IX. No. 20. —
Kopenhagen, k. Bibl. Tottsche Samml.
4». No. 1323. — Montpellier, Un.-Bibl.
sec. X. No. 53. — Troyes, Bibl. fol.
(— 1283. No. 115. q. 2. B. 311). — Va-
lenciennes, No. 85 nach Sander.
Ausg.: 'in libro 2. chronici Lucae
Tudensis in Hispania illustrata. IV; —
^vollstiindiger ed. Pithoeus c. codicis legg.
Wisigothorum libr. 12. Paris. 1579. fol. —
*c. scholiis Garciae de Loaisa. Taurini
1593. 4". — *in opp. Isidori per Jac. du
Breul. Paris. 1580. »1601. fol. p. 374.
(♦edit. Colon. 1617. p. 260; 'ed. Madrit.
1778. I. 2. p. 123.) — "ap. Schott, Hi-
spania illustrata lU. p. 847. — «ed. Vul-
canius, Goth. et Langob. rer. scr. I. p.
201-225. Vgl. p. 261. — '»ap. Labbe, bibl.
nova I. p. 61-73. — "ap. Aguirre, concil.
Hispan. II. p. 189 ('»ed. nov. III. p. 70.)
— '*ap. Florez, Espana sagrada VI. p.
453. — **Melliti sub nomine Isidori chro-
nicon ap. Schelstrate, antiquitat. eccles. I.
p. 583. — '*ed. Fr. Lindenbrog, diver.s.
gent. hist. script. Hamburg. 1611. p. 181.
— "verbesserter und vermehffer ed. Grotius,
collect. rer. Gothic. Amstelod. 1655. 8».
p. 707. — " in Isidori opp. ed. Faust.
Arevalo. Romae 1797-1803. VII. p. 63. —
— "et cum Jordanis hist. Getarum ed.
Chr. Fr. Rosler. Tubingae 1803. 4". — •• ap.
Roncalli, vet. lat. script. chron. II. p. 419.
— *"Bruchstiick ap. Bouquet, rec. II. p.
700-704.
: Chronicon regum Wisi-
gothormn.
Hat wahrscheinlich einen andern Verf.
Ausg. : • ed. Vulcanius, Goth. et Langob.
rer. script. I. p. 235-238. — 'in Isidori
opp. ed. Arevalo VII. p. 185. — *ed. Fr.
Lindenbrog, divers. gent. hist. script. Hamb.
1611.
Erl.-Schr.: Rosler, chronica medii aevi p. 111-
114.
: Historia Vandalorum et
Suevorum.
Ausy. : ' ap. Florez , Espana sagrada
XXXVIII. p. 129. — »Mi Isidori opp. ed.
Arevalo VII. p. 188. — *ed. Vulcaniiis,
Goth. et Langob. rer. script. I. p. 225-235.
— *ed. Lindenbrog , divers. gent. hist.
script. — *ap. Labbe, bibl. nova I. p.
70-73.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literat.
Suppl.-Bd. l. Abtheil. Carlsr. 1836. p. 111-113.
Pabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi IV. p. 183191.
Rosler, Chr. Fr., dissert. ad Isidori Hispal.
hi.storiam Vandalorum observatt. continens.
Tubingae 1805. 40.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 54 ff.
: "De scriptoribus ecclesiasti-
cis, seu De viris illustribus.
Schliesst sich an Hieronymus' u. Genna-
dius' gleiehnamige Werke.
Ausg.: 'c. Hieronymi, Gennadii, Honorii,
Sigeberti et Henrici Gandavens. scriptis si-
milibus ed. Suffrid. Petrus. Coloniae 1580.
8". — *ap. Schott, Hispania illustrata.
Franc. 1603. I. — *m Miraei bibl. eccle-
siastica. Antverp. 1639. p. 77-90. Hamburg.
1718. fol. — *ap. Garcia de Loaisa, con-
cil. Hispan. a. 1593. — * ap. Aguirre, con-
cil. Hispan. UI. p. 71. -— *unt. d. Tit.:
De viris illustribus. Madriti 1593. fol., mit
einigen Zusiitzen. — Aiu:h in den verschie-
denen Ausg. der Werhe Isidor^s.
: Epistola ad Florentinam
versio francica saec. VHI.
Amg. : ed. A. Holzmann. Carlsruhae 1836.
8«. 1 Thlr.
ISIDORUS — JULIUS
405
Isldorus Mosconius, vid. Vita b.
Clarae de Criice.
isidorus Pacensis {Bajadoz) epi-
scopus : Chronicon Hispaniae. 610 —
754..
Fortsetz. des chronicon Isidori Hispa-
lensis.
Ausg.: ^tmt. d. Tit.: Epitoma imperato-
rum vel Arabum ephemeridos una cum
Hispaniae chronico ed. Prudent. Sandoval.
Pampelonae 1615. fol. — ^wiederholt ibid,
1634. fol. — *ap. Florez, Espana sagrada
VIII. p. 274. — Bruchstuck ' ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 785. — *ap. Bou-
quet, rec. II. p. 720.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nit. ed. Meusel IV. p. 192.
Isingrimus abbas Ottenburanus
(flor. 1 I68),vid. Annales Ottenburani.
Islands landnamabok, vid. Ari.
Iso magister, mon. S. Galli, vid.
Vita s. Othmari {miracula.)
Israel Erlandi filius, vid. Vita s.
Erici Suec.
Istoria delle cose avvenute in
Toscana dall' a. 1300—1348 =r An-
nales Pistorienses.
Istoria Napolitana = Annales de
Raimo.
Istoria Padovana, vid. Andreas de
Gataris.
Istorie di Firenze dall' anno 1406,
fino al 1438 = Historia Florentina.
Istorie Pistolesi dall' a. 1300—
1348 = Annales Pistorienses.
Iter Altmanni abbatis Aitahensis
in urbem Cameracum a. 1367.
Ausy.: ^in Monum. Boic. XI. p. 93. 94.
— *ed. Jafife ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 420. 421.
Iter Romanum d. Petri de Colum-
bario cardinalis Ostiensis ad coro-
nationem Caroli IV imp. Romani.
1355.
Ausg. : ap. Labbe bibl. nova I. p. 354-
358.
Iterius, vid. Bernardus Iterii.
Itinerarium Leonis IX pap., vid.
Anselmus Remensis.
Juan de Mena {aus Cordova, Hof-
gesckichtschreiber des Konigs Juan
II, t 1456), vid. Cronica del senor
rey de Juan p. 243.
Julianus Caesarinus cardinalis S.
Angeli (f 1444): Orationes duae de
bello Turcis inferendo.
Ausg.: ap. Nic. Reusner, Turcica III. 2.
p. 106-110.
Erl.-Schr.: Pabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 194.
Vgl. Vita Juliani Caes.
Julianus canonicus Cividatensis i.
e. Foroittliensis (flor. 1364), vid.
Petrus Passerinus.
Julianus episcopus Toletanus: Hi-
storia de Wambae seu Wambanis
regis Gothorum Toletani expedi-
tione, a. 674.
Sie war gegen den rebellisch. Herzog Paulus v.
N^bonne gerichtet.
Ausg.: 'ap. Duchesne, scr. rer. Franc. I.
p. 821-831. — ' ap. Muratori, rer. 11. p.
707-716. — »ap. Florez, Esp. sagr. VI. p.
542. — *ap. Schott, Hispania ilhistrata IV.
— *cum chronicis Isidori Hispal., Hilde-
fonsi et Lucae Tudensis. — 'ap. Migne,
patrolog. cursus XCVI.
Erl.-Schr.: Antonius, N., bibl. Hisp. I. p. 308.
Fabricius, bibl. lat. med. et inf. aevi ed.
Mansi IV. p. 198-200.
Vgl. Vita s. Hildefonsi Tol.
: ludicium promulgatum in
tyrannorum perfidiam.
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. script.
I. p. 831-834. — »ap. Bouquet, rec. II. p.
716-719.
Julianus Januensis (cca. 1500), vid.
Vita b. Nicolai de Prussia.
Julianus Lucas, diaconusToletanus
(717), vid. Chronicon regum Visi-
gothorum.
Julianus presbyter, vid. Acta ss.
Marcelli tribuni etc.
Julius Florus (incert.): Chronica
de rebus potissimum Aquitanicis,
ab O. C. -- a. 1140.
Handschr.: Avranches, Stadtb. No.
23. mbr. sec. XII. fol. — Paris, k. Bibl.
4729 sec. XIH.; — 4892. 1. 2.
Ausg.: nur BruchstUcke bis jetzt, s. unt.
chronicon Malleacense.
Julius Polydeukes (Pollux, saec.X):
'^ldToqia avGix^ xal Xqovixov €(f€^^g
ab 0. C. —963.
Gedruckt nur bis 377.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: anonymi scriptoris
historia sacra ab 0. C. ad Valentinianum
et Valentem, e vet. cod. graeco descripta.
J. Bt. Bianconi latine vertit, nonnuUa ad-
notavit. Bononiae 1779. fol. Aus 1 Mai-
Idnder Handschr., in der das Prooemium
406
JITNCTA — KADLUBEK
tt. d. An/. dea 2. Cap. und so auch der
Name des Verf. Jeldte. Diese Aiisg. wird
aum Corp. scr. Byzant. gefiiyt. — * Jul. Pol.
historia physica s. chronicon ab origine
mundi nsq. ad Valentis tempora. Gr. et
lat. edid. c. not. Ign. Hardt. Monach. 1792.
8*. aus 1 Miinchener Handschr. H. kannte
d. vorige Ausg. nicht.
Juncta Bevagnas, vid. Vita b.
Margaritae de Cortona.
Juntepburk | Jacobus, Carthu-
Junterburgius i siensis (f 1466):
De negligentia praelatorum libellus.
Ausg. : ap. Walch, monimenta, fasc. I. p.
157-202; cf. praef. p. LVX-LXXVII.
Justinger, Conr., Stadtschreib. ^u
Bern (f 1426) : Berner Chronik vom
Anfange der Stadt Bern bis in das
Jahr 1421.
Schiine Sprache, belehrend tiber Verfassung u.
Verwallung.
Ausg.: hrsg. v. E. Stierlin u. J. R.
Wyss. Bern 1819. 8«. 1'/, Thlr M. Hoh-
schn.
Krl.-Schr.: Studer, G., die Handschriften der
berner Stadtchronik von Conr. Justinger,
Dittlinger- Tschaohtlau, Dieb. Schilling und
der berner Stadtchronik im Anschluss an
Kcinigshofen, — in .'^rchiv des hi.stor. Ver-
eins des Kantons Bern. 1861. 4. Bd.
Ober d. Quellen des Laupenkrieges iWd.
Bd. IV. Heft 3. p. 17-93; Heft 4. p. 17 gq.
iAugustin.
Bernard.
Laurent.
= Giu-
stiniani
p. 344.
Justinus Lippiensis (cca. 1260):
Lippiflorium seu poema de primor-
diis comitatus Lippiensis et rebus
gestis aliquot comitum Lippiensium,
ad Simonem comitem Lippiens. et
episc. XXIII Paderbornensem.
Ausg.: 'ed. Henr. Meibom avus zusam-
menmit Chronicon Herm. Lerbekii. Francof.
1520. 4". — ^wlederholt ap. H. Meibom.
nep., script. rer. Germ. I. p. 578-596.
Justus archipresbyter, vid. Vita 8.
Amandi.
Juv^nal des Ursins, arch^v. de
Reims (f 1473) : Histoire de Charles
VI. 1380—1422 et des choses m^-
morables, advenues durant quarant
deux ans de son regne.
Ausg.: 'mise en lumifere par Theod.
Godefroy. Paris 1614. 4". — *augmeut^e
de plusieurs m^raoires etc. par Denys Gode-
froy. Paris 1653. fol. — *ap. Michaud et
Poujoulat. nouv. coUection II. — ap. Buchon,
choix de chroniques IV.
Juvenalis de Acquino: Chronica ab
a. 1475—1515.
Ausy. : in Monument. histor. patriae, scr.
I. p. 679-738.
Ivo Carnotensis episcopus (f 1117):
Historia Francorum brevis a Lo-
thario Ludovici Pii filio — 1108;
auch mit d. Tit.: Brevissima Franco-
rum historia — c. a. 1108.
Erst Bouquefs Fortsetzer schrieben sie dem
Hugo Floriacensis zu; mit Unrecht.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. IX. p.
342.
Ausg. : ' zusammen mit Ivonis epistol. ed.
Petr. Pithoeus. Paris. 1585. 4*. — *ap.
Freher, corp. histor. p. 51-54. — *derletzU
Theil ap. Duchesne, scr. IV. p. 96-98. —
*ap. Bouquet, rec. X. p. 215; XI. p. 158;
XIL p. 8. ; , i
Erl.-Schr.: H is tplre IKt^ralre de la France X.
p. 302. ' ■ " •' '
Vgl. Epistolae Ivonls Carn.
Vfta Ivonis Carn.
K.
Kadlubek seu Kadlubko, Vincen-
tius, episcopus Cracoviens. (f 1223):
HistoriaPolonica sewDe gestis Polo-
norum libri 4, seu Chronica Polo-
norum 1203.
Die erste bedcntende polnische Chronik, abge-
fBBSt fn Form elneo' Dialop». Die drei ersten Bllcher
von I^eleTrel u. a. dem Matthaeus Cholewa als
Verfasser zugccprochcn.
Handschr.: Heilsberg. — Warschau.
— Breslan, Rhedig. Bibl. — Krakau,
Un.-Bibl. — Wien, k. Bibl. saec. XV.
u. s. w.
Ausg.: ^auj Veranstaltung des Felix vm
Herburt, Dobromili in offic. Joa. Szeligae,
1612. 8». Sehr Jelderliajt. — *wiederholt
zu Ende von Dlugossus , hist. Polon.
II. p. 593-826. Lipsiae 1712. fol. — *un-
ter dem Titel: Res gestae principum et
regum Poloniae per Vincentium (Kadlub-
konem) saec. XII. et XIII. enarrfttae ; editio
repetita ad fid. codd. qui servantur in
tabulario societ. regiae philomathicae Var-
KADLUBEK — KAISERCHRONIK
407
saviensi ed. Kovnacius. Pars 1. 2. Var-
saviae 1824. 8". Nickt vollstandig geniigende
Ausy. — * unt. d. Tit. : Magistri Vincentii
episc. Cracov. chronica Polonorum sive
originale regum et principum Poloniae . . .
Ed. Alex. ex comitibus Przezdziecki. lu-
terpretatione polonica addita opera A. J.-
M. S. Cracoviae 1862. gr. 8«. 3 Thlr.
BiB. Die Ausg., welche erschien '(edente
Lengnicii) unt. d. Tit.: Vinc. Kadhibko et
Martinus Gallus, scriptores historiae Po-
lonae vetustissimi, cum 2 anonymis, etc.
Gedani 1749. fol. — 'genau toiederhoU ap.
Mizler de Kolof, historiar. Polon. script.
III. p. 1-26, ist von den vorhergehenden
ganz abweichend, nicht in Gesprachsform,
und hat Dzierzica zum Verf. (v. Ossoiiriski,
Kadlubek iibers. v. Linde p. 85; Lelewel,
iib. Matthaeus Cholewa, ibid. p. 424.)
Auszug : Wincentego Kadlubka
historya Polska, skrocona przez F. C. [des
Vincent Kadluheh polnische Geschichte, ab-
gekiirzt von F. C. d. i. Frz. CzayTcowslci,
Domherrn zu ttowicz). Lowicz 1804. 8*.
Uebers. : polnisch unt. d. Tit. : Mistrza
Wincentego, zwanego Kadkibkiem, bisk.
Krak., kronika Polska. Wydanie Al. Przez-
dziecki . . . Tlomaczone z laciriskiego
przez A. J. — M. S. Krakow 1862 gr. 8«.
(bildet zugleich einen Anhang zu der Ausg,
No. 4., s. vorher.)
Krl.-Sehr.: Czaczki, Thadd., Prufang der pol-
nischen Gesch. des Martin Crallus u. Vinoent
Kadlubek, aus Xowv Paraiefnik AVarszawski
ISOl. Xo. 2. Febr. p. 1.S3-197 devXsch hinter
OssoliiisWs Vincent Kadlubek p. 349-369.
Dobrowski m d. Wiener Jahrb. XXVII. p.
255. XXVIII. p. 201.
Gutschmid, A. v. , iiber d. Fragmente des
Pomp. Trogus u. d. Glanbwurdigkeit ihrer
Gewahrsmanner. Aus dem. 2. Suppl.-Bd. der
Jahrb. f. klassische Philologie. 1857.
Kritik der polnischen Urgeschichte des
Vinc. Kadl., — tm Archivf. osterr. Geschichts-
qnellen. XVII. p. 295-326 {auch als Separat-
dbdr. Wien 1856. 80. ersehienen.)
Lelewel, Joach., Erwahnung von d. altesten
polnischen Geschichtschreibern, besonders d.
Kadlubek, deutseh Mnter Ossolinski's Kadhi-
bek p. 383-408.
Bemerkungen iiber den Matthaeus vom
Wappen Cliolewa, einen poln. Geschichtschr
des 12. Jahrh.. insonderheit das 1. Buch seiner
Gesch., deutsch von Linde, ibid. p. 415-592.
Lelewela, Joach., Polska wiekow srednicli.
Poznab 1846. I. p. 1-17, wo auch andere Ab-
handlungen au/gefiihrt sind,
we wzgl?dzie dzieiow naradowych Pols-
kich postrzezenia etc. w Warsavie 1811. 8o.
Ossoliiiski, Graf J. M. , Vincent Kadlubek,
ein histor. - krit. Beitrag zur slavisch. Lite-
ratur. Ins Deutsche (ibers. v. Sal. G. Linde.
Wa^rschau 1822. So. 4 Thlr.
Prazmowski, Adam, wadomo.^c o naydaw-
nieyszych dzieiopisach Polskich z powoda
dwoch recopismow darowanych Towarzystwa
krol. w Warsavie 1811. 8o.
Vita et miracula servi Dei Vinc. Kadlubkonis
Sim. Starovolskio interprete. Cracoviae 1642.
40.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 384.
Wi szniewski, Mich., historyaliteraturypols-
ki^j n. p. 60-94. {Mateusz herbu Oholevoa i Kad-
lubek.)
Kaiserchronik.
Gedicht des 12. Jahrh. Eine -^rt Legende aller
Heiligen und zugleich eine sehr seltsam zusammen-
gestellte und wunderlich verwirrte, aber fast iiber-
all in gutem alt-poetiscben Stil erzahlte Profange-
schichte von Jnl. Caesar bis zum Krenzzug Kon-
rads IIL (1147.)
Handsihr. : vid. Massmann, Kaiserchronik
m. p. 1—41.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Kaiserchronik. Der
Keiser und der Kunige buoch oder die
sogenannte Kaiserchronik. Gedicht des
12. Jahrh. von 18578 Reimzeilen. Nach 12
vollstandigen und 17 unvollstand. Hand-
schriften, sowie andern Hiilfsmitteln, in
genauen Nachweisungen iiber diese u. Un-
tersuchungen iib. Verfas.ser u. Alter etc.
zum erstenm. hrsg. v. Hans • Ferd. Mass-
mann. Quedlinburg 1849-1855. 3 vol. gjr.
8«. 11'/, Thlr. (^leich Bd. IV. Abtheil.
1. 2. 3. der Biblioth. der gesamrat. deut-
schen National-Literatur). — *Die Kaiser-
chronik nach der altest. Handschrift des
Stiftes Vorau. Aufgefunden u. mit einer
Einl., Anmerkgg. u. d. Leseart. der zunachst
stehenden Handschriften herausg. v. Jos.
Diemer. I. Thl. Urtext. Wien 1849. gr. 8».
2y, Thlr. — «Bruchstiicke a. d. Heidel-
berger Handschr. bei : a Hofifmann, Fund-
gruben I. p. 208. 251 ; — b Mone, Otnit p.
57; — c Wackernagel, deutsch. Lesebuch
p. 135. 217 (2. Ausg. p. 197. 205); —
d Wilken, Gesch. d. Heidelberger Biblioth.
p. 442. — *Bruchstiicke a. d. miinchener
Hdschr. : a von Docen in Aretin's BeitrSg.
IX. p. 1063 ; — b Grimm, altdeutsche Wal-
der ni. p. 278; — c Hormayr, Archiv.
1823. p. 484. — *Bruchstiicke a. d.
wiener Hdschr. : von Docen in Aretin's
Beitragen. IX. p. 1076. — «Br uchstiicke
sonstiger Codices bei a Adelung, Magazin.
IL 1. p. 34; 108; 294; — b Aufsess, An-
zeiger. 1834. p. 95; — c Fischer, typogra-
phische Seltenheiten. Niirnberg 1803. 8".
4. Liefrg. p. 122 ; — d unt. d. Tit. : Bruch-
stiicke a. d. Kaiserchronik u. d. jiingern
Titurel, z. erstenm. hrsg. u. erl. von K.
Roth. Landshut 1843. 8». — e unt. d. Tit. :
iiber d. Kaiserchronik, ein Ged. des 12.
Jahrh. Einige Theile derselben mit neu-
hochdeutscher Uebertragung u. Anmerkun-
gen. (Aus d. Progr. d. Oymnas. zu Mainz.)
Von Fr. M. Gredy. Mainz 1854. gr. 4«.
(1 Bl., 26 S.) 10 Sgr.
Erl.-Schr.: Centralblatt, literar. von Zarncke.
1854. p. 801.
Gervinus, Literaturgesch. I. p. 178 ff.
Massmann, Heraussabe d. sogenannten Kai-
serchronik — ap. Spangenberg. neues vater-
land. Archlv. 1825. I. p. 170. 1826. I. p. 193.
— Vgl. dessen Ankiiudigung eincr Ausg. der
Kaiserchronik. Heidelberg 1825. So.
Mone zu Otnit p. 29.
Unterhaltungen. 1769. VIII. p. 299.
Waitz in Schmidt's Zeitschrift f. Geschichts-
wissenschaft n'. p. 99 ff.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 345.
408
KALENDARIUM — KOLIJN
Kalendarium necrologicuin , vid.
Necrologiura.
Kalendaria antiqua duo a Furio
Dionysio Filocalo a. 354 et Ptole-
maeo Silvio a. 448 conscripta.
Atisg.: in AA. SS. Boll. Jun. VII. p.
178-184 ex mss. nebenemancler.
Kalendaria duo pervetusta ex mss.
alterum bibliothecae Ambrosianae,
alterum apud Camill. Sitonum Me-
diolanensem.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. II.
2. p. 1027-1034; 1035-1041.
Karls IV, Kaiser, Landbuch der
Mark Brandenburg.
Ausg.: nach d. handschriftl. Quellen
hrsg. von E. Fidicin. Berlin 1856. er. 4*.
4'/8 Thlr.
Vgl. Vita Karoli IV. imp.
Karolus abbas, vid. Vita Sverreri
regis.
Keferloher, Innoc, decanus raonast.
Diessensis (1640), vid. •
Viui s. Ratbonis.
„ „ Possidii ep. Cal.
„ b. Rathardi.
Kerkhoerd, Reinold: Reimchronik
von Dortmund vom J. 1499.
Ausg.: ap. Borheck, Arch. f. Gesch. u.
Erdbeschr. d. teutsch. Niederrheinlande.
Elberfeld 1800. 8». I. p. 5.
Kesler, Joann. (1500): Bibliotheca
Sanct-Gallensis.
Ausg.: ap. Goldast, scr. rer. Alam. 1730.
m. p. 157.
Keza, Simon de: Chronicon Hun-
garicum a temporibus remotissimis
usq. ad a. 1290, seu Gesta Hunno-
rum et Hungarorum.
Vom 11. Jahrb. an ziemlich zuverliissig; gute
Latinitat.
Eandachr.: Wien, k. Hofb. sec. XV.
Ausg. : ' ex cod. mbr. nunc prim. et ad
fid. apographi Vindob. et Budensis chro-
nlci sparsis quibusd. notis ac variantt.
lect. excit. Al. Hordnyi. Viennae 1782. 8".
7'/j Sgr. — *ed. Podhradczky. Viennae
1833. 8». — »ap. Endlicher, rer. Hungar.
mon. p. 83-123. Annex.: Simonis de
Kdza De nobilibus advenis p. 124-128;
eitisd.: De Udwornicis p. 128-1.30.
Erl.-Schr.: Dankovszky, Gr., anonymus. Sim.
d(,' Ketza et .Joa. de Turotz de Hunsarorum
natali solo referentes recensiti ct illustrati.
l'osnaniae \HW. So. 7 Sgr. 6 l'f.
Kirchberg, Ernest de (cca. 13781:
Chronicon Mecklenburgicum rhyth-
micum. Meckienburgische Reim-
chronik. 772-1378.
Kin Kcho uralter Tone. 2fiOOO Vcrse.
Handschr.: Schwerin, Archiv. Ori-
ginal.
Ausg.: ap. Westphalen, monum. inedita
IV. p. 593.
Erl. - Schr.: Ligcb, iib. Ernst von Kirchberg,
Verf. der nieklenbnrglsch. Keimchronik vom
Jahre 1378, — in Jahrbiicher d. Vereins fUr
Mocklcnburg. Geschichte VL p. 171:.Xn.
p. 36.
Klaaskolijn, vid. Kolijn.
Klerk, vid. Jean de Klerk.
Klerk uit de LageLanden, vid. Chro-
nijk van Holland.
Klingenberg, Joh. von: Chronik.
Sie i.-it von mihreren Mitgliedcrn der thurgauer
Ritterfamilie von Klingeriberg [namentlich Jobaun I
1210, Ulrich f vor 1274, Johann (III?) f 1388 u. Jo-
hann (V?) f vor 1461] geschrieben. Im (^.eist und
Ton durchgangig osterreicliisch.
Ausg.: unt. d, Tit.: Die Klingenberger
Chronik , wie sie Schodoler , Tschudi,
Stumpf, Guilliman u. a. beniitzten, nach der
von Tschudi besessenen u. 4 and. Hand-
schrftn. zum erstenmale ganz u. mit Par-
allelstellen aus gleichzeit. ungedruckten
Chroniken hrsg. von Ant. Henne von Sar-
gans. Gotha 1861. Lex.-8«. 4 Thlr. Mit 3
Ahbild.
Knebel, Joh. : Chronik des Kaplans
Joh. Knebel aus den Zeiten des
Burgunderkriegs. 1473 — 75.
Ausg.: Basel 1851. 1. Abtheil. 8». 25 Sgr.
Knigthon , Henricus , canonicus
Leycestrensis (1395): Chronica de
eventibus Angliae, libri V. 950 —
1395.
Mit ebenso grosser Treue als Fleiss gcschrieb.
Ausg.: ap. Twysden, scr. hist. Angl. p.
2311.
: Historia depositionis Ri-
chardi II a. 1399.
Ausg. : ap. Twjsden, scr. rer. Angl. p.
2743.
Knytllnga-Saga.
Geschichte der dSnischon KSnige von Harald
Rlaatand bis auf Kanut VL
Ausg.: 'Aeti Dana konunga eda Knyt-
linga-Saga s. historia Cnuditarum regum
Daniae, c. vers. latina J. Grammii. s, 1.
et a. (um 1750.) 4*. Sehr selten. — *in
Fornmanna-Sogur. Tom. XI.
Kolljn, Klaas, Monnik van Egmond
.(117U?): Ryni Kronyk van ouds
genaarat het Geschicnte historiael-
Rym der eerste Graaven van Holland.
Bcginnt rait den Cimbern und eudet 1156. Gilt
flir jiinger und untergesehoben v. H. Grabam In
Herzogenbu.sch nacb 1790, nach andern von Keg-
nerns de Graaf aui Haarlem.
KONG — KRANTZ
409
Ausg.: »ap. Ditmbar, anal. I. p. 247-
286. — *met letterk. en histor. aanteek.
door G. van Loon. 's Gravenhage 1745.
fol. Kosibare Ausgabe.
Erl.-Schr.: Kluit, A., in v. Wijn, huiszittend
Leven, St, 1, n. 2.
Wagenaar, J., toets v. de egtheid der rym-
chronyk van Klaas Kolyn (Leyden 1777. 4 0.)
en Werken der Maatschappij van nederl.
Letterkunde III. p. 201-236.
van Wijn, hist. avonstond. I. p. 146,
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 31.
Ypey, geschiedenis dcr Nederlandsche fale
p. 313.
Kong Sverres historie, vid. Vita
Sverreri.
Vgl. Snorro Sturleson.
Kongs-Skugg-Sio, h. e. speculum
regale.
Eine interessante Schrift iiber islandische Ge-
schichte, worin auch Norwegen, Schweden, Dane-
mark und Gronland beriicksichtigt sind; auch fiir
Irland von Bedeutung. 11. Jahrh.
Ausg.: islandice, danice et lat. edid. et
aotis illnstravit H. Einersen. Soroe 1768. 40
Konig, der romische, Maximilian
und die aufriihrerischen Fiamander.
Fiinf Schreiben Maxen's an Erz-
herzog Sigismund.
Ausg.: in Hormayr's Archiv. 1812. p.
223 u. 232.
Konigshofen, Jac. von = Twinger,
Jacob.
Kormaks-Saga seu Kormaki OEg-
mundi filii vita.
Leben des Dichters Kormak um 960.
Ausg.: ed. colleg. Arna-Magnaeus. Haf-
niae 1832. 8*. Islandice et latine.
Erl-Schr. : M u 1 1 e r , Sagabiblioth. (deutsehe Au3g.)
I. p. 105.
Korner, Herm. = Corner.
Krantz, Alb., profess. theol. Ro-
stochii (t 1517): Chronica regnorum
aquilonarium Daniae, Sueciae et
Norvagiae.
Umfasst d. Gesch. der Danen in 9 Biichem bis
1504 , d. Gesch. Schwedens in 6, die Norwegens in
6 Bchrn. bis 1.500; iibersichtliche Darstellung.
Ausg.: 'Argentorati 1546. fol. — *tcie-
derholt ibid. 1560. fol. — »Francofurti
1575. fol. — *wiederholt ibid. 1583. fol.—
»Vitebergae 1586. fol.
Uebers.: A. Krantzij Dennmarckische
Chronik durch Henr. v, Eppendorfif ver-
teutschet. Strassburg 1545. fol.
A. Krantzii Swedische Chronick durch
Heinr. v. Eppendorff verteutschet. Von den
Ktinigen in Sweden, vnd iren Kryegshand-
hmgen. Dazu von der Gothen beyderley
Geschlechten. Strasszb. 1545. fol.
: Hystoria von den alten
Hussen {Hussiten) zu Behemen in
Kaiser Sigmunds Zeiten.
Ausg.: s. 1. 1523. 4». 6 £ogen. Panzer
II. No. 2051 Fehlt bei Ebert No. 11540.
Metropolis s. historia de
ecclesiis sub Carolo M. in Saxonia
instauratis. 780 — 1504. Libri 12.
Beachtensvvert. Mit Ernst und Liebe ist hier d.
geschichtliche Leben der Kirche bearbeitet.
Ausg.: ' (ed. Joach. Moller.) Basileae
1548. fol. (^ibid. 1558. »1568. fol., nur neue
Titelausgaben). — *Coloniae 1574. 8". —
*Francofurti 1575. fol. — •cum praefat,
D. Chytraei. Vitebergae 1576. 4». — '(ed. J.
Wolfius). Francofurti 1580. fol- — *toie-
derholt ibid. 1590. foi. — • Coloniae 1596-
go. _ lOFrancofurti 1627. fol. — '»c. conti-
nuat. D. Chytraei, ann. 1500-1585. Lipsiae
1611. fol.
Saxonia. De saxonicae
gentis vetusta origine, longinquis
expeditionibus susceptis, et bellis
domi pro libertate gestis. Libri 13.
Rine allgemeine Geschichte der Deutschen im
Mittelalter; sie reicht bis l.^SOO resp. 1504.
Ausg.: 'Coloniae, Joh. Soter 1520. fol.
— Hbid. 1574. »1595. 8». — *c. praefat.
N. Cisneri. Fraucof. ad M. 1575. fol. —
^ibid. 1580. fol. — «Cofon. 1596. fol. —
'Francof. 1621. fol.
Fortsetz.: ab anno 1500-1525 ed. Dav.
Chytraeus unt. d. Tit.: Krantzii Vandaliae
et Saxoniaecontinuatio. Wittenbergae '1585.
fol. ^ibid. 1586. fol.
Uebers.: Sechsische Chronica, iibers.
von A. Faber. Leipzig, Vogelin '1563. fol.
»1582. foL
: Vandalia seu de Vandalo-
rum vera origine, variis gentibus,
crebris e patria migrationibus et
regnis quorum authores vel everso-
res fuerunt, libri XIV.
Allgemeine Gesch. der slavischen u. nordischen
Volkerstamme. HelmoUl u. Arnoldus Lubec. sind
stark benutzt.
Ausg.: 'Colon. Agripp., Joh. Soterl518;
^ibid. 1519. fol. — »Francofurti 1575. fol.
— *'ibid. 1580. fol. — Hbid. 1602. fol. —
•Hanoviae 1619. fol.
Fortsetz.: s. das vorhergehende Werk.
Uebers.: deuisch von Steph. Macropus.
'Liibeck 1600. fol. — ^ioiederholt ibid.
1636. fol.
Erl.-Schr.: Bibliothek, histor. hamburg. Cent.
I. ad Meibomii introd. in histor. r^a\on. infer.
p. 72 et 104.
Krabbe, UniversitJit Rostock. Rostock 1854.
I. p. 224-236.
Lappenberfr, des Alb. Krantz Biographien
der Erzbischofe .Ansgar u. Rimbert, — m
Zeitschr. des Vereins f. hamburg. Geschichte
II. p. 637 ff.
Moller, J. J., Cimbria Hterata TII. p. 378-892.
MoUer, histor, Cherson, Cimbr. introd. p. 94
410
KRISTNI — LAMBERTUS
Monckeberg, E., der tbeolog. Charakter d.
Alb. Krantz, — in Zeitschrlft dos Vereins f.
hamburg. GeBChiehto III. .S. p. .S!)l tr. 408 ff.
(Wilkcnrt) Leben Ues berlihinten Doct. Al-
borti Ciaiitzii. llamburg 1729.
Kristni-Saga s. historia religionis
chri.^^tianae in Islandiara introdtictae
(981—1121) necnon pattr af Is-
leifi biskupi s. Narratio de Isleifo
episcopo.
Ausg.: c. iuterpret. lat., notis chronolog.,
tabul. genealog. et ind. edid. Erichson.
Hafniae 1773. 8«.
Srl. ■ Schr. : M ii 1 1 e r , Sagabibliolh. {detitscfie Aus-
gahe) I. p. 23;i.
Kroenung, die, ^es durchleiich-
tigosten fiirste vn herrn Maxi-
milianus erczherczog zu osterreych
zu einera Roemischen Kiinig. So
durch die Curfiirsten des heiligen
Roraischen reichz zu Ache volpracht
und geschehen ist. 1486.
Ausg.: s. 1. (Augsburg, Ant. Sorg) et a.
4». 11 Bl. Hain * 10930.
Kroneke, j
Kronijk, J vid. p. 245.
Kronika, \
Kronik der nordelvischen Sassen
-I48;j.
Vcrwandt mit Presbyter nrcmensis.
Ausg.: 'ed. A. L. J. Michelsen m Falk's
staatsbiirgerlichera Magazin IX. p. 343 sq.
— * Ausziige hieraus wird Waitz geben im
II. Bd. der Quellensamml. der schlesw.-
holst.-lauenb. Gesellsch. f, vaterl. Geschichte.
Kiel,
Kronika W^gierska i Polska =
Chronicon Hungaroruin mixtum.
Kiichemeistep, vid. Christian Ktt-
chemeister p. 198.
Kultzing, Otto, praepositus in Hil-
genthal: Narratio de fundatione
(1314) et translatione monasterii sui
in Liineborch (1383).
Ausg.: ap^ Leibnit., scr. rer. Brunsv. II,
p. 383,
Laelius, Theodorus, eardinal, ex
episc. Feltrensi et Tarvisino: Re-
plica pro papa Pio II adversus Gre-
gorium de Heimburg a. 1461,
Augg. : mit 2 Gegenschriften Heimburgs
ed, Goldast, monarchia imperii II, p, 1596,
Erl.-Schr.: Oudinas, comraent. de .script. eccl.
ITI. p. 2571.
Vgl. Heimburff.
Lagamon's Brut or chronicle of
Britain •, a poetical semi-Saxon para-
phrase ol the Brut of Wace,
Auag. : now first published .... accompan-
by a literal translation ... by Freder.
Madden. London 1847. 3 vol. gr, 8». £ 2
2 sh,
Lalain, Jacques de, vid, Chastellain.
Lalaing, vid. Epistola Arnoldi de
Lalaing.
Lambert, Pierre de, seigneur de
la Croix, pr^sident des comptes de
Savoye: Memoires sur la vie de
Charles duc de Savoye IX dfes Tan
1515-1539.
Augg.: tn Monument. histor. patriae, scr.
I, p. 839-930,
Lamberti imperatoris conventus
Ravennas anni 898.
Ausg.: ap. Pertz, mon, legg, I, p. 662-
565.
Lambertus de Legia, vid.
.\cta 8. M.athiae apost. (inueni.)
Vita 8. Agritii.
Lambert cur^ d'Ardre )
Lambertus Ardensis presbyter \ '
Historia comitum Ghisnensium et
Ardensium ab a. 800—1203 seu
Chronique de Guines et d'Ardre.
Handschr.: Amiens, Stadtb. chart. sec.
XVL fol. No. 397. — Boulogne, Stadtb.
chart, fol. No. 137. — St. Omer, Stadtb,
No, 819, — Brussel, burg, Bibl, sec.
XVIL No, 7813. — Wolfenbiittel, chart.
fol. Helmst. No, 468.
Ausg.: 'ap, Ludewig, reliq. ms3. VIII,
p. 369-606, — 'publiee par M, le marquis
de Godefroy Menilglaise, Paris 1855, 8»,
— ^ampla fragmenta ap, Duchesne, hist,
comitum Ghisnensium. Paris. 1631. fol. —
*einige Theile ap. Bonquet, rec. XI. p. 296-
308; Xni. p. 428-440; XVIII. p, 683-688.
Erl.-Schr.: Courtois, la chronlque de Lambert
d'Ardres — in Mesgager de» sciences hi-
itoriqnen, de» artB... de BelRlqne. Annie
1866. Gand. p. 211-217.
LAMBERTUS
411
Fabriclus, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi IV. p. 236.
Vgl. (iiiilelmus abbas Andern.
Lambeptus canonicus S. Audomari:
Liber Floridu.s.
Vom veischiedenartigsten Iiihalt, wie Historia
Saxon. , genealog. comitum Noimannor. , comitum
Klandr. etc.
Handschr. : L e j d e n , Un.-Bibl. Cod. Voss.
lat. sec. Xm. fol. No. 31. — Haag, k.
Bibl., anni 1460. No. 759. — Gent, anni
1120 (vglch. Pertz' Arch. VII. 540). —
Wolfenbiittel, hrz. B. mbr. sec. XI. fol.
Gnd. 1. — Paris, k. Bibl. Suppl. lat.
anni 1429. No. 107. — Douai, Stadtb.
chart. sec. XV. fol. No. 740.
Ausg. : ap. Migne, patrologiae cursus, tom.
CLXin.
: Genealogia comitum Flan-
driae.
Handschr.: ap. Pertz, mon. scr. IX. 309.
Ausg.: ^ ein Theil ap. Labbe, concilia
X. p. 578. — *ganz ap. Bouqtiet, rec. XIV.
p. 520. — *ap. Warnkonig, flandrische
Rechtsgeschichte I. Anhang 15. — *ap. de
Smet, corp. chron. Flandr. I. p. 1. — *zii-
erst mit der Fortsetzung ed. Vandeputte in
Annales de la soci^t^ d'dmulation de la
Flandre 1846. III. p. 40. — «ed. Beth-
mann ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 308-313.
: Chronica. 1—1120.
Gibt einiges Beachtenswerthes.
Handschr. : G e n t , Un.-Bibl.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. V. p. 65. 66.
Lambertus Hersfeldensis {auch
Aschafnaburgensis oder Schafna-
burgensis genannt, voeil er dort die
PrieMerweihe empjing): Annales ab
O. 0. —1077.
Heller, klarer Versitand, treue Darstellung, ein-
facher, eleganter Stil, iibergossen vom Hauch an-
tiker Vollendung: eine klassische Ruhe in unruhi-
ger Zeit.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. V.
p. 149-151.
Ausg.:- *^ohne d. Namen des Verf. unt.
d. Tit. : Chronicon historicum ap. Germa-
nos s. de rebus gestis Germanorum. Quis-
quis es gloriae Germanicae et maiorum
studiosus, hoc utare ceu magistro libello
(ed. Casp. Churrer.) Tubing. 1525. 8«. —
*ioiederholt ibid. 1533. 8°. Beide Ausg. er-
schienen auf Melanchthons Veranlassung.
Sehr selten. — ^unt. d. Tit.: Chron. hi.st.
ap. Germanos, ubi auspicia Germanor. res
praeclare olim gestae. Itemque rerum ali-
arum fere memoratu dignis.s. perbrevis et
admodum secunda quaedam annotatio ab
exord. muudi primum nascentis repetita.
Lamberto Schafuab. auth. cuius nomen
hactenus delituit. Habes etiam scriptoris
huius vitam et rerum praecip. indic. (Cu-
rante Lutovicho Schradino.) Tubing. 1633.
8*. — *ap. Schard, German. rer. 4 celebrior.
... chronogr. p. 168. — ^unt. d. Tit.:
Chron. hist. ap. Germ , ubi auspicia, com-
menta imperatorum, successio et res memo-
rabiles bello et pace gestae ab Henrico
IV imp. breviter referuntur, auth. monacho
quodam Herveldensi. (Ed. S. Grynaeus.)
Basil. 1569. fol. — 'ap. Schard, histor. opus
s. script. rer. Germ. Basil. 1574. I. p. 693.
— "ed. Pistorius, script. (ed. Ima. I. p.
149.) I. p. 301 nebst Appendix ad Lamberti
scripta ab Erphesphordensi quodam monacho
(1068-1352 [nur Excerpte aus d. Chronicon
Sanpetrinum] (ed. li»a- I. p. 253) p. 425.
— *cum Chronico Urspergensi (s. d.) Argen-
torati 1609. fol. — '"tnSchardio redivivo,
opera Th. Augustani. Giessae 1673. fol. I.
p. 694. — "ed. Pistorius-Struve. Ratisb.
1726. I. p. 306-424. Additiones p. 425-440.
— '^'ed. J. C.Krause. Halae.1797. gr. 8. 1'/,
Thlr. Der erste Theil bis zum Jahre 1039
ist nicht gegeben. — '*ex recens. Hessii ab
a 1040-1077 ap. Pertz, mon. Germ. scr. V.
p. 134-263. Pars prior ab O. C. — a. 1039.
ibid. scr, HI. p. 22-29; 33-69; 90-102. — -
'*in usum scholarum recudi fecit Pertz.
Hannov. 1843. 8». 27'/, Sgr. — "ap.Migne,
patrologiae cursus CXLVI. — '•Auszvige
ap. Bouquet, recueil III. p. 348. 349; V.
p. 367; VL p. ,227; VIL p. 240: XL p.
59-69 nach Pistorius-Struve's Ausgabe.
Uebers,: Buchholz, F. B. v., Lambert
von Achaifenburg, Geschichte derDeutschen,
nebst Bruchstiicken aus andern Chroniken
u. einer Einleit. z. Kenntniss d. deutsch.
Mittelalters. Frankf. a/M. 1819. 8«. 2*/, Thlr.
(jetzt J. Baer^s Verlag in Frankfurt 26 Sgr.)
Hegewisch, H. , Charaktere u. Sitten-
gemalde aus teutschen Geschichtschreibern
des Mittelalters mit Nachrichten, die deren
Aufzeichner betreffen. 1. Samml. Leipzig
1768. 8«. p. 93-200.
Hesse, L. F., die Jahrhiicher des Lam-
bert von Hersfeld. Berlin 1855. 8». (Ge-
schiohtschr. der deutsch. Vorzeit. XI. Jahrh.
6 Bd.)
Erl.-Schr.: Busse, die, Kaiser Heinrichs IV vor
d. Papst Gregor VII zu Canossa. Dargest
nach Lambert v. Aschaflfenburg. Leipzg
18.51. 80. 10 Sgr.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed
Mansi IV. p. 237.
Floto, H., Kaiser Heinrich IV u. sein Zeit
alter. Stuttg. 1855. p. 382.
Prisch, compendium criticum Lambcrti Schaf-
nab. annalium auctum. Monachii 1830. 8o.
Giesebrecht, Gesch. d, Kaiserzeit. 2. Aufl
II. p. 560.
HSusser, L., die teutschen Geschichtschrci
ber. Heidelb. 1839. p. 73.
Hesse, Einleit. zu seiner Uebers. {s. oben.)
V-XXII.
Pide rit, de Lamberto Schafnaburgensi. Hers-
feld 1828. 40 — u. dessen „Denk\viirdigkei-
ten von Her.sfeld.' ibid. 1820. 80.
Ranke, L., zur Kritik frank. deutsch. Reichs-
annalisten {Annalen von Einhurd u. Lambert.)
40. Berlin 1854. (Abhandl. d. Akademit d. Wis.
senschqflen p. 436-458.)
412
LAMBERTUS — LANDULPHUS
Ruith, K. .1., iiber I.srabertus von Aschaf-
fenburg und dessen rioBchichte der Doutsch
Bamberg IS*2. i». {Progr. d Oi/mnas.)
Slenzol, OeHch. der frfinkisch. Kaiser II. p
102-106. (gibt I^mberts QttelleTt.)
Waitz in .Schmidts Zeitschrift f. Geschfchts
wisscn.echaft II. p. lO.^i.
Wattenbach , Deutschlands Geschichtsqucl
len p. 263-269.
Vgl. Annalcs Hcrsfeldenses.
Nicolaus de Sieifen {der als Fort
setzer gilt.)
~ Vita R. Annonis archicp. Col
(incerti poetae.)
: Historia Hersfeldensis.
Nur in einem schlechten und spaten Auszug cr
halten. Geschrieben zwischen 1072-lOSS.
Ausg.: fragmenta ap. Pertz, mon. Rcr
V. p. 136-141.
Erl.-Scbr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge
schichte 1. p. 602.
Vgl. Imperatorum ab Henrico Auc
Lambertus Papvus, Leodiensis S
Jacobi monachus (f 1194): Chro-
nicon ab a. 988—1194.
Nur eine Fortsetzung der Annales S. Jac.
Leodien.s.
Handgchr. : L ii 1 1 i c h , mbr. sec. XII. XV.
4*. Aiitograph.
Atisg.: 'ap. Martene et Durand, ampl.
collect. V. p. 6-16. Sehr fehlerhaft. — »ap.
Pertz, mon. scr. XVI. p. 645-651. — «Bruch-
.stucke ap. Bouquet, rec. XI. p. 293; XIII.
p. 600.
Erl..Schr.: Kluif , hist. critica HoUandiae I. 2.
p. 466.
Paquot, memoires pour servir krhistoire lit-
teraire des Pays Bas III. p. 21-23.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 28.
Reinerus monachus S.
Jacobi Leodiensis (f 1230): Con-
tinuatio chronici siveannaliumLam-
berti Parvi. 1066—1230.
Ausgezeichneter Schriflsteller.
Handschr.: Liittich.
Ausg.: 'ap. Martene et Durand, ampl.
collect. V. p.. 16-67. — ^wiederholt stiick-
weise ap. Bouquet, rec. XVIU. p. 611-638.
— *ap. Pertz, mon. .scr. XVI. p. 651-680.
— *Excerpte vom J. 1198 an ap. Bohmer,
fontes n. p. 372-387.
Erl.-Schr.: Pertz' Archiv VII. p. 597.
. Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 406.
Lambertus Schaffnaburgensis =
Lambertus Hersfeldensis.
Lambertus Trevirensls = Lamber-
tus a Legia.
Lambertus Tuitiensis (cca. 1060),
vid. Vita .s. I leriberti archiep. Colon.
Lambertus Waterlos, vid. Annales
Cameracenses.
Lamfridus = Lantfridus.
Lanckmann de Valckenstein, Nicol.,
capellan. caesar.: Historia despon-
sationis, benedictioni.s et coronatio-
nis imp. Friderici HI et coniugis
ipsius Eleonorae a. 1451.
Barbarischer Stil, treue nnd interoHsantc ErzUi-
lung.
Handschr.: Wien, k. Bibl. chart. hist.
prof. No. 1085. 8".
Ausg.: ^deutsch August. Vindel. ap. J.
Wacker de Saltzburga 1503. 8». — *la-
telnisch ubersetzt, aber fehlerhaft u. vertmrrt
ap. Freher, script. rer. Germ. ed. Struve
II. p. 51-80. — ^benser ap. Pez, scr. rer.
Austr. II. p. 569-608.
Erl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis. Lib. VI. p. 436.
Landnamabok, vid. Ari Froda.
Landolfussagax: Chronicon. 725 —
813.
Fortsetz. der Historia miscella, Bch. 17-24.
Nicht mit Landulfus de Columna zu verwech-
seln.
Handschr.: Mailand, bibl. Ambros.
Ausg.: 'c. Terent. Varrone. Romae 1471.
4". — *ap. Muratori, script. rer. Ital. I.
179. — *Basileae 1550. — *Ingolstadii 1603.
8<*. — ^ mehreremale in Scriptores lat. hi-
storiae augustae.
Erl.-Schr. Fabricius, bibl. med. et intim. lati-
nitatis ed. Mansi IV. p. 239.
Landulfus de Columna, canonicus
Carnotensis (cca. 1320) : Breviarium
historiarum ab O. C. — 1320 ex
Joannis de Columna mari histor.
suppletum.
Der Verf. ist hfiufig mit Landolfus sagax
verwechselt, u. letzterm dieses Werk zugeschrieben.
Handschr.: Genf, Un.-Bibl. sec. XV.
No. 51. lat. — Paris, k. Bibl. sec. XIV.
4912; — ab 0. C. — 1320., contin. — 1428.
sec. XV. No. 4913.
Ausg.: Pictavis 1479. 8'. — Bruchstiick
unt. d. Tit. : Elogia Philippi Pulchri Fran-
corum regis eiusque tiliorum Ludovici Hu-
tini et Philippi Longi ap. Labbe, bibl. nova
I. p. 659. 660.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et infiin. lati-
nitatls ed. Mansi IV. p. 2^0.
: De translatione imperii
ad Graecos.
Einiffe nonnen den Verf. faischlich Radul-
phus de Culumna, andere Pandul pbus.,
Ausg.: ' Basileae 1566. — 'Argentorati
1628. — *m Schardii sylloge de iurisdi-
ctione et auctoritate imperiali p. 284-297.
— *ap. Goldast, monarchia imperii p. 88 b
-95 b.
Landulphus de S. Paulo = Landul-
phus iunior.
LANDULPHUS — LAURENTTOS
413
Landulphus iuniop sive de S. Paulo :
Historia Mediolanensis ab a. 1095 —
1137.
Handschr.: Mailand, bibl. Ambros.
Ausg.: 'c. notis ed. J. A. Saxius ap. Mu-
ratori, scr. V. p. 459-520. — *ap. Migne,
patrologiae cursus CLXXIII. — *Bruchstucke
ap. Ughelli, Italia sacra IV. (de archiepi-
scopis Mediolaneusib.)
Landulphus seniop, presbyter: Me-
diolanensis historiae libri IV. 380 —
1085.
Auf Actenstiicke gegriindet. Der Verfa.sser ver-
focht eifrig die Verheirathung der Geistlichen. Ge-
schrieben um 1100.
Handschr.: vid. Pert?, mon. scr. VIII.
p. 35.
Ausg.: 'recensiti ab Horat. Bianco, ad-
ditis nonnullis Pet. Puricelli observationibus -
ap. Muratori, scr. rer. Ital. IV. p. 47-120.
— *ap. Pertz, mon. Germ. scr. VIII. p.
32-100 ed. Wattenbach. — *ap. Migne, pa-
trologiae cursus CXLVII.
Uebers.: Brucbstucke (II, 2. 10-12) bei
Wattenbach hinter ,d. Monch von St. Gallen'
{s. d.) p. 82-89.
ETl.8chr.: Giesebrecht, Gesch. der Kaiserzeit
II. p. 534 (2. Aufl. II. p. 564.)
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 335.
Lanfrancus Pignolus, vid. Annales
Genuenses.
Lange, Henricus : De origine con-
troversiae praelatorum Lunaeburgi-
cae circa medium seculiXV (1453 —
1456). Dialecto Saxonica.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 223.
Langebeke, Herm., Burgermeist.
von Hamburg (f 1517): Bericht
iiber den Aufstand zu Hamburg i.
J. 1483.
Ausg.: ap. Lappenberg, hamburg. Chro-
niken. 1861. p. 340-375; vgl. Vorrede p.
XXIV.
Langen, Tideric, canonic. Eim-
becensis et Goslariensis (post med.
saec. XIV) : Saxonia. Carmen rhy th-
micum.
Awg.: 'ed. cum Henr. Roslae Herlings-
berga Jo. Henr. Meibom. av. Luneburg.
1652. 4». — *mantissae vice Herlings-
bergae {vgl. Rosla) coniuncta ap. Mei-
bom, scr. rer. Germ. I. p. 806-812.
Langfedgatal s. vetustissima re-
gum septeutrionis series.
Uein mythische NomenclatUr.
Avsg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. I.
p. 1-6.
Erl.-Schr.: Dablmann, Forschungen auf dem
Geb. der Gesch. I. p. 390.
Miiller, kritisk undersogelse af Danemarks
sagnhistorie, Kjobenhaven 1823. 40. p. 52.
Langius, Paul. Cygnaeus, monach.
BozaAviensis (cca. 1487): Chronicon
Citizense de illius dioeceseos gestis
et aliis etiam passim iuxta eiusdem
praesulum annos et successiones
digestum ab a. 968 — 1515.
Das Werk isf wegen einiger zu Luther hinnei-
gender Stellen nur verstiimmelt auf uns gekommen.
Handschr.: Wolfenbiittel, chart. anni
1520. Autograph ; 19. 35. ms. Aug. 4*.
Ausg. : ' ed. Pistorius, scr. rer. Germ. I.
p. 755-907; ('ed. Struve L p. 1120-1291
mit Noten.)
: Chronica Neumburgensis
ecclesiae omnium episcoporum, qui
a tempore Ottonis M. irap. usque
ad Caroli V tempora per 560 annos
rexerunt. (968—1536.)
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. II.
p. 1.
Vyl. Johannes de Isenach.
Lantbertus = Lambertus.
Lantfridus raonachus Wintoniensls
(saec. X), vid. Vita s. Swithuni
(mtracula.)
Laonicus Chalcocondylas, vid.Chal-
cocondylas.
Latomus, Bartholora.: Maximilia-
nus caesar defuuctus.
Lesenswerthes Gedicht.
Ausg.: ^ Aug. Vindel. 1519. 4*. — *Argen-
torati, typ. Joa. Knoblauch 1519. 4*. —
*wiederholt ap. J. G. Meuschen, vitae sum-
morum virorum. Coburgi 1735. 8*. I.
Laurentius archiepiscopus Amalphi-
tanus (t 1048), vid. Vita s. Zenobii
ep. Flor. {vita tertia.)
Laurentius-Biskup-Saga.
Ausg.: ausziiglich in F. Johannaei histor.
eccles. Island. IL p. 169-183.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabibl. (deutsche Au$g.) I.
p. 242.
Laurentius Byzinius = Laurentius
de Brezowa.
Laurentius de Brezowa {auch Bre-
zina, M. Wawrinec z Bfezow^,
Bysinius, Laurenz von Byzyn ge-
schriehen, 1394 — 1437.): Cronica.
1414—1422.
Geschichte einer inhaltschweren Zeit eines
loyalen und patriotischen Mannes. Eins der wich-
tigsten DenkmSler bohmi.scher Historie.
Handschr.: Prag, offentl. Bibl. chart.
sec. XV. tbl. — Breslau.
Ausg. : vollstdndig nie gedruckt. 2 Bruch-
stiicke, eins vom Anfang bis 3. AprU 1420,
414
LAURENTIUS — LEANDER
cL andere vom 26. Juni — 22. Aug. 1420
ap. Ludewig, reliq. mss. VL p. 124-216
tmt. d. Tit.: Laurentii Byzynii origo
et diarinm belli Hussitici. Viele Schreib- u.
Druckfehler.
Erl.Schr.: Palacky, Fr., Wiirdicunjt d. alt. biih-
mischeD Ge.schlchtschrelber. I'rag 1830. p. 202.
Laupentius de Leodio: Gesta epi-
scoporiim Virdunensium et abbatum
S. Vitoni. 1047-1250.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 487.
Ausg.: 'ap. d'Achery, spicileg. XII. p.
274 (ed. II. p. 241.) — *ap. Calmet,
hist. de Lorraine I. preuv. p. 206 (ed. 11«-
II. p. XVIII sq.). — »ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 486-516 mit d. Fortsetzungen
— *ap. Migne, patrologiae cursus CCIV.
— *Bruchstncke ap. Bouquet, rec. XIII.
p. 628-640; XVIII. p. 679-682.
Erl.-Schr.: Rettbeig, Deutschlandrt Kirchenge-
schichte p. 526.
Wattenbacb, Dcutschlands (jescbicbtsqucl-
len p. 404.
Vgl. Annales s. Vitoni.
Bertarius can. S. Vit.
Uugo Flavin.
Laurentius de Monacis, senatus
Veneti a secretis (f 1429): Chro
nicon Venetum seu Historia Veneta
ab origine urbis usque ad a. 1354.
Libri XVI.
Treu und sorgfaltijj bearbeitet, besondcrs ge-
schiitzt weg. der Nachriehten iiber d. venetianische
Herrschaft auf Kandia, wo der Verf. als (Iran can-
celliere einen Theil soines Lebens zubrachte.
Handschr.: Wien, k. Hofb. cod. LXXIX.
No. 6441. sec. XVIIL chart.
Ausg. : ' (primum c. notis et illustrationi-
bus Flaminii Cornari) Venetiis 1755. 4*.
— »ed. F. Cornelius. Venetiis 1758. 4*. —
Fragmentum ex libro XIII. de Ezerino III
(f 1256) ' cum notis Osii ap. Muratori, scr.
rer. Ital. VIH. p. 135-150. — 'ap. Bur-
mann, thesaur. Ital. VI. — *vorker zusam-
men mit Albertinus Mussatus ed. Fel. Osius.
Venetiis 16.36. fol. p. 79.
Erl.-Schr.: Haner, de seriploribus rorum Hun-
p.iricarum. Viennae 1771. p. 41.
Laurentius Dunelmensis, vid. Vita
s. Brigidae Scot.
Erl.-Schr.: Wright, Laurence of Durbam in
hia Biographia Britannica Uteraria II. p.
1(50- 1(».
Laurentius Lydus, vid. Johannes
Laurentius Lydus.
Laurentius monachus Casinensis, vid.
Vita s. Wenzeslai.
Laurentius monachus Rutiensis in
Calabria, vid.
Acta K. Anthusae solit.
Martyrium ss. Bassac et fll.
Vita s. Callinici patriarch.
Martyr. t. Diomedia medici.
„ «g. Plori ot Lauri,
Vita .1. MoyBis Aetbiop.
Martyr. s. Myromls presb.
Vita s. Poemenis anach.
Laurentius Pictaviensis decanus:
Planctus in funere Gisleberti Porre-
tani episcopi Pictaviensis (f 1154).
Ausg.: ed. Joh. Besly in opere de epi-
scopis Pictaviensibus gallice edito. Paris.
1647. 4». p. 103.
Laurentius Veronensis seu Veruen-
sis (poeta coaevus et diacon. Petri
II archiep. Pisani) : De bello Balea-
rico sive Kerum in Maiorica Pisano-
rum ac de eorum triumpho Pisis
habito a. 1114 libri VII.
Nicht ohne dichteri.schen Schwung.
Ausg.: 'ap. Ughelli, Italia sacra HI. p.
897 (>edit. 2da. X. p. 127.) — »ap. Muratori,
script. rer. Ital. p. 111-162. — *ap. Migne,
patrolog. cursus CLXIH.
Laus Francorum.
Ausg.: ex antiq. ms. bibl. Thuaneae ap.
Duchesne, hist. Franc. I. p. 250.
Laxdaela-8aga s. historia de rebus
gestis Laxdaelensium.
Reicht bis in d. Mitte d. 11. Jahrh. u. achildert
d. Uebergang der Normanner z. Christenthum.
Ausg.: c. interpr. lat. ed. sumptib. leg.
Magn. Hafniae 1826. 4». 4 Thlr.
ErL- Schr. ; M ii 1 1 e r , Sagabiblioth. (deutache Autg. )
l. p. 147-165.
Lazaronus, Petr. , artis oratoriae
in Ticinensi gymnasio public. lector
sereniss. Konianorum regi invictis-
.simoque imperatori designato Maxi-
miliano S. 1). P. — De nuptiis im-
peratoriae maiestatis.
Diettcm Gcdicbte gebt eine Einleitung in Prosa
vorauf.
Ausg.: Mediolani per Anton. Zarotum
1494. 40. 8 Blttr.
Laziardus, Johann. (f 14f37): Hi-
storiae universalis epitome ab O.
C. ad a. 1467.
Fortges. von Hub. Velleius bis 1519.
Ausg. : Parisiis 1521. fol. — Hieraus
Vita Gregorii M. , welche Opp. Gregorii
Basil. 1551. 1588. etc. voransteht,
Erl.-Schr.: Vo.s8ius, de historicif latinis. Llb.
IIL cap. 11.
Le Dit de Guillaume d'Angleterre.
AuB d. 11. Jahrli.
Ausg. : ap. Michel, chroniques Anglo-Nor-
mandes lU. p. 173-211.
Leander Albertus, vid.
Vita s. Hyacinthi couf.
„ ,, Raimuudi de Pennaforti.
LEBEN — LEGENDE
415
Leben Ludwigs IV Landgrafen
von Thiiringen (f 1227).
Interessantes Denkmal der Gesch. und Sprache
aus den Jahren 1315-1323. Der latein. Urtext au-
ctore Bertoldo capellano Ludovici et monacho
Reinhard.<brunnensi ist mit Annale s Reinhards-
brunnenses vermengt
Handschr.: Coburg, Gjmn.-Bibl. cod.
mbr. s. XV. 4". — Weimar, chart. anni
1719. Abschr. d. vorig. — Gotha, chart.
No. 52. 4»; — chart. No. 180. 4». anni
1487. — Leipzig, Un.-Bibl. chart. s. XV.
fol. 10. Vgl. ub. alle Pertz' Arch. XI. 349.
Ausg. : nach der latein. Urschrift iibers.
von Frd. Koditz v. Salfeld, mit sprachlichen
u. historischen Erlauterungen zum ersten-
male hrsggeb. von H. Kiickert. Leipzig
1851. 80. 1 Thlr.
Erl.-Schr.: Wattenbaeh, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 388.
Vgl. Vita s. Elisabethae filiae.
Leben Otto's von der Hoya, Bischof
zu Miinster. 1392-1424.
Ausg. : ed. J. Ficker in Geschichtsquellen
des Bisthums Miinster I. p. 156-188.
l'gl. Chronik d. Bischofe v. Miinster.
Chronik, miinsterische.
Lefebvre. Jean Lefebvre de iSaint-
Remy, de la Vacquerie, d'Avesnes
et de Morienne, dit Toison d'or,
conseiller et roi d'armes du duc
Philipp.e de Bourgogne (f 1468):
M^moifes de 1407-1435.
Sehr unterhaltende Zeitbilder.
Av^g.: ^ed. Laboureur im Anhang zu
dem Anonjmus von St. Denys. — *ap.
Buchon, collection XXXII. (^wiederhoU in
Panth^on litteraire.) — *ap. Buchon, choix
de chroniques VIII.
: Annales de Hainaut, par
Jean Lef^vre.
Bilden ein Supplement zu Jacobus de Guisia.
Ausy.: publ. p. la prem. fois ... par M.
le marquis de Fortia d'Urban. Faris 1835.
36. 4 vol. 8».
Legatio Gallicana de expeditione
Italica regis Francorum Caroli VIII
ad pontificem Romanum, regem Nea-
politanum et principes et liberas
civitates Italiae.
Ausg. : ' ex biblioth. Dan. Scheidneri.
Hanoviae 1613. 4». — *ap. Goldast, politic.
imperial. Francof. 1614. fol. p. 853. — *ap.
Godefroy, histoire de Charles VIII. (ed.
1684) p. 238. — *ap. Liinig, cod. Ital. di-
plomat. II. p. 1301.
Legatio Henrici VII Angliae regis
ad Maximilianum regem et priu-
cipes in comitiis habitis Confluentiae
a, 1492 cum eorundem responsorio.
Augg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve m. p. 42-46.
Legatius, Johannes monach. Hil-
desheimens. ord. s. Bened. (1500):
Chronicon coenobii s. Godehardi in
Hildesheim ab a. 1132 ad sua usque
tempora.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 404-426.
Legenda, vid. unter Vita.
Legenda Angliae nova, vid. Cap-
grave.
Legenda aurea, vid. Jacobus de
Voragine.
Legenda de martyribus interfectis
(872) in Hamburg et inEbbekestorp
reconditis.
Handschr.: Wolfenbiittel, chart. fol.
Helmst. -257. — Briissel, k. Bibl. rabr.
sec. XV. fol. No. 5815; vgl. Pertz' Arch.
VII. 427.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 184.
Vgl. unter Vita ,De ss. njartyribns
Ebbeckesdorpiensibus. '
Legende doree, vid. Jacobus de
Voragine.
Leges Baiuariorum s.Baiuvariorum.
Gewi.ssermassen das Urkundenbueh zu d. agi-
lolfingischen Periode der baierischen Ge.=:chichte.
Hundschr.: zahlt v. Aretin, literar.
Handb. f. d. baierische • Gesch. Miinch.
1810. p. 100 ff. auf.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Leges Riboariorum
Bajoariumque, quas vocant, a Theoderico
rege Francorum latae, iteta Alemannorum
leges a Lothario rege latae. Nunc primum
vetustatis ergo excusae. Basileae 1530. 8°.
(Herausg. war Sichard). — 'J. B. Herold,
originum ac antiquitatum Germanicarum
libri. Basileae, per H. Petri 1557. fol. —
*ap. Lindenbrog, cod. legum antiquarum.
Francof. 1613. fol. p. 333. — *ap. Baluze,
capitularia regum Francorum. Parisiis 1677.
fol. I. p. 91-140. Am korrectesten. — * wieder-
holt ap. P. Georgisch, corp. iur. Germ.
antiq. c. praef. Heineccii. Halae 1738. 4".
p. 249-324. — •Capitularia reg. Francorum
ex edit. St. Baluzii. Venetiis 1771. fol.
Blosser Nachdruch. — 'ap. Baluze, cap.
reg. Franc, curante P. de Chiniac. Paris.
1780. fol. I. p. 91-140. — »ap. Canciani,
barbarorum leges antiquae cum notis et
glossariis. Venetiis 1781. Tom. H. — «ed.
J. M. Mederer in Leges Bajuvariorum od.
altestes Gesetzbuch der Bajuvarier. Ingol-
stadt 1793. 8». — Varianten ap. J. P.
Bruns, Beitrage z. d. deutschen Rechten
des Mittelalters. Helmstadt 1799. 8». p. 87-
121.
416
LEGES — LEO
Leges Langobardicae secundum or-
dinem, quo singulae prodierunt, di-
gestae.
Atug.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 17-180.
Leges Widonis regis, vid. Electio
Widonis.
Lelb, Kilian, Prior zu Rebdorf,
Freund Reucblins u. Pirkbeimers:
Chronik —1549.
Viele gute Nachrichten und schildert die Zu-
stSnde der damaligen Zeit sehr lebhaft.
Ausg.: ap. Aretin, Beitrage. Eeicht nur
bis 1523 incl. Schade, dass niemand den
Rest von 1524-49 bekannt gemacht.
de Leidis, vic?. Jobannes de Leydis.
Lemmege = Leming, vid. Jobannes
de Lemmege.
Lenz, Job., Biirger von Freiburg
{Zeitgenosse) : Der Scbwabenkrieg
vom Jabr 1499 besungen.
Ausff. : ' hrsg. von H. v. Diessbach. Ziirich
1849. 8». — »Auszuge ed. Berchtold in
Archives de la soci^t^ d'histoire de Fri-
bourg. 1845. I. p. 96-122.
Leo Asianus = Leo grammaticus.
Leo Atinensis arcb. Capuanus (f
1072), vid. Vita s. Marci [sermo.)
Leo Baptista Albertus: Commen-
tarius de coniuratione Porcaria.
Ausy.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXV.
p. 309-314.
Erl.-Schr.: Vita eiusdem scriptorls ap. Mura-
tori 1. c. p.. 295-304.
Leo Caloensis = Leo diaconus
Caloensis.
Leo Car = Leo grammaticus.
Leo Casinensis = Leo Marsicanus.
Leo diaconus Caloensis (saec. X
fin.): Historiae libri X. 959-975.
Gesch. der KaiHer Nicephorus und Joh. Tzi-
miBcea.
Ausg.: sub tit.: 'Leonis d. C. historia
scriptoresque alii ad res byzantinas per-
tinentes. Gr. et lat. e bibl. regia nunc
primum In lucem edidit, versione latina et
notis illustravit C. B. Ha.se. Parisiis 1819.
fol. 24 Thh-. — *ii;iederabgedr. unt. d. Tit.:
Leonis d. C. hi.storiae lib. X. et liber de
velitatione belliaa Nicephori Augusti e rec.
C. B. Hasii. Addita eiusd. vers. atq. an-
notationibus ab ipso recoguitis. Accedunt
T h e o d 0 s i i Acroases de Creta capta e
rec. Fr. Jacobsii et Luitprandi legatio
cum aliis libellis, qui Nicephori Phocae
et Joannis Tzimiscis historiam illustrant,
in Corp. scr. hist. Byz. Bonnae 1828. 8".
2»/, Thlr. — Friiher schon hatte Hase
das 6. Buch mit lat. Uebersetz. edirt in
Notices ef extraits des manuscrits de la
bibiioth^ue imperiale. VIII. 2. p. 254. —
Einige andere Stiicke wurden noch friiher,
latein. iibers., von Combefis in Pagius,
crit. Baron. IV. p. 22. gegeben.
Krl.-Schr.: Beinhardy in Berliner JahrbUch.
IH.'!^. II. I). 121.
Leo grammaticus, etiam Car seu
Asianus dictus (sec. X med.): Xqo-
voyQa<fia ra iwv vtCjv ^aGiXsMV nsQt-
sxovaa^ s. Cbronograpbia s. vitae
recentiorum imperatorum. 813 —
949.
Ausg.: 'gr. et lat. J. Goare interpr. et
c. uotis Fr. Combelisi zusammen mit The-
ophanis chronographia. Paris. 1656. fol. p.
443. (Vgl. Byzantinae histor. scriptor. No.
6.) ^wiederholt Venet. 1729. fol. — »ex
recogn. Imm. Bekkeri. Accedit Eustathii
de capta Thessalonica liber. Bonnae 1842.
8». 2y, Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
Uebers.: trad. en fran^. par Cousin.
Paris 1685. 8».
Erl.-Schr.: Variae lectiones e cod. Monac. Theo-
dosii .Meliteni et Goorgii Hamarloli ad edit.
Venet. — in Neuer Literar. Anzeig. Tiibiirg.
.Tahrg. III. Thl. I. No. 5-7. 9-12. 14. 16. 18.
19-25.
Struve, bibliotheca historica ed. Meusel V.
1. p. 151.
Leo Marsicanus, Casinensis mo-
nacbus (f ante 1118) et Petrus
diaconus ac bibliotbecar. Casi-
nensis (nat. cca. 1107): Cbronica
monasterii Casinensis ab a. 529 —
1075. 1090. 1094, et ab a. 1075-
1139.
Zuverlassig, voll gerechten Sinnes. Fiir d. Ge-
schichtc Unteritaliens eine der ergiebigsten Fund-
gruben.
Handschr. : Leo's vid. ap. Pertz, mon.
scr. VII. p. 555. — Von Petrus nur noch
eine zu Montecasino No. 450 mbr.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Chronica sacri mo-
nasterii Casinensis auctore Leone cardinali
episcopo Ostiensi etc. das genuine Werk
1j et P'« zuerst ed. Angel. de Nuce, abb.
Casinens. Paris. 1668. fol. Fleissige Arbeit.
— ^wiederholt mit ZusUtzen zu den Noten,
welche er Romae 1670. fol. lierausgegeben
hatte, ap. Muratori, scr. rer. Ital. IV. p.
241-602. (Vorauf geht p. 185-289 Vita s.
Benedicti auctore s. Gregorio Magno
und p. 153-183 die Einleituug Muratori's.)
— *ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
Vn. p. 574-727; 727-844. — *ap. Migne,
patrologiae cursus CLXXIII. — Fragmeutum
degestis regum et principum Fran-
corumin Italia (771-963) ex libro I. 'ap.
Duchesne, hist. Fr. scr. HI. p. 644-649. —
*ap. Bouquet, rec. VIII. p. 151.
LEO — LEONARDUS
417
OT. Von Leos Werk gibt es verschiedene Recm-
sionenu. Bearbeitungen. Nach P etrus diac. iibemahm
es Ambrosius Traversarius {f 1439), dasselbe
eu bessem und abr.ukurzen. Handschr. davon in Ve-
nedig, Klost. St. Mich. Murian. No "27. — i unt. d.
Tit.: Chronicon Casinense edirte letztere Schrift Lau-
rentias Vicentinus monachus falschlich als genuines
Werk Leo's Venetiis 1513. 40. — ^wiederhoU v. Jac.
du Breul mit Aimoinus, de gest. Francor. Paris.
1603. fol. — » hierauf ed. Matth. Lauretus Hispa-
nus, mon. Casinens. Neapol. lt>16. 4* nach der-
selben Handschr., die er nach Gittdunken anderte und
b^scknitt.
Erl.-Schr.: Fabricins, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Alansi IV. p. 261.
Gattula, E., historia abbatiae Casinensis. Ve-
net. 1733. fol. Accessiones hist. Cas. ibid.
1734. fol. Vgl. iiber die Ausgaben d. Leo Mars.
p. 879. Ausgezeichnetes Werk.
Giesebrecht, W., de litterarum studiis apud
Italos primis medii aevi saeculis. Berolini
1845. 40.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 128-130.
Wattenbach, praef. ap. Pertz 1. I. p. 551-
574.
Deutschlands Geschichtsquellen p. 331-333.
Epitome chronicorum
Cassinensium (491 — 857) sub Ana-
stasii bibl. nomine a Casinate quo-
piam monacho conscripta.
Ist einMachwerk des PetrusDiaconus. Wohl
zu unterseheiden v. Chron. Casin. 568-867. ,Chro-
nicon portentosum.' WaUenbach.
Eandschr.: vid. Pertz' Archiv IV. 529.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. 11. 1.
p. 351-370.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Arch. X. p. 385.
Narratio de consecratione
ecclesiarum a Desiderio et Oderisio
in Monte Casino aedificatarum.
Geschrieben nach 1094.
Handschr.: Montecasino No. 47.
Ausg.: 'ed. Ant. Caraccioli, Chronologi
antiqui quatuor. Neapol. 1626.4*. — ^tvieder-
holt ap. Muratori, scr. rer. Ital. V. p. 76.
— *den letzteren Theil mit Ijeonis chron.
mon. Cas. ed. Wattenbach ap. Pertz 1. c.
Relatio de causa Sanctae
Sophiae in Benevento.
Eine Streitschrift , worin Leo das Besitzrecht
seines Klosters Casino auf jenen Ort darzuthun
sucht.
Ausg. : ed. Gattula ex Petri diac. regesto
in Historia abbatiae Casinensis p. 54.
Vgl. Vita s. Mennatis.
,, b. Victoris III.
Leo monachus Egmundensis al.
Haecmundensis : Breviculi maiores
positi super sepulchra comitum et
comitissarum Hollandiae in mona-
sterio Egmundensi quiescentium,
cum epitaphiis. 900 — 1203.
Ausg.: als Anhang an Joh, de Leydis
chronic. ed. A. Matthaeus. Lugd. B. 1692.
4». p. 146-156.
Leo Nolanus, Ambros.: Libri 3
antiquitatum et historiarum urbis et
agri Nolani ac de montibus Vesuvio
et Abella.
Ausg.: ^Venetiis 1514. fol. — *wieder-
holt ibid. 1594. fol. — »ap. Schott, Italia
illustrata. Francof. 1600. fol. — *ap. Bur-
mann, thesaur. Ital. IX. 4.
Leo Ostiensis cardinalis episcopus
= Leo Marsicanus.
Leo Urbevetanus mon. ord. s. Do-
min. (cca. 1314): Chronica summo-
rum pontificum usque ad a. 1294.
Au^g.: ap. Jo. Lami, deliciae erudito-
rum II.
: Chronica imperatorum.
Ausg.: resectis quae aetatem Caroli M.
praecedunt et intermixtis opusculis proposito
cohaerentibus et historicis observatt. (800-
1289) ap. Lami, deliciae eruditor. III.
Leodpisius Cribellus, patricius Me-
diolanensis (cca. 1457): De vita
rebusque gestis Sfortiae ducis et
initiis filii eius Francisci Sfortiae
primi Mediolanensium Genuensium-
que ducis.
Av^g.: nicht voUstdndig, aber von 1369-
1424 ap. Muratori, script. rer. Italic. XIX.
p. 627-732.
: De expeditione Pii H pon-
tificis in Turcas. Libri 2.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital.
XXm. p. 25-80.
Leonardus Aretinus, vid. Bruni.
Leonardus Chiensis, theol. profess.,
Mitylenaeus episcopus (f 1462) : De
urbis Constantinopoleos iactura ca-
ptivitateque ad s. pontificem; auch
unt. d. Tit. : Historia captae a Turcis
Constantinopoleos.
Glaubwiirdig. Datirt v. 15. Aug. 1453.
Au^g. : 4*n Phil. Loniceri Turcico chronico.
Francof. 1578. n. p. 84. (Prancof. 1584.
8». L p. 315-335.) — »m Bzovii annal. ad
a. 1453. No. 6. — ^einzeln ed. Mich.
Rothing. Norimberg. 1544. 4*. — *Argen-
torati 1551. 8«. — »Basileae 1556. 8».
Uebers.: deutsch von Heinr. v. Eppen-
dorff mit einigen andern Schriften zusavi-
men Strassburg 1551. fol.
Leonardus de Serubertis (f cca.
1469), vid. Vita s. Antonii archiep.
Leonardus Griphius Mediolanensis,
secretarius Sixti IV pont. : De con-
27
418
LEONIS - JIBTOnHCb
flictu Brachii Perusini armorum
ductoris apud Aquilam poema.
Ausg,: primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXV. p. 465-478.
Leonls VIII privilegium de inve-
stituris Ottoni I irap. coneessum
necnon Ludovici Germanorum regis
summorum pontificum archiepisco-
porum Coloniensium aliorum saeculi
IX. X. XI. epistolae,v^W. Privilegium
Leonis papae VIII.
Leontius episcopus Neapoleos in
Cypro (saec. VI), vid.
Vita 8. Jobannis elcemosynarii.
„ „ Symeonis Sali.
„ „ Vitalii.
Leontlus iunior: XQOvoyQaifia <yvy-
yQa(fei6a 8x TTQogTceyfjiaTOc AwvCrav-
rivov Toi' 0iXoxQi(iTOV xal JToQ(fVQO-
yevv^TOV dsarcoTOV, iHov yiiovTog tov
(tog^coTccTOV dedTiOTOV aal avTOXQCCTO-
Qog. 813—867.
Der Vcrf. schrieb ura 920.
Ausg.: gr. et lat. ed. Combefis Inter
Scriptores post Theophanem p. 1. (Corp.
hist. Byz.)
Lerbeke, Hermannus de, ord. prae-
dic. Mindensis (cca. 1480): Chro-
nicon comitatus Schawenburgensis.
1030-1404.
Au^g.: Mn luc. product. notisque illustr.
.stud. H. Meibomii. Francof. 1620. 4». —
'ap. Meibom. , scr. rer. Germ. I. p. 497-
521; notae ibid. p. 521-548.
: Chronicon episcoporum
Mindensium. 780—1480.
ffandschr.: Hannover, Archiv (No. ll^
chart. fol. sec. XV.
Ausg. : ap. Leibnit., scr, rer. Brunsv. II.
p. 167.
Lessus in obitum Ladislai Post-
humi (t 23. Nov. 1457) auctore
anonymo synchrono.
Deutsciies Gedlcht in 27 .")zeiligen Strophen.
Ausg.: ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p.
679-681. Vgl. Historia seu eplstola.
Lethaldus monachus Micianensis
(cca. 990), vid.
Vita 8. Juliani ep. Cenoman.
„ „ Juni.ani abb. (delatio.)
„ „ Maximini abb. Mic. (mirac.)
JI-feToniicL, BocKpeccHChafl: *)
I. IIpo4,o.iH»eHie .lliTOiiHCH no BocKpe-
cencKOMy cnHCKy, ab a. 1,075-1353.
♦) Alle diese folgenden Chroniken bestimmen
die Zeit nach Jahren der Welt; nm das Jahr Christi
zu ermitteln , ist die Zahl 5508 davon abzu/.iebun.
Hler sind blos die Jahre Christi angcgeben.
II. OrJflBJCHiH HCTaTbH.
III. Cptvuiiii TeKCTTj JIIiTonHCH HecTopa.
852-1074.
Auag.: Un CofipaHie PyCCKHXl JltTOHH-
cett VII. p. 1-217; 218-259: 260-345. —
OTpWCOK^ JIt.T0nHCH HO BoCKpeCBHCKOMy
HoBoiepyca — .iHMCKOMy ciiHCKy, ab a. 1445
bis 1552 ibid. VI. p. 277-315. — > vorher
unt. d. Tit.: PycCKaa JltTOIlHCb CT> BoCKpe-
ceHCKaro cnHCKa. Edit. curavit aeademia
scientiar. Petropolitana. Petropoli 1793-94.
HacTb I, II, 40.
JltTonncb , rycTHHCKaa , Gustin-
sche Chronik,
Reicht bis gegen da« Ende des 16. Jahrhunderts.
Wichtig fiir Littauen.
Ausg.: in CofipaHie PyCCKHXT, .IbTOHHCefi
II. p, 229-377 als Anhang zur Ipatij'8chen
Chronik,
JltTonncna flpeBHaro. Lietopis
Drewniaja. 1254 — 1424.
Attsg.: editionem curav. acad, scientiar.
Petropolit. Petropoli 1774. Vol, I, II, 4».
JltTonHCb, HnaTieBCKaa, 1111 bis
1305.
Ausg.: in Coopanie PyccKHXT, .HtTonHcett
II. p. 1-227; — IIpH6aBJeHie kt. HnaTieBc-
KOH JltTOHHCH ab a, 882-1597 ibid. p. 233
bis 377.
JltTonncb, JlaBpeHTieecKafl. Atem-
poribus remotissimis usque ad 1110.
Ausg. : in CoOpanie PyccKHXi. JltTonHceH
I. p, 1-123. — HpoAOJiffieHie JlaBpeHTieBC-
KOH JltTonHCH, ab a. 1112-1305, ibid. p,
127-209.
JlfeTonncb, HoBropoACKaH nepBafl.
1016—1587.
» in CoCpaHie PyccKHXt JltTonn-
cett III, p. 1-174; — IlpHOaBJeHifl ibid. p.
179-201,
JltTonncb, HoBroponcKafl TpeTbfl.
988—1716.
Ausg.: ibid. III, p, 207-279; npH6aBjienie
ihid. p. 283-305.
JltTonucb, HoBropoACKafl leTBep-
Tafl. 1113—1496.
Ausg.: » in CoCpaHie PycCKHXT. JltTOHH-
cett IV, p. 1-165. — * vorher w Moskwie
1781, 40, — > unt. d. Tit: HoBoropojlCKiH
JltTonHceUT». Ed. curavit acad. scientiar.
Petropolitana Petropoli 1786. 4».
Jltronncb, IIcKOBCKafl nepBafl. 859
usque 1650.
Ausg.: in CofipaHie PycCKHXt JltTOHHCei
IV. p, 173-341; — HuHOaBJieHifl ibid. p.
349-360,
JI^BTOnHCb - LEVOLDUS
419
JltTonnceH-b IlepeflCJiaBaa-CyaAaji-
CKaro.
Ausg.: ed. princeps Oboleriski. MoCKBa
1851.
JltTonHCb, IIcKOBCKaa BTopaa. 854
usque 1486.
Ausg.: in CofipaHie PyccKHXi> JltTonHcefi
V, p. 1-46; — IIpndaBiieHla ibid. p. 48-74.
JI-feTonncb, PocciHCKaa, no.cnQCKy
Co^teHCKOMy. Eossijskaja lietopis po
spisku sofijskomu wielikoho Now-
goroda.
Czfsi; jego do rokii 1424.
Ausg.: editionem curavit academia scien-
tiarum Petropol. Petropoli 1795. Vol. L 4o.
JltTonncb, PyccKafl, no HnKOHOBy
cnncKy. (Russkaja Letopis po Ni-
cononu spisku). Anuales russici
e codice Kiconiano.
Diese Chronik, gewohnlich die Nikon'sche
Chronikgenannt, istnichtvon dem Patriarchen Nikon
verfasst, sondern sie war nur sein Eigenthum : er
schenkte sie der Biblioth. des Woskresenischen
Klosters, nachdem er seinen Namen hineinge-
schrieben : dies war die Veranlassung, da?s man sie
nach seinem Namen nannte.
Ausg.: editionem cnravit acad. scientiar.
Petropol. Petropoli 1767-92. 8 vol. 4o,
JltTonncb CooificKafl nepBaa, ab
anno 862 ad a. 1471.
Ausg.: in Co6paHie PyccKHXt JltTonHcefi
V. p. 81-275. — IIpoAoiHJeHie Co*incKOU
nepBoii JltTOHHcn ab a. 1471-1507 ibid. VI.
p. 1-54. — IIpH6aB.ieHia iMd. p. 57-1111.
JI-feTonncb CooitcKaa BTopaa. 1392
usque 1354.
Ausg.: i ibid. VI. p. 119-276. — IIpH6a-
BJeHJfl ^looiUCKOH BTOpoil JlliTOnHCH ibid.
p. 319-354.— «ed.Strojew. MocKBa 1820-22.
JltTonHCb, TpoHiiKaa. 1206-1419.
Ausg.: in CoOpanie PyccKHXT. JltTonHceu
I. p. 210-235. — npH.lO)KeHla ibid. p. 239
bis 267.
JIIjTonncenT., I|apcTBeHHOH.
Ausg.: editionem curavit academia scien-
tiar. Petropolit. Petropoli 1772. 40.
Lietopisiec Archangielski , ciagnie
si^ od roku 853 do 1598.
Ausg.: MoCKBa 1781. 4".
Lietopisiee od roku 1206 do 1534.
Ausg.: w Moskwie 1784.
Lettre de Jean roy de Dannemark
k Louis XII sur le diflferend que
ledit roy de Dannemark avoit avec
la ville de Lubeck: de Hafiae le
20 juillet 1509.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
XII. U. No. 3.
Lettre de Philippe de Valois a Al-
phonse IV roi d'Aragon, tir^e des
registres du parlement de Paris.
Ausg.: publi^e pour la premiere fois sous
les auspices de Guizot . . . par Fr. Michel.
Paris 1835. 8«.
Lettres adressees par Maximilien
I archiduc d'Autriche, depuis em-
pereur, a Tabbe de S. Pierre k Gand
et a quelques autres personnages
1477—1487.
Ausg.: publiees par St. Genois in Mes-
sag^er historique de la Belgique. 1845. p.
193-368 {auch in hesondem Abdrucken
Gand 1845. gr. 8". ausgegeben.)
Lettres de Charles duc de Bour-
gogne a Messire Claude de Neuf-
chastel, sieur Dufoy, chevalier,
chambelan et gouverneurdeLuxem-
bourg.
Ausg.: in M^m. pour servir k rhistoire
de France et de Bourgogne. Paris 1729.
4». I. p. 355-372.
Lettres du roi Charles VII sur la
reduction de la viUe de Troyes en
son obeissance en 1429.
Ausg.: ap. Camusat, melanges histo-
riques.
Lettres du roi Louis XII et du car-
dinal George d'Amboise, avec plu-
sieurs autres lettres, m^moires, in-
structions, depuis Fan 1504 jusqu'
en 1514.
Ausg.: (publ. par Jean Godefroy). Brus-
selle, Foppens 1712. 4 vols. 12ino.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VII. 2. p. 189.
Lettres inedites de Maximilien,
duc d'Autriche roi des Romains et
empereur sur les a£faires de Pays-
Bas. ^
Ausg. : publ. par M. Gachard. Bi'uxelles
1851. 52, 2 vol. 8». M. 2 FacsimUe. (Bd. 1.
V. 1478-1488; Bd. U. 1489-1508).
Erl.-Schr.: Comte rendu de la commission histor.
II. seric. 1851. p.263.
Levoldus a Northof, vid. Northof.
27*
420
LEWPOLDUS — LIBELLUS
Lewpoldus Campililiensis: Breve
excerptuni e chron. Rikardi canon.
Newntjurg. de s. Leopoldo.
F^lschung des Herausgebers.
Ausq.: ap. Hanthaler, fasti Campilil. L
2. p. 1308.
Libanius sophista: Basilicus seu
panegyricus dictus iiuperatori Con-
stantino et Constanti.
Ausy.: gr. et lat. in Libanii opp. ed.
Morelli. Lutet. Paris. 1627. fol. II. p. 100.
: Panegyricus Juliano dictus
— eiiisdem Legatio ad Julianum
imperat. — tdem ad Julianum imp.
adversus assessores magistratuum —
eiusdem Monodia super Nicomedia
terrae motu subversa, in qua urbe
Julianus educatus fuerat — eiusdem
Panegyricus imp. Juliano dictus —
eiWsc^em Conciones funebres 11 super
Juliani imp. nece.
Ausg. : o m n i a m Libanii opp. ed. Morelli.
Lutet. Paris. 1627. fol. H. p. 151 sqq.
Llbelil II auctoris anonymi (cca.
950) de sanctis ecclesiis et mona-
steriis Claromontanis.
Ausg.: cum notis Johannis Savaronis ap.
Labbe, bibl. nova 11. p. 707-727.
Libellus anonymi de divisionibus
et generationibus gentium =Frede-
garius.
Libellus antiqul scriptoris de con-
structione monasterii Novae Cor-
beiae in Saxonia.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IL p. 344-350.
Libellus de conversione Bagoario-
rum et Carantanorum auctore ano-
nymo.
Eln kostbares Bilchlein, reicht bis 871. Die Vita
s. Ruperti primigenia gilt als Anfang dessel-
beu.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. XI. p.
2. 3.
Ausg.: 'ed. Canisius, lect. antiq. II. p.
248 u. VI. p. 1139; stark interpolirt. —
' ap. Freher, scr. rer. Bohem. p, 15-20. —
*ap. M. Hansiz, Germania sacra II. p. 34;
in verschiedene Stiicke zerrissen.. — *ap.
Jo8. Rasch, annales ecclesiae Sabionensis
I. p, 543, iii Brucfistucken. — * ap. v. Klein-
mayrn, Nachrichten von Juvavia, m diplo-
mat. Anhange No. IV. u. V. p. 7; vollstdn-
dig. — *der grosste Theil von Cap. 3 an
ap. Kopitar m prolegom. ad Glagolitam
Clozianam p, LXXII sq, — 'ed. Watten-
bach ap, Pcrtz, mon. scr. XI. p, 4-15,
— Hieraus fragmentum de rebus Caroli
M. regis cum Hunnis et Slavis a. 798. ap.
Duchesue, scr. rcr. Fr. II. p. 220.
Libellus de dictis, vid. Vita s. Elisa-
beth filiae {libellus).
Llbellus de fundatione coenobii
Bigaugiensis (Pegau bei Merseburg.)
Handschr.: Wolfenbxittel, iut, Aug.
fol. 76. 30. chart. saec, XVI.
. Ausg.: ^zusanimen mit Chronicon Montis
Sereni ed. J, J, Mader p, 241. — ^icie-
derholt ap. Hofmann, script. rer. Lusat. IV.
p. 48.
Vgl. Aniiales Pcgavienses.
Libellus de fundatione monasterii
Gozecensis, vid. Chrouicon monast.
Gozecensis.
Libellus de fundatione quarundam
Saxoniae ecclesiarum a temporibus
Caroli M. ad Ottonem M. 772—
938.
Galt friiher filr ein Product des 10. Jahrh., ist
aber erst sehr spat entstanden ; dieselben Nachrich-
ten im Chronicon Mindense u. Henricus de
H e r V o r d i a.
Ausg.,: 'ap. Mader, antiquit. Brunsvic,
p. 160 sq, — *ap, Leibnit,, scr, rer, Brunsvic,
I. p. 260. Vgl. Meibom, scr. rer. Germ.
I. p. 554.
Erl.-Schr. :'Rcttherg, Kirchengesch. Deufschl.
n. p. 407-416; /ur ein hohes Alter.
Waitz in Naclirichten von der Gottinger Uni-
versitfit. 1857. p. 63, dagegen-
Heinrich 1 in Ranke's Jahrbiichern I.
p. 158. No. 4., ebenso.
Libellus de iniusta vexatione
Willelmi I episcopi Dunhelmensis.
Ausg. : zuerst ed. Tnom. Bedford zusam-
men mit Symeon Dunelmens. Londini
1732. 8».
Libellus de maioribus domus.
Nicht vor dem '.». Jahrh. gcschrieben; entstan-
den aus Gonealogia domus Carolingicae.
Au,<ig.: ' als f ragmentum veteris scri-
ptoris de maioribus domus regiae
ed. Pithoeus, hist. Franc. script. coaet. 12.
Ed, Francof. p. 226-230. — *?<7tederAoft ap,
Duchesne, hist, Franc. scr. II. p, 1-3. —
*ap, Bouquet, rec, U, p, 699,
Libellus de motlbus Anglicanis,
vid. Radulphus Coggeshale.
Libellus de recuperatione, vid.Ano-
nymi de recuperatione.
Libellus de sanguine Christi Augiae
asservato = Translatio sanguinis
Dom.
Libellus de situ Daniae,mW. Adamus
Bremensis.
LIBELLUS — LIBER
421
Libellus de tribulationlbus et angu^
stiis et persecutionibus Maiori Mo-
nasterio iniuste illatis ab archiepi-
scopis et clericis S. Mauricii Turo-
nensis a. 1093.
Ausg.: 'ex edit. Laur. Bochelli ad calcem
Gregorii Turonens. histor. Paris. 1610. 8".
p. 137. — »ap. Bouquet, rec. XTV. p. 93.
Libellus naprationis seu Chronicon
coenobii s. Michaelis de Clusa. 996
—1046.
Handschr.: Rom, Vatic. Christ. 173. saec.
XII. pag. 9-62. — Turin, Hofarch. saec.
XV. chart.
Ausg. : ed. Provana in Monument. histor.
patriae, scr. III. p. 249-266. — Fragmen-
tum ap. Mabillon, annal. o. s. Ben. Tom.
Ul. Vgl. Vita s. Johannis archiep. Rav.
Libellus proclamationisKaroliregis
adversus Grvenilonem archiepiscop.
Senonum, oblatus synodo Tullensi
sive Saponariae a. 859, cui sub-
iuncta est Epistola eiusdem synodi
ad episcopos Britanniae sive Ar-
moricanae provinciae.
Ausg.: ^ed. Pithoeus, annal. et histor.
coaet, script. Ed. Francof. p. 491-498. —
'ap. Duchesne, scr. rer. Franc. 11. p.
436.
Libellus qui dieitur Hierosolymita
sive de oppressione, liberatione ac
restauratione Hierosolymitanae ec-
clesiae = Ekkehardus Uraugiens.,
libeHus.
Libellus supplex decani et con-
ventualium abbatiae Laurishamen-
sis ad Henricum V imp. contra
Hildebrandinos monachos de Hirs-
augia.
Ausg.: ap. Goldast, apologia p. 233-237.
Libellus supplex monachorum Ful-
densium, Carolo Magno imperatori
porrectus.
Ausg. : ' ap. Brower, antiquitates Fuldens.
p. 212. — *ap. Schannat, cod. probat. p.
84. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
IV. 1. (p. 247 ed. Venet.) p. 260-262 ed.
Paris.
Liber censualis episcopi Slesvi-
censis a. 1436.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic,
VII. p. 456-507
Llber censualis Sancti Petri Gan-
densis.
Handschr.: Briigge, mbr. 4"*. saec. XI.
Ausg.: ed. Vandeputte in Notes sur la
mise en culture de ia Flandre occidentale.
Bruges 1841. p. 32-51.
Liber census Daniae tempore re-
gum Waldemari II et Christophori I
confectus.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic.
VII. p. 507-553; notae p. 554-625.
Erl.-Sehr.: Brevern, G. v., Studiea zurGesch.
Liv.-, Esth- u. Kurlands. 1. Bd. A. u. d. T. :
Der liber census Daniae u. d. Anfange der
Gesch. Harriens u. Wirlands (1219-1244).
Dorpat 1858. Lex.-8o. 2 Thlr. 24 Sgr.
Schirren, Beitrag zum Verstandniss des 11-
ber census Daniae. Analyse und Kritik
der Schrift Georgs von Brevern: der lib.
cens. Dan. etc. — in Mem. des sciences de
St. Petersbourg. 7. ser. Scienc. polit., histor.
et philol. Tom. II. No. 3. 1860. Auch eimeln
hieraus St. Petersb. 1860. Imp.-40. VII und
136 pag. 1 Thlr. 8 Sgr.
Liber DaticusLundensis recentior,
saec. XII-XIV.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV.
p. 27-68.
Liber Daticus Lundensis vetustior.
Ein Necrologium wie der vorhergehende Liber,
reicht von 1086 bis 1391.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. III.
p. 47o-579. Vgl. Necrologium Lundense.
Liber de castro Ambasiae.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. IX.
p. 32.
Liber de diversis casibus coenobii
DervensisauctoremonachoDervensi.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. IX.
p. 6. 7.
Liber de fundatione Schirensis mo-
nasterii, vid. Conradus philosophus.
Liber de Henrico Aucupe = Im-
peratorum ab Henrico Aucupe.
Liber de s. Hildulfl successoribus
in Mediano monasterio seu Chro-
nicon Mediani monasterii {Moyen-
moutier) auct. anonymo usque ad
a. 1020.
Von geringem Werthe; fortgesetzt von Johan-
nes de Bay ono.
Handschr. : vid. ap. Pertz, scr. IV. p. 87.
Ausg. : ' ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1093. — ' besser ed. H. Belhomme,
historia Mediani in monte Vosago mona-
sterii. Argentorati 1724. 4". — * hieraus
wiederholt das 2. Buch ap. Calmet, hist. de
Lorraine. 11. preuv. p. XLIX. — *ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 87-92.
Erl.-Schr.: Belbomme, H., antiquitates montis
Vogesi et praesertim Mediani in eodem mo-
n.igterii o. s. Ben. Argentor. 1733. 4».
R e 1 1 b e r g , Kirchengeschichte Deutschlands
I. p. 467. 522.
Vgl. Johannes de B&yono.
Vita s. Deodati.
„ „ Hildulfi.
422
LIBER
Liber de monasterii Fiscamnensis
revelatione.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. X.
p. 371.
Libep de reliquiis ecclesiae s. Dio-
nysii.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. X.
p. 380.
Liber de secta pseudoapostolorum,
vid. Historia Dulcini.
Liber diurnus Romanorum=Liber
pontificura qui dicitur diurnus.
Liber ecclesie de Scon: Muni-
raenta vetustiora monasterii sancte
Trinitatis et s. Michaelis de Scon.
Ausg.: edit. by Cosmo Innes. (Edinburg)
184:3. 4<*. Printed jor the Bannatyne Club.
Liber fundationis claustri S. Mariae
in Heinrichow auct. Petro abbate.
Nach 1250 verfasst u. bis 1310 fortgesetzt. Das
erste geschichtliche Denlimal Schlcsiens. Unschatz-
bar.
Ausy. : ed. G. A. Stenzel. Vratislav. 1854. 4«.
Liber fundationummonasteriiZwe-
tlensis.
Ausg.: ed. Frast in Fontes rer. Austr.
II. p. 3.
Liber Heremi.
DieHauptquelle au.swelcher Tschudi schdpfte.
Ausg.: aus d. Einsiedler Handschr. hrsg.
von P. Gall Morel in Der Geschichtsfreund.
Mittheilungen des hist. Vereins der fiinf
Orte Lucern, Uri, Schwyz, Unterwalden
u. Zug. 1843. L 1. p. 93-152. (Einleit. p.
93-98; annales Einsidlenses maiores
a. 814-1226 p. 99-146; annales Eins.
minores a. 814-1298 p. 147-150; notae
variae a. 1110-1214 p. 151. 152.) 1844.
I. 2. p. 391-416 (dotationes Einsidlenses.)
Vgl. Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 194. not. 6.
Liber Landavensis, Llyfr Teilo, or
the ancient register of the Cathedral
church of Llandaff.
Reicht bis 11.S2. Voll von Fabeln und Widcr-
sprlichen. ,Irrituinest, veraa falsissecernere.' Schoell.
Ausg.: from mss. in the libraries of
Hengwrt and of Jesus CoUege, Oxford:
with an english translat. and notes by W.
J. Rees. Llandovery, Welsh mss. society
1840. 8«.
Erl.-Schr.: Wakeman, T., supplemcntary notes
to the I.iber Landavensis. ibid. 1841 , 8o .
Wright, biographia l*ritann. liior. II. p. 107.
Liber monasterii s. Wandregisili.
Fast vollstandig aus Adonis chronic. abgo-
schrieben.
Ausg.: fragmentum a. 841-877 ap. Bou-
quet, rec. VII. p. 44.
Liber niger monasterii s. Petri de
Burgo.
Geschrieben zwischen 1125-1128. .Dcscriptio ma-
ncriorum abbatine de Burhc'
Ausg.: ztmainmen mit Chronicon Petro-
burgense ed. Stapleton. Londini, Camdcn
society 1849. 8». p. 157-183.
Liber passionalis, vid. Jacobus de
Voragine.
Liber Peirescianus, vid. Constan-
tinus Porph., xeifaX. B.
Liber pontificalis Eichstetensis, vid.
Gundecharus.
Liber pontificalis seu Vitae ponti-
ficum Romanorum. A s. Petro usque
ad Stephanum VI (f 891).
Ungleichartig in seinen Theilen, buntwechselnd
in Stil iind Darstellungsweise ist dioses merkwiir-
dige Buch ein trcues Abbild der weehseluden Ge-
sehicke des romisch. Episcopats u. d. ewigen Stadt
selbst. Es besteht aus eiuer Reihe von Lebensbe-
.schroibungen, die zu vorschiedenen Zeiten von ver-
schiedenen Verfa.ssern niedergeschricben sind; v. 8.
Jahrh. an ist es gleichzeitige QuoUe. — Ueber den
oder die Verf. sind die Acteu noch nicht gcschlossen.
Nach Onufrio Panvini u. a. ist der Liber pontif. bis
auf Nicolaus I von Anastasius bibliothecar.
( saec. IX.), d«s Folgende bis Stephan VI von
Guilelmus bibl io thecar. (unf. Cireg. VII.) ge-
schrieben. Diese Auifassung, schon angezvveifelt
von Baronio, ist 1692 durch Scholstrate (de antiquis
Rom. ponlificum catalogg. ex quibus liber pontiiical.
concinnatus sit et de liljri pontitic. auctore et prae-
stantia diss. Romae 1G92. 40., wieder dbgedruckl ap.
Mnratori, scr. rer. Ital. III. 1. p. 1 31) griindlich
widerlegt: beide (A. und G.) haben keinen An-
thoil an diesem Werke. — Eine Forlsetzung des-
selben von I.ando bis Grcgor VII ap. Vignoli, lib.
pont. I. nach einem Cavensischen, jetzt Vaticanisch.
Jlpt. ; nach einer Estcnsischen ein Auszug ap.
Muratori, script. III. — Eine andere Fortsetzung
von (rreg. VII bis Honor. II trenntcn Panvini und
Baronio vom Anastasius ganz und schrieben sie
I'andulf von Pisa zu. Const. Gaetani, welcher
hieraus die Vita Gelasii II 1638 cdirte, sprach diese
Ansicht glcichfalls aus. Papebroch erhob sich hior-
gegen in seiuer Ausg. dieser l.eben {bia jetzt der
reinste und Uabarste Text, im Propylaeum AA. Sanct.
Bolland. Maii) mit gewichtigen Griinden ; dennocb
traten die Socii Palatini, welche ap. Muratori, scr.
III. prs. I. die ncue Ausg. [vorher Venetiis 1.547.
IGOO elc.) dieser Biographien von Gregor VII bis
llonor. II bcsorgten, Oaetani wieder bci, und so
stehen sic dort unt. dera Namen des Pandulphus
Pjsanus. Die.se Vcrwirrung hat trefflich gelosl W.
Giesebrecht?'n Kieler allgem. Monatsschrift. 1852.
p. 2(!0 ff. Nach ihm sind die I.eben Gregors Vlf,
Vict. III u. Urb. II selb.standige Arbeiten, d. vvahr-
scheinlich ebenso, vvie die Vita Paschalis U in Wirk-
lichkeit, fiir Schrifteu des gefeierten Petrus Pi-
sanuK cardita. presb. S. Susannae gelten diirfen.
Dic Biographien von Gelasius II, Calixt II u. Ho-
norius II schrieb Pandulphtts. Netfe Ilugos von
.\latri, nach U.^iO. — Der Bibliothckar Petrus
Guillcrmus (von Panvini eogar fiir zvvci Per-
sonen: die Bibliothokare Petrus und GuiUermas,
gehalten) schrieb den Codex blos ab und ist aus
der I.iteraturgcsch. dcs Mittelalters ganzlicb zu
strcichcn.
Alao vveder Anas tasius biblioth., nochPc-
trus (Tuillormus bibl. , noch Pandulphus
Pisanus sind dic Vorf. des Liber ponlificalis, son-
dem er riihrt von Verschiedcncn her, von dcnen
Pelrus Pisanns u. Pandulphas nepos bis jctzt nur
festgestellt sind.
Gegen Ende des 12. .T,Hhrh. cntstand zu Rom
cine neue Forl-olz. ilcr l'apstlobcu, dle Baronio al»
LIBER — LINTURIUS
423
Acta Vaticana zum grossten Theil in seine an-
nales ecclesiast. aufgenommen hat u. die unt. Cen-
cius Camerar. (vid. p. 194) uaher erwahnt sind.
Die Ausgaben erschieiien bisher u. d. Namen
des Anastasius bibliothecarius.
Handschr.: vid. Pertz' Archiv V. p.
58 sq.
Ausg. : 'm. d. Tit. : Anastasii biWiothec. vitae
s. gesta Roman. pontific. Ed. J. Busaeus.
Moguntiae 1602. 4". [In zicei Exempl. soll
p. 293 die Geschichte der Papstin Johanna
stehin, die in den andem fehlt.) — "^zu-
sammen mit Anastasii bibl, historia ecclesia-
stica s. chronographia tripart. op. K. Annib.
Fabrotti. Paris. 1649. fol. {Zugleich ein Theil
der Byzantinae histor. scriptores). — * nunc
tertium prodeunt c. auctario variantium
lectt. iamprid. descriptarum per Lc.
Holstenium et Em. a Schelstrate, additis
etiam phiribus collectis . . . a Fr. Penia,
.... servata ubique divisione sectionum
Bd. Milliui. Cum praef. et ind. op. et
studio Fr. Bianchini. Romae 1718-35. 4
vol. {ein 5. u. letzter Bd. ist nicht erschie-
nen) fol. M. Kupff. Tom. I. enthalt den
ganzen sogenannten Anastasius, die folgen-
den den Text sticckweise mit reichem Ap-
parat. Beste Ausgabe. — *ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. mit einer Anzahl anderer
aus spatersr Zeit stammender u. am Schluss
beigefiigter Vitae spdterer Papste von
Leo IX bis Joh. XXII. — ^sehr correcte
Textesausgabe {aus 19 mpt.), aber nur bis
Papst Sisinnius (a. 708.) reichend, ed. J.
Vignolius. Romae 1724 sq. 3 vol, 4". —
*neueste Textesausgabe {nach Fabrotti) Ve-
netis 1729. fol. — 'Fragmenta de rebus
Pipini et CaroH M. in Italia a. 742-795
ap. Duchesne, hist. Fr. scr. 11. p. 208-219.
— 'Fragmenta de rebus Lotharii et
Ludov. n imp. in Itaha, ibid. 11. p. 394-
399.
Erl.-Schr.: Alteserra, A. Dadin, notae et ob-
servatt. in Anastasium de vitis Romanor. pon-
tificum. Paris. 1680. 40.(aucA t« Bianchinis
Ausgabe des Anast.)
Bahr, Gesch. der romisch. Literatur im karo-
ling. ZeiWlter p. 266-270.
Ciampini, J., examen libri pontificalis s. vi-
tar. rom. pontif. quae sub nomine Anastasii
circumferuntur. Romae 1688. 40. {auch ap.
Muratori, script. rer. Ital. III. 1. p. 33-54.)
Mock, Th. D., de donatione a Carolo M. sedi
apostolicae a, 774 oblata. Monasterii 1861. 8o.
p. 5 sq.
Bostell, Beschreibung Roms I. p. 207-217, gibt
eine gtiie Zusammenstellung iiher die Entstehung
des sogenannten Anastasius.
Schelstrate, Imm., de antiqnitate etc, s. oben.
Liber pontificum qui dicitur Di-
urnus.
Enthalt BriefFormeln, Wahliustructionen etc.
Wichtige Schrift, die gegen 690 ihre jetzige Gestalt
erhielt.
Ausg. : ' ed, Jo, Garnerius. Parisiis 1680,
4". — ^wiederholt ap. Hofiinann, nova
scriptorum ac monumentorum coUect. Lips.
1733. 4«. H.
Erl.-SchK Fabricius, bibl. mediae et iufimae
latinit, lib. IV. p. 116-119,
Liberatus diaconus Carthaginiens.,
vid. Acta s. Silverii.
Lignamine, Joh.Philipp. de, Messa-
nensis, typograph. Rom.: Chronica
summorum pontificum imperato-
rumque ab a. 1316 — 1439.
Fortsetzung des Ricobaldus Ferrariensis.
— Enthalt die altesten gedruckten Nachrichten
iiber die BucBdruckerkunst und ist deshalb wich-
tig. Sie besteht aus 2 Theilen.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Incipit cronica sum-
morum pontificu imperatoruq^ : ac de septe
etatibus mudi, ex s, Hieronymo, Eusebio
aiiisq^ uiris eruditis eicerpta, Rome, in
domo . . . Joh. Phil. de Lignamine . . .
1474. 4*. — ^wiederholt als Cronica ponti-
ficu imperatoruq^. Rome 1476. 4", Beide
Ausgaben sind kostbar. — ^verbessert c.
Ricobaldo ap. Eccard, corp. script. med.
aevi I. p. 1225-1314. — '■wiederhoU ap.
Muratori, script. rer. Ital. IX. p. 193-276»
Vgl. Ebert No. 4143.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 294.
: Vita et laudes Philippi
Ferdinandi regis.
Ausg.: Incipit: Inclyti Ferdinandi Regis
uita et laudes a Johaune Philippo Ligna-
mine Mesanensi ad Sixtum Quartu Pon,
Max, In fine : MCCCCLXU {omisso altero X)
IX, mensis Augusti, Pont, Max, Sixti quarti
anno eius primo, kl, 4", s, 1. (Rome, Joh.
Phil. de Lignamine,) cf. Hain 10091.
Vgl. Ricobaldus Ferrariensis.
Ligue faite et conclue entre les
ducs d'Orleans et de Bourbon et
plusieurs autres seigneurs du roy-
aume en 1491.
Ausg.: ap. Godefroy, histoure de Charles
VHL p. 616 (ed. 1684.)
Ligurinus, vid. Guntherus Ligur.
Lindenblatt, Joh. : Jahrbiicher oder
Chronik des Johannes von der Pu-
silie,OfficialszuRiesenburg. 1360 —
1419.
Behandelt die Bliite des deutschen Ordens u.
seinen beginnenden Verfall. Urspriinglich lateinisch
von Joh. V. d. Pus. verfasst, nach seinem Tode ins
Deutsche iibertragen und fortgesetzt,
Handschr.: vid. Toppen 1. c. p. 39.
Ausg.: hrsg, z, erstenmale v. J. Voigt u.
F. W. Schubert. Konigsberg 1823. gr, 8o.
ly, Thlr.
Erl.-Schr.: Toppen, M., Ge.schichte der preu.s-
si.schen Historiographie p. 35-41.
Lindwood, Guilelm., episc. St. Da-
vidis (t 1446): Provinciale seu con-
stitutiones Angliae, libri 5.
Ausg.: 'c. annotatt. Joannis de Athona.
Parisiis 1506. fol. — «Londini 1557. 8». —
»Oxou. 1679. fol.
Linturius, Joann., vid. Rolevinck.
424
LIOSVETNINGA — LIUDPRANDUS
Liosvetninga-Saga.
Yerfassunpsfrosch. Lslands ira 10. u. 11. Jahrh.
Mit ihr hiiuRt /.tisamnien die Vallaliots-Saira.
Ausg.: in Islendinga-Sogur. Tom. II.
Erl.-Sc/ir.: Miiller, 8agabibl. (deiUacke Ausgabe)
I. p. 9«.
Lirer,Thom. [ausMankwetl): Chro-
nik, —1462.
Dcutsch, miircbenvolle8 Werk. Der erste Thejl
hat mit dem 2. wol nicht denselbell Verf. {Vgl.
Masamann, Kaiserchronilc III. p. 255.) Der 2. Theil
dilrTte besser Wiirtembergische Chronik ge-
nannt werden. Handelt hauptsacblich von den Gra-
fen von Montfort-Werdenberg.
Handschr.: 3 in Miinchen, k. Hofb.
Cod. Germ. chart. 4". No. 436; vgl. Mass-
mann 1. c.
Ausg.: ^ F. 1. o: 01 In gottes namen
Amen. QI lu diser Coronick wiirdet durch
verdriesslich vermeiden langer geschrifFt
zu lesen. vnd lieplich die kiirtze zu horen
begrifFen gar vil mengerlei schoner alter
geschichten so vor mer dann tausent iaren
geschehen zu den zeitten do die schwabi-
schen land vnd andre land haiden gewesen
seind. F. 49. b. Vnd ich thoman Lirar ge-
sessen zu Ranckweil das do gehort zu dem
schloss vnd herrschafft Fellkirch han diss
ding den merteil gesehen .... Vnd ist das
buch zum ersten abgeschriben in dem iar
als man zalt von der geburt cristi eilf-
hundert vnd in dem drei vnd treis.sigsten
iar an sant Oswalts tag. F. 62. h, QI Item
do man zalt von der gebiirt Cristi 1462
iar ward Mentz ein genome v6 hertzog
ludwig bij rein genat schwartzherzog etc.
s. 1. et a. (Ulmae, Conr. Dinkmut.) [c/.
Hain, No. 10116.] — »Ulm, Conr. Dinck-
mut 1486. 12. Janr. (c/. Hain. No. 10117.
10118. Die kun. Bibl. zu Berlin besitzt 3
Exempl. dieser Ausgabe viit Dmckverschie-
denheiten.) — *Strassbnrg uff Griineck s.
a. (1499 oder 1500). 4». (c/. Panzer L p.
39.) — *brsg. von J. R. Wegelin. Lindau
1761. 4». unt. d. Tit.: Alte schwiibische Ge-
schichten sammt Chronik eines ungenannten
Autoris. (Ebert No. 12055.)
Erl.-Schr.: Stalin, wirtembergische Oeschichte
_ III. p. 9.
Lisiardus Suessionensis episcop.
(f 1 127), vid. Vita s. Arnulfi Suession.
Lisiardus Turonensis clericus et
decanus Laudunensis (f 1168), vtc?.
Anonymi historiae Hierosolym.
Litania ex vetusto cod. collegii
Corbeiensis, quae cca. 890 in usu
fuisse videtur.
Ausq. : ap. Meibom, script. rer. Germ. I.
p. 762. 763.
Litaniae binae inCorbeiaSaxoniae
usurpatae.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 233.
Littara, Vincent., vid. Vita b. Con-
radi Placent.
Litterae ad Maximilianum irapera-
torem propter invasionem Turcarum
in Croatiam datae 1493.
Ausg.: s. 1. et a. 4".
Literae credentiales et instructio
ambasiatoris rcgis Poloniae super
irruptione Turcarum in suum do-
minium ad eonventum S. R. J. sub
Maximiliano rege in Friburgo ex-
hibitae et praesentatae sabbatho
ante Margaretae a. 1498.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 485-488.
Erl.-Schr.: ScU reibor, St., Kaiser Maximilian I
auf dem Reichstage zu Freiburg im 1. 1498
— inFestreden 7.. .Sacularfcier d. (Jch.irt des
GroBsh. Karl Friedrich zu Baden. Freiburg
1S2S. SO. p. 115-136.
Litterae Gregorii V papae de synodo
Papiensi a. 997 ad Willegisum archi-
episcopum.
Handschr. :Wolfenbiittel, Helmst. No.
32. fol. 169. 170.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. III. p. 694.
Litterae Ludovici IX Francorum
regis, quibus dat potestatem Ste-
phano episcopo Parisiensi, ecclesia-
stica conferendi beneficia tam ra-
tione regaliura, quara alio quo-
cimque iure regi pertinentia, quam-/
diu ipse Ludovicus extra regnum
commorabitur.
Ausj. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 423.
Litterae Maximi archiepiscopi
Constantinopolitani , datae mense
Januario 1480 ad duceili Venetia-
rum (Giovanni Mocenigo).
Ausgezeichnet durch edle Sprache und merk-
wiirdig durch den thatsfichlichen Inhalt; betrifft d.
Verhallniss der griechischen zur rcimischen Kirche.
Handschr.: Wien, kk. Staatsarchiv.
Ausg. : graece cum traductione latina vet.
ed. G. M. Thomas in Abhandlungen der
histor. Cl. der k. Bayer. Akad. der Wissen-
schaften. 1855. VII, p. 173-189.
Erl.-Schr.x llistoria politica p. 98 et patriar-
chica Con.stantlnop. p. U5 (Corp. scr. bist.
Hyz.)
Liudprandus (Liuzo, Liuso), pri-
mum Ticinensis diaconus , 962 epi-
scopus Cremonensis (f 972): Anta-
podoseos seu Rerum per Europam
gestarum libri VI. 887-950.
LIUDPRANDUS
425
Liudprand ist in Bezug auf deutsche Ange-
legenheiten treu und zuverlassig, weniger in Mit-
theilungen iiber Italien. Der Stil ist lebendig, die
Sprache incorrect.
JBandschr.: vid. Pertz, mon. scr. III. p.
269-272,
Ausg.: 'ed. G. Parvus. (Paris.) 1514. fol.
— ^wiederholt ap. Frecht, collect. scr.
Basil. 1532. p. 219. — »ap. Reuber, vet.
scr. 1584 et 1619. — *c. Aimoino ed. J.
Du Breul. Paris. 1603. fol. — *m Luit-
prandi opera quae exstant. Chronicon et ad-
versaria n. prim. in lucem exeunt. Hi. de
la Higuera et Laur. Ramirez de
Prado not. illustr. Antwerp. 1640. fol. —
*nach Eeubers Ausg. ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. IH. p. 562-635. — 'ap. Reu-
ber ed. Joannis p. 127. — ' wiederholt ap.
Muratori, scr. rer. Ital. II. 1. p. 423-476.
— » ap. Pertz, mon. scr. III. p. 264-339. —
'*in us. schol. rec. fecit Pertz ex M. Germ.
Hannov. 1840. 8«. 22 V, Sgr. — "ap. Migne,
patrologiae cursus CXXXVI. — Variae
lectiones ap. Muratori 1. c. p. 1079-1092.
— Briichstiick ap. Bouquet, rec. VUI.
p. 130.
Uebers.: deutsch im Auszuge von K. v.
d. Osten-Sacken, mit Einl., von W. Watten-
bach. Berlin 1853. 8». ( Gesehichtschreib.
der deutschen Vorzeit. X. Jahrh. 2. Bd.)
■ : Historia Ottonis sive de
rebus gestis Ottonis Magiii a. 960 —
964.
Unvollendet geblieben; lcidenschaftlospr und
veiirdiger abgefasst als Alles, was sonst aus L's Fe-
der gefloBsen ist.
Handschr.: Miinchen, k. Bibl. Cimel.
U., 2. d. olim Frisingensis No. 188. mbr.
sec. X. 4". Original. — Briissel, k. Bibl.
mbr. s. X. 4». No. 9884. ; mbr. sec. XI. fol.
No. 9904. — Oxford, Un.-Bibl. Harlei.
mbr. s. XHL fol. No. 2688. — Wien,
kk. Bibl. mbr. s. XII. Hist. prof. No. 338.
— Kloster Neuburg, Stiftsb. mbr. s.
Xn. u. s. w. Vgl. iiber diese ii,. a. Pertz'
Archiv VII. 391.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 340-
346.
Uebers.: deutsch von K. v. d. Osten-
Sacken. Berlin 1853. 8«. (Geschichtschreib.
d. deutsch. Vorz. X. Jahrh. 2. Bd.)
: Relatio de legatione Con-
stantinopolitana a. 968. 969.
Voll der anzichendsten Einzelnheiten. Unvoll-
endet. Text verderbt.
Ausg.: 'ed. Canisiusziwamwien wii< Victor
Tunnunensis et JohannesBiclariensis. Ingol-
stad. 1600. 4*. — ^vjiederholt ap. Baronium,
ann. eccles. ad a. 968. — *u. ap.Muratori,
scr. rer. Ital. IL 1. p. 479-489. — *u. ed.
Niebuhr in Corp. scr. hist. Byzant. (vid. Leo
Diaconus). — »ap. Pertz, mon. scr. III. p.
347-363.
Uebers.: deutsch von K. v. d. Osten-
Sacken. Berlin 1853. 8». ( Geschichtschr.
der deutschen Vorz. X. Jahrh. 2. Bd.)
Erl.-Schr.: v. Arctin, Beitrage VII. p. 230.
Contzen, die Geschichtschreiber der sach-
sischen lCaiserzeit p. 29-45.
V. Delling, iib. d. alte Ilandschr. des Lfutpr.
in d. k. Bibl. zu Miinchen aus Anlass ihrer
Vergleich. mit d. Ausg. ex offlcina .lodoci
Asccnsii et (i. Parvi. Parisiis 1514. 40 —
in Pertz' Arch. IH. p. l^.^j.
Giesebrecht, W., Gesch. d. deutschen Kai-
serzeit I. p. 740-743.
Hausser, L. , die teutschen Geschichtschrei-
ber. Heidelb. 1839. p. 58.
Koplte, Rud. An., de vita et scriptis Liud-
prandi episcopi Cremonensis comment. hi-
stor. CuTD append. tabular. quibus chrono-
logia paparum a Stephano V usque ad Jo-
annem XIII illustratur. Berolini, Jonas 1842.
gr. 80. 1 Thlr. Wicfdig fur d. Kritik.
Kopp, Geschichtsblatter aus der Schweiz. I.
p. 216 ff. {Uber lAudp^s geringe GlautnoUrdig-
keit.)
Martini, C. D. A., iiber d. Geschichtschrei-
ber Liutprand, bes. iib. dessen histor. Glaub-
wiirdigkeit. Miincheu 1810. 40.
Maur enbrecher in Sybels histor. Zcitschr.
1861. p. 123. 151.
Pertz in seinem Arch. VII. p. 391.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et
scriptoribus historicis p. 256-266.
Waitz in Schmidts Zeitschrift fiir Gesch. II.
p. 99.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 209-212.
WilkenjnHeidelberg. Jahrbiich. 1813. p. 124L
NB. Mit Unrecht ist dem Liudprand
die Autorschaft der folgenden Werke zu-
geschoben :
Adversaria.
Planlos zusammengeschriebene Sammlung hi-
storischcr Notizen.
Ausg.: in Luitprandi opera ed. Ramirez
de Prado (s. o.)
: Chronicon a. 606 ad 960.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Chronicon ad Tracte-
mundum Illiberitanum in Hispania episc,
a multis hactenus desideratum, nunquam
editum, ex bibl. D. Th. Tamaio de Var-
gas. Access. eiusd. not. et fragmenta Luit-
praudo attrib. Mantuae Carpetanorum 1635.
40 — 2 Vorher in Opera L — i ab H. de la
Higuera S. J. et L. Ramirez de Prado
edita. Antw. 1640. fol.
Krl.-Schr.: Antonius, bibl. Hispan. I. p. 585.
: Opusculura de vitis Roman.
pontificum seu Liber pontificalis.
Dies dem Liudprand falschlich z.ugeschriebene
Werk ist nur von einem Sachsen aus ihm com|)iIirt.
Ausg.: 'ed. Busaeus. Moguntiae 1602. 4<*.
— ^ in Luitprandi opera quae exstant;
ed. Ramirez de Prado. Autwerp. 1640. fol.
p. 167-284.
Erl.-Schr.: Koepke, R. A., de Liudprandi vita
et scriptis. Berolini 1842. p. 22.
Lappenberg in Pertz' Archiv VI. p. 741.
Martini, C. D. .4., {iiber die Autorschafl) in
Denkschriften der k. Akademie der Wissen-
.•ichaften zu .Miinchen. 1809. Klasse der Ge-
schichte p. 8. not.
Waitz in Pertz' Archiv VIII. p. 544.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 343.
426
LIUTGERUS — LUCIFER
vid.
Liutgerus episc. Monaster. (f 809),
Vita s. (ircgorii Traiect.
Suiberti {rtlatio.)
Lives of Edward the confe8sor,t;e*(f.
Vita s. Eduardi.
Livinus Flandriae apostolus, vid.
Vita s. Bavonis {epitaphium).
Livpe de la Pucelle, native de
Lorraine qui reduisit la France
entre les mains du roy. Ensemble
le jugement et comment elle fut
brul^e au vieil march6 a Rouen
Tan 1431.
Ausy.: 'in Chronique de Normandic.
Rouen 1581. 8". — 'm Histoire de Nor-
mandie. Rouen 1610. 8o.
Xrl.-Schr.: viii. Buchon, collection XXXIV., wel-
cher Band nur Schriften iib. Jeance d'Arc
enthalt und Chronique de la Pucelle.
(Locher, Jac.) Naenia de obitu
et laude Sigismundi archiducis Au-
striae f 149G.
Ausg.: s. 1. et a. (Friburgi, Riederer
1496). 4».
Lodewijk van Velthem, brabanti-
scher Priester (um 1303): iSpieghel
historiael of Rijmspiegel in de Neder-
landsche taal. 8 Bchr. 1248—1316.
Fortsetzung von M.aerlant.
Ausg. : ' Spieghel historiael of Rijmspie-
gel, zynde de nederlandsche Rijmchronijk
van Lodewijk van Velthem, vor ruym 400
jaeren in dichtmaet gebracht. Ujtgegeven
door Is. le Long. Am.sterdain 1717. fol.
Schlecht. — "^Das 3. Buch allein hrsggb.
von G. J. A. Jonckbloet, Ludovici de Velt-
hem speculi historialis liber III. Hagae
Com. 1840. 4*. Sorgsame Ausgabe.
Erl.-Schr.: Mone, Uebersicht der niederland.
Volksliteratur p. 111.
Ueber die Ritter der Tafelrunde mit Bezug-
nahmc auf das Spieghel historiael von Lode-
wic van Velthem — in Mcmoires de la
Roci^t^ de Thist. et des beaux arts de la
Flandre maritimc de France. Bergues 1S57.
p. 84 sq.
Wlnd, bibliotbek d. Nederlandscbe geschied-
schrijvers p. 45-49-
van Wyn, bistorische en letterk.avondstonden.
Amsterdam 1800. I. p. 317-322.
Loerius, Theodoric, vid.NiiSL Dio-
nysii Carthus.
Lombapdica historia, vid. Jacobus
de Voragine.
Longinus, Vincent., Eleutherius:
Panegyricus ad D. Maximilianum
pro instituto et erecto Viennae
coUegio poetarum et mathematico-
rum, anno 1502 dictus.
Versuo heroici.
Ausg.: ap. Freher, .scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 489,
Longolius, Christoph., vid. Vita
s. Ludovici IX.
Longtoff, Pierre, chanoine k Brid-
lington: Chronicle.
Tlrspriinglich normannisch-franzosisch; insKng-
lische iibers. von Kobert de Brunne.
Handschr.: London, bibl. Cott. Ms.
Julius. A. V. — Lincoln, bibl. cathedr.
Ausg.: 'ed. Th. Heame. Oxford 1725.
2 vol. 8». — ^wiederholt ibid. 1810. 2 vol. 8».
Lopes, Fernao, vid. Fern.ao Lopes.
Lopez de Ayala, vid. Ayala.
Los, vid. Johannes de Los.
Louis de Beauvou (Ilofherr Konigs
Rene) : Pas d'armes de la Bergiere.
Schilderung eines 1449 zu Tarascon gebaltenen
Turniers.
Ausg.: publ. par G. A. Grapelet. Paris
1828. 8».
Louise de Savoie: M^moires de
Louise de Savoie, mere du roi
Fran^ois 1 de France, (nee 1476,
t 1532).
'in Collection universelle XVI. —
'ap. Petitot, collection XVI. — *ap. Mi-
chaud et Poujoulat, nouv. collection V. —
*ap. Buchon, choix de chroniques IX.
Erl.-Schr.: Vie de . . . madame Loyse de Savoye
relig. au convent de mad. Saintc-Claire
d'Orbe, escripte en 1507 . . . Preced. d'une
nolice. ..par A. Jl.Jeanneret. Genfeve 1860.80.
Luca della Robbia, latinista et storico
(sec. XVI) : Narrazione del caso di
Pietro Paolo Boscoli e di Agostino
Capponi.
Eiue Erzahlung von vorziiglicher Schonheit u.
groRsem p.^ychologiscben Interesse Ub. die letzten
Stuuden jener beiden Verschworer gcgen die Me-
dici, welclie deshalb 1513 hiugerichtet wurden, —
ein Kleinod der italienischon Literatur.
Ausg. : ed. Fil. Polidori in Archivio stor.
Ital. I. p. 283-312.
Lucas archiepiscopus Consentinus
(f 1224), vid. Vita b. Joachirai abb.
[synopsis virt.)
Lucas diaconus Tudensis et epi-
scopus (t 1250): Chronicon mundi
ab O. C. usque ad a. 123G Chr.
Libri 4.
Uic beiden ersten Hiicher enthaltcn die Arbei-
ten des Isidoriis, Ildcphonsus und Julianus
niit Erganzungen, die beiden Ictzten dio Fortsel-
zung von 670U274.
Ausg. : ap. Schott, Hispania ilhistrata IV.
p. 1-117.
Erl.-Schr.: Fabriciaa, bibl. med. et inf. latini-
t«Uf ed. Mansi IV. p. 281.
(y. Vita a. Ferdinandi III (viU brev.)
„ ,, Isidori ep. Hisp.
Lucifer subdiaconus, vid. Vita s.
Evurtii ep. Aurel.
LUCTUS — LUPUS
4S1
Luctus quo mors Friderici ducis
Austriam Styriamque afflixit.
Handschr.: Admunt No. 94.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. IL p.
398. — 'ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 50.
Ludgerus = Liutgerus.
Ludolfus de Suchen {rectius Sud-
heim), presbyter dioec. Paderborn.
(flor. V6m—\M\y. Liber de itinere
terrae sanctae.
Eandschr.: Berlin, k. Bibl. chartac.
fol. saec. XIV. u. XV. — MiLnchen, k.
Hofb. saec. XV.
Ausg.: ^ * Argentorati, ex offic. Hen-
rici Eggestein. s. a. kl. fol. — »Venetiis
s. a. 4". (1 Ex. in Paderborn, Theodorian.
Bibl., 1 anderes in Dresden, k. Bibl. Aeus-
serst selten. 54 Bl — *ed. F. Deycks.
Stuttgart 1851. 8«. (25. Publication des
Literar. Vereins.)
Uebers.: deutsch: Handschr.: Diissel-
dorf , k. Landesbibl.
Ausg.: 'Augsburg 1477. 4». — »s. a. et
1. 4*. In beiden wird der Verf. Petrus zu
Suchen genannt.
Erl.-Schr.: Deycks, F., iib. altere Pilgerfahrten
nach Jerusalem mit besonderer Riicksicht
auf Ludolfs von Sucheu Reisebuch des h.
Landes. Munster 1848. 8o .
Evelt, Ludolf von Suchen, Pfarrer im Iloch-
stift Paderborn u. dessen Reise nach dem
h. Lande, — in Zeitschrift fiir westphal. Ge-
schichte u. Alterthumsk. XX. 1859. p. 1 22.
Ritter, C, Erdkunde XV. 1. Abth. p. 45.46.
2. Auflage.
Struve, bibl. historica ed. -Meusel I. 2. p.
77; cf. X. 2. p. 121.
Ludolfus episcopus Augustanus,
vid. Vita s. Udalrici.
Luidolfus presbyter Moguntinus,
vid. Vita s. Severi episc. Ravenn.
{vita alia.)
Ludolphus Sagax, vid. Landulfus
de Columna.
Ludovici IV Bavari imp. (1314)
scripta publica.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve I. p. 651.
Ludovicus Barbus, Venetus episco-
pus ex abbate s. Justinae de Padua
ord. Bened. (f 1443): De initio et
progressu congregationis Benedicti-
nae s. Justinae de Padua.
Ausg.: ap. Pez, thesaur. auecd. II. 3. p.
267-307.
Ludovicus li^^"!^'^! de Raimo, vid.
/semori
Annales de Raimo.
LudovicusVicentinus ord.min., vtd.
Vita s. Bernardini Senensis.
Luidolfus = Ludolfus.
Luitprandus = Liudprandus.
Lulmius, Paul. , rectius Ulmius
Bergomensis, ord. eremit. (f 1484),
•{^id. Vita b. Magdalenae Alb.
,, ,, ]\lagdalenae de Como.
,. ,, Mariae de Alber.
„ „ Monicae.
Luna, vid. Cronica de Don Alvares
de Luna p. 242.
Luppoldus de Bebenburg : Ritmati-
cum querulosum et lamentosum di-
ctamen de modernis cursibus et de-
fectibus regni ac imp. Romanorum.
1341.
Au^g .: ' ed. Peter in einem Prdgramm des
Gymnas. zu Miinnerstadt (Wiirzburg gedr.
1842. 4«.) — ^vnederholt ap. Bohmer, fon-
tes I. p. 479-484.
Lupus abbasFerrieriensis(t862?),
etiam Lupus Servatus dictus, vid.
Epistolae Lupi.
Vita s. Maximini ep. Trevir. {vita
alia.)
,, ,, Wigberti.
Krl.-8chr: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karolingisch. Zeitalter p. 456-461; vgl.
p. 228.
LupusBarensisprotospata/ .0^^.^^^^
Lupus Protospata 1
in regnoNeapolitanogestarumbreve
chronicon. 855—1102.
Der Name des Verfassers ist untcrgeschoben,
kein Codex nennt ihn, jedoch ist das VVerk unter
dieser Bezeichnung seit d. 17. Jahrh. bekannt.
Handschr.: Neapel, Studj, vgl. Pertz'
Arch. V. 157. — Rom, bibl. Vatic. Urbin.
No. 983. - Paris, k. Bibl. No. 6061. 8*.
sec. XVI.
Ausg.: 'ap. Caraccioli, antiqui chrono-
logi IV. Neapoli 1626. 4«. p. 93. — ^wie-
derholt ap. Muratori, scr. rer. Ital. V. p.
37-49, mit PratilWs Noten. — *ap. Burmann,
thesaur. Italiae IX. 1. p. 411. — *ed.
Carusius, bibl. hist. regni Sicil. I. p. 35.
— *ap. Pratilli, hist. princip. Langob. IV.
p. 17. — «ap. Pertz, mon. Germ. scr. V.
p. 52-63 mit gegenuberstehendem Texte der
Annales Barenses bis pag. 56. Ap-
pendix incerti auctoris ad Lupi Proto-
spatae chronicon, a. 1212-1519. 'ap. Ca-
raccioli 1. c. p. 120. — 'ap. Muratori 1.
c. p. 50-52. — »ap. Pratilli 1. c. p. 58.
Vgl. Annales Barenses.
Anonymi Barensis.
Chronicon Norm»nnicum breve.
428
MACARIUS — MADIUS
M.
Macarius monachus Pinnatensis,
vid. Vita ss. Voti et Fel. {vita recent.)
Maccaneo, | Domin., Mediolanen-
Machaneus,i sis: Epitomae histo-
ricae novem ducum Sabaudorum
—1518.
Ausg.: in Monument. histor. patriae, scr.
r. p. 739-838.
Macchlavelli, Nicolo di Bernardo
dei (t 1527): Istorie Fiorentine.
Libri 8. 1215—1492.
Das gro.sstc und vollendetste Werk des Verf.,
worin niit bcwundeinswerthem Tacte zwiechen
wissenschaftlicher Geech., Tagesbpgebenheit und
politischcm ESsonnemcnt unterschieden i.st.
Aiisg. : 'Firenze, Giunta 1532. 4*. — *Boma,
Ant. Blado de A.sula 1532. 4o. — ^(Venetia)
1537. 8». — *Vinegia 1546. 8». -^ *s. 1.
1550. 4". — •nuovamente corette, cou di-
ligenza ristampate. Venegia, per Giglio
1554. 12mo. — 'Hagae Comitum 1658. 8o.
— "Capolago 1842. 2 vol.'8o. — «Firenze
1848. 8». — '«Firenze, Monnier 1851. 8o.
u. bfters; auck in den Oesammtausgaben
(s. u.)
Uebers. : deutsch ' von W. Neumann.
Berlin 1809. (Wien 1817). 2 vol. 8". —
*aus d. Ital. mit Anmerk. von Otto. Leip-
zig 1788. 2 vol. 4«. 4 Thlr. — »von Reu-
mont. Leipzig 1846. 2 vol. 8». — *in' d.
Uebers. der sammtl. Werke von Ziegler.
(Tom. IV.) Karlsruhe 1833. 8°.
franzos.: trad. en frant;. apar Yves de
Brinon. 'Paris 1577. »1615. 8». — bpar
Fr. Tetard. Amsterd. 1694. 2 vol. 12mo. _
cpar de Barrett. Paris 1789. 2 vol. 12 mo.
Alle nicht von Werth. — dpar J. V. P^ri^s.
iParis 1842. 12 mo. ^ibid. 1855. 8».
enqlish: ' transl. by T(hom). B(edingfield).
London 1594. fol. 1595. fol. — >by M. K.
London 1674.8". — ^Farneworthstranslation
carefully revised. London, Bohn's standard
library 1847, kl. 8«. 3 sh. 6 d.
latein.: Historiae Florent. libri 8. 'Ha-
genow. 1658. 12 mo — *Lugdunil645. 12 mo.
: II principe.
Das beriihmtestc seiner Biichcr, welches trotz
des vielfachstcn Tadcls dem Verfasser bezeutrt,
dasR cr ein hochst umsichtijrer, weiser, auf seinen
Kenntnisscn fest ruhender Denker u. Staatsmann
war: cin wahres Elemcnt.irbuch der histor. Wissen-
scbaft fiir jeden Folitiker u. fleschichtsehreibcr.
Ausg.: ' Eoma 1532. 4o. — »Vinegia 1537.
12 mo. _ «Filadclfia (Livorno) 1792. 8o. _
*coIIa vita dell' autore. Frankf. a/M. 1852.
16mo. 14 Sgr. — »pubbl. da AI. Buttura.
Paris 1834. 32 mo. u. viele andere Ausgg.
Uebera.: deutsch: 'Frankfurt u. Leipzig
1745. — «Hannover 1756. S". — Hbid.
1762. 8». — *Arnstadt u. Rudolstadt 1804.
8». — *ubers. v. W. Grafen von 'Hohen-
thal-Stadteln. Leipzig 1835. 8*. — «ubers.
von Gl. Regis. Stuttgart 1842. gr. 8«. 1 Thlr.
— 'ubers. von K. Riedel. Darmstadt 1841.
16 mo. V, Thlr.
english by J. S. Byerley. 'London 1802.
80. '1810. 8". — ^zufammen mit History
of Florence. London, Bohn's standard li-
brary 1847. kl. 8o, 3 sh. 6 d.
franzos.. 'trad. en franc;. par G.Cappel.
Paris 1553. 4». — *par G. d'Auvergne.
Paris 1572. 16 mo. _ Spar Amelot de la
Houssaie.Amsterd.1683. 12 mo. (BieseUeber-
setzung ist ojters wiederholt.) — *par P.
Christian. Paris 1842. 12 mo. _ »Paris,
Gerd6s 1847. 12 mo. _ «par Ch. Louandre.
Paris 1852. 2 vol. 18 mo.
spanisch: traduc, al espaiiol. Nueva edi-
cion. Paris, Pillet 1838. 18 mo.
lateinisch: 'Princeps, ex Sylvii Telii tra-
ductione; acced. alia contra Machiavellum
scripta. Lugd. Bat. 1643. 12mo. — ^als
Disputationum de repnblica libri 3. Mom-
pelgard. 1589. 8«. — »Francof. 1608. 12mo.
: Tutte le opere.
Ausg. : (Genfeve) 1550. 4*. u. ofters. — Mai-
land 1810-11. 11 Bde. 8o., recht gut. —
Firenze 1813. 8 vol. 8". — col tit.: Opere
complete di N. Machiavelli . . . Firenze e Ge-
nova, M. Cecchi 1857. gr. 8«. Am vollstan-
digsten. Es gibt noch viele andere Ausgg.
Uebers.: deutsch von Ziegler. Karlsruhe
1833. 8 Bde. 8«. 13'/, Thlr.
franzosisck: Paris 1799. 6 vol. 8o. —
ibid. 1821. 12 vol. 8». ibid. 1837, 1842. 2 vol.
gr. 80.
Erl.-Schr. Gervinns, histor. Schriften. Frankf.
1S33. I. p. 86-218.
Macedo, Franciscus, Lusitanus
(1660) , vid. Vita ss. Tarasiae vid.
et Sanciae.
Macullo, vid. Johannes de Fordun.
Madius de Barbazanis, Micha: Hi-
storia de gestis Roraanorum im-
peratorum et summorum pontificum.
Pars partis secundae. 129() — 1330.
Das Werkchcn, aus 21) Capitcln bestehcnd, ent-
spricht nur in dcn crstcn sieben scincm Titel;
dic libri^cn handeln iiber dalmatinische (reschichte.
— Ob -Madius der Verfasser oder nur Herausge-
bcr war, ist noch unentschiedcn.
Ausg.: 'edid. Jo. Lucius inseiTieni Werke:
Libri 6 de rcgno Dalmatiae et Croatiae.
Amstelod. 1666. fol. p, 370-380, — »ap.
Schwandtner, scr, rer. Hungar, III. p, 636-
653.
MAERLANT — MAGNUS
429
Erl.-Schr.: Haner, de scriptoribus rerum Hun-
garic. p. 33.
Maerlant, Jacob van (Flamander,
geb. 1235, t um 1300): Spieghel
historiael.
Eine gereiinte Weltclironik nach Vincentius
Bellov. Vorbilde, angefangen 1283: in keiner Hand-
schrift vollstandig erhalten. Der Verf. war ein heller
Kopf, frommen und rechten Sinnes. Fortgesetzt v.
Lodewijk van Velthem.
Handschr.: vid. ap. Mone, Uebersicht
p. 102.
Ausg.: '(J. van Maerlant) Spieghel hi-
storiael. Houdende in hem alle hystorien
d. waerachtigher Cronijcker ende der Bibe-
len ende der godlijcker scriftueren met alle
gheschiedenissen ende vreemtheden d. Hy
storien ende der Poetrien die welcke waer-
achtig sijn. Antwerpen, Cl. Grave 1515.
fol. ARt Holzschnitten. Erste seltene Ausg.
— ' Spieghel historiael of Rijmkronijk van
Jacob van Maerlant, met aauteekeningen
door J. A. Clignet en J. Steeuwinkel,
Leyden 1784. 85. 2 vol. 8». Umfassen die
8 Bchr, des ersten Theils. — *die ersten
3 Bchr. des 3. Theils gab heraus Bilderdijk.
Amsterdam 1812. 8*. — 'Deel 4. uitgeg.
door J. v. Lennep en and. Amsterd. 1849.
— (J. H. Halbertsma, aanteekeningen op
deel IV. Deventer 1851. 8«.) — '■vollstandig
J. v.M's Spiegel historiael. Uitgegeven door
de maatschappij der Nederl. letterkuude te
Leiden. Leiden 1857-59. 3 vol. gr. 4«. Z>e
uitgave wordt bezorgd door E. Verwijs, met
medetcerking van Brof. M. de Vries. —
Bruchstiicke ' ed. K. A. Schmidt und
Kinderling in Deutsches Museum. 1788. I.
p. 72-82; 112-124; — ^andere in Ver-
handelingen van de maatschappij der Ned.
letterk. te Leiden. 1818. H. 2. p. 194 sq.
— *andere (186 Verse, Anfang des 6. u.
Ende des 5. Bchs. der 4. Abtheil. ed. Hoff-
niann in Nieuwe werken van de maat-
schappij der Nederl. letterk. te Leiden. I.
2. p. 253.
— : Wapene Martijn.
AurSg. : ' in h. latijn vertaeld d. J. Buke-
lare, uitgeg. d. C. P. Serrure. Gent 1855.
8". — *met de Vervolgen, krit. uitgeg. en
toegelicht door E. Verwijs. Deventer (Le jden)
1857. gr. 8». Mt Worterbuch u. Anmerk.
ETl.Hchr.i Hoffmann, Horae Belgicae. Vratis-
lav. 1830. I. p. 41-41.
Jonckbloet, W. J. A., geschiedenis d. mid-
dennederlandsche dichtkunst. Band 3. Er-
schSvfende Daratellung der Wirksamkeil Maer-
lants.
Jonckbloet, W. J. A., nalezingen op de
Spiegel historiael van J. v. Maerlant. 4. Bd.
Deventer 1S19. 8o.
Mone, Fr. J., Uebersicht der niederlandisch.
Volksliteratur Slterer Zeit. TUbing. 1838. 8o.
p. 102105.
de Vries, proeve eener geschiedenis d. ne-
derduitsche dichtkunde. Amsterdam 1810. I.
p. 6.
Willems in Belg. Museum H. p. 438-464.
van Wyn, histor. en letterk. avondstonden.
Amsterd. 1800. I. p. 289-292.
Maginfridus praepos. Magdeburg.,
vid. Vita s. Emmerammi.
Magnobodus, vid. Vita s. Mam"ilii
{vita alia).
Magnum chronicon Belgicum, vid.
Chronicon Belgicum magniim.
Magnus Ellenhardus =Ellenhardus.
Magnus Lagabaetis-Saga.
Ausg. : ' als Fragment of ancient history
(in the orig. Island. with litt. engl. vers.
by F. Johnstone). Kopeuhag. 1783. 12 mo.
Sehr selten. Niir 20 Exemplare gedruckt.
— 'in d. Fornmanna-Sogur T. X.
Magnus presby ter Reicherspergen-
sis (t 1195): Annales Reichersper-
genses.
Annalen in einfachster Form; in der Bearbei-
tung des Priesters Slagnus reichen sie bis 1195,
in eirier Fortsetzung bis 1279. Von grosser Bedeu-
tung f. den deutschen Osten im 12. Jahrh.. voU feind-
licher Gesinnung gegen die Hohenstaufen.
Handschr.: Miinchen, k.Hofbibl., Latin.
1090. mbr. saec. XH. 8». — Gratz, Jo-
hanneum, mbr. sec. XII. XIH. fol. (dieser
Cod. enthalt die Chronik zweimal u. nennt
allein den Verf.) — Vorau. Vgl. Pertz,
mon. XVH. 439-442.
Ausg.: A ^nach einem 1625 sammt dem
Kloster verbrannten Cod. Reichersp. unt. d.
Tit. : Chronicon monasterii Reicherspergen-
sis studio Chr. Gewoldi. Monachii 1611. 4".
(ab a. 1-1195). Accurate Ausg. mit einge-
riickten Acte^istiicken. Sehr selten. — ^icieder-
holt ap. Ludewig, scr. rer. Bamberg. II.
p. 129-348. Viele Druckfehler. — B i^nach
d. munchener, friiher im Kloster Aldersbach
befindlich geioesenen Cod. (v. J. 1-1167) ed.
Petr. Stewart in Tomus singularis insi-
gniumauctorum. 1614. p. 717-796. — ^wieder-
holt ap. Canisium, lect. antiq. ed. Basnage
IH. 2. p. 217-262. Vgl. Bohmer, fontes IH.
p. LXX. — ^nach derselben Handschr.,
aber nicht vollstdndig unt. d. Tit.: Chroni-
cou Reicherspergense minus ab a. 1058-
1167 auctore Magno presb. ed. Finauer in
Historisch-litterar. Magazin fiir Pfalzbaiern.
1782. I. p. 215-227. — C nach d. Gratzer
Cod. unt. d. Tit. : Magni Reichersperg.
chronica a. 1084-1195 ap. Bohmer, fontes
III. p. 530-553. — D mit Weglassung des
schon edirten Anfangs der Annalen u. der
hereits verdffentUchten klosterlichen Acten-
stiicke ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
XVII. in folgender Uebersichtlichkeit:
Annales Reicherspergenses ab a. 921-1167
p. 443-476 nach der miinchener Handschr.
vereint mit Magnus nach Gewolds Ausg.
u. d. Codd. in Gratz {hieraus die erstere bis
1160 reichende Becens.) u. Vorau.
Chronica coUecta a Magno presbytero
— 1195 p. 476-523 aus d. Gratzer Cod.
(2. Becens.) u. mit diesem verbunden von
430
MAISTERLEIN — MALLIUS
1167 an der 2. Thl. nach Geicold «. d.
Cod. in Vorau.
Continuatio a. 1195-1279 resp. 135B. p.
523-534.
Krl.-Schr.: Appel, B., Ocsch. d. regulirten la-
ter.inonsischen Chorlierrenstiftes des heil.
Augustin zu Ueichersberg in Oberosterreich.
Linz 1857. gr. 80. l Thlr. 10 .Sgr.
StStzer, F., chronici Ueichersbergen.sls dis-
quisitio critica. P.irs I. Halis .Sax. 18i)9. 80-
Wegen nicht eingeaehener Mpte. v«n geringem
Werthe.
Wattenbach, Deutschlands (Teschichtsqucl-
len p. 3fi4 u. ap. Pertz, mon. XVII. p. 439-44:1.
Maistepleln, Sigism., monachus S.
Udalrici (f post 1484): Augustanum
chronicon ecclesiasticum — 1481.
Nach andern heisst d. Verfass. Sigism. Gros-
senbrot.
HandscJir.: Basel, Un.-Bibl. D. V. 8.
chart. — Ntirnberg, Stadtbibl. IV. 91.
— Miinchen, k. Hofbibl. Cod. lat. chart.
.sec. XV. 516. fol. 77; — cod. germ. chart.
fol. No. 213, mit einigen Noten von 1481-
1507.— Wolfenbuttel,chart. anni 1467;
45. 7. ms. Aug. fol. ; — chart. sec. XV.
71. 24. ms. Aug. fol. — Wiirzburg, k.
Bibl. chart. fol. 97.
Aixsg. : ' mit der Bezeichnung ,authore
Sigismundo religioso' ed. Pistorius, script.
rer. Germ. Francof. 1607. III. p. 589. —
'ed. Pi.storius-Struve, scr. rer. Germ. III.
p. 657-684. — ' Bruchstiicke ap. Ludewig,
reliq. mss. VIII. p. 112.
: Chronicon Norimbergense.
1360—1480.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. VIII. p.
1-149.
Vebers.: iib. eine deufsche des Verf. s.
Literar. Blatter V. p. 275.
: Ein schone cronick und
hystoria.
Ausg.: einzige Ausgsburg, Mel. Rammin-
ger 1522. fol. Mit Uohschnitien von Karl
SchoJ/elein. ^
Malabayla, Philipp., vid.
Vita s. Beni.-dicli ep. Albing.
,, ,, Landulphi ep. Ast.
Malachias archiepiscopus Arma-
chanus, vid. Vita s. Bernardi Claraev.
Malaspina, vgl. auch Malespini.
Malaspina, Saba, decanus Meliten-
sis: Rerum Sicularum libri VI. 1250
—1285.
Fortsetzung des Nicolansde Jamsilla. Von
Gesinnung Guelfe; glanbwiirdig.
JTandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
6696. 5.
Ausg. : ' wenig voUstdndig ap. Baluze,
miscell. VI. p. 197-348. {"^ibid. ed. Mansi
I. p. 231). — *verstammelt ed. Carusius,
bibl. Sicul. II. p. 676; — *w. ap. Burmann,
thesaur. Siciliae. Tom. V. — *voUsUindig
u. accwat ap. Muratori, scr, rcr. Ital. VIII.
p. 781-874. — «ap. Del Re, cronisti e scrit-
tori II. p. 201-408 mit gegeniibersteh. ital.
Vebersetzung.
Erl. - Schr. : D r o y s e n , hislor. - poHtische Zeit-
schrift I.
FabriciuR, bibl. med. et inf. latinltati» ed.
Mansi V. p. 10.
Frenzel, C., Kamon Muntancr et Sabas Ma-
laspina. Rerolini 1852. 8«.
Malaterpa, Gaufred., veW.Gaufredus
Malaterra.
Malchetius, vid. Robertus Altissio-
dorensis.
Malchus, natus Philadelphiae in
Syria (saec. V): Bv^avTiaxwv diSloi,
VII. 474- -480.
Fortsetzung des Priscus; nur noch Bruch-
stiicke iibrig.
Ausg. : Fragmenta ' ap. Hoeschel, excerpta
de legationib. Aug. Vindelic. 1603. 4". p.
77. — 'ap.Labbe, protrepticon hist. Byz. Par.
1648. fol. — ^zu^ammen mit Dexippus ed.
Niebuhr in Corp. scr. hist. Byzant. p. 229.
Malespina, vgl. auch Malaspina.
^ Male8pini,Ricordano(tl281):Isto-
ria Fiorentina dall' edificazione di
Fiorenza, insieme con Taggiunta,
0 sia continuazione di essa fatta da
Giachetto di Francesco Malespini
suo nipote, sino all' a. 1276.
M. war der erste Italiener, der eine einigcr-
massen bcdeutende Gcsch. in d. Volkssprache schrieb.
Weder politischer Charakter, noch historischer
Sinn; reine, edle, weun auch kunstlose Darstellung.
Ausg.: 'Fiorenza, Giunti 1568. 4". — 'ibid.
1592. 4». — '^ibid. 1598. 4». — *ap. Muratori,
scr. rer. Ital. VIIL p. 881-1046. — »coIl'
aggiunta di G. Malespini e la cronica di
Gio. Morelli. J^irenze, Tartini 1718. 4". —
•illustrata da V. Follini. Firenzo 1816. 4».
Erl. - Schr.: Gervinus, historische Schriften.
Frankfurt 1833. L p. 1-6.
Maleu, Stephanus, Comodoliaci
canonicus (flor. 1316): Chronicon
Comodoliaci ad Vigennam sive ve-
teris abbatiae ss. Juniani et Amandi.
Ausg.: prologus et fragmentum a. 1226-
1316 ap. Bouquet, rec. XXI. p. 815-820.
Malipiero, Domenico, senatore:
Annali Veneti dall' anno 1457 — 1500,
ordinati e abbreviati dal senatore
Franc. Longo (f 1584). 5 parte.
Eingestreut sind «ehr viele Documente.
Aiisg.: con prefazione e annotazioni di
Agost. Sagredo m Archivio storico Italiano.
Fircuze 1843. 44. VII. 1. p. 3-586 u. in
partc 2 p. 589-720.
Malliu8,Petrus,canonicusbasilicae
Vaticanae (flor. tempore Eugenii
pp. III) : Historiabasilicae Vaticanae
antiquae.
MALVECIUS — MANLIUS
431
; ^ohne Namen des Verfassers unt.
d. Tit.: Descriptio basilicae veteris Vati-
canae auctore Romano, ed. Paulus de An-
gelis. Romae 1646. — ^vilt dem Namen d.
Verf. in AA. SS. Boll. Jun. VH. p. 37-56.
Erl.-Schr.: Janning, coininent. de basilica s.
Petri ibid. p. S5-171.
Vgl. Vegins.
Malvecius, Jacob.,med., doct. (flor.
1412): Chronicon Brixianum ab
origine urbis ad annum usque 1332.
Handschr.: Middlehill, chart. sec.
XVIII. fol. No. 953. — Paris, k. Bibl.
sec. XVI. No. 5883.
Ausg. : primum ap. Muratori, rer. Ital.
scr.XIV. p. 777-1004.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi lib. IX. p. 14.
ManasseSjConstantinus (saec. XII):
Annales seu Breviarium h^storiarum
seu^vvoxpig iGvoQvxiq.Ab O.C. — 1081.
Ausg. : ' graece subiuncta Leunclavii ver-
sione latina primus nunc vulgavit Jo.
Meursius. Lugduni Batav. 1616. 4". Sehr
selten. — ^wiederh. cum Leunclavii et Meur-
sii notis. Acc. variae lect. cura Leonis Al-
latii et C. A. Fabroti et eiusd. glossar. grae-
cobarbanim. Paris., tvp. regiis 1655. fol. —
*wiederh. Venetiis 1729. fol. — *in Meursii
opp. aLamio collectis.Florent 1741. fol.VII.
No. 8. — ^zusammen mit Joelis chrouo-
graphia compend. u. Georg. Acr opolitae
annales recogn. Imm. Bekker. Bonnae 1837.
8«. (Corp. scr. hist. Bjzant.) SVi Thlr. —
•Fragmenta: gr. lat. ed. J. F. Boissonade
(mtf Nicetas Eugenianus). Lugd. Bat. 1819.
12 mo.
Uebers.: Annales e graeco in latinum
conversi per Jo. Leunclavium. Basileae,
Episcopius 1573. 8».
: Carmen politicum in Justi-
num Magnum imperatorem.
Roman in politischen Versen.
Ausg.: ^cum versione metr. F. Morelli
an Corippi Atric. Gramm. de laudibus Ju-
stiiii Minor. lib. 4. Paris. 1610. 8°.
: De Karolo imperatore
versus politici. Graece.
Au8 dem Breviarium histor. entnommen.
Ausg.: 'ed. Pithoeus, annalium et hist.
Franc. script. coaetanei 12. Ed. Francof.
p. 290-295. — *ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. II. p. 199-201. — *ap. Bouquet, rec.
V. p. 397-399.
Manasses et Walcherus, vid. Gesta
episcoporum Cameracensium.
Manetti, Jannotius, Florentinus
(nat. 1396, f 1459): Chronicon Pi-
storiense a condita urbe ad a. 1446.
Von 1154 an glaubwiirdig.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XIX.
p. 989-1076.
: Oratio gratulatoria in coro-
natione Friderici III imp. Romae
sub Nicolao V pont. facta ad utrum-
que. 1450.
Au^sg.: ap. Freher, scr. rerum Germ. ed.
Struve III. p. 9.
: Vita Nicolai V papae.
Libri IV.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. III. 2.
p. 907-960.
Erl.-Schr.: Nald. Naldius, vita Jannotii Ma-
netti, led. Burmann, thesaur. Ital. IX. 8. —
'wiederhoU ap. Muratori, script. rer. Ital.
XX. p. 529-608.
Fabricius, bibl. lat. med. aevi ed. Mansi IV.
p. 24.
ManfredusPotentinusepisc. (1119),
vid. Vita Gerardi ep. Pot.
Maniacutius,Nicol., canonicus ord.
s. Augustini Lateranensis basilicae
(cca. 1180): Catalogus Romanorum
pontificum a Petro ad Alexandrum
III. Versibus hexametris.
Ausg.: "^ed. Onuphr. Panvinius in annotat.
ad Platinam in vita Alexandri III. p.
207. — *ed. Papebroch c. notis in propy-
laeo AA. SS. BoU. Mai. V. p. *27._
Manifest der Niederliindischen
Rathe vor das Haus Oesterreich
gegen Carl VIII, Konig in Frank-
reich von den Jahren 1491 und 1492.
Betriift die Ileirathsangelejrenheiten Maximi-
lians I und die Zuriicksendung d. Erzh. Margareta.
Ausg.: ap. Buder, niitzliche Sammlung
verschiedener ungedruckt. Schriften.Frankf.
u. Leipzig 1735. 8». p. 1-27.
Manlius [alias Mennel), Jacob.,
aus Freiburg im Breisgau, Historio-
graph des Kaisers Maximilian: Ain
hiipsche Chronick von Heidnischen
und Christenkiinigen, der Teiitschen
und Welschen Francken, dariii . . .
die Troyanischen, Pipinischen und
Hugonischen . . . auch sunst vil . . .
geschlecht grosser Kiinig, Fiirsten
und Herrn, die daruss entsprossen
sind, anzeygt werden. (Freyburg
im Breyssgau 1523.) kl. 4". Mit
Holzschn.
: De iuclyto atque apud
Germanos rarissimo actu ecclesia-
stico Kalend. Augusti Auguste ce-
lebrato a. 1518.
Av^g.: Auguste 1518. 4">.
: Historiola duorum actuum
a. 1518 Augustae habitorum: I. In-
vestiturae cardinalitiae dignitatis
432
MANLIUS — MARCHE
Alberto Brandeburg. archiep. Mo-
guntiuo collatae; II. Gladii et pilei
per pontificis legatum Maximil. imp.
QOimti.
Ausg. : ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 709-716.
Manlius,'^) Johannes: Chronicon
episcopatus Constautiensis — 1519.
Die Vita s. Conr.adi ep. Const. ist hierin
voll.standig aufgenommen.
Ausg. : ' ed. Pistorius, scr. rer. Germ. III.
p. 617. — 'ed. Pistorius-Struve, scr. rer.
Germ. III. p. 689-804.
Erl.-Hchr. liettberg, Deutsclilands Kirchenge-
sfhichte U. p. 98-132.
Manlius, Petrus = Maliius.
Manung, ein,dercristenheit widder
die durken,
Die Schrift gehort ins Jahr 1155.
Ausg.: ^s. a. (1472) et 1. ^». 6 Bl. —
^wiederholt in Neuer literar. An«eiger. 1806.
p. 330.
Krl.-Sctir.: v. Aretin, iiber die friihesten uni-
versalhistorischen Folgen der Buchdrucker-
kunst. Miinchen 1809.
Mapes, vid. Gualterus Mapes.
MafFeus | Raphael,Volaterranus
Maphaeus i (t 1521), vid.
Procopius, histor. sui temp. {Uebers.)
Vita b. Jacobi de Cert.
Vita b. Humilianae.
Vitae Sixti IV etc.
Maphaeus Vegius, vid. Vegius.
Marango, Bernard.: Chronicon
Pisanum vetus ab Adam — 1175.
Sehr merkwiirdig u. lehrreich.
Handschr.: vgl. Pertz' Arch. XI. p. 320.
Ausg. : '. *. ' drei unvollstdndige Ausgg.
ohne Namen d. Verj. vid. (p. 226) unt. d. Tit.:
Chronicon Pisanum seu fragm. auct. incerti
ab a. 688-1136. — *se/tr verbess. u. vermehrt
aus Ms. hibl. Paris. in Archivio storico
Ital. VI. 2. p. 1-71.
Marbodus sive Marbodeus\
archidiaconus Andegavens.f (f
Marbodus sive Marbodeusi 1123) :
episcopus Redonensis '
Commendatio Jerosolymitanae ex-
peditionis.
Ausg. : ' in opp. ed. Ives Mayeux. Redon.
1524. 4". — *in eiusd. operib. currt Hildeberto
ab Ant. Beaugendre editis. Paris. 1708. fol.
p. 1576. Vgi. auch Acta s. Florentii presb.
{3ermo.)
De 8. Laurentio.
Passio 8. Mauritii primic.
„ 8s. Felicis et Ad.
,, s. Victoris
Vita 8. Alexil conf.
,, „ (jiualterii s. Gaut.
„ ,, LiclDii {vila all.)
*) ap. Vosaium pag. 651 et Wira.euxa Jdlschlich
Maniliug.
Vita 8. Maurllii [vita al.)
„ „ Magnobodi {vita al.)
„ „ Hoberti abb. Cas.
„ „ Thaisidis.
,, „ Theophili viced. (eat?. hisl.)
Marcellinus cancellarius Justiniani,
comes IUyrici (f 534?): Chronicon
quod rerum oriental. historiam Euse-
bii et Hieronymi usq. ad Justiniani
tempora prosequitur. 379—534.
Mit der Fortsetzung eines Unbekannten von
534-,%0 (s. .\usg. No. 2.)
" Ausg.: '(cur. A. Schonhovius.) Paris. 1646.
8". — 'cum Onuphr. Panvinii fastis. Venet.
1558. Heidelberg. 1588. fol., enthdlt zuerst
die Fortsetr.ung . {Panvin entnahm die Chro-
nik aus heiner Handschr., sondern aus Cu-
spinian^s Commentar zu der Chronik C a s s i o -
dor's, worin er sie stiickiceise einverleibt
hatte ; da passirte es ihm, dass er Cuspinians
(aus Heriman. Augiens. entlehnten) Worte
von 551-558 fiir den Text des Mar-
cellin oder richtiger seines Fortsetzers
hielt.) — *emendatius et auctius op. I. Sir-
mondi. Lutet. Paris. 1619. 8". — *in dessen
operib. Paris. 1696. 11. p. 349. (ed. Venet.
II. p. 269.) — »m Bibl. Patr. Lugd. IV.
p. 517. — 'ap. Galland, bibl. patrum X.
p. 343. — ' ap. Scaliger, thesaur. temporum
p. 22. — *ap. Roncalli, vet. lat. script. chr.
II. p. 266. — 'ap. Rosler, chronic. med.
aevi p. 135. — ^^zusammen mit Prosper
n. Idacius ed. Migne, cursus patrologiae.
Paris. 1846. Tom. LI. — Excerpta ex
appendice ad Marcellini comitis chronicon
'ap. Duchene, hist. Franc. scr. I. p. 217.
— *ap. Bouquet, rec. I. p. 640; H. p. 19.
Erl.-Sclir.: Biihr, die christlichen Dichter und
Geschichtschreiber Roms p. 107.
Fabricius, bibl. med. et iniim. latinitatis ed.
Mansi V. p. 20.
RBsIer, chronica medii aevi p. 94-100.
V. Svbel, de fontibus libri Jordanis de ori-
giiie Getarum. Berol. 18.SS. p. .32.
Waitz , die angebliche Fortsetzung des Mar-
celliu von 551-558, — in Nachrichten von d.
Obttingor UniversitSt. 1857. p. 3H-40.
Marcelllnus presbyter, vid. Vita s.
Suiberti.
Marcellus presbyter, vid. Vita s.
Felicis conf. {vita alia.)
Marche, Olivier de la (n^ 1427,
t 1502) : Memoires de 1435—1492.
CuriSse Memoiren, vvorln die Sitten und Ereig-
nisse am burgundisch. Ilofe anzieheud gcschildert
werden.
Ausg.: ' rov. par Den. Sauvage. Lyon
1562. fol. als Fortsetr.ung der Chroniques
de Flandres depuis 792 jusqu'en 1384 et
continu(5es jusqu'en 1435. — *av. notes et
emendations par J. L. D. G. (Jean Lau-
tens de Gand.) Gand 1566. 4«. — »edit.
augment^o d'iui (5tat de la maison du duc
Charles-le-Hardy. Bruxell. 1616. 4». —
*Lov£un 1643. (1645.) 4». -— *m Collection
universelle des miim. VUI. — 'ap. Guizot,
MARCHE — MARIGNOLA
433
coUect. ■ Vm. et IK. — 'ap. Petitot, col-
lection IX. X. — 'ap. Michaud et Poujou-
lat, nouv. collection III. — »ap. Buchon,
choix de chroniques VII.
: Banquet donn6 par Phi-
lippe le Bon, duc de Bourgogne.
Atisg.: ap. Buchon, coUection XLI.
: Estat de la maison du duc
Charles de Bourgogne, dict le Hardy.
Sehr -wichtiges Schriftchen.
Amg. : in den meisten Ausgaben der ge-
nannten Memoires, vom.
Uebers.: eine alie hollandische unt.
d. Tit. : Rationarium aulae et imperii Caroli
audacis, ducis Burgundiae, ed. Matthaeus,
anal. vet. aevi I. p. 356 (233-320.)
Erl.-Schr.- Paquot, memoires pour servir a
rhist. litter. des Pays Bas XV. p. 305.
Wind, bibliothek der Nederl. geschiedschrij-
vers p. 89-93.
Marchisius deCassino) viJ.Annales
Marchisius scriba i Genuenses.
Marck, Robert de la, duc de
Bouillon, de Sedanet de Fleuranges,
vid. Fleuranges.
Marcus diaconus (flor. 420), vid.
Vita s. Porphyrii.
Marcus Maximus, episc. Caesar-
augustanus (f 612): Continuatio
chronici omnimodae historiae Fl.
Lucii Dextri. 430—612.
Wird fiir untergeschoben gehalten.
Ausg. : stets zusammengedruckt ?«. D e x t e r ;
t. dort die Ausg.
Erl.-Schr.: Acta Sanctor. BoUand. praef. ad
Febr. I.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 24. 61.
Marcus Poeta, s. Benedicti Casi-
nens. discipulus (cca. 610): De situ
et constructione coenobii Casinen-
sis, seu Carmen in laudem s. Bene-
dicti.
Ausg.: ^ed. Angelus de Nuce ad cal-
cem, chronici Leonis Ostiensis. — "ap.
Muratori, script. rer. Ital. IV. p. 605. 606.
Vgl. Vita s. Benedicti Cas.
Mare magnum historiarum, vid.
Dandulus.
Margareta abbatissa Vastenensis
coenobii virginum ord. s. Brigittae
(cca. 1430), vid. Vita s. Brigittae
Suecicae.
Margaretha Vineria (1490), vid.
Vita s. Johannae principis.
Marianus Florentinus (1480), vid.
VUa b. Herculani.
„ „ Johannis Bonvisii.
„ „ Michelinae {alia vita.)
Marianus Scotus, monachus S.
Martini Coloniensis, deinde Fulden-
sis, tum S. Albani Moguntiae (f
1086): Chronicon ab 0. C. —1082
resp. 1104. 1155.
M's Chronik ist ein specimen eruditionis medii
aevi, ausgebeutet von W. Rolevinck. Falschlich
hieltmanfriiher die AnnalesS. Disibodi, welche
ohne Grund dem Priester (anderswo auch unsinni-
gerweise ,,Abt von Disibodenberg" genannten)
Dodechinus zugeschrieben wurden, fiir eine Fort-
setzung von Marianus.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. V.
p. 481-484.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Mariani . . . chronica :
ad euangelii ueritatem, post Hebraicae
sacrosanctg scripturg et septuaginta interpre-
tum uariationem etc. (c. Dodechini conti-
nuat. quam dicunt.) Adi. Martini Poloni
historiam (Ed. J. B. Herold.) Basil., Oporin.
(1559.) fol. — 'besser ap. Pistorium, scr.
rer. Germ. L p. 266 (»ed. Struve I. p. 448-
656), nur Abdruch des gdnzlich interpolirten
Frankju/rter Codex. — * am besten ed. Waitz
ap. Pertz, mon. Germ. scr. V. p. 481-562;
continuatio I. ex cod. Rom. a. 1105-1155
ibid. p. 562; continuat. II. ex cod. Lond. a.
1105-1109 ibid. p. 563. 564; — cf. X. p.
476. — Bruchstiicke 'ap. Bouquet, rec.
V. p. 368-370; VL p. 227; VII. p. 241;
Vm. p. 269; XI. p. 73. — 'ap. Leland,
coUectanea m. p. 276-289.
: Catalogus Romanorum
pontificum.
Au^g. : ap. Pertz, mon. scr. V. p. 487-489.
Erl.-Schr.: Anonymi Scoti mon. Ratisb. vita
Mariani c. annot. J. Bollandi in AA. SS.
Boll. 9. Febr. II. p. 361-372.
Giesebrecht in Schmidfs Zeitschrift fiir
Geschichtswissensch. VII. p. 564. ^
Hausen, C. Ren., de antiquiss. cod. Mariani
Sc. exemploque illius Schottiano ad eden-
dum parato. Francof. ad Viad. 1782. 4o. Ziem-
lich nachldssig verfertigt.
Mackenzie, G. , lives of the Scotes wri-
ters I. p. 99.
Rehfeld, J. D. B., de codice chronici Ma-
riani Scotti Gemblacensi. Traiecti 1782. 4o.
8 Blatttr.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 146.
Semler, Versuch den Gebrauch d. Quellen
. . . . zu erleichtern p. 142.
Stenzel, iiber Marianus Scotus — in Pertz'
Archiv V. p. 768; vgl. IV. p. 105-117.
Geschichte d. frankischen Kaiser I. p. 136.
Waitz, ap. Pertz, mon. scr. XVU. p. 5.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 271-273.
Marietta, Joh., vid. Vita s. Adel-
elmi.
Marignola, Johannes de, Floren-
tinus, episcop. Bisinianensis (intra
1338-1362): Chronica ab Adam
usque 1362.
Dle Gesch. B6hmen'8 bildet nur einen Theil
derselben, fur diese aber ebenso unverlSsslich als
unbrauchbar. — Wichtig fUr die Landerkunde
Asiens im Mittelalter.
28
434
MARINAEUS — MARTINUS
Handschr.: Prag, kk. offentl. Bibl. chart.
sec. XV. fol.
Ausg.: 'ap. Dobner, raouumenta II. p.
79-282. — *die serstreuien Berichte M's
ilber seine Beise ins Morgenland hat Meinert
aua d. Chronik ausgeschieden, geordnet, iibers.
u. erlHutert in Abhandlungen der kon.
bohm. Gesellsch. der Wissenschaften. Prae
1820. n.
Srl.-Schr.: Dobner, observationes praeviae 1.
c. p. 68-78.
Palacky, Ff. , Wurdigung der alt. bChmisch.
Geschichtschreiber. Prai? 1S30. p. 164.
Marinaeus, Lucius, Siculus (f cca.
1533) : De Gothorum in Hispaniam
adventu, vid. unten desselben De
rebus Hispaniae memorabil.
: De primis Aragoniae regi-
bus seu Genealogia regum Arago-
niae. Libri V.
Ausg.: 'Caesar- Augustae 1509. fol. —
* wiederabgedruckt in d. Ausgg. des Jolgen-
den Werkes lib. VIII-XXI, mit einer be-
deutenden Aenderung in den letzten Ka-
piieln.
Uebers.: spanisch von Johannes de
Molina. Valentia 1524. fol. — JEin Theil
hiervon unt. d. Tit.: Summario de la vida
de los reyos catolicos D. Fernando y D.
Jsabel, de Marineo. 'Madrid 1587. S*. —
*auch zusammen mit Alvar Gomez, el
vellocino dorado. Toledo 1546. 4».
italienisch von Frid. Rocca. Messina
.... 4».
: De rebus Hispaniae me-
morabilibus libri XXIL
Hierin ist auch das voraufgehende Werlc, aber
bereichert, enthalten.
Ausg. : ' Compluti 1533. fol. — ' ap. Bel,
scr. rer. Hispanicar. II. No. 10. — *Franco-
furti 1579. fol. — *ap. Schott, Hispania
illustrata I. p. 291-518. — *excerpta ex
libro VI. u/nt. d. Tit. : De Gothorum in
Hispaniam adventu et regum serie ed. Vul-
canius, Goth. et Langob. rer. script. II. p.
152-166.
Erl.-Schr.: Obra compuesta por LucioMarineo
Sicnlo coronista de sus majct!tade.s de las
cosas memorables de Espana. (Alcala de
Henares) 15.39. fol.
Marinus Sanutus, patric. Venetus
(saec. XV), vid. Sanutus (Sanudo).
Marinus Ususmaris, vtd. Annales
Genuenses.
Marius Aventicensis seu Lausa-
nensis episcopus (f 593): Chro-
nicon a. 455— 58L
DUrre Notizrn, Fortsetzung Prospers.
Ausg.: 'ed. Chifflet ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 210. — 'tciederholt ap.
Bouquet, rec. II. p. 12. — *ap. Roncalli,
vet. latin. scriptor. chron. H. p. 399-418.
— Appendix auctore incerto, a. 581-624,
'ap. Duchesne 1. c. I. p. 216. — *vneder-
holt ap. Bouquet 1. c. II. p. 19.
Krl.-Schr.: B«hr, Gesch. dcr christl. Dicbter u.
Geschichtschreiber Romg p. 110.
Histoire littiraire de la Francc III. p. 400.
R6sler, chronica medii aevi p. 12G128.
de Zurlauben, mem. »ur Marius iSvSque
d'Avenche, autcur de la plus ancienne chro-
nique de France, — in M<5m. de Tacad. deB
inscript. XXXIV. p. 138-148.
Markelmus, vid. Vita s. Suiberti.
Marsilia abbatissa Rotomagens.,
vid. Vita s. Amandi (histor. mulier.)
Martial d'Auvergne, procurateur
du parliament (f k Paris 1508):
Les vigiles de la mort du roi Charles
Vn a, neuf pseaumes et neuf le^ons,
contenant la chronique et les faits ad-
venus durant la vie dudit roi en vers.
Ausg.: 'Paris 1490. fol. — 'ibid. 1493. fol.
— ^ibid. 1505. 4». — ^ibid. 1528. 4». —
'iJiU 1724. 2 voll. 8».
Erl.-Schr.: Biographie universelle XXVII. 286.
Niceron, m^moir. IX. p. 171.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 2.
p. 131.
Martin de Cotignies: Sur les fac-
tions qui troubl^rent le r^gne de
Charles VI.
Geschrieben 1445, versificirte Chronik.
Ausg.: Ausziige von Ameilhon in Notes
et extraits d. Mss. V. p. 607-622; VI. p.
459-482.
Martin von Bolkenhain (Kaufmann
daselbst 1444): Von den Hussiten-
kriegen in Schlesien u. der Lausitz.
1425—1444.
Glaubwiirdig, der Verf. war oft Augenzeuf^e.
Handschr.: Breslau, Un.-Bibl. IV. 229.
4». chart.
Ausg.: ed. Hoffmann von Fallersleben
in Scriplor. rer. Lusaticar. Gorlitz 1839. I.
p. 353-373 m. Aiunerk. p. 374-379 u. Vor-
wort p. XXIV-XXVI.
Erl.-Schr.i Geyder, Martin von Bolkenbain Ub.
d. Zii(te der Hussiten in Schlesien und den
benacbbarten L^ndern von 142,5-1444, — in
Schlesische ProvinzialblStter. CXIV. 1841.
p. 397. 502.
Martin von Troppau = Martinus
Polonus.
Martino da Canale, vid. Canale.
Martinus Alvevicus sive de Alve-
wick Northumbriae, ord. min. (f
1336) = Martinus minorita.
Martinus de Bosco Gualteri (flor.
1415), vid. Vita b. Mariae de
Mailliaco.
Martinus Fuldensis monachus (cca.
1379): Chronicon a Christo nato
usque ad a. 1378.
MARTINUS
435
Ausg.i mit Weglasmng dessen, v^as v. d.
c7. 716 hergeht, ap. Eccard, corp. hist. med.
aevi I. p. 1642-1732.
Martinus Galeotus, Galeotti, vtd.
Galeotus p. 326.
Martinus Gallus, vid. Chronicae
Polonorum p. 203.
Martinus minorita: Flores tempo-
rum ab O. C. —1290.
Dieser Schriftsteller, ohne Zweifel ein Schwabe,
hat zu vielem Streit Anlass gegeben. Meuschen
hglt ihn fiir einen literarischen Freibeuter. —
Hermannus Gigas, auch Minorita genannt,
ilberarbeitete Martins Werk und setzte es bis 1349
fort; Hermannus Januensis machte aus dem-
selben einen Auszug, den einige fiir einen Auszug
aus Hermannus Gigas ansahen. — War sehr ver-
breitet.
Handschr.: 18 in Miinchen, k. Hofb.
z. B. Cod. Emmer. sec. XV. D. 6. (bis
1350); — Un.-Bibl. cat. bibl. Ingolst. (bis
1349). — Stnttgart, off. Bibl. cod. hist.
fol. No. 269. 270. (vgl. Gatterer, histor.
Bibl. XVI. p. 3-8.) — Basel, Un.-Bibl.
sec. XV. chart. D. II. 9. a, ; — chart. sec.
XV. fol. D. n. 91)- — Coblenz, Gymn.-
Bibl. chart. No. 98. — Cus, mbr. sec.
XIV. fol. min. hist. No. 7. — Leipzig,
Rathsb. mbr. sec. XIII. 4«. Rep. II. 129.
— London,brit. Mus. Arund. mpt. chart.
sec. XV. No. 371. f. 2. — Paris, k. Bibl.
sec. XIV. suppl. lat. 201. 11; — suppl.
lat. sec. XVI. No. 582. — Wiirzburg,
k. Bibl. Theol. q. No. 60. mbr. sec. XIV.
Ausg. : ' Martins u. ITermanns Chronik
unt. d. gemeinschaftlichen Titel: Martinus
minorita ap. Eccard, corp. hist. med.
aevi I. p. 1551-1640. — ^unter der gemein-
schaftlichen Bezeichnung Hermanni Gy-
gantis ord. fr. min. flores temp. ed. Jo.
Ger. Meuschen c. contLn. Mich. Eysen-
harti ab 1349-1513 et praemisso glossario.
Lugd. Bat. 1743. 4». (»m. neuem Tit. 1750.
40.) — *ed. Gewold. Ingolstad. 1618. 4».
Alle sehr ungenau. — Oudinus, comment.
de script. eccl. IIT. p. 910 erwciknt auch
einer Ausg. Uhnae 1486-.
Auszug , deutsch, hrsggb. von Heinr.
Steinhowel. Vlm 1473. fol. {vide oben:
Cronica: Hie hebt sich an p. 244.)
Fortsetzungen :
Continuatio chronici ab
Hermanno minorita scripti Suevica
posterior a. 1423—1475.
Handschr.: Stuttgart, k. Handbibl. —
k. Staatsarchiv.
Ausg.: ed. Stalin in Wiirtemberg. Jahr-
biicher f. vaterlandische Geschichte. Stutt-
gart 1852. 8». p. 160-166.
Fistenport, Joh., Mogun-
tinus, ord. sepuichri domin.: Con-
tinuatio chronici ab Hermanno Ja-
nuensi {legas minoritae) scripti ab
a. 1352—1451.
Fistenports Autorschaft ist nnwahrscheinlich.
Handschr.: BerHn, k. Bibl. — Stutt-
gart, k, Handbibl. — k. Staatsarchiv. —
Wolfenbuttel (Helmstdt.)
Ausg.: ap. Hahn, coU. monument. I. p.
397-405, bleibt sehr zu berichtigen.
Brl.-Schr.: Diimge et Mone, flor. temp. Mart.
min. — in Pertz' Arch. I. p. 402.
Stalin, wirtembergische Geschichte IH. p.
1. u. 7.
Martinus Oppaviensis = Martinus
Polonus.
Martinus Pictavensis monachus (flor.
1127): Historia monasterii-novi Pi-
ctavensis a fundatione 1086 — 1127.
Ausg.: fragmentum ap. Martepe, thes.
anecd. IIL p. 1209-1220.
Martinus Polonus seu Oppaviensis
{eigentlich Strz^bski, ernannterErz-
bischof vonGnesen, f 1279): Chro-
nica summorum pontificum impera-
torumque ac de septem aetatibus
mundi, — 1277.
Hat fast gar keinen eignen Wert, ist aber nichts
destoweniger sehr wichtig, weil sie Jahrhunderte
lang die Hauptquelle der Geschichtskenntniss blieb.
Ist in 2 wesentlich verschiedenen Bearbeitungen
verbreitet, von denen die altere bis 1268, die jiin-
gere bis 1277 reicht. Hieran schliessen sich allerlei
Fortsetzungen von verschiedenen Verfassern.
Handschr.: iiber die sehr zahlreichen u,
ihre Anordnung vgl. Pertz' Arch. IV. p. 38 ;
V. p. 183-195 u. VIL p. 655-666 u. d. Re-
gister der folgenden Bande.
Ausg.: ^unt. d. Tif . : Mariani Scoti, poetae,
mathematici, philosophi et theologi eximii,
monachi Fuldensis, historici probatissimi,
chronica ... Adiecimus Martini Poloni
archiep. Consentini, eiusdem argumenti hi-
storiam: cuius inter pontificios scriptores
a multis iam annis ob singularis fidei
opinionem magnus fuit usus, atque frequens
memoria. Omnia nunc primum in lucem
edita. Basileae ap. Joa. Oporinum (1559.) fol.
Herausgeber war Joh. Bas. Herold,
der hierzu Mss. von Fulda und dem Kloster
Morau benutzte. Die Chronik endet mit
der Wahl Nicolaus' III; alles nach 1277
folgende ist Zusatz des Editors. — ^unt.
d. Tit. : Martini Poloni archiep. Consentini
ac summi pontif. poenitentiarii chronicon
expeditissimum ad fidem vett. mss. codd.
emendatum et auct, ; opera Suffridi
Petri Leovardiensis Frisii, Antverp, ex
off. Chr, Plantini 1574. 8». Eine Umarbei-
tung der vorhergeh. Ausgabe, enthalt viele
W illkiirlichkeiten. — *Martini Pol. Consent,
archiep, ac summi pontif, poeniteat, chro-
nicon e vetustissimo ms. et ipsi scriptori
paene coaetaneo summa fide et diligentia
28*
436
MARTINUS — MARTYROLOGIUM
expressum. Coloniae Agrippinae 1616. fol.
Herausgeber icar der Qladbacher Domherr
Jo. Fabricius Caesar; die Fabel von
Johanna papiasa kommt hier nicht vor.
Sehr selteii. — *wiederholt als Chrono-
logia fr. Martini Poloni Romanorura pon-
tilicum et Rom. imp. ab a. 1-1265 ap. Kul-
pis-Schilter, scr. rer. Germ. p. 337 {auch
in de7i Ausgaben von 1616 u. 1685.) —
*unt. d. Tit.: Mart. Pol. codex saec. XIII.
Teplenus, collatus cum codice Nicol. Hane,
edito par Joh. Caesar, Colon. Agrippinao
1616. Evulgatusque in usum studiosae iu-
ventutis pro adornandis in codicem com-
mentariis a Phil. Klimes. Pragae 1859.
Lex.-8«. (163 pag.) 16 Sgr.
Excerpta ex chronica Martini Pol.
una cum continuatione Alderspacensi 1245-
1286 ap. Bohmer, fontes IL p. 457-461;
461-464. — Alia excerptaed. Sagittarius,
antiquitat. regni Thuringici p. 241.
Uebers.: bohmisch von Bene§e z Hofowic
mit Fortsetzung bis 1488. w Praze 1488. fol.
deutsch : Des Martinus Polonus Chronik
der Kaiser u. Papste, in deutscher Ueber-
setzung aus der altesten Handschr. des 14.
Jahrh. zum erstenmal hrsg. von San-Marte
(A. Schulz) in Herrig's Archiv fur d.
Studium der neuern Sprachen und Litera-
turen. Braunschweig 1858. 8». Bd. XXIH.
NB. Aus InduFitrie oder Unwissenheit wurde
das Werk eines andern Verf. unserm Martin unter-
Keschoben, welches noch heute einig. Bibliographen
fSIschlieh als editio princ. desselbcn gilt (Ebert,
No. 13302); es hat d. Tit.: Martini Poloni chro-
nicon summorum pontific. et imperat. ac de sept.
aetatibus mundi cx s. Hieronymo, Eusebio aliisque
eruditis. Taurini d. 23. Aug. 1477. 4o. und ist das
Product einer spatern Feder.
Les chron iques Martiniennes, welche zu
Paris bei Verard 1503. fol. gedruckt wurden und
von Erschatfung der Welt bis zur Vermahlung des
englisch. Konigs Eduard mit d. franr.os. Prinzessin
Isabella reichen, sind aus Martinus Pol. u. a. com-
pllirt.
Martins Cbronik wurde vonBernardus Gui-
donis bis 1316 fortgesetzt; eine andereFortsetzung,
welche einige dcm Theodoricus deNiem zu-
schreiben u. von 1272-1313 reichf, steht ap. Eccard,
corp. hist. med. acvi I. p. 1413-1160.
Erl.-Schr.: Bohmer, regesta Ludov. Bavar. p.
X; — fontes II. p. XLIII flf.
DUmge etMone, Martini .Strcpi d. Poloni,
archiep. Gnesn., cbronicon de summis pontitic.
et imper. — xn Pertz' Archiv III. p. 221.
Bayle, dictioonaire histor. ct critiq. s. v.
Ciampi, .Seb., saggio d'un antico volgarizza-
mento inedito della chronica di Martino
Polono, con o.><8ervazioni critiche. Milano
1828. 8«.
Lambecius, comment. ed. KoUar. II. 2. p.
742-770. Oibt die haupUdchlichslen Materialien
iib. d. EigenthUnUichkeiten dea Werkes.
OsKoIinsiiy, Martinus 1'olonu.s in Wiado-
moKki o pisarzach Folskleh. w Krakowic
1819. I. p. 297-355 (deutsch Ubersetzt von
Pielruwsky in Pertz' Archiv IV. p. ;i8-92.)
SchUz, comment. criticus dc scriptis et scri-
ptoribuB historicis p. 147. '
Wattenbacb, Deutschl. Geschichtsquellen
pi 426-428.
Wlszniewski, Mich., historya literalury
polski^j II. p. 98-108 {Marcin Polak.)
Vgl. Johannes Victoriensis.
Martyrium Arnoldi archiep. Mo-
guntini, vid. Vita Arnoldi.
Martymiany Kronik, vid. Chronicon
Martymiany p. 221.
Martyrium martyrum quadraginta
Sebastenorum auctore E uodio epi-
scopo Caesareensi = Acta ss. mar-
tyrum 40 Sebasten. {vita alia.)
Martyrologium.
Erl.-Schr.: Piper, Ferd., die Kalendarien und
Martyrologien der Angelsachsen, sowie das
Martyrologium u. der Computus der Herrad
von Landsperg. Berlin 1862. gr. 8«. 1 Thlr.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
I. p. 76. Aus/Uhrlich, mit Jem Nachweis der
Ausgaben.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 40 sq.
Martyrologium Adonis Viennensis.
Handschr.: St. Gallen No. 454. 455.
— Paris, Arsenalbibl. hist. lat. No. 36.
sec. IX.
Au^g.: 'primus ed. Aloys. Lipomanus. —
»im 7. Bd. der Vit. SS. des Surius ed. Mo-
sander. Colon. 1586. fol. — *ad calcem Mar-
tyrologii Rom. multo emendatius ed. Herib.
Rosweyde. Antverp. 1613. fol. — *Paris.
1645. fol. — ^daraus m Bibl. PP. Lugdun.
max. XVI. p. 810. — «abHer. Rosweydo
recensitum ; ufinc .... recognitum et . . .
illustr. op. Dm. Georgii (Rhodigini) ; acc.
Martyrologia et Kalend. aliquot , nunc
primiun . . . edita. Romae 1740. 2 vol. in
1 tom. fol. 6'/,— 8 Thlr.
Erl.-Schr.: Bfihr, Gescb. der romlsch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 501.
Vgl. Acta ss. Hippolyti, Conc.
,, ,, Laurenlii archidiac.
Ado Viennensis.
Martyrologium Augustanum mona-
sterii s. Udabici.
Ausg.: in AA. SS. Boll. Jun. VII. p.
15-22. {3Iitte des Bandes.)
Martyrologium Barberinianum ma-
ius acephalum.
Ausg.: spccimen in AA. SS. Boll. Jun.
VII. p. 49-51. {Mtte des Bandes.)
Martyrologium Bedae Venerabilis.
Handschr. : V e r o n a , Capitularbibliotliek
No. 90.
Ausg.: ^in den Werken des Beda (s. d.)
»m AA. SS. BoII. Mart. H. p. VinXLII
vorangedruckt cum auctario Flori sub-
diac. Lugdun. (saec. IX.) et aiiorum. —
»Antverp. 1564. 8». — *ibid. 1565. 8«. —
*ap. Zacharia, anecd. med. aev. coUect. —
Additamentum ad Bedae mart. ex cod.
Wirceburg. sec. IX. exarato ap. Eccard,
commeat. de rebus Franciae orient. Ap-
pend. I. p. 829. — Ein kiirzeres ap.
Dachery, spicileg. X. p. 126 (ed. 2«- II.
p. 23. 24.)
MAKTYROLOGIUM
437
Erl.-Schr.: Prologus in AA. SS. 1. c. p. V-VIII.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtgquel-
len p. 41.
Vgl. Beda.
Martyrologium Brixiense auctum
ex catalogis ecclesiae s. Afrae.
Ausg.: in AA. SS. BoU. April. U. p.
xxxn XL.
Martyrologium Cluniacense.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. St. Martin.
sec. XI. XIV. XV. No. 58.
Martyrologium Corbeiense brevius.
Ausg.: in AA. SS. Boll. Jun. VH. p.
31-37 (Mtte des Bandes). — aliud ap. Mar-
tene, thes. TII. p. 1571-1588; — aliud ibid.
p, 1593-1604.
Martyrologium S. Cyriaci Romae.
Ausg.: specimen in AA. SS. BoU. Jun.
VII. p. 48 {3Htte des Bandes.)
- Martyrologium ecclesiae Germani-
cae pervetustum.
Aus d. 2. Halfte des 8. Jahrhundert.s.
Ausg.: e bibl. Mtth. Frid. Beckii. Aug.
Vindel. 1687. 8".
Martyrologium Flori, vid. Martyro-
logium Bedae Ven.
Erl.-Schr.: Hjstoire litteraire de la France V.
p. 226.
Schrockh, Kirchengeschichte XXIII. p. 215.
Sollerius, dissert. praemiss. ad Usuardi
martyrolog. in AA. SS. BoU. Jun. VI. p. XIH-
XVI.
Martyrologium Gellonense sive mo-
nasterii s. Guilelmi de deserto.
Sehr geschaitzt, um 804 geschrieben.
Ausg.i 'ap. d'Ac.hery, spicileg. XIIL p.
388. (*ed. 2a. U. p. 25-37.) c/. AA. SS. BoU.
Jun. VII. pag. III. {Mitte des Bandes.)
Martyrologium Graeco-Augustanum
ecclesiae s. Mauricii de Brusson in
valle Challand apud Augustanos,
sec. X vel XI.
Ausg.i in Monument. histor. patriae, scr.
III. p. 565-584.
Martyrologium s. Hieronymi.
Es gibt mehrere unter diesem Namen, die aber
selten iibereinstimmen.
Ausg. : ' ap. d'Achery, spicileg. 11. p. 1-13.
— *ap. Martene, thesaur. anecd. III. p. 1547-
1564 ex ms. S. Germani Antissiod.
Martyrologium Labbeanum.
So genannt , weil I.abbe es an Bolland ilber-
sendete.
Ausg.: in AA. SS. BoU. Jun. VII. p.
22-30 {Mitte des Bandes.)
Martyrologium S. Maximini apud
Treviros.
Au^g.: specimen in AA. SS. BoU. Jun.
VII. p. 47 {Mitte des Bandes.)
Martyrologium Morbacense.
Ausg.: ap. Martene, thes. III. p. 1563-
1572.
Martyrologium Notkeri San-Gallen-
sis (t 912).
Schliesst -sich an die ahnlichen Werke des A do
u. Rabanus.
ffandschr.: St. Gallen, Stiftsb. No.456.
Ausg.: 'ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
761 (»ed. nov. 11. 3. p. 89.) Der Schluss
des Octobers und die beiden letzten Monate
fehlen hier. Vg^- Monachus SaBgallensis.
•^ Vita b. Notken Balbuli.
Martyrologium S. Petri de Gisaco.
Handschr.: Chartres, Stadtb. sec. XII.
No. 54. hist. du pays.
Martyrologium b. Rabani Mauri (f
856).
Sandsc^r.:St.Ga]len,Stiftsb.No.457.458.
Ausg. : ' ed. Canisius , lect. antiq. VI. p.
688. (*ed. nov. 11. 2. p. 314.) — »m Rabani
opp. ed. Colvenerius. Coloniae 1627. fol.
VI. p. 179. — Prologus eius una cum
versib. ad Grimoldum abb. editus ap. Ma-
biUon, analecta vet. IV. p. 326. — Alius
p r o 1 o g u s Ratleico abbati Selingenstadensi
inscriptus ap. MabiUon, analect, p. IV. 418.
Vgl. Vita b. Rabani M.
Martyrologium reginaeSueciae olim
Senonense S. Columbae.
Ausg.: in AA. SS. BoU. Jun. VII. p.
37_47 [Mitte des Bandes.)
Martyrologium Rhinoviense.
Ausg: in AA. SS. BoU. Jun. VII. p.
1-5 {Mitte des Bandes.) Cf. p. IH.
Martyrologium Richenoviense sive
Augiae divitis prope Constantiam.
Ausg.: in AA. SS. BoU. Jun. VH. p. 5-
15 {Mitte des Bandes.)
Martyrologium Romanum Gregorii
XIII iussu editum.
DieZuverlassigkeit stellte selbst PapstBencdict
XIV in Zweifel.
Ausg.: acc. notat. etc. auct. G. Baronio.
^Romae 1586. fol. — »Colon. 1610. 4». Gute
Ausg. — ^wiederholt Antverp. 1613. fol.
Martyrologium Romanum vetustius
seu parvum.
War dem Baronius unbekannt.
Ausg.: ^ed. Hieron. Rosweyde. ^Antverp.
1613. fol. — *Paris. 1645. fol. zusammen
mit Adonis Vienn. martyrolog.
Martyrologium Turonense.
Ausg.: fragm. ap. Martene, thes. IIL p.
1587-1592.
Martyrologium Usuardi monachi
S. Germani de Pratis (a. 875).
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. sec.
XL No. 10849. — Dijon, Un.-Bibl. sec.
XII. fol. No. 379. fol. 3. — Evreux,
Stadtb. sec. XIL No. 17. — Orl^ans,
sec. IX. No. 273. — Paris, k. Bibl. sec.
Xin. No. 5244; Bibl. St. Genev. H. 16.
anni 1329. — Wiirzburg, k. Bibl. mbr.
Th. fol. 141.
438
MARTYROLOGIUM — MATTHAEUS
Auag.: 'Lnbocae 1476. fol. in opere:
Riidimentum Noviciorum (s. d.) —
*Gebeunis 1480 unt. d. Namen Jacobi
de Voragine. — ^als Martyrologium
secundum morem Romanae curiae
ed. Bellinus de Padua. Venetiis 1498. —
*a G. A. Vespuccio emendatum. Floren-
tiae 1486. 4». — »Colon. Agripp. 1490. fol.
— «Patavii 1500. — »ed. Greven. Colon.
1515. — Hbid. 1521. — «ed. Joh. Munera-
tus. Paris. 1536. — «<>Mn<. d. Tit: Mar-
tjrol. D. Husuuardi monachi, omnium te-
stium Christi . . . tormenta . . . complectens.
In fine: 1537. s. 1. kl. 4». — "c. annotatt.
I. Molani. Lovanii 1568. 8«. — »*op. J.
Molani; acced. indiculus SS. Belgii. Lo-
vanii 1573. 8". — '»c. additionibus , op.
Jo. Molani. Antverp. 1583. %". — '*ap. de
la Barre, historia christiana veterum pa-
trum. Paris. 1583. fol. — "Sed. J. B. Sol-
lerius, Antverp. 1714-1717. 2 vol. fol. Werth-
voll. Ist Separatabdruck der Ausg. in AA.
SS. Boll, (s. d. folgende No.) — '«m AA.
SS. BoII. Jun. VL et VIL p. 373-779
{Mitte des Bandes.) — "ed. J. Bouillart.
Paris. 1718. 4*. — ^^SoUeriua' Ausg. wieder-
holt Venetiis 1745. fol.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. ct inf. latini-
fatis ed. Mansi VI. p. 309.
Bsihr, Gesch. der romisch. Literatur im karo-
lingischen Zeitalter p. 501.
Martyrologium Wandalberti Pru-
miensis carraine heroico scriptum,
praemissa epistola ad Otricum (cca.
fel).
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. IX. No.
28?2. 21; - Bouh. s. IX. No. 151.
Ausg.: "ap. d'Achery, spicil. I. p. 303,
schlecht; (»ed. 2a U. p. 39-64.)
Erl.-Schr.: BShr, Gesch. der romischen Lite-
ratur im karolingisch. Zeitalter p. 114.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed.Manei
VI. p. 314.
Histoire litt(5raire de la France V. p. 377.
Martyrologium Wolfhardi Hasen-
rietani ad Erehanpoldum episcop.
Eistettensera (f a. 902).
Handschr. : M li n c h e n , kon. Bibl., aus
Tegernsee, fol. Ungedruckt.
Erl.-Schr.: Docen'jn Pertz' Archiv V. p. 559-
566.
Marulus, Marc. , patricius Spala-
tensis: Regura Dahnatiae etCroatiae
res gestae, ab a. 538-1079.
A. I510mi8lt auctor ad Dominic. Papalem versae
lafine a se ex Dalmatico idiomate.
Ausg.: ' ed. Joh. Lucius ad calcem Hi-
storiae Dalmaticae lib. VI., (quos ipse
scripsit.) Amstelod. 1666. fol. p. 302-309.
Notae Lucii in Marulum p. 444-450. —
^wiederholt ap. Schwandtner, scr. rer. Hun-
gar. ni. p. 510-524.
Erl.-Schr.: llaner. de Bcrlptorib. rerum Hun-
garicir. p. 9t 97.
Marzio Galeotti = Galeotus, Mart.
Masius, Matth., ord. eremit., vid.
Vita s. Gerii.
Masselin, Jehan, vid. Journal des
6tats g6n6raux.
Matarazzo detto Maturanzio,Franc.
(\ 1503): Cronaca della cittk di
Perugia dal 1492—1503.
Ausg.: per cura di A. Fabretti in Ar-
chivio .stor. Italiano XVI. 2. p. 3-243.
Matthaeus Cholewa, vid. Cholewa.
Matthaeus de Cracovia, episcopus
Wormatiensis (f 1410): De squalo-
ribus Romanae curiae tractatus.
Ausg.: 'ed. Wolfg. Wissecurgius zusam-
men mit Petri de Alliaco canonibus de
emendatione ecclesiae. Basileae 1551. 8".
— *ed. Ed. Brownius in Ortvini Gratii
fascic. rer. expetend. et fugiendarum. Lon-
dini 1690. 8«. p. 584-607. — »ap. Walch,
monimenta fasc. I. p. 1-100; c/. praefat.
p. xn-xxxvin.
: Duae coUationes factae
coram D. papa a. 1403 pro coro-
natione Ruperti regis ^omanorum.
Ausg. : ed. Dnellius , miscell. I. p. 138.
Matthaeus deGriffonibus(nat. 1351,
1 1426) : Memoriale historicum rerum
Bononiensium. 1109—1428.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVlll.
p. 105-234.
Matthaeus de Pappenheim, vid.
Pappenheim.
Matthaeus de Pisano, maestro del
rey D. Alfonso V: Gesta illustrissimi
regis Johannis de bello septensi seu
Livro da guerra de Ceuta.
Geschrieben 1460, bchandelt die Eroberung von
Ceuta durch KoniK Johann I von Portugal.
Ausg. : in CoIIec^ao de livros ineditos I.
p. 7-57.
Matthaeus Florilegus = Matthaeus
Westmonast.
Matthaeus Masius ord. erem. de
Monte sancto (saec. XIII), vid. Vita
s. Gerii.
Matthaeus Paris, Benedictinus mo-
nachus St. Albani (f 1259) : Historia
maior Angliae seu chronicon ab a.
106G — 1259. Cum continuatione
Wilh. Rishanfi^eri usque ad a.
1273. ^ ^
..Kin goldenes Buch , wiewol befleckt durch
Feindseligkeit wider d. heil. Stuhl." Baroniua. —
E» ifit von Coxe und nach ihm von Pauli, in
dessen Fortaetzung von I.appenberg'8 Gescbichte
England's (UI. p. 881 ff.) nachgewiesen worden, dass
sich unter dem Collectivnamen Matthaeus Paris drei
verschiedene Verfasser verbergen, Roger v. Wen-
MATTHAEUS — MAURISIUS
439
dover, der glaubwurdigste, der Continuator William
Rishanger und der Zeit nach zwischen Beiden end-
lich Paris gelbst, den mau in manchen Einzelnheiten
nicht von dem Vorwurfe absichtlicher Erfindung u.
einem der historischen Treue gefahrlichen Hange
zur Anekdote freisprechen kann.
Eandschr.: London, brit. Miis., kings
librar. No. 14. C. VH.; — Otho , B. V.;
Nero, D. V; — C. C. C. Cant. XXVI; —
C. C. C. Cant. XVI. —
Ausg.: 'ed. M. Parker. Londini 1571.
fol. — » nachgedruckt Tiguri 1589. fol.
und *i6tc?, 1606. fol., unvoUstandig. — *besser
cura Guil. Wats, qui voc. barbarar. glos-
sarium adiecit. Londini 1640. fol. — ^icieder-
holt Faris. 1644. fol. — et «Londini 1684.
fol. Beste Ausgabe, aber unordentliche Pa-
ginirung. Mit neuem Titel ^ibid. 1686. fol.
— Bruchstiick nach Wats'' Ausg. ap.
Bouquet, rec. XVII. p. 679-768 vom Jahre
1201 an.
Uebers.: 'english by J. A. Giles unt. d.
Tit.: Roger of Wendower, flowers of
the historj. London 1849. 2 vol. kl. 8».
(zugleich von Bohn's antiquarian library
Tom. 9. and 11.) u. ^als Matthew Paris's
chronicle m Bohn's antiq. librar. Tom. 17.
19. 31. 3 vol. kl. 8*. Giles spricht dieses
Werk dem Matthaeus Paris ab.
trad. en fran^. par A. Huillard-BrehoUes.
Paris 1840. 41. 9 vol. 8«.
NB. Rogeri de Wendower flores histor. ed. Coxe.
1841-44. 5 vol. 80. enthalten im Utzten Bde. die Va-
rianten des Mattk. Paris bis 1235.
: Vitae duorum Offarum
Merciorum regum et 23 abbatum
S. Albani.
Ausg. : ed. Wats. Londini 1639. fol. hinter
seiner Ausg. des vorhergeh. Werkes.
Erl-Sehr.: Bohraer, Regesten p. LXXIX.
Lau, Th., Entstehungsgeschichte der Magna
charta. Hamburg 1857. p. 18 sq.
Mabillon, trait^ des ^tudes monast. IL p. 499.
Schilz, commentar. oriticus de scriptoribus et
scriptis historicis p. 325-349.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 420.
Vgl. Rishanger.
Matthaeus Spinelli, vid. Spinelli.
Matthaeus Westmonasteriensis, cog-
nom. Florilegus (cca. 1377): Flores
historiarum , praecipue de rebus
Britannicis ab exordio mundi usque
ad a. 1307.
Handschr.: London, Bibl. d. Erzb. v.
Canterbury in Lambethhouse , sec. XIV.
1106. 1.
Ausg. : ' ( curante M. Parker ) Loudini
1567. fol., sehr fehlerhafi u. interpolirt. —
»(ed. M. Parker) Londini 1570. fol., bedeii-
tend besser. — ' derselbe Abdruck mit Chro-
nicon ex chronicis ab initio mundi usq. ad
a. 1118 deductum, auctore Florentio
Wigorniensi. Cui acc. continuatio usq.
ad a. 1141. Francof. 1601. fol. iVtw die
Ankange sind neu.
Uebers.: Matthew of Westminster'8
flowers of history, translat. by C. D. Yonge.
London, Bohn's antiq. library. Tom. 24. 25.
2 vol. kl. 8».
Erl.-Schr.: Pabricins, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 55.
Ij^au, Entstehungsgesch. der Magna charta.
Hamburg 1867. p. 21.
Monumenta histor. Britannica. 1848. fol.
praef. ygi yjta g. Benedicti Bisc.
Matthiae Corvinl, Hungariae et
Bohemiae regia, de denegata audien-
tia et ope querela ad Henricum epi-
scop. Ratisponens. scripta a. 1483.
Ausg.: ap. Freher, rer. Germ. scr. ed.
Struve n. p. 319.
ad principes imperii Nori-
bergae congregatos pro auxilio
contra Turcas ferendo imploratio.
1482. ^
Ausg.: af^Freher, rer. Germ. scr. ed.
Struve II. p. 315.
Vgl. Epistolae Matthiae Corvini.
Matthias de Meohovia | vid.
Matthias Miechovius i Miechow.
Matthias Neoburgensis {Neuhurg,
wahrscheinlich bei Hagenau, Canoni-
cus des Stiftes Lauterbach im Ober-
elsass): Chronicon. 1273 — 1353.
Fortgesetzt von Albertus Argen tinensis
bis 1378. Mit wahrer politischer Einsicht geschrieben.
Handschr.: Bern, (vorziigl., nennt Mat-
thias als Verfass.) — Strasburg.
Ausg.: unter dem vmhren Namen des
Verf. noch nicht herausgegeben , dagegen
unter dem des Fortsetzers aZsAlbertusArg.
mit spateren Beistilcken von Urstisius, Germ.
hist. script. II. p. 97-154.
Erl.-Schr.: Grandidier, essais sur T^glise
cathedr. de Strasbourg , liste des auteurs
No. 7.
Schopflin, historiaZaringo-Badensis II. p.l7.
Stalin. wirtembergische Geschichte III. p. 5.
Matthieu de Westminster = Mat-
thaeus Westmonasteriensis.
Matthieu Paris = Matthaeus Paris.
Mattiotti, Joh. (cca. 1450), vid.
Acta s. Franciscae Romanae.
Mauringus monachus Casinensis,
vid. Chronicon comitum Capuae.
Maurisius, Gerard., civis et iudex
Vicentinus: Historia de rebus gestis
Eccelini tyranni et Dominorum de
Romano. 1183—1237.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. No. 4941;
Pertz' Arch. V. 176.
Ausg. : » ex schedis Fel. Osii ed. L. Pig-
norius cum Alb. Mussati historia Henrici
Vn. Venetiis 1636. fol. — *unt. d. Tit.:
Histor. dissidium marchionis Estensis cum
Ecelino de Eomano, ap. Leibnit., scr. rer.
440
MAURITIUS — MEMOIRES
Brunsv. II. p. 23. — *ap. Burmann, the-
saur. Ital. VI. — *ap. Muratori, scr. rer.
Ital. Vm. p. 1-66 ; fehlerhaft.
Vgl. Rolandinus.
ThaddaeuK Vicent.
Mauritius episcop. Catanensis (f
1143\ vid. Vita s. Agathae {hist.
transl.)
IVlauritius L^^l^;^^;^' 1 /^""JSlf^
/ (jraulridi \ (cca. 1364),
vid. Vita s. Ivonis presb. [vita prol.)
Mauritius Regan, vid. Regan,
Mauroy, Franc, monach. Clarae-
vallens. (cca. 1153), vid. Vita s.
Bernardi Claraevall. {carmenelegiac.)
Jepisc. Quinqueeccles.,
antea ^
monachus S. Martini,
vid. Vita s. Zoerardi.
Maximus Caesaraugustanus episc.
= Marcus Maximus ep. Caes.
Mayni, Jason, legatus Maximilia-
ni I: Epithalamion in eius et Blancae
Mariae Mediolani vicecomitis nuptiis
a. 1493, prosa scriptum.
Ausg. : ' ex praetorio Veronaeo oct. April.
1494. s. 1. 10 Bl. 4». — 'wiederholt Pa-
risiis 1494. 4*. (c/. Hain, Panzer.) —
'tciederholt ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 468.
Mazza, Ciemens (1439), vid. Vita
s. Zenobii episc. Florent. (ead. 3*
transl.)
Mazzerius,Phil., cancellarius regni
Cypri (saec. XIV), vid. Vita s. Petri
Thomasii.
Mechtei, Joh.: Limburger Chro-
nica.
Haridschr.: Trier, Stadth. Orieinal.
Ausg.: ap. Hontheim, prodrom. nist. Tre-
vir. II. Nicht ganz fehlerfrei.
Medibardus poeta (post 1150), vid.
Vita s. Walburgis.
Meginfredus = Maginfridus.
Megenfridus monachus Fuldensis:
Catalogus episcoporum Moguntinen-
sium. 80-720.
Ist von Trithemius untergegchoben.
Ausg. : ' in Trithemii vita Maximi ap.
Surium, Vit. sanct. 18. Novbr. VI. p. 448.
— ^iviederholt ap. Bohmer, fon,tes III. p.
137. 138.
Erl.-Schr.: Bohmer, 1. 1. p. XXXII.
Meginhartus monachus Fuldensis,
vid.
Acta 8. Fcrrutii.
Translatio s. Alexandri.
Melanchton, Philipp.: Oratio fu-
nebris dicta d. Maximiliano caes.
Wittembergae ann. 1519 mense
Februario.
Ausg. : Basileae iu aedibus Joh. Frobenii.
1519. 4».
Mellanius Probus, vid. Probus
Mellanius.
Memoires de , vid. unter dem
Namen des Betrefenden, z. B. Gue-
sclin.
Memoires de Bayard (n^ 1476, f
1524) par le loyal serviteur, ou
Chronique de Bayard.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Hi.stoire du cheva-
lier Bayard et de plusieurs choses
memorables advenues en France, Italie etc.
depuis Tan 1489-1524 (par le loyal ser-
viteur, avec des annotations par Th^od.
Godefroy). Paris 1619. (1616 • Asher's
catal. de a. 1857.) 4«. — ^unt. d. Tit.:
Histoire du chevalier Bayard, avec son
suppl^ment par Claude Expilly, et les an-
notations de Th. Godefroy, augment^es par
L. Videl. Granoble, J. Nicolas 1651. 8«.
Wenig bekannte Ausgabe. — *in Collection
universelle XV. — *ap. Petitot, collection
XV. — *ap. Michaud et Poujoulat, nouv.
collect. IV. — 'ap. Buchon, choix de chro-
niques IX. — ' ap. Buchon, choix de chro-
niques. Paris, bureau du Panthdon litt^raire
1861. gr. 8". Tom. HI.
Erl.-Schr.: Guyard de Berville, histoire de
Bayard. Paris 1760. 12 mo.
Memoires de Bertrand du Guesclin,
vid. Guesclin.
M^moires de Fiorent, sire dlUiers,
capitaine au service de Charles VII.
(Par Denis Godefroy.)
Ausg. : ' in Collection universelle VII. —
*ap. Petitot, collection VIII. — *ap. Mi-
chaud et Poujoulat, nouv. collection III.
M^moires de Jeanne d'Arc ou M^-
moires de la Pucelle d'Orleans.
Ausg.: 'mCoIlection uuiverselle VII. —
*ap. Petitot, collection VIII. — *ap. Mi-
chaud et Poujoulat, nouv. collect. III.
Vgl. Chronique de la Pucelle.
l.ivre do la 1'uccllc.
Erl.-Schr.: vid. Buchon, collcction XXXIV., wl-
cher Band nur Schr{flen iiber Jeanne iArc
enthiUt.
Memoires de la Tremouille, vid.
Bouchet.
MEMOmES — MICHAEL
441
Memoires de Pierre de Salmon,
pr^sentes a Charles VI.
Snpplement zu F roissart.
Ausg.: ap. Buchon, collection XXV. 3.
Siippllm.
Memoires de Richemont, conne-
table de France, par G. Gruel.
Ausg.: ^in Collection universelle VII. —
*ap. Petitot, coUection VIII. — *ap. Mi-
chaud et Poujoulat, nouv. collect. III. —
Memoriale potestatum Regiensium
gestorumque iis temporibus ab a.
1154 usque ad a. 1290, auctore
anonymo Regiensi.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VIII.
p. 1069-1180.
Memoriales Londonienses ed. by
Riley, vol. I, vid. Carpenter.
Memorials of Henry the Fifth king
of England (1413—1422): 1. Vita
Henrici V, Roberto Redmanno
auctore, 2. Versus rhythmici in
laudem reg. Henrici V, 3. Elmhami
liber metricus de Henrico V.
3 kurze Schriften von geringer histor. Bedeutung.
Ausg.: ed. by Ch. A. Cole in Rer. Bri-
tann. med. aevi scriptores or chronicles.
1858. Tom. XI. Schicache Ausg.
Memorials of king Henry the
Seventh, vid. Bernardus Andreae
Tholosat.
Menander Protector, Constantino-
politanus (saec. VI fin.): '^latoqi&v
^i^Xoi oxTO). 569—582.
Fortsetzung des Agathias; nur noch in Aus-
zUgen vorhanden. Gesundes Urtheil und nicht un-
bedeutende Beobachtungsgabe.
Ausg. : ' fragmenta ap. Hoeschel , ex-
cerpta de legationibus. Aug. Vindel. 1603.
4». p. 97. — »ap. Barth, advers. XVI. 18.
p, 841. — *ap. Ang. Mai, script. vet. nov.
coU. n. p. 352. — *e rec. Bekkeri et Nie-
buhrii zu^ammen mit Dexippus. Bonnael829.
p. 279. (Corp. scr. hist. Byz.)
Uehers. : latine ' cum Cantoclari, ad Me-
nandri Graeca, notis. Lutet. Paris. 1609.
8*. — *gr. et lat. cum Cantoclari tum ad
Menandri Graeca, tum ad interpretationem
latinam, et Valesii notis. Paris. 1648. fol.
— *Bruchstuck ap. Bouquet, rec. 11. p. 72.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibliotheca Graeca VII.
p. 540.
Struve, bibl. histor. ed. Meueel V. 1. p. 240.
Mennel, Jac, vid. Manlius.
Mer, ia, des histoires et croniques
de France, vid. Chroniques de
France (appell ) p. 240.
Merlinus proph., vid. Galfridus
Monmutensis, prophetia.
Merula s. Merlani, Georgius, Staty-
ellensis (f 1494) : Antiquitates vice-
comitum Mediolanensium, libri XII.
Reichen bis 1,323. tretfliches Werk.
Ausg.: 'Mediolani 1629. fol. — *ap.
Muratori, scr. rer. Ital. XXV. p. 73-148.
— *ed. Graevius, thesaur. antiquitat. Italiae
m. Lugd. Bat. 1704. fol.
Erl.-Schr.: Niceron, memoriae de viris eruditis
VH. p. 86.
: Bellum Scodrense ou-la
Relation du si^ge de Scutari par
les Turcs en 1474.
Ausg.: Venetiis s. a. 4". 11 Bldtt.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 71.
Messianus presbyter (flor. 545), vid.
Vita s. Caesarii episc.
Metaphrastes , vid. Simeon Meta-
phrastes.
Metellus Tegernseensis, vid. Vita
s. Quirini {Quirinalia.)
Michael Apostolius Byzantinus:
Oratio acclamatoria ad relig. et
seren. Rom. imp. et omnium chri-
stianor. dom. Fridericum UI rogatu
Aristonymi Byzantini. 1455.
Es handelt sich um die Befreiung von d. Tiirken.
Ausg.: graece et lat. ap. Freher, scr.
rer. Germ. ed. Struve II. p. 47.
: Oratio panegyrica graeca
ad Fridericum (III resp. V) imp.
Aristonymi Byzantini nomine scri-
pta circa a. 1457.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 47 c. versione latina.
Michael Attaliota: Historia.
Ausy. : opus a Wlad. Bruneto de Presle,
instituti gallici socio, inventum descr. corr.
recogn. Imm. Bekker. Bonnae 1853. 8".
ly, Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
Michael Cannesius de Viterbio,
canon. S. Laurentii, vid. Vita Pauli
II {vita alia.)
Michael de Leone, canonicus ec-
clesiae Novimonasterii: Wirzburg-
ensia.
Bntbalt sehr Verschiedenes.
Eandschr.: Wiirzburg, k. Bibl. mbr.
anni 1348. fol. mss. m. f. 6.
Ausg.: ^ein Theil unt. d. Tit.: De lau-
dabifibus gestis recolende memorie do-
miui Ottonis Wolfskel episc. Herbipol. 1334-
1346, ap. Gropp, collect. nova I. p. 831.
442
MICHAEL — MOLINET
— *mederholt ap. Wtirdtwein, subsid. dipl.
X. p. 357. — {Ueb. anderes vgl. Gropp
1. c. L p. 116.) — ^unt. d. Tit.: Anno-
tatahistorica a. 1079. 1250. 1266. 1332-
1354 ap, Bohmer, fontes L p. 451-479.
Michael Glycas, vid. Glycas.
Michael Herbipolensis = Michael
de Leone.
Michael Psellus, vid. Patria seu
origines.
Mico monachus Centulensis, vid.
Vita s. Richarii (mirac.)
Miechow, Miechowita, Matth. de,
canonicus et medic. Cracoviensis:
Chronica Polonorum a Lecho usque
ad a. 1506.
Ausg.: 'Cracoviae, Hier. Victor 1521.
fol. Gewbhnlich ist diese Originalausg. mit
dem Werke des Jod. L. Decius, de ve-
tustatibus Polonorum lib. I, de Ja-
gellonum familia lib. II, de Sigis-
mundi regis temporibus lib. IH.
Cracov. 1521. fol. vereinigt. Sehr selten.
Eins der schbnsten Denkmlller des polni-
schen Buchdruchs, geziert mit vielen Por-
traits. — 'iciederholt ed. Pistorius, Polo-
nicae historiae corp. U. p. 1-259.
Uebers.: italienisch ed. Annibale Maggi.
Vinegia 1562. fol.
— : De vetustatibusPolonorura.
Liber 1 — 3.
Ausg.: Cracoviae 1521. 'fol. {ist ein An-
hang des: Chronicon [s. vorher.])
: Tractatus de duabus Sar-
matiis, asiana et europiana, et de
contentis in eis. Libri 2.
Ausg. : ' Cracoviae, J. Haller 1517. 4*. —
^wiederholt Aug. Vindel. 1518. 4"., ohne
Namen des Druckers. — *ed. Pistorius,
Polon. histor. corp. I. p. 121 - 150. —
*ap. Mizler de Kolof, hist. Polon. scr. col-
lect. — *ap. Jo. Huttich, sylloge naviga-
tionum et itinerum. Basil. 1563. fol. p.
482.
Miepzwa = Dzierzwa.
Mignon. Tabula Roberti Mignon,
anno circiter L325 confecta.
Sehr wichtiges Document iib. d. ofFentl. Ziillo.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 519-
529.
Migon de Rochefort, vid. Gaian.
Miguel del Verms: Chronique des
comtes de Foix, en langue b6ar-
naise.
Ausg. : ap. Buchon , choix de chroni-
ques IV.
Milo Crispinus, cantor Beccensis
coenobii in Normannia ord. s. Ben.
(cca. 1150); De nobili genere Cri-
spinorum.
Ausg.: in Lanfranci Cantuariens. arch.
opp. ed. L. Dachery. Paris. 1648. fol. Ap-
pend.
Vgl. Vita Hosonis abb. Becc.
„ Guilelmi abb. Becc.
„ Ijanfranci arch. Cantuar.
{mta alia.)
,,. Letardi abb. Becc.
,, Theobaldi abb. Becc.
Milo monachus Elnonensis (f 871),
vtd.
Vita s. Amandi ep. Traiect.
,, ,, Principii {sermo.)
Erl-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 110.
Fabricius, bibl. med. etlnf. latinitatis V. p. 79.
Hisloire lilt^raire de la France V. p. 409.
Minerbetti, Piet: Cronica 1385—
1409.
Ausg.: ed. Tartinius, scr. Ital. coll. H.
p. 73.
Minutio de Minutiis, vid. Acta s.
August^e virg.
Miraeula, vid. unter Vita.
Miroir historial, vid. Vincentius
Bellovacens. ( Uebers.)
Missa de Carisiaco ad Francos
et Aquitanos.
Av^g.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
n. p. 425-436.
Mittheilungen aus den Facultats-
Akten der Universitat zu Wien v.
1483—1485.
Ein interessanterBeltrag z. Gesch. "Wien"s unter
Matthias Corvinns.
Ausg. : ed. Kaltenback, Oesterreich. Zeit-
schrift f. Geschichte. 1845. p. 371.
Mocenicus, Andr., patricius Vene-
tus: Libri VI belli Cameracensis,
quod Veneti cum quatuor regibus,
cum Helvetiis et tota Italia gesserunt
ab a. 1505 ad a. 1508.
Ausg.: 'Venetiis, per Bern. Venetum de
Vitalibus 1525. 8». — *in Graevii thes.
antiq. et hist. Ital. V. prs. 4.
Uebers.. La guerra du Cambrai, tra-
dotta dal Latino per Andr. Arrivabene.
(Unt. diesem Namen hat Mocenigo .seinen
eigenen versterkt, da die Uebers. vom ihm
selbst ist.) i Venetia 1544. 8». — * ibid. 1560. 8».
Erl.-Schr.: Struve, bibl. hlstorica ed. Meuiiel
VU. 2. p. 186.
Mollnet, Jean (SchiilerChastellains,
t als Canonicus 1507 zu Valen-
MOLINET — MONACHUS
443
ciennes): Chroniques depuis 1476
jusqu' en 1506.
Ist eine Fortsetzung Cha8tellain's.
Handschr.: Briissel, Stadtarchiv, chart,
sec. XVI. fol., vgl. Pertz' Arch. VII. 707.
Ausg.: *publi4es pour la premiere fois
par Buchon. Paris 1827-28. 4 vol. 8«. 30
frcs. — ^bildet zugleich Tom. 44-47 der
CoUection von Buchon. — ^zusammen mit
Chastellain, revue, corrig^e et comment(5e
par M. de Reiffenberg. Bruxelles 1836. 4».
£W.-ScAr.;Biographie universelleXXIX. p.322.
Foppens, bibl. Belgic. I. p. 697.
Reiffenberg, m^raoire sur Jean Molinct.
Cambray 1S35. fo. — w. vorker in Recueil de
la soci^t^ d'emuIation de Carabrai. 1834.
in Bulletin de Tacad. de Bruxelles I. p.
117; II. p. 41.
Wind, bibliothek derNederlandsche geschied-
schrijvers p. 110-112.
: Complainte de Grfece.
Ausg.: ap. Buchon, collection XLI.
: Voyage de Naples par le
roy Charles VIII en 1495.
Ausg.: ^in dessen Faictz et dictz. Paris.
1531. fol. — *m dessen Faits et dits ibid.
1537. 8». — ^toiederholt ibid. 1540. 8».
IVIonachorum S. Pantaleonis chro-
nicon =AnnalesColonienses maximi.
Monachus abbatiae s. Vitoni =
Bertarius.
[Vlonachus Admuntensis, vid. Vita
s. Gebehardi archiep.
IVIonachus Altahensis, vid. Chro-
nicon Bavariae breve.
Monaohus Andegavensis, vid. Vita
s. Albini Andeg. {mirac.)
Monachus Brunwillerensis, vid.
Fundatio coenobii Brunwiller.
Monachus Dervensis, vid. Liber de
diversis casibus.
Monachus Elyensis : Historia Ely en-
sis ecclesiae liber primus. Liber II
additus a Thoma monacho itidem
Elyensi = Thomas Elyensis.
MonachusEmmeranensis=Annales
S. Emmerani Ratisp. min.
Monachus Engolismensis, vid. Ade-
marus Cabannensis.
Monachus Erfurtensis = Nicolaus
de Siegen.
Monachus Eveshamensis, vtd. Vita
Richardi II.
Monachus Florentinus, archiepisc.
Acconensis: De recuperata a. 1191
Ptolemaide.
Ausg. : zusammen rnit Guilelm. Tyrius ed.
J. B. Herold. Basil. 1564. fol.
Monachus Furstenfeldensis (vulgo
Volcmarus): Chronica de gestis prin-
cipum a tempore Rudolfi regis usque
ad tempora Ludovici imp. 1273 —
1326.
,Veri amans nisi ubi rumore populari deceptus
falsit ' Oefele. Derselbe schreibt dieses Werlc irr-
thiimlich dem Abte Volcmar v. FUrstenfeld
(t 1314) zu. Vgl. Merilber Bohmer, fontes I. p. X.
Handschr. : Miinchen, Hofbibl. Ald. 161.
mbr. fol. Xin. XIV. saec.
Ausg.: ^unt.d. Tit.: Volcmari abb. Campi
principum ord. Cist. de gestis principum
etc. ex cod. chart. bibl. Boicae ap. Oefele,
scr. rer. Boic. II. p, 529-555. — ^besser
ap. Bohmer, fontes I. p. 1-68.
Erl.-Sckr.: Bohmer, reg. Lud. Bav. p. IX. w.
fontes, praef. 1. c. p. IX-XIII.
Lipowslii, A. J. (tl780), alsadem. Rede von
d. Nutzen d. Geschichte. MUnchen 177.5. 40.
Berichtigt Oefele.
hi.stor.-krit. Abhandl., ob der Abt Volc-
mar zu Fiirstenfeld der Verf. d. Chronik de
gestis principum sei? — in Abhandlungen
der baierisch. Akademie X. p. 247.
Vgl. Anonymi Fiirstenfeldensis.
Monachus Gandensis. Annales fra-
tris cuiusdam anonymi conventus
fratrum minorum Gandavensium =
Annales Gandenses.
Monachus Gradicensis, vid. An-
nales Gradicenses.
Monachus Hamerslebiensis: Narra-
tio de basilica Goslariensi eiusque
praepositis.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. H.
p. 506.
Vgl. auck: Imperatorum ab Henrico
etc.
Monachus Isenacensis, vid. Rothe,
Johann.
Monachus S. Justinae Paduae =
Monachus Patavinus.
Monachus Kirchgartensis: Chro-
nicon Wormatiense.
Gcschrieben zu Anfang des 16. Jahih.
Ausg. : ap. Ludewig, reliq. mss. II. p. 3-
175. Wimmelt von Fehlern.
Monachus Laurishamensis, vid. An-
nales regum Francorum.
Monachus Nideraltahensis, vzW. Vita
s. Alrunae.
Monachus Olivetanus, vid. Vita s.
Ampelii.
444
MONACHUS — MONALDESCO
Monachus Opatovicensis, vid. An-
nales Gradicenses.
Monachus Patavinus s. Paduanus:
De rebus Insubriuni libri III, sive
chronicon de quorundam notabi-
libus factis, quae tam in Marchia
quam in Lombardia et aliis mundi
partibus simt tractata. 1207—1270.
Ausg.: ' ed. Urstisius, Germ. hist. illustr.
I. p. 581-626. — *ed. Felix Osius vor Mus-
satus, hist. Augusta, Venet. 1636. fol. —
*verbessert und vermehrt ap. Muratori, scr.
rer. Ital. VIII. p. 661-740. — *ap. Bur-
mann, thesaur. Ital. VI.
Monachus Pegaviensis, vid. Annales
Pegavienses.
Monachus Reichenbacensis anony-
mus : Chronicon Reichenbacense.
1118—1417.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
399.
Monachus Riddagshusanus, vid. An-
nales Riddagshusani.
Monachus Salernitanus = Chro-
nicon Salernitanum.
Monachus SangaiJensis: De gestis
Karoli Magni libri II.
Geschrieben 884. Breit, anecdotenreich; der
Stil schlecht, oft barbarisch. Langc wurde der h.
Notker ftir d. Verf. gehalten.
Handschr.: Troyes, sec. XII. fol., nach
Einhardi vita. — Modena, hrzl. Bibl. ch.
s. XV. — Leipzig, Un.-Bibl. 1308 i. Ab-
schrift. — Paris, k. Bibl. s. XVIL 5941 A.
— Oiford, Tln.-Bibl. Bodlej. No. 837.
mbr. s. XIII. fol. min. ; — Magdalen col-
lege N. 2155. 14. 8. mbr. s. XIV. bis z.
Schluss des lib. 11. 26 alt. Ausg., Mon.
II. p. 760. lin. 21. — CoUege Eaton prope
Windsor. No. 3133. 234. — Montpel-
lier, Un.-Bibl. sec. XIV. fol. No. 142. f. 12;
und Schluss f. 171. — Gotha, hrz. Bibl.
mbr. 8. X. 4». No. 93. — Cassel, kurf.
Bibl. chart. anni 1498. fol. Hist. No. 5.
Awg.: ^unt. d. Tit.: Caroli M. gestorum
libri 2 . . . scripti a monacho S. GaUi, quem
nonnuUi Notkerum Balbulum putant, ex rela-
tionibus Werinberti sacerdotis et Adalberti
militis zusrst ed. Canisius, lect. antiq. I. p.
358 (»ed. 2da. 11. 3. p. 57). — »ap. Da-
chesne, ,hist. Fr. scr. II. p. 107-135. —
*ap. Bouquet, rec. V. p. 106-135. — *ap.
Hahn, coli. monum. II. p. 584; der beste
Abdruck bis zur folgenden Au^g. — 'ap.
Pertz, mon. II. p. 731-763.
Ausg.: deutsch von W. Wattenbach. Ber-
lin 1860. 8". (Geschichtschreib. der deutsch.
Vorzeit. IX. Jahrh. 13. Bd.)
Erl.-Schr.: nachlechner, Bemerknngen flb. d.
U.indschr. d. mon. Sangall. de vit. Car. M.
in d. k{>n. Bibliotb. zu Mlinchen . . ., — in
l'ertz' Arch. III. p. 1.S6.
Bahr, Gesch. der roinisch. Literatur im ka-
rolinp. Zcitalter p. 237-23».
Dippoldt, Leben Karls dcs (Jrossen p. 293.
Fabricius, bibl. med. ct inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 14i.
HSuBscr, die teutschen Geschichtschreiber.
Ileidclb. 18.39. p. 43.
Histoire litteraire de la France V. p. 614 sq.
Portz wilrdigt d. Biichlein mon. II. p. 730 u.
spricht es dem Notker ab.
Wattenbach, Deut.schlauds Geschichtsquel-
lon p. 111.
Monachus Sigebergensis, vid. Vita
s. Annonis arciiiep.
Monachus Surrentinus, vid. Vita s.
Antonini abb.
Monachus Vesserensis sive Chro-
nicon Hennebcrgense. 1078 — 1517.
Ausg. : ap. Reinhard, Bey traege z. d. Hi-
storie Frankenlands I.
Monachus S. Vitoni, vid. Bertarius.
Monachus Weingartensis: Chro-
nicon de Guelfis principibus s. Ge-
nealogia Welphonis ducis. 819—
1180.
Der Verf. dieser gnten Schrift soll nach Hess'
Vermuthung (prodr. raon. Guelf. p. 68.) Abt Wer-
ner (f 1188) sein.
Handschr.: Bologna, spanisches Col-
leg, cod. 231. — Briissel, burg. Bibl.
sec. XVIL No. 7764; No. 8151. — Fulda,
mbr. sec. XII. 4*. mai.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Genealogia Wel-
phonis ducis ed. Canisius, lect. antiq. I. p.
176 (>ed. 2». Basnagii III. 2. p. 579, schlecht.)
— ^besser ap. Leibnit. , scr. rer. Brimsv.
I. p. 781 ; emendationes u. supplemeutum
ibid. ni. p. 657. — * in Origin. Guelfic. V.
p. 29-59. — *ap. Hess, mon. Guelf. p. 1-
47, aiw d. Original, durch Oenauigkeit u.
Vollstandigkeit vor d. and. Ausg. hervorzu-
heben.
Erl.-Schr. : DUmge et Mone, geneal. Welph.
duc, — in Pertz' Archiv I. p. 413.
Koeler, J. D., de fide et autoritate monachi
Weingartensis in generis Welflci vetustate
et dignitate. Gotting. 1735. 4o.
Lebrct, geneal. Welphonis ducis — tn Pertz'
Arch. II. p. 314.
StSlin, wirlembergische Oeschichte II. p. 14.
Wegelin, thesaurus rer. Suevic. II. diss. 9.
p. 124.
Wllmans in Pcrtz' Archiv XI. p. 38 sq.
: Chronicon ex cod. ms.
Augustan. monasterii s. Afrae et
Vdah'., vid. Annales Weingartenses.
Monachus Wigorniensis, vid. Flo-
rentius Wigorniensis.
Monaldesco seuMonaldi da Or
vieto, Ludovico Bonconte (f 1431):
Diario delle cose avvenute dall' a.
MONALDESCO — MONITMENTA
445
1328—1340; auch unt. d. Tit.: An-
nali di Ludov. Monaldesco, oder
Fragmenta annalium Romanorum
italice scripta.
Bruchstiicke aus d. Zeitgeschichte, unbedeutend.
Handschr.: Wolfenbiittel, chart. sec.
XVII. fol. Gud. 110.
Ausg.: ^angehdngt die Istorie Pistolesi
dal 1300-1348. Firenze 1733. 4». — ^vor-
her ex bibl. Vindob. caes. ms. ap. Muratori,
rer. Ital. scr. XH. p. 529-542.
: Istorie Pistolesi ovvero
delle cose 1300—1348 = An-
nales Pistorienses.
Monaldi = Monaldesco.
Monitorlum contra Venetos. 1509.
Ausg.: (am Ende): impressum Lyptzig
per baccal. Martinum Herbipolen. 1509. 4".
Uebers.: deutsch: Bebstliche vermanung
wider die Venediger nach Christi Geburt
im 1509. Jar auszgangen newlich ausz dem
Lateynischen ynn das Teutsch getzogen.
Lyptzig 1509. 4». 16 Bl.
Monitum in Conradum, Mathildem
et eorum liberos.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 539.
Monsterbepgius, Johann., monach.
Chemnicensis : Chronicon Chem-
nicense.
Handschr.: Dresden, k. Archiv.
Ausg.: fragmentum ab a. 1408-1516 ap.
Mencken, scr. rer. Germ. III. p. 157-159.
Monstrellet, Enguerrand de, ma-
gistrat a Cambray (f 1453): Le
premier (le second et le tiers) vo-
lume de Enguerran de Monstrellet.
Ensuyvant froissart nagueres im-
prime a paris Des cronicques de
france, dangleterre Descoce, de-
spaigne, de bretargne, de gascongne
De flandres Et lieux circonvoisins.
Fortsetzer des Froissart, dem er in der
Sprache naehsteht, den er aber an Kritik u. Unpartei-
lichkeit ubertrifft. M. endete mit 1444; dic Fort-
setzung bis 1467 resp. 1488 ist wahrscheinlich von
Jacques du Clercq. Andere dehnten sie bis 1516
aus.
Auig.: ^Paris, Anth. Verard. (s. a. [cca
1467J). 3 tom. in 2 vol. fol. — » ibid. Anth.
Verard, s. a. 3 tom. in 2 vol. fol. {hat zuvi
Vnterschiede von der vorhergehenden Ausg.
statt des v stets U.) — *Paris, Jeh. Petit
et Mich. le NoLr (1512). 3 tom. in 2 vol.
fol., enthalt die Fortsetz. bis z. Tode Char-
les VIll. (1498) von Peter Desrey. —
*Paris, Franc;. Regnault 1518. 3 vol. ioLHat
weitere Additionen bis z. J. 1616. — *mit
der Fortsetz. bia 1516, verbessert UTid moder-
nisirt von Den. Sauvage (Jedoch ohne desten
Namen auf devi Tit.) Paris, G. Chaudiere
1572. 3 tom. in 2 vol. fol. — *wiederholt
Paris, P. Mettayer 1595. 3 V9I. fol. — und
»Paris, M. Orry 1603. 3 tom. in 2 vol. fol.
Die schonsten Ausg. dieser Chronik. — * ap.
Buchon, choix de chroniques V. — »ap.
Buchon, coUection XXVI -XXXn. 7 vol.
Paris 1826. 27. — ^'^und von demselben
loiederholt Paris 1839. 3 vol. u. »'Paris
1854. 8». (859 pag. h 2 coll. gedruchl.) —
^^unt. d. Tit.: La chronique d'Eng. de M.
en deux livres, avec des pieces justiticatives,
1400-1444, publiee pour la soci^te de Thist.
de France par L. Douet-d'Arcq. Paris
1857-1861. 5 vol. 8». 45 frc. — '»ap. Buchon,
choix de chroniques. Paris, bureau de
Pantheon litteraire 1861. gr. 8«. Tom. III.
(2383 pag. h 2 colonn.)
Ausg.: englisch unt. d. Tit.: The chro-
nicles of E. de Monstrellet, being a con-
tinuation of Froissarfs chronicles, trans-
lated from the most approved originals,
with notes, by Th. Johnes. Hafod*) 1809.
4 vol. 4". Schiiesst sich an d. Hafoder Ausg.
des Froissart. — ^wiederholt unt. d. Tit.:
ChroniclesofE. deM., cont. an accountofthe
cruel civil wars between the houses of Or-
leans and Burgundy etc. (1400-1516). Lon-
don 1840. 2 vol. Roy.-8». Schone Au^g. mit
zahlreichen Holzschn. — ^Eineandere engL
Uebersetz. 12 Bde. 8» erschien London 1810.
Erl.-Schr.: Dacier, B. J., mem. sur la vie et
les chroniqiies d'E. de M. — in Mem. de
Tacad. des inscript. XLUI. p. 535. 560.
Loher, Frz., Jakobaa von Bayern tmd ihre
Zeit. Nordlingcn 1862. 80. I. p. 4l0. Hat
einige Irrthiimer.
du M^rsan, precis hist. sur Eng. de Mon-
strellet et sur ses chroniques (1400-53), — in
Magasin encycl. de la socidte d'emuIation de
Carabrai. 1808. XIU. 4. p. 67. {Auch einzeln
erschienen 1808. 80.)
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 2.
p. 105-108.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 71-73.
Vgl. Du Clercq.
Montaldo Adamus de = Adamus
de Montaldo.
Montanus,tJec?.JohannesMontanus.
Montignius, Nicol., ex canonico
Viconiensis ecclesiae in Hannonia
factus abbas monasterii de Castello
S. Martini ad Scarpum fluviura:
AnnalesmonasteriiViconiensis. 1217
—1308.
Ausg.: ap. Martene, ampl. coUect. vet.
mon. VI. p. 296-312.
Erl.-Schr.: Fabricins, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mausi V. p. 87.
Monumenta Alderspacensia.
: m Mon. Boic. V. p. 289.
*) Hafod war ein Landhans des Uebersetzers
bei London.
446
MONUMENTA
Monumenta Altenhohenauensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XVII. p. 1.
Altomonasteriensia.
Auag.: in Moii. Boic. X. p. 323.
Andeccensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VIII. p. 577.
Aspacensia.
Ausg.: in Mon. Boic. V. p. 99.
Atiliensia.
Ausg.: in Mon. Boic. I. p. 266.
Augiensia.
Ausg.: in Mon. Boic. I. p. 117.
Augustani episcopatus.
Ausg.: in Mon. Boic. XXXIII.
Bsumburgen^ia (monast.inter
Alz et Traun Jluvtos.)
Ausg.: in Mon. Boic. II. p. 167; III. p. 1.
Vgl. Notae Baumburg.
Benedicto-Burana, vid.Chro-
nicon Benedictoburanum.
Bernriedensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VIII. p. 313.
Beurbergensia.
Av^g.: in Mon. Boic. VI. p. 397.
Beyhartingensia.
Ausg.: in Mon. Boic. V. p. 453.
Chiemseensia {Herrenworth).
Ausg.: in Mon. Boic. 11. p. 271. 437.
Claustroneoburgensia, vid.
Chronik, die kleine Klosterneu-
burger.
Diessensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VIII. p. 117.
dominationis pontificiae sive
Codex Carolinus , epi-
stolae Leonis III Carolo Augusto,
diplomata Ludovici, Ottonis et Hen-
rici, chartulae comitissae Mathildae
et codex Rudolphinus ineditus.
Eine der wichtigsten Gcschichtsquellen. Samm-
lung von Briefen der Pfipste an d. Kranlienk6nige,
entbfilt 99 Stiick , welche v. J. 739 an geschrieben
sind. Karl d. (ir. liess nie 791 verangtalten. — Der
Stil oft ekelhaft schwiilstig. — Der Cardinal Passi-
oneug, damal!! apost. Nuntins in Wien, schickte
diese Briefe an Cenni nacb Kom, daher sie, obwol
in Zwetl aufgefunden, dort herausgegeben sind.
Ausg.: cfaronologia, dissert. et notis il-
lustrata opera et studio Cajet. Cenni. Ro-
mae ex typogr. Palladis 1760. 2 vol. 4".
Uebers.: deutsch theilweise (in dieser
Folgenreihe nach der Ordnung im Cod.
Carol. No. 9. 4. 8. 29. 15. 39. 21. 34. 20.
14. 46. 47. 45. 64. 59. 64. 88. 90.) von O.
Abel hiuter sein. Uebersetz. vou Paulus
Diakouus LonirobardenGfesch. Cs. d.) p.
206-232. t / H
Vgl. Codex CarolinuH.
EpiAtolae I^conis III.
Epistolao Rudolphi I.
Monumenta Ettalensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VII. p. 223.
Franciscana ed.Brewer, t;iW.
Thomas de Eccleston, Adam de
Marisco et Registrum fratr. minor.
London.
Garstensia.
Ausg.: in Mon. Boic. 1. p. 1.
Geisenfeldensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XIV. p. 171.
Gnadenberg parthenii.
Ausg.: in Mon. Boic. XXV. p. 1.
- — — Hohenwartensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XVII. p. 95. 484.
Kuebacensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VI. p. 519.
ecclesiae ad divem virginem
Monachii.
Ausg.: in Mon. Boic. XIX. p. 487; XX.
XXI. p. 285.
ecclesiae ad S. Petrum
Monachii.
Ausg. : in Mon. Boic. XIX. p. 1 ; XXI.
p. 1.
Elisabethcellensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XII. p. 303.
eremitarum s. Augustini
Monachii.
Ausg.: in Mou. Boic. XIX. p. 403.
— — - Formbacensia.
Ausg.i in Mon. Boic. IV. p. 1.
Fiirstencellensia.
Ausg.: in Mon. Boic. V. p. 1.
FiJrstenfeldensia.
Ausg. : in Mon. Boic. IX. p. 89.
Hippolytensia saec. XIIII
et XV vernacula lingua scripta.
Ausg.: ed. Duellius, miscell. II. p. 117
Mallerstorfensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XV. p. 245.
Matighofana.
Ausg.: in Mon. Boic. V. p. 509.
Metensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XI. p. 341.
monasterii Castel.
Ausg.: in Mon. Boic. XXIV. p. 306.
monasterii 8. Clarae.
Ausg.: in Mon. Boic. XXI. p. 257,
monasterii Ensdorf.
Ausg.: in Mon. Boic. XXIV. p. 1.
MONUMENTA
447
Monumenta monasterii Michelfeld.
Ausg.: in Mon. Boic. XXV. p. 93.
monasteriiPiiterichMonachii.
Ausg.'. in Mon. Boic. XIX. p. 243.
monasterii Reichenbach.
in Mon. Boic. XXVn. p. 3-454.
monasterii Ridler Monachii.
in Mon. Boic. XIX. p. 369.
monasterii S. Salvatoris.
Ausg.: in Mon. Boic. XXI, p. 385.
monasterii Schonthal.
Ausg.: in Mon. Boic. XXVI. p. 3-568.
monasterii Udalrici et Afrae
in Augustana civitate.
Ausg.: in Mon. Boic. XXH. XXIII.
monasterii virginum s. Clarae
Monachii.
Ausg.: in Mon. Boic. XVJil.
Neocellensia.
Ausg.: in Mon. Boic. IX. p. 525.
Niederaltacensia.
Ausg. : in Mon. Boic. XV. p. 1 ; XI.
p. 1.
Oberaltacensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XII. p. 1.
Osterhoviana.
Ausg.: in Mon. Boic. XII. p. 321.
ErU-Schr.: Verzeichniss d. bei d. Verkauf des
Damenstiftsgutes Osterhofen an d. Staat vor-
gefundenen Urkunden, — in Verhandl. des
histor. Vereins im Unterdonaukreis. Passau
1834. I. 2. p. 35.
Zur Geschichte des Klosters und der
Stadt Osterhofen, — ibid. I. 2. p. 10.
Pisana ab a. 1089 usque
ad a. 1389 deducta et continuata
usque ad a. 1406. Auck: Cronica
di Pisa genannt.
Ausg. : italice ap. Muratori , scr. rer.
Ital. XV. p. 973-1088.
Poliingana.
in Mon. Boic. X. p.
Ausg.
Ausg.
Prifligensia.
in Mon. Boic. XIII. p. 1.
Prulensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XV. p. 145.
Raitenbuchensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VIII. p. 1.
Raitenhaselacensia.
m Mon. Boic. III. p. 97; cf. VI.
Ausg
p. 355.
Monumenta Reichenhallensis cano-
niae ad s. Zenonem.
Ausg.: in Mon. Boic. III. p. 521.
Reichersbergensia.
Ausg.: in Mon. Boic. III. p. 391; IV. p.
401.
Rohrensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XVI. p. 99.
Rotensia.
Ausg. : in Mon. Boic. I. p. 337 ; U. p. 1.
Erl.-Schr.: Ruedorffer, zuverlassige Nachricht
von d. alten Erzhofbeamten des etc. Klosters
Rot am Inn; — ira Abhandl. der baiersch.
Acad. der Wissensch. 1764.
San Nicolaitana.
Av^g.: in Mon. Boic. IV. p. 213.
San-Vitana.
Au^g.: in Mon. Boic. V. p. 227.
Schaumhauptensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XVII. p. 285.
Schefftlariensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VIII. p. 367.
Erl.-Schr.: Hoheneicher, llesignationen der
Probste u. Aebte d. Klosters Schefftlain, —
in Oberbaierisch. Archiv fiir vaterl. Gesch.
n. p. 147. '
Schirensia.
Ausg.: in Mon. Boic. X. p. 373.
Erl.-Schr.: Hefner, iib. d. literarischen Leistun-
gen des Klosters Scheyern, — in Oberbayer.
Arch. f. vaterl. Gesch. II. p. 91.
ub. d. FUrstengruft u. d. Furstenkapelle
zu Scheyern, — ibid. U. p. 181.
Schlehdorfiana.
Ausg.
Ranshofana.
in Mon. Boic. IH. p.
229.
Ausg.: in Mon. Boic. IX. p. 1.
Schoenfeldensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XVI. p. 259.
Seeligthalensia.
Au^g.: in Mon. Boic. XV, p. 435.
Seonensia.
Ausg.: in Mon. Boic. 11. p. 115.
Steingadensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VI. p. 475.
Straubinganorum Carmeli-
tarum.
Ausg.: in Mon. Boic. XIV. p. 311.
Subenensia.
Ausg.: in Mon. Boic. IV. p. 511.
Tegernseensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VI. p. 1.
Erl.-Scir.: v. Hefner, Leistungen des Benedic-
tinerstiftes Tegernseo fur Kunst u. Wissen-
schaft, — in Oberbaiersch. Arch. f. vaterl.
Gesch. I. p. 1.^.
Mooyer, Beitr. z. Gesch. der vormaligen Be-
nedict.-Abtei Tegernsee u. deren Verblndung
mit andern Klostern, - i« WestphM. Pro-
vinzialblatt. UI, 1. p. 1.
448
MONUMENTA — M0Y8ES
Monumenta Thierhauptana.
Ausg. : in Mon. Boic. XV. p. 89.
Undersdorfensia.
Ausg.: in Mon. Boic. X. p. 227; XIV.
p. 111.
Weihensteffanensia.
Ausg. : in Mou. Boic. IX. p. 343.
Werdensia s. Crucis.
Ausg.: in Mon. Boic. XVI. p. 1.
Wessofontana.
Au^g.: in Mon. Boic. VII. p. 329.
Weyariensia.
Ausg.: in Mon. Boic. VII. p. 427.
Windbergensia.
Ausg.: in Mon. Boic. XIV. p. 1.
Monumentum Benedicto - Buranum
= Chronicon Burensis monast.
Morawslci, Vinc, vid. Vita b.
Ladislai.
More, vid. Benoit de Sainte More.
More, Sir Thomas, lordchancelier
du royaume (ne 1480 a Londres,
t p. 1530) : Histoire of the pitifull
life and unfortunate death of Ed-
ward the fifth.
Ausg.: 'edit. par J. Cawood. London
1557. fol. — * edit. par W. Sheares. Lond.
1641. 12mo. — *edit. par Kennet in seiner
Complete history of England. London 1706.
et 1719. Vol. I. fol. — *auch zusammen
mit dem folgenden Werke Chiswick 1821.
8*. — Man findet sie auch in den Publicatio-
nen von Stow, von Speed, Holinshed u. a.
Uebers. : franzosisch : Louvain 1689.
lateinisch: Lovanii 1566. fol.
: History of Richard the
third.
JSandschr. : L o n d o n , CoU. der Hdrauts,
No. 43. Original.
Ausg. : zusammen mit dem vorhergehenden
Werke zu Chiswick 1821. 8».
Vgl. Galfridus Bakeras (hiatoria.)
Morelli, Giov. : Cronica dal 1348 —
1411.
Ein Schatz von practischer Lebensweisheit, von
guter Bcobachtung der Welt u. von Anlianglichkeit
an alte ffute .Sitte. Bedeutendcs industrielles Ta-
lent. Oeschichte Morelli'8 u. der Stadt Florenz.
Ausg.: zusammen mit Malespini. Firenze
1718. 4».
JSrl.-Schr.: Gervinns, hist. Schriflen. Frankf.
1833. I. p. b2.
Morena, Otto (imp. Lotharii HI
et Conradi III legatus, cca. 1155)
eiusque filius Acerbus Moretoa:
Historia rerum Laudensium {Lodi),
in qua res gestae ab imp! Friderico
I recensentur ab a. 1158 ad a. 1168.
Anziehender Ton. Die Fort«. bis 1168 y. einem
Uninenannten.
Handschr. : Mailand, bibl. Ambros. ; — ein
2. Exempl. H. 121. saec. XVI.
Ausg.: *^mit Noten av^ einem schlechten
Codex herausgegeb. von Fel. Osius. Vene-
tiis 1629. 4». — *wiederholt ibid. 1636. fol.
— ^wiederholt von Nicol. Crassus. Venet.
1639. fol. — *ioiederhoU von Graevius, the-
saur. antiquitat. Ital. III. 2. No. 32. —
— ^ohne Noten ap. Leibnit. , scr. rer.
Brunsv. I. p. 806. — *am besten nach
dem Cod. Ambrosianus mit reichlichen No-
ten von Ant. Saxius u. a. und gegenilber-
stehendem Texte des Osius ap. Muratori,
scr. rer. Ital. VI. p. 955-1164.
Morigia, Bonincontrus : Chronicon
Modoetiense ab origine Modoetiae
usque ad a. 1349, ubi potissimum
agitur de gestis priorum vicecomi-
tum principum.
Geschrieben zwischen 1340-60; der Verf. war
von Gesinnung Gbibelline. Manches Sagenhafte fur
die ersten Zeiten der Stadt.
Ausg.: primum e cod. bibl. Ambros. ap.
Muratori, scr. rer. Ital. XH. p. 1061-1184.
Erl.-Schr.: Donniges, Geach. des deutscheu
Kaiserthums im 14. Jahrh. Berlin 1841. I. 1.
p. 100.
Mortilogus = Necrologium.
de la Mote, Bemardus, episc. Ba-
zatensis: Chronica ab a. 1299 ad
a. 1355.
Ausg.: ap. Duchesne, histoire des cardi-
naux fran^ais. Paris 1666. fol. Preuves
p. 289.
Mouskes, Philippe (Bischof von
Tournay 1274 — 92) : Chronique
rimee.
Von der Eroberuug Trojas bis auf 1242. Voll
sagenhafter ZUpe, jedoch von Anfang der Kreuz-
ziige an nicht ohne histor. Werth. Erhebt sich manch-
mal zum epischen Tone.
Ausg.: 'publide pour la premifere fois
avec de preliminaires , un commentaire et
des appendices par le baron de Reiflfen-
berg. liruxelles 1836-38. 2 voll. gr. 4«.
M. 6 Steindr. u. Titelvign. 15 Thlr. Sup-
pl^ment. Brux. 1845. gr. 4». 27 Sgr. {*Bil-
det zugleich d. 2. u. 4. Bd. der CoUection
de chron. Belges.)
Fragmente ap. ' Villehardouin , hist.
de Temp. de Constantinople, ed. Ducange.
Paris 1567. p. 209-219; — »ap. Buchon,
collect. des chroniques III. p. 339-365.
Erl.-Schr.: Journal d. Savans. 183«. p. 685-697.
Moyses Bergomas (flor. cca. 1120):
Carmen de laudibus Bergomi.
Ausg.: 'ed. Mar. Mutius. Bergomi 1596.
Sehr selten. — 'verbessert ap. Muratori,
scr. rer. Ital. V. p. 529-536.
MOZIUS — MUSSATUS
449
IVIozius, M. Jacob., legatus Caesar. :
Oratio coram Alphonso rege Por-
tugalliae pro filia eius Leonora Fri-
derico caesari desponsanda, et eodem
tempore ad imperatricem tunc futu-
ram in praesentia regis et sui par-
lamenti habita. 1451.
Freher ,
31.
scr. rer. Germ. ed.
Ausg. : ap.
Struve II. p.
Muller,Eberhard (Ritter u.Schult-
heiss von Ziirich, f 1364): Jahr-
buch vonZiirich. 1336—1364. Nebst
Fortsetzung eines Ungenannten bis
1386.
Als Aufzeichnungen von Zeitgenossen von Be-
deutung ; nainentlich wichtig der Bericht iiber die
Schlacht V. Keutlingen 1377.
Atisg.: hrsg. von L. EttmuUer in Mit-
theilungen der antiquar. GeseUschaft zu
Ziirich. 1844. Ila p. 74-96.
Muntaner, En Ramon (f p. 1330) :
Cronica 6 descripcio dels fets 6
hazanayes delinclyt reyDon Jaume,
I rey Darago e de molts de sos
descendents. Feta por lo magnifich
en Ramon Muntaner ...
Es weht aus der Chronik ein wahrhaft epischer
Geist u. uaive Naturtreue. Der Dialect ist maurisch.
Ausg. : ' ara nouamente stampat en Va-
lencia, viuda de Joan Mey Flandro 1558.
fol. min. Sehr selten u. wertvoll. — *Bar-
celona, Jaurae Cortey 1562. fol. min. Grosse
Seltenheit. — ^unt. d. Tit.: Chronik des
edlen En Ramon Muntaner. Hrsgb. von
K. Lanz in Bibl. des liter. Vereins. Bd.
8. Stuttgart 1844. 8". Ist Abdruck des
Originals.
Uebers.: deutsch von K. Lanz. Leipzig
1842. 2 Bde. 8». 3'/, Thlr. Gut.
franz. trad. pour la prem. fois du Cata-
lan, av. des notes et eclaircissemens par
Buchon. Paris 1827. 2 vol. 8». 12 frcs. —
(bilden zugleich von Buchon, collect. T. V.
et VI.) Sehr mangelhaft.
ital. trad. di Filippo Moise. Firenze
1844. 8». Fleissige Arbeit.
spanisch Barcelona 1595. fol.
Erl.-Schr.: Frenzel, C, Uamon Muntaner et
Sabas Malaspina. Berolini IS.')^. 8o.
Droysen, histor.-politischo Zeilschr. I.
Muraltus, Franc, iur. utr. doct.,
patricius Comensis (f post 1519):
Annalia ab a. 1492—1519.
Wichtig fur die italienische Gesch. jener Zeit
Uberhaupt, insbesondere aber fur'die Como's.
Ausg.: prim. ed. Petr. Aloys. Donijiius.
Mediolani 1861. kl. 8«.
Murer, Henr., vid.
VJta Conradi mart.
,, Elisabethae Hung.
,, Fridolini.
Mussatus, Albertinus, poeta laureat.
et rer. civil. peritus Patavii (nat.
1261, t 1330): De gestis Italicorum
post mortem Henrici VII libri 12.
1313-1329.
,Acta ut fuere tradita sunt posteritati, secun-
dum quae laudes et probra iudicabit Mussato leste
non iudice.' Worte des Mussatus 1328.
Ausg.: ^Venetiis 1636. fol. — »ed. Grae-
vius et Burmann, thesaur. Ital. VI. ps. 2.
■p. 199-360. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital.
X. p. 569-768.
: Historia augusta seu De
gestis Henrici VII libri 16. 1308—
1313.
Zum Thejl in Hexametern. Prosa holpricht,
Nachahmung des Klassischen. Der Verf. ein ehr-
i cher Charakter.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. cod.
lat. chart. sec. XVI. No. 89.
Ausg.: ^in Opera Alb. M-i, Laur. Pig-
norii spicilegio, necnon Felicis Osii et Nic.
Villani castigationibus et notis illustrata,
quibus .... praemissa sunt Chronica Ro-
landini, monachi Paduani, Ger. Maurisii,
Ant. Godii, Nic. Smeregi c. supplemento
scriptoris anonymi De rebus gestis in Lom-
bardia et marchia Taruisina, praesertim
vero de his quae attinent ad Ezerinos et
Albericum de Romano, Vita Ricardi comitis
S. Bonitacii, ac Laurentii de Monacis Eze-
rinus III. Succedunt novissimo loco duo
Cortusii de novitatibus Paduae et Lom-
bard. Venetiis 1636, ex typograph. ducali
Pinelliana. fol. — * loiederholt ap. Reuber,
vet. script. ed. Joannis p. 833-952. —
^mit Verbesserungen, Zusatzen u. Varianten
ap. Muratori, rer. Ital. scr. X. p. 9-568. —
*ed. Burmann, thesaur. Ital. VI. 2. p. 1-
198.
: Ludovicus Bavarus. 1327
—1329.
Enthalt die genaueste Schilderung von Lud -
wigs personlicher Erscheiuung. UnvoUendet.
Ausg.: ^in Alb. Mussati historia augusta
Henrici YU. cesaris et alia quae extant
opera, Laurent. Pignorii spicileg. illustr.
Venetiis 1636. fol. — ^ unederholt ed. Grae-
vius, thes. Italiae VI. 2. p. 361-367. — »w.
ap. Reuber, scr. ed. Joannis p. 991-1000.
— *M. ap. Muratori, scr. rer. Ital. X. p.
769-784. — *M. ap. Bohmer, fontes I. p.
170-192.
: Tragoedia Eccerinis ap-
plicata.
Ausg.: ^ed. Fel. Osius in A. Mussati
operib. Venetiis 1636. fol. (a. d. vollstdnd.
29
460
MUSSATUS — NARRATIO
Tit. vorher.) — * tniederholt «. verbessert
ap. Muratori, script. rer. Ital. X. p. 787-
800. fgl. Maurisius.
Kolaadinas.
Sri.-Schr.: D6nnige.s, Gesch. des deutsciien
Kaisertliunis im 14. Jabrti. Berlin 1811. I. 1.
p. 87.
Ferretns Vincent., carmen ad Alb. Muss.,
vid. Ferretus Vinc.
Sico, s. Xicus Polentonus (tnit dem Beinamen
Bicci, 1405 Kantler aeiner Vaterstadt Padua),
vita Alberti Mugsati, ap. Muratori, acript.
rer. Il.il. X. p. 1.
Mustafa, Hazi AHphb, vid. Ex-
cerpta ex chronologia Arabica.
Mutti, Bened., vid. Vita b. Jo-
hannae virgin. Carmelitanae.
Myln, Alex., vid. Vitae Dunkel-
densis ecclesiae.
IV.
Naaldwijk, vid.iaxi vanNaaldwijk.
Nachricht von den Burggrafen zu
Altenburg. 1148—1329.
Ausg.: ap. Ludewig, reliq. mss. XII. p.
512.
Nagoldus i nion. Cluniacens. (cca.
Nalgodus i 1090), vid.
Vita s. Maioli.
,, ,, Ddonis Cluniac.
Naldus Naldius, Florentinus (cca.
1479): Vita Jannotii Manetti. 1396
—1459.
AiLsg.: 'ap. Muratori, script. rer. Ital.
XX. p. 529-008. — *ap. Burmann, thesaui-.
Ital. IX. p. 8.
: Epistola de laudibus au-
gustae bibliothecae (i. e. Matthiae
Corvini) in prosa, et de eodem ar-
gumenio libri IV in ligata oratione.
Ausg.: ' ed. Petr. Jaeuichius, Thorunii.
— *wiederholt ed. Belius, Hungariae novae
notitia III. p. 589-642.
Erl.-Schr.: iJiarium eruditorum Italiae XI. p.340.
Pabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi IV. p. 21; V. p. 92.
Vgl. Manotti.
Nangii chronicon, vid. Guilelmus
de Nangiaco.
Narratio, vid. auch Historia und
LibeUus.
Narratio Altahensis de quorundam
ducum Bavariae genealogia et in-
crementis.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 21.
Narratio brevis belli, quod Magnus
iunior dux eiusque hlii cum Lune-
burgensibus ges.serunt(^1355), a cive
ut apparet Brunsvicensi, >Saxonico
idiomate conscripta.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 675.
Narratio brevis belli sacri. 1097 —
1122.
Ausg.: ap. Martene et Durand, coll. ampl.
V. p. 536-539.
■Vgl. Incerti scriptoris narratio.
Narratlo brevis de archidiacono
Claromontensi , qui factus est mo-
nachus 8. Martini in maiori mo-
nasterio prope Turonas.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 741.
742.
Narratio brevis de Frldericl I ex-
peditione in Asiam (1190) a quodam
ipsius comite scripta, in qua im-
peratoris Friderici mors describitur.
Autsg.: (ed. Pithoeus) Ottonis episc. Fri-
singens. chronicon p. 343.
Vgl. T.igeno.
Narratio captivitatis Maximiiiani I
apud Brugenses (a. 1475) germanica
lingua scripta.
Ausg. : ' ap. Pez, scr. rer. Austr. 11. p.
551-555. — ^unt. d. Tit.: Joa. Rollii
adnotationes chronicae de Brugensi ca-
ptivitate Maximiliani I Aug. germanica lin-
gua exaratae (14G7-1487) ed. Duellius, mi-
scellan. I. p. 247-259.
Narratio clericorum liemensium
qualiter Ebbo Remensium archi-
episcopus depositus (a. 835), mox
restitutus ac iterum deiectus est.
a. 840—851.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 340-344. — »ap. Bouquet, rec. VI.
p. 251; Vn. p. 277-280.
Erl.-Schr.: le Oointe in Anualcs ccclesiast. VIII.
ad a. 840. No. 67.
Vgl. Ebbo.
Epistola Caroli Calvi.
Narratio controversiae inter capi-
tulum S. Martiui Turonensis et Ra-
NAERATIO
451
dulphum eiusdem urbis archiepi-
scopum.
Ausg.: ^in Gallia christiana I. p. 761.
— *ap. Bouquet, rec. XII. p. 459-461.
Narratio de Barcinone capta a
Saracenis a. 985 — 986.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. IX. p. 1; al-
tera ibid. p. 2.
Narratio de Benedicto V pontifice
Romano (f 965) Hamburgum ab
imp. in exilium relegato.
A%sg.: ap. Lindenbrog, scr. rer. Germ.
sept. 1706. p. 117.
Narratio de canonisatione s. Bern-
wardi, vid. Vita s. Bernwardi.
Narratio de electione Lotharii in
regem Romanorum, vid. Electio
Lotharii.
Narratio de Ezone comite etc, vid.
Fundatio coenobii Brunwilarensis.
Narratio de forma et modo ele-
ctionis factae de domino nostro papa
Martino V in concilio Constantiensi
(1418) auctore anonymo.
Ausg.: ap. Baluze, miscell. VII. p. 90-96.
Erl.-Schr.: Quetifet Echard, script. ord. praed.
I. p. 760.
Narratio deFrideripi imp.inltaliam
profectione votiva a. 1468 suscepta
e libro ceremoniali desumptal
Ausg. : ap. Freher, rer. Germ. ser. ed.
Struve UI. p. 19.
Vgl. Piccolomini, Jac.
Narratio de fundatione abbatiae
Miratorii ord. Cisterciensis in ar-
chiepiscopatu Lugdunensi a. 1131.
Ausg.: ^ap. d'Achery, spicileg. XIII. p.
311 (*ed. nov. III. pag. 486). — • »ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 401-40,3.
Narratio de fundatione (955) et
restauratione (1277) monasterii s.
Michaelis in Liineburch.
Ausg. : ap. Leibnit. scr. rer. Brunsv. II.
p. 380.
Erl.-Schr.: Gebhardi, kurze Gesch. des KJo-
sterd 8t. Michaelis in Liineburg. Celle 1858.
80. 15 Sgr.
Vgl. Chronic. mon. s. Mich. in Liln.
Narratio de fundatione quarund.
eccles., vid. Libellus de fund. q.
ecclesiarum.
Narratio de Godescalci visionibus.
Ausg. : excerpta ap. Leibnit., scr. rer.
Bruusv. I. p. 870.
Narratio de libertate ecclesiae Fa-
bariensis {Pfaffers) — 1116,
Handschr.: St. Gallen, fol. 33. saec.
XV. in libro aureo s. Mar. Fab.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. Xn. p. 410-414.
Narratio de martyribus legionis
Thebaicae (287) auctore Eucherio
episcopo Lugdunensi iuniore (cca.
529).
Verf. ist nicht Eucherius ep. Lugdun., d. 454+.
Handschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. XV. No. 629.
Ausg.: ^interpolirt ap. Bon. Mombritium
in Vallesia Galliae. — 'ebenso ed. Surius,
vit. SS. 22. Sept. V. p. 325 (II. p. 220.)
— *it. unt. d. Tit.: Hi.storia pa.ssionis s.
Mauritii etc. ed. Petr. Stevart. Ingolstad.
1617. — *besser iti AA. SS. BoU. 22. Sept.
VI. p. 342-345. — *ed. P. Fr. Chimet in
Paulinus Nolanus illustratus. Divione 1662.
4". I. — 'ap. Ruinart, acta selecta mar-
tyrum. Paris. 4». p. 289 ('Amsterd. fol. p.
271.) — »mBibl. PP. Lugdun. VI. p. 866.
— *in dem Werke Jean du Boardieu's (s.
unten.)
Erl.-Schr.: Becker, J., Zur Gesch. der thebai-
schen Legion — in Jahrbilcher des Vereins
V. Alterthumsfreunden im Rheinlande. Bonn
1857. 26. Heft No. 13.
Bochat, L., memoires critiques sur l'histoire
ancienne de la Suisae L p. 557 (gegen Joa.
de risle.)
Boulacre i» Bibliotheque raisonn^e. XXXVI.
p. 427 {gegen. de fJsle.)
Bourdieu, Jean du, di.«s. critiq. sur le mar-
tyre de la legion Thebeenne; av. l'hist. du
martyre de cette legion attrib. a St. Eucher:
en lat. et franc. Amsterd. 1705. 12mo. (6e-
zweifelt die Wahrheit.)
(Braun, .L J.) Zur Gesch. der thebalschen
Legion. Bonn 1855. 40. 20 Sgr. 57 Seit. In-
teressante Schrift.
Cleus, comment. praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 308-341.
Derivaz, eclaircissements sur le martyre de
la Idgion Thebeenne. Paris 1779. 8«.
Fabriclus, bibl. med. et inf. latinitatis; lib.
V. p. 358.
Gieseler, Lehrb. d. Kirchengeschlchte I. 1.
p. 2G3. 4. Aufl.
Hottinger, Joh. J., helvetischer Kirchenge-
schichte erster Theil. Zurich 1708. p. 100 sq.
Isle, Jos. de 1', defensp de la verit^ de la
legion Th^beenne pour repondre a la dis-
sert. du ministre du Bourdieu. Nancy 174L
12mO. Vertheidiger der Echtheit.
Linde, P. A., der Frankenherzog Rictiovarus
u. die Treverer Martyrer. Trier 1852. 8o.
Massmann, Kaiserchronik Xll. p. 779 sq.
Mosheim, comment. de rebus christianorum
ge.stis aute ConstanW magnum. Helmstad.
1759. p. 564 sq.
Pertz, iiber Sigeberts drei Biicher De pas-
sione sanctorum Thebaeorum, — in seinem
Arch.XL p. 1-17.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte L
p. 94-111.
Schmid, Ign. Dom. Cyr., Thebaiache Mar-
terlegend. Ingolstadt 1760. 4o.
Vgl. Passio s. Mauritii.
Narratio de monasterii Malleacen-
sis devastatione facta a Graufrido de
Leziniaco, scripta circa a. 1230 ab
anonymo eiusdem loci monacho, qui
29*
452
NARRATIO — NAUCLERUS
turbis illis praesens interfuit; cum
diploinate Gregorii IV papae de
compositione litis ac controversiae
illius inter Malleacensem abbateni
et Gaufridum Leziniacensem, do-
minum Volventi et Maireventi, dato
Spoleti Kal. Mai. a. 1232.
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nova II. p. 238-
248.
Vgl. Chronicon Malleacense.
Petrus Malleacensis.
Narratio de morte Bernardi Septi-
maniae ducis a. 844.
Scbeint unecht zu sein.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 286, ex
Borelli Antiquit. Castrensibus repetita. Cf.
praef. ad VII. p. Xlll.
Narratio de morte Ottonis IV imp.
Auag.: ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1373-1378.
Narratio de origine monasterii
Mariae Fontis (1190).
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 431.
Narratio de origine monasterii
Montis S. Mariae prope Helmstedt
(1176).
Wolfenbiittel, membr. sec.
3. Ms. Aug. — chart. 82. 9.
Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
HandscKr. :
XIV. 4».; 4.
Ms. Aug. fol
Ausg.: ap.
p. 426.
Narratio de proelio inter Fride-
ricum Pulchrum et Ludovicum Ba-
varum habito a. 1322 ad Amphing,
auctore anonymo.
Die Er/.ahlunir ist deutsch.
Handschr.: Kloster Neuburg, Stifts-
bibl. chart. sec. XVI. fol. No. 691. —
Wien, Hofbibl. — Miinchen, k. Bibl.
XV. saec.
Ausg.: 'ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p.
1000-1003. — 'ap. Rauch, scr. rer. Austr.
U. p. 309-312. — »ap. Bohmer, fontes L
p. 161-166.
Erl.-Schr.: Arcliiv flir Kunde osterr. Geschichts-
quellcn. lHo3. IX. p. 362-36.'!.
Begchreibuni; des Treffens bei Enipfingen,
— op. Finaucr, bibl. Bavarica. 1767. p. 26-35.
Notizen ■/.. Amptinger Scblacht, — in Hor-
mayr')* Taschenbuch. 1837. p. 171.
Scblacbt, die, um d. r'6m. Rcich bei MUbl-
dorf u. Amptlng, — «n Hormuyi's Arcb. 1S2».
p. 22.i.
die, ura d. rom. Ueicb bei Ampfing und
MUbldorf, — in ilorraayr'» Taschenb. 18.'J0.
p. 4.02 486.
WeiBsagungen. einige, iib. d. Schlacht bei
Miibldorf u. AmptliiK, — in Hormayr's Ta-
Kchenbucb. 1850. p. 209.
Narratio de venerabilibus palatinis
Rheni Ehrenfrido e^c, vid. Fundatio
coenobii Brunwilarensis.
Narratio erectionis ecclesiae Mag-
deburgensis.
Ausg.: ' ap. Meibom, script. rer. Germ.
I. p. 731-733. — 'mit einem vollstdndlgem
Apparat in Leibnitii annales imperii ed.
Pertz III. p. 238.
Narratio historica de origine gentis
Danorum auctore Erico rege =
Annales Ryenses.
Narratio genealogica posterorum s.
Leopoldi Austriae marchionis, au-
ctore anonymo coenobita S. Crucis.
1096—1261.
Av^g.: ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p
.572.
Narratio historica de rebus Ultra-
iectinis et imprimis de bello cum
Covordensibus etc. olim gesto au-
ctoris incerti. 1138 — 1233.
Stil ziemlich gut.
Ausg. : ed. A. Matthaeus. Hagae Comit.
1740. 4».
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
ge.schiedschrijvers p. 34.
Narratio incendil,quoGemblacense
etc, vid. Guibertus abb. Gemblac.
Narratio incerti scriptoris, vid. In-
certi scriptoris» narratio.
Narratio vetus de ducis Magni
iunioris vulgo Torquati fatis, dia-
lecto Saxonica.
Aung.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 219.
Narratiuncula de fundatione coe-
nobii S. Crucis apud Brunsvic. 1230.
Ausg. : ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 469.
Narratiuncula quaedam ex veteri
chronico de captione urbis Faven-
tinae a. 740 per Eliprandum regem
Longobardorum.
Av^g.: ap. Mittarelli, ad scr. rer. Ital.
accessiones p. 368-371.
Nauclerus, Johann. {eigentlich Joh.
Vergen, Vergenhans, Kanzler in
Tubingen,j IblO?): Chronicon uni-
versale ab O. C. —1500.
Kiihmlicber Sammlerfleiss nicht abzusprechen ;
sebr wichtlg fUr d. M. u. 15. Jabrh.
Ausg.: *^mlt Vorrede J. Reuchlins Tu-
bingae 1500. fol. — ^unt.d. Tit.: Memora-
bilium omnis aetatis et omnium gentium
chronici comment. a J. Nauclero .... di-
gesti .... Complevit opus F. Nicol. Base-
lius Hirsaugiensis, annis 14 ad 1500 additis
NAUFRAGIUM — NECROLOGIUM
453
etc. (Tubin gae 1516.) 2 in 1 vol. fol. — *cum
append. nova . . . a. 1515-1544 curante Cunr.
Tigemanno etc. Coloniae 1544. 2 in 1 vol.
fol. ; — ^ibid. 1564. 2 in 1 vol. fol.; — ^ibid.
1579. 2 in 1 vol. fol. — *mit Fortsetzung des
Laurent. Surius v. 1500-1564 Coloniae
1568. 2 vol. fol. u. Hbid. 1603. 2 vol. fol. —
^dazu endlich d. Forts. MichaeLs ab
Isselt V. 1564-1568. Colon. 1586. 8«. —
Ohne Forts. erschien d. Chronik noch "Co-
lon. 1614. fol. u. 'Oibid. 1675. 2 vol. fol.
— Epitomen chronici huius ed. Nic.
Ambsdorf. 1534. 8». u, 1545. 4«.
Erl.-Schr. Bock, Gesch. der Universitat Tiibin-
gen. Tiibiug. 1774. 8». f. 40.
Moller, D. G., diss. de Jo. Nauclero. Alt-
dorf. 1697. 40.
Staiiii. wirtembergische Geschichte IIT. p. 10.
Naufragium Arabum a. 902.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 548.
549.
Naugerius, Andreas, patric. Vene-
tus (flor. 1498): Historia Veneta
italict) sermone scripta ab origine
urbis usque ad a. 1498 (Storia della
republica Veneziana.)
Handschr. : W i e n , k. Hofb. cod. XXXVI.
No. 6211. sec. XVL chart. 4«.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer.
Ital. XXm. p. 923-1216.
Navagero = Naugerius.
Nazarius : Panegyricus Constantino
Magno dietus.
Ausg.: recht gut ed. W. Jaeger, pane-
gyrici veteres. Norimberg. 1779. 8". I.
Nebrixa, Ant. di, vid. Pulgar,
Hernando da, chronica.
Necrologium.
Erl.-Schr.: Contzen, die Geschichtschreiber d.
sachs. Kaiserzeit p. 100.
Hoheneicher, iiber necrologia, — m Pertz'
Archiv Y. p. 566.
Piper, Ferd. , die Kalendarien u. Jlartyrolo-
gien der Angelsachsen, sowie das Martyro-
logiiim u. der Computus d. Herrad v. Lands-
perg. Nebst .^nnalen der Jahre 1859 u. 1860.
Berlin 1862. gr. 80. i Thlr.
Schvyeitzer, C. A., vollstandiger Auszug aus
den vorziiglichsten Calendarien des eheraa-
ligen Kiirstenthums Bamberg, — in VII. Be-
richt des histor. Vereins zu Bamberg. Bam-
berg 1844. 80 . p. 67-319. Nachahmenswerth. Gibt
Ausziige aus 4 Calendaritn des Domstifts zu
Bamherg , des Kiosters JUichelsberg , des Ohor-
herrensti/ts S. Gangolph, des Chorherrensti/tes
S. Jacob, des Klosters Banz, des Klosters Lang-
heim, des Kl. Neunkirchen im Brand, des Chor-
herrenst. zu S. Martin in Forchheim.
Wedckind. Noten zu einigen Geschichtschr.
des deutschen Mittelalters. Hamburg 1821,
I. p. 307-339. Lehrreich.
Wharton. .Anglia .sacra I. praef. p. XXI.
Necrologe de Tabbaye de N. D.
de Port-Royal des Champs (fond.
1204) par la mere Angel. de St.
Jean Arnauld.
Ausg.: publ. par Ant. Rivet et le P. Des-
mares. Am.sterd. 1723. 4«. — Suppl^m. au
n^crologe (par Cb. Hug. le Fevre de St.
Marc.) Amsterd. 1735. 2 vol. 4«.
Necrologium abbatiae s. IVIichaelis
Ulterioris Portus sub archiep. Rotho-
magensi.
Ausg.: excerpta ap. Dachery in notis ad
Guiberti Novigentini opp. p. 633 sq.
NecrologiumAdmontense (Admont.)
Handschr.: Admont, Stiftsb. mbr. sec.
XI. fol.
Ausg.: excerpta aus 2 verschied. ap. Pez,
scr. rer. Aust. II. p. 198-210. — Ausziige
aus bisher ungedruckten Necrologien der
Benedictinerkloster St. Peter in Salzburg
und Admont in Steiermark, von Andr. v.
Meiller. (Aus d. XIX. Bde. des Arch. f.
Kiinde osterr. Geschichtsquell. abgedruckt.)
Wien 1858. 8«. 202 Seit.
Necrologium Alberti plebani de
Waldkirchen a. 1283—1332.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 754.
Val. Annales Austriae.
Necrologium Altahense inf. {Nieder-
Altaich a. d. Donau, Dioec. Passau).
Handschr.: Jena, cod. Bosian. No. 1.
sec. XII. 4». Cf. Pertz' Archiv XI. 508.
509.
Necrologium Altahense sup. {Ober-
altaich, unterhalb Straubing a. d.
Donau, Praemonstratenser.)
Ausg.: in Mon. Boic. XII. p. 278.
Necrologium Amelungsbornense
{Hrzgth. Braunschweig , bei Hoh-
minden.)
Ausg.: Schmidt, Memorienbuch des
Klosters Amelungsborn, — in Jahrbchr. d.
Vereins f. mecklenburg. Gesch. u. Alter-
thum.skiinde, hrsg. v. Lisch. III. p. 34.
Necrologium S. Andreae Tauri-
nensis.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 130.
Necrologium Antissiodorense {Aic-
xerre.)
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIII.
No. 5245.
Ausg. : ap. Martene, coUect. ampl. VI. p.
685.
Necrologium Aquense ecclesiae b.
Mariae V.
Ausg.: ed. Chr. Quix (f 1844). Aquis-
granl 1830. 4". Angehangt ist Liber censuura
eiusdem ecclesiae de a. 1320.
Necrologium Argentinense.
454
NECROLOGIIJM
Handsehr.: Wolfenbiittel, mbr. sec.
XI. 84. ms. Aug. fol.
Ausg. : ' {71 Mone's Anzeiger. 1838. p. 10.
— *ap. Bohmer, fontes III. p. XV. —
*ed. Moover m Arch. dcs histor. Vereins
von Unterfranken XIII. p. 3.
Necrologium Argentogilense.
Aiisg.: Auszug ap. Mabillon, AA. SS. 0.
s. Ken. saec. III. 2. p. 364. 365.
Necrologium Augiae divitis [Beiche-
nau).
Inhalt.svoll, angelegt im 9. Jahrh.
Handschr.: Rheinau, saec. XI. (ve\.
Pertz' Arch. VII. 181. 993.)
Atisg.: 'Das alteNetrologium von Reiche-
nau, hrsg. von Keller, — in Mittheilungen
der antiquar. Gesellsch. zu Ziirich. VI. 1848.
p. 37-68. — *unt. d. Tit.: Necrologium
Augiense gab Mone eine Uebersicht des In-
halts in Anzeig. f. Kunde des deutsch.
Mittelalt. 1835. p. 17-19. Vgl. p. 267. —
•Bruchstucke schon ap. Mabillon, annales
Benedict. II. p. 195. 408. cet. Magere Aus-
zuge aus einem andern reichenauer N. gab
Mabillon, analect. ed. 1723. p. 427.
Necrologium Augiae maioris Bri-
gantinae {Bregenz) o. s. Bened. a.
1738 renovatum calamo P. Popelin.
— De monasterio Tubrensi.
Ausg. : edidit J. Bergmann. Viennae 1853.
4». 1 Thlr. 10 Sgr.
Necrologium Augiae minoris = Ne-
crologium Weissenoense.
Necrologium Augustanum {Turin)
saec. XII. XIII.
Ausg. : in Monument. histor. patriae, scr.
III. p. 499-608.
Necrologium Augustense {Augs-
burg) saec. 14 et 15.
Fast ganz wcrtlos. Ciibt es kein alteres?
Ausg.: in Mon. Boica XXXV a. p. 3-119.
Necrologium Bambergense S. Mi-
chaelis.
Ausg.: 'ap. Schannat, vindem. II. p. 47.
— *m VII. Bericht des histor. Vereins zu
Bamberg. Bamberg 1844.
Necrologium Bernoldi monachi S.
Blasii.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. V. p. 391-
393.
Necrologium S. Beronis monasterii
{Beromiinster.)
Auag.: ap. Hergott, geneal. Habsburg.
III. p. 850.
Necrologium S. Blasii, vid. Necr.
Engclbergense
Necrologium Bleidenstadense (bei
Wieshaden) sec. XII— XV.
Handschr.: Wiirzburg, Arch. 4".
Ausg.: ap. Bcihmer, fontcs III. p. 152.
153.
Necrologium Bohemicum.
Uandschr.: Wieu, k. Hofbibl. No, 396
olim theol. 125, dein hist. eccl. 50. mbr.
fol. sec. XU.
Ausg. : apud Dobner, inonum. hiet. Bocm.
m. p. 9-16.
Necrologium Bredanum.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. mbr.
sec. XV. fol. No. 685.
Necrologium Bremense.
Erl.-Schr.: .Spilclier, iib. d. verlorne BremiKcbe
Todtcn-Uogi.ttor, — in Sp.tns^enberg^s N. va-
terl. Arch. 1S;J0. I. p. ISl.
Necrologium Caminensis ecclesiae
cathedralis.
Au^g.: in v. Ledebur's Archiv f. d. Ge-
schichtsk. des preuss. Staats. Berlin 1835.
XVIII. p. 97-117 ed. v. Medem.
Necrologium Campi Liliorum {Li-
lienfeld.)
Jlit Vorsicht zu benutzon.
Ausg.: ap. Hanthaler, recensus archivi
Campililiensis II. p. 423-438.
Necrologium Capuanum s. Bene-
dicti.
Unecht, untergeschoben.
Ausg.: ap.Peregrini, histor.princip. Lango-
bard. ed. Pratilli V. p. 60-85.
Erl.-Schr.: Kopke, K., in Pertz' Arch. IX. p. 206.
Necrologium Carnotense S. Mariae
ab a. 941— 140U.
Druckenswert.
Handschr.: Chartres, Stadtb. hist. du
pays. sec. XIII. XIV. XV. XVI. No. 26-30.
Necrologium Carnotensis ecclesiae.
Ausg. : hieruus ^ elogium G a u f r i d i epi-
scopi Carnotensis (f 1149) 'ap. Mabillon,
analecta vet. p. 231 (*ed. nova in 8». II.
p. 553). — » ap. Bouquet, rec. XIV. p. 333.
— ^ elogium G o s 1 e n i episc. Carnot. (f 1 155)
'ap. Mabillon 1. c. p. 232 (»ed. nov. in 8«.
II. p. 555). — *ap. Bouquet, rec. XIV. p.
395. — C elogium Roberti III episc. Car-
notensis (f 1164) 'ap. Mabillon 1. c. p.
233 (»ed. nov. in 8». II. p. 556). — «ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 429. — 1> elogium
Johannis Sarisberiensis ep. Carno-
tensis (f 1180) Hn Gallia christiana VHL
p. 1148. — *ap. Bouquet, rec. XIV. p. 486.
— E elogium I^ctri Cellensis episc. Carnot.
(f 1183) 'ap. Mabillon 1. c. p. 233 (»ed.
nov. in 8*. II. p. 557). — 'ap. Bouqnet, rec.
XIV. p. 487.
Necrologium Casalense ecclesiae
s. Evasii.
NECROLOGIUM
455
Ausg. : in Monument. histor. patriae, scr.
ni. p. 453-510.
Necrologium Casinense.
Mit ffrosser Sorpfalt aus einem altern abge-
schrioben, i-.wischpn 1 159-1 ISI.
Handschr.: Montecasino No. 47.
Ausg.: ^ap. Gattula, histor. Casinens.
access. — *Fragmenta ex martyrologio et
necrologio Casinensi ap. Muratori, rer. Ital.
scr. Vn. p. 935-962.
Necrologium Caspari Gross.
Handschr. :Engelberg, Stiftsarch. mbr.
anni 1491. fol.
Necrologium Chemnitiense.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. 11.
p. 118.
Necrologium Citzense {Zeitz).
Ausg.: ap. Schottgeu et Kreissig, diplo-
mataria II. p. 152.
Necrologium Claustroneoburgense.
Ausg.: 'excei-pta ap. Pez, scr. rer. Austr.
I. p. 492. — ^voUstdndig ap. Fischer, Gesch.
von Klosterneuburg 11. p. 101. — *ed.
Zeibig in Archiv fiir osterreicb. Gesch.-
Quellen VII. p. 271 (vgl. oben p. 199.
Chronica auf Closternewburg.)
Necrologium Cluniacense.
Handschr.: Paris, k. Bibl. s. Martin.
sec. XI. XIV. XV. No, 58.
Necrologium collegii canonicorum
ss. Petri et Ursi Augustae Praetoriae.
Ausg.: in Monum. histor. patriae, scr.
m. p. 517-540.
Necrologium Coloniense maioris
ecclesiae s. Martini.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes IU. p. 347.
348.
0/. Catalogus abbatum.
Necrologium Coloniense S. Mariae
ad Gradus.
Ausg.: ed. Lacomblet in Arch. f. Gesch.
des Niederrheins II. 1. p. 49-56.
Necrologium Coloniensis ecclesiae
maioris, sec. IX — XIII.
Handsehr.: Trier, Stadtb. saec. XIV.
fin. — Diisseldorf, Archiv. sec. XIII.
Ausg.: 'ap. Bohmer, fontes III. p. 342-
344. — *ed. Lacomblet in Archiv fiir d.
Gesch. des Niederrheins II. 1. p. 10-22.
VoUstandiger.
Erl.-Schr.: Jan.ssen, Joh., Annalen des histor.
Vereins f. d. Niederrhein. 1855. I. 1. p. 95-98.
Mooyer, E. F., iiber das Necroloprium des
Domstifts zu Koln , — ap. Lacomblet, 1. c.
III. 2. p. 374 ff. (Dusseldorf 1861), wo zugleich
(Ue von den fruheren beiden Herausyebem noch
nichl abgedruckten Theile beigefiigt sind.
Necrologium Constantiense.
Ausg. : im Auszuge viilgetheiU voii Bohmer
im Geschichtsfreund. Einsiedeln 1857. Bd.
XIIL p. 231-233.
Necrologium Curiense {Chur.)
Ausg.: ap. Bergmann, Beitrage p. 194
in den Denkschriften der Wiener Aka-
demie IV.
Necrologium Diessense [Diessen am
Ammersee,Augustinerchorherren,heu-
te Privateigenthum) prius et alteri-
us. Saec. XI — XIV.
■\Vichtipr f. d. Gesch. der Hcrzoge v. Jleran.
Handschr.: Miinchen. k. Hofb. latin.
No. 5509 c. mbr. sec. XIII. fol.
Ausg. : ' ap. Oefele, scr. rer. Boic. 11. p.
654-673 u. 674-684 -— 'in Mon. Boic. VIII.
p. 300-310.
Vgl. Catalogus praepos. mon. Diess.
Chronicon Diessense.
Necrologium Dorstadense.
Ausg.: ed. Mooyer im Arch. des histor.
Vereins fiir Niedersachsen. 1849 ; vgl. 1851.
p. 68.
Necrologium Ebersbergense (zioi-
schen Miinchen und Wasserburg,
Benedictiner , dann Jesuiten, jetzt
gehort d. Kloster dem Freiherrn v.
Eichthal.) Saec. X. XI.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. 11. p.
15-18.
Necrologium Ebracensis moQasterii
Cisterciensis in dioecesi Wirz-
burgensi.
Handschr.: Wiirzburg, k. Bibl. fol.
44. chart.
Ausg. : ap. Ign. Gropp, monumenta se-
pulchralia Ebracensia. Herbipoli 1730. 4".
Necrologium ecclesiae metropoli-
tanae Moguntinae. Saec. IX — XII.
Handschr.: Wiirzburg, Arch. — Han-
nover, kon. Bibl.
Ausg.: ^ap. Schannat, vindem. I. p. 1-4.
— *ap. Bohmer, fontes III. p. 141-143.
Necrologium Eichstetense.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VTI. p. 248.
249.
Necrologium Einsiedlense.
Aus d. 10. 11. Jahrh.
Ausg.: 'ap. Hergott, geneai. Habsburg.
III. p. 833. — *ap. Grandidier, hist.de la
prov. d'Alsace, pieces justific. p. 268.
Necrologium Eltense.
Ausg. : unt. d. Tit. : Het necrologium en
het tynsboek van het adelyk Infferenstift
te Hoog-Elten ed. Kist. Leyden 1853. 8».
Necrologium Engelbergense et St-
Blasii.
Handschr.: Eugelberg, Stiftsb. sec.
XIIL IV* 1%; — XIV. IV. 4.
Ausg.: ap. Endlicher, coHd. philol. p.
134. fragment.
456
NECROLOGIUM
Necrologium Engelporiensis abbat.
AiiSij.: ed. V. Strainberg, Necrolog der
Abtei Engelport, — »'« Arch. f. rheinl. Ge.sch.
hrsgb. V. Reisach u. Linde. Coblenz. IL*
1835. p. 1.
Necrologium Epternacense.
Atisg.: unt. d. Tit.: extrait du ndcrologe
de Tabb. d"Epternach ap. Reiffenberg, mo-
numents de Namur VII. p. 210-212.
Necrologium Erfordense S. Mariae,
saec. XIII. ined. — saec. XV.
Handschr.: Karlsruhe, Hofb, fol.
Ausg.: Ausziige aus dem Todtenbuche
des S. Marienstifts zu'^ Erfurt ed. Mone, —
in Anz. f. Kunde d. deutsch. Mittelalt.
1835. p. 141-146.
Erl.-Schr.: Mone in Zeitschrift f. Ge.schichfe d.
OboiTheins IV. p. 2.53.
Necrologium Erfordiense S. Petri.
Ausg.: 'ap. Schannat, vind. lit. II, p. 17.
— ^Mooyer, Beitrage zum Necrolog des
Klosters auf d. Petersberge vor Erfnrt, —
In Zeitschr. f. Archivkunde hrsg. v. Hofer,
Erhard u. v. Medem. Hamburg 1834. I.
p. 52.
Necrologium Erfordiense monast.
ord. praedic.
Reicht bis 1522.
Ausg.: %mt. d. Tit.: Ueber d. Todten-
Buch des Dominikaner-Klosters u. die Pre-
diger-Kirche zu Erfurt, von A. Zacke. Er-
furt 1861. gr. 8».
Necrologium Flaviniacense.
Labbe ver.sprach, es herausgeben zu wollen,
hielt jedoch sein Wort nicht.
Ausg.: Einzelnes ap. Mabillon, AA. SS.
ord. s. Ben. saec. III. p. 693.
Necrologium Floriacense.
Ausg.: ap. Martene, coll. ampl. VI. p.
650-652.
Necrologium S. Floriani.
Ausy. : ap. Stiilz, Gesch. von St, Florian
p. 193. — Ein anderes in Notizenblatt
1852. p. 291.
Necrologium fratrumminorum con-
ventualium Viennensium.
Ausg,: ap. Pez, scr. rer. Austr. H. p,
471-519.
Necrologium fratrum minorum seu
Franciscanorum conventus in Goer-
licz. 1361— 153G.
Hundschr.: G 6 r li t z , milichsche Bibl. mbr.
4». 35. fol. Orlgin. — Bibl. der Gesellsch.
d. Wissensch. (Abschr. v. Zobel.)
Atisg.: ed. Koehler in Scriptores rer.
Lusaticar. Gorlitz 1839. I, p. 265-296, resp.
307. u. Vorwort p. XXI-XXIII. u. Erlaeu-
terungen p. 817-350.
Necrologium fratrum praedicato-
rum in Retza,
Ausg.: ed. Duellius, miscell. II. p. 169.
Neorologium Frisingense (Freising).
Saec. X. XI.
Atisg.: ap. Eckhart, commcnt. de orient.
Franc. I. p. 835-837.
Necrologium Fuldense sive Di-
ptychon Fuldense vetus.
Ausg. : ap. Schannat, vindemiae literar.
Lips. 1723. fol. p. 16.
Necrologium Fuldense sive An-
nales necrologiciFuldenses maiores.
779—1065.
Hochst wichtig. Kein Todtenbuch nach der ge-
wohnlichen Kalenderform, sondern ein nach Jahrcn
geordneter Auszur aus Necrologien.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. Ottobur.
2531.
Ausg.: 'ap. Leibnit. , scr. rer. Brunsv.
III. p. 762-769, nur Excerpte. — »ap.
Schannat, hist. Fuldens. p. 464-482. Man-
gelhaft. — 'Auszug ap. Bohmer, fontes IH.
p. 155-161.
Necrologium Fuldense sive Annales
necrologici Fuldenses minores. 788
ad 997.
Handschr. : F u 1 d a.
Ausg.: 'ap, Dronke, traditiones et anti-
quitates Fuldens. Fuldae 1844, 4». p. 165-
182. — ^Auszug ap. Bohmer, fontes IH.
p. 153-155.
■Erl.-Schr.: Rolh, K., kleine BeitrSgc. VH. Heft.
Munchen 1852. p. 86 sq.
Necrologium Fiirstenfeldense {Fiir-
stenfeld, westl. von Munchen a. d.
Amber, Cistercienser.)
Wlchtig f. d. Gesoh. der oberbaieriscben Her-
zoge.
Ausg.: in Mon. Boic. IX. p. 337-340.
Necrologium St. Galli.
Aus d. 9. u. 10. .Jabrh.
Au^g. : ap. Eckhart, comment. de orient,
Franc, II, p, 919-923, Vgl. Pertz' Arch,
IV, p, 318.
NecrologiumGladbacense,sec. XII.
Sehr reichhaltig.
Ausg.: *ap. Bohmer, fontes IH. p. 357-
362. — *excerpirt ap. Eckertz und Nover,
die Benedictiner-Abtei Gladbach. Koln 1853,
8". p. 309, — Berichtigungen ap, Binterim
u, Mooren, Erzdi6ze.se Koln lU, p, 54.
Necrologium Gladbacense alterum,
sec. XVI-XVIII.
Keicb an Nachrlchien iib. die .Acbte einer gan-
zen Reihe naher und ferncr Kloster.
Ausg. : zuerst ed. Eckertz in Annalen des
histor. Vereins f. den Niederrhein. Koln
1860, 8tes Heft p. 189-221.
Cf. Rflalio,
Necrologium S. Guillelmi de de-
sertis.
Handschr. : Montpellier, mus^e Fabre.
sec. XIV, 4»,
NECROLOGIUM
457
Necrologium Hafniense ecclesiae b.
Virginis, a. 1299—1420.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic.
VIII. p. 538-549.
Necrologium Halberstadense.
Ausy. : ed. Mooyer in Thiiringische an-
tiquar. Mittheilungen. N. VIII. 3. 4. 1850.
p. 58.
Necrologium Hamburgense.
Ausg. : ap. Langebek, scr. rer. Danic. V.
p. 387.
Necrologium Heinsbergensis mona-
sterii.
Ausg.: fragmeuta edid. Quix ap. Meyer
et Erhard, Zeitschr. f. vaterland. Gesch. u.
Alterthiimskunde. Miinster 1842. V. p. 134.
Erl.-Schr.: Mooyer, Erlauteruugen zu dem Tod-
tenbuche des Klosters Heinsberg, ibid. p.
164. ff.
Necrologium Hermsdorfense.
Ausg.: fragmentum in Pertz' Archiv IV.
p. 318.
Necrologium Hildeshemense mona-
sterii s, Michaelis.
Ausg.: excerpta ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. 11. p. 103.
Erl.-Schr.: Das Necrologium des Hildesbei-
mischen St. Michaelisklosters Benedictiner-
Ordens in Au.sziigen, comnientirt v. Mooycr,
— in Arch. d. histoi. Vereins fiir Nieder-
sachsen. Hannover 1842. p. 361. 1843. p. 1.
Vgl. Mooyer, neue Mittheilungen VIII. 3.
p. 68.
Necrologium Hildeshemense.
Ausg.: Ausziige 'ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv, I. p, 763. — ^treffliche Erldute-
rungen dazu ap. E. F, Mooyer, Ausziige
aus d. Todtenbuche des hildesheimischen
Hochstifts. Hannover 1840. 8». (Besond.
Ahdruck aus A. Broennenberg, vaterland.
Archiv, 1840. p, 49.) — 'Mooyer, excerpta
ex necrologio Hildesiensi, — in Thiiring.
ant. Mitth. N. VHI. H. 3, 4. 1850. p. 68.
Erl.-Schr.: Mooyer, bambergische Geistliche in
d. Necrologium der hildesheimischen Dom-
stifts, — in 8. Bericht iib. d. Bestehen und
Wirken des hist. Vereins zu Bamb. 1845.
p. XLIX-LVI.
Necrologlum Hofense (saec. XII.)
Ausg. : ap. Hess, mon. Gueltica p. 159-
164.
Necrologium Hohenfurtense.
Ausg. : M i 11 a u e r , Fragmente aus dem
Nekrolog des Zisterzienserstifts Hohenfurt,
— in Abhandl. d, bohm, Ges, d. Wiss, VI,
1820,
Necrologium Hugonis Flavinia-
censis.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 285-
287.
Necrologium llsenburgense {am
Harz gelegen.)
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. HI,
p. 684.
Necrologium Islando - Norvegicum
vetus.
Ausg.: ^in F. Johannaei histor. eccles,
Islandica I. p. 595, — *ap. Langebek, scr,
rer. Dan. II. p. 502-519. — Ein anderes
unt. d. Tit.: Fasti necrologici Islandici —
1463 ibid. VIII. p. 552-568.
NecrologiumLaureshamensis mona-
sterii {Lorsch). Saec. IX — XV.
Sehr reichhaltig.
Eandschr.: Wiirzburg, Un.-Bibl. theol.
fol. No. 132.
Ausg.: ^in Adonis Martyrologium ed,
Rom, 1745. p, 689 ex cod, Vat. Pal. 485;
p. 704 ex cod. Pal. 499. — *ap, Schannat,
vind. I. p. 23-40 ex cod. Wirziburg. —
'ap. Bohmer, fontes III. p. 144-152 nach
Schannat u. cod. Pal. 499.
Necrologium Lemovicensls eccles.
et monasterii s, Andreae Claro-
montensis ord. Praemonstratensis.
Handschr.: Paris, k, Bibl. sec. XII,
No, 5243; — sec. XIII. No, 5245.
Ausg.: excerpta ap. Labbe, bibl, nova
IL p, 759-763,
Necrologium Lucidae-Vallis abba-
tiae {Liclitentlial bei Baden-Baden.)
Ausg.: ap. Schannat, vindem. I. p, 164-
171. Xicht zu gebrauchen. Ueber andere cf.
Mone, Quellensammlung I. p, 190.
Vgl. Chronicon monast. Lucidae vall.
Necrologium Lugdunense ecclesiae
s. Johannis.
Sehr ausfiihrliche Erwahnungen der Erzbischofe.
Eandschr.: Lyon, Bibl. No. 868. 3.
Ausg. : Todestage der Erzbischofe daraus
in Pertz' Archiv VH, p. 213,
Necrologium Lundense.
Ausg.: nach d. Original ap. Langebek,
scr. rer. Dan. I. p. 424-426 unt. d. Tit.:
Nomina regum Daniae ab a. 827-1171, und
als Necrol. Lund. ihid. II. p. 424-473 ; ein
anderes reichhaltigeres unt. d. Tit.: Liber
Daticus ibid. p. 475-579 u. IV. p. 27-68.
Necrologium Luneburgense raona-
sterii s. Michaelis.
Ausg. : ap. Wedekind, Noten zu einigen
Schriftstellern IIL p. 1-98; vgl. I. p. 330.
Necrologium S. Mariae in Hof
prope Neidingen.
Ausg. : ed. Fickler, Donaueschingen 1845.
8", Schulprogramm.
Necrologium Marienfeldense.
Ausg. : hrsg. von L, v. Ledebur in Dorow.
Denkmaler. Berlin 1827. 8». IL Bd.
Necrologium s. Martini Pontis
arensis.
458
NECROLOGIUM
Hand^ahr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
sec. XIV. No. 1031.
Necrologium Mediolanense.
^'lti^'7.: ap. Mnratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 235. 236.
Necrologlum Mellicense vetus.
Ausg,: ep. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 304-
312.
Vgl. AnnalcR MellicensoK.
Historia fundat. coen. Mell.
Necrologium Merseburgense.
Dio Ahfassunf; ftllt \ov l'!3S. Neuer als da>
nachfolpeude Xecrol.
Ausg. : edid. H. Forstemann aus cod. No.
128 der merseburger DombibUothek in Thii-
ring. antiquar. Mittheil. Neue Mitth. II. p.
229.
Necrologlum Merseburgense.
Ist niclit d.is i\rartyrolof;iuni Thiotniari, wie viel-
fach aniJoYiommcn vvird. Aus d. 10. u. 11. Jaiirh.
Ausg.: ed. Hes.se in Hofer's Zeitschrift
f. Archivkunde I. p. 101-127 mis cod. A'o.
129 der merseburger Dombibliothek.
Erl.-Schr.: Dahl, Bemerkungpn z. d. Nachricht
von eincm Kalendar. der mer.-ieburper Dom-
liirche, — in Pertz' Archiv Iv. p. 564.
Por.steraann, H., calend. Merseburgen.se sec.
XIV, — m Thliring. antiq. Mitthoil. N. II.
2. p.229.
Hesge, Nachricht von einem Kalendariiim d.
merseburger DomliircheausM. Zeiten Bischof
Ditroars, brauchb&r fiir d. (5esch. des 9-11.
Jahrh., — m Pertz' .4rch. IV. p. 276.
M o o y e r , Nachtrage zu II es5e's Coraraentar tib.
d. calend. Mers., — jnErhardund v. Medem,
Zeitgchr. f. Archivkunde 1. — undin Thiiring.
ant. .Mitth. V. 1. p. 49. 159; V. 3. p. 89.
fernero Mittheilungen iiber das calend.
Merseb. ibid. VI. 2. 1842. p. 83.
Wilmans, K. , das calendar. Merseb., — in
Pertz' Archiv XI. p. 114.
Necrologium Mettense S. Arnulphi.
Verdient nShere Beachtung.
Handschr.: Metz, Stadtb. sec. XIV.
D. 75.
Necrologium Mettense ecclesiae S.
Salvatoris.
Handschr.: Metz, Stadtb. mbr. sec. XIV.
XV. B. 10.
Necrologium Millstadense.
Ausg. : ed. Scholliner in Suppl. ad diss.
geneal. de Weissenoensis monast. fund. p. 6.
Necrologium Misnense.
Ausg. : ap. Sciiottgcn ef Kreissig, diplo-'
matar. II. p. 97.
Necrologium Modoetiense {Monza).
Amg.: ap. Frisi, memorie di Monza UI.
p. 100-161.
Necrologium Moguntinum, vid. Ne-
crologium eccl. nietroj). Mogunt.
Necrologium Moissiacense.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XII.
No. 6548. 2.
Necrologium Mollenbeccense.
Ausg.: ed. L. Schrader in Wigand'8
Archiv f. Alterthuniskundo Westfalens V.
p. 432 mit Erlauterungen von E. F". Moojer.
— Dazu: Falkenheiuer u. E. F. Mooyer,
fernere Mitthcilungen iibcr d. Necrologium
des Klosters MoUenbeck — in J. H. Me.yer
u. H. A. Erhard, Zeitschrift f. vaterl. Ge-
schichte u. Alterthumskunde III. p. 89.
Vgl. n. p. 1. — Excerpta ex necrologio
abbatiae Mollenbecauae veteri ap. Schan-
nat, vindem. 1. p. 138.
Necrologium Monasteriense West-
phalorum.
Ausg.: vgl. Ficker, die miins^rischen
Chroniken p. XLV.
Necrologium monasterii in Baum-
burg {unterhalb vom Chiemsee in
Ober-Baiern, Augustiner.)
Nieht schr ruicli.
Ausg. : fragm. in Mon. Boic. II. p. 264-268.
Necrologlum monasterii Czarno-
wanz in Silesia.
Ausg.: ed. Wattenbach in Zeitschrift des
Vereins fiir Gesch. u. Alterthum Schlesiens.
Bresl. 1856. 2. Heft p. 226-228.
Necrologium monasterii in Giiter-
stein.
.Schatzbar.
Handschr.: Stuttgart, k. Bibl. hist.
fol. No. 421. Original.
Necrologium monasterii in Honau.
Au^g. : ap. Mone, Zeitschr. f. Geschichte
des Oberrheins IV. p. 251.
Necrologium monasterii in Lygum.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic. IV.
p. 578-587.
Necrologium monasterii in Michael-
beuern.
Aiisg. : ap. Filz, Geschichte von Michael-
beuern p. 860.
Necrologium monasterii in Podla-
sitsch.
Ausg. : ap. Dudik, Forschungon in Schwe-
den p. 404; vgl. p. 228.
Necrologium monasterii in Rheinau.
Handsrhr. : R h e i n a u , Stiftsb. sec. X.
XI. fol. 39; — 4«. 74''-
Necrologium monasterii in Thier-
haupten (ztoischen Auysburg u. d.
Miindung des Lech, Benedictiner).
Saec. XIII. XIV.
Wichtig f. d. Gegch. der ■\VitteUbacher.
Ausg.: fragir». mMon. Boic. XV.p. 140-144.
Necrologium monasterii in Wet-
tingen.
Ausg.: ap. Hergott, genealogia Habs-
burgica Ul. p. 839.
NECROLOGIUM
459
Necrologium monasterii in Wien-
hausen.
Ausg.: hrsg. von H. Bottger m Zeitschr.
des histor. Vereins f. Niedersachsen. 1855.
Hannover 1857. p. 183-260.
Necrologium monasterii in Wil-
hering.
Ausg.: ap. Stiilz, Geschichte von Wil-
hering p. 435.
Necrologium monasterii in Wilthen.
Ausg.: ap. Hess, mon. Guelfica p. 292.
Necrologium monasterii in Wind-
berg (norddstlich von Strauhing, Prae-
monstratenser.) Saec. XII. XIII.
Atisg.: in Mon^ Boic. XIV. p." 90-108.
Necrologium monasterii in Wisby.
Ausg. : ap. Langebek, scr. rer. Danic. VI.
p. 557-566,
Necrologium monasterii in Woltinge-
rode.
Handschr.: Wolfenbuttel, mbr. 4*>.
Helmst. 498.
Ausg.: ed. Mooyer in Zeitschrift des
historischen Vereins f. Niedersachsen. 1851.
p. 48.
Necrologium monasterii in Wurms-
bach.
Ausg.: ap. Hergott, genealogia Habs-
burgica HI. p. 848.
Necrologium monasterii b. Mariae
de* Abundantia.
Ausg.: in Monument. histor. patriae, scr.
HI. p. 325-434.
Necrologium monasterii b. Mariae
de Lira.
Eandschr.: Evreux, Stadtb. sec. XH.
ex. No. 17.
Necrologium monasterii S. Mariae
in Kemniz.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. II.
p. 155.
Necrologium monasterii S. Mariae
prope Helmstadt.
Haneschr.: Wolfenbiittel, mbr. sec.
XIV. 84. 2. Ms. Aug. 4».
Necrologium monasterii b. Mariae
virg. vulgo ad Scotos Viennae Au-
striae.
Ausg. : 'ed. Joa. Rasch (alias Raesch s. Rass)
s. tit. : Mortilogus capituli Scotensis et anni-
versarii monasterialis, calendarium defun-
ctorum etc. Viennae 1584. — ^wiederholt
ap. Pez, scr, rer. Austr. I. p 695.
Erl.-Sehr. Sitzungsberlchte der Wiener Aka-
demie XIH. p. 107.
Necrologium monasterii- ss. Solu-
toris, Adventoris et Octavii Tauri-
nensis.
Ausg. : in Monument. histor. patriae, scr.
III. p. 213-230.
Necrologium monasterii s. Tru-
donis.
Handschr.: Liittich, Un.-Bibl. mbr. a.
1361. fol. No. 324,
Necrologium Murense.
Ausg. : ' ap. Hergott, genealog. Habsburg.
III. p. 839. — ^Das auf d. deutsche Ge-
schichte Beziigliche mit Noten von v. Zur-
lauhen In Pertz' Archiv IV. p. 315.
Necrologium Naumburgense.
Ausg.: ap. Schottgen et Kreissig, diplo-
mataria II. p. 160.
Necrologium Neidingense.
Ausg.: ed. Fickler in einem Mannheimer
Lyceal-Programm.
Necrologium Neo-Campense.
Ausg. : Necrologium des Cistercienser-
klosters Neu-Kamp in Pommern, hrsg. von
V. Medem — m v. Ledeburs Archiv f. d.
Geschichtsk. des preuss. Staates. Berlin. Bd.
XVI. 1835. p. 33.
Necrologium Nestvedense.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV.
p. 298-318.
Necrologium Norwegicum.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan, V.
p. 385. 386.
Necrologium Novaliciense et S.
Andreae Taurinensis.
Ausg.: ed. Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. VII. p. 130-133, nur Excerpte.
Vgl. Necrologium prioratus . . .
Necrologium Opatowicense.
Ausg : ap. Dobner, mon. hist. Bohem.
III. p. 9.
Necrologium Osnaburgensis eccles.
cathedr. vetustissimum.
Ausg.: ed. Meyer in Mittheilungen des
histor. Vereins zu Osnabriick IV. p. 1-231.
Necroiogium Ottoburanum {Otto-
heuern.^
Ausg.: ap. Hess, mon. Guelfica p.' 289.
Necrologium Paderbornense.
Erl.-Schr.: Mooyer, diis altcste Todtenbucb ub.
das Hochstift Paderborn, — - in Zeitschr. f.
vaterl. Gesch. und Alterthumsltunde West-
phalcns. X. 1S47. p. 11,^. 167.
Necrologium Parisiense S. Germani
{S. Germain-des-Pres.)
Ausg.: ap. Bouillot, histoire de St. Ger-
main. Append. p. CVII. i
Necrologium Passaviense.
460
NECROLOGIUM
Axisg.: fragmenhim ap. Diimroler, Piligrim
von Passau p. 101.
Necrologium Pegavlense.
Aiisg.: ap. Meuckeii, scr. ler. Germ. II.
p. 102.
Necpologium Pirnense.
Ausg.: Leyser, Necrologium des Domi-
nikanerklosters Pirna, — in Berichte a. d.
Mitglieder der deutschen Gesellsch. z. Er-
forschung vaterland. Sprache etc. zu Leip-
zig. 1843. p. 19.
Erl.-Schr.: Mooyer, ErlSutcrungen zu demsel-
beu, ibid. 1S48. p. 33.
Necrologium Presburgense.
Ausg.: ap. Endlicher, mon. Arpadiana
p. 58.
Necrologium prioratus s. Andreae
Taurinensis.
Ausg.: in Monument. historiae patr., scr.
ra. p. 193-208.
Vgl. Necrolog. Novaliciense.
Necrologium Prumiense, ab a. 768
—1106.
Ausg. : Auszug ed. Wyttenbach in Pei-tz'
Archiv III. p. 22.
Necrologium Pruveningense a. 11G8
—1205.
Ausg.: ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XVn. p. 609.
Necrologium Quedlinburgense pri-
mum et secundum.
Handschr.: Wolfenbiittel, membr. sec.
XII. 13. Ms. Aug. fol ; vgl. Lessing, Werke
XXIX. 290.
Ausg. : ed. Mooyer m Thiiring. antiq.
Mitth. Neue Mitth. Nordhausen. Vm. 3. 4.
1840. p. 46. 70.
Necrologium Ranshofense (dtoeces.
Pataviens.)
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 791.
Necrologium Ratisbonense S. Em-
merammi verbunden mit Necrologium
Salzbur^ense.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
Emmer. 0. I. sec. XIL et XIV.
Aueg.: in Monumenta Boica XIV. p.
365.
Erl.-Schr. Mooyer, E. F. , Aujziige aus zwei
Necrolofrien des Klosters .St. Eraraeran zu
KegenBburg, erlautcrt — in Verliandlungen
del< hlstor. Vcrelns v. Obcrpfal/,. 1849. XIII.
p. 272 10.5.
Necrologium Ratisponense mona-
sterii inferioris. Saec. IX — XIII.
Ausg.: ' ap. Gerbert, monumenta vet.
liturgiae I. p. 492-.500. — *ap. Bohmer,
fontes m. p. 485-487.
Necrologium Ratisponense mona-
sterii superioris. Saec. XI. XII.
Ausg.: ap. Bohmer, fontes III. p. 483-
485.
Necrologium Reinense.
Ausg.: ap. Pusch ct Froelich, diploma-
taria Styriae II. p. 333.
Necrologium Remense monasterii
s. Dionysii.
Handschr.: Paris, bibl. 8t. Geneviive. H.
11 (955.)
Necrologium Retzense, vid. Necr.
fratr. praed. in Retza.
Necrologium Ripense.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. V.
p. 534-570.
Necrologium Roescildense.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dauic.
III. p. 266-275.
Necrologium Romanum S. Petri in
Vaticano.
Ausg.: ap. Dudik, iter Romanum I. p.
79-82.
Necrologium Rudolfi de Schoenen-
wert.
Darin osterreichische Fiirsten u. and. Herren.
Handschr.: Engelberg, Stiftsarchiv,
anni 1345. mbr. fol.
Necrologium Salzburgense.
Ausg. : in Mon. Boic. XIV. p. 365-405.
Erl.-Schr.: Karajan, Th. G. v., das Verbrlide-
rungsbuch des Stiftes St. Peter, mit ErlKU'
terungen. Wien 1S52.
NecrologiumSalisburgenseS. Petri.
Ausg.: Meiller, A. v., Ausziige aus bis-
her ungedruckten Necrologien der Benedi-
ctinerkloster St. Peter in Salzburg u. Ad-
mont in Steiermark, dann der Propstei St.
Andra an der Traisen in Oesterreich unt.
d. Enns. (Aus dem XIX. Bde. des Archivs
J. Kunde dsterr. Geschichtsquell. abgedruckt.)
Wien 1858. 8«. 202 Seiten.
Necrologium Seckaviense.
Ausg.: ap. Pusch et Froelich, diploma-
taria Styriae II. p. 353.
Necrologium Seeligenthalense seu
Seligenvallense {Seliyenthal , gegen-
Uher v.Landshut, Cistercienserinnen).
Sec. XIII. -XVI.
Wichtig fiir d. Gesch. der Herzoge von Nie
dcrb.iiern.
Ausg.: in Mon. Boic. XV. p. 606-550.
Necrologium Senense (Siena.)
Au^g.: ap. Ozanam, documens in^dits
pour servir h rhistoire litteraire de Tlta-
lie. Paris 1850. 8«.
Necrologium Seonense (Seon in
Oherhaiern, Benedictiner, jetzt Bade-
anstalt.) Saec. XIII.— XV.
Ausg.: in Mon. Boic. U. p. 158-162.
NECROLOGIUM
461
Necrologium Sigebergense.
SVichtig durch seine Nachrichten iiber d. Fa-
milie des h. Anno v. Koln.
Ausg. : ed. Eckertz m Annalen des histor.
Vereins f. den Niederrhein. Koln 1860. 8tes
Heft. p. 221-225.
Cf. Vita s. Annonis.
Necrologium Sindelfingense.
Schatzbar.
Ausg.: ed. Haug In Chronici Sindelfin-
gensis quae supersunt . . . Tubingae 1836.
4». p. 6-11.
Vgl. Annales Sindelfingenses.
Necrologium Stabulense.
Ausq.: ap. Martene, coll. ampl. 'V^. p.
668-678.
Necrologium Taurinense, vid. Necr.
S. Andreae.
Necrologium Tegernseense {sUddstl.
von Miinchen, Benedictiner.) Sec.
XII.— XV.
Ausq.: 'ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
632-638. — *ap. Freyberg, Gesch. v. Te-
gernsee p. 203-220.
Erl. - Schr. : AI o o y e r tn den Westfalischen Provin-
zialblattern III. p. 1112.
Necrologium Thuringense.
Ausg.: ed. Wegele in Zeitschrift des
Vereins f. thiiring. Gesch. u. Alterthums-
kunde H. p. 118. 119.
Necrologium Ticinensis ecclesiae.
Handschr. : B e r g a m o , oifentl. Bibl. sec.
X. 4«.
Necrologium Tirnstainensis mona-
sterii vetus.
Ausg.: ed. Duellius,- miscell. I. p. 164.
Necrologium Trevirense S. Maxi-
mini.
Handschr.: Trier, Stadtb. mbr. sec.
XU. et Xin. fol. 1634 (1312.)
Ausg.: in Pertz' Arch. XI. p. 290. — -ap.
Hontheim, prodr. hist. Trevir. II.
Necrologium S. Ulrici sive Udal-
rici et Afrae Augustae Vindel.
Ausg. : ap. Braun , notitia literar. VI. p.
48-55.
Necrologlum Understorfense {Un-
derstorf oder Intersdorf ndrdl. von
Dachau a. d. Glon, Augustiner.) Sec.
XI. XIII.
Ausg.: in Mon. Boic. XIV. p. 168-170.
Necrologium Verdense vel Regula
chori per decanum Hemonem de
Mandelslo scripta 1525.
Ausg.: ap. Pratje, Altes uud Neues. IX.
p. 263.
Necrologium Verdinense = Ne-
crologium Werthin.
Necrologium Vetero-Cellense.
Ausg. : Bruchstticke eines Nekrologiums
des Klosters Altenzelle, hrsgegeb. v. Leyser
— in Bericht d. deutschen Gesellsch. in
Leipzig. 1841. p. 1-10.
Erl.-Schr.: Gautsch, Beitrage zu einem Con>-
mentar des Nekrologiums des Klosters Al-
tenzelle — in Arch. f. sachs. Gesch. 1843. p.
24-96. 160.
Mooyer, einige Erlauterungen zu dem Ne-
krologium des Klosters Altenzelle, ibid. 1843.
p. 27.
NecrologiumViennense,t;iW.Necrol.
fratr. minor. conv. Viennensis und
Necrol. monast. S.Mariae adScotos.
Necrologium Vlrdunense S. Agerici.
Handschr.: Verdun. sec. XI. XII. No.
59, interessant. — sec. XIV. No. 60.
Necrologium Virdunense S. Pauli.
Handschr.: Verdun, mbr. sec. XIV. 4".
No. 38.
Necrologium Viridis vallis {Groenen-
dael) ord. canon. s. Augustini . . .
in nemore Zoniae prope Bruxellam.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. sec.
XrV. No. 557.
Ausg. : Bruxellae, J. Meerbecius s. a. 4".
Necrologium Visbeccensis mona-
sterii.
Handschr.: Wolfenbiittei, mbr. sec.
Xn. fol. Gud. 42; — mbr. sec. XVI. fol.
Gud. 42.
Necrologium Weingartense.
Es gibt dereu 4, von welchen das alteste dem
12. Jahrh. angehort; das Wesentlichste aus ihnen
steht in d. Ausg. von Hess.
Handschr.: Fulda, mbr. sec. XH. 4".
mai. Origin.
Ausg.: ap. Hess, raon. Guelf. p. 133-157
im Auszuge.
Necrologium Weissenburgensis mo-
nasterii et martyrologium.
Handschr.: Wolfenbiittel, mbr. sec.
Xn. fol. Weissenb. 45.
Ausg. : ed. Mooyer In Arch. des histor.
Vereins von Unterfranken XIII. p. 3.
Necrologium Weissenoense ( Wets-
senau, Praem.-Klost. in Oberschwab.)
Ausg.: ap. Mone, Zeitsch. f. d. Gesch.
des Oberrheins. Karlsruhe 1857. VUI. p.
317-326.
Erl.-Schr.: Mooyer, Beraerkuugen zum Necro-
logium von Weissenau. ibid. IX. p. 65-76.
Necrologium Weltenburgense ( Wel-
tenburg a. Donau in Nieder-Baiern,
Benedictiner , seit 1842 wiederher-
gesteUt.) Todtenannalen v. 1045 —
1109.
462
NECROLOGIUM — NEPLACHO
Ausg.: excerpta in Monumenta Boica
Xm, p. 297. 473-493.
Necrologium Werthinensis raona-
sterii [ Werden a. d. Rukr.)
Ausij. : ' ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. III.
p. 747. 748. — *wiederhoU ap. Bohiner,
foutes m. p. 389. 390. — Vgl. Martene,
coll. ampl. VI. p. 679-685.
NecpologiumWessofontanum ( Wes-
sobrunn, sUdioestl. vom Ammersee,
Benedictiner.)
Nicht bedeuteud.
Ausg.: ap. Leutner, histor. Wessofontana
n. p. 1-14
Necrologium Wimplnensis eccles.
collegiatae ( Wimpfen im Thcde.)
Handschr. : Karlsruhe.
Ausg.: Bruchstiick ap. Mone, Anzeig. f.
Kunde d. deutsch. Mittelalters. 1835. IV.
p. 117.
Necrologium Wirziburgense S.
Stephani.
Ilandschr.: Wiirzburg, k. Bibl. Th.
fol. 121. sec. XVI.
Necrologium Wirziburgensis mona-
sterii Scotorum.
Handschr.: Wiirzburg, k. Bibl. chart.
O. 23.
Necrologium Xantense.
Handschr.: Miinster, Pauliu. Bibl. —
Xanten, Stiftsb.
Av^g.: ap. Binterim u. Mooren, die alte
u. neue Erzdioecese Koln I. p. 375-417.
Necrologium Zwetlense a. 1243 —
1458.
Handschr.: Zwetl No. 84.
Ausg.: 'ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 689-698. — ^einiges ap. _Pez,
scr, rer. Austr. I. p. 543. — Emendationen
ed. Joh. de Frast in Arch. f. Kunde osterr.
Geschichtsquell. 1849. I. p. 381.
Erl.-Schr.: Ivinck, Annales ClaravallenRes.
Stiilz, (;cs(:h. von Wilhering;.
Vyl. Chronicon Zwctlense recent.
Necrologium Zwifaltense (saec.
XII.)
Sehr wicbtig fUr badische u. schwSbiscbe Ge-
schlchte.
Handschr.: Stuttgart, k. Bibl. Cod.
theol. Q. No. 141 u. hist. fol. No. 420.
Orig. und Abschrift.
Ausg.: ap. Hess, mon. Guelf. p. 234-252,
Vjorin jedoch ein Paar erhebliche Anzeich-
nungen fehlen.
Nennius (cca. 858): Eulogium
Britanniae sive Historia Britonum.
796—994.
Unzusammcubangend, nicht iiumur glaubhafi.
Handschr.: Es gibt beinahe 30. Vgl.
Mon. hist. Brit. praef. p. 65-68. Schoell
p. 29.
Atisg.: 'ap. Gale, script. hist. Brit. p.
93-139. — *wiederholt ed. Bertramus, Brit.
gent. hist. scr. p. 93-144; observatt. et
variae lectiones p. 184-198. — *unt. d.
Tit.: The ,historia Britonum', commonly
attributed to Nennius, from a ms. lately
discovered in the library of the Vatican
palace at Rome, edit by Mark the
Hermit, with an engl. version, facsim. of
the original, notes and illustrations by W.
Gunn. London 1819. 8". — *ed. Stevenson.
Lond., engl. hist. society 1838. 8". — *m
Monum. histor. Britann. 1848. I. p. 47-82.
— •Excerpta de Anglo-Saxonum introitu
iu Britanniam ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
I. p. 32-40.
Uebers. : engl. ' von Gunn («. vorherj u. * v.
J. A. Giles (zusammen mit Gildas.) — *Nen-
nius's history of the Britons, transl. by
J. A. Giles in Bohn's antiquarian library.
1848. T. IV. p. 383-416.
irisch unt. d. Tit.: Leabhar breathneah
annso sis. — The irish version of the
,historia Briton.' of Nennius. Edit. with a
trau.slation ... by Jam. Henthorn Todd.
— The . . . additional notes by . . . Alg.
Herbert. Dublin 1848. 8». Publ. by the
Irish archaeol. society.
deutsch: Nennius u. Gildas. Hrsgegeb.
von San-Marte {Reg.-Bath A. Schulz.J Ber-
lin 1844. gr. 8«. 1 Thlr.
Erl.-Schr.: Bfihr, Gesch. der rijmisch. Literatur
;ra karoling. Zeitalter p. 174-176.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed. Mansl
V. p. 96.
Haigh, D. H., tbe conquest etc, s. d. voUit,
Til. unt. Cbronicon Saxonicum.
Lappenberg, Gesch. v. Engl. I. p. XXXIX
Oudinus, comment. de scriptor. ecclea. 11
p. 71 sq.
Preface in Monum. hist. Britan. 1848. I. p
62-68.
Schmid, Gesctze der Angelsachsen L p,
XXIV sq.
.Scboell, C. G. , de ccclcsiasticae Britouum
Scotorumque historiaefontibus. Berolini 1851
gr. 8«. p. 29-37.
Turncr, bistory of tbe .'^nglo-Saxons I. p
197. No. 43; 201.
Wright, biographia Britann. literar. L p
135-142.
Neotgerus = Notgerus.
Neplacho abbas Opatoviensis (f
1370 od. 1371): Chronicon Bohemiae
s. summula chronicae tam Romanae
quam Bohemicae, a Christo nato
ad 1348.
Handschr. : W i e n , Dorotheakirche, chart.
sec. XV. 4».
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Au.str. U. p.
1005. — Die Echtheit des Textes, welchen
V. Wokaun 7nit der Ueberschr.: epitome
chronicae Neplachonis ap. Dobner, monu-
NERLIUS — NICEPHORUS
463
menta IV. p. 96-123 edirte, wird stark an-
gezweifelt.
Erl.-Sch.: Meinert. die bohm. Geschichtsclirei-
ber des ersten Zeitraums — in Jahrbiich. d.
Literatur. Anzeigebl Wien 1821.
Palacky, Fr., Wiirdigung der altesten bohm.
Geschichtschreiber. Prag 1830. p. 155.
Nerlius abbas = Antonius Nerlius.
Nestor, monachus Kiowiensis (f
cca. 1115): Chronicon.
Georgius Hamartolus ist die byzantinische
Urquelle dieses altesten russischen Chronofjraphpn.
Reicht vom babylonischen Thurmbaa bis 1093. Der
alt-slavonische Urtext ist durch Einschaltunffen u.
Fortsetzungen bia 1203 sehr ent.stellt. Weiterge-
fiihrt von dem Hegumenos des Kiewschen Hohlen-
kloaters bis 1116, von Niphontes (Nifon) v. 1116- '
1157, von elnem ^nonymus v. 1157-1203, von Sl-
meon, Bischof v. Susdal (t 1226). Johann,
Popen v. Novgorod u. vielen a. bis 1676. Bis zu
welchem Jahre N"s Eigenthum sich erstreckt, hat
sich nQch nicht ermitteln lassen.
Ausg.: ^ in Ruskaja L^topis po Niconovu
spisku. Annales Russici. T. I. (cura A. L.
Schloezer; reicht bis 1093). T. II. ( cura
Baschilov, bis 1237). T. ni-V {bis 1534 cur.
auct. anon.) — -St. Petersburg 1767. —
»Moskau 1781. — *Moskaul784. — »Peters-
burg 1786. — ^ibid. 1796. — ^ Ein Stiick
des Originaltextes nach der Puschhinschen
Handschr. gab Timkowski, Moskau 1824
heraus. — *eine vollstdndige Au^g. liejerte
Pogodin, 1841. — »textum russico- slove-
nicum, versionem latinam, glossarium ed.
Fr. Miklosich. Vindobon. 1860. Vol. I.textum
contin. gr. 8». 2 Thlr.
Uebers.: russisch: von Jazykow. Peters-
burg 1809-19. 3 Bde. 8». — Letopiss Nesto-
rova. Moskwa 1811-24. 2 vol. 4».
deutsch: • des heiligen Nestor .... alteste
Jahrbiicher der russischen Geschichte v.
858-1203 nach d. zu St. Petersb. in slavisch.
Spr. u. d. Konigsberg. Handschr. gedruckten
Ausg. iibers. u. m. Anmerk. versehen v.
J. B. Scherer. Leipz. 1774. 4». 1'/, Thlr.
— 'unt. d. Tit.: Ncstor. Ru.s.sische Annalen
in ihrer slavonischen Grundsprache. Ver-
glichen .... erklart u. iibers. v. A. L.
Schlozer. Gottingen 1802-9. 5 Bde. 8». ^»/*
Thlr. Geht nur bis 980, unvollendet. Ver-
diensivolle Arbeit, vglch. dazu die Recens.
in Wilna. Liter. Zeit. 1806. No. 24. u. Joh.
V. Miiller's Becens. in Jenaische Liter.-Zeitg.
1806 {auch abgedruckt im 26. Th. der
Miiller'schen Werke. Stuttgart 1834.) —
*Einen Auszug u. eine Erganzung der
vorhergehenden Arbeit bildet Joh. M ii 1 1 e r ' s
Altrussische Geschichte nach Nestor. Berlin
1812. 8».
franzos.: Chronique de Nestor, trad. en
fran^. d'apres Tedit. imp^r. de Petersbourg,
accomp. de notes par L. Paris. Paris 1834-
35. Tom. 1. 2. 8». (c/. Jouru. des Sav.
1835. Decb. p. 732.)
polnisch : Nestora latopis. Stary text mni-
cha Lawrentejo z XIV. wieka. Odz. I.
Czesc przez Schlozera krytycznie wypraco-
wana, przepolszczyl Jaljan Kotkowski.Kijow
1860. 8».
Vitae sanctorum venerabi-
lium et patrum nostrorum Peczeri-
corum.
Erst in Bruchstiicken von fremder Hand zu-
sammengereiht; fiir d. russ. Gesch. nicht ohne Be-
deutung.
Ausg.: 'Kioviae 1661. »1702. fol. — »Mos-
cuae 1759. fol.
Erl.-Schr.i Butkow, OCopoHa JliTonHCH PyccKOH
HecTopoBOH OTi BaB:bTa cKenTHKOBi (Verthei-
digung von Nestor's russischer Chronik «re-
gen die Schmahung der Sceptiker.) IleTepcC.
1840. 80.
K(atschenowsky?) in BtcTHHffB EBponbi.
Jahrgg. 1811.
Krug, Ph., Abstammung u. Erklarung einiger
russisch. Worter in Nestors Chronik u. Ja-
roslavs Gesetzen. — in seinen Forschungen
in d. altern Gesch. Russlands. St. Petersb.
1848. (2 vol. gr. 8o.) H. p. 285-314.
Welchem Volk giebt Xestor den Namen
KopiiasH'' — ibid. I. p. 115-1.56.
Kubarew, HecTopB, nepBhiH nHcaTeji) ^Pocci-
HCKOu HcTopig HepKOBHOH H rpaauaHCKofi (Ne-
stor, der erste politische u. kirchjiche 6e-
schichtschreiber Russlands), — in CGopHHKl
(Archiv) der kaiserlichen Gesellsch. f. rus-
sische Gesch. u. -Alterthiimer. Moskau 1842.
Tom. IV
IIoroaHHa, M. . HecTopi., HcropH^iecKo-KpHTHH-
ecKoe pascyataeHie o Haiaa^b pyccKHXi itTon-
HceH. MocKBa ls39. 8o. 229 cTp. {erschien in
deutscker Vebersetz. Petersburg und Leipzlg
1844. 80.)
Wiszniewski, Mich., historya literatury
polskiej II. p. 30-46.
Neubrigensis, vid. Guilelmus Neu-
brigensis.
Niala s. Nials-Saga.
Gesch. d. weisen Nials u. seines Sohnes Karl
bis 1017; angeblicher Verfasser ist Samund Frode,
Auch wichtig fiir die Geschichte vdn Grossbritan-
nien.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Historia Niali et
filiorum, lat. redd. c. chronol. var. text.
island. lect. earumque crisi, necnon gloss.
et ind. ed. J. Johnsonius. Hafniae 1804,
4". — ^Sagan af Niali Porgnirs syiii ok
Sonum hans, utgefin efter gammlom Skinn-
bokum med konruglega leyfi og prentud
i Kaupmannahaufin 1772. 4"*.
Erl.Schr.: Dahlmann, Korsehungen. 1. p. 372.
Miiller, Sagabibl. {deuische Ausg.) I. p. 37.
Nicephorus Barensjs archidiaconus,
vid. Vita s. Nicolai (translatio.)
Nicephorus Briennius {Gemahl der
Anna Comnena, f 1137): "FAf/ Icto-
giag s. Commentarii de rebus By-
zantinis. 1057—1081.
Enthalten eine Gesch. der Comnene von Isaac
bis Alexius. Nicht frel von Parteilichkeit.
Ausg.: *ed. Petr. Possin. Paris. 1666.
fol. (Byzantinae historiae scriptores. Tom.
III. ad calcem Procopii.) — *Venetiis 1729.
fol. — *recogn. Aug. Meineke. Bonnae
1836 zusamvien mit Ciuuamus (vid. s. ».,
zu^leich dn Theil des Corp. scr. hist. By-
zaut.)
464
NICEPHORUS
£r/.-^cAr.; Struve , biblioth. histor. ed. Meunel
V. J. p. 249-251.
Nicephorus Cailistus Xanthopulus
(flor. 1)j41 Constantinopoli): Cata-
logu.s infperatorum et patriarcharum
Crolitanorum.
In Versen.
Ausg.i 'graece editus una cum Theodori
prodroini epigrammat. Basileae 1536. 8".
— 'gr. ed. Labbe wt protrepticon de bi-
storicis Byzantinis. Paris. 1648. fol.
Historiae ecclesiasticae libri
XVIII, a Christo nato ad a. 610.
Nicht iriiiiz unbfdeulendes Werlv, aber voll von
Fabeln. Griechisch geschriebeii.
Ausg.: gr. et lat. cum vers. Joa. Langii
et rec. Frotonis Ducaei. Paris. 1630. 2 vol.
fol. Geschatzte Ausg.
Uehers. : H i s t o i r e ecclesiastique de N i c e-
fore, auteur grec, trad. du latin (de Lan-
gius) en fran(j. par deux docteurs (Den.
Hangart et Jean Gillot.) Paris 1578. 2 vol.
fol.
latine: Historia ecclesiastica, lat. red-
dita ab J. Langio. Basil. 1560. fol.
Nicephorus confessarius (saec. X.),
vid. Vita s. Andreae Sali.
Nicephorus Gregopas (f 1359):
'^ldcoQia "^PMfiaixfj s. Byzantina hi-
storia annorum 137 libris XXXVIIL
1204-1351.
Geschinaelilos u. von beschrankter UrteilBkraft
zeugend. I,ehrreich durch viele Urastandlichkeiten.
Auag.: 'libri XI, a Theod. Lascari usq.
ad Andronici posterioris obitum gr. et lat.
ed. Hieron. Wolfius. Basil. 1562. fol. —
*in Historiae Byzant. .scriptores tres. Genev,
1615 {neuer Tit. Colon. AUobrog. 1615.
fol.) — 'Diese 11 Bucker verbesserte u.
vermehrte mit 13 anderen unedirten gr. et
lat. Jo. Boivin. Paris. 1702. 2 vol. fol. —
*wiederholt Venet. 1729. 2 vol. fol. {der 3.
Bd., vielcher die noch fehlenden 14 Biicher
enthalten sollte, ist nicht erschienen.) —
*gr. et lat. c. annot. H. Wolfii, C. Ducangii,
J. Boivini et C. Capperonnerii cur. L. Scho-
pen. Bonnae 1829. 30. 2 vol. 8». 6y, Thlr.
(Corp. scr. hist. Byz.)
Uebers.: Historie di Constantinopoli
descritte da Niceforo Gregora, trad. da
Lud. Dolze. (nur die 11 ersten Biicher)
Venet. 1569. 4«.
/ramdsisch: par Cousin. Paris 1685. 8*.
Erl.-Schr.: Schopen, L., Beitrage zur by/.an-
lioisch. Gesch. u. Chronologle aus den noch
ungedruckten BUchern de.s Nicepborus Gre-
goras. Bonn 1835. 4«. (Profframm des Gjfmna-
liums.)
Struve, blbliotheca historica ed. Meusel V.
1. p. 139-143.
: Historiae Byzantinae libri
postremi.
Ausg.: ab Im. Bekkero nunc primum
editi. Bonnae 1855. gr. 8*. 3 Thlr. (Corpus
script. hist. Byzant.)
Oratio in obitum Theodori
Metochitae (f 1332.)
Ausg.: gr. et lat. ed. J. Labbeus zusavi-
men mit Michael Olycas. Paris. 1660. 8*.
]'gl. Vita ss. Codrati, Dion.
Nicephorus magister Antiochiae,
Coeium dictus, vid. Vita s. Simeonis
styl. iun.
Nicephorus patriarcha Constan-
tinop., Homologetes (j 828): '/cro-
qia <JvvTO[i,og s. Breviarium histori-
cum de rebus gestis ab obitu Mau-
ricii ad Constantinum Copronymum.
602-770.
Ausg. : ' nunc prirn. vulg. ac lat. redd. op. D.
Petavii c. eiusd. uotis chronolog. Access.
et alia insuper fragmenta Theophauis, Ni-
cephori Gregor., Pachymeri et aliorum
nondum in hanc diem edita. Paris. 1616.
8*. — *gr. et lat. interpr. D. Petavii c.
eiusd. notis. Paris. 1648. fol. — ^wieder-
holt Venet. 1729. fol. — '■zusammen mit
Paulus Silentiarius ex rec. Imm. Bekkeri.
Bonnae 1837. 8». (Corp. scr. hist. Byz.)
: Xqovoyqaipia (Svvxoiiog.
Chronographia brevis seu Chrono-
logia compendiaria ab O. C. — 828.
Ausg.: 'unt. d. Tit.: Niceph. chronolog.
secundum Graecorum rationem temporibus
expositis, conversa in latinam ling. et illustr.
a Joa. Camerario. Add. est eiusq. uarratio
de synodo Nicaena et acces. nova enumer.
syuod. oecumen. Basil. 1561. fol. — 'Ni-
ceph. chronogr. graece ed. J. Scaliger in
seinem Thesaur. tempor. Lugd. Bat. 1606.
fol. p. 293; «Amstelod. 1658. fol. p. 301.
— *Niceph. Constantinop. chronographia
brevis. Gr. et lat. c. Jo. Goar. notis zusam-
men mit Georgius Syncellus. Paris.
1652. fol. — ^wiederhoU Venet. 1729. fol.
— •recogn. G. Dindorfius zusammen mit
Georg. Syncellus. Bonnae 1829. 8». (Corp.
scr. hist. Byz.) — 'graece c. vers. latiua et
notis crit. ed. C. A. Credner. Giessae 1832-
39. P.S. 1. 2. 4». 15 Sgr.
Uebera.: Ailatine per Joach. Camera-
rium. s. I. et. a. (1572). 8». — »Lipsiae
1573. 4". — Blat. ex versione Anastasii
bibliothecarii cum notis Ant. Contii,
'in dessen Opera. Napoli 1725. fol. p. 326.
u. *Paris. 1616. 4"; ^friiher in dessen Le-
ctiones subsecivae. Lugd. Bat. 1555, —
^auch in Bibl. PP. Paris. 1575. II.; —
*ibid. 1589. VII; — Ubid. 1644-54. VII.;
— •inBibl. PP. Colon. 1618. IX ; — »in Bibl.
max. Patrum. Lugd. 1677. XIV. p. 72. —
NICETAS — NICOLAUS
465
u. '•m Anastasii Biblioth, historia eccle-
siastica. Paris. 1649. fol.
Erl.-Schr.: Struve, bibliotheca historica ed.
Meusel V. 1. p. 155-157.
Nicetas Acominatus Choniates (f
1216) : Byzantina historia annorum
88; 1118—1206.
Fortsetzer des Zonaras. Ein sehr achtungs-
werther Historiker.
Au8g.: igr. et lat. ed. Hieron. Wolfius.
Basil. 1557. fol.; enthiilt 21 Bucher. — *c.
chronologia notisque et vers. Wolfiana ed.
Sim. Goulartius Silvanectensis. Genevae
1593. 4". — *m Historia rerum in Oriente
gestarum. Francof. ad M. 1587. fol. —
*gr. et lat. interpr. H. Wolfio, c. eiusd.
not. et glossario C. H. Fabroti. Paris. 1647.
fol. — *wiederholt Yenet. 1729. fol. — «ex
recens. Imm. Bekkeri. Bonnae 1835. 8*.
4y, Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
TJehers. : ^Historia degli imperatori Greci
descritta da Niceta, trad. da Joseppe Horo-
loggi. Venet. 1562. 4*. — ^ibid. ap. Fr.
Sansovino 1562. 4*; — *aUa quale si h>
aggiunta rhistoria di Niceforo Gregora,
trad. da Lod. Dolce. ibid., Giolito 1569.
2 vol. 4». — '■ihid. 1571. — Mella historia
di Niceta delle cose dell' imperio di Con-
stantinopoli lib. VH. Venet. 1562. — trad.
en franq. par CousLn. Paris 1685. 8°.
NB. Die latein. Uebers. Wolfs ist bfters mit seiner
Uebers. des Zonaras, Nicephor. Gregoras et
Laon. Chalc. mederhoU, Paris. 1567. fol., —
Francof. 1568. fol., — ibid. 1578. fol., — Ba-
sil. 1587. fol.
Erl.-Schr.: Conz, C. P. , laudatio Wielandii.
Acc. sermo de Niceta et Cinnamo, Byzanti-
nis historicis. Tubingae 1818. so. 7 Sgr. 6 Pf.
Dronke, de Niceta Acom. et Zonara eic. Con-
fluentiae 1839. 4o. {Programm.)
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel V. 1.
p. 136-139.
: Narratio de statuis anti-
quis quas Franci post captam a.
1204 Constantinopolin destruxerunt.
Ausg. : * ex cod. Bodleiano emendatius
edita a Fr. Wilken. Lipsiae 1830. 8». 7'/, Sgr.
— 'vorher fragmentum gr. lat. ed. A. Ban-
durius in Imperium orientale. Paris. 1711.
fol. Tom. I.
Uebers. : deutsch von Fr. Wilken in seiner
Gesch. der Kreuzziige. Bd. V. Leipzig 1829.
franzosisch ap. Buchon, coUection HI.
Nicetas Paphlago (cca. 880), vid.
Acta s. Barthol. apostoli {orcU. 3a.)
„ ,, Jacobi Alphaei.
Laudatio s. Hyacinthi mart.
Vita s. Ignatii patriarchae.
Nicolai II. papae statutum, vid.
Statutum Nicolai.
Nicolas le Huen, carmelite: Des
crois^es et entreprises faites par les
rois et princes chretiens pour le
recouvrement de la terre sainte.
Ausg.: 'Lyon 1488. fol. — »Paris 1517.
4«. — *ibid. 1522. 4».
Nicolaus Ambianensis (flor. 1203) :
Chronicon ab 0. C. usque ad a.
1203.
Eine Compilation aus Eusebius, Hieron.,
Sigebert ii. seinen Fortsetzern.
Handschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
No. 783. — Rom, Vatic. Christin. No. 444.
mbr. sec. XIV.
Ausg.: ^die Jahre 1113-1204 in Excer-
pten ap. Bouquet, rec. XIV. p. 21-23; XVIH.
p. 701. 702. — ^die Jahre 424-1203 in Ex-
cerpten ed. Bethmann ap. Pertz, mon. scr.
VI. p. 473. 474 als Auctarium Nicolai
Ambianensis ad Sigebertum Gemblac.
Nicolaus Bagnatorius, vid. Vita
Conradini Bornadae.
Nicolaus Bertrandi, vid. Vita b.
Guillelmi de Tolos.
Nicoiaus Borghesius sive Burgen-
sius, eques et senator Senensis (cca.
1483), Vld. Vita 8. Catharinae Senens.
„ ,, Jacobi Philippi.
,, ,, Peregrini Latiosi.
Nicolaus Botrontinensis episcopus:
Relatio de Heinrici VII imp. itinere
Italico ad Clementem papam V.
1310—1313.
Ein Schriftsteller ersten Ranges, ausgezeichnet
in der Gewandtheit des Ausdrucks.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. No. 9920.
sec. XIV. 6027.
Ausg.: ^ap. Baluze, vit. pap. Aven. H.
p. 1147-1230, — ^wiederholt ap. Reuber,
script. edid. Joannis p. 795-832 — ^und
ap. Muratori, script. rer. It. IX. p. 887-934.
— *ap. Bohmer, fontes I. p. 68-137.
Erl.-Schr.: Donniges, Gesch. des deutsch. Kai-
serthnms im 14. Jahrh. Berl. 1841. I. 1. p. 26.
Quetif et Echard, scr. ord. praed. I. p. 522.
Nicolaus Braviacensis .= Kicolaus
de Braia.
Nicolaus Burgensius = Nicolaus
Borghesius.
Nicolaus Cabasila archiep. Thes-
salon. (flor. 1350), vid. Encomium
s. Theodorae viduae.
Nicolaus canonic. S. Mariae et S.
Lamberti Leodiens. (f cca. 1120),
vid. Vita s. Lamberti Leod.
Nicolaus canon. regul. coeuobii
Cantipratani, vid. Vita s. Mariae
Oigniac. (supplement.)
Nicolaus de Aragonia cardinalis
= Cardinalis Aragoniae.
Nicolaus de Arimino, ord. min.
(cca. 1413), vid. Vita Raynaldi
Concoregii.
uO
466
NICOLAUS
Nicolaus de Braia decanus (flor.
1226): Gesta Ludovici Vlll heroico
carmine. 1223-1226.
1870 schlechte Hexanietor; das ttbripre fehlt.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 290-322. — *wiederholt ap. Bouquet,
rec. XVII. p. 312-345.
Uebers.: Nicolas de Bray, des faits
et gestes de Louis VIII, poeme historique.
Publ. en prose francj. par Guizot, collection
XI. p. 389-463 (Paris 1825).
Nicolaus de Curbio ord. min.,
postea episc. Asisinatensis, vid. Vita
Innocentii IV (f 1254.)
Nicolaus de Fara, provincialis ord.
minor. a. 1477, vid. Vita s. Johannis
Capistrani.
Nicolaus de Hanapis; De excidio
Acconis quae sola christianis ex
regno Hierosolymitano adhuc su-
pererat, facto a. 1291.
Ausg.: Excerpta ap. Quetif et Echard,
script. ord. praedic. I. p. 422.
Nicolaus de Jamsilla: Historia de
rebus gestis Friderici II imp. eius-
que jfiliorum Conradi et Manfredi,
Apuliae et Siciline regum. 1210 —
1258. — Accedit Anonymi supple-
mentum de reb. gcstis eiusd. Man-
fredi, Caroli Andegavensis et Con-
radini regum. 1258 — 1265.
Muratori halt fiir den Veifass. des supplemen-
tum den Saba Malaspina. — Nicol. de Jains.
ist Fortsetzer des Richardus de S. Germano;
von Gesinnung Gibelline. Gen."\u.
JSandschr.: Palermo, biblioth, Fitalia.
— Kom, bibl. Barberina No. 833. chart.
fol. p. 227; bibl. Chigi.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: anonyraus de reb.
festis Friderici II ap. Ughelli, Italia sacra
X. p. 752 (»ed. nov. X. p. 561.) — ^wleder-
holt ap. Eccard, corp. hist. I. p. 1025. —
* toiederahgedruckt in Carusii biblioth. Sicula
II. p. 675, sehr viele Druckfehler u. inexact ;
nur bemerkenswert wegen atisgeJilUter Liicken.
— *mit dem Namen des Verfassers, verniehrt
u. verbessert ap. Muratori, script. rer. Ital.
Vin. p. 489-584; supplementum p. 585-616.
— 'ap. Del Re, cronisti e scrittori II. p.
p. 101-200 mit gegeniibersteh. italieniacher
Uebersetzung.
Nicolaus de Montegni, vid. Fun-
datio coenobii Viconiensis.
Nicolaus de Siegen seu Syghen
lum 149() Monch auf dem Peters-
oerge bei Erfurt): Chronicou eccle-
siasticum.
Ausg.: zum erstenm. hrsg. v. Frz. X.
Wegele. Jena, Frominann 1856. 8'. 3 Thlr.
(bildet uuch d. 2. Thl. der Thuring. Oe-
schichtsquellon.)
;.• Continuatio seu additiones
ad Lambertum Schafnaburgensem.
1068—1372.
Guden behauptet, dass N. d. S. dcr Verf. dicser
Forts. sei.
Ausg.: 'ed. Pistorius, scr. rer. Germ. I.
p. 253. — *ap. Pistorium ed. Struve I.
p. 425.
Erl.-Schr.: Guden, programma de obitu prae-
lati Adami {loorin jener Beweis gefuhrt wird.)
Erfordiae 1681. 40.
: Chronicon Thuringicum
sive Petrense. 480 —1494.
Niclit gedruckt.
llandschr.: Erfurt. — Weimar, chart.
sec. XV., im Archiv.
Vgl. iiber dasselhe W. v. Giithe u. C. A. Vul-
pius in Pertz' Archiv V. p. 554-558 und Wegele in
Zeitschr. des Vereins f. tbiiring. Geschichte. Bd. 1.
p. 237.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi VI. p. 21G.
Hesse, zur Geschichte thiiring. u. siichsiBch.
Kloster, aus der thiiring. Chronik dcs Nicol.
von Syghen, — in Neue Mitthcilungen a. d.
Gebiete histor.-antiquar. Forschungen. Halle
(Nordhausen). 1857. Hd. IX. p. 1-37.
Vgl. Anonymi Erphesfordicnsis hi-
storia.
Nicolaus deTiufburg(1240): Ephe-
merides monasterii s. Galli.
Ausg.: ap. Goldast, scr. rer. Alam. 1730.
I. p. 94.
Nicolaus Eymericus, vid. Vita Dal-
matii Moner.
Nicolaus Gallus monachus Suession.
(cca. 1110), vid. Vita s. Godfridi
episc.
Nlcolaus Guercius, vid. Annales
Genuenses.
Nicolaus Johannis fil., Lundensis:
Chronicon rerum Danicarum. 1104
—1468.
Ausg.: ap. Ludowig, reliq. mss. IX. p.
166.
Nicolaus Leodiensis = Nicolaus
canonicus S. Mariac.
Nicolaus Lincopiensis episcopus
(saec. XIV.), vide Vita s. Anskarii
{Uebers., aUschwedisch.) '
Nicolaus Lundensis archiepiscopus
(1361 — 1379?): Chronicon archiepi-
scoporum Lundensium, c. contin.
ad a. 1490.
Ausg.: ap. Laugebek, scr. rer. Dan. VI.
p. 621-639.
NICOLAUS — NITHARDUS
467
I
Nicolaus S. Mariae Leod. canonicus
(cca. 1120), vid. Vita s. Lamberti
Leod.
Nieolaus Minorita.
Ist nicht luit Nicolaus Specialis zu ver-
wechseln. Nic. Min. schrieb eine mit Aktenstucken
belegte Geschichte der kirchlichen Streitigkeiten
seit 1321, welche vielfaeh von Raynald (besond. ad
a. 1322. § 53) u. von Baluze in vit. pap. Aven. be-
nutzt wurde. Bislang nur aus den von jenen citir-
ten Bruchstiicken bekauiit. Ungedruckt.
Eandschr.: Rom, bibl. Vat. No. 4008
(reicht weiter als die von Baluze benutzte
Handschr.) — Paris, k. Bibl. Colb. 678
(jetzt Bibl. reg. Paris. No. 5154.) Endet
1328.
Nicolaus Specialis (cca. 1337):
Historia Sicuia in 8 libros distri-
buta ab a. 1282—1337.
Ist von Oudinus, comm. de script. eccl. III.
p. 958 falschlich mit Nicolaus Minorita ver-
wechseU.
Handschr.: Palermo, bibl. Fitalia, 16.
sec.
Ausg. : ' ed. Balnze im Anhange zu Petri
de Marca ,Marca Hispanica'. Paris. 1688.
fol. p. 598. — 'ap. Burmann, thes. Sicil.
V. — *ed. Carusius, bibl. Sicul. H. —
*ap. Muratori, scr. rer. Ital. X. p. 913-
1092.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et infim. la-
tinitatis ed. Mansi V. p. 131.
Nicolaus Tegrimus, iuriscons. Ti-
cinensis (f 1527?), vid. Vita Ca-
struccii.
Nicolaus von Jeroschin, vid. Je-
roschin.
Nicolo degl' Augustini: Gli successi
bellici nel Italia dal fatto d'arme de
Ghieredada del 1509 fin al presente
1521 cosa bellisissima e nuova in
ottavo rima.
Ausg.: ^Venezia, Zoppino 1521. 4". —
*ibid.\ Bonfandino 1617. 4o.
Erl.-Schr.: Mazzuchelli, scrittori dltalia I. 1.
p. 216.
Nicolo Roselli, vid. Cardinalis
Aragoniae.
Niels seu Nlgels, Monch auf Soroe
(saec. XII. fin.) : Den Danske Riim-
kronicke.
Nach Annalista Saxo bearbeitet. Hauptwerk
der danischen Poesie. Andere halten diese Chronik
fUr ein Fabrikat aus der 2. Halfte des 15. Jahrh.
Handschr.: vid. Petersen, Bridag til den
danske Literaturs Historie I. p. 130. Note.
Ausg.: 'Kiobenhavn, Godfrit af Ghemen
1495. 4'. Das erste gedruchte ddnische Buch,
dusserst selten. Ein vollstdnd. Exemplar in
d. Un.-Bibl. zu Kopenhagen. — * inederholt
ibid. 1501. »1508. M533. 8«. — »Malm6
1534. 8». — «Kjobenhavn 1577. '1573.
» 1613. 8». — » efter G. af Ghemen's ud-
gave .... udgivet af Christ. Molbech.
ibid. 1825. 8o. Mit einem Glossar. Nwr 170
Exempl. gedruckt. — '" unt. d. Tit. : Den
gamle Danske Riim-Kronike udg, af C. S.
Ley. Kjobenhavn 1841. 8».
Niger, vid. Radulphus Niger.
Niger, Francisc, Venetus doctor:
In faustissimu principem Sigis-
mundii ser. archiduc. austriae (f
1496) p. foelicissimo novae sposae
epithalamio carminu libellus.
Ausg. : ' s. 1. et a. (Paduae, Matth. Cer-
don) 1480. 4». 14 Bldtter. — ' Venetiis
1480. 4«.
Niger, Johannes (saec. XV.), vid.
Vita b. Oddini.
Nigellus, vid. Ermoldus.
Nilus monachus (cca. 1070.), vid.
Historia de ss. Theodulo presb.
Martyrinm s. Theodati Anc.
Vita s. Philareti.
Nithardus (Enkel Karls des Gr.,
t cca. 858): Historiarum libri IV.
814 bis Frtihjahr 843.
Manchmal parteiisch, sonst klar u. verstfindig.
Jac. Grimm lieferte hierzu in Pertz' mon. II. p.
666 eine Mittheilung iib. d. von Nith. aufbewahrten
beriihmten deutschen Eidesformeln, geleistet bei
Strasburg 11. Febr. 842. Vgl. Diez, altromanische
Sprachdenkmale. Bonn 1846. p. 1 sq.
Ausg.: '^ unt. d. Tit.: De dissensionibus
tiliorum Ludovici Pii ad annum usq. 843
libri IV ad Carol. Calv. Francorum reg.,
ed. Pithoeus, script. coaet. XII p. 433-488.
— » iciederholt ap. Duchesne , hist. Franc.
script. n. p. 359-381. — » ap. Schilter, scr.
Germ. No. VII. p. 83-110. — * ap. Bouquet,
rec. VL p. 67-72; VII. p. 10-33. — » am
hesten ap. Pertz, mon. G. II. p. 649-672. —
• in us. schol. recudi fecit Pertz ex Mon.
Germ. Hannov. 1830. 8». (7V, Sgr.) — »ap.
Migne, patrologiae cursus CXVI. — Ex-
cerpta ex lib. III. in B. Vulcanii sylloge
de literis et lingua Getarum. Lugd. Bat.
1597. 8». p. 67.
Uebers.: deutsch von Jasmund. Berl. 1851.
8". (Geschichtschreib. der deutsch. Vorzeit.
IX. Jahrh. 6. Bd.)
franzosisch ap. Guizot, collection III. p.
433-497.
Erl.-Schr.: BShr, Geschichte der romisch. Lite-
rat. Jm karoling. Zeitalter. Carlsruhe 1840.
p. 224-227.
Hausser, L., die tentschen Geschichtschr.
Heidelb. 1839. p. 41.
Heyer, Joh. , de intestinis sub Ludovico pio
eiusque flliis in Franconim regno certamini-
bns. Diss. hist. Monasterii \Sh%. 8o. 4' pag.
Liron, correction proposee dans le teite de
1'hist. en Nithard — in dessen Singnlaritez
historiques III. p. 285.
Mourcin, M. de, serments pret^es a Stras-
bourg en 842 par Charles le Chauve, Luuis
le Germanique et leurs armi^es respectives,
extraits de Nithard, ms. de la Bibl. du roi
No. 1964, traduits eu franfais, avec des notes
30*
468
NIZO — NORTHOF
grainmaticales et critlques, des observat. sur
le» langues romane et franclque et un spe-
cimen du m». Paris, Didot 1815. 8».
Higtoire litttiraire de la France V. p. 204.
Petavius, P., de Nithardo, Car. M. nepotc et
eiuD prosapia breve syntagma. i Paris. 1013.
40. — *uriederhoU ap. Duchesne, scr. rer.
Fr. II. p. 351. — «. Sap. Bouquet, rec. VII.
p. 1-10.
Schwartz, Ch., der Bruderlcrieg der Sohne
Ludwigg des Frommen u. d. Vertrag zu Ver-
dun. Fulda 1843. 40.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 115-118.
Weuck, W. B., das frSnkische Reich nach d.
Vertrage zu Verdun. 843-861. I.,eipzig 1851.
80.
Vgl. Vita s. Liutwini.
Nizo abbas Mediolanensis (saec.
-aLL.), Vld. vita s. Basini arch.
„ ,, Leodowini arch. Trev.
Noboas diaconus Casinen.sis (cca.
1120), vid. Vita s. Leonardi.
Nogaroli, Hieron. : Carmen pane-
gyricum pro Vicentinis ad impera-
torem Maximilianum I a Patavina
obsidione Vicentiam revertentem.
Ausg.: 'Argentorati, Math. Schurer 1513.
4*. — 'wiederholt ap. Freher, script. rer.
Germ. ed. Struve II. p. 583-586.
Nomina archiepiscoporum et epi-
scoporum Angliae ab s. Augustini
adventu ad medium fere saec. XII.
Augg.: in Monum. Britann. histor. 1848.
L p. 616-626.
Nomlna episcoporum Treviren-
sium (50.)
Av^y. : ex libro aureo monast. Prumiensis
f. 108 in AA. SS. BoU. 14. Septb. IV. p.
400.
Nomina militum et armigerorum
qui pro aliquibus dictorum prisco-
rum se plegios et hostagios erga
Philippum regem constituerunt.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 270. 271.
Nomina militum et armigerorum,
qui venerunt in exercitum Phi-
lippi III regis apud Apamiam, cum
adversus comitem Fuxi profectus
est a. 1271.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 550-552. — *wiederhoU ap. Bouquet,
rec. XX p. 541. 542.
Vgl. Taxatio.
Nomina militum Franciae, feren-
tium bannerias tempore Philippi
Augusti regis.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
V. p. 262-267.
Nomina militum ferentium banne-
rias tam in Normanniae, quam aliis
Franciae provinciis tempore Phi-
lippi II regis.
Ausg. : ' ap. Duchesne , hi.st. Norm. scr.
p. 1031-1036. — * ap. Mazferes, hist, Anglic.
selecta monumenta No. 16.
Nomina monachorum Altahensium
a. 990—1280.
Ausg. : ' ed. Heiden , des Klosters Nie-
deraltaich kurze Chronik. Regensburg 1732.
4". p. 61. 98. 99. — »ap. Lackner, me-
moriale seu Altahae infer. memoria. Pas-
savii 1779. fol. p. 137-140. — » ed. Jaffe
ap. Pertz, mon. .^cr. XVn. p. 368. 369.
Nomina Normannorum qui florue-
runt in Anglia ante conquaestum et
tempore Guilelmi Conquaestoris.
Ausg.: ^ ap. Duchesne, hist. Norm. scr.
p. 1023-1030. — ' ap. Maz^res 1. c.
Nomina Prisconum qui in bello
Bovinensi capti a. 1214 traditi sunt
praepositis Painsiensibus per manus
magistri Guarini et Jo. Paal6e.
Ausg.: ex registro ms. ap. Duchesne,
hist. Franc, scr. V. p. 268-270.
Nomina regum Daniae ab a. 827
— 1171, vid. Necrologium Lundense.
Nomina regum Francorum ex cod.
Montispessulano — 1181.
Ausg.: ed. Koepke ap. Pertz, mon, scr.
X. p. 138. 139.
Nonnosus (saec. VI., Zeitgenosse
Justinians)'. Legatio ad Aethiopes,
Amerites et Saracenos.
Nur noch fragmentarisch vorhanden.
Ausg. : zusammen mit Dexippus ed. Nie-
buhr p. 479 ijt Corp. script, hist. Byzant.
Norbertus abbas Iburgensis (1118),
vid. Vita s. Bennonis episc.Osnabrug.
Northof, Levoldus a (f 1358):
Catalogus archiepiscoporum Colo-
niensium. 94 — 1349.
Ist nath Caesarius Ueisterb. bearbeitet u.
bis 1650 fortgesetzt.
Handschr.: Borlin, k, Bibl. Borussic.
No. 169, 4". sec. XV, — Wolfenbiittel.
Au^g.: ' ap. Meibom, scr. rer. Germ. II.
p. 4-10. — ' wiederhoU ap. Bohmer, fontes
II. p. 282-294, — * besser ap, Seibertz,
Quellen der westfalischen Geschichte U.
p. 2-19 tmt. (i. Tit. : cronica pontificum
Coloniens. — *hrsg. vou C. L, P, Tross.
Hamm 1859 mit dem /olgenden Werke (a. d.)
p. 253-297.
Vgl. Caesarius Ueisterb., catal.
Catalogtu «rcb. Colon.
NOETHOF — NOTAE
469
Erl.-Schr.: Ficker in Zeitschr. f. westfiil. Ge-
schichte u. Alterthumsk. 1852.
Janssen in Annalen des histor. Vereins fiir
d. Niederrhein. 1855. I. 1. p. 81.
: Chronicon comitum de
Marka et Altena sive Origines Mar-
canae. 1000—1358.
N. stellte dies Werk aus einer altern Quelle
des Klosters Altenberg zusammen.
Handschr.: Arnsberg, k. Eegier-Bibl.
saec. XVIII. chart. — Bremen, Stadtbibl.
mbr. 4«. {vgl. Pertz, Arch. Vn. 699.) —
Briissel, burg. Bibl. sec. XVH. No. 7769.
— Jena, Buder. 4°. No. 48. chart. sec.
XIV. XV. — Middlehill No. 3312. —
Wolfenbuttel, chart. sec. XVII. fol.
Gud. 35. Vgl. iiber sie Tross' Ausgabe p.
V-IX.
Ausy. : ^ edit. et. not. illustr. op. et stud.
H. Meibomii. Hanov. 1613. fol. — * ap.
Meibom, scr. rer. Germ. I. p. 377-424. —
* unt. d. Tit. : Levold's von Northof Chronik
der Grafen von der Mark u. der Erzbischofe
von Coln. Aus Handschriften verbessert u.
vervollstandigt von Dr. C. L. P. Tross.
Hamm 1859. 8**. Mit gegenuberstehender
deutscher Uebersetzung. — Die Einleitung
genilgt nicht.
Uebers. : Lewold's v. Northoff Chronik
der Grafen v. d. Mark bis zum J. 1391.
Uebers. u. umgearbeitet von Ulrich Verne
Capellan zu Hamm 1538 , ap. Seibertz,
Quellen der westfal. Gesch. I. p. 14-42»
Tross, Probe einer Uebers. vonL. Nort-
hofs Chronik der Grafen v. d. Mark — in
Westphalia. 1826. St. 38. — - vollstandig
m T's, Ausgabe {s. vorher.)
Notae Altahenses a. 765—1585.
Aus verschiedenen Mss. gesammelt.
Ausg. : ed Jaff^ ap. Pertz, mon. scr. XVII.
p. 421-427.
NotaeAureaevallenses a. 549— 1192,
vid. Chronicon Leodiense breve.
Notae Babenbergenses sepulcrales
a. 1029-1501.
Ausg. : ed. Jaff^ ap. Pertz , mon. script.
XVH. p. 640-642.
Notae Baumbupgenses a. 1058 —
1383.
Ausg.: ed. Jaffd ap. Pertz, mon. script.
XVn. p. 437. 438.
Vgl. Monumenta Baumburg.
Notae Buranae a. 1005 (?) —1063.
Ausg.: ed. Jaff^ ap. Pertz, mon. script.
XVIL p. 320-322.
Notae Cluniacenses a. 412—1359.
Handschr.: Paris, k. Bibl. Suppl. lat.
No. 996. mbr. sec. XHI. — No. 5030. fol.
chart. sec. XV.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. XVH. p. 722.
Notae Die^enses. Unter diesem
Titel vereinigte Jaffi^:
a. Chronicon Diessense breve
a. 1122—1432.
Ausg.: 'kiirzer ab a. 1151-1432 ap.
Oefele, scr. rerl Boic. U. p. 701. 702. —
^ vollstandiger ap. Pertz, mon. scr. XVH.
p. 324-327.
b. Catalogus praepositorum
Diessensium a. 1132 — 1316.
Ausg.: '^ ap. Oefele, scr. rer. Boic. H. p.
692. — ' ap. Pertz, 1. c. p. 327. 328.
c. De fundatoribus mona-
sterii Diessensis.
Es sind 5 Commemorationes:
Ausg.: A » in Mon. Boic. VHI. p. 297. —
*ap. Pertz 1. c. p. 328. — B ap. Pertz 1. c.
p. 328. — Cap. Pertz, \. c. p. 329, 330.—
D 1 ap. Hund, metrop. Salisburg. II. p. 180.
— ' ap. Koeler, de ducibus Meraniae. Alt-
dorf. 1734. 4o. p. 22. — » ap. Oefele 1. c.
n. p. 673. — *ap. Pertz 1. c. p. 330. —
E i ap. Oefele 1. c. p. H. p. 703. — » in
Mon. Boic. VIII. p. 299. 300. — » ed.
Duellius, miscellan. II. p. 127. 128. — *ap.
Pertz 1. c. p. 330. 331.
Notae S. Emmerammi a. 1052 —
1468.
Ausg. : ^ als Notae historicae e cod. S.
Emm. a. 1197-1227 ap. Bohmer, fontes HI.
p. 495-498. — 'ed. Jaff^ ap. Pertz, mon.
scr. XVH. p. 572-576.
Vgl. Annales Emmerammi.
Notae Hanoveranae a. 1297.
Ausg. : ' ed. Grupen , origines et anti-
quitates Hanoveranae. 1740. p. 136. 140.
— » ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 432. 433.
Notae historicae Argentinenses.
1132—1338.
1. Aus der Handschr. des Ellenhard zu
St. Paul. 1132-1297.
2. Aus der Handschr. Cod. Univ. 238 in
Wien. 1277-1338.
Enthalten viele Notizen iib. Kaiser Rudolf I.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes III. p. 113-120.
Vg\. EUenhardus magnus.
Notae historicae e codice S. Emme-
rami = Notae S. Emmerammi.
Notae historicae ex codice coenobii
servorum beatae Mariae virginis de
la Scala Veronae. 1325-1327.
Gibt ein gutes Bild vom Eintritt Ludwigs in
Italien.
Ausg.: ' ap. Verci, storia della marca
Trivigiana. 1788. IX. p. 88. — ^wiederholt
ap. Bohmer, fontes I. p. 167-170.
Notae S. Jacobi Babenbergensis
a. 1072-1147.
Fiir d. Qesch. dea Bicchofs Otto I t. Interesse.
470
NOTAE — NOTKERUS
Ausg. : ' unvollstdndig m Einundzwanzig-
8ter Bericht des histor. Vereins zu Bam-
berg. 1858. — * ed. JafiF^ ap. Pertz, mon.
scr. XVII. p. 637-639.
Notae Monasterienses a. 1041 —
1197.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. XVI. p. 439
-441.
Notae S. Petri Babenbergenses a.
1024—1472.
Ausg.: ed. JafK ap. Pertz, mon. script.
XVn. p. 636.
Notae Pruveningenses ab a. 1119
—1273.
Au^g.: ^ in Monumenta Boica XIII. p.
23-31. — 'ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XVII. p. 610-612.
Notae Weltenburgenses a. 1046 —
1358.
Ausg.: ed. Jaflf^ ap. Pertz, mon. script.
XVn. p. 571. 572.
Notgerus episcopus Leodiensis
(t 1008), vid.
Vita 8. Hadalini.
„ ,, Landoaldi.
„ „ Kemacli {vita alia.)
Notitia controversiae et compo-
sitionis de dominio comitatus Pro-
vinciae.
Ausg. : ' ap. Honor. Bouche, historia Pro-
vinciae 11. p. 124. — ' Bruchstuck ap. Bou-
quet, rec. XII. p. 364-366.
Notitia de ecclesia S. Dionysii de
Nogento a. 1094.
Ausg. : ' m Bibl. Cluniacensi p. 546. —
* in Historia Perticens. p. 157. — ' ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 91.
Notitia de ecclesia S. Eugenii de
Viancio scripta ab anonymo Al-
biensis ecclesiae canonico (cca. med.
saec. XII.)
Ausg.: 'ap. Baluze, miscellan. VI. p. 431.
— * ap. Bouquet, rec. XIV. p. 49-52.
Notitia de fundatione (a. 1080)
monasterii Silvae maioris ab ipso
s. Geraldo seu Gerardo funda-
tore conscripta.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 868. — * ap. Bouquet, rec.
XIV. p. 45. 46.
Vgl. Vita s. Geraldi abbatis.
Notitia de illatis Geraldo de Barta
archiepiscopo Auxitano molestiis
initio eius pontificatus.
Ausg. : ' inter Instrumenta novae Galliae
christianae I. p. 162. — » ap. Bouquet, rcc.
XII. p. 387-391.
Notitia de villa Noviliaco.
Ausq.: Uruchstucke ap. Bouquet, rec. VI,
p. 216; VII. p. 21.'-..
Notitiae dignitatum utriusque im-
perii. Appendix: De rebus bellicis
et utilitate largitionum.
GeBchrieben zwischcn 400-404. Enthalt vortreff-
licho statisti-schhlstor. Notizen. Diesea wichtige
Werk verdiente neu bearbeitet zu werden.
Handschr.: Miinchen, konigl. Hofbibl.
2 Exempl. von 1430 u. 1551. — Paris. —
Venedig (c/. Morelli, bibl. Mss. Bassani.
1802. p. 390.)
Ausg.: ' ed. J. C. Alciatus. Lugduni ap.
Grjphium 1530. 8*. Mangelhaft u. unbrauch-
bar. — * wiederholt in Alciati opera Tom.
VI. (Bei Sallengre, thesaur. aut. rom. T. I.
ist nur die Abhandl. Alciats ohne die Notitia
imp. abgedruckt). — * besser ed. S. Gelenius.
Basil. ap. Froben 1552. fol. Zum erstenmal
voUstdndig. — * ed. c. coni. G. Pancirolus.
Venetiis 1593. fol. — ^nnederholt ibid. 1602.
fol.; * dann Lugduni 1608. fol. und 'Ge-
nevae 1623. fol. — * ed. Graevius, thesaur.
antiq. Rom. Tom. VII. — , » ex rec. Phil.
Labbei in Byzant. histor. script. Paris. 1651.
fol. — '" loiederhoU daraus Paris. 1661.
12mo. — 11 nach diesem Abdruck auch im
Corp. histor. Byzant. Venet. — '* ed. E.
Bocking. Bonnae 1839. Indejc ibid. 1853. 2
vol. 8«. (lOV, Thlr.)
Erl.-Schr.: v. Aretin, literar. Handbuch f. die
baierische Gesch. Miinchen 1810. p. 76-80.
Notitiae fundationis S. Georgii in
Silva nigra. 1085—1155.
Ausg. : ' ed. Crusius, annales Suevici II.
lib. II. c. 3. — ' wiederhoU ed. F. Petrus,
Suevia ecclesiastica p. 349. — ' nach der
Abschrift Gaisser's in Mone's Zeitschr. fiir
Geschichte des Oberrheins IX. 1858. p.
194-225 ed. Bader.
Vgl. Annales S. Georgil.
Notitiae chronologicae ex rotulis
veteribus partim in domo Bernardi
Azzurinii existentibus, partim in
domo Jacobi de Pasiis, necnon ex
archivo conventus s. Francisci de
Faventia, ab a. 1414—1499.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rer. Ital.
accessiones p. 340-371.
Notitiae de ecciesia s. Clementis
Credonensis.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XTV. p. 83-89.
Notitiae monasterii Omnium San-
ctorum. 1223-12S4.
Ausg.: ap. Schannat, vind. I. p. 142.
Notkerus Balbulus, vid.
Martyrologium b. Nolkeri.
Monachug Sangallensis.
Vita b. Notkcrl.
NOUVELLES — ODILO
471
Nouvelles, .plusieurs, envoyees de
Naples par le roy Charles VIII a
Monseigneur de Bourbon et d' Au-
vergne.
Ausg.: s. 1. 1494. 8«.
Nova legenda Angliae, vid. Cap-
grave.
Nuenarius, Herm. comes (f 1530) :
Brevis narratio de origine et sedibus
priscorum Francorum.
Ausg.: ' ap. Frecht, coll. scr. Germ. p.
102. — *ap. Pirkhaimer, descriptio Ger-
maniae. Basil. 1585. 8» ; » Jenae 1684. 8o.
— *in Nttenarii editt. Einhardi, Colon.
1561. sFrancof. 1617. • Traiecti ad Rh.
1711. 4*. — ' ap. Duchesne, script. hist.
Franc. L p. 172-175.
: Oratio pro Carolo V
electo Rom. imperatore a. 1519 et
ad electum regem gratulatio, utra-
que in comitiis Francofurti habita.
Ausg. : ^ zusammen mit Oratio legatorum
Gallicorum pro suo rege. Francofurti 1519.
4". <r- *ap. Freher, script. rer. Germ. ed.
Struve m. p. 173-181.
Erl.-Schr.: Pabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 147.
Vgl. Einhardus, vita Karoli {edil.
princ.)
Nunnez de Toledo, Ferd.: La
historia dell reino de Bohemia.
Entvveder Uebersetz. oder Auszug des Werkes
von Aeneas iSvlvius.
Ausg.: Sevillae 1509. fol.
Nunez de Villasan, Juan, vid.Chro-
nica del muy esclar. pr. y rey don
AlonsoXI. 1312—1350. (ohenp.200.)
Nuptiae regis Hungariae Matthiae
et coronatio Beatricis reginae (a.
1476) a palatini comitis legato de-
scripta anonymo.
Lesenswiirdig, treue Beschreibung .
Ausg. : ' zuerst ed. Bongars, rer. Hungar.
script. p. 354-362. — * ap. Schwandtner,
scr. rer. Hungar. L p. 509-527.
o.
Obbertus = Olbertus.
Obertus cancellarius, vid. Annales
Genuenses.
Obertus episcopus Genuensis(cca.
1060), vtd. Vita s. Syri.
Obertus Stanconus vtd. Annales
Genuenses.
Obituarium = Necrologium.
Obitus divl diii Friderici Tercii
impatoris semp. Augusti exequieq.
felices sequunt.
Eine kurzfi Erzahlung des Todes F's, die Be-
schreibung des Leichenbegangnisses u. Grabschrift.
Ausg.: (am Ende:) Impressum Wiennae
per Johannem Winterburg. Theo. de Wijck
compositor. s. a, (1494). 4". 4 Bl.
Erl.-Schr.: Denis, Buchdruckergesch. Wiens.
No. 803.
Obitus Eugenii IV papae (f 1447)
etelectioNicolai V auctore anonymo.
Ausg. : ex vct. ms. Italico latine edid.
Papebrochius ante AA. SS. BoU. Mai. V.
p. *120-*122; p. *125-*126.
Vgl. Aeneas Sylvius, orat. de morte.
Obitus Willermi filii regis Angliae
a. 1120.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VI. p. 486.
Ochsenbrunner, Thom., ord. praed.
Basileens.: Libellus de aetatibus
populi Romani.
Ausg.: Romae 1493. 4«.
Octavlanus de Martinis (1482), vid.
Vita s. Bonaventurae {oraito.)
Octavien de St. Gelais, vid. Gelais.
Odalricus, vid. Udalricus.
Oddur monachus Islandus (f 1220),
vid. Saga Olafs Tryggwass.
Odilo abbas Cluniacensis (f 1049),
vid. Epistolae Odilonis.
Epitaphium Ottonis Magni Imp.
Vita s. Adalheidae imper.
„ ,, Maioli abb. Clun.
„ „ Odilonis abb. Clun.
Odilo monachus S. Medardi Sues-
sion.: Narratio de adventu et sus-
ceptione corporum ss. martyrum «
Tiburtii, Marcellini, Petri et aliorum
ad Ingrannum S. Medardi Suession.
abbatem.
Ausg.: fragmentum de Ludovico Pio
imp. et Einardo abbate hierausnip. Duchesne,
hist. Franc. scr. II. p. 650. Vgl AA. SS.
Boll. 2. Jun. I. p. 206-208.
Vgl. Aota ss. Marceilini et Petri.
„ 8. Sebastiani m. {tratul.)
Einbardus [de tratul.)
472
ODO — 0LIVERIU8
Odo abbas Cluniacensis (1942), vid.
Vita s. (ieraldi com.
„ „ GreRorii Turon.
„ „ Martiui arch. Turon. {anRph.
u. tractaius:)
Erl.-Schr.: BShr, Gesch. dcr romisch. Literatur
im karoliugiscben Zeitalter p. 245. 538-543.
Histolre littc^rairc de la France VI. p. 239 sq.
Vgl, Vita Odonis Cluniac.
Odo abbas Corbeiensis — Odo epi-
scopus Bellovacensis.
Odo abbas Glannofoliensis (Glan-
feuil, cca. 868), vid. Vita s. Mauri
abb.
Erl.-Sehr.: Hlstoire litteraire de la France V.
p. 384 sq.
Odo de Diogilo s. Deuil prope
Paris., abbas S. Dionysii (11168):
De profectione Ludovici VII regis
Francorum in Orientem a. 1147 —
1149. Libri VII.
Schatzbare Erzahlung.
Ausg. : ' ap. Fr. Chiflet, s. Bernardi Cla-
raevall. abb. genus illustre assertum; ac-
cedunt Odonis deDiogilo, Johannis
eremitae .... opuscula. Divione 1660.
4®. — * ap. Chiflet, miscellan. — * ap.
Dachery , spicileg. III. p. 266. — * ap.
Migne, patrologiae carsus CXCV. — * ex-
cerpta ap. Bouquet, rec. XII. p. 91.
Uebers.. Odon deDeuil, histoire de
la croisade de Louis VII. Trad. et publ.
par Guizot, collection XXTV. p. 279-384.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi V. p. 158.
Micbaud. bibliothfeque des croisades I. p.
228-245; bespricht das Buch im Auszuge.
Oudinus, comment. de scriptor. eccles. 111.
p. 1443.
Struve, bibl. historica ed. Meueel II. 2. p.292.
Odo de Vavcemani (saec. XIV.),
vid. Vita Gaucheri abb.
Odo episcopus Bellovacensis ex
abbate Corbeiensi (f 880), vid. Vita
8. Luciani episc. Bellov.
Odo monachus Fossatensis, vid.
Vita Burchardi comitis.
Odo Rigaudus, vid. Rigaudus.
Odorannus, monachus S. Petri
Vivi Senonensis (1045): Chronicon
ab a. 675 ad 1032.
Handachr.: Paris, k. Bibl. sec. XIII.
No. 5002, cont. — 1173; — St. Germ. sec.
XVII. No. 1600.
Auag.: 'ap. Duchesne, script. hist. Franc.
n. p. 636-641. — » ap. Bouquet, rec. VUI.
p. 236; X. p. 165-169. — »ap. Migne, pa-
trologiae cursus CXLII. — Fragmentum
a. 675-982 'ed. Pithoeus, scriptores XII
coaetanei p. 296 (ed. Francof. p. 214. 216.)
— * ed. Baronius , annal. eccles. ad s.
875. No. 7.
Krl.-Schr.: le Cointe, annal. eccleslagt. IV. ad
a. 704. No. 8.
Struve, biblioth. hlstorica ed. Meusel VII.
2. p. 23.
Val. Annales ^. Columbae.
Clarius.
Translatio ss. Saviniani, Potent.
Odorlcus de Portu Naonis, vid-
Acta bb. Thomae de Tolentino etc.
Oeheim, Gallus : Reichenauer Chro-
nik aus d. Ende des 15. Jahrh.
Ungedruckt. Kurze Auszilge und Erlautemdes
gab Schreiber, Oe-s Reichenauer Chronlk in
Pertz' Archiv IV. p. 384.
Oetbertus, vid. Vita s. 'Friderici
episc. Ultraiect.
Officium ad ducem Normanniae
constituendum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Norm. script.
p. 1050. 1051.
Ogerius Alferius, vid. Chronica
Astensia.
Ogerius Panls, vid. Annales Ge-
nuenses.
Olaus, Ericus, vid. Ericus.
-.,, . 11 iGemblacensis )
Olbertusabbas L, , , . ^
'o. Jacobi Leod. \
(t 1048), vid. Historia s. Veroni
coni".
Oldradus Bisdominus, vid. Vita
b. Ambrosii Sansedonii.
Oliverius Coloniensis scholast. (f
1225): Historia regum terrae san-
ctae. 1096-1213.
Fiir die Oesch. Friedrichs I von Werth.
Handschr.: Nordkirchen , Bibl. des
Grafen Plettenberg.
Ausg. : ap. Eccard, corp. hist 11. p. 1355
-1396.
Erl.-Schr.i Ficker, Engclbert der Ileilige Erz-
bischof von Kfiln p. 251.
Wattenbach, DeutHchlands Geschichtsquel-
len p. 417.
: Historia Damiatina. 1217
ad a. 1222.
I8t von Jacobus de Vitriaco abgeschrieben
u. als 3. Buch veiaer Historia orientalis angehiingt
worden.
Ausg.: ' ohne Namen des Verf. ap. Gale,
hist. Anglic. II. p. 435. — * voUstiindiger
ap. Eccard, corp. hist. U. p. 1397-1450.
: Relatio de expeditione
Hierosolymitana. 1218. 1219.
OLIVIER — ORATIONES
473
Sandschr.: Wolfenbuttel, mbr. sec.
Xn. 4». Gud. 131.
Ausg. : ap. Bongars, gesta Dei I. p. 1185
-1196. Nur stuckweise u. fehlerhaft ; beiihm
fehlt der erste u. interessanteste Theil.
Erl.-Schr.: Barth, Casp., notae ad Oliverium in
P. Ludewig, reliq. mss. III. p. 554.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 162.
Junkmann, Magister Oliverins Scholasticus,
Bischof von Paderborn , Cardinalbi.-ich. von
S. .Sabina u. der Kreuzzug von Damiette, —
in Kathol. Zeitschrift. Miinster 1851. I. p. 99-
129; 205-2.30.
VVilmans in Pertz' Archiv X. p. 213.
Vgl. Epistola Oliverii.
Olivier de la Marche, vid. Marche,
Oliv. de.
Olivier van Dikasmuda (Dixmude),
Stadtrath in Ypres: Merkwaerdige
Gebeurtenissen, vooral in Vlaende-
ren en Brabant, en ook in de aen-
grenzede landstreken, van 1377 tot
1443.
Ausg.: met voorrede en aenteek. van J.
J, Lambin. Ypres 1835. 4«. 1839. 8«.
OlympiodorusThebanus (cca425):
"YXrj IdToqiag sive koyoi, IdToqixoi.
Libri 22.
Nur noch ein Au.szug erhalten, Fortsetzung des
Eunapios.
Ausg. : zusammen mit Dexippus ed. B. G.
Niebuhr. Bonnae 1829. 8". (Corp. scr. hist.
Byzant.)
Erl.-Schr.: Rosenstein, J. , iiber d. Verhaltniss
zwischen Olympiodor , Zosimus u. Sozome-
nus, — in Forschungen zur deutschen Ge-
schichte. Gottingen 1861. I. p. 166.
OnsorgiusUdalr., canonicusRatis-
bon.: Chronicon Bavariae. 602 —
1422.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
354-369.
: CatalogusRomanorumpon-
tificum et imperatorum.
Ausg.: excerpta Boica ap. Oefele, script.
rer. Boic. I. p. 370-373.
Oorlog van Grimbergen.
Niederlage der Herren von Grimbergen bei
Dendermonde zwischen 1142-1159. Von zvvei Verfa-^s.,
deren erster im 13. Jahrh., der Fortsetzer aber um
1400 schrieb. Nicht vollstandig gedruckt.
Ausg. :Fragmente 'ap. Butkens, tro-
ph^es de Brabant. Preuves p. 136. 188. —
* ap. Mone, Uebersicht der niederlandisch.
Volksliteratur alterer Zeit. Tiibing. 1838.
p. 105. — * ap. Hoffmann, horae Belgicae.
Vratisl. 1830. I. p. 48.
Oorloghen, wonderlycke, van kay-
ser Maximiliaen I = Chronique
des faits et gestes.
Opus de gestis Ludovici Pii c.
praef. Walafridi, vid. Theganus.
Opus de gestis Ludovici XI Fran-
corum regis, vid. Basinus.
Opusculum de fundatione = De
fundatione celeberrimi monasterii
Nonaiitiilani.
Opusculum de situ civitatis Me-
diolani una cura vitis priorum
archiepiscoporum Mediolanensium
auctore anonymo (saec. IX. X.) =
De situ civitatis.
Opusculum ex libris Domus com-
munis Tholosae excerptum de Ka-
roli regis Franciae in Tholosam ad-
ventu a. 1389.
Au^g.: ap. Nic. Bertrand, de Tholosano-
rum gestis. Tholosae 1515. fol. p. 59.
Oratio anonymi episcopi habita in
concilio Romano a. 864.
Av^g. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. n. 2.
p. 135-140.
Oratio legatorum Venetorum ad
Maximilianum caesaremhabitaMem-
mingae tertio Kal. Januarii 1508. —
Responsio Maximiliani. Monitorium
contra Venetos.
Ausg. : ' Liptzk per Melch. Lotter 1509.
4«. — * tjpis Martini Herbipol. 4«.
Uebers. : deutsch : Eyn Rede der gesandten
Botschaffter der Venediger an herren Maxi-
milianum Romischen Kayser, gethane zu
Memmingen etc. s. 1. et a. (1609.) 4*.
Oratio pro vicario Cremonae ad
Fridericum III imp. adventantem
habita a. 1452.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 44.
Orationes duae. Altera habita a
legatis summi pontificis coram imp.
Maximiliano pro colligendis decimis
in expeditionem in Turcas. Altera
viri cuiusdam doctiss. adhortantis,
ne principes in decimae praestatio-
nem consentiant.
Ausg.: ' fam Ende:) emprim^ en che paijs
new trouve nome Utopya Tan 1519. 14.
Mars. 4". — * inederholt ap. Freher, scr.
rer. Germ. ed. Struve II. p. 698-705.
Orationes Viennae Austriae ad D.
MaximilianumCaes. Aug — habitae
in . . . trium regum ad caesarem con-""
ventu a. 1515.
Ausg,: Viennae 1516. 4*.
474
ORDENSCHRONIK — ORIGINES
Ordenschronik, vid. Hochmeister-
chronik.
Ordericus Vitalis Angligena Uti-
censis {St. EvreuU, Normandie) mo-
nachus (f p. 1142): Historiae occle-
siasticae libri XHI a Chr. nato - 1 142,
Wichlip fiir d. (iescli. dcr Norinnniien, Kreuz-
zUge 11. kirchliche HeKobciiheiten damaliger Zeit.
VoU der redlichsten W."ihrheltsUebe u. reicher Er-
fabning.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XVI.
5122 (hieraus bei Dtcchesne.J — 5123. 5124.
— sec. XII. 5506.
Ausg. : ' ap. Duchesne , script. hist. Nor-
mann. p. 319-925. — » ap. Bouquet, rec.
IX. p. 10-18; X. p. 234; XI. p. 221-248;
XII. p. 585-770. — »ed. Aug. le Prevost. Pa-
risiis 1838-1855. 5 vol. g-r. 8o. — * ap. Migne,
patrologiae cursus CLXXXVIII. — .£"{71
Ftagmeiit des 7. Buches unt. d. Tit.: Frag-
mentum de Willielmo Conquestore ap.
Camden, Anglica, Normannica etc. — Ein
anderes von 1066-1070 ap. Franc. Maseres,
historiae Anglicanae circa tempus con-
questus Angliae selecta monumenta. Lon-
dini 1807. 4«. p. 173.
Uehers.: nach einem ziemlich guten Texte
ins Franzos. Ubers. von M. Louis Dubois.
Paris 1825-27. 4 vols. 8». (Bilden zugleich
Bd. 25-28 von Guizot, collection des m^-
moires.)
Ordericus Vitalis, ecclesiastical hi-
story of England and Normandy, translat.
by T. Forester, — in Bohn's antiquar.
library. Tom. 27. 28. 30. 36. 4 vol. kl. 8*.
Erl.-Schr.: PabriciuB, bibl. med. et inf. latinit.
ed. Mansi V. p. 151.
l.appenberg, Geschichte von England II. p.
.378-393, uJ. Orderic u. seine Quellen.
Wrlght, Th., Ordericus Vit. jn Aw Biographia
Britannica liter. 11. p. 111-116.
Vgl. Acta b. Judoci.
Historiae Francorum Senonens.
Vita X. Ebrulfi abb.
,, „ Guthlaci {append.)
,, ,, Nicolaiep.Myr. (<ran«Z.)
,, „ Osvvaldi ep. Wig.
Ordinarlum ecclesiae s. Matthaei
in Brunsvic. 1265—1420.
Ausg.: excerpta ap. Lcibnit. , sript. rer.
Brunsv. II. p. 470.
Ordinatio ingressus Friderici imp.
vulgo IH in Urbera.
Deutscb. Scbr detaillirtc ScbilderuDg des Ein-
zugs in Koin I-lfjO.
Handschr.: Benedictbeuern.
Auag.: ap. Pez, script. rer. Austr. 11. p.
560-570.
Ordinationes, tractatu.s et statuta
Ludovici IX Francorum regis, Ray-
mundi comitis Tholosae et legati
papae pro extirpatione haeresis Al-
bigensiura.
Au^g.: ap. Duche.sne, hist. Franc. scr. V.
p. 810-825.
Ordo ad benedicendum ducem
Aquitaniae.
Ausg. : ' ap. Beslium, probationes historiae
coniitum Pictaviae p. 183. — 'ap. Bouquet,
rec. XII. p. 451-453.
Ordo Farfensis, vid. Hugo abbas
Farfensis.
Ordo funeris Johannis Galeatii
vicecomitis ducis Mediolani peracti
a. 1402 et Oratio tunc habita in
eiusdera laudem a fratre Petro de
CasteUetto ord. erem. s. August.
Ausq.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XVI. p. 1025-1036; 1038-1050.
Ordo qualiter Philippus I filius
Henrici 1 regis Francorura in re-
gem consecratus est a. 1059.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hi.st. Franc. scr.
IV. p. 161-166. — >ap. Bouquet, rec. XI.
p. 32.
Uebers.: unt. d. Tit.: Procfes verbal du
sacre Philippe I k Rheims, le 23. mai 1059.
Publ. en lang. fraiKf. par Guizot, collection
VIL p. 89-92 (Paris 1825.)
Oricellarius = Bernardus Oricel-
larius.
Origo, .U aucK \ ^;
Origo comitum Andegavensium.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XII. p. 534-539.
Origo comitum Vindocinensium.
Ausg.: ' ap. Bouquet, rec. XI. p, 31. —
' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 661.
Origo et exordium gentis Fran-
corura = Carmen authoris incerti
qui Caroli Calvi etc.
Origo et gesta Sivardi ducis Nort-
hurabriae eiusque filii Waldewi
comitis.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. III.
p. 287-302.
Vgl. Vita 8. Waldevi.
Origo et historia brevis Nivernen-
siura comitum, vid. Hugo Pictavinus.
Origo et incrementum villae Mon-
tis - Marsani seu Marciani in capite
Wasconiae.
Ausg. : ' ap. Estiennot , fragmens IX. p.
418. — »ap. Bouquet, rec. XIL p. 386.
Origo regum Francorura.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 412.
Origines Banzensis sive Banthensis
coenobii ad Moenum in dioec. Bam-
berg., descriptae ab Henrico abbate.
1060—1123.
ORIGINES — OROSIUS
475
Ausg.: ap. Ludewig, script. episc. Bam-
berg. II.
Origlnes Cisterciensis ordinis a.
1098 incertis auctoribus.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. mss. I. p. 640
-647. r^^ Exorcliuin.
Origines Culemburgicae. 1015 —
1494.
Verfasser soU Zweder van Culenburch
sein. Unbedeutend. ,een mengelmoes van al het
geen den .«chrijver voor den geest kwam.'
Ausg.: ed. Matthaeus, anal. vet. III. p.
589-656. ^». De hronijk zelve is achter in
het Hollandsch.
£r/.-)ScAr.;Paquot,memolrespour servir krhist.
litter. des Pays Bas V. p. 218.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvcrs p. 88.
Orlglnes Murensls monasterii in
Helvetiis ord. s. Ben. seu acta fun-
dationis cum brevi chronico saeculi
undecimi. 1030 — 1132.
Nach Kopp 1142 geschrieben, aber wol jiingern
Ursprungs. Geben Nachrichten iib. d. Herkunft u.
friihere Geschichte der Habsburger.
Handschr.: Basel, Univ.-Bibl. chart.
E. m. 1.
Ausg. : ' auspiciis ('Claud, Fabr.) Peirescii.
Spirembergii (Parisiis) in bibl. Brucknan-
senio 1618. 4". 76 Seit. Ungemein selten. —
^wiederholt ibid. 1625. 4». — ^ ibid. 1627.
4**. — * ap. Ludewig, script. rer. ep. Bam-
berg. n. p. 399. — * ap. Herrgott, genea-
logia gentis Habsburgicae I. p. 299. —
• ap. Kopp, vindiciae actor. Murensium.
1750. 4". Sehr genau.
Erl.-Schr.: Epistola amici ad amicum super
praetensa deuudatione anonymi Murensis. s.
1. et a. (1755.) 40. 10 S. Eine Anaoort des Ab-
tes Fridol. Kopp au/ Eeer Busten^s Werk; sehr
heflig.
Freytag, adparatus litterar. I. p. 603. — ana-
lecta de libris rariorib. p. 619.
Gassendi, vita Peirescii. 1655. 40. H. p. 101.
Haller, Bibliothek der Schweizergesch. \l.
Heer Rusten. Anonymus Murcnsis denuda-
tus et ad locum suum restitutus, seu acta
fundationisprincipalismonast.Murensisdenuo
examinata et suo auctori adscripta . . . .\cce-
dlt appendix geinina. I. Origines Habsp.-Austr.
compendio redditas exhibens. II. Conradi de
S. Blasio chronicon Biirglense antehac inedi-
tum. Friburpi Brisg. 1755. 4». (^Vgl. Acta Eru-
ditorum. 1757. 251; — Erlanper Beitrage
1755. 362, — Gottinger gel. .Anz. 17,56. 186;
— Tiibing. gel. Ber. 1755. 251; — Ziirch.
freimiith. Nachr. 17.'>6. 23.) Gegen Kopp.
Herrgott, Marq., genealogia diploni. gentis
Habsburgicae. Proleg. III. XXIV.
Kopp, Fridol., vindiciae actorum Murensium
pro et contra M. Herrgott. Typi.'! nionasterii
Murensis 1750. 40. Sehr griindliche Arbeit.
{Vgl. Freytag, adparat. litter. I. 605; —
Journal des Scavant.s. 17.52.754; — Leip-
ziger gel. Zeit. 1751. 2i9; — Museum Hel-
vetic. XX. 660; — Monatl. Nachr. von Zii-
rich. 1751. Marz 59. 17,57. Aug. 96.)
Pertz' Archiv IV. p. 289.
Wieland, Joh. Bapt., vindiciae vindiciarum
Koppianarum ac proinde etiam actorum Mu-
rensium adv. Rustenum Heer . . . Muri 1760.
40. {verstiimmelt.) Ungemein selten, kam nie in
dtn Handel xmd wurde gleich anfangs ver/olgt.
Die vemichleten und dureh Cartons ersetzten
Stellenvid. ap. Haller, Sibl. d. Schweiz. Geseh.
II. p. 4,88-495.
Orkneylnga-ISaga.
(ie.schichte der Orkneyischen Jarle vom 9.-13.
Jahrhundert.
Ausg.: unt. d. Tit.: Orkneyinga - Saga s.
historia Orcadensium a prima Orcadum per
Norvegos occupatione ad exitum saeculi XII.
Acc. Saga hins helga Magnusar Egia Jarls
s. vita s. Magni insularum comitis. Ex ms.
leg. Magn. c. vers. lat. variet. lect. et ind.
isl. ed. Jon. Jonaeus. Hafniae 1780. 4".
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabiblioth. {deiUsche Amg.")
I. p. 170.
Oroslus, Paulus (417): Historia-
rum libri VII adversus paganos,
das aucli d. rdthselhaften Titel Hor-
mesta mundi fiihrt.
Mangel an Correctheit u. chronolog. Genauig-
keit zeigen sich iiberall. Ira Mittelalter I.eitfaden
beim Unterricht in der Universal-Geschichte.
Handschr.: Boulogne, Stadtb. mbr. sec.
XI. fol. — Briissel, burg. Bibl. mbr. sec.
XI. fol. No. 5424; — sec. XH. No. 9531.
— mbr. sec. XV. — Chartres, Stadtbibl.
sec. X. No. 20. — Dresden, k. Archiv.
mbr. sec. XHI. — Montpeliier, Univ.-
Bibl. No. 94. — St. Omer, Stadtb. mbr.
sec, XI. fol. 717. — Paris, Bibl. des
Arsenals, hist. lat. sec. XIV. No. 7. —
Utrecht, Univ.-Bibl. 256. p. — Valen-
ciennes, mbr. sec. X. 4<*. U. 3. 27., schone
Handschrift.
Ausg. : ^ Aug. Vindel. (ap. J. Schiissler)
1471. fol. — *per Aen. Vulpem castigatae,
(Vicentiae) per Herm. Levilapidem Colonien-
sem (cca. 1475.) fol. — * (Venetiis) Leon.
Achates(cca. 1475.) fol. — *(Vicentiae,Herm.
Lichtenstein) s. a. fol. — * Venetiis 1483. fol.
— « Venetiis, per E.Eatdolt Augustens. 1484.
fol. — ''Venetiis, Christ. de Pensis de Man-
dello 1499. fol. — 'Venetiis, expensis Ber-
nardi Veneti de Vitalibus 1500. fol. — »Ba-
sileae, ap. Leonardum Basileens. s. a. fol.
— '"Paris. 15lb. 4o. — ^Hbid. 1517. 4».
cum praefat. Ludovici Thiboust. — '*edente
Sebast. Mengino. Paris. 1524. fol. ap. Joh.
Parviim. — ^^ wiederhoU ibid. 1534. fol. —
'*a raendis vindic. ad vett. exempl. fidem
rcstit. ed. Ger. Bolsvinge. Coloniae, ap.
Euch. Cervicornum 1526. fol. — '*ex re-
cens. Jo. Caesarii. ibid. 1536. 8*. — "ibid.
ap. Gasp. Genepaeum 1542. 8o. — '^per
Franc. Fabricium. Coloniae 1561. 8". —
'*wiederholt ibid. 1574. 8». — n. '»1582. 8».
— "in Bibliothecis Patrum. — *' ap. L.
de la Barre, historia veterum patrum chri-
stiana. Paris. 1583. fol. — ''ap. Jo. Ph.
Vorburg, historiae III. p. 491. Francof. 1650.
fol. — ** c. annotatt. Fabricii, additis quo-
que Lud. Lautii uotis, ex recens. A. Schotti.
Moguntiae 1615. 8». 1663. 8». — »*rec. Sig.
Haverkamp. Lugduni 1738. 4=. — "ed. 2cia.
ibid. 1767. 4**. Seste Ausgabe. — '•Orosius
476
OROSroS — OTHLONUS
et Dexter cnm Havercampi et Bivarii notis
ed. J. P. Migne. (Cursiis patrologiae XXXI.)
Paris. 1846. gr. 8*. — *'ad fidem recensionis
Havercampi. Thorun. 1857. 8«. — Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. I. p. 587-598.
Vebers. : verteutscht durch Hieron. Bonern.
'Colmar 1519. fol. — «Francof. 1576. fol.
— *ibid. 1581. fol.
• Les histoires de Paul Orose traduites
en fran^. Senecque de motz dorez des quatre
vertus en fran(joys. Paris 1491. fol. goth.
— ' trad. par le Noir. Paris 1626. fol.
Paulo Orosio tradott. di latino in vol-
gare ' per M. A. Bonaccivoli. Vinegia 1528.
4". — *per Giov. Guerini da Lanzia. P.
Alex. Pag. Benacenses. F. Bena. V. V.
(Vinegia 1539). 8».
The Anglo-Saxon version from the
historian Orosius. By Aelfred the Great
(angejertigt zicischen 887-901). ' Together
witn an english translation from the Anglo-
Saxon. By Daines Barrington. London 1773.
8°. — * ed. bj B. Thorpe zusammen mit
Pauli's life of Alfred the Great — in Bohn's
antiq. library. Tom. 22. — * ed. Jos. Bos-
worth. liondon 1859. gr. 8". Kritisch be-
handelt. — Bruchstiick hieraus in Scriptores
rer. Prussicar. L p. 732-735 mit deutscher
Ueberseizung.
Erl.-Schr.: Beck, G. Fr. H., diss. de Orosii hi-
storici fontibus ct auctoritate , et altera de
Antonii Raudensis aliquo opere inedito. Go-
fhac 1834. gr. 8o. 15 Sgr.
Dalmasses y Roz, P. J. de, dissertacion
historiea por ia patria de_^Paulo Orosio-que
fue Tarragona en Cataluna, y no Braga en
Portugal, en que satisfacen las razones, que
en contro escrivio el Marques de Mondeiar.
Barcelona 1702. fol.
Fabricius, bibl. med. et inflmae latinitatis
ed. Mansi V. p. 174-177.
Grubitz, Ern., emendationes Orosianae, ex
cod. Portensi aliisque fontibus ductae. Lip-
siae 1836. gr. 4o. lo Sgr.
Heumann, Ch. A., programma quo Paulo
Orosio nomen tertium Hormisdae restituitur.
Gottingae 1732. 4o.
Moller, D. G., dissertatio de 1'aulo Orosio.
Altorfli 1689. 40.
V. Mijrner, Th., de Orosii vita eiusque histo-
riarum libris VH advcrsus paganos. Berolini
1844. gr. 80. 1 Thlr.
Neumann, iiber d. Lage v. Wulf8tan's Truso,
Wislemund u. Witland, — in Neue Preussi-
sche Provinz.-Blatter. 1854. VL p. 290.
Struve, bibliotheca historica ed. Meusel I.
1. p. ."JO-Gl.
d'Opronville: Chronique de Louis
de Bourbon.
Ausg.: ap. Buchon, choix de chroniqaesIV.
Orthegrimus = Othelgrimus.
Ortilon, Fr., monachus Carapilili-
ensis (saec. XII. fin.): Notulae anec-
dotae priores (902 — 1063), e chro-
nica Aloldi de Peklarn excerptae.
Untergeschoben.
Handschr.: Wien, k. Hofb. Novi 419.
mbr. sec. XIIL
Ausg. : ' libello de exordio Campililii prae-
misso, editae et illustratae a Chr. Hanthaler.
Crembsii 1742, 8*. — *«. mit dessen Fasti
Campililienses L p. 126.
Erl.-Schr.: Abhan dl. der kSn. bobm. Oeaellsoh.
d. Wissensch. (Sectionsbericbt v. 28. Oct.
1841.)
B 1 u m b e r g e r in Wiener Jabrbticher. 1839. Bd.
87. Anzeigeblatt p. 21.
Chmel. Handschriften der Wiener HofbibUo-
thek II. p. 6.56.
Jacubi, de Oitocari chronico Austriaco. Wra-
tisLav. 1839. p. 32 sqq.
Ortlieb abbas Neresheimensis (f
1164): De fundatione monasterii
Zwivildensis (Zwifaltensis) Hbri II.
1135 begonnen, aber nicht vollendet. Enthiilt f.
d. Localgesch. Schw,ibens vicl Lchrreiches.
Handschr.: (vid. ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 66. 67.) Stuttgart, k, Bibl. cod. hist,
Q. No. 156. mbr.
Ausg.: ' ap. Hess, mon. Guelf. p. 165-
203. — *ed. Abel ap. Pertz, mon. scr. X.
p. 67-92 nach der Urschri/t.
Erl. -Schr.: SiaMn, wirtembergische Geschichte
II. p. 15.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 397. Vgl. Annales Zwifallenses.
Bertholdus abbas.
Osbernus monachus Cantuariensis
(t cca 1100), vid.
Vita s. Bregwyni {vila alia.)
„ „ Dunstani.
„ ,, Eltiedae {vita all.)
„ „ Elphegi Cant.
,, ,, Odonis archiep. Cant.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britann. litera-
ria II. p. 26.28.
Oswaldus episcopus (?), vid. Chro-
nicon Ramsiense.
Otbertus episcopus Leodiensis:
Epistola s. historia de Henrico IV,
vid. Historia de vita Heinrici IV.
Othelgrimus comes s. Liudgeri,
vid. Vita s. Liudgeri.
Othlonus sive OthlohFrisingensis,
monachus S. Emmerami Ratisbo-
nensis (a. 1067): Liber temptatio-
num et visionum.
Enthalt viel von 0's Lcben.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 378.
Ausg.: der liber de .temptatione 'ap,
Mabillon, anal. vet. (Paris. 1685. 8«. Tom.
IV.) Nov. edit. Paris. 1723. fol. p. 117. —
* ap. Migne, patrologiae cursus CXLVI. —
» unederhoU , d. 2. Thl. von Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. XI, p. 387-393. —
Liber visionum 'ap. Pez, thes. anecd,
ni., 2, p. 547-613. — »ap.'Migne 1. c. —
*iciederholt visio 5-11. 13-15. 17. 23. von
Wilmans ap. Pertz, mou, scr. XI. p, 378-387.
Erl.-Schr.: Wattonbach, Dcutgcblands Ge-
Ecbichtsquellen p. 247.
Vgl. Vita s. Altonis.
„ „ Bonifacii.
„ ,, Magni.
„ „ Plrminii.
„ „ WolfjfMigl.
OTHO — OTTO
477
Otho = Otto.
Otterburnus,Thomas, Anglus Fran-
ciscanus (a. 1411): Historia An-
flica ab origine gentis usque ad
Iduardum IV.
Handschr.: London, brit. Mus. bibl.
Cott. Vitell. F. IX.
Ausg.: zusamvien mit Johannes Whe-
thamstade ed. Thom. Hearne. Oxonii 1732.
2 vol. 8».
Otto de S. Biasio sive Sanblasia-
nus abbas {-f 1223): Ad librum VII.
chronici Ottonis Frisingensis
ep. continuatae liistoriae appendix,
deductum ab a. 1146 in ann. 1209.
Gibt viele schatzbare genaue Nachrichten in
ziemlich gutem Stil.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 4895. A. 14. (ann. 1153-1209.) — Wien,
k. Hofb. hist. prof. 231. 232., jetzt No. 9017.
chart. fol. sec. XVI., — No. 672, jetzt 540.
mbr. 4». sec. Xm. — Univ. 838. Schw. I.
611, jetzt 3334. chart. fol. sec. XVI.
Ausg. : ' ed. Urstisius, Germ. hist. illustr.
I. p. 195-227. — *ad fidem codic. bibl. caes.
Vindob. castigata ap. Muratori, script. VI.
p. 865-910. — * sehr gut ap. Ussermann,
prodromus German. sacrae II. p. 449-514.
— *ap. Bohmer, fontes IH. p. 582-640.
Erl.-Schr.: Staliu, wirteraberg. Gesch. II. p. 9.
Watteubach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 355.
Otto Eiehstetensis episcop., vid.
Gundecharus.
Otto Frisingensis episcopus, antea
abbas Morimundi (^f 22. Septbr.
1158): Chronicon seu rerum ab
initio mundi ad sua usque tempora
(1146) gestarum libri VIII 5 an
welches sich Libri II de gestis
Friderici I his 1156, mit Fort-
setzungen von Radevicus cano-
nicus Frisingens., his 1160 und von
einem Anonymus his 1170 an-
schliessen.
Gelehrt, freiraiithig, geschmiickter Ausdruck;
vom 7. Bucbe an Zeitgeschichte rait Einschaltung
V. Urkunden. — Otto wurde 1857 auf d. Domplatz
V. Freising eine Statue errichtet. — Fortgesetzt v.
Otto de S. Blasio.
Handschr.: Chronicon: Mailand, bibl.
Ambros. mbr. saec. XIII. — Strasburg,
Stadtb. — Ziirich, Stiftsb., mit Glossen
u. Fortsetz. — Wien, Schottenkloster, wird
jetzt vermisst; — k. Hofb. hist. prof. 233,
jetzt 403. mbr. fol. sec. XV; — 672, jetzt
540. mbr. 4°. sec. XIIL, — Univ. 839. Schw.
I. 611, jetzt 3335, chart. fol. sec. XV. —
Hannover. — Klosterneuburg, No.
691. chart, fol. sec XVI. — Heiligen-
kreuz, No. 197. fol. min. sec, XIII, —
Graetz, Un.-Bibl. fol. 42. 59. mbr, sec, .
XII.; — fol, 42. 63. sec, XII. — Admunt,
Stiftsb. No. 164 (16). —
Gesta Friderici c. Badevico: Wien, k.
Hofb. hist. prof. 233, jetzt 403. mbr. fol.
sec. XV. ; — Rec. 3167 A., jetzt 1180. mbr.
sec. XIII. fol. ; — Sal. 36 B. Schw. V., 142,
jetzt 3377. sec. XV.; — Staatsarch. Oestr.
172, vorm. hist. prof. 391. chart. fol. sec.
XVI. — Vorau, Stiftsb. 11. mbr, fol. sec.
XII.
Ausg. : *■ (ed. Cuspinian, f 1529.) Argen-
torati 1515. fol. Vortreffliche Ausgahe, nach
d. Mpt. des Schottensti/tes zu Wien; bildet
die Grundlage der 3 folgenden Ausgaben.
— ^wiederholt, mit einzelnem Neuen au^
2 Mpt. des M. Flacius ed. Pet. Pithoeus.
Basil. 1569. fol. — * iciederholt , aber mit
einigen verschiedenen Lesarten (aus Ziincher
[?] Mpten.J am Bande ed. Urstisius, Germ.
hist. illustr. I. p. 9-194; — de reb. gest.
Frid. p, 403-474 ; — Radevicus p, 475-558.
— '■das Chronicon ap, Tissier, bibl. Cister-
ciensis VIH. p. 1-114; de reb. gest. Frid.
p. 115-162; Radevicus p. 162-213. — »Libri
II de gest. u. Radevicus ap. Muratori, scr.
VI. p. 635-738; 739-858. Ohne allen Werth,
nur eine Wiederholung des DrucTces. —
• Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XI. p. 260
-263; XHL p. 649-663; 663-665.
Uebers.: deutsch in SchiUers Memoiren.
AbtheiL I. Bd. 3.
Fragmentum de Hilde-
brando papa.
Ausg.: ap. Goldast, apologia pro Hen-
rico IV. Hanov, 1611, 4», p, 18-20,
— Threnodia in obitum Ot-
tonis Frisingensis ep. cum notis
musicis suprapositis.
Handschr. ; A d m o n t , Stiftsbibl, membr.
sec, XI, fol.
Ausg.: ap, Meichelbeck, histor. Frisin-
gensis I, 346.
Erl.-Schr.: Diimge et Mone, Ottonis Frisin-
gensis chronicon, Ottonis de S. Blasio continu-
atio — in Pertz' Archiv III. p. 221.
G ai s 8 e r , Charakteristik des Bischofs u. Chro-
nisten Otto v. Freisingen. (Hottweil) Tubin-
gen, Fues 1860. 40. 11 Sgr. 6 Pf.
Giesebrecht, L. , wendische Geschichten
III. p. 338.
v. GSthe, W. , Beschreibung einer Chronik'
, des Otto von Frevsingen, — in Pertz' Arch.
II. p. 301.
Hegewisch, D. H., histor. u. literar. Aufsatze.
Kiel 1801. p. 222-231.
Histoire litt^raire de la France XHI. p. 268.
Hoheneicher. Otto von Freisiagen, — t«
Pertz' Arch. I. p. 169.
Huber, Otto v. Freisingen, sein Charakter
u. sein Yerhaltniss zu seiner Zeit. Miincheu
1847. 8«.
Kiefhaber, Beschreibung d. Chron. Ottonis
Frisingensis in d. k. Centr.-Bibl. zu Miincheu,
— in Pertz' Arch. IV. p. 511.
Lang, K. H. v., cinige Nacbrichten iib. Otto
V. Freisingen, ibid. VI. p. 317.
Lang, L., psychologische Charakteristik Otto's
478
OTTO — PACTA
von Freis. Einleitung r. Geach. der Philo-
sophie u. Histoiionraphie des Mittelalters.
Dissert. inauguralis. Augsburg 1852. gr. 8«.
7 Sgr 6 I»f.
Scbnniacher, K. W., Beitrfige z. deutscben
Reich«pc.«chichte. Eisenach 1770. 40. p. 1.
Bctrachtung iiber ilen Wertli der histor.
Schriften des ehemal. Bischofs Otto zu Frey-
sinKen, — ap. Kinauer, Bibliothek I. p. 141-168.
Stalin, wirtembergische Gcschichle II. p. 12.
Wait7, m .Schniidts Zoitscbr. f. Geschichts-
wissenscliaft II. p. 110.
Wattenbach in Areh. f. Kunde Ssterreich.
Geschicht.squellcn XIV. p. 58.
Deutschlanda Gescbichtsquelleu p. 350 sq.
Wiedemann, Otto v. Kreisingen, seiu Lcben
u. sein Wirken. Passau 1849. 8».
WJlmans, R., Otto'8 von Freisingcn Verhalt-
nlss zu den Wittelsbachern, — in Pertz' Ar-
chiv XI. p. (>5.
iiber die Chronik Ottos von Freisingen,
ibid. X. p. 131-173.
zur Geschichte d. Handschriften v. Ottos
V. Frcisingen Chronik, ibid. XI. p. 18.
Otto Morena, vid. Morena.
Otto prior Waldsassensis: Chro-
nicou Waldsassense. 1098 — 1500.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 49.
Ottobonus scriba, vid. Annales
Genuenses.
Ottokar von Horneok (f zw. 1312 —
1318): Oesterreichische Reimchro-
nik s. Chronicon austriacum rhyth-
micum ab excessu Friderici II imp.
(1250) ad a. usque 1309 perductum.
Eine dcr inhaltreicbstcn und bestcn Arbelten
dicses Fachcs, gibt trefTliche Beitriigc znr Staats-,
Sitten- u. Gulturgesch. d. Zciten Kalsers Rudolf u.
Albrecht I; be.^iteht aus mehr als 83000 Versen. —
Der Name Horneck iat bislang nicht gerechtfer-
tjgt.
Handschr.: Wien, k. Hofblbl. — Ad-
munt, Stiftsbibl. 19. (5.) fol. chart. anni
1425. — Stockliolm, vgl. Sitzungsberichte
der phil.-hist. Classe der k. Akademie der
Wis.seasch. Wien. VIII. p. 482.
Ausg. : ' ap. Pez, scr. rer. Austr. III. (fiUlt
den gnnzen Band.J — * Fragmente ap.
Eccard, corp. hist. raedii aevi U. p. 1455.
Erl.-Sch.: Biisching, wochentliche Nachrichten
IV. p. 153.
Khautz, Versuch eincr Gcsch. d. osterr. Ge«
lchrten p. 18-26.
Hormayr, Archiv. 1817. p. 508.
Jacobi, Th., de Ottocari chronico Austriaco.
Vratislaviae 1839. 80. 10 Sgr.
Palacky, Fr. , Geschichte v. Bohmcn. Prag
1847. II. 1. Abth. p. .380 sqq.
Schacht, Th., aus u. Ub. Ottokar'8 v. Ilorn-
eck keimchronik od. Denkwiirdigkeiten sei-
ner Zeit. Zur Gesch. d. Literalur u. d. Le-
bens der Teutscben im 13. Jahrh. Mainz 1821.
80. {vgl. hierzu Wiener Jahrbiicher. XVIII.
p. 227.)
Ottokar von Steier t= Ottokar von
Horneck.
Oud Goutsch chronycxken = Jan
van Naaldwijk.
Oudalscalcus, vid.
Vita s. Adalberonis ep. August.
,, „ Conradi ep. Con8t«nt.
Ousmannus (cca 980) vid. Vita
s. Cadroae.
r».
(Pacantius, Alex. Bened.): Diaria
de bello Carolino.
Enthalt Berichte iiber den Krieg Karls VIH
gegen Italien.
Ausg.: s. 1. et a. (Venetiis, Aldus 1496.)
4*. Sehr selten.
Pace da Certaldo, vid. Certaldo.
Pachymeres, Georg., Nicaeanus (f
p. 1308): Michael Pahieologus seu
historia rerum a Michaele Palae-
ologo ante imperium et in imperio
gestarum.
Ausg. : ' primum ed. ez bibl. Barberin. in-
terpr. Petr. Possino. Graece et lat. Romac
1666. fol. Selten. — * mit d. jolgenden unt.
d. Tit.: De Michaele et Andronico Palae-
ologis libri XIII. Recogn. Imm. Bekker.
Bonnae 1835. 2 vol. 8». 8 Thlr. (Corp. scr.
hist. Byzant)
- — — : Andronicus Palaeologus
seu historia rerum ab Andronico
seniore in imperio gestarum usque
ad ann. eius aetatis undequinqua-
gesimum.
Ausg.: ' prim. ed. ex bibl. Barberin. in-
terpr. Petr. Possino. Graece et lat. Romae
1669. fol. Selten. — * mit d. vorhergehenden
zusammen ed. Bekker. (s. vorher.J
NB. Ueide Schriften uinfassen den Zeitraum v.
12.18-1308.
Fragmenta quaedam graece ed. D. Pe-
tavius ad calcem Breviarii historici Nice-
phori patriarchae. Paris. 1616. 8*.
Krl.-Schr.: David. aniraadvcrs. in observatt.
chronologicas Possini ad Pachymerem. Di-
vione 1679. 40.
Vgl. Encomium 8. Theodosiae.
Pacta et conventiones quae Bal-
duinus rex Jerusalem fecit b.
PACTIO — PALS
479
Marco, cum multis aliorum pactis
cum Venetis initis ab a. 1125.
Handschr.: Kopenhagen, k. Bibl., alt.
Samml. anni 1475. No. 2166.
Pactio Aquisgranensis inter Ka-
rolum Calvum et Ludowicum II.
Atisg.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 453.
Pactum Childeberti II et Chlotha-
charii II c. a. 593.
Ausg. : ' ap. Baluze, capitul. I. p. 15. —
' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 7.
Pactum Guntchramni et Childe-
berti II. a. 587. Novb. 29.
Ausg.: ' ap. Bahize, capitul. I. p. 11. —
* ap. Pertz, mon. legg. I. p. 5.
Pactum Heinrici IV regis III im-
peratoris cum Romanis a. 1083.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 460.
Pactum Karoli et Henrici regum;
ex libro capitularium Caroli Calvi.
Au^g.: ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 587.
Pactum Karoli III et Heinrici I
a. 921. Nov. 7.
Ausy. : ' ap. Baluze, capitul. II. p. 299. —
' ap. Pertz, mon. legg. I. p. 567.
Pactum Ottonis I imperatoris cum
Johanne XII papa a. 962 {spurium).
Au^g.: ap. Pertz, mon. legg. 11. 2. p.
159-165.
Paielli, Guill., eques Vicentinus:
Pro patria ad illustriss. Nicolaum
Trunum Venetum ducem gratulatio.
Ausg.: s. 1. et a. (Venetiis circa 1472,
u-ahrscheinlicn durch Jenson). 7 Bldtt. Sehr
selten.
Palamas, Gregorius archiep. Thes-
salonic. (flor. 1351), vid. Acta s.
Petri Athon.
Palencia, vid. Alonso de Palencia.
Palladius vid.
Vita s. Ammonis Aegyptii.
„ „ Apollonii abb.
„ „ Johannis eremitae.
Palladjus Fuscus, Itakis Patavinus,
prof. Justinopoli (flor. 1470): De
situ orae Illyrici libri 2.
Ausg. : ' Venetiis 1540. — ' ed. Joa. Lu-
cius, Dalmatia. 1666! — * ap. Schwandtner,
scr. rer. Hungar. UI. p. 755-764.
Erl.-Schr.: Hauer, de .scriptoribus rer. Hungaric.
Viennac 1774. p. 47.
Palmerius, Matthaeus, Florentinus
(t 1475): Chronicon ex libro eius
de temporibus sive Chronicon Flo-
rentinum. 449 — 1449.
Florenz oft beriicksichtigt; ist papstlich gesinnt.
Chronologisch genau. Gilt fiir eine Fortsetz. von
Eusebii resp. Prosperi chronicon und wurde
von Matthias Palmerius (dem folgenden) bis
1482 fortgefiihrt.
Handschr.: Oxford, Magdalen college.
No. 184, endet 1448. — Paris, k. Bibl.
s. XV. No. 4295.27. — Dresden, k. Bibl.
sec. XV. 4». No. 49. .— Madrid, k. Bib).
F. 28. f. 1; — T. 85 mbr. fol. min. sec.
XVI. ist ein italienischer Auszug. — Ber-
lin, k. Bibl. ehart. s. XV. Lat. fol. No.
195. — Paris, k. Bibl. sec. XV. No.4925
-4927. — Bibl. Urbinas, membr. sec. XV.
No. 606.
Ausg.: ' curante Bonino Mombritio eum
Eusebii {seu potius Hieronymi) chronico.
Mediolani ap. Lavagnium s. a. (cca. 1475).
fol. — ' Venetiis 1483. 4». — »Paris. 1618.4».
— * ap. Sichard, chronicon. Basil. 1529. fol.
p. 94. — * in Scriptt. Florent. I. p. 216. —
'Excerpta, augmentationes et emendationes
ed. Tartinius, rer. Ital. script. I. p. 209.
: De captivitate Pisarum a
Florentinis expugnatarum a. 1406
ad Nerium Capponium.
Ausg. : ' ex recens. L. N. Moltheri zu-
sammen mit Conclave in quo Fabius Chisius
pontifex creatus est. Slesvici 1656. 8*. —
^u-iederholt ex bibl. J. B. Recanati ap.
Burmann, thesaur. scriptor. Italiae. VHI.
pars 2. — *u. ap. Muratori, script. rer. Ital.
XIX. p. 165-194.
: Vita Nicolai Acciaioli,
magni seneschalli Siciliae et Hie-
rosolymorum. 1310 — 1366.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital. XIII.
p. 1201-1230.
Uehers.: italice trad. da Donato Accia-
jolo (t 1473.) Fiorenza 1588. 4». ad calcem
Historiae domus illustris Ubaldinorum.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et infimae
latinit. ed. Mansi V. p. 50.
Palmerius, Matthias, Pisanus (f
1483 Romae) ; Opus de temporibus ^
suis. 1449—1482.
Ist eine Fortsetzung d. vorhergenannten Werkes
des Matthaeus Palmerius.
Bandschr.: Madrid, k. Bibl. F. 28. v.
1449-1465, das iibrige fehlt.
Au^g. : ^ als Fortsetzung an Eusebius chro-
nicon. Venetiis ap. Ratdolt 1483. 4». —
*Paris. ap. H. Stephanum 1512. 4». und
M518. 4». — *in Sichardi chronico. Basil.
1529. fol. — » ilnd. 1539. 4«. — • verbessert
u. vermehrt ed. Tartinius, scr. rer. Ital. I.
p. 235.
Pals biscups-Saga s. historia Pauli
episcopi.
480
PALTRAMUS — PARFUE8
Atisg. : zusammen mit Hungurvaka («. d.)
p. 143-253. Hafniae 1778. 8«.
Erl.-Schr.: MUUer, Sagabibl. (detUiche Ausg.) I.
p. 139.
Paltramus sive Vatzo, consul Vien-
nensis: Chronicon Austriacum a
nato Christo ad a. 1301. — Conti-
nuatio per Nic. Vischeiium coe-
nobitam Sancrucensem ord. Cisterc.
ab a. 1302—1310. — Anonymi
contiuuatio ab a. 1310—1455.
Handschr.: Kloster Neuburg, Stifts-
bibl. chart. sec. XVI. fol. No. 691. —
Wien, k. Hofb. hist. prof. 668, jetzt 539.
mbr. sec. XH. Die vorhergehende Handschr.,
sowie Jer Abdrtick hiemach ist nur ein Aus-
zug aus dieser.
Ausg.: mit Auslassung dessen, ivas bis
1050 reicht ap. Pez, script. rer. Austr. I.
p. 703-724; 724-725; 726-738. — Vgl. Pertz,
mon. script. IX. p. 699.
Pa„dulphus!^k.™usj _„.,
Liber pontificalis.
Vita Calixti II pp.
„ Gelasii II pap.
Panegyrici veteres Constantino
magno dicti, vid.
Incerti (ut putant Mamertini) pane-
gyricHS.
Eumenius.
Incerti panegyricu.s.
Nazarius.
Ausg.: recht gut ed. Wolfg. Jaeger. No-
rimberg. 1779. 8». I. p. 306-551. — am
besten ed. H. J. Arntzen, Ultraiecti 1790-97.
2 vol. 4».
Panegyricus in laudem Berengarii,
vid. Carmen panegyricum.
Panis, Ogerius, vid. Annales Ge-
nuenses.
Panormita. Unter diesem Namen
ist lekannter Antonius Beccadelli
Panormitanus , ab Alfonso Neap.
rege legatus eiusque amicus (f
1471): De dictis et factis Alphonsi
regis Aragonum libri 4.
Schatzenswert, weil Bcccadelli als unmittel-
barer Augenzeuge scbrieb.
Ausg.: ' Neapoli (Pisisi) 1455. 4'. —
' Florentiae 1485. 4». — * c. commentar.
Aen. Sylvii et scholiis Jac. Spiegelii. Ba-
sileae 1538. 4". — * cura Dav. Chytraei. Ro-
stochii 1590. 4*. — *unt. d. Tit.: Paral-
lela Alphonsina etc. ed. Marq. Freher.
Hanoviae 1611. 4». — *unt. d. Tit.: Ant
Panormitae speculum boni prin-
cipis etc. ed. Jo. Santes. Amstelod. 1646.
12aio. — » ap. J. G. Meuschen, vitae sum-
morum dignitate et eruditione viror. . . .
Coburgi 1736. 4«. II. p. 1-4.
Uebers.: spanisch von Joh. de Moiina.
Burgis 1530. 4». — Zarago^a 1553. 4. —
Antverp. 1554. 4*.
: Oratio ad Fridericum III
imp. in coronatione illius Romae ha-
bita a. 1450.
Ausg. : ' ex edit. vet. Veneta ap. Freher,
rer. Germ. scr. ed. Struve HI. p. 1-9. —
* m Principum et illustrium virorum epi-
stolae. Venetiis 1574; — *Amstelod. 1644.
: Orationes duae ad Gae-
tanos et ad Venetos de pace.
Ausg.: ed. Fazio mj De rebus gestis Al-
phonsi.
Erl.-Schr.: Colangelo, Fr., vila de Ant. Becca-
delli, detto il Panormita. Napoli 1821. 8o.
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel VI. I.
p. 257.
Vgl. Epistolac Panormitae.
Paolino di Pieri, vid. Pieri.
Paparonus, Aldobrandinus , ord.
praed. (Sienae f 1286), vid. Vita
b. Ambrosii Sansed.
Pappenheim, Matthaeus, mare-
scalcus de (f 1511): Chronica au-
stralis antiqua. 852—1327.
Gleichlautend an vielen Stellen mit Joh. Victo-
riensis.
Handschr.: Wien, k. Bibl.
Ausg. : ' ein Auszug ap. Freher, scr. rer.
Germ. I. p. 311. — *voUstdndig mit Fort-
setzung bis 1344 ap. Freher ed. Struve I.
p. 430-490.
Erl.-Schr.: Fabriciua, bibl. mcd. et infimae la-
tinitatis ed. Mansi V. p. 51.
Paraenesis episcoporum Galliae ad
treugam Dei. •
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 516.
Vgl. Constitutiones pacis.
Paralipomena rerura memorabi-
lium a Friderico II usque ad Ca-
rolum V. 1229—1537.
Ausg. : ' Argentorati 1537. fol. — * ibid.
1540. fol. — * als Anhang zum Chronicon
Ursperg. ed. Peutinger. Basil. 1569. fol.
naqa<iTd<S€iq (Svvroiioi, xQOVixai
auctore incerto.
Ausg, : ' ap. Banduri, imperium orientale.
Paris. 1711. fol. I. 3. p. 81. — * ed. Lam-
becius , notae ad Codinum p. 85. — * in
Breves demonstratiortcs chronographicae,
gr. et lat. ed. Combefis. Paris. 1664. 4".
Parfues, Johannes, Ensdorf. mo-
nachus : Chronicon EnsdorfFense.
1121—1480.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 579.
PARIS — PATRICIUS
481
Paris, vid. Matthaeus Paris.
o ■ \ Crassus \ -n • •
P^'*'' i de Crassis i ' Bononiensis,
Leone X pontif. ceremoniarum in
aula Romana arbiter (f 1513): Di-
arium curiae seu Diarium Alexan-
dri VI papae.
Handschr.: Munchen, k. Hofbibl. cod.
lat. No. 135-146.
Ausg. : ein Bruchstiick ap. Mabillon, mu-
seum Italicum 11. p. 587. — ein anderes
a. 1518-1522 ap. Ch. G. Hoffmann, nova
scriptorum ac monumentor. coUectio. Lips.
1731. 4". I. p. 401-500.
Vgl. Burchardus, Joh.
: Historia Leonis X papae.
Handschr.: Leyden, Univ.-Bibl. cod.
lat. 41.
Ausg.: excerpta ap. Ch. God. Hoflfmann,
nova scriptorum collect. Lipsiae 1731. 4". I.
Parisius de Cereta: Chronicon Ve-
ronense ab a. 1117 — 1278, cum con-
tinuatione anonymi ad a. 1375.
Handschr.: Verona, Capitularbibliothek
ccvm.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. VHI.
p. 617-641; 641-660.
Paschasius Radbertus abb. ord. s.
Ben. coenobii s. Petri Corbeiensis
(t 865), vid.
Passio ss. Rufini et Valer.
Vita s. Adalhardi abb. Corb.
,. „ Faschasii Radb.
„ ,, Walae abb. Corb.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 233. 462-471.
Dupin, biblioth. des auteurs ecclesiastiq. VH.
p. 62.
. Histoire litt^raire de la France V. p. 287.
Schrockh, Kirchongeschichte XXni. p. 442.
Passages, les, de oultre mer. Du
noble Godefroy de bouillon qui fut
roy de Hierusalem. Du bon roy
sainct Loys, et de plusieurs ver-
tueux princes qui ce sont croisez
pour augmenter et soustenir la foy
crestienne . . .
Ausg. : ^ Paris 1487. 8*". — * ilz se ven-
dent en la rue sainct Jaques a lenseigne
de Lelephant (1492.) 8». (Par S($b. Mame-
rot, d'apres le P. Lelong.) — * unt. d. Tit. :
Les Passaiges doultremer faitz par les
francoys . . . wiederholt Paris 1518. fol.
Passlo, vid. auch Gesta,, Legen-
da, Narratio, beso7iders Yita..
Passio Sanctorum Quatuor Coro-
natorum.
Ausg. : ' ed. W. Wattenbach , mit einem
Nachworte von Karajan, — in Sitzungsbe-
richte der Wiener Akademie X. p. 115-137 ;
— *fruher schon ed. Mombritius, Sanctu-
arium I. fol. 160.
Erl.-Schr.: Biidinger, osterreich. Geschichte
I. p. 31.
Wattenbach, Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. 28.
Passionale, vid. Jacobus de Vo-
ragine.
Passo honroso (Weg der Ehre)
defendido por el excelente cabal-
lero Suero de Quinones, copilado
de un libro antiguo por Fr. Juan
de Pineda.
Eine ausfiihrliche Erzahlung des Kampfes fur
den Durchgang, der 1434 an der Briicke von Or-
bigo, nahe bei Leon, gefochten wurde. Geschrie-
ben von Delena, einem amtlichen Schreiber Jo-
hanns II. Schatzbar, weil sie die Sitten der Zeit
erlautert u. merkwiirdig wegen des Stils.
Ausg.: 'Salamanca 1588. — *ed. J. M.
de Flores. Madrid 1784. 4*. als Appendix
an Cronica de Don Aluaro de Luna.
Erl.-Schr.: Maury, Juan Mar., Esvero y Alme-
dora. 12 Gesange. Paris 1840. 12mo.
Saavedra, Don Angel de, Passo honroso.
Madrid 1820-21. 2 vol. 12mo. Diese Gedichte
der erwahnten beiden Verf. heruhen auf jener
Chrovik.
Ticknor, Gesch. der schonen Literatur in
Spanien. Deutsch von Julius. I. p. 159.
Passoni, Dominic, vid. Vita b.
Theobaldi Alb.
Pastime of People, vid. Rastell.
s. Pastor (saec. IL), vid. Acta ss.
Potentianae et Prax.
Pastorelet, le.
Ein Gedicht, welches die Gesch. des Streites
zwischen Joh. Herzog v. Burgund u. den Armag-
nac's enthait.
Ausg.: Proben u. Auszilge ^ap. van Has-
selt, essai sur Thistoire de la poesie fran^.
en Belge p. 222. — *ed. Ameilhon in Notes
et extr. d. mss. VII. p. 426-449.
Patria seu origines urbis Con-
stantinopolitanae ac descriptio aedis
Sophianae. Libri 4.
Fiir den Verf. halt man Michael Psellus.
Ausg.: graece et lat. ap. Banduri, im-
perium orientale. Paris. 1711. fol. I, 3. p. 1.
Patriarchium Bituricense sive Hi-
storia patriarcharum et archiepisco-
porum Bituricensium .... a s. Ur-
sino ad Jacobum Regium, 95. ar-
chiep. , auct. anon. monacho San-
sulpitiano in suburbio Bituricae 6i-
vitatis.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 3-
150.
Patricius Augustinus, Senensis, ma-
gist. ceremoniar. in aula Romana,
31
482
PATRICIUS — PAULUS
episc. Montalt. (f Romae 1496):
De comitiis imperii sub Friderico
imp. 111 apud Ratisponam celebra-
tis a. 1471 commentariolus.
Ausg.: ^inter Patricii epistol. {u7ia cum
Jacobi Piccolomini epist.) Mediolani 1506.
fol. — *ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 288.
: Descriptio adventus Fri-
derici III imp. ad Paulum papam II
a. 1469.
Ausg.: ' ed. Raynaldus, annal. ecclesiast.
ad a. 1469. — 'auciior ap. Mabillon, mu-
seum Italicum I. p. 256-272. — »ap. Pez,
scr. rer. Austr. II. p. 609-623. — *ap.
Muratori, scr. rer. Ital. XXIII. p. 205-216.
: Pontilica,lis liber, seu Li-
bri 3 de sacris caeremoniis eccle-
siae Romanae.
Ausg. : magna diligentia Augustini Pa-
tricii, Jo. Burckardi et Jac. Lucii correctus
et emendatus. 'Romae 1485. fol. *1487. fol.
— «Lugduni 1511. fol. — *Romae 1516.
fol. — *Venet. 1516. fol. — «Florent. 1521.
8». — 'Coloniae 1557. 8». — «Romae 1560.
fol. «— «Coloniae 1572. 8«. — "Venet.
1573. "1616. fol. — '»ed. C. G. Hoffmann,
nova script. et monument. collect. II.
: Summa conciliorum Ba-
siieensis 1431 et Florentini a. 1438
seq. habiti.
Ausg.: 'ap. Labbe, concil. XIII. p. 1488.
— *ap. Hardouin, concil. IX. p. 1081.
• Vita Fabiani Bencii Po-
Ktianensis prof. iur, eccles.^ f Ro-
mae 1481.
Ausg.: ap. Mabillon, mus. Italic. I. p.
251-255.
Krl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latiui-
tatis. Lib. I. p. lOO-lOS.
Patricius, Petrus (aus Thessalonice
in Macedonien) : '^lazoQlai.
Bcgannen mit der Zeit dos Angustus.
Ausg.: Fnigmcnte 'ap. Hoeschel, ex-
cerpta de legationibus p. 22. — ^zusammen
viit Dexippus ed. Niebuhr p. 119 (Corp.
scr. hist. Byz.)
KB. Dcu von Suidas s. v. IltTQOg ihn zugeschrit-
bene Werk nfgl TlokmXTJi; XUTuamafWS , wel-
ches A. Mai in dem von ihm in Script. veter. nova
collect. II. p. .574 unl. d. Tit. TlfQl nohTiX^g im-
OTtlfi,Tig verSffenllichten tnedererkenmn will, spricht Xie-
buhr in proleyom. ad Dexipp. p. XXIV ihm ab.
Pauholtz de Operchoven vid. An-
dreas presb. Ratisbonens.
Paulinus episcopus Biterrensis (f
430), vtd. Acta a. Genesii notar.
Paulinus presbyter Mediolanensis
(flor. 422), vid. Vita s. Ambrosii
Mediolan.
de Paulo, vtd. Paulus de Pauio.
Paululus, vid. Vita s. Erardi.
Paulus Aemilius, Veronensis et
canon. Parisiensis (f 1529): De
rebus gestis Francorum usque ad
a. 1110.
Viel gelobt und viel getadelt: Gallorum I.ivlu.s.
Ausg.: '(Parisiis) in aedibus Jod. Badii
Ascensii. s. a. (1517?)' fol., enthiilt nur 4
Biicher; jedoch giht es aiich einige Exempl.,
die 7 od. 9 Biicher enthalten, obwohl das
Titelblatt nur 4 verheisst; icahrscheinlich
wurden jene spater gedruckt u. ohne tceite-
res dem ilbrigen Werke beigegeben. — * us-
que ad a. 1223 libri 6. Paris. ap. Bad. s.
a. (1500?) fol. — »usque ad a. . . . libri
7. Paris. s. a. fol. — *usq. ad a. 1488.
libri 9. s. 1. et a. fol. — *unt. d. Tit.:
De rebus gestis Francor., usque ad
a. 1488, libri decem ; additum est de regibus
item (Jo. Tilii) Francorum chronicon. Paris.,
ex oftic. M. Vascosani 1539. fol. Schone
Ausgabe. — 'wiederholt ibid. 1544. fol.
{hierbei hat Tilii chron. das Datum 1543).
— ^unt. d. Tit.: P. AEm. Ver. historici
clariss. de reb. gest. Franc. libri 10. Chro-
nicon de iisd. regibus, a Pharamundo usq.
ad Henric. II. Paris., Vascosanus 1548. 8".
zusammen mit d. Fortsetzung Arnoldi
Ferroni Burdigalensis, .... de rebus
gestis Gallorum libri 4, ad historiam Pauli
Aemilii additi. Parisiis, Vascosanus 1549.
8". {Sie erschien auch besonders aParis.,
Vascos. 1551. 8». — bLutetiae, Vascosauus
1554. fol. — cLutetiae, Vascos. 1555. 8"
— ^aurch in der Amg. Basil. 1601. fol.,
s. unt. No. 16.) — *unt. d. Tit.: P. Aem.
Ver. ... de reb. gest. Franc. ad chri-
stianiss.Galliarum reg. Franciscum Valesium
eius nominis primum, libri 10, ... additum
est de regib. item (Jo. Tilii) Francorum
chronicon . . . Lutetiae, ex off. M. Vascosani
1550. — Arnoldi Ferroni, . . . de reb. gest.
Gallorum libri 9, ad tistor. P. Aem. additi:'
perducta historia usq. ad tempora Henrici
II Lutetiae, Vascosanus 1550. 1 vol.
fol. — *iciederholt Parisiis 1555. 8°. mit
niedlichen Typen gedruckt, sehr selten. —
">v;iederholt ibid. 1560. fol. — ^^wiederholt
ibid. 1566. fol. — '^unt.d. Tit.: Historiae
iam denuo emendatae P. Aemylii
Veronensis de reb. ge.st. Fr. . . . libri X.
A. Ferroni . . . de reb. gest. Galloram libri
IX ad historiam P. Aemylii additi, a Carolo
VIU usq. ad. Henric. II. Joa. Thom. Frei-
gii paralipomena ad Aemyl. et Ferronum
adiecta usq. ad a. 1569. Ad huius historiae
lucem in fine adiunctum est Chronicon Joa.
Tilii de regibus Fraucor cum ommom,
PAULUS
483
regnm unaginibus. Basil. per S. Henricpetri
1569. 3 tom. in 1 vol. — '*Lutet. Parisior.
1577. fol. — '* wiederholt ibid. 1592. fok
— "iiiU 1598. fol. — '*wiederholt Basil.
ap. Seb. Henricpetri (1601.) 2 vol. fol. Letzte
Ausgabe; obicol venriehrt, dennoch von ge-
ringem Werthe.
Uebers. : * die ersten 2 Bchr. unt. d. Tit. :
* Les deux premiers livres de Thistoire
de France, ^crite en Latin par Paul-Emile ;
traduits par S. de Monthiere. Paris 1556.
4°. — * die 5 ersten Biicher unt. d. Tit. :
Les cinq premiers livres de Thistoire
de Fr. de Paul-Emile traduits par Jan
Regnart. Paris 1553. 8" ; — wiederholt ibid.
1556. fol. ; — imprimees nouuellement sur
la correction du S. Denis Sauvage de F.
en Brie etc. Paris 1557. fol. ; — ibid. 1574.
fol. — ' alle 10 Biicher viit Ferronis I^ort-
setzung unt. d. Tit. : Histoire des f aicts,
gestes et conquestes de Roys, princes . . .
compos^e premierement en Latin par ....
Paul-AEmile Paris 1581. 1597. 1602.
1609. 1643. fol.
italienisch voHstandig als Historia delle
cose di Francia di Paolo Emilio recata in
lingua volgare. Venetia 1549. 4".
deutsch, nebst der Fortsetzung von J.
Frey, auss der lateinischen Zung vertol-
metschet durch Chr. Wurstisen. Basel 1572.
fol. — wiederholt ibid. 1574. fol.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VII. 1. p. 11-14.
Paulus Alvarus (cca. 860), vid.
Vita s. Eulogii.
Paulus Anglicus, decretorum do-
ctor (1404): ypeculum aureum pa-
pae, eius cui'iae, praelatorum et
aliorum spiritualium super pleni-
tudine potestatis papalis.
Ausg.: 'ap. Goldast, monarchia imperii
H. p. 1527-1558. — *in Ed. Browni append.
ad Orthv. Gratii fasciculum rer. expeten-
darum et fugiendarum. Lond. 1690. fol.
Paulus Attavantus Florentinus (f
1499), vid. Vita b. Joachini Senens.
Paulus Bernriedensis can. regul.
(cca. 1131), vid.
Vita s. Gregorii VII pap.
,, ,, Horlucae.
Paulus Cyrus Florus = Paulus
silentiarius.
Paulus de Celano (flor. 1248), vid.
Vita s. Placidi eremitae.
Paulus de Magistris, vid. Stepha-
nus Infessura.
Paulus de Paulo, patriciiis ladren-
sis, a. 1402 advocatus regis Ladis-
lai: Memoriale ab a. 1371—1407.
Stil schlecbt, im Ubrigen sicht unwichtig.
Ausg.: *ed. Joa. Lucius, Dalmatia p.
423-438. — 'ap. Schwandtner, scr. rer. '
Hungar. HI. p. 723-754.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptor. rer. Hungaric.
Viennae 1774. 8». p. 42-44.
Paulus diaconus = Paulus War-
nefridi.
Paulus diaeonus seu grammaticus
Casinensis (f 1105), vid. Vita s. Ge-
bizonis.
Paulus Emeritensis diacon. (f 650) :
Vita et miracula patrura Emeriten-
sium [Merida.)
Ausg. : ' ed. Barnab. Moreno de Vargas.
Madriti 1633. 4». — *c. notis Th. Tamajo
de Vargas. Antverp. 1638. 4". — ^vneder-
holt, jedoch in einzelne Theile zerrissen in
Fcanc. Bivarii notae ad Chronicon pseudo-
Maximi. Madriti 1651. fol. p. 515-521; 532-
534; 585-590; 645; 653; 661-664.668. 711.
713. — *ap. Migne, patrologiae cursus
LXXX. — *Bruchstuck ap. Bouquet, rec.
H. p. 706. Vgl. die hieraus entlehnten
Vita s. Fidelis ep. Emer.
,, ,, Nuncti.
,, ,, Renovati.
Paulus filius Laelii Petroni, Ro-
manus (flor. 1447) : Miscellanea hi-
storica ab a. 1433— -1446. Italice.
Ausg. : primum ap. Muratori, scr. rer,
Ital. XXIV. p. 1105-1130.
Paulus Galeatensis monachus (cca.
560), vid. Vita s. Hilari abb. Galeat.
Paulus Laelius Petronus = Pau-
lus filius Laelii.
Paulus levita = Paulus Warne-
fridi.
Paulus Lulma seu Lulmius, rectius
Ulmius Bergomensis, ord. eremit.,
(f 1484), vid.
Vita b. Magdalenae Alb.
„ „ „ de Como.
„ „ Mariae de Alber.
„ „ Monicae.
Paulus Orosius, vid. Orosius.
Paulus Scordillus (cca. 1410), vid.
Andreas seu Agnellus, liber pontif.
Paulus Silentiarius: Descriptio S.
Sophiae et Ambonis. ^'Exqjgaaig
Tijg fisyccXrjg ixxXijaiag xal afji^covog.
Zur Einweiliungsfeier 562, Decb. 21 geachrie-
ben. Der Verf. heisst auch sonst Paulus Cyrus
Florus, imp. Justiniani primicerius silentiarlorum.
Ausg.: 'gr. et lat. interprete Carolo du
Fresne zusammen mit Cinnamus. Paris. 1670.
fol. — »Venetiis 1729, fol. fByz. hist..scr.)
— *viit Joann. Gazaei descript. tabulae
mundi rec. Fr. Graefe. Lips. 1822. 8».
31*
484
PAIJLUS WARNEFBIDI
20 Sgr. — *mit Gcorgii Pisidae expedit.
persica, belluni Avarinm, Heraclifis, s. Nice-
phori patriarch. Constant. hreviar. rerum
post Mauricium gcstar. recogn. Imm. Bek-
kerus. Bonnae 1837. gr. 8". 2V, Thlr. (Corp.
8cr. hist. Byz.) — "Au^iov atich einzeln gr.
6 cod. Palatino ed. Imm. Bekkor. Beroiiui
1816. 4».
Uebers.: Paul. Sil. Beschreibung der
H. Sophia u. des Ambon. Metrische Ueber-
setzung mit Anm. von C. W. Kortiim. Berlin
1854. 4«.
Erl.-Schr.: Spitzner, P. , observatt. crit. iii P.
Sileiitiar. Erfordiae 1823. 8o.
Paulus vel Paululus (flor. IUO),
Vita s. Erardi.
Paulus Warnefridi, Diaconus, auch
Levita genannt (f 797?): Epistola
ad Adalardum abbatem Corbeien-
sem: ,Carissimo — in omne tui.^
Der Verf. nennt sich blos Paulus, vvird aber
wol init Mabillon fiir uusern Paulus Warnefridl /.u
halten sein.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
No. 280. Facsimile ap. Mabillon, de re
diplom. p. 360.
Ausg.: 'ap. Mabillon, AA. ,SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 397. — 'ap. Mabillon, annal.
ad a. 787.
: Spistola ad Adelpergam:
,Domnae A. — utere felix.^
Geschrieben zwischen TH.^i-TS^.
Handschr.: vid. Pertz' Arch. X. p. 297.
Atisg.: 'ap. Champollion-Figeac, Tystoire
de li Normant. 1835. 8». praef. p. 24. —
'ap. Papencordt, Gesch. des vandalischen
Reichs. 1837. p. 399. — »ap. Endlicher,
Handschr. der Wiener Bibl. p. 305. — *ed.
Waitz in Pertz' Arch. IX. p. 675.
: Epistola ad Karolum re-
gem: ,Propagatori — noster et
altus amor.'
Geschrieben zwischen 789-797.
Handschr.: vid. Pertz' Arch. X. p. 298.
Ausg.: 'ed. Haeftenus, disquisit. monast.
p. 1086. — *ed. du Breul, chron. Casinens.
1603, (vid. unt. Leo Marsicanus p. 417) p.
797. — *ed. Angelus de Nuce ad Leonis
Marsic. chron. I, 12. (Muratori, scr. rer.
Ital. IV. p. 277.) — *ap. Mabillou, vet.
analect. Paris. 1723. p. 19. 20.
: Epistola ad Theuderaa-
rum: ,Amabillimo — sine fine va-
lete/
Geschrieben zwischen 782-786.
Hand-schr.: Paris, k. Bibl. No. 628.
Ausg.: ap. Lobeuf, dissert. sur Thistoire
de Paris I. p. 415.
: EpitaphiumAdeleidisfiliae
Karoli: ,Hic tumulata — tenet.'
Ausg.: 'in d. Ausg. seiner Gesta epp.
Mettensium. — *ap. Meurisse, histoire des
evesques de l'eglise de Metz. Metz 1634.
fol. p. 28.
: Epitaphium Adeleidis filiae
Pipini: ,Perpetualis — pater.'
Ausg. : ' tVi Gesta epp. Mettensium. —
*ap. Meurisse 1. c. p. 29.
Epitaphium Arichis (f
25. Aug. 787): ,Lugentum lacrimis
— lari.'
Schon und voU inniger Empfindung.
Ausg.: 'in Chronicon Salernitanum I.
c. 17. — *ed. Baronius, annal. eccles. ad
a. 787. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital. II.
1. p. 310. — *ap. Biinau, Reichsgeschichte
III. p. 758. — * ap. Liruti, notizie de' lette-
ratl delFriuli. 1760. 4». L p. 180. — «ap.
Ughelli, Ital. sacra VIH. p. 52.
: Epitaphium Fortunati : ,In-
genio — precor.'
Geschrieben zwischen 782-786 in Poitiers.
Handschr. : ausser denen der Histor. Lan-
gob. in Paris, k. Bibl. No. 2832.
Ausg.: ^in eius Historia Langobard. lib.
n. c. 13. — 'ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. I. p. 518. — *ap. Bouquet, rec. II. p.
537.
: Epitaphium Hildegardis
filiae Karoli: ,Hildegard — petis'.
Ausg.: 'in d. Ausg. seiner Gesta epp.
Mettens. — * ap. Meurisse, histoire de Metz
p. 28.
: Epitaphium Hildegardis
reginae (f 30. Apr. a. 783:) ,Aurea
— tuis.'
Ausg. : ' in d. Ausg. von Pauli W. gesta epp.
Mettensium. — *wiederholt in AA. SS. Bol-
land. April. III. p. 789. — *ap. Meurisse,
histoire de Metz p. 27. — *m Alcuini
opera ed. Froben II. p. 553.
: Epitaphium Rotaidis filiae
Pipini: ,Haec ego — parentes.'
Ausg. : ' in seinen Gesta epp. Mettens. —
*ap. Meurisse, histoire de Metz p. 28. —
*in Alcuini opera ed. Froben II. p. 553.
: Gesta episcop.Mettensium,
vid. t7ifra eius Liber de episcopis
Mettensibus.
: Historia gentis Langobar-
dorum. Libri G. 5(38—744.
Die Bedeutung diescs fn Montecasino Reschrie-
benen Huches beweisen 113 bekanntc u. 15 verlo-
rene Handschriftcn, 10 Forisot/.ungi-n, Uber 15 Aus-
zUge, 11 verschicdenc Ausgaben u. stete Benutzung
durcli spatefe Geschichtschreiber bis tief in'8 15.
Jahrfa. — (•'ortgesctzt von Andreaspresb. Bergo-
mas, Erchempertus elc.
Handschr. : iib. sie .sind Nachr. mitgetheilt
inPertz' Arch. lU, 138. 226; V. p. 118-122;
PAULUS WAENEFRIDI
485
VI. 47; erschopfend hat 74 behandelt B eth-
mann ibid. VII. p. 274-358; vgl. p. 1025.
Zeile 5; andere hinzugekommene iind alle
geographisch geordnet ibid. X. p. 317.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Pauli Diaconi eccl.
Aquilegiensis historiographi percelebris, de
origine et gestis regum Langobardorum
libri VI. Cum indice et argumentis. Vfnum-
datur ab Joanne Paruo et Jodoco Badio
Ascensio. (Paris.) Anno 1514. fol. Heraus-
geher ist Guilelm. Parvus. Jt!in wahres
Muster von dem, u-as eine Ausgabe nicht
sein soll. Ruchsiehtslos geandert. — Die
Ausg. Lugduni 1495. 8«., jce/cAeMaittaire,
annal. tjpogr. I. P. II, 606, u. nach ihm
Pansser u. Ebert anfuhren, existirt nicht
u. beruht tvol nur auf Vencechslung mit d.
Ausg. Lugd. Bat. 1595. — ^unt. d. Tit.:
Jornandes de reb. Gothorum. Paulus Dia-
conus Foroiuliensis de gestis Langobar-
dorum. Auf d. letzten Seite: Impressi sunt
hii libri Jornandis atque Pauli Diaconi
Augustae Vindel.: solerti opera Joannis
Miller. Anno a nativ. Dom. 1515. die 21.
m. Martii. Herausgeber ist Conrad Peu-
tinger. Wirklich vortreffliche Ausgabe. —
*Eutropii insigne volumen, quo Romana
hist. universa describitur Pauli
Diaconi Aquileiensis de gestis Langobar-
dorum libri VI. Basileae in off. Frobeniana.
Anno 1532. fol. min. mit^ Vorrede des S.
Gelenius. Wiederholung der edit. princ.
mit einigen Aenderungen. — *Pauli Warne-
fridi Langobardi filii, diac. ForoiuL, de
gestis Langobardorum libri VI. Lugduni
Batav., ex off. Plantiniana ap. Fr. Raphe-
lengium. 1595. 8**. min. Herausgeb. ist Fr.
Lindenbrog, nicht Bonavent. Vul-
canius. Text nach d. Peutingersch. Ausg.
— * buchstablich xdederholt ohne Us Navien
u. Vorreden in: Gothicarum et Langobar-
dicarum rerum scriptores aliquot veteres,
ex bibl. Bon. Vulcanii et aliorum. Lugd.
Bat. ap. Joann. Maire. 1618. 8". min. 11.
p. 5-316. — *verdnderte 2. Ausg.: Diver-
sarum gentium historiae antiquae scriptores
tres (Jornandes. Isidorus. Paul. Diac.) Fri d.
Lindeubrogius rec. et obss. illustravit.
Hamburgi 1611. 4". — ''Historiae Augustae
scriptt. latini minores . . . opera Jani Gru-
teri. Hanoviae 1611. fol. p. 1122. Der
Lindenbrogsche Text von 1595, aber mit
Verbesserungen. — * ed. H. G r o t i u s in
Histor. Gotn., Vandal. et Langobard. Am-
stelod. ap. Elzevir. 1655. 8*. IL p. 1. —
*in Bibl. max. Patrum Lugdun. XIII. p.
160. Wiederholung der vorigen. — '*cum
var, lect. cod. Ambros! ac Modoet. et an-
nott. Horat. Blanci ap. Muratori, scr. rer.
Ital. I. 1. p. 405-511. Text der Lindenbrog-
schen Ausg. Werlhvoll wegen der Varianten.
— "ap. Migne, patrologiae ciu-sus XCV.
Auszug, vid. auf d. folgenden Seite unt.
N. B.
Fragmentum Longob. hist. Paulo D.
attributum = De rebus Pipini et Caroli M.
{vid. unten.) — Pauli supplementum
rerum Longobardicarum e ms. Palatino ap.
Freher, corp. hist. Franc. (Vergl. unter
Erlauterungsschriften , S C h ii z ') =r De
rebus Pipini et Caroli M. {vid. unten.) —
Excerpta ab historia Pauli Warnefridi
de gestis Longob. c. annott. Horat. Blanci
Rom., et prolusione et animadv. Fr. M.
Pratilli, ap. C. Peregrini, hist. princ. Langob.
I. p. 1. — Gleichfalls nur excerpta ap.
Bouquet, rec. 11. p. 634. — Fragmentum
de episcopis Mediomatricum ecclesiae ed.
Pithoeus, hist. Franc. script. coaet. 12. Ed.
Francof. p. 288-290. — Ex libro H. ap.
Duchesne, hist. Franc. script. I. p. 916-
918. — De rebus Pipini et Caroli M.
inltaliaex libro VL 'ibid. IL p. 205-208
c. appendice ab a. 776-825. — 'ap. Freher,
corp. Fr. hist. p. 179. — 'ap. Bouquet,
rec. V. p. 189; VL p. 173. — *ap. Muratori,
scr. rer. Ital. I. 2. p. 183. 184 mit der
Ueberschrift: Fragmentum hist. Langobard.
Uebers.: 'Paul Warnefrieds Gesch.
der Langobarden. Zum erstenm. nach einem
Codex der k. Bibl. zu Bamberg aus dem
10. Jahrh. ubers. u. in. Anmerk. von K. v.
Spruner. Hamburg 1838. gr. 8». «/, Thlr.
{Auch unt. d. Tit.: Sammlung der vor-
ziighchsten Quellenschriftsteller. 1. Bd.) —
^iibersetzt nach dem echten Text von O.
Abel ( Geschichtschr. der deutschen Vorzeit.
Vm. Jahrh. 4. Bd.) Berlin 1849. 8».
PaoloDiacono della chiesa d'Aquilea,
della origine et fatti dei Re Longobardi,
trad. per Lud. Domenichi. Vinegia 1548.
8«. — 'wiederholt Vineg. 1554. 8». —
^iciederholt Milano 1631. 12 mo. — *als
Storia de' Longobardi, trad. da Viviani.
Udine 1826.
ErA-Schr.: Bahr, Gesch. der christl. Dichter u.
Geschichtschreiber Roins p. 155.
Bethmann, Pauli Diaconi histor. Langob.,
— in Pertz' Arch. VII. p. 274-358 — Paulus
Diaconns Leben und Schriften, u. die Ge-
schichtschreibung der I.angobarden ibid. X.
p. 247-331; 335-414. Tre/fliche Abhandlungen.
Diimge et Mone, Pauli Diaconi Foroiulicnsis
de gesti.s Langobardorum libri VI, — in Pertz'
Arch. III. p. 226.
Nagel, S., longobardische Geschichten, dem
Panlus D. nacherzahlt, fiir d. deutsche Ju-
gend. Diisseldorf 1849. 8o.
Schlichtegroll, v. , Bemerkungen iib. die
alt. Handschr. des Paul. Diac. de gest. Lang.
in d. kon. Bibl. zu Miinchen, — tn Pertz'
Arch. III. p. 138.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
pforibus historicis (de incognito compilatore
Preheriano) p. 352-371.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 95-99.
: Historia Romana: ,Pri-
mus in Italia ut quibusdam placet
— libello promenda sunt.' Libri 16.
Gewohnlich in d. Handschriften mit Eutropii
brev. historiae Rom. libri X vereinigt, denen die
historia Rom. als Supplement folgt. Buch XI-XVI
486
PAULUS WARNEFEIDI
sind Panlas eigrene Arbelt. GeRchrieben vor 781,
reicht bis auf d. Fall der Gothenherrschaft. PUr
nns werthlose Compilation , war fiir"8 Mittelalter
von groBser Bpdeutung, wie die vielen Ueberarbei-
tunKcn, Fortsctzungen. Uenutzungen (v^i. His to-
ria miscclla) bewciscn.
Handschr.: zaklreich, vid, Pertz' Arch.
X. p. 309.
Ausy.: gibt e$ noch nicht, doch kann als
solche dienen Muratori, scr. rer. Ital. I. 1.
in allem was er aus der von ihih mit A
bezeichneten maUdnder Ilandschr. im Texte
mit gewohnlicher und in den Noten mit
cursiver Schrift gegeben hat.
Erl.-Schr.: Bethmann tn Pertz' Archiv X. p.
307-310.
Champollion -Figeac in seiner Ausg. von
L'ystoire de lit Normant, Par. 1835. pr^f. p.24.
Papencordt, Gesch. d. Vandalen in Afrika
p. 394-415.
NB. Am Ende des Werkes versprach P.,
die folgende Zeit im nachsten Buche zu
behandeln. Dies geschah jedoch nicht, son-
dern er machte spater daraus ein beson-
deres Werk, die Historia genti.s Lan-
gobard. Aus dieser fertigte ein Anderer
einen Auszug: ,Cum iam ut praemissum
est — Anastasius presbiter ordinatus est',
und hangte ihn als Libei XVII. an P-'s
Werk. Der Verf. ist unbekannt; Muratori
hait Landulfus Sagax dafiir, aber irrig.
Handschr.: in Pertz' Arch. X, p. 311.
Ausg. : ' zusammen mit Varro de ling.
latina. Romae 1471. 4°. — ^unt. d. Tit.:
Suetonius, Historiae augustae scriptores,
Eutropius, Paulus. Ed. Boniis Accursius.
Mediolani ap. Phil. de Lavagna. 1475. 4**.
— * inter Hist. augustae scriptores. Venet.
1489. fol. — * Eutropius, Paulus. Paris. 1512.
fol. — * wiederholt ibid. 1531. 8».— • Sue-
ton., Aur. Victor, Eutrop. Paulus. Ed. Eg-
natius. Venet. ap. Aldum 1516. 8°., — wie-
derholtUbld. 8«. «1521. 8«. — «Herodianus,
Eutrop., Paulus. Florentiae ap. Juntaml517.
8». -— "Sueton., Hist. aug., Aurel. Vict.,
Eutrop., Paul., Ammian. Marcell. Ed. Eras-
mus Rot. Basil. ap. Froben 1518. fol. —
' ' Historiae august. scriptores. Coloniae 1527.
fol. — " Historiae augu.st. script. ed. P.
Sylburg. Francof. 1588. fol. — '*Eutropius,
Paulus. Edid. Merula. Lugd. Batav. ap.
Elzevir. 1592. 8». — '* u-iederholt ihid. 1594.
30 — '*Hi.storiae antiquae ex 27 auctoribus
contextae 1. 6, ed. Gothofredus. 1591., stikk-
weise wiederholt 1684. 8". — '•Historiae
Romariae scriptores. Aureliae Allobrog. 1609.
fol., — ''' viederholt Ebroduni 1621. fol.,
u. '• Heidelbergae 1743. fol. — "> als Hi-
storiae Romanae epitome. Amsterd. 1625.
16mo., — iriederkolt *" ibid. 1630. 16«. u.
»' Lugd. Batav. 1648. 12nio. — Was Mu-
ratori, script. rer. Ital. 1. 1. p. 179-185. unt.
d. Tit.: Landulphi Sagacis additamentum
ad historiam miscellam giht, ist bloa die
Fortsetzung aus der Ambrosian, Handachr.
No. 85.
ire, Oanz in dernelben Wclse, wie Entropiu»
von l*aulus, wurde letzterer wiodcr ilberarboitet u.
bis 813 fortgeset/.t in einera Werke, wclcheH ge-
w6hnlich den Namen llistorla miscella fllhrt:
,Priraus in Italia ut quibusdam placet — et obHes-
sam Adrianop. cepit.' Der Verf. wird in einigen
Handschr. lyandulphus Sagax genannt, Ub. den
wir aber gar nlchta wissen. Er legte Paulus' Werk
ohne die obengenahnte Fortsetzung, aber in 17
Blicher getheilt, zu Grunde, interpolirte es reichlich
uiid fiigte noch 9 Biicher hinzu, die er aus Ana-
stasius franz abschricb, so dass das ganzc aus
26 Biichcrn bestehcnde u. viel gebrauchte Werk
gar keinen VVerth hat. Die Ausgaben siehe oben
p. 375.
: Liber de episcopis Met-
tensibus, seu Liber de ordine et
numero episeopor. in civitate Met-
tensi , seu Gesta episcop. Metten-
sium usque ad a, 777.
Geschrieben nach 783, das £Iteste Werk der
.4rt diesseits der Alpen. Hieraus und aus Fredegar
sammt Fortsetzern entstand Oenealogia Caro-
lingicae domus.
Handschr.: vid. Pertz' Arch. X. p. 307.
Ausg. : ' ap. Freher, corp. hist. Franc. I.
p. 172-177. — * in Bibl. max. PP. Lugd.
XIII. p. 329. — *ap. Calmet, hist. civile
et eccles. de la Lorraine I. Preuves. p. 51.
— *ap. Pertz, mon. Germ. II. p. 260-268.
— Fragmentum de Caroli M. maioribus
ac eius liberis 'ap. Duchesne, script. hist.
Franc. II. p. 201. — * wiederholt ap. Bou-
quet, rec. V. p. 190-194. — Ein anderes
ap. Bouquet I. p. 649. — Ein anderes
de b. Arnulfo ed. Pithoeus, scriptores XII
coaetanei p. 288.
Uebers.: im Auszuge bei Abel vor seiner
Uebers. von Einhards Jahrbiichern (s. d.) p.
1-8.
: Versus ad Carolum: ,Sum-
mo apici — vigorem.'
Handschr.: Leiden, Voss. lat. quart. 4.
sec. X.; Voss. lat. fol. 3. sec. X. — Rei-
chenau, Mabiilon ann. II.. 328.
Ausg. : ap. Mabillon, vet. anal. p. 19. ed.
secund.
:Versus ad Karolum: ,Utere
felix — gloria gentis.'
Ausg.: ' ed. Colinus, homiliae. Ba.sil.
1557. — *tciederholt ap. Mabillon, vet. ana-
lect. ed. sec. p. 19. — * ap. Lirutti, notizie
de' letterati del Friuli I. p. 184. — *vn
Pertz' Archiv X. p. 296.
.: Versus ad regem: jCya-
thius occiduas.'
Antwort auf eine Bottchaft Karls iiber einen
WettkampfmitPetrus v. Pisa. Gedichtet 783 od. 784.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 528.
Aujg.: ap. Lebeuf, dissert. sur Thist. de
Paris L p. 411.
— : Versus (ad regem): ,Sensi
cuius — senio.'
Antwort auf I^arls voo Petrus v. Piaa verfasstes
Gedicht,No8 dicamus.* Gescbrieben zwisch. 781-786.
PAULUS — PERIZOLO
487
Eandsehr.: Paris, k. Bibl. No. 528.
Ausg.: ap. Lebeuf, dissert. sur Thist. de
Paris I. p. 406.
: Versus ad regem pre-
cando: ,Verba tui famuli/
FiJr seinen gefangenen Bruder, geschrieben
zwischen 780-782.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 528. —
Rom, Vatic. ohne Verf. zwischen Werken
des h. Paulinus.
Ausg. : ' ap. Lebeuf, dissert. sur Thist. de
Paris I. p. 414. — "^ als Carmen s. Pau-
lini ad Deum ap. Mai, auct. classici V.
p. 30.
Erl.-Schr.: Abel, O., Einleitung zu seiner Ueber-
setz. (s. V.) p. V-XXIX.
Bethmann, Paulus Diaconus Leben u. Schrif-
ten, — in Pertz' Archiv X. p. 247-334 {auch
als Separatabdnick Hannover 1849. 8o. er-
schienen.)
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 210.214.
Sopra un codice singolare di Paolo Diacono,
— in II saggiatore giornale Romano di storia
. . . da A CTennarelli e P. Mazio. Roma. V.
1846. p. 130.
NB. Alle iibrigen Erlauterungsschriften zahlt
Bethmann I. c. p. 252-254 auf.
Ausserdem vgl. De s. Auctore ep. Met. {narrat.)
— Vita .s. Arnulphi — Versus de episc. Mettensib. —
Vita 8. Bonedicti [hymnus u. versus) — V. s. Gre-
gorii M. — De s. Johanne bapt. {hymnus) — V. s.
Mariae Aegypt. — V. s. Mauri {versus) — V. s.
Mercurii [hymntis) — - V. s. Scolasticae {carmen und
versus), welche dem Paulus Diac. zum Theil mit Recht,
zum Theil /alschlich zugeschrieben icerden.
Femer: Alcuinus {carm.) — Andreas presb. Ber-
gom. — Carmen ad Paulum. — Hildricus abb. Cas.
Pavinius, Joh. Francisc, Pata-
^vinus Ictus (f cca. 1480), vid.
Vita s. Bonaventurae {relatio.)
,, „ Leopoldi Austr. march. (om-
/10.)
Pax Berengapii cum Age^ltruda
a. 898. Decb. 1.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. I. p. 565.
Pedro Fernandez de Velasco, vid.
Seguro.
Pelagius diaconus Tyrassonens.,
vid. Vita s. Prudentii episc.
Pelagius Ovetensis episcop. (cca.
ll24):Breve compendium s. histo-
ria Hispaniae ab a. aer. Hisp. 1020
-1109.
Ausg.: ' ap. Pr. Sandoval, histor. de V
obispos. Pampelonae 1615. fol. ; — ' ibid.
1634. fol. — » ap. Florez , Espana sagr.
XIV. p. 466. — *ap. Ferrera, histor. de
Espana XVI. app. p. 49.
Peregpinatio seu Passagium ad
terram sanctam Alberti ducis Saxo-
niae (1476) vernacula exaratum.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. II.
p. 2103.
Pepegpinus abbas ecclesiae b. Ma-
riae deFontanis dioecesisTuronens.
ord. Cisterc: Historia praelatorum
et possessionum illius abbatiae (cca.
1200 scripta.)
Ausg. : * ap. d'Aachery, spicileg. X. p. 367
(* ed, nov. 11. p. 573-580.) — ' ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 494-498.
Perenne, Guilelmus de la. Gesta
Britonum in Italia sub Gregorio
papa XI gallico idiomate metrice
scripta a G. de la P., qui prae-
seiis aderat.
Historisch treu. t)en franzos. Titel vid. p. 356
«. V. CTuillaume de la Perene u. ist jener Ar-
tiliel nach diesem zu verbessern.
Ausg.: ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1457-1502.
Pepez de Guzman, Fern. {Neffe
des Pedro Lopez de Ayala, f p.
1450?): Compilacion de la cr6-
nica de Juan II, vid. Cr6nica del
senor rey D. Juan p. 243.
: De las generaciones y
semblanzas 6 obras de los exce-
lentes reyes de Espana D. En-
rique III e D. Juan II etc
Eine merkwiirdige Reihe von Gemalden.
Ausg.: '^zusammen mit Perez' vorhergehen-
dem Werhe ^Logrono 1517. p. 241 ;
— u. ^Sevilla 1543. — *Madrid 1775. 4o.
: De los claros varones de
Espana.
Ausg. : ' in Mar de historias. Vallensole
1512. fol. — * zusammen mit Cronica del
senor rey D. Juan. (epitome, Madrid 1678.
fol..)
Erl.-Schr.: Antonio, Nic, bibliotbeca hisp. vetas
U. p. 177. 431. •
Pepgep, Bernhard. : Oratio Wienne
habita in funere imperatoris etc.
Fol. 2. a. : Oratio in funere Fride-
rici tercij Romanorum Imperatoris
Vienne habita p spectabile viru d.
Bernhardu Perger iilic in concilio
civiu Viennensium etc.
Ausg. : ^ Wienne s. a. (1493) 4«. 4 Blatt.
— * verbesserter Abdruck s. a. et 1. (Romae,
Steph. Plannck 1493.) 4». 4 Bldtt.
IIsQi Toov Tciifoov Toov ^acJiXsoov
in templo Constantinopol. ss. Apo-
stolorum auctore anonymo.
Ausg.: ap. A. Banduri, imperium orientale.
Paris. 1711. fol. I. 3. p. 121.
Pepizolo da Pisa, notare imperiale.
Ricordi di ser Perizolo da Pisa
dall' anno 1422 sino al 1510.
488
PERNOLDUS — PETRUS
Amg.: in Archivio storico Ital. VI. 2.
p. 387-396.
Pernoldus, Fr., de ord. praedica-
tor. : Ohronica acephala Friderici
Bellicosi, ultimi ducis Babenbergici,
interregni post eum et Margaritae
sororis eius.
Ein Machwerk dcs Herausgebers.
Ausg.: ap. Chrys. Hanthaler, fasti Cam-
pililienses. Liucii 1747. fol. I. p. 1312.
Erl.-Schr.: Abhandl. der kon. bohm. Gesellsch.
d. Wissenschaft. (Sectionsberlcht v. 28. Oct.
1841). 5. V. 2. Bd. p. 29.
Jacobi, Th., de Ottocari cbronico Austriaco.
Wratisl. 1839. p. 32.
Wattenbach, die Osterfeichischen Freiheits-
briefe p. 105-107.
Perrlnet Du-Pin, vid. Du-Pin.
Persona, vid. Gobelinus Persona.
Petrarca, Fr. (f 1.B74): Chronica
delle vite de' pontefici et impera-
dori Roraani, alla quale sono state
aggionte quelle da tempi del Pe-
trarca fino k Pio III.
Wird demselben vielleicht mitUnrecht beigelegt.
Ausg.: ' Venet. 1607. 4». — « Florent.
1478. fol. — «Venet. 1526. 8«. Sdten. —
*ibid. 1534. 8». — *MiranduIae 1624. 4«.
— •Fiorenza 1625. 4».
: De viris illustribus libri
nondum editi pars I — IV.
Ausg.: Vratislaviae 1828-1833. 4».
: epistolae, vid. Epistolae
Petrarcae.
Erl.-Schr.: siehe in grosser Zahl in Fabricii bibl.
med. et infim. latinitatis ed. Mansi V. \i.
227 sq.
Petrlna de Balma, vid. Vita b.
Cpletae {summarium.)
Petrus a Thymo = Petrus de
Thymo.
Petrus a Vallibus, ord. min. (flor.
1447), vid. Vita b. Coletae virg.
Petrus abbas Aulae regiae = Pe-
trus Zittaviensis.
Petrus abbas Heinrichowiensis, vid.
Liber fundationis claustri s. Mariae.
Petrus abbas Vangadiciae (cca.
106()) : vid. Vita s. Theobaldi erem.
Petrus Aegidius: &Qrjv(jodia seula-
mentatio qua genius domini Maxi-
miliani inter praeficas in pompa
funerali mortem eius deplorat.
Au8g. : ' unt. d. Tit. : Threnodia in funus
imp. Maximiliani. Eiusdem de eodem cae.sare
et aliis hercibus epitaphia cum aliquot epi-
grammatiis. Andverpiae 1519. 4». — *wie-
derholt c. notis Spicgclii ap. Freher, scr.
rcr. Gcrm. ed Struve II. p. 760-764.
Petrus Amelii de Brenaco, Gallus
Alectensis, Urbani V sacrista, po-
stea archiep. Tarentinus (a. 1398):
Itinerarium Gregorii XI Avenione
Romam, incoeptum 13. 8ept. a.
1376.
Ausg. : ' ed. Bzovius , annal. ecclesiast?.
ad a. 1376. No. 31 et ad a. 1377. — »ed.
Massonus et Ciacconins in vita Gregorii
XI. — * cd. Papir. Massonius, de episcopis
urbis Romae. — * ap. Muratori, scr. rer.
Ital. III. 2. p. 690-712.
Petrus Andreas de Castaneis (cca.
1460), vid. Vita s. Andreae Corsini.
Petrus archiepiscopus Barensis =
Petrus Canusinus.
Petpus Aulae regiae abbas, vtd.
Pctrus Zittav.'
PetrusS.AubertiCambrens. (1300),
vid. Vita s. Dympnae.
Petrus Azarius, vid. Azarius.
Petrus Baiocensis Gallus, ord.
praed. (flor. 1392): Chronicon sui
temporis ab a. 1350— 1392.
8oll inhaltreich sein.
Ausg.: ed. Thaddaeus de Argentina. Basil.,
Joh. Boppardi 1512. 8*.
Petrus Bertrandi iunior de Colum-
bario, episc. Ostiensis et cardina-
lis (f TL361): Iter ad coronationem
Caroli IV imp. Romani a. 1356.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova mss. I. p.
354-358.
Petrus bibWoihecarlus (ignotus): Hi-
stor-ia Francorum abbreviata. 680
—898.
Werthloses Exoerpt der annales Fuldenseg.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
III. p. 540-543. — *ap. Bouquet, rec. V.
p. 325; VI. p. 205; VII. p. 168. — » ap.
Pertz, mon. I. p. 416-418.
Petrus Blesensis, archidiaconus Ba-
thoniensis (f cca. 1200): Continua-
tio historiae Ingulphi Croylandensis,
a. 1091 — 1118.
Ausg.: ap. Fell, rer. Anglic. script. vet.
Oxon. 1684. p. 108-130.
Jirl.-Schr.: Wright, Peter of Bloig m W» Blo-
ffraphia Britannioa litcrar. II. p. .306-379.
ygl. Kpistolae Pelri Blcseusis.
Petrus Cali Dominic, vid,
Acta 8. Magni mart. Caes.
Martyrologium ws. Hippolyti ett. {mi.
rac.)
PETRUS
489
Petpus canonicus S. Auberti Cam-
brens. (flor. ISCKJ), vid. Vita s.
Dympnae.
Petrus Cantinelli, vid. Cantinellius.
Petrus Canusinus et Barensis ar-
chiepisc, vid. Vita s. Sabini episc.
Petrus Carmelita (saec. XIV.), vid.
Ellenhardus.
Petrus Caroli loci abb. ord. Cist.
(sec. XIII. \ vid. Vita s. Guilelrai
archiep.
Petrus Casinensis = Petrus dia-
conus Casinensis.
Petrus Cernayensis = Petrus Sar-
nensis.
Petrus Cluniacensis, vid. Vita s.
Petri Mauricii {jpaneg.)
Petrus Cyrnaeus, vid. Cyrnaeus.
Petrus Damiani, cardinalis et epi-
scopus Ostiensis (f 1072): Actus
Mediolanenses ad Hildebrandum
cardinalem archidiaconum , de le-
gatione sua quam Nicolai II iussu
susceperat.
Ausg. : in eius oper. ed. Const. Caietanus.
Romae 1606-1615. 3 vol. fol. (wiederkoU
Lugdimi 1623. fol.) Ein 4. Bd. kam Romae
1640. fol. dazu {wiederholt in einem Bde.
Paris. 1642. u. 1663. fol.) Tom. m. No. 5.
Erl.-Schr. Schiiz, commeut. criticus de scriptls
et scriptoribus historicis p. 172.
Vgl. Acta ss. Liiciliae, Fl. {aeta al.)
Epistolae Petri Damiani.
Vita s. Bonifacii archiep. ap.
„ ,, Dominici Loric.
„ „ Hilarii ep. Pict. {sermo.)
„ ,, Mauri ep. Caes.
„ „ Odilonis abb.
„ b. Petri Damiani.
„ s. Rodulfl ep. Eugub.
„ „ Romualdi.
Petrus Danus = Petrus de Dacia.
Petrus de Alliaco {AiUy), episc.
Cameracens. et cardinalis (f 1425),
VlU. Theodoricus de Niem {de necessit.)
Vila 8. Petri de Murrone.
Petrus de Alvarotis : Oratio coram
Ruperto rege Roman. nomine to-
tius universitatis Patavinae a, 1401
habita.
Ausg.: ed. Duellins, miscellan. I. p. 129.
Petrus de Andlo, profcss. iuris
eccles. Basileae: Libelhis de cae-
sarum monarchia ad Fridericumlll.
Geschrieben 1460.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
6030. — Missions ^trang. sec. XV. No. 287.
Ausg.: unt. d. Tit.: De imperio Rom.
sive Repraesentatio reipublicae germanicae
ed. cum notis Marq. Freher. Argentorati
11603. 4«.; * 1612. 4«.; » Norimbergae
1657. 4«.
Petrus de Blarrorivo: Opus de
bello Nanceiano a. 1476.
Ausg.: in celebri Lotharingiae pago D.
Nicolai de Porta 1518. fol.
Uehers.: traduit du latin par N. C. Ro-
main ap. Calmet, histoire de la Lorraine.
Petrus de Bordeille, episc. Petra-
goricensis: Justificatio puelle Fran-
cie nomine Johanna.
Handschr.: Paris, Arsenalbibl. hist. lat.
sec. XV. No. 88.
Vgl. Chronique de la Pucelle.
Petrus de Castelletto ord. erem.
(1402), vid. Ordo funeris Johannis
Graleatii.
Petrus de Dacia seu Dania (ord.
praed., 1326 rector universitatis Pa-
risiensis): Calendarium.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Danic.
VI. p. 261-265.
Erl.-Sehr.: Petersen, N. M., Bidrag til den
danske Literatur llistorie. 1853. L p. 82. Note.
Petrus de Dacia, fra Visby, lector
Skeningae fra 1271 — 75, vid. Vita
Christinae Stumbulensis.
Petrus de Dusburg, ord. Teuto-
nici sacerdos (1326): Cronica terre
Prussie seu Chronicon Prussiae at-
queOrdinisTeutonici,a.ll90 — 1326.
Ziemlich vollstandigu. genau. ,Das bedeutendste
Denkmal der alteren preuss. Geschichte.' Toppen.
— Der altere Theil meist aus Ptolemaeus de
riadonibus und Martinus Polonus entlehnt.
— Nicolaus Jeroschin iibersetzte die Chronifc in
deutsche Reime.
Handschr.: Thorn A. 111. fol. — Ko-
nigsberg, k. Bibl. fol 1568. — Berlin,
k. Bibl. ms. Boruss. fol. 68. — Wien, k.
Hofb. No. 9093, olim hist. prof. 466. Vgl.
Script. rer. Pruss. L p. 12-15.
Ausg.: ^c. continuatione anonymi usq.
ad a. 1435 ed. Christoph. Hartknoch. Fran-
cof. et Lipsiae 1679. 4». Durch Fehler ent-
setzlich entstellt. Sehr selten. — *ed. Toppen
in Script. rer. Prussic. I. p. 21-219 Tnit
Einleit. p. 3-20. Gut.
El.-Schr.: Doll, die Familie der Walpoden in
>I.<iinz, sodanu die drei erstcn Ilochmeister
und die altesten Chronikenschreiber d. deut-
schen Ordens — in Quartalblatler des Ver-
eins f. Literatur u. Kunst zu M.ainz. Mainz
18.31. Heft 2. p. 15.
rabricius, bibl. med. et iuf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 259.
Toppen, M., Gesch. der preussisch. Histo-
riographie p. 1-15.
490
PETRUS
Volg», .T., Ub. d. Werth u. d. Olaulmtirdlgkeit
der Chronik des Ordenspriesters Peter von
Dusburg — in seiner (losch. Frcusscns. III.
Reil. 2. p. liOt ()().*.
Wiszniow.«iki, Mich., historya literatury pols
kicj ir. p. HO-lie.
Petpus de Ebulo (cca. 1196): Car-
men dc motibus Siculis et rebus
inter Henricum VI Rom. imp. et
Trancredum sec.XII. gestis. 1189—
1195.
Wichtig fiir d. Geschichte von Richard Lowen-
herz.
Bandschr.i Bern, 6ff.Bibl.No. 120. mbr.
fol. sec. Xin. Einzige.
Ausg. : • cum noti.s histor ed. Sam.
Engel. Basil. 1746. 4». — ^ n-iederhnlt ap.
Gravier, raccolta. — * ap. Del Re, cronisti
e scritt. sincroni I. p. 405-439 mit gegen-
iiberstehender italien. Uebersetz. in Prosa;
Noten p. 441-455.
Petrus de Fenin = Fenin.
Petrus de Gazata vicarius gener.
episcopi Regiensis (f 1414), vid.
Chronicon Regiense.
Petrus de Herentals prior Floref-
fensis ord. Praemonstr. (flor. 1400):
Vitae paparura Johannis XXII,
Benedicti XII et Clementis VI.
Ausg.: 'ap. Baluze, vitae paparum Ave-
nionensium I. — ' iciederholt ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. 2. p. 499-502.
Petpus de Monte Rubiano (saec.
XIV.), vtd. Vita s. Nicolai Tolen-
tinatis.
Petpus de Natalibus {dei Nadali),
episcopus Equilinus (f ante 1406):
Catalogus Sanctorum. Libri XII.
Ein Verzeichniss der Heiligen nach der Ord-
nung ihrer Jahrestage mit beigefiigtcn kurzen ge-
scbicbtltchen Nachrichten.
Ausg.: • Vicentiae 1493. fol. curante An-
tonio Verle. — ' Argentinae 1502. fol. --
«Venetiis 1506. fol. — * Lug(iani 1508.
fol. — ^ibid. 1514. fol. — 'ex emendatione
Alberti Castellani. Venetiis 1516. 4». —
' Lugduni 1543. fol. — » ex emendat. Alb.
Caslellani. Venetiis 1616. fol.
Erl.-Schr.: P'abriciu3, bibl. ined. et inf. latini-
tatis ed. Man.~i V. p. 9:i.
Petpus de Petpis: Adhortatio in
qua fatalem casum Conradini de-
scribit.
Ausg.: ed. Schmincke.' Lugd. Bat. 1764.
Petpus de Salerno, vid. Chronicon
Cavense.
Petpus de Thymo (van der Hey-
den, canon. et thesaurarius S. Gu-
dulae Bruxell., f 147.3) : Chronicon
Brabantiae. 984—1047.
Handschr. : B r ii s s e 1 , Stadtarch. 3 vol.
fol. Original u. 3 Abschriften.
Ausg. : ' Au.sziige ap. Senckenberg , sel.
iur. et hist. III. p. 206. — » v. Reiffenberg
unternahm au/ Konigs Wilhelm I Wunsch
die Hei-ausgabe , der erste Band aber ging
nur bis zum J. 814, als die Revolution von
1830 die Arbeit unterbrach ; er erschien unt.
d. Tit. : Petri a Th ymo historia Brabantiae
diplomatica. Bruxellis 1830. 8». Mit dem
Portrait des VerJ.
Petrus de Valle Sernaio sive mo-
nachus coenobii Vallium Cernaii
— Petrus Sarnensis.
Petrus de Vineis (f 1249): De
rebus gestis Friderici II.
Ausg.: Basileae 1566. 8».
Vgl. Epi.stolae Petri de Vineis.
Petrus diaconus Casinensis (cca.
1137): Catalogi regum, pontificum,
abbatum.
Ausg.: Ausziige ap. Pertz, mon. scr. III.
p. 219.
: Liber de ortu et vita
iustorum coenobii Casinensis.
Ausg. : argumenta capitum ' ap. Mabillon,
AA. SS. o. 8. Ben. saec. I. — * wiederholt
ap. Martene et Durand, ampl. collect. VI.
p. 791. — »ap. Mai, nova collectio VI. 2.
p. 245.
: Liber de sanctis locis.
Ausg.: prologus ap. Martene, ampl. coll.
VI. p. 789. 790.
: Liber illustrium virorum
Casinensis archisterii , scriptus ad
Pandulfum Teanensem episcopum.
— AcceditSupplementum conflatum
per Placidum Romanum mona-
chum Casinensem.
(ieschrieben vor 1137, mager, aber trotzdem
wegen vieler Notizen sehr nittzlicb.
Ausg. : ' ed. J. B. Marus , cum commen-
tario"cui de codd. Casinensibus nonnulla
insunt, zusammen mit Placidi mon. Casi-
nensis supplemento. Romae 1655. 8". —
* wiederholt Parisiis 1666. 8». — » in Bibl.
Patr. Lugdun. 1677. XXI. p. 347. — *m
Bibl. eccl. J. A. Fabricii. Hamb. 1718. fol.
p. 165. — * ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 9-62. Accedit Placidi supplementum
p. 63-80. — • ap. Burmann, thesaur. antiq.
IX. p. 829.
: Praefatio registri Casi-
nensis.
Av^g.: ap. Pertz, raon. scr. VII. p. 567.
PETRUS
491
Erl.-Schr.: Fabrictns, bibl. iDcd. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 251.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scn-
ptoribus historicis p. 371-576.
Vgl. auch:
Epistolae ad Petrum diac. missae.
Leo Marsicanus {dessen unvollendete
Chronik Petrus diac. fortsetzte.)
Vita s. Aldemarii.
„ „ Athanasii ep. Neap.
„ „ Benedicti CasiQ. (Awtonca re-
latio.)
„ „ Guinizonis.
„ „ Placidi diso.
„ ,, Sabini ep. Can.
„ b. Vicloris III.
Petpus diaconus Neapolitanus: Vita
episcoporum Neapolitanae ecclesiae
Athanasii I et II.
Fortsetzung u. Anhang zu Johannes diaco-
n ns.
A.usg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. II. p.
p. 1045.
Vgl. De s. Agnello abbate (,dt mirac^
Petrus Dominicus de Baono, ep.
Tarvisin.. (1360), vid. Vita b. Hen-
rici Baucenens.
Petrus Dorlandus Carthusianus, vid.
De s. Anna matre {mirac. ant.)
Petrus episcopus Lodovensis in
Gallia inferiore (flor. 1312): Chro-
nicon Simonis comitis Montisfortis
= Praeclara Francorum facinora.
Petrus episcopus Taurianensis, vid.
Vita s. Fantini (mVa alt.)
Petrus Florentinus ord. minor., vid.
Vita b. Margaritae Faventinae.
Petrus Galesinius, vid. Vita s. Bo-
naventurae.
Petrus Guillermus bibliothecarius,
Vtd. Liber pontiticalis.
Vita s. Aegidii (mirac.)
Petrus Lodovensis = Petrus epi-
scopus Lodovensis,
Petrus magister scholarium Stum-
bulens., vid. Vita b. Christinae
Stumbul.
Petrus Malleacensis coenobii mo-
nachus (flor. 1070): Libri II de
antiquitate et commutatione in me-
li«s Malleacensis insulae {Maillezais
in Nieder - Poitou) et Translatione
corporis s. Rigomeri,
Avsg. : ' ap. Labbe, bibl, nova II. p. 222
-234 ; 234-238. — » die translatio iciederholt
in AA, SS. Boll. 24. Aug. IV. p. 789-791.
— *M. ap. Mabillon, AA. SS. o, s. Ben.
saec. VI. 1. p. 134-136, — * Bruchstiick ap,
Bouquet, rec, X. p, 178-184,
Vgl. Chronicon Malleacense.
Narratio de monast. Mall.
Vita s. liigomeri (hist. transl.)
Petrus Marcellus Antonii F. Ve-
netus : De vitis principum et gestis
Venetorum a primo Paulutio Ana-
festo usque ad obitum ducis 74.
Augustini Barbadici a. 1502.
Ausg.: ' Venetiis 1554. 8». — ' Francof.
1674. 8». — *ap. Griiter, chronicon chi-o-
nicorum politicum, Francof, 1514. 8°, I. p.
581-728.
Petrus monachus coenobii Vallium
Cernaii = Petrus Sarnensis.
Petrus Natalis = Petrus de Na-
talibus.
Petrus Passerinus Utinensis: Dia-
rium rerum Foroiuliensium ab a.
1258—1356 (1348.)
Der wirkliche Verfasser soU Julianus cano-
nicusCividatensis (tior. 1,361) sein, unter dessen
Namen es auch veroifentlicht ist.
Ausg. : ' ed. Bern. de Rubeis, vetera mo-
numenta ad commentarium ecclesiae Aqui-
leiensis, appendix No. 8. — * in vielem vom
vorigen verschieden ap. Muratori, scr. rer,
Ital. XXIV. p. 1193-1230 unt.d. Tit.: Frag-
menta chronici Foroiuliensis cum addita-
mentis ab a. 1252-1364 auctore Juliano
canonico Cividatensi {i. e. Foroiuliensi.)
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 270.
Petrus patricius et magister, Thes-
salonicensis,(GesandterJustiniansan
Theoderichs Tochter Amalasuntha
etc, saec. VI. init.): Legationes.
Nur noch Fragmente vorhanden.
Ausg. : ' gr. et lat. Carolo Cantoclaro in-
terprete et cum eiusdem et Henr. Valesii
notis inter Excerpta de legationibus, cum
Ph. Labbei protreptico de scriptt. Byzant.
Paris, 1648, fol. {Vgl. Byzantinae hi.st. scr.
No. 1.) — ^zusammen viit Dexippus rec. I.
Bekker m Corp. scr. hist. Byzant, 1829,
Petrus Pisanus, vid.
l.iber pontificalis.
Vita Paschalis II.
Petru5 Rhemensis = Petrus a
Vallibus.
Petrus Russius (= Petrus de Ru-
beis?), vid. Bandinus.
Petrus Sarnensls sive Vallis Sar-
naii {des Vaux de Cernay) ord.
Cisterc. : Historia de factis et trium-
phismemorabilioribus... viriSimonis
comitis de Monteforti, sive Historia
Albigensium et belli sacri in eos
492
PETRUS - PFINTZING
a. 1200 suscepti duce et principe
Simone a Monte-Forti, dein Tofo-
sano comite . . .
Wichtlfr fiir dio AlbiKcnserkriege, rcicht bis
1217. Der Verfasser war Auscnzeuge.
Ausg : ' ex mss. codd. in lucem n. prim.
edita (a Nicol. Camuzat canon. Trec.) Tro-
cis 1615. 8". — 'en latin et fran^. Trecis,
N. Rousset 1617. 2 vol. in 1. 8«. — » ap,
Duchesne, script. hist. Franc. V. p. 554-665.
riicken- u. fehlerhaft. — * ap. Tissier, bibl.
Cisterc. VII. p. 1-72. — ' * ap. Bouquet, rec.
XIX. p. 1-113, nach guten Mss. — • ap.
Migne, patrologiae cursus CCXIII.
Uebers.: ^Trecis 1617. 8»., s. Ausg. No.2.
— ^unt. d. Tit.: Histoire de la ligue saiute,
faite il y a 380 ans, a la conduite de Simon
de Mont-Fort, contre les her^tiques Al-
bigeois, . . . sous les rois Philippe-Auguste
et saint Louis. Le tout ^crit par F. Pierre
des Vallees - Sernay . . . environ Tan 1198
et mis en notre langue fran(;aise Tan 1569,
par M- Arnauld Sorbin . . . ^veque de Nc-
vers. Paris, G. Chaudiere 1585. 8". — *unt.
d. Tit. : Pierre , moine de Vaulx-Cernay,
histoire de Thdr^sie des Albigeois . . . Trad.
en lang. fran(j. Publ. par Guizot, collect.
XIV. p. 1-344 mit mehreren dahin gehorigen
Documenten u. Abhandlungen.
Vgl. Rlshaiiger, (lc bellis.
Petrus SiculusArgivor. episc, vid.
Vita s. Athanasii ep. Methon.
Petrus subdiaconus, vid. Vita s.
Julianae virg. Nicom. {alia vita.)
Petrus Thaborita (of Peter Jacobsz
van Thabor, f cca. 1530): Kronijk
van Vriesland. 781—1527.
Ausgczeichnet durch Wahrheitsliebe.
Ausg.: ed. Visser et Amersfoordt in Ar-
chief voor vaderlandsche inzonderheid Frie-
sche geschiedeuis. Leeuw. 1824. 1827. 1828.
8«. p. 1-443.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 120-122.
Petrus Traiecti (fin. saec. XV.)
vid. Vita Johannis Hatten.
Petrus Tudebodus, Gallus, sacer-
dos Civriacensis {Givray) ex dioec.
Pictavensi (cca. 1100): HisJtoria de
Hierosolymitano itinere ab a. 1095 —
1099. Libri V.-
Treuc Schildorunff, rauhc ciprache.
Ausg. : ' ap. Duchesnc, !<cript. rer. Franc.
IV. p. 773-815. — 'm Auszuge ohne Namen
des Verfass. als Anonymi Itali gesta
Francor. ap. Bongars, gesta Dei I. p.
1-80.
Erl.-Sehr.-.^BtLTih, Casp., notae ap. Ludcwig, re-
liq. niss. JII. p. 21.
KabriciUH, hibl. in«d. et inf. latinitatis ed.
Mansl V. p. 282.
S t r u V c , bibl. hislorica ed. M euscl II. 2. p. 289.
Petrus Vallium Sarnaii monachus
= Petrus Sarnensis.
Petrus van der Heyden = Petrus
dc Thymo.
Petrus Zatecensis, orphanorum se-
ctae presbyter: Liber diurnus de
gestis Bohemorum in concilio Ba-
sileensi. 1431.
Ausg.: (ed. F. Palacky) in Acta concil.
Basil. L p. 287-357.
Petrus Zittaviensis, abbas Aulae
Regiae (f 1339): .Cronica Aulae
Regiae (Konigsal, hohmisch Zhras-
law). Libri IH. L 1253—1316. II.
1317—1333. HI. — 1338.
Hochwichtiges Werk.
Tlandschr.: Bibl. Lobkowitz, chart.
fol. Nur das erste Buch; geschr. 1564. —
Iglau, Magistratsarch. membr. anni 1393.
fol. vollstdndig. — Freher's Handschr. des
2. Buches jetzt unbekaunt. — Rom, Ori-
ginal. Pal. 950.
Ausg.: * ap. Freher, scr. rer. Boh. p. 21,
blos das zweite Buch. — ' ap. Dobner, mo-
numenta V. p. 19-501 ; vollstdndig.
Erl.-Schr.: Bohmer, reg. lAid. Bav. p. IX.
Meinert, die b6hnii.schon (Jeschichtschreiber
des erst. Zeitrautnes, — in. Jahrbiichcr fUr
Literatur. Anzeigebl. Wien 1821. III.
Palacky, F., Wiirdigung d. alten bShm. Ge-
schreiber. Prag 1830. p. 120.
— — literarische Reise nach Italien p. hi.
Peschek, C. A., Petrus v. Zittau, Abt zu K6-
nig.-<aal in Bcihmen ums Jahr 1300. Nebst
Proben aus s. histor. Werke. Zittan u. Lpz.
1821. 80. 22Sgr. 6^f.
Pezzati, Francesco di messer An-
tonio, canonico in Duomo: Diario
della rebellione d'Arezzo a. 1502.
Ausg.: ed. F. Polidori mi Archivio stor.
Ital. I. p. 213-226.
Pfintzing, Melch., Propst in Niirn-
berg (t 1535): Theuerdank. Die
geuerlichkciten vnd eins teils der
geschichten des loblichen streyt-
paren vnd hochberiimbten hefds
Ritters herr Tewrdanckhs.
Ilarte, aber kraftvollc Sprache.
Au^g.: ' Niirnberg s. a. (1517.) fol. —
* Augsburg 1519. fol. Beide schdtzbar wegen
des Originaltextes; sehr setten u. icegen der
eigeiiihumlichen artistischen u. typographi-
schen Ausstattung, velche ihnen ihr Drucker
Ilanns Schonsperger d. dltere gab, vahre
Bibliothekschdtze getcorden. — * Augsburg
1537. fol. — *ed. Bnrcard. Waldisius.
Frankfurt 1553. fol. — * wiederholt ibid.
1563. fol. ; — • ibid. 1689. fol. ; Text sehr
interpolirt u. verdndert, mit einer kieinen
Chronik Maximiliaus u. Ph. Melanchthons
Leichenrede ins Deutsche iibertragtn. —
PHILIPPE
PHRA.NTZES
493
'Frankfurt a. M. 1596. 8». Schlechter Ab-
druck der Ausg. v. 1563. — ' ed. Matth.
Schultes. Ulm 1679. fol. — * iciederholt
Augsburg s. a. (1693.) fol. OJt willkUrlich
der Text verundert. — • '° hrsg. von Carl
Haltaus. Quedlinburg 1836. 8. {Bildet zu-
gleich den 2. Bd. der Bibliothek der ges.
deutschen Nationalliteratur. ) — " Der
Theuerdank nach der Ausg. von 1519 ap.
Scheible, das Kloster weltlich u. geistlich.
Stuttgart 1846. IV. Bd. 3'/, Thlr.
Erl.-Schr.: v. Aretin, Beitrage zur Gesch. und
Literatur V. p. 67. •
Bart.sch, peintre graveur VII. p. 272.
Bouterwek, (xe.sch. der Poesie und Bered-
samkeit IX. p. 371.
Chniel, liandschr. d. kaiserl. Biblioth. II.
p. 432-458.
Fabriciua.. bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 60.
Heller, J., Skizze einer Gesch. der ver-
schiedenen Ausgab. Theuerdauks — in Sack
und Hellers Beitragre z. Kuiist- u. Literatur-
ge.sch. Niirnberg 1822. 8o. p. LXXXVICXX.
Jansen, essay sur Torigine de la gravure I.
p. 128.
Kohler, J. Dav. , dissert. de inclyto libro
poetico Teurdank. Altorf. 1714. 4». wiederhoU
1719.40.; 1737. 40.; neue Aufl. von B. P. Hum-
mel. Niirnberg 1790. 40.
Mone, Anzeiger f. Kunde des deutsch. Mittel-
alters. 1836. p. 343.
Pertz' Archiv VIII. p. 185.
Serapeum. 1842. II.
Titz, \. G. , iiber deu Theuerdank. Altdorf
1714. 40.
Wiener Literaturzeitung. 1813. p. 301.
Zurlauben, B. F. A. J. D., diff^rentes pieccs
de Theuerdank, poenie heroique, apparte-
nant aux anciens temps de la poesie alle-
mande, traduites en fran^ais. Paris 1776. 80.
Philippe de Villette, vid. Histoire
de Charles VI.
Philippe von Vigneulles: Gedenk-
buch des Metzer Biirgers Philippe
von Vigneulles aus den Jahren
1471—1522.
Trotz des deutschen Titels sind diese Menioires
franzSsisch geschrieben.
Ausg. : nach der Handschrift , des Verf.
hrsgb. von H. Michelant in Bibl. des literar.
Vereins. Stultg. 1852.««. Bd. XXIV.
Phllippus ab Eleemosyna
Philippus abbas Bonae Spei
Philippus Harveng.
Philippus Albericius, vtd. Vita b.
Johannis Angeli.
Philippus Bonacursius, vid. Calli-
machus Experiens.
Philippus Claraevallensis, vid. Vita
s. Bernardi Claraevall. (lib. VI."")
Philippus episcopus Eystetensis (f
1322), vtd.
De 8. Gundecharo {mirac.)
Vita s. Walburgis.
„ „ Willibaldi.
Philippus Harveng de Eleemosyna,
abb. Bonae Spei ord. Praemonstr.
in Hannouia Camerac. dioec. (j
post 1180), vtd.
Vita s. .^gnetis virg. (passio.)
,, „ Amandi Traiect.
„ „ Augustini ep. Hipp.
,, ,, Cyrici et Julittae.
,, ,, Foillani.
„ ,, Gisleni conf.
„ ,, Landeiini abb. Crisp. {vita
alia.)
,, ,, Odae virg.
,. ,, Salvii niart.
. ,, „ Waldetrudis virg.
Philippus IVIacerius s. de Mazzeriis
(de Ma{zih'es, flor. 1370), vid. Vita
s. Petri Thomasii (f 1366.)
Philippus monachus ClaraevaU. =
Philippus Claraevallensis.
Philostorgius Cappadox (cca. 430) :
Ecclesiasticae historiae a Constan-
tino M. Ariique initiis ad sua us-
que tempora libri 12, a Photio
in epitomen contracti. 300—425.
Ausg. : ^gr. et lat. nunc prim. ed. J. Gotho-
fredus. Genevae 1642. 4". — ^zusammen
mit Theodoretus gr. et lat. emendatius ed.
H. Valesius. Paris. 1673. fol., besser als die
vnrhergehende Ausg.
Vgl. Hi.^toria s. Artemii.
Philotheus monachus [pseudon., =
Francisc. Mauroy, monach. Clarae-
vallens., cca. 1153), vid. Vita s.
Bernardi Claraev. (carmen.)
Phocas (flor. 1185), vid. Johan-
nes Phocas.
Photius patriarcha: Descriptio ec-
clesiae Dei Genitricis in paiatio
exstructae a Basilio Mac. imperat.
Ausg. : ' ap. A. Banduri, imperium orien-
tale. Paris. 1711. fol. I. 3. p. 117. — ^ed.
Lambecius, not. ad Codinum p. 185.
Photius scerophylax et logotheta,
vid. Encomium ss. Lucilliani etc.
Phrantzes, Georgius (f post 1477) :
Xqovixov rewQyiov 0QdvT^rj rov
nQMTO^edTiaQiov fig TsadaQU jii^Xia
diaiQei>sv. 1259—1477.
Ausg. : • yvv n^iaTov ixdod^iy intfXfXfla
^Q. KaQ.UkifQ "Ey Biivyrj 1796. fol. 5 Thk'.
Av^ der miinchener Handschr. — ^zusam-
men mit Joann. Cananus und Joann.
Anagnostes ex rec. Imm. Bekkeri. Bon-
nae 1838. 8«. (Corp. script. hist. Byzant.)
2y, Thlr.
Uebers.;. latine ' interpr. Jac. Pontano et
c. eiusd. notis hinter s. Ausg. des Theophy-
494
PIBO - PINA
lactus Simocatta. Ingolstad. 1604. 4«. Fehlt
vieles. — * wiederholt u. zusammen mit Ge-
nesius im Corp. scr. hist. Byzant. Venetiis
1723. fol. XXIII.
Jurl.-Schr.: Struvc. bibliotheca bistorica ed.
Mcusel V. 1. p. 277-2S3.
Pibo monachus S. Maiisueti Tull.
(flor. 1115), vid. Vita s. Mansueti
ep. Tull. (elevatio.)
Piccolomini, Aeneas SylviusBartho-
lomaeus, vid. Aeneas Sylvius.
Picolomini Jacob., card. Papiens.
(t 1479) : Rerum suo tempoVe gesta-
rum comraentarii cura eiusdera epi-
stolis. 1464-1469.
Ausg.: ' Mediolani 1506. fol. — *cum Pii
n {vid. Aeneas Sylvius) commentaf. rerum
suo tempore ge.«tarum. Francof. 1614. fol. —
Aus d. 4. Buche Picolominis besonders abge-
druckt: De Leodiensium dissidio cum episc.
suo Ludovico Borbonio et de Leodii civi-
tatis excidio a. 1468 ap. Freher, scr. rer.
Germ. ed. Struve II. p. 261.
: Narratio de profectione
Friderici III in Italiam votiva a.
1469.
Auszug aus d. vorhergchenden Werke.
Ausg.: ap. Freher, script. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 284-301.
: Narratio historica de Hus-
sitis et de Georgio P.ogiebrachio
Bohemorum rege.
Auszug aus d. 6. Buche seiner Commentarii.
Ausg.: ap. Freher, script. rer. Bohemic.
p. 206-221.
Pieces relatives k la prise de
Constantinople en 1453.
Ausg.: ap. Buchon, choix de chroniques
vin.
Erl.-Schr.: Mordtmann, A. D., Belagerung u.
Eroberung Constantinopels durch die TUrken
im .1. 11.53. Nach den Oiiginalquellen bear-
beitet. Stuttgart IS.^iS. 8o. m pag. 1 Thlr.
Pieri, Paolino di, Fiorentino (f
post 1305): Cronaca delle cose
dltalia dall' a. 1U80— 1305.
Wahrheitsbetiiasen; in hprachlicher Beziehung
obne Wcrtli.
Ausg. : ' publ. dal A. F. Adami. Roma
1755. 4". — ^in append. deyli Scrittori delle
cose ital. II. p. 1. {bekannter als ed. Tar-
tinius, rer. Ital. scr. II. p. 1.)
Piero, Giovanni di 8er: 8ei capi-
toli deir acquisto di Pisa fatto dai
Fiorentini nel 1406.
Ausg.: in Archivio storico Ital. VI. 2. p.
247-279.
Pierre de Langtoft = Longtoff.
Pierre de Salmon, vid. M^moires
de Pierre de S.
Pignolus, Lanfranc, vid. Annales
Genuenses,
Pilgrinus Laureacensis ecclesiae
servitor: De conversione Hungaro-
rum ad Benedictum VII pp. a. 974.
Ausg.: 'ap. Ludewig, scr. rer. Bamb. II.
p. 365-369. — * •tisiederholt ap. Endlicher,
rer. Hungar. mon. p. 131-133.
Pina, Ruy de, chronista m6r do
Reino (f 1519) : Chronica d'Elrei D.
Affonso o quarto do nome e setimo
dos Heis de Portugal.
Ausg.: tirada d luz per P. Craesbeeck
e na sua ofticina impressa. Lisboa 1653. fol.
Chronica do muito alto e
rauito esclarecido principe D. Af-
fonso III quinto rey de Portugal.
Ausg.: ed. Mig. Lopes Ferrejra. Lisboa
occidental 1728. fol.
-" Chronica do muito alto e
muito esclarecido principe D. Af-
fonso II terceiro rey de Portugal.
Ausg.: ed. Mig. Lopes Ferreyra. Lisboa
occidental 1727. fol.
Chronica do muito alto e
muito esclarecido principe D. San-
cho I segundo rey de Portugal.
Ausg. : ed. Mig. Lopes Ferreyra, Lisboa
occidental 1727. fol.
Chronica do muito alto e
muito esclarecido principe D. San-
cho II quarto rey de Portugal.
Ausg.: ed. Mig. Lopes Ferreyra. Lisboa
occidental 1728. fol.
Chronica do muito alto e
rauito esclarecido principe D. Di-
niz sexto rey de Portugal.
Ausg.: ed. Mig. Lopes Ferreyra. Lisboa
occidental 1729. fol.
NB. Die lissaboner Akadcroic hat diese Werke
l'ina'8 als claRsiscli anerkannt. — Man findet die
5 letztern auchin einen Band /.usaramengebunden.
Chronica d'Elrei D. Joao II.
Ausg.: in CoIIec(;ao de livros ineditos de
hist. Portug. II.
Chronica do senhor rei D.
Affonso V.
Ausg. : m CoIIecfao de livros ineditos de
hist. Portug. I.
Chronica de senhor rei D.
Pierre de Lambert, vtd. Lambert. Duarte.
PINAM0N3 — PLATINA
495
Ausg. : in Collec^ao de livros ineditos de
hist. Portug. I.
Erl.-Schr.: Leao, Duarte Nunes de, cronicas dos.
reyes Joao I, D. Duarte e Affonso V. Lls-
boa 1780. 2 vol. 40.
Pinamons Peregrinus de Brem-
bate^ vid. Vita s. Gratae.
Pionius, vid. Vita s. Polycarpi.
Pipinus, vid. Franciscus Pipinus.
Pirl<heimep, Wilibald (f 1530,):
Historia belli Suitensis sive Helve-
tici a prima sua origine usque ad
expeditionem a Maximiliano sus-
ceptum. Libri 2.
Der Verf. wohnto dem Feldzuge v. 1499 als An-
fiihrer der niirnbergischen Truppcn bei. Treue Kr-
zahlung in klarer und schoner Sprache.
Ausg. : 1 m Pirckheimeri oper. polifcic.
historic. etc. ed. M. Goldast. Francofurti
1610. fol. p. 63-92. — « ap. Freher, script.
rer. Germ. 1611. III. — <^ibid. ed. Struve
III. p. 47. — * ap. FiissliR, thesaur. histor.
Helvet. — ^hieraus einzeln Tiguri 1747. 8**.
Uebers.: deutsch von E. Miinch unt. d.
Tit. : W. P's. Schweizerkrieg u. Ehrenhan-
del mit seinen Feinden zu Niirnberg. Isehst
Biographie und krit. Schriftenverzeichniss.
Basel 1826. 8».
Erl.-Schr.: Anzeiger f. Kunde d. deut.sch. Vor
zeit. 1853. No. 9.
Ha^eno Deutschlands liter. u. religiose Ver-
haltni.-;se im Reformation.^zeitalter, m. beson-
' derer Jiiicksicht auf W. Pirkheimer. Erlang.
1841. 1. Bd.
Haller, Bibl. der schweizer Gesch. V. p. 312.
Helvetische Bibliothek I. p. 127-130.
Journal helvetique. 1759. Mars. p. 279.
Mayer, P's Aufenthalt zu Neunhof, von ihra
selbst geschildert. Niirnberg 1828.
zum Andenken Pirkheimers. Niirnb. 1828.
Mercure Suisse. 1734. Mai. p. 45.
Piso monachus, vid. Vita s. Huc-
berti mon.
Pitti, Jacopo (t 1589): Istoria
Fiorentina, sino al 1529.
Leider sina nur 2 Bchr. vollstandig, die andern
in Fragmenten erhalten.
Ausg. : ed. Fil. Polidori in Archivio stor.
Ital. I. p. 1-208.
Pitti, Jac: Vita di Antonio Gia-
comini (f 1517) e apologia de' Cap-
pucci.
Ausg.: ed. C. Monzani 4,n Archivio stor.
Ital. IV. 2. p. 75-270; 271-384.
Pius II papa = Aeneas Sylvius.
Placidus monachusCasinensis, vid.
Petrus diac. Casin., lib. illustr. vir.
Placidus Nonantulanus prior (cca.
1070): Liber de honore ecclesiae.
Gegen Kaiser Heinrich IV. •
Ausg.: ap. Pez, thesaur. anecd. II, 2. p.
75-180.
Erl.-Schr.: Helfenstein, Gregors VII Bestre-
bungen nach d. Streitschriften seiner Zeit.
Frankf. 1856. 8« . p. 75.
Placitum inter Norgaudum Aedu-
ensem episcopum et Cluniacenses
a. 1103.
Ausg.: i ap. Martene, thesaur. anecd. IV.
p. 124. — * ap. Bouquet, rec. XIV. p. 117.
Planctus Stephani abbatis S. Evur-
tii Aurelianensis ( ab a. 1192 epi-
scopi Tornacensis) a. 1168 super
interfectione Johannis decani.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XIV. p. 450. 451.
Platina, Bartholom. de' Sacchi,
bibliothecar. Vatican., aus Piadena
im Cremonesischen , dalier Platina
(t 1481): Historia urbis Mantuae
ab eius origine (imprimis ab a.
1146) — 1464, et seren. familiae
Gonzagae. Libri VI.
Ausg.: ' ed. Petr. Lambecius c. adnotat.
Vindobon. 1675. 4". — * wiederholt ap. Mu-
ratori, script. rer. Ital. XX. p. 642-862. —
* ap. Burmann, thesaur. script. Ital. IV.
Liber de vita Christi ac
de vitis summorum pontificum Ro-
manorum.
Von Petrus bis Paul (I (1471). Oft scharfsinnig
forschend, mit meist unbefangener Wahrheitsliebe.
Fast in alle Sprachen iibersetzt.
Ausg. : ^ ab Hier. Squarzafico edit. (Ve-
netiis) Joh. de Colonia 1479. fol. JErste Aus-
gabe, sehr selten; vgl. Maittaire p. 371;
Crevenna V. p. 67; de Bure 4475; Pan-
zer III. p. 146. No. 393. — ^ wiederholt
Basil. 1479. fol. — » Coloniae 1479. fol. —
* Nurembergae , A. Koburger 1481. fol. —
* Venetiis (Tarvisii) per Joa. Vercellens.
1485. fol. — * Platynae hystoria de vit.
pontif. diligenter recognita et nunc tantum
integre impressa. Venetiis, Phil. Pincius
1504. fol. — ' Parisiis 1505. 8». — » Ve-
netiis, Pincius 1511. fol. — •Coloniae (Lug-
duni) 1512. 8». — '» Venetiis 1518. fol. —
'1 Coloniae 1529. fol. — " Paris. 1530. 8«.
— •* Norimbergae 1532. fol. — '*Coloniae
1540. fol. — ^Ubid. 1551. fol. — '• multo
locupl. per Onuphr. Panvinium, Colon. 1562.
fol. — " Venetiis 1562. 4». — »• Coloniae
1568. fol. — '«Lovanii 1572. fol. — "Co-
loniae 1574. fol. — *' ibid. 1593. 4«. — "Co-
lon. Ubior. 1600. 4». — " Colon. 1611. 4».
— ^*c. effig. omnium pontif. Colon. Agripp.
1626. 4**. — ** recusa absque Panvinii con-
tinuatione. In Belgio 1645. 12 mo. — »• Co-
loniae 1664. 12 mo.
Auszug: Vitae Rom. pont. ex Platina in
epitom. redactae , c. imaginibb. labore Jo.
a Glano. Leodii 1597. 8».
Uebers.: deutsch: Neuburg a. d. Donau
l 646. fol.
49§
PLATINA — POLITIANUS
/ranzosiach: ' Paris 1519. fol. — *ibid.
1544. 8«. — » trad. par Coulon. Paris 1651.
2 vols. 4«.
italienisch: ' Venetia 1562. 8». — *ibid.
1608. 4*. — *il medes. con la vita del Pla-
tina scritta dal N. A. CafFeri. Venet. 1663.
4». — * fino a Paolo II. Venetia 1666. gr.
8°. 3fit vielen Portraits U7id Vignetten. —
»Venetia 1715. 4». — * viit Forts. Venetia
1760. 4 vol. 4».
Vgl. Viia Callxti III pp.
Vita Nerii Capponii (f
1457.)
Auag.: ap. Muratori, scr. rer. Ital, XX.
p. 479-516.
Erl.-Schr.: Baj'le, dictionn.iire s. v.
Bissolati, Stef., vite di due illustri Cremo-
nesi (Bartolonimoo Platina e M. Gir. Vida.)
Milano IS-^e. 8».
Fabricius, bibl. med. et intimae latinitatis
ed. Mansi V. p. .S03.
Zeno, A., dissertat. Voss. I. p. 255.
Vgl. CappoDi.
Poem, Anglo-Norman = Anglo-
Norman poem.
Poema de Carolo Magno rege et
Leoni.s III papae adventu ad eun-
dem = Angilbertus, carmen de Ka-
rolo Magno.
Poema germanioum vetus de amis-
sione sanctae terrae.
Reimclironik aus d. 11. Jalirh., 6730 Verse ent-
haltend. Anfanjr u. Ende defect.
Ausg. : ap. Eccard, corp, hist, medii aevi
II. p. 1455-1576.
Poeme sur la bataille de Crecy
en 134G.
Ausq. : ap. Buchon , collection XIV. p.
281-300.
Poeme sur la bataille de Li^ge
en 146'S.
Ausg.: ap. Buchon, coUection XLIII, p.
245-264,
Poeme sur la deposition de Ri-
chard II.
Ausg.: ' ap, Buchon, collection XIV, p.
321-405, — *with an english translation by
Webb in Archaeologia Britann. XX,
Poenitentia iniuncta liis qui bello
Suessionico inter Karolum et Ro-
bertum reges interfuerunt a. 924.
Ausg. : ap. Ddcheane, hist. Franc. scr. 11.
p, 588,
Poeta anonymus = Poota Saxo.
Poeta Saxo: Annale.s de gestis
Caroli Magni imp. a. 771 — 814.
Der KeBcbictatlichc Wcrlh llbersteigt bej Weitem
den dichterischen. Pcrtz vcrmuthct, dass Agine
ihr Verfasser sei.
Handschr. : Wolfenbiittel, Helm.st.
mbr. 4", sec. XI, Einzige.
Ausg. : ' ed. R. Reineccius ex Wolfenbutt.
bibl, Helmst. 1596. 4». Fehlerhaft. — «opera
Jo. Boueri et Guillermi Bouchct. s. 1. et a.
4*. Sehr selten. — * wiederhult ap, Schilter,
scr. rer, Germ, No. IV. p. 3-44. — * ap.
Duchesne, scr, rer. Franc. II. p. 136. —
* einendatiores ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv,
I. p. 120-170. — • c. annot. Reineccii et
variantib. Leibnitii ap. Bouquet, rec. V. p,
136-183. — ' awi besten ap. Pertz, mon. I.
p. 225-279. — * wiederabgedru^kt ap. Migne,
patrolog. cursus XCIX. p. 683-736,
Erl.-Schr.: B^hr, Gesch. dor romisch. Literatur
im karolincr. Zeitalter. 1840. p. 124.
Pertz' Archiv VH. p. .379.
Sim.son, B. E., der Poeta Saxo u. der Friede
zu Salz (a. 803) — in Forschungen z. deut-
schen Geschichte. Gottingen 1861. Bd. I.
Heft 2.
Poeta Weinsbergensis = Behaim
(vita et res g.)
Poggius, Fr. Bracciolini, cancel-
larius Florentinus (f 1459): Histo-
ria Florentina ab orgine urbis us-
que ad 1455. Libri VIII.
Wichlig fiir die Gescliichte der tlorentinischen
Kiiege znischen LS.W-l^S^. Ein Floronliner von
gutem Schrot und Korn, zuverlassig und klar.
Ausg. : • nunc prira. in luc. edita , . . et
c. not, et auctoris vita illustr. ed, J, Bt.
Recanato. Venetiis 1715. 4", — * vermehrt
ab eodem edita ap, Muratori, scr. rer. Ital.
XX. p. 191-434. — »ap. Burmann, thesaur.
hist, Ital. VIII, .
Uehers. : 'Historia Fiorentina, tra-
dotta di ling. lat. in Hng, fior. da Jacopo
suo figliulo. Vinegia 1476. fol. — 'Firenze
1492. fol. — * riveduta e corretta per F.
Serdonati, Fiorenza 1598, 4".
Erl.-Schr.: Gervinus, histor. Schriften. Frkf.
1833. I. p. 60.
(Lenfant, .J.) Poggiana ou la vie, le carac-
tfcre, les sentences et les bons raots de Pogge,
avec son hi.stoirc de la rdpublique de Flo-
rencc elc. Amsterd. 1720. 2 vol. 8o.
Shepherd, W., the live of Pogg. Bracc.
Liverpool 1802. 40; — franzosisch, Paris
1819. 80; — italicnisch, trad. da Tom.
Tonelli. Firenze 1825. 2 vol. 8o.
Vita Poggii Florentini (f 1459) ap. Muratori,
BCr. rer. Ital. XX. p. 163- lyO. Mit F's Portrait.
Vgl. auch .Apophtogmata u. Epistolae.
Polheim, Weichard, de, vid. Ciiro-
nicon Sali.sburg.
Politianus, Angclus (11494): Pa-
ctianae coniurationis commentarius.
Meisterhafle (ieschichte dieser Vcrschworung
der Pazzi in Florenz 1478, aber nicht vorurteilsfrei.
Ausg. : ' Florcnt. 1478. 4*. — * in eius
Operib. Basil, 1553. fol. — 'ed. Adimar.
Neapoli 1769. 4», — «Pisis 1800, 4«,
Erl.-Schr.: lionasous, do Ang. Politiani vita
ct operibus. Parisiis 184,5.. so.
Meiners, Lebensbeschreib bcriihmt. M&iner.
Bd. n.
Mencken, T. O. , hist. vitac et In litcr. mc-
ritor. Angeli Politiani. I.ips. 17.36. 40.
Serassi vor seiner Ausgabe von P's ,,Stanze"
La vita di AjQg. Poliziano. Padua 1761.
POLYCRATES — PRAECEPTUM
497
Polycrates episc. Ephesinus, vid.
Acta s. Timothei apost.
Polycronycon, vid. Radulphus de
Hygden.
Pomerius, Henric. (f 1469), vid.
Vita Ruysbrochii.
Pomponius Laetus, Julius (f 1497
Romae): De caesaribus compen-
dium. Libri H. 237—668.
Ausg.: ^ cum eius opusculo de exortu
Machometis Venet. 1498. 4". — ' ibid.
1500. 4*. — ^zusammen mit dem folgenden
Moguntiae 1521. 8". — * ap. Sylburg, sor.
minores Romanorum. Francof. 1588. fol. 11.
: De exortu Machometis.
Ausg. : ' cum opusc. de caesaribus
Venet. 1498. 4*. — * cum Roberti monachi
libris de bello christiano. Basileae 1533. fol.
: De Romanae urbis vetu-
state, sive de ems antiquitatibus,
templis, sepulchris, viis, portis, ther-
mis, statuis etc.
Ausg. : 'Romae per Marian. de Blanchellis
1515. 40. — »Bononiae 1520. 4». curante
Jo. Bapt. Pio. — «Antverp. 1561. 8». —
♦Paris. 1573. 8». — *Francofurti 1588. 8«. —
"ibid. 1628. 8«. — 'Moguntiae 1521. 8». — etc.
Uebers.: italienisch von Franc. Baldelli.
Vinegia 1549. 8».
Pontanus,Joh.Jovianus,Caeretanus
ex agro Spoletano (f 1503) : Histo-
ria sui temporis sive Belli quod
Ferdinandus senior NeapoHtano-
rum rex cum Johanne Andegavensi
duce gessit, libri VI.
ScUon* Sprache.
Ausg. : ' in eius opp. Venetiis 1518. 4".
— *in eius opp. Basil. 1538. 8*. II. —
*cum Barthio Facio de rebus ab Alphonso I
gestis. Basil. 1566. 8". — * ap. Burmann,
thes. antiq. Ital. IX. prs. 3. — * c. Jacob.
Bracelli (s. d.) Genuensis libris V, una cum
historiae encomio, Andr. Alciato auctore.
Hagenoae 1530. 4». — • Dordraci 1618. 8".
Uebers. : italienisch : ' Vinegia 1524. 8**. —
* ibid. ap. Mich. Traniezzinum 1544. 8°. —
*per Jacob. Mauri. Neapoli 1590. 4".
Ponticus Virunnius Tarvisinus (f
1520), vid. Galfridus Monmutens.
{hist. Britann.)
Pontificale Romanum = Liber
pontificaUs.
Pontius diaconus Carthagin. (cca.
250), vid. Vita s. Cypriani episc.
Porcellius poeta et scriba Al-
phonsi I utriusque Siciliae regis:
Commentaria comitis Jacobi Pici-
nini sive Diarium rerum ab ipso
gestarum a. 1452 et 1453 fervente
bello inter Venetos et Franciscum
Sfortiam Mediolanensium ducem.
Libri 9.
Am Eade unvollstandig.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XX.
p. 69-154; XXV. p. 1-66.
Portoveneri , Giov. : Memoriale co-
me il Re di Francia passa in Ta-
lia per aquistare il reame di Nap-
poli. 1494—1502.
Ausg. : in Archivio stor. Italiano VI. 2.
p. 283-360.
Possidius Afer, vid. Vita s. Au-
gustini Hippon.
Pozzo, Conradus, vid. Annales
Wessofontani.
Praecepta Ludovici I et Henrici
sancti impp. super terminatione et
circumscriptione finium ecclesiae
Hildensemensis. 1013.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. 11.
p. 155.
Praeceptum Caroii Aquitaniae re-
gis pro Agilmaro archiepiscopo
Viennensi a. 856.
Ausg. : ap. Bouquet, rec. VII. p. 675.
Praeceptum Karoli Calvi pro par-
titione praediorum in usus mona-
chorum coenobii s. Germani Pari-
siensis.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. ill. 2. p. 119. 120.
Praeceptum Ludovici Pii de divi-
sione regni inter dilectos filios Pi-
pinum, Ludovicum et Karolum a.
837.
Ausg. : * ed. Pithoeus , scr. coaetan. Ed.
Francof. p. 330-336. — *unt. d. Tit.: Lu-
dovici Pii . . . constitutio de pace publica
et divisione regni ap. Goldast, constitutiones
imperial. II. — ^unt. d. Tit.: Praeceptum
dom. Lud. de divisione regni ap. Duchesne,
scr. rer. Franc. 11. p. 327. — *unt.d. Tit.x
Charta divisionis imper. iut. Pip., Ludovic.
et Karolum . . . data a. 837 Aquisgrani nunc
primum {falso !) ap. Baluze, capitul. reg.
Franc. L p. 573-578. 6/. U. p. 1080. (*ed.
alt. I. p. 685-690. C/. H. p. 1117.) — • ap.
Bouquet, rec. VI. p. 405.
82
V90
PRAECLARA FACINORA — PRIVILEQIUM
Praeclara Francorum facinora va-
riaquc ipsorum certamina pluribus
in locis tiuu contra orthodoxae fidei,
quam ipsius Gallicae gentis hostes
non impigre gesta ab a. 12(X) — 1311,
ab illustriss., inquam, principe Mon-
tisque Fortis comite dum viveret
Christi athleta . . , accuratissime re-
collecta: hoc historiali uusquam
tamen viso clauduntur epithomate.
Bei Bouquet, rec. XXI. p.Oi»! wird Beriiardus
Guidonis als Verf. augenommcu u. dies Schrift-
chen fiir eineu Theil seiner tlorcs chronicorum er-
klSrt. Andere schreiben es dem Petrus episco-
pu.s LodovensiB zu.
Ausg.: ' s. 1. et a. 8"., typis Qothicis. —
' correcter ap. Catel , histoire de.s comtes
de Toulouse, inter Monim. p. 111. (Paris.
1623. fol.) — *mit Hinzufiigung der Worte:
Quae vulgo Chronici Simonis comitis Mon-
tis-fortis nomine designatur, auctore ut
quidam putant Petro Lodoveusis ec-
clesiae episcopo (cca. 1312) ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. V. p. 764-792.
Uebers.: ' unt. d. Tit. : Histoire des guerres
faites en plusieurs lieux de la France, taut
en la Guyenne et Languedoc contre les
her^tiques depuis Tan 1200-1311, par
Jean Fornier de Moutauban. k Toulose
1562. 4». — *unt. d. Tit.: Des gestes
glorieux de Francjais et de leurs divers
combats vaillamment soutenus en divers
lieux . . . de Tan 1202-1311. Trad. en lang.
fran(;. Publ. par Guizot, coUect. XV. p.
333-410 (Paris 1824.)
de Prato, Joh. Andreas/ , ». iaoo\
del Prato, Giov. Andr.I **"^***^'
vid. Cronache Milanesi.
Presbyter Bremensis : Chronicon
Holsatiae ab O. C. usque ad a.
1428, resp. 1448.
Soll Fortsetzung des Uelmold sein (wie der
Verf. will.) Sehr wichtig f. d. spezielle Ge.schichte
Schlegwig-Holsteins im 15. Jahrh. — ,Ein Muster
deutgchcr Barbarei im Lateiuschreiben.' Lappenberg.
Handschr.: Kopenhagen, k. Bibl., alt.
Samml. fol. No. 647, chart. sec. XVI. —
neu. Samml. mbr. sec. XV. No. 909. —
lchart. sec. XV. 4». No. 1465. — alt. Samml.
sec. XVL 4». No. 2895.] — Tottsche Samml.
8. XVII. 4*. No. 1782. *NB. Die [ ] Hand-
schrifteu geben den niederdeutschen Text.
. — Hannover, chart. Meibom. No. 36. fol.
— Hamburg, Stadtbibl. No. 22. chart.
fol., — No. 46 *J- chart. fol. etc. Vgl. Lap-
penberg'8 Ausg. p. XXI-XXX.
Ausg. : ' d. latein. Text gah zuerst Leibnit.,
access. hist. I. p. 26. — * den niederdeut-
schen Text (oder vielmehr Uebersetzung a.
d. Jahre 1539) unt. d. Tit.: Holl.steinsche
Chrouike mit einem andern beige/ilgten la-
teinischen ed. £. J. Westphalen m Monum.
ined. III. p. 1-178; eine deutsche Fortsetz.
von 1428-1460 iUd. lll. p. 179. — * den
latein. Text ed. J. M.Lappenberg in Quellen-
sammlung d. schlesw. - holst. Gesellschaft.
Kiel 1862. Tom. L
Erl.-Schr.: Lappenberg, presbyterl Brem.
chron. Holsat., — tn Pertz' Archiv VI. p.
892 sq. Cf. VII. p. 713.
Michelsen, Notiz ilb. d. Codices des Pregb.
Brem. auf d. k. Bibl. zu Kopenhagen, — in
Arch. f. Staats- u. Kirchcngesch. d. Herzog-
tbums Schlesw.-Holst. und Lauenburg. Ul.
p. 383.
Vgl. Kronik der nordelv. Sassen
{vid. p. 410.)
Presbyter Diocleensis = Diocleas,
presbyter.
P^bico ) ^^ „
Pribislaw t S^^^'^* Pulkawa, vtd.
Pulkawa.
Primordia Windbergensia = Re-
latio de origine.
Priscianus Caesariensis (intra 468
— 575 praeceptor' Constantinopoli) :
De laude imperatoris Anastasii.
In Hexamctcrn, rait elner Vorrede in .laniben.
Ausg.: ed. Endlicher. Viennae 1828. 8«.
Erl.-Schr.: Osaun, Fr. , iib. die Lebenszeit des
Pri.scianu8, — i»t seinen Beitragen zur grie-
chischeu u. romisch. Literaturgesch. Kassel
1.S39. II. Bd. No. 2.
Wensch, (j1. Vr., de Prisciano P. Mosellani.
Vitcmbergae 1847. 4«. 10 pag. Progr.
Prlscus Thrax, iegatus Theodosii
iunioris imp. ad Attilam: Historia
Byzaptina usque ad a. 474.
Nur d. seine Gesaudtschaft betreflfende Abgchnitt
ist hiervon erhalten.
Ausg.: fragmenta in Excerpta de lega-
tionibus, ' Aug. Vindel. 1603. 4»., » Paris.
1648., *Venetiis 1729 u. zuletzt * Bonnae
1829 in Corpus scr. histor. Byzant. zusam-
men ndt Dexippns ed. B. G. Niebuhr.
Privilegium Egwini, vide Privile-
gium Kenredi.
Privilegium episcoporum Germi-
niaci congregatorum pro Corbio-
nensi monasterio a. 843.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 284.
Privilegium et erectlo collegii poe-
tarum et oratorum in Viennensi gy-
mnasio per Maximilianum imp. a.
1501, cum panegyrico de eadem re
Vincentii Longini Eleutherii, Sile-
sitani. 1502.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve IL p. 488.
Privilegium Kenredi et OflFae re-
gum de rebus Eveshamensi mona-
sterio donatis — Privilegium s.
PRIVILEGIUM — PROCOPIUS
499
Egwini re rebus monasterio Eves-
hamensi acquisitis.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Janr. I. p.
712. 713.
Privlleglum Leonis papae VIII de
investituris Ottoni I iuiperatori con-
cessum, nec non Ludovici Germa-
norum regis summorum pontificum
archiep. Colon. aliorum saec. IX.
X. XI. epistolae.
Ausg. : • ex cod. Treverensi nunc primum
ed. et rec. H. J. Floss. Praemittitur de ec-
clesiae periculis imperatore Ottone I di-
sputatio. Friburgi 1859. 8». l'/s Thlr. —
^vorher ap. Pertz, mon. legg. lli>- p. 166.
Erl.-Schr.: Floss, H. J. , die Papstwahl unter
den Ottonen. Bonn 1857. 8o.
Reuter in Gersdorrs Repertor. 1858. No. 11.
Probus, Mellanius, monachus S.
Albani Moguntiae (f 859), vid.
Vita s. Munessae virg.
„ „ Patricii Hibern.
Proces verbal du sacre Philippe I
= Ordo qualiterPhihppus (Uebers.)
Proces verbauxdes s^ances ducon-
seil de regence du roi Charles VIII,
pendant les mois d'aout 1484 k jan-
vier 1485.
Ausg.: publi^s . . . par A. Bernier in Col-
lection de documents in^dits. I. s^rie D.
Processo dei congiurati Bresoiani
del 1512.
Ausg. : pubblic. ed illustr. da Feder. Odo-
rici, — in Raccolta di cronisti. Milano 1857.
Vol. n. prs. 1.
Processus in curia Romana in
causa arbitralis sententiae ab Sigis-
mundo rege Romanor. inter Ericum
regem Daniae et comites Holsatiae
super ducatu Slesvicensi regi adiu-
dicato latae, quam comites ad pa-
pam appellaverant.
Amg. : ap. Langebek, scr. rer. Danic. VII.
p. 426-455.
ProcessusinterEricum regem Da-
niae ab una et ducem Slesvicensem ac
comites Holsatiae ab altera parte
de ducatu Slesvicensi a. 1424.
Ausg. : ap. Laugebek, script. rer. Danic.
VII. p. 263-399; attestationes testium in
eadem causa productorum a. 1424. ibid.
399-426.
Processus litis inter Christopho-
rum I et Jacobum Erlandi archi-
episcopum. 1256 —1274.
Ausg. : ap. Langebek, scr. rer. Danic. V.
p. 583-614.
Procopius Caesariensis (cca. 562):
"AvixdoTa s. arcana historia, quae
est liber nonus.historiarum.
In diesem Werke nimmt Pr. das in seinen iibri-
fren iiber Justinian und dessen Gemahlin riihmlich
Erwahnte zuriick. Schmutziges Pamphlet eines
servilen doppelztingigen Mannes.
Ausg. : *■ gr. et lat. Ex bibl. Vatic. N.
Alemannus protulit, lat. reddidit et notis
illustravit. Lugduni 1623. fol. — 'Lugduni
1614. fol. — »Colon. 1669. fol. — *gr. et
lat. N. Alemanno defensore primum . . .
prolata, nunc .... falsitatis convicta a Joh.
Eichelio. Helmst. 1654. 4". Daran befindet
sich unt. d. Tit. : Imper. Justiniani defensio
adv. Alemannum autore Th. Rivio, curante
J. Eichelio. Helmst. 1654. 4». — * Zwei un-
gedruckte Stellen iiber die Ausschweifungen
der Kaiserin Theodora veroffentlichte zuerst
gr. et lat. Bernh. de la Monnaje in Me-
nagiana. Paris 1715. I. p. 347; vjiederhoU
in der Jolg. Ausg. — • graecum recognov.,
emendav. , lacunas supplevit annot.
crit. et hist. adiecit J. C. Orellius. Acc.
append. continens descriptionem pestis et
famis Constantinopol. et in aliis orbis Rom.
partibus saevientium , ex eiusdem Procopii
libro de bellis excerptae. Lipsiae 1827. 8*.
M. 4 Karten. ^Vs Thlr. — ^neueste u. beste
Ausg. in Corp. script. hist. Byz. ex rec. G.
Dindorf. Bonnae 1833-38. 3vol. 8». l^VjThlr.
Uebers.: Geheime Geschichte, iibers. und
mit Anm. erlautert (von J. P. Reinhardt.)
Erlangen 1753. 8».
— Anecdota ou histoire secrete de Justinien
par le senateur Pr. de Cesaree, edit. par
Isambert. Paris, Didot 1856. 2 vol. 8».
— The secret histoiy, translat. in to
english. London 1674. 8*.
: Panegyris in Anastasium.
Av^g.: graece ap. Villoison, anecd. 11.
p. 28.
: IIsqI xTiCiJbccrcov rov ds-
(SnoTov ^lovtsxiviavov. De aedificiis
conditis vel instauratis auspicio
lustiniani imp. libr. VI.
Ausg.: ^ gr. prim. ed. Beatus Rhenanus e
ms. cod. C. Peutingeri cum Procopii de
reb. Gothorum etc. et Agathia. Ba.sil. 1531.
fol. p. 1. — * iciederholt Parisiis 1543. fol.
— * besser ed. Hoeschel ad calcem Procopii
historiar. Aug. Vind. 1607. fol. — * Diese
Ausg. verbesserte samvit der latein. Uebers.
Claud. Maltretus. Paris. 1663. fol. — *vne-
derholt in Corp. Byzant. Venet.
Das l.Capitel des 1. Buches De instaurato
s. Sophiae templo mit neuer Uebersetz. ed.
Franc. Combefisus m Manipulus originum
rerumque CPolitanarum. Paris. 1664. 4*.
p. 283.
600
PROCOPIUS — PROCOSIUS
Vebers.: latine ed. Amoldus Vesaliensis
zusamvien mit Procopii historiar. etZosimus.
Basil. 1576. fol.
— De Justiniani imp. aedificiis, lat. interpr.
Fr. Cranefeldio, c. annot.Th. Adamaei. Paris.
1637. 4».
— De gli cdifici di Giustiniano imp. di
greco in volg. trad. per Bed. Egio. Vinegia
1547. 8».
— trad. en franc;. par M. Fum^e sieur
de Genill^ zusammen mit histoire des Guer-
res . . . contre les Vandales et les Goths.
Paris 1587. fol.
• : Tiov xa^ avzov i(fTOQicov
^i^kia oxrw seu Historiarum sui
temporis libri VIII. 395 — 559.
In noch zienilich guter Sprache u. mit grosser
Unparteilichkeit abgefasst. Die ersten 4 Biicher ent-
halten die Kriege uiit d. Persern u. mit d. Vanda.
len, 395-545; die 4 andern rod^txd, 487 52y.
Av^g. : ' m dessen opp. Acc. liber de
aedificiis Justiniani fere duplo quam antea
auctior. Opera D. Hoeschelii. Aug. Vind.
1607. fol. {Erste Avsg. ; de aedificiis zuerst
griech. an der latein. Uelersetz. der Bucher
de reb. Gothor. c/e. Basil. 1531; s. unt.) —
* gr. et lat. c. not. Claud. Maltreti. Paris.
1661-63. 2 vol. fol. — » nachgedruckt Venet.
1729. fol. — *ex rec. G. Dindorf. Bonnae
1833. zusammen mit Procopii avix&om (Corp.
scr. hist. Byzant.)
Uebers.: latine: die ersten 4 Biicher De
bello Persico ex vers. Raph. Volaterrani.
Romae 1509. fol.
Die letzten 4 Biicher De bello Gottorum
ex interpretatione Christ. Personae. 'Komae
1516. fol. — *wiederholt unt. d. Tit.: Pro-
copii de rebus Gothor., Persar. ac Vandalor,
libri Vni una cum Agathia, Jornande et
Leon. Aretini libr. IV de bello Italico
contra Gothos. Basil. 1531. fol. Enthdlt
auch die erste griech. Ausgabe des Buches
De aedificiis Justin. , hrsg. von Beat. Rhe-
nanus. — ^u-iederholt cum Zosimo. Basil.
1576. fol. — * cum Agathia et Jornande ex
rec. et c. notis Vulcanii. Genevae (Lugduni)
1594 (1618.) 8». — » ex versione Hug. Grotii
w deasen CoUect. hist. Gotii. Amstelod.
1655. 8». p. 139. — • Bruchstuck ap. Bou-
quet, rec. IL p. 29-47. — ' De bello Go-
thico libri 4 ex interpretat. Cl. Maltreti
ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 1. p. 247-369.
deutsch: Geschichte .seiner Zeit. Uebers.
u. mit Erlauterungen versehen von P. F.
Kannegiesser. Greifswald 1827-31. 4 Bde.
gr. 8». 6'/,,ThIr.
english: history of the wars of the em-
peror Justinian etc. translat. by H. Holcroft.
London 1653. 8».
franzos. : oeuvres de Procope (de la guerre
contre les Perses et les Vandales, par L.
Mauger). Paris 1669. 70. 2 vol. 8". Benutzte
nur die baseler latein. Uebersetzung.
— De la guerre contre les Goths. Livres
2 premiires, par G. Paradin. Lyon 1578. 8*.
— Histoire des guerres de Tempereur
Justinien contre les Vandales et les Goths,
trad. du grec par M. Fum^o sieur de Ge-
nill^. Paris 1587. fol. JRerbei befindet aich
auch die Uebers. De aedificiis.
italienisch: de la guerra de Gothi libri
tre, di lat. in volgare trad. per Bd. Egio.
Vineg. 1544. 8».
— De la guerra di Giustiniano imper.
contra i Persiani ed i Vandali lib. II. Di
lat. in volg. trad. per Bd. Egio. Vineg.
1547. 2 vol. 8«.
Ausziige: De priscis sedibus Gothorum,
Hunnorum et Vaudalorum excerpta ex Pro-
copii lib. IV. de bello Gothico, in Vulcanii
Gothic. et Longobard. rer. scriptt. I. p. 239
-253.
Erl.-Schr.: Baldi, Bn. , difesa di Procopio con-
tra le calumnie di Flav. Biondo. Urbino 1627.
40.
Byzanz unter Justinian, — in Dag Ausland.
Stuttgart 1856. No. .35. p. 817.
Dahn, Fel., die Konige der Germanen. Miin-
chen 1861. gr. 8o. 2. Abth. p. 260-268. Oibt
eine Untersuchung des Prokop' schen Sprachge-
brauchs.
Eckhardt, H., de anecdotis Procopii Caesa-
riensis. Dissertat. historica. Regiomonti 1861.
80. i(j pag. 7 Sgr. 6 Pf.
Gundlach, observationes Procopianae. Mar-
burgi 1861. 4©. 28 pag.
Gundling, N. H., observationes in rem lite-
rar. spectantes I. p. 202.
Hanseu , .4., Wer veranlasste die Berufung der
Vandalen nach Africa? Eine histor. Unter-
suchung gegen Procop , Vand. I, 3. Dorpat,
Universitatsdruckerei 1842. 4». 13 pag.
Levesque de la Uavalifere, retlexions
contre l'id^e g(in(5rale quo Procopo est l'au-
teur de Thist. secrtte de Justinien — tn
M^ra. de Tacad. des inscript. XXI. p. 73.
Pflugk. J., emendationes ad Procopiura, in
aeinen Schedae criticae. Gedani 1835.
Reinken s J. H. , anecdota sintne scripta a
Procopio Caes. inquiritur. Vratislav. 1858. 8o.
Rivinus, Th., defensio Justiniani. Francof.
1628. 80.
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel V. 1.
p. 225-2.33.
Teuffel, Procopius, — in Schmidt8 Zeitscbr.
fiir Geschichtsw. VIII. 1847. p. 38.
Trivoriufi, Gbr., apologia Justiniani adr.
Procopium. Paria. 1631. 10.
Procopius diaconus et chartophy-
lax, vid. Vita s. Marci evang. (en-
com.)
Ppocosius archiepiscopus Craco-
viensis (f 986) : Cnronicon Slavo-
Sarmaticum. 2000 a. Chr. — 992
p. Ch.
Das Alter dieser Chronik ist verdfichtig; sie
gilt fiir untergescboben.
Ausg.: unt. d. Tit.: Chronicon Slavo-
Sarmaticum cum Procosii sec. X. scriptoris
atque de Toparcarum (eorumque militari-
bus armisj ex libris Zolavi (canon. Carcov.
a. 1067,) Kaguimiri (comit. de Gora, histor.
polon. regum christ. a. 992-1070) sec. XI,
script. Varsaviae 1825. 8".
PROMISSIO — PSELLUS
501
Uebers.: unt. d. Tit.: Kronika polska
przez Prokosza w wieku X. napisana, z
dodatkami z kroniki Kagnimira, pisarza
wieku XI. Warsov. 1825. S».
Erl.- Schr.: Dobrowsky in den Wiener Jahr-
buohern XXXII. p. 77.
Promissio Karlomanni Galliae re-
gis a. 882. Septb.
Ausg. : * ap. Baluze, capitular. II. p. 281.
— 'ap. Pertz, mon. legg. I. p. 549.
Prophetia, vtd. unter Vita des
oder der betreffenden Heiligen.
Prophetia Merlini, vid. Galfridus
Monmutensis.
Prophetiae satyrioae in papas ali-
quot saeculi XIII. et XIV.
Ausg. : ap. Eccard, corp. hist. medii aevr
IL p. 1845-1848.
Prosapia Francorum regum ad Da-
gobertum iuniorem, filium Childe-
berti II.
Ausg.: 'ap. Dachery, spicileg. II. p. 800.
— *ap. Bouquet, rec. 11. p. 697.
Prosper: Chronicon consulare ab
a. 397—444 resp. 445.
Zahlt die Ereignisse nach den Jahren der rb-
mischen Consuln. Fortgesetzt von Victor Tun-
nunensis (ab a. 444) u. von Marius (v. 455 an.)
— Der Verf. dieses chronicon heisst gewohnlich
Prosper Aquitanicus, der des Chronicon impe-
riale Prosper Tiro; die Verschiedenheit beider
ist noch nicht erwiesen. — Das Chronicon consu-
lare findet sich den meisten Ausgaben der Chro-
nik des Hieronymus beigefiigt.
Ausg.'. ^verhunden mit dem Chronicon
Eusebii et Hieronymi ap. Scaliger, thes.
tempor. Amstelod. 1658. fol. (m der ersten
Ausg. Lugd. Bat. 1606 sieht d. Chronicon
imperiale.) — *in Hieronymi oper. ed. Val-
larsius. Veronae 1740. fol. VIII. (Andere
siehe unt. Hieronymus.) — 'hesonders
herausgegeben ap. Duchesne, hist. Fr. scr.
L p. 201-210. — - *ap. Bouquet, rec. I. p.
624-635, — *ed. Canisius, lect. antiq. I. p.
134. («ed. 2. I. p. 252.) — Hn Bibl. PP.
Lugd. VIII. p. 194.
£>as wahre u. vollstandige Chroni-
con Prospers glauhte Labhe gefunden zu
haben in einer Handschr., welche dem bis-
her schon bekannten Theile auch die ganze
friihere Zeit von Adam an als ersten Theil
hinzufugt; es erschien unt. d. Tit.: Prosperi
chronicon ab Adamo usque ad obitum
Valentiniani et captam a Genserico urbem
Romam a. 455 zuerst 'ap. Labbe, bibl.
nova I. p. 16-56. — * loiederholt ap. Ron-
calli, vetust. latinor. script. chron. I. p.
522. — *ed. Graevius, thes. antiq. Rom.
XI. p. 269. — *ap. Migne, patrolog. curs.
Paris. 1846. LI. — ^nach Jahren geordnet
ap. Rosler, chron. med. aevi p. 131 sq.
Einen von Labbe's Text etwas ab-
weichenden gab aus einer andern Jffand-
schrift 'Canisius, lect. antiq. I. p. 148. —
^wiederholt ap. Roncalli, 1. c. I. p. 678. —
*ap. Rosler, chron. med. aevi p. 82.
-: Chronicon imperiale, auch
Pithoeanum *) genannt. 379 — 455.
Man lcgte friiher dieses chron. gewohnlich einem
Pro.sper Tirobei. Pithoeus u. Labbe hielten P r o -
sper Aquitanicus fur den Verf. dieses (u. des
vorhergehenden) ehroii., Sirmond einen Prosper
des 6. Jahrh., Iloncaili hielt es fiir ein aus d. chron.
consul. durcli Abkiirzungen etc. gemachtes Werk.
Hat nicht den gleichen Wert als das vorhergehende.
dem es sonst so ahnlich ist.
Ausg.: 'ed. P. Pithoeus in oper. Paris.
1585. u. »1609. 4». — »ed. Canisius, lect.
antiq. I. p. 163 (*ed. 2a L p. 313.) — »ap.
Scaliger, thes. temporum (erste Ausg.) Lugd.
Bat. 1606. fol. — "ap. Labbe, bibl. nova
I. p. 56-60. — 'ap. Bouquet, rec. I. p. 635.
— 'ap. Duchesne, hist. Fr. scr. I. p. 196-
201. — Hn Bibl. PP. Lugd. max. VIIL p.
200. — ^"ed. Graevius, thes. antiq. Rom.
XI. p. 324. — *'ap. Roncalli, vetust. latt.
script. chronica I. p. 738. — '^ap. Rosler,
chron. med. aevi p. 134 sq.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur.
Supplementbd. D. christl.-romische Literatur.
p. 98-102.
(Joh. van d. Hagen) Observationes in Pro-
speri Aquitani chronicon integrum eiusque
LXXXIV annorum cyclum. Amstelod. 1733.
40.
Oudin, C, diss. singularis de Prospero Aqui-
tano, in eiusd. Comment. de scriptor. eccles.
Lips. 1722. fol. I. p. 1175-1206.
Potthast in prae/. ad Henrici de Hervordia
chronicon p. XXI. No. 29.
Rivet, hist. litt^raire de la France II. p. 325
sq.; 389 sq.
Rosler, Ch. F., chronica medii aevi. Tubing.
1798. I. (die praefat. u. dissert. de chronicis.
p. 75-83.)
Struve, bibl. historica ed. Meusel I. 1. p. 61.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 53.
Prosper Sanctacrucius, episc. Al-
banens. et cardinalis (f 1589): De
civilibusGalliae dissensionibus com-
mentariorum libri 3.
Ausg.: ap. Martene et Durand, ampl.
collect. V. p. 1427-1480.
Prudentius, Aureh'us, vid.
Acta s. Cas.^iani mart.
„ „ Laurcntii archid. (hymnus.)
,, ,, martyrum XVIII Sebast.
{hymnus.)
Vita 88. Emetherii et Celed.
Erl.-Schr.: Hertzberg, Claudianus, Ausonius u.
Prudentius. BericJit iiber d. neuere, diesel-
ben betreff. Literatur, — im Philologus. 2.
Jahrg. 3. Heft. p. 585 sq.
Prudentius episcopus Trecensis (f
861), vid. Annales Bertiniaui.
Vlta s. Maurae virg.
Przibicio == Pulkawa.
Psellus, Mich., (flor. 1100), vid.
Patria seu origines.
*) nach dem ersten Herausgeber.
502
PSEUDO — PULGAR
Pseudo- Abdias Babylonius, vid.
Acta s. Bartholomaei apost.
Pseudo-Gordianus, vid. Acta ss.
Placidi, Eutychii.
Rolemaeus de Fiadonibus sive
Lucensis, prior ord. praed., episc.
Torcellanus (f 1327): Annales ab
a. 1061—1303.
Petrus de Dusburg benutzte dies Werk.
Ausg.: 'Lugduni, typis Jac. Eoussain
1619. 8«. — »m Bibl. PP. max. Lugd.
XXV. p. 949. — * mit Beseitigung der Lucken
in den vorhergehenden Ausg. ap. Muratori,
scr. rer. Ital. XI. p. 1249-1306. Vgl. Fa-
bricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 21, wo verschiedene Lesarten
angegeben sind.
^ri.-iSc/.r.; Qnetif et Echar d, script. ord. praed.
I. p.541.
Historia ecclesiastica. Li-
bri 24 a Christo nato — 1313.
Gedenkt der Papstin Johanna, fortgesetzt bis
1361 von Henrieus dapifer a Diessenhofen,
Domherrn zu Constanz. Keicbbaltig, ausgestattet
mit vielen genealog. Notizen.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
6126; — sec. XV. 6127. c. cont. — Martin
V; — sec. XV. 5125 A. ad Bonif. VIII. —
Mvinchen, Hofbibl. — Mailand, bibl.
Ambros. — Padua.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital. XI.
p. 753-1242. — Extracta de chronica de
gestis summorum pontificum et occurrentibus
tempore eorundem super Roberti Guiscardi
genealogia 'ed. Hieron. Surita. Caesarau-
gustae 1578. fol. — 'ap. Schott, Hispania
illustr. IIL p. 372-384. — »ed. Graevius,
thesaar. Siciliae V. — Aliud. excerptum
super genealogia Caroli regis Siciliae ap.
Duchesne, script. hist. Franc. V. p. 893. —
Vita Clementis papae V ap. Baliize, vit.
pap. Avenionens. I. p. 23. — Die Vitae
der UbrigenPdpste exPtolemaei continuatore
•ed. Papebroch m Propylaeo ad AA. SS.
n. p. 75 sq., et *Baluze, vit. pap. Avenio-
nens. — ^hieraus viederholt ap. Muratori,
script. rer. Ital. III. 2. p. 502.
Erl.-Schr.: Docen, B. .1., Ileinrichs Truchsessen
zu Diesenhoven Kortset/.ung des grossern
Geschichtswerks des Ptolomaeus Lucensis v.
J. 1338-1361 — m Pertz' Archiv II. p. 26.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 20.
Tfippen in Scriptores rer. Prussicar. I. p. 4.
Vgl. Acta Bened. XII.
„ Johannis .XXII.
Ptolemaeus Lucensis = Ptolemaeus
de Fiadonibus.
Pucci, Antonio (f 1373): Guerra
tra' Fiorentini e' Pisani dal 1362
al 1365, scritta in ottava riraa.
Pacci ist der frUheate italieniscbe Satiriker.
Ausg.: (ap. Luigi) Delizie degli eruditi
Toscani VI. p. 189-266.
Vgl. Vlllani, Giov.
Puchelep, Joh., vid. Res Misnicae.
Piiechl, in diesem, ist begrifFen
des Romischen Kiinigs verantwor-
tung aufF die Clag, so der Kunig
vonFrankreich iiber den Romischen
Ktinig aufF diesem Reichstag zu
Costenz den Churfursten, Fiirsten
vnd .Stennden des heiligen Reichs
unpillichen und mit Erdichten wor-
ten gethan hat.
Ausg.: 8. 1. et a. (1507.) 4».
Pulcl, Luigi: Li fatti di Carlo
magno et de suoi Paladini, in ot-
tava rima.
Ausg.: Venetia 1481. fol.
Pulex, Confortus, Vicentinus: Hi-
storiae Vicentinae ab a. 1371 us-
que ad a. 1387 fragmenta.
Ausg.: primum ap. Muratori, rer. Ital.
scr. XIU. p. 1237-1270. Vgl. praefat. ihid.
p. 1233.
Pulgar, Hernando da, Staatsrath,
Geheimschreiber Ferdinands u. Isa-
bellens (f 1531): Cr6nica de los
Reyes Don Fernando y Dona Isabel.
Endigt 1490. Der Stil gut, die Erzahlung kurz
und langweilig. Man hielt friiher mit Uurecht .\n-
tonio de Nebrixa fiir den Verfasser.
Ausg.: unt. d. Tit.: 'Chronica de los
muy altos y esclarecidos reyes catholicos
don Fernando y dona Ysabel . . . compuesta
por el maestro Antonio de Nebrixa.
Valladolid, en casa de Sebast. Martinez
ario de 1565. fol. — ^Dasselbe Werk wie
das vorhergehende, aber unter d. Navien des
wahren Verfass. u. mit Verjnehrungen, be-
titelt: compuesta que fue en romance por
Hernando de Pulgar . . . vista por don
Hernando de Aragon, ar(;obispo de (^ara-
gocja . . . con una sumaria adicion des las
otras conquistas. (^aragotja en casa de
Miguel da Suelues alias Capilla, 15G7. fol.
— unt. d. Tit.: *Cr6nica de los senores
reyes cat61icos don Fernando y doiia Isabel
de Castilla y de Aragon, escrita por su
cronista Hernando del Pulgar, contexada
con antiguos manuscritos y aumentada de
varias ilustraciones y enmiendas. Valencia,
Benito Monfort. 1780. fol. Schone Ausgabe.
Vebers.: latein.: 'Aelii Autonii Ne-
brissensis rerum aFerdinando etlsabella
.... gestarum decades II, et belii Nava-
rien.sis libri H. Accedunt Roderici chro-
nica, libri IX et Ostrogothorum, Hugnorum,
Vandalorum aliorumque historia. Apud Gra-
PULGAR — QUOMODO
503
natam 1545. fol. Selten. — "^ibid. 1550. 8».
— *ap. Bel, rec. Hispanic. script. II. No.
12. p. 1073. — *ap. Schott, Hispania il-
lustr. I. p. 786.
franzosisch: Francfourt 1573.
^W.-iScAr.;' Brinckmeier, Ed., Abri.ss der spa-
nischen Nationalliteratur. Leipz. 1844. p. 126.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VI. 1.
p. 263-266.
: Los claros (28) varones
de Espaiia y las treyenta y dos
cartas.
Trefflich jre.sehilderte Biographien.
Ausg.: ^AJcala de Henares, Miguel de
Guia 1524. kl. 4». Selten, dem Nicol. An-
tonio unbehannte Ausg. — *Zamora 1543.
4». - «Valladolid 1545.4». — *wiederholt
Amberes 1632. 8». — *i«. unl. d. Tit.:
Claros varones de Castilla y letras. Madrid
1775. 8»; «1789. kl. 8». —
Uebers.: lateinisch mit Petri martyris
epistolis. Amstelod. 1620. fol.
Vg\. Cronica del gran capitan Don
Gonzalvo de Cordova.
Epistolae Ferdinandi de Pulgar.
Pulgar, Hernando Perez da : Coro-
nica Uamada las dos conquistas
dal reyno de Napoles, donde se
cuentalas altas y heroycas virtudes
del .... rey don Alonso de Aragon,
con los hechos y hazanas marauil-
losas que en paz y en guerra hizo
el gran capitan Gou^alo Hernandez
d'Aguilar y d' Cordova; con las
claras y notables obras de los ca-
pitanes don Diego de Mendo^a, y
don Hugo de Cordona, el conde
Pedro Nauarro, Diego Garcia Par-
cedes y de otros valerosos capi-
tanes de su tiempo.
Es ist nicht sicher, ob dieser Ilernando Pe-
rez de Pulgar u. Hernando da Pulgar, der
Verf. der voraufgehenden Werke, ein u. dieselbe
Person sind.
Ausg.: Caragoca, Agostin Milla 1559.
kl. fol.
Pulkawa, Pfibik, de Tradenina
(t 1380): Cronica Boemorum. 700
—1330.
Ein bohmisches Fiirstenbuch und insofern der
Kern der vorziiglichsten bohmischen Zeitbiicher.
Gcsundes Urteil. Auch fiir brandenburgische Ge-
schichte bedeutend.
Handschr.: vglch. iiber sie Palacky,
Wiirdigung p. 178. — Leipzig, Univ.-Bibl.
1328. 22. — Prag, Un.-Bibl. I C 24.
chart. fol. sec. XIV; — I D 1374. (hier-
nach edirte Dobner). — Briinn, Standeb.,
Cerronis Nachlass No. 328.
Ausg.: ^unt. d. Tif.: Chr onicon Bohe-
micum anonymi ab orig. ducum Bo-
hem. ap. Mencken, scr. rer. Germ. ni. p.
1618. — *ap. Ludewig, reliq. mss. XI. p.
128 (reichen beide nur bis 1329.) — * bessere
Hecension ap. Dobner, monumenta HI.
p. 72-290, viele Fehler. — Bruchstiick inScri-
ptor. rer. Prussicar. I. p. 247. 248.
Uebers.: bbhmisch, hrsg. von Fr. Pro-
chazka. 1786. 8».
Erl.-Schr.: Palacky, Fr., Wiirdigung der alt.
bohm. Geschichtschr. Prag 1830. p. 173.
Anonymi continuatio
chronici Bohemici. 1126 — 1162.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. III.
p. 1800. Vgl. andere Fortsetzungen unter An-
nales patrio sermone scripti.
Purchardus monachus Augiensis,
vid. Burchardus mon. Aug.
<^.
Qualiter Normanni civitatem An-
degavensem ceperunt et ab ea per
Carolum Calvum expulsi sunt a. 872.
Ausg.: ex chron. S. Sergii Andegav. ap.
Duchesne, scr. rer. Fr. II. p. 400.
Quirini, Vincenzo (legatus Vene-
tus): Rilatione a Massimiliano im-
peratore 1' anno 1506.
Hochst interessant; sie bezieht sich auf die ge-
sainmten damaligen Vcrhfiltnisse d. deutechen Reichs
unter Maximilian I.
Ausg.: ed. Chmel in Schmidfs Zeitschrift
fiir Geschichtswissenschaft II. p. 273-288;
334-366.
Quirinus, Thad., patricius Vene-
tus: Oratio gratulatoria ad Frideri-
cum III imp. Roma a coronatione
venientem nomine suae reipubl. 1450.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Striive II. p. 42-47.
QuomodoNomenoius,tyrannusBrit-
tonum, de quatuor episcopatibus
fecit septem tempore Karoli Calvi,
regis Francorum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Frauc. scr.
n. p. 407.
504
RABANUS — RADULPHUS
».
Rabanus Maurus, vid.
Acta ss. Marcellini et Petri (Jtjfmnus.)
De s. Venantio alio.
Epitapbium Einhardi.
,, „ Lotharii imp.
Martyrologium b. liabani M.
Translatio s. Alexaiidri.
Vita b. Uabani Mauri.
Rabler, Joh. , u. i. Dr., Maximi-
liani imp. secretar.: Oratio ad prin-
cipem et senatum Venetum habita
a. Chr. 1507. die 27. Junii.
Axug.: s. 1. et a. (1507.) 4».
Radbodl annotatio, vid. Adnotatio.
Radbodus episc. Noviomensis (f
1098), vid.
Vita s. Godebertae.
,, ,, Medardi ep. Nov. {vita alia.)
Radbodus episc. Traiect. (f 917),
vid.
Vita 8. Araalbergae {sermo.)
„ ,, Lebuini (ecloga.)
„ ,, Suiberti {sermo.)
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 243.
Histoire lilt^raire de la France VI. p. 158 sq.
Vita R. Radbodi.
Radevicus, vid. Otto Frisingensis.
vid. Vita s. Pardi episc.
Radulfus, vid. auch Rudolphus.
Radulfus Bocking, ord. praed. (flor.
1270), vid. Vita s. Ricnardi episc.
Cicestr.
Radulfus Cadomensis {Caen, f p.
1130): GestaTancredi Siciliae regis
in expeditione Hierosolymitana ab
ipso belli sacri exordio ad a. 1108.
Wahrhafle Er/.&blung, gute Sprache.
Handschr.: Briissel, ehem. Gemblour.s>
mbr. .lec. XII. 4". Original.
Aasg.: 'ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 108-210. — *wiederholt ap. Mtiratori,
8cr. rer. Ital. V. p. 28.5-333.
Uebera. : RaouldeCaen, faits et gestes
du prince Tancr^de pendant rexp^dition
de J^rusalem. Trad. et publ. par Guizot,
collection XXIII. p. 1-294. Paris 1825.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
11. 2. p. 291.
Radulfus
\ Cluniacensis
) monachus
(flor. 1156),
vid. Vita b. Petri Mauricii.
Radulphus Coggeshalae abbas Ci-
sterc. ord. (cca. a. 1228): Chroni-
con Anglicanum. 1066—1200.
Auch fiir die Kreuzziige wichtig.
Handschr.: London, brit. Mus. Cotton.
Vespas. D. X.
Ausg.: 'ap. Martene et Durand, ampl.
coll. V. p. 801-870. — ^ein TheU ap. Bou-
quet, rec. XIH. p. 217-220; XVm. p. 59-
120.
• Chronicon terrae sanctae
seu Libellus de expugnatione terrae
sanctae per Saladinum. 1187 —
1191.
Nicht urrersriebiK; d. Verf. wjir Augenzjuge.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Vict. sec.
XIII. No. 476 (1187-1200.)
Ausg.: ap. Martene et Durand, ampl.
collect. V. p. 547-582.
Libellus de motibus An-
glicanis sub Johanne rege, 1213 —
1216.
Fragment.
Ausg. : ap. Martene et Durand , ampl.
collect. V. p. 871-882.
Radulphus de Diceto , decanus S.
Pauli Londoniensis (cca. 1210): Ab-
breviationes chronicorum et Yma-
gines historiarum. 589 — 1198 et
1148—1200.
Handschr.: London, Bibl. d. Erzbisch.
V. Canterl)ury in Lambethhouae (opera)
sec. XIII. 8».
Ausg. : ' ap, Twysden, hist. Anglic. script.
p. 429-710. — *Ymagines hist. auch ap.
Selden, corp. hist. Angl. p. 526. — Theile
der letztern ap. Bouquet, rec. XIII. p. 183-
205; XVII. p. 616-660.
Historia compendiosa de
regibus Britonum us ^ue ad a. 689.
Ausg.: ap. Gale, hi.st. Brit. script. p. 553-
559.
Historia sedis Cantuarien-
sis, seu Annales archiepiscoporum
Cantuariensium.
Wurdc frlihcr dem Stepbanag de I..ang-
thon zugcschricbcn.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
677-693.
Indiculus de successionear-
chiepiscoporum Cantuariensium et a
quibus apostolicis pallia suscepe-
runt.
Kar ein Auszug au8 d. vorhergehenden Schrlft.
RADULPHUS — RAIMUNDUS
505
Jusg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
87-89.
Series causae inter Henri-
cum regem et Thomam archiepi-
scopum Cantuariensera.
Ausg.: ap. Twysden, hist. Angl. script. I.
p. 711-720.
Erl.-Sch.: Wright, Th., biographia Britanmca
liter. II. p. 413-415.
Radulphus de Glanvilla (f 1190):
Tractatus de legibus et consuetudi-
nibus regni Anglie, tempore regis
Henrici II compositus.
Ausg.: 'Londini, in aedibus Rich. Totteli.
12ino. (1554?) — *tractatus ... qui nunc
impriraitur post 50 annos a priori et prima
impressione (Londini) in aedibus Thom.
Wight. 1604. 12™o. — ^wiederholt mit Weg-
lassung der Vorrede Londini 1673. 12 mo.
— * in Traites sur les coutumes Anglo-Nor-
mandes, publies in Angleterre depuis ie
XI -XIII. siecle par Houard. Rouen
1776. 40. I. p. 373-581. — *cum codd.
Harl. Codd. Bodl. et Mill. coUatus, ed. Joh.
Rayner. Londini 1780. 8«.
Uebers.: english by John Beames. Lon-
don 1812. 8».
Erl.-Sehr. Wright, Ranulph de Glanvilje in his
Biographia Britannica Hter. 11. p. 275-280.
Radulphus de Hygden, Cestrensis
monachus (f cca. 1367): Historia
polychronica seu Polycronycon ab
0. 'C. — 1367.
Diese beriihmte Chronik iibersetzte ins Engl. u.
fUhrte bis 1387 fort Johannes rte Trevisa; Cax-
ton iiberarbeitete und vertnehrte sie mit einem 8.
Buche oder einer Forts. v. I3S7-1460.
Handschr. : B r ii s s e 1 , burgund. Bibl. mbr.
sec. XIV. fol., reicht bis Clem. VI. —
Paris, k. Bibl. sec. XIV. No. 4922. 4923 bis
1377; — St. Germ. fol. chart. sec. XV. No.
433. (bis 1367.) — Oxford. Magdalen
College 2238. 98; — 2288. 147.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Polycronycon, con-
teynyng the herynges and dedes of many
tymes, in 8 books ; translated from the
said Radulphus Hygden, monk of Chester,
by sir Joh. Trevisa. (Westminster) 1482.
fol. — * nachgedruckt Westmestre 1495. fol.
— Die 6 ersten Biicher, relchend bis 1065,
auch ap. Gale, hist. Brit. script. p. 179-287.
Erl.-Schr.: Monumenta histor. Britann. 1848.1.
peneral introduct. p. 3-5.
Radulphus de Noviomago, vid. Vita
b. Alberti Magni (legenda.)
Radulphus Glaber = Rudolphus
Glaber.
Radulphus Mediolanensis, vid. Sire
Raoul.
Radulphus Niger, du comte de
Suffoik (cca. 1206): 1° Chronicon
succinctum de vitis imperatorum
et tam Franciae quam Angliae re-
gum, a Christo incarnato usque ad
a. 1206 5 — 2° Chronicon a C. M.
— 1161, continuatum usq. ad 1178;
— 3'' De regibus Angliae a Gu-
lielmo primo ; — 4° Initia regisHen-
rici tertii.
Ausg.: unt. d. Tit.: The chronicles of
Ralph Niger new first edited by .... Rob.
Antrusther. London, Caxton society 1850. 8'.
Radulphus S. Trudonis, vid. Rudol-
fus abbas S. Trudonis.
Ragimbertus abbas Leuconaensis
(saec. VIIH vid. Vita s. Walarici.
RaguelpresbyterCordubensis (flor.
960), vid. Acta s. Pelagii mart.
Raimundus Agilaeus = Raimundus
de Agiles.
Raimundus Bernardi, consiliarius
regis Franciae, legatus a. 1383 ad
imperatorem: Oratio coram Wen-
cesiao imp. pro Clemente papa VII
contra Urbanum VI.
Ausg.: ap. Martene et Durand, thes. anec-
dot. n. p. 1120.
Raimundus de Agiles, canonic. Po-
diensis: Historia Francorum qui
ceperunt Hierusalem a. 1095 — 1099.
Reines, elegantes Latein, jedoch ohne Plan u.
Ordnung geschrieben. Der Verf. war .Augenzeuge.
Handschr.: London, brit. Mus. Harl.
4340 (lib. I. c. ult. — lib. IX. c. 11) sec.
XII. — Paris, k. Bibl. sec. XIH. 5131.
3; sec. XV. 5131. A; — sec. XUL 5132;
5511 A. — Arsenalbibl. hist. lat. No. 103.
sec. XII.
Ausg.: ap. Bongars, gest. Dei per Fran-
cos L p. 139-183.
Uebers.: trad. en fran^. par Guizot, in
dessen CoUection XXI. p. 227-397 (Paris
1824.)
Erl.-Schr.: Barth, Casp., notae in eund. ap. Lu-
dewig, reliq. mss. IIL p. 230.
Pabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Man.si VL p. 37.
Raimundus}^^5?PVg'|Wc?.
Vita b. Agnetis virg. Montepol.
,, Catharinae Sencns.
Raimundus Hugonis ord. praed. in
conventu Brageriaci (cca. 1368),
vid. Vita s. Thomae Aquinatis {hist.
transl. — miracula.)
Raimundus monachus S. Andreae
Avenion. (1087 flor.), vid. Vita s.
Pontii abbatis.
506
RAINALDUS — RATPERTVB
Rainaldus abbas Vi- \
zeliacensis = jif \ 129), vid.
Rainaldus archiep.! Vita s. Hug-o-
Lugdunensis = /nis abb. Clu-
Rainaldus de SemurA niacensis.
monach. Cluniac. /
Rainaldus archidiaconus adS.Mau-
ritium Andegavensem: Chronicon
breve a. 320—1085.
Ausg.: 'ap. I. Durant. recxieil d'ancienne8
acte.s II. p. 24. — *Bruchstuck ap. Bouquet,
rec. XII. p. 478.
Rainaldus episc. Lingonensis (cca.
1080), vid. Vita s. Mamantis.
Rainaldus subdiaconus Casinens.,
vid. Vita s. Benedicti Casin.
Rainerius / ^^ . . _ .
o . = Keinerms, Kemerus.
Ramerus * '
Ralnoldus = Rainaldus.
Ralph de Coggeshale = Radulphus
Coggeshalae.
Ralph de Diceto = Radulphus de
Diceto.
Ralph Higden = Raddphus de
Hygden.
Ralph Niger = Radulphus Niger.
Rambaldis, vid. Benevenutus de
Rambaldis.
Rampertus episc. Brixien.sis (flor.
838), vid. Acta s. Philastri {transl.)
Rangerius, vid. Vita s. Anselmi
episc. Lucensis.
Ranieri Sardo, vid. Sardo.
Ranulphus = Radulphus.
Ranzanus, Petr,, (nat. 1428 Pa-
normi in Sicilia, legatus regis
Matthiae et episc.Lucenae, f 1492):
Epitome rerum Hungaricarum per
indices descripta seu Liber anna-
lium de rebus Hungaricis.
Nur eprachlich bedeutend.
Ausg. ■■ ' edid. Joh. Sambucus c. aliis
rerum Hungaricar. scriptoribus. Viennae
1558. fol. — *unt. d. Tit.: epitome rer.
Hnng. ed. Luc. Pecbius. Tyrnaviae 1579.
8*. — »Budae 1746, 4". — *ap. Bongar.s,
scr. rer. Hung. p. 202-268. — * ap. Schwandt-
ner, scr. rer. Hung. I. p. 322-412 ed. Lips.
(•L p. 405 ed. Vienn.)
JSrl-Schr.: Fabricius, bibl. ined. et inf. latini-
tati« ed. Mansl V. p. 274-277.
Han er, de scriptoribus rerum Htuitrar. Viennae
1771. p. 62-66.
Vgl. Vita b. Margaritae Hunpar.
,, s. Viiicentii Ferrerii.
Raoul de Caen = Radulfus Cado-
raensis.
Raphael de Caresinis j ^{d^ Dan-
Raphaynus Caresinus i dulo.
RaphaelMaphaeus j=Maphaeus,
RaphaelVolaterranus ' Raph.
Rastell, John (f 1536 a Londres) :
The pastjrae of people; the cro-
nycles of dyvers realmys, and most
specyally of the realme of Englend.
,His worli is of little value.' Mon. hist. Brit.
Ausg.: 'London, printed by J. Rastell
1529. fol. — >edited by T. F. Dibdin.
London 1811. 4».
Ratbodus = Radbodus.
Ratherius Veronensis episcopus (f
974): Itinerarium Romam.
Ausg.: ap. Dacherj, spicileg. I. p. 379-
384.
Erl.-Schr.: De Ratherio ep. Veronensi, ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. .saec. V. p. 478-487.
Fabricius, bibl. Tned. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 52.
Vogel, RatheriuB von Verona n. das 10. Jahr-
hundert. Jena 1854. 2 Bde. 8o.
Vgl. De 8. Metrone.
Epistolae Ratherii.
Fragraenta Ratherii.
Vita s. Ursmari abb. (vita alia.')
Rathsannalen , Gorlitzer. 1488 —
1496.
Verfasser scheint der BUrgermeister Bernhard
Melzer in Gorlitz (t 151;;) gewesen zu sein.
Handschr.: Gorlitz, Rathsbibl. chart.
fol.
Ausg.: ed. J. L. Haupt in Scriptor. rer.
Lusaticar. Gorlitz 1841. H. p. 3-390 m.
Erlaeuterungen p. 392-453.
Vgl. Hasse, Joh.
Ratlo deciinae a. 1313 collectae.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 557-
560.
Ratpertus, (f saec. IX. fin.): Ca-
sus S. Gaili sive Liber de origine
(614) et diversis casibus monasterii
s. Galli in Alemannia usque ad ab-
batem Bernhardum seu a. 833.'
Wichtigfilr Sagen-, iSitten- undKulturgeschichte.
Ausg.: 'ap. Golda.st, scr. rer. Alam. I.
p. 19. (*ed. Senckenberg I. p. 1.) Nicht ge-
treu. — *2um Theil ap. Duchesne, scr.
hi.st. Franc. IIL p. 481. — *ed. Ild. ab
Arx ap. Pertz, mon. Germ. II. p. 59-74. —
^hieraus ap. Migne, patrologia CXXVI. p.
1055-1080.
Srl.-Sehr.: Bfihr, Oeseh. der rSmlsch. Liter«t.
im karoling. Zeitalter p. 839.
RAULIN — REGINO
507
Damge etMone, scriptores rer. San-Gallen-
siuin — in Pertz' Archiv III. p. 24S.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 54.
Histoire litt^raire de la France V. p. 637.
Rettberg, Deutschlands Kirchenge.=chichte
II. p. 116.
Vgl. Casus S. Galli.
Raulin, Joh. , vid. Vita s. Ludo-
vici IX.
Raveneau, leh., religieux de Tab-
baye de St. Wandrille (1467), vid,
Chronique abregee du roi Richard,
Ravennus episc. Arelatensis (450),
vid. Vita s. Hilarii Arelatens.
Raymundus == Raimundus.
Raynaldus = Rainaldus.
Razzi, Silvan., abbas Camaldulen-
sis, vid.
Vita b. Alberti eremitae.
„ a. Johannae virg. Baln.
„ n. Oringae.
„ b. Tomasii erem.
,, s. Roraualdi {tranal. und mait.)
Rebdorf, vid. Henricus de Reb-
dorf.
Recepta et expensa a. 1234 inter
Candelosam et Ascensionem.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 226-
251.
Recepta magna de termino Ascen-
sionis a. Dom. 1238 mense Mayo,
et magna expensa.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 251-
260.
Recuperatus de Petramala, vtd.
Vita b. Ambrosii Sansed. {summar.)
Redmannus, Rob., vid. Memorials
of Henry V.
Regan, Maurice, secretaire de
Dermod Mac - Murrough , roi de
Leinster: Histoire d'lrlande.
Irlandisch geschrieben, nurnoch ein Fragment
von 1167-1173 vorhanden. Zuerst ins Franzos. und
hieraus ins Englische iibersetzt; letztere Uebers.
Bteht
Ausg.: ap. Walter Harris, Hibernicat
'Dubi. 1757. fol. p. 1-22 {^iciederholt ihid.
1770. 8».)
Reges Francorum a Chlothario II.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. U. p. 307.
308.
Reginaldus monachus Dunelmen-
sis (cca. 1165), vid.
Vita s. Cuthberti (libeUua.)
„ ,, Godrici.
Regino Ppumiensis abbas (t9l5):
Chronicon sive Annales non tam
de Augustorum vitis quam aliorum
Germanorum gestis et docte et
copiose disserentes. A Christo
nato usque ad a. 905.
Von einem Anonymus (nach Vossius de histor.
latin. med. aevi II. p". 318 ohne Grund ein gewisser
Romerius; wahrscheinlich ist der Verf. d. spatere
Erzbischof Adalbe rt von Magdeburg; vgl. auch
Annales Ausienses, u. Annales S. Maxim.
Trev.) bis 967 fortgesetzt. Die (Tlanbwiirdigkeit
wird viel zu hoch angeschlacren. Diirrer Stil.
Handschr.: behandelt Pertz in Archiv
III. p. 230. 291, ausfuhrlich V. p. 759. VH.
p. 381. XI. p. 299, -mon. Germ. I. p. 539.
VII. p. 381. XI. p. 299, mon. Germ. I. p.
539. — V. Aretin, Beitrage VH. p. 239.
Av^g.: ^(ed. Seb. de Rotenhan.) Mogunt.
I. Schoeffer 1521. fol. — *ap. Schard, chro-
nographi 4 p. 14, schlecht. — *ed. Pistorius,
scr. rer. Germ. I. p. 1. {*ibid. ed. Struve
I. p. 1-112; voll von Fehlem.) — *cum
chronico abbatis Urspergens. Argentorati
1609. fol. — *ap. Pertz, mon. Germ. I, p.
537-612; die Fortsetzung p. 614-629. VI.
p. 620. — 'ap. Migne, patrologiae cursus
CXXXII. — 'Excerptum de Norman-
norum gestis a. 812 890 ap. Ducheane, hist.
Norm. script. p. 7-13.
Uebers.: deutsch von E. L. Diimmler,
Berlin 1857. ^». (Geschichtschreiber der d.
Vorzeit. IX. Jahrh. 14. Bd.) — die Fort-
setzung deutsch von M. Biidinger. Ber-
lin 1857. 8». {Ibid. X. Jahrh. 1. Bd.)
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Litera-
turim karoling. Zeitalter p. 184186; 535-538.
C o n t z e n , Geschichtschreiber der sachsischen
Kaiserzeit p. 92.
Diimmler in der Vorrede zur Uebers. der
Chronik.
de Arnulfo rege dissert. p. 174. 175.
DiimgeetMone, Reginonis Prumiensis chro-
nicon, — in Pertz' Archiv III. p. 230.
Giesebrecht, W., Geschichte der deutsch.
Kaiserzeit. Braun.=ichw. 1855. I. p. 740. (2.
Aufl. II. p. 53-55; 579.)
Hausser, L.., die teutschen Geschichtschrei-
ber. Heidelberg 1839. p. 45.
Hoheneicher, noch eine Stelle des Regino
Prumiensis chroniconbetr., — in Pertz' Arch.
IV. p. 554.
Maurenbrecher, W., d. KaiserpolitikOttosI,
— in Sybel's histor. Zeitschrift. 1861. 1. H.
p.t24. 153.
Rudhart, G. Th., ist die Altenburg bei Bam-
berg wirklich das Castrum Babenbergk Re-
Kino's zu den Jahren 902. 906 u. die civitas
Papinberc der Urkunde v. Jahre 973? Bam-
berg 1835. (Progravim des Lyceums.)
Schlosser, Weltgeschichte f«lr das deutsche
Volk VI. p. 162.
Schiiz, H. , commentar. criticns de scriptis
et scriptor. histor. Ulmae 1763. p. 150-154.
Semler, Versuch den Gebrauch der Qaellen
der mittlern Staats- u. Kirchengesch. zu er-
leichtern p. '8.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 1.39. 140. 18.=>. 186.
Wyttenbach, einige Worte iib. einen vor-
ziiglichen Codex Ms. der Chronik des Re-
gino, — in Pertz' Archiv II. p. 229.
noch ein Wort iiber Regino und d. Ur-
schrift seiner chronica, — ibid. III. p. 291.
Libri duo de synodalibus
causis et disciplinis ecclesiasticis
508
REGISTRUM — REIMCHRONIK
iussu dom. rever. archiep. Trever.
Ratbodi ex diversis sanctorum pa-
trum conciliis atque decretis col-
lecti.
Verfasst um 906.
Handschr.: Arras, Stadtbibl. mbr. sec.
XI. 4». No. 675.
Ausg.: ' ed. Joach. Hildebrand. Helmstad.
1659. 4". Text v'illkiirlivh geiindert. — *cura
Steph. Baluzii. Paris. 1671. 8». — ^icieder-
holt Viennae 1765. 4". — *u. ap. Harzheim,
concil. Germ. II. p. 438. — *rec. et an-
notat. dupl. adiec. F. G. A. Wasserschleben.
Lipsiae 1840. 8». 3 Thlr. In der Vorrede
spricht d. Ilerausg. iiber d. Lehensumst. des
Abies Regino u. iib. die Quellen, aus denen
er schopjte.
Becens. von Zachariae in Heidelberger
Jahrbucher. 1840. p. 914.
Erl.-Schr.: Bahr. OJesch. der rBmisch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 53.").
Registrum bonorura domusD. Flo-
rencii, ab ipsis fratribus emptorum
de propriis pecuniis. 1391 — 1493.
Ausg.: ap. Dumbar, analecta I. p. 224-
244.
Registrum EleemosynariaeD.Pauli
Londinensis.
Ausg. : now first print. from a ms. in the
Harl. Coll. of the brit. Museum .... with
notes by miss Hackett. London 1827. 4*.
Privately printed.
Registrum episcopatus Moravien-
sis, e pluribus codicibus consarci-
natum circa a. 1400, c. continuat.
diplomatum recentiorum usque a.
ie23.
Ausg. : edit. by Cosmo Innes. (Edinburgh)
print. for the Bannatyne club. 1837. 4*.
Registrum fratrum minorum Lon-
doniae.
Eine Spezialgeschichte d. Minoriten nfibst werth-
vollen Beilafipen.
Ausg.: ed. by J. S. Brewer unt. d. Col-
lectiv-Tit.: Monumenta Franci.scana z»i Rer.
Britann. raed. aevi scriptores or chronicles.
1858. Tom. IV.
Becens.: v. Sybel, histor. Zcitschr. 1859.
p. 559.
Registrum redituum, decimarum
et exactionura ad episcopura Ros-
kildensem in Selandia, Meonia et
Rugia pertinentium circa 1370.
Ausg. : ap. Langebek , scr. rer. Danic.
Vn. p. 1-1.^)2
Registrum Wiltunense, Saxonicum
et Latinum, in museo Britannico
asservatum, ab a. regis Alfredi 892
ad a. regis Edwardi 1045.
Ausg.: nunc demtjm uotis illustraverunt
J. Ingram, Sh. Turner etc. Londini, typis
Nicholsianis 1827. fol. XI et 56 pag.
Regula monasterii s. Caesariae
, sive Statuta sanctarum virginum
a s. Caesario ep. scripta.
Aus(). : in AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p.
730-737.
Regum (i. e. Ludovici IX — Ca-
roli IV; 1226 — 1327) mansiones et
itinera secundum adscriptas cuique
instruraento loci et teraporis notas
explicata.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 406-
499, c. indice mansionum p. 500-512.
Reikdaela-Saga = Saga af Vo-
mundi.
Reimannus, vid. Vita s. Cadroae
abbatis.
Reimbaldus praepositus S. Joh.
Leodiens. (cca. 1115), vid. Vita s.
Maioli.
Reimchronik der Herzoge von
Braunschweig s. Braunschweigische
Chronik, s. Chronicon principum
Brunsvicensium rhythraicura.
Sehr beachlenswert; in niedersachsischen Rei-
men, auf Befehl Her/.o(fs Albrecht (f 1279) verfasst.
Ausg.: 'edid. Just. Gobler (in d. Sprache
seiner Zeit ubertragen.) Francf. a/M. 1566.
fol. — 'wiederholt ap. Leibnit., saript. rer.
Brunsv. III. p. 1-147 u. gegeniiber jenem
Texte ein Wolfenbiittler Mpt. der Chronik.
Ungeniigende Ausgaben, reichen nur bis 1218.
— »edid. K. F. A. Scheller, de Kronika
fan Sassen in Rimen, fan Wedekind went
up Albrecht fan Brunswyk. 1279. Bruns-
wyk 1826. 8». 1'/, Thlr. Oldchfalls unge-
niigend.
Erl.-Schr.: Cohn. A. L., de rebus inter Henric.
VI imp. et Henricum Leonem actis dissert.
Vrati.slav. 1856. 80. p. 18-24. Verglricht dai
chron. rhythm. mil d. Ohronicon Stederburgente.
Lappenberg, die alte Reimehronik d. Herz.
von Br., — in Perlz' Arch. VI. p. 390 403.
StrBmbeclt in Brauuschweigisches Magazin.
1826. H. XIV. p. 207.
J'gl. Chrouicon l^oppprovii.
Reimchronik des Appenzeller Krie-
ges. Von einem Augenzeugen ver-
fasst u. bis 1405 fortgesetzt.
Auig.: m. Anmerkungen hrsgegb. von
Ildeph. von Arx. St. Gallen 1830. 8«. 1'/,
Thlr.
Erl.-Sehr.: Der .\ppeniellerkrieg; big z. Schlacbt
am Stoss. 140U-1405, — m Helvelischer Al-
manach fUr 1801. p. 1-40.
Neue Beiirfigc z. Gesch. des sogen. Appen-
zellerkrieges v. J. 1405 liOS. Hrsg. von C.
Wegelio. St. GaUen u. Bern VMA. 8».
REIMCHRONIK — REINERUS
509
Reimchronik, deutsche.
Handschr.: Kopenhagen, Univ.-Bibl.,
A.-Magn. Stg. mbr. fol. 32.
Ausy.: ap. Nyerup, symbol. ad literat.
Teutonicam.
Reimchronik, hamburgische, vom
J. 810 bis zum Tode Graf AdolfsIV
von Holstein (f 1261.)
AXLsg.: ^ap. Lappenberg, hamburg. Chro-
niken. Hamb. 1861. gr. ^». p. 218-226; vgl.
Vorrede p. XIX-XXII. — »d. Ietzten35 Verse
vorher ap. Westphalen. mon. inedita II. p.
1583.
Reimchronik, hamburg - holsteini-
sclie, vom Jahre 1199—1231.
Fiir die Entwickelung liainburgs wichtig. Nie-
dersSchsisch geschiieben.
Handschr.: Hamburg, Stadtb., deutsche
Gesch. No. 22. fol. — Hannover, saec.
XVH.
Ausg.: ' ap. Staphorst, hamburg. Kirchen-
geschichte I. 2. p. 118. — »ap. Lappen-
berg, hamburg. Chroniken. Hamb. 1861.
p. 193-212; vgl. Vorrede p. V-XIH.
Reimchronik, hamburg - holsteini-
sche. Bruchstiicke, das Leben Graf
Adolfs IV (1239) betreffend.
Ausg.: ^ed. Waitz in Nordalbingische
Studien VI. p. 88-96. — ' ap. Lappenberg,
hamburg. Chroniken p. 213-217; vgl. Vor-
rede p. XIV-XVIH.
Reimchponik, Kastler.
Der Verf. war Abt zu Kastel 1323-13.56. Ohne
Kritik. Fiir Baiern von Interesse.
Aicsg. : ap. v. Freyberg, Sammlung II. p.
459-485.
Reimchronik, livlandische. 1143 —
1291.
Der Verfasser ist unbekannt, vielleicht Dit-
leb von Arnpeke. — Das zweit-alteste geschicht-
liche Denkmal Livlands.
Handschr.: Riga.
Ausg. : ' hrsg. v. Frz. Pfeiifer in Biblioth. d.
literar. Vereins. Bd. VII. Stuttg. 1844. 8». —
*ed. Kallmeyer In Scriptores rer. Livonicar.
1853. I. Mit vortrefflichem Commentar. —
Bruchstiicke 'ed. Lib. Bergmann wi<.
d. Tit.: Fragment einer Urkunde der al-
testen lievlandischen Geschichte in Versen.
Riga 1817. 4». Liickenhaft. — »ed. C. Ed. Na-
piersky unter den Tit.: Erganzung des von
Dr. Lib. Bergmann herausgegebenen Frag-
ments einer Urkunde der altesten lievlan-
dischen Geschichte in Versen, nach der
Heidelberger Handschr. jener Reimchronik.
Riga 1844. gr. 8». 1'/, Thlr. — »ed. Strehlke
in Scriptores rer. Prussicar. I. p. 627-645.
Erl.-Schr.i Mone in Heidelberger Jahrbiichern.
1819. No. 8. 9.
P*ucker, C. J. A., Ditleb v. Alupeke, — «n
Arbeiten der kurliindisch. Gesellschaft fiir
Literatur u. Kunst. Mitau I. 1847. p. 106.
Roth, Dichtungen XV*.
Schirren, C, der Verfasser der livlandisch.
Roimchronik — m Mittheilungen aus d. Ge-
biete der Gesch. Liv-Ehst- u. Kurlands. IS-^S.
VIU. p. 19-83.
Strnhlke I. c. p. 625-627.
Reimchronik, mecklenburgische,
vid. Kirchberg.
Reimchronik, niirnbergische. Vom
J. 129».
Ausg.: Fragmente bei Oetter, Gesch. v.
Niirnberg. H. Vers. p. 312.
Erl.-Schr.: Moiie, Quellen und Forschungen I.
p. 216.
Reimchronik vom Verlust des heil.
Landes = Poema Germanicum.
Reimchronik von Flandern. 772 —
25. Aprii 1404.
Be.steht au.s 10o69 Versen, deren Verfasser unbe-
kannt sind.
Ausg.i *nach einer niederl. Handschr.
zum erstenmale hrsg. m. Anmerk. von Ed.
Kausler. Tiibingen 1840. 8«. 5 Thlr. —
*ein Bruchstiick in Braga u. Hermode.
1812. V. p. 276.
Erl.-Schr.: Moue, Uebersicht der niederland.
Volksliteratur p. 119.
Reimchronik, Zwettler. Chronik,
das Stift Zwettl u. das Geschlecht
der Khiinringer betreffend.
Ebro, seit 12<3 der 13. Abt jenes Stiftes, gilt
als Verf. dieses Zeitbuchs; es endigt mit seinem
Tode 1304. Hat manche Fehler.
Ausg.: ^ed. J. Frast In (Hormayr's) Arfhiv
f. Geogr., Historie, Staats- u. Kriegskunst.
Wien 1818. No. 64. p. 250-252; No. 65. p.
262-264; No. 70. p. 274-276; No. 73. p.
287-290. — *v:iederh.in Hormayr's Taschen-
buch f. d. vaterlandische Geschichte. Leip-
zig 1842. XXXI. p. 4-26.
Reinerius Granchi sive de Grancis,
Pisanus, ord. praed. (saec. XIV.):
Carmen de proeliis Tusciae usque
ad a. 1342. Libri 8.
Sehr duDkel und rauh, nicht linwichtig fiir d.
Ge.schichtsforschuiig.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XI.
p. 291-356.
Reinerius monachus Sellensis (saec.
XI.j, vid. Vita s. Gisleni.
Reinerus monachusLeodiensis coe-
nobii s. Jacobi, vid. Lambertus
Parvus.
ReinerusmonachusLeodiensis coe-
nobii s. Laurentii (cca. 1190):
Breviloquium de incendio ecclesiae
s. Lamberti Leodiensis a. 1188.
Schildert den Brand der Dorakirche in Luttich.
Au^g.: ap. Pez, thes. anecd. IV. 3. p.
207.
510
REINERUS — RHAPSODIAE
De ineptiis cuiusdam idio-
tae libellus ad amicura, auch unt. d.
Tit.: De gestis abbatum S. Lauren-
tu ab a. 1027—1158.
Ist pfewissermassen eine Fortsetzunft des Ru-
pertus abl). S. Heriborti Tiutiensis.
Ausq.: ap. Pez, thes. anecdot. IV. 3.
p. 20."
De claris scriptoribus mo-
nasterii s. Laurentii Leodiensis.
Ausg.: ap. Pez, thesaur. anecd. IV. 3.
p. 17-20.
Libellus gratiarum ad b.
Laurentium super dedicatione nova,
a. 1182.
Schildert <lie neue Einweihung der Kirche des
abgebrannten St. Lorenzklosters bei Liittich.
Ausg. : ap. Pez, thes. anecdot. IV. 3. p.
197.
— Opusculum cuiusdam ad
amicum familiarem De casu fulmi-
nis super ecclesiam monasterii s.
Laurentii a. 1182.
Schildert den Brand des Lorenzlvlosters bei
Liitticb.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecdot. IV. 3. p.
187.
Erl.-Schr.: Ueber die Handschrift seiner Werke
in Lowen cf. Pertz' Archiv Vin. p. 483.
Wattenbach, neutschlands Geschichtsquel-
len p. 406.
Vgl. Vita s. Everacli.
,, „ Friderici ep. Leod.
„ „ Latnb. Leod. (triumph.)
„ ,, Reginardi.
,, ,, Theobaldi erem.
„ ,, Wolbodouis (vita alia.)
Reinerus Snoyus, md. Snoyus.
Reinhardus Reinehusensis abbas
(t IIOG): Opusculum de familia
Winzenburgensi et Reinhardi epi-
scopi Halberstadensis (f 1123.)
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 703.
Relatlo de Davide rege Tartarorum
christiano a. 122L
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. medii aevi
II. p. 1451-1454.
Relatio de fundatione Gladbacensis
monasterii, vid. Chronicon Glad-
bacense.
Relatio de origine monasterii Win-
debergensis ( Windbery bei Strau-
bing.) 1142—1167.
Bandschr.: Miinchen, k. Hofb. 22248
(Windb. 48.) mbr. sec. XII.
Ausg.: 'cd. Canisius, lect. antiq. VI. p.
400-407 (»ed. Basnage III. 2.- p. 211-215.)
— *wiederhoU in Monum. Boica XIV. p.
9-18. — *und ap. Bohmer, fontes III. p.
519-524. — ^unt, d. Tit.: primordia Wind-
bergens. ed. Jaff^ ap. Pertz, nion. scr. XVII.
p. 560-!J65. — 'Bruchstiick des 3. Cap. in
AA. SS. Boll. 14. Janr. I. p. 977 als Vita s.
Engelniari.
Relatio de Willelmo nobilissimo
comiteNormannorumbrevis, authore
anonymo.
Ausg.: ed. Taylor in his history of Gavel-
kind. London 16G8.
Relatio victoriae per FulconemAn-
degavensem comitem de Guillelmo
Pictaviae comite reportatae a. 1047.
Ausg.: 'ap. J. Besle inter probationes
Historiae comitum Pictaviae p. 357. — 'ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 29-31.
Relation de rambassade de Migon
de Rochefort, vid. Gaian.
Relationdusiege de laville d'Exeja
en Aragon par un moine du meme
monastere dependant de la Sauve-
Majeur dans les Bordelois.
Ausg.: 'ap. Estiennot, fragraens IX. p.
332. — 'ap. Bouquet, rec. XII. p. 384.
Rembertus = Rimbertus.
St. Remy, vid. Lefebvre.
Renda, Felix, vid. Vita s. Amati
ep. Nusci.
Reoldus, Bertramus, monachus
Morimund. in agro Mediolanensi
(flor. 1326), vid. Vita s. Francae.
Repgow, Eike de, vid. Chronicon
Repegovii.
Res Misnicae ab a. 1426—1488.
versioni Germanicae chronici Ve-
tero - Cellensis additae et Joanni
Puchelero adscriptae.
Handschr.: Weimar, chart. s.XV. (friiher
im Besitz von Schurzfleisch.)
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. 11.
p. 417.
Resendius, Andr., vid. Vita b.
Aegidii ord. praed,
Revelationes s. . . ., vid. unter Vita
S. . • . Vgl. auch Visio.
Revelationes Audradi Modici, vid.
Excerpta libri revel.
Reynerus = Reinerus.
Rhabanus = Rabanus.
Rhapsodiae s. publico spectaculo,
quo per septem Eiectores, Regem,
PhoeDum , Mercurium , Bacchum,
RHEGINO — RICHAEDUS
511
novem musas personatus laudes
Maximiliani ob devictum regis Bo-
hemiae exercitum Viennae a. 1504
decantatae sunt.
Atisg.: Viennae 1505. 4".
Rhegino == Regino.
Rhode, Johannes, archiepiscop.
Bremensis (1493 — 1511): Chronicon
sive Registrum bonorum et iurium
ecclesiae Bremensis.
Ausg.: excerpta ap. Leibmt., scr. rer.
Brunsv. II. p. 253-272; t>^Z. prolegom. ibid.
sect. XXIII.
Rhythmi, de s. Othmaro, vid. Vita
s. Othmari.
Rhythmus de obitu Ottonis III
imp. et electione Henrici II imp.
Merkwiirdig.
Ausy.: 'ap. Hofler, deutsche Papste I.
p. 331. — ^auch ap. Hofler, bohmische
Studien, — in Archiv f. Knnde osterr. Ge-
schichtsquell. XII. p. 316.
Erl.-Sckr.i Giesebrecht, Gesch. der deutsch.
Kaiserzeit JI. p. 26. (.2- Aufi. p. 27.)
Rhythmus in obitum Caroli Magni
auctore anonymo.
Ausg.: 'ap. Muratori, scr. rer. Ital. H.
2. p. 690. — *ap. Bouquet, rec. V. p. 407.
Rhythmus satiricus de temporibus
Rotberti regis — 1031.
Wichtig f. d. Kenntniss der Sitten jener Zeit.
Ausg.: 'ap. Mabillon, anal. vet. p. 366.
— *ap. Bouquet, rec. X. p. 93-95.
RhythmusTeutonicus Ludovici Bal-
bi filio acclamatus, cum Nortmannos
a. 883 vicisset.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: 'Eniylxioy rhythmo
teutonico Ludovico regi acclamatum, cum
Nortmannos a. 883 vicisset, ex cod. ms.
monasterii Elnonensis sive s. Amandi in
Belgio, per d. Joh. Mabillon . . . descriptum ;
interpretatione latina et commentat. historica
illustravit Jo. Schilter. Argentorati 1696.
4*. — ^wiederholt c. versione latina Jo.
Schilteri ap. Bouquet, rec. IX. p. 99-102.
Ricardus, vid. auch Richardus.
Ricardus Corinensis, monachus
Westmonaster. (cca. 135(^): Com-
mentarioli geographici descriptionis
Britanniae sub ditione Romani im-
perii.
Ausg. : ap. Bertram, Britannicar. gentium
histor. antiq. script. p. 49-60.
De situ Britanniae libri 2.
Ausg.: 'ap. Bertram, Britannic. gentium
hist. antiq. script. p. 1-48; notae p. 145-176.
— * unt. d. Tit. : The description of Britain,
translated from Ricardus of Cirencester,
with the original treatise ,de situ Britanniae'.
Edit. by H. Hatcher. London 1809. S".
M. Karte u. Facsim.
Uebers.: ^zusammen mit Richard of De-
vizes english by J. A. Giles. London 1841.
8». — ^wiederholt 1848 m Bohn's antiquarian
library IV. p. 419-500. {Dieser Band hat
auch d. Tii.: Six old english chronicles,
transl. hy J. A. G.) — ^die andere s. unt.
d. Ausgaben.
Ricardus ord. praedic: De inventa
Ungaria magnatemporeGregoriilX
(t 1241.)
Au^g. : ex bibl. Vatic. ap. Endlicher, rer.
Hung. mon. p. 248-254.
Riccardus = Richardus.
Ricemarchus episc. S. Davidis,
vid. Vita s. Davidis.
Richard de Cirencester = Ricar-
dus Corinensis.
Richard de Hexham = Richardus
Hagustaldensis.
Richard of Devizes = Richardus
Divisiensis.
Richardus abbas Vannensis, vid.
Vita s. Vitoni. i^-,r\\
_. , . .... ucca.lOlO),
Richardusarehidiacon.r^.^ y.^^ ^^
Augustae Praetoriae \ Bernardi
Richardus Augustanus) Menth.
Richardus Bardeniensis monachus:
Epistola metrica de vita et actibus
Roberti Grosthead episcopi Lincol-
niensis.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra H. p.
325.
Richardus Beere, abbas Glasto-
niensis (cca. 1503) : Terrarium coe-
nobii Glastoniensis.
Au^g.: excerpta ed. Th. Hearne. Oxonii
1726. 8". cum Johanne Glastoniensi (s. d.)
p. 287.
Vgl. Vita s. Dunstani {epistola.)
Richardus Belliiocensis (cca. 1050):
vid. Vita s. Rodingi.
Richardus canonicus Augustensis
= Richardus archidiaconus Augu-
stae Praetoriae.
Richardus canonicus S. Triuitatis
Londin. : Historia Ricardi (I) regis.
1170-1190.
512
RICHARDUS
Potrie hSlt Ricbard nir d. Verfass., Gale den
Galfridus de Vino salvo, nnt. dessen Namen
das Werk aucli publicirt vvurde.
Handschr.: London, britt. Mus. Faust.
A. VII.
Ausg.: siehe unter Galfridus de Vino
salvo, histor. Hiorosol.
Erl.-Schr.: VVriglit, Hich.ird thc Canon in his
Biogr.ipbia Biitajin. litcr. II. p. 41,5.
RichardusClaustroneoburgensiSjWJ.
Lewpoldus.
Richardus Cluniacensis monachus
seu Pictaviensis (cca. 1260): Chro-
nicon a Chr. nato — U62.
Handschr.: Bern. offeutl. Bibl. No. 575.
mbr. 8«. sec. XIII., geht bis 1162. — Paris,
k. Bibl. sec. XIII. 5014. 5. (ab O. C. —
Eugen III.); blancs mant. No. 21. (— 1173
ex cod. Petavii.)
Ausg.: ^ ab a. 754-1153 ap. Martene et
Durand, ampl. coUect. V. p.. 1159-1174. -
' aus einem andern Codex mit geringen Ver-
schiedenheiten unt. d. Tit.: (Jhronicon ab
imperio Caroli M. 800-1162 ap. Muratori,
antiquit. Ital. IV. p. 1075. — 'Bruchstiicke
ap. Bouquet, rec. VII. p. 258; IX. p. 21-25;
X. p. 263; XI. p. 285; XII. p. 411-421.
Erl.-Schr.: FabriciuR, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 75.
Richardus de Bello loco = Richar-
dus Bellilocensis.
Richardus de Devizes = Richar-
dus Divisiensis.
Richardus de S. Germano, notarius
regis Siciliae (1243): Chronicon
rerum per orbem gestarum ab ex-
cessu Guillelmi Siciliae regis. 1189-
1243.
Freie.s, unterricbtetes Urteil: die vvichtigste
Cbronilc fiir d. Gescb. Friedrich.s II. Von Gesinnung
Gibelline.
Handschr.: Middlehill, chart. 4*. ,s.
tit. : chronica Siciliae, auni 1602. — Monte-
casino, No. 450. — Palermo, bibl.
Fitalia. — Rom, bibl. Barberini No. 1235.
Augg.: 'ap. Uglielli, Italia sacra III. p.
953 (*ed. nov. int. anccdota llgh. X. p.
173.), sehr schlecht u. verstumvielt. — ^cor-
recter ap. Muratori, scr. rer. Ital. VII. p.
963-1052. — *ed. Carusius, bibliotheca Si-
cula II. prs. 1. — *ap. Gattula, accessiones
II. Beste Ausg. — 'Raccolta di croniclie,
diari etc. Napoli 1780 sq. IV; nur Wieder-
holung MuratorTs. — ' ap. Del Re, cronisti
e scrittori II. p. 5-100 mit gegeniibersteh.
ital. Uebersetzung.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. meci. et inf. latini-
tati.s ed. Mansi VI. p. 79.
I.au. Tb., die Entslehungstjescli. dcr Magna
charta. llamburg 1857. 8«. p. 4-ft.
Richardus de Monte Corvino =
Richardus ep. Montis Corvini.
Richardus Divisiensis, monachus
Wintoniensis (cca. 1192): Chronicon
de rebus gestis Ricardi prirai regis
Angliae. 1189—1192.
Handschr.: Cambridge, corp. Christ.
coU. No. 339.
Ausg.: 'nunc prim. typis mandatum cur.
Jos. Stcvonson. Londini, english historical
society 1838. 8».
Uebers.: The chronicle of Richard
of Devizes concerning the deeds of Richard
I, king of England, also Richard of Ci-
rencesters description of Britain. Trans-
lat. and edited by J. A. Giles. 'London
1841. 8". — ^wiederholt in Scriptores mo-
na.stici. London, Jam. Bohn 184? 8". 8 sh.
— ^unt. d. Tit.: Chronicles of the Cru-
saders : Richaird of Devizes, . . . in Bohn'»
antiquar. library. Tom. 6. Loudon. kl. 8".
5sh.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britannica liter.
H. p. ,SG0-362.
Richardus Eliensis monachus : Con-
tinuatio historiae Eliensis ab a.
1107—1169.
Ist die Fortsetz. von Tliomas Eliensis und
wurde fortgefiihrt von Rob. Stewarde Prior zu
Ely (148G-1554.)
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
615-630 im Auszuge.
Erl.-Schr.: Wrigbt, Richard of Ely in hia Bio-
graphia Britannica liter. II. p. ^80-283.
Richardus episc, Montis Corvini
(flor. 1130), vid. Vita s. Alberti episc.
Richardus frater: Chronicon quod
Petro Ckmiacensi abbati scripsit.
Ausg.: ab a. 841-877 ap. Bouquet, rec.
III. p. 258.
Richardus Hagustaldensis {Hexham)
prior (1143): De gestis regis Ste-
phani et de bello Standardii. 1135-
1139.
Fortgesetzt von .1 n li aii ii i s il iitr u ,-, i ;il il.
Handschr.: Cambridge, corp. coll. sec.
XIII. 139. 3.
Ausg.: ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 309-330.
Uebers.: english by J. Stevenson unt. d.
Tit. : The acts of king Stephen and the
battle of the Standard in ,Church historians
of England.' Toni. IV. prs. 1. 1853. 8».
De statu et episcopis Ha-
gustaldensis ecclesiae.
Von d. GrlindunR bis auf Er/.bi-thof Thurstan.
Kortge.setzt von Johannes Hagusialil.
Ausg. : ' ap. Twysden, hist. Anglic. script.
p. 285-308. — *die Miracula s. Wil-
fridi, episc. Eborac.*) unl. d. Tit.: De ss.
*) Wilfrid war der erste Biacbof von UagusUM
(c/. Vita 9. Wilfridi.)
MCHARDUS — RICOBALDUS
513
Haugustaldensis ecclesiae et eorum mira-
culis liber auctore anonymo (saec. XH.)
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. HI.
1. p. 229-222*.
Erl.-Schr. Wright, Th., biogiaphia Britann. Ii-
ter. II. p. 184.
Vgl. Stubbs.
Richardus monachus Hortensis, vid.
Vita s. Martini vulgo.
Richardus of Cirencester = Ricar-
dus Corinensis.
Richardus of Devizes = Richar-
dus Divisiensis.
Richardus Pictaviensis, vid. Richar-
dus Cluniacensis.
Richerius chronographus, vtd. Vita
s. Gundelberti ep. Sen.
Richerius monachus Senonensis
ord. s. Ben. : Chronicon monasterii
Senonensis in Vosago. 720—1264.
Mangel an geschiclitlichem Sinnzeigtsichiiberall.
Handschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. Xni. No. 554. — Senones, Original.
Ausg. : ' ap. Dachery, spicileg. III. p. 271-
445 (*ed. nov. II. p. 603-655.) — Ausziige
lap. Calmet, hist. de Lorraine, preuv. IH.
p. 139. — *ap. Grandidier, hist. d'Alsase.
Pieces justificativ. II, p. 36-45. — *von
1152-1263 ap. Bohmer, fontes ni. p. 31-66.
— *ron 1198-1225 ap. Bouquet, rec. XVIH.
p. 683-696. — * die Vita s. Gundelberti ep.
Sen. — *in AA. SS. Boll. 19. Jun. HI. p.
883. 884.
Vebers. : unt. d. Tit. : Chronique de Richer,
moine de Senones, traduction franij. du 16.
si^cle .... par Jean Cayon. Nancy 1842.
4*. 2fur 100 numerirte Exempl. gedruckt.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deatschlands Kirehenge-
schichte I. p. 521.
Wattenbach, Deutschlands Oeschichtsqael-
len p. 389.
Vgl. Vita 8. Deodati ep. Niv.
„ ,, Gundelberti arch.
Richerus monachus S. Remigii
Remensis: Historiarum libri IV.
884—995. Annales. 955-998. *
Das einzige Mpt., in Bamberg (E. III. 3) v.
Pertz 1833 aufgefunden, ist unverkennbar Original
u. schon von Ekkeh. Uraug. unzweifelhaft be-
nutzt. Sehr wertvoll. Darstellung nicht ohne Kiin-
stelei.
Ausg.: 'm. heicunderungsicurdiger Meister-
schaft aus den vergilbfen Ziigen der Hand-
schrijt Jirsgb. von Pertz, mon. scr. III. p.
561-657. Appendices p. 657-694. — *in us.
scholar. recudi fecit Pertz. Hannov. 1840.
8*. 25 Sgr. — *wiederholt von Guadet (s.
Uebers.)
Uebers.: deutsch von K. v. d. Osten-
Sacken, m. Einl. vou Wattenbach. Berlin
1854. (Geschichtschr. der Vorzeit. Jahrh.
X. Bd. 10.)
Jranzosisch mit latein. Nebentexte ^vou
J. Guadet. Paris 1845. 2 vols. 8». Ungenau.
— 'publiee par Tacad. imper. de Reims
avec traduction, notes etc. par A. M. Poin-
signon. 1855. 8». Mit 1 Karte.
Erl.-Schr.: Borgnet, note sur un chroniqueur
(Richer) publi^ dans les Monumenta Germ.
historica (III), — «n Bullet. de Tacad. de
Bruxelles. X. 1. 1843. p. 149.
Giesebrecht, VV., Richer Ilt. c. 67 96, ein
zum erstenmal in Pertz' mon. ans Licht ge-
tretenes Geschichtswerk , — in Jahrb. des
deutsch. Reichs unter Otto U. Berlin 1840.
Excurs 15.
Gesch. der deut.<ch. Kaiserzeit I. p. 749.
Gottinger gel. Anzeigen. 1835. Oct. No. 163.
p. 1619.
Histoire litter. de la Prance VI. p. 503.
Maurenbrecher in Sybel's histor. Zeitschr.
1861. p. 125.
Reimann, Ed., de Richeii vita et scriptis.
Olsnae 1845. 8.4Spag. {Breslauer Promotion»-
sckri/t.)
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 204 206.
Vgl. Acta concil. Caus.
,, „ Monson.
,, „ Remens.
Ricobaldus, Gervas., Ferrariensis
(cca. 1312): Pomerium Ravennatis
ecclesiae seu Historia universalis
ab a. circiter 700—1297.
Handschr.: Leyden, Un.-Bibl. Cod. Pe-
rizon. sec. X. pag. 493. — Middlehill,
sec. XV. fol. chart. — Oxford, Un.-Bibl.
Canonici. miscell. No. 402. mbr. sec. XIV.
fol. — Paris, k. Bibl. anni 1433. No. 4911.,
reicht bis 1295. — Verona Dombibl.
CCVIII. sec. XV. fol. — Wolfenbtittel,
mbr. anni 1417; 18. 5. Ms, Aug. fol.
Es besteht aus:
1. Historia imperatorum Romano-Germa-
nicorum a Carolo M. -1298.
Ausg. : ' ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
I. p. 1149. — *purgatior et auctior ap.
Muratori, script. rer. Ital. IX. p. 97-144.
2. Historia pontificum Romanorum ab a.
95-1249.
Ausg. : *■ ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
I. p. 1189. — ^besser ap. Muratori, script.
IX. p. 147-192.
3. Compilatio chronologica ab O. C. usque
ad a. 1312.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Chronicon, conti-
nuatum a se edid. Joh. Phil. de Lignamine.
Romae 1474. 4«. — *iviederh. als Cronica
pontificu imperatoruq^. Romae 1476. 4". —
*besser ap. Eccard, corp. I. p. 1225-1299.
— *ap. Muratori, scr. IX. p. 193-262.
4. Philippi de Lignamine continuatio chro-
nici Ricobaldini. 1,316-1469.
Aus£. : 'ap. Eccard, corp. hist. I. p. 1299.
— »ap. Muratori, script. IX. p. 263-276.
Excerptade Theoderico
rege Gottorum.
Ausg.: ed. Vulcanius, Goth. et Longob.
rer. script. H. p. 167-177.
33
614
RICOBALDUS - RITIUS
: Chronicon Romanorum
imperatorum a Carolo Magno us-
que ad Ottonem IV (istoria impe-
riale). Latine circiter a. 1298 a Ri-
cobaldo Ferr, ut fertur scriptum,
post 200 ann, deinde a comite M.
Maria Boiardo Ferr, in italicam
linguam conversum s. Ricobaldo
Ferr. ab ipso suppositum.
Ausg.: ap. Muraton, scr, rer. Ital. IX.
p, 291-420.
Erl.-Schr.: Kabricius, bibliotheca mediae et
inf. latinitatis. Lib. VII. p. 1.55-l.'i7; XVII. s.
V. Ricob. (ed. Mansi.)
Ridolfus notarius: Historiola scri-
pta omnium rerum memoria digna-
rum, que Brissiane civitati acci-
derunt imperantibus Franchis. 774-
865.
Sicherlicb ein Machwerk des 14. od. 15. Jabrh.,
wo nicht gar aus spjiterer Zeit. Schade um die
schonen Geschichleii.
Ausg. : edid. Biemmi in Historia di Brescia
1749. 4». II. p. 9.
Erl.-Schr.: Bethmann in Portz' Arch. X. p. 3S6.
Riedesel, Joh., vid. Gerstenberger.
Rienzi, Cola di, vid. Vita di Cola
di Rienzi.
Rigaudus. Visitationes Odonis Ri-
gaudi archiepiscopi Rothomagensis.
1248—1269.
K. war ein Vertrauter Ludwigs d. Heilipren von
Frankreich In dieser Schrift ,mores ct in.stituta
saeculi XIII. gravissimis arguraentis illustrata pro-
ducuntur-'
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Journal des visites
pastorales d'Eude Rigaud, archevesq. de
Rouen, 1248-1269, publ. pour la prem. fois
par Tht5odose Bonnin. Rouen 1847. — *frag-
menta ap. Bouquet, rec. XXI. p. 571-593.
Rigordus seu Rigotus, M , abbas
S. Dionysii, ipsius regis chrono-
fraphus (cca. 1220) : Gesta Philippi
ugusti. 1179—1208.
Hochgeschiitzte Geschichte. Verarbeitot u. fort-
gesetzt V. Guilelmus Brito.
Bandschr.: Paris, No. 5925. Colb. 290.
mbr. 8. XIV. fol. f. 248.
Ausg. : ' ed. Pithoeus , hist. Frauc. scr.
vet. XI. p. 158. — *ap. Duchesne, scr. hist.
Franc. V. p. 3-67. — *ap. Bouquet, rec,
XVII. p. 1-62.
Uebers. : Rigord . . . vie do Philippe-Au-
guste . . . Publ en lang. fran^. par Guizot,
collect, XI. p. 1-179. (Paris 1825.)
Erl.-Schr.: de laCurne de Sl. Palaye, mfSm.
conccrnant la vie et les ouvrages de Rltford
— in M^moires de Tacad. des inscriptjons
VIII. p. 528-548 (ed. in 8o. XII. p. 248.)
Wilman» tn Pertz' Arch. X. p. 20H-210.
Rigotus = Rigordus.
Riim-Kroniik, Hollantsche, Door
enen wiens naeme noch onbekent
is voor cU9 Jaren beschreven.
Ausg. : m. voorrede van Jan van der Does.
s'Gravenhage 1620. fol.
Riimkronike, den Danske, vtd.
Niels.
Rijm Kronikor, twa gambla Swens-
ke, then forre kort, och inhaller
Sextijo twa Swea och Gotha ko-
nungar etc. ed, J. Hadorph = Chro-
nica duo rhythmica,
Rimbertus archiep. Hamburgensis
et Bremensis, vid-
Vila 8. Anskarii.
„ ., Kimberti.
Rinuccini, F. di, vid. Cini.
Ripaita, vid. Antonius de Ripalta.
Ripamontius, Jos., vid. Calchus.
Rishanger, Will., monachus Bene-
dictinus S. Albani et historiogra-
phus Eduardi I (f cca. 1322): Ap-
pendix seu continuatio Matthaei
Paris. 1259-1322.
Ausg.: der erste Theil ist hregb. von
Wats in seiner Ausg. des Matthaeus
Pari.s («. d.J, der Rest des Werkes findet
sich in der Chronik des Walsingham
(s. d.)
: De bellis Lewes et Eves-
ham.
Ausg. : unt. d. Tit. : Chronicle of William
de Rishanger of the Baron's wars. The
miracles of Simon de Montfort. Edited from
rass. by J. O. Halliwell. London, Caraden
society (No. 15). 1840. 4o.
Ritius, Michael, patric. Neapolit. :
De regibus Franciae a Marcomiro
ad Ludovicum XH libri HI ad
Giuidonem Magnum Franciae can-
cellariurn, scripti Romae a. 1505
et in a. 1503 dcsinentes. [De re-
gibus Hispaniae libri HI, ae regi-
bus Hierosolymitanis lib. I, de re-
gibus Neapoiis -et Siciliae libri III
et de regibus Ungariae libri II.
Fehlen in der Freherschen Ausgabe.\
Ausg. : ' ap. Freher, corp. hist. Franc, p,
531-549. — *vorher Romae 1505. 4». —
»Basil. 1517. 4». — Hbid. 1534. 8». — »Ne-
apoli 1645. 4". — *zu^ammen mit Chr. Be-
soldi synopsis rerum ab orbe condito ge-
starum. Tubingae 1630. 12ino. — 'ap, Bel,
hist Hispan. scr, II, No. 7. — • ap, Schott,
RIXFRIDUS — ROBERTUS
515
Hispan. illastr. I. p. 1140. — «libri 11. de
reg. Ungar. zusainmen mit Bonfinius, rer.
Hung. decad. in allen Ausgaben.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptoribus rerum Hun-
garicar. p. 104.
Rixfridus Frisius, episcop. Traiect.
(t 836), vid.
Vita s. Liudgeri {epistola.)
„ „ Suiberti (epistola.)
Robbia, vid. Luca della Robbia.
Robert de Brunne, vid. Longtoff.
Robert de la Marcl<, sieur de
Fleurange, vid. Fleurange.
Robert de Sainceriaux: Sermon en
vers sur la mort du roy s. Louys.
Ausg.: in Ducange's Ausg. des Joinville
fs. d.J p. 162-168.
Robert Greystanes = Graistan.
Robert of Gloucester's (saec. XIIL
fin.) Chronicle.
Reimchronik in langen Verszeilen. Reicht bis
1271. Aus Geoffrey of Monmuth geschopft.
Handschr.: London, bibl. Harl. , Cot-
ton, Bodley. , brit. Mus. bibl. Sloane No.
2027.
Ausg.: ^ed. Th. Hearne. Oxford 1724.
2 vol. 8». — *wiederh. ibid. 1810. 2 vol. 8».
Vgl. Vita s. Thom.ie archiep. Cant.
{Mobert o/ Glouc.)
Robertus abb. Gotewicensis, vid.
Vita Altmanni episc.
Robertus abbas S. Michaelis de
Monte sive in Periculo maris =
Robertus de Monte.
Robertus abbas Walciodorensis
(cca. 1150), vid. Vita s. Forannani.
Robertus Altissiodorensis s. Mal-
chetius, canonicus monasterii s.
Mariani (.f 1212) : Chronologia seriem
temporum et historiam rerum toto
in orbe gestarum omnium ab eius
origine usque ad a. 1211 cum ap-
pendice ad a. 1228 complectens.
Diesen appendix verfasste Hugo canonicus
S. Mariani Al t issiodorensis.
Handschr.: Trier, No. 1287 (CIX), mbr.
u. chart. sec. XV.
Ausg.: '^unt. d. Tit.: Chronicon An-
tissiodorense sive anonymi (BobertiJ
monachi S. Mariani Antiss. chronologia
etc. Paris. 1608. 4». — »opera et stud. Nic.
Camuzati. Trecis 1609. 4». (Fabricius,
bibl. med. et inf. latin. ed. Mansi VI. p.
95 hiilt falschlich diese beiden Ausg. ftir
eine und dieselbe.) — ^ibid. 1668. 4». —
*Bruchstucke ap. Bouquet, rec. X. p. 275;
XI. p. 308; XII. p. 289-299; XVIU. p. 248-
290.
Erl.-Schr.: Bibllothfeque des auteurs de Bour-
gogne s. V. Robert.
Diimge etMone, Roberti monachi Autissiod.
chronicon, — in Pertz' Arch. HI p. 245.
Lebeuf, mem. concernant l'hi.stoire eccl^s.
et civ. d'Auxerre. Paris 1743. 4«. p. 490.
Lettre de M. B. Ch. d'Auxerre sur le veri-
table auteur de la chronique de S. Marien
d'Auxerre, — in M6m. de litterat. du P. Des-
Molets. VIII. p. 412.
WyttenbaQh in Pertz' Archiv III. p. 522.
Robertus archidiac. Ostrevanden-
sis (cca. 1140), vid. Vita s. Ayberti
de Crisp.
Robertus Autissiodorensis = Ro-
bertus Altissiodorensis.
Robertus de Avesbury (14. saec.) :
Historia de mirabilibus gestis Ed-
wardi III magnifici regis Angliae.
Durch treue Erzahlung u d. beigefiigten Acten-
stiicke wertvolles Werk.
Ausg. : ed. Th. Hearne. Oxonii 1720. 8*.
Robertus de Boston, vid. Johannes
abbas burgi S. Petri.
Robertus de Graystanes = Grai-
stan.
Robertus 6e Monte sive de Tori-
neio {Torigny, f 1186): Accessiones
et appendix germana de rebus prae-
cipue Anglo-Normannicis ad JSigi-
bertum Gemblacensem ab a. 385 —
1100, vid. Sigibertus Gemblacens.
, continuatio Sigeberti stve
Chronica a. 1100—1186, vid. Sige-
bertus Gembl.
Sehr bedeutend f. d. normannisch-englische Ge-
schichte. Begrtindet auf Sigeberts Chronik.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. VI.
p. 293.
Ausg.: Bei allen sind die Ausgaben Si-
geberts zu pergleichen, namlich * ed. Ant.
Rufus 1513; nicfit vollstandig, sondem nur
d. Jahre 1154-1186. Sehr fehlerhaft. —
*wiederholt «on Schard, *Pistorius, *Struve
scr. rer. Germ. I. p. 864-942. — *ed. Du-
chesne, scr. rer. Norm. uni. d. Tit.: Chro-
nica Normanniae einen TAcjV (1138-1169.) —
*vollstandig u. zuerst a. 1651 ed. Dachery
hinter Guiberti Novigentensis opera. —
' hiernach Av^zuge ap. Bouquet, rec. X. p.
269; XI. p. 165; XUI. p. 283-326; XVIII.
p. 834-348. — «ed. Bethmann ap. Pertz,
mon. scr. VI. p. 475-535.
Erl.-Schr.: Janning, disquisitio in supplemen-
lum chronologicum quod chronieo Sigeberti
Gemblac. subiungi solet sub nomine Roberti
deM., — in AA. SS Boll. Jun. VII. p. 171-174.
Pauli, englische Geschichte lU. p. 858.
Struve, bibl. historica ed. Meusel I. 1. p. 74.
: De immutatione ordinis
mouachorum iu Normannia a. 1154.
33*
I.
516
ROBERTUS - RODELIUS
Ausg.: ed. d'Acherv hinter Guiberti opera
p. 811.
: Historia Henrici I seu Li-
ber octavus Guilelmi Gerameticen-
sis inter a. 1135—1150.
Ausg. : ed. d'Achery hinter Ouiberti opera
p. 715.
Erl.-Schr.: Bethmann ap. Pertz, mon. scr. VI.
p. 282.
Bouquet. rec. praefat. p. 30.
Hlrsch. (ie Sigiberto Gemblac. p. 387.
Histoire litt^raire de la FrtvnQe XIV. p. 363.
Labbe, bibl. manuscr. I. p. 348.
KB. Fabricius Angaben iiber Bob. sind fasi allc
falsch.
Vgl. Chronicon Beccen.sis abbatiae.
„ monastcrii s. Mich.
Vird.
Epistola Roberti.
Robertus de Romana, diaconus Sa-
ponariae (1162), vtd. Vita s. La-
verii.
Robeptus de Swapham (f 1273):
Historia et regestum privilegiorum
coenobii Burgensis. 1177—1245.
Ist Fortsetzung des Hugo Candidus; Roberfs
Schriftfand an Walterus de Whytleseye cinen
Weiterfiihrer.
Atisg.: ap. Sparke, histor. Anglic. scri-
ptores. No. IV. p. 97-124.
Erl.-Schr.: Memoires de la gr.ande Bretagne.
XIV. p. 496.
Robertus de Torineio = Robertus
de Monte.
Robertus episc. Elgensis, vid. Vita
Canuti Lawardi.
Robertus monachus Benedict. S.
Remigii dioec. Bemens.: Historia
Hierosolymitana usque ad a. 1099.
Libri VIII. ,Universos qui hanc'
Handschr.: Bern, off. Bibl. — Briissel,
burg. B. mbr. sec. XU. No. 982S. — Cam-
brai, mbr. sec. XII. 4». No. 710. — S t.
Gallen, Stiftsbibl. mbr. sec. XII. XIII.
No. 620. 320-547. — Linz, Lycealb. C.
c. V. 5. — Montpellier, Un.-Bibl. sec.
XIL No. 235. 146. — Paris, k. Bibl. sec.
XIIL 5129; — rec. XIV. XV. 5507-5509.
— Compiegne, sec. XII. No. 41. — St.
(jenevieve sec. XV. H. 17. — Rom, bibl.
Vatic. mbr. sec. XII. 4». No. 2001; chart.
.sec. XV. fol. No. 3901. — Troyes, .sec.
XIIL 4». (Coll. Trec.) — Kloster-Neu-
burg, Stiftsb. sec. 'Vis. fol. No. 722. —
Kopenhagen, k. Bibl. alt. Samml. 4«.
mbr. 2159. — Wien, k. Hofb. hist. eccl.
42 jetzt 9779. chart. fol. sec. XVII; hist.
prof. 338 jetzt427. mbr. sec. XII. — Wol-
fenbiittel, mbr. .sec. XIL 4". Gud. 167.,
vorziiglicher Codex; — chart. fol. Helmst.
345.
Ausg. : ' ed. princ. s. 1. et a., schlecht. —
^mit einigen andem Schriftstellern unt. d.
Tit.: Bellum christianorum principum, prae-
cipue Gallorum, contra Sarraconos a. sa-
lutis 1097 pro terra sancta gestum etc.
Basil. 1533. fol. — *unt. d. Tit.: De chri-
stianorum principum in Syriam profectipne
a. 1096 instituta et post devictos Sara-
cenos regni Hierosolymitani occupatione
ap. Reuber, script. rer. Germ. Francof.
1584. p, 217-271 (»ed. Joannis p. 303). —
*ap. Bongars, gesta Dei I. p. 30-81 (hier
in 9 Bchrn. statt 8, weil das 7. in 2 Bchr.
getheilt ist.)
Uebers.: italienisch von Francisco M.
Baldelli. 'Fiorenza 1552. 8». — »traslata
dal latino di Roberto monaco da S. Ciampi.
Firenze 1825. 8". — ^vnederholt imt, d.
Tit. : La prima crociata . . . di Eoberto
mon., trad. . . . con nota e schiarimenti del
prof. G. B. Cereseto. Nizza 1854. 3 vol.
16mo.
franzosisch : Robert le moine, histoire de
la premi^re croisade, ap. Guizot, collection
XXIII. p. 299-476. Paris 1825.
Krl.-Schr.: Barth, Casp. Anmerkungen dazu
ap. Ludevvig. reliq. mss. III. p. 48.
St ruve, bibl. historica ed. Meusel II. 2. p. 271.
Wilmans in Pertz' Archiv X. p. 211.
NB. Diese Scbrlft scheint Gibbon , Michaud,
Wilken u. andern Bearbeitern der Gesch. der Kreuz-
ziige entgangen zu sein. Sie ist das ursprilngliche
Werk, wovon Baldericus in seiner Histor. Hie-
rosolymit. nur eine Ueberarbcitung gegeben.
Robertus monachus in Helvetia
(1491), vid. Vita s. Theodori episc.
Octod.
Robertus monachus S. Mariani
Autissiodorensis = Robertus Altis-
siodorensis.
Robertus Ostrevandensis, vid. Vita
s. Ayberti de Crisp.
Robertus Redmannus, vid. Memo-
rials of Henry V.
Robertus Remensis = Robertus
mon. Ben. S. Remigii dioec. Re-
mens.
Robertus Rlchius, vid. Vita s. Ed-
mundi Rich. Cantuar.
Robertus Torineiensis = Robertus
de Monte.
Robertus Walciodorensis, vid. Vita
s. Forannani.
Roboam seu Noboas diacon. Ca-
sinens. (cca, 1120), vid. Vita s.
Leonardi conf.
jde Rochefort, Mig., vid. Gaian.
Rodelius, Thom., vid. Vita b. Pe-
tri Monoculi.
RODERICUS — ROGERUS
517
RodericusSancii de Arevalo, episc.
Palentiniis (f 1470): Historia Hi-
spanica ab adventu Herculis ad
tempora Henrici IV (1469.) Li-
bri 4.
Ausg.: 'Palentiae 1470. fol. Sehr selten.
— »ap. Bel, rer. Hispan. scr. I. p. 290.
— »ap. Schott, Hispan. illustr. I. p. 121-
246. — '■einzeln hieraus Fmncofurti 1603. fol.
Uebers.: italienisch unt. d. Tit.: Compen-
diosa istoria Ispanica di Rod. Santio.
(Roma) Vdalricus Gallus (1470.) 4». Sehr
selten; vgl. Panzer, annal. typogr. H. p.
416. 33. IV. p. 391.
Erl.-Schr.: Struve, bibl. historica ed. Meusel
VI. 1. p. 115-117.
Rodericus Simonis \ t«, . „„^
„ . . /v N , T oletanus
Rodericus (Ximenes) \
archiepiscopus (j 1247): Chronica
Hispaniae ab origine prima ad a.
D. 1243. Libri IX.
JJandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 5869. — Bibl. des Arsenals, hist. lat,
No. 7. sec. XIV. — Wolfenbiittel, chart.
anni 1378. fol. Gud. 59.
Ausg.: ^zusammen mit Aelii Antonii
Nebrissensis (s. unt. Pulgar) rerum a
Feminando et Isab. gestar. decades II.
Granatae 1545. fol. Selten. — *ap. Schott,
Hispan. illustr. 11. p. 25-148. — Hieraus
eninomnien Vita 8. Ferdinandi III (s. d.)
— Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. Xll. p.
381-384; XIX. p. 228-231.
Historia Arabum a Maho-
mede usque ad Almoadum.
Avsy. : ' ap. Schott, Hispania illustr. II.
p. 162-186. — *correctiorem edid. Jac.
Golius cum Elmacini historia Saracenica.
Lugd. Batav. 1625. fol.
Historia Ostrogothorum,
Hunnorum, Vandalorum ac Suevo-
rum et Alanorum et Silingorum.
453—555.
An Stoff nicht unergiebig.
Ausg. : ' ap. Bel, rer. Hispan. scr. I. No.
3. — ' ap. Schott, Hispania illustr. II. p.
148-162. — *zmammen mit Roderici historia
Hispaniae. Granatae 1545. fol.
Historia Romanor. — 1150.
Ausg. : ap. Schott, Hispania illustrata H.
p. 186-195.
r. j .f '^cl. unter Rudolphus.
Rodulfus \ ^
Roeder, Matthaeus, theologus Pa-
risiensis: Oratio in concilio Con-
stantiensi d. 30. Dec. 1414 habita.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. II.
p. 29-50; cf. praefat. p. XIX-XXIV.
Rogerius abbas Aurelianensis, vid.
Vita s. Evurtii episc, Aurel. {in-
ventio.)
Rogerius canonic. Varadiensis =
Rogerius magister.
Rogerius episc. Abeliinens., vid.
Vita ss. Modestini episc. etc.
Rogerius magister, canonicus Va-
radiensis (11266 Spalati): Misera-
bile carmen super destructione regni
Hungariae temporibus Belae IV per
Tartaros facta. 1242.
Der Stil barbarisch.
Ausg.: ^vollstandig aufgenommen von Jo-
hannes de Thwrocz in seinem Chronic. rer.
Hungaric. (vid. oben p. 395 die Ausg.J —
*ap. Bongars, rer, Hung. script. p. 178-198.
— »ap. Schwandtner, scr. rer. Hungar. I.
p. 292-321. — *ap, Endlicher, rer. Hungar.
mon. p. 255-296.
Erl.-Schr..: Czwittinger, specimen Ilungariae
literatae p. 217.
Haner, de scriptoribus rer. Hungaricar. p.
22-25.
Rogerius monachus Casae Novae
(cca. 1230), vid. Vita b. Placidi
Rhodiensis.
Rogerus = Ruotgerus.
Rogerus Cisterc. Fordan. (cca.
1181), vid. Vita s, Elisabethae
Schoenaug. (revelationes.)
Rogerus de Hoveden (f post 1201):
Annalium Anglicanorum libri 2.
731—1201.
Gut geordnet, mannigfaltig u. treu, aber ranh.
Ausg.: ap. Savile, rer. Angl. script. 'Fran-
cof. 1601, p. 401-829. (»ed. Lond. 1596. p.
230-471.) — Excerpte 'wn<. d. Tit.: De
rebus gestis Henrici Leonis Saxoniae ducis
et filii eius Ottonis IV imp. 1180-1200 ap.
Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 876-880. —
^andere ap. Bouquet, rec. XI, p. 309-316;
Xin. p. 205-209; XVH. p. 546-615; XVni.
p. 164-187. — *ap. Leland, collectanea I.
p. 123-136; IIL p. 171-212.
Uebers.: english by H. T. Riley , with
notes and comment., in Antiquarian library
by Bohn. London 1849. 2 vol. 8». Tom,
20. u. 23.
Erl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et inftraae la-
tinit. Lib. VIII. p. 827.
Schiiz, commentar. de scriptis et scriptoribus
historici.s p. 233.
Wright, Th., biogr.%phi:i lilterar. Britannica
II. p. 410 m.
Rogerus de Wendover monachus
abbatiae s. Albani (f 1237): Chro-
nicon sive flores historiarum.
Der erste Theil. ab O. C. — Chr. incarnat., ist
nicht gedruckt worden.
518
ROLANDINUS — ROLEVINCK
Axug.: nunc primum ed. O. Coxe. Lon-
dini, engl. histor. society 1841-44. 4 vols.
u. 1 vol. Appendix =: 5 vols. gr. 8*. 3 £.
Uehers. : english by J. A. Giles unt. d.
Tit.: Roger de Wendover, flowers of hi-
story (formerly ascribed to Matthew Paris).
London 1849. 2 vol. 8». {Zugleich von Bohn's
antiq. library Tom. 9 und 11.)
Vgl Matthaeus Paris.
Rolandinus, Patavinus (f 1277):
Liber chronicoruin sive memoriale
temporum de factis in Marchia et
prope marchiam Tarvisinam li-
bris XII seu Chronicorum Eccelini
Romani tertii libri XII. 1180 —
1200.
GlaubwUrdig.
Handschr.: Rom, bibl. Vatic. mbr. sec.
XIV. No. 4941. — Mailand, bibl. Am-
bros. — Miinchen, k. Hofb. Cod. lat.
chart. anni 1509. No. 94.
Ausg.: 'ed. Feb'x Osius cum Albertino
Mussato. Venetiis 1636. fol. — 'besser ap.
Muratori, scr. rer. Ital. VIIL p. 153-360.
— *ap. Burmann, thesaur. Ital. VI.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 122.
Vgl. Maurisius.
Thaddaeus Vincent.
Rolevlnck, Werner (geb. 1425 zu
Laer, Carthausermonch zu Coln,
f 1502): Fasciculus temporum om-
nes antiquorum cronicas comple-
ctens. Ab O. C. — 1474.
Die Grundlage bildet M^arianus Scotus. Ist
in allen Ausgaben bald weniger, bald mehr inter-
poMrt. Wenifte Chroniken wurden so popular, lceine
80 oft gedrucltt als diese. Von Verschiedenen fort-
gesetzt. — Der Name des Verfassers fehlt in
vielen Ausgaben.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV. No.
2744. 3; — Sorbonne sec. XV. No. 380.
Ausg.: 'Coloniae, Arnold. ther Huernen
1474. fol. — ' Coloniae s. a. fol. Geht bis
1474 u. ist mit d. vorhergehenden gleichzeitig
gedrtickt. — 'Lovanii, Joh. Veldener, 1476.
fol. — *Coloniae, Conrad. de Homborch
1476. fol. — '(Spirae) Petr. Drach 1477.
fol. Sehr selten. Erstes in Speier gedrucktes
Buch. — •(Coloniae) Nicol. Gotz de Slet-
stadt 1478. fol. Abgedruckt nach d. 4. Aus-
gabe, mit Zusatzen. — 'Coloniae, Henr.
Quentell 1479. fol. — •Venetiis, Georg.
Walch 1479. fol. — «Venetiis, Ehrhard
Ratdolt 1480. fol. Diese und die von dem-
selben Verleger ^»1481. "1484. '»1485 etc.
wiederholten Ausg. sind die schonsten. —
'•Argentorati, Joh. Gruninger 148*. fol.
Abdruck der 4. Ausg., enthdlt aber eine
Frziihlung von Trierschen Umstcinden aus
1477, die in cUlen iibrigen Ausyg. fehlt. —
'* . . . cronica irnpressa Ispakn. .^ingulari
industria atque impensa Bartholomei segura
atq. Alfonsi de portu a. d. 1480. fol. Sehr
selten, altestes in Spanien gedruckte» Buch.
— '»Basileae 1481. fol. — '•Venetiis, Ehrh.
Ratdolt 1481. fol. — "Colouiae, Henr.
Quentell 1481. fol. ex recens. Henrici Wirz-
burg de Vach. — '•Ulmae, Joh. Zainer?
1481. fol. Enth. die Zusiitze de Vach^s u.
ist die beste der vielen folgenden Ausg. —
'•Basileae, Bern. Richelius 1482. fol. —
**Memmingae, Alb. Kunne 1482. fol. Das
erste in Memmingen ged/nickte Buch. —
*'Venetiis, Ehrh. Ratdolt 1485. fol. —
*»Lovanii 1486. fol. — **Argentorati, Joh.
Prusi! 1487. fol. — '*ibid. ap. eund. 1488.
fol. — »» ibid. ap. eund. 1490. fol. — " editio
altera, . . . 1490. fol. — «'Venetiis 1490.
fol. — "Lugduni 1490. fol. — *»s. 1. 1490.
fol. — »Vs. I. 1492. fol. — «'Parisiis 1512.
4». — »»Parisiis 1518. 4».— »»Paris. 1523.
4<>. _ »*Venetiis 1580. fol. — »»ed. Pi-
storius, scr. rer. Germ. II. p. 580. — **ibid.
ed. Struve II. p. 397-576 mit Johannes
Linturii, plebani Curiensis in Voitlandia
Fortsetzung (1475-1514) p. 577-604. Beim
J. 1493 bringt L i n t u r i u s die auf den
Streit Maximilians 1 tcegen Anna^s v.
Bretagne beziiglichen Beden u. gewechselten
Schrijten u. zioar:
a. Jacobi Wimpheling ad Carolum
Franciae regem pro Maximiliano oratio,
b. Roberto Gaguino ord. s. Trinit. mi-
nistro generali, Francorum regis ora-
tori JacobusWimphelingus Sle-
stadensis salutem d. Febr. 1492.
c. Carmen sapphicum desselben an den-
selben. Marz 1492.
d. Robert. Gaguin iuris pontificii tibi
deditus interpres Jac. Wimph.
e. desselben Carmen elegiacum ad Jac.
Wimphelingum.
f. Responsio Jacobi W. ad epistolam
et carmen.
Uebers. : deutsch mit d. Tit. : Biirdlin der
Zyt. 'Basel, Bern. Richel 1481. fol. —
^wiederholt s. 1. et a. (Strasburgh, Joh.
Prusz 1492.) fol. Ebert No. 7360. Panzer
I. p. 197. No. 339. -- «Augsburg 1524. fol.
franzi/sisch ' tmt. d. Tit. : Le petit far-
delet des fait.s, trad. par P. Farget. Lyon
1483. fol. — «Geneve 1495. fol. — »Lyon
1498. fol. — *Paris 1505. fol. - ^ibid.
1508. fol. — *ibid. 1513. fol.
holUindisch unt. d. Tit.: Chronica die
hiet Fasciculus temporum etc. Utrecht, Jac.
Veldenar 1480. fol. Schone Ausg. Vgl. Vel-
denarius.
Erl.-Schr.: Clcmcnt, bibl. curiense. VII. p. 250.
GStz, Merkwlirdigkeiten der Dresdener Bi-
bliothek I. p. ■131.
I{ icderer, N.ichrichtcn aus dcr Kirchon-, Ge-
lehrten- u. BUcher-Geschichic I. p. 291. 418.
Schelhorn, Beitrage zur Erlaiut. der Gesch.
der schwiibigchen Kirchcn u. i. w. Memmin-
gen 1772. 8«.
ScbSttgen ad Fabrlcii bibl. med. et inf. lati-
nitatta VI. p. 884.
ROLEVINCK — ROTHE
519
De laudibus Westphaliae
sive De antiquorum Saxonum situ
et moribus. Libri 3.
Ausg.: 's. a. et 1. 4". — *cura Ortw.
Gratii. Coloniae 1513. 4«. — «Colon. Ubi-
orum 1602. 12ino. — *ap. Leibnit., scr. rer.
Brunsv. III. p. 606. — * Wetzlar. 1736. 4".
Roltius, Joann., vid. Narratio ea-
ptivitatis.
Romaeus Philocasius, Dad., vid.
Vita s. Baculi.
Romerius, vid. Regino Prumiensis,
chronicon.
Romualdus archiepiscopus Saler-
nitanus (f 1181): Chronicon ab 0.
C. — 1178.
Gute Sprache. Hat gar nichts Eigenes u. daher
ohne Wert.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. Ab-
schrift V. 1763. Ein Theil No. 3924. —
Mailand, bibl. Ambros. chart. sec. XV.
od. XVL Abschrift. — Paris, k. Bibl. Ab-
schrift sec. XVI. No. 4996; — Ris. St.
Germ. paq. 95. No. 7. 2. Abschr. sec. XVII.
— Rom, bibl. Vatic. No. 3973. Original.
Ausg.: ^mit Noten von J. A. Saxius, ab
a. 926-1178 ap. Muratori, scr. rer. Ital.
Vn. p. 1-246. — »ab a. 1121-1178 ap.
Del Re, cronisti e scrittori sincroni I. p.
1-71 mit gegeniiberstekender italienischer
Uebersetzung, Varianten u. Noten p. 72-80;
altra lezione a. 1121-1154 del cod. Salern.,
Ond. p. 559-563.
Erl.-SchT.: Bcthmann in Pertz' Arch. X. p. 251.
Rorico ( ? prior S. Dionysii Am-
bianensis, cca. 1100?): Gesta Fran-
corum, libri IV.
Gesch. d. frank. Monarchie bis Chlodwig I a.
511. Vgl. Gesta regum Francorum.
Ausg.: 'ap. Duchesne, scr. hist. Franc.
I. p. 799-818. — * ap. Bouquet, rec. lU. p.
1-19.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 125.
Lebeuf, J., rech. critiq. sur le temps oii vi-
voit rhistorien Roricon et sur l'autorite que
doit avoir cet ^crivain, — in Mem. de l'acad.
des inscr. XVII. p. 228. (XXVI p. 369 ed. a
la Haye.) —
Legendre de St. Aubin, diss. sur le temps et
l'authenticit6 de Roricon, — in Mercure de
France. 1741. Octob. p. 2188.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 1. p.
279. 280.
RosenpliJt, Joh. (f cca. 1460): Be-
schreibung des siegreichen Gefechts
der Niirnberger gegen die verbiin-
deten Fiirsten bei Heinpach 1450.
Der Verf. nahm daran selbst Tbeil.
Ausg.: 'ap. J. P. Reinhard, Beitr. z.
Historie des Frankenlandes I. p. 225-242.
— *in ,Deutsches Museum' von 1782.
Rositzius, Sigism.: Chronica et
numerus episcoporum Wratislavien-
sium. 9615—1468.
Ausg.: ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
I. p. 64-69.
Gesta diversa transactis
temporibus facta in Silesia et alibi,
cum eiusdem Chronica episcopo-
rum Wratislaviensium. 680 —1470.
Ausg.: ap. Sommersberg, scr. rer. Siles.
I. p. 69.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 183.
Rosla, Henric, Nienborgensis
Saxo: Herlingsberga sive Poema-
tion de bello inter Henricum mira-
bilem, ducem Brunsvicensem et
Luneb. ac confoederatos Saxoniae
principes gesto ob arcem Herlings-
bergam a. 1287. Ante annos plus
minus 360 in media barbarie non
ineleganter scriptum.
Ausg.: 'ed. J. H. Meibomius. Luuaeburg.
1652. 4». — * iciederholt ap. Meibom, scr. rer.
Germ. L p. 775^783; notae p. 784-806.
Ross, John, canonicus in Osney
(f 1491): Historia regum Angliae.
Ausg.: 'ed. Hearne. Oxford 1719. 8». —
^wiederholt ibid. 1745. 8». — ^unt. d. Tit.:
Britannica sive de regibus veteris Bri-
tanniae usque ad exilium gentis et Saxonum
imperium etc. Francoforti 1607. 8*.
Rosselli, Nicolaus = Cardinaiis
Aragoniae.
Rost, Maur., abbas Iburgens., vid.
Vita Bennonis episc. Osnabrug.
Rost, Petpus, canonic. Steinvelden-
sis, vid. Vita b. Hildegundis co-
mitissae.
Roswitha = Hroswitha.
Rotfridus, vid. Vita s. Remigii
episc. Rem. (transl.)
Rotgherus = ! '^^Sf^n^'
" f Kuotgerus.
Rothe, Joh., aus Luxemburg, Ca-
pellan der Landgrafin Anna zu
Eisenach (cca. 1434): Chronik von
Thiiringen. Chronicon Thuringiae
vernaculum , alias Isenacense vel
Erfordiense dictum. Ab O. C. —
1440.
Der Verfasser wurde friiher Monachus Ise-
nacensis genannt. Ueppige dentsche Sprache, fa-
belreich.
m
de ROYA — RUDOLPHUS
Handschr.: Dresden, k. Archiv, chart.
fol.
Ausg.: ^mit der Bezeichn.: auctore mo-
nacho Isenac. ap. Mencken, scr. rer. Germ.
11. p. 16.35-1824. — *nnt. d. Tit.: Diirin-
gische Chronik de.s Johann Rothe ed. R.
von Liliencron in Thiiringische Geschichts-
qaellen. Bd. IIL {atu:h als Separatabdruck
erschienen. Jena 1859. gr. 8*.)
Erl.-Schr.: Aue, Joh. Uothe — in Zeitschrift d.
Vereinf. f. thiirinprisohe Geschichte u. Alter-
thum,sk. Jena 1860. IV. p. 217 sq.
Fnnlthanrl, ZusStze zum Glossar zur Ro-
thescben Chronik, — ibid. IV.
Vgl. Vita s. EHsabethae fll. Andr.
(auctor rfiythm.)
de Roya, vtd. Aegidius de Roya.
Rubertus = Rupertus.
Rubeus, de Aragonio = Augusti-
nus Rubeus de Arag.
Rucellai, vid. Bernardus Oricel-
larius.
Rudburn, Th., iun., monachus Be-
nedict. Wicestriensis (cca. 1234):
Breviarium chronicorum a Bruto
usque ad a. 1234.
Handschr.: London, bibl. Cotton. Nero.
A. XVII.
Ausg. : Ausziige ap. Leland, collectanea II.
p. 404-430.
Rudlmentum noviciorum, epitome
sive systeraa historiae universalis
auctore incerto (Johanne de Co-
lumna?) confecta et in 6 aetates
divisa, ab O. C. - 1473.
Wahrscheinlich von cinem Franziskaner
verfasst; nicht zu verachten fiir die Gesch. d. 16.
Jahrh.
Ausg. : Lubecae per Lucam Brandis de
Schoss. 1475. 2 in 1 vol. foL Vgl. Hain,
Repert. No. 4996. Mit bemerkenswerten Holz-
achnitten. Das erste in Liubeck gedruckte £u^h.
Erl.-Schr.: van Seelen, selecta literaria p. 558
{letzte Auag.)
Rudolf von Ems (f 1250—1254):
Wilhelm v. Orleans oder Dourlens.
3 Biicher.
Geschriebon 1241, beginnt mit Wilh. dem Ero-
berer u. endet mit Gotfried v. Bouillon. Noch nioht
ganz gedruckt. ,
Handschr.: nennt sammtlich Fr. Pfeiffer
im Anzeiger 1854. No. 4.
Ausg. : nur Bruchstiicke ' in Neuer lite-
rarischer Anzeiger. 1807. No. 11. — 'Aurora
1804. No. 99; — «Museum I. p. 662; —
*Adelung I. p. 46; — *Docen, miscellan.
II. p. 150; — 'Mone, Anzeiger V. p. 60
u. VIII. p. 344; — 'Altdeutsche Blatt. L
p. 246 — Inhalt bei Casperson, Wilbelm
von Pranse. Cassel 1782-84. I. VIII. ff . ; —
Anzeiger IV. 27-34.
Weltchronik.
Gedichtet flr KaiHor Konrad IV. Bis anf Lu-
ther da» cinzigc Werk, ans welchem d. I>aien Kennt-
nis.s des altcn 'I^entaments schtipfen konnten. —
Kxistirt in zvvei verschiedenen Reoensionen ; gegen
hO Handschriftcn.
Ausg.: Oedruckt nur einzelne Stellen und
Z7ear aus d. iilt. Recension sehr vleles in:
' G. Schiitze, die histor. Bucher des alten
Testaments. Hamburg 1779-81. 2 Bde. 8«.;
— 'm Hamburgische Unterhaltungen. VHI.
p. 297; — ' ap. Lambecium, catal. bibl.
civit. Vindobon. Viennae 1750. I. p. 64; —
* ap. Schelhorn , amoenitat. literar. III. p.
12; — »6ci Tenzel, monatl. Unterred. 1691.
p. 922; — *bei Eschenburg, neuer literar.
Anzeig. 1808. No. 26. p. 409; "> bei Zapf,
Reise durch einige Klo.ster Schwabens p.
128. 133; — *bei Hoffmann, altdeutsche
Blatter L p. 246; — * bei Graff, Diutiska
I. p. 48; — '"bei Vilmar, d. zwei Recen-
sionen der Weltchronik p. 61.
Abschnitte aus der jiing. Recension
geben: 'Adelung, Nachricht iiber deutsche
Handschr. in d. Bibl. d. Vatican. I. p. 22.
II. p. 176; — *Aufsess, Anzeiger. 1833. p.
171 ; — »Docen, Miscell. II. p. 35. — *Gott-
sched, Neuest. I. p. 246 ; — * Graff, Diutiska
in. p. 406; — •Hagen, Grundr. d. Gesch.
der deutsch. Poesie p. 228. p. 545; —
'Mone, Anzeiger. 1838. p. 431; — 'Oberlin,
diatr. de Conrad. Herbipol. p. 27 ; — • Schel-
horn, Beitrage z. krit. Gesch. der deutsch.
Sprache I. p. 593; — '"Vilmar, I. c. p. 67,
Erl.-Schr.: Adelung, Magazin I. St. 2. p. 241.
Docen, Miscollan. II. p. 35. 303.
Ebert, Ueberlieferungen II. p. 36.
Graff, Diutiska III. p. 276. 443. 449.
Hagen, Grundriss der Gesch. der deutschen
Poe.sie p. 225.
Gedichte des Mittelalters I. p. 657. p. XIX.
Minnesinger IV p. 552.
Horn, Sammlung z. einer bistor. Handbibl.
p. 763.
JacobB, Beitr. a. d. Schfitzen d. Gtotbaiscb.
Bibl. II. p. 228. p. 243.
Massmann, Recens. d. Diutiska in d. Hei-
delberger Jahrb. 1826. p. 1166.
Recens. d. hohen Liedes v. Bartholomae,
ibid. 1828. p. 199.
Vilmar, A. F. C, die zwei Recensionen und
Handschriftp.nfamilien der Weltchronik Ru-
dolphs V. Ems, m. AuszUg. a. d. noch unge-
druckten Theilen beider Bearbcitungen. Pro-
gramm des Gymnaa. Marburg 1839. 4o. 20 Sgr.
Rudolphus = Radulphus, Rodul-
phus, Rudolfus, Ruodolfus, Ruodulfus.
Rudolfus abbas S. Trudonis {St.
Truijen oder St. Trond, f 1 138), vid.
Gesta abbatum Trudonens.
Vifa ». Ivietborti.
„ Petri Vcnerabilis.
Rudolphus de Muyden, Muda —
Dier de Muden.
Rudolphus de Noviomago, vid. Vita
s. Alberti Magni [legenda.)
Rudolphus de Rivo [Baoul de Buis-
seau), decanus Tongrensis (f 1403) :
RUDOLFUS — RUPERTUS
521
Gesta pontificum Leodiensium En-
gelberti a Marka, Johannis de Ba-
varia (ab ArkeD et Arnoldi ab
Hom. 1347-1389.
Fiir den angegebenen Zeitraum von grossem
Werfhe.
Ausg.: ap. Chapeauville, auctores de
gestis pontif. Leod. IIL p. 1-67.
Erl.-Schr.: Wind, bibliothek der Nedeiiandsche
geschiedschrijvers p. (J4.
Roduifus Fuldensis = Rudolphus
mon. Fuld.
Rodulphus Glaber (Radulphus), mo-
nach. Cisterc. (f 1050): Francorum
historiae libri V seu Historiarum
sui temporis libri V ab elect. Hu-
gonis Capeti in regem ad a. usque
1044.
Mangel an Urtheil, breit durch eine Menge von
Fabeln und Wnndergeschichten ; elender Stil.
Eandschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. VII.
p. 50.
Ausg. : ^ ed. Pithoeus, hist. Franc. script.
XI. p. 1-59. — 'tciederholt mit Bessertmgen
ap. Duchesne, scr. hist. Franc. IV. p. 1-58
— und *ap. Bouquet, rec. VIII. p. 238;
X. p. 1-63. — *Ausziige bis z. J. 1044 ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 51-72.
Uebers. : altfranzosisch ap. Guizot, coUect.
VI. p. 169-355.
Erl.-Schr. Contzen, d. Geschichtschreiber der
deutschen Kaiserzeit p. 72-76.
de la Curne de St. Palaye, m^m. concernant
la vie et les ouvrages de Glaber, historien
dn temps de Hugues Capet, — in Mem. de
l'acad. des inscript. VIII. p. 549 (^d. a la
Haye XII. p. 274.)
Giesebrecht, W., Geschichte der deutschen
Kaiserzeit II. p. 529.
Hausser, L., die teutschen Geschichtschr.
Heidelb. 1839. p. 83.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptor. historicis p. 198.
Waitz ap. Pertz 1. c. p. 48-50.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 322.
Vgl. Vita s. Guilelmi I abbatis.
Rudolphus monachus Casae Dei
(saec. XII.), vid. Vita s. Adelelmi
{vita alia.)
Rudolphus monachus Fuldensis (f
865), Vld. Annale.s Fuldense.s.
De s. Venantio al. mart.
Translatio s. Alexandri.
Vita s. Liobae.
,, b. Rabani Mauri.
Rudolphus monachus s.Sepulcri ap.
Cameracences (cca. 1290)^ vid. Vita
s. Lietberti.
Rudolphus Tortarius, mon. Floria-
censis (cca. 1100\ vid.
Vita s. Benedicti abb. Ca.-;. (mt>oc.)
,, ,, Mauri '.franslat.)
Rufinus maglster, vid. Vita s. Rai-
mundi Palmarii.
Ruflnus presbyter Aquileiensis (f
410): Eusebii historia ecclesiastica.
Ist eine lateinische Bearbeitung der Kirchenge-
schichte des Eusebius, um 402 unternommen.
Genoss im Abendlandc grosses Ansehen.
Ausg. : ' edd. Boussardus et Beat. Khe-
nanus. Basil. 1523. fol. u. ofters. — * am
besten lab. et studio Petr. Thom. Cacciari.
Romae 1740. 2 tom. 4».
: Historia eremitica seu Vi-
tae patrum.
Eine Lebensgeschichte von 33 Heiligen in der
nitrischen Wiiste, ohne besondem Gehalt.
Ausg.: ambesten: * Vitae patrum e<c. libri
X. Opera et studio Herib. Rosweydi. Ant-
verp. 1615. fol. — *iciederholt Lugdun. Bat.
1617. fol. -- u. »Antverp. 1628. fol. —
Ausserdem existiren noch viehrere Ausgaben
und Uebersetzungen ins Griechische und in
neuere Sprachen.
Erl.-Schr.: Bahr, Ge.sch. der romisch. Literatur.
Suppl.Band. 2. Abtheil. p. 208.
Schoenemann, biblioth. histor.-literaria pa-
trum latinorum. Lips. 1792. 80. I. p. 583-614.
Vgl. Vita s. Phileae.
Rufus: Chronicon Lubicense.
Keicht bis 1430; .stimmt sehr mit Corner tiber-
ein, vielleicht Ueber.setzung d. letzem mit Zusatzen.
Ausg.: Ausziige von 1400-1430 bei Grau-
toff, Sammlung' der liibeckischen Chroniken
in niederdeutscher Sprache 11. p. 456-577.
Rumpler, Angel. , abbas Form-
bacensis ord. s. Ben. (f 1513):
Chronicon de ducibus Bavariae ab
a. Chr. 507—1339.
Ausg. : ap. Finauer, Bibliothek der baieri-
schen Staats-, Kirchen- u. Gelehrten - Ge-
schichte I. p. 23-32.
: De gestis in Bavaria 11-
bri VI ab excessu Georgii divitis
ad a. 1506.
Ausg. : ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 90
-138 u. 139-147.
Erl.-Sckr.: Commentatio de vlta et scriptis
A. Rumpleri ap. Oefele, scr. rer. Boic. I.
p. 87.
Ruodolfus
Ruodulfus
Rudolphus.
Ruodpertus = Robertus.
Ruotgerus Bened. s. clericus Co-
loniens. ad S. Pantaleonem, vid.
Acta s. Patrocli {transl.)
Vita ., Brunonis arch. Col.
Rupertus abbas Gotewicensis (f
1199), vid. Vita s. Altmanni ep.
Pat.
Rupertus abbas S. Heriberti Tiu-
tiensis (f 1130): Chronicon S. Lau-
rentii Leodiensis sive Res gestae
episcoporum Leodiensium et abba-
tum S. Laurentii. Libri V.
522
RUPERTUS — SABELLICUS
Die ersten S Bchr. verloren. dcsiihalb nur frag-
mcntarisch u. Interpolirt auf nns gekoramen. Be-
acbtenswert. Gewisserma.ssen fortj^esetzt v. Kei-
nerus nion. Lcodiens. coenob. s. Laurentii,
Adrianus de Vetoribusco nnd Henricus de
Paludc.
Handschr.: verloren.
Ausy. : ' ap. Martene et Durand , ampl.
collect. IV. p. 10S8-1082; resp. 1164 c.
varior. continuationibu.s. — * ed. Watten-
bach ap. Pcrtz, mon. scr. VIII. p. 261-279.
— *Bruch.stuck ap. Bouquet, rec. XI. p. 171.
De incendio Tiutiensi d.
2S. Aug. 1128.
Ausg.: 'edid. Witlichius. Coloniae 1573.
4*. Sehr gut. — ^ tnedfrholt mit einigenAus-
lassungen von JafF^ ap. Pertz, mon. script.
XII. p. 629-637. — ^fehlerhaft in Ruperti
opera. Paris. 1638. Coloniae 1526. Moguntiae
1631. fol. II. p. 884 al.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed Mansi VI. \>. 13.T sq.
Jaffe, praefatio ap. Pcrtz 1. c.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 290; vpl p. 2f*3. ;ilo. 34S. 392.
Vgl. Pacsio b. Eliphii.
Vita Cunonis abb. Sigeb.
s. Ileribcrti
'Bambepgenslsj de Hen-
) episcopus f rici IV
jGoslariensis | he\\o,vid.
( praeposltus ) Gesta
Heinrici imper.
Rupertus
Russ (Russen), Melchior, Ritter
von Lucern ( cca. 1482) : Eidge-
nossische (.Schweizer-) Chronik.
Geschrieben zwlschen 11S2-1.518. Sie geht vom
Herkommen der Stift im Hof zu Lucem aus u. horl
mitten in ciner Urkunde v. .1. 1400 auf; der Re»t
ist verloren. Nlcht anzichend fUr den Leser, aber
interessant fiir den Forscher.
Ausg.: zum erstenmale hrsg. 1832 von
Jos. Scbneller. Bern 1834. 8«.
Ryccardus de S. Germano — Ri-
chardus de S. Germano.
Rymbegla, sive rudimentum com-
puti ecclesiastici et annales veterum
Islandorum.
Ausy. : islandice et latine cum notis Bior-
nonis. Hafniae 1780. 4«.
Rymkronik van Braband, vtd. Jean
de Klerk.
Rynesberch, Ghert (f 1406) und
Herbert Schene (f um 1420):
Bremische Chronik.
Von Anf. des Erzblsth. bls 1430; mit Fortset-
zungen bis 151S. — Niederdcutsch. Wichtig.
Handschr.: zahlreich, vgl. iib. sie Lap-
peiiberg, Geschichtsquellen von Bremen
p. XXIV-^XXXII.
Ausg.: ap. Lappenberg, 1. c. p. 55-176.
S.
Saba Malasplna, vid. Malaspina.
Sabellicus, Marc. Anton. Coccius
(t 1506): Carmen genethliacum ur-
bis Venetae seu rerum Venetarum
panegyricus,
Ausg.: ap. Schott, Italia illustrata p.
35-41.
De Venetae urbis situ.
Libri 3.
Ausg.: 's. 1. et a. (14??) 4». 27 Blatt. —
zusamvien mit dessen Carmina in munitionem
Sontiacam etc. Venet.*1487. 1502. — »m
Sabellici opp. Basileae 1660. III. p. 249. —
* ap. Schott, Italia illu.strata p. 1-34. —
* ed. Graeviu.^, thes. Italiae V. prs. 1.
De Venetis magistratibus
liber I.
Ausg. : ' Venetiis 1488. 4". — * in Sa-
bellici opp. Basileae 1560. III. p. 278. —
*ap. Schott, Italia illustrata p. 41-61. —
* ed. Graevius, thes. Italiae V. prs. 1,
De vetustate Aquileiae et
Fori Julii libri VI.
Unbedeutend.
Ausg. : ' zusammen mit dessen Carmina In
munitionem Sontiacam, in aedem Sontiac,
in Carnicum incendium etc. s. 1. et a. (cca.
1490). 4». — ^iBiederholt s. 1. 1554. 4». —
»m Sabellici opp. Basil. 1560. UI. p. 201.
— *ap. Schott, Italia illustrata p. 51-103.
— *ed. Graevius, thesaur. Italiae VI. prs. 4,
Enneades seu Rhapsodia
historiarum ab O. C. — 1504. Li-
bri 92.
Einsichtsvoll bearbeltct, am KenltgcndRten in d.
spfitern Zelt; Ton altertliiimllch. F.rstc in antikem
Goisto verfassfe allgemeine Wcltgcschirhte.
Ausg. : ' enneades septem priores. Venetiis
1498. fol. — *unt. d. Tit.: Secunda pars
ennSadum ab incHnatione Romani imp. ad
a. 1504, cum epitorae. Venetiis, Bern. Ver-
cellensis 1504. 2 vol. fol. — *iriederholt
als Rhapsodiae historiarum enneadum. Paris.
ap. Ascensium 1509. 2 vol. fol. ; — * ibid.
1513. 2voI. fol. — *c. contin. Hedii usqne
SABELLICU8 — SAGA
523
ad a. 1538. Basil. 1538. 2 vol. fol. — •cum
contin. Coel. Sec. Curii usq. ad a. 1560 in
Sabellici opp. I. et II. liUgduni 1535. fol.
— *per C. J. Curionem. Basil. 1560. (4 vol.
fol.) I II. III.
Erl.-Sehr.: Bibliotheca histor. Hamburg. Cent.
X. p. 225. 228. 233.
Freytag. adparatus litterar. II. p. 1055.
Opera oinnia.
Ausq. : ' Venetiis per Albertinum de Li-
sona 1502. fol. — *Basileae ap. Hervagium.
1538. 2voI. fol. — ^iviederholt ibid. 1560.
4vol. fol.
Rerum Venetarura ab urbe
condita ad Marcum Barbadieum
Venetiarum principem — (1486)
libri 33.
Erste bedeutende Gesch. Venedigs, aber ohne
bedeutenden Inhalt; schon geschrieben.
Ausg.: 'Venetiis, arte et indu.stria A. de
Torresanis de Asula 1487. fol. — *wieder-
holt ibid. 1514. fol. — » Basil. 1670. 4». —
*in Istorici delle cose Veneziane. Venezia
1718. 4». I. p. 1-878. Wiederholung der
ersten Ausgahe.
Uebers.. 'croniche dela origine deVeneti e
del principio della citta e de tutte le guerre
da mare e terra, fatto in Italia, Grecia e
Dalmatia. s. a. et 1. (1478.) fol. JScheint die
dlteste Ausgabe zu sein. — ' volgarizate per
Matt. Vesconte. Venet. s. a. (1505.) fol. —
* trad. di Lod. Dolce. Venet. 1554. fol. —
* Vinegia 1558. 8*. — * Viscontrs Uebersetz.
wiederholt Vinegia 1668. 4**.
Erl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 140.
Vicentinus crater seu ur-
bis agrique Vicentini descriptio.
Liber I.
Ausg. : ap. Schott, Italia illustrata p. 104
-112.
Erl.-Schr.: Zeno, A., Marci Antonii Sabellici
vita, — in Istorici delle cose Venez. I. p.
XXIX-LXVII.
Sacchi, Bartholomaeus , vid. Pla-
tina.
Sacco di Prato (1512): Tre nar-
razioni.
Ausg.: in Archivio stor. Ital. I. p. 229
-271.
Sachacinus de la Gazata = Sa-
gacius de Gazata.
Sachsenchronik = Chronicon Re-
pegovii.
Sachsenchronik =Chronicon Saxo-
nicum, Saxon chronicle.
Sachsen - Chronio (Hettlingische),
eine uhralte, aus der grossen, in
Nieder-Teutscher Sprache beschrie-
benen und zu Halberstadt im Manu-
script befindiichen zusammengezo-
gen. 28—1438.
Geschrieben 145'>; enthalt p. 185 z. Jahre 1350
eine wichtige Stelle iiber die wirkliche Existenz
des Schalkes Till Eulenspiegel, an der vielfach ge-
zvveifelt wurde.
Ausg.: ap. Abel, Sammlung p. 27-220.
Erl.-Schr.: Abel's Vorbericht ibid. p. 1-27.
Sacramentum Karolo imp. Ludo-
vici filio praestitum ab archiepi-
scopis, episcopis, abbatibus, comiti-
bus ac reliquis optimatibus.
Ausg. : ed. Pithoeus, annal. et histor. coaet.
script. p. 506 ed. Francof.
Saga's, historische.
Die historischen Saga's des scandinavischen
Festlandessindvollstandig erschienen inPornmanna-
sogur Bd. 1-12. Kopenhaaren 1828-37 mit latein. und
danisch. Uebersetzung, jede gleichfalls in 12Bdn.;
die historischen Islands (Milller, P. E., Sagabibl.
Bd. 1.) zum Theil in Bjom Marcusson's beiden
Sammlunsen Holum 1756, eine 4o., die andere 8o.,
und in Islendinga sogur. Bd. 1. 2. Kopenhag. 1829.
30. Neue Sammluns: mit gleichem Titel, doch mit
kritischem Apparat Bd. 1. 2. Kopenhagen 1843-47.
Vgl. Mobius, Th., iiber die altere
islandische Saga. Lieipzig
1852. 80.
P. E. Miiller, critisk Under-
sogelse af Danmarks og Nor-
ges Sagnhistorie. Kjobenh.
1823. 40.
Saga af Finnboga hinum Rama.
10. Jahrh.
Ausg. : zusammen mit Vatnsdaela - Saga
(5. d.) ed. E. C. Werlauff. Hafn. 1812. 4».
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabiblioth. (deiUsche Ausg.)
I. p. 207-212.
Saga af Thordi Hraedu s. histo-
ria Thordi Hraedu.
Ausg.: ap. Marcusson, Nockrer marg-
frooder sogu etc. p. 59-81.
Erl.-Schr.: Milller, Sagabibl. {dexjUsche Ausg.) I.
p. 199.
Saga af Vomundi oc Vigaskutu,
auch Reikdaela;-Saga genannt.
10 Jahrh.
Ausg.: in Islendinga-Sogur. II.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabibl. (deutsche Auag.) I.
p. 96.
Saga hins helga Magnusar Egin
larls.
Sage vom heil. Magnus.
Ausg.: in Orkneyinga-Saga.
Saga Olafs hins helga.
Sage des heiligen Olaf.
Ausg. : ' in Fornmanna-Sogur. IV. V. —
' efter det aeldste Pergamenthdskrift udg.
Christiania 1853. 8».
Uebers.: schwedisch: Sanct Olaffs saga
paa svenske rim uthskrifwin af Hadora.
Stockholm 1675. 4».
ErL-Schr.: Mohnike, Heimskringla I. p. 418.
Miiller, crit. undersog. p. 233-2.58.
Vgl. Historia Olai.
524
SAGA
8ANDEUS
Saga Olafs Tryggwassonar (f
anno 1000.)
l^rspriinplich in Ewei lateinisch geschriebencn,
jetzt nnr noch in islSndischer Uebersetz. vorhan-
denen Kecensionen iibris, «leren grfissere (nnten
znerst folpende) von einoin 1220 pestorbencn Monche
Oddur, die kleinere von seinem Zeitg;enossen,
dem Moncli CiunlaiiK herriihrt.
Atisg.: ' imt. d. TO.: Itt st^cke af kong
Olaf rrjggvason.s saga, hvilken Oddur
munch pa gammal gotska beskrifwit hafwer,
af itt gammalt pergam. ms. aftrykt. TTpsala
1665. 8». — ^U7it. d. Tit.: Historia Olai,
Tryggvae filii, in Norrigia laudatiss. et
maxime inclyti in septentrione regis, ....
idiomate goth. s. suecico vetusto primum
condita ab Oddo monacho Islando, nunc
in linguam hodiern. sueticam, quin et latin.
transl. a J. Istm. Reenhielm. Upsalae 1691.
2 part. in 1 vol. 4". Sehr selten. — * zu-
samnien mit der kiirzern Recens. in Saga
thess Haloflega lierra Olaff Trjggvasonar
Noregs kongs s. historia Olavi Tryggvae
filii. Skalholte. I. 1689. II. 1790, 4». — *m
Fornmanna-Sogur X. p. 216-376. — *ud-
jiven af P. A. Munch. Christiania 1853. 8».
Aiisg. i'er kiirzern Becens. : ' in Forn-
manna-Sogur I. bis III. — * in Saga thess
{siehe vorher sub *.)
Erl.-Schr.: Johnstone, Jam., anecdotes of Olave
the Blake, king of Man and the Hebridians
isles. s. 1. (Copenhas.) 17S0. 8o.
Mohnike, Heimskringla I. p. 477.
Miiller, Sagabibl. III. p. 197-211.
— - critisk undersofrelse p. 213-233; 398-313.
Peringskiold, Joh., historia regis Olavi,
TryfTwae filii. » Holmiae 1622. fol. > ibid. 1697.
80. S Hafniaq 1833. 8o.
Verelius, 01., fragmentuni Olai Tryggva-
sons. Upsal. 1655. 8o. •
Wachter, Heimskringla I. p. CVl.
Vgl. Historia Olavi Tryggvii fllii.
Sagacius Mutus de Gazata (f cca.
1353), vid. Chronicon Regiense.
Sagorninus, vtd. Johannes diaco-
nus (Urseolus.)
Saint-Remy, vid. Lefebvre.
Salimbene de j^^^j^Xnis I ' ^*""
mensis, ord. minor. (nat. 1221):
Chronicon ab a. 1212—1287.
Wichtig fiir dic Gesch. Oberitaliens u. d. innem
iStreitigkeiten der Fratricellen des Franziscaner-
ordens.
Eundschr.: Rom, bibl. Vatic. sec. XIH.
8*. No. 7260.
Ausg. : ' in Monumenta histor. ad pro-
vincias Parmensem et Placentinam perti-
nentia. III. {auch mit d. Spezialtit. : chronica
fr. Salimbene Parmens. ord. min. ex cod.
Vat.) p. 1-399. Parmae 1857. 4«. VoUstdn-
dig. — * Ausziige e chronico Salimbeni de
Salimbenis facta ab episcopo Dr. Miinter
— in Pertz' Archiv IV. p. 121. Vgl. p. 214.
Salimbeni, Gherardo Bartolini, se-
natore di Firenze : Cronica del
magnifico Lorenzo de' Medici duca
di Urbino (f 1492.)
Ausg.: (ap. Luigi) Delizie degli eruditi
Toscani XXIII b. {seu appendice al tomo
XXIII) p. 1-80.
Erl.-Sc/ir.:V&\ivon\, vita Laurcntii Medic. Pisis
1784. 2 vol. 40.
Roscoe. the life of Lorenoe Med. 1797. 8*.
(deulsrh von Sprengel. 1797.)
Salmon, Pierre de : M^moires, pr6-
sentes k Charles VI roi de France.
Supplement zu Froi.-sart.
Ausg.: ap. Buchon, coilection XXV.
3. Suppl^ment.
Salvatus Sauriensis, vid. Vita s.
Martini presb.
Salviati, Jac: Cronica o memorie
dalUanno 1398 al 1411.
Ausg.: ^ap. Luigi) Delizie degli eruditi
Toscani XVIII. p. 175-361. — ^ auch ein-
zeln aus dieser Sammlung Firenze 1784. 8*.
Sambiensis canon., vid. Canonicus
Sambiensis.
Sampayus, Steph., vid. Vita b.
Petri Gonsalez.
Sampirus, episcop. Astorcensis : Hi-
storia Hispaniae ab a. aerae hisp.
896 usque ad annum 1020 (a. Chr.
808-932.)
Ausg. : ' edid. Prud. Sandoval in historias
de los obispos. Pampelon. 1615. fol. ibid.
1634. — ' ap. Ferrera, historie de Espana.
XVI. — * ap. M. Berganza, Ferreras con-
vencido, Madrid 1729. — * ap. Florez,
Espaiia sagrada XIV. p. 438.
Samuel presbyter Aniensis: Tem-
porum usque ad suam aetatem (a.
1179) ratio.
Ausg.: e libris historicorum summatim
collecta, opus ex haicanis 5 codd. a Joh.
Zohrabo dilig. descript. atq. emendatum;
F. Zohrabus et Ang. Maius ediderunt zu-
sammen mit der armenischen Uebersetzung
von Eusebii Caesar. chronicon. Mediolani
1818. gr. 4».
Sanchez de Tovar, vid. Chronica
del muy esclarecido principe etc.
(yid. ohen p. 200.)
Sancius, Rod., vid. Rodericus
Sancii.
Sandeus, Felinus, Lucensis epi-
scopus (t 1503): Epitoma deregi-
bus Apulie et Sicilie, nominatim de
Alphonso Arragonum rege.
Compilation auR Pandulph., Otto Frising. u. ».
SANDHEIM — SAXO
525
AuSq.: ^ edente Mich. Ferno. s. 1. et a.
(1496.) 4*. — *cum Barth. Facii dialogo
De vitae felicitate ed. Marq. Freher. Hanov,
1611. 4^ — ^wiederhoU mit Fs. Noten ap.
Burmann, thesaur. antiquit. Sicil. V.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et Infimae la-
tinitatis lib. VI. p. 4G2.
Sandheim, LadisL, ex oppido Ra-
vensburg, canon. Viennens. (cca.
1511): Historia de familia Welpho-
num sive Guelforum brevis.
Awg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 800-806.
SangeorgiusBenvenut. = Beneve-
nutus de !S. Georgio.
Sanudo, Marino l . . xt
X TiT • lunior, Ve-
Sanutus, Marmus /
netus patricius (tpostl522): Com-
mentarius de bello Gallico sive de
rebus in Italia gestis a Carolo VIII
et Ludovico XII Galliae regibus ab
a. 1494 — 1500. Italice scriptus.
Auch hekannt unter d. Tit.: Chro-
nicon Venetum anonymi coaevi
scriptoris ab a. 1494—1500.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 5-166.
Vitae ducum Venetorum
(vite de' duchi di Venezia) italice
scriptae, ab origine urbis sive ab
a. 421-1493.
Ausg.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XXII. p. 405-1252.
Erl.-Schr.: Kadon Brown, rattguagli sulla vita
e sulle opere di Marino «Sanudo detto il Ju-
niore. Venezia, tipogr. Alvisopoli 1837. 80.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 2.p. 185.
Sanudo Marino, senior, Venetus
patricius, dictus Torsello (f post
1334): Historia Hierosolyraitana seu
Secreta fidelium crucis super terrae
sanctae recuperatiorie et conserva-
tione seu De expeditione in terram
sanctam. Libri 3.
Begonnen 1306, vollendet 1321; wichtig f. Frie-
drichs II Kreuzzug. — Der Text ist vom Verfasser
selbst mehrfach liberarbeitet. t
Handschr. : B r u s s e 1 . burg. Bibl. anni
1332 Nr. 9347; — mbr. sec. XIV. fol. No.
9404. — Miinchen, k. Hofb. Cod. lat.
No. 14621; — Ratisb. S. Emmer. 621. —
Paris, k. Bibl. sec. XIV. No. 644. —
Valenciennes, mbr. sec.XIV. fol. D.
4. 10. — Venedig No. 547.
Ausg. : ap. Bongars, gesta Dei II. p. 1-281.
Mit Karten dis Autors.
Erl.-Sehr.: Kunstmann, F., Studien iiber Ma-
rino Sanudo den Aelteren mit einem Anhange
aeiner ungedruckten Briefe — in Abhandl.
der histor. Classe der k. bayer. Akad. der
Wis.sensch. VII. 1855. p. 697-819. Gibt Hne ge-
naue AncUyae des Werkes.
Struve, bibl. historica ed. Meusel II. 2. p.
283-287
Epistolae XXIII.
Sind saramtlich aus Venedig datirt und in den
Jahren 1323-29 geschrieben.
Au^g. : ap. Bongars, gesta Dei 11. p. 289
-316.
Erl.-Schr.: Kunstmann 1. c. p. 73G-741.
Epistolae X adhuc ine-
ditae.
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. No.
9347. u. 9404. — Miinchen, k. Hofbibl.
S. Emmer. 621.
Ausg.: ed. Kunstmann 1. c. p. 753-819;
Scizzirung derselben p. 745-752.
Sardo, Ranieri: Cronaca Pisana.
962-1400.
Ausg.: in Archivio stor. Italiano VI. 2.
p. 75-244.
Sassenchronik, vid. Sachsen-Chro-
nic (HettHngische.)
Sassenkroneke, vid. Chronicon Re-
pegovii.
Sassetti, Fil. : Vita di Francesco
Ferrucci (flor. 1530) in Firenze, con
centoventi lettere del Ferrucci al
magistrato de' Dieci.
Ausg. : ed. Monzani in Archivio stor.
italiano IV. 2. p. 425.
Sauromanus , Georg.: Oratio ad
aug. principes Carolum imp. Ro-
manorum electum et Ferdinandum
germanum post Maximiliani caesa-
ris obitum.
Ausg. : ' Bonoiliae, per Hieron. de Bene-
dictis 1519. 4". — ^wiederholt ap. Freher,
scr. rer. Germ. ed. Struve II. p. 743-760.
Savonarola , Michael (f 1461):
Commentariolus de laudibus Pa-
tavii, a. 1440 compositus. Libri 2.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 11.37-1186.
SaxoGrammaticus seuPoeta, prae-
positus Roeskildensis (t 1204): Hi-
storiae Danicae libri XVI.
Elegante Darstellung; in den 7 letzten Biichern
durchgaingig Quelle. Erste einheimische Geschichte
der DSnen.
Handschr.: keine.
Ansg. : unt. d. Tit. : ' Danorum regum
heroumque historiae nunc primumimpressae.
(Ed. Christiernus Petri.) Apud Parrhisios,
Badius Ascensius 1514. fol. Hochst seltene
Ausg. — *Basil. 1534. fol. — *Francof.
1576. fol. — * ed. St. J. Stephanius. Sorae
1644. 2 in 1 vol. fol. Der 2. £d. enthOlt
526
SAXO — 8CHEDEL
die wenig bekannten, aber aehr geschdtzten
S t e p h a n i i notae uberiores in historiam Da-
nicani Saxonis Gramm. Sorae 1645. fol. —
»ed. Ch. A. Klotz. Lips. 1771. 4». 3 Thlr.
Wiederholung d. vorig. Aiisg. ohne Noten.
— • rec. et comment. illustr. P. E. Miiller.
1. 1 2. Havniae 1839. 8". mai. — Opus morte
Miilleri interruptum absolvit J. M. Velschow.
Pars n. Havniae 1858. 8». mai. (Vol. L
6V, Thlr., herabgesetzt auf 3 Thlr. 18 Sgr.;
U. 3 Thlr.) 6 Thh-. 18 Sgr. liecht gute Ausg.
Uebers.: deutsch: Dyt is de Denscke kro-
neke de Saxo grammaticus de poeta ersten
gheschreif in dat latine vnde daer na in
dat dudesck ghesettet is durch Th. Gheys-
mer. s. 1. et a. (Liibeck c. 1475 oder 1485.)
£bert No. 20414. Fanzer I. Nn. 70. Schel-
ler, sassische Biicherkunde No. 496. — Ist
nur eine Uebersetz. von Thomas Gheys-
meri compendium histor. Danicae,
tcelches bei Langebek, scr. rer. Dan. II. p.
287-400 gedruckt ist.
ddnisch : ' paa Dansk. Eller den danske
historie, som Saxo gramm. efter den store
Erke-Biskop Absalonis ordre etc. ved Sejer
Schousbolle. Kjobenh. 1752. 4». — * das
erste Buch iibersetzte Joh. Laurentsen.
Kjobenh. 1713. 4«. — * Danmarks Kronike
af Saxo grammaticus fordansket ved N. F.
S. Grundtvig. Kiobenh. 1818-22. 2 vol. 4».
— Elne trejjliche ddnische Uebersetzung lie-
ferte ausserdem Andr. Sorensen Vedel,
Kjobenh. *1575. *1610. fol. ; * neue Ausgabe
mit Glossar u. VedeVs Leben von Wegener
unt. d. Tit. : . . . . Den danske kronike ....
oversat af A. Sor. Vedel trykt paa ny og
tilligemed Vedels levnet af C. F. Wegener
udgivet ved samfundet til den dauske lite-
raturs Fremme. Kjobenhavn 1851. Roj.-8".
Erl.-Schr. Badcn, G. Lud., Til F. v. Moltke oin
vor (laiiiike histories fader .:>axo grammaticus
og iraugen til en ny udgave og oversaetclse
af Saxos paa Latin skrevne danske historie.
Odense 1809. so.
Carpzow, J. B., diss. hist.-litteraria de vita,
eruditiono et si-i-ipfis Saxonis grammatiel.
Uelmstad. 1762. 4o.
Dahlmann, Einleit. in die Kritik der Gesch.
von Altdiinemark, in tdnm Forschungen auf
d. Gebiet der Gesch. Altona 1.S22. l. p. 151-
402; — in sciner Geschichte von DSnemark.
Hamb. 1H40. I. p 9-14.
Oersdorf, Kepertorium. 1S58. No. 11.
Giesebrecht, L, wendische Geschichten III.
p. 3ua sq.
Hierild, llenr., iSaxo grammat. vindicatus s.
dis». phil.-hist.-critica de purilate linguae la-
tinae et castiiatc historiae Danicae in .Saxone
eic. Hafniae 1702. 40.
Kunik in Bulletin de la classe des sciences
historiques, philol. et polillq. de l'acad. imp.
de» scienc. de St. Petersbourg. VII. No. 9.
10. p. 143 ff. p. 216 ff.
L y 8 h o 1 m , Frid. , exercitium historicum s. these s
apologeticae pro .Saxone gramniatico. Haf-
niae 1712. 40.
Molbech, .'-■axo Grnmmaticus., lians Historie
og Cbarakteer og hans laerde Samtidige i
Danmark, — i Nyt histor. Tidsskr. Tom. V.
MUller, P. E., critisk UnderHJigelse af Dane-
mark og Norge» Hagntaistorie. KjQbnhaven
1823. 4« .
critisk UndersSgelse af 8aio'8 hlstories
syy sidste bttger. Kjfibnhav. 18.3(). 4o. Ein
Meisterstiick von ffeschichtlicher Combinalion.
Petersen. N. M., Bidrag til dcn uan.ske Li-
teraturs Historie. KjBbenhavn 1863. 8o. I.
p. 42-47.
Reimer, O., dissert. de vita, eruditione et
scriptis Saxonis Orammatici. Helmstad. 1762.
40. 3^ Bldtter.
Schaffarik, Namcn u. Lage der .Stadt Wi-
neta. Leipz. 1846. 8o.
Schrttder, anmarkninger rorande Martin
Aschanei codex af .Saxo Grammat. i fBrra
halfien af KiOO talet, — tn Kongl Vitterhets
Historie och antiquitets acad. Handlingar.
Stockholm. XVI. 1.S41. p. 358.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 409-411.
Suhm, P. Fr., critisk historie af Danmark, udl
den hcdcnske Tid fra Odin til Gorm den
Gamle. Kopenhagen 1775. 1776. Bind 2. u. 3.
4 0. ErUhalten einen Oommentar zu Sclxo Gr.,
ver/ertigt mil ausserordeTitlicher MUhe u Bele-
senheit. Vgl. hierzu Gotting. gelehrte Anz.
1777. p. lo.o.
Wattenbach, Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. 379.
Vgl. Vita Canuti Lawardi.
Canuti reg. Dan.
NB. Es existirt auch tin uniergeschobenes Werk m.
d. Tit. Saxonis Grammaiici Oud-Batavien, uitgeg.
door Jac. Duim. Leyden 1606. 8«., dessen rechter Au-
tor Scriverius isl.
Saxon chronicle = Chronicon
Saxonicum.
Scala, Barthol. : Apoloffia contra
vituperatores civitatis Florentinae.
Ausg.: Florentiae 1496. fol.
Scalacronica, vid. Gray.
Schamdocher, Georg.: Breve chro-
nicon rerum sub Friderico III rege
gestarum. 1440—1470.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. L p.
315-319. Deutsch.
Schedel, Hartm., Humanist u. Arzt
in Nurnberg (geb. 1440, f 1514):
Chronicon mundi, seu Chronicon
chronicorura seu Liber chronicarum
ab O. C. - 1492.
Fleissig gesamraelt, gut geschrieben, aber obnc
Ordnung. — Ist auch unter dem Namen Niirn-
berger Cbronik oder Hn rtmanns Chronik be-
kaunt und wurde frtiher mit Unrecht Doring zu-
geschriebcn.
Handschr.: Nurnberg, Stadtbibl. II. 98.
Ausg.: ' Nurembergo, Koberger, 12. Juli
1493. fol. Goth. mit Holzschn. von Wolgemutz
u. Pleydenwurff. (Ebert I., 322; Panzer I.
204. 360.) — * viederholt Aug. Vindel., ap.
Schoensperger 1497. fol. Wenig gesuchte
Ausg. — * Bruchstiick de Sarmatia ed. Pi-
storius, scr. rer. Polon. I. p. 163. 164.
Uebers.: deutsch von Georg Alt. Niirm-
berg, Koberger 23. Decbr. 1493. fol. Ooth.
Mit denselben Holzschn. u. seltener als die
latein. Ausg. — * wieierholt Augspurg ap.
Hausen Schonsperger 1496. fol. — u. *ibtd.
1500. fol. Weniger schun als die andere.
Bei vielen Exempl. fehlt BlcUt 169. b,, weil
hier die Pdpstin Johanna viit d. Kinde steht.
SCHEDEL — SCHULTHAISS
527
Srl.-Schr.: OtSz, Merkwtlrdigfkeiten d. kon. Bibl.
in Dresden I. p. 399.
Lengnicli, Neue Nachr. z. Biicher- u. Miinz-
kunde I. p. 196.
Schelhorn, amoenitates literar. III. p. 139.
Wille, G. A., niirnbergisches Gelehrtenlexi-
con III. p. 499.
: Historia rerum memora-
bilium. 1439-1460.
Ausg.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I.
p. 392.
: Chronicon Babenbergense
usque ad a. 1497.
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. Cod.
lat. chart. sec. XV. No. 46.
: Chronicon monasterii s.
Aegidii Noribergensis. 1 1 40 — 1 504.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
348.
: Historia de illustribusprin-
cipibus Bavariae — 1477.
Eandschr.: Munchen, k. Hofbibl. Cod.
lat. chart. sec. XV. 338.
Ausg.: ' ed. M. Freher. Amberg. 1602.
4». — » Hanov. 1707. 4».
Vgl. Chronicon Bavariae brev.
Schenck von Schenckenstein, Wey-
precht: Historia monasterii Chom-
bergensis. 1088-1525.
Ausg.: ed. Duellius, miscellan. lib. H.
p. 269.
Schene, Herbert, vid. Rynesberch.
Schifaldus, Thomas (1495), vid.
Vita b. Petri Hierem.
Schilling, Diebold: Beschreibung
der Burgundischen Kriegen. Und
einicher anderer in der Schweitz,
u. sonderlich zu Bern, um selbige
Zeit vorgefallenen merckwiirdigen
Begebenheiten.
Der Verf. schrieb in diesem Werke die Gesch.
seiner Zeit v. 146S-1484. Er war aus Solothurn ge-
bUrtig, GerichtsKchreiber zu Bern u. unmittelbarer
Theiluehmer an d. burguiid. Kriegen. — Mprkwiir-
dig wegen der eingeriickten alten kriegerischen
Volkslieder und hervorsteeheud durch seine TreflF-
lichkeit. Ebert 20552.
Handschr.: Middlehill, No. 1218.
Ausg.: 'Bern 1743. fol. — *m devi letzten
Theile seiner ,Chronik der Stadt Bern von
1152-1480.'
Erl.-Hchr.: Studer. G., die Handschriften der
berner Stadtchronik von Conr. Justinger, D.
Tchachtlan, D. .Schilling etc. — m Arch. d.
histor. Vereins d. Kantons Bern. 1K61. 4. Bd.
Schilllng, Diebold : Schweizer Chro-
nik.
Der Verf., mit d. vorbergehenden Zeitgenossen
nicht zu verwechseln, war Sohn des Untersladt-
schreibers Joh. Schilling zu Lucern u. Ka]>lan an
St. Peter daselbat. Er starb 1518-24. — Die Chronik
fSngt an mit d. GrUndung der Stift im Hof zu Ln-
cem 603 u. reicht bis 1509.
Ausg.: abgednickt nach d. Originalhand
schrift a. d. Biirgerbibl. der Stadt Lucern.
Lucern, Schiffmann 1862. gr. 4». Mlt lithogr.
Abbildungen u. 1 Facsim.
Erl.-Schr.: Haller, helveti.sche Bibliothek IV.
p. 354.
Schiphower, Johann. (nat. 1463):
Chronicon Oldenburgensium archi-
comitum. 1031 1508.
Handschr. : Kopenhagen, kgl. Bibl.
Tottsche Samml. 4«. No. 1820 anni 1594.
— 4». No. 1821 anni 1621.
Ausg.: ap. Meibom, scr. rer. Germ. IL
p. 127-191.
ErL-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 135.
Schnackenburg, Anton., monachus
Corbeiens. Westfal. s. Benedicti (f
1476): Annales Corbeienses ab a.
820—1471.
Ausg. : ' ap. PauUini, syntagma rer. Germ.
p. 365. ' — ' ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
IL p. 296.
Schoenfelder, / t u j
„ . ' > Joh. de, eques
Schoenfeldt, ( ' ^
Austriac, vid. Johannes Victoriensis.
Schradin, Nicol. (Schreiber zu
Luzern): cRonigk diss kiergs {sic\)
gegen den allerdurchliichtigisten
hern Romischen konig, als ertzher-
tzogen zu Osterich, vnd dem schwe-
byschen pundt . . . eins teilss, vn
stett vn lender gemeiner eidgenos-
schaft des andern.
Reimchronik vom Krieg der Eidgenossen mit
Maximilian I u. dem schwabischen Bunde.
Handschr.: Einsiedeln, Original.
Ausg. : ^ gedrugkt .... inn der lobl. Statt
Surse im Ergow . . . 1500. 4». Mit 41 Holz-
schnitten. {Daselbst soll 1515 ehie 2. Auflage
erschienen sein.) — * der Schwabenkrieg
von 1499, besungen in teutschen Reimen
von N. Schr., im Geschichtsfreund der
Schweiz. IV. p. 3-66. Einsiedeln 1847. —
* Ausziige ap. Balthasar, Merkwiirdigkeiten
m. p. 244-251 c.
Erl.-Schr.: Haller, Bibl. der Schweizer-Gesch.
V. p. 98.
Panzer, annal. typogr. II. p. 92.
Scheuclizer, bibl. histor. Helvetic.
Schreitwein: Catalogus episcopo-
rum Pataviensium. 250 — 1479.
Bemerkenswert, weil darin des Albertus Bo-
hemus verlornes Missivbuch benutzt zu sein scheint.
Ausg.: ap. Rauch, scr. rer. Austr. II. p.
431-521.
SchulthaisSjChristoph: DerSchwy-
zer-Krieg (Schwabenkrieg.) 1499.
Ausg.: aus der handschriftlichen Chronik
in Constanz in Schweizerischer Geschichts-
forscher. Bern 1816. V. p. 196-203.
528
SCHUREN — SENTENTIA
Schuren, Gerriz van der (um
1477, Secretair des Herzogs Jo-
hann v. Cleve): Chronik von Cleve
u. Mark.
Niederdeutseli. Relcht bis 1451.
Handschr.: Jena, Buder fol. No. 245.
chart. sec. XVII.
Ausg.: hr.sg. v. L. Tross. Hamm 1824. 8".
Schweickhofer, Joh., abb. Neres-
heiiu., vid. Annales Neresheimenses.
Scordillus, Paul., praepositus Ra-
vennat. ecclesiae, vid. Andreas seu
Agnellus.
Scriptum vetus de ecclesia Bre-
mensi.
Ausg. : ' ap. Lindenbrog, scr. rer. Germ.
1706. p. 116. — 'ap. Langebek, scr. rer.
Dan. I. p. 366. 367.
Scylitzes, Johannes (circa 1081):
"'Emrof^ij laroQicov s. Compendium
historiarum, incipiens a Nicephori
imp. obitu ad imperium Isaaci, Co-
mneni pertingens. 811 — 1057.
Es existiren hiervon 2 Recensionen, von denen
die erste nur noch lateinisch vorhanden ist. Ihrer
bediente sich Cedrenus. Die 2. reicht bis lOSl.
— Fortsetzung des Theophancs.
Ausg.: 1. Becens. Joannis Curopalatae
Scillizzae historiarum compendium, quod
incip. a Nicephori imp. a Genicis obitu ad
imper. Js. Comneni pertinet. Lat. ed. J.
Bapt. Gabius. Venet. 1570. fol. — 2. Re-
cens. ' Secundae editionis Joa. Scylitzae
compendii historiarum (811-1081) pars po-
.sterior vulgata ad Cedreni calcem a Car.
Ann. Fabrotto, gr. et lat. cum vers. J. B.
Gabii hinc inde emendata et notis Joan.
Goari. Paris. 1647. fol. — 'iciederholt Yenet.
1729. fol.
Erl.Sehr. Prolojrus in hist. bynant. .Toa. Scy-
litz. ex cod. ms. Coislin. Gr. et lat. ed. B.
Montfaucon in Bibl. Coisl. Par. 1 71.5. fol. p. 207.
Kollar, Kupplemont. I. ad Lambec. comment.
de bibl. Vindob. 1. p. 613.
Struve, bibl. histor. ed. Meusel V. 1. p. 1.50.
Sebastianus Perusinus ord. praed.
(cca. 1512), vid. Vita s. Cohimbae
Reat.
Sebastianus Salmanticensis episc,
vid. Alphonsus III rex.
Sebastianus Sericus (cca. 1518),
vid. Vita b. Amati Salud.
Sefried, Joh., vicarius cathedral.
Wormat. (cca. 1468): Chronicon.
Ausg.: ' ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
n. p. 2257. — *ap. Senckenbcrg, selecta
inr. et histor. VI. 3. p. 149.
Segacius Mutus de Gazata (cca.
1353), vtd. Chronicon Regiense.
Segerus Paullus, vid. Vita s. Te-
lesphori.
Seguro de Tordesillas {der Burg-
friede von TordesiUas.)
llnterriclitend und «cwahrt eineo tlefen Blick
in den Geist der Zeit. Behandelt eine Reibe von
Bcrathungen, die 1439 dort zwischnn Joh. II und
einem Thoile seincr Edlen gehalten wurdcn. Verf.
ist Pedro Fernandez de Vela.^co, gewBhnl. d.
I?ute oder treue (Jraf Haro gcnannt.
Ausg.: ' Milano 1611. — * besser Madrid
1784. 4". {Bildet zugleich einen Theil des
5. Bd. der Coleccion de las cronicas.)
Seherus abbas (f 9. Mai. 1128):
Primordia Calmosiacensia (Uhau-
mouzey in d. Dibzese Toul) — 1109.
Libri 2.
Lehrreiche Schrift.
Handschr.: fehlen.
Ausq. : ' das ganze Werk ap. Martene,
thes. anecd. III. p. 1162-1198. — 'ed. Jaffe
ap. Pertz, mon. script. XII. p. 324-347. —
* dos erste Buch gab Calmet, hist. eccl. et
civ. de la Lorraine 11. Preuv. p. XC-CIX.
* Bruchstiicke ap. Bouquet, rec. XIV. p.
125-141.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschl. tJeschichts-
quellen p. 278.
Seissel, Claude de, vid. Seyssel.
Senarega, Bartholom., Genuensis
(t cca. 1514): De rebus Genuen-
sibus commentaria ab anno 1488 —
1514.
Ausg.: primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. XXIV. p. 513-634.
Senatorium sive dialogus historiae
Martini abbatis Scotorum Viennae
— 1460.
Ist eine in Dialogen geschriebene Biographie
des Abtes Martin, sowie auch eine Gesch. d. Schot-
tenklostcrs zu Wien in S Capiteln.
Ausg. : ap. Pez, scr. rer. Austr. II. p. 623.
Sendbrieff der graflfen herre und
Ritterschaft hertzogen Ruprechten
verwandten tzu der konigliche
Maiestat Kethen hoflfgesinde und
diner un antwort derselbigen hendel
und Kriegsleuff diszer tzeit be-
geben.
Ausg.: s. 1. et a. (1504). 4». 8 Bl.
Sentences, les, de Liege.
Ausg. : ap. Buclion , collect. XLIII. p.
265-271.
Sententia arbitralis Joannis regis
Franciae super controversia honoris
et appellatione ad duelium inter
Ottonem ducem in Brunswich et
Henricum ducem Lancestriae d. 9.
Decb. 1352.
SENTENTIA — SERMO
529
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 47.
Sententia exauctorationis Wen-
ceslai, vid. Acta de exauctoratione
Wenceslai.
Sercambi, Giov. = Johannes Ser
Cambii.
Erl.-Schr.: Minutoli, C, discorso intorno la
vita e gli soritti di Giov. Sercambi. Lucca
1846. 80.
Sericus, Sebast., vid. Vita b. Amati
Salud.
(Catalogus.
Ser.es, vtd. «^w^A jj^^.^^^^^
Series abbatum Flaviniacensis coe-
nobii a. 755—1096.
Ausg. : ' ex schedis . . . q. praemitt. Hu-
gonis Flaviniacensis chronicon ex cod. coU.
Paris. soc. Jesu ap. Labbe, bibl. nova mss. .
I. p. 791-793. — ^ap. Pertz, mon. script.
VIII. p. 502. 503.
Erl.-Schr.: Kopke, R., t« Pertz' Archiv IX. p. 266.
Series abbatum Lambacensium a.
1056—1291, vid. Vita Adalberonis
ep. Wirzib.
Series archiepiseoporum Salisbur-
gens. metrice scripta = Catalogus
presulum luvavensium.
Series dominorum. Dolensium et
Castri-Radulfi genealogica cum no-
minibus abbatum monasterii b.
Mariae Burgi-Dolensis.
Ausg. : ^ ap. Labbe, bibl, nova II. p. 740.
741. — 'Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XII.
p. 456.
Series ducum Bawariae. 513 —
1255.
Ausg. : ap. Bohmer, fontes III. p. 480. 481.
Series episcoporum Argentinens.
e cod. Ellenhardi, vid. EUenhardus
{catalogus.)
Series episcoporum Gurcensium
usque ad finem saeculi XVII.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 29. Jun. V. p.
520-521.
Series episcoporum Ratisbonen-
sium.
Auag.: ap. Bohmer, fontes III. p. 481-483.
Series episcoporum Slesvicensium
ab a. 951—1602.
Ausg. : ap. Langebek, scr. rer. Danic. VII.
p. 165-170. — Corn. Hamsfortii catal.
ep. Slesvic. usq. ad 1584 ibid. p. 170-176.
Vgl. Cypraeus.
Series episcoporum Wratislavien-
sium. 1051-1382.
Ausg. : ed. Kaffler in Zeitschrift des Ver-
eins fiir Gesch. u. Alterthum Schlesiens.
Bresl. 1856. Heft 2. p. 224. 225.
Series episcoporum et archiepi-
scoporum Coloniensium, a s. Ma-
terno ad Philippum (de Heinsberg,
Ausg. : ' ap. Eckhardt, comment. de rebus
Franciae orient. II. p. 918. — ' ap. Bohmer,
fontes UI. p. 340. 341.
Series episcoporum et archiepi-
scoporum Coloniensium a s. Ma-
terno ad Wigboldum fde Holte, f
1304.)
Ausg.: ed. Mooren in Brewer's Vaterland.
Chronik p. 267. 268.
Series episcoporum et archie-
piscop. Moguntinensiura. 80 — 1320.
Ausg.: ap. Bohmer, fontes III. p. 139. 140.
Series regum Daniae a Dano ad
Fridericum II auctore Cornelio
Hamsfortio.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. I.
p. 35-42.
Series regum septentrionis a Ja-
pheto ad Haraldum Harfager Nor-
vegiae et Horda-Knutum Daniae
reges <= Langfedgatal.
Series runica regum Danica prima,
a Dan — 1319.
Ausg.: "^ed. Wormius. Hafniae 1642. fol.
zusammen mit d. folgenden. — * wiederkolt
ap. Langebek, scr. rer. Danic. I. p. 26-30.
Series runica regum Daniae al-
tera — 1319.
In altdanischer Sprache.
Ausg. : ^ ed. Wormius. Hafniae 1642. fol.
— * Mernach u. nach einem mpt. saec. XIV.
ap. Langebek, scr. rer. Dan. I. p. 31-44.
Series triplex regum septentrionis.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. I.
p. 10 12.
Serlo Fontanus sive grammaticus,
Anglus, abbas Fontanus et postea
Kirchostallensis (a. 1160): Descri-
ptio belli inter regem Scotiae Da-
videm I et barones Angliae a.
1135 gesti.
Ausg.: ap. Twysden, histor. Anglic. scr.
p. 331.
Sermo, vid. auch Oratio.
34
530
SERMO — SICARDUS
Sepmo Clementis VI papae adver-
sus llenricum arohiepiscopum Mo-
guntinum, dum fuit repraesentatus
contumax atque suspensus ab of-
ficio et beneficio, habitus XV. Octb.
MCCCXLV.
Ausg.: ap. Schunk, Beitrage zur Maiu-
zischen Geschichte II. p. 332.
Sepmo Clementis VI papae habitus
ad procuratores Ludovici Bavari.
Ausg.i ap. Schunk, Beitrage zur Mainzi-
schen Geschichte II. p. 469.
Sepmo Clementis VI papae in de-
Sositione Heinrici archiepiscopi
^oguntiui die VIL Aprilis 1346
habitus.
Ausg. : ap. Schunk, Beitrage zur Mainzi-
schen Gesch. II. p. 353.
Sepmo Clementis VI papae in pro-
cessu facto contra Ludovicum Ba-
varum, anno 1346 in coena domini
XIIL Aprilis habitus.
Ausg. : ap. Schunk, Beitrage zur Mainzi-
.schen Gesch. II. p. 341.
Sepmo Clementis VI papae memo-
rabilis, habitus erectione civitatis
Pragensis in metropolim,aliarumque
duarum villarum in civitates, unius
in Bohemia, alterius in Hispania,
quam ceperat rex Alphonsus, Algi-
silla vocatae.
Ausg. : ap. Schunk, Beitrage zur Mainzi-
scben Gesch. I. p. 405.
Sepvatus Lupus = Lupus abbas
Ferrier.
Sevepus, vid. JSulpitius Severus.
Seyssel, Claude de (f 1520):
Apologie des louanges de Louis
Xil roy de France, pour repondre
aux detracteurs, composee Van
1510.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
Xn. I. No. 2.
La proposition et rharan-
: La victoire de Louis XII
contre les Venitiens et la bataille
d'Agnadel en Lombardie en 1508.
Ausg.: Paris 1510. 4*.
: L'excellence et la felicit^
de la victoire qu'eut le tr^s-chr6tien
roy de France Louis XII de ce
nom, dit Fhre du peuple, contre
les Venitiens, au lieu appell6 Aig-
nadel pr^s de la ville de Caravos
en la contree de Giradade au pays
de Lombardie ran de grace 1509
le 4. de Mai.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
Xn. U. No. 4.
Les louanges du bon roy
gue faite et propose par . . Seyssel
. . . au roy aAngleterre Henry VII
pour le mariage de madame Claude
de France avec Mr. le duc de
Valois, en latin et en fran^ois.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Louis
XU. I. No. 6.
de France Louis XII de ce nom,
dit P^re du peuple, et de le felicit6
de son regne. Oomposees en latin
par . . iSeyssel ... et translatees
par lui du latin en franjois Tan
1508. — Auch m. d. Tit.: Histoire
singuli^re du roy Loys XII de ce
nom etc.
Durch dieses Work tnig der Verf. wesentlich
7.ur Uet^taltung ciner einfachen, natiirlichcn histor.
Darstellung bei.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Histoire sing. Paris
1508. 4«. — » ibid. , Corrozet 1558. 8». —
* revue par Den. Sauvage. ibid. 1587. 8'. —
*ap. Godefroy, histoire de Louis XII. (Paris
1615. 4«.) L No. 1.
Erl.-Schr.: Struve, biblioth. histor. ed. Meuisel
VII. 2. p. 184.
Sgezd : Cysarzske Welebnosti we
Wjdni a naygasneyssycb trzij kralno
gich milostij w Praze.
Ausg.: w Praze, Mik. Kondc 1515. 8*.
J.rl.-Schr.: Jungmunu, Literat. ceske p. 94.
Sibpandus jj^go^-lj j (t 1238), vid.
Vitiv b. Kelkonis.
„ ,, Frederici.
Slcapdus, episcopus Cremonensis
(t 1215): Chronicon ab O. C. —
1213.
Auffallend romanhaft, sonst guter Ton. Erzahlt
u. a. die Expeditiou Friedrichs 1 in den Orient.
Hundschr.: Breslau, bibl. Rhediger.
Rep. IL No. 48. fol. mit Fortsetz. bis 1230.
— Briisfiel, burg. Bibl. No. 5150. —
Mtinchen, k. Hofb. mbr. sec. XIV. Cod.
lat. No. 314. — Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. XVIL No. 798. — Wien, k. Hofbibl.
hist. eccl. 78 jetzt 3352. chart. fol. sec.
XIV. XV. f. 84.
Ausg.: resectis qaae natiTitatem Christi
SICO — SIGEBERTUS
531
praecedunt e codd. bibl. Vindob. et Estensis
ap. Muratori, script. rer. Ital. VII. p. 521
-626.
Erl-Sckr.: Stenzel in Pertz' Arch. IV. p. 94.
Slco Polontonus, vid.
Vita Albertini Mussati.
„ Dantis et Boccaccii.
Sidonius Apollinaris, vid. Epistolae
Sidonii Apollinaris.
Siege de Rouen par le roi Char-
les VII en 1449. Pr^liminaires de
la capitulation entre le duc de
Sommerset, gouverneur de la ville,
et le roi de France.
Auag.: publ. pour la prem. fois par A,
Pottier in Revue retrospective Normande.
No. 3. {umfassend 14 pay.)
Siege of Harflet {Harfieur) et
batayl of Azencourt by king Henry
V. 1415.
Ausg.: ap. Buchon, collection XXXIII.
Siffridus presbyter Misnensis (cca.
1307): Chronicon universale sive
Compendium historiarum a creatione
mundi usque ad a. 1306.
Miihselige u. ungeschickte Compilation, weitlau-
fige Wiederkauung des Allbekannten.
Handschr.: Erlangen, Un.-Bibl. mbr.
sec. XIV. 8». 498 (bis 1314.) — Leipzig,
Un.-Bibl. 825. 826. 1315.
Ausg. : ' nur ein Auszug daraus von 458
an in: Geo. Fabricii rerum Misnicarum
libri VII. Lips., Ern. Voegelin s. a. (die
Dedication ist von 1569). 4». (nicht 8".) p.
273-340. — ^in Georgii Fabricii originum
stirpis Saxonicae libri VII. Jenae, Tob.
Steinmann 1597. fol. in den angedruchten
rebus Misnicis p. 141-181. Unverdnderter
Abdruck der vorig. Ausg. — * in demselben
Werke, Jenae 1598. fol. p. 141 {blos neue
Titelausgabe). — * in G. Fabricii rerum
Germaniae magnae et Saxoniae universae
volumina duo. Lips., Henning Grose 1609.
fol. n. p. 141. Dieser 2. Thl. ist von dem-
selben Drucke, wie die Ausg. von 1597 u.
1598 u. nur mit neuem Titel versehen. —
* ed. Pistorius, script. rer. Germ. I. p. 682
-704. Text wie bei Fabricius. Dieser Ab-
druck ist der schlechteste. — • ed. Pistorius-
Struve I. p. 1017-1055 c. var. lectt.
Erl.-Schr.: Adelung, Directorium p. 115.
Bosc, notitia script. hist. univers. p. 193.
Ebert, dea Presbyter .Sitfrid's Chronik, — in
Pertz' Arch. I. p. 42. p. 115.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatls ed.
Mansi VI. p. 179.
Quetif, scriptores ord. praed. I. p. 713.
Struve, bibliotheca Saxoni(;a p. 265.
Tenzel, Menke; script. ror. Germ. II. p. 934.
Sigebertus Gemblacensis (f 5. Oct.
1112): Chronographia 381 — 1112.
Ein wahrer Schatz von historischen Notizen,
jedoch mit manchen Febleru behaftet. Die Greain-
nung S's ist kaiserlich. — Von mehreren fortgesetzt
und sehr viel benutzt.
Handschr.: verloren 21, vorhanden 42;
geordnet u. kritisirt in Pertz' Archiv VII. p.
533 u. in Pertz' mon. scr. VI. p. 284-297.
Ausg.: '■unt. d. Tit.: Sigeberti Gembla-
censis coenobitae chronicon ab a. 381 ad
1113 cum insertionibus ex historia Galfridi
et additionibus Roberti abb. Montensis, 103
sequentes annos complectentibus, promo-
vente e. p. domino Guilelmo Parvo d. t.
c. r. nunc primum in lucem emissum. Ve-
nale habetur in officina Henrici Stephani,
ubi impressum est, e r. s. d. s. e. i. v. S.
I. i. o.. .1. P. s. 1. a. — In fine : Absolutum
est Parisiis hoc Sigeberti chronicon cum
non paucis additionibus per Henr. Stepha-
num expensis eiusdem et Johannis
Parvi bibliopolae insignis a. D. c. t. d.
1513. calendis Junii. 4**. Nicht sehr accurat
gearbeitet. Herausgeber war Anton. Eufus.
— *unver'dndert wiederholt in (Sim. Schard)
Germanicarum rerum IV chronographi
Francofurti ad M. a. D. 1566. fol. Einige
Exemplare haben: Parisiis ap. Jacq. Du-
puis 1566, andere: Basileae, noch andere:
Lugduni, es ist aber dasselbe Buch mit ge-
andertem Titel. — *ed. Margarinus de la
Bigne in Sacra biblioth. SS. patrum. Paris.
1575 u. in der 2. Ausg. 1589. fol. VH. p.
1339, ohne Fortsetzungen , neuer Abdruck
der ersten Ausg. — * ed. Pistorius, illustr.
vet. script. a. 1583. I. p. 477. — * ibid.
edit. 2da. Hanov. 1613. p. 477. Est Schar-
dius redivivus in Sigeberto, nil amplius. —
• ed. Laurentius de la Barre m Historia
christiana veterum patrum. Parisiis 1583.
fol. p. 401. Wiederhoiung der ersten Ausg.
— ' Chronicon Sigeberti Gemblacensis
monachi, ad autographum veteresque co-
dices manuscriptos comparatum; accessit
Anselmi Gemblacensis abbatis chronicon,
cum auctariis Gemblacensi, Affligemensi,
Valcellensi et Aquicinctino, studio A u b e r t i
Miraei. Antverpiae ap. H. Verdussen 1608.
fol. min. Erste Ausgabe des echten Textes.
— « ap. Pistorium, script. rer. Germ. ed.
Struve I. p. 689-864. Einige gute Noten. —
» ap. d'Achery in seiner Ausgabe des Guiber-
tus Novigentensis (Paris. 1651. fol.); hier
ist zuerst Robertus deMonte vollstandig
wiedergegeben; jehlerhaft in den Namen.
Bringt von 876 an die Zusdtze desselben zum
Sigebert. — '** ed. L. C. Bethmann ap.
Pertz, mon. scr. VI. p. 300-535. Am besten,
nach dem Originale, ,Edition ddfinitive, tant
elle est parfaite.^ Beiffenberg. Sie besteht
au^ folgenden Theilen:
Chronica Sigeberti Gemblacensis
a. 381-1111 p. 300.
Anselmi Gemblacensis continuatio
a. 1112-1135 (ap. Pistor-
Struve I. p. 943-970) . . p. 375.
Continuatio Gemblacensis a. 1136
-1148 p. 385.
34*
532
SIGEBERTUS
Auctarium Gemblacense a. 465 Depassione sanctorumThe-
-1148 p. 390. baeorura.
Auctarium Aquicinense a. 651 Gewanrttcr Verebau.
-1167 p. 392. //andacAr.: Berlin, sec.Xn. XIII. mbr.
Auctarium Affligemense a. 597. 8«. — Leyden, Un.-Bibl. (ra^ Mon, Germ.
1005-1163 p. 398. gcr. VI. 271. n. 33.)
Continnatio Aquicinctina a. 1149 ETl.-Schr.: Pertz, iiber Sigeberts 3 BUcher De
-1237*) p. 405. passione ». Theb. — «n seinem Archiv XI.
Continnatio Bergensis a. 1201 P" ^-'^- r<,z. Narratio de martvrlb. leg. Theb.
-1237 p. 438. T7I • X 1 T J- " • '
Auctarium Hasnoniense a. 610. Epistola Leodiensium COn-
1069-1149 p. 441. tra epistolam rascnalis 11 r. M.
Auctarium Sithiense a. 640-820 . p. 442. data a. 1102 vel 1103.-
Auctarium s. Judoci a. 795. 840 p. 443. Hitzigc VenheidigungsscUrift gegen d. Papst
Continuatio Atrebatensis a. 1114 Pasch.ilis II, der d. .\nhanglichkcit der I-iitticher
■i-ian „ AA9 »>i Kaiser Heinrich IV angegriffen hatte.
Continuatio Tornacensis' a. 1114 " * Ausg.: ' m Histor. eccles. Magdeburg.
1127.1132-1172.13.32-1334 p. 443. Centuriat. XII. p. 1110. — »ap. Goidast,
Auctarium Laudunense a. 928. apologia pro imp. Henr IV. Hanoy. 1611.
1052-1145 p 445 ^*'- P- ^^^- — W- Labbe, concil. X. p.
Auctarium Corbeiense a. 479-885 p! 447'. 630. — * ap Hardouin, concil. VI. 2. p. 769.
Continuatio Praemonstratensis a. — * ^P- Ld. Brown, append. ad Ortwmi
1113-1155 p 447. Gratii fascicul. rer. fugiendar. et expetendar.
Continuatio Burburgensis a. 1114 * * ^ond. 1690. fol. p. 176 -- • ap. Martene
-1164 . . . p. 456. ^* Durand, collect. ampl. I. p. 587. — ' in
Continuatio Valceilensis a'. 1114 ' " Conciliorum collectio Coloniensis II. p. 809.
_jjg3 ^ _ p 458 — • ap. Schard, diss. de iurisdict. imp. et
Auctarium Bell'ovace'nse' a. 649 " " eccl. — »mConcilioi-um collectioParisiensis.
.jlg3 p 461 XXVI. p. 701. — '*ap. Eccard, corp. hi.st.
Aiictarium Mortni 'Maris a] 1054 ' ' H. p. 238. — "ap. Mansi, concilia XX.
-1234 . p. 463. P- 986.
Auctarium Ursicampinum a. 382 Uebera.: en fran^. par Gervais. 1697.
-1154 p. 469. Gesta abbatum Gembla-
Auctarium Nicolai Ambianensis censium ad a. 1048.
T> V .-^A t . : ■' ' • P- ^^^^- ^andscAr.: Leipzig, Raths-Bibl. ^wto-
Koberti de Monte auctanum a. aravhon
385-1100; cronicaa. 1100 ^ iusa.': ' ap. d'Achery, spicileg. VL p.
ii A ■ «• ■ 1 • Vtt' 'ot^It 505 (ed. nov. IL p. 759-769). Fo« wn wn-
••.iua^u^eap.Bouquetrec III. p 332-348; laubUchen Fehlern. - 'ap. Pertz, mon.
V. p. 375-380; VL p. 233-235; VII. p. 249 % yjjj ^09.542 — «Bruchstiick an
-253 ; Vin. p. 308-316 ; X. p. 216-219 ; XI. g^J;, J,^- ^P^ ^|j ^f ^oi «'^'^'^^*"^'^ *?•
p. 163-165; Xin. p. 256-283; XVIH. p. ^ouquei, rec. A.I. p. ^ui.
534-554 (ex annal. Aquicinctens. monast. — Godeschalcus monachus
a. 1181-1225.) Gemblacensis: Gesta abbatum
''''•f1.'"p.'26.s-2™j.*°"' "^- ^' ^'■*'^" '^' ^"'' Gemblacensium continuata, a. 1048-
— - de Sigeberto Gemblacensi. Hannov. 1842. 1136, CUm pancgyrico abbatum.
Foppens, bibl. Belglca II. p. 1096 sq. Ausg.: ap. Pertz, mon. script. VIU. p.
Hfiusser, die teutschcn Geschichtschreiber. 542-563.
Heldelberg 1839. p. 78. t -i t • ^ ■i.
Hirsch, D., de vita etscripfisSigibertiinon. : Ldber dC SCnptOriDUS eC-
Gemblac. Berol. 1841. 8o. 2 Thlr. 10 Sgr. nlooiaaHVia 1 7d. nnnitn
Raoux, notice sur un passage remarquable CieSiaSllClS. 1 4t Cd.piL<l.
de 1a chronique de Sigebcrt de Gemblours, Ausg. : ' ap. SufTrid. Petrum, de scriptor.
relatif a lauloritd prdtcndue par les papes eCflesiasticis. Coloniae 1580. 8». — » C.
sur les couronnes des rois, — m Nouv. m6- , ... . »,. . . j ti-vi i
moires de l'acad, royalc des sciences et belles scholiis A. Miraei m dessen Bibl. eccles.
lettres de Bnixelles. IV. 1827. p. 461. Antverp. 1639. fol. p. 131-158. — * ed.
SchU7.,commentar. criiicugdescrlptis et scri- Fabricius, bibl. ecclesiastica. Hamburgi
ptoribus histoncis p. 154-158. i7iQ f 1 QQ
Wind .bibliothelidcrNederlandsche geschied- l<lo. tol. p. »o.
schrijver» p. 23 u. 506. Krl.-Schr.: Hirsch, de viu et gcrlptis Sigiberti
Wattenbach, Dent«chland« Geschichtgqnel- „ 330-337.
len p. 291-295. ■,,., <-,• i ,• ttt
: : Vita bigeberti 111 regis
*) FAneForUetzunghiervon,ab a.m--WO,wtlche AustrasiaC (+ 663), COnditoris CC-
Bethmann nicU verfiffentlichen wolUe, tteht ap. Keif- , . . ii_ .•■»«■.- • -
fenberg, monum. pour serv. k l'hist. d. prov. de cleSiaC Ct abbatiae S. Martmi CXtra
^iSrJiT/im^entum^-'""- ^' "^' ^"'^'*'" ""*"' civitatem Mcttensem sitae.
SIGEBOTO — SIMEON
533
Ausg. '. * ohne Namen des Verf. ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. L p. 591. — 'lo-
cupletior et castigatior in Surii Vit. SS.
1. Febr. — * cum comment. et annott. G.
Henschenii in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. p.
227-231. Vgl. p. 942. — * hieraus ap. Bou-
quet, rec. 11. 597-602.
Erl.-Schr.: Struve, bibliotheca .historica ed.
Meusel VII. 1. p. 307-309, wo mekrere au/ge-
zdhltsind; andere s. unt. Vita s. Sigiberti
III leg.
Vgl. auch Vita Deoderici I.
„ s. Lamberti Leod.
Translatlo „ Luciae.
Vita „ Maclovii.
„ „ Olberti abb. Gembl.
,, ,, Theodardi.
., ,, Wicberti fund. coen.
Gembl. (auch histo-
ria elevat. und m-
racula.)
Sigeboto monachus (saec. XII.),
vtd. Vita s. Paulinae fund.
Sigehardus monachus San-Maxi-
minianensis (f 966), vid. Vita s.
Maximini ep. Trevir. (mirac.)
Sigehardus monachus S. Albani
(1298), vid.
Vita s. Aurei.
., ,, Albani martyris.
Sigewardus (saec. XII., ? episc.
Mindensis, f 1140?), vid. Vita s.
Meinolphi.
Sigismundi ducis Austriae eius-
que advocati Gregorii Heimburg
appellatio et apologia contra cen-
suram et excommunicationem Pii II
pontif. Rom. a. 1460, vid. Heim-
burg.
Sigismundus religiosus: Chronicon
Augustan. = Grossenbrot, Sigism.
und Maisterlein, Sigism.
SilvesterGiraldus=:Giraldus Cam-
brensis.
Silvester Silvestrinorum fundator,
vid. Vita b. Bonfilii.
Simeon, Bischof von Susdal (f
1226), vid. Nestor.
Simeon de Durham = Simeon
Dunelmensis.
Simeon Dunelmensis monachus (f
post 1129) : De archiepiscopis
Eboraci.
Ausg.: ' ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 75-79. — 'ap. Labbe, bibl. nova I.
sect. 2. vgl. stubbs.
De obsidione Dunelmi a.
869.
Ausg.: ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 79-82.
Historia de regibus Anglo-
rum et Danorum libri II. 731-1130.
Unselbstaudige Compilation; fortgesetzt v. Jo-
hannes Hagustald. prior. Ausgeschrleben von
Roger de Hoveden.
Ausg. : ^ ap. Twysden , histor. Anglican.
script. decem p. 85-256. — ' wiederholt in
Monumenta histor. Britann. seu CoUection
of Historians edited by order of the Record
Commission I. p. 645-688 ab a. 616-957.
NB. Die Jahre 616-731 umfassen die Passio
ss. Ethelredi et Kthelberti regiae stirpis puero-
rum. — *Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XIII.
p. 79-91.
Historia ecclesiae Dunel-
mensis. 635 — 1096.
Wird dem Simeon abgesprochen, doch ist nicht
entschieden, ob er oder Turgot der Verf. ist.
Av^g. : ' ap. Twysden, histor. Anglic. scr.
decem p. 1-68. — ' ed. Thom. Bedford
unt. d. Tit.: Symeonis mon. Dunhelm.
libellus de exordio atque procursu Dun-
helmens. ecclesiae. Cui praemittitur ....
Thomae Eud erudita disquisitio, in qua pro-
batur non Turgotum, sed Symeonem fuisse
verum huius libelli auctorem Accedunt
praeter alia ex codice Historiae Dunhel-
mensium episcopor. continuatio, et Libellus
de iniusta vexatione Willelmi I episcopi,
nunc prim. editus. Londini 1732. 8".
Uebers.: in der Sammlung: Church hi-
storians of England. vol. IV. prs 2 unt. d.
Tit.: The historical works of Simeon of
Durham, translat. from the original latin,
with pref. and notes by J. Stevenson.
Erl-'8chr.: Wright, Th., biographia Britannica
literar. H. p. 101.
Vgl. Acta ss. Ethelredi.
Epistola Simeonis.
SimeonMetaphrastes et Logothetes
(fante 904): XgovoyQacfia seuChro-
nicon.ex diversis decem historicis
collectum, ab O. C. — 1061.
Unbeliannt sind die Verf. der Fortsetzang bis
1061. — Nur das Stiick von Leo Armenius bis Ni-
cephorus Phocas (96.3), ein mageres und trockenes
Machwerk, dessen Urquelle Theophanes conti-
nuatus vyar, ist gedruckt, das iibrige verloren. —
Ueber den Verf. herrschen bei den Literarhistori-
kern die verschiedensten Ansichten, indem sie bald
zwei verschiedene Personen (Simeon logoth., d. um
904, und Simeon metaphr., der 200 Jahre spater ge-
lebt haben soll) aus ihm machen, bald ihn fiir eine
gelten lassen. Simeon war Staatssecretair unt. Kaiser
Leo (f 912) u. wurde metaphrastes genannt, weil er
verschiedene alte Heiligenlegenden /XtTeffiQaat,
umarbeitete. Diesen Metaphrasen vordankt er sciue
Canonisirnng u. die Verehrung , welche ihm die
Monche bewiesen, macht es begreifiich, waram
mehr als 500 Heiligenlegenden seinen Kamen fUh-
ren; die grossere .'^nzahl derselben ist langst fiir
unecht erklart. — Ob er d. Verf. dieser Chrono-
graphie war, steht dahin, und es bleibt zweifelbaft,
ob der Autor, welcher gewohnlich den Namen Si-
meon (Pseudo^metaphrastes tragt, iiberhaapt eine
wirkliche historische Person ist.
Ausg. : ' Simeonis Metaphrastis annales
a Leone Armenio ad Niceph. Phocam,graece
534
SIMEON — SMEREGUS
et lat. ed. Fr. Combefis inter Scriptores
post Theophanem. Paris. 1685. 8». p. 400 sq.
— *unt. d. Tit.: Theophanes continuatus,
Joannes Cameniata, S^meon magister, Go-
orgius monachus. Ex recens. Imm. Bekkeri.
Bonnae 1838. gr. 8». (Corp. scr. hist. Byz.)
KH.-Schr.: Kunik, E. Kd. , iiber d. Verhaltniss
des Conlinuator Theophanes zu dein Symeon
Logolhetes oder Pseudonietaphrastes, — ap.
Krup. Fortchunpen in d. Sheren Geschichte
RusbI. Petorsb. 1S48. H. p. 785-807. Wichlig.
Leo Allatius, de Symeonum scripti.s dia-
triba, .SjTneonisMelaphrastaelaudatioauctoro
M i ch a e 1 e P s e 1 1 o , sanctae Mariae planclus,
ipso Metaphraste auctoro, eiusdom aliquot
epistolae, Leone Allatio ipso interprete. Pa-
ris. 1664.
Scbiiz, commentar. criticus de scriptis etscri-
ptoribns historicis p. 276-178.
Vgl. auch: Vita s. Albercii.
Acta 8. Acepsimae episc.
„ „ Agalhae virg. [acta
cUia. )
„ „ Andreae trib.
,, ,, Babylae {alia aeta).
Vita ,, Bonifacii ep. Ferr.
(^ttQTVQ.)
Marlyrium „ Callinici.
Acta s8. Callistrati.
„ s. Carpi.
,, „ Charitinae.
„ „ Clementis ep. {ead.
acta.)
„ „ Conielii cent.
Passio „ Demetrii {pass. 3<^-)
Acta „ Eleutberii ep. mart.
Rom.
Vita „ Eudocimi Justi.
Acta „ Euphrosynae vjrg.
„ ,, Georgii megalomart.
(fxapT.)
„ 8s. Hermyli.
„ 8. Jacobi fratr. Domini.
„ „ Jacobi eremitae.
„ „ Ignatii Theophori.
Vita 8. Johannis eleeraos.
{alia vita)
,, „ Lucae apost.
Acta „ Matthaei apost.
Vita „ Menodorae.
„ „ Philippi apost. {alia
acta.)
Acta s. Pionii (alia acta.)
„ „ Romuli mart.
„ „ >Sampsonis xenod.
,, 88. septem dorm. {acta
long.)
,. Sergil et B.
s. .Simeonis stylitae.
Wxn .. Theoctistae.
., Theodosii coenob.
., Theophanis Magni
(alia vita.)
Acta s. Timothei apoat. (vita
atia.)
,, „ Xenophontis.
Simon de Keza, vid. Keza.
Simon de Zanachis, vid. Vita b.
Ur.sulinae virg.
Simon d. Heilige, JJischof von Sus-
dal (t 1226), vid. Nestor.
Simon Lingoniensis, Gallus, ord.
praed., ej)ise., Nunnetensis (f post
1383): Acta lcgationum, quas pro
summis pontificibus et regibus Fran-
ciae plures egit.
Ausg. : ein Theil ap. Martene et Darand,
thes. anocdot. IV. p. 961-968.
Simon Romanus, vid. Vita b. He-
lenae viduae.
b. Simon Wladimiriensis episco-
pus, vid. Vita s. Arethae.
Simonetta, Joh. (f 1491?): Re-
rum gestarum Francisci Sphortiae
Mediolanensium ducis (1421-14G6)
libri 31.
Schoner lateiuischer Sti!.
Ausg.: 'ed. Ant. Zarotti. Mediolani 1479.
fol. — ' vnederholt ibid. 1486. fol. — * ad
autographon ap. Muratori, script. rer. Ital.
XXI. p. 167-782.
Uebers. : italienisch unt. d. Tit. : ' historia
delle cose facte dallo invict. duca Franc.
Sforza, scripta in lat. da G. Simoneta et
tradocta in lingua Fiorentina dal Cr. Lan-
dino. Milano 1490. fol. — * iriederhoU Vineg.
1544. 8°. — * eine andere Uebers. von Seb.
Fausti. Trojano (Vinegia) 1543. 8».
Erl.-Schr.: Capella, Gal., commentarii delle
cose fatte per la restitutione di Francesco
Sforza, trad, per Fr. Philippopoli. Vinegia
1539. 80.
Giovio, P. , la vita di Sforza, cho fu padre
di Francesco duca di Milano, trad. per Lod.
Domenichi. Fiorenza 1519. 8o.
Sire Raoul sive Radulphus, Me-
diolanensis {synchronus): De rebus
gestis Friederici I imperatoris in
Itaiia. 1154—1177.
Republicanische Gesinnung herrscht im Werke
vor. ,Pi'eziosa cronica.' Fallastrelli.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI. p.
1173-1196, mit BruchstUcken einer fremden
Fortsetzung bis 1203.
Siviardus abbas Anisolensis (f
687), vid.
Vita .s. Carilefi.
,, „ Siviardi.
Sixti IV, pontif. Romani (f 1484)
passagium sive bulla exhortans
principes christianos ad sacrara ex-
peditionem in Turcas suscipiendam,
raissa Philippo Palatino a. 1481.
Ausg. : ap, Freher, script, rer. Germ. ed.
Struvc 11. p. 310.
Smaragdus Ardo (f 843), vid.
Vita s. Benedicti Anian.
Smeregus, Nicol., notarius Vicen-
tinus: Chronicon Vicentinum a.
1200—1279. Cum anonymi supple-
mento a. 1280-1312.
Aus(j.: ' ed. Fel. Osius ror Albertin.
Mussatus, historia augustn. Venet. 1636.
fol. p. 57. — *wiederholt ap. Burmann,
thes. histor. Ital. VI. Lugd. 1732. — »wer-
SMET — SNORRO
535
mehrt u. verbessert studio J. A. Saxii ap.
Muratori, script. rer. Ital. VIII. p. 95-108;
109-114.
Smet, Andries de, vid. Cronycke,
die alder-excellentste (vid. p. 245.)
Snavel, Albertus, Belga (saec.XV.
fin.) : Chronica rerum praecipue ad
Belgii foederati provincias spectan-
tium. Versibus leoninis. 1200 —
1421.
Von geringem Werthe.
Ausg.: ap. Dumbar, analecta III. p.
633-635.
Snorro Sturleson {erscMagen 22.
Sept. 1241): Nordlknske Heims-
kringla ( d. i. Kreis der Heimat),
auch Aefi Noregs konunga {d. i.
Leben der Konige Norwegens) oder
Noregs Konunga-Sogur {d. i. Sa-
gen der Konige Norwegens) genannt.
Die Heimskringla reicht von der alten mytbi-
schen Zeit bis auf deu norweg. Konig Magnus Er-
lingsson, f 1177. Fortgesetzt am besten durch Karl,
Abt zu Thingeyri (Zeitgenosse t?norro's), ih der
Gesch. des Konigs Sverrer, f 1202. — Edle kraftige
Diction, wohl durchgefiihrte Anordnung u. prag-
matische Behandlung zeichnen das Werk aus.
Ausg. : * unt. d. Tit. : Heimskringla eller
Snorre Sturlesons nordlanske konunga sagor,
sive Historiae regum septentr. a Snorrone
Sturlonide, ante secula V patrio sermone
antiquo conscr., deinde a Gudmundo Olavio
suecice translatae, quas e codd. mss. edid.,
versione gem. (suec. et lat.) notisq. brev. ind.
poet. vel rer. sparsim insert. illustr. J. Pering-
skiold. Stockholm. , lit. Wankiwianis 1697.
2 vol. fol. Enthdlt den islandischen Text der
Heimskr. , aber nach fehlerhaften Mpten.
Die beigefUgte schtcedische Uebersetzung von
Gudmund Olafson gilt jiir exacter als
die latein. von Perigskiold. — *Heims-
kringla edr Noregs Konunga - Sogor af
Snorra Sturlusyni. Snorre Sturlesons Norske
kongers Historie. Historia regum Norvegi-
corum conscr. a Snorrio Sturlae filio, island.
dan. et lat. nov., emend. et aucta [edid. G.
Schoening. Havniae 1777. Tom. I. fol.,
Tom. II. 1778. fol.; Tom. III. quam auct.
et accur. edend. post G. Schoening operi
immortuum accur. Sk. Th. Thorlacius.
Hafn. 1783. fol. (enthalt eine neue Ausgabe
der Heiviskr., correcter als die vorige, viit
danischer Uebersetz. statt der schn-edischen.),
Tom. IV. ibid. 1813. fol. edid. B. Thor-
lacius et E. C. Werlauff, Tom. V. ibid.
1817. fol. edd. B. Thorl. et E. C. Werl-
auff , Tom. VI. ibid. 1826. fol. edd. B.
Thorlacius et E. C. Weriauff. Zu-
sammen also] 6 vol.*) fol. Hafniae 1777-
1826. 36 Thlr. Sehr selten u. gesucht. —
*) Inhalt; Vol. I. 1. Ynglinga Saga; 2. Half-
danar Suarta; 3. Haralds Saga ens harfagra; 4. Saga
hakonar Goda ; 5. Saga af Haraldi konungi Graffeld
*Konunga Sogur af Snorro Sturlusynie.
Islandice. Upsala (Holmiae) 1816-29. 3 vol. 8«.
Uebers.: dcinisch: 'Norske Kongers Kro-
nike og Bedrift, indtil unge kong Hagens
Tid, som dode Anno domini 1623, udsat af
gamle Norske paa Danske. Kjobnhaffn
1594. 12mo. iVW Auszug. — ' Snorre Stur-
lesons norske Kongers Chronica. Vdsat
paa Danske aff H. Peder Clausson, fordum
Sogneprest i Vudal. Hrsg. von Olaus Worm.
aKiobenhafn 1633. 4". Sehr freie, nicht ganz
voUstdnd. Uebersetz. — b wiederholt Kloben-
havn 1757. 4". — * Norges Konge-Kronike
af Snorre Sturleson fordansket ved M. Sever.
Gruntvig. ibid. 1819. 2 vol. 4". Soll der in
dem grossen Werke vorzuziehen sein. —
* norske kongers sagaer, oversatte af Jac.
Aal. Christiania 1838-40. 5 vol. gr. 4». Mit
vielen Kupfern.
deutsch: ^ Heimskringla oder Sagen der
Konige Norwegens. Aus dem Island. von
G. Mohnike. Stralsund 1835. 1. Bd. 8o.
3»/» Thlr. Nicht vollendet. — ^ Snorri Stur-
lusons Weltkreis (Heimskringla), ubers. u.
erlautert von Frd. Wachter. Leipzig 1835.
1836. 1. u. 2. Bd. 8». 4V, Thlr. Unvollendet
geblieben.
englisch: Heimskringla , translated from
the Icelandic. London 1844. 3 vol. 8".
norweglsch: Snorre Sturlessons norske
kongers sagaer, oversatte af P. A. Munch.
1857-59. 6 Hefte. 8». 2 Thlr. 12 Sgr.
schivedisch : ^ Norlandz Chronika och Be-
skriffning: hwaruthinnan fdrmahles thealdste
Historier om Swea och Gotha Rijken, sampt
Norrie, och een-deels om Danmark u. s. w.
Tryckt pa Wijsingzborg 1670. fol. Nur
Auszug, — * Konunga - Sagor af Snorre
Sturleson. Oefwersattning. Stockholm 1816
-1829. 3 vol. 8».
Erl.-Sckr. : A d e 1 u n g in Erholungen. 1797. U. u.
IV. p. 141.
Dahlmann, Forschungen auf d. Gebiete d.
Gesch. I. p. 195. 355.
Delius, Nachtrage zu Sulzers Theorie d.
schonen Kiinste VI. p. 245; VII. p. 1.
Depping im Journal des Savans. 1829. p. 47.
Geijer, Urgeschichts Schwedens p. 317-324.
Magnussen, Finn, udsigt over Snorre Stur-
lesoens liv og levnet. Kjobnhavn 1823.
Mohnike, Einleitung zu seiner Uehers. (s. o.)
00 Haconi Jarli Sigurdar syni; 6. Saga of Olafi
konungi Tryggua syni. — Vol. II.: 7. Saga Olafs
konungs hins Helga, Haralds-Sonar. — Vol. III.:
8. Sagan af Magnuse Goda; 9. Sagan af Haralde
Hardrada; 10. Sagan af Olafe Kyrra ; 11. Saga Mag-
nusar konongs ins Berfaetta; 12. Saga af Sigurdi
konongi Jorsala-Fara, Eysteini oc Olafi; 13. Sagan
af Magnusi konongi Blinda oc Haraldi; 14. Sagan
af Sigurdi, Inga oc Eysteini; 15. Sagan af Kakoni
Herda Breid; 16. Saga Magnusar konongs Erlings
sonar; Geisli; Einar Skulesons levnets beskrivelse.
— Vol. IV.: Saga Suerris. Hakonar Suerrissonar,
Guttoi-ms Sigurdarsonar, ok Inga Bardarsonar. No-
regs konunga. — Vol. V.: Historia regis Haconis
Graudaevi, "et fragmcntum historiae regis Magni
leguni emendatoris. — Vol. VI.: Explicatio canni-
num fn Heimskringla occurrentium; disquisitio de
Suorronis fontibus et auctoritate (auctore P. E.
Miillero [vor/ier schon Hafniae 1820. fol. efschitnen]).
Indices hist, geograph. et antiq.
536
SNOYUS — SOPHRONIUS
MUller, P. K., de Snorronls fontibns et aucto-
riutc. Hafniae 1820. fol. (oucA in Toro. VI.
dfr Texlesausg. No. 2)
om den i.slamUlcc HistorieskrivninirH Op-
rindeUe. Flor or Underganp, — in Nordisk
Tidskrift for ftldkyndiffhcd I. p. 311.
llndorsfigclRP oin Kildcrne til Snorros
Hciniskrin^la og disses Trovacrdighcd af
Saxos OR Snorros Kilder. Kiiibhavn 1823. 4«.
Rosnelet, A., de Snorronc JSturlaeo, Bero-
lini 1853. 8o.
Wachter, Ferd., Heimskringlae illustrat«e et
Germanorum hlHtoriara illustraotis specimen.
Jenae 1834. 8o.
Snoyus, Reinerus, Goudanus (Rei-
nier Snoy, f lo37): De rebus Bata-
vicis libri XIII a teraporibus remo-
tissimis ad a. 1519.
Der Verf. ist ein originelles Erzahlertalent, der
Stil altcrthiimlich nnd manlrirt.
Ausg. : emendati et recogniti opera Jac.
Brassicae (Jac. Cool) ed. Sweertius, rer.
Belgic. annal. Francof. 1620.
EH.-Schr.: Wind, bibliothek der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 115-119.
Socrates soholasticus Constantino-
poli (saec. V med.): Historia eccle-
siastica. Libri 7. 306—439.
Er benutzte bei der Abfas.sung Urkunden,
Briefe, kaiserliche Edicte, bischofliche Schreiben
n. s. w.
Ausg.: ^ zusammen mit Eusebii Caes. H.
E. graece ed. Rob. Stephanus. Lut. Paris.
1544. fol. — *wiederholt Genevae 1612. fol.
— * unt. d. Tit. : Socratis et Sozomeni hi-
storia eccles. gr. et lat. ed. Henr. Valesius.
Paris. 1668. fol. — * wiederholt Mogunt.
1677. fol. — » tviederholt Paris. 1686. fol.
— •(ed. W. Reading) Cantabrigiae 1720.
fol. — »Taurin. 1748. fol.
Uebers.: english, hy E. Walford. London,
Bohn'8 ecclesiast. library. 8". 5 sh.
Erl.-Schr.: Holz hausen, de fonlibus, quibns
Socrates, Sozoracnus et Theodoretns usi sunt.
Gottingae 1S25. so.
Vgl. Cassiodorus.
Soestische Fehde oder Kriegsge-
schichte des Erzbischofs Diederich
zu Koln (1437 — 1459) mit der Stadt
Soest.
Episches Gedicht aus d. Ende des 15. Jahrh.
Verf. unbekannt, Siprache nicderdeutsch. 3111 Verse.
Ausg.: ap. Eraminghaus, memorabilia Su-
satensia. Jenae 1749. 4*. p. 581-708.
Uebers. : in lateinischer Prosa im Anhang
von B. Wittii histor. antiq. occidental. Saxo-
niae s. nunc Westphaliae. Monasterii 1778.
4». p. 679.
Erl.-Schr.: SoestischeFehde, die, od. Kriegs-
gesch. d. Erzbisch. Diederich z. Kijln m. d.
.Stadt Soest. Au8 e. Original-Kriegstagebuche
mit Anm. und ZusXtz. von J. A. A. MoUer.
Lippstadt 1804. 80.
Sogur Halconar iSverrlssonar, Gut-
torms Sigurdar.sonar , Inga Burda-
sonar ok Hakonar Hakonarsonar.
Ausg.: 'in: Anecdotes of Olave the Black
a king of Man and the Hebridiaii priQces
of the Soraerled family, to which are added
XVHI eulogies on Haco king of Norvay
by Snorro Sturleson roet to that monarch.
Now first published in the original islandic
from tho Flateyan and other ras.s. , with a
litt. vers. and iiot. hy F. John.stone. Ko-
peuhag. 1780. 8». — »m Fornmanna-Soffur.
LX. u. X.
Erl.-Schr.: Miiller, Sagabibl. III. p. 426-433.
Thorlacius, opuscul. IV. p. 179-212.
Sommaire historial. Cest le som-
maire historial de france: qui aux
lisans cst moult solacieux: nouuelle-
meut reduict en forme duug prom-
ptuaire ou epithorae pour contenter
et recreer les esperitz de ceulx qui
appetent brefuement congnoistre et
sans obscurite de langaiges tous et
chascun les failz, gestes et cas me-
morabies aduenuz en ce royaulme
et pays adiacens, durant le regne
de cnacun roy depuis le premier
roy de france iusques au Roi Fran-
coys premier de ce nom a present
regnant Sans riens obmettre des
choses dignes de memoire Selon
les tres copieux et veritables vo-
lumes de frere Robert Gaguin
et aultres fidelles cronicqueurs qui
depuis luy ont augmente et escript
les gestes et aduantures de france.
Aiisg.: Paris, par Phil. le Noir (1523). fol.
Sommation de par le roy notre
Sire au duc et seigneur de Venise
et au capitaine de Cremone par
le roy d'Armes Montjoye, et la re-
ponse que lui firent lesdits duc et
seigneur de Venise et capitaine de
Cremone.
Ausg.: s. I. et a. 4*.
Songs, political, of England from
John to Edward II.
Ausg.: edit. by T. Wright London 1839.
kl. 4*. Printed for the Camden aociety.
No. 6.
Sophienchronik, vid. «I^TonHCb
Co«iucKaji
Sophronius Graecus (flor. cca.
392): Catalogus de viris illustribus.
Ist nur elne «riichische 1'ebcrsctz. jleH gleich-
naraigen Workes des h. Hicronymus.
Ausg.: ' graece ed. Des. Erasraus. Basil.
1539. 4*. — zusainmen mit Hieronvmi oper.
"Paris. 1623. fol. »Francofurti 1684. fol. —
* in Fabricii biblioth. ecclesiast. Hamburgi
1718. fol.
SOPHRONIUS — STADTBUCH
537
Sophronius Hierosolym. patriar-
cha (t 638), vid. Vita s. Mariae
Aegypt. {acta alia.)
Sozomenus, Salamanes Hermias
(f post 446 Constantinopoli): Hi-
storiae eccle.-^iasticae libri 2 et Hi-
storia ecclesiae christianae, libri 9.
323—439.
Xenophon ist im Stil nachgeahmt.
Ausg. : das Ganze Jindet sich abgedruckt
in den unter Socrates angefuhrten Aus-
gaben von R. Stephanus und H. Valesius.
Paris. 1544. 1668. fol., dann von W. Reading,
Cantabrig. 1720. fol. — Einzeln ed. Rb.
Hussey. Londini 1860. 3 vol. 8«. 10 Thlr.
18 Sgr.
Erl.-Schr.: Holzhausen, de fontibus quibus
Socrates, Sozomenus et Theodoretus usi sunt.
Gottingae 1825. 8o.
Rosenstein, J.. iiber d. Verhaltniss zwischen
OljTnpiodor, Zosimus und Sozomenus, — in
Forschungen zur deutschen Geschichte.
Gottingeu 1862. Bd. I. p. 166.
Vg\. Acta ss. Acep.simae etc.
„ „ Arsacii.
,, Eusebii, Nest.
Sozomenus Parisiensis: Historia ab
a. 1001—1294.
Ausg.: Ausziige (ed.Tartinius) Rer. Ital.
scr. I. p. 1.
Sozomenus presbyter Pistoriensis
(t 1458): Historiae seu Chronicon
universale ab O. C. ad sua usque
tempora 1455.
Barbarisches Latein u. niedriger Stil; elend zu-
sammengestoppelt, derart, dass selbst Tadel zu viel
Ehre ware.
Handschr.: Lowen, bibl. abb^ de Ram.
2Bde.sec.XV.(retcA<6i«1292). — Miinchen,
k. Hofb. Cod. lat. chart. No. 19. (pars 2da.
bis 1292.)
Ausg. : nur ein Theil unt. d. Tit. : Spe-
cimen historiae ab a. 1362-1410 ap. Mura-
tori, scr. rer, Ital. XVI. p. 1063-1198. Die
Jahre 1410-1455 zu gehen verhinderte die
Inquisition.
Erl.-Sch.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 200.
Spangel, Pallas: Oratio adMaxi-
milianum Rom. regem, cum 1489
ap. Philippum comit. palat. Heidel-
bergae pernoctaret, nomine univer-
sitatis ibidem.
Ausg.: a.p. Freher, script. rer. Germ. II.
p. 459.
Speclalis, vid. Nicolaus Specialis.
Spicilegium Ravennatis historiae
sive Monumenta historica ad eccle-
siam et urbem Ravennatem spe-
ctantia.
Enthalt Vita s. Apollinaris, Caloceri, Proculi
etc. archiepp.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. I. 2.
p. 529-583.
Spieghel historiael, vid. Maerlant.
Erl.-Schr.: man fuge noch hinzu:
Versnaeyen, Kar., Jacob van Maerlant en
zijne werken. Gent en s'Gravenhage 1861.
gr. 80.
Spinelli de Juvenatio, Matthaeus
(nat. 1230): Ephemerides Neapo-
litanae sive Diarium rerum gesta-
rura in regno Neapolitano ab a.
1247 — 1268, sive Diurnali di mes-
ser Matteo Spinello di Giovenazzo
dair anno 1247-1268.
Die Jahre 1258. 1262. 1264 fehlen in d. Mpten
und in d. .\bdrilcken. Der alteste Geschichtschreib .
in italienischer Sprache.
Sandschr.: Wolfenbiittel, chart. sec.
XVn. 40. Gud. 115.
Ausg.: italienisch mit lateln. Uebersetz.
* ap. Muratori , scr. rer. Ital. VII. p. 1055-
1 108. — * vorher stiickiceise ed. Ant. de
Summonte, historia Neapolitana. Neapoli
1601. 4». IL
Uebers.: zuerst in latein. Uebersetz. u. mit
Noten ed. D. Papebroch m Conatus chro-
nico-hi.storicus ad catalogum pontificum,
pars II. p. *40-*49 vor den AA. SS. BoU.
Mai. V. — * wiederholt in Thesaurus ec-
clesiasticae antiquitatis H. p. 362. — *ed.
Carusius, bibl. Sicula II. p. 1055. — *ap.
Muratori, scr. rer. Ital. VII. p. 1089.
Erl.-Schr.: Tafuri, Jo. Bem., raccolta di opu-
scoli scientifici et fllologici. Vinegia 1732.
12mo. VI. p. 309.
Spretus, Desid. , Ravennas: De
amplitudine, devastatione et de in-
stauratione urbis Ravennae.
Ausg.: Venetiis per Matth. Capcasam
1489. 4».
Sprottus, Thomas, Norwicensis,
ord. Bened. in coenobio s. Augu-
stini Cantabrig. (cca. 1274) : Chro-
nica ab O. C, cum assumentis qui-
busdam incerti auctoris ad a. 1339.
Handschr.: London, brit. Mus. bibl.
Cotton. Vitel. E. XIV. 243.
Ausg.: ed. Thom. Hearne. Oxonii 1719. 8".
Uebers.: translat. from the original ms.
by Will. Bell. Liverpool 1851. 4».
Stadboek van Groningen van het
jaar 1425.
Ausg. : naar het oorspronkl. afschrift
afgedr. en met aanmerk. (door J. de Rhaer).
Groning. s. a. gr. 8">. 560 pp. u. Facsivi.
Stadtbuch, das Kieler, von dem
Jahre 12G4 bis zum Jahre 1289.
Ausg.: aus der Handschrift hrsg. von J.
Fr. Lucht. Kiel 1842. 4».
538
STADTWEG — STEPHANUS
Stadtweg, Joh. (saec. XV.): Chro-
nicon vernaculuni usque ad a. 1441.
In niedersSr.lisischcr MMndnrt.
Ausg. : Ausziige viit Nichtberilcksichtigung
des vor 741 Ilergehenden ap. Leibnit., scr.
rer Brunsv. III. p. 263-276.
Staindel, Joh., presbyter Passa-
viensis (1508): Chronicon generale
ab a. 700-1508.
Ausif.: ap. Oefele, script. rer. Boic. I. p.
420-642.
Stanconus, Obertus, vtd. Annales
Genuenses.
Starj letopisowe cestj = Annales
patrio sermone scripti.
Statius, Leonard., Florentinus (f
1425): Oratio pro maturanda re-
formatione in concilio Constantiensi
d. 1. Mart. 1416 habita.
Ausg. : ap. Walch , monimenta , fasc. 3.
p. 127-102; cf. praef. p. XXVm-XXXV.
Status regni Hungariae sub Bela
III rege.
Ausg.: ex cod. Paris ap. Endlicher, rer.
Hung. mon. p. 245. 246.
Statuta communis Parmae digesta
a. 1255.
Ausg.: in Monumenta histor. ad prov.
Parm. pert. I.
Statutum Faventinum circa offici-
ales custodiae anni 1492.
Ausg. : ap. Mittarelli , ad scr. rer. Ital.
acces.siones p. 768-789.
Statutum Ludovici IX regis Fran-
corum de Judaeis.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 421.
Statutum Nicolai III papae de
electione papac a. 1059.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p.
176-180.
Siavelot, Jean de (f 1449): Chro-
nique. 1400—1449.
Igt Fortsetzung deg Jean d'Ont remeuse.
Ausg.: publi^e par Ad. Borgnet in Col-
lection de chroniquesBelgesin^dites. Bruxel-
les 1861. 4". {Auch als EinzeldriKk daraus
erschienen.)
Stefani,marchione di Coppo (saec.
XIV.): IstoriaFiorcntina dalla fun-
dazione agli anni di Cristo 1.^8().
Libri 12.
WeitlaufiRer von der Zeit an, wo die Villani
aufh5ren. Ungeheuer weltschwelfiK, jedofh von ma-
teriellem Verdienst alH historiHcher Handlanger.
Ausg.: pubblicata e di annotazioni e di
antichi nmnimenti accresciuta ed illustrata
per S. Luigi in Delizio degli eruditi Toscani
Toni. VII-XVII incl. [auch einzeln hieraus
Firenze 1776-83. 11 vol. 8».)
Steinhowel, vid. Cronica . . . Hie
hebt {oben p. 244.)
Stella, Georgius, notarius publicus
Januae (11420) et J o h a n u e .s S t e 1 1 a
frater eius, cancellarius Januensis:
Annales Genuenses ab a. 1298 —
1409; continuati per fratrem ab a.
1409—1435.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XV.
5899. 5900.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVII.
p. 951-1226; 1227-1318.
Stella, Joh., presb. Venetus: De
vita ac moribus pontificum Romano-
rum, usque ad a. 1503.
Ausg. : ' Venetiis 1507. — ' tciederholt
Basileae 1570.
: Liber augustalis de impe-
ratoribus Romanis usque ad Maxi-
milianum I.
Ausg.: Venetiis 1503. 8«.
Stemmata comitum Engolismen-
siura et Petragoricensium.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
IV. p. 84.
Steoro Henric, vid.
Annalcs SS. Udalrici et Afrae.
Ilermannus Altahensis.
Stepelinus monachus S. Trudonis
(saec. XI.), vid. Vita s. Trudonis
(miracula.)
Stephanardus de Vicomercato:
Poema de gestis in civitate Medio-
lani sub Othone vicecomite archie-
piscopo. 1262 — 1292.
Ausg. : ' ap. Muratori, anecd. IH. p. 57.
— * ap. Muratori, script rer. Ital* IX. p.
62-96.
Stephanus abbas Montis Alti ord.
s. Bened. (flor. 13(38): Chronicon
Neritinum sive brevis historia mo-
nasterii Neritini ab a. 1090 — 13G8,
ab altero scriptore continuatum us-
que ad a. 1412. Italice scriptum.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Itaf. XXIV.
p. 889-910.
Stephanus abbas S. Urbani, vid.
Vita s. Leudomeri episc.
STEPHANUS — STOKE
539
Stephanus Africanus presb. vid.
Vita s. Amatoris ep. Autiss.
Stephanus Aniciensis, vid. Vita ss.
Placidi disc. {acta alia.)
Stephanus Arelatensis (flor. 545),
vid. Vita s. Caesarii ep. Arel.
Stephanus Birchingtonius, Cantua-
riensis monachus (flor. 1369); Hi-
storia de archiepiscopis Cantuarien-
sibus. 597—1369.
AvLsg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
1-48.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. Jatini-
tatis ed. Mansi VI. p. 204.
StephanusBoni Fontis abbas I (cca.
1154): Liber de exordio Cister-
ciensis coenobii, vid. Exordium (p.
308.)
can. regul. abbatiae
Piperacensis,
Stephanus ( can. regul. monast.
s. Victoris (flor.
1085),
vid.
Vita s. Petri de Chavanon.
Stephaui de Chavan.
StephanusCellae Novae (cca. 1150),
vid. Vita s. Rudesindi.
Stephanus Constantinopol. diacon.
(808), vid. Vita s. Stephani abb.
Nic.
Stephanus Damalevicius, vid. Vita
b. Bogumili.
/ de Filgeriis \
Stephanus J episc. Redo- j | ' .
i nensis ) ^^^^)>
vid. Vita s. Guilelmi Firmati.
Stephanus de Langthon, vid. Ra-
dulphus de Diceto, historia sedis.
Stephanus de Salviniec, vid. Bern-
ardus Iterius.
Stephanus de Senis, prior domus
S. Mariae de Gratia ord. Carthus.
prope Papiam (1411), vid. Vita b.
Catharinae Senens. {ep.)
Stephanus de S. Victore = Stepha-
nus can. regul. abbatiae Piperac.
Stephanus diaconus Arelat. (flor.
545), vid. Vita s. Caesarii episc.
Stephanus Eddius presb. Cantabrig.
(flor. 720), vid. Vita s. Wilfridi ep.
Ebor.
Stephanus Infessura, senatus popu-
lique Rom. scriba (cca. 1494): Dia-
rium urbis Romae ab a. 1294—1494
(Diario della citta di Roma.)
Wird verschiedenen Verf., u. a. Laelius Pe-
tronius u. Paulus de Mapristris, m. Unrecht
zujjepchriebeii. Italieni-ch verfasst.
Handschr.: Carlsruhe, Hofbiblioth. —
Paris, k. Bibl. St. Germ. Fran^. No. 116.
— Turin, Athenaeura No. 72. saec. XVI.
— Bibl. of Yelverton No. 5314. Vol. 76.
Ausg.: ^ ap. Eccard, corp. hist. 11. p.
1863-2016. — *wiederholt ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. 2. p. 1109-1252.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. 209.
Paulus, Sophronizon VI. p. 6.
Stephanus Juliacus, Dr. theol. Sor-
bonae Paris., vid. Vita b. Coletae.
Stephanus Landavensis (cca. 1120),
vid. Vita s. Teliavi.
Stephanus Leodiensis abbas (f 1 1 07),
vid. Vita s. Modoaldi. ,
Stephanus Leodiensis episc. (f 920),
vid. Vita s. Lamberti ep. Leod.
Stephanus Maleu, vid. Maleu.
Stephanus monachus Cellae Novae
(cca. 1150), vid. Vita s. Rudesindi.
Stephanus monachus S. Pantaleo-
nis (cca. 990), vid. Inventio s.
Maurini.
Stephanus monachus Sabaita, vid.
Acta ss. Johannis, Sergii
Stephanus praecentor Ulyssippo-
nensis, vid. Vita s. Vincentii levitae
{mirac.)
Stephanus Redonensis=Stephanus
de Filgeriis.
Stephanus Senensis = Steph. de
Senis.
StephanusServaCremonensis (init.
saec. XVI), vid. Vita s. Ubaldi.
Stephanus Tornacensis episc, vid.
Epistolae Stephani Torn.
Vita 8. Geraldi abb. (sermo.)
Stero, Henric, vid.
Annales SS. Udalrici et Afrae.
Ilcrmannus Altahensis.
Stoke, Melis (i. e. Aemilius, Klo-
sterbruder in Egmont um 1235):
IloUandsche Rijm-Krouik, inhou-
dende de Geschiedenissen d. Graven
540
STOKE — SUCHENWIRTH
van HoUand tot het Jaer 1305, door
eenen wiens naeme onbekentis,voor
286 Jaren beschreven.
10 Bchr. von der Volkerwanderuuj; bis anf den
Tod Johanns II, 6;H-1305. Unscliatzbares Dcnk-
mal flir d. alte Landesgeschicbte Ilollands. I)ie
.Sprachc ist rein deutsch.
Handschr.: Haag, k. Bibl. No. 722. 723.
724. mbr. ; vgl. Hoffmana, horae Bel-
gicae I. p. 70-77. u. Mone, Uebersicht,
p. 110.
Ausg. : * met een Voorrede van Jan van
der Doea. (Uitgeg. door H. Lz. Spieghel.)
t'Amstelred. 1591. fol. Sehr selten, loeil ein
Brand den grossten Theil vernichtete. —
* iciederholt und zuerst ntit d. Namen des
Verf. : Hollantsche Rym-Kronyk van Melis
Stoke. 's Gravenhage 1620. fol. — »Hol-
landse Jaar Boeken of Rym-Kronyk van
Melis Stoke, met bylagen en uitleggin-
gen door Corn. van Alkemade. Leyden
(Rotterdam) 1699. fol. — *Rymkronijk
van Melis Stoke, med historie — , oudheid,
— en taalkundige aanmerkingen door B.
• Huydecoper. Leyden 1772. 3 vol. gr. 8».
Beste Ausgabe u. d. gelehrteste Werk dieser
Art im vorigen Jahrhundert. — Bruchstiicke
der Jahre 1247-1256 ap. Bohmer, fontes II.
p. 416-432; — andere ed. Clarisse in
Verhandelingen van de maatschappij der
nederl. Letterk. te Leyden. II. 2. p. 242.
Erl.-Schr.: Clignett, J. A. , vertoog over het
aantal der handschriften door Huydecoper
gebruikt by de uitgaaf der Rijmkronijk van
M. St. s'Gravenhage 1825. 8o.
Bibliotheca Roeveriana. I. p. 67; beschreibt
3 Mpt.
Kluit, A., conspect. histor. comitat. Ilolland.
et Zeland. Item epistola de nonnullis, quae
in nupera cditione chronici vernaculi rhyth-
raici Aemilii Stoke occurrunt. Traaecti ad
Rhen. 1773. 40.
Literat.-Blfitter. 1805. VI. p. 74.
Mone, F. J. , Uebersicht der niederlandisch.
Volksliteratur p. 110.
Wagenaar, J., in Vaterlandsche Letteroefe-
ningen. Amsterd. 1773. II. p. 14-30.
Wi n d , bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijver.s p. 40-45.
van Wvn, bistor. en letterk. avondstonden.
AmsteVd. 1800. p. 277-284.
HB. Vgl. aasserdem das Fragment a. d. J. 1358
bei Matthaeus, analect. I. p. 65, welches einer Fort-
setz. anzugehorcn scheint.
Strah'u8, Laurent. (ignot.): Anna-
le.s, 1084—1314, vid. Annales Ry-
enses.
Streit, der, zu Muhldorf 1322.
Gehaltreiche u. sch&nc ErzShlnng. Eins der
altesten Denkmaler guschichtlicher Prosa in deut-
Kcher .Sprache.
Handschr.: Wien, Hofb. ms. rec. 1548.
— Salisb. 416. mbr. XIV. saec.
Ausg. : ' ap. Pez, script. rer. Austr. I. p.
1002-1003. — *ap. Rauch, scr. rer. Austr.
II. p. 309-312. — »ap. Bohmer, fontes I.
p. 161-166. — * in Archiv fiir Kunde der
osterreich. Geschichtsquellen IX. p. 362-365.
Erl.-Schr.: vid. Narratio de proelio (p. 452.)
Stromep, Ulman (saec. XIV fin.) :
Niirnberger Chronik.
Noch nicht gedruckt.
Au^g.: erscheint, von K. Hegcl hearbeitet,
im 1. Bde. der von d. histor. Commiss. bei d.
haier. Akademie zu Miinchen heschlossenen
Ausg. deutscher Stcidtechroniken. — ' Bruch-
stuck, in zusammengezogener Fassung ap.
Hofler, friinkische Studien in Archiv fiir
osterreich. Geschichtsquellen VII. p. 25. 26.
— ' Bruchstiicke , welche Bamberg betreffen
ap. J, Wegele, Fiirstbischof Gernard u. d.
Stadtekrieg im Hochstift Wiirzburg. Nord-
lingen 1861. 8«. p. 40-48.
Uehers. : in einem latein. Auszuge aus
einer iiberarheiteten Handschr. unt. d. Tit. :
Chronicon Noribergense et vicinor. locor.
ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p. 322.
Stubbs, Thom., ordin. praed. et
prof. theol.(flor. 1373): VitaeEbora-
censium archiepiscoporum ab origi-
ne ad a. 1373.
Nur ein Plagiat aiis Richard von Hexbam
[Hagustald.)
Ausg.: ap. Twysden, hist. Anglic. scr.
decem p. 1685-1734.
Vgl. Simeon Dunelm.
Sturlunga - Saga seu Islendinga-
Saga hin mikla.
Geschichte des Sturlungengeschlechtes von 1116
-1284.
Ausg.: Sturliinga - Saga edr Islendinga-
Saga hin mikla. Nii litgengin a prent ad
tilhlntun hins izleuka bokmenta felags eptir
samanburd hinna merkiligustu handrita er
fenglst gsltu. Kaupmannahofn 1817-20. 4
vol. 4».
Erl.-Schr.: MUUer, Sagabiblioth. {deutsche Autg.)
I. p. 180.
Successio coraitum Tirolis. 1269 —
1439.
Au^g.: ' ed. Lambecius, comment. de blbl.
Vindob. llb. H. p. 466. — » ap. Kollar,
anal. Vindob. L p. 822-825.
Vgl. Gundelfing.
Successores s. Hildulfi, vid. Liber
de s. Hildulfi succ.
Suchenwirth, Peter (aus Wien geb.
f um 1396): Gedicht von derFtirsten
taylung in Oesterreich, Herzog Al-
brecht und Herzog Leopolt
Atcsg.: in Hormayr's Archiv. 1822. p. 219.
: Gedicht von fiinf Fiirsten,
von dem von Maylan, von March-
graf Sigmund, von Carlus, von
Herczog Wilhalm von Oesterreich
und vom Herzog Leopold von Oe-
sterreich.
Handtchr.: k. k. Hofbibl. in Wien.
SUCHENWIRTH — SUNTHAIM
541
Ausg. : in Hormayr^s Archiv. 1822. p. 288.
— *in der Ausg. der Werke S's von Pri-
misser. No. XX.
Gedicht von Herzog Al-
brecht seeligen von Oesterreich (f
1358).
Ausg.: in Hormayr's Archiv. 1822. p. 190.
: Die Schlacht bei Sempach
1386.
Bruchstuck ans S's Lied von d. .5 Fursten.
Ausg.: mitgeth. v. Docen in Samml. fur
altdeutsche Lit. u. Kunst, hrsg. von F. H.
V. d. Hagen. Breslau 1812. I. Bd. 1.
Erl.-Schr.: Lorenz, 0.. die Sempacher Schlacht-
lieder. Wien, Tendler & Sch. 1861. gr. 8o.
8 Sgr.
Vgl. Halbsuter.
: Werke.
Sehr zu beaehtendes osterreich. Heldenbuch aus
den ersten drei Vierteln des 14. Jahrh.
Ausg.: m. Einleit, Bemerk. u. Worter-
buch hrsg. vou. A. Primisser. Wien 1827. 8°.
Erl.-Schr.: Bussc, Pet. Snchenwirfs Sacen iib.
Iiivland, — in Mittheilungen aus d. Gebiete
der Gescli. Liv-Kur- u. Estlands III. Bd.
Sueno Aggonis filius = Aageson.
Suerius Gosuinus, episcopus Olisi-
ponens., vid. Goswinus, carmen.
Sugerus abbas S. Dionysii (f 1151) :
Constitutiones et testamentum.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 546-557.
: Libellus de consecratione
ecclesiae a se aedificatae et trans-
latione corporum s. Dionysii ac
sociorum eius facta a. 1140.
Aicsg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 350-359. — 'ap. Mabillon, vet. ana-
lecta (Par. 1723.) p. 463. — *fragment. ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 312-318.
: Liber de rebus sua ad-
ministratione gestis, in quo multa
ad historiam Ludovici Grossi et Lu-
^ovici iunioris pertinentia.
Ausy.: 'suersf ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 331-349. — ^besonders ed. Du-
chesne. Paris. 1648. 8". — *ap. Felibien,
probationes historiae San-Dionysianae. Pa-
ris. 1706. fol. p. OLXXII. — *ap. Bouquet,
rec. XII. p. 96-101.
— — : Vita Ludovici VI Grossi
sive Crassi regis, Philippi I filii.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 5925.
Colb. 290. mbr. sec. XIV. fol. f. 199. —
Notre Dame No. 135. mbr. fol. s. XUI. —
St. Germ. No. 1085 olim 646, mbr. fol.
min. sec. XIII. f. 12'.
Av^g. : ' ed. Pithoeus, hist. Franc. script.
XI p. 95-136. Sehr fehlerhaft. — * besser
ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV. p. 281
-321. — * c. animadv. ap. Bouquet, rec.
XII. p. 10-62. — Supplementum ap. Ma-
billon, analect. I. p. 328.
Uebers.: Vie de Louis-le-Gros, publ. en
lang. framj. par Guizot, collection VIU. p.
1-160.
Epistola abbatis Cla-
raevallensis ad papam Eugenium
de laude domini Sugerii abbatis.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 493-545.
Vgl. Epistolae Sugeri.
Vita Sugerii, wo aueh Erl.-Schr.
Sulpitius Severus presbyter Aqui-
tanic. (t cca. 410): Chronica sacra
sive Historia sacra ab 0. C. — cca.
400. Libri 2.
Ein Abriss der Religions- u. Kirchengeschichte.
Schreibart ziemlich rein.
Ausg.: einzeln: ^c. comment. Car. Sigonii.
Bonon. 1581. 8». — *Francof. 1592. 8«. —
» Lugd. Batav., Elzev. 1635. 12mo. , _ ^ibid.
1643. * 1656. 12mo. _ • in Sigonii oper. IV.
prs. 2. Mediol. 1734. fol. — ' cur. Jo. Drusio.
Arnhem. 1607. 8**. — ' ap. Migne, cursus
patrologiae. Tom. XX. — Auch abgedruckt in
Severi opera: ^ ed. M. F. M. (Matth.
Flacius.) Basil. 1556. 8*. — Bemendat. et
illustr. ed. a Vict. Giselino. • Antverp. 1574.
8». *Paris. 1575. fol. »Coloniae 1600. 12 mo.
*Lugd. Bat, Elzevir 1643. » 1656. 12mo. _
C accurante G. Hornio. ^ Lugd. Bat. 1647.
80. »1654. 8». »1654. 8«. »AmsteIod. 1665.
8». — Dc. notis J. Vorstii. ^BeroIini 1668.
12mo. «Lipsiae 1703. 8». — Ecurante J.
Gezelio. Aboae 1669. S». — Pa mendis
purg. notis illustr. oper^ Hieron. Mercier.
Paris. 1675. 8». — «in Bibl. Max. Lugd.
VL p. 324. — Hcur. J. C. Hofmeister.
Tiguri 1708. 8". — i c. notis et ex recens.
J. Clerici. Lipsiae 1709. 8**. — i^am besten
studio et labore Hieron. de Prato. Veronae
1741-54. 2 vol. 40. — L wiederholt ap. Gal-
landi, bibl. PP. Venet. 1772. fol. VHI.
p. 355.
Erl.-Schr.: Bernays, iib. d. Chronik des Sulpi-
cius Severus. Ein Beitrag zur Gescb. des
klassisch. und bibl. Studien. BerUn 1861. Vgl.
Sybel, hi.st. Zeitschr. 1861.
Vgl. Vita s. Hilarii Pict. ep.
„ „ Martini Tur.
Sunthaim, Ladisl. (f 1526): Tabulae
Claustro-Neoburgenses de primis
Austriae marchionibus et ducibus,
operam conferente Jacobo praepo-
sito Claustro-Neoburgensi. 928 —
1267.
Deutsch geschrieben, voller Fehler. •
Ausg. : *■ unt. d. Tit. : Der lobl. Fvirsten
vnd des Landes Oesterreich Altharkommen
vii Regierung. Basil. 1491. fol. — ^wleder-
holt ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 1004,
542
8UPPLEMENTUM - SYNODUS
Supplementum seu fragmentum,
vxd. Fragmentum concilii Romani.
Suter, vid. Halb-Suter.
Svapfdaela-Saga.
Ausg. ■■ in Islendiuga - Sognr T. II.
Sverris-Saga, s. historia regis
Sverreis Norvegiae. 1184 — 1202.
Ausg.: in Fornmanna-Sogur VIII.
HH.i^chr.; Aiiecdotou historiam Svorreri rogia
Norveiriae illustrans, ed. M. K. i'hv. ^Vorl
aufif. Hafiiiae 1815. 8o.
Miiller, Sagabibl. lU. p. 413-42<).
Vgl. auch Historia Sverreis rogis.
Swapham, vid. Robertus de Swap-
ham.
Sydo canonicus rcgular. Falderae
in Holsatia (saec. XH): Synopsis
historiae Neomonasteriensis.
Ausg. : Bruchstiicke ed. Henschen iii AA.
SS. Boll. Mart. I. p. 654.
EH.-Schr.: Fabrjcius, bibl. med. et infim. lati-
nitatis ed. Mansi VI. p. 216.
Sylvester = Silvester.
Sylvius, Andreas, March^ianensis
coenobii prior, anteamonachus Aqui-
cinctinus (f 1 1 94) : Historiae Franco-
Merovingicae synopsis seu Historia
succincta de gestis et successione
regum Francorum qui Merovingici
dicti. —1194.
Schopfte zum grossten Theil aus Sigebertus
Gembl. — I>ie Chronik des Guilclraus abbas
Andrcns. (s. d.) bildet hierzu ge\vi»scnnasseii eine
Erganzung.
Handschr.: Amiens, Stadtbibl. chart.
sec. XVII. 4». No. 368. — Arras, Stadtb.
mbr. sec. XIV. fol. No. 184. — sec. XII.
mbr. 4*. No. 364 (alteste Handschr.) —
Boulogne, Stadtb. mbr. sec. XIV. fol.
No. 135. — Briissel, burg. Bibl. chart.
sec. XVI. fol. No. 7682. — Douai, Stadtb.
mbr. !?ec. XIV. 4». No. 840. - Paris, k.
Bibl. Sorb. sec. XII. No. 1496. — Suppl.
lat. sec. XIII. No. 10. — Valenciennes,
mbr. sec. XIU. fol. T. 4. 25.
Ausg.: ' opera Raph. de Beauchamp.
Duaci 1633. 2 vol. 4«. — * Ausziige ap.
Bouquet, rec. X. p. 289; XI. p. 364; XIII.
p. 419; XVIU. p. 555-559. Schlecht. — Vgl.
Pertz' Arch. IX. p. 362.
Symeon biskup Suzdalski, vid.
Nestor.
Symeon magister t= Simeon Meta-
phrastes.
Syncellus, vid. Georgius Syncellus.
Synodus, vid. auch Acta concilii.
Synodus apud Ticinum acta pala-
tium a. 876 mense Febr., confirmata
in synodo apud Pontigonem, cum
missis domini apostolici Johannis
aliisque multarum provinciarum epi-
scopis, eodem anno mense Junio.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. script.
II. p. 458.
Synodus Dingolfingensis a. 932.
Ansg.: ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p.
171. FffZ. Pertz' Archiv VII. p. 820. 826;
— Queilen zur bayeri.schen Geschichte I.
p. 408.
Synodus Franoofurtensis a. 1007.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 795.
Synodus Heienensis sub Oliba epi-
scopo Ausonensi in loco Tulugiensi
habita.
Ausg.: Bruchstiich ap. Bouquet, rec. XI.
p. 614.
Synodus Moguntina a. 950—954.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p. 158.
Synodus Moguntina a. 1071.
Aiisg.: ap. Pertz, mon. V. p. 185-189.
Synodus Papiensis Gregorii V papae
a. 997.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p. 171.
172,, scr. III. p. 694.
Synodus Pontigonensis Karoli 11
a. 876. Jun. Jul.:
Ecclesiae Remensis petitio.
Confirmatio actorum conventus Ticinens.
Definitio de Adalgaudo presbytero.
Capitula ab Odoue proposita.
Leonis et Petri legatorum auctoritas.
Ausg. : ' ap. Baluze, capitular. II. p. 249.
250. 249. 245. 249. — » ap. Pertz, mon.
legg. I. p. 532. 533. 534. 534. 535.
Synodus provincialis a. 1287 Me-
diolani habita ab Ottone vicecomite
archiep. Mediolan. Accedunt con-
stitutiones Guifredi s. Rom. eccles.
cardin.
Ausq.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VIII.
p. 1053-1068.
Synodus provincialis Pergami ha-
bita a (Jastono seu Oassono Medio-
lani archiepiscopo a. 1311.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer, Ital. IX.
p. 545-580.
SynodusRatisponensis a. 944—966.
Ausy.: ap. Pertz, mou. legg. U. 2. p.
171. 172.
Synodus Romana a. 826.
Ausg.: ap, Pertz, mon, legg. U. 2. p.
11-16.
SYNODUS — TESTAMENTUM
543
Synodus Romana a. 1027.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 12.
Synodus Romana a. 1059.
Ausy.: ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p.
176-180.
Synodus Romana a. 1112.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p. 181.
Synodus Romana a, 1123.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p. 182.
Synodus Trecensis a. 1107.
Ausg. : ap. Pertz, mon. legg. U. 2. p. 181.
Synodus Warstallensis a. 1109.
Ausg.: ap. Pertz, mon. legg. II. 2. p. 180.
Syrus Jotsaldus (flor. 1000), vid.
Vita s. Maioli.
„ „ OUiloni.s.
NB. Einige Literarhistoriker (z. B. Busse,
Grundr. der christl. Literatur I. p. 336) trennen
diesen Autor falschlich in zwei Personen: Syrus u.
Jotsaldus.
T.
Tabula Karolorum et Ottonum ex
cod. Monacensi.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. II. p. 314.
Tabula Ringstadiensis de regibus
et principibus Daniae Ringstadii ab
a. 1130—1341 sepultis.
Au^g. : ap. Langebek, scr. i-er. Danic. IV.
p. 278-281.
Tabula Roberti Mignon, vid.
Mignon.
Tabulae ceratae Johannis Sarra-
ceni, in thesauro cartarum servatae.
A. 1256.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XXI. p. 284-392.
Tabulae Karolorum et Ottonum
genealogicae.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. III. p. 214.
215; VI. p. 32.
Taccone Baldassare: La corona-
zione e sponsalizio de la seren. re-
gina madonna Bianca Maria Sforzia
Augusta descritta. In ottava rima.
Ausg.: Milano per Leon. Pachel 1493. 4**.
Tafurus, Angelus (flor. 1484) : De-
scriptio belli a Venetis a. 1484 in-
lati provinciae Hydruntinae seu Ra-
gionamento della guerra de' signuri
Viniziani contra la cettate di Galli-
poli, di Nerito et altri luochi della
provinzia.
Ausg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. XXIV.
p. 913-922.
Tageno, decan. Patavinus {Passau,
flor. 1189): Descriptio expeditionis
asiaticae Friderici I imp. contra
Turcas. 1189. 1190.
Dieser Bericht ist auch in das Chronicon
Reichersbergense in GewoWs Ausgabe aufge-
nominen. — Enthalt den wichtigen Brief des Bi-
schofs Theobald von Passau an Herzog Leopold IV
V. Oesterreich.
Ausg.: ^ ap. Freher, script. rer. Germ. I.
Append. p. 6 (*ed. Struve I. p. 407-416.)
Taille de P^is en 1313, vid. unter
Godefroy de Paris.
Tangmarus presb. Hildeshemens.
(flor. 1023), vid. Vita s. Bernwardi.
Taverne, Antoine de le (sic!):
Journai de la paix d'Arras faite en
Tabbaye royale de St. Vaast entre
le roy Charles VII et Philippe le
Bon duc de Bourgogne. 1435.
Ausg.: mis en lumiere . . . par Jean Col-
lart. Paris 1651. 12mo.
Taxatio expensarum etemendarum
contra nobiles, qui submoniti non
fuerunt {yenerunt) in exercitum Fux-
ensem a. 1271.
Ausg. : ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 550-552.
Vgl. Nomina mililum etc. qui vener.
Tebaldus episc. Eugubinus, vid.
Vita s. Ubaldi.
Tegrimus iurisconsult. Lucensis
(f 1527?), vid. Vita Castruccii.
TelomoniusOrnatomontan. (1494):
Descriptio beUi inter Henricos iun.
et sen. duces Brunsvic. et Lune-
burg. civitatemque Brunsvicensem
circa a. 1492 gesti.
Ausg.: ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. 88.
Testamentum Adelae abbatissae
Palatioli apud Treviros.
544
TESTAMENTUM — THEGANUS
Ausg. : • ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
sec. III. 1. p. 632. — *ap. Bouquet, rec.
III. p. G53.
Testamentum Brunonls cum eius-
dem epitaphio.
Ausg.: ap. Leibuit. , scr. rer. Brunsv. I.
p, 289.
Testamentum Ludovici VIII regis
Francorum.
Ausg. : ap. Pucbesne, hist. Franc. script.
V. p. 324.
Testamentum Ludovici IX regis,
quod in terram sanctam secundo
profecturus condidit a. 1269.
Ausg. : ap. Duchesne. hist. Franc. script.
V. p. 438.
Testamentum Philippi Augusti
Francorum regis.
Ausq.: ap. Duchesne, hist. Franc. script,
V. p. 261.
Testimonium de domino Brunone
ex vita Gerhardi abbatis Bronien-
sis.
Ausq.: ap. Leibnit. , scr, rer, Brunsv. I.
p. 290.
Teulfus monachus (cca. 1150),
vid. Chronicon. Morigniac, monast.
Tewrdannckh, vid. Pfintzing.
Thaddaeus abbas Scotorum Rati-
sponae ( 1475) : Chronica fundationis
Scotorum.
Ausg.: excerpta ed. Canisius, lect. antiq.
IV. p. 752.
Thaddaeus Vicentinus notarius rVer-
sus rhythmici de Ecelino Romano
et Alberico.
Ausg. : ' ed. Felix Osius zusammen mit
Albertinus Mussatus («. d.) p. 32. — ' ap,
Burmann, thesaur. Italiae VI.
Vgl. Mauri.sius.
Holandiniis.
Thangmarus presb. Hildesheim.
(flor. 1023) vid. Vita s. Bernwardi.
Thattur af Anklofra s. Historiola
de Oelkofre Islando.
Ausg. : ap. Marcusson , nockrer marg-
frooder siigu-thaettar p. 34-37.
Thattur af Isleifi biskupi s. Nar-
ratio de Isleifo episcopo.
Ausg.: zusammen mit Kristni-Saga edid.
Erichson. Hafniae 1773. 8».
Thattur af Karli Vosala s. Res
gestae Caroli inibrtunati.
Ausg.: island. et lat. ed. Thorlacius in
seinen Opusc. m. p. 309-360.
Thattup af Leifi Ossursym.
Elgentlicli cin StUck dcr Cioschichte der Faroer.
Ausg.: island. et lat. edid. Thorlacius.
Hafniae 1817. 8».
Thattur af Thorvaldi Vidfoerla a.
Narratio deThorvaldo peregrinatore.
Ausg. : zusammen mit Hungurvaka. Haf-
niae 1778. 8».
Thattur Halfreds Vandraeda
Skallds s. Historiola Halfredi co-
gnomine Vandraedaskald.
Ausg.: in Vita Olavi Tryggvi filii II, p.
77-87; 109-115; 247-250; 304-307 u. Append.
p. 19-22.
Thattur om Audun Velt fyrdska.
Ausg.: island. et lat. edid. Thorlacius.
Hafniae 1818. 8».
Thattur Thorleifs Jarlaskdds.
Ausg.: in Fornmanna-Sogur IH. p. 98.
Uebers. : deutsch von Giesebrecht in Pom-
mersche Provinzialblatter. Stettin 1827. I.
p. 368.
Thebaica legio, vid. Narratio de
martyribus leg, Theb.
Theganus, chorepiscopus Trevi-
rensis: Vita Hludowici imperatoris
sive De gestis domini Ludewici
imp. 813 — 835. Cum append. a.
836. 837.
Wahrsclieinlich 835 geschrieben. Die appendix
der Jahre 836. 837 von anderer Hand. In Form
und Inhalt wenig befriedigend, einseitig.
Handschr. : vid. Pertz, mon. II., I^achtrage
dazu in Pertz' Archiv VH. p. 364 u. XI.
p. 286.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Opus de gestis Lu-
dovici Pii imp. c. praef. Walafridi Strabonis
abb. Augiensis, cd. Petr. Pithoeus, scr. XII
coaetan. p. 295-321. — *ap. Schilter, scr.
rer, Germ. p. 67-81. — *ap. Duchesne,
hjst. Franc. scr. H. p. 273-285. — * c. ap-
peHd. et annot. ap. Bouquet, rec. VI. p.
73-86 , hat einige gute Anmerkk. — * ap.
Pertz, mon. II. p. 585-604.
Z>. Appendix ausserdem 'ed.Lambecius,
comm. de bibl. Vind. lib. U. p. 341. —
"ap. Kollar, anal. Vind. I. p. 595,
Uebers.: deutsch von Jasmund. Berlin
1850. (Geschichtschr. d. Vorzeit. IX. Jahrh.
4. Band.)
franzosisch ap. Guizot, collection UI. p.
275-309.
Erl.-Schr.: BShr, Gesch. der rom. Literator im
karoling. Zcitalter. Carlsr. 1840. p. 221.
Brower, Chr., observationes de Thegano, fn
sein. AnnaleB Trevir. I.eod. IG70. fol. p. 273.
HliusHer, L.. d. teutschcn Geschichtschreiber.
Heidelb. 1839. p. 36.
HlRtoire Uttir. de la France V. p. 45-49.
Legendre, nouv. hlgt. de France VI. p. 251.
8truve,bibl. historica ed.Meusel V1I.2. p.1-3.
Vo88iug, de bistor. lat II. 83. p. 28^.
THEOBALDUS — THEODORICUS
545
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 114.
Vgl. Erraoldus Xigellus,
Vita Hludowici.
Theobaldus Besuensis monachus
(1126), vid. Acta s. Prudentii raart.
Theobaldus episoopus Eugubinus
(t 1171), vid. Vita s. Ubaldi {vita
alia.)
Theobaldus monachus, vid. Vita
s. Gummari.
Theodericus = Theodoricus.
Theodoretus episcopus Cyri {Cyr-
rhus in Syrien, f 457): Historia
ecclesiastica. 325—427. Libri 5.
Geschrieben um 450. Sie ist haufig theologisch
und historisch unrichtig, aber doch im Ganzen zu-
verlassig.
AiLsg. : • graece zusammen mit Eusebii
Cacsar. hist. eccles, Lut. Faris., H. Stepha-
nus 1544. fol. — graece et lat. una cum
eodem emendatius c. notis ed. H. Valesius.
* Paris. 1673. * Moguntiae (Francof. ad M.)
1679. fol. — *- vnederholt (ed. G. Reading)
Cantabrig. 1720. fol. — * wiederholt Taurinl
1748. fol. — • c. notis Valesii recens. Gais-
ford. Oxonii 1854. 8**. — Auch in
Theodoreti opera omn. : ' gr. et lat.
ed. studio Jac. Sirmondi (et J. Garnerii.)
Paris. 1642-84. 5 vol. fol. — * ex recens.
Sirmondi gr. et lat. c. glossario ed. J. L.
Schulze et J. A. Noesselt. Halae 1769-74.
5 vol. 8«. — » ed. J. P. Migne. Paris. 1860.
5 vol. Imp.-8o. 20 Thlr. {zugleich Theile des
Cursus patrologiae ; series graeca.)
Erl.-Schr.: Holzhausen, comment. de fontibus
quibus Socrates, Sozomenus et Theodoretus
in scribendo hist. sacram usi sunt. Gotting.
1S25. 80.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et
scriptoribus historicis p. 449-466.
Vgl. Acta s. Abdae episc.
Yita s. Abraamis.
„ „ Aphraatis.
„ „ Baradati.
„ „ Domninae.
„ „ Eusebii anach.
„ „ „ ep. Sam.
Acta s. Jacobi ep. Nis.
Vita s. Juliani Sabae.
„ ss. Maranae.
„ 8. Marae.
Acta s. Marcelli ep.
Vita s. Maronis.
„ „ Petri Galat.
„ „ Publii abb.
„ „ Salamanis.
„ „ Thalassii.
„ „ Theodosii Ant.
„ „ Zenonis mon.
Theodoricus a Leydis: Breviculi
parvi positi supersepulchra comitum
et comitissarum Hollandiae in mo-
nasterio Haecmundensi quiescen-
tium. 900—1151.
Ausg.: als Anhang zu Johannes de Ley-
dis (chronic. Egmondan.) ed. A. Matthaeus.
Lugd. Bat. 1692. p. 144.
• Theodoricus abbas Benedlct, vid.
Vita s. Hildegardis.
Theodoricus abbas S. Trudonis
ord. Ben. dioec. Leodiensis (f 1107),
Via. Vita s. Amalbergae.
„ „ Bavonis.
„ „ Landradae virg.
„ „ Rumoldi.
,, „ Trudonis {Vita alia u. sermo.)
Theodoricus de Apolda (nat. 1228),
Via. vita s. Dominici fundat
,, ,, Elisabethae flliae.
Theodorlcus S. Audoeni monachus
(flor. 1079.)
D. Vitas. Audoeniu. Gesta archiep. Rho-
tomagens. , welche einige Literarhistoriker die-
sem beilegen, schreiben andere dem Fulbertus
S. Audoeni mon. zu.
Theodoricus de Monasterio (f saec.
XVI. init.): Panegyricus d. 4. Jul.
1415 inconcilioConstantiensi dictus.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. H.
p. 81-103; c/. praefat. p. XXX-XXXVH.
: Panegyricus de infanda
ecclesiae corruptione in conciUo
Constantiensi d. 16. Febr. 1416
dictus.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. 3.
p. 95-126; c/. praef. p. XXV-XXVHL
Theodoricus de Niem {i. e. Nie-
heim in Westfalen, sein Geburtsort,
literarum apostolic. abbreviator voti
1378 — 1410, dann ernannter Bischof
von Verden, endlich von Cambray,
t 1417): Historiae qua res suo
tempore durante perniciosissimo
schismate inter Urbanum VI et
Clementem antipapam eorumque
successores gestae (a. 1378-1410)
exponuntur, libri IV. Auch De
scnismate genannt.
Nicht ohne freieres Urteil u. Einsicht. Vom ro-
mischen Stuhle verboten.
Ausg.: ^ Norimbergae 1532. fol. {nwr 3
BUcher). — * mit dem 4. Buche als Fort-
setzung, bekannt unt. dem Tit.: Nemus
unionis cura Sim. Schardii. Basil. 1560.
fol. — ^wiederholt Basil. 1566. fol. —
* Norimberg. 1592. fol. — * Argentorati
1609. 8». u. • 1629. 8». cum Zabarellae et
Jo. Marii Belgae commentar. Sehr fehler-
hafter Text. — Excerpta ex libro L ,de
gestis Ottonis Tarentini ducis Brunsvicensis'
ap. Leibnit., script. rer. Brunsv. U. p. 50-
56. — Excerpta ex libr. UI. ,de potestate
pontificio atque imperat. et an imperator in
temporalibus subsit pontifici' ap. Goldast,
monarchia imperii U. p. 1376-1379.
35
546
THEODORICUS — THEODORUS
: De necessitate reforma-
tionis ecclesiae in capite et mem-
bris.
Ausg. : mit dem fahchen Autdrnamen des
Petrus de Alliaco (f 1425) ap. Hardt,
concil. Constantieuse I. prs. 7.
: Exhortatio ad Rupertum
regem Romanorum, ut a diuturno
somno excitus pontificum schisma
exstirpet et imperii iura reformet.
Ist auch im Nemua unionia tractat. VI. cap. 32
entbalten.
Aiag.: ap. Goldast, monarcbia imperii U.
p. 1381b — 1384b.
: Historia et vita Johannis
XXII pontificis Romani.
Atusg. : ' ed. Henr. Meibom. avus. Francof.
1620. 4". — * ap. Meibom, scr. rer. Germ.
I. p. 5-52 mit Noten. — * ap. Hardt, hist.
concil. Constant. H. prs. 14.
: Vitae pontificum Romano-
rum ab a. 1288 — 1418, additis im-
peratorum gestis.
Papstgeschichte v. Nicol. IV — Urb. V, scheint
einen aitem Verf. zu haben. Manche halten sie fiir
eine Fortsetz. des Martinus Polonus.
Bandachr.: Mailand, bibl. Ambros., bis
auf Mart. V. — Wolfenbiittel, cod. Aug.
mbr, Weiss. 85. 1. 4».
Auag.: ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
I. p, 1461-1550.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 137.
* Rosenkranz, Dietrich von Niem, in seiner
Zeit, in seinem Leben u. Berufe , — in Wi-
gand, Arch. fiir Gesch. u. Alterthumskunde
Westfalens VI. p. 1 und 37. (auch einzeln er-
ichienen).
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 291-308 (de Niemo eius-
que scriptia.)
Theodoricus de Thuringia = The-
odoricus de Apolda.
Theodoricus Loerius de Stratis,
monachus Carth. Colon., vid. Vita
V. Dionysii Carthus.
Theodorious monachus Benedict.,
vid. Vita s. Hildegardis.
Theodoricus monachus Duneimen-
sis (flor. 1160), vid. Vita s. Mar-
garitae reg. Scot.
Theodoricus monachus Floriacen-
sis, vid. Vita s. Benedicti Casin.
ijiber de iUat.)
Theodoricus monachus S. IVIatthiae
prope Treverim (a. 1000), vid. Vita
8. Celsi (invent., sermo, translat.)
Theodoricus monachus Nidrosien-
sis (cca. 1160 ZM Drotitheim): Com-
mentarius de regibus vetustis Nor-
vagicis inde ab Haraldo Haarlagri
usque ad Siwardum. 861 — 1136.
l)er iilteste norveglsche Gcschichtschreibcr.
Ausy,: ' c. annot. Joh. Kirchmanni edit.
a B, C. Kirchmann. Amstelod. 1684. 8". —
' ap, Langebek, scr, rer. Danic. V. p. 311.
Erl.-Schr.: Murray, J. P., Abhandl. v. d. altesten
norvcKischen Geschiclitschreiber, d. Monche
Theodorich, — in Deutsche Schriften d. kiin.
Societ. zu Gottingen. I. p. 2G7.
Theodoricus monachus Theolegien-
sis [alias Tholegiensis [Tholei. Dioec.
Trier]) vid. Vita s. Conradi ar-
chiep. Trevir.
Theodoricus- Paulus canon. regul.
Gorcomensis in Belgio: Historia
de cladibus Leodiensium annis
1465 — 1467 et Analecta Leodiensia,
seu collectio documentorum quo-
rundara ad res Ludovici Borbonii
et Johannis Hornaei temporibus
gestas spectantium.
Ausy.: ed. de Eam in Docuraens relat.
aux troubles. No. 3 {oder CoUection de
chroniques Belges VIII.)
Vgl. Vita s. Barbarae {de miraculo.)
Theodoricus Vrle, vid. Vrie.
Theodorus Campl- iabbas I ^^^
donensis, leremitai '
Vita s, Magni fund.
Theodorus Constantinopolitanus,
Anagnostes {i. e. lector, flor. 527):
Historiae ecclesiasticae eclogae. Li-
bri 2. Cum continuat. ad a. 527.
Auszug aus d. Kirchengeschichlen d. Socrates,
Sozomenus u. Tlieodoretus, welchem Theodorus
jene Fortsetz. anfiigte. Nicephorus Callistus (f p.
1341) hat daraus Excerpta erhalten.
Ausg. : ^ graeco zusammen mit Eusebii
Caesar. hist, eccl. Paris,, Kob, Stephanus
1544. fol. — * gr, et lat. c, notis ed. H.
Valesius {zusammen mit Theodoreti H. E.)
Paris, 1673. fol. «Mogunt. 1679. fol. —
* joiederholt (ed, G, Reading) Cantabrig,
1720. fol, »Taurini 1748. fol.
Theodorus Gaza, vid. Gaza.
Theodorus Laelius, vid. Laelius.
Theodorus IVIetochita (f 1332), vid.
Glycas.
Theodorus monachus (flor. 1390),
vid. Anuales Palidenses.
Theodorus Spanduginus Cantacu-
zenus: Liber de origine et moribus
Turcarum.
Ausg.: Florentiae 1468. 8».
THEODORUS — THEOPHYLACTUS
547
Uebers.: italienisch Fiorenze, Torrentini
1551. 8».
Theodorus Studita abbas (f 826),
Vld. Vita s. Arsenii anach.
Acta s. Bartholomaei ap. {orat.)
De s. Platone heg. (oratio.)
Vita s. Theophanis Magni.
Theodosius monachus (saec. IX),
de expugnatione urbis Syracusanae,
vid. Epistola Theodosii monachi.
Theodulphus episcopus Aurelia-
nensis (f 821): Versus de Carolo
Magno et eius liberis.
Aitsg.: ' ap. Ducbesne, hist. Franc. scr.
II. p. 647. — ' ap. Bouquet, rec. V. p. 415.
— * ap. Sirmondi, varia opera II. — * ap.
Mabillon, vet. analect.
: Versus de Fulrado abbate
S. Quintini.
Ausg. : ' ap. Ducbesne , hist. Franc. scr.
H. p. 648. — » ap. Bouquet, rec. V. p. 420.
: Versus de Ludovico im-
peratore.
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
504. — * ap. Ducbesne, scr. rer. Franc. II.
p. 326, — '»ap. Bouquet, rec. VI. p. 257.
Theofridus abbas Epternacensis
(t 1110), vid. Vita s. Willibrordi.
Theophanes Byzantinus (cca. 565):
IdTOQiuiv §i^loi X. 566 — 576.
Ausg.: fragmenta c. Dexippo gr. et lat.
edid. Niebuhr (Corp. scr. bist. Byz.) p. 483.
— Excerpta m Photii bibliotbeca graeca,
cum Dav. Hoeschelii notis. Aug. Vindel.
1601. fol.
ZJebers.: latine 'interprete Andr. Scbotto,
cum Hoeschelii notis, Scbotti scboliis. Ge-
nevae 1613. fol. — 'wiederholt Rotbomagi
1653. fol. — * cum aliis Excerpt. de lega-
tionibus cum eorund. et Phil. Labbei notis.
Paris. 1647. fol. {vid. Corp. scr. bist. Byz.)
Theophanes confessor = Theopha-
nes, Isaac.
Theophanes continuatus, ol ^€tu
0so(fdvijVj ab a. 813 — 963. Libri 6.
Ausg.: zusammen mit Jobannes Came-
niata, Symeon magister, Georgius monacbus
ex recognit. Imm. Bekkeri. Bonnae 1838.
8«. 4y, Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
Theophanes Isaacius seu Isauricus
(t 817/8 auf Samothrace): Chrono-
graphia. 285-813.
Portsetzung des Georgius Syncellus. Ein
Werk von grosser Verwirrung.
Ausg.: 'Theophanis chronographia, Leo-
nis Grammatici vitae recentiorum impera-
torum J. Goar latine redd. , Theopbanem
notis illustr., var. lect. multipl. codd. collat.
adi., Fr. Combefis iterum recens., not. po-
steriorum Theopbanem, integris Leonem
Gramm. discussit exque fide codd. aux.
emend. Paris. 1655. fol. — * wiederhoU
Venet. 1729. fol. Tom. IV. — *ex recens.
Jo. Classeni. 2 vol. [Dem 2. Bd. geht vorauf:
Anastasii Bibliotbec arii historia ec-
clesiastica ex rec. Imm. Bekkeri.] Bonnae
1839-41. 8». 7'/j Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
— IReraus De rebus Caroli M. cum
imperatore Constantinopol. ab a. 776
-801 1 ap. Ducbesne , scr. rer. Franc. H.
p. 198. — 'ap. Bouquet, rec. V. p. 187.
Erl.-Schr.: Exegesis praeliminaris: chronogra-
phia 8. Theophanis illustrata, — in AA. SS.
Boll. Mart. III. p. IV-XII.
Stilting, J., de s. Theophane notitia ex fa-
stis graecis, — in AA. SS. Boll. 9. Septb. III.
p. 327.
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel V. 1.
p. 148.
Theophanig vita auctore Simeone Metaphr.
Gr. et latine. Ex ms. gr. biblioth. Sfortia-
nae Rom. c. adiect. notis t— in AA. SS. Boll.
12. Mart. II. p. 224-229; 700-704.
Theophanis vitas. laudatio a Theodoro Stu-
dita scripta aut alio coaevo, gr. et lat. vot
seiner chronographia, — und latine c. com-
ment. praev. et not. — in Act. SS. BoUand.
12. Mart. II. p. 218-224.
Vgl. Vita s. Theophanis Magni.
Theophanes Isauricus, vid. d. vor-
hergehenden.
Theophilus Alexandrinus (t 412),
vid. Narratio de s. Menae etc.
Theophylactus Simocatta Aegy-
ptius (cca. 629) : "^/Cro^t» olxovfjbsvixij
seu Chronicon universale s. Histo-
riae Mauritii Tiberii libri VIII.
582—602.
Geschrieben auf Veranlassung des constantinop.
Patriarchen Sergius (f fi39.)
Ausg.: ^gr. ed. B. Vulcanius. Lugd. Bat.
1596. 12nio. — *Theopb. Simocattae omnia.
Graece ex bibl. A. Scbotti c. praef. J. Gru-
teri. (Heidelberg.) ap. Commelin. 1597. 8».
— * eadem ex vers. lat. ac castigat. J. Ki-
mendoncii. Heidelb. 1598. ^*. — *gr. et
lat. unt. d. Tit.: Tbeoph. Sim. bistoriae
Mauricii Tiberii imp. lib. VIII. Item Georgii
Phranzac' cbronicor. de ultimis orient. im-
perii temporibus, de Sultanorum Osmani-
darum origine, successione, reb. gestis, us-
que ad Mahometem H, de rebus denique
Peloponnesiacis ante et post captam Con-
stantinopolim libri III. Epistola Georgii
Trapezuntii , qua Joannem Palaeologum
imp. hortatur, ut ad synodum in Italia ee-
lebrandam proficiscatur. Omnia . . . in lat.
conversa et not. illustr. a J. Pontano. In-
golstad. 1604. 4». — * besser Theopb. Sim.
historiarum libri VHI interpr. J. Pontano.
Editio priore castig. et gloss. gr.-barbaro
auct. st. et op. C. A. Fabroti, Paris. 1647.
fol. — *wiederholt Venet. 1729. fol. —
35*
548
THEOSTERICTES - THOMAS
' recogn. Imm. Bekker. zusammen mit Ge-
nesius. Bonnae 1834. 8». 2»/. Thlr. (Corp.
scr. hist Byzant.) — Fragmenta 'gr. et
lat. ap. Hoeschel, excerpta de legationibus
p. 176. — * lat. ap. Bouquet, rec. II. p. 73.
Srl.-Schr.: Bernhardy in Berliner Jahrb. 183G.
No. 56-59.
BoiHsonnade,pracf. ad Theoph. Sim. quaest.
phys. p. IXXXIV.
Struve, biblioth. historica ed. Meusel V. 1
p. 242-244.
Theosterictes monachus, (flor. 825),
vid. Vita s. Nicctae conf.
Theuerdank, Thewerdanck, vid.
Pfintzing.
Theulfus monachus Mauriniacen-
sis (flor. cca. 1150), vid. Chronicon
Mauriuiac. monast.
Thietmarus abbas Helmwardeshus.,
vid. Vita s. Modoaldi (translat.)
Thietmarus episcopus Mersebur-
gensis (geb. 976, f 3018): Chronici
Ubri Vlll.
VoUendet 1018. Wichtig fur d. Gesch. d. sachs.
Kaiser. Der Verf. war vertraut mit slavisch. Ge-
schichten u. schrieb in eigenthiimlich gebildeter
Sprache. Eine Haui)tquclle f. d. Geschichte jener
Zeit wegcn seincr Wahrhaftigkcit.
Handschr. : D r e s d e n , kon. Arch, mbr.
gr. 4". Autograph. — Briissel, k. Bibl.
mbr. sec. XII. fol. No. 5815. fol. 209. Ileber
beide Pertz' Arch. VH. p. 421-427. Vgl.
auch Pertz, mon. scr. VI. p. 643; III. p.
729-731.
Ausg.: * ed. Rein. Reineccius. Fraucof.
1580. fol. LUchenhaft. — * %ciederholt ibid.
1600. foL — *c. notis, tabb. genealogic. et
ind. ed. J. Mader. Helmst, 16G7. 4». Bei-
neccivs' Text; nachlasslg hehandelt. — *2M-
erst vollstdnd.ig ap. Leibnit., scr. rer. Br. I.
p. 323-427. Variae lectiones et emendationes
ibid. p. 1005. — * ed. J. A. Wagner. No-
rimberg. 1807 (Jetzt J. £aer's Verlag in
Frankfurt a. M.) 40. 3'/, Thlr. Mit guten
Anmerkungen. — • ap. Pertz, mon. scr. IH.
p. 733-871 ed. Lappenberg. Einzige kri-
tische Ausgabe. — Vas 1. Jiuch ed. P. E.
Laitenberger. Merseburgi 1763. 4'. ,Notarum
nube invoLutumK — Bruchstiicke ' ap. Bou-
quet, rec. X. p. 118-138. — 'm Scriptor.
rer. Prussic. I. p. 238.
Vebers. : ' unt. d. Tit. : Ditmari mersebur-
ger Chronika, verdeutscht durch G. Hahn.
3fit Holzschn. Leipz. 1606. fol. [Aiu-h mit
dem Tit. : Historia Martisburgica. Darinnen
Chronica Ditmari etc.] — * Dithmar, alteste
deutsche Chronik; nebst dess. Lebensbe-
schreib. A. d. Lat. u. rait Anmerk. von J.
F. Ursinus. Dresden 1790. 8». 1»/, Thlr.;
(Noten dazu von Kinderling ih Leipzig.
AUgem. Lit. Anz. 1800. No. 178. Novb. p.
1753; 1801. No. 11. p. 97. No. 165. p. 1586;
No. 77. p. 737.) — » iibers. von J, Laurent
m Qeschichtschr. der dentschen Vorzeit, (XI.
Jahrh. 1. Bd.) Berl. 1849. 8». Mangelhaft.
Krl.-Schr.: Contzen, Geschichtschreib. U. sach-
sischen Kaiserzeit p. 46-64.
Kbert spricht von einem 3. Codex dea Ditmar
von Merieburg in Pertz' Arch. V. p. 524.
Ebert, iib. d. Wagnersche Auggabe der Dit-
margchen Chronik, — in Pertz' Archiv II.
p. 58-71.
OieHebrecht, L., wenditche Qegchichten lil ,
p. 405.
W., Thietraars Nachrichten tlb. d. Sla-
venaufstand des Jalires 983 im Vergleich m.
denen des sachsisch. Chronographen u. des
Helmold, — tn Giesebrechfs JahrbUcher d.
deutschen KeichB unt. d. Herrsch. Kaiser
Otto's II. Berlin 1840. Excurs 11. — tn deti.
Gesch. der Kaiserzeit. Braunschw. 18,').'). I.
p. 746. II. p. 517 (2. Aufl. I. p. 780. II. p. 548).
HiiuBser, L., die teutschen Geschichtschrei-
ber. Heideiberg 1839. p. 64.
Hegewisch, Cliaractere aus d. Mittelaller
p. 43.
Hesse, iiber ein Messbuch u. Kalendcr mit
Eintragjingeu von Thietmars Hand, — in
Pert'/.' Arcliiv IV. p. 276 u. Ausgabe v. Hesse
in Hijfers Zeitschrift f. Archivliunde I. p. III.
Vgl. Wilmans in Pertz' Arch. XI. p. IH.
Kohler, der cod. Dresdensis des Ditmar v.
Merseburg, — in Das neue Lausitzer Maga-
zin. Gorlitz. XVII. p. 105.
Lappenberg, J. M., zur Biographie d. Thlet-
mar von Merseburg, — tra Pertz' Archiv IX.
p. 438 u. Vorrede zu Laurents Uebersetz.
(«. o.)
L ey ser, zu Dietmar von Merseburg I, 2 — in
Bericlite an d. Mitglied. der deutschen Gc-
sellscluift ■/.. Erforsch. vaterl. Sprache u. Al-
terthiimer. Leipzig 1843. p. 12.
Maurenbrecher in Sybel's histor. Zeitschr.
1861. p. 121. 1.^)3.
Otte, Ub. d. Todesjahr des Bischofs Thiet-
- mar v. Merseburg, — in K. Ed. Forstemann,
neue Mittheii. aus d. Gebiet historisch.-anti-
quar. Forschungen. Halle u. Nordhausen 1840.
2. Heft. p. 141. — Vgl. Wllmans tn Pertz'
Archiv XI. p. 151.
Schiffner, A., iib. d. Punkt wo Kaiser Hein-
rich II im J. 1004 in Bohraen eingebrochea
{heisal bei Thietmar Niaani), — ap. J. L. Haupt,
neucs lausitzer Magazin. XVIIl. p. 213. Gor-
litz 1840.
Schmeckel, Alfr., ub. Diethmar v. Merseb.
— iTO Jahresbericht ub. d. Doojgymnaslum
zu Merscburg. 1856. 40. Jdmmerliche Schrifl.
Schtiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 175-179.
Stasiiiski, J.. quibus legibus innixa eit ratio,
quae inter Polouiam atque imperium Kom.-
German. indc ab a. 966 usq. ad a. 1025 inter-
cessit. Bcrolini, Peiser 1861. 80. p. 5. 16 sq.
39 sq.
Vita Ditmari ex cod. mto. cuiusdam chronici
antintitum Merseburgensium, — ' ap. Leib-
nit., .scr. rer. Br. I. p. 427; — »ap. Wagner,
chronicon Ditmari.
Wiszniewgki. Mich., hi.norya literat. poU
ki^j II. p. 18-30 {Dylmar Meraburaki.)
Wattenbach, Deutschlands Gescbichtsqnel
len p. 181-18.S.
Wilsteinann, J. E., progr. de primis in Sa
xonia philosophiae originib. et de epigcopo
Merseburg. Dithmaro philosopho. Viteberg.
1760. 4«.
Vgl. Vita s. Brunonis archlep. e
inartyruni.
Thomais magistra s. Febroniae
(saec. IV.), vid. Vita s. Febroniae.
Thomas aKempis(f 1471): Chroni-
con monast. s. Aguetis {pp den Ne-
THOMAS
549
melerherg, aan de andere zijde van
Zwol gelegen). 1385—1471.
Ausg.: ^ed. Herib. Rosweyde. Antverp. ap.
Belleros fratr. 1615. 8». — ^iciederholt ibid.
1622. 8». cum Rosweydi vindiciis Kem-
pensibus.
Erl.-Schr.: Bahring, B., Thomas von Kempen,
dei- Prediger der Nachfolge Christi. Nach
seinem auss. u. innern Leben dargestellt.
Berlin 1849. gr. 80.
Bohringer, die Kirche Christi u. ihre Zeu-
gen. Zurich 1.S55. II. 3. p. 677-811.
Mooren, J., Naehrichten iib. Thomas a Kem-
pis. Crefeld 1855. 8o. 25 Sgr.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 76.
Thomas Agni de Lentino (f 1277),
vid. Vita s. Petri Dominicani.
Thomas Anglus, prof. iur. eccles.
(flor; 1404): Speculum aureum pa-
pae, eius curiae et praelatorum.
Dialog, worin die wahrend des grossen Schisma
bei Verpebung der Pfrlinden u. s. w. herrschend
gewordenen Missbrauche be.schrieben sind.
Ausg.: ' ap. M. Goldast, monarchia s.
Romani imperii. Hanov. 1611. fol.Tom. H.
— * ed. Ed. Brown mit Appendix ad Ortuini
Gratii fascicul. rer. expetendarum et fugien-
dar. Londini 1690. fol.
Thomas Antonii Senensis ord.
praed. (cca. 1430), vid. Vita s. Ca-
tharinae Sen.
Thomas Cantimpratensis (f 1263),
Vtdm Acta b. Jordani {alia exempla und
kymntis.)
Vita b. Christinae Mirab.
„ „ Lutgardis virg.
„ „ Margaritae Iprens.
,, „ Mariae Oigniacensis.
Erl.-Schr.: Schiiz, commentar. criticus de scri-
ptis et scriptoribus historicis p. 471-473.
Thomas Ceparanus, vid. Vita s.
Francisci conf. {speculum.)
Thomas Chaundelerus, vid. Chaun-
deler.
Thomas ()hesterfeld (Chesterton),
canonicus Lichfeldensis (a. 1347):
Historia de episcopis Coventrensi-
bus et Lichfeldensibus a prima se-
dis fundatione (656) ad: a. 1347.
Hundschr.: London, bibl. Cotton. Cleo-
patra. D. 9; Vespas. E. 16.
Ausg. : ap. Wharton , Anglia sacra I. p.
423-443. — Additamentum ex historia
Lichfeldensi recentioris cuiusdam (Guilel-
mus Whitlocke, canon. Lichfeld. , is
fuisse videtur) scripta circa a. 1575 ibid.
p. 444-447. — Eiusdem authoris con-
tinuatio historiae Lichfeldensis ab a. 1359
-1569 ibid. p. 448-450.
Thomas de Acerno, episcopus
Luceriensis: Opusculum de crea-
tione Urbani VI papae (f 1389) et
creatione domini Gebennensis in
antipapam.
In diesem Werkchen wird bewiesen, dass die
Wahl Urbans eine legitime gewesen.
Ausg.: ^Bruchstiicke ap. Baluze, vit. pap.
Avenionens. — * vollstdndig ex cod. Vatic.
ap. Muratori, scr. rer. Ital. HI. 2. p. 715
-730.
Thomas de Bozolasto, ord. praed.
(saec. XIV.), vid. Vita s. Sibylli-
nae Pap.
Thomas de Celano (1230), vid.
Vita s. Francisci confess.
Thomas de Eccleston : De adventu
fratrum minorum in Anglia.
Sehr inhaltreiche Gesch. des Ordens in Eng-
land wahrend der ersten 25 Jahre seines Bestehens.
Ausg. : ed. J. S. Brewer unt. d. Collectiv-
Tit.: Monumenta Franciscana in Rer. Bri-
tann. med. aevi script. or chronicles. 1858.
Tom. IV.
Thomas de Elmham, monachus S.
Augustini iuxta Cantuariam, tan-
dem in coenobio de Lenton ord.
Cluniac. prior (a. 1426): Vita et
gesta Henrici V Angliae regis (f
1422.)
Von geringer Bedeutung.
Ausg.: ed. Hearpe. Oxonii 1727. 8». —
Eadem vita metrice ab eodem auctore
^ibid. Append. p. 375. 376, — ^unt. d.
Tit. : Memorials of Henry V zusammen mit
2 andem ed. by Ch. A. Cole in Rerum
Britann. med. aevi script. 1858. Tom. XI.
Schwache Ausg.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 252.
Vgl. Gesta Henrici V.
Titus Livius Foroiul.
: Historia monasterii s. Au-
gustini Cantuariensis.
Unter Heinrich IV geschrieben. Ein umfassen-
des Zeitbuch jenes Klosters.
Ausg.: ed. by C. Hardwick in Rerum
Britann. med. aevi scriptor. or chronicles.
VIII. 1858. GxUe Ausg.
Rec: V. Sybel, histor. Zeitschr. 1859.
p. 556.
Thomas de la } JJ^^g { vid. Gal-
fridus Bakerus.
Vgl. More, Sir Thomas.
Thomas de Walsingham, vid. Wal-
singham.
Thomas Eliensis monachus (cca.
1174): Historia Eliensis monasterii.
— 1107.
In 2 Biichern, das erste enthalt Vita s. Ethil-
dritae (Etheldredae) u. endet 970, d. 7-weite 1107.
Richardus Eliensis setzte sie fort bis 1169.
560
THOMAS — TIGERNACHUS
Ausg. : ' ap. Gale, histor. Britann. script.
p. 489-523. Gibt das 2. Buch mit einiyen
Attstasm7tgen. — * ap. Wharton, Anglia
sacra I. p. XXXIX-LXH. Prolog u. Anfang
von Thovias'' Gesch. , p. 593-614 das ubrige
itn Auszuge, — p. 615-630 Richards Fort-
setzung, — p. 631-665 Monachi Elionsis
anonymi continuatio ab a. 1169-1388, —
p. 666-674 MonaChi Eliensis anonymi
continuatio ab a. 1388-1486, — p. 675-677
Roberti Stewarde contin. ab a. 1486-
1554. — Endlich p. 678-681 Richardi
Eliensis historia de conversione abbatiae
Eliensis in episcopatum. •
Fragraentum de dignitate
abbatis Eliensis.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I.
p. 682.
Erl.-Schr.: Wright, Thomas of Ely in Ms Bio-
praphia Britannica liter. II. p. 280-283.
Vgl. Vita s. Ethildritae.
Thomas frater : Chronicon ab O. C.
— 1278.
Betrifft vorziifflich England u. Frankreich. Trotz
der sagenhaften Ilaltung der Bpachtuns: vverth.
Handschr.: London, brit. Mus. Harl.
mbr. .sec. XIV. 3723. (-1266). — Paris,
k. Bibl. sec. XIV. 6815. 6. (ab Augusto ~
1278. Vgl. Pertz' Arch. XL 379.)
Thomas Gheysmep fra Stralsund,
monachus Odenseen.sis (1431): Com-
pendium historiae Danicae ab ini-
tio ad a. 1431.
Auszug aus Saxo C4rammat. u. Portsetzunj? auf
eigene Hand.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. II.
p. 287-400.
Thomas Gray of Heton, vid. Gray.
Thomas Lentinus (f 1277) patri-
archa Hierosolyrait. , vid. Vita s.
Petri martyris ex ord. praed.
Thomas More (geb. 1480), vid.
More.
ThomasRudborne(Rudburnus), mo-
nachus Wintoniensis cathedralis ec-
cles. s. Swithuni, iun. (flor. 1438 —
1480): Breviarium chronicorum a
Bruto usque ad annum 18. Hen-
rici ni regis, 1234, sive Historia
minor.
Handschr.: London, bibl. Cotton. Nero.
A. XVU.
Ausg.: Bruchsttlcke 'ap. Wharton, Anglia
sacra I in den Noten zu Rudburni historia
raaior. Der Prolog ibid. p. 287. — ' ap.
Leland, collectanea II. p. 404-430. NB.
Hiemach ist der Artikel Rudburn obe7i p.
520 zu berichtigen.
Historia maior de funda-
tione et successione ecclesiae Win-
toniensis usque ad a. 1138.
Geschrieben um 1440.
Uandschr.: London, bibl. Cotton. Galba.
A. 15.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
179-286. — Accedunt Annales Wintonionsis
ecclesiae ab a. 633-1277 p. 288-314 etc.
Thomas Spalatensis archidiaconus
(t 1268): Historia Salonitanorum
sive pontificum Salonitanorum at-
que Spalatensium. Ab apostolorum
teraporibus usque ad a. 1266.
Verdicnstvolles Werk.
Ausg.: ' ed. J. Lucius sub finem operis
De regno Dalmatiae. Amstelod. 1666. fol.
p. 310. — * loiederholt ap. Schwandtner,
scr. rer. Hungar. III. p. 532-635.
Erl.-Schr.: Haner, de scriptoribus rerum Hun-
garic. p. 25.
Vgl. Acta s. Raynerii arch.
Thomas Sprottus, vid. Sprottus.
Thomas Wikes, vid. Wikes.
Thomasius, Francisc. (cca. 1460),
vid. Bandinus de Barth.
Thorlacs-Saga s. historia sancti
Tliorlacii episcopi Skalholtensis (f
1193.)
Ausg.: im Auszuge in F. Johannaei hist.
eccles. Island. I. p. 287-300. — Alia vita
ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV. p. 624-627.
— Alia de eo ibid. p. 627-632.
Erl.-Schr.: Miiller, bagabibl. (deuUche Ausg.)
I. p. 245. '
Thorne, Guilelm. , monach. Can-
tuar. (cca. 1380): Chronicon de re-
bus gestis abbatum S. Augustini
Cantuariae. 578—1397.
Bi» 1272 eine Abkvirzung der Chronik des Tho-
mas Sprottus.
Ausg.: ap. Twysden et Selden, histor.
Anglic. scr. II. p. 1757-2202.
Vgl. Vita s. Lanfranci arch. ( anti-
lanfr.)
., „ Mildredac [hiat. transl.)
Thuroozius / . , t i i
--., , vid. Johannes de
Thwrocz S
Thwrocz.
Tibertinus, Joh. Matth., vid. Mar-
tyriura s. Siraonis pueri.
Tlchtel, Johann: Tagebuch von
1477—1495.
Ausg. : ' ap. Rauch , scr. rer. Austr. II.
p. 533-563, uiivollstdiidig. — *vollst(Jndig
ed. Th. G. v. Karajan in Fontes rer. Austr.
Script. I. p. 3-366.
Tigernachus abbasCioynensis: An-
nales Hibernici. 305 — 1088.
TILPINUS — TREITZSAURWEIN
551
Ausg.: ex cod. Bodlei., Rawlinson No. 488.
irice et lat. ed. 0'Connor. rer. Hibern. scr.
U. p. 1-314.
Tilpinus = Turpinus.
Tisserandus, Joh., ord. min. (saec.
XV.), vid. Legenda ss. Martyrum
quinque.
Titianus episcopus Tarvisinus (flor.
484), vid. Vita ss. Florentii et Vin-
demialis.
Titus Livius, Foroiuliensis : Vita
Henrici V regis Angliae. 1413 —
1422.
Ausg.: ed. Thom. Hearne. Oxonii 1716. 8«.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi IV. p. 278; VI. p. 274.
GiornaledeMetterati dltalia. XXVIII. p. 400.
Vgl. Gesta Henrici V.
Tliomas de Elmham.
Tolosanus diaconus canonicus, hi-
storicus et poeta (f 1226): Chroni-
con Faventinum a Chr. n. — 1219.
Anonymiis continuavit ad a. 1236.
Ausg.: ap. Mittarelli, ad scr. rer. Ital.
accessiones p. 11-194.
Erl.-Schr.: praefat. ibid. p. 3-9, notae in ipsam
historiam ibid. p. 195-218.
Tomellus, Balduini cognom. Mon-
tani secretarius: De laudibus Bal-
duini VI, sive Historia Hasnonien-
sis monasterii. 670 — 1070.
Glaubwiirdig wegen d. benuf zten Klosterarchiys.
Ausg.: ^ ap. Martene et Durand, ampl.
coUect. III. p. 777-796, ungenau. — *m
wesentlick verbesserter Gestalt in Jacobi de
Guisia Annales Hannoniae ed. Fortia XI.
p. 26. — * Bruchstiick ap. Bouquet , rec.
XI. p. 108-111.
Erl.-Schr.: Pabricius, bibl. med. et infim. la-
tinitatis ed. Mansi VI. p. 275.
Paquot, memoires pour servir a l'histoire
litteraire des Pays Bas XIV. p. 360.
Wind, bibliothelt der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 21.
Tomio, caualler, vid. Historia e
conquest.
Torselli = Sanutus, Marin.
Tommaso di Silvestro, canonico
(sec. XV. fin.): Cronaca.
Ausg. : ein Bruchstiich v. 1161-1313, haupt-
sdchlich Orvieto betreffend, unt. dem Tit.:
Cronaca latina estratta da altra cronaca
scritta da T. di S. ed. F. A, Gualterio in
Cronaca inedita . . . di Franc. Montemarte
di Corbara. Torino 1846. II. p. 212-225.
Tripartita historia, vid. Cassiodorus.
Tractatus de captivis christianis
ad papam, Maximilianum Romano-
rum regem, item ad omnes reges
et illustres principes.
Ausg.: Augustae Vindel. 1498. 4".
Tractatus de expugnatione urbis
Constantinopolis a. 1453.
Au^q.: ap. Martene et Durand, collect.
ampl.V. p. 785-800.
Vgl. Aeneas Sylvius, tract.
Traditio de Ostarbeke Wiberti et
filii eius Waldberti a. 834.
Ausg. : ap. Pertz, mon. scr. 11. p. 217. 218.
Traites de paix, negociations, con-
trats de mariages . . . et autres actes
servant de preuves a Vhistoire du
roy Charles VIII.
Ausg : pris sur les originaux ap Gode-
froy, histoire de Charles VIII. No. 13.
Tranquillus Parthenius Androni-
cus Dalmata: Oratio ad Germanos
habita contra Turcas ad Maximilia-
num caes. Augustae.
Ausg.: Augustae Vind. 1518. 4".
Translatio, vid. unt. Vita.
Translatio sanguinis Domini in
Augiam. 799 — cca. 930.
Enthalt neben vielem Fabelhaften manche schatz-
bare Nachricht.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 445*.
Ausg.: ^ ap. Mabillon, annal. Benedict. III.
p. 699-704. Sehr nachldssig u. unvollstdndig.
— ' besser , aber auch nicht voUstdndig ed.
Waitz ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 446*-449.
— ^vollstdndig ap. Mone, Quellensammlung
p. 67-77.
Uebers. : in deutschen Reimen von Albert,
hrsg. von Schmeller. Miinchen 1844.
Vgl. Histoire du precieux sang.
Treitzsaurwein. Der Weiss Kunig,
eine Erzehlung von d. Thaten Kai-
ser Maximilian des Ersten, von
Marcus Treitzsaurwein von Erntreitz
auf dessen Angeben zusammenge-
tragen.
Handschr.: Wien, k. Hofbibl.
Ausg.: 'mit von Hannsen Burgmair dazn
verfertigten (237) Holtzschnitten. Wien 1775.
fol. Diese Ausgabe icurde vom Abb4 Hoff-
stdtter, Beamten der k. Hofbibl. unternom-
men. Im Jahre 1799 haufte der Buchhdnd-
ler S. Edwards in London den Rest der
Exemplare u. gab sie unt. folgend. Tit. in
d. Handel : — * Weisz Kunig. — Tahleau
des principaux ev^nements de la vie et du
rfegne de l'empereur Maximilien I en une
suite de deux cent trente sept planches
grav^es en bois Imprim^ k Vienne
562
TREMOUILLE — TRITHEMIUS
chez J. Alberti et se trouve k Londres chez
S. Edwards. 1779. fol.
Brl.-Schr.: Anzeigcr flir Kunilo der deutschen
Vorzeit. 1854. p. 215-242.
Bart.scb, peiDtre-Rravcur VII. p. 224.
Biiisching, wSchentl. Nachricbten. IV. 1776.
p. 73.
GiJttinger grelebrte Anzeigen. 1776. p. 1194-
1197.
Hansen, C. R., de claro libro: Der Weiss-
kunig. Francof. ad Viadr. 1776. 40.
Tremouille, la, vid. Bouchet.
Trithemius seu Tritenhemius, Joh.,
abbas S. Jacobi mai. Herbipolen-
sis, quondam Sponhemeusis (f 1516) :
Annalium Hirsaugiensium tomi 2
complectentes historiam Franciae
et Germaniae, gesta imperator., re-
gum, principum, episcoporum, ab-
batum et illustrium virorum; vor
der Umarbeitung mit dem Titel:
Chronicon Hirsaugiense. 830-1514.
Von ^rosster Wichtigkeit fiir d. ganze Bildungs-
geschichte Deutschlands; haufig ohne Kritik in den
femer liegenden Zeiten.
Ausg.: ^als ChroniconHirsaug. Pars
I. ab a. 830-1370. Basileae ap. Joh. Parvum.
s. a. fol. — *ibid. 1559. fol. — »m<. eius
oper. ed. Freher. Francof. 1601. fol. IL p.
1-235. Sehr selt. — ^als Annales Hirsaug.
vollstdndiger mlt d. 2. Tkle. von 1371-1514,
jedoch mit mehreren Mangeln u. verdorbe-
nen Lesarten (ed. Mabillon), typ. monast.
S. Galli 1690. 2 vol. fol.
Erl.Sehr.: Ascbbach, Gesch. KaiserSigisraunds
UI. 384. IV. 43. 320.
Hausser, Gescb. d. rheinisch. Pfalz I. p. 155.
Kremer, Gesch. des Kurfursten Priedrich» v
d. Pfalz p. 315. 329.
Pertz' Archiv III. p. 542.
Stalin, Wirtembergiscbe Geschichte m. p.
10. 265. 301.
Spittler, Gesch. Wirtembergs. Beil. 68.
Vgl. Chronicon Wirtembergense.
: Catalogus illustrium viro-
rum Germaniam suis ingeniis et
lucubrationibus omnifariam exor-
nantium.
Ausg, : ' .Moguntiae, Petr. Friedberg 1495.
4*. — *m T-i opera ed. M. Freher. Francof.
1601. fol. L p. 121-183.
: Catalogus seu Liber scri-
ptorum ecclesiasticorum.
Ausg.: 'Moguntiae ap. Petr. Fridbergium.
1494. fol. — 'Basiieae (J. Amerbach) 1494.
fol. cliar. Rom. Sehr selten. — » wiederholt
Pari8ii.s, ap. Bert. Reubolt et Jo. Parvum
1512. 4«. — *studio Balth. Werlini. Colo-
niae 1531. 4". — * wiederholt ibid. 1546. 4».
— * ed. Joh. Busaeus. Moguntiae 1602 u.
' 1605. fol. cum appendice. — • in Trithemii
opp. ed. M. Freher. I. p. 184-412. — » ed.
Fabricius in Biblioth. ecclesiast. Hamburc:.
1718. fol.
^ : Chronicon ducura Bava-
riae et comitum palatinorum Rheni
s. de origine gentis principumque
Bavarorum commentarius.
Vnt. d. Tit.: Chronicon successionis ducnm Ba-
variae et comituin Palatinorum ad Philippum palat.
comit. princ. elect. in Bibl. Struvio-Buder. p. 1076
aufge/Uhrt. — Geht bis 1503.
Ausg.: 'Francof. 1544, 4». — *ibid. 1549.
4». — »171 Trithemii opera ed. Freher.
Francof. 1601. fol. I. p. 100-120.
Uebers.: deutsch unt. d. Tit.: »Joannis
Trithemii Apts zu Sponheim Chronicon des
hochlobl. Hauss der Pfalzgrafschaft bey
Rhein u. Herzogthum in Bayern. Aus d.
Latein. ins Deutsch iibersezt durch Ph.' E.
Voegelin. Neustadt a. d. Hardt 1616. 4».
Sehr selten. — * Von der Francken vrsprung-
lichem herkommen. Auss d. Latein (von
J. Scbenck). Frankf. a. M. 1563. 8«. —
^wiederholt ibid. 1605. 8«.
Erl.-Schr..: v. Aretin, literar. Handbuch f. d.
baierische Gesch. p. 156-158.
: Chronicon monasterii s.
Jacobi in suburbio Herbipolensi.
1140—1509.
Au^g. : ' m Trithemii oper. ed. Jo. Bu-
saeus. Mogunt. 1605. fol. p. 1. — > wieder-
holt ap. Ludevyig, scr. rer. Wiirzburgens.
p. 993-1004.
' Chronicon Sponheimense
ab a. 1124—1526; cum continua-
tione nescio cuius ad a. 1526.
Handschr.: Wiirzburg, k. Bibl. chart.
fol. 126.
Ausg.: in eius opp. ed. M. Freher U.
p. 236-435.
Erl.-Schr.: Diimge et Mone, Joannis Trithe-
mii chronicon Spanheimense, — in Pertz' Ar-
chiv HI. p. 251.
: Compendium seu Brevia-
rium primi volurainis chronicorura
seu annalium de origine regum et
gentis Francorum, ex Hunibaldo
decerptum. 429—750.
Ausg. : ' Moguntiae , Jo. SchofFer 1515.
fol. — *Pari.siis 1539. fol. — »m T-i opp.
ed. M. Freherl. p. 1-99. — * als Compen-
dium de origine Fraucorum ap. Schard,
scr. rer. Germ. Basil. 1674. I. p. 301. —
* wiederholt ap. Ludewig, scr. Wiirzburg.
rer. p. 1011-1046.
Uebers.: ^ unt. d. Tit.: Johannsen, Abt
zu Sponheim: Eyn schone cronica von
Erstem ursprunck un ufwachsen der Franc-
ken, wie sie in Deutsch Landt komen etc.
durch J. Schenck in Deutsch transferiert.
Speyer 1522. fol. Mit Holzschn. — * unt.
d. Tit, : Chronica vom Ursprung, Herkomen
TRITHEMIUS — TUBERO
553
und Zunemen der Franken. (Frankf. a. M.)
1563. 8».
: De viris illustribus ordi-
nis s. Benedicti libri IV.
AiLsg. : ' Coloniae ap. Gerv. Calevium.
1575. — *m eius opp. eu. Busaeus. Mogunt.
1605. fol. No. 2.
: Epistolae familiares ab
excessu eius de Sponheimensi mo-
nasterio ad principes, clarosque vi-
ros scriptae at^ue historiis eius
aevi refertae. Libri II.
Amg. : ^ Haganoae 1536. 4*. — * in eltis
opp. ed. Freher II. p. 438-574.
: Historia belli Bavarici a.
D. 1504 Philippo palatino electori
et Ruperto eius filio a Maximiliano
imp. indicti et a quibusdam prin-
cipibus hostiliter illati.
Ausg.: abgedruckt aus dessen Annales
Hirsaugienses ap. Freher, scr. rer. Germ.
n. p. 321-381.. vgl. III. p. 113-136.
: Nepiachus i. e. libellus de
studiis et scriptis propriis a pue-
ritia repetitis.
Ausg.: ap. Eccard, corp. hist. medii aevi
n. p. 1825-1844.
: Res gestae Friderici I
palatini electoris. 1437 — 1477.
Ausg.: Heidelbergae 1602. A.^. (abgedrucJct
aus dessen Chronicon Hirsaugiense.)
Erl.-Schr.: Fabrlcius, bibl. med. et inf. latini-
tatis, ed. Mansi IV. p. 154-160.
Horn, Frz., Johannes Trithemius, Biographie.
M. Portr. WUrzburg 1843. 40.
Vgl. auch Hunibaldus.
Megenfridus.
Vita s. Maximi episc. Mogunt
,, ,, Rabani Mauri {vita ai.)
Trlumphus, Augustlnus, discip. s.
Thomae Aquinatis, archiep. Nazar.
(t 1328 Neapoli): Summa de po-
testate ecclesiastica ad papam Jo-
hannem XXII (f 1334.)
Sehr interessante Schrift.
Ausg.: 'Aug. Vindel. 1473. fol. — * Ro-
mae 1473. fol. — ^ibid. 1579. fol. — *ed.
Angelus Rocca. Romae 1582. fol. — * Aus-
zug ap. Friedberg, de finium inter ecclesiam
et civitatem regendorum iudicio. Lipsiae
1861. gr. 8». p. 237 sq.
Trlumphus s. Remacli, vid. Vita
8. Remacli.
Trivetus Nicol. , ord. praedicat. {\
1328): Chronicon ab a. 1135-1307,
seu Annales Plantagenistarura sive
sex regum AngUae qui a comitibus
Andegavensibus originem traxerunt.
Eine, mit genauem Sammlerfleisse bearbeitete
Fortsetz. des Guilelmns Malmesburiensis.
Eandschr.: London, brit. Mus. Cott.
Nero. D. X. fol. 107-114 (ab a. 1287-1323)
— Harl. sec. XVII. 4322 (1136-1317). —
Paris, k. Bibl. sec. XIV. Sorb. 886; —
sec. XV. Sorb. 887.
Ausg.: 1 ap. d'Achery, spicil. Vin. p. 411
-728 (ed. 2a. III. p. 143.) — » unt. d. Tit. :
Annales sex regum Angliae, e praestantiss.
cod. Glastoniensi edid. Ant. Hall. Oxon.
1719. 2 vol. 8". — Eiusdem Triveti con-
tinuatio ab a. 1307-1318, ut et Adami
Murimuthensis chronicon ; quibus acce-
dunt Johannis Bostoni speculum coenobi-
tarum et Edm. Boltoni hypercritica , ed.
Ant. Hall. Oxonii 1719-22. 2 vol. S». —
»rec. Thom. Hog. Londini 1845. gr. 8".
Printedfor the English histor. Society. 12 sh.
^W.-yScir.: Quetif et Echard, scr. ord. praed.
I. p. 561-565.
Trzclana, Joh. , vid. Vita b. Mi-
chaelis Gedrocii.
Tschachtlan, Ben. : Berner Chro-
nik von dem Jahre 1421 bis in das
Jahr 1466.
Ausg.: hrsg. von Stierlein und Wyss.
Mit Abbildungen. Bern 1820. 8». IV, Thlr.
Erl.-Schr.: Studer, G., die Handschriften der
berner Stadtchronik von Conr. Justinger,
Dittlinger-Tschachtlan, Diebold Schilling u.
der bemer Stadtchronik im Anschluss an
Konigshofen, — im Archiv des historischen
Vereins des Kantons Bem. 1861. 4. Bd.
Tschudl, Aegidius, Landamman
in Glarus (f 1572): Schweizerchro-
nik, — 1570.
Dieses beriihmte Werk, welches Joh. v. Miiller
als Hauptquelle benutzte, wird hier aufgefiihrt, weil
es flir die Gesch. der Schweiz im Mittelalter bis
1470 die vorziiglichste Fundsjrube ist. Ausgezeichnet
durch reichhaltige Fiille u. kornige Kraft des Stils,
Die Glaubwiirdigkeit viel bezweifelt.
Ausg.: unt. d. Tit.: ChroniconHelveticum.
Oder griindliche Beschreibung etc. brsg. bis
z. J. 1470 von J. R. Iselin. Basel 1734-?6.
2 Thle. in 1 Bd. fol. Ebert No. 23147.
Erl.-Schr.: Fuchs, J., Aegid. Tschudi's von
Glarus Leben u. Schriften. St. Gallen 1805.
2 Bde. 80. 2 Thlr. 5 Sgr.
Kopp, Urkunden z. Gesch. des eidgenossisch.
Bundes. Lazern 183.5. 8».
Vogel, Jac., Egidius Tschudi als Staatsmann
u. Geschichtschreiber etc. Ziirich 1856. gr.
80. 1 Thlr. 20 Sgr. Ansprechende Biographie.
Vgl. Liber Heremi.
Tuberlnus, J. M. (flor. 1475), vid.
Martyrium s. Simonis pueri.
Tubero, Ludovic, Dalmata, ab-
bas (saec. XV. fin.): Commentario-
rum de rebus suo tempore in Pan-
nonia et Turcia et finitimis regio-
nibus gestis libri XI. 1490- 1522.
Gutes Werk.
Ausg.: ^cura Adel. Crauelii Thurlngi.
Francof. ad M. 1603. 4». — ■ *wiederhoU
554
TUCHER — TURPINU8
ibxd. 1627. A". u. — * ap. Schwandtner, scr..
rer. Hungar. II. p. 107-381.
Erl.-Scltr.: Haner, de scriptorib. rerum Hunga-
ricar. p. 110.
Tucher, Hans, Biirger in Niirn-
berg: W.allfart und Reise in das
gelobte Land.
Die Hcise untcrnahm T. 1479.
Atisg. : ' Aug.spurgb , Schon.sperger 1482.
fol. _ » beginnend ohne Tit. : ,Nach Christi
unsers lieben Herrn gepurt' etc. Niirnberg
(bei Zeninger) 1482. 4». Zweite correcteste
Originalausgabe. Mert No. 23151. Pan-
zei' I. No. 159. — Erschien auch in latei-
nischer Uehersetzung.
Tudebodus, vid. Petrus Tude-
bodus.
Turgotus Dunelmensis prior (f
cca. 1115): Historia ecclesiae et
episcoporura Dunelmensium — 1097.
Diese Schrift wurde von SimeonDunelmen-
sis, hist. eccl. Dun. vollstandicc ausgeschrieben.
Ausg.: ' als Simeonis monachi Dunel-
mensis Historia de Dunelm. eccl. ap. Twys-
den, hist. angl. scr. p. 1-58.— 'ed. Rudd.
Londini 1732. 8». (Siehe unter Simeon Du-
nelmensis.) — Continuatio historiae
Turgoti de episcopis Dunelmensibus ab
a. 1096-1144 authore monacho Dunelmensi
anonymo ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
705-717.
Erl.-Schr.: Fabriqius, bibl. med. et Inf. latini-
tatis ed. Mansl VI. p. 278.
Wright, biographia Britannica liter. II. p.
70-73.
Vgl. Vita Bedae Venerab.
TiJrkenralzz, die, i. J. 1456 (Zug
des Wiener Contingents gegen die
Turken.)
Ausg. : ap. Schlager, Wiener Skizzen. N.
Folge. m. p. 85.
Turotz = Johannes de Thwrocz.
'Turpinus (Tulpinus, Tilpinus), Jo-
hann., archiepisc. Remensis (f cca.
800) : Historia de vita Caroli Magni
et Rolandi eius nepotis.
Eing der populiir.sten Bucher de.s Mittelalters.
Machwerli des 11. Jahrh. u. nichts weniger als echt,
obwol vom Papst Calixt II a. 1112 fur authentisch
erklart. Ciampi halt fiir d. Verf. einen gewis.sen
Gotfrid, Prior des St. Andreas-KloKters zu Vienne
n der Dauphin^. ,Seminarium infinitarum naenia-
um,' aber auch eine der erstcn tiucUen des ro-
mantischen Heldengcdichts.
Hundschr.: existiren gegen 50.
Avsg. : ^ ap. Schard , chronographi IV.
Frcf. 1566. p. 1. — * ap. Reuber, scr. rer.
Germ. p. 67 (» ed. Joannis p. 97 ; gibt au^h
die Suppleniente von Lambecius und Kollar.)
— ^unt. (l. Tit.: De vita Caroli M. et
Kolandi historia J. Turpino vulgo tributa,
ad fid. cod. vetust. emend. et observ. philol.
illnstr. a Seb. Ciampi. Florent. ap. Molini
1822. 8«. D. Einleitwng ist sehr unkritisch.
— * ed. Reiffenberg hinter chronique de
Philippe Mouskes (s. d.) Bruxell. 1838. U.
Append. p. 489 sq. — S u p p 1 e m e n t a ' edid.
Lambecius, de bibl.Vindob.lib.il. p. 334;
— * miederholt ap. Kollar, anal. Vindob. I.
p. 479.
Uebers.. A. 1206 ward diese Chronik
schon ins F r a n z o s. iibersetzt u. von andem
benutzt, wie in d. Chroniques de 8t. Denis,
von Albericus, Vinc. Bellov., Phil. Mouskes
u. a. — 'Cronique et histoire faicte et
compos^e par reverend pere en dieu Tur-
pin archevesque de Reims lung des pairs
de Frrice. Paris, maistre Pierre Vidoue
1527. 4". (Gaguin, [s. d.] der schon 1501
starb, icird jdlschlich als Uebersetz. ange-
sehen.) Sehr selten. — ' wiederholt Paris,
Silvestre 1835. 4». Nur in 120 Exempl. ge-
druckt. — Nicht zu verwechseln hiermit ist
das Vnlksbuch: Chronique de Turpin
archevesque et duc de Reims, traduite par
Mikius (i. e. Michael) de Harnes. Lyon
1583. 8».
english in History of Charles the Great
and Orlando ascribed to Turpin, transl. . . .
by Th. Rodd. London 1812. 2 vols. 8».
Selten.
deutsch: ' ap. Schilter, thesaurus anti-
quitat. Teuton. — * von Ed. Hufnagel,
in Rheinisch. Taschenb. 1822. p. 97. — *In
gelungenen Bomanzen bearbeitete diese Chro-
nikFr. Schlegel im Poetischen Taschen-
buch f. 1806. — * Einen zweckmdssigen pro-
saiichen Auszug mit kritisch. Beigaben lie-
jerte F. W. V. Schmidt, iiber d. italien.
Heldengedichte aus d. Sagenkreise Karls
d. Gr. Berlin u. Leipz. 1820. 8». p. 43.
Erl.-Schr. Bahr, Gesch. der romisch. Literat.
im Itarol. Zeitalter p. 197-200.
Ciampi, Seb., sopra un codice in pergaraeno
del sec. XIII. concernente alla cronica attri-
buite air arcivescovo Turpino, — «n Accad.
di Torino. XXV. 1820. p. 65.
de vita Caroli Majrni et RoLandi histor.
Joanni Turpino vulgo tributa. Florent. 1822.
80.
Dunlop, L., history of fictions I. p. 368.
Eichhorn, Gesch. d. Cultur. Erlaeut. p. 38.
Pabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed.
Mansi IV. p. 161.
de Foncemagne, examen de la tradition
histor. touchant le voyage de Charlemagne
a Jerusalem, — in M6m. de Tacad. des inscr.
XXI. p. 149. hist. (ed. a la Haye, hist. X. p.
236. 260.)
GervinuB, Gesch. der deutsch. Literat. I. p.
236.
Grimm, W., Ruolandes liet p. XXXIV.
Hirsch, S., iib. Turpins Leben u. Einflug»
auf Sigibert in sein. Schri/t de vita et script.
Sigib. Berolini 1839. 80.
Histoire litt^r. de la France IV. p. 205.
Huet de Froberville, diss. crit. sur denx
ouvrag. intltul(Ss chronique de Turpin. Or-
l^ans 17.S5. 12mo. (auch ap. .Millin, m^tanges
de la litirature dtrang. IV.)
Lebeuf, examen erit. de trois histoires fabu-
leuses, dont Charlemagne est le sujet, — in
M6m. de Tacad, des inscr. XXI. hist. p. 13G.
Marcbal, J., note sur la chronique dite de
Turpln, — in Bull. de Tacad. de Belgique.
BmxelleB 1836. III. p. 23.
TWINGER
555
de Martonne, examen de quelques opinions
emises au sujet de la chronique dite de
Turpin, — in Soc. d. Antiq. de France XI.
1835. p. 301.
Melanges tires d'une grande biblioth. V. p. 78.
M^moires de 1'acad. des inscript. VII. hist.
p. 293; XVII. p. 737.
Percel, Gord. (Dufresnoy), bibliotheque des
romans II. p. 182.
Struve, bibl. historica ed. Meusel VII. 1 p.
349-351.
Uhland in de la Motte Fouqu^ u. Neumanng
Musen. Berlin 1812. III. Quart. p. 90.
Warton, history of english poetry I. p. 135.
Wiener Jahrbucher. 1825. XXXI. p. 103.
Twinger, Jacob, von Konigshofen
(westlich V. Strasburg, geb. 1360,
Priester in Strasburg, f 1420) : Die
alteste*) Teutsche, so wol Allge-
meine, als insonderheit Elsassische
und Strassburgische Chronicke, von
Jac. V. Kon. . . . , von Anfang der
Welt biss ins Jahr nach Christi Ge-
burth 1386 beschrieben.
Eine der ersten deutschen Weltgeschichten in
Prosa, mit welcher der Verfasser die Gesch. seiner
Landschaft u. seines Wohnortes verband.
Handschr.: Bern, ofif. Bibl. A. 49. fol.
saec. XV. — Breslau, bibl. Rhedig. Rep.
I. No. 16. fol. — Basel, Un.-Bibl. E. U.
II. E. I. 1. E. a. (bis 1414). chart. — St.
Gallen, Stiftsb. No. 657 chart. sec. XV.
fol. (reicht von d. Schopfung — etwa 1346.)
No. 628. 630. — Middlehill, chart. sec.
XIV. No. 605. — Munchen, Hofb. cod.
germ. chart. fol. No. 330 (-1430, weicht von
Schilter ab von 1386-1430.) No. 337 anni
1461. — Strasburg, alte Un.-Bibl. chart.
fol. A. n. 11 ; — C. VI. 40. — Johannit.-
Bibl. B. 90. 91. — Stadtbibl. deutsch u.
lat. fol. Autographa; ausserdem 6 alte Ab-
schriften. — Wolfenbiittel, chart. sec.
XV. 45. 7. ms. Aug. fol. — Vgl. auch
Chmel, die Handschr. der Hofbibl. II.
430.
Ausg.: anjetzozum ersten mal heraus-
u. m. histor. Anmerk, in Truck gegeben
von Dr. Joh. Schiltern. Strassburg 1698. 4".
Ist nur ein vom Verf. selbst verfertigter Aus-
zug aus seinem grossern noch ungedrucktenWerke
(bis 1382 reichend), compilirt aus Vinc. BeHovac,
Martinns Pol. u. a.
Ein Auszug des grosseren Werhes fiir
Elsassische Geschichte im Code hist. et di-
plomat. de la ville de Strasbourg. I. pars 1.
gemischt mit Closener''^ Chroj^ik u. Fort-
setzungen bis 1446.
Erl.-Schr.: DUmge et Mone, Jacobi Twingeri
de KBnigshoven chronicon — in Pcrtz' Ar-
chiv III. p. 254.
Kunisch, J. G., Jac. Twinger v. Konigshov.
nnd seine Chronik, — in W. Miillers Askania.
Dessau 1820. 2.' Heft p. 158; vgl. Pertz' Arch.
II. p. 213.
Mone, Fortsetzungen des Konigshofen. Von
ip91-1544, — in seiner Quellensammlung d.
bad. Landesgeschichte I. p. 251-309.
*) falsch; die Oberrheinische Chronik n.
Closener sind alter.
Notice sur Koenigshoven et ga chronique, —
in Code histor. et diplom. de la ville de
Strasbourg I. 1. p. 21-60.
Oberlin, J. J. , de Jacobo Twingero Regio-
villano vulgo Jac. v. Konigshoven. Argento-
rati 1789. 4«.
N. B. Hieran schliessen wir am besten
die allgemein unter dem Namen Konigs-
hovens Chronik bekannten folgenden
Werke :
— Fol. 1. a. Hie vahet an die Cronfca
wie got geboren ward etc. Am Ende fol.
183. a: zwelff iare. s. 1. et a. fol. 188
Blttr. (Aug. Vindel., Joh.' Bamler, 1474.)
Joh. Bdmler, Buchdrucker zu Augshurg, bearbei-
tete diese Chronik nach Konigsho/cn, setzte jedoch meh-
reres, mitunter Selbsterlebtes hinzu; namentlich sind
hierin strasburger Localsachen iibergegangen. lCs Vor-
rede, sowie das 1. Cap. von Erschaffung der Engel ist
fortgelassen und soglexeh mit d. Gesch. Soms begonnen.
Ihr Werth beschrankt sich auf ihre grosse Seltenheit,
sie war Sehilter unbehannt. Vgl. Hain No. 9791.
Ebert No. 11498. Panzer, Zusatze p. 14.
— F. 2 a: ai Hie nach volget ein
Cronica vo allen kaysern vii kunigen
die seider xpi gepurd geRegiert vn ge-
reichssnet habe welich Cronica gar kurcz-
weylig niiczlich vn lieplich zu horen ist.
— F. 139. a: (II Getruckt von johanne
Bamler zu Augspurg Am Freytag vor Si-
monis vn jude jn de Ixxvj iar. — F. 141.
a: (II Hie nach volget von allen Babsten,
die vou sannt Peter de ersten pabst biss
auff diese czeit gewesen seind. — F. 195
a: CII getruckt vii voUenndet von johanne
Bamler zu Augspurg am freitag nach sant
Galle tag Anno s^ jn de Ixxvj iare fol. —
Hain 9792.
— i^, 1. a. ai Ein register in die nach-
geende kronick dz dir weiset etc. — F.
10 a: Ql Hienach volget ein Cronica
von allen keysern vnd kiinigen die seyder
Cristi gepurdt geregirt vnd gereichssnet
haben welich Cronica gar kvirczweilig vnnd
lieplich zehoren ist. — In fine: GI Ge-
truckt vnd voUendet von Anthonio sorg in
d. keyserliche stat Augspurg auf sampstag
nachstnachvnserfrawengepurt. do manzalt
nach xpi gebrut (sic!) MCCCCLXXX. jar.
fol. — Hain 9793. Ebert 11499.
— F. 1. a: Dye Cronica von keysern
vnd bebsten. F. 70. a. l. 13: OI Friderich
ein fiirst von osterreich ward darnach er-
wolet vnd als er noch auf den heutigen
sant Martins tag do man zalt nach cristi
geburt Mcccclxxxvij. jar alss da buche ge-
druckt ward in leben ist etc. — In fine:
ai Gedruckt vnd vollendt von Hannsen
schonsperger in der keyserlichen stat Augs-
purg. An der mitwoch Katharine do man
czalt nach Cristi gepurt tausen {sic\) vier-
hundert sibenundachczig iar. fol. — Hain
9794.
Erl.-Sehr.i v. Arnoldi, vorlSuf. Nachricht von
einer sehr seltenen Chronik der Kaiser und
PSbste. Augsb. 1476, — in Pertz' Archiv II.
p. 213.
weitere Bemerkungen iiber die Cronica
V. allen Kays. u. v. allen Babsten. Augsp.
556
TYLICH — UNRESTUS
V. Joh. RiCmler 1476, — tn Pertz' Archiv II.
p. 222. vjrl. p. 261.
Studer, G., die Handschriften der bemer
Stadtchronik v. Conr. Justinger, D.Tschacht-
^ • lan, D. Schilling u. der berner Stadtcbronik
Im Anschluss au Konigshofen, — m Archiv
des histor. Vereins des Kantons Bern. 1861.
4. Bd.
Vgl. Vita s, Florentii episc. Argent.
.Tylich, chronic. Misnense, vid.
Annales Vetero-Cellenses.
Tysilio episcopus Gaeliae (saec,
VII.): Chronicon.
GalfriduR Monmutensig hal dasRelbe ans
d. Gfilischen ins Lateinlrtche (aber incorrect nach
,Cambrian reipsler.' London 1796. I. p, 348) Uber-
setzt.
Ausg.: ap. Owen, Myvyrian archaiology
of Wales. London 1801-7. 3 vol. 8».
Uebers.: english by Pet. Roberts in
Collectanea Cambrica, [Auch m. d. Titel:
The chronicle of the kings of Britain;
tran.slated from the Welsh copy attributed
to Tysilio.j London 1811. 4».
deutsch von San Marte, s. u. Galfridus
Monmutensis.
XJ.
Ubaldus monachus (Jingtrt): Chro-
nici Neapolitani fragmenta. 717 —
1027.
Ein untergeschobenes Machwerk neuerer Zeit.
Ausg.: 'ap. Pratilii, histor. princip.Lango-
bard. III. p. 27, — ^iDiederholt in Chro-
niche e diarj Napolitani, II, — u. *Napoli
1857. 8*. col tit.: Cronaca napoletana ,..
dell' Ubaldo.
JHrl. Schr. : K 6 p k e , R. , Ubaldi chronicon Nea-
pol. — in Pertz' Archiv IX. p. 212.
Udalricus Babenbergensis: Codex
epistolaris, continens variorum pon-
tificum et imperatorum Romanorum,
ut et cardinalium et imperii princi-
pum ecclesiasticorum seculariumque
epistolas, circa a. 1125 collectas et
in unum volumen redactas.
Eine Sammlung von Formeln zu Urkunden u.
Briefen, durch welche die deutsche Gcsch. beaon-
ders im Anfange des 12. Jahrh. ungemein aufge-
hellt wird. Ein lcbendiges Bild der Verhaltnisse
geben die Briefe, welche Kalser Lothar m. Hein-
rich dem Stolzen u. Papst Innocenz II wechselte,
Eandschr.: Wien, k. Hofbibl., friiher
in Heiligenkreuz, — Zwetl, Stiftsb. fol.
vgl, Pertz' Arch, V. 706,
Av^g.: ^einige ed. R. Reineccius cum
Historia Henrici IV et (Bennonis vita)
Gregorii VJl, Francof. 1581. fol. p. 29. —
*dieselhen u. mehrere ed, S. Tengnagel,
vetera monumenta pro Gregorio VII contra
schismatic. Ingolstad. 1612. 4*. — *andere
ap, Gretser, epistolae quas Romani ponti-
fices ad varios imper. et reges dederunt
Ingolst, 1613. 4". — *voUstdnd{g ap, Eccard,
corp, hist, med, aevi II, p, 1-374, — ^einige
aus d, Wiener Handschr, hrsg. von Kor-
tum m Schlosser'8 Archiv U, p. 368-372.
Brl.-Schr.: Fabricins, bibl, med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI, p. 2S6.
Wattenbach, Deutscblands Geschlchtsquel-
len p. 306,
Udalricus episc. Constant. (f 1140),
vid. Vita s. Conradi ep. Aug.
Udalricus monachus Cluniacensis
(cca. 1018): Antiquiores consuetu-
dines Cluniacensis monasterii.
Ausg.: 'ap. Dachery, spicileg. IV. p. 21
('ed. nova I. p. 641.)
Udalscalcus Augustensis (f 1120),
vid. Uodalscalcus.
Uffingus vel UfFo, monachus coe-
nobii s. Ludgeri Werthinensis ord.
s. Bened. (intra 980-1000): Carmen
breve in laudem monasterii Werthi-
nensis.
Ausg.: ap. Leibnit., script. rer. Brunsvic. '
ni. p. 604. Vgl. Vita s. Idae viduae Egberti
„ ,, Liudgeri (carmen.)
Ulmarus presbyter et monachus
coenobii s. Vedasti (flor. 875), vid.
Vita 8. Vedasti (inventio.)
Ulmius Bergomensis = Lulmius,
Paui.
Ulpho monachus Wadstenensis (f
1433), vid. Vita s. Catharinae Suec.
Ultanus mac Concubar episc. Ard-
brecanensis (cca. f 662), vid. Vita
s. Brigittae Scot.
Umbertus episcopus Genuensis =
Obertus cpisc. Gen.
Umno (?), vid. Vita s. Arnulfi
Mettensis episc.
Unrestus, Jacobus, sacerdos Ca-
rinth. : Chronicon Austriacum. Pars
posterior a. 1464 — 1500.
Enthiilt das Leben Friedrlchs III.
UNRESTUS — VALERA
557
Ausg.: deutach ap. Hahn, coU. mon. I.
p. 537-803.
: Chronicon Carinthiacum.
764—1475.
Nur ein Auszug aus Ottokars v. Horneck
Reimchronik.
Ausg.: deutach ap. Hahn, coll. monum.
I. p. 479-536.
Uodalscalcus Augustensis S. Udal-
rici et S. Afrae abbas (1124— cca.
1150J : De Eginone et Herimanno.
Einseitige u. leidenschaftliche Schrift, Sprache
haufig schwiilstig.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. s^r. XII.
p. 431.
Au^g.: 'ed. Canisius, lect. antiq. H. p.
205-243. — ^ioiederholt ap. Basnage, thes.
mon. m. 2. p. 6-19. — »ed. Jaif^ ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 429-447.
— — : Carmen de itinere et
obitu Eginonis.
Ist in leoninischen Versen geschrieben, nicht
vollstandig.
Ausg.: 'ed. C. Bruschius , chronologia
monasteriorum Germaniae. Sulzbaci 1682.
4». p. 496. — *ed. Jaffe ap. Pertz, mon.
scr. Xn. p. 447. 448.
: Registrum tonorum.
Ein kleines musikalisches Werk.
Handschr.: Wolfenbiittel, cod. Gud.
No. 334. mbr. pag. 140.
Ausg.: ed. Jaff^ in Steichele's Archiv f.
d. Gesch. des Bisthums Augsburg. 1859.
II. p. 69-78, aber ohne die Noten.
Upanus, Nicephorus — Nicepho-
rus magister.
iabbas Locociacensis \
monachus Gallus >
Pictaviensis '
(saec. VII.), vid. Vita s. Leodegarii.
Ursio abbas Altimontensis (f cca.
1054), vid. Vita s. Marcelli.
Usuardus , vid. Martyrologium
Usuardi.
Ususmaris, Marinus, vid. Annales
Genuenses.
Utho episcopus Argentoratensis (f
965), vid. Vita s. Arbogasti.
V.
Vadianus, Joach.: Oratio Maxi-
miliano I imp. nomine archigy-
mnasii Viennensis XI. Kal. Aug. a.
1515 dicta.
Ausg.: Vindobonae 1515. 4». 8 Bl. Vgl.
Denis, Wiens Buchdruckerereschichte No.
147. .
: Oratio nomine universi-
tatis coram Sigismundo rege Polo-
niae etc. in conventu caesaris Maxi-
miliani I et trium regum (1515)
dicta.
Ausg.: Viennae 1515. 4o. 8 Bl. Vgl.
Denis, Wiens Buchdruckergeschichte No.
148.
Vagad, Gauberto Fabricio de,
monge de s. Bernardo: Chronica
de Aragon.
Ausg.: A la vuelta: Comienza la Chro-
nica de los muis altos y muis poderosos
Principes y Reyes christianissimos de sos
siempre constantes y fidelissimos Reynos
de Sobrarbe, de Aragon, de Valencia y
les otros por Gauberto Fabricio de Vagad.
Al fin se lee: En Carogocja en la imprenta
de Paulo Hurus de Constancia ; en el Anno
MCD. XCIX. fol.
Valentinus diaconus (saec. IV.),
vid. Vita s. Emygdii.
Valera, Diego de (Historiograph
bei Ferdinand und Isabelle, auch
Oberkiichenmeister [maestre-sala]) :
Cronica de Espana. La Cronica
de Espaiia dirigida a la muy alta
e muy excellente Princessa sere-
nissima etc. Dona Isabel Reyna de
Spana, de Secilia e de Cerdena etc.
Aobreviada por Diego de Valera.
Ausg.: ^lnfine: En cibdad de Sevilla im-
presa por Alonzo del puerto e nel ano del
nascimento de nuestro salvador ihu xpo
mill et quatrocentos et ochenta et dos anos
(1482.) fol. — ^unt. d. Tit.: ChroniCa de
Espana abreviada. Burgis per Fridericum
de Basilea 1487. fol. — ^unt. d. Tit.:
La Cronica de Espana dirigida a la muy
alta Princessa Serenissima Reyna Doria
Ysabel Reyna de Espaiia etc. Abreviada
por su mandado por Mossen (Don) Diego
de Valera. — In fine: Fue impresa per el
dicho Henrico Enel anno de nascimiento
558
VALERIUS — VELDENAR
de nuestro salaador ihesu christo De mill
et quatrocieutos ct ochcnta de nuene ailos
(1489). Deo gracias. fol. — ^unt. d. Tit.:
Cronica de Espafia etc. Hispali 1492. fol.
— ^unt. d. Tit.: Cronica de J^spana abre-
ulada por Dicgo de Valera. En Carag0(ja
por Paul Hurus de Constancia. Aiio 1493.
tbl. — «Salamanca 1493. fol. — "ihid.
1499. fol. — «SeviUa 1527. fol. — *ibid.
1534. fol. — ^^ibid. 1553. fol. — '^ibid.
1667. fol.
ErL-Schr.: Antonio, Nlc, biblioth. Hispan. ve-
tus II. p. 207.
Brinckraeier, Ed., Abriss der spaniechen
Nationalliteratur. Leipzig 1844. p. 130.
Valerius (cca. 257), vid. Vita s.
Pontii mart.
Valerius abbas S. Petri de Monti-
bus Compluti (saec. VII.), vid. Vita
s. Fructuosi.
Valerius diaconus, vid. Acta s.
Emygdii.
Vaila, Laurent., Romanus (f 1457?) :
Historiarum Ferdinandi regis Ara-
goniae libri 3.
Recht anziehend.
Aiisg.: 'Romae 1520. 4<». — *ap. Schott
Hispan. ill. L p. 727-785. — »Parisiis
1521. 4». — *ibid. 1528. fol. — »Vratis-
laviae 1546. 8". — •ap. Bel, rer. Hispan.
scr. n. No. 11. — 'Francofurti 1603. fol.
JBesonderer Abdruck aus Schott.
Erl.-8chr.: .Struve, bibl. historica ed. Meusel
VI. 1. p. 2;)4-25G.
Vallaliots-ISaga.
Hangt mit der LiosvetningaSaga zuaammen.
Ausg. : in Islendinga-Sogur. II.
Vaquerus, Bertrandus, theologus
Montis Pessulanus: Panegyricus d.
18. Aug. 1415 in concilio Constan-
tiensi dictus.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. U.
p. 107 120; cf. praef. p. XXXVII-XL.
(de Varanis, Volerand.): Carmen
de expugnatione Genuensi.
Ausg.: Pari.siis 1507. 4°.
Varisio, Chnstophorus a, 1453 pro-
vincialis ord. minor. Wratislaviae
(t 1491), vid. Vita s. Johannis Ca-
pistcani.
Vatnsdaela-Saga.
Uesch. des Geschlechtes Ingemunds, welchei
Rich seit dem 9. Jahrh. im Vatnsthalc auf Island an-
gesiedelt hattc.
Ausg.: *Vatnsdaela-Saga ok Saga af
Finnboga hinum Rama, s. historia Vatns-
dalensiura, cui acced. historia Finnbogi
Robusti, sumtib. J. Aallii ed. E. C. Werl-
auflf. Hafhiae 1812. 4». — *unt. d. Tit.:
Fornsogur. Vatnsdaelasaga. Hallfrcdarsaga,
Fl^amannasaga, hrsg. von Gudbrandr Vig-
fiisson u. Th. Miibius. Leipzig 1860. 8».
IV» Thlr.
Erl.-Schr. :Uii\ler, Sagabiblioth. (deut»c>ie Auag.)
I. p. 108.
Vatzo, vid. Paltramus.
Vecerius, Conradus, Lucelburgen-
sis, Maximiliani I et Caroli V impp.
a secretis (cca. 1523): De rebus
gestis imp. Henrici VII libellus.
1303-1313.
Ausg.: ^mit einer kleinen Schrift De du-
abus Siciliae seditionibus, Hagenoae 1531.
— *ap. Frecht, coll. mit Witichindus Cor-
beiensis. Basil. ap. Hervag. 1532. fol. p.
84. — *ap. Reuber, vet. scr. p. 458. (ibid.
ed. Joannis p. 773.) — * ed. Urstisius,
Germ. hist. illustr. II. p. 63-73. — *ed.
Rein. Reineccius mit chronicon Hierosolj-
mitan. Helmstad. 1585. p. 2.
Veerus, Albericus, canon. S. Osi-
thae (cca. 1250), vid. Vita s. Osithae.
Vegius, Maphaeus, canonicus ba-
silicae Vaticanae (f 1457): Libellus
de antiqua s. Petri apostoli basi-
lica in Vaticano. Libri 4.
Ausg.: in AA. SS. BoU. Jun. VII. p.
61-85.
Erl.-Schr.: Janning, commentar. de auctore
eiusque gestis ac scriptis aliia, ibid. p. 57-61.
comraentar. de basilica s. Petri apostoli
antiqua, a Constantino Magno fundata Ko-
mae in Vaticano, ibid. p. 85-171 {mit Orundriss
u. 2 Abbildungen)
Vgl. Mallius.
Vita 8. Beraardini Senens.
Velasco, Pedro Fernand. de, vid.
Seguro de Tordesillas.
Veldeken, Heynr. van, vid. Vita s.
Servatii ep. Tungr.
Veldenar, Jan, Buchdrucker zu
Utrecht (1480): Fascicuhis tempo-
rum, inhoudende die chronyken van
ouden tyden beshitende mit
die Cronycken der conighen van
Vrancryck van Enghelande ende
van de Hertoghen van Brabant ....
Erste nlcderlantiische Volkschronik; sie ist sp«-
ter ins Lateinische iibersetzt und als Chronicon
de Hollant von Matthaous in Anal. vct. V. her-
ausKCKcben. — VeUleuar sleht bei diesem Kucbe
kein andercsVerdienst zu, als dass er ltolevinck's
fasc. temp. (Ibersetzt u. erweitert hat.
Ausg.: Utrecht 1480. fol. — Ein Auszttg,
der TMW das niederldndische Interesse be-
riicksichtigte, erschien von S. van Boxhorn
unt. d. Tit. : Kronijk van Hollaud, Seland
eu Westfriesland , door Jan Veldenaar.
uitgeg. door S. v. B. Leydcn 1650. 4*.
VELIUS — VERGA
559
Erl.-Sehr.: L8her, Frz., Jacobaa von Bayem u.
ihre Zeit. Nordlingen 1862. 80. I. p. 420.
Wind, bibliothek d. Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 84-86.
Velius, Csp. Urs.: De bello Pan-
nonico libri X.
Betriflft die Kriege zw. Mathias Corvinus und
Friedr. III in den J. 1477-79 etc.
Ausg. : primum in lucem prolati et . . .
annotat. etc. cura A. Fr. KoUar. Viennae
1762. 4». 1 Thlr.
Erl.-Schr. Chmel, Habsburgische Excurse. I, —
in Sitzungsberichte der k. Akadem. d. Wis-
' sensch. Wien. VI. p. 245.
Vellutl, Donato (nat. 1313): Cro-
nica di Firenze dall' anno 1300 in
circa sino all' 1370, ed un fram-
mento di un' altra cronica scritta
da Fr. di Giovanni Durante.
Einfach und naiv, treuherzig u. bieder. Wich-
ig fiir eine Gesch. der kleinen Kriege, Tractate u.
BUndnisse.
Ausg.: Firenze, D. M. Manni 1731. 4».
Velthem, vif?. Lodewijk vanVelt-
hem.
Venantius Fortunatus= Fortunatus
Venantius.
Venantius Honorius Clementianus
Fortunatus , presbyter Italicus , de-
in episcop. Pictav. = Fortunatus
Venantius.
Venerious, ex clerico Trevir. epi-
scopus Vercellensis, amicus Grego-
rii Vll: De unitate ecclesiae con-
servanda et de schismate inter
Henricum imp. et Gregorium VII.
Ausg.: ap. S. Schard, scriptores de iuris-
dictione imperiali. Basil. 1566. fol. p. 1,
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 288.
Ventura de Perusio, vtd. Epistola
Venturae.
Ventura, Guilelmus, civis Astensis
(1325): Memoriale de gestis civium
Astensium ab a. 1260-1325. Cum
continuatione Secundini Ventu-
r a e civis et notarii Astensis, ab a.
1420-1486.
Ausg.: ^zusavimen mit Ogerius Alferius
utU. d. Tit. : Chronica Astensia ap. Muratori,
scr. rer. Ital. XI. p. 139-268; Secundini
memoriale ibid. p. 269-282. — ^unt. d.
Tit.: Fragmenta de gestis Astensium ex-
cerpta ex libro Ogerii Alpherii und Memo-
riale G. et S. Venturae in Momumenta
histor. patriae, script. III. p. 673-696: 701
-816; 821-836.
Vgl. Chronica Astensia {welcher Ar-
tikel hiemach m veT-vollstandi-
gen ist.)
Ventura, Secundinus, vid. unt. Ven-
tura, Guil.
Verainlgung kaiserl. Ma. niit kunig
von Hungern Polen Bohem. Auch
wie und wa sy zu samen komen
seynd etc. was herschafft und volk
darbey gewesen und wie sy zu
Wienn eingezogenn seind mitt mer
verlauffung und handlung alles hier-
innen klerlich begriffen.
Ausg. : s. 1. et a. 4**.
Verardus, Carolus (f 1500): In
laudem ser. Ferdinandi Hispaniarum
regis, Bethicae et regni Granatae
obsidio, victoria et triumphus, et
de insulis in mari Indico nuper in-
ventis.
Ausg.: 's. 1. 1492 nihil sine causa. I.
B. 4». — *Basileae 1494. 4«. — ^unt. d.
Tit.: C. Verardi historia de urbe Granata
singulari virtute felicibusque auspiciis Fer-
dinandi et Hellisabes, Hispaniarum regis
et reginae, expugnata. Romae 1493. 4". —
*unt. d. Tit.: Expugnatio regni Granatae,
quae contigit a. abhinc 402. a catholico
rege Hispaniarum Ferdinando. Basil. 1533.
fol. — ^wiederholt ap. Schott, Hispan. il-
lustr. n. p. 861-877.
Vereinigung so die steten Orte
der Eydgenoszschaft mit der Stadt
Chur und Gemeinden des Gottshaus-
Bundesgemacht: samt einem kurzen
Begriff und Auszug des Schwaben-
kriegs, so mit einer lobl. Eydge-
noszenschaft und den Grauen Biin-
den sich erhoben u. zugetragen hat
im J. 1499.
Ausg.: s. 1. et a. 4». 144 S.
Erl.-Schr.: Haller, Bibl. der Schweizer-Gesch.
V. p. 97.
Verga, R. Salomon Aben: Liber
Schevet Jehuda, continens calami-
tates et exilia, quibus Judaei a
variis gentibus vexati sunt, narra-
tiones de aliquot Pseudo-Messiis
eorumque poenis, de controversiis
inter Judaeos et christianos agita-
tis etc.
Wichtig fiir Geschichte n. Qeographie d. Mit-
telaltera; er schildert die Leiden der Juden in den
verschiedenen Landern, berichtet ,uber Religions-
dispute zwischon Juden, Christen u. s. w.
Ausg.: denuo edid., text. secund. omnes
edit. constit.,#var. lect. adiec, introd., notis,
ind. multisque additamentis auxit M. Wiener.
Haunoverae 1865. 56. I. II. {enthalt die
560
VERGERIUS — VERSUS
deutiche Uebersetzung.) 2 Thlr. — Tom. 3,
der d. toisaenschaftl. Ayparat enthalten soll,
ist bis jet~t nicht erschienen.
Vergerius, Petrus Paul., Justino-
politanus (f 1428): Historia Car-
rariensium principum ab eorum
origine usque ad Jacobini mortem
(1355.) — Accedunt e i u s d e m Ora-
tiones et epistolae variae histori-
cae.
Ausg.: ap. Muratori, script. rer. Ital.
XVI. p. 113-183; 189-215; 215-242.
Erl.-Scfir.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tati.s ed. Mansi VI. p. 289.
Vermepckt den gemeine Anschlag
so unser allergnedigster herr der
Romisch Keyser mit sambt den
Churfursten, Fiirsten, Prelaten,
Grauen, Herren und Stetten auff
den Tag zu Augspurg wider die
Turke geordnet un geseczt hat.
Ausg.: s. 1. (Augsburg', Bamler) et a.
(1474.) 4». 10 Blcitt.
Vermerckt der Romischen konigk-
lichenMajestatReichstag zu Costenz.
Anno domini 1507 Jare. Was fiir
herre do gewesen sind Deszgleichen
der Aydgenosschaft loblich Ord-
nung un fiirnemem denzukunfftigen
Romzug betreffendt.
Ausg.: s. 1. et a. 4°. Vgl. Panzer, An-
nalen der alt. deutsch. Literat. p. 279.
Verordnung und vermannung tzu
der Ritterschaft yn die bruderschaft
sandt Jorgen wider die unmensch-
liche that und geschicht der Tiirg-
ken. szo an den christgeleubigen
geiipt und begangen. Von Romi-
scher konigl. Mayestatt auszge-
gangen-
Ausg.: 'Leybsigck 1494. 4". 1'/, Bl. —
'wiederholt in Meuser.s histor.-literar. bi-
bliogr. Magazin III. p. 37.
Versus, vid. auch Rhythmi, Vita.
Versus Babenbergenses a. 1322 —
1348.
Ausg.: ed. JafF^ ap. Pertz, mon. scr.
XVII. p. 639. 640.
Versus de bello Fontanetico.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 304.
Versus de Carolo Magno.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. V. p, 406.
Versus de Carolo M. domini ma-
gistri in aula, sive is Paulus dia-
conus, sive Alcuinus fuit.
Ausg. : ex vet. cod. Philippi Loyaut^ ap,
Duchesne, hist. Franc. script. II. p. 645-
647.
Versus de Carolo Magno rege
Francorum, ex libro evangeliorura
quem iussu ipsius Caroli descripsit
Godescalcus a. 788.
Ausg. : ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 186. — *ap. Bouquet, rec. V. p. 401.
Versus de episcopis Argentinen-
sibus. 346—991.
Werden gewohnlfcli Bischof Erchenbaldus
aus dem 10. Jahrh. zugeschrieben.
Ausg.: 'in Aen. Sylvii hist. Frider. III.
c. praef. Kulpisii. 1685, No. X. p. 120. —
{*mit neuem Tit. 1702). ap. Schilter, scri-
ptor. No. X. p. 120-122. — ^in Konigs-
hofen's Chronik, ed. Schilter p. 491. —
*ap. Schopflin, Alsatia iUustrata. Col-
mariae 1751. fol. I. p. 336. — *ap. Gran-
didier, histoire de reglise de Strasbourg,
1776. I. p. 126. — «ap. Oberlin, Alsatia
literata sub Germanis sec. IX, et X. p. 64.
— ^ap. Bohraer, fontes III. p, 1-4.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
9chichte II. p. 60; vgl. I. p. 214.
Versus de episcopis Mettensibus:
,Qui sacra — per evum.'
Verfasser unbekannt; wahrscheinlich von Pau-
lus Diaconus.
Ausg.: ' ap. Meurisse, histoire de Metz.
— *ap. Calmet, histoire de la Lorraine I.
preuves p. 81.
Versus de eversione monasterii
Glonnensis {St. Florent in d. Diocese
Angers) a. 848 auctore incerto.
Ausg.: 'ap Bouquet, rec. VII. p. 306.
— * ap. Mabillon, annal. ord. Benedict. U,
App. p. 753.
Erl.-Schr.: Histoire litteraire de la France V.
p. .330.
Versus de laude urbis Metarum.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI, p, 435-
437.
Versus de Lothario imperatore.
Ausg. : ap. Bouquct, rec. VII. p. 307.
Versus de Ludovico Vl rege co-
gnomcnto Grosso.
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
IV. p. 327.
Versus de obitu Willermi fiiii re-
gis Angliae a. 1120.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. VI. p. 486.
Versus de ordine comprovincia-
lium pontificum auctore anonymo.
VERSUS — VICTOR
561
Verfasst zwischen 835-858. Ein treffliches Hulfs-
mittel zur Feststellung der baierischen Bischofs-
reihen von Freisingen, Regensburg, Salzburg etc.
Ausg.: ^ap. Mabillon, analect. vet. IV.
p. 525 ('ed. 2a p. 346.). — »ap. Pez, scr.
rer. Austr. I. p. 7.
Erl.-Schr.: Histoire litt^raire de la France V.
p. 212.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte II.
p. 230. 248. 250. 269. 274.
Versus de primis comitibus Lova-
niensibus.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. XI. p. 437.
Versus de rota mundi auctore
anonymo.
Poetische Weltbeschreibung.
Ausg.: ed. Pertz, iiber eine frankische
Kosmographie des 7. Jabrh. — in Abhand-
lungen der Berlin. Akad. der Wissensch.
1845.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutsclilands Ge-
schichtsquellen p. 71.
Versus et epitaphia etc. de Garolo
Calvo.
Ausg.: *ap. Bouquet, rec. VII. p. 310;
VITI. p. 678. — *ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. n. p. 660.
Versus Fardulfi abbatis, s. Diony-
sii aedibus inscripti.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc scr.
n. p. 645. — *ap. Bouquet, rec. V. p. 400.
Versus in mortem Hugonis abbatis,
filii Caroli Magni.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 305.
Versus inscripti monumento Caroli
Calvi in choro ecclesiae s. Dio-
nysii.
Ausg.: ap. Bouquet, rec. VII. p. 322.
Verus episcop. Arausionensis (cca.
480), vid. Vita s. Eutropii.
Verzeichniss, vid. auch Catalogus
und .Series.
Verzeichniss der Bischoffe von
Halberstadt. 778—1435.
Ausg.: ap. Abel, Sammlung p. 230-237.
Verzeichniss der Bischoffe zu Min-
den. 780—1426.
Ausg.: ap. Abel, Sammlung p. 237-244.
Verzeichniss der Ertz - Bischoffe
von Magdeburg. 967-1403.
Ausg.: ap. Abel, Sammlung p. 220-230.
Vespasianus Florentinus (med. saec.
XV.): Virorum illustrium 103, qui
saeculo XV. extiterunt vitae.
Ausg.: Romae 1839 unt. d. Tit.: Spici-
legiom Homanom.
: Vitae Eugenii IV (f 1447)
et Nicolai V (f 1455) pontificum
Romanorum. Italice scriptae.
Ausg. : ap. Muratori, script. rer. Ital.
XXV. p. 253-266; 267-290.
Vgl. Vita Juliani Caesarini.
Via Hierosolymitana sive descri-
ptio itineris in terram sanctam au-
ctore anonymo (saec. XII.)
Ausg. : ap. Eccard, corp. hist. med. aevi
n. p. 1345-1348.
Victor Massiliensis, vid. Chronicon
S. Victoris Massiliensis.
Victor III papa j= Desiderius
Casinensis abbas.
Victor Tunnunensis {d. i. Bischof
zu Tunis in Afrika): Chronicon.
Eine Fortsetzun^ des Prosper.
Handschr.: Hamburg, Stadtb. cod.
chart. Hist. misc. No. 269. — Kopen-
hagen, k. Bibl. alt. Samml. 4». No. 2088.
— Middlehill, No. 740. — Rom, bibl.
Barberin. chart. sec. XVI. No. 2533.
Ausg.: *-unt. d. Tit.: Chronicon Victoris.
Chronicon Joannis Biclariensis, legatio Luit-
prandi . . . , sjnodus Bauarica , sub Tas-
silone Bavariae duce .... Omnia nunc
primum in luc. edita stud. H. Canisii. In-
golstad. 1600. 4". {'wiederholt in Canisii
lect. antiq. ed. Basnage I. p. 319.) — ^Auch
ap. Scaliger, Ihesaur. temporum H. p. 1.
— *ap. Schott, Hispan. illustr. IV. p. 120.
— *ap. Basnage, thes. monumentor. eccle-
siastic. I. p. 321. — •ed. Gallandi in Bibl.
P. P. XII. p. 223. — »ap. Pithoeum, opu-
scul. p. 397. — «ap. Roncalli, vet. lat. scr.
chr. II. p. 337. — »ap. Rosler, ohron. med.
aevi p. 302 sq. — "ap. Migne, patrologiae
curs. complet. LXVIH. p. 941.
Erl. Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur.
Supplementbd. 1. Abthl. Carlsr. 1836. p. 109.
Rosler, chronica medii aevi p. 121-125.
Schiiz, comment. criticus de scriptis et scri-
ptoribas historicis p. 509-530.
Wattenbach, Deutschlands Gescbichtsquel-
len p. 53.
Wesseling, P., diatribe de Judaeorum ar-
chontibus ad inscription. Berenicensem et
dissert. de evangeliis ius.su imp. Anastasii
non emendatis in Victorem Tunnunensem.
Traiecli ad Rh. 1738. 8«.
Victor Vitensis episcopus (cca.
484): Historia persecutionis Van-
dalicae sive Africanae sub Gense-
rico et Hunnerico Vandolorum re-
gibus. Libri 3.
Enthalt neben den Klagen iib. d. Verfolgungen
der Vandalen viele Belehrung Ub. d. Sitten u. Ein-
richtungen dieses Volkes.
Eandschr. Admunt, Stiftsb. No. 739.
sec. Xn. — Wien, k. Hofb. hist. prof.
178 jetzt 400. sec. XiU. f. 9. — Zwetl,
Stiftsb. 299. eec. XII.
562
VICTOR — VILLANI
Auag.: 'Coloniae 1517, 8». — cura R.
Lorichii * ibid. 1537. 8»; »Basil. 1641. 8«,
— per Beat. Rhenauum. (mit histor. ec-
clesiast. script.) *Basil. 1635. fol. » 1554. fol. —
•Parisiis 1541. fol. — 'm Grynaei ortho-
doxographia I. p. 799. — *{n Bibliothecis
Patrum. — *in Delibati Africauae historiae
eccles. s. Optati Milenitani lib. VII
Victoris Uticensis lib. 3. de persec. Vand.
in Africa, c. annot. ex Fr. Balduini com-
raent. rer. eccl. Paris. 1669. 8". — '«eu?»»
operib. Vigilii Tapsensis et uot. Fr. Chif-
tletii. Divioue 1664. 4". — "aj/j hesten ap.
Ruinart, historia persecutionis Vandalicae.
Paris. 1694. 1737. 8». et '«Venetiis 1732. 4».
Uebers. : helgisch : Van vervolginghe der
christenen in Africa door de Vandalen.
Antwerp. 1568. 8«.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romiscb. Literatur.
Supplem.-Band. 2. Abthl. p, .381.
Cuper, coramentar. historiciis de Victore Vi-
tensi m AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 628
-632.
Fabricius, bibl. raed. et inf. latiultatis ed.
Mansi VI. p. 293.
Schliz, commentar. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. ,530.
Vgl. Acta ss. Cypriani et Fel.
,, s. Eugenii ep. Carth.
Passio g. Liberati abb.
,, ,, Martiniani.
Viga-Glums-Saga.
Oeschichte des 1003 auf Island vprstorbenen
HSuptlings Glum.
Ausg.: 'ap. Marcusson, Agiaetar Forn-
manna-Sogur, ern a thrick utgeignar etc.
Hoolum 1756. 80. p. 180-240. — »Vlga-
Glums-Sagas. Vita Vigae Glumi. Cuius
textus ad fid. praestant. cod. dilig. exact.
et coU carm. in ord. pros. redact.
et ind. tripl. e mss. leg. Magnaeani ed.
G. Petersen, Havniae 1786. 4». —
Erl.-Schr.: MUller, Sagabibl. {deuUche Atug.) I.
p. 51..
Vlga-Styrs-Saga. Geschichte des
Hauptlings Agrip genannt Viga-
Styr.
Aus d. 10. u. 11. Jahrh. Porfgesetzt in d. Hei-
darviga-Saga (s. d.)
Ausg.: vft Islendiga-Sogur. I.
Erl.-Schr.: Mtlller, Sagabibl. {deutaeht Ausg.) I.
p. 26.
Vigilas monachus, vid. Chronicon
Albeldense.
Vigilius episconus Tridentinus (f
cca. 405), vid. Martyrium ss. Si-
sennii etc.
Vigne, And. de la (f 1.529): Le
vergier d'honneur; de rentreprise
et voyage de Napies.
Wichtig f. d. Sittcngesch. zur Zeit Carls VIII.
Ausg.: Paris (1495?) fol.
Erl.-Schr.: Fonccmagne in M^m. de Tacad. des
inscr. XVII. p. .579.
Struve, bibliotheca histor. ed. Meusel VII. 2.
p. 172. 173.
. Extrait de Thistoire du
voyage de Naples du roy Charles
VIII, mise par 6crit en forme de
journal de son expr^s vouloir.
"1494—1495.
Wird von Desrey, relation (s. d.) ergSnzt.
Ausg.: ap. Godefroy, histoire de Charles
VIII. No. 3.
: La louange de rois de
France en vers et en prose.
Verfasst bei Qelegenbeit der Oesandt«chaft
liUdwigs XI an den Papst.
Ausg.: 'Paris 1507. 8». — *mederholt
ihid. 1608. 8».
Vigneulies = Philippe von Vig-
neulles.
Villani, Felippo (flor. 1364): Li-
ber de origine civitatis Florentinae
et eiusdem famosis civibus.
Der erste Theil, fast nur Fabeln, ist nie' ge-
druckt; der 2. Theil ist wichtig u. gewissermagsen
der erste Versuch einer wissenschafUichen u.Llterar-
geschichte von Florenz.
Ausg.: unt. d. Tit.: Liber de civitatis
Florentiae famosis civibus, ex cod. Mediceo
Laurent. nunc primum editus, aliique fere
synchroni scriptores de Florentinorum litte-
ratura, cura G. C. Galletti. Accedunt F.
Bocchii elogia Florentinorum doctrinis in-
signium, Florentiae 1847 et 1844. 2 in 1
vol. 4»,
Uebers. : eine alte italienische unt. d. Tit. :
Vite d'uomini illustri Fiorentini ed, Mazzu-
chelli, Venetia 1747. 4". — *auch in der
Gesammtausg. der Villani von F. Moutier.
Firenze 1823. (s. das folgende Werk.) Diese
Uebersetzung ubertrifft das Original an Ele-
ganz, steht ihm aber an QenauigkeU nach.
Villani, Giovanni, cittadino Fioren-
tino (t 1348): Historie Fiorentine
seu Cronica seu Cronica universale
seu Historia universalis italice scri-
pta, a condita Fiorentia — 1348.
Libri 12.
Erinnert durch Kinfalt u. Mannjgfaltigkeit, Kraft
u. Naivitat an Herodot. Diescr unterrichtendste
von allen Historikern seincr Zeit lieferte das grSsate
Geschicht«werk Italiens. Von 1286 an eigenthiimlich,
Handgchr. : R 0 m , Archiv d, Peterskirche,
34, E.
Atisg.: ^unt. d. Tit.: Croniche in nwr 10
Bchrn. zuerst Venetia per Jac. Fasolum
1537. fol. Sehr /ehlerhaft. — *mit d. fol-
genden zusamvien als Cronica universale.
Fiorenza 1554. 2 vol. 8». — «Libri 12.
Fiorenza, Giunti 1659. 4», — ^unt. d. Tit.:
Storia corretta e alla sua vera lezione ri-
dotta. Firenze, F, e J, Giunti 1^87. 4",
— *Firenze 1562. 4", — «ap, Muratori,
rer, Ital, scr, Xni. p. 9-1002.
Fortgesetzt in gleichcm Geiste, wenn auch mit
weniger muaterbafter Schreibart von teinem Brader
VILLANI — VINCENTn
563
Matteo Villani, cittadino
Fiorentino (t 1363) bis 1363 u.
von lib. XI. cap 61 an von dessen
Sohne Filippo Ms 1364: Istorie
di Matteo Villani, che continua
quelle di Giovanni suo fratello.
Libri 11.
Ausg.: ^zusammen mit d. vorhergehenden
als Cronica universale de suoi tempi. Fio-
renza 1554. 2 vol. S». — *unt. d. Tit.:
Storia di M. Villani . . . que serve di con-
tinuazione a quella di G. suo frateilo.
Venezia ad instanza di Giunti di Firenze
1662. 4". Oute Ausg , enthalt aber nur 8
Bchr. u. einen Theil des 9. — *aus einem
voUstandigern cod. das ganze Werk Firenze,
Giunti 1577. 4". — *iciederholt ibid. 1581.
40. — »ap. Muratori, rer. Ital. scr. XIV.
p. 9-728; cont. p. 729-770. — «Miiano 1729.
2 vol. fol. — ^* modernisirt in Raccolta dei
classici ital. Milano 1802. Vol. 1-8. 8».
Auch in besondem Abdriicken hieraua als
Villani, istorie tiorentine erschienen. — *am
correctesten ed. J. Moutier. Fiorenza 1823-
26. 14 vol. 8*. — *ed. Gherardi-Dragomanni.
Fiorenza 1844. — '"unt. d. Tit.: Croniche
di Giovanni, Matteo e Filippo Villani pubbl.
di A. Racheli m Biblioteca classica italiana.
Triest 1857. Lex.-^".
NB. Giov. Villani'a Werk wurde poetisch
bearbeitet von Antonio Pucci (f 1S73, vgl. oben p.
502) UTrf. d. Tit.: Centiloquio di A. P. che contienne
la cronica di Giov. Villani in terza rima ab a. del
mondo 2354 al' a. di Ciisto 1S73. Canti »1 Ausg.:
(ap. Luigi) Delizie degli eruditi Toscani. Tom. 111-
Vi. incl. [auch eimeln hieraM Firenze 1772-1775. 4
vol. 80.)
Erl.-Schr.: BBhmer, regesta Ludovici Bavar»
p. X.
DSnniges, Gesch. des deutschen Kaiserthums
im 14. Jahrh. Berlin 1841. I. 1. p. 107.
Gervinus, historische Schriften I. p. 24-44.
Tlraboschi, storia della letteratura italiana.
Milano 1823. V. 2. p. 608.
Vgl. Vita s. Zenobii ep. Plor. {transl.
2. et 3.)
Villa-nova, Guilelmus de, vid. Vil-
leneuve.
Villehardouin, Geoffroy de (f 1213) :
Histoire de Tempire de Constanti-
nople sous les empereurs fran^ois,
(1204) ou Memoires de Ville-Har-
douin.
Villeh. war Theilnehmer dieses Kreuzzuges,
kostbares Werk, eins der Sltesten Denkmaler nord-
franzosischer Prosa. — Fortgesetzt von Henri de
Valenciennes (zuerst bei Bouquet gedruckt.)
Ausg.: ^unt. d. Tit.: L'histoirede GeofFroy
de Ville-Hardouin, marechal de Champagne
et de Romanie, de la conqueste de Constan-
tiuople par les barons francjois associez
aux Venitiens, depuis Tan 1198-1204: par
Blaise de Vigenfere. Paris 1585. 4«, Mit
beigefiigter (assez plate traduction. Buchon)
Ueoersetzung in das neuere Framosische. —
*besser, aher ohne Uebers. als Histoire ou
chronique du seigneur Geoffroy de ViUe-Har-
duin etc. Lyon 1601. fol. — ^unt. d. Tit.:
L'histoire de Vempire de Constantinople
sous les empereurs franQoi-s etc. Par Charl.
du Fresne du Cange. Paris 1657. fol. Zu-
gleich von Byzantiiiae historiae scriptores.
Paris. Tom. XXVI. — Das erste Werk,
wodurch Ducange seinen Ruf in der Ge-
lehrten- Welt beyriindete. Er benutzte hier-
bei die ersten Bogen einer zu Venedig be-
absichtigten Ausg., deren Druck 1573 auf
Befehl der repuolikan. Regierung angefan-
gen, aber bald vneder gehindert wurde. —
*nebst Fortsetz. eines annnyvius (Henri de
V alenciennes) vom Ende des 13. Jahrh. par
Brial ap. Bouquet, recueil XVIII. p. 432-
491; 491-514. — »ap. Petitot, coliection I.
— • ap. Mithaud et Poujoiilat, nouv. coUecL
I. — »ap. Buchon, collection I-III. —
*am besten unt. d. Tit.: De la conqueste
de Constantinoble, par Joffroi de Ville-
hardouin et Heari de Valenciennes. Edition
faite sur de mss. nouvellement reconnus
par Paul Paris. Paris, societ^ de rhistoire
de France 1838. 8». — »ap. Buehon, re-
cherches et mat^riaux II. p. 33-168; 171-
213. Ala Anhang befindet sich hier p. '217-
297 der Abdruck eines ilfs. (Paris, k. Bibl.
suppl. No. 207), loelches yleichfalls Ville-
hardouin et Henri de V. enthalt, aber in
Flandern geschrieben ist u. deshalb icegen
seiner eigenthiimlichen Schreibart filr das
Studium der franzds. Sprache von grossem
Interesse.
Erl.-Schr.: Analekten der mittel- n. neugriechi-
schen Literatur. Herausg. von A. Ellissen.
Leipz. 1856. 16 mo. 2. Bd. Die Franken im
Peloponnes. Geoffioy von Villehardouin nach
der griechificben Verschronik der Franken
in Morea. Originaltext und metr. Verdeut-
schung.
Struve, bibl. historica ed. Meusel V. 1. p.
263-266.
Villeneuve, Guillaume de: Histoire
des guerres d' Italie sous Charles
VIII roi de France, de Naples et
de Jerusalem, ou Memoires sur
Texp^dition de Naples.
Ausg.: ^unt.d. Tit.: Historia belli Italici
sub Carolo VIII rege Franciae . . . a Guil-
lelmo de Villanova gallice scripta ap.
Martene, thesaur. anecd. III. p. 1505-1544.
— *in CoUection universelle XIV. — *ap.
Petitot, collection XIII. — *ap. Michaud
et Poujoulat, nouv. coUection IV. — *ap.
Buchon, choix de chroniques VII.
Villon: Le dit de la naissance de
Marie de Bourgogne.
Ausg. : ap. Prompsault, oeuvres de Villon
p. 411-479.
Vinoentii chronica Polonorum =
Kadlubek.
36*
564
VINCENTIUS — VISIO
Vincentius Beiiovacensis, ord. praed.
in Royemont (f 1264) : Speculum hi-
storiale, libri XXXI.
Reicht bis 1244; r/. Vinc. 31,105. Das letzte
Buch ist Interpolatiun. Bildet eincn Theil des
gpeculuni quadruplex, d. i. naturatc, doctrinale,
morale (erst spater von einein Anouym. zuiarefUjrt)
u. historiale. — Sehr intereHsaute und wichtige
Schrift de.s Mittelalters, die auch die Geschichte
der Zeit des Verf. treu u. klar abspiegelt. — Ada-
mus Claromontensis verfertigte hieraus eiaen
Auszug.
Handschr.: Berlin, k. Bib]. Lat. No.
75. fol. — Bern, offentl. Bibl. mbr. sec.
XIV. fol. No. 40, libri 25-32; — mbr. sec.
Xni. fol. No. 18, libri 28-32 ; — mbr. sec.
XIII. fol. No. 29, lib. 28-32. — Boulogne,
Stadtb. mbr. sec. XIV. fol. — Breslau,
bibl. Rhediger. Rep. 11. No. 9. mbr. fol.
2 vol. cca 1315 geschrieb. — Briissel,
burgund. Bibl., mbr. sec. XIV. No. 79
(Ila pars) ; — ann. 1450. No. 9146 bis
9151 ; — sec. XV. No. 17970 (Hulthem 986)
— Cambridge, Un.-Bibl. — Chartres,
Stadtbibl. sec. XIV. No. 160. — Dijon,
Un.-Bibl. sec. XIV. XV. No. 329. fol. (bis
lib. XIII. 2.) -— Eskurial, mbr. fol.
sec. XV. E. I. 14-16. — T. u O. I.
2. — Gent, v. Alstein. mbr. sec. XIV.
fol, _ Gotha, hrz. Bibl. sec. XIII. cod.
89. — Lowen, Un.-Bibl. mbr. sec. XV.
80. _ Lyon, Bibl. sec. XIV. No. 800 (a
175) Nur 24 Bchr. — Mailand, bibl.
Ambros. — Middlehill, ex bibl. monast.
de Alna. sec. XIII. No. 4643. (3a pars). —
Namur, Stadtb. chart. anni 1506. fol. No.
66. — Olmiitz, Un.-Bibl. 2. L 3. anni
1470. — 3. II. 13. chart. fol. anni 1471.
,Pars II.' — Oxford, Un.-Bibl. No. 2435.
(16 Bchr.) — Merton College 590-593. 123-
126. — Paris, k. Bibl. sec. XIV. 4897-
4902; Augustins. sec. XIII. No. 60. 67;
— St. Germ. sec. XIII. No. 1392; — St.
Germ. fran<j. Harl. No. 475 (IV. pars); —
Sorbonne. sec. XIU. No. 891. 892. — • Ar-
senalbibl. hist. lat. No. 112. 113. — Troye?,
Bibl. sec. XV. 4». 2 vol. — Reihe V. links.
sec. XV. fol. (Clarevall, — 2 vol. lib. 1-9.
25-32.) — Turin, Athenaeum, sec. XIV.
No. 578 (pars Ila.) _ Valencia, No. 107,
108. — Wien, k. Hofb. Novi 485. chart.
sec. XV. (deutsch.)
Ausg. : ' s. I. et a. foL JSrster unda-
tirter Druck. Ebert 23612. — »Argen-
torati (Mentellin) 1473. 2 vol. fol. — »s.
1. (Aug. Vindel. im monast. s. Udalrici et
Afrae). 1474. 3 vol. fol. Sehr selten. Die
Monche der genannten Abtei haben nur das
spec. hist. gedruckt. — ^Basileae ap. Joa.
Amerbachium 1481. fol. — *(Vcnetiis) per
Herm. Lichtenstein Coloniensem. 1483. fol.
— •Norimberg. ap. Ant. Coburger 1484.
fol. — ' Venetiis 1494. fol., sckone Ausgabe.
Vgl. Panzer, annal. III. No. 1786. — »Aug.
Vindel. 1496. fol. — •Venetiis 1591. fol.
— '• op. Beuedictinorum c ollegii Vedastini.
Duaci 1624. fol. Qute Ausgabe, hie u. da
fehlerhaft. Ueber ihre Differenz mit der von
Mentellin vgl. Henr. de Hervordia chronicon
ed. Potthast p. XV.
Uebers.: Miroir historial. ' Lyon 1479.
fol. — Miroir hystorial (trad. par J. de
Vignary). *Paris 1495-96. fol. — ^wieder-
holt Paris 1531. fol. — * Bruchstiicke ap.
Bouquet, rcc. X. p. 314; XI. p. 410; XXL
p. 71-75.
Erl.-Schr.: Eckhardt, Jh. Fr. (f 10. Decb. 1794),
Nacbricht von des Vincentii Bellovacensis
speculo historiali, eiuem seltencn Buche der
Bibliothek /,u Ki.seuach. Eisenach 1769. 40.
Fabricius, bibl. med. et iuf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 298.
H i s t o i r e littdraire de la France. Tora. X VXII.
Schltjsser, Fr., Vincent von Beauvais, rait
3 Abhandl. Frankf. a. M. 1819. 2 Bde. 80.
Schiiz, corament. criticus de scriptis et scri-
ptoribus historicis p. 531-534.
Vogel, A., liierSr.-hisior. Notizen iiber den
mittelalterlichen Oelehrten Vinc. v. Beauvais.
Freiburg 1843. (63 SeU.) 4o.
Wattcnbach, Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. 424.
(Weller, J. G.) Altes aus allen Theilen der
Geschichte. Chemnitz 1760. 8o. I. p. 226.
Vgl. Vita s. Antonlni raart.
Vincentius Pragensis ecclesiae ca-
non. et notar., capellanus episcopi
Danielis (f p. 1174): Annales seu
chronicon ab a. 1140 — 1167.
Fortgesetzt von Gerlacus abbas Milovicensis,
benutzt von Cosmae continuator Pragens., Ne-
placho u. Pulkawa. — Griindliche Darstellung,
ziemlich reine Schreibart. Der Verfasner war ein
warraer Verehrer Friedrichs I. Wichtig filr ita-
lienische u. bohmische Geschichte.
Handschr.: Strahow, Praemonstrat.-
Klost., mbr. fol. sec. XIV. mit d. Tit.: Liher
de Mdeusk, Myleiosk. Autograph , defect.
— Kloster Raigern, g. 17., Abschrift der
vorigen. — Leitmeritz. Abschrift. —
Vgl. Pertz, mon. sc. XVII. p. 657.
Ausg.: 'ed. Kneysl. 1754. — *ap. Dob-
ner, monumenta I. p. 29-78 na^h der
schlechtesten Abschrift, voU Fehler. — * nach
dem Autograph mit Ausfullung der Liicken
aus Cosmae contiii. Prag. u. Pulkawa ed.
Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XVU. p.
658-683.
Erl.-Schr.: Palacky, Fr., WUrdigung der alten
bohmiscben Geschichtschreiber. Prag 1830.
p. 65. 71.
Pertz' Arcliiv IX. p. 464.
Wattenbach, Deutschland» Geschichtsquel-
len p. 367.
Vindricus sive Widricus abbas S.
Apri monast. Tullensis, vid. Vita s.
Gerardi ep. TuUens.
Vischelius vid. Paltramiis.
Visio vid. auch Vita.
Visio Fuigentii abbatis primi Af-
fligemiensis.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IX. p. 417.
Visio Tundali a. 1149.
Ausg.: 'ap. Vincentium Bellovacensem,
specul. histor. lib. 27. c. 88-104. — *ein
VISIO — VIVENTroS
565
grosser Theil in Henrici de Hervordia
chroiiico ed. Potthast p. 250. 251. — 'in
Corneri chron. ap. Eccard, corp. hist. med.
aevi II. p. 697.
Uebers,: deutsck in poetischer Behand-
lung des 13. Jahrh. ap. Hahn, Gedichte
des 12. u. 13. Jahrh. Quedlinburg 1840.
Erl.-Schr. : Gervinus, Geschichte d. deutschen
Dichtung I. p. 174.
Visio Wettini monachi Sangallen-
sis (t 824).
Haito hat diese Vision in Prosa, Walafrid
Strabo in Versen bearbeitet. Ihr Eindruck auf d.
Zeitfrenossen war ausserordentlich.
Handschr.: Brussel, mbr. sec. XU. vgl.
Pertz' Arch. VH. 1005. — Florenz, Bandini
I. 359. 360. — St. Gallen, Stiftsb. sec.
IX. X. mbr. No. 579. — Montecasino,
No. 140. — Oxford, Un.-Bibl. Bodl. 1071.
1073. — mbr. sec. XI. fol. Laud. F. 34. —
Paris, k. Bibl. Notre Dame. sec. X. No.
228. (9); — No. 8501. A. mbr. sec. XU. f. 31.
Ausg.: beide Bearbeitungen 'ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. IV. 1. p. 265-271 ;
272-293 (p. 249 u. 257 ed. Venet.) — »ap.
Migne, patrologia CV. p. 769. — Die Be-
arbeitung W a 1 a f r i d s aiich ' ed. Canisius,
lect. antiq. U. 2. p. 212. — 'in Bibl. Patrum
maxima XV. p. 212. — Bruchstiik ap.
Bouquet, rec. V. p. 399,
Erl.-Schr.: Mabillon 1. c. p. 263.
Roth, Geschichte des Benefizialwesens p. 327.
Visiones s. Elisabeth virginis abba-
tissae Schoenaugiensis.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. Cod.
lat. mbr. sec. XIII. No. 324.
Atisg. : *■ ed. Jac. Faber. Paris. 1513. fol.
— * wiederhfilt Coloniae 1628. fol. — *m
AA. SS. Boll. 18. Jun. III.
Vgl. Vita s. Elisabethae sive de obitu.
Visiones Flotildae virginis in La-
venna Eemensis territorii villa 940.
Au^g. : ' ed. Pithoeus , scriptores XII
coaetan. Paris. 1588 et Francof. 1594. 8».
p. 201-207. — *ap. Duchesne, script. rer.
Fr. II. p. 624.
Visiones s. Mechtildis sanctimo-
nialis (a. 1154) sive Spiritualis gra-
tiae libri V.
Ausg.: 'Lipsiae. — *in Belgio. — *c.
evangelio Nicodemi, Lentuli epistola, vi-
sione Isaiae prophetae, s. Alberti episcopi
Agrippinensi-s et Sibyllae Erythraeae vati-
cinio. Venetiis 1522. 8«. — *Coloniae 1536.
— »Venet. 1558. — ^ibid. 1568. etc.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Man.si V. p. 64.
Visselbecoius, Petr., ord. s. Bened.
Eresburgi (f 1395): Chronicon
Huxariense, aGregor.Wittehenne
continuatum. 1073 — 1498.
Enthtilt neben vielen unniitzen u. fabelhaften
Nachrichten auch manchen wichtigen Beitrag zur
Gesoh. Niedersatfhsens.
sanctae. . . .\
sancti .... f
sanctarum l
sanctorum /
vtd.
Ausg.: ap. Paullini, syntagma rer. Ger-
man. Francof. 1698. 4«.
Vita
Acta
Elogium
Gesta
Inventio
Legenda
Martjrium
Oratio
Passio
Revelatio
Rhythmi
Translatio
Versus
hinter dem Schlusse des laufenden Alphabets, wo
die Vitae u. alle sonstigen unter den genannten
Bezeichnungen darait zusammenhangenden Schrif-
ten in sich alphabetisch nach den Personennaraen
geordnet ihren Platz gefunden haben.
Vitalis ^ ^^ Auxitana provincia j
/protonotar. sedis apostol.i
vid. Vita s. Bertrandi.
Vitalis, Order., vid. Ordericus Vi-
talis.
Vitalis Valentinus, ord. s. Fran-
cisci: Oratio in concilio Constan-
tiensi festo Epiphanias a. 1415 re-
citata.
Ausg.: ap. Walch, monimenta, fasc. H.
p. 53-77; c/. praef. p. XXV-XXX.
Vitellius, Erasm., episcopus Plo-
cens. : Oratio in Augustano conventu
ad ces. Maximilianum nomine re-
gis polonie Sigismundi habita co-
ram imperii electoribus plurimis-
que germanie principibus 20. Aug.
1518.
Ausg.: 'Augustae Vindelic. in officina
Millerana. 4". 8 Bl. — *ap. Reusner, se-
lectae orationes I. p. 65.
Vitoduranus, vid. Johannes Vito-
duranus.
Vitus abbas Eberspergensis: Chro-
nicon Bavarorum. 891 — 1504.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. H. p.
704.
Erl.-Schr.: v. Aretin, literar. Handbnch ftir d.
baierische Geschichfe p. 151-154.
Pez, thesaurus anecdot. III. p. 23. 24.
Vitus Cortonensis, ord. minor. (f
1250), vid. Vita b. Humilianae.
Viventius episcopus (cca. 549),
vid, Vita s. Caesarii ep. Arel,
566
VOLCMARUS — WALAFRIDUS
Volcmarus abbas FUrstenfeldensis
seu Cainpi principum, vid. Mona-
chus Fiirstenfeldensis.
Von dem Streit und der Schlacht
vor Berchtheim, zwischen Wiirz-
burg uiid Schweinfurt gelegen, a.
1398 unter d. Bischof Gerhard.
Von eincm Ungenannten, ))oetische Beychreibnng
Au!ig.:.&'p, Jo. Paul Reinhard, Beitrage
eur Historie des Frankenlandes II. p. 259-
328.
Von der gegenwfirtigen durch-
achtung der Cristenheyt angethan
von den Tiirken.
Auag.: An Ende: Hie endt sich der
Tractat gesamlet nach der gepurt Cristi
1474 jare van etlichen prudern prediger
ordens von der gegenwartigen Durchach-
tung der Cri«tehe,vt angethan von den
Tiircken erkiarend durch bewarte geschrifft
wie sie vor bezaichnet und gemerckt sey
unnd von was snnd wegen der crysten sy
.sey angethan un wan .sy wird ein end
haben. Gedruckt und volledet saligkHchen
im LXXXVI. jar. Amen. s. a. 4». Vgl.
Panzer, Zusiitze p. 57.
Vrie, Theodoricus, Osnabrugensis
ord. s. Augustini (cca. 1440): Hi-
storia concilii Constantiensis. 1415.
Ausg. : »Coloniae per Joa. de Lubeck
1488. fol. — *ed. Herm. von der Hardt
post Concilium Constantiense. Francof.
1700. fol. I.
Vulculdus capellan. Liutpoldi, vid.
Vita s. Bardonis arch. Mog.
Vulfinus Boetiu% episcop. Picta-
viensis (cca. 830): vid. Vita s. Ju-
niani abbatis.
Vuigerius: Versus in Bonifacium
VIII papam (1294) et mores cleri.
Ausg. : ap. Eccard, corp. histor. medii
aevi II. p. 1849-1858.
w.
Waoe, Rob., trouvfere anglo-nor-
mand (+ post 1171): Chronique
ascendante des ducs de Normandie.
Eine nicirisohe GenealoRie.
Ausg.: ed. M. Fr. Pluquet in M^moires
de la Soci^te des Antiquaires de la Nor-
mandie. Rouen 1825. 8». I. 2. p. 444-447.
Le Roman de Brut, chro-
nique rim^e.
Beendet 11.5.5; bearbeltet nach Galfridus
Monmutensis. Das iilte»te bekannte Denkmal
de« bretonisch- normannischen Sagenkreises.
Ausg.: publi^ pour la prem. fois d'apr^s
les mss. des biblioth^ques de Paris, av. un
commentaire et de notes par Le Roux de
Lincy. Rouen 1836. 1838. 2 vols. 8».
Srl-Sehr.: Haigh, D. H., tbe conquest ofGreal
Britain ete. London 1861. 8o. s. d. voUstand.
Tit. unt. Ciironicon Saxonicuni.
Le Roman de Rou {Rollo)
et des ducs de Normandie.
Ausg. : ' publi^ pour la premi^re fois
d'apr6s les mss. de France et d'Angleterre,
avec des notes .... par Fred^ric Pluquet.
Rouen 1827. 2 vols. 8". — *Extraits ap.
Bouquet, rec. XI. p. 320-344; XIII. p. 220-
255.
Uebers. : deutsch, metrisch bearbeitet von
Ffz. Gaudy. Glugau 1835. 8«.
engl. unt. d. Tit.: Wace'8 chronicle of
the Norman conqnest trota tbe Roman de
Rou ; translated by Edg. Taylor. (London)
1837. Roy.-S».
Erl.-Schr.: Abrahams, L. de Rob. Wacii car-
mine Brutus. Hafiiiae 1828. 80. Bierin: De
rebus ab Hengisto et Horsa gestis carmen,
altfianzosi.sch u. dSnisch.
Lapramons Brut, vid. Lagamon.
Raynouard, observations pbilologiqnes et
grammaticaies sur le Roman de Rou. Rouen
1829. 80.
Vgl. Chroniques de Normandie.
L' ^tablissement de la ffete
de la concepcion Notre-Dame dite
la F^te aux Normands.
Ausg.: pubii^ pour la prem. fois ... par
G. Mancel et G. S. Trebutien. Caen 1842. 8».
Erl.-Schr.: Kloppe, recherches sur lo dialecte
de Guace (iface), trouvfere anglo-normand
du XII. sifecle. Part. I. Magdebourg 1863.
40. (Programtn.)
Pluquet, Fr., notico sur la vie et lei dcrits
de Rob. Wace. Rouen 1824. 8«.
Wright, biographia Britannica liter. n. p.
205-212.
Vgl. Vita 8. Nicolai episc. Myrensii.
Walafridus Strabo, discipulus Ra-
bani Mauri, abbas Augiensis (f
849): Dc officiis divinis sive De
exordiis et incrementis rerum eccle-
siasticarum.
Enthfilt vlel Bearhfensvirertes iib. d. Verfassung
der Kirche in jenen Zeiten.
Ausg.: ' ed. Jo. Cochlaeus, speculum an-
tiquae devotionis circa missam. Moguntiae
1549. fol. No. 2. — * ap. M. Hittorp , col-
WALAFRIDUS - WALTERUS
567
lect de catholicae ecclesiae divinis offacus
ac ministeriis. Colon. 1568. p. 390. No. 7
_ »m Bibliothecis Patrum (Lugdun. XV.
p. 181.) ,, , .
Versus ad Ruadbernum lai
cum de exilio Judith, imperatoris
Ludovici Pii coniugis.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr.
II. p. 338-340. — 'ap. Bouquet, rec. VI.
p. 267-271.
Versus de Geroldo comite,
fratre Hildegardis reginae, Caroli
M. coniugis, qui in certamine con-
tra Hunos caesus est a. 799.
Excerpti ex eius carmine ad Grimaldum ca-
peilanum. , . , t-i • x
Ausg.: ap. Duchesne, hist. Franc. scnpt.
II. p. 649. _, .. . ^
Erl.-Schr.: Bahr, Geschichte der romischen
Literatur im karoling. Zeitalter. p. 100-105;
217-219; 898-401. . .
Basnage, de Walaf. Str. eiusque scriptis
observatio — m seiner Ausg. von Canisius,
lect. antiq. II. 2. p. 179 sq. ^ , ^. .^ ^. ,
Fabricius, bibl. med. et mf. iatinitatis ed.
Mausi VI. p. 310.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 142-144; 147-149.
Vgl. Visio s. Wettini,
Vita s. Bleithmaci,
„ s. Galli,
„ s. Leodegarii,
„ s. Mammae,
„ s. Otmari.
Walbertus monachus Marchianen-
sis (cca. 1128), vid. Vita s. Rictru-
dis {miracvla.)
Walcherus etManasses, vid. Ge-
sta episcoporum Cameracensium.
Wales, princes of, vid. Caradoc.
WaUingford, Johannes seu Joban-
nes de Cella, abbas S. Albani (f
1214): Chronicon de rebus Angli-
cis ab a. 449—1035.
Ausg.: ap. Gale, hist. Brit, script. p.
525-550.
Naum-
Waleramnus (
Walramus \ ^
burgensis (f 1110): De unitate ec-
clesiae conservanda et de schi-
smate inter imperatorem et ponti-
ficem sive Apologiarum pro impe-
ratore Henrico IV libri 3.
Av^g.: 'ed. Ulr. abHutten. Mogunt. 1520.
4«, — * ap. Schard , de iurisdictione et
auctoritate imperii. — * ap. Goldast, apo-
logia p. 53-183. — * ap. Freher, script. rer.
Germ. ed. Struve I. p. 233. — * ap. Lude-
wig, reliq. mss. XII. p. 432.
Epistola ad Ludowicum,
Thuringiae landgravium, qua ip-
sum monet, ut pontifice deserto
imperatori fidem exhibeat.
Ausg. : ' ap. Goldast, apolog. scripta pro
Henrico IV. Hanov. 1611. 4». p. 51-53. —
»ap. Leuckfeld, antiquitat. Halberstadens.
p. 693. — »m Dodechini continuat. quam
vocant ad Marianum Scotura (s. d.) a. 1090.
*ed. Baronius, annal. eccles. ad a. 1090.
§ 8-11.
Libellus de investitura
episcoporum per imperatores fa-
cienda.
Ausg. : ^ ap. Schard, collect. de iurisdict.
imperiali No. 14. — » ap. Goldast, apolog.
scr. pro Henrico IV. Hannov. 1611. 4o. p.
226-233.
Erl.-Schr.: Fabricius. bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p- 313. ....
Schuz, commentar. criticus de scnptis et
scriptoribus historicis p. 540-547.
Vgl. Vita s. Leonardi conf. (epist.)
Walsingham, Thomas, mon. Bened.
S. Albani (cca. 1440) : Historia An-
gliae brevis. 1273-1422.
Ausg.: ^ zusammen mit Asserius Mene-
vensis ed. M. Parker. Londini 1574. fol. —
»m Anglica, Hibernica a veteribus scripta
ex bibl. G. Camdeni p. 43-408.
Ypodigma Neustriae vel
Normanniae ab irruptione Norman-
norum ad annum VI. Henrici V.
1066—1417.
Ausg.: ^ ed. Parker. Londini 1574. fol.
— *m Anglica, Hibernica etc. a vett.
scripta ex bibl. G. Camdeni p. 413-592.
Walter Bower, vid. Johannes de
Fordun.
Walter de Hemingsburgh = Gal-
therus Hemmingford.
Walter Mapes = Gualterus Mapes.
Waltharius princeps Aquit. = De
prima expeditione.
Walterius de Muda monachus b.
Mariae de Thosan (cca. 1284), vid.
Vita b. Torphimi.
Walterus archidiaconu§ Tervannen-
sis, vid. Vita Karoli Boni.
Walterus de Clusa: Historia Ar-
densium dominorum.
Ausg.: fragmenta ap. Bouquet, rec. XIII.
p. 441-452.
... „ \ de Hemingburgh j _
Walterus | Hemmingford i ~
Galtherus Hemmingford.
568
WALTERUS - WENGER
Walterus de Whytleseye: Historia
coenobii Burgensis ab a. 1246 —
1321.
Fortgetzunp flcs Robertus de Swaphara.
Ausg.: ap. Sparke, histor. Anglic. script.
p. 125-216. Vgl. Historiae coenob. Burg.
Waltherus, vgl. auch Baltherus.
Waltherus Spipensls subdiacon.,
vid. Vita s. Christophori.
Waltramus = Wah-amus.
Wandalbertus monachus Prumien-
sis (cca. 851), vid.
Martyrologiura WandalberH.
Vita s. Goaria presb.
Warlnus abbas Corbeiensis, vid.
Passio s. *Viti {versus.)
Warkworth, Johannes, rector de
Wisbeach (saec. XV.): Chronicle
of the first thirteen years of king
Edward the fourth'8 reign. 1461 —
1474.
Ausg. : ^ edit. par J. O. Halliwell. Lon-
don, Camden Society 1839 (1840). 4». No.
10. — *Auszuge ap. Leland, coUectanea
n. p. 471-499.
Warmannus monachus Augiensis
et episc. Constantiensis (f 1034),
vid. Vita s. Pirminii.
Warnaharius presbyter Lingonen-
sis (saec. VII.): vid.
Acta s. DeBiderii ep. Lingon.
* „ „ Speusippi, Eleus.
Warnefridus = Paulus Warne-
fridi.
Waterlos, Lamb., vid. Annales
\ RmGrRCGriSGS
Wattenstedlus, Buffo, Mind., 1460
canonicus Hamelensis: Chronicon
Mindense. 780—1435.
Ausg.: ap. Paullini, syntagma rer. Ger-
manicar. Francof. 1697. 4".
Wavrin, vid. Jean de Wavrin.
Weber, Veit, aus Freiburg: Lie-
der aus dem burgundischen Rriege.
1476.
Voll Uebermuth u. Trotz auf cl. alten Ruhm.
Ausg.: ' Veit Weber's Kriegs- u. Sieges-
lieder, hrsg. von H. Schreiber. Freiburg
1819. 8*. — ^bei Dieb. Schiiling (w. d.),
Beschreibung der burgundischen Kriegen.
Bern 1743. fol. p. 120. 146. 183. 278. 347.
— * ein Lied uh. die Schlacht von Murten
1476 bei Wackernagel, altdeutsches Lese-
buch p. 803.
Welchardus de Polhaim: Conti-
nuatio annalium S. Rudberti Salis-
burg. 1280—1307.
Past wortlich ans Eberhardns archld. Ra-
tispon. genotnmen.
Ausg.: ^ ap. Pez, script. rer. Austr. L p.
382-404. — * ap. Pertz , mon. scr. IX. p.
810-818. V(jl. Chronicon Saliaburgensp.
Weinrelch, Casp., Mitglied des
CoUegiums der Biirgerrepriisentan-
ten in Danzig (saec. XV. 2. Halfte) :
Danziger Chronik. 1461—1495. Ein
Beitrag zur Gesch. Danzigs, der
Lande Preussen und Polen, des
Hansabundes und der nordischen
Reiche.
Die Chronik belchrt iiber die Stellung D-s nach
seiner Einverleibung in Polen u. gibt fiir jene Zeit
interessanle Aufschliisse iiber die commercicllen u.
gewcrblichen Verhaltnisse jener Stadt.
Ausg. : hrsg. u. erlautert von Th. Hirsch
u. F. A. Vossberg. Berlin, Stargardt 1855.
gr. 4*. Baar 4 Thlr. Von diesem Werke
wurden nur 200 Exempl. auf Fapier und
2 h Ib Thlr. auf Pergament gedruckt.
Erl.-Schr.- Kletke, die Quellenschriftatellcr
Preussens p. 147-.
Weiss Kunig, vid. Treitzsaurwein.
Wellensis canonicus (1423): Histo-
ria de episcopis Bathoniensibus a
prima sedis fundatione 704 ad a.
1423.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra L p.
553-571. — Continuatio ab a. 1424-1540
ibid. p. 572-576.
Vgl. Adamus Domershamensis.
Welling, udalric. et Conrad., mo-
nachi SS. Udalrici et Afrae Augusten-
ses (flor. saec. XIV.), vid. Annales
SS. Udalrici et Afrae.
Weltchronik, konigsberger. Chro-
nicon ab 0. C. usque ad mortem
Conradini.
Noch nicht herausgegeben.
ffandschr. : Konigsberg, Un.-Bibl. No .
1150. mbr.
Ausg.: der auf Heinrich II, Konrad III
undHeinrich III beziigliche Abschnitt getreu
nach d. Mpt. ap. Giesebrecht, Gesch. der
deutsch. Kaiserzeit. 2. Aufl. U. p. 668-671.
Erl.-Schr.: Giesebrecht, ibid. I. p. 789 792
(spricht lib. d. in enger Verw.indtschaft sle-
hcnden sagenhaften Erzahlungen d. Annales
Paliilenses, der konigsbergcr Weltchronik
und dcs Chronicon KepegovH.)
Weltchronik, saschische = Chro-
nicon Liineburgicum ap. Eccard,
und Chronicon Repegovii.
Erl.-Schr.: Waltenbach, Deutschlands Ge-
sclilchtcquellcn p. 421.
Wenger, Conrad., canon. Brixien-
sis (cca. 1500): De bello inter Ve-
netos et Sigismundum Austriae ar-
chiducem gesto libellus. 1487.
Au$y.: »Ba8ileae 1544. 8», — *Argentorat
WERTNHERUS — WIDUKINDUS
569
1717. fol. — »ap. Freher, rer. Germ. scr.
ed. Struve II. p. 445.
Werinherus / , r ttt • *
abbas Weinsrarten-
Wernerus \ °
sis (t 1188), vid. Monachus Wein-
gartensis.
Westerrodus, Bernard., Corbeien-
sis (1367): Planctus.
Intereesantes Gedicht.
Ausg. : ' ap. Walch , monimenta fasc. 4.
p. 243-254; cf. praef. p. XXXVII. — 'vor-
her ed. Matth. Flacius in Catalog. testium
veritatis p. 101 sq. (Basil. 1557.) — * ap.
Wolf, lection. memorab. I. p. 543. — * ap.
Matth. Bernegger, hypobolimaea divae Ma-
riae deiparae camera; seu idolum Laure-
tanum, eversis Baronii card., Canisii, Tur-
riani ac Tursellini iesuitarum fulcimentis,
deiectum. Argentorati 1619. 4". p. 140.
Whethamstade, vid. Johannes
Whethamstade.
Wibertl traditio = Traditio Ostar-
beke.
Wibertus, vid. auch Guibertus.
Wlbertus archidiaconus Tullensis,
vid. Vita Leonis IX papae {vita
alia.)
Wido, vid. auch Guido.
(Wido Ambianensls episcop., f ante
1076) Carraen de expeditione Wil-
helmi conquestoris, seu De conqui-
sitione Angliae per Guilelmum du-
cem Normanniae, et De pugna
apud Hastings seu De Hastingae
praelio.
840 Hexameter.
Handschr.: Briissel, btirg. Bibl. No.
629. mbr. sec. XII. vgl. Pertz' Archiv VII.
1006.
Ausg.: ' edit. by Mr. W. H. Black in
Appendix C. to Mr. Purton Cooper's report
on Rymer's Foedera p. 78-86. — ^in Col-
lection of Historians edited by ord. of the
Record Commiss. I. p. 856-872. — *m
Chroniques Anglo-Normandes . . . recueil . . .
publi4 par Francisq. Michel. Rouen 1840.
m. p. 1-38.
Erl.-Schr.: Wright, Th., biographia Britannica
literar. II. p. 15. 16.
Wldo episc. Ferrariensis: De sci-
smate Hiidebrandi.
iaS9 verfasst. Reich an gescbichtlichen Nach-
richten.
Handschr.: einzige inMunchen, bibl.
de Maffei. 4". saec. XI.
Ausg. : zum erstenmale ed. Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 148-179.
Erl.-Schr.: Giesebrecht, Gesch. d. fleutsch.
Kaiserzeit II. p. 585. (2. Aufl. p. 627.)
Widrlcus abbas S. Apri monast.
Tullensis (cca. 1050), vid. Vita s.
Gerardi episc. Tullensis.
Widukindus monachus Corbeiensis
(9f^?): Res gestae Saxonicae sive
Annalium libri 3, ab a. Chr. 919 —
973.
In jeder Beziehung eine der vorziiglichsten
Quellen des Mittelalters. Fliessende, nach d. Alten
gebildete Sprache, jedoeh oft dunkel.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. UI. p.
412 sq.
Ausg.: ' ap. Frecht, collect. scr. Basil.
1532. fol. p. b2sq.; vorauf geht Ws von
Trithemius verfasste Vita. — * unt. d. Tit. :
Wit. annales editi de fide cod. ms. et
e pnblicato exemplari alicubi aucti. Add.
est brevis appendix de familia et reb. gest.
Palatinor. Saxoniae ex chron. Gozecensi.
Item histor. Henrici Leonis, ducis Saxon.
et Bavariae, excerpta de Annalibus Hel-
moldi, Arnoldi et Saxonia Kranzii. St. et
op. R. Reineccii. Francof. 1577. fol. Hiibsch
gedruclct, aber nicht so vollstdndig, icie die
1. Ausg. — » unt. d. Tit. : Wit annal.
libri IH, emend. et auct. quam antea ed.
c. luculentis notis quae instar iusti comm.
esse possunt. Op. et st. H. Meibomii sen.
Francof 1621. fol. — * wiederholt von Mei-
bomius nep. , scr. rer. Germ. I. p. 629-704
mit Nnten. — * ap. Leibnit., scr. rer. Br. I.
p. 221. — 'ed. G. Waitz ap. Pertz , mon.
scr. III. p. 416-467. — ' ex Mon. Germ. in
us. schol. recudi fec. Pertz. Hannov. 1840.
8^ 11 '/4 Sgr. ' Summa capitum ex
quibus constant tres libri Widukindi Corb.,
qualis legitur in cod. antiq. bibl. Casinen-
sis, ap. Leibnit., scr. rer. Br. I. p. 208. —
'Variae lectiones ex Widukindi codice
archivi electoral. Dresdens. ap. Leibnit. 1.
c. I. p. 211. — *Fragmenta ' ap. Bou-
quet, rec. VUI. p. 217; — * ap. Leibnit.,
scr. rer. Br. I. p. 70.
Uebers. : unt. d. Tit. : ' Geschichte Konig
Heinrichs I u. Kaiser Otto's d. Gr. Dresden
1790. 8". — 'Sachsische Geschichten, iibers.
V. R. Schottin. M. Einleit. von Wattenbach.
Berlin 1852. (Geschichtschreib. d. deutsch.
Vorzeit. X. Jahrh. 6. Bd.)
Erl.-Schr.: Bercht et de Brinken, de Wite-
chindi Corbeiensis vita et scriptis annalium
codd. et edd. c. consilio novae editionis pa-
randae, — in Nova Acta societatis Jablono-
vianae. lU. p. 128.
Contzen, Geschichtschreiber der sachslsch.
Kaiserzeit. Regensburg 1?37. p. 11-28.
Giesebrecht, L., wendische Geschichten III.
p. 295.
W. , Geschichte der deutsch. Kaiserzeit
I. p. 741.
Grasse, J. G. Th., Lehrb. einer Literarge-
schichte d. beriihmtesten Volker des Mittel-
alters. Dresden 1839. I. 2. Halfte. p. 753 gibt
andere Quellen.
Hausser, die teutschen Geschichtschreiber.
Heidelberg 1939. p. nO.
Heinemann, O. v., MarkgrafGero. Eine hist.
Monographie. Braunschweig 1860. gr. 8».
Maurenbrecher in Sybel's histor. Zeitschr.
1861. p. 120. 150 sq.
670
WIE — WILHELMUS
Ptiittng, dc Widukindo historico. Reckling-
husae 1850. 4o. 22 pag. (Progr.)
Stasin Rlii, T., quilms Ipffibus innixa tiit {vgl.
unt. Tbielmaruii) p. 2 .sq. p. 3ft sq.
Sybel. die nSchRische t^ajje bei Widuchind, —
m Sclini(dt's Zeit8ciir. f. Gcsohichtswissen-
schaft II. P..577.
Waitz, Q. , praefatio ap. Pertz 1. 1. III. p.
•10SH6.
iib. d. Entwickelung der deutschen Histo-
riographic im Mittelnlter, — in .Schmidts Zeit-
schrift f. Geschicht,s\v. II. p. 100.
Wattenbach, Deuti^chiands Geschichtsqnel-
len p. 1«8-170
Wie KiJnig Matthias (Corvinus) die
Newstatt (Wien) belagert. 1486.
Kurze Mittheilungen eines gleichzeitigen Ver-
fassers.
Ausg. : ap. Kaltenback , osterr. Zeitschr.
f. Geschichte. 1836. p. 144.
Wle KiJnig Matthias die Oester-
reichischen in die Fkicht schlegt
(16. Juni 1484 bei Korneuburg.)
Ausg. : ed. Kaltenback , osterr. Zeitschr.
f. Geschichte. 1836. p. 4.
Wie und mit welcherley herlikeit
und solempnitetenauchdurchweiche
Bischofe prelaten fursten und Her-
ren dasz begengnisze und Exequien
etwan desz allerdurchleuchtigsten
etc. Herrn Friederichs desz heyli-
gen Romischen Reichs Keysers etc.
etc. mildes seliges und lobliches
gedechtniss czu Wyenn yn Oester-
reich gehalden vorbracht und be-
gangen sey.
Ausg.: impressum Lyptzk s, a. (1493).
4». 6 matt.
Wle und in wellicher gestalt Kay.
May. von Bruck auss gen Lunden
in Engeland gezogen, ankommen
und Empfangen worden ist.
Kntbiilt d. Bcschreibung einer Reise d. Kaiser.s
von Brligge zu K. Heinrich VII v. Eiigland im Mai
u. Juni 1513.
Ausg.: s. 1. et a. (1513?) 4». 4 BUitt.
Wierstraat { Cristian, van Duys-
Wijerstraessi ' . ^
seldorp, clerk des gestifftz Colne:
Reimchronik der Stadt Neuss zur
Zeit der Belagerunj^durch Karl d.
Kiihnen, Herzog v. Burgund. 1474.
Vollendet 1475.
Ausg. : ' s. 1. et a. (wahracheinlich Koln,
fedrnckt vom Drucker des Schiirenschen
heutonista um 1475). 4». Ein JExemplar
1811 in Utrecht verkuujt. — * unt. d. Tit.:
Dit ys dye hystorie van der Eirlicher Stat
Nuys (in Versen von Ch. Wierstraat). Colln
1497. 4". Mn Exempl. in Leipzig, Un.-Bibl.
— * vnederholt hrsg. von E. v. Groote. Coln
1855. gr. 8». 24 Sgr.
Erl.Hchr.: Collot d'Escury, HoUands roem in
kunsten en wetenschappen IV. p. 291 sq.
Anmerk.
Jansgcn in Annalen des histor. Vereins f.
den Niedcrrhein. If^hh. I. p. 226.
Monc, Quellen u. ForschunKcn I. p. .159.
Wigandus Marburgensis, eques or-
dinis teut. : Chronicon seu Annales.
1326 — 1394, c. continuatione ano-
nymi — 1433.
Fortsetz. d. Petrus de Dusburg.
Handschr.: Konigsberg, geh. Arch.
Ausg.: ed. J. Voigt et E. Raczyiiski, lat.
et polon. Posnaniae 1842. 4». 2 Thlr. Die
polnische Uebersetz. ist von 1464.
Uebers.: Wigand Vi Marburg. Chronik.
Hr.<g. von Joh. Voigt u. Raczyiiski. Konigs-
berg 1840.
Erl.-Schr.: Doil, die Familie Walpodenin Mainz,
sodann die drei ersten Hochmeister u. die
altesten Chronilienschreiber des deutschen
Ordens — in QuartalblStter des Vereins f.
Literatur u. Kunst zu Mainz. Mainz 1831.
Heft 2. p. 15.
Lucas, iib. d. Chronik de» deutschen Ordens-
Ritters Wigand v. Marbnrg, — «n Beitr. z.
Kunde Preussens. VI. 1824. p. 465-506.
Tiippen, M., Gesch. d. preuss. Historiogra-
phie p. 28-;35.
Wisznievf ski , Mich., historya literatury
polski(Sj H. p. U7-150.
Wigandus presbyter Bilefeldensis
(? 1076), vid. Vita b. Waldgeri.
Wigelius, Nicolaus, Silesius Bri-
gensis (flor. 1427): De valore indul-
gentiarum adversus Joannem Hus-
sum disputatio.
Ausg.: ap. Walch, moniraenta Vol. II.
fasc. 1. p. 25-66. c. praefat. p. XXV-XXXVI.
Wigorniensis monachus: Annales
de rebus ecclesiae Wigorniensis a
prima eius fundatione (680) ad a.
1308.
Die Chronologie oft vcrwirrt.
ffandschr.: London, bibl. Cotton. Ca-
ligula. A. 10.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
469-530 mit Fortlassung des von andern
Entlehntcn. — Continuatio ab a. 1302-
1540 ibid. p. 531-540.
Vgl. Vita s. Wulstani.
Wikes, Thom., canon. regul. in
Osney (f p. 1304): Annales histo-
riae Anglicanae seu Chronicon Sa-
lisburiensis mona.sterii. 1066 — 1304.
Au.ig. : ' ap. Gale, script. hist. Anglic. p.
21-128. Selten. — * Die Jahre 1245-1273
ap. Bohmer, fontes II. p. 449-467. — »Bruch-
stiicke ap. Leland, coUectanea III. p. 414
-420.
Wilhelmus
Willelmus
Willem ') = Guilelmus
Willermus
Willlam
of...l
WILLELMUS — WIPO
571
(Wlllelmus de Dene, notarius pu-
blicus [flor. 1358]): Historia Roffen-
sis ab a. 1314—1350.
Behandelf die Geschichte des Bischofs Hamon
Ausg. : insigniora duntaxat ap. Wharton,
Anglia sacra I. p. 356-377. Continuatio als
Successio episcoporura Roffensium ab a.
1352-1540 ibid. 378-383.
Wilkina Saga sive historia Wilki-
nensium, Theoderici Veronensis ac
Niflungorum, continens rerum atque
heroum quorundam Gothicorum res
gestas per Russiam, Poloniam, Hun-
gariam, Italiam, Burgundiam, Hi-
spaniam etc.
Ausg.: islandice, suecice et latine edid. J.
Peringskiold. Stockholmiae 1715. fol. Cet
ouvrage qui est tr^s curieux, est rare hori
du royaume de Suide. Du Fresnoy.
Willibaldus presbyter S, Victoris
Moguntiae, via. Vita s. Bonifacii ar-
chiep. Mogunt.
Wimpheling, Jacobus, Sletstaden-
sis (cca. 1502) : Epistole et carmina
quibus elegantissime in medium da-
tur repudiatio filie Regis Romanoru
Maximiliani per Regem Francorum
Carolum facta et superductio filie
ducis Britonum, prefati Romanorum
Regis sponse. FoL 2: Scripta est
ep. ex Spira pridie id. Febr. 1492.
Ausg.: s. 1. et a. 4«. 10 Blatter.
Epitome imperatorum Ger-
manicorura.
Ausg. : ^ per eruditum quendam recognita
ap. Frecht, coll. scr. Germ. p. 315. — *ap.
Schardium redivivum I. p. 349.
Vgl. Epistolae Wimpfelingii.
Windeck, Eberhard, Moguntinus
(f cca. 1443) : Historia Sigismundi
imperatoris. 1386 — 1442. Denk-
wiirdigkeiten aus d. Leben u. der
Zeit K. Sigmunds.
Ist deutsch geschrieben.
Handschr.: Gotha, herz. Bihl. chart. a.
1461. fol. 23. — Hanuover, Schrank X.
chart. sec. XV. fol. — Weimar, chart.
sec. XVII. 4". Ueber andere vql. Pertz' Ar-
chiv I. p. 451-469. m. 262. XI. 410.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. I.
p. 1074-1288. An unzahligen Stellen ist der
Text verdorben u. verivorren.
Erl.-Hchr.: A.«chbach, J., Lebeii Kaiser Sigis-
munds. Hamburg 1838-43. 4 Bde. 80.
Droysen, Eberh. Windeck, — «n Abhandl. d.
k. sachs. Gesellch. d. Wissensch. III. p. 149-
229 (einzeln daraus Leipzig 18^3. 4«. 24 Sgr.)
Intertttant.
Diimge et Mone, Bberh. Windeckii Mogun-
tini histor. imp. .Sigismnndi vemacula, — in
Pertz' Arch. III. p. 262.
Fichard dictus Baur de Eiseneck, iiber
Eberhard Windeck, — in Frankfurtisches Ar-
chiv III. p. 324.
Mone, Chronik d. Eberhart Windeck, — in An-
zeiger fiir Kunde d. deutsch. Mittelalters.
1*;«. p. 189.
Winzenbepg, vid. Conradus de
Winzenberg.
Wipeptus, vid. Vita s. Brunonis-
Bonifacii {martyr.)
Wipo, capellanus Konradi II imp.
(cca. 1040): Proverbia et Tetralo-
fus Heinrici III regis, Conradi
lii seu Panegyricus.
Verfasst i027 od. 1028. u. 1041. Erstere in ihrer
Art vortreflflich, letztere in fliessenden gereimten
Hexametern. anmuthig u. geschickt durchgeflihrt.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 243.
Ausg,: •proverbia ap. Pez, thes. anecd.
VI. 2. p. 58 ohne Nennung des Verf. —
' viit Angabe des Verfass. ap. Martene et
Durand, nova coll. monum. IX. p. 1095. —
* wiederholt von Fabricius , bibl. med. et
inf. latinitatis , zu Ende des 3. Buchs I. p.
1265-1272 (Hamburg. 1734. 8«.) — *ed.
Hoffmann v. FaUersleben ap. Haupt und
Hoffmann, Altdeutsche Blatter. 1836. I. p.
12-14. — * ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 245
-247. — *in Wiponis op. ed. Pertz. Hannov.
1853. 8*. — Lesarten cod. Cameracensis
ed. Mone in Anzeiger f. Kunde des deutsch.
Mittelalters. 1835.- p. 363. — Tetralogus
editus ^a Canisio, lect. ant. I. 2. p. 191.
(III. p. 161-170 ed. Basnage) unt. d. Tit.:
Panegyricus. — ' iciederh. , aber verbessert
ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 247-254. — » ed.
Pertz in Wiponis op. Hannov. 1853. 8".
: Vita Chuonradi II impe-
ratoris.
Geschrieben 1048 od. 1049. Schatzbares Werk,
keine blosse Lobrede; lebendige Auifassung von
Zeit und Menschen.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 245.
Ausg.: 'ed, Pistorius inter Rer. Germ.
vet. scr. VI. Francof. 1607. fol. p. 421-444.
(*wiederh. ibid. 1653. fol. p. 421; — »1654
erschien dasselbe Buch mit neuem Titel u.
d. Bezeichnung Scriptores rer. Germ. Tom.
III.) — * tciederholt ap. Pistor. - Struve HI.
p. 459-484. — * ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 254
-275. — *in Wiponis op. ed. Pertz. Hannov.
1853. 80. — 'Bruchstucke ap. Bouquet,
rec. XI. p. 1-5; 615-620.
Uebers. : ' W i p p o , Leben und Thaten
Kaiser Konrads des Saliers U, von Vogt,
in Rhein. Archiv XIII. 1814. p. 203. XIV.
p. 258. 348. — »ubers. von F. B. v. Buch-
holz (an seiner Uebers. des Lambertus Hers-
feld.) Frankfurt a. M. 1819. 8».
Erl.-Sehr.: Arndt, W., die Wahl Conrad II.
Dissert. Gottingen 1861. gr. So.
572
WISSELBECK — YVO
Glesebreclit. W., Gesch. der dentsch. Kai-
serieit II. p. rm. f)76. r>82, .5,S9. (2. Aufl. II.
p. .Wll
Hfiussor, 1.., ilio tciitsch, «;oscliiclilschrpib.
Heidelb. 1><;!'J. p. 7(5,
Pertz, iib. Wipos Leben uud Schriftcn, — in
Abhandl. d. Berl. Akad. 18S1. Sch<ine Abhandl.
Stenrel, Oosich. der franlc. Kaiser II, p, 20,
■1119.
Wait/. "i S'bmi'lt-< Zoitschr, f, (icsch. II.
p. 104,
WattcnbacU, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 223-227.
Wisselbeck, Pet. = Visselbec-
cius.
Witgerus presbyter: Genealogia
Arnulti comitis Flandriae.
Ge.s'chrieben zwischen 951-959.
Eandschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IX.
p. 302.
Ausg. : ' ed. A. Hermand in M^moires de
la societ^ des antiquaires de la Morinie II.
— * den zveiten Theil ed. Warnkonig ap.
de Smet, corpus chronicorum Flandriae.
Brux. 1837. 4". I. p. 42. — » ap. Warn-
konig, fiandrische Rechtsgeschichte III. p.
197. — * ed. Bethmann ap. Pertz, mon.
scr. IX. p. 302-304.
Witichindus = Widukindus
Wittwer, Wilh. (fSO.April. 1512):
Catalogus abbatum monasterii S8.
Udalrici et Afrae Augustensis.
Eine lebensfrische Dar.stellung, ein lierniges Ge-
malde der Leiden u. Freuden des Stiftcs; gewahrt
reiche Ausbeute fiir Cultur u. namentlich f. christl.
Kunstgeschichte,
Ausg.: ap. Steichele, Archiv fiir die Ge-
schichte des Bisthums Augsburg. 1860. III.
3. Heft.
Wo und wie Ro. Kay. Maiestat
und die Kiinig von Hungarn, Poln
und Peliam zusamenkumen und zu
Wienn eingeritten sendt.
Ausg. : s. 1. (Wien, Singreiner) et a. (1515.)
4«. Vgl. Denis, Wiens Buchdruckergesch.
No. 334.
Wolfgangus de Styra, Bened. Mel-
licensis: Itinerarium ab a. 1414 —
1484.
Wolfgang beschrieb als Zeitgenossc bes. d. Un-
ruhen u. Kriege z. Zeit Hcrzogs Albrecht VI.
Ausq.: ap. Pez, script. rer. Austr. II. p.
446-466.
Wolfhard, Adr.: Panegyricus ad
caesarem Maximilianum I.
Voll niythologischen Bombastes.
Ausg.: Viennae 1512. 4o. .
Wolfhardus presbyter (saec. IX,),
vid. Vita s. Walburgis.
Wolfherius discipulus s. Godehardi
episc. Hildesheim., vid.
Vita s, Bcrnwardi {contin.)
,, „ Godehardi,
,, ,, Guntheri.
Wolstanus monachus Benedict.
Wintoniensis (cca. 990), vid.
Vita s. Ethelwoldi ep.
„ „ Swithuni ep. {mta metr.)
Wolters, Heinr., canonic. S. Ans-
karii Bremae (1463): Archiepisco-
patus Bremensis chronicon 788 —
1451.
Grosstentheils Auszug der bremischen deufsch.
Chronili des Herb. Schene, welcher die Histo-
ria archiepi s co patus Brem. {s. d.) e.tcerpirte.
Vgl. Lappenberg, Geschichtsqucllen von Bremen
p. XXI sq.
Ausg.: ap. Meibom, scr. rer. Germ. II.
p. 19-82.
Wulfinus Boethius, eoiscopus Pi-
ctaviens. (saec. X.), vid. Vita s. Ju-
niani abbatis.
Wurmelingen, Conradus de, vid.
Annales Sindelfingenses.
Wyntoun, vid. Andrew of Wintown.
X. Y.
Xanthopulos, vid. Nicephorus Cal-
listus.
Ximenes, Rodericus, archiep. Tolet.
= Rodericus (Ximenes.)
Yso magister ct monachus S.
Galli (t 871), vid. Vita s. Otmari
{miracula).
Ystoire de li Normant, zjjV^. Ama-
tus Casinensis.
Ystoria, secreta alcuna, del Rfe
Karlo imperatore, poidel nascimento
et opere di quello magnifico cava-
lieri nominato Guerino e prenomi-
nato Meschino.
Ausg.: ' Padoa 1473. fol. — «Venetia
1477. fol. — ^ibid. 1481. fol.
Yvanus Sarazanensis = Antonius
Hyvanus.
Yvo = Ivo.
ZABARELLA — ZONARAS
573
Z.
Zabarella, Franc, Patavinus, ar-
chiep. Florentinus et cardinalis (f
1417): Capita agendorum in con-
cilio Constantiensi de ecclesiae re-
formatione.
Ausg. : * ap. Hard , acta concilii Con-
stantiensis I. p. 506.
: De schismatibus auctori-
tate imperatoris tollendis.
Ausg. : ^ ap. Schard, collect. de auctoritate
imperiali. Argentorati 1609. fol. 'ibid. 1618.
fol.
: Oratio pronuntiata 12.
Kal. Decb. 1393 ad principem
Franciscum Carrariensem ducem
Patavii in obitu Francisci eius ge-
nitoris.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 243-248.
Zacharias Benedictus, ord. Cart-
hus., vid. Vita s. Brunonis fundat.
Zacharias episcopus, vid. Acta s.
Georgii megal. {sermo.)
Zacharias Ferrerius ep. Gardien-
sis (cca. 1520), vid. Vita s. Casimiri.
Zantfliet, Cornel., S. Jacobi Le-
odiensis monachus (f cca. 1462):
Chronicon ab O. C. ad annum 1461.
Rechtliche Gesinnung zeichnet dieses Werk aus,
dessen Verf. die letztem Jahre als Augenzeuge er-
zahlt.
Ausg.: die Jahre 1230-1461 ap. Martene
et Durand, coUect. ampliss. I. p. 67-504.
Erl.-Schr.: Paquot, m^moires pour servir a
rhist. litteraire des Pays Bas. III. p. 23.
Wind, bibliothek der Nederlandsche geschied-
schrijvers p. 75.
Zasius, Udalricus, prof. iuris (f
1535): Oratio ad Maximilianum
Rom. regem habita universitatis
Friburgensis nomine post eius du-
rante bello Veneto ex Italia re-
ditum.
Ausg.: ap. Freher, scr. rer. Germ. ed.
Struve U. p. 466.
: Oratio funebris in funere
illustr. Blancae Mariae coniugis
caesareae.
Ausg.: ap. Freher, script. rer. Germ. ed.
Struve II. p. 774.
: Oratio funebris in obitum
Maximiliani caesaris augusti Fri-
burgi Brisg. habita.
Ausg.: ' Basileae ap. Jo. Froben 1519.
4". — * iciederholt ap. Freher , script. rer.
Germ. ed. Struve II. p. 770.
Zayner, Andr.: Rerum bello Ba-
varico gestarum a morte Georgii
divitis ad laudum Coloniense.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. II. p.
345-468.
Zenggius, Burchard. (f cca. 1468) :
Chronicon Augustanum. 1369-1468.
Der Verf. nahm den ersten Theil der Augs-
burger Chronik iiberarbeitet hierin auf.
Ausg.: ap. Oefele, scr. rer. Boic. I. p.
254-300 ; unvollstdndig.
Zeno episcopus Veronensis, vid.
Vita s. Arcadii mart. (sermo.)
Zenus, Jacobus, episc. Feltrensis,
dein Patavinus (f 1481), vid.
Vita Albergati {Nicol.)
,, Zeni {Carol.)
Zeytung, newe, wie unnd welcher
gestait kayserliche Majestat — zu
Wien eingeritten ist, un was sich
aldo verlouffen hat.
Ausg.: Niirnberg, Friedr. Fejpus 1515. 4'.
Zierberger, Tilemannus: Bruns-
vicii belU gesti descriptio.
Ausg.: einzige Magdeburgii, Mauritius
Bradiss 1494. 4».
Zonaras, Johannes (f cca. 1118):
Annales s. xQOvixop s. Compendium
historiarum ab O. C. usque ad obi-
tum Alexii Comneni 1118. LibrilS.
Der Verf. war zuletzt Monch auf dem Berge
Athos. Quellen des Zonaras: die Bibel, Josephus,
die jetzt verlornen Abschnitte des Dio Cassius, Po-
lybius, Appian, Plutarch u. a.
Ausg. : ' gr. et lat. c. notis ed. Hier. Wol-
fius. Basil. 1557. 3 vol. fol. — ' besser u.
mit Noten gr. et lat. ed. Du Fresne du
Cange. Paris. 1686.87. 2 vol. fol. — *wie-
derholt Venet. 1729. 2 vol. fol. — * ex re-
cens. M. Pinderi. Bonnae 1841. 44. 2 vol.
8». 6 Thlr. (Corp. scr. hist. Byz.)
Uebers. : H i s t o r i a di Giov. Zonara, trad.
per Marco Emilio. Vijaeg. 1560. 4*.
— trad. nella volg. lingua da Ludov.
Dolce. 3 part. Vineg. 1564 et 1570. 4».
ErU-Schr.: Dronke, de Niceta Acom. et Zonara
etc. Contluentiae 1839. 40. {Programm.)
Kleiber, C. F. , observationes ad Zonarae
bellum Punicum secundum. Stuttgardiiae
1825. 4». Progr.
Schiiz, commentar. criticus de scriptis et scri
ptoribus historicis p. 557.
Zander, L., quibus e fontibus Joannes Zonaras
bauserit suos annales Romanos. Ratzeburgi
1849. 40. 20 pag. Progr.
674
ZOSIMUS — ZWINQLI
Zosimus comes et fisci ex-advo-
catus (saec. V. med.): Historia Ro-
mana sive Historiae novae libri VI.
Nicht g.-jDZ voIlstSndigr. Das Werk enthSlt die
Gesch. von Augustus an bis 410 n. Chr. und will
nachweisen. wie das rSni. Reich nach und nach in
Verfall gerathen sei. VerstSndigc Kritik und phi-
losophischer Scharfsinn sind darin unverkennbar.
Ausg.: 'lat. per Joa. Lennclavium. Ba.si-
leae 1631. fol. — * ed. Fr. Sylburg in Script.
histor. augustae. Francof. 1590. fol. III. p.
632. — » graece et lat. fedente Th. Sparke).
Oxonii 1679. 8«. — * ex rec. Fr. Sylburgi
cum lat. interpretatione Jo. Leunclavii et
notis variorum curante Chr. Cellario. Cizae
1679; »ed. 2»- Jenae 1713. 8».; • ed. 3»-
Jenae 1729. S**. Oeschdtzte Ausg. — ''wie-
derholt ibid. 1779. 8». — • c. notis criticis
et comment. hist. J. Fr. Reitemeieri necnon
animadvers. Ch. G. Heynii. Lipsiae 1784.
S**. »/, Thlr. (Jetzt J. Baer^s Verlag In Frank-
furt a. M. 21 Sgr.) — ' ex rec. J. Bekkeri
m Corp. script. hist. Byzant. Bonnae 1837.
gr. 80. 3 Thlr.
Uebers.: deutsch von D. C. Seybold u.
K. Ch. Heyler. Frankf. a. M. 1802. 2 Bde.
80. V, Thlr.
ErU-Schr.: Haymann, Chph. J. Gdfr., proRT.
contlnens notas qnasdam ad Reltnmaieria-
nam Zosimi editionem. Dresdae 1784. i".
Keitemeier, J. F., comment. de Zosimi flde,
stilo et historicis, quos secutus est, scripto-
ribus — m Vollborth, philol. bibl. Lips. 1780.
II. p. 22,0.
Rosenstein, J., iiber die Verhiiltnisse zwl-
schen Olympiodor, Zosimus u. Sozomenus,
vornchmlich in Rlicksicht auf d. Ereignisse
der Jahre 4ii7-410, — in Forschungen zur
deutsch. Geschichte. GSttingen 1861. I. Heft
2. p. 166.
.Schiiz. , comineniar. criticus de scriptls et scri-
ptoribus historicls p. .')5S-560.
Zredna, Joann. de, vid. Epistola
Joannis de Zredna.
Zucchius, Barthol., vid. Vita b.
Guilelnii Zucchii.
Zumel, Fr., vid. Vita s. Petri
Nolasci.
Zurara = Azurara.
Zweder van Culenburch, vid. Ori-
gines Culemburgicae.
Zwingli, Huldericus (f 1531), vid.
Epistola Zwinglii.
VIT^.
Dieser Artdkel umfasst auch
Acta^ Elogium^ Oesta^ Historia^ Inventio^ Legenda,
Martyrium^ Miracula^ Oratio^ Bevelatio^ Translatio^
Versus.
-A..
De s. Aarone monacho in instila littorali
Britanniae Armoricae(saec. VI.) Papebrochii
sylloge in AA. SS. Boll. 22. Jun. IV. p. 247.
De s. Aarone primo legis Mosaicae sa-
cerdote in monte Hor Sollerii commentarius
in AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 7-11.
De s. Abbone episcopo Autissiodorensi,
vid. De s. Heribaldo ep. Autiss.
De s. Abbone episcopo Metensi (ta.707)
in AA, SS. Boll. 15. April. II. p. 388.
Vita s. Abbonis abbatis Floriacensis
(t 1004) auctore Airaoino mo-
nacho, eius discipulo.
Handschr.: Montpellier, Un.-Bibl. mbr.
sec. XI. No. 68. f. 88.
Ausg. : ' ed. Joh. de Bosco , bibliotheca
Floriacensis. Lugduni 1605. 8». p. 299. —
»ed. Snrius, vit. SS. 13. Novb. p. 322. —
* ap. Pithoeum, XII scriptor. p. 428. ■ —
* ap, Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI.
1. p. 37-58. — Ein sehr icichtiger Theil
{iib. d. Jahre 990-1000) daraus ' ap. Du-
chesne, script. IV. p. 125-134. — 'ap. Bou-
quet, rec. X. p. 328-341.
Erl.-Schr.: Kabricius, biW. med. et inf. latini-
tatis. tiib. I. p. 82.
Mabillon, observatt. praeviae 1. c. p. 30-36.
Vita s. Abbonis episcopi Metensis (f 642)
= Vita s. Goerici ep.
De s. Abda et Saba martyribus notitia
in AA. SS, Boll. 8. Jul. H. p. 577.
Acta s. Abdae episoopi aliorum-
que multorum in eadem persecu-
tione passorum in Perside cca. 320,
auctore Theodoreto.
Ausg.: ex eius histor. eccles. lib. 5. c. 39
in AA. SS. Boll. 5. Sept. II. p. 532, c.
Stiltingii comment. praevio ibid. p. 528-532.
De s. Abdiesu episcopo, presbyteris 16,
diaconis 9 etc. martyribus iu Perside (f cca.
350) in AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p. 574.
Acta ss, Abdon et Sennen marty-
rum Romae sub Decio, auctore ano-
nymo.
Ausg.: ex ms. Fuld. in AA. SS. Boll.
30. Jul. VII. p. 137-138. — Translatio
ab urbe Romana ad monasterium Arulense
' edid. Baluze in append. ad Marcam Hi-
spanicam p. 1449. — ^^clederholt in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 139-141, c. Cuperi comment.
praevio ibid. p. 130-137.
Erl.-Schr.: Chambeau, P., vie des bienheureux
martyrs Abdon et Sennen, patrons d'Arles
sur Tech, sui vie d'une notice sur la trans-
lation de leurs reliques a Arles etc. Perpignan
1848. 12 mo.
De s. Abele episcopo in Laubiensi coe-
nobio in Hannonia (f cca. 750) Pinii sylloge
historica in AA. SS. Boll. 5. Aug. II. p.
111-117.
Vita s. Abercii episcopi Hierapo-
litani iu Phrygia (f cca. 167) au-
ctore Simeone Metaphraste.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 22. Oct.
IX. p. 493-519 graece et lat. , c. Bossuei
comment. praevio ibid. p. 485-493.
De ss. Abercio et Helena germanis mar-
tyribus in AA. SS. BoU. 26. Mai. VI. p.
368.
Encomium s. Abibi et Apollinis
monachorum in Aegypto (saec. IV.)
Ausg.: ex ms. Arabico lat. in AA. SS.
BoU. 22. Oct. IX. p. 576-578 c. Bossuei
comment. praevio p. 575.
De s. Ablllo patriarcha HI Alexandriuo
(a. 97) in AA. SS. Boll. 22. Febr. III. p.
284, 285.
De s. Abircio mai-tyre in AA. SS. Boll.
28. Febr. IH. p. 720.
De s. Ableberto sive Emeberto Camera-
censi episcopo et Atrebatensi (saec. Vin.)
in AA. SS. BoU. 15. Janr. I. p. 1077-1080.
Vita s. Abraamis episcopi Carris
in Mesopotamia (f cca. 390.)
Ausg.: ex Philotheo Theodoreti cap.
17 in AA. SS. Boll. 14. Febr. H. p. 767.
768.
37
578
ABRAHAM — ADALBALDUS
De s. Abraham abbate Claromonte in
Gallia (t 472) ex s. Gregorio Turon. et
Sidonio Apollinari «i AA. SS. BoU.
15. Jun. II. p. 1058. 1059.
De s. Abraham patriarcha in Palae.stina
Ghesquierii conimentar. critico - hi.storicu.s
m AA. SS. Boll. 9. Oct. IV. p. 571-G95.
Acta s. Abpamil seu Abraham ere-
mitae et s. Mariae eiu.s neptis in
Hellesponto (saec. Vl.) auctore
Ephremo synchrono.
Ausg. : interprete Ger. Vossio iii AA. SS.
Boll. 16. Mart. II. p. 436-444, c. comment.
praevio ibid. p. 433-436.
Acta ss. Abramii et Mariae. Tov
ayiov "EifQaifjb eig xov ^iov rov [lax.
^A^gaiiiov.
Au$g.: graece in AA. SS. Boll. 16. Mart.
n. p. 741-748.
De s. Abramio sive Abrahamio episc.
Arbelorum in Perside, mart. (348) in AA.
SS. Boll. 4. Febr. I. p. 466-468.
De ss. Abramitis monachis mart. Con-
stantinopoli a. 832 in AA. SS. Boll. 8. Jul.
n. p. 659.
De s. Abrunculo episcopo Trevirensi
(t532) in AA. SS. Boll. 22. AprU. IIL
p. 30.
De ss. Abseodo, Rufo, Abdo etc. mar-
tjribus Romanis via Portuensi in AA. SS.
Boll. 29. Jul. VII. p. 37.
De s. Abudemio martyre in insula Tenedo
sab Diodetiano in AA. SS. BoU. 15. Jul.
IV. p. 26. 27.
Vita s. Abundil episeopi Comen-
sis in Italia (f a. 468),
Aung.: a B. Mombritio edita et repet.
in AA. SS. BoU. 2. April. I. p. 90-94. Cf.
p. 899.
Passio ss. Abundii et irenaei raar-
tyrum Romanorum sub Valeriano
imp.
Ausg.: ex ms. Ultraiectino in AA. SS.
BoU. 26. Aug. V. p. 791.
Passio ss. Abundil presbyterl, Abun-
dantii diaconi, Marciani et Johan-
nis martyrum Romae sub Diocle-
tiano, auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. IC. Sept. V. p.
300-302. — Appendix de variis trans-
lationibus etc. iOiJ. p. 303-310, c. Stickeri
commeut. praevio ibid. p. 293-300.
De s. Abundio mansionario ecclesiae s.
Petri Komae (saec. VI.) in AA. SS. BoU.
14. AprU. II. p. 214.
De 8. Abundio martyre a. 854 Cordubae
in Hispauia in AA. SS. BoU. 11. Jul. 111.
p. 240.
De s. Acacio episcopo Amidae in Meso-
potamia (saec. V.) m AA. SS. BoU. 9. April.
I. p. 826.
Do s. Acacio episcopo Melitenae in Ar-
menia minore (saee. 111.) in AA. SS. BoU.
31. Mart. III. p. 903-905.
De 8. Acacio notitia in AA. SS. BolL
7. Jul. II. p. 468.
De s. Acatio martyre Mileti in Caria sub
Liciuio in AA. SS. Boll. 28. Jul. VI. p.
547.
Vita s. Accae episcopi Haguista-
diae in Northumbria (f 740) et
miracula.
Au^g.: ' ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
inter Miracula s. Wilfridi ep. Ebor. saec.
III. 1. p. 211*-217* post p. 232. — ^ wie-
derholt in AA. SS. BoU. 20. Oct. VUL p.
973-980, c. van Heckii comment. praevio
ibid. p. 965-973.
Vita Acciaioli, vid. Palmerius (p. 479.)
De ss. Acculo, EuangeHo et aliis 14 mar-
tyribus Alexandrinis in AA. SS. Boll. 27.
Mai. VI. p. 678.
Acta ss. Acepsimae, Barbasymis,
Pauli, Gabdiabbis etc. martyrum
Persarum a. 350.
Ausg.: ex Sozomeni hist. eccles. II.
c. 10. in AA. SS. BoU. 22. April. IH. p.
20. 21. — Acla alia ibid. p. 21-23 c. com-
ment. praevio p. 19.
Acta ss. Acepsimae episcopi, Jo-
sephi presbytei'i, Aithalae diaconi
(f 350) auctore Simeone Meta-
phraste.
Av^g. : latine in AA. SS. BoU. 22. April.
111. p. 23-29. — "Ad-Xtjai.s itov ayitav rov
XgiaTov /uaQTvQOJV 'Axtipijua, 'luiarj^f xai
'Atid^uka ex ms. Medicaeo ibid. lU. append.
p. II- vm.
De s. Achille, Sipponio, Epimeno etc.
martjribus Romanis in AA. SS. BoU. 11.
Mai. II. p. 625.
De s. Achilleo confessore in AA. SS.
BoU. 17. Jaur. II. p. 164.
De s. Achillio opiscopo Larissensi in
ThessaUa (t cca. 330) in AA. SS. Boil. 15.
Mai. 111. p. 465.
De ss. Acio et Acheolo martyribus Am-
biani in Gallia in AA. SS. Boll. 1. Mai. 1.
p. 44; cf. VU. p. 529.
De ss. Acontio et Nonno martyribus Ro-
manis in AA. SS. Boll. 25. Jul. VL p. 166.
De ss. Actinea et Graeciniana virg. et
mart. sub Diocletiano Volaterrae in Hetruria
Henschenii commentarius histor. in AA.
SS. BoU. 16. Jun. Ul. p. 37-41.
Vita s. Adalbaldi ducis, mariti s.
ADALBERO — ADALBERTUS
579
Rictrudis, in Belgio et Aquitania
(cca. 652.)
Ausg.: ex variis scriptoribus in AA. SS.
BoU. 2. Febr. L:
Epitome I. ex AA. SS. mss. s.
Rictrudis . . . . p. 299.
„ • 11. ex vita s. Eusebiae
virg p. 300.
„ IH. ex poemate ms. de
vita s. Rictrudis . p. 300.
„ IV. ex poemate ms. de
vita s. Eusebiae . p. 301.
„ V. ex lib. I. svnopseos
Franco-Merowing . p. 302.
„ VI. ex vita s. Rictrudis
auct. mon. Marchian. p. 302.
„ Vn. ex chronico Mar-
chianensi . . . p. 303.
De s. Adalberone I episcopo Mettensi,
vid. De V. Ansteo.
Vita s. Adalberonis archiepiscopi
Trevirensis ab a. 1132 — 1145 metrice
scripta.
Ein ziemlich verungliicktes Lobgedicht. Sprache
fehlerhaft.
Handschr. : W i e n , k. Hofbibl. hist. prof.
No. 1069. supra B. 1.
Ausg.: ed. Waitz ap. Pertz, mon. script.
Vn. p. 236-243.
Erl.-Schr.i Wattenbach, Deutschl. Geschichta-
quellen p. 348. 349.
Vgl. Gesta Adalberonis arch.
,. Treverorum.
Vita s. Adaiberonis episcopi Augu-
stensis (887-910) auctore Oudal-
scalco abb. SS. Oudalrici et Afrae
(1124—1150.)
Gewahrt keine Belehrung.
Handschr. : {vid. Pertz , mon. scr. IV. p.
382 infra.) Munchen, Hofbibl. cod. lat.
3058. — Wien, Hofb. cod. 573.
Ausg.: ^blos die Vorrede ap. Pertz 1. c.
p. 383. — ^vollstandig ed. JafFe ap. Steichele,
Archiv fiir die Geschichte des Bisthums
Augsburg. 1860. III.
Vgl. Uodalscalcus Aug.
Vita s. Conradi Constant.
Vita s. Adalberonis II episcopi Met-
tensis (984—1005) auctore Con-
stantino abbate S. Sympho-
riani extra muros Mettenses.
Von Nutzen fur die lothringische Gesohichte.
Geschrieben cca. 1015.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
659; c/. Archiv VIL p. 419.
Ausg.: ^ohne Namen des Verf. ap. Labbe,
bibl. nova I. p. 670-682; gut edirt. — *ap.
Pertz, mon scr. IV. p. 659-672. — »Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. IX. p. 129. —
Epitaphluui s. A-s auctore Cuourado mo-
nacho S. Naboris: ^ohne Namen des
Verf. ap. Baluze, miscell. IV. p. 554. —
* mit demselben ap. Pertz L c. p. 672. 673.
Erl.-Schr.: Contzen, die Geschichtschreiber d.
sachsisch. Kaiserzeit p. 141.
De Adalberone II episc. Mett. ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 25-30.
Rivet, histoire litteraire VII. p. 248.
Vgl. De V. Fingenio.
Epistola Hildiwardi.
Vita b. Adalberonis episcopi Wir-
ziburgensis (f 1090) auctore anon.
Wichtig f. Oesterreich, um 1205 verfasst von
einem Monche des Klosters Lambach.
Handschr. : ap. Pertz, scr. XH. p. 127.
Ausg. : ^ zuerst ed. Joh. abb. Lambacensis.
Aug. Vindel. 1619. 12mo. in Vitae Adal-
beronis, Gebehardi et Altmanni; der Stil
ist geandert , auch eine metrische Lebensbe-
schreib. angehangt, die von Pez, script. rer.
Austr. u. in AA. SS. Boll. 6, Oct. III. p. 489.
490 wiederholt ist. — * wiederholt ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. VL 2. p. 663-
669. — *den eigentUchen Text gab zuerst
Pez, scr. rer. Austr. II. p. 6-50; — * wie-
derholt von C. Suvsken in AA. SS. BoU.
6. Oct. III. p. 469-489. — » am besten ed.
Wattenbach ap. Pertz, mon. Germ. scr. XII.
p. 128-147 mit folgenden Unterabtheilungen :
Institutio Lambacensis coenobii et vita
Adalberonis episc. . . . p. 128-136.
Series abbatum Lambacen-
sium a. 1056-1291 . , . p. 136-138.
Miracula Adalberonis episc. p. 138-147.
Epitaphiab. Adalberonis
ep. Wirzib. et confessoris Lambaci
in Austria superiori.
Ausg. : *■ ap. Pez , scr. rer. Austr. II. p.
42. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 669.
Erl.-Schr.: Emmert, Fr., Adalbert u. das Bis-
thum Wiirzburg zu seiner Zeit (104.5-1090)
— in Archiv des histor. Vereins von Unter-
franken u. Aschaffenburg. Wurzburg 1861.
15. Bd. 2. Heft.
Moritz, kurze Gesch. der Grafen von Form-
bach, Lambach u. Putten, — in Neue histo-
rische Abhandlungen der baverischen Aka-
demie d. W. I. 1804.
Oetter, S. W., histor. Bibl., darinnen aller-
hand Aufsatze aus allen Theil. der histor.
Wissenschaft. Niirnberg 1752. 8o. II. p. 67.
Suysken, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. I. c. p. 451-469.
Vita s. Adalberti archiepiscopi Mag-
deburgensis (f 1072) auctore anon.
Handschr.: Coln, VL 21. mbr. sec. XV.
— Gottingen, Un.-Bibl. fol, Pertz' Arch.
VI. 200. — Miinchen, k. Hofbibl. cod.
Emmer. rnbr. sec. XIV. B. 34. f. 14. —
Wolfenbuttel, Helmst. No. 553. mbr.
sec. XI. 4».
Ausg.: ^in AA. SS. Boll. 20. Jun. IV.
p. 30-37. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 573-584, ubi de origine
mona^terii, ipsius urbis et de erectione me-
tropolis eiusdem.
ErU-Schr.: Grosfeld, P., de archiepiscopatus
Magdeb. originibus. Monasterii 1855. 8o.
Hupertz, God. , Adelbertus archiepi8Copu.s
MaguQtinus quae in certamine illo de investi-
37*
580
ADALBERTUS
endii epigoopi» exorto gesserit. Coesfeld
1869. 16 p. 40. Gyvmas.-Pragr.
de Adclberto arcbiep. Magdeb. Monaste-
rjl 1855. 80
Pertz' Archiv VII. p. 418.
Vita s. Adalbepti comitis Austro-
bandiae in Belgio (saec. VIII.)
Ausg.: ex lectionibu.s eccle.s. Donolien-
sis in AA. SS. Boll. 22. April. UI. p. 73-74.
Vita s. Adaiberti diaconi (saec.
VIII.), clari Egmondani et mira-
cula auctoribus Medelocensibus sive
Mediolacensibus in comitatu Hol-
landiae monachis.
Geschrieben zu Ende des 10. Jahrli.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 25. Jun. III.
p. 818. — * vollstdndiger c. notis Henschenii
in AA. SS. BoU. 25. Jun. V. p. 97-103,
additis per Egmondanos monachos aliis
miraculis post a. 1332 p. 104-109. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 631-646. — *ap. van Heusde, Batavia
sacra I. p. 44.
Erl.-Schr. : Rettberg:, Deutschlands Klrchenge-
schichte II. p. 524.
Passio s. Adalberti seu Adelberti
episcopi Pragensis et martyris (f
997) auctore anonymo.
Um das Jahr 1000 geschrieben. Werthvoll.
Handschr.: Miinchen, k.Hofb. cod. lat.
No. 18897 (ol. Tegerns. 897). sec. XI.
Ausg. : ' in Monumenta Polouiae. 1856. —
* ed. W. Giesebrecht unt. d. Tit. : Eine bis-
her unbekannte Lebensbeschreibung des
h. Adalbert. Konigsberg 1860. 8». Nicht im
Handel, besonderer Abdruck a. d. Neuen
Preuss. Provizialblattern. Jahrg. 1860. I.
p. 55-74. Mit einer kritisch. JCinleitung. —
* loiederholt ed. Toeppeu in Scriptores rer.
Prussic. I. p. 235-237.
Vita s. Adalberti eiusdem auctore
s. Brunone Querfurtensi, mo-
nacho claustri s. Alexii Romae et
archiepiscopo (f 1009).
Cre.schrieben 1001. Benutzt ist die von Caua-
parius geschricbene Vita. Nach Stoff u. Darstel-
lunj; hficbst anziehend.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
580.
Ausg. : ' ed. Surius, viL SS. April. p. 826
,stylo modice correcto.^ — *ohne Namen d.
Verf. ed. Henschen in AA. SS. BoUand.
23. April. p. 187-198. — *ap. Pertz, mon.
Germ. .scr. IV. p. 577. 596-612. — Bruch-
stiicke ' ap. Bouquet, rec. X. p. 363. —
'in Scriptor. rer. Prussic. I. p. 230-235.
Erl.-Schr.: Giesebrecht, VV., Gesch. d. Kaiger-
zeit 1. p. 750. (2. Aufl. I. p. 784.)
Watteubach, DeutKchlandH Geschichtsquel-
len p. l.SO.
Vgl. Vita s. Brunonis iirch. et mart.
Vita s. Adalberti eiusdem auctore
Johanne Canapario abbate mo-
nasterii s. Alexii Romae.
Ist die jiltere Vita, gcschrieben vor 1002, fUr
welche von vielen mlt Unrechtder Erzb. Gauden-
tius von Gnesen (cca. 1000), von andern Gcrbert
(Papst Sylvester II), von Dobnor sogar Cosmas
Pragensis als Verf. angenommen wird. Da» ein-
zige namhaft literarische Kr/.eugniss eines HSmerii
jener Zcit, eine der wichtigsteu Quelleu.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
576. 577.
Ausg.: ' ohne Namen des Verf. ed. Ca-
nisius, lect. antiq. V. 2. p. 332 (» ed. 2da.
III. p. 45-63.) — » wiederhoU ap. Freher,
script. Bohem. rer. p. 73-84. — *ed. Bzovius
unt. d. Tit.: S. Adalberti Ursini comitis
Rosembergii .... vita et passio ab eius
synchrono et familiari Silvestro II. P. M.
edita. Romae 1629. 4*. — * ohne Namen
des Verf. ed. Henschen m AA. SS. Bolland.
23. April. m. p. 178-187. — «ap. Pertz,
mon. scr. IV. p. 581-595. — ' ap. Dobner,
mon. II. p. 9-50 (auctore Cosma.) — • ed.
B. Balbini i?i Bohemia sancta. Dec. 1.
miscell. hist. regni Bohemiae. Lib. IV. —
• Bruchstiick ijj Scriptor. rer. Prussic. I.
p. 228-230. — Mabillonius in AA. SS. o.
s. Ben. saec. V. p. 849 sq. Canisii, BoUandi
et Bzovii editiones inter se contulit et ex-
cerpta vitae secundae etc. addidit.
Uebers.: deutsch von H. HuflFer. Berlin
1857. 8". (Geschichtschreiber der deutschen
Vorzeit. X. Jahrg. 7. Bd.)
— De relatione corporis s. Adalberti
Pragam dissertatio Boh. Balbini, epit. rer.
Bohemicar. III. c. 4, — in AA. SS. Boll.
23. Apr. III. p. 202-205.
— Fragmentum de s. Adalberto ex
chronico Magdeburgensi ras. ' ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. V. p. 869-871. —
»ed. Canisius 1. c. ed. 2a m. 1. p. 64. 65.
— Fragmentum ex chronico Ade-
mari monachi Ecolismensis de s. Adalb.
et s. Brunone ' ap. Mabillon, 1. c. p. 871.
872. — *ap. Basnage, thes. monum. IH. 1.
p. 66. 67.
— Fragmentum aliud ex translatione
ss. Abundii et Abuudantiani ap. Mabillon,
1. c. p. 873.
— Historia translationis s. Adal-
berti ex historia Cosmae Prageusis in
breviarium relata In AA. SS. Boll. 23.
April. m. p. 201. 202.
Miracula s. Adalberti
episcopi Pragensis, raartyris.
Ausg.: ^vollstiindig ex annalibus Bohe-
morum pervetust. et chronico Wenc. Ha-
gecii excerpta et in lat. convei-sa a B.
Balbino in AA. SS. Boll. 23. April. IH. p.
198-201. — *Bruchstucke ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 613-616.
Erl.-Schr.: Byhmischer LaudtuKsscbluss von
992 — in Wattcnbach's Bcitriigen p. 51 u. bti
Erben, rcgesta Bohcmiae p. 3'i.
Bololuc?. ky, -M. B., rosa Boemica s. vita s.
Woytiechi agnomento Adalberti Prag. episc,
Uugariae, Poloniae, Prussiac apostoli. C. Rg.
aen. Prag. 1668. 8o.
Contzen, Geschicbtschreiber der sficbsiscben
Kaisenceit p. 138.
ADALGISUS — ADAMUS
581
Helwich. exercitatio histor. de vita s. mar-
tyris Adalberti. Regiomont. 1693.
Hensch en. •commentarius praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 174-178. Vgl. p. 991.
Palacky, WUrdigunfc der alten bbhmischen
Geschichtschreiber. Prag 1830. p. 296.
Perlz in praefat. 1. 1. p. .574.
Voigt, Joh., Geschichte Preussens. KSnigsb.
1827. I. p. 244-276; 650-658.
Wattenbach. Deutschlands Geschichtsquel
p. 180. 216.
Vgl. Vita s. Alexii conf.
De s. Adelberto episcopo Comensi in
Italia (f 615) Henschenii commentarius cri-
tjcus in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p. 309. 310.
Acta s. Adalgisi presbyteri in The-
oracia Picardiae regiuncula (saec.
VII.) suspecta.
Ausg.: ex ms. monasterii s, Foillani prope
Rodium in AA. SS. Boll. 2. Jun. I. p. 223
-227. — Appendix. De s. Adalgisi elogiis
ap. Molanum, Myraeum etc. ibid. p. 227. 228.
De s. Adeigiso episcopo Novariensi in
ducatu Mediolanensi (saec. IX. med.) Buei
sylloge in AA. SS. Boll. 7. Oct. III. p.
945-947. — Handschr. der Vita: Rom,
bibl. Vallicell. H. 48. fol. 157.
Vita s. Adalhardi seu Adelardi ab-
batis Corbeiensis (f cca. 826) et mi-
racula auctore (jrerardo ex Cor-
beiensi mon. abbate Silvae maioris
in Vasconia (saec. XI.)
^««5-. : ' in AA. SS. Boll. 2. Janr. I. p.
111-117 u. 118-123.— •wiederholt ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1. p.
345-358. — lHiracula auctore ipso Ge-
rardo ' ap. Mabillon 1. c. p. 358-371. —
*Bruchstuck hieraus ap. Bouquet, rec. X.
p. 378.
Vita s. Adalhardi eiusdem auctore
Paschasio Radberto eius disci-
pulo.
Zu iiberladen mit rednerischem Schmucke.
Ausg.: ^ vollstdndig in AA. SS. BoU. 2.
Janr. I. p. 96-111. — » ap. Mabillon, AA.
SS. o. 8. Ben. saec. IV. 1. p. 308-344 (p.
291-349 ed. Venet.). — » ed. Surius, vit.
Sanct. 2. Janr. p. 72. — * ed. Sirmondi m
Paschasii opp. Paris. 1618. fol. — ^nur
das Bemerkensioerteste aus d. Leben dieses
grossen Mannes ap. Pertz, mon. II. p. 524
-532. — Fragmenta ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. II. p. 652.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rom. Literatur im
liaroling. Zeitalter p. 370.
De s. Adalhardi reliquiis atque cultu deque
Prima quam vocant s. Petri ap. Mabillon 1.
c. p. 371-377.
Giesebrecht, Gesch. der deutschen Kaiser-
zeit. 2. Aufl. II. p. 596.
Histoire litteraire de )a France IV. p. 4S4.
De s. Adalhardo monacho Hirsaugiensi
in Germania (f 924. 26. Decb.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 41. 42.
Vita s. Adalheidae imperatricis (f
16. Decbr. 999) sive Epitaphium
auctore Odilone abbate Clunia-
censi (t(1049.)
Wichtige Nachrichten iiber d. letzte Zeit aer
Kaiserin; im Ganzen ziemlich unbedeutend.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. IV.
p. 635.
Ausg.: ' ap. Duchesne, bibliotheca Clu-
niacensis p. 353-362. Sehr gut. — 'nacA
einem andern Mpt. ed. Canisius, lect. antiq.
V. 2. p. 395 (» ed. 2tla. HI. 1. p. 73-85).
Kein reiner Text. — * wiederholt ap. Leib-
nit., scr. rer. Brunsv. I. p. 262-272. — * ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 636-645. — • ed.
Surius, vit. SS. 16. Decb. p. 278. — 'Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. X. p. 363.
Uebers. : deutsch von Hiiffer. Berlin 1856.
8". (Geschichtschreiber der deutsch. Vorz.
X. Jahrh. 8. Bd.)
Adalheidae imperatricis
miracula.
Ausg. : ap. Pertz , mon. scr. IV. p. 645-
649.
Krl.-Schr.: Breitenbauch, G. A. v., Lebensge-
schichte der Kaiserin Adelheid, Gemahlin
Ottos des Grossen. Leipz. 1788. 80.
Contzen,die Geschichtschreiber d. sachsisch.
Kaiserzeit p. 114.
Giesebrecht, W., Gesch. d. Kaiserzeit I.
p. 750. II. p. 526. (2. Aufl. I. p. 784.)
Mabillon, de Adelhaide augusta Ottonis I
imp. uxore in AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 889. 890.
Vita s. Adelhaydis (heroico hexametro con-
texta carmine.) In fine: Impressum in Dur-
lach. s. a. 40. 4 Blatter.
Vita s. Adalheidis primae abbatis-
sae Vilicensis in dioeccsi Coloniensi
[ViUich a.Bh. hei Bonn, f 1015)
auctore Bertha sive Bertrada
(cca. 1090.)
Handschr.: Briissel, k. Bibl. chart.
sec. XV. fol. — Paris, k. Bibl. Suppl. lat.
scr. XI. No. 854.
Ausg. : * ed. Surius , vit. Sanct. 5. Febr.
— »m AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p. 714-721.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 1. p. 138-148.
Erl.-Schr.: Contzen, d. Geschichtschreiber der
sachs. Kaiserzeit p. 168.
Vita s. Adajogae virginis, vid. Vita s.
Hadelogae virginis.
De s. Adalpreto episcopo Tridentino et
raartyre a. 1181 in AA. SS. Boll. 27. Mart
UI. p. 707.
De b. Adalrico = De b. Alarico.
Historia s. Adami confessoris a.
1102 Gulionisii in Italia apud Sa-
mnites translationisauctoreteste con-
temporaneo.
Av^g.: in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p.
336-338.
De s. Adamo abbate Firmii in Piceno
m AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p. 626; c/.
VII. p. 777.
582
ADAMNANU8 - ADRIANUS
Vita s. Adamnani presbyteri Col-
dinghami in Scotia (saec. VIL) au-
ctoreBeda Vcnerabili.hist. angl.
IV. c. 25.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p.
1120. 1121.
De s. Adamnano abbate Hiiensi (f cca.
705) iu Scotia ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. III. 2. p. 499-502.
Vgl. Adamnanus.
De s. Adamnano abbate in Jona Scotiae
insula (f 703) Suyskenii comment. historicus
in AA. SS. BoU. 23. Septb. VI. p. 642-649.
De ss. Adauco, generali officiorum ma-
gistro et quaestore, et sociis (f cca. 303)
Henschenii comment. historicus in AA. SS.
BoU. 7. Febr. II. p. 13-16.
De s. Adaucto martyre in Me-iopotamia
eiusque filia Callisthene virg. Ephesi (f 313)
Byei sylloge in AA. SS. Boll. 4. Octb. II.
p. 407-411.
Vita s, Adegrini monachi ord. s.
Ben. Balmae apud Sequanos (saec.
X.)
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 2. Jul. I.
p. 339-340 c. SoUerii comment. praevio.
De Adela abbatissa Palatioli apud Tre-
viros piissima (f cca. 734), ubi de Ada, Wa-
rentrude et Rothilde abbatissis, ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. HI. 1. p. 531-534.
Vite s. Adelardi = Vita s. Adalhardi.
Vita s. Adelelmi sive Elesmi ab-
batisBurgis in Hispania (cca. 1100),
auctore Joa. Marietta. Hispanice
scripta.
Ausg. : latine in AA. SS. Boll. 30. Janr.
II. p. 1057-1060. — Vila aila auctore Ru-
dolpho Casae Dei in Arvernia monacho
(saec. XII.) ' ed. Joh. Tamayus, martyro-
logium Hispanicum. — *ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 895-902.
Vita s. Adelgisi = Vita s. Adalgisi.
Vita s. Adelheidis = Vita s. Adalheidae.
De b. Adelinde abbati.ssa parthenonis
Buchoviensis in Suevia fundatrice (a. med.
caec. X. f) Pinii comment. historicus in
AA. SS. BoU. 28. Aug. VI. p. 492-494.
Vita s. Adelphi episcopi Metis in
Lotharingia (f p. med. aut cca. fin.
sec. III.)
Ausg. : ex editione Jacobi Wimpheling in
AA. SS. Boll. 29. Aug. VI. p. 507-512, cum
Stiitingii comment. praevio p. 504-506.
Vita s. Adelphii abbatis Montis
8. Romarici ( Bemtremont ad Mo-
seUam, f 656) auctore anonymo
aequali.
Aus(j.: ' ap. Labbe, bibl. nova ms. I. p.
683-685. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 602-604. — » ex ms. Trevir.
in AA. SS. BoII. 11. Septb. III. p. 815-817.
— Vita auctior auctore anonymo recen-
tiore ex ms. Ibid. p. 818-820. — Gloria
posthuma seu appeudix de cultu, trans-
lationibus etc. i/nd. p. 821-829. — Mira-
cula et translationes ibid. p. 829-837,
c. Perieri comment. praevio ibid. p. 809
-815.
De s. Adeodato presbytero Galiiani in
agro Mediolanensi in AA. SS, Boll. 2. Jui.
I. p. 208.
Vita s. Aderaldi archidiaconi Tre-
cis in Gallia (f post 1000) auctore
anonymo aequali.
Ausg.: ex edit. Remigii Brever in AA. SS.
Boli. 20. Oct. Vni. p. 991-995, c. Tinne-
broekii comment. praevio p. 980-991.
De s. Aderito episcopo Ravennate in
Italia (saec. II.) Perieri comment. historietis
in AA. SS. Boll. 27. Septb. VH. p. 398-404.
De s. Adilia virgine sanctimoniali Orpii
in Brabantia in AA. SS. Boll. 30. Jun. V.
p. 587.
Vita s. Adiutoris monachi Tiro-
niensis ord. s, Bened. prope Ver-
nonium in Norraannia (f cca, 1131,)
Ausg. : ex lectionibus officii proprii in
kk. SS. Boll. 30. April. III. p. 823-825. —
miracHla ex gallico Johannis Theroude ibid.
p. 825-827. — Yi(a s. A-s auctore H u g o n e III.
archiepiscopo Rotomagensi (f 1164) ap.
Martene, thes. aneed. V. p. 1011-1018.
Erl.-Schr.: Kabricius, bibl. med. et inf. latini -
tatis. Lib. VIII. p. 876-878.
Wright, HuRh abbot of Keading in W» Blo-
graphia Britannica liter. II. p. 198.
Vgl. Epistola Hugonie.
Hujfo Uothomagcn.s.
Vita Adolphi II comitis Holsato-
rum et gesta.
Ausg. : zusammen mit Vita Wiperti et Joa.
Garzonis hist, ed. R. Reineccius, Francof.
1580. fol.
De s. Adolpho episcopo Osnabrugensi in
Westphalia (f 1224) Henschenii comment.
histor. m AA. SS. Boll. 11, Febr, U, p,
571. 572.
Erl.Sclir.: Miiser, ().«nabriicklfche Oeschichte
III. ]). 31-CO. {eine genaue Lehensbeachreibung .)
Strunck, Wostphalia sancta ed. Clofers 11.
p. 18H-191.
Elogium s. Adonis Viennensis archiepi-
scopi (f 874) hi.storicum ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 262-275.
Vita s. Adriani abbatis in Anglia
(t cca. 709.)
Ausg.: ' ex Bedae hist. gent, Angl. ec-
cles. lib. 4 cap. 1. u. 2. — » in AA. SS,
BoII. 9. Janr. I. p. 595. 596. — Vlla alla
ex legenda Sanctorum Joa, Capgravii
ibid. p. 596. 597,
ADRIANUS — AEMILIANUS
583
Acta s. Adriani et viginti trium
sociorura mm. Nicomediae in Bi-
thynia cca. 310 auctore anonymo.
Ausg. : gr. et lat. ex ms. in AA. SS. BoU.
8. Sept. III. p. 219-231; — c. Stiltingii
cominent. praevio ibld. p. 209-217. — Ap-
pendix de reliquiis, cultu et miraculis s.
Adriani ibid.'Tp. 231-255 (m. Abbildungen).
Passio s. Adriani martyris Nico-
mediae ut volunt sub imp. Licinio,
auctore anonymo.
Aiisg.: gv. et lat. m AA. SS. Boll. 26.
Aug. V. p. 810. 811, c. Pinii commentar.
praevio p. 808-810.
De ss. Adriano episc. S. Andreae, Stol-
brando episc. Glodiano, Caio ete. martyribus
in Maia insula Scotiae (cca. 870) in AA.
SS. Boll. 4. Mart. I. p. 326-328.
De ss. Adriano, Euolo, Eusebio etc. mar-
tyribus Afris in AA. SS. BoU. 5. Mart. I.
p. 365.
De ss. Adriano, Helio, Victore, Patro-
clo etc. martyribus Caesenatibus in AA. SS.
Boll. 21. Jul. V. p. 163.
De s. Adriano martyre Caesareae in Pa-
laestina (a. 308) in AA. SS. BoU. 5. Mart.
I. p. 364.
De s. Adriano martyre in Graecia in
AA. SS. Boil. 16. April. II. p. 404.
De s. Adriano martyre Romano, Bono-
niae m AA. SS. BoU. 1. Mart. I. p. 23.
De ss. Adriano, VicturOjSecundillamarty-
ribus Afris in AA. SS. Boll. 1. Mart. I.
p. 29.
De ss. Adrione, Victore, Basilla eic. mar-
tyribus Alexandrinis in AA. SS. Boll. 17.
Mai. IV. p. 26.
Acta ss. Adulphi et Johannis fra-
trum martyrum cca. 825 suble-
stae fidei, Cordubae in Hispania.
Ausg. : > in AA. SS. Boll. 27. Sept. VII.
p. 510. 511 * ex. Joann. Tamayi Mar-
tyrolog. Hispanico, c. Suyskeni comment.
praevio p. 507-511.
De ss. Advento, Xysto, Pomponio, Ge-
mella etc. martyribus Syris in AA. SS. Boll.
15. Febr. II. p. 824.
De s. Aedelwaldo presbytero et anacho-
reta in Anglia (f cca. 700) commentarius
histor. in AA. SS. Boll. 23. Mart. p. 463-
465.
De s. Aedesio martyre Alexandriae (a.
304) in AA. SS. Boll. 8. Apr. I. p. 746.
De s. Aeduo episcopo in AA. SS. Boll.
4. Janr. I. p. 165.
Vita s. Aeduuardi = Vita s. Eduardi.
Aegidii Occitaniae (t cca. 711—725)
auctore anonymo.
Ausg.: ex 6 mss. in AA. SS. BoU. 1.
Septb. I. p. 299-304, c. Stiltingii comment.
praevio p. 284-299.
— — Miracula s. Aegidii au-
ctore Petro Guillelmo —1120.
Geschrieben zwlschen 1121-1124. Ihr Schanplatz
ist St. Giles in Siidfrankreich.
Ausg. : ed. Jaflf^ ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 316-323.
Erl.-Schr.: Spoerl, J. L., epistola de s. Aegi-
dio Narbonensi pristino templi Norimber-
gensis patrono etc. Altorfii 1749. 40. U8 pag.
Acta b. Aegidii Assisinatis tertio
socio s. Francisci ord. minor. Pe-
rusii in Italia (-f 1262). Partes 4.
Ausg.: ex variis mss. et impressis ed.
Papebroch in AA. SS. BoU. 23. April. III.
p. 220-247. Vgl. p. 996.
Vita b. Aegidii ord. praedicat. (f
1265) Scallabi in Lusitania auctore
magistro Andrea Resendio ord.
praed.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Mai. III. p.
403-438; c/. VII. p. 773.
De b. Aegidio abbate in dioecesi Astari-
censi in Hispania (f cca. 1203) Veldii
sylloge in AA. SS. Boll. 1. Septb. I. p.
308.
Vita s. Aegilis = Vita s. Eigilis.
Vita Aelfredl Anglorum regis, vid. Asse-
rius Menevensis.
De s. Aeigyfa regina Angliae (f cca. 921)
Henschenii comment. historicus in AA. SS.
BoU. 18. Mai. IV. p. 186. 187.
Vita s. Aelredi sive Ealredi ab-
batis Rievallensis in Anglia (f 1166)
auctore anonymo.
Ausg.\ ex legenda Joa. Capgravii in
AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p. 749-751.
Vita b. Aemiliae Biccheriae ex
ord. de poenitentia s. Dominici Ver-
cellis in Pedemontio (f 1314).
Ausg.: secund. edit. per M. Sor. Annam
Mechtildem Fuazam italice publicatam a.
1652 lat. in AA. SS. Boll. 3. Mai. VH. p.
558-571 c. Papebrochii comment. praevio
p. 557.
De s. Aemiliana Romana presbyteralis
ecclesiae titulari notitia in AA. SS. BoU.
30. Jun. V. p. 578.
De s. Aemiliana virgine amita s. Gregorii
Magni in AA. SS. BoU. 5. Janr. I. p. 287.
288.
Vita b. Aemilianae de Cerchis = Vita b.
Humilianae seu Aemilianae.
Vita s. Aegidii abbatis in fano s. Vita s. Aemiliani confessoris co-
584
AEMILIANUS — AFRA
gnomento CucuUati (f 574) auctore
s. Braulione episc. Caesaraugu-
stano (t 646.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 205-215. — Hymnus s. Brau-
lionis de s. Aemiliano ibid. p. 215. 216.
Acta ss. Aemiliani episcopi, Hila-
riani monaehi, Herroippi et Diony-
sii martyrum Trebiatum sub Dio-
cletiano.
Atisg. : ex Ph. Ferrario in kA.. SS. Boll.
28. Janr. 11. p. 833.
Martyrium s. Aemiliani martyris
Dorostori in Mysia sive Bulgaria
a. 362 auctore anonymo.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. Boll. 18.
Jul. IV. p. 373-376, c. Boschii comment,
praevio p. 370-373.
De s. Aemiliano abbate Latiniacensi 11°,
ubi de ss. Mumboldo et Eloquio abbatibus
(t cca. 675) »ap. Mabillon, AA. S6. o. s.
Ben. saec. II. p. 653-656. — * in AA. SS.
Boll. 10. Mart. II. p. 45. 46.
De s. Aemillano episcopo et confessore
Cyzici in Hellesponto (saec. IX.) in AA.
SS. Boll. 8. Aug. II. p. 353.
De s. Aemiliano episcopo Nannetensi et
martyre apud Augustodunum in Burgundia
cca. 726 Papebrochii comment. in AA. SS.
BoU. 25. Jun. V. p. 79-82.
De s. Aemiliano episcopo Vercellensi in
Italia (saec. VI. init.) Suyskenii sylloge
histor.-critica i?» AA. SS. Boll. 11. Septb.
III. p. 797-800.
De 8. Aemilio duce Lucae in I^truria
in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p. 78.
De V. Aemilio, Felice, Priamo, Luciano
etc. martyribus Sardis Papebrochii com-
mentar. criticus in AA. SS. BoU. 28. Mai.
VI. p. 745. 746.
Vita b. Aengussli Keledei abbatis
et episcopi in Hibernia (cca. 824)
a Joh. Colgano ex antiquis monu-
mentis collecta.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Mart. II. p.
85-88.
Erl.-Schr.: Dc b. Aenftussio ap. Mabillon, AA.
.SS. o. s. Beii. saeo. V. p. 9«6.
De ss. Aeoladio et Agricola episcopis
Nivernensibus in Gailia (saec. VI) Hen-
schenii comment. historicus in AA. SS.
Boll. 26. Febr. III. p. 663.
De s. Aeonio episcopo Arclatensi in Gal-
lia (t 502j Stiltingii sylloge historica in
AA. 8S. Boll. 30. Aug. VI. p. 563-565.
Vita s. Aequitii abbatis (f cca. 540.
11. Aug.)
Ausg.: ex Grogorii M. dial. I. 4 ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Beu. saec. I. p.
655-658.
De s. Aeterno episcopo Ebroicensi et
martyre cca. a. 660 Lusarcae in dioec.
Parisiensi in AA. SS. Boll. 15. Jul. IV.
p. 48.
De 8. Aetherio episcopo Autissiodori in
Gallia (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 27. Jul.
VI. p. 446.
De s. Aetherio episcopo Lugduni in
Gallia (t 602) Stiltingii sylloge historica
in AA. SS. Boll. 27. Aug. Vl. p. 91-94.
De s. Aetherio episcopo Viennensi in
Gallia (saec. VII.) in AA. SS. Boll. 14.
Jun. IL p. 959.
De s. Aetherio martyre forsan Nico-
mediae in Blthynia .sub Diocletiano in AA.
SS. Boll. 18. Jun. in. p. 571.
De s. Aethiope eunucho per s. Philip-
pum diaconum baptizato (t 34 vel 35)
Pinii sylloge in AA. SS. Boll. 27. Aug.
VI. p. 5-7.
De s. Afflino episcopo confessore in AA.
SS. Boll. 8. Janr. I. p. 502.
Acta s. Afrae maptyris Augustae
Vindelicorum (f a. 304) auctore ano-
nymo.
' Eandschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. X. XL No. 165. 18.
Ausg. ■■ ' ap. M. Welser, rerum Augustanar.
Vindelicarumcommentarii. Francofurti 1594.
i". p. 152-155. — 'wiederhoU, sed collata
c. pluribus mss. in AA. SS. Boll. 5. Aug.
II. p. 55-59. — Passio s. Afrae {Bandschr. :
Paris, k. Bibl. suppl. lat. mbr. sec. IX.
40. No. 871. f. 36. — Kouen, mbr. sec.
XI. fol. "/,». 5.) ^unt. d. Tit.: Conversio
et passio ss. mm. Afrac. Hilariae . . . quae
ante a. pauUo minus 1300 Augustae Vin-
del. passae sunt. Cum comment. M. Velseri.
Venetiis, Ald. 1591. 4». — 'ap. Ruinart,
acta sincera p. 400. — »ap. M. Welser 1.
c. p. 156. 157.
Erl.-Schr.: Bogchius, commeiitai'. praevius tn
AA. .SS. Boll. AuK. H. p. 39-51.
Braun, Plac, Gcschichte der Bekebrung,
Leiden uud Erfinduiig dcr h. Martyrln .Afra.
Augsb. 1805. 8 0.
Hefele, Ge.sch. der Eiufiihrung des Christen-
thums iin siidwestl. Deutschland. Tlibingen
18,37. p. 1«J.
Rcttberg, Deutschlands Kirchengeschichte
I. p. MMI9.
Acta s. Afrae martyris Brixiae in
Itaiia (t cca. 134).
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 24. Mai.
V. p. ^lii-lll c. Henschenii comment. praev.
De 8. Africano episcopo iuxta Vabrum
in Gallia Narbonensi (saec. IV-VI.) Pape-
brochii commentatio in A.4. SS. Boll. 1.
Mai. I. p. 64-70; cj. VII. p. 530.
De ss. Afrigi seu Apricio, Machario,
AFER — AGATHON
585
Diceo et Proculo martyribus Nicaeae in
Bithynia a. 305 m AA. SS. Boll. 21. Oct.
IX. p. 14. 15.
De 8. Afro et aliis martyribus Augustae
Vindelicorum (f a. 304) Boschii commen-
tar. historicus in AA. SS. Boll. 5. Aug. II.
p. 37. 38.
De s. Afrodisio episcopo Biterrensi in
Gallia in AA. SS. Boll. 22. Mart. III. p.
376.
De ss. Afrodisio, Malina et aliis 170 mar-
tyribus Tarsi iu Phoenicia in AA. SS. Boll.
Henschenii commentat. 28. April. III. p.
567-571.
De s. Agabio episcopo Novariae in Italia
(saec. V.) Stiltingii sylloge historica in
AA. SS. Boll. 10. Sept. III. p. 501. 502.
De s. Agabio episcopo Veronae in Italia
in AA. SS. Boll. 4. Aug. I. p. 317.
De s. Agabo propheta Antiochiae in Syria
(saec. I.) Henschenii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 13. Febr. II. p, 644. 645.
Vgl. p. 897.
De ss. Agapa et Mariana sive Marina
virginibus et martyribus Antiochiae syno-
psis historica in AA. SS. Boll. 10. Mart.
II. p. 31. 32.
De s. Agape virgine martyre Interamnae
in Umbria (f cca. 273) in AA. SS. Boll.
15. Febr. II. p. 823.
Acta s. Agapes, Chioniae et Ire-
nes sororum virginum martyrum
Thessalonicae auctore antiquo in
Vita s. Anastasiae.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Apr. I. p.
248-250, c. Henschenii comment. praevio
p. 245-247.
De s. Agapeto I papa (f 536) apud
Constantinopolim Clei sylloge hist.-critica
in AA. SS. Boll. 20. Septb. VI. p. 163-179.
— Appendix de rebus gestis Constanti-
nopoli ab Agapeto papa deque eius obitu
et fimere ibid. p. 179. 180.
Vita ss. Agapii et Secundini epi-
scoporum, Theodori presb. etc. mar-
tyrum apud Cirtham et Lambae-
sam in isumidia cca. 259 auctore
coaevo.
Ausg. : ex variis mss. et editione Baronii
et Surii in AA. SS. Boll. 30. April. III. p.
746-749; c/. p. 1004 et comment. praevium
p. 745.
Acta s. Agapiti martyris Praeneste
in Italia sub Aureliano imp. , au-
ctore ignoto.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 18. Aug.
III. p. 532-537. — Acta alia auctore anony-
mo ibid. p. 537-539. (7/. Cuperi comment.
praevius p. 524-532.
De s. Agapito episcopo Ravennae in Ita-
lia (t cca. 340) in AA. SS. BoII. 16. Mart.
n. p. 426.
De ss. Agapito et Dionysio monachis
Ruthenis (f 1095) in AA. SS. Boll. 1. Jun.
I. p. 135.
De s. Agapito in Phrygia in AA. SS.
BoII. 24. Mart. III. p. 480.
De ss. Agapo, Valerio, Publio etc. mar-
tyribus in AA. SS. BoII. 12. April. II.
p. 79.
De s. Agatha Hildegarde palatina Ca-
rinthiae (f a. 1024.) Bollandi commentarius
historicus in AA. SS. BoII. 5. Febr. I. p.
721-723.
Acta s. Agathae vipginis martyris
Catanae in Sicilia (f a. 251.)
Ausg. : ex B. Mombritio et 16 latinis mss.
in AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p. 615-618. —
Alia acta auctore Graeco anonymo ex ms.
senatus Messanensis ibid. p. 618-620. —
Alla acla auctore Simeone Metaphraste
ibid. interprete I. D. Henxtovio p. 620-624.
— Methodii archiep. oratio in s. Agatham,
latine reddita a Leon. Pate ibid. p. 624-
631. — De reliquiis et ecclesiis s. Agathae
commentarius historicus I. Bollandi ibid.
p. 631-636.
Historla translationis corpo-
ris s. Agathae virg. mart. Constan-
tinopoli Cataneam auctore Mau-
ritio episc. Catanensi (f 1143.)
Ausg.: 'in AA. SS. BoII. 5. Febr. I. p.
637-643. — ^in Caietani Vit. SS. Siculorum.
— *ap. Catanae sacrae scriptores Petr.
Garreram, Rocchum Pirrum et Jo. Bapt. de
Grossis. — miracula s. Agathae descripta a
Blandino monacho m AA. SS. I. c. p. 643-
645. — Sylloge miscellaneorum miraculo-
rum s. Agathae ibid. p. 645-656. — I^^^^.p- 961.
Erl.-Schr.: Bolland, J. , coramentarius praevius
ail acta s. Agathae ibid. p. 595-616.
Mongitor, Anton, biblioth. Sicula II. p. 61.
Acta ss. Agathii railitis, Maximi
presbyteri, Anthes diaconi etc. mar-
tyrum Byzantii a. 303.
Ausg.: ex ms. graeco in AA. SS. BoU.
8. Mai. II. p. 293-299. —Z4d-k>jat5 tov ayiov
/udgjvgos\4x(cxiov, ex ms. Cryptae Ferratae
ibid. II. p. 762-766. — Cf. Comment. prae-
vius ibid. p. 291-293.
De s. Agathoclia ancilla martyre in AA.
SS. BoII. 17. Sept. V. p. 482.
De s. Agathodoro martyre Tyanae in
Cappadocia, in AA. SS. Boll. 2. Febr. I.
p. 295.
De s. Agathomero martyre in Mysia in
AA. SS. BoII. 3. Apr. I. p. 244.
De s. Agathone abbate in deserto Scete
in Aegypto Buckii commentarius in AA.
586
AGATHON — AGNES
SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 896-901. — Dicta
et facta s. Agathonis, collecta ex Vitis
Patrum secuiiduin cdit. Herib. Rosweydi
ibid. p. 901-905. — Apophthegmata s.
Agathonis, ex cod. graeco edita et latine
versa a Cotellerio ihid. p. 905-908.
De ss. Agathone et Triphina martvribus
Siculis m A.\. SS. Boll. 5. Jul. II. p. 222.
De ss. Agathone, Luceia, Diogene mar-
tyribus Alexandriae m AA. SS. Boll. 26.
Jiin. V. p. 157.
Vita s. Agathonis thauraaturgi Ro-
mani pontificis (f cca. 63:^) auctore
Anastasio bibliothecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Janr. I. p.
624-626.
Martyrium ss. Agathonici, Zotici,
Theoprepii etc. raartyrum sub Maxi-
miano in Bithynia et in Thracia,
auctore anonymo.
Ausg. : graece et lat. interpr. Pinio in
AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p. 522-524, c.
Pinii comment. praevio p. 519-522.
Acta s. Agathopii diaconi et Theo-
duli lectoris raartyrura Thessaloni-
censiura (saec. IV.)
Ausg.: ex ms. Vat. graeco 1660 latine
in AA. SS. BoU. 4. April. I. p. 322-325.
De s. Agatumbro episcopo Metensi (f
cca. 530) in AA. SS. Boll. 11. Mai. II. p.
632.
De ss Agento, Donato et sociis mar-
tyribus Hispanis in AA. SS. Boll. 11. Janr.
I. p. 674.
De s. Agerico abbate Turonensi S. Mar-
tini in Gallia (f cca. 680) in AA. SS. BoU.
II. April. II. p. 30. 31.
De s. Agilberta virgine abbatissa lo-
trensi in Gallia (saec. VII.) m AA. SS.
BoU. 11. Aug. II. p. 656.
De s. Agileo martyre Carthagine in
Africa ante a. 313 Goorius in AA. SS. BoII.
15. Oct. VII. 1. p. 7-10.
Vita s. Agili abbatis Resbacensis
prirai in Bria Galliae provincia (f
636) auctore anonymo suppari.
Ausq. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 11. p. 316-326. — »ap. Kesch, an-
nales Sabionens. I. p. 497. — »ex mss.
coll. c. editionib. Chiffletii et Mabillonii in
AA. SS. Boll. .30. Aug. VI. p. 574-587. —
Miracula auctoribus diver.sis anonymis, ex
edit. 'Mabillonii (I. c. p. 326-334) ^ibid.
p. 587-597. — Au.szug ap. Bouquet, rec.
III. p. 511 ; ex miraculis X, p. 364.
Erl.-Schr.: Stiltinp, comment. praevius tn A.4.
.SS. B. 1. c. p. 560 ,573.
Vita s. Agili vicecomitis prope
Magdunum in Gallia (f post 587)
auctore anonymo,
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 30. Aug.
VI. p. 566-569.
Vita s. Agilolfi archiepiscopi Co-
loniensis et abbatis Stabulensis (f
717) a monacho Malmundariensi
scripta.
Ein vollii; pbantastiscbes Machwerk mlt den
entsetzlicbsten Anacbrunismen, das mit den falfichen
Acta 8. .Sniberti vom P.seudoMarcellin zusaminen-
hanj^t.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 9. Jul. II. p.
720-726, ex ms. legendario S. Mariae ad
Gradus Colon. c. Pinii comment. praevio
p. 714-720.
De s. Agnello abbate, urbis Neapolis
protectore (f 596. 14. Decb.) ex Ferrarii
catalogo SS. Italiae ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. I. p. 353. — De uilraculis
s. Agnelli auctore Petro diacono Ne-
apolitano, ap. Ughelli, thes. Ital. sacr.
VI. p. 76 (ed. nov. p. 54.) Vgl. IV. p. 878.
De ss. Agnete abbatissa et Disciola san-
ctimoniali (saec. VI.) virginibus Pictavis in
Aquitania in AA. SS. BoII. 13. Mai. III.
p. 238. 239.
De s. Agnete martyre in AA. SS. Boll.
5. Jul. II. p. 228.
Vita Agnetis Blannbekin venera-
bilis (t 1515) et revelationes, quae
sub Rudolpho Habsburgico et Al-
berto I Austriacis imp. Viennae
floruit, auctore anonyrao ord. Mino-
rum {B. Fezio?)
,Haec ven. Beguina aliqnanfio in lintfua sua
senserat praepulium Christi! ! ' Weber, Moncherei.
Ausg.: ed. Bern. Pezius. Viennae 1731.
8* una cum Pothonis presb. libr. de mira-
culis s. Deigenitr. Mariae. Auf kaiserlichen
Bejehl unterdrUckt u. daher sehr selten.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi VI. plO.
• Pez, epistola apologetica vitae Agnetis. Fran-
cofurti et Llps. 1735. 80.
Vopel, notitia scriptor. rer. Austriac. Viennae
1785. II. p. 834.
Vita s. Agnetis de Bohemia, vir-
ginis ord. s. Clarae Pragae (t 1282.)
Ausg.: ex ms. Pragensi in AA. SS. BoII.
6. Mart. I. p. 509-513. — Vila aiia ex mss.
Bohemicis concinnata a Geo. Crugerio ibid.
p. 513-532. — Compendium vitae a
Pisano scriptum ibid. p. 508. — Compen-
dium aliud a Barth. Pontano scriptum
ibid. p. 509.
Erl.-Schr.: CoramentariuR praevius ibid. p.
502-506.
Vgl. Epistolae s. Clarae.
Vita s. Agnetis virginis et marty-
ris Romae (saec. III.) auctore s.
Ambrosio.
AGNES — AIDANUS
587
Ausg.: ^in AA. SS. Boll. 21. Janr. 11.
p. 351-354. — »ed. Surius, vit. SS. 21.
Janr. — Eiusdem acla ex menaeis Grae-
corum ibid. p. 354. — De reliquiis s.
Agnetis ibid. p. 354-357. — Historia in-
ventionis et translationis ss. Agnetis et
Benigni episc. e Gallia Ultraiectum ibid.
p. 357-360. — Dereliquiiss. Agnetis
Constantinopolim translatis ibid. p. 360.
Demiraculis s. Agnetis ibid. p. 361. —
Alia miracula ex Thoma a Kempis ibid.
p. 362-363.
Passio s. Agnetls virginis et mar-
tyris Romae (saec. III.) auctore
Philippo de Harveng de Elee-
mosyna abb. Praem. (f post 1180.)
Carmen elegiacum.
Ausg. : in Philippi de H. opp. ed. Nicol.
Chamart. Duaci 1621. fol. p. 796-798.
Vita s. Agnetis virginls ord. s.
Dominici Monte-Politiani in Hetru-
ria (t 1317) auctore Raymundo
de Capua (f 1399 Noribergae.) .
Ausg.: ^ed. Ambr. Taegius, coUectiorerum
ordinis praedic. lib. HI. dist. 8. p. 146. —
*ex ms. ed. Papebroch in AA. SS. BoU.
20. April. n. p. 792-812. — Analecta
potissimum ex Italico Fr. Laurentii ibid.
p. 813-817.
Acta ss. Agoardi et Agilberti mar-
tyrum Christolii in agro Parisino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. Jun. IV. p.
816-817.
De s. Agobardo archiepiscopo Lugdu-
nensi (f 841) Henschenii sylloge in AA.
SS. Boll. 6. Jun. L p. 748. 749.
Vffl. Agobardus.
De ss. Agrato et Casturo episcopis Vien-
nae AUobrogum (saec. VIH.) Stalsii sylloge
hist.-critica in AA. SS. BoU. 14. Oct. VI.
p. 545-556.
De s. Agricio episcopo Senonensi in
Gallia in AA. SS. Boll. 13. Jun. II. p. 687.
De s. Agricola presbytero Suessione in
Gallia (tenip. inc.) Buckii sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 20. Oct. VIII. p. 885-887.
Acta s. Agricolae episcopi Cabi-
lone in Gallia et aliorum elevatio-
nis (a. 580.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Mart. II. p.
515. 516.
De s. Agricolao episcopo Traiectensi
in Belgio (saec. V.) in AA. SS. BoU. 5.
Febr. I. p. 659. 660.
Vita s. Agricoli episcopi et pa-
troni Avenionensis in Gallia (f 700)
auctore anonymo.
Ausg.: ex editione Barralis et Surii in
AA. SS. BoU. 2. Sept. L p. 450-456, c.
Stiltingii comment. praevio ibid. p. 444-450
(?«. Portr.)
Vita s. Agrippanl episcopi Podii
in Gallia (f post 650).
Ausg.: ex ms. coUegii Podiens. in AA.
SS. Boll. 1. Febr. p. 295. — Aila ylla ex of-
ficio eccles. Podiensis ibid. p. 205. — Trans-
latio s. Agripp. ex eod. offic. ibid. 205. 206.
Translatio s. Agrippinae virginis
et martyris Romanae sub Valeri-
ano, Roma in Siciliam.
Ausg.: ex tom. I. de Vitis SS. Siculorum
in AA. SS. Boll. 23. Jun. IV. p. 464-470.
— Canon de s. Agrippina ibid. p. 461-
464. — Cf. Papebrochii comment. praevius
ibid. p. 458-461.
De s. Agrippino episcopo Augustodu-
nensi (f cca. 540) in AA. SS. Boll. 1. Janr.
I. p. 49.
De s. Agrippino episcopo Comensi in
Italia (cca. 586 f ) in AA. SS. BoU. 17. Jun.
m. p. 377-379.
Vita s. Agritil episc. Trevirensis
(f cca. 335) auctore anonymo.
„Inter pretiosa historiae Treverensis monumenta
referri debet." Waitz. Geschrieben zwischon 1050-
1070. — Fabricius bibl. med. et inf. latinit. ed.
Mansi IV. p. 238 halt Lambertus Trevirenf*.
fiir d. Verf.
,: Un AA. SS. BoU. 13. Janr. I.
p. 773-781. Vgl. 31. Aug. VI. p. 668. —
' hiernach rciederholt ex vita s. Agritii ap.
Pertz, mon. scr. VIIL p. 211. 212. An-
dere Bruchstiicke in den Noten ibid. p.
135. 148. 151. 152. 170.
Erl.-Schr.: Rettberg, Kirchengesch. Deutsch-
lands I. p. lSl-185.
Vita s. Aiberti = Vita s. Ayberti.
Vita s. 1 , . , ,.[ abbatis Geme-
lAichardn
ticensis in Normannia (f cca. 687)
suspecta auctore anonymo monacho
Gemeticensi saec. X.
Ausg.: ex ms. et 'edit. Mabillonii AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 953-971 — » »7»
AA. SS. Boll. 15. Septb. V. p. 85-100. —
Vlta brevior auctore ignoti nominis et aetatis,
ex ms. ibid. p. 100-102. — Vifa auctore
Fulberto peccatore monacho Gemmeticensi,
ed. Surius, vit. Sanct. 15. Septb.
Erl.-ScJir.: Perier, corament. praeviu.s in AA.
SS. B. 1. c. p. 80-85.
Vita s. Aldani sive Maedoci epi-
scopi Fernensis in Hibernia (saec.
VII.)
Ausg.: ex 2 mss. in AA. SS. Boll. 31.
Janr. n. p, 1112-1120. — Kiirzer ap. L
Capgrave, legenda sanctorum Angliae.
588
AIGULFUS — ALBERTUS
De 8. Aidano episcopo Lindisfarnensi in
Anglia (f 651) Stiltingii comment bistoricus
in AA. SS. Boll. 31. Aug. VI. p. 688-694.
Vita s. Aigulfi abbatis Lerinensis
et martyris occisi a. 675 auctore
Adrevaldo monacho Floriacensi
(t cca. 878).
Ausg. : ' okne Nennung des Verf. ed.
Surius, Vit. SS. 3. Sept. — ^mit Nennung
des Verf. u. vollstiindiger ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Aen. saec. IL p. 656-665. — *in
AA. SS. Boll. 3. Septb. I. p. 747-755.
Vita ss. Aigulphi abbatis Lerinensis
et sociorum martyrum in insula Ca-
prasia inter Corsicam et Etruriam
inter 075 — 681 auctore incerto.
Au^g. : ex ms. m AA. SS. Boll. 3. Scptb.
1. p. 743-747. — fnTenlio reliqniarum au-
ctore anonymo ' ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 666. 667. — »in AA.
SS. Boll. 3. Septb. I. p. 755-758. — Mlra-
cula eiusdem auctore anonymo 'ap, Ma-
billon, AA. SS. o. s. Aen. saec. II. p. 667-
672. — ^in AA. SS. Boll. 3. Septb. L p.
758-763. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 728-743.
De s. Aigulpho archiepiscopo Bituricensi
in Gallia (f cca. 838) Henschenii comment.
Tiistoricus in AA. SS. Boll. 22. Mai. V. p.
176-178; c/. VIL p. 827.
De ss, Aithala et Ammunte martyribus
Adrianopoli in Thracia m AA. SS. Boll.
2. Septb. I. p. 358.
De b. Alarico ord. s. Bened. in Ufnaugia
lacus Tigurini insula in Helvetia (f cca.
973) Suyskenii sylloge in AA. SS. BoII.
29. Sept. VIII. p. 180-184.
De V. Alawico abbate Augiensi apud
Alamannos (f 958) ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. V. p. 246-248.
Vita s. Albani auctore Transa-
mundo(?): ,Erat olim in partibus
aquilonis homo.*
Dieser Heilige ist eine Art christlicher Oedipus.
Die Legende ist sebr schon.
Handschr. : P o s e n , Graf Dzialinski, chart.
8. XV. 4. fol. 2. — Paris, Arsenal. Hist.
No. 99. s. XIII. fals Brief 176.)
Vita s. Albani martyris Moguntiae
auctore G o s w i n o canonico Mogun-
tino (cca. 1072.)
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. V. 2.
p. 648 (»ed. 2'la. IV. p. 157). Irrthumlich
ist hier Sieghard, Monch von St. Al-
ban als Verf. angegeben. — Goswini prae-
fationes, una ad Sigefridum archiep. Mo-
gunt., altera ad Bardonem abb. S. Albani
in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV. p. 88.
Erl.-Schr.: Papcbroch, commentar. historlcuF
de ». Albano marlyre Moguntiae in Germania,
et de «8. martyribns Albano episc. et Domi-
nico eremita Burani prope Venetias honoratis
(saec. IV) m AA. SS. Boll. 1. c. p. 86-95.
Kettberj!;, Kirchengeschichtc Dcutnchland'!
I. p. 211.
Vita s. Albani protomartyris An-
gliae.
Ausg.: ^unt. d. Tit.: Historia s. Albani
martyris. s. I. et a. (cca. 1470.) 4*. —
* wiederho/t als De inclyti et gloriosi proto-
martyris Anglie Albani, quem in Germania
et Gallia Albinum vocant, conversione, pas-
sione, translatione et miraculorum choru-
scatione. s. 1. et a. (Colon. 1502). 4». Goth.
Sehr gesucht in England. Abt u. Monche
des Pantaleonsklosters zu Koln tvidmen d.
Vita in d. Vorr. Konig Heinrich VIII o.
England.
Acta ss. Albani et Amphibali cle-
rici e«c. Verolamii Angliae. Ex Be-
dae hist. eccles. I. c. 6. 7.
Ausg.:in AA. SS. BoII. 22. Jun. IV. p. 147-
149. — ,4Iia acta anno 590 anglice scripta,
interprete Guilelmo monacho Albanensi
ibid. p. 149-159. — Analecta Henschenii
ibid. p. 159-171.
— Albon and Ampbabel. The glorious lyfe
and passion of St. Albon, prothomartyr of
Englande, and also of the lyfe and passion
of St. Amphabel.
Ein Gedicht.
Ausg.: translated out of Frenche and
Latin into Englishe by John Lydgate,
monk of Bury. St. Albon 1534. 4«. {vor-
handen im Britischen Museum.)
De s. Albeo episcopo Imelacensi in Mo-
monia Hiberniae provincia (saec. VI.) Su-
yskenii sylloge hist.-critica m AA. SS. Boli.
12. Septb. IV. p. 26-31.
Vita b. Albergati, vid. Vita b. Nicolai
Albergati.
Vita b. Alberici primi abbatis Ci-
sterciensis (cca. saec. XII.) auctore
Chrysostomo Henriquez.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 26. Janr. II. p.
754-758.
De 8. Alberico eremita apud Balneuin in
Etruria in AA. SS. BoII. 29. Aug. VI. p.
514.
Vita s. Alberonis = Vita s. Adalberonis.
Vita s. Alberti abbatis Gambru-
mensis in Gallia (saec. Vll.)
Ausg. : ex mss. ap. Mabillon, AA. 88. o.
s. Ben. saec. HL 2. p. 526-534.
Vita s. Alberti abbatis Gembla-
censis.
Ausg,\ fragmentum ap. Bouquet, rec. X.
p. 373.
Vita b. Alberti Besutii eremitae
apud lacum Verbanum in ducatu
Mediolanensi (f 1359.)
ALBERTUS — ALCHMUNDUS
589
Ausg.: ex Ferrarii catal. SS. Italiae wie-
derholt m AA. SS. Boll. 3. Septb. I. p.
788 c. Pinii comment.
Acta s. Alberti confessoris ordi-
nis Carmelitarum Messanae in Si-
cilia (t 1306) auctore anonymo.
Ausg.: Vincentio Barbaro interprete in
AA. SS. BoU. 7. Aug. II. p. 226-236. —
Appendix miraculorum ibid. p. 236-239,
c. Boschii comment. praevio ibid. p. 215-
226.
Vitab. Alberti Drepanensis auctore
Johanne Maria de Polluciis
sive Politiano, Bononiensi carme-
lita (cca. 1490).
Ausg.: ed. Surius, Vit. SS. 7. Aug.
Vita s. Alberti episcopi Montis
Corvini in Apulia (f 1127) auctore
Richardo episcopo Montis
Corvini (flor. 1130), luculentiore
stilo expolita ab Alexandro epi-
scopo V ulturariensi (cca. 1496.)
Ausg.: ex ras. Ughelli in AA. SS. Boll.
5. Apr. I. p. 434-437.
Vita b. Alberti eremitae in terri-
torio Senensi (cca. 1181) auctore S i 1 -
vanoRazzi abb. Camaldulensi, ita-
lice scripta.
Au^g.: latine versa m AA. SS. Boll. 7.
Janr. I. p. 402-404.
Legenda b. Alberti Magni docto-
ris magni, episc. Ratisbonensis (f
1280) compendiosa et metrica au-
ctore Jacobo Gandensi.
Ausg.: (Coloniae, Joh. Koelhoff 1490.)
4". — Legenda alia auctore Eadulpho de
Noviomago ord. praed. (sec. XV.) 'Co-
loniae ap. Jo. Koelhof. 4". s. a. typis Gothic.
— « Coloniae, Joh. Guldenscbaff 1484. 4».
— *ibid. 1490. 40.
Erl.-Schr.: Sighart, J. , Albertiis Maguus. Sein
Leben und seine Wissenschaft. Nach den
Quellen dargestellt. Regensburg 1859. 80.
1 Thlr. 2!> .Sgr. 6 Pf.
Vita s. Alberti sive Adalberti mo-
nachi in Oberaltaich (f 1301) au-
ctore Alberto monacho.Oberalta-
hensi.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecdot. I. 3. p.
537-554.
De b. Alberto abbate Bononiae ordin.
Vallumbrosani in Italia (f 1245) Papebrochii
comment. historicus in AA. SS. BoU. 20.
Mai. V. p. *254. *255; c/. VII. p. 820.
De b. Alberto abbate Pontidae prope
Bergomum in Italia (f cca. tin. saec. XI.)
Suyskenii comment. historicus in AA. SS.
Boll. 6. Septb. U. p. 644-648.
De s. Alberto agricofa apud Bergomen-
ses Cremonae mortuo a. 1190 in AA. SS.
BoU. 7. Mai. II. p. 281.
De b. Alberto episcopo Ferrariensi in
Italia (t 1274) Boschii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 14. Aug. UI. p. 175-179
{init Abbildung).
De s. Alberto episcopo Laude Pompeia
in Italia (f 1179) SoUerii commentatio in
AA. SS. BoU. 4. Jul. II. p. 165-167.
De b. Alberto ex canonico regul. epi-
scopo primum Vercellensi, dein patriarcha
Hierosolymitano, legato apostolico et legis-
latore ordinis Carmelitici (f 1214) Pape-
brochii dissertatio iii AA. SS. BoU. 8. Apr.
I. p. 769-802. Vyl. p. 909.
De s. Alberto monacho Cisterciensi Si-
gestri prope Genuam m AA. SS. BoU. 8.
Jul. II. p. 665.
De Alberto puero in Polonia a Judaeis
occiso, deposito in coUegio Lublinensi soc.
Jesu (a. 1598) in AA. SS. Boll. 20. April.
II. p. 835. 836. — Historica epitome
auctore Simone Kakorovio ibid. p. 836-
838. — Appendix. De pluribus innocen-
tibus per Judaeos excruciatis ibid. p. 838.
839.
De b. Albertino priore eremi s. Crucis
fontis Avellani in Umbria (f cca. 1235)
Stiltingii sylloge historica in AA. SS. BoU.
31. Aug. VL p. 811. 812.
Vita s. Albini Andegavensis epi-
scopi (f cca. 550) auctore Fortu-
nato Venantio presbytero.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Mart. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I.
p. 108-112. — »m AA. SS. Bolland. 1.
Mart. I. p. 57-60. — *nach Mabillon's
Ausg. in F-i oper. ed. Luchi. Romae 1786.
II. p. 55-65. — * Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 421. — Miracula auctore mo-
nacho Andegavensi in AA. SS. 1. c. p. 60
-63. C/. comment. praevius ibid. p. 54-57.
De s. Aibino episcopo Lugduni in Gallia
(saec. IV.) in AA. SS. Boll. 15. Sept. V-
p. 44.
De s. Albino martyre Roma Coloniam
delato Henschenii commentar. historicus in
AA. SS. Boll. 22. Jun. IV. p. 172-175.
De s. Albino slve Albuino episcopo Brixi-
ensi in Tiroli (f cca. 1015) in AA. SS. BoU.
5. Febr. L p. 712.
De s. Albrico seu Aldrico episcopo Au-
gustodunensi apud montem Brusonis in
dioecesi Lugdunensi (f post 800) in AA.
SS. BoU. 15. Jun. II. p. 1069.
Translatio ss. Alchmundi et Til-
berhti episcoporum Hagustalden-
sium (f 780 et 789) auctore ano-
nymo canonico regulari (saec. XII.)
590
ALCUTNUS — ALDRICUS
Auig. '. *■ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 217*-220* post p. 232. —
» wiederholt m AA. SS. BoU. 7. Septb. lU.
p. 117-128, c. Sujskenii comment. praevio
U>id. p. 112-117.
De s. Alcmundo martyre Cestriae et
Salopiae in Anglia (f 800) comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 19. Mart. III. p.
47. 48.
Vita b. Alcuini abbatis et levitae
in Gallia (f 804) auctore anoiiymo
eius fere aequali.
Vor 829 nach dem Bevichte seincs Schiilers Si-
gulf geschricben; gan/. unbedeutend.
Ausy. : ' in Alcuini opp. ed. Duchesne.
Paris. 1617. fol., zu Anjang. — * uneder-
fiolt ed. Surius , vit. SS. 19. Mai. — * in
AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p. 335-344.
cf. VII. p. 808. — * ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 1. p. 145-161. — *m
Alcuini opp. ed. Froben I. p. LIX (Ratis-
bonae 1777. 2 vol. fol.) Am besten.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rCmisch. Litera-
tur im karolingisch. Zeitalter p. .S02.
Henschen, comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 333-335.
Lorentzen, F. , Alcuins Leben. Halle 1829.
80.
Mabillon, elogium historicura in AA. SS. 1.
c. p. 162-188.
Monnier, Alcuin et son iniiuence litteraire,
religieuse et politique chez les Francs. Pa-
ris 1853. 8o.
Neander, Kirchengesohichte III. p. 309.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 93.
Wright, Alcuin in hia Biographia Britann.
liter. I. p. 349 368.
Vgl. Alcuinus.
Epistolae Alcuini.
Vita s. Richarii.
„ „ Vcdasti.
„ „ Willibrordi.
Vita b. Aldae seu Aldobrandescae,
viduae Senensis tertii ord. Humi-
liatorum (f 1309) auctore Grego-
rio Lombardello. Italice.
Ausg.: latine versa in AA. SS. BoU. 26.
April. m. p. 468-472.
De s. Aldegunde virgine Trunchinii apud
Gandenses in Flandria (saec. VII.) m AA.
SS. Boll. 20. Jun. IV. p. 25.
Vita s. Aldegundis abbatissae
(t cca. G83) et fundatricis Malbo-
diensis {Maubeuge) inHannoniaauct.
Hucbaldo monacho 8. Amandi
Elnonensis.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 30. Janr.
Schlecht. — * besser ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 807-815. — *in AA.
SS. Boll. 30. Janr. II. p. 1040-1047. —
Vifa alla auctore anonymo ibid. p. 1035-
1040. — Blstoria (ranslatlonis a. IIGI s. A-s
anct. Adriano praeposito Malbodii
ibid. p. 1051. 1052. — Historla lertiae (rans-
latlonis auctore anonjmo teste oculato ihid.
p. 1052-1054. — Vlla (ertla auctore anonjmo
ex ms. Gisleniano ibid. p. 1047-1050.
Erl.-Schr.: Boye, P. A. de, Kort verhael v»n
het leven der engclsche maegd s. Aldegondo.
Dendermonde 1762. 12mo.
Triquet, P. A., sommaire de la vie admi-
rablc de la princesse k. Aldegonde, patronne
de Maubeuse. Touruay, Quinqu«5 1011. 8».
Vita s. Aldemarii abbatis Casi-
nensis (f cca. 1070) auctore Petro
diacono Casinensi.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 625-630. — * ex mss. in
AA. SS. BoII. 24. Mart. IH. p. 489-492.
Acta s. Alderbrandi episcopi Fo-
ro-Semproniensi in Umbria (saec.
xn.)
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra II. —
»m AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 159. 160.
Vita s. Alderici subulci, Fusniaci
in dioecesi Coloniensi (f cca. 1200)
auctore Jacobo PoHo ord. minor.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p.
922-925.
Vita s. Aldetrudis abbatissaeMal-
bodii in Belgio (saec. VHI.)
Ausg. : ex 2 mss. in AA. SS. BoU. 25.
Febr. III. p. 510. 511.
Vita s. Aldhelmi episcopi Schire-
burnensis et abbatis Malmesburien-
sis in Anglia (f 709) auctore Gui-
lelmo Malmesburiensi (1140.)
Ausg.: ' ap. Wharton, Anglia sacra 11.
p. 1-49. — * ap. Gale, hi.st. Brit. script.
p. 337-381 als Wilhelmi Malmesb. lib. V.
de pontificibus. — Ein Auszug ' ex ms.
Cottoniano in AA. SS. BoII. 25. Mai. VI.
p. 79-83. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 726-733. — Aiia
vKa auctore (alio) Faritio monacho
Malmesburiensi (f 1117) [v^urde geicohnlich
als das Werk eines Anonymus angesehen]
ex bibl. (!otton. in AA. SS. Boll. J. c. p.
84-93.
Erl.-Schr.: Rlogium historicum s. A— i ap. Mu-
billon, AA. SS. o. R. Ben. saec. III. 1. p.
222*. ^'>7*
Henschen, comment. praovius «n AA. SS. B.
1. c. p. 77-79.
Tanner, biblioih. p. 273.
AVright, Aldhelm in his Biograph. Britaun.
litor. I. p. 209 222; c/. II. p. 17.
De s. Aldo eremita Papiae in Italia in
AA. SS. Boll. 10. Jaur. 1. p. 627.
Vita b. Aldobrandescae = Vita b. Aldae.
Vita s. Aldrici Cenomanensis epi-
scopi (cca. 85G) auctore anonymo.
!• iir Paderborus Geschichte beachtcnswert.
Ausg.: aus dem Franzos. des Petrus
Viellus, icelcher das lat. Original iiier-
ALDRICUS — ALEXANDER
591
aetzt hatte, zuriickubers. ins Lat. in AA. SS.
BoU. 7. Janr. I. p. 387-389.
Vita s. Aldrici Senonensis archiep.
(t 841) auctore anonymo cuius aetas
incerta {sec. BoUandist. auctore mo-
nacho Ferrariensi.)
Ausg.: » ap. Mabillon, AA. SS. o. s.Ben.
saec. IV. 1. p. 568-575. — Appendix de
litteris et reliquiis s. Aldrici ibid. p. 576-
578. — *wiederholt in AA. SS. BoU. 6.
Jun. I. p. 753-758.
De s. Aldrovando episcopo a. 869 Bal-
neoregii in Etruria Cuperi sylloge historica
in AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p. 549.
Acta s. Alenae virg. et martyris
Foresti in Brabantia (f cca. 640.)
Ausg. : ex ms. Dielbekano in AA. SS.
Boll. 17. Jun. m. p. 388-395. — Appen-
dix ex editionibus Belgica et Gallica et
quibusdam mss. ibid. p. 395-398.
Erl.-Schr.: Histoire de la vie et des miracles
de s. A16ne, dont les reliques re.posent en
r^glise de Forest. Bruxelles, Stevens 1753.
12mo.
Historie van het leven . . . van de h. Alena.
Brussel 1829. 8».
Vie et miracles de St. Alfene, vierge et mar-
tyre. Bruxelles 177.3. 8o.
De ss. Alexandra, Claudia, Euphrasia,
Matrona etc. mulieribus mart. sub Maxi-
miano in AA. SS. BoU. 20. Mart. III. p. 83.
De ss. Alexandra Imperatrice uxore Dio-
cletiani, ApoUone, Isaacio et Codrato (302)
in AA. SS. Boll. 21. April. II. p. 842. 843.
Translatio s. Alexandri auctorib.
Ruodolfo (qui scribere coepit 863)
et Meginharto (qui exegit.)
Der wichtigere Theil ist die von Ruod. her-
riihrende Gesch. der Sachsen, beiAdamus Brem.
als Einhardi historia .Saxonum citirt.
Avsg.: ^ zuerst ap. Scheidt, bibl. hist.
Gottiug. 1758. p. 1. — * ap. Pertz, mon.
IL p. 673-681.
Uebers.: deutsch von B. Richter. Ber-
lin 1856. 8". (Geschichtschreiber der Vor-
zeit. IX. Jahrb. 7. Bd.)
Erl.-Schr.: Waitz m Nachrichten v. der Gotting.
Univers. 1857. p. 42-4(5.
Wattenbach, Deutsciilands Geschichtsquel-
len p. 130.
Translatio s. Alexandri fihi s. Fe-
licitatis in abbatiam Ottenburanam.
Fabelhaft, spielt zu Karls d. Gr. Zoiten.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Jul. IIL p.
19-21.
Translatio s. Alexandri martyris
filii s. Felicitatis ad Novi-Operis
monasterium (1146.)
Ausg. : ' ap. Schannat, vindem. U. p. 73,
— ^wiederholt in AA. SS. BoU. 10. Jul.
VII. append. p. 864. 865.
Acta s. Alexandri episcopi Via
Claudia martyris (saec. II.) auctore
Crisentiano presbytero teste
oculato.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 21. Septb.
VI. p. 230-236, c. Perieri comment. praevio
ibid. p. 227-230.
Acta ss. Alexandri et Antoninae
Constantinopoli raartyrum a. 313.
Ausg.: ex cod. graeco Vatic. latine in
AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 381-382. —
Maqrv^ifOV rov ocyiov 'AXs^aydQov xat rtjg
ayirjg ' AvTo^viyt^g ibid. p. 744-747.
Acta s. Alexandri fundatoris Acoe-
metorumConstantinopoli(f cca.430)
auctore anonymo Acoemeto.
Ausg.: ex graeco ms. latine in AA. SS.
Boll. 15. Janr. L p. 1020-1029; vgl. p.
1018.
Passio s. Alexandri martyris Ber-
gomi in Italia sub Maximiano, au-
ctore anonymo Bergomensi.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 26. Aug.
V. p. 803-806. — Passlo altera ibid. p. 806-
808. Cf. Sollerii comment. praevius ibid.
p. 798-803.
Acta s. Alexandri martyris Pyd-
nae in Macedonia sub Maximiano
imperatore.
Ausg.: ex 2 mss. in AA. SS. Boll. 14.
Mart. II. p. 344. 345.
Acta s. Alexandri martyris Ro-
mani sub Maximiano Driziparae in
Thracia.
Ausg.: ex Lipomano et ms. graeco in
AA. SS. Boll. 13. Mai. m. p. 194-201. —
Appendix. Templa s.Alexandri iuThracia.
Ob reliquias eius dis.sipatas Chaganus rex
Avarum divinitus punitus ibid. p. 201. —
".dd-ktjai.g rov ayiov fxdqrvQog \4kt^dydgov
rov 'Pwfiaiov ibid. III. append. p. 15*. 16*.
Acta s. Alexandri I papae marty-
ris Romani (f 117.)
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS. Boll.
3. Mai. I. p. 371-375; c/. VII. p. 556.
Erl.-Schr.: Henschen, de Alexandro, Eventio
et Theodulo ibid. p. 367-371.
Vita b. Alexandri Saulii Alerien-
sis, tum Ticinensis episcopi (f 1592)
auctore Jo. Ant. Gabutio ord.
cler. reg. s. Pauli.
Ausg. : ' edita per Paulum Onuphrium
Brandam. Mediolani 1748. — * loiederholt
in AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 807-834 c.
Fonsoni commentario. Cj. Auctar. ad AA.
SS. tomi V. Oct. p. 58-80.
De ss. Alexandro, Antigono, Abundatio
etc. martyribus in jNIacedonia Henschenii
sylloge historica in AA. SS. Eoll. 27. Febr.
m. p. 676. 677.
592
ALEXANDER — ALFERIUS
De 8. Alexandro Carbonario episcopo ac
martjre (saec. III.) Comanae in Ponto Pinii
sylloge historica in AA. SS. Boll. 11. Aug.
n. p. 609-612.
De ss. Alexandro, Colutho et Barbaro
martyribus Constantinopoli honoratis m AA.
SS. Boll. 14. Mai III. p. 285.
De b. Alexandro converso Cisterciensi
Fnsniaci iu Gallia (saec. XIII.) in AA. SS.
BoU. 3. Mai. I. p. 434.
De ss. Alexandro, Digno, Chottia etc.
martyribus in AA. SS. Boll. 15. Mai. III.
p. 456.
De s. Aiexandro episcopo Alexandrino
in Aegypto (f 326) Henschenii commen-
tarius histor. in AA. SS. Boll. 26. Febr.
III. p. 634-639.
De s. Alexandro episcopo Constantino-
poli (f 340) Stiltingii comment. historicus
in AA. SS. Eoll. 28. Aug. VI. p. 195-198.
De s. Alexandro episcopo Fesulano in
Hetruria (f ante 841) Papebrochii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p.
749—751.
De s. Alexandro episcopo Firmano in
Piceno in AA. SS. Boll. 11. Janr. I. p. 675.
De ss. Alexandro episcopo et Theophilo
diacono, Nicandro etc. martyribus Romanis
in AA. SS. BoU. 17. Mart. II. p. 511-513.
De ss. Alexandro episcopo, Heraclio mi-
lite, Anna etc. martyribus (saec. II. III.)
Bossuei comment. historicus in AA. SS.
Boll. 22. Oct. IX. p. 520-522.
De s. Alexandro episcopo Hierosolymi-
tano, martyre Caesareae in Palaestina (a.
250) comment. historicus m AA. SS. Boll.
18. Mart. II. p. 614-617.
De s. Alexandro episcopo Prusae in Bi-
thynia in AA. SS. BoU. 9. Jun. II. p. 164.
De s. Alexandro episcopo Veronensi in
Italia in AA. SS. Boll. 4. Jun. I. p. 399.
De ss. Alexandro et Ammonio et aliis
20 martyribus in Cypro in AA. SS. Boll.
9. Febr. H. p. 292. 293.
De 88. Alexandro et Dionysio martyribus
Thessalonicae in AA. SS. Boll. 13. Mart.
II. p. 262.
De ss. Alexandro et Galla apud Avernos
in Gallia (ex s. Gregorio Turon. etc.) in
AA. SS. Boll. 31. Mai. VII. p. 440.
De 8. Alexandro et Partinimo martyri-
bus in AA. SS. BoU. 7. Jul. II. p. 467.
De ss. Alexandro, Firmiano, Primiano
etc. martyribus Lesinae in Apulia in AA
SS. Boll. 28. April. III. p. 575.
De 8. Alexandro martyre Brixiae in Italia
8ub Nerone ut fertur Pinii sylloge in AA.
SS. Boll. 26. Aug. V. p. 777.
De 8. Alexandro martyre in Pannonia
in AA. SS. Boli. 27. Mart. III. p. 690.
De 8. Alexandro martyre sub Decio in
AA. S8. BoU. 30. Janr. II. p. 1026.
De ss. Aiexandro, Nestore, Justo etc.
martyribus in AA. SS. Boll. 26. Febr. III.
p. 630.
De b. Alexandro Vinciolo ex ord. Minor.
s. Francisci Nuceriae in Umbria episcopo
(f 1363) m AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 777
-778.
De s. Alexiano diacono in AA. SS. BoU.
22. Mart. III. p. 379.
Vita s. Alexii confessoris Romae
vel Edes.sae in Syria (saec. V.)
auctore Marbodo primum archi-
diacono Andegavensi, deinde Re-
donensi episcopo (f 1123.) Me-
trice.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p.
254-256. — Vita alia auctore anonymo ibid.
p. 251-254. — Hoinllia de s. Alexio auctore
Adalberto episcopo Pr.agensi ibid. p.
257. — jniracula s. Alexii ab auctore ano-
nymo sec. XI. conscripta ' ibid. p. 258-262.
— * Bruchstiick ap. Pertz, mon. scr. IV. p.
619. 620. Niir dasjenige, was auf die Tha-
ten Otto^s III Bezug hat.
Erl.-Schr.: s. Alexius Leben in acht geroim-
tenniittelhochdeutschenBehandlungen. Nebst
geschichtlicher Einleitung, sowie deutschen,
griechischen u. lateiuisch. Anhangen hersg.
von V. Massmann. Quedlinburg 1843. gr. 8o.
1 Thlr. 15 Sgr.
Pinius, coinnipnt. piacvius in AA. SS. Boll.
I. c. p. 2.SS-251.
Vita s.Alexii confessoris (f cca.412
aut 435) Edessae in yyria, arabice
scripta.
Ausg.: latine reddita in AA. SS. Boll.
17. Jul. IV. p. 266—270, c. Pinii comment.
praevio ibid. p. 262 — 266.
Vita s. Alexii metropolitae Kiio-
viensis iu Russia (f cca. 864.)
Ausg. : ex ms. lituanico in AA. SS. Boll.
12. Febr. II. p. 640. 641. — Cf. Hen-
schenii comment. historicus ibid. p. 639.
Vita b. Aleydis Scharembekanae
sanctim. ord. Oisterc. Camerae iuxta
Bruxellam (f 1250) auctore coae-
taneo.
Ausg.: ex 3 mss. in AA. SS. Boll. 11.
Jun. II. p. 477—483.
Vita s. Alferii fundatoris et primi
abbatis Cavensis in Italia (f a. 1050)
auctore abbate Venusino anonyrao
subaequali.
Au^g.: 'ed. Surius, vit. SS. 12. April.
— »tn AA. SS. Boll. 12. April. II. p. 97-
101. — 'wiederholt ap. Mabillon, AA. SS.
o. 8. Ben. saec. VI. 1. p. 728-735. — * ap.
Muratori, script rer. Ital. VI. p. 207-214.
ALFREDUS — ALPINIANTTS
593
W
Vita Alfredi Anglorum Saxonumque re-
gis, vid. Asserius Menevensis.
De s. Alfrico seu Aelfrico archiepiscopo
Cantuariensi (f 1006, 28. Aug.) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p.
61-64.
De s. Alfwoido episcopo Schirehurnensi
in Anglia (f 1050) comment. historicus in
AA. SS. Boll. 25. Mart. III. p. 587.
De s. Aligerno abbate Casinensi et Man-
sone eius successoi-e (a. 986) ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. V. p. 645-653.
Vita s. Ailoyni confessoris = Vita s. Ba-
vonis confess.
Vita s. Allucii confessoris in di-
oec. Pisciensi in Etruria (f 1134)
et translatio.
Ausy. : in AA. SS. Boll. 23. Octb. X, p.
232-239, c. van Heckii comment. praevio
ibid. p. 226-232.
De s. Almachio sive Telemacho martjre
Komae (f cca. 394) in AA. SS. Boll. 1. Janr.
I. p. 31.
De s. Almedha virgine martyre in Wallia
(saec. VI.) m AA. SS. BoU. 1. Aug. 1.
p. 70.
Vita s. Almiri presbyteri et ab-
batis prope vicum Grez in prov.
Cenomanensi (f cca. 560) auctore
anonymo.
Ausg. : ex 4 ms. ' et edit. Labbei bibl.
nova n. p. 469-472 — *in AA. SS. BoU.
II. Sept. III. p. 803-806, c. Stiltingii com-
ment. praevio ibid. p. 801-803.
Vita s. Alnel presbyteri = Vita s. Alvei
presbyteri.
De s. Alnoberto siveAunoberto episcopo
Sagiensi in Normannia (saec. VII.) in AA.
SS. Boll. 16. Mai. III. p. 625.
De s. Ainotho eremita martyre in Anglia
(cca. 700) BoUandi sylloge historica m AA.
SS. Boll. 27. Febr. ill. p. 684. 685.
De s. Alodio episcopo Autissiodorensi (f
p. med. saec. V.) Ferierii commentar. in
AA. SS. Boll. 28. Septb. VII. p. 649-651.
De s. Alonio abbate in Aegypto (f cca.
400) in AA. SS. Boll. 4. Jun. I. p. 397.
398.
Vita s. Aloysii Gonzagae iuvenis
angelici ex raarchione Castellionis
rehgiosi Soc. Jesu, Romae (f 1591)
auctore Virgilio Cepario, in
multis teste oculato. Libri 3.
Aiisg.: • Valencenis 1608. 8^ — *vneder-
holt ibid. 1609. 8». — »m AA. SS. Boli.
21. Jun. IV. p. 914-1057. — * Viennae
Austriae 1744. 8«. — {Vebers.: italienisch
colla terza parte nuovamente composta da
un altro religioso. Venezia 1S02. 8".) —
Miracula, ibid. p. 1057-1090. — Gesta s. A-i
in valle Tellina seu Processus formatus in
Vulturena valle a 24. Septb. 1612- 22. Febr.
1614, ibid. p. 1090-1121. — Relallo rotae
Romanae pro canonizatione ibid. p. 1121-
1149. — Analeda ex multis pauca de b.
Aloysio ibid. p. 1149-1169.
Erl-Schr.: Bas.^ich, Ant., orazione panegirica
di S. Luigi Gonzaga. Zara lMf>. 80. 29 pag.
Brockmann, J. H., Leben des h. Aloysius.
etc. 2. Aufl. Munster l.^iO. 80.
Honores sacri dlvis Aloysio Gonzagae et
Stanislao Kostkae... jnscripta ab illustris-
sima . . . poesi Viennensi. Viennae Austriae
1727. 80.5* pag.
Hevenesis, Uabr., S. .T., speculum innocen-
tiae, siue Vita angelica B. Aloysii Gonzagae
S. J. iconibus illustrata. Ed. 2. Monacbii
1699. kl. 80.
Janning, commentar. praevius in AA. SS.
1. c. p. 847-896.
Leben dess heil. Aloysii Gonzagae, auss der
Gesellschafft Jesu etc. Breslau 1727. 8».
des heil. Alovsius von Gonzaga. Coblenz
1831. 80. Mit 1 Kup/.
Marchettus, Annib., de rebus gestis b. Aloy-
sii Gonzagae e S. J. Floreutiae 10S7. 80.
Sacra apotheosis divorum confess. Aloysii et
Stanislai, S. .J. etc. humaniore camoena ccle-
brata . . . a Rhetorica Wratislaviensi. Wra-
tislav. 1727. So. Gedichte.
Vocatio Aloysii ad societatem Jesu scripta
per Hieron. Platum tunc confessarium eius-
dem in AA. SS. 1. c. p. 896-914. (Mit mekreren
Abbildungen.)
De b. Aloysio Rabata ord. s. Mariae de
monte Carmelo Randatii in Sicilia (f cca.
1490) Papebrochii comment. apologeticus
in AA. SS. Boll. 11. Mai. U. p. 709-718. —
Virtutes et miracula ex processibus
a. 1533 et 1573 formatis ibid. p. 718-722.
Vgl. p. 846-849.
De s. Alperto presbytero in pago Ces-
sima agri Dertonensis in Italia Stiltingii
sylloge in AA. SS. Boll. 5. Septbr. U. p.
634. 535.
De s. Alphaeo patre ss. Matthaei et
Jacobi apostolorum Capharnai in AA. SS.
BoU. 26. Mai. VI. p. 354. 355.
Vita s. Alpherii fundat. = Vita s. Alferii.
Acta ss. Alphii, Philadelphi, Cy-
rini raartyrum Leontinorum in )Si-
cilia. Partes 4.
Atisg.: interprete Silv. Sigona Leontino
in AA. SS. Boll. 10. Mai. II. p. 506-549.
— Translatio reliquiarum ibid. p. 549-
550. — MaQTvQiov twy ayUay fiaQTvQtav
^Alcpiov, 'pikade/.cfov xai KvQivov ioid. p.
772-788. — Cf. Papebrochii commentar.
praevius ibid. p. 502-506.
Vita s. Alpini episcopi Catalauni
in Campania Galiica (f cca. 510)
auctore auonymo.
Ausg.: ex 2 mss. in AA. SS. Boll. 7.
Septbr. m. p. 85-86. — Vita altera auctore
anonymo ex ms. ibid. p. 86-91. — Cf. Stil-
tingii comment. praevius ibid. p. 82-85.
Vita s. Alpiniani presbyteri, di-
scipuli s. Martialis in Aquitania
(saec. in.)
38
594
ALRUNA — AMALBERGA
Attsff. : ^ ex variis ms, post vitam s. Mar-
tialis inventa in AA, SS. Boll. 27. April.
m. p. 481. — ' ap. Labbe, bibl. nova 11.
■p. 472-474.
Vita s. Alrunae raarchionis Cham-
bensis auctore Nideraltahensi in
Boiaria monacho Benedictino.
Eiiie nichtssaRende Schrift des IJ. Jahrhunderts.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecdot. II. 3. p.
253-265.
De s. AltfVido episcopo Hildinesheimensi
in Saxonia (f 875. 15. Aug.), ubi origo
eius epi.seopatus praemittitur, 'ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 259-262.
— * Sollerii sylloge historica in AA. SS.
Boll. 15. Aug. in. p. 210-214.
Krl.-Schr.: .Strunck, M., Westplialia .sancta ed.
Giefers. I^adorbornae 1854. I. p. .'itiGl.
De s. Altigiano et Hilarino monachis et
mart. in Burgundia a. 731. Cuperi comment.
historicus in AA. SS. BoU. 23. Aug. IV.
p. 647.
Vita s. Altmanni episcopi Patavien-
sis (f 1091) auctore anonymo (Oott-
wicensi suppari.)
Wiclitig fiir Oesterreich u. Baiern.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 227.
Ausg.: ' ed. Johannes abb. Lambacensis
in Vit. Adalberonis, Altm. et Gebehardi.
Salisburg. Aug. Vindel. a. 1619. 12mt'-;
vieles fehlt u. der Stil ist geandert ; — * gut
u. accurat ap. Pez, script. rer. Austr. I. p.
115; — * wiederholt , aher eorrumpirt von
P. Bosch in AA. SS. Bolland. 8. Aug. II.-
p. 366-378 ; ein gelehrter Commentar iiher
Altmanns Leben geht vorauf p. 356-366; —
* ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. Germ.
scr. XII. p. 226-243; am besten. — Vita
alia eiusdem auctore Kuperto abbate
Gotewicensi (f 1199) [//ajidsfAr.: Wien,
k. Bibl. saec. XII. No. 602, olim hist. cccl.
152.] Ausg. : ' ed. Seb. Tengnagel, vet. monu-
menta advers. schi.sraaticos. Ingolst. 1612. 4".
p. 34-67. — * leiederholt in Gretseri opera
VI. p. 446. — *%oiederholt ap. Pez, script.
rer. Austr. I. p. 134 ; — u. * zuLetzt von P.
Bosch in AA. SS. Boll. 8. Aug. U. p. 378
-389.
Erl.-Sehr.: Bischuf Altmann vun Pasgau im In-
vestiturstreit, — in Gorres, hi.stor.polit. Bl.
XX. p. 257 ff. p. 333 ff.
Strunck, M.t Westphalia sancta ed. Oiefers.
Paderb. 1854. I. p. ll.^-UT.
iSttilz, Jod., das I.eben des Bischufs Altmonn
von Passau, — in Denkschriften d. k. Akad.
Histor.-philos. Klasge. l^.iS. IV. 1. p. 219 ff.
(auch besondera daraut abgedruckt Wien 1853.
Fol. 1 Thlr. 14 Sgr.
Wiedemann, Th., Altmann Bischof v. Pas-
sau nach scincm Lebcn uad Wirken dargc-
stellt. Augsb. l.S.'.l. 8». 18 Sgr.
Vita s. Altonis fundatoris mona-
sterii s. Altouis {Altomiinster in
Oberhayern, 760) auctore Othlono
monacho S. Emmerammi Ratisb.
Vor Verlegung de» Klosters nacli Altorf (1047
verfasst.
A^isg,: vielleicht die, welche gedruckt ist
' in AA. SS. Bolland. 9. Febr. II. p. 359-
361. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
III. 2. p. 217-220.
Vgl. Othlo.
Vita s. Alvei presbyteri et abba-
tis in provincia Cenomanensi (f
postoGO) auctore anonymo suppari.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoU. 11. Septb.
III. p. 807-809.
De s. Alveo abbate Camotensi (f cca.
960) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 279-285.
De s. Alvera virgine Limolii apud Petro-
corios in Gallia (saec. III. ex.) in kk. SS.
Boll. 24. Aug. VI. p. 836.
~ De s. Alypio episcopo Tagastensi in
Africa (f cca. 430) Boschii comment. histo-
ricus in AA. SS. Bolland. 15. Aug. III. p.
201-208.
De ss. Alypio, Eubioto, Paulo etc. mar-
tyribus apud Graecos in AA. SS. BoU. 27.
Mai. VI. p. 680.
De s. Ama virgine Jovis Villae in Cam-
pania Gallicana (saec. VI.) Perieri .sylloge
in AA. SS. BoU. 24. Septbr. VI. p. 691.
Vita s. Amabilis presbyteri Rico-
magi in Arvernia (saec. V.)
Ausg.: ex ms. latino et impresso Gallico
in AA. SS. Boll. 11. Jun. II. p. 466-469.
— Translatio et miracula ibid. p.
469-472.
Erl.-Schr.: Faydit, la vie de s. Amable, cur6
de Rioin en Au\-ergne, trad. du latfn, avec
des notes et des dclaircissemens sur rhiatoire
d'AuverKne. Paris 1702. 12mo.
Acta b. Amadei confessorisexord.
s. Francisci (f 1482) Mediolani in
Insubria, auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 10. Aug.
II. p. 572-606, c. Cuperi comment. praevio
ibid. p. 562-572 {mit Portruit).
Vita s. Amalbergae viduae Lobiis
et Binchii in Belgio (saec. Vll.)
Ausg.: in AA. SS. BoII. 10. Jul. III. p.
69. 70, c. SoIIerii commentar. praevio ihid.
p. 63-69.
Vita s. Amalbergae virginis Gan-
davi, Tamisiae et Maternae in Bel-
ffio (f a. 772) auctore fortasse T h e o-
dorico abbate Trudonopoli-
tano (f 1107.)
Handschr. : D o u a i , Stadtbibl. mbr. sec.
XU. fol. No. 791.— St. Omer, Stadtbibl.
mbr. sec. XUI. fol. No. 716. Tom. VU. —
AMANDUS
595
Paris, k. Bibl. sec, Xni. Bigot 5296 A.
10. 11. Suppl. lat. sec. XI. No. 854.
Aueg.: ' in AA. SS. BoU. 10. Jul. III. p.
90-102. — ^ed. Surius, vit. SS. 8. Jul. —
Inrentlo, elevatio et translatio s. corporis
Tamisiae ad coenobium Blandiniense iuxta
Gandavum tempore Balduini Ferrei in AA.
SS. BoU. 10. Jul. III. p. 103. 104. — Ml-
racula ibid. p. 105-112. — - Tomellus seu sermo
domini Radbodi sanctae Traiectensis ec-
clesiae episcopi (f 917) de vita et meritis
paradoxae virginis Amelbergae, — ■ ' ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. lU. 2.
p. 241-243. — » wiederholt in AA. SS. Boll.
10. Jul. III. p. 88-90.
Erl.-Schr.: De s. Amalberga virg. et de Kodino
eius fratre monacho Casinensi ap. Mabillon
1. c. p. 240-244.
Sollerins, commentiiiiiis praevius in AA.
SS. B. 1. c. p. 72-88.
Vita s. Amandi confessoris, disci-
puli s. Sori iraperfecta.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 481.
Vita s. Amandi episcopi Traie-
ctensis (a. 647—649 f 661 vel 676
vel 684) auctore Aquitano anonymo :
,Beatus Amandus.'
Av^g. : ex ras. du Chesnii in AA. SS.
Boll. 6. Febr. I. p. 854. 855. — Vita aila
eiusdem scripta a Baudemundo mo-
nacho Elnonensi cca. 680 (Zuverlassig)
i ex 2 mss. et Surio I. p. 907 in AA. SS.
Boll. 6. Febr. I. p. 848-854. — * wiederhoU
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II.
p. 710-719. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 532. — Vita tertia eiusdem auctore
Philippo Harvengio de Eleemosyna
(t post 1180) abbate Bonae-Spei ord. Prae-
monstr. ^ in Philippi operib. ed. Nicol.
Chamart. Duaci 1621. fol. p. 707-745. —
» in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p. 857-873.
— Vita quarta eiusdem auctore Herigero,
a b b a t e Lobiensi — ' in Herigeri gesta episc.
Leod. (s.d.) — *in AA. SS. Boll. 6. Febr.
I. p. 855-857. — Vita quinta eiusdem auctore
Justo archipresby tero (ante 1128) —
Uebers,: gallice, ed. abbas Fayditius. Paris
1702. 12mo — Vita sexta eiusdem metrica
auctore Milone monacho Elnonensi (f
871). Libri 4. Versibus hexametris. (Eine
Jrele Bearbeitung der Vila s. A-i auct, Bau-
demundo.) — ' ex mss. Antverp. et Elno-
nensi in AA. SS. Boll. 6. Febr. 1. p. 873-
888 ed. Henschen. — *ap. Mabillon, AA.
88. o. s. Ben. saec. H. p. 719-732.
Erl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 79.
— De elevatione corporis s. Amandi
sermo Milonis monachi Elnonensis. —
Ausy. : ' ex 3 mss. collatis c. editione Phil.
ab Eleemosyna in AA. SS. BoUand. 6. Febr.
I. p. 891-894. — » in Phil. Harvengi operib.
Paris. et Duaci 1621. fol.
— De secunda elevatione corporis
s. Amandi episcopi Traiectensis facta in
monasterio Elnonensi, — ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. IV. 1. p. 62-68 (nur
eine Erweiterung der Abliandlung ad Vlt.
s. Amandi saec. II.)
— De testamentoet reliquiis s. Amandi
episc. Traiectensis ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 735-738.
— De translatione corporis s. Araan-
di episc. Traiect. eiusque ordinatione et de-
dicatione templi sermo Milonis monachi
Elnonensis. — Ausg.: 'ex 3mss. in AA. SS.
BoU. 6. Febr. L p. 889-891. — *in Phil.
Harvengi operib. Paris. et Duaci 1621. fol.
— Elogium sive Vitae summarium s.
Amandi Traiect. episc. — Au^sg.: ex vet.
cod. ap. Labbe, bibl. nova II. p. 345.
— Epitome historiae translationis et
elevationis corporis s. Amandi auctore ano-
nymo. — Ausg.: ex Surio et mss. in AA.
SS. Boll. 6. Febr. I. p. 896. 897.
— Historia rairaculorum s. Amandi
auctore Gisleberto Elnonensi (tl095.)
— Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 413. — Ausg. : ' inter Philippi abbatis
Bonae-Spei opera. Duaci 1621. — *in AA.
SS. BoU. 6. Febr. I. p. 895-900. — » hier-
aus ap. Ghesquiere, AA. SS. Belgii V. p.
272. — * excerpta ap, Mabillon , AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 732-734.
— Historia miraculorum s. Amandi
corpore per Bragbantura delato, auctore
forte Guntero monacho Elnonensi. —
Ausg.: ex iisd. mss. et operibus Philippi
ab El. in AA. SS. BoUand. 6. Febr. I. p.
900-902.
— Historia mulieris suspensae ad vitam
revocatae descripta a Marsilia abba-
tissa Rotomagensi. — Ausg.: in AA. SS.
Boll. 6. Febr. I. p. 902. 903.
— Hymnus antiquus in s. Amandum
ep. Traiect. — Ausg. : in AA. SS. Bolland.
6. Febr. I. p. 903. — Hymnus alius ibid,
p. 903.
Erl.-Schr. Hensclieu, G., commentarius prae-
vius jhid. p. 815-848. Wichtig! Vgl. p. 962.
Rettberg, Deutschlands Kirctiengescli. I.
p. 554.
Acta s. Amandi , Lucii , Alexandri,
Audaldi in Gallia prope Narbonam
honoratorum martyrum apocrypha.
Ausg. : in AA. SS. 6oIland. 6. Juu. 1. p.
630-632.
De s. Amando comite et ss. Lucio, Le-
ontio et Luciano Gisalbae in Italia Heu-
schenius in AA. SS. BoUand. 6. April I. p.
547-548.
De s. Amando episcopo Burdegalensi in
Aquitania (saec. V.) Heuschenii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 18. Jun. 111.
p. 587. 588.
De 88. Amando et Domnoleno Gimeliaci
38*
596
AMANTIUS AMBROaiUS
in Petragoricis (saec. VI.) Henschenii syl-
loge hi.itorica in AA. SS. Boll. 25. Jun. V.
p. 78.
Vita s. AmantilRuthenensisepiscopi
auctore Fortunato Venantio
presbytero.
Ausg.i ' ed. Surius, vit. SS. 4. Novbr.,
unvollsi&ndig. — * ganz ap. Labbe, bibl.
nova mss. II. p. 474-481. — * wiederholt in
F-i oper. ed. A. Luchi. Romae 1787. 4".
n. p. 96-112.
De s. Amantio episcopo Comi ia Italia
alpestri (f cca. 446) Henschenii disquis. in
AA. SS. Boll. 8. Apr. I. p. 747.
De s. Amantio episcopo Tricastino in
Gallia (saec. V.) in AA. SS. BoU. 6. Febr.
I. Append. p. 962.
De ss. Amantio, Lucio, Alexandro etr.
martyribus Nivedunensibus in AA. SS. Boll.
6. Jun. I. p. 628.
De s. Amantio martyre Cl.iromonte in
Gallia in AA. SS. Boll. 7. Febr. II. p. 9.
De s. Amantio presbytero Tiferni in Um-
bria (f 600) StiUingii sylloge in AA. SS.
Boll. 26. Septbr. VU. p. 274-276.
Vita s. Amasii episcopi Teanensis
in Italia (f post 850.)
Ausg.'. ex actis eccles. Teanensis in AA.
SS. Boll. 23. Janr. II. p. 484-486.
Uebers.: italienisch ed. P. Regius episc.
Viceaquensis, Vitae SS. regni Neapolitani. II.
TT-i. A j." 1 abbatls Habendensis,
Vita s. Amati ^ fundatoris monast.
Montis s. Romarici {Remiremont ad
Mosellara, f a. 628) auctore ano-
nymo suppari.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 13. Septbr.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
II. p. 129-135. — » coll. et ex mss. in AA.
SS. BoU. 13. Sept. IV. p. 103-108.
Jlrl.-Schr.: Perier, cotnmentar. praevius ibid.
p. 95-102.
Vgl. Vita s. Adelphi ) auctore eo-
„ ,, Romarici ) dem.
Vita s. Amati episcopi Nuscl in
regno Neapolitano (f 1193) auctore
Felice Renda.
Ausg,: ex gemina edit. inter se collata
in AA. SS. Boll, 31. Aug. VL p. 723-728. —
Vlla altera auctore Francisco de Ponte
ibid. p. 844-847,
Erl.-Schr: Stilting, comment. praevius ibid. p.
701-72Si.
Vita s. Amati episcopi Senonensis
(f 690) Broyli in Flandria occiden-
tali, auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Duchesne, hist. P>anc. scr. I.
p. 678. — »ex ms. in AA. SS. BoUand.
13. Sept. IV. p. 128-131. — Appendix
de translationibus etc. ibid. p. 131-133. —
Auszug ap, Bouquct, rec. UI, p. 608.
lirl.-Schr.: T comment. prai!\ius tn AA. S.S.
I. c. p. 120 128.
Vita b. Amati Saiudeciensis (11200)
auctore Seba.^^tiano Serico ex
agro Ariminiensi (cca. 1518.)
Ausg. : ex autographo in AA. SS. Boll.
8. Mai. I. p. 348-354.
Uebers.: italienisch per Jacopo Antonio.
Arimini 1599 et 1609.
De s. Amatore abbate Amorbacensi, vid.
De s. Amore vel Amatore.
De ss. Amatore presbytero, Petro et Lu-
dovico martyribus Cordubensibus (f a. 855)
m AA. SS. BoU. 30. April. III. p. 806.
Vita s. Amatoris episcopi Antissio-
dorensis iu Gallia (f 318) auctore
Stephano Africano presbytero.
Ausg.: ex plurib. mss. In AA. SS. Boll.
1. Mai. I. p. 52-60.
Acta s. Amatoris eremitaeinCadur-
censi Galliae provincia (saec. I. aut
III, forsan V. exeunt.)
Ausg. : ex schedis posthuniis Odonis Gissey
S. J. in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 24.
25, c. Cuperi commentar. praevio ibid. p.
16-24.
Vita s. Ambrosii Autperti abbatis in
monasterio s. Vincentii ad Vultur-
num in Benevento (f 778). Ex
chrouico eiusd. monasterii.
Ausg.: 'in AA. SS. BoU. 19. Jul. IV. p.
649-651 cum Cuperi comment. praevio ibid.
p. 646-649. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. III. 2. p. 262-265.
Vita s. Ambrosii episcopi Cadur-
censis in pago Bituricensi ad Er-
nonem fluvium defuncti (f cca. 770).
Ausg. : ap. Labbe, bibl. nova II. p. 346.
— Vlta alia prolixiori et simpliciori stylo,
' ibid. p. 347-349. — > ex mss. m AA. SS.
Boll. 16. Oct. VII. 2. p. 1046-1050, c. Van-
heckii comment. praevio ibid. p. 1031-1046.
Vita s. Ambrosii IVIediolanensis ar-
chiepiscopi (1397) auctorePaulino
Mediolani presbytero (flor. 422.)
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 4. April. 11.
p. 526 sq. — ' in den nieisten Ausgaben der
Werke des Ambrosius (z. B. Basil. 1516.
3 vol. fol. , am besten in A-i opp. stud. et
lab. monacborum ord. s. Bened. [Jac. du
Frische u. Nic. Le Nourry]. Paris. 1686.
2 vol. fol.) — » ap. Gallandi, bibl, patrum
IX. p. 23.
Erl.-Schr.: Bfilir, Qescb. der rcimiscb. Literatur.
Suppl.-Band. 2. Abthell. p. 142-163.
B6bringer, d. Kirche Cbristi und ibre Zeu-
gen. Ziirich 1845. I. 8. Ambrosius p. 1-98.
AMBROSIUS — AMON
597
De anno et die mortis d. Ambrosli episc. Me-
diol. exercitatio in AA. SS. Boll. April I. p.
XXXVIII-XLI.
Hermant, Godef., la vie de s. Ambroise, ar-
chevc^que de Milan. Paris 1678. 40.
Rudelbach, A. U., christl. Biographie. Le-
bensbeschreibungen der Zeugen der christl.
Kirehe als Bruchstiicke zur Geschichte der-
selben. Leipzig 1850. gr. So. I. 2 Thlr. 16 Sgr.
Vita b. Ambrosii Sansedonii ordin.
praedicat. Senis in Tuscia (f 1287),
quam conscripserunt Gisbertus
Alexandrinus, Recuperatus
de Petramala Aretinus, Aldo-
brandinus Paparonus, Oldra-
dus Bis-Dominus, Senenses ord.
praed. de mandato Honorii IV pont.
max. (saec. XIII. XIV.)
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 20. Mart.
III. p. 181-201. — Miracula ibid. p. 201
-210. — Summarium virtutum et mira-
cula, edita a fr. Recuperato Aretino, ex
ms. ibid. p. 210-241. — Gloria posthu-
m a ex monumentis a Julio episc. Grossetano
collectis ibid. p. 241-251.
Erl.-Schr.: Quetifet Echard, de scriptor. ord.
praed. I. p. 403.
Vita b. Ambrosii Senensis = Vita b.
Ambrosii Sansedonii.
De s. Ambrosio centurione Ferentini in
Campania Italiae sub Diocletiano in AA.
SS. BoU. 16. Aug. III. p. 290.
De s. Ambrosio diacono Alexandriae in
Aegypto (f cca. 400) in AA. SS. Bolland.
17. Mart. II. p. 513.
De s. Ambrosio episcopo Santonis in
Gallia (saec. V. init.) Stiltingii sylloge hi-
stor.-critica in AA. SS. BoU. 28. Aug. VI.
p. 212.
De s. Ambrosio episcopo Senonensi in
Gallia (t ante 470) in AA. SS. Bolland.
3. Sept. I. p. 660.
De s. Ambrosiniano episcopo et mar-
tyre, patrono paroeciae Fontanensis prope
Divionem in Burgundia Stiltingii sylloge hi-
stor.-critica in AA. SS. Boll. 1. Sept. I. p.
207-208.
Acta b. Amedei ducis Sabaudiae
(t 1472).
Ausg.: ex Gallico Samuelis Guichenon
lat. in AA. SS. Boll. .30. Mart. III. p. 874
-878. — Virtutes et miracula ex italico
Petr. Franc. Maleti can. reg. cougreg. Later.
ibid. lat. p. 878-890. — Appendix ex mss.
ibid. p. 891-896.
De s. Ameltrude virgine Gemeticae in
territorio Rotomageusi in Gallia (saec. VII.
VIII.) in AA. SS. BoU. 30. Aug. VI. p. 620.
Vita s. Amici et Amelii (f cca. 773)
pro niartyribus cultorum Mortariae
in ducatu Mediolanensi.
Die Heiligkeit der beiden Freunde wie die
Wahrheit der an sie gekntipften hisfor. Begeben-
heiten hat vor den kritischen Untersuchungen Ber-
thod's nicht bestehen konnen.
Handschr.: St. Omer, Stadtbibl. mbr
4». sec. XIII. No. 776. — Rom, bibl. Val
licell. T. XXI. fol. 181. u. H. 48. fol. 160
Erl.-Schr.: Berthod, sylloge critica de ss. Amico
et Amelio in AA. SS. BoU. 12. Oct. VI. p.
p. 124-126.
Vita s. Amici monachi Casinensis
(t cca. 1045) auctore Bernardo
eiusdem loci monacho.
Ausg.: ex ms. Casin. ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 767-771.
De s. Ammona in Thebaide abbate (f
cca. 400) in AA. SS. BoU. 26. Janr. 11. p.
722. 723.
De ss. Ammone, Aemiiiano, Lassa et 41
aliis martyribus Membressae in Africa in
AA. SS. BoU. 9. Febr. H. p. 293.
De ss. Ammone diacono et 40 virginibus
martyribus Heracleae in Thracia sub Li-
cinio in AA. SS. BoIIand. 1. Sept. I. p.
156. 157.
De ss. Ammone, Jona, Sammono etc. mar-
tyribus in AA. SS. BoU. 14. Febr. H. p.
747.
De ss. Ammone martyre et forsan lectore
Nicomediae m AA. SS. BoU. 12. Sept. IV.
p. 12.
De ss. Ammone, Ptolomaeo, Ingene etc.
(f 249) martyribus Alexandriae in Aegypto
Papebrochii commentar. histor. in AA.. SS.
BoU. 1. Jun. L p. 31-32.
Vita s. Ammonis Aegyptii in Nitria
(t cca. 350) auctore Palladio.
Ausg. : ex historia Lausiaca ap. Roswey-
dum c. 8. in AA. SS. BoU. 4. Octb. II. p.
421-422, c. Byei commentar. praevio ihid.
p. 413-420.
De s. Ammonio episc. Dertonensi in AA.
SS. BoU. 19. Janr. II. p. 226.
De ss. Ammonio, Fausto, Serapione, Pio
etc. martyribus Alexandriae in Aegypto
Stiltingii sylloge critica in AA. SS. BoU.
8. Sept. III. p. 206-208.
De b. Amnichado monacho Fuldensi (f
1043. 30. Janr.) • ap. MabiUon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. VL 1. p. 471. 472. — »in
AA. SS. BoU. 30. Janr. II. p. 1055.
De s. Amone episcopo TuIIi Leucorum
in Gallia (post med. saec. IV.) van Heckii
sylloge critica et hist. in AA. SS. BoUand.
23. Oct. X. p. 48-50.
Vita s. Amonis episcopi Tullensis
(saec. IV.) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 24. Oct. X. p.
911. 912. — Inventio cryptae s. Amonis
ibid. p. 912-915.
598
AMOR — ANASTASIUS
Ert.-Schr.: v. de Buck, de ss. Amone, Alcha,
Celsino ete. episcopis TuUensibus in Gallia
(sacc. IV. V.) ibid. p. 908-911.
De .s. Amore vel Amatore abbate Amor-
bacensi primo in Franconia (f a. 767 vol
777) Cuperi comnient. hi.st.-criticu8 in AA.
SS. JBoll. 17. Aug. III. p. 460-475.
Vita s. Amoris confessoris, culti
in monasterio Belisiensi in territorio
Leodiensi (sec. IX) auctore ut vide-
tur Egeberto.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoU. 8. Oct,
IV. p. 343-347. — Vita brevior auctore ano-
nymo ignotae fidei ac aetatis ibicl. p. 347-
348, c. Suyskenii comment. praevio ibid.
p. 335-342.
De s. Amos propheta Thecue in Palae-
stina Mi AA, SS. Boll. 31. Mart. III. p. 899,
Vita s. Ampelii ereraitae Genuae
in Liguria (saec. V.) auctore mo-
naclio OUvetano.
Ausg.: ex ms. Genuensi in AA. SS. BoU.
14. Mai, III. p. 364-369.
De s, Ampelio episcopo Mediolani (-1-672)
in AA, SS. BoU. 8. Jul. U. p. 580.
De ss. Amphiano, Victore et aliis 14mar-
tyribus Afris in AA. SS, Boll. 2. April. I.
p. 66.
De s, Amulwino abbate Lobiensi et epi-
scopo Lobiis et Binchii in Belgio (saec.
VJII.) in AA. SS. Boll. 7. Febr. II. p. 82.
De s, Anacleto pontiflce Romano mar-
tyre a. 95 SoUerii coramentarius in AA,
SS. Boll. 13. Jul. III. p. 479-481.
De ss. Ananla et Codrato martyribus apuS
Graecos in AA. SS. Bolland. 9. Jun. II.
p. 171.
Acta s. Ananiae apostoli Damasci
et martyris (saec. L)
Ausg.: ex ms. graeco latine in AA. SS.
Boll. 25. Janr, IL p. 613-615. Vgl. p. 1151.
Acta s. Ananiae presbyteri , Petri
clavigeri et VII militum martyrum
sub Diocletiano.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 25. Febr. Ul.
p. 492-495, c. BoUandi commeut. praevio
ibid. p. 490-492.
De ss. Anano et Mario, via Appia. Mi-
litibus IX via Cornelia martjribus Roma-
nis in AA, SS. HoU. 16. Janr. II. p, 3,
De ss. Anastasia, Philippo, Satumiuo etc.
martyribus in AA. SS. Boll. 29. Jul. VH.
p. 38.
Vita s. Anastasiae patriciae in Ae-
gypto (t a. alH.)
Augg. : ex menaei.s Graecorum magnis in
AA. SS. Boll. 10. Mart. II, p. 41. 42. —
Translallo s. Anastasiae a. 1053. auctore
Gotschalco raonacho Beuedictoburano
' ed. Meichelbeck in chronico Benedicto-
buran. p. 43-72. — * wiederholt ap. Pertz,
mon. scr. IX, p. 224-229.
Acta s. Anastasii martyris Salonae
in Dalmatia cca, a. 304 auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7, Sept. lU. p.
22-24, c. Stiltingii comment. praevio ibid.
p. 19-22.
Vita s. Anastasii monachi et ere-
mitae (f l()<s(j) auetore Galterio.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. .s. Ben.
saec. VI, 2. p. 488-493. — 'wiederholt in AA.
SS. BoII. 16, Oct. VII. -2. p. 1136-1140, c.
comment. praevio ibirJ. p. 1125-1136.
Acta s. Anastasii Persae et LXX
sociorum martyrum in As.syria.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 22. Janr. IL p.
426-432. Vgl. p, 422-425. — Eadem acta
ex graeco ms. latiue reddita ibid. p. 432-
436. — Mlraciila s. A-i auotore anonyrao,
teste oeulato ibld. p. 436-440. Vgl. p. 1145.
De s. Anastasio abbate et novcm mo-
nachis Suppentoniuc (f cca. 560) ' m AA.
SS. BoII. 11. Janr. L p. 701. 702. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p.
247 (ex Gregorii M. dial. I. 8.)
De ss. Anastasio cormiculario, Theopista
uxore, Esode ete. martyribus Camerini in
Umbria in AA. SS. Boll. ll.Mai. II. p. 613.
De s. Anastasio episcopo Brixiensi in
Italia (t cca. 609) Henschenii commentar.
historicus m AA, SS. BoU, 20. Mai. V. p,
*226, *227.
De s. Anastasio episcopo Interamnae in
Umbria Italiae (saec. VI. VII.) Sollerii com-
mentar. in AA. SS. BoII. 17. Aug, III. .p.
457-460.
De s. Anastasio episcopo Papiensi in
Italia (f 680) Henschenii sylloge historica
in AA, SS. Boll. 30. .Mai. VII. p. 270.
De ss. Anastasio et LXXIII sociis itemque
Sergio monacho martyribus in Hispania in
AA. SS. Boll. 23. Janr. U. p. 457.
De ss. Anastasio, Jucundo, Ralite, Petro,
Floro, Tile, Floriano, Tatia martyribus
Sirmiensibus in AA. SS. BoU. 8. Janr. I.
p, 470.
De s. Anastasio martyre Sirmii in AA.
SS. Boll. 6. Janr. 1. p, 324.
De s. Anastasio martyre Solonae in Dal-
matia subAureliauoCupcri .sylloge historica-
critica in AA. SS. B.iii. 21. Aug. IV. p,
407-409.
De ss. Anastasio presbytero, Ampodo,
Placido etc. martyribus Siculis In AA. SS.
Boll. 11. Oct. V. p. 497-502.
De 8s. Anastasio presbytero, Felice mo-
ANASTASIUS — ANDREAS
599
nacho et Digna virgine martyribns Cor-
dubae a. 853 in AA. SS. Boll. 14. Jun. II.
p. 973.
De s. Anastasio presbytero monacho Si-
naita in Arabia et s. Auastasio patriarcha
Antiochiae in Syria (f cca. 600) in AA. SS.
BoII. 21. April. II. p. 850-854 auctore Hen-
schenio.
De 8. Anastasio I Romano pontifice (f
402) Henschenii commentarius in AA. SS.
Boll. 27. April. HI. p. 491-493.
De s. Anastasio Senonensi archiepiscopo
(t cca. 900) in AA. SS. Bolland. 7. Janr, I.
p. 389.
De Anastasio Strigoniensi in Hungaria
archiepiscopo (f 1007. 12. Novb.) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. VI. 1. p. 72-75.
De s. Anastasone Leucadiae in mari
lonio m AA. SS. Boll. 18. Mai. IV. p. 184.
Vita s. Anatalonis episcopi Medio-
lanensis in Insubria (f cca. 61) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. et editione Muratorii in
AA. SS. BoU. 25. Sept. VII. p. 21-22, c.
Suyskenii comment. praevio ibid. p. 10-21.
Acta s. Anatholiae virginis et Au-
dacis mart. apud Veterem Thoram
in dioec. Reatina Italiae sub Decio.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 9. Jul. H. p. 676-
681. — Inventio corporum ibid. p. 681-
682. — Cf. SoUerii comment. praev. ibid.
p. 671-676.
Transl. s. Anatolii episoopi Cadur-
censis in oppido s. Michaelis ad
Mosam (f cca. 500) et miracula.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 21. Oct. IX. p.
311-318 c. Buckii commentar. praevio p.
309-311.
Vita s. Anatolii episcopi Constan-
tinopolitani (1458) auctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. ex ms. in AA. SS.
BoU. 3. Jul. I. p, 659-666. Cf. Pinii com-
ment. praevius ibid. p. 651-659.
Vita s. Anatolii episcopi Salinis in
Burgundia auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 3. Febr. I. p.
358. 359. — Alia vlla ibid. p. 359. 360. i5f.
comment. praev. p. 355.
De ss. Anatolio Ammone, Statiano etc.
martyribus in AA. SS. BoU. 7. Febr. H.
p. 13.
De s. Anatolio episcopo eiusque deces-
sore s. Eusebio Laodiceae in Syria (saec.
III.) SoUerii commentar. historicus in AA.
SS. BoU. 3. Jul. L p. 642-644.
De s. Angadrisma abbatissa BeUovacensi
(f cca. 698) ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 1063-1064.
Vita s. Andeoli subdiaconi mar-
tyris in territorio Galliae Vivariensi
(a. 207.)
Ausg.: ' ap. Franc. Bosquet, historiae
ecclesiae GaUicanae II. p. 91. — ^vneder-
holt in AA. SS. BoU. 1. Mai. I. p. 35-40.
Vgl. p. 755 u. Vn. p. 525.
Acta s. Andochii presbyteri, Thyrsi
diaconi et Felicis martyrum apud
Sidolocum in territorio Augusto-
dunensi in Gallia sub Caracalla,
auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. Divion. in AA. SS. BoU.
24. Septbr. VI. p. 675-777. Cf Suyskenu
comment. praevius ibid. p. 663-675.
De b. Andrea abbate congregationis Val-
lumbrosanae in Hetruria (f 1097) comment.
histor. in AA. SS. BoU. 10. Mart. U. p.
48-51.
De b. Andrea abbate monasterii Elno-
nensis AmandopoH in Belgio (cca. 693) Hen-
schenii corament. historicus in AA. SS. BoU.
6. Febr. I. p. 903. 904.
De ss. Andrea , Eliano et Alaboso mar-
tyribus Maxulitanis in AA. SS. BoUand.
22. Jul. V. p. 237.
De s. Andrea episcopo Cretensi et con-
fessore (f cca. 720) Papebrochii syUoge
histor. in AA. SS. BoU. 4. Jul. II. p. 42-47.
De s. Andrea episcopo Florentino in
Etruria (saec. V.) Henschenii commentar.
historicus in AA. SS. BoU. 26. Febr. HI.
p. 661. 662.
De s. Andrea episcopo Trevirensl (f
cca. 236) in AA. SS. BoUand. 13. Jam-. I.
p. 766.
De s. Andrea et Aponio martyribus Beth-
lehemi in Judaea (f a. 41) in AA. SS.
BoU. 10. Febr. IL p. 379.
De ss. Andrea et Probo mart. in AA.
SS. BoU. 9. Jul. II. p. 698.
De b. Andrea Hispellate presb. ord. mi-
norum in Umbria (f 1264) Papebrochii com-
mentarius histor. in AA. SS. BoU. 3. Jun.
I. p. 364-370.
De b. Andrea Mutinensi ord. minor. s.
Francisci (f 1455) Papebrochius in AA. SS.
BoU. 22. Mai. VII. p. 841.
De b. Andrea puero a Judaeis trucidato
in vaUe Oenana prope Oenipontum in co-
mitatu TyroHensi a. 1462 Pinii commentar.
historicus in AA. SS. BoU. 12. Jul. III. p.
462-469. — Mlracula recentiora ibid. p. 469.
470.
Vita s. Andreae abbatis Casalis
Benedicti.
Hundschr.: Paris, k. Eibl. R^s. St.
Germ. paq. 97. No. 4, 8. sec. X.
600
ANDREAS — ANGELELMU8
Auag.: ap. d'Achery, spicil. 11. p. 518-620
(ed. 2a. m. p. 462-464.)
Acta b. AndreaeChii martyrisCon-
stantinopoli sub Turcis a. 1465 a
Georgio Trapezuntio Romae
scripta.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. Sanct. 29. Mai.
— *wiederholt in AA. SS. Boll. 29. Mai.
VII. p. 185-188 c. Papebrochii commentar.
p. 184.
Acta s. Andreae confessoris prope
Faesulas in Etruria (saec. IX. fin.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p.
541-548, c. Cuperi commentar. praevio p.
539-541.
Vita s. Andreae Corsini episcopi
Faesulani ord. Carmel. (| 1373)
auctore PetroAndrea deCasta-
neis (cca. 1460),
Ausg. : ' ed. notisque illustravit Domi-
nicus a Jesu in Acta canonizationis s. An-
dreae. — ' hieraiis loiederholt in AA. SS.
Boll. 30. Janr. II. p. 1064-1072. — Alla vHa
incerto auctore, ex ms. Vallis-Rubeae cum
Surio collata ibid. p. 1073-1077.
Erl-Schr.: D e s. A ndr ea »6)d. p. 1061-1064 (tera-
pus sedis et obitus; acta; A— ae antiqua ve-
neratio; canonizatio.)
Suffragia in canonizatione s. Andreae Cor-
sini Carmelitanl episc. Fesulani. Romae 1629.
80.
Venturius, Frauc, r. Andreae Corsini ord.
Carraelit. episcopi ' Faesulani vita. Romae
1629. 40.
Martyr. s. Andreae Cretensis, dicti
in Crisi, martyris Constantinopoli
sub Constantino Copronymo a. 767.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. Boll.
17. Oct. VIII. p. 135-149, c. Carpentieri
comment. praevio ibid. p. 124-135.
Vita b. Andreae de Galleranis Senis
in Hetruria (f 12t)l) per supparis
aevi scriptorem.
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 19. Mart.
III. p. 52-57 c. comraent. praevio p. 49-52.
Acta s. Andreae, Johannis, Petri et
Antonii martyrum in Africa cca.
a. 90U.
Ausg.: ex graeco lat. in AA. SS. Boll.
23. Sept. VI. p. 650. 651.
Vita b. Andreae ordinis eremitarum
s. Augustini Monte Regali in con-
finiis Umbriae et Aprutii (f 1479).
Ausg. : ex Italico Sanctii Ricetelli in AA.
SS. Boll. 18. April. II. p. 612-016.
Acta b. Andreae Pischeriensis ord.
praed. in Valle Tellina (f 1480).
Ex Italico Lactantii Guarinoni ord.
praed.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p.
627-630 ed. Papebroch.
Vita s. Andreae Sali Constanti-
nopoli (cca. sec. X. med.) auctore
Nicephoro sancti coufessario.
Ausg. : graece et latine interpr. Janningo
in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. Corollar. p.
4*-lll*. c. eiusdem comment. praevio ibid.
p. l*-4*.
Acta s. Andreae tribuni ac soci-
orum martyrum in Cilicia sub Maxi-
miano Metaphrastae adscripta.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 19. Aug. —
'wiederholt in AA. SS. Boll. 19. Aug. III.
p. 723-726 c. Pinii comment. praevio p. 720
-723.
Acta s. Andronici et Athanasiae
confessorum (sec. V.) Ex menaeis.
Ausg. : gr. et lat. in AA. SS. Boll. 9. Oct.
IV. p. 998-1001 c. Buei commentario. C/.
Auctarium ad AA. SS. tom. V. Octbr.
p. 46.
De s. Andronico et Junia a s. Paulo
memoratis (saec. I.) Henschen in AA. SS.
Boll. 17. Mai. IV. p. 4.
De s. Anecto martyre Caesareae in Cap-
padocia sub Diocletiano in AA. SS. Boll.
27. Jun. V. p. 256.
De s. Aneso, Felice, Diodoto etc. mar-
tyribus Afris in AA. SS. Boll. 31. Mart.
IIL p. 906.
De s. Angadrisma abbatissa Bellovaci in
Gallia Belgica (f cca. 695) Goorii sylloge
de gestis et cultu in AA. SS. Boll. 14. Oct.
VI. p. 538-544.
De s. Angela Bohemica virgine ut volunt
Carmelitana Papebrochii coramentarius cri-
tic.us in AA. SS. BoII. 6. Jul. II. p. 350-
356. — VKa ex impressis Speculi Carme-
litani part. 4. p. 535 ibid. p. 356-359.
Vita b. Angelae deFulginio (f 1309)
auctore Arnaldo ordinis s. Fran-
cisci.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Janr. I. p.
186-234.
Erl.-Schr.i Blancone, J. , vie de b. Angela ile
Follgno. Paris 1604.
De b. Angela eiusque vita Ubertini de Ca-
sali et Max. Sandaei iudicia in AA. SS. I. c.
p. 231.
B. Angelae dc Fulgineo vlsiones et instru-
ctiones, rec. et annot. instr. Lammertz.Colon.
1851. lL'rao.
Der h. AngrOn v. Foligno (ieflchte uud Un-
terweisungcn. In deut«ch. Bearb. hrsg. mlt
Anmerk. v. I>ammprt7.. Cdln 1861. 12mo.
De s. Angelelmo episcopo Auti.s8iodori in
Gallia (sacc. IX.) in AA. SS. Boll. 7. Jul.
II. p. 520. — Elogium ex hist. episcop.
Autissiodorens. ap. Labbe, bibl. nova I. p.
462 ibid. 520. 521.
ANGELUS — ANICETUS
601
Vita b. Angeli a Furcio ord. ere-
mitar. s. Augustini, Guasti Amonii
in Aprutio (f 1327) auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll, 6. Febr. I. p.
928-931. — Hymnus in eundem ibid. p.
927.
Vita s. Angeli Carmelitae martyris
(f 1220) auctore Enoch patri-
archa Hierosolymitano.
Ausg. : * Panormi 1527. — ' cnm Pape-
brochii observatt. In AA. SS. Boll. 5. Mai.
n. p. 801-835. — *ed. Thom. Bellorosius.
Bononiae 1691. 4". — Vi(a alia brevior, for-
sitan etiam antiquior et sincerior in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 835-839. — Appendix
ad vitam ibid. p. 839-842. — Miracula et
beneficia ex depositionibus iuratorum testium
a. 1625, latine reddita ibid. p. 64-95. VgL
p. 798 u. VII. p. 602.
Erl.-Hckr.: Fabricius, bibl. med. et intimae
latinitatis. Lib. V. p. 307.
Papebroch, commentatio in AA. SS. Boll.
I. c. p. 56.
Vaticinia de chri.stianae reip. afflictione, ac
dein consolatione, Turcici imperii incremen-
tis etc. Exarata in vita s. Angeli Hierosoly-
mitani etc. Scripta a. 1227 ab oculato teste
Enoch patriarcha . . . illustrata opera Danie-
lis a Virgine Maria. Rruxellae lOGS. 80.
Miracula b. Angeli Clareni ex or-
dine minorum s. Francisci, paupe-
rum eremitarum alias Clarenorum
in Italia praefecti (f 1337 vel 1348)
auctore Philippo eius familiari.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Jun. II. p.
1100-1102 c. Papebrochii comment. praevio
p. 1091-1100.
De b. Angelo martyre ord. Camaldulensis
Massacii in Italia (f 1458) in AA. SS. Boll.
8. Mai. II. p. 356. 357.
De b. Angelina virgine ord. s. Clarae
Spoleti in Umbria (f 1450) in AA. SS. Boll.
29. Jun. V. p. 530.
Vita s. Angelranni abbatis Centu-
lensis in Pontivo (i 1045. 9. Decb.)
auctore Hariulfo abbate.
Ausg. : ex Hariulfi chronico (ap. d'Achery,
spicil. IV.) ap. Mabillon, AA, SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 495-508.
Vita s. Angilberti abbatis Centulen-
sis (t 814) auctore Anschero
abbate Centulensi sive S. Richarii
(1110). Libri 3.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 123-130. — C/. AA. SS.
Boll. 18. Febr. — Vita alia eiusdem auctore
Hariulpho abbate. [Handschr.: Ami-
ens, Stadtb. chart. sec. XVI. fol. No. 349.
— St. Omer, Stadtb. chart. sec. XVI. fol.
No. 746.] ' ex libro 2. chronici (ap. d'Achery
spicileg. IV.) ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 108-122. — »m AA.
SS. Boll. 18. Febr. HL p. 98-101. — ffll-
racula s. Angilberti abbatis Centulensis
auctore Anschero abbate. Libri 3 *ap.
Mabillon, AA. SS. L c. p. 130-145. — »fra-
gmentum in AA. SS. L c. p. 101. 102. —
Scrlpfuui s. Angilberti abbatis Centulensis
ibid. p. 102-105.
Erl.-Schr.: Bahr, Geschichte der romisch. Lite-
ratur. Supplementb. Carlsruhe 1836. 80.1. Ab-
theil. p. 89.
BoIIand, commentar. praeviHs in AA. SS. 1.
c. p. 88-98.
Mabillon, elogium historicum s. Angilberti,
1. c. p. 91-108.
Migne, curs. patrologiae XCIX. p. 849-854
gibt Angilberts Gedichte aus Froben^s Atisg. des
Alcuin, Duchesne u. Mabillon gesammelt.
Pertz, mon. scr. II. p. 391.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 99-lO.S.
Vgl. Angilbertus.
Vita s. Aniani episcopi Aurelia-
nensis auctore anonymo.
Ausg. : ^ ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
I. p. 521. — * fragmentum ap. Bouquet,
rec. I. p. 645,
De s. Aniano episcopo Alexandrino (f
cca. 86) in AA. SS. Boll. 25. ApriL HI.
p. 358.
De s. Aniano episcopo Vesontione in
Gallia (f cca. 370) Stiltingii comment. in
AA. SS. BolL 5. Sept. II. p. 533. 534.
Martyrium s. Aniceti comitis, Pho-
tini ac plurium aliorum Nicomediae
a. 305. Compendium. Auctore ano-
nymo.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. Bolland.
12. Aug. II. p. 707-709, c. Pinii comment.
praevio p. 705-707.
De s. Aniceto pontifice Romano et mar-
tyre (a. 153) in AA. SS. BolL 17. April. U.
p. 477. 478.
Erl.-Schr.: Altaemps, J. A. dux ab, vita s.
Aniceti papae et martyris. Romae 1617. 40.
M. Portrait.
Vita s. Aninae thaumaturgi anachoretae
in Euphratensi ditione in'AA. SS. Bolland.
16. Mart.. H. p. 431. 432.
De s. Anna matre Deiparae Cuperi com-
mentarius historicus in AA. SS. Boll. 26. Jul.
VI. p. 233-261 {mit Abbildungen). — Mi-
racula antiquiora collecta a Petro Dor-
lando Cartusiano , ex ms. Colon. ibid. p.
261-279. — Miracula authentica quae
in Britannia minori contigerunt, excerpta
sunt ex libello gallico, quem anonymus
Jesuita a. 1664 edidit, ibid. p. 279-288. —
Miracula alia ex variis auctoribus col-
lecta ibid. p. 288-297. — Legenda sctis-
sime matrone anne genetricis v'gis matvis:
et hiesu cristi avie. In fine: Impressum
Lyptzk per M. Lotter 1497. 4*. ; wiederholt
Ibid. 1498. 4».; 1502. 4».; 1515. 4».
602
ANNA — AN8ARICUS
De s. Anna prophetissa Hierosol. (saec.
I. init.) Limpeni sylloge historica m AA.
SS. Boll. 1. Sept. I. p. 96-99.
De s. Anna vidua et filio Johanne apud
Graecos in AA. SS. Bolland. 13. Jun. II.
p. 686.
De s. Anna vipgine in Leucate promon-
torio Epiri aut Bithjniae (f cca. 918) in
AA. SS. Boll. 23. Jul. V. p. 486-488.
Vita Annae ducissae Silesiae (f
1265), filiae regis Bohemiae et con-
iugis ducis Henrici.
Ausg. : ap. Stenzel , scr. rer. Siles. II. p.
127-130. — Alia relacio ' ap. Hoifmann,
Monatsschrift von und fiir Schlesien. Jahrg.
1829. p. 242. — =• ap. Stenzel I. c. p. 130
-132.
Acta s. Annemundi alias Dalfini
episcopi Lugdunensis mart. in terri-
torio Cabillonensi in Gallia (f cca.
659) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 28. Sept.
VII. p. 1^4,-1^1. — Translatio et mira-
cula ibid. p. 747. Cj. Perrieri commentar.
praevius p. 720-744.
De V. Annone abbate Micianensi et Ge-
metjcensi (f 973. 7. Janr.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 360-362.
De s. Annone episcopo Veronensi in
Italia (f cca. 780) Henschenius in AA. SS.
BoU. 23. Mai V. p. 256.
Vita s. Annonis archiepiscopi Co-
loniensis (f 1075) auctore monacho
Sigebergensi.
,Anno kunnte keinen schlechtern Biographen
flnden.' Giesebrecht, Gesch. d. Kaiseizeilll. 538.
— Geschrieben im Jahre 1105.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 463. 464.
Ausg.: ' ap. Surium, vit. SS. 4. Decbr.
VI. p. 699 (ed. H. VI. p. 783 ; edit. Colon.
a. 1617. 4. Decb. p. 128-158.). Verstummelt
u. verdndert. — * die erste vollstdndige Aus-
gabe ed. Koepke ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 465-514. Mit wertvoUen Anmerkungen.
Incerti poetae Teuto-
nici rhythmus de s. Annone {ge-
wdhnlich das Annolied genannt.)
Nach Lach mann, Seiigen u. ."ia}?. p. 112 u. Bez-
zenberger um 1IS3 vcrfasst. welche Ansicht wol
niemand mohr theilt. Nach Hoffmanii, Fundgrub.
I, 251 altcr als die Kaiserchronik, nach Roth zwi-
schen 1106-1125 ge.schrieben. Holtzmann, der das
Gedicht in d. Jahr 1080 getzt, halt LambertUK
Hersfe Jdensis (der iin Siegbuitrer Kloster eine
Zeit lanp lebte) fiir den Verfasser. — B. Vulca-
nlus, de lilteris et lingua Getarnm .live Gothorum.
Lugd. Bat. 1597 gab durch Mittheilung einiger Verse
die erste Kunde von dieseni Gedicht. —
Handschr.: verloren.
Ausg.: ' edid. Martinus Opitius primus ex
mbr, vet. et animadv. illustravit. Dantisci
1639. 8". p. 78. — *wiederholt in Opitzen's
Wcrken. Breslau 1690. — * daraus ap.
Schilter, thesaur. II. und — * in Bodmers
Ausg. der opitzischen Gedichte. Ziirich 1745.
p. 155. — * Text u. Uebersetzung von Hege-
wisch in Eggers' deutsch. Magazin. 1791. 2.
p. 10-75 u. 336-375. — «der Lobgcsang auf
den h. Anno in d. altdeutsch. Grundsprache
des 11. Jahrh. u. mit einer Einl. , Uebers.
u. Anmerkungen brsg. von G. A. F. Gold-
mann. Leipz. u. Altenburg 1816. 8". {Im
Buchhandel vergriffen.) — ' Gedicht u. Ueber-
tragung des altdeutschen Annoliedes. Got-
tingen 1832. 8*. — ' Maere von sente Annen
erzebiscove ci Kolne bi Rine. Von neuem
hrsg. von H. E. Bezzenberger. Quedlinb. u.
Leipz. 1848. (Bibl. der deutschen National-
Literat. XXV.) gr. 8«. — » Leben des heil.
Anno, Erzbischofes von Kciln. Deiitsches Ge-
dicht des 12. Jahrh. nach der opitzischen
Handschr. genau hrsg., iibers. und erlaut.
von K. Koth. Miinchen 1848. 8». 1 Thlr.
Erl.-Schr.: Herder, samratliche Werke XX. p.
178-192 (Atisg. v. 1830.) JSespricht den Wert.
Iloltzmann, der Dichter des Anuoliedes in
Pfeiffer's Germania. Stuttpart 1857. 2. Jahrg.
p. 1-48. Trefflicher Aiifsatz.
Kurtz, Geschichte d. deutsch. Literat. p. 250.
Massmann, das Lohlicd auf d. heil. Anno,
— in Kaiserchroiiik III. p. 263 278.
Translatio s. Annonis
archiepiscopi Coloniensis a. 1183
auctore monacho Sigebergensi.
Geschrieben zwischen 1185-1187.
Ausg. : ed. Kopke ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 514-518.
Erl.-Schr.: Ennen, die kolner ErzbischSfe unt.
den sachsischen u. frankischen Kaisern, —
im Feullleton der ,K61nischen Zeitung.' De-
zemb. 1860.
Floto, de s. Annoue. Berolini 1847. 8 0.
Janssen in Annalen des histor. Vereins f.
d. Niederrhein. Koln 18.55. I. p. 89-92.
Lacomblet, die Sigel des Erzbischofs Anno
II von Koln, — in dessen Arch. f. d. Gesch.
A. Niederrheins. 1861. III. 2. Heft.
Krebs, A. J., Heinrichs IV Entfiihrung von
Kaiserswertli nach Koln durch Erzbischof
Anno II, zugleich ein Beitrag zum Leben
Auno's, — in Annalen ides histor. Vereins f.
d. Niederrhein. 1857. IL p. .311-355,
Mooyer, Fr., Anno II der Hellige, Erzb. von
Koln, seine GeschlechtsverhSltn. ii. seine
geistlichen Stiftnngen — in Zeitschr. f. west-
fal. Gesch. u. Alterthumsk. hrsg. v. Meyer
u. Erhardt. VIL p. 39. Munsfer 18,56.
Miiller, A., Anno II der Heillge, Erzb. von
Koln und dreimaliger Reichsv<;rwe8er von
Deutschland 1056-1075. Sein Leben, s. Wirken
u.seineZeit. Leipz. 1858. gr.8o. iThlr. 20Sgr.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 2G9.
Vgl. Necrolopium Sigebcrgense.
Annuntiationis 8. Mariae virginis et in-
carnationis tilii Dei sacra memoria in AA.
SS. Boll. 25. Mart. III. p. 534-540.
Vita 8. Ansarici episcopi Suessione
in Gallia (saec. VII. med.) mendis
conspersa, auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 5. Sept.
II. p. 545-549 c. Stiltingii comment p. 543.
ANSBALDUS — ANSELMUS
603
De s. Ansbaldo abbate Prumiensi V. (f
886. 12. Jul.) ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 2. p. 467-469. — " SoUerii
sylloge histor. in AA. SS. Boll. 12. Jul. m.
p. 308. 309.
Vita s. Ansberti episcopi Rotho-
magensis (1695) auctore Aigrado
seu Algrado: ,Venerando et omni/
Ist interpolirt oder voneinem jiingern Verfansser.
Eandschr.: Havre, Stadtb. mbr. sec. XL
fol. No. 1. — St Omer, Stadtb. mbr. sec.
X. 4». No. 764. — Paris, k. Bibl. XL
Colb. No. 2627. 12, — St. Germ. sec. XH,
No. 497. — Rouen, livre dlvoire (Haenel
p. 434. No. 21) sec. XH.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 9. Febr.
— » in AA. SS. Boll. 9. Febr. H. p. 347-
356; c/. p. 896. — » ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. H. p. 1048-1062. — Aus-
zug ' ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I. p.
681. — *ap. Bouquet, rec. HL p. 616. —
Genealogia s. Ansberti {Handschr.: Paris,
k. Bibl. St. Germ. mbr. sec. XH. fol. No.
440. f. 1. — sec. Xn. No. 6184. 3.) ap.
Pertz, mon. IL p. 308.
Erl. - Sckr. : H e n s c h e n , commentar. praevius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 342-346.
Vita s. Anscharii = Vita s. Anskarii.
Vita s. Ansegisi abbatis Fontanellen-
sis et Luxoviensis (f 833) auctore
chronographo Fontanellensi eius ae-
quali.
Ausg. : ' ap. Dachery, spicileg. HI. p.
232 (ed. 2a. H. p. 278-283). — » cum not.
P. Boschii in AA. SS. Bolland. 20. Jul. V.
p. 92-100. — » ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 630-643.
Erl.-ScJir.: Boschius, comment. praevius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 90-92.
Vita s. Anselmi abbatis Nonantu-
lani in Italia primi, auctore monacho
Nonantulano anonymo eiusdem ae-
tatis. 750-804.
Nicht ohne Wert fiir Aistulfs u. Desider's Ge-
schlchte.
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra U. —
» m AA. SS. BoU. 3. Mart. I. p. 900. 901.,
nur Bruchstdcke. — *ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. IV. 1. p. 3-12. — * ap.
Muratori, script. rer. Ital. I. 2. p. 189. —
Vgl. Sylloge historica in AA. SS. BoU.
1. c. p. 265.
Vita s. Anselmi archiepisoopi Can-
tuariensis (f 1109), libri II, auctore
Eadmero eius discipulo (f 1124).
Handschr.: Dijon, Un.-Bibi. sec. XII.
4». No. 392. — Kopenhagen, k. Bibl.
hist. eccl. sec. XII. mbr. fol. (bibl. Gottorp.)
No. 182. — St. Omer, Stadtb. mbr. sec.
XIIL fol. No. 716. Tom. V. — Paris, Ar-
senalbibl. mbr. sec. XII. theol. No. 477.
in fine.
Au^g.: ^ als fratris Edineri Angli de
vita D. Ans. arch. Cant. lib. II nunquam
antehac editi. Antverpiae 1551. 12mo. —
* wiederholt im Anhang zu Anselmi opera
omnia per Joh. Piccardum. Colon. 1612;
»Paris. 1630; *ed. Gerberon. Paris. 1675;
*Paris. 1721. fol. — • ed. Surius, vit, SS.
21. April. — ' ed. Henschen in AA. SS.
Boll. 21. April. II. p. 866-893. — «fragment.
ap Bouquet, rec. XIV. p. 122-125. — Vita
alia ex historia Novorum in Anglia eiusdem
Eadmeri. Libri 4 in AA. SS. BoUand.
21. April. IL p. 893-952. — Eadmeri
librorum de vita s. Anselmi quae desunt
in editis ap. Wliarton, Anglia sacra II. p.
181-183. — Vita alia authore Johanne
Sarisburiensi episcopo Carnotensi (f
1180) [ex Eadmero contracta in gratiam
Thomae qui eam Alexandro Hl offerre at-
que Anselmum sanctis ut adscriberetur
commendatum volebat] ap. Wharton 1. c.
II. p. 153-176. — Bulia Alexandri VI papae
super canouisatione Anselmi Cantuar. ar-
chiepiscopi ' ap. Labbe, concil. XIII. p.
1476. — ' ap. Hardouin, concil. IX. p. 1552.
— »ap. Wharton 1. c. 11. p. 177. — Carmen
de s. Anselmi miraculis auctore (fortasse)
Eadmero, ap. Martene, coll. ampl. VI. p.
983-987. — Guilelmus Cestriensis (f 1140) :
Carmen in laudem s. Anselmi archiepiscopi
Cantuariensis , ap. Baluze, miscell. Lucae
1764. IV. p. 15. — Eiusdem epicedion in
obitum s. Anselmi ap. Baluze, miscell. IV.
p. 16.
Erl.-Schr.: Bohringer, d. Kirche Christi u. ihre
Zeugen. Ziirich 1849. II. 1. Anselm v. K. p.
229-435.
Croset-Mouchet,J., Saint-Anselme (d'Aoste)
archeveque de Contorbery. Histoire de sa vie
et de son temps. Tournai, Casterman 1861.
80. 4fr. 50 c. 528 pag.
Frank, G. F., Anselm von Canterbury. TCi-
bingen 1842. gr. 8o.
Hasse, F. R., Anselm von Canterburv. Leip-
zig 1843. 52. 2 Bde. 8o. 4 Thlr. 15 Sgr.
Raineri, Andr., istoria panegyrica di s. An-
selmo. Modena 1693-1706. 4 vols. 40.
Remusat, Ch. de, St. .A.nselme de Cantor-
bery, tableau de la vie monastique. Paris
1853. 80. — iibers. von C. Wiirzbach. Re-
gensburg 1854. 8o. i Thr. 15 Sgr.
Veder, G. R. , dissert. de Anselmo Cantua-
riensi. Lugd. Batav. 1832. gr. 8o. 174 ppg.
Wright, Th., bibliographia Britannica literar.
II. p. 49-65 ilber Anselm; II. p. 80 84 iiber
Eadmer.
Vita s. Anseimi episcopi Lucensis
auctore Bardone presbytero —
1086.
Anselm war einer der eifrig.sten AnhSngcr Gre-
gors VU.
Mandschr. : ap. Pertz, scr. XII. p. 12.
Ausg. : ' ed. L. Vvaddingus, comraentar.
illustr. Acced. eiusd. s. viri opuscula. Romae
1657. kl. 4". Sehr selten. — *in Gretseri
oper. VI. p. 468-486. — » ap. Tengnagel,
vet. monumenta adv. schismaticos. Ingolst.
1612. 4». p, 86-126 ohne Namen des Verf. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI.
604
ANSELMUS - AN8KARIUS
2. p. 471-486. — » ap. Pertz, mon. Germ.
scr. XII. p. 1-35 ed. R. Wilmana [sitgleich
darin Ex epistola Anselmi ad Wibertum p.
3-5; Ex Ansclmi libro contra eos qui dicunt
regali potestati Christi ecclesiam subiacere
p. 5-9; Vita Anselmi p. 13-35J. — Vita alia
auctore domestico presbytero in AA. SS.
Boll. 18. Mart. II. p. 649-663, c. comment.
praevio p. 647 .«q. — Vita alia auctore Ran-
gerio. [Die von Donizo, vita Mathildis
II, 3 erwahnte metrische Lehensbeschreibung
von Anselm, wichtig fUr die Geschichte des
11. Jahrh., unirde von Villanueva im Kloster
8. Maria de RipoU in Catalonien tcieder in
einer Sandschr. aufgejunden, ist aber seit-
dem spurlos verschtcunden; vgl. Pertz' Arch.
VII. 463.] 40 Verse in Donizonis vita Math.
ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 666.
De s. Anselmo Maeonensi Polymartii in
Italia in AA. SS. Bolland. 24. April. ni.
p. 316.
Vita s. Ansfridi seu Aufridi, vid. Alpertus.
Vita s. Ansgarii = Vita s. Anskarii.
De s. Ansilione monacho Latiniaci in
dioec. Parisiensi (sec. VII.) Byei sylloge in
AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 652.
Vita .s. Anskarii archiepiscopi Ham-
maburgensis et Bremensis, septen-
trionalium regionum apostoli (f 865)
a Rimberto et alio discipulo An-
skarii conscripta (post 876.)
Ausg. : ' ed. Phil. Caesar in Triapostolatus
septentrionis (vita Willehadi, Anscharii et
Rimberti). Coloniae 1642. 8». — Die Noten
desselben hat Fabricius unederholt in Memor.
Hamburg. Hamb. 1710. 8«. — » ed. Petr.
Lambecius in Orig. Hamburg. 1652. 4*. (ed.
2da. cur. Fabricio. 1706. fol. p. 28. 45.) —
» in AA. SS. Bolland. 3. Febr. L p. 408-427.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
IV. 2. p. 78-114. — ^unt. d. Tit.: S. An-
scharii primi Hamburg. archiep. vita ....
una oratione prosa ante annos minimum
808 scripta per Rimbertum .... altera ora-
tione metrica ante a. 606 scripta per Gual-
donem Corb. Necnon prioris vitae versio
vetus Svecica quam dedit a. a. saltem 287
S. Nicolaus Lincopiens. episc. Una cum
Petri Lambecii annot. ed. Claud. Arrhenius
(Oemhjelm). Holmiae 1677. 4". Lambecius''
Text mit schtnedisch. Uebersetz. aus d.. 14.
Jahrh. — * uiederholt in Arrhenius' Hi-
storia Sueonum. Holmiae 1689. — ' ap.
Staphorst, hamburg. Kirch.-Gesch. I. 1. p.
79. Ijamhh Text mit flilchtigen Ijesarten
aut d. Bolland. — • ap. Laugebek, script.
rer. Dan. I. p. 427-405. Qe'ehrler Commen-
ta/r ist beigegeben. — * lat. et suecice ap.
Fant, script. rer. Suecic. II. p. 175-258. —
" ed. C. F. Dahlmann ap. Pertz, mon. II.
p. 683-725 (am besten, leidet aber an einigen
chronologischen Bestimmungen.) — " ap. Du-
chesne, script. hist. Franc. HI. p. 396-409
fragmentum.
Uehers.: deutsch von M. Laurent (Ge-
schichtschr. d. deutsch. Vorzeit. IX. Jahrh.
8. Bd.) Berlin 1856. 8". — eine andere unt.
d. Tit.: St. Ansgar, Leben St. Willehads
und Rembert, Leben St. Ansgars. Aus d.
Latein. von C. Misegaes. Brcmen 1826. 8».
ddnisch: Ansgars levnct af Rembert, udg.
af C. S. Ley. Kjobenhavn 1837. 8«. —
Ansgars levnet, udg. af L. C. Miiller, ibid.
1842. 8«.
altschwedisch: auctore Nicolao Linco-
piensi episcopo (saec. XIV.) ed. Cl. Arrhe-
nius u. ed. Fant in ihren ohen angefuhrten
Ausgaben.
Vita s. Anskarii metrica auctore
Gualdone ' monacho Corbeiae
veteris (cca. 1070.)
Ist nur oine Paraphrase der vorhergehenden
Vita.
Ausg.: Mn AA. SS. Bolland. 3. Febr. L
p. 427. Vgl. p. 959. — *ed. Lambecius,
orig. Hamburg. I. p. 243 (ed. nova p. 80),
— » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
IV. 2. p. 115-120. — *ap. Staphorst, hamb.
Kirchengesch. I. 1. p. 133. — » ap. Lange-
bek, scr. rer. Dan. I. p. 562-621. — • zu-
sammen mit d. vorhergehenden Vita Anskarii
ed. Arrhenius. Holmiae 1677. 4«. p. 156.
Erl.-Schr.: Bah'r, Gesch. der romiuch. Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 234-537.
Bohringer, d. Kirche Christi u. ihre Zeugen
1849. gr. 80. II. 1. Ansgar. p. 170-228.
Chronologia vitae Anscharianae (t. e. eorum
quae aevo s. Anscharii circa res Danicas et
septentr. acciderunt) ap. Langebek 1. c. I.
p. 41)6-561.
Dahlmann, Geschichte von Diinemark I. p.
38 fF.
Fabrlcius, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib.
VII. p. 317.
Henschen, G., commentarius praevius in AA.
SS. Boll. 3. Febr. I. p. 391-408 (Hamburgi
erectus a s. A — o archiepiscopatus; niagni-
tudo provinciae ; Bremensis episcopatus Ham-
burgeosi unitus; stabilita chronologia s. A— i;
acta 8. A — i conscripta; elogia de eo vario-
rum; s. A — i cultus, templa; Torholtanacella;
an Flandri ab co conversi; patria A-i; rc-
ges Daniae aevo A — i, confusi ap. scriptt.
danicos; emendiita successio regura Daniac;
acta postrema Heriolti; viri apostolici in con-
ver.«ione Danorum; .Sueones conversi; Birca
emporium; legatio A— i ad aquilonares po-
pulos elc.)
Histoire littdraire de la France V. p. 277 sq.
Klippel, Lcbcnsbeschreibung d. Erzbischofs
Ansgar. Bremen 1843. 8«. [bitdet lugleich dtn
2. Bd. von K'k .Historische Forschungen u.
Darstellungen.')
Kraft, J. C, narratio do Ansgario aquilona-
rium gentium apostoli. Hamburgi 1840. 4».
(Proor.) Auch in dessen: Klcinc .Schulschrif-
ten. Neuc Folge. Hainburg IS13. p. 98 sq.
Krummacher, Fr. A., .St. .Ansgar, die alte
Zcit und dic ncue Zeit. Zur Ge«ch. dcr
christl. Kirche. der 'Wuuder und Reliquien,
Bnmcii 18iiH. ho. i Thlr.
Kruse, E. Chr.. Sl. Anschar. Altona 1823. 80 .
1 Thlr. 10 Sgr.
Lappenbcrg, ilb. d. Lcbensbeschrelbung d.
Erzbincb. Anskar, — i« Schmidts Zeitsctiritt
fUr Geschichfswissenschaft V. p. 535 552.
Legendae vetcrum septem de ». Anschurio
AN80VINUS — ANTHUSA
605
i ap. Langebek 1. c. I. p. 621-642. — * wie-
derholt ap. Fant, scr. rer. Suec. II. p. 260-270.
Ohne Wert.
Mohlmann, Lebcn u. Charakter d. Erzbisch.
Ansgarius. — ap. M6hln>ann, hlstor, Aufsatze.
1844. p. 19.
MUnter, Kirchengesch. v. Danemark u. Nor-
wegen I. p. 260) sq.
Neander, Denkwiirdigkeiten HI. 2. Stiick.
p. 125.
Observationes praeviae ap. Mabillon 1. c.
p. 75-78.
Reuterdahl, H., Ansgarius od. d. Anfangs-
punkt des Christenthums in Schweden. Aus
d. Schwed. iibersetzt von E. Th. Mayerhoff.
Berlin 18.37. 8o. {bildet zugkich einen Abschnill
von JR^s schwedisch. Kirchengesch. u. ist auch
eimeln gedruckl.)
Volkening. B., Leben des Ansgarius, des
Apostels dcs Nordens. Biekfeld 1852. 8».
Wattenbach. Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 134. 135. 253.
Zeitsehrift f. hamburgische Geschichte II.
p. 317 ff. u. p. 641.
Vita s. Ansovini confessoris et
episcopi Camerinensis inPiceniUm-
briaeqiie confiniis (cca. 840) auctore
Egino monacho.
Ausg. : in AA. SS. Bolland. 13. Mart. II.
p. 322-327.
De V. Ansteo abbate St. Arnulfi (f 960),
ubi de Adalberone I episc. Mettensi , ap.
Mabillou, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
285-287.
Yita s. Anstrudis abbatissae Lau-
dunensis in Gailia (f 685) auctore
anonymo fere contemporaneo.
Ausg.: ^ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. il. p. 976-984 ex ms. — * wiederholt
in AA. SS. Boll. 17. Octb. VIU. p. 111-
117. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
615.
Erl.-Schr.: J. v. Heck, commentarius praevius
in AA. SS. BoU. 1. c. p. 108-110.
Acta s. Ansueri monachi {al. abba-
tis) et sociorum Raceburgi in Saxo-
nia inferiore martyrum a. 1066 au-
ctore anonymo.
Au.sg. : ' m AA. SS. Boll. 15. Jul. IV. p.
104-108. — *ap. Langebek, scr. rer. Dan.
III. p. 581-592.
Erl.-Sckr.: Cuper, commentar. praevius in AA.
SS. 1. c. p. 97-104.
De 8. Ansuero ct aliis monachis, ubi dc s.
Johanne Megalopolitano episcopo. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2.
p. 154-156.
Legenda de s.- A— o ex Passionali (.lacobi
de Vorag.) Lubek 1497 (niederdeiUsch) ap.
Langebek 1. c. IH. p. 5ij2-600.
De s. Ansurio sive Isauro et Vimarasio
Auriensibus episcopis etc. (saec. X.) in AA.
SS. Boll. 26. Janr. II. p. 751. 752.
De s. Antero papa et martyre (236) in
AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p. 127.
Vita s. Anthelmi episcopi Beili-
censis in Gallia (f 1177) auctore
coaevo et familiari.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 26. Jun. V. p.
227-238. — » ap. Bouquet, rec. XIV. p. 428
Bruchstiick. — Historia elevati corporis
ex Gallico latine edita Bruxellis, ibid. p.
238-245. — Append. de reciprocis inter
episcopum et ordinis Carthusiani generalem
officiis, ex Guichenono ibid. p. 245. 246.
De s. Antheone martyre Laodieeae in
Phrygia in AA. SS. Boll. 14. Jun. II. p.
797.
Acta s. Anthimi episcopi Nicome-
diae et martyris a. 302 cum uni-
versa gregis multitudine.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 27. April. in.
p. 483-486 collata c. editis a Lipomano.
— ^Ad-Xrjaig rou hv ayioig nuTQos 'AyS^ifiov
^niaxonov Niy.our]diiccs ibid. UI. append. p.
LX-LXIII.
Acta s. Anthimi presbyteri, Maximi,
Bassi et Fabii martyrum Via Sa-
laria in Sabinis sub Diocletiano.
Ausg,: ex 8 mss. in AA. SS. Boll. 11.
Mai. IL p. 616-619.
De s. Anthimo episcopo Interamnate et
Spoletino in Umbria (f cca. 176) Hen-
schenii comment. historicusm AA. SS. Boll.
21. Febr. III. p. 236. 237.
De s. Anthimo, Marciano, Tiano eic. mar-
tyribus in via Flaminia in AA. SS. Boll.
14. Febr. II. p. 746.
De s. Anthimo presbytero et Stephano
apud Graecos notitia in AA. SS. Boll. 7.
Jun. II. p. 35.
De s. Anthione apud Graecos in AA. SS.
Boll. 26. Jun. V. p. 176.
De s. Antholiano martyre Claromonte in
Gallia (f cca. 255) Bollandi comment. hi-
storicus in AA. SS. BoII. 6. Febr. L p. 768
-770.
De s. Anthusa et 12 famulis martyribus
in AA. SS. Boll. 22. Febr. III. p. 287.
De s. Anthusa martyre in AA. SS. Boll.
27. Aug. VL p. 22.
De s. Anthusa virgine, filia Constantini
Copronymi imperatoris, sanctimoniali Con-
stantinopoli (saec. VIH.) in AA. SS. Boll.
17. April. II. p. 492.
Acta s. Anthusae solitariae, item
s. Athanasii episcopi ac duorum s.
Anthusae servorum sub Valeriano
Tarsi in Cilicia auctore Laurentio
monacho Rutiensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p.
502-504 graece et lat. interpr. Pinio, c. eius-
dem comment. praevio p. 499-501.
Elogium s, Anthusae virginis Con-
stantinopoli sub Constantino Copro-
nymo, auctore anonymo.
606
ANTIDIUS — ANTONnrS
Ausg.: graece et lat. »n AA. SS. BoU.
27. Jul. VI. p. 448-460 c. Pinii comment.
pr. p. 447.
Vita s. Antidii episcopi Vesontio-
nensis in Burgundia (f cca. 411).
Epitome ex breviario Bisuntino a.
1590 edito.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p.
41. 42. — Alia acta maiora, sed ob fa-
bulas iis iusertas suspecta if/id. p. 41-47.
— Appendix de cultu eius Ulissipone in
Lusitania ibid. p. 47.
De s. Antilia virgine ac fort« martyre
Aretii in Tuscia in AA. SS. BoII. 25. Septb.
Vn. p. 162-166.
De s. Antiocho episcopo Lugd. in Gallia
(saec. IV.) Buei sylloge historica in AA.
SS. Boll. 15. Oct. Vn. 1. p. 17-18.
De s. Antiocho et Cyriaco martyribus
Sebaste in Armenia sub Diocletiano in AA.
SS. BoII. 15. Jul. IV. p. 25.
De s. Antiocho, Mario, Dagiono etc. mar-
tyribus Alexandrinis in AA. SS. Boll. 14.
Jul. m. p. 649.
Martyrium s. Antipae martyris,
episcopi Pergami in Asia (a. 92).
Amg.: ex ms. Graeco interprete Franc.
Zino in AA. SS. Boll.^11. April. II. p. 4.
5. — MaQTVQiov Tov ayiov 'Avrina TiQog
/uias (idojy 'AnQilkiojy ly JltQyafiM t^s
'Ackcg ex ms. Vatic. ibid. p. 965. 966.
De s. Antipatro episcopo Bostrensi in
Arabia in AA. SS. BoII. 14. Jun. II. p. 685.
De s. Antonia martyre Nicomediae in
Bithynia in AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 460.
Vita b. Antonii a Stroncone ordinis
minorum laici Asisii (f 1471) au-
ctore Lud. Jacobillo Fulginate.
Italice.
Ausg.: latine versa in AA. SS. Boll. 7.
Febr. II. p. 147-149.
Vita b. Antonii confessoris ex ord.
eremitarum s. Augustini (f 1494)
Aquilae in Vestinis auctore Carolo
Ciminello eremita Augustiniano.
Auag.: in AA. SS. Boll. 24. Jul. V. p.
825-832. — Miracuja ab eodem Carolo Ci-
minello collecta ilnd. p. 832-84.3. — Alia
inlracula a C. Ciminello aliisque coUecta
ibid. p. 843-847. Cf. Cuperi commentar.
praevius ibid. p. 823-825.
Vita s. Antonii de Padua ord. minor.
8. Francisci (f 1231) auctore ano-
nymo antiquo.
Ausg.: in AA. S8. BoU. 13. Juu. II. p.
705-708. — Vita alia et miracula ab
Italo scriptore collecta in Portugaliae mo-
num. L p. 116-128. — Embolismus ex
Surio et annalibus Waddingi in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 708-718. — De rairaculis
ad canonizationem productis ibid. p. 718-
723. — CoroIIarium de canonizatione
ibid. p. 723. 724. — Legenda alia sen
Liber miraculorum chronicis ordinis olim
inscrtus ibid. p. 724-741 {mit Abbildungen).
— Appendix: de translationibus, de man-
dibula, de reliquiis, de brachii particula
Venctis donata ibid. p. 741-748. — Ana-
lecta de ecclesia Patavii minoribus con-
dita, sacelU Antoniani forma, rerum amissa-
rum patrocinium s. Ant. etc. ibid. p. 748-
780.
Krl.-Schr.: Caccia. Fraiic., antiquo-novum ora-
culum miraculum. Das ist Lebensthat, Kratft
u. Wundonnacht des h. Antonii von Padua
. . . in zwey Tiieil abgetheilt. .Saltzburg 1692.
2 vol. kl. 40.
Conring, Ilenn., animadverRiones in libellum
Germanica lingna, titulo . . Novena s. Antonii
de Padua. Hulmstadii 1675. kl. 4». 52 pag.
Epitome vitae et rairaculorum divi Antonii
. . . dicti Padu.Tiii . . . Per fratres minores con-
vent. ord. s. Franc. ad S. Crucera Viennae.
Viennae 1C60. 8».
Fortunatus a D. Bonaventura, dissertatio de
s. Antonio de Padua. Conimbricae 1830. 8*.
Grazie e miraculi del gran santo di Padova
detto il taumaturgo dall' a. 1666 sino il 1697.
Nuovamente ristampati ad instanzia del . . ,
Parrutia. Mondovi 1699. 8o.
Guyard, J. A., histoire de s. Antoine de Pa-
doue, de l'ordre des fr^res mineurg. Paris
1S60. 80. 482 pag. Mt Portr. 1 Tlilr. 20 Sgr.
Novena s. Antonii de Padua. Das ist kurtzer
Bericht von der Andacbt ... zu der Ehre d.
h. Antonii . . . Nach d. Hannoverschen Exem-
plaren gedrucket zu Helmstadt 1675. k. 40.
23 pag.
(Pasquetti, G.) Grazie e miraculi del gran
santo di Padova, detto . . . dall a. 1666, sino
il 1703... 4. impressione. Padova 1703. 8o.
Sander, A., de claris Antoniis. Lovanii 1627.
40.
Schindler, Adri., miraculura Hispanicum. s.
Antonium Paduanum, feliciter et fructuose
translatum . . . sequitur, in bac altera parte . . .
Exercitium pium Antonianum; continens
preccs matutinas et vespert. . . Schlictinkovy.
1694. 80.
Vicius, epitome vitae et miraculorum divl
Antonii Pad. Lucae lt:.')8. 12 mo.
Vita et rairacula di .s. Antonio di Padova,
con le tigure in rani4. Venetia 1606. 4 0.
Acta s. Antonii eremitae Lucensis
in Italia.
Ausg.: ed. Papebroch ex mss. in AA.
SS. Boll. 27. April. III. p. 477-480.
Vita b. Antonii eremitae ord. s.
Augustini Monticiani in Hetruria
(f post 1300) et miracula.
Ausg : ex ms. in AA. SS. BoU. 30. Apr.
III. p. 832-836.
Vita b. Antonii Lirinensis monachi
auctore E n n o d i o.
Handschr.: London, brit. Mus. Lam-
beth. mbr. sec. X. 4". No. 325. — Midd-
lehill, mbr, 8. XH. 4». No. 1715. Meer-
mann 50. — Paris, k. Bibl. s. XV. No,
ANTONIUS — ANTONINUS
607
2177. — Im Eskurial, mbr. sec. XIII.
D. ni. 22.
Ausg.: in Ennodii opera ed. Sirraondi.
p. 416.
Erl.-Schr.: Pertz' Archiv VII. p. 237.
Vita s. Antonii Magni abbatis in
Thebaide (f a. 856) auct. s. Atha-
nasio episcopo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. Janr. II. p.
120-141. — Apophthegmata et coUa-
tiones aliaque ad vitam s. Antonii perti-
nentia ex Cassiano et vitis Patrum ibid.
p. 141-148. — De translatione I. et
II. reliquiarum s. A-i ibid. p. 148-150. —
Translationis historia ex officiis ord.
Antoniani editis Eomae 1592 ibid. p. 151.
— Eadem historia ex ms. Ultraiectino
ibid. p. 151. 152. — Eadem historia ex
hist. Antoniana Aimari Falconis ibid. p. 152-
156. — Miracula ibid. p. 156-160. —
Ordo s. Antonii ibid. p. 160-162.
Erl.-Schr.: ibid. Die Abhandlung p. 107-120. cf.
p. 1135.
Clarus, L., die Grundziige der christl. Mystik
im Leben des h. Einsiedlers Antonius darge-
gestellt u. erlautert. Miinster 1858. 8».
Hanber, J., der h. Antonius d. Grosse, Ein-
siedler a. d. 3. u. 4. Jahrh. Aiigsburg 1840.
80.
Vita b. Antonii Peregrini Patavii
in Italia (f 1267) auctore Bernar-
dino Scardeonis.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
264-265.
Martyrium b. Antonii Ripolani mar-
tyris ex ord. ff. praedicat. Tuneti
in Africa a. 1460, auctore fratre
Constantio ord. s. Hieronymi.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 29. Aug.
VI. p. 534-537. — Miracula autheutica
ibid. p. 537-541. Cf. Pinii comment. prae-
vius ibid. p. 530-534.
De s. Antonio abbateTuronibus inGallia
in AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 498.
De s. Antonio, Af ra, Cantionella martyri-
bus in Specia in AA. SS. BoU. 14. Jun. 11.
p. 800.
De s. Antonio Caulea patriarcha Con-
stantinopolitano (f a. 895) Bollandi com-
mentarius in AA. SS. BoU. 12. Febr. II.
p. 621. 622. — Oratio in s. Antonium
Nicephori philosophi, edita a Lipo-
mano et Surio wiederh. ibid. p. 622-629.
De s. Antonio episcopo.ut creditur Car-
pentoractensi , Beduiui in comitatu Vinda-
scino (saec. V. fin.) Stiltingii svlloge m AA.
SS. BoU. 13. Septb. IV. p. 81. 82. Cf. Septb.
VIU. p. 772-782.
De b. Antonio Hungaro tertii ordinis s.
Francisci (f 1398) Fulginii in Umbria in
AA. SS. BoU. 13. Mai. lU. p. 251.
De s. Antonio martyre m AA. SS. BoU.
25. Febr. lU. p. 490.
De s. Antonio martyre Romae sub Com-
modo imp. m AA. SS. Boll. 22. Aug. IV.
p. 498.
De s. Antonio, Meruio, Joanne monachis
Romanis (saec. V.) in AA. SS. Boll. 17.
Janr. II. p. 164.
De b. Antonio Pavono ord. praed. , Sa-
viniani iri Pedemontio martyre a. 1374 in
AA. SS. Boll. 9. April, I. p. 853-855.
De V. Antonina raartjre Nicaeae in Bi-
thynia sub Diocletiano in AA. SS. BoU. 1.
Mart. I. p. 26. — Martyrium ex mss.
Cryptae-Ferratae ibid. p. 27. — Alterius
s. Antoninae Nicaenae martyrium ibid.
p. 27. 28.
Vita s. Antonini abbatis Surrenti
in Italia (f cca. 830) auctore Surren-
tino anonymo.
Ausg. : ' ex ms. et A. Caracciolii editione
in AA. SS. BoU. 14. Febr. U. p. 787-794.
— 'wiederhnlt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 417-430. — Alia vita
ex antiq. lectionibus eccles. Surrentinae
editae ab Ant. Caracciolio in AA. SS. BoU.
1. c. p. 794-796. Cf. Bollandi comment.
praevius ibid. p. 783-787.
Vita s. Antonini archiepiscopi Flo-
rentini (f 1459) auctore Francisco
Oastilionensi, sancti domestico.
Ausg.: ex autographo -m AA. SS. Boll.
2. Mai. I. p. 313-325. — Tita altera auctore
Leonardo de Serubertis ord. praed.
(t cca. 1469) ibid. p. 326-335. -- Ana-
lecta ex summario processuum impresso
ibid. p. 335-351. — Gloria posthuma
ibid. p. 351-358. — Translatio s. A-i ibid.
p. 766-771.
£rf.-jScAr.; Papebroch, comment. praevius ibid.
p. 310-312; cf. VII. p. 553-556 (wo A-s Por-
trait u. appendix ex vita italice scripta ab
Euphrosino Lapini) w. p. 681.
Quetif et Echard. script. ord. praedicat.
I. p. 8fi9.
Vgl. Antoninus arch. Florent.
Acta s. Antonini martyrls Apameae
in Syria (saec. II. IV.) auctore ano-
nymo.
Ausg. : ex ms. m AA. SS. BoU. 2. Septb.
I. p. 354-355. — Acla alia ex Vincentii
Benovac. specul. histor. lib. 13. cap. 35
ibid, p. 355-356. — Passio b. Antonini
ap. Labbe, bibl. nova I. p. 685-689.
Erl. Scltr. : 8 1 i 1 1 i n g, comment. praevius m AA.
SS. I. c. p. 310-354.
De s. Antonino martyre apud Graecos in
AA. SS. Boll. 9. Aug. II. p. 413.
De s. Antonino martyre Placentiae in
Italia (saec. III. vel IV.) Sollerii commen-
tarius prodromus ad diem 2. 3. et 30. Se-
608
ANUB — APOLLONroS
pteinbris in AA. SS. BoU. 4. Jul. 11. p. 7-
19 u. 30. Sept. VIII. p. 293.
De 8. Antonino monacho, itera de b.
forsan Nicodcmo ord. s. Basilii monachis
(saec. X. XI.) Hieracii in Calabria in AA.
SS. Boll, 23. Aug. IV. p. 648.
De s. Anub-Bissorio, Heliopoli passo, ss.
Georgio et Basjela uxore etc, raart. in
Aegypto in AA. SS. Boll. 13. Jun. U. p.
679.
De 8. Anub eremita in Aegypto (f cca.
460) Henschenii sjUoge »n AA. SS. BoU.
6. Jun. I. p. 641-643.
De 8. Appelico sive Amphelico martyre
iu Sicilia in AA. SS. Boll. 21. Apr. II. p.
844.
De s. Apelle, Lucio et Clemente episcopis
Smyrnae, Laodiceae et Sardibus (saec. I)
in AA. SS. Boll. 22. April. IH. p. 4.
Vita s. Aphraatis anachoretae in
Syria (saec. IV.) auctore Theo-
doreto episcopo Cyri.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Apr. I. p.
664-667.
De s. Aphrodisio, Agrippa, Sabino etc.
martyribus Alexandrinis in AA. SS. Boll.
13. Mai. III. p. 202.
De s. Aphrodisio, Jocundino et Firmo
martyribus Tarsi in Cilicia in AA. SS.
Boll. 9. Mai. II. p. 363.
De s. Aphrodisio martyre in Cilicia in
AA. SS. Boil. 21. Jun IV. p. 74.
De s. Aphrodisio, Melda, Macrobio etc.
martyribus Scythopoli in AA. SS. Boll. 4.
Mai. I. p. 459.
De s. Aphrodisio, Privato, Giddino etc.
martyribus Tarsi in Cilicia m AA. SS.
Boll. 10. Mai U. p. 557.
Vita s. Apiani monachi Papiae et
Comacii in Italia (^f cca. 800).
Ausg. : ex ms. cardinalis Barberini in
AA. SS. BoU. 4. Mart. I. p. 321-324. —
Sermo encomiasticui ibid. p. 324-326. —
Poema historicum ibid. p. 326.
De 8. Apollinare episcopo Bituricensi in
(lallia (f 611) -Suyskenii sylloge in AA.
SS. Boll. 6. Oct. m. p. 413-415. —Elogium
sancti auctore anouymo monacho San-Sul-
pitiano in suburbano Bituricensi ' ap. Labbe,
bibl. nova H. p. 34. * iciederholt in AA.
SS. 1. c. p. 415-416.
Vita 9. Apoliinaris episcopi Ra-
vennatis (f cca. 75) anctore A g n e 1 1 o
seu Andrea presb. Ravennate.
Ausg.: 'ed. Bacchinius, Agnelli iib. pon-
tificalis sive Vitao pontificum Ravennat. I.
p. 124. — *wiederholt in AA. SS. BoU. 23.
Jul. V. p. 350-352. — Vlta alla auctore
anonymo 'ed. Surius, vit. SS. 23. Jul. Mit
ge&ndertem Stil. — *np. Muratori, scr. rer.
Ital. I. 2. p. 529-545. — Passlo auctore
anonymo ex ms. in AA. SS. BoU. 1. c.
p. 344-350. — Analecta. Pars 1. ibid. p.
352. 353. — iniracula auctore anonymo rao-
nacho ut videtur S. Benigni ibid. p. 353-
358. — Pars 2. Historia inventionis
sec. Xn. ibid. p. 358-368. — Pars 3. Ec-
clesia Classensis et corpus sancti ibid.
qniscens ibid. p. 368. 369. — Pars 4. In-
strumentum translationis s. A-s sub Julio
II papa ibid. p. 369.— Historia tran.s-
lationis ibid. p. 370-374. — Pars 5. Sintne
.s. A-s hodierni exuviae sacrae ad quaedam
loca Germaniae ac Belgii translatae? ibid.
p. 374-385.
Erl.-Schr.: Birlo, J. A.. das Leben u. Wirken
des h. Apollinaris. Boun 1857. 12mo. 5 Sgr.
Pinius, comment. praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 328-344.
Vita s. Apollinaris episcopi Valentiae
Segalaunorum in Gallia (f cca. a.
520) auctore coaevo, forsanEladio
diacono.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 5594.
mbr. sec. XI. inc. 4". fol. 4.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 689-
693. — *ap. Martene, ampl. collect. VI. p.
779. — »m AA. SS. BoU. 5. Oct. III. p. 58-
65. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
404.
Erl.-Schr.: Ghesquierii oomment. praev. in AA.
SS. 1. c. p. 45-58.
Vita s. Apollinaris Syncleticae, quae
Dorotheus dicta (saec. V.) auctore
synchrono apud Metaphrasten.
Ausg.: in AA. SS. Boli. 5. Janr. I. p.
257-261.
De s. Apollo episcopo apud Graecos et
s. AJexio episcopo Bithj^niae in AA. SS.
Boll. 10. Jun. n. p. 276.
De s. Apollone, Protheo, Orione etc. mar-
tyribus Alexandrinis in AA. SS. Boll. 10.
Febr. II. p. .381.
De s. Apolionia virgine martyre Alexan-
driae in Aegypto (a. 249) Bollandi com-
mentar. historicus in AA. SS. Boll. 9. Febr.
II. p. 278-282.
Vita s. Apollonii abbatis in The-
baide (f cca. ?>^)b) auct. Palladio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 25. Janr. II. p.
624-627.
De s. Apollonio, Epbebo, Optato etc. mar-
tyribus Interamnae in Umbria (f cca. 272)
in AA. SS. BolL 14. April. U. p. 211. 212.
De s. Apollonio episcopo Beneventi in
Samnio (saec. IV.) in AA. SS BoU. 8. Jul.
II. p. 579.
De R. Apollonio episcopo Brixiae in In-
subria Italiae (saec. II.) Sollerii commen-
tar. in AA. SS. Boll. 7. Jul. II. p. 453-467.
APOLLONIUS — ARBOGASTUS
609
De s. Apollonio et Euphemio martyribus
in AA. SS. BoU. 1. Mai. L p. 45.
De s. Apollonio, Eugenio et Vitale epi-
scopo ut volunt Ravennate martyribus in
AA. SS. BoU. 23. Jul. V. p. 388.
De p. Apollonio martyre Iconii in Cap-
padocia in AA. SS. Boll. 10. Jul. III. p. 35.
De s. Apollonio presbyt., Grano, Hilario
etc. martyribus Alexandrinis in AA. SS.
BoU. 10. April. I. p. 862.
De s. Apollonio senatore Romano et mar-
tyre in AA. SS. Boll. 18. April. II. p. 539.
540.
Acta s. Apphiani, s. Aedesii mar-
tyris fratris, martyris Caesareae in
Palaestina sub Maximino auctore
Eusebio teste oculato.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 2, Apr. I. p.
59-60.
Vita s. Appiani monachi Caeli-
Aurei apud Ticinum in Italia (saec.
VIII. Nov. 6.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 2. p. 551-556.
Vita s. Apri (s. Evre) Leucorum
urbis episcopi et confessoris (saec.
V. fin.): jBeatissimi viri et ante
omne^
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XII.
fol. No. 5308. Colb. 18. f. 42.
Ausg. : ' ap. Calmet, histoire de Lorraine,
I. preuv. p. 86-106. — * hieraus wiederholt
in AA. SS. BoUand. 15. Sept. V. p. 66-69
mit Weglassung einiger Wunder.
Miracula s. Apri Tullensis episcopi
a monacho S. Apri post 978 scripta.
Man hat bisher vvol mit Unrecht den Adso
Dervensis fiir den Verf. gehalten. Glaubwiirdig
in vieler Beziehung.
Awg.: *ap. Martene, thes. anecd. III. p.
1027. Mehrere Wunder ausgelassen. —
^vollstandig u. besser ap. Calmet, hist. de
Lorraine, 1. preuv. p. 107-126. — *tviederholt
in AA. SS. Boll. 15. Sept. V.. p. 70-79.
— * Fragmente ed. Waitz ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 515-520.
Erl.-Schr.: Martene, thes. anecd. IH. p. 990.
Rivet, bistoire litt^raire VI. p. 4S5.
Suysken, commentar. praevius in AA. 8S.
Boll. 1. c. p. 55-66.
De 8. Aprincia virgine Metis in mona-
sterio s. Clementis in AA. SS. BoU. 22.
Jun. IV. p. 254.
Vita s. Aproniae virginis Tulli in
Lotharingia (saec. V. VI.) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Jul. IV. p.
46. 47 c. Cuperi commentar. praevio p. 45.
De 8. Aproniano Commeutarieusi mar-
tyre Romae via Salaria sub Diocletiano in
AA. SS. Boll. 2. Febr. I. p. 287.
De s. Aprunculo episcopo Lingonensi,
dein Claromontano in Gallia (f cca. 488)
in AA. SS. Boll. 14. Mai. HI. p. 369. Vgl.
p. 684.
De s. Aptadio sive Aptade episcopo Me-
tensi in Gallia Belgica (saec. VIII.) in
AA. SS. Boll. 21. Janr. 11. Append. p.
1145.
De s. Aquila et Hilario martyribus ap.
Graecos in AA. SS. Boll. 14. Jul. III. p.
650.
De s. Aquila et Priscilla coniugibus forte
in Asia minore (f cca. a. 65) Pinii sylloge
hist. in AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p. 534-537.
De s. Aquila praeside martyre apud Grae-
cos in AA. SS. BoU. 20. Mart. III. p. 84.
Acta s. Aquilinae virginis martyris
Bybli in Phoenicia a. 293 auctore
antiquo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoU. 13.
Jun. IL p. 673-678.
Vita s. Aquilini episcopi Ebroicen-
sis in Gallia (saec. VII.)
Ausg.: ^ed. Surius, vit. SS. 19. Oct. Mit
verdndertem Stil. — ' ex ms. in AA. SS.
BoU. 19. Oct. VIII. p. 505-510. Of. Bossuei
commentar. praevius ibid. p. 489-505.
Vita s. Aquilinl presbyteri marty-
ris Mediolani.
Ausg.: ex officiis canon. regular. Lateran.
in AA. SS. Boll. 29. Janr. II. p. 970.
De s. Aquilino et Victoriauo martyribus
in Isauria in AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p.
571.
De s. Aquilino, Gemino, Eugento, Mar-
ciano, Quincto, Theodoto, Tryphone mar-
tyribus Afris in AA. SS. Boll. 4. Janr. I.
p. 165.
De s. Aquilino, Gemino, Gelasio etc.
martyribus Torosemproniens. m AA. SS.
Boll. 4. Febr. I. p. 458. 459.
De s. Aquilino, Sperato, Civino etc. mar-
tyribus Africanis in AA. SS. BoU. 18. Jul.
IV. p. 361.
De s. Arado et Tacceo martyribus Alex-
andriae in AA. SS. Boll. 20. April. II. p.
748.
De s. Aratore episcopo Virduu. (ante
saec. V.), vid. De s. Mauro, Salvino.
De s. Aratore presbytero, Fortunato,
Felice etc. martyribus Alexandrinis in AA.
SS. BoII. 2. April. U. p. 843.
Vita s. Arbogasti episcopi Argen-
toratensis (f 678) auctore Uthone
Hermanni Sueviae ducis nepote^
episcopo Argentorat. (f 965.)
39
610
ARCADIUS — ARGRINUS
Ausg.: in liegendis SS. Historiae Lom-
bardiiae adiunctis, cap. 180. Coloniae 1485.
— * m Breviario ecclesiae Argentinens.
Argentinae 1489. — *m Historia Lombar-
dica. Argentorati 1496. 4*. — *ex ms. S.
Ma.ximini Trev. et editis in AA. SS. BoU.
21. Jui. V. p. 177-179. — »ap. Grandidier,
hist. de IMglise et des ^ve^ues de Stras-
bourg. Strasb.1776. 4». Tom. I. Pifec. justi-
fic. § 18.
Erl.-Sckr.: Boso. hius, commentar. praeviiiR in
AA. SS. 1. c. p. 168-187.
R c 1 1 b e r g , DentEcblands Kircbengeschichte
II. p. 64.
De s. Arbono martyre in AA. SS. Boll.
3. Mai. L p. 382.
Acta s.Arcadii martyris Caesareae
in Mauritania (f cca. 260).
Ausg.: ex agonibus martyrum editis in
AA. SS. Boll. 12. Janr. L p. 722. 723. —
Sermo s. Zenonis ep. Veron. de s. Ar-
cadio '^ibid. p. 723. 724. — ^ed. Surius,
vit. SS. 12. Janr.
De s. Arcadio archiepiscopo Bituricensi
in Gallia (f 545) Sollerii sylloge in AA.
SS. Boll. 1. Aug. I. p. 59. 60.
De s. Arcano et Aegidio eremiti.s Burgi
s. Sepulcri in Umbria (saec. X.) Veldii
comroent. historicus in AA. SS. Boll. 1.
Septb. I. p. 305-307.
Acta s. Archelaae, Theclae , Su.sannae
virginum martyrum Salerni in Italia sub
Diocletiano in AA. SS. Boll. 18. Janr. II.
p. 190-192. — Earundem acta italice
scripta a Paulo Regio episc. Vic, latine
versa ibid. p. 192-194.
De s. Archelao, Cypriano, Comato etc.
martyribus Mesopotaraiis in AA. SS. BoU.
15. April. II. p. 377.
De 8. Archio et Archeone martyribus Ni-
comediae in AA. SS. Boll. 15. Sept. V. p. 45.
De s. Archippo commilitone s. Pauli
apostoli in AA. SS. Boll. 20. Mart. III.
p. 82.
De s. Archippo, Philemone, ApoIIonio
etc. in AA. SS. BoU. 6. Jul. II. p. 280.
De s. Ardagno ^eu Ardano .nbbate Tre-
norchiensi (f 1056. 11. Febr.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. 8. Ben. saec. VI. 2. p. 102-104.
De s. Ardalione miroo et martyre sub
Maximiano in AA. SS. Boll. 14. April. II.
p, 213.
De 3. Ardone cognomento Smaragdo pre-
sbytero et monacho Anianae (a. 843) ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1.
p, 589. 590.
Vita s. Arduini eonfessoris Ari-
mini in Italia (f 1009) auctore ano-
nymo incerti temporis.
Auay.: ex ms. in AA. SS. Boll. 15. Aug.
III. p. 216-221.
Kri.-Sefu:: Cu per, comm. praeviuB ibid. p. 214-216.
De 8. Aruuiuo prcsbytero Arlminensi ap.
Mablllon, AA. SS. o. 8. Ben. saec. VI. 1. p.
81. 82.
De s. Arealdo martyre Brixiae in Italia
(t 576) Veldii sylioge in AA. SS. BoII. 1.
Sept. I. p. 248. 247.
Vita s. Aredii sive Arigii abbatis
Atanensis apud Lemovices (seu Le-
movicensis) in Gallia (f 591) prima
auctore coaevo.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. i. p. 349-352. — ' wlederhoU in AA.
SS. Boll. 25. Aiig. V. p. 178-182. — Vlla
altera auctore anonymo synchrono vel subae-
quali 'ap. Mabillon, analecta vett. Paris.
1685. IV. p. 194. — 'wiederholt in AA.
SS. Boll. I. c. p. 182-194. — Vlta alla au-
ctore Gregorio Turonensi in Gregorii
Tur. operib. p. 1283. — Anszug ap. Bou-
quet, rec. IIL p. 412. 413.
De s. Aredio vel Arigio archiep. Lugdu-
nensi in Gallia (f p. 611) Pinii sylloge
apol.-hi.storica in AA. SS. Boll. 10. Aug.
II. p. 543-550.
De 8. Aregio episcopo Decesiae in terri-
torio Nivernensi (saec. VI. med.) Pinii syl-
loge m AA. SS. Boll. 16. Aug. III. p. 295-
297.
De s. Areno diacono martyre Alexandriae
m AA. SS. BolJ. 19. Mai. IV. p. 309.
De s. Aretha et sociis martyribus Romae
in AA. SS. Boll. 1. Oct. I. p. 29.
Vita s. Arethae monachi Kievo-
cryptensis (saec. XII. init.) auctore
b. yimone episcopo Vladimiriensi.
Amg.: iuxta Patericon Mosquense a. 1759
m AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p. 870-872. —
Parergon. Pars I. De Paterico Mosquensi
ibid. p. 872-877. — Pars II. De b. Simone
episc. Vladim. p. 877-883. Cf. Martynovii
commentarius ibid. p. 863-870.
Martyrium s. Arethae et Rumae et
sociorum 4250 Negranae iu Arabia
a. 523 auctore anonyrao.
Ausa.: gr. et lat. m AA. SS. BoII. 24.
Oct. X. p. 721-760. — Vila alia auctore
Athanasio iuniore epi.scopo Neapolitano
ibid. p. 761, 762. Cf. p. 919. 920. u. Car-
pentieri coinmentar. praevius ibid. p. 661-
721.
De s. Argaeo, Narcisso, Marcellino mar-
tyribus Tomis in Ponto in AA. SS. Boll.
2. Jaiir, I. p. 82.
De 8. Argimiro monacho martyre Cordu-
bae in Ilispania (f 856) m AA. SS. BoU.
28. Jun. V. p. 384.
Dc s. Argrino cpiscopo Lingonensi, ubi
de Isaaco et Geilone episcopis (f 913) ap.
Mabillon, AA. SS. o. 8. Ben. saec. V. p.
22-24.
ARIADNE — ARNULFDS
611
De s. Ariadne martyre Prymnesiae in
Phrygia salutari sub Hadriano in AA.
SS. Boll. 17. Septb. V. p. 469.
Vita s. Arialdi diaconi (f 1175)
auctoreAndrea Vallumbrosano
abbate, sancti discipulo.
Ariald war der Urheber der Pataria.
Ausg.: ex editione Joh. Petr. Puricelli
In AA. SS. Boll. 27. Jun. V. p. 281-303.
Erl.-Schr.: Papebroch, comment. de s. Arialdo
diac. et s. Herlembaldo milite ibid. p. 279-281.
analecla de s. Herlembaldo ex antiquis
chronologis ap. Puricellum, ibid. p. 303-310.
de ven. Liprando pi'esb. confess. iUd. p.
310-315.
Vita s. Arigii abbatis Lemovic. = Vita s.
Aredii abb. Lem. -
Vita s. Arigii episcopi Vapincen-
sis in Gallia (t post 601) auctore
coaevo.
Ausg.: ^in AA. SS. BoU. 1. Mai. L p.
109-111. — ^'ap. Labbe, bibl. nova L p.
695-699.
De s. Arigio = De s. Aredio archiepisc.
Lugdun.
De s. Aristarcho s. Pauli apostoli di-
scipulo (saec. I.) in AA. SS. BoII. 4. Aug.
I. p. 313.
De s. AristidephilosophoAthenis inGrae-
cia (saec. II.) in AA. SS. BoII. 31. Aug.
VI. p. 650.
De s. Aristione antiquo Christi discipulo
Salaminae in Cypro (saec. I.) in AA. SS.
Boll. 22. Febr. III. p. 283. 284.
De s. Aristione episcopo Alexandriae ad
Issum sub imp. gentilibus Stiltingii sylloge
critica in AA. SS. Boll. 3. Sept. I. p. 611-
615.
De s. Aristione et Lucinio episcopis mar-
tyribus in AA. SS. Boll. 4. Mart. I. p. 308.
De s. Aristobulo apostolo episcopo in
Britannia (saec. I.) synopsis historica in
AA. SS. Boll. 15. Mart. H. p. 374-376.
De s. Aristione presbytero, Demeteriano
diacono et Athanasio lectore martyribus
Constantiae in Cypro sub Maximiano in
AA. SS. BoU. 23. Jun. IV. p. 472.
De s. Aristone, Crescentiano, Eutichiano
etc. martyribus in Campania felice sub Dio-
cletiano m AA. SS. BoII. 2. Jul. I. p. 307.
De s. Armagiio confessore in Britannia
Armorica Galliae (f 552) in AA. SS. BoU.
16. Aug. III. p. 298. 299.
De s. Armentario episcopo Ticinensi in
Italia (t post 730) in AA. SS. BoU. 30.
Janr. II. p. 1055.
Vita s. Armogasti comitis, Ar-
chinimi Masculini et Saturi marty-
rum Afrorum cca. 360. Epitome
ex lib. 1. historiae Victoris Uti-
cGnsis
Ausg'.: in AA. SS. BoII. 29. Mart. m. p.
782. 783.
Vita b. Arnaldi Catanei abbatis
Patavii in Italia (f a. 1254) ex
chronico monachi Paduani.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 10. Febr. U. p.
499-502. Cf. De b. Arnaldo.
Vita Arnaldi I episcopi Magalo-
nensis.
Ausg. : fragmentum ap. Bouquet, rec. XI.
p, 454.
De b. Arnaldo abbate Patavii in Italia
(t a. 1254) ex variis in AA. SS. Boll. 14,
Mart, n. p. 370. 371. Cf. Vita b. Arnaldi.
De s. Arnoaldo episcopo Metis in Belgica
I. (saec. VIII.) Buei sylloge in AA, SS.
BoU, 9. Oct. IV. p. 1008-1010.
Vita s, Arnoldl archiepiscopi Mogun-
tinensis et martyrium. 1153 — 1160.
Sehr bedeutende Quelle f. d. Reichsgeschichte.
Ausg.: zuerst ap. Bohnier, fontes III. p.
270-326.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. 400.
Vgl. Anonymi narratio de caede.
Acta s. Arnoldi confessoris (saec.
IX.) in pago Arnswiler in agro
Juliacensi auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p.
449-452, c. Cuperi comment. praevio p. 447-
449.
Vita s. Arnulfi episcopi Mettensis
(t 640) auctore monacho coaevo.
Einseitig, f. d. Gesch. von geringem Werte.
- Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 5327.
mbr, sec. IX. foL 181. — Suppl. lat. No,
1002. sec. X; — No, 5294, mbr. sec, XII.
fol. 24.
Ausg.: ^ap. Mabillon, AA. SS, o, s, Ben.
saec, II, p, 150-157. — *m AA, SS, Boll,
18, Jul, IV. p, 435-440. — »ed. Surius,
vit, SS, 16, Aug, — *Auszug ap. Bouquet,
rec. lU. p. 507.
JJehers.: deutsch im Auszug von Abel
hinter Fredegar p. 96.
Vita s. Arnulfi eiusdem auctore
Paulo diacono.
Ausg.: '■falschlich unter Bedas Namen
in dessen Opera edit. Coloniens. 1688. III.
p, 253-258, — ^unter Paulus' Namen ed.
Surius, vit, SS, 24, Aug, — Vita aiia au-
ctore Umnone in AA. SS. BoII, 18, Jul,
IV. p. 440-445. — Fragmenta duo ibid.
p. 445-447, — Genealogia s. Arnulfi Met-
tensis episcopi {geschrieben in d. 2. Hdljte
des 9. Jahrh.) ' zum Theil ap- Ussermann,
prodrom. German. sac. I. — • ed, Pithoeus,
auuaL et histor. coaet, scriptores, £d. Fran-
39*
612
ARNULPUS — ARTEMIUS
cof. p. 219-226. — »ap. Duchesne, hist.
Franc. script. II. p. 642-645. — *ap. Bou-
quet, rec. XI. p. 369-371 ; XIII. p. 646-649.
Erl.-Schr.: Boschius, commentar. praevius tn
AA. SS. Boll. 1. c p. 42J-435.
Rcttberg, DeutscUlands Kircheneroscbichle
I. p. i»8.
Vita s. Arnulfi episcopi Suessio-
nensis auctore Lisiardo episcopo
Suessionensi (f 1127). Libri IIL
Verfasser soll nicht Lisiard, sondern Hari-
ulfus monachus sein.
ffandschr. : S t. 0 m e r , Stadtb . mbr. sec.
XIII. fol. No. 716. Tom. VI.
Ausg. : ^ interpolirt ed. Surius, vit. Sanct.
14. Aug. Mit Weglassuny der dreifachen
Vorrede. — ^ vollstdndig ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. VI. 2. p. 505-555.
(Eiusdem vitae compendium ibid. p. 555-
557.) — *unter Hariulfs Namen in AA.
SS. BoU. 15. Aug. III. p. 230-259. — ♦ frag-
ment. ap. Bouquet, rec. XIV. p. 52-62.
Erl.Sehr.: Cuper, comment. praevius in AA.
SS. 1. c. I). 221-230.
Vita s. Arnulphi episcopi Vapin-
censis (f 1070—1079) auctore ano-
nymo.
Ausg. : ^ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 238-242. — »m AA. SS.
BoU. 19. Septb. VI. p. 97-101, c. Clei com-
ment. praevio p. 95-97.
Vita s. Arnulphi martyris et forte
episcopi Turonensis (f ante med. saec.
VL) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p.
403-407. — Vlla inetrica auctore Letselino
ibid. p. 407-414. — Translatioet miracula
p. 415-417, c. Cuperi comment. praevio p.
396-403.
Vita s. Arnulphi martyris in Belgio
(saec. VIII.) metrica auctore ca-
nonico Cysoniensi anonymo.
Ausg.: ex ms. monasterii Marquettensis
m AA. SS. Boll. 29. Janr. II. p. 972-974.
Acta s. Arnulfi martyris Mosomi
in Gallia et translatio auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' ex chronico Mosomensi (ap. Da-
cherj, spicil., v. d.) wiederholt in AA. SS.
BoU. 24. Jul. V. p. 583-590 c. Cuperi com-
ment. praevio p. 582. — * ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 533. — » Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 383.
Erl.-Schr.: De s. Arnulfi martyris translatione
Mosomum, ubi de MoBomensis coenobii in-
8tanratione ap. Mabillon, AA. SS. o. g. Ben.
saec. V. p. .355-360.
Vita 8. Arnulfi Villariensis monachi
(f 1228) auct. Goswino, monacho
et cantore Villariensi. Libri 11.
Handschr.: Oxford, Un.-Bibl. Bodlei.
1052. Laud. E. 34. mbr. sec. XIIL
Ausg.: in AA. SS. Bolland. 30. Jnn. V.
p. 608-631 c. notis Papebrochii.
De V. Arnulfo abbate S. Petri in valle
Carnotensi (f 1030. 8. Mart.), ubi de Ma-
genardo eius praedecessore, ' ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 315-320.
— * ap. Bouquet, rec. X. p. 370.
De s. Arpote Alexandrino in AA. SS.
Boll. 5. Jul. II. p. 223.
Acta s. Arsacii confessoris Nico-
mediae in Bithynia (f 358). Com-
pendium.
Ausg.: ex Sozomeni hist. eccles. lib. 4.
c. 16. p. 559 m AA. SS. Boll. 16. Aug. III.
p. 272. 273. c. Pinii comment. p. 270-272.
Tran.slatio s. Arsacli episcopi a. 746 in
monasterium Ilminense, et s. Quirini mart.
in Tegernsee in Boioaria, ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p. 663-671.
Vita s. Arsenii anachoretae in
monte Scethi Libyae (f cca. 455)
auctore s. Theodoro Studita.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
19. Jui. IV. p. 617-631, c. Pinii comment.
praevio p. 605-616.
De s. Arsenio episcopo Corcyrae in AA.
SS. Boll. 19. Janr. H. p. 227. Cf. p. 1138.
Vita b. Artaidi ordinis Carthusiani,
epi.sc. Beiicensis in Beugesia, Galliae
provincia (f 1206) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Oct. UI. p.
783-786 c. Buei comment. praevio p. 778
-783.
Acta s, Artemae pueri, Antimasii,
Sabini etc. auctore Petro.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 25. Janr. II. p.
616. 617.
De 8. Artemidoro et Thale martyribus
cultis Constantinopoii in AA. SS. Bolland.
20. Sept. VI. p. 148. 149.
De s. Artemidoro martyre ex fastis Qrae-
cis m AA. SS. Boll. 9 Sept. m. p. 366.
Historia s. Artemii martyris An-
tiochiae in Syria a. 363 collecta ex
historia eccles. Philostorgii.
Ausg.: ex spicileg. Rom. tom. VI. Ang.
Maii in AA. SS. Boll. 20. Oct. VIIT. p. 856
-885 graece et lat. c. van Heckii comment.
praevio p. 847-855,
De s. Artemio episcopo Arvemensi in
Gallia (f cca. 396) in AA. SS. BoU. 24. Janr,
II. p. 592. 393.
De s. Artemio et Candida coniugibus ac
Paulina virgine illorum filia, martyribus
sub Diocletiano Henschenii comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p, 634-638.
ARTEMO — ATHANASIUS
613
De V. Artemone presbytero martyre forte
Laodiceae in Phrvgia sub Diocletiano Buei
sylloge in AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 41
-44. — E 1 o g i u m sancti fabulosum, graece
et lat. ibid. p. 44-46. — Elogium alte-
rum pariter fabulosum ibid. p. 46. 47.
De s. Arthemio episcopo Senonensi in
Gallia (saec. VI.) in AA. SS. BoU. 28. April.
III. p. 578.
Vita s. Arthellaidis virginis Bene-
venti in Italia (f cca. 570).
Ausy.: ex ms. Beneventano in AA. SS.
Boll. 3. Mart. I. p. 263. 264. — Alia vita
edita a Mario de Vipera et Ferrario ibid.
p. 264.
De s. Artote martyre Alexandriae in AA.
SS. Boll. 6. Jul. II. p. 267.
De s. Asapho episcopo in Wallia boreali
(saec. VII.) in AA. SS. Bolland. 1. Mai. I.
p. 82.
De s. Asario sive Macario et s. Asterio
episcopis Petrae in Palaestina (f cca. 350)
in AA. SS. Boll. 20. Jun. IV. p. 11.
Vita s. Ascelinae virg. ord. Cisterc.
in Campania Galliae (f cca. 1195),
quae ex Gossuini coaevi scriptoris
Actis contracta dicitur.
Ausy. : ' ed. Henriquez post Menologium
Cisterciense. — * wiederholt in AA. SS. Boll.
23. Aug. IV. p. 653-655, c. Cuperi comment.
praevio p. 650-652.
Acta s. Asclae martyris sub Diocletiano
Antinoi in Thebaide in AA. SS. Bolland.
23. Janr. II. p. 456-457.
De s. Asclepiade episcopo Antiocheno (f
cca. 217) Bossuei comment. histor. in AA.
SS. Boll. 18. Oct. VIII. p. 313-318.
De s. Ascleplade thaumaturgo, Theophilo
ac Menigno in AA. SS. BoU. 4. Jul. II.
p. 21.
De s. Asclino et Pamphilo martyribus Co-
loniae Agripp. in AA. SS. Boll. 30. Jun. V.
p. 574.
De s. Aspasio confessore Meleduni in
Gallia (f post 550) in AA. SS. Boll. 2. Janr.
I. p. 90.
Vita s. Aspreni sive Asprenatis,
primi ut aiunt Neapolitani tempori-
bus apostolicis episcopi, auctore
Alberio sive Alberico (f cca.
1230.)
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra VI. p.
p. 19 (ed. Venet. 1717.)
Erl.-Schr.: Cupor, commentarius historico-criti-
cus in AA. SS. Boll. 3. Aug. I. p. 199-211.
De s. Asteio episcopo et martyre in AA.
SS. BoU. 6. Jul. II. p. 284.
Acta s. Asteriae sive Hesteriae
virginis martyris sub Diocletiano,
Bergomi in Italia.
Av^g.: ex legendar. Bergomensi ms. in
AA. SS. Boll. 10. Aug. 31. p. 541-542 c.
Boschii comment. praevio p. 539-541.
De s. Asterio, Fortunato etc. martyribus
(saec. III.) in AA. SS. BoU. 18. Janr. U.
p. 190.
De s. Asterio presbytero et martyre ad
ostia Tiberina a. 222 Buckii sylloge histo-
rica in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 6-11.
Vita s. Astrudis abbat. = Vita s. An-
strudis abbat.
De s. Asyncrito et sociis martyribus Con-
stantinopoli honoratis in AA. SS. Bolland.
20. Jun. IV. p. 6.
Vita s. Athanasiae viduae ac he-
gumenae in Aegina insula (saec.
IX.) auctore anonymo synchrono.
Ausg. : ' ap. Surium, vit. SS. 14. Aug. —
^ioiederholt in AA. SS. Boll. 14. Aug. III.
p. 170-175 c. Pinii comment. praevio ibid.
p. 168-170.
Vita s. Athanasii episcopi Alexan-
drini cognomento Magni (f 371).
Ausg. : ex ipsius et aliorum veterum scri-
ptis collecta a D. Papebroch in AA. SS.
Boll. 2. Mai. I. p. 186-258. Cf. p. 756-762 ;
VII. p. 546 sq.
Erl.-Schr.: Bohringer, die Kirche Christi und
ihre Zeugen. Ziirich 1842. I. 2. p. 7-121.
Hermant, G., la vie de s. Athauase patri-
arche d'Alexandr. Paris 1679. 2 vol. 8o.
Mohler, J. A., Athanasius d. Grosse und die
Kirche sciner Zeit, bes. im Kampfe mit dem
Arianismus. Mainz 1827. 2 Bde. 8o. 2 Thlr.
25 Sgr. Geislreiches Werk mit panegyrischem
Oharakter.
Semler's histor. Einleit. z. 3. Bde. von Baum-
garten's Untersuchuug theologlscher Strcitig-
keiten p. 58-114.
Voigt, H., die Lehre des Athanasius von
Alexandrien oder die kirchl. Dogmatik des
4. Jahrhunderts. Bremen 1861. 8o. 2 Thlr.
Whistou, W., des grossen Athana.sius Leben
u. Thaten etc. A. d. Engl. Frankf. u. Lpzg.
1734. 80. Feindselig.
Vita s. Athanasii episcopi iVletho-
nensis in Peloponneso (saec. IX.)
auctore Petro Siculo Argivor.
episcopo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p.
1125-11.30.
Vita s. Athanasii episcopi Neapoli-
tani (850—872) auctore anonymo
coaevo.
Baronius, ann. eccl. ad a. 861 hSltPetrus Ca-
sinensis diaconus fiir d. Verfasser.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Jul. IV. p.
77-84. — Vita alia auctore Johanne dia-
cono Neapolitano {entnommen aus Ts
chron. episc. Neapol.) ' in AA. SS. Bolland.
15. Jul. IV. p. 75-77. — 'ap. Muratori,
scr. rer. Ital. U. 2. p. 1046 (I) -1076. Eic
614
ATHANASIUS — AUDITU8
aecedunt Acta translationis eodem Pe-
tro snbdiacono Neapolitano auctore
(cca. 880) et eadem acta auctore anon.
coaevo in AA. SS. Boll. 1. c. p. 84-89.
Erl.-Schr.: Cnper, commentar. praevius i6jrf. p.
72-75.
De s. Athanasio archiepiscopo Corinthio-
rum (saec. X.) in kk. SS. Boll. 5. Mai. II.
p. 54.
De s. Athanasio confessore in Bitliynia
(saec. IX.) in AA. SS. Boll. 22. Febr. III.
p. 298.
De s. Athanasio confessore in monte
Atho, item de ss. Lampado et alio Atha-
nasio in Arbore dicto (saec. X.) Papebrochii
sylloge hist. in AA. SS. Boll. 5. Jul. II.
p. 246-248.
De s. Athanasio episcopo Surrentino in
Campania in AA. SS. BoU. 26. Janr. II.
p. 732.
De s. Athanasio martyre in kk. SS. Boll.
13. Janr. I. p. 768.
De s. Athanasio martyre conf. Hieroso-
lymis (t cca. 452) in AA. SS. Boll. 5. Jul.
II. p. 228.
De s. Athanasio thaumaturgo in Asia mi-
nori monacho in AA. SS. Boll. 3. Jun. I.
p. 326.
De s. Athenodoro episcopo in Ponto,
martyre (f cca. 270) Bollandi commentarius
histor. in AA. SS. Bolland. 9. Febr. II. p.
288-292.
De s. Athenogene martyre In kk. SS.
Boll. 18. Janr. II. p. 189.
De 8. Athenogene martyre Sebaste in Ar-
menia forte sub Diocletiano SoUerii com-
ment. criticus in kk. SS. Boll. 17. Jul. IV.
p. 216-219.
De s. Athre abbate in Aegypto (saec. V.)
in kk. SS. Boll. 8. Jun. H. p. 66.
De s. Attala thaumaturgo apud Graecos
in kk. SS. Boll. 6. Jun. I. p. 726.
Vita s. Attalae abbatis Bobiensis
(f 627) successoris s. Columbani,
auctore Jona abbate Bobiensi,
ss. Columbani et Attalae discipulo
coaevo.
Auag. : * ed. Barralis, chronologia sanctor.
Lirinensium p. 97. — * wiederholt in kk.
SS. BoU. 10. Mart. II. p. 43-45. — » ap.
Mabillon, AA. .SS. o. s. Bcn. saec. II. p.
123-127. -- *falschlich unter Bedas Na-
men m Bedae operib. III. p. 222. cd. Colon.
1688. — » ed. Surius, vit. Sanct.. 10. Mart.
— Carioeii de s. .4l(ala auctore Frodoardo
canonico Remen.si lib. 14. carm. 19, ap.
Mabillon 1. c. p. 127-129.
De s. Attalo abbate ordinis s. Bened.
Tauromenii in Sicilia (f cca. 800) in AA.
SS. Boll. 3. April. I. p. 253.
De s. Attico episcopo Constantinopolitano
a. 425 in kk. SS. Bolland. 8. Janr. I. p.
473-482.
De s. Attico et Sisinnio martyribus ac
s. Ibistione confessore In AA. SS. Bolland.
26. Aug. V. p. 811.
De s. Attico, Luddulo, Septimo etc. mar-
tyribus in kk. SS. Boll. 9. Oct. IV. p. 993.
Vita Attilae, tnd. Bonacursius et Calanus.
Acta s. Attilani episcopi (f 1(X)9)
Zamorae in Hispania,
Ausg. : * ex var. breviar. in Martyrologio
Hispano V. p. 418. — ^ niederholt in kk.
SS. Boll. 5. Oct. III. p. 242-245.
Erl.-Schr.: Ghesqui^re, coinmentar. praeviug
ibid. p. 235-242.
De s. Attilano episc. Zamorensi in Hispania,
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1.
p. 82-85.
De s. Atto seu Atthone ex abbate Val-
lumbrosano episcopo Pistoriensi in Hetruria
(f 1155) Papebrochii comment. historicus in
kk. SS. Boll. 22. Mai. V. p. 194-203; c/.
VII. p. 830.
Vita s. Attractae sive Tarahatae
virginis in Hibernia (saec. V.)
Ausg. : ex ms. edita a Jo. Colgano et
repetita in kk. SS. Boll. 9. Febr. II. p.
297-300.
De s. Auctore episcopo Metis in Gallia
(saec. VI.) Sollerii commentarius in kk.
SS. Bolland. 10. Aug. IL p. 536. 537. —
Narrallo Pauli diaconi de s. Auctore
episcopo Metensi ibid. p. 537. 538.
Acta s. Auctoris episcopi Treviren-
sis (f ante raed. saec. V.) apocrypha
auctore anonymo Trevirensi.
Ausg.: ex passionali Bodeccensi in kk.
SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 45-47. — Trans-
latlo s. A-s reliqularuni in regionem Bruns-
vicen.sem a. 1115 et miracula auctore ano-
nymo Brunswicensi {Handschr.: Wolfen-
biittel, hrz. Blbl. saec. XIV. mbr. Helm.st.
1049) 'ex cod. Bodeccensi m AA. SS. BoU.
I. c. p. 48-54. — * abgehilrzt ap. Rehtmeyer,
braunschw. Kirehengcsch. II. Beil. p. 183-
187; — ^ebenso ap. Lcibnit., scr. rer. Brunsv.
I. p. 701 {bei beide7i sehr fehlerhaft.) —
* Mnige Fragmente edid. Jaffd ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 315. 316.
Erl.-Schr.: Dolmans, comnient. praevius in AA.
8S. Boll. I. c. p. 37-45 (cultus Auctorum
duorura incertus, unius certinslmus — acto-
nim exaraen et castigatio, vitac terapus, et
dieH Diorlig — translatio multiplex, acta
translationis Saxonicao — ossasancti elevat«
et a criminationibus vindicata, translationes
allae — obsidio urbis Brunsvicensis ope s.
A-is solnta eoutra heterodoxum probatur).
De s. Audito .seu Ovidio Bracarae in
Lusitania Papebrochii comment. criticus in
AA. SS. BoU. 3. Jun. I. p. 289.
AUDOENUS — AUGUSTINUS
615
Vita s. Audoeni Rothomagensis ar-
chiepiscopi in Normannia (f 683)
prima auctore anonymo suppare.
Ausq. : ' ex ms. Ultraiectino primum in
AA. SS. BoU. 24. Aug. IV. p. 805-810. —
* Auszug ex cod. monast. s. Germ. ap. Bou-
quet, rec. UI. p. 611. — Vi(a aKera auctore
Fridegodo monacho Cantuariensi (cca.
960) ^ed. Surius, vit. SS. 24. Aug., inter-
polirt. — * auctore anonymo quem tamen
aliqui Fridegodum nominant, ex mss. in
AA. SS. Boll. 1. c. IV. p. 810-819. — IHl-
raeula auctore Fulberto monacho et ple-
rumque coaevo teste, ex ms. in AA. SS. 1.
c. p. 825-840. — Translalloiies \ariae s. A-i
'ap.Martene,thesaur.anecd. III. p. 1669-1678.
— « tviederholt in AA. SS. 1. c. p. 820-824.
Erl.-Schr.: Cuper, comment. praevius ibid. p.
794-805.
(Pommeraye, FranQ.) Histolre de Tabbaye
royale de .Saint-Ouen de Rouen, par un bene-
dictin de St. Maur. Roucn 16G2. fol.
Vita s. Audomari episcopi Tarven-
nensis (f cca. 667) auctore Fol-
cardo monacho Bertiniano (f cca.
1050).
Eandschr.: Montpellier, Un.-Bibl. No.
1. Vit. SS. Vol. III. f. 19. — St. Omer,
Stadtb. mbr. sec. XII. fol. No. 698 ; — sec.
XVI. No. 746. chart. fol. — Oxford, Un.-
Bibl. Bodlei. Feller. 5. Id. Sept.
Ausg. : ' interpolirt ed. Surius , vit. SS.
9. Septbr. — * ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 559-565 ad apogr. Corbei.
— * vnederholt u. ex ms. auct. anonymo
in AA. SS. BoII. 9. Sept. III. p. 396-402. —
*Auszug ap. Bouquet, rec. 111. p. 518. —
Vila allera ex 4 mss. in AA. SS. B. 1. c. p.
402-406. — Vita lerlia ex mss. ibid. p. 406-
417. Cf. Stiltingii comment. praevius ibid. p.
384-396.
Vita s. Audomari episcopi in Wau-
rant villa prope Audomaropolim in
Artesia (f cca. 670) auct. anonymo
= Vita s. Audomari ep. Tarvenn.
Vita s. Aufridi (Ansfridi) episcopi Ultraiect.,
vid. Alpertus S. Symphor. Mett. mon.
De s. Augia martyreAptaeJuIiaeinGallia
in AA. SS. BoII. 14. Mai. UI. p. 285.
De s. Augulo episcopo in civitate Britan-
niae Augusta Henschenii commentar. histor.
in AA. SS. Boll. 7. Febr. II. p. 16. 17.
Acta s. Augustae virg. mart., Sera-
valli in ditione Veneta, auctore Mi-
nutio de Minutiis.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 26. Mart. Ul.
p. 690.
De s. Augustali episcopo ArelateinGallia
(t forte saec. III. IV.) Stiltingii sylloge crit.-
historica in AA. SS. BoII. 7. Sept. III. p.
10. 11.
Vita s. Augustini episcopi Cantua-
riensis Anglorum apostoli (f 608)
maior auctore Goscelino mo-
nacho (f 1098) Cantuariensi.
Ausg.: nebst desselben Verfassers libellus
de miraculis Augustini * ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. I. p. 499-534; 535-559.
— * loiederfiolt in AA. SS. BoII. 26. Mai.
VI. p. 375-395; 397-411. — Vi(a mlnor
auctore Goscelino eodem monacho 'ap.
Wharton, Anglia sacra II. p. 55-71. —
' anonyvi in Lanfranci opp. ed. Dachery.
Paris. 1648. fol. Append. p. 57-67. — Hi-
storia translalionis auctore eodem. Libri
2, 'ap. Mabillon 1. c. saec. VI. 2. p. 743-
765. — ^wiederholt in AA. SS. Boll. I. c.
p. 411-443. — Appendix ex chronico Joh.
Bromtoni ibid. p. 396. — Appendix de
2a. translatione ibid. p. 430 (m. Abbild.) Cf.
VII. p. 851.
Erl.Sch.: Papebroch, comment. praevius ibid.
p. 373-375.
Wright, Gotselin in his Biographia Britannica
liter. I. p. 518-521.
Vita b. Augustini episcopi ex ord.
fratr. praedicatorum Luceriae in
Apulia (f 1323) auctore Johanne
Tomeo Marnavitio, episcopo
Bosnensi.
Ausg. : ' ed. Sigism. Ferrari in Append.
ad Res Hungaricae provinciae ord. prae-
dicat. p. 1 sq. — * loiederholt in AA. SS.
BoII. 3. Aug. L p. 290-307. — Miracula
ibid. p. 307-310. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 282-290.
Acta s. Augustini episcopi Hippo-
nensis in Africa, illustris ecclesiae
doctoris (f 430).
Ausg.: prima vitae pars ab infantia
usque ad 30. annum aetatis auctore ipso s.
Augustino, excerpta ex 9 prioribus libris
confessionum eius, quas a. 1650 Balth. Mo-
retus Antverp. edidit, in AA. SS. BoIIand.
28. Aug. VL p. 387-427. — Secunda vi-
tae pars praesertim ab a. 30. aetatis usque
ad obitum ist die unten folgende Vita auctore
Possidio. — Vita alia eiusdem auctore in-
certo [eine aus A-i Confessionen u. seiner
Vita auctore P o s s i d i o in spdterer Zeit ver-
fasste Compilation) ex antiq. cod. nunc prim.
ed. Andr. G. Cramer. Kiliae 1832. 8». —
Vita alia auctore Johanne de Quedling-
borg (t cca. 1325) ed. Hommev, spicilegiura
patrum. (Paris. 1684. 8«.) p. 569; cf. p. 638.
644. — Vita alia auctore Philippo Har-
veng de Eleemosyna abb. Praemonstr. (f
post 1180) in Philippi opp. ed. Nicol. Cha-
mart. Duaci 1621. fol. p. 691-707. — Vita
alia auctore s. Possidio Afro eius fami-
liari per 40 annos et episcopo Calamensi
in Numidia (geschrieben um 432, panegy-
rischen Characters) ' ante Opera s. A-i. —
' ed. Surius, vit. SS. 28. Aug. — ^ besser
616
AUGUSTINUS — AURELIANUS
in Oper. s. A-i. Paris. 1690. X. in calce. —
*rec. illustr. ed. Joa. Salinas. Romae 1731.
8». _ wiederhnlt » m AA. SS. Boll. 28. Aug.
VI. p. 427-441 — u. * Augustae Vindel.
1768. 8". — Indiculus scriptorum omnium
auctore s. Possidio eodem ' Venetiis
1735. 8". — ' ex edit. postrema Paris. col-
lata c. edit. Antverp. in AA. SS. 1. c. p.
441-460.
Eri.-Schr.: BShr, Gcsch. der rfimischen Litera-
tur. Suppl.-Band. a. Abtheil. p. 227-307 (p.
304-307 d. Amgg. seiner Werlce.)
Berti, Laur., de reb. gestis s. Augustini libris-
que- ab eodcra conscriptis commentarius;
acced. de eiusdem parente Monica etc. histor.
lucubratio. Venet. l^lfi. lo.
Bindemann, C, der h. Auf^ustinns. (Berlin
u.) LeipriK 1844 u. F5. 2 Bde. gr. 8o. 4 Thlr.
Fleissige, dber nicht vSllig geniigende Arbeit.
Biographie universelle III. p. .54.
Bohringer, d. Kirche Christi u. ihre Zengen.
ZUrich 1845. gr. 80. I. 3. Augustinus. p. 99-
774.
Cuper et Stilting, comm. praev. tn AA. SS.
Boll. 28. Aug. VI. p. 213-386.
Dachery, vita s. Augustini. Paris. 1648. 40.
Dupin, biblioth. des auteurs ecclesiast. III.
p. 158.
Erasmus, Des., in der praef. seiner Ausg. des
Augustinus.
Fabricius, bibl. med. et inf. latin. III. p.
519 (dlt. Ausg.)
Flott^s, abb?, etndes sur s. Augustin, son
g^nie, son ame, sa philosophie. Montpellier
(Paris, Durand) 1861. 80. 63i pag.
CTodellus, Ant., vita s. Augustini. Paris.
1652. 40.
Kloth, der h. Kirchenlehrer Aurelius Augu-
stinus. Aachen 1840. 2 Bde. 80.
Mann, Fr., Erinnerungen an d. h. Augustin.
Berl. 1809. 40.
Marheinecke, Ph., Ottomar, GesprSche lib.
A's Lehre u. s. w. Berlin 1821. 80.
Melanchthon, Ph.. Hbellus de acriptorib.
ecclesiast. Norimb. 1780. p. 75 flf. p. 179 ff.
Rivius, J., vita s. Aiig. ex eius oper. conein-
nata etc. libri 4. Antverp. 1646. 40. Die ersU
genauere ZusammensteUung.
RBsler, Biblioth. d. Kirchenvater IX. p. 2.37.
Schlosser, universalhistor. Uebersicht der
Gesch. der alten Welt III. 4. p. 34 ff.
Schoneraann, bibliotheca patrum II. p. 8.
Schrockli, Kirchengeschichte XV. p. 219.
v. Stolberg, Gegch. der Religion Jesu, in
den Seilagen zu Bd. XIII-XV.
Tillemont, m(^moires (Paris. 1702. 40.) XIII.
AusJUhrliche Uniersuchungen ilb. d. ganze Ge-
schichte der donatistischen und pelagianischen
Streiligkeiten; daraus xum Theil das weitschwei-
fige Buch von Vaillant {s. u.)
Translatlo rcliquiarum s. Augustini ep. Hip-
poncns. e Sardinia insula in monasterium
Ticinense Caelum Aurenm a. 722 ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. m, 1. p,
437. 438,
Vaillant, Hng. et Jac. du Frischc, vifa s.
Angustini in A — i operib.; stud. monachor.
ord, 8. Ben. e congreg, s. Mauri. Paris. 1679.
fol, XI, ivoovon eine Art Auszug ap, Tricaleti,
bibl. manual. Bassan. 1783. 4o. V,)
Wiggers, VerFUch riner pragmatisch, Dnr-
gtellung des Augustinismus u, Pelagianismus,
Hamburg 1.H31 3.3. 2 vol. 8o.
Vita b. Augustini Novelii prioris
generalis ff. eremitarum s. Augustini
feenis in Hetruria (f 1309) auctore
coaevo ord. eremit.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 19. Mai.
IV. p. 616-621. — Appendixl examen
ad probationem antiqui cultus a. 1638 ibid.
p. 622-624, — Append, II,: testimonia de
cultu etc. ibid. p, 624-626. Cf. Papebrochii
comment. praevius ibirl. p. 614-616.
De s, Augusto presbytero ot abbate apud
Bituricas in (Tallia (f post med, sec. VI.)
Suyskeuii sylloge in AA. SS. BoU, 7. Oct.
UI. p. 922-924.
Vita s, Aunacharii = Vita s. Aunarii,
Acta s. Aunarii episcopi Autissio-
dorensis in Gallia (saec. VII. init.)
auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. uova mss, I.
V. 528-530. — » wiederholt in AA. SS. BoU.
25. Septb. Vn. p. 106-108. — Acla alla ex
historia pontif. Autissiodor. ^ ap. Labbe 1.
c. p. 108-111. Cf. Perieri commentar. prae-
vius ibld. p. 86-106.
De s. Aurea abbatissa Parisiis in Francia
(f cca. 666) Ghesquierii comment. histor,-
criticus in AA. SS. BoU. 4. Oct. II. p. 472
-493.
Acta s. Aureae seu Chrysis virg.,
Censorini, Felicis etc. martyrum
apud ostia Tiberina (saec. III.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. Aug. IV. p.
757-761. Cf. Pinii comment. praevius ibxd.
p. 755. 756.
Acta s. Aureae virg. et mart. Cor-
dubae in Hispania a. 856 auctore
s. Eulogio coaevo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p.
652. 653. Cf. Cuperi comment. praevius
ibid. p. 651.
Legenda s. Aurei episcopi et socio-
rum martyrum Moguntinorum a. 632
vetus.
Ausg.: ex vet. ms. Heiligenstadiensi in
AA. SS, Boll. 16. Jun. m. p. 49-57. —
InTentlo et inlraciila s. Aurei et s. Justinae
Moguntiae in ecciesia s. Albani auctore
Goswino ibidem monacho ibi<l. p. 57-
73 {vdt mehreren Abbildungen). — Ana-
lecta Papebrochii ex libro Sigehardi mo-
nachi Sant-Albanensis (a. 1298) ibid. p. 73
-78, (Auszug ap. Bouquet, rec. IH. p. 521 ;
vollstilndig ap. Joannis, script. Mogunt. II.
p. 5 sq.) — Appendix de Heiligeustadi-
ensi sanctorum ecclesia ibid. p. 78-93 {viit
Abbild.) Cf. Papebrochii comment. praevius
ibid. p. 43-48 {m. Abbild.)
De s. Aurelia et Neomisia virg. Anagniae
inltalia (.saec. XI. init.) Suyskenii comment
histor.-criticus in AA. SS. Boll. 26. Septb.
Vn. p. 137-141.
De s. Aurelia virg. Argentorati inAlsatia
(saec. IV. V.) Buei sylloge in AA. SS. Boll.
15. Oct. Vn. 1, p. 27-31.
De s. Aureliano episcopo Arelatensi in
AURELIANUS - AUTBERTUS
617
Gallia (t 551) Henschenii sylloge historica
in AA. SS. Boll. 16. Jun. III. p. 108-110.
— Acta inventionis ibid. p. 110-112.
De 8. Aureiiano episcopo Lemovicensi
in Aquitania in AA. SS. BoU. 8. Mai. II.
p. 285.
De s. Aureliano episcopo Lugdunensi (f
895) elogium historicum ' ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 490-506. —
' in AA. SS. Boll. 4. Jul. II. p. 60-63.
De s. Aureliano martyre Romano, Pa-
piam translato Henschenii comment. criti-
cus in AA. SS. BoU. 22. Mai. V. p. 128.
129.
Acta s. Aureiii Augustini = Acta s. Au-
gnstini episcopi Hipponensis.
Vita s. Aurelii episcopi et con-
fessoris, patroni Hirsaugiensis.
Handschr.: Stuttgart, mbr. fol. max.
sec. XII. f. 36.
De s. Auremundo abbate Mariacensi apud
Pictones in Gallia (f cca. 600) notitia ex
Mabillonii AA. SS. o. s. Ben. in AA. SS.
BoU. 9. Jul. II. p. 712.
De b. Auria virg. in Hispania (f cca.
1100) in AA. SS. Boll. 11. Mart. H. p. 100.
101.
Vita s. Ausonii episcopi Engolis-
mensis primi in Aquitania auctore
Francisco Oorlaeo.
Ausg.: ex edit. Franc. Bosqueti in AA.
SS. BoU. 22. Mai. V. p. 134-137. — Vetus
legenda apocrypha ex ms. ibid. p. 137-
141. Cf. Papebrochii comment. praevius
iind. p. 131-134.
De s. Auspicio episcopo Aptae Juliae
in Provincia Galliae in AA. SS. BoU. 2.
Aug. I. p. 155.
De s. Auspicio episcopo Treviris (saec.
II.) notitia in AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p.
537.
De s. Auspicio ppiscopo Tulli Leucorum
in Belgica 1. (f cca. 478) SoUerii sylloge
in AA. SS. Boll. 28. Jul. VL p. 561. 562.
De 8. Austindo archiepiscopo Ausciensi,
confessore in Vasconia superiori (f 1068)
Suyskenii sylloge histor.-critica in AA. SS
Boll. 25. Septb. VIL p. 152-162.
Vita s. Austpebertae abbatissaePau-
liacensis (f 704) in Belgio et Nor-
mannia auctore anonymo.
HandscJir. : 2Montecasino,Pertz' Arch.
V. p. 66. Abweichungen ap. Bolland. AA.
SS. 10. Febr. IL p. 420. — Paris, k. Bibl.
sec. XIII. Colb. 5297. 21. — sec. XIV. Colb.
5349. 18. — St. Germ. sec. XIL No. 497. —
St. Martin. sec. XII. No. 1. — Mont-
pellier, Univ.-Bibl. No. 1. Vit. sanct. vol.
1. f. 1. — Dijon,Univ.-Bibl. No.383.Acta
Sanct vol. U. 8.
Aitay. : » ed. Surius, vit. SS. 10. Febr. —
» wiederholt in AA. SS. Boll. 10. Febr. H.
p. 419-423. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. .saec. IIL 1. p. 29-37. — * ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. I. p. 651. — * Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 549. — Vita
aiia auctore anonymo perantiquo et fere
aequali, ex ms. Compendiensi ap. Mabillon
1. c. p. 37-39. — Mlracula in AA. SS. Boll.
1. c. p. 423-426. — Miracula alia auctore
monacho anonymo ' ibid. p. 427-429. —
» ap. Mabillon 1. c. p. 39-44.
Erl.-SQ.hr.: Bolland, commentariu.s praevlus
ibid. p. 417-419.
De s. Austregiide vel Agia s. Lupi matre
(f p. 608) in AA. SS. Boll. 1. Septb. L p.
266. Cf. Vita s. Lupi archiep. Senonensis.
Vita s. Austregisili episcopi Bituri-
censis (nat. 551) ac miracula au-
ctoribus antiquis sed anonymis :
jBeatus Austregisillus, natus Augino
patre.^ Libri 3.
Handschr.: Dijon, Un.-Bibl. No. 383.
Acta SS. Vol. IIL — Paris, k. Bibl. sec.
XIH. S. Mart. Lemov. No. 1254; — St.
Germ. sec. XIIL No. 73. — Troyes, No.
26. Acta SS.
Amg.\ 'ed. Surius, vit. SS. 20. Mai. —
»m AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p. *229-*238;
cf. Vn. p. 820. — »ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. H. p. 95-99. — * ap.
Labbe, bibl. nova II. p. 350-363 als Res
gestae ac miracula s. A-i. — * Auszug ap.
Bouquet, rec. HI. p. 467. — Elogium s.
A-i olim tumulo illius marmoreo insculptum
ap. Labbe I. c. H. p. 363. 364. — Miracula
auctore anonymo saec. VIII. ' ap. Mabillon
1. c. saec. II. p. 99. — *Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 483. — Miracnla alia scripta
ab anonymo saec. VIII. ' ap. Mabillon 1.
c. p. 100-102. — *Bruchstucke a ap. Du-
chcsne, hist. Franc. scr. I. p. 787. — bap.
Bouquet, rec. IH. p. 660.
Vita s. Austremonii primi Arver-
norum episcopi et miracula.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova H p. 482-
505. — *Auszug ap. Bouquet, rec. IH. p.
407.
De s. Austroberto archiepiscopo Vien-
nensi in Gallia (f cca. 341) Henschenii syl-
loge historica in AA. SS. BoII. 5. Jun. I.
p. 432.
Vita V. Austrulfi abbatis Fonta-
nellensis (f 754. 14. Sept.)
Ausg.: ex gestis abb. Fontanellens. ' ap.
Dachery spicileg. III. * wiederholt ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. HI. 2. p.
133-136.
Vita s. Autbertl episcopi Camera-
censis (633 — 669?) auct. Fulberto.
Ausg.: ed. Surius, vit. Sanct. 13. Decb.
Erl.-Hchr.: Histoire litt^raire de la France VII,
p. 277.
618
AUTBERTUS — AYBERTUS
De s. Autberto episcopo Abricensi in
Oallia (saec. VIII.) Hensclienii synopsis hi-
stor. m AA. SS. BoU. 18. Jun. "111. p, 603.
Acta s. Autonomi martyris in Bi-
thynia (saec. IV.) auctore anonymo.
Attsg.: graecc et lat. in AA. SS. Boll.
12. Sept. IV. p. 16-19. CJ. Stiltingii com-
ment. praevius ibid. p. 14-16.
De s. Auxano episcopo Mediolani in In-
subria (f 568) Pinii sylloge m AA. SS. Boll.
3. Septb. I. p. 666. 667.
Vita s. Auxentii prebyteri archi-
mandritae in Bithynia (f cca. 470)
auctore coaevo.
Atcttg.: ex ms. graeco collata c. vers.
Metaphrastae a Lipomano et Surio edita
m AA. SS. Boll. 14. Febr. II. p. 770-782.
Cf. Henschenii comment. praevius ibid. p.
768.
Vita s. Auxibii episcopi Soliorum
in Cypro (f cca. 102) auctore ano-
nymo.
Atisg.: ex graeco ms. latine versa m AA.
SS. Boll. 19. Febr. III. p. 124-128.
De b. Ava virgine Dononii in Hannonia
(saec. IX.) in AA. SS. Boll. 29. April, IH.
p. 628.
De s. Avatia in agro Bellunensi dominii
Veneti notitia in AA. SS. Boll. 20. Jun.
IV, p. 21.
Vita s. Aventini episcopi Castro-
duni in Gallia (saec. VI.)
Ausg. : ex rhythmo gallico succincte con-
cinnata m AA. SS. Boll. 4. Febr. I. p. 478-
480.
Vita s. Aventini presbyteri Trecis
in Gallia (saec. VI.) auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' ex ras. edita a N, Camuzato in
Promptuarium antiquitat. Tricassinar. p. 58.
— ^mederholt in AA. SS. Boll. 4. Febr.
I. p. 476. 477. Cf. ibid. Bollandi commen-
tarius p. 474 fif. ~ Eulogium s. A-i ap.
Labbe, bibl. nova II. p. 349 ex vita eius.
Vita s. Avertani conversi ordinis
Carmelitarum (saec. XIV.) auctore
Carmelita Italo.
Ausq.: interprete Segero Paulo in AA.
SS. Boll. 25. Febr. IIL p. 620-623. C/. Hen-
schenii comment. praevius ibid. p. 616-620.
De 8. Avertino diacono in territorio Tu-
ronensi (f cca. 1170) in AA. SS. Boll. 5.
Mai. II. p. 55. 56.
De s. Avia virgine ct martyre in Gallia
(saec. VI.) Biickii sylloge critica m AA.
SS. BoU. 21. Oct. IX. p. 322. 323.
De s. Avia virgine martyre circa Parisios
in Gallia m AA. SS. BoII. 2. Mai. VH. p.
542.
Vita s. Aviti abbatis Miciacensis
apud Aureliano.s (f cca. 527) auctore
ferme coaevo.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 17. Jnn. IIL
p. 351-360. — * Auszug ap. Bouquet, rec.
in. p. 438.
Vita s. Aviti episcopi Viennensis
in Gallia (f cca. 524).
Au^g.: ' ex mss. Vienn. et Budecensi in
AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p. 667-669, —
*ap. Labbe, bibl. nova I. p. 693-695. —
Epitapliium s. Aviti m AA. SS. Boll.
I. c. p. 669. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 660-667.
Vita s. Avlti eremitae in Sarla-
tensi apud Petracoricos dioecesi (f
cca. 570.)
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 17. Jun. IH.
p. 361-365. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
m. p, 390,
De ss. Avito, Cinzamo Lectore et aliis
martyribus Nicomediae m AA. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 471.
De s. Avito II episcopo Arvernensi in
Gallia (saec. VII.) m AA. SS. Boll. 21. Janr.
IL p. 380. 381.
De s. Avito episcopo Claromontensi istius
nominis primo (f cca. 594) CJaromonte in
Arvernia Cuperi comment. historicus in AA.
SS. Boll. 21, Aug. IV. p. 444-449.
De s. Avito et Donato martyribus Africa-
nis m AA. SS. Boll. 27. Janr. 11. p. 768.
De s. Avito, Laeto, Dulcardo et Viatore
monachis Micianensibus (cca. 530) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s, Ben. saec. I. p. 613.
614.
De s. Avo, Avia, patre et matre et 2 filiis
martyribus apud Graecoe m AA. SS. Boll.
9. Mart. II. p. 3. 4.
De 8. Aya comitissa Montibus Hannoniae
in Belgio (saec. VII.) m AA. SS. Boll. 18.
April. II. p. 579-582.
Erl.-Schr.: Coret, J., le triomphe dei< vertus
^vangcliques repr^sent^ dans !es actions
hdroiques tie s. Aye, corafe»Ke de Haynanf
ttc. Mons 1674. 4«.
(Marsille, Ch.) Kecuell de la vic, mort et
iniracles de ». Aye ou Agie, comtcsse d'ilai-
naut, patrone contre lcs persecutions injustes.
Bruxcll. 1715. 8o.
Vita s. Ayberti de Crispino presby-
teri, reclusi ord. Bened. in Hanno-
nia (t 1140) auctore Roberto ar-
chidiacono Ostrevandensi.
Au$g. : ' ed. Surius, vit. SS. 7. April. vxit
veriindertem Siil. — * besser in AA. SS.
Boil. 7. Apr. I. p. 673-G80 ed. Henschen.
— Miracula recentiora ex variis ibid. p.
680-682.
AYMAEDUS — BALSEMIUS
619
De b. Aymardo abbate Cluniacensi III.
(f cca. 965) elogium historicum ap. Ma-
biUon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 316-325.
De s. Azaria propheta in Sjmbatha di-
strictu Judaeae sub Asa rege Judaeorum
in AA. SS. BoU. 3. Febr. I. p. 319-321.
B.
Miracula s. Baboleni abbatis Fossa-
tensis in Gallia (saec. VII.)
Ausg. : ' ex cod. S. Germ. Paris. in AA.
SS. Boll. 26. Jun. V. p. 181-184. — » ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 658. —
'ap. Bouquet, rec. III. p. 565-571. — *ap.
Mabillon , AA. SS. o. s. Ben. saec. 11. p.
593-598.
Erl.-Schr.: De s. Baboleno Fossatensi eiusque
variis translationibus ap. Labbe, bibl. nova
I. p. PihQ.
De s. Baboleno ap. Mabillon I. c. p. 590-
593.
De s. Babyla, Timotheo, Agapio martyri-
bus Siculis in AA. SS. Boll. 24. Janr. II.
p. 592.
Acta s. Babylae episcopi Antio-
cheni, Urbani, Prilidiani etc. (saec.
III.)
Ausg.: ex vet. ms. Eipatorii et Mombritio
in AA. SS. Boll. 24. Janr. II. p. 571-573.
— Alla ada ibid. p. 573-576. — Alia acta
ex Simeone Metaphraste ibid. p. 576-
578. — s. Babjlae translatio ibid. p. 578-580. —
8. Babjlae reliqalae Cremonam translatae
ihid. p. 580. 581. — Cf. ibid. 569. 570.
Vita s. Bacull episcopi Surrentini
in Campania auctore Dav. Ro-
maeo Philocasio.
Ausg. : m AA. SS. BoU. 29. Janr. II. p.
950-951.
De s. Badilone abbate Lutosae in Han-
nonia (saec. IX.) Ghesquierii comment. hist.-
criticus in AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 349
-361.
Vita s. Badimi archimandritae,
martyris in Perside (f cca. 376.)
Ausg.: ex ms. graeco latine in AA. SS.
Boll. 9. April. I. p. 825-826. — Mccqtvqiov
Bc(dtjf.iov ap/iiKcydgiTov ibid. I. append.
p. LXXXV. LXXXVI.
De s. Badulpho abbate Althanacensi in
Gallia in AA. SS. Boll. 19. Aug. III. p. 732.
De s. Baino episcopo Tarvanensi et dein
abbate Foutanellensi in Normannia Francica
(t cca. 710) ' Henschenii commendatio in
AA. SS. Boll. 20. Jun. IV. p. 26-29. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IH.
1. p. 474. 475.
Acta 6. Baithenei abbatis, sancti
Columbae successoris in Jona Sco-
tiae insula (f 601).
Ausg.: in AA. SS. Boll. 9. Jun, II. p.
237. 238.
De s. Balbina virgine Romae (•{■ 130) com-
mentar. historicus in AA. SS. Boll. 31. Mart.
III. p. 900-903.
De s. Baldegunde abbatissa in AA. SS.
Boll. 10. Febr. II. p. 429.
Vita s. Balderici confessoris in
Montefalconis in agro Remensi (f
ante med. saec. VII.), miracula et
translationes. Ex historia eccl. Re-
mensisFlodoardi lib.IV. c.38 sqq.
Ausg. : sec. recens. Colvenerii m Bibl.
MM. PP. Lugd. m AA. SS. Boll. 16. Oct.
VIL 2. p. 923-928. Cf. Commentarius
praevius ibid. p. 909-923.
Vita s. Balderici eplscopi Leodien-
sis (1008 — 1018) auctore raonacho
S. Jacobi Leodiensis.
Fiir d. lothriugischen Zustande des 11. Jahr-
hunderts nicht unwichtig.
Handschr. : L ii 1 1 i c h , Jacobskloster mbr.
sec. XH. 4».
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 724-738.
Vita Baldewini archiep. Trevirensis, vid.
Vita Henrici VH.
Vita s. Baldomeri subdiaconi Lug-
duni in Gallia (^f cca. 660). Epitome.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 27. Febr. HI.
p. 683. 684.
Vita b. Balduini martyris, archi-
diaconi Laudunensis (saec. VII.)
Ausg. : ex ms. Corsendoncano in AA.
SS. Boll. 8. Janr. L p. 503-505.
De b. Balduino abbate ord. Cisterciensis
Reate in Italia (f 1140) Cuperi comment.
hi.storicus in AA. SS. Boll. 21. Aug. IV.
p. 450. 451.
Historia s. Baisemii martyris Ra-
merudeindioecesiTricassinaGalliae
(saec. V.) Fragmentum.
Ausg.: ex Camuzati promptuario p. 334
in AA. SS. Boll. 16. Aug. UI. p. 293-294.
— Tlta alia auctore incerto ap. Labbe, bibl.
nova II. p. 509-511.
620
BALTHASAR — BARBATUS
De s. Balthasare reg^e in AA. SS. BoU.
11. Janr. I. p. GG4. 665.
De s. Balthero pre-sbytero et Bilfrido
aurifabro, an.ichoretis in Scotia (cca. 757)
commentar. historicus in AA. SS. Boll. 6.
Mart. I. p. 448-452.
Vita s. Balthildis reginae Gailiae
(f cca. 670) auctore anonymo: ,Be-
nedictus Dominus qui vult omnes
homines.'
Vor 091 creschrieben.
Ilandschr.: Admont, Stiftsb. mbr. sec.
Xn. 4«. — Paris. k. Bibl. sec. Xm. No.
5318. 51. — sec. Xni. Colb. No. 5341. 62.
— Compiegne, sec. X. No. 40 ,Verba regis
celare' etc. — Corbie, sec. X. No. 17. —
St. Germ. sec. XIII. No. 460; — mbr. sec.
X. No. 496. — St. Mart. sec. Xm. No. 1.
Tom. V.; — mbr. sec. XI, No. 108. —
Rouen, mbr. sec. XIII. ^». Y. «'/^.
Atisg.: 'm AA. SS. Boll. 26. Janr. II.
p. 739-742. — '&p. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 775-785. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 571.
Uebers. : Bruchstucke gab A b el hinter
seiner deutsch. Vebers. des Fredegar p. 115.
116.
NB. Dieae Vita ist von einem Spdlern iiberarbeitel
u. eleganter stilisirl; sie steht so i ap. Surium, vit.
SS. 2(i. Janr. u. ist * wiederhoU ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 66.5.
Vita s. Balthildis eiusdem secunda
auctore anonymo.
tnterpolirt.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 26. Janr. U.
p. 742-746. — *ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 783. — *Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 574. — Ulstoria trans-
lallonis a. 833 auctore anonymo ' in AA.
SS. Boll. 26. Janr. U. p. 747-749. — » ap.
Mabillon, AA. SS. o. 8. Ben. saec. IV. 1.
p. 450-453.
Erl.-Schr.: Binet, P. Et., la vie excellcnte de
Kainto Bathilde, reine de France, fondatrice
et reliKieuse de Chelles. Paris, Chappelet
1624. 12mo.
De 8. Bathilde regina et s. Radegunde vir-
gine Kalae in Gallia in AA. !>S. Boll. 1. c
p. 7.32-73S.
Roth, Otschichte des Beneflzi.ahvesens p. 86.
No. 172; p. 2.33. 413.
Vle de sainte Bathilde reine de France. Lille,
Lefort 1«47. lumo., cd. 2a. iWd. 18.')l. l6mo.
De V. Baltramno abbate Lutrensi apud
Sequanos (f 960. 15. Aug.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 277-279.
Vita s. Bandaridi episcopi Suessio-
nensis in Gallia (saec. VI.)
Ausg.: In AA. SS. Boll. 1. Aug. I. p. 63-
68. Gf. Sollerii corament. praevius p. 60-62.
De ss. Banto et Beato fratribus presby-
teris Treviris et Confluentiae (saec. VII.)
m AA. SS. Boli. 81. Jul. VII. p. 307.
Vita s. Baomiri confessoris (4.
Novbr.) auctore anonyrao.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 508.
509. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
430.
Vita b. Baptistae de Varanis ord.
pauperum sororuin s. Clarae(f 1527)
Camerini in Umbria, ab ipsamet ad
,patrem spiritualem scripta.
Ausg.: ex impres.so Italico Barth. Cima-
rellae latine interprete Conr. Janingo in
AA. SS. Boll. 31. Mai. VII. p. 478-496. —
Revelationes de mentalibus doloribus
Chri.sti , ex edit. Domin. Pa.scuccii latine
redditae ihid. p. 496-501. — Supplementum
ex Italico Matthaei Pascuccii ibid. p. 501-
514. Cf. Papebrochii comment. praevius ibid.
p. 476-478.
De 8. Baractale martyre Spoleti in Um-
bria (sec. inc.) in AA. SS. Boll. 9. Oct.
IV. p. 994.
Vita s. Baradati anachoretae in
Syria (f cca. 460) ex Philotheo
Theodoreti cap. 27.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 22. Febr. m. p.
293. Cf. Henschenii comment. praevius ibid.
p. 292.
De s. Barbarae miraculo quod a. 1448
fertur accidisse, auct. TheodoricoPauIi
Franconis presbytero canonico regu-
lari Gorcomensi in Belgio, ed. Surius, vit.
SS. 4. Decbr. — Die historie van Sinte
Barbara met die miraculen. AmEnde: ghe-
print te Delf in Holland (Eckert van Hom-
bergh) 1497.4». Goth. — Incipit prolog»
1 legenda beatissime virginis Barbare. Im-
pressum Colonie apud lyskirchen. s. a. (1490) .
4». 7 fol. — Informatio de genealogia
.sive origine b. virginis ac martyris Barbarae ;
cum prosecutione legendae et miraculorum.
8. 1. et a. (Mogunt., Petr. Fridberg cca. 1496).
4«. 6 fol. Goth.
Erl.-Sckr.: Alba, Franc, beatae Barbarae virg.
et mart. vita, cam precibus ad fulgurum
grandinisque tempestateg fngandas. Matriti
1765. 80.
Acta s. Barbari martyris Methone
Venetias translati apocrypha.
Ausg. : ex catalogo Petri de Natalibus in
AA. SS.BolI. 14.Mai. IH. p. 286. — Trans-
lationes ss. Pauli episcopi et Barbari
martyris a. 1496, ex mss. monasterii s.
Laurentii ibid. VII. p. 770-772.
De s. Barbaruno pre.sbyt., Humato, Evasio
etc. martyribus in AA. SS. BoU. 2. Jun.
I. p. 168.'
Vita s.Barbati Beneventani episcopi :
jSicut evidentissima fidelium.'
"VVichtig fllr rt. longobanliBche Gcschichte.
Ilandschr.: Montecasino No. 110. 145.
Ausg.: ' in AA. SS. BoII. 19. Febr. UI.
p. 139-142. — *ap. Ughelli, Italia sacra
BARDOMIANUS — BARTHOLOMAEUS
621
ed. Venet. VIII. p. 21 sq. — Vita alia:
,Tempore quo Grimuald.' [{viel jiinger als
d. vorhergehende, ohne Werth.) Handschr. :
Avignon, musee Calvet. chart. sec. XV.
No. 251. fol. 19.] in AA. SS. Boll. 19. Febr.
ni. p. 142-145. — Translatio auctore
Falcone in chron. Benev. Ibid. p. 145. 146.
Vgl. Falco.
De s. Bardomiano, Eucarpo et sociis 26
martvribus in Asia m AA. SS. BoU. 25.
Septb. VII. p. 57.
Vita s. Bardonis archiepiscopi Mo-
guntini (1031—1051) cauctore Vul-
culdo capellano Liutpoldi arch.
eius successore.
Recht hiibsch, aber gar zu geJrangt u. kurz.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 317. — Darmstadt.
Ausg.: ' ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 318-321. — * ap. Bohmer, fontes
III. p. 247-254. — Vita altera maior au-
ctore anonymo [{hier fehlen viele That-
sachen, Ueberfluss an Lobrednerei.) Hand-
schr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 3*22]
« ed, Papebroch m AA. SS. Bolland. 10.
Jun. n. p. 301-319. — * wiederholt ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
6-33. — * u. ap. Joannis, rer. Mogunt. scr.
I. p. 474. — * ed. "Wattenbach ap. Pertz,
mon, scr. XI, p. 322-342. — * ap. Bohmer,
fontes III. p. 217-247.
Erl.-Schr.: Gie seb lech t, W., Gesch. der deut-
schcn Kai.serzeit II. p. 527 (2. Aufl. II. p.
55S.)
Janning, comment. praev. in AA. SS. Boli.
Jun. VI. 1. p. 87-94.
Mabillon, observat. praeviae 1. c. p. 1-5.
JStrunck, Westphalia sancta ed. Giefers II.
p. 143-153.
Waitz in Gottinger gel. Anzeigen. 1856. p.
1S96.
Wattenbach, Deutscblands Geschichtsquel-
len i>. 270.
De b. Barduccio et Johanne de Vespi-
niano laicis confessoribus (f 1331)Florentiae
in Etruria Sollerii sylloge historica in AA.
SS. BoU. 4. Jul. II. p. 168. {M. Portr.)
Acta s. Barnabae apostoii (f 53)
et passio in Cypro, sub nomine Jo-
hannis-Marci, Barnabae consobrini,
edita.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
U. Jun. II. p. 431-436. — Acta aiia vitae
prioris ex Mombritio in AA. SS. BoU. 11.
Jun. II. p. 423-426. — Laudatio 8. B-ae
auctore Alexandro monacho Cyprio,
graece et lat. iiid.tp. 436-453.
Erl.-Schr.: Janning, comment. ihid. Jun. VI.
1. p. 95.
Papebrooh, analecta de reliquiis .". Bar-
nabae ibid. Jun. II. p. 45.3-160 (m. Abbild.)
embolismus, an et quando Romae, Alex-
andriae ac Mudiolani Barnabas praedicarit,
ibid. p. 426-431.
Vita s. Barnardi = Vita s. Bernardi.
Vita s. Baronti et Desiderii ere-
mitarum Pistorii in Hetruria (f cca.
700) auctore anonymo saec, XI.
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 25. Mart. III.
p. 569-574. — ^vnederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec, II. p. 826-830. —
Cf. C!ommentarius praevius in AA. SS. BoU.
1. c. p. 567-569.
De s. Barro episcopo Corcagiensi in
Hibernia (saec. VII.) Suyskenii comraent.
histor.-criticus in AA. SS. BoU. 25. Septb.
VII. p. 142-151.
Martyrium s. Barsabiae coenobi-
archae et sociorum martyrum in
Perside a. 342.
Ausg.: ex AA. SS. mart. orientalium et
occident. auctore Stephano Ev. Assemano
I. In AA. SS. BoU. 20. Oct. VIII. p. 846.
847. Cf. v. Heckii comment, praevius ibid.
p. 838-846.
De s. Barsanuphio solitario prope Gazam
in Perside (saec. VI.) Papebrochii disser-
tatio in AA. SS. BoU. 11. April. II. p. 22-
27. Cf p. 957.
De s. Barse sive Barso episcopo Edesseno
confessore sub Valente in AA. SS. BoU.
30. Janr. II. p. 1031.
De s. Barsima et duobus fratribus mart.
m AA. SS, Boll. 24. Janr. II. p. 592.
De s. Barsimaeo episcopo Edesseno in
Mesopotamia (saec. U.) in AA. SS. Boll.
30. Janr. p. 1026.
De s. Barso episcopo Damasceno m AA.
SS. Boll. 28. Febr. III. p. 728.
De s. Bartholomaea seu Elisabeth virg.
tertii ord. servorum B. M. (f 1348) Senls
in Hetruria Papebrochii sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 19. Mai. IV, p. 626. 627.
Vita b. Bartholomaei a Foresto ord.
Servorum (f 1489) auctore f. Arch-
angelo Gianio ord. iServorum b.
Mariae,
Ausg.: ex annalibus eiusd. ordin. cent.
3. lib. IV. c. 8. p. 214 m AA. SS. BoU.
23. Aug. IV. p. 738. 739. Cf. Pinii com-
ment. praevius ihid. p. 737.
Vita b. Bartliolomaei ab Anglario
ordinis s. Francisci de Observantia
(t 1528) Empoli in Etruria.
Ausg,: ex ms, Fr. Redi in AA. SS. Boll.
18. Mart. II. p. 664-666.
Vita s. Bartholomaei abbatis in Ca-
labria (f 19. Aug. 1130) auctore
anonymo coaevo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. Septb. VHI.
append. p. 810-826. Cf Stiltingii comment.
praevius ibid. p. 792-810.
Acta s. Bartholomaei apostoli (saec.
I.) Albanopoli in Armenia vel Al-
622
BARTHOLOMAEUS — BASILIUS
bania, fabulosa auctore Pseudo-
Abdia Babylonio.
Ausg.: ex mss. S. Martini Trevir. et aliis
et editis exemplaribus in AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 34-39. — Orallo encomiastiea
auctore s. TheodoroStudita lat. reddita
per Ana.stasium bibliothecarium, ex 3 mss.
collatis c. editione d'Acherii (spicileg. III.
fed. nov. U. p. 123] — wiederholt ap. Fr.
Combefis., bibl. concionator. VII.) ibid. p.
39-42. — TransUtlo corporis Beneventum,
auctore ut videtur s. Berthario abbate
Casinensi ibid. p. 42.43. — Oralio altera
auctore Josepho forsan hymnographo, ex
editione Surii ibid. p. 43-45. — Oratfo tertia
auctore Niceta Paphlagone ex editione
graeca Combefisii latine ibid. p. 46-49. — G 1 o -
ria posthuma ex cultu, miraculis ibid.
p. 49-108. — Cf. Sollerii commeut. praevius
ibid. p. 7-34.
Vita s. Bartholomaei eremitae in
Farne Angliae insula (f 1182) au-
ctore coaevo, G monacho, forsan
Galfrido.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 24. Jun.
IV. p. 833—841.
De b. Bartholomaeo abbate Maioris-mo-
nasteriipropeTuronum(tl084)ap.Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 384-391.
— De rebus gestis in Maiori-monasterio
saeculo XI. ibid. p. 391-402.
De b. Bartholomaeo de Cerveriis martyre
ord. praed. Savigliani in Pedemontio (f
1466} in AA. SS. BoU. 21. April. U. p. 955.
956.
De b. Bartholomaeo episcopo Vicentino
ord. praed. (f 1271) Sollerii comment. hi-
storicus in AA. SS. BoU. 1. Jul. I. p. 277
-287; c/. VII. p. 854.
De s. Bartio episcopo Vasione in comitatu
Vindauscensi (f cca. 580) in AA. SS. Boll.
6. Oct. m. p. 399.
Acta s. Barypsabae eremitae et
martyris in Oriente auct. anonymo.
Aiuit/.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
10. Septbr. III. p, 498-501. C/. Stiltingii
commentar. praevius ibid. p. 494-498.
Vita s. Basilei episcopi Araaseae
in Cappadocia, martyre Nicomediae
(tcca.322)auct. Johanne presby-
tero Nicomediensi.
Ausg.: ex ms. graeco interprete G. Sirleto
in AA. SS. Boll. 26. April. III. p. 417-422.
— Pars encomii s. B-i ex ms. graeco
cardiualis Sfortiae ibid. p. 416-417. — 'Ey
xui/LHoy lig loy uyiov IfQO/uaQTvQtt Buoikfa
tcQYuniax. 'AfiaaHKS ibid. III. ajijjend. p.
LvI-LX. — MaQTVQiovrov ayiov Baaikfois
imax. 'Afjiaaiias auctore Johanne presby-
tero Nicomediensi teste oculato, ex cod.
Vat. ibid. p. L-LVI.
De 8. Basilia martyre in Mauritania in
AA. SS. Boll. 16. April. II. p. 405.
De s. Basiliano, Amantio, Tulicoc<c. mar-
tyribus in Campania in AA. SS. Bolland,
11. Febr. II. p. 511. Cf. p. 896.
De s. Basilide, Auriso, Rogato etc. mar-
tyribus Romae in AA. SS. Boll. 10. Jun.
n. p. 272.
De s. Basilide, Di.stro, Polimaco etc. mar-
tjribus Hen.schenii commentar. criticus in
AA. SS. Boll. 12. Jun. II. p. 507-511.
De s. Basilide et Gerontio martjTibus ap.
Graecos in AA. SS. Boll. 1. April. L p. 10.
Acta s. Basilidis et sociorum mar-
tyrum sub Diocletiano.
Ausg.: ex ms. monasterii s. Maximini
prope Treviros in AA. SS. Boll. 12. Jun.
II. p. 512-514. — De translatione Me-
diolanum ibid. p. 514. 515.
Vita s. Basilii iunioris anachoretae
Constantinopoli (f cca. 952) a Gre-
gorio discipulo scripta.
Ausg.: ex graeco lat. in AA. SS. Boll.
26. Mart. III. p. 668-681. — Biog xat
7ioi.iTtia rov ttyiov B. lov viov avyyQacftis
nuQu FQtjyoQiov ibid. III. append. p. *24
-*39.
Vita s. Basilii magni, episcopi
Caesareae in Cappadocia (f 379).
Ausg.: ex ipsius, Gregorii Na/ianzeni,
Nvsseni aliorunique veterum scriptis col-
lecta in AA. SS. BoU. 14. Jun. II. p. 814
-933. — Historia institutionis, ex menaeis
impressis graece et lat. ibid. p. 934-936. —
Appendix de vita s. B-i apocrypha ibid.
p. 936-938. — Vita apocrypba s. Amphi-
lochio adscripta, iuterprete Franc. Com-
befis ibid. p. 938-957.
Brl.-Schr.: Uacrtius, comracQtarius praevius
ibid. p. 807-811
Ein 8ch(!ne Historia von Standhaftigkeit
des h. Uasilii etc. Item zwo andere sclione
Hlstorien. Magdeburg I.^JIQ. 40. 6 Bimt.
Klose, C. K. \V., Basilius d. Gr. nach 8.
Lcbon u. s. Lehre. .Stralsund 1835. gr. 80.
1 Thlr. 5 Sgr.
Acta s. Basilii presbyteri martyi-is
Ancyrae in Galatia a. 363.
Ausg.: ex ms. graeco lat. in AA. SS.
Boll. 22. Mart. UI. p. 380-383 c. comment.
— MuQTVQifOV Tov uyiov B.TOV nQia^VTtQOV
ibid. III. append. p. *15-*18.
De s. Basilio abbate,' fundatore mona-
sterii dicti ad Profundum Rivum in AA.
SS. Boll. 1. Jul. I. p. 31.
De s. Basilio Ancyrano Caesareae in Cap-
padocia in AA. SS. Boll. 2. Janr. I. p. 83.
De s. Basilio episcopo Bononiae in Italia
(saec. IV.) in AA. SS. Boll. 6. Mart. I.
p. 426.
BASILIUS — BATATZUNUS
623
De s. BasllioepiscopoCretensi, deinThes-
salonic. (f cca. 870) in AA. SS. Bolland.
1. Febr. I. p. 242. 243.
De s. Basilio episcopo Parii in Mysia
minore sub iconomachis in AA. SS. Boll.
12. April. II. p. 95. 96.
De s. Basilio et Emmelia coniugibus, pa-
rentibus ss. Basilii Magni et Gregorii Nys-
seni, Neo-Caesareae in Cappadocia (saec.
IV.) Papebrochii commentar. historicus in
AA. SS. BoU. 30. Mai. VII. p. 242-246.
De s. Basilio et Procopio Decapolita mo-
nachis Constantinopolitanis (f cca. 750) Hen-
schenii comment. historicus in AA. SS. BoU.
27. Febr. III. p. 685. 686.
De s. Basilio et 70 martyribus Scytho-
poli in AA. SS. BoU. 5. Jul. U. p. 228.
De s. Basilio in Armenia in AA. SS.
Boll. 11. Febr. II. p. 510.
De s. Basilio monacho Ratensi in Gallia
in AA. SS. Boll. 12. Febr. II. p. 604. Cf.
p. 897.
De s. Basilio, Rufino, Isidoro etc. mar-
tyribus in AA. SS. Boll. 9. April. I. p. 821.
Vita s. Basilisci martyris Cappa-
docis (f cca. 308) auctore Eu-
signio, forte dein martyre.
Ausg.: ex ms. S. Maximini in AA. SS.
Boll. 3. Mart. I. p. 237-241. C/. Comment.
praevius ibid. p. 235-237.
De s. Basilissa, Aureo et Nuscia marty-
ribus Roraanis Papebrochii comment. hi-
storicus in AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p.
*173. *174,
De s. Basilissa et Anastasia matronis Ro-
manis et martyribus (f a. 66.) in AA. SS.
BoII. 15. April. II. p. 372.
De s. Basilissa virgine et martyre Nico-
mediae in Bithynia sub Diocletiano in AA.
SS. BoII. 3. Sept. I. p. 609.
De s. Basilla ac ss. Crispolo et Restituto
martyribus Romanis Papebrochii comment.
criticus in AA. SS. Boll. 11, Jun. 11. p.
463. 464.
De s. Basilla virgine Syrmii in Pannonia
inferiore in AA. SS. Boll. 29. Aug. VI.
p. 515.
Vita s. Basini archiepiscopi Tre-
virensis (f cca. G72) auctore Nizone
abbate Mediolacensi saec. XI.
Sehr unzuverlassig.
Handschr.: Trier, No. XXVI. chart.
sec. XVI.
Ausg.: ^ in AA. SS. Boll. 4. Mart. I, p.
315-320. — ' Auszug ap. Bouquet, rec. lU.
p, 591.
Erl.-Schr.: Rettbnrg, Kirchcngesch. Deutsch-
lands I. p. m.
Acta s. Basini martyris Trunchinii
in Flandi-ia (cca. med. saec. VII.)
j.: ex ms. in AA. SS. Boll. 14. Jul,
III, p, 701. C/. Cuperi comment. praevius
ibid. p. 699.
Vita s. Basoli confessoris (f cca.
620) auctore Adsone Dervensi
abbate (f 992).
Handschr.: Montpellier, Uu.-Bibl. sec.
XII. fol. No. 1. Vit. SS. III. f. 141. —
Paris, k. Bibl. St. Germ. mbr, sec, X. 4».
No. 1040 olim 725.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS, o. s. Ben.
saec. 11. p. 67-75, — * Auszug ap, Bouquet,
rec. III. p. 463. — Vila aiia auctore ano-
nymo saec. X,, ex ms. ap. Mabillon 1. c.
p, 64-67. — Mlracula et translalio auctore
Adsone Dervensi ' ap. Mabillon 1. c.
saec. IV. 2. p. 137-142. — *Auszug ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 517.
De s, Bassa, Paula et Agathonica virg,
martyr, Carthagine in AA. SS. BoII, 10, Aug,
II, p, 533,
Martyrium s. Bassae et filiorum
eius Theognidis, Agapii ac Pisti
sub Maximiano, his Larissae vel
Edessae in Graecia, illa in Halone
insula coronatorum, auctore Lau-
rentio monacho Rutiensi.
Ausg.: graece et lat. interprete Pinio in
AA. SS. Boll. 21. Aug. IV, p. 419-422. C/.
Pinii comment. praevius ibid. p. 417-419,
Vita s. Bassiani episcopi Lauden-
sis in Italia (f cca. 409) auctore
anonymo.
Ausg.: ex Bon, Mombritio in AA. SS.
Boll. 19. Janr, II, p. 222-226. — Vitae
epitome ex officio ecclesiae Laudensis
ibid. p. 226.
De s. Bassiano confessore (f 453-458)
Constantinopoli Bvei sylloge in AA. SS.
BoU. 10. Oct. V. p. 79-85.
De s. Bassiano martyre Syracusis in Si-
cilia (t cca. 269) sylloge in AA. SS. BoU.
16. Oct. VII. 2. p. 796.
De s, Basso, Antonio, Protolyco etc. mar-
tyribus Alexandrinis Henschenii svHoge hi-
storica in AA. SS. BoII. 14, Febr. II. p,
750. 751,
De s, Basso et Bassio et aliis 20 mar-
tvribus Afris in AA, SS. BoU. 19. Mart.
III. p. 26.
De s. Basso, Eusebio, Eutychio, Basilide
sub Dioclet. martyribus in AA. SS. BoU.
20. Janr, II, p, 257,
De s, Bata Persa martyre inMesopotamia
in AA, SS, BoIIaud. 1. Mai. I. p. 46. —
Myijurj Tov aylov fiaQTVQOs BctTtt tov IlfQa.
ibid. I. p. 739.
De s. Batatzuno, Palaemone et Garuma
abbatibus Habessinis in AA.. SS, Bolland.
11. Jun. U, p, 465,
624
BATHILDIS — BEGA
Vitas. Bathildis = Vita s. Balthildis
reginae.
De s. Bathusi et Verca pre.sbyt. cum
duobus filiis et tiliabus Arpyla, Abepa e<c.
martyribus Gotthis cca. a. 370 in AA. SS.
Boll. 26. Mart. III. p. 6 19.
Acta s. Baudelii martyris Nemausi
in Gallia Narbonensi.
Ausg. : ex 4 mss. in AA. SS. Bolland.
20. Mai. V. p. *195-*196. — Appeudix
auctore s. Gregorio episc. Turonensi lib. I.
mirac. seu de gloria mart. c. 78 Ibid. p.
*197. Cf. Henschenii commentar. praevius
ibid. p. *194 et VU. p. 819.
Vita s. Bauderici confessoris in
dioccesibus Lingonensi et Aeduensi
in Burgundia (saec, VI. VII.)
Ausy. : ex antiq. breviariis in AA. SS.
BoU. 15. Oct. VIl. 1. p. 52-55. Cf. Goorii
commentar. praevius ibid. p. 49-52.
De s. Baumado confessore Tutelae apud
Lemovices in Gallia (saec. VI.) Sollerii
sylloge de cultu et gestis ex Baluzii mo-
numentis Tutelensibus in AA. SS. BoUand.
4. Aug. I. p. 334-336.
Vita s. Bavonis confessoris Gandavi
in Flandria (f G53) auctore ano-
nymo.
AxjLsg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 396-403. — *wiederkolt in AA.
SS. Boll. 1. Octb. I. p. 229-235. — Vita
alia et miraculorum libri III auctore fere
coaevo {Handschr.: Brilssel, k. Bibl. mbr.
sec. XII. fol. — Coln, mbr. sec. XI. fol.
VI. 18. — Gent, Stadtb. sec.XL No. 210.a.
— St. Omer, Stadtb. mbr. sec. XII. fol.
715. No. 3., — sec. XIII. foi. No. 716. Tom.
V. — Paris, k. Bibl. 5270) 'in AA. SS.
BoU. 1. Octbr. I. p. 293-303. Cf. April. I.
p. 875. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. 11. p. 406-415. — Vita alia me-
trica auctore anonymo, ex ms. in AA. SS.
Boll. 1. Octbr. I. p. 235-243. — Vita alia
auctore Theodorico abbate S. Trudonis
ord. Ben. dioec. Leodiensis (f 1107) ' ed.
Surius, vit. SS. 1. Octbr. — ' toiederholt &]>.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p.
396. — ^iciederholi u. ex mss. in AA. SS.
BoU. 1. Octbr. I. p. 243-253. — Epitaphium
8. Bavonis auctore s. LivinoFlandriae
apostolo, versibus elegiacis, • ed. Usse-
rius, epistoiarum Hibernicarum sylloge.
Dublin. 1632. 4». Parisiis 1665. 4». p. 21.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
n. p. 405.
Erl.-Sehr.'. Gloria posthumii in AA. SS. Boll. 1.
Oct. I. p. 253-293 {m. Abbildg.)
Perier, J. coinuietn. praevius iftid. p. 198-229.
acta «. Bavoni» alias AUocini confexs.
Qandarengium patroni. Colleiirit, dig., illnstr.
J. P. Antverpiae 1765. 4».
Vgl. Chronicou S. Bavonis.
De s. Bazalota et Euphemia sanctimoni-
alibus Habessinis (saec. IV.) in AA. SS.
Boll. 6. Jun. I. p. 639.
De s. Beata seu Benedicta virgine dioe-
cesis Senonensis in Gallia in A.A.. SS. Boll.
29. Jun. V. p. 492.
Vita s. Beati pre.sbyteri Valle- cava
in Hi.spania (f 798).
Ausy. : ' a Jo. Taraaio Salazario edita et
repetita *in AA. SS. BoII. 19. Febr. lU.
p. 147-148. — * wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. IV. 1. p. 735-738.
Vita s. Beati Vindocini {Vendome)
in dioecesi Carnotensi (saec. I.)
Ausg. : ex mss. Bodeccensi et Ultraiect.
in AA. SS. Boll. 9. Mai. U. p. 365-367. —
Appendix de veneratione b. Beati apud
Helvetios ihid. p. 367. 368.
ETl.-Schr.: Agricola, Dan., vita s. Beati. Bagil.
1511. 8«.
Murer, Laur., Leben dea h. Beati, eraten
Apostels in der SchweiJ!. Lucern 1711. S*.
Rettbers, Deutschlands Kirchengeschichte
I. p. 140.
De s. BeatriceAtestinasanctimonialiFer-
rariae in Itaiia (f 1262) in AA. SS. Boll.
18. Janr. U. p. 1136.
De b. Beatrice Atestina sanctimoniali
Patavii ord. s. Bened. (f 1226) m AA. SS.
Boll. 10. Mai. U. p. 598-600. — Supple-
mentum historic. ex gemina vita italica
ibid. p. 600-60:i. — Miraculaex italico
Jac. Phil. Thomasini episc. Cittanovensis
ibid. p. 602. 603.
Vita s. Becoelini == Vita s. Bertellini
eremitae.
Vita s. Bedae iunioris, monachi in
territorio Rhodigino, Genuae quie-
scentis (f 883).
Ausg.: ex ms. monasterii s. Benigni in
AA. SS. Boll. 10. April. I. p. 867-873.
Vita Bedae Venerabilis monachi
presbyteri in Anglia (f 735) auctore
et collectore T u r g o t o p r i o r e Du-
nelmensi.
Ausg.: Hn AA. 8S. Boll. 27. Mai. VL p.
720-723. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben.|8aec.IU. 1. p. 535-539. — IHorbnset obitus
auctore Cuthberto Durhamensi (cca.
740) 'in Bedae opp. omn. Basil. VUI. —
*in AA. SS. BoII. 1. c. p. 721 {bildet Cap.
3. vitae auctore Turgoto.) —
Erl.-Hchr.x Elogium Bedac historlcum ap. Ma-
billou 1. c. p. 539-561.
Ilenschen, comnient. praevius tn AA. SS.
B. 1. c. p. 718-720.
Vgl. Beda.
Vita Beekii = Vita Egberti ter Beek.
Vita s. Begae abbatissae in Cum-
bria Angliae provincia (f post med.
saec. VU.)
BELINA — BENEDICTU^
625
Ausg.: ex offic. propr. in AA. SS. BoU.
6. Sept. II. p. 699-700. Cf. Suyskeaii com-
meutar. praevius ihid. p. 694-698.
De s. Belina martyre apud Lingones in
Campania in AA. SS. Boll. 8. Septb. III.
p. 259.
De s. Bello, Floro, Satumino etc. mar-
tyribus Romanis in AA. SS. BoU. 23. Janr.
IL p. 455.
De b. Benedicta Assisiensi abbatissa or-
dinis s. Clarae Assisii in Umbria (f 1260)
in AA. SS. BoU. 16. Mart. II. p. 498.
De s. Benedicta et Caecilia virginibus
abbatissis Susterenensibus, et Relinde re-
clusa in agro JuHacensi (saec. X.) Sollerii
sylloge m AA. SS. BoUand. 17. Aug. III.
p. 509.
De s. Benedicta sanctimoniali Romae in
AA. SS. BoU. 6. Mai. IL p. 107.
Acta s. Benedictae virg. martyris
in territorio Laudunensi in Gallia
forte sub Diocletiano fabulosa, au-
ctore anonymo.
Awg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 8- Octb.
IV. p. 219-222. Cf. Suyskenii commentar.
praevius ihid. p. 213-218.
Vita s. Benedicti abbatis Anianensis
in Gallia Narbonnensi et Belgica
(f 821) auctore s. Ardone Sma-
ragdo eius discipulo (f 843).
Handschr. :Montpellier, Arch. der Pra-
fectur, mbr. sec. XII. im Chartular. Anianense.
Amg. : ^ ed. Hugo Menardus in Obser-
vationes ad martyrologium Benedictin. Paris.
1629. 8». lib. n. — *ed. Hugo Menardus
ante Concordiam regularum s. Benedicti.
Paris. 1638. 4». — » ed. Henschen in AA.
SS. BoU. 12. Febr. II. p. 610-620. — ^voll-
stcindiger ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 192-217.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der rom. Literatur ini
karoHng. Zeitalter. Carl.sruUe 1810. p. 362.
366-370.
Epistolae s. Benedicti in AA. SS. Boll. 1. c.
p. 620. 621.
Henschen, comment. praevius ibid. p. 606-
610.
Histoire littdraire de la France V. p. 31
IV. p. 447.
Mabillon, de synodo Aquisgranensl deque
monasteriis Anianae subicctis aut per Bene
dictum ordinatis ap. Mabillou, AA. 8S. 1. c
p. 218-226.
Sermo s. Benedicti in consecrat. altaris s
Salvatoris eiu.sd. monasterii a. 782 habitus
ap. Mabillon 1. c. p. 225. 226.
Vgl. Vitas. Guilelmi duc, {vit. comp.)
Vita s. Benedicti abbatis Cassinen-
sis sive de Nursia (f 543) auctore
Gregorio Magno papa {in toto
lihr. 2 dialog.)
Ausg. : 1 textus lat. cum duob. codd. mss.
Sublacensib. nunc primum comparatur, ex-
liibitis etiam variantib. veterum editt. le-
ctionib. Versio graeca, auctore Zacharia
papa, cum cod. ms. abbatiae Florent.
confertur. Altera pars veterum carmina,
sermones et homil. de Bened. complectitur.
Postrema varior. notas in eandem vitam
contractas et in examen revocatas in me-
dium affert. Venetiis 1723. 4». — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. L p. 3-28. •
— » ex var. mss. in AA. SS. Boll. 21. Mart.
TTT. p. 277-288. — *"niit zahlreichen Noten
ap. Muratori, scr. rer. Ital. IV. p. 185-239
vor Leonis Marsicani Chronica Casinensis.
Uebers.: Gr^goire le Grand, s., la vie
de s. Benoist, avec une explication des
endroits les plus importans et un abr^g^
de rhistoire de son ordre, par Joseph Mege.
Paris 1737. 4«.
Vita s. Benedicti eiusdem a Gre-
gorio M. descripta (libr. II. dialog.)
quam defloravit heroico breviloquio
et pauca (de miraculis) superaddidit
Marcus poeta s. Benedicti disci-
pulus (cca. 610).
Ausg. : ^ ed. Prosp. Martinengus in Poe-
mata vett. divinorum curante Arnoldo Wion.
Romae 1590. 4». m. — * ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. L p. 28. 29. —
Vita alia auctore Rainaldo snbdiacono
Casinensi. Metrice: ^in breviariis Casinen-
sibus a. 1568. 1572. — » in AA. SS. BoU.
21. Mart. HI. p. 276. — Carinen de s. Be-
nedicto abbate Casinensi auctore Ber-
thario abbate Casinensi et martyre
(saec.IX.) [173 elegische Verse; unbedeutend]
1 ed. Prosp. Martinengus in Poemata vett.
curante Arnoldo Wion. Romae 1590. 4".
UL — »ap. Mabilln, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 29-33. — Hislorica relalio de cor-
pore s. Benedicti Casini auctore Petro
diacono Casinensi (cca. 1137) ' in AA.
SS. BoU. 21. Mart. HI. p. 288-297. — »ed.
(una cum Vita graeco-lat. s. Benedicti.)
Venet. 1723. 4». — Appendix ex chronico
Casinensi Leonis episc. Ostiensis et Petri
diac. Casin. (lib. 1. c. 15.) ibid. p. 297.
298. — Hyinnus de s. Benedicto abbate Ca-
sinensi auctore Alphano, ex abb. Casi-
nensi archiep. Salernitano (f 1085)
: ,Aureo solis' — : * ed. Prosp. Martinengus
m Poemata vett. curante Arn. Wion. Romae
1590. 4«. III. — » ap. Ughelli, Italia sacra
n. — »ap, Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 33-35. — Hjwnus de s. Bene-
dicto auctore Paulo Diacono: ,Fratres
alacri — sequax tui,' ^in Pauli Diac. histor.
Langob. lib. I. cap. 26. — * in Aimoini ser-
mone de s. Benedicto in Biblioth. Floria-
censi p. 284. — Miracuia s. Benedicti in
Gallia, scripta ab Adrevaldo monacho
Floriacensi, Caroli Calvi princip atu.
{Das 1. Buch der Wunder, von Adrevald
begonnen, vollendete A delerius; Aimoin.
mon. Floriac. fiigte 1005 ein2.u.i.Buch
40
626
BENEDICTUS
hin!M, d<u 4. ein Anonymus ex AnAreae
monachl historia, camiine edltua a Bodul-
pho Tortario monacho Floriac., das b. Iio-
dulphus Tortarius m. FLor.) ^ ztierst
Paris. 1605. 8». ap. Joh. a Bosco, bibl.
Floriaceusis p. 13. — * ap. Mabilion, AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 80 et 369-394;
das 2. u. 3. Buch Aimolns ap. Mabillon 1.
c. IV. 2. p. 356. — » m AA. SS. Boliaad.
21. Mart. III. lib. 1. p. 305-316; lib. 2. et
3. p. 316-324; 324-334; lib. 4. p. 334. 335;
lib. 5. p. 336-353. — Appendix ex ms. Pa-
triciaceusi ii. p. 353-357. — Excerpta ex
Aimoino de miraculis s. Benedicti ed. Waitz
ap.Pertz, mon. scr. IX. p. 374-376 (deregibus
Francorum.) — Bruchstiicke * ap. Bouquet,
rec. III. p. 671 ; X. p. 341. — » ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. in. p. 439; aus
d. 3. Buche IV. p. 135-141. — Miracula s.
Benedicti alia in Italia facta auctore De-
siderio abbate Casinensi, dein papa
Victore lU. Dialogorum libri 4 (geben gute
Nachrichten uber die Zeit Heinrichs III)
^ ed. J. Bapt. Mari. Romae. — * iciederholt
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.,IV.
2. p. 425-461. — JWiraCHla s. Benedicti alia,
a Rodulfo Tortario (Tortaire, de la
Tourte) Floriacensi monacho (flor. 1114)
descripta ' ed. J. a feosco , bibliotheca
Floriacens. Paris. 1605. S». I. p. 149. —
»m AA. SS. Boll. 21. Mart. III. p. 336-
353. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 390-422. — Appendix:
,Tempore Gauzlini gloriosissimi' ibid. p.
423. 424. — » rveitlaufiger in AA. SS. BoU.
21. Mart. III. p. 353-357. — Odo abbas
Cluniacensis: Sermo habitus Floriaci in
festo translationis s. Benedicti, ex Boscii
bibl. Floriac. ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 363-369. — Officlura s. Be-
nedicti, ap. Muratori, scr. rer. Ital. IV. p.
618-621. — Tfaeodoricus monachus Floria-
censis : Liber de illatione redituque cor-
poris s. Benedicti Aurelianis ad Floriacum,
' ed. Joh. a Bosco, bibl. Floriacens. I. p.
219. — » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 350-355. — Translatlo s. Be-
nedicti in Floriacum a. 653 , scripta ab
Adrevaldo monachoFloriacensisaec.
IX. , ' ap. Joh. a Bosco, biblioth. Floriacens.
p. 1-13. Paris. 1605. 8». — » ap. MabiUon,
AA. SS. o. 8. Ben. saec. II. p. 353-358
(p. 338 ed. Venet), — « in AA. SS. Bolland.
21. Mart. III. p. 302-305, (nennen fulsch-
lich den Verfasser ,AdaIbertus mon.
Flor.') — Auszug ' ap. Bouquet, rec. I.II.
p. 564. — * ap. Duchesne, hi.st. Franc. scr.
I. p. 657; III. p. 439. — TruBslallo s. Be-
nedicti in Floriacum a. 653 auctore Ai-
moino monacho Floriacensi, ' ap.
Duchesne, hist. Franc. script. II. — *une-
derholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 359-363. — Versus de miraculis
3. Benedicti auctore Paulo Diacono
[geschneben in Montecasino zwischen 782-
787. Handschr.: Montecasino No. 463.
sec. XI; — No. 65. sec. XI; — No. 353.
sec. X. in. — Rom, Vatic. No. 1202. sec,
XI.] ' ap. Tosti, storia di Montecasino.
1842. I. p. 129. — * in der urspriinglichen
Forvi ed. Bethmann in Pertz' Archiv X.
p. 325-331.
Erl.-Schr. : Benedictio numisniatuin crucis san-
cti>.simi patris Benedicti. Tegi>nisee 166.5. 8«.
St. Benoit et les ordre» religieux dont il fut
le fondaleur. Lille 1855. 80.
Bctbmann in Hertz' Archiv X. p. 288. 289.
Commen tarius praevius in AA. SS. Boll. I. c.
p. 271 277.
De translatione corpori» s. Bened. in Gal-
lias ad Floriuccnsc inonasterium, ibid. p.
299 301.
Dlsgerta.tio in translat. s. B-i et b. Schola-
sticao in Ualliam cca. a. 653 ap. Mabillon I.
c. saec. II. p. 337-352.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib.
L p. 43.
Lauretas, M., de vera existentia corporig 8.
Benedicti in Cassinen.^i ecclesia. Xeapoli
1607. 40.
Lebendes h. Benedictus. Coblenz 1832. 8o . ifii
1 Kupf. 52 pag.
Leehner, P., i.eben des h. Benedict, Ordens-
stifters u. ersten Abtes auf Monte Casino.
Regensb. 1859. So. i Thlr. 3 Sgr.
Lehr-Tugend u. Wunder Spiegel oder: Des
grossen Patriarchen . . . Benedicti, Heilig
gefuhrtes Leben. Glatz 1680. 8o.
Miracles de s. Benoit ecrits par Adrevald,
Ainioin, Audr6, Raoul Tortaire et Hugues
de s. Marie, moines de Fleury, r^unis et
publies . . . par E. do Certain. Paris 18,58. 8«.
Sangrinus, Angel., abb. Casin., speculum et
exemplar christicolarum. Vita b. patris Be-
nedicli monachorum patriarche sanctisslmi,
carmine consscripta. Romae 1.587. 4o.
V^illant, Hug., in nova translatione corporis
SB. patris Benedicti apud Floriacum in ca-
psam argenteam. Epiuicium , Euchari.sticon,
odae tres etc. Nec non de eiusdem transla-
tione ex Monte Casino ad Floriacense coe-
nobium carmen heroicum. Parisiis 1663. 40.
Vita et miracula ss. patris Benedicti, ad in-
stantiam monachorum congregationis eiusdem
s. Benedicti Hispaniarum aeneis tvpis de-
lineata. Romae 1596. fol. (if. 50 Abbild.)
Wattenbach, Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. 207.
Vita s. Benedicti abbatis Clusensis
(f 1091) auctore anonymo.
Handschr.: Rom, Vatic. Christ. 173.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
VI. 2. p. 697-717 auctore Willelmo mo-
nacho eius discipulo. — ' ed. Betlimann
ap. Pertz, mou. Germ. scr. XII. p. 196-208.
— • u-iederholt nach Mahillon in Monument.
histor. patriae, scr. III. p. 273-300.
Vita s. Benedicti abbatis Maceraoi
in Britaunia miuori (f ante 850)
eiusque sororis s, Aveuiae.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Oct. IX. p.
625-626. Cf. de Buckii comment. praevias
ibid. p. 623-625.
Vita s. Benedicti Biscopi abbatis
Wiremutiiensis primi (f 703) et suc-
cessorum eius oigfridi, Ceolfridi et
BENEDICTUS — BENIGNUS
627
Huvetberti, scripta 2 libris a Beda
Venerabili Biscopi discipulo.
Ausg.: ex martyrol. Bened. Angl. et
editione Jac. Waraei ' ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. II. p. 1002-1012. —
»ex homilia Bedae m AA. SS. Boll. 12.
Janr. I. p. 745, 746; — deeodemex Guilelmo
Malmesb. ibid. p. 746; — de eodem ex
Matthaeo Westmonaster. ibid. p. 747.
Vita s. Benedicti episcopi Albing-
aunensis in Gallia (f 900) auctore
Philippo Malabayla congrega-
tionis Foliensis visitatore.
Au.sg.: in kK. SS. Boll. 12. Febr. II. p.
629-631.
Acta s. Benedicti fundatoris Pontis
Avenionensis (f 1184) auctore ano-
nymo.
Ausg.: ex mss. authenticis in AA. SS.
Boll. 14. April. II. p. 257-258. — Depo-
sitiones testium ibid. p. 259. — Jura
Pontis ibid. p. 260-262. — Translatio
corporis, ex gallico Domini de Fargnes
ibid. p. 262-264. Cf. p. 958.
Vita s. Benedicti II pontificis Ro-
mani (f 685). Ex Anastasio bi-
bliothecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p.
197-198.
Vita Benedicti XII papae (f 1342)
auctore anonymo.
Ausg. : editio Bosqueti coUata c. mss. ap.
Balnze, vit. papar. Avenion. I. p. 197-212.
— Vita secunda ibid. p. 213-220. — Vlta
tertia ibid. p. 219-226. — Vita quarta ibid.
p. 225-228. — Vita quinta ibid. p. 229-234.
— Vita sexta ibid. p. 235. 236. — Vita
septima auctore Petro de Herentals
priore Floreffiensi (flor. 1400) ibid. p. 237-
240. — Vita octava ibid. p. 239-244.
De s. Benedicto archiepiscopo Mediola-
nensi (f cca. 735) in AA. SS. Boll. 11. Mart.
II. p. 84. 85.
De b. Benedicto Aretino ex ord. fratr.
minorum Aretii in Tuscia (f cca. 1280)
Pinii comment. in AA. SS. Boll. 31. Aug.
VI. p. 808-811 {mit Abbildungen.)
De s. Benedicto conf. et presb. quem
dicunt episcopum in dioecesibus Pictaviensi
et Lucionensi (ante saec. IX.) Buckii com-
ment. criticus in AA. SS. Boll. 23. Oct. X.
p. 150-157.
De s. Benedicto episcopo Aeserniensi in
Italia in AA. SS. BoU. 4. Mai. I. p. 495.
De 8. Benedicto episcopo Andegavensi
(saec. IX.) m AA. SS. Bolland. 15. Jul. IV.
p. 90.
De 8. Benedicto episcopo in Sardinia
(t cca. 1100) BoUandi sylloge historica in
AA. SS. Boll. 17. Febr. UI. p. 40. 41.
De s. Benedicto eremita ord. ValUs-Um-
brosae in Etruria in AA. SS. BoU. 20. Janr.
II. p. 336.
De s. Benedicto monacho (f cca. 555)
ex Gregorii M. dialog. 111. 18 ap. Mabilion,
AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 122.
De s. Benedicto monacho in Campania
(saec. VI.) in AA. SS. Boll. 23. Mart. III.
p. 462.
De s. Benedicto presbytero Lucae in
Etruria (f ante saec. XIV.) in AA. SS.
Boli. 21. Mart. III. p. 360-362.
De s. Benevenuto episcopo Auximi in
Piceno (f 276) synopsis historica in AA.
SS. BoU. 22. Mart. m. p. 393^95.
De b. Benevenuto ord. minor. Cometi
in Apulia (f cca. 1232) Papebrochii sylloge
histor. in AA. SS. Boll. 27. Jun. V. p. 3i7-
329. — Miracula iam olim in lectiones
IX distributa ibid. p. 329.
De s. Beniamin et Berio in AA. SS. Boll.
29. Jul. VII. p. 43.
Inventio s. Beniamini et Maximi Brixiae
a. 1129 in AA. SS. BoU. 7. Janr. I. p. 429.
De s. Beniamino diacono martyrein Per-
side (saec. V.) in AA. SS. Boll. 31. Mart.
m. p. 906.
De s. Beniamino et Beioco anachoretis
in Aegypto in AA. SS. BoU. 25. Jun. V.
p. 72.
De s. Beniamino martyre a Graecis ho-
norato in AA. SS. BolL 10. Jun. U. p. 275.
Acta s. Benigni martyris sub imp.
Aureliano.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 1. Novbr.
VI. p. 9. — Alia de eo ibid. p. 11.
Vita s. Benigni abbatis Fontanellen-
sis, ubi de Milone et Bagga mo-
nachis piis (saec. VIII.) Ex chro-
nico Fontanellensi cap. 3.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 1. p. 439-443.
Acta b. Benigni abbatis Vallum-
brosani (f 1236) breviora.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p.
341. 342. — Acta auctiora ibid. p. 342
-344. Cf. Cuperi comment. praevius ibid.
p. 338-341.
De s. Benigno archidiacono Beneventano
martyre in kA.. SS. Bolland. 24. Janr. II.
p. 606.
De s. Benigno episcopo martyre qui Ul-
traiecti in Belgio colitur in AA. SS. BoU.
28. Jun. V. p. 359.
De s. Benigno et Charo eremitis Mal.se-
sini prope Veronam (saec. IX.) in AA. SS.
BoU. 26. Jul. VL p. 316-318.
De s. Benigno martyre Romano Gandavi
in Belgio in AA. SS. BoII. 12. Febr. 11.
Append. p. 896. 897.
De s. Benigno presbytero martyre Tu-
40*
628
BENILDIS — BERCHARIUS
derti in Umbria sub Diocletiano in AA.
SS. Boll. 13. Febr. II. p. 657.
De 8. Benilde nmrtyre Cordnbae in Hi-
spania «. 853 in AA. SS. Boll. 15. Jun.
II. p. 1070.
De b. Benincasa abbate VUI. Caveusi
(t 1194) in AA. SS. Bolland. 10. Janr. I.
p. 627.
De b. Benincasa ord. Servorum b. Ma-
riae Monte Cloolii in Hetruria (f 1426)
Papebrocbii sylloge in AA. SS. Boll. 8. Mai.
VII. p. 662. 663.
De b. Benincasa Kapaccioli ord. Servo-
rum b. M. v. martyre in Asia a. 1415
Veldii sylloge m AA. SS. Boll. 4. Sept. II.
p. 480-484.
De V. Bennone episcopo Mettensi (f 940.
3. Aug.) ap. Mabilion, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V, p. 122-124.
Vita s. Bennonis episcopi Misnen-
sis in Saxonia et Slavorum apostoli
(f 1106), Monachii in Bavaria de-
positi. Epitome vetus.
Ausg. : ex editione Romana a. 1621 in
AA. SS. Boll. 16. Jun. III. p. 148-150. —
Vita alia auctore Hieronymo Emsero
[(t 1527.) Von Wert, da ihr icahrscheinlich
eine alte verlorene Vita zu Grunde liegt, die
aber Emser mit vielen Fabeln durchwebte.]
' Lipsiae 1512. fol. — ' in AA. SS. Boll.
16. Jun. IIL p. 150-174. — Vitae syn-
op.sis ab eodem auctore elegiacis ex-
pressa ibid. p. 174-176. — Miracula s.
B-s ibid. p. 176-194 ex impresso Romae a.
1621. — Appendix ex Germanicis im-
pressis latine reddita ibid. p. 194-198. —
Embolismus Papebrochii de cauoniza-
tione s. B-s et corporis translatione Mo-
nachium ibid. p. 198-205 (viit 3 Abbild.) —
M i r a c u 1 a Monachii patrata saec. XVII. ex
impressis Germanicis ibid. p. 205-231 latine.
Erl.-Schr.: Bericht. umbstendig, vvas eich zu
end dess 1602 u. 1603 gantze Jar bey s.
Benno inMunchenfiirWundcrworck begeben.
Miinchen 1604. 4o.
Heidenreich, Mart., Benno episc. olim Mib-
nen.si.? redivivus scu Vita Bennonis cx mo-
numentis et codd. mss. eruta. Dresdae et
I.ipa. 1691. 80.
Historia, gewlas: vnd approbirte, von S.
Bennonis, etvvo Bischoflfen zu Meissen, Leben
vnd Wundefrzeichen . . . Mtinchen 1604. kl.
40. Md. 1609. 40. Ohru alle Kritik.
Lydt von d. heyligen Benno Bischoff zcu
Meyssen (1524) — ap. Mone, Anzeig. f. Kunde
d. deutsch. Mittelalt. 1838. II. p. 78.
Mencken, script. rer. German. U. p. 1823-
1986.
Miracl vnd Wunderzaichen, die Gott ...
durch anrueffung vnd fiiibitt ae.ss hell. Bi-
schoffs Bennonis von d. 8. Junij dess 1615.
Jabrs biss auff d. 16. Junij a. 1617 gewirckt
hat. Miinehen 1617. 40.
Seyffarth, C. Fr. ossilegium b. Bennonis
episc. Misn. Monachii 1765. 40, Es gibl auch
Exempl. ohne d. Namen det Verfasaera.
V on der rechtcn Erhebung Bennouis eyn send
briff. s. ]. 1.524. 40. [Eine Spotischri/t au/ die
Eeiligsprechung Benno't; vgl. Panzer, an-
iial. II. p. 260.)
Vita s. Bennonis episoopi Osna-
brugensis (f 1088) auctore N 0 rb e r t o
abbate Iburgensi, a. 1118 con-
scripta.
Diese Vita macht uns mlt der Baukunst, dem
Bau der Burgen bekannt
Eandschr.: vid. Pertz, mon. script. XII.
p. 60.
Ausg.: ^ zuerst ap. Eccard, corp. histor.
med. aevi IL p. 2161-2194. — » ed. Wil-
mans ap. Pertz, mon. script. XII. p. 58-84.
— Vila metrica auctore Mauro Rost ab-
bate Iburgensi (ist ein Compendium der
vorhergehenden Vita) ap. Eccard 1. c. p
2195. 2196.
Erl.-Schr.: Moser, Just., sammtliche Werke VII
p. 1; IX. p. 268.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Giefers
II. p. 163-167.
Witte, B., historia We.stphaliae p. 275.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel
len p. 230-233.
Vita s. Berachii siveBerachi abba
tis et episcopi in Hibernia (f cca
600) incerto auctore.
Ausg.: ex ms. edita a Jo. Colgano et
repetita in AA. SS. Boll. 15. Febr. II. p.
833-838. — AJia vlla ex hibernico translata
editaque a Colgano ibid. p, 838. 839.
Vita s. Berardi episcopi Marsorum
(jr 1130) auctore Johanne epi-
scopo Signiensi.
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra I. p.
893-901.
De s. Berardo de Carbio, Ottone presb.,
Petro a S. Geminiano etc. (16. Janr.), vid.
Legenda ss. martyrum quinque fratr. min.
Colimbriensium.
Vita s. Berarii episcopi Cenoma-
nensis in Gallia (f 678) auctore ano-
nymo gestorum episc. Cenomanen-
sium.
Ausg.: ex mss. m AA. SS. Boll. 17. Oct.
VIII. p. 157-163. Cf. J. V. Heckii comment.
praevius ibid. p. 149-157.
Vita s. Bercharii abbatis Dervensis
et martyris (f 865) auctore Adsone
monasteriiJDervensis abbate qui
a. 992 obiit.
Av^g.: nur ein BrucKstilck ap. Vincent.
Bellovac, spec. histor. Lib. 23. cap. 114. —
Vita alia auctore anonymo [(auct. Adsone
abb. Derv. sec. Mabillon etc.) Oeschrieben
nach 1100] • ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 832-843. — »in Nic. Ca-
muzati promptuario autiquitatum dioeceseos
Tricassinae p. 63. — *ed. Surius, vit. SS.
2. Octbr. — * unter Adso's Namen in
AA. SS. BoU. 16. Octbr. VII. 2. p. 1010-
1031. — Auszug » ap. Duchesne, scr. H.
p. 185. — *ap. Boaquet, rec. IIL p. 587;
BEREGISUS — BERNARDUS
629
ex miracuHs ihid. X. p. 375. — De di-
versis casibus Derveusis coenobii et
miraculis s. B-i, auctore monacho Dervensi
anonymo iussu Beronis abb, , ex Camuzati
prompt. ap. Mabillon 1. c. p. 844-861.
£rl.-Schr.: Vanhecke, comment. praevius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 9S6 1010.
Vgl. auch unttr Vita s. Bertharii.
Vita s. Beregisi abbatis et funda-
toris Andagini in sylva Arduennensi
(saec. Vlll.) auctore monacho An-
daginensi anonymo.
Ausy.i 'ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Oct.
I. p. 520-530. — *Auszuge ap. Mabillon,
AA. SS. o. s Ben. saec. IV. 1. p. 294. —
C/. Bvei commentar. praevius in AA. SS.
Boll. p. 494-520.
Vgl. Chronicon Andagin. mona.^^t.
Vita s. Berengarii monachi in urbe
s. Papuli in Gallia auctore Flavio
Anselmo monacho Beccensi.
Ausg.: »m AA. SS. Boll. 26. Mai. VI.
p. 447-449. — *ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. VI. 2. p. 774-778.
De b. Berengario confessore ord.praedic.
Ilerdensi episcopo electo in Catalaunia (f
1256) Buei sylloge in AA. SS. Boll. 2. Oct
I. p. 537-539.
Vita s. Berlendis virginis (f cca.
702) Merbeccae in Belgio auctore
monacho Lobiensi anonymo.
I.st wol mit Unrecht von Mabillon u. a. dem
Hariger (s. d.) zugeschrieben veorden. Gegen
1000 verfasst.
Ausg. : ' in AA. SS. BoU. 3. Febr. I. p.
378-381. — * wiederholt u. ex ms. ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
16-21. — 'Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 526.
Erl.-Schr.: Histoire litteraire de la France VU.
p. 194.
Koplte ap. Pertz, mon. scr. VH. p. 147. 118.
Walckiers, J., la vie et les miracles de s.
Berlende. Bruxelles 1778. 8».
het leven ende mirakelen van de h. mag-
het Berlendis die geviert word in de kercke
van Meerbeke. Brussel, Pauwels (1778). 8o.
Vita s. Bernardi archiepiscopi Vien-
nensis in Gallia (saec. IX.) auctore
anonymo.
Ausg. : ' ex officiis propriis ord. Antoniani
Viennensis editis Romae 1592 in AA. SS.
Boli. 23. Janr. II. p. 545. 546. — ' ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1. p.
582-585. — Alia vita m AA. SS. Boll. 1.
c. p. 546. 547. — De translatione ibid.
p. 548; ap. Mabillon 1. c. p. 587. — Epi-
taphium ap. Mabillon 1. c. p. p. 586. —
Mlracula ut videtur auctore Adone episc.
Hbid. p. 588. 589; — »m AA. SS. Boll. 1. c.
p. 547. 548. — Fragmenta duo vitae s.
B-i ex cod. Ambroniacensi ap. Mabillon 1.
c. saec. IV. 2. p. 562-567.
Vita s. Bernardi Calinensis in Cam-
pania felici (f 1109).
Ausg.: ex codd. Capuano et Neapol. in
AA. SS. Boll. 12. Mart. II. p. 232 235.
Vita s. Bernardi Claraevallensis
abbatis primi, patris ac doctoris ec-
clesiae (f 1153) in territorio Lingo-
nensi Carapaniae in Gallia. Libri VI.
Lib. I. auctore Guillelmo, olim S.
Theodorici prope Remos abbate,
tunc monacho Signiacensi.
Lib. II. auctore Ernaldo [al. Arnal-
do, Bernardo] abbate Bo-
naevallis in agro Carnutensi.
Lib. III. auctore Gaufrido [Godefrido
Autissiodorensi,Gaufrido
abbate Claraevall.] mona-
cho quondam Claraeval-
lensi et s. Bernardi notario,
postea Claraev. abbate (f 1180.)
Lib. IV. auctore Gaufrido monacho
Claraevallensi.
Lib. V. auctore Gaufrido monacho
Claraevallensi.
Lib. VI. seu miracula a sancto per Ger-
maniam, Belgium Galliamque
patrata a. 1146. 1147, in 3 par-
tes distributa, quarum singulae
suos praeferunt auctores :
Fars 1. auctore Philippo mo-
nacho Claraevall.
Pars 2. epistola coenobita-
rum Clarae vallen-
sium ad clericos Colo-
niensis ecclesiae, qua
eos ad reformandam vi-
tam dissolutam hortan-
tur. Miracula in iti-
nere Coioniensi.
Pars 3. auctore Gaufrido mo-
nacho Claraeval-
lensi.
Handschr.: Dijon, Un.-Bibl. sec. XII.
fol. No. 398. — London, Bibl. des Erz-
bischofs zu Lambethhouse , sec. XIV. No.
163. -- Paris, k. Bibl. sec. XIV. No. 1864.
35; No. 2574; — Bouhier No. 69. rec.; —
St. Martin sec. XIII. No. 60 u. zahlreiche
andere; vgl. Pertz' Archiv VII. p. 553. —
Lib. II. auch in Leipzig, Un.-Bibl. 823. 2.
Ausg. : ' in Bernardi oper. onin. ed. Ma-
bilionius. Paris 1690. II. p. 1061 sq.; Paris.
1719. fol. Vol. n. tom. 6. (lib. I. p. 1076-
1106; lib. II. p. 1106-1130; lib. III-V. p.
1130-1180; lib. VI. p. 1180-1211.)— ^tcie-
derholt in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p.
256-.S51 riib. L p. 256; lib. IL p. 277; lib.
ra. p. 295; lib. IV. p. 305; lib. V. p. 320;
lib. VI. p. 330-.351.) — Fragmenta ex
libro 1-5. ap. Bouquet, rec. XIV. p. 361-
379. — Fragmenta de rebus Ludovici
VII regis Francorum ex libro IV. ap. Du-
630
BERNARDUS
chesne, hist. Franc. 8cr. IV. p. 420-423. —
Fragmenta ex Ileriberti iibris de mi-
raculis Cisttrcieusium monachorum ap. Ma-
blioninm 1. c. typis vnlgatH et repetita in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 351. 352. — Gloria
posthnnia ac supplementnm ad s. Ber-
nardi vitam et miracula ibid. p. 353-368.
Uebers- : V i e de s. Beruard. Livre I. par
Guill. abbt5 de St. Thitrrj'; liv. 2. par Ar-
nauld; livre 3. par Geoffroy. Publiee en
lang. frani;. par Guizot. Paris 1825. 8".
(aut/i in dessen Collection des memoires X.
p. 145-228; 229-314: 314-473.)
Erl.Schr.: Gallus, Ren. Bald., auctariam au-
cupij. Concertatio scholastica . . . super 2
rectitndiiie notarum r. p. Joa. Pinij S. J. ad
narrationc 8 diias Ouileli.'n Theodorici abbatis
in vila ». Bernaidi. Lcodij 1744. k1. 40.
Piiiius. coniracntar. praevius in AA. SS. 1.
c. p. lOl^ibb.
Vita s. Bernardi eiusdem auctore
Alano Autissiodorensi epi-
scopo.
Ausg.: in Bernardi oper. omn. ed. Ma-
bi!loniu.s. Paris. 1719. fol. II. 6. p. 1252-
1291. — Vlta alia per Bernardum Gun-
toltum moiiaclmm XIII. saeculo metrice
conscripta: illustrata a Theoph. Heimb.
Korinibergae 1749. P. 1. 2. 4». — Vita alia
auctore Johanneeremita 'ap. Chiflet,
s. Beinardi Clarevall. abbatis genus iUustre
et militare assertum. Divione 1660. 4". —
* in Bernardi oper. omn. ed. Mabillonius.
Paris. 1719. fol. II. 6. p. 1294-1310. —
Vita alia auctore Malachia ex abbate
Banchorensi episcopo Connorensi et ab a.
1126 archiepiscopo Armacliano ' ed. Su-
rius, vit. Sanct. 5. Novbr. — * ap. Mes-
singham , florilegium sanctor. Hiberniae p.
352. — CariiieD elegiacum encomiasticum
auctore Philotheo monacho {pseudon.
pro: Francisco Mauroy monacho Cla-
raevallensi ord. Cisterciens., cca. 1153) m
Bernardi oper. ed. Mabillon. Paris. 1719.
fol. II. 6. p. 1310-1322. — Epitaphlum s.
Bernardi Claraevallensis auctore Adamo
de S. Victore tn Bernardi oper. ed. Ma-
billon. Paris. 1719. fol. II. 6. p. 1291. —
Gaufridus seu Godefridus Anti.ssiodorensis
(f 1180): Epistola de morte s. Bernardi,
ap. Baluze, miscellan. V. p. 453. — Elu8-
deiii sermo habitus a. 1163 in anniver-
sario obitus s. Bernardi in Bernardi oper.
ed. Mabillon. Paris. 1719. fol. 11. 6. p.
1326. — Herbertus abbas coenobii de Moris :
liber miraculorum s. Bernardi, ap. Tissier,
bibl. Cisterciens. I. p. 247-262. — Narratlo
miraculorum s. Bernardi Claraevallensis,
ap. Martene et Durand, ampl. coU. I. p. 399.
Erl.-Schr.: libcr d. Werke Bern.ards u. ,Schriflon
Uber ihn cj. Fabricius, bibl. med. et int'.
latinitatis. Lib. II. p. .W8-621.
Biihringer, d. Kirche Chrlst! u. ihre Zeugen.
ZUrich 1&49. (jr. 80. IL 1. p. 4.36-719.
Cardona, J. C. L., die in der WUrde des
Christentbumg gegrttndete g6uliche Geburt
— dpg h. Bemardi, Vatem des hochbefreyten
CisterzipnRiT-Ordpns in cincrLob- u. Sitten-
Kede. Ncu-Zell \lh\. So.
(Chiflelius. Paul.) Do pernobill et militarl
gencre 8. licrnardi Clarevallensis nhbaiia . , ,
epistolica obscrvatio ad locum breviarli Ro-
mani. ipso nancti festo die 20. Aug. (Ant-
verp. c. 1653.) 4«.
ColbePKius, Chr., schediasma histor. de
Bcrnhaido nbbate Clarae-Vallensi. Regio-
moiiti 17^5. 10. 26 pag.
Ellondorf, J.. der h. Bernhard von Clair-
vaux u. die Hierarchie seiner Zeit. Essen
18.37. gr. 80 l Thlr. 5 Sgr.
GrossuB, Oauffr., vita b. Bernardi fundat.
et primi abbat. ss. trinilatis de tironio ord.
8. Bnned. Pari^. 1619. 4o.
Holtzniann, Car., s. Bernbardi vlta c. brevl
eius my«iici systematls dclineatione, diss.
inaug. Marburgi 1819. 80. jtfichl voUalSndiff
gedruckt.
MagaKUotti, P., vita di s. Bemardo primo
aliate di Chiara-Valle scritta a dlversi con-
temporanei (Giiglielmo abate di S. Teodo-
rico, Krnaldo abate di Buona-Valle, GoflFredo
abate di Cliiara-Valle, Filippo mouaco etc.)
Padova 1741. 40.
Mailrc, M. ie, vie de s. Bernard, prem. abbi
de C airvaux. Haris 161S. 40. 1649. 8o.
Neander, A., der h. Bernard u. sein Zelt-
alter, Berlln ISl.S. 80. 1 Thlr. 7 Sgr. 6 Pf. —
2. Auti. Ilamburg 184«. 8o.
Ratisbonne, Tb , histoire de 8. Bernard
. al.b(^ de Clairvaux. Pari» l'*!^. y. Hiervon gibt
e» auch deutsche u. a. Ueberselzungen.
de Villefore, vie de s. Bernard. Paris
1704. 40.
Vita s. patris Bernardi Claravallensis. Libris
8 com|irchen.>^a. Bambergae 1678. 8o.
Weissenbach, J. A., der Mann zu seinen
finstern Zeiten, wie mau itzt einen bey
nnsern aufgelilarten brauchie. Eine Rede
auf den h. Abbt Bemardus. Basel 1782. 8«.
Vgl. Epistolae s. Bernardi Clar.
Acta s. Bepnardi confessoris Ar-
cani (vulgo) Arce in Italia (sec. XII.
init.) auctore incerto.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 14. Oct.
VI. p. 631-632. Cf. Goorii comment. prae-
vius ibid. p. 628-630.
Vita s. Bernardi de Monte Jovis = Vita
s. Bernardi Menthonensis.
Vita b. Bernardi episcopi Hildesii
in Saxonia inferiori (f 1155) auctore
anonymo Benedictino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20. Jul. V. p.
104-109 ex ms. — iniracula forsan ab eodem
auctore anouymo Bened. , ex ms. ibid. p.
110-113. Cf. Cuperi comment. praevius ibid.
p. 100-104.
Vita s. Bepnardi fundatopis et prinai
abbatis iS. Trinitatis de Tironio, ord.
s. Ben. (f 1114) auctore coaetaneo
Gauffrido Grosso.
Ausg.: ' nunc primum prodit in luc. op.
et stud. J. B. Souceti. Lutet. Paris. 1649.
4". — * ed. Heuschen m AA. SS. Bolland.
14. April. II. p. 222-255. — * fragmentum
ap. Bouquet, rec. XIV. p. 166-174.
Vita Bernardi Guidonis, vid. Bemardus
Guidonis.
BERNAEDUS — BERNWARDUS
631
Vita b. Bernardl marchionis Baden-
sis (f 1458) in monte Caierio in
Pedemontio.
Ausg.: ^ italice ed. J. B. Blancard. Tau-
riui 1628 (,mekr Predigt cUs Geschichte^). —
' in Germunicam ling. convertit J. Hornig
1686. — ^ eandem vit. in compendium re-
degit Cam. Gabrielli et italice edid. Tau-
rini 1658. — *nach No. 1. u. 3 in AA.
SS. BoU. 15. Jul. IV. p. 113-116. — Mi-
racula ibid. p. 116-li8. CJ. Cuperi com-
meut. praevius ibid. p. 110-113.
Vita s. Bernardi Menthonensis ar-
clbidiaconi seu de Monte Jovis (f
1008) auctore Richardo archi-
diacono Augustae Praetoriae in
Pedemontio (sec.XI.),eius familiari.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. chart. sec.
XV. zusamuien mit Poeta Saxo.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 15. Jun. II. p. 1074
-1082 {nicht der Text jenes Mpts.) — Vlla
alia ex ms. Bodeccensi ibid. p. 1082-1085.
— Appendix ex Gallico Rolandi Vioti et
interpretatione Adami Schirmbeck ibid. p.
1086-1089. Cf. Papebrochii comment. prae-
vius ibid. p. 1071-1074.
Vita s. Bernardi Parmensls episcopi
(f 1133) auctore anonymo.
Atisg.: ' ed. pat. Barnabas o. s. Ben. Par-
mae 1609. — ' verbessert in Monum. histor.
ad prov. Parmens. (chronica Parm.) III.
p. 491-496. — Vita alia ex apogr. sec.
XVI. ibid. p. 497-5U mit gegeniiberstehen-
der italien. Uebers. — Vita tertia ex cod.
Florentino ibid. p. 512-515. — Hymni ad
s. Bernardum ibid. p. 541-545.
Vita b. Bernardl Poenltentls Audo-
maropoli in Belgio (f 1182) auctore
Johanne monacno Bertiniano.
Libri II.
Ausg.: ex ms. Bertin. in AA. SS. BoU.
19. April. II. p. 675-697.
Vita b. Bernardi Rolomael insti-
tutoris congregationis s. Mariae Oli-
veti (f 1348) «enis in Tuscia, coUe-
ctore anonymo.
Atisg.: in AA. SS. BoU. 21. Aug. IV. p.
475-487. Cf. Cuperi commeut. praevius ibid.
p. 464-475.
De s. Bernardo de Alzira martyre ord.
Cisterc, item de ss. Gratia etMaria sororibus
eius virginibus uiart. Alzirae apud Valen-
tiam in Hispauia cca. a. 1180 Piuii com-
ment. historicus in AA. SS. Boll. 21. Aug.
IV. p. 452-463.
De s. BernardomonachoCi.sterciensiC'an-
deliedae iuHispania (saec. XII. XIII.) Pinii
sylloge in AA. SS. Bolland. 20. Aug. IV.
p. 369. ^
De b. Bernardo ord. praed. et duobus
parvulis Scalabi seu Santirenae in Lnsitania
(t post 1255) in AA. SS. Boll. 8. Mai. II.
p. 354-356.
Vita s. BernardiniSenensis (f 1444)
antiquior auctore Barnabaeo Se-
nensi coaevo.
Amq.: in AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p.
*277-*284; cf. VII. p. 821. — VHa alia
auctore Ludovico Vicentino ord. mi-
nor., post corporis translationem composita
ibid. V. p. *262-*277. — Vila an)i(|ui«r II
auctore Maphaeo Veghio (f 1458) Lau-
densi, in pluribus oculato teste ibid. V. p.
*287-*305. — Analectaex duabus vitis
mss. et totidem excusis aliisque tractatibus
ibid. V. p. *305-*318. — Miracula s. B-i
triginta intra 52 dies ab obitu patrata et
coram Eugenio IV producta ibid. ex publ.
instrumento Aquilano V. p. *284-*287.
£W.-/ScAr. ; F a b r i c i u s . bibl. med. et infin. la-
tinit. Lib. II. p. .586, ed. Jlansi IV. p. 290.
Henschen, commentar. praevius inAA. SS.
Boll. I. c. p. *257— *262; cf. VH. p. 821-824
{mU Abbild).
De b. BernardlnoFeltriens.ordinis minor.
observantium s. Francisci confessore (f
1494) apud Ticinum in Italia Suyskenii
comment. historicus in AA. SS. Bolland.
28. Sept. VIL p. 874-963. — Breveelo-
gium auctore Luca Waddingo, annal. Mi-
nor. XV., ibid. p. 963-964. — Miracula
et beneficia ab eodem Waddingo col-
lecta ibid. p. 964-983.
Erl.-Schr.: Merli, And., vita del b. Bernardino
da Feltre della regolar osservanza di s.
Francesco. Pavia 1818. 40. jjf. i Kupf.
Vita s. Bernerii eremitae Ebuli
in dioecesiSalernitana (ex.sec.XII.)
auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 16. Oct.
Vn. 2. p. 1187-1189 c. comment. praevio
p. 1184-1187.
De s. Bernoido seu Bernulpho episcopo
Ultraiecti in Belgio (f 1054) Cuperi sylloge
historica in AA. SS. BoII. 19. Jul. IV. p.
654-656.
Vita b. Bernonls prlml abbatls CIu-
niacensis (f 928).
Ausg : in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p.
824-830.
Erl.-Schr.: B Bernonis abbatis elogium histo-
ricum ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 67-90.
De s. Bernulfo episcopo Astensi martyre,
Montis Regalis patrono (saec. IX.) in AA.
SS. Boll. 24. Mart. III. p. 487-489.
Vita s. Bernwardl eplscopi XIII Hll-
deshelmensls ecclesiae i^f 1022) et
miracula auctore Thangmaro
Bernvvardi praeceptore.
Gute Darstellung, von grosser Bedeutung. Ein»
der schonsten biographischen Denkmale des Mittel-
alters.
632
BERNWARDITS — BERTH0LDU8
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
765-757; sein Archiv VII. p. 428.
Ausg. : ' ap. Brower, sidera illustr. viror.
Germaniae. Moguntiae 1616. 4". — ' (ex-
cerpta) ap. Surium , vit. Sanct. 20. Novbr.
p. 444. — * Brotcer^s Text ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Bcn. saec. VI. 1. p. 202-236.
— * wiederholt ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv.
I. p. 441. — * ap. Pertz, mon. scr. IV. p.
757-786. — Bruchstuck ap. Bouquet, rec.
X. p. 869. — Bulla Coelestini III papae
pro canoniz. s. B-i ap. Mabillon, AA. SS.
1. c. saec. VI. 1. p. 251. — Compendium
vitae s. B-i ap. Leibnit. 1. c. I. p. 481.
Ohne historiscken Wert. — Narratio de
canonisatione et translatione s. B-i a. 1193
{mit Nachrichten iib. d. Cardinal Cinthius)
' ap. Mabillon 1. c. VL 1. p. 236-251. —
»ap. Leibnit 1. c. I. p. 469-481. — Wolf-
herll continuatio vitae s. Bernardi, ap.
Pertz, mon. scr. XI. p. 165-167.
Uebers.: deutsch von H. Hiiffer. Berlin
1857. 80. (Geschichtschr. der deutsch. Vor-
zeit. XI. Jahrh. 2. Bd.)
Erl-Schr.: Buchholz, welcher Veranlassung
dankt Bischof Bernward v. Hildesheim sei-
nen Namen? — tn Zeitschr. des hintor. Ver-
eins f. Niedersachsen. Jahrg. 1857. p. 191-203.
Contzen, d. Geschichtschreiber der sachs.
Kaiserzcit p. 151-154.
Giesebrecht, W., Geschichte der deutschen
Kaiserzeit I. p. 748 (2. Aufl. I. p. 782.)
Kratz, J. M., der Dom zu Hildesheira. Hil-
desh. 1S40. 3 Bde. gr. 80, (der 3. Bd. enth.
die Lebensbesehreib. des h. Bemvjard.)
Liintzel, H. A., der heil. Bernward. Hildes-
heim 1S56. 8o.
Watlenbach, Deutschlands Geschichtsqnel-
len p. 177. 385.
De s. Beronico, Pelag-ia virgine et aliis
49 martyribus Antiochenis (sec. I-III.) Bos-
suei sylloge in AA. SS. BoU. 19. Oct. VIH.
p. 421-423.
De b. Berta abbatissa congregationis
Vallumbrosanae in Hetruria (f 1163) in
kA.. SS. Boll. 24. Mart. IH. p. 492-494.
De V. Berta reclusa Ultraiecti in Belgio
(t 1514) notitia in AA. SS. Boll. 26. Jun.
V. p. 151-154.
Acta s. Berthae abbatissae Aven-
naci in dioecesiReraensi (saec. VII.)
Ausq.: cx ofticio Avennacensi in AA.
SS. Bolland. 1. Mai. L p. 113-116.— Re-
latio corporis Remis Avennacum ibid. p.
116. 117; c/. VII. p. 539.
Vita s. Bertae viduae sanctimo-
nialis Blangiaci in Artesia (f cca.
725.)
Handschr. : saec. XII. , vid. Pertz' Arch.
V. p. 109.
Ausg.: ' in AA. SS. BoU. 4. Jul. H. p.
49-54. — (Liber demiraculisettranslatione
eiusdem ibid. p. 54-60.) — * ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 665. — *ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. lU. 1. p. 454-462,
— *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 621.
Erl.-Schr.: De b. Berta abbatissa Blanglacennt
prima ap. Mablllon I. c. p. 451-463.
Roth, Ge.schichle des Bcnefizialwescns. Er-
lang. 1850. p. 150.
Sollerius, commont. praevius in AA. S8.
Boll. I. c. p. 47.
Vita s. Bertellini eremitae in An-
glia (saec. VIII.) auctore anonymo.
Ausg.: ex editione Capgravii et ms. in
AA. SS. BoU. 9. Sept. lU. p. 449-453. Cf.
Suyskenii comment. praevius Und. p. 446
-449.
De b. Berteragmo sive Bertramo presbyt.
ord. eremitarum s. Augustini (f 1490) Firmi
in Piceno Papebrochii sylloge in AA. SS.
Boll. Mai. VII. p. 516.
De s. Bertewino martyre, patrono Paroe-
ciae cognominis in dioecesi Cenomanensi
Limpeni sylloge in AA. SS. Boll. 8. Sept.
III. p. 259. 260.
De s. Berthaldo et Amando eremitis et
presbyteris in Remensi Galliae dioecesi
saec. VI. Papebrochii commentarius histor.
in AA. SS. BoU. 16. Jun. IH. p. 98-108.
De s. Berthamo episcopo in Scotia (f
cca. 839) in AA. SS. BoUand. 6. April. L.
p. 605,
Acta s. Bertharil et Ataleni mar-
tyrum (f cca. 764 vel 777) prope
Faverniacum apud Sequanos au-
ctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Jul. IL p. 317
-323. — Fragmentade Pippino et Carolo
M. (ab a. 742-770) hieraus ' ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. II. p. 185. — ' ap. Bou-
quet, rec. V. passim.
Passio s. Bertharii abbatis Casinen-
sis (f 883 vel 884.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 22. Oct.
IX. p. 670-682.
Erl.-Schr.: Bossne, commentar. praevlus ibid.
p. 663-669.
De s. Berthario abb,ate Casinensi et mar-
tyre, nbi de ss. Apollinari et Deusdedit ab-
batibus eiusdera loci, ap. Mabillon, AA. SS,
0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 463 467.
Vita s. Bertholdi I abbatis coenobil
Garstensis ord. s. Ben. in Austria
supra Anasum (f 1142) et miracula
auctore anonymo.
Wichtig fiir Oesterreich n. Baiern.
Au^g.: • ex cod. Vienn. ed. Jac. Gretser
zusammen mit s. Bernardi abb. Claraevall.
opusc. IV. Ingolstad. 1617. 4". — 'irieder-
holt ed. Mosander ap. Surium, vit. Sanct.
27. Jul. — * ap. M. Rader, Bavaria pia p.
65 mit vercindertem Stil. — * (ed. Thom.
Mezler) Salisburgi 1634. 8". , vermehrt. —
* ap. Pez, script. rer. Austr. II. p. 86. —
• in AA. SS. Boll. 27. Jul. VI. p. 475-490.
— Alla mlracula ab anonymis variis pau-
latim addita tx cdit. Salisb. et Pezii ibid.
p. 490-494.
BERTHOLDUS — BERTRANDUS
633
Vehers.: Oesterreichischer Ehren-
spiegel oder Leben und Tugendwandel Ber-
tholdi, des ersten Abtens des Klosters Gar-
sten O. S. B. Steyer 1701. 8».
Erl.-Schr.: Cuper, coninientar. praevius in AA.
SS. I. c. p. 469-475.
Wattenbach, Deatscblands Geschichtsquel-
len p. .^eo.
Acta s. Bertholdi et Menrici ca-
nonicorum, hoc saeculari isto Prae-
monstratensi, fundatorum partiieno--
nis Vrundebergensis ord, Cisterc.
in Westphalia (saec. XIII.)
Ausg. : * ex vet. ms. loci eruta a Casp.
Jongelino in AA. SS. BoU. 20. Jun. IV. p.
59-64. — * ap. Strunck, Westphalia sancta
ed. Giefers. Paderbornae 1854. I. p. 161.
162 im Auszug.
Vita s. Bertholdi oblati in Par-
mensis.Alexandri parthenone (saec.
XIII. ineunt.)
Ausg. : * ex ms. Parmensi in AA. SS. Boll.
21. Oct. IX. p. 411-414. — * ex cod.ms. in
Monum. hist. ad prov. Parmens, (chronica
Parm.) III. p. 484^490 mit gegeniiberstehen-
der ital. Uebersetzung.
Erl.-Schr.: de Buck, comment. praevius i»AA.
SS. 1. c. p. 408-411.
De s. Bertholdo priore I generali ord.
S. Mariae de Monte Carmelo (f cca. 1188)
in AA. SS. BoU. 29. Mart. m. p. 791.
De s. Bertichramno episcopo Cenoman-
nensi in Gallia (f 623) Papebrochii com-
mentarius histor. in AA. SS. BoU. 6. Jun.
L p. 710-726.
Vita s, Bertilae abbatissae Kalen-
sis primae (f cca. 702) auctore ano-
nymo fere aequali.
Ausg. : ' ex mss. Corbeiensibus ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
21-26. — Ausziige a^p. Duchesne, histor.
Franc. scr. I. p. 668. — m. b ap. Bouquet,
rec. III. p. 575.
Vita s. Bertiliae virginis MareoU
in Artesia (f cca. 687). Elevatio
a. 1081. Translatio a. 1228. Auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p.
156-157. — Miracula auctore scriptore
vitae eiusdem ibid. p. 1115-1119.
De b. Bertilone chorepiscopo et abbate
monasterii s. Benigni apud Divionem in
Gallia (t 878. 26. Mart.) ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 338-342.
Vita s. Bertini abbatis ] ^^^Tet
ropoliinBelgio I
sis in Morinis j (T"09cca.)auctore
Folcardo monacho Sithivensi
saec. XI.
Ausg.: * ex mss. in AA. SS. Boll. 5. Sept.
II. p. 604-613. — *ex mss. ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p. 108-117.
— *Auszug ap. Bouquet, rec. III p. 581.
— Vila alia auctore anonymo, ex ms. in
AA. SS. Boll. L c. p. 586-590. — Tila aiia
auctore anonymo, ex ms. ibid. p. 590-595.
— Liber luiraculoruiu auctore anonymo ibid,
p. 595-604. — Illiracuioruui lib. I. auctore
Folcardo Sithivensi ap. Mabillon 1. c.
p. 117-126; lib. II. ab alio auctore anonymo
scriptus cca. init. saec. X. ibid. p. 126-153.
— Relatlo de inventione et elevatione s.
B-i corporis ob Normannorum metum recon-
diti, quae facta e.st a. 1052, auctore Bo-
vone abbate Sithivensi, 'ex mss. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 153-168. — » wiederholt in AA. SS. Boll.
1. c. p. 614-623. — Sermo in festo eius
ap. Mabillon 1. c. p. 168. — Appendix
miracula alia necdum data continens ex
edit. Mabilloni 1. c. in AA. SS. Boll. 1. c.
p, 624-630.
Erl.Schr.: Obser vationes praeviae ap. Ma-
billon 1. c. p. 104-107.
Stilting, commentarius praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 549 586 (m. Abbildg.)
Wright, Folchard in his Biographia Britan-
nica liter. I. p. 512-514.
De s. Bertoara seu Bertrada ap. Labbe,
bibl. nova II. p. 364. 365.
Vita s. Bertrandi episcopi Conve-
narum (f cca. 1125) auctore Vitali
de Auxitana provincia oriundo,
apostolicae sedis notario.
Ausg.\ * ap. Martene et Durand, ampliss.
collect. VL p. 1021-1044. — ^wiederh. et
ex mss. in AA. SS. Boll. 16. Oct. VII, 2. p.
1173-1184. Cf. Vandermoerii commentarius
praevius ibid. p. 1140-1173 (m. Abbildung.)
Acta b. Bertrandi patriarchae
Aquileiensis martyris a. 1350, Utini
in Foro-Julio.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p. 783-
786. — Vita et miracula ex ms. Valli-
cellano ibid. p. 786-802.
Erl.-Schr.: Janning, coramentarius praevius
ibid. p. 776-783 (,mit AbUldung.)
(Primicerio, Franc. Fl.) Vita del b. Bel-
trando patriarca d'Aquileja. Bassano 1759.
80 ; 2. ediz. con un discorso . . . sulV antica
storia del celebre patriarcato e del Friuli.
Bassano 1791. gr. 8».
De b. Bertrando abbate Grandis Silvae
in Occitania (f 1149) Heckii commentarius
in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p. 239-249.
De s. Bertrando in territorio Patavino
in AA. SS. BoU. 1. Mart. L p. 102.
De b. Bertranno sive Ebertramno abbate
S. Quinctini in Gallia Belgica (saec. VII.)
in AA. SS. Boll. 24. Janr. II. p. 608,
634
BERTULFUS - BLEITHMACUS
Vita s. Berfulfi abbatis Bobiensis
avictore Jona abbate, ss. Colum-
bani et Attalae discip. (saec. VII).
Ilandschr.: Engelberg, Stiftsbibl. .sec.
XII. fol. l'A. — St. Gnllen, Stiftsb. No.
533. vgl. Pertz' Arch. IV. .326. — St. Omer,
Stadtbibl. mbr. sec. XIII. fol. No. 716.
Tom. L — Ziirich, Un -Bibl.
Ausf/.: ' ap Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 'n. p. 160-166. — *falschlich unter
Beda's Namen in dessen Opera edit. Co-
loniens. 1688. III. p. 248-253. — »ed. Su-
rius, vit. SS. 10. Aug. — *m AA. SS.
Boll. 19. Aug. III. p. l^l-lbL — Carincn
de pestls s. B-l auctore Frodoardo ca-
nonico Remensi (saec. X.) ' ap. Mabilion
1. c. II. p. 166-167. — ^iciederholt in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 754. — Cf. Cuperi com-
mentarius praevius ibtd. p. 750-752.
Vita s. Bertulfi abbatis Renticae
et Gandavi in Belgio (f 705) au-
ctore monacho Blandiniensi saec.
XI.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 5. Febr.
— ' hieraus u, ex mss. in AA. SS. Boll.
5. Febr. I. p. 677-688. — • iviederholt ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. UI. 1.
p. 45-64. — * Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 543; X. p. 365.
Erl.-Schr.: BoIlaiJiJ, cominenfarius praev. in
AA. SS. B. 1. c. p. 675-677.
De s. Beryllo episcopo Catauae in Sicilia
(saec. I.) in AA. SS. Boll. 21. Mart. IH.
p. 257.
De s. Bessarione abbate anachoreta in
Aegypto (saec. IV.) Henschenii sjlloge hi-
storica in AA. SS. Boll. 17. Jun. III. p.
299-303.
Vita s. Betharii episcopi Carno-
tensis in Gallia (f cca. 623) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 2. Aug. I. p.
169-172 ex mss. — *Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 488.
De v. Bettone episcopo Autissiodorensi
(saec. IX.), vid. De s. Heribaldo episc. Aut.
De s Bevignate monacho ct anachoreta
Perusiae in Italia (f cca. 500) in AA. SS.
Boll. 14. Mai. ni. p. 370.
De 8. Bianore et Silvano martyribus in
Plsidia m AA. SS. Boll. 10. Jul. III. p. 34.
Vita s. Bibiani episcopi Sancto-
nensis in Gallia (f cca. saec. V.
med.) auctore anonymo.
I). Verf. lebie im 11. Jalirh. im Kloster Fiacu.s.
Handschr.: Paris No. 2627. mbr. 4».
Colb. 1297. fol. 164. 1. sec. XI. — Auszug
daraus No. 5365. mbr. sec. X. fol. max.
Amg. : ' ap. Martene, collect. ampl. VI. p.
757-776. — »m AA. SS. Boll. 28. Aug. VI. p.
4<)2-467. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 461.
Vita s. Bilihiidis ducissae Fran-
ciae orientalis et comitissae Hoche-
mii natae, fundatricis ac primae
abbatissae veteris monasterii Mo-
guntiae sub Clodoveo I.
Nicht vor dem 12. 13. Jahrh. verfas.st.
Ausg.: ed. et illustr. P. Ign. Gropp. Wirce-
burgi 1731. 4». (script. rer. Wirciburg. I
p. 765.)
Erl.-Schr.: Gropp. Ign., chriRtliche Frithlingg
blume fraiukischi-r Heiliprkeit, ocler Leben
der h. Uilhildis, Hertzogin zu Franckeu
Wiirzburg 1727. 40.
Rettberg, KirchengeschlchteDeutschlands II
p. 299-303.
De s. Bilio martyre episcopo Venelensi
in Aremorica (f 895) ex catalogo Alberti
le Grand in kk. SS. Boll. 23. Jun. IV. p
607.
Vita s. Birgittae = Vita s. Erigittae.
De s. Bladuipho monacho Bobien.si (saec.
VII.) in AA. SS. BoII. 2. Janr. L p. 94.
De 8. Blaesilla vidua Romana (f 350)
in AA. SS. Boll. 22. Janr. IL p. 416. 417.
Acta s. Blaithmaoi = Vita s. Bleithmaci.
De s* Blandino in territorio Galliarum
Meldensi m AA. SS. Boll. 1. Mai. L p. 49;
cf. VII. p. 530.
De s. Biano episcopo confessore in Scotia
(saec. X.) in AA. SS. Boll. 10. Aug. U. p.
560. 561.
Acta s. Blasii episcopi Sebast. sub
Licinio imperatore prima.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 3. Febr. L p.
336-339. — II A cta auctore anonymo ibid.
p. 339-344. — IIIActa auctore anonymo
ex m.s. monasterii Bodecensi ibid. p. 344-
349. — IV Acta auct. anonymo ex cod.
Baronii ibid. p. 349-353. — Vgl. p. 958.
Ert.-Schr.: Commentarius praevius ibid. p.
331-336 (B-i natalis; B i aetai;; acta; B-i ce-
lebrltas, templa; Bi reliquiae; B-i in ho-
mines beneflcia.) — Vgl. flenschen tbid. P'ebr.
II. p. 70 et Solleriura ibid. Jnl. II. p. -138.
De s. Blasio armentario martyre Cae-
sareae in Cappadocia in AA^ SS. Boll. 3.
Febr. I. p. 353.
De 8. Blasio episcopo Oretano, martyre
Centumfontibus in Hi.spauia sub Nerone
in AA. SS. Boll. 3. Febr. I. p. 321.
De s. Biasio episcopo Veronensi in Italia
in AA. SS. Boll. 22. Jun. IV. p. 242.
Vita s. Bieithmaci abbatis Hyensis
et martyris (saec. Vlll.) auctorc
Walafrido Strabone (f 849).
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. VI. (ed.
BLIDMUNDUS — BONER
635
nov. n. 2. p. 201.) — »m AA. SS. Boll.
19. Janr II. p. 236-238. — »m Bibl. Patrum
maxima XV. p. 210. — *ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. p. 439-441.— »ap.
Colgan, AA. SS. Hiberniae I. p. 128.
De s. Blidmundo sive Gogo abbate in
Gallia (saec. Vn.) in AA. SS. Boll. 3. Janr.
I. p. 154.
De s. Blidulfo Willelmo et Acherico mo-
nachis et Ramberto abbate Senonensi (f
973), ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 412-415.
Acta s. Blilhmarii presbyteri ana-
choretae in Trecensi Galliae dioe-
cesi (saec. Yll.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Jun. U. p.
473. 474.
Vita V. Blosil, Ludovici, abbatis
Lactiensis in Belgio (1566) auctore
anonymo.
Avsg.: in AA. SS. BoU. 7. Janr. I. p.
430-456.
De s. Bobino episcopo Trecensi in Galh'a
(t cca. 800) in AA. SS. Boll. 31. Janr: II.
p. 1124. 1125.
De s. Bobolino episcopo Viennensi in
Gallia (t cca. 718) Henschenii sylloge in
AA. SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 446.
Vita s. Bobonis seu Bovonis Vi-
queriae in Italia (f cca. 986).
Wenig zuverlassig.
Ausq. : ex ms. et Mombritio in AA. SS.
BoU. 22. Mai. V. p. 185-188. — De cor-
pore s. B-s sitne Viqueriae an Papiae
ibid. p. 188. 189. — Miracula a. 1469
post inventionem corporis patrata ibid. p.
189. 190; c/. Vn. p. 827-829 (de corpore
semel iterumque Papiam translato etc.)
Vita Boccaccii, vid. Vita Dantis.
De s. Bodone aut Leudino Bodone epi-
scopo Tulli Leucorum in Lotharingia (t
660-680) Stiltingii sylloge critico-histor. m
AA. SS. BoU. 11. Septbr. IH. p. 838-842.
Vita b. Bogumili seu Theophili
eremitae Camaldul. ex archiepisc.
Gnesnensi (f 1182) auctore Ste-
phano Damalevicio regularium
Calissiensium praeposito.
Ausg.: ' Romae 1661. 8°. — * iriederholt
in AA. SS. BoU. 10. Jun. II. p. 341-359.
— Analecta D. Papebrochii ibid. p. 359
-363.
Vita s. Boisili praepositi mona-
sterii Melrosensis in Scotia (f cca.
664).
Ausg.: ex Bedae hist. Angl. lib. IV. c.
27 et Vita s. Cutberti in AA. SS. BoU. 23.
Janr. 11. p. 640-542.
Passio s. Boloniae martyris in
agro Bassiniacensi in Gallia cca.
a. 362.
Ausg. : ex recent. sacris lectionibus Calvo-
montanis in AA. SS. BoU. 16. Oct. VIL
2. p. 820. 821 c. commentar. praevio p. 816
-820.
Vita s. Bonae virginis ord. cano-
nicorum regular. devota (f 1207)
Pisis in Hetruria, per supparis
aevi scriptorem.
Ausg.: ex ms. Pisano in AA. SS. BoU.
29. Mai. VII. p. 145-164 c. Henschenii
comment. praevio p. 144. Cf. p. 858.
De b. Bonaiuncta confessore uno e septem
fundatoribus ord. servorum B. M. V. in
monte Seuario prope Florentiam (t 1257)
Pinii comment. historicus in AA. SS. BoU.
31. Aug. VI. p. 783-786.
De b. Bonaventura ord. eremitarum s.
Augustini, s. R. e. card. tit. s. CaeciUae
Romae (t 1388) in AA. SS. BoU. 10. Jun.
II. p. 392-394.
Vita s. Bonaventurae s. R. e. car-
dinalis, episcopi Albanensis, eccle-
siae doctoris, ord. s. Francisci (f
1274) auctore Petro Galesinio
protonotario apost. ad Sixtum V
papam.
Ausg.: ex edit. H. SeduUi in AA. SS.
BoU. 14. Jul. IIL p. 838-860. — Diploma
Sixti papae IV quo s. B. in divorum refer-
tur numerum ibid. p. 830 832. — Litterae
decretales Sixti IV, quibus s. B. inter
eximios ecclesiae doctores annumeratur a.
1482 ihld. p. 833-838. — Octavianus
de Martinis Sinuessanus: Oratio de vita
et meritiis B-ae cardinaUs sanctis adscribendi
a. 1482 habita, ^ in Bonaventurae operib.
— 'ed. Surius, vit. Sanct. 14. Jul. — » tn
AA. SS. BoU. 1. c. p. 824-830. — Relatio
Joh. Franc. Pavinii (t cca. 1480) ad
Sixtum IV pro canonizatione s. B-ae ' s.
1. et a. kl. 4«. — *in B-ae opp., tom. ult.
p. 802-820.
Erl.-Schr.: Hollenberg, W. A., Studien zu Bo-
naventura. Berlin 1862. kl. S».
Solleiius, commentar. praevius in AA. SS.
B. 1. c. p. 811-824. Im Auszuge ap. Brucker,
histor. crit. pliilosophiae III. p. 80S.
Volaterranus, Jac, diarlum Romanum ap.
Muratori, scr. rer. Ital. .\XIII. p. 168-170.
De b. Bonavita fabro ferrario, tertii or-
dinis s. Francisci, Lugi in Italia (t 1375)
in kX. SS. BoU. 1. Mart. I. p. 122. 123.
Vita b. Boneri ordinis eremitarum
s. Augustini Casimiriae ad Craco-
viam in Polonia.
Ausg. : sec. exempl. Cracoviae 1610 ex-
cus. in AA. SS. BoU. 8. Febr. U. p. 214
-217.
636
BONFILIUS — BONIFACIUS
Vita b. Bonfilii episcopi Fulgina-
tis prope Cingulum in Piceno (f
p. 1115) auctore b. Silvestro Sil-
vestrinornrn fundatore.
Ausg.: ' ex editione a. 1613 wiederholt
in AA. SS. Boll. 27. Septb. VII. p. 519-
527. C/. Perieri commentarius praev. ibid.
p. 512-619.
Vita s. Bonifacii archiepiscopi apo'
stolici circa Russiam ord. Camaldu-
lens. protomartyris cea. 1008. Ex
actis s. Romualdi abbatis auctore b.
Petro Damiani.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 19. Jun. III. p.
909. Unten folgt dasselbe ala Acta s. Bru-
nonis-Bonifacii.
Erl.-Schr. : J a n n i n g, comment. novus (St. Brnno
et Bonifaciiis an idem sint?) ibid. Jun. VI.
1. p. 217 223.
Vita s. Bonifacii archiepiscopi IVIo-
guntini (f 755) auctore anonymo
Traiectensi (saec. VIII. fin.)
Gezierter Stil.
Ausg.: in AA. SS. Bplland. 5. Jun. I.
p. 477-481 ed. Henschen.
Uebers. : in Sammtliche Schriften des h.
Bonifazius, iibers. von Kiilb. II. p. 306-326;
cf. p. 411.
Vita s. Bonifacii eiusdem auctore
(fortasse) Monasteriensi.
Unbedeulend.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 481-
483 ed. Henschen.
Uebers.: in Sammtliche Schriften des h.
Bonifazius, iibers. von Kiilb. II. p. 327-336;
cf. p. 412.
Vita s. Bonifacii eiusdem auctore
Othlono (1062). Libri 2.
Hicrzu benutzte d. Verf. die von ihm zu Fulda
auffrefundenen Briefe de.s h. Bonifaz.
Handschr.: St. Gallen, Stiftsbibl. No.
577. 552. — Wiirzburg, k. Bibl. sec. XII.
XIII. Th. fol. 116b . — anni 1417. Th. Q. 13.
Ausg. : ' ohne Namen des Verf. ed. Surius,
vit. Sanctorum 5. Jun. Colon. 1579. III.
p. 573. — * rait demselb. ed. Canisius, lect.
antiq. VI. 2. p. 393 (» ed. 2da m. p. 336-
368.) — * ed. Nic. Serarius, histor. Mogun-
tina, libr. 3. Mogunt. 1604. 4». Colon. 1624.
4'., mit zahlreichen Anmerk. — * ap. Ma-
billon, AA. SS. 0. s. Ben. saec. III. 2. p. 28-87.
— * mederholt ap. Joannis, script. rer. Mo-
gunt. I. p. 201. — ^ wiederholt ap. Migne,
patrologiae cursus. Par. 1850. LXXXIX. —
• nur die wlchtige Jiinleitung, weil die Briefe
selbst erhalten u. bekunnt sind, ap. Pertz,
mon. II. p. .357-359. — • Fragmente ap.
Bouquet, rec. III. p. 667.
Uebers.: 'iibers. von Joh. a Via. Miinchen
1577. fol. p. 328-356 {nach Surius.) — *in
Saramtliche Schriften des h. Bonifazius,
iibers. von Kxilb. II. p. 337-396 {nach Ma-
billon.)
Erl.-Schr.: Klllb 1. 1. 11. p. 41.S 415.
Rcttberff, Kirchengeschichte Denticblands
1. p. 331.
Vita s. Bonifacii eiusdem auctore
Willibaldo presbytero.
Phithalt schatzbare Nachrichten. der Stil ver-
kiinstelt; von allen nachfolfrcnden Darstellem dci
Lebens B'8 sehr benutzt. Mit Unrecht hat man
den h. Willibatd, ersten Bischof von Eichxtjidt, fiir
den Verfasser gehalten.
Handschr.: vid. Pertz, mon. II. p. 332.
Ausg. : ' ex cod. Rebdorf. ed. Canisius,
lect. antiq. VI. 2. p. 339 ; in fine p. 742-
745 gab er Lesarten aus d. Windberger
Handschr. (ed. 2da H. 1. p. 232-249 mit Be-
nutzung der Leistungen Mabillon^s). — * ed.
Serarius in edit. Epistolar. s. Bonifacii.
Moguntiae 1629. 4». p. 253. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. HI. 2. p.
1-27; dnderte die Sprache, gab dankens-
werte Anmerkungen. — * ed. Henschen in
AA. SS. Bolland. 5. Jun. I. p. 460-473;
der unveranderte Text des Canisius. — *eine
neue Recensinn ap. Pertz, mon. II. p. 331-
353. — • hieraus wiederholt ap. Giles s. B-i
opp. omn. Lond. 1844. 2 vol. 8». II. p. 143-182.
(Diese Ausg. bildet zugleich eine Abtheil. der
Patres ecclesiae Anglicanae.) — «. ' ap.
Migne, patrologiae cursus. Paris. 1850.
Vol. LXXXIX. — .4ppendix auctore pre-
sbytero Moguntino {nicht sehr glaub-
wurdig) in AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 473
-477. — ^wiederholt ap. Pertz I. 1. p. 354
-357. — * fragmentum ap. Bouquet, rec.
III. p. 664.
Uebers. : 'Willibald, Leben des h. Boni-
facius. Aus d. latein. Urschrift d. 8 Jahrh.
zum erstenmale iibertr. von H. E. Bonnell.
Berlin 1857. 8». 8 Sgr. Oft unklar. — *in
Sammtliche Schriften des heil. Bonifazius,
iibers. von Kiilb. II. p. 213-270. {s. unt.), der
Appendix p. 271-287; cf. p. 403-411.
Leben des h. Bonifa-
cius, des Apostels der Deutschen.
In niederdeutscher Spmche.
Ausg.: nach einer Handschrift a. d. 13.
Jahrh. m. Anmerk. u. Zus. hrsg. von J. H.
Schulte. Warendorf (Munster) 1852. 12mo.
10 Sgr.
Legenda s. Bonifacii pa-
troni Germaniae, lib. II. et alia le-
genda Bonifacii vernacula.
D. Vorf. des latein. Texies lebte wahrBchein-
lich ain .Anfange dc.x 16. Jahrh. ; die dcutsche Lc-
gende wiirde frllher falRchlich ins 12. Jahrh. gesetzt.
Wunderliches Macluverk.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. I.
p. 833, mit Noten. — Die deutsche ' ibid.
I. p. 842. — • ap. Lacomblet, Arch. f. d.
Gesch. des Niederrheins I. 1. p. 11. 12.,
am besten.
Uebers.: deutsch {tnol dem Anfang des 17.
Jahrh. angehorig) in Sammtliche Schriften
BONIFACIUS — BONITUS
637
des h. Bonifazius, ubers. von Kiilb. II. p.
396-402. ,^ ^^
Erl-Schr.: Analecta Bonifaciana i« AA. Sh.
Boll. 5. Jun. I. p. 487-504. Wichtig.
Bahr, Gesch. der romisch. Literatur. Suppl.-
Bd. 1. Abth. Carlsruhe 1836. p. 190.
Bohringer, d. Kirche Christi u.ihre Zeugen.
Zurich 1849. gr. 80. II. 1, Bonifaz. p. 63-169.
Bonifacii opera, ed. Giles. Lond. 1844. 2
Bde. 80. (1 L. 1 s.) Ein Brie/ vollstandiger in:
Anecdota Bedae, Lanfranci et alioriun, ed.
Giles. Londini 1851. 8o. — Leichtsinnige Ausg.
Boschaert, VV., de apostolis Frisiae. Mech-
liniae 1650. 40. Selten.
Brower, commemoratio de s. Bonifacio — tn
seinen Sidera iUustrium German. Mogunt.
1616. 40. vom.
Diest Lorgion, E. J., Bonifacius. Gronin-
gen 1855. kl. 8o.
Eplstolae s. Bonifacii (*. d.)
Erdmann, Dav., Winfried od. Bonifacius d.
Apostel der Deutschen. Berlin 1855. 80.
Flodoardus, fragmentum (vde. pag. 313.)
Gams, Bon., die 11. Sacularfeier des Mar-
tyrertodes des h. Bonifacius . . . in Fulda u.
Mainz. Mainz 1855. 80.
(Geissler, J. F.) Bonifaz der Deutschen Apo-
stel; f. Liebhaber der deutschen Cnltur-
gesch. Erlangen 1796. 8©. 11 Sgr. 3 Pf.
Gratianua, Ph. Ch., Gesch. der Pflanzung
des Christenthums II. p. 507 ff.
Guden, N. Ph., diss. hist. -theol. de Boni-
facio Germanor. apostolo. Helmst. 1720. 40.
Hanisch, G. D., de propagata per Bonifacium
inter Germanos relig. christiana. Halae
1770. 40.
Harter, E., Bonifazius als Apostel der Thii-
ringer u. die Johanniskirche auf d. Alten-
berge. Gotha 1855. 80.
Henschen, comment. de s. Bonifacio — in
AA. SS. Boll. 5. Jun. L p. 452-460 (m. Kpfm.)
Histoire litteraire de la France IV. p. 168 sq.
Killb, Ph. H., sitmmtliche Schriften des h.
Bonifazius iibersetzt. Regensburg 1859. 2 Bde.
80. 2 Thlr. 24 Sgr. GiU.
Knnstmann, Bemerkungen iib. eine unge-
druckte Stelle aus der Lebensbeschreib. des
h. Bonifazius von seinem Schiiler Willibald,
— im Oberbaverisch. Arch. f. vaterl. Geseh.
Munchen 1839. I. p. 154.
Leben des h. Bonifazius des so genannten
Apostels der Deutschen; ein Beytrag zur
Kirchengeschichte. Norden 1800. 80. 12 Sgr.
6 Pf.
Leben u. Leyden des Heiligen Erzbischoffs
und Martyrers Bonifacii. Ingolstadt 1588.
L e t z n e r , Joh., historia s. Bonifacii, der Deud-
schen Apostel genandt. 2 Thle. Gedr. zu
Hildesheim 1602. (Erfifurdt 1603.) 40.
I^offler, J. F. Chr., Bonifazius oder Feier
des Andenkens au d. erste christl. Kirche
in Thilringen, nebst e. histor. Nachricht von
seinem Leben. Gotha 1812. 80. i Thlr.
Mabillon, de reliquis s. B-i gestis, aetate,
martyrii anno, sociis et auctoribus, deque
eius cultu, ecclesils, translat. et scriptis, —
m AA. SS. o. 8. Ben. sacc. III. 2. p. 88-92.
(Miiller, H.) Der h. Bonifazius auf der Salz-
bnrg. Wilrzburg 1841. 40.
Pfaff, Joh. Leon., Leben u. Wirken Win-
frieds Bonifacius, besungen; hrsg. von Joh.
Siegl. Coblcnz 1834. 80.
Reinerding, F. li., der h. Bonifazius als
Apostel der Deutschen.
Rettberg, Deutschlands Kirchengesch. I.
p. 309 ff. 331-419. 612. II. p. 307-312.
Rudhart t» Miinchener gelehrte Anzeigen.
XIV. No. 49 sq. XXI. No. 116.
Schmerbauch, M., Bouifaz der Heilige u.
sein Charakter u. Wirksamkeit. Erfurt 1827.
80. 20 Sgr.
Schmidt, J. E. C, Beitrage zur Kirchenge-
schichte des Mittelalter». 1796. I. p. 1.
Schwarz, J. B. M., comraent. de s. Bonifacii
Gennan. apostoli vita enarranda et de epi-
stolarum eius nova editione adornanda. Mo-
nachii 1838. 4o. (Progr. des aU. Oymnat.)
Seiters, J. Ch. A., Bonifacius, der Apostel
der Deutschen, nach seinem Leben u. Wir-
ken geschildert. Mainz 1845. 8».
Semler, J. S. =: Hanisch {vid. vorker.)
Spangenberg, Cyr., Bonifacius oder Kirchen-
historia. Wahrhafftiger ordentl. Bericht —
darinnen das Leben vnd gantze Historie S.
Bonifacii mit eingefiihret vnd begriffen wird.
Schmalkalden 1603.
Waitzmann, J. G., Bonifazius d. Heilige u.
d. Ausbreitung des Christenth. in Deutsch-
land. Dillingen 1840. 80.
Weismliller, P. G., der glorreiche Blut-
zeug u. Glaubensvater Bonifacius. Duder-
stadt 1769. 8«.
Wright, Boniface in his Biographia Brit.
liter. I. p. 308-334.
Zehrt, die Einfiihrung des Christenthums auf
d. Eichsfelde durch d. h. Bonifacius. Mainz
1847. 80.
Vita s. Bonifacii episcopi Feren-
tini in Hetruria (saec. VI.) ex libro
I. c. 9. dialog. s. Gregorii papae.
B. ist einer rter interessantesten Heiligen der
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Mai. III. p.
371-373; c/. YU. p. 772.
Erl.-Schr.: Assemanus, de s. Ferentinis In
Tuscia, Bonifacio ac Redempto episc. deque
presbytero et martyre Eutychio dissert. Ro-
mae 1745. 40.
Vita b. Bonifacii episcopi Lausa-
nensis Camerae iuxta Bruxellam in
Belgio (t 1265) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Febr. IH.
p. 152-155. — Alia vita auctore anonymo
canonico reg. iUd. p. 155-159. Cf. BoUandi
comment. praevius ibid. p. 149-152 et p. 757.
Vita s. Bonifacii Romani martyris
a. 290 Tarsi in Cilicia.
Ausg.: ex plurib. mss. in AA. SS. Boll.
14. Mai. m. p. 280-284. Cf. VII. p. 769.
— MaQTVQtoy tov ayiov fxaQTVQog Bovt-
(fanov auctore Simeone Metaphraste
ihid. III. append. p. 22*-25*.
De ss. Bonifacio et Thecla coniugibus
sub Maximiano Adrumeti in Africa in AA.
SS. Boll. 30. Aug. VI. p. 551.
De s. Bonifacio Kiritino episcopo in
Scotia (saec. VII.) s}-nopsis historica in
AA. SS. BoU. 16. Mart. II. p. 449.
De s. Bonifacio IV pontiflce Romano
(t 615) Papebrochii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 75-77.
De ss. Bonino, Saterio et Paulino marty-
ribus Papiae in Insubria in AA. SS. BoU.
15. Mai. m. p. 457.
Vita 8. Bonitae virginis Brivate
in Arvernia (f int. saec. IX-X.)
Ausg.: ex breviario canonicor. Brivateu-
sium anni 1654 m AA. SS. BoU. 16. Oct.
VII. 2. p. 1122 c. comm. praev. p. 1120-
1122.
Claro-
638
BONIZELLA — BREGWYNU8
nensis sec. MahtUon. \ . <-, i,. ,,
montani..ec. ^o^^an^. i ^" ^*"'* (t
709) auctore coaetaneo anonymo.
Handschr.: Paris, St. Germ. No. 496.
mbr. fol. sec. XI.
Aitsg.: 'ed. Snrius, vit. Sanct. 15. Janr.
— »frt AA. SS. Boll. 16. Janr. L p. 1070-
1076, — » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IIL 1. p. 89-98. — Auszug aap, Du-
chesne, hist. Franc. scr. I. p. 684, — t^ap.
Bouquet, rec. III. p. 622. — Translatio
ap. Mabillon 1. c. p. 98-100. — De ca-
sula s. B-i ex Vincent. Bellov. spec. histor.
lib. VII. c. 97 in AA. SS. Bolland. 1. c. p.
1076. — De eadem casula rhythmus
antiquus ibid. p. 1077.
De b. Bonizella vidua Trequandae in Se-
nensi dioecesi (f 1300) in AA. SS. Boll.
6. Mai. II. p. 121. 122.
Acta s, Bonmercati clerici mar-
tyris Ferrariae in Italia (f 1378).
Ausg. : ex ms. Itaiico anonymae Augu-
stinianae in AA. SS. BoU. 19. Jun. 111. p.
940-942.
De s. Bono, Fausto, Mauro etc. marty-
ribus Romanis ex actis s. Stephani PP. in
AA. SS, Boll. 1. Aug. I, p. 20.
Vita s, Bononii abbatis ord. s. Be-
ned. in monasterio Lucediensi in
Pedemontio (f 1026) auctore mo-
nacho Lucediensi anonymo syn-
chrono.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 267-276. — * wiederholt in
AA. SS. Boll. 30. Aug. VI. p. 627-629. —
Miracula ibid. p. 630-634 c. Pinii com-
ment. p. 625,
Vita s. Bonosae Romanae virg. et
martyris sub Severo.
Ausg. : ex edit. Steph. Capelli de Maradio
1589 in AA. SS. Boli. 15. Jul. IV. p. 21-
23, Cf. Sollerii comment, criticus ibid. p.
19-21.
Passio ss. Bonosi et Maximiliani
martyrum Antiochiae in Syria a.
363.
Ausg. : ' ap. Ruinart, acta martvrum. Par.
1689. p. 664. — ^wiederholt In AA. SS.
BoU. 21. Aug. IV. p. 430-433.
Erl.-Schr : Cuper, comment. prapvius ibid. p.
425-4.30.
Tamayo. Man., <liscureos apologdlicos <le
las reliquiag de n. Ronoso v Maximlliann.
Baeza 16.32. 1«.
De 8. Bonoslo episcopo Salemitano in
AA. SS. Boll. 14, Mai. III. p. 374.
De s. Bonoslo episcopo Trevirorum (f
381) imAA. SS. BoH. 17. Febr. III. p. 11.
De 8. Bosa episcopo Deirorum Eboraci
in Anglia (f 686) comment. historicus in
AA. SS, Boll. 9. Mart. II. p. 10-12.
Vita Bosonis abbatis Beccensis
auctore Milone Crispino can-
tore Beccensis coenobii (cca. 1150).
Ausg.: in Lanfranci Cantuariensis arch.
opp. ed, L.Dachery, Paris. 1648. fol.Append.
Erl.-Schr.: Sani ni art hani , Gallia chriiitianalV.
p. 139 sq.
Vgl. Chronicon Beccensis abb.
De s, Bossiano confessore in dioecesi
Laudunensi in Gallia (f 886) in AA, SS,
Boll, 1. Septbr. I. p. 304,
Acta s. Botuidi martyris in Suecia
inter a. 1076—1176. "
Au^g.: ex passionali Bodecensi m AA.
SS. Boll. 28. Jul. VIII, p. 636, 637, —
Acta altera ex editis a Jo. Vastovio in
Vite aqnilonia ibid. p, 637. 630. Cf. Boschii
commentar. praevius ibid.. p. 635. — Vita
alia ap. Fant, scr. rer. Suec. U. p. 377-382.
— Historia s. B-i auctore Birgero Gre-
gorii arhiep. Upsaliensi ibid. II. p,
383-388.
Vita s. Botulfi abbatis Ikanhoensis
in Anglia primi (f cca, 700) et
Adulfi episcopi, eius fratris, scripta
ab auctore suppari,
Axisg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec, III. 1. p. 4-7. — *wiederholt u. ex
2 mss, in AA. SS. BoU. 17. Jiin. UI. p.
402-404. — Epitome vitae ibid. p, 404, —
Translationes ex Jo. Capgravio et aliis
ibid. p. 405. — Appendix de translatione
reliqniarum ap. Mabillon I. c. p. 7.
Erl.-ScJtr.: Papebroch, commentarius praevius
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 398-401.
Vita s. Bovae abbatissae et Do-
dae sanctimonialis Remis in Gallia
(saec. VII.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. April, III,
p, 283-290.
Vita Brachii Perusini et gesta ab
a, 1368 — 1424, auctore Johanne
Antonio Campano, episc. Inter-
amnensi seu Aprutino (f 1477),
Libri 6, vid. {p. 180) unt. Campanus,
opera, vgl. Leonardu.^ Grlphiu».
De 8. Bradano ctOroradeque aliis sanctis
qui olim colebautnr in insula Mannia in
mari Hibernico (saec. VII.) Buckii sylloge
in AA. SS. Boll. 20. Oct. VIII. p. 887-890.
De s. Braulione seu Braulio episcopo
Caesaraugustae in Hispania (f 646) syno-
psis historica in AA, SS. BoII. 18. Mart. II,
p. 635-638.
Vita s, Bregwyni archiepiscopi
Cantuariensis (f 762) auctore Eaa-
BRENDANUS — BRIGITTIA
639
mero monacho Cantuariensi (f
1124.)
Atisg. : ' ap. Wharton , Anglia sacra II.
p. 184-190. — *ttneckrholt in AA. SS. BoU.
26. Aug. V. p. 831-835. — Vlta alia auctore
(ut videtur) O s b e r n o Cantuarieusi monacho
(t cca. 1100) ap. Wharton 1. c. 11. p. 75-
77. — Vf. Pinii commentar, in AA. SS. 1.
c. p.' 827-831.
De s. Brend^no seu Brandano abbate
Cluainfertensi in Hibernia (f 587) Hen-
schenii comment. m AA. SS. Boll. 16. Mai.
III. p. 599-603. Cf. Mone, Uebersicht der
niederlandischen Volksliteratur p. 100.
De s. Bretannione episcopo Tomitano in
Scythia (f cca. 380) in AA. SS. BoUand.
25. Janr. II. p. 621.
De s. Brictio episcopo Martulae in Um-
bria Pinii comment. i?» AA. SS. BoU. 9. Jul.
II. p. 697.
Vita s. Brigidae vlrginis Faesulis
in Etruria (saec. IX.) auctore Phil,
Villano in Vita italica s. Andreae
diaconi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
245-247.
Vita s. Brigidae virginis Seoticae
thaumaturgae (f 523) auctore ano-
nymo : ,Fuit gloriosus rex^ Libri II.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Febr. —
' ex ms. Hug. Wardaei in AA. SS. Boll.
1. Febr. I. p. 155-172. — Vita alia auctore
anonjmo, vel ut aliis videtur, auctore U 1 -
tano mac Concubar episcopo (f cca. 662):
' ed. Surius , vit. Sanct. 1. Febr. — ' ap.
Colgan, trias thaumaturga Hiberniae seu
acta divorum Patricii, Columbae et Brigittae.
Lovanii 1647. fol. — » in AA. SS. Bolland.
1. Febr. I. p. 118-129. — Vita alia auctore
Chilieno monacho cca. 740 (in elegischen
Versen geschrieben) * ed. Joa. Colgan, trias
thaumaturga. — * iciederholt in AA. SS.
BoII. 1. Febr. I. p. 141-155. — Vita alia
(auctore Cogitoso, ut creditur) 'ed. Ca-
nisius, lect. antiq. V. 2. p. 625 (ed. nov. I.
p. 416.) — »ed. Surius, vit. SS. 1. Febr.,
paraphrasirt. — » in AA. SS. Boll. 1. Febr.
I. p. 129-141. — *ap. Colgan, trias thau-
maturga. — Vita aiia auctore Laurentio
Dunelmensi priore (f 1154) ex ms. Sal-
manticensi in AA. SS. BoII. 1. Febr. I. p.
172-185. Nicht voUstandig zu Anfang.
ErU-Schr.: Certani, Giac. la .santita prodigiosa
vita di 8. Brigida. Venetia 1677. 40.
Commentarins praevius in AA. SS. 1. c. p.
99-118 (Bae Jiatali.?, celebritas; B-ae acta;
B-ac patria; a quo. ubi velata, eius habitus,
regnla;Kildariense et alia s. B-ae monasteria;
an Glastoniae habitarit B-a? an Abernethi
apud Pictoa habitarit s. B-a? quando obierit
s. B-a; B. B-ae sepnltura, translatio; s. B-ae
inventio, secunda translatio, ni. et IV. ca-
pitls; B. B-ae miracnla; s. Ba .sanctoruni
donis horlorata; nonnulla de s. Gilda quae-
sita; s. B-ae in varios .«anctos beneficia ;
miracula suspectae fidei, s. B-ae adscripta;
lectiones de s. B-a.)
Fabriciug, bibl. med. ct infimae latinitatis
ed. Man.si VI. p. 304.
(Roth, Dav.) Brigida thauraaturga sive dis-
sertat. partim encomiastica in laudem ips.
sanctae, part. archaica cx sacra et antiqoa
historia eccles , in qua elucidatur pro-
digium ligni aridi revirescentis ex attaetu b.
Brigidae virg Paris. 1620. 12mo. Selten.
Wright, Th.. Laurence of Durham in hit
Biographia Britannica llter. II. p. 160-166.
Vita s. Brigittae Suecicae (f 1373)
sive Chronicon de s. Brigitta au-
ctore Margareta abbatissa Va-
stenae seu Vastenensis coenobii ord.
s. Brigittae (cca. 1430).
Ausg.: 'ex gemino cod. ms. (c. vers. lat.)
s. I. et a. (saec. XVII. fin.) 4«. 43 pag. (1 Expl.
zu Berlin, k. Bibl.) — * ex codd. mss. cum
vers. lat. et notis ed. Ericus Benzelius,
Upsalae 1710. 4". — * ap, Rietz, scr. Suec,
med. aevi, Tom. 3.
Revelationes seu Liber
revelationum celestium s. Birgitte
de regno Swecie.
Ausg.: ed. ex recognitione Joannis de
Turrecremata ^Romae 1488. 4', — *Lubecae
1492. fol. {Hain No. 3204), — «Nurembergae,
p. Ant. Koburger 1500. fol. — * ibid. 1517.
fol. — *ibid. 1521. fol. — «Romae 1521.
fol. — ' ibid. 1557. fol. — c. notis Gundi-
salvi Diiranti *Romae 1606. fol, — •Ant-
werp. 1611. fol. — »<> Romae 1628. fol. -—
" zusammen mit Revelationes s. Hildegardis
et s. Elisabethae. Colon. 1628. fol. —
'* olim a Joa. de Turrecremata recoguitae
, . . impr. op. S. Hormann. Monachii 1680.
fol. — '* revelationes selectae . . . textum
cognovit A. Heuser. Coloniae 1851. 12mo.
Uebers.: Certayne reuelacyons of
St. Brigitte w^ith an epistle of S. Bernarde,
called de golden epistle, London, Th. God-
frey, s. a. 8".
R^v^Iations celestes et divines de s.
Brigitte de Suede , . . divis^es en 8 livres,
trad. par Jac. Ferraige. ' Paris 1624, et
»Lyon 1649. 4«.
Proph^ties merveilleuses de madame
St. Brigitte, jusqu'k pr^sent trouv^es v^ri-
tables. Lyon 1536. 16mo.
Prophetia di s. Brigida, con un Credo
ut una Salve regina vulgare: et doi capi-
toli della gloriosa virgine Maria in terza
rima coposti. s. I. 1535. 4".
H. Birgittas uppenbarelser, Efter gamla
handscifter utgifna af (j. E. Klemming, {A.
m. d. Tit.: Samliugar utgifna af Svenska
Fornskrift-Sallskapet, Stockholm 1857-1862,
4 vol. gr. 8».
The four revelations of St. Bridget
by Rich. Whytforde. Lond. 1531. 12nio.
Revelacion van s, Brigitten van den
640
BRIGITTA - BRUNO
leven ende passie O. H. Jesus Christus
ende sijnre moeder Marien. Antwerp. 1491.
8». Goth.
Sante Birgitte openbahringe. Liibeck
1496. kl. 4«.
Das biichlin d'hymlischen offenbarung
sant Birgiten. Augsp. 1602. 4<*. u. «. w.
Birgittae v. Schweden himml. Offen-
barungen, Gesichter u. s. w. A. d. Lat.
durch A. Megerle. Coln 1664. 2 vol. 4«.
Offenbarungen, ausgewahlte, der h.
Brigitta. Uebers. von A. Heuser. Kolu 1851.
12«no.
Erl.-Schr.: Capsius, Beni., de revelationibus
Brigittae Suecicae. Vitemb. 1715. 40.
Clarus, L., da.s Leben der li. Brigitta. Neu
bearb. u. lirsg. Regensburg 1856. 80. 22 Sgr.
6 Pf.
La vie admirable de St. Brigitte par le P.
Binet. Leyde 1634. 80.
Oquendo,' Mig. de, vida de s. Brigida. San
Sebastian 1676. 40.
Vgl. Diariura Vazstenense.
Vita 8. Catharinae Suec.
Vita s. Brigittae viduae Roraae (f
1383) auctoreBirgero {Byrge Ovn-
narsen fra HaUand) archiepiscopo
Upsalensi (1496—1519).
Ausg.: in AA. SS. BoII. 8. Oct. IV. p.
485-495. — VHa altera auctore Bertholdo
ordinis s. Salvatoris monacho, ex ms. ibid.
p. 495-533 (libri 3). — Appendix de mira-
culis auctorib. anonymis (partes 6) ibid. p.
534-560.
Srl.-Schr.: Buens, comraent. praevius ibid. p
368-484.
Vastovius, vitis aquilonia. Colon. 1623. fol.
p. 97-110.
Vita s. Brioci episcopi in Britan-
nia Armorica (saec. V.)
Ausg. : ex officio proprio eccles. s. Brioci
m AA. SS. BoII. 1. Mai. I. p. 92-94. —
Historia translationis ibid, p. 94; c/. VII.
p. 539.
De s. Brithuno seu Beretbuno abbate
Beverlacensi in Auglia (f 733) in AA. SS.
BoU, 16. Mai. HI. p. 503.
De 8. Brithwaldo sive Berthwaldo archi-
episcopo Cantuariensi (f 731) in AA. SS.
Boll. 9. Janr. I. p. 597. 698. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
528. 529.
De s. Brithwaldo episcopo Wiltoniensi
in Anglia (f 1045) ' m AA. SS. Boll. 22,
Janr. II. p. 446. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. 8. Ben. saec. VI. 1. p. 473-475.
De B. Britonio episcopo Trevirensi (f cca.
386) m AA. SS. Boll. 5. Mai. II. p. 11.
Vita b. Brocardi prioris generalis
secundi ord. s. Mariae de Monte
Carmelo in Palaestina (f cca. 1221)
auctore anonymo.
Ausg: ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Septb.
I. p. 678-682. Of. Veldii comment. praevius
ibid. p. 576-678.
De 8. Brotheno et s. Gwendolina cultis
in Wallia (saec. VI.) in AA. SS. BoU. 18.
Oct. VIII. p. 358.
De s. Brunone episcopo Herbipolensi (f
1045) Henschenii comment. historicus in AA.
SS. BoII. 17. Mai. IV. p. 38-40. — Mlra-
cula a. 1202 et 1203 patrata ibid. p. 40.
41. CJ. VII. p. 802.
De s. Brunone episcopo Verdensi (t cca.
976) ap. Mabillon. AA. S6. o. s. Ben. saec.
V. p. 501. 602.
Vita s. Brunonis archiepiscopi Co-
loniensis (f 965) auctore Kuotgero
seuRotghero Benedictino seu
clerico Coloniensi ad S. Pantale-
onem.
Von Bedeutung fiir d. Gesch. der Sachseji, des
Ueiches, der Kirche, eowie filr die Sittengesch.
Deutschlands. Geschrieben 960 oder 967.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. fol. No. 329-341; ehemals in Coln;
No. 7460. sec. XIII. — Wolfenbiittel,
mbr. sec. XV. 76. 14. ms. Aug. fol. — Vid.
Pertz, mon. scr. IV. p. 253.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 11. Oct.
V. p. 701 (ed. Colon. a. 1617. 11. Oct. p.
163-176.) — » ap. Leibnit, scr. rer. Br. I.
p. 273-293. Schlechter Text. — »m AA.
SS. BoU. 11. Oct. V. p. 765-788. — * ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 254-275. — *in
usum scholar. ex mon. Germ. recudi fecit
Pertz. Hannov. 1841. 8». 6Vt Sgr. — •Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. X. 360.
Uebers. : deutsch von J. v. Jasmund. Ber-
lin 1851. 8*. (Geschichtschreib. d. deutschen
Vorzeit. X. Jahrh. 3. Bd.)
Vita s. Brunonis eiusdem alia au-
ctore anonymo saeculi XII. med.
Viel Kpater als die vorhergehende Vita ge-
sclirieben, bat manches aus Kuotger gcscbopft.
Uandschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. No. 329-341.
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mou. scr. IV. p.
275-279. — Epitaphium s. B-s ' ed. Su-
rius 1. c. — * ap. Leibnit. 1. c. — * in AA.
SS. Boll. 11. Oct. V. p. 790. — Testa-
mentum s. B-s ' ap. Miraeum. — * ap.
Leibnit. 1. c. — » in AA. SS. 1. c. p. 788-
790.
Erl.-Schr. : A s c h b a c h tn NiederrheiniHcbes Jahr •
buch. 1843. p. 22-41.
Byeus, comuientar. praevius tn AA. SS. Boll.
I. c. p. 69H-764.
Contzcn, die Oe.^-chichtschreiber der siichs.
Kaiserzeit p. 116-120.
Donnigcs in Jahrbilcher d. deutscben Reicbs,
hrsg. von L. Kantio. I. 3. p. 64-71.
Qiesebrecht, W., Geschichtc der Kaiser/.eit
I. p. 742 (2. Auii. I. p. 776.)
Janssen in Anualcn des Niederrheinigchen
bistor. Vereins. Kiiln. 1855. I. |i. 85.
BEUNO — BUCOLUS
641
MaarenbrechertnSybel'shlstor. Zeltschrlft.
1861. p. 122. 150.
Pieler, Erzbischof Bruno I von Koln. Arns-
berg 1851. 40. Fleissige Arheit. Progr. dea
OynmaMums. 38 pag.
Vogel, Ratherlus von Vcrona 11. p. 14-18.
Wattenbach, Deutscblands 6e»chichtsquel-
len p. 184.
Vita s. Bpunonis archiepiscopi et
martyrum 18 sociorum in Prussia
(t 1U09) auctore Thietmaro epi-
s c 0 p 0 Merseburgensi.
Dieser Bruno ist Verf. dcr Vlta s. Adalberti
ep. Pragensis.
Ausg.: ex cod. ms. et edit. Reineccii in
AA. SS. BoU. 14. Febr. II. p. 798. Cf. p.
796. Vyl. die folgenden
Acta s. Brunonis-Bonifacii marty-
ris. Ex chronico D i e t m a r i et Vita
s. Romualdi.
Ausg.i in AA. SS. Boll. 19. Jun. VI. 1.
p. 223-225. Hier ist die Vita ex Thietmaro
nur wiederholt u. aus d. Vita s. Romualdi
vermehrt. Vgl. Vita s. Bonif. archiep. apo.st.
Epistola s. Brunonis archie-
piscopi gentium et Prussorum apo-
stoli ad Henricum II imper.
Sehr merkwiirdig u. lehrreich.
Ausg. : ' zuerst vou Gilferding in einer
russischen Zeitschrift. — * ap. Miklosich u.
Fiedler, slav. Bibl. U. p. 307. — » ap. W.
Giesebrecht, Gesch. der Kaiserzeit 11. p.
600; vgl. 192 (2. Aufl. 11. p. 648-651.)
Martirium s. Brunonis ar-
chiepiscopi gentium Prussorum apo-
stoli narrante Wiperto.
Kurzer aber lugenhafter Bericht.
Ausg.: ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 579.
680.
Erl.-Schr.i Bruno apostolua. Des preusaischen
Apostel» Brunonis Leben, Todt, Verehrung,
wie auch der zu Querfurdt entstandeiie
Oster-Markt. Halle 1714. 8». M. 2 Kp/m.
Qlesebrecht, \V., Erzbischof Brun-Bonifa-
zius der erste deutsche Missionar in Preus-
sen — in Neue Preussische Provinzialblatter.
8. Polffo. IH. Bd. 1. Heft. Konlgsberg 1860.
8». (Es gibt auch Separatabdriicke, aber nicht
ivi Haiidel.)
Qiesebrecht, L., wendische Geschichten III.
p. 303.
.Mablllon, de s. Brunone archiepisciipo Rua-
sornm et mart. in AA. SS. o* s. Ben. saec.
VI. 1. p. 79-81.
Vita s. Brunonis episcopi Signiae
in Latio (f 1123) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p.
478-488. Cf. Sollerii commeutar. praevius
ihid. p. 471-478.
Vita s. Brunonis fundatoris ordinis
Carthusianorum (f 1101) in Cala-
bria auctore primorum quinque
Carthusiae priorum chronologo ano-
nymo.
Ausg.: ex ms. Colon. in AA. SS. Boll.
6. Oct. III. p. 703-707. — Vita altera au-
ctore Francisco a Puteo Cartasiae Ma-
ioris priore ' Basileae cca. 1515. — * wie-
derholt in AA. SS. Boll. 1. c. p. 707-724.
— Vlta tertla e vitis per Puteanum et B16-
menvennam scriptis a Surio collecta, ibld.
p. 724-736. — Vila quarta auctore Z a c h a r i a
Benedicto, Vicentino, monacho Carthus.
{in Hexametem um 1508 geschrieben) *■ in
Brunonis oper. Paris., ap. Jod. Badium
Ascensium 1524. fol. — * in eiusd. oper. ed.
Theod. Petrei. Colon. 1611. 1640. fol. —
* in eiusd. oper. ed. J. Morocurtius. Ant-
verp. 1640. 4". — Epistola encyclica qua
eius mortem nuntiarunt discipuli in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 736. — Tituli funebres
seu diversae ad epistolam praecedentem
re.sponsoriae i6id. p. 737-765. — Appendix
seu supplementum ad gloriam Sancti posthu-
mam ibid. p. 766-777.
Erl.-Schr.; By eus, comment. praevlus m AA. SS.
BoII. I. c. p. 491-703.
Ducreux, Emm., vie de s. Brunon, instituteur
de ]'ordre des Chartreux. Rotien 1812. 12mo.
Fari a, Basil. de, vida do patriarcha a. Bruno,
fundador da Cartuxa. Lisboa 1649. 4*.
Launoy, Jo. de, defensa Komani breviarll
correctio circa historiam s. Brunonis, seu
de vera causa secessus s. Brunonis in ere-
mum dissertatio. Paris. 1646. 8». — wieder-
hoU Argentorati 1656. 8o. ibid. 1670. 8«.
Madariaga, Juan de, vida del serafico padre
san Bruno patriarca de la Cartuxa. Valencia
1596. kl. 40.
Saussaye, Andr^ du, epistola de causa con-
versionis s. Brunonis. Paris. 1646. 8 0.
de Tracy, vie de s. Brunon, fondateur de
Chartreux, avec diverses remarques sur le
mgme ordre. Paris 1785. 12mo.
Tromby, B., storia critica del patriarcha «.
Brunoue e del suo ordine. Napoli 1773. &
vol. fol.
Tugenden, Wunder und Leben des h. Bruno.
Antwerpen 1673. 12mo. Mit 15 Kpfm.
Villereye, Ant., vie de s. Brunon. Pari»
1808. 80.
Vita del gran patriarca s. Bruno Cartusiano.
Dal Surio, et altri autori latini . . . descrltta,
e da Meleagro Pentimalli . . . ristretta in
lingua italiana. Impressione 2a. In Rom»
1622. 80.
Vita s. Brynolphi episcopi Sca-
rensis (f 1317) in Suecia.
Ausg.: s. 1. et a. (Lubecae, Ghotan cca.
1498.) 4». Vgl. Aurivill, catal. bibl. Upsal.
I. p. 141.
Erl.-Schr.: Henschen, conimentar. historicns
de s. Brynolpho i» AA. SS. Boll. 6. Febr. I.
p. 925. 9:.^6.
Vita s. Bucoli episcopi Smyrnen-
sis (f cca. lOO).
Ausg. : ex novo anthologio graeco in AA.
SS. Boll. 6. Febr. I. p. 767. ~ Alia vita
41
642
BURCHARDUS — BUSIRIS
ex actis s. Polycarpi 26. Janr. ibid. p. 767.
768.
Vita Burchapdi comitls Melodu-
nensis [j 1012) qui apud Hugonem
Capetura et Robertum eius filium
gratiosus, auctore Odone mona-
cho Fossatensi, qui eam scripsit
a. 1058.
Handachr.: Paris, k. Bibl. sec. X. Colb.
3778. 15; — St. Germ. No. 509.
Ausg. : ' ap. Jacob du Breul , supple-
mentum antiquitatum Parisiensium. Paris.
1614. 4". — * ap. Duche-sne, script. hist.
Franc. IV. p. 115 125. — »ap. Bouquet,
rec. X. p. 349-360.
Uehera. : franzosisch par Sebast. Rouilliard
' in son Histoire de Melun. Paris 1628. 4".
— * einzeln unt. d. Tit. : La vie de hault
et puissant Seign. M, Bourchard, comte de
Melun, Corbeil et Paris. Soubs les regaes
de Hues Capet et Robert, Tan 1000. (Jom-
pos^e environ Tan 1058 par Odon {JEudes)
religieux de s. Mor des Fossez . . . ibid. 1628.
4'. — ' publ. en lang. fran^. par Guizot,
coUect. VII. p. 3-28. (Paris 1826.)
Vita s. Burchardi episoopi Herbi-
polensis et confessoris (f 754) au-
ctore anonymo: ,Terrenarum.*
Der Verf. mnss vor 984 gelebt haben, nicht sehr
bedenteufl.
Handschr.: Carlsruhe, No. 69. VII.
18. mbr. sec. XI. fol. f. 83.
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. IV. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III.
1. p. 700-703. — »m AA. SS. Boll. 14.
Oct. VI. p. 573-575. — Vila alia auctore
anonymo [von geringem Werte, Ueber-
arbeitung der vorhergehenden Vita. Ihr
Verf. var Monch des St. Andreasklosters
bei Wiirzburg zu Anfang des 12. Jahrh.;
sein Narne Egilward beruht nur auf einer
Angabe des Trithemius. {Handschr,: Ad-
mont, Stiftsb. mbr. sec. XI. fol. Pertz'
Arch. VI. p. 173. — St. Gallen, Stlftsb.
No. 571. — Wurzburg, k. Bibl. chart.
sec. XVI. fol. Q. 76)] » ed. Surius, vit.
SS. 14. Octb. V. p. 827. Hier fehlt der
Prolog. — * ed. Canisius , lect. antiq. (ed.
2d*) III. p. 5-7. - »ap. Mabillon, AA. SS.
0. 8. Ben. saec. III. 1. p. 703-718. Dieser
nahm jedoch nur die zwei letxten Sllcher
atif. — * auctore Egilwardo ex ms. in
AA. S8. BoU. 14. Oct. VI. p. 575-694. —
*Bruchstuck ap. Bouquet, rec. IH. p. 670.
Erl.-Schr.: Buoub, comment. praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 557-573.
Observationen praeviae ap. Mabillon I. <•..
p. 698-700.
Hottberg, DoutHchlandg Kirchengcschichte
U. p. 314.
Vita s. Burchardl episcopi Wor-
matiensis (f 1025) auctore anonymo.
Eutlialt viele lehrreiche Nachrichten. Ocschrie-
ben nach 10.30.
Handschr.: sind nicht mehr vorhanden.
Au^g. : ' m D. Burchardi Wormaciensis
eccl. episc. decretorum libri XX. — Opus
nunc primum excusum. Coloniae, ex offic.
M. Novesiani 1548. fol. Die Vita hinter
dem Index. (Aeusserst selten, ein Exenipl.
in Wolfenbiittel.) — * hieraus ed. Waitz ap.
Pertz, mon. Germ. scr. IV. p. 829-846. —
Elogium s. B-i aiictore Herimanno clerico
Wormatiensi ap. Pertz 1. c. p. 829.
Erl.Bchr.: Giesebrecht, W., Oeschichte der
doutschen Kaiserzeit I. p. 748 (2. Aufl. I. p.
782.)
Wattenbach, Deutschlands Qeschichtsquel-
len p. 193.
Elogium b. Burchardi presbyteri
Beinwilae in Helwetia (saec. Xill.
XIV.) auctore Augustino Stocklino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20.Aug. aupplem.
p. 829-832. Cf. Pinii comm. praevius ibid.
p. 827-829. Mit Abbildung.
De v. Burchardo II S. Galli apud Hel-
vetios abbate (f 1023. 4. Mart.) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p.
198-200.
Vita s. Burgundofarae abbatissae
(t 657) seu Gesta in coenobio Ebroi-
censi in dioecesi Galliae Meldensi.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
II. p. 439-449. — *J(ilschlich unter B eda'8
Namen in dessen Opera edit. Colon. 1688.
III. p. 258-266. — *ed. Surius, vit. SS.
3. April.
De s. Buriena virgine in Cornubia An-
fliae provincia Henschenii sylloge in AA.
S. BoII. 29. Mai. VII. p. 37.
De 8. Busiride coufessore Ancjrae io
Galatia (saec. IV.) in AA. SS. Boll. 21.
Janr. U. p. 364.
CADEOLDUS — CAIUS
643
O.
De s. Cadeoldo seu Edaldo episcopo
Viennensi in Gallia (f 696) m AA. SS. Boll.
14. Janr. I. p. 975.
De s. Cadfarcho eonfessore non pont. in
Wallia septentrionali (cca. med. saec. VI.)
Buckii sylloge in AA. SS. Boll. 24. Oct.
X. p. 763. 764.
Vita kS. Cadroae abbatis Metis (an-
tea Walciodorensis f Wassor]) in Lo-
tharingia (f 978) auctore Reiman-
no sive Ousmanno eius aequali,
monacho Gorzensi(?)
Ausg.: 'mAA. SS. Boll. 6. Mart. I. p.
474-481. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 489-501. — »Bruchstuck
ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 483. 484.
Erl.-Schr.: C ommentarius praevius in AA.
SS. 1. c. p. 469-474.
Contzen, die Geschichtschreiber der sfichs.
Kai.?erzeit p. 135.
Histoire litt^raire de la France V. p. 459.
De s. Caecilia seu Clara abbatissa Ro-
marici-Montis in Lotharingia (saec. VII. f)
in AA. SS. Boll. 12. Aug. H. p. 734.
De ss. Caecilio episcopo Eliberitano et
sociis in Hispania (saec. I.) in AA. SS.
BoU. 1. Febr. I. p. 4-12. (C-s an s. Jacobi
discipulus? An episcopi in Hispania a Ja-
cobo ordinati? S. C-s et socii a s. Petro
et Paulo in Hispan. missi; C-s et socii
quando in Hispan. missi ? Occitani conversi ;
C-s Eliberi quieyit, non Granatae ; decretum
rom. inquisitionis, prohibens scripta et alia
circa Granatam reperta; C-i scripta apo-
crypha, natalis, reliquiae.)
De s. Caecilio presbytero Carthagine in
Africa (saec. III.) in AA. SS. BoII. 3. Jun.
I. p. 270.
De s. Caeleste episcopo Metis in Lotharin-
gia (saec. IV. init.) Goorii comment. hi-
storicus in AA. SS. Boll. 14. Oct. VI. p.
480-487.
Vita s. Caesareae virginis prope
Castrum in Calabria.
Ausgr. in AA. SS. Boll. 15. Mai. III. p.
499-501. — Alia brevior vita ex ms.
italico recentiori ibid. p. 501. 502.
De s. Caesaria virgine, Arelate in Gallia
(t cca. 530) in AA. SS. Boll. 12. Janr. I.
p. 729-730. — Regula monasterii s. Cae-
sariae sive Stahita sanct. Virginum a s.
Caesario episc. scripta ibid. p. 730-737.
_ Vita s. Caesarii episcopi Arelaten-
818 in Gallia (f 542) auctoribus Cy-
priano, Firmino et Viventio
episcopis et auctoribus Messiano
presbytero et Stephano diacono
(Arelatensi?). Libn 2.
Ausg. : ' ed. Vinc. Barralis , chronologia
Lirinensis. Lugd. Bat. 1613. 4°. — * ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. append.
p. 659-677. — »m AA. SS. Boll. 27. Aug.
VI. p. 64-75; 75-83. — ^ Einen Theil ed.
Surius, vit. SS. 27. Aug. Der Stil umge-
andert. — * Auszug ap. Bouquet, rec. ni.
p. 384. 385.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latinit.
ed. jMansi V. p. 72.
Stilting, comment. praevius tn AA. SS. Boll.
1. c. p. 50-64.
Vita s. Caesarii quaestoris provin-
ciae Bithyniae, fratris s. Gregorii
theologi (f cca. 369).
Ausg.: ex oratione s. Gregorii theologi
in AA. SS. Boll. 25. Febr. III. p. 498-502.
Cf. Bollandi comment. praevius ibid. p. 496-
498.
Acta s. Caesidii presbyteri mar-
tyris eiusque sociorumsubMaximino
I Transaquis in Marsis fabulosa
auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 31. Aug.
VI. p. 654-660. — Appendix auctore ano-
nymo de miraculis s. C-i ibid. p. 660-662.
— Acta altera imperfecta auctore ano-
nymo ibid. p. 662-664 c. Stiltingii comment.
p. 652.
De ss. Caidoco et Frechorio sive Adriano
(saec. Vn.) Centulae in Picardia Henschenii
commentar. historicus in AA. SS. BoU. 30.
Mai, VII. p. 262. 263.
Vita s. Caietani Thienaei confes-
soris clericorum regularium vulgo
Theatinorum fundatoris (f 1547)
Neapoli in Campania Italiae auctore
Antonio Caracciolo clerico re-
gulari.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Aug. II. p.
282-324.
Erl.-Schr.: Argote, Jeron. contador de, vida e
milagros de s. Caetano Thiene, fundador dos
clerigos regnlares. Lisboa 1722. kl. 40.
Leben dess h. Cajetani Thiene Ordens btiff
tern Clericorum regul. . . . die Theatiner ge-
nannt. Von . . . Stephan P e p e . . . 16^)7 welsch
beschrieben; . . . durch H. G. Meychel ver-
teutschet ... 2. Ausg. Miinchen 1671. 80.
Lebens-Begriff des h. Cajetani, Ordens-
StiffteiTi der ReguHrten Priestem, die Thea-
tiner genaunt . . . Bresslan s. a. (saec. 17.
fln) 80.
Pinius, comraentar. praevius in AA. S.S. 1
c. p. 240-282.
Zinelli, Q. M., memorie storiche della vita
dl S. Gaetano Tiene fondatore e patriarca
de' clerici regolari, libri 4. In Venezia 175.3. 4*
Vita s. Caii episcopi Mediolanen-
sis (t 85) auctore anonymo.
^tt*^.: m AA. SS. BoU. 27. Sept. VII.
41*
644
CAIUS - CALOCERUfi
p. 394-398 ex edlt. Muratorii. C/. Suyskenii
comment. praevius ibid. p. 391-394.
De ss. Caio et Alexandro martyribus
inPhrvgia (f post 171) comuientarius histor.
in AA.' SS. BoU. 10. Mart. p. 4 (2ie Abtheil.)
De ss. Caio et Crementio confessoribus
Caesarauffustae in Hispania (f post 303)
in AA. SS. Boll. 16. April. II. p. 413.
De ss. Caio, Jacto, Heraclio martyribus
Bononiensibus in AA. SS. Boll. 1. Janr. I.
p. 19.
De ss. Caio palatino, Asterio, Uranio etc.
martyribus in AA. SS. BoU. 4. Mart. I. p.
310. 311.
De s. Caio Romano pontifice martyre (f
296) Henschenii dissertat. in AA. SS. Poll.
22. April. UI. p. 13-17. Vgl. p. 982.
De ss. Caitio, Quintasio, Septimino, Ve-
nusto etc. martyribus (saec. inc.) Bjei syl-
loge in AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p. 11-13.
De s. Calamanda martyre in Catalania,
ei hispanico A. V. Domenecci in AA. SS.
Boll. 5. Febr. I. p. 659.
Acta s. Calepodii presbyt, Pal-
matii consulis et aliorum (f 222)
per notarios Romanos conscripta.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Mai II. p.
600-502. Cf. p. 845.
De s. Caletrico episcopo Carnoti in Belsia
Galliae provincia (f cca. 573) Buei sylloge
m AA. SS. BoU. 8. Oct. IV. p. 278. 279.
De s. Calimero episcopo Mediolani in
Insubria (saec. U.) SoUerii commentarius
in AA. SS. Boll. 31. Jul. VII. p. 171-174.
Vita Calixti II papae (f 1124) au-
ctore Pandulfo Aletrino, car-
dinali coaevo.
Handschr.: Rom, bibl. Vallicelliana M.
10. (eino andere daselbst J. 34. fol. 344
beginnt ,Callistus U natione Burgundus';
auch zu St. Gallen No. 565. sec. XI.)
Ausg.: ' ed. Baronius, annales ecclesiast.
ad a. 1124. — ' wiederhoU ante AA. 8S.
Boll. Mai. V. p.l4*-15* curantePapebrochio.
Vita Calixti lli papae (f 1458)
a Bartholomaeo rlatina con-
scripta.
Au-tg. : ap. Muratori, scr. rer. Ital. UI. 2.
p. 961-966.
De ss. Calixto, Charisio, Leouide etc. mar-
tyribus Corinthi (saec. III.) Henschenii dis-
quis. 17» AA. S8. BoU. 16. April. U. p. 402
-404.
De s. CalixtO episcopo Tuderti in Umbria
(t 528) in AA. SS. BoU. 14. Aug. UI. p.
167.
De 88. Calixto et Cypriano martyribus in
dioecesi Kiveusi in Gallia in AA. SS. Boll.
27. Aug. VL p. 22.
Do s. Calixto i papa martyre Romae (f
226) Buei comment. Iiistoricus in AA. SS.
Boll. 14. Oct. VI. p. 401-443. — Acta
translationis ex Italia Cysonium ex ras.
Joh. Buzelini ibid. p. 44.3-447. — Proces-
sus translationis reliquiarum s. Calixti Re-
mis Cysonium a. 1616 ibid. p. 447-448.
De 8. Callinica et Basilissa martyribus
in Galatia (cca. 252 f) m AA. SS. BoU.
22. Mart. III. p. 377.
Martyrium s. Callinicl martyris
Gangrae in Paphlagonia, sub no-
mine Simeonis Metaphrastae.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 29. Jul.
— *wiederholt in AA. SS. Boll. 29. Jul.
VU. p. 40-42 c. Pinii comm. praevio p. 39.
Vita s. Caliinici patriarchae Con-
stautinopolitani primi (saec. VIII.)
auctore Laur entio monachoRu-
tiensi in Calabria.
Ausg,: ex ms. Ambros. graece et lat.
interpr. Pinio in AA. SS. Boll. 23. Aug. IV.
p. 645-647.
De s. Calliope martyre apud Graecos tn
AA. SS. Boll. 8. Jun. U. p. 54.
Acta 8. Calliopii martyris Pompe-
iopoli in Cilicia (f 304).
Ausg.: ex ms. Vatic. graeco latine in
AA. SS. BoU. 7. Apnl. I. p. 660-662. —
MaQTVQifOy tov rcyiov KakXioniov ini
Ma^tmciyov ex cod. Vatic. ibid. I. Append.
p. LXXXIII-LXXXV.
De 8. Callisto = De s. Calixto.
Acta s. Callistrati et sociorum rai-
litum 49 raartvrum Bysantii inThra-
cia sub Diocletiano auctore Sirae-
one Metaphraste.
Ausg.: latiue ' ed. Lipomanus — * ed.
Surius, vit. SS. 26. Septb. — * toiederholt
in AA. SS. BoU. 26. Septb. VII. p. 191-
195.
Vita s. Calminii ducis Aquitaniae
(saec. VII.) Mosaci in Arvernia
auctore anonymo.
Ausg.: inkk. SS. BoU. 19. Aug. lU. p.
769-762. CJ. Cuperi comment. praevius ibvd.
p. 756-769.
Passio s. Caloceri Brixiensis mar-
tyris Albingauni in Liguria (| a.
119).
Ausg.: ex ras. archimonasterii Cistercien-
sis in AA. SS. BoU. 18. April. U. p. 523-
526. — Excerpta ex vita s. Secundi mar-
tyris Astensis, excasa die 30. Martii ibid.
p. 627-628.
Passio Bs. Caloceri et Parthenii
CALOCERUS — CANUTUS
645
eunuchorum uxoris Decii imperat.,
martyrum Romae a. 250.
Auay. : ex mss. in AA. SS. Boll. 19. Mai.
IV. p. 302-304. Cf. Papebrochii comment.
praevius ibid. p. 301. 302.
De s. Calocero episcopo Ravennate in
Italia sub Hadriano imp. Henschenii com-
mentar. historicus in AA. SS. BoU. 11. Febr.
U. p. 608-510.
Vita s. Calogeri presbyteri et Sie-
rii eius discipuli in Agrigentina
dioecesi (f cca. 485).
Ansg.: ex officio antiquo et editione a.
1610 in AA. SS. Boll. 18. Jun. m. p. 591
-694.
Vita s. Caluppani presbyteri re-
clusi in Gallia (f 577) auctore Gre-
gorio Turonensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Mart. I. p.
262 cum comment. praevio p. 261. 262.
De s. Cameliano episcopo Trecis in Cam-
pania Galliae (f 525 vel 536) Sollerii syl-
loge m AA. SS. BoU. 28. Jul. VI. p. 566-
568.
De 6. Camella virgine in vico s. Camellae
dioecesis Mirapicensis in Occitania in AA.
6S. Boll. 16. Sept. V. p. 314.
De s. Camilla virgine devota in dioecesi
Autissiodorensi (f 437) comment. historicus
m AA. SS. BoU. 3. Mart. I. p. 242. 243.
De ss. Canciano, Gaiano, Joviniano etc.
mart. tn AA. SS. BoU. 11. Apr. II. p. 13.
De s. Candida a s. Petro apostolo con-
versa (f saec. I. p. med.) Stiltingii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 4. Sept. II. p. 177-
180.
De 8. Candida virgine et martyre ex
sociabus s. Ursulae (f 451) Dertosae in
Hispania Bossuei sylloge historica in AA.
SS. BoU. 22. Oct. IX. p. 578. 5?9.
De s. Candida virgine martyre et de ss.
Felice, Foricia, Adausia etc. Romae in AA.
SS. BoU. 29. Aug. VI. p. 515.
Acta s. Candidae iunioris mulie-
ih coniu^atae Neapoli (f 586).
Ausg. : ' m Officio proprio, impresso Nea-
poli 1525. — * wiederholt in AA. SS. BoU.
4. Septb. II. p. 229-230.
De s. Candido martjre Romae (saec. IH.)
Byei sylloge in AA. SS. Boll. 3. Oct. U.
p. 7.
De 8. Candido martyre Romano Cinguli
in Piceno in AA. SS. BoU. 18. Mart. U.
p. 620.
De 8. Candido martyre Romano Vola-
terris in Etruria in AA. SS. BoU. 3. Febr.
I. p. 330.
De 8. Canlde recluso in Cappadocia (+
p. 460) In AA. SS. Boll. 10. Jun. U. p. 277.
Acta 8. Canionis episcopi Afri
Acheruntiae in Lucania suspectae
fidei.
Ausg.: ex plur. mss. et Ughello m AA.
SS. BoU. 25. Mai. VI. p. 28-35. — Ap-
pendix de baculo s. Canionis ibid. p. 35.
Cf. Papebrochii comment. praevius ibid.
p. 27.
Vita s. Cannati et Antonini epi-
scoporum ut fertur Massiliensibus
in Provincia (saec. V.)
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 15. Oct.
VII. 1. p. 25-27. Cf. Buei comment. prae-
vius ibid. p. 18-24.
Vita s. Cannici abbatis Kill-Ken-
niensis seu Achadh-Boensis in Osso-
ria Hiberniae provincia (f 599) ex
historia ecclesiast. Johannis La-
nigan deprompta.
Ausg.: in Auctar. ad AA. SS. BoU. tomi
V. Octob. p. 54-56. Cf. Fonsoni comment.
historicus ibid. 11. Oct. V. p. 642-646.
De ss. Cantiano, Eutychio et Euthymio
martyribus Aquileiae in Italia in AA. SS.
BoU. 30. Mai. VU. p. 239.
De ss. Cantiano, Juvano, Mucio etc. mar-
tyribus Aquileiae in AA. SS. BoU. 15. Jun.
U. p. 1049.
De ss. Cantidio, Cantidiano et Sobele
martyribus Aegyptiis in AA. SS. BoU. 6.
Aug. II. p. 72.
Acta s. Cantii, Cantiani et Can-
tianillae et s. Proti eorum pacda-
gogi in fide, martyribus Aquileiae
in Foro-Julii a. 290.
AiMsg.: ex mss. et Mombritio in AA. SS.
BoU. 31. Mai. VU. p. 428-430. — Ana-
lecta ibid. p. 430-435. C/". Henschenii com-
ment. praevius ibid. p. 427.
Vita s. Canuti Lawardi ducis Sles-
wicencis (f 1131) auctore anonymo.
Bisher unbekannt.
Handschr.: in d. Bibl. des Freiherrn v.
Richthofen auf Leszczyn (Oberschlesien).
Aufgefunden von Dr. Potthast.
Ausg.: ed. G. Waitz unt. d. Tit.: Eine
ungedruckte Lebensbeschreibung des Her-
zogsKnud Laward von Schleswig. Gottingen
i858. 4». {Aus d. 8. Bd. der Abhandl. der
kon. Soc. d. Wissensch. daselbst.)
Recens.: v. Sybel, histor. Zeitschrift.
Miinchen 1859. 2. Heft. p. 507.
Vgl. Chronicon Sialandiae.
Vita s, Canuti eiusdem auctore
Roberto episcopo Elgensi.
Handschr.: Die einzige bekannte beim
Brande der Cotton'schen Biblioth. unterge-
gangen.
646
CANUTUS — CARPUS
Auig. : nur ein viagerer AxMZug von Mams-
fort erhalten, hrsq. ap. Langebek, scr. rer.
Dan. IV. p. 267-261. — Hlstorla s. Cannti
ducis auctore anonymo (geschrieben um
1620) ap. Langebek 1. c. IV. p. 231-256. —
VKa alia ex Helmoldo in AA. SS. Boll.
7. Janr. I. p. 393. 394. — Vila alia ex
Saxone Graramatico ibid. p. 394. —
Vlla alla. Compendium ex breviario Slesvic.
ibid. p. 392.
Erl.-Scfir. : Bolland, comincnt. historicas de b.
Canuto m AA. SS. 1. c. p. 390-392 (C-i genus,
regnum, Qui C-i ge.sta scripsere.)
de s. Canuti tranBlatione et canonizatione
ibid. p. 4(10. 401.
Legendac aliquot de eodem ap. Langebek
1, c. IV . p. 261-277.
Vita s. Canuti regis Daniae et
martyris (f 1086) et passio auctore
anonymo.
H6ch8t wichtig fUr d. Gesch. DiCneniarks; von
der folgenden Vita zu unterscheiden.
Ausg. : ' cura anonymi de passione s. Ca-
roli comit Flandriae eius filii Joa. Meursius
ex cod. bibl. Hafn. descripsit et not. add.
Hafniae 1631. 4*. — * ap. Langebek, scr.
rer. Dan. lU. p. 317-322; historia martyri-
zfttionis auctore anon. ibid. p. 323-325. —
* cum comment. praevio et not. J. B. Sol-
lerii in AA. SS. BolL 10. Jul. III. p. 121-
123. — Vlta alia auctore Aelnotho mo-
nacho Cantuariensi [geschrielen um 1120
zu Odensee. {Handschr.: St. Omer, Stadt-
bibl. mbr. sec. XIII. fol. No. 716. Tom. II.)]
' notis illustrat. primum edid. Harald. Huit-
feld. Hafniae 1602. 8«. — »wn<. d. Tit.:
De vita et passione s. Canuli reg, Daniae,
item Anonymus (i. e. Chr. Petri) de passione
6. Caroli comitis Flandriae eius til., c. not.
Jo. Meursii. Hafniao 1631. 4". — ^ioieder-
holt ibid. (Lubecae) 1657. 4". — *{dem in
Meursii historia Danica (Florentiae 1746).
fol. mai. ~ »m AA. SS. Boll. 10. Jul. III.
p. 127-143 c. notis J. B. Solerii. — •ap.
Langebek, scr. rer. Dan. lU. p. 327-390.
— Vlta alia auctore Saxone Gramma-
tico ex m.ss. in AA. 6S. Boll. I. c. p. 143
-149.
Erl.-Schr.: Angelettl, Andr., vila ac miracula
8. Canuti martyris, regis Daniae. Romae
1667. 4«. {iat nur Uebers. <fe« italienitch. Origi-
nalt ihid. 1667. 4«.)
Adaroi, A.. vita e morte di h. Canuto. Roma
1655!. 40.
Bircherode, Tb. fi., annotationes in «ani ap.
Westphalon. raon. ined. IV. No. VIII.
Fabricius, bibl. ined. et inf. latinitatis. Lib.
I. p. m. ,
Legendae de s. Kannto rege ap. LangebeK
1. c. III. p. 391-420.
Sollerius, comment. praevius tn AA. SS.
Boll. I. c. p. ns.i27.
Vita 8. Capistrani, vid. Vita s. Johannis
de Capistrano.
Vita Capponii (Nerii), vid. Platina.
Vita s. Caprasii abbatis raona-
sterii Lerinensis (f cca. 430).
Axiag. : ex ms. Lerinensi a Vinc. Barrali
edita wiederholt in AA. SS. BoU. 1. Jan.
I. p. 78. 79.
Passio 8. Caprasii, Fidis et soci-
orum martyrum Agennis in Aqui-
tania a. 303.
Ausg.: ex ms. m AA. S6. Boll. 20. Oct.
VIII. p. 823-826. — Passlo metrica ss. Fidis
et Caprasii auctore ut videtur Hilde-
berto Cenomanensi ^ ibid. p, 826-829. —
* ap. Labbe, bibl. nova II. Append.
Erl.-Schr.: v. Hecke, comment. praeviuR tn AA.
SS. 1. c. p. 8J6-823.
Vita s. Caradoci presbyteri ere-
mitae in Wallia australi (f 1124).
Ausg.: ex legenda Joh. Capgravii »n
AA. SS. BoII. 13. April. II. p. 151-162.
Acta s, Carauni martyris in dioe-
cesi Carnotensi (saec. V.)
Ausg.: ex 7 mss. in AA. SS. BoII. 28.
Mai. VI. p. 749-754 c Henschenii comroent.
praevio p. 748.
Vita s. Carentoci episcopi abbatis
in Wallia et Hibernia (saec. V.)
multae fabulositatis suspecta.
Ausq.: in AA. SS. Boll. 16. Mai. lU. p.
585-587.
Vita s. Carilefi s. Kareleffi pre-
sbyteri et conditoris monasterii Ani-
solae auctore s. Siviardo abbate
Anisolensi, dioec. Cenomanensis (f
687).
Eandschr.'. Coln, VI. 21. fol. 159.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 642-650. — * wiederholi in AA.
SS. BoII. 1. Jul. I. p. 90-99. — «Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 439. — Mira-
cula C-i ad ipsius sepulcrum facta, scriptore
anonymo ' ap. Mabillon 1. c. saec. I. p.
650-655. — ' ex ms. , Mabilione et vita a
Surlo edita in AA. SS. I. c. p. 99-102. Cf.
SoUerii commentarius praev. ibid. p. 85-90.
Vgl. Vita g. Siviardi.
De s. Carione martyre in AA. SS. BoII.
1. Febr. I. p. 48.
De s. Carissima virgine quae coIiturAI-
bigae in Occitania (saec. VI.) Stiltingli
syiloge in AA. SS. Boll. 7. Septb. m. p.
79. 80.
De s. Caro episcopo martyre Atini in
Italia (t cca. 249) in AA. SS. BolL 29. April.
III. p. 615.
Vita s. Caroli = Vita s. Karoli.
Acta s. Carpi episcopi Thyatiren-
sis, Papyli diaconi, Agatnonicae
sororis etc. martyrura sub Decio
Pergami in Asia aSimeoneMe-
tapliraste exornata.
CAKPUS — CASTOR
647
Ausg.: ed. Papebroch in AA. SS. Boll.
13. April. n. p. 121-125. — MagTVQioy
Twy ayiwy KciQnov, nanvkov y.ul T<3y avy
uvTolg ibid. p. 968-973. — E lo gi ti m eoriin-
dem ex synaxario ms. coUegii Claromon-
tani ibid. p. 973.
De s. Carpo ex 72 discipulis , episcopo
Berveae Papebrochii sylloge histor. in AA.
SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 355-357.
De s. Carpo, Mauro, Capto etc. martj^ri-
bns in castello Aioviae m AA. SS. Boll.
27. April. m. p. 487.
De s. Carpisto, Galata, Domisiano etc.
martvribus ad lacum Gerati in AA. SS.
Boll.' 13. Mart. U. p. 261.
De s. Carpophoro, Exantho, Cassio etc.
martjribus Novocomensibus sub Maximiano
in AA. SS. Boll. 7. Aug. U. p. 187.
Acta s. Carterii presbyteri et martyris sub
Diocletiano in AA. SS. BoU. 8. Jan. I. p.
472.
De s. Carterio presbytero apud Bituriges
in Gallia in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
187.
Vita s. Carthaci episcopi et abba-
tis Lismoriensis in Hibernia (f
636.)
Ausg. : ex ms. legendario in AA. SS. Boll.
14. Mai. III. p. 375-378, — Alia vita ex
ms. Hibernico ibid. p. 378-388.
De s. Casilda virgine Burgis in Hispania
(saec. XI.) Papebrochii dissertat. in AA.
SS. Boll. 9. April. I. p. 847-850.
Vita s. Casimiri Poloniae regis
filii, in regera Hungariae electi (f
1484) auctore Zacharia Ferre-
ri 0 episcopoGardiensi (fcca. 1525).
Ausg.: ' Thorunii 1521. — * wiederholt
in AA. SS. Boll. 4. Mart. I. p. 347-351. —
Apparationes C-i factae a. 1555, auctori-
tate episc. Vilnensis excusae ibid. p. 356.
— Hymnus C-i ad beatam virginem Ma-
riam ,Omni die dic Mariae* etc. ibid. p. 357.
— Miracula C-i auctore Gregorio Suie-
cicio ibid. p. 351-356. — Officium s.
Casimiri conf. m. d. Lithuaniae patroni ab
Urbano VHI . . . concessum. Vilnae 1638.
kl. 4«. 13 Blatter.
Erl.-Sehr.: Comment arius bistoricuB in AA.
SS. 1. c. p. 3.37-347.
Vgl. Ferrerius, Zach.
De s. Caspare rege in AA. SS. BoU. 1.
Janr. I. p. 8.
Acta s. Cassiani confessoris epi-
scopi (saec. IV.) auctore presbytero
S. Quintini a. 845 Augustoduni in
Gallia.
Ausg.: »m AA. SS. BoU. 5. Aug. II. p.
64-65. — (Historia translatiouis et
miracula ibid. p. 66-70.) — »ap. J. Fon-
tanini, antiqq. Hortae. Romae X708. 4**. —
* ap. Burmann, thes. aotiq. Ital. VIH. prs.
3. Of. Sollerii comment. praeviue in AA.
SS. 1. c. p. 59-64.
Vffl. Fragmentum de rebus Ludo-
vici lU.
Acta s. Cassiani episcopi Tuderti
in Umbria martyris sub Diocletiano,
auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 13. Aug.
III. p. 27-30. Cf. Boschii comment. praev.
ibid. p. 24-27.
Acta s. Cassiani martyris apud
Forum Syllae in Italia auctore Au -
relioPrudentio Clemente libro
Ttegl arecpdvtov hymn. IX.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 13. Aug. III. p.
22. 23. Cf. Boschii commentar. praeviqs
ibid. p. 16-22.
De s. Cassiano episcopo Beneventi in
Italia (saec. IV. med.) in AA. SS. PoJl.
12. Aug. II. p. 723.
De s. Cassio episcopo Narniensi in Um-
bria (f 558) Papebrochii commentarias in
AA. SS. Boll. 29. Jun. V. p. 486-491.
De s. Cassio, Victore, Juliano m AA.
SS. Boll. 18. Mai. IV. p. 146.
De s. Cassio, Victorino, Maximo etc. mar-
tyribus Claromonte in Gallia (f cca. 264)
in AA. SS. Boll. 15. Mai. HI. p. 454.
Vita s. Casti et Seoundini episco-
porum et martyrum Sinuessae et
Caietae in Campania.
Ausg. : ex actis ecclesiae Caietanae in
AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 23-28. Cf. Sollerii
comment. praevius ibid. p. 19-23.
De s. Casto et Aemilio martvribus in
AMca cca. 250 in AA. SS. Boll.' 22. Mai.
V. p. 129.
De s. Casto et Cassio episcopis martyri-
bus in Campania Henschenii sylloge hi^,
m AA. SS. BoU. 22. Mai. V. p. 130.
De s. Casto et Desiderio martyribus cul-
tis Placentiae in AA. SS. Boll. 30. Septb.
Vni. p. 294.
De b. Castora Eugubina vidua tertiaria
ord. s. Francisc^, et b. Bartholo ord. Ser-
vorum apud urbem s, Angeli in Vado in
Italia (saec. XIV.) in AA. SS. Boll. 14.
Jun. H. p. 1006-1008.
De s. Castore, Dorotheo et Meuelampp
martyribus Tarsi in Cicilia in AA. SS. Boll.
28. Mart. lU. p. 712.
De s. Castorio, Dionysio, Nonno etc
martyribus Nicomediae iu Bithynia m AA.
SS. Boll. 16. Mart. II. p. 420.'
Vita s. Castoris episcopi Aptae
Juliae in Provincia Galliae (f 419
-426).
648
CASTOR - CATHARINA
Augg. : > ex edit. Dion. Sammarthani tom.
I. Gall. chrjst. in AA. SS. Boll. 21. Sept.
VI. p. 249. Cf. Sujskenii coir.ment. praevius
ibid. p. 239-249.
Vita s. Castorls presbyteri Con-
fluentiae in Germania (saec. IV.)
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 13. Febr. II. p.
663-666. — Hymnus de s. Castore ibid.
p. 663.
Uebers.: Leben des h. Castor. Aus d.
Latein. im Auszuge iibersetzt. Koblenz 1835.
kl. 8«. 27 pag.
Erl.-Schr.: Vita s. Castoris conf. cum hymnis.
Nach Handschriften verbeBsert hrsggb. Kob-
lcnz 183.'i 80. 31 pag.
Vita s. Castrensis episcopi Afri
confessoris, Vulturni in Campania
(f cca. 450).
Ausg.: ex mss. Romano, Capuano et
Siculo in AA. SS. Boll. 11. Febr. U. p.
625-529. Cf. Henschenii commentar. prae-
vius ibid. p. 523.
Vita Castruccii Antelminelli Ca«
stracani, Lucensis ducis, auctore
Nicolao Tegrimo Lucensi (f
1527?)
Eben.so schSn stilisirt als ansgestattet mit ge-
baltvollen Betrachtungen. Geschriebcn 149G.
Axtsg.: • Mutinae 1496. 4*. — *Pari8,
Jac. Boyard 1546. 4<*. — » .ip. Muratori,
Bcr. rer. Ital. XI. p. 1315-1344. — *ciim
etrusca versione. Lucae 1742. 4".
Uebers.: Le vite di Castruccio Castra-
cani degli Antelminelli, principe di Luca,
di Nic. Tegrimi et del minore Scipione
Affricano, trad. di Ant. Bendinelli da Giusto
Compagni. Lucca, Busdrago 1556. 8*.
Srl.Schr.: Histolre de Castrnccio Castracani,
souverain de Lucques, trad. de l'italien de
Macchiavel. Paris 1671. I2mo.
De s. Castula Capuae iu Campania in
AA. SS. Boll. 25. Janr. II. p. 618.
Acta s. Castuli martyris Romae
cca. a. 286.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 26. Mart.
III. p. 612. 613. — Alia acta ex vita s.
Sebastiani mart. ibid. p. 613. 614.
De s. Casturo episc. Viennae Allobr.
(saec. VIII.), vid. De ss. Agrato et Cast.
Historia s. Cataldi episcopi Ta-
rentini in Italia inventionis et trans-
lationis auctore Berlengerio Ta-
rentino et forsan aliis.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoII. 10. Mai.
II. p. 570-675. — De inventione linguae
s. Cataldi et libri ab eo scripti ibid. p. 675.
676. — Inquisitio de aetate et gestis s.
Cataldi ibid. p. 676 678. — Cf. VII. p. 679.
— Cf. Ughelli, Italia sacra IX. p. 121.
Vita s. Catelll episcopi Stabiensis
in Italia (f 6l7.)
Ausg. : ex monumentis ecclesiae Stabiens.
in AA. SS. BoII. 19. Janr. II. p. 227. 228.
— Alia vita ex vlta s. Antonini abb. ibid.
228. 229. Cf. p. 1137.
Legend of s. Katherine of Alexan-
dria.
Ausg. : printed for the Abbotsford club
1841. 4». — Llfc mctrlcal of Saint Katharine
by John Capgrave (f 1464): the prologue
to the life of s. K. ed. Hingeston in Rerum
Britannic. med. aevi script Lond. 1868. I.
p. 337-364.
Erl.-Schr.: Hardwick, C. an historical inqniry
touching St. Catherine of Alezandria. Cam-
bridge, antifiuarian society 1849.
Vita b. Catharinae Bononiensis vir-
?inis ord. s. Clarae Bononiae in
talia (t 1463).
Amg.: unt. d. Tlt.: Libro della vita della
b. Catharina da Bologna dell' ord. di s.
Franc. con una opera spirituale la quale
essa lascio scritta della propria mano. ' Bo-
logna 1502. 1511. 2 part. in 1 vol. 4«. —
^ tcied.erholt ibid. 1536. 4».
Uebers. : • ex Italico latine reddita per
J. A. Flaminium in AA. SS. BoII. 9. Mart.
II. p. 35-44. {erschien auch einzeln *Bono-
niae 1522. 4«., wiederh. *ibid. 1653. kl. 4».
— traduit en frantj. par. N. D. S. Paris
1697. l6mo,) _ Alia vHa ex Italico Jacobi
Grassetti ibid. p. 44-88. (trad. en frantj. par
Crasset sous tit.: Vie de s. Catherine de
Bologne. Clerm.-Ferr. 1840. 8»)
Vgl. Catbarina Bononien&ls.
Vita s. Catharinae Fliscae Adur-
nae viduae (f 1510) Genuae, au-
ctore anonymo.
Axisg. : ' ex edit. Romana a. 1737 in *AA.
SS. Boll. 15. Septb. V. p. 149-176. —
Gloria posthuma ibid. p. 176-196. Cf.
Stickeri comment. praev. ibid. p. 123-149.
Vita b. Catharinae Palantinae fun-
datricis monasterii s. Mariae de
Monte supra Varesium in ducatu
Mediolanensi (f 1478).
Ausg.: ex Italico Caesaris Tettamantii
lal. m AA. SS. Boll. G. Apr. L p. 644-654.
Vita V. Catharinae sanotimonialis
ord. Cisterciensis Parci in Braban-
tia (saec. Xlll.)
Ausg.: ex mp. et Cantimpratano et Cae-
sario in AA. SS. BoII. 4, Mai. 1. p. 632-634.
Vita 8. CatharinaeSenen8is(tl380)
auctore Nicoiao Borgiie.sio sive
Burgensio equite et senatore Se-
nensi (cca. 1483.)
Ausg.: 'Venetiis 1501. — *einige$ hiereuu
CATHARINA — OELERINUS
649
»n AA. SS. BoU. 30. April. m. p. 977-
978. — Vita alia auctore Raymundo de
Vineis sive de Capua (f 1399), ipsius
sanctae confe.ssario. Partes 3: 'ed. Surius,
vit. Sanct. 29. April. — * m AA. SS. Boll.
30. April. III. p. 853-959. — » ed. Antoni-
nus, summaUI. p. 692. — *ColoniaeAgripp.
1653. 4°. — [Uebers.: italienisch von Bar-
ducci Canigiani ante opp. b. Catharinae.
Siena 1707-1713. 5 vol. 4«.] — Vita alia
auctore Thoma Antonii Senensi ord.
praed. (cca. 1430) : ' ed. B. Mombritius,
sanctuar. — ' Bruchstiicke in AA. SS. Boll.
30. April. III. p. 967. — Analecfa ex vita
b. Stephani Macconi de s. Catharina Se-
nensi auctore Bartholomaeo Senensi
ibid. m. p. 968-971. — Barducdi Pelri de
Canlgariis epistola de morte s. C-ae Senen-
sis a. 1380 ibld. p. 959-961 ex editione
Veneta a. 1607 latine reddita. — Bulla
canonizationis a Pio II edita , iuxta im-
pressionem Venetam a 1553 ibid. III. p.
973-977. — De reliquiis C-ae variis locis
ibid. III. p. 972. 973. — Miraculum s.
C-ae, ex cod. Ultraiect. ibid. III. p. 977. —
Stephanus de Senls (1411)': Epistola de ge-
stis et virtutibus s. C-ae ad Thomam An-
tonii de Senis, ed. Papebroch ibid. III. p.
961-967.
Brl.-Sehr.: Aretino, P.. vita della s. Catarina
di Sienna. Venez. 1541. 8o.
Capecelatro, Alf., storia di s. Catarina da
Siena e del papato del sno tempo. Ediz. 2a.
Flrenze 1858. 8«.
Cbnvin de Malan, Em., bistoire de a. Ca-
therine de Sienne. Paris 1846. 2 vol. 80. _
ins Deutsche iibersetzt. Regensburgr 1847.
3roI. 80.
Documenti relativi a S. Caterina da Siena
pnbblicati nella occasione della dominica in
Albis deir anno 1859 per cnra dell' arv. G.
B. VeeoU. Sieiia 1859.
Epistole et orationi della seraphica vergine
s. Catharina da Siena ete. Vi e aggionta la
vita elc. Vinet. A\i. 1518. 4».
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 43.
Hagen, Ang.. die Wnnder der h. Katharina
von Siena. Nacherzahlt. Leipzig 1810. 80.
Hystoria, la perfecta et consummata, e vita
de B. Catheriiia Senese. Milano, J. Antonio
de Honate 1489. 4o. SeUen.
Hystorl u. wnnderbarlich legend Katharine
von Seni.-, mit gampt 2 predigen (von Ray-
mundus de Capua und Stephanu.s Senensis.)
Augspurg, H. Ottmar lolo. fol. S9 Bl. mit
49 Hohschn. goth-
Liber conventus s. Katberinae Senensis. Prin-
tedfor the Abbotsford club 1841. 40.
Opbonius, Fr. Mich., D. Calharinae Senen-
sis virg. ss. vita ac niiracula selectiora for-
mis aeneis expressa. ^ntverpiae, Ph. Gal-
laeus 1603. kl. 40. 24 Kup/. mit latein. Unttr-
schnft. — Dasselbe Werk, ibid. 1603. kl. 40.
33 Kup/. mit hollandisch. Erkldrung u. latein.
Unterschri/t.
Pio, Giov., vita s. Catharinae Sienuensis. Bo-
logiia 1515. 40.
Poe^l. Fr., Leben der h. Catharina von Siena
aas il. 3. Orden des h. Dominicus. Passau
1811. 8«. ibid. 1846. 8«.
Quetif et Echard, script. ord. praedic. I.
p. 679.
Rechac, Jean, vie de s. Catharine de Sienne.
PariB 1647. 12mo.
Vita s. Cathapinae Sueoicae fiHae
s. Birgittae (f 1381) auctore Ul-
phone monacho ord. s. Birgittae
in coenobio Wadstenensi (t 1433).
Ausg.: ' Holmiae. — * ed. Surius, vit.
SS. 24. Mart. — » in AA. SS. Boll. 24.
Mart. III. p. 505-518. — Miracula a
commissariis episcopalibus iuridice excepta,
ex impresso Holmiae ibid. p. 519-531.
Erl.-Sclir.: Commentarius praevius ibid. p.
503-505.
Schrbder, J. H., translatio s. Catharinae
1689 Wadstenis celebrata et anecdoto bibl.
acad. Upsal. iilustrata. Upsal. 1832. 33. S
part. 40.
De s. Catulino diacono, Januario, Flo-
rentio etc. martvribus Carthaginiensibus in
AA. SS. BoU. 15. Jul. IV. p. 27.
De s. Catulino,Saturnino, Choro etc. mar-
tyribus Afris in AA. SS. Boll. 23. April.
III. p. 164.
Vita s. Ceaddae episcopi Merci-
orum et Lindisfarorum, Lichfeldiae
in Anglia (f 672).
Ausg. : ex B e d a lib. 3. c. 28 et lib. 4.
c. 2. et 3. in AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p.
146-148. Cf. Commentarius historicus ibid.
p. 143-146.
De s. Ceohardo episcopo Lunensi et mar-
tyre Carrariae in Tuscia (ante saec. X.)
Papebrochii commentar. historicus in AA.
SS. BoU. 16. Jun. IH. p. 142-144.
De s. Cecra et 270 martyribus in Africa
(saec. m.) in AA. SS. BoU. 16. Oct. VH
2. p. 797.
Vita s. Ceddae sive Ceddi Londi-
nensis episcopi (f 664).
Ausg,: ex Bedae hist. gent. Angl. lib.
m. cap. 21 sq. in AA. SS. BoU. 7. Janr. L
p. 373-376.
Vita s. Cedmoni monachi canto-
ris theodidacli Streneshalae in An-
glia (1 cca. 680) auctore Beda.
Ausg.i in AA. SS. BoU. 11. Febr. IL p.
552. 553.
Di; s. Cedonio vel Sidonio episcopo ut
fertur Aquis-Sextiis in Provincia Cuperi
sylloge histor. -critica in AA. SS. Bolland-
23. Aug. IV. p. 591-593.
De s. Celere, Pupillo, Seiapione etc. mar-
tyribus Alexandrinis Henschenii sylloge hi-
storica {71 AA. SS. Bolland. 28. Febr. m. p.
722. 723.
De s. Celerina, Iguatio, Laurentino con-
fessore, martyribu.s (saec. HL) m AA. SS.
BoII. 3. Febr'. I. p. 321-328.
De s. Celerino, Laurentio, Ignatio etc.
martyribus in AA. SS. BoII. 13. April. II.
p. 130.
650
CELEEINUS — CHARALAMPITTS
D« 8. Celerino, Maximo, Victuro etc. roar-
tyribus Afris m AA. SS. Boll. 7. Mai. 11.
p. 136.
Inventio s. Celsi episcopi Trevi-
rensis (f cca. 980) auctore Theo-
dorico monacho S. Matthiae
prope Treverim (a. 1(XX).')
Ausfj.: ed. Snrius, vit. SS. 23. Febr. —
Miracula s. Celsi M"n AA. SS. Boll.
23. Febr. III. p. 400-404. — * im Auszuge
ap. Pertz, mon. scr. VIII. p. 207. 208. —
Sermo Theoderici sacerdotis et monachi
in solennitate s. C-i legendus in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 404. 405. — Translallo s. C-i
auctore Theoderico moriRcho (gibt einige
Nachrichten Ub. den Erzhischof Eijbert, 977
-993) * in AA. SS. Boll. 1. c. p. 396-400. -
* wiederholt im Auszuge ap. Pertz, mon. scr.
Vni. p. 204-207 ed. Waitz.
Brl.-Schr.: Bolland, de Celso Trev. coriiinen-
t.irius praevius in AA. SS. 1. c, p. 393-896
(C-us V. episc. Trevirorum, 400 annis anti-
quior Celso Toletano: invenlionis C-i tempus,
historla, commemoratio.)
De s. Ceiso archiepiscopo Armacano in
Hibernia (tll28) in AA. SS. Boll. 6. Apr.
I. p. 619. 620.
De s. Celso confessore apud Lemovices
in Gallia in AA. SS. Bolland. 7. Aug. II.
p. 191.
De 8. Celso episcopo Trevlrensl (f cca.
160) Bollandus in AA. SS. Boll. 4. Janr.
I. p. 164.
Acta s. Censurini, Cyriaci epi-
scopi, Maximi presbyteri etc. mar-
tyrum a. 252 Ostiae in Latio au-
ctore anonymo.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 6. Sept. II. p.
520-524. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 518-520.
De 8. Censurio episcopo Autissiodori in
Gallia (f cca. 500) Henschenii sylloge hi-
storica in AA. SS. BoU. 10. Jnn. II. p. 277.
De s. Centolia et Helcna martyribus for-
san sub Diocletiano Burgis in Hispania
Cuperi sylloge histor. m AA. SS. Bolland.
13. Aug. m. p. 30-32.
De s. Ceolfrido abbate Girwensi et Wi-
remuthensi in Anglia prope Lingones in
Campania Galliae (f 716) ' Suyskenii com-
ment. historicus in AA. SS. Boll. 25. Sept.
VU. p. 123-137. — »de eodem et de Huet-
berto eius successore ap. Mabillon, AA.
SS. o. 8. Ben. saec HI. 1. p. 292-294.
De s. Ceolulpho rege Northumbrorum,
dein monacho Lindisfarnensi in Anglia
fsaec. Vm.) ' in AA. SS. BoU. 15. Janr. I.
p. 1081. 1082. — «ap. Mabillon, AA. SS.
o. 8. Ben. saec. III. 2. p. 174-176.
De 8. Ceratio episcopo Gratianopoli in
Gallia in AA. SS. BoUand. Jun. IL p.
Lxxxvm.
De s. Ceraunlo episcopo Parisiensi (f
601-625) Perierii commentarius in AA. 8S.
BoII. 27. Septb. VII. p. 485-488.
Vita s. Cerbonii episcopi in llva
Hetruriae in mari Thyrreno insula
(t cca. 575) auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra III. p.
703. — » in AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p.
96-102. Cf Byei commcntar. praevius ibid.
p. 87-96.
De s. CerbonioepiscopoVeronaeinltalia
(saec. V. t) Bjei sylloge in AA. SS. Boll.
10. Oct. V. p. 86-87. Cf Auctarium ad AA.
SS. tomi V. Oct. p. 25.
De 8. Cercyra virgine martyre Corcyrensi
(t cca. 100) in AA. SS. Boll. 29. April. III.
p. 614.
De s. Cerdone episcopo Alexandriae IV.
(t 110) in AA. SS. Bolland. 16. Jun. U.
p. 1012.
De s. Cereale, Theodoro, Antenodoro,
Vito martjribus Romauis Janingi comment.
historicus in AA. SS. Boll. 29. Mai. VII.
p. 855-858.
Vita s. Cerenici diaconi in Sagi-
ensi Normanniae dioecesi (f 669).
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. 572-578. — * iviederholt u. ex variis
mss. in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p. 162-166.
De s. Ceryco in agro Castello Thraciae
m AA. SS. Boll. 27. Mart. III. p. 707.
Acta b. Cesiai Odrovantii ord.
praed. (f 1242 vel 1257) Vratisla-
viae in Silesia, auctore Abraham
Bzovio ord. praed.
Ausg.: ' anno» prope 100 a sua incusione
prima iideliter reimpressa. Vratislav. 1703.
kl. 4». 34 pag. — » in AA. SS. BoII. 16. Jul.
IV. p. 189-199. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 182-189.
Acta s. Cethei episcopi Amiter-
nensis et martyris cca. a. 600.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 13. Jun. U. p.
689-693.
De 8. Chaeremonte anachoreta (saec. IV.
V.) in AA. SS. Boll. 16. Aug. IIL p. 291.
De s. Chagnoaldo episcopo Lauduni in
Gallia (t int. 631-638) Suyskenii comment.
historicus in AA. SS. BoII. 6. Septbr. II.
p. 687-694.
Acta s. Charalampii presbyteri,
P^orphyrii et Bapti niilitum Magne-
siae et Antiochiae (f 202) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 10. Febr. II. p.
382-386.
CHARIS — CHRISTINA
651
De 8. Charite martyre in AA. SS. Boll.
28. Janr. II. p. 832.
Acta s. Charitinae virginis mar-
tyris a. 304 forte Amisi in Ponto,
auctore Symeone Metaphraste.
Ausg. : graece et lat. (lat. ex Lipomano
VI. p. 313) m AA. SS. Boll. 5. Oct. III.
p. 24-28. Cf. Ghesquieri comment. praev.
ibid. p. 20-24.
De s. Charitone martyre in AA. SS. Boll.
9. Sept. III. p. 366.
Vita s. Charitonis abbatis in Pa-
laestina (saec. IV.) auctore ano-
nymo.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. BoIIand.
28. Septbr. VII. p. 612-622. Cf. Stiltingii
commentar. praevius ibid. p. 607-612.
Acta s. Chelidoniae virginis apud
Sublacum in Latio auctore Gui-
lelmo Narniensi monacho Sub-
lacensi.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 13. Oct. VI. p.
366-368. — Translatio eiusd. a. 1578
13. Jul. auctore eodem, ibid. p. 369-377.
Cf. Buei comment. praevius ibid. p. 362-365.
Vita s. Chlodulphi episcopi Me-
tensis ad Mosellam (f cca. 694) au-
ctore anonymo.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XI. No.
6294. 10; — No. 5308. Colb. 18. f. 357.
Ausg. : * ex mss. in AA. SS BoII. 8. Jun.
n. p. 127-132. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 1043-1048.— »Aus-
ZTig ap. Bouquet, rec. III. p. 542.
Erl.-Schr.: Rettberg, Kirchengesch. Deutsch-
lands p. 491.
De s. Chlothario Vitriaci in Campania
Gallica in AA. SS. Boll. 7. April. I. p. 677.
De s. Cholinduch martyre Hierapoli ut
videtur in Sjria (saec. VU. init.) Pinii syl-
loge historica in AA. SS. Boll. 13. Jul. UI.
p. 509-512.
Vita s. Cholomanni = Vita s. Colomanni.
Vita s. Chounradi = Vita s. Conradi.
Vita s. Chremetis abbatis confes-
soris in Sicilia (| 1116) auctore
Octaviano Caietano (f 1620.)
Ausg.: in AA. SS. BoII. 6. Aug. H. p.
174. 175.
De s. Chresto episcopo Syracusis in Si-
cilia (saec. I.) Sollerii sylloge in AA. SS.
Boll. 3. Jul. I. p. 632.
De s. Christantiano martyre Asculi in
Piceno in AA. SS. Boll. 13. Mai. III. p. 203.
Vita 8. Christianae virginis (cca.
saec. VIII.} Teneraemondae in
Flandriae auctore Johanne Gile-
manno.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p.
314-316. Cf. Boschii commentar. praevius
ibid. p. 311-314.
De b. Christiano Duaci in Galloflandria
m AA. SS. Boll. 7. April. I. p. 723.
De s. Christiano episc Autissiodorensi,
vid. De s. Heribaldo episc. Autiss.
De s. Christina Persa martyre in AA.
SS. Boll. 13. Mart. II. p. 262.
Vita b. Christinae ex 3. ord. s.
August. Spoletii in Italia (f 1458)
auctore Cornelio Curtio.
Ausg.: ' Coloniae 1636. — ' wiederholt
in AA. SS. BoII. 14. Febr. U. p. 799-802.
Passio s. Christinae martyris Tyri
apud lacum Vulsinium ut volunt in
Tuscia auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. Fuldensi in AA. SS. BoII.
24. Jul. V. p. 524-528. — Translatio
corporis ex Tyro Italiae Boevrariam in Ar-
tesia auctore anonymo in AA. SS. I. c. p.
529-532. — Translatio capitis ex Tyro
in parthenonem Hertzebrochianum dioec.
Osnabrug. ibid. p. 532-534. Cf. Pinii com-
ment. praevius ibid. p. 495-524.
Vita b. Christinae Mirabilis Trudo-
nopoli in Hasbania (t cca. 1224)
auctore ThomaCantimpratensi
(t 1263) ord. praedic.
Ausg. : ^ ed. Sunus, vit. SS. 23. Jun. —
» m AA. SS. Boll. 24. Jul. V. p. 650-660.
Erl.-Schr, : L e v e n van sinte Christina de Wonder-
bare in oud-dietsche Rymen. naer een per-
kementen handschrifl uit de 14. of 15. Eeuvv,
met Inleiding, .... voor de eerste mael uit-
gegiven door H. Bormanns. Liittlch (Gent)
1858. 8 0. 2 Thlr.
Pinius, comment. praevius in AA. SS- 1. c.
p. 637-649.
Vita b. Christinae Stumbulensis
{Stommeln) virg. ord. praed. in ar-
chidioecesi Coloniensi (t 1312) au-
ctore anonymo supparis aevi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 22. Jun. IV. p.
431-454.
Vita b. Christinae Stumbulensis
eiusdem. Libri 6.
Die 3 ersten Biieher verfasste Petrusde Dacia
s. Dania (nicht der Rector der pariser Univer-
sitat, sondern Honch zu Wisby u. 1275 Lector zu
Skeninge; vgl. Petersen, Bidrapr til den danske
Literatur Historie. 1853. I. p. 82). zu denen dann
ein gewisser Petrus magist. .scholar. Stum-
bnlensium die drei letzten fiigte. — Wichlig fiir
Sitten- u. Culturgeschichte.
Ausg. : in AA. SS. BoU. 22. Juni. IV. p.
275-430, voll bedeutender und zahlreicher
Fehler, vgl. die Uebersetzung.
Uebers.: WoIIersheim, Th., das Leben
der ekstatischen . . . Jungfrau Christina von
652
CHKISTOPHORUS — CLARA
Stomroeln, wie solches von d. Augenzeugen
Petrus von Dacien u. a. bescbrieben ist,
nacli «uthentisch. Quellen verfasst. Koln
1869. 8». 516 Seit.
Erl.-Schr.: FabrlcitiB, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 257.
Papebroch, commentarlus praevins in AA.
SS. I. c. p. 270-275.
Vita s. Christophori raartyris forte
in Lycia sub Decio auctore Wal-
theroSpirensi subdiacono. Libri
VI. Metrice.
ffandschr. : Miinchen, k. Hofb. Cod.
Emnier. F. 10. mbr. sec. X.
Ausg.: ap. Pez, thes. anecd. U. 3. p. 27.
— Vita altera auctore eodem, prosaice,
ap. Pez 1. c. p. 97. — Passio auctore
anonymo, ex ms. in AA. SS. BoU. 25. Jul.
VI. p. 146-149.
Srl.-Seh.: Leggenda di san Cristoforo edita »i-
condo la lczione di un codice antico dal D.
Lnifri Maini. Modena 185t. 8". lo pag.
Mabillon, iter Germanicnm ed. Fabricius
p. 61.
Pinius, comment praevias tn AA. SS. 1. o.
p. 12.5 146.
De s. Christophoro et Conone martyri-
bus Ronianis apud Graecos inAA. SS. BoU.
6. Jun. I. p. 423.
Vita s. Chrodegangi episoopi Metten-
818 (t 766) auctore ut videtur Jo-
hanne aobate Gorziensi.
Handschr.: nur noch eine vorhanden,
vid. Pertz, mon. scr. X. p. 552.
Ausg. : ' ap. Eccard, commentarii Franciae
orientalis I. Append. p. 912. — 'wlederholt
ap. Pertz, mon. scr. X. p. 552-572. — Auch
lehon von den magdeburger Cent. benutzt,
cent. Vm. c. 8. p. 767.
Rrl.-Sehr.: Bahr, Geschlchte der rSmiRchen
Literatur im karoling. Zeitalter p. 296.
Bolland, de s. Chrodegando ep. Metensi ad
Mosellam comracniar. hisloricus in AA. 8S.
6. Mart. L p. 4.52 ••l.'J6.
Pertz, de vita Chrodegangi in Abbhandl. der
Berlin. Akad. 1.S52. 4«. p. 507 ff. (Aueh be-
londers abgfdrueki.)
Rettberg. Deutscbland» Kirchengeschicbte
L p. 403-501.
Wattenbach, Dpntschlands Gdschichtsqnel-
lcn p. 187.
Vita s. Chrodegangi episoopi Sa-
giensis {Seez) et martyris a. 770
auctore Herardo episcopo Tu-
ronensi (855 — 87 L)
Ausg. : in AA. SS, BoU. 3. Septbr. I. p.
768-773.
Erl.-Schr.: Hisioire litt^raire de la France V.
p. 395
Stilting, cominent. praevinti m AA. SSS. Boll.
1. c. p. 763 767.
Vita 8. Chrothiidis »= Vita s. Clothildis.
De s. Chrysanthiano et 90 .sociis martv-
ribus Aqtiileiae in Italia tn AA. SS. Boll.
17. Febr. UI. p. 9.
Translatio s. Chrysanti et Dariae
martyrum a. 853 ex urbe Roma in
Galliam.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. 8S. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. Gll-618.
De s. Chrysantho et Fortunato presby-
teris Papiae in Italia (saec. I.) tn AA. SS.
Boll. 15. Mai. III. p. 444.
De s. Chrysogono confessore Genuae in
Liguria in AA. SS. BoUand. 27. Febr. III.
p. 680.
Acta s. Chrysoiii episcopi et soci-
orum Cominii et Verlengehemi in
Flandria (f 302.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 7. Febr. U. p.
11-12. — Alia acta ibid. p. 12. 13.
Vita s. Chrysopoliti episcopi mar-
tyris sub Maximiano.
Au.sg.: ex ms. bibl. Vallicellanae m AA.
SS. Boll. 12. Mai. III. p. 22-25.
Vita s. Chunegundi8= Vita s. Kunegundae.
De s. Chunialdo et Gisilario presbyteria
Salisburgi in Germania (saec. VIII. med.)
Suyskenii sylloge in AA. SS. BoU. 24. Sept.
VI. p. 708-713.
Vita s. Chunradi = Vita s. Conradi.
Vita b. Cicci seu Francisci con-
fessoris tertii ordinis s. Francisci
(saec. XIV.) Pisauri in Marchia
Anconitana.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Aug. I. p.
660-662. Cf. Sollerii comment. praevius
ibid. p. 658-660 (m. Abbildung.)
De s. Ciiinia matre s. Hemigii Lavduni
et Remis in Gallia (f p. 458) Buckii syl-
loge histor. in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX.
p. 318-322.
De s. Cilinla virgine Meldis in Gallia (f
ante 530) Buckii synopsis histor. in AA.
SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 306-309.
De s. Cindeo presb. et mart. Sidae in
Pamphilia sub Diocletiano in AA. SS. BoU.
11. Jul. III. p. 186.
Vita s. Cinniae sive Kinniae vir-
ginis in Hibernia (saec V.) auctore
Jocelino.
Ist in Jocelin^ Mia s. I';iiricii c. 71». bO. i nl
haltcn.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Febr. L p.
96. 97.
Vita b. Clarae de Cruce virginis
prope Montem-Falconis in Umbria
(f 1308) auctore Isidoro Mo-
sconio.
Ausg.: ex mss. vet in AA. SS. Boll.
18. Ang. m. p. 676-688.
Erl.-Sckr.: Cuper, comment. praeviu» ibid. v-
664-676 {mit Abbild )
Gouvea, Aut., compendio de la vida de Ik b.
Ciarft de Montefalco. Madrld 1625. 40.
CLARA — CLEMENS
653
Vita b. Clarae Gambacortae ord.
s. Dominici Pisis in Hetruria (f
1419) per sanctimonicalem coaevam.
Ausg. : ed. Papebroch ex Italico ms. mo-
nasterii s. Dominici Pisis latine versa in
AA. SS. Boll. 17. April. H. p. 507-520.
Vita b. Clarae Pisanae = Vita b. Clarae
Qambacortae.
Vita s. Clarae virginis, primae s.
Francisci discipulae Assisii in Um-
bria (f 1253), auctore anonymo.
Ausg. : ex membr. ms. et coU. c. editione
Suriana in AA. SS. Boll. 12. Aug. H. p.
754-768.
Erl.-Schr.: Cuper, comraent. praevius ibid. p.
739-754.
Llfe and rule of St. Claire, and conversion
of St. Agnes her sister, and of another .St.
Agnes. London 1622. 80., ihid. 16.35. 80.
Prudent, Jos. Hipp. Aug. Vauchot, vie de
Sainte-Claire, premifere religieuse du second
ordre institu^ par S. Fran^ois d'Assise. Paris
1782. 12n}0.
Dq s. Clarentio episcopo Viennensi in
GaUia (f ante 625) m AA. SS. BoU. 25.
April. m. p. 373. 374.
Vita s. Clari Viennensis abbatis
(f cca. 660) auctore anonymo saec.
VIII.
Ausg.: * ed. Surius, vit. Sanct. 1. Janr.
— »m AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p. 55.
56. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. n. p. 483-485.
De s. Claro episcopo martyre Lactorae
in Novempopulania (saec. inc.) Henschenii
^ommentar. historicus in AA. SS. BoU. 1.
Jun. L p. 7-16.
De s. Claro episcopo Namnetae in Bri-
tannia Armorica (sec. III.) Byei comment.
historicus in AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p.
61-66. Cf. Auctarium ad AA. SS. tomi V.
Oct. p. 23-25.
De s. Claro monacho et recluso Seligen-
stadensi (f 1043. Febr.) ^ ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. VI. 1. p. 472.
473. — * in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p. 65.
Vita b. Clapjti fundatoris mona-
sterii s. Mariae reginae caeli vulgo
Clariti sub regula s. Augustini Flo-
rentiae in Hetruria (f 1348).
Awg. : lat. ex Italico Antonii Mariae Raco-
nesii confessarii ipsius monasterii a. 1653
in AA. SS. Boll. 25. Mai. VL p. 162. 163.
— Miracula ibid. p. 164-166.
De s. Clateo episcopo Brixiensi martyre
saec. I. m AA. SS. Boll. 4. Jun. I. p. 376.
De 3. Claudiano confessore, fratre s. Vi-
filii episcopi Tridenti (saec. V.) comment.
istoricus in AA. SS. Boll. 6. Mart. I. p.
427. 428.
De s. Claudiano Persa martyre in Meso-
potamia (saec. IV. aut VII.) in AA. SS.
BoU. 5. Apr. I. p. 400. — MuQTVQtov
Tov ayiov KXccvdtfcyov ibid. I. p. LV.
De s. Claudiano, Plauto, Hirenaeo mar-
tyribus Nicomediae in Bithynia in AA. SS.
BoU. 5. Apr. I. p. 398.
Acta s. Claudii, Asterii, Neonis
etc. martyrum a. 285 proconsularia,
Aegis in Cilicia.
Ausg. : ' ap. Ruinart, acta martyrum. Paris.
1689. p. 279. — 'wiederholt in AA. SS.
BoU. 23. Aug. IV. p. 571. 572. Cf. Cuperi
comment. praevius ibid. p. 567-571.
Vita s. Claudii episcopi Vesontio-
nensis et abbatis Jurensis (f 581)
brevior.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 6. Jun. I. p.
648. 649. — Vita longior sec. XII. com-
posita ' in Chiffletii historia Vesont. —
*wiederh. ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 1065-1069. — ^ hieraus in AA.
SS. 1. c. p. 649-651. — Miraculorum
libri 2 cum vita breviore ibid. p. 652-
670. — Illustrationes Claudianae, Petri
ChiflFIetii opus posthumum ibid. p. 671-708.
Gute Abhandlung.
Erl.-Schr.: Boguet, Henr., les actions de la vle
et de la mort de s. Glaude. Lyon 1609.
12mo, ibid. 1627. 12mo.
De s. Claudio ApoUinare episcopo Hiera-
politano in Phrygia (saec. U.) Bollaudi
comment. historicus in AA. SS. BoU. 7.
Febr. II. p. 4-8.
De s. Claudio, Carbonano, Tibudiano,
Planio martyribus Interamneusibus (f 270)
in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p. 471.
De s. Claudio Commentariensi, Nicostrato
Primiscrinio etc. martyrib. Komanis a. 286.
Ex actis s. Sebastiani in AA. SS. Boll. 7.
Jul. IL p. 461-463.
De s. Claudio confessore m AA. SS. BoU.
3. Febr. I. p. 354.
De s. Claudio episcopo Viennensi in Galiia
(saec. IV.) Henschenii sylloge historica in
AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. 72. 73.
De s. Claudio et sociis CXXI aliisque
73 martyribus in Aegypto in AA. SS. BoU.
5. Jun. I. p. 421.
De s. Claudio martyre Roma Antverpiam
translato a. 1656 in AA. SS. BoII. 14. Mai.
m. p. 287.
De 3. Claudio, Sabino et Maximo jnar-
tyribus Siculis (f cca. 303) in AA. SS. BoU.
21. Febr. UI. p. 244.
De 3. Claudone,£ugene, Rhodo, Diogenio,
Eugento, Khodone, Ptima martyribus in AA.
SS. BoU. 3. Janr. I. p. 135.
De s. Clemente abbate Syracasano in
SiciUa in AA. SS. BoU. 6. Mart. L p. 411.
654
CLEMENS — CLOTHILDIS
De b. Clemente eremitarum s. Augnstini
generali Urbe veteri in Hetruria (f 1291)
Papebrochii dissert. in AA. 8S. BoU. 8.
Apr. I. p. 804. 806.
De 8, Clemente martvre in AA. SS. Boll.
23. Febr. 111. p. 375.
De s. Clemente poeta et confessore apud
Graecos in AA. SS. Boll. 30. April. III.
p. 787. 788.
De s. Clemente presbytero Laude Pom-
peia in Italia (f cca. 400) Buckii sylloge
histor. in AA. SS. Boll. 17. Oct. VHL p.
49. 60.
De s. Clemente presbvtero Lugduni iu
Gallia Csaec. III.) in AA. SS. Boll. 20. Janr.
II. p. 262.
Acta s. Clementis eplsc. et Agath-
angeli, Christophori et Charitonis dia-
eon. et plurium puerorum Ancyrae ;
Phegontis et Eucarpii militum Amisi,
itemque virorum etc. Romae (saec.
IV.) auctore anonymo.
Ausg.: e vet. ms. graeco latine reddita
a J. Scapelinck in AA. SS. BoU. 23. Janr.
II. p. 460-470. — Eadein acla auctore Si-
meone Metaphraste, interprete G. Her-
veto ibid. p. 470-433. Cf. p. 458 sq.
Vita Clementis V papae (f 1314)
auctore Amalrico Augerii de
Biterris,
Ausg. : ap. Baluze, vitae papar. Avenion.
I. p. 95-112. Zirei andere Ausgg. vid. unter
Amalricus. — Vita alia auctoreBernardo
Guidonis, vid. Bernardus Guid., acta. —
Vlta alia auctore Johanne canonico
S. Victoris Paris. ' ap. Baluze I. c. I. p. 1-
22. — * viederh. ap. Muratori, scr. rer. Ital.
III. 2. p. 451-461. — Vita alia auctore Pto-
lemaeo Lucensi ap. Baluze 1. c. I. p.
23-56. — Vita alia auctore Veneto coaetaneo
quodam ' ap. Baluze 1. c. I. p. 85-94. —
' wiederhoU ap. Muratori I. c. III. 2. p. 465
-470.
Erl.-Schr.: (Guadco. Oct. de) Histoire du pape
Cldraent V. Toiiniai 17,'J6. 2 vol. 12mo.
Vita Clementis VI papae (f 1352)
auctore anonymo.
Aiisg. : editio Bo.«queti collata c. mss. ap.
Baluze, vit. papar. Avenion. I. p. 243-266.
— Vita secunda ibid. p, 265-280. — Vita
tertia ibid. p. 279.300. — Vita quarta ex
appendice Ptolemaei Lucen.sis ibid. p. 299
-310. — Vita quinta auctore Petro de
Herentals priore Floreffiensi (flor. 1400)
<■ ibid. 1. p. 309-318, — » wiederh. ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. IH. 2. — Vita sexta
ap, Balnze I. c. p. 817-322.
Vita Clementis VII papae (f 1394)
Auctore anonymo Gallo.
Ausg.: ap. Baloze, vit. papar. Aven. I.
p. 485-538 editio Bosqueti collata cum mss,
— Vita alia auctore Petro de Herentals
priore Floreffiensi (flor. 1400) ibid. I. p, 539
-562. — Narratio de morte Clementis VII
et electione Bcnedicti XIII (f 1424) ibid.
p. 561-566. — Acta electionis Benedicti XHI
ibid. p. 565-668.
De s. Cleonico et Stratonico martyribus
Leontinis in Sicilia sub Valeriano in AA.
SS. Boll. 24. Jul. V. p. 494.
De s. Cleopatronia virgine (saec. IV.) i«
AA. SS. Boll. 8. Mart. I. p. 758. 759.
De s. Cleopha discipulo Christi (saec. I.)
Stiltingii .sylloge in AA. SS. BoU. 25. Sept.
VH. p. 5-10.
De s. Clerio thaumaturgo apud Graecos
in AA. SS. BoII. 29. April, III. p. 618.
De s. Clero diacono et martjTe in AA.
SS. Boll. 7. Janr. I. p. 365.
De 3. Clero diacono martyre in AA. SS.
Boll. 14. Janr. I. p. 932.
De s. Cleto pontiflce Romano, martyre
(t a. 84) Henschenii dissert. in AA. SS.
Boll. 26. April. III. p. 409-411.
De s. Clinio monacho Casinensi apud
Aquinum in AA. SS. Boll. 30. Mart. HI.
p. 843.
De s. Clintanco rege in Auglia (forte
saec. V.) in AA. SS. BoII. 19. Aug. III.
p. 733.
Vita s. Clodesindis = Vita s. Glodesindis.
Vita s. Clodoaldi presbyteri in
oppido s. Clodoaldi agri Parisia»
censis in Gallia (saec. VI,) auctore
anonymo.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. sec. IX.
No, 109 (Benedictbeuern). 49. — Paris,
k. Bibl. St. Germ. saec. XIV. No. 76. fol.
59; — sec. X. No. 496; — Sorbonne No.
1283. mbr. sec. XVL fol. max. f. 161.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 1. p. 134-138. — *wiederholt in AA.
SS. BoU. 7. Sept. III. p. 98-103. — »Aus-
zug ap. Bouquet, rec. HI. p. 422-424. —
Cf. Stiltlngii commeut. praevius in AA. SS.
1. c. p. 91-98.
Vita s. Clodulphi episc. Metteusis = Vita
s. Chlodulphi.
Vita s. Clothildis seu Chrothildis re-
ginae Francorum (f 545), viduae
Chlodovei I regis, auctore anonymo.
Handschr.: Middlehill, ex bibl. Celotti.
No. 1131. — Paris, kon. Bibl. sec. XV.
theol. No. 917 ; — sec. XIV. hist, eccl. Mazar.
No. 5333. 9.
Atug. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. %. Ben.
saec. I. p, 98-103. — * ap. Bouqnet, rec
m. p. 897-401, — YHa altfra ei hist»rSft
CLOTSENDIS — COLETA
655
Francorum s. Gregorii Turonensis in
AA. SS. BoU. 3. Jun. I. p. 294-298.
Erl.-Schr.: Desmay, Jacq., la vie de s. Clotilde,
reine de France. Rouen 161.3. 12mo.
Falaize. Mme Car. nee Jacquemain, Clo-
tilde oa le tiiomphe dn christianisme. Lille
1818. 12mo.
Henschen, commeut. praevius tn AA. SS.
BoU. 1. c. p. 292 {m. AhhUdg.)
Lebon, Hub., vie de s. Clotilde, reine de
France, l'an 545. Tours 1852. ISmo.
Piedevant, N., la vie et miracles de S.
Clotilde, premifere reinc chretienne deFrance
. . . mise en vers fran(;ais . . . (1639.)
Piedurant, Nicol.. vie et miracles de s.
Clotilde, patronne d'AndeIly. Rouen 1636. 8».
Renaud de Rouvray, histoire de s. Clo-
tilde, reine de France. Paris 1841. 32mo.
Renneville, Mme de, vie de s. Clotilde,
reine de Franoe, femme du grand Clovis,
suivie d'un pr^cis mele d'anecdotes concer-
nant les raoeurs et coutumes des premiers
sifecles de la monarchis fran^aise. Paris
1809. 12mo. ibid. 1829. 12mo. — Nouvelln
edition. Tours 1846. 12mo, wiederhoM ilid.
1849. 12mo. 1851. 12mo. 1853. 12mo.
Rion, J., die h. Clotilde. Sulzbach 1836. 12mo.
Vie et offlce de .s. Clotilde, reine de Fracce
et seconde patronne de la ville d'Andelv.
Andely, imp. de Saillot 1812. 12mo.
De b. Clotsende virgine abbatissa Mar-
chianensi in Galloflandria (f cca. 703) in
AA. SS. Boll. 30. Jun. V. p. 587.
De s. Clusio presbyt., Timotheo, Macaria
etc. martyribus Alexandrinis in AA. SS.
BoU. 6. Apr. I. p. 537.
Vita s. Codrati, Dionysii et soci-
orum martyrum Corinthi in Pelo-
ponneso (f cca. 258.)
Ausg.: ex ms. graeco Veneto edita a
Liporaano, interprete Petr. Franc. Zino In
AA. SS. Boll. 10. Mart. n. p. 5-8. — Alla
Tl<a auctore NicephoroGregora, interpr.
Reinoldo Dehnio ibid. p. 8-12. — Maq-
Tvqiov Tov ayiov KodQarov. Ex opusculis
Nicephorae Gregorae mss. ibid. 11. p. 696
-700.
De s. Codrato, Acacio et Stratonico mar-
tyribus Ptolemaide in Phoenicia (f 273)
m AA. SS. Boll. 4. Mart. L p. 309. 310.
De s. Codrato, Saturnino, Rufino et sociis
martvribus sub Valeriano Nicomediae in
AA. SS. BoU. 9. Mai, II. p. 362.
De s. Coelestlna virgine et aliis 800 mar-
tyribus in AA. SS. Boll. 6. April. I. p. 538.
Vita s. Coelestini V pont. Rom. = Vita
8. Petri de Murrone.
De s. Coelestino, Felice, Urbano etc. mar-
tyribus Afris in AA. SS. BoU. 4. Mai. I.
p. 460.
De s. Coeiestino martyre apud Graecos
tn AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 27.
De s. Coelestino martyre asservato Ro-
tuaci in Flandria Papebrochii sylloge hi-
storica in AA. SS. Boll. 17. Mai. IV. p. 34.
De s. Coetestino martyre Romano Gan-
dari in Belgio in AA. SS. Boll. 13. Febr.
n. Append. p. 897.
De a. Coelestino i pontiflce Romano (f
432) Henschenii commentarius in AA. SS.
Boll. 6. Apr. I. p. 543-547.
Acta s. Coemgini sive Keivini
abbatis Glindelacensis in Hibernia
(saec. VI.) suspecta.
Ausg.i es. ms. Hugonis Wardaei in AA.
SS. Boll. 3. Jun. L p. 312-322.
De cohorte integra militummartyrio coro-
natorupi in AA. SS. BoU. 8. Mai. H. p. 299.
De s. Cointa sive Quinta martyre Alex-
andriae in Aegypto (f 249) in AA. SS.
Boll. 8. Febr. II. p. 156.
Vita di Cola di Rienzi (f 1354),
tribuno del populo Romano, scritta
da incerto autore nel secolo XIV.
Ein wichtifter Beitrag z. Ge.scli. des 14. Jahrh,
Ausg.: ^init dem Zusatze scritta in lingua
volgare roraana da Tomao Fiortifiocca.
Bracciauo 1624. 12nio. — ^wiederh. da Piet.
Totti. ibid. 1631. 12mo. Sehr selten. —
* ridotta a migliore lezione ed illustrata con
osservazione storico-critiche da Zefir. Re.
aForli 1828. 2 vol. 8«. — b Firenze 1855.
8". Der Herausgeber hat zu den erldut. ge-
schichtlichen Bemerkungen Papencordt^s
Werk bei d. 2. Ausg. benutzt.
Rrl.-Schr.: Ducerceau, J. Ant., conjuration de
Nicolas Gabrini, dit de Rienzi, tyran de Rome
en 1347, ouvrage posthume. Paris 1733. 12mo.
— accomp. de notes par Ben. Dujardin.
ibid. 1743. 12mo.
Gabrino, Tomm., osservazioni stor.-critiche
sulla vita di Cola di Rienzi. Roma 1806. 80.
Paludan-.Miiller, C, Cola di Rienzi. Odense
1838. 80.
Papencordt, Cola di Rienzi u. seine Zeit.
Hamburg 1841. 8». 2 Thlr. 15 Sgr. (lus
Italienische ilbers. par Tommaso tiar. To-
rino 1845. 8 0, — trad. en franf. par L^on
Bor^. Paris 1845. 8o.) Gediegene llonogra-
pMe.
Vita b. Coletae Boilet virginis,
reformatricis ordinis s. Clarae, Gan-
davi in Flandria (f 1447).
Ausg.: ex gallico Petri a Vallibus
sive a Remis, confessarii ipsius beatae, la-
tine reddita a Stephano Juliaco in AA.
SS. Boll. 6. Mart. L p. 539-581. — Com-
pendium ' ed. Surius, vit. SS. 6. Mart.
— *ap. Wadding, annales Minorum. —
Historia elevationis corporis b. C-ae,
ex ms. gallico latine in AA. SS. Boll. l. c.
L p. 620-623. — Miraculab. C-ae vir-
ginis ibid. I. p. 581-587. — Alia quae-
dam miracula ex mss. Vallis Rubeae
ibid. p. 587-589. — Miracula in vita pa-
trata, instrumento abbatls s. Petri Ganda-
vensis firmata a. 1471, ibid. p. 589-591. —
Miracula post mortem Gandavi iuridice
excepta ex J. S. Abbauillaeo parte 3. Vitae
libro 5. c. 14 ibid. p. 591. 592. — Mira-
cula alia in conventu Qandavensi ibid.
p. 592-597. — Miracula Atrebati patrata
ibid. p. 597-598. — Miracula Hesdlnensia
656
COLIANUa — COLUMBA
ibid. p. 598-601. — Aualecta miraculorum
receutiorum ibid. p. 623-627. — Summa-
riom virtutum et miraculorum b. C-ae,
ex gallico sor. Petrinae de Balma eiusdem
sociae ibid. p. 601-619. Cf. Commentarius
praevius ibid. p. 532-539.
De s. Coliano episcopo Adriae in Aemi-
lia in AA. SS. Boll. 7. Febr. H. p. 69.
De s. Collego et CoUoto diaconis, Pam-
ponio etc. martjribus Alexandrinis in AA.
SS. Boll. 18. Mart. II. p. 618.
De s. Colloquillo rege apud Senones in
Gallia m AA. SS. BoU. 16. Mart. U. p.
444.
De s. Coliutho martj re in Thebaide Ae-
gypti sub Maximiano in AA. SS. Boll. 19.
Mai. IV. p. 309.
Acta s. Colmani seu Colmoci epi-
scopi Dromorensis in Hibernia fa-
bulosa.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Jun. II. p.
26-29.
Vita s. Colmanni episcopi Lindis-
farnensis in Anglia (f 676). Epi-
tome.
Auay.: ex breviario Aberdonensi in AA.
SS. Boll. 18. Febr. III. p. 88. Cf. Hen-
schenii comment. historicus ihid. p. 82-87.
De s. Colmano episcopo Killruadhensi in
Hibernia (saec. VI.) sylloge historica in
AA. SS. Boll. 16. Oct. Vn. 2. p. 851-853.
De s. Colmoco seu Colmo episcopo in
Scotia (t cca. 1000) notitia m AA. SS. BoII.
6. Jun. I. p. 761.
Vita s. Colomanni martyris in Au-
stria (t 1012) seu Passio cum mi-
raculis auctore Erchenfrido ab-
bate Mellicensi (f 1163.)
Wichtig fiir Oesterreich.
Handachr.: Bonn, Un.-Bibl. mbr. sec.
Xm. 8». No. 5314. — Admont, Stiftsb.,
mbr. 3. XI. 4"; — mbr. sec. XI. Pertz'
Arch. VI. 175. 180. Mon. German. scr. IV.
p. 674.
Au-^fg. : • Lambecjus, comment. bibl. caes.
lib. II. c. 8. p. 611-618. — * wiederholt unt.
d. Tit.: historia martyrii et miraculor. s.
Colomanni ap. KoIIar, annal. Vindob. I. p.
842. — *ap. Ans. Schramb, chronicon Melli-
cense p. 23. — * (ed. H. Pez) Cremsii
1713. 4*. — * iciederholt ap. Pez, scr. rer.
Austr. 1. p. 94; c/. p. 97, mit histor. u.
kritischen Noten. — • ap. Ph. Hueber, Au-
stria ex archivis Mellieensibus illustrata;
append. 3' p. 297. Lips. 1722. fol. — 'm
AA. SS. Boll. 13. Oct. VI. p. 357-362 nach
Pez. — • Ausziige ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 675-678 ed. Waitz.
Brl..Schr.: BUdlnger, 9sterreich. OegchlcMe I.
p. 474.
Bucus, comment. praevius in Xk. B8. BoU.
1. c p. .S12-.<),'i7.
Oepplsch, Ood., (JeRch. u. Wunderwerke
Urh h. Ouloinaiini kSniKli^hen Pilgerit u.
.Vlartyrors. Wion 1713. fol. M. Kup/tm.
De s. Colomba martyre Conimbricae in
Lusitania Sollerii sylloge in AA. SS. BoII.
20. Jul. V. p. 47-49.
De s. Columba eiusque sorore martyri-
bus Turagii in Lusitania (f 303) in AA.
SS. BoII. 1. Mai. L p. 44.
De s. Columba virgine et martyre in
Anglia m AA. SS. BoII. 16. Mart. H. p.
427.
Vita s. Columbae abbatis Hyensis
in Anglia (f 598; auctore Adam-
nano Scotohiberno abbate (f
704.) Libri 3.
Rauher Stil.
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. 1601.
IV. (»ed. 2da. I. p. 678.) — ^wiederholt ap.
Messingham , florilegium p. 141. — * ap.
Colgan, triadis thaumaturgae II. p. 336;
vollstandiger u. besserer Text. — • in AA.
SS. BoII. 9. Jun. II. p. 197-236. — • ap.
Bened. Gonon, vitae patrum occidentis.
Lugduni 1625. fol. p. 420. — Prolog. et
epilog. ad Columbae vitam ed. Usserius in
Epistolarum Hibernicarum sylloge p. 42.
— Vita allera auctore Cumraeneo («ec.
Bollandist. Cumineo) Albo perantiquo
' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I.
p. 361-366. — »m AA. SS. BoII. 1. c. II.
p. 185-189.
Uebers.: Life of St. Columba by Adam-
nan, 9. abbot of Hy (or Jona), by Wm.
Reeves. Dublin, Celtic society 1856. gr. 8«.
Erl.-Hchr.: Baertiu.s, commentar. praevlus in
AA. SS. 1. c. p. 180-1S5. u. 189-197.
Fabricius, bibl. lat. med. et inf. aeUitlii.
Lib. I. p. 14'.
Wright, Adamnan in his Biographia Britan
nica literaria I. p. 201 206.
Vgl. Vita s. Baitbenei.
Vita b. Columbae Reatinae virgi-
nis tertii ordinis s. Domiuici (f
1506) auctore Sebastiano Peru-
sino ord. praed. coaevo.
Ausg. : ' ed. Leand. Albertus , liber de
viris illustrib. ord. praed. a. 1516 impresso.
— *wiederholt in AA. SS. Boll. 20. Mai.
V. p. *320-*394. — Appendix de cultu
et miraculis b. Columbae ex processu ma.
ibid. p. *394-*398; c/. VH. p. 824.
Vita s. Columbae Senonensis: ,Eo
tempore cum adhuc mundus.'
Handschr.: Wien, Hfb. hist. eccl. 8.
jetzt 329. mbr. fol. sec. XV.
Vita s. Columbae virginis sancti-
monialis (f 853) Cordubae in Hi-
spania auctore s. Eulogio presby-
tero.
COLUMBANUS — CONON
65*7
Ausg.: ex eiusd. memoriali SS. lib. 3. c.
10. in AA. SS. Boll. 17. Septb. V. p. 622-
625. Cf. Stickeri comment. praevius ibid.
p. 618-622.
Vita s. Columbani abbatis Bobien-
sis (f 615) auctore Frodoardo
canonico Remensi, postea monacho,
in lib. 14. carm. 18.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 30-40. — Miracula scripta
a monacho Bobiensi anonymo, qui saec.
X. vixit ibid. p. 40-55. — Vita aiia auctore
Jona abbate Bobiensi eiusdem et Atta-
lae discipulo (f cca. 665) [schimilsiige
Sprache, selir schcitzbare Quelle der Ge-
schichte] ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 5-29. — * ed. Vincent. Barralis,
chronologia sanctorum et alior. viror. illustr.
ac abbatum sacrae insulae Lirinensis. Lug-
duni 1613. 4». p. 118. — »ed. Thom. Siri-
nus m Patricii Flemingi Hiberni collectanea
sacra seu s. Columbani Hib. abb acta
et opuscula. August. Vindel. 1621. 8*. wie-
derholt Lovanii 1667. fol. p. 181. — * ap.
Messingham, florilegium. Paris. 1624. p.
400. — ^fcilschlich unf. B eda.' s Namen in
der Coluer Ausg. seiner Werke IH. p. 199
u. 222. — 'ed. Surius, vit. Sanct. 21. Novb.
— ' Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 476-
482.
Uelers. : deutsch auszugsweise (Cap. 2-5.
9. 10. 14. 18. 19-30.) von Abel hinter Fre-
degar (s. d.)
EH.-Schr.: Abel, Einleitung z. Uebersetz. p. 75.
Ampere, histoire ilt^raire de France II. p.
400.
Bibliotheca max. Patrum. Lugd. XII. 3.
Bohringer, d. Kirche Christi u. ihre Zeugen.
Zurich 1S49. gr. 8». II. 1. Kolumban u. St.
Gall. p. y-62.
Cameron, Alex., letter to the Ilev. Dr.
Smith, containing a few strictures on his
life of 8. Columba. Edinburgh 1798. 80.
Columbani opera ap. Migne, patrologia
LXXX.
Gianelli, Ant., vita di s. Colombano, abate
irlandese, protettore della citta e diocesi di
Bobbio. Torino 1814. 8».
Heber, Ph., die vorlcarolingischen cbristl.
Glaubenshelden am Kbein. Franltfurt a. M.
1858. p. 149-165.
Knottenbelt, (iuil. Chrstn., disput. histor.-
theologica de Columbano. Lugd. Bat. 1839. 8o.
Rettberg. Kirchengeschichte Deutsohlnnds
II. p. 35.
Roth, Geschichte des Benetiiiialwesens p. 298.
h.raith, John, life of s. Columba, the apostle
and patriot of tho ancients iScots and Picts,
and joint patron of the Irish, coramonly
called Column-Kill, tho apostle of the Higli-
lands. Edinburgh. 1798. 8o.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 73.
■Wright, St. Columbanus in Ma Biographia
Britann. liter. I. p. 142-163.
Vgl. Vita s. Attalae.
,. ,, Eustasii abb. Lux.
De s. Columbano abbate, incluso Gan-
davi in Flandria (f 959) in AA. SS. BoU.
15. Febr. II. p. 846. 847.
Vita s. Comgalli abbatis Bencho-
rensis in Hibernia (f 601).
Au^g.: cx 3 mss. in AA. SS. Boll. 10,
Mai. n. p. 580-582. — Alia vita ex ms.
et editione Sirini ibid. p. 582-588.
De s. Comgano abbate Glinnussensi in
Hibernia (f ante 569) in AA. SS. BoII. 27.
Febr. III. p. 682.
De s. Cominio martyre Cataniae in Sicilia
(t cca. 270) in AA. SS. Boll. 1. Mai. I.
p. 40.
De b. Comitisea virgine Venetiis (f 1308)
Suyskenii sylloge in AA. SS. Boll. 8. Septb.
III. p. 309-311.
De s. Commune martyre Tuscaniae in
Etruria in AA. SS. BoU. 8. Febr. II. p. 160.
De b. Compagno conf. ordinis Camaldu-
lensis Patavii in Italia (f 1264) Buei syl-
loge in AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 365-
368.,
De s. Concesso, Solutore, Successo etc.
martyribus in AA. SS. BoII. 8. Apr. I. p.
746.
De s. Concorde episcopo prope Camberia-
cum in Sabaudia (cca. saec. XIII.) Pape-
brochii commentarius histor. in AA. SS.
Boll. 4. Jun. 1. p. 412-414.
Vita s. Concordii presbyteri mar-
tyris (f cca. 175) auctore anonjmo.
Ausg. : in AA. SS. BoII. 1. Janr. I. p. 9
-10.
Vita s. Condedi anachoritae (f
685) Fontanellae in Normannia.
Ausg.: ^ ap. Mabillon, AA. SS. saec. II.
p. 862-865. — ' iciederh. et ex ms. Rubeae
Vallis m AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 355
-358. — * mit verandertem Stil u. etu-as
contrahirt ed. Menardus, martyrolog. Bene-
dict. lib. I. observ. p. 355. — * Auszug ap.
Duchesne hist. Franc. scr. I. p. 684; —
u. * ap. Bouquet, rec. III. p. 613.
Erl.-Schr.: de Buck, comm. praev. in AA. SS.
1. c. p. 351-355.
De s. Congano abbate in Scotia (sec.
VIU.) e breviar. Aberdonensi in AA. SS.
Boll. 13. Oct. VL p. 223-226.
Vita s. Coni monachi ordinis s.
Benedicti in Italia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p.
360. 361.
Acta s. Conogani episcopi Cori-
sopiti in Britannia minore (saec.
Vf.)
Ausg. : ex Jacobo Malbrancq de Morinis,
lib. IV. c. 24 in AA. SS. Boll. 15. Oct. VH.
1. p. 43. 44. Gf. Buei comment. praevius
ibid. p. 37-42.
De s. Conone hortulano martyre in Pam-
42
658
CONON — CONSORTIA
phylia (f cca. 251) commeut. historicus m
AA. SS. Boll. 5. Mart. I. p. 362. 363.
De 8. Conone martyre Bidanae in Isau-
ria comment. historicus in AA. SS. BoU.
5. Mart. I. p. 360.
De s. Conone presb^tero abbate mona-
sterii Penthuclae in Palaestina (f cca. 555)
»n AA. SS. BoU. 19. Febr. III. p. 135.
Vita s. Cononis monachi ord. s.
Basilii Nesi in Sicilia (f 1236) au-
ctore monacho Basiliano.
Ausg. : ex graec. mss. lat. in AA. SS.
BoU. 28. Mart. III. p. 734. 735.
Acta s. Cononls et filii eius mar-
tyrum Iconii in Asia minore.
Ausg.: ex mss. graec. et latinis graece
et lat. in AA. SS. Boll. 29. Mai. VII. p.
5-8. — Acta recentiora ex ms. Neapolit.
tbid. 8-10. — Hymnus ibid. p. 5. Cf. Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 4.
Vita Conradi archiepiscopi Salis-
burgensis. 1101—1147.
Ge.schrieben zwischen 1170-1177; derletzte Theil
ist verloren. Recht gut.
Eandachr. : W i e n , k. Hof bibl. 434. Salisb.
79. mb, fol. sec. XIII. — 1524. Salisb. 76.
sec. XIV. mbr. foi. — Salisb. 289.
Atisg.: ' ap. Pez, thes. anecd. II. 3. p.
221. — *be8ser ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XI. p. 63-77.
Brl.-Sch.: Watteubach, Deutschlands Ge-
schichtsquellen p. .359.
Vita s. Conradi archiepiscopi Tre-
verensis (f 1066) et passio auctore
Theoderico monacho Theole-
giensi {alias Tholegiensi, Tholei,
Dioec. Trier) coaevo.
Ohne Inhalt von Werth, voll Phrasen.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. VUI.
p. 212.
Ausg.: ' ed. Henschen m AA. SS. Boll
1. Jun. I. p. 127-134. Mangelhafi. — »ap
Pertz, mon. scr. VIU. p. 213-219 ed. Waitz
— • Bruchstiicke ap. Hontheim, prodrom
hist. Trevir. I. p. 670. — Epitaphium
C-i {Handschr.: Wien, k. Hofb. No. 791
sec. XI. fol. 115) ap. Pertz, mon. 1. c. p
219.
Erl.-ScJir.: Wattenbach, Deutschlauds Ge
scblchtsquellen p. 271.
Vita s. Conradi episcopi Augu-
stani auctore Udalrico episcopo
Constantiensi (f 1140.)
Ausg. : ed. Surius, vit. SS. 26. Nov. p. 542.
Vita s. Conradi (ex Guelfis) epi-
scopi Constantiensis (f 976) auctore
anonymo.
Entstundeu im 12. Jahrh., flir die Gescb. fast
unbrauchbar. — ErweiterDde Ueberarbeitung der
folgenden Yita.
Handachr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. 430.
Ausg. : ' ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II.
p. . 1-14. — * ap. Hess, mon. Guelf. p. 77.
— • ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 436-445.
— Lesarten ap. Mone, Quellensammlung
1. p. 78. — Vita altera auctore Oudal-
scalcho abbate SS. Oudalrici et Afrae
[f 1150. Geschrieben in der gelungenen Ab-
sicht, C-s Heiligsprechung bd Papst Calixt
IIzu erwirken. {Handschr.: vitZ. Pertz, mon.
IV. p. 429. — Auch zu Reichenau No.
21. sec. XII. foi. — u. St. Gallen, No.
582. p. 660. saec. XIV.)J ' ed. Pistorius,
scr. rer. Germ. III. p. 638 (* ed. Pistorius-
Struve, scr. rer. Germ. III. p. 711-720;. —
»ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 430-436. —
Lesarten ap. Mone, Quellensammlung I. p.
77. — Vita tertia auctore anonymo ap.
Mone, Quellensammlung I. p. 79. 80.
b'rl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Qe
schichtsquellen p. 2iG.
Vgl. Manlius.
Uodalscalcus de Eglnone.
Vita Conradl II imp. auctore Wipone,
vid. Wipo.
Vita b. Conradimartyrisfundatoris
Montis Angelorum ord. s. Bened.
apud Subsilvanos in Helvetia (f
1 125.) Ex germanico Henr. M u r e r i.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 2. Mai. I. p. 309.
310.
Vita b. Conradi Placentini eremi-
tae Neti in Sicilia, tertii ord. s.
Francisci, patrono ad herniae cura-
tionera (f 1351), auctore Vincen-
tio Littara.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19, Febr. IH.
p. 164-167. Cf. Bollandi comment. praevius
ibid. p. 159-164.
De b. Conrado Miiiano ord. minorum
Asculi in Piceno (f 1289) in AA. SS. BoU.
18, April. n. p. 741. 742.
De 3. Conrado Nantuino Wolfratshusii i»
Bavaria (f 1286) Sollerii sylloge in AA.
SS. BoU. 7. Aug. n. p. 214. 215.
Vita Conradini Bornadae, Bri-
xiani ord. praedic. (f 1429 Bono-
niae) auctore Nicolao Bagna-
torio ord. praed. (cca. 1516.)
Ausg, : ed. Leand. Albertus, de viris illu-
strib. ord. praed. p. 249.
Vita s. Consortiae virginis Clu-
niaci in Galiia (saec. VI.) auctore
anonymo coaevo.
Ausg.: ' ex editionibus Chiffletii et Ma-
billonii »n AA. SS. Boll. 22. Jun. IV. p.
250-254. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. ».
CONSTABILIS — CORBINIANUS
659
Ben. saec. I. p. 248-252. — » Auszug ap.
Bouqret. rec. III. p. 458.
Vita s. ConstabilisabbatisCaven-
sis in Italia (f 1124) auctore ano-
nymo coaevo.
Ausg. : ' ex ms. et Mosandri editione in
AA. SS. Boll. 17. Febr. lU. p. 42-45. —
* ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI. p. 229-
236.
De s. Constantia Augusta, Attica et Ar-
temia virg. Romanis (saec. IV.) Henscheuii
comment. historicus in AJi.. SS. BoU. 18.
Febr. m. p. 67-71.
Acta s. Constantiae Xirae et b.
Mariae Fernandez, de Vita paupere,
Eborae in Lusitania (saec. XV.)
Ausg.: ex hagiologio Lusitano Georgii
Cardosi in AA. SS. Boll. 30. Mai. VII. p.
416 c. comment. praevio p. 415.
Vita s. Constantiani abbatis et
confessoris et miracula (•{• 560.)
Ausg.: 'ap. Jjabbe, bibl. nova 11. p.
616-517. — * ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I.
p. 544. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 449.
Elogium s. Constantii confessoris
Anconae in Italia (saec. VI.) Ex
8. Gregorio Magno, dialog. lib.
1. c. 5.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Septbr. VI.
p. 641 Perierii comment. praevio p. 640.
Vita s. Constantii episcopi et mar-
tyris Perusiae in Etruria sub M.
Aurelio.
Ausg. : ex mss. Baronii in AA. SS. BoU.
29. Janr. IL p. 925-928. — Alia vita ex
mss. s. Galli, Perusino, Baronii ibid. p.
928-932. — Alia vita auctore Joa. An-
drea Palatio 'ap. Surium, vit.SS.29. Janr.
— *inA.\.SS. BoU. 1. 1. p. 932-937 ; c/.p. 1153.
De s. Constantio ap. Brixiam in Italia
in AA. SS. BoU. 12. Febr. II. p. 604.
De s. Constantio episcopo, in Italia de-
posito in AA. SS. BoU. 14. Mai. III. p. 374.
De s. Constantio et Fausto martyribus
Bomanis Coloniae Agrippinae Jacobi Kritz-
radt s. J. comment. liistoricus in AA. SS.
BoU. 1. Mart. L p. 30-32.
De s. Constantio et Fehciano martjTi-
bus Romanis Antverpiae in Belgio in AA.
SS. BoU. 15. Mart. II. p. 393.
De s. Constantino abbate Casinensi (f
cca. 570), vid. De s. SimpUcio abb. Casin.
De s. Constantino confessore Carthagine
in AA. SS. BoU. 11. Mart. U. p. 55.
De s. Constantino episcopo et confessore
Aquini in regno Neapolitano (f 560-673)
Veldii syUoge historica in AAi SS. BoU.
1. Septbr. I. p. 243-246.
De s. Constantino episcopo Vapincensi
in GaUia (saec. VL) in AA. SS. BoU.
12. AprU. 11. p. 90.
De s. Constantino Magno imperatore Eo-
mano (f 337) Papebrochii comment. histo-
ricus in AA. SS. BoU. 21. Mai. V. p. 12-27.
{mit Manzabbildungen); cf. VU. p. 825.
Erl.-Schr.: Manso, J. C. F., Leb^n Consiantins
des Grossen, nebst einiKen Abhandl. ge-
schichtl. Inhalts. Breslau 1S17. 8o.
De s. Constantino patriarcha Constanti-
nopoUtano (1676) Pinius in AA. SS. Boli.
29. Jul. VII. p. 84-86.
De s. Constantino rege, monacho et mar-
tyre in Scotia (-i" cca. 576) commentarius
historicus in AA. SS. BoU. 11. Mart. U.
p. 64.
De s. Consule episcopo Comi in Insubria
(t 495) ex Ferrario et Annal. Comensibus
in AA. SS. BoU. 7. Jul. U. p. 469.
Acta s. Contardi peregriniBronae
in Lombardia (f 1249.)
Ausg.: ex mss. membr. ecclesiae Bronens.
ed. Papebroch in AA. SS. BoU. 16. April.
U. p. 448-454.
Vita s. Contextl episcopi Baio-
censis in Gallia.
Ausq.: ex mss. ecclesiae Baiocensis in
AA. SS. BoU. 19. Janr. IL p. 1137. CJ.
p. 227.
De s. Conuallo archidiacono Glascuensi
in Scotia (saec. VII.) Henschenius in AA.
SS. BoU. 18. Mai. IV. p. 183.
Vita s. Conwoionis abbatis Roto-
nensis in Armorica (Redon in d.
Bretagne, f 868. 5. Janr.) auctore
anonymo. Libri 3.
Ausg.: ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. iV. 2. p. 188-222.
Erl.-Schr.: Histoire litteraire de la Prance V.
p. 651.
Observationes praeviae ap. Mabillou l. c.
p. 181-188.
De s. Coprlca, Victore, Donato martyri-
bus in Libva super. in AA. SS. BoU. 7. Apr.
L p. 659."
Vita s. Copbiniani Frisingensis epi-
scopi I. (t cca. 730) auctore Ari-
bone episc. IV. Frising. (f 784.)
Von vorzUglichem 'NVerthe fiir d. Agiiolflngische
Periode Baierns.
Handschr.: Einsiedeln, Stiftsb. sec.
XLNo.261.— St. Gallen, Stiftsb.Xo.551.
— Miinchen, k. Bibl. Indersdorf. 242. —
Leipzig, Rathsb. mbr. sec. XII. Eep. II.
b. 58. — Admont, Stiftsb. mbr. sec. XI.
fol. Pertz' Arch. VI. 164.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. Sanct. 8. Septbr.
— *tiiederholt ap. MabiUon, AA. SS. o. s.
42*
660
CORBINIANUS — CRESCENS
Ben. saec. III. i. p. 600-617. — ^besaerer
Text ap. Meiclielbeck, histor. Frisingens.
I. 2. p. 3. — *wiederholt in AA. SS. Boll.
8. Septbr. III. p. 281-296. — »Bruch8tuck
ap. Bouquet, rec. lU. p. 652.
Krl.-Schr.: HUdinger. M., zur Kritik altbaieri-
scher tieschichle. Aus d. iSitzung.sbcr. der
Wiener Aliademie. XXIH.
osterreichische Ge.sch. I. p. 85. 94. 141.
Freiberger, Joh., canon. Finsing. et pastor
in Vohburg (f l.Ml): Vita s. Corbiniani primi
episc. Fri.sing. cum chronico epi.scopor. Fri-
sing., — ' in l'. V. Finauer'8 Bibliothek z.
Gebrauch der baierisch. (Staats- Kirchen- u.
Gelehrtengesch. Frankf. 1772 I. p. 81-103. —
*vorher uni. d. Tit.: Origo cbristianae reli-
gioni:^ ecclesiae l'risingenfis. Landshuti, Joa.
Weyssenburger 1520. 4 0.
Mannert, filtesle Ges-chichte Bajoaricns p.
175. 192. 196. 197. (Ub. Aribo.) Ungerecht.
Rettberg, Deutschlands Kircheugeschichte
II. p. 213.
Sulzbeck, F. X.. Lcben des h. Korbinian,
ersten Bischofs zu Freising. Regensburg
1843. 80.
Suygken, comment. praevius in AA. 8S.
BoU. I. c. p. 261-281.
Wattenbach, Deutschlands Qeschichtsquel-
len p. 77.
Zschokke, baierische Geschichte 1. p. 75.
Anmerk. 24. p. 89. Aura. 56. 57; p. 119. 120.
Billigt u. wdhre Beurteilung.
De 8. Corcodemo diacono Antissiodo-
rensi in Gallia (saec. III.) in AA. SS. BoU.
4. Mai. I. p. 453,
De 8. Cordula virgine et martjre, s. Ur-
sulae sodali, Coloniao Agrippinae (f 451)
Bossuei sylloge historica in AA. SS. Boll.
22. Oct. IX. p. 580-586.
Acta s. Cornelii centurionis episc.
Caesareae et Scepsi (saec. I.) au-
ctore Simeone Metaphraste.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 2. Febr. I. p.
291-295.
De 88. Cornelio et Caelestio et aliis mar-
tyribus iu Oriente in AA. SS. BoU. 15. Janr.
I. p. 997.
De s. Cornello exorcista in AA. SS. Boll.
23. Janr. II. p. 455.
De 8. Cornello martyre Romano Gan-
davi in Belgio in AA. SS. BoU. 16, Febr.
II. p. 863.
De 8. Cornelio papa martjre a. 252 Cen-
tumceUis in Etruria, item de ss. Cereale et
Salustia c. 21 sociis mm. Romae Suyske-
nii sylloge in AA. SS. BoU. 14. Septbr. IV.
p. 143-191. C/. Appendix de s. Cornelii
et Cypriani mm. reliq. ac miracuUs in ab-
batia Ninoviensi in Flandria iiid. 769-778.
De s. Cornuto sacerdote Iconii in Ly-
caonia in AA. SS. BoU. 12. Septbr. IV.
p. 9.
De S8. Corona virgine, Victore, Zotica
etc. martyribus Alexandrinis in AA. SS.
BoU. 24. April. III. p. 265. C/. p. 996.
De s. Corpreo episcopo Cluan-Mic-No-
Biae in Hibernia (f 899) in AA. SS. Boll.
6. Mart, I, p. 468-469.
De 8. Cortilia virgine et martyre Romae
in AA. SS. BoU. 23. Janr. II. p. 457.
De s. Cosma archiepi.scopo Africano Pa-
normi in Sicilia (f 1160) Suyskenii com-
ment. historicus in AA. SS. BoU. 10. Sptbr.
III. p. 618-626.
De s. Cosma episcopo Chalcedoneusi iu
Bithynia sub iconoinachis in AA. SS. BoU.
18. April. II. p. 582.
De 8. Cosma episcopo Mainmae in Pa-
laestina (f cca. 781) Stalsii sylloge in AA.
SS. BoU. 14. Octbr. VI. p. 594-610.
Acta s. Cosmae, Damiani, Anthi-
mi, Leontii et Euprepii martyrum
a. 297 Aegis iu Cilicia, auctore
anonymo.
Ausy.: ex m.s. graece et lat. tn AA. SS.
BoII. 27. Septbr. VII. p. 469-471. — Acta
altera auctore anonymo ex editione Mom-
britii ibid. p. 471-473. — Acta tertia
auct. anon. ex ms. ibid. p. 473-474. —
Acta partim fabulosa ibid. 474-478.
Erl.-Schr.: Boerner, Frid., de Cosma et Dami-
ano artis medicinae diis olim . . . commen-
tatio. Helmesladj 17.')1. 4*. 0. fig. aen. llpag.
Mezzadri, B., de sauctis martyribus Cosnia
et Damiano. Romae 1747. 40.
Stilting, comment. praevius in AA. SS. BoU.
1. c. p. 428-4139.
.S]j'ntagmatis Iiistorici, .«eu veterum Graeciae
Anargyrorum Cosmae et Damiani nomine
paribus, parles 2, .... cuni intorpretat. la-
tina . . . Reinold. Dehnius notis illustravit.
Viennae in Aiistria 1660. k). 4«.
Vita s. Cosmae eremitae Vene-
tiis (t cca. G58) auctore Fortunato
Ulmo monacho Casinensi.
Ausg.: ex editione Veneta in AA. SS.
BoII. 2. Septbr. I. p. 442-444 c. Pinii com-
ment. p. 440.
De s. Cottido diacono et sociis martyri-
bus in Cappadocia in AA. SS. BoU. 6.Septbr,
U. p. 673.
De 8. Cratone oratore, eius uxore et do-
mesticis, martyribus Komae (f cca. 273)
in AA, SS. BoU. 15. Febr. II. p. 822-823.
De s. Creatio episcopo Simorrae in Va-
sconia Henschenii commentarius hist. tnAA,
SS. BoII. 6. Jun. I. p. 708-710.
De 8. Crescente discipulo s. Pauli apo-
stoli (t cca. 100) Papebrochii sylloge hi-
.storica Hn AA. SS. BoII. 27. Jun. V, p.
250. 251. — *wiederholt ap. Joannis, scr.
rer. Mogunt. U. p. 1.
Erl.-Schr.: Rettberg, Kirchengeich. Deutsoh-
lands I. p. 82-90.
De 8. Crescente, Juliano, Nemesio ete.
martyribus ("ordubeusibus Henschcnii com-
ment historic. in AA. SS. BoII. 27. Jun,
V. p. 252-256.
De 8. Crescente raartyre Myrae in Ly-
cia in AA. SS. BoU. 14. AprU IL p. 376.
De 8. Crescente, Paulo et Dioscoride
CRESCENTIA — CUNERA
661
tjribns Aegyptiis m AA. SS. BoU. 15. Janr.
I. p. 997.
De ss. Cresconio, Zenone, Menaadro etc.
martyribus Afris in AA.SS.BoU. 23. Febr.
III. p. 362. 363.
De s. Crispino I episcopo Ticinensi (f
cca. 248) in AA.SS.BoII. 7.Janr. I. p. 356.
De s. Crispino III episcopo Ticinensi
(t 466) in AA. SS. Boll. 7. Janr. I. p. 372.
De s. Crispino martyre in Africa in AA.
SS. Boll. 1. Jun. L p. 43.
De ss. Crispo et Caio Corinthi (saec. I.)
Byei sylloge m AA. SS. Boll. 4. Oct. 11.
p. 326-329.
De s. Crispo presb., Crispiniano diacono et
Benedicta virgine, martyribus Romanis a.
362 sjUoge in AA. SS. Boll. 27. Jun. V.
p. 258.
De s. Crispolo martyre in Hispaniis in
AA. SS. BoU. 10. Jun. II. p. 272.
De s. Crispolo martyre in Numidia in
AA. SS. BoU. 29. Mai. VU. p. 16.
De s. Cristo sive Euriste martyre Cae-
sareae in Palaestina in AA. SS. Boll.
8. Jun II. p. 56.
Vita s. Cronani abbatis Roscreen-
sis in Hibernia (f cca. 640).
Ausg. : ex ms. Salmanticensi in AA. SS.
BoU. 28. April UI. p. 580-583.
De s. Cronano episcopoinHibernia(saec.
VI.) in AA. SS. Boll. 9. Febr. H. p. 339.
De s. Cronide , aut Hieronide diacono,
Leontio et Serapione etc. martyribus Alexan-
driae in AA. SS. Boll. 12. Septbr. IV. p. 13.
De s. cruciflxis duobus martyribus patre
et filio in AA.SS.BoU. 13. Febr. IL p. 650.
De s. cruciflxorum 10000 in monte Ara-
rath sub Hadriano imp., item de 1480 mar-
tyribus sub rege Persarum Chosroe in Pa-
laestina Papebrochii commeut. criticus in
AA. SS. BoU. 22. Jun. IV. p. 175-181. —
Acta p. 182-188. — Acta martyrum 1480
ibid. p. 188-193.
De s. Ctesiphonte episcopo Vergii in
Hispania (saec. I.) in AA.SS.BoU. 1. Apr.
I. p. 4.
Acta s. Cucufatis martyris apud
Barcinonem in Hispania cca. 303.
Ausg. : ex Mombritio et mss. in AA. SS.
BoU. 25. Jul. VL p. 161. 162. Cf. Boschii
comment. praevius ibid. p. 149-161.
De s. Culano episcopo in Hibemia m
AA. SS. 18. Febr. III. p. 82.
De s. Cumiano episcopo Scoto (saec.
VUI.) Bobii in Italia m AA. SS. BoU.
9. Jun. U. p. 244.
Vitab. Cunigundis — Vitab.Kimegundae.
De 88. Cresconio, Zenone et sociis mar- Miracula s. CunePac virginis mar-
martyribus Romanis in AA. SS. BoU. 28. Mai.
VI. p. 747.
De s. Crescentia virgine Parisiis in AA.
SS. BoU. 19. Aug. III. p. 729.
De s. Crescentiana martyre Romae in
AA. SS. BoU. 5. Mai. 11. p. 7.
Acta s. Crescentiani, Justini, Gric-
civiani etc. martyrum sub Diocle-
tiano.
Atisg.i in AA. SS. BoU. 1. Jun. I. p.
60. 61.
De s. Crescentiano, Justo et forte Sa-
chinto martvribus Romanis in AA. SS.
BoU. 4. Aug'. I. p. 318.
De ss. Crescentiano, Largo, Tiberio etc.
martyribus in Oriente m AA. SS. BoU.
9. Ang. U. p. 411.
De s. Crescentiano martyre Turribus in
Sardinia sub Hadriano in AA. SS. BoU.
31. Mai. VII. p. 422.
De ss. Crescentiano , Victore , Rosula etc.
martyribus in Africa in AA. SS. BoU.
14. Septbr. IV. p. 348.
Acta s. Crescentii martyris Romae
(saec. IV. init.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Septbr. IV.
p. 352. 353.
Vita s. Crescentil subdiaconi Flo-
rentiae in Etruria (f cca. 396).
Ausg.: ex breviario Florent. ms. in AA.
SS. BoU. 19. April. IL p. 624. 625.
De b. Crescentio presbytero Patavii in
Italia (f p. 1090) Janingi comment. histo-
ricns in AA. SS. BoU. 4. Mai. VIL p.
583-587.
De ss. Crescentio, Sevo, Arcananeo mar-
tyribus mAA.SS.BoU. 10. Aug. II. p. 534.
De ss. Crescentione, Arcaneo, Hyacin-
tho etc. martyribus in AA. SS.BoIl. 10. Aug.
II. p. 5.34.
Acta s. Crescil et sociorum mar-
•tyrum in agro Mugellano in Thu-
scia a. 250.
Enthalteu Ungianbliches.
Ausg.: 'ex mss. nunc primum edita a
J. Laderchio cura A. F. FeHcii appendice.
Florentiae 1707. fol. 2 vol. in 1. —
* iuxta editt. Laderchii, Moctii et Lamii in
AA. SS. BoU. 24. Oct. X. p. 589-597. —
Gloria posthuma ibid. p. 598-614.
Erl.-Scfir.: Acta sanctorum Christi martyrum
vindicata ab Odoacre Hbachio sive a Jac.
Laderchio . .. Romae 172". 2 part. 40.
d. Buck, cominentarins praevius tn AA. SS.
1. c. p. 583-.589.
Ladercbi, G., lettera de santi m. Cresci e
compagni, in rjsposta ad alcune difflcolta
oontro gli atti de medesimi santi. Firenze
17U. 40.
662
CUNIBERTU8 — CYPRIANU8
tyris Rhenis apud Belgas in dioec.
Ultraiectina cca. 700.
Ausff.: in AA. SS. Boll. 12. Jun. II. p.
563-567. — Miracula alia ibid. p. 568-
672. Cf. Papebrochii commentarius prae-
viQs ibid. p. 557-563.
Vita s. CunibertiarchiepiscopiCo-
loniensis (f cca. 663) auct. incerto.
Aus spSter Zeit.
Ausg.: ed Sitrius, vit. SS. 12.Nvbr. p. 274.
Erl.-ScJir.: Uettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte p. f>35.
Vita Cunonis abbatis Sigebergen-
sis(1105 — 1126), post episcopiRatis-
bonensis (t 1132) auctore Ruperto
abbate Tiutiensi.
Au.i(j.: 'm Rnperti opera. Coloniae 1526.
p. 182-186. — 'fragmenta ed. Jaff^ ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 637. 638. —
Vgl. Rupertas abb. Tiut.
Vita s. Heribcrti.
De s. Curento, Timotheo, Saldia etc.
martyribus in Mauritania m AA. SS. Boll.
18. Mart. II. p. 619.
Vita s. Cuthbepti episeopi Lindis
farnensis ad Edfridum episcop. et
fratres Lindisfarnensis insulae (f
687) auctore Beda Venerabili.
Ausg.: ^in Bedae oper. ed. Colon. 1688.
III. p. 151. — =" in AA. SS. Boll. 20. Mart.
III. p. 97-116. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 877-915. — *m Be-
dae oper. ed. J. Smith p. 227-264. — Vita
altera metrica aiictore eodem 'ed. Ca-
nisiu.s, lect. antiq. V. 2 p. 692 (»ed. 2a II.
p. 1.24). — «ap.Mabillon 1. c. p. 915-937.
— *m Bedae opp. ed. J. Smith p. 267-
291. — Vitaalia auctore monacho coaevo
Lindisfarnensi in AA. SS. Boll. 20. Mart.
III. p. 117-124. — Liber de transla-
tionibus et miraculis C-i auctore mo-
nacho Dunelmen.si anonymo (saec. XI.) Hn
AA. SS. Boll. 1. c. p. 127-137. — 'ap.Ma-
bilion I. c. saec. IV. 2. p. 276-302. —
Translatio corporis in novam tumbam
a. 1054 in AA. SS. Boll. I. c. p. 137-138.
— Narratio hi.storica ex mss. ibid. p.
138-142. — Reginaldus monachus Dn-
nelmensis (cca. 1165): Libellus de admiran-
dis b. C-i virtutibus quae novellis patra-
tae sunt temporibus ed. .James Raine.
Londini 1835. 8«. Frinted Jor the Surtees
society.
Erl.-iichr.: Coniin entariug pracviiis m AA. SS.
Boll. 1. c. p. 93-97.
Translatio ad varia loca ihid. p. 124-127.
Wrigbt, Th., ReKinald of Durham in Ma
Biographia Britannica liter. II. p. 196.
Acta .';. Cuthbupgae peginae et ab-
batissae Winburnensis in Anglia
(f 720-730).
Atisg.x ex Capgravio in AA. SS. Boll.
31. Aug. VL p. 699-700.
Krl.-Schr.: Dc s. Cuthburga rep. et abbat.
Winburnensi, «bi de Coenbur)?a, Eadburga
et Tetta abbatissis, ap. Mahillon, AA. 8S. o.
8. Beu. saec. III. 1. p. iib-V)(i.
Stlltinjj, comm. praevius tn AA. SS. 1. c. p.
G9fi-699.
Vita s. Cuthmanni confessoris Sten-
ningae in Normannia auctore ano-
nynio.
Ausg.'. ex 2 mss. in AA. S8. Boll. S.Febr.
II. p. 197-199.
Vita s. Cypriani episcopi Captha-
giniensis et raartyris a. 258 auctore
s. Pontio diacono Carthagi-
niensi eius comite.
Aus(j.: 'ed. Suriu.s, vit. SS. 14. Septb. —
^ante opera s. Cypriani. — *ap. Ruinart,
acta sinc. martyrum. II. — ^wiederholt in
AA. SS. Boll. 14. Septb. IV. p. 325-332.—
»ap. Gallandi, bibl. PP. IIL — *in C-i
oper. stud. et labore Steph. Baluzii. Absol-
vit unus ex monachis congregat. s. Mauri.
Paris. 1726. fol. wricZ Venetiis 1728. 1758.
fol. p. CXXXV sq. — *ap. Olshausen, mo-
numenta praec. hist. eccl.BeroIini 1820. 8". I.
Cf.kk. SS. Boll. Mart. L p. 750. — Acta
proconsularia de morte s. C-i ^e.\ Rui-
nart. I. c. »Mi AA. SS. Boll. I. c. p. 332-
334. — *ap. Olshausen 1. c. — Gloria
sancti posthuma et de operibus ipsi
adscriptis in AA. SS. 1. c. p. 334-348. —
Cf. De Cornelii et Cypriani reliq. ac mira-
culis in abbatia Ninovien.si in Flandria
ibid. appeud. p. 769-778.
Erl.-Schr.: BShr, Gesch. der romiBch. Literat.
Suppl.-Bd. 2. Abth. p. ,')0-65.
(Gervaiso, l*"r. Arin.) Vie de s. Cyprl<!n. dve-
que de Carthagc, avec la critiquc de »es
ecritH. Ara.sterdam 1689. 12mo, PariH 1717. 4 0.
Iluther, .foh., V.A., Cyprians Lehre von der
Kirche. Hamburg 183a 80.
Poole, the life and timea of St. Cyprian.
Oxford 1810. irr. so.
Reithraeier. Wolfg., Gesch. des h. Cyprian.
Bischofs u. Mfirtvrerg von Carlhago. Augs-
burg 1»48. 80.
Rettberg. Thascius CScilius Cyprianns. G6t-
ting. 1831. 80. *
Rudelbach, A., Christl. Biographien. Lebens-
beschreibungen derZeugen d. clirisll. Kirche.
Leipzig 18,iO. I. gr. SO.
Reuchliu, ,Ioh. Jnc, tlisiiertationea III dc
doctrina Cypriani. Argentor. 1751-54. 40.
Suysken, comnient. praevius tn AA. 8S. Boll.
I. c. p. 191 325.
Acta s. Cyppiani et Felicis epi-
scoporum aliorumque 4975 partim
martyrum partira confessorum in
Africa (cca 482 et post) auctore
Victore Vitensi.
Ausg.: ex ' editione Riiinartii cum *Surii
et *Chiffletii editionibus collata *in AA. SS.
BoII. 12. Oct. VI. p. 94-96. Cf, Byei com-
ment praevius ibid. p. 83-94.
i
CYPRIANUS — CYRILLUS
663
Acta s. Cypriani, JustinaeetTheo-
ctisti martyrum prope Nicomediam
in Bithynia a. 304. interpolata au-
ctore anonyrao. Libri 3.
Ausq. : ' ap. Martene, thes. anecd. IIL p.
1621-1650. — ^tdederholt in AA. SS. BoU.
26. Sept. VIL p. 217-221; pars 11. graece
et lat. p. 222-242. — Pars III. auctore
anonymo gr. et lat. p. 242-246. — Gloria
posthuma ibid. p. 246-258. — Trans-
latio s. Juetinae a Roma in Placentia t&icZ.
p. 258-262. Cf. Clei commentar. praevius
ibdd. p. 195-217.
De s. Cypriano episcopo Brixiensi in
Italia (t cca. 552) wi AA. SS.BolI. 21.April.
IL p. 849.
De s. Cypriano episcopo Telone in Pro-
vincia Galliae (f cca. 545) Ghesquierii
comment. hist. criticus in AA. SS. Boll.
3. Octb. II. p. 164-178.
De s. Cypriano, Muscula, Donata etc.
martyribus Capuanis in AA. SS. Boll.
12. April. II. p. 80.
De s. Cyprilla, Lucia et Aroa martyribus
Cyrene in Libya (saec. IV.) in AA. SS.
Boll. 5. Jul. IL p. 224.
Vita s. Cyri et Johannis marty-
rum Aegyptiorum sub Diocletiano
ab antiqixo auctore, sed incerto
scripta. Graece.
Ausg. : latine reddita ab Oth. Zylio in
AA. SS. Boll. 31. Janr. 11. p. 1084-1088.
— Miracula ibid. p. 1088-1095. Cf. p.
1081 sq.
De 8. Cyro Carthaginiensi episcopo in
AA. SS. Boll. 14. Jol. lU. p. 648.
De s. Cyro Graecis honorato in AA. SS.
Boll. 9. Jun. n. p. 240.
De s. Cyro patriarcha Constantinopoli-
tano (t cca. 714) in AA. SS. Boll. S.Jan.
L p. 531-532.
De s. Cyrla, Musca, Valeriana etc. mar-
tyribus Aquileiae in AA. SS. BoII. 17. Jun.
UI. p. 287.
De s. Cyria, Valeria, Marcia martyribus
Caesareae in Palaestina in AA. SS. BoU.
6. Jun. I. p. 622.
De s. Cyriaca, Pampiano, Cassiono etc.
martyribus in Graecia in AA. SS. Boll.
16. Mart. IL p. 420.
De s. Cyriaca vidua et martyre Romae
sub Decio Cuperi comment. historicus in
AA. SS. Boll. 21. Aug. IV. p. 403-406.
Vita 8. Cyriaci abbatis in Palae-
stina (f 556) auctore Cyrillo Scy-
thopolitano, sancti discipulo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoII.
29. Septb. VIII. p. 147-159. Cf. Clei com-
ment. praevius ibid. p. 142-146.
Acta 8. Cyriaci episcopi Hieros., vid.
Acta 8. Judae^Quiriaci.
De s. Cyriaco, Cimino, Zotico et sociis
martyribus Neapoli m AA. SS.Boll. 13. Janr.
I. p. 767.
De 8. Cyriaco, Donato, Tertio, Appia
etc. martyribus Corinthiacis in AA. SS.
Boll. 20. Jul. V. p. 47.
De s. Cyriaco et Paula virgine Malacae
in Hispania cca. a. 305. Henschenii syl-
loge m AA. SS. BoII. 18. Jun. HL p. 573.
De s. Cyriaco et sociis martyribus Nico-
mediae in AA. SS. Boll. 7. Apr. I. p. 659.
De s. Cyriaco, Largo, Smaragdo et so-
ciis martyribus Romae Cuperi comm. hi-
storicus in AA. SS. BoII. 8. Aug. II. p.
327-340.
De s. Cyriaco martyre Neveduni in AA.
SS. BoII. 20. Janr. IL p. 298.
De s. Cyriaco, Maximo, Grado ete. mar-
tyribus Roraae in AA. SS. Boll. 12. Mai.
lU. p. 25.
De s. Cyriaco, Satumino, Bellico etc.
martyribus Afris in AA. SS. BoU. 21. Jun.
IV. p. 72.
De s. Cyriaco, Valeria, Marcia etc. mar-
tyribus in Africa in AA. SS. BoU. 16. Jun.
UI. p. 37.
Acta s. Cyrici et Julittae matris
viduae Iconiensis martyrum Tarsi
inCiliciasubDiocletianoapocrypha.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Jun. IIL p.
28-34. — Acla martyrii auctore H u cbaldo
monacho Elnonensi ap. Mombritium,
sanctuarium s. Vit. SS. No. 18. p. 21. —
Passio auctore Philippo Harveng de
Eleemosyna abb. Bonae Spei ord. Prae-
monstr. in Hannonia (t p- 1180) m Phi-
lippi oper. ed. Nicol. Chamart. Duacil621.
fol. p. 745-752. — Translatio ad Elnonense
s. Amandi monasterium auctore eodem
Philippo in AA. SS. BoII. I. c. p. 34-37.
Erl.-Schr.: Epistola Theodori episc. de passione
ss. Quirici et Juiittae ibid. p. 23-25.
Epistola eadem graecolatina ex edit. Com-
befisii ibid. p. 25-28 {m. Abbildg.)
Papebroch, commentar. praevius ibid. p.
17-23 (m. Abbild.)
Acta s. Cyrilli episcopi et mar-
tyris forte Cortynae iu Creta sub
Decio, auctore incerto.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
9. Jul. IL p. 684-687. — Acta latina
auctore incerto ibid. p. 687.
Vita s. Cyrilli III. prioris gene-
ralis ordinis b. Mariae de monte
Carmelo (f cca. 1224). Epitome.
Auctore Johanne Palaeony-
dor o.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Mart. L p.
500-502.
164
CYRILLU8 — CYRINUS
Vita s. Cyrllli et Methodii epi-
scoporum, Slavoruin .apostolorum,
Olonnieii in Moravia (saec. IX.):
jTempore igitur quo Michael.'
Auxg.: cum translatione s. Clementis ex
ms. Fr. Duchesne in A A. SS. Boll. 9. Mart.
ir. p. 19-22. — Vita alia: ,Temporo Mi-
chaelis imp. fuit quidani' ibi,d. p. 22-24.
Vita alia, ed. J. G, Stredowsky m; Sacra
Moraviae hi.storia sive Vita SS. Cyrilli et
Methudii, Welehradensium archiepisc, Mo-
raviae, Bohemiae, superioris Silesiae . . . et
paene Slavoniae universae apostolorum.
Solisbaci 1710. 4«. — Conversio Bohe-
morum per s. Methodium episcopum ex
vita s. Ludmillae in A.k. SS. Boll. 1. c. p.
24-25. — Lectionesecclesiasticae de
88. C. et M. ex ms. breviario ibid. p. 24.
Erl.-Schr.: Coniment arins praevins in AA
SS. BoII. 1. c. p. 12.19 (Qnao gentes a ss!
Constautiuo ]>biloKopho sive Oyrillo et Me-
thodio eius fratre conversae; ss. C-i et M-i
re» gestae, praccipne ex hi»t. translalionis
s. Clementis papae mart.; alia de actis ss.
C-i et M-i; slavonice versae a C-o scripturae;
ab utroqne mis.sae cantatae papa probante;
chronologia apostolicae praedicationis ss.
C-1 et M-i.)
Dobner, Aufweriunp einer histor. ■ krit.
Frage: ob das heut zn Tage sogenannte
cyrillische Alphabet fdr eine wabre Ertind.
des slavisch. Apostels Cyrill zu halten sei,
— in Abh. d. bohm. Ge». d. Wissensch.
Prag. 17R.5. I, 2. p. 101.
Dobrowsky, .T., Cyrill u. Method, der Sla-
wenApostel; — in Abhandl. der Bohm. Ge-
sellsch. d. Wissenschaften. Prag. 1.923. T.
Vin. 2. (axich eimeln erschienen Prag 1823. HO)
, mahrischc Legende von Cyrill u. Method.
Nach Handschrlften hrsg. n. mit and. Legen-
den vergljchen u. erlautert. Prag. 1S26:
«n Abhandl. der Bohm. Gesellsch. d. Wis-
senschaft. Neue Folge. Prag. Tom. I. iauch
eimeln Prag 1«26. 8«.)
DlUramler, d. pannonische Legende vom h.
Method, — in Arch. f. Kunde osterr. Ge-
schichtsquellen. XUI.
!G!in7.el, J. A., Gesch. der Slavenapostel Cv-
rill n. Method, u. der slavischen Liturgie.
Leitmeritz 1857. 80. i Thlr. 22 Sgr. 2. Aufl.
Wien 1861. 8 0. l Thlr. 22 Sgr.
Hanus, Ign. .lan , Sv. Kyril nepsal kyrilsky
nez hlaholsky. Z pojednini kr. ceskf^ spo-
lecnosti nauk. Praze 1857. gr. 4o. (26 S.)
15 Sgr.
Philaret, Bischof v. Riga, Cyrillug n. Metho-
dius, dio Apostel der Slawen. A. d. Russi-
schen. Mitan n. Leipzig 1S47. 8«. Ji/. / Abbild.
Richtcr, Cyrill u. Method, dor Slaven Apo-
stel und Mahren» Schutzheilige. Olraiitz
1825. so.
Schafer, M., Gcschichte der bohmi.schen Lau-
despatrone u. b. w. Pr.Tfj 1796. 8o.
Schaffarik, P. J., Gesch. der slavischen
Sprache u. Literatur. Ofen 1826. p. 8.5-119.
Schmldt, Ch. Sni., hlstor. Untersuchung der
Frage: Ward d»s Christenthum in Bohmen
von Methud nach den GrundsSt/on der
grlech. Kirchc eingePlhrt?«Leipz. 1787. 80.
6 Sgr. 3 Pf.
Wattenbach, die slavischo Litnrglc in B6h-
men, — tn Ahhandlungen der htstor.-philos.
(}esell»chaft in Broslau. 185H. I. No. IV.
De 8. Cyrillo, Andrea, Tebeilio etc. mar-
tyribus Antiochonis m AA.SS.BolI. 22. Jul.
V. p. 2.35.
De s. Cyrillo, Aqniia, Petro etc. marty-
ribus in AA. SS. BoU. 28.April. III. p. 671.
De s. Cyrillo, Aquila, Petro etc. marty-
ribus Philadelphiensibus in AA. SS. Boll
I. Aug. I. p. 29.
De e. Cyrillo, Carello, Primolo etc. mar-
tyribus Caesareae in Cappadocia Hensche-
nii sylloge historica in AA.S8.Boll. 29. Mai.
VII. p. 17.
De s. CyrillO', Cendeo, Dionio etc. mar-
tyribus in Mysia inferiore in AA. SS. Boll.
10. Mai. II. p. 557.
De s. Cyrillo, Eleutherio, Mariano etc.
martyribus Romanis in monasterio s. Lam-
berti in Styria in AA. SS. Boll. 11. Mai
II. p. 619. 620.
De s. Cyrillo episcopo, Rogato, Felice
etc. martyribus Afris in AA. SS. BoU.
8. Mart. I. p. 757. 758.
De s. Cyrillo episcopo Trevirensi (f cca.
458) Henschenius in AA. SS. BoU. 19. Mai.
IV. p. 331.
De s. Cyrillo Hierosolymorura episcopo
(f 389) comraent. historicus in AA. SS.
Boll. 18. xMart. IL p. 625—633. — Myijfx 9
Tou iy ay. n. ^. KvQikkov nQxumaxonov
' ItQoaokvfnau ibid. p. 748.
De s. Cyrillo martyre Axiopoli in Mysia
inferiore in AA. SS.' BoII, 26. Apr. III. p.
415.
De s. Cyrillo patriarcha Alexandrino
(t 445) in AA. SS. Boll. 28. Jaur. II. p. 843-
854 (C-i natalis aetas, reliquiae; patria,
studia, monachatus ; episcopatus, proscripti
Novatiani; Judaei Alexandria pulsi; turbae
Alexandrinae; nomen s. Chrysostomi di-
ptychis inscriptum ; haeresis Nestoriana de-
tecta; vices sedis apostolicae Cyrillo dele-
fatae;conciliumEphesinum, haeresisNestor.
amnata; novae in Cyrillum calumniae,
carceres, victoria; recuiiciliatioecclesiarum.)
De s. Cyrillo patriarcha Antiocheno (+
300) in AA. SS. Boll. 22. Jul. V. p. 236.
Acta s. Cyrini martyris Romae = Acta s.
Quirini.
DADA — DANTE
665
I>.
Acta s. Dadae, Gobdelaae, Cas-
diae et Gudeliae raartyrum saec.
IV. in Perside, auctore anonymo.
Ausy.: graece et lat. in AA. SS. Bull.
29. Septb. VIII. p. 129-135. Cf. Stiltingii
comment. praevius ibid. p. 127-129.
Vita s. Dadercae seu Monynnae
virginis in Hibernia, Scotia vel
Anglia (saec. V. VI.) auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 6. Jul. II. p.
290-296.
Vita s. Dadonis jep. Rothomag., vid. Vita
s. Audoeni.
De s. Dafrosa vidua Romana martyre
in AA. SS. Boll. 4. Janr. I. p. 166.
Vita Dagoberti regis = Gesta Dagoberti
I. regis fr.
Acta s. Dalflni episcopi Lugdunensis =
Acta s. Annemundi.
Vita s. Dalmathii Ruthenae urbis
(Rhodez) in Gallia episcopi (f cca.
541) auctore anonymo. 2. Novbr.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova mss. II.
Append. — * Ausziu/ ap. Bouqnet, rec. III.
p. 419.
Acta s. Dalmati archimandritae
et Fausti eius filii ac monachi (f
cca. 440) Constantinopoli.
Au^g. : ' ed. Ans. Bandurus , imperium
Orientale II. p. 697, graece et lat. — * lat.
repetita m AA. SS. Boll. 3. Aug. I. p. 218-
224. Cf. Cuperi comment. praevius ibid. p.
213-218.
Vita fr. Dalmatii Moner ordinis
praedic. (f 1341) auctore Nicolao
Eymerico ord. praed.
Ausg.: in Franc. Diagi historia Provin-
ciae Aragoniae p. 259-265. Barcinone 1599.
fol.
Erl.-Schr.; Periei", comment. historicus de b.
Dalniatio Monerio (ierund.ae in Cataloiiia
in AA. SS. Boll. 24. Sept. VI. p. 750-760.
De s. Damiano episcopo Ticinensi in
Italia (t cca. 710) in AA. SS. BoU. 12. Apr.
n. p. 91. 92.
De s. Damiano martjre Romano Salman-
ticae in Hispania in AA. SS. BoU. 12. Feb.
n. p. 581.
De s. Damiano milite et martyre in Africa
»71 AA. SS. Boll. 12. Febr. IL p. 581.
De s. Danacte martyre in AA. SS. Boll.
16. Janr. U. p. 3.
De s. Danda, Eunica, Secundo etc. mar-
tyribus in Thracia in AA. SS. Boll. 7. Mart.
I. p. 644.
De s. Daniele martyre Laude-Pompeia
in Italia in AA. SS. Boll. 22. April. III.
p. 17.
De s. Daniele propheta Babylone Pinii
sylloge hi.storica in AA. SS. Boll. 21. JuL
V. p. 117-130.
De b. Daniele Venetiis apud Camaldu-
lenses (f 1411) in AA. SS. Boll. 31. Mart.
m. p. 918.
Vita s. Danielis anachoretae et
martyi'is Gerundae in Hispania.
Quadamtenus fabulosa et siispecta.
Ausg.: in AA. SS. Boli. 24. April. lU.
p. 268. 269.
Inventio s. Danielislevit., mart. Pa-
tav., ex agonibus martyrum excusis.
Ausg.: in AA. SS- BoII. 3. Janr. I. p.
160. — De eodem s. Daniele ex Bernard.
Scardeonio ibid. p. 161.
Acta s, Danielis,Samuelis,Angeli,
Domni, Leonis etc. martyrum ex
ord. s. Francisci Septae in Mauri-
tania Tingitana (f 1221).
Ausg.: ex breviario Romano antiquo in
AA. SS. Boll. 13. Oct. IV. p. 390-392. Cf.
Byei comment. praevius ibid. p. 384-389.
De s. Dannio presbytero Bononiensi (f
1184) in AA. SS. Boll. 12. Mai. III. p.
180. 181.
Vita Dantis Aligherii (f 1321)
auctore JohanneMarcoJacobo
Philelpho (f 14S0 in Mantua.)
Au^g.: primum edit. et illustr. a D. Mo-
reni. Florent. 1828. S». — Vita Dantis,
Boccaccii et Petrarchae auctore Sicone
s. Xico Polentano {cognom. liicci, 1405
Canzler von Padua und Beschreiber der auf-
gefundenen Gebeine des Lii-ius) ed. L. Me-
hus, specimina histor. liter. Florent. saec.
Xni. et XIV. Florent. 1747. 8». — Vite
di Dante e del Petrarca autoreLeonardo
Bruni.
Atisg.: ' ed. Jo. Cinello. Perugia 1671.
12mo. — > ed. Franc. Redi. Fiorenze 1672.
12mo. — » cavate da un ms. s. 1. et a.
(Padova, Comino 1727). ^®. ,Uno de' poche
essemplari a parte.' Gamba. — *Firenze
1853. 8\
Erl.-Sehr.: Fabricitts. bibl. uied. et inflmae
latinitatis. Lib. IV. p. 36.
Panr, Th., iib. d. Qaellen der Lebensgesch.
Dantes. Gorlitz 1862. Lex.-80. 15 Sgr.
666
DARIA — DEMETRIA
1TB. Befionders in nenerer Zeit i«t ilbcrDante
ausscrordciillich vicl Rcschrieben worden; mehro-
res davon anprcfihrt ap. v. Sybel, histor. Zeit-
8chrift. 1861. p. 531 sq.
De s. Daria ConstantinopoH in AA. SS.
Boll. 19. Jul. IV. p. 586.
De s. Darlugdacha sive Dardulaclia vir-
gine Scota Kildariae in Hibornia (f 524)
in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. p. 176. 177.
De s. Dasio Axiopoli in Moesia inferiori
«n AA. SS. Boll. 4. Octb. II. p. 411.
De s. Dasio, Zosimo, Januario etc. mar-
tyribus Puteolis in Campania (saec. IV.)
de Buckii sylloge in AA. SS. Boll. 20. Oct.
VIII. p. 829. 830.
De s. Dasio, Zotico et Caio martyribus
Nicomediae in Bithynia a. 303 Buckii syl-
loge in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 11-14.
De s. Datho episcopo Ravennae in Italia
(t cca. 185) Sollerii commentarins in AA.
SS. Boll. 3. Jul. I. p. 635.
De s. Datianoniartyre Cartbagine in Africa
in AA. SS. Boll. 31. Mai. VII. p. 437.
De 8. Datio Mediolanensi episcopo (f 552)
m AA. SS. BoII. 14. Janr. I. p. 967-970.
De s. Dativo, Juliano, Taelliano etc. mar-
tyribns Africanis m AA. SS. Boll. 26. Janr.
II. p. 708.
Vita b. Davanzati confessoris Bar-
berini in Etruria (f 1295) per Do-
minicum Pratensem.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 7. Jul.
II. p. 527-529. C/. Sollerii comment. praevius
ibid. p. 524-526.
De s. Davide solitario Thessalonicae in
Macedonia (f cca. 540) Papebrochii sylloge
historica in AA- SS. Boll. 26. Jun. V. p.
176-178.
Acta s. Davidis abbatis Snevin-
gae seu Munckatorpii in Westman-
nia Sueciae provincia (f 10S2).
Ausg. : ' ex J. Vastovii vite aquilonia
»m AA. SS. Boll. 15. Jul IV. p. 110; c/.
p. 108. — * e breviar. Arosiensi ap. Fant,
scr. rer. Suec. II. p. 405-412.
Erl-Schr.: Qronw.-ill. .Andr. (rcsp. Dan. Ra-
meen), de ». Davide primo aporitolo West-
manniac. IJpsaliae 1123. 80. min.
Vita s. Davidis archiepiscopi Wie-
nevensis in Wallia (f 544) auctore
Ricemarcho episcopo S. Da-
vidis (t 1096.)
Die Grnndlaifc aller fibrigen r^cbensbe.-rhrei-
biiniren D's.
Handschr.: vid. ap. Wright, biograpbia
Britann. liter. II. p. 45.
Ausg.: ein Theil ap. Wharton, Anglia
sacra II. p. 645-647. — VKa alla ex ms.
Ultraiect. in AA. SS. BoII. 1. Mart. I. p.
41-46 cum 3 appendicibus ibid. p. 46-47 ex
Colgano, Capgravio et historia Anglicana
Harpsfeldii. — Tlta alla auctore Giraldo
Cambrensi, ap. Wharton, Angiia sacra
II. p. 628-640. — Ti(a aila auctore (ut vide-
tur) canouico Menevensi coaetaneo ibid. p.
652. 653.
Erl.-Schr.: Commentariun praevius in AA. SS.
Holl. 1. c. p. 38-41.
Pabrlcius, bibl. ined. et inflmae latinitAtii
ed. Mansi VI. p. 72.
Acta s. Davini peregrini Lucae
in Hetruria (f 1051) auctore ano-
nymo supparis aevi.
Ausg.: in AA. SS. Boli. 3. Jun. I. p.
329-332. — Epitaphium ibid. p. 332.—
Appendix de 3. 4. et 5. translatione ibid.
p. 332-336 {mit AbbUdungen). Cj. Pape-
brochii commentar. praevius ibid. p. 327-
329.
Vita s. Declani episcopi Ardmo-
riae in Hibernia (saec. VI.)
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoU. 24. Jul.
V. p. 593-608. Cf. Boschii comment. prae-
vius ibid. p. 590-593.
Vita s. DecorosiepiscopiCapuani
in Campania (f cca. 69u).
Ausg. : ex ant. ms. breviario editn a Mi-
chaele monacho et repet. m AA. SS. Boll.
15. Febr. II. p. 842.
De s. Decrono, Arione, Ammone etc. mar-
tyribus Sebastenis m AA. SS. Boll. 22.
Mart. III. p. 379.
Vita s. Decumani eremitae et
martyris in comitatu Sommerse-
tiensi Angliae auctore anonymo.
Ausg.: 'ex novalegendaAngliae ap.Cap-
gravium a. 1516. Londini edita p. 85 *in
AA. SS. Boll. 27. Aug. VI. p. 24. 25.
De s. Defendente et sociis martyribus tn
AA. SS. BoII. 2. Janr. I. p. 80.
Vita s. Degae Maccayrill epi-
.scopi in Hibernia (f 586) auctore
anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 18. Aug.
III. p. 658-662. Cf. Pinii comment. prae-
vius ibid. p. 656-658.
Vita s. Deicoli sive Deicolae ab-
batis Lutrensis in Burgundia (saec.
Vn.) auctore anonymo (cca. 965.)
Ausg.: Un AA. SS. Boll. 18. Janr. II.
p. 199-210. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 102-116. — • Auszug ap.
Boiiquet, rec. III. p. 497.
De s. Deme et Protione martyribns apud
Graecos in AA. SS. Boll. 12. April. II.
p. 79.
De 8. Demetria virgine mwrtyre Romae
(t 362) in AA. SS. BoU. 21. Jun. IV. p. 74.
DEMETRIUS - DESIDERIUS
667
Passio s. Demetrll martyris Thes-
salonicae in Macedonia a. cca. 306,
ab auctore anonymo scripta atque
ab Anastasio bibliothecario
e lingua Graeca in Latinam con-
versa.
Ansg.: ' ap. Mabillon, analecta I. p. 65
(ed. nov. p. 172). — * iciederholt in AA.
SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 87-89. — Passio
altera auctore anonyrao, graece et lat.
interprete Corn. Byeo ibid. p. 90-95. —
Passio tertia auctore Simeone Meta-
phraste, graece et lat. ibid. p. 96-104. —
Miracula, libri 3, auct. anon. gr. et lat.
ibid. p. 104-197. — Analecta ibid. p. 198
-209. Cf. Bvei comment. praevius ibid. p.
50-87.
De s. Demetrio, Attico, Taddaeo mar-
tyribus in Asia in AA. SS. Boll. 11. Mai.
II. p. 626.
De s. Demetrio, Danacte, Donato etc.
martyribus Constantinopoli honoratis m AA.
SS. Boll. 6. Mai. II. p. 103.
De s. Demetrio diacono, Hilario, Con-
cesso etc. martyribus in AA. SS. Boll. 9.
April. I. p. 820.
De s. Demetrio episc. Alexandriae in
Aegjpto (f 221) Hubeni svlloge hist.-critica
in AA. SS. BoU. 9. Oct. IV. p. 855-864.
De s. Demetrio martyre in Africa in AA.
SS. Boll. 14. Aug. III.' p. 149.
De s. Demetrio Scevophylace in AA. SS.
BoU. 25. Janr. II. p. 636. '
De s. Democrito, Secundo, Dionysio etc.
martvribus in Africa in AA. SS. BoU. 31.
Jal. VII. p. 178.
De s. Dentlino puero confessore Resae
in Clivia (saec. VU.) m AA. SS. Boll. 14.
Jul. III. p. 689-691.
De s. Deo-Caro abbate Hemriedae in
Germania (saec. IX.) in AA. SS. Boll. 7.
Jnn. II. p. 39. 40.
Vita s. Deodatl abbatis Blesen-
sis in Gallia (saec. VI.)
Ausg. : ex ms. Rotomag. in AA. SS. Boll.
24. April. III. p. 273-274. — Alia vita
ex cod. Christinae reginae Suec. ' ibid. p.
274-276. — » Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 381.
Erl.-Schr.: Elogium historicum s. Dcodati ap.
Labbe, bibl. nova II. p. 365.
Acta s. Deodati confessoris in
Sorana dioecesi in Latio inventionis
et translationis.
Ausg.: ex authent. in.strumento in AA.
SS. Boll. 27. Septb. VII. p. 483-485.
Vita s. Deodati episcopl Nivernen-
sis, dein abbatis Vailis Gallilaeae in
Vosago (t 729), primura a Deoda-
tensi raonacho scripta, dein a Me-
dianensi abbate interpolata.
Ausg.: ' ed. Franc. Riguet. Nancii 1679.
— » in AA. SS. BoII. 19. Jun. III. p. 872-
883. (Appendix ex chronico Senoniensi
Richerii ibid. p. 883. 884). — »ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p. 472-
477. - * Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
585.
Erl.-Schr.: Henschen. comraent. praevius t»
AA. SS. I. c. p. 869-872.
Vita s. Deodati episcopi Nolanl
in Campania (f 473).
Ausg. : ex edit. Ughelli tom. VII. in AA.
SS. BoII. 27. Jun. V. p. 260. 261.
De s. Deodato episcopo Viennae Allo-
brogum in Gallia (f cca. 707) Stalsii syl-
loge m AA. SS. Boll. 15. Oct, VII. 1. p.
55-59.
Vita Deoderlcl I episcopi Metten-
sls (1 984) ex stirpe Widukindea,
scripta a Sigeberto Gembla-
censi.
Bietet raanche wichtige Notizen. Zwischen 1050-
lOfiO geschrieben.
Eandschr.: vid. Pei-tz, mon. scr. IV. p.
462.
Ausg.: ^falschlich auctore Sigeberto le-
vita S. Vincentii ap. Leibnit. , scr. rerum
Brunsv. I. p. 293-313. — * ap. Pertz, mon.
scr.IV. p. 461-483.— Sigeberti rhythmi
in honorem D-i ' ap. Meurisse, histor. epi-
scoporum Mettens. p. 329. 330. — * iciederh.
ap. Pertz 1. c. p. 483.
Erl.Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
schichtsquellcn p. 295.
De s. Deogratias episcopo Carthaginiensi
in Africa (f cca. 456) in AA. SS. BoU. 22.
Mart. III. p, 384.
De s. Desa episcopo, Mariabo presbytero,
Abdieso etc. martyribus (f post 355) in AA.
SS. BoU. 9. Apr. I. p. 821.
Vita s. Deslderati eplscopi Biturl-
censis in Galiia (f 550) auctore
abbate Boviensi, ab auctore Patri-
archii Bituricensis exornata.
Ausg. : ' ed. Henschen in AA. SS. BoU.
8. Mai. II. p. 303-305; c/. VII. p. 652. —
* Auszug ap. Bouquet, rec. IH. p. 444.
Erl.-Schr.: El ogium historicum ap. Labbe, bibl.
nova II. p. 366.
De s. Desiderato episcopo Arvernensi in
Gallia (f cca. 600) in AA. SS. BoU. 11.
Febr. II. p. 552.
De s. Desiderato episcopo Biscontinensi
(saec. VI.) in Sequanis in AA. SS. BoU.
27. Jul. VI. p. 432. 433.
Vita s. Desiderll abbalis et con-
fessoris (saec. VII.)
668
DESIDERTUS - DIMIDRIANUS
Atiag.: ' ap. Labbo, bibl. nova mss. 11.
p. 867-369. — » tctederholt in AA. SS. Boll.
19. Oct. VIII. p. 612-516. C/. Bossuei com-
mentar. praevins ibtd. p. 511.
Vita s. Desiderii Cadurcensis epi-
.scopi (637 — ()60) ab auctore coae-
taneo.
Handschr.: Kopenhagen, k. Biblioth.
Totteche Samml. .sec. XIII. No. 136. fol.
— Paris, k. Bibl. Notre Dame sec. IX.
No. 97.
Atisg.: ' ap. Labbe, bibl. nova mss, I.
p. 699-716; elnhje Liick&n ausgefnllt imAp-
pend. zu diesem Bde. — ' Anszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 527.
Erl-Schr.: M.ibilIon, diss. dc anno et die ordi-
nationis itimqne «ibitiis Desiderii ep. Cadur-
censis, ex quibus Dagobertina epocha denuo
comprobatnr — i in ehts Analcct. vet. —
'tciederkoU ap. Bouquet, rec. III. p. 71.S.
Vgl. Kpistolae Uesiderii.
Acta s. Desiderii episcopi et Re-
gnifridi archidinconi raartyr. saec.
VII. VIII. in Alsatia, auctore ano-
nymo.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Bolland. 18.
Septb. V. p. 789-792.
Acta s. Desiderii episcopi Lingo-
nensis martyris (saec. II.) auctore
Warnahario presbytero ecclesiae
Lingonensis (saec. VII.)
Ausg.: ex 6 mss. m AA. SS. Boll. 23.
Mai. V. p. 244-246. — Historia trans-
lationis " ibid. p. 246. — * Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. I. p. 641.
Krl.-Schr.: Henschen, commcnt. praevius in
AA. SS. 1. c. p. 242-244.
Vita s. Desiderii episcopi Vien-
nensis in Gallia (f 608) auctore
coaevo.
Handschr.: St. Gallen, Stiftsb. No. 566.
— P a r i s , k. Bibl. .«ec. XII. S. Mart. Lemov.
hist. eccl. 5365. 5. — Einsiedoln, Stiftsb.
sec. X. No. 267.
Ausg.: ' ex nis. in AA. SS. BoU. 23. Mai.
V.p. 252-254. — *ap.F]orez,Espana sag^rada
VIII. p. 328; c/. p. 250. — » Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 484. — Nach dieser
Vita zutn Theil heurheitct ist TKa seu Maf-
tjrliiiii s. Desiderii Viennensis cp. auctore
Adone Viennensi (geschrieheu um 870)
' ed. Canisius, lect. antiq. VI. p. 441 (*ed.
2da IL 3. p. 1.). — »ed. Surius, vit SS. 23.
Mai. — Einen Theil hiervon hildet Trans-
latio s. Desiderii ep. Viennensis aiictore
Adone episc. Viennensi ' In AA. SS. Boil.
23. Mai. V. p. 254. 255. — ' Auszug ap.
Bouquct, rec. III. p. 490.
frl.-Sehr.: Hen.-chcn. comment. praevius in
AA. 8.S. ). c. p. 2.il.
Koth, Oeschichte de« Benefi/.ialwesens p. 2'j5.
DOt. 63.
De s. Designato Traiectensi episcopo in
Belgio (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 13. Janr.
I. p. 814. 815.
De s. Deusdedit abbate Casinensi (f 834)
Buei sylloge in AA. SS. Boll. 9. Oct. IV.
p. 1042-1044.
De s. Deusdedit confessore Romae saec.
VI. in AA. SS. Boll. 10. Aitg. II. p. 542.
Elogium s. Deusdedit VI. Can-
tuariensis in Anglia archiepiscopi
(f 664) ex Capgravio.
Au^g.: in AA. SS. Boll. 15. Jul. IV. p.
49. 50; c/. p. 48.
Acta s. Devotae virginis martyris in Cor-
sica sub Diocletiano in AA. SS. Boll. 27.
Janr. II. p. 770. 771.
Vita b. Dianae ord. s. Dominici
Bononiae (f 1236) a Thoma Mal-
venda ex variis collecta.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Jun. II. p.
364-368 {mit Portrait.)
De s. Diateria virgine Mediolani (saec.
incerto) in AA. SS. Boll. 2. Octb. I. p. 329.
De s. Dicentio seu Dizantio episcopo
Santonensi Ardusii in Arvernia (saec. VIII)
Papebrochii comment. histor. in AA. SS.
BoU. 25. Jun. V. p. 91-94.
De s. Dictino episcopo Asturicae in Hi-
spania (saec. V.) in AA. SS. BoIIand. 24.
Jiil. V. p. 569.
De s. Didara, Bisoe et Nor matre et filiis
apud Habessinos honoratis in AA. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 474.
Passio s. Didymi et Theodorae
nlartyrum Alexandriae in Aegypto
(t 303.)
Ausg. : ex graeco lat. versa in AA. SS.
Boll. 28. April. III. p. 573-575. Cf. p. 1004.
— MaqrtJQtov T^g ayiag Of odoiQttg xai
Jidvuov ex cod. Vat. 28. April. III. append.
p. LXHI-LXV.
De s. Didymo presbytero , Quinto , Pan-
cratio et Successo martjribus Alexandriae
in AA. 8S. Boll. 5. Apr. I. p, 398.
De Dlgna-Merita cum filiis duobus mart.
Brixiae in Italia Henschenii synopsis hist.
in AA. SS. Boll. 17. Jun. III. p. 284.
De s. Digna virg. Tuderti in Italia in
AA. SS. BoII. 11. Aug. IL p. 6.33.
Passio s. Dignae et Meritae virg.
martyrum Komae sub Valeriano,
auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 22. Sept.
VI. p. 307-308. Cf. Suyskenii comment.
praevius ibid. p. 302-307.
De s. Dimidriano episcopo Veronensi in
Italia (saec. III.) in AA. SS. Boll. 16. Mai.
ffl. p. 464.
DINOCUS — DIONYSIUS
669
De s. Dinoco, Zotico, Attalo etc. marty-
ribus Novidunensibus in AA. SS. Boll. 4.
Jun. I. p. 377.
De s. Dio archimandrita thaum. Constan-
tinopoli (t cca. 430) Pinii sjlloge hist. in
AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p. 631-634.
De s. Diodoro, Diomede et Didymo mar-
tyribus Laodicaeae in Syria in AA. SS.
BoU. 11. Sept. III. p. 776.
De s. Diodoro et Rodopiano diacono mar-
tyribus Aphrodisiae in Caria in AA. SS.
BoU. 3. Mai. I. p. 382.
De s. Diodoro martyre Emeseno in Phoe-
nicia m AA. SS. BoU. 13. Jun. U. p. 679.
De s. Diofolo, Matrona, Tecla etc. mar-
tyribus in Asia in AA. SS. BoU. 12. Sept.
IV. p. 12.
De s. Diogene et Stephano et forte Al-
bino martyribus Eomae in AA. SS. Boll.
3. Aug. I. p. 213.
De s. Diomede, Amantio, Muciauo etc.
martyribus Nicaeae in Bithyuia m AA..SS.
BoU. 9. Juu. U. p. 170.
De s. Diomede, Eulampio, Melitone etc.
martyribus apud Graecos in AA. SS. Boll.
30. Jun. V. p. 574.
De s. Diomede, Juliano, Fhilippo etc.
martyribus in AA. SS. Boll. 2. Septb. I.
p. 358.
Martyrium s. Diomedis medici et
mart. Nicaeae in Bithynia sub Dio-
cletiano auctore Laurentio mo-
nacho Rutiensi in Calabria.
Ausg.: graece et lat. interpr. Pinio in
AA. SS. BoU. 16. Aug. HI. p. 268-270.
De s. Diona, Alexandro, Petro etc. mar-
tyribus Afris in AA. SS. Boll. 14. Mart. II.
p. 346.
De s. Dione martyre apud Graecos in
AA. SS. BoU. 8. Mart. I. p. 758.
Acta s. Dionysii, Aemiliani, Seba-
stiani in Ai-menia minore.
Ausg. : italice scripta a Lud. JacobiUo,
sed latine versa in AA. SS. BoU. 8. Febr.
n, p. 158-160.
Vita s. Dionysii Areopagitae epi-
scopi Parisiensis auctore flilduino
abbate S. Dionysii Paris. (j 814.)
Weder Inhalt noch Korni empfehlen dieseSchrift.
Ausg.: ^ in Math. Galeni Areopagitica.
Coloniae 1653. 8». — » ed. Surius, vit. SS.
9. Oct. V. p. 716 sq.
Krl.-Schr.: Bahr, (iesch. der romisch. Llteratiir
im karoliugisch. Zeitalter p. 216.
Histoire litt^raire de la France IV. p. 007 .«q.
Acta s. Dionysii Areopagitae epi-
scopi martyris verosimiiiter sub
Adriano imp. Atlienis in Graecia
fabulosa auctore anonymo.
Ausg. : ex mss. m AA. SS. BoU. 9. Octb.
IV. p. 792-797.
Erl.-Schr.: Byeus, comment. praevius ibid. p.
696 792. — eiusdem appendix de saucti re-
Hquii.s ibid. p. 797-802. — append. 11. de
scriptis 8. Dion. ibid. p. 802 865.
Vita s. Dionysii Areopagitae do-
ctoris ierarchici.
Ausg.: Norimbergae per C. Hochfelder
s, a. 40. Hain, Repert. No. 6237.
Acta s. Dionysii episcopi, Rustici
presbyteri et Eleutherii diaconi
martyrura cca. a. 286 Parisiis in
Francia, auctore anonymo.
Von eiiiigen wird Fortunatus Venantius fiir
den Verf. eehalten.
Ausg. : ' ex edit. a PeUbiano ad abbatiae
San-Dionysianae historiae calcem adiecta
In AA. SS. BoU. 9. Oct. IV. p. 925-930. —
* ed. F. Bosquet, historia ecclesiast. GaUiae
II. — * wiederholt in Fortunati oper. ed.
Luchi. Romae 1786. 4». IL.p. 175-180. —
Appendix de s. Dionysii eiusque socio-
rum R. et Ei. cultu , reUquiarum transla-
tionibus miracuHsque seculo VII posteriori-
bus m AA. SS. BoU. 1. c. p. 930-951. —
Appendix altera, qua Sanct-Dionysia-
norum in Francia, Ratisponensiumque in
Germania moaachorum, idem s. Dionysii
corpus sibi vindicantium controversia exa-
minatur ibid. p. 951-987.
Erl.-Schr.: Byeus, commentar. praevius ibid.
p. 365-925.
— De detectione corporura ss. Dio-
nysii, Rustici et Eleutherii, quae iussu Hen-
rici I regis Francorum facta est a. 1050,
ad confutandam Germanorum de s. Dionysii
corpore assertionem — ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. IV. p. 157-166.
— s. Dionysii Areopagitae opera
omnia quae extant — studio Balth. Cor-
derii ' Brixiae 1854 (Lipsiae, Kohler.) 8*.
1 Thlr. — * wiederholt gr. et lat. ed. Migne.
Paris. 1857. 2 voll. gr. S». {Bildet zugleich
Theile des Patrologiae cursus.) [Uebers.i
Die angeblichen Schriften des Areo-
pagiten Dionysius iibers. u. mit Abhandl.
begleitet von J. G. V. Engelhardt. Sulz-
bach 1823. 2 Thle. gr. 8». 3 Thlr.]
— Epistola PetriAbaelardi adver-
sus eos qui ex auctorilate Bedae presbyteri
arguere conantur, Dionysium Areopagitam
fuisse Dionysium Corinthiorum episcopum
et non magis fuisse Atheniensera episcopum
in Abaelardi opp. studio Francisci Amboesii.
Paris. 1616. 4». p. 224-228.
— Miracula s. Dionysii Ariopagitae
episc. Parisiensis. Libri 3 — ap. MabiUon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. lU. 2. p. 343-364.
— Trauslatio s. Dionysii Areopagitae
Ratisponam a. 1052 auctore anonymo (eme
der unverschamtesten Erfindungen) — • ed.
Joh. Bapt. Kraus, de translatione corporis
670
DIONYSIUS — DODA
s. Dionysii Areopagitae. Ratisbouae 1750.
4*. — * wiederholt von R. Koepke ap. Pertz,
mon. scr. XI. p. 351-371.
Erl.-Schr.: Arend, H. C„ Lebensbeschrelbung
des ehrwurdisen Dionysius Areopagita. Gos-
lar 1725. 8».
Banmgarten-Cruaius, I.. F. O., proKramma
de Dioiiysio Arcopagitu. Erlang. 1823. 40.
Chifflet' P. Fr., disBeriat. tres de uno I)i-
onysio, prinium Aruopagita et epi.scopo Alhe-
niensi, tum deinde Parisiorum apostolo et
martyre. Paris. 1676. 80.
DiMscrtation sur S. D^nys l'Ar<5opagite.
Paris 1702. 8«.
Doublet, Jacq., histoire chronologiqne pour
la v^rit^ de .s. Dcnys l'Ar^opagitp, apotre
de France et premier dveque de Paris. Paris
1C46. 4».
Khiuger, EI., declamatlo historica, an cor-
pus b. Dionysii .Vreopagitae apud Katisj^o-
nenses, an vero in oppido ap. Paristensps
quiescat? Augu.^t. Vind. 1724. b«.
Engelhardt, J. (i V., dissert. de Dionysio
plotiuizante. Erlang. 18i'l. 4».
dissert. de origine scriptorum Areopagi-
ticoruui. Erlang. 1822. 40.
Halloix, P., de Dionysii Areopagitae vita
et operibus quaestiones IV. Antverp. 1639. fol.
H i p I e r , Frz., Dionysius der Areopagite. Unter-
suchungen tiber Aechtheit u. Glaubwiirdig-
keit der unt. diescra Namen voihandenen
Schriften. Regensburg 1861. 8o. 25 Sgr. 6 Pf.
Koepke, K., Einleitung zu seiner Ausgabe
p. 343-351, 100 auc/i aonstige Hchri/len iib.
fUesen Gegenstand in Menge tu, Jlnden sind.
Tr^liche Abhandiung.
Launoy, J. de, varia de duobus Dionysiis,
Atheniensl et Parisiensi opuscula etc. Paris.
1«>50. 80.
(M^nard, Hug.) Diatribe de unico s. Dionysio
Areopagita adv, Joa. de Launoy. Paris.
1613. 80.
Melhodius, martyrium s. Dionysii. Antwerp.
1634. fol.
Quade, M. Fr., dis,«iert. de Dionysio Areopa-
gita scriptisque eidem suppositis. Gryphis-
waldae 170S. 4o.
Semblancay, Joa., Galliae palladium, Dio-
nysius Areop. Tolosae 16J2. 80.
Vie, la, le martyre et les miracles du grand
S. D^uys Ardopagite, Paris s. a 8<>.
Vgl. aueh Haymo raon. Sand.
.Sugerus (libellus.)
Vita V. Dionysii Carthusiani (Ri-
chelius) doctoris ecstatici Ruremun-
dae in Belgio (f 1471) auctore
Theodorico Loerio a Stratis
Carthusiano Coloniensi,
Atisg.: ' Coloniae Agripp. 1532. 80. —
* in AA. SS. Boll. 12. Mart. II. p. 247-255.
Erl.-Schr.: Commentarius praeviua ibid. p.
p. 215 2J7.
Speculum oronis statns humane vite venera-
bilis patris Dyonislj prioris domus Carthusie
in ruremund .. . Infine: impensis P. Wag-
ner. NUrenberge 1496. kl. 4o. Hain 6246.
Vita s, Dionysii episcopi Medio-
lanensis (f ante 360).
Ausg.: ex Mombritio et mss. tn AA, SS.
Boll. 25. Mai. VI. p. 44-49. Cf. Papebrochii
comment. praevius ibid. p. 39-44.
De 8. Dionysio Bulgaroram arciiiepiscopo
(f 1180) prope Kioviam in Ka.s8ia sepulto
Mi AA. SS. BoU, 26. Jun. V, p. ^aa
246.
De s. Dionysio, Celso et Marcellino mart,
Bononiae depositis in AA. SS. BoU. 12.
Jun. II. p. 517.
De s. Dionysio epiacopo Alexandrino,
Fausto mart^re, Caio, Petro etc. (f 265)
Alexandriae in Aegypto Byei comment. bi-
storicus ira AA. SS. BoU, 3. Oct. II. p. 8-130.
Erl.-Schr.: Ostermeier, J. Henr., di>.sert*t. II
de Dionysio Alexandrino episcopo. Kostochii
mr,. .36. 40.
De s. Dionysio episcopo Augustano, mar-
tyre (f 303) Hensclienii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 26. Febr. ill. 631-633.
De s. Dionysio episcopo Corinthiorum,
Pari.siis in monasterio s. Dionysii (f cca.
180) Henschenii dissert, in AA." SS BoU, 8.
Apr. I. p. 742-745
De s. Dionysio epi.sc, Januario, Fau.stino
etc. martjribus Antiochiae in AA. SS. BoII.
8. Oct. IV. p. 272.
De s. Dionysio episcopo Viennensi in
Gallia (f cca. 190) in AA. SS. BoU. 9. Mai.
II. p. 361.
De s. Dionysio et aliis 24 martyribus Afris
in AA. SS. BoU. 27. Febr. III. p. 677.
De s. Dionysio et Privato in Phrygia mar-
tyribus in AA. SS. BoU. 20. Sept. VI. p. 150.
De s. Dionysio, Januario, Nonna etc.
martyribus JSieomediensib. in AA. SS, BoU.
17, Mart. II. p. 511.
De s, Dioscoride martyre Smyrnae in
lonia in AA. SS. BoII. 11. Mai. II. p, 624.
De s. Dioscoro et Marino martyribus
Alexandriae in AA. SS. BoU. 17. Jun. UI.
p, 286.
De s. Dioscoro lectore martyre in Ae-
gypto in AA. SS. BoII. 18, Mai. IV. p. 145.
De s, Dioscoro martyre Alexandriae in
AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 36.
Vita 8. Disibodi episoopi et con-
fessori.s (f 674) auctore v, Hilde-
garde abbatissa, scripta 1170.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct, 8. Jul.
IV, p. 139. — »m AA. SS. Boll. 8, Jul.
II. p. 588-597, — Miracula ex passionali
coenobii Bodecensis ibid. p. 597-.599.
Erl.-Schr.: De s. Disibodo ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. lll. 2. p. 496498.
Sollerius, commcnt. praeviu.i in A.4. .SS.
Boll. 1. c. p, 581 587.
Kettbcrg, Kirchengeschicbte Deutschlands I.
p. .5.S7.
De 8. Divltiano episcopo conf. (saec. IV.
init.) apud Suessiones iu GaUia Suyskenii
sylloga in AA, SS. Boll, 5. Oct. III. p,
28. 29.
De s, Divo, Cornio et Laventio martyri-
bus Caesareae in Cappadocia in AA. SS.
BoU. 12. Jul. III. p. 295.
De s. Doda virg. et forsan martyre in
dloec. Ausciensi in Novempopulania in AA.
SS. BoU. 28. Septb, VU. p. 606. 607.
DODOLINUS — DOMINICUS
B71
De 8. Dodolino episcopo Viennensi in
GaUia fsaec. VII.) m AA. SS. Boll. 1. Apr.
I. p. 30.
Vita b. Dodonis de Hascha ord.
Praemonstrat. in Frisia (f 1231.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 30. Mart.
m. p. 851. 852.
De s. Dogmaele in Pemprobiensi Walliae
comitatu (saec. VI.) in AA. SS. Boli. 14.
Jun. II. p. 957.
De s. Doletatulo, Tusco, Valentino etc.
martjribus Africanis in AA. SS. BoII. 10.
Septb. m. p. 494.
Ds s. Domangarto episcopo in Hibemia
s. VI.) m AA. SS. Boll. 24. Mart. HI. p. 483.
De s. Dometio apud Graecos in AA. SS.
BoU. 8. Mart. I. p. 789.
De s. Dometio martjre ex Phrygia sub
Juliano in AA. SS. Boll. 23. Mart. III. p.
459.
De s. Domina et Ancilla martjribus apud
Graecos in AA. SS. Boll. 5. Apr. I. p. 401.
De s. Dominica, Georgio, Chozebite, Ae-
miliano confessore (f cca. 475) in AA. SS.
Boll. 8. Janr. I. p. 483.
De s. Dominlca virgine apud lacum Co-
mensem in Insubria (saec. VI.) in AA. SS.
BoII. 13. Mai. III. p. 239.
Acta s. Dominicae virginis mar-
tyris Tropaeae in Calabria.
Ausg. : graece et lat. interpr. Papebrochio
m AA. SS. BoII. 6. Jul. II. p. 272-278. —
Acta latina ihid. p. 278. Cf. Janningi
commentar. praevius ibid. p. 268-272.
Vita s. DominiciabbatisExiliensis
(t 1073) auctore ut videtur Gri-
moaldo eiusdem loci monacho
aequali.
Ausg.: ex martyrolog. Hispan. Johauois
Tam. Salasar ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 2. p. 294-315.
Vita s. Dominici abbatis iuxta
Soram in Italia (f 1031) auctore
antea Alberico cardinale, mo-
nacho Casinensi (f 1088.)
Au^g.: ^in AA. SS. BoII. 22. Janr. U.
p. 442-446. — * loiederhoU ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 356-360.
Srl.-Schr.: Frangipani, S., raccolta de' mira-
coli, e gratie oprate dall' imagine dell pa-
triarea s. Domenico di Soriano. 3. impr. Mes-
sina 1634. 2 part. SO.
Vita s. Dominici Calciatensis in
Rigovia Hispaniae provincia (f
11U9). ^ ^ ^'
Ausg.: »ex lectionar. Asturicensi aTamayo
Salazar edita *in AA. SS. Boll. 12. Mai.
III. p. 168-170. — Miracula ex hispanico
Ludovici de la Yega., impresso Bureis a.
1606 ibid. p. 170-180.
Vita s. Dominici fundatoris ordi-
nis fratrum praedicatorum, obitus (f
1221) et miracula auctore Ber-
nardo Guidonis.
Au^g.: ap. Quetif. et Echard, scriptor.
ord. praedicat. I. p. 44-69. — Vila alia au-
ctore Constantino Medice Etrusco epi-
scopo Urbevetano (f 1254) c. notis ibid. 1.
c. I. p. 25-44. — VUa aiia auctore b. Jor-
dano synchrono ex ord. praed. et secundo
eiusd. ord. magistro generali, ex antiq. ms.
in AA. SS. Boll. 4. Aug. I. p. 545-559. —
Vila atia quam Bartholomaeus Triden-
tinus ex ord. praed. ante med. saec. XIII.
conscripsit ibid. 1. p. 559-562. — Vila alia
quam Theodoricus deApolda, suppar
ord. praed. scriptor, ex variis antiquioribus
monumentis coUegit (geschrieben 1292) ibid.
I. p. 562-632; fragmenta libri VII. et Vm.
ed. Surius, vit. SS. 5. Aug. Cy. Henschen
m AA. SS. BoU. Mart. I, p. 656. — Epi-
stola qua subdelegati inquisitores Tolosani
exponunt ea, quae circa virtutes et miracula
s. D-i ex testibus oculatis ac iuratis au-
diverant ' ap. Quetif. et Echard 1. c. I. p.
56. — * loiederhnlt in AA. SS. Boll. 1. c
p. 644-647. — Miracula D-i quae Rotho-
magi in Normannia ab a. 1261-1270 con-
tigerunt, ex edit. Ecbardi repet. in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 648-656. — Miracula alia
ibid. p. 656-658. — Relatio iuridica, in
qua novem testes . . . ex ord. praed. narrant
pia gesta et miracula s. D-i, quae in vita,
obitu vel post mortem eius observaverant,
'ex editis ap. Echard, script. I. p. 44 sq.
repetita * m AA. SS. Boll. 1. c. p. 632-643.
Erl.-Schr.: Abric, Cas., vie de s. Dominique.
btrasbourg 1840. 40.
Bcnoit, vie de s. Dominique. Toulouse 1693.
Vimo.
Bottoni, Tim., vita di s. Domenico. Venezia
1589. 3 vol. fol. Firenze 1596. 3 vol. fol.
Castillo, H. de, yJuanLopez, hisioria ge
neral del s. Domingo y de su orden de Pre
dicaJores. VailaUolid 1612-22. 6 vol. fol. (ita
lierdsch Fireuze 1645. 2 vol. fol.)
Cuper, comment. praevius m A.\. SS. BoU
1. c. p. 35.S 545 (»1. Abbild.)
Curtj, C., de clavis Dominicis liber. Antverp
1670. 80. Vesaliae 1675. 8«.
Diacetto, Franc, vita di s. Domeuico. Fi
renze 1572. 4».
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed
Mansi VI. p. 225.
Frangipani, Sylv.. Triumphwagen de.i h
Dominici. Dasist kurtze beschreibung des
gantzen Lebeus .... Wienn 1641. S».
Gomez, Anibr., vida del s. Domingo. Madrid
1653. fol.
Jausonius, Nic, vita s. Dominici ord. praed.
Antverp. 1622. 8o.
Icon thaumaturga s. p. Dominici ord. praed.
Coloniae Agripp. s. a. (1640). 8».
Lacordaire, H. D., vie de s. Dominique.
Paris 11810 .so; 1 1841. 80; s 1848. 8o. (u.
S/tera, auch iiberaetzt.)
Maria Isabel de s. Antonio, poema historial
de la prodigiosa vida del gran patriarcha s.
Domingo de Guzman. Granad» (175<>.) kl. 40.
Morales, A. dc, discurso de la verdadera
descendencia de s. Domingo. (Hadrid 1792.) 4 o .
672
DOMINICUS — DOMNINUS
Nys, Jo«., vHa ct mlrarula s. p. Domhilci.
Antverpiae 1611. kl. 40. 32 Kup/er.
Pollidoii, Fr.j vila di s. Domenii-o, fondat.
doir ordiiio di' fralri Prodicat. Roma 1777. 4 0.
Kochac, Jean de, vic de s. Doniinique. Paris
1647. 2 vol. 40.
i^ousa. L. de, bistoria de s. Douiingo. Toni.
1. Mcnifica 1623; Tom. 2. Llsb. 1B26; Tom.
.S. Lifb. I(i78. 3 vol. fol. I.isboa 1774. 3 vol.
fol.
Tourou, .Aiit., \io do s. Dominiqno de Guz-
nian. Paris ITHlt. 1«. ibid. 1747. 40.
Vita b. Dominici Loricati ord. Ca
mald. Suavicinii dioec. JSan-Seve-
rinatis in Piceno (f 1060) auctore
Petro Damiani synchrono ac
contuberniali.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 14. Oct. —
*mAA. SS. Boll. 14. Oct. VI. p. 621-628,
— *ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 2. p. 143-151.
Erl.-Schr.: Dyckius, comniontar. praevius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 611-620.
Tarchi, vita di h. Domenico. Koma 1751. 40.
Passio s. Dominici Vallii pueri ac
mart. a Judaeis occisi a. 1250 Cae-
saraugustae in Aragonia, auctore
anonymo.
Ausg.: ex cod. in AA. SS. Boll. 31. Aug.
VI. p. 782. 783. Cf. Pinii comment. prae-
vius itnd. p. 777-781 (m. Abbildung.)
De V. Dominico Leonesio ord. Minorum
Urbini in Italia (f 1497) m AA. SS. Boll.
20. April. n. p. 833-835.
De b. Oominico Vernagalli ord. Camal-
dulensis Pisis in Hetruria (f 1218) in AA.
SS. Boll. 20. April. II. p. 791.
Vita s. Domitiani abbatis apud Se-
gusianos in monasterio s. Kagne-
berti Jurensis (saec. IV. V.)
Av^g. : ex mss. in AA. SS. Boll. 1, Jul.
I. p. 49-54. Cy. Sollerii corament. praevius
xhid. p. 46-49.
Vita s. Domitiani episcopi Meli-
tenaei in Armenia (f cca. 600.)
Ausg.: ex menaeis Graecorum in AA.
SS. Boll. 10. Janr. I. p. 618. — Vita alia
ex Theophylacto Simocatta ibid. p. 619-021.
Vita s. Domitiani episcopi Tra-
iectensis ad Mosam (f cca. 560).
Au^g.: ex 3 mss. in AA. SS. BoU. 7.
Mai. U. p. 146. 147. — Alia vita ibid.
p. 147-162. — Alia miracula ibid. p.
152-154.
Vita b. Domitlani sive Tuitiani
ducis Cariuthiae, Mariae eius con-
iugis et pueri anonymi (saec. IX.)
auctore Milstaten.si monaclio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p.
702. 703. — Miracula s. Domitiani ibid.
p. 703-705. Cf, BoIIandi comment. praevius
ibid. p. 693-702.
De s. Domitiano episcopo Catalauni in
Gallia saec. IV. in AA. SS. Boll. 9. Aug.
II. p. 413. ^
De s. Domitiano monacho et diacono in
Judaea (f 473; in AA. SS. Boll. 27. Janr.
II. p. 772.
Vita s. Domitii confessoris in ter-
ritorio Ambianensi (saec. VIII.) au-
ctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 23. Oct. X. p.
145-150. Cf. Heekii comment. praevius ibid.
p. 143-145.
De s. Domitio martyre in Sjria a. 363
SoIIerii disquisitio in AA, SS. BoII. 5. Jul.
II. p. 225. 226.
De s. Domneone martyre Bergomi in In-
subria in AA. SS. BoII. 16. Jul. IV. p. 128.
Vita s. Domnii episcopi Saloni-
tani, ab Adamo Parisiensi saec. XI.
illustrata.
Ausg.: ex breviario Spalatensi In AA.
SS. Boll. 11. April.II. p. 7-9. -- Historia
translationis ibid. p. 9-11.
De s. Domnina, Berinna et Pro.sdoce mar-
tyribus a. 305 in Syria Bjei commentarius
m AA. SS. Boll. 4. Oct. II. p. 393-400. —
Homilia s. Johannis Chrysostomi de ss.
Domnina etc. ibid. p. 400-407.
De s. Domnina martyre Anazarbi in Ci-
licia sub Diocletiano m AA. SS. Boll. 12.
Oct. VI. p. 19-20.
Vita s. Domnlnae sive Domnae
virg. Deo devotae eiusque sodalium
in Syria (f cca. 460) auctore T h e o -
doreto episcopo.
Av^g. ; ex cditione Jac. Sirmondi in AA .
SS. BoII. 1. Mart. I. p. .33-34.
Vita s. Domnini episcopi primi
Diniensis in GalHa (saec. IV.)
Ausg.: in AA. SS. BoII. 13. Febr. II. p.
661. Cf p. 897.
Passio s. Domnlni martyris Burgi
s. Domnini in ducatu Parmensi sub
Maximiano auctore anonymo.
Auag. : • ex mss, in AA. SS. Boll. 9. Oct.
IV. p. 991-993. — * vollsUlndiger nacheinern
bessern Cod. in Moniini. hi.stor. ad prov.
Parm. (chronica Parm.) IH. p. 471-476.
— Ilymni ad s. Domninum ibid. III. p.
539-541. Cf. Buei commentar. praevius in
AA. SS. 1. c. p. 987-991.
De s. Domnino Apriliacensi et sociis mart.
sub Diocletiano Auicii seu Podii in Vella-
vis Galliae in AA. SS. BoU. 16. Jul. IV.
p. 124. 125.
DOMNINUS — DONATUS
673
De s. Domnino Candiacensi martjre, alius
an idem sit cum Aniciensi in AA. SS. Boll.
16. Jul. IV. p. 126. 127.
De 3. Domnino conf. apud Tifernum Ti-
berinum in Umbria (saec. VII.) Buei sylloge
in AA. SS. Boll. 9. Oct. IV. p. 1006-1007.
De s. Domnino diacono Placentiae in
Italia (t cca. 643) in AA. SS. BoU. 15. Mai.
III. p. 470.
De s. Domnino, Philopolo, Achaico etc.
Thessalonicae in Macedonia in» AA. SS. BoU.
30. Mart. III. p. 827.
De s. Domnoleno confessore in agro Au-
tissiodorensi in Gallia (saec. VII.) Buckii
sylloge in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 324.
Vita s. Domnoli episcopi Ceno-
manensis in Gallia (f 581) auctore
coaevo et oculato teste.
Ausg.: ^ ed. Surius, vit. SS. 16. Mai. —
*in AA. SS. BoU. 16. Mai. IH. p. 606-610.
— Alia vita ex ms. Ansolensi ibid. p.
610-612; c/. Papebrochii commeutatio ibid.
p. 603-606 et VII. p. 777.
De s. Domnolo episcopo Viennensi in
Gallia (f cca. 617) Henschenii comment.
historicus in AA. SS. BoU. 16. Jun. III.
p. 145.
De s. Domnone martyre Bergomi sub
Maximiano in AA. SS. BoU. 5. Janr. I. p.
241.
De s. Donano abbate in Scotia (saec. XI.)
in AA. SS. BoU. 17. April. U. p. 495.
De s. Donano et 52 discipulis Hibernis
in insula Scotiae Egga occisis (cca. 600)
in AA. SS. BoU. 17. April. H. p. 487.
Miracula s. Donatiani episcopi
Rhemensis conf. Brugis in Flandria
(t saec. IV.)
Aicsg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 14. Oct.
VI. p. 503-515. — Appendix de quibusd.
reliquiarum visitationibus et translationibus
ibid. p. 515-519. Cf. Dyckii comment. prae-
vius ibid. p. 487-502.
Acta s. Donatiani et Rogatiani
fratrum mart. Naimetibus in Bri-
tannia Armorica sub Diocletiano.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 24. Mai. —
*ex ms. in AA. SS. BoU. 24. Mai. V. p.
280. 281 c. Henschenii comment.
De s. Donatiano episcopo Catalauni iu
Gallia (saec. IV.) in AA. SS. BoU. 7. Aug.
U. p. 188.
De s. Donatiano, Praesidio, Mansueto
etc. episcopis in Africa (f post 483) Lim-
peni sylloge hist. in AA. SS. BoU. 6. Sept.
II. p. 577-682.
Vita 8. Donati episcopi Fesulis
in Tuscia (f cca. 874).
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 22. Oct.
IX. p. 655-662. Cf. Bossuei comment. praev.
ibid. p. 648-654.
Acta s. Donati episcopi Tlimui in
Aegypto, Macarii presb. et Theo-
dori diac. martyrum sub Licinio
imperatore.
Ausg.: graece et lat. interprete Dan.
Cardono in AA. SS. BoU. 22. Mai. V. p.
144-151.
Translatio s. Donati mart. Roma
monasterium Eiffliae.
Au^g.: ex litteris anni 1652 in AA. SS.
Boll. 30. Jun. V. p. 575-577.
Acta s. Donati, Romuli, Sylvani
etc. martyrum sub Diocletiano Foro-
Julii in Italia.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 21. Aug. IV. p.
412 c. comm. Pinii.
De s. Donato, Castulo, Papia, Climatio
martyrib. Ancyranis in AA. SS. Boll. 23.
Janr. H. p. 484.
De s. Donato, Cleaso et Eleasso mar-
tyribus Caesareae in Cappadocia in AA.
SS. Boll. 9. Sept. m. p. 367.
De s. Donato confessore Forocornelii
{hodie Imolae) in Italia (saec. V.) in AA.
SS. BoU. 7. Aug. n. p. 191.
De s. Donato, Cyrillo, Eugenio martyri-
bus in AA. SS. BoU. 7. April. I. p. 662.
De s. Donato episcopo martyre et s. Hi-
lariano etiam martyre Aretii in Tuscia (f
cca. 362) in AA. SS. BoU. 7. Aug. II. p.
188-190.
De s. Donato episcopo Vesontionensi in
comitatu Burgundiae (f cca. 660) ^Boschii
comment. historicus m AA. SS. Boll. 7. Aug.
n. p. 197-200. — * elogium historicum ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p.
335. 336.
De s. Donato Euroeae in Epiro episcopo
(t cca. 387) in AA. SS. BoU. 30. April. HI.
p. 764-766.
De s. Donato, Heradio, Vincentio etc.
martyribus ItaUs in AA. SS. BoU. 12. Febr.
II. p. 581.
De s. Donato, Justo, Hirenaeo etc. mar-
tyribus Afris Henschenii sylloge histor. in
AA. SS. BoU. 25. Febr. HI. p. 487.
De s. Donato martyreCarthagineinAfri-
ca in AA. SS. BoU. 1. Mart. I. p. 30.
De s. Donato martyre Cirthae iu Nu-
midia in AA. SS. BoU. 31. Mai. VII. p. 436.
De s. Donato martyre Nicomediae in AA.
SS. BoU. 3. Apr. I. p. 251.
De s. Donato monacho Bened. congrega-
tionis Montis-Virginia in principatu citeriori
regni Neapolis (f 17. Aug. 1198) Suyskeuii
43
674
DONATUS — DROSTANUS
comment. hiatoricus in AA. SS. Boll. Septb.
VIII. appeud. p. 785-791.
De s. Donato presbytero eremita iu pago
Sigisterico Proviuciae iu Gallia (f cca. 535)
in AA. SS. Boll. 19. Aug. III. p. 735.
De s. Donato, Restituto,Valeriano(forsau
saec. IV.) Antiocliiae in SjTia in AA. SS.
Boll. 23. Aug. IV. p. 590.
De s. Donato, Secundiano, Romulo etc.
martyribus Concordiae in Italia (f 303)
Henschenii sylloge historica in AA. SS. Boll.
17. Febr. lU. p. 7-9.
De s. Donato, Secunda, Papia itemque
s. Agape mart. Carthaginiensibus in AA.
SS. BoU. 25. Janr. II. p. 618.
De s. Donevaldo confessore cum 9 filia-
bua virgg. in Scotia (saec. VIII.) in AA.
SS. Boll. 15. Jul. IV. p. 60.
De s. Dorostolo, Chresto, Marcia etc. mar-
tyribus Caesareae in Cappadocia in AA.
SS. Boll. 8. Jun. n. p. 57.
De s. Dorothea virgine Deo sacrata Alex-
andriae in Aegypto (saec. IV.) BoUandi
commentar. historicus in AA. SS. Boll. 6.
Febr. I. p. 776.
Acta s. Dorotheae virginis, Theo-
phili scholastici, Christis et Callistis
martyrum Caesareae in Cappadocia
sub Diocletiano.
Ausg.: m AA. S. Boll. 6- Febr. I. p. 773
-776. Cf. BoUandi comment. praevius ibid.
p. 771-773.
Vita s. Dorotheae Prussiae patro-
nae, viduae, in ecclesia Pomezani-
ensi reclusae.
Erl.-Schr.: Linda, Andr. Adr. de, vJta et mira-
cula magnae b. Qorotheae Pruthenae. ity-
pis monasterii Olivensis 1702. 4". — » viieder-
hoU Dantisci 1745. 4».
, Lillenthal, historia b. Dorotheae Prussiae
patronae fabulis var. macujaf^i, e docuiu.
ms. etc. Dantisci 1744. 4o.
Vita s. Dorothel archimandritae.
Ansg. : ax variis in AA. SS. Boll. 5. Jun.
I. p. 596-605.
Passio s. Dorothei et Gorgonii
martyrum Nicomediae in Bithynia
a. 303 auctore anonymo.
Ausy. : ex ms. in AA. SS. BoU. 9. Sept.
m. p. 340-342. — Translatio et mira-
cula auctore (Johanne abbate?) monacho
Gorziensi (saec. X.) ' ap. Mabillon , AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p. 206-217. —
'loiederholt in AA. SS. Boll. I. c. p. 343-
355. Of. Suyskenii comment. praevius ibid.
p. 328-340.
Vyl. Mlracula s. Qorgonii.
Vita s. Dorothe» iunioris sive in
Chiliocomo auctore monacho coaevo.
Ausg.: graece et lat. interprete C. Jan-
ningo in AA. SS. Boll. 5. Jun. 1. p. 606-614.
Vita s. Dorothei Thebani auctore
Palladio episcopo Helenopolitano
teste oculato.
Ausq.: ex Vit. Patr. libr. 8. in AA. SS.
Boll. 5. Jun. I. p. 596.
De s. Dorotheo episcopo Tyri, Odysso-
poli in Thracia martyrizato a. 362 Heu-
schenii commeutarius histor. in AA. SS.
BoII. 5. Juu. 1. p. 434-437.
De b. Dorotheo eremita Lucae in Italia
in AA. SS. Boll. 15. Mai. III. p. 511.
De s. Dorotheo prcsbytero, Rodociano
diacono, Viatore etc. martyribus Alexandri-
nis in AA. SS. BoII. 30. April. III. p. 744.
745.
Vita s. Dosithei monachi in Palae-
stina (t cca. 530) auctore anonymo
coaevo.
Ausg.: interprete Baltb. Corderio t?» AA.
SS. Boll. 23. Febr. III. p. 382-384. Cf Bol-
landi comment. praevius ihid. p. 380.
Vita s. Drausii episcopi Suessio-
nensis in Gallia (f post 675) au-
ctore anonymo Suessionensi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 5. Mart. I. p.
405-411. Cf. p. 902. — Bruchstilck daraus
vorher ' ap. Duchesne, script. hist. Fr. I.
p. 679. — »ap. Bouquet, rec. HI. p. 609.
Vita s. Drootovei abb. (f 558) ba-
silicae s. Vincentii in suourbio Pa-
risiaco, quae modo S. Germani di-
citur, auctore Gislemaro mona-
cho (t 886.)
Ausg.: ' in AA. SS. Boll. 10. Mart. U.
p. 37-40. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. a.
Ben. .saec. I. p. 252-257. — * Auszng ap.
Bouquet, rec. III. p. 436-438.
Erl-Schr: Histoire litt^raire de la France V.
p. 396.
Lenormant, biblioth^que de l'^cole de»
chartes I. p. 321.
Watteubach, Doutachlands Geschicbtgquel-
len p. 71.
Vita s. Drogonis reclusi Seburgi
in Hannonia (t 1186), sub a. 1320
ab anonymo compilata.
Ausg. : ed. Papebroch ex ms. collato cum
annal. Hannonicis Guisii (vid. p. 383) in
AA. SS. Boll. 16. April. II. p. 443-445.
De s. Droslde V. M. et aliis quinque
martyribus Antiochiae in Syria Stiltingii
sylloge critica in AA. 8S. BoU. 22. Septb.
VI. p. 300-302.
De s. Drostano confessore in Scotia (f
cca. 600) m AA. 8S. Boll. 11. Jul. IH. p.
198-200.
DRUTHMARUS — DYMNA
m
De b. Druthmaro abbate Corbeiensi, vid.
De s. Ludolfo et b. Druthmaro.
Vita s. Dubricii archiepiscopi Ur-
bis Legionum (f IH^), authore
Benedicto monacho Olaudioce-
strensi.
Geschrieben kurz nach 1120.
Ausg. : ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
654-661.
Erl.-Schr.: Wright, biographia Britannica Hter.
n. p. 107.
De s. Dula ancilla martyre Nicomediae
in AA, SS. Boll. 25. Mart. UI. p. 554.
De s. Dulcardo monacho et ereraita elo-
gium historicum ap. Labbe, bibl. nova 11.
p. 370.
Vita s. Dulcidii episcopi Aginni,
Lemovicibus et Cambareti in Uallia
(saec. V.)
Ausg.: ex breviar. Lemovic. a. 1625 edito
in AA. SS. Boll. 17. Oct. VIII. p. 52. 53
c. de Buckii comment. praevio p, 50-52.
Supplementum p. 1106.
De s. Dulcissima virgine martyre Sutrii
in Etruria pontificia ex Ferrario in AA. SS.
BoU. 16. Septb. V. p. 313.
Vita s. Dunstani archiepiscopiCan-
tuariensis (f 968), episcopi Wigor-
niensis et Londinensis ex abbate
Glastoniensi, auctore Bridfertho
{>resbytero coaevo et teste ocu-
ato (cca. 980.)
Handschr.: London, brit. Mus. Cotton.
libr. Cleopatra. B. XUI.
Ausg.: ex ms. Vedast. Atrebat. in AA.
SS. Boll. 19. Mai. IV. p. 346-359; c/. VH.
p. 809. — Vita alla auctore Eadmero
archiep. S. Andreae [f 1124. Handschr.:
London. brit. Mus. Lansdowne CoUect.
No. 436. fol. 59. V»] ap. Wharton, Anglia
sacra 11. p. 211-221. — Vita alla auctore
Osberno Cantuariensi monacho sec. XI.
Libri 2 [geschriehm nach 1070. Handschr. :
London, brit. Mus. Harl. libr. No. 56. —
Arundel library No. 16] *■ ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Beu. saec. V. p. 659-688. —
* ap. Wharton, Anglia sacra II. p. 88-120,
gibt nur das 1. Buch. — 'm AA. SS. Boll.
19. Mai. IV. p. 359-384. — * ed. Surius,
vit. SS. 19. Mai. p. 231. — Vita alia auctore
Osberto monacho saec, XII,, fragmenta
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 701-712.
— Epistola Eadmeri ad monachos Gla-
stonienses de corpore s. Dunstani ap. Whar-
ton, Anglia sacra II. p. 222-226.
— Epistola Richardi Beere , abbatis
Giastoniensis (cca. 1503) ad Wilhelmum
Warham archiep. Cartuariens. de corpore
s. Dunstani ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
230. 231.
— Llber de miraculis s. Dunstani auctore
Eadmero abbate S. Albani. Compendium
ed. Surius, vit. SS. 19. Mai.
— Liber miracnlorum s. Dnnstani auctore
Osberno Cantuariensi 'ap. Mabillon, AA.
SS, o, s.Ben. saec. V. p. 689-701. — *wie-
derholt in AA. SS. BoU. 19. Mai. VII. p.
812-816. — sPrologus ap. Wharton 1. c.
IL p. 121.
— Translatio in monasterium Glasto-
niense a. 988 ^ ex ms. historiae monast.
Glaston. ap. Mabillon 1. c. saec. V. p. 713
-715. — *wiederhoU in AA. SS. Boll. 19.
Mai. VII. p. 810-812. Cf. Jul. VII. p. 316.
317.
Erl.-Schr. : Hen.sehen, comment. praevius t«
AA. SS. Boll. 1. c. p. 344-346.
Wright, Dunstan in his Bio^aphia Britann.
literar. I. p. 443-462. — Bridferth ibid. I. p.
474-478.
Acta s. duodecim sociorum Ana-
stasii patris, Eutitii et Brictii fili-
orum eius ... e Syria advenarum
in Umbria Italiae provincia, a scri-
ptore parum apto compilata. Par-
tes 2.
Ausg. : ex mss. et editis a Mombritio ante
kk. SS. Boll. Jul. I. p. 9-16. Cf. Janningi
commentar. praevius ibid. p. 1-9, et eiusd.
examen praemissorum actorum simultaneo-
rum de 12 sociis ibid. p. 16-72.
Historia s. duorum anonymorum
inventionis, ad S. Hippolyti in Au-
stria honoratorum saec. XIIL
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Jun. III. p.
850-852.
Vita s. Duthacl episcopi Rossen-
sis in Scotia (f cca. 1250). Com-
pendium.
Ausg.:. ex breviario Aberdonensi in AA.
SS. BoU. 8. Mart. I. p. 799. 800.
Vita s. Dymnae virginis et G e r e -
berni sacerdotis martymm Gelae
in Brabantia (saec. VII.) auctore
Petro canonico S. Auberti Cam-
brensis (flor. 1300.)
Ausg. : ex vulgari idiomate Belgico in
Latin. versa per Petrum cauon. regul. S.
Autberti Cameracensis et ed. ' ap. Surium,
vit, SS. 15. Mai., interpolirt und nicht voll-
stdndig. — *vollstandig ed. Henschen in
AA. SS. BoU. 15. Mai. UJ. p. 479-489. —
Miracula recentiora ibid. p. 489-497.
Erl.-Schr.x Craeywinckel, Fr. Lud. van, een
lelie onder de doomen. De h. niaghet Dyin-
pbna, dochter van dcn konincJi van Yrlandt,
patronesse van Gheel. Antwc/pen (1652.)
43*
676
EADBERTUS — EBERHARDUS
E.
De s. Eadberto episcopo Lindisfarnensi
in Anglia (f 698) in AA. SS. Boli. 6. Mai.
II. p. 107. 108.
De s. Eadburga sanctimoniali Wintoniensi
et Merewinna Riimesiensi abbatissa (f cca.
985) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 640. 641.
De s. Eadburga sive Edburga filia Edou-
ardi I regis Angliae (f cca. 860) in AA.
SS. Boll. 15. Jun. II. p. 1070.
De s. Eadfrido et Ulsino abbatibus atque
Ulfo praeposito S. Albani apud Anglos, ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2.
p. 579. 580.
Vita s. Eadgithae seu Edithae (f
984) Eadgari Anfflorum regis iiliae
et sanctiraon. Wiltoniensis auctore
Goscelino monaclio Cantuari-
ensi.
Ausg.: '^mit verdndertem Stil ed. Surius
vit. Sanct. 16. Septb. — ' zciederholt ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
637-640. — » ex ms. in AA. SS. Boll. 16.
Sept. V. p. 369-372. Cf. Suyskenii comment.
praevius ilnd. p. 364-369.
O/. Chronicon Vilodunonsp.
Vita s. Eadmundi = Vita s. Edmundi.
Vita s. Eanswidae abbatissae in
monasterio Folkstoniensi in Cantio
(f 640) auctore anonymo.
Ausff.i ex Capgravio %n AA. SS. Boll.
31. Aug. VI. p. 685-687.
De s.Earcongota, regia virg.Angla, Ebori-
aci seu Farae-monasterio in Gallia (saec.
VII.) Henschenii comment. historicus m AA.
SS. BoU. 23. Febr. HI. p. 387. 388. Vql.
p. 759.
Vita s. Easterwini abbatis Wiren-
sis in Anglia (f 785) auctore Be-
da Venerabili.
Ausg.: a Simeone Dunelmensi et Ed.
Maihew edita el repetita in AA. SS. Boll.
7. Mart. I. p. 652. 653.
De s. Ebba abbatissa et mart. cnm mnltis
sociabus in Coludensi Scotiae monasterio
a. 869 Cuperi sylloge in AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 265-269.
Vita s. Ebbae abbatissae in Co-
ludensi Scotiae monasterio (f 683)
coUectore Jolianne Capgravio.
Avjig.: ex nova legenda SS. Angliae,
Londini 1516 p. XCIX in AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 196-199. Cf. Cnperi comment.
praevius ibid. p. 194-196.
Vita s. Ebbonis et b. Gerici, Gu-
erici vel Goerici episcoporum Se-
nonis in Gallia (f cca. a. 743 vel
750 et cca. 710) auctore anonymo
saec. X.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 649-652. — » ex legendario
Senonensi et ista editione in AA. SS. BoII.
27. Aug. VI. p. 98-100. — «Bruchstuck
ap. Bouquet, rec. III. p. 650.
Erl.-Schr.: Observatlones praeviae ap. Ma-
billon 1. c. p. 647-649.
Stilting, comment. praevius tn AA. SS. Boll.
1. c. p. 94 9S.
Vita s. EberhardiarchiepiscopiSa-
lisburgensis (1147—1164) auctore
anonymo quodam eius discipulo.
H6chst nnbedeutend, gibt aber gute Nachrichten
iiber E's personl. Verhaltnisse.
Bandschr. : vid. Pertz, mon. scr. XI. p. 77.
Ausg. : ' interpolirt aus der folgenden
Vita ap. Canisium, lect. antiq. III. 2. p.
282-315 (p. 395-431 ed. Basnage). — » wie-
derholt ed. Surius, vit. SS. 22. Jun. — *u.
Henschen m AA. SS. BoU. 22. Jun. IV.
p. 261-269. — *nach der Wiener Hand-
schr. ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
XI. p. 77-84. — Vita alia et miracula
(unbedeutend) ed. Wattenbach ap. Pertz
1. c. XI. p. 97-103.
Erl.-Schr.: Kofler, J. B. C. de, memorabilia
Eberhardi 11, ruvaviensis quondara arcbi-
episcopi. Salzburgi 17S0. fol.
Vita s. Eberhardi ex comite Nelle-
burgensi ord. s. Bened. monachi
Schafhusiae in Suevia. 1009 — cca.
1 106.
Ausg. : ed. Papebroeh. ex antiquo loci
chronico ms. in AA. SS. BoU. 7. Apr. I.
p. 670-672 — Leben graf Eberhartes von
Nellenburg ap. Mone, Quellensammlung
I. p. 83-98.
Erl.-Schr.: De b. Eberhardo .... monacho
SrhaffuR.-ip ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 337 339.
Acta b. Eberhardi praepositi March-
tailensis ord. praemoustr. in Suevia
(t 1179).
Ausg. : ex mss. Marchtalleus. in AA.
SS. Boll. 17. Apr. II. p. 502-504.
De 8 Eberhardo I abbate Einsidleusi
(t 958. 14. Aug.), ubi de Alarico piissimo
eremita, ap. Mabilluu , AA. SS. o. s. Ben.
V. p. 241-244.
De s. Eberhardo opilione prope Frisin-
gam in Germauia Perierii sylloge in AA.
SS. Boll. 28. Septb. VII. p. 844. 845.
EBREGISILUS — EDVARDUS
677
De s. Ebregisilo episcopo Meldensi, in
monasterio Jotrensi in Bria Galliae pro-
vincia (saec. VII. VIII.) Pinii sylloge in
AA. SS. BoU. 31. Aug. VI. p. 694. 695.
De s. Ebregiso episcopo Traiectensi ad
Mosam (f cca. 625) Buckii sylloge in AA.
SS. Boll. 24. Oct. X. p. 818-823.
Vita s. Ebremundi Fontanetensis
ad Ornam abbatis (saec. IV.) su-
spectae fidei.
Ausg. : ex breviario Silvanectensi in AA.
SS. Boll. 10. Jun. II. p. 285-287.
Vita s. Ebrulfi abbatis Beilovacen-
sis in Gallia (f cca. 600) auctore
anonymo saec. X.(?)
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 366-368. — 'ex ms. et sec.
Mabillonem m AA. SS. Boll. 25. Jul. VI.
p. 194-196. — «Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 464. — Miracula auctore anonymo
recentiore in AA. SS. Boll. 1. c. p. 196-
198. Cf. Cuperi comment. praevius ibid, p.
192-194.
Vita s. Ebrulfi abbatis Uticensis (f
596. 29. Decb.) auctore anonymo.
Handschr.: Oxford, Un.-Bibl. No. 8687.
Feller.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 354-360. Additamentum ex
Orderici Vitalis hist. eccles. lib. 6. ibid. p.
360-361. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 438. — De translatione ss. E-i ab-
batis et Ansberti monachi in coenobium
Resbacense cca. 950 ap. Mabillon 1. c. saec.
V. p. 226-233.
De s. Eoclesio episcopo Ravennae in
Italia (t 534) Sollerii sylloge in kk. SS.
Boll. 27. Jul. VI. p. 444-446.
De s. Eciano sive Echeno episcopo Clu-
ainfodiensi in Hibernia (f cca. 577) Hen-
schenii commentarius historicus in AA. SS.
Boll. 11. Febr. II. p. 551.
De s. Edelburga abbatissa Eboriaci seu
Farae monasterio in Gallia (f cca. 695)
Sollerii comment. histor. m AA. SS. BoU.
7. Jul. II. p. 481.
De s. Edgaro rege Angliae (f 975) Gla-
stoniae in Anglia Pinii sylloge historica in
AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p. 659-665.
De s. Edicio episcopo Viennae in Gallia
(f cca. 640) van Heckii sylloge historica
in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p. 71-73.
De s. Edictio martyre Calari in Sardinia
in AA. SS. Boll. 13. Mart II. p. 264.
Vita b. Edignae virginis regiae
Buechae in Bavaria (f 1109). Au-
ctore Matth. Radero soc. Jesu.
Ausg. : tviederhclt in AA. SS. Boll. 26. Feb.
III. p. 669-670.
Vita s. Edithae virginis = Vita s. Ead-
githae.
Passio s. Edmundi sive Eadmundi
Anglorum orientalium regis et mar-
ty ris (t 870) auctore AbboneFlo-
riacensi, qui eam scripsit cca.
980.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 20. Novbr. —
Miracula s. E-i auctore monacho coeno-
bii s. Edmundi anonymo, ap. Martene, coU.
ampl. monum. VI. p. 821-834.
Vita s. Edmundi Rich, Cantuari-
ensis archiepiscopi (f 1242) auctore
BertrandoPontigniacensi ord.
Cisterc. monacho coaevo.
Ausg.: ap.Martene etDurand, thes. anecd.
m. p. 1753-1826. — Yila alla auctore sancti
fratre Roberto Rich Pontiguiacensi : ed.
Surius, vit. SS. 16. Novbr. — Epistolae
variae ad historiam s. E-i ap. Martene I.
c. p. 1897-1928. — Hlstoria canonizationis
et translatiouis ab Alberto archiepi-
scopo Livoniae conscripta iizd. p. 1831-
1874. — Miracula s. E-i ibid. p. 1881-1898. —
Sermo v. Alberti archiep. Liv. in trans-
lationem s. E-i ibid. p. 1827-1930.
Historia s. Eduardi Angliae regis
(f 978) martyrii et trauslationum.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Mart. H. p.
644-647; c/. Commentarius praevius ibid.
p. 638-644.
Vita s. Edvardi(Aeduuardi)regiset
confessoris (f 1066) authore A 1 r e d o
(Aelredo, Adelredo, Ailredo, Eal-
redo, t 1166) Rhievallo Anglo,
monacho et abbate.
Ausg. : * ed. Surius, vit. SS. Colon. 1570.
I. p. 127-138. (»ed. Colon. Agripp. 1617.
I. p. 62—78.) — » in AA. SS. Boll. 5. Janr.
I. p. 293-302. — *ap. Twysden, hist. An-
glic. script. p. 369-414. — Vita alia saec. XV.
ed. by H. R. Luard in Rerum Britann.
med. aevi script. or chronicles. III. 1858.
— Vita alia (der anonyme Verfasser ist eln
Zeitgenosse des letzten Sachsenkonigs und
hat vor 1074 geschrieben) ed. by H. R.
Luard in Rer. Britann. med. aevi script.
or chronicl. III. 3Iit klassischer Oewissen-
haftigkeit herausgegeben ; cf. v. S y b e I , hi-
stor. Zeitschr. 1859. p. 556.
La Estoire de Seint
Aedward le Rei.
Sehr scliiitzenswerthes .-vltfranzos. Epos, ge-
schrieben 1245, wahrscheinl. von eineni Monche der
AVestmiusterabtei. Enthalt rtie Beschreibung der
Schlacht bei Hastings a. 1066.
Ausg. : ' ed. by H. R. Luard in Rer. Bri-
taun. med. aevi scriptor. or chronicles. III.
— * unt. d. Titel: Extrait de la Estoire de
678
EDWINUS — ELENARA
saint Acdward le Kei, translat^e du Latin
ap. Michol, chroiiiques Auglo-Normandes I.
p. 119-126.
Erl.-Schr.: v. Sybcl, histor. Zeltgchr. 1859. p.
Wolf, F., in d. Wiener Jahrbachern. Bd. 77.
p. 98.
— Translatio s. Eduardi confessori.s
Angliae regi.s a. 1163 ' cd. Surius, vit.
Sanct. 5. Janr. Ber Anfang fehlt. — ' wie-
derholt in AA. SS. Boll. 5. Jaur. I. p. 302-
304 (bulla canonizationis, corporis revelatio
et translatio).
Erl.Schr.: De s. Eduardo conf. (E-i res geBtae;
iDansnctiido; legeH ac iUKtitia etc.) in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 290 203.
Lyfe of Saynt Kdvvarde. London 153,3. 4o.
Porter, Jcr., life of St. Edward, king and
confc.«sor. London 1710. S».
De s. Edwino rege Nordhnmbriae in An-
glia (f 633) Byei comraent. historicus in
AA. SS. Boll. 12. Oct. VL p. 108-119.
Vita b. Eelkonis Liaukamae ab
batis Lidlomensis in Frisia ord.
Praemonstr. (^f 1332) auctore Si-
brando Leonio.
Ausg. : m AA. S8. Boll. 22. Mart. IIL p.
396. 397.
Vita s. Egberti presbyteri in in-
.sula Hyensi (f 729).
Ausg.: ex Beda Venerab. in AA. SS.
Boll. 24. Apr. IJI. p. 313-315; c/. p. 997.
Erl.Schr.: Elogium s. E-i historicum ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. Baec. III. 1. p.
487-190.
Rettberfc, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 513.
Vita Egberti ter Beek quinti re-
ctoris domus d. Florencii Daven-
triae (f 1483) auctore anonymo
synchrono.
Ausg.: ap. Dumbar, analecta I. p. 162-
1T8.
De s. Egdone prosbytero et 7 sociis
Nicomediae in Bithynia in AA. SS. Boll.
12. Mart. II. p. 105.
De s. Egeinotho cognomento Bono, ar-
chiepiscopo Cantuariensi (f 1038. 30. Oct.)
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI.
1. p. 447-451.
De s. Egemonio vel Igomono episcopo
Augustoduneusi in AA. SS. Boll. 8. Janr.
L p. 473.
Vita s. Egilis = Vita s. Eigilis.
Vita s. Egwini episcopi Wigor-
niensis in Anglia (f cca. 708) auctore
anonymo saec. XI.
Ansg.: ' ed. Capgrave, legenda. — *in
AA. SS. Boll. 11. Janr. L p. 707-711. -
* wiederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.Ben.
saec, IIL 1. p. 331-337. — Vlta alla (frag-
mentum) auctore Britwaldo episcopo
Wintoniensi saec. XI. ' in AA. SS. Boll. 1.
c. p. 711 ohne Namen dea Verf. — ^mit
demaelben ap. Mabiilon 1. c. p. 338. — E p i-
taphium ibid. p. 338.
Krl.-Schr.: Wrighl, Egwin in hia Biographia
BritAnn. literar. I. p. 223-5J29.
Vgl. Privilegium Rgwini.
Privilegiura Kenredi.
De s. Ehoarno eremita et martyre in
Britannia Armorica (f cca. 520) in AA.
SS. Boll. 11. Febr. II. p. 668,
Vita s. Eigilis abbatis Fuldensis
(t 822) auctorc Bruun Candido
eius discipulo. Prosa et metro.
Nicht ohne Geschick verfasst.
Atisg.: ' ap. Brower, sidera iilustr. Ger-
maniae. Mogunt. 1616. 4». — ' ap. Schan-
nat, cbd, probat. p. 88-H4i — *ap. Ma-
billon, AA.SS. o. s. Ben. IV. 1. p. 228-259.
(p. 217-246 ed. Venet.) — * daraus ap. Migne,
patrologiae cursus CV. p. 381-422. — Epi-
taphium duplex Eigilis ap. Mabillon 1. c.
p. 260.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 217.
Wattenbach, Deutschlands Geschiobtsquel-
len p. liiG.
Elogium V. Eigllls archiepiscopl Seno-
nensis in Gallia (f 870. 29. Mai.) histori-
cum ap. Mabillon, AA SS. o. s. Ben. saec.
IV. 2. p. 237-243.
De s. Einbetta, Vorbetta et Villbetta vir-
ginibus Argentorati in Alsatia (saec. IV.)
Perieri sylloge in AA. SS. Boll. 16. Sept.
V. p. 315-317.
De s. Eladio, Emino, Senatore etc. mar-
tyribus Nicaenis in AA. SS. BoU. 8. Jul.
II. p. 578.
De s. Elaphio episcopo Catalauni in
Campania Galliae (f 580) in AA. SS. Boll.
19. Aug. III. p. 747.
Vita s. Eldradi abbatis Novali-
ciensis auctorc monacho Novali-
ciensi.
Ausg.: ' ed. Hen!5chen in AA. SS. BoU.
Mart. II. p. 338. — * die Vita ohne die
Mracula ap. Rochex, gloire de la Nova-
laise. Chamberi 1670. 4». p. 55. 99. 103.
106. 108. 112. 120. — » fragmenta ed.
Bethmann ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 128-
130. —
Erl.-Schr.: Bethmannap, Pertz 1, c. p, 73. Not. 6.
Carretto, M. Ant., vita di 8an Eldrado. To-
rino 1693. 40.
Acta s. Eleazari senis et fratrum
Machabaeorum septem et horum
raatris ante Chr. 166.
Ausg. : ex ipsis sacris litteris in AA. SS.
Boll, 1. Aug. I. p. 12-15 c. Sollerii com-
ment. praevio p. 5-12,
De s. Elenara et Sponsaria virg. mart.
in Gallia sub Diodetiano iu AA. SS. Boll.
2. Mai. I, p. 181.
ELEUCHADIUS — ELIAS
679
De A. Eieuchadio episc. Raveuuate iu
Italia (f 112) Henschenii comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 14. Febr. II. p. 747-
749. —
Acta s. Eleutherii abbatis Romae
(f cca. 580) auctore s. Gregorio
Magno.
Ausg.: ex libro 3. dialog. cap. 33 hi AA.
SS. Boll. 6. Septb. II. p. 685 c. Stiltiugii
commentar. p. 682.
Acta s. Eleutherii episcopi, mart.
Romani apocrypha, Eulogio et
Theodulo ut coaevis afficta.
Ausg.: ed. Papebroch m AA. SS. Boll.
18. April. IL p. 530-534. — Censura ac-
torum ibid. p. 534. — Translatio reli-
quiarum Reate in Sabinis, ex mouumen-
tis eccles. Reat. ibid. p, 535-537. — Ap-
pendix de Aecanensi s. Eleutherii pontifi-
catu ortisque ex eius ignoratione erroribus.
An ibi eius reliquiae? ibid. p. 537-539. —
".d&X^aiiS 'E-ov auctore Simeone Meta-
phraste ibid. p. 986-988.
Erl.-Scfir.: Fabricius, bibl. med. et inf. latioi-
tatis, lib. V. p. 3f<5.
Vita s. Eleutherii episcopi Torna-
censis in Belgio {f 531) auctore
anonymo, sed antiquo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 20. Febr, m,
p. 187-189. — Vlla alla, sed auctior ^ibid.
p. 189-195, — * Auszug ap. Bouquet, rec.
lU. p. 387. — Vlta aila auctore Guiberto
ord. minorum, ex bibl. PP. et ms, in AA.
SS, BoU. 1. c. p, 196-206. — YHa alia ex
breviar, ms, Tornac. ibid. p. 206-208, —
Appendix de translatione in urbem
Tornacensem ibid. p, 195, — Revelatio
facta Henrico cauonico Tornacensi ibid.
p. 195-196; cf. p. 758.
Erl.-Sckr.: Henschen, commentarius praevius
ibid. p. 180-187.
Histoire litteraire de la France V. p. 40 sq.
Roth, Geschichte des Benelizialwesens p. 66.
not 94.
Acta s. Eleutherii martyris Tarsiae
in Bithynia sub Maximiano, auctore
anonymo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll,
4. Aug. I, p. 321-326. Cf. Boschii comment.
praevius ibid. p. 318-320.
De 8. Eleutherio abbate Spoletino (f
cca. 586. 18. April.) ex Gregorii M. dial.
HI. 33, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben,
saec. I. p. 306-307,
De 8. Eleutherio Arcani in Latio m AA.
SS. Boll. 29. Mai. VII. p. 65,
De 8. Eleutherio episc. Antissiodori in
Gallia (t 561) in AA, SS. Boll, 16, Aug.
m, p, 299. 300.
De 8, Eleutherio et Leonide mart in
AA. SS, BoII, 8, Aug, II. p. 342.
De 8. Eleutherio pontifice Romano (f
185) Henschenii sylloge hist. in AA. 8S.
BoU, 26. Mai. VI, p, 363. 364.
De s. Eleutherio sociisque mart, Nico-
mediae in Bithynia a. 303 Byei sylloge in
AA. SS, Boll, 2. Oct. L p. 321-323.
De 8. Eleutherio Theate in Aprutio
Italiae provincia Papebrochii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 21, Mai. V. p. 43,
De s, Eleuthero mart. Caesareae in Cap-
padocia in AA. SS. BoII. 27. Septb. VH.
p. 482.
De s. Eleuthero Persa, Theodosio et
Zoilo mart. sub Sapore rege (saec. IV.) in
AA. SS. BoII. 13. April. U. p. 130.
De s, Elfleda abbatissa Streneashalae in
Anglia (f 716) Bollandi comment. histor,
in AA. SS. BoII. 8. Febr, IL p, 178-186,
Vita s. Elfledae seu Ethelfledae
viduae (cca. med. saec. X.) Glasto-
niae in Anglia, prior, auctore mo-
nacho anonymo.
Ausg.: extracta ex vita s. Dunstani in
AA. SS, BoII. 23. Octb, X, p. 218-220, —
Vi(a altera auctore Osbernomonacho Can-
tuariensi ibid. p, 220-222, Cf. v, Heckii
commentar, praevius ibid. p, 214-218.
De s, Elia episc. Sedunensi in dioec. No-
variensi in Italia in AA. SS, Boll. 21, Mart.
m. p. 360.
De s, Elia episc. Syracusis in Sicilia (f
664) ex Ferrario et Oct Caietano in AA.SS,
BoII. 26. Aug, V. p. 826-827.
De s. Elia presbyt., Paulo et Isidoro mo-
nachis mart. in Hispania (f 856) in AA.
SS. Boll. 17. April. IL p. 494.
De s. Elia in Palaestina Cuperi comment.
historicus in AA. SS. Boll. 20, Jul, V. p.
4-22. Mit Abbildung.
Erl.-Schr.:B eTr,M., notice sur le prophfete Elie.
Nancy 1839. 8<».
Hardt, H. v. d., les corbeaux d'EHe oder
die Raben Eliae. Helmstadt 1703. 8».
Korn, Fr., {pseudonym /. F. Nork), der Pro-
phet Elias; ein Sonnen-Mythus. Leipzig
1837. 80.
Krummacher, Fr. W., Elias der Thesbiter,
nach seinem Sussern u. innern Leben dar-
gestellt. Elberfeld 182S-33. 3 vol. 8o.
Mayer, Joh. Fr., Elias corvorum convictor.
Witteberg. 1685. 40.
Meerheim, G. Aug., Eliae facta et visa. 1.
Reg. XVIII. Witteberg. 1796. 4o .
Acta s. Eliae, Jeremiae, Esaiae
etc. mart. Caesareae in Palaestina
(t 308) auctore Eusebio lib. 8.
c. 21.
Ausg.: in AA. SS. BoU, 16. Febr, II. p.
865-867.
Vita s. Eliae iun. monachi in Auli-
nis seu Salinis in Calabria (f 903)
auctore anonymo synchrono.
'69Q
ELIAS — ELISABETH
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 17. Aug.
m. p. 489-609. Cf. Pinii comment. prae-
vius ibid. p. 479-489.
Vita s. Eliae Spelaeotis abbatis
in Calabria (f cca. 960) auctore
anonymo discipulo raonacho.
Ausg.: graeco et lat. in AA. SS. BoU.
11. Sept. III. p. 848-888. Cf. Stiltingii com-
ment. praevins ibid. p. 843-848.
Vita s. Eligii i£loy) Noviomensis
episcopi (t 658) auctore Dadone
sive Audoeno {St. Ouen) episcopo
Rotomagensi (f 683). Libri 3.
Wohl nur elne Ueberarbeitnng, der jedoch ein
alter Bericht von Audoen zu Grunde liegen mag.
Bandschr. : A vi g n o n , mTis^e Calvet, mbr.
sec. XV. No. 251. f. 32. — Chartres,
Stadtbibl. sec. XI. No. 68. — Dijon, Un.-
Bibl. sec. XII. No. 395, — Florenz, vid.
Pertz' Arch. V. 67.— St. Gallen, Stiftsb.
No. 556. — Montpellier, Un.-Bibl. sec.
XIL fol. No. 1. vol. V. f. 2. — Paris, b.
Bibl. sec. XUI. 5287. 29.; — s. XIII. 5308.
100.; — s. X. 5327. 12.; — s. XI. 5359.
15.; — s. XIL 6365. 61.; — St. Germ. sec.
XIU. No. 1085. — Troyes, Bibl. sec.
XIII. 4». Reihe VIII. (Bouh. E. 17.)
Amg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Dcbr. VI.
p. 679 ohne den Prolog, Stil geandert. —
* ap. Dachery, spicil. V. p. 156 (»ed. nov.
II. p. 76.) — » ap. Ghesquiere, AA. SS.
BelgiilU. p. 198. — Auszug 'ap. Duchcsne,
hist. Franc. scr. I. p. 627. — * ap. Bouquet,
rec. lU. p. 622-661. — Der Prolog ap.
Labbe, bihl. mss. II. p. 517.
Uebers.: deutsche Bruchstucke von
Abel hinter seiner Uebersetzung des Fre-
degar (s. d.) p. 117.
H i 8 1 o i r e de la vie, vertus, mort et mi-
racles de St. Eloy ^veque de Noyon, trad.
du lat. de St. Ouen ' par L. de Montigny.
Paris 1626. 8*. — » trad. par Ch. Barth^-
l^my, mit dem Separattit. : Etudes histori-
ques, litt^raires et, artistiques sur le VII
siicle: vie de S. Eloy etc. Paris 1847. 8».
Erl.-Schr.: (Levesque, Chr.) La vie et ser-
mona de 8t. Eloy, ivgque de Noyon. Paris
1683. 2 vols. 80.
Neander, A., Denkwardlgkeiten III. 1. p.
108.
Rettberg, Kirchongeschichte Deutschlands
U. p. 50«.
Roth, Oeschichte des Benefizialwesena p. 299.
V i d a de s. Eloy, oblspo de Noyon. Cordova
1727. 80. .
Vida y muertc de a. Eloy. Madrid 1640. 40.
Vgl. Epistola Eligii.
De s. Elio seu Aelio confes.sore Justino-
poli in Istria in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV.
p. 395.
Passio s. Eliphii martypis prope
TuUum Leucorura in Gallia (f forte
362), retractala aRuperto abbate
Tiutiensi (f 1129 aut 1130.)
Ausg.: in Ruperti operib. »Parig. 1638.
II. p. 890-894; «Moguntiae 1631. U. p. 924.
— » ed. Suriu.s, vit. SS. 16. Oct V. p. 884.
— *in AA. SS. Boli. 16. Oct. VU. 2. p.
812-816.
Brl.-Schr.: Comraentarius pracvlas ibid. v.
799-812.
Mengozl canon. S. Martlni Colon. ad Rn-
perii epi.st. ap. Martene, thea. anecdot. I. p.
290. ^
De s. Elisabetha virgine thaumaturga
apud Graecos in AA. SS. Boll. 24. April.
lU. p. 272.
Vita s. Elisabethae filiae Andreae
Hungariae regis et LudoviciPii land-
gravii Hassiae uxoris (f 1231) au-
ctore CaesarioHeisterbacensi.
Aeltcste Vita. Enlhalt groastenlheils den Libel-
lus dc dictis 4 ancill. («. urUen) u. dcshalb kaum
druckwiirdig.
Handschr. : Nordkirchenin Westfalen,
Bibl. des Grafen Plettenberg. saec. XIV.
Ausg.: nur Fragmente, einen Brief, die
Einleitung zur Vita enthaltend, ed. J. Ph.
Stadtler in seiner Uebersetz. des Lebens
der h. Elisabeth von Montalembert. Aachen
1837. Vorrede p. CXLVI. — u. ein Stuck
aus der Vita ibid. p. 585-591. (2. Ausg. 1845.
p. 572.)
Vita s. Elisabethaeeiusdemauctore
Conrado de Marburg.
Eandschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. fol. zusammen mit Vita Bcrnardi. — E r-
langen, Un.-Blbl. mbr. Ac. IV. 15.
Ausg.: zu vergl. mit Mencken, scr. rer.
Germ. U. p. 2012. — stellenweise abged/r.
ap. Wenck, Geschichte von Hessen. Frank-
furt 1767. p. 115.
Erl.-Schr.i Fichart in Pcrtz' Archiv II. p. 334.
Vgl. urUen Epihtola Conradi.
Vita s. Elisabethaeeiusdemauctore
Theodorico de Apolda ordinis
praed. Libri 8.
Compilation, besonders aus der Vita Ludovici
landgr. , geschrieben 1289. Die GrundlaKC aller
spStern Biographicn, ungebiirlich libcrschatzt. Vgl.
unter Erl.-Schr. Montanu.s.
Handschr.: Brussel, k. Bibl. mbr. a*
1.320.— Darmstadt. — Erlangen, Un.-
Bibl. chart. 94. [H. 122]. — Fulda a»
1477. 4«. No. 46. — Middlehill, sec.
XIII. No. 1172. — Montpellier, Un.-
Bibl. No. 88. — Oxf ord, Un.-Bibl. Bod-
ley No. 778. No. 1216. — Paris, k. Bibl.
suppl. lat. sec. XV. No. 165. — Wolfen-
biittel, chart. sec. XV.; Weissenburg 38.
fol. — libri VUI. chart. sec. XV. ; 76. 27.
ms. Aug. fol.
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. V. p. 143
(»ed. nov. IV. p. 116-152.) — «ed. B. G.
Struve, acta literaria e mss. II. p. 1. —
* ed. J. G. Liebknecht, biga sanctarnm
Elisabetharum , testium veritatis evangeli-
cae in Hassia memoria. Giessae 1729. 4°.
ELISABETH
681
p, 21. — 'ed. J. B. Happel, diva Elisa-
betha magnifice coronata, christl. Ehrenge-
dachtniss der h. Elisabeth. Marburg 1645.
8». — 'ap. Kollar, vett. analecta I. p. 885.
— Variae lectiones et supplementa
vitae s. Elisabeth ap. Mencken , scr. rer.
Germ. U. p. 1987. — Ein Auszug ap.
M. Rader, Bavaria sancta. Monaci 1615.
fol. I.
Uebers.: Sant Elspeten Leben vom
Predigermonch Dietrich, in 8 Biichern. Ms.
Wolfenbuttel, chart. sec. XV.; 33. 20.
ms. Aug. 4". — Eine andere deutsche er-
schien Erfurt 1520. 4«. Sehr selten. — Zwei
flammandischein Briissel, burg. Bibl.
saec. XIV. fol. u. 12 mo.
Auctor rhythmicus verna-
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. No. 218.
ai 1476. — No. 735. ai 1486.
Ausg. : im Passional. Strasburg, Knobloch
1517. fol.
Libellus de dictis quatuor
culus de vita s. Elisabethae land-
graviae Thuringiae, auctore Jo-
hanne Rothe.
Umfasst 4500 Verse in deutschen Reimen,
trocken u. breit. — Ursprunglich von einem Un-
bekannten in 7 BUchem geschrieben. worans ein
weitlaufiger Auszug bei Graff, Diutiska I. p. 314-
489; andere 193 Verse niachte Dronke im Anzeiger
VI. p. 64 bekannt. Mit Benulzung dieses Gedichtes
oder einer gemcinschaftlichen Quelle schrieb
Rothe die obige Schrift, wie Bodmer u. Grater
(Bragur VI. 2. p. 137) behaupten; er ist aber wol
nur der Uebersetzer.
Handschr. : C o b ur g , Gymnas.-Bibl. mbr.
sec. XV. 4». — Gotha, chart. No. 52. 4».;
— chart. No. 180. 4«. — chart. No. 159. fol. — •
Leipzig, Un.-Bibl. chart. sec. XV. f. 83.
823. 824. 633. — Miinchen. — Weimar,
chart. chart. saec. XVI. 4". — chart. sec.
XVIII. 4«. — chart. sec. XVII. XVIII. 4».
Vgl. Pertz' Arch. XI. 35o.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. II.
p. 2033-2102.
s. Bonaventura: Sermo de
s. Elisabeth.
Ausg.: in Bonaventurae oper. omn. Mo-
guntiae 1609. fol. III. p. 289.
EpistolaConradi deMar-
burg ad papam {Gregorium IX)
de vita s. Elisabeth.
Aeltestes. Zeugniss Uber d. h. Elisabeth, aber
diirftig an Nachrichten Ub. das Lebon derselben.
Ausg. : ' ed. Leo Allatius in sein.SvuLnxTd.
Colon. Allobrog. 1653. 8». p. 269. — ' ap.
Kuchenbecker, analecta HassiacalX.p. 107.
Erl-Schr.: Henke, E. L. Th., Konr.ad von Mar-
burg, Beichtvater der heil. Elisabelh u. In-
quisitor. Marburg 1861. ««. 66 pag. TreffUch
wegen der geiaissenhqflen Forschung. — Andere
vid. urUer Conradns de Marburg.
Haec est forma de statu
mortis lantgraviae de Thuringia.
Eine umstandliche Beschreibung des Todes der
h. Elis.ibeth.
Ausg.: ex ms. Liesbornensi ap. Martene
et Durand, ampl. coll. I. p. 1245-56.
Legende von St. Elsebetten.
Gibt dle Volkssage in ihrer ganzcn Naivetat.
ancillarum s. Elisabethae sive exa-
men miraculorum eius: Ein buch-
lein vonn yrn vier Meyden gemacht.
Wichtiges, 1234 aufgcnommencs ProtokoU.
Handschr.: Leipzig, Un.-Bibl. 210.
Ausg.: ap. Mencken, scr. rer. Germ. H.
p. 2007-2034.
— Rothe, Joh., Leben der h. Elisabetb
= Auctor rhythmicus {s. vorher.)
NB. Zu den oben p. 520 uber Rothe gegebenen
Erl. Schriften fiige man noch:
Bech, Fed., Uber Johannes Rothe — in Frz.
Pfeiffer"s Germania, Vierteljahrschrift fiir
deutsche Alterthiimer. Wien 1861. p. 45-80;
p. 257-287.
Michelsen, Uber Johannes Rothe — m Zeit-
schrift d. Vereins f. thUring. Gesch. u. Alter-
thumskunde IIL p. 23 ff.
— Serino de s. Elisabeth — in Thesau-
rus novus de sanctis. Norimbergae 1487.
4». Sermo CLV.
Erl.-Schr.: NB. Die Llteratur tiber die h. Elisa-
beth ist fast uniibersehbar, und zwar meist
erbaulicher Tendenz. Hier folgen nur die
bedeutendcren Schriften:
Apollinaire, P., la vie de s. Elisabeth fille
dn roi de Hongrie, duchesse de Thuringe,
premifere religieuse du Tiers-ordre de s.
Fran(,'ois, auprmentee par Jean Marie. Paris
1660. Gibt viel Ueberfliissiges.
Archange, P., relig. penitent du 3. ordre de
s. Fran?., la vie de s. Elisabeth etc. Paris
1692. 12rao. Nicht viel wert.
Bohringer, Fr., die Kirche Christi und ihre
Zeugen. ZUrich 1853. II. 2 gr. 8vo. p. 582-649.
Burkhardt, Uber Kopf und Becher, GUrtel
und Tasche der h. Elisabeth — in Zeitschrift
des Vereins f. thUringische Geschichte und
Alterthumskunde. Jena 1860. IV. Bd.
Chronica sanctae Elisabethae, zu teutsch
besagend ihr heiliges Leben etc. Erfurt 1520.
40.
C r e u z e r , zur Gemmenkunde, antike geschnit-
tene Steine vom Grabmal der h. Elisabeth
in der nach ihr genannten Kirche zu Mar-
burg. Leipzig und Darrastadt 1834 (jetzt Baers
Verl in Frank/urt a. M.) gr. 80 . 2 Tblr. 7 Sgr.
6 Pf. {jetzt 1 Thlr.)
Dahl, das Leben der h. Elisabeth, — in Pertz'
Arch. II. p. 333 {Besprechung eines Darm-
stddter Ms.)
Dernaut. Vinc, Leben der h. Elisabeth,
Landgrafinn von Thiiringen. Wien 1824. 8vo.
Dudik, B., iiber die Auffindung der Reliquien
der h. Elisabeth, Landgrafin von ThUringen.
Wien 1858. 8vo. 8 sgr.
Elisabeth. die heilige, I>andgrafin von Thii-
ringen und Hessen. Fur die Jugend bear-
beitet. Coblenz 1831. 8vo.
Elisabeth, FUrstiun von ThUringen, als Sei-
tenstUck zur Genoveva neu dargestellt, zur
Belebung der Wohllhatigkcit. Miinchen 1818.
Svo.
Fabricius, bibl. med. et infimiie latinitatis ed.
Mansi VI. p. 225.
Hankius, H., hisloria de s. Elisabetba, con-
iuge Ludovici Thuringiae landgravii. Paris.
1682. 8vo.
Happel. J. B., diva Elisabetha magniiice co-
ronata, christliche EhrengedSchtniss der hei-
ligen Elisabeth in zwei Predijjfen. Marburg
1645. 8vo. VoU uon Bewunderung der Heiligen.
682
ELISABETH
Helyot, P. , bistoir(> de» ordres monagti-
<ines. Paris 17IS. V[I. p. 287-293.
History of s. KIi7.;ibcth. dauglitcr of king of
Hunpary. I.iondoii lfi32. 12mo.
Justi. Klisabeth dic Ileiligrc Ijaiidgrjifinn von
Thiiringen. Ziiricli 17!IV. Svo. Gibt eine voll-
stSndige lAleratur iiber Mpte. und gedruckte
TI>rA:e. Neue Ausgaben: (iietisen 1811. 8vo.
und Marburg 1835. 8v<i. 2 rtl.
•Tusti, Ziige aus dpui Keben der heiligen Kli-
sabeth, Landgrfitin von ThiirinRcn — in
Justi, Vorzoit, eiii Tasohenbuch, 1823. p. 2S4.
Koch, ,Toh. Mich., historische Krz<^hluug von
dera Schlo.^is Warlbnrg ob Eisenach u. s. w.
1710. ErUhHlt manehes Beziigliche.
Kubellja, Thom., Alzbeta svata, landhra
beuka durinskn. Praze 1833. 8vo.
Ijandau. Inventar des Grabes der h. Elisa-
beth zu Marburg vom J. 1480 — in Zeil
schrift des Vereins fiir hessigche Geschichte
II. 1840. p. 394-.396.
Liebknecht. J. G., biga sanctarum EHsabe-
tharum. Gicssae 1729. 4to.
Limperg, Joh., das i. J. 1708 lebende und
schwebende Eisenach. Eisenach 1709. An-
siehend.
Lipsius, Just., diva virgo Hallensis — in
eius oper. II. p. 808. cap. 2. Sehr kurz.
Maetzler, Ant., Lebensgeschichte der heili-
gen Elisabeth. Kenipten 1813. 8vo.
Mailath, Joh. Graf, die Legende derheiligen
Elisabeth — in Hormayr's Taschenbuch fiir
die vaterlandische Geschichte. Jahrg. 1822.
p. 211-224. Unberleutend.
Martinus von Kochem, P., auserlesenes
Hislory-Buch von den licben Gottes Heiligen
u. s. w. Augsburg [1692J 1732 und ofters. II.
3. p 802-836. Ue.bersetzung der Montanus' schen
Arbeit.
Mattei. Pietro, la principessa santa: hisloria
pia, in cui . . . si narra la vita ... di s.
Elisabetha figliuola del rfc d'Ungheria. Tra-
dotla di francese dal sign. Giov. Tuilio.
Vonetia 1624. 4lo. wiederh. ibid. 1630. 4to.
Mengersen, Jos. Br. Graf von, d. heil. Eli-
sabeth. Landgrafin von Tbiiringen. Histori-
sches Epos in 9 Gesangen. Hannover 1861.
gr. 8vo. 1 rll. 7 sgr. 6 pf.
Mey, Jos. H., Characterzilge, Auekdoten und
Lebensgeschichte der heiligen Elisabelh.
Eisenach 1822. Svo.
Montalembe rt, Charl. Forbes comte de, hi-
stoire de s. Elisabeth de Hongrie, duchesse
de Thuringe. Paris 1836. 8vo. 9. edit. ibid.
1861. 2 vol. 8vo. 15 fr. Li(5ge 1846. 8vo. und
ofters; — deutsch: i von Franz Ludwig C.
dAlnoncourt. Leipzig 1837. 8vo. 22 sgr. 6 pf.
— > und im Einverslandniss mit dem Verf.
und mit steter RUcksicht auf gedruckte und
ungedruckte Quellcn iibcrsetz.t und rait An-
merkungcn vermehrt von J. Ph. Stadtler.
Aachen 1837. 8». 3 Thlr. 10 ,Sgr. (2. Aufl.
ibid, 18*,'») — » durchgesehen v. E. Herraeling.
Koln. 1859. 4. Aufl. 80. 1.5 .Sgr. — italie-
nisch : i par Nic. Negrelli. Vienna 1838. 8vo.
— ' par Carolina Solaro della Margherita.
Torino 1844. 12mo.
abr^g^ de rhistoire de s. I^Iisabeth de
Hongrie. Paris 1841. 18mo.
monuments de rhistoire de sainte Elisa-
beth de Hongrie, prdc6dds d'une intro-
duclion sur r<5tat de Tart en Krance. Paris
1838-4(». fol. 50 fr. Enthdlt 30 Stahlstiche nach
Overbtck, Miiller u. s. w,
Montanus, Jac, Spirensis, vita illustris do-
minac «. Elisabethae i in Legende sanctorum
regni Hungaric in Lombardica historia non
contente. «. 1. et a. (Venetiis 1498) 4to. No.
16. — »CoIoniae(Rocrniundac) 1511. — »Mo-
nasterii 1.521. fol. — *cd. Henr. Sedulius in
bigtoria seraphica. Antverp. 1613. — »ed. iSu-
rius. vit. SS. (.;oI. Agripp. 1581. VI. 19. Nov.
Dieses Werk itt nur eint Amplijkation der Vita
aucU Theod. dt Apolda.
PauIHni, Chr. Fr., bistona lAenacensiK.
Frnncof. 1698. 4to.
Pfefferkorn, G. M., auscrlcscne Geschicbte
von der borlthmten Landgrafsihaft Thiirin-
gen u. s. w. 1684. Rnthdit das Leben Es.
Pray, Geo., vita s. Klisabclliae. viduae land-
gravii Thuringiae. Tyrnaviac 1770. 4to.
Raumer, Pr. v.. GescUichte der Hohenstau-
fen. III. Voll Oererluigkeit iiber Klisabeth.
Roramel, Chr., Gescbichte von Hessen. Cns-
sel 1820.35. 5 Bde. 8o.
Scharfenberg, A., die Wiederauffindung der
Gebeine der h. RliKabeth. Mainz 1855. 8o,
4 Sgr. 24 Seit.
Schmerbauch, M., Elisabclh die Heilige,
Landgriifin von Thilriugcn Neu bearboitel.
Erfurt 1827. 8vo. 20 Sgr. Plagiat aus Justi.
3T. Portr.
Schoppe, Am., geb. Weise, Leben F:iisaboths
dcr Heiligen u. s. w. Jena und Leipzig 1830.
8vo. Gera 1831. So. Homantisch behandelt.
Schnlze, Cbr. Fr., Ellsabeth, Herzogin za
Sachsen und Landgrafin von Thiiringen. Go-
tha 1832. 8vo.
Simon, G., Ludwig IV genannt der Ueilige,
Landgraf von Thliringen und Ilessen und
seine Gemahliii, die heiiige Elisabeth von
Uugarn. Ein geschichlliches Lebensbild aus
dem Zeitalter Kaiser Friedrichs II. Frank-
furta. M. 1854. 8vo. Treffliches Werk in schlich-
ter Aus/Uhrung.
Stadtler, s. unter Montalembert.
TJincka-Hoffmann, Clementine, vie de s.
Elisabeth, duchesse de Thuringe etc. Paris
1816. 12mo. deutsch iiberselzt von Joh. Laxy.
Gleiwitz 1847. 12mo. wiederh. ibid. 1852. 8vo.
Thon, J. C. S., Schloss Wartburg u. s. w.
■Ite. Aufl. Eisenach 1826. .Svo.
Toppius. Andr., Historiader Stadt Eisenacb,
verf. 1600.
de Tiirkbeim, J., tablcttes gi5nealogiques
des illustres maisons des ducs de Zaehrin-
gen, markgr. et grands-ducs de Bade. Darm-
sladt 1810. UeUt manche Dunkelheit in den Fa-
milienverhiUtnissen Elisabeths au/.
Ursinus (Baring), Adam, Molybergensi.s,
chrouica Thuringiae vernaculum ( — 1.547) —
ap. Mencken, scr. ror. Germ. III. Giebt man-
ches Schatzbare.
Wadding, Luc, annales rainorum seu triura
a 8. Francisco ord. insiitulorum. Romae 1732.
fol. Vol. I. und II. Beide Bdnde lie/em bedeu-
tende Beitrage zum Eeben Elisabeths.
Wegele, Fr. X., die heilige Elisabeth von
Thiiringen — m v. Sybers historische Zeit-
scbrift. 1861. 3. Jahrgang 2. Heft. p. 351.397.
Trefflicher Au/satz.
Weinrich, Jerem., mnemosynonpanegyricon,
i. e. vita, mores, studia ac gesta d. Elisabe-
thae. Erford. 1628. 4to.
Werfer, Alb., Leben der beiligen Elisabeth.
Rogensburg 1814. 8vo. M. Portr.
Winkelmann, J. G., Beschreibung der Fiir-
stonlhiiracr Hesseu und llersfeld. Bromen
1698. fol. Im sechsten Theile sltht die Geschichte
der Etisabeth, anmuthig und genau erzahlt.
Vgl. LebenLudwigsIV. Landg. v.Th.
Monachus Isenacensis (bietet vicl).
Vita b. Elisabethae Hungarae filiae
regis Andreae III. ord. praed. (f
1338) Thosae in Helvetia. Ex Ger-
manico Henrici Mureri.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Mai. II. p.
123-128.
Yita 8. Elisabethae iandgraviae Tburiu-
giae = Vita s. Elisabethae iiliae Andreae.
ELISABETH — ELVANUS
683
Vlta s. Elisabethae reginae Lusi-
taniae, viduae, tertii ord. s. Fran-
cisci (f 1336) auctore anonymo fere
coaevo.
Ausg.: ex cod. Lusitaua lingua scripto
hic in latinum translata in AA. SS. Boll.
4. Jul. n. p. 173-197. — Summarium
miraculorum i'ecentiorum ibid. p. 197-201.
— Relatio facta coram Urbano pp. VIII
a Franc. Mar. episcopo Ostiensi 1625 de
vita etc. ibid. p. 201-211. — Appendix
de visitatione corporis a. 1612 ibid. p. 211
-213. — Translatio a. 1697. p. 850.
Erl. Schr.: Carillo, J., bistoiia de s. Isabel, in
fanta de Aragon y reyna de Portugal. Zara-
go^a 1615. 4«.
Correa de Lacerda, F. , historia da vida
da rainha santa Izabel. Lisboa 1680. 40.
Co.ste, Hilar. do, vita s. Elisabethae, Lusita-
niae roginae. Paris. 1626. 8o.
Figanifer.e, Fred. Franc. de la. memorias das
rainhas de Portugal D. Theresa — Santelsabel.
Lisboa 1S59. *o. M. 8 Tafeln.
Freire, Franc, de rebus s. Elisabethae, Lu-
sitanormn reginae. Lugduni 1627. 12mo.
Fuligatti, Giac, vita s. Elisabethae, reginae
Portugalliae. Romae 1625. 8«.
Goraes, Ant., vida de s. Izabel. Evora 1625.
fol.
1. c.
Janning, comment. praevius inAA. I
p. 169-173. (y. p. 848-850.
Isabella, Konigin von Portugal. Passau I8.S0.
80.
Perpinianus, Petr. , de vita et moribus b.
Elisabethae Lusitaniae reginae historia. Co-
lon. Agripp. 1609. 80.
Relation of the life, virtnes and miracles of
s. Elizabeth, called the peace-maker, qneen
of Portugal. London 1628. 12mo.
Renaud de Rouvray, histoire de s. Elisa-
beth, reine de Portugal. Paris 1841. 32mo.
Torres, Juan, viday milagros de santalsabel.
Madrid 1625. 80.
Vera y Zuniga, J. A. de, vida de s. Isabel
de Portugal. Roma 1625. 8o.
Vita s. Elisabethae abbatiss. Schoen-
augiensis in dioec. Trevir. (f 1165)
auctore E cberto presbyt. et canon.
Bunnensi eius fratre.
Ausg. : ' zvsammen mit s. Elisabethae
Visionum libri V. edid. als liber VI. Jac.
Faber Stapulensis. Paris. 1513. fol. —
' zuaavimen mit Visiones s. Hildegardis et
s. Brigittae. Coloniae 1628. fol. — ^ als
Vita s. Elisabethae partim ab ipsamet di-
ctata, partim ab Egberto fratre scripta in
AA. SS. Boll. 18. Jun. in. p. 607-643.
— ReTelaliones s. E-ae abb. Sch. auctore
Rogero Cisterc. monacho Auglo in coe-
nobio Fordano (cca. 1181) ap. Jac. Faber,
liber triura virorum et trium spiritualium
virginum. Paris. 1513. — Liber revela-
tionum de SS. Ursula et sociabus fn AA.
SS. ^oll. 21. Oct. Vm. p. 163-173; c/. p.
81-85.
— Rhythuil in landera s. E-ae Sch. au-
ctore Emichone abbate Schoenaugiensi
(cca. 1190) in AA. SS. Boll. 18. Jun. III.
p. 605. 606.
Ygl. Visiones s. Elisabetb,
Vita b. Elisabethae virginis regiae,
fundatricis monasterii Longi-Carapi
prope fanum s. Clodoaldi in agro
rarisiensi (f 1270) Gallice scripta
perAgnetem de Harcourt abba-
tissam Longi-Campi.
Ausg.: unt. d. Tit. vie dlsabelle, soeur
de St. Louis, roi de France zusammen mit
Joinville, ed. Ducange. Paris 1668. fol.
Uebers.: latine interpr. Pinio in AA. SS.
Boll. 31. Aug. VI. p. 798-808. Cy. Stiltingii
comment. praevius ibid. p. 787-798.
De s. Elisaeo propheta Samariae in Pa-
Iae.stina Papebrochii sylloge hist. in AA.
SS. Boll. 14. Jun. II. p. 784-786.
De s. Elmero episc. Molhanii in dioec.
Leodiensi (saec. VII. VIII.) Pinii sylloge in
AA. SS. Boll. 28. Aug. VI. p. 485-488.
Vita s. Elphegi Cantuariensis ar-
chiepiscopi (f 1012) auctore Os-
berno ecclesiae Cantuariensis mo-
nacho (f cca. 1100).
Ausg.: ' ex ras. cod. S. Mariae Bonifon-
tis in AA. SS. Boll 19. April. II. p. 631-
642. — * ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
122-147. — » ed. Surius, vit. SS. 19. April.
— * wiederhoU ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 1. p. 115-127.
De s. Eiphego cognomento Calvo episc.
Wintoniensi in Anglia (f 951) comment.
historicus in AA. SS. Boll. 12. Mart. n.
pag. 229-231. — » ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. V. p. 233-235.
De s. Elpidephoro mart. apud Graecos
in AA. SS. Boll. 3. April. I. p. 251.
Acta s. Elpidii abbatis patroni
oppidi s. Elpidii in Piceno (f ante
410).
Au^g.: graece ex editione Meursii et lat.
interprete Stiltingio in AA. SS. Boll. 2. Sept.
1. 386-388, c. eiusdem comment. praevio
ibid. p. 378-386.
De s. Elpidio episc. , Cyone presb. eius
fratre et Elpicio levita Atellae in Campa»
nia felice (saec. V.) Henschenii comment.
historicus in AA. SS. BoU. 24. Mai. V. p.
282. 283.
De s. Elpidio episc. Lugdunensi in Gallia
(saec. V.) Stiltingii sylloge hist. in AA.
SS. BoII. 2. Septb. L p. 388. 389.
De s. Elpidlo raart. et Archontio conf.
Brivate in Arveruia Galliae provinc in AA.
SS. Boll. 18. Jun. III. p. 574.
De b. Elsiario monacho in Vasconia in
AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 507.
De s. Elvano episc. et Meduino in An-
glia (t cca. 198) in AA. SS. Boll. 1. Janr.
L p. 10.
684
ELZEARmS — EMMERAMMUS
Vita s. Elzearii de Sabrano, ba-
roais Ansoysii et comitis Ariani
confess. Parisiis (f 1323) auctore
anonymo.
Ausq. : ex mss. Boddec. in AA. SS. Boll.
27. Septb. VII. p. 576-594.
Erl.-Schr.: Corvinus. coniraentarius rentin a s.
Elzeario gestarum. Ingolstadii 1620. 12mo.
Suysken, coramentar. praevius in AA. SS. 1.
c. p. 528 576.
Vita s. Emani presbyteri mart. in
agro Carnotensi in Gallia (saec. VI.)
auctore coaevo.
Ausg.: ex mss. t« AA. SS. Boll. 16. Mai.
III. p. 596-599.
De s. Emeberto epi.scopo Cameracensi
(saec. VIII.) = De s. Ableberto.
De s. Emerentiana virg, mart. Romae
(saec. III) in AA. SS. BoU. 23 Janr. II.
p. 458.
Vita 8. Emepiciducis, b. Stephani
Hungarorum regis filii auctore ano-
nymo.
Handschr.: Wien, k. Hofb. saec. XV.
olim Luuaelac.
Ausg. : ' in Legende sanctorum regni Hun-
garie in Lombardica historia non contente.
s. 1. et a. (Venetiis 1498.) 4«. No. 15. —
*mit veriinderteni Stil ed. Surius, vit. SS.
4. Novb. Tora. VI. — » wiederholt ap. Bon-
gars, rer. Hung. scr. p. 281-283. — * und
ap. Schwandtner, scr. rer. Hungar. I. p.
924-932. — » ex cod. Vindob. ap. Endlicher,
rer. Hungar. mon. p. 193-201. Cf. Bon-
finii rer. Hungaric. decad. 2. lib. 2.
Erl.-Schr.: Pray, G., dissertationes hist.-crit. de
B. Salomone rege et Emerico duce Hungariae.
Posonii et Cass. 1777. 40.
Vita s. Emerii abbatis et s. Can-
didae eius matris (saec. VIII.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 27. Janr. II. p.
781-783.
De s. Emerita, Septimino, Satuaneno etc.
martyribus in AA. SS. BoU. 3. Jun. I.
p. 288.
De 8. Emerito, Hereto, Victoriano etc.
mart. Aquileiensibus in AA. SS. BoU.
11. Jun. II. p. 463.
De s. Emeterio agricola sive s. Matino
aut 8. Madi martyre in tractu Barcinonensi
(f cca. 480) comment. historicus in AA.
SS. BoII. 3. Mart. I. p. 244, 245.
Acta ss. Emetherii et Celedonii
mart. Calaguri in Hispania auctore
AureHo Prudentio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Mart. I. p.
229. 230. — Acta alia ex variis ms. ibid.
p. 231. 232. — A 1 i u d c o m p e n d i u m ibid.
p. 232, — Dereliquiis et miraculis eo-
rum ibid. p, 233. 234.
De s. Emetrio, Maximo, Pelicissimo mart.
Romanis in AA. SS. Boll. 24. Janr. II.
p. 590.
De s. Emiia diac. etHieremia raart. Cor-
dubae iu Hispania (f 852) Suyskenii sjl-
loge histor. in AA. SS. Boll. 15. Septb. V.
p. 102-105.
De s. Emilio, Basilio, Praetextata etc.
mart. Afris in AA. SS. Boll. 19. Mai. IV.
p. 308.
De s. Emma in Saxonia inferiori (f cca.
1040) in AA. SS. Boll. 19, April. U. p.
962-964.
Vita s. Emmerammi episcopi Fri-
singensis (f ijb2) auctore Aribone
episcopo Frisingensi (764 — 784).
Von geringem Werthe.
Handschr.: Einsiedeln, Stiftsb. sec. X.
No. 261. — St. Gallen, Stiftsb. No. 556,
— Leipzig, Rathsbibl. mbr, sec, XII.
Rep. Ilb 58. — Miinchen, k. Hofb. Cat.
Schmelleri 109 [Benedictb.] 49. sec. IX.; —
Indersdorf. 275. — Wiirzburg, k. Bibl,
mbr. sec. IX. Theol. fol. 117. — sec. XIII.
Th, Q. 23.
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. 11. —
»ed. Surius, vit. SS. 22. Septb. V. p. 371.
— » ex ms. in AA. SS. Boll. 22. Septb, VI.
p. 474-486.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kircbenge-
schichte II. p. 189. 2,58.
Wattenbach, Ueutscblands GreschichtHquel-
leu p. 77.
Winter, A., iiber Emmerans Biographie von
Aribo, vierten. Bischof zu Freising, als
Quelle f. die alteste Profan- u. Kirclienge-
schichte Bojoarien.s, — m deasen Vorarbei-
ten z. Beleuchtung der oslerr. u. baicrisch.
Kirchengesch. II. 3. p. 153. MUuchcn 1810. 8o.
Vita s. Emmerammi eiusdem a M e -
ginfrido praeposito Magdeburg-
ensi conscripta.
Handsihr. : A d m o n t , Stiftsb, mbr. sec.
XL fol, Pertz'Arch, VI. 172; — mbr. sec.
XL fol. Pertz 1. c, p. 174, — Miinchen,
k, Hofb. sec, XL O. 3. Cod. Emm,
Ausg. : ' ed. Canisius, lect, antiq. U. p,
1-32. (»ed. nov, IIL p. 88-101,) — » t/neder-
holt in AA, SS. BoII. 22. Septb. VI. p. 486
-494.
Arnolfus seu Arnoldus Voch-
burgensis, praeposit. 8. KiiimeraDnni :
De miraculis s. Emmerammi. Libri 2.
Seltsam peschmacklose Sohrlft in Fomi oines
Dialogs. Vcrfa.s^t zwischcn lo:ir>— -1037.
Handachr.: Miinchen, k. Hofb. sec. XI.
O. 3. Cod, Emm, Rat. ,
Ausg.: ed. Canisius, lect. antiq. II. p. 33
-170 (ed. 2am. 1. p. 105-160). — Frag-
raente blos ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben, sec. VI. 1. p. 5 ot p. 476. — * in
AA. SS. Boll. 22. Septb. VI. p. 495-511.—
» ap. Pertz, mon. scr. IV. p, 543-574 ed.
EMMERAMMUS — EPAPHRODITUS
685
Waitz mit ForUassung der moralischen Be-
trachtungen.
Erl.-Schr.: Blumberger in Arch. f. osterr. Ge-
schichtsquellen X. p. 364.
Wattenbach, Deutschlands Geachichtsquel-
len p. 246. 247.
— Arnoldi eliisdeiii Officium proprium s.
Emraerammi in AA. SS. Boll. 22. Septbr.
VI. p. 512-515.
— Carmen acrostichon in vitam s, Em-
merammi auctore Meginfredo • ap. Pez,
thes. anecdot. IV. 2. p. 37. — * in AA.
SS. Boll. 22. Septb. VI. p. 511.
— Conslantis sacerdotis Sermo de passione
et gloria s. Emmerammi martyris ap. Pez,
thes. anedot. IV. 2. p. 24-26.
Erl.-Schr.: Mausoleum oder herrliches Grab
des Bayrischen Apostels und Blutzeugens
Christi s. Emmerami, zusammengetragen
durch Coelestinum Abbten daselbst. Regens-
purg 1680. 40.
Strauss, Frz. Jos., Leben und Leiden des
h. Emmeran, Apostels in Baiern und Bischofs
zu Regensburg. Regensburg 1830. 8 0. M.
Portr.
Suysken, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 454—474.
Acta s. Emygdii episcopi Asculi
in Piceno (t 303. 304), s. Valen-
tino eius discipulo tribui solita.
Ausg. : ex Offic. pervet. eccl. Asculanae
secund. editionem a. 1522 coUata c. ms.
in AA. SS. Boll. 5. Aug. n. p. 28-36. Cf.
Boschii comment. praevius ibid. p. 16-28.
De s. Encratide sive Engratia virg. et
mart. Caesaraugustae in Hispania (f 304)
Henschenii dissert. m AA. SS.Boll. 16. Apr.
n. p. 410-412.
Vita s. Endei abbatis Araniensis
in Hibernia (f cca. .540).
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 21. Mart.
in. p. 269-274 c. comment. praevio p. 267
-269.
Vita s. Eneconis abbatis ord. s.
Benedicti Onniae in Hispania (f
1057) brevior.
j.: in AA. SS. Boll. 1. Jun.I. p.llO.
111. — Acta prolixiora ex Tamajo,
Ypezio et Dameto ibid. p. 111-126.
Krl.-Schr.: Mabillon in AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 2. p. 104-107.
Papebrochii commentar. praev. in AA. SS.
1. c. p. 107-110.
Vita s. Engelberti archiepiseopi Co-
loniensis (1204—1225) auctore Cae-
sario Heisterbacensi.
Eine der spatesten Itirchlichen Biographien,
die noch geschichtlichen VVerth haben. Voll war-
men Gefiihl.s. , Ein Werk altkolnischer Kunst.'
BShmtr,/ont. II. p. XXXIV.
Randschr.: Nordkirchen, Graf Plet-
tenberga Bibl. mbr. sec. XIV. 4o. — Paris,
k. Bibl. sec. XVII. No. 5617.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 7. Novbr.
ed. Colou. a. 1617. p. 185-212. — * edid.
Gelenius unter d. Tit. : Vindex libertat. ec-
clesiast. et mart. s. Engelbertus archiep.
Colon. Colon. Agripp. 1633. 4». p. 1-375.
Mt umfangreichen, aber jetzt loertlosen An-
merkungen. — * ap. Bohmer, fontes II. p.
294-329, ohne das dritte Buch, welches die
Wunder enthdlt, bequeine Ausgabe.
Uebers.: deutsch im Auszuge von C.
Scholten m Katholisches Magazin f. Wis-
senschaft und Leben. Miinster. II. p. 406.
sq. Gelungen.
Erl.-Schr.: l"icker, J., Engelbert der Heilige.
Koln 1853. 8o.
Gebauer, A., Liegeude vou d. b. Eugeiber-
tus, Erzbischoffe und Griinder des Domes
zu Koln. Koln 181S. 8*. IH pag. Verse.
Jaussen »n Annaleu des histor. Vereins f. d.
Niederrhein. K6!n 1855. L p. 92 — 95.
Struuck, M. , Westphalia sancta ed. Giefers.
Paderboriiae 1854. I. p. 165—174.
Wattenbach, Deutschlaads Geschichtsquel-
len p. 403.
Vgl. Caesarius Heisterb.
Vita s. Engelmari ereraitae mart.
in Bavaria (saec. XII.) auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. VI. (ed.
2a m. 2. p. 212. 213.) — 'u-iederholt m AA.
SS. Boll, 14. Janr. I. p. 977-978.
Vgl. Relatio de origine.
De s. Engelmundo presb. Velsenae in
HoIIandia (saec. VIII.) Henschenii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 21. Jun. IV. p. 115.
116. [Bovinius, archevSque de Philippes a
publii. en 1640 Vabrig^. de la vie de s. En-
yelmond dans le livre: Heures i Tusage des
catholiques Romains de rarchevech^ d'Ut-
recht). Cf. van Heusde, Batavia sacra I.
p. 155.
De s. Enlmla virg. forte regia et abba-
tissa in dioec. Mimatensi in Occitania (saec.
Vl-Vni.) Suyskenii comment. hist. - critic.
in AA. SS. Boll. 6. Octbr. III. p. 406-413.
De s. Ennodio episc. Ticini seu Papiae
in Italia (f 521) SoIIerii comment. histori-
cus in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p. 271
-276.
De s. Enogato sive Egnogato Alethensi
episc. in Britannia (f 631) in AA. SS. Boll.
13. Janr. I. p. 822.
De s. Enone et Quirione mart. in AA.
SS. BoII. 13. Janr. I. p. "tQl.
De s. Eoaldo episc. Vieunae in Gallia
(t cca. 715) SoIIerii .sylloge m AA. SS.
BoII. 7. Jul. II. p. 482.
De s. Eocapo, Tertullia, Aatonia etc.
mart. in AA. SS. BoII, 12. Apr. II. p. 81.
De s. Eovaldo et Sixto prope Gerundam
in Hispania sub Daciano in AA. SS. Boll.
7. Mai. II. p. 134.
De s. Epaphro episc. Colossensi et mart.
in AA. SS. BoII. 19. Jul. IV. p. 581.
De s. Epaphrodito episc. Tarracinae in
Italia (saec. U.) in AA. SS. Boll. 22. Mart.
m. p. 369. 370.
686
EPARCHIUS — EPIPHANIUS
Vita s. Eparchii abbatis Inculis-
mensis (Engolismensis, f 581) au-
ctore anonymo coaetaneo,
Awg.: • ed. Suriu«, vit. Sauct. 1. Jul. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Beu. saec. I.
p. 267-270. — »m AA. SS. Boll. 1. Jnl.
I. p. 112-115. — Gloria posthuma ibid.
p. 115-118. Cf. Sollerii comment. praevius
ibid. p. 109-112.
Vita s. Eparchii eonfessoris, ex
sanctorali Bernardi Guidonis.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 519
-525.
De s. Epegato, Eustasio, Victia, Castu-
lo etc. mart. Romauis in AA. SS. BoU.
28. Mai. VI. p. 746.
De s. Ephenico, Casto et Pollimino mart.
Mediolani in Insubria in AA. SS. Bolland.
9. Mai. n. p. 364.
Acta s. Ephraem, Basilei, Eugenii
etc. episc. martyrum Chersone in
Tauria (saec. IV.)
Auag. : ex menaeis Graecor. in AA. SS.
BoUand, 7. Mart. I. p. 642, c. commentar.
praevio p. 6.H9-642.
De s. Ephraem Syro Edessae in Meso-
potamia (f 378) in AA. SS. Boll. 1. Febr. I.
Commentarius praevius (vita a quo
scripta? natalis, aetas; patria, gradus
ecclesiasticus ; doctrina, scripta, linguae
graecae peritia; cum aliis sanctis ami-
citia) p. 49-55.
Ephraem narratio ad monachos de sua
conversione, interprete Ger. Vossio p.
55-58.
Ephraem Syri confessio et sui ipsius
reprehensio, interprete Ger. Vossio p.
58-60.
Eiusdem Eph. testamentnm interprete
Vossio p. 60-67.
De vita eiusd. s. Ephr. oratio s. Gregorii
Nysseni episc. p. 67-74.
Vita s. Ephraera auctore anonymo
interpr. G. Vossio p. 74-75.
De Ephraem ex vita s. Basilii Magni
auctore s. Amphilochio, ex vett. lat.
mss. p. 75-77.
Vita s. Ephraem ex Sozomcni histor.
eccl. III. c. 15. p. 77-78.
EH.-Schr.: Algleben, ,7., iIjih Lebcn des lieil.
KphraeiD, des Byrerg, als Kinleit. ku eiuer
dciitficbeii u. nyrisclien AuKi;abe d. Werke
Ephraeni's aus d. .Syrisch. iilierKPtzt u. nilt
erliiut. Aninerkun(;en versehen. Nebst einer
Abbandlnne;: ,Unteri)Urbuni;cn iib. dii- (Jhro-
nolugic Ephraem'8 uud dax Vi-r/fic.hnixs der
syrischen Werke E-s enthaltcnd.' Berlln IH.^3.
gr. 8« . 10 iigr.
Coler, J. Ch., disqulsitio crlt. de E]ihra(>mQ
et Joa. Damagceno Syri». Witteberif- 1714. ■»«.
Hoyer, Mich., liber de vita ». Ephractni.
Duaci 1610. 12mu.
Lengerke, G. a, commentMio eritica de
Epbraemo Syro. Halis iiax. 182». 4«. 63 Seit.
Opera oinnia s.Ephraem Syri quae exsUnt,
«r. syr. ct lat. ed. Jos. Sini. Asgcmaui. Ko-
mao 1732-34. 6 vol. fol.
Tenzel, W. E. , dissert. de Ephraemo .Svro.
Amatcrilami 16S5. •l».
Vockeroilt, Ooltf., programma do Ephraemo
Syro. (lothao 1710. 4».
Vita s. Ephrem episcopi et s. Euse-
biae virg. Mylasae in Caria (saec. V.)
Ausg.: ex meuaeis Graecor. in AA. SS.
Boll. 24. Janr. II. p. 598. 599. — Alia
vita auctore aequali anonymo ftid. p. 599
-602.
Acta s. Ephysii mart. Carali in
Sardinia subDiocletiano ex iis quae
tradidisse litteris Marcus presby-
ter, testis oculatus, dicitur.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 15. Janr. I. p.
998-1005.
De s. Epicharide matrona nsartyre forte
Constantinopoli in AA. 8S. Boll. 27. Septbr.
VII. p. 478.
Acta s. Epicteti presb. et Astio-
nis monachi mart. Alniiridensiura
in Scythia sub Diocletiano auctore
incerto.
Ausg. : ' ap. Rosweyde , vit. Patruin lib.
1. p. 211. — Hn AA. SS. BoU. 8. Jul. II.
p. 540-551.
De s. Epicteto, Quincto, Secundo etc.
mart. Africanis in AA. SS. BoU. 9. Janr.
I. p. 567.
De s. Epicteto, Ruppo, Publiano mart.
Africanis in AA. SS. Boll. 24. Janr. II.
p. 590.
]^e 8. Epictito, Aptono, Basilio etc. mart.
iu Hispania Henschenii comment. criticus
in AA. SS. Boll. 23. Mai. V. p. 248.
De s. Epimeneo presb. mart. Brixiae in
Italia in AA. SS. Bolland. 18. Febr. III.
p. 65.
De s Epiphania virg. sanctimoniali Ti-
cini in Insubria (f cca. 795) Buei svl-
loge in AA. SS. Boll. 6. Oct. III. p. 439
-443.
Vita s. Epiphanii episcopi Ticinen-
sis (t 40G) auctore Ennodio.
Jlandschr. : Im Eskurial membr. sec.
Xm. 4«. D. m. 22. — London, brit. Mns.
Lambeth. mbr. sec. X. 4». No. 325. — Mid-
dlehill, mbr. s. XII. 4*. No. 1715. Meerman
50. — Paris, k. Bibl. s. XV. No. 2177.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 21. Jaur.
[kaum der 3. Theil.) — »m AA. SS. Bcll.
21. Janr. II. p. 364-377. — »m Ennodii
operib. ed. Sirmoudi p. 368. — * Ausziige
ap. Bouquet, rec. L p. 648; HI. p. 370.
371. — Cf. Pert// Arch. VH. p. 237.
Translatio s. Epiphanii ex
Italia in llildcsheim a. 004. 965 au-
ctore ignoto.
Im scbllcfateti klrcblichen Stil der Zelt ge-
Kcbrieben.
EPIPHANIUS — ERENFRIDUS
e^'
Bandachr.: Hildesheim , vid. Pertz,
mou. scr. IV. p. 248.
Ausg.: ' ap. Brower, sidera Germaniae,
a7i der Vita s. Bernwardi. — * wiederholt
u. vervoUstlindlgt in AA. SS. BoU. 21. Janr.
II. p. 378-380. — ^hieraus ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv. I. p. 257. — ^verbessert
ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 248-251.
Erl.-Schr. : ( C a r p an e 1 li , Piet.) Epifanio, vescovo
santo nel secolo V; Luitorand, veseovo e
storico nel seeolo X ; biografie. Pavia 1845. 8*.
De s. Epiphanio episc, Donato,Rutinoeic.
mart. Afris in AA. SS. BoU. 7. April. I.
p. 658.
De s. Epiphanio episc. Salamine seu Con-
stantiae in Cypro (1403) Papebrochii com-
mentatio in AA. SS. Boll. 12. Mai. III. p.
36-49. Cf. p. 680.
Erl.-Schr.: (Gervaise, Fr. A.) Histoire de la
vie de s. j^piphane, archev4que de Salamine
et docteur de l'eglise , ou Ton voit ce qui
8'est pafse de plus curjeux .... dans r^glise
depuis 310-403. Paris 1738. 40.
De s. Epiphanio et Isidoro mart. Veson-
tione in Gallia Sollerii sylloge in AA. SS.
Boll. 4. Aug. I. p. 326. 327.
De s. Epiphanio patriarcha Constantino-
politano (f 535) Pinii observatio in AA.
SS. BoU. 25. Aug. V. p. 164.
Acta s. Epipodii et Alexandri ac
socionim 34 mart. Lugduni in Gallia
(t 177).
Ausg.: in AA. SS. BoU. 22. April. m.
p. 8-10.
De s. episcopisconfess. inAegypto.Libya
et Pentapoli sub Constantio Papebrochii
comment. historicus in AA. SS. BoU. 21.
Mai. V. p. 29. 30.
De s. episcopo Belga anonymo Chami in
Helvetia (f cca. 1000) in AA. SS. BoU.
1. Febr. I. p. 247.
De s. Epolo, Vito, Jocundo mart. in Pro-
vincia Caesaria in AA. SS. BoU. 21. Mai.
V. p. 5.
Vita s. Eptadii presb. apud Mon-
tem Tolonum in territ. Augustodu-
nensi (f saec. VI.) auctore anonymo
synchrono.
Ausg.: ' in AA. SS. BoU. 24. Aug. IV.
p. 778-781. — «ap. Labbe, bibl. uova H.
in append. — * Bruchstiick ap. Bouquet,
rec. m. p. 380.
Erl.-Schr.: Cuper, commentar. praevius in AA.
SS. 1. c. p. 775-778.
Vita s. Equitii abbatis in Valeria provincia
Italiae (saec. VI.) in AA. SS. BoU. 7. Mart.
I. p. 649-651.
De s. Eraclio mart. Antiochiae m AA.
SS. BoU. 11. Oct. V. p. 496.
De s. Eraclio, Paulo. Mindina, Jocundo
martyrib. m AA. SS. BoUand. 26. Mai. VI.
p. 368.
Vita s. Erardi sive Erhardi episcopi
Ratisponensis (saec. VIII.) auctore
PauUo vel Paululo (flor. 1110).
Libri 2.
Eandschr.: Rom, bibl. Palat. No. 617.
4». fol. 80-92. sec. XIIL
Ausg.: in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p.
536-539. — VHa alia auctore anonymo ibid.
p. 539-541. — Vlta tertia auctore Conrado
de Monte Puellarum iUd. p. 541-546.
Cf. comment. praevius ihid. p. 533. 534.
Vita s. Erasmi Antiocliiae episcopi
et passio sub Dioclet. et Maxim.
scripta aJoanneCajetano (post-
ea Gelasio II papa).
Ausg.: edita c. schol. per Constant. Ca-
jetanum. Romae 1638. 4». — Acta su-
specta ex 7 mss. , Gelasio II papa et
Mombritio in AA. SS. BoU. 2. Jun. I. p.
218-217. — Appendix. Papebrochil cen-
sura actorum etc. ibid. p. 217-219.
De s. Erasmo apud Graecos in AA. SS.
BoU. 18. Jun. m. p. 586.
De s. Erasto discipulo PauH apost. (saec.
I.) Cuperi sylloge histor. in AA. SS. Boll.
26. Jul. VL p. 297-299.
Acta s. Erconwaldi episc. Londi-
nensis et abbatis Cherteseyensis in
Anglia (t 693).
Ausg.: ex Joh. Capgravio in AA. SS.
BoU. 30. AprU. m. p. 781-787.
Vita s. Eremberti episcopi Tolo-
sani (f 671 aut post 680).
Ausg. : * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. n. p. 604-606. — *wiederholt in AA.
SS. BoU. 14. Mai. m. p. 190. — » Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 578.
Vita s. Erendrudis abbatissae Nun-
bergensis primae (^abbatissae Salis-
burgi inBavaria, f cca. 630, secund.
Bolland.) [f cca. 718.]
Ausg. : ^ ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
1123. — * wiederholt ap. MabiUon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. lU. 1. p. 348. 349. —
Fragmentum ex libro donationum ec-
clesiae Saltzburgeusi factarum 'ed. Canisius
1. c. VI. p. 1151. — 'tciederholt ap. Ma-
biUou 1. c. p. 349. — Kliracala auctore
Caesario capellano Nunbergeusi ' ed.
Canisius I. c. — *wiederholt ap. MabiUon
1. c. p. 350-355. — u. » in AA. SS. BoU.
30. Jun. V. p. 582-586.
De V. Erenfrido seu Ezone et Mathilde,
comitibus Palatinis, eorumque Hlia b. Ri-
cheza regina Polonorum (f 1025, 1035 et
1063), fundatoribus monasterii Brauwille-
rensis prope Coloniam Papebrochius in
AA. SS. BoUand. 21. Mai. V. p. 48. —
De loci ac mouaaterii BrauwiUarieusis
m
ERICUS — E8THER
origine titd. p. 49-56. — Embolismus
de miraculis utriui^que coniugis ibid. p. 65-
60. — Appendix testimoniorum de bea-
titate Richezae ex Aeg. Qelenii vindiciia
ibid. p. 60-62.
Cf. Fnndatio ooenobii Brunwllar.
Vita s. Ericl Sueciae regis (f 1 151)
et rairacula auctorc Israele Er-
landi filio, eanonico Upsaliensi,
Ausg.: ' ed. c. notis per Joh. Schefferum.
Holmiae 1675. 8». — » ed. Henschen in
AA. SS. Boll. 18. Mai. IV. p. 188-196. —
* ohne Namen des Verf. latine et svethice
ap. Fant, scr. rer. Suec. II. p. 272-277. —
Mlracula auctore Israele Erlandi lat. et
sveth. 'ap. Fant 1. c. p. 278-317. — 'vorher
cura Jacobi Ulphonis in Breviario Upsa-
liensi. Holmiae 1496. 4*. — Miracula
alia in AA. SS. Boll. 1. c. p. 196. — Se-
quentia ibid. p. 197. — Legendaede
s. Erico , lat. et germanice {aus dem Pas-
sionael. Lubeck 1507) ap. Fant 1. c. p. 318
-321. — Legenda de s. Erico e breviario
Lundensi ibid. p. 322. — Officium s.
Erici e breviar. Upsaliensi ibid. p. 323-330.
Erl.-Schr.: I) e Erico Sueciae rege et martvre ap.
Langebek, scr. rer. Dan. IV. p. 59G-618.
Porthan, H. jr., de anno suscepti a rege
Erico sancto imperii et expeditlonis iii Fen-
niam motae. Aboae 1797. 4 0.
Torner. Fab., de Erico IX sive saucto.
Upsal. 1712. 80.
De s. Erico monacho Autissiodori in Gal-
lia (t cca. 924) BoIIaudi commcnt. in AA.
SS. BoII. 24. Jun. IV. p. 829-832.
De b. Erico sive Henrico Perusii in Ita-
lia (t 1415) synop.sis hist. in AA. SS. Boll.
13. Mart. H. p. 338-340.
Vita s. Epjcembodonis episc. Terua-
nensis et abbatis Sithivensis in Belgio
(•f 742) auctore Johanne mo-
nacho Sithivensi.
Aiisg. : ' ed. Henschen in AA. SS. BoII.
12. April. H. p. 92-94. — » Bruchstuck ap.
Bouqnet, rec. UI. p. 648.
Vita 8. Erluini abbatis Gembla-
censis. Ex gestis abbatuni Gembla-
censium.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Mai. VII.
p. 844-848.
Vita s. Ermenfridi abbatis Cusan-
tiensis prirai in comitatuBurgundiae
(f saec. VII. med.) auctore Egil-
berto praeposito Cusantiensi.
Au^.: ex ms. in AA. SS. Boll. 25. Sept.
Vn. p. 116-123.
ErL-Schr.: De 8. Ermenfredo abb. Cugaotiensi
ap. Mabillon, AA. .SS. o. s. Ben. saec. III. 2.
p. 4«l.
Snysken, commeDtar. pracvius in AA. 8.S.
Boll. 1. c. p. 111-116.
De s. Ermenilda regina Merciae in Anglia
et abbati.S8a Eliensi (f cca. 700) Henschenii
comment. historicua in AA. SS. BoU. 13.
Febr. IL p. 686-691. — Vitae epitome
ex Jo. Capgravio ibid. p. 691.
Vita s. Ermenlandi = Vita s. Hermenlandi.
Vita s. Ermini sive Erminonis abba-
tis Laubiensis (f cca. 787) auctore
A n s o n e abbate Laubiensi (f 800)
eins aequali.
Handschr.: Coln, VL 21. f. 248'.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 25. April. III.
p. 375-377. — » ap. Mabillon , AA. SS. o.
s. Ben. saec. UI. 1. p. 564-568. — » Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. III. p. 643. —
Appendix de aliis sanctis Laubiensibus
saec. VIII. Abele, VP^lgiso, Amulwino etc.
ap. Mabillon I. c. p. 568-572.
i'gl. Vita 8. Ursniari.
Vita s. Erminoldi abbatis Pruve-
ningensis {Prufllny, 1114—1121) au-
ctore anonymo. Libri 2.
Gescliriobpn 1281 luit Henutzung der Vita s.
Ottonis episc. Bambergens., von geiingem Wcrth^.
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 480.
Ausg. : ' ed. Canisius , lect. antiq. H. p.
508-564 (»ed. Basnage IV. p. 93-112).
— *wiederhoU In AA, SS. BoII. 6. Janr.
L p. 335-347. — *u. ap. Verem. Gufl m
Vitae divorum Priflingensiura. Ratisbonae
1755 et 1757. — ^ am besten ed. Jaffe ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 480-500. — Com-
pendium huius Vitae ed. Rader, Bavaria
sancta I.
Vita s. Erminonis = Vita s. Ermini.
Vita s. Ernei abbatis apud Ceno-
manos in Gallia i^saec. VI.) auctore
anonymo et suppari.
Avsg. : ' ex legendario Cenom, m AA.
SS. Boll. 9. Aug. IL p. 426. 427. — »Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 455.
De s. Erote, Carpophoro, Gerontio mart.
Smyrneusibus in AA, SS. BoII. 23. Febr.
III. p. 363.
De s. Erotelde mart. in Graecia a. 324
m AA. SS. BoII. 6. Oct. lU. p. 378.
Vita s. Eskilli episc. Strengenen-
sis et martyris saec. XL fin.
Auag.: ' ex ms. Succico in AA. SS. Boli.
12. Jun. II. p. 599. 600. — » e breviar.
Skarensi ap. Fant, script. rer. Suec. II. p.
395. 366. — Legenda s. EskilH e brcviar.
Stregiinnsi ibid. II. p. 391-395. — De s.
Eskillo relatio Svevica ibid. p. 397-399.
— Officium s. Eskilli auctore s. Brynol-
pho episc. Skarensi ibid. p. 399-404.
De Esther reeina Assueri coniuge, Susis
iu Perside, Sollerius in AA. SS. Boll. 1.
Jul. I. p. 12-14.
ETHBTNUS — EUCHARIUS
689
Acta s. Ethbini confess. in Hiber-
nia (t cca. 625) discipuli s. Win-
waloei.
I Ausg.: ex iiis. m kA.. SS. BoU. 19. Oct.
\ Vin. p. 487-488. Cf. Bossuei commentar.
' praeviu.s ibld. p. 474-487.
Vita s. Ethelberti regis Cantuario-
rum et Anglo-Saxonum, Cantuariae
in Anglia (f 616).
Ausg.: ex Bedae histor. eccl. Angl. in
AA. SS. Boll. 24. Febr. 111. p. 474-477. —
Alia vlla ex legenda Jo. Capgravii ihid.
p. 477-478. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 470-473, et Historia dona-
tionum s. Ethelberti, ex mss. ap. Spelmanum
ibid. p. 478. 479.
Vita s. Ethelberti regis orientalium
Anglorum (f 793), Ex chronico
edito sub nomine Johannis Brom-
toni.
Ausg.: in AA. SS. Bol]. 20. Mai. V. p.
*241-*246. — Miracula ex vita per Giral-
dum Cambrensem ibid. p. *246. *247.
Acta s. Ethelburgae abbatissae Ber-
chingensis iu Anglia.
Ausg.: ex Joh. Capgravio in AA. SS.
BoU. 11. Oct. V. p. 649-652.
v*„ o lEtheldredae | -^^
^^*^ '• Etheldrithae "^'^'
Vita s.
fcineiuriinae)
Ethildritae.
Acta s. Ethelredi et Ethelberti fra-
trum ac mart. in Anglia a. 670 pro-
lixiora ex Simeone Dunelmensi
de gestis regum Anglorum.
Ausg. : ' ap. Twysden, hist. Angl. script.
p. 85. — *vnederholt in AA. SS. Bolland.
17. Oct. Vm. p. 96-100 — »mMonumenta
histor. Britann. I. p. 645-657. — Appen-
dix. Loca sepulturae sanctorum familiae
regiae Cautii, in AA. SS. Boli. 1. c. p. 100
-10.S. Cf. Carpentieri commentar. praevius
ibid. p. 90-96.
Vita s. Ethelwoldi episc. Winto-
niensis in Anglia ex abbate Aben-
doniensi (f 984) auctore Wolstano
monacho Wintoniensi (cca. 990).
Ausg. : * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 608-624. — * zciederhoU in AA.
SS. Boll. 1. Aug. I. p. 88-100. — » ed. Su-
rius, vit. SS. 1. Aug.
EH.-Schr.: Sollerius, commentar. praevius m
AA. SS. Boll. I. c. p. S.'1-88.
Wright, Kthelwold in 7«s Biographia Britan-
nica liter. I. p. 43o-143 untl Wolstan ibid. p.
471-474.
De s. Ethelwoldo episc. Lindisfarnensi
in Anglia (f 740) in AA. SS. BoU. 12. Pebr.
IL p. 604-606. Cf. p. 897.
De b. Ethlldrita rechisa in monasterio
Criilandensi (f cca. a. 838) ' ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. IV. 1. p. 565. —
' Boschii commentar. historicus in AA. SS.
Boll. 2. Aug. I. p. 173-175.
Vita s. Ethildritae reginae, abba-
tissae Eliensis primae in Anglia (f
679) auctore Thoma Eliensi mo-
nacho saec. XII.
Bildct das 1. Buch von Thomas' historia (s. d.)
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 738-774. — ' ex ms. in AA.
SS. Boll. 23. Jun. IV. p. 493-538. — Vita
alia, compendium ex Bedae hist. eccl. lib.
4. c. 19 ibid. p. 491-493. — Miracula auctore
Thoma Eliensi ibid. p. 538-576. —
Analecta ex mss. chronicis episcoporum
Eliensium: 1) Ex continuatione Richardi
prioris ibid. p. 577. 578 ; 2) Ex continuatione
anonymi Eliensis ibid. p. 578-582. Cf. Pape-
brochii commentarius praevius ibid. p. 489
-491.
Vita s. Ettonis episc. et conf. (f
cca. 650 aut 670) Laetiis in Belgio.
Ausg.\ ex mss. in AA. SS. Boll. 10. Jul.
ni. p. 59-62. Cf. Pinii commentar. praevius
ibid. p. 48-58 (m. Abbild.)
De s. Euagrio episc. Constantinopolitano
(saec. IV.) m AA. SS. BoUand. 6. Mart. I.
p. 427.
De s. Euagrio, Benigno, Chiristo etc.
mart. Tomis in Scjiiiia in kA.. SS. Boll.
3. Apr. I. p. 244.
De s. Euagrio, Prosiria, Burro et Donato
mart. in Syria in AA. SS. Boll. 12. Octbr.
VI. p. 8.
Vita b. Euangelistae et Peregrini
Augustinianorum Veronae in Italia
(cca. saec. XIII.) auctore Franc.
Pona medico.
Ausg.: interprete Cornelio Cnrtio ex ord.
crem. s. Augustini ex impressis in AA. SS.
Boll. 26. Jul. VI. p. 346-349. Cf. Boschii
comment. praevius ibid. p. 342-345.
De s. Euberto episc. Insulis et Seclinii
in Flandria (saec. IV.) in AA. SS. Boll.
1. Febr. L p. 47. 48.
De s. Eubule matre s. Pantaleonis Nico-
mediae (saec. III.) in AA. SS. Bolland. 30.
Mart. III. p. 830.
De s. Eubulo mart. Caesareae in Palae-
stina (t 308) m AA. SS. Boll. 7. Mart. I.
p. 644.
Vita s. Eucharii, Valerii et Materni,
trium primor. Trevirorum episeopor.
Handschr.: St. Gallen, No. 565. sec.
XI. 4°. — Paris, k. Bibl. supplom. lat.
sec. X. No. 859. Vol. I.
' ed. Hillarius in Vindiciae bisto-
44
690
EUCHARIUS — EUGENIUS
riae Trevirensis de tribus prim. Treviror.
episc. Euch., Val. et Mat. contra impactam
recentius crisin (»'. e. Jlonthemii. ) Metis
1763. 4". p. 146-169. — » in AA. SS. Boll.
29. Janr. II. p. 918-922. Cj. p. 1152. 1153.
Rrl.-Schr.: Dis ist ein hiipsche lcpcnde von d.
heil. frawen sant Anna vnd auch von irem
schlecht etc. Itetii auch wUrt hie nach in
diseni Biicblin beirHffen das Icbcn der heil.
Bischoff Eucharij, Valerij vnd Mater-
ni etc. StrassburK 1509. 40. M. Holzschnitten.
Selien. Vgl. Panzer I. p. 306. und ZnsStze
No. 643.
NB. SiimmtUche Streitachriften iiber diese Vita
oder iiber die Frage , ob jene Heiligen zuerst den
Galliem das Christenthum gepredigt, sind aufgefiihrt
von Kopke ap. Pertz, mon. scr. VII. p. 112. not. 51.
Vgl. auck Rcttberp, Kirchengesch. Deutschlands 1.
p. 73-82.
De s. Euchario episc. Traiectensi in Bel-
OTo (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 27. Febr.
III. p. 681. 682.
Vita s. Eucherii episcopi Aurelia-
nensis (f 727) auctore anonymo
synchrono.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 20. Febr.
— * voUstandiger in AA. SS. Boll. 20. Febr.
III. p. 217-219; cf. p. 758. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
596-600. — Bruchstiicke ' ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 792. — * ap. Bou-
quet, rec. III. p. 655.
Erl.-Schr.: Henschen, comraent. pracvius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 208-217.
de reliquiis s. E i comment. historicus
ibid. p. 220-222.
ObservationeE praeviae ap. Mabillon 1. c.
p. 594-5%.
Roth, Geschichte des Beneficialwesens p. 328.
331.
De s. Eucherio et Falcone episcopis
Tungrens. et Traiectensibus (f cca. 500)
Bollandi commentar. historicus in AA. SS.
Boll. 20. Febr. III. p. 177-178.
De s. Eucho, Serapione, Bu.stasio presb.,
Patamone etc. mart. Byzantii in AA. SS.
BoU. 18. Mai. IV. p. 145.
De 8. Eudaldo mart. in Novempopulania
et in Cataloniam translato (saec. VIII.) in
AA. SS. BoU. 11. Mai. II. p. 640-642.
De 8. Eudocia mart. iu Perside sub Sa-
pore in AA. SS. BoU. 4. Aug. I. p. 328.
Vita s. Eudociae mart. Heliopoli
in Phoenicia Libani et passio.
Ausg.: ex graeco cod. Vaticano inter-
prete P. Possino in AA. SS. Boll. 1. Mart.
I. p. 10-22. — Biog xai noltTficc xeil
fxaoivQioy i^s Evdoxiai r^f SauuQHtoy
ex mss. bibl. Vatic. No. 1589. fol. 224 ibiJ.
p. 875.
Vita s. Eudoclml Justi seu iuu.
Constantinopoli sub Theophilo imp.
sub nomine Simeonis Meta-
phrastis.
Ausg,: ' ed. Surius, vit. Sauct. 31. Jul.
— 'toiederhoU m AA. 88. Boll. 31. Jul.
VII. p. 310-314. Cf. Pinii comment. prae-
vius ibid. p. 308-310.
De s. Eufrasia, Domitiano,Macedoniortc.
mart. Nicomediensibus m AA. SS. Bolland.
13. Mart. II. p. 262.
De s. Eufredo pro martyre culto Albae
Pompeiae in Insubria (saec. VII.) Byei syl-
loge in AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 646.
647.
Vita s. Eugendi abbatis Jurensis
auctore monacho Condatescensi
ipsius discipulo.
Ausg.: ' tn AA. SS. BoII. 1. Janr. I. p.
50-54. — »ap. MabiUon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. I. append. p. 570-576. — »Au3-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 396.
Vyl. De fundatione et prim. abbat.
De s. Eugenia abbatissa Hohenburgi seu
in monte S. Odiliae in Alsatia (saec. VIII.)
Perieri sylloge m AA. SS. BoU. 16. Sept.
V. p. 332-335.
Erl.-Schr.: La Rivifere, J., vie de s. Gugenie.
Paris 1853. 80.
De s. Eugeniano mart. Augastoduni in
Gallia in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p. 473.
Vita s. Eugenii episc. Ardsrathen-
sis in Hibernia (saec. VI.) auctore
anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 23. Aug.
IV. p. 625-627 c. Cuperi commentario.
Acta s. Eugenii episc. Carthagi-
nensis (f 505) Albigae in Occitania
auctore Victore Vitensi.
Ausg.: ex Surio coUato c. editionibus
Chiffletii et Ruinartii in AA. SS. Boll. 13.
Jul. III. p. 495-509. Cf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 487-496.
Vita s. Eugenii episcopi Toletani
ac martyris auctore Flohario.
Hundschr.: Briissel, k. Bibl. cod. mon.
Stabulens. mbr. sec. IX. X. fol. — Paris,
k. Bibl. St. Germ. No. 1040, olira 725, mbr.
sec. X. 4".
Au«g.: ed. Surius, vit. SS. 16. Novbr.
VII. p. 851.
Erl.-Schr.: Hiatoire litti^.raire de la France VI.
_p. 176.
Miracula s. Eugenii III papae (f
1153) auctore anonymo.
Ausg.: ap. Martene, coUect. ampl. VI. p.
1139-1142.
Vita Eugenii IV papae (f 1447)
scriptore coaetaneo.
Ausg. : ' ap. Baluze , miscell. VII. p. 606
-524. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital. III. 2.
p. 868-878.
Vgl. Acncas Sylv., (orat. de morte.)
De 8. Eugenio episd. et sociis Nauli in
Liguria in AA. SS. BoUaud. 16. Jul. IV.
p. 180,
EULALIA — EUPHRONIUS
691
Acta s. Eulaliae virg. mart. Bar-
cinone in Hispania (f 303).
Ausg. : ex mss. in AA. SS. BoU. 12. Febr.
II. p. 577-578. — De inventione et
translatione I. ibid. p. 578. 579. — Trans-
latio II. ibid. p. 579. 580.
Erl.-Sehr.: Ponsich y Camps, Ram., vida,
martirio y grandezas de s. Eulalia, hija, pa-
trona y tutelar de Barcelona. Madrid 1770.
40. EniJiall interessante histor. Notizen.
De s. Eulalio episc. Nivernensi in Gallia
(saec. VI.) Pinii svlloge historica in AA.
SS. BoU. 26. Aug.'V. p. 821-824.
De s. Eulalio episc. Syracusano (f post
503) in AA. SS. Boll. 16. Febr. 11. p. 888.
Acta s. Eulampil, Eulampiae et
sociorum mart. (saec. IV.) Nicome-
diae in Bithynia auctore anonymo.
Aicsg.: gr. et lat. in AA. SS. Boll. 10.
Oct. V. p. 69-79. Cf. Hubeni commentarius
praevius ibid. p. 67-69.
De s. Eulampio martyre in AA. SS. Boll.
5. Mart. I. p. 361.
Vita s. EulogiiCordubensis (f 859)
et martyrium auctore Paulo A 1 v a r o
patricio Cordubensi, eius amico.
Ausg.: ^ ed. Surius, vit. SS. 11. Mart. —
»m AA. SS. Boll. U. Mart. I. p. 90-97
c. Papebrochii notis. — *tn Eulogii operib.
ed. Anton. Morales. Compluti 1574. fol.
vorn. — * wiederholt ap. Schott in Hispania
iliustrata IV. p. 223. — ^in Bibl. Patr.
Colon. et Paris. IX. Lugdun. XV.
Erl.Schr.: Antouius, Nic, biblioth. Hispana
vet. VI. 8. § 171 sq.
Bahr, Gesch. der romisch. Literatur. im ka-
roling. Zeitalter p. 231.
Commentarius praevius Papebrochii in AA.
SS. Boll. I. c. p. 88-90.
Fabricius, bibl. med. et infim. latinitatis
lib. I. p. 201. Lib. V. 382-385.
Vgl. Eulogius.
De s. Eulogio ConstantinopolitanoinAA.
SS. Boll. 3. Jnl. I. p. 638,
De s. Eulogio episcopo Alexandriae in
Aegjpto (f 555) Stiltingii comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV. p.
83-94.
De s. Eulogio episc. Edessano et Pro-
togene episc. Carrhensi, conf. sub Theo-
dosio seniore in AA. SS. BoU. 5. Mai. II.
p. 10. 11.
De s. Eulogio mart. in Palaestina in AA.
SS. Boll. 5. Mart. I. p. 361.
De s. Euloglo xenodocho Constantinopoli
in ecclesia s. Mocii in AA. SS. Boll. 27.
April. III. p. 493.
De s. Eumenio episcopo Alexandriae in
Aegypto (t 143) in AA. SS. Boll. 7. Oct.
ni. p. 832.
De s. Eumenio episc Gortynensi forte
defuncto in Thebaide saec. VII. in AA.
SS. BoU. 18. Sept. V. 786. 787.
De s. Eunano episc.Raphoaein Hibernia
(saec. VIH. IX.) m AA. SS. Boll. 7. Sept.
m. p. 128.
De s. Eunucio episc. Novioduni in Bel-
gica Secuuda (saec. VIII.) Stiltingii sylloge
in AA. SS. Boll. 10. Sept. IH. p. 616. 617.
Miracula s. Euphebii episcopi Ne-
apolitani (saec. III.)
Ausg.: ex ms. m AA. SS. Boll. 23. Mai.
V. p. 236-238. — Inventio et translatio
s. Euphebii, Fortunati, Maximi ibid. p. 238
-241 c. Papebrochii comment.
De b. Euphemia abbatissa S. Altouis in
Bavaria (f 1180) in AA. SS. BoU. 17. Jun.
m. p. 470.
De s. Euphemia, Acacio, Ammonio etc.
mart. Constantinopolitanis in KA.. SS. BoU.
3. Jul. I. p. 637.
De s. Euphemia, Dorothea, Thecla, Era-
sma mart. Aquileiensibus sub Nerone Pinii
comment. historicus in AA. SS. BoIIand.
3. Sept. I. p. 605-608.
De s. Euphemia , Eucapia et Secutore
mart. Chalcedone in Bithynia m AA. SS.
BoII. 13. April. IL p. 129.
De s. Euphemla, Felice, Macario etc.
mart. m AA. SS. BoII. 12. April. II. p. 81.
Acta s. Euphemiaevirginisetmar-
tjris a. 303 Chalcedone in Bithynia.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoU.
16. Septbr. V. p. 266-274. — Blstorla cor-
poris saepius translati auctore Constan-
tino Tii episcopo ibid. graece et lat. p.
274-283. — Exposltlo tabulae pictae de mar-
tyrio s. Euphemiae auctore Asterio epi-
scopo Amaseno, ex edit. Ruinartii ibid. p.
283. 284. — Appendix de s. Euphemia
V. m. culta Auriae in Gallaecia ibid. p.
285. 286. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 252-266.
De s. Euphrasia mart. in AA. SS. BoU.
16. Mart. U. p. 426.
De s. Euphrasia martyre Nicaeae in Bi-
thynia m AA. SS. BoU. 18. Mai. IV. p. 146.
Acta s. Euphrasiae virg. mart. sub Dio-
cletiano in AA. SS. BoU. 19. Janr. II. p.
220. — Eadem acta ex Nicephoro ibid.
p. 221.
De s. Euphrasio, Alexandro, Frunimo etc.
mart. Thessalonicae in AA. SS. BoU. 14.
Mart. II. p. 346.
De s, Euphrasio episc. in AA. SS. BoU.
14. Janr. I. p. 932.
De s. Euphronio episc. Augustoduueusi
in Gallia (f cca. 476) Boschii commentar.
in AA. SS. BoU. 3. Aug. I. p. 227-229.
De s. Euphronio episc. Turonis in GaUia
(t 573) SoUerii sylloge in aA. SS. BoII.
4. Aug. I. p. 336-339.
44*
692
EUPHROSIUS — EUSEBIUS
De s. Euphrosio, Fnuiiino, Fortuiiione etc.
mart. Cnrtliagine in AA. SS. Boll. 14. Mnrt.
II. p. 345.
Vita s. Euphrosynae virg. Alcxan-
drinao (f cca. 470) anctore incerto.
Arisg.: o.x ni.ss. ct vitis patrum in AA.
SS. Holl. 11. Febr. II. p. 537-541. — Alla
vita auctore Simeonc Metaphrastc in-
terpr. Geutiano Herveto ihid. p. 541-544.
Cf. p. 890.
f W. <S'cAr. : fJ o d o f r e «1 u s , A., liisloria do vita e^
iiiorlc s. Enphrosynuc virg. Alex.iiidriuac-
Niirnbcrfr- l7f>.S. 40 . ,<U pag. u. 14 Kup/i-n.
(iuctz. Andr., brcvis bisturia de vita, fatis
ao niorte Euphrosynae, virg. Alexandrinae.
Altorttl 1753. 4».
nenschen, conimentarius praevins in AA.
ss. 1. c. 1,. ;<35:>^i.
Vie admirablc de s. Euphrosine, tir^e des
anteurs aneicns ct trad. en franc. par un
religieux licned. 1'aris IMO. 80.
Dc s. Euphrosyno episc. Panzani in Hc-
truria in AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 139.
140.
De s. Euphrosyno martyre m AA. SS.
Boll. G. Mart. 1. p. 424.
De s. Euphrosyno, Priamiano et aliis IX
sociis inart. in AA. SS. Boll. 1. Janr. I.
p. 20.
De s. Eupilio episc. Comi in Italia (f
cca. 537) Byei sylloge in AA. SS. Boll.
U.Oct. V. p. 632-635.
De s. Euplio mart. apud Graecos in AA.
SS. Boll. 30. Mai. VII. p. 238.
Acta s. Eupli diaconi et mart. a,
304 Cataniae in Sicilia, consuiaria.
Ausg. : ex annalibus C. Baronii ad a.
303. No. 146 tom. 11. repetita in AA. SS.
Bolland. 12. Aug. II. p. 721-723. Cf. Pinii
comment. praevius ibid. p. 710-721.
De s. Euplo, Alexandro, Cupsico efc.
mart. Cacsaroae in Cappadocia in AA. SS.
Boll. 10. Sept. III. p. 493.
De 8. Euplo, Jo.sepho , Felico efc. mart.
in Sicilia in AA. SS. Boll. 2. Septbr. I.
p. 359.
Vita R. EuppaxiaesivcEuphrasiae
virg. in Thebaidc (f post 410).
Ausg.: ex mss. ctim graeco textu bibl.
Vatic. collata m AA. SS. Boll. 13. Mart.
U. p. 205-274. — Vita eadem graece ex
ms. Vatic. No. 800 idid. p. 727-735.
De s. Euprepo vel Euprepio episc, (sacc.
I. II.) Veronae in Italia Cuperi sylloge
hist. m AA. SS. Boll. 21. Aug. IV. p. 400
-402.
Do s, Euprexia vidua et Theognia virg.
(t cca. 280) /71 AA. SS. Boll. 6, Janr. I.
p. 240.
De s. Eupsychio mart. Caesareae in Cap-
padocia (f 302) in AA. SS, Boll. 9. April,
I. p. 822-824. Cf. Stiltingii syllogc ibid.
7. Sept. III, p. 0-8.
Do s. Eupuria virg. Caietae in Latio in
AA. SS. Boll. 10, Mai. III. p. 575-577.
Do s. Eurardo archiep. Senonensi (f ccu.
888. 1. Febr.) ap. Mabillon, AA. SS. o. s,
Bcn. saec. IV. 2. p. 485. 480.
l>e b. Euriela virg. inArmorica(.saec. VII.)
in AA. SS, Boll. 1. Oct. I. p. 198.
De s. Eurosia virg. niart. Jaccae in Hi-
si).'inia Tarraconensi (saec. Vlll.) Papebro-
chii sylloge hist. in AA, SS. Boll. 25. Jun.
V. p. 88-91.
Acta s. Eusanii et sociorum mart.
apud Forconium in Vestinis sub Max-
imiano suspecta.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 9. Jul. II. p.
691-697.
De s. Euschemone conf. episc. Lampsa-
ceno in ilellesponto sub Icouoinach. in AA.
SS, BoII. 14. Mart. II. p. 355.
De s. Eusebia abbatissa et sociabns 39
monialibus apud Massiliam in Provincia
Galliae (saee. VIII.) Suyskeni .sylloge in
AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 292-295.
Vita s. Eusebiae abbatissae Hara-
raaticensis Marchianis inGrallo-Flan-
dria (f cca. G89).
Auag.: ' ex mss. in AA. SS. Bolland. 16.
Mart. II. p. 452-457, — (Miracula ibid.
p. 457-461.) — * rriederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p. 984-990,
Cf. Commentar, praevius in AA, SS, Boll,
1, c, p. 450-452.
Vita s. Eusebil abbatis montis Co-
ryphes in Syria (saec. IV).
Ausg.: ex cap. 4. Philothei ex vcrsione
Gentiani in AA. SS. BoU. 23. Janr. II. p.
486-489.
Vita 8. Eusebii anachoretae Asi-
chae in Syria (f post 400).
Ausg.: ex Philothco Theodoreti cap.
18 m"AA. SS. BoII. 15. Fcbr. II. p. 824.
825.
Vita s. EusebiiCremonensisBeth-
leherai in Palaestina (f cca. 423) au-
ctore Franc. P^errario.
Ausij.: ' Crcmonae 1612. — ' wiederholt
in AA. SS. BoII. 5. Mart. I. p. 309-386.
Acta s. Eusebii cpiscopi, Pollionis
lectoris et Tiballi, mart, Cibali in
Pannonia sub Diocletiano.
Ausg.: ex cod. Bertiniano in AA. SS.
BoII. 28, April. III. p. 500. 567.
Acta s. Eusebii episcopi Samosa-
teni in Syria (f 379.) Ex Theo-
doreto.
Amq.: tn AA. SS. Boll. 22. Jun, IV. p,
239-242.
EUSEBIUS — EUSTASIUS
693
Acta s. Eusebii, Nestabi, Zenonis
et Nestoris (f 362.)
Ausg.: ex Sozomeni hist. eccles. lib.
5. cap. 9. in AA. SS. BoU. 8. Septbr. III.
p. 257-259.
Acta s. EusebJi, Pontiani, Vincen-
tiijPeregrini niart.Roman. subCom-
modo auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. ba.silicae s. Petri in AA.
SS. Boll. 25. Aug. V. p. 115-118. Cf. Sol-
lerii comment. praevius ibid. p. 111-115.
Vita s. Eusebii presbyteri Roma-
ni et martyris (| 357.)
Amg.: ap. Baluze, miscell. II. p. 141,
142.
Erl.-Schr.: Fabriciiis, bibl. med. et inf. latini-
tatis lib. V. p. 397.
De s. Eusebio episc. Bononiae in Italia
(t cca. 400) Stiltingii sjlloge in AA. SS.
Boll. 25. Septbr. VII. p. 271-274.
De V. Eusebio episc. Caesareae in Cap-
padocia (f 370) Papebrochii comment. in
AA. SS. BoU. 21. Jun. IV. p. 75. — Exer-
citatio Franc. Mariae Florentinii Lucen-
sis, qua in opinione sanctitatis apnd coaevos
patres hic Eusebiiis fuerit ibid. p. 76-84.
De s. Eusebio episc. Comeusi in Italia
(saec. VI.) Papebrochii sylloge hist. in AA.
SS. Bolland. 22. Mai. V. p. 165; cf. VU.
p. 827.
De s. Eusebio episc. Fanensi in Italia
(t post 503) in AA. SS. Boll. 18. April. II.
p. 542.
De s. Eusebio episc. Mediolani in Insu-
bria (t 465) Sollerii syUoge in AA. SS.
BoU. 12. Aug. n, p. 724.
De s. Eusebio , EracUo, Dionysio etc.
mart. in Africa (saec. I.) in AA, SS, BoII,
10. Oct. V. p. 9. 10.
De s. Eusebio mart. in Orieute in AA.
SS. BoU. 25. Mai. VI. p, 25.
De s. Eusebio mart. in Palaestina sub
Maximiano in AA, SS, BoU. 14, Aug. UI.
p, 150, 151, — Passio eiusdem ap. Mar-
tene, thes. anecd. III. p. 1649-52.
De s. Eusebio mart. in Phoenicia in AA.
SS. BoU. 21. Septb. VI. p, 237,
De s, Eusebio mart, Romano Gandavi
in Belgio in AA, SS. BoU. 17. Febr, III.
p. 7,
De b. Eusebio monacho S. Galli, mart.
(t 884) in AA. SS. BoUand, 31, Janr, JI.
p, 1130.
De s. Eusebio recluso ac de Marco et
Marcello monachis S. Galli (884), ubi etiam
de s, Merolilano Scotto, ap, Mabillon, AA,
SS, 0, s. Ben. saec. IV. 2. p. 461, 462.
De s. Eusebio, Neone, Leoutio etc. mart.
Nicomcdiensibus (t 303) in AA. SS. BoU.
24, AprU. III. p. 263. 264.
De s. Eusebio papa Romae (t 310) Stil-
tingii sylloge histor. m AA. SS. BoII. 26.
Septbr. VII. p. 265-271.
De s. Eusebio I papa Romano LXXVII.
(t 677) Papebrochii commentarius histor.
in AA. SS. BoU. 2. Jun. I. p. 220-222.
De s. Eusebio presb. et Avito diacono
Autissiodori in Gallia in AA, SS, BoUand.
3. Mai. I. p. 423.
De s. Eusebio presb. Romae SoIIerii syl-
loge m AA. SS. BoU, 14. Aug. III. p. 166.
167.
De s. Eusebio, Romauo, Meletio et sociis
mart. Nicomediae Papebrochii commentar.
historicus in AA, SS. BoII. 30, Mai, VII,
p. 237.
De s. Euseo eremita calceolario Serra-
valle in Pedemontio in AA. SS, BoII, 15.
Febr, II, p. 852.
Vita s. Euricii abbatis Cellensis ad
Carum fluvium. 27. Novbr.
Ausg, : ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 372
-376. — * Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
429. — Vita alia ^ ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. I, p. 534. — * Auszug ap. Bou-
quet I. c. p. 428. — Miracula ap. Labbe
I. c. p. 463-466,
De s. Eusignio mart. sub Juliano Apo-
stata Antiochiae in AA. SS. Boll. 5. Aug.
m, p, 70-72.
Vita s. Euspicii I abbatis Micia-
censis {St. Mesmin de Micy^ ineun-
te saec. VI.) auctore anonymo per-
antiquo.
Au^g.: ex Vita s. Maximini abb, Miciac,
{v. d.) ap. Mabillonium edita in AA. SS.
Boll. 20. Jul. V. p. 74-77. — Trauslatio
s. E-i d. 17. Jun. 1029 ' ap. MabiUon, AA,
SS. o. s, Ben, saec, VI. 1. p. 314, — *wie-
derhoU in AA. SS. BoUand, 1. c, p, 78. —
Miracula ' ap. Mabillon I. c. p. 314. 315.
— * wiederholt in AA, SS. BoU, 1, c. p, 78,
79. — *Bruchstuck ap, Bouquet, rec. X.
p, 370. Cf. Cuperi commentar. praevius in
AA. SS, BoII. I. c. p. 72-74,
De s. Eustachio presb. in Aegj-pto (saec.
inc.) in AA. SS. BoII. 12. Oct. VI, p. 9,
Vita s. Eustadioiae sive Stadiolae
abbatissae Bituricensis,
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 376
-379. — ^idederholt in AA. SS. BoU. 8. Juu.
n, p. 133. 134.
Vita s. Eustasii abbatis Luxovien-
sis, discipuli s. Colurabani (f 625)
auctore Jona abbate Bobiensi
(664).
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 29. Mart. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben, saec, 11.
p. 116-123. — *Jdlschlich ur.ter Beda's
694
EUSTASIUS — EUTITniS
Namen tn deaaen Opera edit. Colon. 1688.
III. p. 243-248. — *c. uot. Henschenii in
AA. SS. BoU. 29. Mart. III. p. 786-790. —
* Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 499.
Srl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schicbte U. p. 188.
Vgl. Vita s. Attalae abb. Bob.
., „ Columbani.
De 8. Eustasio episc. Neapolitano (saec.
II.) m AA. SS. Boll. 29. Mart. III. p. 768.
De s. Eustasio Nicomediae in Bithynia
in AA. SS. Boll. 21. Janr. II. p. 350.
Laudatio s. Eustathii patriarchae
Antiocheni (f cca 336.) Partes 2.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Jul. IV. p.
140-144. Cf. Bo.schii commentar. praevius
ibid. p. 180-140.
Acta s. Eustathli, uxoris eius The-
opistis et filiorum Agapii et Theo-
pisti mart. Romae cca- a. 118 fabu-
losa, auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 20. Septbr. VI.
p. 123-137 graece et latine. C/. Clei com-
mentar. praevius ibid. p. 106-122.
De s. Eustathio episc. Ciensi in Bithynia
sub Iconocla.stis in AA. SS. Boll. 29. Mart.
III. p. 790.
De 8. Eustathio martyre Ancyrae in Ga-
latia in AA. SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 546.
De s. Eustathio, Poljcarpo et Euangelo
mart. in AA. SS. Boll. 7. Jul. II. p. 468.
De s. Eustathio sive Eutychio et sociis
mart. Carris in Mesopotamia (f 741) in
AA. SS. Boll. 14. Mart. II. p. 355. 356.
De 8. Eusterio episc. Salernitano (saec.
V.) Bossuei comment. in AA. SS. Boiland.
19. Oct. VIII. p. 436-439.
De .s. Eustochio episc. Tnronensi (f 461)
Clei sylloge in AA. SS. BoII. 19. Septbr.
VI. p. 26. 27.
De s. Eustochio presb., Gaino cognato
eins, Proba etc. martyribus Ancyrae in Ga-
latia 8ub Maximiano in AA. SS. BoII. 23.
Jun. IV. p. 471.
De s. Eustochio virg. Romana in Bethle-
em (f 420) Stiltingii sviloge hi.stor. in AA.
SS. BoII. 28. Septbr. VII. p. 630-645.
De s. Eustoio episc. mart. Nicomediae
in AA. SS. Boll. 8. Jun. II. p. 58.
De 8. Eustorgio episc. I. Mediolani in
Insubria (saec. IV.) Suyskenii commentar.
histor.-criticus in AA. 88. Boll. 18. Septbr.
V. p. 774-780.
De 8. Eustorgio episc. Mediolanensi II.
(f 518) m AA. SS. BoII. 6 Jun. I. p. 643.
De 8. Eustorgio presbytero, Nestore, Fi-
lono mart. Nicomediae in AA. SS. Boll.
11. April. II. p. 13.
Vita s. Eustratii thauraaturgi (IX.
saec) ,„ .
Ausg.: ex menaeis Graecorum »n AA.
SS. BoII. 9. ,Janr. I. p. 598. 599.
De 8. Euterio, Palatino, Victorina etc,
mart. Nicomediensibus in AA. SS. Bolland.
22. Febr. III. p. 289.
De s. Euthaiia virg. et mart. Leontinis
in Sicilia (f cca. saec. III. med.) in AA.
SS. BoII. 27. Aug. VI. p. 12.
De .s. Euthasia martyre m AA. SS. Boll.
12. Janr. I. p. 721.
De s. Euthicio et Florentio monachis apud
Nursiam (f cca. .555) cx Gregorii M. dial.
III. c. 15 ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 120-122.
De 8. Euthymia, Leonide, Vindeo, Mario
mart. Antiochiae in Syria in AA. SS. Boll.
26. April. III. p. 415.
Vita s. Euthymii Magni abbatis
in ererao sanctae civitatis (f 673)
auctore Cyrillo raonacho.
Ausg.: interprete Gent. Ilerveto in AA.
SS. BoII. 20. Janr. II. p. 302-328. Cf. ibid.
p. 298-302.
De s. Euthymio confess., uxore eius et
Crescentio filio mart. Perusiae in Umbria
tempore Diocletiani in A.A.. SS. BoII. 29.
Aug. VI. p. 512.
De s. Euthymio diacono, item s. Petivo
diacono mart. Alexandriae in AA. SS. BoII.
5. Mai. II. p. 6.
De s. Euthymio episcopo Sardium in Asia
(f cca. 840) comment. historicus in AA.
SS. BoII. 11. Mart. II. p. 73-75.
De s. Euthymio thaumaturgo apud Grae-
cos mAA. SS. Boll. 18. April. H. p. 583.
De 8. Euticia, Maria virg. Dei et 6 inno-
centibus mart. in AA. SS. BoII. 10. Aug.
II. p. 534.
De s. Euticio abbate Balmae in Bur-
gundia (saec. IX.) ' tn AA. SS. Boll. 13.
Janr. I. p. 823. 824. — »ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. IV. 1. p. 6.54-656.
De s. Euticio martyre Romano in AA.
SS. Boll. 2. Jul. I. p. 306.
De 8. Euticio, Paulo, Heraclio etc. mart.
incerti loci m AA. SS. Boll. 14. Aug. IV.
p. 149.
De s. Eutico , Fortunato , Saturnino etc.
mart. in AA. SS. BoII. 8. Mai. II. p. 299.
De 8. Eutico, Plauto, Placido etc. mart.
in Thracia in AA. SS. BoII. 29. Sept. VUI.
p. 125.
Vita s. Eutitii presbyteri martyris
apud Surianura in Hetruria.
Ausg.: ex ms. Viterbicnsi in AA. SS.
BoII. 16. Mai. III. p. 460. 461. — Trans-
latio a. 1495 facta ibid. p. 461. 462. —
Analecta de ecclesia s. Eutitii et manna
EDTROPIA — EVODIUS
695
ibidem scaturiente ibid. p. 462. Cf. ibid.
Vn. p. 775.
De s. Eutropia martyre Alexandrina in
AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 26.
Vita s. Eutropii episcopi Arausi-
onensis (f post 475) auctore Vero
episcopo Araus. successore.
Ausg.: einen TAeiZ ed. Papebroch in AA.
SS Boll. 27. Mai. VI. p. 699-701.
Erl-Schr: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 2P0.
De s. Eutropio, Cleonico etBasilisco mart.
Cappadocibus (f cca. 308) in AA. SS. Boll.
3. Mart. I. p. 235-237.
De s. Eutropio episcopo Santonensi in
Gallia in AA. SS. Boll. 30. April. III. p.
733-736. — Miracula ex mss. Coelestino-
rum Parisiis ibid. p. 736-744.
Erl.- Schr.x Briand, notice historique sur g.
Eutrope, apotre, premier eveque et martyr
de Saintoiige. Saintes 1846. 12 mo.
Notice sur s. Eutrope, .son tombeau et la d6-
couverte qui en a ^t^ faite le 19. mai 1843.
La Rochelle 1846. 12 mo.
De s. Eutropio, Zosima et Bonosa mart.
in portu Romano in AA. SS, Boll. 15. Jul.
IV. p. 18.
De s. Eutyche discipulo s. Johannis evang.
et apost. Pauli (saec. I. ex.) Cuperi dis-
quisitio critica in AA. SS. Boll. 24. Aug.
IV. p. 751-755.
De s. Eutychiano milite et strategio in
AA. SS. Boll. 19. Aiig. m. p. 730.
Vita s. Eutychii abbatis et Floren-
tii monachi Nursiae et Fulginei in
Umbria (f cca. 540 et 547) auctore
s. Gregorio Magno lib. 3. dia-
log. c. 15.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Mai. V. p.
250. 251 c. Henschenii comment.
Vita s. Eutychii patriarchae Con-
stantinopolitani (f 582) auctore Eu-
stathio presbytero eius dome-
stico familiari.
Ausg. : interprete Papebroch. ex ms.Graeco
in AA. SS. Boll. 6. Apr, I. p. 550-572. —
Bios xal nokmla rov /usydkov Eviv^iov
naTQKcQ^ov KuivaiavrlvonoXtoig GvyygacfHS
nao EvOTad-iov nQfa^viepov ibid.l. append.
p. LIX-LXXXIII.
De s. Eutychio martyre Alexandrino in
AA. SS. BoU. 11. Jul. m. p. 187.
De s. Eutychio episcopo Comensi in Italia
(f cca. 532) Henschenii sylloge hist. in
kk. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 451.
De s. Eutychio episcopo Melitenae in
Armenia mart. Papebrochii comment. in AA.
SS.BolI. 28. Mai. VL p. 734. — Canon
graece et lat. ibid. p. 734-736.
De s. Eutychio martjre Ferentini in Her-
incis in AA. SS. BoU. 15. ApriL II. p. 378.
Erl.-Schr.: Assemanus, de ss. Ferentinis in
Tuscia Bonifacio ac Redempto episc. deqae
presbyt. et martyre Eutychio dissertat Ro-
mae 1745. 4* .
De s. Eutychio martyre Romano in AA.
SS. Boll. 4. Febr. I. p. 458.
De s. Eutychio subdiacono mart. Alexan-
driae in Aegypto a. 356 in AA. SS. BoU.
26. Mart. III. p. 620.
De s. Evantio episcopo Augustodunensi
in Gallia (forte saec. V.) in AA. SS. BoU.
12. Sept. IV. p. 21.
De s. Evantio sive Eventio episcopo
Viennensi in Gallia (f 586) in AA. SS. Boll.
3. Febr. I. p. 365. 366.
De s. Evanto et Hermete mart. in Rhaetia
in AA. SS. BoII. 1. Janr. I. p. 21.
De s. Evasio et Privato martyribus in
Africa in AA. SS. Boll. 5, Jun. I. p. 422.
De s. Eveliio martyre, consiliario Nero-
nis imper. in AA. SS. Boll. 11. Mai. H.
p. 613.
Vita s. Everacli episcopi Leodi-
ensis (959 — 971) auctore Reinero
monacho S. Laurentii Leodiensis.
Ausg.: ap. Pez, thes. IV. 3. p. 153-166.
Vita s. EvergiseliarchiepiscopiCo-
loniensis (saec. V.) auctore anony-
mo saec. X. ant XI.
Handschr.: Coln, supplem. sec. XHI. —
Utrecht.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 24. Octb. V.
p. 1027. — * ex ms. sed collata cum Surio
in AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p. 657-660.
— Translatio ex Tungrensi urbe ad me-
tropolim, procurata a Brunone a. 953 (Hand-
schr.: Brtissel, k. Bibl. mbr. sec. XV. No.
329-341) ' ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 291. — *ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 279.
280. — »m AA. SS. BoU. L c. p. 660. Cf.
V. Heckii comment. praevius ibid. p. 650-
657.
De s. Everiide virgine in Anglia (forte
saec. VII.) in AA. SS. Boll. 9. Jul. IL p.
713.
Vita s. Evermari in agro Tungren-
si occiso cca. 700.
Av^g.: ex ms. in AA. SS. BoII. 1. Mai.
I. p. 121-122. — Vita alia ex ms. Rubeae
Vallis Hbid. p. 122-139; c/. p. 755. —
' Bruchstiick ap. Bouquet, rec. III. p. 637.
De b. Evermodo Raceburgensi in Wan-
dalia episcopo ex ord. Praemonstr. (f 1178)
BoUandi sylloge histor. in AA. SS. BoU.
17. Febr. III. p. 45-50.
De s. Evidio martyre in monasterio s.
Petri Besaluensi in AA. SS. BoU. 13. Jun.
II. p. 680.
Acta s. Evodii episcopi Rothoma-
696
EVODIUS - FABIUS
gi in Norniaunia (saec. V.) auctore
anonvnio.
Auatj.: m AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p.
246-248. V/. Buci comment. praevius ilfid.
p. 241-245.
De s. Evodio episcopo AutiocLeno mart.
(t cca. 6G) m AA, SS. BoU, 6. Mai. II.
p. 98.
De s. Evodio et Hermogcne et Callista
eorum sorore mart. Syracuaae hi AA. SS.
Boll. 25. April. III. p'. 359-360.
De s. Evonio episcopo iu Arvcrnia pro-
vincia Galliae in AA. SS. Boll. 19. Mai.
IV. p. 332.
Vita s. Evracli = Vita s. Everacli.
Vita s. Evurtii episcopi Aureiianis
in Gallia (t cca. 340) fabulis foe-
data auctore Lucifero subdiacono.
Atisg.: ex 4mss. in AA. SS. Boll. 7. Septb.
III. p. 52-59. — Acta translationis
geminac auctore anonymo ex ms. ibid.
p. 59-61. — Invenlio corporis auctore
Rogerio abbate ibid. p. 61. 62. C/. Stil-
tingii comment. praevius ibid. p. 44-52.
Passio s. Ewaldorumduorum pres-
byterorum martyrum in antiqua Sa-
xonia, aequalium s. Bonifacii, au-
ctore Bccla Venerabili.
VolliR Biigeijh.aft.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. Vit. SS.
sec. XII. — Paris, k. Bibl. No. 5278.
154. .scc. XIV.
Ausff.: ^ enthalten /n Bedae histor. eccle-
siast. lib. 5. c. 10 (vid. Beda.) — * wieder-
holt in AA. SS. Boll. 3. Octbr. U. p. 205
-207. — »ed. Surius, vit. SS. 3. Octbr.
ErL-Schr.: Byeus, comnjent. praevius ta AA.
SS. B. 1. c. p. 180-205.
Uettberp, JDeutschlands Kirchengeschichte
II. p. 397; vgl. I. p. 543.
Schinid, Gesetze der Angelsachsen I. p.
LXV «q.
Scibertz, Landes- und Rechtsfrpschichte des
Ilerzogthums Westfaleu. Arnsberg 1859.
I. p. 79.
y. Steinen, westfal. Ocschichte. Stiick 12.
p. 73fi (volUtiindiyt l.iteratur iib. <len Ort der
Eniuirduug).
Sirunck, WoNtphalia sancta cO. Oicfers. Pa-
durboniac IMftS. II. p. 11 18.
Do s. Expergentio, Clirista, Italio etc.
mart. iu Cilicia iu AA. SS. Boll. 4. Jun. I.
p. 378.
De s. Expletio episc. Metis in Belgica I.
(t 390) in AA. SS. Bolland. 30, Jul. VII.
p. 157.
De s. Exuperantia virgine Trecis in Gal-
lia in AA. S.«;. Boll. 26. April. III. p. 423.
Vita s. Exuperantii episcopi Cin-
gulani in Piceno.
Au8g. : ex Phil. Ferrario in AA. SS. BoU.
24. Janr. II. p. 602. - Vita alia ex ms.
ecclesiae Cingulanae ibid. II. append. p.
1148-1150.
Erl.-Hchr.: Christianoi^ulus. If. D., dc s. Ex-
uperantio Cingulanoriun cpiscopo dcquc cius
viiao acti.s libcr singularis. Koniae 1771. 4o.
M. 12 Taf.
Delle memorie eccle!<iastiche intorno J'i.storia,
ed il culto di s. Esuperanzio antico vescovo
. . . di Cingoli r.aocolte cd illustrate da Fr
M. Uafaelli. Pesaro 1762. 4«.
De s. Exuperantio episcopo Comensi in
Italia alpestri (t cca. 512) in AA. SS. Boll.
22. Jun. IV. p. 243.
De s, Exuperantio episcopo liavennate
iu Italia (t 418) Papebrochii commentar.
historicus in AA. SS. Boll. 30. Mai. VII.
p. 260-262.
De s. Exuperio episcopo Corbolii in agro
Parisiensi (saec. V.) Sollerii commentar.
historicus in AA. SS. Boll, 1. Aug. I. p.
52-55.
J)e s. Exuperio episcopo Tolosae in Gal-
lia (t p. 410) Stiltingii sylloge hist. in AA.
SS. BoU. 28. Scptbr. VII. p. 623-630.
De s. Eynardo eremita Altenae in mar-
chia Westphalica in AA. SS. Boll. 25. Mart.
III. p. 587.
De s. Ezechiele propheta in Chaldaea
inAA. SS. Boll. 10. April. I. p. 857.
Vita Ezonis palatini , vid. De v. Ereui
frido und Fundatio coenob. Brunwilarensis.
X^.
De s. Fabiano et Sabiniann niart. Siculis
in AA. SS. Boll. 25. Janr. II. p. 618.
De s. Fabiano, Felicc, Arione etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 28. Jun. V. p. 357.
De s. Fabiano papa martjro Romae (t
250) in AA. SS. Boll. 20. Janr. II. p. 252
-256, Vgl. p, 1138.
De s. Fabio, Beinio, Emanuelo, Firmo
uua cum plurimis variorum sanctorum reli-
(jiiiis Viennam Austriac transiutis Papo-
brochius in AA. SS. BoII. 21. Mai. V. p.
8-11.
De s. Fabio inartyre an aliquo Faesulis
in Etruria in AA. SS. BoU. 17. Mai. IV.
p. 132. 133.
Dc s. Fabio martyrc Cacsaroao in Mau-
ritania Bollandi comment. posthuma in AA.
SS. Boll. 31. Jul. VU. p. 179-180.
FACIUS — FAUSTUS
697
De s. Fabriciano et Philiberto mart. in
Hispania Pinii sylloge m AA. SS. BoUand.
22. Aug. IV. p. 535.
Vita s. Facil confessoris Crcmo-
nae in Italia (f 1272.)
Ausg.: ex Ph. Ferrario in AA. SS. Boll.
18. Janr. II. p. 210. 211.
De s. Faciolo in Ceiiomanensi et Picta-
viensi provincia culto in AA. SS. Bollaud.
7. Sept. III. p. 78.
Vita s. Facundini episcopi Tadini
in Umbria (saec. VII. vel. IX. X.)
auctore anonyrao.
Ausg. : ex ms. Vatic. in AA. SS. Boll.
28. Aug. VI. p. 471-484. CJ. Pinii comment.
praevius ibid. p. 467-471.
De s. Facundino, Juventino,Peregrinoe/c.
mart. Arimini in Italia in AA.. SS. Boll. 2.
Septbr. I. p. 360.
De s. Fagnano episcopo in Anglia (saec.
VI.) in AA. SS. BoII. 14. Aug. VI. supplem.
p. 824. 825.
De s. Faico et Nicolao ereraitis Calabris
in Apulia (saec. XIV.) in AA. SS. Boll.
9. Aug. II. p. 475.
De s. Falteo sive Falveo episcopo et
Jocundo mart. in AA. SS. Boll. 18. Jul.
IV. p. 361.
Vita s. Famiani confessoris ord.
Cisterc. Gallesii in hodierno agro
Romano (f 1150.)
Ausq.: ex editiono Gallesina a. 1576 in
AA. SS. BoII. 8. Aug. II. p. 391-395 {mit
Abbildung.) Cj. SoIIerii comment. praevius
ibid. p. 389-390 et VI. p. 813.
Acta s. Fandilae presbyteri mona-
chi et mart. Cordubae a. 853.
Ausg.: in AA. SS. BoUand. 13. Jun. II.
p. 698.
Acta s. Fantii ac Deodatae mar-
tyrum in persecutione Diocletiani.
Ex vita s. Fantini.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 31. Jul. VII. p.
177 c. Pinii comment. praevio.
Vita s. Fantini confessoris Tauri-
ani in Calabria (forte tempore Con-
stantini Magni) auctore anonymo.
Ausg.: ' ed. Oct. Caietanus, vitae SS.
Siculorum I. p. 149. — 'mederholt in AA.
SS. Boll. 24. Jul. V. p. 553-556. — Vlla
aitfra auctore Petro episcopo Tauria-
nensi ' ed. Caietanus 1. c. I. p. 152. —
* wiederliolt in AA. SS. I. c. p. 556-567. —
Ilvuinus forte a s. Josepho hymnogra-
pho synchrono ibid. p. 567. 568. cy. Pinii
«-omuicut. praevius ibid. p. 547-553.
Vita s. Fantini monachi Thessa-
lonicae in Macedonia (forte saec.
IX.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 30. Aug. VI.
p. 623 c. Pinii comment. praevio wid. p.
621 622.
Vita s. Farae = Vita s. Burgundofarae
abbatissae.
Vita s. Faronis episcopi Melden-
sis (f ()72) auctore ut videtur Hil-
degario (monacho Sandionysiano)
episcopo Meldensi (f 875.)
Ganz unlergeordnetcu Werlhos.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No, 5337.
mbr. sec. XIII. fol. long. f. 91. — No. 5353.
mbr. sec. XIV. fol. max. f. 159.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 607-625. — * Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 501-505.
Passio s. Faustae, Evilasii et forte
Maximini martyrum Cyzici in Hel-
lesponto (305—311.)
Ausg.: ex ms. Trevir. in kK.. SS. BoU.
20. Sept. VI. p. 144-147 c. Clei comment.
praevio p. 140-144.
Translatio s. Faustae virginis mart.
ex Vasconia in Cellam Asnensem
a. 8(54. 15. Jun.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 4. Janr. I. p.
1091-1092. — » ap. Labbe, bibl. nova mss.
II. p. 525-527. — ' iciederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 73-75.
— *em Thdl ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. U. p. 400.
Acta s. Fausti, Januarii et Mar-
tialis mart. Cordubae in Hispania
(f 312) auctore auonymo.
Ausg.: e ' Ruinjxrtii in Sinc. martyrum
Actis edit., cum * Surii et * Tamaii editio-
nibus collata * in AA. SS. Boll. 13. Octbr.
VI. p. 193-195. Cf. Byei commentar. prae-
vius ibid. p. 187-193.
De s. Fausto abbate prope Syracusas in
Sicilia (f cca. 607) Suyskenii sylloge in AA.
SS. BoU. 6. Septbr. II. p. 686.
De s. Fausto episcopo Regiensi in Pro-
vincia Galliae (f cca. 490) Perierii com-
mentar. histor. in AA. SS. BoU. 28. Septb.
VII. p. 651-714.
De s. Fausto episcopo Reiensi in Gallia
m AA. SS. BoII. 16. Janr. II. p. 28. 29.
De s. Fausto episcopo Tarbensi in No-
vempopulania (saec. V. fiu.) Stiltingii syl-
loge in AA. SS. BoII. 28. Septbr. VU. p.
715-716.
De s. Fausto martyre Romae sub Juliaao
m AA. SS. BoU. 9. Juu. U. p. 174.
698
FAUSTUS — FELIX
De 8. Fausto martyre snb Decio in AA.
SS. Boll. 16. Jul. IV." p. 124.
De s. Fausto monacho Casinensi Romae
(t cca. 607) Bollandi coniment. historicus
in AA. SS. Boll. 15. Febr. II. p. 839-841.
De 8. Fausto prcsb. , Bibo diac. , Diony-
sio lectore etc. mart. Alexandriao in Aegypto
cca. 250 in AA. SS. Boll. 6. Septbr. II. p,
666. 667.
De .■<. Faustina virgine martjre in AA.
SS. Boll. 15. Febr. II. p. 824.
Vita 8. Faustinipresbyt. etJovitae
diac. fratrum, rnart. Brixiae in Italia
(t 120) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Febr. 11. p.
809-813 ex ms. et Surio. — Alia vita
auctore anonjmo e.\ ms. Neapolitano ibicl.
p. 813-817. — Pars vitae maioris ex Mom-
britio ibid. p. 817-820, — Excerpta ex
vila ms. s. Secundini martjris Astensis ibid.
p. 820. 821. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 805-809.
De s. Faustino confessore Tuderti in Um-
bria in AA. SS. BoII. 29. Jul. VII. p. 38.
De s. Faustino episc. Brixiensi in Italia
(t cca. 361) in AA. SS. Boll. 16. Febr. II.
p. 886.
De s. Faustino et sociis 44 martyribus
m AA. SS. Boll. 17. Febr. III. p. 9.
De s. Faustino martyre Mediolani iu In-
subria (saec. II.) Cuperi comment. histor.
in AA. SS. Boll. 7. Aug. II. p. 184-186.
De 8. Faustino , Timotheo , Venusto etc.
mart. Romanis in AA. SS. Boll. 22. Mai.
V. p. 141.
De s. Faustino, Victurino, Saluno etc.
mart. Afris in AA. SS. Boll. 24. April. III.
p. 265.
De s. Faustiniano epi.sc. Bononiensi in
Italia (saec. IV.) Henschenii comment. hi-
storjcus in AA. SS. BoII. 26. Febr. III. p.
639-643.
De s. Faustiniano et Juventia mart. in
Britannia in AA. SS. Boll. 16. Febr. II.
p. 867.
Vita s. Febponiae monacbae virg.
mart. a. 304 Sibapoli in Mesopo-
tamia auctore Thomaide magi-
stra sanctae.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
25. Jun. V. p. 17-34.
Vita s. Fechini abbatis Fourrii
in Hibernia (saec. VII.) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. 88. Boll. 20. Janr. II.
p. 330-332. — IHors s. Fechini ex Vita s.
Oeraldi ibid. p. 332. — Hymnus in s.
Fechinum ibid. p. 329. 330.
De 8. Fedlimido confess. in Hibernia
(saec. VI.) in AA. SS. Boll. (9.) Aug. VI.
supplem. p. 814.
Acta R. Feliclani episcopi Fulgi-
nate in Umbria sub Decio.
Ausg.: ex mss. Metensi et Trevirensi in
AA. SS. Boll. 24. Janr. II. p. 582. 583. —
Eadem acta ex lectionib. antiq. brevia-
riorum ecclesiarum Hamburg. et Miudens.
ibid. p. 583. 584. — Alia vita italice
scripta a Lud. Jacobilli (unt. d. Til.: vita
di s. Feliciano martire, vescovo e protettore
della citta di Foligno. In Foligno 1626.
4«. M. Porlr.) lat. reddita ibid. p. 584-588.
— Reliquiae in Belgicam et Saxoniam
translatae ibid. p. 588. 589.
De s. Feliciano, Philappiano et aliis 124
mart. Africanis in AA. SS. Boll. 30. Janr.
II. p. 1026.
De s. Felice, Ampono et Casto mart. in
AA. SS. Boll. 3. Oct. II. p. 6.
De s. Felioe, Arontio, Sabiniano, Hono-
rato niart. Potentiae in Lucania Italiae in
AA. SS. Boll. 27. Aug. VI. p. 21.
De 8. Felice, Celsiano, Caeciliano, Mar-
tiale etc. niart. in AA. SS. BoU. 21. Janr.
II. p. 341. 342.
De s. Felice diac. mart. Hispali in Hi-
spania in AA. SS. Boll. 2. Mai. I. p. 185.
De s. Felice, Emilio et Crispino mart.
Ravennae in Italia in AA. SS. Boll. 18.
Juu. III. p 572.
De 8. Felice episc. Anglorum Orienta-
lium (f 654) commentar. historicus in AA.
SS. Boll. 8. Mart. I. p. 779-781.
De s. Felice episc. apud. Nannetes in
Britannia Armorica (f 582) Solierii com-
mentar. historicus in AA. SS. BoU. 7. Jul.
IL p. 470-477.
ErlSchr.: Histolr e de 8. Fclix, seiziime ^veqite
de Niintes. Nantes .1845. 18ino.
De s. Felice episc. Claromontano in Al-
vernia (f cca. 664) in Auctario ad AA.
SS. Boll. tomi V. Octbr. p. 1-7.
De s. Felice episc. Comi in ducatu Me-
diolanensi (saec. IV.) Buei comment. hist.-
criticus in AA. SS. Boll. 8. Octbr. IV. p.
233-241.
De s. Felice episc. Genuae in Liguria
(saec. IV.) notitia ex Ferrario »/» AA. SS
BoII. 9. Jul. n. p, 709.
De s. Felice episc. UI. Metensi in Bel-
gica I. (f cca. 500) Bollandi commentar.
histor. in AA. SS. Bolland. 21. Febr. UI.
p. 236.
De 8. Felice episc. Papiae in Insubria
et martyre in AA. 88. Boll. 15. Jul, IV.
p. 23. 24.
De s. Felice episc. Pisis in Tuscia (f p,
542) Limpeni svlloge histor. in AA. 88.
Boll. 1. Septbr. I. p. 241. 242.
FELIX
De s. Felice episc. Valle Gardami in
Tyroli SoUerii sylloge in AA. SS. Boll.
14. Ang. ni. p. 163-165 (m. Ahbildung.)
De s. Felice episc. Veronae in Italia in
AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p. 644.
De s. Felice et Constantia martyr. sub
Nerone Nuceriae in Italia in AA. SS. Boll.
19. Septbr. VI. p. 6-8.
De s. Felice et Gennadio mart. Uzali in
Africa m AA. SS. Boll. 16. Mai. m. p. 572.
De s. Felice et Januario mart. in AA.
SS. Boll. 7. Janr. I. p. 356.
De s. Felice et Nicetio Veronae in Italia
in AA. SS. Boll. 2. Aug. I. p. 155.
De s. Felice et sociis mart. in Tuscia
in AA. SS. Boll. 14. Septbr. IV. p. 350.
De s. Felice et Spinella ac septem ger-
manis mart. Komae in AJ!».. SS. Boll. 27. Jun.
V. p. 252.
De s. Felice, Felicitate et aliis martyr.
Africanis in AA. SS. Boll. 3. Febr. I. p. 328.
De s. Felicemart. Alexandriaein Aegypto
in AA. SS. Boll. 26. Febr. III. p. 631.
De s. Felice mart. monacho Frislariensi
in Germania in A.A.. SS. BoII. 5. Jun. I.
p. 504. — Cf. Strunck, Westphalia sancta
ed. Giefers II. p. 31.
De s. Felice, Niceta, Postiniana etc. mart.
Africanis in AA. SS. BoII. 29. Jul. VII.
p. 37.
De s. Felice Nolano, Julia, Jucunda etc.
mart. Nicomediensibus m AA. SS. Boil.
27. Jul. VI. p. 431.
De s. Felice 1 pontifice Romano mart.
a. 274 Henschenii comment. historicus in
AA. SS. Boll. 30. Mai. VII. p. 236. 237.
De s. Felice 11 papa et mart. Romae a.
359 Sollerii comment. criticus in AA. SS.
Boll. 29. Jul. VII. p. 43-50.
De s. Felice III papa (t492) Henschenii
commentar. historicus in AJt.. SS. BoII. 25.
Febr. III. p. 502-508.
De s. Felice IV papa (f 530) m AA.
SS. BoII. 30. Janr. II. p. 1032. 1033.
De s. Felice presb. mart. a. 257 prope
Sutrium in Tuscia sepialto in AA. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 457.
De 8. Felice puero mart., Roma Palmam
Siciliae oppidum translato Papebrochii syl-
loge histor. in AA. SS. Boll. 12. Mai. IV.
p. 709.
Ds s. Felice, Secundo, Honorio etc. mart.
Africanis in AA. SS. BoIIand. 5. Janr. I.
p. 240.
De s. Felice, Victore, Januario etc. mart.
iu Africa (f 250) in AA. SS. Boll. ll.Febr.
n. p. 610.
Vita s. Felicis archiepiscopi Tre-
virensis (f cca. 4U0).
Ausg.: ex 5 mss. in AA. SS. Boll. 26.
Mart. III. p. 622-625.
Vita s. Felicis confessoris et pres-
byteri Nolani (f post 312) auctore
Beda Venerabili.
Ausg.: Un AA. SS. BoII. 14. Janr. I.
p. 943-946. — » in Bedae op. ed. J. Smith.
p. 463-468. — * in Bedae op. ed. Colon.
1688. III. p. 186. — *ed. Surius, vit. Sanct.
14. Janr. — Vita aiia auctore Gregorio
Turonensi, ex eius lib. I. de mirac. c.
104 m AA. SS. Boll. 1. c. p. 941-943. —
Vlla alia auctore Marcello presbytero ibid.
p. 946-948. — Ac(a s. F-s auctore ignoto
ibid. p. 951. 952. — IHlracula ex Parlini
scriptis ibid. p. 948-950. — Transiatio in
monasterium s. Aemiliani cucullati in Hi-
spania a. 1090 auctore Grimaldo coae-
quali 1 ed. P. Sandovallius, de fundatione
monasteriorum Hispaniae. — * tviederhnlt
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI.
2. p. 670-674.
Erl.-Schr.; Commentarius praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 937-911.
Ughelli. Italia sacra VI. p. 253.
Vitae b. Felicis de Cantalicio ord.
min. s. Francisci Capucinorum Ro-
mae in eorundem ecclesia (f 1586)
et miraculorum informatio per P.
Fr. Sancti guardianum eius.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 18. Mai. IV. p.
206-210. — Vita auctore Matthia Salo-
diensi coa,evo ibid. p. 210-234. — Supple-
mentum ex Italico Joh, Bapt. Perusini
cappucini ibid. p. 234-240. — Supplem,
II, ex annal. cappucinor. Zachar, Boverii
ibid. p. 240-247. — Miracula ibid. p. 247
-265. — Alia miracula ibid. p. 265-282.
— Appendix de origine fratr, Cappuci-
norum s. Francisci , ex Italico Johannis
de Terranova ibid. p. 283-290. — Poema
Melchioris Lopez de Sousa de vita b. Fe-
licis cappucini ibid. p. 291-293. Cf. VII.
p. 807 [m. Portr.).
Erl-Schr.: Eigentlicher Abriss, des Gottseeli-
gen Lebens-Wandels ,s. Felicis, von Canta-
licio gcbiirtig, Auss dem Orden ... Fran-
cisci. Prag 1713. kl. 40.
Papebroch, comment. praev. in A.\. SS. I.
c. p. 203-206.
Vita b, Felicis de Meda, abbatis-
sae ord, s, Clarae (f 1444) Pisauri
in ducatu Urbinate auctore anony-
mo. Compendium.
Ausg. : in AA, SS, BoU. 30, Septb, VIII,
p. 767. — Miracula ex August. Gallucii
libro desumpta et latiue reddita ibid. p.
768. 769. Cf. Perieri commentar. praevius
ibid. p. 751-766.
Vita 8. Felicis eplscopi Brixiensis
in Italia (f cca. 652.)
700
FELIX — FERDINANDU8
Ausg.: ox italico Ascanii Martinengi in
AA. SS. BoU. 23. Febr. III. p. 385-387.
Acta s. Felicis episcopi Spcllatcn-
818 martyris sub jMaximiauo.
Ausg.: cx ms. in AA. SS. IJoll. 18. Mai.
IV. p. 108. 109 c. Ilenschcnii cummcut.
Passlo s. Felicis episcopi Tubza-
censis in Africa ct martyris Veuu-
sii in Apnlia a. 303.
Ausg. : ' ed. Joa. Faber Stapulcnsis. Pa-
risiis 15'25. — 'cd. Surius, vit. S.S. 24. Oct.,
mit einigen Aenderungen. — * vicderholt
ap. Baronium, annal. ccclesiast. ad a. 303.
No. 118 sq. — * ap. d'Achery, spicilcg. XII.
p. 634 sub tit. : Passio s. Fcl. Tubzoc. cpisc.
(» ed. 2a- II. p. 68.) — * iriederlioU ap. Ba-
luze , miscell. ed. Mansi I. p. 18. — ' zu-
samvien mit AA. ss. Felicitatis et Perpetuac.
Oxoniae 1680. — 'ap. Ruinart, acta mart. siuc.
— • wiederholt ap. Dupin, monumcnta de
scliismate Donatistavnm , opp. s. Optati
Milav. p. 146 et 149. — '»die Texte nach
den Ausg. von Suriu^, Baronius u. Jiuinart
u. nach den Ausg. von Faber, d\'ichery u.
Baluze einander gegeniibergestellt mit Ver-
gleich von Mptn. in AA. SS. Boll. 24. Oct.
X. p. 025-633. — Passio secundum me-
naca Graecor. gr. et lat. ihid. p. 633. 634.
Cf. V. d. Buckii commentar. praevius ibid.
p. 618-625.
Passio s. Felicis et Adaucti mart.
sub Dioclet. Roniae auctorc Mar-
bodo Redouensi episc. (f 1123.)
Metrice.
Ausg. : ed. Beaugendre in Opj). s. Hildc-
berti Cenomanens. Paris. 1708. fol. p. 1543
-1546.
Krl.-Schr.: Stilting, Hyllogo liist.-crit. in AA.
SS. Boll. 30. AuK. VI. p. 5l.'.-.V)l.
Legenda s. Felicis et Augeberti
raart. in Gallia (saec. VII.)
Ausg.: m AA. SS. Boll. 18. Oct. VIII. p.
362. Cf. Bossuei comment. praevius ibid.
p. 359-362.
Acta 8. Felicis et Fortunati niar-
tyrum Aquileiac (f 296.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Jun. 11. p.
461-463.
Passio s. Felicis et Regulae virg.
mart. Tiguri in llclvetia (sacc. III.
IV.) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 11. Scpt.
111. p. 112-11^. Cf. Suyskenii commentar.
praevius ibid. p. 763-772.
Acta s. Felicis martyris Gemndac
in Catalaunia ct s. Romani ibidem
ctiam mart. sub Diodetiano foi-te a.
30-1.
Ausg.: ox ms. Moissiacensi in AA. SS.
BoH. 1. Aug. I. p. 26-29. (/. Sollerii com-
mont. praevius ibid. p. 22-26.
Vita s. Felicis prcsbyt et conf.
Pistorii in Italia (sacc. X.) et cor-
poris invcntio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 26. Aug. V.
p. 839. 840.
Vita s. Felicis presbyt., Fortunati
ct Achillei diac. mart. Valentiac in
Gallia (f cca. 212) auctorc coaevo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 23. April. —
»m AA. SS. Boll. 23. April. III. p; 98-100.
De s. Feliclano mart. in Siuilia in AA.
SS. Boll. 9. Jul. II. p. 689. ~
De 8. Felicissimo conf. apud Nuceriam
in Umbria in AA. SS. BoU. 15. Jul. IV.
p. 96.
De s. Felicissimo, Dativo, Frontina ct
Jocundo niartvr. Nicomediensibus in AA.
SS. Boll. 14. Mart. II. p. 346.
De s. Felicissimo et Secundino martyr.
in Apulia in AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV.
p. 57.
Dc s. Felicissimo, Heraclio, Paulino etc.
mart. Tudertinis in AA. SS. Boll. 26. Mai.
VI. p. 369.
Do 8. Felicitate Deo devota Patavii in
Italia (t saec. XI.) m AA. SS. Boll. 26. Mart.
III. p. 082.
De 8. Felicula, Felicitate, Fappa etc.
niart. Romauis in AA. SS. Boll. 5. Jun. 1.
p. 422.
De s. Felicula virg. et mart. Romao sub
Douiitiano Henschcnii commentarius Jiistor.
inAA. SS. BoU. 13. Jun. U. p. 666-008.
Do s. Felicula virg. (f saoc. X.) iu tor-
ritorio Antissiodorensi in Gallia Byei syl-
loge in AA. SS. BoU. 5. Octbr. III. p. 225
-227.
Acta s. Ferdinandi principis, filii
Johannis I Lusitaniae regis, ord.
Cisterc. Fessae in Maurica capti-
vitate dcfuncti a. 1443 a Joh. Al-
vari secret. sancti iusitanice scripta.
Ausg.: ex edit. Hieronymi de Ramis
(erschienen unt. d. Tit. : chronica dos feitos,
vida e morte do Mante D. Fernando que
morroo em Fees. Lisboa 1577. 8».) latino
in AA. SS. Boll. 5. Juu. I. p. 663-591 (jtiit
Abhildungen.)
Erl.-Schr.: Uoniaii, Uior., Iiistoiia dc la vida de
lo8 religionos Inf.intes de rortiiKal, L). Fer-
nando, hi.jo del rey D. .luan I Uc l'ortugaI ete.
Modina dcl Canipo \WMk IO.
Vijl. .\lv;ins, l'i-. .loa.
Vita 8. Ferdinandi III regis Ca-
stellae (f 1252) auctore Roderico
(Ximene) Toletauo archiepiscopo
FERDINANDUS — FmES
701
coaevo (ex eius chronlca Hispaniae,
lib. VIII.)
Ausg.: cum additameiitis ex clironica Hi-
spauica sancti regis edita Vallisoleti 1535
in AA. SS. Boll. 30. Mai. VU. p. 304-3(34.
{Uebers.: unt. d. Tit.: Coronica del s. rey
Don Fernando III, sacada de la libroria
de la iglesia de Sevilla. Medina del Campo
1567. foi. ibid. 1568. fol. Sevilla 16.39. fol.)
— Vila brevior, pars prima ex chrouico
Lucae Tudensis coaevi iittZ. p. 298-302 ;
pars 2a ex libro Hispano dicto Flos San-
ctorum anni 1532 ibid. p. 302-304. — Co-
rollarium de simili etiam morte Ferdi-
nandi Magni deque eius et sancti regis
anniversariis ibid. p. 364-366. — Gloria
posthuma ex variis auctoribus et monu-
mentis collecta ibid. p. 366-392. — Ap-
pendix de s. cruce Caravacana credita
tempore s. regis allata ibid. p. 392-410. —
Epistolae datae a decauo et capitulo
occasione primae editionis horum Actorum
ad Regem Catholicum, ad imperat. Konia-
norum et Poloniae regem ibid. p. 411-414.
Cf. p. 859.
Erl.-Schr.: Fiorez, H., elotcias dcl s. rey D. Fer-
uaiido III. Madritl 17:Vl. 40.
Herrera, Mig.de, fronica del rey FemandoIII
etc. Vallaclolid 1554. fol.
Laureti, Mich. Aiig , histori.a del prlorioso D.
Fernando III il Santo, rfe doUe Spagnc. Na-
poli lOSO. 2 vol. 10.
(Ligny. Fran{. de) Vie de s. Ferdinand III,
roi de Ca.stille et de Ldon. Paris 1759.
12 mo.
Nunez de Castro, Alph., vida do s. Fer-
oando III, rey de Castilla y Leon. Madrid
167.3. 40.
Papebroch, acta s. Fcrdinandi regis Castel-
lae et Legionis. Antverpiae 1684. 8o.
Papebroch, corament.praeviusin AA. SS. 1. c.
p. 2S0-29S {mil Ferdinands Portrait und vielen
anderen Abbildungen).
Pineda, J. de, el rey s. D. Fernaudo III,
que gano a Sevilla y a toda la Andaluzia.
Sevilla 1627. fol.
Vergara, Hipp. de, vida, excelcnoias y he-
chos milagrozos del s. rey de Espana D. Fer-
nando III. Ossano 1629. 8o. ibid. 1630. 80.
Vgl. Kodeiicus (Ximones).
De s. Ferdinando Aragonio episc. Cala-
tino in Campauia (fortc saec. XIII.) Bol-
landi commentarius m AA. SS. Boll. 27.
Jun. V. p. 330-332.
De s. Fergeolo mart., episc. Gratianopo-
litano (saec. VII.) in AA. SS. BoU. 12. Janr.
I. p. 743.
De s. Fermerio conf. in provincia En-
golismensi in Gallia in AA. SS. Boll. 30.
Aug. VI. p. 842.
Vita s. Feppeoli Lemovicensrs epi-
scopi (f cca. 585) auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova mss. II.
p. 527. 528. — » mederholt in AA. SS. Boll.
18. Septbr. V. p. 785. 786. Cf. Stiltingii
commentar. praevius ibid. p. 783-785.
Acta s. Feppeoli martyris Vien-
neusis in Gallia (f cca. 304).
Ausg.: ex ' edit. Ruinartii et * Surii »in
AA. SS. Boll. 18. Septbr. V. p. 764-766. —
Acta altera ibid. p. 766. 767. Cf Stil-
tiugii comment. pracvius ibid. p. 760-764.
u. p. 1060.
Acta s. Ferpeoli presbyteri (f ante
217) inart. Vesontione in Burgundia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Jun. III. p.
7-9. — Missa vetus ex edit. Komana
ibid. p. 9 11 {in. Abbildung.) — Inventio
corporis Ibld. p. 11-13. — Translationes
variae ibid. p. 13-15.
Vita di Franc. Ferrucci, vid. Sassetti.
Acta s. ' Ferputii martyris et trans-
latio in Bieidenstadt [2 Meilen von
Mainz) auctore Meginhardo mo-
nacho Fuldensi (cca. 856 scripta.)
Vou iibcrwiegcii.I erb.iulichem Charalitcr.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 28. Octbr. V.
p. 1068 sq. (ed. Colon. 1617. p. 392.)
Erl.-Schr.: Ilistoire litteraire de !a France V.
p. 272.
Oudinus, comment. de script. ecclesiast. II.
p. 338.
De s. Festo et Lncia et aliis 22 mart.
Romae in AA. SS. BoUand. 24. Jun. IV.
p. 808.
Acta s. Fiacrii ercmitae in terri-
torio Meldensi in Gallia (saec. VII.)
auctore anonyrao.
Ausg.: ex cod. in AA. SS. Boll. 30. Aug,
VI. p. 604-616. — Appendix I. miracula
facta Divione auctore anonymo ibid. p.
616-619. — Appendix II. miracula re-
centiora ex Plessio lat. reddita ibid. p.
619-620.
Erl.-Schr.: Ansart, A. J., histoire de s. Fiacre.
Paris 1782. 12 mo.
Elogium F-i historicum ap. Mablllon, AA.
S.S. o. s. Ben. saec. II. p. 698-602.
Stiltin!;. comment. pr.aevius in AA. S.S. H. I.
c. p. ,VJ8-C01.
De s. Fidele, Felice et 20 aliis mart. in
Africa in AA. SS. Bolland. 23. Mart. III.
p. 449.
De s. Fidele Ilispelli in Umbria in AA.
SS. Boll. 25. April. III. p. 374.
Vita s. Fidelis episcopi Eraeri-
tensis in Hispania (f cca. 561) au-
ctore Pauio diacono Emeri-
tensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Febr. II. p.
64-66.
De s. Fidentio et Terentio mart. cultis
Tuderti in Umbria svlloge in AA. SS. BoU.
27. Septbr. VII. p. 479-481.
De s. Fide, Spe et Charitate virg. et
martyr. , atque item Sopliia seu Sapientia
earum matre Sollerii comment. criticus in
AA. SS. Boll. 1. Aug. l. p. 16-19.
702
FIDES — FIRMANU8
Passio 98. Fidis et Caprasii es Passio ss.
Caprasii et Fidis.
Acta s. Fidismartyris(Agennensis)
et sociorum martyrum cca. a. 286
Agenni in Aquitania auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' ex ms. in AA. SS. Boll. 6. Oct.
III. p. 288. 289. — » ap. Labbe, bibl. nova
II. p. 528-531. — Miracula auctore Ber-
nardo Andegavensis scholae magistro,
libri 3 ' m AA. SS. Boli. 1. c. p. 300-324.
— ' Bruchstiick ap. Bonquet, rec. X. p.
379. — Miracula alia {sehr Jrei im Chronicon
Urspergense von Burchardus Bibera-
censis benutzt) ed. Dorlan, notices histor.
sur TAlsace et principalement sur la ville
de Schlestadt. Colmar 1843. I. p. 48-53. —
Miracula alia auctore anonymo sed anti-
quo , saec. XI., ap. Labbe 1. c. p. 531-551.
— Translatio metrica s. F-s ad mo-
nasterium Conchacense auctore anonymo
in AA. SS. Bolland. 1. c. p. 289-294. —
Translatio altera ad monast. Conchense
auctore anonymo ibid. p. 294-300.
Erl.-Sehr.: Abel in Perlz' Archiv XI. p. 112.
Ghesqulfere, comment. praevius in AA. St>.
BoU. 1. c. p. 263-288; appendix miraculorum
ibid. p. 324-.'i29.
Vita s. Fidoli abbatis Trecis in
Carapania Gallicana (f cca. 540?
570.)
Ausg.: ' ed. N. Camuzatus in Promptua-
rium sacrar. antiquitatum dioec. Tricassinae.
— * in AA. SS. Boll. 16. Mai. lU. p. 589
-591. — Vila alia ' ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. I. p. 196-202. — *ap. Labbe,
bibl. nova II. p. 551-558. — * Auszug ap.
Bouquet, rec. lU. p. 406.
Encomium s. Fieci, Sleptensis episcopi
in Hibernia (saec. V.). E tripartita s. Pa-
tricii vita acceptum in AA. SS. BoU. 12. Oct.
VI. p. 104-106. Cf. Byei commentar. prae-
vius ibid. p. 96-104.
De s. Fiiagonla, Victorino, Lanulo elc.
mart. Italis in AA. SS. Boll. 6. Mart. I.
p. 424.
De s. Filano sive Felano abbate in Sco-
tia (saec. VU.) in AA. SS. Boll. 9. Janr. I.
p. 594.
Vita s. Filiberti abb. Cem. = Vita s.
Philiberti.
De s. Filione, Rufino, Leontio etc. mart.
Amaseae in AA. SS. Boll. 19. Aug. III.
p. 730.
Vita s. Finae virg. in Hetruria (f
12.53) auctore Johanne a S. Ge-
miniano ord. praedic.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 12. Mart. IL
p. 236-242.
De ». Finano episcopo Lindisfarnensi iu
Anglia (f cca. 061) Ileuscheuii commeut.
histor. in AA. SS. Boll. 17. Febr. m. p.
21-23.
De 8. Finbarro episc. Corcag. «a De s.
Barro.
Vita s. Findanl confessoris (f 878
in Rheinau) auctore anonymo Fa-
variensi monacho eius di.scipulo.
iSchr fabelhaft und geschichtlich wenig be-
(loulend.
Handschr.: Carlsruhe, No. 69. VII.
18. mbr. saec. XL fol. f. 19. — Engelberg,
Stiftsb. saec. XU. fol. Vit. SS. I 'A. Andere
nennt Mone, Quellensammlung I. p. 55.
Ausg.: unf. d. Tit.: Anonymi historia de
vita s. F-i ap. Goldast , scr. rer. Alaman.
1730. L p. 208-206; — glossae in eand.
ibid. p. 255, verstilmmelt. — ' grossten-
theils wiederholt ed. Gononus in Vitae pa-
trum Occidentis. Appendix. — * ganz wie-
derholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 378-382. — *ap. Mone,
Quellensammlung I. p. 56-61.
Erl. Schr.: Kettberg, Dent.schlands Kirchenge-
schichle II. p. 125.
Wattenbach, Deutschlands GeRchichtsquel-
len p. 151.
Zapf, Reisen p. ^i-^l^Sl.
Acta s. Fingaris sive Guignerii,
s. Pialae virg. et sociorum mart.
in Britannia cca. a. 450, auctore
Anselmo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Mart. lU.
p. 456-459.
De V. Fingenio abbate (f 1004. 7. Oct.),
ubi etiam de Adalberone II episc. Met-
tensi, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 25-30.
Vita s. Finiani abbatis Surdensis
in Hibernia (f cca. 610) auctore
anonymo Anglo: ,Fuit vir vitae ve-
nerabilis.'
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Mart. 11. p.
445-447.
De s. Finiano abbate Mellifonte in Hi-
bernia in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p. 904.
Vita s. Fintani abbatis Teachnaunuensis
= Vita s. Munni.
Vita s. Fintani presbyt., abbatis
de CIuain-Ednech in Hibernia (saec.
VI.)
Ausg. : ex 2 mss. et Colgano t7i AA. SS.
BoII. 17. Febr. III. p. 17-21.
De s. Fintano Corach episc. Clonfertensi
et de 8. Fintano Moeldubh abbate in Clo-
nenagh in Hibernia (saec. VI. et 625)
Bucltii sylloge histor. in AA. SS. Boll. 20.
Oct. Vlli. p. 896-898.
De 8. Firmano sive Firmiano abbate S.
Savini prope Firmum in Piceno (f cca.
1020) 'ap. Mabiliou, AA. SS. o. s. Ben.
FIRMATUS — FLOREBERTUS
703
saec. VI. 1. p. 171-174. — * in AA. SS.
Boll. 11. Mart. 11. p. 97.
Vita s. Firmatl episc. = Vita s. Guilelmi
Firmati ep.
De s. Firmato diac. eiusque sorore Fla-
via (saec. V.) Antissiodori in Gallia Bjei
sylloge in AA. SS. Boll. 5, Octbr. III. p.
163-167.
Acta s. Firmi et Rustici martyrum
cca. a. 304 Veronae in Italia.
Ausg. : ex ms. passionali Bodecensi in
AA. SS. Boll. 9. Aug. II. p. 419-423. C/.
VI. p. 813.
Erl.-Schr.: Celestino da Bergamo, F., vita,
morte e traslationi delli gloriosi ss. martiri
Fernio e Rustico nobili Bergaraaschi. Ber-
gamo 1607. 40.
Cuper, comment. praevius in AA. S.S. 1. c.
p. 414-419.
De s. Firmo episcopo Tagaste in Africa
in AA. SS. Boll. 31. Jul. VII. p. 180.
De s. Firmo mart. apud Graecos sub
Maximin. in AA. SS. BoU. 1. Jun. I. p. 71.
De s. Firmo mart. Genuae in AA. SS.
Boll. 4. Febr. I. Append. p. 960.
De s. Firmo, Herenaeo, Himnaro etc.
mart. Nicomediensibus in AA. SS. BoU. 6.
April. I. p, 536.
Vita s. Firmini episcopi Ambianen-
sis in Gallia (f cca. 2y0) auctore
anonymo.
Ausg. : ex 2 mss. et editione Bosqueti in
AA. SS. Boll. 25. Septbr. VII. p. 51-57.
Cf. Stiltingii commentar. praevius ibid. p.
24-50.
Vita s. Firmini episcopi Ambianen-
sis in Gallia (f cca. 370) auctore
anonymo.
Voll von Anaclironismen.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Septbr. I.
p. 178-181. — Gloria sancti posthuma
ibid. p. 181-199. — Cf. Stiltingii comment.
praevius ibid. p. 175 178.
Vita s. Firmini episcopi et con-
fessoris.
Ausg.: ' ap. KoUar, vet. aual. I. p. 941.
— * ap. Ruinart, acta martyr. edit. Ratis-
bonae 1859. gr. 8».
Erl.-ischr : L'ombre de Tliiers ou reponse a la
dissert. de Lestoeq sur la translation de St.
Firmin, av. un critique de la vie de St. Salve
(par J. B. Tliicrs). Liege 1712. 12 mo.
Acta s. Firmini episcopi Usetien-
sis in Occitania inferiori (f 563)
auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Dubouchetum, lib. de origine
domus Franciae. — * in AA. SS. BoU.
11. Oct. V. p. 640-^41. Cf. Fonsoni cora-
mentar. praevius ibid. p. 635-640 u. Aucta-
rium ad AA. SS. tom. V. Oct. p. 51-53.
De s. Firmino episc. Metis in Gallia (f
496) in AA. SS. Bolland. 18. Aug. m. p.
654.655.
De s. Firmino episc. Mimate in Gallia
in AA. SS. Boll. 14. Janr. I. p. 936.
Commemoratio s. Flamidiani mart. Cu-
sani in Hispania in AA. SS. Boll. 5. Janr.
I. p. 288.
De s. Fiamina virg. et mart. Davaiaci
in Arvernia sub Diocletiano in AA. SS.
Boll. 2. Mai. I. p. 181-183.
De s. Flannano episc. Laoniae in Mo-
monia Hiberuiae (saec. VII.) Pinii com-
mentar. histor. in AA. SS. Boll. 28. Aug.
VI. p. 488-491.
De s. Fiaviano anachoreta in Oriente in
AA. SS. Boll. 16. Febr. II. p. 886.
De s. Flaviano episc. Augustodunensi in
Gallia (fors. saec. VH.) Cuperi sjlloge in
AA. SS. BoU. 23. Aug. IV. p. 643. 644.
De s. Flaviano episc. Constantinopolitano
martyre (f 449) Henschenii commentar.
historicus in AA. SS. BoU. 18. Febr. HI.
p. 71-79.
De s. Flaviano et Elia Antiochiae et
Hierosolymae episcopis (f 518) Sollerii
comment. apologeticus in AA. SS. BoU.
4. Jul. II. p. 22-32.
De s. Flaviano seu Fabiano, Septino etc.
mart. Afris a. 259 Papebrochius in AA.
SS. Boll. 25. Mai. VJ. p. 25.
De s. Flaviano Urbis praefecto, martyre
sub Diocletiano in AA. SS. BoU. 28. Janr.
H. p. 833.
De s. Flavio episcopo, Augustino episc,
Augustino etc. mart. Kicomediae in AA. SS.
Boll. 7. Mai. U. p. 135.
De s. Flavio episc. Rothomagi in Nor-
mannia (f 544) Cuperi .sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 640-642.
De s. Flederico presb. in Vliderzele vico
agri Alostani ia Flandria Stiltingii sylloge
in AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV. p. 133.
Vita b. Florae virg. ord. s. Jo-
hannis Hierosolym. in monasterio
hospitalis Belliloci in Gallia (f 1347).
Ausg.: ex antiquo gallico ms. e scriptis
confessarii coUecta, latinitate donata ab
Hugone Amadeo eccl. s. Ursicini in civlt.
Cadurcorum pastore in AA. SS. Boll. 11.
Jun. VI. 1. p. 104-117. Cf. Jun. H. p. 486
(m. Portr.) et Jauningi comment. praevius
ibid. p. 97-104.
Erl.Schr.: Le Blanche, C^s., vie de s. Fleur.
Toulouse 164!). 40.
Mesplt-de, Louis, vie de la . . . vierge Fleur,
religieuse de Tordre de 8. Jean de JtJrnsa-
leni. Paris 1025. 80-
De s. Floreberto episcopo Leodiensi in
Belgio (f 746) in AA. SS. Boli. 25. April.
III. p. 377. 378.
704
FLOREGIITS — FLORIANUS
Acta s. Floregii episc. Stagni a-
pud Ruthenos in Gmlia.
Ausg.: !n AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 46
-46. C/. Sollerii conimentar. praevins ibid.
p. 42-45.
Vita s. Florentil episcopi Arausi-
cae in Gallia (f cca. 526.)
Aiisg.: ex off. propr. ecclcs. Placentinac
Mj AA. SS. Boll. 17. Oct. VIII. p. 80. C/.
J. V. Heckii commentar. pracvius ibid. p.
7G-80.
Vita s, Florentii episcopi Argenti-
nensis (saec. VII.)
In (ior iiblichcn Legondenforin ftesclirleben.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 7. Novb. II.
p. 147. — Dann ubcrgegangen in die stras-
burger Chroniken * Closeners u. * Tvingers.
— * im Code liistorique et diplomatique de
la ville de Strasbourg. 1843. p. 44.
Erl.Schr.: Ucttberg, Deutschl.inds Kirchongc-
scbichtc n. p. fi,'i.
Vita s. Florentii et Vindeniialis
episcoporum ex Corsica Tarvisium
advectorum (saec. V.) auctore Ti-
tiano episcopo Tarvisino.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Mai. I.
p. 271-272. C/. Papebrochii sylloge ibid.
9. Jun. II. p. 179.
Acta s. Florentii presbyt. in Glon-
na monte Galliae (saec. V. init.)
dubiae fidei ab auctore anonymo
saeculo iX. scripta.
Ausg.: ex 4 mss. in AA. SS. Boll. 22.
Sei)tbr. VI. p. 428-432. — Serrao in vitam
s. Floreutii auctore Marbodo episcopo
Redonensi ihid. p. 432-438. C/. Perieri
commentar. praevius ibid. p. 410-428.
De s. Florentio confessore Hispali in Hi-
spania (f 485) in AA. SS. Boll. 23. Febr.
lU. p. 380.
De s. Florentio episc. Campiliae in He-
truria (f cca. o.oO) in AA. SS. Boll. 15. Mai.
III. p. 470. 471.
Dc 8. Florentio episc. Viennensi mart.
(t cca. 258) in AA. SS. Boll. 3. Janr. I.
p. 127.
De s. Florentio et Felice mart. Furconii
in Italia in AA. SS. Boll. 25. Jul. VI. p. 167.
Dc s. Florentio, Marcellino, Cyriaco elc.
mart. Perusinis sub Decio Papebrocliii com-
meiitar. historicus in AA. SS. Boll. 1. Jun.
I. p. 33-37. — Appendix de reliquiis S.
Florentii ibid. p. 38. 39.
De s. Florentio mart. Thessalonicae (f
312) m AA. SS. BoII. 13. Oct. VI. p. 199.
De s. Florentina virg. in Hispania (saec.
VII.) m AA. SS. Bollaud. 20. Jun. IV. p.
18-20.
Erl.-Schr.: YepOB, Rodr., histuria do 1a Klurioca
virKcn s. Klorentina, herniana de g. Leandru
V s. Isidro. ar/ol)i.Hi)os de .Sevilla . . . Madrid
1581. 10.
Acta s. FlorentinietHilariiacforte
Aphrodisii martyrum Pseuduni in
Aeduis (sacc. III.) dubiae fidei au-
ctore anonymo.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Bollaml. 27.
Sept. VII. p. 420-422. — Acta breviora
ibid. p. 423. — Translatio iu mouaste-
rium Latiniacense 8. Mai. a. 1094 et rai-
racula auctore anonymo coaevo ' i6i(Z. p.
423-427 ex mss. et *edit. Mabillonii, AA.
SS. o. 8. Ben. saec. VI. 2. p. 805-810.
Erl.-Schr.: Perier, coinniontar. praevius i» AA.
SS. IJoll. 1. c. p. 40M19.
De 8. Florentino abbate Arelate in Gal-
lia (f 553) Papebrochii sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 21. Mai. V. p. 38-40.
De s. Florentino confessoro , culto in
pristina dioecesi Tullensi Buckii sylloge in
AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p. 850-858.
De s. Florentino episcopo Trevirensi et
Tungrensi cca. med. saec. III. J. v. Heckii
comment. historicus in AA. SS. BoII. 17.
Octbr. Vm. p. 16-36 (wi. Abbildung.)
Martyrium s. Flori et Lauri, Pro-
culi, Maximi et aliorum iu Illyrico
(saec. II.) auctore Laurentio mo-
nacho Ruitiensi.
Ausg.: graece et lat. interpr. Pinio in
AA SS. BoII. 18. Aug. III. p. 522-524.
G/. Pinii comment. praev. ibid. p. 520-522.
De 8. Floro mart. Romano Autverpiae
m AA. SS. Boll. 12. Febr. U. p. 583. 584.
De 8. Floriana ct Faustina mart. Komanis
in AA. SS. Boll. 9. Jul. II. p. 690.
Vita s. Floriani principis offieii et
martyris a. 3()4 Laureaci in Austria.
Wichtis fiir Oesterreicli. Ks existircn 4 ver-
.schiudene Lebcnsbeschreibungen, 3 davon bei Pez
(s. n.).
Ilandschr.: s. Emmeran, saec. X.
Ausg.: ' ap. Pez, .scr. rer. Austr. I. p. 36;
p. 39; p. 53. — *in AA. SS. BoII. ed.
Henscheu 4. Mai. I. p. 462. 463. — Vita
alia ex ms. Gamuicen.si ibid. p. 463-466.
Krl.-Sckr.: Berlhold (Itigc)), Austria saucta I.
,.. .-.i-r.8.
Kilz mWicner.I.ahrbiicher. WXy. Bd. 69. Anz.-
Ul. u. ."il.
(Hiirk, die Bislhiiiner Noricuins, bcsondcrs
das J.orchischc, zur Zeit der riimischen
Ilcrrschart. Silzungsberichtc der Wicuer
Aliadimic. XVII. p. GO.
HcnKchen, de translatlone ». F-i corporis in
I'oU>niaui a. IIS:) cl eius cultu, in A.V. iSti.
Boll. I. c. p. KU!. ir.-; c/. VII. p. .07.5, too de
trannlat. alicuiUH h. Floriani mart. et cultu
in Polouia.
Uettberg, Deutschlands Kircbengehcbicbte I.
p. 1.57. ,
Watfcnbach, Dentschlands Gescbichtiiquel-
leu \t. :;.s.
De s. Floriano et Filistino mart. in AA.
SS. Boll. 5. Aug. II. p. 73.
FLORIANUS — P0RTUNATU8
705
De s. Floriano, Felice, Casto etc. mart.
comment. historicus in AA. SS. Boll. 3.
Mart. I. p. 225. 226.
De s. Floriano mart. alio una cum cor-
pore s. Victorini mart. Monasterium West-
phaliae translato in AA. SS. BoU. Mai. VII.
p. 576-578.
De s. Florida virg. in AA. SS. Boll. 10.
Janr. I. p. 617.
De s. Florina virg. mart. in Arvernia in
AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 47. Cf. p. 755
u. VII. p. 529.
Passio s. Floscelli pueri mart. qui
colitur Belnae in ducatuBurgundiae.
Ausg. : ' ex edit. Mombritii — * in A A.
SS. Boll. 17. Septb. V. p. 481. 482. Cf.
Stickeri comment. praevius ihid. p. 478-481.
De s. Flosculo vel Fuscolo episc. Aure-
lianensi in Gallia (f cca. 500) in AA. SS.
BoU. 2. Febr. I. p. 288.
Visiones s. Flotildae (f cca. 940)
auctore anonymo,
Ausg.: • ed. Pithoeus, scr. coaetan. XII.
ed. Francf. p. 201 sq. — * ap. Duchesne,
hist. Fr. scr. 11. p. 624.
Vita s. Foillaniauctore Philippo
Harveng de Eleemosyna abb.
Bonae Spei ord. Praem. (f post
1180.)
Au.sg.: in Philippi opp. ed. Nicol. Cha-
mart. Duaci 1621. fol. p. 759-766.
Vita s. Folquini episcopi Tarva-
nensis Morinorum (f 854) auctore
Folquino abb ateLaubiensi(sec.
X.): ,Benigna et ineffabilis.'
Handschr. : B o u 1 o g n e, Stadtb . mbr. sec.
XI. fol. No. 100.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 624-629. Cf. p. 622-624.
Vita s. Forannani abbatis Walci-
odori in Belgio ord. s. Ben. (f 982.)
Ausg.: ex chronico Walciod. ms. in 'AA.
SS. Boll. 30. April. III. p. 814-822. — » ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
595-603. — Vlla aiia auctore Koberto
abbate Walciodorensi fcca. 1150) 'mAA.
SS. Boll. 1. c. p. 808-814. — »ap. Mabilion
1. c. p. 588-595. — Die praefatio, eine
epistola adWibaldum abbatem Stabulensem
' ap. d'Achery, spicileg. II. p. 708 (ed. nov.)
— *in AA. SS. Boll. 1. c. p, 807. — »ap.
Mabillon 1. c. p. 586.
Vgl. Chronicon Walciodorense.
De s. Formerio mart. culto in vico de
Vanares in Alava Hispaniae provincia in
AA. SS. BoU. 25. Sept. VII. p. 59.
De 8. Forte episc. et mart. Burdegalae
in Aquitania in AA. SS. BoU. 16. Mai. III.
p. 573; c/, Vn. p, 777.
De b. Forte eremita ad s. Crncem fontis
Avellani in Italia (f 1040) in AA. SS. BoU,
9. Mai, U. p. 464.
Passio s. Fortunatae virg. eiusque
fratrum Carponii, Evaristi et Pri-
sciani mart. Caesareae in Palaestina
(f 303) auctore Autperto pres-
bytero.
Ausg.: in AA. SS. Boll, 14, Oct. VI. p.
453-457. Cf. Dyckii comment. praevius ibid.
p. 449-452.
Acta s. Fortunati, Caii et Anthis
mart. Salernitanorum sub Diocle-
tiano.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 28. Aug. VI. p.
167-169. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 163-167,
Vita s. Fortunati episcopi Fanen-
sis in Umbria (f cca. 620) auctore
Johanne Nonantulano sive mo-
nacho abbatiae Nonant. ord. s. Ben.
in agro Mutinensi.
Ausg. : ' ap. Ughelli, Ital, sacra I. p. 668.
— *ln AA, SS. BoU. 8, Jun. H. p. 106
-112.
Vita s. Fortunati episcopiTuderti
in Umbria (f 537) auctore s. Gre-
gorio Magno dial. I. c. 10.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Oct. VI. p.
523-526. Cf. Djckii comment. praevius iixci.
p. 520-522,
Vita s. Fortunati presbyteri dioec.
Spoletinae in Umbria (f cca. 400)
auctore Audelaeo presbytero
(cca. 700.)
Ausg.: in AA, SS, BoII, 1. Jun. I. p.
75-76.
De s. Fortunato, Achaico, Stephanate
apostolis sic dictis apud Graecos in AA.
SS. Boll. 15. Jun. II. p. 1051.
De s. Fortunato, Donato et aliis 240 mart.
Afris in AA. SS. BoU. 11. April. II, p, 12,
De s. Fortunato episc. Neapolitano (f
cca. 350) Papebrochii sylloge in AA. SS,
Boll, 15. Jun. II. p. 1052-1054.
De s. Fortunato episc. quiescente in agro
Galliae Senouensi (f cca. 575) in AA. SS.
Boll. 18. Jun. III. p. 601. 602.
De s. Fortunato et Johanne mart. in
Africa in AA. SS. Boll, 21. Mart. IIL p.
262.
De s. Fortunato et Marciano mart. in
Africa in AA. SS. Boll. 17. April. II. p. 480.
De s. Fortunato et sociis 32 mart. An-
tiochenis Henschenii sylloge hist. in AA.
SS. BoU. 26. Febr. lU. p. 630. 631,
45
706
FORTUNATUS — FEtANCISCUS
De 8. Fortunato, Eusebio, Titulo et Con-
ditore niartvr. in Svria m AA. SS. Boll. 14.
Aug. 111. \)'. 141).
De 8. Fortunato, Feliciauo, Firmo, Can-
dido etc. mart. Komanis m AA. SS. BoU. 2.
Febr. I. p. 295-296.
De s. Fortunato, Hermouo, Xisto etc.
mart. Aquileiae in Italia sub Diocletiano
in AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 587-589.
De s. Fortunato mart. Romae (saec. inc.)
Bueus in AA. SS. Boll. 15. Oct. VII. 1.
p. 5-6.
De s. Fortunato martyre Romano, Ant-
verpiae in AA. SS. Boll. 3. Febr. I. p. 329.
Elogium s. Frambaldi abb.atis Sil-
vanecti (f saec. VI.) in Gallia seu
Testimonium de revelatione eius
reliquiarum iussu Ludovici VII
regis Francorum peracta, ex vet.
breviario.
Atisg. : ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 559.
— *wiederhnlt in AA. SS. BoU. 16. Aug.
III. p. 301-302 c.Solleriicomment. — »ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 484.
De s. Framechiide matre s. Austrebertae
abbatissae (saec. VII.) Monasterioli in Pi-
cardia Papebrochius in AA. SS. Boll. 17.
Mai. VII. p. 800-802.
Acta s. Francae abbatissae ord.
Cisterc.jPlacentiae (f 1218) auctore
Fr. Bertramo Reoldo monacho
Morimundensi in agro Mediolanensi
(flor. 1326.)
Ausg. : ed. Papebroch ex ms. Placent. m
AA. SS. Boll. 25. April. III. p. 382-399. —
Appendix I. ex vita italica per Petrum
Mariam Campi ibid. p. 399-402. — Ap-
pend. II. gratiae recentiores ex ms. ital.
ibid. p. 402-404. — Epistola Lanfranci
prioris coaevi de gloria s. Francae cuidam
monacho revelata ibid. p. 380-382.
Vita s. Francl eremitae Asserici
apud Vestinos in Aprutio (saec. XI.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 553
-556.
De b. Francisca tertii ord. 8. Francisci
Eugubii in Umbria (f 1360) m AA. SS.
Boll. 6. Febr. I. p. 931. 932.
De b. Francisca virg. ord. Servorum b.
M. Mantuae in Italia (f 1495) in AA. SS.
Boll. 4. Jun. L p. 415.
Vita s. Franciscae Romanae fun-
datricis Oblatarum Tiirri.s-iSpcculo-
rum (f 145U) per Mariam Mag-
dalenam Anguillariam prae.si-
dem Oblatarum. Italice.
Uebera. : latine versa m AA. 8S. Boll. 9.
Mart. II. p. 176-211. — Yita alla auctore
JohanneMattiotti ipsius confessario, ex
autographo Rom. ms. Ibid. p. 92-176. —
Relatio triuni Romanae rotae auditorum
coram Paulo V pp. de s. F-a Romana
canonizanda ibid. p. 212-216.
Erl.-Schr.: Bussi^re, M. Th. v. , Lebenage-
schichtc der h. Franziska Romaua, mit einer
Einleitung ilb. christl. Mystik. Ans d. Franz.
Mainz 1854. 12 mo. 1 Thlr.
Commentarius praevius tn AA. SS. Boll. 1.
c p. 88 92.
Fullerton, Lidy Georg., the life of 8t. Fran-
cea of Uome . . . wiih au intioiluctory essay
on the miraculous life of the saints by M.
Capes, Ksq. Londun 1855. 40. — ■ UtbtrseM
M. d. Tit.:
Francisca Romana, die Heilige. Nebst
J. M. Cape's Anna von Montroorency. Aua
d. Knglisch. von Gerh. Schiindelen . . . K61n
185.'). 80. {Auchm. d. Tit.: Saminl. von klass.
Werken der neuern kathol. Literatur Eng-
lands in deutsch. Uebersetz. Bdch. G.)
Penla vel Penna ('?), Fr., vita della s. Fran-
cisca . . . (trad. en fran^. i par Mich. d'Eme.
Douai 1608. Vimo. — s par Ch, Lambert.
IJouen 1609. 80.)
Uiedhofer, Corb. Ant., die h. Fraucisca Ro-
niana. iSalzburg 1822. 12 mo.
Vita s. Francisci Borgiae, soc. Jesu
generalis Romae (f 1572) auctore
P. Petro Ribadeneira aequali.
Ausg.: hispanice Madrid 1594. fol.
Uebers. : lat. interprete P. Audrea Schotto
' in AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p. 235-291.
— ^einzeln Antverp. 1598. 8°.
ErU-Schr.: Abrdg6 de la vie Ue s. Franyois de
Borgia, premierement duc ile Candie et puis
g^neral de la compaguie de J^sus. Paris
1671. liJmo.
Bartoli, D., der h. Franziskus von Borgia,
3. General der Gesellscbaft Jesu. Deutscb
von A. V. Ilaza Kadlitz. Wien 1888. 2 Bde.
80.
Bueus, commentarius praevius tn AA. SS. 1.
c. p. 149-235. cf. Auctarium ad AA. SS.
tomi V. Oct. p. Z9-32.
Cepari, Virg., rislretto delle vita di Franc.
Borgia. Roma IC21. 8o. [latine versa per
Andr. Schott. Coloniae 1020. 12 mo.)
Clenfuegos, AIv., vida del gran s. Francisco
Borgia. Madrid 1702. fol.
Sgambati, >Scp., ragguaglio dclla vi^a di
Francesco Borgia. Koma s. a. 16 mo.
Solier, Frany., vie de s. Fran^ois de Borgia.
Faris 1.^97. «•.
Steiger, Wenc, gloria Gandiae: sauctus
Franciscus Borgias, elogiis illustratns. Olo-
mucii Ui7I. 80.
(Verjus, Ant.) Histoire de s. Franfolg de
Borgia. Paris 1672. 40.
Vic de s. Fran^ois de Borgia. Lyou 1691. 2
vol. 80.
Vita s. Francisci de Paula, iusti-
tutoris ord. Miniiuorum (f 1507)
auctore quodam discipulo eius.
Ausg.: in Kk. SS. Boli. 2. Apr. I. p.
106-120. — Processus informutivi ad ca-
nonizationem , ex originidib. niss. ibid. p.
120-147. — Processus Turoucusis ibCd.
p. 147-166. — BuUa beatiticationis ibid.
p. 165. — Processus Caiabricus iiid.^.
p. 165-194. — Suppleiueutuin historicum
ad acta s. Francisci, coUect. ex variis au-
FRANCISCUS — FRANCOVAEUS
707
ctorib. Hnd. p. 194-234. Cf. p. 103-106 u.
p. 900.
Erl.-Schr.: Coste, Hil. de, portrait de s. Fran-
5ois de Paul , instituteur et fondateur de
Tordre des Minimes. Paris I600. 4».
Dondd, A., figure.s et abregd de la vie, de la
mort et des miracles de s. Fran^. de Paul.
Paris 1671. fol.
S. Franciscus de Paula Thaumaturgus,
Vom H. Leben . . . des h. Patriarchen s
Francisci de Paula . . . durch . . . Claudium
du Vivier in frantzos. SpracU beschrieben
anjetzo ... iibersetzt. Miinchen 1631. kl. 40
Trezenario de glorioso patriarca S. Fran
cisco de Paula. Rio de Janeiro 1817. 80.
Vita s. Francisci Fabrianensis (f
1322) auctore Dominico Bona-
ventura Fessis de Fabriano,
Piceno, ord. Minor.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. April. m. p.
984-991. — Vita alia ex tom. II. et III.
annalium Francisc. ibid. III. p. 89-94.
Vita s. Francisci fundatoris ord.
minorum, Assisii in Umbria (f 1226)
auctore s. Bouaventura.
Ausy.: ' ed. Henr. Sedulius. Antverp.
1597. 4«. — ' ed. Surius, vit. SS. 4. Oct.
— *ex edit. Sedulii, Romana, Waddingiana
et ms. in AA. SS. BoU. 4. Oct. II. p. 742
-798.
Uebers.: ital. Vita del glorioso serafico
s. Francesco scritta da s. Bonaventura,
trad. in volgare etc. Milano 1477. fol. Ve-
nezia 1598. 4». ibid. 1608. i», ibid. 1719. 8».
anglice Douay 1610. 8«.
germanice: Bonaventura, die Legend des
hejligen Vatters Fraucisci. Niiremberg, Hier.
Holtzel. 1512. 4». Panzer I. No. 717.
Vita s. Francisci eiusdem auctore
Thoma de Celano sancti disci-
pulo. Libri 3.
Ausg.: Hn AA. SS. Boll. 1. c. p. 683-
723. — Appendix ad hanc vitam auctori-
bus tribus sancti sociis Leone, Rufino et
Angelo, ex ms. ibid. p. 723-742. — Specu-
lum vitae s. F-i auctore Thoma Cepa-
rano (flor. 1245; mit vielen Sagen durch-
webt) ed.Phil.Bosquierius.Coloniae 1623. 8».
Erl.-Schr.: Bohringer, die Kirche Christi und
ihre Zeugcn. ZUrich 1854. gr. 80. II. 2.
Franzi.skus von Assisi p. 479-581.
Chalippe, Fr. Cand., vie de s. Fran^ois d'As-
sise. Paris 1727. 40. ibid. 1736. 2 vol. 12mo.
Avignon 1S24. 3 vol. l2mo.
Chavin de Malan, Fr. E., histoire de s.
Fran^ois d'Assise. Paris 1S41. 80. (A. d.
Franzosisch. iibers. Miinchen 1842. gr. 8o.
1 Thlr. IS Sgr. 9 Pf. iMd. 1844. 80.)
Chevanes, Aug. de, vie de s. Fran^ois d'As-
sise. Dijon 1676. 40.
Chronicles of s. Francis and the Friar me-
moirs. St. Omer 1618. 40.
Deldcluze, S., Gr^goire VII., saint Francois
d'Assi3es, s. Thomas d'Aquin. Paris 1844.
2 vol. 80.
Der h. Franz v. Assis war kein Narr, wie die
Herren Spittler u. Zimmermann glaubcn. s.
a. 179J. 80.
DEn vvyngaert van sinte Franciscus vool
schoonre historien, legenden ende dhechde-
lycke leeringhen. Injtne: Gheprent Thant-
werpen. . . bi H. eckert 1518. 40.
Duerignac, histoire de s. Fran^ois d^Assise.
Paris, Bray 1861. 12mo.
Goerres, Jos., der h. Franz von Assisi, ein
Troubadour. Strassburg 1826. S».
(Haid, Heren.) Leben und Regel des h. Franz
von Assi.s. Miinchen 1828. 29. 2 vol. 8».
Hase, K., Franz von AssisL Ein Heiligenbild.
Leipzig 185<5. 8». 1 Thlr. WertvoUe Mono-
grapkie.
Joannes de Luca, Venetus, oratio de laudi-
bus divi Franciscl Assi.siatis. Komae 1742.
40.
Maetzler, Ant., Lebensgeschichte des heil.
Franciscus von Assisi. Augsburg 1834. 8 0.
Notizie sieure della morte, sepoltura, cano-
nizzazione e traslazione di F. d'As3isi e del
ritrovamento del lui corpo. Fuligno 1824. 80.
Pfister, J. G., der h. Franciscus von Assisi
im Widerspruch mit der Welt. Miinchen
1825. 80.
Piccolomini, Vinc. Graf, feierliche Erhe-
bung der irdischen Ueberreste des seraphi-
schen Patriarchen Franziskus von Assisi.
Landshut 1844. 80.
Renoult, les aventures de la madona et de
Franjois d'Assise. Amsterdam 1701. 80.
ibid. 1745. 12mo. {Deulsch Coln 1736. 80.)
Seraphicae in divi Francisci vitam, chri-
stianocarmine editae perquendamfratr.eiusd.
ord. Cracov. 1594. 40.
Snysken, comment. praevius in AA. SS.
Boll. ). c. p. 545-633. — Gloria posthuma ibid.
p. 799-817. — Analecta ibid. p. 817-1004.
Vogt, Ed., der h. Franziskus v. Assisi; bio-
graphischer Versuch. Tiibingen 1840. 80.
Vita b. FrancisciSenensisord. ser-
vorum b. Mariae Senis in Hetruria
(t 1325.;
Ausg. : ex chronico Servorum Michaelis
Florentini ad a. 1326, religionis 94 in AA.
SS. BoU. 16. Mai. m. p. 656-666; c/. VIL
p. 790, m. Abbild.
Vita s. Francisci Solani ord. fra-
trum minorum de observantia (f
1610) Limae in Feruvia auctore
Tiburtio Navarro minorita.
Ausg.: ^Romae 1671. — 'wiederholt in
AA. SS. BoU. 24. Jul. V. p. 859-886. —
Miracula ab eodem auctore ibid. p. 886
-906. — Alia miracula post beatiticatio-
nem patrata, excerpta ex proc. canonizat.
ibid. p. 906-910.
Erl.-Schr.: Cuper, commentarius praevius ibid.
p. 847-859.
(Didacus de Salinas et Corduba) Leben, Tu-
genden vnndWunderwerck dessApostelsvon
Peru. Nemblich dess s. Vatters F. Francisci
Solani . . . von der hispanischen — iu die
tentsche Sprach iibersetzt durch J. G. von
Werndle. Miinchen 1676. kl. 40.
De b. Francisco Dyrrhachino ord. min.
Vriae in Salentinis (saec. IV.) Papebrochius
in AA. SS. BoU. 17. Mai. IV. p. 43-47.
C/. Vn. p. 802-804.
Vita b. Franconis.
Ausg.: e chronico monast. Villarensis
Brabantiae pervetusto excerpta et anglice
reddita .... opera Arthuri Rowan. Dublini
1858. kl. 4». LII u. 94 pag.
De s. Francovaeo monacho in Nivernensi
45*
708
FRATERNUS — FRODOARDUS
Galliae dioecesi in AA. SS. Boll. 16. Mai.
III. p. 6'J7.
Do s. Fraterno episcopo Auti.ssiodori in
Burgundiae ducatu (f p. med. saec. V.)
Perieri commentarius in AA. SS. BoU. 29.
Sept. VIII. p. 135-138.
De 3. Fredaldo episc. Mimate in Occita-
nia (f 814-840) Suyskenii commentarius in
AA. SS. BoU. 4. Septb. U. p. 251-255.
Acta s. Fredegardl abbatis Tur-
nini prope Antverpiam (forte saec.
Vlll.) auctore anonymo.
Atisg.: in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p.
295-297. C/. Cuperi comment. praevius ibid.
p. 288-295.
Vita b. Frederici abbatis horti b.
Mariae in Frisia ord. praemonstr.
(t 1175) auctore Sibrando ab-
Date.
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS BoU.
3. Mart. I. p. 289-293. — Alia vlla auctore
Sibrando Leonio ibid. p. 293-294.
De s. Frederico praeposito S. Vedasti
Atrebatensis (f 1022. 6. Janr.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. .s. Ben. .saec. VI. 1. p. 185-191.
De s. Fremerio in abbatia s. Fremerii
o. s. Ben. dioecesis Vesaten.sis in Gallia in
AA. SS. Boll. 1. Oct. I. p. 32.
De s. Fremundo rege mart. in Anglia
in AA. SS. BoU. 11. Mai. U. p. 656; cf.
VII. p. 683.
Vita s. Frlardi et Secundelli re-
clusorum in dioecesi Nannetensi
Galliae (saec. VI.) Ex s. Grego-
rio Turonensi, lib. de vit. patr.
c. 10.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Aug. I. p.
57-59 c. Sollerii comment. praevio p. 56.
Vita b. Fridericl episcopl Leodl-
ensis (f 1121) auctore anonymo.
Gewohnlichi-r Legeudcnstil. Einige, z. B. die
Bollandisten, sfhi-eiben diesc Vita dem Ileinerus
m o n a c h u .s L. e o d i e n 8 i .s zu.
Handschr. : gibt es nicht mebr.
Ausg.: ' ap. Martene, coll. ampliss. IV.
p. 1023-1032. — »ap. Pez, thes. anecd. IV.
3. p. 167. — »ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 501-508. — Excerptum
ex ms. legenda in AA. SS. Boll. 27. Mai.
VI. p. 7"25-727. — Epitome ex gestis pontif.
Leodiensium in bibl. monast. Alnensis ibid.
p. 727. 728. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 724.
Vita s. Frlderici eplscopi Ultrale-
ctinl in Belgio (f 83b) niartyris Ibr-
san auctore Oetberto.
Auag.: in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p.
460-471. Cf. Cuperi commentar. praevius
ibid. p. 452-460.
De V. Friderioo abbate Hirsaugiensi (f
1070) ap. Mabillon, AA. SS. o. ,s. Ben.
saec. VI. 2. p. 231-236.
Vita s. Frldeswldae virginis, pa-
tronae Oxoniensis in Anglia (saec.
VIII.) Ex Capgravio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Oct. VIH, p.
564-566. — Vita alia ex ms. Fontanell.
et Guilelmo Malmesb. ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p. 561-564. —
Fragmenta ex vita metrica in AA. SS.
Boll. I. c. p. 566. 567. — Appendix ad
Acta s. F-ae. De libro miraculorum eius
auctore Philippo priore ibid. p. 567. —
Miracula ibid. p. 568-590. Cf. Bossuei
commentar. praevius ibid. p. 533-564.
Vita s. Frldollni abbatls Seckin-
gae ad. Rhenum in Germania (f cca.
540) auctore Balthero monacho
Seckingae (saec. X.)
Ist mii Unrpcht vonUettberg fUr ein betrUg-
liche.s Machwerk erlilart worden, tragt aber das
Geprage dor AVundersucht an sich.
Ausy.: ' ap. Colgan, AA. SS. Hibern. p.
481 {aus einem jetzt verlornen Sl. Galler
Mpt.) — wiederhoU mit Besserungen nack
eigenem Ermessen *in AA. SS. Boli. 6.
Mart. I. p. 433-441. — * gut ap. Mone,
Quellensammlung der badischen Landes-
geschichte. Karlsruhe 1848. I. p. 4-17. —
Auszug ' ap. Bouquet, rec. III. p. 388.
389. — *ap. Goldast, scr. rer. Alam. I. p.
384 (gibt cap. 4 u. 40). — iHlracula ex vita
Germanica Henr. Mureri in AA. SS. BoII.
1. c. p. 441.
Uebers. des 13. Jahrh.: ' s. I. et a.
(1480-1500. 1 Ex. im Karlsruher Archiv.)
Sehr selten. — * ap. Blumhardt, Versuch
einer allgemeinen Missionsgeschichte der
Kirche Christi. Basel 1832. II. 2. p. 382.
— *ap. Mone I. c. p. 99-111. Wiederholung
der 1. Ausg.
Erl.-Schr.: Heber, Ph.. die vorkarolingi«chen
christl. Ulaubenshelden am Khein. Frank-
furt a. M. 1S.=),S. gr. 80. p. 108 112.
Hefele, Gesch. der Einfdhrung des Christen-
thums in Siidwest-Deutschland. Tiiblngen
1.'<.37. p. 213-260 {hat FndoHn naeh obigtr Vita
bearbeitet).
Mabillon, annales ord. s. Bened. I. p. 201.
Mone, Quollensammhing I. p. 1-1.
liettberg, Deutschlands Kircbengescblchte
n. p. 29.
Stftlin, wirtembergischi? Oesohiohte I. p. 166.
Historia s. Frldollnl confessorls
(f bOO) auctore anonymo.
Au^g.: ap. Goldast, scr. rer. Alam. I. p.
247.
De 8. Frlsio mart. in Auscensi Aquitaniae
dioecesi (saec. VIII.) in AA. SS. Boll. 24.
Jun. IV. p. 818.
De 8. Frodoardo presbyt. Remensi (f
966), ubi de Heirico, Remigio et Hucbaldo
magistris ac de Hucbaldo monacho Orba-
FEODOBERTUS — FURSEUS
709
censi, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 325-332.
Vita s. Frodobertl abbatis coeno-
bii Cellae prope Trecas primi (f
cca. 673) auctore monacho Cellen-
si aut forsanAdsone abbate Der-
vensi.
Av^g.: ^in Promptuario Nicol. Camuzati.
»in AA. SS. Boll. 8. Janr. I. p. 506-513. —
^ wiederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 626-639. — * Auszug ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 670. —
u. *ap. Bouquet, rec. III. p. 576. — Trans-
laUo auctore Adsone Dervensi ap. Ma-
billon 1. c. saec. IV. 2. p. 243-245.
Acta s. Froilani episcopi (f 1006)
Legione in Hispania.
Au-Hg. : ' ex var. breviariis in Martyro-
logio hispano V. p. 389. — *ioiederholt in
AA. SS. BoU. 5. Oct. III. p. 232-235.
Erl.-Schr.: De b. Proilano ep. Legionensi ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p.
5S 60.
Ghesquiere, comment. praevius in AA. SS.
1. c. p. 228-232.
De s. Fromundo seu Frodomundo episc.
Constantiensi in Normannia (saec. VII.)
Bnckii .sjlloge in AA. SS. BoU. 24. Oct.
X. p. 842-849.
Passio s. Frontasii, Severini, Se-
veriani et Silani martyrum in Gallia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 2. Janr. I. p. 79.
De s. Frontiniano mart. Albae Pompeiae
in Italia Stiltingii sylloge in AA. SS. Boll.
6. Septb. II. p. 674. 675.
Vita s. Frontonis abbatis in eremo
Nitriensi in Aegypto (saec. II.) au-
ctore coaevo.
Ausg.: * ed. Surius, vit. SS. 13. Apr. p.
158. — * ex ms. et Rosweido in Vit. patr.
in AA. SS. Boll. 14. April. U. p. 201-203.
Vita s. Fructuosi abbatisDumien-
sis, post archiepiscopi Bracarensis
et multorum coenobioruminstitutoris
(t 665) auctore coaevo, vel, ut aliis
videtur, Valerio abbate mona-
sterii S. Petri de Montibus Compluti
(saec. VII.)
Ausg. : ' ex 2 mss. in AA. SS. BoU. 16.
April. II. p. 431-436. — ^ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 581-590. — - »ap.
Sandoval, liber fundationum Benedictinarura
Hispaniae (lingua Hispan. scriytus). — *ed.
Tamaius, martyrologium Hispaniae II. 16.
Aprll. — Translatio reliqularuui s. F-i et alio-
rum Compostellam post a. 1102 auctore
Hugone archidiacono Compostellano
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 436. 437 c. uot.
Henschenii.
Acta s. Fructuosi episc. Tarraco-
nensis, Augurii et Eulogii diaco-
norum.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 21. Janr. p.
p. 343. — *eadem in AA. SS. Boll. 21.
Janr. H. p. 339-341. — * eadem ap. Ruinart,
acta prim. martjrum. Amstelod. 1713. fol.
p. 219-222.
Acta s. Frumentii episcopi Indo-
rensis.
Ausg.: ex Rufini hist. eccles. I. 9. ed.
Surius, vit. SS. 27. Oct. p. 387.
De s. Fulco peregrino in oppido Sancti-
Patris dioec. Aquinatis (saec. XII.) Pape-
brochii comment. in AA. SS. BoU. 22. Mai.
V. p. 192. 193; cf. VII. p. 829.
Vita s. Fulcranni episcopi Lode-
vensis in Gallia (f 1006) auctore
Bernardo Guidonis episc. (f
1331).
Ausg.: ex ms. ecclesiae Pragensis in AA.
SS. Boll. 13. Febr. II. p. 711-717. — Te-
stamentum eius ibid. p. II. append. p.
897-900.
Erl.-Schr.: Bosquet, Fr. de, vie de s. rulcran,
^veque de Lodfeve. Paris 1651. 80.
Vita s. Fulgentii Astigitani et Car-
thaginiensis episcopi (f post 619.)
Hispanice scripta ab Ant. Quin-
tanaduennas.
Ausy.: latine versa in AA. SS. Boll. 14.
Janr. I. p. 972-975.
Vita s. Fulgentii Ruspensis episc.
(f cca. 529) a quodam eius disci-
pulo conscripta ad Felicianum episc.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p.
32-45.
De s. Fulgentio episc. Atinae in Cam-
pania (saec. I. II.) Perieri sylloge in AA.
SS. BoU. 29. Sept. VIII. p. 123-125.
De s. Fulgentio episc. Otriculano in Italia
(saec. VI.) Henschenii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 22. Mai. V. p. 166. 167.
De s. Fulrado abbateS. DionysiiinFran-
cia, palatii regii archicapellano (f 784)
Henschenii comment. historicus in AA. SS.
Boll. 17. Febr. III. p. 32-40. — » elogium
historicum ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 334-342. Vgl. Rettberg,
Deutschlands Kirchengeschichte II. p. 87.
Vita s. Fursei abbatis Latiniacen-
sis et conf. Peronae in Gallia (f
cca. 654) auctore anonymo.
Wichtig fiir die elsassisclie und deutsche Ge-
schichte.
Handschr.: Montecasino, Florenz
{vgl. Pertz' Arch. V. 67.) — Paris, k.
Bibl. No. 2768 A 3. sec. X; — 2993 A.
710
FURSEUS — GALLUS
2. sec. XIII; — 3788. sec. XII; — 5269. sec.
XIV; — 5280. 11. sec. XIII; 5291. 18. sec.
XIIL — S. Germain. sec. XII. No. 496. —
sec. XIIL No. 1085. — Arsenalbibl. sec.
XIL No. 43. — Miinchen, Hofbibl. cod.
Emraeram. Ratisb. sec. XI. fol. A. 31. —
Rheinau, Stiftsbibl. chart. 4». No. 81. —
Montpellier, Un.-Bibl. No 22. Vit. SS.
Vol. L f. 119. fol. — Coln, VL 18. fol.
mbr. saec. XI. — Chartres, Stadtb. sec.
XL No. 150; — sec. XIIL No. 192; —
sec. XL No. 193. — St. Omer, Stadtb.
mbr. sec. XIL fol. 715. No. 1.
Ausg.i 'in AA. SS. Boll. 16. Janr. II.
p. 36-41. [Miracula ibid. p. 41-44. —
Alia vita auctore anonymo ibid. p. 44-54.
— Alia vita ex Bedae hist. eccl. III.
19. ibid. p. 54. 56. — Hymni duo de s.
Furseo ibid. p. 36. — Translatio (a.
1256) ibid. p. 55.] — »ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. II. p. 300-315. — »ed.
Surius, vit. SS. 16. Janr.
Erl.-Schr.: Hei delberger Jahrbiicher f. Lite-
ratur. Jahigg. II. p. 23.3. Heft 13.
Acta s. Fuscae virg. et Maurae
eius nutricis Ravennae et Torcelli
mart. (saec. III.) auctore anonyino,
Ausg.: in AA. SS. BoII. 13. Febr."n. p.
647-648. — Alia acta ex ms. Carthus.
Colon. ibid. p. 648. 649.
De s. Fyncana et Findocha virg. in Hi-
bernia (f cca. 526) in AA. SS. Boll. 13.
Oct. VI. p. 222. 223.
<>.
De s. Gabinio presbytero mart. Romae
(t 296) In AA. SS. BoU. 19. Febr. m. p.
128. 129.
De s. Gabino et Crispulo mart. Turribus
in Sardinia sub Hadriano Henschenii svl-
loge " hist. in AA. SS. Boll. 30. Mai. VII.
p. 235. 236.
De s. Gabriele archangelo in AA. SS-
BoII. 26. Mart. IH. p. 607-611.
De s. Gabriele presbyt., abbate mona-
sterii s. Stephani Hierosolymis (sec. V.) in
AA. SS. Boll. 26. Janr. IL p. 731. 732.
De s. Gaiano, Joviano, Philippo mart.
in civitate Barbaria in AA. SS. Boll. 15.
Jun. II. p. 1048.
De s. Gaiano, Luciano, Rufino etc. mart.
Ancyrae in Galatia in AA. SS. BoII. 31.
Aug. VI. p. 607.
De s. Gaiano mart. in Thracia in AA.
SS. BoII. 10. April. L p. 863.
De 3. Gaiola, Felice, Emerito etc. mart.
Afris comment. historicus in AA. SS. BoII.
3. Mart. L p. 227. 228.
Vita s. Galactionis et Epistemes
et martyrium.
Ausg.: ex Simeone Metaphraste ed.
Surius, vit. SS. 5. Novb. p. 158.
De s. Galactorio episc. Lascurrensi et
mart. a. 507 in AA. SS. Boll. 27. Jul. VI.
p. 434. 435.
De s. Galaeo mart. Carthagine in Africa
m AA. SS. BoII. 24. Janr. II. p. 590.
Vita s. Galdini s. R. E. cardina-
lis, archiepiscopi Mediolan. et sedis
apostol. legati (f 1176).
Ausg. : ex mss. et Mombritio in AA. SS.
BoU. 18. April. IL p. 594-596. — Analecta
ibid. p. 596-599. — Hymnus ibid. p. 599.
Vita Galfridi archiep. Eborac. , vid. Gi-
raldus C'ambren.sis.
De s. Gaiico, Bythonio et Dio mart. apud
Graecos in AA. SS. Boll. 3. Apr. I. p. 25L
De 8. Galla moniali Romana (f cca. 550)
ex Gregorii M. dial. IV. c. 14 ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. L p. 113.
Acta s. Gallae viduae, deinde mo-
nialis Romae (f 546). Ex lib. IV.
dialog. s. Gregorii I pap. cap.
13.
Ausg. : ' m Greg. opp. Paris. 1705. II.
p. 392. — » wiederliolt in AA. SS. BoII. 6.
Oct. III. p. 162. 163. Cf. Ghesquierii com-
ment. praev. ibid. p. 147-162.
Vita s. Gallae virg. Deo devotae
in Brageno vico agri Valentini, ut
videtur, auctore anonymo.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. Ap-
pend. p. 940. 941.
Vita s. Galli abbatis et fundatoris
coenobii Sangallensis (f 640) au-
ctore anonymo.
Gtschriebeii nach 771, bictet manclien mcrk-
wiirdigen, tjesondcrs culturgeschichtlich wichtigen
Zug.
Handachr.: vid. Pertz, mon. II. p. 1.
Ausg. : ' nunc primum ed. Ild. ab Arx
ap. Pertz, moii. II. p. 5-21. — * wiederholt
in AA. SS. BoII. 16. Octb. VU. 2. p. 884
-895.
Vebera. : deuttch von A. Potthast Berlin
GAIiLUS — GANGOLFUS
711
1857. 8*. (Geschichtschreib. d. deutsch. Vor-
zeit. Vm. Jahrh. 1. Bd.)
Vita s. Galll eiusdemauctoreWa-
lafrido Strabone Libri 2.
Nureine Ueberarbeitg. dervorbergehenden Vita.
Handschr.: Einsiedeln, Stiftsb. sec. X.
No. 257. — Engelberg, Stiftsb. sec. XII.
fol. max. ly». — London, brit. Mus. Har-
ley. 2801. 249. — Middlehill, No. .387.
40, _ Pari.s, k. Bibl. 5278. 117. sec. XIV;
— 5.308. 58. sec. XII; — 5364. sec. XII.
— Troyes, AA. SS. sec. XL 4«. (Bouhier
D . 85.) — W 0 1 f e n b ii 1 1 e I, chart. fol. Helmst.
33; 17. 5. ms. Aug. 4. 4«.
Ausg.:' ' ed. Surius, vit. SS. 16. Octb.
V. p. 894. — * ap. Messingham, florilegium
sanctorum Hiberniae p. 2.^5-294. — * ap.
Mabiilon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IL p.
227-250. — *ap. Goldast, scr. rer. Alam.
I. 2. p. 142. — *Auszuge ap. Bouquet,
rec. III. p. 474-476. 663. 664.
— Cantilena de s. Gallo. — Bruch-
stiicke ap. Pertz, mon. scr. H. p. 33.
— Ermenricus Augiensis monachus
(829-850): Tentamen vitae s. Galli ador-
nandae in prosa et metro, ap. Pertz, mon.
scr, n. p. 31-33.
— Genealogia s. Galli, ap. Pertz,
mon. scr. II. p. 34.
— Gozbertus diaconus: Continuatio
libri II de miraculis s. Galli per Wala-
fridum Strabonem emendata {Handschr.:
vid. ap. Pertz, mon. 11. p. 21) 'ap. Gold-
a.st, scr. rer. Alam. I. 2. — * ed. ab Arx
ap. Pertz, mon. II. p. 22-31. — * tcieder-
holt in AA. SS. BoU. 16. Oct. VII. 2. p.
895-909. — * ap. Mabillon , AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 250-268.
— Prologiis vitae metricae ineditae s.
Galli ex cod. 587, ap. Pertz, mon. scr. H.
p. 31.
Erl. Schr.: Greith, C, der h. Gallus, der Apostel
Allemanniens u. seine Glaubenslehre gegen-
iiber den Deutschkirchlein und ihren Irr-
thumern. St. Gallen ISib. 80.
Haid, Heren., d. Licht d. Evang. Jesu Christi
in und durch Gallus, Apost. d. Schvsreiz,
sammt e. heil. Reliquie desselb.. naml. einer
apostol. Rede, vyelche d. heil. Gallus selbst
verfasst u. gehalten hat. St. Gallen 1814.
gr. 8«. 11 8gr. 3 Pf.
Heber, die vorkarolingischenchristlichenGlau-
benshelden am Rhein. Frankfurt a. M. 1858.
p. 166-172.
Hefele, die Einfiihrung des Christenthums in
SUdwest-Deutschland. Tiibing. 1837. p. 261-304.
Le Cointe, annales Francic. eccles. U. p.
720.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 40-lS. 110.
observationes ad vitam s. GalU spectan-
tes. Marburgi 1842. 40. Programm.
S t alin, wirtenibergische Geschichte II. p. 167.
Vanhecke, comnientar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 856-884.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqnel-
len p. 75.
Vita 8. Galli abb. Hibernensis =: Vita
s. Galli abbatis et fundat.
Vita s. Galli episcopi Arvernensis
(t cca. 554) auctore Gregorio
Turonensi (vit. Patr. c. 6.)
Ausg.: ^ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 116-119. — »m AA. SS. Boll. 1.
Jul. I. p. 105-108. — *Auszug ap. Bouquet,
rec. IIL p. 409. 410. — Epitaphluiii s, Galli
ex Venantio Fortunato, carm. IV, 4.
'ap. Mabillon 1. c. p. 120. — 'm AA. SS.
Boll. 1. c. p. 109. Cf. SoUerii commentar.
praevius ibid. p. 103-105.
De s. Gallo consule mart. Antiochiae in
AA. SS. Boll. 22. Febr. HI. p. 288.
Acta s. Gallicani ducis et consulis
Romani, mart. in Aegypto a. 362.
Aiisg.: ex 6 mss. in AA. SS. Boll. 25.
Jun. V. p. 37-39 c. comment. praevio p.
35-37.
Vita s. Galterii abbatis S. Martini
iuxta Pontisaram in Gallia (saec.
XI.)
Ausg. : * ex antiquis mss. in AA. SS. BoU.
8. Apr. I. p. 754-757. — *ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VL 2. p. 813-823.
— » fragment. ap. Bouquet, rec. XIV. p, 73.
— Vita alia auctore monacho eius disci-
pulo in AA. SS. Boll. I. c. p. 757-763. —
Historia miraculorum auctore eodem mo-
nacho ' ibid. p. 763-767. — * ap. Mabillon
1. c. p. 823-830. — Charta canoniziationis
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 767-768.
De b. Galtero abbate et mart. ord. Ci-
sterciensis Quinciaci in Gallia (f 1244) Stal-
sii sylloge in AA. SS. BoU. 15. Oct. VH.
1. p. 77-79.
Vita s. Gamelberti parochi in Ba-
varia(saec. VIII.) auctore anonymo.
Handschr.: Admont, Stiftsb. mbr. sec.
XI. fol. Pertz' Arch. VI. 169.
Ausg.: ex ms. Colon. in AA. SS. BoU.
27. Janr. II. p. 783-787.
De s. Gamgalo sive Gandalico, Juliano
etc. mart. Antiochiae in AA. SS. Boll. 22.
Jun. IV. p. 144.
Vita s. Gandolphi conf. presbyteri
ord. s. Francisci Politii in Sicilia
(t cca. 1260) auctore J a c o b o epi-
scopo.
Ausg.: ' ex edit. Politiensi a. 1632 —
' in AA. SS. BoU. 17. Sept. V. p. 704-719.
— Appendix de cultu, reliquiis et mira-
culis recentioribus ibid. p. 719-728 {vi. Ab-
bild.) Cf. Stiltingii comment. praevius ibid.
p. 701-703.
Vita s. Gangolfi conf. et martyris
Varennis in Burgundia (^760): ,Vir
itaque Domini.^
Handschr.: Stuttgart, mbr. fol. max,
sec. Xn. f. 50. — Carlsruhe No. 69, VU.
712
GARIBALDUS — GAUGEEICUS
18. mbr. sec. XI. fol. f. 40. — C<51n, VI.
21. fol. 23. — St. Gallen, Stiftsb. No. 565.
— Miinchen, Hofb. Cod. Bencdictob. mbr.
sec. X. 4». No. 105. fol. 187. — Pari.s, k.
Bibl. St. Germ. s. XIII. No. 73.
Ausg.: ' in AA. SS. Boll. 11. Mai. II. p.
644-648. — * Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 635. — Hlstoria uiiraculoruin Florinis fa-
ctorum auctore Gonzone abbateFlorinensi
(saec. XII.), ex ms. Flor. in AA. SS. Boll.
1. c. p. 648-655.
Erl.-Sehr.: Roth, Geschichte des Benefixialwe-
sens p. 149.
De s. Garibaldo vel Gaubaldo episc. Ra-
tisponensi (f cca. 752) in AA. SS. BoU. 8
Janr. I. p. 546. 547.
Vita d. Garnerii praepositi S. Ste-
phani Divionensis.
Ausg.: Bruchstiick ap. Bouquet, rec. X.
p. 382.
Vita Gaucheri abbatis S. Germani
Autissiodorensis (f 1333), succes-
soris Guidonis abb. Burgund. au-
ctore Odone de Vavcemani.
Awg.: ap. Labbe, bibl, nova mss. I. p.
589.
Vita s. Gaucherii prioris canoni-
corum regular. Aurelii in agro Le-
movicensi (f 1130).
Ausg. : ' ex legendar. Lemovicensi in AA.
SS. Boll. 9. April. L p. 851-853. — * ap.
Labbe, bibl. nova 11. p. 560-564.
De s. Gaudentia virg. et mart. Romae
tempore imp. gentilium in AA. SS. BoU.
30. Aug. VI. p. 553.
Vita s. Gaudentii archiepisc. Gnes-
nensis, Pragae in Bohemia culti au-
ctore Fclice Nerinio.
Ausy. : in Auctar, ad AA. SS. Boll. tomi
V, Octob. p. 38-42. Cf. corament. praevius
ibid. p. 36-38.
Acta s, Gaudentii episcopiArimini
in Italia (f 360) fabulosa, auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Oct. VI. p.
467-473. — Appendix de prima corporis
inventione, audtore eodcm ibid. p. 473. Cf.
Dyckii comment. praevius ibid. p. 458-467.
Acta s. Gaudentiiepisc. etCulmati
diaconi, item Andreae etc. (f p. 363)
Aretii in Hetruria.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Jun. III. p.
848. 849 c. comment. praev. p. 847.
Vita s, Gaudentii episcopi Nova-
rieusis in Italia (f cca. 41 b) auctore
anonymo.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 22. Jaur. p.
370-373. — «exMombritio in AA. SS. Boll.
22. Janr. II. p. 418-421.
Erl.-Schr.: Prina, Gir. A., trionfo dl s. Gau-
denzio, primo voscovo e protottore della cltta
di Novara. Jlilano 1711. 40.
De s. Gaudentio episc. Arbensi in Dal-
matia (saec. XI.) in AA. SS, BoU, 1. Jun.
L p. 1.34.
De s. Gaudentio episc. Veronensiinltalia
in AA. SS. Boll. 12. Febr. II. p. 602.
De s. Gaudentio, Felice, Agapito etc.
mart, Afris in AA. SS. Boll. 26. Jun. V. p.
156.
Acta s. Gauderici agricolae Occi-
tani in Gallia (f ante saec! X.)
Ausg.: conscripta a Tamayo ex Do-
menec, Poc et aliis scriptoribus in AA. 8S.
Boll. 16. Oct. VII. 2. p, 1119-1120. Cf.
Vandermoerii commentar. praevius ibid. p,
11061119.
De 8. Gaudino episc. Suessionensi mart.
(t cca. 720) in AA. SS. Boll. 11. Febr.
II. p. 553. 554.
De s. Gaudioso episc, Brixiensi in Italia
(t cca. 545) in AA. SS. BoU. 7. Mart. I,
648. 649.
De s. Gaudo episc. Ebroicensi in Gallia
(t cca. 500) in AA. SS. BoU, 31. Janr. 11.
p. 1110. Cf. p. 1160.
Erl.-Schr.: Vie et iniracle>i de s. Gaud, ^veque
d'Evreux. Coutances s. a. Ro.
Acta b, Gaufridi episcopi Ceno-
manensis in Gallia (f 1255) auctore
anonymo sed coaevo,
Ausg.: 'ap. Mabillon, anal. vet. — *repet.
in AA. SS. Boll. 3. Aug. I. p. 280-282. Cf.
Boschii comment. praev. ibid. p. 277-280.
Gesta Gaufridi episcopi Constan-
tiensis (a. 1048). Ex libro nigro ca-
pituli.
Ausg.: ' irj Gallia christiana, nov. edit.
XI. p. 218. — * ap. Bouquet, rec. XIV. p.
76-80. — E i u s d e m elogium, vld. Necro-
logium Carnotensis eccles.
De b. Gaufrido etSerlone abbatibus, Gui-
lielmo novitio et Adelina abbatissa Savi-
niaci in Normannia (saec. XII.) Buckii com-
ment. historicus in AA. SS. Boll. 20. Oct.
VIII. p. 1007-1041.
Vita s. Gaugerici episcopi Came-
racensis (f 611). ) Libri 3. Auctore
(anonymo, eodem tamen qui chro-
nicon Cameracense et Atrebatense
vulgatum composuit) Balderico
Cameracensi: ,Beatus igitur Gau-
gericus.'
Handschr.: Chartres, Stadtb. sec. XI.
68. — Coln, VI. 18. mbr. sec. XI. fol. —
St. Omer, Stadtb. mbr. ,sec. XII. fol. No.
GAULIENUS — GEMINUS
713
716. Tom. VI. — Paris, k. Bibl. St. Mar-
tin. mbr. sec. X. No. 108.
Ausg. : ' ex vetustiss. ms. ed. D. Prud-
homme canon. Camerac. usque ad libr. IIL,
inde ex aliis non inferior. not. codd. mss.
in AA. SS. Boll. 11. Aug, II. p. 675-693.
— * in AA. SS. Belgii ed. Ghesquiere II.
p. 273. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 487. — Vita alia auctore anonymo in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 672-675. Cf. Boschii
commentar. praevius ibid. p. 664-672 {viit
Abbildung.)
De 8. Gaulieno, Germano, Victuro, Sil-
vano etc. mart. Gerundae in Hispania in
AA. SS. Boll. 31. Mai. VU. p. 435.
De b. Gausberto eremita fundatore mo-
nasterii Montissalvii in Arvernia (sec. XI.)
Henschenii sylloge hist. in AA. SS. Boll.
HT. Mai. VI. p. 723.
Acta s. Gauzlini episcopi Tulli
• Leucorum in Lotharingia (f 962)
auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Martene, thes. anecd. III. p.
991. — ' ap. Calmet, hist. de Lorraine I.
preuv. p. 83. — * tnederholt et ex ms. in
AA. SS. BoII. 7. Sept. III. p. 143-146. Cf.
Stiltingii comment. praevius ibid. p. 129-
143 et Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 891-896.
Vita s. Gebehardi archiepiscopi
Salisburgensis (1060 — 1088) et suc-
cessorum eius usque ad a. 1259 au-
ctore monacho Admuntensi.
Ungefahr 100 Jahre nach Cl'8 Tode geschrieben.
Fabricius nennt den Verfasger Eberhard (bibl. med.
aev. lib. VII. 79).
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. XI. p. 34.
Ausq.: ' ed. Canisius, lect. antiq. II. p.
320 (ni, 2, p. 314. 315 ed. Basnage) nach dem
Cod. Lunaelac; — *ibid. VL p. 1227-1252
■(in. 2. p. 434-448 ed. Basn.) ist die voll-
standige Vita bis zum Jahre 1177. —
' Hieraus wiederholt in AA. SS. Boll.
16. Jun. VL 1. p. 147-155. — Eine Fort-
setz. aus cod. Adviunt. ap. Pez, thes. anecd.
II. Diss. isagog. p. LIV. — * am besten ed.
Wattenbach ap. Pertz, raon. scr. XI. p. 35
-50. — * (ed. Joh. Lambacensis) zusamm.
m. Vita et miracula SS. Adalberonis et Alt-
manni. Aug. Vindel. 1619. 12'Qo. — • ed.
Surius, vit. SS. 16. Jun. (ed. Colon. 1617.
p. 226.)
Vgl. Epistola Gebehardi.
Vita .«5. Gebehardi episcopi Con-
stantiensis in Suevia (f 995).
Geschrioben im 12. .lahrh. und bis auf die neuere
Zeit falschlich einem gewissen Felix Manilius
die Autorschaft beigelegt. Vut die Geschichte we-
nig brauchbar.
Handschr. : ap. Pertz, mon. scr. X. p. 582.
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
476 (*ed. nov. ed. Basnage IV. p. 820-830.)
— »ed. Surius, vit. SS. 27. Aug. p, 295.
— * ed. Pistorius in Chrouico Constantiensi
per Jacob. Manlium coUecto in Script. rer.
Germ. III. p. 648 (»ed. Struve III. p. 722).
— «m AA. SS. BoU. 27. Aug. VI. p. 115-
121 (Miracula, apparitiones et vaticinia
ibid. p. 121-124; Miracula recentia ex
impressione Germanica latine reddita ibid.
p. 124-130). — 'ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. X. p. 582-594.
Krl.-Schr.: De s. Gebehardo ep. Const ap.
Mabillon , \A.. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
839-841.
Maetzler, Ant., Lebensgeschichte des heil.
Gebhard, Bischofs von Constanz. Bregenz
1813. 8«.
Pinius, commentar. praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 106-115.
Vita s. Gebizonis, Coloniaoriundi,
monachi Casinensis sub Desiderio
abbate (1078— 1087) auctore Paulo
diacono seu grammatico.
Ausg.: ' ed. Gattula, historia abbatiae
Casinensis I. p. 174. — *wiederholt et cum
excerptis Petri diaconi in AA. SS. Boll. 21.
Oct. IX. p. 398-405.
Erl.-Schr.: de Buck, comment. praevius ibid. p.
397. 398.
Mabillon, A. 6S. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
622 et 623.
De s. Gedeone Israelitarum iudice in Pa-
laestina Limpeni comment. historicus in
AA. SS. Boll. 1. Sept. I. p. 77-95.
Vita Gelasii papae II (f 29. Jan.
1119) auctore Pandulfo Aletri-
n o familiari, cardinali.
Ausg.: ' ed. Baronius, ann. eccl. ad a.
1118-1119; fast vollstdndig. — 'zusammen-
kdnyend ed. Papebrochius ante AA. SS.
BoU. Mai. V. p. *9-*13. — » edita c. com-
ment. a Constant. Cajetano. Romae 1638. 4**.
De s. Gelasio episc. Pictaviensi (saec. V.)
in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 817.
De s. Gelasio mart. apud Graecos in AA.
SS. Boll. 6. Jun. L p. 638.
De s. Gelasio mimo et mart. Heliopoli
in Phoenicia (f 297) Henschenii sylloge
hist. in AA. SS. Boll. 27. Febr. HL p. 675.
De s. Gelasio puero Placentiae in Italia
(saec. V.) in AA. SS. Boll. 4. Febr. L p.
465. Cf. p. 961.
Vita Gelu, vid. Vita Jacobi Gelu.
Vita s. Geminiani episcopi Muti-
nensis in Italia auctore anonymo (f
cca. 910.)
Ausg.: ^ex Mombritio *m AA. SS. Boll.
31. Janr. II. p. 1097-1100. Cf. p. 1160. —
*ap. Muratori, script. rer. Ital. II. 2. p. 691.
— Translatio a. 1106 auctore synchrono,
ap. Muratori 1. c. VI. p. 89-94.
Vgl. Annales Mutinensium.
De s. Gemino conf. , forte monacho ord.
s. Benedicti in oppido s. Gemini iu Umbria
(t 815) Buei sylloge in AA. SS. BoU. 9.
Octb. IV. p. 1039-1042.
714
GEMMA — GENOVEFA
De 8. Gemma virg. et mart. in Santo-
nensi Aquitauiae provincia in AA. SS. BoU.
20. Jun. IV. p. 8-10.
Vita b. Gemmae virg. reclusae
prope Suinionem in Italia (f 1429).
Ausf/. : ex ms. italico Gorianensi lat. in
AA. SS. Boll. 12. Mai. III. p. 182; cf. VII.
p. 768.
Vita s. Gemmull niartyris Gannae
in ditione Mcdiolanensi.
Atisg.: ex Forrario in AA. SS. Boll. 4.
F^ebr. I. p. 666.
Acta s. Genebaudi vel Genebaldi
episcopi Lauduni in Gallia (saec.
VI.) auctore Hincmaro Remen-
si episcopo.
Ausg.: ' ed. Snrius, vit. SS. 6. Septb. —
' rciederholt in AA. S. Boll. 5. Septb. II. p.
538-540 cum Stiltingii comment. p. 5.S6.
De s. Generoso abbate et conf. Enixione
apud Pictones in Gallia (saec. VI.) m AA.
SS. Boli. 10. Jul. m. p. 47. 48.
De s. Generoso mart. Tibure in Latio
in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p. 220.
De s. Genesia virg. mart. Cheriiln Pede-
montio honorata Papebrochii sylloge in AA.
SS. Boll. 8. Jun. II. p. 55.
Vita s. GenesiiepiscopiClaromon-
te in Arvernia (f cca. G62).
Ausg. : ex legendario Ulidiani monasterii
in AA. SS. BoU. 3. Jun. I. p. 323-324.
Passio s. Genesil rairai et martyris
Romae subDiocIetiano, auctore ano-
nymo.
Au.ig. : ' ap. Ruinart, AA. primorum mart.
Amstel. 1713. fol. p. 269-271.— *iciederh.
in AA. SS. BoU. 25. Aug. V. p. 122. 123.
— ' unt. d. Tit.: Atti del martirio di s.
Genesio Romano, nell' originale latino, e
col volgarizamento allato . . . opera di Giov.
Lami. In Firenze 1751. 8».
Erl.-Hchr.: Cuper, coniment. pi-aev. in AA. SS.
1. c. p. 119-121.
Der h. Genesius in derLegende, im Draraa
und im Oratorium, — ap. L. Oiesebrecht,
Damaris. Zeitschrift f. 1860. Stettin. gr. 80.
p. 297-322.
Acta s. Genesii notarii et mart.
Arelate in Gallia cca. a. o03 au-
ctore Paulino episcopo Biterrensi
(t 430.)
Auag.: ' ap. Ruinart, acta martyrum sin-
cera et selecta. Pari.s. 1689. p. 603. (Amstel.
1713. p. 539-541; Aug. Vindel. 1802. 8».
Tom. III.) — »ed. Suriu.s, vit. SS. 25. Aug.
— • ed. Muratori zusamvien mit Paulinus
Nolanus. Veronae 1736. p. 314. — » ex
Ruinartio m AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p.
135-136. Cf. Cuperi comment. praevins ibid.
p. 123-1.S5.
De M. Genesio comiteArvernio apud Cla-
rinnmontem (f ante 740) in AA. SS. Boll.
5. Jun. I. p. 504. 605.
Do s. Genesio, Publio seu Pullio mart.
in AA. SS. Boll. 20. April. II. p 749.
De s, Genevaeo episc. Dolae in Britannia
Armorica (f 639) in AA. SS. Boll. 29. Jul.
VII. p. 83.
Vita s. Gengulphi mart. = Vita s. Gan-
golfi.
Vita s. Genii et sociorum 30 mart.
Lactorae inVasconia Aquitanica au-
ctore anonymo.
Ausg.: Hn AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p.
384-386. — ^unt. d. Tit.: Transitus s.
Genii sive Hyginii confessoris, cuius cor-
pus requiescit in Lactora civitate, ap. Labbe,
bibl. nova II. p. 564-566.
De s. Gennadio epi.sc. Asturicensi in Hi-
spania ex abbate ord. s. Bened. (f cca.
925) Papebrochius in AA. SS. Boll. 25. Mai.
VI. p. 94-100. — Elogium historicum
s. G-i ap. Mabillon, AA. SS. o. Ben. saec.
V. p. 32-37.
De s. Gennadlo patriarcha Constantino-
politano prinio (f 471) Pinii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p. 148-155.
Vita s. Genovefae virginis Parisi-
orum et totius regni Galliae patro-
nae (f cca. 514) auctore anonymo.
Handschr.: Chartres, Stadtbibl. sec.
XI. No. 150; — sec. XIIL No. 192; —
sec. XI. No. 193. — London, brit. Mus.
Harl. 2800. 7. sec. XIIL — Montpellier,
Un.-Bibl. No. 22. Vit. SS. fol. Vol. I. f. 34.
— Munchen, k. Hofb. Cat. Schmeller.
109 (Benedictbeuern) 49. sec. IX. — St.
Omer, Stadtb. mbr. sec. XII. fol. 715. No.
1. f. 22. — Paris, k. Bibl. s. XIIL No.
5280. 5; — 5291. 7; — sec. XH. No. 5311.
3; — sec. XIIL 5318. 7; — sec. XIV. No.
5319. 9; — sec. XL 5324. 21 ; — s. XHL
No. 5341. 8; — s. XIV. No. 5346. 1; —
St. Mart. sec. XIII. No. 1. Tom. V. —
Arsenalbibl. sec. XII. No. 43.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 3. Janr. p.
65. — »m AA. SS. Boil. 3. Janr. I. p. 143
-147. — * Excerpta ap. Bouquet, rec. UI.
p. 369. 370. — Vita aiia auctore anonymo
in AA. SS. Boll. I. c. p. 138-143. — De
processione reliquiarum a. 1206 auctore
anonymo qui interfuit, ap. Labbe, bibl. nova
I. p. 662. 663. — Miracula auctore ano-
nymo ' in AA. SS. Boll. 1. c. p. 147-152.
— * fragment. ap. Bouquct, rec. XIV. p.
235-237. — Revelatio reliquiarum ex cod.
Bruxell. in AA. SS. 1. c. p. 63.
Erl.-Schr.: Brnn. Madem., vie de •. QenevlAve.
Paris 1839. 18 mo.
GENTIANUS — GEORGroS
T15
C^riziers, l'innocence reconnne ou la vie de
St. Genevifeve. Bruxelles 1647. 8 0. 1675.
12 mo.
Eustachiusz. Powiesc z pierwszych widkow
chrzescianstwa. Przez tluniacza (lenowefy
i Kos/.yka kwiatow. w Lesznie 18.3S. 8».
Girard, histoire de s. Genevifeve. Paris 1840.
32 mo.
Lemalre, H., vie de s. Genevifeve. Paris
1812. ISrao. ibid. 1816. 18mo. ibid. 1824.
18 mo.
Le Nain de Tillemont, L. S., vie de s.
Genevifeve . . . Prec^dee d'une notice sur tou-
tes les vies de s. Gen. qui ont paru jusqu'a
co jour. Paris 1823. 12mo. ibid. 1825. 12mo.
Massinot, abr^ee de la vie de s. Geuevifeve.
s. 1. 1756. 12 mo.
(Maugras, J. Fr.) Vie de s. Genevifeve. Paris.
172.5; 12 mo.
Notice historique sur s. Genevieve et sur son
culte en Fraiice. Versailles 1845. 12 mo.
Petavius, D., Genovefa Parisiorum patrona
latino graecoque carmine celebrata. Paris
1638. 40.
Riepenhausen, Fr. und J. . Leben und Tod
der heil. Genovefa etc. Frankfurt 1806. fol.
Saintyves, M. B., vie de s. Genevieve, pa-
tronne de Paris et du royaume de France,
suivie de Thistoire de l'abbaye, de Teglise
et des reliques de la sainte; le tont accom-
pagn^ de notices, de notes historiques et
criliques et de pifeces justificatives. Paris
1845. 80. 7 frc. 50 c.
Sanerborn, H., Geschichte der Pfalzgratin
Genovefa und der Kapelle Frauenkirchen.
Rcgensburg 1856. SO. Enthdlt zugleich die
Vita Gen. nicht naeh d. altesten Handschr. dea
frotonotars des Pfahgra/en, sondern nach der
Abachri/t des Johann v. Andemach; vgl. d. Ein-
leit. p. 49.
Wallini, G, de s. Genovefa Paris. et totius
Galliae regni patrona disqnis. hist. crit. theol.
Wiltiberg. 1723. io. 273 S.
Zacher, Jul., die Historie von der Pfalzgrafin
Genovefa. Ein Beitrag z. dentsch. Littera-
turgesch. und Mythologie. Kouigsberg 1S60.
gr. 8«. 12 Sgr.
Zycie swiet^y Genowefy napisane szczeccolnie
dla matek i dzieci i wszystkii.-h enotliwych
. . z niemiecki . . . ego przetlomaczone przez
pewnego Xiedza Diecezvi. w Chelmnie i w
Toruniu 1835. SO.
Translatio s. Gentiani martyris in
monasterium Corbeiense(f cca. 890.
8. Mai.) auctore monacho Corbeiensi
anonymo.
Ausg. : ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 487-489.
Vita s. Gentilis Ravennatis vitluae
(t 1530) auctore Seraphino Fir-
mano. Italice.
Ausg.: latine ver.sa a Phil. Zoutaeo in
AA. SS. Boll. 28. Janr. II. p. 910-914. —
Alia vita ex Hier. Rubei historia Ravenn.
' ed, Surius, vit. SS. 28. Janr. — » m AA.
SS. Boll. 1. 1. p. 914. 915.
De s. Gentio mart. in Hispania in AA.
SS. BoU. 29. Mai. VII. p. 16.
De s. Gentio solitario Bausseti in Car-
pentoractensi Galliae dioecesi in AA. SS.
Boll. 16. Mai. in. p. 627.
Vita s. Genulphi episcopi apud
Bituriges in Gallia (saec. III.) au-
ctore anonymo (saec. IX.) Libri II.
Amq.: ex duob. vett. mss. in AA. SS.
Boll. 17. Janr. II. p. 82-91. — Alia yita
auctore anonymo ibid. p. 92-97. — Mira-
cula auctore Benedictino auonymo p. 97-
107. Vgl. p. 1135. — Excerpta hi.storica
ex libro II. ' ap. J. a Bosco, bibliotheca
Floriacensis I. p. 25. — * wiederholt ap.
Duchesue, hist, Franc. scr. III. p. 455-465.
Translatio et miracula 'ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 226-237.
— 'Bruchstuck ap. Bouquet, rec. X. p. 361.
De s. Georgia virg, Deo devota Claro-
monte in Gallia in AA. SS. Boll, 15. Febr.
II. p. 825,
Historia s. Georgii diaconi, Aure-
lii, Felicis, Nataliae etc. martyrum
Cordubae in Hispania a. 852. Ex
s. Eulogii memoriali Sanctorum lib.
2. cap. 10.
Ausg. : ' ed, Surius, vit. SS. 27. Jul. p.
337. — »m AA. SS. Boll. 27. Jul. VI. p.
451-458. — Translatio ss. Georgii mo-
nachi, Aurelii et Nataliae mart, ex
urbe Corduba Parisios lib. I. et libri II de
eorum miraculis auctore Aimoino monacho
S. Germani a Pratis ' in Aimoini histor.
Franc. ed. du Breal. Paris. 1603. fol. —
*ap. du Breul, antiquitates Parisiens. Suppl.
(Paris, 1614.) — » ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 45-58. — * wieder-
holt in AA. SS. Boll. 27. Jul. VI. p. 469
-469.
Vita s. GeopgiiepiscopiAmastreni
(saec. IX.) in Paphlagonia auctore
anonymo,
Ausg. : ex ms. graeco latine redd. in AA.
SS. Boll. 21. Febr. III, p, 269-279.
Vita s. Georgii episcopi Suelli in
Sardinia (f 1 1 1 7) auctore P a u 1 o . . .
Ansg.: ex ms. antiquo in AA. SS. Boll.
23. April, III, p, 215-218. — De cultu s.
Georgii Suelli in Sardinia, Ex libro Dimae
Serpi ibid. p. 992-996. — Encomium s.
G-i ex Johanne Arca de sanctis Sardiniae
ibid. p. 214. 215.
Martyrium s. Georgii, Johannis,
Juliani et sociorura seu De sexa-
ginta martyribus Hierosolymitanis
sub Saracenis cca. a, 723. Primum
syriac. scriptum, dein graece versum.
Ausg.: ex graeca vers, latine in AA. SS.
Boll. 21. Oct. IX. p, 360-362. C/. de Buckii
commentar. praevius ibid. p. 358-360,
Acta s. Georgii Limniotae mar-
tyris (f cca. 730) ,in tractu montis
Olympi, auct, anonymo synchrono.
Ausg. : graece et lat. m AA. SS. Boll. 24.
Aug. IV. p. 842 c. comm, Pinii.
716
GEORGIUS — GERALDUS
Acta s. Geopgii megalomartyris
Lyddae seu Diospoli in Palaestina
(t 303.)
Ausg. : ut extant ap. Lipomanum et Su-
rium (vit. SS. 23. Apr. p. 273) interprete
Fr. Zino ex ms. graeco in AA. SS. BoU.
23^ April. III. p. 117-123. — MuQTVQtov
10V /JtyttXofXixQTVQog riWQyiov, ex bibl. Me-
dic. Florentiae ms. ' ibid- III. append. p.
IX-XV. — MaQTVQiov Tov fxcyako/udQTvQos
xal TQonatotfOQov r. auctore SimeoneMe-
taphraste, ex bibl. Vatic. ms. ilid. p.
XV-XX. — Eiicomiuui s. Georgii auctore
Gregorio Cyprio patiiarclia CP., ex ms.
graeco Vatic. ibid. III. p. 123-131. — Tov
naiQiaQxov,^ KovaTuvTivovnoXnog Kvqov
rQr/yoQiov Tov KvnQvov Xoyog tlg tov /u.
VtdQywv ex ms. Vatic. ibid. III. append.
p. XXV- XXXIV. — Mlracula s. G-i ex ms.
Vatic. interprete Petr. Possino ibid. III. p.
136-141. — Miracula alia ex variis coll. a
Papebrochio ibid. p. 142-152. — Jt^ytjaig
nfQl Tov nuQado^ov &av/uaTog tov ayiov u.
r., ibid. III. append. p. XXXV-XXXIX, —
Savfxa tTtQov ibid. p. XXXIX-XLII. —
Patrocinium s. G-i ex variis collegit
Papebroch ibid. p. 152-163. — Translado s.
G-i auctore Hilarione et ex ms. Aqui-
cinct. ibid. III. p. 132-136. - Aoyog Ibto-
Qi,xog rQtjyoQiov tov dtxanoXiTov ndvv
wqihfiog xal yXvxiraTog xard noXXa ntQi
omaaiag ijv iig 2aQQdxr]vog noTt t&wv [iv
Tw navcinTW vdw tov dyiov rtwQyiov] ex
graeco-latina editione Fr. Isidori et ms.
ibid. III. append. p.XLII-XLV. —\4vdQeov
dQ)(uniax6nov KQtjTijg rov 'ifQoaoXvfiirov iy-
xwfii,ov tig lov dytov fityaXofidQivQa rtwQ-
yiov, ex ms. Vatic. ibid. III. append. p. XX
-XXV. — Zacharias episcopus: Sermo
de 8. Georgio ap. Pez, thes. anecdot. IV.
2. p. 15-24.
Erl.-Rchr.: Heber, Ph., die vorkarolinjriRchen
chiistl. Glaubenshetden am Rhpin. Fraiilc-
furt a. M. 18'i8. p. 27.3-2S3.
Papebroch, commentarius praevius in AA.
•SS. I. c. p. 100)17.
De s. Georgio conf. episc. Antiochiae in
Pisidia (saec. IX.) in AA. SS. Boll. 19.
April. II. p. 626. 627.
De s. Georgio episc. Mitylenae in insula
Lesbo (t cca. 816) Papebrochii dissert. m
AA. SS. BoII. 7. Apr. L p. 668. 669.
De s. Georgio palatino et Firmo sive
Firmino mart. Nicaeae in Bithynia com-
ment. historicus m AA. SS. Boll. 10. Mart.
n. p. 31.
De 8. Georgio sacerdote monacho Va-
brensi in Aquitania (forte .saec. IX.) in AA.
SS. Boll. 9. Jiin. II. p. 244. 245.
De s. Georgio solitario in monte Laco-
niaeMalaeo (.saec. V. VI.) m AA. SS. Boll,
4. Apr. I. p. 326. 327.
De s. Georgio thauraaturgo Constantino-
poli (saec. XI.) in AA. SS. Boll. 23. Mart.
III. p. 465.
De s. GeorgioTheophoro etthaumaturgo
apud Graecos in AA. SS. Boll. 11. Mart.
II. p. 60.
Vita s. Geraldi, vid. auch Vita s. Gerardi
u. Vita s. Giraldi.
Vita s. Geraldi abbatis fundatoris
raonasterii Silvae Maioris in Aqui-
tania (f 1090) auctore Christiano
monacho Silvae Maioris (1095.)
Eandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 1344; — St. Germ. sec. XIIL No. 460.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Apr. L p. 423
-430. — Vita alia auctore ferme syn-
chrono, Sylvae Maioris monacho ' ibid. I.
p. 414-423. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Boll. saec. VL 2. p. 877-892. — « frag-
mentum ap. Bouquet, rec. XIV. p. 45. —
Epilaphia s. G-i aBaldrico abbate Burgu-
liensi composita ' ap. Duchesne, hist. Franc.
scr. IV. p. 270. — » tiiederholt in AA. SS.
Boll. 1. c. I. p. 431. 432. — Seruio de s.
G-o aStephano episcopo Tornacensi pro
Officii proprii lectionibus compositus ibid.
p. 430. 431.
Erl.-Schr.: Mabillon, observatt. praeviae in AA.
SS. 1. c. p. 866-876.
Papebroch, commentar. praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 409-414.
Vgl. Catalogus abb. raonast. Silvae
inai.
Vita b. Geraldi Bracarensis ar-
chiepiscopi auctore B e r n a 1 d o Bra-
carensi archidiacono, eius discipulo.
Ausg.: ' ap. Baluze, miscellan III. p. 179
-205 (ed. a. 1680. 8«.) — * wiederholt in
Portugaliae monum. I. p. 53-59.
Vita s. Geraldi comitis Aurelia-
nensis auctore s. Odone Cluni-
acensi (f 942). Libri 4.
Handschr.: Dijon, Un.-Bibl. No. 399.
sec. XI. 8». — Montpellier, Un. Bibl.
No. 142. f. 182. — Paris, k. Bibl. mbr.
sec. XI. fol. No. 5301. f. 221.
Ausg.\ ' ap. Duchesne, bibliotheca Clu-
niacens. Paris. 1614. fol. p. 65-114. — *ed.
Suriu.s, vit. SS. 13. Octbr. p. 189. — » m
AA. SS. Boll. 13. Oct. VI. p. 300-332.
Uehers. : franzusisch par Bertrand de Com-
paigne. Aurillac 1715. 8«.
Frl.-Schr.: Berthodus, corament. pr.aevlu» in
AA. SS. 1. c. p. i;77-30(i.
Delz oiiK, notieu historiquc sur r. G^rand,
foiidatcur dc la villo et du monast^re d'Au-
rillac. Clermont Ferrand 1845. 80.
Kabricius, bibl. med. et inf. latinitatiH ed.
Man^-I V. p. 136.
MHbillon, de s. Gcraldo com. Aur. in AA.
SS. o. s. Ben. saec. V. p. 6-11.
De 8. Geraldo abbate et episc. Mageo-
nensi in Hibernia (f cca. 700) STnopsis
GERALDUS — QERARDUS
117
histor. in AA. SS. BoU. 13. Mart. 11. p.
288-293.
De s. Geraldo episcopo Matisconensi in
Gallia (f 942) » Papebrochii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 29. Mai. VII. p. 88. 89.
— » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 106.
De V. Geraldo ord. canonicorum regula-
rinm Ansedae in Lusitania (f cca. 1140)
in AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 756.
Vita b. Geranni episcopi Antissi-
odorensis (f 914) auctore anouymo.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 438
-441. — * hiernach und ex ms. in AA. SS.
Boll. 28. Jul. VL p. 596-599. Cf. Boschii
corament. praevius ibid. p. 593-596.
De s. Gerano anachoreta in quadam Ae-
gypti insula in AA. SS. Boll. 24. Jun. IV.
p. 814.
Vita b. Gerardescae Pisanae ord.
Camaldulensistertiariaed cca.1240)
verosimiliter a confessario coUecta.
Ausg. : ex vet. ms. in AA. SS. Boll. 29.
Mai. VII. p. 165-180 c. Papebrochii com-
mentar. praevio p. 164. Cf. p. 859.
Vita s. Gerardi, vgl. auch Vita s. Geraldi.
Vita s. Gerardi abbatis Broniensis
[Brogne , f 959) auctore anonymo
saec. IX. X.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 252-276. Cf. p. 248-252 observ.
praeviae. — * interpoiirt ed. Surius, vit.
SS. 3. Oct. p. 18. — ^in AA. SS. BoU.
3. Oct. 11. p. 3U0-320. Cj. Byei commeut.
praevius p. 220-300.
Acta s. Gerardi confessoris in ca-
stro Gallinario dioec. Soranae in
Italia (^t cca. 1100) et miracula au-
ctore incerto.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Aug. IL p.
695-698. Cf. Cuperi commentar. praevius
Und. p. 693-695.
Vita s. Gerardi episcopiChanaden-
sis {Csanad) prope Danubium i^Mo-
resanae ecclesiae, J^J/ic^/jcAer) inHun-
garia (^f 1046) auctore anonymo.
Erst nach 1381 gesclirieben.
Ausg. : ' zuerst in Historia episc. Chana-
densium ed. Batthyany. 1790. 4". — * ap.
Endlicher, rer Hangaric. mou. Arpad. p.
205-234. — Vita alia auctore anonymo {ge-
schrieben nach 1083) ' mit verandertem Stil
ed. Surius, vit. SS. 24. Septbr. — * wieder-
holt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 1. p. 628-631. — *ex ms. Corsendon-
cano (in Brabantia). Cracoviae 1511. —
* besser ex cod. ms. in AA. SS. Boli. 24.
Septbr. VL p. 722-725. — »ed. Petrus de
Natalibus in Catalogo SS. lib. 3. c. 145.
Elogium auctore Petro de Natal. in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 725. — Lectioiies
de s. Gerardo episc. et mart., ex breviar.
Strigon. ap. EndUcher 1. c. p. 202-204.
Erl.-Schr.: Biidinger, M., osterreichische Ge-
schichte I. p. 424.
Stilting, cominentar. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 713-722.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 320.
Vita s. Gerardi episcopi Potentini
patria Placentini, auct. Manfredo
i'otentino episcopo in Lucania,
successoris eius (a. 1119.)
Av^g.: ed. Ughelli, Italia sacra VII. p.
135-138 (ed. prima p. 178.)
Vita s. Gerardi episcopi Tullensis
(^963 — 994) et miracuia auctore
Widrico abbate IS. Apri Tulien-
sis monasterii.
tieschrieben 1027-1049, von geringer Bedeutung.
Handschr.: vid. Pertz, mon. sor. IV. p.
486.
Ausg. : ' ed. Henschen in AA. SS. Boll.
23. April. m. p. 206-213. — * besser ap.
Marteue, thesaur. anecd. III. p. 1048. Gibt
zugleich Lib. II. miraculorum. — * tvieder-
holt ap. Caimet, hist. de Lorraine I. Preuv.
p. 132-164. — *ed. Waitz ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 490-505. — Appendix in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 213 ex chrouico Seno-
niensi cap. 13. (ap. Dachery, spicileg. UI.)
Cf. p. 992.
Erl. Schr.: iabriciu.* bibl. med. et iiif. latinila-
tis ed. Mansi VI. p. 301.
Vita b. Gerardi, fratris s. Ber-
nardi, monachi Claraevallensis (f
ll3b).
Ausg.: ex magno exordio ordin. Cisterc.
auctore Conrado monacho Claraevall.,
postea abbate Eberbacensi in AA. SS. Boll.
13. Jun. U. p. 700-703.
Vita b. Gerardi solitarii tertii
ordinis s. Francisci (f 1242) in Vilia
Magua prope Florentiam per Bar-
tholomaeum a Quercu paro-
chum loci.
Ausg.: ex mss. italicis latine in AA. SS.
Boll. 13. Mai. III. p. 247-251 ; c/. VU. p.
767 (m. Portrait.)
Acta b. Gerardi tinctorii, funda-
toris et magistri hospitalis Modoe-
tiae in Lombardia (t 1207), iussu
s. Caroli Borromaei collecta.
Au^g. : in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p. 768
-776 (init 3 Abbildungen.)
De s. Gerardo episc. Tuliensi, ubi de
restitutione coenobiorum s. Apri et s. Man-
718
GERARDUS — GERMANUS
saetJ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 891-896.
Vt/l. Acta s. (iaiizlint.
De s. Gerardo, Gradulfo et Girberto ab-
batibns Foutanellensibus in Normannia et
de V. Guntardo abbate Gemeticensi (f a.
1031) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Beu.
saec. VI. 1. p. .361-365.
De s. Gerasimo abbate inPalaestina prope
Jordauem (f 475) coinment. historicus in
AA. SS. Boll. 5. Mart. I. p. 386-389.
De s. Gerasimo cive Laurentino in Rhe-
gina Calabriae dioec. in AA. SS. Boll, 24.
Jun. IV. p. 820.
De s. Gerasimo ord. s. Basilii in Calabria
ulteriore in AA. SS. Bolland. 14. Jun. II.
p. 974.
Vita s. Geremari = Vita s. Germari.
Passio s. Gereonis et aliorum 318
etc. Coloniae Agrippinae mart. sub
Diocletiano, auctore Helinando
ord. Cisterc. monacho,
Ausg.i ' ed. Surius, vit. SS. 10. Oct. p.
141-143. — *in AA. SS. Boll. 10. Oct. V.
p. 36-42. — Gloria posthuma ibid. p.
42-57. — Inventio et elevatio s. Gereonis
ihid. p. 58-60. Cj. Byei comment. praevius
iUd. p. 14-36 et Auctarium ad AA. SS.
Boll. tomi V. Oct. p. 19-22.
Erl.-Schr.: (Kettler, .1. J.) Aurei martyris, das
ist: Neu vergiiMter s. Gereon. rait seiner li.
Gesellschaft. d('ren Lebens- und Marter-Platz
Beschreibung.. . Coelln 1714. 80.
Vita s. Gerhardi = Vita s. l^®''*^^-'
)Gerardi.
Vita b. Gerici episcopi Senonensis, vid.
Vita s. Ebbonis et b. (ierici.
Vita s. Gerii (fcca. 1270) auctore
Matthaeo Masio ord. erem. s.
August. de Monte sancto iri Piceno.
Ausg.: ed. Henschen in AA. SS. Boll.
25. Mai. VI. p. 159-161.
Vita s. Gerini comitis martyris, vid. Vita
ss. Leodegarii episc.
Vita s. Gerlaci eremitae in Belgio
(f cca. 1170) auctore anonymo.
Libri II.
Auag. : in AA. SS. BoU. 5. Janr. I. p.
306-320. — VKa alia auctore Wilhelmo
Crispio ibid. p. 320. 321.
Acta b. Gerlandi equitis Hieroso-
lym. templariorum (saec. XIII.)
Ausg.: ex Italico Bosii apud Truglinm
»n AA. SS. Boli. 18. Jun. III. p. 6.^2-6.54,
— Miracula primo post iuventionem se-
mestri ibid. p. 655-665.
De s. Gerlando episcopo Agrigentino in
Sicilia (f llOlj Henschenii commentarius
historicus in AA. 88. Boll. 25. Febr. III.
p. 590-593.
Acta s. Germanae virg. mart. in
prioratu S. Germanae prope Barrum
ad Albam in Gallia (saec. V.) au-
ctore anonyrao.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Oct. l. i).
34-36.
Vita s. Germani abbatis primi Gran-
divallensis in dioecesi Basiieensi et
cca. a. 677 lancea transfossi mar-
tyris auctore B o b o 1 en o presbytero
et monacho.
Ausg.: ^ in AA. SS. Boll. 21. Febr. IIL
p. 263-266. — >ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 511-515.
Erl.-Schr.: Rettberer, Deutschlands Kirchenee-
schicliie U. \i. 9G.
Vita s. Germani.de Rota episcopi
et martyris, ecclesiarum de Flam-
mavilla et Carteret patroni.
Ausg. : iuxta archetjpum ap. Labbe, bibl.
nova I. p. 716-723.
Vita s. Germani episoopi Ambia-
nensis in Gallia (saec. V.) et histo-
ria translationum.
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS. Boll.
2. Mai. I. p. 261-270; cf. VIL p. 549-551.
Vita s. Germani episcopi Autissio-
dorensis (f 448) per Constanti-
num presbyterum Lugdunensem
(cca. 480). Libri 2.
Nach .Schoell, dc ecclesiast. Britonura Scoto-
rumque historiae fontibiis p. 24-26 ist dieBe Vita
nicht von C, sondorn erst saec. VI. rned. verfasst.
Handschr.: Chartres, Stadtb. sec. XI
No. 193. — hist. du pay.s. sec. XII. No.
25. — Douai, Stadtb. mbr. .sec. XIL fol.
No. 791. — St. Omer, Stadtb. mbr. sec.
XIIL fol. No. 716. Tom. VL — Oxford,
Un.-Bibl. Bodley. No. 1174. — Paris, k.
Bibl. St. Germ. sec. XIL No. 497. — St.
Martiu. ,sec. XII. No. 1. Tom. III. — Tro-
yes, sec. XI. No. 33. (cod. Bouh. 24.)
Ausg.: • ed. Surius, vit. Sanct. 30. Jul.
IV. p. 358-369 (2. Ausg.) — »m AA. SS.
Boll. 31. Jul. VII. p. 200-221. — «Bruch-
stiitk ap. Bouquet, rec. I. p. 642. — Vjla
eadein metrice reddita ab Herico monacho
Autissiodorensi (f cca. 881) cum eius epi-
stola ad Carohim Calvnra. Libri 6. {Hand-
schr.: Paris, k. Bibl. St. Germ. sec. IX.
X. No. 1048) ' (cura et .studio P. Pes.seliaei).
Paris. 1543. 8». — * wiederholt in AA. SS.
BoII. 31. Jul. VII. p. 221-225. — (C/. Barth,
adversaria XXXIV. 20. — Bie Epistola
allein ap. Duchesne, histor. Franc. scr. II.
p. 470-572 ) — JHlracula s. Germani auctore
eodem Herico monacho. Libri 2. ' ap.
Labbo, bibl. nova I. p. 531-569. — *m
GERMANUS
Tisr
AA. SS. BoU. 1. c. p. 255-283. — » Auszug
ap. Bouquet, rec. 111. p. 402. 448. — De
ecclesia s. Germani Autissiod. ap. Labbe,
bibl. nova I. p. 531. — Seriuo Herici mon.
Autiss. in soleninitate s. Germani recitan-
dus in AA. SS. BoU. 1. c. p. 284. 285. —
Appendix I ad s. Herici librum II. de
mirac. s. Germani auctore anonymo, ex
ms. ibid. p. 285-287. — Appendix II ad
s. Herici historiam de miraculis s. G-i, ex
variis auctoribus coUecta ibid. p. 287-290.
— Appendix UI de miraculis s. G-i Se-
lebiensibus auctore anonjmo (ex historia
Selebiensis in Anglia mouasterii ap. Labbe,
bibl. nova I. p..o94) ibid. p. 290-304.
Erl.-Schr.: Bahr, Geschichte der romischen Li-
teratur im karolingischen Zeitalter p. 111.
Boschius, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 181-200.
Fabricius, bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. V. p. 325-328.
Maldonado, J. Ant., vida de s. German,
obispo antisiodorense, patron del Jugar de
Escalonilla. Madrid 1731. 40.
Viole, D. G., la vie et les miracles de s. Ger-
main, ^veque ^'.'^uxerre. Paris 1754. 40.
Vita s. Germani episcopi Parisi-
ensis (f 576) auctore Venantio
Fortunato presbytero coaevo,
postea episcopo Pictaviensi: ,Beatus
igitur Germanus/
Handschr.: Coln, VI. 18. mbr. sec. XH.
fol. — Middlehill (ungeordn. Mpte. bei
Hanel) mbr. sec, XIH. fol. — St. Omer,
Stadtb. mbr. sec. XII. fol. 715. No. 3. —
Paris, k. Bibl. 3801. mbr. sec. XH; —
sec. XIV. Colb. No. 5278. 44; — sec. XHL
5296. 19; — sec. Xm. 5346. 1 ; — s. XH.
mbr. 5365. fol. 19; — s. X. mbr. 5568. —
s. XIII. mbr. 5323. — St. Germ. sec. XIIL
No. 73; — sec. X. 4o. No. 507; — mbr.
sec. XV. 506; — sec. XL No. 1049». —
St. Martin. sec. XII. No. 1. Tom. VI. —
Arsenalbibl. sec. XII. No. 43.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 28. Mai. p.
314 (ed. 2.) — » ap. Duchesne, hist. Frane.
script. I. p. 464. — * hiernach in AA. SS.
BoU. 28. Mai. VL p. 778-787. — (Appen-
dix I. de miraculis in sepultura ex Gregorio
Turon. ibid. p. 787. — Appendix U, se-
lecta ex poemate XI. libri II. per Fortuna-
tum ibid. p. 787.) — *ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. L p. 234-245. — » hier-
nach in F-i oper. ed. A. Luchi. Romae
1786. 4ML p. 26-53. — "Auszugap.Bouquet,
rec. III. p. 443.
— Epitaphluin s. Germani per Chilpericum
regeni ' ap. Mabillon , AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 245. — ' ap. Duchesne, histor.
Franc. script. I. p. 918. — »m AA. SS.
BoII. 28. Mai. VI. p. 787.
— Miracula ab a. 846-874 auct. Aimoino
monacho S. Germani de Pratis (yeschrie-
ben 892, nicht ohne historischen Wert) ^in
Jac. Mosaudri append. ad Surii vit. SS.
25. Jul. VII. p. 594 sq. — * besser in AA.
SS. BoII. 28. Mai. p. 796-805. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p.
104-118. — Fragmentum de Normanno-
rum gcstis circa Parisiacam urbem et de
divina in eos ultione tempore Caroli Calvi
reg. Franc. hieraus ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. II. p. 655-659.
— Translalio a. 754 auctore monacho
Pratensi anonymo synchrono 'ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IIL 2. p. 94-104. —
»m AA. SS. BoII. 28 Mai. VI. p. 788-796.
— *Bruchstuck ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 24.
Erl.-Schr.: Duplessy, histoire de s. Germain.
Paris 1841. 32 mo.
Henschen. comraent. praevius in AA. SS-
Boll. 1. c. p. 774-778.
Observationes praeviae ap. Mabillon 1. c.
p. 92-94.
Acta s. Germani episcopi Veson-
tionensis in comitatu Burgundiae
(t cca. 407) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 11. Oct. V. p.
625. 626 c. Fonsoni comment. p. 622-625.
Vita s. Germani hegumeni funda-
toris monasterii Cosinitres in con-
finiis Thraciae et Macedon. Graece.
Ausg.: latine interprete Dan. Cardon in
AA. SS. Boll. 12. Mai. III. p. 162-167. —
Biog xai nokiTfia rov rsQ/xuyov tov
avGTrjatifxifov rijv ai^uofxiuv fxovrjv rrjg Ko-
a>iviTQyjg ibid. III. append. p. 7*-l2*.
Acta s. Germani, Paulini, Justi et
Scicii martyrum sub Diocletiano,
Gerundae in Catalonia, apocrypha.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 8. Jun. II. p.
59-62 nebst Papebrochii censura.
De s. Germano, Coelestino, Felice etc.
mart. in AA. SS. BoII. 2. Mai. L p. 179.
De s. Germano , Coelestino , Sanctina
mart. Alexandriae in AA. SS. BoU. 2. Mai.
L p. 181.
De s. Germano episc. in Mannia sive
Mona, maris Hibernici insula (sec. V.) Sol-
lerii notitia ex vita s. Patricii in AA. SS.
Boll. 3. Jul. I. p. 667.
De s. Germano eremita et mart. in Ar-
vernia (•{• ante saec. XI.) sylloge in AA.
SS. BoU. 16. Oct. Vn. 2. p.' 1123-1124.
De s. Germano patriarcha Constantino-
politano (f p. 780) Henschenii commentatio
in AA. SS. BoII. 12. Mai. IIL p. 155-161.
Cy. p. 681.
De s. Germano presb. , Prosdoco diac.
et Valentino , martyr. Alexandriae in AA.
SS. BoU. 29. April. IIL p. 615.
De s. Germano priore et aliis tribus mo-
nachis Taluerensibus (f cca. 1050) ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1.
p. 735-737.
720
GERMANICUS — GERVASIU8
De 8. GermanicO martyre Smyrnae in
Asia (t 168) in AA. SS. BoU. 19. Janr. II.
p, 213. 214.
Vita s. Germari abbatis Flavia-
censis (f 058?) auctore anonymo
pervetusto.
Ausg.: ' in Guiberti abb. Novigent. opera
ed. d'Achery. Paris. 1651. fol. p. 667-671.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben saec.
U. p. 475-483. — *wiederhnlt in AA. SS.
Boll. 24. Septbr. VI. p. 698-704. — Auszug
a ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 655.
— bap. Bouquet, rec. III. p. 550. — Hi-
sto ria translationis auctore anonymo (saec.
Xn.) ex ms. m AA. SS. Boll. 1. c. p. 704
-708.
Erl.-Schr.: Perier, comm. praevius ibid. p. 692-
698.
Roth, Gescbichte dcs Benefizialwesens p.
238. 442.
De s. Germelina, Laetissima, Felicia etc.
martyr. Nicomediensibus in AA. SS. BoU.
27. April. UI. p. 488.
Vita s. Germerli episcopi Tolosae
in Gallia (f 545) auctore anonymo
antiquo.
Ausg. : ' ex ms. Tolosano in AA. SS.
Boll. 16. Mai. III. p. 592-595. Cf. VII. p.
777. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p.
385. 386.
De s. Geroldo Coloniensi pro martyre
culto, apud Cremonara in Italia (f 1241)
Suyskenii sylloge hist. in AA. SS. Boll. 7.
Oct. III. p. 955-964.
De s. Geroldo eremita et bb. Udalrico
et Cunone filiis eius, ord. s. Benedicti in
Rhetia (saec. X.) ' Papebrochii dissert. in
AA. SS. Boll. 19. April. II. p. 628-630. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 554-556.
Vita s. Gerontii episcopi Italicae
in Hispania (saec. 1.) metrice.
Ausg.: ap. Florez, Espana sagrada UI.
append. No. 6.
Erl.-Schr.: Cuper, comraentarias historicus in
AA. SS. Boll. 2b. Aug. V. p. 108-110.
De s Gerontio archiepiscopo Mediola-
nensi (saec. V.) in AA. SS. Boll. 5. Mai.
U. p. 43. 44; c/. VII. p. 600.
De s. Gerontio episc. Ficoclensi et mart.,
Calliensi in Umbria patrono (f 501) Pape-
brochii commentar in AA. SS. Boll. 9. Mai.
II. p. 461-464. Cf. p. 845,
De 8. Gerontio et Edentio Aturi in Aqui-
tania in AA. SS. Boll. 6. Mai. II. p. 104.
De b. Gertrude filia s. Elisabethae Thu-
ringicae ord. Pracmonstrat., abbatissa Alden-
bergensi in Germania (f 1297) Sollerii syl-
loge in AA. SS. Boli. 13. Aug. UI. p. 142
-143.
De 8. Gertrude sorore Karoli Magni,
quae in Franconia colitur dissertatio ^in
AA. SS. Boll. 17. Murt. II. p. 601-604. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s Ben. saec. lU.
1. p. 718. 719.
De s. Gertrude virg. mart. Valduleti in
Lotharingia in AA. SS. BoU. Mai. VII. p.
514. 515,
Vita s. Gertrudis ab Oosten vir-
ginis Beghinae Deiphensis in Bel-
gio (t 1358).
Ausg.: ex ms. Ultraiectino in AA. SS,
Boll. 6. Janr, I. p, 349 353.
Vita s. Gertrudis abbatlssae Nivel-
lensis in Brabantia (t'a. 659) au-
ctore coaevo clerico aut presbyte-
ro domestico.
Handschr.: Admont, Stiftsbibl. mbr.
sec. XL fol. — Coln, VL 20. mbr. sec.
XU, fol. — Brussel, k. Bibl. mbr. sec,
XIL 4«. — St. Gallen, Stiftsbibl. No. 566.
— Leipzig, Un.-Bibl, 671. 2. — Miin-
chen, k. Hofbibl. (Cat, Schmelleri) No.
149. Benedictob. 49. sec. IX. — St. Omer,
Stadtbibl. mbr. sec. XIII. fol. 716, Tom. U.
— Oxford, Un.-Bibl, Bodley. 8687. Fel-
ler I. mbr, sec, XII. — Paris, k. Bibl.
St, Germ, sec. XIII. No, 1085,
Ausg.: ' ex variis mss. in AA. SS. BoU,
17. Mart, II, p. 594-600. — * ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p. 462-475. —
JSine Ueberarbeitung des 10, Jahrk. ed. Su-
rius, vit. SS, 17. Mart. U, p, 302 (p. 197
ed. 2ila.) — Auszug ap, Bouquet, rec, lU.
p. 617.
Uebers.: La vie et les oeuvres de s. Ger-
trude, vierge et abbesse de l'ordre de s.
Benoist, trad. de lat, en fran(;. par Jos.
Mege, Paris 1687. 8».
Erl.-Schr.: Comraentarius praevius tn AA. S8.
B. 1 c. p. 592-591.
Uirsch, de vita et acriptis Sigiberti GembU-
consi;* p. 6t.
Rycltel, Geldolph. a. historia ». Gertrudis.
Loiianij I6U7. 4». 16". 4«. (trad. en fran?.
Brux<-lieR 1(39. l'2mo.)
Vita s. Gerulphi martyris Trun-
chinii in Flandria (saec. VIII. med.)
auctore anonymo.
Handschr.: St. Omer, Stadtb. mbr. sec.
XUL No. 716. Tom. V,
Au^g.: ex mss. m AA, SS. Boll. 21. Sept.
VI, p, 259-264. — Adventus reliquiarum
auctore anonymo ibid. p, 264-267. — Mi-
racula ibid. p. 267-270. Cf. Suyskenii com-
mentar, praevius ibid. p. 250-259,
Vita s, Geruntii = Vita s. Gerontii,
Passio s Gervasii diaconi marty-
ris (saec. IV. V.) in agro Cabilo-
nensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Jul. II, p.
314-316.
GERVASTUS — GISLEMERIUS
m
De s, GervasioetProtasiofratribusmart.
Mediolani apud Insubres in Italia (saec. I.
aut II.) Papebrochii commentarius in AA.
SS. BoU. 19. Jun. III. p. 817-846. Cf.J&n-
ningi append. tbid. Jun. VI. 1. p. 209-216
et Muratorii dissert. de anno quo ss. P-i
ac G-i corpora per s. Ambrosium fucre in-
venta — in eiuad. anecdot. Mediol. 1697.
4«. I. p. 171-177.
Vita s. Gervini abbati.s Centulen-
sis in Pontivo (t 1075) auctpre Ha-
riulfo monacho Centulensi.
Ausg. : ex eius chron. Centul. (ap. d'Achery,
spicil. IV.) ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 2. p. 319-337. — Yila alia
auctore Johanne Capella (saec. XV.)
in AA. SS. Boll. 3. Mart. I. p. 283 288 c.
notis Henschenii.
Vita s. Gervini, Hariulfi in Alden-
burgensi abbatia Flandriae deces-
soris, auctore Hariulfo monacho.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. April. U. p.
495. 496.
Vita s. Geseiini = Vita s. Gotselini.
Acta s. Getulii, Cerealis, Amantii
etc. martyrum cca. a. 124.
Ausg.: ^ ed. Surius, vit. SS. 10. Jun. p.
163. — * ex mss. et Mombritio in AA. SS.
BoU. 10. Jun. II. p. 265-267.
De b. Gezzelino confessore Slebusrodae
apud Coloniam Agrippinam Pinius in AA.
SS. BoU. 6. Aug. II. p. 172. 173.
Vita di Ant. Giacomini (f 1517), vid. Pitti.
Vita s. Gibriani presbyteri in di-
oecesi Catalaunensi et Remensi (f
cca. 309) et miracula.
Ausg. : ex cod. Remensi in AA. SS. Boll.
S.Mai. II. p. 301. 302. — His(orla translationis
auctore Flodoardo lib. 3. c. 9 ibid. p.
302. Vgl. p. 843 u. VII. p. 618. — Miracula
post translationem corporis in novam arcam
a. 1145 patrata et a Baldewino mona-
cho coaevo descripta; libri 3 in AA. SS.
Boll. Mai. VII. p. 619-651. — Appendix
ex Guilielmi Marloti historia Remensi ibid.
p. 651.
Vita Gilberti abbatis et conditoris
monasterii 2s'ovem fontium (f 1152)
auctore anonymo.
Auag.: » ap. le Paige, bibliotheca Prae-
monstratensis p. 482. — 'wiederhoU in AA.
SS.BoU. 6. Jun. I. p. 762-766.
Vita s. Gilberti fundatoris ord.
Sempringhamensis in Anglia (f a.
1189) auctore coaevo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Febr. 1. p.
670-572. — Vila alla ex ms, Valiis Rubeae
et Capgravio ibid. p. 672.573. Cf. Hen-
schenii comment. praevius ibid. p. 567-570.
De 3. Giiberto episc. Cathenensi in Scotia
(t cca. 1240) m AA. SS. BoU. 1. Apr. I.
p. 49. 50.
De s. Gilberto sive Gisleberto episcopo
Meldensi in Gallia (f post 1000) Bollandi
commentar. historicus in AA. SS. BoU. 13.
Febr. II. p. 717-719.
Yitst s. Gildae Sapientis abbatis
Ruyens. inBritanniaArmorica(saec.
VI.) auctore Ruyensi monacho ano-
nymo (saec. XI.)
Ausg.: ^ ed. Joh. a Bosco in Biblioth.
Floriacens. Lugd. 1605. 8». p. 429. — »mc-
derholt in AA. SS. Boll. 29. Janr. II. p.
958-967. — ^ vollstandiger ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 138-152. —
*Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 449; X.
p. 377. — Vita alia auctore (ut fertur)
Caradoco Lancarvanensi (f antell54)
ed. J. Stevenson in Gildas de excidio Bri-
tanniae. Londini 1838. 8». p. XXV-XLI.
Erl.-Schr.: De s. Gilda Sapiente m AA. SS.
BoU. 1. c. p. 952-958 (G ae aetas; an G-ae
phires ? eorum scripta; Gildas unicus in
Gallia; vita G-ae a quo scripta; G-ae me-
moria in sacris fastis).
Vgl. Gildas.
De s. Gildardo episcopo Rotomagensi in
Gallia (t post 508) Henschenii commentar.
histor. in AA. SS. BoU. 8. Jun. H. p. 67-69.
De s. Gildardo presb. Luperciaci in ter-
ritorio Nivernensi Galliae (saec. VII.) Pinii
sylloge in AA. SS. Boll. 24. Aug. IV. p.
840. 841.
Vita s. Gilduini canonici Dolensis
in Britannia (f 1U77) auctore mo-
nacho Carnotensi anonymo.
Ausg.: ' ed. Aug. Du-Paz, historia gcnea-
logica illustrium familiarum Britanniae. —
» loiederholt in AA. SS. Boll. 27. Janr. II.
p. 791-793.
Vita b. Giraldi de Salis, confesso-
ris (t 1120) Castellariis in dioec.
Pictaviensi auctore anonymo Ca-
stellariensi monacho cca. iin. saec.
XIII.
Ausg. : ^ ap. Martene , ampl. collect. VI.
p. 989-1014. — » wiederholt in AA. SS.
Boll. 23. Oct. X. p. 254-267. Cf v. Heckii
comment. praevius ibid. p. 249-254.
De s. Gisela uxore s. Stephani Hunga-
rorum regis, tuni abbatissa (f 1095) «p.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2.
p. 893-894.
Eri.-Schr.: Roka, Joh., Leben der h. Glsela.
Wien 1770. 8<».
Vita s. Gisleberti = Vita s. Gilberti.
De s. Gislemerio mart. legionis ut fertur
Thebaeae milite, I3urgi S. Domnini iu Italia
46
722
GISLENUS — GOAR
Stickeri sylloge in AA. SS. BoU. 16. Sept.
V. p. 813.
Vita s. Gisleni confessopis et con-
ditoris Sellensis (Ursidongi al., ho-
die St. Ouislain, Gislenopolis) in
Hannonia (f cca 681) auctore ano-
nymo vel, ut aliis videtur, Raine-
rioraonachoSeliensi (saec. XI.)
JBandschr.: Montpellier, Un.-Bibl. —
St. Oiner, Stadtbibl. mbr. sec. XIII. fol.
No. 716. Tom. V.
Ausg. : ' ohne Namen des Verf., Vortoort
u. daa Buch der miracida ed. Surius, vit.
Sanct. 9. Octbr. p. 133 (ed. 2a.) _ ^voll-
st&ndig ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec, II. p. 790-796. — * wiederholt in AA.
SS.BoU. 9. Oct. IV. p. 1030-1034. — In-
ventio et miracula s. G-i scripta ab
anonymo s. G-i discipulo saec. X. ' ibid.
p. 1035-1037. — * Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 524. — Vita alia auctore Philippo
Harweng de Eleemosyna abb. Praem.
(t p. 1180) m Philippi operib. ed. Nicol.
Chamart. Duaci 1621. fol. p. 766-773. —
Ex libro miraculorum scripto a Rainero
monacho Cellensi, ap. Mabillon 1. c. p. 796
-800.
Erl.-Schr.: Ghesquifere, comiTientar. praevius
I» AA. SS. Boll. 1. c. p. 10101029.
Histoire .litt^raire de la France VI. p. 86.
Marlier, Jer., abr^g^ de la vie de saint Ghis-
lain. Mons 1763. 12mo.
(Slmon, Jaeq.) La vie du trfescelebre confess.
8. Guislain, fondateur et premier abb^ de la
Celle dcs apostres s. Pierre et s. Paul, ditte
maintenant dc s. Guislain en Ilainau. Mons
1636. 80.
Vita s. Glaphyrae virg. Amaseae
in Ponto (f cca. 324.)
Ausg.: ex actis s. Basilei in AA. SS.
Boll. 13. Janr. I. p. 771-772.
De s. Glisente confessore in territorio
Brixiano (saec. IX.) Sollerii sylloge in AA.
S8. BoU. 26. Jul. VI. p. 318. 319.
Vita s. Glodesindis abbatissae Met-
tensis (f 830) auctore Jolianne
abbate Gorziensi (Mettensi) saec.
X.
Cap. 5 ist wichtig ftlr die Gesch. Kaisers Lo-
thar I.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova mss. I. p.
724-727. — » m AA. SS. BoII. 25. Jul. VI
p. 210-225. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.'
s. Ben. .saec. II. p. 1087-1090. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 461. — * wter-
polirt ed. Surius, vit. SS. 25. Jul. — Vita
altera antiquior auctore monacho quo-
dam anonymo ex 4mss. in AA. SS. Boll.
1. c. p. 203-210.
— Miracuia et historia translationisauctore
Johanne abbate Gorziensi [f 973; mit
Nachrichten iiber die Klosterrejorm des
Metzer Sprengels. {Handschr.: Paris, k.
Bibl. St. Germ. No. 1410. sec. X. Einzige)]
' ap. Labbe, bibl. nova mss. I. p. 727-739.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
IV. 1. p. 436-448. — * hiemach praef. et
capp. 32. 45. 47. 48. ap. Pertz, mon. scr.
IV. p. 236-238.
Erl.-Sehr. : B o s c h i u s, comracnt. prae viu.H m AA.
SS. B. I. c. p. 198-203.
Fabricius, bibl. lat. med. aevi ed. Mansi IV.
p. 46.
Acta s. Glyceriae virg. et Laodi-
cii custodis carceris mart. (f cca.
177) Heracleae in Ttiracia.
Auag.: ' lat. ed. Surius, vit. SS. 10. Mai.
p. 132-134 (ed. 2»-). — * ex ms. graeco
latine in AA. SS. Boll. 13. Mai. III. p. 189
-192. — Appendix. Reliquiae Lemni.
Unguentum ex monumento Heracleae di-
stillans ibid. p. 192. 193. — 'AS^lriatg xijg
/u. rlvxfQlas ibid. III. append. p. 12*-15*.
Vita s. Glycerii episcopi = Vita s. Licerii
vel Glycerii.
De 8. Glycerio, Donato, Therino mart.
apud Graecos (f 303) in AA. SS. Boll.
23. April. III. p. 164.
De s. Glycerio episc. Mediolani iu In-
subria (f cca. 438) Perierii sylloge tnAA.
SS. BoU. 20. Septbr. VI. p. 161-163.
Vita s. Goaris presbyteri confesso-
ris (.saec. VI.) ad S. Goarem in
agro Trevirensi {8t. QoarsceUe)
auctore anonymo, forte subaequali.
Die Schreibart deutet nicht auf merowingi.sche
Zeit, kommt nicht iib. d. 9. Jahrli. hinaus.
Ausg. : ' ex mss. in AA. SS. Boll. 6. Jul.
n. p. 333-337. — »ap. Mabillou, AA. SS.
o. s. Ben. saec. U. p. 276-280. — » ap.
Cointe, annales ad a. 597. No. 10. — *ap.
Hontheim, histor. Trevirensis diplomat. III.
p. 976. — ' Auszug ap. Bouquet, rec. UI.
p. 540. — Vita aiia et miracula auctore
Wandelberto Prumiensi [(flor. cca. 839.)
Handschr.: Chalons, bibl. Vit. SS. sec.
XU. 4». — Dijon, Un.-Bibl. No. 383. Vol.
lU. — Douai, Stadtb. mbr. sec. XU. fol.
No. 791. — St. Gallen, Stiftsb. No. 666.
— London, brit. Mus. Harley. 2801. 148.
— Montpellier, Un.-Bibl. No. 1. Vit. SS.
Vol. U. f. 13. — Oxford, Un.-Bibl. Bod-
leyliei: Wandelbertus in vit. s. Goar. —
St. Omer, Stadtb. mbr. sec. XU, fol. 715.
No. 3. — mbr. sec. XIII. fol. No. 716.
Tom. VII. — Paris, k. Bibl. No. 3801.
sec XII. Colb. No. 5294. 5296 A. 5322. 5323.
— St. Germ. sec. XIU. No. 489. — sec
X. No. 1040. — St. Mart. scc. XII. No. 1.
Tom. lU. — Koln, VL 21 v. J. 1463. —
Stuttgart, mbr. fol. max. sec. XII. f. 9'.]
'ed. Surius, vit. SS. 6. Jul. p. 92 (p.
112 ed. 2i.) — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec U. p. 281-299 (miracula
ibid. saec. IV. 1. p. 611.) — »zuni Theil
GOBANUS — GODEHARDUS
723
in AA. SS. BoU. 6. Jal. 11. p. 327 (mira-
cula p. 337-346.)
Erl.-Schr. : F a b r i c i u s , bibl. ined. et i nf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 315.
Grebel. Al., Ge.sch. der Stadt St. Goar. St.
Goar 1S48. Ausfuhrlich behandell.
Heber, Pli.. die vorkarolingischen christlich.
Glaubenshelden am Rhein. Frankfurt a. M.
1858. p. 130-140.
Liegenda s. Goaris et miracula. Moguntiae
(Petr. Schoeflfer) impensis Joh. Gisen de
Wastedten 1489. 4».
Papebroch, comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 327-332.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands I.
p. 465. 481.
Vita s. Gobani presbyteri Hiberni
et mart. apud sui nominis oppidum
in Francia.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 20. Jun. IV. p.
23-25 c. comment. praevio p. 21-23.
Vita b. Goberti ord. Cisterc. in
abbatia Villariensi in Brabantia (f
1263) auctore anonymo coenobii
Villariensis. Libri 3.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV.
p. 377-395. Cf. Dolmansii comment praev.
ibid. p. 370-377.
De s. Goberto confessore Fossis inBelgio
in AA. SS. BoU. 26. Janr. II. p. 752.
Vita s. Godebertae virginis Novi-
oduni in Belgica secunda (f cca.
700) auctore ut videtur Ratbodo
episcopo Noviomensi (f 1098.)
Ausg. : ' mit verdndertem Stil ed. Surius,
vit. SS. 11. April. — *ed. Papebroch in
AA. SS. BoU. 11. April. II. p. 32-36. —
*Auszug ap. Duchesne, scr. rer. Franc. I.
p. 671. — *ap. Bouquet, rec. III. p. 578.
Krl.-Schr.: Vie de s. Godeberte, patron deNoyon,
extraite d'un Ms. latin et trad. en fran^. par
L. de Montigny. Paris 1630. 8o.
Vgl. Vita s. Medardi.
Vita s. Godefridi comitis Capen-
bergensis (f 1127) auctore anonymo
— 1149.
Havdschr.: verloren.
Ausg.: ' ed. Nic. Serarius. — *wiederholt
mit sehr zahlreichen Anmerkungen von J.
Gamansius in AA. SS. BoU. 13. Janr. I.
p. 846-856. — »ed. Jaflfe ap. Pertz, mon.
scr. Xn. p. 513-530. — Yila altcra {sie ist
in Versen abgefasst, wahrscheinlich von dem-
selben Verf. der vorhergehenden) ed. Ga-
mansius in AA. SS. Bofl. 1. c. p. 860-863.
— Vl(a terlia {Oamans glaubt, dass Propst
Hermann zu Cappenberg [1171-1210] der
Verf. sei. Geschrieben nach 1204) ' ed. Ga-
mansius 1. c. p. 857-860 u. wird wiederholt
'ibid. p. 1111-1113. — »ed. Surius, vit.
Sanct. 13. Janr. — De eodemGodfrido
ex vita s. Norberti cap. 32. m AA. SS. BoU.
1. c. p. 856. 867.
ErLSehr.: Gamansius, Joan., comment. hist.
de Godefrido in AA. SS. 1. c. p. 834-845.
Lepaige, Joh., biblioth. ord. Praemonstr. I.
2. p. 440.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Gieferg.
Paderb. 1854. L p. 103-114.
Wattenbach, Doutschlands Geschichtsquel-
len p. 347.
Vita s. Godfridi episcopi (1104 —
1118) Ambianensis in Gallia auctore
Nicolao Gallo monacho Suessio-
nensi S. (Crispini Bouquet) Medardi
(cca. 1110.)
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 8. Novbr.
p. 209 (ed. 2a.) — *fragmentum ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 174-181.
Vita b. Godefridi presbyteri ord.
Cisterciensis Villarii in Brabantia
(saec. XII. fin.) auctore anonymo
coenobii Villariensis asceta.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 2. Oct. I. p. 534
-537. Cf. Buei comment. praevius ibid. p.
531-533.
Vita s. Godegrandi = Vita s. Chrodo-
gangi.
Vita s. Godehardi episcopi Hilde-
nesheimensis (1022 — 1038) prior au-
ctore Wolfherio.
1038 geschrieben, spater 1054 iiberarbeitet (ist
die folgende). Reichhaltig.
Handschr.: vid. Pertz. mon. scr. XI. p.
. 164. 165.
Ausg.: zuerst ed. Pertz, mon. scr. XI. p.
167-196. — Vita eiusdem secunda auctore
Wolfherio [ist die 1054 gemachte Ueber-
arheitunq der vorhergehenden ; gut geschrie-
ben. Wichtig wegen der darin enthaltenen
landwirthschaftlichen Nachrichten. — For
bricius, bibl. med. et inf. latinitatis lib. 1.
364 nennt ihren Verfasser Arnoldus ex
canon. Herveldensi Altahensis. —
Vgl. Vita b. Guntheri. { Handschr. : vid.
Pertz, mon. scr. XI. p. 164. Vgl. Pertz'
Archiv VU. p- 438; XI. p. 304)] ' Lipsiae
1518. 4**. ; gWt nur ein JExcerpt des Buches.
— »ed. Surius in vit. SS. VII. p. 362-383
(4. Mai. p. 55. ed. 2a.) — » ap. Brower,
sidera Germaniae. a. 1616. Der Text ist
besser, aber nicht geniigend. — * ed. Hea-
schen in AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 502-
519. Supplemente zu den liesarten ibid.
Mai. Vn. p. 581. — »ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 396-425. —
'iciederholt ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 482-517. Text voller Fehler. — 'ed. Pertz,
mon. scr. XI. p. 196-218. — • Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. III. p. 662.
— Historia eanonisationis s. Godehartfi
ab Innocentio II facta = Translatio s. Go-
dehardi.
— Miracula a s. Godehardo episcopo
Hildesh. in vita patrata et iu actibus prio-
46*
724
GODEHARDUS — G0LVENU8
ribus non indicata, ' ap. Pertz, mon. scr.
XI. p. 218-221. — *vorher in AA. SS. Boll.
4. Mai. I. p. 519-521. C/. p. 793. - » ap.
Mabillon, AA. SS. o. a. Ben. saec. VI. 1.
p. 425-430. Cf. p. 446.
— Translatio s. Godehardi a 1132
auctore anonymo {ffandsckr.: fehlen) 'zu-
aammen viit Vita s. Godehardi. Lipsiae
1518. 4°. — *iciederholt ap. Brower, sidera
Germaniae a. 1616, mit Besserungen aus
eijiem hilJesheimer Mpte. — * vnederholt
von Henscben in AA. SS. BoU. 4. Mai. I.
p. 521-530. Cy. p. 793. u. — «ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VL 1. p. ^.^iO^^^.
— *ap Leibnit., scr. rer. Briinsv. I. p. bOh.
— •ap. Pertz, mon. scr. XII. p. 639-65'2.
— ' fragment. (de concilio Remensi a. 1131
celebrato) ap. Bouquet, rec. XIV. p. 237.
— Einige Lesarten gab Henschen noch in
AA. SS. Boll. Mai. VII. p. 582.
— Versus in laudem s. Godehardi
{Eandschr.: Brussel, 8883-8894. mbr.
saec. XIII.) ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 221.
Erl.-Sehr.: Contzeu, die Geschichtschreiber der
sachsischen Kaiserzeit p. 151.
Giesebrecht, Geschichte der Kaiserzeit II.
p. 520. (2. .-iutt. p. 6(!6 sq.)
Kratz, J. M., der Dom zu Hildesheim. Hil-
de-h. 1810. gr. 80. 3 Bdc. {Der 3. Bd. etUh.
dit Lebensbesehr. des h. Godehard.)
Liint/. el. II. A., Ge.scli. der Diozese u. Stadt
Hilde.sheim. Hilde.sh. 1H.^S. 2 I5de. 80.
Stenzel, Gesch. der frankischcu Kaiscr II. p.
ftO-.^iS. WerihvoUe Abhandlung.
Wattenbaeh, Deutschlands GeschicUtsquel-
len p. 2i9.
Vita s. Godelewae virg, et marty-
ris (t 1070) Ghistellae dioec. Bru-
gensis in Flandria auctore Drogo-
ne monacho et sacerdote Ghistel-
lensi in Flandria atque inde Mori-
norura episc. Boloniensis Teruanae
(1031—1078.)
Ausg.: • ed. Surius, vit. Sanct. 6. JuL
mit geandertem Stile. — ' vollstandig und
besser in AA. SS. Boll 6. Jul. II. p. 402
-413 (von p. 409 an ist die editio Suriana
tubiuncta). — Vita alia auctior ab aiio-
njmo Ghistellensi descripta, primum latine
ibid. p. 418-436. — Miracuia ex variis
collecta ibid. p. 436-444.
Erl.Schr.: Drogo, II.. leven van de h. Godelieve
niacKt cnde niarteralcsse: uyt de latynsche
be.sohrijvinge. Gbendt, Bernaerdt (IBHU). 4".
Brujfge (1770). >S0.
Histoirc de St. Oodclive do Ghistolle.s. I.d-
gende du XI. sifecle. Bruges 18)9. 80 2 fr.
Solleriu.». acia s. GoUelevae, V. et M. pa-
trunae GhiHtellensiuni. Autverpiae 1720. 4 0.
Sollerius, commentarius praevius in AA. SS.
I. c p 3.i9 402.
Vie de s. Godeleine, ii^e a Wierre-Effroy en
BoQlonnai.s. Boulognc 1845. 18mo.
De V. Goderanno abbatd Malleacensi,
tum episcopo Santonensi (f 107t; ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
315-317.
De b. Godeschalco principe Sclavorum,
Eppone presb. et aliis clericis ac laicis
mart. a. iOG6 Henschenii sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 7. Jun. II. p. 40-42.
De s Godoaldo Senonibus in Gallia ho-
norato notitia in AA. SS. Boll. 7. Jun. II.
p. 43. Cf. Janningi disquisitio de s. Gud-
walo et Godoaldo idemne an diversi sint
ibid. Jun. VI. 1. p. 84-87.
De s. Godone abbate Augiensi in Cam-
pania (f cca. 690. 24. Jul.) ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p. 465-467.
Do 8. Godone epi.sc. Metensi (f cca. 650)
in AA. SS. BoU. 8. Mai. II. p. 307.
Vita s. Godonis abbatis Oyensis
in dioecesi Galiiarum Trecensi (saec.
VII.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 26. Mai.
VI. p. 444-446. — Miraculaex Gallico
Nicolai Des-Guerrois ibid. p. 446 c. Hen-
schenii comment. praevio. — Vlla alia ex
cod. Trecensi ap. Martene, coUect. ampl.
VI. p. 793-804.
..Vita s. Godrici eremitae in Anglia
(f 1060) auctore G a 1 f r i d o monacho
Finchalensi ord. Cisterc.
Auszug aus der folgenden grossern Vita.
Ausg.: in kk. SS. Boll. 21. Mai. V. p.
70-85 ex ms. — Vita alia auctore Regi-
naldo monacho Dunelmensi eius ae-
quali, unt. d. Tit.: The life of s. Godric
of Finchale by Reginald a monkof Durhain,
his contemporany. Edit. bj Jos. Stevenson.
Durham, Surtees society 1845. 8". — Cf-
Henschenii comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 68-70.
Vita s. Goerici (seu Abbonis) epi-
scopi Metis in Belgica prima (f 6i2)
auctore auonymo.
Ilandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XI. No.
5294. 9; — No. 5308. f. 59.
Ausg.: » ed. Surius, vit. SS. 19. Septbr.
V. p. 342 (p. 203 ed. 2^) — * wiederholt
in AA. SS. BoU. 19. Septbr. VI. p. 47. —
Vita altera auctore anouymo ex ms.
Trev. ibid. p. 47-55. Cf. Clei commentar.
praevius ibid. p. 42-46.
Vita b. Goerici episcopi Senonensis «
Vita b. Gerici.
Acta s. Gohardi episcopi et soci-
orum martvrum a. 8-l'3.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 25. Jun. VL 1.
p. 244-247.
Vita 8. Golveni episcopi Leonen-
sis in Britannia Arniorica(saec. VI.)
Ausg.: ' ap. Gononum, vitae patrum Oc-
cidentis lib. 2. p. 85. — * mederhnlt in AA.
SS. Boll. 1. Jul. L p. 127-129. — Appen-
dix de miraculis ibid. p. 129.
GONDEBERTUS — GOZLINUS
725
Vita s. Gondeberti mart, Aven-
naciinterritorioRemensi(saec.VIL)
Ausg. : ex antiquis Officii proprii lectio-
nibns in AA. SS. Boll. 29. April. III. p.
622-625; c/. p. 620.
Vita s, Gondulphi episcopi Tra-
iecti ad Mosam in Belgio (saec. VII.
init.) partim suspecta.
Ausg : in AA. SS. Boll. 16. Jul. IV, p.
162. 163. — Vila sectinda multuin interpolata
ibid. p. 163. 164. Cf. Cuperi commentar.
praevius ibid. p. 159-162.
De s. Gondulpho episc. Metis in Gallia
(t 822) Limpeoi sylloge in AA. SS. Boll.
li. Septbr. II. p. 782-784.
De s. Gonerio presb. anachoreta in Bri-
tannia Arm. in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV.
p, 422.
Vita s. Gonsalvi Amaranthi ord.
praed. in Lusitania (t cca. 1259)
auctore Didaco de Rosario.
Ausg. : lusitanice scripta, sed latine versa
a Steph. Sampayo in AA. SS. Boll, 10.
Janr, I. p, 640-650. '
Acta s. Gordiani et Epimachi etc.
martyrum Romanorum (f 362.)
Ausg.: ex variis mss. in A.k. SS. Boll. 10,
Mai. II. p. 552-553. — Appendix. Horum
martyrum eccl. et coemeterium Romae. Sacra
pignora delata ad ecclesias Campidonen-
sem , Weingartensem, Pragensem et Pru-
miensem ibid. p. 553-555. Cf. VII. p. 679,
Vita s. Gordii comitis ac centu-
rionis, mart. Caesareae auctore Ba-
silio Magno.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 3. Janr.
p. 62 (ed. 2a.) — »m AA. SS. BoU. 3,
Janr. I, p. 130-133. — * ap. Ruinart, AA.
primorum martyrum. Amstelod. 1713. fol.
p. 510-514.
De s. Gordoniano, Magno, Julioetc. mart,
in AA. SS. Boll. 2. April, L p, 67,
Passio s, Gorgonii, vld. Passio ss, Do-
rothei et Gorgonii.
Miracula s. Gorgonii martyris Ni-
comediae et translatio Gorziam, au-
ctore Johanne abbate Gorziensi
(t 973 )
EnihaltNachrichten iiber die Klosterreforra des
Metzer Sprengels.
Handschr.: sind verloren gegangen.
Ausg.: ' ap, Mabillon, AA. SS, o, s, Ben,
saec, ill, 2. p. 206-217. — * toiederholt in
AA. SS. Boll. 9, Septb. HI, p. 343-355. —
• wiederholt ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 235,
238 247, mit einigen wenigen Verbesserungen.
Vgl. Epistola Milonis Mind.
Translatio s, Gorgonii martyris Turoni-
bus in Gallia (f 846) • in AA. SS. Boll.
11. Mart. II. p. 56-59. — ' ap. Duchesne,
script. histor. Franc. II. — * ap, Mabillon,
AA, SS, o, s. Ben. saec. IV. 1. p. 591-596.
De s. Gorgonio palatino et Firmo seu
Firmino mart. Nicaeae in Bithynia com-
mentar, in AA. SS. Boll. 10. Mart. II. p. 31.
Vita s. Goslini abbatis Taurini
in Pedemontio (f cca. 561) et in-
ventio corporis et miracula auctore
coaevo anonymo.
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 12. Febr. YL.
p, 632-638. — ^wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 140-142,
De s. Gosseiino episc. Metensi in Bel-
gica I (t 460) ia AA. SS. Boll. 31, Jul, VU,
p. 304. 305.
Vita b. Gosvini Aquicinctensis ab-
batis (f 1196) a duobus monachis
eiusd. coenobii exarata {yel secund.
Bouquetium auctore ut creditur
Alexandro eius success.) Libri 2.
Ausg.: ' edita a Rich. Gibbono. Duaci.
1620. 8<*. — "Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
XIV. p. 442-448.
Erl.-Schr.: Hubenns, corament. historicus de b.
Goswino abbate ira AA. SS. Boll. 9. Oct. IV.
p. 108i-10U4.
De s. Goswino puero mart. Romae Bol-
landi (Jommentarius in AA. SS. Boll, 22.
Mai, V, p, 130.
Vita b. Gothalmi confess. inMelli-
censi Austriae infer. monasterio (f
cca. 1012) auctore Bernardo Da-
pife r 0 coenobii Meliicensis (f cca.
1362.)
Von Interesse fdr Nieder-Oesterreich.
Ausg.: 1 ed. Lambecius, comm. bibl. caes.
lib, II. c, 8, p. 619-621. — » wlederhoU ap.
Kollar, anal. I. p. 856. — * wiederhnlt mit
Noten ap. Ans. Schramb, chronicon Melli-
cense p. 34 u. 251. — * ap. Ph. Hueber,
Austria ex archivis Mellicensibus illustrata.
Lips. 1722. fol, — * aus d. Original und
viit Noten ap. Pez, scr. rer. Austr. I, p.
109-111, — *in AA, SS. Boll, 26. Jul. VL
p. 339. 340.
Uebers. : ' zusammen mit Gesch. und
Wunderwerke des h. Colomanni u, s, w.
von God. Deppisch. Wien 1743. fol. p. 225.
Erl.-Schr.: Cuper, coniraentar. praevius in AA-
SS. Boll. 1. c. p. 337-339.
Vita s. Gotselini seu Geselini ere-
mitae auctore Achardo monacho
Claraevallensi (cca. 1140.)
Au^g. : ed. Arn, Raisius, Duaci 1626.
12mo.
De V. Goziino ep. Tullensi, vid. Acta s,
Gauzlini,
726
GRADUS ~ GREGORroS
Vita 8. Grad? episc. = Vita s. Grati episc.
De 8. Gramatio episc. Metensi (f cca.
546) in AA. SS. Boll. 25. April. III. p. 369.
De s. Grammatio episc. Salerni in regno
Neapolit. (."ec. "\^II.) Byei sylloge in AA.
SS. Boll. 11. Oct. V. p. 671-674.
Vita s. Gratae virg. ut fertur Ber-
gomi in Italia (f forte saec. IX.)
auctore Pinamonte Peregrino
de Brembate.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 4. Sept.
II. p. 241-251. Cf. Stiltingii comraent. prae-
vius ibid. p. 231-241.
Vita s. Grati episc. AugustaePrae-
toriae in Pedemontio (saec. V. fin.)
Compendium.
Ausg. : ex Ferrarii catal. SS. Italiae in
AA. SS. Boll. 7. Septbr. III. p. 77. 78. Cf.
Stiltingii comment. praevius c. appendice
de b. Gallo eiusd. urbis episc. ibid. p. 72-77.
Vita s. Grati episcopi Cabilloni
in ducatu Burgundiae (saec. VII.)
auctore anonymo.
Ausg. : ex edit. Claud. Perryi in AA. SS.
Boll. 8. Oct. IV. p. 286-288. Cf. Buei com-
mentar. praevius ibid. p. 281-286.
De s. Grato diac. et Marcello subdiac.
Foro-Livii in Italia (f 400) in AA. SS.
Boll. 20. Mart. III. p. 85.
De 8. Grato episcopo Olerone in Gallia
(saec. I.) Bossuei commentar. historicus in
AA. SS. BoII. 19. Oct. VIII. p. 440-447.
De s. Grato et aliis sex mart. in Africa
in AA. SS. Boll. 29. April. m. p. 616.
De s. Grato quem dicunt martyrem et
de s. Ansuto eremita utroque culto . apud
Ruthenos in Gallia sylloge histor. V. de
Buckii in AA. SS. Boll. 17, Octbr. Vm.
p. 180-182.
Acta s. Gratiani et Felini mart.
sub Decio Perusinorum Aronam in
Insubria translatorum apocrypha.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 1. Jun, I. p. 25
-31. C/. Papebrochii commentar. praevius
ibid. p. 23-25.
De s. Gratiano mart. in agro Xmbianensi
(t 285-286) van Heckii sylloge hist. in AA.
88. BoII. 23. Oct. X. p. 18-22.
Acta s. Gratiliani et Felicissimae
virg.mart.forte sub GalerioMaxim.
Ausg.: ex editione Splendiani Andreae
Pennatii in AA. SS. Boll. 12.- Aug. II. p,
728-730. C/. Pinii comment, praevius ibid.
p, 725-728.
Acta 8. Gratiniani et Felini mart.
Perusini apocrypha.
Ausg.: ex vet. passionali ed. Papebroch
in AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. '25-31. c. com-
mentar. praev. p. 23-25.
De s. Gregoria virgine (saec. VI.) in AA.
SS. Boll. 23. Janr. II. p. 494.
Elogium V. Gregorii abbatis Einsidlensis
(f 996. 8. Nov.) historicum ap. Mabillon,
AA. SS. o, s. Ben, saec. V. p. 841-846.
Vita s. Gregorii Acritensis (f cca.
820) ex menaeis Graecorum.
Atuq. : in AA. SS. Boll. 5. Janr. I. p.
289. 290.
Acta s. Gregorii episcopi Armeni
Pitiveri in Gallia (f post 1000) au-
ctore coaevo.
Ausg. : in AA. SS. BoII. 16. Mart. II. p.
462-464.
Acta s. Gregorii episcopi Arme-
niae (f 325 — 380) et ss. virginum
Ripaimes, Gaianae et sociorum mar-
tyrum in Armenia maiore, auctore
Agathangelo,
tiusg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
30. Septbr. VIII. p. 320-402. — Vita al-
tera auctore anonymo ibid. p. 402-413.
C/. Stiltingii commentar. praevius ibid. p.
295-319. bncoiniuin s, G-i auctore s. Jon.
Chrysostomo, latine in Jo. Chrysostomi opp.
Paris. 1718. fol. XII. p. 822. — MarljrJHm
s. G-i ex Simeone Metaphraste ed.
Surius, vit. SS. 30. Sept. p. 327 (ed, 2a.)
Erl.Schr.: Bonucci, A. M., istoria della vita,
martirio e miracoli di s. G-o arcivesco e pri-
matc deir Armenia: Roraa 1717. 40 .
Vita s. Gregorii episcopi Lingo-
nensis (f cca. 561) auctore Gre-
gorio Turonensi.
Ausg.: 'in Gregor. oper. De vitis Patr.
cap. 7. — * ap. Vicent. Bellovac, specul.
histor. XXI. cap. 53. — * ed. Surius , vit,
Sanct. 4. Janr. — *m Biblioth. PP, —
» in AA. SS. BoU. 4. Janr. I. p. 168-170.
Vita s. Gregorii episcopl Turo-
nensis (f 594) auctoribus clericis
Turonensibus : ,Omnium quidem san-
ctorum.*
Handschr.: Dijon, Un.-Bibl. No. 883.
AA. SS. Vol. V. 2. sec. XIII. fol, - Mont-
pellier, Un.-Bibl. No. 1. Vit. SS. Vol. IV.
f. 93. — Paris, k. Bibl, 6308, Colb. 18,
f. 270.
Ausg.: ed. Surius, vit. Sanct. 17. Novbr.
— Yila alla auctore OdoneCluniacensi
' ed. Surius 1. c. 17. Novbr. VI. p. 419. —
* am besten in Gregorii Turon. oper. ed.
Euinart.
KrV Schr.: (Blllardon do Sauvigny) Vie de 8.
Gr^golre de Tour». Pari» 1785. 80.
Priouz, Stan.. Gr^goire de Tours an concile
de Braine. Paris 1817. 80.
Vgl. Gregorias Turo&enils.
GREGORIUS
727
Vita s. Gregoril Magni papae (f
604) auctore anonymo: ,Grregorius
genere Romanus, arte philosophus/
Von geringer Bedeutung.
Ausg.: ed. Canisius, lect. antfq. VI. p.
461 (ed. nov. K, 3. p. 251-262.) — Vita
■alia auctore Paulo diacono: ,Gregorius
urbe Romana patre — gloria' [{aus bekann-
ten Quellen zusammengestellt.) Handschr.:
aufgezahlt von Bethmann in Pertz' Arch.
X. p. 306] ' m Gregorii opp. ed. Rembolt.
Paris. 1518. fol. Soll die erste Ausgabe seln,
jedoch hat sie noch Niemand gesehen. —
*in AA. SS. Boll. 12. Mart. U. p. 130-136
aiictore anonjmo sed synchrono. —
» in Greg. opp. ed. Gussainville. Paris. 1675.
fol. — * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 386-397. — * in Greg. opp. ed.
congr. s. Mauri. Paris. 1706. fol. IV. p. 2
-18. {iciederhoU Venet. 1776. 4».) — Vita
alia auctore Johanne diacono (saec.
IX.) Libri IV (Handschr.: Montpellier,
Un.-Bibl. No. 1. Vit. SS. sec. XII. Vol. I.
f. 62. — Dijon, Un.-Bibl. sec. XIII. fol.
No. 341. — Paris, k. Bibl. mbr. sec. XI.
fol. 5301. f. 49. — Chartres, Stadtbibl.
sec. XI. No. 68) ' ed. Surius, vit. Sanct.
12. Mart. — »m AA. SS. BoU. 12. Mart.
II. p. 137-211. — » ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. I. p. 398-496. — * in Gre-
gorii oper. Paris. 1705. fol. IV. 1. p. 19
188. — Mlracula s. Gregorii M. et Seba-
stiani Suessione in monast. s. Medardi, ex
ms. Corbeiensi m AA. SS. Boll. 12. Mart.
II. Append. p. 749 752. — Appendix ex
vita b. Goswini abbatis Aquicinctini ibid.
p. 752.
Erl.-Schr.: Bfihr, Gesch. der romischen Literatur.
Supplementbd. II. Abtheil. p. 434-454.
Bethmann in Pertz' Archiv X. p. 303-306.
Bianchi-Giovini, Ant., pontiflcato di s. Gre-
gorio il Grande. Milano 1844. 40.
Bohringer, d. Kirche Christi u. ihre Zeueen.
Zilrich 1846. gr. 8». I. 4. p. 310-426.
Bonucci, Ant. M., istoria del b. Gregorio.
Roma 1711. 4».
Commentarius historicus m AA. SS. Boll.
1. c. p. 121-130.
Fabricius, bibl. med. et Inf. latinitatis. Lib.
VII. p. 211 256.
(Gradenigo, Joh.) s. Gregorius M. pontifex
max. a criminationibus Cas. Oudini vindi-
catus. Romae 175.3. 80.
Lau, G. J. Th., Gregor I d. Grosse nach sei-
nem Leben u. nacli seiner Lehre. Leipzig
1845. gr. 80. 2 Thlr. 20 Sgr.
Mabillon, Joh., diss. de monastica vita Gre-
gorii papae I cognom. Magni. Lutet. Paris.
1676. 40.
Maimbourg, L., histoire du pontiflcat de s.
Gr^goire le Giand. Paris 1687. 12mo. La-
haye 1706. 2 vol. 12 mo.
Marggraf. E. W., de Gregorii I Magni vita.
Berolini 1814. 80. Diasert.
Pfahler, G., Gregor d. Grosse u. seine Zeit.
Frankfurt a. M. 1852. Ister {eim.) Bd. 25 Sgr.
Pozzo, Franc. dal, istoria della vita e del
pontificato di s. Gregorio Magno, papa e dot-
tore della chiesa. Roma 1758. 40.
Rettberg, Oregor I und das Frankenreich,
tn iHner Kircliengeschichte DeutschlandB II.
p. 584.
Sainte-Marthe, Den. de, histoire de s. Gr^-
goira le grand, pape et docteur de l'^glise,
tiree de ses ouvrages. Rouen 1697. 40.
Stute, Joh. P., Gregorius Magnu» papa Luthe-
ranns. Lipsiae 1715. 40.
Vie du pape Gregoire le Grarid, l(?gende fran-
^aise publi^e pour la prem. fois par Vict.
Luzorche. Tours 1857. 80.
Wietrowsky, Max., historia de gestis prae-
cipuis in pontiflcatu s. Gregorii M. et s. Leo-
nis M. Vetero - Pragae 1726-30. 2 vol. fol.
odtr 4 vol. 12 mo.
Wiggers, G. Fr., de Gregorio Magno eiusque
placitis anthrop. comment. Rostochii 1838. 40.
Vgl. Epistolae Gregorii I.
GregoriuB Magnus.
Martyrium s. Gregorii mart. in Armenia
ns= Acta s. Gregorii episc. Armen.
Vita s. Gregorii Nazianzeni (f cca.
373) episcopi, patris s. Gregorii
theologi (sequentis). Oratio s. Gre-
gorii theologi in iaudem patris sui.
Ausq.: interprete Jacobo Billio in AA.
SS. Boll. 1. Janr. I. p. 21-31.
Vita s. Gregorii Nazianzeni, archi-
episcopi Constantinopolitani (f 389)
auctore Caesare Baronio.
Ausg. : ' collecta ex ipsomet s. Gregorio
et optimis quibusque scriptt. ecclesiast. in
AA. SS. Boll. 9. Mai. II. p. 373-429. C/.
p. 844. u. VII. p. 655-662. — * in Baronii
epistolae nunc primum in lucem editae.
Recens. notis illustravit Raym. Albericus.
Romae 1760 (2 vol. 4*.) Tom. 11««- — Ap-
pendix de triplici translatione m AA. SS.
Boll. 9. Mai. II. p. 448. — Encomium
in primam corp. translationem, ex ms. graeco
ibid. p. 448-454. — P a r s II. Translatio Con-
stantinopoli Romam ibid. p. 454-456. —
Pars III. Translatio ad sacellum Grego-
rianum ex campo Martio in Basilicam Va-
ticanam ibid. p. 456. — Historia trans-
lationis III ex ms. Vatic. ibid. p. 457-459.
— De brachio in Lusitania .ibid. Append.
p. 845. — 'Eyxoifiioy tis i>jy inavoSov
rov nfxiov Itnpdvov tov iv &foXoyla vniQ-
ciQixpavTog naTQOs rQtjvogiov ibid. p. 766
-771. — S. Gregorii Nazianzeni carmen
de vita sua. A Dan. Cardono in solutam
orationem versum ibid. p. 429-448.
Erl.-Schr.: Grenier, la vie et les po^sies de
St. Gr^goire de Nazience. Paris 1858- 80.
Hermant, God., vie* de s. Gregolre de Na-
zianze. Paris 1675. 4*.
Lechner, J., oratio de Gregorio Nazianzeno.
Wittebergae 1558. 80.
Papebroch, commentar. praevius in AA. SS.
1. c. p. 369-373. c/. Mai. VII. p. 655-662.
Rastelli. G. B., descrittione della pompa et
del apparato fatte in Roma per la transla-
tione del corpo di s. Gregorio Nazianzeno
dal monisterio di s. Maria di Campo Marzo
nella chiesa di s. Petro nella capella Grego-
riana. Perugia 1583. 40.
Schubart, J. G., dissert. de Gregorio Nazian-
zeno, cognom. Theologo. Gle.-^sae 1721. 40.
Stilting, J. , dissertatio de tempore natali s.
Gregorii Nazianzenl «n AA. SS. Boll. Sept.
IIL p. I-XVIII.
Theodulus, laudatio Gregorii Nazianzeni.
Upsaliae 1693. 40.
728
QREGORIUS
Ullmann, C. Grogor vnn Nazianz, der Theo-
loiire- Darui8tadt 182,5. 8«. 3 Thlr. (hoUHn-
diaeh Roltcnlnm 18i8. 2 vol. 12 mo.
Vita 8. Gregorii I papae (t 604) = Vita
s. Gregorli Magni.
Vita b. Gregorii ord. eremitarum
s. Augustini Veruculi in finibus Ur-
binatium (f 1343). Epitome.
Ausg.: ex ms. notariali tn AA. SS. Boll.
4. Mai. I. p. 635-537. — Appendix ex
italico impre.sso Caesaris Ranuccii ibid. p.
637. — Syntagma gratiarum per b. Gre-
gorium hoc seculo impetratarum ex instru-
raenti.s notarialibus ibid. p. 537-548.
Vita s. Gregorii II pontificis Ro-
mani (f 731) auctore Anasta.sio
bibliothecario.
Ausg.: » e« AA. SS. Boll. 13. Febr. U.
p. '«02-705. — * Bruchstiicli ap. Boaqaet,
rec. ni. p. 648.
Erl.-i>chr.: HoUand, comment. praevius m AA.
Sb. I. c. p. 692-702.
De 8. Gregorio papa n, ubi de Zacharia,
Stpphano II ao Stephano III, ap. Mabillon,
AA. SS. o. p. Ben. saec. III. i. p. 521-52.").
Vita s. Gregorii VII pontificis Ro-
mani (1073 — 1087) auctore Paulo
Bernriedensi canonico regulari
(flor. 1131).
Ausg. : ' ed. Jac. Gretser In Apologia pro
Baronio. Ingolstad. 1610. 4*. mit Noten. —
*in Gretseri opp. VI. p. 127-163. — »in
AA. SS. Boll. '25. Mai. VI. p. 113-143. —
♦ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 2. p. 407-459. — » ap. Muratori, scr.
rer. Ital. III. p. 314-351. — Vita alia ex
ms. Nicolai card. Aragon. ap. Muratori
1. c. p. 304-313. — Vita alia auctore Pan-
dulpho Pisano ex 2 mss. Ambros. ap.
Muratori 1. c. p. 304-313. — Vita, electio,
res gestae G-i VII ex lib. IV. Onuphrii
Panvinii de varia creationeRomani pontit'.,
nunc prim. in Gretseri oper. VI. p. 97-116.
— .4cla ponlificulla ex chronico Bertoldi
Constantiensis collecta in AA. SS. Boll. 1.
c. p. 143-448. — Alia acta ponlificalla de
Gregorio VII ex libro ms. Censuum Rom.
eccle.siae Centii Camerar., postea Ho-
norii III ibid. p, 148-154. — .4cla ponlificalla
ex ms. Bollandist. de Vitis pontif. usque
nd Martin. V deductis ibid. p. 154-159. Cf.
VII. p. 850. — Ac(a s. Grcgorll VII pont.
ex chronico Virdun. Hugonis abb. Flavinia-
censis m AA. SS. Boll. (app. ad 25. Mai.)
Jun. VI. 1. p. 167-170. — Intorcalatio
ex eod. Hngone. Gr(gorii prima synodus
Romao eic. ibid. p. 170-198. — Excerpta ex
Domiiizonis carminibiis de b. Gregorio VII
pnpa, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Bcn. saec.
VI. 2. p. 459-469. — Fragmenta de
obitu Gregorii VII ex cod. Cotton. et
Catalaunensi ap. Pertz, mon. scr. VIU. p.
470. — Fragmenta de obitu Gregorii
VII ex codd. Laudunensi et Udalrici ihid.
V. p. 663.
Erl.-Schr.: a. unttr Beuiio {oben p. 164). Man
/ilge hintu:
Crusiu.s. Ch. A.. Uissert. rte Grogorio VII.
Wittcmbcrg. 1760. 40.
Dithmar, .1. Ch., vita Grogoril VII Rom.
pont. ■'•'rancof. ad Vindr. 1710. 8'.
Ehrenrcttung Papst (Iregors VII. Pressburg
1786. 8». Augsburg 1796. 8«.
Plessa, .7. A., de dietatibus ponliflclg Roui.
Gregorii VII. Barutlii 1726. fol.
Prantin, Pr.. Grf^goire VII et Henry FV;
fragmcnt historjque ete. Dijon 1849. 12mo.
Gaab, J. !'r. , Apologie Gregors VII. Tiibln-
ijen 1792. 80.
Gatterer, J. Chr., memoria saeculi Hilde-
brandinl rcnovata. Cioettin;j;ae 1782. 80.
Griesley, Rog. . life and pontificate of Gre-
gory VII. Loiidon 1829. • 80. ibid. 18:12. 80.
Madelaine, Vict. de la, Ic poniificat de Gt6-
goireVII. Bruxellos 18^7. 2 vol. 80.
Mu/.zarelli, Alf., Gregorio VII. Foligni 1789.
80. (/ranzSsisch Avignon 1826. 12 mo).
Papebroch, cominent. praovins «n AA. SS.
Boll. 1. c. p. 102 112.
Pereira de Figueircdo, Ant., dissert. de
gestis ot scriptis Gregorii VII. Ulyssipone
1769. 4,0. Viennae 1773. go.
Raumburger, Ant., di.snert de Gregorio VII,
vulgo Hildebrando. Wittebergae loOO. 40.
Select history of the loose and incestuous
loves of pope Gregory VII, commonly call'd
Hildehrand, and of the cardinal do Richelieu.
Loniion 1722. 12mo.
Soeitl, J.Mich., GregorVII. Leipzig 1847. 80.
Spittlcr, L. Th. v , Geschichte der Hierarchie
von Gregor VII bis auf d. Zeit der Refor-
mation, hrsggb. von C. Mueller. Hamburir
1827. 40.
Vereuet, L. F., coranient. de commutatione
quam subiit hiorarchia romana auctore Gre-
gorio VII. iriiraiecti 1832. 40.
Voigt, Joh., dissert. de Gregorio VII. Halis
1812. 80.
Vita Gregorii XI papae (f 1378)
auctore anonymo.
Ausg. : ed. Bosqueti collata c. mss. ap.
Bahize, vit. papar. Avenion. I. p. 425-452.
— Vita secunda ibid. p. 451-478. — Vlta
tertia ex appendice Ptolemaei Lucensis ibid.
p. 477-480. — Vita quarta Ibid. p. 481-484.
— Vita quinta auctore Petro de Heren-
tals priore Fiorefdensi (flor. 1400) ibid. p.
483-486.
Martyrium s. Gregorii presbyteri
Spoletani.
Ausg.: ex ms. ed. Siirius, vit. SS. 24.
Decb. p. 307 (ed. 2a.)
Vita 8. Gregorii rectorls Ultraiectinae
ecclesiae in Belgio = Vita s. Gregorii
Traiectens. episc.
Acta s. Gregorii spatharii, Juliani,
Marciani etc. uiart. a. 730 Constan-
tinopolitani.s, auctorc anonymo.
Ausg.: e cod. bibl. Caes. Vindob. inter-
pretc Joa. Pinio graece ct lat. in AA. SS.
BoII. 9. Aug. II. p. 434-448. C/. Pinii com-
mentarius praev. ibid. p, 428-434.
Vita s. Gregorii thaumaturgl seu
Magni (Neocaesareensis, f cca. 270)
GREGORIUS — GUALTERIUS
729
auctore s. Gregorio Nysseno epi-
scopo.
Enthalt so viel .Sageohiiftes n. LefrenUenartiges.
dass sie der Historiker als Quelle nicht vvol be-
niitzen kann.
Atisg.: ' gr. et lat. in Gregorii Nyss. oper.
Paris. 1638. fol. III. p. 534. — Mat. ed. Sa-
rius, vit. SS. 17. Novbr.
Erl.-Schr.: Boye, J. L., dis.sert. histor. de s. Gre-
gor. th-o. ' episc. Neocaesariensi. Jenae 1709.
4 0.
Opera s. G-i th.inmaturKi. Gr. et lat. ed. G.
Vossiua. Moguntiae 1604. — gr. et lat. ed.
Migne. Paris. 18n7. Lex. -80. {zugleieh ein
Theil des Patrologiae cursus).
Romano, R.. della vita, vjrtti e miracoli del
glorioso s. Gregorio Tanmaturgo. Napoli
1728. 12mo.
Acta s. Gregorii, Theodori et Le-
onis confess. in insula Samo cca.
a. 360 collectore Petro Calotio
dorainicano.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. Aug. IV. p.
771-773. Cf. Cuperi comment. praevius ibid.
p. 768-770.
Vita s. Gregorii fheologi archiep. Con-
stantinop. = Vita s. Gregorii Nazianzeni.
Vita s. Gregorii Traiectensis epi-
scopi et abbatis (f cca. 781), s. Bo-
nifacii discipuli auctore s. Liud-
gero Miraigardevordensi episcopo
(t 809.)
Enihalt einiee schatzbare Nachrichten itber Bo-
nifaz und das Bisthiim Utrecht.
Ausg. : ' ap. Brower, sidera illnstr. et sanct.
viror. Mogunt. 1616. 4". zn Anfang. — *am
hesten ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 2. p 320-333. — »m AA. SS.
BoU. 25. Aug. V. p. 254-264. — *ap. Migne,
patrologia XCIX. p. 749-770. — Bruch-
stiicke 'm AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 483
-487 {der auf s. Bonifaclus beziigliche Theil.)
— *ap. Bouquet, rtc. III. p. 670.
Uebers.: Ergjinzungen zu Willibald's
Leben des h. Bonifacius ap. Kiilb, sammtl.
Schriften des h. Bonifacius II. p. 288-305.
Erl. Schr : Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
.«ehichte IL p. 531.
S o 1 1 e r i u s. comment. prae vius in AA. SS- Boll.
1. c. p. 241-254.
De b. Gregorio abbate Nonantulensi (f
933), ubi de manachis ibidem caesis ab
Hungaris, ' ap. Mabiilon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 114-116. — »m AA. SS. BoU.
3. Aug. I. p. 229.
De s. Gregorio, Archeiao et Felicissima
mart. Afris m AA. SS. Boll. 5. Mai. U.
p. 7.
De s. Gregorio confessore qui colitur in
Alcala dcl Kio in Andaluzia (f 504) in AA.
SS. Boll. 9. Scpt. III. p. 368.
De s. Gregorioepisc.ConstautiaeinCypro
in AA. SS. BoU. 5. Mart. I. p. 368.
De 8. Gregorio episc. Illiberitano in Hi-
spania (saec. IV.) Henschenii dissert. in
AA. SS. BoU. 24. April. III. p. 269-272.
Cf p. 996.'
De s. Gregorio episc. Lilybaetano in Si-
cilia Henschenii sylloge hist. in AA. SS.
Boll. 5. Jun. L p. 433. 434.
De s. Gregorio episc. Ostiensi in Italia
(f 1044) in legatione Hispanica mortuo in
AA. SS. Boll. 9. Mai. II. p. 465-467.
De s. Gregorio epi.sc. primate, Demetrio
eius archidiac. et Calogero hegumeno in
Fragalati Siciliae monasterio (saec. V.) in
AA. SS. Boll. 18. Jun. III. p. 594-601 {mU
Abbild.)
De s. Gregorio Nysseno in Cappadocia
(f cca. 390) commentarius hist. in AA. SS.
Boll. 9. Mart. II. p. 4-10.
Erl.-Sehr.: Heyns, St. P., de Greprorio Nysseno.
Lugd. Batav. 1835. gr. 40. {183 S.) 2 Rthlr.
Kleinheidt, Ludg., s. Gregorii Nysseni do-
ctrina de angelis. Friburgi Brisg. 1860. gr.
80. 8 Sgr.
Moeller, E. Guil., Gregorii Nysseni anthro-
pologia. Halis 1854. 8o.
Rupp, J., Gregors des Bischofs von Nyss»
Leben u. Meinungen. Leipzig 1834. gr. 8».
1 Rthlr. 10 Sgr.
De s. Grimbaido abbate Wintoniensi in
Anglia (f 903. 8. Jul.) ' ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. V. p. 3-6. — 'Pinii
sylloge hist. m AA. SS. Boil. 8. Jul. II. p.
651-658.
De s. Grimoaldo presb. Pontecurvo in
regno Neapolit. (f p. 1137) Suyskenii syl-
loge in AA. SS. BoU. 29. Sept. VIII. p.
184. 185.
De s. Grimonia virg. et mart. Capellae
in Picardia Stiltingii svlloge hist. in AA.
SS. Boll. 7. Sept. IIL p. 80-81.
De b. Guaia episc. Brixiensi ex ord. fr.
praed. in Astinensi s. Sepulcri abbatia prope
Bergomum in Italia (f 1244) Limpeni com-
ment. historicus in AA.. SS. Boll. 3. Septb.
L p. 773-786.
Vita s. Gualfardi solitarii Vevonae
et Angustae Vindelicorum (f 1127.)
Ausg. : ex ms. Veronensi in A.A.. SS. Boll.
30. April. IIL p. 828-831. — Translatio
reliquiarum Verona Augustam Vindel. a.
1602 ibid. p. 831. 832.
Vita s. Gualterii abbatis Servili-
ani in Piceno.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 4. Jun. I. p. 406.
407.
Vita s. Gualterii sive Gauterii ab-
batis et canonici Stirpensis in di-
oecesi Lemovicensi (f 1070) au-
ctore Marbodo episcopo Redonen-
si {\ 1123.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 11. Mai. II. p.
701-706.
730
GUALTERU8 — GUIERUS
De b. Gualtero Brugensi ord. min. (f
1307) episc. Pictaviensi in Gallia in AA.
SS. Boll. 22. Jan. II. p. 450. 451.
De s. Gualtero confess. Laude Pompeia
in Insubria (f 1224) ex Ferrario m AA.
SS. Boll. 22. Jul. V. p. 323.
De b. Gualtero discipulo s. Francisci As-
sisiatis, Vimarani in Lusitania (f saec. XIII.
med.) Boschii comment. historicus in AA,
SS. Boll. 2. Aug. I. p. 194-196.
Vita s. Guarini s. R. E. cardin.
episcopi Praenestini (f 1 159) auctore
Augustino Ticinensi.
Auag.: ' ed. Surius, vit. SS. 6. Febr. —
» wiederholt in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p.
915. 916.
De b. Guarino Sedunensi episcopo (saec.
XII.) in AA. SS. Boll. 6. Janr. I. p. 347.
348.
De s. Guddene mart. Carthagine inAfrica
a. 203 in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p. 359.
360.
Vita s. Gudilae virginls (f cca.
712) Bruxellis in Belgio auctore
Huberto (f post a. 1047.)
Eandschr.: Briissel, mbr. sec. XIII. fol.
— Middlehill, No. 324 ex abbat. de
Villari.
Auxg. : ' in AA. SS. Boll. 8. Janr. I. p.
514-523. — *ap. Duchesne, scr. Franc. rer.
I. p. 656. — *Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
ni. p. 628. — Vita alia auctore anonymo
' ed. Surius, vit. Sanct. 8. Janr. — * wie-
derholt in AA. SS. Boll. 1. c. p. 524-530.
Mrl.-Schr.: Ballevflier, Alph., histoire de Ste.
Gudiile et dii Saiiit-Sacrenient de miracle.
Bruielles IR.^ie. 80.
Ruth d'AnR, vie de s. Gudule, patronne de
Bruxellep. Brus.-ieles 1703. 12 mo.
Vita s. Gudwall episcopi Britanni
(saec. VII.') Gandavi in Flandria.
Ausg. : ' abgehirzt ed. Surius, vit. SS.
6. Jun. p. 108 (ed. 2a). _ >a monacho
Blandiniensi expolita in AA. SS. BoU. 6.
Jun. I. p. 729-742. — Sermo in transla-
tione s. Gudwali et s. Bertulfi ibid. p. 742.
743. — Miracula recentiora ibid. p.
743-748. C/. Janningi disquisitio de s. Gad-
walo et Godoaldo idemne au diversi sint,
ibid. Jun. VI. 1. p. 84 87.
De 8. Guennio epi.sc. Veneti in Galiia (f
cca. 622) in AA. SS. Boll. 18. Aug. m. p.
m. p. 662. 663.
Vita b. Guerici episcopi Senonensis s=
Vita b. Gerici.
Vita s. Guiberti fundat Gemblac. ss Vita
s. Wicberti.
Dc 8. GuidocomiteDonoraticiinHetruria
solitario (saec. XIII.) Papebrochii sylloge
hist. m AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p. *255.
*256; c/. VII. p. 820.
De b. Guido Marramaldo ord. praed.Nea-
poli (t cca. 1391) in AA. SS. Boll. 25. Jun.
V. p. 150. 151 (vi. Abbild.)
Vita Guidonls abbatls S. Germanl
Autissiodorensis (f 1313) auctore
Aymone de Bordis monacho
eiusd. abbatiae.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova mss. I. p.
586-589.
Vgl. Ouido Burffundus.
Vila Gaucheri.
Vita b. Guldonls abbatis Piscarlen-
sls seu Casauriensis (f 1045. 23.
Nov.). Ex chronico Casaur. auctore
Johanne Berardo (saec. XIII.)
Ausg. : » ap. Dachery, spicileg. V. — * ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1.
p. 487-494.
Vita s. Guldonis abbatis Pomposl-
anl in Italia (t 104G) auctore ano-
nymo eius discipulo.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 31. Mart. III.
p. 912-915. — * iviederholt ap.Ma.hn\on, AA.
SS. o. 8. Ben. saec. VI. 1. p. 509-516. —
Alia vita ' ed. Surius, vit. SS. 31. Mart.
p. 282 (ed. 2a). _ » {„ AA. SS. BoII. 1.
c. p. 916-918, c. commentar. praevio p. 910
-912.
Vita s. Guidonls confess. Ander-
laci in Brabantia prope Bruxellas
(saec. XI. in.) auctore anonymo.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 12. Sept. —
'ex ms. in AA. SS. BoII. 12. Septb. IV.
p. 41-48 c. comment. praevio p. 36-41 (mit
Abbild.)
Erl.-Schr.: Gooris, J., cort begryp van het leven
cnde mirakelen van den h. Guido. Brussel,
dOurs (1762). SO. {aueh in's FraruSsi$eht
iiberaetzt Bruxclles, d'Our.s b. a. 12 mo.)
Vita Guidonis II eplscopl Anlclen-
sls, monasterii s.Petri eadem in urbe
conditoris (f cca. 995.)
Ausg. : ' in Sammarthan. , Gallia chri-
stiana. — ' ap. Labbe, bibl. nova mss. II.
— * ap. Mabiilon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 836-839.
Vita s. Guldonls eplscopi Aquen-
sls in Insubria (f 1070.)
Ausg. : ex ms. Aquensi in AA. SS. Boll.
2. Jun. I. p. 229-230. — Miracula ibid.
p. 231.
Vita b. Guldonis ord. s. Franci-
sci tert. Cortonae in Hetruria (f
cca. 1245) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 12. Jun. II. p.
602-606 {mit Abbildungen). — Miracula
ibid. p. 606. 607.
De 8. Quiero in Cornubia apud Anglos
in AA. SS. Boll. 4. April. I. p. 377.
GUIGNERUS — GUILELMUS
751
Passio s. Guignerf, Pialae et sociorum
= Acta s. Fingaris.
Vita Guilelmi abbatis Beccensis
auctore Milone Crispino.
Ausg.: in Lanfranci Cantuariensis arch.
opp. ed. L. Dachery. Paris. 1648. fol. Ap-
pend. p. 40.
Erl.-Schr.: Sammarthani, Gallia christiana IV.
p. 139 sq.
Vgl. Chronicon Beccensis abb.
Vita s. Guilelmi I abbatis S. Be-
nigni Divionensis (f 1031') s. rerura
gestarum liber I auctore R o d u 1 f o
Grlabro.
Ausg.: ' ed. P. Roverius, Reomaens, s.
historia monasterii s. Johannis Reomaensis
(P. Rouviere, hist. de Tabbaye de Reomd).
Paris 1537. p. 121. — * in AA. SS. Boll. 1.
Janr. I. p. 57-64. — » ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 322-334. —
Auszug ' ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 655-
658 ed. Waitz. — ' ap. Bouquet , rec. X.
p. 371. — Vita alia ex chronico S. Be-
nigni Divionensis (ap. Dachery, spicileg. I.)
ap.Mabillon, 1. c. p. 335-344. — Excerpta
ex chronico Besuensi de eodem s. Guilielmo
ibid. p. 345-346. — Appendix de mona-
sterio Fructuariensi a b. Guilelmo condito
ihid. p. 346-351. — Appendix altera
de monasterio Fiscamnensi ibid. p. 351-355.
Vita s. Guilelmi abbatis fundatoris
eremitarum Montis Virginis ord.
s. Ben. Guleti apud Nuscum in Apu-
lia (f 1142) auctore Johanne a
Nusco, sancti discipulo.
Ausg.: 'ed. Joh. Jacob. Jordanus illius
congreg. abbas. 1643. — *m AA. SS. Boll.
25. Jun. V. p. 114-134. — Appendix de
duobus praecipuis conventibus, ibid. p. 134
-139 (mit Abbildungen). Cf. Juni. VI. 1. p.
259.
Vita s. Guilelmiabbatis Hirsaugi-
ensis (f 1091) auctore Haimone
eius discipulo — 1107.
Nicht zu verachtendes Hilfsmittel fiir d. Ge-
schichtskunde.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. XII. p.
210.
Ausg. : ' ed. Car. Stengelius una c. Vita
Guilelmi Gellonensis. Aug. Vindel. 1611.
4". Fehlerhaft. — 'wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. VI. 2. p. 717-741. —
» u. in AA. SS. BoU. 4. Jul. II. p. 155-165.
— * am besten ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 209-225. — Fragmenta
quaedam vitae G-i metrice scriptae (saec.
XII.) edid. Mone in Anzeiger f. Kunde des
Mittelalters. 1833. p. 70.
Erl.-Schr.: PiniUB, de b. Guilclmo abbate Hir-
eaug. in Suevia in AA. SS. Boll. 1. o. p.
U8-155.
Vita s. Guilelmi abbatis Roschil-
densis in Dania ord. canon. regu-
lar. s. Victoris (f a. 120S) [seu se-
cund. Bouquetium abbatis S. Thoroae
de Paraclito (sic vocatum monaste-
rium de Eskildsoe, postea transla-
tum ad Eberholt oppid. Zelandiae)]
auctore eius discipulo.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 6. April. p.
98 (ed. 2a). — "ex ms. coenobii S. Vict.
Paris. in AA. SS. Boll. 6. Apr. I. p. 625-
643. — *ap. Bouquet, rec. XIV. p. 475-
479. Cf. Papebrochii comment. praevius in
AA. SS. 1. c. p. 620-624.
Vita s. Guilelmi archiepiscopl Bi-
turicensis (f 1209) auctore coaeta-
neo anonymo.
Nach Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed.
Mansi V. p. 249 ist Petrus Caroli locl abb. ord.
Cist. (saec. XIII.) der Verfasser.
Handschr. : keine.
Ausg. : ' mit verdndertem Stile und abge-
kiirzt ed. Surius, vit. Sanct. 10. Janr. —
' wiederholt in AA. SS. Boll. 10. Janr. I.
p. 628-636. — Vita alia auctore coaetaneo
anonymo, ex ms. Antverp. ibid I. p. 636-
639; ibidem aliud vitae compendium au-
ctore anonymo. — Vita alia auctore quo-
dam canonico Bituricensi, ap. Labbe, bibl.
nova II. p. 379-386. — Diplomata sum-
morum pontificum Innocentii III et Honorii
III circa canonizationem G-i arch. Bitur.
ap. Labbe 1. c. p. 390-392.
Vita Guilelmi Conquestoris (f 8.
Sept. 1087) auctore anonyrao.
Ausg. : ex antiquo libro monasterii s. Ste-
phani Cadomensis fragmentum ap. Camden,
Anglica p. 29-35.
Processus de b. Guilelmi Cuffitel-
lae ereraitae Siculi in SiciUa (f cca.
1415) vita, virtutibus et miraculis.
Ausg.: ex mss. authenticis in A.A. SS.
BoU. 4. Apr. I. p. 380-395. Cf Papebrochii
comment. praevius ibid. p. 378-380.
Vita b. Guilelmi de Tolosano ord.
eremit. s. Augustini (f 1369) au-
ctore Nicolao Bertrandi I. C.
Ausg.: ex Gestis Tolosanorum editis a.
1515 in AA. SS. BoII. 18. Mai. IV. p. 198
-203 c. Papebrochii comment. Cf VII. p.
806.
Vita s. Guilelmi ducis ac monachi
Gellonensis in Gallia (f cca. 812)
auctore gravi anonyrao (saec. IX.)
Ausg.: ed. Car. Stengelius zu^amnien mit
Acta Guilelmi abbatis Hirsaugiensis. Aug.
Vindel. 1611. 4». p. 74-102. — » ap. Ma-
billon, AA. SS o. 8. Ben. saec. IV. 1. p.
732
GmLELMUS — GIIINIZO
72-87. — » in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI.
p. 811-820. — Appendix de s. Willelmi te-
stamento, ara et cultu, translationibus et reli-
qniis ab Mabillon 1. c. p. 88-90. — Li-
bellus de miraculis s. Guilelmi ducis au-
ctorc ni:)nacho Gelionensi anonymo ' iiid.
saec. IV. 2 p. 556-561. — * wiederh. in
AA. SS. Boll 1. c. p. 822-826. — Hym-
nns ex ms. Bodecceusi ibid. p. 826. —
Historia elevati tranlatique corporis, ex
relatione Gallica iiiid. p. 827. 828. — Vitae
compendium ex Vita s. Benedicti Ania-
nensis auctore Ardone ibid. p. 810.
Erl.-Schr. : Hrnschen, comiutiit. praevius ibid.
\>. 8(9. 810.
Vaha, (t. de, vita s. f4iiile!mi, comitis Plcta-
vifn6!.s. London 1633. 12mo.
Vita s. Guilelmi episcopi Brioci
in Britannia Ai-morica (f 1237) au-
ctore Godefrido Calvo.
Ausy.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 29. Jul.
— ^tviederholt in AA. SS. BoII. 29. Jul.
VII. p. 122-125. — Canonizatio ex bulla
ibid. p. 125-127. (7/". Sollerii comment. prae-
vius ibid. p. 120122,
Vita s. Guilelmi Flrmati episcopi
(f cca. 1090) Moritonii in Norman-
nia auctore Stephano episcopo
Redonensi (f 1178).
Aii.iq. : ' ex ms. Moritonensis ecclesiae in
AA. SS. Boll. 24. April. III. p. 3.S4-342. —
* frRgmentum ap. Boiiquet, rec. XIV. p. 90.
Vita s. Guilelmi Gelfonensis = Vita s.
Gnilclmi dutis.
Vita s, Guilelmi Magni eremitae
in Stabulo-Rodis inEtruria (f 1157).
Ausg. : excerpta ex responsoriis et anti-
phonis in AA. SS. BoU. 10. Febr. II. p.
449. 450. — Vita alia a Theobaldo ex-
ornata, ex Surio, Silvio ac variis mss. ibid.
p. 450-472.
Erl.-Schr.: Alberti, P. J... viia del (rlorio.^o con-
fcs.sore pd anscorcta r. Gni?Iie)mo Maf^no,
duca d'Aquiiania, prolettore deila provincia
marittinia della Toscana. I^iena 177(1. 4«.
Henscben, conimentarius praevius in AA.
.SS. 1. c. p. 4:i3-4l9.
de ordiiie creraitarum s. G i commentar.
historicus ibid. p. "I^^-ISI.
de reliquiis s. G-i ihid. p. 4f<5-491.
Waha, G. lic, exjilanatio vitac s. Cl i M. con-
scriptac olirn por b. Albcrtnm cins discip . . .
nniic ro|ierlac. Loodii 16^3. 12nio.
Vita s, Guilelmi patris et Pere-
frini lilii Antioclienorum (saec. XII.)
'oggiae in Italia.
Ausij. : ex mss. eccles. Foggiensi m A.\.
SS. Boll. 26. April. III. p. 405. 466.
Vita s. Guilelmi Politlensis eremi-
tae iuxta Castellum Bonum in Si-
ciiia (f 131 7K Ex antiquis Sici-
liae monumentis collecta ab An-
geloSangrino abb. Benedictino.
Aiisg.: in AA. SS. Boll. 16. April. II. p.
466-470. — Vita altera ex officio proprio,
.sed dictione concinniori edita ab Oct. Caie-
tano ibid. p. 470-474.
Vita b, Guilelmi presbyteri eremi-
tae, fundatoris coenobii Olivae in
Hannonia (f 124r)auctore anonvmo.
Aiisg.: in AA. SS. BoII. 10. Febr, "ll. p.
494-499.
Acta s. Guilelmi pueri martyris
Norwici in Anglia a. 1144, auctore
Johanne Capgravio.
Ausg. : in AA. SS. BoII. 25. Mart. III. p.
590. 591 c. comment. praevio p. 688-590.
Vita Guilelmi Wickham, vid. Chaundeler.
Vita b. Guilelmi Zucchii Alexan-
driae in Italia (f 1377) auctore Bar-
tholomeo Zucchio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Febr. II,
p. 503. 504.
De s. Gullelmo archiep. Eboracensi in
Anglia (f 1154) Papebrochii commentarius
histor. m AA. SS. Boll. 8. Jun. U. p. 136
-146,
De b. Guilelmo Arnaldi, Bernardo de
Kupe-forti, et Garsia de Aurea, ord. praed.
etc. mart. inquisitoribus Avinioneti in Occi-
tania sup. a. 1253 Hcnschenii sylloge in
AA. SS. BoII. 29. Mai, VII. p. 180-183.
De b. Guilielmo episc. Comi in Longo-
bardia (f 1226) Buckii comment. bistoricus
m AA. SS. BoII. 21. Oct. IX. p. 414-420.
De s Guilelmo episc. Pictavorum in
Gallia (f 1197) m AA. SS. Boll. 29. Mart.
m. p. 792.
De b. Guilelmo eremita in Comen.si In-
subriae dioec. (sec XI.) Papebrochii syl-
loge hist. m AA. SS. Boll. 28. Mai. VI.
p. 830-832.
De s. Guilelmo mart. Roffae in Anglia.
Vita ex legenda Joannis Capgravii m
AA. SS. Eoll. 23. Mai. V. p. 268. 269.
Do b. Guileimo Perogrino in Bavaria
Transdanubia (f cca. 1140) in AA. SS. Boll.
20. Aprii. II. p. 772.
De 8. Guilelmo presbytero Ponti.sarae in
Gallia (t Wdi) in AA. SS. Boll. 10. Mai.
II. p. 597. 598; cf. VII. p. 680.
De s. Gulmerra epi.sc. Carcassone in Gallia
Narbon. in AA. SS. Boll. 13, Febr. U. p.
672. Cf. p. 897.
Vita s. Guinizonis et Januarii mo-
nachorum Casinensium (f cca. 1050)
auctorePetro diacono Casinensi.
F.ist ganz aus I.eonis M.^rsic. chronica ausge-
fchrieben. Verf.isst cca. 1133.
Ausg. : ' in AA. SS. BoU. 26. Mai. VI,
p. 450-467 c. Henschcnii comment. praev.
GUINOCHUS — GUNTHERUS
733
p. 449. — * correcta e cod. Vatic. in Ang.
Maii Nova collect. VI. B. p. 264.
De s. Guinocho episc. in Scotia (f cca.
875) m AA. SS. Boll. 13. April. II. p. 138.
Vita s. Gumberti archiep. Seuonensis =
Vita s. Gundelberti episc. Senonensis.
Vita s. Gumberti (saec.VIII.) fun-
datoris monasterii s. Gumberti in
Anspach.
Magere fehlerhafto Logende.
Ausg, : ' ap. Strebel, Franconia illustrata
I. p. 188. — » in AA. SS. Boil. 15. Jul.
IV. p. 69-71.
Erl.-Schr.: Huscher, ist denn wirklich St, Gum-
bertus, d. Stifier des ehemaliKen Benedicti-
nerkloster.s in Ansbach, eine blosse mythische
Person gewesen ? Ein Beitrag z. altest. Ge-
schichte Ansbachs, — in Jahresberichte des
bistor. Vereins in Mittelfranken. NUrnberg
1839. IX. p. 107.
Rettberg, DeutschlandsKirchengefChichtell.
p. 339, «,0 auch andere Slreitschri/ten aufge-
fiihrt sind.
Sollerius, conimentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 61-69.
De s. Gumesindo presbyt. et Servo-Dei
monacho mart. Cordiibensibus (f 852) in
AA. SS. Boll. 13. Janr. I. p. 82;i.
Vita s. Gummari patroni Lirani
in Brabantia (sec. VIII.) auctore
Theobaldo monacho.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 11. Octb.
— *in AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 682
689. — Miracula sub a. 1475 patrata
auctore anonymo subaequali ibid. p. 689-
697. Cj. Buei commentarius ibid. p. 674-
682 et Auctarium ad AA. SS. tomi V. Oct.
p. 57.
Erl.-Schr. : Beschryf, kort-bondig, van het leven
van den h. Gummarus, patroon der slad Lier.
Lier, Letellier s. a. 80.
De b. Gundecharo episc. Eystadii in Ger-
mania (f 1075) Boscbii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 2. Aug. I. p. 175-182. —
Exemplar instrumeuti, quo G. praeben-
dam iu.stituit, quam circumeuntem appellant,
ibid. p. 182-184. — Miracu!a G-i auctore nt
putamus Pliilippo episc. Eystettensi. Ex
ms. arch. Eyst. ibid. p. 184-189.
Vgl. Guudecharus.
Vita s. Gundelberti [al. Gumberti)
episcopi Senonensis, dein abbatis
Vallis-Galileae in Vosago (f 6G1).
ExRicherio chronographoSe-
non. (1264.)
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. append. p. 470. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 583.
Erl.-Schr.: Binet, t>t., la vie et les vertus de
s. Gombert, issu de la maison royale de
France. Pont-a Mouss, I62.i. 12rao.
Hen.schen, couiment. historicii.s de s. Gum-
bcrto arch. Senoti. m AA. SS. Boll. 21. Febr.
HI. p. 262. 203; r/. p. 75S.
De b. Gundisalvo de Lagos ex ord. erem.
s. August. Turribus Veteribus in Lusitania
(f 1422) Buckii comment. historicus in AA.
SS. Boll. 21. Oct. IX. p. 421-427.
Vita s. Gundlei reguli Cambriae
australis in Britannia (^f cca. 500).
Ausg.: ex ms. et Capgravio in AA.
SS. Boll. 29. Mart. III. p. 784.
Vita s. Gundulfi Roflfensis [Roche-
ster) episcopi (f 1 108) auctore mo-
nacho Roffensi coaetaneo.
Au.'ig.: ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
273-292.
Brl.-Schr.: AVright, biographia Britannica lite-
raria II. p. 11-43.
Translatio s. Gundulphi praesulis
ut volunt Mediolanensis (forte saec.
VI.) qui colitur in agro Bituricensi,
et miracula.
Ausg.: 'ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 386
-388. — *wiederholt in AA. SS. Boll. 17.
Jun. III. p. 380. 381.
Acta s. Guniforti mart. forsan sub
Maximiano Ticini in Italia, auctore
anonymo.
Ausg.: ex editione B. Mombritii I. p.
CCCXXXVIU in AA. SS. BoU. 22. Aug. IV.
p. 527-530.
Erl.-Schr.: Breviarium ss. episcoporum Tici-
• nensis ecclesiae necnon ss. Guniforti Scoti,
Boetii mart. et Honoratae virg. Ticini 1651.
40.
Cuper, comment. praevius in AA. StS. Boll.
1. c. p. 524-526.
Vita Gunneri episcopi Vibergen-
sis (t 1251) auctore anonymo.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. V.
p. 574-580.
Vita b. Guntheri eremitae iuxta
monasterium Altahense seu ord. s.
Bened. Breunoviae in Bohemia (f
1045.)
Mabilion u. a. hielten Wolfher fiir d. Verf.,
aus des.-en Vita s. Godehardi (s. d ) sie gro.ssen-
theils entlehnt ist. Die Bo]landi.-ten sagen: ,au-
ctoribus ut apparet paitim VVolfhero aequali, pnrtim
anonymo minus aniiquo." — Unbedeutendcs Mach-
werk.
Ausg,: ' ed. Cani.-^ius, lect. antiq. III. 1.
p. 183. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 1. p. 480-486. — »m AA.
SS. BoU. 9. Octob. p. 1069-1074 vxit Bei-
fiigung der Miracula p. 1074-1084. —
* ed. Bonavent. Piter in Tiiesaurus abscon-
ditus iu agro scu monasterio Brzewnoviensi
prope Pragam ord. s. Ben. S. Guntherus
etc. clarus vita et miraculis. Ex cod. ms.
mbr. Trebonen.si etc. Brunae 1762. 4". c. 4
tabb. aen. — * ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XL p. 276-279.
Erl.-Schr.: Bueus, commentar. praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 1051-1069.
Biidinger, M., osterreichische Geschichte I.
p. Si^ ff. Gibt eine schSne Ziuammenttellung
734
GUNTHILDIS — HADRIANU8
der fragmeiU. Nachrichten iib. d. Leben dittta
interesaanlen ifannes.
Mabillon. observaiiones praevlae in AA. SS.
o. R. Ben. I. c. p. 475-480.
Vgl. Annalea Altahenses.
,. Gradicenscs.
De s. Gunthilde ancilla , quae colitur iu
Biberbacli in epi.scopio Eustadiensi , Suys-
kenii commentar. historicus in AA. SS. BoU.
22. Septb. VI. p. 530-533 (m. Abhild.)
Vita s. Guntranmi regis Burgun-
diae: ex hist. eccl. Gregoi-ii Tu-
ronensis.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Mart. III.
p. 721-731 c. commentario pracvio p. 718-
721 et Appendix ex chronico Fredegarii
ibid. p. 730-731.
Krl.-Schr.: Baillet, A., vie de s. Gontran — in
deaaen Kecueil des vics des Saints. 28. Mar.s.
Giry, Franc;., vie de St. Gontran — in seinem
Recueil des vie» des Saints. 2«. Mar.s.
Modeste, vie de St. Gontran — m aeiner Mo
narchie sainte d. 127.
Rivet, histoire de la vic ot des reglemens de
Gontran — in Hist. litteraire de la France
III. p. 3G8.
De s. Gurdanio seu Gurdinello eremita
(f ante med. saec. IX.) Duaci et Aquis-
cinctii in dioec. Cameracensi sylloge in AA.
SS. Boll. 16. Oct. Vn. 2. p. 1101-1106.
De 8. Gurloesio abbate Kemperlegiensi
in minori Britannia (f 1067) • ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 107-110.
— » Pinii svlloge in AA. SS. BoU. 25. Aug.
V. p. 273. 274.
De s. Gurvalio episc. Alethensi in Ar-
moricis (saec. VII.) Hen.schenii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p. 727.
De s. Guthagono conf. Oostkercae apud
Brugas in Flandria (forte saec. VIII.) Sol-
lerii comment. in AA. SS. Boll. 3. Jul. I.
p. 668-670.
Vita s. Guthlaci anachoretae in
Croylandia (f 714) auctore Felice
Croylandensi (cca. 730), mo-
nacho Girwensi.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
.saec. III. 1. p. 264-284. — «ed. Surins,
vit. Sanct. 11. April. 1570. II. (»ed. Colon.
1618. II. p. 142-145.) — *ap. Capgrave,
nova legenda Angliae p. CLXIX-CLXXIII.
— »m AA. SS. Boll. 11. April. IL p. 38-
50. — *in The history and antiquities of
Croyland-Abbey in the countey of Lincoln
(byR. Gough.) London 1783. 4». p. 131-153.
— Analecfa excerpta ex historia Ingulfi
abbatis Croylandensis in AA. SS. Boll. I.
c. p. 50-54. — Appendix auctore Orderico
ex relatione Ansgoti supprioris Croylanden-
sis ibid. p. 54-60.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. ct inf. latini-
tatis, lib. VI. p. 464.
Tho AngloSaxon version of the life of St.
Gulhlac. hermit of Crowland, now first prin-
ted, with a translat. and notes by C. W.
Goodwin. 1848. 12 mo.
Wrlght, Felix of Croyland in his Blogra-
phia Britannica liter. I. p. 246-249.
H.
De s. Habacuc et Michaea prophetis in
AA. SS. Boll. 15. Janr. I. p. 994-995.
Erl.-Schr.: Haeumlein, W., commentatio de
Habacuci vaticiniis. Heilbronnae 1840. i".
Uelltzsch, Fr., commentar. de Habacnci pro-
phetae vita atque aelale. Lipsiae 1842. 8*
De b. Haberilla sive Habrilia virg. ad
lacum Brigantinum (saec. VII.) in AA. SS.
Boll. 30. Janr. II. p. 1033-1035.
De s. Habetdeus episc. Lunensi mart. (f
cca. 500) in AA. SS. Boll. 17. Febr. HI.
p. 15. 16.
Vita s. Hadalini confessoris (f 690),
conditoris monasterii Ceilensis prope
Dionantum ad Mosam, scripta a
Neotgero Leodiensi episcopo (f
1008.)
Ausg.: ' in AA. SS. BoII. 3. Febr. I. p.
372-377. — «ap. Mabillon, AA. SS. saec. II.
p. 1013-1017. — »Bruchstuck ap. Bouquet,
rec. III. p. 635. Cf. comment. praevius in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 366-372.
Vita s. Hadelogae virginis Kitzingi
in Franconia (saec. Vlll.) auctore
anonymo.
Ausg.: ed. Gamansius in AA. SS. Boll.
2. Febr. I. p. 306-309. — Vita alia s.
encomiuni ibid. I. Append. p. 944-958. Cf.
ibid. p. 303-306.
Vita s. Hadoindi Cenoraanensis
episcopi in Gallia (saec. VIL)
Ausg.: in AA. SS. BoII. 20. Janr. IL Ap-
pend. p. 1140-1142. — Testamentum s.
H-i ibid. p. 1142. 1143.
Vita Hadriani 11 papae (f 872) ex ms.
Pandulphi fde Alatro) Pisani ap. Muratori,
scr. rer. Ital. III. 2. p. 306.
Vita Hadriani III papae (f 885) ex ms.
Pandulphi Pisani ap. Mnratori I. c. HI. 2.
p. 440. — Vita aiia ex ms. Bernardi
Guidonis ibid. — Vita alia ex ms. Nicolai
(de Bosellis) card. Aragouiae ibid. p. 441-446.
HADRIANUS — HATHEBRANDUS
785
De s. Hadriano papa I an UI Nonan-
tulae in ditione Mutinensi (f 795 et 885)
SoUerii disquisitio hist. in AA. SS. Boll. 8.
Jul. n. p. 643-649.
De s. Hadulfo episc. Cameracensi atque
Atrebatensi et abbate Vedastino in Belgio
(f 728) Henscbenii comment. historicus in
AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p. 332. 333. —
* elogium hist. ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. m. 1. p. 471-473.
De s. Hadwige virg. , magistra coenobii
Marensis ord. Praemonstr. (f cca. 1200) in
AA. SS. Boll. 14. Apr. H. p. 264. 255.
De s. Haemorrhoissa Euangelica nomine
ut volunt, Veronica (saec. I.) Caesareae
Philippi in Phoenicia Pinii comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 12. Jul. IH. p. 273-
279.
Vita s. Halmeradi presbyterl et conf.
(t 1019) auctore Ekkeberto mo-
nacho Hersfeldensi.
VoU schwulstiger Phrasen.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. X. p.
597.
Aus(/. : ' ed. Overham ztisammen mit Vita
ss. MeinvFerci etMeinulphi. Neuhusii 1681.
4". — * wiederholt von Papebroch in AA.
SS. Boll. 28. Jun. V. p. 386-395. — »«.
ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 565-575.
Nachldssig bearbeitet. — * ed. Kopke ap.
Pertz, mon. scr. X. p. 598-607. — Erlnherl
paraphrasis vitae s. H-i auctore Ekkeberto
{in barbarischen Versen geschrieben. Hand-
schr.: Briissel, burg. Bibl. 7503-7518. sec.
XV.) zum erstenmale ed. Kopke ap. Pertz
1. c. p. 608-612.
Erl.-Schr.: Strunck, Westphalia sancta ed. Gie-
fers II. p. 128-138.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 269.
De V. Haimone episc. Halberstadensi
tertio (f 853), ubi de primis eius sedis epi-
scopis agitur, ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 618-621.
Vgl. Haymo.
Vita s. Haimonis et Veremundi
Medae in dioecesi Mediolanensi (f
cca. 790).
Ausg. : contracta ex italica , edita ab
Emman. Laudensi m AA. SS. BoU. 13. Febr.
H. p. 705-710.
Erl.-Sckr.: De ss. Haimone et Veremundo ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p.
419.
Vita s. Halinardl ex Divionensi
abbate archiepiscopi Lugdunensis
(t 1052) auctore anonymo eius di-
scipulo in chronico S. Benigni.
Ausg. : * ex d'Achery, spicil. I. ' ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
35-41. ~ *ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr.
VII. p. 235-238.
Vgl. Chronicon S. Benigni Divion.
Vita s. Halwardl martyris in Nor-
wegia.
Ausg. : ex ms. Ultraiect. ap. Langebek,
scr. rer. Dan. IH. p. 604-607.
Erl.-Schr.: Acta SS. Boll. 14. Mai. III. p. 401.
Fragmenta de s. H-o ex apogr. Magnaei ap.
Langebeck 1. c. III. p. 603. 604.
De V. Harduino recluso monasterii Fonta-
nellensis (f 811) deque aliis claris eiusdem
loci viris, ap. Mabillon, AA. SS. o. S. Ben.
saec. IV. 1. p. 69. 70.
Vita s.Harlolfi fundatoris monasterii
Elwangensis et episcopi Lingonici
auctore E r m e n r i c o abbate Eiwan-
gensi (t 866.)
In Form eines Dialo^s geschrieben zwischen
845-855.
Handschr. : Stuttgart, offentl. Bibl. No.
55. fol.
Ausg. : ^ ap. Pez, thes. anecd. IV. 3. p.
747-755. — * ap. Pertz, mon. scr. X. p.
11-15.
Vita b. Hartmanni ex praeposito
Claustroneoburgensi ord. can. reg.
b. August. episcopi Brixiensis (1142
— 1165) auctore anonymo.
Arm an ge.schichtlichem Iiihalt.
Handschr.: Paris, St. Genevieve. H. 9.
Ausg. : ap. Pez, scr, rer. Austr. I. p. 495
-518.
Erl.-Schr.: Puell, Ph. Ner., Geschichte dea unt.
d. Heiligen versetzten Bischofs Hartmann
von Brixen. Brixen 1761. 80.
Vita s. Hartwiei archiepisoopi Sa-
llsburgensis (t 1023) auctore incerto.
Geschrieben nach 1181.
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. XI. p. 85.
Ausg. : * ap. Canisium, lect. antiq. VI. (III.
2. p. 419 ed. Basn.) — * iciederholt in AA.
SS. Bolland. 14. Jun. VL 1. p. 131-133. —
* ed. Wattenbach ap. Pertz , mon. scr. XI.
p. 95-97. — Appendix de corpore s. Mar-
tini ep. Turon. per s. Hartwicum invento
et translato in AA. SS. 1. c. p. 133-137. Cf.
Janningi comment. praevius ibid. p. 127-
-131.
De V. Hartwico abbate Tegernseensi in
Baioaria eiusdemque loci restitutore (f 982)
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 603-606.
Vita b. Hasekae virginis reclusae
in Westphalia (t 1261.)
Ausg.: ex ms. Carthusiae Coloniens. in
AA. SS. Boll. 26. Janr. U. p. 758. 759.
Cf. p. 1151.
Vita s. Hathebrandi abbatis Ant-
verpiae in Belgio (t 1198)
AusQ. : in AA. SS. BoU. 30. Jul.
vn. p.
736
HATHUMARUS — HEINRICUS
164-167. Cf. Sollerii comment. praevius ihid.
p. 161-164!
De b. Hathumaro episc. Paderbornensium
primo (t 8l5 vel 816), Paderbornae in West-
falia Cuperi sylloge hist. in AA. SS. Boll.
9. Aug. II. p. 448-453. — Cf. Strunck,
M.. Westphalia sancta ed. Gicfers. Pader-
born. 1854. gr. 8». I. p. 15-19.
Vita Hathumodae, vid. Aglus (p. 107.)
Vita Hatteni = Vita Johaunis Hatten.
Vita s. Haymonis = Vita s. Haimonis.
Vita b. Hechardi presbyteri, fun-
datoris ruonasterii Hcheidensis ord.
Praemonstr. (f cca. 1170.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Jul. 1. p. 274
-277. Cf. SoUerii comment. praevius ibid.
p. 272-274.
De 8. Hechberacto in Anglia Henschen
in AA. SS. Boll. 24. April. IH. p. 291-293.
Elogium s. Heddae episc. Dorcicestren.sis
apud West-Saxones (f 705) historicum ' ap.
Mabillon, AA. SS. o. Ben. saec. III. 1. p.
64-66. — * .svlloge Sollerii m AA. SS. Boll.
7. Jul. II. p! 482. 483.
De s. Hedistio mart. Eavennae in Italia
(sec. IV.) in AA. SS. Boll. 12. Oct. VI. p.
20-22.
Vita s. Hedwigis patronae et du-
cissae Silesiae (f 1243.)
Aus dem Enrto des 13. Jahrh.
Handschr.: Breslau, Domb. sec. XIV.,
vgl. Klose, Gesch. von Breslau I. p. 405;
— Un.-Bibl. class. IV. fol. 189. 190. 191. —
Magdal.-Bibl. chart. 4». a' 1431.— Jena,
Un.-Bibl. chart. sec. XV. 4». vgl. Pertz'
Arch. XI. 354. — Wolfenbiittel, chart.
sec. XV; 37. 18. ms. Aug. fol., zusammen
mit Tractatus s. speculum genealogiae s.
Hedwigis.
Ausg.: ^vollstdndig ap. Stenzel, script. rer.
Siles. II. p. 1-114. — ^ loiederholt in AA.
SS. Boll. 17. Oct. VIII. p. 224-264. — » oor-
her ed. Surius, vit. SS. 15. Oct. p. 231-
245; dies ist aber nichts anderes als eine
Umarbeltung auf Grundlage der sehr abge-
kiirzten echten Vila.
Uebers. : ' Al h i c vehet sich an die gro.sse
Legenda der li. Frawen sanctae Hcdwigis
Eyne geborne Fiirstyn von Mehran etc. . . .
durch mich Conradum Banm gedruckt. s.
1. fol. (Breszlaw. 1504.) Das erste in Bres-
lau gedruckte Buch. Durch viele Zusiitze
und Erdichtungen er.tstellt. — * niederholt
unt. d. Tit.: Leben u. Geschichte der h.
Hedwigis geb. Fiirstinn von Meranien, Gross-
herzoginn von Polen u. Sclilcsien. Brcslaw
1631. 8». — *v;iederh. u. d. Tlt.: Tugend-
reiches Lehen , und fiirtrefTliche Wunder-
thaten . . . der . . . Hedwigis Unserer gniidig-
sten Schutz-Frauen . . . Glatz 1686. 8».
Erl.-Schr.: Bach, A., Gescliichte u. Beschrei-
bung (les Klosters Trebniiz. Hrsg. von A.
Kaatner. Neigtie 1869. gr. 8«. 1 Tblr. 20 Sgr.
V. Oersflorf, die h. Hedwiff, vcrmAihlte Her-
7ogin voii Niederschleslen u. Poli'n, — in
Justi, die Vorzoit, cln Taschcnl^ucl). Maiburg
I8.'?9. p. IGS.
Gorlich, Fr. X., da» LebnD <Jer h. H ;dwij,
Herzogin von .Schlesien. BickI. 1813. ««.
ibid. 2. Aufl. 18.^4. So. 22 .Sgr. (1 Sgr.
Klosc. Briefe von u. >lber Brcslau 1. p. 399;
gibt Nachrichten iib. d. Ausgaben u. Hand-
sclirijlen dieser Legende.
Hecktf, I. V., cQinment. praov. in AA. S8.
Boll. 1. c. p. J!).S-ii24.
Ilenschcl, A. G. C. Th., die Wunderhetlun-
gen lier li. Hcdwiof in Schlesien im 13. Jahrb.,
— in Janu,<. 2. Bd.
Knoblich. Aug. , Lebensgeschichto der Lan-
despatioiiin .Schletiens, der hcil. Hedwlg.
Breslau ixw. 8«. 1 Thlr. Prachtausg. tn 4to.
6 Thlr. {Secensirl in .Sybel's histor. /ciischr.
If61. 2. Hcft. p. .^7(! sq.)
Leben der h. Hedwig . . . iibersetzt aus einer
. . . lateinisch. Haudschrift von J. G. Feige.
Liegnitz 1836. 8o.
Lebeusgeschichte der hcil. Hedwig. Brea-
lau 1,S34. 80. 16 pag.
Regent, Car., Kxeinpel der Schlesicr. oder
Vorstcllung der fiirnehmsten chrlstl. Tngen-
den, vveJche . . . S. Hedvvig . . . •j;cUbet. Neyss
1723. 80.
Uimpler, M. F]., patrocinale f^ilesiae et Po-
loniiio seu discursus praedicabiles honori
ser. Poloniac et iSilesiae ducissae s. Hed-
vvigi magnae, pauperuro patrouae . . . sacrati.
Norimberg.ie 1697. lo.
■Schmidt, K. A., (Jeschichte desKlosterstiftea
Trebniti!. Oppeln 1853. 80. 7 Sgr. 6 Pf.
fjpeculum genealogicum a. Hedwigis quou-
dam ducis.sae .Silesiac, i ap. Stcn/.el, scr.
rer. Siles. II. p. 105-118. — * wiederh. in A.\.
S.S. Boll. 17. t>ct. VIII. p. 26.')-270 (c. tab).
Wolfskron, Ad. Kitter v., die Bilder der
Hcdvvigrsicgcnde. Nach ciner Handschr. vom
J. 13u3 in d. Biblioth. der PP. Piaristen in
hchiackenwerth. Wien 1846. fol. SchOne
Ausgabe.
De s. Hegesippo scriptore ecclesiastico (i"
cca. 180) in AA. SS. Boll. 7. April. I. p.
656. 657.
Vita s. Heimeradi = Vita s. Haimeradi.
Vita s. Heimerammi episc.Katisb.c= Vita
s. Emmeranuni.
Vita .s. Heinricill imperatoris (1002
— 1024) auctore Adalberto dia-
conoBabenbergeusi(saec.XII.med.)
Hat die wlchtigstcn Privilcgicn dcr Barnberger
Kirchc vollstSndig aufgcnommen. — Gretser und
Canisius vv.nr dcr Verf. unbekannt.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
788-789.
Ausg, : ' mit der Bezeichnung : a u c t o r e
anonynio ex cod. Rebdorf. ed. Gretser,
divi Bambcrgenses. Ingolstad. 1611. 4". p.
6. — * luiederholt ap. Ludewig, script.
Bambcrg. I. p. 269. — * cine Abschrift
hiervon benutzt in AA.. SS. BoII. 14. Jul.
III. p. 752-764; cf. p. 723. — ^abweichen-
der Text mit der Bezeirhnung aiictoro
incerto ex cod. Windberg. ap. Canisium,
lect antiq, VL p. 383 (»ed. 2a. III. 2.
p. 27-34.) — «ed. Surius, vit. SS. 14.
Jul. — ' zuerst vollstHndig nach dem bam-
berger u, leipziger Mpt. ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. IV. p. 792-811 ; liber II. seu mira-
cula p. 811-814; ex aliis miraculis p. 814-
816; Vitae s. Heinrici additamcutum , liber
HEINRICUS — HELDEMARUS
737
III. p. 816-820. — Vlta alia ab Adalboldo
episcopo Traiectensi (f 1027) conscripta
{gezierte Sprache. Handschr. : einzige Wien,
Hofb. No. 9020. chart. sec. XVI.) ' ap.
Gretser 1. c. p. 430-454. — » ap. Ludewig
1. c. I. p. 790-813. Schlecht. — » ap. Leib-
nit, scr. rer. Br. I. p. 430-441. — *frag-
raentum de rebus gestis Henrici imp. ex
ed. Gretseri In AA. SS. Boll. 1. c. p. 744-
754. — *ed. Surius, vit. SS. 14. Juli, — «ed.
Waitz ap. Pertz 1. c. p. 683-695. — ' Bruch-
stvick ap. Bouquet, rec. X. p. 376. — Mira-
cula in AA. SS, BoU. 14. Jul. III. p. 764
-769.
Erl.-Schr.: Brenner. Fr., Kaiser Heinrich der
Heilige u. Konig Maxim. Joseplj in Bezug
auf Bambergs kirchl. Verfassung. Eine hi-
stor. Paraliele. Bamberg u. WUrzburg 1^18.
40.
Contzen, die Geschichlschreiber der sachsi-
schen Kaiserzeit p. 143-151.
Crammer, Ant., admiranda vita s. Henrici et
s. Cunegundis, Bojariae ducum. Aug. Vindel.
1770. 80.
Custer, Nonnos.. dye legend \-nd leben des
heylige sandt lieyser Henrichs der nach
cristi vnsers hern "gepurt 1001 iar Roniischer
kunig erwelt worden ist. Am Ende: 1511
ist dyese legend des lebens . . . vnd seiner
gemahel s.Kunigundenauszlatein inTewtsch
.. . eezogen. Bamberg, H. Pfeill (1511). 40.
'0 BlaU.
Fabricius, bibl. med. et inf. latin. lib. I. p.
30. lib. VIII. p. 618.
Peltz, J. H., historiae Henrici Sancti selecta
quaedam capita. Argentorati 1712. 40. 1714.
40.
Giesebrecht. W., Geschichte der Kaiserzeit
II. p. 519 (2. Aufl. p. 13-210 u. p. 513 ff.).
Oesterreicher, iiber Adelboldi ep. Traiect.
tractatus de vita Henrici II imp. — inPertz'
Archiv III. p. 123.
Otto, de Henrici II Germanorum imper. in
artes litterasque meritis. Bonnae 1848. 80.
Pertz' Archiv VII. p. 432.
Rion, J., das h. Kaiserpaar , oder Leben und
Thaten des h. Heinrichs und der h. Kuni-
gunde. Bamberg 1832. 8o.
Sollerius, comraeut. praevius in AA. SS. I.
c. p. 711-744.
Waitz ap. Pertz mon.scr.IV.p. 679-683prae/a<.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 192.
Wawrowski, A., de bellis inter Boleslaum I
, Poloniae regem atque Henricum II impera-
torem regemque Germaniae gestis fasc. I.
Dissert. Berolini 1853. 8o.
Zirngibl, Beitrage z. Gesch, H-s des Heili-
gen, Herzog in Baieru, Kon. der Deutschen
u. in Italien. rom. Kaisers, — in Denkschr.
d. baier. Akad. d. Wissensch. Miinchen 1807.
p. 339.
Vita Heinrici IV imp. auctore Aventino,
vid. Aventinus.
Vita Heinrlci IV imp. , vid. Historia de
vita Henrici IV.
Vita Henrici V regis Angliae, vid. Tho-
mas de Elmham, Titus Livius Foroiuliensis.
Vita Henrici VII ex comite Lucel-
burgensi imp, (f 1314) et fratris eius
Baldewini de Luzenburg archiep.
Trevirensis auctore anonymo.
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. I. p. 93-161.
Erl.-Schr. : D o m i n i c u s, Bal duin Erzbischof von
Trier. Coblenz 1852. 4o. Frogr. dea Gynm.
Nur ein Theil.
Vita Henrici VII regi» Angliae, vid. Bem-
ardus Andreae Tholos.
Vita b, Henrici Baucenensis exTy-
roliensi comitatu (f 1315) auctore
PetroDominico deBaonoepisc,
Tarvisino (ab a, 1360.)
Ausg. : ex edit. Veneta ed. Papebroch in
AA. SS. Boll. 10. Jun. II. p. 371-392 {mit
Portrait.)
Vita Henrici episcopi Norvicensis
dicti le Spenser (f 1406) auctore
Joh, Capgravio.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
359-361,
Vita s. Henrici episcopi Upsalien-
sis et martyris, Fennorum apostoli
(t cca. 1150) auctore anonymo.
Ausg. : * ed. Joa. Vastonius , vitis aqui-
lonia. Colon. 1623. fol. p. 65-67. -— » ex
ms. monasterii Rubeae Vallis in AA. SS.
Boll. 19. Janr. II. p. 249. 250. — »6es«er
et miracula ap. Fant, scr, rer. Suec. H. p.
332-343.
Erl.-Schr.: Scarin, Alg. A., de s. Henrico Fen-
norum apostolo. Aboae 1737. 40,
Vita s. Henrici eremitae in Anglia
(t 1120.)
Ausg.: ex Joa. Capgravio in AA. SS.
BoU. 16. Janr. H. p. 60-62.
Vita Henrici Spenser = Vita Henrici
episcopi Norvicensis.
Vita s. HenriciSusonisord. praed.
theopneusti scriptoris (t 1365) au-
ctore Laurentio S u r i o Carthusiano.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 25. Janr. H. p.
653-689.
Vita Henrici Zwifaltensis (Suival-
densis), prioris Ochsenhusani au-
ctore monacho Ochsenhusano.
Canisius setzt ihn mit Unrecht vor 1084, Hein-
rich lebte in d. Mitte des 13. Jahrh., vgl. Gerbert,
historia Nigrae Silvae II. p. 55.
Ausg. : ' ed. Canisius , lect. antiq. V. 2.
670 (*ed. nov. HI. 1. p. 329-332). — » ed.
Surius, vit. SS. 4. Novbr. p. 157 (ed. 2».)
De b. Henrico eremitae Veronae in Italia
(t 1350) m AA. SS. BoU. 30. Jun. V. p. 632.
De s. Henrico et Alfardo mart. in Suecia
et Norwegia (f cca. 1055) in AA. SS. Boll,
15. Febr. H. p. 851.
De b. Henrico Zdiko episc. Olomucensi
in Moravia (f 1551) Henschenii sylloge hist.
in AA. SS. BoU. 25. Jun. V. p. 140-143.
De s. Helano presb. in pago Remensi iu
Gallia (saec. VI.) Byei svlloge in AA. SS.
BoU. 7. Oct. III. p. 903-905.
De b. Heldemaro eremita, fundatoreAro-
asiae in Belgio (f 1097) in AA, SS, Boll,
13. Janr. I. p. 830-834. — * ap. Bouquet,
rec. XIV. p, 157-159,
Vgl. Fundatio monasterii Aroasiae.
47
738
HELDRADUS — FTEMMA
Vita b. Heldradi abbatis Novalitii
in Italia (f 875).
Ausg. : ' a Joh. Jac. Turinetto ex mss.
eruta in AA. SS. Boll. 13. Mart. II. p.
333-338. — *in Monumeut. histor. patriae,
scr. III. p. 173-188.
De b. Helena ab Oleo vidua Bononiae
iu Italia (f 1520) Stiltingii .sylloge in AA.
SS. Boll. 23. Sept. VI. p. 655-659.
De s. Helena virg. Autissiodori in Gallia
(saec. V.) Henschenii sylloge in AA. SS.
Boll. 22. Mai. V. p. 152.
De s. Helena virg. Trecis in Campania
GalUc. in AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 530.
531. — Appendix de s. Heleno anacboreta
ibid. p. 531-532. Cf. p. 793. — Miracula
ex gallico N. des Guerrois ad a. 1257 ibid.
794-796; c/. VII. p. 582.
Vita b. Helenae Utinensis, viduae
tertii ord. erera. s. August. ff 1458)
auctore Jacobo Philippo Ber-
gomensi in libro de claris muli-
eribus cap. 159.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. April. III.
p. 256-258. — Vlla alla auctore Fr. Si-
mone Romano, ex ms. Italico (ed. Joh.
Bapt. Sartorius, Utino 1632) latine ibid. p.
249-256. Vgl. Foresta.
Vita s. Helenae imperatricis, Con-
stantini M. matris (f cca. 328) au-
ctore Altmanno coenobita Altvii-
larensi (f 882.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 18. Aug.
ni. p. 580-599. — Gloria posthuma e
variis corporis translationibus ibid. p. 599-
611. — Gloria po sthuma ex officiis sacris
etc. ibid. p. 647-654.
Erl.-Schr.: Hartmann, Joh. Ad., disjsert. histo-
rica de Helena, Constantini M. imp. matre.
Marburgi 173H. 40.
Leben der h. Kaiserinn Helena etc. K6In u.
Aachen 1832. 8«. 58 pag.
Pinins, comment. praevius in AA. SS. 1. c.
p. .548-.580.
Mabillon, de translatione ss, Sindulfi et He-
lenae a. 840 in monasterium Altvillarense
{Bautvillxers) in AA. SS. o. s Ben. saec. IV.
2. p. Iii3-l;i6.
Notcherus, abb. Altvillar., libellns de veri-
tate reliquiarum s. HeJenae. Fragmentum
i ap. Mabillon I. c. IV. 2. p. 1.54. — » in Gal
lia christiana IX. p. 32. — 3 ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 89.
Vita s. Helenae viduae mart. Sco-
devae in Suecia (saec. XII,) auctore
ut putamus s. Brynolpho episc.
Scarensi.
Ausg. : ex ms. Bodecensi in AA. SS. Boll.
31. Jul. VII. p. 332. .333. Cf. Boschii com-
ment. praevius ihid. p. 329-331.
De 8. Heleno anachor., vid. De s. Helena
virg. (append.)
Acta s. Helerii martyris in Cae-
sarea maris Britannici insula (saec.
VI.) auctore anonymo.
Amg.: in AA. SS. BoII. 16. Jul. IV. p.
148-152. Cf. Cuperi comment. praevius ibtd.
p. 145-148.
De b. Helia abbate Coloniensi (f 1042.
12. Apr.), ubi et de v. Volperto Tui-
tiensi abbate I., ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. VI. 1. p. 468-470.
De 8. Heiia, Luciano, Zotico etc. mart.
Tomis ad Pontum Euxinum in AA. SS.
Boll. 27. Mai. VI. p. 679.
Translatio s. Heliani Beneventum
a. 763: ,Quia largiente — amen.'
Enthalt nur wenige histor. Bemerkungen.
Handschr.: Benevent, s. XII. in.
Ausg.: ap. Borgia, storia di Benevento.
1. p. 199.
Acta s. Heliconidis mart. Corin-
thi in Achaia (f 244) suspecta sub
nomine Luciani et Pauli edita.
Ausg. : graece et lat. interprete Dan. Car-
dono in AA. SS. BoU. 28. Mai. VI. p. 738
-744. Cf. Papebrochii comment. praevius
ibid. p. 736.
De 3. Heliena virg. Laurinensi in Italia
in AA. SS. BoII. 20. April. II. p. 762.
Vita s. Heliodori episcopi Alti-
nensis (saec. IV.) Torcelh prope
Venetias.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 3. Jul.
1. p. 647-651. Cf. Sollerii comment. praevius
ibid. p. 645-647.
De s. Heliodoro ac Dosa mart., forte sub
Constantino Copronymo, Pinii comment. in
AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 96.
De s. Helladio archiep. Toletano in Hi-
spania (f 632) • Henschenii comment. hi-
storicus in AA. SS. Boll. 18. Febr. III. p.
79-82. — * elogium hi.stor. ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p. 136-139.
De s. Helladio Commentariensi mart. in
AA. SS. BolL 24. Janr. IL p. 591.
De 8. Helladio episc. Autissiodorensi in
Gallia (f cca. 387) in AA. SS. Boll. 8.
Mai. n. p. 300; cf. VIL p. 618.
De s. Helladio episc. mart. in Oriente
(saec. VI.) Papebrochii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 27. Mai. VI. p. 711.
De s. Helmtrude reclusa in Paderborn-
ensi Westphaliae dioec. (saec. X. XI.) Pape-
brochii sylloge hist. in AA. SS. BoU. 31.
Mai. VIL p. 441.
De s. Helpidio, Hermogene, Eupolite etc.
mart. Melitenae in Armenia m AA. SS. Boll.
2. Mai. L p. 180.
De b. Helvisa reclusa in mona.sterio Co-
lumbensi (f 1034. 10. Febr.) ap. Mabillon,
AA. S8. o. 8. Ben. saec. VI. 1. p. 366-367.
Acta b. Hemmae viduae, fundatri-
HENETCUS — HERIBERTUS
739
cis Gurcensis in Carinthia ecclesiae
(t 1045).
AiMsg.: ex ms. S. Lamberti in Stiria in
AA. SS. BoU. 29. Jun. V. p. 499-506. —
Acta recentiora aiictore Paulino Wald-
nero presb. ibid. p. 506-516. — Analecta
veterum monumentorum mss. ad acta s.
Hemmae ibid. p. 516-525. — Append. I.
de V. Beatrice Carinthiae ducissa, b. Hem-
mae sorore, ibid. p. 525. — Append. II.
de carthusia Seizensi in Stiria, b. Hemmae
ut fundatrici adscripta ibid. p. 525-530.
Vita Henrici, vid. Vita Heinrici.
De s. Heracla patriarcha Alexandrino (f
246) SoUerii svlloge in AA. SS. Boll. 14.
Jul. m. p. 645-647.
De s. Heraclide et Myrone episcopis in
Cjpro insula (saec. I. II.) Stiltingii sylloge
in AA. SS. BoU. 17. Sept. V. p. 467. 468.
Vita s. Heraelii episcopi Senonen-
sis in Gallia (f cca. 522).
Ausg.: ex breviario Senonensi in AA. SS.
Boll. 8. Jun. n. p. 70-71.
De s. Heraclio, Justo et Mauro mart.
Fulginei in Umbria sub Decio in AA. SS.
BoU. 4. Mai. I. p. 452. Cf. p. 792.
De s. Heraclio mart. apud Graecos in
AA. SS. Boll. 14. Jul. m. p. 469.
De s. Heraclio, Paulino et Benedimo
mart. Athenis in Graecia in AA. SS. Boll.
15. Mai. III. p. 453.
De s. Heraclio, Paulino, Menserimo etc.
mart. in AA. SS. Boll. 16. Mai. m. p. 571.
De s. Heraclio, Paulo, Minerco, Aquilino
etc. mart. Niveduni in AA. SS. Boll. 17.
Mai. IV.. p. 27.
De s. Heraclio, Zosimo, Alexandro etc.
mart. Alexandriae in AA. SS. Boll. 11. Mart.
II. p. 54. 55.
De s. Heraide,Archelao, Cyrillo e<c. mart.
in AA. SS. BoU. 4. Mart. I. p. 311.
Acta s. Herbaudi seu Heribaldi
solitarii in Britannia Armorica au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 17. Jun.
VI. 1. p. 202-204.
De s. Herberto = De s. Heriberto.
Vita b. Herculani a Plegali ord.
min. de observ. ap. Castrum novum
Carfaniani in Tuscia (f 1451.)
Ausg.: ex ms. chronica Mariani Floren-
tini in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 862
-864.
Acta s. Herculani episc. et mart.
Perusiae in Italia (f 547) auctore
anouymo Perusino monacho ord.
s. Ben. (cca. 1115.)
Ausg.: ^in AA. SS. Boll. 1. Mart. I. p.
51-54. — * i6id. in Tractatu praeliminari ad
Jul. I. p. 37. 38. — ^vollstandiger ap. Pez,
thes. anecdot. II. 3. p. 125-144.|
Krl.-Sckr.: Commentarius hist. in AA. SS. 1. c.
p. 47 51.
De s. Herculano ep. Perusiiio ex Gregorio
M. dial. III. c. 13 ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. I. p. 103.
De s. Herculano episc. Brixiae in Italia
(saec. VI.) in AA. SS. Boll. 12. Aug. II.
p. 731.
De s. Herculano mart. Via Claudia in
Italia (saec. II.) Perierii sylloge in AA. SS.
Boll. 25. Sept. VH. p. 22-24.
Vita s. Herhardi = Vita s. Erardi («. d.)
De s. Heribaldo episc. Autissiodorensi in
Gallia (f ante 859) ' in AA. SS. BoU. 25.
April. m. p. 378. 379. — *ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. sec. IV. 2. p. 573-578
(deHeribaldo, Abbone, Christiano et Bettone
episc. Autiss.)
Vita s. Heriberti archiepiscopi Co-
loniensis et cancellarii (999 — 1021)
imp. Ottonis III auctore Lantber-
to Tuitiensi (cca. 1060): ,Matri ec-
clesiarum.'
Von iintergeordnetem Interesse u. nur wegen
einiger schatzbaren Angaben beachtenswert.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XU. — Haag, k. Bibl. sec. XH. No. 906.
— London, brit. Mus. Harl. No. 2800.
43. — Liittich, mbr. sec. XIL -^o. —
Trier, Domb. mbr. sec. XIV. No. 65.
Ausg. : ^ ed. Papebroch in AA. SS. BoU.
16. Mart. H. p. 467-475. — »ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 740-753. — Vi(a s. H-i per Lant-
bertum Leodiensem monachum Tuitensem.
Liber II. quo continentur miracula eius
post mortem, vulgo pro deperdito habitus.
Ex ms. cod. Leodiensi ed. J. H. Bormans.
Leodii 1858. 8». 7'/, Sgr. — Vita alia au-
ctore Lantberto, novo sermone rcscripta
a Ruperto abbate Tiutiensi (1117-1135):
,Tu mihi hoc opus' in Ruperti opp. ' Mo-
guntiae 1631. fol. IL p. 908. * Paris. 1638.
II. p. 875-890 M. d. andern Ausg. von Ru-
perii opp. — *ed. Surius, vit. SS. 16. Mart.
II. p. 246 (ed. 2da. p. 279; ed. Colon. a.
1617. 16. Mart. p. 185-197.)' — *in AA. SS.
Boll. 16. Mart. post Lantberti librum p. 475
-490. — * ed. Baronius, annal. eccles. ad
a. 1021. No. 2. — Die hierin vorkommenden
Zusdtze und Erlduterungen zu Lantbert's
Werkchen hat Pertz in aeiner Ausg. deatelb.
als Noten angefiigt.
Erl.-Schr.: Bornians, J. H., notice concernant
le 2. livre de la vie de s. H^ribert . . . par
Lambert de Liege . . ., — tra Bulletin de l'a-
cad. royale de Belgique XHI. p. 303.
Commentarius praevius in SS. AA. Boll. 1.
c. p. 464-467.
Contzen, d. Geschichtschreiber der sfichs.
Kaiserzeit p. 160164.
Giesebrecht, Geschichte der Kaicerzeit II
p. 527 (2. Anfl. H. p. 557).
Janssen in Annalen des histor. Vereios f. d.
Niederrhein. Koln 1855. I. p. 87.
47*
740
HERBERT178 — HERMES
Wattenbach, Deut.schlands OeHchichtsquel-
len p. 283.
Vgl. Rupertus abb. Tiutiens.
Vita 8. Cunonis abb. Sigeb.
De s. Herberto archiep. Compsae ap.
Hirpinos in Italia (f cca. 1180) Pinii syl-
loge in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 100.
De a. Heriberto eremita in comitatu Na-
murcensi in AA. SS. Boll. 16. Mart. H.
p. 505.
De s. Hereberto presb. anachoreta in
Anglia (t 687) m AA. SS. Boll. 20. Mart.
m. p. 142.
Vita b. HerlfridiepiscopiAutissio-
dorensis (f 909) auctore aiionymo.
Ausg.: ex Historia episc. Autissiodoren-
sium ap. Labbe, bibl. nova I. m AA. SS.
BoU. 23. Oct. X. p. 210-214. Cf. van Heckii
commentar. praevius ibid. p. 206-210.
De s. Herina sive Irene Aletii seu Lupiis
in Calabria m AA. SS. Boll. 5. Mai. II.
Append. p. 789-795; c/. VII. p. 588-592.
De s. Herlembaldo milite mart. a. 1075
in AA. SS. Boll. 27. Jun. V. p. 303-310.
C/. Janningi vindicatio pro auctoritate vitae
s. Herlembaldi ibid. Jun. VI. 1. p. 247.
Vita s. Herlindis et Reinulae ab-
batissarum Masaci in Belgio (saec.
Vlll.) auctore anonymo saec. IX.
Ansg. : ' ex 3 mss. in AA. SS. Boll. 22.
Mart. III. p. 386-392. — * wiederholt ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 654-663.
Vita b. Herlucae virginis (f cca.
1 142) auctore PauloBernrieden-
si presb., teste oculato.
Auag.: 'in AA. SS. BoU. 18. April. II.
p. 552-557 ed. Henschen. — * vorher ed.
Gretser cum. Pauli Bernried. Vita Gregorii
VII. Ingolstadii 1610. 4». p. 255. -— » ide-
derholt in Gretseri opp. VI. p. 168-173. —
Ein Fragvient daraus iib.die J^ranslation des
.fiiicAo/u Wicterp ap. Pertz, mou. scr. IV.
p. 427. Vgl. p. 383.
Vgl. Vita s. Wicterpi.
Vita b. HerluiniBeccensis abbatis
primi et conditoris auctore G i s l e -
berto Crispino abbate Westmo-
nasteriensi eius discipulo (f 1114.)
Ausg. : ' in B. Lanfranci . . . opera . . .
evalgavit Luc. Dacherius. Lut. Paris. 1648.
fol. Append. p. 32-40. — 'ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 342-355.
— ?lta altera ibid. p. 355-365.
Erl.-Hchr.: Ilistoire litt«raire de la Krance X.
*. V.
Wright, biographia Britannica liter. II. p.
68-70 {tib. Oitlebert).
De 8. Herma episc. Philippensi (saec. I.)
in AA. SS. BoU. 9, Mai. II. p. 360.
De 8. Herma, SerapioneetPolyaeno mart.
Romanis in AA. SS. Boll. 18. Aug. III. p.
546. 547.
Acta 8. Hermagorae episcopi et
Fortuuati archidiaconi MM. Aqui-
leiae in Italia sub Nerone , ab au-
ctore incerto conscripta.
Au.sg. : ' ed. Mombritius, sanctuarium II.
p. 1. — *wiederholt in AA. SS. Boll. 12.
Jul. in. p. 251-255. — Translatio ex
Petri Calo ord. praed. II. p. 218 ibid. p.
255-257.
Vita b. Hermanni Josephi ord. prae-
monstr. Steinfeldiae in Germania
(f po.stl230) auctore canonico Stein-
leldensi synchrono. Tractatus 2.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 7. April. I. p.
686-714. — Processus inquisitionis super
fama sanctitatis b. H-i, ex ms. Steinfeld.
ibid. p. 715-723. — Revelationes b. H-i
de 11000 virginum. Libri 2 in AA. SS.
BoU. 21. Oct. VIU. p. 173-201. CJ. Hen-
schenii comment. praevius ibid. 7. Apr. I.
p. 682-686.
Erl.-Schr.: Lebensbeschreibung des h. Her-
mann .Toseph, Priesters . . . der Abtei Stein-
feld. V'on einera Freunde der Itathol. Jugend.
Koln 1839. 80. 47 pag.
De s. Hermello martyre Constantinopoli
in AA. SS. BoII. 3. Aug. I. p. 212.
De s. Hermenegildo rege et mart. in BG-
spania (f 586) Henschenii dissertatio in
AA. SS. BoII. 13. April. U. p. 134-138.
Erl.-Sehr.: (Jarry, F. Ph. Tb.) .Sur s. Herm^ni-
gilde, patron de l'ordre militaire institue
par Ferdinand VII. s. 1. (Paris) 1817. 8».
Vita s. Hermenlandi abbatis An-
trensis in Gallia Armorica primi (f
cca. 720) auctore anonymo fere ae-
quali.
Handschr.: St. G allen, Stiftsb. No. 577.
Ausy: ^in AA, SS. BoII. 25. Mart. IH.
p. 576-586 c. comment. pr. p. 574. — * ap.
Mabillon, AA. SS. sec. lU. 1. p. 383-403.
— * Bruchstiick ap. Bouquet , rec. III. p.
633.
De s. Hermete, Adriano, Gittheo etc.
mart. Massiliae iu Gallia comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 1. Mart. I. p. 29-30.
De s. Hermete, Aggaeo, Caio martyribns
tiononicnsibus in AJl. SS. BoII. 4. Janr. I.
p. 165.
De s. Hermete et Solutore mart. Africanis
in AA. SS. Boll. 21. Jaur. U. p. 342.
De 8. Hermete et Taxio mart. Axiopoli
in Brlgaria Tinnebroekius in AA. SS. Boll.
18. Oct. VUI. p. 345. 346.
De 8. Hermete martyre Romae a. 116.
Stiltingii comment. bistor.-criticus in AA.
SS. Boll. 28. Aug. VI. p. 142-161.
HERMES — mERONYMUS
741
De s. Hermete milite, Eppeo presb., Hil-
pidio etc. mart. Melitinae in Armenia in
AA. SS. Bo]l. 27. April. m. p. 487.
Translatio s. Hermetis a. 851.
Ausg. : ap. Hansiz, Gennania sacra II.
p. 929.
Erl.-Schr.: Wattenbach. Deutschlands Ge-
scbichtsquellen p. 152.
Acta s. Hermiae martyris Coma-
nis in Cappadocia sub Antonino.
Ausy.: ex ms. graeco Florent. graece et
lat. interprete Hugone Bollio Carthusiano
in AA. SS. Boll. 31. Mai. VII. p. 424-427
c. Papebrochii comment. praevio p. 423.
Acta s. Hermionisfiliae s. Philippi
Ephgsi (f cca. 117). Ex menaeis
Graecis.
Ausg.: interprete M. Radero lat. in AA.
SS. Boll. 4. Septbr. H. p. 185. 186. Cf.
Stiltingii comment. praev. ibid. p. 181-185.
De s. Hermogene, Caio, Expedito etc.
mart. Melitinensibus in AA. SS. BoU. 19.
April. II. p. 619.
De s. Hermogene et Dionysio mart. in
AA. SS. BoU. 18. April. II. p. 540.
De s. Hermogene martvre in Asia in
AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 366.
Acta s. Hermolai presbyteri et
martyris sub Diocletiano spuria.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 27. Jul.
VI. p. 427-429.
Acta s. HermylietStratonicimart.
Singiduni in Mysia superiore (f 315)
auctore anonymo.
Ausg.: ex Metaphraste in AA. SS.
Boll. 13. Janr. I. p. 769-771.
De s. Herodione Novarum Patrarum,
Asyncrito Hyrcaniae, Phlegonte Maratho-
nis etc. episcopis mart. (saec. I.) in AA.
SS. Boll. 8. April. I. p. 741. 742.
De s. Herone episc. et mart. Antiochiae
a. 128 Vanheckii sylloge in AA. SS. Boll.
17. Oct. Vm. p. 8. 9.
De s. Herumberto episc. et conf. Mindae
in Westphalia (f cca. 800) ex officio Osna-
brugensi in AA. SS. Boll. 9. Jul. H. p.
727. 728.
Vita s. Hervaei abbatis in Britan-
nia minori (^saec. VI.).
Ausg.: per Albertum le Grand ex
variis legendariis gallice collecta, latine in
AA. SS. Boll. 17. Jun. IH. p. 366-371.
Vita Hervei S. Martini Turonen-
sis arcbiclavis (cca. lOOC».)
Ausg.: ap. Martene, thes. anecd. III. p.
1689-1692.
Passio s. Hesperi et Zoes coniu-
gis, Cyriaci etc. martyrum Attaliae
in Pamphylia sub Hadriano.
Ausg.: ex ms. Vatic. graeco m AA. SS.
BoU. 2. Mai. I. p. 178. 179.
Vita s. Hesychii thaumaturgi in
Galatia (f cca. 790) auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 6. Marl. I. p.
456.457. — Vita alia. Compendium. Graece
ex ms. synaxario P. Chiffletii ibid. p. 886.
887.
De s. Hesychio confess. , s. Hilarionis
discipulo, Maiumae in Palaestina (f p. 373)
Buei sylloge in AA. SS. Boll. 3. Octbr. H.
p. 141-149.
De s. Hesychio milite mart. Dorostori in
Moesia in AA. SS. Bolland. 15. Jun. H.
p. 1049.
De s. Hesychlo presb. Hierosolymitano
(t 434) in AA. SS. Boll. 28. Mart. m.
p. 713.
De s. Hesychio sive Iscio episc. et mart.
Carcesae in Hispania (saec. I.) commentar.
hist. in AA. SS. BoU. 1. Mart. I. p. 4-8.
Vgl. De s. Isichio.
De s. Hidelberto seu Ariberto episcopo
Dertonae in Insubria (saec. VIII. aut X.)
in AA. SS. BoU. 15. Mai. HI. p, 498.
De s. Hiduipho duce Lobii et Binchii in
Belgio (saec. VIII.) m AA. SS. BoU. 23. Jnn.
IV. p. 582. 583.
Martyrium s. Hieronis etsociorum.
Ausg.: ex Simeone Metaphraste ed.
Surius, vit. SS. 7. Novbr. p. 173 (ed. 2»)
Vita V. Hieronymi Aemiliani con-
gregationis Somaschae fundatoris
(f 1537) auctore Augustino Tur-
tura congreg. praepos. gener. Li-
bri 4.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 8. Febr. H. p.
220-274. Cf. Henschenii comment. praevius
ibid. p. 217-220.
Vita s. Hieronymi presbyteri et do-
ctoris ecclesiae (f 420.)
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 5. Septbr. V.
p. 495. Cf. StUting, de s. H-o doctore ec-
clesiae commentar. historicus in Ak. SS.
Boll. 30. Septbr. VHI. p. 418-688.
Erl.-Sckr.: Appendini, Fr. M., esaine critico
della questione intorno alla patria di s. Gl-
rolamo libri 4. Zara 1833. 8o.
Vgl. s. Hieronymus.
De s. Hieronymo episc. confess. a. 816
Niverni in Gallia Ghesquieri syUoge in AA.
SS. BoU. 5. Oct. III. p. 167-171.
De s. Hieronymo episc. Papiae in In-
subria (saec. VTH.) SoUerins in AA. SS.
BoU. 22. Jul. V. p. 321-323.
De b. Hieronymo Garibo ord. minorum s.
742
HIERUSALEM - TTTI.DEBERTUS
Francisci Bononiae et Niciae (f 1602) tle
Buckii commentar. historicus in AA. SS.
Boil. 22. Oct. IX. p. 886-894.
De s. Hierusalem martyre in AA. SS.
BoU. 25. Jul. VI. p. 167.
Vita s. Hilapl abbatis Gaieatensis
in Italia (f 55(S) auctore Paulo
discipulo sancti.
Ausg. : ex 3 mss. in AA. SS. Boll. 15.
Mai. III. p. 473-476.— Translatio Ibld.
p. 476.
De s. Hilaro papa Romae (f 467) Stil-
tingii comment. liistoricus m AA. SS. Boll.
10. Septbr. III. p. 553-574.
De s. Hilaria et sociabus mart. Augustae
Vindel. (f 304) in AA. SS. BoU. 12. Aug.
11. p. 700-702.
De s. Hilariano presb. mart. (saec. VIII.
IX.) in Ruthenensi Aquitaniae dioec. in AA.
SS. Boll. 15. Jun. II. p. 1068.
Vita s. Hilarii Arelatensis episcopi
(f 449) auctore Ravenno succes-
sore vel Honorato Massiliensi
vel alio synchrono.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 5. Mai. —
*in Vincent. Barralis chronologia SS. Li-
rinens. Lugd. 1613. 4». p. 103. — » ed. P.
Quesnellus una cum Leonis oper. Paris.
1675. 4«. — * ed. Salinas una cum Prosperi
Aquitan. oper. Romae 1732. 8*. — * ed.
Henschen in AA. SS. Boll. 5. Mai. II. p.
25-34. — Vindiciae pro s. H-o episcopo
Arel., Semipelagianismi calumniose insimu-
lato, ex prodromo velitari Brunonis Neusser
contra discipulos pseudo-Augustini Iprensis
II. c. 4. in AA. SS. 1. c. II. p. 34-41. —
Appendix de Hilario Prosperi socio in
S. Augustini defensione ibid. p. 41. 42. 43;
c/. VII. p. 594-600.
Erl.-Schr.: BShr. Geschichte der rBmisch. Lite-
ratur. Suppl.-Band. 2. Abtheil. p. 338.
FabriciuB, bibl. med. et infimae latin. lib.
VIII. p. 748.
Translatio s. Hilarii episcopi Carcasso-
nensis in Occitania et conf. (f saec. IV.)
a. 978 ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 551-553. — De ss, Hilario et
Valerio episc. Carcassonensibus in AA.
SS. BoU. 3. Jun. I. p. 291.
Vita s. Hllarli episcopl Plctavien-
sis (t 369) in Gallia auctore For-
tunato episc. Pictav.: ,Igitur beat.
Hiiar.'
Oesehrieben vor 5S9.
Ausg.: • ed. Surius, vit. Sanct. 13. Janr.
— * ante Hilarii opera. Paris. 1693. p.
CCXXVIII cum notis Benedictinorum. —
* uiederholt in AA. SS. Boll. 13. Janr. I.
p. 790-795. — *^und in F-i oper. ed. A.
Luchi. Romao 1786. 4«. U. p. 8-25. —
* Brucbstiick ap. Bouquet, rec. UI. p. 380.
— VUa aila auctore Sulpitio Severo
[lib. n. eccles. histor.] m AA. SS. Boll.
1. c. p. 788-790.-— Mlracula ex Gregorio
Turon., Flodoard. etc. ibid. p. 795-798.
— Elogium 8. H-i ex s. Hieronymi libro
de seript. eccl. ibid. p. 787. 788. — Trans-
latio s. H-i ibid. p. 798. 799. — Sermo s.
PetriDamiani de translatione ibid. p.
799-801. — Translalio secunda s. H-i ibid. p.
801-803.
Erl.-Schr.: Balir, Ge.scb. der romischcn l.itera-
tur. Suppl.-Band. 2. .Abth. p. 113-127.
Commentarius praevius in AA. >S8. 1. c. p.
782-787.
Opora 8. Hilarii Pictav, sec. edlt. Beuedict.
ed. Mi?ne. Paris. 1S44. 2vol. (rr. 8o. (zugleieh
■ Theile dea Patrologiae cursus).
Acta s. Hljarii eplscopl, Tatiani
diac, Felicis'e<c. mart. Aquiieiae in
Italia (t 285.)
Ausg. : ex 3 mss. in AA. SS. Boll. 16.
Mart. II. p. 418-420.
De s. Hilario Aviciacen.si presb. apud
Cenomanos in Gallia Sollerii comment. in
AA. SS. BoII. 1. Jul. I. p. 39-42.
De s. Hilario episc. Papiensi in Italia
(t 376) m AA. SS. BoUand. 16. Mai. IH.
p. 577.
De s. Hilario episc. Tolosano in Gallia
Henschenii .sylloge hist. in AA. SS. Boll.
21. Mai. V. p. 11; c/. VII. p. 819.
De s. Hilario monacho apud Brutios in
Italia in AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p. 1109.
De s. Hilarino mart. Ostiensi .sub Juliano
in AA. SS. Boll. 16. Jul. IV. p 144.
De s. Hilarione episcopo Mogleaensi seu
Meglinensi in Macedonia (a. saec. XIII.)
Buckii sviloge in AA. SS. Boll. 21. Octbr.
IX. p. 405-408.
De s. Hilarione iun. abbate monasterii
Pelecetes apud 'Graecos m AA. SS. Boll.
28. Mart. III. p. 731-733.
Vita s. Hllarionls iun., hegumeni
et confess. Constantinopoli (f 845).
Ausg.: ex m.s. svnaxario Divionensi gr. et
lat. in AA. SS. Boll. G. Jun. I. p. 759. 760.
Vita s. Hllarionis patris mona-
cfciorum in Palaestina (f 371) au-
ctore 8. Hieronymo.
Ausg. : ' in Hieronymi oper. ed. Vallar-
sius. Veronae 1734. fol. II. init. — •m
Vitae patrum decem libris coraprehensae
(ed Herib. Rosweidus.) Lugd. Batav. 1617.
fol. p. 306-318. — »ed. Surius, vit. SS.
21. Oct. — *sec. has editt. et codd. Bruxell.
in AA. SS. BoU. 21. Octbr. IX. p. 43-59.
Cf. de Buckii commentar. praevius ibid. p.
16-43.
De v. Hildeberto ar<chiep. Moguntiacensi
(t 936. 31. Mai.) et aliis ciusd. sedis ar-
chiepiscopis ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. U8-122.
HILDEBRANDUS — HILDELITHA
743
Vita Hildebrandi, vid. Benno U. Vita s.
Gregorii VII.
Vita s. Hildeburgis viduae et san-
ctimonialis Pontisarae (f 1115) au-
ctore anonyrao.
Ausg.: * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 833-835. — * ap. Dachery,
spicileg. II. — »m AA. SS. BoU. 3. Jun.
I. p. 362-364. — *fragment. ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 159.
Vita s. Hildefonsi episcopi Tole-
tani (f 567) auctore Juliano Hi-
spano episcopo Toletano (690.)
Ausg. •■ ' als appendix ad Hildefonsi libell.
de scriptt. ecclesiast. ed. Miraeus, bibl. ec-
clesiast. — * ed. Gars. Loaisa, concil. Hi-
span. — * ap. Aguirre, concil. Hispan. UI.
p. 80. -^ ''inter Isidori Hispal. opp. p. 521.
— * ap. Baluze, miscellan. VI. p. 1. —
• cum Zixilianis additamentis in AA. SS.
Boll. 23. Janr. II. p. 536-539; cf. p. 1148.
— ^ed. Surius, vit. SS. 23. Jun. — » ap.
Schott, Hispania illustrata I. — • in Hilde-
fonsi opp. ed. Fevardentius. — '" ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p. 516
-523. — Translatio ibid. p. 523. 524.
Erl.-Schr.: Mayan s y Siscar. Greg.. vida de
s. Idefoiiso, arzobispo de la santa iglesia de
Toledo. Valencia 1727. l2mo.
Vgl. Julianus ep. Tolet.
Vita s. Hildegardis de Alemannia,
abbatissae coenobii in monte S. Ro-
berti prope Bingiam (f 1178) au-
ctore Theodorico abbate Bene-
dictino libris 3.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. fol. No. 5815. — Leipzig, Un.-Bibl.
176. 34.
Ausg. : ' Coloniae 1566. 4*. cum Hilde-
gardis epistol. — * ed. Surius, vit. SS. 17.
Septbr. — * coll. c. ms. Bodeccensi in AA.
SS.Boll. 17. Sept. V. p. 679-697. — Acta
inquisitionis de virtutibus et miraculis ibid.
p. 697-701. (Uebers.: Vie de st. Hildegarde,
abbesse du Mont-Saint-Eupert dans le dio-
cese de Mayence, ecrite en 1209 par Thierry
abb^ de St. Trond Louvain 1822. 12mo.)
— S. flildegardis Scivias sive Vi.sionum et
revelationum libri 3 ' in Liber trium spi-
ritual. virorum Hermae, Uguetini et Fr.
Liberti et trium spiritual. virg. Hildegardis,
Elisabethae et Mechthildis, edid. Jac. Faber.
Paris. ap. H. Stephanum i513. fol. — *be-
sonders Haganoae 1529 c. praefat. Geb-
willeri. — * zusammen mit Revelationes s.
Birgittae et Elisabethae. Coloniae 1628. fol.
— Prophetla s. Hildegardis de 5 temporibus
futnris incipiens ab a. 1100 et de Anti-
christo [als untergeschnben verworfen in AA.
SS. Bnll. Mart. I. p. 667. (Handschr. : B a-
sel, Un.-Biblioth. mbr. fol. E. HL 3. —
Rheims, mbr. 4». K. 743. 739.)] ' ed. Bzo-
vius ad a. 1415. No. 39. p. 465. — *me-
derholt ed. Fabricius, bibl. mediae et in-
fimae latinitatis. Lib. VIII. p. 774-776.
Erl.-Schr.: Cliladen, M., dissert. de yisionibus
Hildegardis. 'Wittebergae 1716. 40.
Dabl, die h. Hildegardis, Aebtissin in dem
Kloster Rupertsberg bei Bingen, — i in
Quartalblatter des Vereins f. Liter. u. Kunst
zu Mainz. Mainz 1S31. III. p. 33. — * beson-
ders abgedruckl Mainz 1832. 80.
Fabriciu.';, bibl. nied. et infimae latinitatis.
Lib. VIII. p. 770 780.
Meiners, de s. Hildegardis vita, scriptis et
meritis, — in Commentationes societ. reg.
Gotting. Gott. 1793. XII. 3. p. 69.
RetisB. F. A. , commentatio hist. de libris
physicis s. Hildegardis. Wirceburgi 1835. 8o.
Korrespondenz der Aebtissin Sophia von
Neuenburg zu Kitzingen mit d. heil. Hilde-
gard — in Arch. d. hist. Vereins im Unter-
mainkreis. Wurzburg 1843. V. 8. p. 109.
Stilting, comment. praevius in AA. SS. BoU.
1. c. p. 629 679.
Vgl. Epistolae s. Hildegardis.
Gebeno.
Vita s. Disibodi.
„ „ Riiperti.
Vita b. Hildegardis reginae, Cam-
pidonae in Suevia (f 783) a mona-
cho Campidon. saec. XV. collecta.
Ausg.: ex ms. Blaburensi ed. Papebroch
in AA. SS. Boll. 30. April. III. p. 793-802.
— Appendix ex annalibus Suecicis Mart.
Crusii ibid. p. 802. Cf. Fapebrochii com-
mentar. praevius ibid. p. 788-793.
De b. Hlldegaro eplsc. Coloniensi sub
Carolo Metello et Pipino (f 753) Pinii
svUoge 171 AA. SS. Boll. 8. Aug. VI. suppl.
p'. 813.
Erl.-Schr.: Strunck, Westphalia sancta ed. Gie-
fers II. p. 1.
De s. Hildegrimo episc. Catalaunensi et
Halberstadensi (t827) Henschenii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 19. Jun. HI.
p. 889-891.
Vita b. Hildegundis comitissae,
fundatricis coenobii Marensis ord.
Praem. (^f p. 1183) auctore Petro
Rostio, canon. Steinfeldensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p.
918. Cf. p. 916. — Diploma Reinoldi
archiep. Colon. de donatione b. H-s et fun-
datione collegii Marensis ex cod. Gellenii
ibid. p. 919. — Diploma II. eiusdem
Reinoldi arch. de divisione bonorum inter
b. Hildegundem et sororem ibid. p. 920.
— Bulla Alexandri III pp. coniirmans
fundationem Marensem ibid. p. 921.
Vita s. Hildegundis virg. ord. Ci-
sterc. Schonaugiae in Germania (f
1188) auctore sacerdote Conno-
vitio, ipsius sanctae magistro.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 20. April. II. p.
782-790.
De s. Hildelitha abbatissa Birkengensi
in Anglia cum commemoratione sanctimo-
nialium postea a Danis occisarum cca. a.
744
HILDEMANNUS — HLUDOWICUS
720 commeut. historicus ' in AA. SS. Boll.
24. Mart. IIL p. 484-487. — «elogiiim hi-
storicum ap. Mabillou, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 299-30L
De 8. Hildemanno episc. Bellovacensi in
Gallia (f 846) ap. Mabillon, AA. SS. o.
.«.. Ben. saec. IV. 1. p. 597. 598.
De s. HlldevertO episc. Meldensi in Gal-
lia (t cca. 680) Papebrochii commentarius
historicus in AA. SS. Boll. 27. Mai. VI.
p. 712-716.
Vita s. Hildulfi archiepiscopi Tre-
virensis, deinde abbatis Mediani mo-
nasterii in Vosago (f 707) priraa.
Handschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. XL No. 854. — Trier No. 1396 (1.337).
chart. sec. XVII.
Ausg. : ' ex primigeniis eius actis cca. a.
964 deprompta et ex ms. Mediani monast.
700 abbinc aunis exarato descripta in AA.
SS. Boll. 11. Jul. m. p. 221-227. — » ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2.
p. 477-486. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
UI. p. 592. — Vita secunda, descripta
ex ms. Ultraiect. cura Her. Roswejdi iji
AA. SS. BoU. 1. c. p. 227. 228. — Vita
tertia ex ms. Median. c. Epternac. et
Paderborn. collato ibid. p. 228-238.
Erl.-Schr.: Belhomme, Humb.. comment. prae-
vius ibid. p. 205-221.
Rettberg, Kirchengeschichte Deulschlands
I. p. 467. 522.
Vgl. Johannes de Bayouo.
Liber de s. Hildulfi.
Vita s. Hiltrudis virg. in coenobio
Lesciensi (f cca. 790. 27. Sept.)
auct. monacho Valciodorensi anon.
saec. XI.
Auag.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 420-428. — 'tciederholt et
coll. c. mss. in AA. S. Boll. 27. Sept. VII.
p. 492-501. — 'Auszug ap. Bouquet, rec. V.
Brl.-Schr.: Perier, commentar. praevius tn AA.
SS. Boll. 1. c. p. 488-492; — appendix de cultu
a saec. 11-18. ibid. p. 501-5O6.
Wonderlyk leven van de h. maghet Hil-
trudig, fondatergse der abdye van Liessjes
in t' fransch-Heneifauw. Loven 1770. 80.
Vita s. Himelini presb. tempore
Pipini confess. Fenaci in Braban-
tia (saec. VIII.) auctoi-e Johanne
Gillemanno canon. Rubeae Val-
lis (cca. 1480.)
Ist aus dem 2. Tbeile seines Ilagiologiam Bra-
bantinorum genommen.
Ausg. : ed. Henschen ex ms. Vallis Rubeae
JTJ AA. SS. Boll. 10. Mart. II. p. 47.
De T. Hincmaro abbate S. Remigii apud
Remos (f 967. 5. Mart.) ap. Mabilion , AA.
8S. 0. s. Ben. saec. V. p. 346. 346. —
Compendium vitae v. H-i ante eiusd.
opusculum ,Fons vitae' p. 1-4 inter Opuscula
sacra vet. aliquot Gall. et Belg. scriptor.
Lugd. Bat. 1692. 8«.
De s. HiperelO, Saturnina, Stertia etc.
mart. in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV. p. 73.
Martyrium s. Hippolyti, Concor-
diae ac lU alioruin Romac sub Va-
leriano imperatore.
Ausg.: ex Adonis martyrologio ad 13.
Aug. in AA. SS. Boll. 13. Aug. III. p. 13.
14. — Mlracuia ex Petro Calo ord. fr.
praed. ibid. p. 14-15. Cf. Pinii comment&i:.
praevius ibid. p. 4-13.
De s. Hippoiyto episc. et mart. in portu
Romano cca. med. .saec. III. Cuperi com-
mentar. histor.-criticus tn AA. SS. Boll. 22.
Aug. IV. p. 604-513.
Erl.-Schr.: Basnage, animadv. de vita. morte et
Kcriptis s. H-i inter Canisii lect. antiq. ed.
2a. l. p. 3-12.
Haenel, C. G., comraentatio hist.-crit. deHip
polyto episcopo tertii seculi scriptore. Goet-
tingae 1«.3S. 8».
Henmann. Chr. A., dissert.. in qua docetur.
ubi et riualis episcopus fnerit s. Hippolytu».
saeculi III gcriptor eccles. Gotting. 1737. 4<>.
Kimmel. E. J.. dissert de Hippolyti vita et
scriptis. .lenae 1839. 8o.
De s. Hippolyto mart. Appulo in Aemilia
sub Antouiuo in AA. SS. Boll. 30. Janr.
n. p. 1026.
De s. Hippolyto mart. Romano Cameraci
m AA. SS. Boll. 12. Febr. H. p. 582. Cf.
p. 896.
De s. Hippolyto presb. Antiocheno mart.
(saec. UI.) in AA. SS. BoII. 30. Janr. II.
p. 1027.
De s Hippolyto, Traiano, Quadrato, Pri-
mo mart. in AA. SS. Boll. 21. Aug. PV.
p. 426.
De 8. Hireneo, Eraclo et Dasio martyr.
Axiopolitanis m AA. SS. BoII. 5. Aug. 11.
p. 72.
De 8. Hisicio, Amida, Amigradino etc.
mart. Romae in AA. SS. Boll. 2. Jul. I.
p. 307.
Vita s. Hludowici imperatoris au-
ctore anonymo {vulgo Astrono-
mo). 778-840.
Von cinem Zeitgenossrn nacb d. Tode des Kal-
sers geschripben. Wichtig f. d. Jahre 8.30-840.
Handschr.: Wien, hist. prof. No. 667. —
Rom, bibl. Christ. No. 692, XII. saec. fol.
No. 637, XVIL saec. 4». — Paris, k. Bibl.
s. XI. Colb. 5354. 6; — sec. XIV. 5926.
4. c. append. usq. ad Philippum I ; — sec.
Xm. Faur. 5926. 4: — sec. XII. Colb.
5943. A. 3. Kopcnhagen, Univ.-Bibl.
Arnaeo-Magn. Sammlung. 4". No. 829. —
Steinvelt, mbr. sec. XII. 4". f. 88.
Ausg.: ' uni. d. Tit.: Vita et actus
Hludovici imp. Karoli M. filii iucerto auctore
ed. Pithoeus, script. XII coaetan. p. 336.
— * ap. Freher , corp. hist. Franc. p. 446
-476 als Liber Vi. Aimoini. — * ap.
Duchosne, hist. Franc. scr. 11. p. 286-319
mit d. Bemerk. : incerto auctore qui se pro-
HLUDOUUICUS — HORTENSIUS
745
fessione A s t r o n o m u m et in palatio ipsius
imperatoris versatum testatur. — *ap. Bou-
quet, rec. VI. p. 86-125. — » ap. Reuber,
seript. rer. Germ. p. 15-96. — • ap. Pertz,
mon. U. p. 607-648.
Uebers. : deutsch von Jasmund, d. grossere
Leben Ludwigs des Froramen. Berlin 1850.
(Geschichtschr. d. Vorzeit. IX. Jahrh. 5. Bd.)
franzoiisch par ' L. Cousin m dessen Hi-
stoire de Tempire d'Occident. I. — * ap.
Guizot, collection III. p. 319-423.
Erl.-Schr.: BJihr, Gesch. der rom. Liieratur im
karol. Zeitalter. Carlsruhe 1.S40. p.223.
Histoire litteraire de la Francc V. p. 49 sq.
p. 566.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 114.
Vgl. Ermoldus Nigellus.
Vitas. Hludouuici auctore Thegano, vid.
Theganus.
De b. Hogero archiep. Bremensi (f 915.
20. Decbr.) ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 24.
De s. HoldaprophetissaHierosolymis sub
Josia rege in AA. SS. BoU. 10. April. I.
p. 858.
Vita s. Homobonl civis Oremo-
Tiensis, Mutinae patroni minoris,
antiquior.
Ausg. : primum in luc. prodit cura Alois.
Maini. Mutinae 1857. 8». 16 pay.
Erl.-Schr.; (Labus, Gio.) Vita di Sant' Omobono
Creraonese. Milano 1S31. 8*. 36 pag.
Vita s. Honesti presb. mart., apo-
stoli Pampelonensium (f cca. 270).
Ausg.: ex actis Firmini ep. m. in AA.
SS. Boll. 16. Febr. H. 860-862.
De s. Honoberto et Honulpho episcopis
Seuonensibus (saec. VIII.) in AA. SS. Boll.
5. Janr. I. p. 288.
De s. Honofria virg. mart. Romana, Ant-
verpiae in Belgio in AA. SS. Boll. 22. Apr.
III. p. 17. 18.
Vita s. Honoratae virginis Ticini
in Italia (f cca. 500) auctore P h i 1.
Ferrario.
Ausg.: in AA. SS. BoIIand. 11. Janr. I.
p. 680.
Erl.-Schr.: Breviarium ss. episcoporum Tici-
nensis ecclesiae necnon ss. Gunifoiti Seoti,
Boetii mart. et Honoratae virg. Ticini l6ol.
40.
Vita s. Honorati abbatis Fundis
in Italia (saec. VI.)
Ausg.: ex s. Gregorii lib. I. dialog.
' in AA. SS. BoII. 16. Janr. II. p. .32. 33.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
I. p. 103. 104.
Vita s. Honorati episcopi Ambia-
nensis in Gallia (f cca. 600).
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Mai. III. p.
613-616. — Compendium ap. Vincent.
Bellovac, specul. hist. lib. 16. c. 90.
Vita s. Honorati episcopi Arelaten-
sis (t 429) = Sermo s. Hilarii
episc. Arelatensis (f p. 449) de vita
s. Honorati.
Ausg.: ' ap. Vinc. Barral, chronolog. SS.
Lerinens. Lugd. 1613. 4«. — » ed. Surius,
vit. SS. 16. Janr. p. 252. — »m AA. SS.
BoII. 16. Jaur. H. p. 17-24. - ' m Bibl.
PP. max. Lugd. Vni. p. 1228. — »m
oper. Leonis I. p. 729 ff. ed. Coignard u.
* I. p. 374 der 2. Ausg. von Quesnel. —
Lectiones de s. Honorato in AA. SS. I.
c. p. 24. — De translatione ibid. P- 24.
25. — Translatio ex Vinc. Barrali ibid.
p. 25. 26.
Erl-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur.
Suppl. Bd. 2. .\btheil. p. 338.
De s. Honorato episc. Mediolanensi (f
570) BoIIandi comment. histor. in AA. SS.
Boll. 8. Febr. II. p. 164-167.
Vita s. Honorii episcopi Brixien-
sis in Italia (f 586) a Bernardo
Fayno italice scripta.
Ausg.: latine in AA. SS. BoII. 24. April.
III. p. 277-280.
De s. Honorio archiep. Cantuariensi (f
653) Suyskenii comment. historicus in AA.
SS. BoII. 30. Sept. VIII. p. 698-711.
De s. Honorio, Evodio, Petro mart. Ro-
mae et alibi in AA. SS. Boll. 19. Jun. III.
p. 846.
De s. Honorio mart. elogium histor. ap.
Labbe, bibl. nova 11. p. 392. (9. Janr.)
De s. Honorio martyre in Sicilia in AA.
SS. Boll. 5. Apr. I. p. 398.
De s. Honorio, Julio, Antonino martyr.
in AA. SS. Boll. 6. Janr. I. p. 324.
De s. Honorina virg. mart. cca. 898 Con-
fluentiae in Francia Henschenii comment.
in AA. SS. BoU. 27. Febr. IH. p. 677. —
Historia tran.sIationis auctore anonymo
Beccensi monacho ' ibid. p. 678. 679. —
»ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
IV. 2 p. 526-528. — »fragment. ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 67.
Vita Petri Hoorn (f 1479) pres-
byteri auctore Alberto Lubeck.
' Ausg.: ap. Dumbar, analecta I. p. 148
-162.
De s. Hormisda mart. in Persia (saec
IV.) m AA. SS. BoII. 8. Aug. H. p. 341.
De s. Hormisda Romano pontif. (f 523)
Sollerii commentar. historicus in AA. SS.
Boll. 6. Aug. II. p. 155-161.
De s. Hortensio episc. in AA. SS. Boll.
11. Janr. L p. 677.
746
HOSPITIUS - HlT(}0
Vita s. Hospitii reclusi Nicaeae
in Provincia (f cca. 580) auctore
s.GregorioTuronensi.Epitome.
Ausg. : ' in eim histor. Franc. lib. VI.
c. 6. — *t« Paiili Warnefridi gest. Longo-
bard. lib. III. c; 1. — »m AA. SS. BoU.
21. Mai. V. p. 41. 42 c. Papebrochii observ.
Vita s. Hoyldis virginis Deo de-
votae Trecis in Campania (saec. V.)
Ausg.: ex ms. coenobii s. Hoyldis in AA.
SS. B"o11. 30. April. III. p. 774. 776.
Vitab. Hrabani = Vita b. Rabaai.
Vita b. Hroznatae fundatoris coe-
nobiorum Tepl et Chotieschau, mart.
ord. Praemonstr. (tl217) ab auctore
synchrono Teplensi scripta.
Ausg. : ' cd. Sigism. Kohel. — * ed. Aubert.
Miraeus ad Chronicon Praemonstratense p.
271. — * wiederholt ed. Balbinus, syntagma
historic. de familia Guttensteinia p. 66-79.
— * uiederkoH in AA. SS. Boll. 14. Jul. IH.
p. 804-810. Cf. Pinii commentar. praevius
ibid. p. 793-803.
Vita s. Huberti episcopi Leodien-
sis (t 727) auctore anonymo coaevo.
Bis cap. 2] aus einem friihereii Beriehte, von
(1.1 aus einem spalerL-n Zusatze beslehend.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 3. Novbr. VI.
p. 50. — Ti<a alla el (ranslalio in Audainum
monasterium facta per Vulcandum episco-
pum Leodiensem a. 825 auctore Jona
(Aurelianensi?) [ist nur eine Ueberarheitung
u. Fnrtsetzung der altern vorhergehenden
Vita] ' ed. Joh. Robertus in Historia s. Hu-
berti. Luxemb. 1621. 4*. — * wiederholt np.
Mabilion, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1. p.
295 (p. 278 ed. Venet.) — » ed. Surius, vit.
SS. 3. Novbr. VI. von cap. 21. an. — Miracula
post praedictam translationem facta, scripta
ab auctore auonjmo (saec. XI.) ap. Ma-
billon 1. c. p. 297-305. — Conversio s.
H-i comitis, postraodum episcopi Leodiensis
' ap. Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 678.
— 'Au.szug ap. Bouquet, rec. III. p. 609.
ErlSchr.: Abrc^K^ rte Ja vie et miracles de s-
Hubert, patron des Ardennes, par un reJi-
gieux de rabaie. Li^Re 1704. 80.
F^tis, Erl.. If^ftende de s. Hnbert, pr^c^d^e
d'une pr^face bibliogr. ct une introduction
historique. Bruxelles, .Inmar 1816. .So.
(dc Jong, C^lest.) Histoire en abr^g^ de la
vie de b. Hubert, prince du sang ae France,
1. i^vlque et fondateur dc la ville de Li^pe
et apotre des Ardcnnes. ' Paris 1678. 8«.
— » Li^KC lUZ. 8«. — s wiederh. Paris
1737. 80.
RettbeVg, Deutscblands Kirchenfircschichte I.
p. 560.
Robcrtus, Joh.. historia s. Huberti, principis
Aquitani et primi Leod. episc. eiuRdemqne
urbis conditori^. Arduennae apostoli. Luxem-
burgi 1621. 4o.
(W illemacrs. P.) Vita s. confessoris et pon-
lificiK Hubertl. Bruxellis, Fricx 173(). 40.
Vita s. Hucberti monachi Bri-
tanniacensis in Suessionenai Gallia
(t cca. 712) auctore Pisone mo-
nacho,
Ausg.: in AA. SS. BoU. 30. Mai. VII. p.
272-279 c. Papebrochii comment praevio
ibid. p. 271.
Erl.-flcftr.i De «. Huberto mon. Brilann. ap.
Mabillon, AA. .SS. o. s. Ben. saec. 111. 1. p.
7211-721.
De s. Hugolina virg. Vercelhs in Insu-
bria (t 1300) m AA. SS. Boll. 8. Aug. II.
p. 395-398 (m. Abbild.)
De s. Hugone abbate Ambroniaeensi in
dioec. Bellicensi olim Lugdunensi (saec.
IX. X.) in AA. SS. Boil. 21. Octbr. IX. p.
396. 397.
Vita s. Hugonis abbatis Bonaevallis
ord. Cisterc. in Gallia (saec. XII.)
Ausg. : ex ms. Bodecensi et Vinc. Bellov.
ed. Henschen in AA. SS. Boll. 1. Apr. I.
p. 47-48.
Vita s. Hugonis abbatis Cluniacen-
sis in Gallia (f 1109) auctore Hii-
deberto episc. Cenomanensi et
tum archiepisc. Tnronensi (f 1139).
Ausg. : ^in Hildeberti opp. Paris. 1708.
fol. p. 909. - * ed. Surius, vit. SS. 29. Apr.
— »w AA. SS. Boll. 29. April. III. p. 634
-648 c. notis Hensclienii. — * ohne cL No-
ten wiederholt ap. Duchesne, bibi. Clunia-
censis p. 413-438. — *fragment. ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 70-73. — Vita alia (eius-
dem vitae synopsis metrica) auctore Rai-
naldo de Semur monacho Cluniac, ab-
bate Vezeliacensi, post archiep. Lugdunensi
(t 1129) 'tn Bibliotheca Cluniac. p. 648
-654. — » in AA. SS. Boll. 1. c. p. 648-654.
655. — Analecta ex aliis m Bibliotheca
Cluniac. collectis (ex epistola Hugonis mo-
nachi ad Pontium abbatem; ex vita per
eund. Hugonem scripta ; ex collectione ano-
nymi) ibid. p. 658-662. — Epitoine vitae s.
H-s ab Ezelone atqueGilone monachis
Cluniacensibus proxime ab obitu sancti
scriptae, per anonymura excerpta, ex ms.
Bodecensi ibid. p. 655-658. Cf. Papebrochii
comraentar. praevius ibid. p. 628-634.
Vita Hugonis abbatis Marchianensis
auctore anonymo eiu.s di.scipulu.
Ausg. : ex ms. Tornac. ap. Martene, thes.
anecd. III. p. 1709-1736.
Vita b. Hugonis abbatis Praemon-
stratensis (f 1 164) succes.soris s. Nor-
berti.
Ausg. : ap. le Paige, bibl. Praemonstra-
tensis. Paris. 1633. fol. Lib. U. p. 416-435.
Cf. AA. SS. Boll. Febr. II. p. 384.
Vita s. Hugonis archiepiscopi Ro-
thomagensis Haspi in Beigio (^f 730).
HUGO — HUMILIANA
747
Compendium ex chronico Fonta-
nellensi (= Gesta abbat.Font.) cap. 8.
Ausg.: In AA. SS. Boll. 9. April. I. p.
844-846. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. UI. 1. p. 495-497. — Vila alfera
auctore BaldricoAndegavensi (fl 130)
ap. A. de Monstier, Neustria pia. Rotho-
magi 1663. fol. p. 282. — Translatio
corporis ad praeposituram Hasprensem in
AA. SS. 1. c. p. 846. 847. Cf. p. 910. —
De gemino Hugoo-e, utroque Caroli
Magni ut quidam scripsere; filio ap. Ma-
billon 1. c. p. 497-499.
Vita s. Hugonis confessoris equitis
Hierosolymitani Genuae in Liguria
(t cca. 1230.)
Ausg.: ex Italico Bosii m AA. SS. Boll.
8. Octbr. IV. p. 363. 364 {m. AbUld.)
Vita b. Hugonis de Lacerta, Le-
raovicensis , discipuli s. Stepliani
ord. Grandimont. institutor. (f 1124)
auctore Guilelrao de Dandina
cognomento de ^>. Savino (f 1157).
Ausg.: ap. Martene, collect. ampl. VI.
p. 1143-1186.
Acta s. Hugonis episcopi Autissio-
dorensis in Gallia (f 1136. 37?)
auctore synchrono anonymo.
Ausg.: ex historia episcoporum Autissio-
dorens. ' apud Labbe, bibl. nova I. p. 460
'repetita in AA. SS. Boll. 10. Aug. II. p.
556-560. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 550-556.
Vita s. Hugonis episcopi Grandi-
nopolitani sive Gratianopolitani (f
1132)auctore Guigone deCastro
Carthusiano, aliis G u i d o n e vel Wi-
gone coaevo,
Ausy.: * ed. Surius, vit. Sanct. 1. April.
— ' in AA. SS. Boll. 1. April. I. p. 35-46
c. notis Henschenii. Cf. p. 897. — *fragm.
ap. Bouquet, rec. XIV. p. 242-245.
Vita 8. Hugonis episcopi Lincol-
niensis ex ord. Carthus. auctore ano-
nymo. Libri 5.
Ausg.: ' abgekiirzt ed. Surius, vit. SS. 17.
Xovbr. p. 381-390 (ed. 2«) — ^vollstan-
diger ap. B. Pez, biblioth. ascetica. Ratisb.
1733. 8». X. p. 1-389.
Uebers. : trad. da G. P. Mafi"ei in Vite di
17 confessori di Christo. Roma 1601. 4". p.
400-424.
Erl.-Schr.: Dissertatio de anno quo 8. H-o in
episc. Linc. cousecratus sit — ap. Pez 1. c. p.
.390-400.
Vita s. Hugonis monaohi Aeduen-
sis et prioris Enziaceusis ord. s.
Bened. in Gallia (f c(?a. 930) au-
ctore anonymo saec. XL
Ausg.: 'ex cod. Augustodunensi ed. Hen-
schen in AA. SS. Boll. 20. April. IL p.
763-772. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 92-106. — *Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 460. Cf. Observationes
praeviae ap. Mabillon 1. c. p. 90-92.
Vita Hugonis Nonant, episcopiCo-
ventrensis et Lichiieldensis (flor.
1190) ex Giraldi Cambrensis
(f 1223) speculo ecclesiae.
Ausg. : ap. Wharton, Anglia sacra l\. p.
351-354.
Vgl. Hugo Xonaiit.
Vita s. Hugonis Peregrini, conf. in
Nanvigne dioec. Autissiodorensis in
Gallia (f cca. 500.)
Ausg. : ex ms. Gallico Autiss. latine versa
in AA. SS. Boll. 6. Jul. II. p. 447. 448;
cf VII. p. 864.
Acta b. Hugonis pueri martyris
a Judaeis crudeliter excarniticati
a. 1255.
Ausg.: ex Capgravio in AA. SS. BoU.
27. Jul. VI. p. 494. 495.
Vita b. Humbaldi episcopi Autis-
siodori in Gallia (^f 1515.)
Ausg.: ex historia episcopor. Autissiod.
ap. Labbe, bibl. nova I. p. 456 — ^wie-
derholt in AA. SS. Boll. 20. Oct. VIII. p.
1002-1007. Vf. de Buckii comment. praevius
ibid. p. 996-1002.
De s. Humbelina sonore s. Bernardi ab-
batis in AA. SS. Boll. 21. 22. Aug. VI.
suppl. p. 832.
Vita s. Humberti abbatis et fun-
dat. monasterii Maricolensis in Han-
nonia (f cca. 68u) auctore anon.
monacho Maricolensi.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 6. Sept. —
*ex mss. in AA. SS. Boll. 25. Mart. III.
p. 561-567. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 801-806. — * Auszug
ap. Bouquet, rec. IH. p. 587.
Vita b. Humilianae sive Aemilianae
de Cerchis seu de Circulis, viduae
tertii ord. s. Francisci (f 1246)
Florentiae inHetruria, auctoreVito
Cortonensi coaevo ord. minorum
(f 1250).
Ausg.: ex orig. ms. in AA. SS. Boll. 19.
Mai. IV. p. 386-401. — Appendix de ap-
paritionibus post mortem ibid. p. 401-403.
— fllracula intra triennium ab obitu patrata
auctore Hippolyto Florentino ord. min.
ibid, p. 403-408. — .4iia \\{& brevior ex ms.
748
HUMILITAS — HYPATIUS
Florent. ibid. ^. 408-410. — Alia vlla auctore
Raphaele Volaterrano ibid. p. 410-413.
— Summarium processns confecti a.
1625 pro remissorialibus obtinendis ibid.
p. 413-416. — Appendix ad processum
ex Vita a Franc. Ciouaccio italice edita
ibid. p. 416-418. Cf. VII. p. 816.
Uebers. : die Vita auctore Vito Cort. i t a -
lice ed. Fr. Cionacci unt. d. Tit.: storia
della b. Umiliana de' Cerchi vedova Fioren-
tina del terz' ord. di s. Francesco. Firenze
1682. 4».
Erl. Sehr.: Moreni, D., leggenda della b. Uini-
liana de' Cerchi, testo inedilo. Firenze 1827.
80.
Papebroth, eomment. praevius in AA. SS. 1. c.
p. 385.
Wadding, <le scriptoribus ord. minorum p.
331.
Vita s. Humilitatis abbatissae ord.
Vallumbrosani Florentiae (f 1310)
auctore monacho sui ordinis et fa-
miliari.
Ausg.: ex notar. transumpto a'- 1332 i/n
AA. SS. Boll. 22. Mai. V. p. 205-212. —
Analecta de virtutibus, scriptis etc. s. H-s.
Ex vita italice edita per Ignat. Giuduccium
(Giuducci, breve racconto della vita . . .
^t a. Umilta, fondatrice ddle monaahe Val-
Inmbrosane. Firenze 1722. 4".) ibid. p. 213
222; c/. Vn. p. 830-840.
Erl.-Schr.: Cerboni. Ippol., discorso delle lodi
e vita di s. Uniilta. fondatrice delle monache
della congrcgazione di Vallombrosa. Firenze
1624. 4 0. mt 2 Portr.
Papebroch, commentar. praev. in AA. SS. 1.
c. p. 203-205.
Vita s. Hunegundis (f 690) auctore
Bernero ex monacho S. Remigii
Remensi abbate Humolariensi in
Vermanduis Galliae (saec. X.)
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 25. Aug.
— * besser ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 1018-1030, cum historia
translat. saec. V. p. 214-226. — *meder-
holt in AA. SS. BoU. 25. Aug. V. p. 227-
232. — Translatk una c. miraculis auctore
Bernero abbate iiid.p. 232-237. — Trans-
latio altera c. miraculis ex ed. Mabil-
lonii ibid. p. 237-240.
Erl.Schr.: Laugie r- I.amanon , vie de s. Hu-
n^gonde, abbesse d'HombHires en Verman-
dois. St. Quenttn 1847. 12 mo.
SolleriUB, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 223-227.
De s. Hunfrido episcopo Tarvanensi in
Belgica II. (f 871) commentarius histor.
' in AA. SS. Boll. 8. Mart. I. p. 790-793.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
IV. 2. p. 223-225.
Vita s. Hungeri Frisi episcopi Ul-
traiectini.
Ausg.: collecta a Jo. Mollano ed. Surius,
vit. SS. 22. Decbr. p. 303 (ed. 2«)
Vita ft. Huvarnl = Vita s. Hervaei.
Vita 8. Hyacinthi confess. ex ord.
fratr. praed. Cracoviae in Polonia
(tl257)auctoreLeandro Alberto
dorainicano Bononiensi.
Awg.: ex eius opere de viris ill. ord.
praed. lib. V. p. 175 m AA. SS. Boll. 16.
Aug. m. p. 339-344. — Vlta alia ed. m ,0f-
ficia propria patronorum regni Poloniae'
per K. Stanisl. Socolovium canon.
Cracoviens. . . . conscripta. Antverpiae 1614.
fol. p. 40 {Uebers. : deutsch in Schlesisches
Kirchenblatt. 1857. No. 10.) — Mlracula
collectore Severino Cracoviensi ex ord.
praed. ' Romae 1594. 8*. — * mederholt
in AA. SS. I. c. p. 344-361. — Miracula
alia ibid. p. 362-379.
Erl.-Schr. : B /. o v i u s, Abr., thanmaturgn* Polonus
seu de vita et miraculis b. Hyacinthi conf . . .
commentarius. Venetiis 1606. kl. 4*.
Cuper, comment. praevius in A.\. .SS. I. c.
p. 309-339.
Frydrychowicz, s. Hyacinthus Odrovasius
principalis hierarchicus nniversalis regni I'o-
loniae patronus. Cracoviae 1687. fol.
Laudatio s. Hyacinthi martyris
Amastride in Paphlagonia auctore
Niceta Paphlagone.
Augg.: ' gr. et lat. ed. Fr. Combefisius.
Faris. 1666. - *wiederholt in AA. SS.
BoU. 17. Jul. IV. p. 222-231.
De s. Hyacintho, Alexandro et Tiburtio
mart. in Sabinis in AA. SS. BoII. 9. Septb.
m. p. 364.
De s. Hyaclntho cnbiculario mart. (saec.
II.) Pinii sylloge hist. in AA. SS. Boll. 3.
Jul. I. p. 633.
De s. Hyacintho martyre (saec. II.) in
AA. SS. Boll. 2. Jul. I. p. 306.
De s. Hyacintho mart. Romae in AA.
SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 303. — Acta ex
Surio ibid. p. 304.
De s. Hygino papa (f 142) in AA. SS.
BoII. 11. Janr. I. p. 665. 666.
De s. Hymenaeo et Capitone martyribus
in AA. SS. BoU. 24. Jul. V. p. 536.
Vita s. Hymepli episcopi Ameriae
in Umbria (saec. V. VI.) recentior
auctoreAntonioMariaGratiano
episcopo Amerino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jun. lU. p.
374-376. — Acta tran.slationis ibid. p. 376.
377. — Epistola Ambrosii abb. ad scri-
ptam ab eo antiquiorem vitam quae desi-
deratur ilncL p. 372. — Mlracala saeculi XII.
auctore Johanne canonico Cremonensi
coaevo ibid. p. 373. — Translatlo s. H-i Cre-
monam a. 964 ' ap. Ughelli, Italia sacra.
— *ap. Pertz, mon. script. III. p. 266.
nota 23.
Vita s. Hypatii presbyt.,mona8terii
Rufiniani in Bittiynia hegumeni (f
HYPATIUS — JACOBUS
749
cca. 452) auctore Callinico di-
scip., per alium expolita.
Ausy. : graece et lat. in AA. SS. Boll.
17. Jun. III. p. 308-349. Cf. Papebrochii
comment. praevius ibid. p. 303-308.
De s. Hypatio episc. et Andrea presbyt.
mart. Constantinopoli sub Leone Isaurico
in AA. SS. BoU. 29. Aug. VI. p. 514.
De s. Hyperechio presb. conf. (saec. IV.)
in AA. SS. Boll. 7. Aug. II. p. 190.
Acta s. Hypolisti presb. mart. (f
303) Atripaldae inregno Neapolitano.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Mai. I. p. 42.
— A c t a translationis ibid. p. 43 ; c/. VII.
p. 525-527 u.Gratiae receptae per liquo-
rem a sanctis emanantem ibid. p. 528. 529.
I. jr.
Vita b. Jacobi Alemanni ord. s.
Dominici Bononiae (f 1491) auctore
F. Ambrosino de Soncino ord.
praed.
Ausg. : ex ital. sermone in latin. versa
' ap. Ambr. Taegium de insigniis ord. prae-
dic. lib. 3. dist. 7. tom. sign. N. fol. 160.
— » in AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 793-
803. Cf. Fonsoni comment. praevius ibid.
p. 790-792.
Acta s. Jacobi Alphaei apostoli
I' mart. Ex encomio Nicetae Pa-
phlagonis excerpta.
Ausg.: ' latine edid. Franc. Combefis,
bibl. patrum concion. VI. — ^wiederholt
in AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 30; c/. p. 524.
— Relatle capitis ad monasterium s. Vedasti
anno 1177 et Miracula quae contigerunt
in relatione in AA. SS. Boll. 3. Janr. I.
p. 158-160.
Vita b. Jacobi de Certaldo mo-
nachi Camaldul. Volaterris in Etru-
ria (t 1292) auctore Raphaele
Maphaeo Volaterrano, ab August.
Fortunio modice interpolata.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 13. April. II.
p. 153-155. — Translatio corporis ibid.
p. 155.
Vita b. Jacobi de Mevania sive de
Blanconibus ord. praed. (f 1301) Me-
vaniae in Umbria.
Ausg. : ex libro ms. fratr. Ambrosii Taegii
domin. de insigniis ord. praedic. f. 354 in
AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 728-734. —
Vita alia auctore B. Mor. dominicano {der
Verfasser heisst eigentlich Bartholom. Mor-
tarius) ' ed. Leander Albertus , de viris
illustribus ord. praed. Bononiae 1517. fol.
p. 255. — »m AA. SS. Boll. 1. c. p. 734-
737. Cf. Cuperi commentar. praevius ihld,
p. 719-728.
Vita b. Jacobi de Oldo, presbyt.
tertii ord. s. Francisci, Laudae in
Insubria (f 1404) per Fr. Bassia-
num Dardadone ex ord. mino-
rum, ipsius beati confessarium.
Ausg.: ed. Papebroch in AA. SS. Boll.
18. April. II. p. 601-608. — Testamen-
tum ibid. p. 608.
Acta s. Jacobi episcopi Nisibi in
Mesopotamia (med. saec. IV.) au-
ctore Theodoreto episcopo Cyri.
Au^g. : ' in edit. graeco - latina operum
Theodoreti. Paris. 1642 ed. Sirmondi III.
p. 764. — *iciederholt in AA. SS. Boll.
15. Jul. IV. p. 42-44. Cf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 28-41.
Vita Jacobi episcopi Tarentasien-
sis (saec. V.)
Ausg.: ed. Fr. Chifflet. in AA. SS. BoU.
16. Janr. H. p. 26-28.
Vita s. Jacobi eremitae in Palae-
stina (saec. VI.) auctore incerto apud
Metaphrasten.
Au^g.: 'latine versa a G. Herveto ed. Su-
rius, vit. Sanct. 28. Janr. — ^wiederholt
ed. Lipomanus. — » in AA. SS. BoU. 28.
Jaur. II. p. 869-873. — * abgekurzt ed. 6.
Garnefeltius, vitae eremitarum. Lib. II. No.
7. — Vitaeepitome ex menaeis Grae-
corum ibid. p. 869.
Vita s. Jacobi fratris Domini epi-
scopi primi et mart. Hierosolymis
(saec. I.) auctore Simeone Meta-
phraste.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 31
-34. Cf. p. 754. — 'Tno/Ltytj fia «V roy
aytoy 'Idxio^oy ny dnoaroXoy xai ddtkfpo-
»(6y ibid. p. 735-739.
Erl.-Schr.: Hen.schen, coramentarius praevius
ibid. p. 18-30.
Koessing, Fr., dissertat. de anno quo mortem
obierit Jacobng frater Domini. Heidelbergae
1857. gr. io. 24 S. S Sgr.
Papebroch, commentar. praevius tn AA.
Sa. Boll. Mai. m. p. I sq. VII. p. 696.
750
JACOBUS — JANTTARIUS
Stilting, dissert. de fratribuB domini Jacobo,
Josppbo, Juda et Simonc, qua qnaeritur, an
nllns ox illis fuerit intur aiiostolos (luodecini
in AA. SS. Jioll. .Sept. VI. p. I-XXll.
Vita Jacobi Gelu archiepiscopi
Turonensis (| 1432) ab ipso con-
scripta.
Ausff.: ap. Martene, tbes. anecd. III. p.
1947-1952.
Miracula s. Jacobi maioris apostoli
et mart. (f 43) auctore ut fertur
Calixto II papa.
Ausg.: ex m.s. in AA. SS. BoU. 25. Jul.
VI. p. 47-59. - Miracula alla quae in Italia
contigerunt auctore Contarino clerico
synchrono et te.ste oculato ex ms. ibid. p.
59-68.
Erl.-Schr.: Caracoiolus, Ant., illustriiim con-
troversiarum biga: 1. De s. Jacobi apost.
accessu ad Hi.^^paniam, 2. De funere s. Mar-
tini a s. Ambrosio ceJebrato. Ed. 2. Colo-
niae 1619. 40.
Cuper, commentarius liistoricus in AA. SS.
BoH. 1. c. p. 5-46.
De Caesaraugustana Deiparae imagine
quam s. Jacobus erexisse traditur iirid. 114-
124.
Praedicatio s. Jacobi in Hispania, com-
ment. liisloricus ihid. p. 69-114.
— — Vindiciae breves pro Ilispanica s. Jacobi
praedicatione ibid. Ju!. VII. p. 86'J-8S9.
Acta b. Jacobi Mevanatis = Vita b. Ja-
cobi de Mevania.
Vita s. Jacobi monachi et eremitae
in Biturigibus (f 865. 19. Novb.)
auctore monacbo Sulpiciano ano-
nymo (saec. XVI.)
Aasg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 143-154.
Erl.-Schr.: s. Jacobi eremitae qui colitur in ec-
clesia oppidi capellae Qilonis Bituricensis
dioec. elogium hi.^^t. ap. Labbe, bibl. nova II.
p. 393.
Processus de b. Jacobi ord. minor.
observantium s. Francisci Bitecti in
Apulia (t 1485) sanctitate et mira-
cmis.
Ausg.: ex autographo in AA. SS. BoU.
27. April. m. p. 528-545.
Vita s. Jacobi Philippi presbyteri
ord. Servorum defuncti Faventiae
in Aerailia (f 1483), auctore Ni-
colao Borghesio sive Burgensio
equite et senatore Seuensi, et mira-
cula.
Ausg.: ' in Archang. Gianii Florent. cen-
turia tertia Annalium ordinis Servorumi
Bononiae 1622. fol. — ■ * loiederholt in AA.
SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 167-176. — Alia
vita et miracula ibid. p. 167.
Vita b. Jacobi Veneti ord. frat.
f)raed. Forolivii in Romandiola Ita-
iae provincia (f 1314.)
Ausg.: ex m.s. Vallicellano in AA. 88.
Boll. 31. Mai. VII. p. 460-474. — Com-
pendium vitae ibid. p. 474. C/. Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 458-460.
De s. Jacobo anachoreta apud Graecos
in AA. SS. BoU. 13. Jnn. II. p. 686.
De Jacobo Borovicensi, Salo in AA. SS.
Boll. 24. Oct. X. p. 918.
De s. Jacobo diac. martvre Bergomi in
Italia a. 380 in AA. SS. Boll. 4. Mai. I.
p. 472. 473; c/. VII. p. 578.
De s. Jacobo episc. Tullensi Divione In
Burgundia (saec. VIII.) in AA. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 583-585.
De s. Jacobo eremita Amidae in Meso-
potamia (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 6. Aug.
II. p. 161.
De s. Jacobo eremita ord. s. crucis Fon-
tis-Avellanae prope Noceriam in Umbria
(t 1200) in AA. SS. BoU. 10. Mai. VII.
p. 680.
De s. Jacobo et Philippo mart. ex ord.
fr. min. a. 1387 Mevaniae in Umbria in
AA. SS. Boll. 2. Sept. I. p. 595. 596.
De s. Jacobo iun. episc. et conf. sub
ieonomachis cca. 824 comment. historicus
in AA. SS. Boll. 21. Mart. lU. p. 357-359.
Martyrium s. lae etsociarum mart.
in Perside (f cca. 360) auctore ano-
nymo.
Au^sg. : graece et lat. in AA. SS. Boll.
4. Aug. I. p. 329-333.
De s. Jafredo in marchionatu Salutiarum
in Italia mart. sub. Maxiniiano in AA, SS.
Boll. 7. Septbr. III. p. 9.
De s. Januaria, Mucio, Donata etc. mart.
in Africa in AA. SS. Boll. 8. Jun. II. p. 58.
Acta s. Januarii episcopi, Sosii,
Festi et Proculi diacon. etc. luart.
Puteolis in Campania Felice cca.
a. 305 auctore anonymo.
Ausg.: ex mss. et editis in AA. SS. Boll.
19. Septbr. VI. Addenda. p. 866-869. —
Appendix ex editione Falconii (prima
omnium translatio) ibid. p. 869. 870. —
Acta raendosa ex edit. Mazochii ibid.
p. 870-872. — Acta s. Proculi ex 2niss.
ibid. p. 872-874. — .4cl8 auctore Jo-
hanne diacono eccles. s. Januarii ex
edit. Surii et Falconii ibid. p. 874-884. —
Homilia de miraculis s. Januarii ex edit.
Caraccioli et Falconii ibid. p. 884-888. —
Translatio S8. .Januarii, Festi et Desi-
derii auctore anonymo Beneventano ibid.
p. 888-891. — Translallo SS. Eutycii et
Acutii auctore Rajnerio ex edit. Caracc.
et Falc. ibid. p. 891-894.
Erl.-Schr : Uilotta, O., istorico discorso sopra
la patria di t. GiiiBuario mart. Koma 163C.
40. -' ■-
JANUARIUS — JERO
751
Falcone, Nic, l'intera istoria della famiglia,
vita, miracoli, traslazioni, e culto del glor.
martire s. Gennaro. Napoli 1713. fol.
Mazocbii, A. S., ■ actorum Bononiensium s.
Januarii et soc. martyrum vindiciae repeti-
tae. Neapoli 1759. 4».
Passionei, B., orazione in lode di s. Gen-
naro, vescovo e martire. Napoli 1768. 8*.
Stilting, commentar. praevius in AA. SS.
1. c. p. 762-866.
Tutini, C, memorie della vita, miracoli e
culto di s. Gennaro. Napoli 1633. 4o. ibid.
1710. 80.
Wernsdorf, G., dissert. de sanguinis s. Ja-
nuarii fluxu miraculoso et inde oriundo apud
Neapolitanos cultu. Wittebergae 1710. 40.
De s. Januario episc. et mart. ac for-
tasse ss. Felice et Honorato diaconis mart.
Marsici in Lucania m AA. SS. Boll. 26.
Aug. V. p. 813. 814.
De s. Januario et Pelagia mart. Lamo-
sinensibus in AA. SS. Boll. 15. Mai. III.
p. 458.
De s. Januario et Pelagia mart. Nicopoli
in Armenia in AA. SS. BoU. 11. Jul. Illf
p. 188.
De s. Januario et Silvano mart. Romae
mAA. SS. Boll. 13. Jun. II. p. 668.
De s. Januario, Feliciano, Donato , Ca-
sto eta. mart. m AA. SS. Boll. 17. Febr.
m. p. 10. Cf. p. 757.
De s. Januario, Marino, Nabore et Fe-
lice mart. Afris in AA. SS. BoU. 10. Jul.
m. p. 31.
De s. Januario, Mucio, Saturo martyr.
Africanis in AA. SS. Boll. 22. Janr. II.
p. 414.
De s. Januario, Paulo, Carulo etc. mart.
in AA. SS. BoU. 13. April. U. p. 129.
De s. Jasimo thaumaturgo in AA. SS.
BoU. 4. Febr. I. p. 491.
De s. Javino et Heraclio confess. in AA.
SS. BoU. 5. Jun. I. p. 437.
De s. Ibaro episc. Hiberno (saec. VI.)
m AA. SS. BoU. 23. April. III. p. 173. 0/.
p. 991.
De s. Ico sive Isichio et Paiatino mart.
Antiochenis in AA. SS. BoU. 30. Mai. VII.
p. 239.
De s. Ida Gandavi in Flandria in AA.
SS. BoU. 20. Jun. IV. p. 26.
Vita V. Idae Lovaniensis ordinis
Cisterc. Brabantia prope Mechli-
niam (f cca. 1300) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 13. April. II. p.
157-189. Cf. Papebrochii comment. praevius
ibid. p. 155.
Vita b. Idae viduae comitissae
Boloniae in Gallo-Belgica (f 1113)
auctore monacho Wastensi coaevo.
Ausg.: ' ex ms. Brugensi in AA. SS. BoU.
13. April. n. p. 141-145. — * fragmentum
ap. Bouquet, rec. XTV. p. 113-115. — Vita
alia auctore Johanne Gillemans ca-
nonico regulari, ex ms. VaUis Rubeae in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 145. 146.
Erl.-Schr: Analecta de b. Idae viduae rebus
gestis ex variis auctoribus ibid. p. 147-150.
Henschen, comraent. praevius ibid . p. 139-
141.
Vita s. Idae viduae Egberti Saxo-
num principis Herzfeldii in ducatu
Monaster. (f cca. 813) auctore Uf-
fingo monacho Werthinensi.
Geschrieben zvdschen 980-983, erscheint wenig
glaubhaft.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 4. Septbr. p.
62. — * in AA. SS. BoU. 4. Septbr. II. p.
p. 260-270. — »ap. Leibnit, , script. rer.
Brunsv. I. p. 171. — *■ das Wichtigste dar-
aus ap. Pertz, mon. II. p. 569-576.
Erl.-Schr.: Leifert. Fr., die h. Ida in ihrer ede-
len Abstammung, in ihrem h. Leben und in
ihrer ruhmvollen Nachkomraenschaft. Miin-
ster 1859. 8».
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
II. p. 433.
Seibertz, Landes- und Rechtsgeschichte des
Herzogthuras VVestfalen. 1845. Abth. 1. p. 9.
Suyslcen, commentar. praevius in AA. SS. 1.
c. p. 255-260.
Strunck, Westphalia sancta ed. Giefers II.
p. 84-93.
Wedekind, Noten zu einigen Geschichts-
schreibem d. Mittelalters. 1835. I. p. 141 sq.
Vgl. Uffingus.
Vita s, Idae sive Itae virginis in
Hibernia (saec. VI.) auctore incerto.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 15. Janr. I. p.
1063-1068.
De s. Idaberga virg. Angla, Bergas s.
Winoci in Flandriam translata in A_A. SS.
BoU. 20. Jun. IV. p. 29. 30.
Vita b. Idesbaldi abbatis Dunen-
sis ord. Cisterc. in Flandria (f 1167)
ex corapendio chronolog. Caroli de
Visch.
Ausg.: ed. Henschen m AA. SS. BoU. 18.
April. II. p. 587-590. — Historia mira-
culorum ibid. p. 590. 591. — Alia mira-
cula, latine ab Edmundo Scipman priore
submissa ibid. p. 591-593.
Erl.-Sckr.: d'Herman ville, l'histoire de la vie
de l'abbe Idesbalde sous Thierry d'AIsace,
comte de Flandre, avec notes critiques.
Bruxelles 1715. S".
van Houf, Niv., het leven, mirak. ende won-
derlyke viudinge van het lichaem van s.
Idesbaldus, abt van Duynen. Brugghe 1751.
12mo, wiederh. ibid. 1763. 80.
De b. Iduberga, vid. De b. Itta.
De s. Jeiunio monacho ord. s. BasiUi in
Calabria in AA. SS. BoU. 25. Mai. VI.
p. 101.
De s. Jeremia propheta iiiAegypto occiso
in AA. SS. 1. Mai. I. p. 5-7; c/. VII. p.
524.
Acta s. Jeronis presbyteri in Hol-
landia (f 856) auctore Johanne
752
JESUS — IGNATIUS
de Leydisin chronico Belgico ad
a. 847 etc.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. Aug. III. p.
476-479 c. Bo.schii comment.
Memoria Jesu Christi resiirgetitis sacra in
AA. SS. Boll. 27. Mart. UI. p. 687.
Vita s. Ignatii Loyolae, fundatoris
ordinis clericorum regularium so-
cietatis Jesu (f 1556) antiquissima,
a Ludovico Consalvo S. L ex
ore Sancti excepta.
Ausg.: lat., interprete H. Codretto m AA.
SS. BoU. 31. Jul. VII. p. 634-654. — V|(a
altera auctore PetroRibadeneira, sancti
synclirono ac familiari, (ex originaU Hispan.
sub tit.: Vida de s. Ignacio. Madrid 1570.
8*. [translat. in German. Ingoh-^tadt. 1590.
4*. — transl. in ital, Venezia 1584. 4«. —
transl. in /a^irt. NeapoU 1572.8*.; — Vene-
tiis 1586. 4«.; - Antwerp., Plantin 1587.
8«.; ibid. 1588. 8«.; — Colon. Agripp. 1602.
8». ; Paris. 1602. 12mo]) ex editionib. Plau-
tiniana a. 1587 et Coloniensi 1602 u-ieder-
holt in AA. SS. 1. c. p. 655-777. — Gloria
posthuma ex variis qua scriptis qua im-
pressis documentis ibid. p. 777-853.
Erl.-Schr.: Bartoli, D., de vita s. Ignatii. Rom.
1650. fol. (transl. in ital. Roiua 1659. fol. Ve-
nezia 1735. 40. Torino ISS.i. 2 vqI. 8«. Mi-
lano 1835. 8«. Brescia 183«. 5 vol. 12mo. —
trad. en/ranf. Paris 1843. 2 vol. So.
Bidermann, J., de Ignatio Loyola libri 3. Dil-
lingae 1625. 12 mo.
BJographie des h. Ignaz von Loyola. Cbem-
nitz 1801. 80.
B o m b i n o, P. P., vita s. Ignatii. Neapoli 1615.
40. Romae 1622. 40.
Borgo, C., orazione in lode di s. Ignazio de
Loyola. Torino 1787. 80.
Bouhours, D., vie de s. Ignace, fondatear
de la compagnie de J^sus. Paris 1679. 4».
et 12 mo. ibid. 1680. 12rao. ibid. 1758. l2mo.
Avignon 1821. 2 vol. 12 mo. ibid. 1824. 12 mo.
Parisl825. 2 vol. 18 mo. ibid. 1(<26. 12 mo. Be-
.san<;on 1826. 2 vol. 12 rao. (ins Deuische iibera.
von A. V. Haza-Radlitz. Wien 1835. 80. 2.
Aufl. ibid. 1861. 80. 20 Sgr.)
Bruehl,M„ Gesch. des h. Ignatius von Loyola
u. der Geaellschaft Jesu. Wiirzburg 1845. 80.
Bussi^res, I. de, vie de s. Ignace de Loyola.
Lyon 1670. 12 mo.
Castulus, G. , compendium vitarum s. P. Ig-
natii et Xaverii. Pragae 1667. 12 mo.
Cbarra, K., vje d'Ignace de Loyola, fonda-
teur des Jdsuites. Strasbourg 1840. 4».
Coret, J., vie de s. Ignace de Loyola. Namur
1679. 4«.
Dewora, V. I., Ignaz von Loyola u. Franz
von Xavier, oder d. wahre Denk- und Iland-
lungsweise der Jesuiten. Coblenz 1816. 8«.
Du Tbairel, s. Ignace de Loyola, cbevalier
de la tr^s-sainte Viergc, fondateur de I'ordre
de.< Ji.sultcs. Paris 1844. 8".
Elleborlzon(V), N., Leben u. Tbaten des b.
Ignatius v. Loyola. Speyer WAA. 8 0.
Ferus (pjeudon. /tfr Placby) , G., vita s. Ig-
natii Lojolae et s. Francisci Xaverii. Pragae
1617. 12mo. ibid. 1629. 12mo.
Franli, W., Ignaz von Loyola's wunderbares
Leben und Abenteuer. Leipzig 1802. 2 vol.
80.
Oarcia, Fr., vida, virtudes y milagros de s.
Ignacio de Loyola. Madrid 1685. 40.
Oeisa, I. B., Lebensgescbichte des b. Ignaz
von Loyola. Chemnitz 1804. 8vo.
(ienelli, Chr., Leben des h. Ignazius \oa
Loyola. Innsbrucli. 1H48. 8vo.
Gretser, J., apologia I. pro vita s. Ignatii .
Ingolslad.l;'>99. 8vo. — apologla IV.ibid. 1601.
8vo. — apol. III. ibid lfi(i4. 8vo.
(Halkett, .1.) Loyola. London 1648. 12mo.
(Ilane, PY. Ph.)' Leben und Thaten Ii^natii
Loyolae. Rostock 1721. 8vo. ibid. 1725. 8vo.
Ignatius van F./oyola, stichter van de orde
der Jezuiten. Leeuwarden 1827. 8vo.
Irowsky, J., cultus s. Ignatii de Loyola, fun-
datoris soc. Jesu. 1'ra^at' 1771. Svo"
La Misma, A. L. de, vida de s. Ignario de
Loyola. Granada 16.33. 4to.
Leben des h. Ignaz von Loyola, Schweidnit/.
1840. 8vo.
Lffe of Ignatius Lojola. London 1616. 12mo.
Maffei, G. P. , de vita et raoribus s. Ignatii
Loyolae libri 3. Romae 1585. 4to. Venetiis
1585. Colon. Agripp. 1585. 8vo. ibid. 1593. fol.
Antverp. 1605. 8vo. Paris. 1641. 8vo. Venetlis
1685. 2 vol. 12mo. , ed. J. Rocco Vulpius, P«-
tavii 1727. 4to. Bergomi 1747. 2 vol. 8vo. Ve-
ronae 1837. 8vo. {trad. enjranf. par M. d'Esne
de Betencourt s. 1. 1594. 8vo.)
Mariani, A. Fr., vita del padre .. Ignazio de
0 Loyola ete. Parma 1796. 8vo. Venezia 1845.
24rao.
Nigroni, J.. dissert. historica de s. Ignatio,
.societatis Jesu fundatore. Colon. Agripp. 1630.
40. Neapoli 1631. 40.
Nieberleiu, J. A., Lobrede auf den h.Ignatz.
Eichstfidt 1721. 40.
Nolarci, V., vita di s. Ignazio. Venezia 1680.
40.
Nossius, Ch., compendium vitae s. p. Ignatii.
Pragae 1690. 8».
Piniug, coramentar. praevius tn A.\. .SS. 1.
c. p. 409-634.
Pistorius, G., .S. Ignatiug v. Loyola, oder
Lobpredigt von dessen Tugenden und he-
roischen Thaten. Dillingen 1651. 40.
Rasiel de Selva, II., histoire de l'admirable
Dom Inigo de Guispuscoa. Lahaye 1736. 2
vol. 80. ibid. 1758. 2 vol. 12mo. {trad. en angt.
unt. d. Tit.: The .spiritual Don Quixote. Lon-
don 1745. 12uio.) Der wahre Name des Verf.
iat Quesnel de Dieppe.
Stein, Cbr., vita Ignatii. e. I. 1598. 8«. (verS/-
/entlicht unt. dem Pseudonym Simon Lithus).
triumpbus jesuiticus etc. de Ignatii Loyo-
lae vita et miraculis adversus Jac. Gretse-
rum. Francof. 1615. 80.
Taylor, Js., Loyola and the Jesuitism in its
rudiments. London 1849. 80.
Vie de s. Ignace et des pferes Jacq. Lainez et
Frani;ois Horgia. Tournaye 1613. 40.
Vita 8. Ifniatii, soc. Jesufundatorls. Ingolstad.
1622. 80.
Vita Ignatii de Loyola. Venetiis 1681. 80.
Weissenbach, J. A., Frage: liesse sich Ig-
natz von Loyola nicht aus d. Register der
HeUigen schaffen? Augsburg 1789. 8 0.
(Wolffter, P.) Leben u. Tbaten de.s h. Igna-
tius von Loyola. (^ermanien 1788. 8« .
Vita s. Ignatii patriarchaeOonstanti-
nopolitani (f 877) auctore Davide
Niceta Paphlagone.
Qcschrieben um 880.
Aiisg. : ' ed. Matth. Rader. Ingolstadii 1604.
4*. — *viederholt ap. Labbe, concil. VIII.
— »u. in AA. SS. BoU. 23. Oct. X. p. 167
-205.
Erl.-Schr.: v. Hecke, comnient. praevins ibid. p.
157 167.
(iVfaultrot, G. N.) Histolre de s. Ignace, pa-
triarcbe de Constantinople, et de Pbotius
usurpateur de son siege ... s. 1. 1791. 80.
Vita s. Ignatii Theophori episcopi
IGNATIUS — INNOCENTIUS
753
Antiocheni, martyris Romae (f 108)
auctore Simeone Metaphraste.
Ausg.: latiue in AA. SS. BoU. 1. Febr.
I. p. 24-28. — Epitome vitae ex menaeis
Graecorum ibid. p. 28. — E I o g i u m ex
martyrologiis Adonis et Bedae ibid. p. 28.
— Vita alia ex vetustissimis mss. latinis
tJid. p. 29-32. — De variis translatio-
uibus reliquiarum s. Ign. ibid. p. 33-37.
C/. comment. praevius ibid. p. 13-24.
De s. Ignatio Steironita in AA. SS. Boll.
26. Jul. VI. p. 307.
Vita s. Ildephonsi = Vita s. Hildefonsi.
Vita s. lllidiiepiscopiArvernorum
seu Claromontani (370 — 385) ex
Gregorii Turon. vitis patrum,
c. 2.
Ausy.'. c. notis Henschenii in AA. SS.
Boll. 5. Jun. I. p. 425-427. — Alia vita
ex vet. breviario Illidiano ibid. p. 427-430.
— Appendix de corporis elevatione et
translatione ibid. p. 430-432. CJ. ibid. Jun.
VI. 1. p. 14.
Erl. Schr.: Fabricius, bibl. lat. med. aevi ed.
Mansi IV. p. 31.
De s. Illuminato eremita apud Tifernum
Tyberinum in Umbria notitia in AA. SS.
BoU. 8. Jul. U. p. 650.
De s. Illuminato Septempedae inPiceno
m AA. SS. Boll. 11. Mai. II. p. 706; c/. VII.
p. 695.
De s. Illyrio thaumaturgo in Myrsinone
monte Peloponnesi in AA. SS. BoII. 3. Apr.
I. p. 253.
De s. Ilpidio mart. in Gabalitano Galliae
agro sub Valeriano in AA. SS. BoU. 16.
Jun. m. p. 15.
De b. Imelda Lambertina virg. Bononiae
(t 1333) in AA. SS. BoU. 12. Mai. IH. p.
183. 184.
De s. Imiterio conf. in comitatu Bur-
gundiae Sollerii sylloge in AA. SS. BoU.
31. Jul. VII. p. 306.
De s. Imperia in vico Mauprouvoir apud
Pictones in Gallia in AA. SS. Boll. 6. Sept.
n. p. 675.
Elogium s. Inae regis occident. Saxonum
in Britannia, monachi Romae (f cca. 730)
histor. ' ap. Mabillon , AA. SS. o. s. Ben.
saec. in. 1. p. 490-494. — * Henschenii
commentar. historicus in AA. SS. BoII. 6.
Febr. I. p. 905-914.
De s. Inano conf. in Scotia (saec. IX.)
in AA. SS. BoU. 18. Aug. m. p. 663.
Martyrium s. Indae et Domnae
et aliorum.
Ausg.: exSimeone Metaphraste ed.
Surius, vit. SS. 26. Decb. p. 331 (ed. 2a).
De s. indaletio episc. Vrcitano iu Hi-
spania (saec. I.) in AA. SS. Boll. 30. Apr.
III. p. 723-725. — Acta translationis au-
ctore Hebrethmo monacho Cluniacensi
(1084) ibid. p. 725-731. — Miracula ex
Joh. Briz histor. Pinnat. Ubr. 3. § 36 ibid.
p. 731. 732.
Erl. Schr.: Echeverz, Berah. Ant., indice de
alegria sagrada: epitome de la vida y trans-
lacion de s. Indalecio, uno de los siete . .
discipulos del ap6stol San Tiago el Mayor
Zaragoza 1735. 4 0. Nicht viel werth.
Pascual y Orbaneja, G-abr., vida de s. In
dalecio y Almeria ilustrada ensu antigUe
dad, origen y grandeza. Almeria 1699. fol
Enthalt viel Falaches.
Vita s. Indracti, Dominicae et so-
ciorum Glastoniae in Anglia (saec.
VIII.) auctore Guilelmo Mal-
mesberiensi.
Ausy.: ex legenda J. Capgravii in AA.
SS. BoU. 5. Febr. I. p. 689. 690.
De s. Ingeniana, Saturnino, Parthenio etc.
mart. Thessalonicae in AA. SS. BoII. 1. Apr.
I. p. 9.
De s. Ingenuino sive Genuino episc. Sa-
bionensi Brixinae (f cca. 640) BoUandi com-
mentarius hist. in AA. SS. BoU, 5. Febr. I.
p. 669-674.
Erl.-Schr.: Fabriclus, bibl. lat. med. aevi ed.
Mansi IV. p. 32.
Tartarottus, de episcopatu Sabionensi s.
Cassiani martyris deque s. Ingenuini eiusd.
urbis episcopiactis epistola. Venetiis 1750.
80.
De s. IngenuO et HippoUto mart. in portu
Romano in AA. SS. BoU. 11. Septb. m.
p. 777.
De s. Ingenuo, Vincentio et sociis mart.
Afris in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p. 767.
De s. Ingona.Fortunato, Pissino e^c. mart.
in AA. SS. BoU. 25. Febr. IH. p. 488.
De s. Iniurioso eiusque uxore coniugibus
virg. in Arvernia (f cca. 500) ex s. Gregorio
Turon. in AA. SS. BoU. 25. Mai. VI. p.
38. 39.
De s. Inna, Pinna, Rimma mart. in AA,
SS. BoU. 20. Janr. H. p. 297.
De s. Innocentia virg. mart. sub Diocle-
tiano Arimini in Aemilia Stickeri sylloge
in AA. SS. BoU. 16. Sept. V. p. 310-312.
Vita s. Innocentii episcopi Africa-
ni Caietae in Italia (saec. IV.) apo-
crypha.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 7. Mai. U. p. 138
-139. — Coniecturae in vitam praece-
deutem ibid. p. 140. 141.
Vita s. Innocentii episcopi Derto-
nensis in Liguria (f cca. 350) au-
ctore anonymo.
Ausg.: a Jon. Mombritio ex mss. edita
in AA. SS. BoU. 17. April. H. p. 482-485.
Vita Innocentil 111 papae. Vgl.
48
754
INN0CENTIU8 — JOEL
Epistolae Innocentii III p. 294,
Gesta Innocentii p. 338 u. Innocen-
tius III p. 390.
Erl.-Schr.: Hurter, Fr., Geschichte Innocenz lU.
Hanibnrg 1836-42. 4 vol. 8«. (trad. tnfrani.
par k\. Ue Saint-Cheron et J. B. Halber.
Paris 1838-43. 4 vol. 80. _ iradi. en Ual. per
Ces. Rovida. Miiano 1839-42. 4 vol. 8».)
Lessmann, Dan., PapHt Inuoeeuz III und
FUrst Micliacl Glinslti. Berlin 1830. 8».
Rottengatter, A.Th. v., res ab Innocentio III
papa Restae. Vratiulav. 1831. 80 .
Waibel, Al. Adalb., Papst lunocentius der
Dritte; eine der merlcwiirdigsten Lebensge
schicbten. Augsburg 1845. 80. AvMZM.g aua
Surter.
Vita Innocentii IV papae (1243
— 1254) auctore Nicolao de Cur-
bio, ord. min., postea episcopo Asi-
sinatensi.
Ausg.: 'ap. Baluze, miscellan. VII. p.
353-405. — *wiederh. ap. Muratori, scr. rer.
Ital. III. 1. p. 592.
Erl.-Schr.: Hartmann, J. Ad., dissert. de vita
lunocentii IV pont. Rora. Marburgi 1735. 40.
Pansa. Paolo, vita del gran poulifice Inno
cenzo IV. Vene/.ia 1598. 4o. Napoli 1601. 40.
Schroder, Q. H., vita Innocentii IV. pont.
Rom. Marburgi 1738. 40.
Vgl. Epistolae Innoc. IV.
Vita Innocentli VI papae (f 1362)
auctore anonyrao.
Ausg. : editio Bosqueti collata c. mss. ap.
Baluze, vit. papar. Avenion. I. p. 321-344.
— Vita secunda auctore quodam canonico
ecclesiae Bunnensis in dioec. Coloniensi
ibid. p. 345-355. — Vita tertla ex appendice
Ptolemaei Lucensis ibid. p. 357-360. — Vlta
quarta auctore Petro de Herentals (flor.
1400) ibid. p. 361. 362.
De s. Innocentio episc. Emeritensi in Hi-
spania (.saec. VII.) notitia ex Paulo Dia-
cono et aliis in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV.
p. 99.
De s. Innocentio episc. Veronae in Italia
(saec. IV.) in AA. SS. BoU. 14. Mart. II.
p. 348.
De s. Innocentio et Raso episc. et Ju-
liano Romae m AA. SS. Boll. 12. Mart.
n. p. 106.
De s. Innocentio I pontiflce Romano (f
417) Cuperi sylloge iiist. in AA. SS. Boll.
28. Jul. VI. p. 548-561.
De s. Innocentio, Sebastia et aliis 30
mart. Sirmieusibus in AA. SS. Boll. 4. Jul.
n, p. 6.
Gesta s. Innocentis episc. Ceno-
inanensis in Gallia (f 542).
Ausg.: ex actibus episcopor. saec. IX.
collectis iuxta editionem Mabillionis in AA.
SS. BoU. 19. Jun. III. p. 859-862. Cf. Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 854-859.
862-869.
Narratio de s. Invento et aliis 359
mart. Gerundensibus, ab A. V. Do-
menecco hispanice scripta.
Ausg. : latine m AA. SS. BoU. 22. Janr.
II. p. 415.
Vita b. Joachimi abbatis, fundato-
ris ordinis Florensis (f 1202) au-
ctore Jacobo Graeco Syllanaeo,
monacho Florensi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 29. Mai. VII.
p. 94-112. — IHIracula b. Joachimi collecta
ab eodem Jacobo Graeco, ei edit.
Gregorii de Lauro ibid. p. 112-124. — Syn-
opsis rlrtutuui b. Joachimi auctore Luca
Consentino archiepiscopo (f 1224) ' ap.
Ughelli, Italia sacra IX. p. 205. — * in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 93. 94. — Appendix
ex Gregorio de Lauro cap. 107 ibtd. p. 124.
Erl.-Schr.: (Gervaise, Dom Fr. Arm.) Histoire
de Tabbd Joachim, surnomm^ le prophite.
Paris 1745. 2 voU. 80.
Qreco, O., vlta dell' abate Oioachimo. Co-
senza 1612. 40.
Lauro, Oreg., apologia e vita dl Oioachimo
abate. Napoll 1660. 8«.
Papebroch, comment. praevius in AA. SS.
1. c. p. 89-93.
disquisitio bistorica de Florensi ordlne,
prophetiis, doctrina b. Joachlmi ibid. p. 125-
143.
De 8. Joachimo patre b. virg. Mariae (f
paulo ante Chr. nat.) comment. historicus
m AA. SS. Boll. 20. Mart. UI. p. 77-80.
Vita b. loachini Senensis ordinis
Servorum b. Mariae (f 1305) au-
ctore Paulo AttavantoFlorentino
(t 1499.)
Ausg.: in AA. SS. BcU. 16. April. II. p.
455-465 ed. Henschen.
De s. Joad propheta in Palaestina in AA.
SS. Boll. 30. Mart. IH. p. 797.
De s. Joatha mart. sub Maximiauo et
patrono Belluni in ditione Veneta t« AA.
SS. Boll. 22. Mai. V. p. 142.
Vita s. Joavae seu Jovini Leonii
in Britannia Armorica (saec. VI.).
Ausg. : ex lectionibus breviarii Leouensis
m AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p. 139. — Alia
¥lta scripta ab Alberto le Grand, latine
reddita a Jo. Colgano ibid. p. 139-141.
De s. Jobo propheta in terra Hus in AA.
SS. BoII. 10. Mai. II. p. 494-497. Cf. p.
849 et VU. p. 664-679, ubi dissertatio
de publico cultu s. Jobi aliorumque
sanctorum veteris testamenti coram sacra
congregatione rituum Romae instituta.
De s. Jocundo, Saturnino, Artaxio (f a.
203) etc. mart. in Africa in AA. 88. BoII.
7. Mart. I. p. 630.
De s. Jocundlano martyre iu Africa in
AA. SS. Boll. 4. Jul. II. p. 5.
De 8. Joeie et Eadra prophetis in Palae-
JOHANNA - JOHANNES
755
stina Sollerii sylloge in AA. SS. BoU. 13.
Jul. m. p. 475.
De b. Johanna reclusa Ripatorii in dioec.
Galliarum Treceusi (f 1246) in AA. SS.
Boll. 4. Mai. I. p. 534.
De s. Johanna uxore Cbusae Hierosoly-
mis Papebrochii sylloge hist. in AA. SS.
BoU. 24. Mai. V. p. 272.
Vita s. Johannaeprincipis, Alphon-
si V Portugalliae regis filiae, ord.
s. Domin,, Averii in Lusitania (f
1490) auctore Margarita Pine-
ria eius famula. Lusitanice.
Ausg. : ex autographo latine versa in AA.
SS. BoU. 12. Mai. VH. p. 723-758. — Mi-
racula ex processu facto auctoritate ordin.
episc. Conimbricensis a. 1626 ibid. p. 758
-762.
Erl.-Schr.: Dias, Nic, vida da ser. princeza D-
Joanna, filha del rey D. Alfonso V. Lisboa
1586. 80. ibid. 1594. 8o., augment. por L. de
Castanbe da Rapozo. ibid. 1674. S".
Papebroch, comment . praevius in AA. SS.
I. c. p. 719-723 {mit Johannas Portrait).
Roman, Hier., historia de la vida de los dos
religiosos infantes de Portugal, D. Femando
y de la infanta Donna Juana . . . Medina
el Campo 1595. 40.
Vita della b. Giovanna principessa di Porto-
gallo, dell' ord. di s. Domenico, chiamata
comunemente la santa principessa. Roma
1814. 12mo.
Vita b. Johannae Valesiae, regi-
nae Franciae, fundatricis ord. An-
nuntiatarum b. Mariae (f 1505) Ur-
bano papae VIII inscripta.
Ausg. : ed. Henschen in AA.. SS. Boll. 4.
Febr. I. p. 576-579. — Processus ad
beatificationem Johannae, auctoritate Andr.
Fremoti archiep. Bituric. confectus ibid. p.
579-591. Cf. Henschenii comment. ibid. p.
574.
Erl.-Schr,: Bony, L. de, vie de la blenheureUse
Jeanne de France. Paris 1684. 80.
Doni d'Attichy, L., tableau de la vie de la
bienheureuse Jeanne de France. Paris 1625.
80., augment. ihid. 1644. 80. ibid. 1664. fol.
Elogium breve b. Johannae reginae Franco-
rum, Biturigum ducis, cum duobus diploma-
tibus Leonis X papae a. 1515 et 1517 ap.
Labbe, bibl. nova II. p. 394-402.
Guast, Paul. du, vie de s. Jeanue. Bourges
1666. 80.
Instructio et censnra sacrae theologiae do-
ctorum Lovaniensiuni pro canonisatione b.
Joannae Valesiae. Lovanii 1624. 40.
Magistri, Yv., vie de Jeanne, reine de France,
et de Marguerite de Lorraine. Bourges 1585.
80.
Manero,Ped., vida de la ser. seSoraD. Joanua
de Valois, reina da Francia. Madrid 1654.
4«.
Mareuil, P. de, vie de la ven. servante de
Dieu, rillustre et s^r. princesse Jeanne de
Valois . . . Paris 1741. 8«.
Miracles qui se font au tombeau de la bien-
heureuse Jeanne de France en l'eglise des
Annonciades de Bonrges. Paris 1615. 80.
Pierquin de Gembloux, Cl. Ch., hist. de
Jeanne de Valois, duchesse d'0rl6ans et de
Berri, reine . . . ParlB 1812. 80.
Vita b. Joannae Valesiae, Ludovici XII uxo-
ris, fuudatricis ord. Annunc. b. M. V. Ant-
werp. 1524. fol.
Vita s. Johannae virginis Balneis
in Italia, auctore Silvano Razzio.
Italice.
Ausg.: latine in AA. SS. Boll. 16. Janr.
H. p. 59. 60. Abgehiiret. — Alia vita ex
Phil. Ferrario ibid. p. 60.
Vita b. Johannae virginis Carmeli-
tanae Regii Lepidi in ducatu Mu-
tinensi (f 1491) auctore Bene-
dicto Mutti Regiano.
Ausg.: ex Italico Venetiis excuso a. 1611,
edita parte I. Speculi Carmelitani p. 542
m AA. SS. Boll. 9. Jul. H. p. 729-735.
De V. Johanne abbate Aethelingiensi (f
cca. 895) elogium hist. , ubi de Johanne
Scoto seu Erigena deque Johanne sophista
seu Malmesburiensi, ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 506-513.
De V. Johanne I abbate Casinensi (f 934.
31. Mart.) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 116-118.
De s. Johanne abbate Paranensi prope
Spoletum in Italia (saec. VI.) in AA. SS.
BoU. 19. Mart. HI. p. 30. 31.
De s. Johanne Aegyptio mart. in Palae-
stina a. 310 in AA. SS. Boll. 20. Septb.
VI. p. 147.
De s. Johanne Agno episc. Traiectensi
(f 646) Hoj-i in Belgio Sollerii sylloge hist.
in AA. SS. BoU. 25. Jul. VI. p. 225-227.
De s. Johanne anachoreta ad mare mor-
tuum in Palaestina (saec. VI.) in AA. SS.
BoU. 21. Jul. V. p. 164.
De s. Johanne Angelopte epi.sc.Eavennae
in Italia (f 432) in AA. SS. Boll. 7. Jul.
II. p. 468.
De s. Johanne, Antonio et Eustachio
mart. Vilnae in Lituania (f p. 1328) in
AA. SS. Boll. 14. April. H. p. 265. 266.
De s. Johanne, Aprianto, Theoloco etc.
mart. Heracleensibus in AA. SS. Boll. 8. Jul.
II. p. 579.
De s. Johanne asceta monasterii in Rufi-
nianis in AA. SS. BoU. 16. Mart. II. p. 433.
De s. Johanne Baptista, prodromo D. N.
Jesu Christi Papebrochii commentarius hist.
in AA. SS. BoU. 24. Jun. IV. p. 687-806.
— Appendix Sollerii ibid.Jim.YI. 1. p.
232-239. — Hymnus de s. Johanne baptista:
,Ut queant laxis' . . . auctore Paulo Dia-
cono {beriihmter Hymnu^, der noch all-
jdhrlich in der kathol. Kirche gesungen uird)
^in Valentiani hymnodia Romana. Romae
1646. fol. — *in aUen Avsg. des Brevia-
rium Romanum.
Erl.-Schr.: Bethmann tn Pertz' Arch. X. p. 289.
Frank, A., Johannes der TSufer. Eislebeu
1841. 8vo.
48*
756
J0HANNE8
Rohden, L. v., JohanneB d. Tiiufer in seinera
Leben u. Wirken dargestellt naeh d. Zeug-
nisscn der h. Schrlft, Ltibeck l.t38. 8vo.
De s. Johanne Cassiano abbate Massiliae
in Gallia (saec. V.) Cuperi sylloge hist. m
AA. SS. Boll. 23. Jul. V. p. 468-482.
De s. Johanne Colobo seu Parvo eremita
deserti Scetis in Aegypto (saec. V.) Car-
pentieri commentar. i7i AA. SS. Boll. 17.
Oct. VIII. p. 39-44. — Apophthegmata
er Cotelerio, monum. eccles. graece I. p.
468 ibid. p. 44-47. — Appeudix ex variis
ibid. p. 47. 48.
De s. Johanne conf.hegumeno monasterii
Catharorum (f cca. 813) in AA. SS. Boll.
27. April. III. p. 495. 496.
De V, Johanne de Castro Villari ord. s.
Franc. de observ., Consentiae in Calabria
(t cca. 1533) in AA. SS. Boll. 16. Aprii.
II. p. 474.
De b. Johanne deOrgania, abbate Bello-
podiensi in Catalonia, ord. Praemonstr. in
AA. SS. Boll. 8. Apr. I. p. 802-804.
De s. Johanne, Desiderio, Flavio episc.
Cabilone in Gallia (saec. V. VI.) in AA.
SS. Boll. 30. April. III. p. 778-780.
De s. Johanne discip. s. Gregorii Deca-
politae Constantinopoli (f cca. 850) in AA.
SS. Boll. 18. April. II. p. 583. 584.
De s. Johanne episc. Bergomensi in Italia
(t cca. 683) Pinii sylloge hist. in AA. SS.
BoU. 11. Jul. m. p. 200-205.
De s. Johanne episc. Comi in ducatu
Mediolanensi (saec. VII.) Buei sylloge in
AA. SS. BoU. 2. Octb. I. p. 353-355.
De s. Johanne lU episcopo Comi in Italia
(t p- 650) Buckii comment. historicus in
AA. SS. Boll. 20. Oct. VIII. p. 903-909.
De s. Johanne episc. Hierosolymorum
Vn (t 116) m AA. SS. Boll. 7. Jun. II.
p. 4.
De s. Johanne episc. Irenopoli iu Cilicia
(t p. 325) in AA. SS. Boll. 4. Febr. I. p.
466.
De s. Johanne episcopo Megalopolitano,
vid. Acta s. Ansueri.
De s. Johanne episc, Stephano levita,
Martiano etc. Beneveutanis in AA. SS. Boll.
15. Mai. UI. p. 495.
De 8. Johanne episc. Ticini in Longo-
bardia (t 813) Stiltingii sylloge hist. in
AA. SS. BoU. 27. Aug. VI. p. 105.
De 8. Johanne episc. Veronensi in Italia
(saec. IV.) in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p.
641.
De b. Johanne eremitaMassacii inPiceno
(t 1399) in AA. SS. Boll. 20. April. II. p.
832.
De s. Johanne eremita Ruselli iu Aprutio
Italiae in AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p. 140.
De s. Johanne et Cri.9po presb. Romanis
sub Dioclet. in AA. SS. BoU. 18. Aug. UI.
p. 545.
De s. Johanne et Georgio patriarchis
Constantinop. (t 520 et 633) in AA. SS.
BoU. 18. Aug. III. p. 656. 656.
De V. Johanne U et Johanne III ac
aliis abbatibu.s Casinensibus et viris pii»,
qui ab a. 1000-1060 in sacro monte florue-
runt, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Beu. saec.
VI. 1. p. 96-112.
De s. Johanne et 44 mart. in Africa in
AA. SS. Boll. 12. Mart. II. p. 105.
De b. Johanne Manetto Antellensi conf.,
uno ex septem fundatoribus ord. serv. b.
Mariae virg. (t 1268) Pinii comment. hi-
storicus in AA. SS. Boll. 27. Aug. VI. p.
133-139.
De s. Johanne Marco Christi aut apo-
stolorum discipulo (saec. I.) Stiltingii syl-
loge in AA. SS. BoII. 27. Sept, VU. p. 379
-390.
De s. Johanne mart. Bialogrodi in Bess-
arabia (t cca. saec. XIII.) Papebrochii syl-
loge in AA. SS. Boll. 22. Jun. I. p. 263.
264.
De s. Johanne mart. Camulii in agro
Genuensi in AA. SS. Boll. 28. Sept. VII.
p. 606.
De s. Johanne mart. hegumeno Mena-
friensi apud Graecos in AA. SS. BoII. 4.
un. I. p. 402.
De s. Johanne mart. Nicomediae in Bi-
thynia a. 303 Stiltingii sylloge in AA. SS.
Boll. 7. Septb. III. p. 12-14.
De s. Johanne milite, forsan Alexandriae
in Aegypto in AA. SS. Boll. 12. Jun. U.
p. 656.
De b. Johanne milite sub Juliano apo-
stata in AA. SS. Boll. 30. Jul. VU. p. 148.
149.
De s. Johanne Monasteriensi (saec. VI.)
Cainone in dioecesi Turonensi in AA. SS.
BoII. 6. Mai. U. p. 50. C/. p. 797 et VU.
p. 601.
De s. Johanne Palaeolaurita in eremo
prope Hierosolymam in AA. SS. BoU. 19.
April. II. p. 625. 626.
De s. Johanne I papa mart. Ravennae
enecto, Romani revecto (t 526) Papebrochii
comment. historicus m AA. SS. Boll. 27.
Mai. VI. p. 702-710.
De b. Johanne Plebano et Leone Bembo
Venetiis in illustri s. Laurentii parthenone
Janningi commentarius m AA. SS. Boll.
9. Aug. II. p. 476-482.
De 3. Johanne Portuensi eremita Tude
in Gallicia (ante saec. X.) in AA. SS. Boll.
24. Jun, IV. p. 822.
De s. Johanne presb. et mart. Romae
JOHANNES
757
a. 362 Papebrochii commentarius histor. in
AA. SS. Boll. 23. Jun. IV. p. 482-485.
De s. Johanne Psichaita conf. apud Grae-
cos sub iconomachis Papebrochii sylloge
in AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 100; c/.
Vn. p. 849.
De b. Johanne Raynutii monacho Bene-
dictino Tuderti in Umbria (f 1330) m AA.
SS, Boll. 8. Jun. II. p. 146.
De b. Johanne sive Joagnolo tertiario
ord. s. Franc. Callii apud Urbinates in Italia
(t cca. 1370) in AA. SS. Boll. 21. April.
II. p. 953. — Miracula sex ibid. p 953
-955.
Vita b. Johannis a Caramola conf.,
ord. Cisterc. in monasterio s. Ma-
riae de Sagittario in regno Neapol.
(t 1339) auctore anon. synchrono.
Ausy.: ex ms. cum editione Ughelli collata
m AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 860-862.
Cf. Pinii comment. praevius ibid. p. 854-
860.
Vita s. Johannis a S. Facundo ord.
ererait. s. August. presb. (f 1479)
Salmanticae in Castella auctore Jo-
hanne Hispalensi.
Ausg.: hispanice ac epistolariter scripta,
latine m AA. SS. BoII. 12. Jun. U. p. 619
-630. — Alia acta ad vitae antiquioris
supplementum ex posterioribus eius scripto-
ribus collectum ibid. p. 630-663 {mit mehre-
ren Portraits.)
Erl.-Schr.: Sanctns mirabilis Joannes a S. Fa-
ciindo . . . pancis de miraculosa eiusdem vita
elogijs a conventu Viennensi ord. eremit. s.
patr. Augustini . . . dioatus. Vienuae Austr.
1691. 80.
Vita b. Johannis ab Avellino, mi-
noriti laici (saec. XIV.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Jun. 11. p.
488.
Vita b. Johannis abbat. Gorziensis =
Vita b. Johannis Gorz.
Vita s. Johannis abbatis Parmen-
sls (t cca. 982) auctore anonymo
synchrono.
Ausg.: ' c. not. Henschenii in AA. SS.
Boll. 22. Mai. V. p. 179-184. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 717
-724. — * prout ex antiq. cod. descrips. . . .
Da-Erba in Monum. histor. ad prov. Parm.
(chronica Parm.) III. p. 477-483.
Vita s. Johannis abbatis Pulsanen-
sis (Matherensis ord. Pulsanensis
sub regula s. Bened.\ fundatoris et
abbatis ap. montem Garganum in
Apulia (t 1139) auctore anon. Pul-
sanensi coaevo.
Ausg.: ex mss. et typo casis in AA. SS.
Boll. 20. Jun. IV. p. 41-68. C/. Papebrochu
comment. praevius ibid. p. 37-41.
Vita s. Johannis abbatis Reomaen-
sis in Gallia (t cca, 545) auctore
monacho Reomaensi coaetaneo, a
J 0 n a abbate recognita et interpo-
lata. Libri II.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. Sanct. 22. Sept.,
aber kiirzer und mit verdndertem Stil, —
' wortlich tciederhoU ed. Vinc. Barralis Sa-
lernus in chrouologia Lirinensi. — ' ed.
Petr. Roverius in Historia monasterii et
abbatum Keomaens. ab a. 435 ad sua us-
que tempora. Paris. 1637. 4". — * vollstan-
dig in AA. SS. BoU. 28. Janr. H. p. 856-
862. — * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. append. p. 633-636. — *Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 387. — Translatio
s. J-s la et 11* et miracula auctore
monacho Reomaensi anonjmo ' ed. P. Ro-
verius 1. c. — * iciederholt in AA. SS. Boll.
1. c. p. 863-865. — Miracula alia et
translatio 111* auctore anonymo *■ ibid. p.
865-868 ; cf. p. 862. — * ap. Mabillon 1. c.
saec. I. p. 637-642. — 'Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 412. Cf. Commentariiis in
AA. SS. BoU. 1. c. p, 854-856.
Vita s. Johannis abbatis Rylensis
in pristina Bulgaria (t 946) auctore
Euthymio patriarcha Ternobensi.
Ausg.: interprete Joh. Martinof in AA.
SS. BoU. 22. Oct. IX. p. 687-690. — Com-
memoratio v. Johannis Ryl. ibid. p. 690
-692. Cf. de Buckii comment. praevius ibid.
p. 683-687.
Vita b.JohannisAngeli Porripresb.
ord. serv. b. M. V. (t 1506) auct.
Philippo Albericio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p.
901-902. Elogium ibid. p. 902. — Pauca
gesta b. Joannis ibid. p. 903. 904. — Vita
alia ex annalibns ord. Serv. p. 904-906.
— Miracula p. 906-908. C/. Buckii com-
mentar. praevius ibid. p. 883-900.
Vita Johannls archiepisc. Bremensis, vid.
Historia archiepisc. Bremen.siiim.
Vita s. Johannis archiepiscopi Ra-
vennatis ecclesiae, fundatoris mona-
sterii s. Michaelis de Clusa.
Ausg. : ' ap. Muratori , scr. rer. Ital. I.
2. p. 564. — * wiederholt in Monument. hi-
stor. patriae, scr. lU. j). 237-244.
Acta s. Johannis Baptistae, vid. De s.
Johanne Bapt.
Vita b. Johannis Bassandi ex ord.
fr. Caelestinorum in monast. Col-
lismadiensi prope Aquilam in Ve-
758
JOHANNES
stinis (t 1455) auct. anon. synchro-
no ac beati discipulo.
Atisg.: in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p.
875-892. Cf. Pinii comment. praevius ibid,
p. 870-875.
Vita s. Johannls Beverlacensis,
episc. Eboracensis (f 721) et mira-
cula auctore Folcardo monacho
(cca. 1066.)
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p.
168-173; c/. p. 843. — * abgekiirzt ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
434-436. — iniracula auctore Willelmo
Kecello clerico Beverlacensi in AA. SS.
Boll. I, c. p. 173-180. — Mlracula alla au-
ctore teste oculato ibid. p. 180-187. — Ml-
racula alla anctore tertio ibid. p. 187-188.
— ffliracula ultlina sec. XIII. descripta ibid.
p. 188-194; cf. VH. p. 616.
Erl.-Schr.: Wright, Polchard in his Biographia
Britannica liter. I. p. .^l2-51t.
Vita b. Johannis Boni eremitae
ord. s. Aug. (f 1249) Mantuae in
Italia auctore Ambrosio Cale-
pino ord. eiusdem (f 1511.) Li-
Dri 3.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Oct. IX. p.
748-767. — Summarium vitae ex s. An-
tonini episc. Florentini chronicis, tit. 24
cap. 13, ibid. p. 746-748. — Processus
apostolici auctoritate Innocentii papae IV
a. 1251. 1253 et 1254 cbnstructi de vita,
virtutibus et miraculis b. Johannis Boni
ibid. p. 768-886 (6 partes). Cf. Carpentieri
comment. praevius ibid. p. 693-746.
Vita b. Johannis Bonvisii ord. min.
de observ. presbytcri propc Assi-
sium in Umbria (f 1472) auctore
Mariano Florentino (f 1480.)
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 21. Mai.
V. p. 101-112. — Suppleraentum ex
vita Ital. per Franciscum de Luniano edita
Lugduni 1610 ibid. p. 112-124. Cf. Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 100.
Vita s. Johannis Calybitae, propter
Christura mendici, Constantinopoli-
tani (saec. V.) auctore auonymo.
Ausg.: ex gr. ms. bibl. Vatic. latine in
AA. SS. Boll. 16. Janr. I. p. 1031-1036.
— Alla vUa e graeco versa a card. Sirleto,
edita a Lipomauo et Surio ibid. p. 1035-
1038.
Vita s. Johannls CamilliBoniepisc.
Mediolan. (f cca. 659) auctore J o -
sepho Ripamontio.
Ausg.: ex K-i hist. Mediolanens. in AA.
SS. Boll. 10. Janr. I. p. 622. 623.
Vgl. CalchuB.
Vita s. Johannis Cantli presbyteri
Cracoviae (f cca. 1473) auctore
Adarao Opatovio.
Ausg.: ' Cracoviae 1628. — *ibid. 1632.
- *wiederhoU in AA. SS. BoU. 20. Oct.
VIIL p. 1064-1073. — Miracula auctore
eodem ibid. p. 1073-1100. — Appendix
ibid. p. 1100-1106.
Erl.-Schr.: Bosgne, commentar. pracvlus <W<i. p.
1042-1064.
D e rebus gCKtis s. Jobannis Cantii Poloni
liber unieus. Romae 1787. 40.
Vida di s. Giovanni Canzio sacerdote secn-
lare
Roma 1767. 40.
Vita b. Johannis (Cazenfronte) epi-
scopi mart. Vicentiae in Cisalpinis,
antea abbatis S. Laurentii (f 1181)
auctore Franc. Barbarano de
Mironis. Italice.
Ausg.: latine in AA. SS. Boll. 16. Mart.
II. p. 491-498. — Inqulsltio facta Cremonae
a. 1223 per d. Homobonum episc. Cre-
monens. (f 1249) de vita et raoribus b. J-is
Cazenfronte ibid. p. 753-755.
Oratio s. Johannis Chpysostomi (f
407) episc. Constantinop. panegyri-
ca auctore s. Johanne Dama-
s ceno.
Atisg.: ex edit. Lequiensi graece et lat.
m AA. SS. BoII. 14. Septb. IV. p. 700-709.
Erl.-Schr.: Albert, St. Jean ChrysoKtome consi".
doi d comme orateur populair. Paris 18.^8. 80
Bohringer, Fr., die Kirche Christi uud ihre
Zeugen. Ziirich 1846. I. 4. Chrygostomus p.
1-160.
(Hermant, Gos.) La vie de s. Jean Chryso-
sfome, patriarehe de Constantinople. Paris
166-1. 40.
hutz, Johannes Chrysostomus rtc. 2. Aufl. TU-
binifen 1859. 80.
Martin, E., fSt. Jean Chrysostomo, ses oeuvres
et son siecle. Montpellier, S4guin 1860. 3 vol.
80.
(Mcnard) Iia vie de s. Jean Chrysostome, pa-
triarche de Constantinople. Lyon 1683. 2 vol.
80.
Neander, A.. der h. Jobannos Chrysostomus.
3. Aufl. Berlin 18S8. 2 Bde. (jr. 80. 2 Thlr.
Opera Joannis Chrysostonii selecta graece et
lat. codd. antiquis denuo excussis emendavil
Fred. Diibner. Vol. L (Blbliotheca scripto-
rum graecorum Tom. 51.) Paris, Didot 1861.
80. 4 Thlr.
Silbert, I. P., Leben des h. Johannes Chry-
Rostomus. Wien 1838. 2 Bde. 8o.
Stllting, comment. historicns tn AA. S.S. I. c.
p. 401-700.
Vita 8. Johannis Climacl cognom.
Scholastici , abbatis s. Montis - Sina
(f G06) auctore Daniele mona-
cho Raithuno coaevo.
Ausg. : ' lat. ed. Lipomanus 30. Mart. —
* Surius 30. Mart. — * gr. et lat. in AA.
SS. BoII. 30. Mart. III. p. 835-837. — ^gr.
et lat. ed. M. Raderus zusamvi. mit Johannis
schol. Climax. Paris. 1633. fol. — * lat. in
Bibl. PP. max. Tom. X.
JOHANNES
759
Vita b. Johannis Columbini Senen-
sis, fundatoris ord. Jesuatorum (f
1367) auctore Johanne Baptista
Rossi S. I.
Ausg.'. excerpta ex edit. Romana a. 1648
in AA. SS. Boll. 31, Jul. VII. p. 354-398.
— Vlta aiia auctore Feo sive Pheo Bel-
c h a r i 0 (Belcaro, f 1484) italice scripta unt.
d. Tit. : La vita del b. Giovanni Colombini
da Siena fondatore dell' ordine de poveri
Giesuati 'Brixiae 1500. 4«. — »Siena 1541.
4». — «Venetiis 1554. 8». — *Romae 1558.
8*. — Aus der letztern Ausg. cap. 58 Mi-
racula quae ab obitu beati usque 1435
contjgerunt, latine in AA. SS. BoU. 1. c. p.
398-400. — Miracula alia quae saec.
XVI. patrata sunt auctorePaulo Morigia
ibid. p. 400-402. — Appendix de scriptis
ac documentis b. J-s ibid. p. 402-408. Cf.
Cuperi comraentarius praevius ibid. p. 333
-354.
Vita s. Johannis confessoris = Vita s.
Johannis de Bridlingtona.
Vita s. Johannis Damasceni mona-
chi et presb. apud Graecos (f cca.
730) auctore Johanne patriar-
cha Hierosolymitano.
Ausg.: ab Oecolampadio ex graeco in
latinum versa. Aug. Vindel. 1522. 4". —
* iciederholt Romae 1553. 8». — * ex ms.
graeco interpr. A. Fr. Destieu in AA. SS.
Boll. 6. Mai. II. p. 111-119; cf. p. 843 w.
VII. p. 613. — Biog 'l-ov avyygacptis
naQcc 'Iwdyyov naTQKXQ^^ov^ ItQocokvfiwv ex
cod. Medicaeo coll. c. edit. Basil. a. 1575
ibid. p. 723-730. — Mvi^ fiij lov I. J. /xtjvi
Noffi^Qib) xS-', ex synaxario Basilii imp. ap.
Cryptam Ferratam ibid. p. 731. — Joyos
rov co(f). xvQov KwvcTTayiivov Xoyo-d-iJTov
AxQonokiTOV «f tov ay. I. J., interprete Joh.
Fr. de Rubeis ibid. p. 731-761.
Erl.-Sckr.: Coler, J. Chr., disquisitio crit. de
Ephraemo et Joanne Damasc. Syris. "Witte-
berg. 1714. 40.
Papebroch. commentarius praevius in AA.
SS. 1. c. p. 108-111.
Vita s. Johannis de Bridlingtona
ord. canon. regul. in dioec. Ebora-
censi in Anglia (f 1379) auctore
H u g o n e canon. regulari.
Ausg.: ex editt. ^Surii et *Capgravii *m
AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p. 137-144. Cf
Fonsoni commentar. praevius ibid. p. 135-
137 et Auctarium ad AA. SS. tomi V. Oct.
p. 29.
Vita s. Johannis deCapistrano ord.
flf. minorum (j 1456) Villacki in
Pannonia, auctore NicolaodeFa-
ra eiusdem socio.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 23. Oct.
X. p. 439-483. — Vlla alia auctore Hiero-
nymo de Utino ex ms. ibid. p. 483-491.
— Vlla lertla auctore Christophoro a
Varisio eiusdem socio ibid. p. 491-552.
Erl.-Schr.: van Hecke, commentarius praevius
iUd. p. 269-439; c/. p. 915. 916.
Kirchhueber, B., Leben des h. Vaters Joh.
von Capistrano und des h. Bruders Pa.scha-
lis Baylon . . . neu bearbeitet von M. Sintzel.
Augsburg 1847. 12mo.
Petri, H., Leben des heil. Joh. Capistranus.
Munchen 1844. 8«.
Vita s. Johannis de Craticula epi-
scopiMacloviensis in Gallia (f 1163.)
Ausg. : ex variis coUecta In AA. SS. BoU.
1. Febr. I. p. 248-252.
Vita b. Johannis de Deo, funda-
toris ord. de Hospitalitate Granatae
in Hispania (f 1550).
Ausg.: ex hispanico Antonii Govea
episcopi Cirenensis in AA. SS. BoU. 8. Mart.
I. p. 835-858. — Appendix. Beatificatio
J-s et reliquiarum aliq. translatio Parisios
ibid. p. 858-860. — Vlla alla ex Hispanico
Francisci de Castro (miraculosa vida
y santas obras del b. Juan de Dio. Gra-
nada 1588. 8». ibid. 1613. 8«. Burgos 1621.
4.) ibid. p. 814-835 latine.
Erl.-Schr.: Commentarius praevius ihid. p.
809-814.
Girard de Villethierry, J., vie de s. Jean
de Dieu. Paris 1691. 40.
Gouvea, Ant., vida de s. Juan de Dio. Ma-
drid 1624. 4». 1632. 40. Cadiz 1647. 40. Ma-
drid 1669. 40. 1669. 4«. 1674. 40.
Perdicaro. H., vita di s. Giovanni di Dio.
Palermo 1666. 40.
Wasserburger, Patr., anmiithig und lehr-
reich in tausend . . . Singgesatzen verfasste
Lebensbeschreibung . . . Joannis de Deo . . .
Wien 1767. 8«.
Vita s. Johannis de Meda, presb.
et primarii ord. Hurailiatorum fun-
datoris, Mediolani (f 1159) auctore
anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA, SS. BoU. 26. Sept.
VH. p. 358-360. Cf. Suyskenii commentar.
praevius ibid. p. 343-358.
Vita b. Johannis de Monte Mira-
bili ord. Cisterc. in monasterio Lon-
gi-Pontis in Gallia (f 1217) auct.
anon. monacho L. -Pontis coaevo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 29. Sept.
VIII. p. 218-235. Cf. Suyskenii commentar.
praevius ibid. p. 186-218.
Vita b. Johannis Dominici dicti
archiepiscopi Ragusini, s. R. e. car-
din. tit. S. Sixti, ord. praed. (f 1419)
Budae in Hungaria, auctore Fr.
Johanne CaroH Florentino.
Ausg.: ' ed. Leander Albertus, viri illu-
stres ord. praed. s. a. 1517. — 'in AA.
SS. BoU. 10. Jun. II. p. 399-418. — Elo-
gium ex s. Antonino, beati discip. ibid.
760
JOHANNER
p. 396-399. Cf. Papebrochii commentar.
praevins ibid. p. 396 {mit Portrait.)
Vita s. Johannis eleemosynaril pa-
triarchae Alexandrini (f G16) au-
ctore Leontio episc, interprete
Anastasio biblioth.
Handtchr.: Paris, k. Bibl. St. Martio.
sec. IX. No. 107.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 23. Jahr. 13. p.
498-617. — Alla tHi auctore Simeone
Metaphraste interprete Gentiano ibid. p.
517-530. — Translatio auctore Georgio
Drascovitio episcopo ibid. p. 531-533.
C/. ibid. p. 495-497. — OrdoHospita-
lariorum sub s. Johannis eleemosynarii
patrocinio iJ>id. p. 533. — Origo prima
Hospitalar. , ex Guilelmi Tyrii archiep.
lib. 18. hist. sac. ibid. p. 533. 534. — De
primorum Hospitalar. sanctitate, ex Jacobi
de Vitriaco hist. Hieros. ibid. p. 535.
Acta b. Johannis Epirotae raart.
Constantinopoli (saec. XV.)
Ausg. : ex quadam anthologia graeca
eruta a M. Radero et ed. a Papebrochio
tnAA. SS. Boll. 18. April. H. p. 610-612.
Vita s. Johannis episc. Eboracensis= Vita
s. Johannis Beverlacensis.
Vita s. Johannis episcopi Gotthiae
(t cca. 800.)
Ausg.: e cod. Vatic. graece et lat. in
AA. SS. Boll. 26. Jun. V. p. 190-194. Cf.
Janningii commentar. histor. et geographi-
CU8 ibid. p. 184-190.
Vita s. Johannis episcopi Montis
Marrani in Italia (f 10 . .) auctore
anonymo.
Ausg. : * ap. Ughelli , Italia sacra VIII.
— * wiederholt ap. Mabillon, AA. SS. o.
8. Ben. saec. VI. 2. p. 905-908. — »w AA.
SS. BoII. 17. Ang. III. p. 610-513.
Vita s. Johannis episcopi Neapo-
litani (f 853) auctore Johanne
diacono (cca. 872.)
Ausg.: ex ms. bibl. Vatic. in AA. SS.
Boll. 1. April. I. p. 32-34. — Vlla aila au-
ctore Johanne cimeliarcha ecclesiae
Neapolitanae (cca. 1260) ibid. p. 34-36.
Vita s. Johannis II episcopi Ra-
vennate (f cca. 495) auctore ano-
nymo.
Ausg.: ex Hieron. Rubeo lib. 2 et 3 in
AA. SS. BoII. 12. Janr. I. p. 727-729.
Passio s. Johannis episcopi Spo-
leti in Umbria (med. saec. Vl.),
translatio et miracula auctore J o -
hanne monacho Casinensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Septbr. VI,
p. 30. 31. — Miracala ex lectionario ms.
ibid. p. 32. 33. Cf. Perieri comment. prae-
vius ibid. p. 28-30.
Vita s. Johannis episcopi Syracu-
sani (f cca. 609) auctore Octavio
Caietano S. I.
Ausg. : ' in Vitae sanctorum Siculor. I.
— » wiederholt in AA. SS. BoII. 23. Oct. X.
p. 67-71.
Vita b. Johannls episcopi Terva-
nensis seu Morinorum in Belgio (f
1 130) auctore JohannedeColie-
medio, canon. Iprensi, deinde ar-
chidiacono Morinensi.
Ausg.: ' in AA. SS. BoII 27. Janr. IL
p. 794-802. — * fragmentum ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 238-240. — Analecta de b.
Johannis rebus gestis ex variis auctoribus
in AA. SS. I. c. p. 802-806.
Vita s. Johannis episcopi Valen-
tinensis edita a magistro Giraudo.
Ausg.: ' ap. Martene , thes. anecd. HI.
p. 1693-1702. — ' fragmentum ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 319.
Vita b. Johannis episc. Vicentiae = Vita
b. Johannis Cazeufronte.
Vita s. Johannis eremitae iuxta Ly-
copolim in Aegypto (f 393).
Ausg.: ex Palladii historia Lausiaca in
AA. SS. Boll. 27. Mart. III. p. 693-699.
Acta s. Johannis eremitae presb.
Urticae in Burgensi Castellae ve-
teris dioecesi (f 1143.)
Ausg.: ex legendariis mss. edita a Joh.
Tamayo de Salazar in AA. SS. Boll. 2. Jun.
I. p. 261-263.
Passio s. Johannis et Pauli Romae
in propria domo^ nunc ecclesia a.
362.
Ausg.: ' ed. Snrius, vit SS. 26. Jun. p.
333. — ' ex cod. Corbeiensi in AA. SS.
Boil. 26. Jun. V. p. 159-161. — Appendix
de reliquiis eorum ibid. p. 161-163.
Acta b. Johannis Firmani sive Al-
vernicolae ex ord. fr. min. in Monte
Alverno in Italia (f 1322) auctore
anonymo.
Ausg.: ex cod. Florent. bibliothecae con-
vent. 8. crucis in AA. SS. BoII. 9. Aug. D.
p. 459-469. — Acta alia collecta a testi-
bus coaevis ibid. p. 469-474. Cf. Cuperi
commentar. praevius ibid. p. 453-459.
Vita 8. Johannis Gorziensis abbatis
(f 973) auctore Johanneabbate
S. Arnulfi Mettensis, eius amico.
CiescbriebcD 980, reiclit bis 956. Eioe oocb on
JOHANNES
761
erschopfte Qnelle f. d. Kirchen- n. Sittengesch. je-
ner Zeit. Anziehende Darstellnng.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
sec. XI. No. 1410. Einzige, sehr verletzt.
Ausg.: » ap. Labbe, bibl. nova mss. I.
p. 741-776, mit vielen Liichen. — * m AA.
SS. BoU. 27. Febr. III. p. 690-715. — » mit
Anmerkk. ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 365-412. — * ap. Calmet, histoire
de Lorraine u. *in seiner histoire deMetzII.
— • ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 337-377.
Fyrl.-Sehr. : Bolland. commenl. praevius in AA.
SS. 1. c. p. 686-690.
Cassel, P., magyarische Alterthtimer p. 183
seq.
Contzen. die Geschichtschreiber der sachsi-
schen Kaiserzeit p. 126-135.
Giesebrecht, W.. Geschichte der deutsch.
Kaiserzeit. Braunschweig 185.5. I. p. 745. 785.
(2. Aufl. I. p. 779.)
Wattenbach, Dentschlands Geschichtsquel-
len p. 186.
Zedner, Auswahl historischer Stiiciie aus he-
braischen Schriftstellern. Berlin 1840. p. 28.
Vgl. Vita ss. Glodesindis et Gor-
gonii.
Vita s. Johannes Gualberti ordin.
Vallis Umbrosi fundatoris (f 1073)
auctore Adtone Pacensi Lusi-
tana, abbate Vallumb. et deinde
episc. Pistoriensi ab a. 1133.
Ausg. : >■ in AA. SS. BoU. 12. Jul. UI. p.
365-382. — * ed. Domnus Thesaurus abbas.
Romae 1612. — * iciederholt ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. VI. 2. p. 268-292.
— Tlta alia auctore b. Andrea abbate
Strumensi, ex cod. Vallumbr. in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 343-365. — VHa alia auctore
Blasio Menalesio ord. Vallis Umbr.
generali (die Ansichten lih. den Verf. sind
zweifelhaft) ed. Surius, vit. Sauct. 12. Jul.
— Mlracula auctore Hieronymo Radio-
lensi monacho Vallumbr. Libri 3 m AA.
SS. BoU. 1. c. p. 382-453. — Appendix
de translatione crucifixi, qui s. Johanni G.
caput inclinavit, ibid. p. 453-458. — Sjlfa
de laudibus s. J-s. G. auctore Hugolino
Verino. Parisiis 1507. 8**.
Erl.-Schr.: Cuper, commentar. praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 311-313 (m. JPortr.).
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 68.
Ughelli, Italia sacra UI. p. 294.
Vita Johannis Hatten, procurato-
ris dom. Florencii Daventriae (f
1485) collecta et conscripta per ven.
fratres Petrum Traiecti et Ge-
rardum deBusco discipulos eius.
Ausg.: ap. Durabar, aualecta I. p. 179
-223.
Vita b. Johannis Hispani Cartu-
siani prioris in Sabaudia (f 1160).
Ausg. : in AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p.
144-146. — Elevatio corporis ibid. p.
146. — Translatio ibid. p. 147-149.
Vita s. Johannis in Puteo eremi-
tae in Armenia.
Ausg.: ex ms. graeco lat. in Kk. SS.
BoU. 30. Mart. III. p. 832-834. — Bio?
^ltaavvov [i,ovaxov ibid. Append. p. *43
-*45.
Vita s. Johannis Laudensis ex pri-
ore Fontis Avellanae episcopi Eu-
gubini in Umbria (f 1106) auctore
anonymo eius discipulo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 7. Septb.
III. p. 161-171. — Vita altera auctore
anonymo ibid. p. 171-175. Cf. Sujskenii
comment. praevius Ibid. p. 146-161-
Vita b. Johannis Lobedavii ord. s.
Franc. Culmzae in Prussia (f 1264).
Ausg.: ex Polonico P. Freder. Schem-
bek interprete Andrea Ustrzycki Polono
in AA. SS. Boll. 9. Oct. IV. p. 1097-1100.
Cf. Hubeni commentar. praevius ihid. p.
1094-1097.
Translatio s. Johannis martyris sub
Maximiano Constantinopoli Vene-
tias.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p.
305-307.
Vita s. Johannis,IVIoysis, Antiochi
etc. anachoretarum Syrorum (saec.
Ausg.: ex menaeis Graecor. in AA. SS.
BoU. 23. Febr. III. p. 379.
Vita b. Johannis Nepomuceni ec-
cles. metrop. Pragensis s. Viticanon.
martyris Pragae et Nepomuci in
Bohemia (f 1383) auctore B o hus -
lao Balbino.
Ausg. : ' ed. Papebroch. Antverp. 1680.
40, _ iioiederholt in AA. SS. Boll. 16. Mai.
m. p. 668-680. Cf VH. p. 791. — ' wie-
derholt August. Vindel. 1725. 4». — *ibid.
1730. 4*. Mit 32 sehr schonen Kupfern.
Erl.-Schr.: Abel, O., d. Legende vom b. Johann
von Nepomuk. Berlin 1855. 8vo. S4 pag. 15
Sgr.
Acta utriusque processus in causa canonisa-
tionis b. Johannis Nepom. mart . . . in qui-
bus vita huius thaumaturgi .... exhibetur.
Viennae Austr. 1722. 4to. — Veronae 1725.
4to.
Beer, J., d. segensreiche Wirken des h. Jo-
hann v. Nepomuk. Prag 1829. 8vo.
Berghauer, J. Th. A., proto-martyr poeni-
tentiae eiusque sigilli custos semper fidelis
divus Joh. Nepomuc. Tom. I. Aug. Vind. 1736.
Tom. II. ibid. 1761. fol.
Schutzschrifl f. Johann Nepomuck. Dil-
lingen 1730. 4to.
Bernardns a S. Theresia, Alles fiir Alle:
nemlich der h. Johaunes v. Nep. Prag 1706.
4to.
Birkl, J., Jan Neporaucky, jnemen i skntkem
i kazani. Olomuc 1732. fol.
Brada, M. J., giebt es einen h. Jobftnn toq
762
JOHANNES
Nepomuk? An den irr«nden Ritter von
Steinsberf?. s. I. 17R-1. 8vo.
Divug Joanncs Nepoin. in sp» publicae ca-
noniBationiB gloriosus. Pragap 1701. fol.
Dobner, <iel., vindiciae sigillo confessionis
d. Joa. Nepomuceni agservatae. Prapae et
Vieunae 1784. 8vo. M pag. {detUsch: Kriti-
scher Beweis elc. Prag 17S4. 8vo.)
Dloulio vesk V, J., O sv. Janu Neponiuckem.
Praze 1668. 8vo.
Effenberper. Pr. J., Legende de« h. Joi».
V. N. PraR 182!). 8vo.
Fama posthuma b. Joannis Nepom. Pragae
1641. 4to.
Fett, A., oratio rhythmica de s. Joanne Nep.
GloRwv. 1712. 4to.
Fiedler. Ch. A., der Drey-mahl h. Johann v.
Nepomuck. in d. Cathedral-Kirchen zu Leit-
ineritz. I..eitmeritz 1730. fol.
Frind. A., der preschichtliche h. Johannesvon
Nepomuk. EKerlfiBI. gr. Svo. {SeparcUaidruck
des Egerer Gymnas.Progr.)
G eschichtsbeschreibung von d. Leben,
Marter-Peyn und 'Wunder-Wercken des in d.
MoldauFluss . . . pestiirtzt- u. ertranckten h.
Johannis v. Nepomuck. Prag 1730. 4to.
Grimm, F. A., sv. Jan. Nepomueky, kanovnik,
patron cesky. Lytomysl 1732. fol.
Historia de vita, martyrio et miraciilis s. Joh.
Nepomuceni. Vet.-Pragae 1729. 4to.
Jeschek, J. Sark.. encomium in s. Joannem
Neporauc, canon. Pfagensem, ob sacramen-
talis confessionis secretum invicta conslantia
servatum martyrem. Pragae s. a. (1802.) 4to.
Iroage de la pcrfection chr^tienne en la vie
de ,Tean de Nepomuk. Brusseles 1726. 12mo.
Jo hann von Nepomuk, eine historische Skizze,
— in Gorres' histor.-politische Blatter. XVI.
p. 650 ff.
Karp;. J. Fr. v., vita, mors et gloria s. Joan-
nis Nepomuceni. Bonnae 1702. 12mo.
Kolbe, W., s. Joannes Nepom. metropol. eecle-
siae ad g. Vitum canonicus, ob illaesum sa-
cramenti poenitentiae sigillum martyr ....
Pragae 1729. 4to.
Leben des h. Johannes v. Nepomuk. Schweid-
nitz 1841. 8vo.
Lebensgeschichte des h. Johann v. Nepo-
muk. Augsburg 1790. 8vo.
Macarius de Merfelitz, vita et mors divi
Joannis Nepomnceni. Pragae 1684. 12mo.
Maget, C, vita s. Joannis Nepomuceni. Op-
paviae 1722. Svo.
Marne, J. B. de, le martyr du secret de la
confession, ou la vie de s. Jean Nepomucfene.
Paris 1741. 12mo. Avignon 1829. 18mo.
Martini, J. M., die himmliscbe u. irrdische
Zunge des seeligen Joannis Nepomuceni.
Prag 1723. kl. 4to. 10 BVdtt.
das Erbtbeil Gottes, welches der h. Jo-
hann v. Nepomuk erlanget. Prag 1729. fol.
Neumann, W.. lOOj&hr. .Jubelfeier der Heilig-
sprechung Johanns v. Nep. Prag 1829. 8vo.
slavna stoleta pamalka vyhlaseny za
svatdho blahoslaven^ho Jana Nepomuckdho.
V Praze 1829. 8vo.
Pnbitschka, Fr., Ehrenrcttung des h. Jobann
von Pomuk od. Nepomuk. Prap 1791. 8vo.
unusne an dno . . . canonici Joannes de
Pomuk . . . in subi. Moldaviae fluvium pro-
turbati fuere? Pragae 1792. 8vo.
Riegler, G.. der h. Johann v. Nepomuk; zwei
Reden, nebst dessen kurzcr Lcbensbeschrei-
bung. Augsbnrg 1^23. 8vo.
Ristretto dolla vita del glorioso martire Gio-
vanni Nepomuceno. Praga 1722. 12mo.
Scheyb, F. Ch. v.. Ocsch. deg Lebens, der
Marter und der Wunderwerke des Joh. v.
Nep. Wlen 1783. 8vo.
Schottky, J. M., die karolingische Zeit . . .
nebst gegchichtlicben Abbandlungen <ib. d.
h. Johann v. Nepomuk. Prag 1830. 12mo.
V. Steintberg, Abhandlung, ob d. h. .Tobann
v. Nepomuk jemaU existlrt habe? Prag 1784.
8vo.
Tomga, Fr. B. hlavny doby z ziwota bv. Jana
Nepomuckiho, Zpovedlnika kralovny Johany.
v Praze 1829. 12ino.
Ungar, C, oratio de s. Joanne Nepom. Pra-
gae 1776. 8vo.
Velasco, P. A. de, vida de s. Jnan Nepo-
muceno. Madrid 1791. 4to.
Vila y Camps, A., vida y virtudes del in-
victo martyr de Christo . . . s. Juan Nepomu-
ceno. Madrid 1777. 8vo.
Vita et cultus s. Joannis Nepomuceni peri-
clitantis famae patroni. Nissae 1703. 8vo.
Vita, martirio e roiracoli di ». Giovanni Ne-
pom. Napoli 1722. 8vo.
Vitzk, J., Lebenslauf Johannis Nepomnceni.
Prag 1721. 8vo.
Weininger, C, ctitel svat^ho Jana Nepom.
k. kostelny pamatke jeho svatovyhlasenj. v.
Praze 1829. 8vo.
Welleba, W. F., Glorie der hellstrahlenden
Sterne des h. Johann v. Nepom. Prag 1830.
8vo,
Wittich, W., Feier des h. MSrtyrers und
bobmiscben Landespatrons Johann v. Nep.
Prag 1825. 8vo.
Zahradnjk, V., Leben des h. Johann v. N.
Leitmeritz 1829. 12 mo.
Zimmermann. J. N., Vorbothe einer Lebens-
gesch. des h. J. v. N., Beichtvaters der K6-
nigin Johanna. Prag 1829. 8vo.
ziwotopi» gv. Jana Nepomuck^ho, zpo-
vedlnika kralovny Johany. v Praze 1829.
12mo.
Ziwot s. Jana Nepomuckdho. v Praze 1641.
4to.
Ziwot s. Jana Nepomnck^ho. v Praze 1648.
8vo.
Ziwot s. Jana Nepomuck^ho. Oppaw. 1722.
8vo.
Vita b. Johannis Opilionis Monci-
aci Petrosi in Artesia (saec. XV.)
a monacho Hasnoniensi anon. a.
1500 composita.
Ausg.: in kk. SS. Boll. 24. Jun. IV. p.
843-846.
Gesta Johannis VIII papae (f 882) au-
ctore ut creditur Pandulpho de Alatro
Pi.sano 'in Baluzii miscellan. lib. VII.
p. 349-352. — * ap. Muratori, scr. rer. Ital.
III. 2. p. 308. 309.
Vita Johannis XXII papae (f 1334) au-
ctore Bernardo Guidonis, vid. Bernar-
dus Guidonis, acta. — Yita alia auctoreJo-
hanne canonico S. Victoris Parisien-
sis ' ap. Baluze, vit. pap. Avenion. I. p.
113-134. — ' wiederholt ap. Muratori, scr.
rer. Ital. UI. 2. p. 477-488. — Vlta alia
auctore Petro de Herentals ' ap. Ba-
luze 1. c. I. p. 179-184. — * vnederholt ap.
Muratori 1. c. III. 2. p. 489. — Vlta aila
auctore Veneto synchrono anonymo ' ap.
Baluze 1. c. 1. p. 169-178. — » ap. Muratori
1. c. III. 2. p. 497-499. — Vlta alia ex ap-
pendice ad Ptolomaeum Lucensem ap. Mu-
ratori 1. c. III. 2. p. 502-506. — Vlta alia
auctore Amalrico Augerii ap. Baluze
I. c. I. p. 185-196.
Vita Johannis XXIIi papae (tl419), vid.
Theodoricus de Niem {nistor.)
Vita b. Johannis Parmensis mini-
stri generalis VII. ord. minorum,
Camerini in Umbria (f 1289.)
JOHANNES — JORDANUS
763
Ausg.: ex annalibus L. Waddingi in AA.
SS. Boll. 19. Mart. III. p. 58-67.
Vita b. Johannis Prandothae epi-
scopi Cracoviae in Polonia (f 1666).
Ausq. : ex editione Mart. Baronii a. 1606.
m AA'. SS. Boll. 21. Septbr. VI. p. 287.
288. Cf. Perieri comment. praevius ibid. p.
279-287.
Martyrium b. Johannis sacerdotis
et Petri laici ord. fr. min. Valen-
tiae in Hispania (f 1231).
Ausy.: ex S. Antonino archiepisco-
po Florentino m AA. SS. Boll. 29. Aug.
VI. suppl. p. 841-842. Cf. Pinii comment.
praevius ihid. p. 837-841 {m. Abbildung.)
Vita b. Johannis Salernitani conf.
ord. praedic. Florentiae (saec. XIII.)
auctore Jobanne Caroli.
Ausg.: 'ex edit. Leandri Alberti — 'm
AA. SS. BoU. 10. Sept. III. p. 627-636.
Acta s. Johannis, Sergil, Patricii
etc. monachorum mart. in Laura s.
Sabae prope Hierosolymam a. 797,
auctore Stephano monacho Sa-
baita.
Ausg.: ex ms. graeco lat. in AA. SS.
BoII. 20. Mart. IIL p. 167-178. — Poema
de iisdem anctore eodem Stephano ibid.
p. 179. — ^E^tjyt]ffts ijToi fictqrvQiov t(av
nyiojy ntasQiov twv ctvaiQf&fVTwv vnb twv
^aq^ctqoiv ijyovv ^aQaxijvwv iv tjj fiiyiain
Javqa tov ayi>ov naTQOg ^/ncav 2c(^a ibid.
III. append. p. *2-*14.
Vgl. De ss. monaohis 44 ex Laura.
Vita s. JohannisSilentiariiexepisc.
Coloniensi in Armenia monachi
Laurae s. Sabae in Palaestina (f
558) auctore Cyrillo monacho te-
ste oculato.
Ausg.: c. ms. graeco collata in AA. SS.
Boll. 13. Mai. HI. p. 232-238. Cf p. 681.
— Bios tov dyiov ^lwcivvov rov imaxonov
xat rjavyaaTov rrjg Aavoag lov a^fia 2ci^a
ibid. III. append. p. 16*-21*.
Vita b. Johannis Taussiniani episc.
Ferrariensis in Italia (f 1446) au-
ctore anonymo ex ordine Jesuato-
rum.
Ausg.: ex ms. Ferrar. in AA. SS. Boll.
24. Jul. V. p. 787-800. — Miracula
eodem auctore ibid. p. 800-804. — Sup-
plementum actorum ibid. p. 804-822 {mit
Abbildung.) Cf. Boschii comment. praevius
ibid. p. 783-787.
Vita s. Johannis Theristae, mona-
chi ord. s. Basilii apud Stylum in
Calabria (f cca. 1129) auctore mo-
nacho eiusdem ord.
Ausg.: ex interpretatione Steph. Bardari
in AA. SS. Boll. 24. Febr. in. p. 481-483.
Cf Henschenii comment. praevius ibid. p.
479. 480.
Vita b. JohannisVicentinl ord. praed.
(sec. XIII.) auctore Valerio Mu-
scheta Patavino ord. praed.
Ausg.: inAA. SS. Boll. 2. Jul. L p. 467
-485. Cf. SoIIerii commentar. praevius ibid.
p. 465-467.
De s. Johannetto puero in dioecesi Co-
loniensi a Judaeis necato, auctore Aegidio
Gelenio in AA. SS. BoU. 24. Mart. m.
p. 502.
Vita b. Joll sive Gioli eremitae
Sellani in Umbria (f cca. 1315).
Ausg.: ex italico Jacobilli in AA. SS.
BoII. 9. Jun. II. p. 254 {mit Abbildung.)
De s. Jona presb. monacho in monasterio
s. Sabae in Palaestina (saec. IX. init.) Stil-
tingii sylloge in AA. SS. Boll. 21. Sept.
VI. p. 270.
De b. Jona propheta in Palaestina Clei
commentarius histor. in AA. SS. Boll. 21.
Septbr. VI. p. 186-194; cf. p. 894.
De s. Jona thaumaturgo metropolita Kio-
viensi in Russia (f cca. 1470) in AA. SS.
BoII. 15. Jun. II. p. 1103.
Acta s. Jonae et Barachisii mo-
nachorum mart. in Perside a. 326
auctore Esaia equite regis Per-
sarum.
Ausg.: ex ms. graeco lat. in AA. SS.
BoII. 29. Mart. m. p. 771-774.
Vita s. Jonae monachi Hortulani
coenobiiMuchonsein Aeffypto (saec.
IV.). ^^^ ^
Ausg.: in AA. SS Boll. 11. Febr. IL p.
520. 521.
Vita s. Jonati abbatis Marcianen-
sis {MarcMennes, saec. VII. fin.) pri-
mi, auctore Hucbaldo monacho
Elnonensi. Fragmentum.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 1. Aug. I. p. 70.
Cf. SoIIerii commentar. historicus ibid. p.
70-75.
Acta s. Jonil presbyteri et mart.
apud Castrenses in Gallia (f cca.
287) breviora auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. Bodecensi in AA. SS. BoII.
5. Aug. II. p. 15. Cf. Boschii commentar.
praevius ibid. p. 13-15.
Acta b. Jordani secundi generalis
ord. praed. (f 1237).
764
JORDANUS — IRENAEUS
Auag. : ex vitis - fratrum ord. praed. mss.
et Duaci editis, auctoritate Humberti V.
generalis collectis et a Ger. Fracheto
conscriptis in AA. SS. Boll. 13. Febr. II.
p. 724-736. — Alia vlrtuturn b. Jordani exem-
pla auctore Thoma Cantipratano ex
libro 2. de apibus ibid. p. 736-738. —
IljinnDS de b. Jordano auctore Thoma
Cantimpratensi (f 1263) ilrid. p. 738.
739.
Erl-Sehr.: Ueotichen. comment. praevius ibid-
p. 720-724.
Lessmann tn» Westphalischen Kirchenblatt.
5. Jahrg. 1852. Paderborn. No. 17. 18.
Strnnck, M., Westphalia 8ancta ed. Gieferg.
Paderb. 1854. I. p. 1751S6.
De b. Jordano Forzate ex ord. s. Ben.
Patavii in Italia (f cca. 1240) Cuperi com-
mentar. historicus in AA. SS. BoU. 7. Ang.
II. p. 200-214.
De b. Jordano ord. Pulsanensis abbate
generali (f cca. saec. XII. med.) Stiltingii
sylloge in AA. SS. BoU. 5. Septbr. II. p.
649. 650.
De b. Jorio episc. Bethuniae in Belgio
(t 1033) in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p.
340-342.
De b. Josberto monacho (f 29. Novbr.
1187) elogium historicum ap. Labbe, bibl.
nova II. p. 410.
De s. Joseph qui et Barsabas et Justus
(saec. I.) Boschius in AA. SS. Boll. 20. Jul.
V. p. 22-24.
Vita b. Josephi a Cupertino ord.
minor. s. Franc. presb. (f 1663)
Auximi in marchia Anconitana, au-
ctore Angelo Pastrovicchio.
Ausg. : ex processibus italice editi.s lat. in
AA. SS. Boll. 18. Septbr. V. p. 1015-1047.
— Mlracula auctore Dominico Bernino
ibid. p. 1047-1051. — Miracula aliquot re-
centiora auctore Paulo Antonio Agello
ibid. p. 1051-1060. Cf. Suyskenii comment.
praevius ibid. p. 992-1014.
Historia s. Josephi comitis conf.
Scythopoli in Palaestina (f cca.
356) conversionis auctore s. Epi-
p h a n i 0 synchr. ac familiari, Pa-
narii sive Adversus haereses II.
lib. 1.
Ausg.: ' editionis Pari.xinae, accurante et
interprete Dion. Petavio vulgatae p. 127.
— *triederholt in AA. SS. Boll. 22. Jul.
V. p. 247-253. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 238-246.
Vita 8. Josephi hymnographi, Con-
stantinopoli (f 883) auctore Jo-
hanne Diacono.
Ausg.: interprete August. Florito ex ms.
graeco latine in AA. SS. BoU. 8. Apr. I.
p. 269-276. — Eadem vita graecc ex
cod. Vat. ibid. I. append. p. XXXIV-XLII.
— Mytj^fl Tov TinTQos ^/uoiy 'Itoaijff rov
vfifoyQretfov, ex ms. synaxario Claromon-
tani collegii ibid. p. XXXIII, Cf. Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 266 sq.
Vgl. Jo.sephuK hymnographus.
De 8. Josepho ab Arimathaea Hieroso-
lymis (saec. I.) in AA. SS. Boll. 17. Mart.
II. p. 507-510.
De s. Josepho anachoreta in Aegypto
(saec. IV.) Henschenii sylloge hist. in AA.
SS. BoU. 17. Jun. III. p. 296.
De s. Josepho diac, Zenone, ApoUonio,
Phoebo etc. mart. Antiochiae in Syria «n
AA. SS. Boll. 15. Febr. II. p. 821. 822.
De 8. Josepho episc. et conf. (saec. IX.)
ap. Graecos m AA. SS. Boll. 14. Jul. III.
p. 710. 711.
De s. Josepho et Luca martyribus An-
tiochiae in AA. SS. BoU. 20. Mart. III.
p. 82.
De s. Josepho sponso Deiparae virg. (f
ante 30) commentarius histor. in AA. SS.
Boll. 19. Mart. III. p. 4-26.
De V. Josua abbate monasterii s. Vin-
centii ad Vulturnum in Italia (f 818) ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1.
p. 188-191.
Vgl. Vita s. Paldonis abb.
De s. Josua Israelitarum duce in Palae-
stina Limpeni comment. historicus in AA.
SS. Boll. 1. Septbr. L p. 6-77.
De s. Joviano, Juliano, Emilio etc. mart.
Laodicenis in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI.
p. 304.
De s. Joviniano lectore, mart. Antissio-
dori in Gallia (saec. III.) in AA. SS. Boll.
5. Mai. n. p. 5.
Vita 8. Jovini conf. in Campania
Galliae (saec. IX.) sublestae fidei
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 3. Octbr. U. p.
217-219.
Krl.-Schr.: Byeus, commeut. praevius ibid. p.
214-217.
Pierquln, .7., vie de s. Juvin, ermite et con-
fesseur. Nanci 1732. 8vo.
De s. Jovino et Basileo martyrib. Romae
via Latina (f cca. 258) in AA. SS. BoU.
2. Mart. I. p. 128. 129.
De s. Jovino in Pictavensi Galliae dioec.
(saec. IV.) Henschenii sylloge hist. »n AA.
SS. BoII. 1. Jun. I. p. 73.
De s. Irchardo episc. in Scotia (f p. saec.
V.) Cuperi sylloge hist. in AA. SS. BoU.
24. Aug. IV. p. 773. 774.
Passio 8. Irenaei diaconi, Musti-
olae matronae aliorumque marty-
rum a, 274 Clusii in Etruria.
Awg. : ' ed. Surius , vit. Sanct. 3. Jul.
IRENAEUS — ISAURUS
765
— » in AA. SS. BoU. 3. Jul. I. p. 640. 641.
c. Sollerii comment. praevio p. 638-640.
Acta s. Irenaei episcopi et mar-
tyris sub Diocletiano Sirmii in Pan-
nonia.
Ausg.: ' ap. Ruinart, acta martyrum se-
lecta p. 432. — » in AA. SS. Boil. "25. Mart.
III. p. 556. 557. — MaQTVQtov tov ayiov
EtQtjyaiov ficeQTVQos ibid. Append. p. *23.
De s. Irenaeo mart. episc. Lugdun. in
Gallia (f 202 vel 207) Papebrochii com-
ment. historicus in AA. SS. Boll. 28. Jun.
V. p. 335-342. — Deductio hist. contro-
versiae agitatae inter ecclesias Lugdunen-
sis s. Justi et s. Irenaei super possessione
corporum s. Irenaei, s. Epipodii et s. Alex-
andri mart. a die 21. Juni 1410. — 9. Aug.
1413 ibid. p. 342-349.
Erl.-ScfiT. : DeyMag, S., Irenaeus, evangelicae
veritatis confessor ac testis a. R. Massueti
pravis explicationibus vindicatus. Lips. 1721.
4to.
Dodwell, H., dissertationes in Irenaenm.
Oxonii 1689. 8vo.
(Gervaise, Fr. A.) Vie de s. Ir^n^e, gecond
^vgque de Lyon, docteur de l'dglise et mar-
tyr. Paris 1723. 2 vol. 12mo.
Janning, comraent. praevius tn AA. SS. Boll.
Jun. VI i. p. 263-272.
Koeler, Dav,, testimonium s. Irenaei episc.
Lugd. de Germanis christianis in seculo II.
p. Chr. n. Gotting. 1747. 4to.
Prat, I. M., histoire de s. Iren^e, docteur de
l'eglise, martyr et second eveque de Lyon.
Lyon 1843. 8vo. (deutseh von I. Nep. Oischin-
ger. Regensburg 1846. 8vo.).
Stieren, Ad., comment. hlst. critica de Ire-
naei adversus haereses operis fontibus, in-
dole, doctrina et dignitate. Gottiugae 1836.
4to. Freisschri/t.
De s. Irenaeo, Or et Orepse mart. temp.
imperatorum gentilium Pinii sylloge in AA.
SS. Boll. 30. Aug. VI. p. 552.
De s. Irene Aletii, vid. De s. Herina.
De s. Irene mart. celebrata Constantino-
poli (saec. I.) in AA. SS. Boll. 5, Mai. 11.
p. 4. 5; cf. Vn. p. 588.
De 8. Irene martyre in Graecia m AA.
SS. BolL 16. April. II. p. 404.
De s. Irene vidua s. Castuli martyris
Romae. (f cca. 300) m AA. SS. BoU.
22. Janr. II. p. 415.
Vita s. IreneshegumenaeConstan-
tinopoli in Chrysobalanto (saec. IX.
X.) auctore anonymo.
Ausy.: graece et lat. interpr. Pinio in
AA. SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 602-634. CJ.
Pinii comment. praevius ibid. p. 600-602.
Passio s. Irenes sanctimonialis et
mart. Scalabi in Lusitania a. 653.
Ausg.: ex vet. brev. Eborensi et Florezii
Espana sagr. XIV. in AA. SS. BoU. 20,
Oct. Vni. p. 911.912 c. Heckii comment.
praev. p. 909.
Vita s. Ipenes virg., sororis s.
Damasi papae (f a. 379).
Autg.'. a Jo. Taraaio Salazario edita et
repetita in AA. SS. Boll. 21. Febr. IH.
p. 245.
De s. Ireneo, Peregrino et Irene mart.
Thessalonicae in AA. SS. BoUand. 5. Mai.
IL p. 6.
Vita b. Irmgapdls virg. comitissae
Ziitphaniensis {num recttus Siichte-
lensis?, f cca. fin. saec. XI.), Co-
loniae Agrippinae, auctore anony-
mo germanice conscripta.
Auag. : latine interpr. Suyskenio m AA.
SS. Boll. 4. Septbr. II. p. 274-278,
Krl.-Schr.: Bergrath, die h. Irmgardis u. der
Salhof Bugeham — in Annalen des histor.
Vereins f. d. Niederrhein. Koln 1857. II. p.
251-259.
Dederich, iib. die h. Irmgardis — in Anna-
len des histor. Vereins f. den Niederrhein.
Koln 1855. 8vo. I. p. 64-77.
Schmitz, G. H. , Leben der heil. Irmgardis.
Neuss 1847. 8vo.
Suysken, comment. praevius i« AA. SS.
BoU. 1. c. p. 270-274.
De s. Irmundo Mundae in agro Julia-
censi in kA.. SS. BoUand. 28. Janr. H. p.
842. 843.
Vita s. Isaac abbatis Spoleti in
Umbria (f cca. 550) auctore Gre-
gorio (lib. 3. dialogor.)
Ausg.: Hn AA. SS. BoU. 11. April. H.
p. 28-30. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. I. p. 114-116.
Acta s. Isaaci monachi mart. Cor-
dubae in Hispania (f 851) auctore
Eulogio martjre.
Ausg. : in AA. SS. Bolland. 3. Jun. I. p.
325-326.
Vita s. Isaacli abbatis Constanti-
nopoli (t 383) auctore anonymo
monasterii Dalmatorum.
Ausg, : graece et lat. interprete Dan. Car-
dono in AA. SS. BoU. 30. Mai. VH. p.
247-258. — Alia vita ex graeco ms. ap.
Lipomanum lat. interpr. Franc. Zini ibid.
p. 258-260 c. Papebrochii comment. praev.
p. 246.
Vita s. Isabellae {hispanice) = Vita s.
Elisabetbae.
De s. Isacio et Meletio episc. in Cypro
in AA. SS. BoU. 21. Sept. VI. p. 238.
De s. Isaia propheta et martyre in Pa-
laestina in AA. SS. Bolland. 6. Jul. II. p.
250-252.
Vita b. Isaiae Boneri, vid. Vita b. Boneri.
De s. Isaura, Felice, Peregrino (saec.
IV.) etc. in AA. SS. BoU. 6. Jul. II. p. 268.
De s. Isauro diac, luuoceutio, Felice etc.
766
ISFRIDU8 - JUDOCUS
mart. Apollouiensibus HensChonii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 17. Juu. III. p. 287.
De b. Isfrido Raceburgensi in
Waudalia episc. ord. Praeraonstr.
(t cca. 12()4).
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Jun. U. p.
1089.
De s. Isichio episc. Viennensi in Gsllia
(t cca. 490) commentar. historicus tn AA.
SS. BoU. 16. Mart. II. p. 447. 448.
Vgl. De s. Hesyohio.
De s. Isicio, Processo, Marina etc. mart.
Eomanis in AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 29.
De 8. Isidora apud Graecos in AA. SS.
BoU. 1. Mai. I. p. 49.
De s. Isidora et Neophyta sororibus mart.
Leontinis in Sicilia (f cca. 236) in AA.
SS. BoU. 17. April. U. p. 479.
Vita s. Isidori agricolae Madriti
in Castelia (t 1130) auctore Jo-
hanne diacono (1275.)
Aiisg.: ' ed. Joh. Tamaius, martyrolog.
Hispaniae. III. 15. Mart. — *m AA. SS.
BoU. 15. Mai. UI. p. 614-521. — Mira-
cnla saec. XIV. descripta ibid. p. 522-525.
— Analecta ex Hispanico Fr. Jacobi
Bledae ibid. p. 526-528. — Miracula re-
centiora ex processibus coUecta a Jacobo
Bleda ibld. p. 528-550. Cf. VU. p. 775.
Uebers.: hispanice ed. Jacobns Bleda. Ma-
driti 1623. 4«.
Erl.-8chr.: Cerracchini, L. G., vita di s. Isi-
doro agricoltore. Firenze 1727. 8vo.
Vgl. Vita b. Mariae uxoris.
Vita s. isidori episcopi Hispalen-
sis (t 636) auctore canon. regul.
coenobii Legionensis s. Isidori, forte
L u c a postea epis c. Tudensi (t 1250.)
Awg.: ex ms. Toletano in AA. SS.
BoU. 4. Apr. I. p. 330-352. Cf. p. 900. —
Cf. Mabillou, AA. SS. o. s. Ben. saec. U.
p. 582. — Acta translationis s, J-i ex
ms. Joh. Lucae cortes Hispal. in AA. 8S.
Boll. 1. c. p. 901-903. — Historia trans-
lationis ex ms. Toletano ibid. p. 362-364.
Cf. Henschenii commentarius praevius ibid.
p. 327-330.
Vgl. IgidoruR Hispalensis.
LucaH diac. Tudert.
Acta 8. Isidori martyris in insula
Chio (t 251.)
Ausg. : ex ms. graeco interpr. D. Cardouo
in AA. SS. BoU. 15. Mai. III. p. 449-452;
cf VU. p. 774. — MuQTVQtoy tov dyiov
'lOKfwQov ibid. UI. append. p. 72*. 73*. Cf
Papebrochii commentar. praerius ^id. p.
445-449.
De 8. Isidoro episcopo et confess. in
Aegypto (saec. IV.) in AA. SS. BoU. 2.
Janr. I. p. 84.
De 3. Isidoro episc. et raart. Antiochiae
et de 8. Siridone episc. in AA. SS. Boll.
2. Janr. I. p. 83.
De s. Isidoro monacho et presb. Alexan-
driae (f 404) in AA. SS. Boll. 16. Janr. I.
p. 1015-1017.
De 8. IsidoroPelusiota, monachoetpresb.
in Aegypto (saec. V.) in AA. SS. BoU. 4.
Febr. I. p. 468-473 ed. Henschen.
Erl.-Sehr.: Heumann, Cb. A., disserl. de Isidoro
Pelusiota et eius epistolis , qiias maximam
partem flctit!a.s essc demonstratur. Qotting.
1737. 4to.
Niemeyer, H. Agatb., disgert. de Isidoro Pe-
lu.siota. Halis 1825. 4to.
De s. Ismidone episc. Diae in GaUia (f
1120) Stiltingii syUoge in AA. SS. BoU.
28. Septbr. VU. p. 846-848.
Vita b. Israelis canonici Doraten-
sis in Marchia.
Ausg.: ap. Labbe, bibliotli. nova U. p.
566. 567.
De s. Italo, Zotico, Gamaro etc. martyr.
iu Africa in AA. SS. BoUand. 6. Jun. I.
p. 632.
Vita s. Ithamari episc. Roflfensis
in Anglia (t 656). Ex legenda SS.
Jo. Capgravii.
Ausg.: in AA. SS. BoUand. 10. Juu. II.
p. 294.
De 8. Itherio episc. Nivernensi Noiennii
seu Novigenti in GaUia (f cca. 691) SoUerii
syUoge 17» AA. SS. BoUand. 8. Jul. U. p.
629-631.
De s. Itisberga virg. Yberghae in Artesia
(f cca. 800) Henschenii commentar. histor.
in AA. SS. BoU. 21. Mai. V. p. 44-46.
De b. Itta sive Iduberga sanctimon. sub
s. Gertrude filia, NiveUis in Brabantia (f
652) in AA. SS. BoU. 8. Mai. U. p. 307.
308.
De s. Juda apostolo et 72 discipuHs,
mart. Ararae in Armenia (saec. I.) Pape-
brochii commentarius in AA. S8. BoU. 19.
Jun.IU. p. 802-805.— Officium de s. apo-
stolo Juda ibid. p. 805-809.
Acta s. Judae-Quiriaci episcopi
mart. Hierosolymis (a. 133) apo-
crypha.
Ausg.: ex 4 mss. et Mombritio in AA.
SS. BoU. 4. Mai. I. p. 445-451 ; Papebrochii
comment. praevius ibid. p. 439-445 et VIL
p. 574.
Vita s. Judithae viduae, reclusae
apud Altaich in Bavaria (saec. IX.),
auctore Altaichensi monacho.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 29. Jun. V. p. 493.
Vita s. Judoci filii regis Britonum
et confessoris (cca. med. saec. VII.)
JUDOCUS — JITLIANUS
767
auctore Florentio abbate Britan-
no.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 13. Decbr.
Acta b. Judoci, luthail regis Bri-
torum filii auctore Isembardo
Floriacensi (f 1003.)
Ausg.: mehreres hieraus ded. Ordericus
Vitalis, hist. ecclesiast. ad a. 1066. lib. 3.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Man.si IV. p. 183.
Vita s. Judoci presbyteri (f 668)
auctore anonymo saec. VIII.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 566-571. — *Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 519. — De transla-
tione s. Judoci presb. et conf. ap. Ma-
billon 1. c. saec. V. p. 545-547. — Av^ der
inventio fragmenta de Koberto rege Hu-
gonis Capeti tilio ^ ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. IV. p. 144-148. — * ap. Bou-
quet, rec. X. p. 366.
Vgl. Fragmenta varlor.
De s. Juiia virg. mart. in Syria (saec.
IV.) Byei sylloge in AA. SS. Boll. 7. Oct.
IIL p. 883-885.
Acta s. Juliae virg. mart., Clau-
dii imper. Barbarorum, Justi, Ju-
cundini etc. Trecis in Gallia sub
Aureliano martyrum.
Ausg.: ex Camuzato et Surio repetita in
AA. SS. BoU. 21. Jul. V. p. 133-134.
Acta s. Juliae virg. martyris in
Corsica (saec. VI. VII.)
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 22. Mai.
V. p. 168-170.
De s. Juiiana abbatissa Pauliacensi in
Normannia (sec. VIII. med.) Byei comment.
histor.-criticus in AA. SS. Boll. 11. Octbr.
V. p. 661-666.
De b. Juliana de Busto Arsitio, sorore
conversa abbatiae s. Mariae de Monte su-
pra Varesium in pristino ducatu Mediola-
nensi (f 1501), Buckii comment. historicus
tn AA. SS. BoU. 23. Oct. X. p. 553-562.
De s. Juiiana et Sempronia mart. in ter-
ritorio Barcinonensi (f 303) in AA. SS.
BoU. 27. Jul. VI. p. 430.
Erl.-Schr.: Matas, Jairae, memorias de la patria,
martirio y cnlto de las virgines y martires
Juliana y Sempronia. Barcelona 1777. kl.
4to.
De s. Juliana matrona Taurini in Pede-
montio (saec. IV.) Henschenii commentar.
histor. in AA. SS. BoU. 13. Febr. IL p.
657-660.
De s. Juliana Romana virg. mart. Bono-
niae in Italia in AA. SS. BoU. 16. Febr.
IL p. 886.
De s. Juliana vidua Bononiae in ItaUa
(t cca. 435) Henschenii commentarins hiat.
in AA. SS. BoU. 7. Febr. IL p. 48-52.
De 8. Juliana virg. martyre Veronae in
ItaUa in AA. SS. BoU. 16. Febr. II. p. 885.
Vita b. Julianae abbatissae ord.
s. Bened. Venetiis (f 1262) auctore
anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 1. Sept.
I. p. 312-317. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 309-312 {rnit Abbild.)
Vita b. Julianae Falconeriae (f
1341) virg. tertiariae ord. serv. b.
M. Florentiae.
Ausg.: ex ms. ItaUco fr. Archangeli Gianii
Florentini in AA. SS. BoU. 19. Jun. III.
p. 917-925.
Acta s. Julianae virg. Nicomedi-
ensis et mart. (sub Maximiano)
Bruxellae et alibi auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Febr. H.
p. 873-877. — Alia vlta auctore Petro
subdiacono ibid. p. 878-882. — Trans-
latio ni. a teste oculato descripta ex actis
eccles. NeapoUt. ibid. p. 882-884. Cf. Bol-
landi comment. praevius ibid. p. 868-873.
Vita b. Julianae virg. priorissae
Montis Cornelii apud Leodium, pro-
motricis festi Corporis Christi (f
1258) auctore coaevo. Libri 2.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 5. April, I. p.
443-475. — Appendix de officio vener.
Sacramenti directione s. Julianae composito
ibid. p. 903-906.
Erl.-Schr.: Decliamps, V., le plus beau souve-
nir de l'histoire de Liege,- 1246-1846. Li^ge
1846. 8vo.
Henschen, coramentarius praevius in AA.
SS. 1. c. p. 437-443.
La Fete-Dien, sainte Julienne et l'4glise
Saint-Martin a Li^ge; esquisses historiques.
Liege 1846. 12 mo.
le Ruite, Lamb., histoire m^mor. de s. Ju-
lienne, vierge, jadis prieure de la maison
de ComlUon lez la cit6 de Li^ge. Li^ge, J.
Voes 1.598. 8vo.
Acta s. Juliani Anazarbenti Ae-
gaeae passi, Antiochiae sepulti au-
ctore s. Johanne Chrysostomo.
Ausg. : decerpta ex homiUa XLVH. in AA.
SS. BoU. 16. Mart. H. p. 422-424.
Acta s. Juliani, Basilissae et so-
ciorum sub Diocletiano, auctore co-
aevo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 9. Janr. I. p.
575-587. — Acta alla auctore s. Althelmo
episcopo ibid. p. 587. 288. Cf. p. 570-575.
Vita Juliani Caesarini, cardinalis
S. Angeli (f 1444) auctore Ve-
spasiano Florentino. Italice.
Au^g. : ap. UgheUi, ItaUa sacra III. p. 671.
Vgl. Juliauus Caesar.
Vita s. Juliani episcopi; Ceuoma-
768
JULIANUS
noruni apostoli in Galiia auctore
Lethaldo monacho (f cca. 990.)
Ausg. : in AA. SS. BoU. 27. Janr. II. p.
762-767. Cf. p. 1152.
Krl.-Schr.: Fabricius, bibl. nied. et inf. latinl-
tatis ed. Mansi IV. p. 271.
Vita s. Juliani episcopi Conchen-
sis in Hispania (f 1207.)
Ausy.: ex Hispauico Joa. Mariettae in
AA. SS. Boll. 28. Janr. II. p. 894-897.
Erl.-Schr.: Alcazar, Bai-lh., vida, virtudes y
milagros de s. Juliau , segundo obispo de
Cuenca. Madrid 1692. fol. — Hierau» cpitome
de la vida de s. J. Madrid 178.'i. 4to.
Escudero, Franc, vida de s. Juliano, obispo
deCuenca. Toledo 1589. 8vo.
Vita s. Juliani episc. Toletani in
Hispania (f 690) auctore Felice
episc. Toletano, Juliani successore
(t 702.)
Ausg.: ex appendice ad librum s. Isldori
de scriptoribus ecclesiast. in AA. SS. BoU.
8. Mart. I. p. 785-787 c. commentar. prae-
vio p. 782-785.
Vita s. Juliani hospitatoris.
Ausg. : ' m Jacobi de Voragine Legenda
aurea 27. Janr. — * ap. Vincent. Bellovac,
specul. histor. IX. cap. 115. — * ed. Petrus
de Natal. lib. 3. c. 116. — • ed. Ferrarius,
catalog. SS. Italiae. — * ex Antonino in
AA. SS. Bolland. 29. Janr. II. p. 974 und
anderswo.
Passio s. Juliani martyris Briva-
tensis in Arvernia (f cca. 304) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ' ap. Labbe, biblioth. nova II. p.
567-569. — * ex edit. Labbei collata c.
editione Bosqueti in AA. SS. Boll. 28. Aug.
VI. p. 173. 174. — Passlo II «• auctore Gre-
gorio Turonensi ' m Gregorii opp. ed.
Ruinart. Paris. 1699. fol. p. 843. — »ex
3 mss. collata c. edit. Ruinartii in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 174. 175. — ffliracula auctore
Gregorio Turonensi ex edit. Ruinartii
Und. p. 176-188. Cf. Stiltingii commentar.
praevius ibid. p. 169-173.
Acta s. Juliani martyris patroni
Arimini in Aemilia ItaUae provin-
cia.
Au^g.: in AA. SS. BoU. 22. Jun. IV. p.
140-142. — Appendix p. 143.
Acta s. Juliani martyris Sorae
vel Atinae in Itaiia sub Antonino
Pio.
Ausg,: ex ms. italico B. Chioccsrelli in
AA. SS. Boll. 27. Janr. n. p. 767-768.
Vita s. JulianimonacliicircaEcles-
sam in Mesopotamia (f cca. 370.)
Ausg. : initium ex fragmento s. Ephrcm
Syri, interprete Ger. Vossio in AA. SS. Boll.
9. Jun. II. p. 175-177. — AHa eiuadem
vita: Tov oaiov naiQog vfxdy 'lovkiayov
lov iy T(^ EvffQd& ibid. p. 177. 178.
Vita s. Juliani Sabae eremitae in
Mesopotaraia (f 372 — 380) auctore
Theodoreto.
Ausg.: ' m Theodoreti opp. ed. Sirmondi
III. p. 771. — *v;iederholt in AA. SS. Boll.
18. Oct. VIII. p. 353-358. Cf Carpentieri
comment. praevius iitd. p. 346-363.
De s. Juliano episcopo Benearnensi seu
Lascurrensi in Gallia (saec. V.) Pinii com-
mentar. in AA. SS. Bolland. 21. Aug. IV.
p. 441.
De s. Juliano epi.sc. , Johanne diac. et
5 millibns mart in Aegypto Henschenii
comment. histor. m AA. SS. Boll. 16. Febr.
IL p. 863. 864.
De s. Juliano episc. Laude Pompeia iu
Insubria (f cca. 324) Byeus m AA. SS.
Boll. 12. Oct. VI. p. 59-64.
De s. Juliano episc. Viennensi in Gallia
(f cca. 532) in AA. SS. Boll. 22. Apr. III.
p. 29.
De s. Juliano etMarciano mart. Aegaeae
in Cilicia in AA. SS. BoU. 14. Febr. ^I.
p. 746.
De s. Juliano et sociis mart. in Istria m
AA. SS. Boll. 12. Aug. IL p. 700.
De s. Jullano hegumeno Constantinopoli
m AA. SS. Boll. 12. Jun. II. p. 557.
De s. Juliano in monasterio Arenae sive
Hareae m AA. SS. BoUand. 17. Jun. IH.
p. 413.
De s. Juliano martyre m AA. SS. Boll.
18. Mai. IV. p. 146.
De s. Juliano mart. in AA, SS. Boll. 7.
Janr. I. p. 365.
De s. Juliano mart. in AA. SS. Boll. 13.
Febr. II. p. 656.
De s. Juliano mart. Autissiodori in Gal-
lia (saec. m.) in AA. SS. BoU. 3. Febr. I.
p. 331.
De s. Juliano martyre in Gallia m AA.
SS. BoII. 7. Janr. I. p. 357.
De s. Juliano martyre in Syria m AA.
SS. Boll. 25. Aug. V. p. 139.
De s. Juliano, Medico et Eubulo mart.
sub Juliano in AA. SS. BoU.' 6. Mart. I.
p. 426.
De s. Juliano medico mart. Emesae io
Phoenicia (f 312) in AA. SS. Boll. 6. Febr.
L p. 778.
De s. Juliano podagrico, Euno Crouione
eius famulo et Besa milite mart. Alexan-
drinis (f 260) Henschenii comment. histo-
ricus »71 AA. SS. BoU. 27. Febr. HL p.
673. 674.
De s. Juliano presb. Ancyrae in Galatia
JULIANDS — JU9TUS
769
sub Licinio in AA. SS. Boll. 13. Septbr.
rV. p. 54.
De s. Juliano, Sico sive Ysico, Cyrillo etc.
mart. Afris in AA. SS. BoU. 9. Mart. II.
p. 3.
De b. Juliano Urio Patavii in Italia in
AA. SS. Boll. 17. Mart. U. p. 610.
De s. Juliano, Victore, Felice, Secun-
do etc. mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll.
12. Febr, IL p. 580.
Acta s. Julii martyris Dorostori
in Moesia.
Ausg.: In AA. SS. BoU. 27. Mai. VI. p.
660. 661.
Vita s. Juiii presb. et Juliani diac.
fratrum in dioec. Novariensi in Ita-
lia (saec. V.) auctore anonymo.
Aiiag.: ex ms. Carthusiae Coloniens. »n
AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p. 1101-1104.
De s. Julio, Aaron et sociis mart. Bri-
tannis (f cca. 303) Sollerii comment. histo-
ricus in AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 17. 18.
De s. Julio episc, Roto et aliis 27 mart-
Romanis in AA. SS. BoUand. 4. Mart. I.
p. 309.
De s. Julio, Juliano, Vincentio etc. mart.
in Hispania in AA. SS. BoU. 21. Aug. IV.
p. 424.
De s. Jullo martyre apud Coptos (ante
saec. IV.) Bossuei sylloge in AA. SS. Boll.
22. Oct. IX. p. 537.
De s. Julib, Milicuto, Thyrso, Pleseo etc.
mart. Aegyptiis m AA. SS. BoU. 9. Febr.
n. p. 294.
De s. Juiio Romano pontifloe (t 352)
Henschenii dissertatio in AA. SS. Boll. 12.
April. n. p. 82-86.
De s. Julio senatore mart. Romae a. 192
Sollerii sylloge in AA. SS. BoU. 19. Aug.
lU. p. 700. 701.
De s. Julio, Victurino, Sirico etc. mart.
Afris in AA. SS. BoUand. 26. April. lU.
p. 415.
De 3. Julitta a Graecis honorata in AA.
SS. BoU. 14. Jun. U. p. 958.
Eiogium s. Julittae mart. Caesa-
reae in Cappadocia sub Diocletia-
no, auctore s. Basilio magno ar-
chiepisc. Caesareae Capp.
Auag.: lat. in AA. SS. Boll. 30. Jul. VIL
p. 143-145. C/. Pinii commentar. praevius
ibid. p. 141-143.
Acta s. Julittae yiduae Icooiensis = Acta
ss. Cyrici et Julittae matris.
Vita s. Juniani abbatis Mariacen-
sis in Pictavieusi Galliae provincia
(t 587), quam Vulfinus Boetius
episcopus Pictaviensis ad Godele-
num abbatem Nobiliacensem scri-
psit saec. IX.
Ausg. : ' ap. Duchesne, script. hist. Franc.
I. p. 542. — * ap. Labbe, bibl. nova U. p.
569-579. — »ap. MabiUon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. I. p. 307-319. — *in AA. SS.
BoU. 13. Aug. UI. p. 38-46. — » Auszug
ap. Bouquet, rec. UI. p. 446. — ,4cla Irans-
latlonom s. J-i (vielleicht war Bischof Wul-
finus V. Poitiers ihr Verfasser) ^ ap. Ma-
billon 1. c. saec. IV. 1. p. 430 433. —
» vnederholt in AA. SS. BoU. 1. c. p. 42. —
fieiatio corporls s. J-i in synodum Karrofen-
sem cca. a. 988 a Letaldo monacho Mi-
tiacensi descripta, ' ap. MabiUon 1. c. saec.
IV. 1. p. 434. 435. — *Bruchstuck ap.
Bouquet, rec. X. p. 361.
Srl.-Sehr.: Cuper, commentar. praevins in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 32-38.
Histoire littdraire de la France IV. p. 499.
Vita s. Juniani anachoretae (^f cca.
500) auctore anonymo.
Ausg'.: ex ms. Cluniacensi in AA. SS.
BoU. 16. Oct. VIL 2. p. 848-851. Cf Com-
mentar. praevius de s. Juniano et de eius
magistro s. Amando in agro Lemovicensi
in GaUia ibid. p. 835-848.
De s. Justa apud Graecos in AA. SS.
BoU. 26. April. lU. p. 424.
De s. Justa et Ruflna virg. et mart. Hi-
spaU (cca. fin. sec. lU.) Cuperi syUoge
hist. in AA. SS. BoU. 19. Jul. IV. p. 583
-586.
De s. Justa, Justina et Heredina mart.
in Sardinia (saec. 11.) in AA. SS. BoU.
14. Mai. m. p. 271.
Acta s. Justae virg. et mart. A-
quilae in Vestinis Italiae, forte sub
Diocletiano.
Ausg. : ex variis mss. contracta a P. Phi-
Uppo Alegambe S. J. in AA. SS. BoII. 1.
Aug. I. p. 40-42. — Appendix de cor-
poris sacri inventione ibid. p. 42-44. —
Appendix altera de s. Justae reliquiis
p. 44-46 ciun Sollerii commentar. praev.
p. 38-40.
Passio s. Justi, Artemii et Hone-
stae virg., martyrum in dioec. Atre-
batensi in Gallia (temp. inc.) au-
ctore Jacobo Malbrancq.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 18. Oct. VUI.
p. 371-372 c. Carpentieri comment. praevio
p. 369-371.
Elogium st Justi conf. Cambone in Bi-
turigibus Galliae (saec. UI.) historicum in
AA. SS. BoII. 14. Jul. lU. p. 647-648 ex
Labbe, bibl. mss. U. p. 410.
Vita s. Justi episcopi Lugdunensis
49
770
JUSTUS — JUSTINUS
(t cca. 390) in Aegypti eremo au-
ctore anonyrao.
Axisg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 2. Septb.
I. p. 373. 374. -- Vlta alla auctore Con-
stantio Lugdunensi presb ytero ' ed.
Suriu.s, vit. Sanct. 2. Septbr. Stil gedndert.
— *mederhoU in AA. SS. BoU. 1. c. p. 374
-376. — Translatlo s. J-i Malmundarium a.
900 ap. Martene, collect. ampl. VI. p. 833.
C/. Stiltingii commeutar. praevius w AA.
SS. Boll. 1. c. p. 365-372.
Elog^um s Justi episc. Toletani (f 635)
histor. ap. Mabillon, AA. SS. o. s, Ben.
saec. II. p. 147-149.
Miracula s. Justi et Ciementis Vo-
laterrarum patronorum cca. a. 1140
conscripta.
Ausg.: ex edit. Aue. Florentini Camal-
dulens. in AA. SS. BoTl. 5. Jun. I. p. 441
445. — Appendix ibid. p. 445-446. —
Historia inventi saepeque translati cor-
poris 8. Clementis ibid. p. 447-451.
Vgl. Uistoria monasteri! s, Justi et
Clementis.
Acta s. Justi et Pastoris mart. a.
304 Compluti in Hispania, auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 6. Aug. II. p.
154. — Actametrica ibid. p. 155. Cf.
Boscbii commentar. praevius ihid. p. 143
-153.
Erl.-Schr.: Morales, Ambro.». de, la vida, el
martirio, la invencion . . . y translaciones de
los .... martire.s s. Justo y Pastor, y . . . .
triunfo en que fueron recebidas sus s. reli-
quia« en Alcala de Henares. Alcala 1568.
4to. Sehr seUtn u. curios.
Passio s. Justi pueri novennis et
mart. Autissiodori et Bellovaci in
Gallia a. 287.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 18. Oct.
VIII. p. 338-340. — Alterapassio sec.
tria legendaria Bellovac. ibid. p. 340-342.
— Translatio a. 900 Malmundarium 'ap.
Martene, coUect. ampl. VI. p. 833-836. —
» wiederholt in AA. SS. 1. c. p. 334. 335.
Cf. Carpentieri comment. praevius ibid. p.
323-337.
De s. JustO archidiac. Claromontano (saec.
IV. fin.) Buckii sylloge m AA. SS. Boll.
21. Oct. IX. p. 72. 73.
De s. Justo conf. , discipulo s. Ursiui,
Erimo Biturigum antistite (14. Jul.) elogiuiu
istor. ap. Labbe, bibl. nova II. p. 410.
De 3. Justo episcopo Alexaudriae quiuto
post H. Marcum (f 134) in kk. SS. Boll.
6. Jun. I. p. 620. *
De s. Justo episc. Claromontano (aaec.
VII.) Pinu sylloge in AA. SS. BoII. 2. Sept.
L p. 439.
De s. Justo episc. Vienoensi et mart. in
Gallia (f 178) in AA. SS. Boll. 6. Mai. U.
p. 99. 100.
De s. Justo episc. Urgelleusi in Hispania
(t p. 546) HenHchenii sylloge hist. in AA.
SS. BoII. 28. Mai. VI. p. 773.
De s. Justo, Flaviano et sooiis XC mart.
ut fertur Ulcii in Pedemontio (temp. ino.)
Carpentieri synopsis hist. in AA. SS. Boll.
18. Oct. VIII. p. 373-378.
De H. Justo laico Vicensi in Hisp&nia m
AA. SS. Boli. 28. Mai. VI. p. 774.
De s. Justo mart. Constantinopoli in AA.
SS. Boll. 14. Jul. UI. p. 651.
De s. Justo, Orontio et Fortunato mart.
sub Nerone ut fertur, Lycii in provincia
Hydruntina Italiae Pinii commeutarius hist.
in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 764-776.
De s. Justo sive Justino episc. Argen-
torati (saec. IV.) Pinii sylloge in AA. SS.
Boll. 2. Sept. I. p. 377.
De s. Justo Trevirensi conf. exMoIanoetc.
in AA. SS. BoU. 14. Jul. III. p. 650.
De s. Justiano episc. Vercellensi in Italia
(saec. V.) in AA. SS. Boll. 21. Mart. III.
p. 262.
De s. Justina et Zenone mart. Tergeati
in Istria (forte sae(f. III.) ex Ferrario in
AA. SS. Boll. 1.3. Jul. m. p. 483.
Translatio s, Justinae martyris (f 304)
a Roma in Placentia, vid. Acta ss. Cypriani,
Justin,
Vita b. Justinae reclusae Aretii
in Hetruria (f 1319) et miracula.
Ausg.: ex ms. Franc. Redi in AA. SS.
Boll. 12. Mart. II. p, 243-245.
Acta s, Justinae virg. Patavii in
Italia, raart. sub Ncrone vel Maxi-
miano, sublestae fidei.
Ausg.: ex Mombritio in AA. SS. Boll. 7,
Oct. Ill, p. 824-826. Cf. Buei commentar,
praevius ibid. p. 790-824,
Vita 8. Justini conf., cuius corpus
conditum est in vico Vasconiae qui
vocatur Pertiniacus.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 579.
Passio s. Justini novennis pueri
martyris sub Diocletiano, in terri-
torio Parisiensi,
In .janibisclien Vcrsen.
Ausg.: ' fnUchlich unt. Bedas Namen in
dessen Opera edit. Colou. 1688. UI. p. 266
.277. — *iciederhoU in AA. SS. BoU. 1.
Aug. I. p. 34-38. — De trauslatione s.
J-i in Novam Corbeiam ap. Meibom, scr.
rer. Germ. I. p. 769. 770. Cf. SoUerii com-
mentar. praevius in AA. SS. BoU. I. c. p.
30-34.
Vita s. Justini philosophi marty-
JUSTINUS — JUVENTroS
771
ris (t cca. 170) a Petro Halloix
S. J. fere ex ipsius sancti scriptis
coittexta.
AiLsg.: iDnaci 1622. S". — * wiederholt
in AA. SS. Boll. 13. April. II. p. 108-119.
— Vita b. J-i ex eius libris a Joach. Pe-
rionio collecta ap. Surium, vit. SS. 13. April.
(p. 638-640 ed. Coion. 1571.)
Erl.-Schr.: Account of the life and writings of
Justin martyr. Loudon 1836. 8vo.
Aub^, s. Justine philosophe et martyr. Th^se
pr6sent6e a la facult^ des lettres a Paris.
Orleans 1861. 8vo.
Gratianus, Ph. Chr., dissert. de memorabili-
bus Justini mart. historicis atque dogmaticis.
Tubing. 1766. 4to.
Jnnius, P. J. J. A., dissert. de Justino mart.
apologeta adversus ethnicos. Lugd. Bat. 1836.
8vo.
Oberthuer, Fr., dissert. exponens s. Justini
de praecipuis religionis dogmatibus senten-
tiam. Wirceburg. 1777. 8vo.
Otto, J. Chr. T., dissert. de Justini mart.
scriptis et doctrina. Jenae 1841. 8vo.
Papebroch, comment. praevius in AA. SS.
BoU. ). c. p. 101-108.
Rau. Joa. Just., diatribe hist.-phil. de philo-
sophia ss. patrum Justini mart. et Atheua-
gorae. Jenae 1733. 4to.
Reuchlin, J. J., dissertationes 3 de doctrina
Justini mart. Argentorati 1747. 4to.
Scbmidt, J. A., programma de theologia Ju-
stini mart. morali. Helmstad. 169S. 4to.
Seiler, G. Fr., christologia Justini mart. Er-
langae 1775. 4to.
Semisch, C, Justin d. Martyrer; kirchen- u.
dogmengeschichtliche IVIonographie. Breslau
1840-42. 2 vol. 8vo.
Tamburini, P., analisi delle apologie di s.
Giustino martire. Pavia 1792. 8vo.
Zastrau. D. Fr., dissert. de Justini mart.
studiis biblicis. Vratislav. 1832. 8vo.
Acta s. Justini presbyteri marty-
ris Romae a. 259.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Septbr. V.
p. 474476. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 470-474.
De s. Justino , Charitone , Charito etc.
mart. Romae passis cca. 167 Papebrochii
commentar. histor. in AA. SS. BoU. 1. Jun.
I. p. 16-22. (Confessio mart. coram prae-
fecto Rustico gr. et lat. ibid. p. 20. 21.)
De s. Justino, Magno, Isicio etc. in No-
vempopulania in AA. SS. BoU. 1. Mai. I.
p. 47. 48.
Acta s. Justinianieremitae etmart.
in Lemeneia insula Angliae (f cca.
800 aut 850) collectore Johanne
Capgravio.
Ausg.: ex eius legenda SS. Angl. Lon-
dini 1516. p. CCI. in AA. SS. BoU. 23.
Aug. IV. p. 635. 636. Cf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 633-635.
De s. Justiniano conf. Lemovicis in Gal-
lia in AA. SS. BoU. 16. Jul. IV. p. 172.
Vita s. Juttae sive Ivettae inclu-
sae Huyi in territorio Leodiensi au-
ctore Hugone Floreffiensi ca-
nonico (cca. 1230.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p.
863-887.
Vita s. Juttae viduae solitariae
Culmzae in Prussia (f 1264.)
Ausg.: ex Polonico Freder. Schembek
J. S. interprete Joanne Snini Polono in
AA. SS. BoU. 5. Mai. Vn. p. 604-613. Cf.
Papebrochii commentar. praevius ibid. p.
602-604.
De s. Juvato culto tamquam mart. non
pontifice in Britannia minori (terap. inc.)
Buckii syUoge in AA. SS. BoU. 21. Octbr.
IX. p. 908.
De s. Juvenale conf. Fossani in Pede-
montio, cuius corpus ibidem per 4 saecula
creditum est s. Juvenalis episc. NarniensiSj
Papebrochii dissertatio in AA. SS. BolL
3. Mai. L p. 406-422.
De s. Juvenale martTre in AA. SS. BoU.
7. Mai. IL p. 137.
De s. Juvenaie patriarcha Hierosol. Bo-
schii comment. historicus in AA. SS. BoU.
2. Jul. Vn. append. p. 855-863.
Vita s. Juvenalis episcopi Narni-
ensis in Umbria (f 376.)
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS. BoU.
3. Mai. L p. 387-390. — Sequentia ibid.
p. 390. — Ablatio et relatio corporis
saec. IX. ibid. p. 390-393. — Homilia in
dedicatione ecclesiae s. Juven. ibid. p. 393.
— Miraculum a. 1233 patratum ibid, p.
394-396. — Excerpta ex statutis Nar-
niensibus factis sub pontificatu Gregorii
XI ibid. p. 396-398. — Elevatio ultima
ex authenticis instrumentis PauU Buccia-
reUi episc. Narniensis ibid. p. 398-406.
De s. Juveniano Magno conf. Eystadii
in Germania SoUerii notitia m AA. SS. BoU.
13. Jul. m. p. 485-487.
Acta s. Juventini et Maximi mar-
tyrum Antiochenorum.
Ausg. : ex homilia 40. s. Joh. Chrysostomi
interprete Frontone Ducaeo in AA. SS.
BoU. 25. Janr. U. p. 619-621.
De s. Juventino archidiac. apud Tadi-
nates in Umbria (saec. VII. IX. aut X.)
Pinii syUoge in AA. SS. BoU. 28. Aug. VI.
p. 485.
De s. Juventio, Cyriaco, Exuperantio et
Heraclia mart. Romae in AA. SS. Boll. 1.
Jun. I. p. 43.
De s. JuventiO martyre Roma in GaUias
translato, ex monumentis monasterii Casae
Dei dioec. Ebroicensis in AA. SS. BoU. 1.
Jun. I. p. 44-47.
De s. Juventio sive Eventio episc. Tici-
uensi iu ItaUa (saec. U.) BoUandi com-
49*
772
JUVINUS — KAROLUS
mentarius hist. in AA. SS. BoU. 8. Febr.
II. p. 152-155.
Vita 8. Juvini conf. = Vita s. Jovini conf.
Acta s. Ivani eremitae Bohemi in
dioec. Pragensi (init. saec. X.) au-
ctore Bohuslao Balbino S. J.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 24. Jun. IV.
p. 824-828. — Vita alia auctore anonymo,
ap. Dobner, monumenta II. p. 60-68. —
Vita alia auctore Matthaeo Ferd. de Bi-
lenberg. (Pragae) 1656. kl. 4».
Erl.-Schr.: Frind, A., Kiroheugeschichte BBh-
mens. Prag 1862. gr. 8vo. I. p. 12-14 {nach
Dobner).
Vita Ivonis episcopi Carnotensis
(f 1117) auctore Johanne Fron-
tone, academiae Paris. cancellario,
♦canon. reg. S. Genovefae.
Handschr.; Oxford, Un.-Bibl. Bodley.
1216.
AtLsg. : *■ zusammen mit J. Frontonis epistol.
et dissert. ecclesia.st., calendar. Roman. no-
tis illnstrat., c. praef. J. A. Fabricii. Ham-
burg. 1720. 8". — ^fruher, ante Ivonis oper.
Paris. 1647. fol. — * c. Henschenii obser-
vatt. in AA. SS. BoU. 20. Mai. V. p. *248
-*253. Cf. VII. p. 820. — * Fabricius' Ausg.
toiederholt Veronae 1733. 8».
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 205.
L'esprit d'Yve de Chartres dans la cundaits
de Ron dioc6He et daus la cuur de France et
de Rome. Parig 1701.
(Szerdahely, Geo. Al.) Sanctus Yro iuri»-
cou.sultorum patronus sermone panegyrico
. . . celcbratus. Budae 1784. 8vo.
Vgl. Epistolae Ivonis.
Ivo.
Vita s. Ivonis episcopi Persae et
trium ss. sociorum (saec. VII.) in
Anglia depositorum auctore Gos-
celino monacho (f 1098.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Jun. II. p.
288-292. — Miracula ex Capgravio
ibid. p. 292.
Vita s. Ivonis presbyteri Trecorii
in Britannia Armorica (f 1303.)
Summarium.
Ausg. : ex ms. processu compil. anno 28.
post mortem sancti in AA. SS. BoU. 19.
Mai. IV. p. 538-641. — Processus for-
matus a. 27. k morte sancti ibid. p. 541-
577. — Appendix de canonizatione s.
I-is etc. ibid. p. 577-581. — Vlta polliior
auctore Mauritio Gaufridi ord. praed.
(cca. 1364) ex ms. ibid. p. 581-608. — A p -
pendix de reliquiis s. Ivonis in Belgio
ibid, p. 608-613. — Testamentum ibtd.
VII. p. 817.
Erl.-Schr.: Papebroch, comment. praevius iMd.
p. 537.
Quetif, 8cript. ord. praedic. I. p. 846.
K.
Vita s. Kaddroae abbatis, vid. Vita s. Ca-
droae abb.
Vita Karoli abbatis Viilariensis VIII.
in Brabantia (saec. XIII.) auctore
monacho Villariensi anon.
Ausg.: ex ms. Vallis-Rubeae in AA. SS.
Boll. 29. Janr. II. p. 976-980.
Vita Karoli Boni comitis Flandriae
(f 1121) auctore coaetaneo Wal-
tero s. Galtero archidiacono Ter-
vannensi {Therouenne.)
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 535.
Ausg.: 'Lutet. Paris. 1615. 8". sumptibus
Cramoisy (edid. Jac. Sirmondus.) In dieser
Ausgabe fehlen mehrere Worter. — * die-
aelben erquiizte Henschen in AA. SS. Boll.
2. Mart.'l. p. 163-179. — » ed. Kopke ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 537-561. — Bruch-
stiicke ' ap. Bouquet, recueii XIH. p. 334.
— * wiederholt ap. Langebek, script. rer.
Danic. IV. p. 70. 78. 196. 206. 234.
Galbertus Brugensis
notarius (cca. 1129): Passio Karo-
li comitis Flandriae.
Handsckr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 536.
Ausg. : ' vollstlindiy in AA. SS. Bolland.
2. Mart. I. p. 179-219. — .* wiederholt ap.
Langebek, scr. rer. Dan. IV. p. 112-192.
— * zum Theil ap. Bouquet , rec. XIII. p.
347-391. — *ganz ed. Kopke ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 561-619. — Bruchstiicko
' ap. Duchesne, histoire genealog. des mai-
sons des Guines etc. Preuves. p. 70. —
* ed. 01. Vredius m genealogia Flandriae.
Brugis 1642. p. 149. 151.
Uebers. : franzosisch ' ed. G u i z o t in Col-
lection des mtimoires VIU. p. 237-433. —
*par Delepierre etPerneel in Histoire
du regne deCharles-le-Bon. Bruxellesl830. 8*.
— Epitapbla antiqua ' a Jac. Meiero ex
ms. edita in AA. SS. 1. c. p. 220. — *ap.
Langebek 1. c. p. 216. — Passlo Karoli
comitis Flandriae auctore anonymo [(t. e.
Christ. Petrif) Handschr.: existirt keine
KAROLUS — KEYNA
773
mehr] ' ed. cnm Vita s. Canuti auct. Ael-
notho Hvitfeld. Hafniae 1602. 8". — * zu-
savimen mit derselhen Vita s. Canuti ed.
Meursius. Hafniae 1631. 4». p. 77-92. —
' wiederholt in Meursii historia Danica.
Florentiae 1746. fol. — * ap. Langebek,
scr. rer. Danic. cum Magnaei lectionibus
IV. p. 71-77. — »ed. Kopke ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 619-623. — Rhythmus an-
tiquus de nece Caroli Boni ' ex ms. Jac
Sirmondi in AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p
219. 220. — *ex ms. ap. Martene, collect
ampl. VL p. 1133-1138. — ^wiederholt ap
Langebek, scr. rer. Dan. IV. p. 212-216.
Erl.Schr.: Commentarius praevius inAA. SS,
BoU. 1. c. p. 152-162.
Deleplerre, J. O. et J. Pemeel, histoire du
rfegne de Charles le Bon, prdc^d^e d'un re-
Bumd de Thist. de Flandres. Bruxelles 1830,
8vo.
Gooris, het leven en martelie van den H
Carolus Bonus, graeve van Vlaenderen, zone
van den H. Canutus, koning van Denemar
ken. Antwerpen (1628). 4to.
Mantissa ex variis auctoribus ad acta s. Ca
roli Dani ap. I.angebek I. c. p. 193-216.
Wegener, C. F., Om Carl Danske, greve af
Flandem. Kjobenbavn (1839). 4to.
Wind , bibliothek der Nederlandsche gescbied-
schrijvers p. 25.
Vita Karoli Magni imperatoris auctore
Einhardo, vid. Einhardus.
Vita Karoli Magni auctore Notkero =
Monachus Sangallensis.
Vita Karoli Magni imp. (apud Pithoeum
et ap. Schilter), descripta ut videtur magna
ex parte a monacho coenobii Engolismensis
s. Eparchisili, vid. Ademarus Cabannensis.
Vita Karoli Magni imp., ex anna-
libus plebeiis sive Loiselianis ab
incerto quidem auctore, sed coae-
taneo ut videtur composita.
Enthalt viele Fehler. Zu unterscheiden von der
vorhergehenden Vita.
Ausg.: nunc primum edita ap. Duchesne,
scr. hist. Franc. H. p. 50-67. — De trans-
latione s. Caroli Magni imperatoris a.
1155 in kA.. SS. BoU. 28. Janr. H. p.
888. — D i p 1 0 m a Frederici I imp. de ele-
vatione et canonizatione s. Caroli Magni
{unecht) ' in Henrici de Hervordia chro-
nico ed. Potthast p. 45-47. — *ap. P. de
Beeck, Aquisgranum. Aquisgr. 1620. 4". p.
344. — » in AA. SS. Boll. 28. Janr. II. p.
888-890. — «ed. A. Miraeus, fasti Belgici.
— Miracula s. Caroli Magni imperatoris
ex ms. Corsendoncano in AA. SS. Boll. 28.
Janr. IL p. 890. 891. — Versus de Ca-
rolo M. rege Francorum, ex libro evange-
liorum, quem iussu ipsius Caroli descripsit
Godescalcus a. 788 ad opus ecclesiae S.
Saturnini Tolos., ap. Duchesne, hist. Franc.
script. II. p. 186.
Vita Karoll IV imperatoris (1316
— 1346) ab ipso Karolo conscripta.
In ihrerArt einzige, ibremGehalt nachtiusserst
wichtige Selbstbiographie. ErgKnzt den Petrus
Zittav. («.d.) Von Bene ssius Krabice fast ganz
abfreschrieben im 4. Buche seiner Chronik.
Handschr.: Wien, 4 verschiedene , vid.
Pertz' Archiv II. p. 454.
Ausg.: ' ed. R. Reineccias in Chronicon
Hierosolymitanum i. e. de bello sacra hi-
storia. Helmstadii 1584. 4«. 11. p. 14-39.
Sehr selten. — * iciederholt ap. Freher, scr.
rer. Bohem. p. 86-107. — * ap. Bohmer,
fontes I. p. 228-270.
Uebers. : bohmisch : *■ ed. Ambros. v. Ot-
tersdorf. Olmiitz 1555. 8». — »ed. Fr.
Tomsa. 1791.
Erl.Schr.: Bohmer, regesta Ludov. Bav. p. IX.
Neumann, iiber Kaiser Karl IV. als Schrift-
steller, — in Neues Lausitzisches Magazin.
XXVI. Bd. 1. Heft {auch besonders ahgedruekt).
Palacky, Wiirdigung bohmischer Geschicht-
schreiber p. 298.
Weech, Fr. v., Kaiser Ludwig der Bayer u.
Konig Johann von Bohmen. Munchen 1860.
8vo. p. 84-87. Bespricht das Verhdltniss des
Benessius Krabice zur Vita Karoli IV.
De s. Karolomanno duce Francorum et
monacho Casinensi (f 755. 17. Aug.) elo-
gium hist. ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 123-129.
Vita s. Katharinae • . . . , vid. Vita s. Ca-
tharinae.
Acta s. Keivini = Acta s. Coemgini.
Vita s. Kellaci episcopi in Hiber-
nia (t cca. 600).
Ausg.: ex ms. Hibernico latine versa in
AA. SS. BoU. 1. Mai. I. p. 104-107.
De s. Kenelmo puero mart. a. 819 in
Winchelcumbensi monasterio in Anglia in
KA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p. 297-302.
De V. Kenewaldo episc. Wigorniensi (f
957) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 236.
De s, Kennocha virg. in Scotia (f cca.
1007) in AA. SS. BoUand. 13. Mart. H.
p. 338.
Vita s. Kentigerni Glascuensis epi-
scopi auclore s. Asapho abbate
Elguensi atque inde episcopo (cca.
590.)
Ausg. : in AA. SS. BoU. 13. Janr. L p. 816
-821 ex Joa. Capgravio. Cf. p. 815.
Vita s. Kessogi episcopi in Sco-
tia (saec. VI.) Initium.
Ausg.: ex breviar. Aberdonensi in AA.
SS. BoU. 10. Mart. II. p. 36.
Vita s. Ketilli (t 1151) Viburgen-
siiun in Dania olim patroni, et mi-
racula auctore anonymo.
Ausg.: ap. Langebek, scr. rer. Dan. IV.
p. 425-443.
Brl.Schr.: SoIIerius, sylloge de s. K o i» AA.
SS. Boll. U. .Tul. ITI. p. 241-244.
Vita s. Keynae virg. in Brechinia
774
KIARA — KUNEGUNDA
Walliae comltatu (saec. V.). Ex
Capgravio.
Ausff. : in AA. SS. BoU. 8. Oct. IV. p.
276. 277.
Vita s. Kiarae virg. in Momonia
in Hibernia (f cca. 680) auctore
Colgano.
Ausy. : m AA. SS. BoU. 16. Oct. VII. 2.
p. 952. C/. commentar. praevius ibid. p.
950. 951.
Vita s. Kierani et s. Cartachi
eius discipuli, episcoporum et ab-
batum Sagiriensium in Ossoria Hi-
bemiae provincia (f cca. 540).
Ausg. : m AA. SS. Boll. 5. Mart. I. p.
394-399. Cf. p. 901 et comment. praevius
ibid. p. 389-394.
De s. Kierano seu Querano abbate Cluain-
Mic-Noisensi in media Hiberniae provincia
(t 548) Suyskenii comment. historicus in
AA. SS. BoU. 9. Septbr. m. p. 370-383.
Vita s. Kiliani apostoii Franciae
orientaiis et episcopi Wirziburgen-
sis et sociorura eius vel passio (f
689): ,Fuit vir vitae venerabilis.'
iRt die altere und einfachere Vita: wird ge-
wohnlich dem Egilward, Verfasser der Vita s.
Burchardi im 12. Jahrhundert zugeschrieben, jedoch
ohne allen Grund. Verfasst im 10. 11. Jahrh.
Handschr.: Coln, VI. 21. mbr. sec. XV.
f. 197'. — Erfurt, 8». No. 15. mbr. sec.
XII. Vit. St. — St. Gallen, Stiftsb. No.
566. — London, brit. Mus. Harley. sec.
XIII. 2801. 149. — Paris, k. Bibl. sec.
XIV. Colb. No. 5278. 57.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s, Ben.
II. p. 991-993. — 'ed. Canisius, lect. antiq.
m, 1. p. 180 (ed. nov. IV. p. 625.) — »m AA.
SS. Boll. 8. Jul. U. p. 612-614. — Vita alia:
,Beatus Kilianus' [Ueberarbeitung oder In-
terpolaiion der vorheryehenden viit vielen
uillkiirlichen Ausfiihrungen. { Ilandschr. :
Carlsruhe, No. 69. VII. 18. mbr. sec.
XI. fol. f. 76. — Coln, VI. 21. mbr. sec.
XV. fol. 209. — Erfurt, 8«. No. 15. mbr.
•sec. XII. Vit. SS.)] ' ed. Surius, vit. SS. 8.
Jul. IV. p. 131, aber nach aeiner Art mit
Umformung . — ' ed. Nic. Serrarius mit
Noten : S. Kiliani Franc. or. apostoli gesta.
Wirceburg. 1598. 4". — »m dessen opusc.
theologic. Mogunt. 1611. fol. — ^vnederholt
ap. Ludewig, script. Wirceburg. p. 966-993.
— * aus bessern Handschriften ed. Canisius,
lect. antiq. II. p. 628 (• ed. 2da. m. l. p.
174. — ' wiederholt in AA. SS. Boll. 8. Jul.
II. p. 614-619. — Vlta metrica auctore
Johanne de Luterbech, monacho S.
Stephani Wirziburgensis (cca. 1450) ap.
Gropp, scr. rer. Wirciburg. I. p. 795-800.
Krl.Schr.: Gropp, Ign., Leben.tbeschrelbuDg
deren h. Kiliani Biscboffens und de.ssen Oe-
eellen Colonati Prieaters, Totnani Discons
MSrtyrorn n. crsten Aposteln do» Franken-
landes. Wirt7,bnrg 1738. 4to.
Kettberg, Deutschlands Kirchcngescbichte II.
p. 303-307.
Reuss, monumenta Kilianea. Herbipoli 1844.
Rion, J., Leben u. Tod dcs heil. Kilian u.
seiner GefShrten. Aschaffenburg 1834. 8vo.
Sollerius, commcntariUH pracvlus tn AA. SS.
I. c. p. 599-612.
Stalin, wirteinbergische GeKchichte I. p. 167.
De s. KinebupgaetKineswithavirginibus,
filiabus Pendae Merciorum regis et harum
consanguinea Tibba sive Tilba Petroburgi
in Anglia (saec. VII.) commentarius histor.
in AA. SS. Boll. 6. Mart. I. p. 441-447.
De s. Kinedeo eremita conf in Wallia
(saec. VI.) Sollerii sylloge in AA. SS. Boll.
1. Aug. I. p. 69.
Vita b. Kingae seu Kunegundis
ducissae Poloniae, ord. s. Clarae
apud antiquam Sandecz in palati-
natu Cracov. (f 1292) auctore Jo-
hanne Longini (vulgo Dlugos)
canon. Cracov.
Ausg.: ex antiq. ms. in AA. SS. Boll.
24. Jul. V. p. 669-747. — Miracula re-
centiora ab a. 1532 ex processu inquisitioniB
ms. ibid. p. 747-783. Cf. Boschii comment.
praevius ibid. p. 661-668.
Vita s. Kunegundae imperatricis
(f 1040), uxoris Heinrici II et mi-
racula auctore anonymo.
Geschrieben nach 1199. Erlilt verschiedene
Wandelungen ; wurdebaldabgekiirit, bald vermehrt.
Handschr,: vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 790.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. II. p. 60.
Mit Weglassung der meisten Wunder. —
* zuerst vollstandig und echt ed. Waitz ap.
Perta, mon. scr. IV. p. 821-828. — Vita alia
auctore anonymo [ist eine Bearbeitung der
vorhergehenden Vita. ( Handschr. : M ii n -
chen, Wien e<o., md. Pertz, raon. scr. IV.
p. 790. 791)] 'ap. Gretser, divi Baraber-
gens. Ingolstad. 1611. 4». p. 107. — * in
eius oper. X. p. 551. — * ap. Ludewijr,
script. Bambergens. I. p. 345. — * in AA.
SS. Boll. 3. Mart. I. p. 272-278. — »ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Beu. saec. VI. 1. p. 456
465. — Die der Vita voraufgehenden Verse
und der prologus ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 790. not. 43. — Bulia Innocentii III de
s. Kunegundis canonisatione ' ap. Gretser
1. c. — » in AA. SS. Boll. 1. c. p. 281. 282.
— » ap. Mabillon I. c. p. 465-468. — Mlra-
cula s. Cunigundis varia ex apogr. Bam-
berg. a Gretsero edita repctita in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 278. 280. — Appendix
ex vita Bruxellis a. 1484 excusa ibid. p.
280. 281.
Erl.-Schr. : C o ro m e n t a r i u s praevius ibid. p. 266
-272.
Crammer, Anl., admiranda vita s. Henrici et
H. Cunegundis, Bojariae dncum. Aag. Vindel.
1770. 8vo.
KUNEGUNDIS — LAMBERTUS
775
Cnster, Nonnos., dye legend vnd leben, vid.
Vita Heinrici 11 imp. Erlaeuiergsschr.
Lautensac k, F. G., (C. S. Schurtzfleisch)
innocentia Kunegundis Henriei II nxoris.
Vitembergae 1700. 4to. 8 BldUer.
Mabillon, observationes praeviae in AA. SS.
o. s. Ben. 1. c. p. 451-456.
Noel, A. O., Leben der heil. Kunigunde von
Luxemburg, Kaiserin v. Deutschland. Luxem-
burg 1857. 12mo .
Rion, J., das h. Kaiserpaar oder Leben und
Thaten des h. Heinrichs u. der h. Kunigunde.
Bamberg 1832. 8vo.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 394.
Vita b. Kunegundis ducissae Poloniae s=
Vita b. Kingae.
Processus de s. Kunigunde, Mech-
tunde, Wibrande et Chrischona seu
Christiana virg. peregrinis in Con-
stantiensi Aleraanniae dioecesi.
Ausg.: ' s. 1. (Basileae circa 1504). 4*.
goth. unt. d. Tit. : Processus habitus occa-
sione translat. et elevationum ss. virg.
Kuneg., Mechtildis et Vuibrandis in eccle-
sia Eichsel, Constant. dioec. — * ex editione
Colon. Herm. Crombachii in AA. SS. Boll.
16. Jun. m. p. 117-139. — Legenda ex
praemisso processu coUecta ihid. p. 139-142.
CJ. Papebrochii commentar. praevius ihid.
p. 114-116.
L.
De s. Lactino abbate in Hibernia (f 622)
in AA. SS. Boll. 19. Mart. m. p. 31-33.
Vita b. Ladislai Gielnovii ord. fratr.
min. (t 1505) Warsaviae in Polo-
nia auctore Vincentio Moraw-
ski ord. minor. Polono. Libri 3.
Au8g. : • unt. d. Tit. : Lucerna perfectionis
christ. sive vita etc. Varsaviae 1663. kl. 4".
— *tviederholt in AA. SS. Boll. 4. Mai. L
p. 561-616.
Vita s. Ladislai regis Hungariae,
Varadini in Transsilvania (f 1096).
Ausg.: ' ex edit. Cracoviensi *in AA.
SS. BoU. 27. Jun. V. p. 317-319. — » ap.
Endlicher, rer. Hung. mon. p. 235-244. —
Vlta alla ex Ant. Bonfinii rer. Hungar.
dec. 1. in AA. SS. 1. c. p. 319-327.
Erl.Schr.: Janning, comment. de capite s. L-i
in AA. SS. Boll. Jun. VI. 1. p. 261-263.
Papebroch, commentar. praevius ibid. V.
p. 315-317.
Pray, G., dissertatio hist.-crit. de s. Ladislao
Hungariae rege. Posonii et Cass. 1774. 4to.
diatribe in dissertationem hist.-crit. de s.
Ladislao Hungariae rege ab A. Ganoczy
conscriptam. Posonii 1777. 4to.
Vita s. Laeti Mixiacensis mona-
chi auctore anonymo.
Ausg. : ' ed. Joh. a Bosco, bibl. Floriac.
II. p. 254. — * ed. Surius, vit. SS. 5. Nov.
p. 161.
De s. Laeto puero mart. Pruvini in Bria
Galliae sylloge m AA. SS. BoU. 2. Jul.
Vn. append. p. 865.
Vita b. Lamberti canoniae reg.
Novi-Operis {Neuwerk) iuxta Halas
Sax. primi praepositi, auctore ano-
nymo.
Auay.: ap. Schannat, vindem. liter. II.
p. 68-72.
Vita s. Lamberti episcopl Lugdu-
nensis ex abbate Fontanellensi (f
667) auctore monacho Fontanell.
Ludowico Pio imperante (Aigra-
do.)
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 14. Apr. p.
216. — * ap. d'Achery, spicileg. IH. — *in
AA. SS. Boll. 14. April. II. p. 216-218. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IH.
2. append. p. 462-465. — * Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 584. — Analecta ex
actis SS. Ansberti, Herraelandi, Eremberti
et Condedi in AA. SS. BoU. 1. c. p. 218
-220.
Vita s. Lamberti episcopi Venci-
ensis in Gallia (f 1154) auctore co-
aevo et oculato.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BolJ. 26. Mai.
VI. p. 458-460 c. Henschenii commentar.
praevio.
Vita s. Lamberti sive Landeberti
sive Lantberti sive Landiberti Le-
odiensis s. Traiectini ad Mosam epi-
scopi et raartyris (635 — 696) auctore
Godescalco canonico Leodiensi
(f cca. 770): ,GIoriosus vir Lant-
bertus.'
Stil ziemlich roh; glaubwiirdig.
Handschr.: St. Gallen, Stiftsbibl. No.
551. — Leipzig, Rath.sb. mbr. sec. XII.
Rep. II b. 58. — Paris, k. Bibl. St. Mart.
mbr. sec. XI. No. 108; — St Germ. No.
1045. mbr. sec. VIII.
Ausg. : ' ed. Canisius, lect. antiq. I. 2. p.
172-189 (ed. nov. II. p. 138). — " ed, Su-
rius, vit. Sanct. 17. Septbr. — * ap. Cha-
peaville, gesta pont. Leodiens. I. p. 321.
— * ap. Mabillon, AA- SS. o. s. Ben. saec.
776
LAMBERTUS — LANDRADA
m, 1. p. 69-76. — *tDiederh6U in AA. 8S.
Boll. 17. Septbr. V. p. 574-681. — «ap.
Duchesne, hist. Franc. script. I. p. 674. —
'Au.^^zng ap. Bouquet, rec. III. p. 696. —
Vita alia aiictore Nicolao S. Mariae et
S. Lamberti Leod. eanon. (f cca. 1120)
' ap. Chapeaville 1. c. p. 371-409. — * wie-
derholt in AA. SS. Boll. 1. c. p. 602-617.
— Vita aiia auctore Sigeberto Gem-
blacensi (tourde friiher und auch vom
Herausgeher fUlschlich deni Beinerua mo-
nachus Leodiensis beigelegt) ' ap. Cha-
peaville 1. c. I. p. 411-434. — * wicderholt
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 589-602. — Vita
alia auctore Stephano (901-920) epiecopo
Leodiensi ( Ueberarbeitung der alten Vita )
' etf. Surius, AA. SS. 17. Septbr. V. p. 289.
— 'ap. Chapeaville 1. c. I. p. 350 370. —
* tciederholt u. ex ms. in AA. SS. Boll. 1.
c. p. 581-589. — Miracula et translatio ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec, III. 1.
p. 78-81. — Appendix de aliis L-i mira-
culis et translationibus ibid. p. 82-84. —
Reinerus monachus Leodiensis: Sermo de
adventu reliquiarum s. Lamberti Roma
Leodium ap. Pez, thesaur. anecd. IV. 3. p.
121-129. — Reinerus monachus: Trium-
phale Bullonicum prosaice in 5 libris {eine
iceitere Ausjuhrung des folgenden triumphus)
ap. Pez, thesaur. anecd. IV. 3. p. 129. —
Trlumphus s. Lamberti de castro Bulonico
(Bouillon) a. 1141 ap. Chapeaville 1. c. II.
p. 577-602. — Triumphus s. Lamberti in
Steppes. 1213 (auctore Hirnando sive
Firnando canon. Leod. cca. 1220), Ust
eigentUch das 3. Buch der Vita s. Ottiltae
Leodiensis et filii eius Johannis abbatuli; s.
Bohmer, reg. imp. p. LXXII\ ap. Chapea-
ville 1. c. n. p. 603-640 ohne Namen des
Verfassers.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Literatur
im karoling. Zeitalter p. 259.
I>uboac de Montandrd, le courtisan chr6-
tien, imniolld en victime d'^tat a la passion
de la cour, ou s. Lambert, ^veque de Ton-
pres et martyr sacrifl^ ponr les int^rgtg de
rhonneur conjugal .... Li^ge 1657. 4to.
324 pag.
Hirsch, S., de vita et scriptis Sigeberti p.
2>?8. handtlt iiber die verschiedenen Seeeruionen
dieaer Vita.
Lamberto deZaragoza, digsertacion hist.-
crit.-apologPtica liobro la Tida y martirio de
S. Lamberto. I'amplona s. a. kl. 4to. I26pa^.
Observationes de cansa et anno martyrii
s. L-i ac loco eius sepnlturae ap. Mabillon,
AA. 8S. 0. s. Ben. saec. IIL 1. p. 76-78.
Observationes praeviae ibid. p. 67 69.
Rettberg, DeutschlandsKirchengeschichtc 1.
p. 558.
Roberti, Joh., vita s. Lambcrtt martyris,
episcopt Tungrensls, Leodiensis civitatig
. . . divi tntelaris. Leodii 1633. 8vo.
(SlusiUH, Ren. Fr.) De tempore et causa
martyrii s. Lambcrti Tungrensis cpisc. dia-
triba chronolog. et histor. Leodil lfi7!>. 8vo.
Strlcker, coramentar. praevius in AA. SS.
Boll. I. c. p. 518 578.
VisBchers, P., levcnsschets v»n den h. Lam-
bertug, bisschop van Ma^tricht, Mechelen,
Hanicq 1839. 12mo.
VoKel, Ratherius von VeroD« I. p. 24.
Wattenbaeh, DenUcblandg Oescbiehtoqnel-
len p. 190. 405.
De s. Lamberto agricola mart. Caesar-
augustae in Hispania in AA. SS. Boll. 16.
April. II. p. 413-415.
De 8. Lamberto et Bellerio, s. Gisleni
discipulis (f cca. 700) in AA. 88. Boll. 9.
Oct. IV. p. 1038.
Vita 8. Landeberti = Vita s. Lamberti.
Vita s. Landelini abbatis LaubS'
censis {Lobbes) et Crispinensis {St.
Crispin bei Valenciennes , f G87)
auctore anonymo.
Ausg.: • ed. Surius, vit. Sanct. 15. Jun.
— * besser ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IL p. 873-877. — » in AA. SS. Boll.
15. Jun. U. p. 1064-1067. — «Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 524, — Vlta alla et
priori forte antiquior in AA. SS. Boll. 1. c.
p. 1067. 1068. — VKa alla auctore Phi-
lippo Harveng de Eleemosyna abbate
Praemonstr. (f p. 1180) in Philippi operib.
ed. Nicol. Chamart. Duaci 1621. fol. p. 773
-778. — Appendix ex vita galHce im-
pressa a. 1636 in AA. SS. BoUand. 1. c.
p. 1068.
De 8. Landerico epiec. Parisiensi (saec.
Vn.) in AA. SS. BoU. 10. Jun. H. p. 292
-294.
De s. Lando mart. Hortae in Italia (forte
saec. VI.) in AA. SS. BoU. 5. Mai. H. p.
49. Cf. p. 797. — Miracula ibid. VU.
p. 601.
Vita s. Landoaldi arohipresbyteri
(f 667) auctore Harigero.
Geschrieben !>80. Bisher vyarde ohne Grund
Bischof Nolger vonLilttich fiir den Verfasser
gehalten.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. robr. sec.
XV. fol. Vit. SS. f. 194. — Gent, No. 210
u. No. 204.
Ausg.: * unter Notger'8 Namen ed. Su-
rius, vit. SS. 19. Mart. — ' c. notis Hen-
schenii in AA. SS. Boll. 19. Mart. IH. p.
35-42. — » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. p. 14. — * Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 586. — Historia transla-
tionis auctore monacho Gandensi coaevo
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 43-47.
Krl. Schr : Commentariu» praeviua tn AA. SS.
Boll. 1. c p. 34.
Kopke ap. Pertz, mon. script. VIL p. 139.
not. 26.
Vita s. Landradae abbatissae Bel-
lisiensis dioec. Leodiensis (f cca.
680) auctore Theodoricoabbate
S. Trudonis ord. s. Ben. (f 1107.)
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 8. Jui. —
» m AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p. 626-628. —
MirHcula ibid. p. 628. 629.
Erl-Schr.: deg Hayons, la princesse solltaire,
ou la vie de s. Landrade. Lidgc 1665. 8vo.
Pinins, eommeut. praev. in AA. SS. Boll. I,
c. p. 619 625.
LANDRICUS — LAURENTIUS
777
Vita s. Landrici episcopi Meten-
sis, abbatis 8onegiensis et Altraon-
tensis in Hannonia (f cca. 700).
Atisg. : ex 4 ins.s. in AA. SS. Boll. 17.
April. II. p. 489491. Cf. p. 962 et Hen-
schenii comment. praevius ibid. p. 487.
Vita b. Landulphi episc. Astensis
in Italia (f 1134) auctore Philip-
po Malabayla, mon. Cisterc.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Jun. II. p.
43-47.
Vita b. Lanfranci archiepiscopi
Cantuariensis et Angliae primatis (f
1089) auctore Eadmero monacno
Cantuariensi Chistoriae novor. lib.
I)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. p.
848-952. — Vita aiia auctore Milone
Crispino eius discipulo (cca. 1150) ' in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 833-847. — ' ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s, Ben. saec. VI. 2. p. 635
-669. — * in Laufranci operib. ed. d'Achery.
Lutet. Paris. 1648. fol. — * Bruchsttick ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 31. — Antilanfrancus
Willielmi Tho rn monachi Augustinensis
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 852-854.
Erl.-Schr.: Fabrioius, bibl. med. ed. inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 240.
Henschen, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 832.
Hlstoire litteraire cle la France Vin. p.
260.
Mabillon, cbservatt. praeviae 1. c. p. 630-634.
Wharton, Anglia sacra I. p. 108.
Wright, Lanfranc in his Bibliugraphia Bri-
tannica liter. II. p. 1-14.
Vgl. Epistolae Lanfranci.
Vita s. Lanfranci episcopi Tici-
nensis (Papiensis) in Lombardia (f
1194) auctore Bernardo succes-
sore ipamediato.
Ausg. : ex ms. et editione Ughelli in AA.
SS. Boll. 23. Jun. IV. p. 620-630 {m. Ab-
bildung.)
Vita s. Lasreani abbatis Lethgli-
nensis in Hibernia, postea episcopi
et legati apostolici (t 640).
Ausg. : ex ms. Heurici Fitz-Simon in AA.
SS. Boll. 18. April. U. p. 544-547.
Vita s. Latini episcopi Brixiensis
in Italia (saec. IL init.) auctore As-
canio Martinengo.
Ausg.: ex italico lat. in AA. SS. Boll.
24. Mart. III. p. 475. 476.
De s. latrone cruciflxo cum Christo Hie-
rosolymis in AA. SS. Boll. 25. Mart. III.
p. 543.
De K. Latuino episc. Sagiensi in Nor-
mannia in AA. SS. BoII. 20. Jun. IV. p. 12.
De 8, Laudo vel Lautone episc. Constan-
tiensi in Normannia infer. (f cca. 568) Suys-
kenii commentar. hist. in AA. SS. Boll. 22.
Septb. VL p. 438-448.
Vita s. Laudomari sive Launo-
mari abbatis Curbionensis in Gallia
(saec. VII.) auctore anonymo.
Av^g.: ^in AA. SS. BoU. 19. Jaur. II.
p. 230-235. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. I. p. 335-338. — » Auszug ap.
Bouquet, rec. IIL p. 462. — Vita alia au-
ctore monacho Curbion. anonymo ap. Ma-
billon I. c. p, 339-345 — Translatio in
Curbionense monasterium ex vett. mss. ibid.
p. 345. — Translatio in oppidum Blesas
cca. a. 874 iUd. saec. IV. 2. p 246-248.
— Appendix de reliquiis s. L-i, ubi di-
plomata quaedam et chronicon Magentia-
censis prioratus referuntur ibid. p. 248-259.
De s. Laudulfo episc. Ebroicis in Gallia
(t cca. 620) in AA. SS. Boll. 13. Aug. HI.
p. 96.
De s. Laura vidua et mart Cordubensi
in Hispania (f 864) Bossuei crisis histor.
in AA. SS. Boll. 19. Oct. VIII. p. 590-592.
Acta s. Laurentii archidiaconi ac
mart. Romae a. 258. Ex martyro-
logio Adonis ad 10. Aug.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Aug. U. p.
518-520. — Gloria posthumas. L-i ibid.
p. 520-532. — Hymnus s. L-i auctore Au-
relio Prudentio lib. ntQl OTKpdywy ^ &p.
Ruinart, acta martyr. sinc. — 'wiederholt
in AA. SS. BoII. 1. c. p. 512-518. — De 6.
Laurentio auctore Marbodo Bedonensi
episc. (t 1123). Metrice; ex edit. Redonensi
a. 1524 wiederholt von Beaugendre in Hilde-
berti Cenoman. opp. Paris. 1708. fol. p. 1519.
— Johannes monachus S. Laurent. Leod.:
Visio status animarum post mortem, et mi-
raculum s. L-i ap. Pez, thes. anecd. IV. 3.
p. 5-16, — Ludovicus sen. , monachus S.
Laurent. Leod.: Scriptum de adventu reli-
quiarum s. L-i Roma Leodium a. 1056 ap.
Pez I. c. p. 1-4. — Reinerus monach. Leod.:
De adventu reliquiarum s. L-i Roma Leo-
dium, liber metricus, ap. Pez I. c. p. 121
-128.
Erl.-Schr.: Pinius, comment. dc S. Laurentio,
item de ss. Orentio ac Patientia, sancti ut
fertur parentibus in AA. SS. I. c. p. 485-512.
Vita s. Laurentii archiepisc. Du-
blinensis auctore anonymo.
Av^g.: ed. Surius, vit. SS. 14. Novb. p.
3.S1 (ed. 2a.)
Vita s. Laurentii episcopi Sipon-
tini in Apulia (f cca. 550) auctore
anonymo,
Ausg. : in AA. SS. BoII. 7. Febr. II. p. 57
-60. — Vita II ex priori contracta et in-
terpolata iussu Benedicti episc. ibid. p, 60
778
LAURENTIUS — LEBUINUS
-62. — Alia vita metricaex officio eccl.
Spontinae ibid. p. 62. 63.
Vita b. Laurentii eremitae Siiblaci
in Latio (f 1243.)
Ausg. : in AA. SS. Boll. 16. Aug. III. p.
304-309. Cy. Boschii comment. praevius ibid.
p. 302-304.
Vita s. Laurentii illiuninatoris episc.
Spoletini in Umbria (f coa. .576)
auctore Lud. Jacobillo. Italice
scripta.
Ausg. : ' latine in AA. SS. Boll. 3. Febr.
I. p. 362-364. C/. p. 958. — * wiederholt
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I.
p. 231-233.
Vita b. Laurentii Justiniani primi
patriarchi Veneti (f 1455) auctore
Bernardo Justiniano.
Ausg.: • Venetiis, VI. Id. Mai. 1475. 4»,
— in Laurentii oper. 'Basil., Froben 1560.
fol.; — 'Venetiis cura Barthol. de Alber-
tis 1606; — *Coloniae typ. Quentel 1606; —
*Lugduni 1628. — • ed. Surius, vit. Sanct.
8. Janr. I. — ' ed. Bzovius, annal. eccles.
XVU. - *in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p.
651-564.
ErLSchr.: AA. 8S. 1. c. p. 549. 550, wo noeh an-
dere Ausgaben und Veheraetzungen angefuhrl
sind.
Fabricins, bib). med. et inf. latinitatis ed.
Mansi IV. p. 209.
Vgl. fTiustiniani, Bern.
De s. Laurentio apud Graecos in AA.
SS. Boll. 10. Mai. II. p. 589.
De s. Laurentio archiepiscopo Cantua-
riensi in Anglia (f 619) ' commentarius
hist. in AA. SS. Boll. 2. Febr. I. p. 289
-294. — *elogium hist. ap. Mabillon, AA.
S8. o. s. Ben. .saec. II. p. 60-63. — Gesta
ex Beda ed. Surius, vit. SS. 2. Febr. p. 35.
De s. Laurentio archiep. Mediolanensi (f
512) Sollerii commentarius hist. in A.A.. SS.
Boll. 27. Jul. VI. p. 4.35-443. — DicUo in
natalem eius auctore Magno Fel. Ennodio
ap. Martene, thes. anecd. V. p. 61. 62.
De s. Laurentio episc. Neapoli in Cam-
pania (f 7 17) in AA. SS. BolL 19. Jul. IV.
p. 644. 645.
De s. Laurentio et Hippolyto mart. Fo-
rosemproniensibus in AA. SS. Boll. 2. Febr.
L p. 286.
De s. Laurentio mart. presb. Novariensi
in Cisalpinis (saec. IV.) in AA. SS. Boll.
30. April. III. p. 763. 764.
Passio s. Lauriani Hispalensis ar-
chiep. prope Vastinum dioec. Bitu-
ric. oppidum interfecti (.saec. VI?)
auctorc seu potius ut ipseraet docet
correctore anonymo, qui vixisse vi-
detur cca a. 860.
Ausg.: ' ap. Labbe, bibL nova II. p. 410
-414. _ 1 in AA. SS. Boll. 4. Jul. II. p.
35-39. Cf. Sollerii comment. praevius ibid.
p. 32-35.
De s. Lauro abbate in dioec. Maclovi-
ensi apud Armoricos (saec. VII.) Suyskenii
svlloge hist. m AA. SS. Boll. 30. Septb.
VIII. p. 692-697.
De s. Lautone episc. Coastantiensi =
De 8. Laudo.
Vita s. Laverii auctore Roberto
de Romana, diacono Saponariae
(t 1162.)
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra VIl. p.
681 (ed. nov. p. 488.)
De s. Lazaro diac. mart. Tergesti in Italia
snb Antonino Papebrochii disquisitio in AA.
SS. BoU. 12. ApriL II. p. 66-68.
De s. Lazaro episc. Mediolanensi (f cca.
449) Henschenii commentar. historicus in
AA. SS. Boll. 11. Febr. II. p. 521-523.
De s. Lazaro monacho presbyt. ac pictore
Constantinopoli (f cca. 870) Bollandi com-
mentar. historicus in AA. SS. BoU. 23. Febr.
III. p. 392. 393.
Vita s. Leae viduae, sanctimoni-
alium matre Romae (t cca. 383)
auctore s. Hieronymo epist. 24
ad s. Marcellam.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Mart. HI.
p. 383.
De s. Leandro episc. Hispalensi (saec.
VT.) commentarius hist. *in AA. SS. BoU.
13. Mart. IL p. 275-280. — * elogium hi-
storicum ap. Mabillon, AA. o. s. Ben. saec.
I. p. 378-38S.
Vita s. Lebuini (Liafwini t 773)
presbyt. Anglici, Frisiorum etWest-
falorum apostoli auctore HucHald o
Elnonensi monacho S. Amandi (918
—976.)
Wichlige Qiielle fiir d. aiteste VerfassuDB der
•Sachsen. Wurde in altern literarliistorischen SVer-
ken fSlschlicb dem b. Honifaciu.s zugeschrieben.
Schone DarstcUung.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. sec. XIV.
fol. No. 79; nur Au.szug aus d. Vita bei
Surius. - Coln, VI. 21. mbr. sec. XV.
Ausg.: ed. Surius, vit. Sanct. 12. Novb.
VI. p. 277-286. — Ausziige ' ap. Rolevinck,
de convers. Westphalor. lib. II. wid — 'ap.
Pertz, mon. IL p. 361-364. — Ecloga et
sermo de s. Lebuino presb. auctore s.
Radbodo episc. Traiectensi (f 917) ed.
Surius, vit. SS. 12. Novb. Append. VII.
p. 839.
Erl.Hehr.: BKhr. Oesch. der romiscb. Literatar
ira karol. Zeitalter p. 126. 244.
Fabricias, bibliotb. s. v. Hucbaldus.
Goetbals , lectures relatives a rhist. dei
tfciences en Belge. Bruxelle* 1837. 1. p. 1-9.
LEGIO THEBAICA — LEODEGARIUS
7711
Histoire litteraire de la Franoe VI. p. 210sq.
Rettberg, Deut.schlands Kircliengeschichte
U. p. 405.
Strunek, Westphalia .-iancta ed. Giefers. Pa-
derbomae 185.5. 11. p. 19-30.
De s. legione Thebaica, vid. Narratio
de martyribus leg. Theb. (oben p. 451) u.
Passio s. Mauritii.
De s. Legontiane etDomitianomart. Teate
in Aprutio in AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p.
658.
De s. Legontio epise. Metensi in Belgica
I (t 325) in AA. SS. BoU. 18. Febr. ni.
p. 66.
De s. Legorrtio episc. Trevirensi in Bel-
gica l (t cca. 409) in AA. SS. BoU. 19.
Febr. III. p. 130. 131.
Vita s. Lenogisili sive Lonegisili
presb. Cenomanensi in Gallia (saec.
Vn.) auctore anonymo.
Ausg. : ' in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p.
1120-1122. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 497.
Vita s. Leobardi reclusiinMajori-
Monasterio apud Turones (f cca.
583) auctore s. Gregorio episc.
Turonensi.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 18. Janr.
p. 290. — » in AA. SS. Boll. 18. Janr. 11.
p. 198. 199.
Vita s. Leobgythae = Vita s. Liobae.
Vita s. Leobini episcopi Carno-
tensis (f cca. 557) auctore anony-
mo.
Wird von einigen dem Fortnnatus Venan-
tjus zugeschrieben.
Eandschr.: Chartres, Stadtb. .sec. X.
No. 150; — sec. XI. No. 193; — sec. XIII.
No. 192.
Ausg. : ' ap. Duchesne , hist. Franc. scr.
I. p. 537. — *u-iederholt in AA. SS. Boll.
14. Mart. II. p. 350-354. — »ex ms. Vindo-
cinensi et Conchensi ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. 1. p. 123-128. — *ap. Labbe,
bibl. nova 11. p. 582-588. — '^ nach Ma-
hillon in Fortunati oper. ed. A. Luchi.
Romae 1786. 4». II. p. 140-153. — • Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 430.
De s. Leobono conf. Salaniaci in Lemov.
Galliae provincia (saec. inc.) Fonsoni svl-
loge m AA. SS. BoU. 13. Octb. VI. p. 227.
Vita s. Leocadiae mart. virg. To-
letanae (f 304) auctore ut putant
Braulione episcopo Caesaraugu-
stano (f 646).
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 9. Decb. —
* ap. Florez, Espafia sagrada VI.
De b. Leocadio senatore eiusque filio
Lusore, qui in Albis migravit e seculo, elogia
historica ap. Labbe, bibl. nova U. p. 4^5.
De s. Leoco sive Leuco, Taxe, Nestore
etc. mart. Antiochenis in AA. SS. Boll. 7.
Mart. I. p. 639.
De s. Leocritia virg. mart. Cordubae in
Hispania (t 859) in AA. SS. BoU. 15. Mart.
IL p. 411.
Vita 8. Leodegarii episcopi Augu-
stodunensis (^S;^. Leger, f 678) an-
tiquior, auctore monacho Augusto-
dunensi coaevo.
Diese Vita ist fast die einzige Quelle. welche
in d. dunlile Geschichte des 7. Jahrh. einen klaren
Blick gestattet. — Die Sprache in ihr ist sehr roh
und voller Fehler. die wahrscheinlich erst von den
Heransgebern getilgt sind.
Handschr.: Paris, No. 5308. mbr. sec.
XH; — St. Germ. No. 501. mbr. sec. XIV.
fol. f. 28; — Notre Dame No. 97. sec. IX.
fol. f. 102.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. o. s. Ben.
saec. n. p. 680-698. — ' ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 600-616. — * wiederholt
in AA. SS. Boll. 2. Octb. I. p. 463-484. —
* ap. Bouquet, rec. 11. p. 609-626. {Uebers. :
auszugsiceisev. A b e I hint. seiner d e u t s ch e n
Uebersetz. des Fredegar (s. d. p. 100-
114.) — Vita alia auctore Ursino abbate
Locociacensi, certe monacho Gallo (saec.
VII.): ,Igitur beatus Leodegarius' {Hand-
schr.: Chartres, Stadtb. sec. XI. No. 193.
— Montpellier, Un.-Bibl. mbr. sec. X.
No. 156. 4». (Bonh. D. 55.) — Briissel,
k. Bibl. sec. XII. fol. mai. — St. Omer,
Stadtb. mbr. sec. XII. fol. No. 716. Tom.
V. — Paris, k. Bibl. 1240. 14. sec. XI.;
— 2627: mhr. 4». fol. 110; — 3809. A. mbr.
s. XIV. fol. mai.; — 3820. sec. XIV; —
3851 A. 14. sec. X; — 5360. 28; — 5361.
mbr. s. XIII. 1-3: — 5365 f. 90. — St.
Gerra. s. XUI. No. 489; sec. XIII. No. 1047;
— Sorbonne. sec. XI. No. 1283. — Ar.senal-
bibl. sec. XIII. No. 41. fol. 64. hist. lat. —
Supp. lat. No. 168. mbr. s. XII. — Rh e i n a u,
Stiftsb. No. 81. 4«. - Stuttgart, mbr.
fol. max. sec. XII. f. 158) ' ed. Surius, acta
Sanctor. 2. Oct. D. Stil gedndert. — ^besser
ap. Duchesne, scr. rer. Franc. I. p. 617-
625. — * am correctesten ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 698-705.— ^hieraus
ap. Bouquet, rec. II. p. 627-633. — *u. in
AA. SS. Boll. 2. Oct. I. p. 485-491. [Uebers.:
franzosisch von ' Rob. Arn. d'Andill_y in
dessen Recueil des vies des Saints illustres.
Paris 1675. fol. p. 367. — « ap. Guizot,
coUection 11. p. 325-371.] — Vita tertia:
Handschr.: Admont, Stiftsb. nibr. sec.
XI. fol. — Coln, VI. 13. 6. Non. Oct. —
Dijon, Un.-Bibl. No. 383. vol. IV. 43. sec.
XIIL — Florenz, Bandini suppl. II. 288.
— St. Gallen, Stiftsb. No. 577.563.548.
573 metrice. — L o n d o n , brit. Mus. Harl.
2801. 239. sec. XIU. — Moutpellier .ITn.-
Bibl. No. 1. sec. XH. Vol. lU. f. 118; —
No. 30. sec. Xn. fol. 126, — Oxford, Un.-
780
LEODEGARIUS — LEO
Bibl. Bodl. 2711. B. 732. p. 248. — Paris,
k. Bibl. 1344. s. XIV; — 5278. 111. sec.
XIT; — 5337. 15. sec. XIII; — 5353. 45.
sec. XIV; — 5365. 34. sec. XIII. {Ueber
d. verschiedenen Klasaen vgl. Pertz' Arch.
VII. 264.) — Vlta quaPta auctore Wala-
fridoStrabone ap. Canisiura, lect. antiq.
II. 2. p. 210 (ed. nov.) — Eplstola s. Leo-
degarii episc. Heduorum post obitum ger-
mani sui Guayreni post amissos oculos et
labia incisa a. 676 directa ad genitricem
suam Suessionis in coenobio pueliarum, —
' ap. Labbe, bibl. nova I. p. 777. 778. —
» ap. Mabillon , AA. SS. saec. 11. 1. c. —
* ed. Sammarthani, Gallia christiana. Paris.
1715. fol. IV. append. — Testanientum .s.
Leodegarii ' ap. St. Perard, recueil de titres
servant k Thist. de Bourgogne. Paris 1664.
fol. — * ap. Cointe, annal. eccles. Galliae
ad a. 666. Paris, 1668. fol.
Erl.-Schr.: Byeus, comment. praevius inAA.SS.
Boll. 1. c. p. 355-463.
Leben des h. Leodegar. Luzern 1^33. 12mo.
Pitra, J. B., histoire de St. Leger, ^veque
d'Auiun et martyr, et de r^glise des Francs
au 7. siecle. Paris l.<<46. 8vo. mt 3 Amid.
Rotb, Geschichte des Benefizialwcsens p. 299.
Acta s. Leodegarii presb. in Per-
tensi pago Campaniae Gallicae
(saec. V. VI.)
Ausg.: ex ms.s. lectionibus in AA. SS.
Boll. 23. Jun. IV. p. 486-488.
Vita s. Leodemirl episc. Catalauni = Vita
s. Leudomeri ep.
Yita s. Leodowini archiepiscopi
Trevirensis (saec. VII. fin.) sublestae
fidei, auctore anonymo monacho
Mediolacensi (al. Nizone abbate
Mediolanensi, saec. XI.)
Ausg.: ex ms. Trevir. in AA. SS. Boll.
29. Sept. VUI. p. 169-172. — Vita alia
non melioris notae, auctore anonymo ilrid,
p. 172-176. — Miracula auctore auonymo
saec. XI. monacho Mediolacensi ibid. p.
p. 176-179.
Erl.-Sehr.: Perier, commentar. praevius ibid.
p. 159-169.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
l. p. 469.
De 8. Leogisilo abbate Vergiaci in Bur-
gundia in AA. SS. BoII. 13. Janr. I. p. 830.
De s. Leolino et Hilario episc. Patavinis
(saec. III. IV.) Janningi sylloge hist in
AA. SS. BoU. 29. Jun. V. p. 483-486.
Vita 8. Leonardi conf. auctore
N ob o a sive R o b o a diac. Casinen-
si (cca. 1120.)
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 6. Novbr.,
inierpolirt. — EplMola Walrami episcopi
Naumburgensis (f 1110) de s. Leonardo
conf. ap. Martene et Durand, ampl. collect.
I. p. 636. . .
Vita s. Leonardi conf. Corbiniaci
dioec. Augu-stodunensis in Gallia
Nivernensi (f cca. 570) auctore ano-
nymo subaequali.
Ausg.: ex ms. m AA. SS. Boll. 15. Oct
VII. 1. p. 47-49.
ErL-Schr.: Dyckius, commentar. praevius ibid.
p. 4.1 47.
Vie de miraoles de s. L^onard, premicr
saint de la couronne de France, par le
P. Bernardin. Limoges 1691. 8vo.
De s. Leoniano abbate Viennensi (f cca.
510. 16. Novb.) ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. I. p. 577.
De s. Leonide episc. Athenarum iu Grae-
cia in AA. SS. BoU. 15. April. IL p. 378.
De s. Leonide mart. in Thebaide sub
Decio in kk. SS. BoII. 28. Janr. II. p. 832.
De s. Leonide, patre Origenis, item Ara-
tore etc. mart. Alexandriae (f cca. 204) in
AA. SS. Boll. 22. April. IIL p. 10. 11.
De s. LeoniopresbyteroPictavisinGallia
(saec. IV.) in AA. SS. BoII. 1. Febr. I. p.
91. 92.
De s. Leone abbate in dioec. Galliarum
Trecensi (saec. VI.) Henschenii sylloge hist.
in AA. SS. BoII. 25. Mai. VI. p. 73-75. —
Vita ex breviar. Trec. ap. Surium, vit.
SS. 25. Mai. p. 306.
De s. Leone abbate Nonantulano (saec.
IX. X.) itemque alio archiep. Ravennate,
et de Leone abbate legato iu Gallias aliis-
que eiusdem nominis et temporis, ap. Ma-
billon. AA. SS. ord. s. Ben. saec. V. p. 897
-905.
De s. Leone anachoreta in AA. SS. Boll.
1. Jul. L p. 31.
De b. Leone Bembo, vid. De bb. Jo-
hanne Plebano etc.
De s. Leone conf. in AA. SS. BoII. 11.
Jul. III. p. 189.
De s. Leone, Donato, Abundantio etc.
mart. commentarius hist. in AA. SS. BoII.
1. Mart. L p. 28. 29.
De s. Leone episc. ex insula Samo Ve-
netias translato a. 1101 in AA. SS. Boll.
29. April. III. p. 625. 626.
De s. Leone episc. Senonensi in Gallia
(t cca. 640) in AA. SS. BoII. 22. April. lU.
p. 31.
De a. Leone et Juliana mart. Myrae in
Lycia in AA. SS. Boll. 18. Aug. HI. p. 546.
De 8. Leone mouacho ord. s. Basilii Bo-
vae in Calabria iuferiore in AA. SS. BoU.
5. Mai. II. p. 48.
De s. Leone papa III Romae in basilica
Vaticana (f 816) Papebrochii commentarius
hist. m AA. SS. BoII. 12. Juu. II. p. 572-
590 {mit vielen Abbild.)
Erl.-Schr.: Faber, J. O., dissert. historica de
Leone HI pont. Rom. Tabinerae 1748. 4to.
LEO
781
Vita s. Leonis abbatis Cavensis
monasterii II (f 12. Jul. 1079) au-
ctore abbate Venusino anonymo
subaequali.
Ausg. : ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 213-217. — *ed. Surius, vit. Sanct. 12.
Jul. — * wiederholt ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 366-369. — ^wie-
derkolt in AA. SS. BoU. 12. Jul. ni. p.
460-462.
Vita s. Leonis abbatis Mentunia-
censis (f cca. 550.)
Ausg.: ex Camuzati promptuario ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 114.
Vita s. Leonis Lucae Corilionen-
sis, abbatis Mulensis in Calabria (^f
cca. 900.)
Ausg.: compendium ex lectionibus in
AA. SS. Boll. 1. Mart. I. p. 97. 98. —
Vita ex cod. Romano ibid. p. 98-102.
Vita s. Leonis Magni pontificis Ro-
mani (f 461) auctore anonymo.
Aitsg.: ex editione Canisii in AA. SS.
Boll. 11. April. II. p. 17-21. Vgl. p. 957.
— Historia elevati et translati corporis
s. L-s, ex ms. ecclesiae s. Petri ibid. p.
21. 22.
Erl.-Schr.: Arendt, W. A., Leo der Grosse und
seine Zeit. Mainz 18S5. 8vo. 1 Thlr. 25 Sgr.
Bahr, Gesch. der romischen Literatur. Suppl.
Bd. 2. Abth. p. 354-366.
Bohringer, d. Kirche Chrigti u. ihreZeugen.
Zurich 1846. gr. 8vo. I. 4. p. 170-309.
Dnmoulin, P., vie et r^ligion de deux bona
papes L^on I et Gr^goire I. Sedan 1650. 8vo.
Henscheu, commept. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 14-17.
Maimbourg, hietoire du pontiticat de s. L^on
le Grand. La Haye 1687. 12mo. — Paris 1687.
2 vol. Svo.
Opera Leonis Magni {,96 Festpredigten , 141
Srie/e etc.) i ed. Paschas. Quesuel. Lugduni
1700. 2 vol. fol. — » ed. Ballerini. Venetiis
1753-57. 3 vol. fol. — * nach heiden unederholt
c. notis cur. J. P. Migne. Paris 185?. 3 vol.
Imp.-Svo. {mgleich Tom. oi-56 des Patrologiae
cursu.';).
Perthel, Ed., Pabst Leo's I Leben u. Lehren.
Jena 1«43. 8vo.
Saint-C heron, AL de, histoire du pontificat
de Saint Ldon - le - Grand. Parls 1845. 8vo.
(italice Milano 1846. 8vo.)
Vgl. Epistolae Leonis pp. M.
Vita s. Leonis mart. archiep. Ro-
tomagens. apostoli Baionensium (f
cca. 900.)
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoU. 1. Mart.
I. p. 93-96. — Vita alia ibid. p. 96. 97.
C/. commeut. praevius ibid. p. 89-93.
Vita s. Leonis presbyteri conf.
(saec. IV.) Viguentiae in dioecesi
Ferrariensi Italiae.
Ausg.: in AA. SB. Boll. 1. Aug. I. p.
48 c. appendice p. 49-51.
Acta s. Leonis II Romani ponti-
ficis (t 684). Ex Anastasio bi-
bliothecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Jun. V. p.
375. — Appendix de corpore s. Leonis
Ferrariae ibid. p. 376.
Vita s. Leonis IV Romani ponti-
ficis (t 855). Ex Anastasio bi-
bliothecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p.
309-326. C/. commentar. praevius ibid. p.
302-308.
Vita s. Leonis IX papae (t 1054)
auctore anonymo.
,50 Jahre nach Leo's Tode geschrieben.
Ausg. : ap. Borgia, meraorie di Benevento
II. p. 299. — VUa alla auctore Brunone
episcopo Signiensi (unbedeutend, in Predigt-
fomi geschrieben) 'mBiblioth. max. patrum.
XX. p. 1730-1734. — »ap. Muratori, scr.
rer. Ital. III. 2. p. 346-355. — Vita alia
auctore Wiberto archidiacono TuUensi
coaetaneo. Libri 2. [{Durch gute Nachrich-
ten schatzbar.) Handschr.: Bern, oflfentl.
Bibl. No. 292. 4». sec. XI. — Paris, k.
Bibl. No. 5149. sec. XV; — No. 5357. 3.]
' ed. Sirmondi. Parisiis 1615. 8». — * ed.
Surius, vit. SS. 19. April. (p. 193-204 Co-
lon. 1618.) — » besser in AA. SS. Boll. 19.
April. II. p. 648-665. — *ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 49-80. —
* ap. Eccard, origin. Habsburg. Probat. p.
171. — • ap. Muratori, scr. rer. Ital. IQ.
p. 282-299. — » Bruchstvick ap. Bouquet,
rec. X. p. 383. — Vita alia ex ms. Nicolai
card. Aragon. ap. Muratori 1. c. p. 277. 278.
— Historia inortis et miraculorum seu De obitu
Leonis IX (sehr ausgeschmiickt , obiool von
eineni Augeiizeugen) ' ex mss. in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 666-672. — » ap. MabiUon 1.
c. saec. VI. 2. p. 81-84. — .Viracula Bene-
venti patrata ' ed. Ughelli, episcopi Bene-
ventani. — » in AA. SS. BoU. 1. c. p. 672.
673. — .tliracula duo a Desiderio abbate
Casinensi, dein Victore III papa descripta
ibid. p. 673. 674.
SrL-Schr.: Giesebrecht, Geschichte der Kai-
serzeit U. p. 528. 534. 594. (2. Aufl. U. p.
485-505).
Henscben, comment. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 642-648.
Hunkler, F. X., Leo der Neunte und seine
Zeit. Mainz 1S51. 8vo. 1 Thlr. 8 Sgr.
Vgl. Anselmus Remens.. itinerar.
Vita s. Leonis thaumaturgi, episc.
Catanensis in Sicilia (t cca. 780)
auctore coaevo.
Ausg.: ex ms. Graeco in AA. SS. Boll.
20. Febr. IH. p. 213-226. — Vitae epi-
tome ex menaeis Graecorum ibid. p. 226.
— Alia epitome ex anthologio graeco
Arcudii ibid. p. 226.
Vita s. Leonis et Paregorii mart.
Patarae in Lycia auctore antiquo.
782
LEONORIUS — LETARDUS
Ausy.: ' ed. Surius, vit. SS. 18. Febr.
p. 166. — * ex Graeco collata cum Meta-
phraste in AA. SS. Boll. 18. Febr. III. p.
58-59. — * wiederholt ap. Ruinart, AA. pri-
mor. mart. Amstel. 1713. fol. p. 545-548.
Vita s. Leonorii episcopi in Bri-
tannia Armorica (saec. VI.)
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germain.
saec. XIII. No. 1085.
Axisg.: ' in AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 121
-124. — * ap. Duchesne, scr. rer. Gall. I.
p. 536. — * Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 432. — Lectiones de s. Leonorio ep.
ex antiq. breviar. impresso 1517 in AA.
SS. Boll. i. c. p. 124. 125. Cf. Sollerii com-
ment. praevius ibid. p. 118-120.
Passio s. Leontii militis raart. et
sociorum Tripoli in Phoenicia sub
Vespasiano auctore incerta.
Ausg.: graece et lat. m AA. SS. Boll.
18. Jun. III. p. 655-572. — Acta altera
gr. et lat. ibid. p. 562-568.
De s. Leontio, Attio, Alexandro etc. mm.
Pergensibus in Pamphilia sub Diocletiano
ex menologio Graeco in AA. SS. BoU. 1.
Aug. I. p. 21.
De s. Leontio, Cyriaco, Vito, Cendeo etc.
mart. Nicomediensibus in AA. SS. BoU.
20. Janr. IL p. 297.
De s. Leontio, Domitio, Terentio et Dom-
nino mart. cultis a Graecis sylloge in AA.
SS. Boll. 16. Oct. VIL 2. p. 798.
De s. Leontlo episc.Augustodunensi(3aec.
V.) in AA. SS. Boll. 1. Jul. L p. 54.
De s. Leontio episc. Burdegalensi in
Gallia Aquit. ,(saec. VI.) Pinii comment.
in AA. SS. BoU. 21. Aug. IV. p. 442-444.
De s. Leontio episc. Caesareae in Capa-
docia (t cca. 337) in AA. SS. BoU. 13. Janr.
L p. 781. 782.
De s. Leontio episc. Santonensi in Gallia
(saec. VI.) m AA. SS. Boll. 19. Mart. III.
p. 33.
Acta s. Leontii et Carpophori
mart. sub Diocletiano, Vicentiae in
Italia, auctore anonymo.
Ausg.: m AA. SS. BoU. 20. Aug. IV.
p. 35 ex editis ap. Petr. de Natalibus lib.
VII. cap. 87. CJ. Pinii comment. praevius
ibid. p. 32-35.
De 8. Leontlo mart. Romano qui colitur
in monasterio Murensi in Helvetia Perierii
commentarius in AA. SS. Boll. 15. Septb.
V. p. 195-245. — Miracula recentiora
auctore Leodegario Mayero Murensis
monast. decano ibid. p. 245-248.
De s. Leontio, Mauricio, Mellito etc. mart.
Alexandrinis m AA. SS. Boll. 10. Jul. III.
p. 33.
De s. Leontio pastore a Graecis hono-
rato in AA. SS. Boll. 18. Jun. UI. p. 586.
Acta s. Leopardi mart. Romani,
culti Aquisgrani fabulosa auctore
anonymo.
Ausg.i in AA. SS. Boll. 30. Septb. VIII.
p. 416-418. Cf. Suyskenii commeutar. prae-
vius ibid, p. 413-416.
Acta s. Leopardini monachi, fra-
tris s. Portiani abbatis, mart. Al-
biniaci in pagoBorbonico(8aec. VI.)
Ausg.: • ap. Labbe, bibl. mss. II. p. 415
.424. — *wiederholt in AA. SS. BoU. 7.
Oct. IIL p. 914-920. — Acta breviora
' ap. Labbe 1. c. II. p. 424-425. — *wie-
derholt in AA. SS. BoU. 1. c. p. 921. Cf.
Buei comment. praevius ibid. p. 906-913.
Oratio de s. Leopoldi Austriae mar-
ohionis et conf. vita et moribus au-
ctore Jo. Francisco Pavinio
habita a. 1484 Patavii.
Ausg.: 'Fiorentiae 1579. 4». — *ed. Su-
rius, vit. SS. 15. Novbr. p. 354-359. —
* ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 577-593 una
cum summario canonizationis p. 593-672
et b u 1 1 a ab Innocentio VIII a. 1484 publi-
cata p. 673-682.
Erl. Schr.: H&ntha,\er, Ch., elogium L.eopoldi
IV, co!?nom. Pii, hodie sancti — in eiuad.
Pasti Campilil. I. p. 151-246.
Lang, L., der h. Leopold. Reutlingen 1835.
8vo.
Leopold d. Heilige, Schutzpatron v. 0e.ster-
reich. Wien 1835. 8vo.
Pez, Hier., historia s. Leopoldi, Austriae mar-
chionis. Vindobonae 1747. fol. (deutgck von
M. Kropf. Wien 1756. 4to.)
Poltzmann, B., corapendium vitae, miracu-
lorum 8. L-i, VL marchionis Austriae, cog-
nom. Pii. In monaster. Neuburg, Nassinger
1591. 4to.
Veith. I. E., das Fest des h. Leopold. Wien
1834. 8vo.
Vgl. Lewpoldus Carapilil.
De s. Leothadio episc. Augustae Auscio-
rum (f 717?) Heckii sylloge hist. in AA.
SS. BoU. 23. Oct. X. p. 122-128.
Vita b. Leotherici raonachi Cor-
maricensis (f 1099.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 904. 905.
Passio s. Leovigildi et Christo-
phori (t 852) Cordubae iu Hispania.
Auag. : ' ed. Surius, vit. SS. 20. Aug. p.
249. — ' ex memoriali s. Eulogii lib. II.
c. 11 in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV. p. 99.
Cf. Dolmansii comment. praevius ibid. p.
97-99.
Vita Letardi abbatis Beccensis
(f 1149) auctore Milone Crispi-
no (cca. 1150.)
Ausg.: in Lanfranci Cantuariens. archiep.
opp. ed. Dachery. Paris. 1648. fol. Append.
Erl.-Schr. : Sammartbani, Oallia christiana lY .
p. 139 >iq.
Vgl. Chrouicon Becceusis abblrf.
LETARDUS — LIBERIUS
783
Vita s. Letardi episc. Silvanecten-
sis in Gallia, Cantuariae in Anglia
(saec. VII.) auctore anonyrao.
Ausg.: ex legenda Jo. Capgravii in
AA. SS. Boll. 24. Febr. UL p. 470. Cf.
Henschenii comment. praevius ibid. p. 468.
469.
Vita s. Leucii episc. Brundusii
in Italia auctore anonymo.
Ausg.: ex mss. eccles. Benevent. et Tra-
nens. m AA. SS. Boll. IL Janr. I. p. 669
-673. — Vitaaliaex lectionib. breviarii
Capuani ibid. p. 667. 668. — Fragmen-
tum vitae alteriu.s ihid. p. 668. — Hym-
n u s de s. Leucio ihid. p. 669.
De s. Leuconio episc. Trecensi in Gallia
(t cca. 655) in AA. SS. BoU. 1. April. I.
p. 12-13.
Vita s. Leudomeri episc. Catalauni
in Campania Galliae (f ante 589)
auctore forte Stephano abbate
S. Urbani.
Av^g.: ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Octb.
I. p. 335-837. Cf. Suyskenii comment. prae-
vius ibid. p. 330-335.
De s. Leugato seu Leogatho mart. (saec.
I.-m.) in AA. SS. BoU. 22. Oct. IX. p.
536.
Vita s. Leutfredi abbatis Madria-
censis in Ebroicensi Normanniae
dioecesi (f 738), auctore anonymo
sec. IX.
Ausg.: ^in AA.. SS. Boll. 21. Jun. IV. p.
105-112 * ex editione Jacobi Brulii in sup-
plemento antiquitatt. Paris. ^et Vinc. Barra-
lis in chronologia SS. insulae Lerinensis.
— *ed. Surius, vit. SS. 21. Jun. a. 1618.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. ps.
I. saec. m. p. 583-592. — • Bruchstiicke
a ap. Duchesne, hi.st. Fr. scr. I. p. 689;
— b ap. Bouquet, rec. HI. p. 644. — Cf.
Vincentius Bellovac, specul. historiale, lib.
XXIII. c. 128. — Miracula ap. Mabillon
1. c. p. 592. 593. — Appendix de L-i
translationibus et reliquiis ibid. p. 593. 594.
De s. Leutherno et Leviano episc. deque
s. Scophilo abbate in Britannia maiori et
minori (temp. inc.) v. d. Buckii sjUoge hist.
in AA. SS. Boll. 17. Oct. VIII. p. 57-59.
De s. Levangio seu Livanio episc. Sil-
vanectensi (saec. VI.) Bossuei commentar.
m AA. SS. BoU. 19. Oct. VIII. p. 446-448.
Translatio s. Lewinnae mart. An-
flae (saec. VII.) in monasterium s.
^inoci Bergis in Belgio a. 1058
auctore Drogone eiusdem loci
monacho synchrono. Libri 2.
Ausg. : » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VL 2. p. 112-126. — * wiederholt in
AA. SS. BoU. 24. Jul. V. p. 613-627. Cf.
Sollerii comment. praevius ibid. p. 608-612.
De s. Liafdago episc. mart. Ripae in Da-
nia Ct cca. 980) in AA. SS. Boll. 3. Febr.
I. p. 445. 446. '
Vita s. Liafwini = Vita s. Lebuini.
De s. Libaria virg. mart. in Tullensi di-
oec. in Lothariugia forte sub Juliano Suys-
keni sjlloge in AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p.
228-233.
Vita s. Libentii archiepiscopi Bre-
mensis (f 1013.)
Ausg.: ex Adami Bremensis historia
eccles. lib. II. c. 29 in AA. SS. BoU. 4.
Janr. I. p. 180-182. — »ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 130-133.
Vita s. Liberalis Altini in terri-
torio Tarvisino (f cca. 400.)
Ausg. : ex mss. Tarvisinis in AA. SS. BoU.
27. April. III. p. 489. — Alia vitae syn-
opsis auctore Phil. Ferrario ibid. p. 490.
De s. Liberata alias Wilgeforte raart. in
variis Europae partibus Cuperi comment.
hist. in AA. SS. Boll. 20. Jul. V. p. 50-70
{mit 3 Abbild.)
Vita s. Liberatae virginis (f cca.
500) auctore Philippo Ferrario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Janr. II.
p. 32.
Vita s. Liberatae et Faustinae
virg. Novocomi in Italia, italice
scripta a Fr. Balarini.
Ausg.: latine in AA. SS. BoII. 18. Janr.
II. p. 196-197.
Passio s. Liberati abbatis et so-
ciorum eius Carthagine a. 483 au-
ctore ut creditur Victore Vitensi
episcopo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 17. Aug. —
* m AA. SS. BoII. 17. Aug. III. p. 455-457.
De b. Liberato de Lauro, Humili ac Pa-
cifico ex ord. fratr. min. (saec. Xm) in
marchia Anconitana Italiae Pinii svlloge
m AA. SS. BoII. 26. Aug. V. p. 840-845.
De s. Liberato medico cum uxore et
duobus filiis et altero puero mart. Afris
cca. a. 484 in AA. SS. BoU. 23. Mart III.
p. 461.
De s. Liberatore episc. mart. Beneventi
deposito in AA. SS. BoII. 15. Mai. III. p.
465.
De s. Liberio episc. Ravennate (f cca.
200) in AA. SS. Boll. 29. Apr. HI. p. 614.
De s. Liberio papa Romae (f 366) Stil-
tingii comment. crit. in AA. SS. BoU. 23.
Septb. VL p. 572-632.
784
UBERIUS — LIETBERTUS
Krl.Sehr.: Corgne, P., dlstert. crltlque et hist.
nur le pape Lib^re, dans laquelle on fait
volr qu'il nV.sl jamais tombf'. PariR 172C.
12 mo. — rcvue par J. J. Languet de la Ville-
neuve dc Oergy. ibid 173C. 12mo.
De .s. Liberio seu Oliverio peregrino An-
conae in Piceno (saec. XIII.) Papebrochii
comment. criticus in AA. SS. Boll. 27. Mai.
VI. p. 728-730.
De s. Libertomart.Trudonopoli et Mech-
liniae in Belgio (f 835) SoUerii comment.
historicus m AA. SS. BoU. 14. Jul. III. p.
704-710.
Vita s. Liborii episcopi Cenoma-
nensis in Gallia, patroni Paderbor-
nensis in Westfalia (f cca. fin. sec,
IV.) antiqua auctore anonj^mo.
Ausg.: aex vet. ms. legeudario in AA.
SS. BoII. 23. Jul. V. p. 407. — Yita alia
auctore anonymo, ex eod. ms. ibid. p. 407-
408. — .Alia Tita ex ms. J. Morelli can.
Cenom. ibid. p. 408. — Alia Tlfa auctore
Saxone anonymo, ex mss. Corsendonc. et
Bodecensi, lib. I. gesta ibid. p. 409-414;
lib. II. Translatlo a. 836 auctore anonymo
sec. IX. {vollig glaubhajt, benutzt vom VerJ.
c^er Vita Meinwerci. [Handschr.: TrierNo.
1409. fol. 21J) ^ihid. p. 414-425. — »ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 149-157. — * dieae
Vita u. translatio zuerst ed. Surius, vit.
Sanct. 23. Jul. V. p. 329, wiederholt von
Franc. Haraeus, Zachar. Liijpelous u. Andr.
Saussaius in GallicanoMartjroIogio 23. Jul,
— Translatio alia {idmmelt von Irrthumern)
ex legendario Cenoman. in AA. SS. BoII.
1. c. p. 425-426. — Hisloria reduclionis reli-
quiaruu auctore JohanneCaroIo Erle-
wein praetore Lynnensi (1617) ibid. p, 426
-429. — Acta ecclesiae Paderbor-
nens. de reliquiis s. L-i ep. peregrino
Carleno abbati pro ecclesia Amerina dona-
tis ibid. p. 430-432. — Acta ecclesiae
Amerinae de reliquiarum s. L-i rece-
ptione ibid. p. 432-435. — Dolor calculi
ope s. L-i sedatus ibid. p. 435. — Hymni
antiqui ad s. L-m ibid. p. 436-440. —
Analecta ex instruiuentis, quae post prae-
cedentem BoUandi commentarium a. 1648
editum ad notitiiam Bollandistarum perve-
nerunt ibid. p. 440-457. — b Allea ohne die
Analecta veroffentlichte BoIIand auxih be-
tonders Antverpiae 1648. 8".
£H.-Schr.: BoUand, Jo., commentarius pracvius
in AA. SS. I. c. p. 394-406 (m. I.iboriua' Portr.)
vita s. Liborii epibc, calculo laborantiuni
patroiii . . . Antverp. ie48. 8vo.
(iosHler, H., der h. Liboiius, der lOOOjShriije
Patron der Kircho zn Paderborn; Oenkmal
zur Feier des lOOOj&hr. Jubiliiumg i. J. 18S&
MQnster 1837. 8vo.
Meinhard, K., die Translation des h. Libo-
riui nach Faderbom. Trier 1854. 8vo. 44pag.
btrunck, M., de vita, rcliquiis et bencticii»
f. Liborii opisc. Padcranae urbis et dloeces.
Paderb. 1736. 4to.
Torelli, Lud., vita di s. Liborio, vegcovo
Cenomancn.^e. Bologna 1647. 12 mo.
De s. Liceria virg. mart. Seuouibus ia
Gallia m AA. SS. Boll. 11. Mai. TL p.
626. Cf. p. 846 u._VII. p. 683.
Vita s. Licerii vel Glycerii epi-
scopi Consorannis in Noveinpopu-
lania (saec. VI. med.) auctore Ber-
nardo Guidonis episcopo Lodo-
vensi.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 688
-591. — *wiederholt in AA. SS. Boll. 27.
Aug. VI. p. 47-49. Cf. Stiltingii comraent.
praevius ibid. p. 45-47.
Vita s. Licinii episcopi Andega-
vensis (f cca. 516) auctore anonymo.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 13. Febr. 'll. p.
678-682. — 'Auszug ap. Bouquet, rec. lU.
p. 486. — Vila alia auctore Marbodo ar-
chidiac. Andegav. et postea Redonensi episc.
(t 1123) ' ex 2 mss. in AA. SS. BoII. I. c.
p. 682-686. — * ed. A. Beaugendre ad cal-
cem Operum Hildeberti Cenomanensis. Pa-
ris. 1718. fol. p. 1418. Of. BoIIandi com-
mentar. praevius in AA. SS. 1. c. p. 675-
078.
Vita s. Lidani abbatis Setiae in
Latio (t 1J18). Pars L etlL auctore
Dionysio monacho Casiuensi; pars
IIL auctore Johanne episcopo
Setino.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 2. Jul. I. p. 343.
344; 344-347; 347. 348. Cf Janningi com-
ment. praevius ibid. p. 340-343.
De s. Lidorio episc. Turonibus in Gallia
(t cca. 370) Stiltingii sylloge in AA. SS.
BoII. 13. Septb. IV. p. 61.
Vita b. Lidwinae sive Lidwigis
virgin. Schidami in Hollandia (f
1433.)
Ausg.: ex teutouico Joanuis Gerlaci,
virginis cognati, latii^e reddita et ex aliis
documentis aucta a Jo. Brugmauno ord.
min. synchrono ' m AA.SS.BoU. 14. Apr. H. p.
270-303. — Vitaposterior. Auctoreeodem
Joh. Brugmanno. Partes 3. Ex vet. im-
presso Schidamensi a. 1498 ibid. p. 303-
363. — Appendix per magistros fabricae
eccles. Schidameusis ibid. p. 364. — Se-
quentia de alma virg. Lydwina ibid. p.
365. — Translatio corporis Schidamo
Bruxellas a. 1615 ibid. p. 365-368. — *vor-
her unt. d. Tit. : auctore J. Brugmanno et
contracta a Thoma Malleolo a Kempis in
Thomae a. K. opp. Colon. Agripp. 1680.
8». m. 3. p. 124-184. — »u. ed. Surius,
vit. SS. 14. April. p. 160-178.
Vita s. Lietberti seu Liutberti Ca-
meracensis episcopi (1051 — 1076)
auctore Rodulpho monacho S. Se-
pulcri apud Cameracenses (cca.
1290.)
LIETPHARDUS — LIUDGERUS
785
lat elgentUch eine Fortsetzung der G esta epi -
scop. Cameracensium (3. d.), die spater jener
Moncb in diese Vita umarbeitete. — Nachdem sie
Fabricius. bibl. med. et inf. latinitatis ed. Mansi
VI. p. 36 jenem Radulphus mon. zugeschrieben,
theilt er sie ibid. p. 116 falschlich dem Rodulphus
abb. S. Trudonis zu.
Aiisg. : ' ap. Dachery, spicileg. IX. p. 675
-734 (« ed. nov. II. p. 138). — * c. notis
Henschenii m AA. SS. Boll. 23. Jun. IV.
p. 586-606. — *ap. Pertz, mon. scr. VII.
p. 489-497. Cf. Pertz' Archiv VU. p. 439.
Vita s. Lietphardi episcopi Can-
torbiensis et mart. Hunnonis-Curiae
in Belgica II. (f cca. 640) auctore
monacho Benedictino.
Ausg. : ' ex ms. Belfortii in AA. SS. Boll.
4. Febr. I. p. 495-497. — »Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 523. Cf. Henschenii com-
ment. praevius in AA. SS. 1. c. p. 492-495.
Vita s. Lifardi et Urbicii abbatum
Magdunensium in Gallia (f 565.)
Aiisg.: 'ex mss. in AA. SS. Boll, 3. Jun.
I. p. 300-302. — » wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 154-157. —
Translatio corporis et dedicatio ecclesiae
Magdunensis a. 1105 auctore coaevo ' in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 302-304. — »ap.Ma-
billon 1. c. p. 1 57-159. — M i r a c u 1 a scripta
a canonico eccles. Magdun. (saec. XII.) 'tn
AA. SS. BoU. 1. c. p. 304-309. — » ap. Ma-
billon L c. p. 159-164. (7/". Henschenii com-
mentar. praevius in AA. SS. BoU. I. c. p.
298-300.
De s. Ligorio mart. qui colitur Venetiis,
Stiltingii sylloge in AA. SS. BoU. 13. Sept.
IV. p. 57-59.
Vita b. Limbaniae virg. monialis
Genuae in Italia (f ante 1294).
Ausg.: in AA. SS. BoU. 6. Septb. H. p.
791-793. — Miracula auctore anonymo
in fine saec. XVI. ex ms. ItaUco latine ibid.
p. 793-800. Cf. Limpeni comment. praevius
ibid. p. 784-791.
De s. Limineo mart. Claromonte in GaUia
cca. a. 255 in AA. SS. BoU. 29. Mart. HI.
p. 769.
De s. Linentio conf. iuxta Turones in
GaUia (saec. VI.) in AA. SS. BoU. 25. Janr.
n. p. 628. Cf. p. 1151.
De s. Lino papa mart. Romae a. 67 StU-
tingii syUoge hist. in AA. SS. BoU. 23.
Sept. VL p. 539-545.
Vita s. Liobae(^Leobgythae,Truth-
gebae) abbatissae Bischofsheimii (f
cca. 780) auctore R u d o 1 f o monacho
Fuldensi (f 865.)
Handschr.: Briissel, burg. Bibl. mbr.
sec. XIII. fol. No. 87. Legend. SS. — Coln,
VI. 13. mbr. Legend. SS. — London,
brit. Mus. Harley. 2802. 309. — Wolfen-
biittel, chart. fol. Helmst 93. — Wtirz-
burg, k. Bibl. mbr. a» 1417. Th. Q. 13.
— Trier, Domb. No. 102. p. 143 saec.
XL fol.
Ausg.: ' ap. MabiUou, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 2. p. 246-259. — » ed. Surius,
vit. SS. 28. Sept. (ed. 2a) p. 423. -- *wie-
derholt in AA. SS. BoU. 28. Sept. VH. p.
760-769. Cf. Mone, QueUensammlung I. p.
51 u. 528 (gibt Lesarten dazu.) — Ex-
cerpta * ap. Schannat, codex probat. hist.
Fuldens. p. 79. — * ap. Brower, sidera iU.
German.
Erl.-Schr.: Liebler, C, Leben der h. Jungfrau
u. Aebtissin Liolia a. d. Ord. d. h. Benedicti.
Fulda 1683. 8vo. M. Kpfm.
Perier, commentar. praevius in AA. SS. Boli.
1. c. p. 748-760.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte II.
p. 336.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 129.
De V. Liprando presb. conf. in AA. SS.
27. Jun. V. p. 310-315.
De s. Lithardo conf. Cornueti ad mare
TjTrhenicum in ItaUa ex Ferrario in AA.
SS. BoU. 12. Jul. m. p. 310.
De s. Litifredo seu Liutfredo episc. Pa-
piensi in ItaUa (f cca. 874) synopsis hist.
in AA. SS. BoU. 8. Mart. I. p. 793. 794.
Vita s. Liudgeri episoopi Mimi-
gardefordensis (f 2Q. Mart. 809) au-
ctore Altfrido (f 12. Apr. 849.)
Sehr wichtig fiir d. Gesch. der Griindung der
christl. Kirche in Sachsen. Durchaus glaubwiirdig.
Handschr.: Wolfenbiittel, mbr. foL
sec. Xm.
Ausg.: 'm AA. SS. BoU. 26. Mart. m.
p. 642-652. — 'wiederholt ap. MabiUon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. I. p. 18-35.
— * besser ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I.
p. 85-100. — *ap. Pertz, mon. H. p. 403-
419. — * nach Leibnitz ap. Migne, patro-
logia XCIX. p. 769-796. — •Bruchstuck
ap. Bouquet, rec. m. p. 643. — Vita altera
auctore anonymo Werthinensi. Libri 2 [der
Verf. (Brotver nennt ihn Othelgrimus
comes s. Liudgeri) lebte im 9. Jahrh.
Wichtig wegen der hochst interessanten Sit-
tenschilderungen der Sachsen und Friesen.
Viele Anachronismen u. Irrthiimer. {Hand-
schr.: Berlin, k. Bibl. sec. XI.)] »ap. Bro-
wer, sidera iUustr. viror. Mogunt. 1616. 4*.
— * wiederholt ed. Surius, vit. SS. 26. Mart.
IL p. 384. — »ap. MabiUon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. IV. 1. p, 35-61. — ^in AA.
SS. BoU. 26. Mart. m. p. 652-665 als
Analecta de miracuUs s. Ludgeri. —
* ein Theil ap. Pertz, mon. H. p. 419-425.
— Excerpta ex hac vita de s. Bonifacio
in AA. SS. BoU. 1. Jun. V. p. 483. — Vita
tertia auctore aUo monacho Werthinensi
{verfasst zwischen 890-900 ; enthdlt viele Irr-
thiimer) ed. Surius, vit. SS. 26. Mart. II.
p. 412. — Vita aiia edente Joh. Cin-
50
786
LIUDGBRUS — LIZERIU8
cinnio deLippia (cca. 1600-1515) Co-
loniae in officina Quentell 1515. 4". —
Vita rhythmica {um 1140 verfasst) bis jetzt
nur in einzelnen Bruchstucken in AA. SS.
Boll. 26. Mart. III. p. 600. — Epistolae Rix-
fridi Frisii, mouachi et episcopi Traiecteu-
sis (t 836) ad s. Ludgerum ep. Monast.
et alia s. Ludgeri ad Rixfridum de s. Sui-
berto Verdensium episcopo {untergeschoben)
ed. Surius, vit. SS. 1. Mart. — Excerptuiu
ex litaniis rhythmicia, vitam s. Ludgeri con-
tinentibus, ap. Leibnit., script. rer. Brunsv.
I. p. 100. 101. — Josephus Alcuini disci-
pulus: Versus in laudem s. Ludgeri ^ ein
Theil ap. Brower, sidera iliustr. et sanct.
vir. Germ. — * voUstandig in Altfridi vita
8. Liudg. in AA. SS. Boll. 1. c. p. 646 u.
den andern Ausgaben derselben — u. *ap.
Fabricium, bibl. lat. med. et inf. latin. ed.
Mansi IV. p. 178. — Ludgeri primi episcopi
Monasteriensis relatio de canonizatione s.
Swiberti supposititia, sed tamen non recens
(803) ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. II. p.
243. — llffingus vel Uffo, monachus Werthi-
nensis (980-1000) : Carmen de s. Ludgero
in AA. SS. BoU. 26. Mart. lU. p. 659.
Brl.-Sehr.: Behrends, P. W., Leben des heilig-
Ludgerus, Apostels der Sachsen und Gesch-
dea ehemaligen kais. freien Reichsklosters
8t Ludgeri zu Helmstadt. Keuhaldensleben
1843. gr. 8vo. 20 Sgr.
V- Bornstedt, Luise, der h. Ludgerus, erster
Bischof ron Miinster u. d. Bekehrung der
Frieseh und Westphalen. Miinster 1842. 8vo.
Commentarius praevius tn SS. AA. Boll. 1.
c. p. 626-642.
Heirmann, J. Bern., de heil. Ludgerus, apo-
stel der Saksen, eerste bisschop van Mun-
ster, patroon der parochiale kerk van Zele-
Gand 1861. 12mo. 128 pag.
Histoire littdraire de la France V. p. 659
seq.
Kreuzer, B., die Andacht zum h. Ludgerus
. . . nebst d. Lebensgesch. dieses Heiligen.
Munster 1860. 2. Auii. ibid. 1861. kl. 8vo.
Krimphove, C, Gebet- und Erbauungabuch
f. d. Verehrer des h. Ludgerus. Nebat dem
Leben und Wirken des Heiligen u. s. w. 2.
Aufl. MUnster 1861. 8vo.
Mone, Ueber.sicht der niederlandischen Volks-
literatur. Anhang p, 872 sq.
V. Olfera, Aufzug einer Vorleaung Ub. S. Lud-
ger u. seine Verdienste um Befestigung und
Ansbreitung des Christenthums in Friesland,
von F. H. van Gosk, — in Zeitschr. f. vaterl.
Ge.sch. und Alterthumsk. Westfalens. XIX.
1868. p. 355-365.
Paris, O., de Ludgcro Frisiorum Saxonuraque
apostolo, cui acced. commemoratio s. Lnd-
geri de s. Bonifacio atque Gregorio. Amster-
dam. 1859. gr. 8vo.
Kettberg, Deutt-chlands Kirchengeschichte
ir. p. 425-431. 538.
St. Liudgerikloster bey HelmstSdt ibid.
p. 479 485.
Stranck, Westphalia sancta ed. Giefers. Pa-
derb. 1865. H. p. 56-74.
Wattenbach, Dentschlands Geschichtsquel-
len p. 132.
Welter, Kinfllhrung des Christenthums in
Westfaleu. Miinster 1^33. 8vo.
De V. Liudolfo abbate Corbeiensi in
Saxonia, vid. De s. Ludolfo et Druthm.
Vita s. Liutbirgae virg. sanctimo-
nialis in territorio Halberstadensi
(f intra857 — 870) auctore anonyrao.
MerkwUrdig wegan der Angaben Ubcr die Naoh-
kommen des Ostfalenfiirgten Hessl , der sich Karl
il. (ir. 775 unterworfen batte. Oeschrieben cca. 870.
Handschr.: vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
158.
Ausg. : ' ap. A. Lang, de sanctis ord. s.
Benedicti. — ' ap. Pez, thes. anecd. II. 3.
p. 146-178. - *ap. Eccard, historia genea-
logica principum Saxoniae superioris p. 626.
— * im Auszuge ap. Pertz , mon. scr. IV.
p. 158-164.
Vita s. Liutwini archiepiscopi au-
ctore Nithardo.
JTandschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XIIL 8». No. 5314. — Paris, k. Bibl.
Kuppl. lat. sec. XI. No. 854. — Trier,
No. XXVI. chart. sec. XVI.
Vita 8. Livini Flandriae apostoli (f
660) et passio.
Untergeschoben; fSlschlich dem h. Bonifa* Eri-
bischof V. Mainx zugeschrieben.
Handschr.: Brussel, k. BibL Vit. SS.
mbr. sec. XIII. fol. mai. No. 87. — Douai,
Stadtb. mbr. sec. XIU. fol. No. 337. —
Gent, sec. XI. in. No. 210. — London,
brit. Mus. Harl. sec. XIII. 2802. 311. Vgl.
Hanel, catalog. libror. mss. p. 875.
Av^g. : ' ed. N. Serarius mit Epistolae s.
Bonifacii. Moguntiae 1605. 4«. p. 233-262.
Sehr nachldssig herav^gegeben. — * ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. H. p. 449
-461. Kiirzte willkurlich. — * ap. Ghes-
qui&re, AA. SS. Belgii UI. p. 96. - • -Se-
rarius' Text wiederholt ap. Giles, s. Bo-
nifacii opp. Lond. 1844. S». II. p. 117-141.
— * ap. Migne, patrologiae cursus. Paria.
1850. LXXXIX.
Uebers.: in Sammtliche Schriften des b.
Bonifazius, iibers. von Kiilb. Regensb. 1859.
II. p. 157-188.
Erl.Schr.: KUIb 1. I. IL p. 441-445.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschlchte
II. p. 509.
— Elegia s. Livini . . . . ad Florbertum
abbatem S. Bavonis de imminente sibi s
Brabantis palma martyrii (die £ehtheit itt
bisher nicht bezweifdt, obgleich man hier-
zu Qrund hat) ' ed. Usserius , epistolarum
Hibernicarum sylloge. Dublin. 1632. 4".
p. 19. Parisiis 1665. 4». p. 21. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. U. p.
404. — Translatio ss. Livini et Briccii
pueruli martyrum a. 1007 in monasterium
Gandense s. Bavonis auctore anonymo ' ap.
Mabillon, AA. SS. o. Ben. saec. VI. 1. p.
65-70. — »Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
X. p. 367 (Uebers.: in Sammtl. Schriften
des h. Bonifazius, ubers. vonKulb. Regensb.
1869. II. p. 189-200.)
Vgl. Epitapbium s. Bavonis.
De s. Lizerio mart. Romano Venetiis in
LOLANITS — LUCIANUS
787
Italia sab Diocletiano Buei sylloge in AA.
SS. Boll. 2. Oct. L p. 324. 325.
De .s. Lolano episc. in Scotia (saec. XI.)
Suyskenii sylloge in AA. SS. BoU. 22. Sept.
VL p. 533. 534.
De s. Loliano martyre in AA. SS. BoU.
15. Jul. IV. p. 28.
De s. Lolione martyre apud Graecos in
AA. SS. Boll. 20. Mart. III. p. 84.
De s. Lollione iun. mart. apud Graecos
in AA. SS. Boll. 27. April. lU. p. 488.
De s. LomanoetFortcherno episc.Athry-
mae in Hibernia (saec. V.) Henschenii com-
ment. hist. in AA. SS. Boll. 17. Febr. lU.
p. 13-15.
Acta s. Longini militis et s. Lon-
gini centurionis cum duobus sociis
mart. in Cappadocia (saec. I.)
Ausq.: ex pluribus mss. m AA. SS. BoU.
15. Mart. II. p. 384-386. — Acla s. L-i au-
ctore s. Hesychio presb. Hierosolym. i5t<i.
p. 386-389. — MttqtvQi.ov auctore eodem
ex ms. Vat. ibid. p. 736-739. — Inventio
capitis ibid. p. 389. 390 und 739. 740.
Cf. Commentarius praevius iUd. p. 376-384.
Vita s. Luani abbatis Cluainfertensis =
Vita s. Lugidi.
Vita s. Lubentii presb. et amici
s. Maximini episc. Trevir. Cubrini
{Covem) in dioec. Trevirensi (saec.
IV.) auctore anonymo.
Aiviy. : in AA. SS. BoU. 13. Oct. VI. p.
202-204.
Erl.-Schr.: Fonsonus, comment praevius ibid.
p. 200. 201.
Heber, die vorkarolingischen christlichenGlau-
benshelden am Rhein. Frankfurt a. M. 1858.
p. 43 47.
De s. Luca eremita apud Graecos tn AA.
SS. Boll. 27. Jun. V. p. 278.
Vita s. Lucae abbatis Armenti in
Lucania (f 993).
Ausg.: in AA. SS. Boll. 13. Oct. VI. p.
337-342. Cf. Commentarius praevius ibui.
p. 332-337.
Vita s. Lucae apostoli et evange-
listae (saec. L) auctore Simeone
Metaphraste.
Ausg.i in AA. SS. Boll. 18. Oct. VIIL
p. 310-313. Cf. V. Heckii comment. praevius
ibid. p. 282-309.
Vita s. LucaeCasaliiabbatisAgy-
raei in Siciiia.
Ausg.: ex mss. eruta ab Oct. Caietano
et stylo cultiore edita in AA. SS. BoU. 2.
Mart. I. p. 152.
Vita s. Lucae iuu. thaumatuigi
Soterii in Graecia (f cca. 946) au-
ctore anonymo.
Ausg.: interprete Fr. Combefis in AA.
SS. Boll. 7. Febr. II. p. 84-100.
De s. Lucano episc. Sabionensi Beluni
in ditione Veneta (f forte 424) ex Ferrario
m AA. SS. Boll. 20. Jul. V. p. 70.
Acta s. Luceiae virg. et Auceiae
regis etc. martyribus Romae a. 30L
Ausg.: in AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p. 13.
Cf. De s. Lucia virg., Aucia.
Vita b. Lucensis sive Luchesii = Vita
b. Luchesii.
De s. Lucentia virg. Pruvini in Francia
in AA. SS. BoU. 4. Jun. L p. 412.
Vita b. Luchesii ord. tertiarii jux-
ta Podium - Bonitii in Hetruria (f
1260) auctore Bart holomaeo de
Tolomaei.s.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 28. April.
IIL p. 597-610. — Vita alia. Epitome
ibid. p. 596. 597.
De 3. Lucia de Monte virg. Sampiniaci
in Lotharingia Clei sylloge In AA. SS. BoU.
19. Sept. VI. p. 101-103.
De s. Lucia et Geminiano mart. Romae
sub Diocletiano Stickeri sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 16. Sept. V. p. 286-292.
De s. Lucia virg., Aucia rege, Rogato,
Germano etc. mart. Thessalouicae aut ex
parte Romae passis in AA. SS. BoU. 1.
Jun. L p. 48.
Cf. Acta 8. Luceiae virg.
De s. Luciae virg. et mart. Syracusanae
translatione in Mettense s. Vincentii mona-
sterium a. 970 ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. V. p. 353. 354.
Translatio s. Luciae a Sicilia in
Corfinium civitatem Italiae auctore
Sigeberto Gemblacensi.
Ausg. : ap. Meurisse, historiaepisc.Mettens.
p. 329.
Vita b. Luciae virg. 3. ord. s.
Franc. Salerni in regno Neapol. (f
non p. saec. XV.) mutila auctore
anonymo.
Ausg.: ex ms. et edit. Oct Caietani in
AA. SS. Boll. 26. Sept. VIL p. 368-372. —
Officium vetus ibid. p. 372-374. Cf Suys-
keni comment. praevius ibid. p. 361-368.
Vita s. Luciani episcopi, Bellova-
corum apostoli auctore Odone I
episc. Bellovacensi ex abbate Cor-
beiensi. (f 880.)
Ausg.: ex vett. mss. in AA. SS. Boll. 8.
Janr. 1 p. 461-468. Cf. Fabricius, bibL
50*
788
LUCIANUS — LUDMILLA
med. ed. inf. latinitatis ed. Mansi V. p.
154.
Vita s. Luciani Samosateni pres-
byteri martyris (f 312) auctore ano-
nymo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 7. Janr.
— »m AA. SS. BoU. 7. Janr. l. p. 359
-364.
De s. Luciano, Editio, Felice etc. mart.
Nicomediensibus m AA. SS. Boll. 24. Febr.
m. p. 460. 461.
De s. Luciano episc. apud Leontinos in
SicUia (t cca. 330) in AA. SS. Boll. 3.
Janr. I. p. 136.
De 8. Luciano episc, Maximiano presb.,
Juliano diac. , Bellovaci in Gallia Belgica
«i AA. SS. Boll. 8. Janr. L p. 459-461.
De s. Luciano, Fortunato, Crescentia-
no etc. mart. Afris in AA. SS. Boll. 13.
Jun. II. p. 678.
De s. Luciano mart. Caesareae in Cap-
padocia in AA. SS. BoU. 7. Jun. II. p. 8.
De s. Luciano, Paula, Claudio etc. mart.
m AA. SS. BoU. 19. Janr. II. p. 220.
De s. Lucidio episc. Veronensi in Italia
in AA. SS. Boll. 26. April. III. p. 423.
De s. Lucifero episc. Calari in Sardinia
(f 370) Papebrochii commentar. historicus
in AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p. *197-*225;
cf. Vn. p. 819.
Vita s. Lucii I papae (f 253), au-
ctore Grediferio sive Gaufe-
rio, Guaiferio monacho Casinen-
si.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Mart. L p.
304-307. Bricht in der Mtte ab.
Erl.-Schr.: De s. Lucio (papa, saec. III.) Ros-
kildensium olim patrono ap. Langebek, scr.
rer. Dan. III. p. 607-627.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi IV. p. 284.
MUnter, F., de Lucio I episcopo Romano.
Havniae 1823. 4to.
Vita s. Lucii regis Britanniae et
apostoli Rhaetiae. (saec. II.)
Ausg.: 'm Marc. Velseri opp. Norimb.
1682. p. 453. — ' ap. Rader, Bavaria sancta.
Aug. Vindel. 1714. p. 15. — * ap. Bruner,
annal. Bojor. I. lib. 4. §. 2. — * ap. Spre-
cher, Pallas Rhaetica lib. 2. p. 61.
Krl.-Schr.: I^ alk enstein, Gesch. des Herzog-
thums Baiern I. XVIII. p. VI.
Rettberg, Deutschlands KircbengeBchichte
I. p. 141-144.
De 3. Lucio Cyrenensi (saec. I.) in AA.
SS. Boll. 6, Mai. U. p. 99.
De 8. Lucio episc, Absalone, Lorgio etc.
mart. Caesareae in Cappadocia comment.
historicus in AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p.
130-132.
De 8. Luoio episc. et sociis Hadrianopoli
in Thracia mart. (f 348) tn AA. SS. BolL
11. Febr. II. p. 519. 520.
De 8. Lucio episc. , Fausta , Silvio etc.
mart. Nicomediensibus in AA. SS. Boll. 15.
Mart. II. p. 391.
De s. Luoio et Amantio mart. Cornelii
in agro Parmensi in AA. SS. Boll. 6. Jun.
I. p. 632.
De s. Lucio et Chaeremone et aliis ano-
nymis Alexandriae (saec. III.) Byei sylloge
in AA. SS. Boll. 4. Oct II. p. 329.
De s. Lucio et Victorino, item de s.
Agnete virg. mart. partim ad ostia Tibe-
rina, partim Nicomediae saec. III. Tinne-
broekii sylloge in AA. SS. Boll. 18. Oct.
Vni. p, 344. 345.
De s. Lucio , Honorato , Matroso etc.
mart. Africanis in AA. SS. Boll. 27. Janr.
II. p. 769.
De 8. Lucio senatore mart. in Cypro sub
Diocletiano Pinii sylloge m AA. SS. Boll.
20. Aug. IV. p. 28. 29.
De s. Lucio, Silvano Rutulo etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 18. Febr. m. p. 65.
Acta s. Luciiiae, Florae, Eugenii
etc. martyrum Romae auctore ano-
nymo.
Auag.: ex ms. in AA. SS. BoU. 29. Jul.
VII. p. 23-24. — Acta alla auctore s. Petro
Damiani 'iw «tw operib. ed. Constant.
Caietanus. Romae. II. p. 247. — 'vneder-
kolt in AA. SS. 1. c p. 24-27. — Appen-
dix de posthuma eorumdem martyrum glo-
ria ibid, p. 27-34. Cf. Cuperi commentar.
praevius ibid. p. 13-23.
Encomium s. Lucillianisenis, Clau-
dii, Hypatii, Pauli etc. mart. By-
zantii cca. 273, auctore Photio
scevophylace et logotheta.
Ausg.: graece et lat. interprete C. Jan-
ningo m AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p. 276
-286.
De 8. Lucina matrona Romana (saec. 1
an IV?) Papebrochii disqnisitio histor. in
AA. SS. Boll. 30. Jun. V. p. 533-535.
Vita s. Ludani peregrini in dioec.
Argentinensi (f 1202) auctore ano-
nymo.
Ausg.: e ms. Bodecensi tn AA. SS. BolL
12. Febr. U. p. 638. 639.
Vita s. Ludgeri, vid. Vita s. Liudgeri.
Vita s. Ludmillae Bohemiae ducis-
sae et patronae (f cca. 921) Teti-
nae in Bohemia auctore Christi-
ano de Scala monacho, sanctae
pronepote.
Wenigr glaubwUrdig.
LUDOLFUS — LUDOVICUS
789
Ausg. : ' ex editione Bohuslai Balbini lib.
I. c. 10 epitomes rerum Bohemicarum —
» m AA. SS. Boll. 16. Sept. V. p. 354-363.
— » ed. Surius, vit. SS. 16. Sept. V. p. 170.
Erl.-Schr.: Budinger, zur Kritik altbohmischer
Geschichte. Wien 1857. p. 25 {htsonders ab-
gedruclct aus der Zeitschr. f. osterr. Gymna-
sien. 1857. Heft 7).
Dobrowsky, Versuche d. alteste bohmische
Geschichte von spateren Erdichtunfren zu
reinigen; auch unt. d. IHt.: Ludmilla u. Dra-
homir. Prag 1809. 8vo.
Frind, A., Kirchengeschichte Bohmens. Prag
1862. gr. 8vo. I. p. 14-16.
Hofmaon, J. P., Lebensgesch. der h. Lud-
milla, Herzogin der Bohmen. Pilsen 1838.
12mo.
Eadlinsky, Fel., zivot svatd Lidmily, mucedl-
nice i patronky ceske. Praze 1702. 8vo.
Libertin, Ign., diva Ludmila, vera vidua, to
jest: svata Lndmila, vdova opravdova. Knt-
tenberg 1720. 4to.
Snysken, commentar. praevius jw AA. SS.
1. c. p. 339-3i54.
Zivot svate Lidmily knezny ceske. Breznic
1642. 4to.
De s. Ludoifo et b. Druthmaro abbatibus
Corbeiensibus in Westfalia (f 983 et 15.
Febr. 1046) ' Cuperi sylloge hist. in AA.
SS. Boll. 13. Aug. m. p. 139-142. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
724-726 (ubi etiam de aliis eiusdem aevi
ibidem abbatibus.)
Erl.-Schr.: Strunck, Westphalia sancta ed. Gie-
fers. Paderb. IS.S^. gr. 8vo. L p. 86-88. IL p.
139-142.
Wlgand, P., Geschichte von Corvey u. Hox-
ter. I.
De s. Ludolpho episc. Raceburgensi in
Germania ord. Praem. (f 1250) in AA. SS.
Boll. 29. Mart. III. p. 793. 794.
Vita b. Ludovici Alamandi archi-
ep. Arelatensis et S. R, E. cardi-
nalis (f 1450) Salonae iuxta Cam-
pos lapideos in Provincia auctore
anonymo.
Atisg.: in AA. SS. Boll. 16. Septbr. V.
p. 458-462. Cf. Stiltingii comment. praevius
ibid. p. 436-458.
Vita Ludovici Bawari imp. = Vita Lu-
dovici IV imp.
Vita s. Ludovici Berfrandi ord.
praed. Valentiae inHispania(f 1581)
auctore Vincentio Justiniano
Antistio, sancti contubernali.
Ausg.: ex edit. Panormitana a' 1602 la-
tine in AA. SS. BoII. 10. Oct. V. p. 305
-366. — YHa auctlor auctore Bartholo-
maeo Avignono, ord. praed. (libri 4),
ex vers. Ital. latine ibid. p. 366-481. —
Appendix: bulla canonisationis ibid. p.
481-488.
Erl.-Schr.: Loarte, Luc historia de la vida, mi-
lagros y virtndes del glorioso san Lnis Ber-
tran. Madrid 1672. kl. 4to.
Suysken, comment. praevins in AA. SS. I.
e. p. 292-304. Cf. Auctarium ad AA. SS. tomi
V. Oct. p. 32-34.
Vita V. Ludovlci Bloeii = Vita v. Blosii.
Vita s. Ludovici Caroli II regis Siciliae
filii, ex ord. rainor. episcopi Tolosani =
Vita s. Ludovici ep. Tolos.
Vita b. Ludewici comitis de Am-
stein (1139 — 1185), ord. Praemonstr.
conversi et fundatoris abbatiae Am-
stein.
Sandschr.: London, brit. Mus. 2801.
233. sec. XIIL — Trier, No. 1396 (1337).
chart. sec. XVII.
Ausg. : * ap. Brower , sidera illustrium
German. Mogunt. 1616. 4°., gegen Ende. —
»ap. Bohmer, fontes III. p. 326-339.
Vita s. Ludovici episcopi Tolosa-
ni ord. min. Brincolae in Provincia
GaUiae (f 1298) auctore anonymo
synchrono.
Ausg. : ^ ed. Henr. Sedulius ord. min.
Antverp. 1602. 8». — * loiederholt in AA.
SS. Boll. 19. Aug. m. p. 806-822.
Uebers. : franzosisch par le P. Anselme
(Louis Ant. de Ruffi.) Avignon 1713. 8".
italienisch ' per Pasq. Codretto. Montreale
1651. 8". — *per Andr. Chiavenna. Verona
1658. 4».
Erl.-Schr.: Pinius, commentar. praevius m AA.
SS. 1. c. p. 775-806.
Vita Ludovici Grossi sive Crassi, vid.
Sugerus.
Vita Ludvici IV landgravii Thuringiae
(f 1227) auetore Bertoldo capellano Lu-
dovici et monacho Reinhardsbrunnensi, vid.
Leben Ludwigs IV Landgrafen v. Th. (p.
415) und Annales Reinhardsbrunnenses.
VitaLudovici IV imp. (1312— 1347)
auctore anonymo.
Gibt durch seine Lebendigkeit ein anziehendes
Bild der Zeit.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Chronicon Ludo-
vici IV imp. ap. H. Pez, script. rer. Austr.
n. p. 415-426. — * wiederholt ap. Bohmer,
fontes I. p. 148-161.
Erl.-Schr.: Bohmer, regesta Ludov. Bav. p. X.
Vita Ludovlci VI Grossi, vid. Sugerus.
Vita Ludovici VII seu Mlnoris {Louis le
Jeune, attribu^ [faussement, ut ait Ouizot]
h. Suger) = Gesta Ludovici VH.
Vita Ludovici VIII regis Francorum =
Gesta Ludovici VIII {vid. p. 339.)
Uebers.: trad. en fran(j. ap. Guizot, col-
lection XI. p. 357-383.
Vita Ludovici Pii imp., vid. Theganus
et Vita s. Hludowici imp.
Vita s. Ludovici IX regis Franco-
pum (f 1270), sancta conversatio et
miracula, auct. Galfrido de Bel-
lo-Loco (f 1274).
Au^g. : ' zusaTnmen mit Bonifacii papae
Vin sermones duo in canonizatione etc.
edita stud. CI. Menardi. Lutet. Paris. 1617.
790
LDDOVICUS — LUGLIU8
4*. — ' tn tfffr Ausgahe von Joinville'8 hist.
de Saint-Louys. Pari.s 1666. 12mo. _ « ap.
Duchesue, scr. hist. Franc. V. p. 444-465.
Fehlerhaft. — * wiederholt in AA. SS. Boll.
25. Aug. V. p. 541-558. — * ap. Bouquet,
rec. XX. p. 3-26, c. append. : Enseignements
qne li rois Lo3's fist k son fil ibid. p. 26.
27. — •Excerpta ed. Surius, vit. SS.
26. Aug. — Vita alia auctore anonymo
reginae Margaritae confessario. Partes 2,
^U7it. d. Tit.: Vie de s. Louis par le con-
fesseur de la reine Marguerite ed. Mellot
et Capperonnier zusamvien mit 3o'in\i\\Q.
Paris 1761. fol. — * ap. Bouquet, rec. XX.
p. 58-121; append.: miracles de s. Loys,
ibid. XX. p. 121-189. {Uebers.: latine red-
dita ex ms. Gallico interpr, Sollerio in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 571-672.) — Vita alia au-
ctore Johanne Joinvillio regls familiari,
vid. Joinville. — Bulla canonisationis s. L-i
per Bonifacium VIII promulgata a. 1296
' ed. Henr. Stephanus, Paris. 1516. cum
oratione Jodoci Clichtovei de laudibus regis
optimi et fortissimi. — ' vnederholt ap. Bon-
gars, gesta Dei L p. 1201-1206. — »ap.
Duchesne, scr. rer. Franc. V. p. 486, —
*in Laertii Cherubini Bullario magno, —
Depenses de Sanct Louis de 1250-1253
ap. Bouquet, rec, XXL p. 512-513. (C/.
Dissertation sur les d<5penses et les re-
cettes ordinaires de St. Louis ibid. XXI.
p, LIII-LXXVII.) — Eplstola publicata su-
per obitu Ludovici IX ap. Ducliesne 1, c,
V. p. 440. — Cplstola Thunensis episcopi ad
Theobaldum regem Navarrae de feliceobitu
s. L-i ap, Martene, collect, ampl, VI, p,
1218. — Gesla s. L-i auctore monacho S.
Dionysii anonymo ' ap. Duchesne 1. c. V.
— * wiederholt ap. Bouquet, rec. XX. p.
45-57. — 6iiilelmus Carnotensls, ord. praed.
regis capellanus: De vita et actibus , , .
L-i IX et de miraculis, quae ad eius sancti-
tatis declarationem contigerunt, ' ap. Du-
chesne 1. c. V. p. 466-476, — ' ap. Menard
1, c, — » in AA. SS, Boll, 1, c. p, 559-569.
— * ap. Bouquet, rec. XX. p. 28-41, —
Indulgenlia pro s. L-o in translatione cor-
poris huius XL diebus concessa a Boni-
facio VIII papa a, 1297 ap. Duchesne 1.
c. V. p. 492. — Indulgentlae variae con-
cessae ab ITrbano IV papa in favorem L-i
IX ap. Duchesne 1. c. V. p. 418. — Lon-
gollus, Christoph., Parisiensis; Oratio de
laudibus divi L-i 'Paris. 1510. 4». — *wie-
derholt ap. Duchesne 1. c. V. p. 500-515.
— Miracula facta in domo fratr. praed. Ebroi-
censium praesidio b. Ludovici a. 1299 'ap.
Duchesne 1. c. V. p. 477-480. — *m der
Ausg. Joinville's. Paris. 1666. 12mo. p.
131, — * als Appendix altera auctore
incerto ex edit. Menardi in AA. SS. Boll.
1, c. p. 569-571. — * ap, Bouquet, rec, XX.
p. 41-44. — Raulin, Joh., theol. prof. : Oratio
ad laudem divi L-i habita in coUegio Na-
varrae in festo eiusdem L-i , per thema :
Domino, in virtute tua laetabitur rex, ap,
Duchesne 1. c. V. p. 493-499. — Sermones
Bonifacii VIII papae duo de canonisatione
s. L-i IX regis a. 1297 'mM(5nard'8 Ausg.
des Joinville, — ' ap. Duchesne 1. c. V. p.
p, 481-485,
Erl.-Schr. : 147 vtrscMedene, meist franiHsuche, Werkt
iiber den h. Ludviig ziihlt au/^Cata logu c de
la biblioth^qne imp^riale. PariB 1855. Imp.-
4to. I. p. 201 208; — eine grosse Zahl von Lebeni-
beschreibungen des h. L-g aus apiUerer Zeit fin-
det man auch ap. Struve, bibl. historica ed.
Meusel VH. 2. p. 74 80. Bier /olgtn nur dit
in beiden Wtrken /ehlenden:
Bastic, .1. Biniard baron dc la, sur la vie de
St. Louis — m Mira. de l'acad. des inscr.
XV. p. 092. 736.
Belgrano, L. T., documenti della crociata di
B. Luigl re di Francia, che serbansi nell' ar-
chivio notariale di Genova, raccolti, ordinati
ed iilustrati. Genova 1861. gr. 8vo.
Carn^, L. de, les fondateurs de Tunitd fran-
(aise (s. d. vollstandigen Tit. unt. Vita Sugerii
abb.)
Galvani, tratti della vita di re Luigi IX, —
in Mem. di religione, di morale e di lettera-
tiira. Continuat. Modena 1843. XV. p. 231.
Lebeuf, J., remarques critiques snr les actes
de 6. Louis, nouvelleraent publids par les
BoIIandi.stes, — in M^m. de Tacad. des in-
script. XVI. hist. p. 186.
Lilgenan, A. Chr. v., Seelengrosse Lndwigs
IX Konigs von Frankreich etc. Passau 1830.
8vo.
Scholten, H. C, Geschichtc Ludwig IX, de«
Heiligen, Kfinigs von Frankreich. Bd. 1. Uil
VsPortr. Bd. 2. hersggb. von W. Juukmann
u. J. Jansscn. Miinster 1S50.55. 2 vol. 8vo.
Sollerius, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. I. c. p. 275 541.
de Wailly, examen critique de la vie de s.
Lonis par Geoflfroy de Bcaulleu, — tn M6-
moires de 1'acad. des inscriptions. XV. 2. 1845 .
p. 403. C/. Bibliotheq. de Tecole dea ohartes
V. VAi. p. 205.
Vgl. Guilelmus de Nang.
Joinville.
Robcrt de Sainceriatix.
De b. Ludowico puero Ravenspurgi a
Judaeis occiso a. 1429 in AA. SS. BolL
30. April, m. p. 978-980.
Vita s. Ludwini archiep. Trevir. = Vita
s. Leodowiui archiep. Trevir,
Vita b. Lufthlldis virg. Lufthel-
bergae in dioec. Coloniensi auctore
Cornelio Curtio.
Ausg.: in AA. SS, BoU. 22. Janr. 11.
Append. p. 1146-1148,
Vita s, Lugidi sive Luani abbatis
Cluainfertensis in Hibernia (f 602).
Ausg.: m AA. SS. BoII. 4. Aug. I. p. 342
-352, C/. Boschii comment. historic. ibid. p,
339-342.
Vita s. Luglil et Lugliani fratrum
mart., Lillerii in Artesia et Mondi-
derii in Picardia (sub saec. VII.
fin.) auctore anonymo.
Ausg. : ' edid. Andr, Herbi, canon. Atre-
batens, 1597. — * ex cod, vet, in AA, SS,
Boli. 23. Octbr. X. p. 117-122, Cf. Ghos-
qnierii comment, praevias U>id. p, 108-117,
LUITBERGA — LUPULUS
791
Vita 8. Luitbergae sanctim. = Vita s.
Liutbirgae.
Vita s. Lulli archiepiscopi Mogun-
tlae (f 786) auctore anonymo ut vi-
detur monacho Hersfeldensi.
Wenig bedeutend; spatern Ursprungs.
Ausg. : ' in Legenda Sanctorum, Lovanii
per Joan. de Westphalia 1485. — * coll.
c. ms. Erlangensi in AA. SS. Boll. 16. Oct.
VII. 2. p. 1083-1091. — »ed. Surius, vit.
SS. 16. Oct. V. p. 296.
Erl.-Schr.: Mabilloa, s. Lulli elogium historicnm
i in AA. SS. o. s. Ben. saec. m. 2. p. 392-
401. — s uritderh. ed. Johannis. scr. rer.
Mogunt. n. p. 38 45.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
p. 573-578. 61S.
Vanhecke, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. L c. p. 1050-1083.
De s. Luminosa virg. Papiae in Italia
(t post 476) in AA. SS. Boll. 9. Mai. II.
p. 460.
Passio s. Lupentii abbatis Cata-
launi in Gallia (f cca. 584) auctore
s. Gregorio Turonensi, hist.
Francor. lib. 6. c. 36.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Oct. IX. p.
609. 610. — Vita ex breviar. Catalaunensi
ms. ihid. p. 610-612. — Vita altera ihid.
p. 612. Cf. Bossuei comment. praevius ibid.
p. 601-609.
Acta s. Luperoii vel Luperculi
mart. apud Elusates in Novempo-
pulania sub Decio, minus proba.
Ausg.: ex ms. edita a Fr. Bosqueto in
AA. SS. BoU. 28. Jan. V. p. 351-354.
Vita s. Lupi archiepiscopi Seno-
nensis (f 623) auctore anonymo.
Ausg. : • ed. Surius , vit. SS. 1. Septbr.
p. 1. — ' ex mss. in AA. SS. BoU. 1. Sept.
I. p. 255-265. — *ap. Duchesne, hist. Fr.
scr. I. p. 562. — *Au8zug ap. Bouquet,
rec. III. p. 491.
Erl.-Sehr.: Veldius, comment. praevius in AA.
SS. 1. c. p. 24S-255.
Vgl. De s. Austregilde.
Translatio s. Lupi episcopi Ande-
gavensis (| cca. 680.)
Aiisg.: ex breviar. Andeg. anni 1624 in
kk. SS. Boll. 17. Oct. Vm. p. 106. 107
c. Buchii comment. praev. iMd. p. 104-106.
Vita s. Lupi episcopi Cabilonensis
(Chalons s. Marne) in Gallia (saec.
Vll.) auctore anonymo.
Bandsrhr.: Paris, k. Bibl. sec. XII. fol.
No. 5308. Colb. 18. f. 2.
Auag.: in AA. SS. BoU. 27. Janr. U. p.
777-779.
Acta s. Lupi episcopi Lugdunen-
sis in Gallia (^f saec. VI.)
Ausg.: ex breviar. Lugdnn, in AA. SS.
Boll. 25. Septbr. VU. p. 84. 85. Cf. Perieri
comment. praevius ibid. p. 81-84.
Vita s. Lupi episcopi Trecensis
(Troyes, 429 — 479) auctore anony-
mo saec. V.
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 29. Jul. V. p.
72-82. — *Auszug ap. Bouquet, rec. I. p.
644. — Acta antiqua auctore anonymo
led. Sorius, vit. Sanct. 29. Jul. — >in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 69-72.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romischen Litera-
tur. Suppl.-Band. 2. Abth. p. 339.
Boschius, commentar. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 51-69.
Histoire litt^raire de la France II. p. 486;
V. p. 650.
De s. Lupo episc. Lemovicensi in Aqui-
tania (■{• post 637) Henschenii sylloge hist.
in AA. SS. BoU, 22. Mai. V. p. 171.
De s, Lupo episc. Suessionensi (f cca.
535) Bossuei comment. historicus in A A
SS. BoU. 19. Oct. VIIL p. 448-451.
De s. Lupo et Adleida coniugibus Ber-
gomi in Italia Henschenii sylloge histor.
in AA. SS. Boll. 9. Jun. H. p. 239.
De s. Lupo et Aurelia, verosimillime Cor-
dubae in Hispania mart. (saec. inc.) in AA.
SS. Boll. 14. Oct. VI. p. 476-479,
De s. Lupo mart. incerti loci ac temporis
Cuperi disquisitio critica m AA. SS, Boll.
23. Aug, IV, p, 593-595 {mit Abbild.)
De s. Lupiano conf. (saec. IV.) notitia
ex s. Gregorio Turonensi in kk. SS.
Boll. 1. Jul, I, p. 32,
Vita s. Lupicini abbatis Jurensis
monasterii in Burgundia (f cca.
480) auctore monacho Condatescensi
coaevo.
Aicsg.: ' ex ms, in AA. SS. BoU. 21.
Mart. ni. p. 263-267 c. comment. praevio
p. 262, — ' Bruchstiick ap. Bouquet , rec,
I. p. 646. — Vfla alia auctore Gregorio
Turonensi, int. eius opp. Paris. 1699, fol,
p. 1146, — Auszug ap, Bouquet, rec, I.
p. 647.
De s. Lupicino episc. Lugdunensi in Gal-
lia (t cca. 486) m AA. SS. Boll. 3. Febr,
I, p. 360.
De s. Lupicino episc. Veronensi in Italia
Henschenii svUoge hist, in kk. SS, Boll,
22. Mai, V, p". 151.
De s. Lupicino incluso Transaliaci in
Biturigibus ex Gregorio Turonensi in
kk. SS. Boll. 24, Jun. IV. p, 817.
De s. Lupino Carcassone in Gallia Nar-
bonensi in kk. SS, BoU, 4. Mai. I, p. 532 ;
c/, VH, p. 583.
De s, Lupulo et Modesto mart. Capuae
(saec. inc.) Bueus m AA. SS. BoU. 15. Oct.
VU. 1. p. 6. 7, {mt Abbxld.)
792
LUSOR — MACCALINUS
De s. Lu80re confess. (1. aut 4. Novbr.)
elogium hi.stor. ap. Labbe, bibl. nova II.
p. 426.
Vita s. Lutgardis virg. sanctim.
ord. Cisterc. Aquiriae in Brabantia
(f 1246) auctore ThomaCantim-
pratano coaevo. Libri 3.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 16. Jun. —
» ex 3 mss. in AA. SS. BoU. 16. Jun. III.
p. 234-262. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 231-234.
Vita s. Luthardi comitis in Clivia,
ducatu Germaniae (saec. IX. fin.)
rhythmica auctore anonymo.
Ausg. : ' ex Legenda aurea edit. Lova-
niensis a. 1485 in. » AA. SS. BoU. 15. Sept.
V. p. 111-113. Cf. Perieri comment. prae-
vins ibid. p. 105-111.
Acta s. Lutrudis virg. in dioec.
Catalaunensi Campaniae Gallicae
(saec. VI.) auctore anonymo.
Au^g.: ex pass. Bodecensi in AA. 8S.
Boll. 22. Septbr. VI. p. 451-453. Cf. Perieri
comment. praevius ibid. p. 448-451.
Vita s. Lutwini archiep. Trevirensis = Vita
s. Leodowini arch. Trev.
Acta s. Luxorii, Ciselli et Came-
rini raart. sub Diocletiano in Sar-
dinia.
Ausg.: ex editione Mombritiana 11. p.
LXIII wiederholt in AA. SS. Boll. 21. Aug.
IV. p. 416. 417. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 414. 415.
De s. Lycarione cum eo qui venenum
ipsi miscuerat mart. Hermopoli in Aegypto
m AA. SS. Boll. 7. Jun. II. p. 8.
De s. Lydia Purpuraria (saec. I. med.)
Philippis in Macedonia in AA. SS. BoU.
3. Aug. L p. 199.
M.
De s. Macalieo in Cruachadia et Ma-
chaldo in insula Mona episc. Hibernis (saec.
V.) in AA. SS. BoU. 25. April. IH. p. 366
-368.
Vita b. Macarii abbatis monaste-
rii Scotorum Wirzeburgi.
Ausg.: ex ms. et variis script. ap. Gropp,
scr. rer. Wirceburg. I. p. 809-812. — Euch.
Sangii oratio in translatione eiusd. et
miracula ibid. p. 686-694.
Vita s. Macarii Aegyptii presby-
teri et abbatis in Scithi (f 391).
Ausg.: ex Graeco ms. latine in AA. SS.
BoU. 15. Janr. I. p. 1007-1012. — Alia
vita ex Palladii nist. Lausiaca cap. 19
Und. p. 1012. 1013. — Alia vita ex Ruffino
lib. n. de vitis P. P. c. 28 ibid. p. 1013
-1015.
Vita s. Macarii Alexandrini ab-
batis ex vitis PP. collecta.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 2. Janr. I. p.
84-89.
Vita s. Macarii archiep. Antioche-
ni (t 1012), Gandavi in Flandria,
a monacho Gandensi scripta, anti-
quior.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. April. I. p.
876-877. — Vita alia iussu Sigeri abbatis
post elevationem corporis a monacho Gan-
densi scripta ibid. p. 878-896,
Vita 8. Macarii Romani, qui in-
ventus est iuxta Paradisum et olim
in patriarchatu Constantinop. cultus
fuit, fabulosa auctoribus Theophilo,
Sergio et Hygino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p.
566-574. Cf. Buckii commentar. praevius
ibid. p. 563-666.
De s. Macario conf., monasterii Pelecetes
hegumeno apud Graecos (f cca. 830) in
AA. SS. Boll. 1. April. I. p. 30. 31.
De s. Macario episc. Burdegalensi (saec.
IV- VI.) in AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 492
-494.
De s. Macario episc. HierosolTmorum (f
cca. 336) comment. historicus in AA. SS.
Boll. 10. Mart. II. p. 34. 35.
De s. MacartO et Juliano mart. in Syria
in AA. SS. Boil. 12. Aug. II. p. 700.
De 8. Macario et Megetio mart. Medio-
lanensibus in AA. SS. Boll. 16. Jul. IV.
p. 129.
De s. Macario et Rufino msrt. Henschenii
sylloge histor. in AA. SS. BoU. 28. Febr.
ni. p. 723. 724.
De s. Macario Romano apud Lavinum
in Italia (f cca. 450) in AA. SS. Boll. 2.
Janr. I. p. 90.
De .<;. Macario, RuHno, Juato Hispali in
Hispania mart. in AA. SS. Boll. 12. Febr.
II. p. 682.
De 8. Maooalino abbate Walciodorensi
MACCARTHENNUS — MAGDALVEUS
793
in Belgica (f 950) » in AA. SS. BoU. 21.
Janr. II. p. 385-387. — * eiusdem elogium
hist. ap. Mabillon, AA. SS, o. s. Ben, saec.
V. p. 548-551.
Acta s. Maccarthenni episc. Clo-
chorae in Hibernia (f 506) mutila
auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 15. Aug.
TTT- p. 209-210 c. Boschii comment.
Vita s. Macedonii Crithophagi a-
nachoretae in Syria (saec. V.).
Ausg.: ex Theodoreti Philoth. c. 13.
in AA. SS. Boll. 24. Janr. II. p. 593-598.
De s. Macedonio episc. Constantinopoli-
tano (t 516) Henschenii comment. in AA.
SS, BoU. 25. April. III. p. 369-373.
De s. Macedonio et duobus ss. pueris
mart. apud Graecos in AA. SS. Boll. 28.
Jun. V. p. 358.
De s. Macedonio presb., Patricia et Mo-
desta ete. mart. Nicomediensibus in AA. SS.
Boll. 13. Mart, II. p. 260.
De s. Macedonio, Theodulo et Tatiano
mart. Meri in Phrygia salutari in AA. SS,
BoU. 12. Septbr. IV. p. 20.
De s. Machadoro, LampadiOjLucianoefc.
mart. Antiochenis in AA. SS. Boll. 19. Jul.
IV. p. 587.
Vita s. Maciniscii episc. Conne-
rensis in Ultonia Hiberniae provin-
cia (t cca. 514) auctore incerto.
Ausg.: ex ms, in AA. SS. BoU. 3. Sept.
I. p. 664-666 c. Veldii comment. p. 662.
Vita s. Maclovii Alectensis (Mac-
loviensis) episcopi auctore Baldri-
co Andegavensi.
Ausg. : ohne Namen des ^erf. ' ed, Joh,
a Bosco, biblioth. Floriacens. Lugd. 1605.
8». p. 485. — u. » ap. Mabillon , AA. SS.
0. s. Ben. saec. L p, 217-222. — Vita alia
auctore Sigeberto Gemblacensi, qui
eam scripsit int. a. 1076-1099 {Handschr.:
Berlin, sec. XII. XIII. mbr. \zusammen
mit dessen De pass. s. Theb.J — Leipzig,
Rathsbibl.) ed. Surius, vit. SS. 15. Novbr,
p, 349. — Prologus ap. Pertz, mon. scr.
VIII. p. 505.
De s. Macra virg. mart. in territorio Re-
raensi (f cca. 303) in AA. SS. Boll, 6. Janr.
1. p. 324-326.
De s. Macrina avia s, Basilii, Neocaesa-
reae in Ponto (saec. IV.) in AA. SS. Boll.
14. Janr. I. p. 952. 953.
Vita s. Macrinae virg. sororis s.
Basilii in Cappadocia (f 380) au-
ctore 8, Gregorio episc. Nysse-
no.
Aueg. : ' graece et lat. , P. Fr. Zino in-
terprete in Gregorii N. oper. Paris. 1638. fol,
p. 177. _ «latine ed. Surius, vit. SS. 19. Jul.
p. 241. — » wiederholt in AA. SS. Boli. 19.
Jul. IV. p. 592-604. Cf. Boschii comment,
praevius ibid. p. 589-592.
De s. Macrobio, Gordiano, Zotico etc.
mart. Tomis in Ponto sub Licinio in AA.
SS. Boll. 13. Septbr. IV. p. 55.
Acta s. Madelbertae abbatissae
Malbodii in Hannonia (f cca. 705)
auctore anonymo.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 7. Sept.
III. p. 109-111. Cf. Perieri comment. prae-
vius ibid. p. 103-109.
Vita s. Madelgisili conf, (f cca.
685) auctore Hariulfo abbate Al-
denburgensi (f 1143) in Flandria.
Av:sg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2, p. 537-544. — * wiederholt ed.
Papebroch in A-4l. SS. Boll. 30. Mai. Vn.
p. 265-268. — Supplementum de trans-
latione Centulam, deinde a. 1113 in novam
capsam ibid. p. 268. 269,
Vita b. Mafaldae reginae, Sancii
Lusitaniae regis filiae, ord. Cisterc.
(t 1252.)
Ausg. : ex Vasconcello, Henriquez et Car-
doso ed. Papebroch in AA. SS. BoU. 2.
Mai. I. Append. p. 764r-766.
Erl.-Sehr.: Fortunatodes. Bonaventura, me-
morias para a vida da b. Mafalda, rainha de
Castella, reformadora do mosteiro de Arouca.
Coimbra 1814. 8vo.
Vita b. Magdalenae Albricae ab-
batissae Brunatensis Comi apud In-
subres ord. erem. s. Aug. (f 1465)
auctore Paulo Lulmio eiusd. ord.
(t 1484.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 13. Mai.
III. p. 253-255. — Vita alia ex ms. ad
Rosweidum misso ibid. p. 255-259. — Ana-
lecta ex italico Hieron. Borserii ibid. p.
259-262.
Vita b. Magdalenae de Como et
miracula auctore Paulo Lulma
sive Lulmio, rectius Ulmio Bergo-
mensi (t 1484) = Vita b. Magda-
lenae Albricae abbatissae,
Erl.Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi IV. p. 293.
De s. Magdalete mart. Tripoli in AA.
SS. BoU. 12. Jun. H. p. 507.
Vita s, Magdalvei episcopi prope
Virodunum (t 762) auctore H u g o n e
abbate Flaviniacensi.
Ausg. : ' ex eius Chronico Virdunensi ap.
Labbe, bibl. nova I. — *miederholt ed.
794
MAGIGNUS — MAGNUS
Surins, vit. SS. 4. Oct. p. 64 — u. • in AA.
SS. Boll. 4. Oct. II. p. 533-544. Cf. Byei
comment. praev. p. 499-533.
De s. Magigno, Nabore etFaustino mart.
»71 AA. SS. Boll. 26. Septbr. VII. p. 263.
De 8. Magino vel Maximo mart. apud
Tarraconeuse.s in Catalonia sub Maximino
ut fertur Pinii sylloge in AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 118. 119.
Vita s. Maglorii episcopi Dolensis
auctore Baldrico Andegavensi
(saec. XII.)
Ausg. : ohne Namen des Verf. ' ed. Su-
rius, vit. SS. 24. Oct. — > ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 223-231. —
* tciederholt in AA. SS. Boll. 24. Oct. X.
p. 782-791. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 435. — Translatio s. Maglorii et
aliorum Parisios • in Annales ord. s. Be-
nedicti III. p. 666. — * toiederholt in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 791-793. — »Bruchstuck
ap. Bouquet 1. c. X. p. 365. Cf. Heckii com-
mentar. praevius in AA. SS. 1. c, p. 772
-782.
Vita s. Magnerici archiepiscopi
Trevlrensis (f cca. 59i.)) auctore E-
berwino abbate S. Martini Tre-
virensis (f 1047.)
Ausg.: ' ex ms. vetustiss. in AA. SS. BoU.
25. Jul. VI. p. 183-192. — 'Auszug ,de
abbatia s. Martini' ap. Pertz, mon. script.
VIII. p. 208. 209.
Erl.-Schr.: Pinius, comment. praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 168-18.3.
Rettberp, Deutscblands Kirchengeschicbte
I. p. 464.
WaitE ap. Pertz 1. c. p. 114.
Vgl. Gesta Treverorum.
Vita R. Symeonis heremitae.
Vita s. Magni abbatis et fundato-
ris cellae Campidonensis vel secun-
dum Bollandistas abbatis primi mo-
nasterii Faucensis Fuessae in Sue-
via (t cca. 655) auctore Theodoro
eremita Campidonensi. Libri 2.
Tbeodor Ktarb unter Pipin, Karls des Grossen
Vater. — Diese Vita int ein betriiglicbes Machwerk
des 10. u. 12. Jahrh. und anfreblich in St. Maftnus'
Grab (refunden. Ermenricus abbasElwangen-
sis tt866i Foll dann anf Blttcn des BiKchofs lyanto
von Augsburg das kaum iioch lcsbare Drnkmal er-
neuert haben ; es ist abcr nicht wahrscheinlich. dass
er zu dieser FilschunfC die Hand (?ebofen hat. „Nec
Theodori ncc Ermenrici illud cst opusculum, scd
cniusdam impostoris." liasnage. — Theilweise aus
Vita K. Colunibani et f. Oalli abfreschncben, deren
Thaten sie auf «. Magnug Ubertrafrt.
Ausg.: ' mit d. Anfange: ,Itaque in tem-
pore illo' primum ed. Canisius, lect. antiq.
V. p. 913-947 (*ed. Basnage I. p. 655-673.)
— *ap. Goldast, .scr. rer. Alamann. 1606.
I. p. 314. (* 1730. I. 2. p. 189-203. Glossae
in eandem Und. p. 253.) — * ed. Surius,
vit. SS. 6. Septbr. — • mit dem Anfange
,Tempore illo cum beatissimns' u. der Be-
zeichnung : auctore ut fertur Theodorico
monacho Campodunenai , ub Ermenrico
Elewangensi aucta et ab aiio interpo-
lata in AA. SS. BoU. 6. Septbr. II. p. 735
-759 ex ms. Trevir. collata c. editt. ('anisii
et Goldasti. — Fragiiientam ,de Tozzone
episcopo Augustauo' ilnd. 16. Junr. II. p.
56-59. — Hlstoria translationis ed. Waitz ap.
Pertz, mou. scr. IV. p. 425-427. — IQiracala
auctore Ludovico Babenstuber benedictino
Ettalensi in AA. SS. Boll. 6. Septbr. II.
p. 759-781.
Erl.-Schr. : Braun, Plac, Geschlchte der BischSf»
von Augsburg 1. p. 90.
— ■ — kritische Priifung der Lebensgesch. des
h. Magnus, — in Benkert\s Athanasia. XI.
Heft. 3. WUrzburg 1832. p. 414.
Kabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Man.si VI. p. 230.
Histoire litteraire de la France V. p. 326.
V. Koch-Stern feld, der h. Mancrold in Ober-
schwaben, mit Riicksicht auf die Vorgesch.
und Geographie des Landcs. Beitrage Eur
dcutschen Llinder- u. s. w. Knnde. Fassau
1825. I. p. 1.
Leben u. Wunderthaten des h. Magni, Stif-
tern seines nralten Gotteshauss zu Fiiessen .
Stift Kempten 1665. 4to.
Mabillon. elogium s. M-i historieum in AA.
.SS. o. s. Ben. saec. II. p. ,505-510. Lie/erl tixt
erschop/ende Krilik dtr angeblichen Schrtfl
Theodor't.
Martini, D., abb. in Faessen, vita et mira-
cula s. .Ma^ni, aposioli Almangaviae; acced.
vita et mirac. s. Udalrici eremitae. Aug.
Vindel. 1621. 12mo.
RettberR, Kirchengescbichtc Deutschlands
II. p 146 151.
Stalin, wirtembergische Gescbichte I. p. 167.
Snysken. comment. praeviu.-i tn AA. SS. Boll.
I. c. p. 700-734.
Tafrathshofer, J. B., der h. Magnus, Apo-
stel des Alfciiucs. Kempten 1842. 8vo.
Wattenbacb, Deut«chlands Geschichtsquel-
len p. 119.
Vita s. Magni comitis insularum
Orcadum in Scotia (f 1106). Epi-
tome.
Ausg.: ex lectt. breviarii Aberdonens. in
AA. SS. Boll. 16. Apr. II. p. 439-441.
Acta s. Magni episcopi et marty-
ris in Italia sub Decio auctore a-
nonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 19. Aug.
III. p. 713-717. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 701-713.
Acta s. Magni martyris Cae.^sareae
in Cappadocia sub Aureiiano, col-
lectore Petro Calo dominicano.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 19. Aug.
III. p. 718. 719 c. Sollerii comment.
De s. Magno episc Avenionensi in Gallia
(t 660) Cuperi sylloge histor. in AA. SS.
Boll. 19. Aug. III. p. 755. 766.
De s. Magno episc. Opitergiensi, deinde
Heracleensi (cca. 660 f) Ghesquierii sylloge
in AA. SS. Boll. 6. Oct. IIL p. 416-422.
MAGNUS — MALCHUS
795
De s. Magno martye m AA. SS. BoU.
1. Janr. I. p. 21.
Vita s. Magnobodi episcopi Ande-
gavi in Gallia [j cca. 660) auctore
anonymo coaevo.
Ausg. : ' ed. Edm. Beaugendre inter opera
Hildeberti Cenomanensis. Paris. 1708. fol.
— *in AA. SS. Boll. 16. Oct. VH. 2. p.
940-950. — Vi(a alla auctore Marbodo
Bedonensi episcopo, ed. Beaugendre 1.
c. p. 1490. Cf. Vanheckii comment. praev.
in AA. SS. 1. c. p. 928-940.
De s. Magoriano confess. , fratre Vigilii
episcopi Tridenti (saec. V.) in AA. SS. BoU.
15. Mart. II. p. 403.
Vita s. Maiani sive Mevenni ab-
batis in Britannia Armorica (saec.
VI.). Exgallico Alberti le Grand
ord. praed.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV. p.
101-104.
Erl.-Schr.: De s. Maiani confessoris transla-
tione in coenobium Cognense dioecesis Bi-
terrensis, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 590. 591.
Acta s. Maimbodimartyris in ter-
ritorio Bisonticensi.
Ausg. : ed. Fr. Chifflet in AA. SS. BoU.
23. Janr. II. p. 542-544.
Vita s. Maioli abbatis Cluniacensis
(948 — 994) auctore Nagoldo sive
Nalgodo monacho Cluniac. (cca.
1090?)
Ausg.: in AA. SS. Boli. 11. Mai. II. p.
658-668.— Vlta alia auctore Odilone ab-
bate Cluniacensi (f 1049) eius successore
[{von grossevi Interesse Jur die Oulturge-
^chichte.) Handschr.: Oxford, Univ.-Bib].
Bodley. 2690. mbr. sec. XI. fol. — Paris,
k. Bibl. No. 5290. 14. sec. XII; — 5611.
sec. XI; — St. Germ. sec. XIII. No. 1052.
— St. Mart. sec. XI. No. 109] ' ap. Du-
chesne, bibl. Cisterciensis. Paris. 1614. fol.
p. 279-291. — ^abgekurzt ed. Surius, vit.
SS. 11. Mai. — * vollstdndlg in AA. SS.
BoU. 11. Mai. II. p. 684-690. — * Bruch-
stuck ap. Bonquet, rec. X. p. 362. — Vlta
alia auctoribus Syro Jotsaldo etAlde-
baldo monachis Cluniacensibus coaevis.
Libri 3 [{bliitenreiche Sprache. Aldebald
u. a. schmuckten diese Schrijt noch mehr
aus. — Fabricius, bibl. med. et inf. latinit.
ed. Mansi VI. p. 63 nennt den Verfasser
Reimbaldus praepos. S. Johannis Leo-
diensis cca. 1115) Handschr. : Cambridge,
Corp. Colleg. No. 328. — D i j o n , Un.-Bibl.
No. 383. vol. III. — Montpellier, Un.-
Bibl. No. 68. sec. XI. — Oxford, Bodlay.
suppl. cat. R. I. No. 699. see. XIII. mbr.
fol. — Paris, k. Bibl. No. 1254. sec. XII;
— 5296. 8. sec. Xni; — 5301. 55. sec. X;
— 5323. 27. sec. XIH; — 5365. 1. sec.
XII; — St. Mart. mbr. sec. XI. No. 109.
• _ Troyes, No. 26. AA. SS.] 'mAA. SS.
Boll. 11. Mai. 11. p. 668-684. — » ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 786-810;
nachldssige Ausgabe. — Auszugsweise ' ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 649-655 ed. Waitz.
— * ap. Bouquet, rec. X. p. 362. — H;iuui
quator de s. Maiolo abb. Clun. auctore s.
Odilone abb. Cluniac. ap. Duchesne, bibl.
Cisterciensis p. 291. — Miracula auctore ut
videtur monacho Silviniacensi. Libri 2.
'in AA. SS. Boll. 11. Mai. IL p. 690-700.
Cf. Vn. p. 683-687. — * Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. X. p. 362.
Erl.-Schr.: s. Maioli abb. Cluniac. quarti elo-
ginm his^oricuin ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. .saec. V. p. 760-7S6. (Analecta hieraw in
AA. SS. Boll. Mai. VII. p. 6S7-692.) — Ad-
ditiuncula de ecclesia s. Maioli Paplae ad
Somaschos translata, eius ibi pallio ac mi-
raculis ibid. p. 692-695.)
De s. Maiore milite Mauro mart. Gazae
in Palaestina sub Diocletiano in AA. SS.
BoU. 15. Febr. Append. p. 901.
De s. Maiorino episc. Aquensi in Italia
in AA. SS. BoU. 27. Jun. V. p. 278.
De s. Maiulo, Victorino, Fortunato etc.
mart. Afris in AA. SS. BoU. 11. Mai. IL
p. 625.
Vita s. Malachiae episcopi in Hi-
bernia (f 1148) auctore s. Ber-
nardo abbate Claraevallensi.
Ausg.: ^ in s. Bernardi oper. Paris. 1667.
8». IV. p. 501. — »ed. Surius, vit. SS.
3. Novbr. p. 27.
Uebers.: tradotta nell' italiana da G. G.
Maffei in Vite di XIII confessori di Christo.
Roma 1601. 4». p. 1-56.
Erl.-Schr.: Moller, D. G., dissert. bistorica de
Malachia propheta pontificio. Altorfii 1706.
•Ito.
Vita s. Malachiae prophetae au-
ctore s. Epiphanio.
Ausg.: in AA. SS. Bolland. 14. Janr. I.
p. 931.
De s. Malardo sive Malehardo episcopo
Carnotensi in Gallia (f cca. 660) in AA.
SS. BoU. 19. Janr. H. p. 235.
Elogium b. Malcaleni abbatis Walciodo-
rensis et S. Michaelis in Terascia (f 978)
hist. ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 548-551.
Vita s. Malchi monachi captivi
(saec. IV. ex.) Maroniae prope An-
tiochiam auctore s. Hieronymo.
Ausg. : ^ in Hieronymi oper. ed. Vallar •
sius. Veronae 1734. fol. II. init. — * m
Vitae patrum decem libris comprehensae,
ed. Herib. Rosweidus. Lugd. Batav. 1617.
fol. p. 318. -- "in AA. SS. Bol]. 21. Oct.
IX. p 64-69. Cf. de Buckii commentarius
praevius ibid. p. 59-64.
796
MALCHUS - MANSUETUS
De s. Maloho episc. Lismori in Hibernia
(saec. XIT.) Ex vita s. Malachiae m AA.
SS. Boll. 10. Aug. II. p. 561.
De s. Malo eremita (temp. inc.) sylloge
in AA. SS. Boll. 16. Oct. VII. 2. p. 799.
De s. Malrubio monacho et martyre in
Marnia Scotiae provincia (f 1024) Pinii
sylloge in AA. SS. Boll. 27. Aug. VI. p.
131. 132.
De s. Mamante et Basilisco mart. in AA.
SS. Boll. 30. Jul. VII. p. 149.
De s. Mamante mart. Constantinopoli in
AA. SS. Boll. 12. Jul. UI. p. 303.
Passio s. Mamantis mart. sub Au-
reliano Caesareae in Cappadocia,
patroni eccles. Lingonensis auctore
Godefrido episc. Lingonensi.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 17. Aug.
ni. p. 436-439. — Passlo ex Simeone Me-
taphraste ap. Surium, vit. SS. 17. Aug. p.
175. — Vila, agon et triumphus s. M-s au-
ctore Eainaldo episc. Lingonensi (cca.
1080) in Joh. de Bosco biblioth. Floriacens.
Lugduni 1605. 8». 11. p. 210-248. — De re-
liquiis in Galliam ad Lingon. translatis
ibid. p. 439. 440. — Historia transla-
tionum auct. anonymo ibid. p. 440-446.
Cf. Pinii commentar. praevius ibid. p. 423
-435 — et Ruinart, acta primor. martyrum.
Amstelod. 1713. fol. p. 264-266.
De s. Mamelta mart. in Perside (saec. V.)
Heckii sylloge in AA. SS. BoU. 17. Oct.
VIII. p. 53-55.
Vita s. Mamertini monachi Autis-
siodori in Gallia (saec. V.)
Au8g.: ex variis mss. in kk. SS. Boll.
20. April. H. p. 759.
De R. Mamerto episc. Viennensi in Gallia
(t p. 475) in AA. SS. Boll. 11. Mai. IL p.
629-631. — Homilia s. Aviti de rogatio-
nibus et s. Mamerto institutore ibid. p. 631.
632. Cf. Vn. p. 683.
De s. Mamiliano episc. Panormitano in
insula quadam maris Etrusci (saec. V.)
Stiltingii sylloge histor. m AA. SS. Boll.
15. Septbr. V. p. 45-54.
De s. Mamiiiano martyre Romae in kA..
SS. Boll. 12. Mart. II. p. 104.
De .s. Mamma, Emasia, Nazario etc. mart,
in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p. 220.
Vita s. Mammae sive Mamantis
monachi auctoreW alafridoStra-
bone (t 849.)
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. H. 2.
p. 184 (ed. nov.) — * m Bibl. Patrum maxima
XV. p. 205.
Acta s. Mammarii presbyteri, Fe-
licis et Victoriani diac, etc. mart.
Afrorum a. 254.
Ausg.: ' ap. Mabillon, vet. analecta. Pa-
ris. 1723. fol. p. 178-181. — » ex 2 mss. et
Mabillonio m AA. SS. Boll. 10. Jun. IL
p. 268-272.
De s. Manahen propheta Antiochiae in
Syria in AA. SS. Boll. 24. Mai. V. p. 273.
De s. Mandriano et Flaviano mart. Te-
lone in Provincia Galliae (forsan saec. VI.)
Cuperi sylloge crit. m AA. SS. Boll. 19.
Aug. m. p. 748-750.
Acta s. Maneohildisvirg. in dioec.
Catalaunensi Campaniae Gallicae
(saec. VL)
Au^g.: ex ms. in AA. SS. BoU. 14. Oct.
VI. p. 531. Cf. Goorii comment. praevius
ibid. p. 526-530.
Vita Manetti (Jannotii) Florentini, vid.
Naldus Naldius.
De b. Manfredo eremita in Gallia Cisal-
pina a. 1430, ex Italico Fr. Balariui. 3 par.
Chron. Com. in AA. SS. BoII. 28. Janr. II.
p. 909. 910.
De 8. Manilio, Donato, Maurilioetc. mart.
in Numidia in AA. SS. Boll. 28. April. III,
p. 571.
De s. Manio episc. Veronensi (saec. V.)
Pinii sylloge in AA. SS. Boll. 3. Sept. I.
p. 661.
Vita s. Mansueti episcopi Tullen-
sis primi, discipuli s. Petri et Leu-
corum apostoli in Gallia (f cca.
375) prolixior fabulosa et miracula,
auctore Adsone abbate Dervensi
(t 992.) Libri 2.
Geschrieben nach 974. .Aperlis contradictioni-
bus et crassis quae palpari qiieant figmentis defor-
mata.' AA. SS.
Handschr. : vid. Pertz , mon. script. IV.
p. 490.
Ausg.: ' ap. Calmet, histoire de Lorraine.
I. preuves. p. 86-104. — »m AA. SS. Boll.
3. Sept. L p. 637-651. — Vila breTlor au-
ctore anonymo : ,Licet sanctorum* ' ibid. p.
636-637. — *vorher ap. Martene, thesaur.
anecd. IIL p. 991-995. — * ap. Calmet 1.
c. p. 83. — Miracaluiii quod contigit a. 1009,
auctore anonymo ' ap. Martene, thes. anecd.
III. p. 1024. — » ap. Calmet 1. c. p. 104
-106. — » wiederholt in AA. SS. I. c. p. 651
-653. — IHlracuiuui alterum a. 1049 auctore
Petro diacono ' ap. Martene I. c. HI.
p. 1041. — »ap. Calmet l c. — • in AA,
SS. 1. c. p. 653-655. — Eleratlo corporis
facta a. 1104 auctore anonymo (vel, ut alU
putant auctore Pibone monacho S. Man-
sueti Tullensis, qui scripsit post a. 1116)
' ap. Martene 1. c. p. 1088. — * wiederholt
in AA. SS. 1. c. p. 655. 666. — Hlracnla
ab a. 1125-1136 auctore anonymo ex cod.
ihid. p. 656-658. Cf. Limpeni commentar.
praevius Vnd. p. 616-636.
MANSUETUS — MARCELLUS
797
Vita s. Mansueti Scoti, Britanno-
rum episcopi (f cca. 461) auctore
Adsone Dervensi (f 992.)
Ausg.: ' ap. Franc. Bosquet, ecclesiae
Gallicanae historia. II. — * Acta et vetera
monumenta. Paris. 1636. 4». p. 23. — Mi-
racula s. M-i Scoti auctore eodem ' ap.
Martene , thesaur. anecd. III. p. 1013 ; —
*fragmenta ed. Waitz ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 509-514.
De s. Mansueto episc. Mediolanensi (f
p. 680) in AA. SS. BoU. 19. Febr. III. p.
135. 136.
De s. Mansueto mart. Argentanii in Nor-
mannia in AA. SS. Boll. 25. April. III. p.
363-365.
De s. Mantio mart. a Judaeis occiso in
Lusitania saec. V. aut VI. Papebrochii
comment. histor. in AA. SS. BoU. 21. Mai.
V. p. 31-36. Cf. VIL p. 825.
Vita s. Manuaei episcopiBaiocen-
sis in Normannia (f cca. 480.)
Auag. : ' ex ms. ed. Henschenius in AA. SS.
Boll. 28. Mai. VI. p. 767-768. — »ap. Labbe,
bibl. nova I. p. 779.
Acta s. Manueiis, Georgii, Petri
etc. (f cca. 818) martyrum in Bul-
garia.
Ausg.: ex menaeis Graecor. in AA. SS.
BoU. 22. Janr. II. p. 441. 442.
Acta s. Manuelis, Sabelis et Is-
maelis fratrum Persarum, mart. Con-
stantinop. a. 362 vetustiora.
Ausg.: gr. et lat. in AA. SS. BoU. 17. Jun.
m. p. 290-296.
De s. Mappalico, Baruco, Quinto etc.
mart. Afris (f p. 250) in AA. SS. BoU.
17. ApriL II. p. 480-482.
Vita s. Marae abbatis in Syria
(saec. V.) .
Ausg.: ex Philotheo Theodoreti cap.
20 in AA. SS. BoU. 25. Janr. II. p. 627
-628.
Vita s. Maranae et Cyrae (saec.
V. med.) Beroeae in Syria. Auctore
Theodoreto episcopo Cyri.
Ausg. : ex editione Jac. Sirmondi in AA.
SS. BoU. 3. Aug. L p. 226-227.
Vita s. Marcellae viduae Roma-
nae (f 410) auctore s. Hierony-
mo epist. 16.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 31. Janr. B.. p.
1106-1109.
Vita s. Marcelli abbatis monaste-
rii Acoemetor.
Ausg.: ex Simeone Metaphraste ap. Su-
rium, vit. SS. 29. Decbr. p. 348.
Acta s. Marcelli centurionis et
martyris Tingitani.
Ausg.: ' ex mss. ed. Surius , vit. SS. 30.
Octbr. — * ap. Ruinart, AA. primorum mar-
tjrum. Amstel. 1713. fol. p. 302-304,
Acta s. Marcelli episcopi ac mar-
tyris Apameae in Syria a. 389.
Ausg.: ex Theodoreti episc. Cyri hist.
eccles. lib. 5. c. 21. p. 262 ed. Vales. tvie-
derholt in AA. SS. Boll. 14. Aug. III. p.
155. 156. Cf. Pinii comment. praevius ibtd.
p. 151-155.
Passio s. Marcelli et s. Anastasii
mart. prope castrum Argantoma-
gense ad Crausiam fluvium.
Au^g.: 'ap. Labbe, bibl. nova II. p. 427
-429. — » in AA. SS. Boli. 29. Jun. V. p.
477.478. — Eadem acta ex prolixioribus
contracta, cum 2 hymnis et fragmento ex
lib. I. c. 9 Vitae s. Genulfi Cadurcensis
episc. aliisque nonnuUis ap. Labbe L c.
p. 429-432.
Passio s. Marcelli martyris prope
Cabilonem in ducatu Burgundiae
cca. a. 178 auctore anonymo.
Ausg. : ex edit. Chiffletii in AA. SS. BoU.
4. Septbr. IL p. 196-199. — Passio al-
tera ex ead. editione ibid. p. 199-202. Cf.
Limpeni comment. praevius ibid. p. 187-
196.
Vita s. Marcelli papae et marty-
ris (f cca. 309) auctore Ursione
abbate Altimontensi in Hannonia
(f cca. 1054.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Janr. II. p.
9-14. — »ed. Val. Andreas, biblioth. Bel-
gica p. 848. — * ed. Swertius, Athenae Bel-
gicae p. 705. — Vlla alia, epitome vitae ex
libro de Romanis pontif. in AA. SS. 1. c.
p. 5. — EpltaphluDi eiusdem auctore s. Da-
maso papa ibid. p. 5. — Acta ex variis
vett. mss. ibid. p. 5-9. — Petrus Venerabllls,
sermo de s. M-o papa et martyre ap. Mar-
tene, thes. anecd. V. p. 1439-1446.
Vita s. Marcelli Parisiensis epi-
scopi auctore Fortunato Picta-
vorum episcopo.
Au^g. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 1. Novbr.
— * iviederholt in F-i oper. ed. A. Luchi.
Romae 1786. 4«. II. p. 131-138.
Acta s. Marcelli tribunt et uxoris
eius Mammeae, Petri, Chironis etc.
mart. in Aegypto cca. a. 303 au-
ctore Juliano presbytero.
Au^g, : ez ms. Trevireasi et Cluniacensi m
798
MARCELLUS — MARCUS
AA. SS. BoU. 27. Aug. VL p. 14-15. Cf. Stil-
tingii comment. praevius ibid. p. 12-14.
De 8. Marcello, Avido, Gago etc. mart.
Romanis in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p. 287.
De s. Marcello, Casto, Aemilio et Satur-
nino mart. , forte Capuae in Campania fe-
lici, in AA. SS. BoU. 6. Octbr. III. p. 329
-332.
De s. Marcello epi.sc. Diensi in Gallia
(saec. VI.) Henschen in AA. SS. BoU. 9.
April. 1. p. 826-829.
De s. Marcello episc. in territorio Ani-
ciensi Galliae Stiltingii sjlloge in kA.. SS.
BoU. 11. Seplbr. III. p. 777.
De s. Marcello episc. Tungris vel Tre-
viris in Germania (.saec. III.) Limpeni syl-
loge in AA. SS. BoU. 4. Septbr. U. p. 202
-204.
De 8. Marcelio et Adriano ac forte etiam
uno aut duobus aliis mart. Chalcedone (f
312) in AA. SS. BoU. 13. Octbr. VI. p. 196
-199.
De s. Marcello et Antonio in AA. SS.
BoU. 1. Mart. I. p. 23.
De s. Marcello et Apuleio mart. Romae
(saec. I.) Buei .syUoge in AA. SS. BoU. 7.
Oct. III. p. 826-832.
De s. Marcello et Codrato mart. apud
Graecos in AA. SS. BoUand. 22. Mai. V.
p. 143.
De s. Marcello, Gemino, Nuvio etc. raart.
Romae in AA. SS. BoU. 9. Oct. IV. p. 993.
De s. Marcello, Macrobio, Gemino etc.
mart. in AA. SS. BoU. 18. Febr. UI. p. 66.
De s. Marcello mart. Mediolani in In-
subria in AA. SS. EoU. 17. Jul. IV. p. 221.
Vita s. Marcellinae virg. Medio-
lani (t 398 aut 399) auctore ano-
nymo.
Ausg: ex Mombritio in A.Pl. SS. BoU.
17. Jul. IV. p. 234-238. Cf. Cuperi cora-
mentar. praevius i^nd. p. 231-234 et VII.
p. 866-868.
Vita s. Marcelllni episcopi*Ebro-
dunensis in Gallia (sacc. IV.)
Ausg.: ex variis rass. et Mombritio in
AA. SS. Boll. 20. April. II. p. 750-755.
Acta s. Marcellini et Petri mart.
sub Dioclet. auctore Einhardo
sive Eginharto. Carmen trochai-
cum.
Einhard'rt Autorschaft ist zweifelhaft.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 2. Jun. lU.
p. 555. — 'wiederholt in AA. SS. BoU. 2.
Jun. I. p. 174-176. — Acta alia auctore
anonymo ibid. p. 171-173. — Hlstoria trans-
lationis auctore Eginhardo tunc Seligen-
stadensi abbate, a. 826 (830 verfasst, sehr
o/nziehende Darstellung. {Handschr.: Gies-
sen, Un.-Bibl. chart. aaec. XVU. fol. No.
40. p. 60-95.)] 'tn AA. SS. BoU. 1. c. p.
181-206. Cf VL p. 1. — >ed. Surius 1. c.
UI. p. 526. — » in Einhardi opp. ed. Teulet.
— * Fragmenta de Ludovico Pio imp. hier-
au8 ap. Duchesne , hist. Franc. scr. II. p.
651. — Hjiiinus in laudem ss. MarceUini ef
Petri auctore Rabano Mauro archiep.
Moguntino in AA. SS. BoUand. 2. Jun. I.
p. 176.
Erl.-8chr.: Appendix I de praetenKa earundcm
reliq. cxistenlia in .Sue«sioDcnsi s. Mcdardi
ecclesiii ex cpistola aub nomine Odilonis ad
InBrannum eiiita ibid. p. 20G80S.
Appendix II de reliquiis s Marcellini Homa
Pedetiiontium boc saeculo translatis ibid. p.
208. 2ii9.
Appendix III dc translat. sg. M. et P. ed.
Janiiing ibid. Jun. VI. i. p. 1-4.
Appendix IV. Janingi de ecclesiis vetostis
ss. M-1 et P. ibid. p. 4-8.
De translatioiie ap. Mabillon, AA. 88. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 414 416.
Hen.-<chen, commeniarius de translatione
ibid. Juu. I. p. 176 ISl.
Par sanctorura martyrura, hoc est ss. Marcel-
linus ct Petrus Hasnoniensls ecclesiae p*-
troni . . . Monlibus 1643. 7Si pag. ap. Phil.
Brasseur. piodroraus Hannoniae. (Montibus,
Havart. 3 vol. 8vo.) Tom. II.
Weinckens, histor. translationig . . . ad ab-
batiam Seligenstad a. 826. Francofurli 8. a.
fol.
Vgl. Odilo monachus.
De s. Marcellino episc. Anconitano in
AA. SS. BoU. 9. Janr. L p. 590.
De s. Marcelllno episc.Ravennae inltaUa
(f 346) Byei comraentar. historicus in AA.
SS. BoU. 5. Oct. III. p. 30-39.
De s. Marcellino episc. Velaunensi sive
Aniciensi in Gallia Henschenii commentar.
hist. in AA. SS. BoU. 7. Jun. I. p. 5.
De s. Marceilino pontiflce et ss. Clau-
dio , Quirino , Antonino mart. Romanis (f
304) Henschenii dissert. in AA. SS. BoU.
26. AprU. IIL p. 412-415; p. 999-1001.
De s. Marcellino, Satuilo, Saturnino etc.
mart. in AA. SS. BoU. 2. April. I. p. 66.
De s. Marcellino tribuno et notario, mart.
Carthagitie (f 413) Henschenit commentar.
in AA. SS. BoU. 6. April. I. p. 539-543.
De s. Marcelliano episc. Autissiodorensi
in GaUia (f cca. 314) in AA. SS. BoU. 13.
Mai. III. p. 203.
De s. Marchelmo hodieMarceUino presb.
conf. Daveutriae iu Transialandla Belgii
(f cca. 800) SoUerii sylloge histor, in AA.
SS. BoU. 14. Jul. lU. p. 702-704.
Vita s. Marci apostoU = Vita s. Marci
evaugelistae.
Vita s. Marci Atheniensis ere-
mitae in Lybia (saec. IV.)
Ansg.: ex ms. graeco lat. in AA. SS.
Boll. 29. Mart^UL p. 779-781. — Bios
Tov MuQXQV Tov ^Ad^tjvaiov ibid, UI. append.
p. *40-*43.
Acta s. Marci episcopi Atinensis
et mart. et duorum presbyterorum
MARCUS — MARTIANUS
799
in Campania (f 82) auctore Ade-
nulpho archiep. Capuano.
Aiisg. : ' ed. Ughelli , Italia sacra VI. p.
407. _ » in AA. SS. BoU. 28. April. III.
p. 651-557. — Historia inveati et trans-
lati corporis s. Marci ep. Atinensis, ex ms.
Casinensi ibid. p. 557-560. — Versus de
eadem inventione et translatione ibid. p.
560. — Miraculum ex ms. italico ibid. p.
561. — Sermo de translatione s. Marci au-
ctore Leone Atinensi archiep. Capuano
(t 1072 ; Papebroch in JLA. SS. l. c. p. 555
bezwei/elt L's Autorschaft) ap. Ughelli,
Italia sacra VI. p. 426. Cf. Papebrochii
commentar. praevius 1. c. p. 548.
Vgl. Acta ss. Nicandri et Marc.
Vita s. Marci episcopi Luceriae
in Apulia Daunia (f 328.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Jun. II. p.
801-807.
Acta s. Marci etMarcelliani mart.
Romae cca. a. 287. Ex gestis s. Se-
bastiani desumpta.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 18. Jun. III. p.
569-571.
Vita s. Marci evangelistae, trans-
latio corporis Venetias et locus se-
pulturae, auctore Bernardo Ju-
stiniano. Libri 3.
Ausg. : ' zusammen mit Justinian's De
origine urb. Venetiarum etc. (s. d.) Venet.
1492. fol. — *ibid. 1534. fol. — ^wieder-
holt ap. Burmann, thesaur. script. Italiae.
Lugd. 1722. fol. V. — MaQTvqifOv tov
dyiov Mdqxov nv ivayyfXkirov ex cod. Vat.
m AA. SS. BoU. 25. April. III. append. p.
XLVI-XLVII. — Mlracula s. Marci apostoli
Augiae (a. 799- cca. 930) auctore anonymo
(Handschr.: Carlsruhe No. 69. VII. 18.
mbr. sec. XI. fol. 138) ' ap. Moue, Quellen-
sammlung p. 62-67. — *tm Auszuge ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 449-452 ed. Waitz.
— n(JOXoniov diaxoyov iyxoifnov ilg
Toy ayiov dnoGTokov M., ex cod. Vat. in
AA. SS. BoU. 1. c. p. XLVIII-L.
Erl.-Schr,: De .s. Marco evangelista episcopo
Alexandrino et martyre (f cca. 68) Henscha-
nii commenlarius in AA. SS. Boll. 25, April.
III. p. 344-3 IG. — Apostolatus Aquiieien-
sis ex dupl. mss. ibid. p. 346. 347. — Apo-
stolatus Alexandrinus, martyrium ex mss.
ibid. p. 347-49. — Appendix ex vita s.
Petri episc. Alexandrini et mart. ibid. p. 349.
— Encoraium auctore Procopio diacono et
chartopliylace, interpr. Jo. Franc. Albano
ilid. p. 350-352. — De cultu s. Marci Venetiis
tWd. p. 352. 353. — Historia translationis
ex ms. Vatic. ibid. p. 353-356. — Apparatio
et miracula p. 356. 857. — Appendixex
breviario Carmelitano anni 1495 ibid. p. 857.
358. 0/. 997-999.
Stringa, G., vita di s. Marco evangelista. Ve-
nezia 1610. 8vo.
Translationes s. Marci papae Ro-
mani (f 336) auctore anonymo ve-
risimiliter synchrono.
Au^g.: ex ms. Vatic. in AA. SS. Boll.
7. Oct. III. p. 898-903. C/. Suyskenii com-
mentar. praevius ibid. p. 886-898.
De s. Marco, Alphio, Alexandroeic. mart.
in Asia min. sub Dioclet. in AA. SS. BoU.
28. Septbr. VII. p. 600-602.
De s. Marco conf. in AA. SS. Boll. 4. Jul.
II. p. 22.
De s. Marco episc. Arethusiorum, s. Cy-
rillo diac. mart. aliisque in Syria sub
Juliano a. 362 synopsis hist. in AA. SS.
Boll. 29. Mart. III. p. 774-778.
De s. Marco episc. Hierosolymitano (f
cca. 150) Bossuei comment. histor. in AA.
SS. Boll. 22. Oct. IX. p. 477-484.
De s. Marco et Julio mart. Dorostori in
Moesia in AA. SS. Boll. 8. Jun. U. p. 56.
De s. Marco et Marciano fratrib. et so-
ciis mart. in Aegypto a. 304 Byei sylloge
in AA. SS. Boll. 4. Octbr. II. p. 391. 392.
De s. Marco et Mociano, puero anonymo
et quodam Paulo in AA, SS. Boll. 3. Jul.
L p. 641.
De s. Marco et sociis forte duobus mart.
in AA. SS. BoU. 9. Sept. III. p. 367.
De s. Marco et Timotheo mart. Romae
(saec. II.) in AA. SS. Boll. 24. Mart. III.
p. 477.
De b. Marco s. Mariae in Gallo ex ord.
min. de observ. Vicentiae in Italia (f 1496)
in AA. SS. BoU. 19. Mart. m, p. 71-74.
De s. Marco mart. episc. ApoUoniadis
in Asia min. in AA. SS. BoU. 16. Jun. III.
p. 41.
De s. Marco monacho in Aegypto (f
cca. 400) synopsis hist. in AA. SS. Boll.
5. Mart. L p. 367. 368.
De b. Marco Mutinensi ord. praed. Pi-
sauri in ducatu Urbinate (f 1499) Perieri
sylloge m AA. SS. BoU. 21. Sept. VL p.
288. 289.
De s. Marco Surdo in AA. SS. BoU. 2.
Janr. I. p. 90.
De s. Marcia, Aemilio, Felice mart. in
Africa in AA. SS. BoUand. 18. Jun. III.
p. 568.
Vita s. Mapcianae virg. mart. Cae-
sareae in Mauritania sub Diocleti-
ano.
Ausg.: in AA. SS. BoU, ex mss. Andr.
du Chesne 9. Janr. L p. 569-570.
Vita s. Martiani abbatis Aptae
Juliae in Provincia Galliae (f cca.
1010.)
Ausg. : ' ed. Bened. Gononus, Vlt. Patnim
occidentis, libr. IV. — * ap. MabiUon, AA.
800
MARCIANUS - MARGARETA
SS. 0. s. Ben. saec. V. 1. p. 94-96. — *in
AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p. 271-272.
Vita s. Marciani episc. Frequenti
in Samnio Italiae (Forte saec. V.)
Ausg.: ed. Sollerius ex m.s. in AA. SS.
Boll. 14. Jul. III. p. 654-656.
Acta s. Marciani episc. Syracusa-
ni in Sicilia saec. III.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
14. Jun. II. p. 788-795.
Inventio s. Marciani et Johannis
mart. in statibus pontificiis auctore
Indie Placentino.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20. Octbr. VIII.
p. 832-838 c. Buckii commentar. praevio
p. 831.
Acta s. Marciani et Martyrii no-
tariorum.
Ausg.: ex Simeone Metaphraste ed.
Surius, vit. SS. 25. Octbr. p. 382 (ed. 2«.)
Acta s. Marciani, Nicandri, Apol-
lonii etc. decem mart. Aegyptiorum.
Ausg. : ex ms. Vatic. gr. et lat. ed. Hen-
schen m AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p. 419
-421 c. comment. praevio. — Acta alia
latine ex ms. Vallicell. ' ap. Mabillon, mu-
seum Ital. I. 2. p. 247-250 (Paris. 1724.
4'.) — * wiederhoU ap. Ruinart, AA. primor.
mart. Amstel. 1713. fol. p. 551-554.
Vita s. Maroiani presbyteri, oeco-
nomi ecclesiae Constantinopolitanae
(t post 472.)
Ausg.: ex Simeone Metaphraste 'ed.
Surius, vit. SS. 10. Janr. — *interprete
Gentiauo Herveto in AA. SS. BoU. 10. Janr.
I. p. 611-617. Cf. ibid. p. 609-611.
De s. Marciano, Domno, Diomede etc.
mart. Tomitanis in AA. SS. Boll. 10. Jul.
m. p. 32.
De s. Marciano, Eniano, Felice etc. mart.
in AA. SS. Boll. 16. April. II. p. 405.
De s. Marciano episc. Beneventano in
Italia (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 14. Jun.
II. p. 958.
De s. Marciano episc. et mart. Dertonae
in Anglia (f cca. 120) commentar. histor.
in AA. SS. Boll. 6. Mart. I. p. 421. 422.
De s. Marciano episc. Pampelonae in
Hispania Tarraconensi (f cca. 700) in AA.
SS. BoU. 30. Jun. V. p. 586.
De s. Marciano episc. Ravennatum in
Italia (t cca. 127) Henschenii sylloge hist.
m AA. SS. Boll. 22. Mai. V. p. 127.
De s. Marciano episc. , Sisinnio, Amau-
so etc. mart. in AA. SS. Boll. 1. Sept. I.
p. 206.
De s. Marciano et Jocundo martyr. in
Aegjpto in AA. SS. Boll. 8. Jun. H. p. 55.
De s. Marciano martyre in AA. SS. Boll.
10. Mart. II. p. 32.
De 8. Marciano mart. Iconii in Capa-
docia (t forte 243) in AA. SS. BoII. ll.JuI.
III. p. 186.
Vita s. Marculfi abbatis Nantensis
in Constantiniensi (Ooutantin) Gal-
liae dioec. (f cca. 558) auctore an-
onymo.
A%jisg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 1. p. 128-133. — » in AA. SS. BoII.
1. Mai. I. p. 7l-75r — *Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 424-426. — Vita alia
ex mss. in AA. SS. Boll. I. c. p. 75-79. —
Miracula cca. a. 1075 Corbiniaci patrata
' ap. Mabillon I. c. saec. IV. 2. p. 519-526.
— *wiederholt in AA. SS. BoU. Mai. VII.
p. 531-539. — * fragmentum ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 115-117. — Sermo de S.
Marculfo abb. Nant. ap. Mabillon I. c. p.
517.518. — Translatio corporis s. Mar-
culfi abbatis et fundatio monasterii Corbi-
niacensis cca. a. 898 in AA. SS. BoU. 1.
Mai. I. p. 79. 80. — Translatio reliquiae
Antverpiam ad abbatiam s. Salvatoris ibid.
p. 80-82. C/. De translatione s. Mar-
culfi Corbiniacum ap. Mabillon, AA. SS.
I. c. saec. IV. 2. p. 514-516.
Passio b. Marculi martyris ap. Mabillon,
vet. analecta. Paris. 1723. fol. p. 182-185.
Vita Marcuardi, vid. Gesta Marcuardi
abb. Fuldens.
De s. Marcwardo abbate Prumiensi (t
853) apud Trevirenses : ubi agitur de origine
monasterii Prumiensis ac de translatione
ss. martyrum Chrysanti et Dariae deque
Lothario imperatore, ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 1. p. 606-618.
Vgl. auch De b. Marquardo.
De s. Mardonio, Musonio, Eugenio, Me-
tello mart. Neocaesarensibus in AA. SS.
BoII. 24. Janr. H. p. 590.
Vita s. Margaretae reginae Sootiae
(f 1093) quam quidem s. Adelre-
dus (Alredus, Aelredus, Ailredus,
Ealredus f 116G) Rhievallus, abbas
primo conscripsit, sed ab alio quo-
aam incerto authore ex illo breviua
descripta.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 10. Jun.
Colon. 1572. IH. p. 577-681 (*edit. Colon.
1617. m. Jun. p. 167-170). — Vita alia
auctore Theodorico raonacho Dunel-
mensi confessario ipsius sanctae in AA. SS.
BoII. 10. Jun. II. p. 328-340.
Erl.-Schr.: Papebroch, coiijmeut. praevius <W<J.
p. 320-322.
Propylaeum ad vitam, ex genealogia regum
Aelrcdi abb. Rievallensis et aliis ibid. p.
322-328.
Acta b. Margaretaevirginisetmart.
MARGARETA — MARU
801
saec. XIII. Lovanii in Brabantia
auctore Caesario Heisterba-
censi, dialog. lib. 6. c. 34.
Ausy. : s. unt. Caesarius Heist. — in AA.
SS. BoU. 2. Septbr. I. p. 592. — Acta
altera auctore anonymo ex ms. ibid. p.
592-595. Cf. Stiltingii commentar. praevius
ibid. p. 582-592 {mit Abbildung.)
Vita s. Margaretae virginis Raven-
nae in Italia (f 1505) auctore Se-
rapbino Firmano.Italicescripta.
Ausg.: latine reddita a Piii. Zoutaeo in
AA. SS. Boll. 23. Janr. H. p. 548-551. —
Alia vita auctore Hieronymo Kubeo
lib. 8. hist. Ravenn. ibid. p. 553-554.
Vita Margapjtae (Albonensis) Bur-
gundiae comitis filiae, Guidonis
Delphini comitis Alboni coniugis
auctore Guilelmo canon. Grati-
anopolitano (cca. 1163.)
Ausg.: ' ap. Martene, ampl. coll. monu-
ment. VI. p. 1201-1214. — 'fragmentum
ap. Bouquet, rec. XIV. p. 427.
Vita b. Margaritae (de Cortona)
poenitentis III. ord. s. Franc. Cor-
tonae in Umbria (f 1297) auctore
F. Juncta Bevagnate.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Febr. IH.
p. 300-357. Cf. p. 758 et Bollandi comment.
praevius ibid. p. 298.
Vita b. Margaritae Faventinae ab-
batissae ord. Vallumbrosani(t 1330)
Florentiae auctore Petro Floren-
tino ord. minor.
Avsg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 26. Aug.
V. p. 847-851. — Revelationes et mlracula
auctore Johanne presbytero Faventino
ibid. p. 851-854. Cf. SoIIerii comment. prae-
vius ibid. p. 845-847.
Vita b. Margaritae Fontanae virg.
tertii ord. s. Dom. Mutinae in Ita-
lia (f 1113) auctore Desiderio
Paloni ord. praed.
Ausg.: ex ital. lat. redd. m AA. SS. BoII.
13. Septbr. IV. p. 135-139.
Vita b. MargaritaeHungaricae, Be-
lae IV regis Hungariae tiliae, virg.
ord. praed. (f 1271) auctore F. Ga-
rino ord. praed. (f 1340.)
Ausg. : ' ed. Surius, vit. Sanct. 28. Janr.,
verdnderter Stil. — * t n AA. SS. BoII. 28.
Janr. II. p. 900-906. — .4lia vlta ex Petri
Ranzani epitome rer. Hungar. ibid. p. 906
-909. — Processus caaoniiationis b. Marga-
ritae ibid. p. 899. 900. — Cf. p. 897-899.
Vita b. Margaritaelprensls auctore
ThomaCantimpratensi(f 1263.)
Ausg.: 'Duaci, per Hiacinth. Choquetium
1618. — *inter Sanctos Belgii ord. prae-
dicat. p. 144.
Acta s. Margaritae seu Marinae
mart. Antiochiae in Pisidia (saec.
I — III.) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 20. Jul.
V. p. 33-59. — Appendix I. De s. M-ae
corpore Antiochia Syriae in Tusciam trans-
lato ibid. p. 39-45. — Appendix II. De
s. Margarita insulae Procidae in regno
Neap. patrona ibid. p. 45. Cf. Pinii com-
mentar. praevius ibid. p. 24-33.
Vita s. Margaritae viduae apud
Septempedanos Piceni in Italia (f
1395.) Fragmentum. Auctore D.
Pompilio Caccialupo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 5. Aug. H. p.
120. 121. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 117-120.
Acta b. Margaritae virginls tertii
ord. s. Domin. Tiferni in Umbria
(f 1320).
Ausg.: ex ms. latino et ex vita italica
m AA. SS. BoU. 13. April. II. p. 191-198.
De V. IVIaria abbatissa Pragensi (f cca.
995), ubi de erectione eiusdem urbis epi-
scopatus deque Dietmaro primo episcopo,
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 833-835.
De s. I^iaria, Aprili, Servulo etc. mart.
Nicomediae in AA. SS. Boll. 18. Mart. H.
p. 619.
De s. i^^aria Cleophae, matre s. Jacobi
fratris Domini, episcopi Hierosolymitani
(saec. I.) Henschenii dissertatio in AA. SS.
Boll. 9 April. I. p. 811-818.
De s. Maria lyiagdaiena apud Massiliam
(saec. I.) Sollerii comment. histor.-criticus
in AA. SS. BoII. 22. Jul. V. p. 187-218. —
Serino de s. Maria Magd. auctore Odone
abbate Floriacensi et Chiniaceusi ibid. p.
218-222. — Appendix I. De s. M-ae re-
liquiis ibid. p. 222. 223. — Appendix II.
De miraculis ibid. p. 223-225.
De s. iVlaria, Martha, Eusebia etc. mart
Constantinopoli in AA. SS. Boll. 6. Jun. I.
p. 621.
De s. iyiaria matrona Hierosolymitana,
matre Johannis qui et Marcus (saec. I.) in
AA. SS. BoU. 29. Jun. V. p. 475.
De s. i\1aria prophetissa Moysis et Aaro-
nis sorore, de Eleazaro sacerdote Aaronis
filio etc. Sollerii svlloge in AA. SS. BoII.
1. Jul. I. p. 11. 12.
De s. iSlarla virg. coguom. Consolatrice
51
802
MARTA
(saec. VIII.) Veronae in Italia SoUerii com-
mentarius tn AA. SS. BoU. 1. Aug. I. p.
81-83.
Vita s. Mariae Aegyptiacae(^t32l).
Paraphrasis metrica.
Ersi Spaieie leK»;n sie Klschlich deni Panlus
diacoDUK bei, andere dcva Hildebert Bischof
von Maii.s oder Erzbischof von Tonrs.
Ausg. : ' iat. ed. Surius, vit. Sanct. 2. Apr.
(Die dort voraufyehende eplstola auch in
Fabricii bibliotli. lat. med. et inf. aevi ed.
Mansi V. p. 209.) — » in AA. SS. Boll.
2. April. I. p. 83-90. — » lat. ed. Ro.s\veyde,
vitae patrum lib. I. Antverp. 1615. 1628.
fol. Lugduni 1617. fol. — *m Hildeberti
oper. Paris. 1708. fol. p. 1261. — Acta
alia- auctore anonymo, ex 2mss. graec. lat.
in AA. SS. B. 1. c. p. 76-82 ; cf. p. 898 (hieroon
der griech. Urtext, fur dessen Verf. einige
den Sophrouius Hierosolymit, pa-
triarcha [f 638] halten, unt. dem Tit.:
Bios Mtt^iag Alyvniiag rrjs Kno tratpidiov
oaiujs aaxriadarjg y.am rijv fotjuov rov 'Ioq-
ddvov ibid. I. append. p. XlIl-XXI.)
Krl.-Schr.: Earle, John, Gloucester fragmcnts-
II. Leaves from nn Anglosaxon translatioii
of the life of S. Maria Aegyptiaca. London
1861. gr. 4to.
Serclier, J., l"or«cle des deserts, ou la vie
de s. Marie Egyptienne. Lyon, Rigaud 1G25.
12ino.
Vie de .Ste. Marie Aegj-ptienne and Robert
Gros8etete's chanson d'amoured. by M. Cooke.
London, Caxton society l^^O. gr. 8vo.
Vita s. Mariae Bagnesiae virg. ter-
tii ord. s. Domin. (f 1577) Floren-
tiae. Ex Italico Augustini Oampi
de Pontr6moli, virginis presb.
domestico.
Ausg.: lat. in AA. SS. BoU. 28. Mai. VI.
Corollar. p. 113*128*. — Analecta de
vita V. Mariae ibid. p. 128*-139*. C/. Pape-
brochii comraent. praevius ibid. p. 112*.
Vita b. Mariae de Albericis e Co-
mo et miracula auctore Paulo Lul-
ma sive Uiraio Bergoraensi(t 1484).
Ausg.: ' Romae 1484. 4». — ' wiederholt
in AA. SS. Boll. 13. Mai. III. p. 253.
Acta b. Mariae de Cervello vulgo
de Socos, virg. ord. s. Mariae virg.
de Mercede redempt. captivorum
Barcinone in Catalonia {f 1290)
auctore JohannedeLaes coaevo
et ab aliis continuata.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 25. Septb.
VII. p. 180-183. — Vitae compendium
auctore anonymo ibid. p. 183 - 186. Cf.
Perieri commentar. praevius ibid. p. 166
-180.
Vita V. Mariae de Mailliaco domi-
nae de Seilleyo-Gruilelmi (f 1414)
auctore Martino de Bosco-Qu-
alteri, ipsius ven. confessario.
Ansg.: in AA. SS. Boll. 28. Mart. UI. p.
737-747. — Processus informationis pro
canonizatione ex ms. ibid. p. 747-765 c.
comment. praevio p. 735-737.
Vita b. Mariae Dolorosae in ter-
ritorio Brabantiae Bruxellensis (f
cca. 12W) auctore ferme synchrono.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Jun. III. p.
644-646. — Miracula il/id. p. 647. 648.
— A I i a ex ms. Belgico ibid. p. 649. 650.
Erl.-Schr.: Leven van de salige niaeget ende
niartelaeresse Maria bygenaerat de EUen-
dige. Mechelen s. a. (1769). 8vo.
Historia s. Mariae Laudunensis, vid. He-
rimannus Laudunensis.
Vita s. Mariae Magdalenae de Paz-
zis ord. s. Mar. de raonte Carinelo
(t 1607) Florentiae.
Ausq.: lat. ex Italico Vincentii Puccini
m AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 180-242.
— Opera s. Mariae Magd. de Pazzis ibid.
p. 242-246. — Parergon ad vitam eius
ibid. p. 246-249. — Alia vita a Virgilio
Cepario S. J. sanctae confessario ihid.
p. 249-304. — Gloria postuma ex variis
auctor. et monum. a Papebrochio collecta
ibid. p. 304-351. Cf. VH. p. 850 et Pape-
brochii comment. praevius ibid. p. 177-180
(»». Pprtr. der Heiligen.)
Krl.-Schr.: Adiraari, Lud., prose sacre conte-
nenti il compendio della vita di s. Maria
Maddalena de' Pa/.zi ... Firenze 1706. 8vo
Epitome vitae admirabilig etextaticae s. Ma
riae Magd. de Pa/,7,I. Viennae Austr. 166«.
, 8vo.
Opere di s. Maria Madd. de' Pazzi . . . Rac-
colte dal . . . Lor. M. Brancaccid e divise in
ciuque parti. Venetia 1675. kl. 410.
l'uccini, Vinc, la vita di s. Maria M.add. de
Pazzi vergine nobile Kioreiitina. Vcnetia
1675. lil. 4to.
Vita b. Mariae OigniacensisinNa-
murcensi Belgii dioec. (t 1213) au-
ctore JacobodeVitriaco, tunc
canon. regul., post Acconensi episc.
ac denique cardinali Tusculano. Li-
bri 2.
Ausg. : ex variis mss. in AJl. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 636-666. — Supplpinenlum
auctore coaevo fr. Nicolao caiionico re-
gulari coenobii Cantiprataui ibid. p. 666-
tj77. — VKa alia auctore Thoma Can-
timpratensi (f 1263; Papebroch in AA.
SS. schreibt sie dem Nicolaus Catim-
prat. 2«) 'ed. Surius, vit. Sanct. 23. Juu.
— »m AA. SS. BoU. 1. c. p. 634. — Ap-
pendix de Jacobi de Vitriaco script. ibld.
p. 677. 678. — Historia translationis
in novam arcam factae a. 1608, ex impresso
Gallico lat. ibid. p. 678-684.
Uebers.: Vie de la bienbeureuse Marie
d^Oignies, par lo card. de Vitry, avec un
MARIA — MARINUS
803
suppl^m. de Thomas de Cantimpr^. Ni-
velles 1822. 12™«.
Erl. Schr.: Fabricius. bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi VI. p. 248.
Papebroch, commentar. praevius in AA.
SS. Boll. p. 630 636 (m. Abbild.).
Miracula s. Mariae Suessionensis
auctore Hugone abbate Farsito
(cca. 1132.)
Ausg. : ed. Mich. Germanus in Historia
abbatiae regalis s. Mariae Snessionensis.
Gallice. Paris 1675. 4».
Passio s. Mariae Tertulii princi-
palis ancillae et martyris (f cca.
104).
Ausg.: ap. Baluze, miscellan. II. p. 115
-123. — Reinerus monachus S. Laurent.
Leod., palmarium virginaie seu de vita et
passione s. Mariae virg. Cappadocis libri
2 ap. Pez, thes. anecd. IV. 3. p. 83-96.
Vita b. Mariae uxoris s. Isidori
agricolae Tordelagunae in Castella
(t cea. 1140).
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Mai. lU. p.
550-557.
Visitatio b. Mariae virginis ad Elisabeth
in AA. SS. Boll. 2. Jul. I. p. 295-299.
Acta b. Mariae virginis Antioche-
nae in Syria.
Auag. : graece et lat. interprete Ant. Fr.
Destieu in AA. SS. BoU. 29. Mai. VII. p.
50-58 c. Papebrochii comment.
De s. Marlamna sorore s. Philippi apo-
stoli virg. apostolica (saec. I.) Bollandi
comment. histor. in AA. SS. Boll. 17. Febr.
m. p. 4. 5.
Elogium s. Mariani conf. in Bitu-
rigibus Galliae.
Ausg.'. e s. Gregorio Turonensi, de
glor. confessor. c. 81 ' ed. Surius, vit. SS.
19. Aug. — »m AA. SS. Boll. 19. Aug. III.
p. 734. 735.
Vita s, Mariani eremitae Bituri-
censis (19. Sept.)
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 432.
433.
Vita s. Mariani monachi Autissio-
dori in Gallia (saec. V.)
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS. BoU.
20. AprU. n. p. 760. 761.
Vita b. Mariani Scoti abbatis ord.
s. Bened. (f 1088) auctore Scoto
monacho Ratisponensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 9. Febr. II. p.
365-372.
Erl.-Sckr.: Bolland, comment. praevins ibid. p.
361-365.
Wattenbach, dia Cong^regation der Schot-
tenkloster in Deutschland, — in Otte und
Quast, archfiolog. Zeitschr. Istr. Bd.
Vgl. Marianus Scotus.
De s. Mariano et Januario mart. Africa-
nis in AA. SS. BoU. 11. Jul. III. p. 188.
De s. Mariano, Fortunato, Saturnino etc.
mart. in AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 383.
Vita s. Marii abbatis Bobacensis
s. Bodanensis ( Valee Baudonoise im
Bisthum Sisteron, f cca. 500) au-
ctore Dinamio patricio (cca. 593.)
Ausg.: '^in AA. SS. 27. Janr. II. p. 774
-776. — » ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 105-107. — Miracula ibid. p.
107.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latinl-
tatis. Lib. IV. p. 209.
Vita s. Marii solitarii (f saec.
VI. vel VII) Mauriaci in Arvernia.
Libri 2.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 8. Jun. II. p.
114-126.
De s. Mario, Joviniano, Fortunato etc.
mart. Romanis in AA. SS. BoU. 2. Jun. I.
p. 210.
De s. Mario, Martha, Audifax (270) mart.
in AA. SS. Boll. 19. Janr. II. p. 214-219.
De s. Mario mart. Romano, Antverpiae
in AA. SS. BoU. 27. Mart. IIL p. 691.
De s. Marimo ac Zimio presbyt. ac Vimio
etc. eremitis Scotis saec. XI. in AA. SS.
BoU. 12. Jun. n. p. 596. 597.
De s. Marina et Theonio mart. Alexan-
driae in AA. SS. Boll. 18. Jun. m. p. 573.
De s. Marina virg. et mart. Gallaeciae in
Hispania in AA. SS. BoU. 8. Jul. IV. p.
376. 377.
De b. Marina virg. ord. canon. regul. s.
August., fundatrice monast. s. Matthaei Spo-
leti in Umbria (f 1300) Papebrochii sylloge
in AA. SS. BoU. 18. Jun. ni. p. 665-667
{m. Abbild.)
De s. Marina virg. , Teguliano, Urbano
mart. in AA. SS. Boll. 6. Apr. I. p. 538.
Acta s. Marinae vii*g. sub mona-
chi habitu Marinus dicta (saec. VIII.)
auctore incerto.
Ausg. : ' in Vit. Patrum ed. Rosweydus
p. 393. — *vnederholt in AA. SS. Boll. 17.
Jul. IV. p. 286. 287. Appendices p. 287,
288. Cf. SoUerii comment. praevius ibid. p.
278-286.
Vita s. Marini diaconi, patroni rei-
publicae cognominis in Italia (f
cca. saec. VI. fin.) fabulosa auctore
anonymo.
Ausg. : * ed. Mombritius, sanctaariiun II.
p. 52. — » tn AA. SS. Boll. 4. Septb. H. p.
51*
804
MARINITS — MARTIALIS
215-220. Cf. Veldii comment. praevius ibid.
p. 208-215.
Vita s. Marini eremitae et mart.
Mauriennae in Gallia (f cca. 731.
24. Novb.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben,
saec. UI. 2. p. 535-537. — Inventio reli-
quiarum ibid. p. 537. 538.
Acta s. Marini miiitis et Asterii
senatoris mart. Caesareae (f cca.
260).
Ausg.: ex hist. eccl.Eusebii lib. 7 ' ed.
Surius, vit. SS. 3. Mart. — * in AA. SS.
Boll. 3. Mart. I. p. 224. 225.
Acta s. Marini senis mart. sub Di-
oclet. Anazarbi in Cilicia auctore
anonymo.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. Boll. 8.
Aug. n. p. 347-349.
De s. Marino abbate Lerinensi in AA.
SS. Bofl. 1. Janr. L p. 55.
De s, Marino episc. conf. in monasterio
s. Petri Besalvensi dioec. Gerundensis in
Catalonia in AA. SS. Boll. 19. Aug. III. p.
731. ^ ^
De s. Marino mart. apud Graecos, ex
synaxariis mss. m AA. SS. Bcll. 17. Mart.
II. Addend. p. 755.
De s. Marinopresb.Autissiodori in Gallia
(forte saec. VII.) in AA. SS. Boll. 20. Jul.
Vn. append. p. 869.
De s. Marino presb. et Stephano diac.
mart. Brlxiensibus inAA. SS. Boll. 16. Janr.
U. p. 2. 3.
De s. Marito et uxore mart. in Graecia
in AA. SS. BoII. 29. Mai. VII. p. 18.
De s. Marnano episc. in Scotia in AA.
SS. Boll. 1. Mart. I. p. 63-65.
De s. Maro episc. Trevirensi in Belgica
I. (saec. V.) — Miracula m AA. SS. BoII.
26, Janr. II. p. 730. 731.
De s. Marolo episc. Mediolanensi (saec.
V,; in AA, SS. BoU. 23. April. UI. p. 173.
De s, Marone, Eutychete et Victorino
presb. mart. in Italia (saec. I.) in AA. SS.
BoII, 15. April. I. p. 373-375.
Vita s. Maronisanachoretaeiuxta
Cyrum in Syria (f cca. 370).
Ausg.: ex Philotheo Theodoreti cap.
16 in AA. SS. BoU. 14. Febr. U. p, 766.
767.
Brl.-Sekr.i Naironl, F., dlsHert. de orif^ine. uo-
loine ac reliKioQ^ Maronitarom. Koirae 16.5H.
8vo.
De b. Marquardo ord, min, (f 1327) Mo-
nachii in Bavaria Papebrochii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 29. Mai. VU. p. 183.
Vgl. auch De v. Marcwurdo.
De s, Marso presb. Autissiodori in Gallia
(saec. III. fin.) Suyskenii sylloge in AA.
SS. BoU. 4 Oct. II. p. 387-390.
De s. Martha et Maria virg. mart. et
Lycarione puero in AA. SS. BoU. 8. Febr.
II. p. 157.
De s. Martha vel Mathana matre s. Sy-
meonis stylitae sen. (f cca, 428) in AA.
SS. BoU. 1. Sept. I. p. 203-205.
De s. Martha virg., Christi salvatoris
hospita (saec. I.) Tarascone in Provincia,
SoUerii comm. hist. in AA. SS. BoU. 29.
Jul. VII. p. 4-13 (7)ut Abbildung.)
Vita b. Marthae heguraenae Mo-
nembasiae in Laconia (sec. X.) Fra-
gmentum.
Ausy.: ex ms. Florent. ed. Janning in
AA. SS. BoII, 24, Mai, V. p, 431-433,
Vita s. Marthae viduae, matris s.
Simeoni§ stylitae iun. (f 551) au-
ctore monacho coaevo.
Ausg.: ex ms. Florent. graece et lat, in
AA. SS. BoII. 24. Mai, V. p. 403-431 ; c/.
Jauningii commentar, praevius ihid. p. 402
et VU. p, 848.
Vgl. Vita s. Simeonis styl. iun.
Vita s. Marthae virg. mart. Astu-
ricae in Hispania (f 251).
Ausg.: ex ms. antiquo legendario ' edita
a Jo. Tamaio Salazario — et *repetita in
AA. SS, BoII, 23. Febr. UI. p, 362. Cf. p.
361,
De s, Martia, Martiano, Hierote etc. mart.
comment. historicus in AA, SS. BoU. 3. Mart,
I. p. 226, 227.
De s. Martiafe episc. Spoletano in Um-
bria (f cca. 350) in AA. SS. BoII. 4, Jun,
I. p. 395.
De s. Martiale, Felice, Fausto etc. mart.
in Ponto Asiae regione in AA. SS. BoU.
16. April. U. p. 406.
De s, Martiali, Laurentio, Gurgilo etc.
mart. in Africa in AA. SS. BoU. 28. Sept.
VII. p. 603.
De s. Martiale Lemovicensium in GaUia
apostolo et episc. (f 614) Papebrochii com-
ment. in AA. SS. BoU. 30. Jun. V. p, 535
-538. — Dissertatio Joh. Cordcsii presb.
et can, Lemov, de tempore missi in Aqui-
taniam sancti, ex Gallico latine redd. a Fr.
Bosqueto ibid. p. 538-544. — Epistola
Petri de Marca arch, Tolosaui de tempore
praedicatae primum in Galliis fidei ibid. p.
544-553. — Miracula ex ms. vet. ibid. p.
553-562 (Auszug ap. Bouquet, rec. UI. p,
506. 580.) — Analecta de ecclesiis, reli-
quiis et cultu a. Martialis ibid. p. 562-573.
Erl,Schr.: Sai nt • A inabl e , B. de, vie dc s.
Martial de Limoges, apotre de» Gaules . . .
Clermont 1676. 2 vol. fol. — Limoges 1683.
2 vol. foL ibid. 1686. 2 vol. fol.
MARTIALIS ~ MARTINUS
De s. Martiale, Satnrnino, Epicteto etc.
mart. saec. III. in Portu Romano in AA.
SS. BoU. 22. Aug. IV. p. 613-514.
De s. Martiale, StatulianOjConstantio e<c.
mart. in Africa in AA. SS. Boll. 3. Janr. I.
p. 130.
De s. Martiale, Vincentio, Carisso etc.
mart. in AA. SS. Boll. 16. April. 11. p, 405.
Miracula s. Martialis episc. Lemovic, vid.
De s. Martiale Lemov.
Vita s. Martiani = Vita s. Marciani.
Vita s. Martii abbatis apud Ar-
vernos in Gallia (saec. V,) auctore
s. Gregorio Turonensi in Vit.
Patr. c. 14.
Ausg. : ' ed. Surius . vit. SS. 13. April.
— Un AA. SS. Boll. 13. April. II. p. 132
-134. . • . . .
Vita s. Martinae virginis Roma-
nae naartyris sub Alexandro imp.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p.
11-18, — Inventio s. Martinae ibid. p.
18. 19.
Vita s. Martini abbatis Vertaven-
sis in Armorica ( Vertou hei Nantes,
f cca. 600) antiquissima auctore
anonymo.
Ausg. : ex cod. Ultrai. in AA. SS. Boll.
24. Oct. X. p. 802-805. — Vita aliaauct.
anonymo 'ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 371-374. — » in AA. SS. Boll.
I. c. p. 805. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
m. p. 471. — Vita alia auctore ano-
nymo (saec. X.) ' ap. Mabillon I. c. p. 681
-687. — » in AA. SS. BoII. I. c. p. 806-
810. — Miracula auctore anonymo mo-
nacho Vertavensi (saec. XI.) ' ap. Mabillon
1, c. p. 375-378; c/. p. 687-692. — ^in AA,
SS, Boll. I. c. p. 810-818. — » Auszug ap. Bou-
quet, rec. lU. p. 517. Cf. Buckii comment.
praevius in AA, SS, BoII. I. c. 794-805.
Vita s. Martini archiepiscopi Tu-
ronensis (f 401) auctore Fortuna-
1 0 episcopo Pictaviensi (f 600 cca.)
Libri IV.
In Hexametern nach Sulpicii .Severi Vlta s.
Mart. gearbeitet.
Ausg.: ^in Fortunati poemat. ex edit.
Jac. S. Solarii. Venetiis 1578. 8«. — » /n
Fortuuati Carmin. ex edit. Christ. Broweri.
Moguntiae 1603 et 1616. 4». — in Bibl.
Patrum * Coloniensi 1618. VI; * Parisiensi
1624. VIII. p. 752. » Lugdunensi X, p. 597.
(C^",Fabricius, bibl. med. et infim. latini-
tatis lib. VL p. 539-541.) — Vita alia seu
Homiha in natalera s. Martini auctore Al-
cuino (f 804) 'm Alcuini oper. ed. Du-
chesne I. p. 1937 sq. — *in Alcuini oper,
ed. Froben IL 2. p. 159. (C/. Bahr, Gesch,
der romisch. Literator im karolingisch, Zeit-
alter p. 193. — Histoire litt^raire de la
France IV. p. 318. — Lor entz, F, Leben
Alcuins, Halle 1829. p. 208.) — Vita alia
perscripta ab eloquenti oratore Sulpitio
Severo [durchau^ in panegyrischem Geiste
gehalten) • cum tribus opusculis dyalogorum
(ZwoIIis, Petr. de Os de Breda, 1490/5.) 4«.
— ' ed. Jodoc. Clichtoveus. Paris. 1511.
4°. {auch in seinen Oper. , siehe unt. Sul-
pitius Sever.) — * ed. W. Lazius zusammen
mit Abdiae Babjloniae primi episcopi Hi-
storia certaminis apostolici Julio Africano
interprete, b, Matthiae apostoli vita etc.
Paris. 1560. 8». — *ed. Surius, vit. SS. 11.
Nov. Colon. 1617. p. 246 [tradotta da Gio.
P. Maffei in Vite di 17 confessori di Christo.
Roma 1601. 4». p. 140-174.] — Vita alia
auctore Paulino episcopo Nolano,
libri 6 carmine scripti inter P-i oper. ed.
Daumius, Lips. 1686. 8». p. 173-317. —
Antiphonae septem de s. Martino archiep.
Turon. auctore Odone Clnniacensi (f 942)
ap. Duchesne, bibl, Cluniacensis. Paris.
1614. fol. p, 262. — Miracula auctoreGre-
gorio Turonensi, libri 4, inter eius oper.
in Biblioth. max. PP. Lugd, XL p. 896-
932. — Miracula post translationem ab Au-
tissiodorensibus ad Turonenses a. 887 facta,
auctore Heberno siveHerberno archiep.
Turon. (untergeschoben) ap. Baluze, mi-
scellan. VII, p, 169-195. — Tractatus de
reversione b. Martini Tur. a Burgundia
auctore O d o n e Cluniacensi ' ap. Duchesne,
bibl. Cluniacensis. Paris. 1614. fol. p. 113.
— * vorher ed. Jodoc. Clichtoveus zusavir
men mit Vita s. Martini auctore Sulpitio
Severo. Paris. 1511. 4«. — »m Bibl. PP.
vet.Paris, 1589. * 1624. VII. 'Lugdun. (1677.)
XVIL p. 253. ((;/, Fabricius, bibl. med.
et infimae latinitatis ed. Mansi V. p. 156.
— Mabillon, de translatione s. Martini
ep, Tur. in Burgundiam deque eius rela-
tione Turonos, in AA, SS. o. s. Ben. saec,
IV. 2. p. 469. 470.) — Tractatus quod b.
Martinus Turon. par dicitur apostolis, au-
ctore s. Odone Cluniacensi ^zusammen mit
Vita s. Martini auctore Sulpitio Severo.
Paris, 1511, 4», — » /n Bibl. vett, Patr.
Paris. 1589, 1624. VII. — »ap. Duchesne,
biblioth. Cluniacensis. Paris. 1614. fol. p.
123. — *m Bibl. PP. Lugdun. XVII. p.
257 sq, — Translatio s. Martini Salzburgam
a, 939 ijabelhaft) 'cumAIberti catalogo
abbatum monast. s. Petri Salisb. Salisburg,
1646 4». — ' ed. Cauisius, lect. antiq. ed.
2'la UI. 2. p. 423-424.
Erl.-Schr.: Albinus, 3. H., comment. de Mar-
tino episc. Turon. Barnthi 1702. tto.
(Antelmns, Jos.) De aetate s. Martiai Tur.
ep. et quorundam eius gestorum ordine . . .
epistola. Paris. 1693. 8vo.
Bechmannus, Frid. , de Martino episcopo
Turonensi. Jenae 1697. 4to. 38 pag.
Bevilacqua, Ipp., vita di s. Martino. Verona
1751. 8vo.
806
MARTINUS — MARTINIANUS
Cararclolns, Ant., llhigtrium controversia-
ruyi biga, vide Miracula s. Jacobi mai. apost.
Dupuy, Ach., GescU. des h. Martin, Biscbofs
von Tours und seiner Zeit. Aus d. FraniOs.
von I. Bucher. Schaffhausen 18.55. 8vo.
Gervaise, N., la vie de s. Martiii, ^veque de
Tours, avec rhist. de la fondation de son
^glise etc. > Tours 1699. 4to. — » ibid. 1822.
12 mo.
Goetze = Becbmannus.
Janning, de corpore s. Martini per s. Hart-
wicuni archiep. Salisburg. invento in AA.
SS. Boll. Jun. IV. i. p. 133137.
Jordanszky, Alexius, biographi veteres s.
Martini Turonensis episc, confessoris. Po-
donii 1817. Itl. 4to.
Landi, Fil., vita del glor. taumaturgo e apo-
stolo delle Gallie s. Martino, vescovo di
Tours. Lucca 1770. 8vo.
Lebensgeschichte des h. Martins, Bischofs
zu Tours. Freiburg 1814. 8vo.
Staudenraus, Al., Leben des h. Martin etc.
Landshut 1833. 12mo.
Von sant Martin. Alamannisch-elsaszische
sprachproben des 14. jahrh., herausggb. von
A. Birlinger. Freiburg i. Br. 1862. 8vo.
Vita b. Martini can. reguL, pres-
byteri Legione in Hispania (f 721).
Amg.: Hispanice scripta ab Athan. Lo-
bera, latine mAA. SS. Boll. 11. Febr. II.
p. 569. 570.
Vita s. Martini dicti Martii ere-
mitae et abbatis in Campania (f
cca. 580). Ex dialogis s. Gregorii
Magni lib. III. c. 16.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 24. Oct. X. p.
831-833. — Translatio ihid. p. 833. 834.
— Miracula p. 835. — Vita, translat.
et miraculaauctore Petro diacono Casi n.
ex ms. p. 835-840. — Hymnus p. 841. Cf.
Buckii comment. praevius ibid. p. 824-831.
Vita 8. Martini episcopi Tungren-
sis in Belgio (f cca. 276).
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoU. 21. Jun.
IV. p. 70-72.
Vita Martini V pontificis Romani
(1417—1431) auctore Jordano.
Ausg.: ed. Papebroch. in propylaeo ad
AA. SS. Boll. Mai. H. p. 61.
Vita s. Martini presb. Sauriensis
in Lusitania (f 1147) auctore Sal-
vato eius discipulo.
Ausg.: 'in Monarchia Lusitana, Tom. 3.
auctore Brandano, append. , script. 19. —
»m AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p. 1131-
1134. — *tn Portugaliae monum. I. p.
60-62.
Vita b. Martini solitarii Genuae
in Liguria (t 1342).
Ausy. : ex ms. italico S. Benigni ed. Pape-
broch. in AA. SS. Boll. 8. April. I. p. 806
-808.
Vita s. Martini vulgo s. Sacerdo-
tis, ex abbate Hortensi episcopi Se-
guntini auctore Richardo Hor-
tensi raonacho, ord. Cisterc.
Ausg.: ed. Chryso.st. Henriquez, fascicii-
lus sanctorum ordinis Cisterciensis lib. I.
dist. 7. c. 8.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et.inf latini-
latis ed. Mansl VI. p. 80.
De 8. Martino abbate primo Belli-Fontis,
nunc Vallis-Paradisi in Legionensi regno
Hispaniae (f 1152) Suyskenii comment. hi-
storicus in AA. SS. BoU. 7. Oct. lU. p. 947
-954.
De s. Martino Brivensi mart. in Lemo-
vicis Galliae Sollerii synopsi.s in AA. SS.
BoU. 9. Aug. H. p. 412.
De b. Martino conf. ex ord. s. August.
Vercellis in Italia (f cca. 1503) Byei syl-
loge in AA. SS. Boll. 11. Oct. V. p. 803
-805.
De s. Martino Dumiensi = De s. Mar-
tino ep. Bracarensi.
De s. Martino episc. Bracarensi et abbate
Dumiensi primo (f 580) elogium historicum
1 ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I.
p. 257-261. — »m AA. SS. Boll. 20. Mart.
III. p. 86-90.
De s. Martino episc. Trevirensi et raart.
(t cca. 210) in AA. SS. Boll. 19. Jiil. IV.
p. 582. 583.
De 8. Martino episc. Viennae in Gallia
(saec. II.) Sollerii sylloge hist. in AA. SS.
Boll. 1. Jul. I. p. 14-17.
De s. Martino eremita Massicano (f cca.
565) ex Gregorii M. dial. III. p. 16. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p.
186. 187.
De 8. Martino monacho Corbeiensi (f
726) Caroli principis capellano, ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. IH. 1. p. 462. 463.
De s. Martino Thebaeo apud Graecos in
AA. SS. BoII. 24. Mart HI. p. 482.
Vita s. Martiniani eremitae in Pa-
laestina (f cca. 4(X)) auctore coae-
vo.
Ausg.: ex ms. Graeco latine in AA. SS.
Boll. 13. Febr. IL p. 667-671.
Passio s. Martiniani, Saturiani et
sociorum in Africa a. 458.
Ausg.: ex hist. persec. Vandal, I. c. 10.
Victoris Vitensis sec. edit. Ruinartii in AA.
SS. BoII. 16. Oct. VU. 2. p. 833-835. Cf.
Vanheckii commentar. praevius ibid. p. 825
-833.
Do 8. Martiniano archiep. Mediolanensi
(f cca. 431) m AA. SS. Boll. 2. Janr. I.
p. 89.
De s. Martiniano episc. Comi in Italia
(f 628) Pinii sylloge m AA. BoII. 3. Septb.
I. p. 668. 669.
MARTYR — MARTYRES ANONY^n
807
De s. Martyre Sanctis in Clivia in AA.
SS. Boll. 16. April. II. p. 413.
De s. Martyria s. Martyrio mart. Ra-
vennae in Italia in AA. SS. Boll. 21. Mai.
V. p. 6.
De s. Martyribus Afrls Lucio, Victore,
Dasio etc. (saec. UI.) Tinnebroekii sjlloge
hist. in AA. SS. BoU. 18. Oct. Vni. p
342-344.
De s. Martyribus Afrls XVH in AA. SS.
BoU. 10. April. I. p. 864.
De s. Martyribus Afris sub Geiserico in
paschate passis (f cca. 459) in AA. SS.
Boll. 5. Apr. I. p. 400.
De s. Martyrlbus Alexandriae sub Con-
stantio imp. a. 342 passis comment. hist.
in AA. SS. BoU. 21. Mart. III. p, 261.
De s. Martyribus Alexandrinis (f 356) in
AA. SS. Boll. 28. Janr. II. p. 840. 841.
De s. Martyribus Alexandrinis in templo
Serapidis (f 390) in AA, SS. Boll. 17. Mart.
II. p. 513.
De s. Martyribus Alexandrinis, presbyt,
diac, laicis, qui pestelaborantibus ministran-
tes eadem et ipsi extincti sunt (f 281) Bol-
landi comment. hist. in AA, SS. BoU. 28.
Febr. IH p. 720-722.
De s. Martyribus anonymls in Bulgaria
(f 811) Pinii sjUoge hist. in AA. SS. BoU.
23. Jul. V. p. 484-486.
De s. Martyribus anonymls Nicopoli m
AA. SS. BoU. 11. Aug. U. p. 633.
De s. Martyrlbus anonymis patre, matre
et duobus filiis in AA. SS. BoU. 29. Jul.
VII. p. 43.
De s. Martyribus bis miUe in AA. SS.
BoU. 1. Jul. 1. p. 32.
De s. Martyrlbus Bolitanis seu VoHtanis
in Africa saec. UI. IV. in AA. SS. BoU.
17. Oct. VIII. p. 37.
De s. Martyribus Brltannis Lichfeldiae in
AngHa (f cca. 304) in AA. SS. BoU. 2.
Janr. I. p. 82.
De s. Martyribus 120 aut 150 in Perside
sub Sapore rege (f cca. 343) in AA. SS.
BoU. 6. Apr. I. p. 538.
De s. Martyribus Constantinop. monachis
coenobii s. Dii (f cca. 485) Bollandi com-
ment. hist. in AA. SS. Boll. 8. Febr. II. p.
161. 162.
De s. Martyribus Constantinopolit. sub
Macedonio haeresiarcha in AA. SS. BoII.
30. Mart. III. p. 830.
De s. Martyribus decem in Phoenicia in
AA. SS. BoU. 16. Mart. IL p. 424.
De s. Martyribus decem miUibus Nico-
mediae in Bithynia in AA. SS. Boll. 18.
Mart. U. p. 617.
De s. Martyribus X militibus Romae via
Lavicana in AA. SS. BolL 10. Febr. U. p.
380. 381.
De s. Martyrlbus 260 Romae via Salaria
comment. hist. in AA. SS. BoU. 1. Mart. I.
p. 23. 24.
De s. Martyrlbus duobus apud Graecos
passis in AA. SS. BoU. 18. Jun. III. p. 572.
De s. Martyribus duobus Ascalone in
Palaestina in AA. SS. BoU. 6. Apr. I. p.
539.
De s. Martyribus duobus in Pario lacu
in AA. SS. Boll. 23. Janr. U. p. 484.
De s. Martyrlbus duobus in Phrygia m
AA. SS. BoU. 26. Janr. II. p. 709.
De s. Martyribus duobus monachis et
diacono Marsicano in Valeria provincia
(saec. VI) in AA. SS. BoII. 14. Mart. II. p.
348.
De s. Martyribus duodeclm militibus in
AA. SS. BoII. 10. Jul. m. p. 34.
De s. Martyribus Ebbeckesdorpienslbus
Theodorico episc. Mindensi, Marquardo ep.
Hildesheimensi , Brunone duce Saxoniae,
Wigmanno etc. (f 880). .Commentarius hi-
storicus G. Henschenii in AA. SS. BoU. 2.
Febr. I. p. 309-316. Cf. p. 958.
Erl-Schr.: Strunek, Westphalia sancta ed. Gie-
fers. Paderb. 1854. gr. 8vo. I. p. 59-61.
Vgl. Legenda de martyribus inter-
fectis {ohen p. 415).
De b. Martyrlbus Hydruntlnis in regno
Neapolit. (f 1480) Boschii comment. in AA.
SS. BoU. 14. Aug. m. p. 179-198.
De s. Martyrlbus In Cappadocla et Me-
sopotamia passis sub Maximiano m AA»
SS. BoU. 23. Mai. V. p. 247.
De s. Martyribus in Paiaestina sab Ala-
mundaro Saraceno (saec. VI.) in AA. SS.
BoU. 19. Febr. lU. p. 132-134.
De s. Martyrlbus in Thebaide passis sub
Diocletiano m AA. SS. Boll. 5. Janr. I. p.
241.
De s. Martyrlbus Judaeis ad fidem con-
versis I^eontii iu Sicilia sub Decio in AA.
SS. BoU. 9. April. L p. 819.
De s. MartyribusLeontlnlsinSicilia(cca.
255) in AA. SS. BoII. 18. Febr. III. p. 56,
De s. Martyribus Massylitanis in Africa
m AA. SS. BoU. 9. April. I. p. 821.
De s. Martyribus matre et 3 liberis in
AA. SS. BoII. 2. Jun. L p. 169.
De s. Martyribus Mauris 360 Coloniae
Agripp. sub Diocletiano et Maxim. imp.
Dyckii sylloge histor. -critica in AA.. SS.
BoU. 15. Oct. VII. 1. p. 11-16.
De s. Martyribus Mauritanis Nino, Vi-
ctoria, Nobilitano a. 304 sylloge in AA. SS.
Boll. 17. Oct. Vm. p. 38.
De s. Martyribus militibus XV Romae
in AA. SS. BoU. 9. Juu. II. p. 171.
MARTYRES ANONYMI
De s. Martyribus militibus CLXV. £x
Hierosolymianis in AA. SS. Boll. 6. Aug.
U. p. 143.
De s. Martyribus monachis 200 Caradi-
Snensibus prope Burgos in Hispania a. 872
loschii commentar. nist. in AA. SS. BoU.
6. Aug. n. p. 162-169.
De s. Martyribus Nicomediensibus auo-
nymis septem in AA. SS. Boll. 2. Aug. I.
p. 155.
De s. Martyribus Nicomedieneibus 500
viris et faeminis 130 sub Maximiano in AA.
SS. Boll. 16. Febr. IL p. 884.
De s. Martyribus nongentis in AA. SS.
BoU. 29. Aug. VI. p. 513.
De s. Martyribus octo anachoretis apud
Graecos in AA. SS. Boll. 25. April. III. p.
374.
De s. Martyribus octo Nicaeae in Bithy-
nja in AA. SS. Boll. 12. Janr. L p. 725.
De s, Martyribus Placentinis in AA. SS.
Boll. 2. Janr. I. p. 80.
De s. Martyribus piurimis Alexandriae
occisis (t 372) in AA. SS. Boll. 13. Mai.
in. p. 206-209.
De s. MartyribusplurimisAntiochiaepas-
sis cca. 300 in AA. SS. Boil. 2. Jun. I.
p. 169.
De s. MartyribusplurimisAntiochiaepas-
sis (cca. 304) in AA. SS. Boll. 11. Mart.
U. p. 60.
De s. Martyribus plurimis apud Graecos
honoratis in AA. SS. Boll. 13. Jun. II.
p. 679.
De s. Martyribus plurimis in Arabia pas-
sis (cca. 304) in AA. SS. BoU. 22. Febr.
m. p. 289. 290.
De s. Martyribus plurimis in Italia per
Longobardos occisis (cca. 679) in AA. SS.
Boll. 2. Mart. I. p. 141. 442.
De s. Martyribus plurimis in Numidia
sub Domitiano et Maxiraiano passis in AA.
SS. Boll. 11. Febr. II. p. 513.
De s. Martyribus plurimis monachisThe-
cuae in Palaestina (cca. 410) in AA. SS.
Boll. 28. Mai. VI. p. 754.
De s. Martyribus plurimis Romae passis
sub Diocletiano et Maximiano in AA. SS,
BoU, 2. Janr. I. p. 81.
De 8. Martyribus plurimis Romae per
calumniam incendii a. 64 necatis Pape-
brochii commentar. historicus in AA. SS.
BoII. 24. Jun. IV. p. 807.
De s. Martyribus plurimis Romanis a
8. Alexandro papa (f 116) baptizatis in AA.
SS. Boll. 10. April. I. p. 859.
De s. Martyribus Ponticls (saec. IV.) in
AA. SS. Boli. 5. Febr. I. p. 658.
De s. Martyribus quadraginta Romanis
in AA. SS. Boll. 16. Jun. III. p. 41.
De s. Martyribus quinque Nicomediensi-
bus apud Graecos in AA. SS. Boll. 16. Jun.
m. p. 41.
De s. Martyribus Romanis nongentis et
decem in AA. SS. BolJHnd. 4. Mart. I. p.
308. 309.
De s. Martyribus Romanis sub Alexaudro
imp. passi.s m AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p.
126. 127.
De s. Martyribus XL militibus Romae
via Lauicana (cca. 262) in AA. SS. Boll.
13. Janr. I. p. 766.
De s. Martyribus 42 in Perside in AA.
SS. Boll. 10. Mart. II. p. 33.
De s. MartyribusXLIII monachis coenobii
Raithu in Arabia in AA. SS. Boli. 14. Janr.
I. p. 966. 967.
De s. Martyribus XLVII Romae sub Ne-
rone passis (f 68) comment. historicus in
AA. SS. Boll. 14. Mart. II. p. 343.
De s. Martyribus quadraginta octo Ro-
manis in AA. SS. Boll. 2. Jun. L p. 210.
De s. MartyribusquinquepueliisexLesbo
in AA. SS. Boll. 5. April. I. p. 399.
De s. Martyribus quinque virg. Sirmii
in Pannonia in AA. SS. I3olI. 9. April. I.
p. 819.
De s. Martyribus Romanis militibus 165,
item de Claudio, Severo etc. sub Aureliano
in AA. SS. Boll. 10. Aug. II. p. 534. 535.
De s. Martyribus 16000 in Aegypto sub
Decio Papebrochii sylloge histor. in AA.
SS. BoU. 1. Jun. I. p. 3-2.
De s. Martyribus Sendomiriae in Polonia
per Tartaros caesis a. 1260 Papebrochii
comment. histor. in AA. SS. BoII. 2. Juu.
L p. 265-267.
De s. Martyribus septem Chalcedoneasi-
bus anonymis in AA. SS. Boll. 23. Jul. V.
p. 386.
Dc s. Martyribus septem puerisLeontinis
in Sicilia sub Decio in AA. SS. BoU. 26.
Mart. III. p. 611.
De s. Martyribus septuaginta Scythopoli
in Palaestina m AA. SS. Boll. 28. Jun. V.
p. 358.
De s. Martyribus LXXII Sirmii in Pan-
nonia inferiore in AA. SS. BoU. 23. Febr.
m. p. 366.
De s. Martyribus LXXIX in Sicilia (cca.
303) in AA. SS. Boll. 21. Febr. m. "p. 244.
De s. Martyribus LX Sufis in Africa a.
399 in AA. SS. Boll. 30. Aug. VI. p. 563.
De s. Martyribus 6628 Nicomediensibus
in AA. SS. Boll. 2. Septbr. I. p. 356.
De s. Martyribus sub Abenner passis in
India in AA. SS. BoU. 3. Aug. I. p. 212.
De 8. Martyribus sub Cabade rege Per-
sarum (saec. VI.) Bollandi comment. hist.
in AA. SS. Boll. 8. Febr. U. p. 162-164.
MAETYRES ANONYMI
809
De s. Martyribus Syracusanis (cca. 67)
in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p. 9.
De s. Martyribus Thebaidos in Aegypto
(cca. 250) in AA. SS. Boll. 28. Jul. VI.
p. 544. 545.
De s. Martyribus trecentis et decera in
Perside in AA. SS. Boll. 9. Mai. II. p. 364.
De s. Martyribus trecentis qui passim
Massa candida appellantur, Carthagine vel
Uticae in Africa a. 258 Cuperi comment.
histor. in AA. SS. Boll. 24. Ang. IV. p.
761-765.
De s. Martyribus 350 monachis anonymis
in Syria secunda a. 517 in AA. SS. Boll.
31. Jul. VU. p. 305. 306.
De s. Martyribus tredecim aut sedecim
in Africa passis in AA. SS. Boll. 28. Mart.
m. p. 713.
De s. Martyribus tribus anonymis Meli-
tinensibus in AA. SS. Boll. 21. Jnl. V.
p. 162.
De s. Martyribus tribus ex Galatia In
AA. SS. Boll. 28. Jun. V. p. 359.
De s. Martyribus tribusmilitibus qui cum
s. Paulo passi sunt sub Nerone Sollerius
m AA. SS. Boll. 2. Jul. I. p. 305.
De s. Martyribus tribus virg. ex insula
Chio in AA. SS. Boll. 9. Jun. II. p. 164.
De s. Martyribus XXX militibns Romae
via Appia sub Diocletiano in AA. SS. Boll.
1. Janr. I. p. 20.
De s. Martyribus XXXIII in Palaestina
in AA. SS. Boll. 16. Aug. lU. p. 265.
De s. Martyribus triginta quinque Cae-
sareae in Palaestina a. 363 in AA. SS.
Boll. 24. Mart. III. p. 481.
De s. Martyribus triginta octo apudGrae-
cos in AA. SS. Boll. 2. Jun. I. p. 168.
De s. Martyribus triginta et octo in Cap-
padocia m AA. SS. Boll. 30. Mart. III.
p. 830.
De s. Martjribus 38 monachis in lonia
sub Copronvmo in AA. SS. Boll. 12. Janr.
I. p. 747.
De s. Martyribus viginti Tarsi in Cilicia
a. 290 in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p. 633.
De s. Martyribus XXV Nicomediensibus
in AA. SS. Boll. 1. Jx\]. I. p. 32.
De s. martyribus 26 crucifixis in
Japonia historia auctore L u d o v i c o
Froes (f 1597) soc. Jesu.
Ausg. : ' m AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p.
742-762. Vgl. p. 962. — » vorher unt. dem
Tit.: Historica relatio de gloriosa morte
26 crucifixorum pro Christo in Japonia die
V. Februarii a. 1597 sub Taicosama rege.
Moguntiae 1599.
Uebers-: Jranzogisch von Bordes. Paris
1604.
italiemsch von Spitilli. Roma 1599.
Krl.-Sehr.: Bolland, comment. praevins de Petro
baptista, Martino de Ascensione. Franc.
Blanco etc. in AA. SS. 1. c. p. 723 742.
De 8. Mart;ribus viris XI et virg. XIII,
item Afra et militibus VII m AA. SS. Boll.
10. Aug. II. p. 533.
De s. Martjrio monacho in 'Valeria Ita-
liae provincia (saec. VI.) in AA. SS. Boll.
23. Janr. II. p. 494.
De s. Martjrocle mart. notitla ex fastis
Graecorum in AA. SS. Boll. 11. Jnl. III.
p. 188.
Inventionis s. maptypum anonymo-
pum a. 142 historia, Bodobrigae
quae nunc vulgo Boppardia voca-
tur, in Germania.
Ausg.: ex annalibus Trevirens. Chr. Bro-
weri ad a. 1200 sive lib. XV. p. 838 in
AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 559-560. C/.
Pinii comment. praevius ibid. p. 556-559.
Acta s. martjrum Constantinopolitano-
rum = Acta ss. Gregorii spatharii, Ju-
liani etc.
Acta s. maptypum duodecim fra-
trum sub Maximiano, Beneventi in
Italia, auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 1. Sept.
I. p. 138. — Acta altera prolixiora et
minus sincera auct. auonymo ex editione
Jovardi ibid. p. 138-142. — Translatio
Beneventum ibid. p. 142-144. — Tita inetrlca
auctore Alfano archiepiscopo Salernitano
ex editt. Surii, Lipomani et Jovardi ibid.
p. 144-155. Cf. Stiltingii comment. praev.
ibid. p. 129-138 (m. Abbild.)
Historia maptyrum Gorcomiensium
Nicolai Pichii Gorcom. guardiani,
Hieronymi Werdani vicarii, Theo-
dorici Emdeni Amersfortii etc. Bri-
liae in Hollandia a. 1572 auctore
Guil. Estio Hesselio theol. D.
Libri IV.
Ausg.: ex edit. ' Duaci 1603. 8«. et »Na-
murci 1655. 8*. — »m AA. SS. Boll. 9.
.lul. II. p. 754-835. — Appendix de mar-
tvrio Guilelmi Gaudani ibid. p. 835-838. —
Miracula ibid. p. 838-847.
Vebers. : Hessel-Sone, waerachtige hi-
storie van de martelaers van Gorcom,
overgheset deur Spoelbergh. Antwerpen
(Plantin) 1604. 8».
Ei-l. -Schr. : S o II e r i u .«, comnient. praevius tn A A.
SS. 1. c. p. 736-754.
Legenda s. martyrum Morochii = Le-
genda ss. martyrum quinque fratr. min.
Colimbriens. p. 810.
Acta s. martypum Mlll ex quatuor
imperatoris protectorum farailia ei;
clientela Nicomediae cca. a. 302.
810
MARTYRES — MATfflAS
Ausg.: in AA. SS. Bolland. 7. Febr. II.
p. 19.
Passio s. martyrum Nicomedien-
sium snb Juliano Apostata auctore
anonymo.
Amg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 2. Sept.
I. p. 362-365. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 360-362. '
Acta s. martyrumx)ctodecim Oae-
saraugustae in Hispania Optati, Lu-
perci, Sussessi etc. (a. 303).
Ausg.: ex ms. Longipontano in AA. SS.
BoU. 16, April. II. p. 409. 410. — Hym-
nus auctore Aurelio Prudentio ibid.
p. 407-409. C/. p. 959. — Passio ex ms.
Joh. Lucae Cortes ibid. p. 960-962.
Acta s. martyrum XL Sebasteno-
rum sub Licinio imperatore.
Ausg. : ex mss. Gladbacensi et Antverp.
in AA. SS. Boll. 10. Mart. II. p. 19-21. —
Compendium martyrii translatum ex
lingua Armena ibid. p. 18-19. — VKa alia
auctore forsan Euodio episc. Caesareae
ex antiqua ver.>iione latine Johannis dia-
coni Neapolitani ibid. p. 22-25. — Histo-
ria inventionis ibid. p. 29. — Cf. Com-
mentarius praevius ibid. p. 12-18. —
Oratio s. Basilii, latine reddita a Ger.
Vossio ibid. p. 25-28.
Acta s. martyrum 42. Biog xai
cix^kTjGic tiJov ayicov Tfdifagdxovza
dvotv [laQzvQCDV auctore Euodio
synchrono. Graece.
Ausg.: ex ms. Vaticano m AA. SS. Boll.
6. Mart. I. p. 887-893.— Annotationes
Hugonis Bollii Carthusiani ibid. p. 893. —
Appendices II ibid, p. 894. 895.
Acta s. martyrum XLV Nicopoli
in Armenia cca. a. 319.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. BoII.
10. Jul. III. p. 37-47. Cf. Pinii comment.
praevius ibid. p. 35-37.
Legenda s. martyrum qulnque fra-
trum minorum Colimbrensium Be-
rardi de Carbio, Ottonis presbyteri,
Petri a S. Geminiano, Adiuti, Ac-
cursii, ord. s. Francisci in Mauri-
tania a. 1220.
Geschrieben 1176 von Franciscug Hispa-
lengis ord. s. Franc.
Ausg. : in Portugaliae monum. I. p. 105
-116. — .4ct« allt auctore Joh. Tisserando
ord. min. (saec. XV.) in AA. SS. BoU. 16.
Janr. II. p. 65-69. — jlilracuia ex annalibus
Luc. Waddingi ibid. p. 69. 70. — Alla inl-
racula ibid. p. 70. — Bulla Sixti IV pp.
de SH, martyrum veneratione ibid. p. 71.
C/. Comment praevins ibid. p. 62-65.
Acta s. martyrum Scillitanorum in
Africa a. 200 proconsularia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jul. IV. p.
214. — Acta alia sincera ibid. p. 215.
216. Cf. Cuperi commentar. praevius ibid.
p. 204-214.
Acta s. martyrum 37, item s. Se-
veri ac Memnonis centurionis Phi-
lippopoli ac Bizyae in Thracia sub
Diocletiano auctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. m AA. S8. BoU.
20. Aug. IV. p. 30. 31. Cf. Pinii comment.
praevius ibid. p. 29.
Passio s. martyrum XX Laurae s. Sabae
— Acta s. Johannis, Sergii etc.
De s. Marusio, Restituto et Julio Cartha-
gine in Africa in AA. SS. Boll. 4. Oct. U.
p. 412.
De s. Mastidia virg. Trecis in Campania
Gallica in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p. 141.
142. — Historia inventi corporis ibid. p.
142-144. — Visitatio capsae et miracala
recentiora ibid. p. 144. 145.
Acta s. Materni Mediolani epi-
scopi (^saec. IV. init.) auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV, p.
364-270. Cf. Cuperi comment. praevius ibid.
p. 361-364.
Legenda s. Maternl Trevirensis
episcopi anecdota.
Ausg.: ex ms. bibl. Lipsiens. ap. Grandi-
dier, histoire 1. preuv. justificat. No. 2. p.
XII. — VKa alia, vid. unter Vita s. Eucharii.
Erl.-Schr.i G randidi e r, bistoire I. p. ih. dis».
II. sur l'a|)ORtolat de s. Materne en Alsace.
HUIar, M., vindiciac hi.storiae Trevirensis t.
historia Trevir. de tribus primis Trevirorum
ppiscopis Euchario. Valerio, Materno. Mctib
1763. 4to.
Perrier, Joh., de s. Matcrno episcopo Colo-
niae Agripp. in AA. SS. Boll. Sepl. IV. p.
354-400.
Rettberg, Deutschlands Kircbengescb. I. p.
74 sq.
Walch, Chr. G. P., de Materno uno, commcnt.
17» Comnientt. soc. rog. scient. Ootting. I.
1778. p. i. hist. class.
Vita s, Materniani cpiscopi Re-
mensis in Gallia (saec. IV.)
Ausg.: ex ms. Bodeccn.si ed. Papebroch
in kk. SS. Boll. 30. April. III. p. 759-763.
Acta s. Mathlae apostoll in Pa-
laestina (f post ()0) ab anonymo
olim hebraice conscripta, ab inter-
prete monacho Trevirensi aucta.
Handsrhr.: Heidelberg, N. g. XXIX.
mbr. fol. s. XIH. f. 89.
Ausg.: ex 4 mss. et editione Wolfg. Lazii
{welcher eine Ausg. von Abdiae Babyloniae
primi episcopi Historia certaminis apostolici
Julio Africano interprete, Paris. 1560. 8*.
MATHILDIS
811
I
7iebst andem hierin vereinigte) et variis
breviariis in AA. SS. Boll. 24. Febr. III.
p. 441-448. — Inventio et iniracula s. Mathiae
apostoli (Anlass zu dieser Schrift gab \ 131
eine Feuersbrunst im Mathiasstift zu Trier.
Lambertus aLegia soll der Verf. sein)
» in AA. SS. 1. c. p. 448-454. — » Bruch-
stiicke ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr. VIII.
p. 226-234. — Seruio de s. Mathla apostolo
auctore Authperto abbate Casinensi, ex
ms. Antverp. et Mombritio in AA. SS. Boll.
1. c. p. 437-441. — Supplenientuui historiae
mlraculorum auctore monacho Trevirensi ap.
Pez, thes. anecd. II. 3. p. 7-26.
Erl.-Schr.: Fabrjcius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. ji. 56.
codex apocryphus novi testamenti p. 782
S(\(\.
Henscheu, commentarius praevius in .4A.
SS. Boll. 1. c. p. 431.
Pertz' Archiv X. p. 634.
" Vita Mathildis comitissae, Gregorii
VII amicae, (1052 — 1115) auctore
Donizone seu Domnizone seu
Dionysio presbyt. et monacho
Canusino, carmine hexametro et
plerumque leonino scripta. Libri 2.
Spater von einem Anonymus in Prosa iiber-
tragen {s. d. folgende Vita).
Handschr. : vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 348.
Ausg. : ' ap. Tengnagel , vet. monumenta
contra scismaticos. Ingolstad. 1612. p. 133-
233. — »m Gretseri opp. VI. p. 487-512. —
* wiederh. ap. Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p.
629 m. Noten, worin die Varianten des in Rom
befindlichen Originals. — *diese Ausg. wie-
derholte Muratori, scr. rer. Ital. V. p. 337
-383. — ^am besten nach der roviisch. Ori-
ginal - Uandschr. ed. Bethmann ap. Pertz,
mon. scr. XII. p. 348-409. — Excerpta
ap. Mabillon, AA. SS. VI. 2. p. 465 u. ap.
Baronium, annal. eccl. ad ann. 1115. —
Vlta alia oratione soluta in compendium
ex Donizone missa ab auctore anonymo,
non recentissimo tamen 'ap. Leibnit., scr.
rer. Brunsv. I. p. 689. — 'wiederholt ap.
Muratori, scr. rer. Ital. V. p. 387-397.
Erl.-Schr.: Cantelo ri, Fel., Mathildis comitissac
genealogia. Teramnae 1657. 8vo.
Erra, C. A., memorie storico-critiche della
gran comtessa Matilda. Roma 1768. 8vo.
Fiorentini, F. M., memorie di Matilda, la
gran contessa di Toscana. Lucca 1642. 4to.
— ed. G. D. Mansi. ibid. 1756. 4to.
Jo achira, J. Fr., dissert. de spurio Mathildino
dono. Halae 1736. 4to.
Koeler, J. D., dissert. de donatione Mathil-
dina pontifici Roraano. Altorf. 1715. 4to. Jenae
1742. 4to.
Lucchini, B., chronica della vita, origine e
delle azioni della contessa Matilda di To-
scana. Mantova 1593. 4to.
Mellini, D. di Gnido, trattato dell' origine,
fatti. costumi e lodi di Matilda gran contessa
di To.scana. Firenze 1589. 4to. ibid. 1609. 4to.
lettera apolog. in difesa d'alcune cose
gia da lui scritte ed appartcncnti alla cont.
Matilda. MaDtova 1592. 4to. Firenxe 1594.
4to.
Mozzi de' Capitani, F., sulla cont. Matilda
i suoi contemporanei. e l'nsanze nostre d'al-
lora. Venpzia lS(.'i. 16 mo.
Vita b. Mathildis reginae Germa-
niae (f 968.)
Die iiltere, von Kopke in einer Handschrift d.
vorig. Jahrh. entdeekte Lebensbeschreibung. Ge-
schrieben unter Otto II 974 in Nordhansen. Form
ungeschickt.
Handschr.: Gottingen, vid. Pertz, mon.
scr. X. 574.
Av^g.: ap. Pertz, mon. Germ. scr. X. p.
575-582 ed. Kopke. — Vita alia iussu s.
Heinrici II imp. scripta ab auctore ano-
nymo clerico vel monacho [fiihrt ein,schd-
nes Familienleben vor und riihrt noch jetzt
mit den Thrdnen der kaiserlichen Frau. —
Zum Theil eine stilistische Verbesserung des
altern fVerks mit Hinzufiigung viancher neuer
nicht unwichtiger Nachrichten. Geschrieben
um 1010,* 7iicht ohne literarisches Verdienst
{Handschr.: 4, vid. Pertz, mon. scr. IV. p.
283 ; vgl. Pertz' Archiv VII. 407)] ' in AA.
SS. Boll. 14. Mart. 11. p. 358-370. — ^wie-
derholt ap. Leibnit., scr. rer. Bruusv. I. p.
192-208 ; additiones et emendationes ibid.
III. p. 653. — » ap. Erath, cod. dipl. Qued-
linburg. Francof. 1764. fol. p. 925-944. —
*ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 283-303 [Uebers.:
deutsch von Ph. Jaffe. Berlin 1858. 8*.
(Geschichtschr. der deutsch. Vorz. X. Jahrh.
4. Bd.)]
Erl.-Schr.: (Breitenbauch, G. A. v.) Leben
der Kaiserin Mechthilde, Gemahliu Kaiser
Heinrichs I. Reval 1780. 8vo.
Commentarius praevius in AA. SS. Boll. 1.
c. p. 356 3&8.
Contzen, d. Geschichtschreiber der slichg.
Kaiserzeit p. 112 ff.
De s. Mathilde regina ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. V. p. 347-353. AiuzUge a. d.
Vita.
Foerstemann. E. G., commentatio de vita
s. Mahthildis. 1838.
Giesebrecht, W., Geschichtc dcr Kaiserzeit
L p. 744 (2. Aufl. I. p. 778).
Hoffbauer, Stndien zur alteren Geschichte
der Abtei Herford — in Zeitschrift fiir Ge-
schichte und Alterthumskunde Westfalens.
XX. 1859. p. 34 sq.
Jaffe's Einleitung zu seiner Uebers., s. vorher,
Lebensgeschichte der Kaiserin Mathildis,
Gemahlin Heinrichs I. Leipzig 1780. 8vo.
Lober, Frz., in Gelehrte Anzeigen der kgl.
baierischen Akad. d. Wissenschaften. 1857.
No. 49. 50.
Mathildc, Grafin von Oldenburg, Gemahlin
Kaiser Heinrichs I. Augsburg 1832. 8vo.
Schwarz, Chr. G., dissert. de Malhilda abba-
tissa Quedlinburgensi. Altortii 1736. 4to.
Strunck, Westphalia sancta ed. Giefers I. p.
68-80.
Treitschke, K., Heinrich I. Konig v. Deutsch-
land nnd seine Gemahlin Mathilde. Leipzig
1814. 8vo.
Waitz in Nachrichten von d. Gottinger G.-
Aug.-Universitat. 1852. No. 13.
Wattenbach, Deutschlands Gescbichtsqoel-
len p. 173.
Vita b. Mathildis sive Mechtildis
abbatissae in Diessen et postea Ei-
telsteden inter Augiistara et Uimam
(f cca. 1160) auctoreEngelhardo
812
MATRONA — MAUBUS
abbate Cisterc. in Lanckhaim dioec.
Bamberg.
Handschr.: Miinchen, k. Hofb. Inders-
dorf. chart. sec. XV. exeunt. 8«. No. 276.
Au»g.: 'ed. Canisius, antiq. lection. V.
2. p. 8 (»ed. 2<la III. 2. p. 532-550.) —
* wiederkolt und mit Henschens Noten in
AA. S8. Boll. 31. Mai. VII. p. 444-457.
De s. Matrona mart. Thessalonicae in
Macedonia sylloge hist. m AA. SS. Boll.
1"5. Mart, II. p. 396-398.
De 8. Matrona regia virg.Lusitana, iuxta
Capuam iu Italia, commentarius hist. in
AA. SS. Boll. 15. Mart. II. p. 398-403.
De s. Matrona virg. et mart. Barcinone
in Hispania commentar. historicus in AA.
SS. BoU. 15. Mart. II. p. 394-396.
Acta s. Matthaei apostoli et evan-
gelistae (saec. I.) auctore anonymo.
Ausg.: ex cod. Vatic. m AA. SS. Boll.
21. Septb. VI. p. 220-225. ~ Acta altera
auctore Metaphraste, Jat. ibid. p. 225-
227 ex edit. Lipomani et Surii. C/. Stil-
tingii comment. praevius ihid. p. 194-220.
Vita s. Matthaei, Benedicti, Jo-
hannis etc. martyrum.
Aus(j. : ex Joh. Dubravii histor. Bohem.
ed. Surius, vit. SS. 12. Novb. (ed. Colon.
1617.) p. 276.
De s. Matthaeo et Gusmaeo mart. Grabe-
donae ad lacum Larium in ducatu Mediolan.
forte suL Maximiano Stiltingii svlloge hist.
in AA, SS. Boll. 11. Sept, IH. p. 774. 775.
De s. Matthaeo et Primo mart. Tarenti
in Calabria in AA. SS. Boll. 6. Mai. U. p.
103,
De b. Matthaeo Luciniacensi ord, erem,
s. August. notitia in AA. SS. Boll. Jun. II.
append. 'pag. penult.
De b. Matthaeo Mantuano conf. , ord.
fratr. praed. (f 1471) Viglevani in ducatu
Mediolan. Suyskeni sylloge in AA. SS.
BoII. 5. Oct. III. p. 248-255.
De s. Matthia episc. Hierosolymorum VIII.
(saec II.) in AA. SS. Boll. 30. Jaur. II.
p. 1025. 1026.
De s. Maura et Britta virg. apud Turo-
nes in Gallia m AA. SS. Boll. 15. Janr. I.
p. 1018.
Vita s. Maurae virg. Trecis in
Campania Galliae (saec. IX. mcd.)
auctore Prudentio episc, Trecensi
(t ^61.)
Av.8g.: ' ed. Surius, vit. SS. 21. Septbr,
— 'ex edit. Nicol. Camuzati in AA. SS.
Boll, 21, Sept. VI p. 275-278.
Erl.-Sehr.: (Breyer, K.) Viefc dc s. Pi-udence
iveqac. de Troyes et de s, Maure, vlerge.
Troyes 1725. 8vo.
Suysken, comraent. praevins in AA. SS. 1. c
p. 271-275.
De s, Maurelio episc. Imolensi in Italia
in AA. SS. BoII. 6. Mai. II. p. 106.
De 8. Maurelio episc. patrono Ferrariae
in Italia (saec. VII,) Papebrochii comment.
in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p. 154-160.
De 8. Maurelio presb. in dioec. Gallia-
rum Trecensi Henschenii .sylloge hi.st. in
AA. SS. BoU. 21. Mai. V. p. 43.
De s. Maurentio, Urbano, Avito etc. mart.
sub Dioclet. apud Forum-Sempronii in Italia
in AA. SS. Boll. 31. Aug. VI. p. 665.
Vita s. Mauri abbatis Glannafolil
(f 584) auctore Fausto monacho
Uasinensi (f 620.)
Falschung des Abtes Odo von Glanfeuil,
schon von Papebroch aufgegeben, doch noch hSu-
tipr benutzt.
Handschr.: Florenz, r^i. Pertz' Archiv
V. 48. — St, Gallen, Stiftsbibl. No. 565,
s. XI. — Briissel, k. Bibl. zusamm. mit
Chartul. Malmundar. mbr. sec, XI. 4*. mai.
— Chartres, Stadtb. sec. X. No. 37, —
Arras, Stadtb, mbr. sec. XI. fol. No. 189.
— Heidelberg, N. g. XXIX, mbr. fol.
sec. XIH. f. 163. — St. Omer, Stadtb.
mbr. sec. XII. fol. 715. No. 1. — 715. No,
3. u. 4.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 15. Janr,
— » in AA. SS. BoII. 15. Janr. I. p. 1039.
— *ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
I. p. 274-298. — *Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 414'418. — HjiuDUS duplex de
s. Mauro auctore Alphano ex mon. Casin.
archiepiscopo Salernitano (1060) ' ap. Ug-
helli, Italia sacra II. — * wiederholt ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p,
301-303. — Translado s. Mauri auctore Od-
done abbate Glannafoliensi coenobii s.
Mauri ad Adelmundum archidiaconum ((868.)
Fur d. Oesch, Frankreichs zu Jener Zeit
von Wert] ' in AA. SS. BoII. 15. Janr, I,
p, 1051-1060. -- »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 165-183. — »em
grosser Theil auch ap. Duchesne, hist. Fr.
.■^cr. III. p. 410 sq. — * zuerst ed. Fr.
J. du BreTil mit Aimoini mon. libr. V. de
gcst. Francor. Pari.«. 1603. fol. — u. *ap.
du Breul, antiquitt. Parisiens. Supplem.
Par, 1614. — Translatlo s. Mauri abbatis
auclore Rodulpho Tortario, monacho
Floriacensi (cca. 1100). Versu hexametro
cd. Joh. a Bosco in Bibl. Floriacensi p.
355. Paris. 1605. 8». — Versus de b. Mauro :
,Dux, via, vita, tuis' .... {gedichtet nach
846, imrden niit Unrecht dem Paulus
D i ac 0 n u 8 zugeschrieben) ap. Mabillon, AA.
SS. saec, I. p. 298-301.
Erl.-Sehr.: Ansart. A. .J.. hisloirc de s. Maur
abb^ de Glanfeuil. Paris 1772. 12mo,
Kabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Manei V. p. 15«. u. lib. VI. p. 453.
Nouvellesdela Rcpublique des lettres. 1702.
Novbr. p. 695.
MAURUS — MAURITIUS
813
Roth, Geschicbte des Benefizialwesens p. 238.
438.
Ruinart, Th. , apologie de la mission de s.
Maur, apotre des Benedictins en Fran<;e, av.
L une addition touchant S. Placide premler
l^. martyr de l'ordre de -s. Benedict. Paris 1702.
r^ 8vo.
Vita s. Mauri episcopi Caesenatis
in Italia (f 649) auctore b. Petro
Damiani.
Ausg. : *■ in P-i Damiani oper. — * ed.
Surius, vit. SS. 20. Janr. — »ot AA. SS.
Boll. 20. Janr. II. p. 333-336.
Inventio s. Mauri episcopi, Pan-
taleemonis et Sergii martyrum sub
Traiano, auctore A m a n d o episcopo
Vigiliensi in Italia.
Ausg. : ex officio propr. In AA. SS. Boll.
27. Jul. VI. p. 359-372. — InTenlio secunda
auctore Daniele Francino ibid. p. 372
-374. Cf. Boschii comment. praevius ibid.
p. 352-359.
Vita s. Mauri sive Mortui-Nati
eremitae Hui in Belgio.
Amg.: ex Jo. Molani nataiib. ss. Belgii
in AA. SS. BoU. 15. Janr. I. p. 1080.
De s. Mauro episc. Placentiae in Italia
(f cca. 430) Stiltingii sylloge hist. in AA.
SS. Boll. 13. Septb. IV. p. 79.
De s. Mauro et sociis 50 mart. saec. III.
Remis in Campania Galliae Pinii sjlloge
in AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p. 515-518.
De s. MauroLibjco, mart.Romano, Galli-
poli deposito, sub Numeriano in AA. SS.
BoU. 1. Mai. I. p. 40.
De s. Mauro presbyt. filioque eius Felice
et huius nutrice ex Syria advenis in agro
Umbriae Spoletino saec. VI. Henschenii
comment. hist. in AA. SS. BoU. 16. Jun.
III. p. 112-114.
De s. Mauro, Salvino et Aratore episc.
Virduni in Gallia (ante saec. V. med.) Lim-
peni sylloge liist. in AA. SS. Boll. 4. Sept.
II. p. 221-225.
De s. Mauricilio archiep. Mediolanensi
(t cca. 670) in AA. SS. BoII. 31. Mart. III.
p. 910.
Vita s. Maurilii Audegavensisepi-
scopi (f cca. 431) auctore Fortu-
nato Pictaviensi episcopo.
Ausg. : ' ed. Surius, vit Sanct. 13. Sept.
— * wiederhoU in F-i oper. ed. Luchi. Romae
1786. 40. II. p. 156-171. — Yita alia auctore
8. Magnobodo in AA. SS. BoU. 13. Sept.
IV. p. 72-76 ex impressis. — Vlla alia au-
ctore Marbodo Redonensi episc. (f 1123).
Metrice, ed. Beaugendre in operib. Hilde-
berti Cenomanensis. Paris. 1708. fol. p. 1546
-1555. — JQiracHla auctore Harmero in
AA. SS. Boll. I. c. p. 76-79, c. comment.
praevio p. 62-71.
Erl.-Schr.: Delaunoy. J., dissert. duplex: nna
continens iudicium de auctore vitae s. Man-
rilij Andeg. episc. , altera Renati Andeg.
episc. historiam attingens Edit. 2a. Paris.
1650. 8vo.
De s. Maurilio archiep. Rotomagensi (f
1067) ap. Mabillon, AA. SS. 0. s. Ben. saec.
VL 2. p. 222-230.
Inventio s. Mauriniabbatis etmart.
et translatio in raonasterium s. Pan-
taleonis Colon. Agripp. auctoreSte-
phano monacho eiusdem coenobii
(cca. 990).
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 10. Jun. —
» ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 336-341. — »m AA. SS. Boll. 10. Jun.
U. p. 279-283.
De b. Maurino monacho Bituricensi (2.
Octb.) elogium hist. ap. Labbe, bibl. nova
n. p. 433.
Vita b. Mauritii conf. (f 1336)
ord. praed., filii Demetrii de genere
Chak Pannoniae sive Hungariae
Bani, auctore anonymo Hungaro.
Ausg.: "^ edid. Anton. Flaminius in Le-
andri Alberti De viris illustr. ord. praedic.
p. 217. — *in einfacherem Stile in AA.
SS. BoII. 20. Mart. III. p. 252-255 c. com-
ment. historico p. 251.
Vita s. Mauritii et 70 militum
mart. Apameae in Syria sub Maxi-
miano.
Ausg. : ' ex ms. graeco collata c. Meta-
phraste in AA. SS. Boll. 21. Febr. IIL p.
239-242. — *ed. Surius, vit. Sanct. 18. Jul.
IV. p. 243.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte I. p. 100.
Vita b. Mauritii Huugari ord. praed. Ja-
varini (f 1336) = Vita b. Mauritii con-
fessoris.
Passio s. Mauritii priraicerii, Ex-
uperii senatoris, Candidi campidu-
ctoris, Victoris militis veterani, In-
nocentii aliorumque legionis The-
baeae Agauni in Vallesia martyrum
inter 285 — 305 interpolata.
Ausg.: ex ms. Trev., Fuldensi etc. in AA.
SS. Boll. 22. Septb. VI. p. 345-349. —
Gloria posthuma ibid. p. 349-407 und
Addenda ibid. p. 895-926.
Passio s. Mauritii et sociorum eius mar-
tyrum auctore Eucherio = Narratio de
mart^rib. legiouis Thebaicae (r. oben p. 451.)
Passio s. Mauritii et sociorum eius
auctoreMarbodoRedonensi epi-
scopo (t 1123.) Metrice.
814
MAURITIUS — MAXIMUS
Atug.: ' ex editione Redonensi a. 1524
sed emendatior ' ed. Beaugendre in Opp.
Hildeberti Cenomanens. Paris. 1708. fol.
p. 1532. — »in AA. SS. BoU. 22. Sept.
VL p. 895.
Brl.-Se?ir.: Man/Uge noch zu den oben p. 451 auf-
getUhlten:
Baldesano, G., 1a .sacra historia di s. Mau-
rilio arclduca dolla legione Tiiebea et de'
suoi valorosi canipioni. In Torino lt)U4. 4lo.
Baumgrarten. S. I. (resp. Mich. Nestius).
exaineu iniraculi Iegioni,s fulniinatricis contra
'l'homam WooI.stonum. DiKsert, 1 — 3. Halae
1710. 41. 4to. S7 pag.
Obrecht, Ulr., oxercitatio acad. de legione
fulminatrice M. Antonini philos. Imp. Argen-
torati 1677. 4to. 18 pag.
Passio pulccrrima ss. decem milium niilitum
ac martyrum crucifixorum. Non habet simi-
lem post Jesu Christi passionem inter omnes
«anctorum martynim passiones. Infine: Co-
loniae 1498. 8vo.
Stevartius. Petr.. Mauricius Thebaeae legionis
dux et signifer, iam a s. Eucherio episc. . . .
nunc iterum in theatrum productus. Ingol-
Btadii 1617. 4lo.
De s. Mauritio abbate in dioec. Coriso-
pitensi (f 1191) Dyckii .sylloge in AA. SS.
BoU. 13. Oct. VI. p. 378-383.
De s. Mauritio, Georgio et Tiberio mart.
Thebaeis sub Dioclet. Pinarolii in Pede-
montio in AA. SS. Boll. 24. April. III. p.
266.
De 8. Mauricio martyre in AA. SS. Boll.
I. Jul. I. p. 32.
Vita s. Mauronti abbatis Broyii,
Marchianis et Duaci in Belgio (f
701).
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 5. Mai.
II. p. 53. — Commemoratio urbis Dua-
cenae per sanctum servatae ibid. p. 54.
De s. Mauronto episc. Massiliae in Gallia
(f forte 786) Buckii comment. historicus
in AA. SS. BoU. 21. Oct. IX. p. 362-370.
— Placitum Dignense quo s. Mau-
ronto restituta est Caladius villa aliaque
bona ibid. p. 370-373.
Vita s. Mausimae sive Maysimae
sacerdotis in Syria (f ('ca. 400).
Ausg.: exTbeodoreti episc. Philotheo
cap. 14. in AA. SS. BoU. 23. Janr. II. p.
489. 490.
De s. Mavilo mart. Adrumeti in Africa
(t cca. 203) in AA. SS. BoU. 4. Janr. I.
p. 164.
De s. Mavronto sive Mavrontio abbate
8. Florentii veteris (saec. VII.) in AA. SS.
Boll 8. Janr. I. p. 505.
Vita s. Maxellendis vlrg. et mart. ex mss.
ed. Surius, vit. SS. 13. -Novb. (ed. Colon.
1617) p. 317. Abgekiirzt.
De 8. Maxentia vidua Tridenti in Alpibus
(t cca. 400) in AA. SS. Boll. 30. April. III.
p. 772.
Vita s. Maxentll abbatis Picta-
vensis (| cca, 515) auctore coaevo.
Ausg.i '»n AA. 8S. Boll. 26. Jun. V. p.
169-175. — Appendix de translationibus
ibid. p. 175. — » ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. append. ,saec. I. p. 578-580. —
•Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 390.
De s. Maxima mart. Romae sub Dio-
cletiano in AA. SS. Boll. 2. Sept. I. p. 357.
De s. Maxima virg. Callidiani in Foroiu-
liensi Provinciae dioec. in AA. SS. Boll.
16. Mai. III. p. 579-581. — Epistola An
telmii de cultu et patria s. Maximae ibul.
p. 581-583. — Translatio facta a. 1643
ibid. p. 583. C/. p. 777.
De s. Maxima virg. et mart. in territo-
rio Carnutensi Galliae (inc. tempore) Pinii
sylloge in AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p.
136-138.
Martyrium s. Maximae, Donatillae
et Secundae forte sub Diocletiano.
Ex Adonis martyrologio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 30. Jul. VU.
p. 147 c. SoUerii comment. praevio p. 146.
Acta s. Maximi abbatis, Anastasii
monachi ac alius Anastasii item
monachi etapocrisiariiRomani conf.
Constantinopoli (f 662 et 666) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ' latine reddita a Jac. Pontano
in AA. SS. Boil. 13. Aug. III. p. 118-132.
— * theilweise ed. Baronius , annal. eccl.
ad a. 640-656. — » ed. Fr. Combefis mit
Maximi oper. Paris. 1675. 2 vol. fol. Cf.
Pinii cominent. praevius in AA. SS. I. c.
p. 97-118.
Acta s. Maxlmi abbatis et conf.
in castro Cainone in Gallia (saec.
V.) auctore s. Gregorio Turo-
nensi.
Ausg, : ' in Gregorii opp. (libr. de glor. conf.
cap. 22) ed. Ruinart p. 912 et 913. —
» wiederholt in AA. SS. Boll. 20. Aug. IV.
p. 66.
Vita s. Maximi abbatis Lerlnensis,
postea a. 433 Regiensis episcopi
auctore Dinamio patricio (cca.
593.)
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 27. Novbr.
(ed. Colon. 1617. p. 611-613.) — *ed. Vinc.
Barralis, chronologia abbatum et monasterii
Lerinensis. Lugd. 1613. 4«. — » illustrata
ap. Barth, adversar. LIX. 12. — Houiilia
de s. M-o auctore Fausto eins successore
ed. Surius I. c. p. 608-610.
Erl.Schr.: KabriciUK, bibl. med. et infimac
latinilatis lib. IV. p. 209.
Vita s. Maximl abbatis martyris
in Gallia (f 614.) [Genealogia et
passio.J
MAXIMUS — MAXIMIANUS
815
Ausg.: Hn AA. SS. BoU. 2. Janr. I. p.
91-94. — *Auszug ap. Bonquet III. p. 499.
Acta s. Maximi comitis rei pri-
vatae, Caudii clarissimi eius fratris
etc.
Ausg.i quae pars actorum s. Susannae,
in AA. SS. Boll. 18. Febr. in. p. 61-64.
Vita s. Maximi episcopi Mogun-
tini (saec. IV.) auctore Johanne
Trithemio.
Ausg.: ed. Surius, vit. SS. 18. Novbr.
VI. p. 448 (ed. Colon. 1617. p. 401.)
Erl.-Sehr.: Rettberg, Deutschlands Kiichenge-
schichte I. p. 209.
Vita s. Maximi episcopi Rhegien-
sis = Vita s. Maximi abb. Ler.
Vita s. Maximi episcopi Taurinen-
sis in Pedemontio (f p. 4(55) au-
ctore anon. monacho Novaliciensi.
Ausg.: ex ms. ecclesiae s. Maximi in AA.
SS. Boll. 25. Jun. V. p. 50-53.
Vita s. Maximi levitae et martyris
Aquilani a. 250.
Ausg.: ex ms. m AA. SS. Boll. 19. Oct.
VIII. p. 417-420. — Lectiones de s. Ma-
ximo ibid. p. 420. — Acta s. Maximi ex
Ruinartio ibid. p. 420. 421.
Erl.-Schr.: Bossue, comment. praevius ibid. p.
400-417.
Coppo, Gius., dissertazione sopra gli atti di
s. Massimo levita e martire. Napoli 1749.
4to.
Acta s. Maximi martyris (Ephe-
sini) apud Asiam (cca. 250.)
Ausg. : 'ed. Surius, vit. SS. 30. April. —
» ex mss. in AA. SS. Boll, 30. April. III.
p. 732. — * ap. Ruinart, AA. primor. mar-
tyrum. Amstel. 1713. fol. p. 156-158.
Acta s. Maximi, Quintiliani, Da-
dae martyrum sub Diocletiano Do-
rostori in Mysia.
Ausg.: ex ms. gracco interpr.Papebrochio
in AA. SS. Boll. 13. April. II. p. 127-128.
— MaQTVQtof Twy ccyiwy Mct^vfiov, Jd&cc
xal Kvynklidvov ibid. p. 974. 975.
Acta s. Maximi, Theodoti et As-
clepiodotis martyrum sub Maxirai-
ano.
Ausg.: graece et lat. interpr. Stiltingio
in AA. SS. BoU. 15. Sept. V. p. 31-37.
De s. Maximo(velMaximino)episc.Aquis-
Sextiis in Gallia (saec. I., IV. vel VI.) Hen-
schenii comment. problematicus in AA. SS.
BoU. 8. Jun. II. p. 53.
De s. Maximo episc. Hierosolymitano (f
post 355) in AA. SS. Boll. 5. Mai. II. p.
7-9.
De s. Maximo episc. Neapoiitano (f ante
260) Papebrochii sylloge in AA. SS. Boll.
12. Jun. II. p. 517-519.
De s. Maximo (sive Maximiano) episc.
Nolano in Campania Henschenii commen-
tarius hist. in AA. SS. BoU. 7. Febr. II. p.
19-22.
De s. Maximoepisc.PataviiinItlilia(saec.
II.) Boschius in AA. SS. Boll. 2. Aug. I.
p. 109-112.
De s. Maximo episc. Taurominii in Sicilia
(saec. I.) in AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p.
720.
De s. Maxlmo episc. Veronensi in Italia
(saec. IV.) Henschenii sylloge in AA. SS.
BoU. 29. Mai. VH. p. 36.
De s. Maximo et Venerando fratribus
mart. in dioec. Ebroicensi Henschenii com-
ment. historicus in AA. SS. Boll. 25. Mai.
VI. p. 36-38.
De s. Maximo ex Istria Venetias trans-
lato Papebrochii comment. historicus In AA.
SS. Boll. 29. Mai. VII. p. 14-16.
De s. Maximo mart. apud Graecos in
AA. SS. Boll. 30. April. lU. p. 733.
De s. Maximo mart. et milite e legione
Thebaea, Mediolani (cca. 297) in AA. SS.
BoU. 14. April. n. p. 212. 213.
De s. Maximo presb. mart. Alexandriae
m AA. SS. BoU. 9. Jun. H. p. 170.
De s. Maximo I et Maximo II episc. Ti-
cinensibus (f cca. 270 et 510) in AA. SS.
Boll. 8. Janr. I. p.471.
De s. Maximo, Martiali, Silvano etc. mart.
in Gallia in archicoeuobio s. Antonii in
AA. SS. BoU. 13. Mart. II. p. 262-263.
De s. Maximo, Rodigo, Veronia e<f. mart.
Antiochenis in AA. SS. Boll. 10. Jul. III.
p. 33.
De s. Maximo, Vincentio, Paulo efc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 16. Febr. II. p. 864.
Vita s. Maximiani episcopi Raven-
natis in Italia (f 556).
Ausg.: ex histor. Ravenn. Hier. Rubei
in AA. SS. BoU. 22. Febr. III. p. 294-298.
Vita s. Maximiani episc. Syracu-
sani in 8icilia (f 594) auctore Oc-
tavio Cajetano Syracusano S. J.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 9. Jun. II. p.
241-244.
De s. Maximiano, Acutione, Timotheo
mart. Sirmensibus in AA. SS. Boll. 2. Jaur.
I. p. 80.
De s. Maximiano episc. Bagaiae inAfrica
/■saec. V.) Buei sylloge in AA. SS. BoU.
3. Octb. II. p. 160-163.
De s. Maximiano patriarcha Constantinop.
(f 434) Henschenii disquis. in AA. SS. BoU.
21. April. n. p. 847-849.
816
MAXIMILIANU8 — MEDARDUS
Acta s. Maximiliani episcopi mart.
Celeiae in Norico meaiterraneo et
archiepiscopl Laureacensis (f cca.
308) auctore anonyrao.
Geschriebeii nach 1265, schwiilstige Schreibart.
Ausg. : ' ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 22.
— *ap. filz, iib. den Ursprung der einst-
maligen bischofl. Kirche Lorch a. d. Enns,
in Wiener Jahrbchr. der Literatur. 1835.
Bd. 69. Anz.-Bl. p. 43. — »in AA. SS. Boll.
12. Oct. VI. p. 52-58.
Erl.-Schr.: Arnpecliius, chron. Bavariae c. 17.
u. a. w., vide ap. Vogel, notitia scr. rer. Austr.
II. p. 839.
Berthodus, comment. praevius in AA. SS. 1.
c. i). 23-52.
Berthold (Rizcl), Austria saucta I. p. ;i7-50.
Mutzcl, S., die Cella s. Maximiliani zu Bi-
schofshofen u. die altesle Gesch. Bayerns.
Kegensburg 1«52. 4to. 7 Sgr. 6 Pf.
Kurz, Beitrage z. Gescb. des Landes ob der
Enns. Unz 1808. II. p. 30.
Rettberg, DeutRChlands Kirchengeschichte
I. p. 158.
Urli, Joh. Ad. v., des h. Maximilian, Erzbisch.
zu Lorch, Lebeu und Marterthum. Passau
1764. 8vo.
Vita s. Maximini abbatis Micianen-
sis (t 520. 15. Decb.) auctore Ber-
toldo monacho Micianensi (cca.
840.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 591-597. — Vita alia ab au-
ctore anonymo scripta (saec. VII?) ' ap.
Mabillon, 1. c. p. 581-591. — » ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr.-I. p. 531. — *Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 393. — In-
ventio s. M-i et duorum eius discipulorum
cca. a. 1025, ap. Mabillon 1. c. saec. VI.
1. p. 252. 253. — Miracula auctore Le-
taldo monacho Micianensi (saec. X.) ^ibid.
saec. I. p. 598-613. — * Auszug ap. Bou-
quet, rec. III, p. 445.
Vita s. Maximini episcopi Trevi-
rensis (f 349) per anonyraum San-
maxiraianensem saec. VIII. scripta.
Ausg.: ex ms. Paris. m AA. SS.Boll. 29.
Mai. Vn. p. 21-25. — VKa alia auctore Ser-
vato Lupo qui eam scripsit a. 839 ad
VValdonem (nach Forni und Inhalt unter-
geordneten Werthes) ' ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 788. — *ed. Surius, vit.
sanct. 29. Mai. III. p. 487 (Colon. 1617. p,
323). — 'ed. Baluze in Servati Lupi oper.
Paris. 1668. 8«. Lipsiae 1710. 8». p. 275-
291. — *Bruch.stuck ap. Bouquet, rec. III.
p. 646. — Eicerpta de Carolo Martello ed.
Baronius, annal. eccles. ad a. 741. No. 15.
— Miracula s. M-i auctore Sigehardo mo-
nacho (957-966) San-Maximinianensi [Hand-
schr. : vid. Pertz, mon. scr. IV. p. 229) ' ed.
Henschen in AA. SS. Boll. 29. Mai. VU.
p. 25-33. — Fragmenta * ap. Hontheim,
prodrom. hist. Treviror. I. p. 465-468. —
• ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 230
-234. — Appendix de posteriore corporis
transiatione et dedicationibus ecclesiae at-
que reliquiis in ea et alibi asservatis in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 33-36.
Erl.-Schr.i Fabricius, bibl. med. et inf. latlnlt.
ed. Mansi IV. p. 295.
Henschen, commentarlus praevius in AA.
SS. 1. c p. 19-21.
Koth, Geschichte des BeneflctalweKi-ns \i. 326
not. 52.
Tillemont, memoires VII. p. 217-694.
De s. IVIaxiniino episc. Tungreusi in Bel-
gio (f cca. 300) Henschenii sylloge in AA.
SS. Boll. 20. Jun. IV. p. 7.
Vita s. Mechtildis = Vita s. Mathildis.
De s. ISIedano sive Meldano episc. Hi-
berno, Peronae in Gallia (saec. VI.) m AA.
SS. Boll. 7. Febr. II. p. 66. 67. — Hi-
storia apparitionis s. Medani ex vita
s. Fursei ibid. p. 67. 68.
Vita s. Medardi episcopi Novio-
mensis et Tornacensis (f 545) au-
ctore Venantio Fortunato: ,Be-
atiss. Medardi antistitis.'
Handschr. : L o n d o n , brit. Museum, Har-
ley. No. 2801. 129. sec. XIH. — Miinchen,
k. Hofb. mbr. sec. X. 4«. No. 105. f. 218,
unvollstandig. — Paris, k. Bibl. No. 3779.
.sec. Xni; — No. 5728. 48. sec. XIV; —
5280. sec. XIII; — 5287. 11. sec. XIII; —
5296. 24. 25. s. XIII; — 5301. 11. sec. X;
5306. 77. sec. XIV; — 5323. 43. sec. XIU;
— 5365. 9. sec. XIII; — ■ St. Germ. sec.
XIII. No. 73 ; — sec. XII. No. 492 ; — sec.
XIIL No. 860; — sec. Vin. No. 1046. mbr.
fol. 25.
Ausg.: ' interpolirt ed. Surius, vit. Sanct.
8. Jun. — ' besser ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. I. p. 234. — • in AA. SS.
Boll. 8. Jun. II. p. 79-82 et supplem. p.
82-87. — *Auszug ap. d'Achery, spicileg.
VIII. p. 391-410 (&ed. 2a IL p. 71.) — »ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 545. —
' ap. Bouquet, rec. lU. p. 451. — ' in F-i
oper. ed. Luchi. Romae 1786. 4*. D. p.
122-128. — »ap. Joh. a Bosco, biblioth.
Floriarens. Liigd. 1605. 8«. II. p. 111-135.
— Vita alia: ,Inter ortodoxos sanctae eccle-
siae viros' (NB. von den Bollandisten, 8.
Jun. II. p. 73 als saec. XII. XIII. verwor-
fen. Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Martiu.
sec. XI. No. 107) ' ap. d'Achery, spicileg.
VIII. p. 397. — » in AA. SS. Boll. 1. c. p.
82. — Vlla »ita a Kadbodo episcopo No-
vioraensi scripta saec. XI.: ,Beatiss. Me-
dardus, egregiae vir sanct.' ' in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 87-95. — *ap. Duche.sne, hist.
Franc. scr. I. p. 546. — * ed. Snrius, vit.
Sanct. 8. Jun. — * Auszug ap. Bouquet,
rec. IIL p. 454. — Cariiien de s. M-o et
Gildardo episcopo Rothomagensi auctore
Dadone episc. Rothomag. (f 676) ed. Su-
rius I. c. 8. Jun. — Documenta de cor-
pore 3. M-i translato Divionem et inde com-
MEDERICUS - MEINWERCUS
817
municata Noviomensibus parte, coUecta a
F. Chiffletio in AA. SS. Boll. 1. c. p. 96
-105.
Brl.-Sehr.: Histoire litt^raire de la France V. p.
Papebroch, commentar. praev. in AA. SS. 1-
c. p. 72-78 (m. Abbildg.).
Vita s. Mederici abbatis Aeduen-
sis {secund. BoUand. presb. et ab-
batis Parisiis, f cca. 700) auctore
anonymo post saec. IX.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 1. p. 10-14. — ^tmederholt et ex
cod. Rubeae-Vallis in AA. SS. BoU. 29.
Aug. VI. p. 520-524. — De transla-
tione corporis eius a. 884 ' ap. Mabillon 1.
c. p. 14. 15. — 'in AA. SS. BoU. p. 524.
525. — Cf. observat praeviae ap. Mabillon
1. c. p. 8. 9 et Stiltingii comment. praev.
in AA. SS. BoU. 1. c. p. 518-520.
Vita s. Mederici presbyteri = Vita s.
Mederici abbatis.
De s. Medico conf. Ostielli in Blesensi
GaUiae territorio in AA. SS. BoU. 23. Mai.
Vn. p. 842.
De s. Medico mart. UtricuU Narniensis
dioec. in Umbria Papebrochii comment. in
AA. SS. BoU. 25. Jun. V. p. 7-8. — Le-
ctiones officii veteris ibid. p. 8. — De-
cretum s. c. rituum super inventione cor-
poris et cuUu ibid- p. 9.
De s. Medrano et Odrano fratr. conf. Le-
threci in Hibernia (saec. VI.). Ex actis s.
Kierani in AA. SS. BoU. 7. Jul. U. p. 477.
De s. Meduia et sociis mart. in AA. SS.
BoU. 25. Janr. II. p. 616.
De s. Meduipho eremita in Arvernia
GaUiae provincia in AA. SS. BoU. 1. Jun,
I. p. 76.
De b. Meforio confessore in AA. SS.
BoU. 24. Febr. III. p. 483.
Vita s. Megingaudi episcopi Wir-
ziburgensis (f 794?^
Bandschr.: Wiirzburg, k. Bibl. chart.
sec. XVI. fol. Q. 76. "
De b. Meginhardo seu Meginhero abbate
Hersfeldensi (f 1059) ap. MabiUon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 136-138.
Vita s. Meginradi eremitae et mar-
tyris (f 863) apud Helvetios auctore
B er n o n e abbate Augiensi (f 1048.)
Von geringem Werte.
Eandschr.: Carlsruhe, No. 69. VII.
18. mbr. sec. XI. fol. f. 12. — St. Gallen,
Stiftsb. No. 577.
Ausg.: 'ed. Christ. Hartmannus, monach.
Einsiedlensis in Annal. Eremi b. Mariae.
16?? Anhang. — >ed. Surius, vit. SS. 21.
Janr. — *in AA. SS. BoU. 21. Janr. H.
p. 382-385 auctore anonymo. — *me-
derholt ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 64-68. — *das fUr d. deutsche
Qesch. Wichtige in Pertz' Archiv IV. p. 332.
— Lesarten ap. Mone, QueUensammlung
I. p. 53. 54.
Erl.-Schr.: Brandes, K., der h. Meinrad u. die
Wallfahrt von Einsiedeln, die heil. Gnaden-
kapelle, ihre Wunder und ihre Pilger seit
einem Jahrtausend. Einsied. 1861. gr. 16mo.
14 Sgr. {hiervon gibt es auch eine /ramSsische
Uebers. im selben Verlage).
Leben und Wirken des h. Meinrad fiir seine
Zeit u. fur die Nachwelt. Einsiedeln 1861.
Lex.-8vo. 2 Thlr. 8 Sgr.
Legende, die, von Sankt Meinrad u. von d.
Anfange der Hofstati zu deu Einsiedeln vor
400 Jahren in Holztaf. geschnitten etc. Hrsg;.
von G. Morel. Einsiedeln 1861. gr. 8vo.
1 Thlr. 4 Sgr. .
Osenbriigen, E., die Raben des h. Meinrad.
Vortrag. Schaffhausen 1861. l6mo. 5 Sgr.
Passio s. Meynrhadi martyris et heremite.
Basil. 1496. 4to. Vtrfaaser ist Alb. de Bonstet-
Stalin, wirtembergische Geschichte I. p. 239.
Steinegger, M., curiosa scholastica, stemma-
tographica idea vitae ac mortis s. Meinradi
mart. glorios. cultoris olim atq. anachoritae
eremi deiparae virg. in Helvetia . . . Typis
monast Einsidlensis 1681. 4to.
Wahrhaftige u. griindliche histori, vom Le-
ben u. Sterben desz h. Einsidels u. Marty-
rers s. Meinradts etc. Mit angehenktem Le-
ben etc. desz h . . . Mauritzen sampt seiner
Gesellen Freyburg i. d. Eydgnoschaft
1587. 4to. M. Eolzschnitten.
Vita s. Meinolphi archldiaconi ec-
clesiae Paderbomensis (f cca 857)
auctore Sigewardo (saec. XII.):
jQuamvis multifariam modis.'
Ist nur eine Recension der altesten verloren
gegangenen Vita.
Eandschr.: Bonn, chart. (Vit. Sanct.)
— Cassel, kurf. Bibl. mbr. sec. XII. hist.
No. 12. pag. 74, aus Paderborn. — Trier
No. 1167 (CCCXCVI).
Ausg.: 'ed. Surius, vit. Sanct. 5. Octb.
Interpolirt. — * ap. Brower, sidera Ger-
maniae. Moguntiae 1616. 4". — * ed. A.
Overham una cum vitis ss. Meinwerci et
Heimeradi. Neuhusii 1681. 8**. Sehr selten.
— * ex edit. Overh. et fragmentis Browe-
rianis in AA. SS. BoU. 5. Oct. ni. p. 209
-216. — Vila allera auctore Gobelino Per-
sona (saec. XV) ex mss. 'ed. Surius 1. c.
5. Oct. — * ap. Brower 1. c. — ' ed. A.
Overham 1. c. — * in AA. SS. BoU. 1. c.
p. 216-225. {Eine fast gleichzeitige deut-
sche Uebersetzung dieser leizteren Vita hat
Giefers inKathol.Zeitschrift.VIII. Miin-
ster 1851 verqffentlicht.)
Erl.-Schr.: Byeus, comment. praevius m AA.
SS. BoII. 1. c. p. 171-209.
Schmidt, W., Leben des h. Meinolph. Pader-
born 1855. gr. 8vo.
Strunok, Westphalia sancta ed. Giefers. Pa-
derb. 1854. 8vo. I. p. 10-14.
Vita s. Meinradi = Vita s. Meginradi.
Vita s. Meinwerci episcopi Pader-
bornensis (1009 — 1039) auctore mo-
nacho Abdinghofensi anonymo.
52
818
MELA — MEM0RIU8
Geschrieben gegen 1155, sehr fleisaige Arbeit.
Die allgemeiae Oesrhicbte ist darin nicbt berUbrt.
Handschr.i Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. fol. No. 5815, friiher in Paderborn.
— Cassel, kurf. Bibl. hist. No. 12. inbr.
sec. XII. aus Paderborn. — Trier, Dom-
bibl. uibr. sec. XIV. No. 65. Cf. Pertz,
mon. scr. XI. p. 104. 105.
Ausg. : ' ap. Brower, Sidera illustrium et
sanctor. viror. qui Germaniam olim gestis
rebus illustrarunt. Moguntiae 1616. 4". p.
89-117. — * voUsUindiger ed. A. Overham
una cuin vitis s. Meinulphi et Heimeradi.
Neuhusiii 1681. 8«. — »ed. Surius, vit. SS.
5. Jun. p. 84. — * nach Brower^s Text ed.
Papebroch in AA. SS. Boll. 5. Jun. I. p.
511-553. — *nach Overhavi ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv. I, p. 517-564. — * am
besten ed. Pertz, mon. scr. XI. p. 106-161.
Erl.-Schr.: Contzen, die Gescbichtscbreiber der
sacbsischen Kaiserzeit p. 155 flT.
Fragmente aus der Kanzlei des Bischofs
Meinwerk von Paderborn — in Wigand's
westfal. Archiv V. 2. p. 11.
Giesebrecht, W., Geschichte der deutsch.
Kaiserzeit 11. p. 86. 5.S8.
Leidenroth, das Leben des Bischofs Mein-
werk V. Paderbom bis zum Romerzug des
Konigs Heinrich II i. J. 1014. Hamm 1860.
8vo. Gymnaa.-Progr. Unbedeuiende Schrift.
Mabillon, de b. Meinwerco ep. Paderbom.,
ubi de mona.sterio Abdingoffensi aliisque ab
eo conditis aut dotatis i m AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. i. p. 382 395. — » wiederhoU
ap. Bouquet, rec. X. p. 378.
Papebroch, comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 509-511 {nit Abbild. det Orab-
denkmaU).
Pertz' in s. Archiv VII. p. 437.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 234.
De s. Mela sive Melaue episc. Rhinoco-
lurae (saec. V.) in AA. SS. BoU. 16. Janr.
n. p. 15.
Vita s. Melanae Romanae, ex Simeone
Metaphraste ed. Surius, vit. SS. 31. Decb.
(ed. Colon. 1617. p. 377.)
Vita s. Melanii episcopi Rhedo-
nensis (f post 530) auetore coae-
taneo.
Ha/ndschr.: Carlsruhe No. 69. VII. 18.
mbr. sec. XI. fol. f. 165.
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 6. Janr. I. p.
328-333. — 'Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 395. — De eodem s. M-o ex Gre-
gorio Turonensi in AA. SS. BoU. 1. c.
p. 333. — Eplstola Gervasii archiepisc. Re-
mensis (f 10*2) de miraculis s. M-i ad Eve-
iinum S. Melanii abbatem ibid. p. 333.
Vita s. Melanii episcopi Rothomag. =
Vita s. Melloni.
De s. Melanio episc. Trecensi in Gallia
(saec. IV.) m AA. SS. Boll. 22. April. m.
p. 29.
De s. Melchiore rege in AA. SS. Boll.
6. Janr. I. p. 323.
De s. Mele hymnographo apud Graecos
tn AA. SS. Boll. 8. Mai. IL p. 306.
De s. Mele, Melcho, Muue, Kioco, Hi-
bernis episc. (saec. V.) Bollandi comment.
hi.storicus iji AA. SS. BoU. 6. Febr, I. p.
778-782.
Acta s. Meletii ducis et sociorum
martyrum fabulosa (f sub Antonino
imperatore.)
Ausg.: ex ms. Plorent. graece et latine
interpr. D. Cardono in AA. SS. Boli. 24.
Mai. V. p. 436-467. Gf. Papebrochii praefatio
critica ibid. p. 435.
De s. Meletio Magno episc. Antiocheno
conf. (f 381) Boliaudi comment. historicus
in AA. SS. Boll. 12. Febr. II. p. 685-600.
— Oratlo s. Chrysostomi in laudem s. M-i
ibid. p. 600-602. — » ed. Surius, vit. SS.
12. Febr. — Oratlo funebris de magno Mi-
letio, auctore s. Gregorio Nysseno gr.
et latiue in eiu» oper. Paris. 1638. fol. III.
p. 587.
De s. Melitina mart. Marcianopoli in Moe-
sia (saec. II.) Stiltingii sylloge in A.A.. SS.
BoU. 15. Sept. V. p. 29.
De s. Meiitone episc. (saec. 11.) in AA.
SS. Boll. 1. Apr. L p. 10. 11.
De s. Melitone et socio mart. Venetiis
in AA. SS. Boll. 10. Mart. II. p. 30.
Vita 8. Melliti episc. Londinensis
primi et tertii arcniep. Cantuarien-
sis in Anglia (f 624j.
Ausg.: ex historia eccles. ven. Bedae
in AA. SS. BoU. 24. April. UI. p. 281. 282.
— Miracula ex Legenda Jo. Capgravii
ibid. p. 282. 283.
Erl.-Schr.: Elogium bistoricum ap. Mabillon,
AA. SS. o. 8. Ben. saec. II. p. 90-94.
Vita s. Melloni vel Melanii epi-
scopi Rothomagensis in Gailia (f
cca. 314.)
Ausg. : ex ms. in AA. SB. BoII. 22. Oct.
IX. p. 570-574. Cf. Bossuei commentar. prae-
vius ibid. p. 554.
Vita s. Melori seu Melioris mar-
tyris in Anglia (f cca. 411) au-
ctore Johanne Capgravio.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 3- Jaur. I. p.
136. 137.
Vita 8. Memmii episcopi conf.
(saec. III.) Catalauni in Galiia.
Ausg.: ex Bosqueti tom. I. historiarum
ecclesiae Gallicanae repetita in AA. SS.
BoII. 5. Aug. IL p. 11-12. Cf. Sollerii com-
mentar. praevius ibid. p. 4-11.
Vgl. De s. Poma.
De s. Memnone thaumaturgo hegumeno
monachorum apud Graecos m AA. ^. Boll.
28. April. m. p. 578.
Acta s. Memorii et sociorum mart.
iu Brolio vico territorii Treoensis
MEMORIUS — MERCURIUS
819
^B '
in Campania Gall. a. 451, auctore
anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 7. Sept.
III. p. 70-72. Cf. Stiltingii comment. prae-
vius ibid. p. 68-70.
De s. Memorio confess. Petracoricae in
Aquitania Papebrochii comment. criticus
in AA. SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 370.
De s. Mena eremita in Samnitibus (f 583)
ex Gregorii M. dial. III. 26 ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben, saec. I. p. 270. 271.
De s. Mena, Davide, Johanne monachis
mart. apud Graecos in AA. SS. BoU. 12.
April. n. p. 82.
Narratio de s. Menae martyris
in Aegypto (303) miraculis auctore
Theophilo Alexandrino epi-
scopo (t 412).
Ausg.: lat. ed. Surius, vit. SS. ad 10.
Novbr.
De s. Menandro mart. apud Graecos in
AA. SS. Boll. 31. Mart. III. p. 906.
Vita b. Menelei abbatis Menaten-
sis in Arvernia (f cca. 720) auctore
anonymo.
Ausg.: fragmentum ab Labbe, bibl. nova
II. p. 591-593. — libri 2 ' ap. Mabillon,
AA. SS. Boll. saec. III. 1. p. 404-423. —
^in AA. SS. Boll. 22. Jul. V. p. 308-319.
CJ. Pinii comment. praevius ibid. p. 302-
308.
De s. Mengene, Gaiano, Jovino mart.
Ephesi in Asia in AA. SS. BoU. 16. Mai.
III. p. 572.
Acta s. Mengoldi mart. Hui in
Belgio (f cca. 892) auctore ano-
nymo.
Pabelhaft, nicht brauchbar.
Ausg. : ex ms. canon. Corsendoncae in
kk. SS. Boll. 8. Febr. II. p. 191-196. —
Miracula auctore anonymo ibid. p. 196.
197.
Erl.-Schr.: BoUand, comment. praevius ibid. p.
186-191.
, Dummler, de Arnulfo rege p. 201-204.
De s. Menigno Fullone mart. Parii in
Hellesponto (f 251) in AA. SS. Boll. 15.
Mart. II. p. 390. 391.
Vita s. Mennae patriarchae Con-
stantinopolitani (f 552) auctore an-
onymo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoU. 25.
Aug. V. p. 169-171. Cf. Pinii comment.
praevius ihid. p. 164-169.
Vita s. Mennae virg. Fontaneti in
Lotharingia (saec. IV. fin.) acephala,
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Oct. 11. p.
157-160. Cf. Buei comment. praevius ibid.
p. 150-157.
Vita s. Mennatis erem. conf. (saec.
VI.) auctore Leone Marsicano
(f ante 1118.)
Geschriebeu 1094.
Handschr.: Montecasino No. 413.
Av^g.: nur Prolog und Epilog ed. Gat-
tula, histor. Casinensis p. 188. 911. Das
Uebrige ist noch nicht herausgegeben. —
SermoLeonisMarsicani in festo trans-
lationis s. M-s habitus. 2. April {enthdlt
zugleich eine genaue Geschichte der Ueber-
tragung; Stil einfach) ap. Martene et Du-
rand, ampl. collect. VI. p. 979-984.
Vita s. Menodorae, Metrodorae et
Nymphodoraesororumvirg. acmart.
in Bithynia sub Galerio Maximia-
no, auctore Simeone Metaphra-
ste.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 10. Sept. —
* lat. reddita a Lipomano ex eiusd. edit.
VI. p. 238 — »m AA. SS. Boll. 10. Sept.
III. p. 490-493 cum Stiltingii commentario.
Vita s. Menulphi episcopi, in ab-
batia eiusdem nominis in finibus
dioec. Bituricensis sepulti.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 433.
434. — ^wiederholt in AA. SS. Boll. 12.
Jul. ni. p. 307. 308. Cf. SoUerii comment.
praev. ibid. p. 305-307.
De s. Mera martyre Lectorae in Gallia
Sollerius in AA. SS. BoU. 20. Jul. V. p.
49. 50.
De b. Merbodo aut Marbedone presb. in
pago Alberschwende prope Brigantiam in
Germania (f cca. 1120) Stiltingii sylloge
in AA. SS. BoU. 11. Septb. IIL p. 888-890.
Vita 8. Mercurialis episcopi Fo-
roiuliensis in Italia picturis antiquis-
simis adumbrata.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 30. ApriL m.
p. 754-757. Cf. Papebrochii commentarius
praevius ihid. p. 751-754.
Passio s, Mercurli subDecio mar-
tyris et militis ex legione Martensi.
Ausg.: ap. Martene, coUect. raonument.
VI. p. 743-750. — IQartjrluui s. M-i auctore
Simeone Metaphraste ed. Surius, vit.
SS. 25. Novb. (ed. Colon. 1617. p. 524-526.)
— Hymnus in translatione s. M-i a. 768 au-
ctore Paulo diacono ' ed. Petr. Piper-
nus , de magicis effectibus. Neapoli 1634.
4". p. 147. Sehr selten. — * wiederholt von
Bethmann in Pertz' Archiv X. p. 332. 333.
— Transiatlo s. M-i Beneventum a. 768 au-
ctore Arichi II. {Handschr.: aufgezahlt in
Pertz' Archiv X. p. 383) ed. Giovardi. 1730.
— Translatio alia s. M-i Beueveutum a. 768
52»
820
MERTADOCUS — MICHOMER
• ap. Borgia, storia di Benevento I. p. 221.
— *ap. Martene, I. c. VI. p. 751-756,
De s. Meriadoco episc. Veneteusi in Bri-
tannia Armorica (saec. VII) in AA. SS.
BoU. 7. Jun. II. p. 36.
Vita Merlini Calidonii, vid. Galfridus
Monmutensis.
De s. Merolilano presb. mart. Scoto (saec.
IX.) Remis in Gallia Henschenii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 18. Mai. IV.
p. 185.
De s. Merovaeo monacho Bobiensi in
Liguria (f cca. 626) Bossuei comment. in
AA. SS. Boll. 22. Oct. IX. p. 614-616. —
De s. Merovaeo monacho auctore Jona mo-
nacho Bobiensi ibid. ex ms. p. 617.
De s. Mertio sive Meortio mart. sub Dio-
cletiano m AA. SS.Boll. 12. Janr. I. p. 724.
Vita s. Messallinae virg. et mart.
Fulginii sub Decio. Italice scripta
a Lud. Jacobilli.
Ausg.: latine in AA. SS. Boll, 23. Janr.
II. p. 453455.
Vita s. Methodii apostoli Slavorum, vid.
Vita s. Cyrilli et Meth.
Vita s. IVIethodii patriarchae Con-
stantinopolitani (f 847) auctore co-
aevo, interprete Leone Allatio.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. Boll.
14. Jun. II. p. 961-969. — Aualecta ex
variis ibid. p. 969-973.
De s. Metiiodio episc. Chalcide in Grae-
cia mart. sub Diocletiano Stiltingii sylloge
in AA. SS. Boll. 18. Sept. V. p. 768-773.
De s. Metliodio episc. Patarensi in Ljcia
(sub Decio?) Henschenii sylloge in AA.
SS. BoU. 20. Jun. IV. p, 5.
De 8. Metra sive Metrano mart. Alexan-
driae (f 249) in AA. SS. BoU. 31. Janr.
II. p, 1079.
De s. Metrone presb. Veronae in Italia
in AA. SS. BoUand. 8. Mai. II. p. 306. —
InTentio et translatio s. Metronis ex Car.
Libardi libro {sub tit.: Confessoris d. Me-
tronis arctae vitae, insignium reliquiarum
ac earund, recognitionis et translationis
methodo hist. enarratio C. Libardi Vero-
nens. Veronae 1680) ibid. VII. p. 652-664.
— Eine Vita desselben vnn Ratherius
ep. Veron. soll von Barth. Campagnola in
Append. ad Jua civile Veronens. 1728 edirt
$ein; cf. Histoire litteraire de la France
VI, p. 370.
De B, Metrophane episc. Constantinopo-
litano (f cca, 225) Janningii commentarius
hist, in AA. SS. Boll. 4. Jun. I. p, 384-396,
De s. Metropolo ej^isc. Treviris culto
(saec. IV.) Buei sylloge in AA. SS, BoU.
8. Oct. IV. p. 210-212.
Vita s. Mevenni = Vita s. Maiani.
De s, Michaea sen. propheta Pinii syl-
loge in AA. SS. Boll, 14. Aug. III. p. 147
-149.
De s. Michaele Aragawi monacho in Ae-
thiopia (sec. IV.) Bjei sylloge in AA, SS,
Boll. 11. Oct. V. p. 606.
De s. Michaele archangelo etdeomnibus
angelis Stiltingii commentar. historicus in
AA. SS. BoU. 29. Septbr. VIII. p. 4. (Ap-
paritlo s. Michaelis in monte Gargano au-
ctore anonymo, ex 6 mss. ibid. p, 61-63;
— .4pparitio in monte Tumbae in Gailia
scripta ab auct. anonymo ante saec. X.
' ap. Mabillon , AA. SS. o. s. Ben. saec.
III. 1. p. 85-88. — ' uneijterholt in AA. SS.
Boll. 1. c, p. 76-79. — »Bruchst{ick ap.
Bouquet, rec. IIL p. 630) -123.
De s. Michaele confessore notitia in AA.
SS. Boll. 12. Jul, III. p. 303.
De b. Michaele de Barga ord. min. ob-
serv. prope Lucam in Hetruria (f 1479)
in AA. SS. Boll. 30. April. IH, p. 980. 981.
De s. Michaele episcopo Synnadarum in
Phrygia (f cca. 820) Henschenii comment,
historicus in AA. SS. Boll. 23. Mai. V. p,
257. 258.
De s, Michaele et sociis 36 monachis et
mart, prope Sebastopolim in Armenia a.
782 Byei sylloge in AA. SS. Boll. 1. Oct.
I. p. 307-310,
Vita b, MichaeliseremitaeCamal-
dulensis in Etruria (f 1522).
Awg.: ex parte prima historiarum Ca-
maldulensium August, Fortunii ' Florentiae
1575. — » in Auctar. ad AA, SS. Bolland.
tomi V, Oct, p. 14-18, c. comraent. praevio
p. 7-14.
Vita b, Michaelis Gedrocii ord,
canon. regul. s. Mariae de Metro
(t 1485) Cracoviae in Polonia. Ex
relatu coaevorum ac familiarium
duorum scripta ab Joh. Trzciana
notario publ.
Ausg. : ' a Christophoro praeposito Liby-
choviensi cultiori stylo edita. Cracoviae 1605.
— » wiederholt in AA. SS. BoII. 4. Mai. I.
p. 553-560.
Vita b, Michelinae viduae tertii
ord. s. Franc, Pisauri in marchia
Anconitana (f 1356,)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 19. Jun. UI. p.
927-929. — Alla fHa ex ms. chronica mino-
rum auctore Mariano Florentino ibid.
p. 929-937 {mit Abbild.)
Erl.-ischr.: Olivleri, .Annib., della patria della
b. Michelina e del b. Cecco del terz' ordine
di s. Francisco. Hesaro 1772. 4to.
De s. Michomere Tormodori in Cam-
MIGGENES — MODESTINUS
821
j)ania Gallicana (f cca. 440) in AA. SS.
Boll. 30. April. Ul. p. 775-777.
De s. Miggene, Galliano, Juvino etc.
mart. Ephesi in Asia in AA. SS. BoU. 14.
Jun. II. p. 797.
De s. Milburga virg. VVenlochii in An-
glia (f cca. 722) ' Henschenii commentar.
historicus in AA. SS. Boll. 23. Febr. m.
p. 388-391. (C/. Fabricius, bibl. med. et
inf. latinitatis ed. Mansi V. p. 156 s. v.
Odo sive Ato.) — * ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. III. 1. p. 443-445.
Vita s. Mildredae abbatissae Can-
tuariae in Anglia (f cca. 700). Ex
legendario Jo. Capgravii.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 13. Jul. III. p.
517-519. — Hlsloria translatlonls a Guilelmo
Thorn monacho Cantuar. ex edit. Rogerii
Twysden a. 1652 ibid. p. 519-522. — Mi-
racula ibid. p. 522-523. Cf. Sollerii com-
mentar. praevius ibid. p. 512-517 (c. mappa
insulae Thaneti.)
De s. Mildwida sive Mildgitha, virg. in
Anglia in AA. SS. Bolland. 17. Janr. II.
p. 176.
De s. Mileto episc. Trevirensi in Belgica
prima (f cca. 470) in AA. SS. BoII. 19. Sept.
VI. p. 27.
De s. Milione, Decomede, Antonio etc.
mart. Nicopolitanis in Armenia in AA. SS.
BoU. 10. Jui. m. p. 34.
De s. Milone episc. Beneventano in Italia
(f 1070) BoIIandi comment. historicus in
AA. SS. Boll. 23. Febr. IH. p. 405. 406.
De s. Minervio et Eleazaro cum filiis
octo martyribus (saec. m. in.) Lugduni in
Gallia Cuperi sylloge hist. in AA. SS. Boll.
23. Aug. IV. p. 561-565.
Martyrium s. Miniae militis martyris FIo-
rentiae auctore anonymo ex mss. ed. Su-
rius, vit. SS. 25. Octbr.
De s. Miniseo et Tisico mart. Leodicen-
sibus in AA. SS. Boll. 23. Jul. V. p. 389.
Vita b. Miri eremitae Surici ad
lacum Comensem in Insubria.
Ausg.: ex italico ipsius eccles. latine in
AA. SS. Boll. 10. Mai. II. p. 605-608. —
Instrumentum inventionis et Bulla in-
dulgentiarum ibid. p. 608. 609. — T r a n s -
latio ex italico Andr. Ferrarii ibid. p. 609.
De s. Missolino Tarbiae in Novem-Po-
pulania patrono in AA. SS. BoU. 24. Mai.
V. p. 297.
De s. Missuriano, Publia, Victore etc.
mart. Africanis in AA. SS. BoU. 27. Janr.
n. p. 769.
De s. Mnasone Cyprio antiquo Christi
discipulo (saec. I.) SoIIerii sylloge in AA.
SS. Boll. 12. Jul. III. p. 248.
De 8. Mochelloco sive Kelleno Eellociae
in Hibernia in AA. SS. Boll. 26. Mart. m.
p. 626.
De s. Mocho martyre Mediolani in AA.
SS. Boll. 9. Jul. n. p. 689.
Vita s. Mochoemocl sive Pulche-
rii abbatis Liatmorensis in Hiber-
nia (saec. Yll) auctore coaetaneo
anonymo.
Ausg.: ex ms. Kill-kenniensi in AA. SS.
BoII. 13. Mart. II. p. 281-288.
Vita s. Mochuae Ballensis sive
Cronani.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p^
47-49.
Vita s. Mochuae sive Cuani ab-
batis in Hibernia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p.
45-47.
Acta s. Mocii presbyteri mart. Constanti-
nopoli in AA. SS. Boll. 11. Mai. II. p. 620
-624.
Vita s. Moctei episcopi Lugma-
densis in Hibernia (f cca. 535) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoII. 19. Aug.
m. p. 743-747. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 736-743.
Vita s. Modani abbatis in Scotia.
Ausg. : ex breviario Aberdon. in AA. SS.
BoII. 4. Febr. I. p. 498. C/. p. 497.
De s. Modano fortasse episc. in Ultonia
Hiberniae (saec. VI. VII.) in AA. SS. BoU.
30. Aug. VI. p. 565.
De s. Modemnoco sive Dominico Osso-
riensi in Hibernia (saec. VI.) in AA. SS.
BoU. 13. Febr. II. p. 673. 674.
De s. Moderamno episc. Rhedonensi in
Gallia, dein abbate Berceti in Italia (f 719
vel 730) ' Bossuei commentarius histor. in
AA. SS. BoU. 22. Oct. IX. p. 619-622. —
' elogium histor. ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. III. 1. p. 517-521.
De s. Moderato episc. Veronae in Italia
(saec. V.) in AA. SS. BoU. 23. Aug. IV.
p. 596.
De s. Moderato et Felice mart. Autissio-
dori in Gallia (forte saec. V.) in AA. SS.
BoII. 1. Jul. L p. 287-289; c/. VU. p. 854.
Acta s. Modestini episc. Abelii-
nensis, Florentini presb., Flaviani
diaconi translationis auctore Roge-
rio episc. Abellinensi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Febr. H. p.
764-766. — Tres hymui ibid. p. 764. —
Acta alia. Epitome, ex catalogo SS. Ita-
liae PhU. F^errarii ibid. U. appead. p. 900.
901.
822
M0DESTU8 - MONICA
De s. ModestO episc. Trevirensi in Bel-
gica 1 (f cca. 480) Henschenii comment.
historicus in AA. SS. Boll. 24. Febr. ni.
p. 463. 464.
De s. ModestO et Ammonio infantibus
martyr. Aloxandrinis in AA. SS. Boll. 12.
Febr. II. p. 580.
De s. Modesto et Posinno mart. Cartha-
giniensibus in AA. SS. BoU. 12. Febr, 11.
p. 580.
De 8. ModestO, Eutychio, Matero et Di-
seo mart. in Africa a. 304 in AA. SS. BoU.
21. Oct. IX. p. 14.
De s. Modesto levita mart. Beneventi in
Italia (saec. IV.) Byei sylloge crit. m AA.
SS. BoU. 2. Octbr. I. p. 325-329.
Vita s. Modoaldi Trevipensis ar-
chiepiscopi (f 656) et miracula au-
ctore Stephano abbate S. Jacobi
Leodiensis (f 1107.) Libri 3.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 12. Mai. III.,
nicht vollsfdndig. — 'mAA. SS. B. 12. Mai.
III. p. 51-62. — ' hiemack Bruchstiicke
ap. Pertz, mon. scr. VIIL p. 223-226. —
Miracula s. M-i in monasterio Helmwar-
deshusano facta ' ed. Gamansius in AA.
SS. BoU. I. c. Mai. VU. p. 711-717. — »ed.
Jaflf^ ap. Pertz, mon. scr. XH. p. 310-315.
— Translatio s. M-i a. 1107 in Helm-
wardeshusen [geschrieben zwischen 1107-1112
in Helmershatisen; ohne Orund ivurde bis-
her fiir ihren Verf. Thietmarus abbas
Helmwardeshus. von eiriigen gehalten;
Handschr.: Wolfenbiittel, hrz. Bibl. mbr.
saec. XIV. Helmst. 1049] ' ed. Surius, vit.
Sanct. III. p. 227. — * ex cod. Bodecensi
ed. Henschen in AA. SS. BoII. 12. Mai. HI.
p. 63-78. — » ed. Jaflf^ ap. Pertz I. c. XII.
p. 289-310. — * nicht unbedeutende Bruch-
stucke ap. Hontheim, prodrom. hist. Trevir.
I. p. 679-688.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inflinac la-
tinitatis ed. Mansi VI. p. 209.
Wattenbacb, Deuti^chlands Gescbicbtsquel-
len p. 2^9; c/. p. 339.
Vgl. Ue R. .Severa virg. ap. Trev.
De 8. Moduenna, Monynna, Monyma,
Moninia, una an pluribus? Papebrochii
comment. criticus in AA. SS. BoU. 5. Jul.
n. p. 241-246.
Vita s. Moduennae virginis Hiber-
nicae (f 4tiU).
Wird von einigen dcm (fUilelmus EddiuK,
von andern dem (ialfridus Burtonensie, von
andem dem Conchubranus scholasticus (f
1082) zupeHchricben.
Ausg. : ed. Pinius in AA. SS. BoII. 6.
Jul. II. p. 297-312.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. mod. et infimac la-
tinitatis, lib. V. p. 243.
De 8. Moeldodio abbate in Hibernia in
AA. SS. BoII. 13. Mai. III. p. 245.
Vita s. Molingi episcopi Fernen-
sis in Hibcrnia (saec. VH.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jnn. III. p.
408-410. Cf Baertii comment. histor. ihid.
p. 406-408.
Acta s. MolociseuMolonachi epi-
scopi in Rossia, Scotiae provincia
(saec. VIL)
Ausg. : ex lectionibus breviarii in AA. SS.
Boll. 25. Jun. VI. 1. p. 241-244.
De s. monachis 44 ex Laura s. Sabae
mart. in Palaestina a. 614 in AA. SS. BoII.
16. Mai. m. p. 616.
Vgl. Acta ss. Johannis, Sergii.
De monachis qui inter martyres hoc
saeculo referuntur ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 580-585.
Vita s. Monae episcopi Mediola-
nensis (f 249.)
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 12. Oct.
VI. p. 14-19. Cf. Henschenii commentar.
praevius ibid. p. 11-14.
De b. Monaldo, Franci.sco, Antonio ex
ord. fratr. min. (f 1286) in AA. SS. Boll.
15. Mart. II. p. 412-414.
De s. Monano archidiac. Andreopoleos
in Scotia (f cca 870) conimentarius in AA.
SS. Boll. 1. Mart. I. p. 86-88. — Vita ex
vet. breviario Aberdon. ibid. p. 88.
Vita s. Monegundis monialis (f
cca. 570) auctore Gregorio Tu-.
ronensi (vit. patr. c. 19, glor.
conf. c. 24.)
Ausg. : • ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 202-204. — » ed. Surius, vit.
Sanct. 2. Jul. — * in AA. SS. Boll. 2. Jul.
1. p. 313-316. — Officium s. M-s. Md.
p. 316-318. — Cf SoIIerii comment. prae-
vius ibid. p. 309-313.
Vita s. Monicae (f 388) matris s.
Augustini. Ex eius confessionibus
collegit Gualterus canon. reg.
Aroasiensis (cca. 1162.)
Ausg. : in AA. SS. BoII. 4. Mai. I. p, 474
480. — Vila alia anctore Paulo Lulnia
sive lllmio Bergomensi (f 1484) Romae
1479. 4«. — Epistnla sub nomine s. Augustini
ad sororem scribentis edita de vita et vir
tutil)ns s. Monicac, ex mss. et Mombritic
in AA. SS. Boli. 1. c. p. 480-481. — Histo-
ria translutioiiis reliqtiiarnm s. M-ae Aroasiam
auctore Gualtero canonico Aroasiensi,
ed. Papebroch ibid. p. 481-488. — Trans-
latio alia Komam, ut praetcnditur, facta
sub Martino papa V Papebrochii comnieu-
tatio ibid. p. 48H-492; (f. p. 792. 793 und
VU. p. 578-580.
Erl.-Schr.: Braunc, C, Monica u. Augustinus;
biograph. Versnch jiur rechten WUrdignnp
MONO — BIUNESSA
82B
der Macht des Christenthums. Orimma 1846.
8vo.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis cd.
Mansi IV. p. 293. V. p. 216.
Goetze, G. H., comment. de Monica, matre
Augustini. Lubecae 1712. 4to.
Vgl Vita b. Mariae de Alberg.
Vita s. Mononis eremitae et mart.
in dioec. Namurcensi in Belgio et
passio saec. VII.
Ausg.i ^ed. Surins, vit. SS. 18. Oct. —
*in AA. SS. Boll. 18. Octbr. Vm. p. 367
369. Cf. Buckii commentar. praevius ibid.
p. 363-367.
De s. Montana in dioec. Bituricensi at-
que olim in Senonensi culta (f ante 1000)
Buckii sylloge m AA. SS. Boll. 24. Oct. X.
p. 859-862.
Vita s. Montanaevirgims(1.0ctb.)
Amg.: ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 593
-596.
Acta s. Montani, Lucii, Juliani et
sociorum mart. in Africa (f 259).
Awg.: ex ms. S. Maximini, Baronio et
Surio in AA. SS. Boll. 24. Febr. III. p.
455-459.
Acta s. Montani militis mart. Tar-
racinae in Campania, exiguae aeta-
tis.
Amg: in AA. SS. BoU. 17. Jun. IH. p.
278-283.
De s. MontanO mart. Sirmii in Pannonia
in AA. SS. BoU. 11. Mai. n. p.. 625.
De s. Montano monacbo recluso in Gallia
(saec. V.) notitia ex Hincmaro etc. in AA.
SS. Bolland. 17. Mai. IV. p. 35; c/. VII.
p. 800.
De s. Montano presb., Maxima coniuge
et aliis mart. Sirmii in Pannonia in AA.
SS. Boll. 26. Mart. UI. p. 616.
Vita s. Monulphi episcopi Tra-
iectensis ad Mosam (saec. Vl.) au-
ctore Jocundo presbytero (cca,
1088.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Jul. IV. p.
158. 159. — Vlfa alla auctore anonymo ibid.
p. 157. 158. — Vlfa terlla auctore Hari-
gero abbate m Harigeri gest. episcop.
I. p. 33. C/. Cuperi commentar. praevius
in AA. SS. 1. c. p. 152-157.
Vita s. Morandi monachi Clunia-
censis in Suntgovia (saec. XII.)
scripta a monacho ipsius monaste-
rii Morandini.
Auag.: in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p. 349
-352. — Miracula cca. med. sec. XV.
facta et annotata a Martino Granter ibid.
p. 353-355. — Miracula recentiora init.
sec. XVII. patrata ibid. p. 355-359. C/.
Janningii commentarius praevius ibid. p.
339-348. C/ Jun. VI. 1. p. 10-13.
De b. Morfco ord. Cruciferorum et min.
(t 1236) in AA. SS. Boll. 30. Mart. IH.
p. 852.
De s. Moseo et Ammonio mart. Ponticis
in AA. SS. Boll. 18. Janr. II. p. 188.
De s. Moyse abbate et sex monacbis
mart. in Aegypto (saec. V.) Henschenii
comment. hist. in AA. SS. Boll. 7. Febr. H.
p. 46-48.
De s. Moyse episc. Saracenorum in Ara-
bia (saec. V.) Henschenii comment. histor.
in AA. SS. BoU. 7. Febr. II. p. 43-46.
Vita s. Moysis Aethiopis eremi-
tae, abbatis et fortasse mart. (saec.
IV.) in monte Scethi Lybiae auctore
Laurentio monacho Rutiensi.
Ausg.: graece et lat. interprete Pinio in
AA. SS. BoU. 28. Aug. VI. p. 209-212.
C/. Pinii commentar. praevius ibid. p. 199
209 et 18. Jun. UI. p. 586.
Vita s. Moysis prophetae, ducis
et iegislatoris populi Israelitici au-
ctore s. Gregorio Nysseno.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 4. Septbr. II. p.
170-177. Cf. Stiltingii commentar. praevius
ibid. p. 6-170.
De s. Mucio, Megetia, Mingino martyr.
Constantinop. in AA. SS. BoU. 15. Jun. H.
p. 1050.
De 8. Mucio, Victore, Mistriano et soc.
mart. in AA. SS. Boll. 17. Janr. II, p. 80.
Elogium s. Mummoli abbatis Floriacensis
II i (fcca. 678) hist. ap. Mabillon, AA, SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 674-678.
De s. Mummolo abbate conf. Burdigalae
in Gallia (saec. VH.) in AA. SS. BoII. 8.
Aug. II. p. 351-352.
Vita s. Mummolini episcopi No-
viomensis et Tornacensis (f 683)
auctore anonymo.
Ansg. : ex ms. in AA. SS. BoII. 16. Octbr.
VII. 2. p. 980-985 {mit Abbild.) c. comment.
praevio p. 953-980.
Vita s. Mundi abbatis Teachmunnensis
= Vita s. Munni.
De s. Mundo abbate in Argathelia Sco-
torum prov. (sec. X.) in AA. SS. BoU. 15.
April. II. p. 388.
Vita s. Munessae virg. in Hiber-
nia (j p. 454) auctore Mellanio
Probo, monacho S. Albani Mo-
guntiae (f 859.)
Ausg. : ' ap. Colganum «n Vita quinta s.
Patricii lib. 2. -^ ' wiederholt in AA. SS.
824
MUNNU — NAZARIU8
Boll. 4. Septbr. p. 227 cum Snyskenii com-
mentar. p. 225.
Vita s. Munnu sive Fintani abba-
tis Teachmunnensis in Hibernia (f
635) suspectae fidei auctore ano-
nymo.
Awg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 21. OcL
IX. p. 333-341. — Vita s. Mundi abbatis
ex breviar. Aberdonensi ibid. p. 341-342.
Cf. Carpentieri commentar. praev. ihid. p.
325-333.
De s. Muro vel Murano abbate Fathe-
nensi in Hibernia (f cca. 650) in AA. SS.
BoU. 12. Mart. H. p. 212.
De s. Musa virg. Romana (saec. YI.) in
AA. SS. Boll. 2. Apr. I. p. 94.
De R. Mutiana et Landasia mart. in kk.
SS. Boil. 26. Jul. VI. p. 305.
Martyrium s. Myronis presb. et
mart. Cyzici in Mysia min. sub De-
cio, auctore Laurentio .monacho
Rutiensi.
Ausg. : graece et lat. interprete Pinio in
AA. SS. BoU. 17. Aug. lU. p. 421-423.
Acta s. Myronlsthaumaturgiepisc.
in insula Cretensi (f cca. 350) au-
ctore anonymo.
Ausg. : graece et lat. in kk. 8S. Boll. 8.
Ang. II. p. 344-346. CJ. Pinii commentar.
praevius ibid. p. 342-344.
De s. Myrope mart. in insula Chio sub
Decio in kk. SS. Boll. 13. Jul. III. p. 482.
]X.
De 8. Nabore, Silvio, Vitale etc. mart.
Somanis in AA. SS. Boll. 23, April. III.
p. 166.
Passio s. Naboris et Felicis a.
303, Mediolani et Coloniae.
Ausg.: ex cod. Bodecensi in kk. SS.
BoU. 12. Jul. m. p. 291-292. — Acta
paulo ampliora ex edit. Mombritii ibid. p.
292-294. Cf. SoUerii commentar. praev. p.
280-291.
De translatione s. Naboris et Nazarii in
Germaniam, illiusque et s. Cyrini ac Ba-
silidis Mediolanum in kk. SS. BoL. 12. Jun.
n. p. 514. 515.
Inventio s. Nalnii, Jacobini, Anselmi mart.
Brixiae in kk. SS. Boll. 12. Janr. I. p. 751.
De s. Namfasio eremita Marciliaci apud
Cadurcos (f cca. 800. 21. Novbr.) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p.
447. 448.
De 8. Namphanione et sociis mart. in
kk. SS. Boll. 4. Jul. II. p. 6.
Vita s. Narcissi episc. Gerunden-
sis, apostoli Augustani, et Felicis
eius diaconi (saec. IV.)
Ein auffsburgigches Product,
Ausg.: ex ms. in kk; SS. BoU. 18. Mart.
II. p. 622-625; ibid. Miracula.
Erl-Schr.: Kpistola Bereogarii episc. Oerun-
densis (cca. 1087) ad Aa^staoos i in Velseri
oper. p. 475. — > in AA. SS. 1. c. p. 623.
KettbcrR, Deutschlands Klrchenge.schichte I.
p. 148.
De 8. Narcisso et Crescentioue martyr.
Romae sub Valeriano in kk. SS. Boll. 16.
Septbr. V. p. 476.
De s. Narno episc. Bergomi iii Italia (f
cca. 75) Stiltingii sylloge hist. in kk. SS.
Boll. 27. Aug. VI. p. 8. 9.
De s. Natale archiep. Mediolanensi (f
751) in kk. SS. BoII. 13. Mai. UI. p. 241.
Acta s. Natalls presb. Casali in
Liguria Italiae (saec. III. vel VIII.)
auctore anonymo.
Ausg.: in kk. SS. BoII. 21. Aug. IV. p.
410. 411 c. Pinii comment.
De 8. Natalio et Sarona mart. Romanis
in kk. SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 748.
De s. Naucrato seu Naucratio praeposito
Studitarum Constantinopoli (f 848) Hen-
schenii comment. histor. in kk. SS. Boll.
8. Jun. II. p. 135.
De s. Navito episc. et mart. Treviris vel
Tungris in Belgio (forte saec. lU.) Sollerii
.sylloge in kk. SS. Boll. 7. Jul. H. p. 464.
465.
Martyrium s. Nazarli et Celsi mar-
tyrum Mediolanensium sub Nerone.
Ausq. : ex ms. Ultraiect. in kk. SS. Boll.
28. Jui. VI. p. 533. 534. C/. Pinii commen-
tarius ibid. p. 503-533. — Vlla eorum auctore
s. Ambrosio episc. Mediolan. ap. Surium,
vit. SS. 12. Jun. (ed. Colon. 1617. p. 179.)
De s. Nazario episc. Justinopolitano in
Istria Henschcnii commentarius in kk. SS.
BoU. 19. Jun. III. p. 884. — Inventio
et miracula ex impressis Italicis Nicol. Man-
zoli ibid. p. 885. 886. — Epistolae 5 de
8s. Nazarii et Alexandri pontif. reliquiis
Genua Justinopolim relatis ibid. p. 887-889.
De s.NazariO , Juliana, Agape etc. mart.
Nicomediensibus in kk. SS. BoU. 8. Aug.
II. p. 341.
NAZARIUS — NICAEA
825
De s. Nazario mart. Romano in suo no-
minis vico apud Atrebates in AA. SS. Boll.
12. Jun. II. p. 516.
De s. Nazario monacho Cusani in Hi-
spania in AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p. 743.
De s. Neadio thaumaturgo apud Graecos
in AA. SS. BoU. 16. Mai. 111. p. 588.
De s. Nearcho mart. in Armenia (f cca.
260) in AA. SS. BoU. 22. April. III. p. 12.
De s. Nebrldio episc. Egarensi in Hi-
spania Tarraconensi (saec. VI.) Henschenii
commentar. histor. in AA. SS. BoU. 9. Febr.
n. p. 301-303.
De s. Nectario episc. Augustoduni in
Gallia (saec. HI. IV. vel VI.) Stiltingii syl-
loge in AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV. p.
59-61.
De s. Nectario episc. Vienilae in Gallia
(saec. IV.) m AA. SS. Boliand. 1. Aug. I.
p. 51.
De s. Nectario et Nicetio episc. Viennen-
sibus in Gallia (saec. IV.) in AA. SS. BoU.
5. Mai. II. p. 9; c/. VH. p. 592.
De s. Nectario patriarcha Constantinop.
(t 397) Byei comment. histor. in AA. SS.
BoII. 11. Oct. V. p. 608-621. Cf. Auctarium
ad AA. SS. tom. V. Oct. p. 48-50.
De s. Nectavo et forsan Sevo Neo-Cae-
sareae in Ponto in AA. SS. Boll. 22. Aug.
IV. p. 536.
De s. Nemesiano, Felice, Lucio etc. mart.
in Africa in persecutione Valeriana Suys-
kenii comment. hist. in AA. SS. Boll. 10.
Septbr. m. p. 483-487.
De s. Nemesio confesS. ex martyrologio
Usuardi m AA. SS. Boll. 1. Aug. I. p. 46.
De s. Neone mart. et s. Pyrrho episc.
in AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. 72.
Vita s. Neophytae virg. et mar-
tyris auctore anonymo.
Aiisg.: ex cod. Bodecensi in AA. SS.
Boll. 4. Janr. I. p. 166. 167.
De s. Neophyto episc. Leontinis in Sicilia
(saec. ni. fin.) Limpenus in AA. SS. BoII.
1. Septbr. I. p. 116-118.
De s. NeophytO, Gaio el Gaiano etc.
mart. in AA. SS. Boll. 4, Mai. I. p. 471.
472.
De s. Neophyto mart. Nicaeae in Bithynia
in AA. SS. BoII. 20. Janr. II. p. 297.
Vita s. Neoti abbatis in Anglia
(t cca. 877.)
A scetch in Anglo-Saxon. Die altestc bckannte
Legende iib. dicsen Heiligen.
Handschr.: London, brit. Mus.Ms. Cot-
ton. Vespas. D. XIV. fol. 142. V.
Ausg.: ed. G. C. Gorham, history and
antiquities of Eynesbury and St. Neofs.
— Vita alia auctore anonymo saec. XII.
(Eandschr. : L o n d o n , brit. Mus., Ms. Clau-
dius, Cotton. A. v.) ' ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2, p. 324-336. — * m
AA. SS. Boll. 31. Jul. Vn. p. 319-329.
Erl-ScJir.: Cuper, commentar. praevius tn AA.
SS. Bon. 1. c. p. 314-319.
Gorham, G. Corn., history and antiquities of
Eynesbury and St. Neofs in Huntingdonshire
and of St. Neofs in the county of Comwall.
London 1820. 1824. 2 volf. 8vo.
Whitaker, J., life of St. Neot, the oldest of
the brothers to king Alfred. London 1809.
8vo. Werthlos.
Wright, Th., Neot in his Biographia Britan-
nica liter. I. p. 381-383.
Vita s. Nepotiani presb. Altini in
Italia (saec. V.) auctore s. Hiero-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Mai. IL p.
627-629.
De 8. Nepotiano episc. Claromontano in
Arvernia (saec. IV. fin.) Bossuei sylloge
m AA. SS. Boll. 22. Oct. IX. p. 613. 614.
De s. Nereo et Achilleo eunuchis, Flavia
Domitilla etc. virg. Romanis mart. (saec. I.)
Terracinae in Latio in AA. SS. Boll. 12.
Mai. UI. p. 4-6. — Acta eorum ibid. p.
6-13 (auch ap. Surium, vit. SS. 12. Mai.)
— Historia translationis curante Caes.
card. Baronio factae ibid. p. 13-16; cf. VII.
p. 707.
De s. Nerse mart. apud Graecos in AA.
SS. Boll. 15. Jun. II. p. 1050.
De s. Nesio martyre m AA. SS. Boll.
27. Febr. III. p. 676.
De s. Nestore et Arcadio episc. Trime-
thunte in Cypro observationes hist. in AA.
SS. Boll. 7. Mart. I. p. 643. 644.
De s. Nestore et Tribimio mart. Pergae
in Pamphylia (f 251) in AA. SS. Boll. 2.
Mart. L p. 127. 128.
De s. Nestore monacho apud Graecos
m AA. SS. Boll. 26. April. IIL p. 424.
Acta s. Nestoris episcopi Magy-
densis, martyris Pergae in Pam-
phylia (f 251.)
Ausg.: ^ ed. Surius, vit. SS. 26. Febr.
(ed. Colon. 1617. p. 199.) — » ex ms. Tre-
virensi et Surio in AA. SS. Boll. 26. Febr.
III. p. 628-630.
De s. Nestorio martyre in AA. SS. BoU.
1. Mart. L p. 23.
De s. Nestorio, Mictonio et Antonino
mart. m AA. SS. Boll. 4. Mai. L p. 461.
Vita b. Nevoloni conf. Faventiae
in Aemilia (f 1280) auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 27. Jul. VL p.
497-499. Cf. SoIIerii commentar. praevius
ibid. p. 495-497.
De 8. Nicaea et Paulo mart. Antiochiae
NICANDER — NICETAS
in Syria m AA. SS. Boll. 29. Aiig. VI.
p. 513.
Acta s. Nicandrl et Marciani, item
s. Dariae uxoris Nicandri et Pasi-
cratis niart. Atinae et Venafri in
Campania a. 173 vetustiora.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
17. Juii. III. p. 270-274. — Ada recendora
per Adenulfum archiepisc. Capuanum
ibid. p. 274-278. — Acla alia ex ms. Valli-
cellano ap. Mabillon, museum Italicum I. 2.
p. 247-250.
Erl.-Sehr.: Henschen, commentar. praevius in
AA. SS. 1. c. p. 266 270.
Janniug:, disquisitio de ss. Nic. et Marc. in
Aegypto p.assis ibid. Jun. VI. 1. p. J98-201.
l'gl. Acta g. Marci ep. et mart.
Vita s. Nicandri, Gregorii, Petri
etc. anachoretarum propeMessanam
in Sicilia auctore anonymo.
Ausg. : ex edit. Oct. Caietani et Petri
Salerni in AA. SS. Boll. 19. Sept. VI. p.
88-92. C/. Suyskenii commentar. praevius
ibid. p. 83-88.
De .s. Nicandro mart. in Aegypto (f cca.
302) in AA. SS. Boll. 15. Mart. II. p. 392.
De s. Nicanore mart., uno de septem
primis diaconis (f 76) in AA. SS. BoU, 10.
Janr. I. p. 601.
Passio s. Nicasii episc. Remensis,
Eutropiae eius sororis et sociorum.
Ausg.: ex ms. et Flodoardo ap. Surium,
vit. SS. 14. Decbr. (ed. Colon. 1617. p. 264,
265.) — Translatio s. Nicasii martyris
et sociorum Quirini et Scuviculi a. 1112
ap, Martene, thes. anecd. III. p. 1677-1682,
Erl.-Schr.: Davann e, Nic, vie et raartyre de s.
Nicaine prem. archev. de Rouen, de s. Quin-
tin pt dc 8. .Scuviculle ses compagnons, et
de la s. Piencc. Rouen 16-13. 12mo.
Venuti, V., dell' esistenza, professione e culto
di B. Nicasio martire — tn Opusculi di autori
Siciliani. In Palermo 1762. U. 4to. VII. p.
111.5.
De .s. Nice mart. apud Graecos in AA.
SS. BoII. 25. April. III. p. 361.
Vita s. Nicephori raartyris Anti-
ochiac in Syria (f cca. 258) au-
ctore anonymo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 9. Febr. (ed.
Colon. 1617. p. 89). — *ir. AA. SS. BoII.
9. Febr. II. p. 283. 284. — »graece c.
antiq. vers. latina ap. Ruinart, AA. primo-
rum martynim. Amstelod. 171.S. fol. p. 238
-245. — Epitome vitaeex menaeis et
anthologio Graecorum ibid. p. 283. — Alia
vita auctore Johanne Sardium episcopo,
interprete Alex. Barvoetio ibid. p. 285-288.
Cf. p. 894,
Vita s. NicephoripatriarchaeCon-
stantinop. (f 828) auctore Ignatio
diacono eius discipulo.
Auag.: in AA. SS. Boll. 13, Mart. II. p.
294-321. — Eadem vita graece ibid. p.
704-727.
De s. Nicephoro conf, hegumeno Medi-
ciensi in Bithynia (f 814) in AA, SS, Boll.
4. Mai. I. p. 500. 501.
De Nicephoro conf. non pontif. fundatore
monasterii in Charsiano Buckii dubitatio
m AA. SS. BoU. 24. Oct. X. p, 916-918.
De s. Nicephoro, Diodoro, Papia etc.
mart. Henschenii notitia in AJl. SS. Boll.
28. Febr. ID, p. 724.
De 8. Nicephoro episc. et Maximiliano
diac. Humagi et Petinae in Istria Pape-
brochii comment. criticus in AA. SS. Boll.
28. Mai. VI. p. 807.
De s. Nicephoro et Stephano in AA. 88..
BoII. 8. Febf. H. p. 157.
De s. Niceta Dacorum episc. (f p. 601 ;
Nicetae primus in Ital. advent. ; secund.
advent, a. 601; reditus in Daciam; gentes
conversae ab eo) in AA. SS. Boll. 7. Janr.
I. p. 365-368.
De s. Niceta episc. Apolloniadis mart.
sub Iconomachis in AA. SS. Boll. 20. Mart.
UI. p. 165.
De s. Niceta episcopo Cbalcedonensi in
Bithynia Henschenii sylloge hist. in AA.
SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 808.
De s. Niceta episc. Eomatianae in Da-
cia alioque in Italia (saec. V.) in AA. SS.
BoU, 22. Jun. IV. p. 243-247.
De s. Niceta et Aquilina mart. in Lycia
sub Decio Pinii sylloge histor. in AA. SS.
BoU. 24. Jul. V. p. 492-494.
Vita 8. Nicetae conf. hegumeni
Mediciensis in Bithynia (f 824) au-
ctore Theostericto monacho et
discipulo.
Ausg. : ' lat, ed. Surius, vit. SS. 8. April.
— * ex ms, Graeco Vatic, latine ed. Pape-
broch in AA. SS. Boll. 3. April. I. p. 254
-266. — 'Ennaqiog tk rov oaiov ndvtQa
. . . Nixijtay ovyy^aifHS vno Stoaiv^ixTov,
ex ms. Vatic. ibid. I. append. p. XXII
-xxxm.
Acta s. Nicetae confess. in Grae-
cia {f cca. 888).
Ausg.: ex menaeis Graecis graece et lat.
in AA. SS. Boll. 6. Octbr. lU. p. 448-450.
Cf. Byei commentar. praevius iMd. p. 444
-448.
Acta s. Nicetae Gothi martyris
in Gothia uUra Istrum cca. a. 372.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoII.
15. Sept. V. p. 40-43 c. Stiltingii comment.
p. 38-40.
Miracula s. Nicetae mart. Nico-
NICETIUS — NICOLAUS
827
mediensis (ut creditur qui colitur
Venetiis) sub Maxiraiano, auctore
anonymo.
ex 2mss. in AA. SS. Boll. 12.
Septbr. IV. p. 7-9. Cf. Stiltingii comment.
praevius iJnd. p. 6.
Vita s. Nicetii episcopi Lugdunen-
sis in Gallia (f 551) auctore s.
Gregorio Turonensi.
Amg.: ' ed. Surius, vit. SS. 2. April. —
»Mi AA. SS. Boll. 2. April. I. p. 95. —
Vita prolixior auctore eodem Gre-
gorio Tur. cap. VIII in Vit. patrum ^ibid.
p. 96-100. — * Auszug ap. Bouquet , rec.
lU. p, 442. — Vita antiquior ex ms.
Jurensi ibid. p. 100. 101. Cf. p. 900.
Vita s. Nicetii episcopi Trevirensis
(f cca. 566) auctore Gregorio
Turonensi (vit. patr. c. 17.)
Ausg.: ^in Gregorii opp. p. 1233. — *ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p.
191-194. — » ed. Surius, vit. SS. 5. Decbr.
V. p. 523. — * m Bibl. PP. max. Lugd. XI.
p. 953. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 418. — Elogium auctore Veuantio
Fortunato III. c. 9 ' ap. Mabillon 1. c.
p. 194. — * ap. Hontheim, historia Trevi-
rensis diplomat. Aug. Vind. 1750. fol. I.
p. 41.
Erl. Schr.: Schriften des h. Nicetius Bischofs
von Trier. Uebers. von I. M. Mandemach.
Mainz 1850. 8vo. (Der toan. rftct ap. Dachery,
spicileg. I. p. 221.
Rettber^. Kirchoneeschichte Deutschlands I.
p. 461-464; vgl. p. 2S9.
Vita s. Nicetii Vesontini episcopi
(saec. VII ) auctore anonymo.
Ausg.: ^in AA. SS. Boll. 8. Febr. IL
p. 168. 169. — » Auszug ap. Bonquet, rec.
m. p. 485.
De s. Nico eremita Besutii in agro Me-
diolan. in AA. SS. Bolland. 18. April. 11.
p. 599.
Vita b. Nicolai Albergati s. R. e.
cardinalis et episcopi Bononiensis
ex ord. Cartlius. (f 1443) auctore
coaevo Jacobo Zeno episc. Fel-
trensi, dein Patavino (f 1481.)
Ausg.: ' in AA. SS. Boll. 9. Mai. II. p.
469-477 c. notis Henschenii. — ' vorker ed.
Georg. Garnefelt. Colouiae 1618. 4". —
Vita alla auctore Carolo Sigonio (f 1584)
in AA. SS. 1. c. p. 477-490. — Vlta alla
auctore auonymo. Olomucii 1746. 8*.
Vita b. Nicolai Arusiensis (f 1180)
auctore anouymo.
Ausg. : ap. Langebek , scr. rer. Dau. V.
p. 303.
Vita s. Nicolai confessoris archi-
mandritae Studitarum, ord. acoe-
metorum Constantinopoli (868) au-
ctore monacho Studitarum.
Ausg.: ' ap. Combefis, bibl. PP. graeco-
lat. nov. auctar. Paris. 1648. fol. II, p. 889
-970. — *interprete Fr. Combefis ed. G.
Henschen in AA. SS. BoU. 4. Febr. I. p.
539-552. •
Vita b. Nicolai de Prussia congre-
gationis s. Justinae de Padua au-
ctore J u 1 i a n o Januensi (cca. 1 500)
monacho eiusd. congregat.
Av^g.: ap. Pez, thesaur. anecd. II. 3. p.
310-340.
Vita V. l^icoWide Rupe {v.d.Flue)
Saxulae in Helvetia, anachoretae.
Ausg.: brevi commentario comprehensa
a Petro Hugone S. J. in AA. SS. BoU.
22. Mart. III. p. 398-439.
Erl.-Sckr.: Bonstetten, Albr. v.. Leben des
sel. Nieolaus von der Flue. vom J. 1482, aus
einer niirnberger Handschr. hrsggb. von G.
Morel — in Geschichtsfreund, Mittheilungen
des histor. Vereins der fiinf Orte. Einsiedeln
1862. XVIII. p. IS 35.
Cysal, R., vita et historia Nicolai de Rupe
Subsilvani cum rebus variis gestis. Constan-
tiae 1597.
Ming, J., der selige Bruder Nicolaus von Fliie,
sein Leben und "Wirken. Aas den Quellen.
Luzern 1861. Istr. Bd. gr. 8vo. 2 Thlr.
V. Sinner, Bibliographie der Schweizergesch.
Bern 1851. p. 32-36. Gibt eine rHchhaltige Li-
teratur.
Vita s. Nicolai episcopi Myrensis
in Lycia (flor. 325) auctore ano-
nymo.
N. ist einer der Hauptheiligen der griechischen
Kirche.
Ausg. : ' latine versa a Leon. Justiniano
ad Laurentium fratrem excusa cum Aldi
poetis christianis, Venet. 1502. 4". — * ed.
Surias, vit. SS. 6. Decbr. (ed. Colon. 1617.
p. 182.) — * ed. Georg. Wicelius , hagi-
ologion. — Traasiatlo s. N-i in Barum et
miracula auctore Johanne archidiacono
Barensi.
Ausg.: excerpta ed. Ordericus Vitalis,
hist. eccles. lib. VII. p. 653 ad a. 1087. —
C/. Surius, vit. SS. u. AA. SS. Boll. 9. Mai.
u. Pagius , annal. eccles. ad a. 1087. No.
IX. — Translado s. N-i auctore Nicephoro
Barensi ' ap. Mosander, append. ad Surium
p. 397. — * im Auszug in AA. SS. Bolland.
Febr. I. — * ein Auszug von Ordericus Vi-
talis (s. d.) lib. VII. ap. Duchesne-, script.
rer. Normann. p. 680.
Erl.-Schr.; Abbrescia, Fr. Sav., panegirico sto-
rico del s. corpo di s. Nicolo di Bari. Bari
1846. 8vo.
Albricio, N., Venezia favorita da Dio nella
miraculosa invenz. et traslaxione del sacro
corpo di s. Nicolo il Magno, arcivcsc. di
Mira. In Venezia 1698. 4to.
Andrade. A,. de, vida y milagros de s. Nico-
las el Magno , arzobispo de Mira. Valencii^
1697. 8vo.
828
NK^OLAIIS
NILAMMON
Beatillo, AdL, hiiitoria della vita di s.
Nicolo il Magno, arclvcscovo di Mira. ' Na-
poli IG^."). 4to. — » Ycnetia 1705. 4to.
BralioD. N. de, vie de s. Nicolas, archeveque
de Mire. Paris 1646. 8vo.
Crell, H. Chr., dissertatio de s. Nicolao. I,ip-
slae 1718. 4to.
Delisle, J., vie de s. Nicolas; histoire de sa
traductlon et de son culte. Nancy 1745. 8vo.
Diarium eruditorum Italiae IX. p. ISI.
(Durmoy. N.)^Vie du grand et incomparablo
s. Nicol.as. archeveque de Mire et patron de
la Lorraine. Nancy 1704. 12mo.
Hengel, Wesscl Alb. van, Sint - Nikolaas en
het Sint-Nlkolaas-fecst. Leyden 1831. 8vo.
Wace (poete du XII. siicle), vis de St. Nicho-
las. Moister Waces St. Nicholas. Ein altfran-
zbs. Gedicht des 12. Jahrb. aus Oxforder
Handschrft. in d. Ursprache hrsg. v. N. De-
lius. Bonn 1850. 8vo. 15 Sgr. (Von SeiU 83-95
altenglisch).
Vita b. Nicolai eremitae Neapoli
occisi a. 1310.
Ausg. : ex ms. Neapolit. in AA. SS. Boll.
11. Mai. n. p. 707. 708.
Acta b. Nicolai eremitae in Sicilia
(t 1167) auctore eius confessario,
sed aucta posterius.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. Aug. III.
p. 514-517.
Vita Nicolai I papae (f 867) au-
ctore ut creditur Fandulpho Pi-
sano.
Au^g.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. III. 2.
p. 301-305.
Erl.-Schr. : iib. d. Quellen dieses Buches vgl. Pertz'
Arch. V. p. 97.
Hofler in MUnchener gel. Auzeigen. XIII. p.
1028.
Lacmmer, H., Papst Nicolaus I u. d. byzan-
tinische Staatskirche seiner Zeit. Berlin 1857.
gr. 8vo. 10 Sgr.
Vita Nicolai 11 papae (f 1061) auctore
Nicolao card. Aragon. ap. Muratori, scr.
rer. Ital. IIL 2. p. 301. 302.
Vita Nicolai V papae (t 1455),r)id. Ma-
netti (oben p. 431.)
Acta s. Nicolai Peregrini, Trani in
Apulia patroni (f 1094), quadripar-
tita. Ex coaevorum auctorum mo-
numentis.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 2. Jun. I. p. 237
-260. C/. Papebrochii commentar. histor.
ibid. p. 235 {mit Abbildung.)
Vita Nicolai Picinini ducis, vid. De-
cembrio.
Vita s. Nicolai Tolentinatis ord.
ereniit. s. August. (f l.'}05) auctorc
Petro deMonteKubiano coae-
vo.
Ausg. : • ex edit. Mombritiana * in AA.
SS. Boll. 10. Sept. IIL p. 644-664. — Vita
altera anctore anonymo ' ex edit. Domi-
nici Antonii Gandolfi *ibid. p. 664-666. —
Gloria posthuiiia ibid. p. 666-743.
Krl.-Schr.: Cavattori, C^s., vita di s. Nicola da
Tolentino. g. 1. et a. (Verona 1845.) 16mo.
Ceppi, N. G., il «angue miracnloso del n. Nl-
cola dl Tolentino. Roma 171.3. 8vo.
Dolcati, A., vita e miracoli di L. Nicola da
Tolentino. Firenze 1525. kl. 8vo.
Pierre de Brctagne, abrdg^ de la vie et
des miracleg de s. Nicolas de Tolentin. Mu-
nique 1722. 8vo.
Suysken, commentar. praevia» in AA. SS. 1.
c. p. 6,36 644.
De b. Nicolao de Arcu, monacho ord.
Cisterc. Neti in Sicilia (f 1220 cca.) in AA.
SS. BoU. 1. April. I. p. 48. 49.
De b. Nicolao de Furca Palenae ord.
eremit. s. Hieronymi congregat. b. Petri
Pisani (f 1449) Suyskeni comment. histor.
in AA. SS. Boll. 29. Septbr. VIII. p. 235
-258 {mit Abbildung.)
De s. Nicolao et Hieronymo martyribus
Brixiensibus in AA. SS. Boll. 6. Jul. 11.
p. 285.
De s. Nicolao et Trano eremitis in Sar-
dinia (saec. IV.) notitia ex Dima Serpi et
Philippo Ferrario in AA. SS. Boll. 21. Jun.
IV. p. 84-86.
De 8. Nicolao mystico, patriarcha Con-
stantinopol. (f 925) in AA. SS. Boll. 15.
Mai. m. p. 509-511.
De s. Nicomede presb. Romae, martyre
forte sub Doraitiano , Suyskenii comment.
in AA. SS. Boll. 15. Septbr. V. p. 5-12.
Acta s. Nlconis episcopi et soci-
orum 199 raonachorum iuxta Tau-
romenium in Sicilia a. 250 auctore
Chaeromeno Syracusano sancto-
rum condiscipulo.
Ausg.: ex mss. graecis lat. in AA. SS.
Boll. 23. Mart. III. p. 444-448. — Com-
pendium ex menaeis gr&ecAs ibid. p. 448.
449. — MaQTVQioy ibid. III. p. *18-*22.
Cf. comment. historicus ibid. p. 442-444.
Vita s. Niconis Metanoitae mona-
chi auctore anonymo.
Ausg. : ' ex pervet. cod. graeco lat. ap.
Martene, coll. ampl. VI. p. 837-886. — Mat.
ap. Surium, vit. .SS. 27. Novbr. (ed. Colon.
1617. p. 629-633.)
De s. Nicophoro, Diodoro, Papia etc.
mart. in AA. SS. Boll. 28. Febr. lU. p. 724.
De b. Nidgario et Adalberone episc. Au-
gu.stae Vindelic. (f 909) Buei sylloge in
AA. SS. Boll. 9. Oct. IV. p. 1046-1054.
De s. Nigasio, Quiriuo , Scubiculo mart.
Vadiniaci in pago Vilcassino (f 286) Byei
commentarius hist. -crit. m AA. SS. Boll.
11. Octbr. V. p. 510-550. — Translatio
Malmundarium et miracula auctore mo-
nacho Malmundar. auonyino ibid. p. 550
559. C/. Auctarium ad AA. .SS. tomi V.
Oct. p. 43.
De 8. Nilammone recluso Geris in Ae-
gypto (t 404) in AA. SS. Boll. 6. Janr.
1. p. 826.
NTLUS — NORBERTUS
829
Vita s. Nili abbatis Cryptae Fer-
ratae in agro Tusculano Italiae (f
1005) auctore sancti discipulo, forte
b. Bartholomaeo.
Von einem seiner Landsleute in griech. Sprache
geschrieben. Fiir dic Sitten- u. Kirchengesch. Ifa-
Uens voll (ier anziehendsteu Einzelheiten u. wich-
tig fiir die Charaliteristik Ottos III.
Ausg.: ' ed. et interpr. Joh. Matth, Ca-
ryophilus graece et lat. in AA. SS. Boll.
26. Sept. VII. p. 283-343. — Matine ap.
Martene, coliect. ampl. VI. p. 889-956. —
*in compendium redacta ap. Surium, vit.
SS. 26. Sept. (ed. Colon, 1617. p. 275.) —
* nur dasjenige, icas sich auf Kaiser Otto III
bezieht, ap. Pertz, mon. scr. IV. p, 616-618.
C/. Clei commentar, praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 279-282.
Vgl. Vita s. Bartholomaei iunioris
(im Nachtrage.)
De s. Nimfldo et Saturnino mart, Alexau-
driae in Aegypto in AA, SS. BoU. 5. Sept.
II. p. 527,
De s, Niniano episc. , Pictorum Austra-
lium apostolo (saec, V.) Candidae Casae
in Scotia Stickeri comment. histor. in AA.
SS. Boll, 16. Septbr, V. p. 318-328.
De s. Ninnoca virg. in Britannia minori
(saec, VUI.) Baertii commentarius histor,
in AA. SS. BoU. 4. Jun. I. p. 407-411,
De s. Nithardo presb. mart, in Suecia
(t cca, 840) in AA. SS. BoU. 3, Febr. I,
p. 390.
Vita s. Nivardi archiep. Remensis
in coenobio Altvillarensi in Cam-
pania Galliae (f cca. 683) auctore
Altmanno monacho Altvillarensi.
Ausg.: ex 3 mss, mAA. SS. BoU. 1, Sept,
I. p. 278-284. Cf. Stiltingii comment. prae-
vius ibid. p. 267-277.
De s. NivitO, Candido, Cantiano etc.
mart, in Lucania in AA. SS. BoU. 15, Jun.
II, p. 1048.
De s. Nobile, Martia, Hermempho etc.
mart. Afris m AA. SS. BoU. 25. April. III.
p. 361.
De s. Noiala virg. et mart. Ponte-Vici
in Armoricis m AA. SS. BoU. 6. Jul. II,
p. 279.
Vita s. Noitburgis ex ms. ap. Surium,
vit. SS. 31. Oct. (ed. Colon. 1617. p. 415.)
De s. Nomio conf. prope Villam-Pirosam
inter Parisios et Houdanum in AA. SS.
BoII, 8, Jul. U, p. 650.
De s, Nonna (f cca. 374) matre s. Gre-
gorii Nazianzeni archiep. Constantinop.
Pinii syllbge hist. in AA, SS. BoII. 6. Aug.
U. p. 78-81.
Acta s. Nonnosi praepositi mona-
sterii Montis Soractis m Etruria (f
cca. 576) auctore s. Gregorio
Magno, dial. lib. I. c. 7.
Ausg.: in AA, SS. Boll. 2. Sept, I, p.
410. 411 c. Stiltingii comment. — Gloria
posthuma seu de translationibus reUquia-
rum, cultu et miraculis ibid. p. 412-425. —
Miracula germanice impressa a, 1711 et
latine reddita ibid. p, 426-439,
Erl.-Schr.: De s. Nonnoso praeposito Soracten-
sis monasterii ex Gregorii M. dial. I. 7. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 246.
Vita s, Norberti Magdeburgensis
archiepiscopi et institutoris ordinis
Praemonstratensis (f 1134.)
Eine der bedeutendsten Quellen dieser Zeit.
Geschrieben vor H55.
Handschr.: Brussel, k. Bibl. chart. sec,
XV. ex. fol. Vit. SS. — Gent, sec, XIV.
No, 215, — Miinchen, k. Hofbibl, Inders-
dortiana No. 260, Vid. Pertz, mon. scr, XII,
p. 669,
Ausg.: entdecht u. herausgegeb. von Wil-
mans ap. Pertz, mon. scr. XII, p, 663-'! 06,
— Vita alia auctore anonymo [Ueberarbeitung
der vorhergehenden , geschrieben zioischen
1 1 57-1161. Man hielt friiher falschlich H u g o,
den Amtsnachfolger Norberts, fiir ihren Ver-
fasser. {Handschr.: vid. Pertz, mon. scr,
XII. p, 669)] i ed. Papebroch in AA, SS.
BoII. 6. Jun, I. p. 819-858. — * abgehurzt
ed. Surius, vit, Sanct. 6, Jun, — Bruch-
stticke ^ ed, Wilmans ap. Pertz, mon. scr,
XII. p. 670-704, — »ap, Bouquet, rec, XIV.
p. 229.
Erl.-Schr.: Buttner, Pr. , PseudoNorbertus ex
narratione Pragensi -translati e Saxonia in
Boioemiam corporis Norberti arch. Magdeb.
conditoris ord. Praemonstr. detectus. Jenae
1709. 4to.
Pabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 141.
H , panegyrique de s. Norbert, fondateur
de Tordre des Premontr^s, archeveque de
Magdebourg. Bruxelles 1847. 8vo.
Hertoghe, Corn. P. de, unius libri nomen s.
Norbertus sive vita s. Norberti ex ipso no-
mine anagrammatice derivata. Antverp. 1630.
8vo.
(L. Ch. Hugo) La vie de s. Norbert . . . avec
des notes pour ^claircissement de son hi-
stoire et de celle du 12. sifecle. Luxembourg
1704. 4to.
Leuckfeld, antiquitates Praemonstratenses —
von s. Marien in Magdeburg und Gottes-
Gnado bey Calbe. Magdeb. 1721. (p. 8: ,Da8
Leben dieses Ordensstiefters vvie es von sei-
neni — Keisegefahrten — Hugone u. andern
nach ihm aufgesetzt u. vermehret worden,
haben unterschiedene Manner ediret, als
Sigism. Kohel Abt zu Briick in Mahren a.
160S (urU. d. Tit.: Praemonstratensis ordinis
nonnuUonim patrum vitae ex variis autho-
ribus collectae per fratr. Sigism. Kohel ejusd.
ord. Praem. abbat. Lucensem. Typis Lucen-
sibus ad. tiuv. Dia a. 1608. 4to. [i Kxemplar
htf. sick in der kais. Hibl. zu Wien]), Aubert.
Miraeus ... zu Andwerpen . . . a. 1613, . . .
die Norbertiner zu Prag im Strohoflf 1627,
Mart. Mertz Prior zu Uothem in Schwa-
ben, zu Kavensburg 1628, Corn. Poly-
carpus bey s. Michael zu Andwerpen 1630,
Joh. le Paige zu Paris 1633, Joh. Bapt.
Schellenberg ein Jesuite zu Augsburg
1641, Joh. Chrys. van den Steei;re Abt ia
NORBERTUS NUNCIU8
5. Miobael zu Antwerpeu mit Noteii Poly
carpi de Heito(?lu', Antwerpen IfvSt. 4to .
lef^e. 4to., Bernhard Sutor Abt in Struholl'
16.57 z» I^ragc.)
Merz, Mt., Norbertus triuniphans in vlta et
translatione descriptns, auctus et renovatu»,
13 inedilallouibus ac nonnullis do inslituto
et vcicalionc Praeinonslratens. i-.monicor.
anuotalloiiib. illustratus. Uavensburtf, l(«ii7.
8vo.
Mudzaert8, het leven cndc de vervoerinche
van den h. Norbertus. Anlwerpen lCiSO. 4to.
Milller, Ph. (resp. Schneider), vindiciae
Norbertinae s. ostensio summaria de Nor
berti arch. Majrdob. reliquiis e coeiiobio b.
virg. Mariae Magdeb. Pragam defaiis. Jenae
1683. Ito.
Narratiu trunslati e Saxonia in Boemiam
sacri corporis Norberti, . . . cui vitae historia,
commeutarioluse<c. praeraittitur. Pragae 16'27.
4to.
Olearius, J. Ch., diss. qua numus argenteus
in memoriain Norberti archiep. Magd. cusus
. . . illustratur. Arnstadii 1704. 4to.
Papebroch, de s. Norberto antistite, funda-
tore ord. can. Praemonstr. in Gallia, apo-
slolo civiuni Antverpiens. in Belgio, archiep.
Magdeburgens. iu Germania, in AA. SS. Boll.
6. Jun. I. p. 809-819 mit /olgenden Anachliis-
sen:
Epistola Traiectensis ecclesiae ad Fri-
derieum episc. Coloniensein de 'l'an-
chelnio seductore, ex editione .Seb. Ten;?-
nagel ibid. p. .'<45-S17.
Analecta Norbertina p. 859 870 (fra
trum Cappenbergeusium additamenta ad
vitam etc.)
Historia iranslationis ex impressis Pra-
gae atque Antvcrpiae ibid. p. 871-915
(mit AbbiliJungen).
Ex libro III. llcnnanni monachi de ini-
raeulis s. Mariae Laudnn. ibid. p. 862-
8(>.5.
Corollarium Norbeitinum I. de archie-
piscopis Magdeburgens. ibid. p. 916-932.
Corollarium II. de abbatia s. Michae-
lis Antverpiens. ibid. p. 93;5-!l60 (m. viel.
Abbildungen).
Corollariuin III. de filiabus abbatiac s.
Michaelis Antverp. ibid. p. 960-981 (mit
mehreren Abbild.); cf. Janninjri coin-
mentar. ibid. Jun. VI. 1. p. 21-56.
(Pauwels, J.) De fackel van het waer geloof,
ofte het grootdaedig leven van den h. Nor-
bertus, apostel van Antwerpen. fAnlwerpen
(1776). 4to. yiil 3o Abbldg.
Haeculum Sioneum in illuminatione vultus
Norbertini seu Solemnilas saccularis trans-
latarum . . . Norbcrti exuviarum. In quo Nor-
bertino .Sionei moiitis oiigo. . . (Pragae 1727.)
kl. 4to M. 2 Kup/.
.Sagittarius, Csp. (.Schubart), historia Nor-
berti arch. Magdeb. Jenae 1G83. 4to. 16 pag.
.Schol/., Jos., vita s. Norberti, institutoris ord.
Praem., postea archiepiscoplMagdeburg.Pars
I. Diss. inaug. Vratislav. 18.")9. 8vo. 44 pag.
Sterre, J. Chr. v. d., vita s. Norberti, c. tigg.
eleganter a Th. Gallaeo in ae« incisis. Ant-
vcrp. 1622. 410. 1656. 4to. (holl&ndiach Ant-
werp. 1623. 4lo.
Tenckhoff, Alb., de s. Norberto, ord. Prae-
monstratens. condiiore el archiep. Magdeb.
Mona.^terii 1855. 8vo.
Vita s. Norberti... a Lud. Car. Hugo idio-
raate gall. edita et in lat. versa. Vetero Pra-
gae 1732. fol.
Vita, mors et translatio s. Norberti, Magdeb.
archiep. . . . Pi^agae 1671. 4to.
Waghenare, Pelr. de. Sls. Norbertus, cano-
nicorum praemonsiraiens. palriarcha, vario
carmine celebrafu». Duaci 1650. 8vo.
StB. Norbertus . . . voce soluta celebratus.
Duaci 1651. 8vo.
W*ltlier, S., Norbertum male con«ecratum
coU facetM viadicUe loco Strahoyiensibus
iu urbc Praga, qui Magdeburgensps vocave-
rant Tanehelianos. Ma^deburgi 1728. 4to,
M pag.
VVa tl eiibach. Dcutschlands Geschichtsquel-
len p. :H7.
De .s. Nostriano episc. Neapoli (saec. V.)
Sollerii sjllogc in AA. SS. Boll. 16. Aug.
III. p. 294. 295.
De s. Notburga vidua, &. Ilixta virg. et
aliis 7 eius libcris Novem-Gemiuis iudioec.
Constautieusi (saec. IX.) in AA. SS. Boil.
26. Jaur. II. p. 750. 751.
Vita s. Notburgae ancillae virg.
in arce Rottenburgiea comitatus Ty-
roleusis auctore Hippolyto Gua-
rinonio.
Ausg.: germauice iuipressa a. 1646 et
latine redd. interpr. Ant. Roschmauno in
AA. SS. Boll. 14. Sept. IV. p. 717-725. —
Fragmenta vitae fusioris eodem auctori'
ibid. p. 725-728. — Diploma Henrici
dynastae Rottenburgici a. 1335 conscriptum
ilnd. p. 728-730. — Gloria postbuma
ibid. p. 730-768 (ni. vielen Abbildunyen.) —
Dieae Ausg. Perier's erschien saviml dem
Commentar. auch einzeln Antverpiae 1753.
4*. C/. Perieri comment. praevius ibid. p.
709-717 (?«. Abbildung.)
De s. Nothelmo archiep. Oantuariensi in
Auglia (t 738) V. de Buckii comment. hi-
storicus in AA. SS. Boll. 17. Oct. VIU. p.
117-124.
Vita b. Notkeri Balbuli monachi
Sangallensis iu Helvetia (f 912)
auctore Ekkehardo Minimo de-
cano Sangallensi (cca. 1220.)
Ausg.: ' ed.- Canisius, lect. antiq. VI. p.
934 (»ed. nov. III. p. 552.) — » ap. Gold-
ast, scr. rer. Alemann. I. p. 226-247. —
^u-iederholt in AA. SS. BoU. 6. April. I.
p. 579-596. — Processus canonizationis
b. N-i, ex Canisii editione ibid. p. 596-604.
Erl.Sc/tr.: Kiihr, Oesch. der romisch. Literatur
im karol. Zeitalter p. 531.
Mabillon, b. Notkeri nionachi g. Galli elo
gium historicuin, ubi de Katperto et TuIiIom.
monachis ac de Notgerio episc. Leodieiifi
etc. in AA. S.S. o. s. Ben. saec. V. p. 11-22.
Papebroch, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. I. c. p. 576 .578.
Vgl. Marlyrologium Notkcri.
Monaehus Sangallensis.
Vita Karoli Magni.
De s. Novato presbyt. Romae (f 151)
Papebrochii sylloge hist. in AA. SS, BoU.
20. Jun. IV. 1). 4.
De s. Numeriano episc. et conf. apud
Treviros (f 657) in AA. SS. BoU. 5. Jul.
II. p. 231.
De s. Numidico ct pluribus aliis mart.
Africanis saec. III. ex s. Cypriani ep. 3f>.
al. 40. in AA. SS. BoU. 9. Aug. II. p. 410.
De 8. Nuncio conf. in comitatu Namur-
censi (sec. VII.) notitia in AA. SS. Boll.
NUNCTUS — ODILO
831
10. Oct. V. p. 124-126. Cf. Auctarium ad
AA. SS. tomi V. Oct. p. 28.
Vita s. NiJnctiabbatispropeEme-
ritam (f cca. 580) auctore Paulo
diacono Eraeritensi.
Ausg. : ' ap. Florez, Espana sagr. XIII.
p. 343 (vita patrum Emeritensium cap. 3.)
— » wiederholt in AA. SS. Boll. 22. (Jbt.
IX. p. 599-601. Cf. Bossuei commeut. prae-
vius ibid. p. 596-599.
Acta s. Nunilonis et Alodiae virg.
et mart. Oscae in Hispania (f 851)
auctore s. Eulogio episc. (me-
moriale sanctorum.)
Ausg.: ' ap. Migne, patrologia CXV. p.
774. „. iwiederholt m AA. SS. BoU. 22.
Oct. IX. p. 642-644. — Passio earundem
ibid. p. 644. — Translatio earundem ex
Jos. Pellizer de Salas ibid. p. 645-647. Cf.
Bossuei commentar. praevius ibid. p. 626
-642.
De s. Nympha Laodicensi et Eubulo Ro-
mano apostolis (saec. I.) Henschenii sylloge
hist. in AA. SS. Boll. 28. Febr. III. p. 719.
720.
o.
De 8. Obitio conf. Brixiae in Italia (f
cca. 1200) in AA. SS. Boll. 4. Febr. L p.
573. 574.
De s. Octaviano eremita propeVolaterras
in Tuscia (ante saec. VI.) Limpeni com-
mentar. in AA. SS. BoU. 2. Sept. I. p. 389-
405. — Relatio recognitionis reliquiarum
s. O-i in cathedrali Volaterrana servatarum,
notitiae de cultu et miraeula ibid. p. 405
-409.
De s. Octaviano et multis millibus mart.
in Africa in AA. SS. BoU. 22. Mart. III.
p. 384.
De s. Octaviano seu Octariano episc.
Comensi in Longobardia (f cca. 680) Buckii
sylloge hist. m AA. SS. BoU. 23. Oct. X.
p. 106-108.
De s. Octavio martyre Thessalonicae in
Macedonia in AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. 42.
Vita s. Odae viduae (t 722) Ama-
nii in dioec. Leodiensi auctore an-
onymo.
Ausg. : ex cod. in AA. SS. BoU. 23. Oct.
X. p. 139-442. Cf. Heckii de s. Oda et s.
Pompeio presbytero commeut. praevius ibid.
p. 129-139.
Vita s. Odae virg. ord. Praemonstr.
in Hannonia auctore Philippo
Harvengio de Eleemosyna ab-
bate Bonae Spei (f post 1180.)
Au^g. : ' in Philippi oper. edita a Nicol.
Chamart. Duaci 1621. fol. p. 779-787, —
• in AA. SS. Boll. 20. April. H. p. 773-780.
Vita s. Odalphi presbyteri (f cca.
.860) auctore ut creditur Cappido
Stavriensi Frisio sacerdote. Cca.
920.
Ausg. : ' ed. Surius, vit Sanct. 12. Jun.
— *in AA. S8. BoU. 12. Jun.
Vita b. Oddlni Barotti (f 1400)
Fossanensis in Pedemontio eccles.
praepositi. Ex Italico Johannis
Nigri.
Ausg. : latine in AA. SS. Boll. 21. Jul. V.
p. 182-184. Cf. SoUerii comment. praevius
ibid. p. 180-182.
Vita s. Odgeri diaconi Ruraemun-
dae in Belgio (saec. VIII) auctore
anonymo.
Ausg. : ex ms. Ultraiect. in AA. SS. BoU.
10. Sept. III. p. 613. 614 c. appendice de
ecclesia de Berg ibid. p. 615. Cf. Bollandi
comment. praevius ibid. p. 612.
Vita s. Odiliae, vid. Vita s. Ottiliae.
Vita s. Odilonis abbatis V Cluni-
acensis (994 — 1049) auctore Jot-
saldo Sylviniacensi monacho eius
discipulo. Libri 3.
Handschr.: Paris, k. Bibl. No. 5296 c.
sec. XIII; — St. Martin sec. XI. No. 109;
— No. 2627. mbr. 4«. Colb. 1297. fol. 18.
Ausg. : ' compendium ohne Namen des
Verf. ap. Duchesne (et M. Marrier), bibliotfa.
Cluniacens. Paris. 1614. fol. append. p.
1814. — » m AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p.
65-71. Beide Ausg. sind unvollstdndig. —
* vollstandig nach 3 Mpt. ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 679-710 (597 ed.
Venet.) — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
X. p. 374. — Vita alia auctore Petro
Damiani cardinali [,Psrtenuis longeque
impar meritis tanti viri.^ Baronius. Nur
ein Auszug aus d. vorhergehenden Vita.
{Handschr.: Oxford, Un.-Bibl. Bodley.
mbr. sec. XI. fol. No. 2690. — P ar i s, k.Bibl.
sec. XII. No. 5290; — sec. XIH. No. 5351.
27. — Cambridge, Corp. CoUege No.
328. — Oxford, Univ.-Bibl. Bodley. No.
2690; suppl. No. 699. sec. XIH.)] »ap. Du-
832
ODINO — OLBIANUa
cbesne, biblioth. Climiac. p. 315-346. —
» m AA. SS. Boll. 1. Jaur. I. p. 71-77. —
Elevallo s. Odil. ibid. p. 77. — Planctus de
transitu domini Odilonis (f 1048) auctore
Got.schalco sive Jotsaldo monacho
{unbedeutend) ap. Duchesne, biblioth. Clu-
uiacensis p. 330.
Jirl.-iichr. : Harth, aciversar. IV. p. 18.
Oontzcn, M. Th., d. Oeschichtsclireilier der
•siich.«isolien Kaiserzeit p. 171-174.
Kaliriciiis, bibl. meil. ed. inf. latinitatis ed.
Man.^i IV. p. 179. m).
Mabillon, ». Odilouis abb. Clun. V elogiuni
histor. in A.4. .ss. o. s. Uen. saec. VI. 1. p.
G31-678.
De b. Odlnone sive Ottenone abbate
Rothensi ord. praem. in Suevia (f 1182)
m AA, SS. Boll. 2. Janr. I. p. 1086. 1087.
Vita s. Odonis abbatis Cluniacen-
sis (f 942) auctore Johanue ISa-
lernensi vel Cluniacensi. Libri 3:
,Dominis et in Christo,' ,Odo igitur
vir.'
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Mart. sec.
XI. XU. No. 83. — 5365. f. 125.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 150-186. — * ap. Duchesne,
bibl. Cluniacens. p. 13-56. — • abgekiirzt
ed. Surius, vit. Sanct. 18. Novb. p. 414. —
Vlta alla auctore Nagoldo siveNalgodo
monacho Cluniacensi (cca. 1090) apT Ma-
billon 1. c. saec. V. p. 186-199.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der roui. Literatur im
liarol. Zeitalter p. 538-543.
Duchesne, bibl. Ci.sterciensis p. 1633.
Histoire litt(5raire de la France VI. p. 229.
Mabillon, s. Odonis elogium historicum in
AA. SS. o. s. Ben. 1. c. p. lai-l.W.
Vgl. Vita s. Maioli.
Vita b. Odonis abbatis Tornacen-
sis S. Martini, dein episc. Camera-
censis (f 1113) auctore Amando
de Castello, tunc priore Aquis-
cinctino, dein abbate Marchionensi.
Ausg. : ex mss. et editione Rayssii in AJl.
SS. Boll. 19. Jun. III. p, 911-913. — Alla
Tlta ex variis collecta ibid. p. 913-917. —
Alla Tlla auctore Herimanno Laudu-
nensi, vid. Herim. Laudun., hist. restaurat.
— Epistola Amandi de Castello de
obitu Odonis Camer. epi.sc. ap. Arn. Baisse,
Belgia christiana. Duaci 1634. 4».
Vita s. Odonis archiepiscopi Can-
tuariensis (f 961)auctore (ut videtur)
Osberno (f cca. 1100.)
Andere schrelben sie dem Eadraer wol rich-
tiger zu.
Ausg.: 'ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Beu.
saec. V. p. 288-296. — *ap. Wharton, Anglia
sacra II. p. 78-87. — »ed. Pinius m AA.
SS, Boll. 4, Jul. 11. p. 67-73.
ErL-Schr.: Pinius, comment. praevius i6t<i. p
63-67.
Wright, Odo tn hit Biographia Britannica li-
ter. I. p. 428-438.
Vita s. Odonis Carthusiani Tali-
acotii in Italia (f circa 1230) au-
ctore anonymo. • •
Ausy. : ' ed. Bzovius , annal eccles. ad
a. 1230. — » wiederholi in AA. SS. BoU,
14. Jaur. I. p. 978. 979.
Vita b, Odonis episcopi Cameracensis =
Vita b. Odonis abb. Tornacensis.
Vita s, Odonis episcopi Urgellae
in Hispania Tarraconensi (f 1122),
Ausg.: exTam. Salazari martyrol.Hispan.
in AA. SS. Boll. 7. Jul. II. p. 522. 523.
— Miracula ibid. p. 523.
Vita s, Odorici sive Orderici de
Portu Naonis ord, minor, Utini in
Foro JuUi (t 1331,)
Ansg.: ex Waddingi annal. minor, lib.
III. in AA. SS. Boll. 14. Janr. I. p. 984-
986, — Eius peregrinatio ab ipso de-
scripta ibid. p. 986-992.
Erl.-Schr.: Venni, (}., elogio stor. alle Resta del
b. Odorico, minore, cou la storia da lui det-
tala de suoi viaggii asiatici. Venczia 1761.
4to.
De s. Odrano mart., auriga s, Patricii
in Hibernia (saec. V.) m AA. SS. BoII, 19.
Febr. III. p. 131. 132.
Dd s. Oduino presb. mart. Hugardiae
in Brabantia notitia in AA. SS. Boll. 25.
Jun. V. p. 149.
Vita s, Odulphi presbyteri Ultra-
iectini ("j- cca, 865),
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 12. Jun. (ed.
Colon. 1617. p. 181.) — »ex variis mss, et
editis m AA, SS. Boll. 12. Jun. II, p. 592
-595.
De s. Oelbertomart. inBrabantiaBossuei
svlloge in AA. SS. Boll, 22. Oct. IX. p,
692.
De s. OfTa abbatissa Beneventi in Italia
(t 1070) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 243-244.
Acta s. Olavl regis et mart. Ni-
drosiae in Norwegia (f 1030) au-
ctore anonymo.
Ausg.: ex passion. Bodecensi »n AA. SS.
Boll. 29. Jul. Vn. p. 113-117. — Appen-
dix miraculorum ex var. monumentis
ibid. p. 117-120. Cf. Boschii comment prae-
vias ibid. p. 87-113.
Vita Olai Tryggvae filii, vid. Saga Olafs.
Vita V. Olberti abbatis Gembla-
censis (f 1048. 14. Jul.) Ex Sigi-
bertiGemblac.gest. abbat. Gemblac.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VL 1. p. 599-607.
De s. Olbiano episc. Aneorum et disci-
pulis mart. in Asia sub Maximiauo in AA.
OLBIANUS — ORESTES
833
SS.BoU. 4. Mai. I. p. 458. — ''A»}.t]aig tov
Ol^tavov ibid. p. 753.
De s. Olbiano apud Graecos in AA. SS.
BoU. 25. Mai. VI. p. 101.
De s. Olcano vel Bolcano episc. in Hi-
bernia (f cca. 500) in AA. SS. BoU. 20.
Febr. m. p. 179. 180.
Vita b. Oldegarii archiep. Tarra-
conensis et episc. Barcinonensis in
Hispania {-f 1137). Ex publicis ci-
vitatis et ecclesiae Barcin. monu-
mentis.
Ausg.: Hn kk. SS. Boll. 6. Mart. I. p.
482-498. — ' ap. Florez , Espana sagrada
XXIX. p. 472.
Erl.-Schr.: Garcia de Caralps, A. J., historia
de s. Oldegaer, ar?obispo de Tarragona y
obispo de Barcelona. Barcelona 1617. 4to.
De s. Oliva virg. mart. Brixiae in Italia
in AA. SS. Boll. 5. Mart. I. p. 361.
Vita s. Olivae virginis Anagniae
in Latio apud Hernicos.
Ausg.: ex ms. Cajetani m AA. SS. BoU.
3. Jun. I. p. 339.
Vita s. Olivae virginis et marty-
ris Panormi (forte saec. IX.)
Ausg.: ex edit. Octavii Cajetani in AA.
SS. Boll. 10. Jun. II. p. 297-299.
De s. Oliveria et Liberata sororibus virg.
apud Calvum Montem in Gallia (saec. VI.)
in AA. SS. BoU. 3. Febr. I. p. 361.
De s. Olla virg. apud Cameracum in Bel-
fica II (sec. XI. XIL) Byei syUoge m AA.
S. BoU. 9. Oct. IV. p. 1045.
De s. Ollio et Stephano diac. mart. Con-
stantinop., ex Florentinio in AA. SS. BoU.
27. Aug. VL p. 20.
De s. Olympiade etMaximo ord. Cordulae
in Perside (f 251) in AA. SS. BoU. 15. Apr.
IL p. 375. 376.
Vita s. Olympiadis auctore Ant. Maria
Gratiano episc. Amerino ap. Surium, vit.
SS. 1. Decb. (ed. Colon. 1617. p. 32.)
De s. Onesima virg. in AA. SS. BoU. 27.
Febr. UL p. 681.
Vita s, Onesimi episcopi Suessio-
nensis in Gallia (f cca. 360.) •
Ausg.: ex cod. Longipontano in AA. SS.
BoU. 13. Mai. m. p. 204-206; c/. VU. p.
764.
De s. Onesimo apostolo episc. Epbesino,
mart. (f 109) Henschenii commeutar. hi-
storicus in AA. SS. BoU. 16. Febr. IL p.
855-859.
De s. Onesimo et sociis mart. PuteoHs
in Campania in AA. SS. BoU. 31. Jul. VII.
p. 175. 176.
De s. Onesimo thaumaturgo in AA. SS.
BoU. 14. Jul. in. p. 648.
De s. Onesiphoro apostolorum discipulo
et Porphyrio eius servo , mart. (saec. I.)
Parii in HeUesponto StUtingii syUoge in
AA. SS. BoU. 6. Septb. H. p. 662-666.
De s. Onion, Tiburtino, Valeriano etc.
mart. Alexandrinis in AA. SS. BoU. 9. Aug.
IL p. 412.
De s. Onneno conf. ord. s. Bened. ut
creditur in dioec. Macloviensi Britanniae
Armor. in AA. SS. BoU. 9. Septb. IH. p.
453.
Vita s. Onuphrii anachoretae in
Aegypto (saec. IV. aut V.)
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. BoU. 12.
n. p. 527-533. Cf. Janningi commentar.
historico-criticus ibid. p. 519-527.
De s Opilio diac. Placentiae in Italia
(sec. V.) Fonsoni syUoge in kA.. SS. BoU.
12. Oct. VL p. 64. 65.
Vita s. Oportunae abbatissae Sa-
giensis, quae soror s. Grodegrandi
episcopi, (t 770) auctore Aldelmo
sive Adelmo Sagiensi (Seez in
Normannia Galliae) episcopo (cca.
880.)
Ausg.: 'ed. Surius, vit. Sanct. 22. April.
— *in AA. SS. BoU. 22. AprU. HL p. 62
-67. — >ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 2. p. 222-231. — Liber mira-
culorum auctore eodem Adelmo ' in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 67-71. — ' ap. MabiUon,
1. c. p. 231-238. — Alia miracula ibid.
p. 238. — De reliquiis ibid. p. 239.
Erl.-Schr.: Gosset, Nicol., vie et miracles de
St. Opportune abbesse . . . tirde du cartulaire
et archives . . . Paris 1654. 8vo.
De s. Optatiano episc. Brixiensi (saec.
V.) m AA. SS. BoU. 14. JuL m. p. 654.
De s. Optato, Arcilao, Symphronio etc.
mart. in kk. SS. BoU. 14. April. K. p. 212.
De s. Optato episc. Milevi in Numidia
(t cca. 370) in AA. SS. BoU. 4. Jun. I. p.
396.
De s. Optato episc, Sanctino et Memorio
presb. Autissiodori in Burgundia (f 530)
Stiltingii syUoge in kk. SS. BoU. 31. Aug.
VI. p. 680-682.
De s. Oraeozela mart. Constantinopoli
Pinii syUoge m AA. SS. BoU. 26. Jul. VI.
p. 305-307.
De b. Oranna virg. et socia anonyma in
Esch prope oppidum Beres in Lotharingia
(saec. XIV.) Stiltingii sylloge m AA. SS.
BoU. 15. Septb. V. p. 115-117.
De s. Orentio, Pharnacio, Erote etc. fra-
tribus mart. sub Galerio Maximiano in Ar-
menia in AA. SS. BoU. 24. Jun. IV. p. 809
-811.
De s. Oreste, Diomede et Rhodone mart.
53
834
ORICULUS — OSWINUS
apud Qraecos in AA. SS. BoU. 9. Jun. II.
p. 171.
Martyrium s. Orlculi et sororura eius Ori-
culae et Basilicae ex Flodoardi histor.
eccles. Remens. ap. Surium, vit. SS. 18.
Novb. (ed. Colon. 1617. p. 422.)
Vita s. Orientii episcopi Auscio-
rum in Novempopulania.
Augg.: ^ ap. Labbe, bibl. nova msa. U.
p. 596-598. — *m AA, SS. Boll. 1. Mai.
I. p. 61-62. — Vita alia ex ms. Tolosano
Ubid. p. 62-64. cy. Mai. VII. p. 530. —
* Bruchstiick ap. Bouquet, rec. I. p. 643.
Vita b. Oringae sive Christianae
virg. in Etruria (f 1310.)
Ausg.: ex italico Silvani Razzi latine
versa in AA. SS. Boll. 10. Janr. I. p. 650
-654. — Ylfa alia auctore Cornelio Curtio
ord. Augustini historiographo ibid. p. 654
-662.
Erl.-Schr.: Lami, O., vita della b. Oringa Cri-
stiana fondatrice del convento di 8. Maria-
Novella in Toscana. Firenze 1769. 8vo.
De s. Orione, Aemilio et Agnato niart.
Alexandrinis in AA. SS. Boll. 16. Aug. III.
p. 289.
De s. Orione, Memnone, Hermete etc.
mart. in AA. SS. Boll. 22. Janr. II. p. 414.
De b. Orlando converso Vallumbrosae
in Hetruria (f 1242) Papebrochii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 20. Mai. V. p. *253.
De s. Orsisio abbate, s. Pachomii apud
Tabennenses successore in Thebaica Ae-
gyptii solitudine (f cca. 380) Papebrochii
sjlloge in AA. SS. Boll. 15. Jun. II. p.
1054-1057.
De s. Ortario abbate Landellis in Nor-
maunia (ante saec. VI.) Papebrochii com-
ment. hist. in AA. SS. BoII. 21. Mai. V.
p. 36-38.
Vita b. Osannae Andrasiae, virg.
tertii ord. s. Domin. Mantuae (f
1505) per fr. Franc. Silvestrum
Ferrariens. ord. praed., familiarem
beatae. Libri 6.
Ausg.: ex edit. Mediolanensi a« 1506 in
AA. SS. Boll. 18. Jun. IH. p. 673-724. —
Vita alia ex italico Hieron. Montolive-
tani. Tractatus 3, ibid. p. 724-800. Cf. Pa-
pebrochii commentar. praevius ibid. p. 667
-673 {mit Abbildungen.)
De s. Osea et Aggaeo prophetis in AA.
88. Boll. 4. Jul. II. p. 5.
Vita s. Osithae virg. mart. (cca.
680) in sui nominis oppidulo comi-
tatus Essexiae in Anglia, auctore
anonymo.
Nach einigen biess der VerfasEer Albericus
VeeruB, dcr um 1250 Cborherr im Osithakloster
bei Colcheuter war.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 7. Oct —
» wiederholt in AA. SS. BoU. 7. Oct. III.
p. 942-944. Cf. Suyskenii comment. prae-
vius ibid. p. 936-941.
Vita s. Osmannae virg. quae co-
litur in abbatia s. Dionysii prope
Farisios auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. i?i AA. SS. BoU. 9. Septb.
III. p. 422-425. Cf. Suyskenii comment.
praevius ibid. p. 417-422.
Canonizatio s. Osmundi Sarisburiensis
episcopi (&. 1457) in AA. SS. Boll. 1. Janr.
I. p. 77. ~
Erl.-Schr.: Bowle, J., on the canonization of St.
Osmund, with some observatlons concerning
the episcopus puerorum — in ArchaeoloK>a
IX. p. 39.
De s. Ostiano presb. in Vivariensi Gal-
liae territorio in AA. SS. Boll. 30. Jun.
V. p. 578.
De s. Ostrato, Spiro, Eraclio mart. Sir-
miensibus in AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p.
578.
Vita s. Oswaldi episcopi Wigor-
niensis et archiepiseopi Eboracensis
(t 992) auctore Eadmero archi-
episcopo Cantuariensi (f 1124.)
Ausg. : ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
191-210. — Vlla alia auctore anonymo {Aus-
zug aus der vorhergehenden V.) ex Cap-
gravio, Surio et ms. Ultraiectino ^ in AA.
SS. Boll. 29. Febr. lU. p. 752-756. —
* wiederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 728-734. — Vlta alla auctore
ut fertur Senato Bravonio Wigorniae mo-
nacho, ap. Surium, vit. SS. 15. Octb. (ed.
Colon. 1617. p. 229.) — Vlta alia, ex prima
parte chronici ms. coeuobii Ramesiensis,
ap. Mabillon 1. c. p. 735-760. — Frag-
mentum de s. O-o ex Orderico Vitali lib.
4. p. 517 ap. Mabillon 1. c. p. 734.
Erl.-Schr.i Heusclien, commentar. praevius in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 749-758.
St. Oswaldcs Leben. Ein Gedicbt aus d.
12. Jahrh. Hrgg. von L. Ettmiiller. Ziirich
1835. 8vo.
S. Oswalt, Otnit und Sigfrit — ap. Mone,
Anzeig. fiir Kunde d. deutschen Mittelaiter».
1835. IV. p. 411-421.
Wright, Oswald in hia Biographia Britanu.
literaria I. p. 462-467.
Zingerle, J. v., die Uswald-Legende u. ihre
BeziehuQg zur deutschen Mvthologie. Stuttg.
1856. 8vo. 1
Vita s. Oswaldi regis ac martyri»
a. 672 in Anglia auctore Drogo-
ne monacho coenobii Winnociber*
gensis in Flandria.
Ausg. : in AA. SS. Boll. 5. Aug. II. p.:
94-103. Cf. Pinii commentar. praevius ibid.
p. 83-93. — Vita ex Bedae histor. eccles
ap. Surium, vit. SS. 5. Aug.
Acta s. Oswini regis Northum-
OTGERIUS - OTTO
835
briae et mart. in Anglia a. 651
auctore sancto ac venerabili Beda.
Ausg.: ex historiae Anglic. ecclesiast.
Paris. 1681. lib. III. c. 14 wiederholt in
AA. SS. BoU. 20. Aug. IV. p. 62. — Ada
altera ex Joh. Capgrave seu potius Jo-
hanne Tynmuthano (in Legenda An-
gliae a pag. 256) ibid. p. 63-66. Cf. Dol-
mansii comment. praevius ibid. p. 57-62.
De s. Otgerio, Benedicto et Rotgario, '
monachis piis in coenobio s. Faronis apud
Meldos, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 1. p. 656-668.
Vita s. Othonis solitarii Ariani
in regno Neapolitano (f cca. 1120).
Ausg-'. ex officio in AA. SS. BoU. 23.
Mart. III. p. 468-470 c. comment. praevio
p. 466-468.
Vita s. Otmari abbatis Sangallen-
sis (t 759) auctore Gozberto ab-
bate SangaUensi (816 — 837.)
Ueberarbeitet von Walafrid Strabo u. nur
noch in dieser Form vorhanden. Bietet einige
schatzbare Nachrichten iib. die damaligen Verhalt-
nisse von Alamannien.
Handschr.: Stuttgart, mbr. fol. max.
sec. XII. f. 118. — Wolfenbiittel, mbr.
antiquiss. 17. 5. Ms. Aug. 4". — Vld. Pertz,
mon. II. p. 40.
Ausg. : ^ ap. Goldast, scr. rer. Alam. 1730.
I. p. 176-181 ; notae in eand. ibid. p. 253.
— >ed. Surius, vit. SS. 16. Novb. VI. p.
392 (ed. Colon. 1617. p. 360). — »ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2.
p. 154-162. — * ed. Ild. ab Arx ap. Pertz,
mon. II. p. 41-47, [Vehers.: deutsch vonA.
Potthast. Berlin 1857. (Geschichtschr. der
deutsch. Vorzeit. VIII. Jahrh. 1. Bd.)] —
JHiracula s. 0-i auctore Ysone magistro,
monachi S. GalU (f 871.) Libri 2. ' ap.
Goldast, scr. rer. Alamann. I. p. 181-189.
— »ap. Mabillon, AA. SS. 1. c. p. 162-173.
-r- *ap. Pertz 1. c. p. 47-54. — Rhjthmi de
s. 0-0 abbate Sangallensi auctore Ekke-
hardo IV. ap. Pertz 1. c. p. 54-58.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi IV. p. 192.
Heber, Ph., die vorkarolingischen christlicli.
Glaubenshelden am Rhein. Frankfurt a. M.
1858. p. 248-264.
Histoire litt^raire de la France V. p. 399.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 113.
Vita s. Ottiliae abbatissae Hoem-
burgensis in Alsatia (f cca. 720)
auctore anonymo saec. XI.
Kaum als zuverlassig zu gebrauchen.
Handschr.: Erlangen, Un.-Bibl. sec.
Vn. A c. V. 33. 290. — St. Gallen, Stifts-
bibl. No.577. — Munchen, k. Hofb. Cod.
Emmer. Ratisb. E. 69. fol. 64. — Paris,
k. Bibl. Suppl. lat. sec. XI. No. 854. —
No. 5308. Colb. 18. f. 363. — Stuttgart,
mbr. fol. max. sec. XII. f. 126.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IIL 2. p. 488-496. — Auszug ' ap.
Duchesne, hist. Franc. scr. I. p. 674. —
'ap. Bouquet rec. III. p. 590. — Vita
alia auctore fere coaevo. Fragmentum ap.
Grandidier, hist. de T^glise de Strasbourg
I. No. 27.
Erl.-Schr.: Albrecht, Dionys. , History von
Hohenburg od. St. Odilienberg. Schlettstadt
1751.
Gebwiier, Hier., S. Otilien Fiirstl. Herkom-
mens, heil. leloens vnd wandels historL
Strasburg 1521.
Heber, Ph., die vorkarolingischen christiich.
Glaubensheldeu am Rhein. Frankf. a. M.
1858. p. 176-192.
Lebensgeschichte der h. Ottilie. Augsburg
1834. 8vo.
Peltre, Hug., la vie de s. Odile vierge pre-
mifere abesse du monastfere d'Hohembourg-
Strasbourg 1719.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
n. p. 76.
Roth, K. L., der St. Odilienberg, — ap. Sto-
ber, Alsatia, Jahrbuch f. elsassische Gesch.
u. s. w. Miihlhausen 1856. 57. p. 65-118.
Silbermann, J. A., Beschreibung von Hohen-
berg oder der Stadt Odilienberg sammt um-
liegender Gegend. Strasburg 1781. 8vo. M.
20 Kup/em.
Stober, E., die h. Odilia. Eine historische
Skizze. Strassburg (182S.) 4to. 2 Bldtt.
Vita s. Ottonis episcopi Bamber-
gensis (1103 — 1139) auctore An-
drea abbate monasterii s. Micha-
elis prope Bambergam (1483 — 1502).
Libri 4.
Elne grosse Compilation aus den Biographien
Ebbos, Herbords etc. Andreas hat 3 Ausgaben ver-
anstaltet.
Handschr.: 5; vgl. Pertz, mon. scr. XIL
p. 724 sq.
Ausg.: 'ap. Gretser, divi Bambergenses.
Ingolstad. 1611. p. 143. — *m Gretseri
oper. X. p. 568-669. — ^wiederholt ed. Su-
rius, vit. SS. 2. Jul. a. 1618. p. 31 {die
friihere Ausg. gibt IV. p. 49 nur einen kur-
zen Auszug aus Vita s. Ottonis auct, ano-
nymo.) — * Ausziige nach Gretsers Ausg.
ed. SoUerius in AA. SS. Boll. 2. Jul. L
456-465. — [NB. Vollstandiy verschieden
hiervon ist die Ausgabe, tcelche ed. Valer.
Jaschius ecclesiastes Colbergensis unt. d.
Tit.: Andreae abb. Bamb. de vita s. Otto-
nis . . . episc. . . . libri IV; Colbergae 1681.
4". p. 1 sq. — Gretser's u. Jaschius'
Ausgaben vereinigte auf heillose Weise zu elner
Ludewig, scr. rer. Bamberg. I. p. 394-631 ;
cf. p. 739-785.] — Vita alia auctore anonymo
synchrono. Libri 3. [Handschr.: 8; vid.
Pertz, mon. scr. XII. p. 728 sq.] 'ed. Ca-
nisius, lect. antiq. U. p. 325 (* ed. Basnage
III, 2. p. 40-96.) — ^wiederholt ap. Ja-
schium I. c. p. 270, collata ex alio cod.
cum historia abbatis Audreae. — * diete
Collation wiederholte Ludewig I. c. I. p.
634-727. — * Canisius' Ausg. wiederholte
Sollerius in AA. SS. BoII. 2. Jul. I. p. 378
-425. — Excerpta '^unt. d. Tit.: Ottonis
episc. Bambergensis legatio ex Pomerania
53*
836
OTTO - PACHOMTOS
in Daniam a. 1128 ap. Langebek, scr. rer.
Danic. IV. p. 217-220. — »ap. Pertz, mon.
scr. Xn. p. 746 'sq. — Vita alia auctore
anonvmo Prieflingensi s. Pruveningenni [vor
1158 verjasst; der Autor toar ein jUngerer
Zeitgenosse des Bischofs. Ebbos u. Herbords
Schriften verband er mit einander und fiiyte
einige Ziige hinzu. {Handschr.: Heiligen-
kreuz, Wien, Zwetl; vid. Pertz, mou.
scr. XU. p. 731)] 'ed. St. Endlicher in
Vierter Jahresbericht der Gesellsch. fiir
Pommersche Gesch. u. Alterthunisk. in L.
Giesebrecht et Haken, Neue Pommersche
Provinzialblatter. Stettin 1829. IV. p. 312.
— *ed. Kopke ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 883-903. — Vita alia auctore Ebbone,
libri 3 [nach persvnlicher Bekanntschaft ge-
schrieben, 1189 bei der Kanonisatinn fiir
authentisch erkliirt; verfasst zwischen 1147
-1157 {Handschr.: 6, vid. Pertzj mon. scr.
Xn. p. 730)] ' in AA. SS. Boll. 2. Jul. I.
p. 425-449. Liber IV. Ebboni superadditus
ibid. p. 449-456. — * ed. Kopke ap. Pertz
1. c. XII. p. 822-883. — * excerpta unt. d.
Tit. : Ottonis . . . legatio ap. Langebek, scr.
rer. Dan. IV. p. 220-224. — Vita alia au-
ctore Herbordo scholastico, libri 3 (nach
Berichten von Zeitgenossen zwischen 1147-
1157 verfasst; das hier Gegebene ist hdufig
Ebbos Nachrichten vorzuziehen. Kopke hat
in seiner Ausg. versucht, Herbords ver-
lomes Werk aus den vorhandenen Frag-
menten mit Hilfe dreier Handschr. wieder
herzustellen) ed. Kopke ap. Pertz 1. c. XU.
p. 746-822. — Comuieadatio pii Ottonis . . .
et de gestis eius ' ap. Jaschium 1. I. —
*wiederh. ap. Pertz 1. c. XU. p. 910. 911. —
Excerpta de Ottone ex libris Andreae ab-
batis S. Michaelis Babenbergensis. Vita
prior a. 1487 scripta ap. Pertz 1. c. XII.
p. 903-905. — Vita posterior a. 1499 scripta
ap. Pertz I. I. p. 905-907. — Ex Audreae
catalogo abbatum S. Michaelis Babenberg.
ibid. 1. 1. p. 907-909. — Miracula s. 0-s
et elevatio auctore incerto ap. Pertz 1. c.
XIL p. 911-916. -- Miracula s. 0-s au-
ctore mouacho S. Michaelis ap. Pertz 1. c.
XU. p. 917-919.
Krl.-Schr.: Bernard, E., Otto unser Apo«t«l
d. i. das Ottobiichleln. Steltln 1824. 8vo.
Bugch, A. C. , memuria OtboniH episc. Bam-
berg. Pomcrauorum apostoli. Jenae 1H24.
8vo. 22 8gr. <j Pf.
(iie.sebrecht, Notiz (ib. d. handKcbrifll. Vita
Otionis, welche der Bibl. des Starijardcr
{lynmas. gehiirt. — in BaltiBche Studicu VIII.
2. p. 209.
Kanneirie.iser, Pl. F., Bekebrun^ge«chichte
der Ponimeni. (jreifswalde 1824. 8vo. 4 Thlr.
Klenipin, die Biographien des Bischofs Otto
u. deren Verfasser — in Baltische htudien
IX. 1. p. 1 sq. VortreffUche l/ntersuchung
K 6 p k e , R., Einleitung zu seiner Ausg. ap. Perfz,
mon. .scr. XII. p. 721 746. Gediegene Abhandl.
Meiller, A., de sancto Ottone episc. Bamberg.
. 1739. 4to.
Riou, J., Leben u. Thaten des h. Otto, Bl-
schofs V. Bainberg u. Apostels d. Pommern.
Bamberg 18,33, 8vo.
Sanct Otto, Bischof von Bamberg. Augsburg
1824. 8vo.
(Sell, J. Jac. V.) Otto Bischof von Bamberg.
Stettin 1792. 8vo. 7 Sgr. 6 Pf.
Soilerius, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. .S49-.S78.
Teske, das erste Auftreten Bischof Otto'8 in
Pommern. Eine Untersuchung zur Vorge-
schichte Stargards. Stargard 1842. 4to. (Pro-
gramrn.)
Volkmann, G., de Ottone I episcopo Bam-
bergensi. Pars I. Diss. hist. Regiomonti 1860.
8vo. 40 pag.
Wattenbach, Deutschlands Oesrhicht^quel-
len p. 307.
Zagler, J. J., Otto 1, Bischof von Bamberg
und Apostel der I'ommern. Abdr. a. d. Miin-
chener Sonniagsblatt. Miinchen 1852. ,8vo.
Zirngibl, R. , Bemerkungen Ub. Otto, Dom-
herrn in Regensburg, Probsten in Nieder-
miinster, ehemaligen Biscbof zu Bamberg,
und iiber Sophia, Tochter Kaiser Heinrichs
III, Miinchen a, a. 8vo.
Vgl. Vita Erminoldi abb. Pruv.
Vita Ottonis I imp., vid. Hrotsuita.
Vita s. Oudalrici, vid. Vita s. Udalrici.
Vita s. Oudocei episcopi Landa-
vae in Anglia (f 564) auctore in-
certo.
Ausg.: ex Capgravii legenda in AA.
SS. Boll. 2. Jul. I. p. 320. Cf. Pinii coni-
ment. praevius ibid. p. 318-320.
De s. Owino monacho Lichfeldiae in An-
glia (saec. VU.) comment. hist. in AA. SS.
BoU. 4. Mart. I. p. 312. 313.
DP.
De b. Pace ord. min. Cassiae in Urabria
(t cca. 1270) in AA. SS. Boll. 7. Juu. II.
p. 49.
De s. Pachomio et Papyrino mart. in
AA. SS. Boll. 13. Janr. I. p. 767.
Acta 8. Pachomii et Theodori ab-
batum apud Tabennenses in The-
baide (f 349 et 368) auctore sup-
paris aevi raonacho.
Ausg.: ex mss. graecis interprete Dan.
Cardono m AA. SS. BoU. 14. Mai. III. p.
295-334; graece ibid. append. p. 26*-51*.
— Paralipomeua de ss. Pachomio et
Theodoro ex iisd. mss. ihid. p. 334-846;
PACHOMIUS — PAMPHILUS
837
graece ibid. append. p. 51*-71*. — Prae-
cepta s. Pachomii ibid. p. 346. — Epi-
stoIaAmmonis ep. ad Theophilum papam
Alexandriae de conversatione ss. Pach. et
Theod. ibid. p. 347-357. — Epistola
Theophili papae Alexandrini adAmmonium
episcop. ibid. p. 357. — Appendix de
Pachomio juniore abbate monasterii s. An-
tonii in Aegypto ibid. p. 357-359. — Vita
Pachomii junioris apocrypha ibid. p.
359-363. Cf. p. 683, Papebrochii commen-
tarius praevius ibid. p. 287-295 et VII. p.
772.
De s. Pachomio, Hilarione, Mamante etc.
apud Graecos in AA. SS. Boll. 6. Mai. II.
p. 104.
De s. Paciano episc. Barcinonensi in Hi-
spania (f cca. 390) in AA. SS. BoU. 9.
Mart. H. p. 4.
De b. Pacifico Ceredanensi ord. min. obs.
iu Novariensi dioec. (f 1482) Papebrochii
svlloge hist. in AA. SS. Boll. 6. Jun. I. p.
802. 803.
De s. Paciflco conf. ord. min. Lensii in
Artesia (f cca. 1230) in AA. SS. Boll. 10.
Jul. m. p. 170-174.
De s. Paciflco ord. min. Geredani apud
Insubres (f 1482) in AA. SS. Boll. 4. Jun.
1. p. 414.
De s. Pacrato seu Pancrato mart. in
Africa in AA. SS. Boll. 12. Mai. III. p. 26.
Vita s. Paduini abbatis apud Ce-
nomanos (f cca. 580).
Ausy.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. L p. 271-274.
Vita s. Palaemonis anachoretae
(saec. IV.)
Arisg.: ex historia vitae s. Pachomii in
AA. SS. Boll. 11. Janr. L p. 675-677.
De s. Palatiate et Laurentia virg. mart.
Anconae in Italia sub Diocletiano Buei
sylloge in AA. SS. BoU. 8. Oct. IV. p.
47-49.
De s. Palatino, Firmiano et Rastico mart.
Nicomediae in AA. SS. BoU. 10. Mart. H.
p. 33.
Vita s. Paldonis abbatis S. Vin-
centii ad Vulturnura in Italia (f
720) auctore Ambrosio Autper-
to (t 778) abbate ibidem.
Handschr.: Kom, bibl. Barber.
Ausg. : ' ap. Muratori , scr. rer. Ital. I.
2. p. 339. — * mederholt ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. sec. HI. 1. p. 424-433. —
•ap. Ughelli, Italia sacra VI. p. 458 (*ed.
nov. p. 369). — » ex ms. in AA. SS. Boll.
11. Octb. V. p. 655-661.
BrL-Schr.: Bethmann in Pertz' Archiv X. p.
384.
Fonsonus, comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 652-655.
Histoire litt^raire de la France IV. p. 150.
De s. Palladia et Porcaria virg. Autissio-
dori in Gallia (saec. V.) Buei sylloge in
AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 269-272.
Vita s. Palladii, vgl. auch Vita s. Peladii.
Vita s. Palladii anachoretae in
Syria (saec. IV.)
Ausq. : ex Theodoreto cap. 7 in AA. SS.
Boll. 28. Janr. il. p. 841. 842.
De s. Palladio, Cotyla, Adrama etc. mart.
apud Habessinos cultis in AA. SS. BoII.
23. Jun. IV. p. 474.
De s. Palladio episc. Autissiodorensi in
Gallia (f cca. 661) in AA. SS. BoU. 10.
April. I. p. 864. 865.
De s. Pailadio episc, Scotorum apostolo
Forduni in Scotia (f 431) SoUerii sjlloge
hist. in AA. SS. Boll. 6. Jul. II. p. 286-
290.
De s. Palladio episc. Mediolani Santo-
num in Aquitania II. (f cca. 600) Ghes-
quierii comment. hist. in AA. SS. BoU. 7.
Oct. m. p. 924-935.
De s. Palladio I et Palladio H episc. Bi-
turicensibus in Aquitania I. (saec. IV.) in
AA. SS. Boll. 10. Mai. II. p. 568. 569.
De s. Palladio mart. Romano Antverpiae
in AA. SS. BoII. 13. Febr. H. p. 657.
De s. Palmatio, Maxentio, Constantino
etc. mart. sub Diocletiano Treviris in Gal-
lia Belgica Buei sylloge in AA. SS. BolL
5. Oct. m. p. 18-20.
Vita s. Pambonis abbatis (saec.
IV.) in Nitria.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 1. Jnl. L p. 36-
38. — Alia de s. Pambone ibid. p. 38-
39. Cf. Sollerii comment. praevius iMd. p.
33-36.
De s. Pammachio senatore Romano, for-
tassis presb. (f 409) Pinii comment. hist.
in AA. SS. Boll. 30. Aug. VL p. 555-563.
Vita s. Pamphili episcopi Sulmo-
nensis et Corfiniensis in Aprutio
(saec. VII.)
Ausg.: ex lectionibus officii proprii in
AA. SS. BoU. 28. April. IH. p. 584. 585.
— ' Alia vita ex ms. Bodecensi ibid. p.
585-587.
Acta s. Pamphili presbyteri, Va-
lentis diac. et Pauli mart. a. 308
Caesareae in Palaestina.
Ausg.: ' lat. ed. Surius, vit. SS. 1. Jun.
— * graece et lat. in AA. SS. BoII. 1. Jun.
L p. 64-71.
De s. Pamphilo episc. in regfno Neapolit.
(saec. IV. V.) in AA. SS. Boll. 7. Septb.
m. p. 66. 67.
838
PAMPHILUS — PARDITLPHUS
De s. Pamphilo et Capitone mart. apud
Graecos in AA. SS. Boll. 12. Aug. II. p.
731.
De 8. Pamphilo mart Romae Sujskenii
sylloge m AA. SS. Boll. 21. Septb. "VI. p.
236.
De b. Panacaea virg. Agamii in dioec.
Italiae Novariensi (f 1383) in AA. SS. Boll.
1. Mai. I. p. 164. 165; cf. ibid. VII. p. 540.
Vita s. Panacii episcopi Cenoma-
nensis auctore anonymo.
Ausg.: ap. Joh. a Bosco, bibliotb. Flo-
riacens. Lugduni 1605. 8». II. p. 249-259.
De s. Panchario mart. Nicomediae in Bi-
thynia cca. 302 in AA. SS. Boll. 19. Mart.
in. p. 29.
Acta s. Pancratii martyris et Di-
onysii eius patrui (f 293 aut 304.)
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 12. Mai.
(ed. Colon. 1617. p. 151.) — *m AA. SS.
Boll. 12. Mai. UI. p. 21-22. Cf. p. 680 et
Henschenii commentar. praevius ibid. p.
17-20.
De s. Pancratio episc. mart. Tauromenii
in Sicilia (saec. I.) In AA. SS. Boll. 3.
Apr. I. p. 237-239. — Serino encomiasticus
auctore Gregorio monacho Paguriensi,
interprete August. Florito ibid. p. 239-242.
— Odae auctore s. Josepho hymno-
grapho, ex menaeis Siculis mss. ibid. p.
242. 243. — MiraculaLantuscae in comi-
tatu Niciensi patrata ibid. Mai. VII. p. 707
-709.
De s. Pansophio mart. Alexandriae sub
Decio in AA. SS. Boll. 15. Janr. I. p. 996.
De s. Pantaeno conf. Alexandriae in Ae-
fypto a. 216 Sollerii commentar. in AA.
S. BoU. 7. Jul. IL p. 457-461.
De s. Pantagatho episc. Viennensi in
Gallia in AA. SS. Boll. 17. April. II. p.
486.
Vita s. Pantaleonis martyris Ni-
comediae in Bithynia in persecu-
tione Diocletiani.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 27. Jul. —
* iuxta interpretationem Lipomani ad textum
Simeonis Metaphrastae m AA. SS. Boll.
27. Jul. VL p. 412-420. — Appendix de
conversione et raartyrio militum qui s. P-m
supplicio affecerunt Ibid. p. 420. 421. —
Miracula auctore anonymo monacho S.
Pantaleonis ex ms. ibid. p. 421-426. Cf.
Boschii comment. praevius ibid. p. 397-412.
De s. Pantalo Rauracorum episc. Colo-
niae Agrippinae (f 451) Berthodi sylloge
crit.-hi8torica in AA. SS. Boll. 12. Oct. VI.
p. 66-82.
De s. Papa mart. Larandae in Lycaonia
sub Maximiano imp. in AA. SS. Boll. 16.
Mart. U. p. 424. 425.
De s. Papa mart. ex ms. conventus an-
nuntiationis ord. praed. m AA. SS. Boli.
16. Mart. II. p. 740. 741.
Acta s. Paphnutii et sociorum mar-
tyrura sub Diocletiano in Thebaide
fabulosa.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 24. Septb. VI.
p. 683-688 latine reddita ex edit. Surii. Cf.
Stiltingii comment. praevius Hid. p. 681.
682.
De 8. Paphnutio episc. in Aegypto (saec.
IV.) Stiltingii corament. in AA. SS. Boll.
11. Septb. III. p. 778-787.
De s. Paphnutio episc. mart. apud Grae-
cos m AA. SS. Boll. 19. April. H. p. 623.
De s. Paphnutio Hierosolymita apud Grae-
cos m AA. SS. BoU. 20. April. H. p. 757.
De s. Papia,AIexandro,Diodoroe<c. raart.
Nicopolitauis in AA. SS. BoII. 6. Mart. I.
p. 423.
De s. Papia, Diodoro, Conone etc. mart.
Attaliae in Pamphylia (f 251) in AA. SS.
Boll. 26. Febr. III. p. 627.
De s. Papia episc. Hierapolitano in Phry-
gia (saec. II.) Henschenii comment. histori-
cus m AA. SS. Boll. 22. Febr. HI. p. 285
-287.
De s. Papia et Donato mart. Africanis
in AA. SS. Boll. 14. Jul. IH. p. 649.
De s. Papia et Mauro mart. Romanis sub
Diocletiano in AA. SS. Boll. 29. Janr. II.
p. 948-950.
De s. Papoleno episc. et abbate Stabu-
lensi et Malmundar. in Belgio (f cca. 700)
.sylloge in AA. SS. BoU. 26. Jun. V. p. 195.
De s. Pappio seu Pappiano mart. apud
Mylas iu Sicilia in AA. SS. BoII. 28. Jun.
V. p. 360.
De s. Papyiino mart. apud Graecos in
AA. SS. Boll. 16. Mai. HL p. 573.
De s. Paracoda Viennensi episc. (f cca.
239) in AA. SS. BoU. 1. Janr. I. p. 20.
De s. Paragorio, Parthaeo, Parthenopaeo
mart. Nauli in Liguria in AA. SS. Boll. 7.
Sept. m. p. 44.
Vita s. Pardi episcopi Larinensis
in Frentanis sub archiepiscopatu
Beneventano auctore Radoino ie-
vita sive diacono eccles. Larinens.
Au3g.: in AA. SS. Boll. 26. Mai. VL p.
371. 372. — Historia vitae et translatio-
nis ibid. p. 372. 373 c. Henschenii com-
ment. praevio.
Vita 8. Pardulphi abbatis Wara-
cti in dioec. Lemovicensi in Gallia
(t 737) auctore anonymo suppari.
Auag.: ' in AA. SS. Boll. 6. Oct III. p.
433-439. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
PAEIS — PASTOR
839
Ben. saec. UI. 1. p. 573-581. — »ap. Labbe,
bibl. nova II. p. 599-604. — * Bruchstiick
ap. Bouquet, rec. III. p. 654. — Appendix
de translatione reliquiarum in monasterium
Arcanum , ap. Mabillon 1. c. p. 581. 582.
CJ. Buei comment. praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 422-433.
Vita s. Paridis episcopi Teani in
Italia cca. 346.
Ausg.: ex lectionar. eccl. Tean. in AA.
SS. Boll. 5. Aug. II. p. 74-78.
Vita s. Parisii ord. Camaldul. mo-
nachi presbyt. (f 1267) Tarvisii in
ditione Veneta.
Ausg.: ex historiis Camaldul. Augustini
Florentini ^in AA. SS. Boll. 11. Jan. II.
p. 484-486. — * in Car. Sigonii oper. Me-
diolani 1733. fol. III. p. 627-634. — Vita
alia ex Jacobo de Voragine excerpta ^ap.
Surium, vit. SS. 11. Jun. — *m C. Sigonii
oper. in. p. 626.
De s. Parmena apostolo, uno de 7 primis
diaconis in AA. SS. Boll. 23. Janr. II. p.
453.
De s. Parmenio, Heljma et Chysotelo
presb. etc. (f 251) in AA. SS. BoU. 22. Apr.
III. p. 11. 12.
De s. Parmenio,Heraclio,Helia e<c. mart.
Alexandrinis in AA. SS. BoU. 7. Jul. II.
p. 466.
Vita s. Parthenii episcopi Lam-
psaci in Hellesponto (saec. IV.) au-
ctore Crispino.
Ausg. : * ed. Surius, vit. SS. 7. Febr. —
*interprete Gentiano Herveto in AA. SS.
Boll. 7. Febr. H. p. 38-43.
De s. Parthenio,AnimatoetPividiomart.
in AA. SS. BoU. 7. Jul. II. p. 466.
De s. Partheno Quintiano, Victore, Se-
cundo mart. Armenis in AA. SS. BoU. 1.
Apr. I. p. 9.
De s Parteno, Gallicoro, Esponono etc.
mart. Romanis in AA. SS. Boll. 17. Mai. IV.
p. 26.
De s. Paschale mart.Romano, Antverpiae
in Belgio m AA. SS. Boll. 26. Febr. HI.
p. 633. 634.
Vita s. PaschalisBaylonord. min.
discalceatorum s. Franc. (f 1592)
ViUae regiae in regno Valentino.
Ausg.: ex hispanico Fr. Johannis Xime-
nez in AA. SS. Boll. 17. Mai. IV. p. 49-89.
— Supplementum vitae, virtutum et mi-
raculorum ex Italico Fr. Christophori d'Arta
ibid. p. 89-95. — Posthuma gloria ex
libro II. et III. Christ. d'Arta Hnd. p. 95
-132.
Erl.-Schr.: d'Arta, Christof., vita, virtu e mira-
coli di San Paiiquale Baylon. Composta in
idioma spagnaolo dal d'Arta . . . e dal me-
desimo fatta tradnrre in Italiano. Venetia
1691. 4to.
Vita s. Paschalis I pontlficis Ro-
mani (f 824) auctore Anastasio
bibliothecario.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Mai. IIL p.
393-401. Cf. VII. p. 772, wo Paraphra-
sis metrica Flodoardi Remensis ap. Ma-
billionem (AA. SS. o. S. Ben. saec. m. 2.)
Vita Paschalis II papae (f 1118)
auctore Petro Pisano coaevo.
Ausg.: ex ms. ed. Papebroch ante AA.
SS. BoU. Mai. IV. p. *202-*208.
De s. Paschario episc. et conf. apud
Nannetes in Britannia Armorica (cca. saec.
VIII.) SoUerii sylloge in AA. SS. BoU. 10.
Jul. m. p. 7072.
Vita s. Paschasiae virg. mart. Di-
vione in Burgundia sub Marco Au-
relio.
Ausg.: ed. Chifflet m AA. SS. BoU. 9.
Janr. I. p. 566. 567.
Vita s. Paschasii Radberti abb.
ord. s. Ben. coenobii s. Petri Cor-
beiensis (f 865) auctore Engel-
modo Suessionensi episcopo.
Ausg. : ^ ante Paschasii opp. ed. J. Sir-
mondi. Paris. 1618. fol. — * in Sirmondi
opp. IV. p. 622. — »m Bibl. Patr. Lugd.
XIV. p. 352. — *m AA. SS.Boll. 26. Apr.
m. p. 463. 464. — VHa aiia breTJs auctore
monacho Corbeiensi anonymo (saec. XI.
Xn.) : ,Ratbertus Corb. abb. qui' ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p.
567-569. — Vlta aiia ex vett. monumentis
Corbeiae Gallicae ab Hugone Menardo col-
lecta in AA. SS. BoU. 1. c. p. 464.
Erl.-Schr. : B a h r, Gesch. der romischen Literatur
im karoling. Zeitalter p. 462-471; cf. 233.
Paschasii Radberti abb. Corb. in Gallia elo-
gium historicum ap. Mabillon 1. c. p. 122-136.
Vgl. Passio s. Ruflni et Valer.
Vita s. Adalhardi abb.
„ ,, Walae.
De s. Paschasio abbate Lesinae et Nea-
poli m AA. SS. Boll. 10. Febr. II. p. 491.
De s. Paschasio diac Romae (f cca.
520) Henschenii comment. historicus m AA.
SS. Boll. 31. Mai. VII. p. 438-440.
De s. Paschasio episc. Viennensi in Gal-
lia (t cca. 313) in AA. SS. BoU. 22. Febr.
m. p. 290.
De s. Pasicrate, Valentione et aliis 2 aut
3 mart. Dorostori in Moesia in AA. SS.
Boll. 25.Mai. VI. p. 23-24; c/. VIL p. 849.
De .s. Passeria, Macrina, Vestita e<c. mart.
Romanis m AA. SS. Boll. 20. Jul. V. p. 47.
De s. Pastore «n AA. SS. BoU. 30. Mart.
m. p. 829.
De s. Pastore abbate in Sceti in AA.
SS. BoU. 26. Jul. VL p. 307.
840
PASTOR — PATRICIUS
De s. Pasfore presb. Romae (saec. II,)
in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 299-302.
De s. Pastore, Victorino, Saturnino etc.
niart. Nicomediensibus in AA. SS. Boll. 29.
Mart. ni. p. 7G9.
De s. Patamone, Hortasio, Serapione
presb. etc. luart. Alexandriuis in AA. SS.
Boll. 18. Mai. IV. p. 144.
Vita s. Patapii abbatis ex SimeoneMe-
taphraste ap. Snrium, vit. SS. 8. Decbr.
De s. Paterio episc. Brixiensi in Italia
(saec. VII.) Bollandi comment. hist. in AA.
SS. Boll. 21. Febr. III. p. 249.
Martyrium s. Patermuthli Aegy-
ptii sub Juliano.
Ausg.: graece et lat. interpr. Sollerio in
AA. SS. Boll. 9. Jul. II. p. 703-709. —
Ac(a alia martjrii ss. Pathermutii, Copretis
et Alexandri militis sub Jub'ano apostata.
Nnnquam hactenus in hic. edita et . . . notis
etiam illustrata ab J. B. Mari. Romae 1645.
4». Cf. Sollerii comment. in AA. SS. Boll.
1. c. p. 698-703.
Vita s. Paterni episeopi Abrinoen-
sis seu Abrincatensis (^f cca. 565)
auctore Fortunato episcopo Pi-
ctaviensi.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 1100-1103. — *in AA. SS. BoU.
16. April. 11. p. 427-430 c. not. Henschenii.
— ^wiederholt in F-i oper. ed. Luchi.
Romae 1786. 4«. II. p. 66-77. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 424. — Vita
alia {quasi compendium prioris) 'ed. Su-
rius, vit. SS. 16. Apr. — ^wiederh. ex mss.
ap. Mabillon 1. c. .saec. I. p. 152. 153.
Vita s. Paterni episoopi Venetensis
in Britannia Armorica (f cca. 560)
auctore Johanne Tinmouthensi
sive Tinnemuthensi monacho (fcca.
1360).
Ausg. : ' ap. Jo. Capgrave, legenda. —
* wiederholt ed. Henschen in AA. SS. Boll.
16. April. II. p. 379-382.
Vita s. Paterni monachi et mar-
tyris apud Senonas (f cca. 726.)
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 463-470. — De trans-
latione eius in monasterium Braiacense
ad Sequanam a. 958 ibid. saec. V. p. 244-
246.
De 8. Paterno, Gallicolo, Urbana, Indico
etc. mart. Romanis in AAl. SS. Boll. 19.
Mai. IV. p. 308.
De s. Paterno mart. Fundis in Latio sub
Decio Cuperi syiloge hist. in AA. SS. Boll,
21. Aug. IV. p. 402. 403.
De b. Paterno recluso Paderbornae (f
1058) in AA. SS. Boll. 10. Apr. I. p. 896.
897. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. .s. Ben.
saec. VL 2. p. 110. 111. — Cf. Strunck,
Westphalia sancta ed. Giefers. U. p. 153
-155.
Vita 8. Paterniani episcopi (saec.
IV.) Fani Fortunae in Italia au-
ctore incerto.
Auag.: in AA. SS. Boll. 12. Jul. IIL p.
297-300. — Fama posthuma ex vita
italica Vinc. Nollii ibid. p. 301. Cf. Pinii
comment. praevius ibid. p. 295.
De s. Paterniano episc. et conf. alio an
eodem cum Fanensi? Bononiae in Italia,
Pinii sylloge hist. in AA. SS. Boll. 12. Jul.
UI. p. 302.
De s. Patheo martyre in AA. SS. Boll.
8. Janr. I. p. 472.
De s. Patiente episc. Ltigduni in Gallia
(f cca. 480) Suy.skenii comment. historicus
in AA. SS. Boll. 11. Septbr. III. p. 791
-797.
Vita s. Patientis vel Patientii epi-
scopi Metensis IV. (cca. 152) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. eccles. Metens. in AA. S8.
Boll. 8. Janr. I. p. 469-470.
Erl.-Schr.: Calmet, hifitoire ecclesiastique et ci-
vile (le Loiraiue. Nancy 1728. fol. 1: darin:
dissert. sur les prdmiers dvesques de r^gllse de
-Metz p. XII.
Meurisse, histoire des ^vegqnes de T^glise
de Metz. Metz 1634. fol. p. 26.
Rettberg, Deutschlands Klrcbengeschichte L
p. 92.
Vita s. Patriciae virg. Constanti-
nopolitanae (saec. VII.) prima au-
ctore Graeco anonymo, ab anony-
mo itidem latine reddita.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 25. Aug.
V. p. 210-215. — Vlta aitera auctore Leone
presbytero ex Smas.ibid. p. 215-219. —
Auctarium miraculorum primum au-
ctore incerto ex ms. ibid. p. 219. 220. —
Auctarium II.: miracula s. P-ae serins
facta auctore anonymo ibid. p. 220-223.
Cf. SoUerii comment. praerius Md. p. 199
-210.
Acta s. Patricii episcopi, Acacii,
Menandri etc. mart. Prusae in Bi-
thynia.
Au^g. : ' ex graeco interprete Joh. Rave-
stenio in AA. SS. BoU. 28. April. III. p.
576. 577. (Acta eadem graece ex cod.
Florent. ibid. III. append. p. LXV-LXVH.)
— * rciederholt np. Ruinart, AA. primorum
mart. Amstelod. 1713. fol. p. .%4-556.
Vita 8. Patricii Hibernorum apo-
stoli (t 492) auctore J o c e 1 i n o mo-
nacho de Furnesio (cca. 1185.)
PATRICIUS — PAULUS
841
Ausg.'. 'inFlorilegium insulae sanctorum
seu Vitae et acta sanctorum Hiberniae . . .
Omnia . . . coUegit et public. Thom. Mes-
singhamus. Parisiis 1624. fol. 1-85. — *ap.
Colgan, acta sanctorum II. — * m AA. SS.
Boll. 17. Mart. II. p. 540-580. — {Uebers.:
J 0 c e 1 i n . . . , the life and acts of St. Pa-
trick, apostle of Ireland, now lirst trans-
lated ... by Edm. L. Swift. Dublin 1809.
8". M. 2 Kpfrn.) — Vita alia miracula et
transitus, auctore Mellanio Probo (f
859). Libri'2 • in AA. SS. Boll. 17. Mart.
III. p. 97. — */alschlich unter Beda's
liamen in dessen Oper. edit. Coloniens.
1688. III. p. 225. — »ap. Colgan, trias
thaumaturga Hiberniae p. 51. Cj. Baronius
ad Bedae martyrolog. 17. Mart. — Con-
fessio s. Patricii de vita et conversatione
sua ' ed. Andr. Denis in AA. SS. BoU.
17. Mart. II. p. 53.S-538. — ' in Opuscula
8. Patricio adscripta. Lond. 1665. 8". p.
1. — »m Gallandii Bibl. PP. Venetiis 1774.
fol. Tom. X. — Epistolas. Patricii ad
christianos Corotici tjranni subditos in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 538-540. — eynimis in
laudem s. Patricii secundum ordinem al-
phabeti , auctore Secundino Hiberno,
alias Sechnallo, filio sororis s. Patricii
(1448) ' ap. Colgan, trias thaumaturga
sanctorum Hiberniae. Lovanii 1647. fol. p.
211. — * ed. Waraeus post opera s. Pa-
tricii p. 146. (Lond. 1665. 8».) — » ed.
Gallandi, bibl. PP. X.
Erl.-Scbr.: Archdekiii, R. , vitae et mlraculo-
rum 5. Patricii, Hiberniae apostoH, epitome
Lovanii 1671. 8vo.
B. B., life of the glorious bishop s. Patrick,
apostle and primate of Ireland. bt. Omers
1625. 4to.
Bouillon. Fr. , histoire de la vie et du pur-
gatoire de St. Patrice, archevesque et pri-
mat d'Hybernie. Lyon 1674. 8vo.
Certani, Giac, il Mosfe dell' Ibemia; vita
del glorioso s. Patrizio, apo.stolo e primate
dell' Ibernia. Bologna 1686. Uo.
Commentarius praevius in AA. SS. BoU. 1.
c. p. p. 517-533 et Appendix p. 580-592.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 202; VI. p. 12. p. 156.
Falconi, C., vita di s. Patrizio, gran patri-
arca ed apostolo dell' Ibernia. Bologna 1660.
4to.
[Histoire de la vie de s. Patrice. Paris 1651.
12mo.
Histoire litt^raire de la France V. p. 209.
History, delightifu], of the life and death of
8. Patrick, champion of Ireland. London 1685.
4to.
Leo, H., de carmine vetusto Hibernico in lan-
dem 8. Patricii. Dissert. Halac 1845. 4to.
Leven, het wonderlyck, van den grooten h.
Patricius, patriarch van Irlandt: met de . . .
historie van het Vaghevier van den selven
Heylighen. Brussel 1672. 8vo.
Life of s. Patrick. Dublin 1743. 12mo.
Opuscula s. Patricii, ed. J. L. Vllanueva.
Dublin 18.<?5.
Perez de Montalvan, J., vida y purgatorio
de s. Patricio. Lisboa 1646. 24mo.
Ristretto breve della vita, morte e mira-
coli del s. vescovo et apost. dell' Ibernia...
8. Patricio, estrato del viaggio di B. di Burgo.
Bergamo 1717. 12mo.
Schoell, 0. G., de ecclesiasticac Britoniim
Scotorumque historiae fontibus. Berolinil851.
P- 61-77. . „.
Stanihurstius, Rich., de vita s. Patncn Hi-
berniae apostoli libri II, nunc primum in lu-
cem editi. Antverpiao 1587. 8vo.
Thyer, G. ,, discursus panegyrici de nomini-
bus, tribulationibus et miraculis s. Patricii,
Hibernoruin apostoli. Duaci 1617. Svo.
Wright, Jocelin of Furness «n his Blographia
Britann. literar. 11. p. 257.
De s. Patricio abbate in territorio Niver-
nensi in Gallia (f saec. VI.) Cuperi sylloge
in AA. SS. BoU. 24. Aug. IV. p. 781-783.
De s. Patricio episc. Glastoniae in Bri-
tannia (f cca. 470) Stiltingii sylloge in
AA. SS. Boll, 24. Aug. VI. supplem. p.
833-835.
Acta s. Patrocll martypis Trecis
in Gallia sub Aureliano.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 21. Janr. II. p.
343-345. — Actaalia ex Surio ibid. p.
345-347; c/. p. 1143-1145. — Translatio s.
Patrocli Susatum a. 959 auctore Kogero
monacho in Vita s. Brunonis (11. Octbr.)
' in AA. SS. Boll. 1. c. p. 348. 349. —
*ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 280. 281. —
Triumphus s. Patrocli in AA. SS. Boll.
I. c. n. append. p. 1144. 1145. — .4da s.
Patrocli mart. patroni Sosatensium tutela-
ris. Denuo edid. G. E. Giefers. Sosati 1857.
8°. XIU et 16 pag.
Erl.-Schr.: Stute, J. P., vita et gesta s. Patrocli,
mart. Susat. Lipsiae 1712. 4to. (55 pag.)
De s. Patroclo episc. mart^^re in Gallia
in AA. SS. Boll. 31. Janr. H. p. 1110.
De s. Pattone episc. Verdensi in Saxonia
inf. (saec. IX.) in AA. SS. Boll. 30. Mart
m. p. 844.
De s. Patusio conf. , electo episc. Mel-
densi in Bria Galliae provincia (saec. VH.
Vm.) in AA. SS. Boll. 3. Oct. 11. p. 179.
De s. Paula cognom. Barbata virg. Abu-
lensi in Hispania Bollandi comment. histo-
ricus in AA. SS. BoU. 20. Febr. m. p. 174.
Vita s. Paulae viduae Romanae,
Bethlehemi in Judaea (f 404) au-
ctore s. Hieronymo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 26. Janr.
II. p. 712-722.
Vita s. Paull Aureliani Domno-
nensis auctore Hinuuoretetio.
4. Id. Mart.
Sehr wichtig fiir englische Geschichte.
Handschr.: Paris, k. Bibl. St. Germ.
mbr. sec. XIH. fol. No. 593.
Vita s. Paull episcopi Leonensis
apud Armoricos (f 573) auctore
monacho Floriacensi.
Ausg.: ' ap. Joh. a Bosco, biblioth. Flo-
riacens. Lugd. 1605. 8». I. p. 418-428. —
^in AA. SS. BoU. 12. Mart. H. p. 111-120,
842
PAULU8
comment. histor. p. 108-111. — 'Aaszng
ap. Bouquet, rec. III. p. 432.
Vita s. Pauli episcopi Virdunensis
(f cca. 649) auctore anonymo.
Gehort ins 10. Jahrh., da sie" bereits den Ber-
tarius kennt.
Ausg.'. ' ex ms, monasterii s. Maximini m
AA. SS. Boll. 8. Febr. II. p. 175-178. —
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II.
p. 268-275. — * mit gedndertem Stil ap.
Surium, vit. SS. 8. Febr. — * Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 515.
Erl.-Sehr.: Bolland, commentarius praevius in
AA. SS. 1. c. p. 169175.
Rettberg, Beutschlands Kirchenpeschichte 1.
p. 528. vgl p. 480.
Roth, Geschichte de.s Beneflzialwesens p. 323
not. 85.
Martyrium s. Pauli, Julianae, Stra-
tonici etc. Ptolemaide sub Aureli-
ano.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 17. Aug. —
» wiederholt in AA. SS. Boll. 17. Aug. III.
p. 448-454 c. Pinii comment. p. 446.
Acta s. Paull Novi martyris a.
766 Constantinopoli auctore anony-
mo.
Aiug.: in AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p.
635-639. — Translatio Constantinopoli
Venetias auctore incerto ibid. p. 639-642.
— Miraculum ibid. 642. Cf. Pinii com-
mentar. praev. ibid. p. 631-635.
Acta 8. Pauli I pontificis Romani
(t 777.) Ex Anastasio biblio-
thecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Jun. V. p.
379. — Analecta ibid. p. 380-383.
Vita Pauli II pontificis Romani (f
1471) auctore Gaspare Vero-
nensi. Libri 4.
Ausg.: vom 2-4. Buche primum ap. Mu-
ratori, scr. rer. Ital. III. 2. p. 1025-1050.
— Vlta aiia per Michaelem Cannesium
de Viterbio, decretorum doctorem, ca-
nonic. 8. Laurentii compilata ap. Muratori
1. c. III. 2. p. 993-1022.
Vita s. Pauli Thebaei primi ere-
mitae in Aegypto (f 341.)
Ausg.: ex graeco m.ss. Bavarico in AA,
SS. Boll. 10, Janr. I, p. 603. 604. — V|<a
aiia auctore s. Hieronymo (geschrieben
374 oder 375) ' m AA. SS. Boll. I. c. p.
604-607. — » in Hieronymi operib. ed. Val-
lar.sius, Veronae 1734. II. init. — *m Vitae
patrum 10 libri.s coiuprehensae, edid. Her.
Bosweydus. Lugd. Bat. 1617. fol. p. 302
-306, — Historia translationis in Hun-
gariam in AA. SS, Boll, 1. c. p. 608. 609.
Erl.-Schr.: Biihr, (iefcchlchlc der christlichen
Dicbter iindtiutchichtschreiber KoiiiR p. 121.
CommentariuB praevius m AA. SS. Boll.
i. c.
Das biechlein SR|;et von sant Pauls leben des
ersten Einsidels. Vnd saget auch von dem
leben des h. Altuattcr» sant Anthonij , wi«
sie in d. wlleste waren ... In /Ine : Strass-
bur(f, Joh. Knobloch 1517. 4to.
Das ist sant Pauls lebeo des ersten eynsi»
delx. vnd ist auch das leben des b. vatters
sant Anthonif^s. Str.as8burg(.Ioh.(irilnlnger?)
1498. 4to. Pamtr, ZusiUze No. 449h.
Vgl. Hieronymus.
De s. Paulo, Anteone, Quadrato etc. mart.
Afris m AA. SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 369.
De s. Paulo conf. , episc. Plusiados in
Bithynia (f cca. 845), in AA. SS, BoU. 8.
Mart, I, p, 789,
De s. Paulo, Cyriaco, Paula etc. mart.
Tomis in Scythia m AA. SS. BoU. 20. Jun.
IV. p, 8.
De s. Paulo, Cyrillo, Eugenio etc. mart.
Syris in AA, SS. Bolland. 20. Mart. m.
p. 83.
De s. Paulo diac. mart. Cordubensi (f
851) ex s. Eiilogio in AA. SS, BoU. 20, Jul.
V, p, 89,
De s. Paulo I episc. Brixiensi in Italia
(f cca. 427) Papebrochii commentar. in AA.
SS. Boll. 29. April. IIL p, 618-619.
De s. Paulo III episc. Brixiensi in Italia
(saec. VI.) in AA. SS, BoU. 7. Febr. H,
p. 52.
De s, Paulo episc. Constantinop. mart.
cca. a. 350. Baertii commentarius in AA.
SS. Boll. 7. Jun. II. p. 13-24.
De s. Paulo episc, Corinthi in Graecia
(f cca. 880) m AA. SS. BoU. 27. Mart.
III. p. 706.
De s. Paulo episc, Lucio, Cyriaco mart.
Romanis m AA. SS. Boll. 8. Febr. II. p.
156. 157.
De s. Pauio episc. Narbonensi in Gallia
commentar. historicus in AA. SS. Boll. 22.
Mart. III, p, 371-376,
De s, Paulo episc. Senonensi in Gallia
(f cca. 530) notitia ex breviar. Senon. m
AA. SS. Boll. 9. Jul. IL p. 710.
De 8. Paulo episc. Tricastino in Gallia
in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p. 92. 93. Cf.
p. 934.
Do s, Paulo et Dionysio mart. Alexan-
driae in Aegypto in AA. SS. Boll. 9. Febr,
II. p, 294,
De s, Paulo et Mammete mart. Caesa-
reae in Syria in AA, SS, Boll. 16. Jul,
IV. p, 128.
De s. Paulo et Primitivo sive Primitiva,
mart. in Portu Romano in AA. SS. BoU,
24. Febr. III. p. 459. 460.
De* s. Paulo ct Simone mart, in AA. Sf>.
BoU. 3. Febr. I. p. 353.
Do s. Paulo, Fortunato, Macario etc. mart.
in Africa in AA. SS, BoU. 7, Jun. IL p. 7.
De s, Paulo, Hieraclio, SecundiUa etc.
PAULUS — PAUSIACUS
843
mart. in Porta Romano sylloge histor. in
AA. SS. Boll. 2. Mart. I. p. 132. 133.
De s. Paulo, Juliano, Julio etc. mart.
' Caesareae aut alibi m AA. SS. Boll. 23.
Mart. m. p. 450.
De s, Paulo mart. sub Iconomachis in
Cypro (t cca. 760) in AA. SS. BoU. 17.
Mart. II. p. 609.
De s. Paulo, Matutino, Orbano etc. mart.
»71 AA. SS. BoU. 4. April. I. p. 325.
De s. Paulo, Pansio, Dionysio, Thonioeic.
mart. Aegyptiis 37 in AA. SS. Boll. 18. Janr.
n. p. 188.
De 8. Paulo, Pausirione, Theodotione fra-
tribus mart. Gleopatride in Aegypto sub
Diocletiano in AA. SS. BoU. 24. Janr. 11.
p. 591.
De s. Paulo, Quincto, Gerontio etc. mart.
Afris in AA. SS. Bolland. 19. Janr. 11. p.
219. 220.
De s. Paulo, Salvatore, Alexandro Theo-
philo etc. mart. Carthaginiensibus in AA.
SS. BoU. 15. Mart. II. p. 392.
De s. Paulo Simplice, anachoreta in The-
baide (saec. IV.) commentarius historicus
in AA. SS. Boll. 7. Mart. I. p. 645-648.
De s. Paulo, Successo, Victorino et so-
ciis mart Africanis in AA. SS. Boll. 14.
Janr. I. p. 935.
De s. Paulo, Tatta uxore eius ac filiis
eorundem mart. Damasci in Syria in AA.
SS. Boll. 25. Sept. VH. p. 58.
De 8. Paulo, Victore, Honorato martyr.
Africanis in AA. SS. Boll. 29. Janr. II.
p. 950.
De s. Paullano episc. Velaunensi sive
Aniciensi BoUandi comment. hist. in AA.
SS. BoU. 14. Febr. U. p. 749.
Vita s. Paulinae fundatricis mona-
sterii Cellae s. Paulinae auctore Si-
gebotone monacho (saec. XII.)
Das Ganze existirt nicht raehr; erwahnt in der
Vita Wernheri Merseburgens. episc. ap. Pertz, mon.
8Cr. xn. p. 245.
Au8</. : Auszug ed- Wegele in Nicolai de
Siegen (.?. d.) chron. eccl. p. 271-273.
Vita s. Paulini archiepiscopi Ebo-
raeensis in Anglia (f 644) auctore
Beda Venerabili.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 10. Oct. —
* xciederholt in AA. SS. BoU. 10. Octbr. V.
p. 108-114. Cf. Fonsoni commentar. prae-
vius ibid. p. 102-107 et Auctarium ad AA.
SS. tomi V. Oct. p. 25-27.
Vita s. Paulini episcopi Nolani (f
431.)
Ausg. : a Francisco Sacchino Soc. Jes. ex
Sancti scriptis et veterum elogiis concin-
nata et ab Herib. Rosweydo Antverpiae
una cum operibns edita, repetita in AA.
SS. BoU. 22. Jun. IV. p. 202-225. — Justi
Riquii Belgae carmen votivum ibid. p.
226-228. — Appendix de tribus Paulinis
Nolae episcopis ibid. p. 228-237. — Eplstola
Uranii presb. de obitu 8 P-i ad Pacatum
1 ibid. p. 198-200. — » ed. Surius , vit. SS.
22. Jun. — »ed. Chiffletius in Paulinus
iUustratus. Divione 1662. 4«. — * ed. Mu-
ratori in Opp. PauUni Nol. p. CXXVII. -—
Inventio et repositio corporis in ecclesia
s. Bartholomaei Romae a. 1712, in AA. SS.
BoU. 1. c. Jun. YI. 1. p. 228-232. Cf. Pa-
pebrochii commentar. praevius ibid. Jun.
IV. p. 193-201.
Erl.-Schr.: Vie de s. Paulin, ^veqne de Nole.
composee d'aprfes ses propres ouvrages. Paris
s. a. 8vo.
Gervaise, F. A., vie de s. Paulin. Paris
1743. 4to.
Rabanis, s. Paulin de Nole; dtudes histori-
qnes et litteraires. Bordeaux 1841. 8vo.
Vita s. Paulini, Paris. 1686. 8vo.
Acta s. Paulini episcopi, Severi
presbyt., Lucae diac. etc. mart. Lu-
cae in Etruria sub Nerone.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 12. Jul. III. p.
268-271. — Miracula ibid. p. 271-273.
Cf. Pinii commentar. praevius iMd. p. 258
-268.
Vita s. Paulini episcopi Treviren-
sis (t 359 vel 360) auctore anony-
mo-
Gehort ins 9. od. 10. Jahrh.
Ausg. : ex ms. Trevirensi in AA. SS. Boll.
31. Aug. VI. p. 676-679.
Erl.-Schr.: Pinius, comment. praevius iWd. p.
668-675.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
I. p. 189.
Vita s. Paulini patriarchae Aqui-
leiensis (f 803) ex variis scriptorib.
eccles. collecta.
Amg.: in AA. SS. BoU. 11. Janr. I. p.
713-718.
Erl.-Schr.: BJihr, Gesch. der romischen Litera-
tur im karol. Zeitalter p. 356 sq.
Fabricius, bibl. med. et infim. latinitatis ed.
Mansi V. p. 204.
Paulini patriarch. Aquil. opera . . . coIle)?it
. . . etc. Joh. Franc. Madrisius. Venet. 1787.
fol.
De s. Paulino diac. mart. Coloniae in
AA. SS. Boll. 4. Mai. I. p. 499.
De s. Paulino episc. Brixiensi in Italia
(t cca. 540) in AA. SS. BoU. 4. Mart. I.
p. 312.
De s. Paulino episc. Capuae in regno
NeapoHt. (sec. IX. med.) Fonsoni sylloge
in AA. SS. BoU. 10. Oct. V. p. 134. 135.
De s. Paulino episc. SenogaUiae in Italia
m AA. SS. BoU. 4. Mai. I. p. 499.
De s. Paulino et Isicho mart. Antiochiae
in AA. SS. BoU. 31. Mai. VII. p. 437.
De s. Pausiaco episcopo Sjnnadarum iu
844
PAVACIITS — PEBEGRINUS
Phrygia (saec. VII.) tn AA. SS. BoU. 13.
Mai. III. p. 240.
Vita s. Pavacil episcopi Cenoma-
nis in Gallia (saec. IV.)
Ausg,: ex editione Johannis a Bosco
mon. Caelestini in AA. SS. Boll. 24. Jul.
V. p. 540-543. — Appendix De reliquiis
haereticorum furori snbtractis a. 1562 etc.
ibid. p. 544. 545. Cf. Sollerii commentar.
praevius ihid. p. 537-540.
De s. Paxentio et Albina mart. Parisiis
Perierii commentar. m AA. SS. Boll. 23.
Septbr. VI. p. 568-571.
Vita s. Pecinnae seu Perseveran-
dae virg. agri Pictavensis in Gal-
lia (forte saec. VIII.)
Ausg. : ex 3 mss. in AA. SS. Boll. 25. Jun.
V. p. 84-87.
De s. Pega sive Pegia virg. in Anglia
(t post 717) m AA. SS. BoU. 8. Janr. I.
p. 532.
Vita s. Peladii sive Palladii episc.
Ebredunensis in Galiia (f cca. 516.)
Ausg. : ex Hispanico Ant. Vincentii Do-
menecci in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV. p.
96-99.
De s. Pelagia, Aquila, Epiarchio et Theo-
dosia mart. ap. Graecos in AA.. SS. Boll.
23. Mart. III. p. 460.
De s. Pelagia vidua apud Lemovices in
Gallia (f cca. 570) Cuperi syiloge histor.
in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 824-826.
De s. Pelagia virg. mart. Antiochiae in
Syria (saec. IV.) Janningi comment. histo-
ricQS in AA. SS. BoU. 9. Jun. H. p. 154
-160. — Orationes s. Chrysostomi episc.
Constant. de s. Pelagia ^ ibid. p. 160-164.
— * ap. Surium, vit. SS. 9. Jun.
Vita s. Pelagiae poenitentis Hie-
rosolymis (f cca. 457) auctore Ja-
cobo diacono.
Ausg.: ex edit. Rosweydiana et mss. in
AA. SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 261-268. Cf.
Byei comment. praevius ibid. p. 248-261.
Acta s. Pelagiae virg. mart. Tarsi
in Cilicia sub Diocletiano suspecta.
Ausg.: ex cod. graec. Vatic. in AA. SS.
BoU. 4. Mai. I. p. 454-458. — 'A»Xr,oi.g
T^S uyittg ntXayiug ex cod. Vatic. ibid. p.
747-751. — Proprium de s. Pelagia, ex
menaeis excusis ibid. p. 751. 752.
Vita s. Pelagiae virgini8(?) raere-
tricis(!) Antioehenae auctore Jaco-
bo diacono coaevo. Graece.
Ausg.: 'latine versa ab Eustochio in AA.
SS. Boll. 8. Oct. IV. p. 322. — » ap. Su-
rium, vit. SS. 8. Oct — ReJDeri monachi
Leodirnsis speculum poenitentiae , seu vitae
8. P-ae libri 2, ex. ms. Leod. ap. Pez, thes.
anecd. IV. 3. p. 69-82.
Passio s. Pelagii martyris Con-
stantiensis in Suevia sub Numeri-
ano imp. auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Aug. VI. p.
161-163. Cf. Pinii comment. de duobus ss.
Pelagiis mm. altero Constantiae, altero in
Civitate Nova Istriae ibid. p. 151-161.
Acta s. Pelagli martyris pueri
Cordubae in Hispania (f 92o) ex
relatu Raguelis presb. coaevi, forte
Cordubiensis.
Ausg.: HnAk. SS. Boll. 26. Jun. V. p.
206-208. — * ed. Ambros. Morales c. opp.
s. Eulogii in Hispania illustrata IV. p.
247. — Acta alia a Hroswitha monacha
eodem saeculo scripta, ex edit. Norimberg.
a. 1601 m AA. SS. Boll. 1. c. p. 209-212.
Erl. Schr.: De s. Hermoygio, s. Pelagii patruo
vel avunculo et translationibus corporis iWd.
p. 213-21.5.
O f fi c i u m MozarabicLim In diem s. P-1 Orid. p.
215-225.
De s. Pelagio episc. Laodiceae in Syria
(saec. IV. tin.) commentarius hist. in AA.
SS. Boll. 25. Mart. IH. p. 557. 558.
De s. Peieo et Nilo episc. etc. mart. Ae-
gyptiis a. 310 Stiltingii .sylloge in AA. SS.
Boll. 19. Septbr. VI. p. 21-23.
De s. Peleusio seu Pelusio presb. mart
Alexandriae in AA. SS. Boll. 7. April. I.
p. 659.
De s, Peregrina virg. mart. Roma (f
312) Labacum in Camiolia translata syl-
loge Byei in AA. SS. Boll. 5. Octbr. HL
p. 12-17.
Passio s. Peregrini Autissiodoren-
sium primi episcopi et martyris (f
cca. 259.)
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl. nova mss. I.
p. 526-528. — * m AA. SS. BoII. 16. Mai.
III. p. 563-564. — Cf. Labbe I. c. p. 411.
Vita s. Peregrini confessoris Ca-
latabellotae in Sicilia auctore ano-
nymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 30. Janr. H.
Append. H. p. 1153. 1154. Cf p. 1031.
Acta s. Peregrini, Herculani et
Flaviani martyrum Anconae in Pi-
ceno sub Diocletiano.
Ausg. : ex ms. eccles. Anconitanae in
AA. SS. BoII. 16. Mai. IH. p. 565-567. —
Appendix de inventione et translationibus
ss. corporum ibid. p. 567-569.
Vita b. Peregrini Latiosi ord. Ser-
vorum Forolivii in Aemilia (f post
1330) auctore Nicolao Borghe-
PEREGRINUS — PETRUS
845
810 sive Burgensio, equite et sena-
tore Senensi (cca. 1483.)
Ausg.: 'm AA. SS. Boll. 30. April. III.
p. 837-839. — ' in appendice ad Vitas
Joachimi Senensis et Francisci Patricii ita-
lice scriptas, editas a Bened. Angelo Maria
Canali. Lucae 1725. — Processus de
cultu et miraculis m AA. SS. Boll. 1. c. p.
840-848. — Appendix de cultu et mira-
culis Barciuone ibid. p. 848. 849. — Alia
miracula ex informationibus Hispanicis
mss. ibid. p. 849-851.
De s. Peregrino conf. apud alpes, Muti-
nam inter et Lugam in Italia, Sollerii com-
mentar. criticus in AA. SS. Boll. 1. Aug.
I. p. 75-77. — Acta fabulosa ex 2 mss.
ibid. p. 77-80.
De s. Peregrino conf. in Nucerina Um-
briae dioec. (saec. XII.) in AA. SS. Boll.
1. Mai. I. p. 157. 158.
De s. Peregrino conf. Placentiae in Italia
(t cca. 400) in AA. SS. BoU. 10. Febr. U.
p. 390. Vgl. p. 896.
De b. Peregrino eremita Camalduli in
Hetruria (f 1288) Papebrochii commentar.
histor. in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p. 370
-372.
De s. Peregrino, Luciano, Pompeio etc.
mart. Dyrrhachii in Macedonia sub Traiano
in AA. SS. Boll. 7. Jul. II. p. 457.
De s. Peregrino, Machorato et Viven-
tiano mart. (saec. VI.) apud Cenomanos in
Gallia in AA. SS. Boll. 4. Aug. I. p. 333.
De s. Peregrino presb (saec. IH.) Lug-
duni in Gallia in AA. SS. BoU. 28. Jul.
VI. p. 543. 544.
Vita s. Perfecti presbyteri mart.
Cordubae in Hispania (f 850) au-
ctore s. Eulogio episcopo.
Ausg. : ' ap. Surium, vit. SS. 18. Apr. —
» in AA. SS. BoU. 18. April. 11. p. 585-586.
Acta s. Pergentii et Laurentini et
400 mart. Aretii in Hetruria sub
Decio.
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 3. Jun. I. p.
272. 273. — * abgekiirzt u. m. gedndertem
Stil ap. Surium, vit. SS. 3. Jun.
De s. Perpetua Romae (saec. I.) in AA.
SS. Boll. 4. Aug. L p. 314-316.
Vita s. Peppetuae et Felicitatis
mart. Afrorum (f 203.)
Ausy. : *■ ex ms. Casinensi in AA. SS.
Boll. 7. Mart. I. p. 633-638. — * ap. Ruinart,
AA. prim. martyrum. Amstelod. 1713. fol.
p. 90-119.
Erl.-Schr.: Orsi, J. Aug., diss. apologetica pro
ss. Perpetuae, Felicitatis et sociorum mart.
orthodoxia adversus Sam. Basnagium. Flo-
rentiae 1723. 4to.
Passio ss. Perpetuae et Felicitatis, c. notis
Luc. HolstenH. Item passio s. Bonifacii Ro-
mani mart Parisiis 1664. 8vo.
Vita s. Perpetui episc. Leodiensis, ex
libr. eccles. Dionantens. coUecta a J. Cha-
peavillio ap. Suriuni, vit. SS. 4. Novbr.
De s. Perpetuo episc. Turonensi in Gal-
lia (t cca. 490) Henschenii dissertat. in
AA. SS. Boll. 8. Apr. L p. 748-752. — Ibi
etiam eius testamentum, repetita ex Da-
chery, spicileg. V. p. 105 (ed. nov. lU.
p. 303.)
De s. Perseverantio mart. in Africa in
AA. SS. BoII. 3. Jun. I. p. 288.
Vite di Petrarca (Franc.) autore
Leonardo Bruni.
Ausg.: ' Perugia 1671. 12mo. — ' Fio-
renze 1672. 12ido. — Vita del Petrarca
scritta nel declinare del sec. XIV., ap. A.
Marsan, bibliografia Petrarchesca. Padoa.
— V i t a di Fr. Petrarca scritta da incerto
Trecentista. Bologna 1861. 12mo.
Elogium s. Petri abbatis Cantuariensis
(f cca. 600) historicum ' ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 3. — *in AA.
SS. BoU. 6. Janr. I. p. 334. 335.
Vita s. Petri abbatis Cavensis coenobii,
vid. Vita v. Petri episcopi Policastrensis.
Vita s. Petri abbatis in monte
Caprario prope Perusiam in Um-
bria Italiae (f 1007.)
Ausg.: 'ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 761-766. CJ. p. 70. — » wie-
derholt u. ex ms. in AA. SS. Boll. 10. Jul.
III. p. 115-118.
Acta s. Petri, Andreae, Pauli et
Dionysiae virg. mart. Lampsaci in
Hellesponto sub Decio.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 15. Mai. —
» ex 5 mss. in AA. SS. BoU. 15. Mai. III.
p. 452. 453. — * ap. Ruinart, AA. prim.
martyrum. Amstelod. 1713. fol. p. 158-160.
Vita b. Petri Arbuesii canon. re-
gul., mart. a. 1485 Caesaraugustae
in Hispania.
Ausg.: in AA. SS. Boil. 17. Septbr. V.
p. 752-754.
Erl.-Schr.: Mar-Manillo, Franc. Fern. de, vida
del glorioso martir San Pedro de Arbues,
canon. de la seo de Zaragoza. Valenzia 1729.
kl. 4to. Gedichte.
Sticker, comment praevius tn AA. SS. I. c.
p. 728-752.
Acta b. Petri Armengol mart. ex
ord. B. M. V. de mercede redempt.
captiv., in Catalonia (f 1304.)
Ausg.: ex oculatis et iuratis testibus et
ex edit. Marci Salmeronis in AA. SS. Boll.
1. Septbr. I. p. 333-335. Cf. Pinii comment.
praevius ibid. p. 317-333.
Acta s. Petri (Athonitae) auacho-
846
PETRUS
retae in monte Atho (ante saec. VIII.)
auctore Gregorio Palama ar-
chiepisc. Thessalonicensi (flor.1351.)
Audiji. : graece et lat. in AA. SS. Boll.
12. Juu. II. p. 538-556. Cy. Janningi com-
mentar. praevius ibid. p. 535-538.
Vita s. Petri Balsami (f 291) ab
Anastasio bibliothecario lati-
ne versa.
Ausg.: ' ed. Surius , vit. Sanct, 3. Janr.
— *besser in AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p.
129. cy. p. 128. — »ap. Ruinart, acta
primorum mart. Amstelod. 1713. fol. p.
501-503,
Vita .s. PetrJ Chrysologi, archiep Eaven-
natis ex H. Rubei histor. Ravenn. ap. Su-
rium, vit. SS. 3. Decbr.
Vita s. Petri Coelestini pontif. = Vita
8. Petri de Murrone.
Vita s. Petri confessoris Fulginii
in Umbria (f 1323) auctore Jo-
hanne Goro sive Gorino, Etru-
sco de S. Geminiano, ord. praed.,
mutila.
Ausy.: In AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p.
665-668, Cf. Cuperi commentar. praevius
ibid. p. 663-665.
Vita s. Petri confessoris Trebis
in Latio Italiae regione (cca. saec.
XI. med.) auctore anonymo.
Ausg.: ex archivio Trebauo tn AA. SS.
BoU. 30. Aug. VI. p. 641-647. C/. Piuii
comment. praevius ibid. p. 634-641.
Vita b. Petri Damiani (f 1072) s.
R. e. cardinalis, episcopi Ostieusis,
f)rioris eremi s. crucis Fontis Avel-
ani Faventiae in Italia auctore s.
Johanne Laudensi eius discipu-
lo.
Ausg. : ' ex 2 rass. a Const. Caietano w
Petri opp. edita — * et repetita in AA. SS.
Boll. 23. Febr. m. p, 416-427. — » ed.
Surius, vit. Sanct. 23, Febr. — *ap, Ma-
billon, AA. 88. o. s. Ben. saec. VI, 2. p.
247-266.
Erl.-Schr. : Hen«chen, commentar. praevius tWrf.
p. 406-415.
Laderchi, Joh., vita .s. Petri Damiani, S. K.
E. cardinalis, cpiMC. Ostiensis, In 6 libros
distributa. Romae 1702. 4to.
Sejani et Uuflni dialo^us de Ladercbiana
higtona s. Pctri Damiaui. Parisiis 1705. 4to.
Storckiu.s, Joa. , epistola ad Jacob. Lader-
chium. Patavil 1708. Svo.
Vita de Pietro Damiano. Venezia 1729. 8vo.
Vogel, A., Peter Damiaui. Jena 1856. gr. 8vo.
Vgl. Epistolae Petri Dam.
Vita s. Petri de Alcantara funda-
toris provinciae s. Josephi discal-
ceatorum, Arenis in Hispania (f
1562). Libri 6.
Ausy.: ex chronico illius provinciae aa-
ctore Joaune a s. Maria hic primum lati-
nitate donata in AA. SS. Boli. 19. Oct. VIIL
p. 657-799. — Appendix: BuUa canoni-
zationis etc. ibid. p. 799-809.
Krl.-Schr.: Hossue, comraent. praevius ibid. p.
623656.
Bruodinu.s, Ant., synopsis vilae, virluinm
et miraculorum s. Petri de Alcantara. Pragae
1669. 80. 48 pag.
Juan de s. Bernardo, chronica della vida
admirable y niilagr()sa.s ha;aiSas del glorioso
y s. padre Pedro de Alcantara. Napoles 1667.
lil. 40.
Vita s. Petri de Chavanon ord. ca-
non. regul. s. August. (f cca, 1080)
Piperaci in Arvernia auctore Ste-
phano can. reg. abbatiae Pipe-
racensis fere synchrono.
Ausg,: ' ap. Achery, spicileg. II. p, 691
-704 (ed. Paris. 1681, 4».) — * iciederholt
u. ex ms. in AA, SS. Boll. 9. Septbr. III.
p, 472-479. C/. Limpeni comment. praevius
ibid. p. 460-472.
Vita b. Petri de Luxemburgo s.
R, e. cardinalis, episcopi Metensis
(t 1387) Avenione in Gallia auctore
anonymo.
Au^g.: ex mss. in AA. SS. Boll. 2. Jul.
I, p. 609-516. — Vita altera auctore
Henrico Albio S. J., gallice conscripta, hic
latine reddita ibid. p. 516-525. — Ad pro-
cessum de vita et miraculis b. Petri ibid.
p, 525-527. — Processus, 3 partes ibid.
p, 527-628. Cf. Pinii commentar. praevius
ibid. p. 486-508.
Vita s. Petri de Murrone eremitae
de Aprutio, postea Coelestini V
pontincis maximi, ord. Coelestino-
rum institutoris (f 1296) auctore
Petro de Alliaco (f 1425) epi-
scopo Cameracensi, postea card.
S. Chrysogoni.
Ausg.: ' ed. Dionys. Faber. Paris. 1539.
4». — »ed. Surius, vit, SS, 19, Mai. —
»ed. Papebroch in AA. SS, Boll. 19, Mai.
IV. p. 484-498. Cf. Sylloge vetustiorura
monumentorum ex variis libris coUecta ibid.
p. 422-437. — Opas metricum Jacobi
card. S. Georgii ad Velum aureum, coaevi
et iu papatu familiaris, ex 2 mss, ibid. p.
437-461. — Eiusdem Jacobi op, metr.
de electione et coronatione Bonifacii VIII
papae. Libri 2, ibid. p. 461-473. — Eius-
dem Jacobi de canouizatione s. Petri
Coelestini libri 3 ibid. p, 473-483. — Of-
ficium de sancto ab eodem Jacobo card.
compositum ibid. p. 483-484. — Suppie-
PETRUS
847
mentum historicum ex Italico Lelii Ma-
rini ibid. pag. 498-536. Cf. VII. p. 816.
Brl.-Sehr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 237.
Papebroch, comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 419-421.
Martyrium s. Petri eplscopi Alexandrini
lat. ex ms. interprete forte Anastasio
biblioth. ap. Surium, vit. SS. 25. Novbr.
Vita s. Petri episcopi Anagniae in
Italia (t 1105.)
Ausg.: ex ms. pervet. in AA. SS. Boll.
3. Aug. I. p. 233-241. Cf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 230-233.
Acta s. Petri episcopi Oxomi seu
Uxamiae in Hispania (f 1109.)
Ausg. : ' apud Tamayum ex ms. legendario
Asturicensi — * et repetita in AA. SS. BoU.
2. Aug. I. p. 192-194. Cf. Sollerii comment.
praevius ibid. p. 189-192.
Vita s. Petri episcopi Policastren-
sis et abbatis Cavensis in Italia (f
1123) auctore abbate Venusino.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 4. Mart. —
*in AA. SS. Boll. 4. Mart. I. p. 330-335.
— ' ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI. p. 218
-228.
Vgl. Historia dedicationis eccl. Ca-
vensis.
Vita s. Petpi episcopi Ravennatis
in Italia (t 425). Ex Agnelli li-
bro pontincali.
Ausg.: ex editiouis Bacchinianae I. p.
226 m AA. SS. BoU. 31. Jul. VH. p. 182
-184 c. Sollerii comment. praev. p. 181. —
Vita alia ex H. Rubei histor. Ravenn.
ap. Surium, vit. SS. 31. Jul.
Acta s. Petri et Pauli apostolorura.
Ex sacris scripturis collecta auctore
Paulo Aemilio Sanctorio dein
archiepiscopo Urbinate (t 1635.)
Ausg. : ' Romae, typis Ant. Zannetti 1597.
— *iLiederholt in AA. SS. BoII. 29. Jun.
Vn. p. 2-16; 16-33. — Acta s. Petri s.
Lino eius discipulo et successori supposita
ibid. 29. Jun. V. p. 424-428. — Commen-
tarius de ss. Petro et Paulo ex ms. Me-
dicaeo graece et latine ibid. p. 411-424.
Erl.-Schr . : Henschen, comnientarius praevius
ibid. V. p. 398-410.
Januing,- commentarius xbid. Jun. IV. 1. p.
272.
Leggenda de' ss. apostoli Pietro e Paolo
testo antico toscano ora per la prima volta
stampato. (Ed. L. Razzolini.) Reggio 1852. 8».
Papebroch, analecta de moDumentis, reli-
quiis, miraculis, apparitionibus, festis et ec-
tlesiis 8. Petri et Pauli ibid. Jun. V. p. 428
-475.
s. Petri ad vincula Romae ex martyro-
logiis in AA. SS. Boll. 1. Aug. I. p. 16.
Vita s. Petri Galatae eremitae pro-
pe Antiochiam in Syria (saec. V.)
auctore Theodoreto episc.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
94-96.
Vita b. Petri Gambaourtae Pisani,
fundatoris eremit. s. Hieron. (t 1435).
Compendium ex latino ms. veteri
Neapoli editum et ex italico Ber-
nardini Puccii illustratum.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 17. Jun. LU. p.
533-549 {mit Abbildung.)
Krl.-Schr.: Bonucci, A. M., istoria della vita e
miracoli del b. Pietro Gambacorti. Roma
1716. 40.
Vita b. Petri Gonsalez vulgo Nau-
tici apud Hispanos nunc dicti Sant-
Elmo, ord. praed. Tudae in Gal-
laecia (t 1240) auctore Stephano
Sampayo ord. praed.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. April. II.
p. 391-398. Cf. Papebrochii commentar.
praevius ibid. p. 389.
Vita b. Petri Hieremiae Panormi-
tani ord. praedicatorum (t 1452)
auct. anonymo vel Thoma Schi-
faldo (1495.)
Ausg. : * edid. Oct. Caietanus in Vit. Sanct.
Sicul. T. II. p. 254; — ^wiederholt m AA.
SS. BoII. 3. Mart. I. p. 294-297.
Srl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis ed. Mansi V. p. 260. VI. p. 260.
Quetif, script. ord. praed. I. p. 882.
Vita s. Petpi Hispani eremitae Ba-
buci in Hernicis.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 11. Mart. II. p.
99. 100.
Vita Petri Hoorn = Vita Hoorn.
Vita s. Petrimartyrisexord. prae-
dic. (t 1252) auctore Thoma Ag-
ni de Lentino sive de Leontio,
Siculo ord. praed., ex episcopo Cu-
santino patriarcha Hierosolymitano
(t 1277), aucta ab Ambr. Taegio
eiusd. ord.
Ausg. : ^ ed. Surius , vit. SS. 29. Apr. —
»m AA. SS. Boll. 29. April. III. p. 686
-719 ex ipsius mss. Mediolani.
Erl.-Schr.: Commentarius praevius iWd. p. 678
-686.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 235.
Oudinus, comment. de script. eccl. DL p. 550.
Quetif et Echard, script. ord. praed. I. p. 358.
Vita b. Petri Mauricii Monboise-
rii cognom. Venerabilis ord. Bened.
abbatis IX. Oluniacensis (t 1156)
auctore Radulfo monacho eius di-
scipulo.
848
PETRUS
^fi. FabrloiuB, bibl. med. et iof. latinitatis
ed. Mansi VI. p. 116 legt sie dem Rudolphus abb.
S. Tnidonis bei . nachdem er sie p. 115 dera Ru-
dolphus Cluniac. moii. zngeMchrieben hstte.
Ausy.: ' ap. Martene, ampl. collect. VI.
p. 1187-1202. — * fragmentum ap. Bouquet,
rec. XIV. p. 396. — Alla vlta ex veteri
chrouico ap. Duchesne, biblioth. Cluniacen.s.
Paris. 1614. fol. p. 589-602. — Panfgjrlcus
et carmina elegiaca in Petrum Venerab.
auctore Petro Cluniacensi (flor, 1150)
ibid. p. 607-618.
Erl.-Schr.: Duparay, B., Pierre-le - V^n^rable
abb^ de Cluny, sa vie, se.'* oeuvres et la so-
cidt^ monastique au XII. siecle. Chalon-sur-
Saone 1H62. gr. 40.
Wilkens, C. A., Petrus der Ehrvpiirdige, Abt
von Clugny. Ein Monchs-Leben. Leipzig
1857. 80. 1 Thlr. .I Sgr.
Vita b. Petpl Monoculi abbatis
Claraevallensis auctore Thoma
Kodelio.
Ausg. : ' ap. Henriquez, fasciculu.s sancto-
rum ord. Cisterciens. — * ap. C. de Visch,
biblioth. scriptor. ord. Cisterc. p. 312.
Vita s. Petri Nolasci, fundatoris
ord. s. Mariae de Mercede redempt.
captiv., in Hispania (f cca. 1250)
auctore Fr. Zumel.
Amg. : xn AA. SS. BoU. 29. Janr. II. p.
981-988. - Analecta de s. Nolasco ex
Alfonsi Remon historia ibid. p. 988-990.
Erl.Schr.: Estevan de los Moraies, vida y
muerte del glorioso patriarca s. Pedro de
Nolasco. Infine: Valladolid 1629. 4».
Vita s. Petri Parentii mart. Urbe-
veteri in Hetruria a. 1199 auctore
magistro Johaune coaevo, canon.
Urbevetano.
Awg.: ex vet. legendario in AA. SS.
Boll. 21. Mai. V. p. 86-99. — Appendix
de translatione facta a 1660 ibid. p. 99-100
c. Papebrochii ob.serv. Cf. VII. p. 825.
Vita s. Petri patricii Constanti-
nopolitani (saec. IX.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Jul. I. p. 290
c. Pinii comment. praevio p. 289.
Vita b. Petri Petronil Carthusiani
Senensis in Hetruria (f 1361) a
Johanne Columbino italice scri-
pta, latine a Bartholomaeo Senensi
exornata.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 29. Mai. VII.
p. 189-232. Cf. p. 859.
Vita 3. Petri prioris Juliacensis
prope Molismum, ord. s. Bened. in
Campania Gallica (f 1136).
Ausg.: ex ms. monast. de Caritate Bi-
STintiuae dioec. in AA. S8. BoU. 23. Jun.
IV. p. 608-613.
Vita 8. Petrl Ratensls.
Ausg.: e breviario Bracarensi ap. Florez,
P^spana sagrada III. Appeud. No. 7.
Vita b. Petri Regalati ord. fF. inin.
de observ. Aquileriae in Castellave-
teri (t 1456).
Ausg.: ex hispanico Antonii Daza lat.
in AA. SS. Boll. 30.Mart. III. p. 854-867.
- Relatio pro canonizatione iiid. p. 867
-873.
Vita s. Petri Tarentasiensls archi-
episcopi (t 1175) auctore Gaufri-
do Autissiodorensi, abbate AI-j
taecumbae (t 1180.)
Handschr.: Boun, mbr. sec. XIII,
No. 5314. — Briissel, k. Bibl. mbr. se<
XIII. 8». — Dijon, Uu.Bibl. sec. XII
4». No. 394.— St. Omer, Stadtbibl. mb^
sec. Xm. 4». No. 769. — Oxford, Ui
Bibl. Bodley. No. 2430. — Heidelberj
N. g. XXIX. mbr. fol. s. XIU. f. 135.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 8. Mai.
'ap. Cbr. Henriquez, fasciculus ordir
Cisterciens. — * ed. Papebroch in AA. T
Boll. 8. Mai. II. p. 323-345. — * ap. Bot
quet, rec. XIV. p. 471-475. — Epistolj
ad obtinendam canouizationem in AA.
I. c. p. 321. 322. — Mandatum sei
apostol. de scribeuda vita etc. b. Petri ibid
p. 322. 323. — Aliae epistolae pro il
petranda canoiiizatione, ex ms. Monastei
ensi in Westphal. ibid. p. 345-347. — Bu|
la cauouizationis — Coelestini III. ibid.
347, 348. Cf p. 843.
Vita s. Petri telonarll (saec. VI.)
Au^g.: ex menaeis Graecorum m AA.
SS. BoU. 20. Janr. II. p. 328.
Vita s. PetrlThomasii patriarchf
Constantiuopol. ord. Carmel. Far
augustae in Cypro (t 1366) &ii
ctore Phil. Mazzer io cancellari|
regni Cypri.
Von Ducange faischlich dem Joh annes C*|
m e 8 .s o n u s zugeschrieben.
Au.sg. : ' mit d. Namen Phil. Mazzeri^
als Verf. Antverp. 1659. 8». — » Antverpi^
1666. 8». viit Joh. Carraesson als Verf.
»ed. Henscheu in AA. SS. Boll. 29. Jai
II. p. 995-1022. — Appendix auctore il
certo ibid. p. 1022. 1023.
Erl.-Sehr.: De s. Petro Thomasio iUd. p.
995.
Daniel a Virg. Maria, diss. apologetica pr
revelatione ac sponsione ss. virg. deipara
Mariae, facta s. Petro Thomasio. Antveri».
1659. 8«. m
Vita b. Petrl UPseoli ducis Venei*
tiarum et Dalmatiarum, tum mona-
chi S. Michaelis de Coxano in Ca-
PETRUS
849
talania (f cca. 997) auctore anony-
mo.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 878-888. Cf. Observationes prae-
viae ibid. p. 874-878.
Erl.-Schr.: Fontaniui, J., de s. Petro Urseolo,
duce Venetorum, postea monacho ord. s. Ben.
Romae 1730. 40.
(Grandi, Guid.) Vita del glor. prencipe s.
Pietro Orseolo, doge di Venetia, indi mo-
naco Kcritta da un religioso Camaldolese.
In Venezia 1733. 40.
Vita Petri Venerabilis abb. Clun. = Vita
b. Petri Mauricii Monb.
De b, Petro a Castro Novo, legato apo-
stol. , primo inquisitore fidei, martyre ord.
Cisterc. in Gallia (f 1208) commentarius
hist. in AA. SS. BoU. 5. Mart. I. p. 411
-417.
De b. Petro a Cruce ord. serv. b. M. v.
Viterbii in Italia (f 1522) SoUerii commen-
tarius in AA. SS. Boll. 6. Jul. II. p. 444
-446.
Sermo de b. Petro Acotanto con-
fessore Venetiis(tcca. 1180) auctore
anonymo.
Ausg. : 1 ex edit. Flamin. Cornelii decade
1. p. 97 — ^mederholt in AA. SS. BoU.
23. Sept. VI. p. 654. 655. C/. Perieri com-
mentar. praevius ibid. p. 651-654.
De s. Petro Aegyptio anachoreta in Sy-
ria (f cca. 400) in AA. SS. Boll. 27. Janr.
n. p. 771.
De s. Petro archiep. Canusino in Apulia
(saec. Vm.) in AA. SS. BoU. 9. Febr. H.
p. 357.
De s. Petro baptista, Martino de Ascen-
sione, Francisco Blanco etc. mart. 26 Nan-
gasaki in Japonia Bollandi commentarius
in AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p. 723-742.
De b. Petro Compatre ord. min. Oveti
in Hispania (f 1216) in AA. SS. BoII. 15.
Jun. II. p. 1090.
De s. Petro conf. Astae in Lombardia
in AA. SS. BoII. 30. Jun. V. p. 579.
De s. Petro cubiculario Diocletiani imp.,
Migdonio presb., Euticio etc. (f 302) com-
mentar. historicus in AA. SS. BoII. 12.
Mart. U. p. 106-108.
De b. Petro de Imola equite Hierosoljm.
s. Johannis (f 1320) Florentiae in Hetruria
Byei sylloge in AA. SS. BoII. 5. Oct. IH.
p. 245-248.
De s. Petro diac. , s. Gregorii Magni
discipulo Komae et in dioec. Vercellensi
(t 605) » in AA. SS. BoII. 12. Mart. H. p.
211. — * elogium historicum ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p. 497.
De s. Petro diac. et s. Hermogene mi-
nistro eius, mart. Antiochiae in AA. SS.
BoU. 17. April. H. p. 479.
De b. Petro dicto de Bono monacho
Cluniacensi in Gallia (f 1430) in AA. SS.
BoU. 4. Jun. I. p. 414.
De s. Petro episc. Cretensi in AA. SS.
BoII. 14. Jul. m. p. 650.
De s. Petro episc. martyre Bracarae in
Lusitania (saec. V.) in AA. SS. Boll. 26.
April. m. p. 1001-1003.
De s. Petro episc. mart., forte eodem
cum Petro Capitolino, in Arabia (f 743)
Byei sylloge in AA. SS. Boll. 4. Oct. II.
p. 494-498.
De s. Petro episc. Papiensi in Italia (f
cca. 738) in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p.
194-196.
De s. Petro episc. Sebasteno in Armenia
(saec. IV.) in AA. SS. BoU. 9. Janr. I. p.
588-590 et 10. Mart. H. p. 30.
De s. Petro episc. VerceUensi in Italia
(f cca. 1010) in AA. SS. Boll. 13. Febr. H.
p. 719.
De b. Petro eremita ord. Vallumbr. in
Monte plano dioec. Pistoriensis (f 1098)
in AA. SS. BoU. 12. April. H. p. 101.
De s. Petro et Febronia principibus Ru-
thenis notitia in AA. SS. BoU. 25. Jun. V.
p. 111.
De s. Petro et Juliano et XVHI sociis
mart. Romanis (saec. IH.) in AA. SS. BoU.
7. Aug. n. p. 187.
De s. Petro, Eusebio, Palatino etc. mart.
Afris in AA. SS. BoU. 5. Mart I. p. 365.
366.
De s. Petro Galata monacho Constanti-
nopoli (saec. IX.) Hubeni sylloge in AA.
SS. BoII. 9. Oct. IV. p. 1044.
De b. Petro Gualdensi 3. ord. s. Franc.
(f 1367), eremita in marchia Anconitana
ItaUae Pinii sylloge in AA. SS. BoU. 19.
Aug. m. p. 822-824.
De s. Petro Maiumeno chartulario et
mart. in Palaestina (f 743) BoUandi com-
mentar. histor. in AA. SS. Boll. 21. Febr.
UI. p. 266. 267.
De s. Petro, Marciano, Cassiano etc.
mart. in AA. SS. BoUand. 26. Mart. III.
p. 615.
De s. Petro martyre Constantinopoli iu
Blachernis in AA. SS. BoU. 16. Mai. III.
p. 626.
De s. Petro mart. HispaU iu Hispania
Baetica (saec. inc.) Buei syUoge in AA.
SS. BoII. 8. Oct. IV. p. 273. 274.
De s. Petro monacho in Mouobatis in
AA. SS. BoU. 7. Febr. H. p. 68. 69.
De b. Petro ord. eremit. s. August. Eu-
gubii in Umbria (saec. XIII. XIV.) m AA.
SS. BoU. 23. Mart. m. p. 470. 471.
De s. Petro, Philoromo, Zotico mart.
54
860
PETRUS — PHILASTER
Aegyptiis m AA. SS. Bolland. 12. Janr. I.
p. 725.
De s. PetPO piesb., Walabonso diac, Sa-
biniano etc. mart. a. 851 Cordubae in Hi-
spania in AA. SS. Bolland. 7. Jun. 11. p.
37-39.
De s. Petro priore monasterii E.ygag et
doctore apud Habessinos iu Aethiopia in
AA. SS. Boll. 19. Jun. IH. p. 854.
De b. Petro Rodriguez commendatore,
Mendo Valle, Damiano Vaz etc. mart. a.
1242, Tavirae in Algarbiis, m AA. SS. Boll.
11. Jun. II. p. 475.
De s. Petro, Severo, Leucio conf. Alex-
andriae in AA. SS. BoUand. 11. Janr. I.
p. 674.
De b. Petro solitario apud coUem vallis
Elsae in Hetruria (saec. Xni.) Papebrochii
sylloge in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. p.
860. 861. {mit Portr.)
De s. Petro Spina ord. s. Basilii mo-
nacho, Oiani in Calabria (saec. XI.) Jan-
ningi sylloge hist. in AA. SS. Boll. VI. 1.
p. 16.
De V. Petro Teutonico eremita Camal-
dulensi in Hetruria (f 1472) in AA. SS.
Boll. 26. April. III. p. 472. 473.
De s. Petro thaumaturgo episc. Archi-
vorum in Peloponneso (saec. X.) in AA.
SS. BoII. 3. Mai. L p. 428. — "Ad-Xi^aig
zov ayiov JHtqov rov d^avfiajovQyov ibid.
p. 746. — Idem brevius ex synaxario D.
Naudaei ibid. p. 747.
Vita s. Petroci abbatis in Cornu-
bia Britanniae provincia (saec. VI.)
suspecta auctore Johanne Tin-
mouthensi.
Au3g. : ex ms. et Capgravio in AA. SS.
Boll. 4. Jun. I. p. 400- 402.
De s. Petronace abbate et instauratore
Casinensi (f 752) ' in AA. SS. Boll. 6. Mai.
n. p. 119-121. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. 8. Ben. saec. III. 1. p. 693-698.
Vita s. PetroniiepiscopiBononien-
sis in Italia (f cca. 450) auctore an-
onymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Octbr. H. p.
454-466. — Inventio reliquiarum auctore
anonymo ibid. p. 466-470.
Erl.-Schr.: Bueug, commeutar. praevius ibid.\>.
422-454.
Mclloni, Giov., attl o memorie di s. Petronio
vegcovo o protettore principale di Bologna.
In Bologna 1784. 40.
De s. Petronio episc, Modesto, Domi-
tiano etc. in Asia passis in AA. SS. BoII.
12. Mart. II. p. 108.
De s. Petronio episc. Veronae in Italia
(saec. V.) Stiltingii sylloge in AA. SS. Boll.
6. Septbr. H. p. 676.
De s. Petronilla virg. Romana sub Do-
mitiano Heuschenii commentar. historicus
in AA. SS. BoU. 31. Mai. VII. p. 420-422.
Vita s. Phaletrl confessoris.
Atisy.: ap. Labbe, bibL nova H. p. 435
-438.
Miracula s. Phanurii mart. in Rho-
do et Creta celebris auctore anony-
mo sec. VIII descripta.
Ausg. : graece et lat. ex ms. Vatic. m
AA. SS. Boll. 27. Mai. VI. p. 693-698 c.
Papebrochii comment. p. 692.
Vita s. Pharaildis virginis in Bra-
bantia auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Janr. I. p.
170-172. — Eiusdem vita ex Joann. Mo-
lani natal. Sanctor. Belgii ibid. p. 172. —
Miraculum quoddam ibid. p. 172. — De
ecclesia et translationibus s. Ph. ex Gandavo
Ant. Sanderi ibid. p. 173. — Auszug ap.
Bouquet, rec. lU. p. 629.
Erl.-Schr.: Kort verhael van het leven ende
mirakelen van de h. Pharaildis maget, ge-
naemt S. Veerle, die tot Steynockerseel ge-
viert wordt. Brussel, Jorez. s. a. 8*.
De s. Pharmuthio eremita in Armenia
(saec. m.) in AA. SS. Boll. 11. April. II.
p. 14.
Vita s. PharonissiveFaronisMel-
densis episcopi auctore Falcuino.
Ausg. : J^ragmenta ap. Duchesne , script.
rer. Franc. I. p. 567-571. — Vgl. Surius,
vit. SS. 28. Octbr.
Acta s. Pherbuthae et eius sororis viduae
atque ancillae gr. et lat. ' in AA. SS. Boll.
April. III. p. 21-23 et append. p. 1. 2. —
' ap. Ruinart, AA. primor. martyrum. Am-
stel. 1713. fol. p. 572-575.
De s. Philagrio episc. in Cypro, mart.
(saec. I.) in AA. SS. Boll. 9. Febr. H.
p. 277.
Vita s. Philareti monachi in Ca-
labria ulteriore (f 1070) auctore
Nilo monacho coaevo.
Ausg. : interprete August. Florito in AA.
SS. BoII. 6. Apr. I. p. 606-618.
De s. PhilaretO monacho ord. s. Basilii,
mart. (f cca. 828) in AA. SS. BolL in AA.
SS. Boll. 8. April. L p. 753.
Acta s. Philastrl episcopiBrixien-
sis (f 838) auctore s. Gaudentio
episcopo Brixiensi.
Ausg. : ' ed. J. A. Fabricius in Ph-i opera.
Hamburgi 1721. 8». — *in AA. SS. Boll.
18. Jul. IV. p. 387-388. — Traiislatio et
miraculaauctore Ramperto episcopo Brixi-
ensi ' ed. Surius, vit. SS. 18. Jul. — *ed.
Paul. Galeardus post opp. s. Gaudentii. Pa-
tavii 1720. 4«. p. 261. Aug. Vindel. 1757.
PHILEA — PHILIPPUS
851
4". Brixiae 1738. fol. — * rdederholt in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 388-394. — Altera Irans-
latio ibid. p. 394. 395. Gf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 383-387.
Acta s. Phileae episc. Thmuita-
rum et s. Philoromi tribuni militum
sociorumque Alexandriae (f 304)
auctore Grregorio coaevo, reco-
gnita a Rufino presb. Aquileiensi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 4. Febr. I. p. 462
-465. — Alia acta auctore anonymo ap.
Ruinart, AA. martyrum (ed. Galura, Aug.
Vind.) m.
Erl.^Schr.: Fabricius, bibl. med. et infim. la-
tinitatis ed. Mansi VI. p. 130-133.
Henschen, G.. commentarius praevius tn A A.
SS. 1. c. p. 459-462.
De s. Philemone et Domnino mart. in
Italia in kk. SS. Boll. 21. Mart. III. p.
258- 259.
Passio s. Philemonis, Apollonii et
Ariani*, a^XriGiq tcov ay. xal ivdo-
^(ov Xq. (laQTVQOiv 0iXij[jbOVOc, ^AttoX-
Xooviov xal T^c (Svvodiag avrcov (f
286.)
Ausg.i in AA. SS. Boll. 8. Mart. I. p.
895-899; c/. comment. ibid. p. 751-757.
Martyrium s. Philetaeri et Eubioti
martyrum prope Cyzicum in Mysia
a. 318 fabulositatis suspectum.
Ausg.: ex ms. graece et lat. interprete
Dan. Cardono m AA. SS. Boll. 19. Mai.
IV. p. 312-328. Cf. Papebrochii comment.
praevius ibid. p. 310-312.
De s. Phileto Ljdia, Macedone etc. mart.
sub Adriano in Illyrico in AA. SS. BoU.
27. Mart. m. p. 687.
Yita s. Philiberti abbatis Gemeti-
censis in Herio insula Galliae primi
(t 684) auctore monacho Gemeti-
censi subaequali.
Handschr.: St. Omer, Stadtbibl. mbr.
sec. Xm. fol. No. 716. Tom. VL — Paris,
k. Bibl. St. Germ. sec. XIII. No. 1085.
Ausg.: ^ ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. n. p. 818-825. — *ap. Duchesne,
hist. Franc. scr. I. p. 658. — » in AA. SS.
Boll. 20. Aug. IV. p. 75-81. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 598. — * viit ge-
dndertem Stil ed. Surius, vit. SS. 20. Aug.
— Translatlo s. Ph-i ex Heriensi monasterio
ob Normannorum irruptiones a. 836 in varia
loca auctore Ermentario abbate Tornu-
siensi (cca. 863). Libri 2. » ed. Fr. Chifflet
in Histoire de rabbaye royale et de la ville
de Tournus. Dijon 1664. 4". — *wiederholt
ap. Mabillon \. c. saec. IV. p. 539-564. —
• »n AA. SS. Boll. 1. c. p. 81-95. — * ap.
Jueuin, histoire de Tournua, preuves p. 173.
— 'Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XIV.
p. 479.
Erl.-Sehr.: Cuper, commentarius praevius tn AA.
SS. 1. c. p. 66-75.
Fabricius, bibl. med. et infimae latinitatis.
Lib. V. p. 331.
Vita b. Philippae virg. de Cam-
po-Milano dictae, Viennae Allobro-
gum in Gallia (f 1451) auctore an-
onymo subaequali.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 15. Oct.
Vn. 1. p. 94-97. — Praeludium mira-
culorum ibid. p. 97. — Miracula auctore
anonymo ibid. p. 98-106. Cf. Stalsii com-
mentarius praev. ibid. p. 79-94.
Vita Philippi a Burgundia, origo
belli inter episcopum Ultraiectinum
et Carolum Gelriorum principem,
auctore Edmundo Dintero (f
1448.)
Nacli andern war Gerhardus Noviomagus
der Verfasser.
Ausg.: Argentorati 1529. 8".
Erl.-Schr.: Wind, bibliothelc der Nederlandsche
geschiedschrijvers p. 71 nota.
Vita s. Philippi apostoli martyris
Hierapoli in Phrygia sub Domitia-
no imp.
Ausg.: ex pluribus mss. latinis et bre-
viariis Romanis in AA. SS. BoU. 1. Mai.
I. p. 11-12. — Alla acla ex mss. graecis a
Metaphraste excepta ibid. p. 12-14. —
Miracula s. Philippi ex magnis Graec.
menaeis ibid. p. 14. 15. — Translatio
brachii Hierosolymis Florentiam, ibid. p.
15-18. Cf. p. 754, Henschenii commentar.
praevius p. 7-11 et Mai. VII. p. 524. —
'Yno fxvTj fia etg rbv ayiov anoatoXov 'Pi-
Xmnov ex ms. Vat. ibid. I. p. 733-735.
Vita b. Philippi Aquilani ex ord.
observ. regul. s. Franc. (f 1456)
Sulmone inltalia. ExItaiicoB. Ber-
nardini fere coaevi.
Ausg. : latine contracta * ap. Wadding,
annal. minor. VI. — *wiederholt in AA.
SS. BoU. 4. Mai. I. p. 549-551. — Mira-
cula ibid. p. 551. 552.
Vita s. Philippi arohiepiscopi Bi-
turicensis auctore anonymo.
Ausg.: ap. Martene, thes. anecd. m. p.
1927-1946.
Vita s. Philippi Benitl ord. serv.
b. Mariae V. Tuderti in Umbria
(t 1285) collectore P. F. Cheru-
bino Maria Dalaeo (O' Dale)
Hiberno.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Historia vitae ac
rerum gestarum b. Philippi Beuiti ord. serv.
B. M. V. Oeniponti 1644. ^». — » voieder-
54*
852
PHILIPPUS — PHIL0NI8
holt in AA. SS. BoU. 23. Aug. IV. p. 661
-719.
Erl.-Schr.: Cuper, comment. praevins ibid. p.
655-661.
Grana, Dam., Veronensig, Vita b. Pllillppi
Benicii Florent ord. serv. b. M. V. Romae
1591. 40.
Maitjrium s. Philippi episcopi He-
racleensis, Severi presb. et Hermae
diac. Hadrianopoli Thraciae a. 304.
Ausg.: ' ap. Mabillon, vet. analecta. Pa-
rLs. 1723. fol. p. 189-194. — » ap. Ruinart,
AA. primorum martjrum. Amstelod. 1713.
fol. p. 409-419. — »ex mss. in AA. SS.
BoU. 22. Oct. IX. p. 545-553. Cf. Bossuei
comment. praevius ibid. p. 537-545.
Vita s. Philippi Nerii institutoris
congregationispresbyterorumorato-
rii s. Mariae in Vallicella Romae
(t 1595) auctore Antonio GaHo-
nio oratorii presbytero.
Ausg.: ' Romae 1600. kl. 4". — *wieder-
holt Moguntiae 1602. 8'. — * wiederholt in
AA. SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 463-524. —
Tlla II. per Hieron ymum Barnabaeum
congreg. oratorii s. Mariae in Vallicella
dum viveret praepositum ex processibus
compilata, ibid. p. 524-649. — .4ppendix,
relatio de sudore imaginis Patavinae au-
ctore Jacobo Philippo Thomasino
episcopo Civitatis novae, ex Italico secun-
dae edit. anni 1670 ibid. p. 649-656. Cf.
VII. p. 851-853.
Erl.-Schr.: Bacci, P. G., vita di s. Fil. Neri
Fiorentino. i Roma 1862. 4«. > Brescia 1706.
40. » uerTTiMrt Venezia 1794. Svol.go. *Boma
1818. 40 . 5 Milano 1845. 2 vol. 16mo. '
Bajani, And., panegyricus de Pliil. Nerio.
Romae 1619. 40.
Buchfelner, S. , Geist des Lebens und der
Lebre des b. Pbil. Nerius. MUucben 1825.
12mo.
Consciencia, M., vita admiravel de s. Fel.
Neri. Lisboa 1738. 2yol.fol. (ipaniJcA Madrid
1760. 2 vol. 40.)
Guedes, B., epitome da vida de s. Fel. Neri.
Lisboa 1667. 24mo.
Ladercbi, G., s. Fil. Neri mostrato. Roma
1730. 40.
Manni, D. M. , correzioni delle pii celebri
vite di 8. Fil. Neri. Firenze 1760. 40.
raggionamenti suUa vita di s. Fil. Neri.
Firenze 1786. 4o.
Marlo, L. B., vida y bechos milagrosos de k.
Fel. Nerl. i Valencia 1613. 4o. iiUd. 1625.
(latine per Job. Baccium. Romae 1645. 40.)
Papebrocb, comment. praevius in AA. SS.
1. c. p. 460-463.
Rosmini-Serbati, Ant. de' lodi di s. Fii.
Neri. Venezia 1821. 8».
Vasquez, A., s. Fel. Neii; epitome de sua
vida. Madrid 1651. 40.
Vie de s. Phil. de N6ri, fondateur de la con-
gr^gation de l'oratoire de Kome. Clcrmont
Ferr. 1847. 12mo.
V i t a del ». patriarca Fil. Neri. Venezia 1727. 40 .
Vita dl s. Fil. Neri, fondatore della congrega-
zione deil' oratorio. Cremona 1814. 16mo.
Vita PhDippi Nerii. Monachii 1611. 80.
Vita s. Philippl presbyteri (saec.
Vni.) Cellae in palatinatu Rheni
auctore coaevo.
Ausg.: ex mss. m AA. SS. Boll. 3. Mai.
L p. 423-426. — Deecclesiaet frater-
nitate s. Philippi ibid, Appendix p. 771
-775 ;• cf. VII. p. 557.
Vita s. Philippi presbyteri, Euse-
bii monachi Agyrii et Fhilippi di-
aconi Panormi. Graece.
Ausg.: latine reddita a Jac. Sirmondo
in AA. SS. Boll. 12. Mai. IH. p. 28-33. —
Yita alia apocrypha falso s. Athanasio
Alexandrino tributa ibid. p. 33-36. — Jitj-
ytja^s Evaf^iov fioyd^ov tlg rov fiiov xut
tlg ra &av/uara rov daiov n. ^. 'Ptkinnov
nqta^. \4yvQity ibid. IIL Append. p. l*-7*.
— Appendix de cultn atque miraculis,
arca s. Philippi ibid. Mai. Vll. p. 710.
De s. Philjppo episc. Bononiae in Italia
in AA. SS. Boll. 26. Febr. III. p. 634.
De s. Philippo episc. Firmi in Piceno
et mart. (saec. lU.) Bossuei comment. hi-
storicus in AA. SS. BoU. 22. Oct. IX. p.
523-525.
De s. Philippo episc. Gortunae in insula
Creta (f cca. 180) in AA. SS. BoU. 11.
April. II. p. 12.
De s. Philippo episc. Viennensi in Gallia
(t cca. 578) in AA. SS. Boll. 3. Febr. L
p. 365.
De s. Philippo mart. Alexandriae in Ae-
gypto (saec. 1.) Perierii sylloge in AA. SS.
Boll. 13. Septb. IV. p. 52-54.
De b. Philippo ord. min. Montalcini in
Tuscia (saec. XIII.) in AA. SS. Boll. 25.
April. m. p. 404-406.
De b. Philippo Placentino ord. eremit.
s. August. (f i306) Henschenii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 24. Mai. V. p. 434. 435.
De s. Philippo uno ex septem primis
diac. (saec. I.) Trallensium in Asia episc.
Papebrochii commentarius hist. in AA. SS.
BoU. 6. Jun. L p. 618-620.
De s. Philippo, Zenone, Naseo etc. mart.
Alexandrinis in AA. SS, BoII. 15. Jul. IV.
p. 27.
Oratio de s. Philogonio episc. auctore
Johanne Chrysostomoap. Surium, vit
SS. 20. Decbr.
De 8. Philomena virg. apud Septempeda-
nos in agro Piceno (saec. VI.) Sollerii com-
ment. in AA. SS. Boll. 5. Jul. II. p. 229.
230.
De 8. Phllone episc. Calpasio trt AA. SS.
Boll. 24. Janr. U. p. 593.
De s. Philone et Agathopode diac.
tiochiae (saec. U.) m AA. SS. BoU. 21!
April. m. p. 359.
De s. Philontde episc. Curii iu Cjpr
PHILOROMUS — PINITUS
853
snb Diocletiano in AA. SS. BoU. 30. Ang.
VI. p. 544. 545.
De s. Phiioromo, Eugenio, Quincto mart.
Africanis m AA. SS. •BoU. 11. Janr. I. p.
666.
De 8. Philotheo, Hyperechio, Abiba etc.
mart. Samosatenis in AA. SS. Boll. 29.
Janr. II. p. 950.
De s. Philotheo presb. in vico Myrmice
min. Asiae (aaec. X.) Stiltingii sylloge in
AA. SS. Bolf. 15. Sept. V. p. 113-115.
De s. Phoca mart. Antiochiae in Syria
in AA. SS. BoU. 5. Mart. I. p. 366. 367.
— Vita s. Ph-ae ex menolog. Graecor.
et Gregorio Turon. ap. Surium, vit. SS.
"=■, 6. Mart.
T Acta s. Phocae hortulani marty-
ris Sinope in Ponto auctoreAste-
rio episcopo Amaseno.
Ausg.: ' ap. Combefis, graeco-lat. PP.
bibliothecae nov. auctarium. Paris. 1648.
fol. I. p. 169-182. — »ap. Surium, vit. SS.
22. Septb. — * ex edit. Combefisii in AA.
SS. BoU. 22. Sept. VI. p. 294-299 graece
et latine. Cf. Perieri comment. praevius ibid.
p. 293.
Martyrium s. Phocae martyris et
episcopi Sinope in Ponto (saec. II.
init.) auctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
14. Jul. m. p. 639-645. Cf. Cuperi com-
mentar. praevius ibid. p. 629-639.
De s. Phoebadio seu Foegadio episc.
Aginnensi in Aquitania (saec. V.) in AA.
SS. Boll. 25. April. III. p. 365. 366 et Janr.
I. p. 790. Cf. Fabricius, bibl. med. et
inf. latinitatis ed. Mansi V. p. 297.
De s. Phoebe diaconissa Cenchris apud
Corinthum (saec. I. med.) Pinii comment.
hist. in AA. SS. BoU. 3. Sept. I. p. 602-
605.
De s. Phosterio abbate in AA. SS. Boll.
5. Janr. I. p. 286.
De s. Phota in AA. SS. Boll. 6. Jun. I.
p. 726.
De s. Photina, Josepha et Victore filiis,
Sebastiano duce etc. mart. sub Traiano
commentar. hist. in AA. SS. Boll. 20. Mart.
m. p. 80-82.
De s. Photino conf. in Namurcensi Belgii
dioec. in AA. SS. BoII. 1. Jun. I. p. 85.
De s. Phronimo episc. Metensi in Belgica
I in AA. SS. BoII. 27. Jul. VI. p. 430.
De s. Pia, Picaria et aliis 38 Carthagine
in Africa mart. in AA. SS. BoII. 19. Janr.
II. p. 220.
De s. Piamun virg. Deo devota in Ae-
gypto in AA. SS. BoII. 3. Mart. I. p. 242.
Acta s. Piati presbyteri mart. et
apostoli Tornacensium (f cca. 287)
Seclinii in Flandria.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 1. Oct.
1. p. 22-26.
Erl.-Schr.: H^risson, Ch. C. Fr., notice hieto-
rique sur s. Piat, apotre de Toumay. Char-
tres 1816. 8.
Perier, comment. praevius in AA. SS. 1. c.
p. 7-22.
Vita Plcinini ducis (Nicolai), vid. De-
cembrio.
De s. Picto, Arecio, Daciano etc. mart.
Romae in AA. SS. BoII. 4. Jun. I. p. 378.
De s. Picto episcopo in AA. SS. Boll. 1.
Febr. I. p. 198.
De s. Pientio episc. Pictavis in Gallia
(t post 561) ex variis in AA. SS. Boll. 13.
Mart. n. p. 275.
De s. Pigmenio presb. mart. Romae a.
363 comment. historicus in AA. SS. Boll. 24.
Mart. m. p. 481.
Vita Pii II pontificis Romani (f
1464) e libro IX. operum Johan-
nis Antonii Campani.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. III.
2. p. 967-992. — Andere Ausgaben vid. s.
V. Campanus, opera.
Cf. Leodrisius Crib. (de exped.)
Vita b. Pii V summi pontificis (f
1572) auctore Johanne Ajntonio Ga-
butio. Libri 6.
Ausg.: 'Romae 1605. fol. — * in capita
et numeros distincta in AA. SS. Boll. 5.
Mai. I. p. 617-714. — Analecta ex rela-
tione auditomm rotae, facta Urbano VIII
a. 1629, ibid. p. 714-717. — Notula mi-
raculorum ibid. a. 717-719; c/. VII. p. 583.
— Badesius, Hier., carmen in statuam
ac tumulum Pii V pontif. ibid. I. p. 719.
Cf. Henschenii commentarius praevius ibid.
p. 616.
De s. Pio I pontiftce (f 156) Solleiii
sylloge in AA. SS. Boll. 11. Jul. HI. p. 178
-180.
Vita s. Piligrimi episcopi Passa-
viensis (f 992.)
Erl.-Sehr.: DUmmler, E. Ludw. , Piligrim von
Passau und das Erzbisthum Lorch. Leipzig
1854. 8vo. 1 Thlr.
Giesebrecht, W., Gesch. der deutschen Kai-
serzeit. Braunschw. 18.i5. Bd. L p. 768.
Waitz, G., m Gottinger gel. Anzeigen. Jahrg.
1855. p. 271.
Vgl. Epistola Pilegrini.
Vita b. Pilingotti tertiarii ord. s.
Franc. (f 1304) Urbini in Italia,
auctore coaevo Urbinate.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Jun. I. p.
149-155.
De s. Pinito episc. Cnossi in insula Creta
(•}■ cca. 180) Fonsoni sylloge in AA. SS.
Boll. 10. Oct. V. p. 9.
854
PINNADUS - PLAC1DU8
De s. Pinnado,Succe8soetMarcelIomart
in AA. SS. Boll. 10. April. I. p. 864.
De 8. Pione mart. Antiochiae m AA. SS.
BoU. 14. Mart. II. p. 347.
Acta s. Pionil presbyteri, Diony-
sii, alterius Pionii et 13 aliorum (f
251.)
Ausy, : ex ms. monasterii s. Mazimiui in
AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p. 40-42. — Alia
acta ex Simeone Metaphraste ibid.
p. 42-46. Cf. p. 37-40.
De s. PioPe anachoreta in Aegypto (saec.
IV.) Henschenii sylloge hist. in AA. SS.
BoU. 17. Jun. III. p. 298. 299.
De s. Pipione diac. Belnae in Vastinensi
Galliae tractu (inc. saec.) Suyskenii sylloge
in AA. SS. Boll. 7. Oct. III. p. 965-969.
Vita s. Pipionis levitae et con-
fessoris: ,Rure Gallicano/
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova I. p. 779.
780.
Vita b. Pippini ducis et maioris
domus regum Austrasiae, Nivellae
in Brabantia (f 639.)
Ausg. : ex actis s. Gertrudis filiae ' ed.
Surius, vit. SS. 21. Febr. (ed. Colon. 1617.
p. 182). — »TO AA. SS. Boll. 21. Pebr.
III. p. 260. 261. — »ap. Duchesne, script.
hist. Franc. I. p. 594-600. — *ap. Bouquet,
rec. in. p. 603-609.
Uebers.: Vie de Pepin le Vieux, dit de
Landen, Maire du palais en Austrasie. Par
un auteur inconnu du 9. 10. ou 11. si&cle.
Publ. en lang. fran(j. par Guizot, collection
II. p. 379-396.
Erl.-Schr. Bolland, comment. praevius in AA.
SS. I. c. p. 250-260.
De 8. Piricio, Arco, Maximo conf. etc.
mart. Synnadae in Phrygia in kA.. SS. Boll.
20. Aug. IV. p. 36.
Vita 8. Pirminii abbatis et chorepisc. in
Alamannia = Vita s. Pirminii episc. Meld.
Vita s. Pirminii episcopi Meldensis
et fundatoris coenobii Augiensis (f
753.)
Mehr ein gefShrliches Irrlicht flir d. Porscher,
•Ig eine wirlcliche Quclle fiir historische Thatsacheii.
Mabillon schreibt sic fiem Biachof W arman ii von
KoDKtanz (t W^i) zii , wiihrend andere sie dem
Othlonus FrisinKeiisis (tlor. 1065) beilegen.
Handschr.: Briissel, mbr. .sec. XIII.
fol. mai. No. 87. — St. Gallen, Stiftsb.
No. 677. — Paris, k. Bibl. sec. XU. 5308.
Colb. 18. f. 212. — Stuttgart, mbr. fol.
max. sec. XII. f. 98. — Karlsruhe, mbr.
Aug. sec. XU. No. 21. — Basel, Un.-
Bibl. A. VI. 36. sec. XV.
Ausg.: ' ap. Brower, sidera illustr. Ger-
maniae viror. Mogunt. 1616. 4°. — * ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2.
p. 140-163. — »ed. Surius, vit. SS. 3. Nov.
unter OtJUon^s Namen. — * Brachstnck ap .
Bouquet, rec. III. p. 655.
Erl.-Sehr.: BShr, Gesch. d. romiich. I.iteratnr
im lcarolinfTischen Keltalter p. 29.5.
Histoire litt(5raire de la France IV. p. 124.
Mabillon, observationes praeviae 1. c. p. 136
-140.
Mone, Qucliensammlunf^ p. 36-89.
Rettberg, Deut«chlands Kirchenireschichte
II. p. 52.
Stalin, wirtemberpischp Geschichte I. p. 16S.
Wattenbach, Deutschlands Geschichfsfinel-
len p. 188.
Vita s. Pirminii eiusdem altera.
Ganz ungeschichtlich, im 9. Jahr. verfasst ; nach
Mone die alleste Vita.
JTandschr.: Einsiedeln, Stiftsb. sec.
X. No. 257. — Engelberg, Stiftsb. sec.
XII. fol. max. I'A. — Miinchen, k. Hofb.
Windberg. No. 44. sec. XII. — Wiirz-
burg, Un.-Bibl. ms. perg. theol. No. 34.
Ausg. : ap. Mone, Quellensammluug I. p.
30-36 zuerst gedruckt. Vgl. p. 526. — Ml-
racula (enthalten einige geschichtl. Nachrich-
ten; eine im Kloster Hombach verfasste
Fortsetz. der vorstehenden Vita) ap. Mone
I. c. p. 45-50. — Scarapsus s. Pirminii
de singulis libris canonicis (Lehrsammlung
aus den canonischen Biichern) * ap. Gallandi,
bibl. patrum XIII. — • * ap. Migne, patro-
logiae cursus LXXXIX. p. 1030. (Deutsch
ap. Heber, die vorkaroling. Glaubenshelden
p. 238-248.)
Vita s. Pirminii eiusdem metrica.
Ea ist nicht unwahrscheinlich , dass Abt Hein-
rich V. Reichenau (f 1234) ihr Verfasser ist.
Handschr.: Karlsruhe, Archiv, Ab-
schrift des Priors Joh. Egon v. Reichenau,
saec. XVII.
Ausg. : ap. Mone, Quellensammlung I. p.
39-45.
Erl.-Schr. : Gcirringer, M., Pirminius. Ge-
Bchichte des linken Rheinufers, vorziiglich
der bayerischen Pfalz von d. iiltesten Zeiten
bis auf Karl d. Orossen. Zweibritclien 1841.
8vo. p. 384.
Heber, Ph., dic vorkarolingischen christl.
Glaubenshclden am Rhein. Frankf. a. M.
1858. p. 212-248.
Hefele, Einfiihiung des Christenthums in
Stidwc.stDeutschland. Tiibingen lt*37. p. .334.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
II. p. 50-84.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 146.
De 8. Piacida virg. Veronae in Italia (f
forte 460) Buei sylloge in AA. SS. BoU.
II. Oct. V. p. 630-632.
Vita s. Placidi, discipuli s. Bene-
dioti, illiusque fratrum Victorini,
Eutychii et aliorura, et Passio a.
,541, auctore Gordiano Romano,
interpolatore Petro Diacono.
Wabrscheinlich eine Eriindnng des Petrus Dia-
konus.
Ausg.: ' ed. Suriu.s, vit. Sanct. 5. Octb.
— * iciederholt c. nolis ap. Mabillon, AA.
S8. 0. 8. Ben, saec. I. p. 46-79. — *wie-
derholt in AA. SS. Boll. 5. Oct. III. p. 114
PLACIDUS — POLYCARPUS
835
-138. — * der Prolog wiederholt ap. Mar-
tene, ampl. collect. VI. p. 785-787. — VHa
alia ex ms. legenda abbreviata S. Victoris
Paris. ap. Mabillon 1. c. p. 79-81. — Acla
alla auctore Stephano Aniciensi ' ap.
Oct. Caietanum, sancti Siculi I. p. 172. —
*vAederhoU in AA. SS. BoU. 1. c. p. 139-
147. — Epistola Stephani Aniciensis epi-
scopi in passionem s. P-i et sociorum, ap.
Martene, ampl. coll. VI. p. 788.
Erh-Sehr.: Bueus, commentar. praevius in AA.
SS. 1. c. p. 65-114.
Vita s. Placidi eremitae, fundato-
ris monasterii Cisterc. s. Spiritus
firope Ocram Aquilanae dioec. in
talia (t 124S) auctore Paulo de
C e 1 an o , familiariter noto.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 12. Jun. II. p.
609-616.
Vita b. Placidi ord. Apostolino-
rum Recineti in Piceno Italiae pro-
vincia (f 1398.)
Ausg.: ex Italico Lud. Jacobilli in AA.
SS. BoU. 5. Jun. L p. 558. — Miracula
ex Ital. Modesti Benvenuti ihid. p. 559. 560.
{Mit Abbildung.)
Vita b. Placidi Rhodiensis, pri-
mum eremitae, post monachi Ocren-
sis ord. Ci.sterc. auctore Rogerio
monacho Casae novae (cca. 1230.)
Ausg.: ap. Ughelli, Italia sacra VI. p.
722.
De s. Placidlo acolytho in prov. Bituri-
censi m AA. SS. Boll. 1. Sept. I. p. 207.
De s. Placido mart. et Sigisberto conf.
(sec. VII. VIII.) in territorio Curiensi in
Ehaetia Sollerii sylloge in AA. SS. BoU.
11. Jul. III. p. 238-240.
De 8. Placido presb. Augustoduiji in Gal-
lia in AA. SS. Boll. 7. Mai. II. p. 138.
De s. Platone hegumeno symbolorum et
Sacudionis, dein incluso monasterii Studii
Constantinopoli (f cca. 813) in AA. SS. Boll.
4. Apr. I. p. 364-366. — Oralio funebris
auctore s. Theodoro Studita ex ms.
Vatic. lat. ibid. p. 366-376. — Eadem
graece ex ms. Vatic. ibid. p, XLVI-LV.
Passio s. Platonis martyris Ancy-
rae in Galatia sub Maximiano.
Ausg. : ex ms. Bodecensi in AA. SS. Boll.
22. Jul. V. p. 230-235. Cf. Pinii comment.
praevius ibid. p. 226-230. — Martyrium
ex Simeone Metaphraste ap. Surium, vit.
SS. 22. Jul.
De s. Platonide apud Graecos in AA,
SS. Boll. 6. Apr. I. p. 539.
De s. Plautilla matrona consulari Ro-
mana (f cca. 66) Henschenii sylloge hist
in kk. SS. Boll. 20. Mai. V. p. 172*; c/,
Vn. p, 818.
Vita s. Plechelmi episc. Oldensa-
liae et Ruraemundae in Belgio (saec.
VIII.) auctore anonymo.
Ausg.: ' ex 2 mss. in AA. SS. Boll. 15.
Jul. iV. p. 58-60 c. BoUandi comment.
praevio p. 50-57. — *Bruchstiick ap. Bou-
quet, rec. III. p. 638.
De s. Plegmundo archiep. Cantuariensi
(f cca. 922) ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 38-40,
De s. PlesiOjDionysio.Hierapio efc. mart.
in AA. SS. Boll. 16. Febr. II. p. 867.
De s. Podio episc. Floreutino in Hetruria
(f 1002) Henschenii comment. hist. in AA.
SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 828-830.
De s. Poeclano vel Heclano, Mercurio,
item Basilia, Maximiliano etc. mart, in AA.
SS. Boll. 26. Aug. V. p. 812.
Vita s, Poemenis anachoretae in
monte Scethi Lybiae (f cca. 450)
auctore Laurentio monacho Ru-
tiensi.
Ausg.: graece et lat. interpr. Pinio in
AA. SS. Boll. 27. Aug. VI. p. 30-32. —
Apophthegmata ex Cotelerii monument.
ecclesiae graecae I. p. 585 ibid. p. 32-43.
Cf. Pinii commentar. praevius p. 25-29.
De s. Poena et Euphraxio mart. Apa-
meensibus in AA. SS. BoU. 11. Febr. II. p.
511.
Hymnus de s. Policeto diac. mart. Ca-
ravis in Hispania sub Nerone in AA. SS.
Boll, 13. Febr. H. p. 645.
De s. Polieno, Serapione, Justilla etc,
mart. Alexandriae In AA. SS. BoU. 28. Aug.
VI. p. 188.
De s. Poliochomart.CaesareaeinCappa-
docia in AA. SS. BoU. 19. Mai. IV. p. 309.
De s. Polyantho, Philone, Candida mart.
in AA. SS, Boll. 7. Janr. L p. 357.
Vita s, Polycarpi episcopi Smyr-
nensis (f 169) auctore Pionio.
Ausg.: e vet. gr. ms. primum in AA. SS.
Boll. 26. Janr. IL p. 695-702. — Marty-
rium ibid. p. 702-705. — Eadem acta
ex mss. 3 latiais ibid. p. 705-707.
Erl.-Schr.: Cruciger, C., orallo de Polycarpi
vita. Witteberjr. 1513. 8vo.
De ss. martyribus Smyrnensibus Polvcarpo
episc. et aliis XII. in AA. SS. 1. c. p. 691-695.
Groddeck, G., dissert. de anno et die pas-
sionis s. Polycarpi. Gedant 1704. 4to.
De s. Polycarpo et Severiano episc. Bol-
landi animadversio hist. in AA. SS. Boll-
1. Febr. I. Append. p. 933.
De s. Polycarpo et sociis mart. Alexan-
driae sub Maximiano in AA, SS, BoU. 2,
Apr. I, p. 58.
866
POLYCARPUS — PORCARTOS
De 8. Polycarpo presb. Romano conf. (f
cca. 300) Bollandi sylloge hist. m AA. SS.
Boll. 23. Febr. III. p. 369-376.
De Polychronio episcopo in AA. SS. BoU.
30. April. III. p. 751.
De s. Polychronlo episc. Babylonis, mar-
tyre (f 251) Henschenii comment. histor.
in AA. SS. Boll. 17. Febr. in. p. 5. 6.
Acta s. Polyeucti mart. Melitenae
in Armenia (I cca. 259) auctore
anonymo latino.
Auag.: in AA. SS. Boll. 13. Febr. 11. p.
651. 652. — Alia acta auctore anon.
graeco ibid. p. 652-654. — Appendix de
legione fulminatrice ibid. p. 654. — De
templo CPolitano s. Poljeucti ex Greg.
Tur. lib. I. miracul. cap. 103 ibid. p. 655.
Vita s. PolyeuctipatriarchaeCon-
stantinopolitani (f 970).
Ausg: ex Graecis historicis collecta in
AA. SS. BoU. 5. Febr. I. p. 706-712.
De s. Polyeucto, Candidiano, Philoromo
mart. in AA. SS. Boll. 11. Janr. I. p, 666.
667.
De s. PolyeuctO, Victorio, Donato etc.
mart. Caesareae in Cappadocia in AA. SS.
Boll. 21. Mai. V. p. 5.
De s. Poma virg. s. Memmii episc. Cata-
laun. sorore (saec. III.) in AA. SS. BoII.
5. Aug. II. p. 12.
De s. Pomodiano diac, Igneo, Rumetina
etc. mart. in AA. SS. Boll. 30. April. in.
p. 760.
De s. Pompeio mart. apud Graecos in
AA. SS. Boll. 5. Apr. I. p. 399,
De s. Pompiano, Galactione, Juliana etc.
mart. Constantinopoli honoratis m AA. SS.
Boll. 22. Jun. IV. p. 145.
De s. Pomponio episc. Neapolitano (f
cca. 536) in AA. SS. Boll. 14. Mai. III. p.
373; c/. VII. p. 772.
Vita s. Pomposae virg. sanctimo-
nialis et mart. Cordubae in Hispa-
nia (t 853) auctore s. Eulogio
presb. martyre.
Ausy. : ex eiusd. memoriali SS. lib. 3. c.
11 in AA. SS. Boll. 19. Sept. VI. p. 93-95.
Cf. Suyskenii comment. praevius tWd. p.
92. 93.
De s. Pontamio, Dimetio, Secundino et
Maximo mart. m AA. SS. Boll. 29. Mai.
VU. p. 18.
De s. Pontamio, Nemesio, Secnndino etc.
mart. in AA. SS. Boll. 28. J<m. V. p. 368.
De s. Pontemo, Pilentia, Tatiana etc.
mart. Amaseae in AA. SS. Boll. 18. Aug.
m. p. 546.
De s. Pontiana mart. Genuae in AA. SS.
Boll. 27. Febr. m. p. 680.
Acta s. Pontiani mart. Spoleti et
Ultraiecti, sub M. Aurelio.
Ausgi.: in AA. SS. BoII. 14. Janr. I. p.
933. 934. — De translatione s. P.
Spoleto Ultraiectum ibid. p. 935.
De s. Pontiano episc. et mart. Tuderti
in Umbria sub Diocletiano in AA. SS. Boll.
9. Jul. n. p. 690.
Vita s. Pontii abbatis S. Andreae
prope Avenionem (f 1087) auctore
Kaimundo monacho ibidem, eius
aequali.
Ausg. : ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 494-501. — Epitome 'ap.
Hugo Menard, martyrologium Benedicti-
num. — ^miederholt in AA. SS. Boll. 26.
Mart. III. p. 684. — Alia vita auctore
coaevo et discipulo ibid. p. 683.
Erl. Schr.: Fabriciug, bibl. med. et inf. lati-
nitatis ed. Mansi VI. p. 38.
Vita s. Pontii martyris Cimellae
in alpibus maritimis (f cca. 257)
auctore Valerio eius socio.
Ausg. : ' ap. Baluze, miscellan. II. p. 124
-140. — »m AA. SS. BoII. 14. Mai. m.
p. 274-279. Cf. p. 682 et Henschenii com-
ment. praevius ibid. p. 272. — *mit gean-
dertem Stil ap. Surium, vit. SS. 14. Mai.
(ed. Colon. 1617. p. 192. 193.)
De s. Pontio diac. Carthagine in Africa
(t post 260) sylloge hist. in AA. SS. BoII.
8. Mart. I. p. 750. 751.
Vita s. Popponis abbatis Stabu»
lensis (1020— 1048) auctore Ever-
helmo abbate Altimontensi {Haut-
mont) coaequali (f 1069.)
Glaubwiirdig.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 291. 292.
Amg.: ' ed. Surlus, vit. SS. 26. Janr.
I. p. 626, aher mit veranderter Diction. —
» besser in AA. SS. BoII. 25. Jan. II. p.
638-652. — *wiederholt ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 571-596. — *ed.
Watteubach ap. Pertz, mon. scr. XI. p.
293-316. — » einzeln Leodii 1630. 4».
Uebers.: Abrt5g^ de la vie du bien-
heureux s. Poppon, abbd de Stavelot, escrite
en langue latine par Everelme et trad. par
Nic. Hocht. Li^ge 1626. 8«.
Krl.-Schr.: Contzen, d!e Geschlchtschreiber der
seichsigcbcn Kaiserzcit p. 169-171.
De 8. Poppone alibale et b. Adelwiva eius
matre in Oallia Belgica i in AA. HS. Boll.
1. 1. p. 637. — >ap. Mabillon I. c. p. 569.
Fabricius, bibl. med. ct infimae latinitatls.
Lib: V. p. 366.
Martyrium s. Porcarii abbatis ac
oOO monachorum Lerinensium cca.
a. 730 auctore anonymo.
PORPHYRIUS — PRAETEXTATUS
857
Atisg. : ex editis ' apud Surium, vit. SS.
ad 12. Aug. repetitum *in AA. SS. BoU. 12.
Aug. II. p. 737-739.
Erl.-Schr. :Des.Porcario abbate Lerinensi deque
Altigiano et Hilarino monachis Sequanen-
sibus, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
ni. 1. p. 525-527.
Pinius, comment. praevins tnAA. SS. 1. c. p.
733-737.
Vita s. Porphyrll episc. Gazensis
in Palaestina (f 421) auctore Mar-
00 diac. eius discipulo.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 26. Febr.
— ' interprete Gentiano Herveto in AA.
SS. Boll. 26. Febr. III. p. 645-661. — Vitae
epitome ex menaeis Graecorum ibid. p.
645.
De s. Porphyrio in Italia (saec. III. fin.)
sylloge in AA. SS. BoU. 20. Aug. IV. p.
26. 27.
De s. Porphyrio mart. cca. a. 363 in AA.
SS. Boll. 15. Sept. V. p. 37.
De s. Porphyrio presb. et mart. Camerini
in Umbria m AA. SS. BoU. 4. Mai. I. p.
451.
Vita s. Portiani abbatis auctore
Gregorio Turonensi.
Ausg. : ' in Gregorii Vit. Patrum cap. 5.
— *ap. Surium, vit. SS. 24. Novbr. —
»Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 409.
De s. Portino, Arminia et Secundino mart.
Afris in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 744.
De s. Possenno presb. Castellione in Gal-
lia Henschenii comment. hist. ir. AA. SS.
Boll. 17. Jun. III. p. 412.
De s. Possessore et duobus sociis mart.
tin AA. SS. Boll. 10. Janr. I. p. 602.
' , Vita s. Possldji episcopi Calamae
in Numidia (f p. 430.)
Ausg.: ex vita et operibus s. Augustini
collecta. Auctore Innoc. Keferlohero can.
reg. Diessensis in Bavaria abbatiae de-
cano (1640) in AA. SS. Boll. 17. Mai. IV.
p. 29-34. Cf. Papebrochii comment. prae-
vins ibid. p. 27-29 et VH. p. 799.
De s. Potamiaena iun. virg. mart. Alex-
andriae in Aegypto sub Maximiano Pape-
brochii sylloge hist. in AA, SS. Boll. 7.
Jun. II. p. 6.
De s. Potamio, Nemesio, Didymo mart.
in Cypro in AA. SS. Boll. 20. Febr, lU.
p. 173.
De s, Potamione episc, Agrigentino in
Sicilia in AA, SS. Boll. 29. Janr. H. p,
969-970.
De 8, Potamone episc. Heracleae in Ae-
gypto (f cca. 341) Papebrochii comment.
hist. in kk. SS. Boll. 18. Mai. IV. p, 166,
De s, Potentiana ViUanovae in Hispania
Baetica m AA. SS, Boll. 17. April. II. p.
493. 494,
Acta s. Potentlanae et Praxedis
ac Pudentis senatoris illarum virgg.
Romanarum patre (saec. II.) au-
ctore s. Pastore oculato teste.
Handschr.: Paris, k. Bibl. suppl. lat.
sec. XII. No. 859. Vol. II. f. 58.
Ausg.: ex mss. in AA. SS, Boll. 19. Mai,
IV. p. 299-301. Cf. Papebrochii comment.
praevius ihid. p. 296-299.
De s. Potentiani translatione in coeno-
bium Jotrense ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 2. p. 578. Cf. Translatio s.
Saviniani etc.
De s. Potentino, Felicio et Simplicio
patronis Steinfeldiae in dioec. Coloniensi
(saec. VI.) Papebrochii comment. crit. in
AA. SS. Boll. 18. Jun. HI. p. 575-585 {mit
2 Abbildungen.)
Acta s. Pothini seu Photini episc.
et Zactiariae presb., Vetii Epagati
etc. mart. Lugdunensium a. 177.
Ausg. : graece edita ab E u s e b i o , latine
redd. a Rufino ' ap. Surium, vit. SS. 2.
Jun. — »m Acta SS. BoU. 2. Jun, I. p.
162-168.
Vita s. Potltl martyris (f 166) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. M. Velseri m AA. SS. BoII,
13. Janr. I, p. Ibi-lbl. — Alia vita auct,
anonymo ibid. p. 758-764. — Hymni de
s, Potito ibid. p. 764-766.
Vita s. Praecordilpresb.Corbeiae
et Valliaci in Gallia (saec. VI.) et
translatio auctore anonymo.
Azisg.: in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. p.
196-198.
Vita s. Praeiectl episcopi Arver-
nensis (f cca. 674) auctore coaeta-
neo anonymo.
Ausg.: ^mit verdndertem Stil ap, Surium,
vit, SS, 25, Janr. — ' integra in AA. SS,
BoU, 25. Janr. II, p. 630-633. — 'wieder-
holt ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
II. p. 640-645. — *Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 593. — Vlla alla auctore coae-
taneo anonymo ' in AA. SS. Boll. I. c. p.
633-636. — »ap, Mabillon 1. c. p. 646-651.
— * Auszug ap. Bouquet, rec. HI. p. 595.
Erl.-Schr.: Commentarius de s. P-o episc,
Amarino abbate et Elidlo Claromonte Arver-
norum in Gallia in AA. SS. Boll. 1. c. p.
628-630.
De translatione P-i ap. Mabillon 1. c. p.
651-6.53.
De s. Praestabiii, Felice, Victore etc. in
AA, SS. Boll. 15. Mai, III. p. 457.
Acta s. Praetextatl episc, Rotoma-
gensis martyris (f 586). Ex histo-
ria Franc. s. Gregorii Turunen-
sis.
858
PRAMANUS — PRI8CUS
Ausg.: in AA. SS. Boll. 24. Febr. III. p.
465-468. Cf. p. 759.
De s. Pramano, Severo, Comiliano etc.
in AA. SS. Boll. 8. Jul. II. p. 578.
De 8. Praxede virg. Romae (saec. II.)
Sollerius in AA. SS. Boll. 21. Jul. V. p. 130
-132. — Epistola Pastoris presb. Ro-
mani ad Timotheum presb. Rom. cca. 151.
de actis ss. Praxedis et Pudentianae sororis
in AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p. 299 c.
Timothei responsione. Cf. Acta s. Poten-
tianae.
De s. Prima martyre Carthaginiensi in
AA. SS. Boll. 9. Febr. II. p. 295.
De s. Primaelle sacerdote eremita in Bri-
tannia Armor. in AA. SS. Boll, 15. Mai.
III. p. 496.
Acta s. Primi et Feliciani mar-
tyrmn Romanorum sub Diocletiano.
Ausg: ' ex ms. ap. Surium, vit. SS. 9.
Jun. — *ex variis rass. in AA. SS. Boll.
9. Jun. II. p. 152-154. Cf Henschenii com-
ment. praevius ibid. p. 149-152.
Acta s. Primi presb., Marci diac,
Jasonis et Celiani martyrum Ter-
gesti in Istria sub Hadriano.
Ausg. : ex ms. Florentino in AA. SS. Boll.
10. Mai. II. p. 497. 498.
De s. Primo, Accidia, Passimonio et aliis
53 mart. Afris in AA. SS. Boll. 29. Mai.
VII. p. 18.
De s. Primo, Caro, Cyrillo etc. mart. in
AA. SS. BoU. 12. Aprii. n. p. 81.
De s. Primo et Douato diaconis mart.
in Castello Lemelensi in Africa (f cca. 362)
in AA. SS. BoU. 9. Febr. II. p. 294. 295.
De s. Primo, Idoneo et aliis in AA. SS.
Boll. 1. Jul. I. p. 31.
De s. Primo, Quirillo et Pitino mart.
Antiochiae etc. in AA. SS. Boll. 2. Oct. I.
p. 320. 321.
De s. Primiano episc. et mart. Anconae
in Piceno in AA. SS. Boll. 23. Febr. III.
p. 367. — Narratio inventionis s. P-i ex
italico Georgii Trombae ibid. p. 367. —
Revelatio s. P-i de suo martyrio et I.
translatione ex italico eiusd. Trombae ibid.
p. 368. 369.
De s. Primiano mart. Spoleti in Umbria
sub Diocletiano in AA. SS. Boll. 31. Aug.
VI. p. 664.
De s. Primiano, Saturnino et .sociis mart.
in AA. SS. BoII. 1. Janr. I. p. 19.
De s. Primitiva virg. et martyre Romae
in AA. SS. BoII. 23. Jul. V. p. 387.
De s. Primitivo et Aurelio mart. Romae
in AA. SS. BoU. 26. April. III. p. 415.
De s. Primitivo martyre Romae in AA.
SS. Boll. 12. Jul. m. p. 394.
Vita s. Prinoipil ejpiscopi Ceno-
manis in Gallia (f 511—520) au-
ctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Sept. V. p.
331-332. Cf Stickeri comment. praevius ibid.
p. 329-331.
De s. Principio episc. Suessionibus in
Gallia (saec. V. fin.) Clei sylloge in AA.
SS. Boll. 25. Sept. VII. p. 60-62. — Sermo
de s. P-o, fratre b. Remigii Remensis, episc.
Suession. , auctore Milone Elnonensi
monacho (f 871) ed. Surius, vit. Sanct. 26.
Septbr.
De s. Principino martyre (12. Novbr.)
elogium histor. ap. Labbe, bibl. -nova II.
p. 438.
Acta s. Priscae virg. et martyris
Romae sub Claudio imperatore.
Ausg.: ex monasterii s. Maximini mss.
in AA. SS. Boll. 18. Janr. II. p. 184-187.
Cf p. 183.
Acta s. Prisci eiusque sociorum
Africanorum mart. et episcoporum
saltem ex parte, in regno Neapoli-
tano (saec. V.) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 1. Sept.
I. p. 213-215. — Relatio inventionis
auctore coaevo, ex editione Ugbelli, Ital.
sacra VIII. p. 290, ibid. p. 215-219.
Erl.-Schr.: Pergamena di Acquaputida del sec.
XII. della invenzione del corpo di b. Prisco
confess., con picciole note di Raini. Guarini.
Napoli 1829. 4to. 3i pag.
Stilting, comment. praevius in AA. SS. B.
1. c. p. 209-213.
Acta s. Prisci et Cotti aliorum-
que plurimorum mart. Cociaci in
agro Autissiodorensi sub Aureliano.
Ausg. : ex mss. et breviar. Autiss. in AA.
SS. Boll. 26. Mai. VI. p. 365-368 c. Hen-
schenii comment. Cf. VII. p. 851.
De s. Prisco, Crescente et Evagrio mart
Tomis in Moesia In AA. SS. Boll. 1. Oct
I. p. 30. 31.
De s. Prisco episc. Capuae forte sub
Nerone Stiltingii sylloge hist. in AA. SS.
Boll. 1. Sept I. p. 99-107.
De s. Prisco episc. Lugdunensi in Gallia
(f cca. 586) Janningi conimentar. hist. in
AA. SS. Boll. 13. Jun. VI. 1. p. 120-127.
De s. Prisco, Malcho, Alexandro mart
cca. 259 Caesareae in Palaestina in AA.
SS. BoU. 28. Mart DI. p. 711.
De s. Prisco mart Constantinopoli in
AA. SS. Boll. 20. Septb. VI. p. 149.
De s. PrlscoNnceriaePaganoruminltalia
in AA. SS. BoU. 9. Mai. II. p. 360.
De s. Prisco presb., Priscilliano diac. et
Benedicta mart. Romanis in AA. SS. BolL
4. Janr. I. p. 165.
PRISCIANUS — PRODOCIA
859
De s. Prisciano mart. Nuceriae in Italia
in AA. SS. BoU. 16. Sept. V. p. 314.
De s. Priscilla matrona Romana (.saec.
L) m AA. SS. Boll. 16. Janr. U. p. 2.
De s. Pristo, Sevo, Quadrato episc, Sun-
dophago etc. mart, in AA. SS. BoU. 21.
Aug. IV. p. 423.
Acta s. Privati episcopi Gavalita-
ni et maiiiyris (saec. III. med. aut
V. init.) breviora.
Atisg. : ex Vincentii Bellovac. specul. hist.
lib. XI. c. 75 m AA. SS. BoU. 21. Aug.
IV. p. |438. 439. — Acta longiora ex
ms. Trevirensi s. Maximini ^iMd. p. 439-
441. — »ap. Surium, vit SS. 21. Aug.
Erl-Schr.: Cuper, comment. praevius in AA.
SS. B. 1. c. p. 433-438.
Rabeyrolle, vle de s. Privat, martyr, premier
^vgqne et patron de Gevaudan, diocese de
Mende. Toulouse 1848. 18mo.
De s. Privato milite mart. Romae a. 222
in AA. SS. BoU. 28. Septb. VH. p. 598-
600.
De s. Proba virg. mart. et Germana virg.
Henuiaci in Belgio prope Duacum in AA.
8S. Boll. 28. April. III. p. 577.
De s. Probata, Moeca, Petro etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 10. Mai. n. p. 556.
Vita s. Probatii presbyteri Novi-
genti in Gallia auctore anonymo.
Ausg.: ed. Bolland in AA. SS. BoU. 4.
Febr. I. p. 552-554.
De s. Probatio presb. prope Parisios et
s. Majano Peregrino Longuriis in Vasconia
in AA. SS. Boll. Jun. II. p. LXXXV-
Lxxxvm.
De s. Probo episc. Caietae in Campania
Rom. (saec. inc.) Buei sylloge in AA. SS.
Boll. 6. Oct. III. p. 379.
De s. Probo episc. Reatino in Italia (f
cca. 570) in AA. SS. Boll. 15. Mart. II. p.
405.
De s. Probo episc. Veronensi in AA. SS.
Boll. 12. Janr. L p. 721.
De s. Probo presb. et monacho Mogon-
tiae s. Albani (f 859. 26. Mai) ap. Mabillon
AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 58-63.
Martyrium s. Processi et Marti-
niani Romae (saec. I.)
Ausg.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 2. Jul.
— » ex ms. m AA. SS. BolL 2. Jul. I. p.
303-305. Cf. SoUerii comment. praevius ibid.
p. 300-303.
De s. Prochoro e primis diaconis epi-
scopo Nicomediensi et mart. (saec. I.) in
AA. SS. Boll. 9. ApriL I. p. 818. C/. p. 910.
De s. Proclo episc. Constantinopolitano
(t 446) Heckii comment. historicus in AA.
SS. BoU. 24. Oct. X. p. 637-649.
De s. Proclo vel Proculo, Hilarione seu
Hilario mart. sub Traiano Pinii notitia m
AA. SS. BoU. 12. JuL IH. p. 279.
Vita s. Prooopii abbatis Pragae
in Bohemia (f 1053) auctore ano-
nymo coaevo.
Amg.: ' ed. Surius, vit. SS. 4. JuL —
^in AA. SS. BoU. 4. JuL II. p. 139-148.
— 'ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VI. 2. p. 42-47. — Alia vita ibid. p. 47
-48.
Erl.Sehr.: Bienenberg, K. I. v., Biographie des
h. Abtes Prokop; nebst d. Gesch. seines
Klosters zu Sazawa. Prag 1796. 8vo.
Bridelius, Fr., jiskra slavy sv. Prokopske z
rozlienych autoruv sebrana. v Praze 1662.
12mo. Lytomysl 1689. 8vo. ibid. 1699. 12mo.
Hanka, starobyla skladanie. 1817 enthalt die
gereimte bohmische Legende saec. XIII.
Palacky, Fr., Wiirdigung der alten bohmi-
schen Geschichtschreiber. Prag 1830. p. 51.
Pinius, comment. praev. in AA. SS. Boll. 1.
c. p. 136-139.
Zimmermann, J. N., zivotopis svateho Pro-
kopa. v Praze 1846. 8vo.
Acta s. Procopii duois (saec. IV.)
fabulositatis suspecta.
Ausq.: graece et lat. interpr. Pinio in
AA. SS. BoU. 8. JuL IL p. 556-576. —
Passio s. P-i auctore anonjrao ' ap. Ruin-
art, acta sincera martyrum. Amstelod. 1713.
foL p. 353. — ^iciederholt in AA. SS. BoU.
L c. p, 556. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 551-556.
Martyrium s. Procopii episcopi
Tauromenitani eiusque sociorum a.
903 auctore Johanne diacono
Neapolitano (f post a. 903.)
Ausg. : ' ed. Oct. Cajetani, vit. SS. Sicu-
lor. n. p. 6. — * in Carusii bibliotheca
histor. Siciliae I. p. 19. — * ap. Muratori,
scr. Ital. rer. L 2. p. 269-272. — *in AA.
SS. BoU. Jan. I. p. 1098 {sed alia verborum
congerie.)
De s. Procopio et Quarto mart. Caesa-
reae in Cappadocia in AA. SS. BoU. 8. JuL
H. p. 577.
Acta s. ProculiepiscopiVeronen-
sis in Italia (saec. IV.) et miracula.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 23. Mart. IH. p.
452-455 c. commentar. p. 450-452.
De s. Proculo, Ephebo, ApoUonio mart.
Interamnae in Umbria (f cca. 273) in AA.
SS. BoU. 16. Febr. II. p. 862.
De 3. Proculo episc. mart. a. 542 Bono-
niae in Italia Papebrochii commentarius
hist. in AA. SS. BoU. 1. Jun. I. p. 79-82.
De s. Proculo miUte mart. Bononiae in
Italia cca. 303 Henschenii commentarius
hist. in AA. SS, BoU. 1. Jun. L p. 50. 51.
De s. Prodocia, Veronica et Speciosa
virg. Antiochenis in AA. SS. BoU. 11. Jul.
m. p. 187.
860
PROIECTITIUS — PUBLIUS
De s. Proiectitio mart. Bergomi in Italia
(saec. IV. in.) Piiiii sylioge m AA. SS. Boll.
18. Aug. III. p. 539-544.
De s. Projecto diac. , mart. Casali in
Italia (saec. VIII.) in AA. SS. Boll. 25.
Jaur. II. p. 636.
De s. Ppojecto episc. Foro-Cornelii seu
Imolae in Italia (saec. V.) Perierii com-
ment. historicus 4n AA. SS. BoU. 23. Sept.
VI. p. 633-639.
De 8. Prosduco, Veronica, Dionina etc.
mart. Antiocbiae in Syria in AA. SS. Boll.
15. April. II. p. 377.
De s. Prospero episc. Aurelianensi in
Gallia (saec. V.) in AA. SS. Boll. 29. Jul.
VII. p. 82. 83.
De s. Prospero episc. Regii-Lepidi in
Aemilia (forte saec. V.) Henschenii com-
ment. hist. m AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p.
53-57. — Historia translationum ab a.
1144-1380 ex chronica monasterii edita ab
Ughello et repetita ibid. p. 57-62. — Hi-
storia translationis iussu Clementis pp.
VIII factae a. 1601 ibid. p. 62-71. — Vita
auctore J. Ant. Flaminio ap. Surium, vit.
SS. 25. Jun.
Vita s. Protadii episcopi Veson-
tini (t 626) auctore anonymo.
Ausg.: 'ed. Chifflet in AA. SS. BoU. 10.
Febr. II. p. 413-414. — » Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 499.
De s. Proterio patriarcha Alexandrino,
mart. (f 457) Henschenii comment. hist. in
AA. SS. BoII. 28. Febr. IH. p. 729-736.
De s. ProtfiO et Hyacintho mart. Romae
sub Valeriano Perieri comment. hist. in
AA. SS. Boll. 11. Sept. HL p. 746-762.
De s. Provino episc. Comensi in Italia
alpestri (f cca. 420) in AA. SS. BoU. 8. Mart.
I. p. 759. 760.
De b. Prudentia virg. ord. erem. s. Au-
gust. Novocomi apud Insubres (f 1492) in
AA. SS. BoU. 6. Mai. IL p. 129. 130. Cf.
p. 843.
Vita s. Prudentii episc. Tyrasso-
nensi.s (Tarazona) auctore Pelagio
ecclesiae Tyrassonensis in Hispa-
nia diacono.
Ausg. : ed. Franc. Bivarius ad Chronicon
Pseudo-Maximi ad a. 572. Madrit. 1651.
fol. p. 549-552. — Acta alia 'ex antiq.
mss. edita a Bivario 1. c. p. 537. — *wie-
derholt in AA. SS. Boll. 28. April. IH. p.
592-694.
Erl.-Sehr.: Comineotarius praevins iUd. p. 587-
592.
Ibailez dc Ecbavarri, Bern., historia de
8. Prndencio, obispo de Tarazona, patrono
principal e hijo de la M. N. y M. L. provin-
cia de Alava, precedida de un commentario
critico .... Vitoria b. a. (1754). 4to. Vgl.
Mufioz y Romero, dlccionario bibliogr.-ni-
Btor. Madrid 1858. p. 4. Mo. 4.
Acta s. Prudentii martyris, trans-
lationes et miracula auctore T heo-
baldo monacho Besuensi (a. 1126.)
Libri 4.
Atisg.: ' ap. Labbe, bibl. nova II. p. 605-
637. — » wiederholt in AA. 8S. BoU. 6. Oct.
III. p. 348-378. — »fragment. ex libro 3.
ap. Bouqaet, rec. XIV. p. 223.
Erl.-Schr.: Bueus, comment. praevius in AA. .SS.
Boll. 1. c. p. 333-348.
Oudinus, commentar. de script. ecclesiast.
11. p. 1064.
De s. Prudentio episc. mart. Atini in
Italia (f cca. 300) in AA. SS. Boll. 1. Apr.
I. p. 12.
De 8. Prudentio, Martiale, Sabbatio etc.
mart. Nicomediae in AA. SS. Boll. 29.Apr.
III. p. 616.
De s. Psalmodio eremita in Lemovicensi
Galliae dioec. (saec. VII.) in AA. SS. BoIL
13, Jun. H. p. 697.
Martyrium s. Ptolemaei, Lucii et
Alferii sociorum cca. ann. 165 au-
ctore anonymo.
-4««^.: ex apologia s. Justini mart. ap.
Eusebium, histor. eccl. lib. IV. c. 17. ed.
Valesii ' ap. Surium , vit. SS. 19. Oct. —
»m AA. SS. Boll. 19. Oct. VHI. p. 399.
400. Cf. Bossuei comment. praevius ibid.
p. 386-399.
Acta s. Rolomaei etRomani episc.
et mart. in Tuscia (saec. I.) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoII. 24. Aug.
IV. p. 749. 750. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 744-749.
De s. Ptolomaeo, Philippo, Johanne etc,
mart. Aegyptiis in kk. SS. Boll. 8. JuUt
II. p. 57.
De s. Publia abbatissa Antiochiae in Sy-
ria (f cca. 364) Buei sylloge in AA. SS.
BcU. 9. Octbr. IV. p. 995. 996.
Vita s. Publii abbatis Zeugmate
in Syria (saec. IV.)
Ausg.: ex Theodoreto in AA. SS. Boll.
25. Janr. II. p. 622. 623.
De s. Publio apud Graecos in AA. SS.
Boll. 4. April. I, p. 364.
De s. Publio, Juliano, Marcello etc. mart.
Afris in AA. SS. BoII. 19. Febr. IIL p. 130.
De s. Publio mart. Athenarum episc. U.
(sec. II.) in AA. SS. Boll. 21. Janr. IL
p. 338.
De s. Publio milite mart. Nicomediae sub
Licinio in AA. 8S. Bolland. 25. April. m.
p. 361.
De 8. Publio, Saturnino, Mauriano et
aliis mart. Afris in AA. SS. Boll. 1. Febr.
L p. 37.
PUDENTIUS — QUINTINUS
861
De s. Pudentio, Marciano, Filocoso etc.
mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll. 29.
April. m. p. 617; cf. VU. p. 808.
Acta s. puellarum virg. mart. (saec.
II. vel p. med. saec. III.) ad oppi-
dum s. Papuli in Occitania.
Ausg.: ex brev. Sampapulensi m AA. SS.
Boll. 17. Oct. Vm. p. 15 cum v. Heckii
comment. praevio p. 13-15.
De s. Pulcheria imperatrice virg. Con-
stantinopoli (f 453) Stiltingii comment. hist.
in AA. SS. BoU. 10. Septbr. III. p. 503
-540, und Septbr. IV. p. 778-782.
De s. Pulchronio episc. Virdun^nsi in
Belgica I. (f cca. 470) Bollandi comment.
hist. in AA. SS. BoUand. 17. Febr. III. p.
11-13.
Vita s. Puslnnae virginis (saec.V.)
Hervordiae in Saxonia inferiori.
Ausg. : ex ms. Bodecensi in AA. SS. BoU.
23. April. m. p. 166-170. Cf. p. 991. —
Translatlo s. P-ae (a quodam monacho for-
tasse Corbeiensi) a. 860-877 scripta *^in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 170-173. — *ap.
Leibnit., scr. rer. Brunsv. I. p. 181-184. —
^im Auszuge ap. Pertz, mon. Germ. 11. p.
681-683.
Vita s. Pyrminii = Vita s. Pirminii.
<^.
De s. Quadratis episc. in AA. SS. Boll.
21. Aug. IV. p. 422.
De s. Quadrato episc. Atheniensi, script.
ecclesiastico (f cca. 120) Henschenii syl-
loge histor. m AA. SS. Boll. 26. Mai. VI.
p. .S57-359. — VUa s. Q-i auctore s. Hie-
ronymo '^inter H-i oper. — * ap. Surium,
vit. SS. 26. Mai.
De s. QuadratO episc, Theodosio, Em-
manuele Sabino etc. martyr. in Oriente in
AA. SS. BoU. 26. Mart. 111. p. 618.
De s. Quarto et Marcellino Capuae in
Campania Italiae in AA. SS. Boll. 7. Oct.
m. p. 885.
De p. Quarto et Quinto mart. Romanis
Capuae depositis in AA. SS. Boll. 10. Mai.
H. p, 555.
De s. Quarto, Satumino, Secundino etc.
mart. in AA. SS. Boll. 12. April. H. p. 80.
Passio s. QuatuorCoronatorum=Passio
sanctorum q. c. {oben p. 481.)
De s. Querano abbate = De s. Kierano
seu Querano.
De s. Quiniberto monacho in Hannonia
Henschenii comment. in AA. SS. Boll. 18.
Mai. IV. p. 184; c/. VII. p. 806.
Vita s. Quinidii episc. Vasionen-
sis (f cca. 556) in Gallia.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Febr. II. p.
829-832. Cf. p. 901. — * Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 442.
Vita s. Quintiani episcopi Arver-
niensis auctore Gregorio Turo-
n e n s i.
Ausg. : ' in Gregorii Vit. patrum cap. 4.
— * ap. Surium , vit. SS. 13. Novbr. —
•Auszug ap. Bouquet, rec. m. p. 408.
De s. Quintiano in AA. SS. BoU. 1. Jul.
I. p. 55.
De s. Quintiano, Eleutherio, Gago etc.
mart. Afris in AA. SS. Boll. 1. Mai. I.
p. 45.
De s. Quintiano et Attico martvr. apud
Graecos in AA. SS. BqJl. 29. April. III.
p. 617.
De s. Quintiano presb. et Sicio confess.
in AA. SS. Boll. 14. Jun. H. p. 960.
De s. Quintiano, Tecla, Theodolo etc.
mart. in Africa m AA. SS. Boll. 14. Jun.
H. p. 797.
De s. Quintilio episc. et Capitulino mart.
Nicomediae m AA. SS. Boll. 8. Mart. L
p. 758.
Vita s. Quintini martyris auctore
anonymo.
Ausg.: ex mss. ed. Surius, vit. SS. 31.
Octbr. p. 402. 407.
Erl.-Schr: Bendier, Cl., vie de s. Quintin, apotre
et patron du Vermandois. a S. Qnintin 1672.
12mo.
Davanne, Nic, vie et martyre de s. Nicaise,
prem. archev. de Rouen, et' de s. Quintin et
de S. Scuviculle ses compagnons. Rouen
1643. 12mo.
Histoire de s. Quentin, par 01. de la Fons.
St. Quentin 1829. 8vo.
Inventio s. Quintini martyris se-
cunda circa 647.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p.
154. 155.
De s. Quintino mart. in Oriente in AA.
SS. BoU. 1. Mai. I. p. 45.
De s. Quintino mart. in Phrygia sub
Aureliano in AA. SS. Bolland! 2. Jul. I.
p. 307.
De s. Quintino mart. in Turoma Galliae
862
QUINTUS — QUITERIA
Provincia (saec. VI.) Suyskenii sylloge {n
AA. SS. Boll. 4. Octbr. II. p. 470-472.
De s. Quinto, Arcontio et Donato ntiart.
Capuao m AA. SS. Boll. 5. Septbr. II,
p. 526.
De a. Quinto, Lucio, Juliano, Monta-
na etc. mart. Afris in AA. SS. BoU. 23.
Mai. V. p. 247.
De s. Quinto, Primolo, Salustio etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 19. Mai. IV. p. 308.
De s. Quinto, Quintillo, Quartilla etc.
mart. Surrenti in Italia in AA. SS. BoU.
19. Mart. lU. p. 27.
De s. Quinto, Rogato, Ingenua etc. mart.
in Campania in AA. SS. BoU. 18. Mart.
n. p. 619.
De s. Quinto thaumaturgo in Aeolide
(t cca. 283) in AA. SS. BoU. 2, Mart, I.
p. 129.
Acta s. Quiriaci, vtc2. Acta s. Judae-
Quiriaci.
De s. Quiriaco, Blasto, Tribnno etc. mart.
Romanis Henschenii sylloge histor. in AA.
SS, Boll. 17. Jun. III. p, 285.
De s. Quiriaco episcopo, Maximo presb.,
Archelao diac. et sociis mart. cca. med.
saec. III. apud ostia Tiberina in AA, SS.
Boll. 23. Aug. IV. p. 565.
De s. Quiriaco et sociis 24 mart. a. 304
Augustae Vindel. in AA. SS. Boll, 12. Aug.
II. p. 702-705.
De s. Quiriaco presb. Augustae Trevir,
(saec, IV.) commentarius hist. in AA. SS,
BoU. 6. Mart. I. p. 424-426.
De s. Quirico, Julitta et sociis 404 mart.
Antiochenis in AA. SS. Boll. 16. Jun. III,
p. 15. 16.
De s. Quirilla et Sophia virg. et mart,
Romae adservatis in AA. SS. Boll. 15. Mai.
m. p. 464.
De s. Quirillo episc. Traiectensi ad Mo-
sam in AA. SS. BoU. 30. April. III. p. 777.
De s. Quirillo, Quindeo et Zenone mart.
Axiopoli in Bulgaria in AA, SS. Boll. 9,
Mai, U. p. 363.
Vita 8. Quirini mart,, episcopi Si-
sciae in Pannonia sub Galerio (saec.
IV.) vetusta.
Ausg.: ex editionibus 'Mombritii et *Surii
» in AA, SS. Boll. 4. Juu. I, p. 381-383. —
* ap. Ruiuart, act, sincera p. 439. (Amstelod,
1713. fol. p. 497-501). — » ap, Muchar,
Norikum II. p. 123. — Hymnus Prudentii
» ex edit. D. Heinsii in AA. SS. 1, c, p, 383,
384. — »cd. Surius, vit. SS. 4. Jun. HI.
p. 461, — » tkqI OTtffdvwv hymn, VH,
Erl-Sehr.: Uettberg, Deutscblaiidg Kirchenge-
acbichte I. p. 163.
Legenda s. Quirini martyris Ro-
mae a, 269 antiquissima,
Sie bcHteht au.s 3 leichi uutcrgcbeidbaren Thcilen,
von dencn der crgtc schr alt, der i. in der I. Hlilfte
saec. IX. gescliriebeu ist; der 3. enthiilt Wunder
u. gchlicRgt 921.
Ausg. : ed. Th. Mayer in Archiv f. Kunde
osterreich. Geschichtsquellen lU. 1849. p.
291-303. — Passio s. Q-i (auctore W e r n -
hero Tegriueusi, flor. cca, 1150) ' ed.
Th. Mayer 1. c. p. 325-351 ?;ut Auslassuiig
mehrerer Wiinder, die jedoch inhaltlich hurz
angegeben sind. — "Bruchstiick ap, Pez,
scr. rer. Austr. I. p, 740. — Acta s. Q-i
a monachis Tegernseanis Bollandistis trans-
raissa (neu u. erst zu der Zeit verfasst, als
sie den BoUandisten iibersendet ■umrden) in
AA. SS. Boll. 25. Mart. III, p. 545-554. —
Quirinalia sive gesta s. Q-i et translatio
Roma in Tegernsee auctore Metello Te-
geruseensi [{Oedicht in &, bislang nicht voll-
standig abgedruckten BHchem aus d. Ende
des 12. Jahrh. zum Preise des Heiligen.
3nth(Ut auch geschichiliche Nachrichten).
Handschr.: Miinchen, k. Hofbibl. cod.
Tegerns. 933. 1046] ' ed. Canisius, lect.
antiq, append. I. (» ed. nov. 111. 2, p, 117
-196). — » ein Theil hieraus ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben, saec. III. 1. p. 663. — *»n
Form einer Ckronik ap. Oefele, script. rer.
Boic. U. p. 49. — Sequentiae de s. Q-o
tres vetustae ap. Pez, thes. auecd. III. 3.
p. 590-594. — Translatio sive De adventu
s. Q-i Mabnuudarium a. 808 (fabelha/t) ap.
Martene, thes. anecd. III. p. 1685-1690,
Erl.-Schr.: Comtnentar. praevius m AA. SS.
Boli. I. c. p. 54S-645.
Berthold (Rizel), Austria sancta I. p. 61-69.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi V. p. 73.
Maver, Th., im Archiv f. osterr. Gcschiohts-
quellen. 1849. III. p. 283 sq.
Pertz' Archiv X. p. 635.
R e 1 1 b e r g , Deutschlands Kirchengeschichte II.
p. 261.
Translatio et g. Quirini mart. in Tegern-
see in Baioaria, ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. III. 1. p. 663-671.
Vgl. Historiafnndat. monast. Tegems.
De s. Quirino, Abidiano, Gago etc. mart,
Afris m AA. SS, BoU. 3. Jun. I. p. 286.
De s. Quirino episc. et mart. in coeme-
terio Romano Praetextati deposito in AA.
SS. Boll. 30. April, III. p. 750,
De s. Quirino mart. Tibure in Latio in
AA, SS. Boll. 4. Jun. I. p. 379.
De s, Quirino tribuuo martyre Romano
Novesii in Gcrmania (t 130) commentarius
liistor. in AA. S8, BoU. 80. Mart. UI. p.
811-816.
Acta s. Quirionis, Candidi, Domni etc.
= Acta s. martyrum XL Sebastenorum
{oben p. 810.)
Dc s. Quiteria virg. mart. in Adurensi
Vasconiae dioec. Papebrochii commentar.-
criticus in AA. SS. Boll. 22. Mai. V. p, 171
-173. — Miracula ab a. 1624 per decen-
QUITERTA — RADEGUNDIS
863
ninm scripta ibid. p. 173-175. — Appen-
dix de cultu s. Q-ae in Lusitania ibid. p.
175; cf. Vn. p. 827.
De s. QuoamaliO,Archelao,Potainiomart.
in Galatia in AA. SS. BoU. 15. AprU. II.
p. 377.
».
Vita b. Rabani Mauri archiepi-
scopi Moguntini in Germania (f
856) auctore Ruodolfo presbytero,
monacho Fuldensi, eius discipulo
(t 865.)
Von ermiidender Eintonigkeit, aber einigem
Werth.
Ausg.: Un AA. SS. BoU. 4. Febr. I. p.
512-522. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 2. p. 1. cum huius elogio
p. 20-45. — * ap. Schannat, cod. probation.
histor. Fuldens. p. 117-132 aus *Brower,
antiquitates Fuldens. — * in Rabani operib.
ed. Colvenerius. Coloniae 1627. fol. I. —
•Bruchstuck auch in AA. SS. Boll. April.
I, p, 7. — Ylta alia auctore Johanne
Trithemio abbate (f 1516.) Libri 3. » in
AA. SS. BoU. 4. Febr. I. p. 522-538. —
» in Rabani operib. ed. Colvenerius. I. init.
Erl.-Schr.: Bach, Hrabanus Maurus, dcr Schopfer
des deutschen Schulwesens. Fulda 1835. 4to.
{Programm.)
Bahr, Geschichte der romisch. Literatur im
karolingischen Zeitalter p. 415-447.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis ed.
Mansi VI. p. 25.
Henschen, commentarius praev. in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 500-512.
Jung-Johann, Chr., de vita ac doctrina Hra-
bani Magnentii Mauri. Jenae 1724. 4to.
Kunstmann, Fr., Hrabanus Magnentius Mau-
rus. Eine historische Monographie. Mainz
1841. gr. 8vo. 1 Thlr.
Spengler, Th., Leben des h. Rhabanus Mau-
rus. Regensburg 1856. 8vo. 13 Sgr. 6 Pf.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 129, hesondera Note 2.
OJ. De s. Venantio alio.
Martyrologium b. Rabani M.
Rabanus Maurus.
Translatio s. Alexandri.
De s. Rabula abbate in Oriente (f cca.
530) in AA. SS. BoU. 19. Febr. III. p. 134.
Vita s. Radbodi episcopi Traie-
ctensis (f 917)auctoreanonymo sub-
aequali.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 29. Novbr.
VI. p. 692. — *wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 25-31. —
Adnotatio ... Radbodi ep. Traiect. a.
900 ap. Pertz, mon. scr. II. p. 218.
£rU-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karoling. Zeitalter p. 243.
Histoire littdraire de la France VL p. 158 sq.
Vgl. Vita a. Amalbergae (sermo),
,, „ Lebuini presb. {ecloga)
„ ,, Suibcrti (homilia.)
De 8. Radegunde, aliis Radiana virg. in
castro Wellenburgico prope Augustam Vind.
(saec. Xin. fin.) Cuperi sylloge histor. in
AA. SS. BoU. 13. Ang. III. p. 93-96.
Vita s. Radegundis reginae, post-
modum monialis Pictavii in Gallia
(t 587.) Liber I. vitae auctore s.
Venantio Fortunato episc. Pi-
ctaviensi synchrono. Liher II. vitae
auctore Baudonivia moniali co-
aeva.
Handschr.: Dijon, Un.-Bibl. sec. XIII.
fol. No. 383. Vol. IV. — Douai, Stadtb.
mbr. sec. XII. fol. No. 791. — London,
brit. Mus. Harl. mbr. No. 649 ; — sec. XIII.
2801. 189. — Montpellier, Un.-Bibl. No.
I. sec. Xn. Vol. n. f. 124; sec. XII. fol.
No. 30. f. 25». — Miinchen, k, Hofbibl.
sec. IX. 109. (Benedictob.) 49. — Paris,
k. Bibl. sec. X-XIH. No. 5275 ; — sec. XHI.
5296. 81; — sec. XHL 5323. 104; — sec.
XL No. 5343. 11; — sec. XI-XIIL 5351. 1;
— 5360. 15; — St. Germ. sec. X. No. 1404;
— St. Mart. sec. XII. No. 1. Tom. III.
Ausg.: ^ ed. Surius, vit. Sanct. 13. Aug.
— ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
L p. 319-326; lib. II. ibid. p. 326-334. —
• hiernach u. ex mss. in AA. SS. BoU. 13.
Aug. HI. p. 67-74; 74-83. — *-wiederholt
m. F-i oper. ed. Luchi. Romae 1786. 4*.
II. p. 78-94. — * Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 456. — Vita alla clariore stilo ex
duobus praecedentibus actis coUecta, au-
ctore v. Hildeberto episcopo Cenoma-
nensi ac postmodum archiepiscopo Turo-
nensi ' ed. Ant. Beaugendre in Hildeberti
et Marbodi operib. Paris. 1708. fol. p. 885.
— ^wiederholt in AA. SS. Boll. 1. c. p.
83-92.
Erl.-Schr.: Bradshaw, Henry, lyfe of sajnt
Radegunde. Impr. by Rich. Pynson s. a. 4to.
Ooth.
Cuper, commentarius praevius m AA. SS. Boll.
1. c. p. 46-67.
Filleau, Jean, la preuve historique des li-
tanics de la grande reyne de France, s. Rade-
gonde, contenant par abr^g^ les actions mira-
culeuses de sa vie, tirees des historiens
fran^ais. Poictiers 1643. fol.
Fleury, Ed. de, histoire de s. Radegonde
reine de France au VI. sifecle et patronne
de Poitiers. Poitiers 1S43. 8vo. — ibid. 1844,
12nio; — iUd. 1847. 8vo; 1847. 12mo.
Histoire de s.Radegondepar Pidoux, revue,
augmentee et suivie de l'hist. de sainte
Macrine par Grdgoire de Nisse. Niort
1843. 12mo.
Marie Theod. de Bussierre, histoire de
s. Radegonde, reine, et de la cour de Neustria
864
RAXmLPHUS — RAYMUNDUS
sons les roia Clotaire I. et Cbilp^ric. Paris
1860. 8vo.
Lcipinay-Saintc-UadeKonde, Vinc. Bar-
thelloiny, seigneur de , pan^gyrique de n.
Jiadegondc. autrefois reine de Fiance et de
Tliuringo, oontenant sa vie et ses miraclcs,
. . . avec une paraptirase en vers des litanies
k cetto sainte princesse.
(Pidoux. Chr., sieur Du Chaillou,) La vio
de s. Kadegonde, jadis reine de Prance et
fondairice du royal mona.stire de St. Croix
de Poiticrs. Poitiers 1621. I2nio.
(Pic, I,oui8-Ed.) Discours de monseigneur
l'(5vequc de Poitiers (Pie) a la c^r^monie
de la translation d'une relique de s. Rade-
Konde dans la paroisse de Lanneray, 28.
Sept. 1851. {Paris) imp. de Guyot et Scribe
(IS.")!). 12mo.
Rcttbergr, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 297.
Sainte Radegonde. reine des Frances par
ranteur de ,Sainte Genevifeve patronne de
Paris.' Lille 185.S. 18mo.
Vie de s. Radegonde, reine de France et de
Thuringe, fondatrice et religieuse de Tabbaye
dc St. Croix de Poitiers. Chartres 1739. 8vo.
De s. Radulpho seu Rodulpho archiep.
Bituricensi in Gallia (f 866) Henschenii
.sylloge hist. in AA. SS. Boll. 21. Jun. TV.
p. 117-119. — Eiusdem elogium histor.
auctore Mabillonio ibid. p. 119-124.
De 8. Ragenfrede abbatissa Dononii prope
Valencenas in Hannonia (f cca. 805) Ghes-
quierii comment. in AA. SS. Boll. 8. Oct
IV. p. 295-334.
Vita s. Ragenuflae virg. Aiicuriae
in Gallo-Brabantia Belgii (saec.VII.)
Ex hagiologio Brabant. ms. Rubeae
vallis.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Jul. HI. p.
696-699. Cf. Sollerii commentar. praevius
ibid. p. 691-696 {mit Abhild.)
De s. Ragnacharo episcopo Augu.stano
(Augst) et Basileensi (f 640), vgl. Vita s.
Agili ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
II. p. 318 u. Vita s. Eustasii ibid. p. 118.
Auch AA. SS. Boll. Oct. IV. p. 81. Rett-
berg, Kirchengeschichte Deutschlands U.
p. 92.
Acta s. Ragneberti maptyris, filii
Radeberti ducis, quera Ebroinus
maior domus Theoderici regis in-
terfici iussit cca. a. 675.
Ausg.: ' ex Guichenone et var. mss. in
AA. SS. Boll. 13, Jun. II. p. 695. 696. —
* ex cod. Doremieux ap. Duchesne, histor.
Franc. scr. I. p. 62.5-627. — »Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 619.
Translatio s. Ragnoberti episcopi
et Zenonis diaconi a. 846 facta Ba-
iocis in Normannia auctore Jose-
pho sacerdote.
Ausg. : ' ap. Dachery , spicileg. XII. p.
600-621 (ed. nov. II. p. 127-133.) — *inier-
dolirt in AA. SS. Boll. 16. Mai. HI. p. 620
-625 ; die Bollandisten halten einen getciaten
Ervcus fiir d. Verf. Cf. ibid. VII. p. 777.
Krl.-Schr.: Bkhr. Gesoh. der rijmlsoh. Lilerat
ini Itaroling. Zeltalter p. 248.
Fabricius, bibl. med. et inf. lat. ed. Mansi
IV. p. 179.
Histoiro Jittdraire dc la Franco V. p. 91.
De s. Ragnulfo mart. Telodii prope Atre-
bates in Artesia (f cca. 700) Henschenii
sylloge hi.st. in AA. SS. Boll. 27. Mai. VI.
p. 717.
Vita s. Raymundi confessoris To-
losae in Gallia (saec. XI.)
Ausg.: ei ms. in AA. SS. Boll. 3. Jul.
I. p. 680-683. — Vita altera ex edit.
anonymi Tolosani ibid. p. 683-686. — Ma-
nipulus miraculorum recentiorum ex vita
a J. B. Jalrasio gallice edita ibid. p. 686.
Cf. Sollerii comment. praevius ibid. p. 670
-679.
Vita s. Raimundi dePennafortilll.
generali ord. praed. (1275) auctore
Leandro Alberto. — Vita et ca-
nonizatio ex buUa Clementis VIII.
— Miracula auctoribus Llot etc.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 7. Janr. I. p.
405-407; 407-418; 418-429. — Vita alia
a vetusto scriptore olim breviter collecta,
a Franc. Penna notis illustrata et duobus
libellis aucta. Romae 1601. 4*.
Erl.-Schr.: Quetif & Echard, script. ord. prae-
dicat. I. p. 477.
Rclazione della vita de' miracoli e degli
atti della canonizatione dl s. Raimundo di
Pennaforte. Brixia 1602. 8vo.
Acta s. Raymundi episcopi Roten-
sis et Balbastrensis in Arragonia
(t 1120) auctore Elia coaevo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 21. Jun. IV. p.
127-129. — Embolismus receutior de
Raymundi depulsione et translatione ibid.
p. 129-135.
Vita b. Raymundi Lulli eremitae,
apud Bugiam in Africa martyris
(f 1315) ab anonymo coaevo scri-
pta ipso beato adhuc superstite.
Ausg.: ex vet. ms. in AA. SS. Boll. 30.
Jun. V. p. 661-668. — Vlta alia auctore
CaroloBovillo Samarobrino adRaemuu-
dum Boucherium, ex edit. Ben. Genoni
lib. 6. p. 378 ibid. p, 668-673. — Enco-
mium d. R-i auctore Nicolao de Pax,
ex edit. Complutensi a. 1519 ibid. p. 674-
679. — Miracula selecta ex processibus
ad canonizationem ibid. p. 679-691. —
Dissertatio Sollerii de orthodoxia et
libris b. R-i ibid. p. 691-731. — Actorum
b. R-i epilogus ibid. p. 731-736 (de eius
heroicis virtutibus.) Cf. Sollerii commen-
tarius praevius ibid. p. 633-661 {mit Ab-
bildungen).
Vita s. Raymundi Nonnatl conf. s.
RAYMUNDUS — REDIGUNDIS
865
R. e. card. ex ord. b. Mariae virg.
de merc. redempt. captiv. {j- cca
1240) Cardonae in Catalonia, ex
variis auctoribus collecta.
Ausg. : ' ap. Ciaconium, vitae et res gest.
pontific. Rom. et s. R. e. cardinalium II.
p. 90. — 'wiederholt in AA. SS. BoU. 31.
Aug. VI. p. 737-741. — Miracula ibid.
p. 741-776. Cf. Pinii commentar. praevius
ibid. p. 729-737.
Vita s. Raymundi Palmarii conf.
Placentiae in Italia (f 1200) auctore
Rufino magistro latine scripta, ab
anonymo a. 1525 italiee versa.
Ausg. : nunc denuo latinitati data ex ms.
Ital. in AA. SS. BoU. 28. Jul. VI. p. 645
-657. — Appendix I. miraculorum s. R-i
ex ms. ibid. p. 657-662. — Appendix II.
miraculorum ex ms. ibid. p. 663. 664.
Erl.-Schr.: Boschins, comment. praevius ihid.
p. 638-645.
Campius, Petr. Marla, vita s. Raimundi.
Italice. Placentiae 1618.
De b. Raimundo abbate Fiterii ord. Ci-
sterc, fundatore ord. Calatravae comment.
historicus in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. p.
252-255.
Vita s. Rainaldi = Vita s. Raynaldi.
Vita b. Raineri solitarii Osnabru-
gi in Westphalia (f 1237.)
AtLsg.: ex ms. et antiqua editione in AA.
SS. BoU. 11. April. II. p. 61-62.
Rrl.-Schr.: Strunck, Westphalia sancta ed. Gie-
fers II. p. 192-195.
Acta s. Raynerii archiep. Spala-
tensis et mart. a. 1180 in Dalma-
tia, auctore Thoma archidiac. Spa-
latensi.
AuBg.: ex eius Historia Spalat. c. 22 in
AA. SS. BoU. 4. Aug. I. p. 355-357.
Vita s. Rainerii solitarii Pisis (f
1160) auctore fr. Benincasa co-
aevo, S. Mariae Pisis canonico.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. Jun. III. p.
423-466. — Translatio corporis in novam
arcam a. 1688; ex italico Pisanae civitatis
instrumento latine ibid. p. 466-469 (mit
Abbildungen.)
Vita b. Ramuoldi abbatls S. Em-
merammi apud Ratisponam (f 1001.
17. Jun.) auctore Arnolfo ibidem
monacho et coaequali.
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. II. —
*wiederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 1. p. 5-25. — »m AA. SS.
BoU. 17, Juu, III. p. 414-420.
De s, Rasio et Anastasio mart, a s. Bo-
nifacio papa IV trauslatis Romae iu ec-
clesiam s. Mariae ad martyres Papebrochii
relatio hist. in AA. SS. BoU. 12.Mai. VII.
p. 763.
Vita s. Rassonis = Vita s. Rathonis.
De s. Rastragena virg. mart. Contiaci in
Tardanensi Galliae tractu in AA. SS. BoU.
13. Mai. Vn. p. 764,
De s, Rasypho martyre in AA, SS. BoU.
23, Jul, V. p, 387,
Vita b. Rathardi presb. conf. fun-
datoris coenobii Diessensis in Ba-
varia (saec. IX.) auctore Inno-
centio Keferloher decano Dies-
sensi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 8. Aug. U. p.
354. 355.
Vita s. Rathonis comitis Andecen-
sis in Bavaria (f cca. 953) auctore
Innocentio Keferloher deca-
no monasterii Diessensis.
Ausg.: ex eius ms. in AA, SB. BoU, 19.
Jun. m. p. 894-899. — Miracula ibid.
p. 899-907,
Erl.-Schr.: De v. Rassone comite, dein mo-
nacho Werdensi apud Baioarcos ap. Mabillon,
AA. SS. O. S. Ben. saec, V. p. 235. 236.
Vita s. Ravenni et Rasiphi mar-
tyrum Baioci in Normannia Galliae.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 23. Jul.
V. p. 390-392. — Historia translationis
ibid. p, 392, 393. — Appendix p. 393.
394. Cy. SoUerii commentar, praevius ibid.
p, 389,
Vita Raynaldi (Concoregii ex epi-
scopo Vicentino) archiep. Raven-
natis (f 1321) auctore Nicolao
deArimino ord. minor. (cca. 1413.)
Ausg.: ' ed, UghelU, Italia sacra U. p.
382-387 ed, nov, — » in AA, SS. Boll. 18.
Aug. m. p. 692-696. Cf. Cuperi comment
praevius ibid. p. 688-692.
Vita s. Raynaldi episcopi Nuce-
rini in Umbria (f 725) ab antiquo
auctore latine scripta.
Ausg.: ex italico restituta in AA. SS.
BoU. 9. Febr. U. p. 373-376. — Mira-
cula ibid. p, 376.
De b. Rainaldo ord. Crucigerorum in
Piceno in AA, SS. BoU. 24. Janr. II, p, 609.
Vita s. Rayneldis = Vita s. Reineldi.s,
Vita s. Rayneri = Vita s. Raineri,
De s, Redempto episc. Ferentino in Latio
(t cca, 586) m AA, SS. BoU. 8. April. I.
p. 752,
Erl.-Schr.: .Vssemauus, J. S., de s. Ferentinis
in Tuscia Bonifacio ac Redempto epiic.
deque presbyt. ct mart. Butychio dissertat.
Komae 1745. 4to.
Vita s. Redigundis sive Wedigun-
55
866
REGINA — REMACLUS
dis virg. ord. Praemonstr. in Hi-
spania (f 1152.)
Ausg. : ex Chrysost. v. d. Sterro Hagio-
logio Praemonstr. necdam edito in AA.
SS. Boll. 29. Janr. II. p. 975.
De H. Regina comite Ostravandiae Do-
nonii prope Valencenas (.saec. VIII. fin.)
Sollerii comment in AA. SS. BoU. 1. Jul.
I. p. 266-271.
Passio s. Reglnae virg.mart. prope
Veterem Alesiam ubi nunc fanum
s. Reginae, in ducatu Burgundiae,
auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 7. Sept.
III. p. 39-40. — Translatio auctore ano-
nymo sed synchrono ' ex editione Georg.
Violii *ibid. p. 40-42. — Miracula au-
ctore anonymo ex ead. edit. ibid. p. 42. 43.
Cf. Suyskenii commentar. praevius ibid. p.
24-38.
De b. Reginaldo eremita culto in ecclesia
Melinaeensi prope Flexiam in prov. Ande-
gavensi (f li04) Stiltingii sylloge in AA.
SS.BoU. 17. Septbr. V. p. 626-629.
De s. Reginaldo et Franco eremitis Ca-
labris in Apulia in AA. SS. Boll. 7. Mai.
n. p. 282.
Vita s. Reginardi episcopi Leo-
diensis (1024 — 1037) auctore Rei-
nero monacho Leodiensi.
Ausg. : ' inseruit Aegidius de Aurea valle
historiae Leodiensi. — ' ap. Chapeaville,
gesta pontific. Tungrens. II. p. 167. —
* ap. Pez, thesaur. anecd. IV. 3. p. 167. —
Die ausgelassene Praefatio ap. Martene
et Durand, ampl. collect. I. p. 961.
De V. Reginberto monacho et fundatore
S. Blasii in Hercinia Silva (f 962) ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p.
315. 316.
Vita s. Reginswindis 7 annorum
puellulae Laufae in Suevia (f 837)
auctore anonymo.
Erst nach d. 11. Jahrh. geschrieben, mSrchen-
haft.
Auag.: ex ms. Bodeccensi in AA. SS.
Boll. 15. Jul. IV. p. 92-96.
Erl.-Schr.: Cuper, comnientar. pracvius ibid. p.
90-92.
Stfilin, wirtembergische Oeschichte I. p. 23S.
Historia s. Reguli abbatis aut epi-
scopi et S. Andreae fundationis.
Ausg.: * ex Joa. Jamieson, historical ac-
count of the ancient Culdees p. 378. —
» in AA. SS. BoII. 17. Octbr. VIIL p. 175
-180. Cf. V. Heckii comment. praevius de
s. Regulo episc. aut abbate, s. Damiano
presb., s. Aneglas diac. et Muren virg.
ibid. p. 168-175.
Vita s. Reguli episcopi Silvane-
ctis in Gallia et mart. (saec. IIL
fin.) auctore anonymo saec. X.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 30. Mart.
m. p. 818-820. — Vita alia ex nis.s.
' ibid. p. 820-827. — - * Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 391. Cf. Commeutarius praevius
in AA. SS. I. c. p. 816-818.
De s. Regulo episcopo Africano mart. a.
542 Limpeni comment. in AA. SS. Boll.
1. Septbr. L p. 223-238. — Translatio
auctore anon., ex editione ' Ughelli, Italia
sacra I. p. 847 et ms. * ibid. p. 238-240.
Vita s. Reineldisvirg. mart. prope
Hallas Deiparae in Hannonia (saec.
VH.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Jul. IV. p.
176-178.
Erl.Schr.: Beschryvinge van het leven, den
lof en grootheden der princesse de h. Rey-
nildi.f, maghet en martelaresse, die gevierdl
wordt tot Sancten by Halle in Henegauw.
Brussel, Claudinot s. a. 12mo.
Sollerius, comment. praevius in AA. SS. I.
c. p. 173-175.
Vita s. Reinoldi monachi et mar-
tyris Coloniensis auctore anonymo.
Fiir Dortmund intereRsant. — Er soll eina der
bekannten ,vier Haimonskinder' gewesen sein.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 7. Janr. I. p.
385-387. — Narratio de s. Reynoldo et ge-
nealogia eius et sociorum (Gedicht, voll-
standiger ccls die Haimonssage. Handschr.:
Briissel, bibl. de Bourg. No. 7569. pag.
382-385) 'publi^ par M. van Hasselt in
Annuaire de la bibliotheque royale de Bel-
gique. 1851. — * viederholt ap. Louis de
Baecker, chants historiques de la Flandre.
Lille 1855. 8». p. 134-149.
Vita s. Remacli episcopi Traie-
ctensis ac dein abbatis Stabulensis
(t 668) auctore anonymo monacho
Stabulensi.
Verdient untor d. vorzllglicheren Quellen der
deutschen Geschichte gezShlt za werden. Aus d.
9. Jahrh.
A%isg.: 'ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Beu.
saec. II. p. 489-494. — * loiederholt u. ex
ms. in AA. SS. BoII. 3. Septbr. I. p. 692
-696. — Vlla alia auctore Anselmo ' in
Anselmi g.est. episc. Leodiens. {vid. d.). —
* besonders ed. Surius, vit. Sanct. 3. Septbr.
V. p. 17. — *fragmeuta ap. Duchesne, hist.
Franc. scr. I. p. 642. — u. * ap. Bouquet,
rec. III. p. 544-547. — Tlta alla quam Not-
gerus episcopus Leodiensis (f 1008) ad
Werinfredum abbatem Stabulensem scripsit
(Handschr.: Rom, Vatic. bibl. Christ. 1316
[olim 615] mbr. sec. XI. 4».) ' ap. Duchesne
1. c. p. 642. — *ed. Surius I. c. 3. Septb.
— * ap. Chapeaville , gesta pontific. Tun-
grens. I. p. 82. — *Auszug ap. Bouquet,
rec. in. p. 544. — Homtlia in s. K-m incerti
EEMBERTUS — REMIGIUS
867
auctoris, ex cod. Bamberg. in AA. SS. BoU.
1. c. p. 725-728. — JBlracula s. R-i: ,Post
gloriosiss.' Libri2. (^andscAr. : R o m , Vat.
bibl. Christ. 1316 [olim 615] mbr. sec. XI.
4». fol. 51«) im AA. SS. BoU. 1. c. I. p.
696-721. — 'ap. Mabillon 1. c. II. p. 494
-503. — Miracula alla auctore monacho Sta-
bulensi anonymo 'ap. Chapeaville 1. c. II.
p. 547. — » wiederholt in AA. SS. BoU. 1.
c. I. p. 721-725. — Triumphus s. R-i de Mal-
mundariensi coenobio a. 1071 [Sendschrei-
ben der Monche von Stablo an die Christen-
heit, worin der Triumph ihres Heiligen ge-
schildert wird. Lehrreiches Denkmal jener
Zeit ; nach de N o u e : ^cette fabuleuse histoire
n'est qu'un tissu de fausseth et d'erreurs
historiques.' {Sandschr.: vid. ap. Pertz,
mon. scr. XI. p. 435]), ed. Wattenbach ap.
Pertz, mon. scr. XI. p. 433-461.
Erl.-Schr.: de Noue, ^tudes historiques sur
Fancien pays de Stavelot et Malmedy. Liege
1S48. 8vo. p. 188. 201. Gtites Werk.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
I. p. 54.0. 556.
Veldius, commentar. praeviu.s in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 669-692.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 285.
Vita s. Remberti = Vita s. Rimberti.
-,, Vita s. Remedil = Vita s. Remigii.
I Vita s. Remedii conf. in agro Tri-
dentino (saec. V.) auctore Bartho-
lomaeo Tridentino.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 1. Octb.
I. p. 55-56. Cf. Suyskenii comment. prae-
vins ibid. p. 36-55.
Vita b. Remigii episcopi Lincol-
niensis in Anglia {\ 1092) auctore
Giraldo Cambrensi.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 768-773. — *ap. Wharton,
Anglia sacra II. p. 408-434.
Vita s. Remigii episcopi Remensis,
Francorum apostoli (f 532) brevis
auctore Fortunato episcopo Pi-
ctaviensi: ,Beatissimi Remigii anti-
stitis.'
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 1. Octb. —
*w AA. SS. Boll. 1. Octbr. I. p. 128-131.
— * wiederholt in F-i oper. ed. A. Luchi.
Romae 1786. 4». U. p. 113-119. — Vita
alia auctore anonjmo: ,Beatus igitur Remig.'
ap. Martene, thes. aneed. III. p. 1665-1670.
— Vita alia prolixior fabulis respersa au-
ctore Hincmaro archiepiscopo Remensi:
,Post vindictam' [angeblich nach einem alten
von H. aufgefundenen Leben. Unbedeutend.
Bandschr.: Admont, Stiftsbibl. No. 32.
mbr. sec. XI. fol. ; — No. 54. mbr. sec.
XII. — Arras, Stadtb. mbr. sec. XI. fol.
No. 189. — Briissel, k. Eibl. mbr. sec.
X. fol. mai.; — mbr. sec. XIII. fol. No.
87. — Coln, VI. 18. mbr. sec. XI. fol.; —
VI. 13. mbr. Legend. SS. — Gottweih,
Stiftsb. mbr. sec. XH. 4«. G. 26. — Hei-
ligenkreuz, Stiftsb. No. 145. mbr. sec.
XIL; — No. 205. sec. XIL - Metz, F.
76. mbr. sec. XL — Middlehiil, 731.
1841. sec. XU. -— Montpellier, Un.-Bibl.
sec. XIL No. 1. Vol. III. f. 105'; — No.
30. f. 118. sec. XIL; — No. 68. f. 97. sec.
XI. — St. Omer, Stadtb. mbr. sec. XU.
fol. 715. No. 1. f. 44. — Oxford, Univ.-
Bibl. Bodley. 732. mbr. sec. XIU. fol. —
Paris, k. Bibl. sec. XIV. No. 5278. 110;
— sec. XIII. 5293. 21; — s. XII E. 5308.
47; — 5526. sec. X; — s. XL 5595. 1; —
5607. 3. sec. XI; — St. Germ. sec. XIL
497; — St. Martin s. XU. No. 1. Tom. U;
-- Bibl. St. Genevieve. CC. 2 (264) mbr.
fol. XIL No. 5] ^ed. Surius, vit. SS. 13.
Janr. I. p. 185 sq. u. 1. Oct. p. 11. — *in
AA. SS. BoII. 1. Octbr. L p. 131-166. —
* ap. Kollar, anal. vet. I. p. 934. — Zum
Theil von cap. 4 an {nach der Ausg. der
AA. SS. Boll.) * ap. Duchesne, script. hist.
Franc. I. p. 524. — *ap. Bouquet, rec. III.
p. 373-380.
Erl.-Schr.: Anonymus Mellicensis, de scriptor.
eccles. p. 46.
Flodoardus, hist. Remens. eccl. III. 20.
Histoire litt^raire de la France V. p. 575.
Sigebertus Gemblac, de scriptor. eccles.
99.
— Dedicalio ecclesiae et translatio s. R-i
facta a Leone IX pp. , auctore Anselmo
Remensi sjnchrono ' ap. Mabillon, AA. SS.
saec. VI. 1. — *wiederholt in AA. SS. Boll.
1. Octbr. L p. 176-185. — Appendix de
aliquot miraculis ibid. p. 185-187. — Epistola
Leonis papae IX ad Francos de festo s.
R-i celebrando ap. Bouquet, rec. XI. p. 491.
— Haldolni abbatis Altivillarensis versus ad
tumulum s. R-i ' ap. Bouquet, rec. VII. p.
317. — *ap. Mabillon, analect. I. p. 416
(*ed. nov. p. 423.) — Hincmarus archiep.
Remensis : Encomium s. R-i {unbedeutend)
ed. Mosander in supplem. ad Surii vit. SS.
VII. p. 739 sq. — Teslamenlum b. R-i epi-
scopi Remensis ^ ap. Labbe, bibl. nova I.
p. 806-808. — * m Bibl. PP. max. Lugd.
XVII. — *ap. Brisson, de vit. sanct. ed.
Bach. p. 653. — * in AA. SS. BoII. 1. Oct.
L p, 167-170. {Cf. Lettre du secr^taire de
racad(5mie de Bruxelles k C. de Bye au
sujet de la reponse faite par ce dernier au
memoLre sur le testament de s. Remi. Brux-
elles 1780. 8».) — Translationes s. R-i au-
ctore Flodoardo, ex eius histor. eccles.
Remens. lib. 1. c. 21. 22 in AA. SS. BoU.
1. Oct. I. p. 173-176. — Translatlones s. R-i
auctore forte Rotfrido synchrono m AA.
SS. Boll. 1. Octb. L p. 170-173. — Versas
litteris aureis inscripti pulvino apposito sub
capite s. R-i ap. Bouquet, rec. VU. p. 318.
Erl.-Schr.: Armand, P., bistoire de St. Remi,
suivie d'un aper^u sur la ville et r^glise de
Reims. Paris 1846. 8vo.
Cerisiers, R. de, les heureux commence-
ments de la France chr^tienne sous l'apdtre
55*
868
REMIGIUS — RICHARDIS
de "nos rolB Saint-Remi. Kcims 1633. 4to.
1647. 8vo.
Dorigny, J., vie de 8. Remi. Cbalons (Paris)
1714. 12mo.
Heber, P., d!e vorliarolingisoben cbrisll.
GlaubenBboten am Rhein. Frankfurt a. M.
1858. 8vo. p. 101-108.
Marlot. G., tombeau du grand Saint-Remi.
Reims 1C17. 8vo.
Rotb, Gescb. des Beneflzialwesens. ErlanRen
1850. gr. 8vo. p. 461: die FSlfchunKen Hink-
mars v. Rlieims.
Saussay, Andr., dc gloria s. Rcmigii, proprii
Francorum apostoli et propbetae . . . libri 4.
Quibus subnectitur assertio verjtatis sacrae
ampullae Remensis. TuIIi Leucorum 1661.
fol.
«Suysken, commentar. praevius in AA. SS.
Boll. I. c. p. 59-128.
Weiszacker, Hiiikmar n. Pseudo-Isidor, —
in Zeitschrift fUr bistorische Tbeologie. l^S.
p. 327-130; ilberdie Vita Remigii p. 388. 417.
Vgl. Epistolae s. Remigii.
De s. Remigio archiep. Rotomagensi (f
cca. 771) in AA. SS. Boll. 19. Janr. U.
p. 235. 236.
De s. Renato episc. Surrenti in regno
Neapolit. (sec. V.) Gliesqnierii commentar.
in AA. SS. Boll. 6. Oct. UI. p. 380-395.
Vita s. Renovati episcopi Emeri-
tensis (f cca. 633) in Hispania au-
ctore Paulo diacono Emeri-
tensi.
AiLsg.: in AA. SS. Boll. 31. Mart. m. p.
908. 909.
Translatio s. Reoli Remensis ar-
chiepiscopi (f 688) auctore Gui-
lelmo abbate Orbacensi (1180.)
Ausg.: ap. Martene, ampl. coll. VI. p.
1216-1218.
Acta s. Reparataevirg. Caesareae
in Palaestina, mart. sub Decio, sub-
lestae fidei auctore anonymo.
Auag. : ' ap. Martene , ampl. collect. V.
p. 741-744. — » wiederholt in AA. SS. Boll.
8. Oct. IV. p. 39-41. 0/. Suyskenii com-
mentar. praevius ibid. p. 24-39.
De s. Reparato diac. Nolano in Campa-
nia (f 553) Buckii sylloge in AA. SS. Boll.
21. Oct. IX. p. 304. 305.
De s. Restituta mart. Calari in Sardinia
Papebrochii comment. histor. in AA. SS.
BoU. 17. Mai. VII. p. 794-799.
Acta s. Restltutae mart. Afrae sub
Diocletiano in Aenaria insula pri-
mum sepultae, deinde Neapolim
translatae.
Ausg. : ex rass. in AA. SS. Boll. 17. Mai.
IV. p. 20-24 cum Henschenii commentar.
praevio p. 19. — Miraculum ex Octav.
Cajetani vit. Siculorum SS. (II. p. 249)
Und. VII. p. 794.
Acta s. Restitutae virg. cum Cy-
rillo presb. et sociis 2 mart. Sorae
in Campania cca. a. 272 auctore
Gregorio episc. Tarracinensi.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 27. Mai.
VI. p. 664-672. — Inventio corporis a
Janningo teste ex parte oculato descripta
ibid. p. 672-674. — Translatio alte-
rius s. Restitutae ibid. p. 674-678. C/.
Papebrochii comment. praevius U)id. p. 661
-664 et VII. p. 853.
Acta 8. RestitutimartyrisRomani.
Ausg.: ex ms. Rom. in AA. SS. BoII.
29. Mai. VII. p. 11-13. Cf. Henschenii com-
mentar. praevius ibid. p. 10. 11.
De s. Reverentio presb. Baiocis in Nor-
mannia inf. (saec. IV. V.) Suyskenii syl-
loge histor. in AA. SS. Boll. 12. Sept. IV.
p. 22-24.
Acta s. Reveriani episc, Pauli
presb. et 10 sociorum mart. Augu-
stoduni in Gallia a. 272.
Ausg.: in AA. SS. BoIIand. 1. Jun. I. p.
40. 41.
Erl.-ScJir.: Histoire litt^raire de la France V.
p. 330.
De s. RevocatO, Firmo, Jucundo et so-
ciis mart. in AA. SS. Boll. 10. Janr. I.
p. 602.
De s. Revocato mart. Genuae in Liguria
honorato in AA. SS. BoU. 29. Mai. VII.
p. 13.
De s. RevocatO, Saturo, Felice etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 5. Febr. I. p. 658.
De s. RhaTde vel Heratde virgine mart.
prope Alexandriam in Aegypto (f cca. 308)
Sliltingii sylloge in AA. SS. Boll. 5. Sept.
II. p. 525.
De s. Rhegino episc. Scopulorum, raart.
(f cca. 355) Heiischenii commentar. histor.
-m AA. SS. Boll. 25. Febr. HI. p. 495.
De 8. Rhodiano martyre apud Graecos
in AA. SS. Boll. 20. Mart. III. p. 84.
De s. Rhodippo episc. Leontinis in Si-
cilia (f cca. 314) in AA. SS. Boll. 2.Febr.
I. p. 287.
De s. Rhodone martyre in AA. SS. Boll.
26. Janr. II. p. 709.
Vita .s. Ricardi = Vita s. Richardi.
Vita Riceiardi, comitis S. Boni-
facii, res inter ipsum et Eccelinos
gestas complectens, incerto auctore,
1184—1253.
Ausg. : ' stud. et opera Felic. Osii recen-
sita cura Alb. Mussati historia Henrici VII.
Venet. 1636. fol. — * ap. Muratori, script.
rer. Ital. VIII. p. 117-134.
De s. Richarde imperatrice virg. (saec.
X. init.) Andlaviae in Alsatia Stiltingii
sylloge hist. in AA. SS. Boll. 18. Septbr.
V. p. 793-798.
RICHARDUS — KICHARIUS
869
Vita b. Richardi abbatis S. Vitoni
Virdunensis {St. Vannes, f 1046)
auctore monacho anonymo.
Nicht sehr reichhaltip:.
Handschr.: vid. Pertz' Arch. VIII. 444.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
.saec. VI. 1. p. 519-530. — * iciederholt u.
hrsgeyeb. von Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 280-290. — » Excerpta ap. Bou-
quet, rec. X. p. 373; XI. p. 458. — Vita
alia, ex chronico Virdunensi Hugonis Fla-
viniacensjs abbatis [bildet den 2. Thl. der
Chronik) ' c. comment. praev. et not. D.
Papebrochii in AA. SS. Boll. 14. Jun. II.
p. 976-1001. - »ap. Mabillon 1. c. p. 537
-565. — Vitae alterius epitome ex Me-
nardo et Wasseburgio in AA. SS. Boll. 1. c.
p. 1001-1006. — Miracula b. Richardi
auctore anonymo ap. Mabillon 1. c. p. 530
•536.
Erl.-Schr. : B e r t a r i n s canon. S. Vitonl (coniinuat.
ap. d'Achery XII. p. 267.)
Conlzen. d. Geschicht^-chreiber der saschs.
Kaiserzeit p. 165-168.
Wattonbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 2S0.
Vita s. Richardi episcopi Cicestriae
in Anglia (f 1255) auctore Radul-
fo Bocking Anglo ord. praed.
(flor. 1270.) Libri II.
Aiisg.: ' ed. Surius, vit. SS. 3. April.
Nur ein Auszug. — * voUstandig i?» AA. SS.
Boll. 3. April. I. p. 282-318. — Yita alia
ex Joh. Capgravio ibid. p. 278-282. Cf.
Papebrochii commentarius praevius ibid.
p. 277.
Vita s. Richardi presbyteri auctore An-
gelranno = Vita s. Richarii abbatis Cen-
tiilensis.
Passio s. Richardi pueri martyris
(t 1179) Parisiis in Francia auctore
Gaguino.
Ausg. : ' Parisiis 1598. — * ohne Namen
des Verf. wiederholt in AA. SS. Boll. 25.
Mart. in. p. 593. 594. Cf. comment. prae-
vius ibid. p. 591-593.
Vita s. Richardi regis apud Anglo-
Saxones in Britannia (f 722.) Epi-
tome ex hodoeporico s. Wilii-
baldi episcopi.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 7. Febr. II. p.
76-76. — II. e p i t o m e ex actis s. Wunebaldi
abbatis ibid. p. 76. — IH. epitome ex
actis 8. Willibaldi episc. auctore Reginoldo
episc. ibid. p. 77. 78. — IV. epitome ex
itinerario s. Willibaldi episc. auctore ano-
nymo ibid. p. 78. — V. epitome ex gestis
sanctorum Eystettensium auctore Adal-
berto abbate ibid. p. 78. 79. — Epita-
phium s. Richardi Lucae sculptum, ex
Surio et Baronio ibid. p. 79. — Vita alia
ex ms. Bodecensi ibid. p. 79-81 — Hi-
storia elevationis corporis s. R-i ex
vita s. Willibaldi episc. auctore Philippo
episcopo ibid. p. 81. — Miracula s. R-i
ex historia Lucensi italice a Caesare Fran-
ciotto scripta et Ph. Ferrario de sanctis
Italiae ibid. p. 81. Cf. Henschenii comment.
praevius ibid. p. 69-75.
Vita Richardi II regisAngliae( 1.377
— 1399) auctore monacho quodam
de Evesham.
Ausg. : unt. d. Tit. : Historia vitae et regni
Richardi II etc. ed. Thom. Hearne. Oxonii
1729. 8«.
Martyrium Richardi Scrope archi-
episcopi Eboracensis a. 1405 au-
ctore Clemente Maydestone.
Ausg. : ap. Wharton, Anglia sacra H. p.
369-372. — Articuli Ricardi S. adversus
Henricum IV Angliae regem ibid. p. 362
-368.
De s. Richardo episc. Andrien.si in Apu-
lia (f cca. 1200) Papebrochii commentar.
histor. in AA. SS. BoII. 9. Jun. II. p. 245
-248. — Historia inventionis et trans-
lationis a Francisco duce Andriensi curatae
et descriptae ibid. p. 248-250. — Mira-
cula eodem auctore ibid. p. 251.
Vita s. Richarii abbatis et funda-
toris Centulensis monasterii (St. Bi-
quier bei AhbevUle in d. Picardie)
in Gallia saec. VIII. auctore Al-
bino Alcuino Flacco (f 804.)
Ausg.: 'ed. Surius, vit. Sanct. 26. April,
p. 865. — * ex 5 mss. collatis cum variis
edit. ed. Henschen in AA. SS. BoII. 26.
April. m. p. 442-447. — » ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. H. p. 189-197. —
*in Alcuini operib. ed. Duchesne I. —
* ibid. ed. Froben. II. 2. — • Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 514. — Hisioria rela-
tionis s. R-i a. 981 ex 4 mss. in AA. SS.
BoU. I. c. p. 457-459. — Historia relationis
s. R-i a. 981 auctore Angelranno seu
Ingelramno abbate Ceutulensi metrice
descripta ' in AA. SS. BoII. I. c. p. 459
-462. — » ap. Mabillon 1. c. saec. V. p. 563
-566. — Miracula auctore Hariulfo mo-
nacho ' ap. Mabillon I. c. saec. V. p. 567
-574. — * aus deni 4. Buche De pietate
Hugonis ducis postea regis Francorum, ver-
sibus, ap. Duchesne, hist. Franc. scr. IV.
p. 99-101. — Miracula intra a. 814-865 au-
ctore monacho Centulensi. Libri 2 {der
Verf. soll M i c o geheissen haben) ' ex mss.
Antverp. et reg. Sueciae et edit. Acherii
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 447-45'?. — » ap.
Mabillon I. c. saec. II. p. 213-227, — Vita
alia metrica auctore Ingelramro abb,
Centul. ap. Mabillon I. c. saec. H. p. 201
-212.
870
RICHEZA — RITICIU8
Erl.Sehr.: Fabricias, bibl. med. et inflmae la-
tinitatis. Lib. I. p. 269.
Histoire littt^rairc de la France V. p. 319.
De b. Richeza regina Polonorum (f 1063),
vid. De V. Erenfrido.
De b. Richilde virg. reclusa Summontorii
prope Oenipontem (f llOO) Pinii sylloge
m AA. SS. Boll. 23. Aug. IV. p. 649. 650.
Vita s. Richmerl sive Ricmiri ab-
batis apud Cenomannos in Gallia
(f cca. 710) auctore anonymo fere
aequali.
Ausg. : ' in AA. SS. Boll. 17. Janr. II.
p. 177-179. — * ex ms. u. tviederholt ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 228*-232*. — » Bruchstucke ap. Bouquet,
rec. III. p. 624.
De b. Richoardo sive Richardo abbate
Valcellensi iu Belgio (saec. XII.) in AA.
SS. Boll. 28. Janr. II. p. 892. 893.
Vita s. Rictrudis abbatissae Mar-
cianensis {MarcMennes) primae (f
cca. 688) ab Hucbaldo monacho
Elnonensi scripta a. 907.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. sec.
XII. fol. zusammen viit Vita s. Remigii. —
St. Omer, Stadtb. mbr. sec. XIII. No. 716.
Tom. V.
Ausij.: ' ed. Surius, vit. SS. 12. Mai. —
» in AA. SS. Boll. 12. Mai. lU. p. 81-89. —
» ap. Mabillon, AA. SS. o. s, Ben. saec. 11.
p. 939-950. — *ap. Ghesquiere, AA. SS.
Belg. IV. p. 488. — * Auszug ap. Bouquet,
rec. III. p. 536. — Hlstoria miracnlorum s.
R-s auctore monacho Marchianensi. Libri
2 in AA. SS. BoU. 1. c. p. 89-118. — Mira-
cula auctore Gualberto seu Walberto
monacho Marchianensi in Galloflandria (cca.
1128.) Libri 2 « in AA. SS. Boll. 1. c. p.
118-140. — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
XIV. p. 435-442. — Scriptum de eadem
Rictrude cum epistolari prooemio ad Ge-
rardum S. Trudonis monachum Hasbanien-
sem ibid. p. 140-154. Cf. VIL p. 717.
Vgl. Vita s. Adalbalrti ducis.
Vita di Rienzi, vid. Vita di Cola di Ricnzi.
Vita s. Rigoberti Remensis archi-
episcopi (f cca. 749) auctore ano-
nymo.
Ausg. : ' abgekilrzt ed. Surius, vit. SS. 4.
Janr. p. 111. — *vollstandig in AA. SS.
Boll. 4. Janr. L p. 174-178. — Trans-
latio ibid. p. 178-180. — Bruchstucke 'ap.
Duchesne, script. rer. Franc. I. p. 788. —
* ap. Bouquet, rec. III. p. 657.
Erl-Schr.: Dp k. Kigoberto episcopo Rcmensi
et abbate Orbaccnsi ap. Mabillon, AA. SS.
o. B. Ben. Raec. III. 1. p. 529-531.
Histoire littiraire de la France V. p. 675.
Roth, Geschichte des Benefizialwesens p. 330.
not. 66.
Vita s. Rigomeri presbyteri Sub-
ligniaci apud Cenomanos in Gallia
(f med. saec. VI.) auctore ignoti
nominis et teraporis.
Ausg.: ' ed. Lebeuf, dissertationes in hi-
storiam Parisiensem. Append. — * »n AA.
SS. BoII. 24. Aug. IV. p. 786-789. — «Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III. p. 426-428. —
Hlstoria translationis s. R-i in monastcrium
Malleacense (Maillezaia) a. 1014 auctore
Petro monacho Malleacensi subaequali
' ap. Labbe , bibl. nova II. p. 234-238. —
' jmederholt in AA. SS. Boll. 1. c. p. 789
-791. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VL 1. p. 134-136. Cf. Pinii comment.
praevius in AA. SS. BoII. 1. c. p. 783-786.
De s. Rigomero episc. Meldensi in Gallia
(saec. V.) in AA. SS. Boll. 28. Mai. VI.
p. 755.
Vita s. Rimberti archiepisc. Ham-
maburgensis auctore anonymo.
Unbedcmend, geschrieben zwischen 888 9i)9.
Ausg.: 'ed. Philipp. Caesar in Triaposto-
latus septentrionis p. 127. Colon. 1642. 8".
— »m AA. SS. BoU. 4. Febr. L p. 559
-566. — » wicderholt ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 472-484. — *ed.
Surius, AA. SS. 4. Febr. init gedndertem
Stil. — • * ap. Pertz, mon. II. p. 764-775. —
• ap. Migne, patrologiae cursus CXXVI. p.
991-1010.
Vebers.: deutsch von M. Laurent. Berlin
1856. So. (Geschichtschreiber der deutsch.
Vorzeit. IX. Jahrh. 8. Bd.)
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der riimisch. Litcratur
im karolingischen Zeitalter p. 236.
Fabricius, biblioth. med. et inf. latinitatis
ed. Mansi VI. p. 64.
Hammerich, P. F. A., comraent. de Rimber-
to arcliiep. Hambiirg. llavniae 1884. 8vo .
Gute Abftandlung.
Honschen, comment, pracvius «n AA. S.S.
Boll. 1. c p. 554-569.
Histoire litt(5raire de la France V. p. 6.')S.
Watlenbach, Deutschlands Ueschichtsqael-
len p. 135.
Vgl. Vita s. Anskarii.
De s. Rioco monacho Landeveneci in
Britannia Arm. (saec. V.) Heuschenii com-
mentar. histor. in AA. SS. Boll. 12. Febr.
II. p. 602-604.
Vita b. Ritae viduae ord. erem.
s. August. Cassiae in Umbria (f
1456.)
Ausg.: cx Italico fr. Augustini Caval-
luccii latine mAA. SS. BoII. 22. Mai. V.
p. 224-229. — Appendix ex relatione
Italica Romae impressa et aliis ibid. p. 230
-232; cf. Papebrochii commentar. praevius
ibid. p. 223 et VII. p. 841.
De s. Rithberto confc^s. ac verisimiliter
abbate Leuconaensi in pago Picardiae Wi-
macensi (saec. VII.) in AA. SS. BoII. 15.
Septbr. V. p. 79.
De s. Ritioio vel Rethicio episc. Aedu-
RITZA — RODINGUS
871
■^ensi Augustoduni in Gallia (f p. 314) Cu-
peri sjlloge hist. in AA. SS. Boll. 19. Jul.
IV. p. 587-589.
• De b. Ritza virg. Confluentiae in Ger-
mania (saec. X. XI.) in AA. SS. BoU. 30.
Aug. VI. p. 624. 625.
Vita s. Roberti abbatis Casae Dei
ord. s. Bened. in Gallia (cca 1067)
auctore MarbodoRedonensi epi-
scopo (t 1123.) Libri 2.
Ausg. : • ed. A. Beaugendre m Oper. Hil-
debert. Cenomanensis. Paris. 1708. fol. p.
1433. — wiederkolt * in AA. SS. Boll. 24.
April. m. p. 317-326. — » ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 188-207.
— TUa alla auctore Bernardo priore S.
Gemmae in pago Santonensi, distinctiones
3 * ap. Mabillon I. c. p. 208-222. — » frag-
ment. ap. Bouquet, rec. XIV. p. 69. —
Miracula s. R-i auctore Bertrando mona-
cho Casae Dei ' ex autogr. Sirmondi ap.
Labbe, bibl. nova II. p. 637-659. — 'm
AA. SS. BoU. 1. c. p. 326-333.
Vita s. Roberti abbatis Molismen-
sis primi ac fundatoris ord. Cisterc.
(init. saec. XI.) auctore monacho
Molisra. anon. sub Adone abbate
saec. XII.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 29. April. —
« in AA. SS. BoU. 29. April. III. p. 668
-678. Of. p. 1004. — Processus canoni-
zationis s. R-i ap. Labbe, bibl. nova I. p.
647-650.
Erl.-Schr.: Comnaentarius praevius mAA. SS.
1. c. p. 662-668.
(Foiilon, Nic.) Vie de s. Robert, abbe de
Moleme, instituteur de Tordre des Citeaux.
Troyes 1776. 8vo.
Vita s. Roberti abbatis ord. Ci-
sterciensis in Anglia (f 1139).
Ausg. : ex edit. Joh. Capgravii in AA.
SS. Boll. 7. Jun. II. p. 48. 49.
Vita s. Roberti Betun episcopi
Herefordensis auctore G uil e 1 m o
de Wycumba ord. can. regul. s.
August., priore Lanthoniensis coe-
nobii in Cambria, illius familiaris
(cca. 1140.) Libri 2.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra U. p.
295-321.
Vita b. Roberti deArbrissello, fun-
datoris ord. Fontis-Ebraldi (Fonte-
braldensis, f 1117) auctore Bal-
drico episc. Dolensi (f 1130.)
Ausg.: ' ex mss. edita a Cosniero Flexiae
1641 et 1647. 4». — ' wiederholt in AA. SS.
Boll. 25. Febr. III. p. 603-608; cf. p. 759.
— *ed. Surius, vit. Sanct. 25. Febr. —
*fragmentum ap. Bouquet, rec. XIV. p.
163-166. — YKa alla auctore monacho Fon-
tis-Ebraldi Andrea, ut creditur, ipsius
discipulo 1 zusammen mit Vita Roberti auct
Baldrico in AA. SS. Boll. 1. c. p. 608-616.
— ' allein ed. Cosnier. Flexiae 1641. 4*.
' wiederholt Rothomagi 1668. 8*.
Erl.-Schr.: Bolland, comment. praevius in AA.
SS. B. I. c. p. 593-603.
Fabricius, bibl. med. et inflm. latinitatis.
Lib. I. p. 244.
Soris, leP.de, dissertation apologetique pour
Robert d'Arbris8elles addressee a Mr. Bayle.
Anvers (Amiens) 1701. 12mo.
Vita Roberti Grosthed episcopi
Lincolniensis (f 1253) metrica au-
ctore Richardo monacho Bar-
deniensi.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra 11. p.
325-341. — Vita alia ex annalibus de
Lanercost (bibl. Cott. Claudius. D. 7) ibid.
p. 341-343. Vgl. Epistolae Robertl Grosseteste.
Acta b. Roberti Malatestae, tertii
ord. s. Franc. Arimini (f 1432) au-
ctore anonymo sed synchrono.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Octbr. V.
p. 146-149.
Vita b. Roberti Salentini, s. Peti-i
Caelestini discipuli, prope Sulmo-
nem in Aprutio (f 1341) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 18. Jul. IV. p.
495-509. Cf. Boschii commentar. praevius
ibid. p. 489-495.
De s. Roberto abbate Syracusis in AA.
SS. Boll. 25. April. m. p. 378.
De s. Robustiano et Marco mart. in A.A.
SS. Boll. 31. Aug. VI. p. 666.
Vita s. Rochi conf. apud Montem
Pessulanum in Gallia (saec. XIV.)
auctoreFrancisco DiedoBrixiae
praefecto.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. BoU. 16. Aug.
III. p. 399-407. — Acta breviora au-
ctore anonjmo ibid. p. 407-410. — Gloria
posthuma apud Antverpienses ibid. p.
410-415. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 380-399. — Vila alia auctore P. Lud.
Maldura ap. Surium, vit. SS. 16. Aug.
Vita s. Rodani sive Ruadani ab-
batis Lothrensis in Hibernia (saec.
VI.)
Ausg, : ex cod. Salmanticensi in AA. SS.
BoU. 15. April. II. p. 382-386.
De s. Rodiclano diac. , Terentio et Ma-
rino presb. etc. mart. Aphrodisiae in AA.
SS. Boll. 30. April. III. p. 751.
Vita s. RodingiabbatisBelhlocen-
sis (BeaulieUf saec. VII. fin.) au-
872
RODOBALDU.S — ROMANUS
ctore Richardo Bellilocensi in Ar-
gonna (cca. 1050).
Ausg. : ' ed. Hug, Menard in Observatio-
ues ad martyrologium Beuedictinum p, 690.
— * mederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 2. p. 532-536. — » Ideruus
mederholt in AA. SS. Boll. 17. Septbr. V.
p. 513-517. — *Auszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 591. V/. Stickeri comment. praevius
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 508-513.
De s. RodobaldO episc. Ticiui iu Lon-
gobardia (f 1254) Fonsoni sylloge histor.
m AA. SS. Boll. 12. Oct. VL p. 126-128.
S. Rodulf) archiep. Bituricensis (f 866.
21. Jun.) elogium historicum ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Beu. saec. IV. 2. p. 156-164.
Vita b. RodulfiepiscopiEugubini
et V. Petri eius fratris monacnorum
Fontis Avellanae (f 1063) auctore
b. Petro Damiani.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VL 2. p. 152-154. — 'mAA. SS.
Boll. 17. Oct. VIII. p. 194-197. Cf. Buckii
comment. praevius ibid. p. 182-194.
Acta s. Rofili seuRuphilli episcopi
Foro-Popiliensis Foro-Livii in Ita-
lia auctore incerto.
Ausg. : m AA. SS. BoU. 18. Jul. IV. p.
379-382. Cf. Cuperi commentar. praevius
ibid. p. 377-379.
Vita s. Rogatiani et Donatiaui martyrum
ex mss. ap. Ruinart, AA. primor. martyrum.
Amstelod. 1713. fol. p. 279-282.
Vita s. Rogatiani et Felicissimi aliorum-
quemartyrum auctore b. Cypriano, epist.
81, ap. Surium, vit. SS. 26. Oct.
De s. Rogato , Alexaudro , Dorotheo etc.
mart. Caesariensibus in AA. SS. BoU. 28.
Mart. UI. p. 712.
De s. Rogato, Catula, Auto, Victoriuo etc.
mart. Afris m AA. SS. Boll. 24. Mart. IIL
p. 479.
De s. Rogato martyre Carthagine in AA.
SS. Boll. 24. Jun. IV. p. 809.
De s. Rogato, Saturnino, Faustino etc.
mart. in Africa m AA. SS. BoU. 6. Octbr.
III. p. 332.
De 8. Rogellio et Servio-Deo mart. Cor-
dubae in Hispania, a. 752 Suyskeni sylloge
in AA. SS. BoU. 16. Septbr. V. p. .336-339.
Vita s. Rogerii abbatis Ellantii
(olim Slam vel Slantium, cca. 1175)
auctore monacho Ellantino anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Janr. I. p.
182-185.
Vita b. Rogepii episc. Aureiianen-
sis, dein Lemovicensis ac demum
archiep. Bituricensis (f 1368) au-
ctore monacho Bituricensi.
Ausg.: ' ap. Labbo, bibl. uova II. p. 124
-127. — ^repetita in AA. SS. Boll. 1. Mart.
I. p. 120-122.
De b. Rogerio discipulo s. Francisci, Tu-
derti in Umbria (f cca. 1236) in AA. SS.
Boll. 5. Mart. L p. 417-418.
Do s. Rogerio episc. Cannensi Baroli in
Apuiia (saec. XII.) Dyckii commentar. in
AA. SS. Boll. 15. Oct. VII. 1. p. 70-77.
Vita b. Rolandi de Medicis ana-
choretae Borgoni ditionis Pallavi-
cinae in Italia (^f 1386) auctore syn-
chrono.
Ausg.: ex ms. bibl. Medic. m AA. SS.
Boll. 15. Septbr. V. p. 119-121. - Mlracula
auctore Anselmino deRaimoudis no-
tario Cremonensi ibid. p. 121. 122.
Vita s. Rolendis virg. Garpiniae
in comitatu Namurcensi (saec. VII.)
Ausg.: ex variis mss. in AA. SS. Boll.
13. Mai. IIL p. 243-245. — Miracula
latine redd. ex publ. instrum. Gallicis ibid^
VII. p. 765-767.
De s. Romana virg. Romana Tuderti in
IJmbria (f cca. 324) Bollandi commentar.
liistor. in AA. SS. Boll. 23. Febr. III. p.
375-377.
Vita s. Romanae virg. mart. Bel-
lovaci in Gallia sub Diocletiano au-
ctore anonymo.
Ausg.: '^in AA. SS. Boll. 3. Oct. II. p.
137-140. — * ap. Dachery, spicileg. II. p.
137. — * Bruchstiick (dedicatio ecclesiae s.
Quintini) ap. Bouquet, rec. XIV. p. 29.
Erl.-Schr.: Bueus, comment. pracviuH i"» AA.
SS. Boll. 1. c. p. 130-137.
Vita s. Romani abbatis S. Bene-
dicti (Autissiodorensis) in Specu
Nutritii (f 545) auctore Gilberto
seu Gisleberto monacho Autis-
siodoren.si (cca. 1048.) Libri 2.
Ausg.: ' ap. Joh. a Bosco, biblioth. Flo-
riacens. Lugd. 1605. 8». II. p. 65-110. —
' ap. Surium, vit. SS. 22. Mai. — * irieder-
holt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
I. p. 82-97. — «m AA. SS. Boll. 22. Mai.
V. p. 15.S-165 c. Henschenii observatt. —
Rhythmi de s. Romano abbate Autissio-
dorensi ap. Mabillon, AA. SS. I. c. p. 97.
Gf. AA. SS. Boll. 1. c. VII. p. 826.
Vita s. Romani abbatis Jurensis
in Burgundia (f cca. 460) auctore
monacho Condatescensi coaevo.
UckiinHtelter, verf<chr£nkter Stil.
Au«g.: in AA. SS. Boll. 28. Febr. IIL
p. 740-716. — .4lia tHb auctore Gregorio
ROMANUS - ROMUALDUS
873
Turonensi lib. de vitis patr. cap. 1*
1 ibid. p. 746-748. — » ap. Suriura, vit. SS.
28. Febr.
Erl.-Schr.: Henschcn, commeDt. praevius in
AA. SS. 1. c. p. 737-740.
Rettberp, Deutschlanclg KirchcnKeschichte I.
p. 96.
Martyrium s. Romani diaconi Caesareen-
sis ex Eusebii hist. eccles. VIII. 12. ap.
Surium, vit. SS. 18. Novbr.
Vita s. Romani eplscopi Rothoma-
gensis (f 644) sub Clotario I quarta
auctore Fulberto archidiacono
Rothomagensi (cca. 1080.)
Handschr. : P ar i s , k. Bibl. Res. St. Germ.
paq. 97. No. 4. 11.
Ausg. : ' e vet. martyrol. edita a Nic. Ri-
galtio. Lutetiae 1609. 8". — * ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. IL p. 952. —
Praefatio in vitam ap. Martene, thesaur.
anecd. I. p. 182-183. — Vita prior auctore
Gerardo raonacho S. Medardi Suessionen-
sis ex ms. m AA. SS. Boll. 23. Octbr. X.
p. 91-94. — Vita melrica ihid. p. 94-96. —
Vita tertia auctore anonymo ex ms. ibid.
p. 96-103. — Vita metrica ab antiquo auctore
conscripta ap. Martene, thesaur. anecd. III.
p. 1653-1666.
Erl.-Schr.: Behotius, Adr., apologia pro s. Ro-
mano contra Nic. Rigaltium. Parisiis 16^9.
.Svo.
Bouthillier, D., r^ponse snr le pretendu
privilfege de la Ficrte de Saint-Romain.
Rouen 1611. 8vo.
Defense du privilege de la Fierte de Saint-
Romain. Rouen 1611. Bvo.
Epistola Gerardi decani S. Medardi SuefS.
ad Ilugonem archiep. Rothomag., ap. Mabil-
lon, anal. I. p. 167 (ed. nova p. 429.)
Flouquet, .A., histoire de privilfege de Saint-
Romain (autrement dit de la Fierte) en vertu
dnquel le chapitre de la cathedrale de Rouen
delivrait anciennement nn meutrier tous les
ans. Paris 1833. 34. 2 vol. 8vo.
Hecke, J. v., commentar. praevius in A.\.
S.S. Boll. I. c. p. 74-91.
Plaidoyers et responses concernant le pri-
vilfege de la Fierte de Saint-Romain. Rouen
1611. 8vo.
Vie et rairacles de St. Romain, par F. F. P.
Rouen 1652. Svo.
Acta s. Romani et Davidis, alias
Borisi et Glebi aut Hlibi, principum
Russorum (f 1015) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 5. Sept.
II. p. 639-644. Cf. Stiltingii comment. prae-
vius ibid. p. 633-639.
Martyrium s. Romani militis mar-
tyris a. 258 Romae.
Ausg.: ex actis s. Laurentii ap. Surium
ad 10. Aug. m AA. SS. Boll. 9. Aug. IL
p. 410. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 408-410.
De s. Romano, Alberto, Domitio martyr.
Romanis, Antverpiae in Belgio in AA. SS.
Boll. 14. Mart. II. p. 347.
De s. Romano archiep. Remensi in Cani-
pania (f cca. 523) Henschenii commentar
hist. m AA. SS. Boll. 28. Febr. III. p. 748.
De s. Romano diac. mart. Caesareae in
Palaestina m AA. SS. Boll. 16. Mart. 11.
p. 424.
De s. Romano episc. Autissiodori in Gal-
lia (t cca. 564) Buei .sylloge in AA. SS.
Boll. 6. Oct. IIL p. 396-399.
De s. Romano episc. Fesulano in He-
truria (saec. IX.) m AA. SS. Boll. 26. Jun.
VI. 1. p. 261.
De s. Romano episc. Metensi in Gallia
(t cca. 489) m AA. SS. BoU. 13. April. 11.
p. 134.
De s. Romano Melodo diac. conf. Con-
stantinopoli (t 500) Byei sylloge in AA.
SS. Boll. 1. Oct. L p. 56-59.
De s. Romano thaumaturgo monacho An-
tiochiae in Syria (saec. V.) in kk. SS. Boll.
9. Febr. II. p. 295. 296.
Vita s. Romarici abbatis Montis
Sancti, Montis Romarici [Remire-
mont, t cca. 653), abbatis Haben-
densis secund. Mahillonium, auctore
monacho anonymo subpari.
Eandschr.: Chalons, vit. SS. sec. XII.
4«. — Montpellier, Un.-Bibl. No. 1. Vit.
SS. Vol. V. f. 45. sec. XH. XIII. — Pa-
ris, k. Bibl. sec. XL No. 5294. 12; —
sec. Xn. No. 5308. 105.
Ausg.: *ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 416-420. — * vorher ap. Labbe,
bibl. nova I. p. 781-784. — * Auszng ap.
Bouquet, rec. HI. p. 495. — Vita alia
ap. Surium, vit. SS. 8. Decbr.
Vita s. Romualdi fundatoris ordi-
nis Camaidulensium (f 1027) auctore
Petro Damiani (f 1072.)
Enthalt reiches Material, ist jedoch nur mit
Vorsicht zu benutzen. Geschrieben um 1040.
Handschr.: Briissel, k. Bibl. mbr. foL
sec. XV. No. 5815. — Heidelberg, N.
g. XXIX. mbr. sec. XIII. f. 28. — Paris,
k. Bibl. No. 2470. sec. XIV.
Ausg. : ' Florentiae . . . arte industria Phil.
de Giunta, 1513. 4«. Sehr selten. — *tn
Petri Damiani operib. edid. Const. Cajeta-
nus. Romae 1608. fol. II. p. 255. Sehr gut.
— * vorher mit iiberall gednderter Redeiceise
ed. Surius, vit. Sanct. 7. Febr. III. p. 705
(ed. 2 a p. 812.) — * icunderbarenceise so
wiederholt von Henschen in AA. SS. Boll.
7. Febr. H. p. 104-124 — u. » ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p. 280
-312. — •Ausziige ed. Waitz ap. Pertz,
mon. scr. IV. p. 846-854. — {Uebers. : trad.
du lat. par Agost. Fortunio. Firenze 1586.
8*>.) — Yita alia sive sermo auctore Hiero-
uymo eremita Caraaldulensi, ex rus. Pader-
born. m AA. SS. Boll. 1. c. p. 124-140. —
Constitutio Cleraeutis VIII de festo s.
874
ROMULA — RITDE8INDUS
Romualdi ibid. p. 145. 146. — Translatio s.
R-i Alesiuni ac Fabri.'mum, ex italico Silv.
Razzi ibid. p. 141-143. — Translatio
brachii s. R-i a. 1516 ibid. p. 143. — \'l-
silallo reliquiarnm, cx italico Silv. Razzi
ibid. p. 140. 141.
Erl.-Schr.: BoIIand, coinmentar. praevius ibid.
p. 101-101.
Castanizza, .Tnan de, bixtoria de >San Ro-
mualdo, fundador dol orden CamaUlulpnse.
Madrid 1597. 41o. {trad. enfran;. Lyon 1615.
Ifimo. — trad. en ital. par Timoth. .a Balneo.
Venezia lCO.i. Uo.)
Fabriciu.s, bibl. med. et inf. latinitatis. Lib.
rv. p. 22.
Vgl. PetruR Damiani.
Vita .s. Bonifacii arch. apost.
c. Russ.
De s. Romula moniali Romana (f cca.
580) ex Greporii M. dial. IV. c. 16. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p.
262.
De s. Romula , Redempta et Herundine
virg. Romanis (saec. VI.) in AA. SS. Boll.
23. Jul. V. p. 482-484.
Acta s. Romuli episcopiFaesulani
(.saec. I.) apocrypna.
Ausij.: Hn AA.'SS. Boll. 6. Jul. U. p.
258-262 c. Janningi comment. praevio p.
253-258. — * ed. Jo. Lamius in Deliciae
eruditorum. Tom. XII. (Florentiae 1742.)
8°. — Passio s. R-i ex ms. Faesul. c. notis
Fr. M. Florentiuii in eimdem Origin. He-
truscae pietatis. Lucae 1701. 4". p. 254
-278.
Vita s. Romuli episcopi Januensis
(t post 350) auctore anonymo.
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra IV. p.
839-841. — >m AA. SS. BoU. 13. Oct. VI.
p. 208-211. C/. Byei commentar. praevius
ibid. p. 204-207.
Acta s. Romuli mart. in Graecia,
Eudoxii, Zenonis etc. Melitinae sub
Traiano auctore Simeone Meta-
phraste.
Ausg.: graece et lat. ex Lipomano VI.
p. CCXXXI in AA. SS. Boll. 5. Septbr. IL
p. 611-517. Cf. Veldii comment. praevius
ibid. p. 507-510.
De s. Romulo, Acuto, Pinnario etc. mart.
Afris in AA. SS. BoUand. 27. Mart. IH.
p. 688.
Vita .«. Ronani episcopi, eremitae
in Britannia Armorica (saec. VI.)
Ausg.: in AA. SS. Bolland. 1. Jun. I. p.
83-84.
De s. Rosa ac Platano mart ut fertnr
filio sub Traiano, Snlci in Sardinia in AA.
SS. Boll. 1. Septbr. I. p. 107.
Vita 8. Rosae virg. ex 3. ord. s.
Pominici Limae in Peruvia, Ame-
ricae provincia (f 1617) auctore
Leonardo Hansen ord. praed.
Ausg.i ex editione 3»., quae Lovanii 1668
post Romanam 2*'" impressa est, in AA.
SS. BoII. 26. Aug. V. p. 902-984. — GIo-
ria posthuma ex diversis monumentis
quae communem opinionem de sanctitate
huius virg. legitime confirraarunt ibid. p.
984-1029. C/. Cuperi commentar. praevins
ibid. p. 892-902.
Vita s. Rosae virg. 3. ordinis s.
Franc. Vitcrbii inltalia (f cca. 1252)
auctore incerto.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 4. Septbr. U.
p. 433-439. — Vita altera ex officio ec-
cles. ibid. p. 439-442. — Actacanoni-
zationis ibid. p. 442-445. — Miracula
ibid. p. 445-479. C/. Suyskenii commentar.
praevius ibid. p. 414-432.
Vita s. Rosaliae virg. contra pe-
stem patronae, in monte Peregrino
prope Panormum in Sicilia (f saec.
XII. post med.) brevis auctore
Octavio Caietano S. J.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 4. Septbr. U. p.
380.381. — Vita altera auctore Jordano
Cascini S. J. ex editione impr. a. 1631
viederholt ibid. p. 381-387. — Miracula
auctore Petro Salerno S. J., ex Vitis SS.
Siculorum Octav. Caietani wiederholt ibid.
p. 387-394. — Appendix miraculorum ac
beneficiorum ibid. p. 394-414. C/. Stiltingii
commentar. praevius ibid. p. 278-380 {mit
vielen Abbildungen.)
De s. Rosio episc. Afro conf. in dioec.
Campaniae Suessana (saec. V.) tn AA. SS.
Boll. 16. Mai. III. p. 577, 578.
De s. Rosselina priorissa ord. Carthus.
prope Arcus iu Provincia (f 1329) Pape-
brochii comment. histor. in AA. SS. Boll.
11. Jun. U. p. 489-50.3.
De s. Rosula mart. Filasiana in kk. SS.
BoU. 15. Mai. III. p. 457.
De s. Rotrude virg. apud Belgas in mo-
nasteriis Andrensi et Bertiniano Henschenii
corament. hist. in AA. SS. BoII. 22. Jun. IV.
p. 255-259.
De 8. Rubentio et Martvrio mart. in AA.
SS. BoU. 17. Jaur. IL p.'80.
Vita s. Rudberti episcopi = Vita s. Ru-
perti episc.
Passio s. Ruderici presb. et Sa-
lomonis Cordubae in Hispania (f
857) auctore s. Eulogio.
Aicsg.: 'ap. Surium, vit. SS. 13. Mart.
— *tn AA. SS. BoII. 13. Mart. II. p. 328
-331.
Vita 8. Rudesindi episcopi Du-
RUDOLPHUS - RUMOLDUS
875
miensis sive Mindimiensis, et po-
strerao Iriensis (f 9771 auctore Ste-
phano monafho Cellae Novae in
Galaeeia (cca. 1150). Libri 3.
Wichtig f. d. portugiesische Geschichte.
Ausg. : ' ex mss. monasterii Cellae Novae
in AA. SS. BoU. 1. Mart. I. p. 107-118. —
* v;iederkolt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 524-543. — »ap. Florez,
Espana sagr. XVIII. append. — *in Por-
tugaliae monum. I. p. 34-43. — * nicht voll-
standig ed. Fortunatus a D. Bonaventura,
commentaria de Alcobacensi mss. biblioth.
— Acta translationis ex Hispanico
Anton. de Yepez M'n AA. SS. Boll. I. c.
p. 118. — »ap. Mabillon 1. c. p. 543-544.
— Miraculum receus (a. 1601) ibid. p.
118. 119. — *ap. Mabillon 1. c. p. 544. —
* als Liber IV. , miracula superaddita ab
Ordonio in Portug. mon. I. p. 43-46.
Krl.-Schr.: C ommentarius praevias in AA. SS.
1. c. p. 102-107.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed.
Mansi YI. p. 205.
De b. Rudolpho puero a Judaeis occiso
Bernae in Helvetia (f cca. 1287) in AA.
SS. Boll. 17. April. II. p. 504. 505.
Vita s. Rudperti = Vita s. Ruperti.
Passio s. Rufi et Carponis, Car-
ponii mart. Capuae in Campania
Italiae sub Diocletiano.
Ausg. : in AA. SS. BoU. 27. Aug. VI. p.
18-20. Cf. Stiltingii comment. praevius ibid.
p. 16-18.
De s. Rufo episc. Capuae in Italia (saec.
I. fin.) Stiltingii sylloge histor. in AA. SS.
Boll. 27. Aug. VL p. 9-11.
De s. Rufo et Rufiano fratribus martyr.
in AA. SS. BoU. 9. Septbr. IIL p. 365.
De s, Rufo, Prisco, Paternica etc. mart.
Tuburtanis in AA. SS. Boll. 30. Jul. VII.
p. 148.
De s. Ruflna, Eutica, Juliano etc. mart.
ex apographis Hieronymianis in AA. SS.
Boll. 25. Aug. V. p. 138. 139.
De s. Ruflna, Moderata, Romana etc.
mart. Sirmiensibus in AA. SS. Boll. 6. Apr.
L p. 536.
De s. Ruflna virgine in AA. SS. Boll.
28. Febr. UI. p. 748.
Passio s. Rufinae etSecundae virg.
martyrum Romae a. 257.
Ausg.: ' ap. Surium, vit. SS. 10. Jul. —
* eadem et secund. Mombritium et mss. in
AA. SS. BoU. 10. Jul. III. p. 30. 31.
Inventio s. Rufini episcopi qui co-
litur Assisii in Umbria auctore an-
onymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Aug. VI.
supplem. p. 815. 816. — Inventio altera
auctore anonymo ihid>, p. 817. 818. — Mi -
racula eodem auctore ihid. p. 818-824 c.
Stiltingii comment.
Acta s. Ruffini et Valerii mart.
in agro Suessionensi sub Diocle-
tiano.
Ausg.: ex mss. et Mombritio in AA. SS.
BoII. 14. Jun. II. p. 796. 797. — Histo-
ria translationis et miracula ex libro IV.
Flodoardi de eccles. Remensi ihid. p. 797.
Passio s. Rufini et Valeriani mar-
tyrum auctore Paschasio Rad-
berto (t 851.)
Ausg.: ed. Sirmondi in Paschasii Rad-
berti oper. Paris. 1618. fol. p. 1637 et
1687.
De s. Ruflno confess. apud Mantuam in
Italia in AA. SS. Boll. 19. Aug. III. p. 730.
De s. Rufino episcopo Capuae in regno
Neapolit. Italiae (saec. V. VI.) Pinii syl-
loge histor. m AA. SS. Boll. 26. Aug. V.
p. 817-821.
De s. Ruflno episc. Marsorum in Italia
(saec. IV.) SoIIerii comment. crit. in AA.
SS. BoII. 11. Aug. n. p. 633-635.
De s. Ruftno et Avenantio conf. Sarsani
apud Dertonam in Italia ex Ferrario in
AA. SS. BoU. 14. Jul. III. p. 651.
De s. Ruflno et Martia mart. Syracusis
in AA. SS. BoU. 21. Jun. IV. p. 73.
De s. Ruflno et Memore episc. Canusinis
(f cca. 500) Bollandi histor. annotatio in
AA. SS. BoU. 9. Febr. II. p. 300. 301.
De s. Ruflno mart. Alexandriae in AA.
SS. BoU. 22. Jun. IV. p. 145.
De s. Ruflno martyre Assisii in Umbria
SoUerii comment. crit. ^ in AA. SS. BoU.
30. Jul. VII. p. 150-154. — » ed. Surius,
vit. SS. 30. Jul.
De s. Ruflno, Silvano, Marcello etc. mart
Ancvrae in Galatia Stiltingii sylloge crit.
in Ia.. SS. BoU. 4. Septbr. II. p. 204-206.
De s. Ruflno thaumaturgo diac, Aquilina
iun. et 200 militibus Sinope ad Pontum
Eux. (t cca. 310) in AA. SS. BoU. 7. Apr.
I. p. 662. 663.
Vita s. Rumoldi episcopi Dublini-
ensis et Mechliniensiura apostoli
(saec. VIII.) auctore Theodorico
abbate S. Trudonis dioec. Leodien-
sis (t 1107.)
Ausg.: ' ed. Surins, vit. SS. 1. Jul. —
* ed. Hug. Vardaeus (Hugh Ward) ord.
rain. in Acta s. Rumoldi. Mechliniae 1634.
4". Lovanii 1662. 4». — » ed. Sollerius m
AA. SS. BoU. 1. Jul. I. p. 241-249. —
Vita ex editione Vardaei coUata cum an-
tiquiori ibid. p. 253-266. Diese Ausg. Sol-
ler's erachien hieraus sammt dem Comment.
876
RUMONUS - RUPERTUS
auch einzeln unt. d. Tit. : Acta s. Rumoldi.
Antverpiae 1718. fol.
Uebers.: Leven endc miracelen van den
h. Romboiidt, arts-bisschop van Dublin,
apostcl van Mechelen . . . overgeset door
Fr van d. Bossche. Mechelen 16G7. 2 part.
in 1 vol. 8».
Jirt.-Sckr.: (Azevedo, O. D. dc) Koct bogryp
vant 't leven van den h. Rumoldus. Brussol
{mb). 8vo.
Domyns, J., divi archipraesulis Christiiiuo
martyris Rumualdi vita. Bruxelli.i IbdQ. 8vo.
Munck, ,1. ,1. dc. (icndenckschriften dioncnde
lot opheldorince van het leven, onz. . van
den h. martelaor Rumoldus. Slechelen 1777.
4to.
R^cit historique de la vie de s. Rombaud, on
prose et en vcrs. suivi d'une doscription dc
la cavalcade ecc. Malines (IWl). 8vo.
Sollerius, commentarius praevius t?i AA.
SS. I. c. p. 169-241 (m. Abbildungen) u. 249
-2.^3.
Train triomphal orn6 de cavalcades, chars
de triomphe, symboles et autres ornemons
a Toccasion do jubile de 1000 aiis de >St.
Rombaudt, martyr ot patron de la ville de
Malines. 1744. pr. 4to. Sehr selten.
Vie et miraclis de Saint Rombaut, patron de
la villc de Malinos, d'aprfes les tabloaux de
Michel Coxio et autres qui se trouvcnt k la
cath^drale de Malines, avec une explication
par B. Vandale. Avec 29 plancfies lilhogr.
Brnx. 1S47. Folio.
W(achtendonck), J. v., vita r. Rumoldi apo-
stoli Mochlinensis. Mechliniae 163'*. 8vo.
(hoUandiach door H. Fraus v. d. Bossche.
Mecheln 1P39. 8vo.)
De 8. Rumono episc. (f ante 961) culto
Tavestockii ia Devonia Buckii sylloge hist.
in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p. 223-226.
De s. Rumono episc. Tavestokae in An-
glia m AA. SS. Boll. 4. Janr. I. p. 1092.
Vita 8. Ruperti ducis Bingiae in
dioec. Moguntina (saec. IX.) a s.
Hildegarde abbatissa scripta.
Ausg.: ' ed. Busaeus una cuni Epistolis
Hincmari archiep. Rem. et Constitutionibus
Caroli M. Moguntiae 1602. 4". — * wieder-
holt ed. N. Serrarius, res Moguntiac. lib.
II. c. 25. — »m AA. SS. Boll. 15. Mai.
in. p. 504-508 c. notis Henschenii. — *c.
Hincmari et aliorum lucubrationib. ed. Su-
rius 15. Mai. — Testimonium authen-
ticum de aliquibus reliquiis translatis in
AA. SS. BoII. 1. c. p. 508.
Uebers.: Leben des h. Rupertus, Her-
zogs von Bingen. Aus d. Latein. der heil.
Aebtissin Hildegard libersetsit . . . von A. J.
Weidenbach. Mainz 1858. gr. 8*. 5 Sgr.
Erl.-Schr.: Legcnda des h. Hert/,ogen S. Ru-
prechts bey Bingen. Die Legend von d.
seligen Jungfrauen S. Hildegard. s. I. et a.
4to. Mit HolischniUen.
Vita s. Ruperti Salisburgensis epi-
scopi, Boiorum apostoli (? saec. VI.
fin. aut VII. fin.?) primigenia.
Um 873 verfasst; giltals Anfang einer grossern
Hchrlft Ub. d. Bekehrung der Baiern und Caranta-
nen (vid. Libellus dc convers. Bagoar. et Carant.)
Elnfacher treuherziger Stil, glaubwllrdig.
Ausg. : ■ ap. Hansiz , Germania sacra U,
— * ap. Kleinmayrn, Juvavia, Anhang p.
7. — »ed. Canisius, lect. antiq. U. p. 238
-256, ohne Angabe des Verfassers; ivieder-
holt mit der Bezeichnung auctoro Kbe rhardi
archiep.SaIisl)urg. discipuio i7»/tZ. VI. p. 11.38
u. ed. Basnage IH. 2. p. 282-285.
Vita alia seuLegenda seu 8er-
rao de s. R — o.
lleberaus werthvolles Deiikmal. Eine Hear-
beitung dcr Vila priinigenia: vcrfasst im 12. Jahrh. ;
aufgefunden bei (Jelegenheit dor Canonisalion dos
2. salzburgischon Erzbischofg Vitalis 1462.
Handschr. : A d m o n t , Stiftsbibl. inembr.
sec. XI. fol. Pertz' Arch. VI. 170. — mbr.
sec. XH. 4». Pertz' Arch. VI. 179. — Lou-
don, brit. Mus. Harley. 2800. 104. sec.
XIIL — Miinchen, k. Hofb. Cod. Em-
mer. E. 42. mbr. sec. XII. 4». fol. 65; —
Cod. latini. mbr. sec. XII. No. 332. fol.
297; — Indersdorf. 192.
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. VI.
p. 1038-1043 (ed. Basnage IH. 2. p. 356
-358.) — » in AA. SS. Bolland. 27. Mart.
UL p. 702-704. — »ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. III. 1. p. 339. 340. —
* ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 1-15. — * Bruchstiick ap. Bouquet, rec.
III. p. 632.
Vita s. Ruperti Salisburgensis epi-
scopi.
Auszug aus d. Vita primigenia mit Zusat/.en,
von Rosweyde aufgefunden.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 27. Mart. III.
p. 704-706.
Vita s. Ruperti Salisburgensis epi-
scopi.
Aus dom 15. Jahrh., init sehr vielen Fabeln
durchmischt.
Av^g. : ed. Canisius , lect. antiq. lU. 2.
p. 319-327.
Computationes saeculi
XII. dc tempore s. Rudbcrti.
Handschr.: ap. Pertz, mon. script. XI.
p. 15.
Auag. : ' vollstdndig ed. Canisius , lect.
antiq. VI. p. 1171. 1221 (« ed. Basn. III. 2,
431. 475.) — »ed. Wattenbach ap. Pertz,
mon. scr. XI. p. 15-17. — *Excerpta ap.
Hansiz, Germ. sacra II. p. 50.
Erl.-Schr.: Amandus ahbas S. Petri Salisb., vita
s. Ruperti, ex mas. ttc. collecta in J. Metz-
geri historia Sallsburg. Salisb. 1692. fol."p.
69-73.
Blumberger, iib. d. Frage vom Zeitalter des
h. Rupert — im Archiv f. Kunde der osterr.
Geschichtsquellen X. p. 329 368. CJ. Wiener
JahrbUcher f. Literatur. 1836. Bd. 73.
«b. dle Frage, ob der h. Rupert das
Apostelamt in Baiern bis an sein Lebens-
ende geiibt habc, — ibid. -XVL p. 225-238.
Vgl. 1S50. II p. 3a5-4«7.
Biidinger, 5sterreichiiche Geschicbte I. p.
101.
Commcntarius praevins tn AA. S-S. Boll.
Mart. ni. p. 699-702.
Contzen, M. Th.. Geschichte Bayerns. MUn-
gter 1853. L p. 191. Gibt eine gutt Vtbtrticht
dtr Strritiehriften.
PUmmler, die pannoniscbe Legende vom h.
RUPERTUS — RUYSBROCmUS
877
Method — in Archiv f. Kunde osterr. Ge-
schichtsquellen XIII.
Filz, histor.-krit. Abh. iib. das wahre Zeit-
alter der apostolis-chen Wirksamkeit des heil.
RupertinBaiern u. d. Griindung sein. bischoti.
Kirche zu halzburg — in Lieferungen z. Laiv-
deskunde vou Oesterreich ob der Enns u. Salz-
burg. Linz 1843. IV. p. 1-97. (wiederholt sepa-
rat Salzburcr 1848. 8vo.) — Vorher besonders
Salzburg 1831. 8vo. 20 Sgr. — Seine GrUnde
nochmaU iibersichUich in: Wiener Jahrbiicher
f. Literat. 1833. Bd. 64. Anzeigeblatt.
Ginzel. Gescbichte der Slavenapostel Cyrill
u. Method. Leitmeritz IS.")?. 8vo.
Gutrath, Rup.. diatribe historiae Sallsburg.
Salisb. 1763 (fiir Bansiz.)
Hansiz, J. M., Germania sacra. Aug. Vind.
1727. I. (Jur MaUllon.)
trias epistolarum de aetate s. R-i ad
amicum Salisburgensem (geschrieben 1163,) ed.
W^estenrieder, Beilrage. Miinchen 1789. II.
Haraeus, compendium de vitis sanctorum.
Coloniae 1603.
Heb er, Ph., die vorkarolingischen christlichen
Glautjensheldeu am Rhein. Frankf. a. M.
1858. p. 140-148.
Koch-Sternfel d, J. E. v., iib. d. wahre
Zeitalter des h. Rupert, — tn Archiv fiir
osterreich. Geschichtsquellen. 1850. 8vo. {Auch
besonders abgedruckt.)
Mabillon, iter Germanicum. Hambnrgi 1717.
p. 78.
— — elogium hist. S. Ruperti in AA. SS. o. s.
Ben. saec. III. 1. p. 340-346.
retractationes quaedam de s. Rudberto in
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. d. 906-910; saec.
in. p. 341-316. c/. dessen Annales o. s. Ben.
IV. (gegen d. Annahme, dasa die Salzb. Kirche
im 6. Jahrhundert gegriindei sei.)
Meichelbeck, historia Friaingensis. Aug.
Vind. 1724. 2 vol. fol. (»n den Prolegomenis.)
Mezger, Jos., Franc. et Paul., historia Salis-
burgensis. Salisburgi 1692. (die dissert. prael.
de antiquitate eccles. Salii^b. et monasterii
s. Petri; gegen MabiUon.)
Mittermiiller, R., das Zeitalter des h. Ru-
pert, Apostels der Bajoarier. 2. Aufl. Metten
(Straubing) 1857. 8vo. 10 Sgr.
Notizen, geographische u. topographische,
znm Zeitalter des h. Ruprecht, — in Miin-
chener gel. Anzeigen. VI. Sept. p. 391.
Pagi, notae ad Baronii annal. ecclesiast. ad
a. 590. No. 12, ad a. 718. No. 7. {fiir Ma-
billon.)
Pez, B.. epistola ad . . . . M. Hansiz. Viennae
1731. {gegen Hansiz.)
Resch, J., annales Sabionenses. Aug. Vind.
1760. {fiir HansU.)
Rettberg. Deut.^ohlands Kirchengeschichte I.
p. 636. II. p. 48; 193-212 {wo zugleich andere
Streitschriften iib. Buperts ZeitaUer aufgefUhrt
sind.)
Rudhart — in Miinchener gel. Anzeigen.
Jahrg. 1837. No. 196-222. 1845. No. 87-93.
(Schmauss, J. J.) Der allerneueste Staat des
Erzbisthums Salzburg. a. I. et a. (1711 ;/ur
Mabillon.)
Seeauer, Red., novissimum chronicon antiqui
monasterii s. Petrl — praemissa disquisitione
— de adveutu, fundatione et obitu s. Ruperti.
Aug. Vind. et Oenoponti 1772.
StSIin, wirtembergische Geschiclite I. p. 67.
Sterzinger, von d. Sterbejahr u. der Grab-
schrift rt. heil. Rupert, — in Abhaudl. der
baierisch. Akademie der Wissensch. Miin-
chen 1776.
Valesius, Hadr., res Francicae. Paris. (1646).
1658. III. p. 468.
Wattenbach, Beitrage z. Gesch. der christl.
Kirche in Mahren u. Bohmen. Wien 1849.
8vo. {auch in Arch. f. osterreichische Ge-
schichtsquellen. 1850. IL p. 499-522.)
Deutschlands Geschichtsquellen p. 76.
153.
Zauner, Th., Chronik von Salzburg. Salzburg
1796.
Zirngibl, Rom., Was hat Bayern vor Karls
des Gr. Zeiten fiir Regenten gehabt? — tn
Neue historische Abhandlungen. MUnchen
1779. I. {fiir Mabillon-Hansiz.)
Vgl. Aruonis congestum.
Versus de ord. comprovlnc.
Vita s. Ruricii II episcopi Lemo-
vicensis (f cca. 507.)
Ausg. : ex chron. ComodoliaCensi Stephani
Maleu in AA. SS. BoU. 17. Oct. VIII. p.
74-76. — Transitus s. Roricii I. Lemov.
episc. ex eod. chron. ibid. p. 73 74. Cf.
V. Heckii comment. praevius ibid. p. 59-73.
Vgl. Epistolae Ruricii ep.
Be s. Rusticiano episc. Brixiensi in AA.
SS. Boll. 5. Janr. I. p. 257.
De s. Rustico episc. Arvernis in Gallia
(saec. V. med.) Perierii comment. in A.k..
SS. Boll. 24. Sept. VI. p. 689. 690.
De s. Rustico episc. Lugdunensi (f cca.
500) m AA. SS. Boll. 25. April. III. p. 368.
De s. Rustico episc. Treviris in Gallia
Belgica (f cca. 574) Dyckii comment. hist.
in AA. SS. Boll. 14. Oct. VI. p. 532-538.
De s. Rustico presb. conf. Lugdani in
Gallia in AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p. 643.
Vita s. Rusticulae sive Marciae
civis Vasionensis, abbatissae S.
Caesarii Arelatensis (f cca. 632)
auctore Flor entio Galio, Trica-
stino presbytero, fere coaevo.
Ausg.i ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 139-147. — * loiederholt
inAA. SS. BoU. 11. Aug. II. p. 657-664. —
Excorpta * ap. Duchesne, scr. rer. Franc.
I. p. 564. 565. — * ap. Bouquet, rec. III.
p. 493.
De s. Rutlia, Claudia, Auriga mart. in
Aethiopia in AA. SS. Boll. 2. Janr. I. p. 82.
De s. Rutilio et sociis duobus mart. Sa-
bariae in Pannonia in AA. SS. Boll. 4. Jun.
L p. 379.
De s. Rutllio mart^re in Africa (saec.
III.) in AA. SS. Boll. 2. Aug. I. p. 146.
Vita Ruysbrochii (Johannis) can.
S. Augustin. prioris in Brabantia
(f 1381) auctore Henrico Pome-
rio (f 1469.)
Handschr.: Brussel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. 8».
Ausg. : nur ein Auszug dieser Schri/t vor
Ruysbrochii oper. ed. Surius. Coloniae
1692. fol.
878
SABA — SACERDOS
S.
De s. Saba episc. Daphnusiensi in Ar-
chipellago t?i AA. SS. Boll. 2. Mai. I. p.
282,
De s. Saba Gotho militnm ductore et 70
militibus raart. Romanis (f 272) m AA. SS.
Boll. 24. April. III. p. 261-263.
De s. Sab^ martyre apud Graecos in AA.
SS. Boll. 1. Mai. I. p. 46.
De s. Sabba, Esaia ct aliis 36 monachis
mart. in Sina monte sub Diocletiano in
AA. SS. BoU. 14. Janr. I. p. 936. 937.
Vita s. Sabae per Cyrillum Scytho-
politanum, ' graece et lat. ap. Cotelerium,
monum. eccles. graecae III. p. 220-376. —
' lat. ap. Surium, vit. SS. 6. Decbr.
Acta s. Sabae Gotthi martyris in
Cappadocia (f 372) ab ecclesia Got-
thiae adeccles. Cappadociae scripta.
Ausg. : ex ms. Graeco interprete Franc.
Zino m AA. SS. Boll. 12. April. II. p. 88
-90 (auch ap. Surium et Ruinart.) — Mao-
TVQiov Tov 2d^a nv r6t9-ov, ex ms.
Vatic. ibid. p. 966. 967.
Vita s. Sabbae Serviae archiepi-
scopi (saec. XIII.) auctore Joanne
T o m e 0 Marnavitio.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Janr. I. p.
979-983.
Erl.-Schr.: Lei;eodes slaves du nioyen age.
1169-l'i37, I-es N^mania, vies de St. Sim^on
ct de JSabba, irad. du pal^o-slave en fran^.
avec texte (lithopraphi^) en regard, par A.
Chodzko. Paris 1868. 4to. 76 Bldtt.
De s. Sabina vidua Laudeusi, Mediolani
(saec. IV.) in AA. SS. BoII. 80. Janr. II.
p. 1029. 1030.
Vita s. Sabinae virg. martyris
Trecis in Gallia sub Aureliano.
Ausg.: ex ms. Trevirensi in AA. SS.
BoU. 29. Janr. II. p. 944-946.
Vita s. Sabini episcopi Canusini (f
cca. 566) auctore Petro Canusi-
no et Barensi in Apulia archiepi-
scopo, iussu Leonis papae III (7i)5
— 816) scripta.
Ob echiy I)ie Vita in AA. S.S. Boll. ist ziira
Theil hicraus gescbOpft.
Ausg. : ' ap. Ughelli, Italia sacra VII. p.
338 (ed. nov. p. 594-600). — » ed. Fel. Si-
liceus, praepos. Canussi. Bononiae 1623. 4".
— Tlia alia inetrlcB auctore Johanne ar-
chidiacono Barcnsi ' in AA. SS. Boll. 9.
Febr. II. p. 328, 329. — * einen Theil ed.
Baroniu.s^nnaI. ecclesiast. ad a. 1091. Ho.
16. — *W. ed. Ughelli, Italia sacra VII.
p. 605. — Vlfa alla, iuventio et translatio
auctore anonymo (saec. VIII.) in AA. SS.
Boll. I. c. p. 323-328. — Blslorla Invenlio-
nls II. auctore Johanne archidiacono Ba-
rensi ibid. p. 329-331. Cf. Bollandi comment.
praevius ibid. p. 310-323.
Inventio s. Sabini et Eunomii epp.
Neapoli et Lesinae in Apulia.
Ausg.: italice scripta ab Aurel. Marra,
latine in AA. SS. Boll. 9. Febr. II. p. 337
-339,
Martyrinm s, Sablni, Exuperautii et Mar-
celli ex Beda, Adone etc. ap. Surium,
vit. SS. 30. Decbr.
Vita s. Sabini sive Savini episcopi
Placentini in Italia (cca. saec. IV.)
Ausg.: ex Ferrario in AA. SS. BoU. 17.
Janr. II. p. 163. — Miraculum ex s.
Gregorii dialog. ibid. p. 163.
De s. Sabino conf. Pictaviensi in Gallia
(saec. VI.) in AA. SS. Boll. 11. Jul. m.
p. 189.
De s. Sabino episc. Catanae in Sicilia
(saec. VIII.) Stalsii sylloge in AA. SS.
Boll. 15, Oct. VII. 1. p. 65-69.
De s, Sabino episc. , et s. Romulo diac.
Atripaldae in Italia Bollandi commentarius
histor. in AA. SS. Boll. 9, Febr. II. p.
331-335.
De s. Sabino et Certesio mart Romanis
in Castellain translatis in AA. SS. Boll.
10. Mai. U. p. 566. 567.
De s. Sabino, Luciano, Petro,Amabilie<c.
mart. Africanis Sollerius in AA. SS. BoU,
20, Jul, V. p, 45.
De 8. Sabino, Maximo, Juliauo etc. mart.
Damascenis in AA. SS. BoU. 20. Jul. V,
p, 46.
De 8. Sabino sive Abibo mart. iu Ae-
gypto (t 287) in AA, SS. Boll. 13. Mart.
11. p. 258.
Acta s. Sabiniani martyris Tre-
censis in Gallia sub Aureliano.
Ausg. : ex 2 vett. mss. in AA. SS, Boll.
29. Janr. II. p. 939-941. — Alia acta
auct. anonymo, ex antiquit. Tricassinis N.
Cainuzati ibid. p. 941-944; cf. p. 937.
De s. Sacco, Julio, Damia etc. mart.
Afris in AA. S.S. Boll. 27. Mai. VI. p. 679.
Dc s. Sacerdote cpiac. Lugduncnsi (f
551) Parisiis iii Gallia Suyskenii coranient.
histor. in AA. SS. BoII, 12. Septbr. IV,
p. 31-36.
Vita s. Sacerdotis episcopi Lemo-
vicensis (f 530) auctore Bernar-
do Guidonis (f 1331.)
SADOTH — SALVIUS
879
Ausg.: ^ap. Baluze, tutelae Lemovicum
a. 1656 ad calcem saeculi, quo episcopus
ille vixit. — * ap. Labbe, bibl. m.ss. II. p.
661-665. — YHa alla ab Hugone Floria-
censi innovata ' ex ms. in AA. SS. Boll.
5. Mai. U. p. 14-22. — ' Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 382. — Appendixde
reliquiis per Hngenottos dispersis, per ca-
tholicos recollectis et nuper recognitis in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 22. 23; cf. p. 795. —
Supplementum miraculonim ibid. p. 796 ;
c/. ibid. p. 11-14 et VII. p. 592-594.
Acta s. Sadoth episc. et 128 so-
ciorum Bethlapathae et Ctesiphonte
in Perside (t 344.)
Ausy.: ' ex ms. Graeco m AA. SS. BoU.
20. Febr. III. p. 176. — Alia acta ex
menaeis Graecor. ibid. p. 177. — * wieder-
holt ap. Ruinart, AA. primor. martyrum.
Amstelod. 1713. fol. p. 575-577.
De s. Sagari episc. mart. a. 175 Laodi-
ceae in Phrygia Bjei sylloge in AA. SS.
Bol]. 6. Oct. IIL p. 261-262.
De s. Sa'i martyre in AA. SS. Boll. 5.
Janr. I. p. 240.
Vita s. Salabergae abbatissae Lau-
dunensis (f 665) in Belgica secun-
da auctore anonymo coaevo.
Eandschr.: Paris, k. Bibl. sec. XIV.
No. 5353. 33. — St. Mart. sec. XII. No. 1.
Tom. n.
Ausg. : ' in Guiberti abb. Novig. oper.
ed. d'Acherj. Paris. 1651. fol. p. 679-686.
— *ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
II. p. 423-432. — ^iciederholt in AA. SS.
Boll. 22. Septbr. VI. p. 521-530. — Auszug
' ap. Bouquet, rec. IH. p. 605. — * ap.
Duchesne , scr. hist. Fr. L p. 647. Cf. Clei
comment. praevius in AA. SS. Boll. 1. c.
p. 516-521.
Vita s. Salamanissilentiarii(tcca,
400.)
Ausg.: ex Theodoreto in AA. SS. Boll.
23. Janr. II. p. 490.
De s. Salario episcopo Lunae iu Italia
(saec. VII.) Bossuei sylloge in AA. SS.
Boll. 22. Oct. IX. p. 618. 619.
De s. Saiome matre filiorum Zebedaei
(saec. I.) Bossuei corament. histor. in AA.
SS. Boll. 22. Oct. IX. p. 435-456. — In-
strumentum seu processus de elevatione
ss. Mariae Jacobi et Salomae a. 1448, (ex
actis autographis in Monumentis ineditis
R. D. Faillon II. p. 1223) ibid. p. 456-476.
Vita b. Salomes virg. et Judithae
viduae, reclusarum apud Altaich in
Bavaria (saec. IX.) auctore mona-
cho Altaichensi fere coaevo.
Abgeschmackte Schrift des 13. Jahrhunderts.
Ausg.: ex ms. Blaburensi in AA. SS.
Boll. 29. Jun. V. p. 493-498 ; vgl. Pez, thes.
anecd. II. p. LVII.
Erl.-Schr.: Wattenbach, Deutschlands Ge-
Bchichtsquellen p. 228; e/. p. 389.
De b. Salomone rege Hungariae, eremita
Polae in Istria (saec. XI. XH.) Stiltingii
comment. hist. in AA. SS. Boil. 28. Septb.
VII. p. 848-874.
Erl.-Schr.: Pray. G., dis?ert."itione« hist.-crit._ de
s. Salomone rege et Einetico duce Hungariae.
Posonii et Cassoviae 1777. 4to.
De s. Saiomone rege mart. in Britannia
Armor. a. 874 Jauningi comment. histor.
in AA. SS. Boll. 25. Jun. VI. 1. p. 248
-259. — Acta ex proprio SS. Venetensium
ibid. p. 259.
De s. Salomone , Salone aut Salonio
episc. Genuae in Italia Stiltingii sylloge
in AA. SS. Boli. 28. Sept. VH. p. 716-720.
De s. Salona et Seleuco martyrib. apud
Graecos m AA. SS. BoU. 23. Mai. V. p.
242.
De s. Salone, Maximo, Hilario etc. mart.
Mauritanis inAA.SS.Boll. 11. April. II. p. 11.
De s. Salonita, Bigato, Lamtanoe^c. mart.
Thessalonicae in Macedonia in AA. SS. BoU.
25. Jun. V. p. 10.
De s. Salunciano,Eutrico, Crescentino etc.
mart. Sardis in AA. SS. BoU. 27. Mai. VI.
p. 679.
De s. Salustiano mart. in Sardinia in
AA. SS. Boll. 8. Jun. H. p. 56.
De s. Salutario, Possesso, Januario etc.
mart. Romanis in AA. SS. Boll. 29. Sept.
Vm. p. 126.
De s. Salvatore episc. Beluni in Itaiia
in AA. SS. Boll. 3. Janr. L p. 137.
Vita b. Salvatoris de Horta ord.
s. Franc. de observ. (t 1567) Ca-
lari in Sardinia auct. Dima Serpi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Mart. II. p.
668-692. — Analecta ex Vincent. Do-
menecco et Vitis a Dima Serpi editis a.
1600 et 1602, ibid. p. 692-694. — Alia
de gestis ad canonizationem praeviis ibid.
p. 694. 695.
Vita s. Salvii episcopi Ambianen-
sis (t 686.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 11. Jan. L p.
704-707. Cf. p. 703. — Auszug 'ap. Bou-
quet, rec. IH. p. 620. — * dasselbe als Doppel-
fragment ap. Duchesne, scr. rer. Fr. I. p.
686.
Erl.-Sehr.i L'onibre de Thiers on r^pon<ie k la
di.^sert. de Lestocq sur la translation de St
Firmin, av. une critique de la vie de St.
Salve (par J. B. Thiers.) Lii5ge 1712. 12rao.
Vita s. Salvii episc. mart. prope
Valenceuas in Belgio (saec. Vlll.)
auctore coaevo.
880
SALVIUS — SATURNINUS
Autg.: »ex 7 mss. in AA. SS. Boll. 26.
Jun. V. p. 198-204. — » Bruchstuck ap.
Bouquet, rec. III. p. 646.
Passio s. Salvii martyris auctore
Philippo Harvengio de Elee-
mosynaabb.Praemonstr. (f p. 1180.)
Ausg.: in Philippi opp. ed. Nicol. Cha-
mart. Duaci 1621. fol. p. 752-759.
De .s. Salvio episc. Albigae in Occitania
(f 584) Stiltingii commentar. hist. in AA.
SS. Boll. 10. Sept. III. p. 572-579. — Vita
ex Gregorio Turon. ap. Surium, vit. SS.
10. Septb.
De .s. Salvio in agro Antissiodorensi in
Gallia (f ante saec. VII.) sylloge in AA.
SS. Boll. 16. Octb. VII. 2. p. 853-856.
De .s. Salvio martyre in Africa in AA.
SS. Boll. 11. Janr. I. p. 674.
De s. Salvino episc. Veronae in Italia
(t forte 562) Buei sylloge in AA. SS. Boll.
12. Oct. VI. p. 106. 107.
De s. Salvino episc. Virduneusi, vid. De
s. Mauro, Salvino.
De s. Salvo abbate Alveldensi in Hispa-
nia (t 962) ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 297-299.
Martyrium s. Samonae, Guriae et Abibi
Edessae ex Simeone Metaphraste ap.
Surium, vit. SS. 15. Novbr. (cd. Colon.
1617. p. 339-345.) — Arethae archiep.
Caesareens. oratio de iisdem ibid. p. 345.
Vita s. SampsonisxenodochiCon-
stantinopolitani (f 830) auctore Si-
meone Metaphraste.
Auag.: in AA. SS. Boll. 27. Jun. V. p.
265-278 graece et lat. Cf. Verhovii com-
mentar. praevius ibid. p. 261-265. — *latine
ap. Surium, vit. SS. 27. Jun.
Vita Samsonis abbatis, vid. Jocelinus.
Vita Samsonis abbatis Cordhbensis, vid.
Gesta Samsonis {oben p. 'i40.)
Vita s. Samsonis episcopi Dolen-
sis in Armorica (f cca. 565) au-
ctore anonymo subaequali. Libri 2.
Ausg.: ' ap. Mabillou, AA. RS. o. s. Ben.
saec. 1. p. 165-186. — * vnederholt in AA.
SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 573-591. (Appen-
dix de S-i reliquiis earundemque transla-
tionibus ibid. p. 691-593.) — » Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 433. Cf. Sollerii com-
ment. praevius in AA. SS. 1. c. p. 568-572.
— Vita alia auctore anonymo ap. Joh.
a Bosco, biblioth. Floriac. Lugd. 1605. 8».
I. p. 464-484.
De s. Samuele presb. Edesseuo saec. IV.
vel VI. Constantinopoli in AA. SS, BoU.
9. Aug. II. p. 423. 424.
De 3. Samuele propheta in Palaestina
(ante Chr. 1076) Pinii comment. hist. in
AA. SS. Boli. 20. Aug. IV. p. 6-16.
Acta s. Sanotiani, Augustini, Be-
atae virg. etc. mart. ISenonis in
Gallia a. 273 auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Septb. II. p.
670-672 cum Stiltingii commentar. p. 668.
Vita s. Sanctini episcopi Meldis
in Gallia (.saec. IV.) Epistola H i n c -
mari ad Carolum Calvum.
Gcschriebeii 87G oder 877.
Auag.: in AA. SS. Boll 11. Oct. V. p. 586.
Krl.-Schr.: Byeus, commentarius hist. de ss.
^anctiuu episc. et Antonino forte etiam
episc. ibid. p. 585 603; e/. Auctarium ad AA.
SS. tomi V. Oct. p. 47. 48.
Calmet, histolre de Lorraine I. p. XXXVIII.
K6pke, R., «n Pertz' Archiv IX. p. 247 {gtgtn
Calmet.)
De s. Sanctio martyre Cordubae in Hi-
spania (t 851) in AA. SS. Boll. 5. Jun. I.
p. 506.
De 8. Sandalio mart. Cordubae in Hi-
spania sub Diocletiano in AA. SS. Boll. 3.
Septb. I. p. 610.
De b. Sandrado abbate Gladbacensi (t
cca. 985) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 642-645.
Vita b. Santucciaeabbatissaepro-
pagatricis congregationis b. Spe-
randei sub regula s. Benedicti (f
1305.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 21. Mart.
m. p. 363. 364.
De s. Sapphiro ad S. Julianum dioec.
Bituricensis in Gallia in AA. SS. Boll. 6.
Septb. II. p. 676.
De s. Saraabbati.ssaScetiinLibya(8aec.
IV. fin.) in AA. SS. BoU. 13. Jul. HI. p.
484.
De s. Sarbelio et Barbea mart. Edesse-
nis sub Traiauo in AA. SS. BoU. 29. Jaur.
II. p. 923. 924. Vgl. p. 1153.
De s. Sarmata mart. in Thebaide (t 367)
Byei sylioge in AA. SS. Boll. 11. Oct. V.
p. 603-605.
De s. Saturnina mart. Emerltae in Hi-
.spania in AA. SS. Boll. 1. Mai. I. p. 46.
De H. Saturnina, Valerin, Fortunata virg.
mart. Koma iu Westphaliam translatis Pape-
brochii comment. hist. in AA. SS. Boll. 20.
Mai. V. p. *176-*177.
De 8. Saturnina virg. mart. in Atreba-
tensi Belgii dioec. in AA. SS. BoII. 4. Jun.
I. p. 402. 403.
Passi 8. Saturntni episcopi Tolosani 'ex
ms. ap. Surium, vit. SS. 29. Novbr. — ' ex
plur. mss. ap. Kuiuart, AA. sinc. martyrum.
Amstelod. 1713. fol. p. 129-133.
SATURNINUS — SCARIBERGA
881
Acta 8. Saturnini presb., Saturnini et Fe-
licis lectorum, Mariae etc. mart. in Africa
(t 303) ^in AA. SS. BoU. 11. Febr. n. p.
515-519. — 'vorher ap. Surium, vit. SS.
11. Febr. — u. * ap. Baluze, miscellan.
Paris. 1679. 8». II. p. 56-76. — *ap. Ruinart,
AA. primor. martyrum. Amstelod. 1713. fol.
p. 381-390.
De s. Saturnino, Advoto, Praecuno, Ma-
ximo mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll.
14. Febr. U. p. 751.
De s. Saturnino, Cassio, Victoreetc. mart.
Nicomediae in AA. SS. BoII. 6. Mart. I. p.
424.
De s. Saturnino, Castulo, Magno, Lucio
etc. mart. Interamnae in Umbria (f cca.
273) Henschenii comment. histor. in AA.
SS. Boll. 17. Febr. lU. p. 6. 7.
De s, Saturnino episc. Veronensi in Ita-
lia in AA. SS. Boll. 7. April. I. p. 663. 664.
De s. Saturnlno et aliis sex mart. in
Africa in AA. SS. BoII. 24. Mai. V. p. 281.
De s. Saturnino et Cendeno mart. Messa-
nae in Sicilia in AA. SS. BoU. 16. Jun.
m. p. 37.
De s. Saturnino et Neopolo mart. Alex-
andriae in AA. SS. BoII. 2. Mai. I. p. 180.
De s. Saturnino et 9 sociis mart. in
Africa in AA. SS. BoII. 22. Mart. III. p.
378.
De s. Saturnino et Plutino mart. in AA.
SS. BoII. 12. Febr. II. p. 583.
De s. Saturnino, Faustino et aliis VIII
mart. Africanis in AA. SS. BoII. 16. Janr.
n. p. 3.
De s. Saturnino, Insischolo, Faustiano,
Januario etc, septem latronibus mart. in
insula Corcyra (f cca. 100) in AA. SS. BoII.
29. April. in. p 613. 614.
De s. Saturnino, Lupo,Ampodo e<c. mart.
in Cappadocia (sec. inc.) in AA. SS. BoII.
14. Oct. VI. p. 474. 475.
De s. Saturnino, Nereo, Mireo etc. mart.
in Africa (saec. III.) in AA. SS. Boll. 16.
Oct. VII. 2. p. 798.
De s. Saturnino, Saturo, Timeo etc. mart.
Ephesinis in AA. SS. BoII. 25. Mai. VI.
p. 26.
Du s. Saturnino, Theophilo, ^evocata
mart. m AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p. 770.
De s. Saturnino,Thyrso,Victoree<c.mart.
Africanis in AA. SS. Boll. 31. Janr. 11. p.
1080.
De s. Saturo , Vitaliano et sociis , mart.
Afiricanis in AA. SS. BoII. 10. Janr. I. p.
602.
Acta s. Satyri eonf. Mediolani (f
392) sive oratio funebris auctore
s. Ambrbsio archiep. Mediola-
nensi.
Ausg.i 'ed. Surius, vit. SS. 17. Septb.
— ' in oper. s. Ambrosii. — * tviederholt
in AA. SS. Boll. 17. Septb. V. p. 496-505.
— Vita auctore anonymo ' ex edit. Mom-
britii * ibid. p. 505-508. Cf. Stiltingii com-
ment. praevius ibid. p. 485-496.
De s. Satyro, Cyriaco, Moscentio mart.
in AA. SS. BoII. 12. Janr. I. p. 724.
De s. Satjro episc. cum sociis Aretii in
Tuscia (saec. IV. med.) in AA. SS. BoU. 19.
Aug. m. p. 731.
De s. Sauro, Silvano, Rogato etc. mart.
in Africa in AA. SS. Boll. 7. Mart. I. p. 645.
Vita s. Savini eremitae et conf.
sepulti in Levitania in loco, qui di-
cebatur alias Aemilianum palatium,
nunc autem s. Savini abbatia (sec.
V.), auctore anonymo.
Ausg. : *■ ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 666.
667. — *wiederholt in AA. SS. BoU. 9. Oct.
IV. p. 1004-1006. C/. Buei comm. praevius
ibid. p. 1002-1004.
Translatio s, Savini martyris au-
ctore ut videtur Aimoino mona-
cho S. Germani Parisiensis. Frag-
mentum.
Die Herausgeber legen es jenem Verf. bei.
Ausg.: ap. Martene et Durand, ampl.
coUect. VL p. 805-810.
Acta s. Savini et Cypriani marty-
rum, Brixiae in Italia, suspecta.
Ausg.: ex offic. propr. Brix. in AA. SS.
BoII. 11. Jul. m. p. 193-198. Cf. Pinu
commentarius praev. ibid. p. 190-193. —
Passio eorundem martyrum in agro Picta-
viensi ap. Labbe, bibl. nova II. p. 665.
666.
Translatio s. Saviniani et Poten-
tiani et Abtini in Senonense s. Petri
coenobium cca. a. 1025, auctore ut
videtur Odoranno S. Petri Vivi
apud Senonas monacho.
Ausg.: ^ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 256-266. — »ap. MabiUon,
annales Benedict. 11. Append. p. 760. —
VKa ex Petro de Natalibus ap. Surium, vit.
SS. 31. Decbr.
Vita Scanderbegi Epirotarum priucipis,
vid. Barletius.
Acta s. Scaribergae s. Arnulphi
mart. uxoris in silva Aquilina inter
Parisios et Carnutum (sec. VI. med.)
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 18. Jul. IV. p.
419-420. — Acta alia ibid. p. 420. 421.
56
882
SCHETZELO — SECUNDUS
Cy. Cuperi comment. praevius ibid. p. 417
-419.
Vita b. Schetzelonis conf. in ter-
ritorio Luxemburg. in Belgio (f cca.
1138) auctore Herberto monacho
Claravallensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Aug. 11. p.
178-180. Cf. commentar. praevius ibid. p.
175-178.
Vita s. Scholasticae virginis in
Monte Casino in Italia (f cca. 542)
auctore Benedictino anonymo.
Ausg.i ex ms.Bodecensi in AA. SS. Boll.
10. Febr. 11. p. 402-404. — Vlla alia au-
ctore s. Gregorio (dial. lib. 2. c. 33. 34)
ibid. p. 401. 402. — De laadibus s. S-ae au-
ctore Hieronymo Dungersheimio, ibid.
p. 404-412. — VKa alia ex homilia in eius
natali habita, quaeBedae Venerabili vulgo
tribuitur, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 35-42. — Camien de s. S-a au-
ctoreAldelmo episcopo Schireburnensi in
Scotia (t 700) ibid. p. 42. — Carmen de s.
S-a auctore Paulo Diacono: ,0 bene-
dicta soror' ex Bedae Tom. VIH. et Wione,
lign. vitae ibid. p. 44. 45. — Yersus de s.
S-a auctore Paulo Diacono: ,Sponsa de-
cora Dei — hic et utique Deus' (Handschr.:
Rom, bibl. Vatic. No. 1207. sec. XI.) Hn
Prosperi Martinengii poemata. Romae i590.
4'. III. — * wiederholt ap. Mabillon 1. c. I.
p. 42-44.
Erl.-Schr.: Bethmann in Pertz' Archiv X. p.
289.
Bolland, comment. praevlus tnAA. SS. BoU.
1. c. p. 392-401.
Acta s. Sebaldi eremitae Norim-
bergae (saec. VIII.) auctore anony-
mo incertae aetatis.
Ausg.: ex ms. in A.K. SS. Boll. 19. Aug.
III. p. 769-775.
Erl.-Schr.: Cuper, commentar. praevius ibid. p.
762-769.
Hystori, die, des lebens, sterbens und wun-
derwerck des heylifren Peichtigerg u. grossen
nothelffers ,Sant Sebalds, der von gepurt ain
konig ansz Tenmarck elc. Nurmberg, H. •
Holtzel 1514. 4to. Pamer I. No. 777.
MoIIer, D. W., disaert. de vita et scripti.^i s.
Sebaldi. Altorf. 169.5. 4to.
De s. Sebastiana thaumaturgaapudGrae-
cos in AA. SS. Boil. 7. Jun. II. p. 36.
Acta 8. Sebastianae virg. mart.
Heracleae in Thracia saec. I. sub
Domitiano, auctore anonymo.
Auag.: graece et lat. in AA. SS. Boll. 7.
Jun. vl. 1. p. 60-70. Cf. Janningi com-
ment. praevius ibid. p. 57-60.
Acta s. Sebastiani martyris, Ro-
manae ecclesiae defensoris (f cca.
287) auctore s. Ambrosio episc.
Au$g.: ^mit verUndertem Stil ap. Surium,
vit. SS. 20. Janr. — »ex msfl. in AA. SS.
Boll. 20. Janr. II. p. 266-278. Vgl. p. 1138
-1140. — Translatio s. Sebastiani mart. et
Gregorii M. papae in Suessionense s. Me-
dardi coenobium a. 926 facta, auctore Odi-
lone monacho S. Medardi Suess., qui cca.
930 scripsit.
Au^g. : ' ohne Namen des Verf. ed. Fr.
Chifflet in AA. SS. Boll. 20. Janr. II. p.
278-295. — ^mit demselben u. mit d. Vor-
rede bereichert ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. p. 383-410.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der roraischen Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 259.
De s. Sebastiano in AA. SS. BoU. 1. c. p.
257-264 (S-inatalis; acta S-i; basilicae Rom.
8-i; S-i patrocinium contra pestem; S-l vene-
ratio Capuae et Mediolani; rcliqniae Snes-
sionem allatne; variis locis in Gallia etc.
S-i reliqiiiae ; Kberspergensis monasterii in
Bavarla orlgo ; S-i i.sthic reliquiac; allao S-i
reliquiae in Kavaria.)
Fabricius, bibl. med. et inf. latinit. ed. Mans!
V. p. 153.
Histoire littdraire de la France VI. \t. 178.
Salvoneus, Alex., de reliquiis ss. .Sebastiani,
Gregorii et Medardi, a Nicol. Bezan^onio
lat. redd. in AA. SS. BoU. 1. c. p. 295. 2'.»6.
Vita et gesta s. Sebastiani, singularls contra
pestem patroni, d. i. Leben u. Thaten des
h. Martyrers Sebastiani, sonderbaren Patron
(derSchUtzen und) wider die Pest. (fer/. toar
Math. Hener.) Augsburg 1702. 4to. wiederh.
ibid. 1707. 4to. Mt .W Kp/m.
Vgl. Devotio Ludovici Pii.
De 8. Sebastiano et Alverio martyribus
Thebaeis in AA. SS. BoII. 2. Janr. I. p. 81.
De s. Sebastiano mart. episcopo in AA.
SS. BoU. 13. Mai. III. p. 202.
De s. Sebasto, Alexandro et forte Eme-
rita mart. Antiochenis in AA. SS. BoU. 27.
Aug. VI. p. 21.
De s. Sebbo rege orient. Saxonum Lon-
dini (f cca. 693) Stiltingii sylloge hist. in
AA. SS. BoU. 29. Aug. VI. p. 516-518.
De s. Secunda, Donato, Basso etc. mart.
Dorostorensibus in AA. SS. Boll. 18. Jul.
IV. p. 360.
Passio s. Secundi mart. ac ducis,
ex legione Thebaeorum, apud Al-
bintiraelium in Liguria Italiae (f
286) auctore anonymo.
Ausg.: ex editis ap. Mombritium II. p.
261 in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 795
797. Cf. Pinii commentar. praevius ibid. p.
792-795.
Acta 8. Secundi martyris Ameriae
in Umbria cca. 303.
Ausg.: ex mss. Eugubino et Bodeceasi
in AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. 52-54. —
Appendix de corporibus ss. Secundi, Aga-
piti et Justinae mart. ibid. p. 54-57.
Acta s. Secundi martyris Ast
in Italia a. 119.
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 30. Mar
III. p. 800-804. — Historia manifest'
SECUNDUS — SENZIUS
883
tionis reliqBiaram ibid. p. 804-806. — De
elevatione corporis instrumentum episco-
pale ibiJ. p. 806-810. — Translatio cor-
poris ibid. p. 810. 811. — Excerpta ibid.
18. April. n. p. 527. 528. n/. commentar.
praevius iind. p. 797-800.
De s. Secundo episc. Abulae in Hispa-
nia (saec. I.) et Historia inventionis et
translationis ex Hispanico Antonii de Ci-
anca [historia de la vida, invencion, mila-
gros y translacion de s. Segundo, primero
obispo de Avila . . . Madrid 1593. 4" , toie-
derholt ibid. 1595. 4".] , auctore Papebro-
chio in AA. SS. BoU. 2. Mai. I. p. 169-177.
De s. Secundo et Fortunato mart. Afri-
canis in AA. SS. BoU. 27. Janr. H. p. 770.
De s. Secundo, Maxima, Martiniano etc.
mart. Romanis in AA. SS. Boll. 2. Jun. I.
p. 209.
De s. Secundo presb. mart. aliisque mm-
Alexandrinis sub Constantio Papebrochii
comment. hist. in AA. SS. BoU. 21, Mai. V.
p. 27. 28.
De s. Secundo sive Secundino martyre
Romae in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p. 767.
Acta s. Secundiani, Marcelliani et
Veriani mart. sub Decio in Tuscia,
auctore anonymo.
Ausg. : ' ap. Surium, vit. SS. 9. Aug. —
* integra et ex editione Mombritii H. p. 263
repetita in AA. SS. Boll, 9, Aug, H. p. 407,
Cf. Boschii comment. praevius ibid. p, 401
-406,
De s, Secundiano episc, Jacobo,Mariano
etc. mart, Afris in AA, SS. BoU. 6, Mai,
n, p, 101,
De s, Secundiano, Quarto, Victoriano etc.
mart, Afris in AA. SS. Boll. 14. Mai, m.
p. 284.
De s. Secundina, Donatula, Secundola
etc. mart. Romanis in AA, SS. BoU. 1. Aug.
I. p. 29.
De s. Secundina virg. et mart. Anagniae
sub Decio in AA, SS. BoII. 15, Janr. I. p,
996, 997,
Vita s, Secundini episcopi Eca-
nensis sive Troiani in Apulia (f
cca.450) auctore Benedicto Gau-
ferio monacho Casinensi.
Ausg. : • ed, Ughelli , Italia sacra I. p,
1336. — *in AA. SS, Boll, 11. Febr, II. p.
531-535, — Historia inventionis auctore
anonymo ibid. p. 530. 531 c, Henschenii
commentario praev. p. 529.
De s. Secundino mart, Cordubae in Hi-
spania in AA. SS. BoU. 21. Mai, V. p. 6.
De s. Secundolo, Verulo, Felice et aliis
mart. in Mauritania m AA. SS. BoU, 24.
Uart. m. p. 480.
Vita s. Segolenae abbatissae Tro-
clarensis in Aquitania primae (saec.
VIII.) auctore anonymo eius aequali.
Ausg.: ' ap, Mabillon, AA, SS. o. s. Ben,
saec. m. 2, p, 541-550. — » ap. Labbe,
bibl, nova H, Append. — * nack beiden
Ausg. in AA. SS. BoU. 24, Jul. V, p, 630
-637. Cf. Cuperi commentar, praevius iMd.
p. 628-630.
De s. Seieuco in Syria in AA. SS. Boll.
24, Mart, IH, p, 478.
De s. Semeia propheta (f cca, 3800 a.
mundi) in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p. 858.
Vita s. Senani episcopi et abba-
tis in Hibernia (f 544) metrica.
Ausg.: ex mss. Salmanticensi et Kill-
kenniensi in AA. SS. Boll, 8. Mart, I. p.
761-768, — Vita alia auctore anonymo,
ex mss, Hibernicis ihid. p. 769-778. — Ap-
pendix ex Alberto le Grand de SS. Ar-
moricis ihid. p. 779.
De s, Senano conf, in Anglia (saec. VII,)
in AA. SS. BoU, 29, April, m, p, 620.
De s. Senatore episc, Mediolanensi (f
480) Papebrochius in AA, SS. BoU. 28.
Mai. VI, p. 769-773.
De s, Senatore episc. Veronensi in AA.
SS. BoU, 7, Janr, I. p. 357,
De s, Senatore ex martyrologiis in AA.
SS, BoU, 26, Sept, VH. p, 263-265.
De s. Senatore, Viatore, Cassiodoro eic.
in s, Marci civitate citerioris Calabriae
Stiltingii syUoge hist. in AA. SS. BoU, 14.
Septb. IV. p. 349.
De s. Senerote, Antigono, Rutilo etc.
mart. in Pannoniis in AA. SS. BoU. 23.
Febr. m. p. 396.
De s. SenocllO presb. et abbate in pago
Turonico GalUae (f 576) Buckii comment.
in AA, SS, BoU, 24. Oct. X. p, 764-771,
Vita s. Senorinae abbatissae Ba-
stensis in Portugalia ord. s. Bened.
(t 982.)
Wichtig f, d. Profangeschichte Portugals. Ge-
schrieben im 12. Jahrh.
Ausg.: in PortugaUae monum. I. p. 46-
51. — Vita alia * edita a Tamaio Sala-
zar et *repetita in AA. SS. BoII. 22. Apr.
III. p. 74-76, — *in Portugal. monum, I.
p. 52, 53, — Diploma donationis Sanctii
regis in AA, SS. 1. c. p, 76, Vgl. p. 983.
Erl.-Schr.: De s. Senorina abbatissa ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec, V. p. 584.
De s. Sentiana, Vincentio, Sanctia, Ju-
liana mart, Blerae in Tuscia in AA, SS,
BoU. 25. Mai. VI. p, 24.
Vita s. Senzii presbyteri Blerae
in Hetruria (saec. V.)
Ausg.: ez mss. in AA. SS. BoU. 25. Mai.
56*
884
SEPTEM DORMIENTES — SERENUS
VI. p. 71-73 c. Henschenii comment. praev.
p. 70.
Acta s. septem dormientlum Ma-
ximiani, Malchi, Martiniani, Diony-
sii, Johannis, Serapionis et Con-
stantini (f 250) Ephesi in Asia mi-
nore, auctore Jacobo Sarugensi.
Ausg. ■ ex syriaco latine interprete Petro
Benedetto in AA. SS. Boll. 27. Jul. VI. p.
387-389. — Ada alia auctore Gregorio
Turonensi, ex ms. ihid. p. 389-391. —
Acla lunglora auctore forsan Simeone Me-
taphraste • ed. Surius, vit. SS. 27. Jul.
— * in AA. SS. Boll. 1. c. p. 392-397.
Erl.-Schr.: Bidermaiin, J. G., fabulosa de se-
ptcm dormicntibushistoria. Priburpri 1752. 4to.
Cuper, comment. praevius in AA. SS. 1. c. p.
375-387.
Curieuse u. lesenswerthe Geschichte von d.
EOgen. Siebenschlafern. Francf. 1723. 4to.
Eeineccius, Christ., disput. de septem dor-
mientibus, germanice ,Sieben Schlafern' di-
ctis. Lipsiae 1702. 4to.
Von den siben Slafaeren. Hrsgb. von O. v.
Karajan. Wien 1839. 8vo.
Passio s. septemfratpummartyrum
Januarii, Felicis, Philippi, Silvani,
Alexandri, Vitalis et Martialis, et
8. Felicitatis eorum matris saec.
II. auctore anonymo.
Ausg. : ' ap. Ruinart, AA. sincera p. 26.
— * wiederholt u. ex mss. in AA. SS. BoU.
10. Jul. in. p. 12-14. — Acta apocrypha
ibid. p. 14-18. — Analecta de 7 marty-
ribus ibid. p. 18-28. Cf. Pinii commentar.
praevius ibid. p. 5-12.
0/. Translatio s. Alexandri.
Acta s. Septimi episcopi Aesii
in Piceno (saec. IV. inch.)
Ausg.: ex offic. proprio impr. a. 1624 in
AA. SS. Boll. 22. Septb. VI. p. 409. 410.
De s. Septimo diac. et Victorico mart.
Salonae in Dalmatia in AA. SS. Boll. 18.
April. II. p. 540.
De s. Septimia et Augusta virg. in AA.
SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 546.
Vita s. Sequani abbatis in Bur-
gundia (f cca. 580) auctore ano-
nymo aequali.
Auag. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. i. p. 263-266. — » wiederholt in AA.
SS. Boll. 19. Sept. VI. p. 36-41. — Ap-
pendix s. Gregorii Turon. libri de glor.
conf. c. 88, ibid. p. 41. C/. Clei comment.
praevius ibid. p. 33-36.
Vita s. Seraphiae = Vita s. Serapiae.
De s. Seraphina m AA. SS. BoU. 29. Jul.
Vn. p. 38.
Vita b. Seraphinaeabbatissae ord.
8. Clarae Pisauri in marchia An-
conitana (f 1478) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 8. Sept.
III. p. 320-322. — Miracula ex August.
Gallucii libro italico lat. reddita ibid. p.
322-325. Cf. Perieri comment. praevius ibid.
p. 312-320.
Vita s. Seraphini capucini Asculi
in Italia (f 1604) seu a Monte Gra-
nario in ord. fr. min., auctore Za-
charia Boverio.
Ausg. : ex tomo II. annalium ord. capucin.
in AA. SS. Boll. 12. Oct. VI. p. 129-155
cum Fonsoni comment. praevio p. 128. —
Appendix: Clemens XIII b. Seraphinum
in SS. numerum refert, ibid. p. 155-160.
Passio s. Serapiae virg. mart. et
Sabinae mart. (f cca. 126) auctore
anonymo.
Ausg. : ' ap. Baluze, miscellan. II. p. 106
-114. — *stilo mutato ed. Surius, vit. SS.
3. Septb. (ed. 2a p. 21.) — » ex 4 mss.
coUat. c. editt. Mombritii et Baluzii in AA.
SS. Boll. 29. Aug. VI. p. 500-504. Cf. Stil-
tingii comment. praevius ibid. p. 496-499.
De s. Serapione episc. et sociis forte ad-
dendis Catanae in Sicilia a. 304 Stiltingii
sjlloge in AA. SS. Boll. 12. Septb. IV.
p. 5.
De s. Serapione mart. sub Severo in AA.
SS. BoU. 13. Jul. III. p. 481.
De s. Serapione monacho, Josepho, Vo-
lutiano, Philocalo etc. mart. Alexandrinis
synopsis hist. in AA. SS. BoU. 21. Mart.
III. p. 259. 260.
De s. Serapione, Trophimo, Meleo etc
mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll. 13. Jul.
III. p. 481.
De s. Serena mart. Metis in Gallia Bel-
gica sub Diocletiano in AA. SS. BoII. 30.
Janr. II. p. 1027-1029.
De s. Serena Romae (saec. III. fin.) Cu-
peri sylloge hist. in AA. SS. BoII. 16. Ang.
III. p. 263-265.
Vita s. Sereni presb. in prioratu
CellaesubtusCantumerulam inCam-
pania Galliae (f cca. 650) fabulosa
auctore anonymo.
Ausg.: 'ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Oct.
I. p. 345-353. — *zum. Theil ap. Duchesne,
hist. Franc. script. I. p. 655. — » ap. Bou-
quet, rec. III. p. 522. Cf. Byei corament.
praevius in AA. SS. I. c. p. 337-345.
Acta s. Sereni, Theodori, Pasta-
phi etc. mart. Alexandriae a. 202.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 28. Jun. V. p.
356.
De 8. Sereno episc. Massiliensi (saec. VI.
in.) Blanderati in Italia, Boschii comment.
hist. m AA. SS. BoII. 2. Aug. 1. p. 157-
-167 {mit Abbildung.)
SERENEDUS — SERVILIANUS
885
Vita s. Serenedi conf. apud Ce-
nomanos in Gallia (saec. VII.) au-
ctore anonymo.
Ausg,; ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 578-580. — *wiederholt in AA.
SS. Boll. 21. Jul. V. p. 166-168 c. Sollerii
comment. praevio p. 165.
Vita s. Serenici conf. inpagoOxi-
mensi (f 669) auctore anonymo ante
saec. IX.
Ausg. : ' ex ms. Sagiensi ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. II. p. 572-578. —
»m AA. SS. BoU. 7. Mai. II. p. 162-166.
Acta s. Sergii et Bacchii mart.
in Syria saec. III. auctore anonymo.
Ausg.: ex Mombritio et ms. in AA.. SS.
Boll. 7. Oct. III. p. 863-870. — Acla allera
auctore Symeone Metaphraste, graece
et lat. ibid. p. 871-883. — * ap. Surium,
vit. SS. 7. Octb.
Erl.-Schr.: Byeus, corainent, praevius m AA.
8S. B. 1. c. p. 833-863.
Wo!f, Joh., die h. Martyrer Sergius u. Bac-
chus Kirchenpatronen zu Kreuzeber. Got-
tingen 1823. 8vo. 45 pag.
Vita s. Sergii martyris Caesareae
in Cappadocia (f a. 304.)
Ausg.i ex ms. Toletano edita a Jo. Ta-
maio et repetita in AA. SS. BoU. 24. Febr.
III. p. 462. 463.
De s. Sergio conf. Constantinop. in exi-
lium acto sub inconomachis in AA. SS. Boll.
13. Mai. m. p. 242.
De s. Sergio et Bartholomaeo mart. Ni-
comediensibus in AA. SS. BoU. 4. Aug. I.
p. 318.
De 8. Sergio et Stephano martyr. ap.
Graecos tn AA. SS. BoU. 12. Aug. 11. p.
730.
De 8. Sergio magistro militiae, fundatore
monasterii Nicetiatae in sinu Nicomediensi
prope Bithyniam (saec. IX.) in AA. SS.
28. Jun. V. p. 384.
De s. Sergio I papa Romae (f 701. 702)
Perierii comment. chronico-hist. in AA. SS.
BoU. 9. Sept. UI. p. 425-445.
De s. Sericiano, Donato et HeUadio etc.
mart. Afris in AA. SS. BoU. 19. April. 11.
p. 620.
De s. Seronio mart. apnd Santones in
GaUia (fors. saec. III.) in AA. SS. BoU.
20. Aug. IV, p. 26.
Passio s. Servandi et Germani mar-
tyrum prope Gades in Hispania
(init. saec. IV.)
Ausg.: ex cod. ms. coUata cum legenda
H. Florez, tom. XIII. Hispaniae sacrae 'in
AA. SS. BoU. 23. Oct. X. p. 28-31. Cf.
Heckii commentar. praevius ibid. p. 25-28.
— ' ex Luc. Marinei histor. Hispan. ap.
Surium, vit. SS. 23. Oct.
Vita 8. Servani episcopi, Orcadum
insularum apostoli (saec. Y.)
Ausg.: ex breviar. Aberdon. in AA. SS.
BoU. 1. Jul. I. p. 57-58. Cf. SoUerii com-
ment. praev. ibid. p. 55-57.
De s. Servano, Araiaco, Silvano etc. mart.
Afris m AA. SS. BoU. 20. April. II. p. 748.
De s. Servano, Rogato, Eroio etc. mart.
in AA. SS. BoU. 7. Mart I. p. 638.
Vita s. Servatii episeopi Tungren-
sis (saec. IV. med.) auctore Ha-
rigero abbate Leobiensi.
Ausg. : ' in Herigeri gesta episc. Leod.
{vid. p. 359.) — »m AA. SS. BoU. 13. Mai. III.
p. 215. 216. — Vita alia: ,Ad iUuminandum'.
Eandschr.: Brilssel, k. Bibl. mbr. sec.
XV. 4». Vit. SS. — Coln, VL 18. mbr.
sec. XL fol. — Leipzig, Un.-Bibl. j8l9.
— Leyden, Un.-Bibl. sec. XH. No. 102.
— Liittich, mbr. sec. XII. 4*, zusammen
mit Heriberti vita. — Middlehill, mbr.
sec. Xm. No. 300. — Oxford, Un.^Bibl.
Bodley. 1161; Laud. F. 124. — Paris, k.
Bibl. sec. XIL 5320. — Trier, Stadtb.
mbr. sec. XIL 8«. 1138 (LIX.); — No.
XXVI. chart. s. XVL — Wiirzburg, k.
Bibl. sec. XII. Th. fol. 125.
— Heynrijlt ran Veldeken: Sinte Servatius
legende {in Versen) nar een handschrift uit
het midden der XV. eeuw, voor de eerste
mael uitgeg. door J.H.Bormans. Maestricht.
1858. 8».
— Legenda s. S-i Tungrensis ecclesiae pre-
sulis et consanguinei Christi. Coloniae, Arn.
ther Hoernen 1472. 4». Goth. Sehr selten.
Transiatio s. S-i et mira-
cula auctore Jocundo presbytero.
Ein wunderliches Werk; geschrieben um 1088.
Handschr.: ap. Pertz XII. script. p. 87.
Ausg. : ' zuerst voUstandig ed. R. Kopke
ap. Pertz, mon. Germ. scr. XH. p. 87-126.
— » in AA. SS. Boll. 13. Mai. HI. p. 220-
231 nicht voUstdndig u. interpolirt.
Erl.-Schr.: Henschen, comment. in AA. SS.
Boll. 13. Mai. lU. p. 209-220. Vgl. dagegen
. AA. SS. Boll. Aug. IV. p. 40.
(Heymbach, N. N.) Synopsis vitae s. Ser-
vatii Traiect. ad Mosam episc. Traiectl ad
M. s. a. (cca. 1646.) 4to. In Versen.
Ram, P. F. X., notice sur s. Servais evlque
de Tongres; suivie de remarques sur le
pr6tendu concile de Cologne de l'an 346 et
sur l'hist. de l'eveque Euphratas. Bruxelles
1847. 12mo.
Rettberg, Deutschlands Kirohengeschichtc I.
p. 204.
(Slusius, Ren. Fr.) Diss. hist. de s. Servatio
episc. Tungrensi eius nominis unico adver-
sus nuperum de s. Arvatio vel duobus Ser-
vatiis commentum. Leodii 16.S4. 8vo.
Wattenbach, Deutschlands Geschfchtsquel-
len p. 302.
Pe s. Serviliano, DaUano, Leandro mart.
886
SERVTTLUS — SEVERIANUS
Smyrnensibus in AA. SS. Boll. 27. Febr.
III. p. 677.
De s. Servulo episc. Veronensi in Italia
(t post .'>00) in AA. SS. Boll. 26. Febr. UI.
p. 662. 663.
De s. Sethrida abbatissa Brigensi in Gal-
lia (saec. VII.) in AA. SS. Boll. 10. Janr.
I. p. 626.
De s. SeUPe8iomart.Cae8areaeinCappa-
docia Buckii sylloge in AA. SS. BoU. 23.
Oct. X. p. 24.
De s. Seustadio abbate Divionensi in
Burgundia (saec. VI.) in AA. SS. BoU. 3.
Janr. I. p. 1090.
Acta s. Seustii et aliorum 80 mar-
tyrum Tudertinorum sub Dioclet.
Ausg. : ex Phil. Ferrario «i AA. SS. BoU.
29. Janr. II. p. 947.
De s. Severa virg. apud Treviros (f cca.
660) in AA. SS. BoII. 20. Jul. V, p. 79.
80. — Elogium ex vit. s. Modoaldi (12.
Mai.) ib-ld. p. 80.
Acta s. Severae virg., Maximi et
Secundae eius parentium etc. mar-
tyrum (saec. IV.)
Ausg. : ex Petro de Natalibus in AA. SS.
BoU. 29. Janr. II. p. 946. 947.
Vita s. Severi abbatis Agathae in
Occitania Galliae (f cca. 500) au-
ctore anonymo.
AusQ.: * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 1. Append. p. 563-568. — 'wiederh.
in AA. SS. Boll. 25. Aug. V. p. 159-163.
Cf. Pinii comment. praevius ibid. p. 155-
159.
Vita s. Severi episcopi Abrin-
censis in Gallia (saec. VI.) auctore
anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. p.
188-192. — Translatio prima et se-
cunda s. Severi ep. auctore anonymo ibid.
p. 192-194. — Translatio III. Eotomago
Parisios ibid. p. 195. 196.
Vita s. Severi episcopi Caesenae
in Italia (saec. VI.)
Ausg. : ex ms. et edit. Ughelli in AA. SS.
BoII. 6. Jul. II. p. 325-327.
Vita s. Severi episcopi Neapoli-
tani in Italia (sacc. V.)
Ausg.: ex mss. et Ughello in AA. SS.
BoU. 30. April. HL p. 768-770. — Mira-
cula auctore synchrono ex iisd. mss. ibid.
p. 770-772.
Vita s. Severi episcopi Ravennat.
(t cca. 390) auctore anonymo.
Ausg. : ex ms. congregat. oratorii Romae
collata c. Mombritio in AA. SS. BoU. 1.
Febr. L p. 82-87. — Miraculnra b. Se-
veri ex Rubei hist. Raven. lib. 2. ibid. p.
87-88. — Aliud miraculum ex Petro
Dam. ser. 2. ibid. p. 88. — Vlla alla auctore
Luidolfo presbytero Moguntino ibid. p.
88-91. Of. Henschenii comment. pracvius
de s. Severo ep., s. Vincentia eiiis coniuge
et 3. Innocentia eorum filia ibid. p. 79-82.
Acta s. Severi in Monte-Falco op-
pido Umbriae (f cca. 445.)
Ausg.: ex vita s. Fortunati presbyt. 1.
Jun. in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. Append.
p. 935. 936.
Vita s. Severi presbyteri Viennae
in Gallia (saec. V.)
Ausg.: ex breviario Vienn. ai 1522 in
AA. SS. Boll. 8. Aug. IL p. 350. 351.
Vita s. Severi presb. in Valeria
apud Italos (f cca. 530) auctore s.
Gregorio (dialog. I. c. 12.)
Ausg.:in AA. SS. BoII. 15. Febr. II. p.
827. — Vitae epitome auctore Ph. Ferra-
rio in cat. SS. Ital. ibid. p. 827. — De
translatione s. S-i in Meinfelt dioec.
Trevir. ibid. p. 827. 828.
De s. Severo episc, Casini in Samnio
(forte saec. V.) ex Usuardo Vaticano et Fer-
rario in AA. SS. Boll. 20. Jul. V. p. 71.
De s. Severo episc. Catanae in Sicilia
(t cca. 800) in AA. SS. BoII. 24. Mart.
III. p. 487.
De s. Severo episc. Treviris (saec. V.
adulto) Buei sylloge in AA. SS. BoII. 15.
Oct. VU. 1. p. 31-34.
De s. Severo etDorotheo mart.Hadriano-
poli van de Buckii sylloge in AA. SS. Boll.
23. Oct, X. p. 23. 24.
De s. Severo, Helione, Tratego etc. mart.
Tarsensibus in AA. SS. Boll. 3. Jul. I. p.
636.
De s. Severo mart ex fastis Graecis in
AA. SS. BoU. 9. Sept. IH. p. 365.
De s. Severo martyre Ravennae (f 304)
in AA. SS. BoU. 1. Janr. I. p. 20.
De s. Severo presb. conf. in Novempo-
pulania GaUiae (f cca. 500). Ex s. Gre-
gorio Turonensi.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Aug. I. p. 55.
De s. Severo, Vitali, Felice etc. mart.
Nicomediensibus cca. i303 Buckii sylloge
in AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p. 634-637.
Acta s. Severiani mart. Sebastiae
in Armenia min. sub Licinio, au-
ctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. tn AA. SS. Boll. 9.
Sept. fll. p. 360-364. Cf. Stiltingii commenf.
praevius ibid. p. 355-359. — Juartjrlum ex
SEVERIANUS — SEVERINUS
887
Simeone Metaphraste ap. Suriuin, vit
SS. 9. Septb.
De s. Severiani episc. Gabalitano in Gal-
lia in AA. SS. Boll. 25. Janr. II. p. 615.
De s. Severiano episc. Scythopolitano
martyre (f 452) Bollandi comment. hist. in
AA. SS. Boll. 21. Febr. ni. p. 246. 247.
De s. Severiano et Aquila mart. Neo-
caesareae iii Mauritania in AA. SS, Boll.
23. Janr. II. p. 455.
De s. Severiano, Zoelo, Epaso mart.
Antiochenis m AA. SS. Boll. 1. Jul. I, p. 30.
Vita s. Severini abbatis Agaunensis
(f 506) a Fausto monacho eius
discipulo scripta.
Ihre Glaubwiirciigkeit ist sehr zweifelhaft.
Ausg. : * abyehiirzt ed. Surius, vit. SS. 11.
Febr. — ' interpolirt von einem Anonymus
des 9. Jahrh. in AA. SS. Boll. 11. Febr.
II. p. 547-551. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. I. append. p. 568-570. —
* Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 392.
Erl.-Schr.: Bolland, comment. praevius in AA.
88. B. 1. c. p. 544.
Mabillon, annales Benedict. I. p. 25.
Vita s. Severini abbatis et Norico-
rum apostoli (f 482) auctore abbate
s. Eugippio eius discipulo, ab-
bate prope Neapolim (511.)
Fiir die Gesch. Oestreichs u. Baierns in der
Volkerwanderung bcdeutendes Werk. Dle wichtig-
ste Fundgrube iib. d. Zustand der christl. Institute
in den Donauprovinzen in d. 2. Halfte des 5. Jahrh
Handschr. : angezeigt hei Bandini IV. 325.
Suppl. I. 339. II. 268; ausserdem 7 in
Montecasino; vgl. Pertz' Arch. V, 47.
— St. Gallen, Stiftsbibl. No. 454. — Ad-
mont, Stiftsb. mbr. sec. XI. fol.; Pertz'
Arch. VI. 163. 169; mbr. sec. XI. fol.;
Pertz 1. c. VI. 173. — Briissel, k. Bibl.
Chartular. Malmund. mbr. sec. XI. 4". mai.
— London, brit. Mus. Harley. 2800. sec.
XUI. Vol. I. 60; 2802. Vol. HI. 253. —
Miinchen, k. Hofb. cod. Emmer. sec. XI.
fol. A. 31. — St. Omer, Stadtbibl. mbr.
XIII. fol. No. 716. Tom. V. — Paris, k.
Bibl. sec. XIII. 5297. 9. — Rom, Lateran-
bibl. dlteste Handschr. — Seitenstetten,
Stiftsb. legendae H. 34. No. 215. 5. —
Wien, Hofb. bist. eccl. 3, jetzt 329. nsbr.
fol. sec. XV. — Vgl. iib. d. Handschriften
Dudik, iter Romanum I, 62; Biidinger,
osterreich. Gesch. I. 47.
Au^g. : • vollstandig , aher unkritisch und
verfdlscht nach Mpt. s. Emmerammi nunc
prim. ed. c. schol. M. Velseri Aug. Vindel.
1595. 4*. — * verstiimmelt ap. Surium, AA.
SS. 8. Janr. I. p. 111. — »m M. Velseri
opp. Norimberg. 1682. fol. p. 629-675. Mt
Noten. — *■ iciederholt in AA. SS. Boll. 8.
Janr. I. praemissa epist. Eugippii ad Pa-
schasium diaconum et Paschasii ad Eugipp.
p. 484-497. (Diese Epistolae stehen auch
ap. Canisium, lect. antiq. ed. Basnage I.
p. 408-412.) — * nach Melker Handschr.
ap. Pez, scr. rer. Austr. I. p. 69-92. Minder
gut als die andern; nach diesem * ap. Mu-
char, das romische Noricum H. p. 152-239
7)ut Commentar. — ' ap. Resch, annal. Sa-
bionens. I. p. 296-322. — «ap. Falkenstein,
Geschichte Baierns I. c. 8. p. 78 sq. —
» sec. cod. antiquiss. qui Romae asservatur
in tabulariis archibasilicae Lateran. Critice
ed. Ant. Kerschbaumer. Scafshusae 1862.
16nio. XX u. 81 pag. 12 Sgr. — Bruchstuck
ed. Baronius, annal. ecclesiast. VI. ad a.
450. — Auszug ap. M. Hansiz , Germania
sacra I. p. 69-82 (gute Lesarten aus Wlener
Handschriften) u. ap. Calles, annal. eccle-
siast. I. p. 381 sq. — Der in der ersten
Ausgabe fehlende Brief Eugipps an Pa-
schasius auch ap. Canisium, lect. antiq. VI.
p. 53 (ed. nov. I. p. 411.)
Uebers.: Fuhrmann, Matth., Leben u.
Wunderthaten des h. Nordgauer oder Oester-
reicher Apostels Severini, Abbtens in dem
KlosterHeiligen-Statt nachst Wienn inVnter-
Oesterreich. Wien 1746. 8«. Mit histor. Not.
Ritter, Carl, Das Leben des h. Severi-
nus. Mit Anmerkk. Linz 1853. 8». 24 Sgr.
Westenrieder, Beytrage zur baierisch,
Gesch. I. p. 51-75 gibt einen Auszug.
Translatio s. Severini
Noricorum apostoli auctore Johan-
ne diacono Neapolitano (cca. 872.)
Ausg.: c. not. Bollandi in AA. SS. Boll.
8. Janr. I. p. 1098-1103. Vgl. p. 497. 498.
Erl.-Sehr.: Bluniberger, Fr., Bedenken gegen
d. gewohnliche Ansicht von Wiena Identitat
mit dem alten Faviana — in Archiv f. Kunde
osterreich. Geschichtsquellen. in. 1849. p.
356 sq.
Pabriclus, bibl. med. ed. inf. latinit. Jib. V.
p. 378.
Reitmayr, J. L., der h. Severin der Ein-
siedler; ein Bild vora Siege des Christen-
thums iib. alle irdische Machte. Regensburg
1829. 8vo.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte I.
p. 226-245.
Rion, J., Leben n. Wunderthaten des heil.
Severin u. s. w. Aschaffenburg 1834. 12mo.
Roth, Geschichte des Benefizialwesens p. 25.
not. 121.
Rudhart, G. Th., alteste Geschichte Baiems.
Hamburg 1841. p. 140.
Sauppe, H., in Gottinper gel. Anzeigen. 1862.
Stiick39. p. 1544-1552 (bespricht Kerschbaumer'»
Ausg.)
Waitzmann, J. G., Lebensgesch. des h. Se-
verin, Apostels von Baiern u. Oesterreich.
Augsburg 1834. 8vo.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqael-
len p. 30-35.
Winter, aiteste Kirchengesch. von Altbaiern,
Oesterreich u. Tyrol. Landshut 1813. 8vo. p.
203.
(Eugippii Opera ap. Migne, patrologiae
cursus completus, vol. 62.)
Vita s. Severini episcopi Burdiga-
lensis (init. saec. V.) brevis ex Gre-
gorii Turon. libro de glor. con-
fessorum cap. 45.
SEVERINUS — SIGFRIDUS
Ausg.: in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p.
66. 66.
Vita s. Severini episcopi Colonien-
sis (saec. V. init.) et translatio.
AuB spSter karolingischer Zeit.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 23. Octb. V.
p. 1018. — 'iviederhoH, sed collata c. codd.
Bruxell. in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p.
56-64.
Erl.-Schr. : van H e c k e , commentar. praevius ibid.
p. 50-56.
Rettberg, Dentschlands KirchengeBchichte
I. p. 202.
Vita s. Severini episcopi Septem-
pedani et Victorini fratrum (saec.
VIII.) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 8. Janr. I. p.
500-502. Cf. p. 499. — Vita alia ex ms.
eccles. Septemp. ihid. p. 1103-1107.
De 8. Severino Tungrensl et Felice I
habitis episc. Trevirensibus Buckii sylloge
crit. in AA. SS. Boll. 24. Oct. X. p. 615-
618.
De s. Sevoldo in abbatia s. Walarici et
Abbatis-Villae in Picardia (saec. VIII) in
AA. SS. Boll. 16. Sept. V. p. 336.
De s. Sexburga regina abbatissa Eliensi
in Anglia (f 699) Sollerii comment. hist.
in AA. SS. BoU. 6. Jul. H. p. 346-349. —
Elogium ex Capgravio ibid. p. 349. 350.
De s. Seznio abbate patrono Paroeciae
de Guic-Sezni dioec. Leonensis in Britannia
Arm. (saec. VI) m AA. SS. BoU. 6. Mart.
I. p. 429. 430.
Vita Sfortiae, Francisci, ducia Mediolan.
(t 1466), vid.
Andreas Billius,
Decembrio,
Leodrisius,
Simonetta,
Franciscus Aleardus.
De s. Siacrio episc. Niciensi in alpibus
maritimis (f cca. 787) Henschenii comment.
hist. in AA. SS. Boll. 23. Mai. V. p. 255.
De s. Siagrio et Patricio Lugduni in
Gallia in AA. SS. BoU. 11. Apr. II. p. 13.
Vita s. Siagrii, vid. auch Vita s. Syagrii.
Vita b. SibyllinaePapiensissororis
de Poenitentia s. Dominici (f 1367)
auctore Thoma de Bozolasto
ord. praed. (saec. XIV.)
Ausg.: ' ed. Taegius, monument. III. p.
193. — *in AA. SS. Boll. 19. Mart. III.
p. 68-71.
De s. Sicario episc. Lugdunensi in Gal-
lia (t cca. 425) in AA. SS. BoU. 26. Mart.
m. p. 625.
De 8. Sicharia virg. Aurelianis in Gallia
in AA. SS. BoII. 2. Febr. L p. 288.
De s. Sichario mart Brantolmae in Pe-
tragorico in AA. SS. Boll. 2. Mai. I. p.
183-185.
De 8. Sicilde virg. in Cenomannia Galliae
provincia (saec. vfll.) in AA. SS. Boll. 22.
Jun. IV. p. 259.
De 8. Sicimodo, Basso, Venusto etc. mart.
Antiochenis in AA. SS. Boll. 29. Mai. VII.
p. 18.
De 8. Sidonio Apollinare episc. Arver-
nis in Gallia (f cca. 488) Cuperi comment.
hist. in AA. SS. BoII. 23. Aug. IV. p. 597
-624.
Vgl. Epistolae Sidonii Apoll.
Passio s. Sidronii martyris (f forte
270^ Misseniaci in Belgio.
Aisg.: in AA. SS. BoII, 11. Jal. III. p.
182-185.
Vita s. Slgiberti III regis vid. Si-
gebertus Gemblacensis.
— Anaiecta de s. S-i regis rebus gestis,
ex variis auctoribus in AA. SS. Boll. 1. Febr.
I. p. 231-236. — Hlstorla translationis I. et
miraculorum s. S-i auctore Sigeberto
Gemblacensi m AA. SS. Boll. I. c. p.
236-239. — ' in compendium redacta ap.
Surium, vit. SS. 1. Febr. — Historla trans-
lationis II auctore anonymo in AA. SS.
BoU. I. c. p. 239-240. — Hlstorla translatio-
nis III et IV gallice scripta a Georgio
Alberico, latine in AA. SS. BoII. I. c.
p. 241. 242.
ErlSchr.: Aulbery, Geo., hlstoire de la vie
de s. Sigisbert, roy d'Austraaie. . . . contcnant
plusieurs singularitifi du duche et de la ville
de Nancy, capitale de Lorraine. Nancy 1616.
8vo. ibid- 1617. 8vo. SeUen.
Commentarins praevius in AA. 88. I. c. p.
206-227.
Frizon, Nic, histoire de la vie de s. Slgebert,
roi dAnstrasie, III. du nom. Nancy 1726.
8vo.
Lettre ^crite k M*** sur 1'hiBt. de s. Sige-
bert XII., roi d'Austra»ie. — Lettre icrite a
M. l'abbi *•* sur l-hist. de Sigebert XII.
roi d'Austra8ie. 8. 1. et a. 8vo. (Par le P.
Bcnoiat do Toul, nach Ltlong.)
Rdponse a la critique de rhist. de s. Sigebert
XIL roi d'Austrasie. (par le P. Hugo.) t.
1. et a. 8vo.
Rdponse aux observationes sur la rdpliqne
de lauteur anonyme, a la riponse aux deux
lettre.s critiques contre l'higt. de S. Sigebert,
in. du nom. (par le P. Benoist.) s. 1. et
a. 8vo.
R^plique k la rdponse aux deux lettres
^crites sur rhist. de s. Sigebert, III. du nom.
(par le P. Benoist.) s. I. et a. 8vo.
Vincent, P;, de Nancy, histoire fldfele de 8.
Slgisbert, ISe- roi d^Austrasie et Ille du nom,
avec un abrdgi de la vie du roi Dagobert,
son flls. I,e tout tiri des .Antiqult^s «nstra-
siennes'. Nancy 1702. Svo.
Vita s. Sigfrldi episcopi Vexione
in Suecia (f cca. 1045) auctore an-
onymo.
Atisg. : ' ap. Benzel , mon. vet. ecclesiae
Suegoth. p. 21. — *ap. Fant, script. rer.
Suec. II. p. 366-370. — Historia s. Sig-
fridi latine et svethice ibid. II. p. 345-364.
— Legendae de s. Sigfrido p. 371-376.
SIGFRIDUS — SILVINUS
889
— THa alia aactore Joanne Magno ap.
Surium, vit. SS. 15. Febr.
EH.-Schr.: Henschen, de ss. Slgfrido episc,
VinamaDno, Unamanno etc. martyribus Ve-
xione comment. historicus in AA. SS. Boll.
15. Febr. II. p. 847-851.
I>appenberg in Pertz' Archiv IX. p. 419.
De s. Sigfrido abbate in Anglia (f 689)
Cuperi sylloge hist. in AA. SS. Boll. 22.
Ang. IV. p. 536-538.
Vita s. Sigiranni abbatis Longo-
retensis primi (f 4. Dec. 657.)
Ausy.: ' ab Labbe, bibl. nova II. p. 439
-444. — * wiederholt ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 432-438. — *Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 547.
De s. Sigisboldo episc. Sagii in Nor-
mannia (saec. V.) in AA. SS. Boll. 7. Jul.
II. p. 470.
Vita b. Sigismundi ducis Burgun-
dionum (f 524). Compendium ex
Gregorii Turon. hist. Franc. III.
c. 5. 6.
Handschr.: Paris, k. Bibl. sec. XI. No.
5343. 2; — sec. XI. No. 5594. 1. — St
Germ. s. XIII. No. 73; — St. Martin s.
XU. No. 1. Bd. VL — Rom, Vat. No. 3887.
Ausg.: ' ap. Surium, vit. SS. 1. Mai. —
»m AA. SS. BoU. 1. Mai. I. p. 85. 86. —
» Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 402-404.
— Alla TJIa ex ms. 8 mss. ibid. AA. SS. 1.
c. p. 86-88. — Translatio corporis contro-
versa inter Pragenses et Imolenses ibid, p.
88-91. Cf. AA. SS. Mai. VII. p. 539.
De s. Sigone episc. Claromontano in Gal-
lia (t cca. 873) in AA. SS. Boll. 10. Febr.
n. p. 429.
De s. Sigrada vidua Suessione in Gallia
(saec. Vn.) Sollerii sylloge in AA. SS.
Boll. 4. Aug. I. p. 353. 354.
De s. Sila sive Silvano apostolo, s. Pauli
socio in Macedonia (saec. I.) Sollerii sy\-
loge in AA. SS. Boll. 13. Jul. III. p. 476-
479.
Vita s. Silai episcopi Hiberni Lu-
cae in Hetruria (f 1094.)
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 21. Mai.
V. p. 64-67. — Appendix de novissima
corporis elevatione ex Italico Fr. Mar. Flo-
rentinii ibid. p. 67; cf. Papebrochii comment.
praevius ibid.^-p. 62-64 et VII. p. 825.
De s. Silvano, Asaiaco, Donata etc. mart.
Eomae via Nomentana in AA. SS. Boll. 20.
April. II. p. 749.
De s. Silvano episc. et conf. Tarracinae
in Italia in AA. SS. Boll. 10. Febr. II. p.
392.
De s. Silvano episc. Gazensi mart. et
aliis 39 mart. a. 311 in AA. SS. Boll. 4.
Mai. I. p. 468. 469. Cf. p. 792.
De 8. Silvano episc. , Luca diac. , Mucio
lectore mart Emesenis (f 312) BoUandi
comment. hist. in AA. SS. BoU. 6. Febr.
L p. 777. 778.
De s. Silvano et 83 vel 93 mart. in AA.
SS. Boll. 3. Jun. I. p. 288.
De s. Silvano mart. Ageduni in agro Le-
movicensi (saec. V.) sylloge hist. in AA.
SS. BoU. 16. Oct. VII. 2. p. 822-825.
De s. Silvano martyre Romae in AA. SS.
BoU. 5. Mai. II. p. 7.
De s. Silvano, Sabiuo ac Pantherio mart.
sub Diocletiano in Thracia in AA. SS. BoU.
23. Aug. IV. p. 589.
De s. Sylvano seu Sylvino, Sylvestro ac
Rodena, qui die 22. Septb. coluntur in
Leprosiensi Biturigum oppido elogium hi-
storicum ap. Labbe, bibl. nova II. p. 444-
447.
Acta s. Silverii papae Romani et
martyris a. 539.
Ausg. : ex Liberato diacono Carthaginensi
et Vita apud Anastasium biblioth. in AA.
SS. BoII. 20. Jun. IV. p. 14-18.
Vita b. Silvestri ord. Camaldul.
conversi (f 1348) Florentiae in He-
truria.
Ausg. : ex Italico Domni Zenobii monachi
in AA. SS. Boll. 9. Jun. II. p. 256-260.
De 8. Silvestro abbate Reomaensi in Gal-
lia (t cca. 575) in AA. SS. Boll. 15. Apr.
II. p. 386. 387.
De s. Silvestro et Frominio episc. Ve-
sontionensibus in Burgundia (saec. IV.) in
AA. SS. BoU. 10. Mai. II. p. 567.
De s. Silvestro et Sophronio mart. in
AA. SS. BoII. 1. Mart. I. p. 22.
De s. Silvestro monacho Trainae in Si-
cilia (t 1185) in AA. SS. Boll. 2. Janr. L
p. 124. 125.
Vita s. Silvini Alciaci seu Mori-
norum in Gallia episcopi (f cca.
720) auctore Antenore episcopo
(cca. saec. VIIL), interpolatore an-
onymo ante med. saec. IX.
Ausg. : nur interpoUrt * ap. G. Catel, hi-
storia episcoporum Tolosatium. Tolosae
1623. fol. — »m AA. SS. Boll. 17. Febr.
III. p. 29-32, c. Bollandi comment. praevio
p. 24-28. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. III. 1. p. 295-299. — *Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. III. p. 640.
De s. Silvino episc. Brixiensi in Longo-
bardia (t saec. V. med.) Perierii commeut.
in AA. SS. Boll. 28. Septb. Vn. p. 645
-648.
De s. Silvino episc. Cremonensi in Italia
(t 773) in AA. SS. Boll. 17. Febr. m. p
32. Cf p. 757.
890
SILVINUS - SIMON
De s. Silvino episc. Veronae Suyskenii
sylloge in AA. SS. Boll. 12. Sept. IV.
p. 25.
De s. Silvio episc. Tolosano in Gallia
(saec. IV.) m AA. SS. BoU. 31. Mai. VII.
p. 438.
De s. Siivio, Maximo, Benigno etc. mart.
Romanis sylloge hist. in AA. SS. BoU. 1.
Mart. I. p. 24. 25.
De s. Simeone episc. Hierosolymorum et
mart. (f 107) Bollandi comment. hist. m
AA. SS. BoU. 18. Febr. III. p. 53-55.
De s. Simeone episc. Metensi in Gallia
(saec. U.) in AA. SS, Boll. 16. Febr. II.
p. 859.
De s. Simeone episc. Seleuciae et Ctesi-
phontis, aliis 100 episcopis, presbyteris aut
clericis a. 349 mart. Persis m AA. SS.
BoU. 21. April. II. p. 844. — Ada martyrii
ex Sozomeni historia eccles. II, c. 8-10
ibid. p. 845-847. — - » ap. Surium, vit. SS.
21. April.
De s. Simeone, Isaacio, Bachtisoe mart.
in Perside sub Sapore rege in AA. SS. Boll.
15. Mai. m. p. 466.
De s. SimeoneprophetaHierosoIymis(sub
init. sec. I.) Buei sylloge in AA. SS. BoU.
8. Oct. IV. p. 4-23.
De s. Simeone stylita tertio (saec. VI.)
in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 310.
Vita s. Simeonis monachi et ere-
mitae in monasterio s. Benedicti
de Padolirona prope Mantuam (f
1016) auctore anonymo Padoliro-
nensi coaevo.
Ausg.: ex ms. Ingolst. et coll. c. editis
in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 324-335.
— Miracula auctore eodem ibid. p. 335-
337. Cf. Boschii comment. historicus ibid.
p. 319-324.
Vita s. Simeonis prisci, abbatis
montis Amani in Syria (saec. IV.)
Ausg.: ex Theodoreti Philotheo c. 6
in AA. SS. BoU. 26. Janr. II. p. 709-711.
Vita s. Simeonis stylitae (f 460)
senioris auctore Antonio eius di-
scipulo.
Ausg.: interprete Guil. Gratio S. J. in
AA. SS. Boll. 5. Janr. I. p. 264-268. —
Vita alia ex vet. mss. latinis ibid. p. 269-
274. — Vita tertia auctore SimeoneMe-
taphraste, interpr. Guil. Gratio ibid. p.
274-285. — Vita quarta per Theodoretum
episc. Cyrensem, ap. Surium, vit. SS. 5.
Janr. — Des. Simeonis stylitae reliquiis
et templo in AA. SS. Boll. 1. c. p. 286. —
Acta s. S-8 a C o s m a presby tero Syro eius-
demfamiliari conscripta, chaldaice etlatine
ed. Steph. Evod. Assemanus in AA. SS.
martyrum. Romae 1748. (2 vol. fol.) U. p.
268-398.
Srl.-Schr. : Commentarius praevius in A A. 8S.
Boll. 1. c. p. 261-261.
Disscrtatio de stylitiH in tabul. II. menologii
Basiliani, ed. Aggemanus I. c. II. p. 246-268.
JacobuH Saruftensis, Batuarum cpiscopus : de
8. Simcone bomilia, chald. et lat. ed. Asse-
manus 1. c. II. p. 230-244.
Lantensacic, G., de Simeone stylita. Witte-
berRai; 1700. 4to.
Uhlemann, Fr. Symeon, der crste Saulcn-
heilige in Syrien, u. sein Einfluss auf die
woitere VerbrcitunR des ChristentbuniK im
Orient. Leipzig 1846. 8vo.
Zingerle, P., Leben u. Wirkcn des h Simeon
Stylites. Insbruck 185.5. Svo.
Vita s. Simeonis stylitae iunioris
in Monte Mirabili prope Antiochiam
Syriae (f 596) conscripta a N i c e -
phoro magistro Antiochiae, Caelum
dicto.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
24. Mai. V. p. 307-401. Cf. Jauningi com-
mentar. praevius ibid. p. 298-306.
Vgl. Vita s. Marthae viduae.
De s. Similino episc. Namnetensi in Gal-
liae (saec. IV.) Henschenii sylloge hist. in
AA. SS. Boll. 16. Jun. III. p. 42.
De s. Simone anachoreta apud Graecos
in AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p. 110.
De b. Simone episc. Vladimiriensi (saec.
XII.), vid. Vita s. Arethae.
De b. Simone^Stolc ordin. Carmelit priore
gen. Burdegalae in Aquitania (f 1265) in
AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p. 653; c/. VII.
p. 790.
Vita s. Simonis Armenj monachi et ere-
mitae (saec. XI.) = Vita s. Simeonis mo-
nachi.
Vita b. Simonis de Lipnica ord.
fratr. min. de observ. (f 1482) au-
ctore Ludov. Strobkovicio ord.
min.
Au^g. : ' Brunsbergae 1636. — * ivieder-
hoU in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p. 518-
528. — ffllracula auctore Nic. Sokolnikio
ibid. p. 529-576. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 510-618.
Vita s. Simonls ex comite Cre-
speiensi monachi ord. Bcn. (f 1080)
tempore Gregorii VII auctore an-
onymo coaevo. ^
Ausg.: ^ in Guiberti abb. Novig. oper.
ed. d'Achery. Paris. 1651. fol. Append. p.
671-679. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. VI. 2. p. 374-384 c. observatt.
praev. p. 370 sq. — » ex mss. et editis
tn AA. SS. BoII. 30. Sept. VIII. p. 744-751
c. Perierii comment. praevio p. 711-744. —
♦Bruchstiick ap. Bouquet, rec. XIV. p. 37
40. . ^
Martyrium s. Simonis pueri a Ju-
SIMON — SIRA
m
daeis Tridenti crudeliter necati a.
1475. Pars I. auctore Johanne
Matthia Tiberino sive Tube-
rino. Pars 11. : acta post passionem
s. Simonis ex italico impresso.
Ausg.: '(Roraae, Barthold. Guldenbeck
1475.) 4". — ' ap. Bzovium, annal. eccles.
ad a. 1475. — » ed. Surius, vit. SS. 24.
Mart. — *in AA. SS. BoU. 24. Mart. III.
p. 495-502. — ^einzeln ed. Zach. Goetzius.
Gsnabrug. 1715. 4».— •ed. H. van Seelen,
select. litterar. Lubecae 1726. 8«. p. 635.
Erl.-Schr.: Cornelius, Fl., de cultu s. Simonis
pueri Trid. et mart. ap. Venetos. Ed. 2a.
Tridenti 1753. 4to.
Fabricius, bibl. med. et inf. latin. ed. Mansi
IV. p. 103.
Miracula b. Simonis Tudertini ord.
eremitarum s. Augustini (f 1322.)
Ausg.: ex processibus authenticis mss.
in AA. SS. BoU. 20. April. II. p. 819-831.
Vita s. Simperti episcopi Augu-
stani (t 809 1. Mai.) et miracula,
auctore Adelberto priore August.
ord. s. Bened. (cca. 1240.)
Ausg. : ^ ed. B. Pez , thes. anecd. II. 3.
p. 355-452. — »m AA. SS. Boll. 13. Oct.
VI. p. 245-250. — Miracula ab a. 1465
-1471 patrata ihid. p. 251-268. — Acta
secundae inventionis et translationis auctore
anonymo ihid. p. 269-272. — Historia
translationis tertiae ibid. p. 272-277.
Erl.-Schr.: Bueus, comment. praevios in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 228-245.
De s. Simperto ep. Augustano ap. Mabillon,
AA. SS. o. g. Ben. saec. Vf. 2. p. 553-555.
Rettberg, Deutschlands Kirchengescliichte II.
p. 151.
Vita s. Simpliciani episcopi Me-
diolani in Insubria (f 400.)
Ausg.: ex Mombritio tom. 2 in AA. SS.
Boll. 16. Aug. m. p. 282-284. — Tlta altera
ex Jos. Ripamontio ihid. p. 284. 285.
Cf. Sollerii comment. praevius ibid. p. 280
-282.
De s. Simpliciano mart.Pictavisin Gallia
Henschenii sylloge in AA. SS. BoU. 31.
Mai. Vn. p. 437.
Acta s. Simplioii, Constantii et
Victoriani mart. apud Marsos in
Italia forte sub Marco Aurelio Ant.,
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p.
780-783. Cf. Pinii comment. praevius ihid.
p. 778-780.
Vita s. Simplicii episc. Augusto-
duni in Gallia (saec. V.) auctore
Gregorio Turonensi.
Ausg. : ' ap. Surium, vit. SS. 24. Jun. —
» in AA. SS. BoU. 24. Jun. IV. p. 812-814.
Acta s. Simplicii, Faustini et Be-
atricis martyrum Romae sub Dio-
cletiano.
Ausg.: ex Mombritio in AA. SS. BoU.
29. Jul. Vn. p. 36. 37. Cf. Boschii com-
mentar. praevius ihid. p. 34-36.
De s. Simplicio abbate Casinensi HI. (f
cca. 570) elogium hist. ap. Mabillon, AA.
SS. 0. s. Ben. saec. I. p. 194-196. — Do
s. Simplicio et Constantino abbatibus
Montis Cassini Bossuei commentar. histor.
in AA. SS. BoU. 22. Oct. IX. p. 589-595.
De s. Simplicio archiep. Bituricensi in
GaUia (f cca. 480) comment. hist. in AA.
SS. BoU. 1. Mart. I. p. 34-38.
De s. Simplicio episc. et conf. in AA.
SS. BoU. 12. Febr. U. p. 602. Vgl. p. 897.
De s. Simplicio episc. Viennensi in Gal-
lia (saec. V.) in AA. SS. BoU. 3. Febr. L
p. 354. 355.
De s. Simplicio et Ambrosio mart. in
Catalania in AA. SS. BoUand. 2. Mai. I.
p. 185.
De s. Slmplicio mart. in Sardinia in AA.
SS. BoU. 15. Mai. IH. p. 456.
De s. Simplicio pontif. Rom. (f 483)
commentar. historicus in AA. SS. BoU. 2.
Mart. I. p. 133-138.
De s. Simplide episc. Viennensi in Gal-
Ha (saec. III.) in AA. SS. BoU. 11. Febr.
n. p. 511.
De s. Simpronio, Venerio et aUis VII
mart. Antiochenis m AA. SS. BoU. 7. Aug.
n. p. 190.
Vita s. Sindulphi presb. eremitae
Alsontiae in agro Kemensi (f cca.
6(X)) auctore Altmanno monacho
AltviUarensi (f 882.)
Ausg.: ' ap. MabUlon, AA. SS. o. s. Ben.
saee. I. p. 368-371. — ^wiederholt in AA.
SS. BoU. 20. Oct. Vm. p. 892-896. — D e
translatione s. Sindulfi et s. Helenae
a. 840 in monasterium Altvillarense ap.
MabUlon 1. c. saec. IV. 2. p. 153-156. Cf.
v. Heckii commentar. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 890-892.
De s. Sinerio episc. Abrincis in hodierna
Normannia (f 570) Stiltingii syUoge in AA.
SS. BoU. 18. Septb. V. p. 780-783.
De s. Sinone, Herulo, Cuscumo etc. mart.
Asiaticis in AA. SS. BoU. 23. Febr. HI.
p. 363.
De s. Sinoto mart. et verisimiliter episc.
Capuae in ItaUa (f sub fin. saec. I.) Stil-
tingii syUoge «i AA. SS. BoU. 7. Septbr.
II. p. 5.
Passio s. Sirae martyris in Per-
side a. 558 auctore coaevo.
892
SIRENUS — SOLOCHO
Arug. : eraece et lat. interprete Janningo
in AA. SS. Boll. 18. Mai. IV. p. 172-183.
Cf. Papebrochii commentar. praevius ibid.
p. 171.
De 8. Sireno sive Sinerio monacho et
mart. Sirmii in Pannonia infer. (f cca. 302)
BoIIandi comment. histor. in AA. SS. Boll.
23. Febr. III. p. 364-366.
De 8. Sisebuto abbate Caradignae in Hi-
spania (f 1082) » in AA. SS. Boll 15. Mart.
II. p. 412. — »ap. Mabillon. AA. SS. o.
s. Ben. saec. VI. 2. p. 369. 370.
De 8. Sisenando levita mart. Cordiibensi
a. 851 in AA. SS. Boll. 16. Jul. IV. p. 181.
Acta s. Sisinnii, Martyrii et Alex-
andri martyrum in agro Triden-
tino a. 347 breviora.
Ausy.: in AA. SS. Boll. 29. Mai. VII.
p. 40. — Acta alia ex mss. variis, Mom-
britio et Surio ibid. p. 40. 41. — Eplstola
s. Vigilii episc. Trident. (f cca. 405) ad
s. Simplicianum episc. Mediolanens. ibid.
p. 41. — Alla eiusd. Vigilii ad Johan-
nem urbis Constantinopol. episc. ' ibid, p.
42-45. — *auch ap. Baronium, annal. eccles.
ad a. 400. § 7-11. — * ap. Lipomanum,
vit. SS. — *ap. Surium, vit. SS. 29. Mai.
— * ap. Ruinart, acta mart. p. 534. — *am
besten ap. Gallandi, bibl. patr. VIII. p. 203.
— Historia translationis a. 1596 a.
s. Carolo Borromaeo celebratae, ex Ital.
relatione post vitam s. Simpliciani a Pla-
cido Puccinelli Cassinensi decano edita in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 45-50. Cf. Papebrochii
comment. praevius ibid. p. 38. 39.
De s. Sisinnio mart. Alexandriae in AA.
SS. Boll. 19. Jul. IV. p. 587.
De s. Sisinnio patriarcha Constantinop.
(f 427) Byei sylloge in AA. SS. Boll. 11.
Oct. V. p. 627-629.
De 8. Sisoe magno conf. in monte s. An-
tonii in Thebaide (saec. V.) Pinii sylloge
hist. in AA. SS. BoII. 6. Jul. U. p. 280
-284.
Vita s. Siviardi abbatis Anisolen-
sis in Gallia (f 687, sec. al. 728)
auctore coaetaneo monacho Aniso-
lensi.
Ausq.: ex 2 mss. coUatis cum 3. editione
Surii in AA. SS. Boll. 1. Mart. L p. 66. 67.
Erl.-Schr.: De s. Siviardo ap. Mabillon, AA.
88. o. ». Ben. saec. Iir. 1. p. 4S5-487.
Vgl. Vita 8. Carilefi.
Vita 8. Sixti et Sinicii episcopo-
rum conf. Remis in Gallia (f cca.
300) auctore anonymo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 1. Sept.
I. p. 126-129. Cf. Stilting^i comment. prae-
vius ibid. p. 118-125.
Translatio s. Sixti I papae mar-
tvris (t 127) Roma Aletrium.
' Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. April. I. p.
906-909. Cf. Henschenii commentarius de
s. Sixto ibid. p. 533-635.
Martyrium s. Sixti II papae et
aliorum martyrum a. 258.
Ausg. : ex ms. Fuldensi in AA. SS. Boll.
6. Aug. II. p. 140-142. Cf. Pinii comment.
praevius ibid. p. 124-140.
Vita Sixti IV papae (f 1484) au-
ctore anonymo.
Ausg. : primum ap. Muratori, script. rer.
Ital. III 2. p. 1053-1068.
Vgl. Diarium Homanae urbis.
De s. Sixto III pontif. Rom. (f 440)
comment. historicus in kk. SS. BoU. 28.
Mart. III. p. 714-717.
De s. Socrate et Stephano mart. in An-
glia sub Diocletiano Stickeri sylloge in
AA. SS. BoU. 17. Septbr. V. p. 477.
De s. Sodone Ravennae in Italia in AA.
SS. BoII. 25. Janr. II. p. 618.
Vita s. Solae sive Soli Angli ab-
batis Solenhovensis in Norico (f
cca. 790) auctore Ermenaldo seu
Erminoldo seu Ermenrico ab-
bate Elwangensi (f 866.)
Sola war ein Bcgleiter de« h. Bonifaz. Die Vil*
unbedeutenrt.
Handschr.: Paris, k. Bibl. Suppl. lat.
chart. sec. XV. No. 165. fol. 10,
Ausg.: ' ed. Canisius, lect. antiq. IV. 2.
p. 544 (» ed. 2da. II. 2. p. 161-175.) ~ »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. m. 2.
p. 429-438.
Erl.-Schr.i Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte II. p. 360.
Vita s. Soiennis episcopi Carnoti
in Gallia (f cca. 508) auctore an-
onymo.
Ausg. : ex mss. in AA. SS. BoU. 26. Sept.
VII. p. 68-72. — Vita interpolata ex
ms. ibid. p. 72-75. — Historia translatio-
nis ibid. p. 75-77. — Miracula ibid.
77-81. Cf. Clei comment. praevius ibid. p.
62-68.
Passio s. Solinae virg. et marty-
ris Carnuti cca. med. saec. III.
Ausg.: ex lectionario S. Petri Camut.
in AA. SS. Boll. 17. Oct. VHI. p. 12. 13.
Cf. Vanheckii commentar. praevius ibid.
p. 9-12.
De b. Sollicito ord. Crucigerorum in Pi-
ceno in AA. SS. Boll. 6. Mart. I. p. 498.
De s. Solochone, Pamphamere et Pam-
phalone militibus Aegyptiis, mart. Chalce-
done sub Maximiauo in AA. S8. Boll. 17.
Mai. IV. p. 26.
SOLONGIA — SPEUSIPPUS
893
Vita s. Solongiae virg. et marty-
ris apud Bituriges (saec. IX.)
AusQ.\ ex lectionibus ecclesiae propriae
in AA. SS. Boll. 10. Mai. II. p. 589-591. —
Alia vita, ex gallico latine reddita ihid.
p. 591-497. Cf. VII. p. 680.
Erl-Schr.: Oudoul, J. Fr. H., vie de Saint-Ursin,
apotre du Berri, et de Saint-Solange, pa-
trone du Berri. Bourges 1828. 8vo.
8. Solongiae virg. et mart. elogium histori-
cura, hymnus et lectiones 9 ap. Labbe. bibl.
nova II. p. 447-450.
Vita s. Sonnatii archiepiscopi Re-
mensis in Gallia (f ante 633.) Ex
Flodoardi hist. eccl. Remensis.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20. Oct. Vni. p.
901-903. CJ. Buckii commentar. praevius
ibid. p. 899-901.
De s. Sophia cum filiabus, Dibamona et
Bistamona etc. mart. Aegyptiis in AA. SS.
Boll. 4. Jun. I. p. 379.
De s. Sophia et Irene mm. in AA. SS.
Boll. 18. Sept. V. p. 773-774.
De s. Sophia martjTe Tr.edicinae perita
apud Graecos in AA. SS. BoU. 22. Mai. V.
p. 143.
De s. Sophia senatrice, post sanctimo-
niali in Thracia in AA. SS. BoU. 4. Jun.
I. p. 404.
De s. Sophia virg. mart. Firmi in Piceno
in AA. SS. BoII. 30. April. m. p. 733.
De s. Sophia virg. mart. Sortini in Si-
cilia in AA SS. Boll. 23. Septbr. VI. p.
571.
Vita s. Sophiae sive Cadoci epi-
scopi Beneventani et mart. (saec.
VI.) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 24. Janr. II. p.
603-606 ex ms. Rubeae Vallis et Capgravio.
Cf. p. 1150.
Vita s. Sophronii Hierosolymorum
patriarchae (f 638.)
Ausg. : ex variis collecta in AA. SS. Boll.
II. Mart. n. p. 65-72. — Vitae epitome
ex menaeis Graeconim ibid. p. 72.
Vita s. Sori conf. et eremitae
apud Petroricos in Gallia (saec VI.)
auctore anonymo.
Ausg. : ' ap. Labbe, bibl. nova 11. p. 667
-674. — »tn AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
199-204; cf. p. 942. — ^Anszug ap. Bou-
quet, rec. IQ. p. 465.
Certamen s. Sosii diaconi, Januarii episc.
Beneventani sociorumque et translatio au-
ctore Johanne diac. s. Januarii ap. Su-
rium, vit. SS. 23. Septbr.
De s. Sosipatro et Jasone discipulis et
cognatis s. Pauli apostoli, item de s. So-
patro Beroeensi (saec. I.) Henscheni sylloge
histor. in AA. SS. BoII. 25. Jun. V. p. 4-7.
poli
De s. Sosthene et Victore mart. Chalce-
done in Bithynia sub Diocletiano Stiltingii
sylloge 171 AA. SS. Boll. 10. Septbr. III.
p. 488.
De s. Sotere pontif. Rom. (f 171) Hen-
schenii disquisitio in AA. SS. BoU. 22. Apr.
m. p. 5-7. Cf. p. 982.
De s. Sotere virg. Romana et mart. sub
Diocletiano Bollandi commentar. histor. in
AA. SS. BoII. 10. Febr. H. p. 387-389. —
Passio ap. Surium, vit. SS. 10. Febr.
Cf Ruinart, AA. prim. mart. Amstel. 1713.
fol. p. 379. 380.
Acta s. Sozontis mart. Pompeio-
in Cilicia cca. a. 304 antiqua.
Ausg.: graece et lat. interpr. Stiltingio
in AA. SS. Boll. 7. Septbr. m. p. 15-19.
— Martyrium ex Simeone Metaphraste
ap. Surium, vit. SS. 7. Septbr.
De s. Speciosa virg. Papiae in Insubria
(saec. Vn.) in AA. SS. Boll. 18. Jun. III.
p. 602.
De s. Specioso monacho Benedict. Tar-
racinae in Italia (saec. VI.) ^in AA. SS.
BoII. 15. Mart. H. p. 404. — * ex Gregorio
Magno dialog. lib. 4. c. 7. ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. I. p. 98.
Vita s. Spei abbatis apud Nur-
siam in Italia (f 513) auctore G r e -
gorio Magno.
Ausg.: ' ex libr. 4. c. 10 dialog. in AA.
SS. BoU. 28. Mart. m. p. 718. — » ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. I. p.
112. 113.
Vita Spenserl, vid. Vita Henrici Spenseri.
De s. Speo conf. in AA. SS. Boll. 28.
Janr. H. p. 891. 892.
Vita s. SperandeaeabbatissaeCin-
guli in Piceno (f 1276) auctore an-
onymo, mutila.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 11. Septb.
III. p. 901-903. — Vita rhythmica ibid.
p. 904. 905. — Appendix de miraculis
ibid. p. 905-913. Cf. Suyskenii commentar.
praevius ibid. p. 890-901.
De s. Speria virg. apud S. Serenum in
Cadurcis pro martyre culta (f cca. 760)
Byei sylloge in AA. SS. BoII. 12. Oct. VI.
p. 120-123.
Acta s. Speusippi, Eleusippi, Me-
leusippi tergeminorum martyrum
auctore Warnahario presbytero
ecclesiae Lingonensis in Galiia (saec.
VII.)
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 17. Janr, p.
392. — ^iciederholt in AA. SS. Boll. 17.
Janr. U. p. 76-80. — Praefatio ap. Ger.
DuboLs, hist. eccles. Paris. HI. 6. No. 12.
894
SPmiDION — STEPHANU8
— Acta alia ex vet. ma. inAA. SS. BoU.
1. c. p. 74-76.
Erl.-Sehr.: Bolland, commcntar. praevius ibid.
p. 73.
Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatls ed.
Mansi VI. p. Ufy.
Vita 8. Spiridionis episcopi Trimithun-
tensis ex Simeone MetaphraSte ap.
Surium, vit. SS. 12. Decbr. — Vita alia ab
U. G. Sibero conscripta ad calcem s. Sixti II
pont. enchiridii ab U. G. Sibero editi. Li-
psiae 1725. 4».
De s. Spoiicosto, Pallada, Candida mart.
in AA. SS. Boll. 7. Janr. I. p. 355.
De s. Stabiie Arveruensi episc. (f cca.
810) in AA. SS. Boll. 1. Janr. I. p. 57.
Vita s. Stadiolae abbatissae — Vita s.
Eustadiolae.
Vita s. Stanislai Cracoviensis epi-
scopi (t 1079) auctore Johanne
Longino s. Dlugosso. Libri 3.
Awg.: ^ mit d. Tit.: Vita beatiss. Stanis-
lai Cracov. episc. necnon Legende sancto-
rum regni Polonie Hungarie in Lom-
bardica historia non contente. Cracoviae
1511 (1519). 4». Mt Jlohschnitten. Sehr
selten. — * cur. Stan. Dobielowicz , ibid.
1666. 4». — »ap. Surium, vit. SS. 8. Mai.
— * in AA. SS. BoU. 7. Mai. U. p. 202-276.
— Vitae aliae synopsis, ex antiq. ms. ibid.
p. 200-202. — Yita alia {verfasst 1253, gibt
einige beachtenswerte Notizen) ^zusammen
mit Martini Galli chronicon recens. J. Win.
Bandtke. Varsav. 1824. 8*. — 'zusammen
mit d. erwdhnten Vita auctore Johanne
Longino Cracoviae 1511 {auch 1519). 4«. —
Miracuia s. S-i recentiora, ex tabulis et votis
factis in ecclesia Piotraviensi (curante St.
Dobielowicz) impressa Cracoviae 1666. 4".
in AA. SS. BoU. 7. Mai. H. p. 276-280;
c/. VII. p. 616.
Erl.-Schr.: Callimachus, Phil., Florentinus,
poeta laureatus: Carmen sapphicum in vitam
gloriosissimi martyrisStanisla! apud dominum
Johannem Hallcr. (Cracoviae, oca. 1510). 4to.
Laubich, Blas., Historia von d. Heiligen
.... Krakawischen Bischoffe vnd Martyrer in
Polen, Stanislao .... Gratz. 1595. 4to. Selten.
Papebroch, comment. praevius tn AA. SS.
Boll. 1. c. p. 198.
Wiszniewslii, M., historya literatury pols-
lci^j II. p. 130.
Vita b. Stanislai Poloni can. reg.
Lateranensis Casirairiae ad Craco-
viam (t 1489) auctore Mart. Ba-
r 0 n i 0 , recognita a Frider. S z e ra -
bek.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Mai. I. Ap-
pend. p. 779-781. — Miracnla primo anno
post obitum patrata a regularibus Casimi-
ritanis descripta ibid. p. 781-792; c/. VU.
p. 571-573.
De s. Stapino episc. Carcassonensi in
Gallia in AA. SS. Bolland. 6. Aug. IL p.
174. 175.
Vita s. Stephani abbatis Nicomed.,
iunioris (f 7G7) auctore S t e u li a n o
Constantinopolitano diacono
(cca. 808.)
Ausg.: ' gr. et lat. in B. Montfauconii et
Loppini Analect. gracc. Paris. 1688. 4".
Tom. I. p. 396-531. — »lat. ed. Surius,
vit. SS. 28. Novb. — »ed. T. BUUus zu-
sammen mit Joannis Damasc. oper. Paris.
1619.- fol.
Vita b. Stephani abbatis Obazinen-
sis in Gallia ord. Cisterc. (f 1259)
auctore anonyrao, discipulo eius.
Ausg.: ' ap. Baluze, miscell. IV. p. 69.
— * ex ms. Cisterciensi in AA. SS. Boll.
8. Mart. I. p. 800-809. — «fragment. ap.
Bouquet, rec. XIV. p. 331.
Vita s. Stephani de Chavanon, fun-
datoris ac I. praepos. eccles. s.
Mariae de Piperaco in episcopatu
s. Flori in Arvernia ord. canon.
regul. s. August., auctore Stepha-
no de S. Victore canon. reg. mo-
nasterii s. Victoris prope Lutetiam
(saec. XIL)
Ausg.: ap. Dachery, spicileg. II. p. 155.
Vita s. Stephani episcopi Diae in
Gallia (f 1208) raetrica auctore
anonymo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 7. Sept. —
*in AA. SS. Boll. 7. Septbr. III. p. 186. —
Vitae rhythmicae paraphrasis au-
ctore anonymo ibid. p. 187-194. — Mira-
cula ibid. p. 194-201. G/. Perieri comment.
praevius ibid. p. 175-186.
Acta s. Stephani episcopi Rhegien-
sis primi et sociorum (saec. I. IL)
auctore anonymo, forte Simeone
Metaphraste.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 5. Jul. IL p. 220
graece et lat. Cf. Janningi comment prae-
vius ibid. p. 217-220.
Vita s. Stephani fundatoris coeno-
bii ad lacum anserum (saec. VIII.)
AVfSg.: ex menaeis Graecor. in AA. SS.
BoU. 14. Jaur. I. p. 976.
^r., ox L • IGrandimontensis,
Vitas.Stephanii|^u,3tg„3i3
diaconi et conf., qui ordinem Gran-
dimontensem in nemore agri Le-
movicini Monte moreto instituit cca.
a. 1076, auctore Geraldo seu
Gerardo Itherii priore Grandi-
montensi.
Autg. : ' ohne Namen dea Verf. ap. Labbe,
STEPHAircrS — STRACTEUS
895
bibl. nova mss. U. p. 674-685. — *mit
Navien in AA. SS. Boll. 8. Febr. U. p. 205
-212. — * besser u. vollst&ndiger ap. Mar-
tene, ampliss. coU. VI. p. 1045-1134. —
Miracula ex vita gallica per Fremont in
AA. SS. BoU. 1. c. p. 212. 213. Vgl. p. 893.
Erl.-Sehr.: Bolland. commeDtarius praevius in
AA. SS. 1. c. p. 199-204.
Frem ont, Ch., la vie, la mort et les miracles
de s. :£tienne, fondateur de Tordre de Gram-
mont. Dijon 1647. 8vo.
Vita s. Stephanis iunioris, monaehi = Vita
s. Stephani abbatis Nicomed.
Acta s. Stephani papae I ac mar-
tyris a. 257 Romae.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 2. Aug.
I. p. 139-146. Cf. Boschii comment. prae-
vius ibid. p. 112-138.
Vita Stephani IX papae (f 1058) auctore
Nicolao card. Aragon. ap. Muratori, scr.
rer. Ital. III. 2. p. 300.
Vita s. Stephani regis ppimi et
apostoli Ungarorum (f 1038) maiop
auctore anonymo.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. XI.
p. 225.
Ausg. : ' ed. Ant. Mancini. Posonii 1781.
Sehr selten, (s. d. Bemerk. zu d. folgenden
Vita.)— >ap. Pertz, mon. scr. XI. p. 229-242
ed. Wattenbach. — * ap. EndTicher, rerum
Hungar. mon. p. 139-153. — Vita minor
auctore anonymo [unabhdngig von der vor-
hergehenden, lange nach des Konigs Tode
verfasst {nach 1083.) Handschr.: vid.Feitz,
mon. scr. XI, p. 225] ' ed. Ant. Mancini.
Posonii 1781 mit der vorhergehenden Tita
tnaior. Der Herausgeber tnisste jedoch nicht,
dass er zwei verschiedene Werke edirte.
Aeusserst selten. — * ap, Pertz, mon. scr.
XI. p. 226-229. — »ap, Endlicher, rer.
Hungar. mon. p. 154-162. — Vita alia au-
ctore Hartwico (al. Chartuitio) episc.
(forsan Ratisponensi 1105-1126.) [H. hat die
beiden vorhergehenden alier^i Vitae in die-
ser Compilation mit einander verbunden u.
aie durch einige Zusatze bereichert. Hand-
schr. : vid. Pertz , mon. scr. XI. p. 225]
'Venetiis 1498, 4<*. inlibro: Legende San-
ctorum regni Hungarie in Lombardica hi-
storia non contente. No. 11. — ' dasselbe
Buch wiederholt mit Dlugossi vita s. Sta-
nislai. Cracoviae 1511 (auch 1519). 4". —
*mit verandertem Stile , aber unvollstdndig
ed. Surius, vit. SS. 20, Aug. p. 243-249.
— Hieraus ofters wiederholt. — *besser
ed. Stilting in AA. SS. BoU. 2. Septbr. I.
p. 562-575 mit sehr reichem Commentar
p. 456-562. — * diese Ausg. tciederholt Jau-
rini 1747; — •Cassoviae 1767. — » ap.
Bongars , scr. rer. Hung, p, 268. — • ap.
Schwandtner, scr, rer. Hungar, I. p. 418.
— *nach d. Krakauer Ausgabe wiederholt
Claudiopoli 1749. fol. — '« ed. Jos. Podhra-
dczky. Badae 1836. 8». — '^ap. Endlicher,
rer. Hungar. mon. p. 163-192. — " Bruch-
stiicke ed. Wattenbach ap. Pertz, mon. scr.
XI. p. 229-242.
Erl.-Schr.: Pray, G., dissertat. hist. crit. de
sacra dextera divi Stephani, primi Hnngariae
regis. Vindobon. 1771. 4to.
Vita s. Stephani Sabaitae thauma-
turgi monachi (f 794) acephala,
auctore Leontio sancti discipulo.
Ausg.: gr. et latine ex interpret. Petri
Boschii in AA. SS. Boll. 13. Jul. IH. p.
531-613, Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 524-531.
De s, Stephano abbate Eeate in Italia
(saec. VI.) Henschenii commentar. histor.
in AA. SS. BoU. 13, Febr. U. p. 674-675.
De s. Stephano abbate IH. Cisterciensi
in Gallia (f 1134) Henschenii dissert. in
AA. SS. BoU. 17, April. H. p. 496-501.
De s. Stephano Constantinop. accubitore
Mauricii imperatoris (f post 614) Henschenii
sylloge histor. in AA. SS. Boll. 27. Febr.
HI. p. 682. 683.
De s. Stephano episcopo Antiocheno et
mart. (f 479) in AA, SS. BoU. 25. Apr. HL
p. 362. 363.
De s. Stephano episc. Bituricensi (f 835)
in AA. SS. BoU. 13. Janr. L p. 822.
De s. Stephano episcopo Lugdunensi in
GalUa (t cca. 512) in AA. SS. BoU. 13.
Febr. II. p. 672. 673.
De s. Stephano epi.sc. mart. Norale apud
Helsingios in Suecia e Corbeiensi West-
phaUae monasterio (saec, IX,) Papebrochu
comment. hist. in AA. SS. BoU. 2. Jun. I.
p. 231-235.
Erl.-Schr.: Ihre, Joh., de s, Stephano primo
Helsingorum apostolo. Upsal. 1748. 4to.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Glefers.
Paderb. 1854. gr. 8vo. I. p. 98102.
De s. Stephano et Castore mart. Tarsi
in Cilicia in AA. SS. BoII. 27. April, UI.
p, 482.
De s, Stephano, Leontio, Mauricio etc.
mart. Eomanis in AA. SS. BoII. 11. Jul.
m. p. 187.
De s, Stephano patriarcha Constantinop.
(t 893) Henschenius in AA. SS. BoU. 17.
Mai. IV. p. 36. 37.
De s. Stephano Trigliensi hegumeno et
confess, et s, Stephano Xylinite apud Grae-
cos (t p. 815) in AA. SS. BoU. 26. Mart.
m. p. 665. 666.
De s. Steroorio, Clemente et Juliano
mart. in AA. SS. BoU. 25. Jul, VI. p. 166.
De b. Stiila virg. in monasterio Mariae-
burgensi prope Ajenbergam in Franconia
(forte saec. XIL) Cuperi syUoge histor. in
AA. SS. BoII. 19. Jul. IV. p. 656-658. —
Miracula ibid. p. 658-663.
De s. Stracteo mart. et de s. Tarturiuo
896
STRATON — SUIBERTUS
Romae in AA. SS. Boll. 28. Septbr. VTI.
p. 605.
De s. Stratone martyre in AA. SS. BoU.
9, Septbr. III. p. 365.
De s. Stratone , Philippo et Eutychiano
cum sociis mart. Nicomediae Pinii sylloge
»n AA. SS. Boll. 17. Aug. UI. p. 419.
De 8. Stratonico, Macario, Abbano mart.
in AA. SS. BoU. 2. Janr. I. p. 82.
De s. Stratore, Theodoto, Merona etc.
mart. Tomitanis in AA. SS. Boll. 5. Jul.
n. p. 223.
Translatio s. Stremonli episc. Ar-
vemensis a. 764 in raonasteria Mau-
ziacense et Iciodorense.
Ausg.: ap. Mabillou, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 2. p. 191-195.
Vita s. Sturmi abbatis Fuldensis
(f 779) auctore Eigile eius discip.
et abbate Fuldensi (818—822.)
Wichtige Quelle tib. d. Grilndung der christl.
Kirche iii Sachsen.
Handschr.: Wiirzburg, k. Bibl. mbr.
a. 1417. Theol. Q. 13. — Erlangen, No.
268. mbr. sec. XIII.
Ausy.: ' ap. Brower, sidera Germaniae.
Mogunt. 1616. 4». — *ed. Surius, vit. SS.
17. Debr. — »ed. Mabillon, AA. SS. o. s,
Ben. saec. III. 2. p. 269-284. — *ap.
Schannat, cod. probat. histor. Fuld. p. 67.
— » ap. Pertz, mon. 11. p. 365-377. Im An-
hange das bekannte Nottrdnsche Fragment.
— • ap. Migne, patrologia CV. p. 421-444
Tiach Mabillon. — ' ap. Strunck, Westpha-
lia sancta ed. Giefers II. p. 33-55. — Bruch-
stiLcke ' ap. Duchesne III. p. 377 ; — * ap.
Bouquet, rec. III. p. 674.
Erl.Schr.: Bahr, romische Llteraturgeseh. im
karolingiscb. Zeitalter p. 196. 296.
M a b i 1 1 o n , de anno mortis, canonizatione et
reliquiis g. Si in AA. SS. o. s. Ben, 1. c. p.
284-286.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte I.
p. 607 ff. 616 ff.
Schwartz, k., Bemerkungen tib. Elgil's Nach-
richten tib. d. Griinduug u. Urgescliichte des
Klosters Fulda. (Programm zur Feier 1000-
jdhriger Erinnerung an Hrabanus Maurus.)
Fulda 1856.
Wattenbacb, Deutschlands Geschicbtsquel-
len p. 125. 126.
Wolf, Sturmius erster Abt zu Fulda u. erster
Apoatel der .Sacbsen, — t» Buchonia II. 2.
p. 151. 1827.
De s. SucceBSO, Valente, Teleriano etc.
mart. in AA. SS. BoU. 18. Janr. II. p. 190.
Vita Sugerii abbatis S. Dionysii
qui praecipua Franciae negotia re-
gnantibus Ludovico VI et Lud. VII
administravit (f 1152), auctore Wil-
helmo Sugerii contubernali. •
Ausg. : ' ed. Fr. du Chesne. Lutet. Paris.
1648. 8". — *ap. Felibien, probationes
bistoriae San-Dionysianae. Paris. 1706. fol.
p. 194. — «ap. Bonquet, rec. XII. p. 102
-115.
Uebers,: Gu illaume, moine de S. Denis,
vie de Suger, publ. en lang. fran(j. par Guizot,
coUection VIII. p. 165-205. (Paris 1825.)
Erl.Schr.: Baudier, Micb., hlstoire de radml-
niBtratioD de Suger, abb^ de S. Denyn, grand
ministre d'^tat en France, sous les rois Louis
le Gros et Louis le Jeune. Paris 1645. 4to.
Nouvellc ^dit. Paris 1660. 4to.
Baudoin, J., lc mlnistre fidelle, repr^sente
80U8 Louis VI en la personne de Suger . . .
tir^ du ms. latin de F. Guillaume. Av.
des Icttres historiques du pape Eugine III,
du roi Louis VII et de quelques autres
princes et pr^Iats, adress^es au mcsme Suger.
Le tout dc la traduction de J. B. Paris 1640.
8vo. M. S'3 Portrait.
Carn^, L. de, les fondateurs de I' uniti fran-
^aise. Suger. Saint-Louis. Du Guesclin. Je-
anne Darc. ete. Ktudes bistoriques. Edit.
augment^e. Paris 1856. 2 vol«. Svo. 14 Frs.
(Deutscli von J. Seibt in Lorck's Haus-
bibliothek. Leipzig 1859. 66. Bd. 8vo. 1 Thlr.
10 Sgr.)
Combes, Fran?., Tabb^ Suger. Histoire de
son ministire et dc sa r^gence. Paris 1853.
8vo. Mit Portrait.
Delamalle, G. G., ^loge de Suger, a.bhi de
Saint-Denis. Amsterd. et Paris 1780. 8vo.
Deslyons, N... N...) Uloge historique
de Suger. London 1780. 8vo. Selten.
Eloge historique de Suger, abb6 de Saint-
Denis, regent du royaume sous le rfegne de
Louis VH, par G. M. de C. (marquis de
Ohasteler.) Amsterdam 1779. 8vo. Sehr selten.
Espagnac, M. R., rabb6 d', reflexions sur
Tabbd Suger et son si6cle. Londres 1780.
8vo.
Garat, D. Jos., ^logc dc Suger, discours
qui a ramport^ le prix ... de I'acad^mle
fran?. en 1779. Paris 1779. 8vo.
(Gervaise, Dom. Pr. Arm.) Histoire de
Suger, abb^ de St. Denis, ministre de T^tat
et rcgcnt soug le r^gne de Louis le Jeime.
Paris 1721. 3 vols. 12mo.
H6raalt de Sdchelles, M. J., eloge de
Suger, abbe de Saint-Denis. ParU 1779. 8vo.
Huguenin, A., dtude sur I'abbe Suger. Paris.
1855. 8vo.
, Sugcr et la monarchie franijaise au 12.
sifecle (1108-1152). Paris 1857. 8vo. 380 pag.
Jumel, Jean Charl., iloge de Sugcr, abb6 de
Saint-Deuis. Paris 1779. 8vo.
(de Langeac) Sugcr moine de St. Denis.
(Paris) 1798. 8vo.
(de LauBsat) Discours sur I'abb£ Suger et
sur son si^cle. Genfeve (Paris) 1780. 8vo.
Mesmons, Oerv, Hyac. de Romance dei,
^loge de Suger, abb6 de Saint-Denls. Am-
sterd. (Paris) 1779. 8vo.
Nettement, Alf., histoirc de Suger. Paris
1812. 12mo.
(Saint-Martin, abbc de) Riponse aux ,Ri-
flcxions sur Suger et son siMe'. Paria 1780.
8vo.
Saint-M^ry, Alf. de, Suger ou la France
au XII. sitele. Llmoges (1851). 8vo. (Biblio-
tJiigue ehrMenne et morale.)
Vgl. Kpistolae Sugerii.
Sugerus.
Vita s. Suiberti seu Swiberti apo-
stoli Frisonum et Boructuariorum (^f
713 Caesaris-Werdae ad Rhenura)
auctore Marcellino (al. Markel-
mo) presbytero, socio s. Liudgeri
ep. Mimigardevordensi.
Eiu grober Betrug Bpatercr Zeit, zvrischen dem
11-13. Jahrh. entstniiden. — Die hSuflge Verwechs-
luug von Verden mit Verdun, VVerden u. Kaiser»-
SULINUS — SVERRER
897
werth im M{ttela]ter hat Suibert auch falschlich
zum Bischof von Verden gemacht.
Ausg.: ' ed. Surius, vit, SS. 1. Mart. —
* una cum Ludgeri relatione (s. unten) Mo-
nasterii Westph., typ. M. Dalii 1628. 12mo.
— * Dusseldorpii 1717. 8". — * ap. Leibnit.,
scr. rer. Brunsv. II. p. 222-243. — Epi-
stola Rixfridi Frisii, monaehi et episc.
Traiectensis ad s. Ludgerum episc. Mo-
naster. de s. Suiberto episc. Verdensium (!),
et alia s. Ludgeri ad Rixfridum {unterge-
achoben) ed. Surius, vit. Sanct. 1. Mart. —
Ludgeri episc. Monaster. (f 809) relatio
de canonizatione s. Swiberti supposititia,
sed tamen non recens, ap. Leibnit., script.
rer. Brunsv. II. p. 243-253. — Radbodus
episc. Traiectensis (f 917): Sermo de s.
Suiberto apostolo Frisonum — et eius-
dem Carmen allegoricum sive homilia de
eodem ^ in AA. SS. Boll. 1. Mart. I. p. 84
-86. — * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. m. 1. p. 244. 245.
Erl.-Sckr.: Baronius, martyrologium Roman. 1.
Mart. (fiir die Echtheit der Vita.)
Binterim, DenliwUrdigkeiten V. 1. p. 336.
V. Blum, die colnisehe Kirche p. 79.
Bouterwek, K. W., Swidbert, der Apostel
des bergischen Landes. Eine Vorlesung.
Elberfeld 1859. 8vo.
Cramer, de veterum Ripuariorum et praeci-
pue eorum metropolis Coloniae statu civili
et ecclesiastico p. 97.
Elogium 8. Suidberti ep. Frisonum et Bo-
ructuar. apostoli historicum ap. Mabillon,
AA. SS. o. 3. Ben. saec. III. 1. p. 239-244.
Gelenius, clypeus Suibertinus advers. iacula,
quae in scriptorem s. Suiberti contorquentur.
(fUr d. Echtheit.)
Heber, Ph., die vorkarolingischen christlichen
Glaubensboten am Rhein nnd deren Zeit.
Frankf. a. M. 185S. 8vo. 1 Thlr. 20 Sgr.
Henschen, de s. Suiberto episc. Frisonum
et Boruct. apostolo Caesaris-Werdae ad
Rhenum commentar. historicus in AA. SS.
Boll. 1. Mart. I. p. 67-84.
Leben des h. Bischofs Suibertus, desApostels
in Friesland, Holland li. in d. hiesigen Gegend.
Diisseldorf 1845. 12mo.
Papebroch, de s. Suiberto episc. Verdensi
in Saxonia inferiore (f post 800) commen-
tatio in AA. SS. Boll. 30. April. III. p. 802-
805.
Kettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 396. 4G0. 524.
Seibertz, Landes- u. Rechtsgeschichte des
Herzogthums Westfalen I. p. 81.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Giefers
II. p. 3-10.
Vita diui Suiberti Verdensis ecclesie episc.
Sazonum Frisiorumque apostoli. In fine : Co-
lonie par Henr. de Nussia (1508). 4to.
De s. Sulino abbate in vico sui nominis
dioec. Macloviensis in Armorica (saec. VI.)
Stiltingii sylloge in AA. SS. Boll. 1. Oct.
I. p. 196-198.
Vita s. Sulpitii Pii episcopi Bitu-
ricensis in Gallia (f 644) auctore
anonymo monacho Sulpiciano fere
coaevo, libri 4.
Auag.: ' in AA. SS. BoU. 17. Janr. H.
p. 167-174. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. II. p. 168-187. — »Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 509. — Vita alia
brevior auctore anonymo coaetaneo in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 174-176. — Miracula
auctore anonymo ap. Labbe, biblioth. nova
II. p. 451-455. Cf. AA. SS. Boll. p. 166
-167.
De s. Sulpitio episc. Gislenopoli in Hau-
nonia in AA. SS. Boll. 27. Janr. IL p. 787.
— Translatio iUd. p. 788.
De s. Sulpitio episc. Traiectensi in Bel-
gio (f cca. 500) in AA. SS. Boll. 18. Janr,
U. p. 196.
De s. Sulpitio Severo archiep. Bituricensi
(f 591) in AA. SS. BoU. 29. Janr. H. p.
967-969.
De s. Sulpitio et Serviliano mart. Roma-
nis sub Traiano in kk. SS. Boll. 20. Apr.
II. p. 745. 746.
De s. Summiva virg. et mart. cum sociis
in Norvegia notitia ex Greveno in AA. SS.
Boll. 8. Jul. n. p. 649.
De s. Sunzone seu Sunderoldo arcbiep.
Moguntino (f 891. 26. Jun.) ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. IV. 2. p. 489. 490.
De s. Sura sive Soteride aut Zuwarda
virg. et mart. Dordraci in Hollandia Bol-
landi commentar. histor. in AA. SS. BoU.
10. Febr. H. p. 430-432.
De s. Surano abbate in Italia, mart.
(saec. VI.) 1 in AA. SS. Boll. 24, Janr. IL
p. 606. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 222.
Acta s. Susannae virg. et mart.
cca. a. 295 Romae, auctore anony-
mo.
Au^g. ; ex ms. Fuldensi in AA. SS. Boll.
11. Aug. H. p. 631-632. Cf. Cuperi com-
mentar. praevius ibid. p. 624-631.
Vita s. Susannae virg. mart. sub
Juliano Eleutheropoli in Palaestina
auctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoIL
20. Septbr. VI. p. 153-160. Cf. Stiltingii
commentar. praevius ibid. p. 151-153. —
Acta a notariis R. eccles. conscripta ed.
Surius, vit. SS. 11. Aug.
Vita Susonis, vid. Vita s. Henrici Susonis.
Vita Svepreri regis Norvegiae
(1151 — 1202) auctore abbate Ca-
rolo.
Ausg.: wnt. d. Tit.: Kong Sverres Hi-
storie in Noregs-JKonunga-Sogur. IV. Kjo-
benhavn 1813. fol.
Uebers. : latein. ed. Torfaeus, faistor. Nor-
vag. IV. p. 1-74.
Erl. Schr.: Anecdotou historiam Syerreri reg.
Norvegiae illustrans e cod. membr. bibl.
Arnamagnaeanae c. vers. lat. et comm. ed.
E. Chr. Werlauff. Hafniae 1815. 8vo. Eine
Apologie der kdnigl. MajestSt gegen d. An-
massungen der nonoegisch. GeisUichkeit.
Vgl. Snorro Sturleson.
57
898
SWIBERTUS — SYMPHOROSA
Vita 3. Swiberti = Vita s. Suiberti.
Vita s. Swithuni episcopl Winto-
niensis (f 862) auctore Gotselino
monacho (clar. 1110.)
Handschr.: London, brit. Mus., Arund.
library, No. 169. fol. 36. V»
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 2. Jul, —
*wiederholt in AA. SS. Boll, 2. Jul. I. p.
327. 328, — Vlla uietrica auctore Wol-
stano monacho Bened. Wintonieusi (cca.
990) ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 628-635. — *in AA. SS. BoU. 1. Aug.
I. p. 98-100 hinter der Vita s. Ethelwoldi
episc. — Hlstoria translationis et miraculo-
rum auctore Lamfrido seu Lantfredo
monacho Wintoniensi (saec. X.) [Handschr. :
London, brit. Mus. Ms. Reg. 15. C. VIL]
m AA. SS. Boll. 2. Jul. I. p. 328-330. —
Alia miracula ex antiq. mss. ^ibid. p.
331-337. — * ap. Wharton, Anglia sacra I.
p. 322 : Epistola Lantfredi praemissa histo-
riae de miraculis s. Swithuni.
Erl.-Schr.: Earle, John: Gloucester fragments.
I. Facsim. of some leaves in Saxon band-
writing of St. Swidhun, copied by photo-
zincography and publ. . . . by J. E. London,
Longman 1861. gr. 4to. (p. ^l-.^iB an essay
on tlie life and tinjes of Swidhun.)
Fabricius, bibl. med. et infim. latinit. ed.
Mansi IV. p. 238.
Mabillon, de s. Swithnno ep. Wint. eiusque
translat. et miraculis in AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 69-72.
Pinius, comment. praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 321-327.
Wright, Swithun in hia Biographia Britann.
liter. L p. 377-381, und Lantfredus ibid. p.
469. 470.
Vita s. Syagrii episcopi Augusto-
duni in Gallia (f cca, 600). Ex bre-
viario Aeduensi.
'Auag.: in AA. SS. Boll. 27. Aug. VL p.
90. 91. Cf. Stiltingii commentar. praevius
ibid. p. 84-90.
Vita s. Symeonis Aohivi auctore
anonymo: ,Cum igitur ab adole-
scentia.'
Unedirt, sehr fabelhaft.
Handsehr.: Carlsruhe, No, 69. VII.
18. mbr. sec. XI. fol, f. 87.
Ausg.: nur das Reichenau Betreffende ed,
Waitz ap. Pertz, mon. script IV. p. 445*.
446*.
Vita s. Symeoni8heremitae(f 1035
Treviris) et miracula auctore E b er-
wino abbate S. Martini Treveren-
sis: jDomno et ven, Popponi arch.
frater Ebroinus.'
Handschr.: Chalons, Bibl. Vit. SS. sec,
Xn. 4«. — Paris, k. Bibl. sec. XI. No.
2627, 43. — Trier, No. 1396 (1337). chart.
sec. XVII,
Ausg.: ' ed. Surius, vit. 88. 1. Jun., mit
verandeHem Stil. — *in AA. SS. Boll. 1.
Jun, I. p. 89-96, — »ap. Mabillon, AA.
SS. 0. 8, Ben, saec. VI. p. 371-381. —
Ausziige ' ap. Hontheim , prodrom. histor.
Trevir. I. p. 665. — * ap. Bouquet, rec. X.
p. 372. — »ap. Pertz, mon. scr. VIII. p.
209-211. — Ulstoria elevatiois s. S-s et
vener. Popponis auctoribus testibus ocula-
tis Frederico praeposito S. Paulini et Joh.
Schekmanno monacho S. Maximini in AA.
SS. Boll. 1. Jun. L p. 101-107.
Erl-Schr.: Embolismus D. Papebrochii de
canonlzatione s. S-« eiusque ecclesia ibid. p.
95-101 (mit Abiild. der Kirche.)
Vgl. Gesta Treverorura.
Vita s. Magnerici.
Vita s. Symeonis monachi et ere-
mitae in monasterio s. Benedicti
de Padolirona (f 1016. 26. Jul.) au-
ctore monacho anonymo subaequali.
Ausg.: ex codd. eiusd. monast. ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 1. p.
151-168. Vgl. Vita s. Simeonis monachi.
Vita s. Symeonis Sali confessoris
apud Emesam in Syria (saec. VI.)
auctore Leontio Neapoleos in Cy-
pro, episcopo coaevo.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 1. Jul. III.
p. 1. — »ex mss. in AA. SS. Boll. 1. Jul.
1. p. 136-169 graece et lat. Cf. Pinii com-
ment. praevius ibid. p. 129-135.
Vita s. Symmachi papae (f 514)
auctore anonymo.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. III.
2. p. 45-47.
Erl.-Schr.: Sollerius, sylloge historica de s.
Symmacho pp. in AA. SS. Boll. 19. Jul. IV. p.
634-643.
Translatio s. Symmetrii et aliorum
mart. Roma Ledernacum in Belgio.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 26. Mai.
VI. p, 361-363 c. Henschenii commentar,
praevio.
Acta s. Symphoriani mart. Augu-
stoduni in Gallia cca. a. 180.
Ausg. : ' ap. Ruinart, acta martyrum. Am-
stelod. 1713. fol. p. 79-83. — * mit gedn-
dertem Stil ed. Surius, vit. SS. 22. Aug. —
»ex Ruinartio in AA. SS. Boll. 22. Aug.
IV. p. 496-498. Cf. Cuperi comment. prae-
vius ibid. p. 491-496.
De 3. Symphoriano, Macario, Victori-
no etc. mart. Romanis Antverpiae in Belgio
BoIIandi comment. histor. in AA. SS. BoII.
28. Febr. lU. p. 725-728.
Passio s. Symphorosaecumseptem
filiis, Crescente, Juliano etc. (f cca.
125) auctore anonymo.
Auag.: ' ed. Surius, vit. SS. 18. Jul. —
» in AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p. 358-359 c.
Pinii comment. praevio p. 350-358. — * ap.
SYMPHRONIUS — TARSITIA
899
Ruinart, AA. martyrum. Amstelod. 1713.
fol. p. 23-25.
De s. Symphronio, Olimpio, Exsuperia
et Theodolo mart. Romanis cca. 256 in
AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 302.
De s. Synaldo Treviris in Gallia Belgica
m AA. SS. Boll. 21. Janr. II. p. 387.
Vita s. Syncleticae sacrarumvirg.
antistitae sub Constantino Magno
auctore s. Athanasio.
Ausg. : interprete Davide Colvillo in AA.
SS. Boll. 5. Janr. I. p. 242-257.
De s. Synesio mart. deposito Lucae in
Hetruria in AA. SS. Bolland. 4. Mai. I. p.
469-471.
De s. Syntyche s. Pauli apost. discipula
(saec. I.) Philippis in Macedonia m AA. SS.
Boll. 22. Jul. V. p. 225.
De s. Syra vel Syria in territorio Tre-
censi in Gallia (saec. IV. aut V.) in AA.
SS. BoU. 8. Jun. II. p. 62-66.
De s. Syra vjrg. Meldis et Catalauni in
Gallia (cca. med. saec. VH.) Buckii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 23. Octb. X. p. 104
-106.
Vita s. Syri episcopi Genuensis
(t post 330) auctore Oberto, aliis
Umberto vel Alberto episc. Ge-
nuensi (cca. 1060.)
Ausg. : * ed. Mombritius, sanctuarium. —
*wiederholt in AA. SS. BoU. 29. Jun. V.
p. 481-483. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. V. p. 786. 0/. Ughelli, Italia
sacra IV. p. 839, 844.
Vita s. Syrl et Iventii episcoporum Tici-
nensium, sive a Pompeio Syri discipulo,
sive ex hoc a Paulo diac. edita ap. Su-
rium, vit. SS. 12. Septbr. (p. 126. ed. 2a.)
De s. Syro epsic. Patavino (saec. IH.)
in AA. SS. BoU. 31. Aug. VI. p. 652.
De s. Syro et Serapione mart. Alexan-
driae in AA. SS. Boiland. 11. Septbr. in.
p. 777.
De s. Syro mart. in Pamphilia m AA,
SS. BoU. 12. Sept. IV. p. 13.
De s. Systo, an confess. in AfricaV con-
iectura Papebrochii in AA, SS. BoU. 5. Jun.
I. p. 422.
T.
De s. Taiida sive Amata abbatissa An-
tinoi in Thebaide (saec, V.) in AA. SS.
BoU. 5. Janr. I. p. 257.
Inventio s. Tamisiae et translatio ad
coenob. Blandiniense iuxta Gandavum, vid.
Vita s. Amalbergae virg. (invent.)
De s. Tammaro episc. Beneventi in Ita-
lia (saec. V. VI.) Goorii sylloge in AA. SS.
BoU. 15. Octbr. VII. 1. p. 35-37.
Passio s. Tanchae virg. mart. in
dioec. Tricassinain Gallia(inc. saec.)
auctore anonymo.
AiLsg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 10. Oct.
V, p. 122-124. Cf. Fonsoni comment. prae-
vius ibid. p. 120-122.
De s. Tanconeepisc.VerdensiinSaxonia
(t cca. 800) in AA. SS. Boll. 16. Febr. 11.
p. 889.
Acta s. Tarachi, Probi et Andro-
nici mart. Anazarbi iu Cilicia (f 304.)
Ausg.: gr. et lat. ' ex Ruinartio (acta
martyrum. Amstelod. 1713. fol. p. 419-449)
— »m AA. SS. BoU. 11. Octbr. V. p. 566
-584. Cf. Buei comment. praevius ibid. p.
560-565 et Auctarium ad AA. SS. tomi V.
p. 43-45. — »ap. Surium, vit. SS. 11. Oct.
mutila.
De b. Tarasia Ourenii in Lusitania (f
1266) in AA. SS. BoU. 3. Septbr. I. p. 786.
Vita s. TarasiaeviduaeetSanciae
virg., Sancii regis filiarum, regina-
rum et sororum, ord. Cisterc. Lor-
vanii in Lusitania (f 1229 et 1250)
recens auctore Fr. Francisco
Macedo ord. min. observ.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 17. Jun. III. p.
473-504. — Processus pro beatiticatioue
et canonizatione SS. ibid. p. 505-531. Cf.
Jun. VI. 1. p. 206.
Vita s. Tarasii patriarchae Con-
stantinopolitani (f 806) auct. Igna-
tio episcopo.
Ausg. : ex graeco lat. reddita a Gentiano
Herveto ^ ap. Surium, vit. SS. 25. Febr. —
» wiederholt in AA. SS. BoU. 25. Febr. III.
p. 576-590. Cf. Henschenii comment. prae-
vius ibid. p. 572-576.
De s. Tarasio et Jobanne mart. apud
Graecos in AA. SS. BoU. 7. Jun. II. p. 9.
De s. Tarasio thaumaturgo in Lycaonia
in AA. SS. BcU. 8. Mai. IL p. 305.
De s. Tarsitia virg. apud Rutenos in
900
TASCIUS — TERENTIUS
Gallia »n AA. SS. Bolland. 16. Janr. I. p.
1068. 1069.
De s. Tascio, Dubitato, Valento mart.
Africanis in AA. SS. Boli. 1. Septbr. I.
p. 205.
De Tassilone duce Baioariae, dein mo-
nacho (f cca. 798) elogium bist. , ubi de
Desiderio rege Langobardorum, ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p.
443-446.
De s. Tatiana in AA. SS. Boll. 5. Janr.
I. p. 257.
De 8. Tatiana mart. sub Alexandro imp.
m AA. SS. Boll. 12. Janr. I. p. 720.
Acta s. Tatiani Dulae mart. iuxta
Zephyrium Ciliciae saec. IV.
Ausy. : ' graece c. interpret. lat. Guil.
Sirleti in AA. SS. Boil. 15. Jun. II. p. 1043
-1048. — ' lat. ap. Surium, vit. SS. 15. Jun.
Martyrium s. Tatiani mart. Clau-
diopoli in Honoriade Provincia (forte
sub Diocletiano.)
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. BoU.
24. Aug. IV. p. 767.
De s. Tatone monacho (f 729) in AA.
SS. Boll. 11. Janr. I. p. 713.
De 8. Tatwino episc. Cantuariae in An-
glia (f 734) Sollerii sylloge in AA. SS.
Boll. 30. Jul. VII. p. 159. 160.
Vita 8. Taurini episcopi Ebroicis
in Gallia (forte saec. V.) auctore
ut quidem ipse asserit, Deodato
et sancti discipulo et presbytero.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 11. Aug. II. p.
639-642. — Historia inventionis primae
auct. anonymo ibid. p. 642-645. — Histo-
ria tr anslationis ad castrum Laudosum
et inde ad coenob. Gigniacense auct. ano-
nymo ibid. p. 645-650. — Circumvectio
corporis a. 1158 instituta ibld. p. 650-656.
Srl.-Schr.: Boschius, comment. praeviua ibid.
p. 635-639.
Boudon, H. M., vie de St. Taurin, prein.
^veque d'Evreux, Kouen 1694. 12mo.
Hiatoire littdraire de la France V. p. 96.
De s. Taurino episc Augustae .^uscorum
in Novempopulania (saec. HI. IV. forsan
Vin.) Stiltingii sylloge histor. in AA. SS.
BoU. 6. Septbr. U. p. 630-633.
De 8. Taurino, Nemorato, Saturnino etc.
mart. in Aegypto in AA. SS. BoU. 5. Sept.
II. p. 528.
De 8. Teclechilde abbatissa Jotrensi pri-
ma in Gallia (saec. VII.) Byei sylloge in
AA. SS. Boll. 10. Oct. V. p. 114-120.
Vita s. Telesphori papae et mart.
(fcca. 153)auctoreSegeroPaullo
ord. Carmel. theol.
Auag.: in AA. 88. BoU. 6. Janr. I. p-
236-240.
Erl.-Sckr.: Siber, U. G., progranima quo Tele-
sphori vita ab erroribus purgatur. Lipsiae
1714. 4to.
De s. Telesphoro, Floro, Jocundo etc.
mart. Africanis in AA. SS. Boll. 6. Janr. I.
p. 323.
Vita s. Teliai, Teliavi sive Eliud
episc. Landavensis in Wallia (f
cca. 551) auctore anonymo.
Ausg.: ex legenda SS. Angliae Jo. Cap-
gravii in AA. SS. Boll, 9. Febr. IL p.
308-310. Cf. Bollandi commentar. histor.
ibid. p. 303-308. — Vita alia authore Gal-
frido alias Stephano Landavensi
(cca. 1120) ap. Wharton, Anglia sacra H.
p. 662-666.
Vita s. Tellonis archidiaconi ca-
thedr. Conimbricensis eccles. (flor.
1131) notitiaque fundationis coeno-
bii s. Crucis Conimbricensis.
EnthSlt fast nur Diplome von PSpsten.
Ausg.: 'in Portugaliae monum. I. p. 63
-75. — ' Bruchstiicke in Monarchia Lusi-
tana, tom. III. auctore Brandano, append.;
fehlerhaft.
Uebers. : tornado do latin . . em na era
1455 per meestre Aluaro da Mota in
Portug. mon. 1. c. p. 75-78.
De s. Tenenano seu Tinidoro Leonensi
episc. (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 16. Jul.
IV. p. 179. 180.
De s. Tenestina virg. apud Cenomanos
in Gallia (med. saec. VI.) Pinii sylloge
hist. in AA. SS. BoU. 24. Aug. IV. p. 791
-794.
Acta s. Terentiani episc. mart. et
Flacci mart. Tuderti in Umbria (f
cca. 118) auctore anonymo.
Au^g.: ex edit. Mombritii et ms. In AA.
SS. BoII. 1. Septbr. I. p. 112-116. Cf. Stil-
tingii comment. praevius ibid. p. 108-112.
Acta s. Terentli, Africani, Maxi-
mi etc. mart. Afrorum sub Decio.
Ausg. : ex ms. Graeco latine interpr. Petr.
Fr. Zino in AA. SS. BoU. 10. April. I. p.
861-862.
Vita s. Terentii confessoris Fa-
ventiae in Aemilia Italiae.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 30. Jul
VIL p. 155-157 c. SoIIerii comm. praevio.
Acta s. Terentii mart. Pisauri in
ducatu Urbinate (saec. III.) suble-
Ausg. : in AA. SS. Boll. 24. Septbr. VI.
p. 679-681 c. Perierii comment. p. 678.
ErL-Schr.: Olivieri degli Abbati, A. C, me-
morie di s. Terenzio, martire i protettore
della cittk di Pesaro. Pesaro 1776. 4to.
TERENTIUS - THAMATUS
901
De s. Terentio episc. Lunensi et mart.
Sarzanae in Ilalia (forte sec. IX,) in AA.
SS. BoU. 15. Jul. IV. p. 96.
Acta s. Teresiae a Jesu virg., Car-
melitarum strict. observ. parentis,
Abulae in Hispania (f 1582) au-
ctore Francisco de Ribera S.
J. Libri 5.
Ausg. ■■ ex prima edit. Salmanticensi anni
1590, secundum versionem Coloniensem
Matthiae Martinez anni 1620 (Colon. Agripp.
4».) in AA. SS. BoU. 15. Oct. VII. p. 538
-725. — Testimonia de s. T-a prolata,
collecta a Didaco Yepes in Prologo ad
vitam Teresianam atque in latin. translata
a Matth. Martinez ibid. p. 725-741. — Mo-
nita a s. matre T-a monialibus suis tra-
dita ibid. p. 741-743. — Gloria posthu-
ma Ibid. p. 745-790. NB. Alles dies mit
Vandermoeres Commentar erschien auch als
Separatabdruck Bruxellis 1845. gr. fol. Mit
15 Kupjertaf. -40 fr.
Uebers.: Vie de la m^re Ther^se de Je-
sus, fondatrice des carmes dechaussez, com-
posee par Fran^. de Kibera, tradaite de
r espagnol. Paris 1645. 8">.
Erl.-Schr.: Boucher, J. B. A., vie de Sainte-
Th^rese. Paris 1810. 2 vol. 8vo.
Buchfelner, S.. Lebensgesch. der h. Jung-
frau Theresia. Augsburg 1826. 8vo.
Cernry, J., zivot sv. panny Terezie s. pcipi-
jenou Kratkou historii r'adu bosyck Karnje-
litasek v. Cechach. v Praze 1830. 8vo.
CoHombet. F. B., vie de Sainte-T^rfese. Lyon
1837. 8vo.
Duret, P. Cl., vie de SainteThdrese. Lyon
1718. 12mo.
(^mery, J. A.) Esprit de Sainte-Thirese, re-
cneilli de ses oeuvres. Lyon 1775. 8vo. ihid.
1779. 8vo. Avignon 1825. 2 vol. l2mo.
Leben der h. Theresia. Coeln 1841. 12mo.
Marckhovitsch, Geschichten von denck-
wiirdigsten Begebenheiten, welche sich mit
der heiligen Jungfrau Theresia de Jesu zu-
getragen haben. Wien 1718. 2 Bde. 8vo.
Vie de la seraphique mfere s. T^rfese de Jesus.
En figures, et en vers franj. et latines. Lyon
1670. 8vo.
Vie de s. Tdr^se, tir^e des auteurs originaux
Espagnols .... par M. deVilldfore. Paris
1712. 4to. iUd. 1748. 2 vols. 12mo.
Vandermoere, Jos., commentarius praev.
in AA. SS. I. c. p. 109-537.
-." Yepes, D. de, vita della gloriosa verg. s.
ij^ Teresa di Giesu , . . scritta in ling. Casti-
\ gliana et trad. nella Toscana dal G. C. Brac-
'. cini. Roma 1623. 4to.
De s. Ternano Pictorum in Britannia
episc. in AA. SS. Boll. 12. Jun. 11. p. 533
-535.
De s. Tertio, Jesu iusto et Artema, dis-
cipulis Pauli apost. sylloge histor. in AA.
SS. Boll. 21. Jun. IV. p. 67. 68.
De s. Tertulliano episc. Bononiensi in
Italia in AA. SS. Bolland, 27. April. m.
p. 494.
De s. Tertullino et Chrjsantho mart. Ro-
manis Luxemburgum translatis commenta-
riu8 Alexandri Wilthemii S. J. in AA. SS.
BoU. 10. Mai. II. p. 558-566. Cf. p. 846.
De s. Tertuilino presb. et mart. Romae
a. 257 Boschii comment. histor. in AA. SS.
Boll. 4. Aug. I. p. 316.
De s. Tetradio episc. in AA. SS. Boll.
16. Febr. II. p. 887. Cf p. 901.
Vita s. Tetrici episcopi Autissio-
dorensis in Gallia (f cca. 709.)
Ausg. : ex historia episc. Autissiod. scripta
ante annos 800 ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. III. 1. p. 102-104. Cf. Com-
mentarius de s. Tetrico in AA. SS. BoU.
12. April. II. p. 95.
De s. Tetrico episc. Lingonensi in Gal-
lia (t 572) in Acta SS. BoU. 18. Mart. II.
p. 633-635.
Vita s. Teuteriae et Tuscae virg.
Veronae. Compendium ex collect.
Augustini Valerii episc. Veronensis.
Amg. : in AA, SS. Boll. 5 Mai. II. p. 45.
46. — Vita metrica et hymnus ibid. p.
46. 47. — Miraoula ex italico Bapt. Pe-
retti ibid. p. 47. 48.
De s. Thadaeo mart. apud Habessinos
culto in AA. SS. Boll. 26. Jun. V. p. 157.
Vita s. Thaisidis seu Thaidis me-
retricis poenitentis in Aegypto (saec.
IV.) auctore Marbodo Redonen-
si episc. (t 1123.) Metrice.
Ausg. : ' ex 2 mss. ed. Beaugendre in
Opp. Hildeberti Cenomanens. Paris. 1708.
fol. p. 1541-1545. — »m AA. SS. Boll. 8.
Oct. IV. p. 226-228. — Vitaalteraau-
ctore anonymo, ex edit. Rosweydiana ^ibid.
p. 225. 226. Cf. Byei commentar. praevius
ibid. p. 223. 224. — * ap. Surium, vit. SS.
8. Octbr.
Vita s. Thalassii et Limnaei ana-
choretarum iuxta Cyrum in Syria
(saec. V.) ex Philotheo Theodo-
reti cap. 22.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 22. Febr. HI.
p. 291. 292.
De s. Thalassio et Marco eremitis apud
Graecos Henschenii comment. hist. in AA.
SS. BoU. 20. Mai. V. p. *226.
De s. ThalelaeO anachoreta in Syria (f
cca. 460) in AA. SS. BoU. 27. Febr. in.
p. 680. 681.
Acta s. Thallelaei medici, Alexan-
dri et Asterii spiculatorum (f 284)
martyrum vetustiora.
Ausy.: graece et lat. in AA. SS. BoU.
20. Mai. V. p. *180-*183. — Acta recen-
tiora fidei exiguae graece et lat. ibid. p.
*183-*193. — Epitome actorum ibiid.
p. *193. Cf. Papebrochii commentar. prae-
vius ibid. p. *178. *179 et VH. p. 819.
De s. Thamato , Honorato , Seleuco etc.
mart. Caesareae tji AA. SS. BoU. 2. Jun.
I. p. 211.
902
THARSICIUS — THEODARDUS
De s. Tharsicio acolytho mart. Romae
in AA. SS. Boll. 15. Aug. m. p. 201.
De s. Thea martyre in AA. SS. Boll.
23. Febr. III. p. 363.
Martyrium s. Theae, Valentinae
et Pauli mart. Caesareae Palaest.
a. 308 auctore Eusebio episcopo
Caesareae.
Ansg. : ' lat. ab Henr. Valesio reddita p.
330. — 'wiederholt m AA. SS. Boll. 25. Jul.
VI. p. 165-166. Cf. Pinii comment. praevius
ibid. p. 163-165.
De s. Thecla abbatissa Kitzingae ad Moe-
num iu Franconia (f saec. VIII. fin.) Go-
orii sylloge m AA. SS. BoU. 15. Oct. VII.
1. p. 59-64.
De s. Thecla virg. et Justina Leontinis
in Sicilia (saec. III. Vita ex Phil. Ferrario)
in AA. SS. Boll. 10. Janr. I. p. 601.
Vita s. Theclae martyris Seleu-
ciae in Isauria (saec. I. 11.) auctore
Basilio episcopo Seleuciae, (flor.
450) et miracula. Libri 2. — Si-
meonis Metaphrastae deeadem
martyre liber sinffularis, lat. vertit
Petr. Pantinus Tiletenus.
Ausg. : ' Antverpiae (Plantin) 1608. 4".
— »ap. Surium, vit. SS. 23. Septbr.
Erl.Schr.: Stiltingr, de s. Thecla commentarius
crit.-historicus in AA. SS. BoU. 23. Sept. VI.
p. 546-568.
Acta s. Theclae, Mariamnae, Mar-
thae etc. quinque virg. canonicarum,
martyrum in Perside saec. IV.
Ausg. : graece et lat. in AA. SS. BoII. 9.
Jun. n. p. 173.
De 8. Theemeda et filiis eius, Armenio
et matre eius, mart. Aegyptiacis, in AA. SS.
BoII. 2. Jiin. I. p. 169.
De s. Theione et duobus pueris m AA.
SS. BoII. 1. Febr. I. p. 48.
De s. Thenna seu Thenew matrona ma-
tre s. Kentigerni in Scotia (f cca. 580) in
AA. SS. Boll. 18. Jul. IV. p. 422.
Vita s. Theobaldi abbatis Beccen-
sis (11139) auctore Milone Cri-
spino.
Ausg : mLanfranci Cantuariensis archiep.
opp. ed. L. Dachery, Paris. 1648. fol.
Append.
Erl.-Schr.: Samm arthani, Oallia christiana
IV. p. 139 sq.
Vgl. Chronicon Bcccensis abb.
Vita b. Theobaldi Albae-Pompeiae
in Insubria (f 1150.)
Ausg.: a Phil. Malabayla ex antiquis
monumentis coUecta et a Fr. Dom. Pas-
soni ord. minor. italice aucta in AA. SS.
Boll. 1. Jun. L p. 137-148.
Vita s. Theobaldi abbatis Vallis Oernaii.
Hieraus Fragmentum de matrimonio s.
I. udovici cum Margarelha, Bvreugarii comJtiR
1'rovinciae tilia ap. Duchesne, hist. Franc. scr. V.
p. 406.
Vita s. Theobaldl canonici Dora-
tensis in Marchiano comitatu auctore
Petro Roberto.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 683
-684.
Vita s. Theobaldi eremitae dioec.
Vicentinae in Italia (f 1066) auctore
Petro abbate Vangadiciae aequali.
Ausg.: ex mss. ap. Mabillou, AA. SS. o.
s. Ben. saec. VL 2. p. 158-168. — Trans-
latio ibid. p. 168-175. — Translalio ab
Italia per Arnulfum fratrem eius ibid. p.
175-182. — BuIIa Alexandri lU de ca-
nonizatione s. Th-i ibid. p. 182. — Vita
alia auctore coaevo ex 4 mss. et Surio in
AA. SS. Boll. 30. Jun. V. p. 592-595. —
Alia vlta bullae canonizationis adiuncta ibid.
p. 596-598. — Miracula ibid. p. 598-606.
Erl.-Schr.: Hcnschen, commentarius praevius
ibid. p. 588-592.
Vie de s. Thibaud hermite in M^m. de Utt4-
rature et d'histoire. Paris 1729. 8vo. VII. p.
45.S-478.
Vita di s. Teobaldo . . . scritta da uu suo con-
temporaneo . . . estratta da un cod. ms. el
tradotta in idioma itallano dal B. C. G. de
Matlia. Napoli 1820. 8vo. 16 pag .
Vita s. Theobaldl eremitae et Pe-
lagiae auctore Reinero monacho
Leodiensi.
Amg.: Praefationes ap. Martene et
Durand, ampl. collect. I. p. 960. — Flos
eremi seu de vita s. Theobaldi libri 2, au-
ctore Reinero monacho Leod. ap. Pez,
thes. anecd. IV. 3. p. 95-110.
De s. Theobaldo archiep. Viennensi in
Gallia (saec. X.) Henschenii sylloge in AA.
SS. BoII. 21. Mai. V. p. 47.
De s. Theocleta thaumaturga apud Grae-
cos in AA. SS. BoII. 21. Aug. IV. p. 449.
• De s. Theocristo monacho hegumeno in
territorio Hierosolym. (f 467) Pinii syl-
loge in AA. SS. Boll. 3. Sept. I. p. 659.
Vita s. Theoctistae Lesbiae virg.
auctore Simeone Metaphraste.
Gescliriebcn nach 912.
Handschr.: Moskau, Synodalbibl.
Ausg.: ^ graece, aber nicht volUtdndig ed.
Leo Allatius, de Symeonum scriptis dia-
triba. Paris. 1664. - ' latine ed. Surius,
vit. SS. 10. Novbr.
De s. Theoctisto abbate in Sicilia (f
cca. 800) in AA. SS. BoUand. 4. Janr. I.
p. 180.
De s. Theoctisto martyre in AA. SS.
Boll. 4. Febr. I. p. 466.
Vita s. Theodardl archiepiscopi
Narbonensis in Gallia (f cca. 893.)
THEODARDUS — THEODORA
903
Ausg. : ex ms. Tolosano in AA. SS. BoU.
l.Mai. I. p. 142-156. Cf. Labbe, bibl. nova
n. Appendix u. AA. SS. Mai. VII. p. 540.
Acta s. Theodardi episcopi Leo-
diensis (Tungrensis, Traiectensis)
mart. apud Nemetes in Germania
cca. a. 668 auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 10. Septbr. UI.
p. 588-593. — Acta altera auctore Sige-
berto monacho Gemblacensi ' ex edit.
Surii , vit. SS. 10. Septbr. — * wiederholt
ibid. p. 593-599. Cf. Limpeni commentar.
praevius ibid. p. 580-588.
De s. Theodechilde filia Clodovaei I reg.
virg. ac fundatrice S. Petri-Vivi apud Se-
nones (saec. VI.) Papebrochii commentar.
histor. in AA. SS. BoU. 28. Jun. V. p.
362-374.
Elogium s. Theodechildis abbatissae Jo-
trensis primae (f cca. 660) hist. ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. 11. p. 486
-488.
De b. Theodefrido episcopo ex abbate
Corbeiensi primo (f cca. 690) ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p. 1039-1042.
De s. Theodemiro monacho mart. Cor-
dubae in Hispania (f 851) ex memoriali
S. Eulogii in AA. SS. Boll. 25. Jul. VL
p. 227.
Vita Theoderici abbatis Andaginen-
sis in Arduenna silva (1055 — 1087)
auctore anonymo synchrono.
In der gewohnlichen panegyrischen Weise ge-
schrieben.
Handschr.: verloren.
Av^g. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI, 2. p. 559-582. — *eine vollstandigere
Eandachrift gab G. Cuper in AA. SS. BoU.
Aug. IV. p. 848-864. — » ed. Wattenbach
ap. Pertz, mon. Germ. scr. XH. p. 36-57.
— *fragment. ap. Bouquet, rec. XTV. p.
62-67.
Erl.-Sehr.: Cuper, comment. praevius in AA.
SS. Boll. I. c. p. 843-848.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 281.
Vita s. Theoderici abbatis, disci-
puli s. Remigii, in Monte Or prope
Remos (f 523) auctore anonymo.
Handschr.: Douay, Stadtb. mbr. sec.
XIII. fol. No. 337. — St. Omer, Stadtb.
fol. sec. XIII. No. 716. Tom. VH.
Av^g.: ' ed. Surius, vit. Sanct. 1. Jul. —
* ap. Mabillon, annales Benedict. I. p. 681.
— *wiederholt in AA. SS. BoU. 1. Jul. L
p. 62-64 — Vita altera ^ ap. Mabillon,
AA. SS. 0. s. Ben. saec. I. append. p. 614
-620. — » wiederholt in AA. SS. Boll. I. c.
p. 64-70. — * Auszug ap. Bouquet, rec. IH.
p. 405. — MiracuIainAA.SS.B. I. c. p. 70.
71. — Aiia iniracula auctore A d a 1 g i s o mona-
cho Rem. coen. s. Theoderici montis Or sec.
Xn (1150) ein Theil ' ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. L p. 622-632. — *wie-
derholt in AA. SS. BoU. 1. c. p. 72-80. —
'fragment. ap. Bouquet, rec. XIV. p. 141
-143. — Miraculum ex ms. in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 81. — Ad hjmnos de s.
Theoderico abb. dedicatio per Hucboldum
ibid. p. 81-82. — Appendix ad s. Th-i
miracula ibid. p. 84. 85.
Erl.-Schr.: Bailly. S., tableau de la vie et mi-
racle.'i de s. Thierry, premier abb^ et patron
de Tabbaye royale du Mont-d'Or-lez-Reims,
dict. S. Thierry, ensemble de s. Theodulphe
etc. Paris 1632. 8vo.
De elevatione corporis s. Th-1 a. 976 i ap.
MabilloD, AA. 1. c. saec. V. p. 519-521. —
»in AA. SS. BoII. I. c. p. 82-84.
Sollerius, comment. praevius ibid. p. 59-62.
Vgl. Vita s. Theodulphi abb
Vita s. Theoderici episcopi = Vita s.
Deoderici episc.
Vita s. Theoderici II episcopi Au-
relianensis in Gallia (f 1022) auctore
anonymo.
Ausg. : ' ed. Car. Sausseyus in Annales
eccles. Aurelian. — ' loiederholt In AA. SS.
Boll. 27. Janr. IL p. 789-790. — * icieder-
holt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
VL 1. p. 197. 198. — Altera vita ex
legendario ms. abbatiae s. Michael. Torno-
dorensis • ap. Mabillon I. c. p. 194-196. —
'Bruchstiick ap. Bouquet, rec. X. p. 368.
De b. Theoderico abbate Uticensi (f
1058) ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 2. p. 127-136.
De 5. Theodisio, Eustasio, Dionysio etc.
mart. Antiochenis m AA. SS. BoII. 16. Jul.
IV. p. 129.
De b. Theodorico Alemanno presb. ex
ord. Carmelit. Venetiis (f cca. 1377) Goorii
sylloge in AA. SS. Boll. 15. Octb. VH. 1.
p. 106-108.
De s. Theodolo, Agatopho, Masteso etc.
mart. Thessalonicae in AA. SS. BoU. 2. Apr.
L p. 67.
MaQTVQioy niv dyiwy Gfodovkov dva-
yywazov xal 'AyaS-onodog diaxoyov nQo
fiiag yoyioy 'AnQikidujy ly SfaaaXoyixrj ex
ms. Vatic. in AA. SS. Boll. 4. April. L
Append. p. XLII-XLVI.
De s. Theodolo episcopo Alexandriae in
Aegypto in AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV.
p. 56.
De s. Theodolo episc. Seduni in Gallia
(t 806) SoUerii notitia in AA. SS. BoU.
16. Aug. lU. p. 302.
De s. Theodora Alexandrina in Aegypto
(saec. V.) Stiltingii sylloge in AA. SS. Boll.
11. Septbr. m. p. 788-791. — Vita ap.
Surium, vit. SS. 11. Septbr.
De s. Theodora imperatrice Constantino-
poll (t 867) BoIIandi comment. hiot. in AA.
SS. BoII. 11. Febr. II. p. 554-568.
904
THEODORA — THE0D0RU8
De s. Theodora mart. Romae (f 117)
in AA. SS. Boll. 1. Apr. I. p. 5.
De s. Theodora matrona Romae (saec.
IV.) Stickeri sylloge in AA. SS. BoU. 17.
Septbr. V. p. 484.
Encomium s. Theodorae viduae
sanctimonialis Thessalonicae (f cca.
880) per Nicolaum Cabasilam
archiep. Thessalonicensem.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Apr. I. p.
406-409. - Idem graece ibid. I. append.
p. liV-LIX.
Passio s. Theodorae et Didymi,ind.Passio
ss. Didjmi et Theodorae.
Vita s. Theodori archiep. Cantu-
ariensis in Anglia (f 6f0} auctore
B eda Venerabili.
Ausg. : ' ex eius hist. eccles. Hb. 4. 5. in
AA. SS. BoU. 19. Sept. VI. p. 73-82. -
* ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II.
p. 1031-1038. Cj. Clei comment. praevius
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 55-73.
Vita s. Theodorl ducis Heracleae
in Ponte megalomartyris (f 312)
auctore Augaro.
Ausq. : interprete Herveto • ed. Surius,
vit. SS. 7. Febr. — »m AA. SS. BoU. 7.
Febr. II. p. 28-30. — Alla vi(a auctore Bo-
nito subdiacono ibid. p. 30-37. — Acta
8. Th-i latina antiqua ibid. Append. p. 890
-893. Cf. Bollandi comment. praevius ibid.
p. 23-27.
Vita s. Theodori episcopi Lucen-
sis in Hetruria (saec. IV.)
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 19. Mai.
IV. p. 329-331 c. Henschenii comment.
Acta s. Theodori episcopi Octo-
dorensis vel Sedunensis in Vallesia
apud Helvetios auctore quodam
Ruodperto velRoberto monacho
peregrino (a. 1491.)
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll. 16. Aug.
III. p. 278-280.
Erl.-Schr.: Cuper, comment. praevius ibid. p.
273-278.
Stilting, comment. historicus de s. Theodoro
ep. Octod. ihid. 26. Aug. V. p. 8U. 815. 27.
Aug. VI. p. 43. 44.
Vita s. Theodori episcopi Papi-
ensis in Italia (f cca. 778) auctore
JohanneBaptistadeGasparis.
Auag.: in AA. SS. Boll. 20. Mai. V. p.
*239. — Epitaphium aJ. Grutero editum
ibid. p. *$40.
Vita s. Theodorl Siceotae, episc.
Anastasiopolitani (f 613) auctore
Eleusio alio nomine Georgio.
Graece.
Ausg. : ' ex versione lat. P. Franc. Zini
ed. Surius, vit SS. 22. April. — *toiederh.
ed. Henschen in AA. SS. Boll. 22. April,
III. p. 33-61.
Translatio s. Theodorl, Trosimi, Euellii,
Tarcitii etc. reliquiarum Fossani in ditione
Pedemontana a. 1641 tV. AA. SS. Boll. 6.
Febr. I. p. 932.
De 8. Theodoro Cratero protospathario,
Con.stantino Drungario etc. mart. 42 in
Syria occisis (f cca. 841) in AA. SS. BoU.
6. Mart. I. p. 457-460. — Acta martyrii
auctore Euodio synchrono ibid. p. 460-
466. — Appendices p. 466. 467.
De s. Theodoroepisc.Bononiensiinltalia
(t cca. 550) in AA. SS. Boll. 5. Mai. H.
p. 50; c/. Vn. p. 601.
De s. Theodoro episc. et mart. (f cca.
310) Pinii sylloge histor. in AA. SS. Boll.
4. Jul. II. p. 19-21.
De s. Theodoro episc. , Irenaeo diac,
Serapiope etc. in Pentapoli Lybiae mart.
in AA. SS. Boll. 26. Mart. UI. p. 617.
De s. Theodoro episc. martyre Romae
passo in AA. SS. Boll. 18. Mai. IV. p. 147.
De s. Theodoro episc. Veronensi in Italia
Suyskenii sylloge in AA. SS. Boll. 19. Sept.
VI. p. 23-26.
De s. Theodoro et Leontio episcopis,
Caio, Catulino etc. mart. in AA. SS. Boll.
19. Mart. III. p. 27-29.
De s. Theodoro hegumeno conf. apnd
Graepos in AA. SS. Boll 8. Aug. II. p. 361.
De s. Theodoro mart. Alexandriae in Ae-
gypto Stiltingii sylloge in AA. SS. Boll. 12.
Sept. IV. p. 10. 11.
De s. Theodoro martyre Calaritano in
AA. SS. Boll. 5. Jaur. I. p. 242.
De s. Theodoro monacho in Aegypto in
AA. SS. Boll. 7. Janr. I. p. 365.
De s. Theodoro, Oceano, Ammiano et
Juliano mart. sub Maxiraiano Stiltingii syl-
loge in AA. SS. Boll. 4. Sept. II. p. 207,
De s. Theodoro, Philippa matre eius,
Socrate et Dionysio mart. cca. 220 Pergae
in Pamphylia Stiltingii sylloge in AA. SS,
Boll. 20. Septb, VI. p. 137-140.
De s. Theodoro presb, et mart. Antio-
chiae m AA, SS. Boll. 23. Mart. III. p,
449.
De s. Theodoro presb. et Paulisypio in
Europa provincia Thraciae mart. sub Ha-
driano imp. m AA. SS. BoII. 15. Apr. U.
p. 373.
De s. Theodoro presb. etVictorianomart.
m AA. SS. Boll. 13. Mai. HL p. 204.
De s. Theodoro presb., Juliano et Acha-
tia mart. Antiochenis in AA. SS. Boll. 29.
Mart. m. p. 770.
De s, Theodoro presb, mart. Caesareae
THEODORUS — THEODULUS
905
in Cappadocia in AA. SS. BoU, 19. Mart.
m. p. 25.
De s. Theodoro Salo m AA. SS. BoU.
25. Febr. III. p. 508.
De s. Theodoro Senonensi archiep. (f
cca. 400) in AA. SS. Boll. 13. Janr. I. p.
814.
De s. Theodoro Trichina in eremo Thra-
ciae prope Constantinopolim in AA. SS.
BoU. 20. April. II. p. 756.
Passio s. Theodoriti presbyteri
Antiocheni martyris a. 362 auctore
anonymo.
Ausg.- ' ap. Mabillon, anal. vet. p. 187
edit. Paris. 1723. — 'wiederholt ap. Ruinart,
AA. sincera martyrum p. 588 edit. Amstel.
1713. — »ex ms. et editt. in AA. SS. BoU.
23.'Oct. X. p. 40-47. Cf. v. Heckii com-
mentar. praevius ibid. p. 32-40.
De s. Theodosia Procopii matre martyre
in AA. SS. Boll. 8. Jul. U. p. 576.
De s. Theodosia virg. mart. Caesareae
in Palaestina sabMaximino in AA. SS. Boll.
2. Apr. I. p. 61-63. — Miracula auct.
Franc. Nigro protonotar. apostol. ibid. p.
63-66.
Encomium s. Theodosiae sancti-
monialis et mart. Constantinop. (f
726) auctore Constantino Acro-
polita magno logotheta.
Atisg.: ex ms. Vatic. graece et lat. inter-
prete Dan. Cardono in AA. SS. Boll. 29.
Mai. VII. p. 69-86, — Appendix ex Ge-
orgii Pachymeris de Andronico lib 5. cap.
32. latine ibid. p. 87. Cf. Papebrochii com-
ment. praevius ibid. p. 66-68.
Vita s. Theodosii Antiocheni ab-
batis monasterii in Scopulo (f cca.
412.)
Ausg. : ex menaeis Graecorum in AA. SS.
BoU. 11. Janr. I. p. 677. 688. — Alia
vita ex Theodoreti Philotheo cap. 10.
iMd. p. 678. 679. — De eodem s. Theod.
ex prato spirituali Joan. Moschi ibid. p.
679.
Vita s. Theodosii coenobiarchae
iuxta Hierosolymam in Judaea (f
529) auctore anonymo coaetaneo.
Ausg. : ex M e t a p h r a s t e 'in AA. SS. Boll.
11. Janr. I. p. 685-701. Cf. p. 680-685.
De s. Theodosio episc. Autissiodorensi
(saec. VI.) Sollerii comment. hist. In AA.
SS. Boll. 17. Jul. IV. p. 276-278.
De s. Theodosio episc.Vasionensi in Gal-
lia (f cca. 554) Bollandi comment. histor.
in AA. SS. BoU. 14. Febr. II. p. 782. 783.
Of. p. 901.
Acta s. Theodotae ac trium filio-
rum martyrum sub Diocletiano Ni
caeae in Bithynia, auctore anonymo.
Ausg.: 'm AA. SS. BoU, 2. Aug. I. p.
153. 154 repetita ex * Combefisii libro :
Illustrium Christi martyrum lecti triumphi.
Paris. 1660, 8», p. 247-252. — Passio ex
actis s. Anastasiae mart. ap. Surium 25.
Decbr., repetita ibid. p. 152. 153. Cf. Pinii
comment. praevius ibid. p. 147-152.
Martyrium s. Theodotae et Socra-
tis martyrum Nicaeae in Bithynia
cca. a. 230.
Ausg.: e graeco ms. lat. interpr. Guil.
Gratio in AA. SS. Boll. 23. Oct. X. p. 12
-18. Cf. Buckii commentar. praevius ibid.
p. 9-12.
De s. Theodote matre ss. Cosmae et Da-
miani m AA. SS. BoU. 2. Janr. I. p. 81.
Martyrium s. Theodoti Ancyrani
et septem cum eo virginum a. 304
auctore Nilo teste oculato.
Ausg. : graece et lat. interprete Pape-
brochio in AA. SS. Boll. 18. Mai. IV. p,
149-155, Cf. Papebrochii comment. . prae-
vius ibid. p. 147-149.
De s. Theodoto episc. Cyriniae in Cypro
sub Constantino m AA. SS. BoU. 6. Mai.
n. p. 105. Cf. p. 842.
De s. Theodoto et Theodota, Diomede
etc. mart. (saec. II.) in AA. SS. BoU. 3.
Jul. I. p. 634,
De s. Theodoto martyre in AA. SS. Boll.
1. Janr. I. p. 21.
De s. TheodotO mart. et Donato episc.
Lybiae in AA. SS, BoU. 4. Jul. II. p. 21.
De s. Theodoto, Rufina et Ammia Cae-
sareae in Cappadocia (saec. lU.) in AA.
SS. Boll. 31. Aug. VI. p. 651.
Acta s. Theodulae, Boethi, Eua-
grii etc. mart. Anazarbi in Galicia
sub Diocletiano.
Ausg.: ex menaeis Graecor. in AA. SS.
Boll. 5. Febr. I. p. 657.
Vita s. Theoduli urbis Constan-
tinopol. ex-praefecti, monachi sty-
litae Edessae in Syria (f cca. 450).
Ausg. : graece et lat. interpr. Dan. Car-
dono in AA. SS. BoU. 28. Mai. VI. p. 756
-765. — Epitome vitaeexms. synaxario,
graece et lat. ibid. p. 765-766.
De s. Theodulo et Juliano mart. Cae-
sareae in Palaestina (f 308) in AA. SS.
Boll. 17. Febr. HI. p, 10. 11.
Historia de s. Theoduio presb., Paulo,
Joanne et sociis, monachis mart, iuxtaSinam
montem (saec, V.) auctore s. Nilo mo-
nacho in AA, SS, BoU, 14, Janr. I, p. 953
-966.
906
THEODULUS — THEOPHILUS
De 8. Theodulo presb. monacho in monte
Sina (sub fin. saec. V.) in AA. SS. BoU.
14. Janr. I. p. 967.
Vita s. Theodulphi abbatis S.
Theoderici in Or Remorum raonte
(saec. VI. fin.)
Ausg.: ' ex mss. in AA. SS. Boll. 1. Mai.
L p. 96-99. — ' ex cod. perantiquo ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. .saec. L p. 346-
349. Cf. AA. SS. Mai. VII. p. 5.39.
Vgl. Vit.i 8. Thooderici abb. disc.
De s. Theodulpho episc. et abbate Lobi-
ensi in Belgia (f 676) m AA. SS. Boll. 24.
Jun. IV. p. 820. 82 L
De s. Theodulpho presb. Treviris ad Mo-
sellam (saec. VII.) in AA. SS. Bnll. 1. Mai.
I. p. 99-101. — Historia miraculorum
ihid. p. 101-103. Cf. p. 75.5.
Vita s. Theofredi abbatis Calme-
liacensis et mart. in Gallia cca. a.
73i? apud Velaunos auctore ano-
nymo (ante saec. XI.)
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 477-485. — * iclederholt in
AA. SS. BoU. 19. Oct. VIII p. 527-533. —
* Bruchstiick ap. Bouquet, rec. III. p. 651.
Cf. Bossuei comment. praevius in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 515-526.
Passio s. Theofredi mart. a quo-
dam recentiore conscripta mendis-
que infecta.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 684
-690.
De s. Theof rido episc. Albigensi in Gallia
(saec.VII.) in AA. SS. Boll, 26. Janr. II.
p. 749.
De s. Theogene et aliis 36 mart. in AA.
SS. Bolland. 26. Janr. II. p. 708.
De s. Theogene martyre Antiochiae in
AA. SS. Boll. 3. Octb. II. p. 5.
De s. Theogene, Primo. Cyrino martyri-
bus in AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p. 133.
Vita s. Theogenis raartyris au-
ctore anonymo.
Ausg. : ' ap. Vincentium Bellovac. , .spe-
culum historiale. Lib. XIII. cap. 60. —
» in AA. SS. Boll. 3. Janr. I. p. 134. 135.
Vita b. Theogeri abbatis S. Geor-
gii ap. Villingam in Silva nigra et
episcopi Mettensis (f 1120) auctore
anonymo.
Ist nicht vollstSndig erhalten; geschrieben zwi-
Bchen 1138-1146. Wichtig fiir d. Kirchcngesch. vou
Metz.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. XII.
p. 450.
Ausg. : ' ed. Jaffe ap. Pertz , mon. scr.
XII. p. 449-479. — > Bruch.stucke de$ 2.
Buches ap. Bouquet, rec. XIV. p. 207-221.
De 8. Theognide, Rufo, Antipatro etc.
mart. Cyzici in Hellesponto in AA. 8S.
Boll. 29. April. III. p. 617.
De s. Theoido martyre in kk. SS. Boll.
5. Janr. I. p. 241.
De 8. Theona episc. Alexandrino (f 300)
Cuperi comment. hist. in AA. SS. BoUand.
23. Aug. IV. p. 579-687.
De s. Theona, Simeone, Phorbino apud
Graecos in AA. SS. Boll. 4. Apr. I. p. 376.
377.
De s. Theopempto episc. etTheonamart.
(t cca. 284) in AA. SS. Boll. 3. Janr. I.
p. 127. — Acta ex ms. Carthus. Colon.
ihid. p. 1087-1089.
De s. Theopempto et 4 sociis mart. apud
Graecos in AA. SS. Boll. 11. Jun. II. p.
463.
De s. Theopempto et sociis mart. in AA.
SS. Boll. 7. Febr. H. p. 18.
De s. Theophane conf. cca. 300 ex fastis
Graecis in AA. SS. Boll. 9. Sept. IIL p.
327.
De s. Theophane recluso et Pansemine
poenitente iuxta Antiochiam commoratis «n
AA. SS. BoU. 10. Jun. II. p. 275.
Vita s. Theophanis Magni agri in
Sigriana prope Cyzicum hegumeni
et conf. (t 817/8) auctore s. Theo-
doro Studita aut alio monacho
coaevo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 12. Mart. II. p.
218-224. — Alia vita auctore ut videtur
Metaphraste, latine ihid. p. 224-229;
graece ibid. p. 700-704.
Erl.-Schr.: Commentarius historicug ibid. p.
213-218.
Schiiz, commentarius criticus de scriptig et
scriptoribus historicis p. 466-471.
Vgl. Theophanes, Isaac.
De s. Theophano conf. Corneti in Tuscia
(saec. VI.) notitia ex s. Gregorio M. in AA.
SS. Boll. 9. Jul. II. p. 711.
Vita s. Theophili episcopi Anti-
ocheni in Syria (f 181) auctore
Petro Halloix.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 13. Octb. VI. p.
180-186. Cf. Buei comment. praevius ibid.
p. 168-180.
Vita s. Theophili vicedomini Ada-
nae in Cilicia (f 538), historia poe-
nitentiae eius et conversionis au-
ctore Eutychiano. Graece.
Ausg.: vetus latina versio auctore Paulo
diacono Neapoleos in AA. SS. Boll. 4. Febr.
I. p. 483. — Eutycblanus, miracula s. Ma-
riae de Theophilo poenitente; interprete
Paulo diac. Neapol. ibid. p. 483-487. —
Eadein hlslorla metrica auctore (ut creditur;
THEOPHILDS — THIEMO
907
Marbodo episcopoRedonensi (f 1123)
^ibid. p. 487-491. — * ed. A. Beaugendre
in oper. Hildeberti Cenomanens. Paris. 1708.
fol. p. 1507. Cf. Henscbenii comment. prae-
vius in AA. SS. 1. c. p. 480-483.
De s. Theophilo, Auxentio, Prudentio etc.
mart. Laodicenis in Phrvgia in AA. SS.
Boll. 28. Jul. VI. p. 546.'
De s. Theophilo episc. Brixiae in Italia
(saec. V.) m AA. SS. Boll. 27. April. III.
p. 494.
De s. Theophilo episc. Caesareae in Pa-
laestina (f cca. 200) comment. hist. in AA.
SS. Boll. 5. Mart. I. p. 361. 362.
De s. Theophilo et Helladio mart. in AA.
SS. Boll. 8. Janr. I. p. 472.
De s. Theophilo et sociis mart. apud
Graecos in AA. SS. Boll. 31. Mart. IH.
p. 905.
De s. Theophilo iun. mart. in Cypro a.
790 in AA. SS. BoU. 22. Jul. V. p. 320.
321.
De s. Theophilo monacho inGraecia(saec.
Vm.) Byei sylloge in AA. SS. Boll. 2. Oct.
I. p. 492-494.
De s. Theophisto martyre in AA. SS.
Boll. 2. Janr. I. p. 81.
De s. Theophylacto confess., metropolita
Nicomediensi (f cca. 845) comment. hist.
in AA. SS. Boll. 8. Mart. I. p. 787-789.
De s. Theoritgida virg., Berkingi in An-
glia (saec. VII.). Vita ex Beda lib. 4. c.
9. in AA. SS. BoU. 26. Janr. II. p. 749.
750.
De s. Theostericto conf. sub Constan-
tino Copronymo (saec. VIH.) in AA. SS.
BoU. 17. Mart. II. p. 609.
De s. Theotimo episc. Tomitano in Scy-
thia (saec. V.) in AA. SS. Boll. 20. April.
II. p. 755.
Vita s. Theotonii presb., prioris
monasterii s. Crucis canon. regul.
Conimbricae in Lusitania (f a. 1166)
auctore coaevo canon. reg., illius
discipulo.
Handsckr.: Lissabon, off. Bibl. sec.
XII. XIU. No. 52. Origin.
Ausg. : » in AA. SS. Boll. 18. Febr. III.
p. 108-118. — *nack d. Origin. in Portu-
galiae monum. I. p. 79-88. — Alia vita
a Jo. Tamaio Salazario edita ibid. p. 118.
119. — Alia vita ex breviario Eborensi
ibid. p. 119. 120. Cf. p. 757.
De s. Theozono, Victore, Emerita etc.
mart. Sebastenis m AA. SS. Bolland. 24.
Jul. V. p. 534.
De s. Theraponte, Macario, Marco etc. in
AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p. 157.
De s. Theraponte presb. mart. in Sar-
diensi Lydiae dioec. Papebrochii synopsis
in AA. SS. Boll. 27. Mai. VI. p. 680.
Miracula s. Therapontis hiero-mar-
tyris ex Cypro Constantinopolim
translati auctore synchrono.
Ausg. : graece et lat. interprete Dan. Car-
dono in AA. SS. BoU. 27. Mai. VI. p. 682
-692.
Vita s. Theresiae = Vita s. Teresiae.
De s. Thermo mart. apud Graecos in AA.
SS. BoU. 5. Apr. I. p. 401.
De s. Thesidio mart. Tuscaniae in He-
trnria in AA. SS. Boll. 1. Apr. I. p. 10.
De s. Thespesio mart. in Cappadocia (f
cca. 230) in AA. SS. BoU. 1. Jun. I. p. 22.
De b. Thethmaro presb. professo regulam
s. Augustini (f 1152) in Holsatia et Wagria
Henschenius in AA. SS. BoU. 17. Mai. IV.
p. 41-43.
Vita s. Theuderii abbatis Vien-
nae (563) ab Adone eiusd. urbis
episcopo scripta (saec. IX.)
Ausg. : ' ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. I. p. 678-681. — 'Auszug ap. Bou-
quet, rec. HI. p. 470.
De s. Theuseta, Horro fiUo, Theodora
etc. mart. Nicaeae in AA. SS. BoU. 13. Mart.
II. p. 261.
Vita s. Thiadildis abbatissae Frec-
kenhorsti in Westphalia (flor. saec.
IX.)
Av^g. : ex ms. Freckenhorstensi in AA.
SS. BoU. 30. Janr. H. Append. p. 1156-
1160.
Erl.-Schr.: GamansiuB, de s. Thiadilde ibid.
p. 1154 sq. (Freckenhorsti situs; Th-s vene-
ratio; deEverwordoFreckenhorstifundatore ;
de Geva s. Th-s amita ; de s. cruce Frecken-
horsti.)
Strnnck, M., Westphalia sancta (de b. Ever-
wordo) ed. Giefers. Paderb. 1854. gr. 8vo. I.
p. 46-49; (de s. Thiadilde) p. 50-55.
Vita s. Thiebaidi = Vita s. Theobaldi.
Vita s. Thiemonis drchiepiscopi Sa-
lisburgensis (1088 — 1101.): ,Insig-
nem'.
Ist ganz aus Passio Thiemonis geschopft.
Handschr.: Wien, k. Hofb. 1420. int.
SaUsb. 25. sec. XH et 602. Hist. eccl. 152.
sec. XIII. inc. — Gottweih, O. 27. a. 1659
(Abschrift der Ausgabe.)
Au$g.'. ed. Tengnagel, vet. monumenta
contra schismaticos. Ingolstad. 1612. 4". p.
70-82. — Passio S. Th-8 (geschrieben um
die Mtte des 12. Jahrh. aandschr.: vid.
Pertz, mon. scr. XI. p, 52) ' ap. Canisium,
lect. antiq. IV. 2. p. 666 (III. 2. p. 103-
112 ed. Basnage). — * iciederholt von Hxin-
dius in Metropol. Salisb. p. 58. Beidc fehler-
haft nach elner jetzt verlomen Handschr.
— ^inederholt ap. Surium, vit. SS. 28. Sept.
908
THOMAS
(ed. 2» p. 306-310). — *ex alio ms. in Gret-
seri oper. Ratisponae 1735. fol. VI. p. 461
-467. — * ed. Wattenbach ap. Pertz, mon.
scr. XI. p. 52-62. — Passio 8. Th-8 metrice
.scripta (Handschr. : ap. Pertz, mon. scr. XI.
p. 18) ' bi« Vers 59 ed. ab Alberto abb. S.
Petri in Catalogus abbat. S. Petri. Salis-
burgi 1646. — * wiederholt ap. Hansiz,
Germ. sacra II. — » ed. Wattenbach ap.
Pertz, mon. scr. XI. p. 28-33.
De b. Thoma archiep. Mediolani (f cca.
783) Stiltingii sylloge in AA. SS. BoU. 1.
Oct. I. p. 311-316.
De s. Thoma conf. in monte Laconiae
Malaeo in AA. SS. Boll. 7. Jul. II. p. 467.
De s. Thoma mart. et sociis viris 3000
ac 9 feminis in AA. SS. Boll. 21. Jun. IV.
p. 73.
De s. Thoma patriarcha Constantinop. (f
610) commentar. hist. in AA. SS. BoU. 20.
Mart. ni. p. 91. 92.
De s. Thoma Salo monacho Antiochiae
Syriae (saec. VI.) Janningi commentar. in
AA. SS. Boll. 24. Mai. VI. p. 433. 434; c/.
VII. p. 848.
Vita s. Thomae a Villanova ar-
chiep. cognoraento eleemosynarii,
ex ord. s. Au^ust. (f 1555) Valen-
tiae in Hispania auctore Johanne
Mugnatonio episcopo Segobri-
censi, sancti araico.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 18. Septb. V. p.
826-828. — Vlla altera ex serie actorum in
canonizatione ibid. p. 828-836. — Ylta pro-
llxler auctore Michaele Salonio coaevo
(Libri 2), ex hispanico [viit d. Tit.i Libro
de la vida y milagros de s. Tomas de Villa-
nueva , arcobispo de Valencia . . . Madrid
1793. 4». [5. Ausq.)] lat. ibid. p. 835-957. —
Gloria sancll postouma ibid. p. 967-976. —
Mlracula ex Salonio et aliis ibid. p. 976-
992.
Erl.-Schr.: Feigerle, J., historia vitae ss. Tho-
mae a Villanova, ThomaefAquinatis et Laur.
Juetiniani. Viennae 183;i. 8vo. 1 Thlr. 20 Sgr.
Orti, M. A., solenidad festiva con que en la
. . . ciudad de Valencia se celebro la feliz
nneva de la canonizacion de s. Tomas de
Villanueva. Valencia 1659. 4to.
Perier, comment. praevins in AA. SS. I. c.
p. 799 825.
Poesl, F., Leben des h. Thomas v. Villanov»,
Erzbischofs von Valencia, genannt der Al-
raosengeber. Miinster 1860. gr. 8vo. 1 Thlr.
Quevedo y VillegaB, Fr. de, epltome a la
historia del b. p. Tomas de Villanueva.
.Madrid 1620. 8vo. {trad. en fran{. par Cl.
Mainbourg. Paris 1666. 12mo.)
Vitae 8. Thomae abbatis Farfae in
Sabinis (f 712 vel 715) auct. anon.
Farfensi monacho.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 285-292. — * mederholt in
AA. SS. Boll. 10. Sept. IH. p. 606-611. Cf.
Perieri comment. praevius ibid. p. 599-605.
Vita s. ThomaeAquinatis, doctoris
angelici, ord. praedicat. (f 1274) au-
ctore Bernardo Guidonis episc.
Lodevensi.
Ausg.: ex 5 mss. et Mombritio in AA.
SS. Boll. 7. Mart. l. p. 716-723. — Vi(a
alla auctore Guilielmo de Thoco ord.
praed. (1323) ' ex ms. Colon. monasterii
Crucigeror. ibid. p. 657-686. — *nach einer
andem Handschr. Venetiis 1688. 4*. (Ueber-
setz.: italice per Jo. Bapt. de Lectis.
Firmi 1577. 8«.) — Analecta de s. Th-a
m AA. SS. Boll. 1. c. p. 741-747. — Do-
natio brachii s. Th-ae Neapolim ad eccles.
s. Dominici ibid. p. 740. — Hlstorla trans-
latlonls s. Th ae a. 1368 auct. Raimundo
Hugonis ord. praed. in conventu Brage-
riaci prov. Tolosanae 'ibid. p. 725-734. —
' ed. Percinus, monumenta conventus Tolo-
sani II. p. 211. — Historia transla-
tionis alia ex ms. Vatic. in AA. SS. Boll.
I. c. p. 738-740. — Miracula s. Th-ae
ibid. p. 723-725. — Miracula coUecta per
Raimundum Hugonis ord. praed. ibid.
p. 735-738. — Narratio brevis brachii s.
Th-ae in conventu Paris. depositi, ex ms.
Ambr. Taegii ibid. p. 740. — Processus
duo inquisitionis vitae et miraculorum s.
Th-ae, unus a. 1319, alter a. 1321 {QuetiJ
hdlt den Guilelmus de Thoco fur ihren
Verf.), der erstere ibid. p. 686-716; der an-
dere ist noch unedirt.
Erl.-Schr.: Aretino, P., vita di s. Thoraaso
d'Aquino di Partenio Etiro. Venetia 1630.
16mo.
A rriaga, G. de, vidade s. Thomas de Aqnino.
Madrid 1648. fol.
Baraille, abbe, histoire de s. Tbomas d'Aquin,
de Tordre des frferes pr^cheurs. Louvaln
1846. 8vo.
Cardona, G. M., orazione in lode dell' an-
gelico s. dottore Tommaso d'Aquino. Pa-
lermo 1766. 4to.
Carli, J., histoire de la vle et des icrits de
s. Thoraas d'Aquin. Paris, impr. de Bailly.
1846. gr. 8vo. (Hiervon sind nur 200 Ex. ab-
gezogen, nicht im Jiandel )
Cianzzi, J., laudatio Thomae Aquinatis ec-
clesiae doctoris. Romae 1615. 4to.
Contzen, H., Thomas v. Aquino als volkg-
«rirthschaftl. Schriftsteller. Ein Beitrag z.
national-Skonoraisch. Dogmeugeschichte de»
Mittelalters. Leipzig, Lehraann 1861. gr. 8vo.
16 Seiten. 5 Sgr.
Del^cluze, S., Grdgoire VIL, St. Fran{ois
d^Assises, St. Thomas d'Aquin. Paris 18'M.
2 vol. 8vo.
Etiro, P., vita di Tommaso d"Aqulno, divisa
in 3 libri. Venez. 1630. 8vo.
Fabricius, bibl. mcd. et intim. latinitatis
ed. Mansi VI. p. 2^5 244.
Feigerle, J., historia vitae ss. Thomae Aqul-
natis et Laurentli Justiniani. Viennae 1839.
gr. 8vo. 1 Thlr. 20 Spr.
Frigerlo, P., vita di Tomraaso d'Aquiuo.
Roma 1668. 4to.
GoseHnu8, J., laudatio Thomae Aquin. ec-
cleviae doctoris. Komae 1615. 4to.
Hoertel, H.,Thoma8 v. Aquino u. seine Zeit,
nach Touron etc. Augsburg 1816. 8vo.
THOmS
909
Hanacius, A., oratio in laadem Thomae
Aquin. Venetis 1507. 4to.
Lucarini, R., laudatio Thomae Aquinatis.
Romae 1622. 4to.
Mader, D., oratio de laudibus s. Tbomae
Aquin. Pragae 1780. fol.
Maurocordato, 01., oratio de divo Tboma
Aquin. Patavii 1663. 4to.
Mettenleiter, D., Geschichte des h. Thomas
V. Aquin. Regensburg 18o6. 8vo. 20 Sgr.
Novelli, Fr., panegyricus ubi de D. Thoma
Aquin. deque illustribus Columnen. s. I. et
a. (cca. 1490.) 4to.
Orsini, L. P., laudatio Thomae Aquinatis.
Romae 1633. 4to.
Ostawski, L. J., petra ecclesiae dei Aqui-
natica D. Thomas Aquinas cultu panegyrica
producta. Posnaniae 1683. fol.
Pinderaonte, G.. orazione in lode di s. Tom-
maso d'Aquino. Verona 1809. 4to.
Prost, H. de, panegyricus in Thomam Aqui-
natem. Lovanii 1630. 4to.
Q u e t i f et Echard, de scriptoribus ord. praedic.
L p. 662.
Santacolomba, C, dissert. istorico-crit. sulla
morte di s. Tommaso d'Aquino — in Opusculi
di autori Siciliani. Palermo 1777. kl. 4to.
XVIIL p. 121-151.
de Rubeis, Bem., de gestis et scriptis ac
doctrina s. Thomae Aquinatis dissertationes
criticae et apologeticae. Venetiis 1730. fol.
Slachetka, St., Phoenix alter s. oratio de
Thoma Aquinate. Cracov. 1649. fol.
S m e z e r s , H., oratio de Thoma Aquin. Bruxell.
1624. 4to.
Tholuck, F. A. D., dissert. de Thoma Aquin.
atque Petro Abaelardo interpretibus N. T.
Halis 1842. 8vo.
(Tocco, G. di) Vita di Tommaso d'Aquino,
trad. du lat. par G. B. de Lectis. Ferino
1577. 8vo.
Tournon, A., vie de de s. Thomas d'Aquin,
avec un expos^ de sa doctrine et de ses
ouvrages. Paris 1737. 4to. ibid. 1740. 4to.
(spanisch por J. de Velasco. Madrid 1792.
2 vol. 4to.)
Vaenius. O.. vita d. Thomae Aquinatis. Ant-
verp. 1610. 4to. Bruxellis 1778. kl. fol. 30
Xupfer mit holldndischem Texte.
Violmius, H., de Thomae Aquin. doctrlna
et scriptis libri II. Brixiae 1748. 4to.
Vita s. Thomae archiepiscopi Can-
tuariensis et martyris (f 1170) au-
ctore Benedicto abbate Petri-
burgensi.
Aitsg. : ed. by J. A. Giles. London, Caxton
society 185? gr. 8". — Vita alia auctore
Eadmundo Grimaeo vel Eduardo Can-
tuariensi monacho ' abgehurzt ed. Surius,
vit. SS. 29. Decbr. — » ed. J. A. Giles,
Thomae Cantuar. vita, epist. etc. Oxonii
1845. I. — Vita alia, Hbri 5 auctore Jo-
anne Saresberie'nsi 'Paris. per Joann.
Philippi (Cruczenach) Alemannum 1495. 4".
— * una cum Johannis Sarisb. epistolis.
Paris. 1611. 4». — »ed. Giles in Thomae
Cantuar. vita, epistol. etc. Oxonii 1845. I.
— Vita aiia auctore Willielmo fiUo Ste-
phani ^ap. Sparke, hist. Angl. script. Lond.
1723. No. Vn. Nach einem unvollstdndigen
Mpt. — * Giles besorgte eine bessere Ausg.
in Thomae Cant. vita, epistol. etc. Oxonii
1845. L [Uebers.: Fitz-Stephen's De-
scription of the city of London, newly trans-
lated from the Latin original; with a ne-
cessary commentary. By au aatiquary (Sa-
muel Pegge.) s. I. 1772. 4».] — Vita alia
de plurium narratione collecta . . . quam
scribi fecit D. Petrus Rogerii, Gre-
gorius XI pp. (f 1378), dicta quadripartita
s. quadrilogus (quod conflata ex Johanne
Saresberiensi, magistro Heriberto de Bo-
saham, Wilhelmo Cantuar. et Alano abbate
Deosbesbiriensi) — et s. Thomae epir
stolae (a. 1164-1172 scriptae). Nec non
Epistolae Alexandri III pontificis, Galliae
regis Ludovici VII, Angliae regis Henrici
II aliarumque plurium sublimium ex utro-
que foro personarum, concernentes sacer-
dotii et imperii concordiam (die Briefe sind
von Alanus abbas Theukesbur. 1184 gesam-
m^lt) ' in luc. productae ex ms. Vaticano
opera et stud. Christiani Lupi Iprensis.
Bruxellis 1682. 4». — »Bruchstucke ap. Bou-
quet, rec. XIV. p. 452-465. — »337 epi-
stolae wiederholt und nach Mss. ap. Bouquet,
rec. XVI. p. 208-487.
— .4lanas abbas Teukesburiensis : Vita
et processus s. Thomae Cantuariensis super
libertate ecclesiae s. quadripartita historia
per Herb. de Boscham, Joh. Carnotensem,
Joh. Cantuariensem et Alanum. 'Paris.
1495. 4». — »ed. Giles, (Bibl. Patr. eccl.
Anglic.) s. Thom. Cant. vita etc. Oxonii
1845. 1. n.
— Guernes du Ponl de St. Maxence in
Picardy : Leben des h. Thomas von Canter-
bury. Altfranzosisch [vollendet 1175. Hand-
schr.: London, brit. Mus. ms. Harl. No.
270. Bas beste Mpt. — Ein grosses Fragm.
Ms. Cotton. Domit. A. XI. — Wolfen-
biittel, unvollstandig ; hiernach ed. Becker]
* hrsggb. von Imm. Bekker. Berlin 1838. S».
— * vorher hrsgb. von demselben in Ab-
handlungen der konigl. Akademie der Wis-
senschaften zu Berlin. Jahrg. 1838. — Im
Jahrg. 18ii vondemselben: La viedeSt. Tho-
mas le martir, aus der Handschr. d. britt.
Museums (cod. Harl. 270) erganzt. — *unter
Benoifs de Sainte Maure Namen ed.
par Fr. Michel in Chronique des ducs de
Normandie par Benoit (s. d.) Paris 1844.
Append. No. 2.
Eri.-Sehr.: de la Rue, essais sur les bardes
Anglonormands II. p. 188. — u. in Archae-
ologia, XII. p. 323.
Leroux de Lincy, la vie et la mort de s.
Tbomas de Cantorbery par G. de Pont-Salnt-
Maxence (art. extrait de la Biblioth. des ehar-
tes) s. I. et a. 8vo.
Wright, biographia Britann. literar. II. p.
328-330.
— Robert of Gloocester. The life and mar-
tyrdom of Thomas Beket, archbishop of
Canterbury, from the series of lives and
legends now proved to have been compo-
sed by Robert of Gloucester. Edit. by Will.
Henr. Black. London 1845. 8». Printed for
the Percy society.
ErL-Schr.: Bataille, Ch., vie politique et reli-
gieuse de Thoraas Becket, chancelier de
Henri IL Paris 1843. 18mo.
B . . . , A., life or the ecclesiasticaj historie of
910
THOMAS — TIBURTIU8
I. Thomas, archbishope of Canterbury. Col.
(?) 1639. 4to.
(de Beanlien) Vle de s. TbomaB archev.,
tir<5e des 4 auteurs coDtemporains. » Paris.
1074. 12mo. — iibid. 1679. 4to. — *ibid.
1694. 4to.
Brunaeus, R., s. Thomae Cantuar. et Hen-
rici II illustr. Anglorum rcgis monomachia.
Coloniae Agripp. 1629. 8vo.
HU8.S, P. J., der h. Thomas, Erzbischof von
Canterbury. Mainz 1856. 8vo.
Canada, Charl. du, vie de s. Thomas arche-
vcsque de Cantorbie, avec les constitutions
royalles qui ont causi son exil et son mar-
tyre : ensemble les miracles adveuus par son
iiitercessiou en l'abbaye de Domp Martin
pris de Hesdiu en Artois. St. Omer 1615.
4to. Selten, gesucht in England.
Ellendorf, J., Tbomas Becket, Erzbischof
von Canterbury. Epistel an J. Gorres. Essen
1839. 8vo.
Fabricins, bibl. med. et infimae latinitatls.
Lib. IV. p. 215. 252.
Histoire de Thom. Becket, archeveque de
Cantorbery, saint et martyr. Tours 1846.
12mo.
Giles, J. A., the life and lettres of Thoroas
a Becket, now flrst gattered from the con-
temporany historians. London 1846. 2 vols.
gr. 8vo.
Robert, histoire de s. Thomas Becket, arche-
veque de Cantorbery et martyr. Limoges
1844. 8vo.
Robertson, Jam. Cralgie, Becket, archbishop
of Canterbury, a biography. London 1859.
8vo.
Stapleton, Th., tres Thomae, seu de s.
Thomae apost. rebus gestis, de s. Thoma
archiep. Cantuar. et mart., D. Thomae Mori
Angliae quondam cancellarii vita. Duaci
1588. 8vo.
Wright, Thomas Becket in his Biographia
Britann. literar. II. p. 302-305.
W^illiam Fitz-Stephen ibid. IL p. 362-365.
Vita Thomae de Bekintona, vid. Chaua-
deler.
Vita s. Thomae de Cantiiupe epi-
scopi Herefordiensis in Auglia (f
1282.)
Ausg. : ' Compendium ex processu canoni-
zationis ex ms. in AA. SS. Boll. 2. Octb.
I. p. 599-609. — Miracula ex proc. ca-
uoniz. ibid. p. 610-696. — Appendix de
miraculis ibid. p. 696-70.5. C/. Suyskenii
comment, praevius ibid. p. 539-599. — *ap.
Surium, vit. SS. 2. Octbr. mit vercinderteni
Stil.
Acta b. Tiiomae de Tolentino,
Jacobi de Padua, Petri de Senis et
Demetrii laiei martyrum ordin. s.
Francisci in India (f a. 1322) au-
ctore b. Odorico de Portu Na-
onis.
Auag.: ed. Henschen m AA. SS. Boll. 1.
Apr. 1. p. 52-55.
Vita s. Thomae episcopi Herefordensis
auctore anonjmo = Vita s. Thoraae de
Cantilupe.
Vita b. Tiiomae Heliae presbyteri
Bivillae in Normannia inferiori (f
1257) auctore Clemente coaevo.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. Boll. 19. Oot.
il
VIII. p. 606-610. — Miracula antiqua
auctore eodem ibid. p. 610-618. — Mira-
cula recentiora ibid. p. 618-622. Cy. Tinne-
broekii cominentar. praevius ibid. p. 692-
606.
De s. Thomaide mart. Alexandriae (saec.
V.) in AA. SS. Boll. 14. April. U. p. 214.
De 8. Thomaseilo ord. praed. Perusii in
Umbria (f 1270} in AA. SS. Boll. 17. Mart.
II. p. 611.
De s. Thomo, Paulo, Cyriaco etc. mart.
forsan Romae Henschenii disquisitio hist.
in AA. SS. Boll. 18. Jun. p. 572.
Vita s. Thorlacii, vid. Thorlacs-Saga.
Vita b. Tiiorphimi sive Thorfinni
episcopi Hammariae in Norwagia
t 1200) auctore Walterio de
uda monacho b. Mariae de Tho-
san {Doest) in Flandria (cca. 1284.)
Versibus hexametris.
Auag.: ed. Car. de Visch, biblioth. Ci-
sterciensis p. 316. 317.
Erl.-Schr. : B o 1 1 a n d , de Torphimo episc. Hama-
riensi in Norwegia. Brugis in Flandria m
AA. SS. Boll. 8. Janr. I. p. 548.
De s. Thrasea episc. mart. verosimilius
Smyrnae in Asia min. cca. 171 Byei syl-
loge in AA. SS. Boll. 5. Oct. III. p. 7-12.
Elogium s. Throphimi et Thali
mart. Laodiceae in Asia minore (f
cca. 300.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 11. Mart. II.
p. 59.
De s. Trophimo, Eucarpione et aliis
mart. Nicomediae in Bithynia (f cca. 300)
in AA. SS. Boll. 18. Mart. U. p. 617. 618.
Vita s. Thuribii episcopi Ceno-
manensis in Gailia (saec. IV.)
Auag.: ex ms. collecdone Joa. Morelli
in AA. SS. BoU. 16. April. II. p. 416-418.
— Alia vita ex 2 mss. ibid. p. 418-420.
Acta s. Thyrsi et sociorum in Asia
sub Decio.
Ausg.: ex ms. Velseri in AA. SS. BoU.
28. Janr. II. p. 813-817.— Alia acta ex
mss. 8. Mariae de Ripatorio et aliis ibid.
p. 817-824. — Alia acta ex mss. Tho-
sano et S. Maximini ibid. p. 824-832. Cf.
sylloge de ss. martyr. Thyrso, Leucio etc.
ibid. p. 808-813. — Alia acta ex Simeone
Metaphraste ap. Surium, vit. SS. 14. Decb.
Martyrium s. Thypsi, Palmatii, Maxentii
et sociorum Trevirensium ex ms. ap. Su-
rium, vit. SS. 4. Oct.
Acta s. Tiburtii mart., Chromatii
patris eius et sociorum a. 286 Ro-
mae et in Campania.
Av^g. : ei editis tn AA. SS. Boll. s. Seba-
stiani mart. ad 20. Janr. H. p. 271 cap.
TIEMO — TIMOTHEUS
911
12. repetita in AA. SS. Boll. 11. Aug. II.
p. 621-624. C/. Pinii comment, praevius
ibid. p, 613-621.
Vita s. Tiemonis = Vita s. Thiemonis.
Vita s. Tigernaci episcopi in Hi-
bernia (f cca. 550.)
Aiisg.: ex 3 mss. in AA. SS. BoU. 5. Apr.
I. p. 402-404.
De s. Tigride et Remedio episc. Vapinci
in Gallia in AA. SS. Boll. 3. Febr. I. p.
360.
De s. Tigridlo presb. Claromonte in Gal-
lia (t cca. 390) in AA. SS. Boll. 16. Febr.
n. p. 887.
De s. Tigrlno mart. Romano Taurini in
AA. SS. BoU. 11. Febr. II. p. 512.
De s. Tigrio presb. et Eutropio lectore
mart. (sa«c. V.) in AA. SS. Boll. 12. Janr.
I. p. 725-727.
Vita s. TiHon» {St. Theau) Pauli
monachi SoUemniacensis {SolUgnac
hei Limoges, f cca. 700) auctore
anonymo.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. 11. p. 994-1001. — Vita alia auctore
anonymo (unbedeutender als die vorher-
gehende Vita) in AA. SS. BoU. 7. Janr. I.
p. 376-380.
Erl-Schr.: S. Tillo abbas Soleinniacensis ap.
Strunck, Westphalia sancta ed. Giefers I.
p. 1-9.
De s. Tlmia, Mauro, Atto diacono etc.
mart. Antiochenis in AA. SS. BoU. 27. April.
m. p. 488.
De s. Timidenslbus in proconsulari Afri-
cae provincia in AA. SS. Boll. 31. Mai.
VII. p. 436.
De s. Timolao, Dionysio, Pauside, Ro-
mulo etc. mart. Caesareae in Palaestina a.
303 in AA. SS. BoU. 24. Mart. m. p. 478.
479.
De s. Timone diac. ex VII primis, mart.
Corinthi (saec. I.) in AA. SS. BoU. 19. Apr.
n. p. 619.
De s. Tlmorio, Januario, Macario etc.
Afris in AA. SS. BoU. 8. Apr. I. p. 745.
Acta s. Timothei apostoli, episc.
Ephesini mart. a. 97 auctore Po-
lycrate episcopo Ephesino (f ante
211.)
Unecht, gesehrieben im 5. oder 6. Jahrh.
Ausg. : ' ed. J. Faber Stapulensis in Ago-
nes martyrum. — * in AA. SS. Boll. 24.
Janr. II. p. 566. 567. — Vita alia au-
ctore Sim eo'ne Metaphraste «iid. p. 567
-569. Cf. comment. praevius ibid. p. 562-
566.
Acta s. Timothei et Apollinaris
mart. (cca. saec. III. ex.) Remis
in Campania Galliae.
Ausg.: ex Flodoardi historia Remens.
ed. Sirmondi lib. I. c. 4. p. 8 wiederholt
in AA. SS. BoU. 23. Aug. IV. p. 578. 579.
Cf. Pinii comment. praevius ibid. p. 573-
578.
Acta s. Timothei lectoris et Mau-
rae uxoris eius martyrum in The-
baide (f cca. 286.)
Ausg. : latine ex cod. graeco Palatino in
AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 376-379. —
Eadem graece ibid. p. 741-744.
Acta s. Timothei mart. Romae
sub imperatoribus ethnicis apocry-
pha.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Aug. IV. p.
534. 535. Cf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 530-534.
Martyrium s. Timothei, Theclae
et Agapii mart. Palaestinae a. 304
et 306.
Ausg.: ex Eusebio de martyribus Pa-
laestinae cap. 3. et 6. p. 321 ed. Valesias
wiederholt in AA. SS. BoU. 19. Aug. III. p.
728 c. Pinii comment.
De 8. Tlmotheo in AA. SS. Boll. 1. Febr.
I. p. 94.
De s. Timotheo anachoreta in Symbolis
habitante in AA. SS. BoU. 21. Febr. m.
p. 267.
De s. Timotheo diac. in Britannia in
AA. SS. Boll. 21. Mai. V. p. 6.
De s. Timotheo, Diogene, Macaria etc.
mart. Antiochenis in AA. SS. BoU. 7. Apr.
I. p. 658.
De s. Tlmotheo et Diogene mart. in
Macedonia in AA. SS. BoUand. 6. April. I.
p. 537.
De s. Tlmotheo et Fausto mart. Antio-
chiae in AA. SS. BoU. 8. Sept. III. p. 255.
De s. Tlmotheo et 7 virg. mart. Sirmii
in Pannonia m AA. SS. BoU. 15. Mai. m.
p. 455.
De s. Timotheo, Eucto sive Polyeucto
Rustico etc. mart. in AA. SS. BoU. 8. Janr.
I. p. 473.
De s. Tlmotheo mart. Antiochiae in AA.
SS. BoU. 2. Septbr. I. p. 358.
De s. Timotheo mart. episcopo Prusae
in Bithynia sub Juliano Papebrochii syl-
loge histor. in AA. SS. BoU. 10. Jun. 11.
p. 273-275.
De s. Timotheo mart. et s. Mora uxore
eius apud Habessinos cultis in AA. SS.
BoU. 15. Jun. n. p. 1050.
De 8. TlmotheO, Polio et Eutychio dia-
912
TIMOTHEUS — TROIECIA
conis mm. in Mauritiania in AA. SS. Boll.
21. Mai, V. p. 4.
De 8. Timotheo, Zotico, Italica etc. mart.
Afris m AA. SS. Boll. 30. Jun. V. p. 673.
De s. Tithoe monaclio in Thebaide (saec.
V.) in AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 815.
816.
Vita s. Titi episcopi, Cretensium
apostoli (t cca. 105.)
Ausg.: ex menaeis in AA. SS. BoII. 4.
Janr. I. p. 163. 164.
De 8. Tito diac. mart. Romae a. 426 in
AA. SS. BoII. 16. Aug. DI. p. 291.
De s. Tito thaumaturgo presb. hegumeno
apud Graecos sub iconomachis in AA. SS.
BoU. 2. April. I. p. 101-103.
Vita s. Titiani episcopi Opitergini.
Aiisg.: ex Philippo Ferrario in AA. SS.
BoU. 16. Janr. II. p. 31. — Alia vita ex
Petro de Nat. ibid. p. 31. 32.
De s. Titiano episc. Brixiensi in Italia
(t cca. 526J in AA. SS. Boll. 3. Mart. I.
p. 261.
De 8. Titiano episc. Laudensi in Insu-
bria (f 477) in AA. SS. Boll. 4. Mai. I.
p. 498.
Vita b. Tomassi eremitae ord.
Camaldul. apud collem Stacciarium
in Umbria (f 1337.)
Ausg.: ex italico Silvani Razzi in AA.
SS. Boll. 25. Mart. m. p. 595-604.
Acta b. Topelli solitarii Puppii
in Hetruria (f 1282.)
Au^g. : ex ms. in AA. SS. BoII. 16. Mart.
II. p. 500-504. — Compendium vitae per
Hier. Radiolanum monachum Vallumbrosa-
num ibid. p. 504. 505.
Acta 8. Torpetis martyris sub Ne-
rone Pisis in Hetruria apocrypha.
Ausg.: ex mss. et impressis in AA. SS.
BoII. 17. Mai. IV. p. 7-11. — Disserta-
tio de cultu et reliquiis ibid. p. 11-19.
Cf. Papebrochii commentar. praevius ibid.
p. b. Q-et VII. p. 792-794.
yit.b.T.rphin.i,,;..!^'.''»:^^!.^;
Acta s. Torquati, Ctesiphontis,
Secundi, Indaletii etc. episcoporum
Hispanicorum (saec. I.)
Ausg.: 'm AA. SS. BoII. 15. Mai. III.
p. 444. — * ap. Florez , Espana sagrada.
III. Append. No. 4.
Erl.Schr. : Henschen, de adventa in Hlflpaniam
8. Torquati etc. episcop. in AA. SS. I. c. p.
442.
De 8. Torquato episc. Tricastino et Jos-
serando monacho Crudati in Gallia in AA.
SS. Boll. 1. Febr. I. p. 93. Of. p. 934.
Vita s. Toscanae de Tebeto vi-
duae ord. s. Johannis Hiero.solymi-
tani (saec. XIV.) auctore Celso
a Falcibus, Veronensi monacho
(1474.)
Ausg. : ' ed. Raph. Bagatta et Bapt. Pe-
retti, antiq. monum. ss. episcopor. Veroneus.
Venet. 1576. 4». — » ex ed. Aug. Valerii
in AA. SS. BoII. 14. Jul. III. p. 863-866.
Uebers.: Vita di s. Toscana, scritta in
latino dal P. Celso Maffei e tradotta dal
conimendatore s. Bart. dal Pozzo. Verona
1721. 12nio.
Erl.Schr.: Pabriciug, blbl. med. et inf. lati-
uitatig. lAb. lll. p. 1017.
Novarino, A., vita della g. ToBcana. Verona
1646. 4to.
Solleriu.s, coniincnt. praeviug in AA. SS.
BoII. I. c. p. 860-863.
Vita s. Tozzonis sive Tozoiiis epi-
scopi Augustani (f 661.)
Ausg. : ex actis s. Magni decerpta in
AA. SS. Boll. 16. Janr. II. p. 56-69.
Vgl. Vita g. Magni fundat.
Acta s. Tranquillini martyris Ro-
mae a. 276.
Ausg.: ex actis s. Sebastiani cap. 12-14
in AA. SS. Boll. 6. Jul. H. p. 264-266.
Cf. SoIIerii comment. praev. ibid. p. 263.
De s. TranqulMo abbate S. Benigni Di-
vione in Burgundia (saec. VI.) comment
hist. in AA. SS. Boll. 15. Mart. U. p. 404.
405.
Vita s. TresanipresbyteriAvenia-
ci in Campania Gallica (saec. IV.)
auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Febr. II. p.
53-55.
Vita s. Treveriiraonachi(saec. VI.)
Ausg. : ' ex vet. ms. prioratus s. Treverii
ed. Fr. Chifflet in AA. SS. BoII. 16. Janr.
II. p. 33-35. — * wiederholt, observationi-
bus illustrata, fundatione abbatiarum ali-
quot aucta et fragmentis vitae nondum
euulgatae sanctorum Lugdunens. locuple-
tata. Lugduni, J. Gautherin 1647. 8». —
*Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 411.
De 8. Triduana virg. culta in dioec. Aber-
donensi in Scotia (saec. VI.) Suyskenii syl-
loge in AA. SS. BoII. 8. Oct. p. 280. 281.
Vita s. Triphyllii episcopi Leu-
cosiae in Cypro (f cca. 370.)
Ausg.: graece et lat. in AA. SS. Boll.
13. Jun. U. p. 682-685.
De s. Troesio abbato Niverni in Gallia
(saec. V.) J. v. Heckii sylloge hist. in AA.
SS. BoII. 17. Octbr. VIIL p. 65-57.
De s. Troiecla virg. (saec. IV.) Ruthenis
et Pictavis in Gallia in AA. SS. BoU. 9.
Jun. II. p. 178. 179.
TROPHIMA — TRYPHONIA
913
Inventio s. Tpophimae seu Tpo-
phimenis virg. et mart. Minorae in
Italia apud Picentinos, translatio a.
1050 et miracula.
Ausg.: ' ap. Ughelli, Italia sacra VII. —
«m AA. SS. Boll. 5. Jul. II. p. 2.33-240.
— * ohne denProloy ex ras. ap. Martene, col-
lect. ampl. VI. p. 971-978.
Elogium s. Trophimi et Thali mart. Lao-
diceae in Asia min. ex menaeis in AA.
SS. Boll. 11. Mart. II. p. 59.
De s. Trophimo , Eucarpione et aliis
mart. Nicomediae in Bithynia notitia in
AA. SS. Boll. 17. Mart. H. p. 617. 618.
Acta s. Tpophimi, Sabbatii et Do-
rymedontis mart. cca. a. 277 Anti-
ochiae in Pisidia auctore anonymo.
Ausg.: graece et lat. m AA. SS. Boll.
19. Septbr. VI. p. 12-20. Cf. Stiltingii com-
ment. praevius ibid. p. 9-12.
De 8. Trophimo, Theophilo ac sociis
mart. sub Diocletiano in AA. SS. Boll. 23.
Jul. V. p. 385.
Vitas. Tpudbepti,Trutperti sive
Rudberti martyris Hiberni (f cca.
643) prior auctore anonymo.
Unbrauchbar; nach 816 geschrieben. Die alteste
Vita T's.
Eandschr.: Strasburg, Un.-Bibl. mbr.
sec. XII. (nicht IX. X.) Einzige.
Ausg.: ^ ganz genau his auf einen Ac-
cent abgedruekt unt. d. Tit. : Acta Trudperti
martyris , omnium quae exstant antiquissi-
ma, ad illustrandas origines domus Habs-
burgo-Austr. , edid. J. M. Lorenz. Argen-
torati 1777. 4". — *ap. Mone, Quellen-
sammlung I. p. 19-21. — Vita aitera au-
ctore Erchanbaldo abbate S. Trudberti
in Brisgoia. Libri 2 [geschrieben um 900,
fast nur eine Stilvhung zu nennen. Um-
schreibung der vorhergehenden Vita, bietet
wenig histor. Ausbeute. (Handschr. : B a s e 1 ,
Un.-Bibl. A. IX. 4. anni 1492. — Ein-
siedeln, No. 250, saec. IX. — St. Gal-
len, No. 577. saec. IX. X. — Heidel-
berg, Univ.-Bibl. N. g. XXIX. mbr. sec.
XIIL fol. 16?. — Stuttgart, offentl. Bibl.,
Zwifalt, Biblia No. 56. saec. XII. fol.)] ' ap.
Pez in Epistola ad P. Marcura Hansizium
S. J. aliosque in Germania, Gallia et Italia
viros, in qua vetustissima acta s. Trutperti
mart. in Brisgavia auctore Erganbaldo cca.
a. 700 abbate S. Trutpertino nunc primo
publici juris facit. Viennae Austr. 1731.
4*. 57 2)ag. {Vgl. Responsio Hansizii ad
epistolam B. Pezii super vita s. Trudperti
mart. in Brisgovia. Viennae Austr. 1731.
4*. 108 pag.) — * nach 3 Mptn. ap. Her-
gott, genealogia diplomat. augustae gentis
Habsburgicae. Viennae 1737. fol. I. p. 284.
— ' ap. Lorenz, Acta Trudperti («. d. vor-
hergehende Vita). — * ap. Mone , Quellen-
sammlung I. p. 22-26; vgl. ibid. p. 525.
Xachtrage. — Vita tertia [1279 oder 1280
auf Veranstaltung ziceier Mbnche, Alhert
u. Wernher {oder nach Stalin, wirtembery.
Geschichte I. p. 167 vom Abt des Trud-
pertsklosters Wernher IJ) geschrieben] die
alteste Vita lieyt zu Orunde, Legende der
yewohnlichsten Art] in AA. SS. Boll. 26.
April. III. P..426-440. — Vita alia. Epitome
{Handschr.: Strasburg, Univ.-Bibl. sec.
XV.) ' ex breviario Argentoratensi in AA.
SS. BoU. 1. c. p. 426. — * ex breviario Con-
stantiensi alia, ibid. p. 426.
Erl.-Schr.: Meusel, J. G., neueste Literatur der
Geschichtskunde. Erfurt 1780. V. p. 355.
Mone, Quellensammlung I. p. 17 ff.
Niirnberger gelehrte Zeitung. 1778. Stiick
66. p. 617.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands
II. p. 48.
Stalin, wirtembergische Geschichte I. p. 167.
Vita s. Tpudonis oonfessopis in
Hasbania (f cca. 698) auctore Do-
nato diacono (Metensi?) saec. VIII.
Handschr.: Brussel, k. Bibl. Vit. SS.
sec. XII. ine. — Coln, VI. 18. rabr. sec.
Xn. fol. — Liittich, mbr. sec. XII. fol.
— Oxford, Univ. -Bibl. Junii mpts. No.
8687. Vit. SS. Feller. — Paris, k. Bibl.
sec. Xn. No. 5308. Colb. 18. f. 302.
Au3g. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 1069-1086. — * Bruchstiick ap.
Bouquet, rec. HI. p. 636. — Tita alia au-
ctore Theodorico abbate (f 1107; Veber-
arbeitung der vorhergehenden Vita) ed. Su-
rius, vit. Sanct. 23. Novbr. IV. p. 588. —
miracula s. T-s auctore Stepelino mona-
cho S. Trudonis (saec. XI.) Libri 2 , ap.
Mabillon 1. c. saec. VI. 2. p. 85-102. —
Sermo de translatione ss. Trudonis et Euche-
rii auctore Theodorico abbate S. T-s,
ed. Surius 1. c.
Of, Gesta abbatum Trudon.
De s. Trumwino sive Tumma Pictorum
australium episc. Streneashalae in Anglia
(t cca. 700) Bollandi comment. histor. in
AA. SS. BoU. 10. Febr. II. p. 414-416.
De s. Tryphaena mart. Cjzici in Helle-
sponto in AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p.
1081.
De s. Tryphone, Menelao, Cyrioue etc.
mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll. 3. Jul.
L p. 636.
De s. Tryphone patriarcha Constantinop.
(t post 945) in AA. SS. Boll. 19. April. II.
p. 627.
Acta s. Tryphonis et Kespicii mart. ap.
Ruinart, AA. primorum mart. Amstelod.
1713. fol. p. 161-164.
De s. Tryphonia quae dicitur vidua et
martyr, Romae (saec. III.) Carpentieri syl-
IfigQ in AA. SS. Boll. 18. Octbr. VIU. p.
318-323.
58
914
TUDINUS — UDALRICUS
De s. Tudino abbate Corisopiti in Bri-
tannia Armorica in AA. SS. Boll. 9. Mai.
II. p. 460.
De s. Tuiano abbate in Britannia Ar-
morica in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p.
198.
De s. Tullia virg. Manuascae in Provin-
cia Galliae (f 425-433) Ghesquierii sjlloge
in AA. SS. Boll. 5. Oct. III. p. 39-44.
De s. Tulliano, Antio, Cvriaco martyrib.
Alexandrinis in AA. SS. Boll. 13. Febr.
II. p. 656.
Vita s. Turiani seu Turiavi epi-
scopi Dolensis in Britanriia Armo-
rica (forte saec. VIII.)
Ausg.: ex ms. Vallis Lucentis et Divion.
in AA. SS. Boll. 13. Jnl. IIL p. 617-619.
— Vita eadem a monacho Pratensi ver-
bosius extensa, quae ex Vinc. Barrali Surio
inserta est, ^ibid. p. 619-624. — Mira-
cula ibid. p. 624. 625. — * ap. Surium,
vit. SS. 13. Jul.
Vita s. Turibii episcopi Asturi-
censis in Hispania (f cca. 460.)
Ausg.: ex ms. legendario Astur. in AA.
SS. Boll. 16. April. II. p. 422. 423.
De s. Turibio monacho Palentino (f cca.
565) elogium hist. ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. I. p. 187-189.
Vita V. Tupketuli abbatis Crulan-
densis in Anglia (f 975.) Ex histo-
ria Cruland. Ingulfi abbatis.
Ausg.: ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. .502-519.
Vita 8. Tuscanae viduae = Vita s. Tos-
canae.
De s. Tutio eremita in territorio Aqui-
lano in Itab"a Suy.skenii sylloge in AA. SS.
Boll. 9. Septbr. IIL p. 453.
De b. Tutone episcopo Rati.sponensi (f
931), ubi de aliis eiTi.sdem sedi.s episcopis
monachis dcque coenobio s. Emmerammi
atque de corpore s. Dionysii Parisiorum
episcopi, ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. V. p. 107-114.
De s. Tychico discipulo s. Pauli apostoli
(saec. I.) in AA. SS. Boll. 29. April. UI.
p. 613.
De s. Tychone thaumaturgo, episc. Ama-
thuntis in Cypro (saec. V.) Papebrochii
sylloge hist. in AA. SS. Boll. 16. Jun. III.
p. 93-98.
Vita s. Tyemonis archiep. Salzburg. =
Vita s. Thiemonis.
Vita s. Tygris s. Tygriae virginis
Maurianae in Sabaudia (saec. VI.)
Untergeschoben.
Ausq.: ' ex ms. eccles. Maurianensis m
AA. SS. Boll. 25. Jun. V. p. 73-77. —
'Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 466.
Krl.-Schr.: Roth, Gesch. des Beneflzialweaens p.
307.
De s. Tyrannione episc. et aliis pluribus
mart. Tyriis (f 304) Bollandi commentar.
histor. in AA. SS, Boll. 20. Febr. III. p.
171. 172.
Acta s. Typsi et sociorum, item
s. Bonifacii et sociorum mart. forte
Thebaeorum sub Diocletiano auctore
anonymo.
Ausg. : ' ap. Hontheim , prodromus hist.
Trevirens. I. — * wiederkolt in AA. SS.
Boll. 4. Octbr. II. p. 373-883. — Appen-
dix de s. Bonifacio et sociis mm. apud
Treviros ibid. p. 383-387. Cf. Buei com-
mentar. praevius ibid. p. 330-373.
TJ.
Vita s. Ubaidescae virg. ord. 's.
Johannis Hierosolymitani Pisis in
Hetruria (f 1206.)
Ausy.: ex Italico Silvani Razzii lat. in
AA. SS. Boll. 28. Mai. VI. p. 855-859 (mit
Portr.; sonderbarerweise sind die pag. 856.
857 hier vergessen.)
Vita K. Ubaldi episcopi Eugubini
(f 1160) auctorc Stephano Ser-
va Cremonensi (init. saec. XVI.)
Ausg. : latine et italice ' Parmae per
Franc. Ugoletum 1519. —ibid. * 1523. fol. -f
•Romae per Mich. Ang. Eug. Eugnbinum
1628 (fortasse eadem quam eSt. Surius mu-
tato stilo.) — Vlltt alla auctore Theobaldo
episcopo Eugubino (f 1171) 'ed. Surius,
vit. Sanct. 16. Mai. — *Perusii, per Car.
Oliverium 1623. 4". — 'wiederholt von
Vincent. Armannus im 3. Thle. seiner Epi-
.stolae. — * ed. Papebroch in AA. SS.
Boli. 16. Mai. 111. p. 630-639. — Gloria
postuma 8. U-i ibid. p. 639-653; c/. VII.
p. 778-782. — Miracula ibid. p. 782-790.
Erl.-Schr.: Copia di lettera nella quale si p»«a-
minano aleunipuntidellavitadis. llbaldoBal-
dasKini vprcovo dl <jubbio di Michelanifelo
Kngenio da Gubbio. Ronciglione 1628. 4to.
Ughelli, Italia sacra I. p. G38.
Vita s. Udalrioi conf. ord. s. Ben. iu
ITDALRICUS — UGO
915
monasterio Cellensi Brisgoiae (f 1093) e=
Vita 8. Udalrici prioris Cellensis.
Vita s. Udairici, Oudalrici, Uirici,
Dethelreci episcopi Augustani (f 973)
auctore Bernone monacho Pru-
miensi, tum Augiensi abbate (1008
-1048.)
Historisch werthlos.
Handschr.: Basel, mbr. sec. XI. 4*. 8.
VIII. 32. — Briissel, k. Bibl. chart. sec.
XV. ex. fol. Vit. SS. — Carlsruhe, No.
69. VII. 18. mbr. sec. XI. fol. f. 149. —
Coln, VI. 21. mbr. sec. XV. - St. Gal-
len, No. 565. sec. XI. — Paris, k. Bibl.
suppl. lat. sec. XII. No. 812. fol. 168. —
Stuttgart, mbr. fol. max. sec. XII. f. 3^
— Trier, No. XXVI. chart. sec. XVI. —
Wien, No. 573. 3911. 4028. — Wolfen-
b littel, mbr. sec. XV. 1. 5-i Ms. Aug. fol.
— Aus Bemo abgeleitet ist d. Legende
Wien No. 4839. 3695.
Ausg. : nur die praefatio ' ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 473. —
* ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 381. — ^voll-
stdndig ed. J. A. Schmeller unt. d. Tit.:
St. Ulrich's Leben lateinisch beschrieben
durch Berno von Reichenau u. s. \v. Miin-
chen 1844. 8». 15 Sgr. [NB. Diese Vita
brachte Albertus {saec. XII.; Schmeller
mochte ihn fur deri Prior Adilber tus, f
1230-1235, halten) in deutsche Eeime. Her-
ausyegeb. nach d. einzigen Handschrift in
MUnchen von J. A. Schmeller in der eben
genannten Schrift.] — Vita alia auctore
Gebehardo episc. Augustano (996-1001;
unvollendet, historisch ganz loerthlos), '^nur
den Prologus ed. Waitz ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 381. — *vorher in M. Velseri
opera. Norimberg. 1682. fol. p. 591-595
Prolog u. Anfang der Vita. — » mederholt
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 472.473. — Vita alia auctore Gerhar-
d o praeposito S. Mariae in urbe Augustana
[982 ; umfasst die Zeit von 890-982 ; reich
an Beitrdgen zur Kirchen- u. Sittengesch.
Darstellung klar. Aus dieser Vita scKopften
fiir ihre Lebensbeschreib. desselben Mannes
Bischof Gebhardu. Berno. — Handschr. :
vid. ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 379. 380]
^ anonym ed." Marc. Velserus, De vita s.
Udalrici Augustanorum Vindel. episc. quae
exstant. Pleraque antehac nunquam edita.
Aug. Vindel. 1595. 4». — > wiederholt inter
Velseri opera. Noriraberg. 1682. fol. p. 505
-585. — * wiederhoU mit des Verf. Namen
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 419-460 — u. * auctore anonymo aequali
et familiari ed. Pinius in AA. SS. Bolland.
4. Jul. II. p. 97-130. — ^Ebenso ed.
Surius, vit. SS. ed. 3a. — • ed. G. Waitz
ap. Pertz, monum. script. IV. p. 381-428.
— Vita alla auctore Ludolpho sive
Luitolpho episcopo Augustano ' in M.
Velseri opp. Norimb. 1682. fol. p. 573.
— » in AA. SS. Boll. 4. Jul. IV. p. 125. —
* ap. MabiUon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
— Bulla canonisationis s. U-i per Johan-
nem XV pontif. data a. 973 ' ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 471. —
* ap. Labbe, concil. IX. p. 741. — » ap.
Hardouin, concil. VI. p. 727. — *ap. Lu-
nig, spicilegium ecclesiasticum p. 1. —
iHlracuJa s. Ou-i ( nicht ohne Bedeutung)
' zum Theil in Velseri opera. Norimberg.
1682. fol. p. 620. — ^zum Theil ed. Ga-
mansius in AA. SS. BoU. 4. Jul. II. p. 82
-86. — » ap. Mabillon 1. c. saec. V. p. 460
-470. — Translallo s. Ou-i a. 1183 facta, a
monacho ut videtur S. Udalrici et Afrae
scripta (1184-1202) * «i Velseri oper. No-
rimberg. 1682. fol. p. 618. — » ed. Surius,
vit. SS. 4. Jul. — » wiederholt ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. V. p. 474-476. —
*m AA. SS. BoU. 4. Jul. II. p. 131-135.
— *ap. Pertz, mon. scr. IV. p. 427. 428.
Erl.-Schr.: Braun, P., Gesch. von d. Leben u.
den Wunderwerken des Augsburgischen Bi-
schofs, des h. Ulrich. Augaburg 1796. 8vo.
Contzen, die Geschichtschreiber der sachsi-
scheu Kaiserzeit p. 120 sq.
Fabricius, bibl. raed. et infimae latinitatls
ed. Mansi IV. p. 285; VI. p. 28fi.
Giesebrecht, Gesch. der deutschen Kaiaer-
zeit I. p. 745 (2. Aufl. I. p. 779.)
Mnthmassung von d. Verf. der altesten
Lebensbeschreib. des h. Ulrichs in Wel-
sers Werken, — in Schellhorns Beitriigen
z. Erfanterung der Geschichte (Memmingen
U72. 8vo.) p. 91-99.
Nelk, Th., Lebensgeschichte des h. Bi8Cho&
Ulrich. Augsburg 1831. 12mo.
Pinins, de s. Udalrico in AA. SS. BoU. 1. c.
p. 73-97.
Ruland in Steicheles Archiv f. d. Gesch. des
Bisthums Augsburg I. p. 7.
Stalin, ■wirtembergische Geschichte I. p. 424.
Vita s. Udairici (f 1093) prioris
Cellensis in Silva Nigra, antiquior.
Handschr.: verloren.
Av^g. : ' ed. Gerbertus in historia Silvae-
Nigrae III. p. 29-33 compendium illius
vitae Udalricianae. — *epitome ap. Buce-
lin, menologium Benedictinum. Aug. Vind.
1656. fol. p. 485. — »ed. Wilmans ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 251-253 u-iederholt.
— Vita posterior. {Handschr.: vid. ap.
Pertz, mon. scr. XII. p. 250) ' ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI.2. p. 779-804.
— *in AA. SS. Boll. 10. Jul. III. p. 154
-170 c. Pinii comment. praevio p. 149-154.
— »ap. Pertz, mon. scr. XIL p. 253-267
theilweise ed. Wilmans.
De b. Ugolino ord. eremit. s. Augast.
Cortonae in Hetruria (f 1470) m AA. SS.
BoII. 21. Mart III. p. 365.
Vita s. Ugonis episcopi Volaterris
in Italia (f 1184.)
58*
916
UGUZO — URSUS
Ausg.i ex ms. in AA. SS. Boll. 8. Sept.
ni. p. 300-.S09. Cf. Limpeni commentar.
praevius ibid. p. 296-300.
De s. Uguzone mart. in valle Cavarnia
apud Insubres Sollerii notitia ex Ferrario
in AA. SS. Boil. 12, Jul. III. p. 310.
De 8. Ulfacio anachoreta et abbate in
vico cognomine Cenomanensis provinciae
(.saec. VI.) Stiltingii sjlloge m AA. SS.
Boll. 9. Septbr. III. p. 368-370.
De s. Ulfrido sive Wolfredo mart. in
Suecia (f 1028) in AA. SS. Boll. 18. Janr.
II. p. 210.
De s. Ulgiso sive Wlgiso episc. abbate
Lobiensi in Belgio (saec. VUI.) in AA. SS.
Boll. 4. Febr. I. p. 498-500.
Vita s. Uiphiae virg. Ambiani iu
Gallia Belgica (saec. VIII.)
Ausg.: ex mss. ecclesiae Abbatis-villanae
in AA. SS. Boll. 31. Janr. II. p. 1123-1124.
Cf. p. 1121,
De s. Ulplano mart. Tyri in Phoenicia
(t 304) in AA. SS. BoUand. 3. April. I.
p, 250.
Vita 8. Ulrici = Vita s. Udalrici,
Vita b. Ulrici sive Ulfrici presb.
eremitae in Anglia (f 654) auctore
incerto.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 20. Febr. UL
p. 228-231, — Alia vita ex Matth. Parisii
historia ibid. p. 231-232.
De s. Ultano abbate Fossis et Peronae
(t cca. 680) in AA. SS. Boll. 1. Mai. I, p,
118. 119. — »ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. II. p. 785-788.
Translatio s, unius militis legionis
Thebaeorum a. 1121 auctore Ro-
dulfo abbate S. Pantaleonis
Coloniensis.
Ausg. : ex ms. ap. Martene, coUect. ampl.
VI. p. 1015-1020.
Vita s. Unnis archiepiscopi Ham-
burgi et Corbeiae in kjaxonia (f
936.) Exlibro I. Adami Bremen-
sis.
Auag.: secund. edition. Lappenbergii in
AA. SS. BoII. 21. Oct. IX. p, 393-396. Cf.
de Buckii commentar. praevius ibid. p,
373-392.
Vita 8, Urbani episcopi Lingonen-
sis in Galiia (saec, V.), Epitome.
Ausg.: ex martyrol. gallicano Andr. Saus-
saij in AA. SS. Boll. 23. Janr. II. p. 491.
492. — Vita alia auctore monacho Be-
nigniano anouymo ibid. p. 492-494.
Acta 8. Urbani pontificis Rom.,
Mamiliani, Johannis, Chromatii etc.
(t 230) martyrum Romae per no-
tarios Rom. ecclesiae conscripta.
Au^g. : ex 3 msa. Vatic. in AA. S8. BoII.
25. Mai. VI. p. 11-14. — Appendix: ss.
Marmeniae, Lucinae et aliorum martyrium
ibid. p. 14-16. — Translatio et mira-
cula s. Urbaui ibid. p. 16-23. Cf. Heu-
scheuii comment. praevius ibid. p. 6-11.
Vita Urbani V papae (A 1370)
auctore Aymerico de reyraco
abbate in Gallia Moyssiacensi (cca.
1400.)
Ausg.: ap. Balu/e, pap. Avenionens. I.
p. 415-424. — Vita alia auctore anonymo
ibid.. p. 363-398. — Vita alia auctore ca-
nonico ecclesiae Bunnensis in dioec. Colo-
niensi ibid. p. 399-414. — Vita alia auctore
Petro de Herentals priore Floreffiensi
(flor. 1400) ibid. p. 413-416.
De b. Urbano 11 papa (t 1099) ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
902-904.
Erl.-Sehr.: Grueiihagen, C, vita Urbani U.
Particula 1. Halis 184R. 8vo.
. Laubert, K. W., vita Urbani II papae. Part.
I. Dissert. inaug. Wratislav. 1S5S. 8vo. 45 pag.
De s. Urbano, Theodoro, Menedemo etc.
mart. Constantiuop. a. 370 Papebrochii
comment. histor. in AA. SS. Boll. 18. Mai.
IV. p. 170,
De s. Urbicio episc. Metensi ad Mosellam
(t cca. 420) in AA. SS, Boll. 20. Mart.
III. p. 86.
De s. Urbico episcopo Claromontano in
Gallia (t cca. 312) in AA. SS. Boll. 3, Apr,
I, p, 251. 252.
De s. Urpasiano mart. Nicomediae in
Bilhjnia (t cca. 295) in AA. SS, BoII. 13.
Mart. II. p. 259. 260.
Vita 8. Ursi episcopi Ravennatis
in Italia (f 396) ex historia Hier.
Rubei ab Oct. Cajetano concinnata.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 13. April. II,
p, 131-132.
Vita s. Ursi presbyteri Augustae
Praetor. auctore anonymo.
Auag.: in AA. SS. BoU. 1. Febr. I. Ap-
pend, p. 937-939. Cf. p. 97. 98.
Martyrium s. Ursl, Victoria et sociorum
ex Thebaea legione, vid. Martyrium s.
Victoris, Ursi.
De s. Urso episc. Autissiodori iu Gallia
(saec. VI.) SoUerii sylloge m AA. SS. BoU,
30. Jul. Vn. p. 158.
De s. Urso epis. Fanensi in Italia (saec.
VII.) in AA. SS. BoU. 16. Mai. III. p. 502.
De s. Urso episc. Trecensi in Gallia (t
326) m AA. SS. Boll. 25. Jul. VI. p. 167.
Dc 8. Ur«0 ct Leobatio abbatibus iu agro
UR8ICINUS — URSULA
917
Turonensi (f cca. 510) Sollerii commentar.
in AA. SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 563-565.
Acta s. Ursicini militis ac mart.
in Illyrico sub Maximino auctore
anonymo.
Ausq.: graece et lat. interpr, Pinio m
AA. SS. Boll. 14. Aug. III. jp. 158-163.
C/. Pinii commentar. praevius ibid. p. 156
-158.
De b. Ursicino episc. Ravennae in Italia
(t 537) Stiltingii sylloge histor. in AA. SS.
Boll. 5. Septbr. II. p. 535. 536.
De 8. Ursicino episc. Senonensi in Gallia
(forte sec. IV.) in AA. SS. Boll. 24. Jul.
V. p. 545. 546.
De s. Ursicino episc. Ticinensi in Italia
(t cca. 216) in AA. SS, BoU. 21, Jun. IV.
p. 69.
De s. Ursicino medico, mart. Ravennae
(t forte 67) Papebrochii svlloge in AA,
SS. Boll. 19. Jun. III. p. 809-812.
Vita s, Ursini sive Ursicini primi
Biturigum antistitis inoerto auctore,
sed recentiore.
Ausg.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 455
-463.
Erl-Sclir.i Ondoul, J. F. H., vie de Saint-Ursin,
apoire du Berri, et de Saint-Solange, patrone
du Berri. Bourges 1828. 8vo.
De s. Ursio in agro Italiae Vicentino
in AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p, 426. — Acta
suspecta edita ab Ant. Verlo Vicentino ibid.
p. 427.
De s. Ursione conf., forte monacho in
dioec. Trecensi Galliarum (saec. VI.) Su-
yskenii sylloge in AA. SS. Boll. 29. Sept.
Vm. p. 139-141.
Vita s. Ursmari abbatis Laubiensis
(f 713) auctore anonymo.
Ausg.: 'ap. Duchesne, hist. Franc. scr,
I, P.-688. — *ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. III. 1. p. 255. — *Bruchstuck
ap. Bonquet, rec. III. p. 626. — VHa aiia
auctore Ansone abbate Laubiensi (t 800)
' ed. Surius, vit. SS. 18. April. Interpolirt.
— * m AA. SS, Boll. 18, April. II. p. 560.
— *ex ms. ap. Mabillon 1. c. saec. III. 1.
p, 248-250. — Vlta alla auctore Herigero
abbate Lobiensi (m Hexametern geschrie-
ben) ' vollstandig ed. Gilles Waulde in La
vie ... de s. Ursmer et de sept autres
saints, avec la chronique de Lobbes. Mons
1628. 4'. — ' ein Fragment ap. Mabillon
1. c. saec. UL 2. p. 608-611; cf. p. 557.
— * ein anderes ed. Henschen m AA. SS,
Boll. April. II. p. 558. — Vifa alla auctore
Ratherio Veronensi (f 974) ' ed. Surius,
vit, SS. 18. April. II. p. 633 (ed. 2»- p. 185
-187.) — * hieraus u. ex ras. ap. Mabillon
1. c. saec, IIL 1. p. 250-255. — Appendix 1.
ex ms. Lobiensi et ab Andr. du Chesne
xcuso in AA . SS. Boll. 1. c. p. 562. —
.4|>pendlx II. ex Fulcuino de gestis abba-
tum Lobiens. cap. 4 et 5, ibid. p. 563. —
Appendix de U-i praedicatione, die et
anno obitus, sepulturae loco, elevatione et
tran.slatione ap. Mabillon 1. c. saec. III. 1.
p. 255-257. — Blslorla lrans!a(lonls ex dicto
Fulcuino c. 9. et 10. in AA. SS. Boll.
1. c. p. 563. — Hlsforia niiraculorum auctore
Fulcuino abbate et aliis ^ ibidem p. 563
-573. — * ap. Mabillon 1. c. p. 257-262. —
Hlstoria uiiraculoruui in circumlatione per
Flandriam in AA. SS. Boll. 1. c. p. 573
-578.
Erl.-Schr.i Contzen, die GeRchichtschreiber der
sachsischen Kaiserzeit p. 125.
Henschen, commentarius praevius m AA.
SS. B. I. c. p. 5.=)7.
Histoire litt^raire de la France VI. p. 352.
Waulde. G., la vie de s. Ursmer («. oben).
Mons 1628. 4to.
Passio s. Ursulae et sanctarum
undecim millium virginum martyrum
Coloniae Agrippinae.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 21. Oct. —
* secund. editiones Crombachii (Colon. 1647.
fol.) et Surii et cod. Bruxellens, in AA,
SS. BoU. 21. Oct. IX, p. 157-163. — llber
reTe!ationum seu imaginationum s. Elisa-
bethaeSchoenaugiensis dess. Ursula
et .sociabus ibid. p. 163-173. — ReTelallones
seu imaginationes b. Hermanni Jose-
phi, can. regul. Steinfelden.sis de XIM
virg. ibid. p. 173 201. — Nomina virg. et
martyrum aliorumque, quae in revelationi-
bus s. Elisabethae et b. Hermanni conti-
nentur, auctore Crombachio ibid. p. 202
-207. — Passlo s. Crsulae auctore Galfredo
Monumetensi (excerpta ex eiusdem Hi-
storia regum Britanniae lib. V. c. 9-19 sec.
edit. Giles) ibid. p. 207-210. — Gloria
posthuma ss. Ursulae et 11000 virginum
ibid. p. 210-303. — Sermo in natali ss.
virginum 11000 ibid. p. 154-157. (Diese Aus-
gabe BucVs mit seiner Einleitung erschien
auch in separatem Abdruck Bruxellis 1858.
fol. 7'A Thlr.)
Erl.-Sckr.: Blnterjm, A. J., kalendarinm eccle-
siae germanicae Coloniensis saec. IX. E ms.
cod. membr. mon. olim Assind. eruit ac ad
illustrand. historiam s. Ursulae et soc. virg.
sing. commeiit. necnon praef. hist. instruxit
A. J. B. Coloniae 1824. 4to. — ders., Erediocese
C6!n I. p. 06.
Buck, Vict. de, commeniar. praevius tn AA.
S.-^. Boll. I. c. pag. 73153.
Crombach, Hm., Ursula vindicata s. vita et
martyiium s. Ursulae et sociar. 11000 virgi-
num. Colon. 1617. fol. 3Rt 3 Karten.
Dissertation sur l'histoire de s. Ursule et
des 11000 vierges in Recueil de pi^ces d'hi-
stoire et de litt^rature. Paris 1741. 8vo. IV. p.
206-223.
Epistola ad virgines Chriiti univ. super
hystoria nova vndccim milinium (sic!) vir-
ginum. s. 1. et a. Ito. Seltene Ausg. des li.
lahrh. (1490.) 29 Bldtt. Panzer IV. 50. 411.
Fabriciiis, bibl. med. et inf. latiuitatis. Lib.
V. p. 2S2.
Heber, Ph., die vorkaroliugischen christl.
918
UliSULINA — VALENTINUS
niaubcniibotcn am Rhein und deren Zelt.
Fraukf. a, M. 1858. 8vo. 1 Thlr, 20 Hgr.
Hcinen, K. M. J., licben, Fahrt u. Martyr-
tod dcr h. Ursula. 8. Aufl. Koln 1838. 8vo.
54 pag.
HJstoria vndecim milium virglnum breuiori
atquc faciliori modo pulcerrimo collecta cum
capitalium ccclcsiarum tam collesiatarum
quam parrochialium atque monasteriorum
felicis civitatis Coloniensis. In fine : Colonie
per Mart. de werdena 1509. 4to. 2 Bogen.
Kellerhoven, Fr., la Idgende de s. Ifrsule
et de ses onze millo vicrges d'aprfes lcs
anciens tableaux de Tdglise de s. Ursule a
Coloprne reproduits. Leipzig, Brockhaus 1861.
4to. 11 livrais. a 3 Thlr. 10 Sgr.
(de Kc vcrberg)Ursula princessc Britannique
d'aprts la l^gende et les peintures d'Hem-
ling. Gand 1S18. 8vo.
Leben dcr h. Ursula. Koln 1837. 8vo. 8 pag.
Legende, de, vn hystorie der xi dusent jon-
feren. s. I. et a. (cca. 1490). 4to. 40 BlStter.
Niederdeutsch .
Leo, J. G., cmoaxiaa fxa higt.-antiquarium de
11000 virginibus. Leucopetrae 1721. 4to.
de 8. Lovys, Dam., sainte Ursule triumphan-
te des coenrs, de l'enfer, dc Vempire et pa-
trone du cel^bre college de Sorbonne. Paris
1666. 4to.
Reischcrt, L., Lebcns-Gesch. u. Martyrer-
tod der h. Ursula. 2. Aufl. Koln 1837. 8vo.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
I. p. 111-123.
Schade, O., die Sage von der h. Ursula. 2.
Aufl. Hannover 1854. 8vo.
Scheben, A., Leben der h. Ursula u. ihrer
Gesellschaft der 11000 Jnngfrauen. Koln
1850. 8vo.
UsserlUH, Jac, Rrlt«nniearum ecclet. snti-
quitates. Londln. 1687. fol. p. 107 sq.
Vadianus, Joach., de 11000 virginibus oratio.
Vicniiae Austr. 1510. 4to.
Voetius, G., de Ursula in eitud. selcct. di«-
putat. theol. 111. p. 472 sq.
Vita b. Ursullnae virg. Parmae
in Italia (f 1410) auctore iSimone
cle Zanachis Carthusiano.
(ieschrieben 1172.
Ausg. : ' ex ms. monasterii s. Quintini
Parmae in AA. SS. Boll. 7. April. I. p. 725
-739. — * tviederholt in Monura. histor. ad
prov. Parmens. (chronica Parm.) III. p.
516-535. — HTmnl ad s. Ursulinam virginem
m Monum. histor. 1. c. p. 545. 546. —
Speciinen revelationum seu visionum eius-
dem b. U-ae ex cod. Parm. in Monum.
hist. 1. c. p. 536-538.
Erl.-Schr.: Papebroch, comment. praevius tn
AA. SS. I. c. p. 723-725.
Acta b. Uthonis abbatis Metamen-
sis prope Deckendorffium in Bava-
ria infer. (f cca. 828) auctore an-
onymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 3. Oct. II. p;213
-214. Cf. Buei comment. praevius ibid. p.
207-213.
"V.
De s. Vale aut Valente presb. Autissiodo-
rensi in Gallia Henschenii sylloge i>i AA.
SS. Boll. 21. Mai. V. p. 7.
De s. Vaiente episc. et tribus pueris mart.
Henschenii comment. hist. in AA. SS. Boll.
21. Mai. V. p. 7.
Vita s. Valentini episcopi Bata-
vensis auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Janr. I. p.
1094-1097.
Vita 8. Valentini episcopi Inter-
amnae in Umbria primi, martyris
cca. a. 21'^ auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 14. Febr. II. p.
756. 757. — Deveneratione capitis s.
V-i Gemmetici in Gallia ibid. p. 758. —
Translatio capitis ot miractila s. V-i auctore
Baldrico Andegavensi ibid. p. 758-762.
Vita s. Valentini episcopi Passa-
viensis (f cca. 440) auctore Mat-
thaeo Radero.
Ausg. : ' ap. Matth. Rader, Bavaria san-
cta I. — *wiederholt in AA. 8S. Boll. 7.
Janr. I. p. 369. — Vita alia et trans-
latio auctore anonymo (untergesclwben) ' ed.
Surius, vit. SS. 4. Aug. — ' wiederholt in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 369-372.
Erl.-Schr.: DUmmler, Piligrim von Passau p.
188.
Rettbcrg, Deutichlands Kirchcngeschichte
I. p. 220.
Roschmann, A., glaubwiirdige Nachrichten
von d. Leben des h. Valentini, Bischoffs zu
Passau u. beyder Rhaetien Apostels. Ulm
1746. 4to.
Acta s. Valentini episcopi Tarra-
cinensis, et Damiani eius diaconi
mart. in Teatina Aprutii ditione (f
cca. H12.)
Ausg.: ex lectionario eccles. s. Valentini
in AA. SS. Boll. 16. Mart. H. p. 428-431.
Vita s. Valentini presbyteri conf.
prope Molismum dioec. Lingon. in
Gallia (f cca. 547.)
Av^g. : ' ex ms. in AA. SS. Boll. 4. Jul.
II. p. 41. 42. — * Aaszug ap. Bouquet, rec.
III. p. 410.
Acta s. Valentini presbyteri mart.
Romae via Flaminia {^ 269.)
AtLsg.: in AA. SS. Boll. 14. Febr. II. p.
753-754.
VALENTINUS — VALERIUS
919
De 8. Valentino episc. Bagae et Tauri
in Hispania mart. sub. Trajano Henschenii
comment. hist. in AA. SS. Boll. 14. Febr.
n. p. 742. 743.
De s. Valentino episc. Genuae in Liguria
(f 325) Papebrochii comment. in AA. SS.
Boll. 2. Mai. I. p. 273 u. VII. p. 542. 543.
— S e r m o in festo s. V-i ibid. p. 544
-546.
De s. Valentino II episc. Interamnensi
(cca.533) in AA. SS. Boll. 7. Janr. L p. 372.
De s. Valentino episc. Tungrensi et s.
Candido episc. Traiecti ad Mosam mortuo
(saec. IV.) in AA. SS. Boll. 7. Jun. U. p.
9. 10. — Acta elevationis ibid. p. 11-13.
De s. Valentino episc. Veronensi (f 531)
in AA. SS. Boll. 26. Jul. VI. p. 308-310.
De s. Valentino et Damiano mart. in
Aprutio in AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p.
569-571 ; cf. VII. p. 777.
De s. Valentino et 24 militibus mart. in
Africa in AA. SS. BoIIand. 14. Febr. II.
p. 763.
De s. Valentino mart. Romano Hamedii
et Armenteriae in Belgio in AA. SS. BoII.
14. Febr. II. p. 762.
De s. Valentino mart. Romano Socuella-
mi in Hispania in AA. SS. BoII. 14. Febr.
II. p. 762.
De s. Valentino, Marciano, Bonono etc.
raart. Perusii in Hetruria in AA. SS. Boll.
29. April. III. p. 616.
De s. Valentino , Theone et Diocletio
mart. in AA. SS. BoII. 16. Jul. IV. p. 129.
De s. Valentiniano et Leontio forte mart.
in Lucania Italiae in AA. SS. Boll. 20. Aug.
IV. p. 37.
De s. Valerla et PoUena virg. Hunonis-
Curiae in Belgica II. (sec. inc.) Buei syl-
loge in AA. SS. Boll. 8. Octbr. IV. p. 289
-292.
Acta s. Valeriani, Candidi, Aqui-
lae, Eugenii mart.Trapezuntinorum.
Ausg.: ex menaeis Graecorum in AA. SS.
BoII. 21. Janr. II. p. 349.
Passio s. Valeriani martyris cca.
a. 178 Trenorchii in ducatu Bur-
gundiae, auctore anonymo.
Amg. : ' ex mss. ed. P. Fr. Chiflet in
Historia monasterii Tornutiensis sive Tre-
norchiensis. Divione 1664. 4*. — * ex mss.
et impress. in AA. SS. Boll. 15. Septb. V.
p. 21-23. — Passio allera auctore Falcone
monacho Trenorchiensi ex eius chronico
' ap. Chiflet I. c. — * wiederholt in AA.
SS. BoII. 1. c. p. 23-26. — Translallo et mi-
racula auctore eodem Falcone ' ap.
Chiflet 1. c. — * ioiederhoU in AA. SS.
1. c. p. 26. 27. — Translatio et mira-
cula auctore Garnerio monacho Trenor-
chiensi ' ap. Chiflet 1. c. — * wiederholt in
AA. SS. I. c. p. 27-29. Gf. Perieri comraent.
praevius ibid. p. 13-21.
Vita s. Valeriani mart. Forolivii
in Italia (saec. V.)
Ausq.: ex oratione ms. cca. a. 1580 in
AA. SS. BoII. 4. Mai. I. p. 496-498.
Vita s. Valeriani sponsi s. Caeci-
liae, Tiburtii eius fratris etc. mar-
tyrum Romanorum (f 229.)
Ausg.: cx pervetust. actis s. Caeciliae
in AA. SS. BoII. 14. April. 11. p. 204-208.
— Analecta de reliquiis horum raartyrum
ibid. p. 208-211.
De s. Valeriano, Macrino et Gordiano
mart. in AA. SS. Boll. 17. Sept. V. p. 483.
De s. Valeriano, Valentino,Saprutio mart.
Brixianis sub Adriano in AA. SS. BoII. 12.
Febr. II. p. 575.
Vita s. Valerici = Vita s. Walarici.
De s. Valerico sive Walerico eremita in
Gallia (saec. VI.) in AA. SS. Boll. 10. Janr.
L p. 617.
Vita s. Valerii, vid. Vita s. Eucharii.
Elogium s. Valerii abbatis S. Petri de
Montibus in Hispania (f 695) histor. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. H. p.
1042.
Passio s. Valerii archidiaconi ec-
clesiae Lingonensis, martyris cca.
a. 264.
Ausg.: ex mss. in AA. SS. BoII. 22. Oct.
IX. p. 531-535. Cf. Bossuei comraentar.
praevius ibid. p. 526-531.
Vita s. Valeril eplscopi Surren-
tini in Italia auctore Davide Ro-
maeo.
Ausg. : in AA. SS. BoII. 16. Janr. II. p.
29-30. — Miracula eiusd. ex vita s. Re-
nati auctore eodem ibid. p. 30. 31.
De b. Valerio archiep. Ravennae (f812)
ex Hierouymi de Fabris antiquitatt. Ra-
vennae italice editis latine in AA. SS. Boll.
15. Mart. IL p. 411.
De s. Valerio episc. Caesaraugustano in
Hisp. (saec. V.) in AA. SS. BoII. 28. Janr.
11. p. 834-839.
De s. Valerio episc. Consorannis in No-
vempopulania in AA. SS. BoU. 5. Jul. II.
p. 227.
De s. Valerio episc Lucae in Etruria
(saec. I.) in AA. SS. Boll. 29. Janr. U.
p. 922. 923.
De s. Valerio episc. Niciae in Provincia
Galliae (saec. V.) in AA. SS. BoU. 24. Jul.
V. p. 669-571.
De 8. Valerio et Valeriano episc. Autis-
920
VAT.LERIUS — VKNANTIITS
siodori in Gallia (saec. IV.) in AA. SS.
Boll. 6. Mai. II. p. 105. 106.
De s. Vallerio ct Anacleto etc, mart. apud
Graecos (f 303) in AA. SS. Boll. 23. Apr.
III. p. 163.
Acta b. Vallumbrosanopum decem
Rodulfi, Rustici, Ericii, Alberti, Ilie-
ronyrai efc.
Ausg.: in AA. SS. Boll, 1. Aug. I. p. 102
-106.
Acta s. Vamnis martyris in Persia
(f 422) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 16. Aug. III.
p. 287-289. Cf. Pinii commentar. praevius
Und. p. 285-287.
Martyrium s. Vari et sociorum
eius eremitarum, Afrorum cca. a.
307.
Ausg.: ex ms. Vatic. graece et lat. in
AA. SS. Boll. 19. Octbr. VIII. p. 428-436.
— Martjrinm ex Simeone Metaphraste
ap. Surium, vit. SS. 19. Octbr.
Erl.-Schr.: Carpentier, coiiira. praevius de ss.
Varo et sociis et de b. Cleopatra vidua eius-
que filio conf. in Palaestina in AA. 8S. B.
1. c. p. 423-428.
Acta s. Vasll martyris Sanctonen-
sis in Gallia (f cca. 5()0.)
Atisg. : ex 3 mss. m AA. SS. Boll. 16.
April. n. p. 424. 425.
De s. Vastrada vidua Sustereni in agro
Juliacensi (saec. VIII.) Sollerius in AA. SS.
Boll. 21. Jul. V. p. 180.
Vita s. Vedastl eplscopi Atreba-
tensls (t 540.)
Interessantes Denkmal alter Zeit. Entbalt eine
NachweisunK iiber die erste Schlacht Chlodwigs
gegen die Alamannen. Wichtipre Quelle fiir die
Merovingische Gcschichte.
Ausg.: Hn AA, SS. BoII. 6. Febr, I, p.
792-794; unglaublich verdorben. — *Auszug
ap, Bouquet, rec. III. p. 372. 373. — Vita
alia auctore Alcuino (f 804; Handschr.:
St. Omer, Stadtb. mbr. s. XII. 715. No.
1. f. 125; 715. No.3. — sec. XIII. No, 716.
Tom. II. — Paris, k. Bibl. sec, XII. No.
3788; — sec. XIII. No. 5297 5; - sec.
XI. 5304. 10; — sec. XIII. 5318. 68. —
sec. XIV. 5.349. 2; 5362. 8. — St. Germ.
sec. VIII. No. 1045. — St. Mart. sec. XII.
No. 1) ' in AA. SS. Boll. 6. Febr. I. p.
794-800. — »ed. Surius, vit. SS. 6. Febr.
— * in Alcuini oper. ed. Duchesne I, —
* ibid. ed, Froben II, 2. — Vita alia au-
ctore Beda Venerabili {dasa ein ge-
loisser Gallns ihr Verfasser sei. be?iauptet
Ondinus) in Red. oper. edit. Colon. 1688.
III. p. 191-197 et homilia de eius natali
p. 198. — .4dhorta(lo ad imitandas virtutes
s. V-i auctore Alcuino in AA. SS, Boll.
1, c. p. 800. — ApparKlo s. V-i auctore Hu-
berto presbytero ad Uaiminum prae-
ceptorem in AA. SS. BoII. I. c. I. p. 803
-805. — Epitaphlum s. V-i auctore eodem
Alcuino in AA. SS. Boll. I, c. I. p. 801.
— Olstoria translationis s. V-i Bellovacum,
dein Atrebatum auctore monacho coaevo,
ex mss. Vedast. et Antverp. in AA. SS.
Boll. 6, Febr. I. p, 809-812. — Inventlo ca-
pitis 8. V-i Hliariimque reliquiarum Atrebati
a. 1014 in AA. SS. BoU. 2. Jaur. I. p. 124.
— lurentlo corporis et miracula s. V-i au-
ctore Ulmaro pre.«ib. et monacho S. Ve-
dasti (St, Vaa^t bei Arras\ geschrieben zwi-
schen 875-880) ' ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. IV. 1. p. 599-606. — » in AA.
SS. BoII. nebst Anhang ahnlichen Inhalts
als Miracula S. Vedasti (s. (/.) ohne Namen
des Verf. — miracuia .s. V-i auctore Hai-
minio monacho S. Veda.sti Atrebatensis
in AA. SS. Boll. 6. Febr- I. p. 801. 802.
— Mlracula s. V-i facta diversis temporibus,
a monachis Vedastinis collecta, ex 4 mss.
in AA. SS. BoUaud. I. c. I. p. 805-808. —
]lllracula alia auctore anonymo ibid. p. 812.
813. — Miracula alia auctore Balderico
episcopo ibid. p. 813, — Mlracula alla facta
saec. XIV, ibid. p. 814. 815. (Of. Inventio
corporis s. Ved.) — Sermo Haimini in
natali s. V-i in AA, SS. Boll. I. c. I. p.
802. 803. Cf. p, 962.
Erl.-Schr.: Gazet, G., vie de s. Wast, evSque
d'Arras. Valeuciennes 1622. 8vo. ibid. 1682.
12ino. ibid. 1701. 12rao.
Henschen, G., commentar. praevius ibid. p,
7S2-792.
Mcier, Ant., de rebus divi Vedasti episc.
Atrebatens. libri 3. Lutetiae 1580. 8vo. Ein
latein. Gedicht von cca. 3000 Versen.
Sammartli.ani, Callia christiana lU. p. 2.
De s. Vellesio et Fausto episcopis Hen-
schen in AA, SS. Bolland. 20. Mai. V. p.
*177,
Vita s. Venantll abbatis Turoni-
bus (f cca. saec. V. fin.) auctore
Gregorio Turonensi.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 13, Octbr, VI. p.
219-22!. Cf. Berthodi comraentar, praevius
ibid. p. 211-219.
Vita s. Venantll episcopi Vivarii
in Occitania Galliae (saec. VI,) au-
ctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 5. Aug. H. p.
107-110. Cf. Pinii comment. praevius ibxd.
p. 103-107.
Acta s. Venantli martyris Came-
rini in Italia apocrypha.
Ausg.: ex ms. in AA. SS. BoII. 18. Mai.
IV. p. 1.S9-144. -— Historia ablati et re-
lati corporis, ex edit. Ferd. Ughelli ibid.
p. 137-139. — Appendix: quomodo acta
s. V-i ex antiquioribus AA. s. Agapiti pueri
martyris Praenestini pro magna parte sint
desumpta, ib-id. post p. 144. {Carton.) Cf.
Papebrochii comment. praevius ibid. p. 136
et Vll. p. 804-806.
VENANTIUS — VERUS
921
Vita 8. Venantii Methonae raortui
et Lerini honorati (f cca. 374.)
Ausg. : ex mss. in AA. SS. Boll. 30. Mai.
VII. p. 241-242 c. Henschenii coniment.
De s. Venantio episc. et mart. , ex Dal-
matia Romara translato in AA. SS. BoU.
1. Apr. I. p. 6. C/. p. 897.
De s. Venantio alio mart. ex Italia in
Germaniam translato. — Historia trans-
lationis ex Vita b, Rabani a Rndolfo teste
oculato scripta m AA. SS. Boll. 1. April.
I. p. 7. 8.
De s. Venantio eremita pro mart. culto
iu Artesia Belgii provincia (saec. VIII.)
Byei commeutar. hlstor. in AA. SS. Boll.
10. Oct. V. p. 127-133. Cf. Auctarium ad
AA. SS. tomi V. Oct. p. 28.
Vita s. Venceziavi = Vita s. Wenzeslai.
De s. Vendimiano eremita in Bithynia
(t post 500) in AA. SS. Boll. 1. Febr. I.
p. 99.
De s. Venerando episcopo Arvernensi in
Gallia (saec. V.) in AA. SS. Boll. 18. Janr.
n. p. 194.
Vita s. Venerii presb. eremitae
in Tyro maiore, maris Ligustici in-
sula (f saec. VII.) auctore anony-
mo.
Ausg. : * ex Petri Calo I. p. 256 et ms. —
»m AA. SS. Boll. 13. Septbr. IV. p. 115
-120. Cf. Suyskenii comment. praevius ibid.
p. 108-115.
De s. Venepio episc. Mediolanensi (f 409)
iji AA. SS. BoU. 4. Mai. L p. 494. 495.
De s. Venerio , Leontia virg. , Casto etc.
mart. Eystadii in Germania in AA. SS.
Boll. 1. Mart. I. p. 32. 33.
De b. Ventura ord. Cruciferorum Hispelli
in Umbria in AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p.
432. 433.
De s. Ventura presb. et mart. in agro
Tifernensi in Umbria (f cca. 1250) in AA.
SS. Boll. 7. Septbr. III. p. 202.
De s. Venustiano proconsule cum uxore
ac filiis mart. Tuderti in Umbria (f 3111
in AA. SS. Boll. 18. April. II. p. .541. 642.
De s. Vera et Supporina ClHromonte in
Gallia in AA. SS. BoIIand. 24. Janr, II,
p, 593,
Vita s. Verani episcopi Cavalli-
censis in Provincia Galliae (saec.
VI, fin.) auctore incerto,
Ausg.: ' ap. Labbe, bibl, nova II. p. 690
-695. — * tciederkolt in AA, SS. BoII. 19.
Oct, VIIL p. 467-473. — Appendix. Nar-
ratio de morte et sepultura s. Verani ex
Vita ms, in Collectione Gallomii I, ibid. p.
473. 474. Cf. Bossuei commentar, praevius
ibid. p. 452-467.
De 8. Verano episc. Venciae in Gallia
(saec. V.) Perieri comment. histor. in AA.
SS. BoU. 10. Septbr. III. p. 540-552.
Vita s. Vepdianae virg. Castelli-
Florentii in Etruria (f 1242) ab
Attone episcopo latine scripta.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 1. Febr. L p.
257-263; cf. commentar, praevius ibid. p,
255-257,
De s, Verecundo episc. Veronae (f 522)
Bossuei svUoge hist. in AA, SS. BoU. 22,
Oct. IX. p. 586-588.
De s, Veredemio eremita conf. in ter-
ritorio Ucetiensi Galliae (f cca. 540) Pinii
.sylloge in AA. SS. BoU. 23. Aug, IV, p,
636-640,
De s. Veredemo episc. Avenionensi in
GaUia (saec. VUI.) in AA. SS, BoU, 17.
Jun. III. p. 411.
Vita s. Veremundi abbatis Hyra-
chensis in Navarra (f 1092.)
Ausg.: in AA. SS. BoU. 8. Mart. I. p.
795-799,
Erl.-Schr.: De s. Veremundo ap. Mabillon,
AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p. 766, 767.
Vita s, Verenae quae sub Diocle-
tiano cca. 300 in Alamanniam ve-
nisse et apud Zurziacum mortua
esse dicitur, autore fratre ecclesiae
ibidem collegiatae.
Geschrieben 1005-1032.
Handschr.: vid. Pertz, mon. script. IV.
446*, Arcbiv IV, 570.
Ausg.: in AA. SS. Boll, 1, Septbr, L p.
164-168, — Der Prologus ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 446*. — Miracula s. V-ae (ge-
schrieben zu Anfang des 1 1 . Jahrh. in Zur-
zach) auctore eodem anonymo ' in A.A..
SS. BoU. I. c. p. 168-173, — » ausziiglich
ap, Pertz I. c. IV. p. 457-460 ed. Waitz. —
Appendix ex Vita Germanica lat. interpr,
Winando Pescher in AA. SS. 1. c. p. 174.
175.
Erl.-Schr.: Stalin. wirtembereiscb . (.jeschichte
I. p. 423.
Stiltinp, comment. praevius tn AA. SS. 1. c-
p. 157-164 (m. AbMldung.)
Acta s. Verissimi, Maximae et Ju-
liae mart. (f 3()3) Ulyssipone in
XiUsitania auctore anonymo.
Ausg. : ex edit. J. Tamayi in AA. SS.
BoU. 1. Octbr. I. p. 28. 29. Cf. Stiltingii
comment. praevius ibid. p. 26-28,
De s. Vero episc, Salernitano (saec, V.)
van Heckii sylloge histor, in AA, SS, BoU.
23. Oct. X. p. 47. 48.
De s. Vero episc. Viennensi in Gallia
(saec. II.) in AA. SS. BoUand. 1. Aug. I.
p. 20,
De s, Vero sive Viro Viennensi episc. in
922
VEROLIIS — VICTOR
Gallia (f cca. 594) in AA. SS. BoU. 13.
Janr. I. p. 822.
Acta 8. Veroli presb. Castellione
ad Sequanam et Marcennaci (f cca.
6(X)) auctore saec. XI.
Ausg.: ' e.x 4 rass. m AA. SS. Boll. 17.
Jun. III. p. 382 388. — «Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 468; ihid. X. p. 375.
Vita s. Veronae virg. prope Lo-
vanium in Brabantia (saec. IX. fin.)
auctore anonymo.
Auag. : ex ms. Rubeae Vallis iii AA. SS.
Boll. 29. Aug. VI, p. 526-530 c. Stiltingii
commentario.
Historia s. Veroni conf. inventio-
nis miraculorumque et translationis
auctore Olberto sive Obberto
abbate Gemblacensi ac denique S.
Jacobi Leodiensis (f 1048.)
Avjig. : ■ ed. et notis illustravit Georg.
Galopinus, Montibus 1636. — ' ed. Hen-
schen in AA. SS. Boll. 30. Mart, III. p.
845-850.
Brl.-Schr.: Luycx, C. L, cort bcgiyp van het
leven ende miracelen van dpn h. Veronus,
belydor, patroon der stad Lembeke. Bruspel
1792. 8vo.
De 8. Veronica matrona Hierosolymitana
(saec, I.) commentarius histor. Henschenii
in AA. SS. Boll. 4. Febr, I. p. 449-457
(effigies Christi data s. V-ae; effig. Ch-i
a s. V-a Romam lata; an ea neptis Herodis
regis? cultus V-ae; conjugium s. Amatoris
et V-ae ; adventus utriusq. in Gallias; an
V-a sanguinis profluvio a Christo liberata ;
pietas catholicorum erga effigiem Ch-i a s.
V-a Romae relictam; effigies ad archetypum
efformatae et cultu celebres.) C/. p. 960.
Vita b. Veronicae de Binasco virg.
Mediolani a. 1497. Libri 8. Auctore
Isidoro de Isolanis ord. praed.
Ausg. : ' Mediolani, tvpis Gotardi Pontici
1518. — *tDiederholt in AA. SS. Boll. 13.
Janr, I, p, 887-929.
Erl.-Schr.: Fabricius, bibl. med. ot inf. latin.
ed. Mansi IV. p. 191.
De s. Verula, Secundino, Siricioc<c. mart.
Adrumeti in Africa in AA. SS. Boll. 21.
Febr. III. p. 242. 243.
De 8. Vetula mart. apud Graecos in AA.
88. Boll. 15. Jun. II. p. 1050.
De 8. Viarlo, Donato, Cypriano etc. mart.
m AA. SS. Boll. 10. ApriL I. p. 864,
De 8, Viatore conf. apud Aurelianenses
in Gallia (.saec. VI.) in AA. SS. BoII. 5,
Aug. II. p. 82.
Vita s. Viatoris lectoris Lugduni
in Gallia (f cca. 390) a Theophi-
lo Raynaudo collecta.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p.
71-72 c. Buckii commentar. praevio ibid.
p. 70.
Vita s. Vicetini episcopi Altenbur-
gensis (f 1154) et translatio reliqui-
arum (1509.) Compendium.
Ausg.: ' ap. Leibnit,, scr. rer. Brunsv. I.
p. 780, — ' ap, Langebek , scr, rer. Dan.
IV. p. 425-443; 456. 457. — Versus an-
tiqui de s. Vicelino episc. ' ap. Linden-
brog, scr. septent. Francof. 1630. p. 134
-141 (»ed. 1706. p. 118-124.) — » ap. West-
phalen, mon. ined. II. p. 1-8. — * ap. Lan-
gebek I. c. p 446-455.
Krl.-Schr.: Giescbrecht, L., wendische Ge-
.schichten IH. p. 3.^6.
v. Halem, Vicelins Leben, nebst elner Einl.
in d. Gesch. VVagriens, in Nordalbingische
Blalter, hrsR. von Winfried. Hamburg 1820.
I. p. 219.
Kruse, E. Chr., St. Vicelin. Altona 1826. 8vo.
Lappenberg, J. M., Aufrage wegen Biogra-
phien des h. Vicelin, — «n Arch. fiir .Staats-
u. Kirchcngesch. d. Herzogth. Schleswig,
Holstein u, I^aucnburg. Hrsg. v. Mlchelsen
u. Asmussen. Altona. II. p. 557.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Giefers.
Paderb. lf^54. I. p. 129-110.
Vita s. Vicinii episcopi Sassina-
tensis in Italia post persecutionem
imper. gentiiium etmiraculaauctore
anonymo.
Ausg.: ex libro Hieronymianorum Arimi-
nensium in AA. SS. Boll. 28. Aug. VI. p.
190-195. Gf. Pinii comment. praevius ibid.
p. 189.
De s, VlctO, Maurelia, Quinto etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 21. Mai. V. p. 5.
De s. Victore , Adriano , Pamphilo etc.
mart. Antiochenis in AA. SS. Boll. 5. Mart.
I. p. 363. 364,
De s. Victore , Alexandro et Mariano
mart. ut videtur Nicomediae a. 303 Heckii
sylloge in AA. SS. BoU. 17. Octbr. VIII,
p. 37.
De s. Victore, Chionia, Agape etc. mart,
Heracleensibus m AA. SS. BoU. 1. April.
I, p. 9.
De 8. Vlctore, Corona et aliis 20 mart.
in AA. SS. Boll. 20. Febr. III. p, 173,
De s. Victore diac. Placentiae in Italia
(t cca. 444) in AA. SS, Boll. 6. Mart. I.
p. 429.
De s. Victore episc. Capuae (f 554) J.
V. Heckii sylloge histor. in AA, SS, Boll.
17. Octbr. VIII. p. 81-83,
De s, Victore episc. , Felice, Alcxan-
dro etc. mart. Komae in AA. SS, Boll. 20.
April. II. p. 748.
De s. Victore episc. Vitensi in Africa
(post init. saec. VI.) Cuperi commentar.
histor. in AA. 88. Boll. 23. Aug. IV, p.
628-632.
VICTOR
923
Erl.-Sehr.: (Liron, J.) Disgertation sur Victor
de Vite, avec une nouvelle vie de ceteveque.
Paris 1708. 8vo.
Vgl. Victor Vitensis.
De s. Victore et Aetio episc. et mart.
Barcinone in Hispania (saec. I.) in AA.
SS. Boll. 4. April. I. p. 321.
De s. Victore et Scjreneo mart. Romanis,
Tornaci in Belgio in AA. SS. BoU. 29.
Mai. VII. p. 19.
De s. Victore et Stephano mart. in Ae-
gypto in AA. SS. BoU. 1. Apr. I. p. 10.
De s. Victore, Felice, item Victore, Ca-
risia etc. mart. sub Maximiano in AA. SS.
Boll. 6. Mai. II. p. 101.
De s. Victore, Felice, Narcisso et sociis
mart. Afris m AA. SS. BoU. 1. Janr. I.
p. 19.
De s. Victore, Luciano, ApoUinare etc.
mart. in AA. SS. Boll. 1. Febr. I. p. 47.
De s. Victore, Marcellino, Satullo eic.
mart. in AA. SS. Bolland. 30. Mart. III.
p. 828.
De s. Victore, Marino, Perpetuae^c. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 2. Febr. I. p. 286.
De s. Victore mart. Bracarae in Portu-
gallia in AA. SS. BoU. 12. Apr. II. p. 78.
De s. Victore mart. et forte Silvano in
Thebaide in AA. SS. BoUand. 20. Jul. V.
p. 46.
De s. Victore mart. in Africa in AA.
SS. BoU. 10. Mart. H. p. 33.
De s. Victore, Maximo, Marciano etc.
mart. in Aegypto in AA. SS. Boll. 27. Apr.
III. p. 487.
De s. Victore, Nemore, Felice etc. mart.
Mediolani in AA. SS. BoU. 14. Mai. III.
p. 284.
De s. Victore, Pamphilo, Donato etc.
mart. Afris in AA. SS. Boll. 18. April. 11.
p. 541.
De s. Victore papa et mart. a. 197 Ro-
mae Sollerii comment. chronolog.-historicus
in AA. SS. Boll. 28. Jul. VI. p. 534-542.
Erl.-Schr.: Sandinus, A., dissertat. de s. Vi-
ctore I minitante anathema Asianis more
Judaeorum pascha celebrantibus — in eius
Disputatt. ad vitas pontitic. ab eodem script.
Ferrar. 1742. 8vo. p. 42-51.
De s. Victore solitario Campi-Boni in
dioec. Nannetensi (saec. VI.) Pinii sylloge
in AA. SS. Boll. 31. Aug. VI. p. 683-684.
De s. Victore, Publio, Saturnino mart.
Africanis in AA. SS. BoU. 31. Janr. II. p.
1080.
De s. Victore, Saturnino, Alexandro etc.
mart. Polentiae m AA. SS. Boll. 13. Mai.
III. p. 202.
De s. Victore, Satumino, Solutore et XII
sociis mart. Afris in AA. SS. Boll. 26. Mart.
m. p. 617.
De s. Victore, Stephano, Januario mart.
Aegjptiis in AA. SS. Boll. 8. Mai. II. p.
299.
De s. Victore, Stercatio et Antinogeno
mart. Emeritensibus in AA. SS. BoU. 24,
Jul. V. p. 535.
De s. Victore, Stercorio, Emiliano etc.
mart. Africanis in AA. SS. Boll. 21. Jul.
V. p. 163.
De 8. Victore, Urbano et Sapargo mart.
in Africa in AA. SS. Boll. 3. Octb. II. p. 6.
De s. Victore, Victorino, Claudiano etc.
mart. Nicomediae et Apamiae in AA. SS.
BoII. 6. Mart. I. p. 423.
De s. Victore, Zotico, Acindyno etc. mart.
Nicomediensibus (f 303) in AA. SS. BoU.
20. April. n. p. 747.
Acta s. Victoris, Alexandri, Lon-
fini etc. Massiliae (saec. III. IV.)
reviora auctore anonvmo.
Ansg.: in AA. SS. BoII. 21. Jul. V. p. 142.
143. — Acta longiora auctore anonymo
ex ms. ChiflFIetii * ibid. p. 143-148. — *ap.
Ruinart, AA. primorum mart. Amstelod.
1713. fol. p. 292-299. — Miracula auctore
anonymo ex cod. ms. ibid. p. 148-162. Cf.
Cuperi comment. praevius ibid. p. 135-142.
Passio s. Victoris auctore Mar-
bodo Redonensi episc. (f 1123.)
Metrice.
Ausg.: ex edit. Redonensi a. 1524, sed
castigatior ed. Beaugendre m opp. Hilde-
berti Cenomanens. Paris. 1708. fol. p. 1527.
Translatio s. Victoris et socii, mar-
tyrum Romanorum, Insulis in Flan-
dria a. 1611 auctore Joa. Buze-
lino S. J.
Atisg. : in AA. SS. Boll. 23. Janr. H. p.
554-560.
Acta s. Victoris martyris Ceresi
in Castella veteri Hispaniae (f cca.
950) auctore anonymo.
Ausg.: ex tabulis ecclesiae Burgensis in
AA. SS. Boll. 26. Aug. V. p. 837. Cy. Pinii
comment. praevius ibid. p. 835-837.
Vita s. Victoris martyris et Su-
sannae virginum Mosomensium.
Ausg.: ab Nicol. Haberto edita i?* AA.
SS. Boll. 9. Febr. II. p. 340-342.
Acta s. Victoris Mauri martyris
Mediolani a. 303.
Ausg. : ex mss. et Mombritio in AA. SS.
Boll. 8. Mai. 11. p. 288-290. — Analecta
ex 8. Gregorio Turon. miracul. I. cap.
45 ibid. p. 290. Cf. Henschenii comment.
praevius ibid. p. 286 et VII. p. 617.
Acta s. Victoris militis et Coro-
924
VICTOR -- VlfnLIlJS
nae martyrum in Aegypto (f cca.
177.)
Ausg.: ex Mombritio et mss. in AA. SS.
Boll. 14. Mai. III. p. 266-268. — Ana-
lecta de cultu et reliquiis horum marty-
rum ibid. p. 268-271.
Vita s. Victoris presb. Archiaci
in CampaiiiaGalliae (.'<aec. VI. VII.)
auetore anonymo, sed antiquo.
Ausg.: ex mss. a Camuzato edita et re-
petita in AA. SS. Boll. 26. Febr. III. p.
665-667. — Sermo s. Bernardi abbatis
' V>id. p. 667. 668. — »ap. Surium, vit. SS.
26. Febr. — H y m n u s triplex auct. Bernardo
abbate in AA. SS. 1. c. p. 668.
Acta s. Victoris seu Victuri epi-
scopi Cenomanis (f cca. 419) au-
ctore anonymo.
Ausg.: ex 3 mss. m AA. SS. Boll. 25.
Aug. V. p. 145-148. Cf. Sollerii comment.
praevius ihid. p. 140-145.
Vita b. Victoris III pontificis Ro-
mani (f 1087) ex libro 111. cbro-
nici Casinensis auctoribus Leone
Marsicano et Petro diacono.
Ausy. : ' ex editione Angeli de Nuce a
*Muratorio recu.*a *m AA. SS. BoH. 16.
Septb. V. p. 400-435.
Erl.-Schr.: De b. \ictorc III papa et aliis
abbatibn.s et virif piis, qui in nionasterio
Cssinenoi saec. XI. ex. floruerunt. ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
583 625.
Sticker. cojnment. praevius in AA. SS. I. c.
p. 373 400.
Martyrium s. Victoris, Ursi et so-
ciorum Thebaeorum martyrutn So-
lodori in Helvetia a. 303. 304 au-
ctore anonymo.
Ausg. : ' ed. Surius , vit. SS. 30. Septb.
— *iriederholt in AA. SS. BoU. 30. Sept.
VIII. p. 291. — Passio eorundem auctore
anonymo ibid. 2i)2. 293. Cf. Clei comment.
praevius ibld. p. 261-290 {mit Abbildung.)
Vita s. Victoriani abbatis Asanen-
sis in Hispania (f 5(50) auctore
Franc. Didaco de Aynsa-y-
Yriarte. Hi.spanice scripta.
Ausg.: latiu. vcrsa in AA. SS. BoU. 12.
Janr. I. p. 738-743. Cf. Elogium hist. ap.
Mabillon, AA. ?S. o. s. Ben. saec. I. p.
189. 190.
De 8. Victoriano proconsule Carthaginis,
duobus germanis Aquisregiensilius, Fru-
mentio etc. mart. Carthagine cca. a. 484 in
AA. SS. Boll. 23. Mart. III. p. 460. 461.
Translatio s. Victorlni abbatis Lucae,
Ambrosii, Privati monachorum in AA. SS.
Boll. 5. Janr. I. p. 289.
Vita 8. Vlotorini episcopi Assisi-
cn.^^i in Uinbria (f 250.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 13. Jun. II. p.
669-671.
De s. Victorino, Alexandrino, Euphrata
etc. mart. Nicaenis in AA. SS. BoU. 26.
Mart. lil. p. 554.
De s. Victorino episc. Comi in Italia
(saec. VII.) Limpeni sylloge in AA. SS.
Boll. 5. Sept. II. p. 541. 542.
De s. Victorino, Euciro, Paulo etc. mart.
Afris in AA. SS. Boll. 22. Febr. III. p.
288.
De s. Victorino, Mappalico, Pusitimo etc.
mart. mAA. SS. Boll. 21. Febr. lU. p. 243.
De s. Victorino mart. et aliis 83 ano-
nymis Amiterni in Vestinis Italiae in AA.
SS. Boll. 24. Jul. V. p. 535.
De s. Victorino mart. in territorio Bituri-
censi in AA. SS. Boll. 16. Mai. III. p. 574.
De s. Victorino presb. et mart. prope
Cutilias Sabinorum oppidum in Italia (f
ex. saec. I.) Limpeni commentar. hist. in
AA. SS. Boll. 5. Septb. II. p. 489-506.
De s. Victorino, Victore, Nicephoro etc.
mart. Aegyptiis (f cca. 285) Henschenii
sylloge hist. in AA. SS. Boll. 25. Febr. III.
p. 488-490.
De s. Victorio episc. Cenomanensi (f 490)
Stiltingii sylloge hist. in AA. SS. Boll. 1.
Sept. I. p. 220-223.
Vita s. Victricil archiep. Rotoma-
gensis (f cca. 417) auctore Jo-
hanne Baptista le Brun ex s.
Paulini epist. 18 et 37.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Aug. II. p.
193-197.
De s. Victurino mart. Alexandriae in AA.
SS. Boll. 28. April. IIL p. 567.
Vita s. Victurniani confessoris.
Av^g.: ap. Labbe, bibl. nova II. p. 695.
De s. Victurniano anachoreta apud Le-
movices in Gallia (saec. VI. VII.) Suys-
kenii sylloge in AA. SS. Boll. .30. Septb.
VIII. p. 689-691. i
De s. Victuro, Euasio, Privata etc. mart. i
in Africa in AA SS. BoII. 7. Jun. II. p. 8.
De s. Vidiano mart. in loco ,Martres' di-
cto dioec. Rivensis in Occitania (saec. Y.)
in AA. SS. Boll. 8. Sept. III. p. 261.
Krl.-Schr.: .TammcB, M. vic di' Saint-Vldian.
raartyr. Touloiise I.'*^!. 12ino.
Acta s. Vigilii episcopi mart. in
alpibus Tridentinis (f 400.)
Ausq.: ex ms. Trevirensi S. Maximini in
AA. SS. Boll. 26. Jun. V. p. 165-168.
De 8. Vigilio episc. Autissiodorensi in
Gallia (f 689) comment. hiat. m AA. SS.
Boll. 11. Mart. II. p. 72. 73.
VIGILIUS — VINCENTIUS
925
Erl.-Sehr.: Lebeuf, J., hiatoire de la vie de s.
Vigile, dveque <l'Auxorre. Anx. 172:?. 8vo.
De s. Vigilio episc. Brixiensi in Longo-
bardia (saec. VI.) Perierii comment. in AA.
SS. Boll. 26. Septb. VII. p. 276-279.
Vita s. Vigoris episcopi Baiocen-
sis auctore anonymo.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Novb, —
*Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 421.
Vita b. Villanae Bottiae (f 1340)
Florentiae scripta aJohanne Ca-
roli ord. praed., notitias suggerente,
ut videtur, Hieronymo Johan-
nis, cuius est praefatio.
Avsg. ■■ ex ms. in AA. SS. BoU. 26. Aug.
V. p. 864-869. Cf. Sollerii comment. prae-
vius ibid. p. 862-864.
De b. Villano episc. Eugubino in Italia
(t 1220) in AA. SS. Boll. 7. Mai. 11. p.
282.
Vita s. Vinardl conf. prope Lin-
gonas in Gallia (sec. VIII.) auctore
anonyrao.
Ansg.: ex ms. in AA. SS. BoU. 11. Oct.
V. p. 668-670. Cf. Byei commentar. prae-
vius ibid. p. 666-668.
Acta s. Vincentii abbatis, Ramiri
prioris et 12 monachorum Legione
in Hispania (f cca. 584.)
^M^^.: m AA. SS. BoU. 11. Mart. II.
p. 62. 63. — Compendium martjrii ibid.
p. 63. — Passio ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. I. p. 303-305.
Vita s. Vincentii conf. alias Ma-
delgarii (f cca. G77) Sonegiis in
Hannoriia, auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 14. Jul. HI. p.
668-677. — Miracula ex mss. ibid. p. 678-
683. — Miracula recentiora ibid. p.
683-689.
Erl.-Schr.: Elogiuiu eius historicuni ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Bcn. saec. II. p G72-674.
Sollerius, comment. praevius in AA. SS. 1.
c. p. 657-668 (m. Ahbildg.)
Acta s. Vincentll episc, Benigni
diac. et sociorum martyrum Meva-
niae in Umbria (f 303.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 6. Jun, I. p. 625
-627.
Vita s. Vincentll Ferrerii ord. praed.
Veneti in Armoricis (^f 14lO) au-
ctore Petro Ranzano ord. praed.,
dein episcopo Lucerino. Libri 4.
Geschrieben 1455.
Ausg. : ' ex ms. Ultraiect. in A A. SS. Boll.
6. April. I. p. 482-512. — *vorher nach
Willkur gedndert ed. Surius, vit. Sanct. 5.
April. — *wiederholt ed. Lusitanus, vit.
sauct. ord. praed. — Gloria posthuma
in AA. SS. Boll. 1. c. p. 523-529. — Mlra-
cula auctore Francisco Castilionaeo,
ex mss. ibid. p. 512-514. — Miracula
alia facta in Britannia Armorica et ex
processu Venetensi gallice collecta a Ber-
nardoGuyardo de Jesu Maria onl. praed.
ibid. p. 514-523.
Erl.-Schr.: Coelho, Dom. Iiopez, historia da
prodigiosa .... vida de e. Vinc. Ferrer. Lis-
boa 1713. tto.
Diago, Fr., histoila de la vida, milagros y
muerte de s. Vicente Ferrer. Barcelona
1600. 4to.
Doniu. Lud>v., kurze Lebensgeschichte des
h. Vinc. Ferreriu.s aus d. PredigerOrden.
Wien 18U. 12mo.
Fabricius, bibl. raed. et inf. latinitatig, lib.
VI. p. 491.
Perrarini, G. M. Fel., ragguaglio istor. della
vita di s. Vinc. Ferrerii. .Milano 1732. 4to.
Fuesi, Pius, vie de s. Vinc. Ferrer. Oedon-
bourg 1749. -tto. Ungarisch geschrieben.
Gavalda, Franc, vida de el angel profeta
y apostol Valenciano sau Vincento Ferrer.
Valencia 166S. kU 4to.
6 o m e z , V., historia de la santa vida, y heroi-
cas virtudes . . . del . . . san Vicente Ferrer,
honrra de su patria Valcncia. Valencia 1618.
8vo.
Guyard, B., vie de s. Vinc. Ferrier. Paris.
1634. 8vo.
Heller, Ludw., Vincentius Ferrer nach seinem
Leben u. Wirken dargcstellf. Berliu 1?30.
8vo.
Uenschen, comraent. praeviua in AA. SS.
Boll. 1. c. p. 475-4S2.
Hohenthal-Staedteln, W. de, dissertatio
de Vincentio Ferrerio confessore. Lipsiae
1839. 8vo.
Labbe, bibl. nova rass. II. p. 4S4.
Orti, M. -^nt., segundo centenario de los aBos
de la canonizacion del Valenziano apostol
san Vicente Ferrer. Valencia 1656. kl. 4to.
Rossignol, Jean Jos., vie de s. Vinc. Ferrier
s. I. et a. 8vo.
Valdecebro, historia de la vida maravillosa
... de s. Vic. Ferrer. Madrid. 1740. 4to.
Acta b. Vlncentll Kadlubkonis ar-
chiepiscopi Cracoviensis (f 8. Mart.
1223) canonisationis.
Atisg.: Romae 1697. fol.
Vita s. Vincentil levltae et mart.,
archidiaconi Caesaraugustani, Va-
lentiae in Hispania sub Diocletiano.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 22. Janr. II. p.
394-398. — De reliqulis s. V-i levitae Und.
II. p. 398-400. — De reliquiis in Lusitaniam
translatis ibid. p. 406 408. — D e reliquiis Ba-
rium translatis ibid. p. 413. — Narratio trans-
lationia brachii ibid. p. 413. 414. Cf. p.
1145. — Mlracula s. V-i levitae Ul.vssipone
edita, auctore Stephano praecentore Ulys-
sipponensi (Handschr.: Lissabon, offentl.
Bibl. No. 286. saec. XIII.) ' ibid. II. p. 408
-413. — *in Brandani monarchia Lusitana.
Lisboa 1630. fol. append. , voller Fehler.
— *in Portugal. monum. I. p. 95-101 nach
d. Mpt. — Translatio s. V-i levitae ad mona-
sterium Castrum dioec. Albingens. in Gal-
lia auctore Aimoino monacho S. Germani
de Pratis. A. 864. Libri H prosaici et libri
II metrici ' zusammen mit Aimoini bistor.
926
VINCENTItTS — VITALI8
Franc. ed. dn Breul. Paris. 1603. fol. —
* ap. Bo.scium, bibl. Floriacensis. Lugduni
1606. 8». — »in AA. SS. Boll. 22. Janr. IL
p. 400-406. — *ap. Mabillon, AA. SS. o.
8. Ben. saec. IV. 1. p. 644-654; vgl. p. 768.
— * ap. du Breul, antiquitates Parlsiens.
Suppl. (Paris. 1614). p. 12 sq.
Acta .s. Vlncentii inartyris Agin-
nensis in Aquitania sub Diocletiano.
Awtg.: ex ms. Bodecensi in AA. SS. Boll.
9. Jun. II. p. 166. — Alia acta ex mss.
eccles. Aginnensis ibid. p. 167. 168. —
Historia ecclesiae ex Venantii For-
tunati lib. I. carmin. ibid. p. 168, — Mi-
raculum auctore Gregorio Turonensi
ibid. p. 169.
Acta s. Vincentli mart. Caucoli-
beri in Hispania citeriore (f 303)
suspecta.
Ausg. : ex ms. Segobiensi excusa a Thom.
Salazar in AA. SS. Boll. 19. April. II. p.
621-622.
Acta s. Vincentil, Orosii, Victoris,
Aquilinae.martyruni Gerundae sub
Diocletiano auctore episcopo Gallo
anonymo.
Ausg.: In AA. SS. Boll. 22, Janr. II. p.
390-393.
De s. Vincentio episc. et Laeto presb.
mart. Aquis Tarbellicis in Novempopulania
(saec. III-V) Stiltingii comment. crit. in
AA. SS, Boll. 1. Sept. I. p. 200-203.
De s. Vincentio episc, Fulginatensi in
Umbria (f cca. 553) in AA. SS. Boll. 24.
Mai. V. p. 296. 297.
Do s. Vincentio episc. Teatino in Aprutio
in AA, SS. Boll. 6. Jun. I. p. 639-641.
De s. Vincentio episc.Tricassino inGallia
(t cca. 546) in AA. SS, BoU. 4. Febr. I.
p. 480.
De 8. Vinoentio, Johanne et Mario mart.
Gortynae in Creta in AA, SS. Boll. 25.
Mai, VI. p. 25.
De s. Vincentio mart. in portu Romano
t« AA. SS. Boll. 24. Mai. V. p. 281.
De s. Vincentio martyre Romae vel Ti-
bure in AA. SS. Boll. 24. Jul. V. p, 536.
De s. Vincentio minorita conf. Aquilae
in Vestinis (f 1504) in AA. SS. Boll. 7.
Aug. n. p. 239.
De s. Vincentio, Nideruno, Hcrelo etc.
mart. Cortonae in Hetruria in AA. SS. Boll.
16. Mai. III. p. 572,
De s. Vincentio, Nina, Prisco etc. raart.
Lugdunensibus in AA. SS. BoII. 2, Jun, I.
p. 168,
De s. Vincentio presb. ac mart. Bi.sul-
duni in Catalonia in AA. SS. Boll. 1. Sept.
I. p. 206.
De s. Vincentio presb. Magniaci in agro
Nivernensi (cca. med. saec. VII.) Carpen-
tieri sylloge in AA. SS. BoII, 17, Oct, Vm.
p. 84-89.
De s. Vincentio presb. monacho Leri-
nensi in Gallia (f ante 460) Papebrochii
commeut. hist. in AA. SS. BoU. 24. Mai.
V. p. 284-286. — Vindiciae pro s. V-o
et Lerinensibus Semipelagianismi perpe-
ram accusatis ibid. p. 287-296.
De s. Vindemiale episc. Veronensi in AA,
SS. BoU, 28. Febr. HI. p. 729.
Vita s. Vindiciani episcopi Came-
racensis et Atrebatensis (f 712)
auctore Francisco Doresmieux ab-
bate Montis-Eligiani.
Ausg.: in AA. SS. Boll, 11. Mart. IL p.
76-84.
De s. Viola virg, et mart. Veronae in
AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 383.
Vita s. Virgilil archleplscopi Are-
latensis in Gallia (f cca. 6lG) au-
ctore anonymo.
Ausg. : ' ed. Vinc. Barralis , chronologia
sanctorum et alior, viror, illustr, ac abba-
tum sacrae insuIaeLirinensis. Lugduni 1613.
4». — ^ioiederholt inAA. SS.BoU. 5. Mart.
I. p. 400-404. — »ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. II. p. 55-60.
Vita s. Virgilii Juvavensis archiepi-
scopl (t 784.)
(ieschrieben nach 1181 u. geschSpft aua Li-
bell iis de coii vers. Bagoar. et Carant. (s. d.)
Handschr. : vid. Pertz, mon. scr. XI. p. 85.
Au^g. : i ed. Canisius, lect. antiq. VI. p.
1139 (lU. 2. p. 395-431 ed. Basnage). —
*wiederholt ap. Mabillon, AA. 8S. o. s.
Bened, IIL 2, p. 309-318. — «ed. Watten-
bach ap. Pertz, mon, scr. XI. p, 86-95. —
* Bruchstiicke ap, Bouquet, rec. III. p. 675.
Erl.-Schr.: Uettberg, Ueutscklands Kirchenge-
schichtc II. p. 235.
De b. Virilo abbate in monasterio Lege-
rensi s, Salvatoris in Navarra Stiltingii
sylloge in AA. SS. BoII, 1, Oct. L p. 195.
De s. Viasia virg. mart. Firmi in Italia
in AA. SS. Boll. 12. April. U. p, 81.
De b. Vitale a Bastia eremita 3. ord. s.
Franc, in Assisiensi Umbriae dioec. (f 1491)
Henschenii sylloge hist. in AA. SS. Boll.
31. Mai. VII. p, 475,
De b, Vitale abbate Saviniacensi (f cca,
1120) m AA, SS. BoII. 7. Janr. 1. p. 389.
De s. Vitale, Crispino, Martjria mart. in
AA. SS. BoII, 20. Jun. IV. p. 8.
Dc 8. Vitale, Felicula, Zenone mart. Ro-
mae Henschenii comment. hist. in AA, SS.
Boll, 14, Febr. II. p. 743-745.
De s. Vitale mart. Abulae in Hispauia
in AA. SS. Boll. 6, Febr. I. p. 768.
VITALIS — VIVALDUS
927
De 8. Vltale, Revocato, Fortunato mart.
Smyrnensibus in AA. SS. Boll. 9. Janr. I.
p. 567.
De s. Vitale Spoletii in Italia m AA. SS.
Boll. 21. Janr. II. p. 342.
Miracula s. Vitalis episcopi Juva-
vensis et apostoli Slavorum (f ante
716, secund. al. cca. 730.)
Im 15. Jahrh. wurde seine Kanonisation in Kom
vergeblich betrieben.
Ausg. : ' ex processu canonisat. ed. Ca-
nisius, lect. ant. III. 2. p. 358. — *in AA.
SS. Boll. 20. Oct. VIII. p. 950-952. - Mi-
racula saec. XV. ex proc. canon. in com-
pendium redacta a P. Amando Pachler ibid.
p. 952-959. — Miracula saec. XVI ex
Joh. Stainhauser relata a Pachlero ibid.
p. 959-960. — Miracula saec. XVII. ibid.
p. 961-963. — Alia miracula saec. XVII
ex votivis tabellis coU. a Pachlero ibid. p.
963-965.
Erl.-Schr.: Disqui8itone.s in vitam et mlracula
s. Vitalis episcopi secundi Salisburg. Salis-
burg. 1663. 4to.
Hansiz, Germania sacra II. p. 72.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
11. p. 232.
Tinnebroekius, comment. historicus in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 913-949.
Vita s. Vitalis eremitae in pago
Ratiatensi dioeces. Nannetensis in
Gallia (f ante saec. IX.) et mira-
cula.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 16. Oct. VII. 2.
p. 1096-1101 ex edit. Chiffletii. C/. Vander-
moerii comment. praevius ibid. p. 1091-
1096.
Vita s. Vitalii sive Vitalis mona-
chi Gazaei Alexandriae (saec. VII )
auctore Leontio episcopo.
Ausg.: in AA, SS. Boll. 11. Janr. I. p.
702. 703.
Passio s. Vitalis et Valeriae con-
iugum mart. Ravennae et Medio-
lani (saec. II.)
Auag. : ex ms. Bodecensi in AA. SS. Boll.
28. April. UI. p. 564.
Vita s. Vitalis Siculi, abbatis ord.
s. Basilii Ai'menti et Rapollae in
Italia (I 994) auctore graeco fere
coaevo.
Ausg.: ex antiquis mss. latinis in AA. SS.
Boll. 9. Mart. II. p. 26-34.
Acta s. Vitaliani episcopi Capuae
et Catacii in Italia (fbrte sec. VII.)
Ausg.: in AA, SS. Boll. 16. Jul. IV. p.
169-172. Cf. SoUerii comment. praevius ibid.
p. 165-169.
Vita s. Vitaliani Romani pontif.
(t672) auctore Anastasio bibli-
othecario.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 27. Janr. II. p.
780. 781. — Vgl. Fabricius, bibl. med.
et inf. latinitatis ed. Mansi VI. p. 301.
De 8. Vitaliano, item Vitale et 44 mili-
tibns Spoletii in Umbria in AA. SS. Boll.
14. Febr. II. p. 746.
De s. Vitalina virg. Artonae apud Arver-
nos (t cca. 390) in AA. SS. BoII. 21. Febr.
m. p. 245. 246.
Passio s. Viti pueri septennis, saec.
VI. vel VII. composita et Romae
inventa saec. VIII.
Ausg.: ' ap. Surium, vit. SS. 15. Jun.
— ' ex variis mss. in AA. SS. BoU. 15.
Jun. II. p. 1020-1026. — Disquisitio con-
jecturalis Papebrochii de prinia sepultura
s. Viti ibid. p. 1026-1029. — Transiatlo s.
Viti Roma in Franciam et inde a. 836 in
Corbeiam Saxonicam, scripta a monacho
Corbeiensi quodam ' ed. Meibom ad calcem
Witichindi annales a. 1621. — * iciederholt
ap. Duchesne, scr. rer. Franc. II. p. 344. —
* ap. Meibom, scr. rer. Germ. I. p, 763-768.
— »m AA. SS. BoII. 15. Jun. II. p. 1029
-1037. — * voUstdndiger u. besser ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. IV. 1.
p. 528-537. — • am besten ap. Pertz, mon.
n. p. 576-585. — Translatio s. Viti ex Italia
in Bohemiam sub Carolo IV in AA. SS.
Boll. I. c. p. 1038-1042. — Versus antiqui
de translatione s. Viti in Saxoniam per
Warinum abbatem Corbeiensem 'ap. Mei-
bom, scr. rer. Germ. L p. 769. — *ap. Du-
chesne, hist. Franc. scr. 11. p. 350.
Erl.-Schr.; Janning, de patria s. V-i et socio-
rum in AA. SS. Boll. Jun. VI. 1. p. 137-140.
Janning, de donatione insulae Rugiae facta
eccleaiae Corbeiensi ob victoriam ad invo-
catiouem s. V-1 reportatam ibid. p. 140-143.
Praeviae obaervationes ap. Mabillon 1. c. p.
Papebrocb, commentarius praevius de ss.
Vito, Modesto et Crescentio mart. Siculis,
* iisdemque vel aliis Vito et Modesto Romae
passis et cis atque trans Alpes cultis ibid.
Jun. II. p. 1013-1020.
Vgl. Annales Corbeienses.
De s. Vitico, Nestore, Caro etc. mart.
Nicomediensibus in AA. SS. Boll. 8. Jun.
n. p. 56.
Vita s. Vitonl episcopi auctore
Richardo abbate Vamiensi.
Ausg. : Der Prologus u. der 2. Thl. {mira-
cula) ap. Mabillon, AA. SS. ord. s. Bened.
sec. VI. 1. p. 565-569. — Vita alia brevis
ex autiquiss. cod. ms. Traiectensi ed. Su-
rius, vitae Sanctoruni T. VII. p. 820.
Vita b. Vivaldi eremitae 8. ord.
s. Franc. Montaione in Hetruria (f
post 1300) auctore Dionysio Po-
linari de Florentia.
928
VIVENTIA — WALBERTU8
Ausg.: ex autographo in AA. SS. Boll. 1.
Mai. I. p. 161-164; cf. ibid. VII. p. 640.
De .s. Viventia virg. Colouiae Agripp. in
AA. SS. Boll. 17. Mart. 11. p. 604.
Vita s. Viventii presbyteri, Ver-
giaci in Burgundia (f cca. 413) au-
ctore anonynio.
Ausg.: in AA. SS. BoU. 13. Janr. I. p.
804-814.
De s. Viventio episc. Remis iu Gallia
(saec. IV. fin.) Stiltingii sylloge in AA. SS.
BoU. 7. Septb. III. p. 62-66.
De s. Viventiolo episc. et couf. Lugduni
in Gallia (f cca. 520) in AA. SS. Boll. 12.
Jul. IIL p. 303-305.
Vita s. Viviani episcopi Santonis = Vita
s. Bibiani ep. Sant.
Vita s. Vodali sive Vodoali ( Vouel)
cognomento Benedicti , Suessione
(saec. VIII.) auctore anonymo.
Ausg. : ' ex ms. Belfortii in AA. SS. Boll.
5. Febr. I. p. 691-693. — »ex cod. Suession.
vollstdndiger ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 2. p. 545-550.
De b. Volkero mart. Sigebergae in Hol-
satia (t 1132) in AA. SS. Boll. 7. Mart. I.
p. 653-655.
De s. Volusiano episc Turonensi et mart,
(t cca. 490) in AA. SS. Boll. 18. Janr. II.
p. 194. 195.
Vita s. Voti et Feliois fratruin Cae-
saraugust. et s. Johannis de Atares
ereraitarum montis Pinnatensis in
Aragonia (saec. VIII.)
Au^g.: ex ms. in AA. SS. Boll. 29. Mai.
VII. p. 59-61. - Yilu recentior auctore Ma-
cario monacbo Pinnatensi, ex ms. ibid. p.
61-63. — Synopsis historica ex ano-
uymi Pinnatensis ms. ibid. p. 63-65. —
Hymnus ibid. p. 65. C/. Papebrochii com-
ment. praevius ibid. p. 58.
De s. Vouga seu Vio episc. in Britannia
Arm. (saec. VI.) Baertii sylloge in AA. SS.
Boll. 15. Juu. II. p. 1060. 1061.
De s. Vulfride abbatissa = De s. Wil-
frida.
Vita s. Vulgisi conf. in vico Trois-
nes in Provincia Insulae Franciae
(saec. VI.) auctore anonymo.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 1. Oct. I. p. 194.
195. C/. Suyskenii comment. praevius ibid.
p. 188-193.
Vita s. Vulmari abbatis Silviacen-
sis apud Morinos primi (f cca. 710)
auctore anonymo pervetusto.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 20. Jul. —
* besser ap. Mabillon, AA, SS. o. s. Ben.
saec. III. 1. p. 234-238. — (Appendix
de reliquiis ibid. p. 238.) — * ex mss. in
AA. SS. Boll. 20. Jul. I. p. 84-89 c. Cuperi
comment. praevio p. 81-84. — *fragmentum
ap. Bouquet, rec. HI. p. 626.
TT.
Vita v. Walae abbatis Corbeiensis
(t 83G) auctore Paschasio Red-
berto. Libri 2.
MerkwUrdig, weil ihr Verf. aus Furcht vor
Ludw. d. Kroimni 11 ordichtete Nainen liraucht.
Ausg. : ' vollst&ndig ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. saec. IV. 1. p. 455-522 (434-497
ed. Venet.) — * nur das Wichtigste aus d.
Leben dieses grossen Mannea ap. Pertz, mon.
U, p. 533-569.
Erl.-Schr.: BSlir, (Jesch. der romigcb. Literatur
im karoliiig. Zcitalter. Carlsruhe 1840. p. 233.
Himly, Wala et l.oni» le Ddbonnaire. Paris
1849. 8vo.
Vita s, Walarici abbatis Leuco-
naensis I in pago Picardiae Wi-
macensi (f cca. (519) a Ragim-
b e r 1 0 abbate prope coaevo primum
scripta, postea ab alio mouacho ex-
polita.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Apr. Stil
gedndert. — * in AA. 88. Boll. 1. April. I.
p. 16-23 c. Henschenii comment. praevio
p. 14. - * wiederholt ap. Mabillon , AA.
SS. o. s. Ben. saec. II. p. 77-90. — *Aus-
zug ap. Bouquet, rec. III, p. 496. — Re-
1 ati o corporis in monasterium Leuconaense
auctore auonymo ' in AA. SS. Boll. 1. c. p.
23-30. — *ap. Mabillon 1. c. p. saec. V.
p. 557-562. — Compendium vitae ap.
Vincent. Bellovac. lib. 23. c. 21-23.
Vita s. Walberti, vid. auch Vita s. Walde-
berti.
Miracula s. Waiberti et Bertiliae
parentum s. Waldetrudis et Alde-
gundis (f cca. 660) Curtissolrae in
Hannonia, a, 1619 descripta gallice
a parocho loci Joh. le Clercq.
Ausg.: in AA. 8S. Boll. 11. Mai. II. p.
WALBODO — WALDETRUDIS
929
635-637. — Miracula usque ad a. 1629
notata sub eodem parocho ibid. p. 637-640.
Erl.-Schr.: Pottier, N., la noblesRe sainte et
royale de s. Walbert et ste Bertille, ducs de
Loraine etc. Mons 1644. 8vo.
Vita s. Walbodonis = Vita s. Wolbo-
donis.
Vita s. Walburgis (sive Waldbur-
gae, Wilburgae, Wilburgis, Wilbir-
gae, sororis s. Wunnibaldi) abba-
tissae Heidenheimensis, Eystadii
in Germania (f cca. 780) auctore
Adelboldo episcopo VI Traiecti-
no,anteamonachoLobiensi (f 1027.)
Autg.: ex mss. Ultrai. coUata cum Cap-
fravio, Historia SS. ante a. 155 excusa,
urio et breviariis in AA. SS. Boll. 25. Febr.
IIL p. 542-546. — Vita alia auctore ano-
nymo ibid. p. 548-550. — Vita aiia et mi-
racula auctore Eynwico praeposito S.
Floriani in Austria [Handschr.: Miinchen,
k. Hofb. Cat. Schmelleri No. 109 (Bene-
dictobur.) 49. sec. IX. — Paris, k. Bibl.
No. 5296. B. mbr. sec. XIH. f. 313; —
Suppl. lat. sec. XI. No. 218. 8. — sec. X.
No. 859. f. 15. Vol. I. — St. Omer, Stadt-
bibl. mbr. sec. XHL fol. No. 716. Tom. VI.
— Douai, Stadtb. mbr. sec. XH. fol. No.
791. — Coln, VL 21. fol. 8. — St. Gal-
len, No. 565. sec. XI.] * ap, Pez, scr. rer.
Austr. H. p. 216-275. — *vorher ed. Bern.
Pez unt. d. Titel : Triumphus castitatis seu
acta et vita vener. Wilburgis, virg. reclusae
Sanct-Florianensis. Aug. Vindel. 1754. 4".
— Vita alia auctore Medibardo poeta
(t post 1150) ex ms. Eystettensi et Gretsero
in AA. SS. BoU. 25. Febr. IH. p. 551-553.
— Vita alia auctore Philippo episcopo
Eystettensi (f 1322) ' ed. Canisius , lect.
antiq. IV. 2. p. 563-605; p. 628 (>ed. nov.
rV. p. 238.) — * ed. Gretser cum eiusd.
Philippi commentar. de ecclesiae Eysteten-
sis divis tutelaribus. Ingolstad. 1617. 4'.
— * inter Gretseri opp. X. — * in AA. SS.
Boll. 25. Febr. HI. p. 553-563. — Vita
alia auctore Wolfhardo presbytero (.saec.
IX.) Libri IV {mit Wundergeschichten iiber-
au8 reich ausgestattet. Alle andern Vitae
W-s Tcovimen auf diese zuruch.) '2 Bucher
ed. Canisius, lect. antiq. IV. p. 720 (ed.
nov. U. 3. p. 262.) — " ed. Surius, vit. SS.
1. Mai. — ^voUstdndig in AA. SS. BoU. 25,
Pebr. HL p. 523-542. — *ap.Mabillon, AA,
SS. o. s. Ben. saec. HI. 2. p. 287-306 (260
-276 ed. Venet.) — ' in eineni mehrjfach
abweichenden Abdruck ap. P. Stewart, to-
mus singularis insign. auctor. Ingolst. 1616.
4". — Vita alia studio sanctimonialium Ey-
stettensium scripta ex 2 mss. a Stevartio
edita et repetita in AA. SS. Boll. 1. c. p.
563-569. — De oleo s. W-s in AA. SS. Boll.
1. c. p. 569. — Mlracula virtute olei s. W-s
patrata, auctore Jac. Gretsero ibid. p. 569
-572 (vgl. Gretser, fons olei Walpurgini
apud Eystettenses explicatus et defensus.
Ingolstad. 1620. 4».) — Mlracula s. W-s Tilae
facta. Epistolae II custodis Tilensis ad Adal-
boldum episc. Ultraiectinum et Immonem
diac. in AA. SS. BoU, 1. c. p. 546-548.
Erl.-Schr.: Bahr, Gesch. der romisch. Literatur
im karolingischen Zeitalter p. 257.
Cultua d. Walburgae virginis . . . Eystadii
propitiae. Ingolstadii 1748. 8vo.
Henschen, commentar. praevius in AA. SS.
BoU. 1. c. p. 511-523 (VV-s vita a variis con-
scripta; discessus W-s ex Anglja in Ger-
maniam; aetas reliqua; dies obitus W-s;
veneratio sacra; alia in Westphalia Walbur-
gis sanctimonialis; translatio reliqaiarum
W-s \Eystadium; veneratio eiusdem Kal.
Maii; s. Wereburga et Walburga pro una
eademque a nonnullis habita; sacra vene-
ratio W-s per reliquam Germaniam, Burgun-
diam, Franciam ; aliae 8. Walburgae etc.)
Histoire litt^raire de la France V. p. 6S2.
Mabillon, de s. W-is canonizatione, festis
diebus, oleo, reliquiis et locis sacris in AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p. 306-308.
Reichmayr, J. E., Lebensbeschreibung der
h. Aebtissin Walpurgls. Eichstedt 1792. 8vo.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte II.
p. 359.
Ristretto della prodiglosa vita e morte di
8. Walburga. Eychstett 1722. 8vo.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsqnel-
len p. 152.
Vita s. Waldeberti abbatis Luxo-
viensis in Burgundiae comitatu (f
665) auctore Ansone sive Adso-
ne abbate Luxoviensi.
Ausg. : *■ ex mss. in AA. SS. Boll. 2. Mai.
L p. 277-282. — » ap. Mabillon, AA. SS.
0. s. Ben. saec. IH. 2. p. 452-460.
Erl.-Sehr.: Clerc, abbd J. B., ermitage et vie de
8. Valbert, 3. abb^ de Liuceuil avec un
abrdgd de Thist. de cette ville. 4. ^dit.
Luxeuil (Paris et Lyon, P^risse) 1861. 8vo.
Elogium W-i historicum ap. Mabillon 1. c.
saec. n. p. 503-505.
Ilenschen, commentarius praevius in AA.
SS. Boll. 1. c. p. 274-276; cf. ihid. VIL p.
552.
Roth, Geschichte des Benefizialwesens p. 851.
not. 23.
Vita s. WaldetrudisabbatissaeCa-
strilocensis (f 685) in Hannonia au-
ctore Philippo Harvengio de
Eleemosyna abb. Praemonstr. (f
post 1180), cui perperam tribuitur.
Ausg.: 'in Philippi opp. ed. Nicol. Cha-
mart. Duaci 1621. fol. p. 788-795. — *ex
ms. ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
II. p. 866-873. — » ex vet. mss. in AA. SS.
BoU. 9. April. L p. 831-841. (Appeudix
ex Herimanno abbate S. Martini Torna-
censis ibid. p. 842.) — * Auszug ap. Bou-
quet, rec. IH. p. 525.
Erl.-Schr.: Documents pour faire suite k Thi-
stoire de S. Waudru, patronne de Mons.
Avec fig. Mons s. a. 8vo.
Triquet, P. A., sommaire de la vie de s.
Wautrude, fondatrice de chanoiuesses de
Mons. Tournay 1642. 8vo.
59
980
WALDETRUDIS — WANDREGISILUS
Vita s. Waldetrudis fuudatricis parthe-
nonis canonissaruui Montibus Hannoniae
= Vita 8. Waldetrudis abbatissae.
Vita s, Waldevi comitis et Passio.
Miracula s. W-i auctore Guilel-
mo monacho de Ramsey (t post
1204.)
A curious romantic legend. Wright.
Ausg. : ap. Michel, chroniques Anglo-Nor-
mandes II. p. 99-142.
Erl.-Schr.: Wright, William of Ramsey m his
Biographia Britannica liter. II. p. 424.
Vgl. Origo et gesta.
Vita b, Waldgeri comitis Hervor-
diae et primi virginum canonic.
collegii Hervordiensis fundatoris au-
ctore Wigando presbytero Bile-
feldensi(?)
Fabelhaft, geschrieben zwischen 1051-1076.
Mandschr.: Miinster, Provinz. - Archiv.
VII, 5208 (friiher zu Berlin im geheimen
Staatsarchiy.)
Ausg.: ed. Paullini, de pagis antiquae
German, Francof. ad M. 1699. p. 281-298
(wird auch citirt als Paullini, syntagma
rer. German. IL p. 281-298.) — Vita alia
compilata opera Antonii Liberi Susateiisis
exstat in Legenda aurea sive historia plu-
rimorum sanctorum, Lovanii 1485.
Erl.-Schr.: Henriciis dc Ilervordia, chroni-
con ad a. 8ii0.
Hoffbauer, Studien zur alteren Geschichte
der Abtei Herford, — in Zeitschrift fiir Ge-
Echichte u. Alterthumskunde Westfalens. XX.
1859. p. 3J-57.
Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands n.
p. 400.
Strunck, Westphalia saneta ed. Giefers.
Paderb. 1854. I. p. 28 35.
Vita s. Waldradae abbatissae Me-
tis in Gallia Belgica (f cca. 620.)
Ausg.: ex mss. in AA. SS. Boll, 5. Mai.
II. p. 51.52. C/. Elogium historicum ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. II. p.
63. 64.
Vita 8. Walfridi abbatis Palatioii
in Monte Viridi (f 765) auctore
Andrea Lucensi Italo in Monte
Viridi abbate in Tuscia (cca. 806.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Febr. II. p.
842-846. — *u-iederholt ap, Mabillou, AA.
SS, o. 8. Ben. saec, III, 2, p. 196-20.S.
De s. Wathero pastore in agro Namur-
censi apud Belgas in AA. SS. Boll. 23.
Jun. IV. p. 613-617 {»». Abbildungen.) —
Appeudix du Onhaya eiusque situ etc.
ibid. p. 617. 618,
Erl.Sehr.: ^loge, de s. Walhfere dil Vohy, mar
tyr, curi dOnhaye et de Hastir. Louvaiu
(1745). 12mo.
Vita Walonis monachi Altimon-
tensis (1174) auctore anonymo.
Ausg.: ap. Martene, collect. ampl. VI,
p, 1213-1216.
Vita 8, Walpurgae = Vita s, Walburgis.
Vita b. Walteri de Birbeke, no-
bilis Brabanti (f cca. 1220.)
Aiisg.: ex ms. Rubeae vallis in AA. SS.
BoU. 22. Janr. U. p. 447-460.
Vita Waltharii manu fortis, Aquitauorum
principis = De prima expeditione (oben
p. 264.)
Vita s. Waltheni abbatis ord. Ci-
sterc. in Scotia (f 1159 vel 1160)
auctore Jordano vel Joscelino
monacho Furnesiensi.
Ausg. : ex ms. in AA. SS. Boll. 3. Aug.
I. p, 248-277. Cf. Cuperi comment, prae-
vius ibid. p. 241-248.
De s. Wamberto mart. in monasterio a.
Petri ad Divam, Sagiensis dioec. in Nor-
mannia (sec. IX.) in AA. SS, Boll. 26. Jun,
V. p. 225.
Vita s, Wandonis abbatis Fonta-
nellensis in Gallia (f 756. 17. Apr.)
Ausg. : exChronographo Fontanellensi ap.
Dachery, spicileg. III. ap. Mabillon, AA.
SS. o. s, Ben. saec. lU. 2. p. 130-132.
Vita s. Wandregisili abbatis Fon-
tanellensis (f 605) auctore coaevo
monacho Fontanell. : ,Praeciarus igi-
tur atque gloriosus.'
Wichtig f. d. frank. Gesch. des 7. Jahrh., gibt
manches iili, d. NormannenzUge.
Handschr.: Havre, Stadtb. mbr. sec. XI.
fol. No. 1. f. 11, — St. Omer, Stadtbibl.
mbr. sec. XIII. fol. No. 716, Tom, VU, —
mbr, sec. X, 4», No, 764. — Oxford, Uu,-
Bibl. Bodley. 2432, f. 155; — Bodl. suppl.
catal. R, L fol. No, 904, — Paris, k.
Bibl. 5296 A, 18. 21. sec. XIU; — Not.
Dame sec. VIIL No. 101. — Sorb. sec. XL
No. 1283. — Rouen, mbr. sec. XIU. 12mo.
Ausg.: ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 534-546. — »m AA. SS, BoU.
22. Jul, V, p. 272-281, — Auszug 'ap. Du
chesne , hist. Fr. scr, I. p. 638, — * ap.
Bouquet, rec, UI. p. 561. — Vita alia
auctore Jureneusi (al. Romaneusi) mouacho
aequali ' ap, Labbe, bibl, nova I, p. 784-
791. — * wiederholt ap. Mabillon 1. c. II.
p, 526-634. — » in AA. SS. BoU, 1. c. p.
265-271. — Miracula auctore anonymn
monacho Fontanelleusi ' ap. Mabillou 1. <.
saec, II, p, 547-558, — *wiederh. u. ex
mss. in AA. SS. Boll. 1. c. p. 281-291. -
Translatio ss. W-i, Ansberti et Wulf
ramui in monasterium Blandlniense a. 94)
auctore anonymo ' ap. Mabillon 1, c, saei
V. p. 200-213, — *wiederhoU in AA, SS.
Boll, l c. p. 291-302,
ErU-Schr.: Boschiug, couunentAr. pr»eviuf U>id.
p. 258 264.
WANINGUS — WERNHERUS
931
Hlstolre litt^raire de la France V. p. G69.
Roth, Geachichte de» Beneflzlalwesens p.
443.
Vita s. Waningi confessoris Fi-
scani in Gallia (f cca. 688.)
Ausg.: 'ap. Malnllon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. II. p. 972-975. — *Auszug ap. Bou-
quet, rec. III. p. 579. — •Fragmenta
IV in AA. SS. Boll. 9. Janr. I. p. 591-594.
Erl.-Schr.: (Labbe. Chr.) La vie de s. Vaneng,
fondat. de Tabbaie de Fescamp et patron
de la ville de Ham en Picardie. Paris 1700.
12mo.
De s. Wasnulpho conf. Condati in Han-
nonia (saec. VII.) Stiltingii sylloge in AA.
SS. Boll. 1. Oct. I. p. 304-307.
Vita s. Wenceslai (Vencezlavi),
Bohemiae ducis ac patroni, marty-
ris, Vetero-Boleslaviae in Bohemia
(t 936) auctore GumpoldoMan-
tuano episcopo (967 — 985).
Geschrieben auf Befehl Kaisers Otto U. Schwiil-
gtige Phrasen verdeclien die Diirftigkeit des In-
halts: jRadix et fundamentum omnium quae de V-i
vita postea prodierunt.'
Handschr.: vid, ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 211.
Ausg.: zuerst ap. Pertz, mon. scr. IV. p.
211-223. — Vita alia auctore Laurentio
monacho Casinensi [(saee. XI; unah-
h&ngig von der vorhergehenden Vita, ,Liber
conflatus et erroribus scatens.' Pertz,) Hand-
schr.: Montecasino, mbr. saec. XI. 4*.J
' ed. Dudik , iter Romanum I. p. 304-318.
— * ausziigsweise in Pertz' Archiv V. p. 136
-143; vgLYH. p. 386. — Vita alia auctore
Christiano de Scala monaeho, ipsius
sancti nepote ex fratre ' ap. Boh. Balbi-
num, epitome rer. Bohemicarum lib. 1. c.
10. — *u-iederholt in AA. SS. BoU. 28.
Sept. Vn. p. 825-837. — Appendixde
aliquot miraculis ibid, p. 840-844. — ^toie-
derholt (ed. A. Strzecha) Vetero - Pragae
(1766.) 8". — Vita alia auctore Carolo IV
imperatore et Bohemiae rege ex ms. in
AA. SS. Boll. 1. c. Vn. p. 837-840.
Erl.-Schr.: Biidinger, zur Kritik altbohmischer
Geschichte. Wien 1857. Besonders abgedruckt
aus d. Zeitschr. f. osterr. Gymnasien. IHf)?.
Heft Vn.
Contzen, die Gescbichtschreiber der sScbsi-
schen Kaiserzeit p. 139.
D e s. Wenceslai Bohemiae ducis et mart. ortu,
vita et nece. Pragae 1661. 8vo. Sehr selten.
Dobrowsky, Versuche die altere bohmische
Gesch. von spateren Erdichtnng. zu reinigeu.
3. Heft. Auch unt. d. Tit. : Weuzel und Boles-
law. Prag 1819. 8vo.
Frind, A., Kirchengeschichte Bohmens. l'rag
1862. gr. 8vo. l. p. 16 19; 40 sq.
Koruna panska, knizecl svata, krestauska
mucedlnika sv. Vaclava, rvtire bozskdho. v
Praze 1642. 4to.
Miklosich, Fr., die altslovcnisehen Legen-
den vom h. Wenzel, — in Miklosich u. Pied-
ler, slavische Bibliolh. oder Beitrage z. sla-
vischen Philologie u. Qesch. Wien 1857. U.
p. 270-281.
Palacky, Fr., Geschichte von BBhmen. Prag
1836. I. p. 195-210.
Wtirdigung der alfen bohmi«cheu Ge-
.sohichtschreiber. Prag 1830. p. 294.
Schuldes, F. X., der h. Wenzel dargegtellt
im Geiste der Wahrheit. Wien 1848. 8vo.
Suysken, coramentar. praevius in AA. 88.
Boll. 1. c. p. 770-825.
Tanner, I., zivota slava sv. Vaclava. v Praze
1669. 8vo. ibid. 1702. 8vo. ibid. 1710. 8vo.
W^ttenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 215.
iib. d. slavische Liturgie in BShmen u.
die altrussische Legende vom h. Wenzel —
in Abhandlungen der histor.-philos. Gesell-
schaft in Breslau. Breslau 1857. 1. Bd. Nr.
IV. gr. 8vo. (auch einzeln hieraus Breslau
1857. gr. 8vo.)
Wewerka, Fr., vyobrazeni a dukladne zivota
popsani svat^ho Vaclava. Praze 1818. 8vo.
Zivota slava sv. Vaclava. Praze 1510. 8vo.
Vita s. Wendelini pastoris et ere-
mitae in dioecesi Trevirensi (saec.
VII. med.)
Ausg.: in AA. SS. Boll. 21. Oct. IX. p.
348-351.
Erl.-Schr.: Buck, comment. praevius ibid. p.
342-348.
Geiger. Fr., Leben des h. Wendelin. Luzem
1834. 12mo.
Heber, Ph., die vorkarolingischen christl.
Glaubenshelden am Rhein. Frankf. a. M.
1858. p. 172-175.
Vita s. Wenefridae virg. martjris in An-
glia auctore forte Roberto abbate Salo-
piensi contracta et mutato stilo ap. Surium,
vit. SS. 3. Novbr.
Vita s. Wereburgae virginis filiae
regis Merciorum in Anglia (saec.
VIII.) auctore Goscelino mona-
cho (t 1098.)
Ausg. : in AA. SS. BoU. 3. Febr. I. p. 386
-390; cf, p. 959.
Erl.-Schr.: Bradshaw, Henry, lyfe and history
of saint Werburge very frutefull for all
christen people to rede. i Impress. by Rich.
Pynson 1521. 4to. — > taiederholt edit. by
Mr. Hawkins. London, Chetham society 1848.
4to.
Commentarius praevius in AA. SS. Boll.
1. c. p. 384-3S6.
Wright, Gotselin in his Biographia Britann.
literaria I. p. 518-521.
Vita s. Werenfridi presbyteri con-
fessoris in Elst vico Betuae in Gel-
dria (f 760 ut dicitur) auct. anonym.
Au^g.: ex ms. Bodecensi collato c. edit.
Suriana in AA. SS. BoU. 27. Aug. VI. p.
102-105. Cf. Stiltingii commeut. praevius
ibid. p. 100-102.
Vita Wernheri episcopi Mersebur-
gensis ( — 1093) auctore incerto.
Nicht unwichtiges Werk.
Handsclir.: einzige in Prag, Un.-Bibl.
(XIV. G. 52. chart. 4». saec. XV.); eine
andere Abschrift v. ap. Pertz XH, p. 244.
Amg. : ' ap. Ludewig, chron. episc. Merse-
burg. IV. p. 378. — *ap. Pertz, mon. Germ.
scr. XII. p. 244-248 ed. R. Wilmaus.
De s. Wernhero pueroWesalaeaJudaeis
occiso, Bacheraci deposito, ad Rhenum iu
59*
932
>WIBORODA — WILFRIDUS
dioec. Trevirensi (a. 1287) Papebrochii
dissert. in AA. S8. Boll. 19. April. II. p.
697-699. — Historia passionis {biJ. p. 699
-702. — Epitome ex mss. actis Boemundi
archiep. Trevir. ibid. p. 702. 703. — Mi-
racula 90 intia 2 ab obitu nienses pa-
trata ibid. p. 704. — Inventio corpo-
ris eiusque in novam arcam translatio
ibid. p. 705-708. — Historia miraculorum
publica auctoritatc descriptorum a. 1426 et
duobus sequentibus ibid. p. 708-714. —
Processus Bacheracensis de vita, mar-
tyrio et miraculis b. Wernheri ibid. p. 714
-734, — Translatio reiiquiarum ibid. p.
734-740.
Vita s. Wiborodae mart. virginis
inclusae apud 8. Gallum in Helve-
ti^a (f 925) auctore Hartmanno
monacho S. Galli fere coaevo.
Handschr. : Stuttgart, mbr. fol. max.
s. XII. f. 130., vid. Pertz, mon. scr. IV.
p. 446*.
Ausg.: ' ex mss. in A.A.. SS. Boll. 2. Mai.
I. p. 284-293; r/. ibid. VII. p. 552. —
— * viederholt ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. V. p. 44-61. — *Ausziige ap.
Pertz, mon. .script. IV. p. 452-457. — Vita
alia auctore Hepidanno coenobita S.
Galli [(yeschriebeti 1072, Grundlage ist die
Schrift Hartmann' s). Handschr. : liber die
Sanct Galler vgl. Pertz' Arch. XI. p. 301]
'ap. Goldast, scr. rer. Alamann. ed. a. 1606.
I. 2. p. 323 (»ed. a. 1730. I. p. 206-226;
glossae in eandem iUd. p. 255.) — * ed.
Henschen in AA. SS. 2. Mai. I. p. 293-308.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
V. p. 61-66. — Ein Theil der Vorrede ap.
Pertz, mon. scr. IV. p. 446.
Erl.-Schr.: Stalin, wirtembergische Geschichte
I. p. 421.
AV:iit7, ai>. Pcrtz, inoii. I. c. p. 440.
Vita s. Wicberti fundatoris coe-
nobii Gemblacensis (f 962) auctore
JSigeberto Gemblacensi.
Vor J09'J ge.schrieben.
Handachr.: oid. Pertz, mon. scr. VIII.
p. 505.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 23. Mai. —
' ed. Lanibccius, comment. hist. Vindobon.
II. p. 898. — »ap. Mabillon, AA. SS. o.
8. Ben. saec. V. p. 301-311. — *in AA. SS.
Boll. 23. Mai. V. p. 260-265. — »ap. Pertz,
mon. scr. VIII. p. 507 516. — Historia
elevationis s. Wicberti a. 1110 auctore
anonymo (nach Sigebert» Tode geschrieben)
' ap. Kollar, vet. anal. I. p. 917. — *m
AA. SS. Boll. 1. c. p. 265-267. — »ap. Ma-
billon I. c. saec. V. p. 311. 312. — ♦ ap.
Pertz 1. c. p. 516-518. — Miracula s.
Wicberti auctore anonymo [lesenswert) zu-
erst ap. Pertz 1. c. p. 518-523.
Erl.-Schr.: HenBcheii, comment. praevius in
AA. SS. 1. e. p. 259. C/. VII. p. 842.
Vita s. Wicterpi episcopi Augu-
stani (f 054.) Ex variis collecta.
Ausg.: ed. Henschen in AA. SS. Boll.
18. April. II. p. 548-551.
Krl.-Schr.: Stengel, Cac, vita 8. Wlclcrpi episc.
AuRustani. Aur. Vind. 1607.
Vgl. Vita b. Herlucae.
De s. Widrado abbate I^laviniacensi in
Burgundia (f 748) ap. Mabillon, AA. SS.
o. s. Ben. .saec. III. 1. p. 682-693.
Vita s. Wigberti abbatis Fritzla-
riensis in Hassia (f 747) ad Bru-
num abb. Hersfeldensem auctore
Lupo (abbate Ferrariensi sec. Bol-
lana.) qui eam scripsit a. 836.
Ausg. : ' ed. Jo. Busaeus ad calceni Epi-
stolarum Hincmari et Constitutionum Ca-
roliM. Moguntiae 1602. 4». p, 339. — »ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 671-673. — » ed. St. Baluze in B. Servati
Lupi oper. Paris. 1644. 8». p. 292 (Lipsiae
1710. 80.) — *wiederholt in AA. SS. BoU.
13. Aug. III. p. 133-137 c. Sollerii com-
ment. — Miracula in coenobio Hersfel-
densi etc. facta auctore monacho anonymo
[bisher nicht herausgegeben. Unter Otto 1
geschrieben. Handschr.: Wolfenbiittel,
cod. Aug. 76. 14. mbr. sec. XI. fol. 38-40)
nur das rein Historische ap. Pertz, mon.
scr. IV. p. 224-228 ed. Waitz.
Erl.Schr.: Uahr, Gesch. der rOmisch. Literatur
im lcarolingischen Zeitalter. Carl8rnhe 1840.
p. 228. 456-461.
Observationes praeviae ap. Mabillon 1. c.
p. 671-673.
Rettberg, Deutachlands Kirchengeschichte I.
p. 595.
De s. Wiggero abbate S. Maximini apud
Treviros (f 966). Ubi de restitutione mo-
nasticae vitae in Trevirensibus monasteriis,
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 341-344.
De s. Wihone episc Osnabrugensi (saec.
IX.) Henschenii dissert. m AA. SS. Boll. 20.
April. II. p. 761. 762.
Erl. Schr.: .Strunck, Westfalia sancta ed. Gie-
fers II. p. 78-80.
Vita s. ^ Wilburgis ( = Vita s. Wal-
I Wildburgae \ burgis.
De s. Wilfrida seu Vulfride abbatissa
Wiltoniensi in Anglia (saec. X, XI.) Suys-
kenii comment. hist. in AA. SS. Boll. 9.
Sept. III. p. 454-460.
Vita s. Wilfridl episcopi Ebora-
censis (f 709) auctore Eadmero
Cantuarienai monacho (f 1124.)
Ausg.: 'ex ms. bibl. Cotton. Londin. ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 196-228. — *ed. Henschen in AA. SS.
Boll. 24. April. III. p. 293-312. — »Auszug
ap. Bouquet, rec. III. p. 604. |
Vita s. Wilfridi episcopi Ebora-*
WILFRIDUS — WILLIBALDUS
933
censis (t 709) auctore Eddio Ste-
phano monacho, eius discipulo.
Handschr.: London, brit. Mus. Cott.
Ms. Vesp. D. VI.
Auag.: ' ap. Gale, histor. Britaun. script.
p. 40-90. — *ap. Mabillon, AA. SS. o. s.
Ben. saec. IV. 1. append. p. 676-722; supple-
mentum saec. IV. 2. p. 550-553 c. obser-
vatt. praeviis p. 671-676. — »Auszug ap.
Bouquet, rec. III. p. 600. — Vita alia au-
ctore Fridegodo monacho Benedictino
ante med. saec. X., metricc descripta {ge-
Mnslelte gracisirende Hexameter. Hand-
schr.: Paris, k. Bibl. sec. XI. No. 8431)
* ap. Mabillon , AA. SS. o. s. Ben. saec.
III. 1. p. 171-196. Supplementum IV. 1. p.
722-726. — *Auszug ap. Bouquet, rec. III.
p. 602. — Vita alia per Wilhelmum Mal-
mesburiense m , contracta ap. Surium,
vit. SS. 12. Oct. — Epistola Odonis Se-
veri archiep. Cantuariensis (f 958) huic
vitae praemissa ap. Wharton, Anglia sacra
II. p. 50. — Epitaphium s. W-i ex Beda
'm AA. SS. Boll. 1. c. p. 312. — »ap. Ma-
billon 1. c. p. 228. — Miracnla s. W-i au-
ctore canonico regulari med. saec. XII.
(Fer/asser «'arRichardus priorHagul-
stadiens.) ex ms. bibl. Bodlei. Oxon. uni.
d. Tit.: De ss. Haugustaldensis ecclesiae
et eorum miraculis liber ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. in. 1. p. 229-222* *)
Erl.-Scbr.: Fabricius, bibl. med. et inf. latini-
tatis lib. VI. p. 613.
Retiberg, Deutschlands Kirchengeschiclite
II. p. 511.
Koyaards, H. J., geschiedenis der invoering
en vestigingvanliot c:hristendomin Nederland,
3. uitgave. te Utrecht 1844. Svo. p. 123.
AVright, Eddius Stephanus in his Biographia
Britann. liter. I. p. 229.
Fridegode ibid. I. p. 432 434.
Wilfred ibid. I. p. 164-184.
De s. Wiifrido il archiep. Eboracensi in
Anglia (f cca. 744) in AA. SS. BoU. 29.
April. III. p. 626. 627.
De s. Wilgeforte, vid. De s. Liberata
seu W.
Vita Wilhelmi, vlde Vita Guilelmi.
Vita s. Wlllehadi primi episcopi
Bremensis (f 789) auctore s. An-
skario eius successore.
Eine der wichtigsten Qiiellen ilb. d. Griindung
der christl. Kirche in Sachsen. Kurz u. einfach.
Ausg. : ' zuerst ed. Phil. Caesar in Tria-
postolatus septentrionis. Coloniae 1642. 8".
— * tviederholt von Fabricius in Memor.
Hamburg. IL Hamb. 1710. 8». — » ap.
Langebek, scr. rer. Dan. I. p. 343-360. —
* abgekiirzt ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2. p. 404-418. — ^besser ap. Pertz,
mon. II. p. 378-390.
*) In diesem Bande sind die pag. 209-232 doppelt
gedruokl und deshalb das zweitemal mit *bezeichnet.
Uebers.: deutsch von M. Laureut (Ge-
schichtschr. d. deutsch. Vorzeit. VIII. Jahrh.
3. Bd.) Berlin 1856. 8«.
dto. von Misegaes, zusammen mit Vita s.
Anskarii von Eemb. Bremen 1826. 8".
— Legenda de s. Willehado aus der
plattdeutschen Uebersetz. von Jacobi de Vo-
ragine Passionael. Lubeck 1497 ap. Lange-
bek 1. c. L p. 360-365.
Erl.-Schr.: S. Ansltarii pigmenta, von Lappen-
berg, mit Bemerk. von Geflfken, — in Zeit-
schr. d. Vereins f. Hamburg. II.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte
II. p. 537.
Wright, Willehad in «s Biograpliia Bntann.
liter. I. p. 345-349.
De s. Willeico presb., discipulo s. Sui-
berti episc. Caesaris- Werdae ad Rhenum
(t cca. 726) in AA. SS. Boll. 2. Mart. I.
p. 148-150.
Vita s. Willelmi, vid. Vita s. Guilelmi.
Vita s. Willibaldi episcopi Eiste-
tensis priml (f cca. 786) auctore
Adelberto abbate Heidenheimen-
si (cca. 1150.)
Ausg. : ed. J. Gretser ad calcem Philippi
Eystetensis episc. de eiusd. eccles. div.
tutelaribus s. Richardo, s. Willibaldo, s.
Wunnibaldo et s. Walpurga. Ingolstad. 1617.
40. p. 318. — Vita alia auctore anonymo
[Auszug aus dem Hodoeporicon. Handschr. :
Carlsruhe, No. 69. VIL 18. mbr. sec. XL
fol. f. 48. — Paris, k. Bibl. suppl. Lat.
No. 165" fol. 2. chart. sec. XV. fol. —
Stuttgart, mbr. fol. max. s. XII. f. 55]
'ed. Canisius, lect. antiq. IV. p. 117-122.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
III. 2. p. 383-390. — »m AA. SS. Boll. 7.
Jul. II. p. 512-517 (Miracula ibid. p.
517-519.) — * ap. Falckenstcin, cod. diplo-
mat. Nordgavensium antiquitatum. Franco-
furti 1733. tbl. p. 462-468. — Vita alia au-
ctore Philip.po episc. Eistettensi XXXIX».
(saec. XIV. init.) ed. Gretser ad calcem
Philippi Eystetensis. Ingolstad. 1617. 4». --
Vita alia auctore sanctimoniali Heidenhei-
mensi, bekannter als Hodoeporicon sive Iti-
nerarium .s. Willibaldi [eigentUche , ja
gleichzeitige Quelle iiber W., einfach und
treuherzig; ein merkwurdiges Denkmai jener
Zeit. Handschr. : E r 1 a n g e n , Un.-Bibl. mbr.
sec. XIIL No. 230. — Miinchen, k. Bibl.
Cod. Emm. Rat. sec. XII. fol. 5. E. 19. —
Cod. Fris. mbr. sec. IX. L. No. 95. —
Paris,suppl. lat. No. 165»- sec. XV. chart.]
'ed. Canisius, lect. antiq. IV. prs. 2. (»ed.
nov. II. 1. p. 99-117) zusavimen mit der
Vita s. Wunibaldi. — *ap. Surium, vit. SS.
7 jui. — *wiederholt ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. III. 2. p. 367-383 (p.
330-346 ed. Venet.) — * allein in AA. SS.
BoU. 7. Jul. II. p. 500-512. — «ap. Falcken-
stein 1. c. p. 445-461 nach einem Codex
i
934
WILLIBRORDUS — WIRO
aus Bebdorf, den er ins 8. Jahrh. setzt;
doch er findpt sich auf Papier aus dem 15.
Vgl. Neue Abhandl. der bajerisch. Akadem..
I. p. 398. — Excerpta ed. Heuschen in
AA. SS. BoU. Febr. II. p. 75-78.
Erl.-Schr.: Hahn, 11., die Rclse tles h. WillibaUl
nach Palastina. Eino hist.-geograph. Abhandl.
Berlin 1856. 4to. {25 S.) Im Buchhandel ver-
grifen. Jahresberieht der LouisenslUdi. Real-
schuie.
Rettberg, Deutschlands KircheDgcschichte
II. p. 351.
Sollerius, commentar. praevius in AA. SS.
Bol). Jal. II. p. 483-.500.
Wattenbach, Deutsehlands Geschichtsqucl-
len p. 84.
Wright, Willibald in his Biographia Britann.
literar. I. p. 335-345.
Vgl. Vita s. Richardi regis.
Vita s. Willibrordl apchiepiscopi
Ultraiectensis et fundatoris coenobii
Epternacensis (f 739) auctore Al-
cuino (f 804). Cum Homilia de
natali s. Willibrordi et Elegia de
s. Wilgiso parente s. Willibrordi.
Handschr.: St. Omer, Stadtb. mbr. sec.
XIII. fol. No. 716. Tom. VIII. — Paris,
k. Bibl. ms. de Fontanieu. sec. X. No. 1002 ;
— suppl. lat. No. 1002. sec. IX.
Ausg. : ' ohne homilia u. elegia ed. Surius,
vit. SS. 7, Novb. p. 127 sq. — * mit den-
selben ed. Canisius, lect, antiq. VI. p. 351
(»ed. Basnage IL 1. p. 458-469.) — *ap.
Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1.
p. 603-629. — *m Alcuini oper. ed. Du-
chesne. Paris. 1617. fol. pars III, p. 1433
-1462. — *ibid. ed. Froben II. 2. — 'ap.
Migne, patrologia LXXXIX. — » Bruch-
stiick ap. Bouquet, rec. III. p. 641. — Vita
alia auctore Thiofrido abbate Epterna-
censi (f 1110): ,Fuit in Britannia' [eine
Ueberarbeitung der vorhergehenden Vita. Nur
ein Theil ist gedruckt, (Handschr. : S t. G a I -
len, Stiftsb. No. 565. sec. XI. — Gotha,
hrz. B. cod. 70. — Admont, Stiftsb. mbr.
fol. sec. XI. Pertz' Arch. VI. 173. — Pa-
ris, k. Bibl. 5278. 126. sec. XIV. — 5294.
17. sec. Xn. — 6308. 73. sec. XII. —
— London, brit. Mu.s. Harley. 2803. 266.
— Miinchen, k. Hofb. cod. Benedictb.
No. 105. sec. X. 4«. — No. 250. sec. X. —
Engelberg, Stiftsb. sec. XII. fol. max.
ly^. — Stuttgart, mbr. fol. max. sec.
XU. f. 101)1 'ed. Surius, vit. SS. 7. Decb.
— * ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec.
III. 1. p. 629. 630.
Erl.-Sehr.: Bahr, Geschichtc der rOmisch. Lite-
ratur p. 194.
Dederich, Beitrage zur romisch.-deutsohen
fJesch. .im Niederrhein. Anhang: das Leben
des h. Willibrord nach Alkuin, nebst An-
merk. Emmcrich 1S50. Hvo.
Deyck.a, Emendationen zur Vita Willibr.
MUnster 1856. 4io.
Heber, Ph., die vorkarolingischen chrisil.
GlaubenBboten am Rhein und deren Zeit.
Frankfurt a. M. 1858. 8vo. 1 Thlr. 20 Sgr. p.
198212.
JaoobB u. Ukert, BeltrXge r.. iiltem Llleratnr
II. 2. p. 345 «q.
Obser va tlones praevlae ap. Mabillon 1. c.
p. 601-60,3.
Rettberg, Deutschlands Kircbengetchichte
I. p. 517 525.
Thijm,M. Alberdingk, h. WillibrorduB, apostel
der Nederlanden (auch uni. d. Tit.: Geechiede-
nia der kerk in de Nederlanden. I.) Anisler-
dam 1861. gr. 8vo. 308 pag.
Wright, Wilbrord in Af» Biogi-aphia Britann,
liter. I. p. 250 262.
Vita s. Winebaudi abbatis basili-
cae s. Lupi Trecis in Gallia (f cca.
a. 620).
Ausg. : ' ex promptuario Tricassino Camu-
zati m AA. SS. Boll. 6. Apr. I. p. 573-576.
— * Auszng ap. Bouquet, rec. III. p. 492.
Vita s. Winnibaldi = Vita s. Wunibaldi.
Vita s. Winnoci abbatis Worom-
holtensis in Flandria primi (f 717)
auctore anonymo saec. XI.
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 6. Novb. —
'vdederholt u. ex ms. ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. .saec. IIL 1. p. 302-314. —
' Bruchstiick ap. Bouquet, rec. IH. p. 631.
— Vlta aila et uiiraeula auctore Dracone
seu Drogone monacho Bergensi in Flan-
dria saec. XI. , qui est alius a vitae prae-
cedentis interpolatore, ap. Mabillon 1. c. p.
315-327. — Appendix de s. W-i festis,
delatione annua, sodalitio et coenobio Ber-
gensi ibid. p. 327-329.
Uebers.: Leven ende doodt van den h.
confe.sseur s. Winocus, abt van St. Be-
nedictus, patroen der stede S. Winocx-
Berghen ghenaemt, uit het latyn van D r o g o
(doorO.Vervlaecke). Duynkerkel712. 12nio,
Vita s. Winwaloei abbatis et fun-
datoris monasterii Landevecensis
(saec. VL) in Britannia Armorica
auctore anonyrao,
Ausy. : ex ms. Rubeae Vallis in AA. SS.
BoU. 3. Mart. I. p. 250-254. — Vlta alU:
,Ad exponendum' ex ms. Marchianeusi ibid.
p. 254. 255; cf. p. 900. — Vlta lerlla au-
ctore Gurdestino monacho eiusdem mo-
nasterii. Libri 2. ibid. p. 256-261.
Erl.-Schr.: Commentarius praevius iWd. p. 246-
249.
Hi.^toire litt^raire de la France V. p. 625.
Vita Wipertl marchionis Lusatiae, burg-
grafii Mttgdel)urgensis et comitis Groicen-
sis ad a. 1124 auctore monacho Pegaviensi
quodam incerto = Annales Pegavienses.
Vita Wlrntonis abbatis Formba-
censis (1108 — 1127) auctore Ger-
hoho Reichersbergensi.
Au^g.: ap. Pez, thes. anecd. I. 3. p, 399
-422.
KrL-Schr.: Wattenbacb, Deutschlands Ge-
schlchtsquellen p. 364.
Vita s. Wironis episcopi Rure-
WI8TANUS — WOLFKANGUS
935
mundae in Gelria (saec. VII.) au-
ctore anonymo.
Ausg.: ^ mutato stilo ap. Surium, vit. SS.
8. Mai. — * ex schedis Wilh. Lindani ep.
Ruremond. in AA. SS. Boll. 8. Mai. IL p.
316-317. — Translatio ecclesiae colle-
giatae ex monte s. Odiliae in urbem Ru-
raemundam, ex archivio Ruraemund. eccles.
ibid. p. 317-320. — Restauratio et re-
latio ecclesiae et reliquiarum s. Wironis et
sociorum in monte s. Odiliae, a G. Basel
loci pastore descripta, ibid. Mai. VU. p.
654. 655. Cf. Bollandi corament. praevius
Mai. n. p. 309-315. — Bruchstuck ap. Bou-
quet, rec. III. p. 638.
Vita s. Wistanl e regia Merciorum
prosapia (f 849.)
Ausg.: ex legenda Jo. Capgravii in
AA. SS. Boll. 1. Jun. I. p. 86. 87.
Vita s. Witburgae virginis Der-
hami et Elii in Anglia (f 743.)
Ausg.: ex ms. Eliensi in AA. SS. Boll.
17.Mart. II. p. 606.— Historia I trans-
lationis in monasterium Eliense ibid. p. 606.
607. — Historia II translationis in novam
ecclesiam monasterii Eliensis ibid. p. 607.
608.
Krl-Sehr.: De s. Witburga ap. Mabillon. AA.
SS. o, s. Ben. saec. HI. 1. p. 652-654.
De s. Witesindo mart. Cordubae in Hi-
spania (f 855) in AA. SS. Boll. 15. Mai. III.
p. 609.
Vita Witigowonis abb. Aug. , vid. Bur-
chardus mon. Aug.
Vita b. Wittekindi iVlagni Westphaliae
ducis (t cca. 807; Wittekindi sanctitas;
antiqui Saxones ; eorum dux W. ; bella W-i
adhuc gentilis; W-i conversio; quae chri-
stianus egerit W.) in A.k. SS. Boll. 7. Janr.
I. p. 380-385. — C/. Epistola Caroli M.
ad Offam Mereior. reg. {oben p. 280) u.
Strunck, M., Westphalia sancta ed. Gie-
fers. Paderborn. 1854. gr. 8». I. p. 20-27.
De s. Wlphagio presb. , curione Ryensi
in Pontivo Galliae regione (saec. VII.) Hen-
schenii commentar. hist. m AA. SS. Boll.
7. Jun. IL p. 30-35.
Vita b. Wolbodonis episcopi Le-
odiensis in Belgio (f 1021.)
Ausg. : ex antiq. ms. martyrologio eccles.
s. Laurentii in AA.. SS. Boll. 21. April. II.
p. 855. 856. — Tl(a alfa (dlteste) auctore
Reinero monacho Leodiensi S. Laurentii
(cca. 1130) ' ex ms. eiu.sd. coenobii ibid.
p. 867-862. — *ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. VI. 1. p. 176-186. — » ap.
Chapeaville , gesta pontif. Leodiens. I. —
* fragmentum ap. Bouquct, rec. X. p. 367.
— Miracula s. W-s ex alia vita ms. in
AA. SS. Boll. 1. c. p. 862-864. — De no-
vissima corporis elevatione a. 1666 ibid.
p. 864.
Erl.-Schr.i Contzen, die Geschlchtschreiber der
sachischen Kaiserzeit p. 158 ff.
Vita Wolfhelmi abbatis Brunwi-
larensis (1065—1091) auctore Con-
rado monacho Brunwilarensi.
Gibt einige gute Nachrichten iiber kolnische
Erzbischofe u. zwei wichtige Briefe. Geschrieben
zwischen 11101123.
Handschr. : gibt es nicht mehr.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 22. April. II.
p. 781. — *tciederholt in AA. SS. Boll.
22. April. m. p. 77-88. — *ebengo ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
675-696. — * desgleichen von R. Wilmans
ap. Pertz, mon. scr. XII. p. 180-196.
Vita s. Wolfholdi presbyteri Ho-
hemvarti in J3avaria (f post 1100)
auctore Matthaeo Kadero.
Atisg.: ' ap. Rader, Bavaria sancta H. —
*ioiederholt in AA. SS. Boll. 1. Febr. I.
p. 248.
Vita s. Wolfkangi episcopi Ratis-
bonensis (972 — 994) et confessoris
auctore Othlono.
Geschrieben nm 1050. Wichtig fiir Oet-terreich
und Baiern.
Handschr.: vid. ap. Pertz, mon. scr. IV.
p. 524.
Ausg.: 'ed. Surius, vit. SS. 31. Octb. V.
p. 991; ed. 2da. p. 1096 mit geandertem
Stile. — * der genuine Text zuerst ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. sec. V. p. 812-
833, ohne dass er jedoch den Verf. erkannte.
— * ed. Waitz ap. Pertz, mon. scr. IV. p.
526-642. — Die Vorrede zuerst ap. Pez,
thes. anecd. III. 2. p. 613. — Vita metrlca
(Handschr.: Miinchen, k. Hofb. Bavar.
No. 843. chart. saec. XV) ap. Pez, thes.
anecd. IH, 2. p. 615-622. — Oratio de
sancto W-o ep. Rat. ap. Pez, thes. anecd.
m. 2. p. 622.
Erl.-Schr.: Contzen, die Geschichtschreiber der
sachsiscli. Kaiserzeit p. 136.
Hiehebt sich ann das leben vnnd legend
des himtDelfiirsten v. heiligen peichtigers
Sand Wolfgangs. was der almechtig gott
durch jn gewiirckt, von kindthait auff pisz
an sein endt hat. i Landshut, weyssenburger
1515. 8vo. — > ibid. 8. a. (1516). 8vo. Panzer,
Zxis. No. 838. — Erschien dastlbat auch in
lateinischer Sprache; am Ende: Finit le-
genda s. Vuolfgangi ... impressa p. D. Jo-
ann. Weissenburger. In ducali civitateLandss-
hnt. A. D. 1516. 8vo. Mit 54 Holstchnitten.
Sehr selien.
Legenda s. Wolfgangi episcopi Ratisponen-
sis. Burgdorf. 1175. fol. min.
Menzel, Ph., carmon heroic. de Wolfgangrf
mirandis gestis, i in Wig. Hund, nietropolis
Salisburg. p. 251. — * ap. Mezger, histor.
Salisburgensis. Salisb. 1692. fol. p. 1130 1140.
Rebiser, S., Lebeu und Wunderthaien des
h. Bischofs Wolfgangi in seiuer Eiusiedeley.
Passau 1655. 8vo.
Sulzbeck, Fr. X., Leben des h. Wolfgang,
Bischofs und Hauptpatrons des Bisthums
Regensburg. Regensburg 1844. 8vo.
Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquel-
len p. 248.
S. Wolffgangs dess h. Beichtigers vnd Bi-
936
WULFERIUS — WUNNIBALDUS
RChoffen zu Rcgcnspnrg norkomincn, Lebon
vnd Ablcibcn . . . zusnmmenRCRchriben durch
Johann Christophcn, Abbten des Klosters
Monsec. Saltzburs l.^iga. 2 Thle. 8vo.
Zirngibl, war dnr h. Wolfgang Bischof in
Regensburgcingeborner Graf vonPfulingcn?
— in Ncue histor. Abbhandl. der Bayer.
Akad. der Wissensch. V. 1798.
De b. Wulferio monacho Reomaensi (f
1018. 11. Decb.) ap. Mabillon, AA. SS. o.
s. Ben. saec. VL 1. p. 169-171.
Acta s. Wulfhadi et Ruffini mar-
tyrum Stonae in Anglia auctore
anonymo.
Ausg. : ' in Monasticum Anfflicanum II.
p. 120. — »ex eod. et ms. in AA. SS. Boll.
24. Jul. V. p. 575-682. Cf. Cuperi comment.
praevius ibid. p. 571-575.
Vita s. Wulfilaicidiac. conf.Ivodii
in ducatu Luxemburgensi (saec.
VI.) Ex s. Gregorio Turon.,
hist. Franc. lib. VIII. c. 15.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 7. Jul. U. p. 479.
480. — Obitus et translatio, ex Vit. s.
Magnerici Trev. ep. auctore Eberwino ibid.
p. 480.
Vita s. Wulframni Senonensis epi-
scopi (t 695) auctore Jona mo-
nacno Fontanellensi in dioec. Ro-
thomag. (cca. 729), ab alio autem
interpolata.
Tragt zu bestimmtc Spuren der Interpolation
an sich, um als Quellc Glauben za verdienen.
Handschr.: Havre, Stadtb. mbr. sec.
XL fol. No. 1. — St. Omer, Stadtb. mbr.
sec. XIIL fol. No. 716. Tom. V. — Paris,
k. Bibl. St. Germ. sec. XIII. No. 1085; —
St. Martin. sec. XIL No. 1.
Aiisg. : ' interpolirt ed. Surius , vit. SS.
20. Mart. — * vollstandiger in AA. SS. BoU.
20. Mart. III. p. 145. 146. — » ap. Mabil-
lon, AA. SS. o. s. Ben. saec. III. 1. p.
357-365. — * ap. Car. le Cointe, annales
Francorum ad a. 704. IV. p. 419-433, wo
eine dreifache Ausg. dieser Lebensbeschreib.,
die von Surius, Henschen u. eine verbessertere.
— *Auszug ap. Bouquet, rec. III. p. 637.
— Miracula: ,Quia Deo omnipotenti'
(Handschr.: Havre, Stadtb. rabr. sec. XII.
fol. No. 1. f. 219) ' ap. d'Acherj, spicileg.
III. p. 248. — * als Historia inventionis
et miraculorum auctore monacho Fonta-
nellensi vnederholt in AA. SS. Boll. 20.
Mart. IIL p. 161-163. — * als Historia
invent. et miracul. pars I. a monacho Fon-
tanell. qui rebus interfuit ap. Mabillon 1.
c. p. 366-381. — Miraculorum pars 11.
ex BoUand. pluribus omissis ibid. p. 381.
382. — *Bruchstuck ap. Bouquet, rec. X.
p. 381. — Appendix de obitu Rad-
bodi ducis Frisonum, ex 7 mss. in AA.
SS. BoU. I. c. p. 146-148. — Translatio
Fontanella Abbavillam ibid. p. 161-163. —
Miracula patrata Abbavillao ibid. p. 163
165. — Appendix de W-i reliquiis et mi-
raculis ap. Mabillon I. c. p. 365. 366. —
Translatio cf. auch Translatio s. VVan-
dregisili.
Erl.-Sekr.: Commentarins praevius tn AA. SS.
1. c. p. 143 145.
Kluit, Andr., num s. Wulfrannus ep. Rad-
bodum Frigiae regem aqua baptiami initiare
potuerit, excurs. I. m deaatn Historia critica
comitatus HoHand. et Zeeland. Mediahurgi
1777. I. 2. p. 1.
Rettberg, Deutschlands Kirchengeschichte II.
p. 514.
Vita s. Wulsini sive Vulsii epi-
scopi Schireburnensis (f 983).
Ausg.: ex Joan. Capgrave in AA. SS.
Boll. 8. Janr. L p. 547; — ex Guilelmo
Malmesber. ibid. p. 548.
De s. Wlfsino episc. Schireburnensi in
Anglia (f 958), ubi de aliis eiusdem sedis
episcopis, praesertim Assero et Alfwoldo,
ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben. saec. V.
p. 237-240.
Vita s. Wulstani episcopi Wigor-
niensis in Anglia (f 1095) auctore
anonymo.
Ausg.: ' ed. Capgrave, legendae. — *ed.
Surius, vit. SS. 19. Janr. — »w AA. SS.
Boll. 19. Janr. II. p. 246-249. — Ylta alla
auctore Florentio Wigorniensi (f
1118) et ,Bravonius' dicto ibid. p. 239-242.
— Vita aiia auctore Guilelmo Malmes-
beriensi (f 1140). Libri 3 ' ap. Wharton,
Anglia sacra II. p. 241-270. — »ed. Hen-
schen in AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 79
(wohl ein Auszug [?J auctore Guilelmo Malm.
ibid. 19. Janr. II. p. 243-246.) — ' ap. Ma-
billon, AA. SS. o. s. Ben. saec. VI. 2. p.
840-865. — Vila aiia auctore Hemmingo
monacho Wigorniensi coaevo ap. Wharton,
Anglia sacra I. p. 541. 542.
Vita s. Wunnibaldi abbatis Heiden-
heimensis (f cca. 763), fratris s. Wil-
libaldi, auctore sanctimoniali Hei-
denheimensi.
Handschr.: CarLsruhe, No. 69. VIL 18.
mbr. sec. XI. fol, f. 48. — Erlangen,
Un.-Bibl. mbr. sec. XHL No. 230. — Miin-
chen, k. Hofb. Cod. Emmer. Ratisb. E.
19. sec. XII. fol. — Cod. Frising. mbr. sec.
IX. L. No. 95.
Ausg. : ' ed. Surius, vit. SS. 18. Decbr.
— * zusammen mit Hodoeporicon s. Willi-
baldi ed. Cani.sius, lect. antiq. IV. prs. 2.
(»ed. nov. II. 1. p. 99.) — * ap. Mabiilon,
AA. SS. o. 8. Ben. saec. lU. 2. p. 178-190
(p. 160-172 ed. Venet.) — » excerpta ed.
Henschen in AA. SS. BoU. Febr. II. p. 76.
— Vila alia auctoro Adelberto abbate
Heidenheimeusi (cca. 1150) ed. J. Gretser
ad calcem Philippi Eystetensis episc. De
r
XANTIPPA — ZENUS
937
eiusd. eccles. div. tutelaribus s. Richardo,
s. Willibaldo, s. Wunnibaldo et s. Wal-
purga. Ingolstad. 1617. 40. Lib. II.
Erl.-Schr.: Rettberg, Deutschlands Kirchenge-
schichte 11. p. 351. 357.
Vgl. Wigomiensis monachus.
X. 11. Y.
Vita ss. Xantippae et Polyxenae.
Ausg.: ex menologio Graecor. ap. Florez,
Espana sagrada III. Append. No. 8.
De s. Xene martyre in AA. SS. BoU.
18. Janr. II. p. 190.
Vita s. Xenophontis et filiorum
eius Joannis et Arcadii (saec. V.)
auctore Simeone Metaphraste.
Ausg.: interprete Oth. Zylio m AA. SS.
Boll. 26. Janr. II. p. 724-730.
Vita s. Ysarni abbatis S. Victoris
Massiliae in Provincia Galliae (f
1048) auctore anonymo suppari.
Ausg. : ' ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. VI. 1. p. 609-626. — *unederholt in
AA. SS. Boll. 24. Septbr. VI. p. 737-749
collata c. ms. Massil. Cf. Suyskenii com-
mentar. praevius ibid. p. 728-737.
Vita s. Yvonis = Vita s. Ivonis.
De s. Ywlo diac. Wiltoniae in Anglia
(saec. VII. fin.) Buei sylloge in AA. SS.
BoU. 6. Oct. III. p. 400-404. — Ada eius
ex Capgravio i&id. p. 404. 405.
z.
De s. Zacchaeo vel Zacharia episc. Hie-
rosolymitano (f 111) Cuperi notitia in AA.
SS. BoU. 23. Aug. IV. p. 555.
De s. Zacharia epigc. Viennensi in Gal-
lia mart. sub Traiano Henscheuii sylloge
hist. in AA. SS. Boll. 27. Mai. VI. p. 659;
cf. VII. p. 853.
De s. Zacharia mart. Nicomediae in AA.
SS. BoU. 10. Jun. II. p. 273.
De b. Zacharia ord. minor. s. Franc.
(saec. Xni.) Alanquerii in Lusitania in
AA. SS. BoU. 3. Mai. 1. Append. p. 775
-777.
De s. Zacharia patriarcha Hierosolymit.
(f 631) Henschenii commentarius histor.
in AA. SS. BoU. 21. Febr. III. p. 247-249.
De s. Zacharia propheta in Judaea (f
cca. a. mundi 3540) Stiltingii commentar.
hist. in AA. SS. BoU. 6. Septbr. H. p. 655
-661.
De s. Zacharla recluso apnd Graecos in
AA. SS. BoII. 24. Mart. IH. p. 482.
Vita s. Zachariae pontifiois Ro-
mani (f.752) auctore Anastasio
bibliothecario.
Ausg.: in AA. SS. Boll. 15. Mart. II. p.
407-411.
De s. Zama episc. Bononiensi in Italia
(saec. III.) in AA. SS. BoU. 24. Janr. U.
p. 591.
De s. Zambda vel Zabda episc. Hiero-
solymitano (f 304) in AA. SS. BoII. 19.
Febr. III. p. 129.
De s. Zanita, Lazaro, Marotha, Nerze etc.
mart. Persis a. 326 m AA. SS. BoU. 27.
Mart. III. p. 691.
Acta ss. Zebelli, Servuli et Secun-
dini mart. in Istria a. 334. Ex ms.
Tei*gestino Italico.
Atisg.: latine ab And. Lazaro in AA. SS.
BoU. 24. Mai. V. p. 277-279.
De s. Zebina, Polychronio, Moyse, Da-
miano anachoretis in Svria (saec. V.) in
AA. SS. BoU. 23. Febr. III. p. 377-379.
De s. Zelo mart, in Mesopotamia cum
sociis 6 in AA. SS. BoU. 1. Jul. I. p. 30.
De s. Zena s. Pauli discipulo (f post
73) in AA. SS. BoU. 27. Septbr. VU. p.
390. 391.
Acta s. Zenaidis et Philonillae
sororum Tarsi in Cilicia (saec. I.)
auctore anonymo.
Ausg.: gr. et lat. in AA. SS. BoU. 11.
Octbr. V. p. 507-510. Cf. Byei commentar.
praevius ibid. p. 502-507.
Vita (Caroli) Zeni patricii Veneti
et de patria meritissimi ducis, ab
a. 1334 — 1418, auctore Jacobo
Zeno episcopo Feltrensi et Bellu-
938
ZENOBIUS — ZOERARDUS
nensi, postea Patavino (f 1481.)
Libri 10.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. XIX.
p. 203-372.
Uebers. : trad. in ital. per Franc. Querini.
' Venezia 1544. 8». — 'Bergamo 1591. 8».
— »Venezia 1606. 8«. — '■ibid. 1829. 16nio.
Krl.-Sehr.: Dlviaco, compendio della vita di
Carlo Zeno. Bergamo 1.591. 4to.
Vgl. Giustiniani. Leon.
Vita s. Zenobii episcopi Florentini
in Tuscia (f saec. V.) antiqua a
6. Antonino archiepiscopo Flo
rentino modice interpolata.
Ausg.: ex eius Summa histor. tit. X. cap.
12 in AA. SS. Boll. 25. Mai. VI. p. 52-54.
— Eadem vKa a Blasio monacho sacerdote
post sec. XIII. exornata, ex mss. ibid. p.
54-56. — miracula po.st a. 1200 patrata ibid.
p. 57. 58. — YKa lerlla a Laurentio ar-
chiepisc. Amalphitano, praeceptore Gregorii
VII scripta (f 1048) (^ ex edit. Ughelli,
Italia sacra III. p. 11) — ^ibid. p. 58-62.
— Translaflo II (a. 1330) et III (a. 1439)
ex Joh. Villano et Johanne Aretino
coaevis ibid. p. 62-64. — Eadem lU. trans-
lallo ex Italico Clem. Mazzae aeque testis
oculati ibid. p. 64-66. — Inspectio cor-
poris a. 1584 ex ms. Joh. Fabri iUd. p. 66.
67. — Translatio IV. (a. 1685) ex ms.
Itahco Laurent. Strozzii ibid. p. 67-69. Cf.
Papebrochii commentar. praevins iUd. p.
49-52.
De s. Zenobio, CapituHno, Emerita etc.
mart. Antiochiae in A.k. SS. Boll. 24. Ang,
IV. p. 767.
De s. Zenone a Graecis honorato in
zVA. SS. Boll. 12. Jun. IL p. 556.
De s. Zenone anachoreta in Aegypto
(saec. IV.) in AA. SS. Boll. 19. Jun. III.
p. 863.
De s. Zenone episc. Beneventi (f cca.
586) sylloge hist. in AA. SS. Boll. 17. Oct.
Vm. p. 84.
De 8. Zenone episc, Genesio, Sodale etc.
mart. in Lydia in AA. SS. Boll. 27. April.
III. p. 486.
De 8. Zenone et Charitone mart. in AA.
SS. Boll. 3. Septbr. I. p. 615.
De s. Zenone et Zoilo apud Graecos m
AA. SS. Boll. 3. Mart. I. p. 241. 242.
De s. Zenone, Eusebio, Neone etc. mart.
Corcyrae in lonio mari (f cca. 100) in AA.
SS. Boll. 28. April. III. p. 561.
De 8. Zenone martyre apud Graecos in
AA. SS. Boll. 5. April. I. p. 399.
De 8. Zenone mart. et sociis XCCIIL
Romae cca. a. 298 m AA. SS. Boll. 9. Jul.
IL p. 687-689.
De 8. Zenone mart. Romano Bononiae
in AA. SS. Boll. 14. Febr. II. p. 745.
De 8. Zenone, Mimia, Vitale etc. mart.
Tomitanis in AA. SS. Bolland. 9. .Jul. II.
p. 689.
Vita s. Zenonis episcopi Vero-
nensis in Italia (saec. IV.) auctore
Coronato notario.
Ausg. : ex 7 ms. collatis cum edit. Mom-
britii et Ughelli m AA. SS. BoU. 12. Apr.
II. p. 70-72. — Historia elevati corporis
et miraculorum s. Z-s ibid. p. 74-76. —
Miracula auctore Jacobo presbytero,
metrice ibid. p. 76-78.
Erl.-Schr.: Jaz dzewski , L. ,1. V., Zeuo Vero-
nensis epi.sc. Commentat. patrologica. Ratis-
bonae, Manz 1862. gr. 8vo. 15 Sgr.
Acta ss. Zenonis et Zenae raar-
tyrum Philadelphiae in Arabia a.
304.
Ausg.: graece et lat. in A.A.. SS. Boll.
23. Jun. IV. p. 476-482.
Vita s. Zenonis raonachi • iuxta
Antiochiam in Syria (f cca. 419)
auctore Theodoreto episc.
Ausg.: ex eius philoth. c. 12 in AA. SS.
B0II..IO. Febr. II. p. 390. 391.
De 8. Zephyrino papa Romae (f cca. 218)
Pinii sylloge histor. in AA. SS. Boll. 26.
Aug. V. p. 783-789.
De s. Zetulo, Primo, Nonno etc. mart.
in Pamphylia in AA. SS. Boll. 28. Mai.
VI. p. 744.
Vita s. Zitae virg. Lucae in Italia
(f 1272) auctore coaevo.
Ausg.: collata c. originali in AA. SS. Boll.
27. April. IIL p. 499-510. — Miracula
a notario Fatinello coram testibus excerpta
ibid. p. 510-527.
Erl.-Schr.: Cianelli, Fil. Ant., ragguaglio delle
geste e dei miracoll di 8. Zita vcrgine c
serva Lucchese. Lucca 1826. 8vo. M. Kup/er.
deMontreuil, vie de s. Zite servante de
Lucques au XIIL sifecle. Paris 1843. 8to.
Papebroch, comment. in AA. SS. B. 1. c. p.
497. 498.
De s. Zoe martyre Romae a. 286 in AA.
SS. Boll. 5. Jul. IL p. 221.
De s. Zoelo, Saturo, Timino etc. mart.
Syris in AA. SS. Boll. 24. Mai. V. p. 282.
und 5. Jun. I. p. 423.
Vita ss. Zoerardi dicti Ardreae
etBenedicti ereraitarum ia Hun-
garia (f cca. 1020) auctore Mauro
ex monacho S. Martini ord. Bened.
in monte Pannoniae, Quinqueec-
clesiensi episcopo.
Hat kaum geschiohtlichen V.crth
Ausg.: ' ed. Surius, vit. SS. 1. Mai. —
» ap. Mabillon, AA. SS. u. s. Ben. saec. VI.
1. p. 76-78. — »m AA. SS. BoU. 17. Jul.
IV. p. 336. 337 collatis praeter Surium le-
ZOILUS — VITAE
m
gendario Cracoviensi Joannis Dlngossi a.
1511 vulgato, et editionibus Gononi et Ma-
billonii. C/. Cuperi commentarius praevius
ibid. p. 326-336. — * ap, Endlicher, rer.
Hungar. mon. Arpad. p. 134-138.
De s. Zoilo martyre Nicomediae in AA.
SS. Boll. 1. Jul. I. p. 29.
De s. Zono episc, Alexandro diac, Duno
etc. mart. Alexandrinis in AA. SS. Boll. 12.
Mart. II. p. 105.
Vita s. Zosimi Cilicis, episcopi
Babylonii in Aegypto (saec. VI.)
Aiisg. : ex Prato spirituali Joa. Moschi
in AA. SS. Boll. 24. Janr. II. p. 607-608.
Vita s. Zosimi episcopi Syracu-
sani in ISicilia (f cca. 660) auctore
Siculo coaevo.
Ausg.: in AA. SS. BoII. 30. Mart. III.
p. 839-843. Cf. comment. praevius p. 837-
839.
Acta s. Zosimi militis martyris
in Perside cca. a. 110.
Atisg.: gr. et lat. in AA. SS. BoU. 19.
Jun. m. p. 813-817.
De s. Zosimo et Tecla virg. mart. An-
tiochae in AA. SS. Boll. 1. Juu. I. p. 42.
De s. Zosimomonacho etAthanasioCom-
mentariensi mart. m AA. SS. BoII. 3. Janr.
I. p. 128.
De s. Zotico, Amando, Artete mart. Ne-
vedunensibus in AA. SS. Boli. 6. Jnl. II.
p. 267.
De s. Zotico, Cyriaco, Ammonio e<c. mart.
in AA. SS. BoU. 11. Febr. II. p. 510.
De s. Zotico episc. et mart. Comanae
in Armenia in AA. SS. Boll. 21. Jul. V. p.
163.
De s. Zotico, Irenaeo, Hyacintho mart.
Romanis in AA. SS. BoII. 10. Febr. II. p.
380.
De s. Zotico, Palladio, Severo etc. mart.
Alexandrinis in AA. SS. BoU. 6. Jul. II.
p. 267.
De s. Zotico , Rogato et sociis mart.
Afris in AA. SS. BoII. 12. Janr. I. p. 725.
De s. ZuentiboldoregeSusterneni inagro
Juliacensi (f 900) Sollerii sj^lloge in AA.
SS. Boll. 13. Aug. m. p. 138. 139.
Vitae abbatum Cavensiura quatuor
priorum Aipherii (f 12. April. 1050),
Leonis (f 12. Jul. 1079), Petri (f
4. Mart. 1123) atque Constabilis
(t 17. Febr. 1124) aiictore anony-
mo abbate Venusino, fere aequali.
Ausg.: ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 205-240.
Vitae Dorobernensium archiepisc.
seu pontificum ecclesiae Cantuari-
ensis ab Augustino u^que ad Hu-
bertum, auctore Johanne Ger-
vasio Dorobernensi.
Ausg.: Londini 1652. 4".
Vitae Dunkeldensis ecclesiae epi-
scoporum a prima scdis fundationo
ada. 1515. Ab Alexandro Myln
eiusdem ecclesiae canonico.
Ausg.: edit. by Thos. Thomson and C.
lunes. Edinburg 1823-31. 4«. Printed for
the Bannatyne Club.
Vltae episcoporum Basileensium.
Aus d. Mitte des 11. Jahrli.
Ausg. : ' ed. Brucker, scriptores Basileen-
ses minores. I. Sehr verstummelt ; vgl. Pertz'
Arch. IV. p. 288. — * ap. Martene, thes..
anecd. III. p. 1385.
Erl.-Schr.: Ochs, Geschichte der Stadt n. Land-
schaft Basel. Berlin 1796. 8 Bde. 8vo.
Schneller, die Bischofe von Basel. Zug 1830.
8vo.
(Sndan) Basilea sacra sive Episcopatns Ba-
sil. origo et series. Brunbr. 1658.
Trouillat, J., monuments de rhistoire de
Tancien ^voche de Bale. Bale 1852. I.
Vitae episcoporum et patriarcha-
rum Aquileiensium usque ad a. 1358
ab auctore anonymo circiter eum-
dem annum conscriptae. Subiicitur
et nunc primum evulgatur Liber
de vitis et gestis eorumdem
atriarcharum auctore A n t o n i o
ellono. Denique succedunt Ad-
ditamenta ad vitas patriarcha-
rum Aquileiensium ab a. 1309 —
1445, et chartae quaedam ad
Aquileiensem spectantes ecclesiam
luce hucusque carentes.
Ausg. : ' ap. Martene, thes. anecd. IV. p.
321. — *ap. Muratori, scr. rer. Ital. XVI.
p. 5-18; 25-78; 79-106.
Erl.-Sehr.: Bianchi, J., thesaurus ecclesiae
Aquilei. Utini 1847. 3 vols.
do Rubeis, monunienta eccles. Aquileiensis.
Argentorati 1740. fol.
Ughelli, Italia sacra V.
Venturini, G.. iiber rtie Regierung der Pa-
triarchen von Afiuileja u. die Lehnverhalt-
nisse von Friaul. I'dine 1844.
Vitae pontiftcum Romanopum = Liber
pontificalis.
Vitae quinque abbatum Wiremu-
thensium et Girvicensium auctore
Beda Venerabili. Libri IL
Ausg. : ' illustrav. Jac. Waraeus, zusam-
vien mit Vener. Bedae epistolae duae etc.
Dublin. 1664. 8». — * ap. Wharton, Bedae
940
VITAE
DE HYPAPANTE
opera quacd. theolog. nunc prim. ed. nec-
non historica antehnc seinel edita. Londini
1693. 4». p. 221-240. — »m Bedac oper.
ed. J. Smith p. 293-302. — «w Bedao
oper. ed. Giles. Tom. IV.
Uehers.: The livos of Benedict, Ceol-
frid, Easterwine, Sigfrid and Iluetbcrt, the
first 5 abbots of the united monastery of
Wearmouth and Jarrow. By P. Wilcock.
Sunderland 1818. 8».
Vitae Sixti IV, Innocentii VIII,
Alcxandri VI ct Pii III auctore
Raphaele Maphaeo Volaterrano
(t 1521.)
Ausg.: Venetiis 1518. fol.
Abhaiidliiiigen
welche ausser den aufgefiihrten
Vitae Sanctoriini
iu
AA. 88. Bollaiidistariim
vorkommen.
Bastide, Phil. : De antiqua ordinis s. Be-
nedicti intra Gallias propagatione disser-
tatio, — ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. III. 2, append. in fine p. I-XXXIX.
Bollandus, Jo.: Praefatio generalis de
actis sanctorum eorumque dilucidatione et
editione ad Thom. Lujtens monasterii Lae-
tiensis abbatem, — in AA. SS. Boll. Janr.
L p. IX LXII.
Boschius, Petr. : Elogium Conradi Jan-
ningi (f 13. Aug. 1723), — in AA. SS.
Boll. Jul. III. p. 1-14. Mit Portr.
De patriarchis Antiochenis tracta-
tus hi.stor. -chronologicus, — in AA. SS.
Boll. Jul. IV. p. 1-145 vorn.
de Buck , Vict. : Commentarius de vita
et scriptis Antonii Tinnebroek hagio-
graphi pie in Domino defuncti (nat. 1816,
t 1855), — in AA. SS. Boll. Oct. IX. p.
I-XIV.
Bueus, Jacob. : Elogium rev. Johannis
Stiltingi hagiographi S. J. (f 28. Febr.
1762. 60. aet.), — in AA. SS. BoU. Oct. I.
vorn (viit Portrait.)
Byeus, Cornel.: Elogium rev. Johannis
Perieri hagiographi S. J. (f 23. Jun. 1762.
51. aet.), — in AA. SS, BoH. Oct. I. vorn
{mit Portrait.)
Circumcisio Domini et octava nativitatis.
— Faustini episcopi sermo in Kalendis
Januarii, — in AA. SS. Boll. 1. Janr. I.
p. 2. 3.
Commemoratio sacrosancti praeputii Chri-
sti Antverpiae et alibi, — in AA. SS. BoU.
1. Janr. I. p. 3-8.
Cuper, Guil.: Elogium r. p. Francisci
Baertii hagiographi soc. Jesu (f 27. Oct.
1719), — in AA. SS. Boll. Jul. II. p. 16.
De divisione apostolorum a. 40,
commentarius hist.-criticus, — in AA. SS.
BoU. 15. Jul. IV. p. 6-16.
— De LXXII discipuHs Christi com-
mentar. crit.-historicus, — in AA. SS. Boll.
15. Jul. IV. p. 16. 17.
Tractatus praeliminaris de patri-
archis Constantinopolitanis, quorum series
ab initio istius cathedrae usque ad aetatem
nostram deducitur, — in AA. SS. Boll.
Aug. I. zu Anfani) oline pagg. u. Historia
chrouologica patriarcharum Constantinop.
ibid. p. *l-*258.
De cathedra s. Petri Antiochena (a. 37)
— in AA. SS. Boll. 22. Febr. lU. p. 282. 283.
De cathedra s. Petri Romana (a. 43), —
m AA. SS. Boll. 18. Janr. II. p. 181. 182.
— De festo s. cathedrae: bulla Pauli IV
pap. ibid. p. 182.
De hypapante Domini et purificatione b.
Mariae. Commentarius histor. in A.A.. SS.
Boll. 2. Febr. I. p. 268-274.
Oratio de hypapante sive oc-
cursu Domini auctore s. Sophronio archiep.
Hierosolym., — in AA. SS. Boll. 2. Febi.
L p. 274-279.
i
DE INVENTIONE — PAPEBROCHIUS
941
De Inventlone s. Crucis per ss. Helenam
et Macarium Hierosolymis a. 326 Pape-
broch m AA. SS. Boll. 3. Mai. I. p. 361
-366.
De regiis personis quae ordini s. Bene-
dicti accessenint aevo Carolino apud Fran-
cos, — ap. Mabillon, AA. SS. o. s. Ben.
saec. IV. 2. p. 586-590.
De tribus Benedictinis Anianensi, Fos-
satensi et Mediolanensi abbatibus, ubi de
Euticio abbate Gallo, ap. Mabillon, AA.
SS. o. s. Ben. saec. IV. 2. p. 570-573.
Dolmans, Petr. : Elogium R. P. Petri Bo -
schii hagiographi S. J. (f 14. Novbr. 1736.
50 a. aetat.), — in AA. SS. Boll. Aug. III.
vorn ohne Paginiruny, mit Portr.
Ephemeris mensis Martii ex magnis Grae-
corum menaeis collecta in AA. SS. Boll.
Mart. I. p. 863.
mensis Aprilis ex magnis Grae-
corum menaeis collecta in AA. SS. Boll.
April. II. p. 964.
Exegesis de ^enealogico stemmate regum
Francorum primae stirpis per tres Dago-
bertos deducendo in AA. SS. Boll. Mart.
m. p. xu-xxiv.
praeliminaris innovaus et stabi-
liens diatribam olim editam De tribus Da-
gohertis Francorum regibus et eorum ge-
nealogico steUimate auctore God. Hen-
schenio in AA.. SS. BoU. April. HI. p.
I-XV.
Ferdinandi Fijrstenbergii episc. Pader-
born. et Monasteriens., de sanctorum actis
optime meriti piis manibus, in AA. SS.
Boll. 5. Jun. I. p. 507. 508 {mit Fortrait,
welches auch einem friihern Bande heige-
geben ist.)
Festum ss. reliquiamm Avenione in aedi-
bus Domini de Fargues, in AA. SS. BoU.
15. Mai. III. p. 466. 467.
Henschen, Godefr. : Exegesis historica de
episcopatu Tungrensi et Traiectensi ante
AA. SS. Boll. Mai. VII. p. XVIII-LIV. (er-
schien auch erweitert unt. d. Tit. : De epi-
scopatu Traiectensi episcoporum regumque
Franciae, iis coaevorum chronologia et po-
puli dioec diatriba G. Heuschenii.
Antverp. 1653. 4». 1654. 4».)
Historia brevi.s regum Maioricensium in
AA. SS. Boll. Jun. III. p. LXXXIH-XC.
Huben, Ign. : Elogium Constantini Suys-
keni hagiographi S. J. tov fiaxaQiiov (f
28. Jun. 1771, 57 aet.), — in AA. SS. BoU.
Oct. IV. Mit Portrait.
Janning, C: Elugium Danielis Car-
doni S. J. anno multorum et morbis et
interitu Autverpiensibus memorabili 1678
12. Novbr. defuncti in AA. SS. Boll. Mai.
n. p. xxxm-xxxvi.
Dissert. de anno quo Arius hae-
resiarcba, quo s. Alexander ep. Constant.
obierint in AA. SS. BoU. Juni. VI. 1. p.
71-84.
Leges palatinae Jacobi II regis Maiori-
carum, comitis Rossilionis et Ceritaniae etc.
in AA. SS. Boll. Jun. III. p. V-LXXXII.
Limpenus, Joh. : Elogium R. P. Guilielmi
Cuperi hagiographi S. J. nv uuxaqiTov
(t 2. Febr. 1741. aet. 55) in AA. SS. Boll.
Aug. VI. p. 1-12 vorn (viit dessen Portr.)
Memoria Jesu Christi crucifixi in AA.
SS. Boll. 25. Mart. m. p. 540-543.
Papebrochius, Dan. : Conatus chronico-
historicus ad catalogum Romanorum pon-
tificum, cum praevio ad eumdem apparatu
Godefr. Henscbenii atque Petri Possini, a
s. Petro usquo ad Paschalem II, — ante
AA. SS BoU. Mai. IV. p. l*-220* {mit
schablonenhaften Portraits der betrejfenden
Pcipste.)
Conatus chronico-historici ad ca-
talogura Romanorum pontificum pars 11.,
a Gelasio papa II ad s. D. N. lunocentium
XI, — ante AA. SS. Boll. Mai. V. p. 1*
-182* (gleichfalls mit Portraits.)
Paralipomena addendorum, mu-
tandorum aut corrigendorum in Conatn
chron.-historico ad catalog. Rom. pontificum,
— post AA. SS. BoU. Mai. VU. p. 1-153.
De vita, operibus et virtutibus
Godefridi Henschenii (f 11. Sept. 1681
aet. 81), — ante AA. SS. Boll. Mai. VIL p.
I-XVII {mit H.^s Portrait.)
Ephemerides Graecorum etMosco-
rum, horum figuratae, istorum metricae,
latine redditae et observationibus illustratae
in AA. SS. BoU. Mai. I. p. I-VI praefatio.
— Januarius Graecorum metricus p. VII
-X. — Ad figuratas ephemerides praefatio
p. X. XI. — Januarius Moscorum figuratus
p. XI-XUI. — Februarius Graecorum me-
tricus p. XIII-XVI. — Februarius Mosco-
rum figuratus p. XVI-XVII.
Martius Graec. metr. p. XVII XIX.
,, Mosc. tig. p. XX-XXU.
Aprilis Graec. metr. p. XXII-XXIII.
„ Mosc. fig. p. XXIV-XXV.
Maius Graec. metr. p. XXV-XXVU.
„ Mosc. fig. p. XXVII-XXIX.
Junius Graec. metr. p. XXIX-XXXI.
„ Mosc. tig. p. XXXI-XXXII.
Julius Graec. metr. p. XXXII-XXXV.
„ Mosc. fig. p. XXXV-XXXVU.
Augustus Graec. metr. p. XXXVII-XXXIX.
„ Mosc. fig. p. XXXIX-XL.
September Gr. metr. p. XL-XLm.
Mosc. tig. p. XLIII-XLIV.
October Graec, metr. p. XLV-XLVU.
Mosc. fig. p. XLVII-XLIX.
November Gr. metr. p. XLlX-LU.
„ Mosc. fig. p. LII-LIV.
942
PAPEBROCmUS — VANHECKE
December Gr. metr. p. LIV-LVIII.
„ Mosc. fig. p. LVIII-LIX.
Appendix de hagioptychis Graeconim at-
que Moscorum, ibid. p. LX-LXVII.
Tractatus praeliminaris de epi-
jcopis et patriarchis Hierosolymi-
tanae ecclesiae continens eorum chro-
nologiam et acta cum parergis nonnullis ad
orientalis historiae notitiam et solutionem
quaestionum quarundam nobis propositaruni
spectantibus, in AA. SS. BoU. Mai. III. p.
I-LXXII. Vgl. hierzu Appendix Mai. VII.
p. 696-706.
Tractatus praeliminaris quo chro-
nologice deducitur series episcoporum et
archiep. Mediolanensium usque ad a. 1261,
ex vet. catalogis mss. bibl. Ambros. a G.
Henschenio transscriptis et a D. Papebro-
chio illustratis, — ante AA. SS. Bolland.
Mai. VII. p. LIV-LXXXIII.
Perier, Joh. : Elogium R. P. Johannis
Pinii hagiographi S, J. (f 19. Mai. 1749)
— in AA. SS. Boll. Septbr. III. p. 1-12
(mit Portr.).
Pinius, Joh. : Historia de vita, gestis ac
virtutibus R. P. Danielis Papebrochii
in AA. SS.Boll. Jun. VL 1. p. 3-21. {Pape-
hroMs Portrait befindet sich vor Usuardi
martjrolog. m demselben Bande.)
Tractatus historico - chronologi-
cus de liturgia antiqua Hispanica, Gothica,
Isidoriana, Mozarabica, Toletana, mixta,
ante AA. SS. BoU. Jul. VL p. 1-112.
Tractatus praeliminaris de eccle-
siae diaconissis, — in AA. SS. Boll. Sept. L
p. i-xxvm.
Praefatlo in vitas SS. tomi Februarii:
C. 1: Huius operis scopus: in eo conteuta.
2. Cur quandoque plures vitae sancti unius
edantur? 3. Sanctorum Hibernorum Scoto-
rumque vitae quatenus hic relatae? versae
aliae e linguis peregrinis. 4. De Dextri,
Maximi ep. Caesaraugustani, Luitprandi,
Juliani Petri chronicis Hispaniensibus iu-
dicium. 5. De sepulchris ac lipsanis in
Sardinia inventis, etc. 6. De monasticis re-
centiorum quorundam martyrologiis. 7. Ordo
dicendorum et symmetria. 8. Lectio huius
operis fructuosa qualiter suscipienda.
Propyiaeum ad Acta Sanctorum Maii sub
felicissimis auspiciis Innocentii XI Romani
pontificis Optimi Maximi et Caroli II Hi-
spMuiarum Indiarumque regis catholici in
septcm tomos digesta auctoribus Godefr.
Henschenio et Daniele Papebrochio, operam
et studium conferentibus Franc. Baertio et
Conrando Janningo. Antverp. 1680.
Enth< Portraits von Innocenz XI, Carl
II v'6n Spanien, Ferdinand von Fiirate^i-
berg, Bischof^ von Paderborn.
Propylaeum antiquarium circa veri ac
falsi discrimen in vctustis membranis. Part
prima: De veterum fundationum, donatio-
num, privilegiorum instrumentis discernen-
dis. Pars secunda: De praetensa quorun-
dam Carmelitlcorum conventuum antiquitate.
Pars tertia: De martyrologio Brixiensi,
auctoex catalogis ecclesiae s. Afrae — m AA.
SS. Boll. April. II. p. I-XXXI ; XXXH-XL:
XL-LVI.
Rayaeus. Nicol. : Tractatus praeliminan
de acoluthia officii canonici pro ecclesiis
orientalibus Graecorum in solenni comme-
moratione trium doctorum Basilii, Nazian-
zeni et Chrysostomi, — in AA. SS. Boll. Juu.
II. p. XV-LXXXI.
Sala, Joh. Bapt. (eccl. Comensis can.):
Petrus Georgius Odescalcus primum
Alexandriuus, tum Viglebanensis episcopus
(t 1620) introductor ad Acta SS. Maii —
ante AA. SS. BoU. Mai. IV. p. 1-28 {m. 0-i
Portrait.)
Sollerius, Jo. Bapt.: Tractatus de pa-
triarchis Alexandrinis, c. append. de initiis,
erroribus, institutis Copto - Jacobiticis , tn
AA. SS. Boll. Jun. V. p. I-XX. — Ad
seriem chronologicam patriarcharum Ale-
xandrinorum dissert. fundamentalis, sive
Patriarcharum Alexaudr. historia chrono-
logica, ibid. p. *1-*106. — Appendixde
Coptis Jacobitis ibid. p. *107-*156.
Stilting, J. : Dissertatio de conversione et
tide RuRsorum, — in AA. SS. Boll. Septb.
n. p. i-xxvii.
: Dissertatio de fratribus Domini
Jacobo, Josepho, Juda et Simone, qua
quaeritur, an ullus ex illis fuerit inter apo-
stolos duodecim, — in AA. SS. Boll. Sept.
VI. p. I-XXH.
Elcgium Rev. Patr. Johannis
Baptistae Sollerii hagiographi Soc. Jesu
lov /xaxaoliov (f 27. Jun. 1740, aet. 72.)
— in AA. SS. Boll. Aug. V. p. 1-12 (m. S's
Portrait.).
Synaxarium ex menologio iussu Basilii
imperatoris coUecto, cuius sex postremi
menses extant mpti. in monasterio Cryptae-
Ferratae in Latio, in AA.. SS. BoU. Mart. I.
p. 864-875; April. I. Append. p. I-XIII; —
Mai. L p. 720-732; Jun. VL 1. p. 1-VlI
{hinter der erstenfortlaufenden PaginirungJ ;
Jul. I. p. 687-698; Aug. I. p. 663-669.
Tractatus de vita, operibus et virtutibu-
Johannis BoUandi S. J. (f 12. Septbr.
1665) ad Rev. Dom. Jo. Paulum Oliva
S. J. praepositum generalem — in AA. SS.
Boll. Mart. I. p. LXLVI.
Vanhecke, Jos. : Prooemium de ratione
universa operis, — in AA. SS. BoU. Oct.
VII. 1. p. I-XXXV.
Anhang.
Gluellenkunde
fiir die
Geschichte der europaischen Staaten
wShrend des
Mittelalters.
L nniversalgeschichte.
340*) Eusebius,
1086
417 Orosius.
1088
420 Hieronymus.
1100
430 Dexter.
1108
455 Prosper.
1112
468 Idacius.
1115
552 Jordanus, de regn.
1118
p. 563 Cassiodorus, chron.
1118
566 Johannes Malalas.
1118
566 Marcellinus.
1120
567 Victor Tunnunensis.
cca. 1130
590 Johannes Biclariensis.
1135
593 Marius.
1135
612 Marcus Maximus.
cca. 1135
636 Isidorus Hispal., chron.
1152
658 Fredegarius.
1152
735 Beda.
1158
800 Georgius Syncellus.
1162
810 Chronica de sex aetat. mundi.
1181
810 Chronicon breve.
1186
813 Historia miscella.
1188
828 Nicephorus patr.
1191
842 Georgius monachus.
1198
844 Einhardus, annal.
1203
853 Freculphus.
1204
874 Ado Vienn.
cca. 1210
883 Chronicon Albeldense.
1211
904 Simeon Metaphrastes.
1212
912 Alphonsus HI rex.
1214
919 Haubertus Hispal.
1215
963 Julius Polyd.
1223
966 Flodoardus, ann.
1227
972 Liudprandus.
1236
996 Hippolytus Theb.
1237
1042 Chronicon paschale.
1237
1054 Herimannus Augiens.
1240
1057 Cedrenus.
1246
1057 Chronicon Wirziburgense.
1077 Lambertus Hersfeld.
1250
1081 Manasses.
1251
Marianus Scotus.
Bertholdus.
Beruoldus.
Guido Langobardus.
Sigebertus Gemblac.
Nestor.
Florentius Wigorn.
Glycas.
Zonaras.
Lambertus Audom.
Ekkehardus Uraugiensis.
Anselmus Gemblac.
Heimo.
Hugo Floriacens.
Honorius August., summa.
Hugo Ratispon.
Otto Frisingens.
Richardus Pictav.
Romualdus Salernit.
Robertus de Monte.
Annales Magdeburg.
Godefridus Viterb., panth.
Johannes Brompton.
Nicolaus Ambianens.
Joel.
Radulphus de Diceto.
Gervasius Tilber.
Robertus Altissiod.
Wallingford.
Sicardus.
Chrouicon Antissiod. sive anon.
Helinandus.
Lucas diac. Tudens.
Aunales Colon. maximi.
Rogerus de Wendover.
Albertus Stadensis.
Albericus (monachus trium fon-
tium.)
Enenkl, Un.-Chron.
Ajmericus de Peyraco.
*) Die vorgesetzten Zahlen bedeuten das Tode^ahr der Schriftsteller , resp. das E^ndjahr der ano-
nymen Werke.
60
946
ANHANG
1254 Rudolf V. Ems.
1379
1260 Richardus Cluniac.
1410
1264 Vincontius Bellovac.
1420
1265 Annales Hamburg. 1-1265.
1420
1271 Girardus de Fracheto.
1422
1272 Adamus Claromont.
1429
1274 Sprottus.
1434
1272 Frasquet.
1435
1275 Hermannus Altalicns.
1441
1279 Martinus Polonus.
1444
1290 Jacobus Aquensis.
1456
1288 Girardus de Arvernia.
1457
1290 Martinus minorita.
1458
1292 Mouskes.
1459
1294 Balduinus Ninoviensis.
1462
1300 Maerlant.
1467
p. 1301 Guilelmus de Nangiaco.
1469
1304 Ellenhardus, chron.
1470
cca. 1307 Siffridns presb. Misnens.
1473
1312 Ricobaldus, Gerv.
1474
1314 Chronicon Repegovii.
1474
1314 Franciscus Pipinus.
1475
1314 Johannes de Thielrode.
1480
1316 Lodewijk van Veithera.
1483
1317 Guilelmus Scotus.
1494
1320 Jordanus fr. ord. min.
y 1500
1320 Landulfus de Columna.
1502
1327 Ptolemaeus de Fiadonibus.
1506
1349 Hermannus Januensis.
1505
1349 Gigas.
1508
1351 Johannes Parisiensis.
? 1510
cca. 1361 Henricus de Rebdorf.
1514
1362 Marigniola.
1515
1366 Eulogium.
1520
1367 Radulphus de Hygden.
1523
1367 Bartholomaeus Ferrariensis.
1534
1370 Henricus de Hervordia.
1553
1377 Matthaeus Westmonaster.
Martinus Fuldensis.
Compilatio chronol. auct.
Gobelinus Persona.
Twinger.
Andrcas presb. Ratisb., chr. gen.
Laurentins de Monacis.
Engelhusius, Th.
Comer, Herm.
Stadtvveg.
Bruni, Leon.
Alphonsus a Carthag.
Facius, hist.
Sozomenus presb. Pist. .
Antoninus arch. Flor.
ZantSiet.
Laziardus.
Doering, Matth.
Steinhowel, H.
Rudimentum novicior.
Chronica S. Aegidii in Brunsv.
Johannes de Laer.
Palmerius, Matthaeus.
Vcldenar.
Palmerius, Matthias.
Cronica von allen kiinig.
Bossi.
Rolevinck.
Sabellicus, ennead.
Ritius.
Staindel.
Nauclerus.
Schedel, Hartm.
Chronica uon vil Namh. gesch.
Foresta, suppl.
Manlius, aiu hiipsch chronick.
Amandus de Ziericzee.
Albertus Argentinens.
2. Deutschland.
A. IDeutsche I^eiclisg-eschichte.
I. Voii deii altesten Zeiteii bis zur Aiiflosung des karolingischen
Reiches. 888.
a. Von den altesten Zeiten bis zur Mitte des 5. Jahrh.
*C. Jul. Caesar, comm. de bello Gall.*)
* Strabo, rer. geogr. libri 17.
* Plinius Sec. mai., hist. natur.
* Velleius Paterculus.
* Pomponius Mela, de situ orbis.
* C. Coru. Tacitus, annal.-hist.-Germ.
* Claud. Ptolemaeus, geograph.
*Dio Cassius, histor. Rom.
* Herodianus, histor.
* Scriptores histor. Augustae.
* Posidonius.
* Livius.
*) Die mit einem .Stem bezeichneten Scbriftsteller lioininen in diesem Werlce uicbt vur; es scbien
aber gut, 8ie der Vullstiindiglieit wcgcu an/.tifiibrcn.
ANHANG
947
* Monumentum Ancyrannm.
* Tabula Peutingeriana.
Panegyrici vett. (Mamertinus.)
Marcellinus.
* Julianus imp.
* Q. Aurelius Symmachus.
Orosius.
Priscus.
Zosimus, histor.
* Cl. Claudianus, poem.
Notitia dignitatura.
Epistolae Sidonii ApoU.
Cassiodorus, variar. etc.
Procopius, de bell. Vand.-Goth.
Agathias.
Jordanes.
Gregorius Turon., hist. Franc.
Beda Ven., hi.st. eccl. Angl.
Vita s. Severini.
b. Geschichte des frankischen Reiches unter den Mepowingern. 486 — 752.
Gregorius Turon. 594.
Fredegar. 658,
Aimoinus mon. Flor. 1008.
Pauhis Warn., de gente Long.
Gesta regura Francor.
Idacius. 468.
Prosper. 465.
Rorico.
Marius Avent. 593.
Freculphus. 853.
Erchanbertus. 881.
Chronicon breviss. a Theod. I. 753.
„ breviss. a Clotar.
„ Luxoviense br.
Fragraentum historic.
Genealogia reg. Merov.
„ reg. Franc.
Genealogiae reg. Franc.
Julianus.
Epistola Anastasii II.
„ Aviti.
„ Chlodovaei.
Epistolae s. Germani.
„ s. Remigii.
„ Theodorici regis.
Epistolae Gregorii Magui.
„ s. Bonifacii arch. Mog.
„ Desiderii Cadurc.
Vita s. Guntranni.
Gesta Dagoberti I.
De prima expeditione 451.
Vita 8. Remacli ep. Traiect.
„ s. Sigeberti III.
„ b. Pipini duc.
„ s. Wandregisili abb.
„ s. Clothildis reg. Frauc.
„ s. Radegundis.
„ s. Balthildis.
„ s. Vedasti ep. Atreb.
„ s. Leodegarii.
„ s. Bonifacii arch. Mog.
Vitae SS. ap. Bouquet, rec. IV.
„ „ ap. Pertz, mon. II.
Sylvius, Andr. 1194.
Tritheraius, corapeud.
Constitutio Childeberti I. 550.
„ Chlothocharii I. 560.
Capitularia Merowingorum.
c. Geschichte des frankischen Reiches unter den Karolingern. 752—888.
Itn Allgemeinen.
Annales Nazariani.
„ s. Amandi.
„ Masciacenses.
„ Tiliani.
„ Petaviani.
Chronicon Bedanum.
Annales Lauriss. maior.
„ Sangall.
„ Laubacens.
Libellus de maioribus.
Annales Besuenses.
„ Fuldenses.
„ Vedastini.
„ Hersfeld.
„ Guelferbyt.
„ Juvavenses 550-835.
Chronicon Moissiaceuse. 840.
Annales Lugduneus. 769-841.
Einhardus, annales.
Annales S. Emmerani Ratisp.
Annales Flaviniaci. 382-853.
„ Lauresharaenses.
Chronicon Casinense. 568-867.
„ raon. s. Mich. Vird.
Chronica Tiliana.
Ado Viennensis.
Annales Bertiniani. 741-882.
„ Xantenses. 640-874.
Hincraarus, ann. 861-882.
Annales Mettenses. 687-930.
Petrus biblioth. 680-898.
Chronicon Lauresham. -920.
Annales Alamannici.
„ Laubacenses. 687-926.
Chronicon monast. Acutiani.
Annales Weingartens. 708-936.
„ Augienses. -958.
Chronicon Aquitanicum.
Flodoardus, ann. 919-966.
Aunale^ Engolisra. 815-991.
Chronicon Remense. 830-999.
„ br. auct. inc. 688-1015.
60*
948
ANHANG
Ademarus Cabanens. -1029.
Annales Leniovicens. 687-1060.
Chronicon monast. s. Vinc. 727-1071.
Codex Carolinus.
Monumenta domin. pontif.
Carmen authoris incerti.
Tabula Karolorum.
I. Pipin der Kleine. 752-768.
Chronicon breviss. a Clotario, 584-768.
Capitularia Pipini.
Clausula de Pipini consecr.
2. Karl d. Gr. 768-814.
Einhardus, vita Karoli.
Acta s. Bertarii et Ataleni.
Fragmenta de Pipiuo. 742-770.
Fragmentum de reb. Pip. -774.
Annal. Franc. Lambec. 794-803.
Fragmenta annalium 769-806.
Erchempertus, excerpta 781-793.
Fragmenta de reb. Pipini ex Anastasio
bibl. 742-795.
Annales Alcuini 782-797.
„ Mosellani 703-797.
Theophanes, chronographia, die Jahre 776
-801.
Epistola Caroli M. 791.
Charta divisionis. 806.
Annales S. Petri Colon.
Gesta Karoli M. ad Carcassonam.
Libellus de convers. Bagoar. et Carant.
Fragm. 798.
Monachus SangalL, de gest. Kar. M.
Angilbertus.
Asserius Menev. Fragm.
Guilelm. Malmesb. Fraym.
Chronicon S. Mich. Vird.
Poeta Saxo 771-814.
Vita Karoli M.
Vita b. Wittekindi.
Bodel.
Ademarus Caban.
Epistolae Alcuini.
Epistolae Leonis III.
Genealogia Caroli M.
„ Caroling. domus.
Turpinus.
Ehythmus in obit. Car. M.
Theodulphus ep. Aurel.
Visio Wettini.
Versus de Karolo M.
Fabulae de Hisp. exped.
Charlemagne.
Capitularia Karoli M.
Elogium Caroli M.
Epitaphium Caroli M.
Caroli Magni ver.sus.
Translatio s. Alexandri.
Vita s. Lebuini.
Origo et exordium.
Aegidius Paris. (1198.)
Acciaiolus (f 1478.)
Johannes de Esaeudia (1456.)
De rebus Caroli M.
Epistolae Cathwulphi.
„ Caroli M.
Epistola Theodemari.
Epistolae Einhardi.
Epistola Hadriani pp.
Ystoria, secreta alcuna.
Pulci.
Historia e Real.
3. Ludwig d. Fr. 814-840.
Thegauus. 813-835.
Vita Hludowici. 778-840.
Ermoldus Nigellus. 781-826.
Chartae privileg. a. 815.
Constitutum de monast. 817.
Fragmentum de expeditione. 818.
Theodulphus (f 821).
Chronicon mon. s. Mich. Vird.
Chartae divisionis imp. int. Loth.
Praeceptum Ludovici. 837.
Acta impiae . . . 833.
Devotio Ludovici.
Conquestio Ludovici.
Walafridus Strabo, vers. ad Ruadb.
Origo et exordium.
Vita s. Adalhardi.
„ „ Walae.
„ „ Anskarii.
„ „ Benedicti abb. Anian.
„ „ Friderici ep. Ultrai.
Elogium Ludovici Pii.
Capitularia Hludovici I. 819-839.
Benedictus levita.
De translatione.
Epitaphium Ludovici Pii.
4. Zwietracht der Sohne Ludwigs.
Nithardus. 814-843.
Agobardus.
Epistola Agobardi.
5. Karl d. Kahle etc. 840-888.
Florus, Drepanius.
Ebbo. 840.
Formula foederis. 842.
Acta coronationis.
Consecratio Caroli Calvi.
„ Hermintrudis.
Privilegium episcop. 843.
Fragmentum ex chron. Sergii. 843.
Narratio de morte Bernardi. 844.
Aimoinus mon. S. Germ, 846.
Epistola Caroli Calvi.
Epistolae Caroli Calvi.
„ ad Carol. Calv.
„ Frotharii,
Epistola Eulogii presb.
Exemplar notitiae.
Indiculus de episc. Brit.
Historia eversionis. 843-853,
Audradus. 853.
Epitaphium Lotharii. 853.
Narratio clericor. Remens. 840-851.
ANHANG
949
Hucbaldus.
Chronicon Fontanell. 841-859.
Gesta abbat. Fontanell. 645-850.
Capitula Karoli Calvi.
Epitaphium Caroli Calvi.
Pactio Aquisgran.
Praeceptum Caroli Aquit. 856.
Epistola Caris. 858.
Conventus Caroli reg. Prov. 859.
Epistola Eulogii presb.
Libellus proclamationis. 859. ^
Hincmarus, opusc. de divort. 860.
Epistolae Adventii.
„ Lupi abb.
„ Hadriani H.
Fragmentum de incursu Norm. 864.
Divisio regni. 870.
Qualiter Normanui. 872.
Exactio Nortmannis. 872.
Abbo.
Ex historiola Longob. 846-872;
Flodoardus, hist. eccl. Rem. Bmchstiicke.
840-873.
Electio Karoli imp, 876.
Acta concil. Ticinens. 876.
Fragmentum de villa Nob. 843-876.
Gesta qualiter a. 877.
Conventus Karoli IL 877.
Edictum Karoli 11. p. 877.
Richardus frater. 841-877.
Andreas, presb. Berg. 568-877.
Inscriptiones de Karolo C.
Versus et epitaphia.
Fragmentum hisL Franc. ex Adonis chron.
840-877.
Liber monast. s. Wandregisili. 841-877.
Excerpta ex vit. SS. 840-877.
Coronatio Hludovici II.
Consecratio Ludov. II.
Epitaphium Ludovici II.
Folcuinus, gesta. 637-980.
Fragmentum cod. Monac. 880.
Conventus Hludov. IH. 878.
Rhythmus Teuton. 881.
Fragmentum de reb. Lud. lU. 881. 882.
Epistolae Hincmari. a. 883.
Epistolae Johannis VIII. 882.
Asserius. Fragm. 884-887.
11. Yon der Trennung Deatschlands vom westfrankischen Reiche
bis zur Errichtung des ewigen Landfriedens durch Kaiscr Maxi-
milian I. 888—1495.
a. Unechte Karolinger, Konrad v. Franken u. das sachsische Haus. 888—1024.*)
Annales S. Maximini Trev.
Regino.
Annales Augienses.
„ Heremi.
„ Corbeienses.
Liudprandus, antap.; relat. de leg.
Coronatio Arnulfi. 896.
Flodoardus, ann.
Capitula Arnulfi. 895. 896.
Widukindus.
Chronicon Salernitanum.
Richerus.
Acta concilii Causeiensis.
„ ,, Mosomensis.
„ „ Remensis.
Epistola Leonis abbat.
Alpertus S. Symphor.
Benedictus mon. S. Andr.
Thietmarus.
Rodulphus Glaber.
Hrotsuita.
Chronicon Quedlinburg. O. C. -1025.
Chronicon Corbeiense.
Annales Hildesheim.
Annales Laubacenses.
„ Alamannici.
Annales Weingartenses.
Augienses.
Sangallenses breviss.
„ maior.
Mettenses.
Besuenses.
Wirziburg.
Lemovicens,
Juvaviens. maior.
Salisburgens. min.
S. Emnaerammi Rat.
Colonienses.
Bruuwilarenses.
S. Columbae Sen.
S. Bavonis Gand.
Floriacenses.
Laubienses,
Lausonenses.
S. Meginradi.
S, Quintini.
Virdunens.
Carraen panegyr. in laud. Bereng.
Epitaphium Ottonis M.
Ekkehardus IV iuu.
Arnulphus archiep. Mediolan.
Chronicon episc. Hildesheim. 822-1472.
*) Eine specieUere Aufzahlunff der Quellenschriften fiir die einzelnen Herrscher dlesea und des
folgenden Zoitalters findet man sehr gut bei W. Giesebrecht, Geschichte der deut.<chen Kaiserzelt. 2. Aufl.
Braunschweig 1860. gr. 8«. Bd. I. p. 801—858; II. p. 547—645 und in dem nachstens erscheinenden 3. Bde.,
auf welche deshalb der Kiirze wegen verwlesen wird.
950
ANHANG
Vita s. Glodc.sindis (cap. 5.)
Acta abbatiim Fnldcus.
Adeniarus Cabanensia.
Adamus Bremensis.
Cosmns Prag.
Vita s. Mathildis rcginae.
„ „ Adalheidae imp.
,, „ Brunonis arch. Col.
„ „ Johannis Gorz. abb.
„ ,. Udalrici.
„ „ Heinrici II imp.
„ „ Kunegundae imp.
„ „ Meinwerci cp. Paderb.
,, „ Bernwardi ep. Hildesh.
„ „ Burchardi ep. Wormat.
„ „ Wiborodae.
Miracula s. Ursmari.
Vita s. Caddroae.
„ „ Wolfkangi.
„ „ Adalberti ep. Prag.
„ „ Wenceslai.
„ „ Adalberonis II Meltens.
u „ Godehardi ep. Hild.
Funda io coenobii Brunw.
Vita s. Wolbodonis.
„ „ Heriberti arch. Col.
„ „ Richardi abb.
„ „ Adalheidis prim. abb.
„ „ Popponis.
„ „ Odilonis abb.
Ansehiius Leodiens.
Epistolae Gerberti.
Odilo, epitaphium.
Annales S. Bonifacii.
Imperatorum ab Henrico.
Gesta episc. Camerac.
Annales Altahenses.
„ Augustani. 973-1104.
„ S. Germani Par. 466-1061.
Chronicon S. Mart. Colon. 756-1021.
Rhythmus de obitu Ottonis III.
Witgerus.
Tabula Karolorum et Ottonum.
Au8 d. folgenden Periode geben Nachrichten
iiber den siichsischen Zeitraum:
Herimannus Augiensis.
Lambertus Hersfeld.
Sigebertus Gembl.
Annalista Saxo.
Ueher die italien. Angelegenheiten:
Liudprandus.
Arnulphus.-
Landulphus.
Panegjricus Bereug.
Flodoardus, ann.
Leo card. Ostiens.
Chronicon Venetum.
Constitutioues Conradi I. 916.
„ Heinrici I. 921-932.
„ Ottonis I. 948-971.
„ II. 983.
„ III. 996-998.
Heinrici II. 1019-1022.
b. Frankisches oder Salisches Haus. 1024 — 1125.
Herimaunus Augiensis.
Bernoldus mon. S. Blas.
Bertholdus disc. Her. Aug.
Burkhardus, liber de casib.
Gesta episcop. Camerac.
Rodulphus Glaber.
Annales Romani.
Adamus Bremensis.
Bruno cleric. Magdeb.
Lambertus Hersfcldeus.
Epi.stolae Sigifridi abb.
Anselmus Leodiens.
Ekkehardus Uraug.
Sigebertus Gembl., chron.
Marianus Scot., chrou.
Annalista Saxo.
Cosmas Pragensis.
Wipo.
Historia de vita Heur. IV.
Bouizo ep. Sutr., liber.
Benzo ep. Alb.
Epistola Gebhardi.
Epistolac Henrici IV.
Fragmentum dc Henric. IV. 1083.
Vita 8. Annonis arch. Colou.
Paulus Beruriedeusis.
Hugo Flaviu., chron. Vird.
Vita s. Matliildis rog. Gerin.
Udalricuo Babenb.
Benuo, vita Hildebr.
Guilelmus Apul.
Chronicou S. Benigur Div.
Aunales Augustani. 973-1104.
„ Auscieuses. -1127.
„ S. Eucharii Trev. 1015-1092.
„ Hildesheini.
„ Leodienses. 58-1121.
„ Mellicenses. 1-1123.
„ Ottenburani. -1111.
„ Pegavieuses.
„ Wirziburgens. 687-1101.
„ Argentiuonses.
Chronicou S. Audreae. 1001-1133.
„ Halberstad. 780-1209.
„ Placentinum.
Desiderius Casinens.
Gesta Heiurici imp.
Gregorius Catineus.
Couradus ep. Traiect.
Eberhardus arch. Salisb.
Venericus.
Walramus ep. Naumb.
Wido ep. Ferrar.
Placidus Nonautulau.
Chrouicon Petershusauum.
Epistolae Bcruouis.
ANHANG
951
Gisleberhis Bald.
Epistolae Hildeberti ep.
Gesta Treveror.
Guilelmus Brito.
Imperatoriim ab Henrico.
Uodalscalcus.
Vita Wiperti marcb. Lusat.
Notae Monasteriens.
Craus.
Constitutiones Conradi H. 1031-1038.
Heinrici IH. 1047-1065.
- „ „ IV. 1076-1104.
V. 1106-1125.
Das Zeitalter der Hohenstaufen bis zur Thronbesteigung Rudolfs von
Habsburg. 1125—1273.
Annales Disibodenberg.
Electio Lotharii.
Annales Erphesfurd.
S. Petri Erphesf.
,, Bosovienses.
„ Cameracenses.
„ Aquenses.
„ Babenberg.
„ Formoselens. 1-1136.
Epistola Lotharii III.
Epistolae Lotharii imp.
Epistolae Wibaldi abb. Stab.
Otto Frisingens.
Otto de S. Blasio.
Annales Brunwilarens.
„ Garstenses.
„ Colonienses maximi.
Gesta Conradi III reg.
Heimo. -1135.
Annales Kosenveld. -1130.
„ S. Vinc. Mett. -1157.
Guntherus Ligurinus.
Narratio brev. de Frid. •
Ekkehardus Uraugiens.
Auctarium Ekkehardi.
Hermannus Altah.
Epistolae Gerhohi.
Vita b. Arnoldi arch. Mog.
Burchardus Biberac.
Chronicon Petershusanum.
Epistolae Ulrici Bambergensis.
„ Friderici I.
Annales S. Gereonis. 1191-1248,
„ Gotvicens. 1068-1240.
„ Halesbrunn.
„ Hamburg. 1-1265.
„ Heilsbronn. 1099-1178.
„ Herbipol. 1125-1215.
„ S. Jacobi Leod. -1174 re.sp. 1393.
„ Lambacenses. 1128-1197-1348.
„ Saxonici. 1-1271.
.„ Scheftlariens. 1092-1272.
„ Schirenses. 1100-1226.
„ Spirenses. 920-1272.
„ Aquicinctini. 1079-1279.
Boncompagni.
Sire Raoul.
Sicardus.
Moreua,
Hugo Novant.
Honorius Augustod.
Codex Lauresham.
Annales Rodenses.
Annales Pegaviens.
„ Argentinens.
Magdeburg. 1-1188.
,, Monasteriens. 528-1194.
„ S. Pauli Virdun. 908-1215.
Chronicon Leod. breve. 549-1192,
Halberstad. 780-1209.
Gislebertus Bald.
Lambertus Parvus.
Ansbertus,
Narratio de morte Ottouis IV.
Godefridus Viterb., carmen.
Helmoldus.
Christianus arch. Mogunt.
Richardus de S. Germ.
Chronicon Reichersbergense.
„ monast. Gozec.
„ „ Noviens.
„ Placentinum.
Caesarius Heisterbac, catal., vita s. Engelb.
Albertus Stadensis.
Saxo Grammaticus.
Nicolaus de Jamsilla.
Epistola Burchardi not.
„ Innoceutii III.
Epistolae Petri de Vineis.
„ Innocentii III.
Petrus de Vineis.
Petrus de Ebulo.
Gesta Friderici II imp.
Cantus triumphales.
Epistola super liberatione.
„ Frider. imp. quomodo.
Epistolae Friderici H.
Acta legationis Hugolini.
Acta election. Conradi IV.
Epistolae Innocentii IV,
Epistola Manfredi.
Laurentius de Leodio.
Gerhardus praepos. Stederb.
Monachus Patavinus.
Martinus Polonus,
Albericus.
Annales Erphordenses.
Albertus Bohemus.
Chronicon Marbacense.
„ Stederburgense.
Annales Aquicinctini.
„ Blandinienses.
„ Palidenses.
„ Reinhardsbrunn.
„ Wessofontani.
„ Austriae ed. Wattenbach.
952
ANHANG
Annales Admuntenses.
Notae histor. e cod. Emm.
Vincentius Pragensis.
Johannes Vitoduranus
Joachim abb., interpr.
Vecerins.
Wikes.
Craus.
Ccnstitutiones Lotharii III. 1125-1136.
Conradi III. 1144-1151.
Constitutiones Friderici I. 1152-1188.
„ Heinrici VI. 1190-1197.
„ Ottonis IV. 1198-1218.
„ Philippi reg. 1198-1207.
„ Friderici II. 1212-1260.
„ Conradi IV. 1237-1254.
„ Henrici anticaes. 1246.
„ „ (VII.) 1222-1234.
„ Wilhelmi 1247-1256.
Richardi 1269.
d. Von Rudolf von Habsburg bis zum ewigen Landfrieden. 1273—1495.
Hermannus Altahensis.
Origines Murensis monast.
Chronicon Leobiense.
Monachus Fiirstenfeld.
Johannes Victoriens.
Johannes Vitoduranus.
Mathias Neoburgens.
Annales Lubicenses.
Albertus Argentinens.
Gigas, mit d. Fortsetz.
Eberhardus Altah.
Annales Colmariens.
„ Agrippinens. 1092-1384.
„ Florianenses. 1273-1309.
„ Wormatienses. 1221-1298.
„ Gandenses. 1296-1310.
„ Matseens. 1305-1395.
„ Moguntin. 1083-1309.
„ Vetero-Cell. 801-1484.
„ Fossenses. 423-1389.
„ S. Bavonis Gand.
Novimont. 1329-1396.
„ S. Vitoni Vird. 96-1481.
„ Windeberg. 1218-1392.
„ Ensdorfens. 1184-1368.
„ Floreffiens. 1-1482.
„ Magdeburg. 1453-1460.
„ Marchianens. 1-1306.
Chronicon Osterhoviense. 1197-1365.
„ Salisburg. 1-1398.
„ Colmariense.
„ Elwacense.
„ Magdeburg.
Annales Siudelfingenses.
Henricus de Rebdorf.
Historia annorum.
Chronik, oberrheinische.
Heelu.
Closener.
Notae histor. Argent.
Twinger.
Suchenwirth.
Theodoricus de Niem.
Chronik, augsburger.
Annales Neresheim.
Pappenheim.
Justinger.
Henricus de Hervordia.
Corner.
Cbronica australis.
Chronicon Belgicum Maguum.
Conrad v. Weinsberg.
Acta s. Trudberti.
Chronik, constanzer.
„ speirische.
Burchardus de Hallis.
Gravamina.
Annales Zwifaltenses.
Trithemius, ann. Hirsang.
Krantz, Saxon. ; Vandal.
Paralipomena rer. mem.
I. Rudolf I von Habsburg.
1273-1292.
Epistolae Rudolfi I.
Henricus de Isernia.
Ellenhardus.
Chronicon Colmariense.
Horneck, Ott. v.
Monachus Fiirstenfeld.
Historia australis.
Notae histor. Argent.
Origenes Murensis mon.
Constitutiones Rudolfi I.
2. Adolf von Nassau. 1292-1298.
wie vorher.
Hirzelin.
Constitutiones Adolfi.
3. Albrecht I von Oesterreich. 1298-1308.
wie vorher.
Constitutiones Alberti I.
4. Heinrlch VII von Luxemburg.
1308-1313.
Monachus Fiirstenfeld.
Mussatus, hist. aug.
Nicolaus Botront.
Chronicon de ducibus Bavar.
Henricus de Hervordia.
Petrus Zittaviens.
Historia mortis Henr. VII.
Constitutiones Heinrici VU.
Vita Henrici VII.
5. Friedrich von Oesterreich. 1313 1330.
Ludwig von Bayern. 1313-1347.
Mussatus, Ludov. Bav.
Streit, der, zu Miihldorf.
ANHANG
953
Johannes Victoriens.
Narratio de proelio.
Pappenheim.
Henricus de Hervordia.
Notae histor. ex cod. coenob.
Petrus Zittav.
Morigia.
Vecerius.
Sermo Clementis VI.
Ludovici IV Bav. scripta.
Chronicon ) t j t^t- •
Vita ) ^"^"'^- ^^ '™P-
Epistola Clementis VI.
Epistolae Ludovici Bav.
Luppoldus de Bebenburg.
6. Karl IV. 1347-1378.
Wenzel. 1378-1400.
Henricus de Hervordia.
Corner.
Vita Karoli IV.
Entrevue de Charles IV.
Karls IV, Kaiser, Landbuch.
Petrus Bertrandus.
Iter Romanum.
Petrus Zittav.
Michael de Leone.
Theodoricus de Niem, de scbism.
Suchenwirth, Schlacht.
Chronica auf Closternewburg.
Johannes Pragensis.
Acta de exauctoratione.
7. Ruprecht v. d. Pfalz. 1400-1410.
Sigismund. 1410-1437.
Windeck.
Theodoricus de Niem.
Heimburg.
Andreas presb. Ratisb., diar.
Petrus de Alvarotis.
Matthaeus de Cracovia.
8. Albrecht II. 1438. 1439.
Historia de morte.
Rolevinck.
Conrad von Weinsberg.
Ebendorffer.
Aeneas Sylvius, comment.
9. Friedrlch III. 1439-1493.
Formula precationis.
Excerpta hist. ex diar.
Aeneas Sylvius, hist. Frid.
Hinderbach.
Griinbeck.
Tichtel.
Unrestus.
Behaim.
Anonymi Mellic. br. chron. Austr.
Schamdocher.
Romerzug und Kronung.
Auszzug, der, von Teutsch. Landen.
Friedrich's IV Einzug.
Ordinatio ingressus.
Panormita, orat.
Manetti.
Aeneas Sylv., oratio pro coron.
Quirinus.
Oratio pro vic.
Vermahlung viit Eleonora von Porluyal
und Fainilienverhaltnisse.
Aeneas Sylv., or. grat. ad Alphons.
Mozius.
Lanckmann.
Zweite Reise nach Rom. 1468
Piccolomini, narrat.
Narratio de Frider.
Augustinus patric, descript.
Verhdltniss zu Karl v. Buryund.
Agricola.
Gundelfing.
Epistola Arnoldi de Lalaing.
Bericht eines Augenzeugen.
Krieg mit Mathias Corvinus.
Capitula concordie.
lustrumentum composit.
Velius.
Epistolae Johannis de Zredna.
Acta urbium.
Wie Kiinig Mathias.
Turkenkriege.
Manung, ein.
Tiirkenraizz.
Michael Apost.
Augustinus patr., de comit.
Campanus, in conv.
Vermerckt.
Bittschreiben d. Landsch.
Das ist ein Anschlag.
Corvinus.
Kirchliche Angelegenheiten.
Aeneas Sylv., pental.
Innere Angelegenheifen.
Behaim, v. d. Wienern.
Begrdbniss und Leichenreden.
Perger.
Eegencknus.
Wie und mit welcherley.
Obitus divi dni.
Ebendorffer.
Rolevinck.
Comines.
Schilling,
Barbarus.
Aemylianus.
Arnpeckins, chron. Austr.
Philippe von VigneuUes.
Eikhart.
Copey-Buch v. Wienn.
Epistolae Campani.
954
ANHANG
10. Maximilian I. 1493-1519.
Treitzsauerweiii.
Pfintzing.
BiographiscIiL' Beitriige verniischten Jnhalts.
Narratio captivitatis.
Griinbcck.
Glareanu.s.
Bebei, oratio.
Caviceu.s.
Collenutiu».
Verviahlung niit Afaria v. Burgund.
Hruni, Ludov.
Chronique des faites et gest.
Faits et partic.
Lcttres adressees.
Wahl und Kronung.
Biichlein, in dem.
Buechlin, in disem.
Codicillus presens.
Codicillus qui.
Boke, in deseme.
Electio Maximiliani.
Kroenung, die.
Corouatio Maximiliani.
Cornelius Aurelius.
Cara, Petr.
Barbarus.
Aujsland der Flamcinder.
Lettres in^dites de Max.
Konig, der romische.
Documents pour servir.
Correspondance des mag.
Erledigung.
Narratio captivitatis.
Aemylianus.
Instructio an die.
Streit icegen Anna v. Bretagne.
Antwurt.
Manifest.
Contra falsas.
Wimpheling, epist.
Rolevinck, Linturii cont.
Vermdhlung mit Blanca Maria S/orza.
Lazaronus.
Mayni.
Taccone.
Fragmentum hist. de Blanca.
Zasius.
Reichstag zu fVo7~ms.
Inhalt dis buchl.
Buchlin, disz.
Italienische Angelegenheilcn 1500-1508.
Donati (Hier.)
Confederatio.
Ghilinus.
Vermerckt der Roiu.
Piiechl, in diesem.
Quirini, Vinc.
Rabler.
L'Investiture.
Florus, Geo.
Foscari.
Der Schwabenkrieg.
Schradiu.
Pirckheimer.
Vereinigung.
Schulthaiss.
Lenz.
Krieg gegen Buprecht v. d. P/alz.
Trithemiu.s, hist. bell.
Zayner.
Rumpler, de gestis.
Bartholinus, de bello.
Celtes, laudes.
Bebel, ecloga.
Sendbrieff.
Ligue von Cambray.
Allgemein.
Chronica, Venediger.
Coccinius.
Nicolo degl' Aug.
Mocenicus.
Einzelheiten.
Oratio legatorum.
Monitorium c. Venet.
Nogaroli.
Helianus.
Zwingli.
Verhaltniss zu Heinrich VJI von England.
Gesta honorifica.
Wie und in wellicher.
Legatio Henrici VII.
Epistola Henrici VII.
Gezeitigung.
Copia von der.
Congress zu Wien.
Cuspinianus.
Agricola.
Crassus Helvetius.
Bartholinus, odoep.
Bunderlius.
Verainigung.
Sgezd cysarzske.
Wo und wie.
Benedictus Cheiid.
Vadianus.
Zeytung, newe.
Orationes Viennae.
Beichstag zu Augsburg u. d. Jahr 1518.
Bartholinus, de conv.
Manlius.
Gravamina Germ. nat.
Epistolae Wirophelingii.
Tiirkennoth.
Von der gegenwart.
ANHANG
955
Litterae ad Maxim.
Verordnung und.
Literae credentiales.
Tractatus de captivis.
Orationes duae.
Huttenus.
Tranquillus Parthenius.
Bartholinus, oratio.
Vitellius.
Leichenreden und Begriibniss.
Petrus Aegidius.
Eucharius.
Faber, Joa.
Faber Udalr.
Latomus.
Melanchton.
Sauromannus.
Zasius.
Epistolae Leonis X.
Epistolae Waldneri.
Wolfhard.
Longinus.
Herberstein 1486-1553.
B. Deiitsche Spezialg^eschichte.
I. Oesterreich.
I. Von den altesten Zeiten bis auf
Rudoiph I,
814*) Annales Juvavenses.
835 „ „ maior.
871 Libellus de convers. Bagoar.
1049 Annales Salisb.
1123 „ Mellicenses.
1132 Origines Murensis monast.
1134 Auctarium Claustroneob.
1139 Annales Admuntens.
1168 Continuatio Claustroneob. L
1168 Henricus archid. Salisb.
1168 Annales s. Rudberti.
1170 Continuatio Zwetlensis I.
1189 „ „ n.
1189 Chronicon Austriacum.
1194 Conradus de Winzenberg.
1197 Annales Lambacenses.
1216 ,, Cremifanenses.
1224 Continualis Claustroneob. H.
1230 Annales Gotwicenses.
1233 Continuatio Scotorum.
1233 „ Claustroneob. UI.
1233 „ Sancruc. L
1246 Auctarium Sancruc.
1246 Enenkl.
1250 Continuatio Admunt.
1256 Annalium Mellic. auctar; Garstense.
1257 Annales Gartenses.
1259 Auctarium Mariacell.
1261 Narratio genealogica.
1266 Continuatio Sancrucens. U.
1267 Sunthaim (f 1526).
1273 Hermannus Altahensis.
2. Von Rudolph I bis Carl V.
a. Im Allgemeinen.
1273*) Chronicon Marbacense.
1273 Hermannus Altahensis.
1273 Chronicon Austriac. br.
1275 Auctarium Vindobon.
1278 Chronicon Lambacense.
1279 Continuatio Claustroneob. IV.
1279 Historia annorum 1264.
1282 Chronicon rer. per Austriam.
1283 Annales praed. Vindob.
1286 „ s. Eudberti Sal.
1288 Continuatio Claustron. VI.
1296 Anonymi Fiirstenfeld.
1298 Annales Wormatienses.
1298 Chronica d. Landes OesteiTcich.
1299 Ellenhardus.
1300 Annales SS. Udalrici.
1302 Continuatio Vindob.
1303 Historia australis.
1303 Chronicon Colmariense.
1303 Hermannus Altahens. (continuat.)
1305 Annales Colmarienses.
1305 Eberhardus Altahensis.
1306 Siffridus presb. Misn.
1308 Bernardus Noric. chron. Austriac.
1309 Horneck, Ott. v.
1310 Continuatio Sancrucens. UI.
1309 Annales Florianeuses.
1313 Henricus praep. Oetting. {vid. Her-
mannus Altahens.)
1313 Chronicon Osterhoviense.
1325 Burchardus de Hallis.
1326 Monachus Fiirstenfeld.
1327 Continuatio Vindob.
1327 Pappenheim, Matth.
1327 Chronicon Austriacum.
1329 Continuatio Zwetlens. III.
1332 Auctarium Alberti pleb.
1338 Notae histor. Argent.
1343 Johannes Victoriens., chron.
1347 idem. (Joh. Schoenfelder.)
1347 Chronicon Ludovici IV.
1347 Excerpta ex vetust. chron. c. Wei-
hensteph.
1348 Chronicon Claustro-Neoburg.
1348 Jobanues Vitodurauus,
*) Bezeichaen hier die Endjahre dor einiielucn Werke.
956
ANHANG
1348 Continnatio Lambacensis.
1349 Hermannus Januensis.
1349 Chronik, oberrheinische.
1349 Chronicon Zwetlense recent.
1362 Closener.
1363 Henricus de Rebdorf.
1365 Chronicon Osterhoviense.
1370 Trithemius, ann. Hirsaug. (pars I.)
1378 Albertus Argentinensis.
1378 Martinus Fuldensis.
1383 Continuatio Claustroneob. VH.
1386 Twinger, Jac.
1386 Continuatio Zwetlensis IV.
1395 Annales Matseenses.
1396 Continuatio Novimontensis.
1398 Contimiatio monach. S. Petri.
1398 Chronicon Salisburg.
1400 Benevenutus de Rambaldis.
1418 Theodoricus de Niem., vit. pontif.
1418 Gobelinus Persona.
1428 Chronica auf Closternewburg.
1430 Goswin.
1435 Corner.
1439 Genealogia ang. dom. Habsb.
1442 Chronicon Koenigsveldense.
1443 Anonvmi Viennensis.
1445 Chronik, Augsburger.
1455 Paltramus.
1455 Continuatio Claustroneob. V.
1458 Chronik, kleine, v. Oesterr.
1458 Necrologium Zwetlense.
1460 Senatorium.
1460 De origine et contin.
1463 Aeneas Sylvius, comment.
1463 Ebendorffer.
1464 Doering.
1464 Anonymi Mellicensis.
1467 Anonymi chronicon Austriac.
1474 Rolevinck.
1474 Cronica. Hie hebt sich.
1474 Chronica S. Aegidii.
1477 Chronicon Elwacense.
1484 Wolfgangus de Styra.
1486 Anonjmi Rotensis.
1487 Narratio captivitatis.
1488 Arnpeckius, chron Austr.
1490 Andreaspresb.Rati8b.,chron.generale.
1492 Schedel.
1494 Cronica von allen kiinig.
1494 Chronicon Saltzeburgense.
1495 „ Salisburgense.
1496 „ monast. Stamsensis.
1496 „ Austriae.
1496 Anonymi Tegernseensis.
1508 Griinbeck.
1614 Nauclerus, (cont. Baselii.)
1514 Trithemius, ann. Hirsaug.
1514 Linturius.
1515 Chronica uon vil Namhafftigen.
1515 Langius.
1519 Chronicon Alberti duc.
1537 Paralipomena rerum.
1564 Annales Mellicenses.
b. Im Besondern.
Rudolf /., geb. 1. Mai 1218; gew. 1273,
t 15. Juli 1291.
8. deutsche Reichsgesch. unt. liudol/,
und vorher die Chroniken, deren
Umfang in die Zeit R-s reicht.
Albrecht I., geb. 1248, gew. 1298, ermor-
det 1308.
s. deutsche Reichsgeschichte unter
Albrecht I.
Hirzelin.
Friedrich {III. Pulcher), geb. 1286, gew.
1314, t 13. Jan. 1330.
8. deutsche Reichsgeschichte unter
1'Viedrich von Oesterreich.
Albrecht II., geb. 12. Decbr. 1298, t 20.
JuH n:)8.
Chronicon Alberti ducis.
Suchenwirth.
Albertinische Linie.
Albrecht III., geb. 1349, t 29. Aug. 1395.
Fragmentum historicum de IV Albertis.
Albrecht IV., geb. 1377, t 14. Sept. 1404.
Suchenwirth, Ged. v. d. Fiirsten taylung.
Albrecht V., geb. 1397, t 27. Oct. 1439.
Historia de morte.
Ladislaus, geb. 1440, t 23. Nov. 1457.
Historia seu epi.stoIa.
Epistola Ladislai.
Lessus in obitum.
Leopoldinische Linie.
Leopold IIL, geb. 1349, t 9- Jul- 1386.
Hie hebt sich an ein schone un kurz-
weilige hyst.
Suchenwirth, Schlacht b. Sempach.
Halbsuter.
Anonymi aliquae gesta.
Friedrich IIL (V.), geb. 1415, gew. 1440,
t 1493.
s. deutsche Reichsgeschichte unter
Friedrich III. u. vorher die Chro-
niken, deren Umfang in die Zeit
F-s reicht.
Sigismund, geb. 1424, t 4. Marz 1496.
Suchenwirth, Ged. v. 5 Fiirst.
Greumann.
Epistola Venturae de P.
Niger, Franc.
Locher.
Krieg mit Venedig,
Belligraphia.
Wenger.
Guerra, la de* Tedeschi.
Streit mit dem Card. Nic. v. Cusa.
Heimburg.
Verhaltniss zur Schweiz.
Combat de Ragatz.
ANHANG
957
Maximilian I., geb. 1459, gew. 1486, f
12. Janr. 1519.
s. deutsche Reichsgeschichte unter
Maximilian I. u. vorher die Chro-
niken, deren Umfang in die Zeit
M's reicht.
c. Tyrol.
1224 Chronicon Diess^nse.
1430 Goswin.
1439 Successio com. Tir.
1496 Chronicon Stamsensis monast.
XII-XIV. Necrologium Diessense.
d. Steyermark.
1458 Chronica der edlen Grafen von
Cilli.
e. Karnthen.
1343? Johannes Victoriens.
f. Illyrien.
Qurh.
Series episc. Gurcens.
U. Baden.
Vita s. Fridolini.
Trudberti.
Pirminii.
Liobae.
Meginradi.
Findani.
Acta s. Marci apost (mirac.)
Translatio sanguinis D.
Vita s. Conradi (ex Guelfis).
„ „ Eberhardi ex com. Nelleb.
Chronicon Petershusanum.
„ Burglense.
„ Salemitanum.
„ episcoporum Spirens.
„ monasterii Lucidae Vallis.
„ „ Oberriedt.
Twinger v. Konigshofeu.
Chronik, constanzer.
„ speirische.
III. Wnrteniberg.
1. Merovlngische Zeit.
Alemanniaehe Volksherzoge.
536-748.
Procopius.
ante 582 Agathias.
594 Gregorius Turon., hist. Franc.
658 Fredegarius schol.
Vita s. Fridolini abb.
615 „ „ Columbani. ,
640 „ „ Galli.
634 „ „ Trudberti.
689 „ „ Kiliani.
754 „ „ Pirminii.
Anuales Alamannici.
„ Weingartenses.
„ Augienses.
„ Sangallenses.
2. Karolingische Zeit.
Meichsunmittelbarkeit.
748-917.
Annales Laurissenses. 741-788.
„ Fuldenses. 680-901.
848 Einhardus, annales.
915 Regino. 1-907.
848 Einhardus, vit. Karoli M.
Monachus Sangallensis.
ante 849 Theganus.
Vita Hludovici.
Nithardus.
837 Vita s. Reginswiudis.
861 „ „ Meinradi.
769 „ „ Otmari.
878 „ „ Findani.
744 Vita s. Solae.
751
))
„ Burchardi
ep.
Wirz.
760
))
„ Wunebald
.
772
))
))
„ Liobae.
„ Walpurgis
786
))
„ WiUibaldi
„ Gumberti.
ep.
Eichst.
Herzoge
unter d. sachsischen und
frankischen Koni
gen
917-1080.
973 Widukindus.
1018 Thietmarus.
Wipo, vita Chuonradi.
Annales Augienses. 860-954.
„ Sangallenses maiores.918
-1056.
„ Heremi. 940-1057; 746
-1280.
„ Weissenburgenses. 830
-1075.
Herimannus Aug^ensis.
Bertholdus.
Annales Augustani -1104.
Regino.
Annales Hildesheimenses.
,. Quedlinburgenses.
Lambertus Hersfeldensis.
Ekkehardus IV.
Libellus de sanguine Christi.
Liudprandus, autapod.
Vita Heinrici II auct. Adelboldo.
„ s. Verenae (mirac.)
„ „ Wiborodae.
„ „ Udalrici ep. August.
958
ANHANG
Vita s. Conradi ep. Constant.
Necrologinm Augiae divitis.
„ Sangallense.
„ Einsidlense.
„ Merseburgense.
„ Fuldense.
De prima expeditione.
4. Hohenstaufenzeit bis auf Rudolf
von Habsburg.
1080-1273.
a. Constanzer Sprengel.
1100 Bernoldus.
Annales Einsidlenses. 746-1200.
„ S. Blasii. -1175.
,; S. Georgii. -1308.
„ Weingarteuses. 1101-
1197.
„ Zwifaltenses.
1223 Otto abbas S. Blasii.
Chronograpbus Weingartensis.
-1197.
b. Augshurger Sprengel.
Annales Augustani. -1104.
,. Elwangenses.
c. Wurzburger Sprengel.
Ekkehardus Uraugiensis.
d. Speierer u. Wormser Sprengel.
Annales Spirenses.
„ Wormatienses.
„ Argentinenses.
„ Colmarienses.
Otto Frisingensis.
1275 Hermannus Altahensis.
Annales Erphesphurdenses.
„ Hildesheimens.
Annalista Saxo.
1188 Annales Magdeburgenses.
Chronicon Repegovii.
1086 Marianus Scotus.
cca. 120O Annales S. Disibodi.
1170 Helmoldus.
1210 Arnoldus Lubec.
Annales Colon. max. 1162-1238.
Albericus (mon. trium font.) -1241.
Kichardus de S. Germ. 1139-1246.
1260 Albertus Stadensis. -1256.
Radevvicus.
Vita s. Guilelmi abb. Hirsaug.
„ „ Henrici Zvvifaltensis.
Monnchus Weingartensis.
Silfis- und Rlostergeschlchle.
a. Bisthum Constanz.
1135 Ortlieb abb. Neresheim.
1138 Bertholdus abb. ZwivaUl.
Casuum S. Galli cont. H.
Conradus de Fabaria.
Chronicon Petershusanum.
b. Bisthum Augalmrg.
Chronicon Ottoburan. antiquiss.
c. Bisthum Strashurg.
(Jhronicon Novientens. monast.
1130 Jlpistolae Ulrici Bamberg.
1137 „ Lotharii imp.
1158 „ Wibaldi abb.
„ Innocentii HL
„ Friderici H imp.
Albertus Bohemus.
Necrologium Weingartense.
„ Zwifaltense.
„ Hofense.
„ Lucidae Vallis.
, Von Rudolf V. Habsburg bis zum
ewigen Landfrieden.
1273-1495.
Annales Sindelfingenses.
Martiuus minorita.
Ellenhardus.
Annales Stuttgardiani.
Burchardus de Hallis.
Annales Colmarienses.
Chronicon Colmariense.
„ Bavar. et Suev.
Horneck, Ott. von. 1246-1309.
Monachus Fiirstenfeldensis. 1273
-1326.
Chronik, oberrheinische.
Christian Kiichemeister.
Jahrbiicher, die beid. iilt. -1336
resp. 1446.
Miiller, Eberh.
P«trus Zittaviens. 1253-1338.
Johannes Victoriens. 1211-1343.
1348 Johannes Vitoduranus.
Mathias Neoburgens.
Albertus Argeutin.
Henricus dapifer.
Closener.
Henricus de Rebdorf.
1386 Suchenwirth.
Chronik, Augsburger.
Zenggius.
AnnaTes Neresheimens.
Tvvinger.
1426 Justingcr.
Windeck.
1462 Lirer.
Chronik, Constanzer.
Eikhart.
Chronik, speierische.
Chronicon Elwacense.
1499 Lenz.
1499 Schradin.
1502 Faber, hist. Suev.
1510 Nauclerus.
Annales Zwifaltenses.
Trithemius, ann. Hirr^aug.
ANHANG
959
Chronicon Wirtembergense anon.
Annales Bebenhusani.
Necrolo'gium Sindelfingense.
,, Lucidae Vallis.
IV. Bayern.
1. Merovingische Zeit.
a. Alemaniiische Volksherzoge.
536-748.
Procopius.
Agathias.
Gregorius Turon, hlst. Franc.
Fredegarius scholast.
Paulus Warnefr., hist. Long.
Ercbanbertus.
Vita s. Pirminii.
„ „ Bonifacii arch. Mog.
„ „ Bilihildis.
„ „ Kiliani ap. Franc.
„ „ Burchardi ep. Herb.
Annales Alamannici.
„ Augienses.
„ Mettenses.
„ Sangallenses.
„ Weingartenses.
b. Volhsherzoge in Baiern.
553-757.
Gregorius Turon.
Fredegarius scholast.
Aimoinus.
Paulus Warnefr., hist. Long.
Annales Ratisbon.
„ Salisburg.
„ ducum Bavar.
Vita s. Corbiniani.
„ „ Eramerammi.
Libellus de conversione Bagoar.
Congestum Arnonis.
Vita s. Euperti.
» ,. Agili.
„ „ Eustasii.
„ „ Columbani.
„ „ Galli.
„ „ Magni.
2. Karolingische Zeit.
Von der Unterdruckung Lis zur Wieder-
herstellung der Volksherzoge. Eeichs-
unmittelbarkeit.
757-911.
Die grosseren u. kleineren An-
nalen der Karolingerzeit.
(s. deutsche Reichsgeschich-
te 1. c), besonders
Aunales Laurissenses.
„ Fuldeuses.
„ ducum Bavar.
Einhardus, anuales.
„ vita Karoli.
Regino.
Theganus.
De Tassilone duce Bai.
Vita Hludovici.
Nithardus.
Capitularia Pipini
Hludovici I etc.
Vita s. Sturrai.
Karoli M.,
3. Baiern unter eigenen Herzogen aus
Luitpoids und dann aus sachsischem
Geschlecht.
911-1070.
937 Fragmentum de Arnulfo.
976 Excommunicatio Heinr. duc. Bav.
748-823 Annales S. Emmerani.
514-998 Chronicon Bavariae.
732-1062 Annales S. Emmerani.
4. Baiern unter den Welfen.
1070-1180.
1084-1195 Chronicon Reichersperg.
1-1197 Hugo Ratisponens.
Narratio Altahensis.
5. Baiern unter den Wittelsbachern bis
zum Tode Kaisers Ludwig d. Baiern.
1180-1347.
1077-1225
967-1242
1112-1247
1238-1253
513-1255
1152-1273
906-1280
1273-1303
1273-1305
1246-1309
1273-1313
-1313
1137-1321
1273-1326
768-1328
507-1339
1253-1338
1211-1343
1108-1347
1012-1347
1312-1347
Conradus philos.
Chronicon Bavariae nionast.
Annales Scheftlarienses.
Albertus Bohemus.
Series ducum Bav.
Hermannus Altahens.
Chronicon Baior. et Suev.
Continuatio Herm. Altah.
Eberhardus Altah.
Horneck.
Henricus praep. Oett.
Bernardus Noric, chron
Annales Augustani min.
Monachus Fiirstenfeld.
Chronicon Bavaricum.
Rumpler (flor. 1513.)
Petrus Zittaviens.
Johannes Victor.
Annales Seldentalenses,
Chronicon Weihensteph.
Vita Ludovici IV imp
Bav.
6. Baiern von der nochmaligen Theilung
1347 bis zu seiner Wiedervereinigung 1506.
1356 Reirachronik, Kastler.
1294-1362 Henricus de Rebdorf.
1156-1368 Chronicon Bavariae.
1311-1372 „ de ducibus Bavar.
1218-1392 Annales Windbergens.
1-1398 Chronicon de duc, Bav.
602-1422 Onsorgius.
1162-1436 Ebran de Wild. (flor. 1480.)
1439 Andreas presb. Ratisb.
960 ANHANG
1412-1454 Chronicon B&varicum breve. 1486-1506 Chronicon Bavariae.
-1477 Schedel (hist. flor, 1514.) 1508 Celtes.
-1479 Fiitrer. 1253-1518 Chronicon Bavaricum anon.
250-1479 Schreitwein. 1514 Trithemius, chron. duc. — W-
1120-1480 Paerfues. storia belli,
-1493 Chronik, Bayrische. 1534 Hofmann.
539-1495 Arnpeckius, chron. Baioar. 1534 Aventiuus, ann. Boior.
1495 Fries. _
1098-1500 Otto prior Waldsass,
891-1504 Vitus abbas Ebersperg. Historia fundat. monast. Bav.
V. Braunschweig.
1330 Andronici H. 1230 Narratiuncula de fund.
Arnulpbus archiep. Mediol. 1279 Reimchrouik d. Herz. v. Br.
1195 „ Stederburg. 1287 Rosla.
Engelhusius, geneal. 1288 Chronicon duc. Brunsv.
Excerpta chronologica. 1489 Botho.
Narratio vetus. 1492 Telomonius.
VI. Cleve, vid. Mark.
VII. Friesland.
Beningha.
VIII. Hessen.
1227 Leben Ludwigs, 1460 Chronik, hessische,
1231 Vita s, Elisabethae fil, And. 1498 Gerstenberger,
IX. Lausitz.
1227 Aunales Pegaviens. 1387 Johannes de Guben,
X. Lippe-Detmold.
1260 Justinus Lippiens.
XI. Lippe-Sehaumburg.
1480 Lerbeke. 1514 Henricus Aquil.
Xll. Grafsch. Mark und llerzogthuin Cleve.
1392 Cronica comit. et princ. 1477 Schur('U.
1390 Jacobus de Susato. saec. IX. Vita s. Luthardi.
1358 Northof. „ VII. De s. Dentliuo.
XIIL Mecklenburg.
Anonymi chronica Slavica de L. Isidorus Hisp. cbron. de Gothis,
Arnoldus Lubec. Krantzius, metrop.
1489 Botho, „ Vandal,
Chronicon Slavicum, 1378 Kirchberg,
Detmar. Presbyter Bremensis.
Engelhusius, chron. Slav. Procopius, de reb, Goth.
Helmoldus. Rodericus Xim., histor. Ostrog.
XVI. Oldenburg.
1463 Chronicon Rastedense. 1508 Schiphower.
ANHANG
961
XV. Saehsen.
vgl. Deutsche Kirchengeschichte.
1182 Annales Palidenses.
1287 Rosla.
Sachsen-Chronic.
1472 Chronicon ep. Hildesh.
1278 Chronica Polonorum.
1370 „ Poloniae.
1410 Chronicon Silesiae.
1308 „ „
1372 Annalista Silesiae.
Chronicon Repegovii.
Langen, Thid.
Rolevinck, de laud.
1489 Botho.
XYI. Schlesien.
Martinus von Bolkenhain.
1243 Vita s. Hedwigis.
1266 „ Annae duc.
1616 Catalogus abbat. Saganens.
XYn. Schleswig - Hoistein.
saec. Xn. Sjdo.
Boissen.
1225 Chronik, holsteinsche.
1349 Cypraeus.
Catalogus episc. Slesvicens.
1428 Presbjter Bremens.
1288 Annales Ryenses.
1424 Processus in curia.
„ inter Er.
1483 Kronik d. nordelv. Sassen.
1656 Fragmentum hist. Slesvic.
XVm. Slaven (Wenden.)
1110 Epistola Adelgorii.
1177 Helmoldus.
Arnoldus Lubec.
1428 Presbjter Bremens.
1486 Chronicon Slavicum.
Detmar.
Diocleas.
1517 Krantz, Vand.
vgl. Deutsche Kirchejjgeschichte.
XIX. Thiiringen.
1227 Leben Ludwigs. 1440 Monachus Isenacensis.
1253 Annalesbrevissimidevet.Thuring. 1498 Gerstenberger.
1426 Anonymi Erphesford. Kicolaus de Siegen, chron. Thur.
1479 Chronica u. altes Herkommen. 1231 Rothe, Joh,
1355 Ohronicon S. Petri. Vita s. Elisabethae filiae Andreae.
1426 Historia de landgraviis.
C Deutsche Kircheng-eschichte.*)
a. Ailgemeine.
853 Haymo Halbarst.
S. Bonifacii poeniteut.
1007 Hariger.
1474 Chronica S. Aegidii.
1517 Krantz.
1625 Heda. 690-1621.
b. Specieile.
Aa. Inbestimmte und sagenhafte Anfange der Bekehrung des
runiischen Deutschlands.
I. Rheinlander.
Elsass, Trier, Coln und Tongern.
Vita ss. Eucharii, Val. et Max.
De s. Eiichario ep. Trai.
Legenda s. Materni.
De ss. Palmatio, Max.
De s. Marcello ep. Tungr.
150 De s. Celso ep. Trev.
De s. Florentino ep. Trev.
•) Dass hier auch viele Quellenschriften aus der Profangeschichte Deutschlands Stoflf bieten, versteht
8ich von selbst und Ist das Auffiudeu der betreffeuden durch die folgende EUutheilung nach Jahrhunderten
mSglichst erleichtert.
61
962
ANHANG
8. II. De s. Aiispicio ep. Trev.
210 De s. Martino ep. Trev.
236 De s. Andrea ep. Trev.
276 Vita s. Martini ep. Tungr.
Passio s. Gereonis.
Mainz.
De s.
Crescente disc. s. Pauli
Metz, Toul und Verdun*)
De s. Clemente presb. Lugd.
Vita s. Patientis.
Adso Derv. (catal.)
Vita s. Mansueti.
„ „ Sanctini.
De s. Simeone ep. Mett. s. II.
Die Thebaische Legion (287) u. ihre
Verzweigung nach Deutschiand.
Sigebertus (de pass.)
Narratio de mart. ieg. Theb. —
Vgl. auch
Passio 8. Mauritii primic.
Passio s. Mauritii et soc.
Vita s. Verenae.
Acta ss. Tyrsi et soc.
Martyrium ss. Victoris, TJrsi.
De s. Maximo mart. et mil.
Passio 8. Secundi mart.
Translatio s. unius militis.
5. Die h. Ursuia und die 10000 Jung-
frauen in Coln.
Passio s. Ursulae et soc.
Vgl. Do 8. Candida virg.
11. Donaiilander.
1. Das erste Ratien.
Vita s. Beati Vindoc.
„ „ Lucii reg. Brit
„ „ Prosdocimi ep.
2. Das zweite Ratien. Augsburg.
,303 De s. Dionysio ep. Aug.
304 Vita s. Afrae.
304 De s. Afro.
3. Norioum. Lorch a. d. Enns.
rChronicon Laur. etPat. ep. 268-1216"]**)
|_Bernard.Nor.chron.Laur.268-1321.J
De s. Laurentio mart. presb.
„ „ Juventio s. Ev.
Vita s. Floriani princ.
„ ,, Maximiliani mart.
4. Pannonien.
Vita s. Quirini mart. ep. Sisc.
Bb.
Griindung christlichcr Kirchen
I. Rheinlander.
I.
Das erste Belgien (Belgica prima,
Gallia Belgica.)
a. Trier.
[Gesta Treverorum.]
336 Vita s. Agritii.
349 „ „ Maximini ep. Trev.
„ „ Lubentii presb.
„ „ Paulini ep. Trev.
381 De s. Bonosio ep. Trev.
„ „ Brittonio ep. Trev.
Vita s. Felicis ep. Trev.
De s. Severino Tungr.
s. IV. „ „ Metropolo ep, Trev.
„ ,, Severo ep. Trev.
„ „ Marco ep. Trev. (s. V.)
„ „ Quiriaco presb.
409 „ „ Legoutio ep. Trev.
ante 450 Acta s. Auctoris ep. Trev.
468 De s, Cyrillo ep. Trev.
470 „ „ Mileto ep. Trev.
480 „ „ Modesto ep. Trev.
b. Metz.
[Paulas Wam., lib. de ep. Mett.]
im roniischcn Deutschland.
De 8. Legontio ep. Mett.
„ „ Simeone ep. Mett.
Vita 8. Sambatii.
De s. Caeleste.
„ „ Expletio.
„ „ Gosselino.
Vita 8. Rufi.
„ „ Adelphi.
De s. Firmino.
„ „ Urbicio ep. Mett.
„ „ Romano ep.
„ „ Serena mart.
c. Totd.
[Gesta episc. TuII.]
De s. Auspicio ep.
Passio s. Eiiphii.
De 88. Eucherio et Falc
Verdun.
[Bertarius can. S.
Vita 8. Sanctini.
De s. Pulchronio.
„ „ Mauro.
„ „ Salvino.
„ „ Aratore.
„ ,, Posaessore.
Vit.
•) Wir rochnen die«e hier noch zuDeutschland, da Rte erst dnrch Ileinrich II. 15fi9 demselben entfrem-
det wurdcn (Friede von Chateau CainbrosiB.) Lothringeu ging durch den Vertrag vou Vaucelle fUr unscr
Vaterland 1555 verloren.
*♦) Durch das [ ] Eiugeschlossene werden dle Quellenschriften fiir das betrefTonde Bistbum bezeichnet.
ANHANG
963
2. Das zweite Germanien.
a. Cbln.
Vita s. Severini ep. Col.
„ „ Evergisili arch. Col.
De s. Pantalo.
b. Tongern (Mastricht.)
[Hariger.]
300 De s. Maximino ep. Tungr.
„ „ Navito. .
Vita s. Martini ep. Tungr.
„ „ Servatii ep. Tungr.
De s. Severino Tungr.
„ „ Valentino ep. Tungr.
3. Das erste Germanien.
a. Mainz.
[Megenfridus mon. Fuld.]
Vita s. Maximi ep. Mog.
Legenda ss. Aurei ep. et soc.
Vita s. Albani mart. Mog.
b. Strasburg.
[Versus de episc. Argent.]
Vita s. Arbogasti.
De s. Amando ep. Arg.
„ „ Justo ep. Arg.
„ „ Maximino ep. Arg.
„ ,, Valentino ep. Arg.
„ „ Solario ep. Arg.
0. Donaulander.
i Ratien.
Vita s. Valentini ep. Passav.
2. Noricum.
De s. Victorino.
Vita 8. Severini abb. et Nor. ap.
Cc. Von Clodwig dem Griinder des Frankeureichs 486 bis zum
ewigen Landfrieden 1495.
I. Franken.
Bekehrung.
Gregorius Tur.
Vita s. Remigii auct. Hincm.
Aimoinus.
Vita s. Vedasti.
Fortunatus Ven. (carm.)
Die Franken unter den Meroicingem.
Vita s. Bonifacii arcli. Mog.
Epistolae s. Bonifacii arch. Mog.
BisthUmer.
a. Trier. 6. Jahrh.
(De s. Emero ep. Trev.)*)
„ ,, Maro.
„ „ Volusiano.
„ „ Mileto.
Modesto.
Maximiano.N
Fibicio. /
„ „ Abrunculo.
Vita s. Nicetii.
De „ Rustico.
Vita „ Magnerici.
(::
7. Jahrh.
Vita s. Modoaldi.
De s. Numeriano.
Gaugerico.N
Sabaudo. /
Severino.
Vita s. Basini.
„ „ Leodowini.
De 8. Theodulpho presb.
Vita 8. Wendelini.
("
8. Jahrh.
De s. Milone.
Vita s. Hildulfi.
De „ Weomodo.
„ „ Richbodo.
„ „ Wazone.
„ „ Amalario Fortunato.
„ „ Hettone.
11. Jahrh.
Vita s. Conradi arch.
12. Jahrh.
Vita s. Adalberonis arch.
Gesta s. Adalberonis arch.
Gesta Godefridi arch.
13. Jahrh.
Gesta Henrici de Finstingen.
„ Baldewini de Lucz.
b. Metz. 6. Jahrh.
[Paulus Warnefr., liber.~|
Gesta episc. Mett. J
De s. Autore ep. Mett.
„ „ Villico.
„ „ Aigulfo.
„ „ Felice ep. HI,
„ „ Agatumbo.
„ „ Gramatio.
„ „ Phronimo.
7. Jahrh.
Vita s. Arnulfi ep. Mett.
„ „ Goerici.
De s. Godone.
Vita s. Chlodulphi.
De s. Arnoaldo.
8. Jahrh.
Vita s. Landrici ep. Mett.
*) Die () eingeklammerten Naraen koinmen In AA, SS. nicht vor, wir glaubleu sle aber doch iiicbt
iibergehen zu diirfen.
61*
964
ANHANG
De s. Abbone.
„ ,, Aptadio.
Vita s. Chrodegangi.
(De 8. Angilramo.)
9. Jahrh.
De s. Gondulpho.
10. Jahrh.
De V. Bennone.
De Adalberone I.
Vita Deoderici I.
11. Jahrh.
Vita s. Adalberonis II.
12. Jahrh.
Vita Theogeri ep.
14. Jahrh.
* Vita b. Petri de Luxemb.
c. Toul. 6-8. Jahrh.
[Adso Derv., catal. T
Gesta episc. Tullens. J
Vita s. Apri.
De s. Jacobo ep. Tnll.
d. Verdun. 6-8. Jahrh.
TBertarius can. S. Vit.~|
[_Hugo Flavin., chron.J
Vita s. Vitoni ep. Vird.
De s. Godone ep. Vird.
Vita s. Pauli ep. Vird.
e. Coln. 6-8. Jahrh.
[Catalogus archiep. Colon. -i
Caesarius Heisterb., catal.
Northof, catal.
Series ep. et archiep. Colon.J
Vita s. Cuniberti.
De s. Reginfrido.
Vita s. Agilolfi.
De b. Hildegaro.
10. Jahrh.
Vita 8. Brunonis arch.
11. Jahrh.
Vita 8. Heriberti arch.
„ „ Annonis arch.
13. Jahrk.
Vita s. Engelberti arch.
f. Mastricht (Liittich.) 6. Jahrh.
[Hariger abb.
Anseliiius Leod. can.
Rudolphus de Rivo.
Aegidius Aur. Vall.
Vita s. Doniitiani ep. Trai.
„ „ Monulfi ep. Trai.
„ „ Gondulfi ep. Trai.
7. Jahrh.
Vita 8. Amandi ep. Trai.
„ „ Remacli ep. Trai.
De s. Johanne Agno.
Vita 8. Theodardi ep. Leod.
„ „ Lamberti ep. Leod.
Liittich. 8. Jahrh.
Vita s. Huberti ep. Leod.
De s. Floreberto ep. Leod.
(„ „ Fulcario ep. Leod
„ „ Agilfredo ep
Leod.
Leod.
)
=]
Garibaldo ep.
10. Jahrh.
Vita s. Everacli ep. Leod.
11. Jahrh.
Vita s. Balderici ep. Leod.
„ b. Wolbodonis ep. Leod.
„ „ Reginardi ep. Leod.
12. Jahrh.
Vita b. Friderici ep. Leod.
g. Mainz. 6-8. Jahrh.
tMegenfridus mon. Fuld."!
Series ep. et arch. Mog.J
^De s. Sidonio ep. Mog. .
I „ „ Geroldo ep. Mog. I
^ ,, „ Gewielibo ep. Mog.^
Vita s. Albani.
„ „ Bonifacli arch.
„ „ Lulli arch.
9. Jahrh.
Vita s. Rabani Maiiri.
De s. Sunzone arch.
11. Jahrh.
Vita s. Bardonis.
12. Jahrh.
Vita 8. Arnoldi arch.
Anonymi narratio de caede.
h, Worms. 6-8. Jahrh.
[Chronicon Wormatiense.]
Vita s. Ruperti Salisb. ep.
(De s. Eremberto ep. Worm.^
„ „ Bernharo
11. Jahrh.
Vita 8. Burchardi ep.
i. Speier.
fChronica praesul. Spir.
9
II. AlaniaiiDen.
Bekehrung.
Vita 8. Fridolini.
„ „ Columbani.
„ „ Galli. .
„ „ Trudberti.
„ „ Pirmini.
„ „ Vedasti.
/^orm.X
ANHANG
965
Bisthumer.
a. Strasburg. 6-8. Jahrh.
[Ellenhardus. -i
Twinger. 1
Versus de ArgentJ
Vita s. Arbogasti.
„ „ Florentii.
De Rotharo ep. Arg.
/ „ Widegerno ep. Arg.N
\ „ Heddone ep. Arg. /
b. Basel. 6-8. Jahrh.
[Vitae episc. Basileens.]
De s. Ragnacharo.
c. Oonstanz. 10. Jahrh.
tCatalogus ep. Constant. ~|
Manlius. J
Vita s. Conradi (ex Guelf.)
„ „ Gebehardi ep.
Formulae Salomonis HI.
d. Chur.
?
e. Augsburg. 7-9. Jahrh.
[Maisterlein.]
Vita s. Narcissi.
^ „ „ Afrae.
„ „ Ragnachari.
,. „ Wicterpi.
„ „ Tozzonis ep.
„ „ Simperti ep.
„ „ Conradi ep.
10. Jahrh.
Vita 8. Adalberonis ep. Aug.
„ „ Udalrici ep. Aug.
ni. Baiern.
Christenthum unter denselben.
Vita s. Eustasii abb. Lux.
„ „ Agili.
„ „ Emmerammi.
„ „ Ruperti.
„ „ Corbiniani.
Libellus de conversione.
Bisthiimer.
a. Salzburg. 7. 8. Jahrh.
[Versus de ord. comprov.
c ■ _ _
presul. Juvav. .
I Catalogus episc. Salisb.
Vita s. Ruperti Salisb.
De s. Vitale ep. Salisb.
Vita s. Virgilii ep. Salisb.
Miracula s. Vitalis ep. Salisb.
11. Jahrh.
Vita s. Hartwici arch.
„ „ Gebehardi arch.
12. Jahrh.
Passio s. Thiemonis.
Vita Conradi arch.
„ 8. Eberhardi arch.
Arnonis ep. Juv. congestum.
Passau (738 hierhin von Lorch
ubertragen.)
Versus de ord. comprov.
Indiculus pervet.
„ alius pervet.
Bernard. Noricus, chron. Laur
Chron. Laureac. et Patav. arch,
Catalog. episc. Salisb.
Schreitwein. ___
992 Vita s. Piligrimi {vgl. Epistola
Pilegrini.)
440 Vita s. Valentini ep. Pass.
1091 „ „ Altmauni ep.
c. Freisingen.
[Catalogus episc. Salisb.]
672 Vita s. Emmerammi ep.
730 „ „ Corbiniani.
d. Regensburg. 8. Jahrh.
[Catalogus episc. Salisb. -i
Andreaspresb.Ratisb.,chron.ep. 1
Series episc. Ratisb. -•
De s. Garibaldo s. Gaub.
Vita s. Erardi episc.
10-12. Jahrh.
Vita s. Wolfkangi.
Translat. s. Dionysii Areop.
Vita Cunonis.
Legenda s. Alberti Magni.
e. Seben (spater Brixen in Tirol.)
7. Jahrh.
CVersus de ord. comprov.l
Catalogus episc. Salisb. J
De s. Ingenuino sive Gen.
„ „ Lucano ep.
11. 12. Jahrh.
De 8. Albino ep.
Vita b. Hartmanni.
IV. Thuringen und Ostfraulien (Main-
gegend.)
Bekehrung.
Vita 8. Radegundis.
„ „ Bilihildis.
„ „ Kiliani.
„ ,, Bonifacii arch. Mog.
Bisthiimer.
a. Wurzburg. 8. 9. Jahrh.
[Catalogus episc. Wirziburg.]
Vita s. Kiliani.
„ „ Burchardi.
„ „ Megingaudi.
11. Jahrh.
De 8. Brunone ep. Herb.
Vita s. Adalberonis ep. Wirz.
966
ANHANG
b. Eichstadt.
[Anonymus Haserensis.T
Gundecharus. J
786 Vita s. Willibaldi.
1075 De b. Gundecharo.
c. Erfurt (Mainz.)
Vita s. Bonifacii. Vgl. oben No. I.g.
d. Bamberg (gegr. 1007, entstanden
aus Theilen von Eichstadt u. Wiirzburg.)
[Arnoldus Halberstad.]
1139 Vita s. Ottonis ep. Bamb.
Y. Sachsen.
Bekehrung.
Alcuinus, de convers.
Annales Lauresh.
Einhardus, annal.
Vita s. Faronis.
„ „ Suiberti.
Passio ss. Ewaldorum.
Vita s. Bonifacii arch. Mog.
„ „ Sturmi.
,, „ Lebuini.
„ „ Liudgeri.
Libellus de rund. quar. Saxon.
Bisthumer.
I. Westfalen.
a. C 6 1 n (rechts vom Rhein bis zur Lippe.)
8. oben unter Franken.
b. Mtinster.
809 Vita s. Liudgeri.
c. Osnabriick. 9. Jahrh.
[Erdmann.J
De s. Wihone ep.
II. 13. Jahrh.
Vita s. Bennonis.
„ „ Kainerii solit.
De s. Adolpho ep.
2. Engern.
d. Paderborn.
[Annales Lauresh.]
816 De b. Hathumaro.
[836 Translatio s. Liborii.]
857 Vita s. Meinolphi archid.
1039 „ „ Meinwerci.
1058 De b. Paterno.
e. Minden.
[Lerbeke, chron.]
800 De 8. Herumberto ep.
880 (De ss. martyrib. Ebbeckesd.)
Theodorico ep.
f . B r e m e n.
tAdamus Bremensis. ~|
Historia archiep. Brem. J
789 Vita s. Willehadi.
1013 „ „ Libentii.
g. Verden.
TNecrologium Verd. "1
(_Catalogu8 ep. Verdens.J
De s. Suiberto ep. Verd.
„ „ Pattone ep. Verd.
„ „ Tankone ep. Verd.
„ V. Brunone ep. Verd.
3. Ostfranken.
h. Hildesheim (Elze.)
[Libellus de fund. quar. eccl.]
876 De s. Altfrido ep.
880 (De ss. martyrib. Ebbcckesd.)
Marquardo ep.
1022 Vita s. Bernwardi.
1038 „ „ Godehardi.
4. Nordthijringen.
i. Halberstadt
809 Vita s. Liudgeri.
827 De s. Hildegrimo.
853 „ V. Haimone.
1324 Anonymi narratio de reb. gestis.
k. Magdeburg (gegr. 967, abge-
rissen von Halberstadt.)
1072 Vita s. Adalberti arch. Magd.
1134 „ „ Norberti.
I. Meissen (gegr. 965.)
1106 Acta s. Bennonis ep.
m. Merseburg (gegr. 968.)
1093 Vita Wernheri ep.
1018 Thietmarus.
5. Nordalbingien. ^
n. H a m b u r g.
[Adamus Bremeusis.]
865 Vita s. Anskarii.
,, „ Rimberti.
936 „ „ Unnis.
VI. Friesen.
Bekehrung.
Vita s. Amandi.
„ „ Eligii.
„ „ Lebuini.
„ „ Wilfridi ep. Ebor.
„ ,, Egberti presb.
,, „ Suiberti s. Swib.
„ „ Wulframni.
„ „ Willebrordi.
Bisthum.
U t r e c h t.
[Beka. -i.
Chronica do Traiecto. 1
Heda. J
De s. Sulpitio ep. Trai.
Vita s. Willebrordi.
„ „ Bonifacii arch. Mog.
„ „ Gregorii.
„ „ Willehadi.
ANHANG
967
Vita s. Liudgeri ep. Mon.
„ „ Friderici ep.
„ ,, Radbodi ep.
m. Slareii (Wenden.)
Bekehrung.
Vita s. Amandi.
„ „ Ruperti ep. Salisb.
Einhardus, ann.
Bisthumer.
a. Aldenburg (Stargard), gegr. 956.
1065 De s. Johanne ep. Meg.
1154 Vita s. Vicelini.
1132 De b. Volkero mart. Sigebergae.
b. Ratzeburg (gegr. 1154.)
1178 De b. Evermodo.
1204 „ „ Isfrido.
1250 „ s. Ludolpho ep.
D. Deutsclie
Achen, Aquisgranum:
Albertus Aquensis.
Annales Aquenses.
Necrologium Aq.
Admunt, Admuntum, in Steiermark.
Annales Admuntenses.
Chronicon mon. Adm.
Engelbertus Adm.
Necrologium Adm.
Vita s. Gebehardi arch. Sal.
„ „ Thiemonis „ „
(passio metr.)
Aldersbach, Kloster, Dioec. Passan:
Annales Aldersbac.
Altaich, Nieder-, Altaha inferior, Dioec.
Passau:
Annales Altahenses.
Catalogus abb. Alt.
Chronicon Bav. br. anon. Alt.
Eberhardus Alt.
Hermannus Alt.
Iter Altmanni.
Nomina monach. Altah.
Notae Altahens.
Altaich, Ober-, Altaha superior, unterhalb
Straubing, Dioec. Regensburg:
Necrologium Alt.
Vita s. Alberti sive Adalb.
„ ss. Salomes virg.
AUenmdnster, Altonis monast., zw. Freising
u. Augsburg, Dioec. Freisingen:
Vita s. Altonis.
De b. Euphemia abb.
Altenzelle, monast. Vetero-Cellense, an der
Mulde :
Annales Vetero-Cell.
Necrologium Vet.-Cell.
Amelunxborn, Braunschweig :
Necrologinm Am.
Amorbach am Odenwalde, Kloster, Dioec.
Wiirzburg :
De s. Amore abb. I.
Andagium, Andaginense, Andoiu, vid. St.
Hubert.
Andechs, Baiern:
Chronik, dye, und das
Vita s. Rathonis com.
Ortsg-eschichte.
Ansbach, Onolzbach im Ramgau, Kloster,
Dioec. Wiirzburg:
Vita s. Gumberti.
Augia, vid. Reichenau.
Augsburg, Augusta Vindelic, Alamannien:
Adelbertus prior.
Annales Augustani.
Annales SS. Udalrici et Afrae.
Catalog. ep. Aug.
Chronicon Augustanum.
Chronik, Augsburger.
Frank.
Gebehardus.
Grossenbrot (Maisterlein.)
Ludolfus ep.
Martyrologium August.
Necrologium Aug.
Translatio s. Magni.
Udalscalcus.
Vita s. Adalberonis.
„ „ Afrae.
„ „ Conradi.
„ „ Herlucae.
„ „ Narcissi.
„ „ Ragnachari.
,; „ Simperti.
„ „ Tozzonis.
„ „ Udalrici.
„ „ Wicterpi.
Zengg.
Wittwer.
Bamberg, Babenberg:
Annales Babenb.
„ S. Mich. Bamb.
Andreas abb. S. Mich.
Antiquitates.
Arnoldus Halberstad.
Necrologium Bab.
Notae Babenberg.
„ S. Jacobi Bab.
„ S. Petri Bab.
Udalricus Babenb.
Vita Heinrici II auct. Adalb. diac.
Basel, Basilea:
Vita s. Ragnachari.
Vitae episcop. Basil.
Aeneas Sylv., Basilea.
Concil:
Initium 1431.
968
ANHANG
Patricius.
Petrus Zatecen»is.
Carleriu.s.
Johannes de Ragusio.
Johannes de Turonis.
Aeneas Sylv., hist. conc. Ba.s.
Ebendorfifer, diar.
Beaulien , Bellis locus , Waslogium, Dioec.
Verdun:
Gaufridus de Bello loco.
Vita s. Rodingi.
Bebenhausert :
Annales Bebenhusani.
Helise, zwisch. Tongern u. Mastricht, Klost.,
Dioec Liittich:
Vita s. Landradae.
Benedictbeuern, Bura, Pura, Benedictobura-
num, Dioec. Augsburg:
Annales Benedictobur.
Anonymi Bened. Burani.
Chronicon Benedictobur.
„ Biiranum.
Gotschalcus, breviar.
Monumentum Benedictob.
Notae Buranae.
Biberach, Stadt in Oberschwaben:
Burchardus Biber.
Bingen, Binga, am Rhein:
Vita s. Hildegardis.
„ ,, Ruperti ducis.
Biachofsheim a. Tauber, Dioec. Wiirzburg:
Vitae s. Liobae.
Blandigny, Blandinium, in der Nahe von
Gent:
Annales Blandin.
Vita s. Wandregisili {transl.)
St. Blasien, KJoster im Schwarzwald, Dioec.
Constanz:
Annales S. Blasii.
Bernoldus.
De V, Reginberto mon.
Necrologium S. Bl.
Bleidenstadt, Kloster am rechten Mainufer,
Dioec. Mainz:
Acta s. Ferratii.
Necrologium Bleid.
S. Bonifacii mon. = Fulda.
Bosau, Kloster bei Naumburg:
Annales Bosoviens.
Langius, Paul.
Braumchweig :
Chronica S. Aegidii.
Narratiuncula.
Ordinarium.
Translatio s. Auctoris arch. Trev.
Zierberger.
Brauweiler, Brunwilre, Dioec. Coln;
Aunales Brunwillar.
Catalogus abb. Br.
Fundatio coeuobii Br.
Vita s. Wolfhelmi.
Bremen, Brema:
Adamus Bremensis.
Catalogus ep. et archiep. Brem.
Chronicon Bremense.
Coch, Conr.
Historia archiep. Brem.
Necrologium Brem.
Presbyter Brem.
Rhode, Joh.
Ryuesberch.
Scriptum vetus.
Vita s. Anskarii.
„ „ Libentii.
,; „ Rimberti.
„ „ Willehadi.
Wolters.
Breslau, Vratislavia:
Annales Wratislav.
Catalog. ep. Wrat.
Eschcnloer.
Johannes Longinus.
Rositzius.
Series episc. Wratisl.
Vita s. Ceslai.
Biirgeln :
Chronicon Burglense.
Campidona j ^.^ Kempten.
Campidunum\ '^
Chemnitz :
Monsterberg.
Necrologium Chemn.
Consta7iz :
Colmar :
Vita s. Castoris.
Annales Colmar.
Chronicon Colmar.
Coln, Colonia:
Annales Agrippin.
,, Colonienses.
„ „ maximi.
„ S. Gereonis.
„ S. Petri Col.
Caesarius Heisterbac., cat.
Catalogus archiep. Col.
Chronica praesulum et arch. Col.
Chronicon arch. Colon.
„• S. Martini.
Cronica comit. et princ.
„ van der hilliger Stat.
De 8. Albino mart.
„ b. Helia.
„ „ Hildegaro.
„ „ Reginfrido.
Epistola Arnoldi Heymricii.
Hagen.
Inventio s. Maurini.
Johannes ab Hildesheim.
„ de Susato.
Necrologium,
Northof, catal.
Passio 8. Ursulae.
Series ep. et arch. Col.
ANHANG
969
Soestische Fehde.
Translatio s. Evergisili.
„ „ Patrocli.
Vita s. Agilolfi.
„ „ Annonis.
„ „ Brunonis arch.
„ „ Cuniberti.
„ „ Engelberti.
„ ,, Heriberti.
„ „ Reinoldi mon.
„ „ Wolfhelmi.
Constanz, Constantia:
Bernoldua mon., apol.
Catalogus ep. Constant.
Formulae Salomonis.
Manlius.
Necrologium C.
Vita s. Conradi .ep.
„ „ Gebehardi.
Concil. 1415-17,
Aeneas Sylv., Germania.
Auctoris anon. oratio.
Hotricus.
Hugenettus.
Johannes Zachariae.
Roeder.
Statius.
Theodericus de Monasterio.
Vaquerus.
Vitalis Valent.
Vrie.
Zabarella.
Corvei, Corbeia nova, Dioec. Paderbom:
Annales Corbeienses 658-1148.
790-1147.
815-1471.
Chronicon Corbeiense 822-1130.
768-1187.
De b. Druthmaro abb.
De s. Ludolfo abb.
,, „ Martino mon.
Epistola Corbeiensium ad pap.
Eugen.
Gualdo mon.
Libellus antiqui scriptoris.
Litaniae binae.
Schnackenburg.
Translatio s. Viti.
Vita s. Adalhardi.
„ „ Anskarii.
„ „ Unnis.
„ „ Walae.
Warinus.
Westerrodus.
Widukindus.
Visselbeckius.
Cremi/anum = Kremsmiinster.
S. Deodat, Vallis Gallilaeae, Juncturae,
Dioec. Toul:
Vita s. Deodati ep. Niv.
Deutz, Tuitium, Dioec. Coln :
De b. Helia (Volperto).
Lambertus Tuit.
Rupertus.
Vita s. Heriberti.
Diessen , Kloster am Ammersee , zwischen
Augsburg u. Ulm:
Catalogus praeposit.
Keferloher.
Necrologium D.
Notae Diessenses.
Vita b. Mathildis.
„ „ Rathardi.
„ „ Udalrici ep.
Dissibodenberg , 2 Meilen von Kreuznach,
Dioec. Mainz:
Annales S. Disibodi.
Vita s. Disibodi.
Donauworth, Werdea:
Historia quomodo.
Dortmund, Tremonia, Dioec. Coln:
Kerkhoerd.
Vita s. Reinoldi mon. et mart.
Ebersberg, Kloster zwischen Miinchen und
Wasserburg :
Chronicon Ebersb.
Necrologium Ebersb.
Vitus abbas.
Ebersheimmnnster , Novientum, unterhalb
Schletstadt, Dioec. Strasburg:
Chronicon monast. Novient.
Eichstedt, Baiern:
Anonymus Haserensis.
Conradus de Kastel.
De b. Gundecharo.
Necrologium Eichst.
Otto episc.
Philippus episc.
Vita s. Willibaldi.
Eimheck, Hannover:
Engelhusius.
Langen, Tid.
^iTJstdeZn, monasterinm s. Meginradi in He-
remo, Dioec. Constanz ;
Annales Einsidlenses,
,, Heremi.
„ S. Meginradi.
De V. Eberhardo I abb.
Elogium V. Gregorii abb. Eins.
Liber Heremi.
Necrologium Eins.
Maenach:
Johannes de Isenach.
Elwangen a. d. Jaxt, Dioec. Augsburg:
Annales Elwangenses.
Chronicon Elwacense.
Vita Hariolfi fund.
S. Emmeran, ffloster, vid. Regensburg :
Engelberg :
Necrologium Engelb.
Ensdor/, Kloster in Baiern:
Annales Ensdorfens.
Parfues.
970
ANHANG
Eptemack, Ab.sternacnm, Epternacum, zwei
Meilen von Trier:
Chronicon Epternac. 738-1010.
892-1539.
- . Necrologinm Eptern.
Vita s. Willibrordi.
Hrfurt, Erphesfurd:
Annales Erphesfurd. 1125-1137.
„ „ 1220-1254.
S. Petri.
Chronicon Erford. eccl.
„ S. Petri.
Necrologium Erford.
JSssen :
Johannes de Essendia.
Fabaria = Pfaffers.
St. Florian, unweit des alten Lech, Dioec.
Passau :
Annales Florianens.
Necrolog. „
Vita s. Floriani.
Formbach, Kloster der Benedict. in Baiern,
Dioec. Passau;
Rumpler.
Vita Wirntonis abb.
Fossen, Fossis, Dioec. Liittich:
Annales Fossenses.
Frankenberg in Hessen:
Gerstenberger.
Frankfurt a/M.:
Armales Francofurt.
Baldemar v. Peterweil.
Freckenhorst, Westfalen :
Vita s. Thiadildis.
Freisingen :
Aribo.
Arnpeckius.
Gundelfing.
Necrologium Fris.
Othlonus.
Otto Fris.
Vita s. Corbiniani.
„ „ Emmerammi.
Fritela/r, Klost. in Hessen, Dioec. Mainz:
De s. Felice mart. mon.
Vita s. Wigberti abb.
Frundenberg, Klost, Dioecese Coln:
Acta ss. Bertholdi et M.
Fuessen, Klost. am linken Ufer des Lech,
Dioec. Augsburg:
Epistola Waldneri.
Vita s. Magni abb. I.
Fulda, Klost, Dioec. Mainz, spiiter Wiirz-
burg (monasterium 8. Bonifacii) :
Acta abb. Fuldens. vet
Annales S. Bonifacii 716-1024. .
„ „ „ brev.
„ Fnldenses 680-901.
„ „ antiqui.
Catalogus abb. Fuld.
Cornelius monach.
De b. Amnichado.
Eberhardus Fuld.
Gesta Marcuardi.
Legenda s. Bonifacii.
Libellus suppl. monachorum.
Martiuus Fuld.
Megenfridus mon.
Meginhardus mon.
Necrologium Fuld.
Rudolphus mon.
Translatio s. Alexandri.
Vita s. Bonifacii arch. Mog.
„ „ Eigilis.
„ b. Rabani MaurL
„ s. Sturmi.
St. Gallen, S. Galli monasterium, Dioec.
Constanz :
Annales Alamannici (Sang. cont.)
„ Sangallenses Bal.
„ „ brev.
„ „ mai.
Anonymi annotat. official. S. Galli.
Bertholdus mon.
Casus S. Galli.
Catalogus abb. Saugall.
Christian Kiichemeister.
Chronicon mon. s. Galli brev.
„ breviss. mon. s. G.
Conradus de Fabaria.
De V. Burchardo II.
„ . s. Eusebio mon.
Ekkehardus minimus.
IV iun.
Gozbertus.
Kesler.
Martyrologium Notkeri.
Monachus Sangallens.
Necrologium Sang.
Nicolaus de Tiufbury.
Ratpertus.
Visio Wettini.
Vita 8. Galli.
„ „ Otmari.
„ „ Wiborodae.
Gandersheim, Dioec. Hildesheim:
Agius.
Bodo.
Eberhardus presb.
Hroswitha.
Garsten, monast. Garstense:
Annales Garstenses.
Chronicon Garstense.
Gengenbach, Dioec. Strasburg:
Annales Gengenbac.
Gent, Gandavum:
Annales S. Bavoois.
„ Blandinienses.
„ Gandenses.
Chronicon S. Bavonis Gaud.
Henricus Gand.
Jacobus Gandens.
Liber censualis S. Petri.
ANHANG
971
St. Oeorgen im Schwarzwalde (i. d. Nahe
von Villingen):
Annales S. Georgii.
Notitia fundationis S. Georg.
Vita b. Theogeri.
Oladbach, Dioec. Coln:
Chronicon Gladbacense.
De b. Sandrado.
Necrologium Gladb.
St. Goarscelle, Dioec. Trier:
Vita s. Goaris.
Gdrlitz :
Annales Franciscanorum.
Bereith.
Hasse.
Necrologium fratr. min.
Rathsannalen, gorl.
Gorze, Gorzia, Klost., 4 Meil. westlich von
Metz, Dioec. Metz:
Johannes abb. Gorz.
Vita s. Glodesindis.
„ „ Gorgonii.
Goseck, Kloster bei Naumburg:
Chronicon monast. Gosec.
Ooslar am Harz:
Chronicon eccles. S. Sim.
Chronik, goslarische.
Langen, Tid.
Monachus Hamersleb.
Gottweih :
Annales Gottvicenses.
Catalogus abbat. Gottv.
Chronicon Gottwicense.
Rupertus abb. Gotew.
Granval, Grandivallensis, Moutier en Gran-
val, Dioec. Basel:
Vita s. Germani.
Griissau, Cisterc.-Kloster in Schlesien:
Annales Griissav.
Gvhen:
Johannes de Gubyn.
Halberstadt :
Annalista Saxo.
Arnoldus Halberstad.
Chronicon Halberstad.
Conradus de Halberstad.
De s. Hildegrimo.
Epistola Hildiwardi ep.
„ Isenboldi.
Excidium Halberst.
Haymo Halberst.
Historia Alberti.
Necrologium Halberst.
Reinhardus.
Verzeichniss der Bischofe.
Vita s. Liudgeri ep. Mim.
Halesbrunn, Dioec. Wiirzburg:
Annales Halesbrunn.
Hall, Schwdbisch- :
Burchardus de Hallis.
Hamhwg, Hammaburg:
Adamus Bremensis.
Annales Hamburg. 1-1265.
751-1262.
Henricus Aquil.
Jahrbucher.
Langebeke.
Necrologium Hamb.
Reimchronik.
Vita s. Anskarii.
„ „ Rimberti.
„ „ Willehadi.
Hameln :
Johannes de Polda.
Havdberg :
Catalog. episc. Havelb.
Eeidenheim, Kloster im Sualafelde, Dioec.
Eichstadt:
Adelbertus abb.
• Vita s. Walburgis.
„ „ Wunnibaldi.
Heilbronn:
Annales Heilbronn.
Heinrichau, Cisterc.-Kloster in Schlesien:
Liber fundationis.
Helmershausen, Klost. in Hessen, Dioecese
Mainz :
Translatio s. Modoaldi.
Heremus = Einsideln.
Herjord, Hervordia, Dioec. Paderborn:
Henricus de Hervordia.
Hermannus de Bortfeld.
Translatio s. Pusinnae.
Vita b. Waldgeri.
Hersfeld, Kloster in Hessen, Dioec. Mainz :
Annales Hersfeld.
De b. Meginhardo.
Ekkebertus.
Lambertus Hersfeld.
Vita s. Heimeradi.
„ „ Wigberti (mirac.)
Herzfeld a/Lippe, Dioec. Miinster:
Vita s. Idae.
Hildesheim:
Annales Hildesh.
Catalogus ep. Hildesh.
Chronicon ep. „
„ monast. s. Mich. Hild.
De s. Altfrido ep. Hild.
Ekkehardus Uraug., chron. Hild.
Indiculus confratern.
Johannes ab Hildesheim.
Legatius, Joh.
Praecepta Ludov. I et Henr.
Necrologium Hildesh.
Vita s. Bernwardi.
„ „ Epiphanii (transl.)
„ „ Godehardi.
Hirschau, Kloster:
.Codex Hirsaugiensis.
Hohenburg, Kloster = Odilienberg.
972
ANHANG
Sombach, Gamundias, Klost., Dioec. Metz:
Vita s. Pirmini.
Soxter, Huxaria, Westfalen:
Visselbeccius.
St. Hubert, Anda.gh\ense monasterium, Klost.
im Ardennerwalde, Dioec. Liittich:
Clironicon Andag.
Vita s. Beregisi.
„ „ Theoderici abb.
Juvavum = Salzburg.
Kaiserstcerth, Werida, Dioec. Coln:
De s. Willeico. ,
Vita s. Suiberti.
Kempten, Campidona, Campidunum, Dioec.
Constanz :
Vita 8. Magni.
Kitzingen, Kloster oberh. Wiirzburg, Dioec.
Wiirzburg :
Vita s. Adalogae.
De s. Thecla virg.
Kloatemeuburg, vid. Keuburg.
Klosterrad a/Inn in Baiern:
Annales Rodenses.
Anonymi Rodensis.
Kremamunster, Cremifanum, Dioec. Passau:
Annales Cremifan.
Bernardus Noricus, cat. u. opusc.
Laer:
Johannes de Laer.
Rolevinck.
Lambach, Kloster in Oesterreich :
Annales Lambac.
Chronicon „
Vita b. Adalberonis ep. Wirzib.
Laubes = Lobbes.
Lau^anne, Lausona:
Annales Lausonenses.
Leipzig :
Chronicon Lipsiense.
Lemgo :
Chronicon mon. in Lothen.
Liesborn, Klost., Dioec. Miinster:
Catalogus abb. et abbat. Liesb.
Limburg a. d. Lahn, Nassau:
Fasti Limpurgenses.
Lippoldsberg, Kloster:
Chronicon Lippoldsb.
Lobbes, Lolaes, Laubes, Laubach, Lauba-
cense, Lobiense monaster. a. d. Sambre
im Hennegau, Dioec. Liittich:
Adalboldus monach.
Annales Laubaceuses.
„ Laubienses.
Annalium Lobiens. fragm.
Anso.
De 8. Amulwino.
„ „ Theodulpho ep. et abb.
„ „ Ulgiso „ „ „
Folcuinus.
Hariger.
Lorsch
Vita s. Ermini.
„ „ Landelini.
„ „ Ursmari.
Laureacense ) . > 4 Meilen
Laurissense ) "«"^^*- von Hei-
Lauresham S. Nazarii l delberg,
Laurissa ' Dioec.
Mainz :
Annales Laureahamenses.
„ ' Laurissenses mai.
„ ,, min.
,, Nazariani.
Carmen Lauresham.
Chronicon „
Codex „
Libellus supplex decani.
Necrologium Laur.
Liibeck :
Annales Lubicenses.
Arnoldus Lubecensis.
Chronicon episc. Lubec.
Chronicon Slavicum.
Corner.
Detmar.
Henricus Aquil.
Rufus.
LUneburg :
Chronicon mon. s. Mich. in Liin.
„ Ltineburgicum.
Kultzing.
Lange, Henr.
Narratio de fund. et restaur.
Necrologium Luneb.
Luttich, Leodium:
Adrianus de Veteribusco.
Aegidius Aureae Vallis.
Angelus de Curribus.
Annales S. Jacobi Leod.
„ ,, Leodienses.
Anselmus Leod.
Chronicon Leod.
Epistola incerti auctoris.
Gesta episc. Tungr. etc.
Godescaicus canon.
Henricus de Morica.
Hirnandus canon.
Historia monast. s. Laurent.
Hocxsemius canon.
Johannes de Los^
Lambertus Parvus.
Laurentius de Leodio.
Nicolaus can. S. Mart.
Notgerus episc.
Olbertus abb.
Reinerus mon. Leod. S. Jacobi.
„ „ „ S. Laurentu.
Rudolphus de Rivo.
Rupertus abbas.
Sigebertus Gembl., epist.
Stephanus Leod.
Theodorus Paula.
Vgl. auch Deutsche Kirchen-
gesch. Cc. Franken. f.
i
ANHANG
973
Magdeburg :
Annales Magdeburg.
Bruno clericus.
Chronicon Magdeburg.
Hugo arch. Magd.
Narratio erectionis.
Vita s. Adalberti arch. Magd.
„ „ Norberti.
Mainz :
Annales Mogunt.
Anonjmi uarratio de caede.
Christianus arch. Mog.
De s. Crescente disc. s. Pauli.
„ „ Probo presb.
„ „ Sunzone arch.
Ekkehardus IV schol. Mog.
Epistolae s. Bouifacii.
Goswinus canon.
Legenda s. Aurei.
Marianus Scotus.
Megenfridus mon. Fuld.
Necrologium eccl. metr.
Series ep. et arch. Mog.
Sermo Olementis.
Synodus Mogunt.
Vita s. Albani.
„ „ Arnoldi arch.
„ „ Bardonis.
„ „ Bonifacii arch.
„ „ Lulli.
„ ,, Maximi ep. Mog.
„ „ Rabani Mauri.
Malmedy, vid. Stablo.
Marienrode, Kloster bei Hildesheim:
Henricus de Bernten.
Mastricht : vgl. Deutsche Kirchengesch. Cc.
Franken. f.
Matsee, Matheseo, Klost. westl. von Monsee,
Dioec. Passau:
Annales Matseenses.
Maurmoutier ) • i^i i.i Oi_. v,
T,, ■■ ^ 1 imElsass.westl.v.Strasbure:
Maurmunster \ ' °
Annales Maurimonast.
5. Meginradi = Einsideln.
Meissen :
Chronicon breve de quibusdam.
„ Misnense.
„ Misnensis terrae.
„ Montis Sereni.
„ rerum in Misnia.
Cronica, Meyssenische.
Garzo.
Res Misnicae.
Melk, Mellicense monaster., Dioec. Passau:
Annales Mellicenses.
Anonymi MeUic. br. chromcon.
„ „ de script. eccles.
Erchenfriflus.
Historia de particula.
„ fundat. coen. Mell.
Necrologium Mellic.
Vita s. Colomanni (passio).
Wolfgangus de Styra.
Merseburg:
Chronicon ep. Merseburg.
Necrologium Merseb.
Thietmarus.
Vita Wernheri ep.
Metten, Kloster in Niederbaiern:
Acta b. Uthonis.
Metz, Metis:
Adventius.
Alpertus S. Symph.
Annales Mettenses.
„ ,, breviss.
„ S. Vincentii.
Catalogus ep. Mettens.
Chronicon ep. Mettens.
Chroniques de Metz.
Chroniques du Doyen.
Gesta ep. Mettens.
Necrologium Mettense.
Paulus Warnefr., de ep. Mett.
Sigebertus, vita Sigeb.
Versus de episc. Mett.
„ ,, laude.
Vigneulies.
Vita Johannis abb. Gorz.
„ Kaddroae abb.
„ „ Waldradae.
Abtei S. Arnulf, neben der Stadt:
De V. Ansteo abb.
„ „ Fingenio.
KLoster der h. Glodesinde in d. Stadt:
Vita s. Glodesindis.
Kloster S. Cleniens in der Stadt:
De s. Aprincia.
Vgl. auch Deutsche Kirchen-
gesch. Aa. L 3. u. Cc. L b.
S. Michaelis, vid. Bamberg.
St. Mihiel, S. Michaelis monast., Dioec.
Verdun :
Chron. mon. s. Mich. Virdun.
ARnden, Minda, Engern in Sachsen:
Chronicon episc. Mind.
„ Mindense.
Lerbeke.
Verzeichniss der Bischofe.
Wattenstedius.
Monheim oder Movenheim, Klost. , Dioec.
Eichstadt :
Vita s. Walburgis.
Monsee, Lunaelacus, bei Salzburg, Dioec.
Passau:
Chrouicon Lunaelacense.
Moyenmoutier , Medianura monaster., in d.
Vogesen, Dioec. Toul:
Johannes de Bayouo.
Liber de s. Hildulfi success.
Vita s. Deodati ep. Nivern.
„ „ Hildulti.
Munster, Monasterium, Westfalen:
Bevergern.
Chronik der Bischofe v. Miinster.
974
ANHANG
Chronik, miinsterische,
Franz von Wevelinkhoven.
Liutgerus.
Necrologium Monast.
Vita s. Liudgeri.
Miinster im Gregorienthal, Monasterium a.
Gregorii, 3 Meilen westl. von Colmar,
Dioec. Strasburg:
Annales Monasterienses.
Murbach im Oberelsass, Dioec. Basel:
AnnalesAlamannici (cont.Murbnc.)
Naumburg :
Chronicon episc. Naumburg.
Johannes de Isenach.
Langius, chron.
Walramus ep. Naumb.
8. Nazarii = Lorsch.
Neresheim :
Annales Neresheimenses.
Neuberg, Kloster iii Oesterreich:
Amiales Novimontense.s.
Neuburg, Kloster a/Donau:
Chronica auf Closternewburg.
Chronicon Claustro-Neob.
Lewpoldus.
Necrologium Claustron.
Neumimster in Holstein:
Sydo canon.
Neuss a/Rhein:
Wierstraat.
Nieheim, 3 Stunden von Hoxter, Westfalen:
Theodoricus de Niem.
NiveUes, zwischen Briissel und den henne-
gauschen Gebirgen, Dioec. Liittich:
Vita s. Gertrudis abb. Niv.
Novientum = Ebersheimmiinster.
Numberg :
Acta s. Sebaldi.
Chronicon Noriberg,
Colmannus.
Maisterlein, chron. Nur.
Pfintzing.
Reimchronik, nurnb.
Rosenpliit.
Schedel.
Stromer.
Odilienberg, Hohenburg, Klost., Dioecese
Strasburg:
De H. Eugeuia abb.
Vita 8. Ottiliae.
Oettingen
Osnabriick:
Aventinus, histor.
Henricus praepos.
De s. Wihone ep. Osn.
Erdmann.
Necrologium Osn.
Vita b. Kaiueri solit.
Vrie.
Osterhofen a/Donau , Dioec. Passsu :
Chronicon Osterhov.
Ottobeuern , Ottenburun , bei Memmingen,
Dioec. Augsburg:
Annaies Ottoburani.
Chronicon Ottoburanum.
Necrologium „
Transl. s. Alexandri in abb.Ottenb.
PaJ,erborn, Engern in Sachsen:
De b. Paterno recl.
Gobelinus Persona.
Necrologium Pad.
Vita s. Meinwerci.
„ „ Meinolphi.
Translatio s. Liborii.
Paradies, Kloster bei Soest:
Hinricus de Osthoven.
Passau :
Bernardu» Noric, chron. Laur.
Catalcgus ep. Salisb.
Chronicon Laur. et Patav. arch.
Indiculus al. perant.
„ „ receut.
„ pervetustus.
Necrologium Pat.
Schreitwein.
• Versus de ord. compr.
Vita s. Altmanni.
„ „ Piligrimi.
„ „ Valentini.
Paulinzelle, Kloster:
Vita s. Paulinae.
Peyau, Kloster bei Merseburg:
Annales Pegav.
Catalogus abb. Pegav.
Libellus de fund. c. Big.
Petersberg bei Halle a. d. Saale:
Chronicon Montis Sereni.
Nicolaus de Siegen.
Petershausen, Kloster bei Constanz:
Casus monast. Petrih.
Pf&ffers, Fabaria, Dioec. Chur:
Conradus de Fabaria.
Narratio de lib. eccl. Fab.
Pfalzel, Palatiolum bei Trier:
De Adela.
Testamentum Adelae.
Pohlde:
Johaunes de Polda.
Annales Palidenses.
Prujling, Kloster:
Annales Pravening.
Monumenta Prufling.
Necrolog. Pruven.
Notae Pruvening.
Vita s. Erminoldi.
Priim, Prumia, monast. S. Salvatorls, in d.
Eifel, Dioec. Trier:
Chrouicon Prumiens. monast.
De s. Ansbaldo abb.
„ V. Marcwardo abb.
ANHANG
975
Martyrologium Wandelberti.
Necrologium Prum.
Regino.
Translatio ss. Chrysanti et Dariae.
Wandelbertus.
Quedlinburg:
Chronicon Quedliub.
Johannes de Quedlinb.
Necrologium Quedlinb.
Begensburg, Rati.spona:
Andreas presb. Ratisp.
Ai-nolfus mon.
Chronicon episc. Ratisb.
Hochwardus.
Hofmann.
Hugo Katisp.
Necrologium Rat. ♦
Synodus Ratisp.
Vita s. Emmerammi.
,, „ Wolfkangi.
Kloster S. Emmeran neben Regensb.
Annales S. Emmerammi mai.
De b. Tutone ep.
Notae S. Emmer.
Vita b. Rarauoldi.
Vgl. auch Deutsche Kirchen-
gesch. Cc. Baiern. d.
Beichenav, Augia, Dioec. Con.stanz:
Annales Aug.
„ brev.
Annalium Alamann. cont. Aug.
Berno abb.
B«rtholdus Aug.
Burchardus mon. Aug.
Catalogus abb. Aug.
De V. Alawico.
Epistola Gunzonis.
Epistolae Bernonis.
Ermenricus.
Herimannus Aug.
Necrologium Aug.
Translatio sang. Dom.
Vita s. Marci (ex eius mir.)
„ „ Otmari.
„ „ Pirmini.
„ „ Symeonis Achivi.
Walafridus Strabo.
Warmannus.
Eeichersberg :
Gerhohus.
Magnus presbyt.
Reinhardsbrunn in Thiiringen:
»Annales Reinhardsbr.
Bertoldus mon. Reinhardsbr.
Chartarium Reinliardsbr.
Bemigiberg im Nahegau an d. Glan, Dioec.
Mainz :
Vita s. Remigii (testam.)
Bemiremont, KlosterHabendi, Mons sanctus,
mons S. Romarici , a. d. Mosel, Dioec.
Toul:
De s. Caecilia.
Vita s. Adelphi conf.
„ „ Amati.
„ „ Romarici.
Rheinau, 1'/, Stunde unterh SchaflFhausen,
Dioec. Constanz:
Vita s. Findani.
Riddagshausen :
Chronicon Riddagshus.
Rosenfeld, Kloster:
Annales Rosenveld.
Rostock :
Chronik, Rostocker.
Rottenburg:
Chronicon Rottenburg.
Sagan:
Catalogus abb. Sagan.
Salzburg, Juvavum, Salisburga:
Annales Juvav.
S. Rudberti Sal.
,, Salisb.
Arnonis ep. Juv. congestum.
Catalogus episc. Salisb.
„ presul. Juvav.
Chronicon Salisb.
De s. Vitale ep. Sal.
Eberhardus arch. Sal.
Henricus arch. Sal.
Miracula s. Vitalis.
Necrologium Salisb.
Passio s. Thieraonis arch.
Versus de ord. compr.
Vita s. Conradi arch.
,, „ Eberhardi „
„ „ Gebehardi „
„ „ Hartwici „
„ „ Ruperti Sal.
„ „ Virgilii.
Sche/tlam, Kloster an der Isar, Dioecese
Freisingen :
Aunales Scheftlar.
Catalogus praep. Scheftlar.
De fundatione Scheftlar.
Dedicationes Scheftlar.
Schayem, Kloster:
Aventinus, chron.
Annales Schirenses.
Conradus philos.
Schliersee :
Chronicon Schlierseeuse.
Schonau, Kloster:
Visiones s. Elisab.
Vita s. Elisab. sive de obitu.
„ „ Hildegardis.
Schonersheim, 2 Meilen von Mainz:
Vita s. Liobae.
Schuttem, Oflfonszelle, am Fusse des Schwarz-
walds, Dioec. Strasburg:
Chronicon Schutter. mon.
Seckingen, Dioec. Constauz:
Ratherus mon.
Vita s. Fridolini.
976
ANHANG
Seldenthal bei Landshut:
Annales Seldenthal.
Necrolog. „
Seligenstadt, Saligenstad :
Acta ss. Marcellini et P.
De s. Olaro.
Senones iu d. Vogesen, Dioec. Toul:
Chronicon Senoniense.
De Ramberto abb. (vid. De s.
Blidulpho.)
Richerius.
Siegeberg, Dioec. Coln:
Vita s. Annonis.
„ ,, Cunonis.
Necrologium Sigeb.
Silva maior, in Aquitanien:
Catalogus abb. mon. S. M.
Vita s. Geraldi.
Soest, Westfalen, Dioec. Coln:
Jacobus de Susato.
Soestische Fehde.
Translatio s. Evergisili.
„ „ Patrocli.
„ Viti.
Vita s. Idae.
Vgl. Paradies.
Solenhofen, Kloster am rechten Ufer der
Altmiihl, Dioec. Eichstadt:
Vita s. Solae.
Speier, Spira, Nemetum:
Annales Spirenses.
Catalogus ep. Spir.
Chronica praes. Spir.
Chronicon episc. Spirens.
Chronik, speiersche.
Waltherus Spirens.
Sponheim, Abtei:
Johaunsen.
Trithemius.
Stablo und Malmedy, Kloster i. d. Ardennen,
1 Meile von einander:
Annales Stabulens.
De s. Papoleno.
Translatio s. Quirini.
Vita s. Popponis.
„ „ Remacli.
Stade, Hannover:
Albertus Stadensis.
Catalogus abb. mon. s. Mariae.
Stederburg (bei Wolfenbiittel) :
Chronicon Stederb.
Gerhardus praep. Sted.
Stams in Tyrol:
Chronicon mou. Stamsensis.
Stanfeld , Kloster, Dioec. Coln :
De 8S. Potentino.
Vita b. Hermanni Josephi.
Strasburg, Argentoratum :
Albertus Argent.
Annales Argent.
Brant, Seb.
Bnrchardus, Joh.
Berler.
Closener.
EUenhardus.
Erchenbaldus ep.
Necroiogium Argent.
Twinger.
IJtho episc.
Vgl. Deutsche Kirchengesch.
Bb. 3. b. u. Cc. Ila.
Stuttgart :
Annales Stuttgard.
Tegernsee, Dioec. Freisingen:
De V. Hartwico.
Chronicon Tegerns.
Historia fund. mon. Teg.
Necrologium Teg.
Vita s. Quirini (Quirinalia).
Toul, Tullum:
Adso Derv.
Gesta episc. Tull.
Guibertus archid.
Hugo Metellus.
Seherus.
Vindricus.
Vita s. Apri (mir.)
„ „ Gerardi.
„ „ Mansueti.
Vql. Deutsche Kirchengesch.
Aa. I. 3, Bb. I. c. u. Cc. I. c.
Traiectum Mosae = Mastricht.
Traiectum Bheni = lltrecht.
Trier, Treviri:
Agricola, de congr.
Baldericus schol. Trev.
Censura histor. Trev.
De s. Synaldo.
„ „ Theodulfo presb.
Chronicon eccl. Trev.
Enen.
Gesta Adalberonis arch.
„ Arnoldi ep.
„ Baldewini de Lucz.
„ Godefridi arch.
„ Henrici de Finstingeu.
„ Treverorum.
Historia mart. Trev.
Inventio s. Celsi.
Lambertus Trev.
Nomina episc. Trev.
Theganus.
Vita Adalberonis arch. Tr. j
„ s. Symeonis herem. *
Acta „ Tyrsi.
„ „ Wendelini.
Vgl. Deutsche Kirchengesch.
Aa. I. 1., Bb. I. a. Cc. I. a.
KUJster S. Eucharii et Matthiae in Trier:
Annales S. Eucharii.
Kloster S. Maximin bei Trier:
Annales S. Maximini.
Eberwinus abb.
ANHANG
977
De s. Wiggero,
Martyrologium S. Max.
Necrologium Trev. S. Max.
Vita s. Maximini (mirac.)
Kloster S. Mathiae in Trier:
Chronicon S. Matthiae.
St. Trond, Trudo. Truyen, Troden, Dioec.
Liittich :
Gesta abb. Trudon.
Necrolog. mon. s. Trudonis.
Theodoricus abb. S. Trudonis.
Vita s. Trudonis.
St. Trutpertscelle, Dioecese Constanz:
Annales S. Trudperti.
Vita s. Trudberti.
Ulm:
Faber, Fel.
Urach, Uraugia, Dioec. Wiirzburg:
Ekkehardus Uraugiensis.
Utrecht, Traiectum adRhenum, Ultraiectum:
Beka.
Chronica de Traiecto.
Conradus ep. Trai.
De s. Sulpitio ep. Trai.
Epistola Arnoldi Heymricii.
Heda.
Radbodus.
Veldenarius.
Vita s. Bonifacii arch. Mog.
„ „ Friderici ep.
„ „ Gregorii ep.
„ „ Heinricinauct.Adalboldo.
„ „ Liudgeri ep. Mim.
„ „ Radbodi ep.
,, „ Willibrordi.
„ ,, Willehadi.
St. Vaast dfArras, s. Vedasti monasterium:
Annales Vedastini.
St. Vannes, St. Vitonus, vid. Verdun.
Verden a. d. Aller, Nieder-Sachsen :
Catalogus ep. Verd.
Chronicon ep. Verd.
De s. Suiberto ep. Verd.
„ „ Tankone ep. Verd.
Necrologium Verdense.
Verdun, Virdunum:
Annales Virdunenses.
Bertarius.
Dado.
Hugo Flavin., chron. Vird.
Laurentius de Leodio.
Kloster St. Paul in Verdun:
Annales S. Pauli Vird.
Necrologium Vird.
Kloster St. Vannes, S. Vitonus in Verdun :
Annales S. Vitoni.
Bertarius can.
Vita b. Richardi abb.
„ s. Vitoni.
Vgl. Deutsche Kirchengeschichte
Aa. I. 3., Bb. I. d. u. Cc. L d.
Weingarten :
Annales Weingart.
Chronographus Weingart.
Monachus Weingart.
Necrolog. Weingart.
Weissenau, Augia minor, Dioec. Constanz:
Erchanbertus.
Necrologium Weissenoense.
Weissenhurg a. d. Lutra, Dioec. Speier:
Annales Weissenburg.
Necrolog. Weissenburg.
Weissenburg im Elsass:
Eikhart.
Weltenhurg, Kloster oberhalb Kehlheim, an
der Donau, Niederbaiern :
Necrologium Welt.
Notae Weltenburg.
Wettingen, Kloster:
Necrologium Wett.
Werden a. d. Ruhr, Werthina, Werthinense
monast., Westfalen, Dioec. Coln:
Catalogus abb. Werthinens.
Hagen, Henn.
Necrologium Werth.
Uffingus.
Vita s. Idae.
,, „ Liudgeri.
Werida = Kaiserswerth.
Wessobrunn, Wessofontium , mon. Wesso-
brunense, Dioec. Augsburg:
Annales Wessofontani.
Necrolog. Wessofontani.
Wien, Vienna:
Annales praed. Vienn.
Behaim.
Copey-Buch.
Faber, Joh.
Mittheilungen.
Necrologium mon. b. Mar.
„ Vienn.
Senatorium,
Tiirkenraizz.
Wtlhering, Kloster:
Necrologium.
Wilthen, Kloster:
Necrologium Wilth.
Wiinpfen a. mittl. Neckar, Dioec. Worms:
Necrologium Wirapin.
Windberg, Klo.ster bei Straubing:
Annales Windeberg.
Necrologium mon. in Windeb.
Relatio de origine.
Vita s. Engelmari.
Wolfenhiittel :
Annales Guelpherbytani.
Worms, Wormatia:
Annales Wormatiens.
Chronicon Wormatiens.
Monachus Kirchgartens.
Vita Burchardi ep.
„ s. Ruperti Salisb.
62
978
ANHANO
Wurmbach, Kloster:
Necrologium Wurmb.
Wiirzburg, Wirziburg, Herbipolis:
Annales Herbipolens.
„ Wirziburgens.
Chronicon Wirziburg.
Fragmenta historica.
Michael de Leone.
Necrologium Wirzib.
Trithemius, chron. monast.
Vgl. Deutsche Kirchengeschichte
Cc. IV. a.
Xanten, Xantena:
Annales Xantenses.
De s. Martjre.
Necrologium Xantense.
Yhurg, Westfalen:
Annales Yburgenses.
Zeitz : r
Langius.
Necrologium Citzense.
Zdl, monast. Cellense in Silva nigra:
Vita 8. Udalrici prioris.
Zerbst :
Zittau :
Ztoetl :
Becker, Petr.
Johannes von Guben.
Chronicon Zwetlense.
Necrologium Zwetlense.
Zurzach in Alamannien, jetzt Canton Aarau,
unweit des Rheins:
Vita s. Veronae.
Zwiefalten, Kloster:
Annales Zwifaltenses.
Bertholdus abb. Zwifalt.
Necrologium Zwifalt.
Ortlieb abbas.
E. Chroniken des HDeutschen Ordens.
1293 Annales Pelplinenses.
1326 Petrus de Dusburg.
1336 Canonicus Sambiensis.
1341 Jeroschin.
1350 Chronicon Olivense.
1394 Wigand von Marburg.
1419 Lindenblatt (Joh. v. d. Pusilie.)
1467 Hochmeisterchronik.
Bruchstiicke uus deutschen, polni-
schen u. s. w. Qesckichtschreibern,
welche diese Schriftsteller illustri-
ren, jindet man in Scriptores rer.
Prussicar. I.
!K. Q-eschichte der GKielphen.
1085 Arnulphus archiep. Mediol.
1180 Monachus Weingartens.
1197 Annales Weingartens.
1208 Chronographus Weingartensis.
1221 Annales Zwifaltenses.
1407 Castelli de Castello.
1495 Arnpeckius (chron. Baior.)
1503 Annales Zwifaltenses.
1511 Sandheim.
1516 Benevenutus de S. Georgio.
3. Schweiz.
1025 Annales Einsidlenses 957-1025.
1466 Tschachtlan. 1421-1466.
1226 „ „ 814-1226.
1470 Frickard.
1298 „ „ 814-1298.
1476 Knebel. 1473-1475.
Liber Heremi.
1476 Weber.
1348 Johannes Vitoduranus.
1482 Russ.
1386 Halbsuter.
1484 SchiUing. 1468-1484.
1386 Suchenwirth, Schlacht.
1499 Schradin.
1405 Reimchronik des Appenzell. Krieges.
1499 Vereinigung.
1426 Justinger -1421.
1499 Schulthaiss.
1446 Combat de Ragatz.
1499 Lenz.
1461 Klingenberg.
1603 Etterlyn. 863-1503.
1464 Aeneas Sjlvius, Basil.
1509 Schilling, Schweiz. Chron.
ANHANG
979
1512 Epistola Zwinglii.
1530 Pirkheimer. -1499.
1530 Edlibach. 1485-1527.
1569 Annales Einsidlenses. 746-1569.
1572 Tschudi.
Muri.
1030 Origines Mnrensis monast.
Ziirich.
Jahrbucher. -1336 resp. 1446.
1446 Combat de Ragatz.
Bapperswyl.
Chronik von Rapperswyl. 1000-1388.
Bern.
1389 Anonymi aliqua gesta.
Annales Bemenses.
4. Frankreich.
I. Im Allgemeinen.
Aimoinus.
1180 Chronicon regum Francor.
Abr^g^ de Thist. de France.
Historia reg. Franc.
Chronica reg. Franc.
Catalogus reg. Franc.
1292 Mouskes, Phil.
1461 Chroniques de France.
1467 Laziardus.
1351 Johannes Parisiens.
1481 Chroniques de Fr. abrdg.
1502 Gaguin.
1503 Gilles.
1505 Ritius.
1506 Champier.
1516 Trithemius, compend.
Sommaire historial.
1529 Paulus Aemilius.
Ferroni.
2. Geschichte des frankischen Reiches
unter den Merowingern. 486-752.
s. Deutsche Beichsgeschichte pag. 947.
3. Geschichte des frankischen Reiches
unter den Karoiingern. 752-987.
a. Ivi Allgemeinen.
b. Pipin der Kleine. 752-768
c. Karl der Grosse. 768-814
d. Ludwigd.Fromvie. Sii-8i0.
e. Ztcietracht der Sohne Ua.
f. Karl d. Kahle. 840-877.
g. Von Ludwig H. Balbus
Lndwigs V. 877-987.
Consecratio Ludov. 11.
Folcuinus, gesta. 637-980.
Conventus Hludov. IH. 878.
Conventio inter reges. 879.
Rhythmus Teuton. 883.
Fragmentum de reb. Lud. HI. 881. 882
Epistolae Hincmari. a. 883.
Asserius. Fragm. 884-887 etc.
Dado. 893.
Abbo. -896.
siehe
Deut-
sche
Beicha-
gesch.
— Tod
Gesta Carlomanni. 887-896.
Naufragium Arab. 902.
Chronicon Normannor. 820-911.
Chronicon de reb. Norm. 840-920.
Petrus biblioth. 680-898.
Fragmentum ex chron. reg. Franc.
„ Gallici scriptoris. 922.
„ libri de diversis. 919.
Richerus. 884-995.
Frodoard. 919-966.
Poenitentia. 924.
Epistolae Johannis X. 928.
Hugo Floriac, hist. nov. Fragm. 877
-949.
Leo Marsic, chron. mon. Cas. Fragm.
771-962.
Vita s. Genulfi. Excerpta.
Narratio de Barcinone. 985. 986.
Fragmentum hist. Franc a Lud. II.
Excerpta ex variis. 881-987.
„ ex vitis Sanct. 877-987.
Auch mehrere Schriften der folgenden
Periode sind hier zu benutzen.
4. Capetingische Periode. 987-1328.
Im Allgemeinen.
Alpertus S. Syipph. 1002-1018.
Annales Virdunens. 822-1024.
Ademarus Cabannens. -1029.
Odorannus. 675-1032.
Historia Turonensis. 570-1040.
Rodulfus Glaber. 987-1044.
Chronicon Conchens. mon. 817-1050.
„ S. Benigni Div. 458-1052.
Annales Sang. mai. 709-1056.
„ Floriacens. 626-1060.
S. Germ. Par. 466-1061.
Chronicon Tornacense. 459-1099.
Hugo Floriac, chron. de reg. -1108.
„ „ histor. nov. -1108.
Epistolae Ivonis Carn. 1117.
Annales Leodienses. 58-1121.
Chronicon Malleacense. 841-1140.
Annales S. Vincent. Mett. 1-1157.
„ auctoris an. 1096-1172.
62*
980
ANHANG
Chronicon Autissiod. 1006-1174.
Abrdgd de Thist. de Fr.
Chronicon Leodiense. 400-1184.
Gaufredus coenob. 997-1184.
Clarius monach. 420-1184.
Chronicon Anti.^ssiod. 1022-1188.
Leod. brev. 549-1192.
Historia mon. s. Flor. 841-1200.
Chronicon S. Alb. Andeg. 929-1200.
Lambertus Ardensis. 800-1203.
Helinandus. -1204.
Gervasius Tilb. Fragm.
Chrouicon Autiss. sive anon. -1211.
„ Fiscan. -1220.
„ Vircion. 843-1221.
„ Elnonense. 542-1224.
„ Turon. anon. 249-1227.
„ mon. 8. Florent. 799-1235.
Fragmentum hist. auct. inc. 631-1262.
Chronicon episc. Mett. 768-1260.
„ Kemperkg. 843-1279.
Annales S. Benign. Div. 564-1285.
Chronique de France. -1285.
„ „ „ qui commence.
Chronicon Clarim. mon. 1098-1286.
„ S. Dionysii. 808-1292.
„ Bertinianum. 590-1294.
„ S. Medardi abbatiae Suess.
-497-1296.
Chronique rim. de St. Magloire. 1214
-1296.
Guilelm. de Nang. chron. -1300.
Trivetus. 1136-1307.
Praeclara Francorum facinora. 1202
-1311.
Chronicon ex vet. mart. 890-1332.
„ Rothomagense. -1344.
Genealogia reg. Francor.
Fragmentum hist. Franc. a Lud. H.
Genealogia comit. Flandriae (ap. Mart.)
Guiart.
Chronique rimde relatent.
a. Hugo Oapet u. Eobert. 987-1031.
Miracula s. Eicharii Centul.
Vita s. Abbonis. 990-1000.
Annales Masciacenses. 732-1013.
Epistolae Hugonis Cap.
„ Fulberti Carn.
„ Gerberti.
Excerpta ex vit. Sanct.
Miracula s. Bened. auct. Aimoiuo.
Helgaldus.
Richerus.
Vita Burchardi comitis.
Fragmenta varior. de Rob.
Adaibero.
Rhjthmus satiricus.
b. Ileinrich I. 1031-1060.
Rodulfus Glaber.
Chronicon Andeg. quod a quib.
Hugo Flor. chron. de reg. Fr.
Fragmentum de Henrico I.
Hi.storia de Henrico I.
Epistola Deoduini.
Der XI. Bd. von Bouquet, rec.
c. PhUipp I. 1060-1108.
Ivo Carnot.
Ordo qualiter Philippus.
Fulco Bonus.
Fragmentum hist. Franc. a Ludovico
Pio ad mort. Phil.
Comitia regni.
Epitaphia Phil. L
Excerptum chronici veL
Excerpta ex var. auct. ap.
Bouquet, rec. XI. p. 1 sq.
NB. Auch die Schriftsteller iiber die
Kreuzziige dieser Zeit zu vergl.
d. iMdurlg VI.u.VIL 1108-1137; 1137-1180.
Sugerus, Vita Lud. VI.
„ Liber de reb.
Chronicon Morigniac. mon.
Fragmenta vett. scriptt. dereb. Lud. VI-
Versus de Lud. VI.
Epitaphium Liidov. VI.
Historia Ludovici reg.
1151 Vita Sugerii abb. S. Dion.
Epistolae Sugerii.
„ Ludovici VII.
„ Paschalis II.
„ s. Anselmi Cantuar.
„ Ivonis Carnot.
„ Lamberti Atreb.
Epistola Laurentii abb.
Abr^g^ de Thist. de Fr.
Odo de Diogilo.
Robertus de Moute, contin. Sigib.
Chronicon auct. anon. (1096-1172.)
„ S. Steph. Antiss.
Historia Francorum. -1152.
Chronicon Antissiod. 1022-1188.
Herimanni Laudun. narrat.
Fragmentavett. scriptt.de reb.Lud. VII.
Gesta Ludovici VU.
Fragmentum histor. de Ludov. VU.
„ „ de tributo.
1140 Julius Florus.
Epitaphia Ludov. VU.
Epistolae Arnulfi Lexov.
„ Henrici II Angl.
„ Rotrodi.
„ Johannis Saresberiensis.
,, s. Thomae Cautuar.
„ Hugonis de Campo flor.
„ Henrici archiep.
„ Traimundi.
,, historicae.
„ regum.
,, Petri presb. card.
„ Friderici I imp.
„ Henrici comitis.
„ Petri Celleusis.
115G Johannos Turon.
1189 Johannes de Bayono.
Nomina reg. Francor.
Epitaphium Ludov. VU.
ANHANG
981
e. Philipp II. August — Ludw. VJIl. Coeur
de Lion. 1180-1223; 1223-1226.
Rigordus.
Guilelmus Brito, Historia u. Philipp.
„ „ Bellum.
Gesta Philippi Augusti.
Epistola Ingeburgis.
Epitaphium Ingeburgis.
Genealogia reg. Danor.
Epistola Innocentii III.
Epistolae s. Guilelmi abb. S. Thomae.
Petrus de Valle Sernaio.
Chronicon Clarevallense.
„ Cluniacense.
S. Alb. Andeg. 927-1200.
Mouskes.
Lambertus Ardensis.
Coggeshale, chron. Angl.
Elogium Philippi Aug.
Testamentum Philippi Aug.
Epitaphiura Philippi Aug.
Nomina Prisconum.
Fragmentum cont. gesta.
„ de vita.
Nicolaus de Braia.
Aegidius Parisiens.
Benedictus abb. Petrobnrg.
Rogerus de Hoveden.
Radulphus de Diceto.
Gervasius mon. Dorob.
Matthaeus Paris.
Gesta Ludovici VIII reg.
Fragmenta de Lud. VIII.
Testamentum Lud. VHI.
Genealogia comitum Flandr. (ap.Mart.)
Guiart.
Villehardouin.
Albigenserhriege , vid. am
Schluss der franz. Geschichte.
f. Ludwig der Heil. IX. 1226-1270.
Joinville.
Guilelm. de Nang., gesta Lud.
Vita s. Ludov. IX.
Guiart.
Guilelmus de Podio.
Epistola Balduini imp. ad s. Lud.
et ad Blanch.
Lambertus Parvus.
Vita s. Theobaldi abb. Vall. C.
Chronicon mon. Mortui maris.
Gualterus Cornutus.
Chronicon S. Nicasii Rem.
Epistola Ludovici IX.
Litterae Ludovici IX.
Contractus navigii.
Testamentum Lud. IX.
Vincentius Bellovac. (lib. 30"8.)
Adamus Claromont.
Chronique anonyme.
Epistola publicata.
„ Thunensis episc.
Robert de Sainceriaux.
Epistolae Petri de Condeto.
„ Gervasii abb.
Vita s. Lud.
iBuIIa canonis.
Indulgentia.
Indulgentiae.
Sermones Bonif.
^MiracuIa.
Ludov. IX.
Epitaphia s
Mouskes.
Statutum Lud. IX.
Laurentius de Leodio.
Ordinationes, tractatus.
Constitutiones Lud. IX.
■. Philipp III. u. IV., Ludwig X, Phi-
lipp V. u. Karl IV. 1270-1328.
Chronique de France.
Guilelm. de Nang., gesta Phil.
Chronique de St. Magloire.
Chronicon Colmariense.
Guilelmus Maior.
Annales Gandenses.
Chronique rimee relatent.
Muntaner.
Girardus de Fracheto.
Chronique anonyme.
Guilelmus Scotus.
Guiart.
Praeclara Francor. facinora.
Acta int. Bonifac. VIH.
Fasciculus actorum.
Godefroy de Paris.
Elogia Philippi Pulchri.
Taxatio expensarum.
5. Haus Valois. 1328-1498 resp. 1515.
Im Allgemeinen.
Froissart.
Monstrellet.
Chronique des 4 prem. Valois.
Abrdge de Thist. chronol.
Chronicon ex vet. martyr.
Genealogia comit. Flandr. (ap. Mart.)
de la Mote.
Petrus Baiocensis.
Chroniques du Doyen.
Jean le Bel.
Chroniques de Flandre.
Chronicon S. Benigni Div.
Chronique rim^e relatent.
a. Philipp VI. Johann und Carl V.
1328-1380.
Sententia arbitralis.
Entrevue de Charles IV.
Guesclin.
Cuvelier.
Christine de Pisan.
Simon Lingoniens.
Poem sur la bat. de Cr^cy.
Lettre de Philippe de Valois.
Chronique de Richard II.
Gaian.
b. Carl VL 1380-1422.
Juv^nal des Ursins.
Excerpta ex epitome.
982
ANHANG
Excerptuir ex chronica.
Boacicaiit.
Fenin.
Abr^g^ de l'hi,«t. chronol.
Faber, Joh. 1379 1390.
Journal d'un bourgeois.
Histoire de Charles VI.
Gestes, les, du roy Charl. VI.
Opusculum ex libris.
Martin de Cotigni^s.
Lefebvre.
Siege of Harflet.
Facius (de orig.) 1415.
Salmon.
Chronique du relig. de St. Denis.
„ de Richard II.
c. Carl VJI. 1422-1461.
Basin.
Chartier, Alain.
Chartier, Jean.
d'Escouschy.
Abr^g^ de Thist. chron.
Gestes de Charles VH.
Lefebvre.
Journal d' un bourgeois.
Martial.
Lettres du roi Charles VIII.
Histoire qui contient.
Humbertus de Montmoret.
Histoire du siege.
THistoire et discours.
St. Gelais, Octav.
Si^ge de Rouen.
Petrus de Bordeille.
Cochon.
M^moires de Jeanne d'Arc.
Chronique de la Pucelle.
Cest de Jehanne.
Livre de la Pucelle.
Mdmoires de Florent.
„ de Richemont.
Du Clercq.
Coeur.
Jean du Port.
Taverne.
d. Lvdtoig XI. 1461-1483.
Jean de Troyes.
Basin.
Du Clercq.
Comines.
Molinet, chroniques.
Discours du si%e.
Discussion.
Petrus de Blarrorivo.
Adrianus de Veterib., opus.
Amelgardus.
Lettres de Charles duc.
de )a Vigne, Louange.
Cabinet de Louis Xl.
St. Gelais, Octav.
Poeme sur la bat. de Li^ge.
Marche.
e. Carl VJJI. 1483-1498.
Comines.
Desrey {vid. Monstrellet.)
Guillaume de Jaligny.
Chastellain.
Marche.
Journal des 4tats.
Procfes-verbaux.
Molinet, chroniq.
St. Gelais.
de la Vigne, Extrait.
Desrey, relation.
Bouchet.
Florus, Georg.
Legatio Gallicana.
Cattanee.
Extrait de Thist. de Louis.
Champier.
Extraits des difFer. ouvrag.
Trait^s de paix.
Bouchard. Additions.
St. Gelais. Sejour.
Extrait de registres.
Ligue faite.
BuIIa Innocentii VHI.
Arcuate.
Nouvelles plusieurs.
Descriptio apparatus.
Bernardus Oricellarius.
Burchardus, Joh., diar.
Molinet, voyage.
Vigne, le vergier.
Albini.
Andrelinus.
Alexander Benedictus.
Sanutus.
Villeneuve.
Pacantius.
Philippe V. Vigneulles.
f. Ludwig XII. 1498-1515.
Amys.
Acte fait.
Champier, extrait du I. livre.
Extrait d'une hist. de France.
Histoire du recouvrement.
Epistolae Gaguini.
M^moires de Bayard.
Fleuranges.
Louise de Savoie.
Jean d' Auton.
Adjudication.
Lettre de Jean.
L'investiture.
St. Gelais, Jean de.
Sanutus.
Champier, descriptio, tropbaeum.
de Varanis.
de Curres.
Mocenicus.
Arlunus.
Sommation.
TArm^e.
Coccinias.
ANHANG
983
f' Buonaccorsi.
Florus, Geo.
Bertrandus, tract.
Epislola Zwinglii.
Lettres du roi Louis XII.
Donati, Hier.
Ferrerius.
Philippe V. VigneuUes.
Corsica.
1506 Cymaeus. -1477.
Albigenserkriege. 1202-1311.
Guilelmus de Podio. 1099-1271.
Petrus de Valle Sernalo. -1217.
rraeclaraFrancor. facinora. 1202-1311.
Histoire de la croisade.
Chanson moult pitoyable.
Concilium Lumbariense.
Histoire de la guerre.
5. Italien.
Ailgemeine Geschichte.
Historia miscells.
Jordanes.
Procopius.
Agathias.
Paulus Warnefridi, hist. Lang.
813 Landulfus sagax. 725-831.
875 Andreas seu Agnellus.
900 Annales Bertiniani.
950 Liudprand., antap. 887-950.
974 Chronicon Salernitan. 747-974.
1085 Guilelmus Apuliens.
1115 Anonymi Barensis. 855-1115.
1140 Falco. 1102-1140.
1168 Morena. 1153-1168.
1177 Sire Eaoul.
XII. Chronica S. Benedicti.
XIII. Chronicon Placentinum.
Catalogus baronum.
1212 Anonymi mon. Casin.
1217 ChroniconFossaeNovae. 1-1217.
1237 Maurisius. 1183-1237.
1268 Spinelli. 1247-1268.
1270 Monachus Patavinus. 1207-1270.
1277 Rolandinus. 1180-1260.
1286 Salimbene. 1167-1286.
1305 Pieri. 1080-1305.
1312 Compagni, D., 1280-1312.
1314 Franciscus Pipinus.
1318 Johannes di Lelmo. 1302-1318.
1330 Ferreto. 1250-1318.
1330 Mussatus, de gest. 1313-1329.
1340 Monaldi. 1327-1340.
1342 Kainerius Granchi.
1350 Dominicus de Gravina. 1333-1350.
1354 Breviarium Ital. hist. 1212-1354.
Sabellicus.
1409 Minerbetti. 1386-1409.
1419 Chiniazzo. 1376-1381.
1444 Bruni, rer. in Ital.
1455 Facius, de reb. gest.
1463 Blondus, histor.
1464 Aeneas Sylvius.
1475 Bonincontrius, ann. 1360-1458.
1479 Piccolomini. 1464-1469.
1483 Bernardus Oricell.
1500 FIoruB, Geo.
1506 Chronica anon. Neap. 1434-1506.
1512 Coccinius. 1511. 1512.
1515 Jean d' Auton.
1516 Champier, les grandes.
1518 Cronica delle guerre.
1519 Muraltus.
1522 Sanutus, commentar.
1525 Alexander Benedict.
1526 Carpesanus. 1470-1526.
Apulien.
Catalogus baronum.
1181 Romualdus arch. Salern.
1503 Sandeus.
1517 Caracciolus.
Lombardei.
saec. X. Epistolae Attonis.
„ Ratherii.
1358 Historia Cortusior. 1256-1358.
1402 Johannes de Mussis. 1222-1402.
1402 Azarius.
1434 Andreas Bilius. 1402-1431.
Toscana.
1347 Monaldesco. 1300-1347.
1348 Istoria delle. 1300-1348.
Specieiie Geschichte.
Ancona.
1172 Boncompagno.
s. Andreae monasteriuvi in monte
Soracte, vid. Benedictus mo-
nachus.
Aquila.
1382 Antonius di Boezio. 1363-1382.
1363 Boezio di Rainaldo. 1262-1362.
Aguileia.
1506 Sabellicus.
1530 Bellonius.
Arezzo.
1384 Gorelli. 1310-1384.
984
ANHANG
1343 Annales Aretiiiao urb. 1192-1343.
Pezzatti.
Asti.
Chronica Astensia. -1294 resp.
1325.
1486 Ventura. 1419-1486.
Atina.
1356 Chronicon Atin. eccl.
Bari (Barum.)
1043 Annales Barenses. 605-1043.
Anonymi Barenses.
Beneverito (Beneventum.)
Catalogus ducum Benev.
Chronicon S. Soph. Ben.
Chronica duc. Ben.
1113 Chronicon Benevent. 781-1113.
1130 Annales Benevent. 788-1130.
Bergamo (Bergomum.)
Andreas presb. Berg.
1120 Moyses Bergomas.
1407 Castelli de Castello.
1520 ForesU.
Bologna.
1394 Bartholomaeus de Pugl. 1104
-1394.
1428 Matthaeus de Griffon. 1109-1428.
1497 Hieronjmus de Bursellis. 1418
-1497.
'1506 Garzo, de dignit.
Brescia (Brixia.)
865 Ridolfus not. 774-865.
883 Chronicon Brixiense. 149-883.
1432 Maluecius. -1332.
1468 ChristophorusaSoldo. 1437-1468.
1510 Capreolus.
1512 Processo.
Caesena.
1377 Comoedia.
Captui.
872 Chronicon mon. s. Bened.
934 Johannes abb. Casiu.
986 Catalogus princ. Cap.
1058 Chronicon com. Cap. 815-1058.
„ duc. Benev. , princ.
Sal., Capuae.
1071 Chronicon mon. s. Vinc. prope
Vulturn. 727-1071.
Carrara.
1417 Zabarella, orat.
1428 Vergerius.
Cassino, Monte (Casinum.)
610 Marcus poeta.
867 Chronicon Ca.sinense.
1137 Petrus diac. Cas.
1139 Leo Marsican. 529-1076 resp.
U39.
1042 Anuales Casinates. 914-1042.
1212 Anonymi mon. Casin.
Chronica S. Benedicti.
Chronicon Cas.auct.LeoneMars.
Erchempertus mon. Cas.
De 8. Aligerno abb. Cas.
„ „ Berthario abb. Cas.
„ vv. Johanne H et Joh. HL
„ Victore papa IQ.
Cava (bei Salerno, ,La santissi-
ma Triniti della Cava.' )
1085 Chronicon Caveiise. 794-1085.
1092 Historia consecrat.
1124 Vitae abbatum Cav. 1050-1124.
1192 Historia dedicat.
1315 Annales Cavenses. 569-1315.
Como.
1127 Anonymus Xovoc. 1118-1127.
1519 Muraltus. 1492-1519.
Cremona.
1232 Chronicon Cremon. 1096-1232.
Liudprandus, oper.
Vita s. Hymerii.
1431 Eliseus della Manna.
Este.
1354 Chronica Estensis. 1101-1354.
1409 Jacobus de Deleyto. 1393-1409.
1454 Johannes Ferrariens. 1409-1454.
Euguhium (Gubbio.)
1472 Guernerius Bernius. 1350-1472.
Faenza (Faventia.)
740 Narratiuncula quaedam.
1226 Tolosanus.
1294 Cantinellius.
14681 Chronicon Faventinum.
1412 Chronica conventus s. Andr.
1444 Fundatio eccles. et conveut.
1492 Statutum Favent.
1499 Notitiae chrouologicae.
1522 Ferrerius, Zach., epist.
Farfa (zwisch. Rom u. Reate. )
Catalogns abb. Farfens.
Historiae Farf.
857 donstructio Farf.
930 Chronicon Acutiani mon.669-930.
1039 Hugo abb.
1104 Gregorius Catinens. 681-1104.
1228 Annales Farfeus. 661-1228.
Ferrara.
1264 Chronica Ferrariensis. 658-1264.
1602 Diarium Ferrariense. 1409-1602.
1506 Cyrnaeus. 1482-1484.
Florenz.
1202 Certaldo.
1281 Malespini, R.
1312 Compagni.
ANHANG
985
1348 Villani, G.
1363 „ Matt.
1364 „ Fil.
1370 Velluti.
1373 Pucci.
1386 Stefani.
1409 Buoninsegni, P.
1411 Morelli. 1348-1411.
1419 Capponi, Gin. 1378-1419.
Naddo (vid. Nachtrag.)
1411 Salviati. 1398-1411.
1435 Dati, G. 1380-1405.
1438 Historia Florentina. 1406-1438.
1444 Brnni.
1452 Cavalcanti. 1420-1452.
1456 Capponi, Ner. 1419-1456.
1459 Poggius. 1350-1455.
1460 Cini.
1460 Buoninsegni, D. 1410-1460.
1475 Palraerius, Matth.
1472 Autonius Hyvanus.
1494 Politianus. 1478.
1496 Scala.
1512 Buonaccorsi. 1498-1512.
1513 Luca della Robbia.
1514 Bernardus Oric.
1527 Macchiavelli. 1215-1492.
1589 Pitti. -1529.
Forli.
1473 AnnalesForolivienses. 1275-1473.
1433 Hieronymus Foroliviensis 1397
-1433.
Foroiulium (Friaul.)
1356 Petrus Passerinus. 1258-1356.
Fossa Nova (Dioec. Terracina.)
1217 Chronicon Fossae Novae.
Genua.
1293 Annales Genuenses. 1100-1293.
1298 Jacobus de Voragine. -1297.
1378 Chinatius.
1420 Stella. 1298-1409 resp. -1435.
1424 Leodrisias. 1369-1424.
1457 Facius. 1377.
1460 Bracelli.
de Varanis.
1480 Adamus de Montaldo.
1499 Antonius Gallus.
1506 Champier, descr. exp.
1514 Senarega.
1536 Giustiniani, Agost.
Grado (Gradus.)
Johannes diaconus.
Lucca.
1409 Johannes Ser C. 1400-1409.
1496 Vita Castruccii.
Mailand (Mediolanum.)
IX. X. De situ civitat.
1072 Petrus Damiani.
1085 Landulfus sen. 380-1085.
1137 Landulphus iun. 1095-1137.
1223 Excerpta hist. ex vet. kalend.
1292 Stephanardus. 1269-1292.
1337 Johannes de Cermenate. 1307
-1313.
1344 Galvaneus Flamma.
1355 Catalogus archiep. Mediol. -1071
resp. 1355.
1368 Fragmentum histor. Mediolan.
1402 Annales Mediolan. 1230-1402.
1402 Azarius.
1402 Ordo funeris Joh. Galeatii.
1402 Epitaphium Johannis Galeaz.
Charta foederis.
1435 Andreas Billius. 1402-1431.
1449 Franciscus Aleardus.
Hieronymus Cribellus.
Johannes Montanus.
1452 Porcellius.
1457 Leodrisius. 1369-1424.
1477 Decembrio.
1478 Augustinus Rubeus.
1491 Simonetta. 1421-1466.
1494 Merula.
1496 Confederatio.
1500 Bossi, Don. 0. C. -1492.
1500 Corio. 550-1500.
1500 Acte fait par les Milan.
1516 Calchus. -1313 resp. 1322 resp.
Car. V.
Arnulfus, gesta archiep.
Carmen de laudib. Med.
MantvM.
1299 Chronicon Mantuanum.
1418 Antonius Nerlius.
1460 Equicola.
1481 Platina. 1146-1164.
Modena.
1336 Anuales Mutinensium. 1131-1336.
1349 Bonifacius deMorano. 1306-1342.
1363 Johannes de Bazano. 1002-1363.
Vita s. Geminiani.
„ „ Homoboni.
Descriptio urbis Matin.
Montferrat.
1490 Benevenutus de S. Georgio.
Monza (Modoetia.)
1360 Morigia. -1349.
Neapel.
872 Johannes diac. Neap. 1-872.
1027 Ubaldus. 717-1027.
1102 Lupus Protosp. 855-1102 resp.
1519.
1268 Spinelli. 1247-1268.
Petrus diac. Neap.
1455 Facius, de reb. gest.
1458 Collenutio.
1471 Beccadelli.
1471 Panormita.
1478 Diaria Neapolitana. 1266-1478.
1486 Annales de Raimo.
986
ANHANG
1495 Albini.
1280
1503 PontauTis.
1287
1503 Kltius.
1320
1517 Caracciolus.
1322
1519 Andrelinus.
1400
1529 Vigne, de la.
1494.
1495.
1402
1.531 Pulgar.
1463
872 Vita s. Athanasii e
pisc.
Neap.
Nerito.
1368 Stephanus abbas Montis Alti.
1484 Tafurus.
Nola.
Leo Nolanus.
Hovalese bei Turin.
1048 Chronicon Novaliciense.928-1048.
Orvieto.
1368 Ephemerides Urbevet.
1400 Montemarte.
1313 Tommaso di Silv.
■Padua.
1358 Historia Cortusior. 1256-1358.
Nogaroli.
1399 ChroniconPatavinum. 1164-1399.
1406 Andreas de Gataris. 1311-1406.
1461 Savonarola.
Parnia.
sec. X. XI. Epitaphia pont. eccl. Parm.
1248 Cantus triumphal.
1248 Epistola Frider. imp.
1248 „ sup. liberat.
1255 Statuta comm. Parm. 1255.
1287 Salimbene.
1309 Chronicon Parmense. 1038-1309.
1398 Excerpta e compendio.
1399 Johannes de Cornazanis. 1085
-1399 resp. 1479.
1445 Chronica abbreviata. 1030-1446.
1482 Diarium Parmense. 1477-1482.
1526 Carpesanus. 1470-1526.
Vitq s. Bernardi Parm.
„ „ Bertholdi oblati.
Passio s. Domnini mart.
Vita s. Jobannis abb. Parm.
„ „ Ursulinae.
Paviu.
1330 Anonymi Ticinensis.
1529 Grumello.
Perugia.
1293 Bonifacius Veron.
1352 Annali brevi della citt&.
1424 Vita Brachii.
1491 Cronaca della citt&.
1503 Matarazzo.
1627 Alfani.
Piacenza.
1236 Chronicon PIacentium.1012-1236.
1284
1600
Chronica rectorum.
Saiimbene.
Chronicon Placentinae urbis.
Guerinus.
Chronicon de antiquitatibus.
Johannes de Mussis. 1222-1402.
Antonius de Ripalta. 1401-1463
resp. 1484.
Chronica episcop. Placentinor.
Vgl. auch die meisten Schriften
iiber Parma.
Piombino.
1484 Antonius de Augustinis.
Pisa.
1114 Laurentius Veron.
1120 Gesta Pisana. 1099-1120.
1136 Chronicon Pisanum. 688-1136.
1178 „ „ 1004-1188.
1178 Chronica Pisana. 971-1178.
1175 Marango. -1175.
1268 Chronicon Pisanum. 1101-1268.
1280 Guido de Corvaria. 1270-1280.
1332 Rainerius Granchi.
1337 Fragmenta historiae Pisanae.
1191-1337.
1373 Pucci.
1400 Sardo.
1406 Monumenta Pisana.
1406 Piero.
1475 Palmerius, Matth., de capt.
1479 Johannes de Cornazanis.
1502 Portoveneri.
1510 Perizolo.
Concil. 1409.
Johannes Novariensis.
Vgl. auch die meisten Schriften
iiber Parma.
Pistoia.
1459 Manetti. -1446.
Annales Pistorienses. 1300-1348.
Bavenna.
822 Bulla Paschalis I.
836 Andreas seu Agnellus.
Spretus.
Spicilegium Ravennatis histor.
Reggio.
1388 Chronicon Regiense. 1271-1363
resp. 1388.
Rimini.
1452 Chronicon Ariminense.
sec. XIV. Cronichetta de' Malatesti.
Ripalta (i. d. NShe von Turin.)
1406 Chronicon Ripaltae.
Rom.
Graphia.
973 Benedictusmon.S.Andr. 360-973.
1237 Chronicorum Eccelini.
ANHANG
987
1237 Maurisins.
1417 Antonius Petri. 1404-1417.
1463 Blondus, Roma.
1464 Aeneas Sylvius, decad.
1492 Diarium Rom. urb. 1481-92.
1494 Stephanus Infess. 1294-1494.
1497 Pomponius Laetus.
1516 Jacobus Volaterranus.1472-1484.
Salerno.
Catalogus princ. Salern.
974 Chronicon Salernitanum.
Siena.
1328 Andreas Dei. 1186-1328.
1381 Donati. 1352-1381.
1422 Annales Senenses. 1385-1422.
Bandinus de Barth. 1402-1468.
1478 Dati, A. 1447-1457.
1496 Allegrettus.
Sviiaco,
1390 Chronicon Sublacense.
Treviso.
1428 Andreas de Redusiis. 1368 1428.
Urbino.
1547 Bembus, liber.
Venedig.
1008 Jobannes diac. (Urseol.) -1008.
XIII. Chronicon Venetum v. Altinate.
Chronica, Venediger.
1268 Contractus navig.
1275 Canale.
1320 Jordanus frater. -1320.
1345 Historia Jadrensis.
1354 Dandulo. 80-1342.
1378 Chinatius.
1418 Vita Zeni patrit.
Guerra, la, de' Tedeschi.
1429 Laurentius de Monacis. -1256.
1431 Eliseus della Manna.
1446 Giustiniani, Leon.
1449 Franciscus Aleardus.
1452 Porcellins.
1457 Facius. -1377.
1463 Blondus, de orig.
1468 Christophorus a Soldo. 1437-1468.
1474 Guerre, le, dei Veneti. 1470-1474.
1484 Cjrnaeus.
1484 Tafurus.
1489 Giustiniani, Bern. -809.
1493 Cepio.
1496 Callimachus Exper,
1496 Foscari.
Confederatio.
1498 Naugerius.
1500 Wenger.
1500 Malipiero. 1457-1500.
1502 Petrus Marcellus. -1502.
1506 Sabellicus.
1508 Seyssel, la vict.
1508 Mocenicus. 1505-1508.
1509 Champier, extr. du I. livr.
1511 Coccinius.
1508 Oratio legatorum.
1508 Monitorium.
1522 Sanutus.
1525 Alexander Bened.
1547 Bembus. 1486-1513.
1570 Barbaro. 1612-1515.
Verona.
790 Descriptio Veronae.
1278 Parisius de Cereta. 1117-1278.
1449 Franciscus Aleardus.
Vicenza.
1279 Smeregus. 1200-1279 resp. 1312.
1313 Godi. 1194-1260.
1387 Pulex. 1371-1387.
Nogaroli.
1506 Sabellicus (Vicent.)
Victoria.
1248 Cantus triumphal.
(Slclllen.
963 Chronicon Sarac.-Sicul. 827-963
Excerpta ex chronologia univ.
Epistola Theodosii monachi.
Martyrium s. Procopii.
Epistola Conradi Dominicani.
Excerpta ex chronolog. Arab.
1039 Historia Sarac.in Sicil. 908-1039.
1130 Radulfus Codom. -1108.
1152 Alexander Telesin. 1130-1152.
1181 Romualdus arch. Salern.
1190 Falcandus. 1154-1169.
1196 Petrus de Ebulo.
Chronica Roberti Guisc.
1212 Anonymi monachi Cas.
1243 RichardusdeS.Germ. 1189-1243.
1258 Nicolaus de Jamsilla. 1210-1258
resp. 1265.
1265 Gaufredus Malat. 1099-1265.
1276 Malaspina. 1250-1276.
1284 Adam de la Halle.
1296 Epistola Conradi domin. 1027
-1283.
1294 Bartholomaeus de Neocastro.
1250-1294
1328 Chronicon Siciliae. 820-1328.
1337 Nicolaus Specialis. 1282-1337.
1434 Fragmentum Siculae histor.
1475 Bonincontrius, histor. 1041-1343.
1503 Sandeus.
1503 Ritius.
1517 Caracciolus.
Syracus.
880 Theodosius monachus.
Mesaina.
1060 Historia liber. Mess.
988
ANHANG
6. Spanien.
468
567
590
636
711
754
850
883
890
912
919
932
982
1124
1147
1152
1238
1243
1249
1265
1274
1276
1277
1282
1284
1310
1312
1329
1330
1350
1453
1453
Idacius.
Victor Tunnunensis. 444-567.
Johanncs Biclariens. 566-590.
Isidorus Hispalens.
Paulus Eineritensis.
Cronica del rey D. Rodrigo.
Isidorus Pacensis. 610-754.
Chronicon Ovetense. 409-850.
„ Albeldense. -883.
Gesta Samsonis abb. Cordub.
Alpbonsus III. 612-866.
Haubertus.
Sampirus. 808-932.
Chronicon Iriense. 563-982.
Pelagius. 1020-1109.
Cr(Snica Adefonsi VII.
Alexander Telesinus. 1130-1152.
Gesta Koderici Camp.
Rodericus (Ximenes) Tolet. -1243.
Annales Compostellani. 1-1249.
GaufredusMalaterrae. 1099-1265.
Lucas diaconus.
Jacobus rex Arag.
Anelier.
Emauuel Cerratensis. 618-1282.
Cronica general de Espana.
Chronicon Barcinon. 1136-1310.
Chronica del m. escl. pr. y rey
D. Alfonso. 1252-1312.
Johannes Emanuel. 1274-1329.
Muntaner.
C!hronica del rey Alonso XI.
1312-1350.
Cronica de dou Alfonso XI.
Gomez. 1374-1453.
Cronica de don Alvaro de Luna.
1408-1453.
Cronica del fam. caballero Cid.
Carlos de Viana.
1434 Passo honroso.
1439 Seguro de Tordesillas.
Cr6nica del gran capitan.
„ „ val.reyFernandoIV.
„ „ santo rey Fernando.
1450 Alvares.
1454 Cronica del rey Juan II.
1455 Facius, de reb. gest.
1456 Alphonsus a Carthagena.
1457 Valla.
1460 Bracelli.
1460 Matthaeus de Pisano.
1470 Rodericus Sancii. -1469.
1471 Panormita.
1474 Alonso de Palencia.
1474 Castillo, Dieg. 1454-1474.
1479 Historia e conque.stes.
1482 Valera.
1484 Johannes episc. Gerund.
Perez de Guzman.
Ayala.
1489 Giustiniani, Bern., hist. gener.
1496 Confederatio.
1499 Vagad.
Nunnez de Toledo.
1500 Verardus.
1503 Ritius.
1513 Carbonell.
1513 Bernaldez. 1488-1513.
1519 Pina.
1531 Pulgar.
1533 Marineus.
Chronicon reg. Wisigoth.
Gesta comit. Barc. et Arag.
Vita s. Torquati.
„ „ Gerontii.
„ „ Petri Rat.
„ „ Xantippae.
7. Portugal.
1184 Chronicon Lusitan. 311-1184.
1451 Mozius.
1517 Galvao.
1519 Pina.
Azurara.
XIV. Fernao Lopes.
Alphona Henriquez L, Sancho 1,, Alphons II.
1112-1223.
1517 Galvao.
1519 Pina.
Sancho II., Alphons IIL 1223-1279.
1619. Pina.
Dionysiua. 1279-1325.
Pina, chronica do D. Diniz.
1336 Vita s. Elisabethae reginae.
Pder L 1357-1367.
XIV. Fernao Lopes.
Johann L 1385-1433.
Femao Lopes.
Matthaeus de Pisano.
ANHANG
989
Johann II.
Evianuel.
1481-1495.
1495-1521.
Chronicon Conimbricenae.
Chronica Gothorum.
Chronicon Complutense.
„ Lamecense.
., Laurbanense.
„ Alcobacense.
Chronica breve.
Chronicas breves.
Vita s. Rudesindi.
Xn. Vita 8. Senorinae.
„ b. Geraldi.
„ s. Martini presb. Saur.
„ 8. Tellonis.
„ s. Theotonii.
Exordium monast. s. Joh. de Tar.
Indiculum fundat.
De expugnat. Scalabis.
Vita s. Vincentii lev.
Goswinus, de expugn.
Legenda ss. martyr. quinqoe.
Vita s. Antonii de Padua.
8. Gotlien (West- und Ostgothen).
Chronologia et ser. reg. Goth.
. 563 Cassiodorus, var. libr. XII.
Chronicon reg. Visigotbor.
551 Jordanes. 201-550.
636 Isidorus Hispal.
674 Julianus ep. Tolet.
562 Procopius.
Epistolae Sidonii Apoll.
Marineus, Luc.
Ricobaldus Ferrar.
797? Paulus Warnefridi.
521 Ennodius.
1243 Rodericus Tolet.
460 Zosimus.
559 Agathias.
1444 Bruni.
1464 Aeneas Sylvius.
1126 Annales Gotici. 618-1126.
721 Epistolae Sisebuti.
Wilkina Saga.
9. Vandalen.
484 Victor Vitensis.
570 Corippus.
636 Isidorus Hispal.
1243 Rodericus Tolet.
1517 Krantz, Vandal.
10. Normannen.
665 Vita s. Wandregisili abb. Font.
843 Fragmentum ex chron. S. Sergii And.
853 Historia eversionis. 843-853.
864 Fragmentum de incursu Normann.
872 Exactio Nortmannis.
872 Qualiter Normanni.
877 Edictum Karoli H.
888 Aimoinus mon. S. Germ. 846.
891 Annalium in Fuld. mon. scr. 808-891.
925 Abbo. -896.
896 Gesta Normannor. 837-896.
911 „ „ 820-911.
996 Encomium Emmae.
996 Dudo. 912-996.
1025 Chronicon Aquitanic. 830-1025.
1063 Historia liber. Mess.
1076 Wido Ambian.
1085
1090
1099
1101
1137
1142
1148
1154
1154
1157
1171
1180
Chroiiicon Normannic. 1041-1085.
Guilelmus Pictav.
Guillaume de Jumiege.
Guillaume de la Perene.
Feoda Normauniae.
Genealogia duc. Northmann.
Guilelmus Apuliens. -1085.
Amatus Casinens.
Guilelmus Gemetic. 851-1137.
Ordericus Vitalis.
Gaimar.
Gesta Stephani reg. Angl. et duc.
Norm. 1135-1154.
Anglo-Saxon poem.
Johannes Turon., histor.
Wace, Rob.
Benoit de St Maur
990
ANHANG
1259 Chronicon Normanniae. 1139-1259.
1239 „ Norm. duc. 1087-1239.
1440 Walsingham, ypod.
1487 Croniques de Normandie.
1488 Bonchard.
Noraina Normannornm.
Le dit de Guillaume.
Hi.stoire d' auc. ducs.
11. England.
577 Gildas.
1154
Tysilio.
1154
690 Annales Cantuariens. 618-690.
1154
700 Adelmus Schireb.
1154
705 Adanmanus.
1154
720 Eddius Stephanus.
1154
721 Vita S. Johannia Beverlac.
1154
735 Beda Venerab.
1155
737 Chronologia brevissima.
1160
770 Ethelwolf.
1166
785 Historia de pontific.
1163
Extrait de la Estoire.
1164
804 Alcuinus, de pontific.
1170
848 Indiculus de episc. Brit.
1171
858 Nennius.
1172
871 Catalogus praesul. Eborac. 627
1173
-871.
1174
900 Asserius Menevens.
1174
974 Aethelweard.
984 Chronicon Vilodunense.
?1000 Hemingus.
1180
1002 Dudo.
1189
1040 Encomium Emmae.
1066 Annales Cambriae.
1066 Carmen de bello Hasting.
1066 Vita Eduardi reg. et conf. {La
Estoire.)
1076 Wido Ambian.
1190
1086 Marianus Scotus.
1190
1088 Annales Inisfallenses.
1190
1088 Tigernachus.
1192
1089 Epistolae Lanfranci.
1196
1090 Guilelmus Pictaviens.
1198
1109 Ingulfua. 664-1091.
1199
1115 Turgot.
1118 Florentius Wigorn.
1120 Obitus Willermi.
1199
1124 Eadmer.
12??
1124 Ernulfus Ruffens.
1200
1129 Simeon Dunelmens.
1200
Epistola Sim. Dunelm.
1200
1131 Annales Ultonienses.
1201
Epistola Hugonis Rothom.
1206
sec. XII. Nomina archiep. et ep. Angliae.
1208
sec. XII. Genealogia regum Angliae.
1210 :
1137 Guilelmus Gemeticensis.
1214
1141 Guilelmus Malmesbur.
1214
1142 Ordericus Vitalis. sec. XIH. :
1143 Richardus Hagustald.
1148 Gaimar.
1215
1150 Aluredus Beverlac.
1218
Galfridus Monmatens.
Anglo-Norman poem.
Henricus Huntidonens.
Johannes Hagustald. 1130-1164.
Gesta Stephani reg. Angl.
Chronicon Saionicum. 1-1154.
Caradoc.
Hugo Candidus.
Serlo Fontanus.
Aelredus.
Chronicon mon. s. Cruc. Edinb.
Epistola Hugonis Rothomag.
Gualo Camber.
Wace.
Annales Hibernici.
Regan.
Jordanus Fantasma.
Thomas Eliensis.
Richardufi Eliensis.
Epistolae Johannis Sarisb.
Benoit de St. Maur.
Chronicon mon. de Abingdon.
675-1189.
Chronicon mon. de Alnewyke.
„ „ „ Bello.
„ Ramsiense.
Libellus de motibus Angliae.
Galfridus de Vino s., histor.
Ranulphus de Glanvilla.
Richardus canonicus.
Richardus Divisiens.
Gualterus Mapes.
Johannes Brompton.
Gervasius mon. Dorob.
Petrus de Ebulo.
Alexander Essebiensis.
Chronique abreg. du roi Richard.
Lagamon.
Chronicon Anglican. 1066-1200.
Benedictus abb. Petrob.
Petrus Blesensis.
Rogerus de Hoveden. 731-1201.
Rodulphus Niger.
Guilelmus Neubrigensis.
Radulphus de Diceto.
Galfridus Dunelmeus.
Walliugford.
Epistolae Adae de Marisco.
Chanson moult pitoyable.
Chronicon Laetiense.
Chronicon anonymi Laudun.
ANHANG
991
1223 Guilelraus Brito.
1223 Giraldus Cambrensis.
1228 Coggeshale.
1232 Annales Marganens.
1234 Rudburn.
1237 Rogerus of Wendower.
1245 Annales Bueltiani 420-1245.
„ Burtonenses.
1259 Johannes abbas burgi.
1259 Matthaeus Paris.
1266 Chronicon regum Manniae.
1269 Elias de Trickingham.
1270 Chronicon Mailrosens. 735-1270.
1270 Adamus Domersham.
1273 Robertus de Swapham.
1274 Sprottus.
12?? Robert of Gloucestre.
1291 Annales Waverleiens.
1292 Cotton. 1042-1298.
1293 Johannes de Oxenedes.
1294 ChroniconS.Benedicti deHulmo.
1295 Chronicon Petrob.
1296 Diarj.
1304 Wikes.
1304 Chronicle of the monast. of
Abingdon.
1307 Edmund of Hadenham.
1312 Chronicle of England, a shorte
metric.
1313 Catalogus archiep. Cantuar. 599
1313.
1316 Chronicon regum Manniae.
1321 Barbour.
1321 Walterus de Whytleseye.
1322 Rishanger.
1325 Henricus de Blaneford.
1326 Songs.
1328 Trivetus.
1328 Galfridus Bakerus.
1336 Graistan.
1336 Adamus Murimuth.
1346 Historia de gestis reg. Britann.
1347 Galtherus Hemmingford.
1347 Johannes historiographus.
1347 Chesterfield.
1350 Ricardus Corinensis.
1350 Johannes de Fordun. -1037.
1360 Johannes Tinmouth.
1362 Gray.
1366 Eulogium.
1367 Radulphus de Hygden.
1368 Robertus de Boston.
1369 Stephanus Birehint.
1370 Chronicon Hiberniae.
1370 Jacobus Grace.
1377 Johannes de Trockelowe. 1327
1377.
1377 Matthaeus Westmonaster.
1379 Vita s. Johannis de Bridlingt.
1380 Thorne.
1380 Adamus Murimuth. contin.
1381 Thomas de Eccleston.
1395 Knigthon. 950-1395.
Robertus de Avesbury.
1400 Chronique de Richard H.
1400 Chronique de la traison.
1400 Johannes Glastoniensis.
Harding.
1411 Otterburnus.
1415 Facius (de orig.)
1415 Siege of Harflet.
1419 Carpenter.
1420 Chronicon Vilodunense.
1421 Henricus de Marlborough.
1422 Memorials of Henry.
1422 Gesta Henrici V Angl. reg.
1424 Andrew of Wintown.
1426 Thomas de Elmham.
Titus Livius Foroiul.
1440 Wal.singham.
1441 Cantlow.
1442 Beckington.
1446 Harry.
1446 Lindwood.
1453 Accounts. ^
1460 Addicioun.
1461 Chronicle, english.
1464 Capgrave.
1464 Johannes Whethamstade.
1469 Jehan de Wavrin.
1474 Warkworth.
1480 Guilelmus Worcestr.
1483 Chronicle of London.
1488 Bouchard.
1489 Chaundeler.
1491 Caxton.
1491 Ross.
V1500 Stubbs.
1503 Chronicon S. Bened. de Hulmo.
1503 Richardus Beere.
1509 Bernardus Andreae.
1512 Fabian.
1530 More, Sir Thom.
1536 Rastell.
1547 Johannes Maior.
1550 Boethius.
1559 Guilelmus de Chambre.
LongtoflF.
Historia vitae et r. Rich. II.
Genealogia comit. Richem.
Chronicon sive annal. prior. de
Dunstaple.
992
ANHANG
12. Niederlande.
Holland — Belgien — Flandern - Brabant.
Genealogia comit. Flandr.
Genealogiae com. Fland.
De Arnulfo com. Fland.
Witgerus. 959.
Lambertus can. S. Audom.
926 Annales Laubacenses.
970 Folcuinus.
990 Harigerus.
1050 Anselmus.
1070 Tomellus.
1112 Sigebertus Gemblacens.
1124 Eberardus.
1127 Herimannus Laudun.
U27 Vita s. Karoli Boni.
1129 Gualterus Brugens.
1129 Gualterus Morinens.
1136 Annales Formoselenses.
1138 Rudolfus abbas.
1142 OorIog,v. Grimbergen.
1151 Theodoricus a Leydis.
1152 Chronicon S. Bavonis.
1152 Chronique ancienne de Flandre.
1160 Herimannus Laudun., narrat.
1162 Flandria generosa.
(1170) Kolijn, Klaas -1156.
1194 Lambertus Parvus.
1199 Gislebertus Bald.
Chronicon Leod. brev.
,, Tornac. S. Mart.
Jean d'Outre-Meuse.
1202 Jocelinus de Brakelonda.
1203 Lambertus Ardensis.
1203 Leo mon. Egmund.
1205 Annales Egmondani. 675-1205.
1205 Chronicon Egmondanum. 647-1205.
1208 Guibertus abb. Gemblac.
1210 Reinerus mon. Leodiens.
1233 Narratio hist. de reb. Ultrai.
1237 Emo abbas Werum.
1246 Aegidius Aur. Vallis.
1273 Menco abb. Werum.
1278 Chronicon Flandrense rhyth. 1162
-1278.
1289 Balduinus de Avennis.
1292 Heelu, Jan van.
1294 Chronicon Bertinianum. 590-1294.
1294 Balduinus Nivion,
1300 Maerlant.
1301 Riim-Kroniik.
1305 Stoke.
1306 Guiart.
1308 Montignius.
1310 Annales Gandenses. 1296-1310.
1314 Chronicon geneal. duc.
1314 Johannes de Thielrode.
1316 Lodewijk van Velthem.
1316 Klerk uit de lage landen.
1332 Guilelmus procurator.
1346 Chroniques de Flandre. 792-1346.
1348 Hocxsemius, Joh, 1246-1348.
1350 Beka.
1351 Jean de Klerk.
1364 Cronica diversor. gestor. 912-1364.
1369 Leo monachus.
1370 Iperius, Joh.
1384 Chroniques de Flandre.
1390 Jacobus de Guisia.
1398 Chronijkje, cort, van den graven.
1399 Rudolphus de Rivo.
1399 Froissart, Jean.
1403 Jacques de Hemricourt. 1102-1398.
1404 Reimchronik von Flandern.
1423 Catalog. et chronica princip. 621
-1423.
1425 Stadtboek.
1428 Anonymus De vita . . . domin. de
Arckel.
1443 Olivier van Dikasmuda.
1448 Dinterus.
1449 Chronicon Tielense.
1450 Monstrellet.
1456 Chronica de Traiecto. 642-1456.
1462 Zantfliet.
1463 Johannes de Dikasmuda. 863-1463.
1465 Henricus de Merica.
1466 Chronijkje, cort, van HoIIant. 972
-1466.
1467 Theodoricus Paulus.
1470 Bnsschius, Joh.
1471 Thomas a Kempis.
1473 Petrus de Thymo. 984-1047.
1474 Chronicon Belgic. magnum. 74-1474.
1474 Chastellain, Geo.
1477 Chronica de Hollant. 863-1477.
1477 Schuren.
1478 Chronyke of die Historie.
1478 Aegidius de Roija.
1479 Chronicon Belgicum vetus. 785-1479.
1480 Veldenarius.
1488 Annales rer. in HoIIand. gestar. 1481
-1483.
1486 Cronycke, die alder-excelleutste.
1485 Chronicon ducum Brabant.
Instructio an die . .
1488 Du Clercq.
1488 Aemylianus.
1488 Jan van Naaldwijk. 863-1477.
1490 Basinus, Thom.
1490 Adrianus de Veteribusco.
1491 Sluis, Willem van der.
1491 Boeck, het, van . . . Briigge.
ANHANG
993
149? Snavel.
1492 Despars.
1499 Zweder v. Culemborg.
1499 Comines, Phil.
1500 Johannes de Lemmege. 1110-1436.
1501 Kronijkje, 25jarig. 1476-1501.
1502 Marche, Oliv. de la. 1435-1492. ,
1504 Johannes de Leydis. -1417.
1507 Guilelmus Hermannus.
1507 Molinet, Jean.
1512 Cronica, cleyne. 701-1512.
1513 Chronik von Flandern.
1514 Johannes de Los. 1455-1514.
1517 Kronijkjen v. Hertogenb. 1312-1517.
1517 Kronijk, de divisie.
1525 Heda, Willem.
1527 Beningha.
1527 Petrus Thaborita.
1534 Amandus de Zierikzee.
1536 Jarichs. 758-1536.
1537 Snoyus, Rein.
Bethlehem, Kloster bei Zwolle.
Coccius.
Deventer.
Dier de Muden.
Vita Hoorn.
„ Egberti ter £eek.
„ Johannis Hatten.
Registrum bonorum.
13. Danemark und Island.
1076
1088
1147
1157
1187
1187
1194
Xn. fin.
1204
1209
1218
1219
1228
1251
1252
1282
1263
1265
1265
1286
1286
1287
1288
1290
1300
1300
1307
1313
1317
1323
1325
1326
1330
1341
1391
1424
Adamus Bremensis.
Vita s. Canuti.
Helmoldus.
Anonymi chronol. Dan. 826-1157.
Anonvmus Roskjldensis.
Necrologium Lundense.
Series runica.
Aageson. 300-1187.
Anonymi comment. histor.
Chronicon Daniae. -1095.
Niels.
Saxo Grammat. -1186.
Arnoldus Lubecensis.
Genealogia regum Danor.
Chronicon Danic. 1074-1219.
Annales Nestvedienses.
Vita Gunneri.
Chronicon rer. Danic. 1214-1252.
Chronicon Sialandiae.
Chronologia rerum.
Annales Esromenses.
Chronicon Danorum breve.
Anonymus rer. Dan. 1210-1286.
Chronicon Danic. 980-1286.
Anonjmus rer. Dan. 834-1287.
Annales Ryenses. O. C. -1288.
Chronicon Danic. 1246-1290.
Anonymi Nestved. chron.
Chronicon Danorum. 1130-1300.
Chronicon Sialandiae. 1028-1307.
Annales Danici.
Chronicon Danorum. 936-1317.
Chronologia rer. mem.
Annales Danici.
Petrus de Dacia.
Anonymi chron. Dan. 821-1330.
Tabula Ringstadiensis.
Liber Daticus.
Processus.
1410 Anonymus rer. Dan. 1241-1410.
1430 Anndlar, Islenzkir.
1431 Thomas Gheysmer.
1463 Chronicon Rastedense. 1059-1463.
1468 Nicolaus, Joh. fil. 1104-1468.
1497 Anonymusdereb.Dan. 1274-1497.
1509 Lettre de Jean.
1517 Krantz.
1520 Anonymusdereb.Dan, 1275-1520.
1556 Anonymi chronolog. Dan. rerum,
1046-1556.
Anonymus rer. Dan.
Vita s. Anskarii.
De Danorum rebus gestis.
Langfedgatal.
1120 Ari. 874-1120.
Annales Islandorum.
1430 Anndlar, Islenzkir. 803-1430.
Brandkrossa-Thattur,
X. Egils-Saga.
Eyrbiggia-Saga.
Faereyinga-Saga.
Flomanna-Saga.
Forsbraedra-Saga.
Gisla-Saga.
Grettis-Saga.
Groenlendinga-Saga.
Gunlaugs Ormstunga-Saga.
Havard-Saga.
Heidarviga-Saga.
Historia comp. et sacc.
Historia Olai regis.
Historiae regum Magni.
Hungurvaka-Saga.
Jomsvikinga-Saga.
Jon Oegm.-Saga.
Knytlinga-Saga.
63
994
ANHANG
Kongs-Skugg-Sio.
960 Kormaks-Saga.
1121 Kristui-Saga.
Laurentius-Bishup-Saga.
Laxdaela-Saga.
Liosvetninga-Saga.
Magnus Lagab.
Niala.
Orkneyinga-Saga.
Pals Bish.-Saga.
Rymbegla.
Saga af Finnboga.
„ „ Thordi.
„ ,, Vomundi.
Saga hins helga Magnusar.
„ Olafs.
„ Olafs Trygvass.
Sogur Hakonar.
Sturhinga-Saga.
Thattur af Anklofra.
Thattur
Thorlacs-Saga.
Vatnsdaela-Saga.
Viga-Glums-Saga.
„ Styrs- „
1341 Annales Islandorum.
Wilkina Saga.
14. Schweden und Norwegen.
Chronica duo rhythmica (Twa gambla
Swenske rijm-kronikor.)
Historia Gothrici et Rolfi.
1076 Adamus Bremensis.
1160 Theodoricus mon. Nidros. 861-1136.
1241 Snorro Sturleson.
1263 Chronologia rer. Dan.
1320 Incerti scriptoris Sueci.
1344 Incerti scriptoris Sueci.
1448 Chronicon de archiep. Upsal.
1486 Ericus Olai.
1517 Krantz.
Historiae reg. Norveg.
1060 Laxdaela-Saga.
Swarfdaelae-Saga.
Hialmar-Saga.
Historia Sverreis regis. 1184-1202.
Suerris-Saga.
Margareta abb. Vadst.
1645 Diarium Vazstenense. 1344-1545.
Wilkina Saga.
15. Bohmen.
936 Vita s. Wenceslai duc. Bohem. 1338
8. IX Conversio Bohemorum. 1343
997 Vita s. Adalberti ep. Prag. 1362
„ ss. Cyrilli et Meth. ?1362
1125 Cosmas Pragensis. -1125 resp. 1283. 1371
1167 Monachus Opatovic. 11-157. 1375
1163 Annales Pragenses. 1380
1163 Annales Opatovic. 1431
1167 Vincentius Pragensis. 1431
1220 Annales Pragenses. 1431
1228 Gerlacus abb. Milovic. 1167-1198. 1437
Hermannus Altahensis. 1493
1278 Henricus de Isernia. 1443
1282 Chronica aurea. 1025-1282. 1444
1283 Joroslaus. 1143-1283. 1458
1283 Chronicon Bohemiae. 938-1283. 1458
1314 Dalimil. -1314. 1483
1320 Chronicon Bohemiae. -1320. 1527
Petrus Zittaviensis. 1253-1338.
Johannes Victoriensis, liber.
Franciscus Pragensis. 1125-1353.
Marignola. O. C. -1362.
Neplacho. 1-1348.
Benessius. 1283-1374.
Pulkawa. 700-1330.
Johannes de Ragusio.
Petrus Zatecensis.
Carlerius.
Laurentius de Brezowa. 1414-1422.
Drahonicz. 1419-1443.
Windeck.
Martiu v. Bolkenhain. 1425-1444.
Aeneas Sylvius, hist. Boh. 894-1458.
Nunnez de Toledo. -1458.
Matthiae Corv. Hung.
Annales patrio serm. scripti.
ANHANG
995
1527 Cuthenus.
1531 Bartholomaeus v. St. Aegidius. 1524
-1531.
1553 Hagek.
Hussiten.
1387 Johannes von Guben.
1414 Chronicon Bohemicalis.
Excerpta Johannis Hussj etc.
1427 Wigelius.
1444 Martin v. Bolkenhain. 1425-1444.
1479 Picolomini, narrat. hist.
1455 Formula examinandi.
1512 Krantz, hystoria.
IVIftlireii.
Olmiitz.
1513 Aug^ustinus Olomuc.
16. nngaru.
1020 Vita ss. Zoerardi dicti Andr.
1196 Anonymi Belae. 819-931.
1196 Status regni.
1203 Chronicon Posoniense. 997-1203.
1220 Chronicon Hungarorum mixt.
Diocleas.
? Calanas.
124? Ricardus ord. praed.
1242 Rogerius magister.
1247 Rodericus Ximenes, hist. Ostrog,
1268 Thomas Spalatensis.
1290 K^za.
1330 Madius.
1340 Garinus.
1345 Historia Jadrensis obsidionis.
1382 Johannes archid. de Kikullew.
-1382.
1407 Paulus de Panlo.
1453 Instrumentum compositionis.
1451 Epistolae Johannis de Zredna.
1452 Acutheis.
1458 Chronica Hungarorum.
1464 Aeneas Sylvius, de situ.
1470 Palladius Fuscus.
1342
1470 Naldus Naldius, epistola.
1476 Nuptiae reg. Hung. Matth.
1478 Galeotus.
1483 Matthiae Corv. Hung.
Epistolae Matthiae Corvini.
1490 Johannes de Thwrocz. 364-1473.
Cortesius.
1492 Ranzanus.
1496 Callimachus, hist. -1444.
1502 Bonfinius. 364-1495.
1503 Ritius.
1510 Marulus.
1522 Tubero.
1526 Chronica der Hungem.
974 Pilgrinus Laureac.
1083 Vita s. Stephani regis I.
„ „ Elisabethae filiae Andreae.
„ „ Emerici.
1113 „ b. Margaritae Hungaricae.
1046 „ „ Gerardi episc. Chanad.
1096 „ „ Ladislai regis.
Chronicon Hungar. Poson. (p. 1007.)
17. Polen.
986 Procosius.
1018 Thietmarus episc. Merseburgensis
1113 Chronicae Polonorum.
Nestor.
1166 Cholewa.
1203 Chronicon Posoniense. 997-1203.
1220 Chronicon Hungaror. mixt.
1223 Kadlubek. -1203.
1265 Boguphalus H. -1253.
1271 Baszkon. 1253-1271.
1278 Chronica Polonorum.
1279 Martinus Polonus.
1288 Dzierzwa.
; 1370 Chronicon principum
Polon. 800-1370,
1378 Annales Polonici. 899-1378.
1382 Anonymi chronica princ. Pol.
1395 Chronica Cracoviae.
963-1395.
1480 Johannes Longinus.
1498 Literae credentiales.
1506 Miechow.
1515 Agricola.
1520 Chronica Poloniae. ■
1520.
Annales Cracovienses.
Vita s. Stanislai ep.
Crac.
63*
996
ANHANG
18. Russland.
1110 JltTOnHCb, JlflBpeHT.
1115 Nestor -1093, resp. 1203.
1227 Henricus Lettus. 1186-1227.
1291 Reimchronik, livland. 1143-1291.
1305 JltTonHCb, HnaT.
1353 „ BocKpec.
1364 „ Co*iHCK.
1424 „ PoccificK.
1424 JltTonHci^a JIpeBHflro.
1471 JltTOHHCb, Co<l>iHCK.
1486 „ IIcKOBCKafl BTOp.
1496 „ HoBrop. qcTB.
1600 „ rycTHHCKafl.
1626 Herberstein.
1534 Lietopisiec od roku.
1687 JltTOHHCb, HoBrop. nepa.
1598 Lietopisiec Archang.
1650 JltTOnHCb, IICKOBCK. HepB-
1015 Acta s. Romani et Dav.
NB. Die Hehrzahl der Geschlchtschreiber
des byzantiniKchen Kaiserreichs (». unten
No. 2.')) gewahrt gleichfalis reiche Aus-
beute fUr die russische Geschichte.
19. Dalmatien.
1330 Madius.
1401 Paulus de Paulo.
1452 Acutheis.
1510 Marulus. 638-1079.
1622 Tubero. 1490-1622.
20. Tiirkei.
1464 Aeneas Sylvius, de situ.
1467 Barletius, chron. Turc.
1470 Chalcocondylas. 1298-1462.
1479 Bruce.
1494 Merula, bellum. 1474.
1496 Callimachus.
1498 Literae credentiales.
1500 Adelphus, Joh.
Theodorus Spanduginus.
1522 Tubero.
1634 Aventinus, de Turc. orig.
21. Juden.
Verga.
1173 Benjamin Tudelensis.
Knaben von Jvden getodtet etc.
1287 De s. Wernhero puero.
1290 Demiraculo hostiaea JudaeoParis.
1476 Martyrium s. Simonis pueri.
De 8. Johanuetto puero.
saec. y. De s. Mantio mart.
1287 De b. Rudolpho puero.
1462 De b. Andrea puero.
1255 Acta b. Hugonis pueri.
1429 De b. Ludovico puero.
1598 De Alberto puero.
1250 Pa.s3io s. Dominici Vallii paeri.
Epistola Gerhardi sac.
ANHANG
997
22. Hunnen.
De prima exped.
Rodericus (Ximen.) Tolet.
Calanus.
Bonacursius, vit. Att.
1496 Callimachus.
23. Longobarden.
Paulus Warnefridi.
Catalogus reg. Langob.
867 Chronicon Casinense.
877 Historia rer. a Longob. 840-877.
877 Andreas presb. Bergom. 568-877.
889 Erchempertus. 774-889.
973 Benedictus mon. S. Andr.
974 Chronicon Salernitan. 747-974.
Conradus a Lichtenau.
De V. Tassilone duc. Bai. (ubi
de Desiderio reg. Long.
752 De fundatione monasterii No-
nantulani.
825 Fragmentum historiae Langob.
Chronicon Langobardorum.
740 Narratiuncula quaedam.
768 Translatio s. Mercurii.
763 „ s. Heliani.
778 Vita s. Paldonis.
„ „ Barbati Ben.
„ „ Anselmi abb. Non.
865 Ridolfus not.
857 Leo Marsic, epitome.
24. Oeschichtswerke des Occidents uber die
Ereuzzuge.
1098 Epistola Steph. Carnot. 1128
1098 „ Boamundi.
1099 Anonymi Itali gesta Francor. 1131
1099 Robertus mon. S. Bened. 1141
1099 Raimundus de Agiles. 1095-1099. 1142
1099 Petrus Tudebodus. 1095-1099. 1142
1099 Anonymi narrat. de capt. 1147
1101 „ historia de via.
1101 Historia belli sacri. 1095-1101. 1154
1106 Gesta Francorum. 1187
1108 Radulfus Cadomensis. 1187
1116 Bartolfus Peregr. 1095-1116.
1119 Gualterius. 1115-1119. 1188
Epistolae Godefridi BuIIon. 1190
1121 Albertus Aquensis. 1095-1121. 1190
1122 Narratio brev. belli sacri. 1097 1190
1122. 1191
1123 Marbodus. 1197
1124 Guibertus abb.Novig. 1095-1111.
1124 Anonymi hist. Hierosol. pars sec. 1198
1127 Fulcherius Carnot. 1095-1127. (saec.XH.)
1124 Chronicon Hierosolymitanum. 1201
1097-1124. saec. XIL
Chanson ou cantiqtle.
Anonymi 'brevis narratio.
„ versus.
Baldricus Andegav. 1095-1099.
Guilelm. Malmesbur.
Ordericus Vitalis.
Gilo. 1095-1099.
Odo de Diogilo.
Epistola Guidonis de Bass.
Henricus Huntind.
Anonymi commentar.
Ekkehardus Uraug., libell. 1095
-1187.
Guilelmus Tyrius. 1100-1184.
Narratio brev. de Frider.
Tageno.
Fulco.
Monachus Florentinus.
Historia brevis occupat. 1095
-1197.
Johannes Brompton.
Descriptio itineris.
Rogerus de Hoveden.
Via Hierosolymitana,
Mouskes.
998
ANHANG
1204 Villehardouin.
Chronique de la conquete.
Epistola Hugonis comit. S. Pauli.
Guntherus Lig , hist.
Radulphus de Diceto.
1213 Sicardus.
1216 Epistolae Innocentii III.
1219 Galfridus de Vino salvo, hist.
1219 Johannes Aegidius.
1219 Epistola Jacobi de Vitriaco.
1219 „ OUverii.
1225 Oliverius.
1228 Coggeshale.
Joinville.
1230 Bernardus thesaurar.
1239 Gualterus Cornutus.
1240 Jacobus de Vitriaco. 622-1218.
1249 Epistola Odonis episc.
1250 ,, Ludovici IX reg.
Guilelmus Tripolitan.
1254 Epistolae Innocentii IV.
1259 Matthaeus Paris.
1266 Coral, de castro.
1268 Contractus navigii.
1276 Continuatio GuUelmi Tyr.
1290 Adenulfus.
1291 Nicolaus de Hanapis.
Relatio de Davide.
Anonymi directorium.
1303 Anonyrai de recuperat. terr. s.
libellus.
1321 Sanudo Mar. sen., hist. Hieros.
1422 Epitome bellorum.
Anonymi expeditio.
Epistola Anselmi comit.
saec. XIV. Poema Germanicum.
1466 Accoltus. 1096-1187.
Passages, les, 1' de oultremer.
Nicolas le Huen.
Faits, les, et gestes.
Bouillon.
Muntaner.
Nicetas Acon. Chon., narr.
25. Gechichte des byzantinischen Kaiserreichs
bis zur Eroberung Konstantinopels.
I. Chronographen.
268 Dexippus.
saec. V. Eunapius.
425 Olympiodorus.
570 Johannes Malalas. 0. C. -566.
800 Georgius Syncellus. O. C. -285.
817 Theophanes, Is. 285-813.
828 Nicephorus patr. 0. C. -828.
899 Georgius 'A/ua^Tiokos. O. C. -894.
944 Georgius monachus. 813-944.
944 Leo grammat. 813-949.
1042 Chronicon paschale. -1042.
1057 Cedrenus. O. C. -1057.
1061 Simeon Metaphr. O. C. -1061.
1081 Scylitzes. 811-1057.
1118 Glycas, Mich. 0. C. -1118.
1204 Joel. O. C. -1204.
2. Ostromische Geschichtschreiber In
grdsserm Umfange bis 1477.
460 Zosimus. -410.
562 Procopius.
559 Agathias. 552-569.
1118 Zonaras. O. C. -1118.
1216 Nicetas Acom. Chon. 1118-1206.
1359 Nicephorus Greg. 1204-1341.
1462 ChalcocondyIas,Laon.l298-1462.
1462 Ducas. 1342-1462.
1477 Phrantzes. 1269-1477.
3. Chronisten, welche einzelne Zeitrgume,
Kriege u. Begebenheiten schilderten.
474 Priscus.
480 Malchus. 474-480.
491 Candidus. 457-491.
570? Corippus.
582 Menander prot. 569-582.
630 Georgius Pisid. 610-641.
828 Nicephorus patr. 602-770.
867 Genesius. 813-867.
959 Constantinus Porphyr.
cca. 950 Johannes Cameniata. -904.
975 Leo diac. Cal. 959-976.
1137 Nicephorus Bryenn. 1067-1081.
Manasses. 1080-1118.
1282 Georgius Acrop. 1204-1261.
1308 Pachym. Georg. 1258-1308.
1380 Johaunes Cantacuz. 1320-1357.
1462 Cananus, narrat.
867 Leontius jusior. 813-867.
Theophylact. Simoc.
Anna Comnena.
1176 Cinnamus. 1118-1176.
Julianus imp.
1402 Acta patriarch. Const. 1316-1402.
1430 Johannes anagnost. 1430.
Vita s. Sampsonis.
Paulus Silentiar.
Theophanes Byz. 566-676.
ANHANG
999
Eusebius Caes.
Anonymi oratio.
Epistola Hugonis comit.
„ Balduini imp.
Epistolae lunocentii III.
Panegyrici vet.
Patria.
1204 Villehardouin.
1462 Leonardus Chiens.
1464 Aeneas Sylv., de capt.
Barbaro.
1453 Tractatus de expugn.
Chronique de la conquete.
1453 Pi^ces relatives.
4. Schriftsteller uber Verfassung, Ver-
waltung, Sitten, Gebrauche u. 9. w.
562 Procopius.
565 Johannes Laurent. Lyd.
cca. 1450 Codinus, Geo., curopal.
Constantinus porphyr.
Johannes Phocas.
Julius Polydeuk.
Photius patriarcha.
Petrus patricius.
1118 Alexius Comnenus.
1216 Nicetas Acom. Chon., narr.
404 Notitia dignitatum.
26. De scriptoribus ecclesiasticis.
420 Hieronymus.
Sophronius.
495 Gennadius.
636 Isidorus Hisp.
669 Hildefonsus.
1112 Sigebertus Gemblac.
1152 Honorius August.
1293 Henricus Gandav.
Anonymi Mellic.
Petrus diac. Cas.
1516 Trithemius, catal. seu liber.
27. Kirchengeschichte.
I. Allgemetne.
340 Eusebius, hist. eccl.
410 Sulpitius Severus.
410 Rufus.
430 Philostorgius.
441 Cassiodorus.
446 Sozomenus.
Socrates schol.
457 Theodoretus.
484 Victor Vitensis.
510 Epiphanius schol.
610 Callistus, Niceph.
849 Walafridus Strabo.
853 Haymo Halberst.
886 Anastasius biblioth.
891 Liber pontificalis.
966 Flodoardus, fragm.
972 Liudprandus, opus.
1026 Galfridus de Vino s., de statu.
1048 Chronicon Novaliciense.
1070 Placidus Nonantulanus.
1086 Marianus Scotus.
1091 Bonizo.
1100 Bernoldus, catal.
1110 "Walramus ep.
1118
1135
1142
1151
1180
1187
1216
1259
1270
1279
1312
1317
1320
1314
1328
1331
1348
1352
1353
1362
1361
1362
1374
1404
Zonaras.
Hugo Flor., hist. eccl.
Hugo Metellus.
Ordericus Vitalis.
Catalogus pont. Rom.
Maniacutius.
Annales Romani.
Cencius Camerar.
Conradus philos.
Johannes diac. Rom.
Martinus Polonus.
Ricobaldus Ferr.
Ptolemaeus de Fiadonib.
Prophetiae satyr.
Jordanus frater.
Leo Urbevetanus.
Triumphus, Aug.
Bernardus Guid., catal.
Chronicon Repegovii.
Alvarus Pelag.
Conradus de Halberst.
Amalricus Auger.
Henricus dapifer.
Cardinalis Aragoniae.
Petrarca.
Paulus Anglicus.
1000
ANHANG
1410 Theodoricus de Niem, vitae.
1422 Onsorgius, catal.
1469 Lignamine, Joh.
1474 Chronica S. Aegidii.
1474 Chronica summ. pont. et imp.
1481 Platina, liber.
1490 Nicolaus de Siegen, chron.
1492 Diarium Rom. urb.
1494 Stephanns Infessura.
1503 Stella, de vita.
2. Specielle.
67 De 8. Lino.*)
84 „ „ Cleto.
95 „ „ Anacleto.
127 „ „ Sixto L
153 „ „ Aniceto.
153 Vita s. Telesphori.
156 De s. Hygino.
156 „ „ Pio L
171 „ „ Sotere pt.
185 „ „ Eleutherio pp.
226 „ „ Calixto.
230 Acta s. Urbani.
250 De s. Fabiano.
252 „ „ Cornelio.
253 Vita s. Lucii I.
257 Acta s. Stephani L
258 Martyrium Sixti II.
274 De s. Felice I.
296 „ „ Caio Rom. pt.
304 „ „ Marcellino.
310 „ „ Eusebio pp.
359 „ „ Felice II.
366 „ „ Liberio pp.
402 „ „ Anastasio I.
417 „ „ Innocentio I.
Epistolae Innocentii.
432 „ „ Coelestino I.
440 „ „ Sixto m.
461 Leo MagnuB.
Epistolae Leonis.
Vita s, Leonis M.
467 De s. Hilaro.
483 De s. Simplicio.
492 „ „ Felice IIL
506 Epistolae Gregorii I.
514 Vita Symmachi.
523 De 8. Hormisda.
526 „ „ Johanne I.
530 „ „ Felice IV.
536 „ „ Agapeto I.
539 Vita s. Silverii.
615 De s. Bonifacio IV.
672 Vita s. Vitaliani.
677 De s. Eusebio I.
684 Acta s. Leonis II.
685 Vita s. Benedicti II.
701 De s. Sergio I.
731 Vita s. Gregorii II.
752 „ „ Zachariae pont.
777 Acta s. Pauli L
796 De s. Hadriano I.
Epistola Hadriani I.
Epistolae Hadriani I.
816 De s. Leone III pp.
Epistola Leonis III.
Epistolae Leonis III.
825 Epistolae Paschalis I.
Bulla Pasch. I.
Vita s. Paschalis I.
847 Epistola Sergii H.
867 Epistolae Nicolai I.
Vita Nicolai I.
872 „ Hadriani II.
882 „ Johannis VIII.
884 „ Marini I.
885 De s. Hadriano IH.
891 Epistolae Stephani V.
896 „ Formosi.
897 „ Stephani VL
897 „ Romani.
906 „ Benedicti IV.
909 „ Johannis IX.
Canon Johannis IX. a. 898.
928 Epistolae Johannis X.
936 „ Johannis XI.
939 „ Leonis VII.
955 „ Agapiti II.
963 „ Johannis XII.
965 Cessio Leonis VIII.
Leonis VIII. privil.
965 Narratio de Benedicto V.
972 Epistolae Johannis XIII.
974 „ Benedicti VI.
983 „ „ VII.
985 „ Johannis XV.
999 Epistola Gregorii V.
Litterae Gregorii V.
1003 Epistolae Gerberti.
Acta concilii Caus.
1054 Leo IX.
Anselmus Rem.
Epistolae Leonis IX.
Vita Leonis IX.
1058 Stephanus IX.
Chronicon Pinnense,
1061 Nicolaus II.
Epistolae Nicolai 11.
Petrus Damiani.
Statutum Nicol. 11. 1059.
1085 Gregorius VII.
Acta pontific. de Greg. VII.
Annales Altahenses.
Apologetica.
Apologia Greg. VII.
Benno.
Bernoldus de S. Blasio.
Bonizo.
Bruno cleric. Magdeb.
Cardinalis Aragoniae.
Conradus ep. Trai.
♦) Man bemerke wohl, dass die Chronologie nach den ,Acta SS. Boll.' gegeben ist, welche mlt den
neueren Untergnchnngen nicht immer (Ihereinstimmt.
ANHANG 1(
Eberhardus arch. Salisb.
1342 Benediclus XII.
Epistola Gebhardi.
Acta Benedicti XII.
Epistola Gregorii VII.
Petrus de Herentals.
Epistolae Alboini.
1352 Clemens VI
Epistolae Gregorii VII.
Acta Clementis VI.
Otbertus episc. Leod.
Petrus de Herentals.
Otto Frising.
Sermo Clementis VI.
Pandulfus Pisanus.
1362 Acta Innocentii VI.
Paulus Bernried.
1370 Vita Urbani V.
Venericus.
1378 Gregor. XL
Vita s. Gregorii VII.
Petrus Amelii.
Walramus.
1389 Urbanus VL
Wido episc. Ferr.
Acta Urbani VI.
1087
Victor III.
Epistola Pilei.
Desiderius Casin.
Thomas de Acerno.
Vita b. Victoris III,
1394 Vita Clementis VIL
1099 De b. Urbano II.
1406 Gesta Benedicti XIII.
1118
Vita Paschalis II.
1431 Martinus V.
1119
,, Gelasii II.
Antonius Petri.
1124
„ Calixti II.
Historia Martini V.
1153
Epistolae Eugenii III.
Narratio de forma.
1168
„ Paschalis III.
1447 Eugenius IV.
1181
Acta Alexandri III.
Charta foederis.
^ 1216 Innocentius III.
Epistola de morte.
Epistola Innoc. III.
Obitus Eugenii IV.
Epistolae Innoc. III.
Vespasianus.
Gesta Innoc. III.
1455 Nicolaus V.
Innocentius III.
Aeneas Sylv., orat. de morte.
1241
Gregor. IX.
.„ Gravamina nat. Germ.
Acta legat. Hag.
Manetti.
1254 Innocentius IV.
Vespasianus.
Albertus Bohemus.
1458 Vita Calixti III.
Epistolae Innoc. IV.
Epistola Ladislai.
Vita Innocentii.
1464 Pius IL
1266
Clemens IV.
Aeneas Sylvius.
Descriptio victoriae.
Heimburg.
1284
Epistolae Martini IV.
Laelius.
1292
„ Nicolai IV.
Leodrisius.
1296
Coelestinus V.
Vita Pii H.
Jacobus cardin.
1471 Vita Pauli H.
Vita Coelestini V.
1484 Sixtus IV.
1303
Bonifacius VIII.
Bittschreiben.
Acta inter Bonif. VIII.
Jacobus Volaterranus.
Fasciculus actorum.
Sixti rv. pt.
Jacobus cardin.
Vita Sixti IV.
Vulgerius.
1492 Innocentius VIII.
1314
Clemens V.
Bulla Innoc.
Bernardus Guid., acta.
Callimachus Exp., ad Innoc.
Acta inter Bonif. VIII.
1502 Alexander VL
Ptolemaeus de Fiadonibus,
hist. Blasius Ortig.
eccles.
Confederatio.
Vita Clemeutis V.
Burchardus, Joh., diar.
1333 Acta Nicolai antipapae.
Paris Crasius.
1334 Johannes XXII.
1513 Julius n.
Acta Johannis XXII.
Bertrandus, Nic, tract.
Bernardus Guid.
1521 Leo X.
Petrus de Herentals.
Epistolae Leonis X.
Theodoricus de Niem.
Ferrerius.
Triumphus, Aug.
Paris Crassus.
Vita Johannis XXII.
1572 Vita b. Pii V.
1002
ANHANG
28. Vermischtes.
1276 Guido de Columna, hist. Trojana.
1298 Jacobns de Voragine, legenda aur.
1406 Petrua de Natalibus.
Joachim abbas.
29. Reisen in das heil. Land.
Beschreibung der heil. Oerter.
705 Adamnanus abbas Hiiens.
870 Bernardus raon. Francus.
1483 Faber, Fel.
1507 Georgius Gemnicensis.
Antoninus Placentinus.
1476 Peregrinatio.
1336 Ludolfus de Suchen.
Epistola Eucherii.
Guilelmus Worcestrius.
Berichtigungen und Nachtrage.
A. Zar ersten Abtheilung.
Seite 8.
Erl.-Schr.: Buhle, J. G. , Versuch einer kritiscben Literatur der ruftsischen Geschichte.
Moskwa l^flO. 8vo. p. 57-127.
Scriptores rerum Byzantinarum.
erfi
57
Seite 12.
Soriptores rerum German.
Costa, E. H., Bibliographie der deutschen Rechtsgeschichte. Braunschweig
1858. 8°. 342 pag. Ziemlich vollstdndig. In Kiirze eracheint dazu
ein bereits av-sgearbeitetes Supplementheft.
Seite 15.
Oesterreich.
Kukuljeviv Sakcinski, J., Bibliogralia hrvatcka. Dio prvi. Tiskane knjige.
V Zagrebu 1860. 8*. (,Chroatische Bibliographie. 1. Thl. Druckwerke.
Agram 1860.') Wichtig fiir dve Geschichte Chroatiens bei dem Mangel
anderer bibliographischer Vorarbeiten.
Wurzbach von Tannenberg, C. , Bibliographisch - statistische Uebersicht der
Literatur des osterreichischen Kaiserstaates. Wien. pro 1853. 8*.
(2. Aufl. ibid. 1856.) p. 56-73; pro 1854 (1856) p. 205-255; pro 1855
(1857) p. 615-747. Sehr toichtig. Erscheint nicht weiter.
Seite 23. Zeile 2 von unten lies d. 9. Marz staU den Marz.
Seite 25.
Annales Russici, Ues Petropoli 1767—92. 8 vol. 4".
Seite 40.
Camden's society.
Erl.-Schr.: Nichols, J. Gongh, a descriptive catalogue of the works of the Camden so-
ciety, stating the nature of their principal contents etc. Westminster 1862. gr. 8vo.
Seite 43. Zeile 27 von oben lies Belges in^dites statt Belgesin^ dites.
)) 56. „ 22 „ „ „ antiguedad statt antigiidad.
„ 67. „ 25 „ „ „1588 statt 1858.
Seite 70 schalte ein:
(Luigi) Delizie degli eruditi toscani. Firenze 1770—89. Vol. 1—2.5. 8*.
Seite 77.
Monumenta Germaniae historica.
Zu der Notiz auf Seite 78 wolle man noch giitigst die Bemerkung fiigen, dass
alla Schriften in dieser grossartigen Sammlung, bei denen ein Her-
ausgeber nicfit namentlich genannt ist, von dem Geh. Rath Pertz
selbst edirt sind ; hiernach wird sich in der 2. Abtheilung leicht
ersehen lassen, welche neue Werke und Ausgaben wir demselben
verdanken.
1004
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
Seite 78,
a historiae patriae iies jetzt: Aug. Taurin. 1836—61. 10 vol.
. (Tom. X.) Codex diplomat. bardiniae. Tom. I. 1861.
fol.
Monumenta
max
Seite 79 schalte ein:
Monumenti di storia patria delle provincie Modenesi. Parma 1861. Tom. I.
8erie delle cronache. Ibl.
Inhalt: Cronaca Modenese (1469-1502) di Jacopino de' Bianchi detto de' Lan-
cellotti, ed. B. Borghi.
Seite 93 schalte ein:
Watterich, J. M. (Profess. histor. in lyceo Varmiensi): Pontificum Ro-
manorum qui fuerunt inde ab exeunte saeculo IX usque ad finem
saeculi Xlll vitae ab aequalibus conscriptae, quas ex archivii pon-
tificii, bibliothecae Vaticanae aliarumque codicibus adiectis suis
cuique ex annalibus et documentis gravioribus ed. J. M. W. Tom.
I. (ab a. 872-1099). II. (ab. a. 1099-1198). Lipsiae 1862. Lex.-^».
8 Thlr.
Das ganze Werk soll 3 Bde. umfassen und wiid im Sommer 1863 vollstandig. — Leider
konnte diese treffliclie Sammlnng hier nicht mehr benutzt werden und fiir den
Nachtrag i.st sie zu umfassend. Jedoch sind die anderswo gedruckten und von
Watterich nur wiederholten Vitac oder sonstige von demselben angezogene
Schriften in unserm Buche iiberall nacb ihren verschiedenen Ausgaben angegeben.
B. Zur zweiten Abtheilung.
Seite 104a. schalte ein:
Aegidius de Columna, Romanus
(1247 — 1316): Quaestio in utram-
que partem disputata de potestate
regia et pontificali.
Ausg. : ap. Goldast, monarchia II. p 95 sq.
Rrl.-Schr.: Bulaeus , historia universitatis Pari-
siensis. Paris. 1665. m. p. 671; IV. p. 61.
Friedberg, de linium infer ecclesiam et ci-
vitatem regundorum indicio. Lipsiae 1861.
gr. 8vo. p. 246.
Thomasius, historia contentionis inter im-
perium et sacerdotium. Halae 1722. c. 2. § 92.
Seite 105b.
Aeneas Sylvius: Decadum Flacii
Blondi.
Ausg.: * in eiiis oper. Ba.sil. 1551. p. 144
-281.
Historia de Ratisponensi
dieta. 1454.
Ausg.: ap. Mansi, Aeneae Sylvii orationes
politicae . . . Lucae 1759. III. p. 1-85.
Seite lO^b. schalte ein:
Albertus archiepisc. Livoniae, vid.
Vita s. Edmiindi Rich {historia und
sermo.)
Seite 120".
Annales Bebenhusani.
Ausg.: *ed. Pfaff in Wurttembergischc
Jahrbiicher fiir vaterlandische Geschichte,
Geogr. etc. Jahrg. 1855. Stuttg-art 1867.
Heft U. p. 172-196.
Seite 120b. Zeile 9 von oben lies XVIII.
statt XVII.
Seite 123a-
Annales Colonienses maximi.
Erl.-Schr.: Peter, IL, analecta ad historiam
Philippi ab Heinsberg archiep. CoIonienBi.5.
Dissert. inaug. Berolini 1861. 8vo. (77 pag.)
p. 3-21. Mit vielem Geschick gearbeitet.
Seite 125b. schalte ein:
AnnalesEpternacenses a. 714 — 71,5.
Fragmentum ex libro aureo mona-
sterii Epternac.
Ausg.: ap. Reiflfenberg, raonum. deNamur.
VII. p. 209. 210.
Fgl. Chronicon Epternac.
Seite 126a.
Annaies et notae Parmenses et Fer-
rarienses.
Handschr. : vid. Pertz, mon. Germ. Tom.
XVIII. p. 660.
Ausg.: friiher edirt zusainmen unt. d.
Tit. : Chronicon Parmense (vgl. oben p. 226)
' ap. Muratori , scr. rer. Ital. IX. p. 759-
880. — *m Monument. histor. ad prov.
Parm. (chronica Parmens.) III. p. 1-321.
— ^unter ohigem Tit. ed. Jaffe ap. Pertz,
mon. Germ. Tom. XVIII. p. 662 sq. infol-
genden Ahtheilungen:
1. Annales Pawnenses minores. 1038-
1167. p. 662. 663.
2. Annales Ferrarienses. 1101-1211. p.
663.
3. Notae Parmenses. 1147-1210. p. 664.
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
1005
4. Annales Parmenses maiores. 1165-
1337. p. 664 sq.
Seite 126a.
Annales Ferrarienses, vid. Annales
et notae Parmenses.
Seite 127a.
Annales fratris cuiusdam anonymi
conventus fratrum minorum Gan-
davens. = Annales Gandenses.
Seite 127b.
Annales Genuenses.
Seite 12Sa ist irithumlich sresagt, da.ss eine neuc
Ansgabe derselbuu von Jaffi besorgt werde; sie
sind aber in dein dcranachst orscheinenden Tom.
XVIII. der 3Ionumenta Germaniae Mstorica von dem
hochverdienten Herausgeber dieses ausgezeichneten
Werkes Hrn. Geh. Regierungsrath Dr. Pertz selbst
edirt veorden. Mir war es vergonnt, unten sub voc.
Cafari et continuatorum annales Januenses (vvel-
chen Titel diese Annalen nun tragen) schon jetzt
das Genauere mittheilen zu konnen. Vid. Cafari.
Seite 132a.
Annales Mediolanenses (maiores).
1154—1230.
Bis zur neuen Ausgabe war dies Werk unter
dem Namen des Sire Raoul bekannt; derselbe ist
jetzt beseitigt.
Handschr.: Paris,London,Mailand.
Vgl. Pertz, mon. Germ. Tom. XVIH. p.
357.
Ausq. : * ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 1173-1196 als Sire Raoul. — *mit
obigem Titel ed. Pertz in Mon. Germ. hist.
Tom. XVm. p. 359-381.
Annales Mediolanenses minores et
notae. Sie zerfallen in:
1., Notae S. Mariae Mediolanen-
se.s. 382-1253.
Ausg.: 'aZs Kalendarium Sitouianum ap.
Muratori, scr. rer. Ital. II. 2. p. 1023. —
*ed. Jaff(5 ap. Pertz, mon. Tom. XVIII. p.
386. 386.
2., Notae S. Georgii Medi- lanen-
ses. 1061-1295.
Ausg.: ^als Excerpta historica /ex vetu-
stiss. kalend. ms. bibl. Ambros. /.-p. Mura-
tori I. c. I. 2. p. 235. 236. — '| Vd. Jaffe
ap. Pertz 1. c. Tom. XVHI. p. al6\S89.
3., Annales Mediolanensf^sbieves.
397-1228. '
Ausg. : ' ap. De Lewis , anecdota sacra
p. 1-9 unt. d. Tit.: Chronicon I. Mediola-
nense. — *ed. Jaffd ap. Pertz 1. c. p. 389-
391.
4., Annales Mediolaueuses bre-
vissimi. 1111-1237. •
Axisg.: 'ap. Baluze, miscellan. II. p. 307
(*ed. Mansi I. p. 122) unt. d. Tit.: Chro-
nicon Cremonense. — *ed. Jaffe ap. Pertz
1. c. p. 391. 392.
5., Annales Mediolanenses mi-
nores. 64-1280.
Handschr.: vid. Pertz, mon. I. c. p. 389.
Atisg.: ^zum Theil ap. Pasini, codices
mss. bibl. reg. Taurinensis Athenaei II. p.
350 sq. — *ganz ed. Jaff^ ap. Pertz I. c.
p. 392-399.
6., Memoriae Mediolanenses. 1061-
1251.
Ausg.: zuerst ed. Jaff^ ap. Pertz, mon.
Germ. Tom. XVIII. p. 399-402.
Seite 132b.
Annales Menevensis ecclesiae ab
a. 438—1286.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra II. p.
648-651.
Seite 134a.
Annales Parmenses, vid. Annales
et notae Parmenses.
Seite 134b.
Annales Pistorienses.
Ausg.: * col diar. del Monaldi. Prato
1835. 8».
Seite 135a.
Annales Placentini Guelfi / .,
Gibellini i ' ^'^-
unten Chronicon Placentinum.
Seite 137«.
Annales Seldentalenses Ues Seli-
genthal statt Seldenthal.
Seite 140a.
Annales Wintoniensis ecclesiae ab
a. 633 — 1277 auctore monacho Win-
toniensi.
Ausy.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
288-314.
Seite 145a.
Anonymus Laudensis, vid. Morena.
Seite 145b.
Anonymus Valesii.
Unter dieser kiirzern Bezeichnung wird jetz-
allgemein das fiir die Geschichte Odoakers wicht
tige Bruchstiick verstanden, welehes in den Aus-
gaben nach Valesixis' Vorgango den Titel fiihrt: De
Constantio Ckloro, Constantino Magno et aliis impera-
toribus excerpta auctoris ignoti.
Ausg.: 'm Ammiani Marcellini oper. ed.
Henr. Valesius. Paris. 1636. 4to. Anhnng.
— * ed. Sim. Pauli (bibliopola) in Miscella
antiquae lectionis. Argentorati 1664. 8vo.
— *-m Ammiani Marc. oper. ed. H. Valesius.
Editio posterior. Paris. 1681. fol. p. 658-
671. — *in A-i M-i oper. ed. J. Gronovius.
Lugd. Batav. 1693. fol. p. 504-514. — »ap.
Miiratori, scr. rer. Ital. XXIV. p. 636-640
(X). — *in Ammiani M. rerum gestarum
libri qui supersunt, ex edit. Valesio-Gronov.
ed. Ernesti. Lips. 1773. 8vo. p. 545-563.
1006
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
— 'tn Ammiani M. quae supersunt, ed. J.
A. Wagner. Lips. 1808. I. p. 609-628 ; com-
mentarius III. p. 392-402.
Seite 152b.
Augustinus Triumphus, vid. Tri-
umphus pag. 553.
Seite 153b.
Aventinus.
Erl.-Schr.: Dittmar, Wilh., Aventin. Nordlingen
18tj2. 8vo. Oekrdnte Preisschri/t.
Frings, J. M., Jolianues Thiirmaier, genannt
Aventin und dessen Denlcmal In Abensberg,
— in Verhandl. d. histor. Vercin.s f. Nicder-
bayern. 1862. VIII. p. 61-85.
Seite 156a.
Balduinus Ninoviensis.
Ausg.: ^besonders hieraus abgedrucM: ex
autogr. ed. J. J. de Smet. Bruxellis 1841. 4«.
Seite 161a.
Beda.
Krl.-Schr.: Schoell, C. G. , de ecclesiast. Bri-
tomim Scotorumque historiae fontibus. Be-
rolini 1851. gr. 8vo. p. 20-28.
Seite 164a.
Benessius.
Erl.-Schr.: Weech, Fr. v., Kaiser Ludwig der
Bayer und Konlg Johann von Bohmen. Miin-
chen 1860. 8vo. p. 84-87. Bespricht d. Verhalt-
niss B's zur Vita Karoli IV. (Vid. p. 713.)
Seite 170a.
Bertrandus Pontigniacensis, ordin.
Cisterc. (flor. 1240), vid. Vita s.
Edmundi Rich [vita alia.)
Seite 170a.
Bevergern.
Ausg.: *m Geschichtsquellen des Bis-
thums Miinster I. p. 244-289.
Seite 172b. Zeile 16 von unten Bonizo liea:
p. 794-821 statt 780.
Seite 175a- Zeile 1 von unten liess: 1856
-61. 3vol. 8«.
Seite 179b.
Cafari Januensis (f 1163) et con-
tinuatorum annales Januenses. Ab
a. 1099—1294.
Vgl. oben p. 127 b. und pag. 1005a. den Artikel
Annaleg Genuenses.
Hundschr.: vid. Pertz, mon. Gerra. Tom.
XVIII. p. 9. 10.
Ausg.: 'ap. Muratori, scr. rer. Ital. VI.
p. 247-610. — *in der dchten Gestalt ed.
Pertz in Mon. Germ. hist. Tom. XVIII. p.
11-356, und zicar:
I. Cafari annales. 1099-1163. p. 11-39.
II. Oberti cancellariiannales. 1164-1173.
p. 56-90.
in, Ottoboni scribae annales. 1174-1196.
p. 90-114,
IV. Ogerii Panis annales. 1197-1219. p.
115-142.
V. Marchisii scribae ann. 1220-1224. p.
142-156.
VI. Bartholomaei scribae ann. 1225-1248.
p. 156-225.
VU. Anuales Januenses. 1249-1264. p.
226-248.
VIII. Lanfranci Pignolli, Guilielmi de Mur-
tedo , Marini Ususmaris et Henrici
marchionis de Gavio annales. 1264.
1265. p. 248-253.
IX. Marineti de Marino, Guillielmi de
Murtedo, iuris peritorum, Marini
Ususmaris et Johannis Suzoboni lai-
corum annales. 1265. 1266. p. 254-
258.
X. Nicolai Guercii et Guilliaelmi de
Murtedo iurisconsultorum , Enrici
Drogi et Bonivasalli Ususmaris laico-
rum annales. 1267-1269. p. 259-266.
XI. Oberti Stanconi, Jacobi Auriae mar-
chisii de Cassino et Bertolini Boni-
facii ann. 1270-1279. p. 267-288.
XII. Jacobi Auriae annales Januenses.
1280-1294. p. 288-356.
-: De liberatione civitatum
Orientis liber.
Gefunden von Jacob v. Doria in den Schrifien
seines Grossvater.s Obert von Doria und aiif Befehl
des Rathes in das ofticielle Exeraplar der Chronik
hineingetragen.
Ausg.: aus demselben Original verofent-
licht 'von Pertz in Mon. Germ. hist. Tom.
XVIII. p. 40-4S — u. *mit dem Tit. Cro-
naca della prima crociata in Atti della so-
cieti Ligure di storia patria. Genoa 1859.
gr. 8vo. Vol. I.
: Regni Jerosolymitani bre-
vis historia. 1099—1118.
Jacobus von Doria voUendete dies Werk.
Ausg.: ed. Pertz in Mon. Germ. hist.
Tom. XVIII. p. 49-56.
Caffaro: Cronica della prima cro-
ciata = Cafari De liberatione ci-
vitatum Orientis liber.
Seite I81a.
Canonicus Lichfeldensis: Indiculus
de successione archiepiscoporum
Cantuariensium. 596 — 1532.
Ausg.: ap. Wharton, Anglia sacra I. p.
89-124.
Scite 198a.
Christine de Pisan.
Erl.-Schr.: Thomassy, Uaim., essay sur les
^crits poliliqucs de Chrjstine de Pisan. Paris
1838. 8vo.
Villeneuve, J. Boivin do, vie de Christine
'le Pinan et de Thomas de Pisan, son pfere,
— in M6m. de l'ac,id. dcs inscript, II, p. 762
(6d. k la Haye IV. \<. 7t;2.)
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
1007
Seite 198b.
Chronica antiqua conventus s. Ca-
tharinae de Pisis. 1250—1409.
Ausg.: in Archivio storico Italiano VI. 2.
p. 399-593.
Seite 199b.
ChronJca Casinensis minor = (Leo
Marsicanus) Epitome chron. Casin.
Seite 205a.
Chronicon Amalphitanum, vid.unten
Fragmenta chronici Amalphitani.
Seite 205b.
Chronicon s. Andreae monasterii.
Uebers. : trad. pour la prem. fois .... par
Oct. Delepierre. Bruges 1839. 8«.
Seite 212a-
Chronicon Cremonense. 1111 —
1237. = Annales Mediolanenses
minores. No. 4.
Seite 218a.
Chronicon Hungarorum Posoniense.
Ausg.: e cod. ms. nunc primum editum
(per Fr. Toldy.) Budae 1852. gr. 40. Die
Einleitung bespricht die altesten ungarischen
Chroniken. Nieht im Buchhandel.
Seite 220a.
Chronicon Manniae ergdnze durch
Chronicon regum Manniae pag. 227.
Filge dort zu den
Ausg. : • ed. from the mpt. in the Brit.
Museum and with histor. notes by P. A.
Munch. Christiania 1860. S». XXXIV und
191 pag.
Seite 221a.
Chronicon Mediolanense I. 397 —
1228. = Annales Mediolanenses
minores. No. 3.
Seite 225b.
Chronicon Parmense = jetzt An-
nales et notae Parmenses et Fer-
rarienses.
Seite 226b.
Chronicon Placentinum ab a. 1012
usque ad 1235.
Ausg.: *unt. d. Tit.: Annales Placentini
Guelfi ed. Pertz in Mon. German. hist.
Tom. XVm. p. 403-457.
Chronicon Placentinum ab a. 1154
—1284.
Ausg. : ' unt. d. Tit. : Annales Placentini
Gibellini auctore Mutio de Modoetia
ed. Pertzi in Mon. Germ. hist. Tom. XVIH.
p. 457-581.
Seite 242b.
Cronica del muy valeroso rey don
Fernando IV.
Ausg. : * unt. d. Tit. : Cronica del rey
D. Fernando IV de Castilla (1295-1312).
Copiada de un cod, existente en la bibl.
nacional, anotada y . . . . ilustrada por A.
Benavides, — inMemorias de D.FernandoIV
de Castilla. Madrid 1860. 4». I. p. 1-243;
ilustraciones p. 245-696.
Seite 243b.
Cronica della nobil famiglia da
Lutiano, dal 1366—1408.
Scritta da serLorenzo di ser Tano da Lutiano.
Avsg. : ap. Brocchi, descrizione della pro-
vincia del Mugello etc. Firenze 1748. 4*.
Seite 247a.
Codex epistolaris Johannis regis
Bohemiae (saec. XIV.).
Ausg.: unt. d. Tit.: Codex epistolaris
Johannis regis Bohemiae. Briefe des Konigs
Johann von Bohmen, seiner Verwandten
und anderer Zeitgenossen etc, hersggb.
von Theod. Jacobi. Berlin 1841. 4to.
Seite 251a.
Compagni, Dino.
Erl.-Schr.: Hillebrand, Carl, Dino Compagni.
Etude historique et litt^raire sur l'6poque
de Dante. Paris, Durand 1861. 8vo.
Seite 262a. Zeile 3 vnn oben lies A". statt 8«.
Seite 263a.
Dante.
Erl.-Schr.: Aus der Uberreicken Dante-Literatur
sind kier besonders zu erwaknen:
Friedberg, de finium inter ecclesiam et ci-
vitatem regundorum iudicio. Lipsiae 1861.
8vo. p. 248.
Hegel, Dante iiber Staat und Kirche. Rostock
1842. 4to.
Schreiber, W., die relisfiosen und polltischen
Doctrinen unter Ludvvig dem Bayern. Miin-
chen 1858. 8vo.
Wegele, F. X., Dante's Leben und Werke.
Kulturgeschichtlich dargestellt. Jena 1852.
8vo. Beschdftigt sick eingehend mit D^s monar-
ckia.
Seite 263b.
De Constantio Chloro, Con.stan-
tino Magno etc. = Anonymus Va-
lesii.
Seite 270b.
EbendorfFer.
Nach einer freundlichen Mittheilung des Hrn.
Dr. A. Horawitz in 'Wien ist die Notiz, dass E's
Annalos rora. imper. et regum verloren seien, irr-
thumlich; denn din Wioner Ilofbibl. •weist im Cod.
antogr. 3423 (ol. Kec. 2072) nicht allein den Liber
regum Homan., sondern auch den Liber pontiJScum
als noch unedirte Werke E'8 auf. Auch sind von
E. an 34 theologische Tractate und Predigten zer-
streut, besonders ira Klosterneuburg a. D.
Seite 275»- Zeile 14 von imten Kea p. 511
-535.
1008
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
Seite 279a.
Ephemerides Urbevetanae.
Atisg.: ^wiederholt von F. A. Giialterio
in Cronaca inedita degli avveuimenti d' Or-
vieto . . . di Franc. Moutemarte conte
di Corbara. Torino 1846. I, p. 101-193.
Seite 289a. Zeile 26 Don oben lies fol.
atatt 4«.
Seite 304a.
Ermoldus Nigellus.
Ausg.: fiiye hinzu: Bruchstiick aus lib.
IV. ,Narratio de baptismo Haraldi Danorum
regis a. 826' ap. Langebek, scr. rer. Dan,
I. p. 399-424.
Seite 306i>. Zeile 21 von unten lies Lo-
vanii statt Lovani.
Seite 307a.
Excerpta auctoris ignoti di Con-
stantio Chloro etc. = Anonymus
Valesii.
Seite 308a.
Excerpta ex vetustiori chronico
coenobii Weihen-Stephanensi.
Erl.-Schr.: Bohme r, Wittclsbacliische Regesten.
Stutfgart 1854. 4to. p. XIV.
Weech, Fr. v., Kaiser Ludwig der Bayer u.
Konig Jobann vou Bohmen. Aliinchou 1860.
p. 61 u. 62. Gibt eine wesentliche Berichtigung
der Angahen bei Bohmer.
Seite 308a.
Excerpta historica ex vetustiss.
kalendario = Annales Mediolanen-
ses minores. No. 2.
Seite 316b.
Fragmenta chronici Amalphitani.
339—1294.
Die Orig.-Handschr. und die wichtigsten Par-
tien sind verloren. Romualdus Salernitanus
schopfte hieraus.
Ausg. : ^ ap. Muratori , antiquit. Ital. I.
p. 207-216. — *m Raccolta di varie cro-
niche, diarj del regno di Napoli. Napoli
1782. V. p. 140-161.
Seite 3241).
Fundatio coenobii Brunwilarensis.
Ausg. : • neu herausgegehen von Harless
ap. Lacomblet, Archiv fiir die Gesch. des
Niederrheins. IV. 1. 1862. p. 174-218.
Seite 338a.
Gesta Fresonum ab 0. C. usque
ad annum 1219.
Het merliwaardigste proza-werk van historl-
Bcben aard is deze friesche kronijk, opgesteld door
een' monnik van het kIoo..<ter Klaarkamp. Viascher.
Au^g. : uit de apogr. Junianamet aanteken.
vooratgegaan door eene voorlezing over
Franc. Junius van J. W. de Crane, uitgeg.
door het Provinc. Friesch genootsch. 1837. 4".
Erl.-Schr.: Visscher, L. G., geschiedenis der
nederlandscbe Letterkunde. IJtreclit I80I. 8vo.
I. p. 43. 44.
Seite 339».
Gesta Ludovici VIII.
Uebers.: trad. en fran^. ap. Guizot, col-
lection XI. p. 357-383.
Seite 343a-
Giraldus Cambrensls, topographia
Hiberniae.
Ausg. : * ed. R. Stanihurst in De rebus
in Hibernia gestis libri 4. Antverp. 1584,
4». p. 219.
Seite 360b.
Guerra, la, del Miilecinquecento
(1500) di scrittore anonimo.
Ausg. : in Archivio storico Italiano VI. 2.
p. 363-384.
Seite 356b.
Guillaume de la Perene.
Ausg.: lies ap. Martene, thesaur. anecd.
HI. p. 1457-1502.
Seite 363a.
Henricus de Palude, vid. Rupertus
abbas S. Heriberti (p. 521.)
Seile 384b. Zeile 4 von oben liesLo-
vanii statt Lovonii.
Seite 375a.
Jacopino de' Bianchi detto de' Lan-
cellotti (nat. cca. 1440, f 1502?):
Cronaca Modenese. 1469 — 1502.
Ausg.: ed. C. Borghi in Monumenti di
storia patria delle provincie Modenesi.
Parma 1861. Tom. I. fol.
Seite 387a.
Jean de Stavelot, vid. Stavelot (».
538.)
Seite 395a.
Johannes de Parisiis, cognom. ,Sur-
dus' sive ,Qui dort' (f 1304): De
pote.state regia et papali.
Ausg.: ^in Durandi de S. Porciano, Petri
Paludani, Hervaei Britonis et alior. dom.
oper. Paris. 1506. 4". — * ed. Schardius,
de iurisdictione etc. Basil. s. a. fol. p. 113 sq.
— * ap. Goldast, monarchia H. p. 108 sq.
Erl.-Schr.: Bulaeus, histor. universitatis Pari-
siensis. Paris. 1665. IV. p. 61. 70.
Friedberg, de flnium inter ecclesiam et civi-
tatem regundorum iudicio. Lipsiae 1861. gr.
8vo. p. 247.
Seite 399a.
Johannes Ser Cambii.
Krl.Schr.: Minutoli, Carlo, discorgo intorno la
vita e gli scritti di Giovannl Sercambl. Lucca
1846. 8vo.
Seite 408 a.
Kalendarium Sitonianum, vid. An-
nales Mediolanenses minores. No. 1.
Seite 410b.
Lambertini, Mattasala di Spinello :
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
1009
Ricordi di una famiglia Senese dal
1233 al 1243.
Ausg. : ed. G. Milanesi in Appendice all'
Archivio stor. Italiano V. p. 23-72,
Seite 412».
Lancellotti (f \b02),vid. Jaeopino
de' Bianehi, siehe ohen.
Seite 41 7b.
Leonardus Chiensis.
Ausg. : * unt. d. Tit. : De capta a Mehe-
mete II Constantinopoli Leonardi Chiensis
et Godofredi Langi narrationes sibi invicem
collatae : accessere Isidori cardinalis e du-
plici monumento epistola et Ducae super
urbe captadeletoque christianorumin Oriente
imperio monodia. Recensebat et notis illu-
strabat Joa. B. L'Ecuy. Lutet. Paris,, Didot
1823. 4', Nur 60 Exempl. gedruckt, nicht
in den Handel gekommen.
Seite 420b.
Libellus de imperatoria potestate
in urbe Roma.
Geschrieben um 950. Sehr wichtig fiir die Zeit-
geschichte.
Au^g.: ap, Pertz, mon. scr. III. p, 719
-722.
Eri.-Schr. :\X ilmnns i» Jahrbiieher d. deutschen
Reiches ed. L. Ranke. II. 2. p. 238.
Seite 425b.
Liudprandus.
Erl.-Schr.: (Carpanelli, P.) Epifanio, vescovo
santo nel secolo V; Luitprand, vescovo e
storico nel sec. X; biografle. Pavia 1845. 8vo.
Seite 429a.
Maerlant.
Erl.-Schr.: Ve rsnaeyen, Kar., Jacob van Maer-
)ant en zijne werken. Gent en s' Graveu-
hage 1861. gr. 8vo.
Seite 430b-
Malesplni, Ric.
Ausg.: ' Livorno 1830, 2vol, 8",
Seite 443a.
Molinet, chroniques.
Ausg.: lies: Paris 1827-28, 5 vols, 8»,
Seite 445b.
Montemarte conte di Corbara,
Franc: Cronaca inedita degli avve-
nimenti d'Orvieto e d'altre parti
dltalia dall' anno 1333 all' anno
1400.
Ausg. : corredata di note storiche ed' ine-
diti documenti dal m. Fil. Ant, Gualterio,
Torino 1846, 2 vol. gr. 8»,
Seite 448»-
Morena.
Eandschr. : vid. Pertz, mon, Germ, Tom,
XVIII.
Ausg.: lunt. d. 7%.: .Otto Morena, Acer-
bus Morena, Anonymus de rebus Lauden-
sibus mit hauptsachlicher Zugrundelegung
der Handschr. aus Pommersjelde, saec. XIII.,
ed, Jaflfe ap, Pertz, mon. Germ, hist, Tom.
XVm. p, 587-659,
Seite 450b.
Mutius deModoetia, vid. oJenChro-
nicon Placentinum.
Seite 450a-
Naddo, Ser, da Monte Catini:
Cronica Fiorentina.
Ausg.: (ap, Luigi) Delizie degli eruditi
Toscani, Firenze 1781, 8», (au^h Tom,
XVIIL) p. 1-174.
Seite 453a.
Necrologien des Domstifts Salz-
burg.
Ausg. : nach Handschriften d. k, Hofbibl.
zu Wien mitgetheilt von Theod. Wiedemann
— in Archiv f. Kunde osterr. Geschichts-
queUen. XXVIII, p. 1-286.
Nestor.
Seite 463a.
Die Bemerkung .Georgius Hamart. ist' ete. ent-
halt Irrthiimliches. Man lese dafiir: Nestor hat
einige weuige Stellen aus der altbulgarischen oder
altkirchenslavischen (die altkirchenslavische Spra-
che ist mit der altbulgarischen identisch) Uehersetzung
des Georgius Hamartolus und seines Fortsetzers
entlehnt. Diese Entlehnungen sind nach einer Hand-
schrift jener Uebersetzung als Anhang zu der Aus-
gabe Nestors von 1846 )). 240-248 abgedruckt. Ge-
orgius H. ist also in seiner altbulgarischen Ueber-
setzung nur ein Vorbild und nur in gevirisser Hin-
sicht eine byzantinische Urquelle fiir Nestor ge-
weseu. — Der kirchenslavische Urtext der soge-
nannten Nestorschen Chronik ist nur in Hand-
schriften aus spaterer Zeit auf uns gekommen,
welche hin und wiederEntstellungen erfahrenhaben.
Uebrigens ist Nestor nur dem Namen nach der dlteste
bekannte russische Chronist. Vor ihm hat es meh-
rere gegeben, deren Aufzeichnungen er in seine
Chronik aufgenommen hat und die er dann fort-
setzte. Die ersten Aufzeichnungen stammen aus
der Zeit Olegs, nachdem er im Jahre S82 Kiew ein-
genommen hatte. — Fortsetzungen der russischen
Chronik, welche von Nestor redigirt wurde, gab es
verschiedene an verschiedenen Orten, die aber auch
nicht in ihrer urspriinglichen Gestalt uns erhalten
sind.
Seite 464b.
Nioephorus patriareha, breviarium.
Uehers. : * trad. en fran^. par Moret. Paris
1684, 8», — » trad, par Cousin. Paris 1685.
8«,
Seite 472a.
Odo: Ernestus seu carmen de va-
ria Ernesti Bavariae ducis fortuna.
Libri 8.
Ausg.: ap, Martene, thes, anecd, HI, p.
307-376,
Seite 476a.
Orosius.
Uebers. : italien. : ' volgarizz. di B, Giam-
boni. Firenze 1849, 8»,
Seite 478a.
Pacoa, Cola Aniello: Cronecha
dair a. 600 sino al 1102.
64
1010
BERICHTIGUNGEN UND NACHTRAGE
Ausff.: in Raccolta di varie croniche, diarj
ed altri opuscoli cosi italiani come latini
appartcnenti alla storia del regno di Na-
poli. Napoli 1740. 4». I. p. 3-21.
Seite 501b. Zeile 4 von unten lies Przi-
bico statt Prziblcio.
Seite 520a.
Rothe, Joh.
Erl. Sckr.: zwei andere s. au/ p. 681.
Seite 520b.
Rudolphus abbas S. Pantaleonis
Colon., vid. Translatio s. unius mi-
Htis p. 916.
Seite 534b.
Sire Raoul = Jetzt Annales Me-
diolanenses (maiores.)
Seite 540a.
Strlnati, Neri degli: Cronichetta
dal 1312—1400.
Fu scritta da Neri nella citta di Padova, ove
trovavasi insieme alla sua famiglia bandito dalla
patria.
Ausg.: una cum Certaldo, storia delle
guerre etc. Firenze 1763. 8». p. 97 sq.
Seite 545a.
Theodoretus episoopus Cyri.
en.-Schr^ Richter, J. Fr. Chr., commentatio
de Theodoreto, epistolarum Paulini inter-
prete. Lipsiae 1822. 8vo.
Schulze, Joh. Fr., dissert. de vita et scriptis
b. Theodoreti. Halis 1769. 8vo.
Seite 545b.
Theodoricus de Monasterio.
ETl.-Schr.: Vita Theodorici a Monasterio ord.
Minor. regularis observantiae. Monasterii
1636. 4to.
Seite 546a. Zeile 16 von oben liea XXIII
gtatt XXII.
Seite 546»- Zeile 20 von oben Ues prs. 14.
p. 335-460.
Seite 546* Zeile 24 von oben filge hinter
Urb. V. die Worte: mit einer anonymen
Fortsetzung bis 1418.
Seite 651a.
Tomellus.
Ausg.: lies: ' ap. Marlene et Durand.
thesaur. anecd. m. u. «. w.
Seite 561 b.
Victor Cartennensls.
Apokryph. Victor s..ll in .tcm Buche von Mieri-
tras schediasmata anli,/ua. Malnli ir,i.'i (sec. al. 1653)
pubhcirt sein und Marcus will ihn inseiner m„oiri
^* Ianrfa/«.« (Pan, m<;) benu.zt haben. Die sorg-
taltigsten Lrkundipungen auf allon grossern BlbliS-
theken EuropaH aber, welche Papencordt, WaUz und
Dahn bis].ing nach dem Mientras-schen Werke an-
U";l!" '■«'''i'^"' ^^•'^'•en vergcblich, und neuestens hat
^^bner [vgl Monatsberichte der k. Akademie der
Wissenschaften. 1861. Berlin. I. p. 529. Note), der
sich speciell auf seiner Reise durch .Spanien vm
dies Buch bemuhte, gleichfalls keine befriedigende
Auskunft zu gebcn vermocht. Notizen iiber diesen
apokryphen Viclor Cartennensis tindet man bei
^l"'-' ^.'"■.'^«■''"nBsgeschichte I. p, 261. Note; bei
uann, Konige der (iermanen I. p. XV. XVI p 210
50 '"992°"'°^^'" '^*^''^'"''® Anzeigen. 1861. Stack
Seite 563«
Villani, Matteo.
Ausg.: fiige zu: » ed. Gherardi - Drago-
manm. Fiorenza 1844. die Worte: 6 vol. 8*.
Seite 603b.
Vita s. Anselmi archiep. Cantuar.
Erl.-Schr.: Rothe, P. C, de vit.a et gestis An-
selmi, archiep. Cantuar.. ratione habita stafus
prioris ecclesiae Anglicae. Hauniae 1840. 8vo.
Seite 622a.
Vita s. Bartholomaei iunioris Cry-
ptae Ferratae et conversatio.
Ausg.: ap. Martene, collect. ampl. VI.
p. 957-969. — Vita alia brevis Urid. p.
969. 970. ^
Seite 680»-
Vita s. Eligii.
Erl.-Schr.: Sarvaans, Janus du Marchie, disqui-
sitio de viu et scriptls Eligii episc. Novio-
mengis. Amstelodami 18,59. gr. 8vo. Btaprieht
eingehend die Vita s. Ei auctore Audaino.
Vita s.
apostoli.
Seite 887b.
Severini abbatis et Noric.
Erl.-Schr.: Aventinus, annales Boior. Linsiaa
1710. II. No. 25. SQ. p. 206.
Brunner, annales Boic. Monaci 1626. Lib. IV.
p. 474.
Durach, das Leben des h. Severin. Passan
1847. 8vo.
Kleinmayrn, Juvavia. 1727 (gibt einen Ab-
ri$a der Vita.)
Nach-sclirift.
Das Ergebniss ausgedehnter und zeitraubender Forschungen liegt jetzt
abgeschlossen vor und es bleibt nur der Wunsch ubrig, dass die freund-
liche Theilnahme, welche bereits den ersten 26 Bo^en bei ihrer Ausgabe
zugewendet wurde, an dera voUstandigen Werke aufs neue sich be-
wahren moge. Eine lange Reihe anerkennender Recensionen sowie eine
bedeutende Anzahl wohlwoUender, ja herzlicher Zuschriften aus unmittel-
barer Nahe und weiter Feriie reden laut dafiir, dass die Absicht des Ver-
fassers, nach Kraften zur Erleichterung des historischen Studiums beizu-
tragen, Anklang gefunden. Besonderer Dank jedoch gebuhrt offentlich
den hocligeehrten Herren, die durch Nachtrage oder Angabe von Irrthumern
sich um dies W^erk verdient gemacht, namentlich den Herren Dr. E. H.
Costa in Laibach, Privatdocent Dr. Felix Dahn in Munchen, Gymnasial-
oberlehrer Dr. G. Eckertz in C6ln, Privatdocent Dr. iur. Friedberg
in Berlin, Dr. Adalb. H. Horawitz in Wien, Professor Dr. phil. et med.
Ph. Jaffe in Berlin, Akademiker und Mitglied der archaographischen
Commission u. s. w. Dr. Kunik in St. Petersburg, k. k. Gymnasiallehrer
Dr. Walz in Salzburg, Docent der Geschichte Dr. Fr. von Weech in Frei-
burg i/Br. und Dr. Wiedemann in Wien. — Auch der verdienstvoUen
Buchdruckerei des Herrn E. Steinthal Erwahnung zu thun ist eine an-
genehme Pflicht, da ihrer gewissenhaften Sorgfalt die erzielte grosse
Correctheit des Druckes zu danken ist. Das Sprichwort aber ,In magnis
voluisse sat est' moge die Mangel decken, welche hier und da begegnen
werdeu !
Dr. Potthast.
Im Dnick vollendet am 29. Novbr, 1862
von
K. Steinthal in Berlin, Klostersti-asse No. 64.
»OVi*»^ J»'^^
Z Potthast, August
6203 Bibliotheca historica
P68 medii aevi
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY